Tusdata 2020 Farmakoloji Hızlı Tekrar [2020 ed.]

Table of contents :
14_Farmakoloji_Genel farmakoloji
15_Farmakoloji_Otonom_kvs
16_Farmakoloji_Endokrin Sistemi
17_Farmakoloji_Santral Sinir Sistemi
18_Farmakoloji_Otokoidler
19_Farmakoloji_Nsaii
20_Farmakoloji_Kemoterapötikler
21_Farmakoloji_İmmün modülatör ilaçlar
22_Farmakoloji_Gastrointestinal Sistem Farmakolojisi
23_Farmakoloji_solunum sistemi ilaçları
24_Farmakoloji_Toksikoloji

Citation preview

FARMAKOLOJİ GENEL FARMAKOLOJİ

• Hidrofilik (suda çözünen); iyonize: polar, membranı iyi geçmez, plazmada iyi çözünür • Asit ilaç bazik ortamda, bazik ilaç asit ortamda hangi formda bulunur… İyonize (ABİ) (AsitBazİyonize)

• FarmakoKinetik… Vücudun (Kişini) ilaç üzerine etkisi (Absobsiyon, Dağılım, Metabolizma, Eliminasyon) • FarmakoDinamik… İlacın (Drug) vücut üzerine etkisi

• Asit ilaç asit ortamda, bazik ilaç bazik ortamda hangi formda bulunur… Noniyonize

• İlaç- reseptör ilişkisi ne tür etkileşim… Farmakodinamik

• İlaç moleküllerinin % 50‛sinin iyonize durumda olduğu pH değeri nedir... pKa (iyonizasyon sabiti)

1. FARMAKOKİNETİK

• Ortam pH‛ı, pKa değerine yaklaşırsa absorbsiyon ne olur… Artar

ABSORPSİYON

• Ortam pH‛ı 1 birim değişti iyonize-noniyonize oranı nasıl değişir…90-10

• ATP kullanan, MDR1 tarafından kodlanan, efluks, P gp‛in üyesi olduğu taşıyıcı… ABC

• Ortam pH‛ı 2 birim değişti iyonize, noniyonize oranı nasıl değişir… 99-1

• ATP değil iyon gradiyentini kullanan, perifer ve santral de bulunan, NA, 5HT ve Dopamin sodyum akımı boyunca taşıyan, ters yönde sodyum bağımsız taşıyan, OCT ve OAT‛nin üyesi olduğu taşıyıcı… SLC • Katının toz haline gelmesine… Disintegrasyon, Sıvıda çözünmesine… dissolüsyon

İyonizasyon sabiti (pKa) değeri 2.5 olan örnek asidik ilacın, pH’a bağlı iyonizasyon oranları

• Absorbsiyon hızları… Çözelti > emülsiyon > süspansiyon > kapsül > tablet

Ortam pH’ı

İyonize İlaç Oranı (%)

Noniyonize İlaç Oranı (%)

• Benzatin eklersen etki süresi ne olur… Uzar (benzatin penisilinG)

0.5

1

99

1.5

10

90

2.5

50

50

3.5

90

10

4.5

99

1

• Molekül büyüklüğü ile emilim hızı arasındaki ilişki nasıldır... Ters orantılı (plazma proteinine fazla bağlanırsa molekül büyür) • İki ortam arasındaki konsantrasyon farkı artarsa absorbsiyon hızı… Artar • Lipofilik (yağda çözünen, lipid/su partisyon katsayısı fazla); noniyonize, nonpolar, membranı iyi geçer, plazmada çözünmez (membranlar yağ, plazma sudan oluşur)

• DİKKAT!!! Soruyu çözerken dikkat et, önce ilacın asit mi baz mı olduğuna bak, sonra pH değişim oranına, ilaç asitse ve ortam pH‛ı daha asit oluyorsa noniyonize artar, ortam pH‛ı daha bazik oluyorsa iyonize oranı artar.

ASLA HELAL ETMİYORUZ Bu eserin tüm hakları TUS-DATA A.Ş.’ye aittir. Yıllar boyunca verilen nice emek, zahmet, güncelleme telif ve yayın harcamaları ile bugünkü haline gelmiştir. Bu eserin yasal olmayan yollarla (fotokopi, PDF vb.) edinilmesi iki açıdan daha yasak ve ahlak dışıdır. 1. Telif hukuku ve kanunlar açısından yasak ve cezaya tabidir. 2. Bütün inançlar açısından “yasak” ve “haram” dır. Kul hakkıdır ve TUSDATA ya da emeği geçen herhangi bir yazarımız, kul haklarını hiçbir şekilde helal etmeyeceğini ve bir çeşit “hırsızlık” yoluyla elde edilen yayınımızın fayda etmemesini gönülden dilediklerini açıkça deklare etmektedir. Bu esere gerçekten ihtiyacı olan öğrenci arkadaşlarımızın; şubelerimize yazılı başvurması ve incelememiz durumunda, iyi niyetle ve cömertçe hediye etmeye hazır olduğumuzu da deklare ediyoruz. Mülkiyet haklarına tecavüz ne kadar çirkinse; mülkiyet haklarına saygı da o kadar asil bir duruştur.

TUSDATA

504

TUSDATA TUS BİLİMSEL HAZIRLIK TOPLANTI MERKEZLERİ MERKEZLERİ

• Asidik ve bazik ilaçlar nelerdir…

Asidik ilaçlar • • • •

Fenobarbital NSAİİ Sülfonamidler Sülfonamid türevi diüretikler (Furosemid/ Tiazid/Asetazolamid) • Ampisilin (Penisilin) • Sefalosporinler

Bazik ilaçlar • Amfetamin, Kokain, Opiyatlar • Nikotin • Trisiklik antidepressanlar • Nöroleptikler • Antihistaminikler • Striknin • Diazepam • Lokal Anestezikler • Amilorid

• Asit ilaç zehirlenmesinde idrarın bazik, bazik ilaç zehirlenmesinde ise idrarın asit yapılmasındaki amaç nedir… İlacın tübül lümeninde iyonizasyonunu artırıp iyon tuzağına düşürmek ve dolayısıyla tübüler reabsorbsiyonunu azaltarak atılımını artırmak. • İdrarı Asit yapanlar… Askorbik asid, Amonyum klorür • İdrarı Baz yapanlar… Sodyum bikarbonat, sodyum laktat • Bir ilacın pH farklılığı nedeniyle belli bir kompartmanda toplanması olayına ne ad verilir... İyon tuzağı (Asit ilaç bazik ortamda, bazik ilaç asit ortamda tuzağa düşer). • İyon tuzağı denilince aklına gelecek iki durum… Aspirinin mukoza hücresinde birikip gastropati yapması, ilaç zehirlenmelerinde idrarın asidik ve bazik yapılarak atılımın artırılması • Dokudaki kan akım hızı azalırsa (şok, hipotansiyon, arter tıkanıklığı, vazokonstriktör ajan,kalp yetmezliği…) absorbsiyon hızı ne olur… Azalır. • Mide boşalma hızı artarsa (metoklopramid, eritromisin, betanekol, domperidon) absorbsiyon hızı ne olur… Artar • Mide boşalma hızı azalırsa (atropin, morfin türevleri (difenoksilat, loperamid) absorbsiyon hızı ne olur… Azalır • Diyarede absorbsiyon ne olur… Azalır (ilacın barsakta kalış süresi kısaldığı için) • Konstipasyonda absorbsiyon ne olur… Artar-Azalır (ilacın barsakta kalış süresi uzadığı için artar, ancak parçalıyıcı hareketlerde azaldığı için azalır). • Mide; absorbsiyon hızı ile, barsak ise absorbsiyon miktarı ile alakalıdır.

• İlaçların karaciğerde bir radikalle (glukuronat (bilirubin), sülfat(östrojen)) konjuge edilerek (faz2) bağırsaklara atılması ve oluşan ilaç konjugatının enzimlerle (glukuronidaz, sülfataz) parçalandıktan sonra serbest forma geçen ilacın bağırsaktan tekrar emilmesine ne ad verilir... Enterohepatik sirkülasyon • Belirgin enterohepatik sirkülasyona uğrayan ilaçlar nelerdir… Dijitoksin, morfin, oral kontraseptifler, tiroksin • Enterohepatik sirkülasyon ilacın plazma konsantrasyonunu ve etki süresini nasıl etkiler… Arttırır • Geniş spektrumlu antibiyotikler oral kontraseptif (östrojen) etkinliğini nasıl etkiler… Azaltır (Barsak bakterisini öldürdüğü için glukuronidaz, sülfataz salgılanamaz, ilaç serbestleşemez, EHS bozulur, ilaç karaciğere tekrar emilemez, barsaklarla atılır ve etkisi azalır) • İstisna olarak tetrasiklin kullananda kimin etkinliği artar… Dijital (Barsakta dijitali parçalayan bakteri olan eubacterium lentum azalır) • İstisna olarak 3.kuşak sefalosporin kullananda kimin etkinliği artar…Varfarin (Barsak baketrileri öldüğü için K vitamini sentezlenemez). • Şelat oluşturduğu için antasitlerle (Al, Mg, Ca içerir) alınmaması gereken ilaçlar... Tetrasiklin, Azitromisin Kinolonlar, INH (TAKI) • Eflüks mekanizmasıyla ilacı lümene atan ve ATP kullanan taşıyıcı… P glikoprotein • P gp barsakta kim ile birlikte bulunur… CYP3A4 • P gp inhibe olursa ilaçların plazma düzeyi nasıl değişir… Artar • P-gp hangi taşıyıcı grubundaydı… ABC (ATP binding cassette) • Önemli p-glikoprotein inhibitörleri nelerdir... Verapamil, diltiazem, amiodaron, kinidin, siklosporin, ketokonazol, itrakonazol, eritromisin • Özellikle antineoplastikler ve antiprotozoonlara karşı gelişen dirençte kullanılan p-glikoprotein inhibitörleri kimlerdir... Verapamil, diltiazem • Absorpsiyon aşamasinda taşıyıcı moleküller için yarışmaya bağlı etkileşim… Fenitoin-Folik asid, ;L-dopa – proteinli yiyecekler (L-dopa‛yı aç karna al). • Tek doz ilaç uygulamalarında absorpsiyon ve farmakokinetik:

• İlacın sistemik dolaşima geçmeden önce (en fazla karaciğer, bronş, barsak) yıkılmasına ne denir… Presistemik eliminasyon (ilk geçiş etkisi) • PSE‛a uğrayan ilaçların özellikleri… Oral yolla kullanılan lipofilik ilaç • PSE‛a uğrayan ilaçların biyoyararlanımı ne olur… Azalır • PSE‛a çok uğrayan ilaçların oral ve parenteral dozları arasındaki fark nasıldır…Fazladır • Karaciğerde PSE‛a uğrayan ilaçlar kimlerdir… P(propranolol)İS (antipsikotik) Lİ(dokain)-MO(rfin)NA(lokson)-TA(trisiklik antidepresan)-VER(apamil)Dİ(ltiazem) = PİS LİMONATA VERDİ +antianjinal (nitrat), steroid, NSAİİ (aspirin) • PSE‛a hiç uğramayan uygulama yolu…İntravenöz • PSE‛a çok az uğrayan enteral yol…Sublingual • PSE‛a oral yola göre daha az uğrayan enteral yol… Rektal

İlacın konsantrasyon zaman eğrisi

BİYOKİMYA’DA TUS HAZIRLIK ÖNEMLİ MERKEZLERİ BİLGİLER

505

Yinelenen oral dozlarda konsantrasyon-zaman grafiği

Konsantrasyon-zaman eğrisinde oral ve iv ilaç uygulamaları • Konsantrasyon- zaman eğrisiden elde edilen p a r a m e t r e l e r … Cmaks, (plazmadaki maksimum konsatrasyonu) Tmaks (Cmaks‛a ulaşmak için geçen süre), EAA (eğri altındaki alan), Biyoyararlanım, yarılanma ömrü (t1/2)hesaplanır.

• İlaçlar 1 yarı ömürde Css‛in yüzde kaçına ulaşır…%50 (2 yarı ömürde %75‛ine, 3 yarı ömürde % 87.5‛ine, 3.3 yarı ömürde %90‛ına ve 4 yarı ömürde %93.75‛ine ulaşır). • Css formülü… Doz x Biyoyararlanım oranı (F) / Dozlam aralığı x Klirens • İntravenöz infüzyonla ilaç verince Css formülü… Doz (infüzyon hızı, mg/dk) / Klirens • İnfüzyon hızı neyi konsantrasyonunu (Css)

etkiler…

Kararlı durum

• Konsantrasyon- zaman eğrisiden hesaplanamayan parametre… Efikasite (Emax)

• Y a r ı l a n m a ö m r ü n e y i e t k i l e r … Kararlı durum konsantrasyonuna ulaşma süresini (Tss)

• Tmax=0, EAA(biyoyararlanım)=100, hangi uygulama yolu… İntravenöz

SORULAR

• Tmax>0, EAA (biyoyararlanım) Noradrenalin >> İzoproterenol • Beta adrenerjik reseptörlere katekolamin affinitesi… İzoproterenol > Adrenalin >> Noradrenalin

• Beta3 ne yapar… Mesane detrüsöründe gevşeme, lipoliz • D1 ne yapar… Vazodilatasyon, renin salınım artışı • D3 ne yapar… Renin saınımında azalma • Renin artışı… Beta1, D1 • Renin azalışı… Alfa2, D3 • Sempatik sistemin damar yatağı üzerine etkileri... Alfa1‛ler üzerinden kasılma (cilt-mukoza damarı), Beta2 reseptörler üzerinden gevşeme (iskelet kası damarı) • Katekolaminlerin kan basıncı üzerine etkileri... Noradrenalin; Sistolik kan basıncı (SKB) ve diyastolik kan basıncı (DKB) artar, Adrenalin; SKB artar, DKB azalır, İzopreterenol; SKB artar, DKB azalır • Katekolaminlerin kalp hızı üzerine etkisi… Adrenalin ve izoprotrenol taşikardi, noradrenalin bradikardi (bezold jarısh refleksi) • Katekolaminlerin koroner kan akımı üzerine etkileri: Adrenalin, noradrenalin, izoprotrenol ve dopamin hepsi de artırır. • Katekolaminlerin göz üzerindeki etkileri... Midriyazis (radial kas α1 ile kasılır), aköz hümor sentezinde artış (β2), aköz hümör outflowunda artış (α2) • Katekolaminlerin bronş üzerine etkileri… β2 ile bronkodilatasyon • Katekolaminlerin mesane üzerine etkileri... Detrüssörü gevşetir (β2), sfinkteri kasar (α1) • Katekolaminlerin gastrointestinal sistem üzerine etkileri...Tonus ve motiliteyi azaltır (β2), sfinkterleri kasar (α1) • Katekolaminlerin uterus üzerindeki etkisi… Gevşeme (β2), kasılma (α1) • Katekolaminlerin dış salgı bezleri üzerine etkileri... Mukozalarda kuruma • Katekolaminlerin kan şekeri düzeyi üzerine etkileri... Glukojenolizi ve glukoneogenezi artırır (β2), glukagon salıverilmesini artırır (β2), insülin salıverilmesini inhibe eder (α2). • Katekolaminler hangi hormon salınımını artırır… ACTH ve GnRH • Katekolaminlerin diğer etkileri… Laktat artışı, metabolik asidoz, piloereksiyon (α1), tremor (β2), • Anaflaktik şokta kullanılan katekolamin... Adrenalin • Düşük dozlarda dopamin D1, daha yüksek dozda β1, çok yüksek dozlarda ise α reseptörlerini uyararak etkisini gösteren katekolamin... Dopamin • Renal kan akımını arttıran katekolamin... Dopamin • β1 reseptörlere selektif etkili olan ve dekompanse kalp yetmezliğinin tedavisinde kullanılan hangisidir... Dobutamin

522

TUSDATA TUS BİLİMSEL HAZIRLIK TOPLANTI MERKEZLERİ MERKEZLERİ

• D1‛i selektif uyaran, acil hipertansif kriz tedavinde kullanılan, göz içi basıncı artırdığı için glokomda kontrendike olan katekolamin… Fenoldopam • Etki kalıbı adrenaline benzeyen sempatomimetik amin... Efedrin (alfa+beta) • Etki kalıbı noradrenaline benzeyen sempatomimetik amin... Fenilefrin (alfa) • Miks etkili olan, santral sinir sistemini stimüle eden ve etkisine taşiflaksi gelişebilen sempatomimetik... Efedrin • Fenilefrin (α1): Midriyazis yapmak için ve nazal dekonjestan olarak kullanılır, hipotansiyon tedavisinde kullanılır. • Bezold jarish oluşturanlar… 5-HT (5-HT3 reseptörü ile), fenilefrin, NA • Hipotansiyon tedavisinde kullanılan alfa gonist sempatomimetik aminler… Mitodrin, metoksamin, metoraminol • Dopa dekarboksilaz tarafından noradrenaline dönüştürülerek etki gösteren ve nörojenik ortostatik hipotansiyon tedavisinde kullanılan alfa 1 adrenerjik reseptör agonisti ilaç... Droksidopa • Psikostimülan etkili, narkolepsi tedavisinde kullanılan, sempatomimetik ajan… Modafinil • Sistemik etkili dekonjestanlar... Psödoefedrin, fenilpropanolamin • Lokal etkili dekonjestanlar… Nafazolin, ksimetazolin… • Hem sistemik hem de lokal etkili dekonjestanlar… Fenilefrin, efedrin • Vazodilatör etkili burger hastalığı (tromboanjitis obliterans) tedavisinde kullanıulan β2 agonist... Nilidrin • Beta2 agonist, tokolitik etki gösteren... Ritodrin, Terbutalin • Oksitosin reseptör blokörü, tokolitik... Atosiban/Barusiban • Kalsiyum kanal blokörü, tokolitik… Nifedipin, magnezyum • COX inhibitörü, tokolitik… NSAİİ (indometazin) • Diğer tokolitikler… Nitrat, 17 hidroksi progesteron

ilgili

olarak

A) Beta 1 lipolizi artırırken beta 3 lipolizi azaltır. B) Beta 2 potasyumun hücre içine alınmasını artırarak hipopotasemi ortaya çıkartır. C) Beta 2 insülin salınımını artırırken alfa 2 azaltır. D) Alfa 2 renin salınımını inhibe ederken beta 1 artırır. E) Alfa 2 agregasyonu artırır. Doğru cevap: A 13. Dopamin, yüksek doz dışında düşük ve fizyolojik dozlarda uygulandığında aşağıdaki etkilerden hangisi görülmez? A) B) C) D) E)

Renal kan akımında artış Glomerüler filtrasyonda artış Kalp kontraktilitesinde artış Renal sodyum atımında artış Periferik vasküler kasılma

Doğru cevap: E

A) B) C) D) E)

endikasyon

Droksidopa – Ortostatik hipotansiyon tedavisi Mirabegron – Hiperaktif mesane tedavisi Fenilefrin – Gözde miyotik etki amacıyla kullanım İpratropiyum – Kronik obstriktif akciğer hastalığı Efedrin - Nazal dekonjestan etki

Doğru cevap: C

11. SEMPATOLİTİKLER • Alfa reseptör blokörlerinin yan etkileri…Venül dilatasyona bağlı ortostatik hipotansiyon, arteriyal dilatasyona bağlı su ve tuz retansiyonu ve refleks taşikardi, myozis, burun tıkanıklığı (nazal konjesyon), anejekülasyon, apokrin terlemede azalma, sfinkter tonusunda azalma, sedasyon… • Alfa 1 ve alfa2 reseptörleri reversıbl bloke eden feokromasitoma cerrahisi sırasında oluşabilecek hipertansiyon ataklarının tedavisinde kullanılan... Fentolamin • Alfa 1 ve alfa2 reseptörleri irreversıbl bloke eden feokromasitoma tedavisinde kullanılan... Fenoksibenzamin • Hem α1 hem de β blokör olan sempatolitik madde... Labetalol • Feokromasitomada monoterapide kullanılan beta blokör... Labetalol • Feokromasitom da diğer kullanılanlar… Nitroprussid, metiltirozin (adrenalin sentezini azaltır) • Feokromasitoma da tek başına beta blokör verilir mi… Hayır, hipertansif kriz gelişir. • BPH‛ı, hiperlipidemisi olan yaşlı hipertansif hastada antihipertansif olarak en uygun seçenek… Alfa 1 reseptör blokörleri (prazosin, terazosin, doksazosin; Alfa 1A1B1D blokörü) • Prostata selektif etkili olan, anejekülasyonu sık yapan ve gevşek iris sendromuna neden olan, hipotansiyon çok az oluşturan, α1A adrenerjik reseptör blokörü... Tamsulosin • Sadece BPH için endikasyonu olan alfa1 reseptör blokörü… Tamsulosin ve silodosin • Hipertansiyon, BPH, Reynaud, kalp yetmezliğinde kullanılan alfa1 blokör… Prazosin

SORULAR 12. Katekolamin reseptörleri ile aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

14. Otonom sinir sistemi ilaçları ve eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır?

• α2 reseptör selektif blokörü olan sempatomimetik etkili, ereksiyon oluşturan afrodiazyak madde... Yohimbin • Adrenerjik nöron blokörleri kimler… Rezerpin, guanetidin, guanadrel, metiltirozin, debrisoquın… • Veziküler amin pompasını inhibe eden adrenerjik nöron blokörü sempatolitik madde... Rezerpin • Tirozin hidroksilazı inhibe eden adrenerjik nöron blokörü sempatolitik madde... Metiltirozin • Adrenerjik nöron blokörlerinin etkisini engelleyen… SAK (sitoplazmik amin kapısı)‛ı kapatanlar yani uptake-1‛i bloke edenler (Trisikilik antidepresan…) • Adrenerjik nöron blokörleri kimin etkisini azaltır… Efedrin (mix etkili sempatomimetik) • Adrenerjik nöron blokörleri kimin etkisini ortadan k a l d ı r ı r … Amfetamin, tiramin (indirekt etkili sempatomimetik) • Reserpin yan etkileri… Sedasyon (serotonin de azalma), Parkinson, prolaktin de artış (dopaminde azalma), bradikardi, diyare, ülser…

BİYOKİMYA’DA FARMAKOLOJİ ÖNEMLİ HIZLI TEKRAR BİLGİLER

• Yalancı nörotransmitter, santral yan etki oluşturmayan.. Guanetidin, guanadrel • En uzun etkili antihipertansif… Guanetidin (120 saat) • En kısa etkili antihipertasif… Sodyum nitroprussit

523

• Nonkompetetif ganglion blokörü kim… Nikotin • Valsalva manevrasına alınan refleks cevapları azaltan ilaç grubu... Gangliyon blokörler • Gangliyon blokörlerinin sistemik etkisi... Atropin + Ereksiyon ve Ejakülasyon üçlüğü + Hipotansiyon

12. ERGOT ALKALOİDLERİ

• En kısa etkili ve hipertansif krizde kullanılan gangliyon blokörü... Trimetafan kamsilat

• Vazokonstriksiyon oluşturan, 5HT1B/1D reseptörlerini uyaran ve migren krizinin tedavisinde kullanılan ergot alkaloidi... Ergotamin

• Otonomik hiperrefleksi tedavisinde kullanılan ganglion blokörü… Mekamilamin

• Uterusu güçlü kasıcı etkisi bulunan, postpartum kanama tedavisinde ve variant anjina teşhisinde kullanılan ergot alkaloidi... Ergonovin (doğum indüksiyonunda verilmez) • Ergot alkaloidlerinin prolaktin salıverilmesi üzerine etkisi nedir... İnhibe eder • Prolaktinoma, Akromegali, Parkinson ve laktasyonu baskılamak için kullanılan ergot alkaloidleri... Bromokriptin, kabergolin • Ergot alkaloidleri gibi dopaminerjik maddelerin en sık oluşturduğu yan etki... Bulantı- kusma • Ergotlar nerede kontrendike… Genelde kasıcı etkili oldukları için obstrüktif vasküler hastalıklarda (serebrovasküler olaylar, koroner kalp hastalıkları…) • Ergotları kiminle birlikte kullanma… Triptanlar • Ergot zehirlenmesinin tedavisinde kullanılan... Na+ nitroprusit

13. GANGLİONLARI ETKİLEYEN İLAÇLAR

14. GLOKOM TEDAVİSİ • Vitreus hacmini azaltan glokom krizinde intravenöz yolla kullanılan… Mannitol • Outflow artışına yol açarak etki gösteren antiglokomatöz ilaç grubları hangileridir... Kolinomimetikler (Pilokarbin, karbakol, ekotiyofat…) Prostaglandin analogları (Latanoprost, travoprost, bimatoprost, tafluprost) • Aköz sekresyonunu azaltarak etki gösteren antiglokomatöz ilaç grubları hangileridir... Beta blokörler (Timolol, karteolol, betaksolol), Karbonik anhidraz enzim inhibitörü (Asetazolamid (sistemik, oral), dorzolamid, brinzolamid (topikal)) • Hem outflow artırarak hem de aköz sekresyonunu azaltarak etki gösteren antiglokomatöz ilaç… Alfa 2 agonistler (Apraklonidin, brimonidin) • Kirpiklerde uzama, kalınlaşma, iris renginde koyulaşmaya neden olan ve inflamasyonda kullanılması kontrendike olan antiglokomatöz ilaç grubu… Prostoglandin analogları

• Bitkisel kaynaklı olan ve gangliyon stimülasyonu yapan... Nikotin

SORULAR

• Nikotinin ana metaboliti... Kotinin • Nikotinin özellikleri… Bazik, lipofilik, plazma proteinlerine çok bağlanmaz, cilt, mukoza, süte kolay geçer. • Nikotin CYP‛yi indüklermi… Hayır (sigara dumanında ki polisiklik aromatik hidrokarbonlar indükler) • Nikotin zehirlenmesinde idrarı alkali mi asidik mi yapılmalı… Asit • Hem ganglion stimülanı hem de ganglion blokörü olan… Nikotin • Düşük doz nikotinin etkileri… Sempatik (Kan basıncı, kalp debisi ve kalp hızında artış), Parasempatik (GİS‛ de tonus ve peristaltic hareketlerde artış, asit salgısında artış), TxA2 ve LDL düzeyinde artış, iştahda azalma, kilo kaybı, analjezi, Somatik (nöromusküler kavşak da stimülasyon), solunum merkezin de stimülasyon, taşipne, psikomotor stimülasyon • Toksik doz nikotin etkisi… Nikotinik reseptörlerin aşırı uyarılmaya bağlı depolarizasyonlu blokajı • Toksik doz nikotin etkisi… Konvulziyon, solunum merkezinde felç, nöromusküler kavşakta felç • Stres hormonlarının düzeyini artıran maddeler... Nikotin, anjiyotensin II • Nikotin kimin düzeyini azaltır… HDL, LH, Prolaktin • Nikotin zehirlenmesinde ana ölüm nedeni... Solunum felci • Nikotin bağımlılığı tedavisi: Vareniklin / Sitisin (Nikotinerjik reseptör parsiyel agonistleri), Bupropion (atipik antidepresan), rimonobant (CB-1 reseptör ters agonisti), Nikotin bantları, Klonidin • Kompetetif ganglion blokörleri kimler… Trimetafan kamsilat, heksametonyum, mekamilamin

15. Aşağıdakilerden hangisi alfa1 blokörlerin etkilerinden biri değildir? A) Refleks taşikardi B) Tuz retansiyonu C) Anksiyete D) Burun tıkanıklığı E) Seksüel disfonksiyon Doğru cevap: C 16. Aşağıdaki sempatik etkilerden hangisi fenoksibenzamin ile engellenme ihtimali düşüktür? A) B) C) D) E)

Mesane sinkterinde kasılma Mukoza damarlarında kasılma Glikojenoliz Midriyazis Hipertansiyon

Doğru cevap: C 17. Aşağıdakilerden hangisi ergot alkaloidlerinin kullanım endikasyonu değildir? A) Migren B) Hiperprolaktinemi C) Postpartum kanama D) Parkinson hastalığı E) Doğumun indüklenmesi Doğru cevap: E 18. Glokom tedavisinde kullanılan aşağıdaki ilaçlardan hangisi aşırı terlemeye neden olabilir? A) Brinzolamid C) Pilokarpin Doğru cevap: C

B) Brimonidin D) Betoksalol E) Bimatoprost

524

TUSDATA TUS BİLİMSEL HAZIRLIK TOPLANTI MERKEZLERİ MERKEZLERİ

• Dijitalin kan basıncı üzerine etkisi nedir... Sistolik basıncı yükseltir, diyastolik basıncı düşürür.

KARDİYOVASKÜLER SİSTEM FARMAKOLOJİSİ 15. KONJESTİF KALP YETMEZLİĞİ TEDAVİSİNDE KULLANILAN İLAÇLAR • Kalp yetmezliği tedavisinde mortaliteyi azaltan ilaçlar… Aldosteron antagonisti (spironolakton), ACE inhibitörleri, ARB, Beta blokörler, izosorbit dinitrat+hidralazin ve Valsartan+Sakubitril kombinasyonu • Preloadı afterloadtan daha fazla azaltan vazodilatatör ilaçlar… Organik nitratlar, Alfa1 blokörler… • Afterloadı preloadtan daha fazla azaltan vazodilatatör i l a ç l a r . . . K kanal aktivatörleri, kalsiyum kanal blokörleri… • Dijital özellikleri… Terapötik aralığı dar, kasa sekestrasyon, sanal dağılım hacmi büyük

Kalp glikozidlerinin farmakokinetik özellikleri

Yağda çözünürlük

• Dijitalin oluşturduğu ritm bozukluğu... Dijitaller; kalpte her tip (atriyal – ventriküler) aritmi oluşturabilirler. En karakteristik olanı; VES ve AV bloklu atriyal taşikardidir. • Dijitalin yapmadığı aritmi…Sinüzal taşikardi • Dijitalin kalp iletimi üzerine etkisi... SA, AV, ventrikül ve his purkinje de iletimi depreşe eder. Atrium, AV nod ve purkinje de otomatisiteyi artırır. • Dijitalin EKG üzerine etkisi... ST segmenti ve T dalgası depresyonu, QT intervalinde kısalma, PR intervalinde uzama, QRS kompleksinin süresi değişmez. • Dijitalin kullanıldığı endikasyonlar... Düşük debili sistolik kalp yetmezliği (Özellikle AF eşlik ediyorsa), atriyum fibrilasyonu ve flatter tedavisi, paroksismal atriyal taşikardi • Dijitalin kullanım kontrendikasyonu... İdiopatik hipertrofik subaortik stenoz gibi diyastolik kalp yetmezlikleri ve yüksek debili kalp yetmezlikleri, AV blok, MI, akut myokardit, Semptomlu WPW sendromu

Uvabain

Digoksin

Digitoksin

• Dijitale duyarlılığı artıran faktörler... Hipolar (tiroid, kas, pH, potasemi (en sık), natremi, magnezemi, böbrek, karaciğer, CYP, P gp) + Hiperkalsemi + Amiodaron, Kinidin

Düşük

Orta

Yüksek

• Dijitale duyarlılığını azaltan faktörler... Hiper (kalemi, tiroidi, CYP) + hipokalsemi + yenidoğan, bebek

Oral biyoyararlanım (%)

0

75

>90

Yarılanma ömrü (saat)

21

40

168

Plazma proteinine bağlanma (%)

0

Metabolizma oranı (%)

0

20-40

90

>80

• Yağda çözünürlüğü düşük olan, plazma proteinlerine bağlanmayan, oral biyorarlanımı ve metabolizma oranı %0 olan,renal yolla atılan, yarılanma ömrü kısa (21 saat) olan intravenöz yolla kullanılan, en çabuk etki oluşturan ve etkisi en kısa süren dijital preparatı… Uvabain • En uzun etkili, plazma proteinlerine en yüksek oranda bağlanan, en fazla metabolize olan, safra ile atılan dijital... Dijitoksin • Dijitalin etki mekanizması... Na+-K+ ATPaz inhibisyonu ve nörohümoral aktivite sonucunda artmış sempatik aktiviteyi (renin…) baskılamak • Dijitalin hücre içinde artırdığı iyon… Sodyum ve kalsiyum • Dijitalin kardiyak etkileri… (+) inotropi, parasempatik madde ((-) kronotropi ve (-) dronotropi) • Dijital baroreseptör duyarlılığını ne yapar… Artırır, santral vagal stimülasyonu da artırır.

• Dijital intoksikasyon ilk belirti... İştahsızlık (bulantıkusma, ishal de oluşur) • Dijital zehirlenmesinin en erken görülen kardiyak belirtisi nedir... Birinci derece AV blok • Dijital zehirlenmesinde ölüm nedeni sıklıkla nedir... Ventriküler fibrilasyon • Dijital diğer yan etkileri…Sarı yeşil diskromatopsi, endometrial hiperplazi, jinekomasti, akut mezenterik iskemi • Dijital zehirlenmesi tedavi… Hipokalemi varsa potasyum ver, antiartimik lidokain, atropin (bradikardi, AV blok varsa), kolestiramin, aktif kömür (digitoksin) aritmi tedavisinde ne kullanılır • Dijital zehirlenmesinde sadece GİS ve göz ile ilgili bulgular varsa ne yapılır… Doz azaltılır • Ağır dijital intoksikasyonu, kardiyak bulgular, tedavi seçeneği... Dijital antikorları (Digibind) • Kalpteki β1 adrenerjik reseptörleri selektif olarak aktive eden pozitif inotropik... Dobutamin (Diğer beta1 agonist pozitif inotropikler; prenalterol, ksamoterol) • Akut kalp yetmezliği tedavisinde kullanılan pozitif inotropik ilaçlar… Fosfodiesteraz III enzim inhibitörleri (milrinon, inamrinon, vesnarinon), pimobendan, dopaminerjik agonist ibopamin (mortaliteyi arttırabilirler) • Pimobendanın ve levosimendanın etki mekanizması... Fosfodiesteraz inhibitörü ve Ca+2 duyarlaştırıcı • Kalp yetmezliğinde kullanılan ANP analoğu... Karperitid • B-tipi natriüretik peptid (BNP) analoğu olan pozitif inotropik... Nesiritid • NEP (Neprilsin inhibitörü) inhibitörü… Sakubitril

BİYOKİMYA’DA FARMAKOLOJİ ÖNEMLİ HIZLI TEKRAR BİLGİLER

525

• Entresto... Valsartan + Sakubitril kombinasyonudur (ARB + Neprilisin inhibitörü). Konjestif kalp yetmezliğinde onaylanmışdır. Hem sistolik hem de diastolık kalp yetmezliğinde semptomları ve Nt proBNP düzeylerini, mortalite ve yeniden hastaneye yatışı azaltır.

• Asidoz yapan diüretikler… Karbonik anhidraz enzim inhibitörleri (Asetazolamid…) ve Toplayıcı tübüle etkili diüretikler (1: Aldosteron antagonistleri (Drospirenon, Epleronon, Spironolakton, Kanrenon), 2: Sodyum kanal blokörleri (Amilorid, Triamteren))

• Pozitif inotropik ve lusitropik etkili… İsratoksim (Na/K ATPaz inh.)

• Hiperglisemi, hiperlipidemi, hiperürisemiyi en belirgin oluşturanlar… Loop ve tiyazid

SORULAR

• Hiperamonyemiyi en belirgin oluşturan… Karbonik anhidraz inhibitörleri (Asetazolamid…)

1. Dijital kullanımında kontrendike olmayan durum hangisidir? A) B) C) D) E)

İdiyopatik hipertrofik subaortik stenoz Kalp blokları Myokard infarktüsü Semptomlu Wolf Parkinson White Sendromu Atrial flatter

Doğru cevap: E 2. Aşağıdaki artırır?

ilaçlardan

A) Hipertiroidi C) Rifampin

hangisi

dijital

duyarlılığını

B) Hipokalsemi D) Kolestiramin E) Amiodaron

Doğru cevap: E

• Proksimal tübüle etki gösteren diüretikler... Karbonik anhidraz inhibitörleri (Asetazolamid…), Ksantin türevleri, Osmotik diüretik • Henle kıvrımı, çıkan kolun kalın kısmına etki gösteren diüretik... Loop diüretik (Furosemid, etakrinik asid, bumetanid) • Distal tübülde etki gösteren diüretikler... Tiyazid grubu diüretikler

Potasyum tutucu diüretiklerin özellikleri Na+ kanal (eNaC) inhibitörleri

Aldosteron reseptör antagonistleri

• Triamteren

• Spironolakton

• Amilorid

• Kanrenon (spironolaktonun aktif metaboliti)

3. Aşağıdakilerden hangisi nötral endopeptidazı inhibe eden kalp yetmezliği ilacıdır? A) Karperitid C) Sakubitril

B) Nesiritid D) Ularitid E) Bosentan

Doğru cevap: C 4. Aşağıdakilerden hangisi etkilerinden biri değildir? A) B) C) D) E)

kardiyak

glikozidlerin

Na+-K+-ATPaz’ın inhibisyonu Pozitif inotropik etki Hücre içi sitozolik Ca++ artışı İndirekt parasempatomimetik etki Baroreseptör duyarlılığında azalma

Doğru cevap: E

16. ANTİHİPERTANSİF İLAÇLAR (DİÜRETİKLER) • Diüretiklerin erken dönem antihipertansif etkisi nasıl meydana gelir... Başlangıçta diüreze bağlı olarak hipovolemi oluştururlar. • Diüretiklerin geç dönemde antihipertansif etkisi nasıl meydana gelir... Vazodilatatör etki ile (PGE salınımı nedeniyle) • Renal kan akımını artıran diüretik… Loop diüretik, osmotik diüretik • Renal kan akımını azaltan diüretik… Karbonik anhidraz inhibitöleri (Asetazolamid…) • Hipernatremi yapan diüretik… Osmotik diüretik • Hiperkalsemi yapan diüretik… Tiyazid grubu diüretik • Hiperpotasemi yapan diüretik… Toplayıcı tübüle etkili diüretikler (1: Aldosteron antagonistleri (Drospirenon, Epleronon, Spironolakton, Kanrenon), 2: Sodyum kanal blokörleri (Amilorid, Triamteren))

• Eplerenon • Drospirenon

• Toplayıcı kanallarda etki gösteren diüretikler... (1: Aldosteron antagonistleri (Drospirenon, Epleronon, Spironolakton, Kanrenon), 2: Sodyum kanal blokörleri (Amilorid, Triamteren)) • Karbonik anhidraz enzimini inhibe eden diüretik... Asetazolamid, metazolamid, diklorfenamid,dorzolamid, brinzolamid • Karbonik anhidraz enzim inhibitörü diüretiklerin antihipertansif olarak kullanılmama nedeni… Etkilerine hızlı tolerans gelişmesi • Karbonik anhidraz enzim inhibitörü diüretikler idrarı alkali mi yapar asidik mi… Alkali • Vücutta ne olur… Asidoz • Asetazolamidin endikasyonları... Ürik asid ve sistin taşı, İdrar alkalinizasyonu, metabolik alkaloz tedavisi, glokom tedavisi, absans nöbetleri, yükseklik hastalığı • Glokomda topikal olarak kullanılan karbonik anhidraz enzim inhibitörleri... Dorzolamid, brinzolamid, sistemik (asetazolamid) • Karbonik anhidraz enzim inhibitörü diüretiklerin yan etkileri… Kalsiyum taşı, amonyak retansiyonu (Sirozda kontrendike), GFR‛da azalma • Beyin ödemi, akut böbrek yetmezliği ve glokom da kullanılan ve relatif hipernatremi yapan diüretik... Ozmotikler • En kısa etkili, intravenöz kullanılan ozmotik diüretik... Mannitol • Hiperglisemi yapan osmotik diüretik… Gliserin • Konjestif kalp yetmezliği olanlarda kullanılması kontrendike olan diüretik... Ozmotikler

526

TUSDATA TUS BİLİMSEL HAZIRLIK TOPLANTI MERKEZLERİ MERKEZLERİ

SORULAR

• Akciğer ödeminde kontrendike olan diüretik... Ozmotik diüretikler • Aktif kraniyal kanamada kontrendike olan diüretik.. Ozmotik diüretikler • Loop diüretiklerin etki mekanizması… Henle çıkan kalın kolunda Na/K/2Cl pompasını inhibe etmek • Sülfonamid türevi olmayan loop diüretik… Etakrinik asit

5. Ürik asid ve sistin taşı tedavisinde kullanılan ancak kalsiyum taşı oluşturan ilaç aşağıdakilerden hangisidir? A) Asetazolamid C) Furosemid

B) Mannitol D) Bumetanid E) Gliserin

• Loop diüretiklerin VD yapmasındaki en önemli etken… PG salınımı

Doğru cevap: A

• Loop diüretik endikasyonu… Akciğer ödemi, Hiperkalsemi, Hiperkalemi, Akut renal yetmezlik (GFR Atorvastatin • Antioksidan etkili statin... Atorvastatin • En uzun etkili, HDL yi en fazla artıran ve en potent statin... Rosuvastatin • CYP ile metabolize edilmeyen, renal yolal atılan ve metabolizma düzeyinde ilaç etkileşimine girmeyen … Pravastatin • CYP2C9 ile minimal metabolize edilen ve ilaç etkileşimine az giren… Pitavastatin, Rosuvastatin

533

BİYOKİMYA’DA FARMAKOLOJİ ÖNEMLİ HIZLI TEKRAR BİLGİLER

Anjina tedavisinde kullanılan ilaçların kardiyovasküler etkileri Morfin

Nitrat

Verapamil

Beta blokör

Nitrat + beta blokör veya nitrat + Ca2+ kanal blokörü

Kalp atım hızı

Bradikardi

Refleks taşikardi

Bradikardi

Bradikardi

Azalma

İnotropi

Etkilemez

Refleks artış

Baskılar

Baskılar

Değişmez

Kan Basıncı

Azaltır

Azaltır

Azaltır

Azaltır

Azalma

Diastol sonu hacim

Azaltır

Azaltır

Arttırır

Arttırır

Değişmez veya azalır

Oksijen tüketimi

Azaltır

Azaltır

Azaltır

Azaltır

Azalır

Azalma

Artış

Artış

Değişmez

Etki

Ejeksiyon süresi

• Statin yan etki… Rhabdomyoliz (kreatin kinaz da artış), hepatotoksisite, teratojenite • Peroksizom proliferator-activated receptor (PPAR) agonisti olan, endoteldeki lipoprotein lipaz aktivitesini artırıp, yağ dokusundaki hormona duyarlı lipazı inhibe eden hipolipidemikler... Fibrik asid türevleri

• Karaciğerde LDL reseptörlerini yıkan PCSK9 (proprotein konvertaz subtilisin / keksin tip 9)‛u inhibe eden hipolipidemik… Evolocumab, alirocumab • Lomitapid, Mipomersen, Evolocumab, Alirocumab endikasyonu… Homozigot ailesel hiperkolesterolemi

Hipolipidemik ilaçlar

• Trigliserit yüksekliğinde ilk tercih, gebede emzirende kontrendike... Fibrik asid türevleri

LDL

• En kısa etki süreli fibrik asid türevi... Gemfibrozil • En uzun etki süreli fibrik asid türevi... Fenofibrat

Statin

• Fibrat yan antikoagülan

Fibrat

e t k i … Safra taşı, antiagregan ve

• Yağ dokusunda hormona duyarlı lipazı inhibe eden ve lipoprotein lipaz aktivitesini artıran, en geniş spektrumlu olan ve lipoprotein a düzeyini azaltan, HDL düzeyini kullanılanlar arasında en fazla artıran hipolipidemik ilaç... Niasin (nikotinik asid)

Niasin Evolokumab/ Alirokumab

↓ %10↑ ↓ %30↓ %60

% 70

HDL

Trigliserid Lipoprotein a

↑

%25

↓

φ

%30

↑

%50

↓

φ

%40

↑

%25-50

%9

↓

↓

↓

↓ ↓

• Peptik ülser aktivasyonu, flushing, hiperglisemi, hiperürisemi yapan hipolipidemik... Niasin (nikotinik asid)

SORULAR

• Safra asitini bağlayarak feçesle itrahını artıran, kolesterolün safra asitlerine dönüşümünü artırarak düzeyini azaltan, KC‛de LDL reseptörlerini artıran hipolidemik ilaçlar… Safra asidi bağlayan reçineler

21. Hiperlipidemi tedavisinde kullanılan ilaç ve etki eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır?

• Safra asidi bağlayan reçineler hangileri… Kolestiramin, kolestipol, kolesevelam, kolestilan • Gebelerde kullanılabilen, hipoprotrombinemi yapan, trigliserit düzeyini artıran hipolipidemik ilaçlar… Safra asidi bağlayan reçineler • Dijital toksisitesi ve diyabetik diyare tedavisinde kullanılan hipolipidemik ilaçlar… Safra asidi bağlayan reçineler • Kolesterol transport proteini olan NPC1L1‛i (NiemannPick C1-like 1 protein) bağırsakta inhibe ederek duodenumda kolesterol absorbsiyonunu baskılayan, statinlerle kombine edilerek onların toksisitesinin azalmasına olanak sağlayan… Ezetimib • Kolesterol ester transfer proteinini inhibe eden ve HDL‛yi en fazla artıran hipolipidemik... Torcetrapib, Anasetrepib • Mikrozomal trigliserid transfer proteini (MTP) inhibe eden hipolipidemik… Lomitapid • Apo B100 sentezini baskılayan antisense oligonükleotid… Mipomersen sodyum

A) Mipomersen – ApoB100 antisense oligonükleotid B) Lomitapid – Mikrozomal transfer protein inhibitörü C) Atorvastatin – Karaciğer LDL reseptör ekspresyonunun inhibisyonu D) Ezetimib – Niemann Pick C1 Like1 (NPC1L1) antagonisti E) Kolestipol – Safra asidi bağlayan reçine Doğru cevap: C 22. Homozigot ailesel hiperkolesterolemi tedavisinde kullanılan ve apoB100 mRNA’sını hedefleyen antisense oligonükleotit aşağıdakilerden hangisidir? A) Alirocumab C) Lomitapid Doğru cevap: B

E) Ezetimib

B) Mipomersen D) Anacetrapib

534

TUSDATA TUS BİLİMSEL HAZIRLIK TOPLANTI MERKEZLERİ MERKEZLERİ

23. Aşağıdakilerden hangisi, antianjinal etkinliği olan ivabradinin etki mekanizmasıdır? A) B) C) D)

Vazopeptidaz inhibisyonu Rho-kinaz inhibisyonu ATP’ye duyarlı potasyum kanallarının açılması Hiperpolarizasyonla aktive olan katyon kanallarının inhibisyonu E) Nitrik oksit oluşumu Doğru cevap: D 24. Anjina tedavisinde kullanılan beta blokörlerin oksijen tüketimini arttırıcı yöndeki etkisi aşağıdaki şıklardan hangisinde verilmiştir? A) B) C) D) E)

Negatif inotropik etki Sol ventrikül diastol sonu volümünde artış Negatif kronotropik etki Arteryal kan basıncı azalması Sistolik kan basıncı azalmas

Doğru cevap: B

21. ANTİKOAGÜLAN İLAÇLAR

Antikoagülan ilaçlar A. parenteral

B. oral

1. Heparin

• Varfarin

2. Düşük molekül ağırlıklı heparinler

• Dikumarol • Asenokumarol

• Enoksiparin

• Fenindion

• Dalteparin

• Rivaroksaban

• Tinzaparin

• Trombin inhibitörleri

• Ardeparin

- Ksimelagatran

• Nadroparin

- Dabigatran

• Revirapin • Fondaparinuks/ Idraparinuks 3. Direkt trombin inhibitörleri • Hirudin • Desirudin • Bivaluridin • Lepirudin • Argatroban • Melagatran • Antitrombin 4. Heparin benzeri ilaçlar • Danaparoid 5. Diğer: Drotrekogin-alfa

• Vücutta bulunan en asidik madde, sadece plazma da dağıldığı için dağılım hacmi küçük olan, sıfırıncı derece kinetikle elimine edildiği için doza bağlı olarak yarılanma ömrü uzayan... Heparin • Heparin etki mekanizması… Antitrombin III‛ün (A-III) etkinliğini arttırarak faktör 10a ve 2a (trombin) inhibiyonu yapar.

• Aktive edilmiş parsiyel tromboplastin zamanı üzerinden etkisi takip edilen, etkisi hızlı başlayıp hızlı biten... Heparin • Kanama (hematüri), plazmayı berraklaştırıcı etkisi bulunan, osteoporoz, hiperkalemi, HIT (heparin induced trombositopeni) yapan, İV yolla kullanılan ... Heparin • HIT (heparin induced trombositopeni) tedavisinde kim kullanılır… Fondaparinuks ve direkt trombin inhibitörleri (lepirudin, hirudin, argatroban…) • Etkisi heparinden daha uzun, subkutan kullanılan, yan etkisi az olan, biyoyararlanımı daha yüksek olan, rutin etkinlik testlerine ihtiyaç göstermeyen, birinci derece kinetikle elimine edilen… Hafif fraksiyon heparin (DMAH)… • Hafif fraksiyon heparin (DMAH)… Enoksiparin, fraksiparin, dalteparin, fondaparinuks… • Hafif fraksiyon heparinin (DMAH) etki mekanizması... Antitrombin 3 bağımlı olarak Faktör 10‛u ve faktör 2a‛ yı inhibe eder. Faktör 10‛u 2a‛ya göre 2-3 kat daha fazla inhibe eder. • Antitrombin III aracılığı ile Faktör 10a‛nın sentetik ve spesifik inhibitörü... Fondaparinuks • DMAH‛ın etkisi nasıl degerlendırılır… Anti faktör 10a • DMAH böbrek de elimine edilirken heparin RES‛de elimine edilir. • Antidotu olmayan… Fondaparinuks • Heparinin antidotu... Protamin sülfat (kimyasal antagonizma), toluidin mavisi • Doğrudan trombini inhibe ederek etki gösteren antikoagülanlar... Lepirudin, desirudin, bivaluridin • Oral yolla kullanılan direkt trombin inhibitörü… Dabigatran, ksimelagatran • Dabigatran antidotu… İdarusizumab • K vitamininin aktifleşmesini sağlayan epoksit redüktaz enzimini (VKOR) inhibe eden antikoagülan... Oral antikoagülan (Varfarin) • Epoksit redüktaz inhibisyonu ile ne gerçekleşir… - Okside hal, redükte hale dönemez ve redükte (indirgenmiş, aktif) K vitamin azalır. - K vitaminine bağlı pıhtılaşma faktörleri (faktör 2,7,9,10, protC ve S)‛nin glutamat rezidülerinin gama karboksillenmesi engellenir ve aktifleşemezler. • Oral antikoagülanların doz ayarlamasında hangi parametre izlenir... INR (uluslararası standardize edilmiş protrombin zamanı) • Varfarin başlamadan önce hasta neden heparinize edilir… ProtC ve S antikoagülan faktörlerdir, yarılanma ömrü en kısa olan ve ilk tükenen ProtC‛dir, bu nedenle varfarin ilk etapta tromboz yapar. (daha sonra faktör 7 tükenir). • Varfarin plazma proteinlerine hangi oranda bağlanır… Yüksek (%99.6) • Varfarin hangi enzimle metabolize edilir… CYP2C9 • Gebede varfarin verilir mi… Hayır (heparin, DMAH verilir) • Oral antikoagülan zehirlenmesinde tedavi... İlk 24 saat: Taze kan veya donmuş plazma; daha geç olgularda: K1 vitamini (fitomenadion) • Varfarin etkinliğini artıran… CYP inhibisyonu (simetidin, siprofloksasin…), sefalosporin (epoksit redüktaz inhibisyonu), karaciğer hastalığı, tirotoksikoz

BİYOKİMYA’DA FARMAKOLOJİ ÖNEMLİ HIZLI TEKRAR BİLGİLER

535

Antiagregan ilaçların etki mekanizmaları

• Varfarin etkinliğini azaltan… Gebelik, hipotiroidizm (pıhtılaşma faktör yıkımı azalır), CYP indüksiyonu (rifampisin, barbitürat…), diüretik (loop diüretik hariç) • Oral yolla kullanılan, direkt etkili, faktör 10a inhibitörü… Rivaroksaban, apiksaban… • Rivaroksaban, apiksaban… antidotu… Andeksanet alfa • Rekombinant aktive protein C türevi olan ve sepsisle ilişkili koagülopatilerin tedavisinde kullanılan... Drotrekogin-α

22. ANTİPLATELET (ANTİTROMBOSİTİK), 23. FİBRİNOLİTİK İLAÇLAR, 24. ANTİFİBRİNOLİTİK İLAÇLAR,

Fibrinolitik sistem

25. ANEMİ TEDAVİSİNDE KULLANILAN İLAÇLAR VE BÜYÜME FAKTÖRLERİ

• Fibrine spesifik etkili olmayan fibrinolitikler hangileri... Streptokinaz, ürokinaz

• Aspirinin antitrombotik etkisinin mekanizması... Düşük dozlarda trombositlerdeki siklooksijenazı geri dönüşsüz olarak inhibe eder.

• Fibrine spesifik etkili olan fibrinolitikler hangileri... tPA (Alteplaz, Reteplaz, Tenekteplaz…), anistreplaz (plazminojen-streptokinaz aktivatör komplkesi, saflaştırılmış insan plazminojeni)

• CYP2C19 inhibisyonu yaparak klopidogrel‛in etkisini azaltan… Proton pompa inhibitörleri (lansoprazol, omeprazol…)

• Lizin antimetaboliti olan plazminojen inhibitörleri (antifibrinolitikler)... Aminokaproik asid, Traneksamik asid

• “Antiagregan ilaçların etki mekanizmaları” başlıklı şekile bakınız.

• Demir şelatörleri... Deferoksamin (İM,SC), Deferasiroks (Oral), defepiron (Oral)

• “Antiagregan ilaçların etki mekanizmaları” başlıklı tabloya bakınız.”

536

TUSDATA TUS BİLİMSEL HAZIRLIK TOPLANTI MERKEZLERİ MERKEZLERİ

Antiplatelet ilaçlar Etki mekanizması

İlaç

Özellik

İndirekt etkili

Klopidogrel (oral) Tiklopidin (oral) Prasugrel (oral)

Direkt etkili

Kangrelor (iv) Tikagrelor (oral)

Reversibl etki

Glikoprotein IIb/IIIa inhibitörleri

Absiksimab Eptifibatid Tirofiban

Trombositlerin fibrinojen ve von Willebrand faktör tarafından uyarılmasını engellerler.

Tromboksan sentaz enzim inhibitörleri

Dazoksiben Niktindol Anegralid Dazmagrel

TXA2 üretimini baskılarlar.

TXA2 reseptör blokörü

Ridogrel

Serotonin (5-HT2) reseptör antagonistleri

Ketanserin Ritanserin

PAR-1 (Proteaz Aktive Trombin reseptörü) antagonisti

Vorapaksar

ADP P2Y12 reseptör antagonistleri

• Anemi tedavisinde kullanılan eritropoetin stimülanları.... Epoetin, Darbepoetin • Nötropeni tedavisinde kullanılan G-CSF... Filgrastim, lenograstim… • Kök hücre naklinde Sargramostim

kullanılan

GM-CSF...

• Trombositopeni tedavisinde kullanılan IL-11 preperatı... Oprelvekin • Trombositopeni tedavisinde kullanılan trombopoetin reseptör agonistleri... Romiplostim, Eltrombopag • CXCR4 (kemokin reseptör 4) antagonisti, periferik kan tablosunda CD34 hücrelerinde artışa neden olan ilaç… Preliksafor • Faktör8 fonksiyonunu düzelten, hemofiliA tedavisi… Emisizumab

SORULAR 25. Antikoagülan ve antidotları eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır? A) B) C) D) E)

Heparin – Protamin sülfat Fondaparinuks - Toluidin mavisi Varfarin – K1 vitamini Dabigatran – İdarusizumab Rivaroksaban – Andeksenat alfa

Doğru cevap: B

Ön ilaç, irreversibl etki

Raynaud hastalığı tedavisinde kullanılır. Alfa 1 reseptör blokajı da oluştururlar.

26. Warfarinin antikoagülan etki aşağıdakilerden hangisiyle ilişkilidir? A) B) C) D) E)

mekanizması

Protrombin karboksilasyonunun inhibisyonu Trombinin aktivasyonu K vitamini redüksiyonunun aktivasyonu Antitrombin III’ün aktivasyonu Protein C dekarboksilasyonunun inhibisyonu

Doğru cevap: A 27. ADP P2Y12 (ADP reseptörü) reseptörünü reversibl olarak bloke eden ilaç aşağıdakilerden hangisidir? A) B) C) D) E)

Prasugrel Kangrelor Ksimelegatran Dabigatran Klopidogrel

Doğru cevap: B 28. Trombosit fonksiyonlarını baskılayan ilaç ve etki mekanizması eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır? A) B) C) D) E)

Absiksimab – Gp 2b3a antagonizması Ketanserin – 5-HT2 reseptör antagonizması Prasugrel –Tromboksan sentaz inhibitörü Aspirin-TromboksanA2 üretiminin baskılanması Klopidogrel –ADPP2Y12 reseptör antagonisti

Doğru cevap: C

BİYOKİMYA’DA FARMAKOLOJİ ÖNEMLİ HIZLI TEKRAR BİLGİLER

ENDOKRİN SİSTEM FARMAKOLOJİSİ 26. HİPOTALAMİK VE HİPOFİZER HORMONLAR • GnRH pulsatil salınırsa FSH ve LH düzeyi nasıl değişir... Artar • GnRH nonpulsatil salınırsa FSH ve LH düzeyi nasıl değişir... Azalır • GnRH analogları nelerdir... Goserelin, buserelin, nafarelin, triptorelin, deslorelin, histrelin, löprolid, • GnRH analoglarının klinik kullanımı nelerdir... Stimülasyon amaçlı kullanımı infertilite, supresyon amaçlı kullanımı ise kontrollü over stimülasyonu, endometriozis, leiomyoma, prostat, meme, over kanseri, santral püberte prekoks • GnRH antagonistleri ve endikasyonları nelerdir... Ganireliks/Setroreliks; kontrollü over hiperstimülasyon prosedürü, Abareliks/Degareliks; prostat kanseri • SSS ve GIS‛den salgılanarak diğer hormonların salıverilmesini baskılayan hormon hangisidir... Somatostatin

537

• ADH reseptörleri, sinyal mekanizması ve etkileri nelerdir... V1: damarda, Gq kenetli reseptör, vazokonstriksiyondan sorumlu; V2: böbrekte, Gs kenetli, su tutulumundan, faktör VIII ve von Willebrand faktör salınımından sorumlu • ADH analoğu ilaçlar nelerdir... Terlipressin, Lipressin...

Desmopressin,

• ADH analoğu ilaçların endikasyonları nelerdir... Santral tip diyabetes insipidus (desmopressin vb.), özafagus varis kanaması tedavisi, kolon divertikül kanaması, hemofili A‛da profilaksi amacıyla (dental girişim öncesi), lokal anesteziklerle birlikte kullanım (vazokonstriksiyon için), enürezis nokturna tedavisi, portal hipertansiyon tedavisi, ileus tedavisi • Santral diyabetes insipitus tedavisinde kullanılan ilaçlar nelerdir... ADH analogları (desmopresin vb.), Klorpropamid, karbamazepin, klofibrat • Hemofili ve Von-Willebrand hastalığının tedavisinde kullanılan nedir... Desmopresin • Nefrojenik diyabetes insipitus tedavisinde kullanılan ilaçlar nelerdir... Tiyazid, amilorid (lityuma bağlı NDİ tedavisi), indometasin... • Vazopressinin renal etkilerini engelleyerek elektrolit atılmasını artırmaksızın sadece su atılımını sağlayanlara ne denir... Akuaretikler

• Somatostatin analogları nelerdir... Oktrotid, Lanreotid, Pasireotid (uzun etkili)

• Uygunsuz ADH salıverilmesinde kullanılan ADH reseptör blokörleri nelerdir... Tolvaptan, konivaptan

• Somatostatin analogları nerede kullanılır... Hormon salgılayan tümör (VIPoma, glukagonoma, insülinoma, gastrinoma, karsinoid tümör... ), Akromegali, diyabetik diyare...

• V1a selektivitesi yüksek olan ilaç hangisidir... Relkovaptan • Nonselektif olan vazopressin (V1+V2) reseptör blokörü... Konivaptan

• GH‛nin etkilerine aracılık eden madde hangisidir... IGF-1 (somatomedin C)

• Preterm eylemi durdurmak için kullanılan oksitosin antagonisti hangisidir... Atosiban, Barusiban

• GH preparatı... Somatrem • Büyüme hormonu salınımını etkileyen faktörler hangileridir... Dopaminerjik uyarılar (bromokriptin), somatostatin ve analogu ilaçlar (oktreotid) • GH analoğu... Somatrem • GH yetmezliğinde kullanılan (GH‛a karşı antikoru olan çocuklarda cücelikte kullanılan) rekombinant insan IGF1... Mekasermin • İnsan IGF-1 ve IGF-BP3 kombinasyonu... Makasermin rinfabat • HIV ilişkili lipodistrofi tedavisinde kullanılan GHRH analoğu hangisidir... Tesamorelin • Akromegali tedavisinde kullanılan ve GH sekresyonunu baskılayan ilaçlar... Dopaminerjik ergot (bromokriptin, kabergolin), somatostatin analoğu (oktreotid, lanreotid... ) • Akromegali tedavisinde kullanılan büyüme hormonu reseptör antagonisti hangisidir... Pegvisomant • Prolaktinoma tedavisinde kullanılan dopamin reseptör agonistleri hangisidir... Ergot (bromokriptin ve kabergolin), non ergot (kinagolid) • Tanı veya tedavi amacıyla kullanılan FSH ve LH preperatları nelerdir... FSH prepeatı follitropin alfabeta, rekombinant insan LH preparatı ise Lutropin alfa

SORULAR 1. Büyüme geriliği olan ve büyüme reseptörlerinde mutasyon bulunması ekzojen büyüme hormonu tedavisine yanıt bir hastanın tedavisinde aşağıdaki hangisinin kullanılması en uygundur?

hormonu nedeniyle vermeyen ilaçlardan

A) Mekasermin B) Somatropin C) Lanreotid D) Pegvisomant E) Leuprolid Doğru cevap: A 2. Aşağıdakilerden hangisi HIV ilişkili lipodistrofi tedavisinde kullanılabilen GHRH analoğudur? A) Mekasermin B) Pegvisomant C) Pasireotid D) Teduglutid E) Tesamorelin Doğru cevap: E

538

TUSDATA TUS BİLİMSEL HAZIRLIK TOPLANTI MERKEZLERİ MERKEZLERİ

3. ADH preperatları aşağıdaki hastalıklardan hangisinin tedavisinde kullanılmaz?

• Periferde T4‛ün T3‛e dönüşümünü engelleyen ilaçlar... Propranolol, propiltiyourasil, amiodaron, steroidler, radyokontrast maddeler

A) Lokal anesteziklerle birlikte kullanım B) Özafagus varis kanaması tedavisi C) Hemofilide profilaksi amacıyla D) Antiagregan etki amacıyla E) Enürezis nokturna tedavisi

• Tiyoürelerin (propiltiourasil, metimazol, karbimazol) etkileri nelerdir... - Tiroid hücresinde iyodun oksidasyonunun inhibisyonu

Doğru cevap: D 4. Aşağıdakilerden kullanılan uzun A) Mekasermin C) Pasireotid

• T4 ve T3‛ün bez dışına çıkışını baskılayan... Lityum ve İyot

hangisi jigantizm tedavisinde etkili somatostatin analoğudur?

E) Tesamorelin

B) Pegvisomant D) Teduglutid

Doğru cevap: C

27. TİROİD VE ANTİTİROİD İLAÇLAR, 28. ADRENAL KORTEKS FARMAKOLOJİSİ, 29. GONADAL HORMONLAR VE İNHİBİTÖRLERİ • Hangisi, tiroit hormonlarının tiroit hormon bağlayan globuline bağlanmasını azaltarak total serum tiroksin düzeyini değiştirir... Androjen analogları (Artıran: östrojen, metadon, eroin, SERM... ) • Hipotiroidizm, miksödem tedavisinde kullanılan, etkisi geç başlayan, uzun süren T4 (tiroksin) preparatı... Levotiroksin Sodyum • Etkisi levotiroksinden daha çabuk başlayan, kısa süren ve acil durumlarda kullanılan T3 preperatı... Liyotironin sodyum

- Tiroglobulin iyodinasyonunun inhibisyonu - DIT ve MIT‛ ların kenetlenmesinin inhibisyonu. - Periferde T4 –T3 dönüşümünün baskılanması (sadece propiltiourasil yapar). • Etkisi en çabuk başlayan, en kısa süren, süte ve plasentaya en az geçen tiyoüre... Propiltiyourasil • Antitiroid ilaçlardan propiltiourasil ve metimazolun yan etkileri... Agranülositoz (en ciddi), purpurik urtikeryal döküntü (en sık), hepatit, artralji, vaskülit. • Hipertiroidi tedavisinde kullanılan ilaç hangisidir... Tiyoüre türevleri, İyot (lugol solüsyonu), radyoaktif iyot, beta blokör, perklorat, tiyosiyanati, perteknetat • Wollf-Chaikoff etkisi ile tiroid hormonu sentez ve salıverilmesini bloke eden... İyodür • Etkisi çok hıozlı başladığı için tiroid fırtınasında kullanılani tiroidin vaskülaritesini belirgin olarak azalttığı için cerrahi öncesi kullanılan... İyodür • Tek başına kullanılmayan, gebede kullanılmayan antitiroid ilaç hangisidir... İyodür • Tedavi sonrası hastada kalıcı hipotirodi oluşturabilen, tiroid bezini parçalayan, gebede ve emzirende kullanılmayan antitiroid ilaç... Radyoaktif iyod • Tirotoksikozisda kullanılan intrensek sempatomimetik aktivitesi olmayan (parsiyel agonist olmayan) beta blokörler nelerdir... Metoprolol, propranolol, atenolol... • Guatrojen etkili ilaçlar hangileridir... Lityum, fenilbutazon, barbituratlar, amiodaron, sülfonamidler, Na nitroprussiyat • Tiroid kanseri tedavisinde kullanılan ilaçlar... Tiroidektomi, Radyoiyodin, TSH‛yı baskılamak için levotiroksin, tirozin kinaz inhibitörleri olan sorafenib, lenvatinib, vandetanib, kabozantinib • Adrenal korteks kaynaklı 3 hormon... Glukokortikoidler (kortizol), Mineralokortikoidler (aldosteron), Androjenler (dehidroepiandrosteron-DHEA, androstenediol, androstenedion)

Tiroid hormon sentezi ve antitiroid ilaçlar • Tiroid bezine iyod girişini bloke eden ilaçlar... Tiyosiyanat, perklorat, perteknatat • Tiroid peroksidaz enzim inhibisyonu ile iyodun oksidasyonunu bozan ilaçlar... Tiyoüreler ve yüksek doz iyot • Tiyoüre türevleri hangileri... Propiltiourasil, Metimazol, Karbimazol (ön ilaç, metimazole dönüşür) • İyot ve tirozin‛in birleşmesini, tiroglobulin rezorpsiyonunu, MIT, DIT, T4 ve T3 oluşumunu inhibe eden ilaçlar... Tiyoüreler

• Kortikosteroidlerin etkileri nelerdir... - Psikoz, öfori - Katarakt ve osteoporoz gelişimi - Hipertansiyon - Çocuklarda büyüme baskılanması - Kaslarda protein sentezini baskılar. Kas ve ciltte atrofi yaratır. - Karaciğer glukoneogenez stimulasyonu, insülin artışı, glikojen sentez artışı, hiperglisemi ve lipoliz oluşur. - Nötrofil, eritrosit ve trombositi artırır. Lenfosit, bazofil ve eozinofili azaltır. - Cushing sendromu ve ülser aktivasyonu oluşur. - Lipokortin sentezini arttırarak fosfolipaz A2‛yi baskılar ve dolayısıyla araşidonik asit ve prostoglandinler sentezlenemez. - Makrofaj fagositik aktivitesi azalır. - Steroid alımının ani kesilmesi adrenal yetmezlik yaratır.

BİYOKİMYA’DA FARMAKOLOJİ ÖNEMLİ HIZLI TEKRAR BİLGİLER

• Ön ilaç olan kortikosteroidler... Kortizon (hidrokortizon‛a döner), prednizon (prednizolon‛a döner)

Kortikosteroid preparatlarının güçleri ve etki süreleri Preperatlar

Antiinflamatuvar etki

Na+ tutucu etki*

Etki süresi

Topikal aktivite

Glukokortikoid Kortizol (Hidrokortizon)

1

1

Kısa

(+)

Kortizon

0.8

0.8

Kısa

0

Deksametazon

25

0

Uzun

+++++

25 - 40

0

Uzun

+++++

0.1

400

Kısa

0

Desoksikortikosteron (DOC)

0

20

Fludrokortizon

10

250

Betametazon

Mineralokortikoid Aldosteron

Orta

539

• 11beta hidroksilaz enzim inhibisyonu yapan genel anestezik... Etomidat • 21-Hidroksilaz enzimlerini bloke eden... Amfenon beta • 3β-Hidroksisteroid dehidrogenaz ve C17, 20 liyaz enzimlerini inhibe eden antifungal ilaç... Ketokonazol • 3β-hidroksisteroid dehidrogenaz enzimini inhibe eden... Trilostan • 17 alfa hidroksilaz ve C17, 20 liyaz enzimlerini inhibe eden, prostat kanserinde oral yolla kullanılan ön ilaç... Abirateron • Adrenal bezi tahrip eden, kimyasal adranalektomi yaptığı için adrenal korteks tümörü için kullanılan... Mitotan • SERM (selektif östrojen reseptör modülatörü)‛ler hangileri... Tamoksifen, Toremifen, Raloksifen, Bazedoksifen... , SERM‛ler genelde kemik, beyin ve karaciğer üzerinde östrojenik etki gösterirler.

0

• Östrojen pozitif meme kanseri tedavisinde ve cerrahi sonrası 2- 5 yıl kullanılan, riski yüksek olan kadınlarda kullanılması kanser gelişimini engelleyen, endometrium kanser riskini artıran SERM... Tamoksifen

0

• Kimyasal olarak tamoksifene benzeyen ve meme kanseri tedavisinde kullanılan... Toremifen

Kısa (8-12 saat); Orta (12-36 s); Uzun (36-72 s). * mineralokortikoid aktivite

• Meme kanseri proflaksisinde ve osteoporoz tedavisinde kullanılan, endometriumu stimüle etmeyen SERM... Raloksifen

• En kısa etkili kortikosteroid preparatı... Kortizol (hidrokortizon) ve kortizon

• SSS‛de östrojen reseptörlerini baskılayarak, FSH ve LH‛ı stimule eden ve ovülasyon indüksiyonu amacıyla kullanılan ilaç... Klomifen

• En uzun etkili kortikosteroid preparatı... Betametazon, deksametazon

• Meme kanseri tedavisinde kullanılan saf östrojen reseptör antagonisti... Fulvestrant

• Antiinflamatuvar etkisi en yüksek olan kortikosteroid preparatı... Betametazon, daha sonra deksametazon

• Meme kanseri tedavisinde kullanılan nonsteroid yapıdaki aromataz enzim inhibitörleri... Anastrazol, Letrozol, Fadrozol

• Su ve tuz tutucu etkisi olmayan kortikosteroid hangis idir...Deksametazon, betametazon... • Mineralokortikoid (su ve tuz tutucu etki) etkisi en fazla olan glukokortikoid preparatı... Kortizol, kortizon • Glukokortikoid etkisi, dolayısıyla antiinfamatuvar etkisi en az olan kortikosteroid preparatı... Dezoksikortikosteron (DOC) • Su ve tuz tutucu etkisi en fazla olan kortikosteroid... Aldosteron > Fludrokortizon • Antiinflamatuvar etkisi en fazla olan mineralokortikoid... Fludrokortizon • Steroid kullanımının kesin olarak kontrendike olduğu durumlar... Aktif tüberküloz, gözde herpes simpleks • ACTH sekresyonunun inhibitörleri ve endikasyonları nelerdir... Pasireotid (akromegali, cushing sendromu, adrenal tümör), kabergolin (hiperprolaktinoma, kortikotrop tümörler). • 20, 22-Desmolaz enzimini (dolayısıyla kolesterolün pregnenolona dönüşümünü), aromataz enzimini (dolayısıyla androjenlerin ekstraadrenal dokularda östrojene çevrilmesini) inhibe eden, medikal adrenalektomi (tüm steroid sentezini baskılar) yapan, meme kanseri ve cushing hastalığında kullanılan... Aminoglutetimid • Selektif 11beta hidroksilaz enzim inhibisyonu yapan cushing hastası gebelerde kullanılabilen... Metirapon

• Meme kanseri tedavisinde kullanılan steroid yapıdaki , irreversıbl aromataz enzim inhibitörleri... Eksemestan, Formestan • Zayıf progesterojenik ve androjenik etkili olan, gonadotropin salıverilmesini kesen ve endometriyozis tedavisinde kullanılan ilaç... Danazol • Gebeliği sonlandırma amacıyla kullanılan progesteron reseptör modülatörü ilaç... Mifepriston (glukokortikoid reseptörünü de bloke edebilir) • Saf progesteron antagonisti ilaç... Onapriston • Progesteron reseptör parsiyel agonisti, acil kontrasepsiyon da kullanılan ilaç... Ulipristal • Endometriozis tedavisinde kullanılan ilaçlar... Kombine oral kontraseptifler, Medroksiprogesteron, GnRH agonistleri (löprolid, goserelin, nafarelin), Danazol (sentetik androjen) • Hirşutizm tedavisinde kullanılan ilaçlar... Kombine oral kontraseptifler (gonadotropin sekresyonunu ve androjen üretimini baskılar), GnRH analogları, Ketokonazol (androjen sentezini azaltır), Androjen reseptör blokörü (Spironolakton, Flutamid), Finasterid (5 alfa redüktaz inhibitörü, DHT oluşumunu engeller). • Androjen kullanım kontrendikasyonu nedir... Prostat ve erkek meme kanseri, yenidoğan dönemi, gebelik

540

TUSDATA TUS BİLİMSEL HAZIRLIK TOPLANTI MERKEZLERİ MERKEZLERİ

• Androjen reseptör blokörü olan ilaçlar... Simetidin, Spironolakton, Siproteron asetat (steroid yapıda), Flutamid (nonsteroid yapıda)

9. Kolesterolün pregnanolona dönüşümünü inhibe ederek steroid hormon sentezini durduran ilaç aşağıdakilerden hangisidir?

• 5-alfa redüktazı inhibe ederek, dihidrotestosteron oluşumunu engelleyen ilaç... Finasterid/Dudasterid • Metastatik prostat kanseri ve hirsutizm tedavisinde kullanılan nonsteroid yapıdaki androjen reseptör blokörü ilaçlar... Flutamid, Apalutamid, Bikalutamid, Nilutamid ve Enzalutamid • Metastatik prostat kanseri tedavisinde kullanılan 17alfa hidroksilaz inhibitörü ilaç... Abirateron • Benign prostat hiperplazisi, erkek tipi kellik ve hirsutizm tedavisinde kullanılan 5-alfa redüktaz inhibitörlerü ilaç... Finasterid / Dutasterid • Hem LOX hemde COX‛u inhibe eden erkek oral kontraseptifi... Gossipol

SORULAR 5. Tiroid bezine iyodür girişini inhibe ederek antitiroid etki gösteren ilaç aşağıdakilerden hangisidir? A) Amiodaron C) Tiyosiyanat

E) Propranolol

B) Propiltiourasil D) Metimazolz

Doğru cevap: C 6. Aşağıda verilen hipertroidi tedavisinde kullanılan ilaçlar ve etki mekanizmaları eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır? A) İyodür – Tiroid hormonlarının salıverilmesinin inhibisyonu B) Karbimazol – İyodürün tiroid bezine alımının inhibisyonu C) Metimazol – Tiroglobulin iyodinasyonunun inhibisyonu D) Propiltiyourasil – Periferde T4 -T3 deiyodinasyonunun inhibisyonu E) Tiyosiyanat – İyodun aktif transportunun inhibisyonu Doğru cevap: B 7.

I. Tiroid bezine iyot girişi inhibisyonu II. Ürün oksidasyonu inhibisyonu III. Tiroid bezinden T3 ve T4’ün çıkışı inhibisyonu IV. Periferik T4’ün T3’e dönüşümü inhibisyonu Yukarıdakilerden hangisi/ hangileri propiltiyoürasilin etkisidir? A) I ve II C) II ve IV

E) II, III ve IV

B) I ve IV D) I, II ve IV

Doğru cevap: C 8. Glukokortikoidlerin antiinflamatuvar etki gücüne göre küçükten büyüğe doğru sıralaması aşağıdakilerden hangisidir? A) Kortizon-Kortizol-Prednizolon-Deksametazon B) Prednizolon-Kortizon-Kortizol-Deksametazon C) Prednizolon-Kortizol-Kortizon-Deksametazon D) Deksametazon-Kortizol-Kortizon-Prednizolon E) Deksametazon-Kortizon-Kortizol-Prednizolon Doğru cevap: A

A) Triparanol B) Aminoglutetimid C) Amfenon B D) Metirapon E) Siproheptadin Doğru cevap: B 10.

I. Anastrozol II. Fulvestrant III. Letrozol IV. Eksemestan Meme kanseri tedavisinde kullanılan yukarıdaki ilaçlardan hangilerinin etki mekanizması östrojen sentezinin inhibisyonu ile ilişkili değildir? A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve III D) II ve IV E) III ve IV

Doğru cevap: A 11. Korunmasız ilişkiden 5 gün sonrasına kadar kullanılabilen selektif progesteron reseptör modülatörü aşağıdakilerden hangisidir? A) Ulipristal C) Norgestrel

B) Noretindron D) Etonogestrel E) Medroksiprogesteronasetat

Doğru cevap: A

30. PANKREATİK HORMONLAR VE ANTİDİYABETİK İLAÇLAR, 31. KEMİK VE MİNERAL METABOLİZMASINI ENGELLEYEN İLAÇLAR • Tirozin kinaz aktiviteli reseptörü olan hormon... İnsülin • İnsülin nasıl sentezlenir... ATP bağımlı potasyum kanalı kapanıp, kalsiyum kanalı açılınca • En kısa etkili, inhaler insülin... Afrezza • Kısa ve çok hızlı etkili insülin preparatı... Glulisin, aspart ve lispro • İntravenöz olarak diyabetik ketoasidoz komasında kullanılan, kısa etkili insülin... Regüler insülin • Uzun etkili olan, hipoglisemi yapmadan bazal glukoz düzeyini sağlayan insülin preparatları... Degludek Detemir, Glarjine, • En uzun etkili insülin... Degludek • İnsülin preparatlarının yan etkileri... Hipoglisemi (en sık), kilo alımı, lipodistrofi, alerjik reaksyonlar • Hem Tip1 hemde Tip2 DM‛da subkutan yolla kullanılan iki ilaç... İnsülin, pramlintid (amilin analoğu)

BİYOKİMYA’DA FARMAKOLOJİ ÖNEMLİ HIZLI TEKRAR BİLGİLER

• Sadece Tip2 DM‛da kullanılan, subkutan uygulanan... GLP-1 analogları (eksenatid, liraglutid, albiglutid, dulaglutid) İnsülin, Pramlintid ve GLP-1 analogu haricindekiler Tip2DM‛da oral yolla kullanılır. • ATP bağımlı potasyum kanalını bloke ederek insülin sekresyonunu artıran oral antidiyabetikler... Sülfonilüreler ve Meglitinidler • Glukoz bağımlı insülin sekresyonunu artıran antidiyabetikler... GLP-1 analogları ve DPP-4 (dipeptidil peptidaz 4) inhibitörleri • İnsülin sekresyonunu artırmadan, duyarlılığı artıran, direnci azaltan... Biguanid (metformin), Thiazolidinedion (glitazon) • 1 .j e n er asyon , d aha z ayı f , yan e t k i si f a z l a sülfonilüreler... Klorpropmaid, Tolbutamid • 1.jenerasyon, daha güçlü sülfonilüreler... Glimepirid, Gliklazid, Gliburid (Glibenklamid)

Glipizid,

• Sülfonilüre ve biguanidler arasındaki temel farklar... Sağlıklı kişilerde de hipoglisemi yaparlar (biguanid türevleri ise yapmaz), antilipolitik etkilidirler (biguanidler ise lipolitiktirler), laktat düzeyini azaltır (biguanidler ise laktat düzeyini artırır). • En uzun etkili, santral diyabetes insipidus tedavisinde kullanılan sülfonilüre... Klorpropamid • Sülfonilüre yan etkileri... Hipoglisemi, kilo alımı (obezde verme), disülfiram benzeri reaksiyon (klorpropamid, tolbutamid), guatrojen, teratojen

541

• Bağırsaklarda disakkaritleri parçalayarak monosakkarite (glukoz) çeviren alfa glukosidaz enzimini inhibe ederek absorbsiyonunu azaltan antidiyabetik... Akarboz, miglitol, vogliboz • Alfa glukozidaz inhibitörlerinin en fazla görülen yan etkileri... Gaz, gerginlik ve ozmotik ishal (İnflamatuvar bağırsak hastalıklarında kontrendike) • Sentetik amilin analogu olan, hem tip1 hem de tip2 DM‛da SC yolla kullanılan, gastrik boşalmayı yavaşlatan (diyabetik gastroparezide verme), glukagonu azaltan, iştahı baskılayıp kilo verdiren (obezitede kullan) antidiyabetik... Pramlintid • Glukagon like-polypeptide 1(GLP-1) reseptör agonisti ve analoğu olan ve glukoza bağımlı insülin salınımını arttıran...Eksenatid, Liraglutid, Albiglutid, Dulaglutid (subkutan yolla kullanılırlar) • Glukagon like-polypeptide 1 (GLP-1) reseptör agonisti olan ve haftada 1 enjeksiyona uygun, uzun etkili formülasyon... Dulaglutid, Albiglutid • GLP-1 analoglarının etkileri... Gastrik boşalmada yavaşlama, glukagonda azalma, iştahda baskılanma, kilo kaybı • GLP-1 analogları hipoglisemi yaparmı... Tek başına kullanıldıklarında nadiren yaparlar • GLP-1 analoglarının en önemli yan etkisi... Pankreatit • GLP-1 analoglarını nerede kullanma... Tiroid medüller kanser hikayesi

• Sülfonilürelere benzer şekilde ATP bağımlı potasyum kanalını bloke ederek pankreastan insülin salgılanmasını artıran, etkisi hızlı başlayıp kısa süren, postprandiyal hiperglisemiyi iyi regüle eden oral antidiyabetik ilaçlar... Meglitinidler (Repaglinid, nateglinid, mitiglinid)

• Sitagliptin, linagliptin, saksagliptinin etki mekanizması... İnkretinleri ve GLP-1 benzeri molekülleri parçalayan dipeptidil peptidaz-4 (DPP-4) enziminin inhibitörüdür, GLP-1 ve GIP seviyelerini arttırır.

• AMP kinaz enzim aktivasyonu yapan, glikolizi hızlandıran, glukozun laktata çevrilmesini stimüle eden, lipogenez ve glukoneogenezi azaltan, iskelet kasında glikojen deposunu artıran, insülin duyarlılığını artıran ve direnci azaltan oral antidiyabetik... Metformin

• Sodyum glukoz ko transporter 2 (SGLT2) inhibitörü olan ve böbrekde proksimal tübülde glukoz reabsorbsiyonunu azaltarak glukozüriye neden olan antidiyabetik... Kanagliflozin, Dapagliflozin, Empagliflozin...

• Hipoglisemi yapmayan, kilo aldırmayan, obezde ve PCOS‛da kullanılan, hem mikrovasküler hemde makrovasküler komplikasyonları azaltan, prediyabetik hastalarda diyabet gelişimini önleyen antidiyabetik... Metformin • Metforminin en önemli yan etkisi... Laktik asidoz, B12 eksikliği • Metformin kontrendikasyonları... Karaciğer hastalığı, böbrek yetmezliği, ilaç tedavisi gerektiren kalp yetmezliği, laktik asidoz hikayesi, KOAH... • Nükleer peroksizom prolifatör-aktive reseptör-γ‛nın (PPARγ) agonistleri olan ve hedef hücrelerde insülin duyarlılığını arttıran, direncini azaltan, etkisi geç başlayan antidiyabetik... Rosiglitazon, pioglitazon, troglitazon • Glitazonların yan etkileri... Sıvı retansiyonu, ödem (kilo alımı), kalp yetmezliğinin indüklenmesi, osteoporoz, hepatotoksisite • Konjestif kalp yetmezliği ve tip 2 diyabeti olan bir hastada, yan etki olarak periferik ödem oluşturduğu için kullanılması riskli olan oral antidiyabetik... Rosiglitazon

• DPP-4 inhibitörlerinin yan etkisi... Pankreatit

• SGLT-2 inhibitörlerinin yan etkisi... Üriner sistem enfeksiyonu, kilo kaybı, kırık riskinde artış... • İntestinal glukoz absorbsiyonunu baskılayan ve farnesoid X reseptör aktivasyonunu azaltan oral Tip2 DM ilacı... Kolesevelam (safra asidi bağlayıcı reçine) • Parkinson, hiperprolaktinemi ve akromegalide de kullanılan dopaminerjik reseptör agonisti olan Tip2 DM ilacı... Bromokriptin • Hipoglisemi tedavisinde kullanılan... Diazoksit

Glukagon,

• İnopere insülinoma ve neonatal hiperinsülinizm tedavisinde kullanılan... Diazoksid (Pankreas beta hücrelerinde ATP bağımlı K kanallarının açık kalma süresini uzatır ya da kapanmasını inhibe eder) • Kemikte kalsiyuma kal diyen, kemik yıkımını engelleyen hormon... Kalsitonin (Salkatonin) • Hiperkalsemi tedavisinde kullanılan ilaçlar... Mitramisin (Plikamisin), Bifosfonat, Glukokortikoid, kalsitonin, Sıvı + furosemid • En potent D vitamini preperatı... Kolekalsferol (Vitamin D3) ve Kalsitriol (1,25 dihidroksi kolekalsiferol)

542

TUSDATA TUS BİLİMSEL HAZIRLIK TOPLANTI MERKEZLERİ MERKEZLERİ

SORULAR

• Hipokalseminin acil tedavisinde kullanılan hızlı etkili... (1,25 dihidroksi kolekalsiferol) • Paget hastalığının, hiperkalsemi ve osteoporoz tedavisinde kullanılan kalsitonin türevi... Salkatonin • Osteoporoz, Paget hastalığı, osteoklast aracılı kemik rezorpsiyonu ile karakterize durumlarda (hiperkalseminin eşlik ettiği maligniteler gibi) kullanılan, kemikte hidroksiapatit krsitalleri üzerine çökerek vücutta 11.8 yıl kalan ilaçlar Bifosfonatlar (pamidronat, alendronat) • Bifosfonatların yan etkileri... nekrozu...

Reflü özefajit, çene

• En potent bifosfonatlar... Zolendronat (parenteral), Risedronat (oral) • En zayıf bifosfonat... Etidronat • “Calcium sensing receptor (CaR)” aktive ederek PTH salınımını baskılayan, sekonder hiperparatiroidi ve paratiroid kanseri tedavisinde kullanılan ilaç... Sinakalset • Osteoporoz tedavisinde kullanılan ve yeni kemik oluşumunu en fazla stimüle eden rekombinant parathormon preparatı... Teriparatid, Abaloparatid, Natpara (Rekombinant insan PTH) • Osteoporoz tedavisinde kullanılan, RANKL antagonisti olan ve osteoklast oluşumunu engelleyen monoklonal antikor... Denosumab • Osteoporoz tedavisinde kullanılan selektif östrojen reseptör modülatörü ilaç... Raloksifen • Osteoporoz tedavisinde kullanılan D vitamini preparatı... Eldekalsitiol • Hem yeni kemik oluşumunu stimüle eden hem de kemik rezorbsiyonunu inhibe eden osteoporoz ilacı... Strontium ranelate • Osteoporoz tedavisinde kullanılan osteoklastik katepsinK inhibitörü ilaç... Odanasatib • Anti sklerostin etkili osteoporoz ilacı... Romosozumab (hem yapımı artırır hemde yıkımı baskılar) • Hiperfosfatemi tedavisinde kullanılan reçineler... Sevelamer, Lantanum karbonat

12. Aşağıdaki ilaçlardan hangisi, “glukoza bağımlı” insülin salgılanmasını artırır? A) Eksenatid C) Miglitol Doğru cevap: A

E) Glibenklamid

B) Akarboz D) Rosiglitazon

13. Pramlintide için aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) Sentetik amilin analoğu olan diyabet ilacıdır. B) Tip1 ve Tip2 DM tedavisinde SC yolla uygulanır. C) Diyabetik gastroparezide kullanılabilir. D) Glukagon seviyesini baskılar. E) İştahı baskılar. Doğru cevap: C 14. Diyabet tedavisinde kullanılan aşağıdaki ilaçlardan hangisi kilo artışına diğerlerinden daha fazla neden olur? A) Metformin C) Albiglutid Doğru cevap: B

E) Sitagliptin

B) Pioglitazon D) Eksenatid

15. Aşağıdaki ilaç ve etki mekanizması eşletirmelerinden hangisi doğru değildir? A) Biguanidler – AMP bağımlı protein kinaz aktivasyonu B) Meglitinidler – ATP bağımlı potasyum kanal blokajı C) Sulfonilüreler – ATP bağımlı potasyum kanal aktivasyonu D) Tiazolidinedionlar – PPAR-gama uyarımı E) Canagliflozin – SGLT2 inhibisyonu Doğru cevap: C 16. Aşağıdakilerden hangisi osteoporoz kullanılan ilaçlardan değildir?

tedavisinde

A) Kalsiyuma duyarlı reseptör aktivatörü: Sinakalset B) Kalsitonin türevi: Salkatonin C) Rekombinat insan paratiroid hormon: Natpara D) RANKL antagonisti: Denosumab E) Osteoklastik katepsin-K inhibitörü: Odanasatib Doğru cevap: A

BİYOKİMYA’DA FARMAKOLOJİ ÖNEMLİ HIZLI TEKRAR BİLGİLER

SANTRAL SİNİR SİSTEMİ 32. NÖROTRANSMİTTERLER, SSS‛E • İmpulsun presinaptik uçtan postsinaptik membrana aşırımını sağlayan ve postsinaptik membranda aksiyon potansiyeli oluşturan ve daha sonra ortamdan uzaklaştırılan madde... Nörotransmitter • Nörotransmitter salınımı için gerekli iyon… Kalsiyum • Katekolaminler ile birlikte salınanı ko-transmitter... Nöropeptit Y • Asetilkolinin birlikte salındığı en önemli kotransmitter... VIP • EPSP (eksitatuar post sinaptik potansiyel) nedeni… Sodyum ve kalsiyum kanal açılması • IPSP (inhibitör post sinaptik potansiyel) nedeni… Potasyum ve klor kanal açılması • Amin yapılı nörotransmitter… Dopamin, serotonin (5hidroksitriptamin), noradrenalin, adrenalin, histamin • Lipid yapılı nörotransmitter... Anandamid, 2-araşidonil gliserol • Dopamin sentezinde hız kısıtlayıcı basamak... Tirozin hidroksilaz enzimi • Santral sinir sisteminde dopamin maddesinin en yoğun olarak bulunduğu yer... Nigrostrial yolak • Dopaminin ana metaboliti... Homovalinik asid • Prolaktin ve TRH salınımını azaltan hormon... Dopamin • Santral sinir sistemindeki majör dopaminerjik yolaklar...Mezolimbik, mezokortikal (aktivite artarsa şizofreni) nigrostrial (aktivite azalırsa parkinson hastalığı), tuberoınfındibular (prolaktinde azalma) • Santral sinir sisteminde dopaminerjik merkezler.. Nukleus accumbens (bağımlılık), kemotrigger zone (bulantı kusma) • Huntington koresi ve şizofreni de D2 aktivitesi nasıl değişir…Artar • Parkinson da D2 aktivitesi nasıl değişir…Azalır • Şizofreni ilaçlarının yan etkisi… Parkinson • Parkinson ilaçlarının yan etkisi… Şizofreni • Katekolaminerjik nöronların santral sinir sisteminde en fazla bulunduğu yer... Locus sereleus • Hangi katekolamin reseptörü SSS‛ini stimüle eder… Beta ve alfa1 • Hangi katekolamin reseptörü SSS‛ini inhibe eder… Alfa2 • Serotonin kimden üretilir, metaboliti nedir, kimi oluşturur... Triptofan, 5-Hidroksi indol asetikasit (5HİAA), Melatonin • Serotonerjik yolların büyük kısmı beyinde... Raphe sistemi içindedir. • Serotonin‛in santraldeki etkileri… İştahda azalma, normal davranış kalıplarının sürüdürülmesi, uyku siklusu, PRL‛de artış ve GnRH‛da azalma (Seksüel disfonksiyon), kognitig fonksiyon, öğrenme ve bellek artışı • Santralde inhibisyon yapan Gi ile kenetli serotonin reseptörü... 5-HT1

543

• Anksiyolitik olan… 5HT1A • Migren ile ilişkili olan… 5HT1D • Trombositlerde agregasyona eğilim oluşturan ve GİS‛de kasılma ve VK oluşturan, Gq ile kenetli serotonin reseptörü... 5-HT2 • Bulantı-kusma merkezinde bulunan iyon kanalı ile kenetli serotonin reseptörü... 5- HT3 • Miyenterik pleksusta ve kalpte yoğun bulunan, prokinetik etkili serotonin reseptörü... 5- HT4 • Pineal bezde , geceleri serotoninden sentezlenen ve uyku düzeninde rol oynayan...Melatonin • Jet-lag sendrom tedavisinde kullanılan... Melatonin • Kronik insomnia ve jet lag tedavisinde kullanılan melatonin reseptör agonisti... Ramelteon, Tasimelteon (gece vardiyasında çalışan işçilerde) • Depresyon ve uyku bozukluğu tedavisinde kullanılan melatonin reseptör agonisti ve 5HT2C antagonisti… Agomelatin • Beyindeki muskarinik yolakların büyük kısmı nereden köken alır... Meynert‛in nucleus basalisi • Nikotinik reseptörlerin büyük kısmı beyinde nerede bulunur... Renshaw hücreleri • Asetikolin beyinde ne işe yarar, yaşlılıkta azalınca hangi hastalık gelişir… Öğrenme ve bellek, Alzheimer • Beyinde histaminerjik nöronların en fazla bulunduğu yer... Ventral posterior hipotalamus • Histamin iştahı nasıl etkiler… Azaltır • Glutamik asitten (eksitatör) GAD (glutamik asid dekarboksilkaz) enzimi ile oluşan nt… GABA • SSS‛ in ne önemli inhibitörü… GABA • GABA, GABA transaminaz enzimi ile neye yıkılır... Süksinik semialdehit • B6 (pridoksin)‛yı azaltarak, GAD‛ı inhibe eden ve GABA‛yı azaltarak konvulziyon yapan… İzoniazid ve sikloserin • GABA-A reseptörüne kenetli olan klor kanalını bloke eden ve deneysel epilepsi yapan ilaçlar... Pikrotoksin, pentilentetrazol • GABA-B agonisti, santral kas gevşetici… Baklofen • GABA-B reseptörü hangi reseptör ile birlikte aynı potasyum kanalını paylaşır… 5HT1A • Hangi iki ilaç aynı potasyum kanalını paylaşır… Baklofen (GABA-B) ve Buspiron (5HT1A) • Omurilik ve beyin sapının en önemli inhibitörü… Glisin • Glisin‛in glutamat NMDA reseptörü üzerinde bulunması neye neden olur… Eksitasyona neden olur • Glisin agonisti… Beta alanin ve taurin • Presinaptik nörondan glisin salınımını engelleyen… Tetanoz toksini • Postsinaptik olarak glisin reseptörlerini bloke eden, konvulzan madde... Striknin • SSS‛in ana eksitatörü… Glutamat • Glutamatın iyon kanalı reseptörleri… NMDA, AMPA, KAİNAT • Glutamatın otoreseptörü… Presinaptik mGlu reseptörü • Glıtamat‛ın reuptake‛ine,etkisinin sonlandırılmasına aracılık eden hücre… Glia hücresi

544

TUSDATA TUS BİLİMSEL HAZIRLIK TOPLANTI MERKEZLERİ MERKEZLERİ

• Hipoksi, hipoglisemi, iskemi, yüksek doz NO (nitrik oksit) gibi durumlarda aşırı uyarılarak nöron ölümüne neden olan reseptör… NMDA (hücre içi kalsiyum artışı ve apoptoz) • Hipoksi, hipoglisemi, iskemi gibi durumlarda meydana gelen nöron ölümünü engellemek için denenen NMDA blokörü ilaç… Dizosilpin • NMDA reseptör blokörü Alzheimer ilacı... Memantin • NMDA blokörü Parkinson tedavisinde kullanılanlar... Biperiden, Amantadin • NMDA blokörü genel anestezik... Ketamin • NMDA blokörü tokolitik ve antikonvülzan ilaç... Magnezyum • NMDA blokörü ALS tedavisinde kullanılan ilaç... Riluzol • NMDA blokörü antikonvülzan ilaçlar... Felbamat ve valproik asit • NMDA blokörü Alkol bağımlılığı tedavisinde kullanılan ilaç… Akamprosat • NMDA blokörü deneysel şizofreni yapan ilaç… Fensiklidin • Oreksin reseptörlerini antagonize ederek insomnia tedavisinde kullanılan ilaç… Almoreksant, Suvoreksant • Adenozin (inhibitor) prekürsörü…ATP (Eksitatör) • Adenozin‛in etkileri… Uyku, (-) dromotrop etki, renal su tutulumu, bronkokonstriksiyon • Adenozin inhibitörü, psikostimülan madde… Metilliksantinler • Öğrenme ve belleği artıranlar…Asetilkolin, Glutamat, Serotonin, NO • CO etki mekanizması… Solubl guanilat siklaz stimülasyonu (NO gibi) • Retrograd salınan, lipid yapıda olan, hafıza ve analjezi üzerine etkileri olan, peptidler gibi depolanmayan nt… Anandamid, 2-araşidonil gliserol (endojen kannabinoidler) • Kannabinoid reseptörleri (CB1 (santral) ve CB2 (periferik)) kim ile kenetli… Gi ile kenetli (glutamat ve GABA salıverilmesi azalır). • Bulantı kusma tedavisinde ve iştahı artırmak amacıyla kullanılan kannabinoid reseptör agonisti… Dronabinol, nabilon • Diğer esrar türevi maddeler… Kannabidiol, nabiksimols • CB1 Ters agonisti, obezite ve sigara bağımlılığı tedavisinde kullanılan liaç… Rimonabant • Etkisi reuptake ile sonlandırılmayan nörotransmitterler… Asetikolin ve histamin

SORULAR 1. Aşağıdaki iyonlardan hangisine karşı nöron membran geçirgenllik artarsa inhibitör postsinaptik potansiyel oluşur? A) Sodyum C) Magnezyum

E) Krom

B) Kalsiyum D) Potasyum

Doğru cevap: D 2. Aşağıdakilerden hangisi glisin’in agonistidir? A) Beta-alanin C) Pikrotoksin Doğru cevap: A

B) Baklofen D) Pentilentetrazo E) Striknin

3. Aşağıdaki ilaçlardan hangisi kanabinoid reseptörlerini (CB1) etkilemez? A) Nabilon C) Rimanobant

B) Dronabinol D) Almoreksant E) Kannabidiol

Doğru cevap: D 4. Melatonin reseptör agonisti olan antidepresan olarak kullanılan ilaç aşağıdakilerden hangisidir? A) Ramelteon C) Agomelatin

B) Buspiron D) Zaleplon E) Zolpidem

Doğru cevap: C

33. HİPNOSEDATİF İLAÇLAR • Hipnosedatif (trankilizan) ilaçlar hangileridir… Benzodiazepin, Barbiturate, Atipik benzodiazepine, Diğerleri (kloralhidrat, meprobomat, paraldehit, difenhidramin, doksilamin, hidroksizin) • Benzodiazepin ve barbitürat uyarılınca nasıl olaylar gerçekleşir… GABA-A reseptörü klor kanalı açılır, içeriye klor girer ve hiperpolarizasyon ile SSS‛ inhibe olur. • Benzodiazepinlerin etki oluşturabilmesi için ortamda mutlaka ne bulunmalıdır...GABA • BNZ‛ler GABA bağımlı ve indirekt etkili, barbitüratlar ise GABA bağımsız ve direkt etkilidir. • BNZ‛ler GABA-A reseptöründe klor kanalının açılma frekansını, barbitüratlar ise açık kalma süresini artırırlar • GABA, GABA-A reseptörü üzerinde nereye bağlanır… Alfa-beta arasına • BNZ, Atipik BNZ ve Flumazenil GABA-A reseptörü üzerinde nereye bağlanırlar… Alfa- gama arasındaki benzodiazepine reseptörüne • Barbitüratlar, GABA-A reseptörü üzerinde nereye bağlanır… Klor kanalına • Büyük oranda renal itraha uğrayan barbitürat… Apobarbital • Daha fazla bağımlılık, tolerans, uyku bozukluğu, KVS, solunum depresyonu yapan, hiperaljezi, öksürük yapan terapötik aralığı dar olan, enzim indüksiyonu yapan (sekobarbtal hariç), daha güçlü antiepileptik etkisi olan.. Barbitürat • Daha az bağımlılık, tolerans, uyku bozukluğu, KVS, solunum depresyonu yapan, hiperaljezi ve öksürük yapmayan ama antitusif ve analjezik etkisi de olmayan, terapötik aralığı geniş olan, enzim indüksiyonu yapmayan, aktif metabolit oluşturan, daha güçlü anksiyolitik ve kas gevşetici etkisi olan… Benzodiazepin • En uzun etkili benzodiazepin... Flurazepam, Diazepam (uzun) • En kısa etkili (Triazolam;kısa)

benzodiazepin...

Midazolam

• Aktif metabolit oluşturmayan, faz I metabolizma reaksiyonlarına ihtiyacı olmayan, sadece konjugasyon (ekstrahepatik) (faz2) ile metabolize olan, karaciğer bozukluğu olanlarda ve yaşlılar da tercih edilen benzodiyazepinler... Lorazepam, oksazepam • Ön-ilaç olan benzodiazepin türevi... Klorozepat • Panik bozukluk, akut anksiyete, agarofobi tedavisinde kullanılan ve antidepresan özelliği olan BNZ… Alprazolam

BİYOKİMYA’DA FARMAKOLOJİ ÖNEMLİ HIZLI TEKRAR BİLGİLER

SORULAR

• Alkol yoksunluk tedavisinde kullanılan, anksiyolitik etkisien uzun olan… Klordiazepoksit • Epilepsi proflaksisinde kullanılan… Klonazepam (multi endikasyon; fobi, absans, myoklonik nöbet, panik atak…) ve klorazepat • Status epileptikus tedavisinde kullanılan… Diazepam ve Lorazepam • Anksiyete tedavisinde, fabril konvulziyonda ve kas gevşetici olarak kullanılan uzun etkili BNZ… Diazepam • En fazla amnezi oluşturan benzodiazepinler... Lorazepam, midazolam • En kısa etkili olan, anterograd amnezi yapan ve genel anestezi indüksiyonu için kullanılan BNZ… Midazolam • Psikotik yan etkiler, agresyon, deliryum ve şiddet oluşturan kısa etkili benzodiazepin... Triazolam • Selektif benzodiazepin reseptör antagonisti, BNZ ve atipik BNZ intoksikasyon tedavisinde ve hepatik ensefalopati tedavisinde kullanılan, barbitürat intoksikasyonunda kullanılmayan... Flumazenil • Benzodiazepin reseptörlerinin invers (ters) agonisti, anksiyete ve epilepsi yapan... β-karbolin • En uzun etkili barbitürat... Fenobarbital • En kısa etkili barbitürat... Metoheksital, Tiyopental (kısa) • Barbitüratların hangi etkisine tolerans gelişmez… Antikonvülzan • BNZ‛lerin hangi etkisine tolerans gelişmez… Anksiyolitik ve solunum depresyonu yapıcı etki

5. GABAA reseptörleriyle ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Flumazenil benzodiazepin bağlanma bölgesine bağlanarak zaleplon ve zolpidemin etkisini bloke eder. B) Reseptör klor kanalı içeren pentamerik yapıda bir moleküldür. C) Zolpidem ve zaleplon, γ alt birimine bağlanarak etki gösterir. D) Başlıca α, β, γ gibi farklı alt birimlerden oluşur. E) α ve γ alt birimleri arasında benzodiazepin bağlanma bölgesi vardır. Doğru cevap: C 6. Benzodiazepinler aşağıdaki hangisinde rutin kullanılmazlar? A) B) C) D) E)

Doğru cevap: B 7. Anksiyetesi ve uykuya dalma problemi olan bir hastada kullanılan hipnosedatif ilaçlardan hangisi ertesi güne sarkan kümülatif ve artık (rezidü) hipnosedatif etkiler oluşturur? A) Estazolam C) Diazepam

• ALA sentaz enzimini indükleyerek porfirin sentezinde artış oluşturan ve porfiriada kontrendike olan... Barbitüratlar (diğerleri; karbamazepin ve griseofulvin)

Doğru cevap: C

• CYP indüksiyonu nedeniyle, Vitamin K eksikliği, D vitamin eksikliği (osteomalazi), folik asid eksikliği (megaloblastik anemi) oluşturan ve birçok ilacın düzeyini azaltan… Barbitüratlar • Beyin kan akımını ve oksijen tüketimini azaltan... Barbitüratlar • Benzodiazepin yapısında değildirler, ancak benzodiazepin reseptörlerine parsiyel agonisttirler... Zaleplon, zopiklon, zolpidem, eszopiklon (İnsomnia tedavisinde kullanılırlar, etkileri hemen başlar ve kısa sürer, fizyolojik uykuyu en az etkileyen hipnosedatiflerdir, antikonvulzan ve kas gevşetici etkileri zayıftır). • Midazolam, zaleplon hangisinin yarılanma ömrü daha kısa… Zaleplon • Limbik sistemdeki 5-HT1A reseptörlerine parsiyel agonistik etki gösteren yalın anksiyolitik ilaç... Buspiron (sedasyon, hipnoz, kas gevşetici, antiepileptik etki oluşturmaz, organ depresyonu yapmaz, gebede kullanılır ve etkisi geç başlar (10-15 gün)) • Diğer hipnosedatifler… Kloralhidrat, paraldehit, meprobamat, hidroksizin, doksilamin…

endikasyonlardan

Febril konvulziyon Yeni doğan sarılığı tedavisi Kas spazmlarının tedavisi Uyku bozukluğu tedavisi Genel anestezi induksiyonu

• Antiepileptik etkisi en güçlü olan barbitürat… Fenobarbital

• Glukuronil transferaz enziminin aktivitesini artıran ve bilirubinin bağlanıp atılmasını sağlayan Y proteinin düzeyini artırarak, Yenidogan uzamış sarılıgının tedavisinde kullanılan… Barbitüratlar

545

B) Oksazepam D) Triazolam E) Zaleplon

8. Aşağıdaki ilaçlardan hangisinin anksiyolitik veya hipnotik – sedatif etkisine GABAA reseptörleri aracılık etmez? A) B) C) D) E)

Alprazolam Klorazepat Pentobarbital Buspiron Zolpidem

Doğru cevap: D

34. ALKOL, 35. İSKELET KAS GEVŞETİCİLERİ • Etanol etki mekanizması… GABA salınım ve GABA-A reseptör dansite artışı, Dopamin, nucleus accumbens uyarımı, kannabinoid reseptör aktivitesinde artış • Alkol hangi CYP enzimi ile metabolize olur… CYP 2E1 • Kronik alkol kullanımı CYP‛yi nasıl etkiler… İndükler • Akut alkol kullanımı CYP‛yi nasıl etkiler… İnhibe eder • Etanol‛ün metabolizma hızı hangi durumda kısıtlanır… NAD eksikliği • Etanol hangi tip kinetikle elimine edilir… Sıfırıncı derece kinetik • Alkol yoksunluk sendromu tedavisi… Benzodiazepinler (klordiazepoksit…) ve Tiamin (B1)

546

TUSDATA TUS BİLİMSEL HAZIRLIK TOPLANTI MERKEZLERİ MERKEZLERİ

• İlk olarak orbicularis oculiyi felç eden, solunum kaslarını geç felç eden, fasikülasyon yapmayan… Kürar • Plazmada nonenzimatik, spontan parçalanan (hofmann eliminasyonu) ve çoklu organ yetmezliğinde tercih edilen nöromusküler blokörler... Atraküryum, cisatraküryum (laudanozini daha az oluşturduğu için epilepsiye daha az neden olur) • Psödokolinesteraz ile yıkılan kısa etkili olan ve psödokolinesteraz enzimi genetik polimorfizmi olanlarda uzamış apneye neden olan NMB… Süksinilkolin ve mivaküryum • Plazma psödokolinesteraz aktivitesi nasıl ölçülür… Dibukain testi

Alkol metabolizması ve bunu inhibe eden ilaçlar • Alkol bağımlılık tedavisinde kullanıulan ilaçlar… Disülfiram (aldehit dehidrogenazı inhibe eder ve asetaldehit birikimine yol açar), Akamprosat (NMDA antagonisti, GABA–A agonisti), Naltrekson (opiyat antagonisit), topiramat (antiepileptik) • Disülfiram benzeri reaksiyon oluşturan ilaçlar… Sülfonilüre grubu oral antidiyabetik (Klorpropamid ve tolbutamid), sefalosporin grubu antibiyotik (sefotetan, sefoperazon…), metronidazole, griseofulvin… • MEOS (mikrozomal etanol oksitleyici sistem) kimin eksikliğinde aktifleşir…NAD+ • Çin ve japon ırkında alkolizm‛in daha nadir görülmesinin nedeni.. Alkol dehidrogenazın aktivitesi fazla, aldehit dehidrogenazın aktivitesi daha az olduğu için (asetaldehit birikir ve alkolden tiksinme hissi oluşur.) • Metanol intoksikasyonunda toksisite ve mortaliteye neden olan metabolitler… Formaldehit ve formik asid (format) • Etilen glikol‛ün toksik metabolitleri… Glikolik asit, oksalik asit • Metanol ve etilen glikol zehirlenmesinde kim kullanılır… Fomepizol (alkol dehidrogenaz inhibitörü) ve etanol (alkol dehidrogenaza aktivitesi metanol den daha fazladır) • Santral sinir sisteminde bulunan presinaptik α2 adrenerjik otoreseptörlerin agonisti olan, hipertansiyon tedavisi için de kullanılan kas gevşetici... Tizanidin, Klonidin • GABA-B agonisti olan santral kas gevşetici... Baklofen • Füzyon proteinlerini yıkarak (sinaptobrevin…) asetilkolin salınımını baskılayan, lokal olarak akalazya, anal fissür, şaşılık, serebral palsi, aksiller hiperhidrozis gibi endikasyonları olan kas gevşetici… Botulinum toksini • ALS ilaçları… NMDA blokörü; Rilüzol, Glutamat iletisini baskılayan; İdrosilamid, Oksidatif stresi azaltan; Edaravon • Depolarizan (non-kompetitif, irreversıbl) NMB… Süksinilkolin (neostigmin gibi antikolinesterazlar verilince nöromusküler blokaj etkisi ortadan kalkmaz aksine derinleşir,). • Non depolarizan (kompetitif, reversıbl) NMB… Atraküryum, metokürin, tübokürarin… (neostigmin gibi antikolinesterazlar verilince nöromusküler blokaj etkisi ortadan kalkar). • Solunum kaslarını erken felç eden, fasikülasyon yapan… Süksinilkolin

• Otonomik gangliyonları da bloke eden (hipotansiyon, taşikardi…) NMB… Tübokürarin ve metokürin • Kardiyak muskarinik reseptörleri (M2) bloke eden ve taşikardi oluşturan (vagolitik etkili)... Panküronyum, roküronyum, gallamin • Histamin liberizasyonuna neden olabilen (hipotansiyon, brokokonstriksiyon…) nöromusküler blokörler... Tübokürarin, mivaküryum, metakürin, atraküryum, süksinilkolin (MAST) • Histamin salıcı etkisi az olan, kardiyak stabilitesi iyi olan… Veküronyum • NMB‛ de etki başlama süresi ve potens… Süksinilkolin < Rokuronyum • NMB‛ de etki süresi… Gantaküryum (en kısa) süksinilkolin < mivaküryum


metokürin > panküronyum ;(Bu 3‛ü böbrekle atılır) • Süksinilkolinin yan etkileri… Düşük dozda bradikardi (muskarinik reseptör uyarılması), yüksek dozda taşikardi (sempatk gagnglion nikotinik reseptör uyarılması), masseter spazmı, malign hipertermi, uzamış apne (psödokolinesteraz genetik polimorfizmi), rabdomyoliz, myoglobulinüri, hiperkalemi, inraoküler ve intgastrik basınçta artış… • Süksinilkolin nerede kontrendike… Obez, diyabetik gastroparezi, hiperkalemi (travma, yanık…) ,glokom • NMB etkisini geri çevirmek için ne kullanılır… Neostigmin + Atropin • Panküronyum, rokuronyum gibi steroid yapıdaki NMB‛lerin etkisini şelasyonla antagonize eden… Sugammadeks (Gama-siklodekstrin) • Atipik psödokolinesterazı olana ne verilir… Taze tam kan (akraba olmayan) • Gantaküryum etkisini bitirmek için… L-sistin • Sarkoplazmik retikulumdan Ca+2 salınımını engelleyen (ryanodin kanalını bloke eden), malign hipertermi ve nöroleptik malign sendrom tedavisinde kullanılan... Dantrolen sodyum, Ryanodin • SMN protein üretimini artırıp SMA (spinal musküler atrofi) tedavisinde kullanılan antisense oligonükleotid... Nusinersen

BİYOKİMYA’DA FARMAKOLOJİ ÖNEMLİ HIZLI TEKRAR BİLGİLER

SORULAR 9. Etanol bağımlılığı tedavisinde kullanılan disülfiramin etki mekanizmasıyla ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? A) Alkol dehidrogenaz aktivitesini artırarak alkolün hızla metabolize olmasını sağlar. B) Aldehit dehidrogenaz aktivitesini artırarak alkolün hızla atılmasını sağlar. C) Etanolün asetik asite dönüşümünü hızlandırarak toksisitesini azaltır. D) Alkol dehidrogenazı inhibe ederek asetaldehit oluşma hızını azaltır. E) Aldehit dehidrogenazı inhibe ederek asetik asit oluşma hızını azaltır. Doğru cevap: E 10. Amyotrofik lateral skleroz tedavisinde üst ve alt motor nöron hasarını önlemek için kullanılan NMDA reseptör antagonisti ilaç aşağıdakilerden hangisidir? A) B) C) D) E)

Fensiklidin Memantin Akomprosat Dizosilpin Riluzol

Doğru cevap: E 11. Süksinilkolinin etkileri için aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) Uzamış apne nöbetleri ve malign hipertermi oluşturabilir. B) Hiperpotasemi oluşturur. C) İntraoküler basıncı artırır. D) Etkisi en çabuk başlayan nöromusküler blokördür. E) Asetilkolinesteraz inhibitörleri süksinilkolinin nöromusküler kavşakta yaptığı blokajı ilk anda azaltırlar.

• Negatif semptomlara etkinliği, antiemetik etkisi, nöroleptik malign sendrom ihtimali, EPYE, Prolaktin artışı, amenore, galaktore, infertilite, impotans gibi yan etkileri daha az yapan… Atipik antipsikotik • EPYE‛ler nelerdir… Akut distonik reaksiyonlar, akatizi, parkinsonizm, nöroleptik malign sendrom, perioral tremor (rabbit sendromu), tardif diskinezi • G e ç d ö n e m EP Y E‛ l e r … Perioral tremor, terdif diskinezi… • EPYE‛lerin tedavisinde genel olarak hangi ilaçlar kullanılır… Antikolinerjik ilaçlar • Geç dönemde ortaya çıkan, irreversıbl olabilen, buccolinguamastilatuar hareketlerın gözlendiği ve postsinaptik D2 reseptör duyarlılığında artış nedeniyle oluşan EPYE… Tardif diskinezi • Tardif diskinezi tedavisi… Tipik nöroleptiği tedrici olarak kes, atipik nöroleptiğe geç, yüksek doz diazepam (antikolinerjik ilaçlar kullanılmaz), valbenazin/ dautetrabenazin (VMAT-2 (veziküler monoamine transporter) inhibitörleri) • Dopaminerjik ilaç verilen (bromokriptin) EPYE… Nöroleptik malign sendrom • Nöroleptik malign sendrom tedavisi… Nöroleptiği acilen kes, diazepam, dandrolen, bromokriptin, L-dopa • Antipsikotik ilaçların genel yan etkileri… Antikolinerjik yan etkiler (Muskarinik1 reseptör blokajı), Antihistaminik (Histamin1 reseptör blokajı), Alfa1 reseptör antagonizmasına ve opiyat reseptör uyarısına bağlı yan etkiler (hipotermi, konstipasyon) oluştururlar. • HAM1 (histamine, alfa, muskarinik) blokajını fazla yapanlar… Tipiklerden klorpromazin, Atipiklerden klozapin

Muskarinik M1 Histamin H1 antagonizması antagonizması

Doğru cevap: E 12. Operatif dönemde kullanılan hangi nöromusküler blokör, hastada hipotansiyon, bronkokonstruksiyon ve sekresyonlarda artışa neden olur? A) B) C) D) E)

547

Tubokürarin Gallamin Rokuronyum Cisatrakuryum Vekuronyum

Doğru cevap: A

α1 antagonizması

- Akomodasyon zorluğu - Midriyazis - Ağız kuruluğu - İdrar yapma güçlüğü - Konstipasyon - Toksik konfüzyon - Taşikardi

- Sedasyon - Kilo alımı

- Ortostatik hipotansiyon - Anejakülasyon - Sedasyon

Klozapin ve fenotiyazinler en çok oluşturanlardır.

Klorpromazin, tioridazin, klozapin ve ketiapin

Risperidon, klorpromazin, tioridazin, klozapin

36. ANTİPSİKOTİK İLAÇLAR • Tipik antipsikotiklerde D2/5HT2A reseptör blokaj oranı az mı fazla mı… Fazla • Atipik antipsikotiklerde D2/5HT2A reseptör blokaj oranı az mı fazla mı… Az • Pozitif semptomlara etkinliği, antiemetik etkisi, nöroleptik malign sendrom ihtimali, EPYE, Prolaktin artışı, amenore, galaktore, infertilite, impotans gibi yan etkileri daha fazla yapan… Tipik antipsikotik

• Kilo alımı, hiperlipidemi, hiperglisemi, prokonvülzan etkisi fazla olanlar… KOK (Klozapin, Olanzapin, Klorpromazin) • Prolaktini en fazla artıranlar… Risperidon, paliperidon, haloperidol • Fenotiyazin türevlerinin yan etkileri… Kolestaz, fotosensitivite •

En hepatotoksik, sedatif (histamin), hipotansif (alfa) antipsikotik... Klorpromazin

548

TUSDATA TUS BİLİMSEL HAZIRLIK TOPLANTI MERKEZLERİ MERKEZLERİ

• Pigmenter retinopati (kahverengi diskromatopsi…) oluşturan, QT uzaması oluşturan, antimuskarinik etkisi en fazla olan, EPYE‛si en az olan fenotiyazin... Tiyoridazin • Psikiyatrik acil, Huntington koresi ve Tourette sendromunun tedavisinde kullanılabilen, EPYE‛si çok fazla olan, antikolinerjik yan etkisi olmayan antipsiko tik...Haloperidol (Butirefenon türevi) • Dopamin D2 ve D3 reseptörlerine selektif etkili antipsikotik ilaç... Sülpirid (antidepresan, hipertansiyon), Pimozid (glukozüri) • En uzun etkili antipsikotikler... Pimozid (110 saat), Aripipirazol (75 saat) • Atipik olmasına ragmen EPYE‛si fazla olanlar… Risperidon ve paliperidon

@

NOT

Ekstrapiramidal yan etkisi fazla olanlar; Haloperidol (en fazla), klorpromazin ve flufenazin (tiyoridazin, tipik olmasına rağmen EPYE‛si azdır). Ekstrapiramidal yan etkisi az olanlar; Klozapin, olanzapin, kuetiapin, aripiprazol (risperidon ve paliperidon atipik olmasına rağmen EPYE‛si fazladır.) Sedatif etki; Klorpromazin en fazla, aripiprazol en azdır. Hipotansiyon yan etkisi fazla olanlar; Klorpromazin (en fazla), klozapin

• Ekstrapiramidal sistem yan etkileri en az oluşturan antipsikotik... Klozapin, Kuetiapin, Aripiprazol

Hipotansiyon yan etkisi az olanlar; Flufenazin ve haloperidol en az, daha sonra aripiprazol gelir.

• Negatif semptomları olan dirençli şizofrenilerde en etkili olan, agranülositoz oluşturabilen, aniden kesilirse psikoz nüksü çok kısa ve şiddetli olan, mani de kullanılmayan antipsikotik... Klozapin

Antikolinerjik yan etki fazla olanlar; Klozapin ve olanzapin en fazla, daha sonra tiyoridazin gelir.

• Antikolinerjik yan etkileri en fazla oluşturan antipsikotik... Klozapin, olanzapin • Sedatif etkisi, EPYE‛si, kan basıncı üzerine etkisi az olan, D2 ve 5HT1A reseptörlerinin parsiyel agonisti olan, uzun etkili, kusma oluşturan antipsikotik... Aripipirazol • D3 reseptörlerini parsiyel agonisti… Cariprazin • En kısa etkili antipsikotik... Ketiapin • Belirgin kilo aldıran metabolik sendromlu olgularda kullanılmaması gereken… Olanzapin • Belirgin aritmojen olan (uzun QT) antipsikotikler... Ziprasidon, sertindol, tiyoridazin • Hem antidepresan hem de antipsikotik etkinliği olması sebebiyle şizoaffektif bozukluk tedavisinde kullanılan… Loksapin türevleri (Amoksapin)

Antikolinerjik yan etki az olanlar; Haloperidol (en az), aripiprazol

SORULAR 13. Şizofrenik hastada negatif semptomlara etkisi daha fazla olan antipsikotik aşağıdakilerden hangisidir? A) Klozapin C) Haloperidol

B) Flufenazin D) Mezoridazin E) Klorpromazin

Doğru cevap: A 14. Aşağıdaki nöroleptik ilaçlardan hangisinin dar açılı glokomu ve kardiyak iskemik hastalığı olan kişilerde kullanımı daha uygundur?

• Glutamaterjik agonist olan antipsikotik ilaçlar… Bitopertin, Sarkoserin

A) Klozapin C) Flufenazin

• En az hipotansif antipsikotikler… Haloperidol, Flufenazin, aripiprazole

Doğru cevap: D

• Parkinson hastalığı tedavisi alan hastalarda görülen psikoz‛un tedavisinde kullanılan ve 5HT2A reseptör ters agonisti olan, dopamin reseptörlerini etkilemeyen ve EPYE oluşturmayan antipsikotik… Pimavanserin

15. Aşağıdakilerden hangisi 5-HT2A reseptörlerin ters agonisti olup, parkinsonlu hastalarda gelişen şizoid semptomların tedavisinde kullanılır?

• Karaciğerde çok fazla presistemik eliminasyona uğradığı için biyoyararlanımı çok düşük olan ve sublingual yolla kullanılan antipsikotik… Asenapin • Glisin transporter-1 inhibitörü olan glutamaterjik agonist antipsikotik ilaç… Sarkoserin • Hem antidepresan hem de antipsikotik olan… Amoksapin (loksapin türevi)

B) Tioridazin D) Haloperidol E) Olanzapin

A) Brekspipirazol B) Karbidopa C) Pimavanserin D) Pramipeksol E) Kariprazin Doğru cevap: C 16. Aşağıdaki antipskotik ilaç – yan etki eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır? A) B) C) D) E)

Klozapin – agranülositoz Olanzapin – kilo alımı Risperidon – akatizi Haloperidol – pigmenter retinopati Aripipirazol – kusma

Doğru cevap: D

BİYOKİMYA’DA FARMAKOLOJİ ÖNEMLİ HIZLI TEKRAR BİLGİLER

549

37. ANTİDEPRESAN İLAÇLAR,

• Aktif metabolit oluşturmayan ve kısa etkili olan SSRI‛lar… Paroksetin, Sitalopram, Fluvoksamin

38.ANTİMANİK İLAÇLAR

• Kesilmesi çok şiddetli yoksunluk oluşturan, kardiyak malformasyon yapan… Paroksetin

• Antidepresan ilaçların genel etki mekanizması… SSS‛de katekolaminerjik ve serotonerjik aktiviteyi artırma • Trisiklik antidepresan etki mekanizması... Uptake 1 blokajı (serotonin, noradrenalin ve dopamin etkisinde artış)

• İlaç etkileşimine en az giren SSRI… Sitalopram • Obezite de kullanılan ve kardiyak yan etki yapan… Sibutramin • SSRI + 5HT1A reseptör agonisti… Vilazodon, Vortioksetin (serotonin modülatörü)

• Trisiklik antidepresan ilaçların yan etkileri... HAM1 (histamine, alfa, muskarinik) blokajı, kardiyotoksisite

• SSRI + MAO inhibitörü birlikte alınca hangi sendrom oluşur… Serotonin sendromu (terleme, ateş…)

• Özellikle enürezis noktürnada, çocukluk çağı depresyonunda tercih edilen trisiklik antidepresan... İmipramin

• Atomoksetin, Reboksetin hangi grup antidepre sandır...Selektif norepinefrin reuptake inhibitörü (Dikkat eksikliği (hiperkinetik çocuk hastalığı) sendromu tedavisinde kullanılırlar).

• Antikolinerjik yan etkisi en fazla olan ve analjezik etkisi oldugu için kronik ağrı sendromlarında kullanılan trisiklik antidepresan... Amitriptilin • Antiobsesyonel etkisi en güçlü olan trisiklik antidepresan... Klomipramin • Trisiklik antidepresan zehirlenmesinde en önemli ve sık ölüm nedeni... Ventriküler aritmi • TAD zehirlenmesinde kontrendike olan… Fizostigmin (Kardiyotoksisiteyi artırır ve konvulzıyonu kolaylastırır) • TAD zehirlenmesinde kullanılan ilaçlar… NaHCO3 (sodyum bikarbonat) ve Lidokain • En uzun etkili antidepresanlar... Fluoksetin (240 saat, aktif metabolit), protriptilin (80 saat) • Antipsikotik etkisi belirgin olan, EPYE oluşturan tek antidepresan... Amoksapin • Atipik antidepresanlar hangileri… N e f a z o d o n , trazodon, mirtazapin, mianserin, bupropıon • 5HT2A blokajı yapan antidepresanlar… Nefazodon, trazodon, mirtazapin, mianserin • Alfa2 otoreseptör blokörü, serotonin ve noradrenalin çıkışını artıran antidepresanlar... Mirtazapin, mianserin • En kısa etkili antidepresan... Nefazodon • Kronik insomnia tedavisinde kullanılan, priapizm (ağrılı ereksiyon) oluşturabilen antidepresan... Trazodon • Antihistaminik etki gücü en yüksek olan ve en fazla sedasyon oluşturan, kilo alumina neden olan antidepresan… Mirtazapin • Aplastik anemi yapabilen antidepresan... Mianserin • Dopamin ve daha az oranda da NA re-uptake‛ine blokör etkisi belirgin olan antidepresan... Bupropion • Konvulziyonu en fazla yapan, seksüel disfonksiyonu çok az yapan, iştahı azaltan (obezite tedavisi) ve sigara bağımlılığı tedavisinde kullanılan… Bupropion • Selektif serotonin reuptake inhibitörleri (SSRI) k i m l e r d i r … Fluoksetin, sitalopram, paroksetin, fluvoksamin, vilazodon, sertralin, sibutramin • SSRI‛ların avantajları… H1, M1, Alfa1 blokajı ve kardiyotoksik etki az • SSRI‛ların dezavantajları… CYP inhibisyonu (CYP 2D6), GİS intoleransı (en sık), seksüel disfonksiyon, düz affekt fenomeni, gençlerde suisid riskinde artış • SSRI endikasyonları… OKB, panik bozukluk, anksiyete, bulimia nevroza, perimenstruel disforik bozukluk, perimenapozal vasomotor semptom • Nöropatik orjinli kronik ağrı tedavisinde etkisiz olan antidepresanlar… SSRI

• Selektif serotonin noradrenalin reuptake inhibitörleri nelerdir… Venlafaksin (reseptörlere (HAM1) en az bağlanan, diyastolik hipertansiyon yapan), duloksetin ve milnasipran (fibromyalji tedavisi) • Non-selektif MAO enzim blokörü... Tranilsipromin, pargilin,fenelzin, isokarboksazid • Non-selektif MAO enzim blokörü yan etki... Seksuel disfonksiyon, tiramin reaksiyonu ve serotonin sendromu • MAO-A enzim selektif blokörü... Moklobemid, Brofaramin (etkileri çabuk başlar ve atipik depresyonda kullanılırlar, sağlam kişilerde psişik stimülasyon) • En kardiyotoksik, antikolinerjik ve hipotansif antidepresan ilaç grubu...Trisiklik antidepresanlar • En az antikolinerjik etkisi olan antidepresanlar... Venlafaksin ve SSRI, Atipikler • En az hipotansif antidepresanlar... Venlafaksin ve SSRI, Atipikler • En fazla seksüel disfonksiyon oluşturan antidepresan ilaç grubu... SSRI, non selektif MAO inhibitörleri • En az seksüel disfonksiyon oluşturan antidepresan ilaç grubu... Bupropion • Mani / Bipolar hastalığının tedavisinde kullanılan ilaçlar... Lityum, antiepileptik (karbamazepin, valproik asid, lamotrigin…), antipsikotik (klozapin… hariç), Hipnosedatif • Lityum ve antiepileptik (karbamazepin, valproik asid, lamotrigin…)‛lerin mani tedavisindekiş etkinliği geç başlar. • Lityum‛un özellikleri… Oral biyoyararlanım %100, metabolize edilmez, idrarla atılır, terapötik aralığı dardır. • Moleküler yapısı sodyuma çok benzeyen ve depolarizasyonlu blokaj yapan ilaç...Lityum • Lityum‛un inhibe ettiği enzimler… İnozitol monofosfataz, bifosfar nükleotidaz, glukojen sentaz kinaz3 • Lityumun nefrojenik Dİ yapmasının nedeni… Bifosfat nükleotidaz enzim inhibisyonu • Poliüri, ödem, kilo alımı,hipotansiyon, tremor, ataksi, afazi, hiperefleksi gibi çeşitli SSS yan etkileri, hipotiroidi ve lökositoz oluşturabilen antimanik... Lityum • Emziren kadınlarda anne sütüyle bebeğe geçerse gevşek bebek sendromu oluşturan... Lityum • Hamile kadınlarda kullanılırsa fetusta Ebstein anomalisi yapabilen... Lityum • Plazma lityum düzeyini arttıran... Tiazid grubu diüretikler, hiponatremi, renal yetmezlik, NSAİİ (aspirin, asetaminofen hariç)

550

TUSDATA TUS BİLİMSEL HAZIRLIK TOPLANTI MERKEZLERİ MERKEZLERİ

• Plazma lityum düzeyini azaltanlar… Teofilin, aminofilin, osmotik diüretikler, karbonik anhidraz enzim inhibitörleri (asetazolamid)

SORULAR 17. Amitriptilin intoksikasyonu nedeniyle acil servise getirilen bir hastada aşağıdakilerden hangisinin görülme olasılığı en azdır? A) B) C) D) E)

Sıcak ve kuru deri Hipotansiyon Taşikardi Toplu iğne başı pupilla Azalmış bağırsak sesleri ve hareketleri

Doğru cevap: D 18. Aşağıdakilerden hangisi antidepresan etkisi de olan antipsikotik ilaçtır? A) Alprazolam B) Sertindol C) Sertralin D) Amoksapin E) Atomektesin Doğru cevap: D 19. Stafilokok enfeksiyonu nedeniyle linezolid kullanan bir hastada başka bir nedenle yeni bir ilacın tedaviye eklenmesi sonrasında ateş, titreme, ajitasyon, kalp çarpıntısı, baş ağrısı ve hipertansiyon gelişmiştir. Bu hastanın tedavisine eklenen ilacın aşağıdakilerden hangisi olması en olasıdır? A) Propranolol B) Asetaminofen C) Fluoksetin D) Losartan E) Karbamazepin

• Karbamazepin yan etki… Aplastik anemi, su intoksikasyonu (hiponatremi)… • GABA ve glutamat sistemini etkilemeyen… Fenitoin (sodyum ve kalsiyum kanal blokajı) ve karbamazepin (sodyum kanal blokajı) • Etki süresi en uzun antiepileptik… Fenobarbital • Vücutta fenobarbitale dönüşen antiepileptik... Primidon • Grand mal ve parsiyel nöbette kullanılıp absans da kullanılmayan antiepileptikler… Fenitoin (en etkili), karbamazepin (ilk tercih), fenobarbital (çocuklarda tercih) • T tipi Ca+2 kanal blokörü olan ve absans nöbetlerinin tedavisinde primer olarak kullanılan (dar spektrumlu), Parkinson yapan ve hızlı kesilebilen antiepileptik... Etosüksimid (yavaş kesilmesi gereken; hipnosedatiflerdir) • Absans tedavisi… Etosüksimid, Klonazepam, Asetazolamid, Valproik asid (+grand mal), Lamotrigin (+grand mal) • En geniş spektrumlu, myoklonik nöbetlerde en etkili olan antiepileptik… Valproik asit • Valproik asid etki mekanizması… Na ve Ca kanal blokajı, GABA transaminaz enzim inhbitörü, GAD (glutamik asid dekarboksilaz) enzim aktivatörü, GABA geri alım blokajı, Glutamat NMDA reseptör blokajı, Histon deasetilaz enzim inhibisyonu • Fatal pankreatit ve hepatit, ketoasidoz, hiperamonyemi, spina bifida, IQ düşüklüğü, CYP inhibisyonu, kilo alımı yapabilen... Valproik asid • GABA analoğu, GABA reseptörünü uyarmayan ama GABA salınımını artırarak etki gösteren, metabolize edilmeyen, ilaç etkileşimine girmeyen, plazma proteinlerine bağlanmayan, nöropatik-kronik ağrıda kullanılan antiepileptik… Gabapentin, pregabalin • GABA transaminaz enzim inhibitörü olan ve irreversıbl periferal görme alanı defekti yapabilen, kilo aldıran, infantil spazm da kullanılan ... Vigabatrin

Doğru cevap: C

• “GABA sistemini etkileyen antiepileptik ilaçlar” başlıklı şekile bakınız.

20. Antidepresan ilaçlar ve etki mekanizmaları ile ilgili şıklardan hangisi yanlıştır?

• Glutamat NMDA reseptör blokörü antiepileptik... Felbamat, valproik asid

A) Duloksetin – Noradrenalin ve serotonin geri alım blokajı B) Trazodon – Postsinaptik 5-HT 2A reseptör blokajı C) Mirtazapin – Noradrenalin geri alım blokajı D) Mianserin – Presinaptik alfa-2 (α-2) adrenerjik reseptör blokajı E) Moklobemid – MAO A enzim inhibisyonu

• Glutamat salınımını inhibe eden, sodyum kanal blokörü olan, stevens johnson yapan, Lennox gastaut tedavisinde kullanılan 2. geniş spektrumlu antiepileptik... Lamotrigin

Doğru cevap: C

39. ANTİEPİLEPTİK İLAÇLAR • Fenitoin yan etkileri… Gingiva hipertrofisi, CYP indüksiyonu (Dvit eksikliği; osteomalazi, Folik asid eksikliği: megaloblastik anemi, ADH eksiliği; poliüri, İnsülin eksikliği; hiperglisemi, K vitamin eksikliği; kanama), hirşutizm, agranülositoz, yaygın lenfadenopati, vestibüloserebellar sistemde disinhibisyon, serebellar atrofi • Trigeminal nevralji ve mani tedavisinde tercih edilen, vazopressin reseptör aktivitesini artıran antiepileptik... Karbamazepin

• Sinaptik veziküler protein SV2A‛ ya bağlanarak etki gösteren, ilaç etkileşimine girmeyen, teratojen etkisi az olan antiepileptik… Levetirasetam • GABA geri alımını inhibe eden antiepileptik… Tiagabin ve valproik asid • AMPA reseptör antagonisti olan, intihar eğilimi ve kilo alımı yaratan antiepileptik...Perampanel • K kanal aktivatörü olan QT uzaması yaratabilen antiepileptik ilaç… Ezogabin (Retigabin) • GABA-A reseptörünü uyaran, Na kanal blokajı yapan, AMPA reseptör blokajı yapan,Karbonik anhidrazı inhibe eden, böbrek taşı oluşturabilen ve migren proflaksisinde kullanılkn antiepileptik… Topiramat • Sodyum ve kalsiyum kanal blokajı yapan, sülfonamid türevi olan, karbonik anhidrazı nhibe edip renal taş oluşturan… Zonisamid

BİYOKİMYA’DA FARMAKOLOJİ ÖNEMLİ HIZLI TEKRAR BİLGİLER

551

GABA sistemini etkileyen antiepileptik ilaçlar • CRMP-2‛ye bağlanarak nörotrofik faktör inhibisyonu yapan, ilaç etkileşimine girmeyen ve nöropatik ağrı tedavisinde kullanılan antiepileptik… Lakosamid

22. Aşağıdakilerin hangisinde bir antiepileptik ilaç, etki mekanizması ile birlikte verilmemiştir? Antiepileptik ilaç

• Hem absans hem de grand mal (jeneralize tonik klonik nöbet) tedavisinde kullanılan… Valproik asid, Lamotrigin • Absans da kullanılmayan, grand mal de kullanılan… Karbamazapin, fenobarbital, fenitoin • İnfantil spazm (West sendromu) tedavisi… ACTH preparatı (Kosinotropin) ve vigabatrin • Rufinamid; sodium kanal blokajı yapar. Stiripentol; barbitürat benzri GABA-A reseptör aktivitesini artırır • Mikrozomal enzimleri etkilemeyen… Gabapentin, pregabalin, lakosamid, levetirasetam • Mikrozomal enzim indüksiyonu yapan antiepileptikler… Fenitoin, karbamazepin, fenobarbital, pirimidon • Mikrozomal enzim inhibisyonu yapan antiepileptikler… Valproik asid… • Parsiyel nöbetlerde kullanılmayan… Etosüksimid • İnfantil spazmda ilk tercih olarak kullanılan... Kosintropin (ACTH)

SORULAR 21. Aşağıdaki ilaç ve endikasyon eşleştirmelerinden hangisi doğru değildir? A) B) C) D) E)

Karbamazepin – Trigeminal nevralji Diazepam – Febril konvülziyon Etosüksimid – Absans nöbet Vigabatrin – İnfantil spazm Kosintropin – Status epileptikus

Doğru cevap: E

Etki mekanizması

A)

Vigabatrin

GABA aminotransferaz inhibisyonu

B)

Tiagabin

GABA geri alım inhibisyonu

C)

Lamotrijin

Na+ kanallarının inaktivasyonu

D)

Nitrazepam

GABA ile kontrol edilen klor kanalı aktivitesinde artış

E)

Gabapentin

GABA reseptör agonisti

Doğru cevap: E 23.

I. Valproik asit II. Pregabalin III. Lamotrijin

IV. Levetirasetam

Yukarıda verilen antiepileptiklerden hangileri hem mikrozomal enzimlerini hem glukronil transferaz enzimlerini anlamlı olarak etkilemez? A) I ve II B) II ve III C) III ve IV D) I, II ve III E) II, III ve IV Doğru cevap: E

552

TUSDATA TUS BİLİMSEL HAZIRLIK TOPLANTI MERKEZLERİ MERKEZLERİ

• Amfetamin türevi olan ve oral biyoyararlanımı ihmal edilebilir olan… Selejilin

24. I. II. III. IV.

Karbamazepin – Hipernatremi Valproik asit – Ketoasidoz Vigabatrin – Görme alanı defekti Topiramat – Renal taş

Yukarıdaki antikonvülzan ilaç – eşleştirmelerinden hangileri doğrudur? A) I ve II C) III ve IV

E) II, III ve IV

• COMT enzim inhibitörü olan ve 3-O-metildopa‛ ya dönüşümü engelleyen ilaçlar...Entakapon (periferik), Tolkapon (periferik+santral) yan

etki

B) II ve III D) I, II ve III

Doğru cevap: E

40. ANTİPARKİNSON İLAÇLAR, 41. SSS STİMÜLANLARI • Parkinson patafizyolojisi… Bazal ganglionlar, nigrostriatal yolak (substantia nigra) dopaminerjik etkide azalma, progresif nöron harabiyeti ile giden bir hastalık • Parkinson tedavisinde kullanılan ilaç grupları… Dopaminerjik ve antikolinerjik • Antikolinerjiklerin iyi tercih olduğu durumlar… Hipersalivasyon ve tremor • Dopaminerjiklerin iyi tercih olduğu durumlar… Bradikinezi ve rijidite • Periferik DOPA dekarboksilaz enzim inhibitörü... Benserazid, karbidopa • L-dopa‛ yı periferik DOPA dekarboksilaz enzim inhibitörleri ile kombine etmenin faydaları… Periferik yan etkiler (kusma…) azalır, SSS‛ deki L-dopa düzeyi artar ve tedavi için gereken doz azalır • B6; L-dopa‛nın santral etkisini nasıl etkiler… Azaltır • Sadece levodopa beyne hangi oranda geçer… %1 • Levodopa+karbidopa beyne hangi oranda geçer… %10 • Levodopanın en sık oluşturduğu yan etki... Bulantıkusma • Coombs testi pozitif hemolitik anemi oluşturan... Levodopa, metildopa • Vücutta melanine dönüşen ve idrar ve dış salgılarda siyah renk değişikliği oluşturan... Levodopa • Levodopa‛nın diğer yan etkileri… Mide asidinde artış, midriyazis, diskinezi (on-off fenomeni), öfori, karakter değişimi, halüsinasyon… • L-dopa‛nın kontrendikasyonları… Malign melanom, psikoz ve dar açılı glokom • Ergot türevi olan ve Parkinson tedavisinde kullanılan dopaminerjik ilaçlar… Bromokriptin (D2 reseptör), Kabergolin , Pergolid, Lizurid • En uzun etkili dopamin reseptör agonisti ergot türevi... Kabergolin • Ergot türevi olmayan ve Parkinson tedavisinde kullanılan, nöropretektif etkilidopaminerjik ilaçlar… Pramipeksol (D3), Ropirinol (D2), rotigotin (transdermal) • Eritromelalji ve parmaklarda spazm oluşturan... Bromokriptin • MAO-B selektif enzim inhibitörü olan ve nöroprotektif etkisi (fenton reaksiyonu, hidrojen peroksit açığa çıkmasını engeller) bulunan ilaçlar... Selegilin, Rasajilin

COMT : Kateko-O-metil transferaz, L-DOPA: Levodopa, MAO: Monoamin oksidaz DOPAC : Dihidroksifenil asetik asid, 3-OMD: 3-O-metildopa

Parkinsonda dopaminerjik tedavi seçenekleri ve etki mekanizmaları • Dopamin salınımını arttıran, antikolinerjik ve antiviral (influenza A) etkisi olan, NMDa blokajı yapan, livedo retikularis (cite dantelimsi mavi beneklenme) madde... Amantadin • Subkutan olarak OFF periyodlarının tedavisinde kullanılan dopamine reseptör agonsiti, emetik etkili Parkinson ilacı… Apomorfin • Parkinson tedavisinde kullanılan santral etkili antikolinerjik ilaçlar… Biperiden, benztropin ve triheksifenidil • NMDA reseptörünüde bloke eden santral etkili antikolinerjik madde... Biperiden • Huzursuz bacak sendromu tedavisi… Pramipeksol, ropirinol, rotigotin, gabapentin, pregabalin… • Huntington tedavisi… Haloperidol, VMAT-2 blokörleri (valbenazin, tetrabenazin) • Analeptik (konvulziyon yapıcı) ajanlar kimler… Metilliksantin, doksapram, bikukulin, striknin, pikrotoksin, pentilentetrazol… • Psikomimetik ajanlar kimler… Amfetamin, kokain, LSD, fensiklidin (NMDa blokörü, deneysel şizofreni) • Analeptik endikasyonu… Solunumu stimüle etmek için • Psikomimetik endikasyonu… Obezite, dikkat eksiliği, narkolepsi

BİYOKİMYA’DA FARMAKOLOJİ ÖNEMLİ HIZLI TEKRAR BİLGİLER

• Metilksantinlerin (kafein/teofilin/teobromin) etki mekanizması… Adenozin reseptör blokajı, fosfodiesteraz enzim inhibisyonu (cAMP ve cGMP düzeyinde artış), katekolamin salınımının stimülasyonu, sarkoplazmik retikulumdan kalsiyum salınımında artış, IL-10 sekresyonunda artış, histon deasetilaz aktivasyonu (epilepsi) • cAMP etkisi… Düz kaslarda gevşeme, (+) inotropi, kronotropi, dromotropi, lipoliz, renal su tutulumu • Adenozin blokajı etkisi… Bronkodilatasyon, (+) dromotropi, SSS aktivasyonu, epilepsi, diürez • Metilliksantinlerin diüretik etkisi hangisine bağlıdır… Adenozin blokajı • Lipolizi stimüle eden, beyin damarı hariç tüm düz kasları ve damarları dilate eden (BOS basıncında azalma), diüretik etkisi bulunan, asid salınımını arttıran, bronş düz kaslarını gevşeten, çizgili kas kasılmasını stimüle eden, (+) inotrop, kronotrop ve dromotrop etkisi olan... Metilksantinler • Terapötik indeksi en geniş analaptik…Doksapram • Bikuklulin etki mekanizması… GABA-A reseptör blokajı • Katekolamin, serotonin ve dopamin reuptake‛ini engelleyip salınımlarını stimüle eden psikomimetikler... Amfetaminler • Katekolamin, serotonin ve dopamin uptake1 blokörleri... Amfetamin, Kokain, Trisiklik antidepresan • Amfetamin etkileri… Noradrenalin artışı (fiziksel/ mental performans artışı, hipertansiyon, hiperglisemi…), serotonin artışı (iştahta azalma…), dopamin artışı (öfori, bağımlılık, psikoz) • Amfetamin endikasyonları… Dikkat eksikliği ve hiperaktivite sendromu, Narkolepsi, Obezite • Hiperkinetik çocuk hastalığı tedavisinde kullanılan... Metilfenidat • Obezite tedavisinde kullanılan amfetamin…Fenfluramin, Fentermin

553

27. Aşağıdakilerden hangisi metabolize olunca amfetamin türevleri oluşturduğu için, insomniaya neden olabilen antiparkinson ilaçtır? A) B) C) D) E)

Karbidopa Metildopa Kabergolin Selegilin Pramipeksol

Doğru cevap: D 28. Aşağıdakilerden hangisi teofilin yan etkilerinden biri değildir? A) B) C) D) E)

Taşikardi Uykusuzluk Bronkokonstriksiyon Diürez Mide asid salınımında artış

Doğru cevap: C

42. GENEL ANESTEZİKLER, 43. LOKAL ANESTEZİKLER • Genel anestezik etki mekanizması… Potasyum kanal aktivasyonu, GABA-A aktivasyonu, NMDA blokajı • GABA-A reseptörünü aktive etmeyen, NMDA reseptör blokajı yapan intravenöz genel anestezik...Ketamin • NMDA reseptör blokajı yapan, GABA ve glisin üstünde anlamlı etkisi olmayan… Nitröz oksit, Ketamin • En fazla metabolize olan ve en fazla toksik metabolit oluşturan… Metoksifluran ve Halotan • En çok flor metaboliti oluşturan ve en nefrotoksik olan genel anestezik... Metoksifluran • Halotanın hepatotoksik metaboliti… Triflor asetik asid ve bromür

• Narkolepsi tedavisinde kullanılan amfetamin… Modafinil

• Az metabolize edilenler… N2O (nitröz oksit, azot protoksit), sevofluran, izofluran, desfluran

SORULAR

• Genel anesteziklerin gücünü belirleyen parametre... Minimum alveoler konsantrasyon (MAK)

25. Parkinson tedavisinde kullanılan ilaçlardan hangisi periferik olarak etkilidir? A) B) C) D) E)

Bromokriptin Benztropin Triheksifenidil Levodopa Karbidopa

• M A K n e d e m e k … Hastaların %50‛sinde cerrahi uyarıya verilen yanıtı engelleyen minimum alveolar konsantrasyon • MAK, yani potens değeri en düşük olan, yani en güçlü olan genel anestezik... Metoksifluran (en güçlü), halotan • MAK, yani potens değeri en fazla olan, yani en zayıf olan genel anestezik... Nitröz oksit

Doğru cevap: E

• Genel anesteziklerin farmakokinetik özelliklerini belirleyen en önemli parametre... Kandaki çözünürlük

26. Aşağıdaki etkilerden hangisinin Parkinson hastalık tedavisinde faydası yoktur?

• Kandaki çözünürlüğü (kan-gaz partisyon katsayısı, Oswald katsayısı) en az olan, yani lipofilitesi çok fazla olup, etkisi en hızlı başlayıp ve biten genel anestezik... Nitröz oksit, Xenon gazı

A) B) C) D) E)

Santralde DOPA dekarboksilazın inhibisyonu Periferde levodopanın parçalanmasının engellenmesi Santralde dopaminin parçalanmasının engellenmesi Kateko-O-metil transferazın santralde inhibisyonu Santralde MAO-B’nin inhibisyonu

Doğru cevap: A

• Kandaki çözünürlüğü (kan-gaz partisyon katsayısı, Oswald katsayısı) en az olan, yani etkisi en yavaş başlayıp ve biten genel anestezik... Metoksifluran ve halotan

554

TUSDATA TUS BİLİMSEL HAZIRLIK TOPLANTI MERKEZLERİ MERKEZLERİ

• Buharlaşabilir sıvı (halojenliler, inhalasyon) genel anestezikler… Halotan, enfluran, izofluran, desfluran, sevofluran • Gaz halindeki genel anestezik… Nitröz oksit, Xenon • İntravenöz yolla kullanılan genel anestezik... Ketamin, propofol, etomidat, tiyopental, metoheksital • Gaz ve buharlaşabilir sıvı olanlar kafa içi basıncı nasıl etkiler… Artırır • İntravenöz genel anestezikler kafa içi basıncı nasıl etkiler… Azaltır (ketamin istisnadır, artırır) • Melign hipertermi yapmayan… İntravenöz genel anestezikler ve nitröz oksit • En fazla kardiyak depresyon, bradikardi ve aritmi yapan, en hepatotoksik olan ve en fazlamalign hipertermi oluşturan genel anestezik... Halotan • Güçlü vazodilatör etkisi bulunan, hipotansiyon yapan, koroner kan akımını artıran, kalbin oksijen tüketimini azaltan genel anestezik... İzofluran • Diabetes insipidus tablosu oluşturan, en nefrotoksik, en güçlü genel anestezik... Metoksifluran • Güçlü bronkodilatasyon yapan genel anestezik... Sevofluran (en güçlü), Halotan • Karaciğerde en az metabolize edilen inhalasyon anesteziği, hoş kokulu, taşikardi yapmayan (katekolamin duyarlılığını artırmaz, feokromasitoma da iyi tercih)… Sevofluran • Buhar basıncı en yüksek olan… Desfluran • Epilepside kontrendike olan, fazla nefrotoksik olan… Enfluran • Etkisi en hızlı başlayan ve biten, en zayıf genel anestezik, kuvvetli analjezik, NMDA blokajı, seksüel içerikli rüyalar gördürten ve güldürücü etkisi olan, diş hekimliğinde kullanılan genel anestezik... Nitröz oksit (azot protoksit, N2O) • Kuvvetli analjezik, karaciğer, böbrek, solunum, kalp, damar üzerinde toksik ve depresan etki göstermeyen, malign hipertermi yapmayan, kas gevşemesi yapmadığı için doğumda kullanılan, methemoglobinemi ve B12 eksikliği oluşturan genel anestezik... Nitröz oksit • Gaz içeren boşluklarda biriken ve volüm genişlemesi (bagırsak distansiyonu, kulak zarı yırtılması oluşturan ve pnömotoraksda kullanılmaması gereken) yapan, uyanma esnasında %100 oksijen verilen (difüzyon hipoksisi) genel anestezik… Nitröz oksit • Ketamin ve nitröz oksit‛in ortak özellikleri… NMDA blokajı, kuvvetli analjezi, seksüel içerikli rüyalar, kafa içi basınçta artış • Disosiyatif anestezi (çevreden kopma hali, bilinç açık) oluşturabilen, sempatik etkiyi artıran (kan basıncı ve kalp hızında artış yapan, kanamalı ve şoklu hastada tercih edilen), psikoz, halüsinasyon, korkulu rüyalar,k atatoni,nistagmus yapan genel anestezik... Ketamin • Parenteral kullanılan, kısa etkili olan ve ayaktan müdahalelerde (out patient cerrahi) ilk tercih olarak kullanılan, bulantı ve kusma yapmayan, mental durumu bozmayan, yumurta alerjisinde verilmeyen, teratojen olmayan, gebelerde kullanılan, analjezik etkisi zayıf olan, yüksek dozlarda hipotansiyon ve solunum depresyonu oluşturabilen... Propofol

• Kafa içi basıncı azaltan genel anestezik... Tiyopental, propofol, etomidat • 11-β Hidroksilaz enzimini inhibe eden ve adrenal steroid sentezini belirgin azaltan, miyokard oksijen tüketimini azaltan, kardiyak stabilitesi iyi olan, genel anestezik... Etomidat • Nörolept analjezi… Droperidol (nöroleptik) + Fentanil (analjezi) • Nörolept anestezi… Droperidol (nöroleptik) + Fentanil (analjezi) + Nitröz oksit • Hipotansiyon belirgin yapan genel anestezikler… Halotan, İzofluran, Propofol… • Miyokard fonksiyon bozukluğu olan da tercih edilenler… İzofluran, Sevofluran, Etomidat… • Lokal anestezik etki mekanizması… Sodyum kanal blokajı • Asid ortamda ve ekstrasellüler sodyum ve kalsiyum düzeyi artınca lokal anesteziklerin etkisi nasıl etkilenir… Azalır • Alkali ortamda ve ekstrasellüler potasyum düzeyi artınca lokal anesteziklerin etkisi nasıl etkilenir… Artar • Lokal anestezikler çoğunlukla hangi plazma proteinlerine bağlanır… Alfa-1 asit glikoprotein • Lokal anestezikler en yüksek kan konsantrasyonuna hangi bölgeden uygulandıklarında ulaşır… İnterkostal uygulama • Lokal anestezikleri, vazokonstriktör ajanlarla (adrenalin) kombine edince ne olur… Lokal etki ve etki süresi artar, sistemik yan etki azalır. • Lokal anestezikler hangi durumlarda vazokonstriktör ajanlarla (adrenalin) kombine edilmez… Dolaşımı tek arter tarafından sağlanan (penis, burun ucu, parmak ucu) yerlerdeki cerrahilerde ve omurilik cerrahilerinde • Lokal anesteziklere en duyarlı sinir (myelinsiz, ince) lifi ve ilk kaybolan duyu… C, Adelta ve ağrı • Lokal anesteziklere en dirençli sinir lifi ve son kaybolan duyu… A alfa lifi ve motor • Plazmada psödokolinesteraz enzimleri tarafından metabolize edilen, kısa, zayıf ve çok alllerjen olan, etkisi geç başlayan lokal anestezikler... Ester yapıdaki lokal anestezikler (tek ‘‛i‛‛ harfi içerenler) • Karaciğerde N-dealkilasyonla metabolize edilen, uzun, güçlü ve az alllerjen olan, etkisi çabuk başlayan, karaciğer hastalıklarında kullanılmayan lokal anestezikler... Amid yapıdaki lokal anestezikler (çift ‘‛i‛‛ harfi içerenler) • Kornea anestezisinde kullanılan lokal anestezik... Proparakain • Epidural ve spinal anestezide tercih edilenler... Tetrakain, Bupivakain, Lidokain • En kısa, en allerjen ve en zayıf etkili, etkisi geç başlayan lokal anestezik... Prokain • Metaboliti PABA olan ve sülfonamidlerin etkisini baskılayan lokal anestezik... Prokain • Üst solunum yolu anestezisinde topikal kullanılan, adrenalinsiz vazokonstriksiyon oluşturan ve kan basıncını yükselten (reuptake-1 blokajı) lokal anestezik... Kokain

BİYOKİMYA’DA FARMAKOLOJİ ÖNEMLİ HIZLI TEKRAR BİLGİLER

• Adrenalinsiz vazokonstriksiyon oluşturan lokal anestezikler… Kokain, Bupivakain, Ropivakain • Direkt olarak yara ve ülserlere uygulanan, sadece yüzeyel kullanılan,methemoglobinemi oluşturan lokal anestezik... Benzokain • Ester yapıdaki lokal anestezikler içinde en uzun etkikli ve en güçlü olan ve belirgin allerji oluşturan… Tetrakain

555

31. Lokal anestezik ilaç yan etki eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır? A) B) C) D)

Etidokain kardiyotoksiktir. Prilokainin methemoglobunemi oluşturur. Prokainin alerjik potansiyeli yüksektir. Ropivakainin nefrojenik diabetes insipidus riski yüksektir. E) Lidokain nistagmus ve nörotoksisite oluşturur.

• Nörotoksik etkisi belirgin olan... Klorprokain

Doğru cevap: D

• Her tip lokal anestezide kullanılan, en geniş spektrumlu olan, antiaritmik olarak kullanılan (grup 1b), kalbe toksik etkisi en az olan ve SSS‛ ne toksik olan (nistagmus, tinnitus, epilepsi) yapan lokal anestezik... Lidokain

32. Feokromasitoma hastasının operasyonu sırasında kalpte aritmi insidansını diğerlerine göre daha az arttıran inhalasyon anesteziği aşağıdakilerden hangisidir?

• Yenidoğanda toksik olan ve obstetride kullanılmayan… Mepivakain • Vücutta oluşan toluidin metaboliti nedeniyle methemoglobinemi oluşturabilen (solunum ve kalp yetmezliği olanlarda kullanma), rejyonel intravenöz anestezide lidokain ile birlikte en uygun olan lokal anestezik... Prilokain • En kardiyotoksik doğumda spinal ve epidural anestezidekullanılan, uzun etkili lokal anestezik... Bupivakain • Bupivakain kardiyotoksisitesi tedavisi… Lipid emülsiyon • Duyusal sinir liflerine motor liflere oranla daha seçici olan (en duyusal selektif) doğumda spinal anestezide kullanılan ve uzun etkili olan lokal anestezik… Ropivakain • En güçlü olan, sadece yüzeyel anestezide kullanılan... Dibukain • Kardiyotoksik olan, çok güçlü nöromusküler blokaj yapan (en motor selektif) lokal anestezik… Etidokain • Diş hekimliğinde kullanılan, etkisi hızlı başlayan ve ortalama 1 saat süren, ester bağı içeren amid yapılı lokal anestezik… Artikain • En uzun etkili lokal anestezik… Levobupivakain > Bupivakain - Ropivakain

SORULAR 29. Azot protoksit (N2O) ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? A) B) C) D) E)

MAK değeri düşüktür. Kan: Gaz partisyon katsayısı yüksektir. Miyometriyumu belirgin derecede gevşetir. Oksijen açlığı oluşturabilir. Hiperaljezik etkili olduğu için fentanil ile kombine edilir.

Doğru cevap: D 30. Dolaylı sempatomimetik etkiye neden olduğundan, beyin kan akımı ve kafa içi basıncı artıran parenteral anestezik ajan aşağıdakilerden hangisidir? A) Etomidat B) Ketamin C) Fentanil D) Midazolam E) Propofol Doğru cevap: B

A) B) C) D) E)

Sevofluran Halotan Ketamin Propofol Metoksifluran

Doğru cevap: A 33. Aşağıdaki lokal anestezik maddeler ve özellikleri ile ilgili eşleştirmelerden hangisi yanlıştır? A) Tetrakain – Uzun etkili ester yapıda lokal anestezik B) Kokain – Noradrenalin geri alım blokeri ester yapıda lokal anestezik C) Lidokain – Antiaritmik etkili amid yapıda lokal anestezik D) Bupivakain – Kardiyotoksik etkili, ester lokal anestezik E) Prokain – Alerjik etkili ester yapıda lokal anestezik Doğru cevap: D

44. NARKOTİK ANALJEZİKLER • Narkotik analjeziklerin antipiretik ve antiinflamatuvar etkileri varmıdır… Yoktur • Opiyat (mü, delta, kappa) reseptörlerin etki mekanizması nasıldır... Gi protein kompleksi ile kenetlidirler. • Endojen opiyatlar hangileri… Dinorfin, endorfin ve enkefalin • Enkefalinler özellikle hangi reseptör üzerinden etki gösterir… Delta • Kappa reseptörleri üzerinden etki gösteren endojen opiyat... Dinorfin • Proopiomelanokortinden (POMC)türeyen ve ACTH ile birlikte salınan ve özellikle Mü reseptör üzerinden etki gösteren endojen opiyat... Endorfin • POMC kimleri oluşturur… ACTH, MSH, Beta-lipotropik hormon (Beta-endorfin) • Analjezi yapmayan opiyat reseptörü… Mü2 • Böbrek yetmezliği olan kişilerde morfinin analjezik etkisinin uzayabilmesine neden olan morfinin aktif metaboliti hangisidir… Morfin 6-glukuronat • Opiyatların etkileri… Spinal ve supraspinal analjezi, respiratuvar depresyon, CO 2 artışı, serebral vazodilatasyon ve BOS basıncında artış, bulantı-kusma, antitusif etki, santral etki ile myozis, hipotermi, histamin salınımına bağlı periferde VD (hipotansiyon), kaşıntı ve bronkokonstriksiyon, bradikardi, mide boşalmasında yavaşlama, konstipasyon, miksiyon güçlüğü, işeme refleksinde inhibisyon, oddi sfinkteri ve safra yollarında spazm, çizgili kaslarda rigidite, konvulziyon…

556

TUSDATA TUS BİLİMSEL HAZIRLIK TOPLANTI MERKEZLERİ MERKEZLERİ

• Opiyatlar hangi kafa çifti aracılığı ile miyozis yapar... N. oculomotorius (CN III) • Opiyat endikasyonu… Anjina pectoris, Akut MI, Akut sol kalp yetmezliği ve pulmoner ödem

• Noradrenalin ve serotonin geri alım blokajına bağlı analjezik etkiler oluşturan, Mü reseptörlerini zayıf olarak uyardığı için etkisi nalokson tarafından kısmen antagonize edilen, serotonin sendromu oluşturabilen (+MAO inh. ve SSRI) ve doğum ağrısı tedavisinde kullanılan… Tramadol, tapentadol

• Opiyatların kontrendikasyonları… Kafa travması, KOAH ve kor pulmonale, gebelik, prostat hipertrofisi, konvulzif hastalıklar, adrenal yetmezlik ve hipovolemi

• Parsiyel agonist olan opiyat (daha az solunum depresyonu, bağımlılık)... Nalbufin, nalorfin, butorfanol, buprenorfin, pentazosin

• Opiyat zehirlenme bulguları… Solunum depresyonu, KİBAS, pin point pupil (toplu iğne başı pupil), burun çevresinde şiddetli kaşıntı…

• Mü parsiyel agonist, kappa antagonisti olan ve sublingual kullanılabilen… Buprenorfin

• Opiyat GH düzeyini nasıl etkiler… Artırır

• Opiyat zehirlenme tedavisi… Nalokson • Opiyat yoksunluk sendromu bulguları… Başlangıçta ıslak belirtiler (lakrimasyon, rinore, terleme), sonrasında sempatik bulgular (tremor, midriyazis, kan basıncında artış, ejakülasyon, taşikardi, kaz derisi görünümü (piloereksiyon))… • Opiyat yoksunluk sendromunda görülmeyen bulgu… Konvulziyon • Opiyat yoksunluk sendromu tedavisinde kullanılan... Klonidin, lofeksidin

• Opiyat antagonistleri... Naloksan (kısa etkili, İV, opiyat intoksikasyonu tedavisi), Naltrekson (uzun etkili, oral, alkol bağımlılığı tedavisi)) • Opiyatların oluşturduğu solunum depresyonunda kullanılan 5HT1A reseptör agonisti… Repinotan

SORULAR 34. I. II. III. IV.

• Opiyatların tolerans gelişmeyen etkileri… Miyozis, konstipasyon, konvulziyon, antagonist etki • Opiyatlara tolerans gelişimini engellemede kullanılan… Ketamin • Morfin bağımlılığının tedavisinde kullanılan... Metadon, buprenorfin (sublingual)• Morfinin O-metilasyonu ile oluşan ve antitusif etkisi olan... Kodein (metilmorfin) • Yüksek dozda vücutta O-demetilasyona uğrayıp, CYP 2D6 tarafından morfine dönüşen... Kodein • Yalnızca antitussif olarak kullanılan, analjezik etkisi olmayan opiyat... Dekstrometorfan

Sedasyon Konvülzyon Konstipasyon Miyozis

Terminal dönem kolon kanseri nedeniyle 4 aydır transdermal fentanil kullanan 70 yaşındaki erkek hastada fentanilin yukarıdaki etkilerinden hangilerine tolerans gelişmesi beklenmez? A) B) C) D) E)

I ve II I ve IV II ve III I, III ve IV II, III ve IV

• En çabuk bağımlılık oluşturan, çok kısa etkili olan… Heroin (diasetilmorfin)

Doğru cevap: E

• Antitusif amaçla kullanılan diğer opiyatlar… Levopropoksifen, oksikodon, folkodin…

35. Aşağıdakilerden hangisi narkotik analjezik kullanım endikasyonlarından biri değildir?

• Belirgin antikolinerjik etki oluşturan, myozisi az oluşturan, taşikardi, (-) inotropik etkisi olan opiyat, plasnetadan geçerek fetüste solunum depresyonu yapan, MAO inhibitörleri ile kombine kullanılmayan ve metaboliti ile konvulziyon yapan... Meperidin • En uzun etkili olan, oral kullanılan, yoksunluüu hafif seyreden ve geç başlayan bu nedenle morfin bağımlılığında kullanılan... Metadon • Histamin salınımına çok az neden olduğu için kafa içi basıncını çok artırmayan, kardiyovasküler cerrahilerde tercih edilen opiyatlar… Sufentanil / Fentanil / Alfentanil / Remifentanil • Analjezik etki gücü en yüksek olan opiyat... Sufentanil (Mü, delta, kappa 3 reseptörüde uyarır) • En kısa etkili opiyat... Remifentanil (psödokolinesteraz ile yıkılır) • Antidiyareik olarak kullanılan opiyat... Difenoksilat ve loperamid • Aspirin / asetaminofen ile kombine edilerek sadece oral olarak kullanılan… Propoksifen

A) B) C) D) E)

Postoperatif ağrı Öksürük Akut sol ventrikül yetmezliğinde görülen dispne Rahatsız edici, nonspesifik diyare Doğum eylemini geciktirme

Doğru cevap: E 36. Hangisi morfin’in etkilerinden değildir? A) B) C) D) E)

Histamin salınım Mide boşalma hızını arttırma Miyozis Hipotansiyon Kalbin oksijen tüketiminde azalma

Doğru cevap: B 37. Aşağıdaki opiyat analjeziklerden hangisinin bağımlılık oluşturma ya da kötüye kullanılma olasılığı ötekilere göre daha azdır? A) Butorfanol C) Morfin Doğru cevap: A

E) Oksimorfon

B) Alfentanil D) Levorfanol

BİYOKİMYA’DA FARMAKOLOJİ ÖNEMLİ HIZLI TEKRAR BİLGİLER

OTOKOİDLER 45. HİSTAMİN,

557

• 2.jenerasyon Histamin H1 reseptör antagonistleri hangileridir… Loratadin, desloratadin, setirizin, levosetirizin, feksofenadin, terfenadin, astemizol • En kısa etkili antihistaminik...Karbinoksamin • En uzun etkili antihistaminik... Loratadin

46. SEROTONİN

• Hareket hastalığı merkezi ve içerdiği reseptörler… Vastibüler sistem (H1, M1)

• Depolanmayan otakoidler... Yağ asidi yapısında olan (trombosit aktive edici faktör (PAF) ve eikozanoidler) ve gaz yapısında olan (NO)

• Bulantı kusma merkezi ve içerdiği reseptörler… Kemotrigger zone (H1, M1, NK1, 5HT3, D2)

• Histaminin metaboliti... Metilimidazol asetik asid • Histaminin vücutta en fazla bulunduğu yer... Mast hücreleri

• Hem hareket hastalığı hem de bulantı kusma tedavisinde kullanılan… Antihistaminik (dimenhidrinat, meklizin…), Antikolinerjik (skopolamin) • Aritmi yapan (QT uzaması) antihistaminik… Terfenadin, Astemizol

• Histaminin mast hücrelerinde birlikte depolandığı madde... Heparin

• Mast hücre stabilitörü olan antihistaminik… Ketotifen

• Histaminin santralde en fazla bulunduğu yer... Hipotalamus

• Çocuklar da hangi jenerasyon tercih edilir… 2.jenerasyon (sedasyon az)

• Histamin 1 reseptörü… Alerjik yanıt (vazodilatasyon, kapiller permeabilitede artış, ödem, bronkokonstriksiyon)

• Antihistaminik ilaçların en sık oluşturduğu yan etki... Sedasyon

• Histamin 2 reseptörü… Gastrik asid salınımı • Histamin 3 reseptörü… Uyku

• H2 antagonisti, peptik ülser tedavisi… Simetidin, Famotidin…

• Histamin 4 reseptörü… İnflamasyon (sitokin sekresyonu, kemotaksis ve adezyon artışı)

• H3 inverse agonisti, narkolepsi tedavisinde kullanılan ilaç… Pitolisant, Tiprolisant

• En güçlü histamin salınımına yol açan eksojen madde... 48-80 maddesi

• Mast hücrelerinin membranını stabilize ederek histamin salınımını inhibe eden, astım proflakisisi ve alerjide kullanılan...Kromolin sodyum, Nedokromil, Ketotifen (oftalmik kullanım)

• Histamin liberizasyonu yapan diğer eksojen maddeler... Atropin, kürar, morfin, vankomisin • Histamin liberizasyonu yapan endojen maddeler… Endotelin (en güçlü), Substance P, Bradikinin • Histaminin etkileri… Asetilkoline benzer (farklı olarak histamine; (+) inotropik ve (+) kronotropikdir) • Histamin etkileri… VD, bronkonstriksiyon, (+) inotrop, (+) kronotrop, (-) dromotrop, salgılarda artış (asit, pepsin, tükrk, gözyaşı, bronş, barsak, pancreas…), adrenal medulladan katekolamin salgısında artış, iştahda azalma • Histamin H1 reseptör agonisti olan ve meniere hastalığı tedavisinde kullanılan... Betahistin • Histamin H2 reseptör agonisti olan ve aklorhidri tanısında kullanılan... Betazol • Alerji / Ürtiker tedavisinde kullanılanlar… H1 reseptör blokörleri • H1 reseptör blokörlerinin etkileri… İnflamasyonu baskılar, kapiller permeabilite ve ödemi azaltır, kaşıntıyı azaltır, hipotansiyon yapar (alfa1 blokajı) • Lipofilitesi fazla olan, SSS‛e ve süte çok geçen, sedatif, lokal anestezik, antikolinerjik etkisi fazla olan, bu nedenle; taşıt tutması, insomnia, parkinson, bulantı kusma tedavisinde kullanılan hangi jenerasyon Histamin H1 reseptör antagonistleridir... 1.jenerasyon • 1.jenerasyon Histamin H1 reseptör antagonistleri hangileridir… Doksilamin (-amin…), Hidroksizin, meklizin, siklizin, dimenhidrinat, prometazin (+D2 blokaj, güçlü antiemetik) • Lipofilitesi az olan, SSS‛e ve süte az geçen, sedatif, lokal anestezik, antikolinerjik etkisi az olan, sadece alerji ve ürtikerde kullanılan hangi jenerasyon Histamin H1 reseptör antagonistleridir... 2.jenerasyon

• Antihistaminik etki… Sedasyon + antikolinerjik etki

• Serotonin vücutta en fazla nerede bulunur… GİS‛de enterokromaffin hücreler • Serotonin kanda en fazla nerede bulunur… Trombosit • Serotonin SSS‛de en fazla nerede bulunur… Raphe sistemi • Serotoninin metaboliti... 5-Hidroksiindolasetik asid (5-HİAA) • Anksiyolitik olan… 5HT1A • Migren ile ilişkili olan… 5HT1D • Trombositlerde agregasyona eğilim oluşturan ve GİS‛de kasılma ve VK oluşturan, Gq ile kenetli serotonin reseptörü... 5-HT2 • Bulantı-kusma merkezinde bulunan iyon kanalı ile kenetli serotonin reseptörü... 5- HT3 • Miyenterik pleksusta ve kalpte yoğun bulunan, prokinetik etkili serotonin reseptörü... 5- HT4 • Serotonin etkileri… Kan basıncı üzerine trifazik etki (sırasıyla;azalma, artış, azalma), Çizgili kas arteriyolünü gevşeme, geri kalan yerleri (venler, uterus, mesane, barsak. bronş…) kasar, iştahda azalma, 5HT4 (+) ile; prokinetik etki, (+) inotrop ve kronotrop etki, 5HT3 reseptörü ile bezold jarısh refleksi, bradikardi ve bulantı kusma, • 5-HT 1B/1D agonisti olan ve beyindeki AV şantları kapattığı için migren krizinin tedavisinde kullanılan...Triptanlar (Sumatriptan…) • En uzun etkili triptan… Frovatriptan

558

TUSDATA TUS BİLİMSEL HAZIRLIK TOPLANTI MERKEZLERİ MERKEZLERİ

• Oral, nazal, rektal ve sublingual kullanılabilen… Sumatriptan • 5HT2C reseptör agonisti, obezite ilacı… Lorkaserin • 5-HT2 reseptör blokörü olan ve migren profaksisinde kullanılan...Metizerjid, Pizotifen • Retroperitoneal fibrozis yapan... Metiserjid • ACTH salınımını azaltan, serotonin (5HT2) ve histamin (H1) reseptör blokörü olan, mide karsinoidlerinin, dumping sendromunun, migren proflaksisinin tedavisinde ve çocuklarda iştah artırmak amacıyla kullanılan... Siproheptadin • 5HT2 ve Histamin1 reseptörünü bloke eden reynaud sendromunun tedavisinde kullanılan ilaç… Ketanserin, ritanserin • 5-HT3 reseptör blokörü olan ve antiemetik olarak kullanılan... Ondansetron, Dolasetron, Polanosetron • En uzun etkili 5HT3 reseptör blokörü… Polanasetron • Uzun QT yapan 5HT3 reseptör blokörü… Dolasetron

4. Arkuat nukleustaki anoreksijenik POMC nöronlarında bulunan 5-HT2c reseptörlerinin uyarılması tokluk ve iştahta baskılanma oluşturur. Aşağıdakilerden hangisi selektif 5-HT2c reseptör agonisti olan obezite ilacıdır? A) Topiramat B) Rimonabant C) Lorcaserin D) Metiserjid E) Pizotifen Doğru cevap: C

47. ANJİOTENSİN, 48. ENDOTELİN, 49. KİNİNLER,

• 5-HT4 reseptör agonisti ve 5-HT3 reseptörlerinin ise antagonisti olan, D2 reseptörünü antagonize ettiği için EPYE ve prolaktin artışı yapan, kolinerjik duyarlılığı artıran, migren atağında kullanılan... Metoklopramid

51. PLATELET AKTİVATİNG FAKTÖR (PAF),

• 5-HT4 reseptör agonisti olan prokinetikler... Sisaprid, tegaserod, Prucaloprid (uzun QT yapmaz)

52. NİTRİK OKSİ,

SORULAR 1. İkinci kuşak histamin H1 reseptör blokörlerinin en önemli özelliği aşağıdakilerden hangisidir? A) Güçlü antikolinerjik etkilerinin olması B) Sedatif etkilerinin çok az olması C) Gebelik kusmalarında tercih edilmesi D) Taşıt tutmasına karşı etkilerinin güçlü olması E) Antiparkinson etkilerinin güçlü olması

I. Loratidin III. Feniramin

II. Hidroksizin IV. Setirizin V. Feksofenadin

Alerjik riniti olan 10 yaşındaki ilkokul öğrencisinde, okul başarısını azaltmamak için, öncelikle tercih edilmesi gereken ikinci nesil histaminik 1 reseptör blokerleridir? A) I ve II B) II ve IV C) I, II ve III D) II, III ve IV E) I, IV ve V Doğru cevap: E 3. Serotonin blokajı yapmayan ilaç aşağıdakilerden hangisidir? A) Simetidin B) Siproheptadin C) Pizotifen D) Metiserjid E) Ketanserin Doğru cevap: A

53. VAZOAKTİF İNTESTİNAL POLİPEPTİD, 54. NATRİÜTERİK PEPTİDLER, 55. CALCİTONİN GEN İLİŞKİLİ PEPTİD, 56. ÜROTENSİN, 57.NÖROTENSİN,

Doğru cevap: B 2.

50. SUBSTANS,

58.NÖROPEPTİD, • Mitojenik etki ve sempatik stimülasyon yapan... Anjiyotensin II, endotelin • Etkisi geç başlayan otakoid... Endotelin • Endotelin dönüştürücü Fosforamidon

enzim

inhibitörü...

• Endotelin etki kalıbı… Her yeri kasar (damar ve damar dışı düz kas) • Endotelin reseptörleri… ETA (kasıcı) ve ETB (gevşetici) • Non selektif endotelin reseptör blokörü olan ve pulmoner hipertansiyon tedavisinde kullanılan... Bosentan, Masitentan (pulmoner damara daha selektif) • Selektif endotelin A reseptör blokörü… Ambrisentan, Sitaksentan

BİYOKİMYA’DA FARMAKOLOJİ ÖNEMLİ HIZLI TEKRAR BİLGİLER

559

• Substance P sinaptik aralığa salınımını arttıran ve post herpetik nöralji tedavisinde kullanılan... Kapsaisin • Hem vazodilatasyon hem de trombositlerde agregasyon oluşturanlar... Trombosit aktive edici faktor (PAF), düşük doz prostoglandin E2 • En güçlü endojen ülserojenik madde, histamin etki kalıbı (VD+diğer düz kaslarda kasılma), pulmoner damarda VK, ovülasyon ve implantasyonda görevli…Trombosit aktive edici faktör • Platelet aktive edici faktör antagonisti olan madde... Gingko biloba, Lexiphant • NO (nitrik oksit) hangi reaksiyon sırasında, hangi enzimle üretilir… L-arjinin, L-sitrülin‛e dönüşürken, NOS (nitric oksit sentetaz) enzim yardımıyla • Yapısal/fizyolojik ve kalsiyum bağımlı olan NOS‛lar… NOS1 (nNOS, nöronal NOS), NOS3 (eNOS, endotelyal NOS)

Kinin peptitlerin sentezi ve reseptörleri

• İndüklenebilir ve kalsiyum bağımlı olmayan NOS… NOS2 (iNOS, indüklenebilir NOS)

• Prekallikrein‛den kallikrein oluşturan... Hageman faktörü (Faktör XII)

• Glukokortikoidler tarafından inhibe edilen nitrik oksit sentetaz (NOS) enzimi... iNOS

• Bradikinin ve plazmin oluşumuna yol açan enzim... Kallikrein • B r a d i k i n i n e t k i s i n e a r a c ı l ı k e d e n m e d i a t o r… Prostaglandinler • Bradikinin etki kalıbı… Histamin gibi (VD+diğer düz kaslarda (bronş…) kasılma) • Bradikinin arteriolü ne yapar…Gevşetir • Bradikinin venülü ne yapar…Kasar • En güçlü ağrı oluşumuna neden olan, proinflamatuvar, kapiller permeabiliteyi artıran, anjioödem, anaflaksi, öksürük oluşturan madde… Bradikinin • Bradikinin parçalanmasından sorumlu olan enzim... Anjiyotensin dönüştürücü enzim (ACE) • Kallikrein inhibitörü, plazmin oluşumunu engelleyen antifibrinolitik ilaç... Aprotinin • Kallikrein inhibitörü, bradikinin sentezini engelleyen, herediter anjiyoödem tedavisinde kullanılan ilaç… Ekallantid • Bradikinin B2 reseptör blokörü, herediter anjiyoödem tedavisinde kullanılan ilaç… İkatibant/Deltibant • Substance P‛nin (P maddesi) reseptörü…NK1 (taşikinin reseptörü) • Substance P etki kalıbı… Histamin gibi (VD+diğer düz kaslarda (bronş, barsak…)kasılma) • Substance P arteriolü ne yapar… Gevşetir

• Solubl guanilat siklaz enzimini aktive eden... Nitrik oksit • Nitrik oksitin sonuç etki mekanizması... Miyozin hafif zincirinde defosforilasyon ve düz kaslarda gevşeme • NO etki kalıbı… Her yeri gevşetir (damar ve damar harici düz kas) • Ereksiyon oluşumunda primer rol oynayan... Nitrik oksit • Hem sitoprotektif (mukoza, endotel) hem de sitotoksik (tümör, mikroorganizma) etki gösteren... Nitrik oksit • Agregasyon ve adezyonu inhibe eden, antimitotik, proinflamatuvar etkili olan ve öğrenme ve belleği düzenleyen… Nitrik oksit • Methemoglobinemi oluşturan ve sitokrom p450 inhibisyonu oluşturan, pulmoner hipertansiyon tedavisinde kullanılan... Nitrik oksit • NO‛in endojen inhibitörü… Hem / Hemoglobin • Bilinen en bronkodilatatör madde, asetilkolin kotransmitteri... Vazoaktif intestinal peptid (VIP) • VIP etki kalıbı… Her yeri gevşetir • Membran guanilat siklaz reseptörü üzerinden etki gösteren... Natriüretik peptidler (ANP, BNP, CNP, Ürodilatin (en güçlü)) • A tipi natriüretik peptid preperatı... Karperitid (KKY tedavisi)

• Substance P venülü ne yapar… Kasar

• B tipi natriüretik pepid preparatı... Nesiritid (KKY tedavisi)

• Arteriolü gevşetip venülü kasanlar… Substance P > Bradikinin

• Ürodilatin preparatı… Ularitid

• Ağrının periferden santrale iletiminde rol oynayan, NK1 reseptörü üzerinden bulantı kusma yapan... Substance P • Substance P NK1 reseptör blokörü, antiemetik ilaç, CYP inhibisyonu ile birçok ilacın düzeyini artırır... Aprepitant/Rolapitant / Netupitant

• Tiroid C hücrelerinde salınan, bilinen en vazodilatatör madde olan ve migren krizine neden olan madde... CGRP (kalsitonin gen ilişkili peptid) • Migren tedavisinde kullanılan cGRP reseptör antagonisti… Olcegepant, Telcegepant • Sistemik etkisi olmayan, bilinen en vazokonstriktör madde... Ürotensin (sistemik etkisi olan endotelin)

560

TUSDATA TUS BİLİMSEL HAZIRLIK TOPLANTI MERKEZLERİ MERKEZLERİ

• Non peptid yapıda ürotensin reseptör antagonisti, diyabete bağlı renal yetmezlik tedavisinde kullanılan ilaç… Palosuran • Nöropeptid Y‛nin iştah arttırıcı etkisini bloke eden, noradrenalin kotransmitteri... Leptin • Nörotensin etkisi… Gastrik asit ve pepsinde azalma • Nörotensin reseptör antagonisti ilaç… Meklinertant

• COX (siklooksijenaz) yoluyla araşidonik asitten oluşan… Prostoglandin, Tromboksan • LOX (lipooksijenaz) yoluyla araşidonik asitten oluşan… Lökotrien, Lipoksin • Sitokrom p450 tarafından araşidonik asitten sentezlenen… Epoksitler • Non-enzimatik olarak araşidonik asitten oluşan... İzoprostan

SORULAR 5. Pulmoner hipertansiyon tedavisinde kullanılan nonselektif endotelin reseptör blokerinin adı nedir? A) Olcegepant B) Ambrisentan C) Meklinertant D) Masitentan E) Palosuran

• N-açil hidrolaz enzimi tarafından araşidonik asitten sentezlenen... Anandamid • Sikloksijenaz yolunda ilk oluşan… PGG2 (Geri kalanarı oluşturan; PGH2) • Siklik endoperoksitler kim… PGG2, PGH2 • Siklooksijenaz yolunda son aktif ürün… PGJ2 • Prostoglandin D2‛den oluşan... PGJ2 • Prostoglandin reseptörleri… G protein ile kenetli

Doğru cevap: D 6. Bronşiolit nedeniyle eritromisin kullanmakta olan bir hasta, intermittant senkop şikayetiyle acil servise başvurmuştur. Hikayesinden özefagial reflü için bir ilaç kullanmakta olduğu öğrenilen hastanın EKG’sinde QT uzaması saptanmıştır. Bu hastanınn reflü için kullanmakta olduğu ilaç büyük olasılıkla aşağıdakilerden hangisidir? A) Metoklopramid B) Famotidin C) Betanekol D) Omeprazol E) Sisaprid

• PPAR-gama‛yı uyaran eikozanoid… 15-deoksi PGJ2 (PGD2 metaboliti) • Prostoglandin reseptörleri; TP (TxA2) ve FP (PGF2alfa) hangi G protein ile kenetli… Gq (kalsiyum) • Prostoglandin reseptörleri; IP (PGI2) ve EP2 ve EP4 hangi G protein ile kenetli… Gs (cAMP) • EP1; Gq (gebe uterusunu kasar) EP3; Gi (mide asidini inhibe eder) ile kenetlidir. • Mast hücrelerindeki COX ile üretilen en önemli eikozanoid... Prostoglandin D2 (histamin etki kalıbı) • Trombositlerdeki COX ile üretilen en önemli eikozanoid... TxA2 (agregasyon)

Doğru cevap: E 7. Bradikininle ilgili hangisi yanlıştır?

• Glukortikoidler; kimin sentezini arttırıp fosfolipaz A2‛yi inhibe eder... Lipokortin-1 (Anneksin)

olarak

aşağıdaki

verilenlerden

A) Prostoglandin sentezini arttırırlar. B) Hem arteriol hem de venüllerde konstriksiyon yaparlar. C) Bilinen en güçlü ağrı oluşturan mediatördür. D) Proinflamatuvar etkilidir. E) Bronkokonstriksiyon yapıcı etkisi vardır Doğru cevap: B 8. Anjiyoödem tedavisinde paranteral yolla kullanılan kallikrein enzim inhibitörü aşağıdakilerden hangisidir? A) İkatibant B) Aprepitant C) Ularitid D) Nesiritid E) Ecallantide Doğru cevap: E

• Endoteldeki COX ile üretilen en önemli eikozanoid... PGI2 (antiagregan) • Histamin etki kalıbında olan (VD+diğer düz kaslarda kasılma), adenozini artırıp uyku oluşturan… PGD2 • Damar yataklarında vazodilatasyon oluşturup, pulmoner damarları kasan... Prostoglandin D2 ve PAF • Her yeri gevşeten (damar ve damar dışı düz kas) ama gebe uterusunu kasan, mide koruyucu olan (sitoprotektif, PGI2 gibi), böbrek kan akımını artıran, natriürez, diürez, diyare yapan, termoregülasyonun (ateş)düzenlenmesinden sorumlu olan... Prostoglandin E2 • Güçlü oksitosik etki oluşturan ve luteolizis (corpus luteum gerilemesi) yapan, her yeri kasan... Prostoglandin F2α • Endotelde üretilen, güçlü antiagregan etki gösteren, her yeri gevşeten (özellikle pulmoner arteri), mide koruyucu (sitoprotektif)… Prostoglandin I2 (Prostasiklin)

59. ADRENOMEDULLİN,

• PGI2 ve PGE2 mideyi nasıl korur… Asit ve pepsin azalır, mucus, bikarbonat ve mukozal kan akımı artar.

60. EİKOZANOİDLER

• Güçlü agregasyon oluşturan, trombositte üretilen, her yeri kasan... Tromboksan A2

• Eikazonoidler kimden sentezlenir… Araşidonik asid • Araşidonik asid kimden sentezlenir... Membran fosfolipidleri (linoleik asit, linolenik asit) • Membran fosfolipidlerinden araşidonik asid sentezini başlatan enzim... Fosfolipaz A2

• Nonsteroid antiinfamatuar ilaçların yapmış olduğu mide ülserasyonlarını önlemek amacıyla kullanılan, diyare ve abortus oluşturan ve prostoglandin E1 analoğu olan... Mizoprostol • Abortus oluşturan ve prostoglandin E1 analoğu olan ... Gemeprost

561

BİYOKİMYA’DA FARMAKOLOJİ ÖNEMLİ HIZLI TEKRAR BİLGİLER

• Ereksiyon oluşturmak için ve duktus arteriyozusu açık tutmak için kullanılan prostoglandin E1 analoğu... Alprostadil • Primer pulmoner hipertansiyon tedavisinde ayrıva vazodilatatör ve antiagregan etki amacıyla da kullanılan, PGI2 analogu... Epoprostenol, İlioprost, Treprostinil • Solubl guanilat siklaz aktivatörü pulmoner hipertansiyon ilacı… Riociguat • PGI2 reseptör agonsiti, pulmoner hipertansiyon ilacı… Seleksipag

@

• Lökotrien D4 ve E4 reseptör (sisLT1) blokörü... Montelukast, zafrlukast, pranlukast • Lökotrien yıkımında rol oynayan enzim... Aril sülfataz • Nötrofiller üzerine en güçlü kemotaktik etkinlik gösteren otakoid... Lökotrien B4 • En güçlü bronkokonstriktör madde… LTD4 • Antiinflamatuvar etkili olan madde… Lipoksin

SORULAR

Pulmoner hipertansiyon tedavisi

• Fosfodiesteraz V inhibitörleri: sildenafil, tadalafil, vardenafil • Prostaglandin I2 analogları: epoprestenol, treprostinil • Endotelin reseptör antagonistleri: bosentan, macitentan, sitaksentan • İnhalasyonel nitrik oksit • Riociguat; solubl guanilat siklaz aktivatörü • Seleksipag; PGI reseptörü agonistidir. • Abortus oluşturan, postpartum kanama tedavisinde kullanılan PGF2alfa analogu… Karboprost, Dinoprost • Serviksi yumuşatmak için lokal olarak kullanılan, abortus oluşturan PGE2 preparatı... Dinoproston • Glokom tedavisinde kullanılan Prostoglandin F2α analoğu... Latanoprost, Bimatoprost, Travaprost, Tafluprost, Unoproston • Kirpiklerde uzama, irisde kahverengi pigmentasyon oluşturan, inflamasyonda kullanılmayan glokom ilacı… PGF2alfa analogları • Siklooksijenaz enzim inhibitörü olan… Non steroid antiinflamatuvar ilaçlar • Tromboksan sentetaz inhibitörü, TxA2 sentezini azaltan... Dazoksiben, Niktindol, Anagrelid • Lökotiren sentezleten enzim… 5-Lipooksijenaz (5-LOX) • Lipooksijenaz yolunun diğer ürünü… Lipoksin (12-LOX, 15-LOX tarafından sentezlenir) • SRSA‛yı (anaflaksinin yavaş salınan mediatörleri) kimler oluşturur… LTC4, LTD4, LTE4 • 5-Lipooksijenaz enzim inhibitörü... Zileuton (Astım tedavisi), Sülfasalazin (Chron, ülseratif kolit tedavisi) • Hem siklooksijenaz hem de lipooksijenaz enzim inhibitörü... Gosipol, Likofelon, Fenidon, Ketoprofen

9. Obstetride kullanılmayan aşağıdakilerden hangisidir?

prostaglandin

A) Mizoprostol B) Dinoproston C) Dinoprost trometamin D) Prostasiklin E) Karboprost Doğru cevap: D 10. Aşağıdakilerden hangisinin sentezi asetilsalisilik asid ile engellenemez? A) Prostoglandin F2a B) Prostasiklin C) Tromboksan A2 D) Prostoglandin E2 E) Lökotrien B4 Doğru cevap: E 11. Aşağıdaki hastalık ve tedavisinde kullanılan ilacın eşleştirmelerinden hangisi doğru değildir? A) Gastrit – Prostoglandin E1 B) Glokom – Prostoglandin F2a C) Postpartum kanama– Prostoglandin F2a D) Pulmoner hipertansiyon – Prostoglandin F2a E) Siyanotik konjenital kalp hastalığı – Prostoglandin E1 Doğru cevap: D 12. Aşağıdaki eikozanoid türevi madde ve eşleştirmelerinden hangisi doğru değildir? A) LTD4 - Bronkokonstriksiyon oluşturur. B) LTB4 – Kemotaktik etkilidir C) Lipoksin A – Antiinflamatuvar etkilidir. D) PGF2a – Luteolitik ve oksitoksik etkilidir E) Düşük doz PGE2 – Antiagregan etkilidir. Doğru cevap: E

etkisi

562

TUSDATA TUS BİLİMSEL HAZIRLIK TOPLANTI MERKEZLERİ MERKEZLERİ

NON-STEROİDAL ANTİİNFLAMATUVAR İLAÇLAR 61. NONSTEROİD ANTİİNFLAMATUVAR İLAÇLARIN ETKİLERİ, 62.ROMATOİD ARTRİT TEDAVİSİNDE KULLANILAN İLAÇLAR, 63. GUT TEDAVİSİ • •

NSAİİ etkileri... Analjezik, Antiinflamatuvar veAntipiretik etki

NSAİİ etki mekanizması... COX (siklooksijenaz) inhibisyonu ve bu sayede, PG ve TxA2 azalması • COX-1 özellikleri... Gastrik epitel koruyucu, TxA2 üretimi • COX-2 özellikleri... İnflamasyon, kanser oluşumu, PGI2 (prostasiklin) üretimi • Nonsteroid antiinfamatuar ilaçların hangi etkileri santraldir... Analjezik (PGE2, PGI2‛de azalma) ve Antipiretik (PGE2‛de azalma) • NSAİ ilaçların periferik etkisi... Antiinflamatuvar etki (PG‛de azalma) • Nonsteroid antiinfamatuar ilaçların kardiyoprotektif (antiagregan) etkisi neye bağlıdır...Tromboksan A2 sentezini azaltmalarına • Nonsteroid antiinfamatuar ilaçlar hangi prostaglandin‛in sentezini engellediği için sistemik mastositoz ve niasin intolerasyonunda faydalıdır... Prostoglandin D2 • Nonsteroid antiinfamatuar ilaçların kansere karşı kemokoruma sağlaması hangi enzim inhibisyonuyla ilişkilidir... Siklooksijenaz-2 • PDA (patent duktus arteriyozus) tedavisinde kullanılan NSAİ ilaçlar... İndometazin ve İbuprofen (PGE1 duktusu açar) • NSAİ ilaçların ortak yan etkileri... PGE‛de azalma (sıvı retansiyonuna bağlı ödem, kalp yetmezliği, hipertansiyon, böbrek kan akımında azalma ve böbrek yetmezliği, ülser, kanama), trombositopeni, Lökotiren yolağına kayma (bronkokonstriksiyon, astım), hiperkalemi • NSAİİ‛ler antihipertansiflerin etkinliğini nasıl etkiler... Azaltır • En kısa etkili nonsteroid antiinfamatuar ilaç... Aspirin, daha sonra tolmetşn, diklofenak • En uzun etkili NSAİ ilaç... Tenoksikam, daha sonra oksaprozin, piroksikam • İrreversibl siklooksijenaz enzim inhibitörü... Aspirin • Aspirin etkileri... Düşük dozda antiagregan etkili (TxA2 azalır) ve kanama zamanı uzar, doz artınca antiagregan etki azalır, Yüksek dozda antikoagülan etkili (karaciğerde pıhtılaşma faktörü azalır) ve protrombin zamanı (PTZ) uzar. Düşük dozda ürik asit atılımında azalma, yüksek dozda ürikozürik etki, hipoglisemi, yüksek dozda hiperglisemi (çocuklarda yapmaz), hem lipogenez hem de lipolizde azalma, O2 tüketiminde artış, CO2 üretiminde artış, tiroid hormonlarının plazma proteinlerine bağlanımında azalma, Ortak etkiler (hiperkalemi, su ve tuz retansiyonu, GİS irritasyon ve kanama, renal kan akımında azalma, astım atağı artışı, gebelikte kullanılınca fetal pulmoner hipertansiyon) • Viral enfeksiyon (su çiçeği)sırasında çocuklarda kullanılırsa toksik hepatoensefalopati (Reye sendromu) oluşturabilen... Aspirin • Salisilat intoksikasyonu belirtileri... İlk bulgu tinnitus (kulak çınlaması) ve hiperventilasyona bağlı respiratuvar alkaloz, tablo oturunca metabolik asidoz, hipertermi, hiperglisemi (çocuklarda hipoglisemi), dehidratasyon, bulantı, kusma, diyare

•

Salisilat intoksikasyonunda ne yapılır... İdrar alkalize edilir, Diyaliz yapılır (normalde NSAİİ ilaçlar plazma proteinine fazla bağlanır ve diyaliz etkisizdir) • Salisilat türevi, salisilat zehirlenmesi oluşturnayan, SSS‛e geçmediği için ateşi düşürmeyen... Diflunisal • Trombosit agregasyonunu baskılamadığı için kanama bozukluğu olanlarda kullanılan salisilatlar... Nonasetillenmiş salisilat (salisil salisilat, sodyum salisilat, magnezyum kolin salisilat) • SSS‛ de etkili olduğu için analjezik ve antipiretik etkisi olan ama antiinflamatuvar etkisi olmayan, antitrombositik etkisi ve gastropatik etkisi zayıf olan, ürik asid itrahını etkilemeyen, asid baz dengesini değiştirmeyen,plazma proteinine bağlanmadığı için ilaç etkileşimine girmeyen, yüksek dozlarda akut karaciğer nekrozu yapan... Asetaminofen (parasetamol) • Asetaminofenin hepatotoksik metaboliti nedir ve kim tarafından oluşturulur... N-asetil-p-benzokinonim, CYP2E1 • Asetaminofene bağlı karaciğer toksisitesinin tedavisinde... N-asetil sistein (Glutatyon prekürsörü) • Kronik alkolizm, rifampin gibi CYP indüksiyonu oluşturan durumlarda asetaminofenin toksisitesi artar mı azalır mı... Artar (CYP inhibisyonunda ise azalır) • Güçlü antiinflamatuvar etkisi olan, a k u t gut artritinde kullanılan, kemik iliği depresyonu yapabilen, guatreojen etkili NSAİ ilaç... Fenilbutazon • Antispazmotik etkisi belirgin olan, tansiyonu düşürebilen, aplastik anemi yapan, antiinflamatuvar etkisi çok zayıf olan nonsteroid antiinfamatuar ilaç... Metamizol • PDA tedavisinde kullanılan ve doz bağımlı toksik körlük yapabilen NSAİİ... İbuprofen • Naproksen yan etkisi... Psödoporfiri, lökoklastik vaskülit • Kıkırdak tahribatı oluşturmayan NSAİİ... Tiaprofenik asid • Dişli çark belirtisi, ataksi gibi yan etkilere neden olabilen, oftalmik preparatı intraoperatif myozisi engellemek için kullanılan NSAİİ... Fluribuprofen • Patent duktus arteriosus, Akut GUT atağı, Bartter sendromu tedavisinde kullanılan, kronik paroksismal hemikrania‛ nın spesifik ilacı olan... İndometazin • Frontal baş ağrısı (en sık), depresyon, psikoz, epilepsi oluşturabilen... İndometazin • Ön ilaç olan NSAİİ... Sulindak... • Juvenil romatoid artrit tedavisinde öncelikle tercih edilen... Tolmetin • Sublingual olarak kullanılan COX-1 selektif inhibitor NSAİİ... Piroksikam • Daha az GİS yan etki, daha fazla kardiyotoksik etki oluşturan... COX-2 selektif inhibitör • COX-2 selektif inhibitör hangileri... -Koksib, etodolak, meloksikam, diklofenak • Siklooksijenaz-2‛e en selektif NSAİİ... Lumirakoksib > Etorikoksib • Siklooksijenaz-2‛e en az selektif olan COX-2 selektif NSAİİ... Meloksikam

NSAİİ özellikleri

563

BİYOKİMYA’DA FARMAKOLOJİ ÖNEMLİ HIZLI TEKRAR BİLGİLER •

Non asidik ve ön ilaç olan, fotosensitivite oluşturan NSAİİ... Nabumeton

•

Güçlü analjezik etkisinden dolayı, postoperatif dönemde morfin yerine kullanılabilen ve toksik etkilerinden dolayı sadece 5-7 gün kullanılabilen, en COX-1 selektif NSAİİ... Ketorolak

•

•

•

•

Ürikozürik ilaçlar

Ürik asid sentezini Baskılayan ilaçlar

Antiinflamatuvar ilaçlar

Ürat oksidaz enzim rekombinanı

İnterlökin1 reseptör antagonisti

Romatoid artrit tedavisinde etkisi erken başlayan, progresyonu azaltmadan semptomatik tedavi sağlayan... NSAİİ

Probenesid

Allopurinol (Purin yapıda)

NSAİ (Fenilbutazon/ indometasin)

Rasburicaz

Anakinra

Romatoid artrit tedavisinde etkisi geç başlayan, progresyonu azaltan ... DMARDS (hastalığı modifiye edici ajanlar)

Benzbromaron

Febuksostat (Non-purin yapıda)

Kolşisin

Peglotikaz

Rilonacept

Romatoid artrit tedavisinde kullanılan, CD28‛in CD 80/ 86‛ya bağlanmasını engelleyen, T hücre kostimülaston inhibitörleri... Abatasept (1.jenerasyon CTLA-4), Belatasept (2.jenerasyon CTLA-4)

Lesinurad

Romatoid artrit tedavisinde kullanılan,inozin monofosfat dehidrogenaz (pürin sentez) inhibitörü... Mikofenolat mofetil

•

Romatoid artrit tedavisinde kullanılan, dihidroorotat dehidrogenaz (pirimidin sentez) inhibitörü... Leflunomid

•

Romatoid artrit tedavisinde kullanılan,TNF-alfa antagonistleri... İnfliksimab, etanersept, adalimumab, golimumab, sertolizumab

•

TNF-alfa antagonistlerinde neye dikkat edilmeli... Enfeksiyon ve lenfoma riskinde artış, vermeden once PPD yap

•

Romatoid artrit tedavisinde kullanılan, IL-6 reseptör antagonisti... Tocilizumab

•

Romatoid artrit ve GUT tedavisinde kullanılan, IL-1 reseptör antagonisti... Anakinra

•

Romatoid artrit tedavisinde kullanılan, non selektif janus kinaz inhibitörü...Tofacitinib

•

SLE (sistemik lupus eritematozus) tedavisinde kullanılan B lenfosit stimülatörünün inhibitörü... Belimumab

•

İmmünsüpresif etkisi güçlü olduğu için romatoid artritte kullanılan antineoplastikler... Siklofosfamid, Azotiopürin, Metotreksat

•

GUT atağında ne verilir... Antiinflamatuvar etki (Kolşisin, NSAİİ, glukokortikoidler, IL1 antagonisti)

•

GUT proflaksisinde ne verilir... Ürik asit (ksantin oksidaz inhibitörleri, ürikozürikler, ürat oksidaz rekombinanaları,

•

NSAİİ‛lerden GUT‛da en fazla kullanılan... Fenilbutazon, İndometazin

•

NSAİİ‛lerden GUT‛da kullanılmayan... Aspirin, Tolmetin

•

GUT tedavisinde hem atak hem de proflakside kullanılan... Kolşisin

•

Kolşisinin endikasyonları nelerdir... Ailevi akdeniz ateşi (FMF), gut hastalığı

•

Kolşisinin etki mekanizması... Lökositlerde mikrotübülleri bağlanıp, lökositlerin migrasyon ve fagositoz yeteneğini azaltır

•

Gut tedavisinde özellikle dirençli hastalarda kullanılan, IL1 antagonisti ilaçlar... Anakinra, Rilonacept, Canakinumab

•

Gut tedavisinde kullanılan, ksantin oksidaz enzimini inhibe edip ürik asid sentezini azaltan, ürikozürik ve antiinflamatauvar etkisi olamayan ilaçlar... Allopürinol (pürin yapıda), febuksostat (non-pürin apıda)

•

Gut tedavisinde kullanılan, ürik asit‛in tübüler reabsorbsiyonunu azaltan, ürikozürik etkili olan, ürik asid oluşumunu engellemeyen ve antiinflamatuvar etkisi olmayan ilaçlar... Propenesid, Sülfinpirazon, Benzbromaron, Lesinurad (URAT-1, OAT-4 transportunu baskılar)

•

GUT hastalığı tedavisi

Gut tedavisinde kullanılan, Ürat oksidaz enziminin rekombinanı olan ve ürik asidi suda çözünebilir formu olan allantoine çeviren... Rasburikaz, Peglotikaz

Sülfinpirazon

Steroid

Canakinumab

SORULAR 1. Suicid amaçlı ilaç içen 22 yaşındaki bayan hastayı ailesi 6 saat sonra buldu. Bilinci kapalı ancak ağrılı uyarana yanıt veriyor. Takipnesi ve hipertermi ve yoğun terlemesi var. Respiratuar alkaloz ve kombine metabolik asidozu mevcut hastanın tetkiklerinde karaciğer enzimlerinde belirgin yüksekliğe rastlanmadı. Hastanın suicid amaçlı kullandığı ilaç ne olabilir? A) Fluoksatin C) Parasetamol

E) Fenobarbital

B) Diazepam D) Asetilsalisik asid

Doğru cevap: D 2. Kıkırdak yapıyı bozmayan NSAİ ilaç aşağıdakilerden hangisidir? A) Tiaprofenik asid C) Tenoksikam

E) Fluribuprofen

B) Diflunisal D) Tolmetin

Doğru cevap: A 3. Asetaminofenin toksik etkisinin fenobarbital ve/veya alkol alımı ile artmasından sorumlu olan mekanizma aşağıdakilerden hangisidir? A) B) C) D) E)

Sitokrom p450 enzimlerinin indüklenmesi Bağlayıcı proteinlerden ayrılma Asetaminofenin yıkım ürünlerinde azalma Böbreklerden atılımının azalması Asetaminofenin karaciğerde metabolizmasının azalması

Doğru cevap: A 4. Ksantin oksidazı inhibe ederek gut profilaksisinde kullanılabilen non-pürin yapıdaki ilaç aşağıdakilerden hangisidir? A) Febuksostat C) Sülfinpirazon Doğru cevap: A

E) Fenilbutazon

B) Probenesid D) Rasburikaz

5. Aşağıda romatoid artrit tedavisinde kullanılan ilaçlar ve etki mekanizmaları verilmiştir. Eşleştirmelerden hangisi yanlıştır? A) Anakinra-IL1 reseptör antagonisti B) Leflunomid-Dihidrofolat redüktaz inhibitörü C) Golimumab-TNFalfa antagonisti D) Tocilizumab-IL-6 reseptör antagonisti E) Tofacitinib-Non selektif janus kinaz inhibitörü Doğru cevap: B

564

TUSDATA TUS BİLİMSEL HAZIRLIK TOPLANTI MERKEZLERİ MERKEZLERİ

KEMOTERAPÖTİKLER 64. BETA LAKTAM GRUBU ANTİBİYOTİKLER, 65. HÜCRE DUVAR VEYA MEMBRAN SENTEZİNİ İNHİBE EDEN DİĞER ANTİBİYOTİKLER • Hücre duvarı, hücre membranı ve genetik materyali etkileyen antibiyotikler genellikle nasıl etkilidir… Bakterisid • Protein sentez inhibisyonu yapan antibiyotikler genellikle nasıl etkilidir… Bakteriostatik • Protein sentezini inhibe etmesine ragmen bakterisid olan… Aminoglikozid, Streptogramin (kuınopristin+dalfa pristin) • Konsantrasyon bağımlı bakterisid etkili antibiyotikler... Aminoglikozidler… • Zaman bağımlı (konsantrasyon bağımsız) bakterisid etkili antibiyotikler... Beta laktam grubu… • Postantibiyotik etkili olanlar… Aminoglikozidler, Fluorokinolon… • En selektif etkili antibiyotikler... Penisilinler • Hücre duvar sentezini inhibe eden antibiyotikler... Beta laktamlar (Penisilinler, Sefalosporinler, Monobaktam (Aztreonam), Karbapenemler), Fosfomisin, Vankomisin, Teikoplanin, Dalbavansin, Telavansin, Oritavansin, Basitrasin, Sikloserin…

• Penisilin G nerede etkisiz… Hastane kaynaklı gram negative bakteriyel enfeksiyon (psödomonas) • C. perfingens (gazlı gangrene) tedavisinde ilk tercih antibiyotik... Penisilin • Sifiliz tedavisinde ilk tercih olan antibiyotik... Penisilin • Beta laktamaza dayanıklı (Antistaf penisilinler) penisilinler hangileri... Metisilin, Nafsilin, kloksasilin, dikloksasilin, oksasilin • Aminopenisilinler hangileri... Ampisilin, Amoksisilin • Aminopensilinler endikasyonları... E.coli, H,influenza gibi bakterilere etkilidirler ve otit, sinüzit,solunum yolu enfeksiyonu idrar yolu enfeksiyonu tedavisinde kullanılırlar. (Psödomonasa etkisizler) • İn vitro antibakteriyel etkisi güçlü olan aminopenisilin… Amoksisilin • Psödomanaslara karşı en güçlü etkili penilisin... Piperasilin (azlosilin, mezlosilin, tikarsilin, karbenisilin…) • Epilepsisi oluşturabilen antibiyotikler... Yüksek doz penisilin, kinolon, imipenem, izoniazid, sikloserin • Penisilin en önemli yan etki… Hipersensitivite reaksiyonları (en sık makulopapüler döküntü, en az anaflaksi) • Hipokalemik alkaloz ve hipernatremi yapan penisilin... Karbenisilin • Trombositlerde ADP‛yi bağlayarak antiagregan etki gösteren penisilin... Karbenisilin, Piperasilin, Tikarsilin • Psödomembranöz enterokoliti en fazla yapan penisilin... Ampisilin

• PBP (penisilin bağlayıcı protein)‛yi irreversıblinhibe ederek hücre duvarında transpeptidaz reaksiyonunu bozan antibiyotikler kimlerdir... Beta laktamlar (Penisilinler, Sefalosporinler, Monobaktam (Aztreonam), Karbapenemler)

• İnterstisyel nefrit yapan penisilin... Metisilin

• Penisilinlere karşı en sık görülen direnç gelişme mekanizması... Bakterilerin beta laktamaz enzimi salgılaması

• 3.jenerasyon sefalosporin (Psödomonas tdv.)… Seftazidim, seftriakson, sefotaksim, sefoperazon…

• Beta laktamaz inhibitörleri... Klavulonik asid (Amoksisilin ile kombine), Sulbaktam (Ampisilin ile kombine), Tozabaktam (Piperasilin ile kombine), Avibaktam (Seftazidim ile kombine) • Mide asidine dayanıklı penisilinler… Peniislin V, Amoksisislin, Ampisilin… • Absorbsiyonu yiyeceklerle etkilenmeyen ve oral biyoyararlanımı en fazla olan penisilin… Amoksisilin • En uzun etkili penisilin... Benzatin penisilin G • En kısa etkili penisilin... Metisilin • Duvara etkili antibiyotikler genellikle nereden atılır… Böbrek • En fazla safra ile atılan penisilin... Nafsilin • Safra+böbrek ile atılan penisilinler… Oksasilin, kloksasilin, dikloksasilin • Böbrek yetmezliğinde doz ayarlaması gerektirmeyen penisilinler: Nafsilin, kloksasilin, dikloksasilin, oksasilin • En sık alerji reaksiyon yapan penisilin... Prokain penisilin G • Penisilin G (parenteral) endikasyonları... A grubu beta hemolitik streptokok (Strp.pyogenes), meningokok, pnömokok, difteri, sfiliz, şarbon, gazlı gangren…

• 1.jenerasyon sefalosporin (Gr(+))… Sefazolin… • 2.jenerasyon sefalosporin (Gr (-), H.influenza, otit, sinüzit tedavisi)… Sefuroksim, sefaklor, sefoksitin, sefotetan…

• 4.jenerasyon sefalosporin… Sefepim (beta laktamaza en dayanıklı) • Genişletilmiş spektrum, MRSA etkinliği olan, PBP2a‛ya bağlanan… Seftarolin, Seftabiprol • SSS‛e geçen sefalosporin… 3. ve 4. Jenerasyon (sefoperazon geçmez) • SSS‛e geçmeyen sefalosporin… 1. ve 2. Jenerasyon (sefuroksim geçer, ama menenjitte öncelikli tercih edilmez) • SSS‛ en fazla geçen… Sefotaksim • Safra ile de atıldığı için böbrek yetmezliğinde doz ayarlaması gerekmeyen… Sefoperazon, Seftriakson, sefpiramid • Rutin cerrahi proflaksisinde ilk tercih sefalosporin... Sefazolin • MSSA‛ya etkili ama MRSA‛ya etkili olmayan, kemik dokusunda iyi biriken ve osteomyelit tedavisinde etkili olan sefalosporin...Sefazolin • B. fragilis tedavisinde en etkili sefalosporin... Sefoksitin, sefotetan • Tüm antibiyotikler içinde B. fragilis‛e en fazla etkili olan... Klindamisin • Psödomonas tedavisinde etkili sefalosporin... Seftazidim / Sefoperazon / Sefepim / Seftolozan

565

BİYOKİMYA’DA FARMAKOLOJİ ÖNEMLİ HIZLI TEKRAR BİLGİLER

SORULAR

• Seftazidime dirençli psödomonas tedavisi… Seftolozan • Kolesistit de kullanılan safra ile atılan… Sefoperazon • Gonokok tedavisinde ilk tercih sefalosporin... Seftriakson • Safra çamuru oluşturan sefalosporin... Seftriakson • En uzun etki süresine sahip olan ve gonokok enfeksiyonlarında ilk tercih olan sefalosporin... Seftriakson (en kısa 1.kuşak sefalotin) • Metiltiotetrazol grubu içerdiği için disülfiram benzeri reaksiyon ve K vitaminine bağlı pıhtılaşma faktör sentezini inhibe edip koagülasyon zamanını uzatan sefalosporinler... Sefoperazon, sefotetan, sefomandol • Psödomembranöz enterokoliti en sık yapan… Sefoperazon • Sadece gram (-) aeroblara (psödomonas)etkili olan, diğer beta laktamlara alerji olduğunda kullanılabilen beta laktam antibiyotik... Aztreonam • En geniş spektrumlu beta laktam antibiyotikler... Karbapenemler (Meropenem, imipenem, doripenem, ertapenem…) • Dihidropeptidaz inhibitörü silastatin ile kombine edilen beta laktam... İmipenem • Psödomonosa en etkili olan karbapenem... Doripenem • Psödomonasa etkisiz olan ve en uzun etkili olan karbapenem... Ertapenem • Karbapenemler kime etkisizdir... MRSA • D-alanil-D-alanin‛e bağlanıp, transglikozilazı ve peptidoglikan zincir sentezini inhibe ederek hücre duvar sentezini durduran glikopeptid yapılı antibiyotik... Glikopeptid yapılı(Vankomisin, Teikoplanin), Lipoglikopeptid yapılı (Dalbavancin-Telavancin-Oritavansin) • MRSA tedavisinde kullanılan, intravenöz kullanım sırasında histamin salınımına bağlı olarak vücudun üst kısımlarında yaygın kızarıklık (“kızarık adam” sendromu) ve hipotansiyon oluşturan, infüzyonu yavaş yapılması gereken, nefrotoksik ve ototoksik etkili antibiyotik... Vankomisin • Vankomisin‛in oral yolla kullanıldığı endikasyon… Clostridium difficile (psödomembranöz enterokolit) enterokoliti • Lipoglikopeptid yapıda, hücre duvar sentezini inhibe eden, MRSA tedavisinde haftada bir kullanılan (yarı ömür 10 gün), koagülasyon test sonuçlarında bozulma yaratan antibiyotik... Dalbavansin, Telavansin, Oritavansin • Lipopeptid yapıda, hücre membranında potasyum kaybı yaratarak etki gösteren, rhabdomyoliz oluşturan, pulmoner sürfaktan tarafından parçalandığı için pnömoni tedavisinde kullanılmayan, takibi keratin kinaz ile yapılan, MRSA/VRSA tedavisinde kullanılan... Daptomisin • Hücre duvar sentezinin ilk aşaması olan NAMA sentezini enolpirüvat transferaz enzimini inhibe ederek baskılayan antibiyotik… Fosfomisin • Alt üriner sistem enfeksiyonlarında tek doz kullanılan, gebelik kategorisi B olan ve hücre duvar sentezini inhibe eden antibiyotik... Fosfomisin • Hücre duvarına peptidoglikan parçacıkları taşıyan taşıyıcıyı inhibe eden, sadece lokal olarak Gr (+) deri enfeksiyonlarında kullanılan (çok toksik) hücre duvar sentez inhibisyonu yapan antibiyotik... Basitrasin

1. Sefalosporin kullanımı için aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) B) C) D) E)

Diabetik ayak, karın içi enfeksiyon – Sefoksitin Rutin cerrahi profilaksisi – Sefazolin Pseudomonas menenjiti – Sefoperazon Gonore tedavisi – Seftriakson MRSA tedavisi – Seftabiprol

Doğru cevap: C 2. Beta-laktam grubu antibiyotikler için aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) Penisilin G mide asidine dayanıksızdır. B) Piperasilin gram negatif bakterilere karşı etkinlik gösterir. C) Sefazolin kan beyin bariyerini yeteri oranda geçmez. D) Sefaperazon safra yoluyla elimine edilir. E) Penisilinin, renal tübüler absorbsiyonu probenesid tarafından inhibe edilir. Doğru cevap: E 3. Aşağıdakilerden hangisi vankomisin’in sık karşılaşılan yan etkilerinden biri değildir? A) Flebit C) Hipotansiyon

E) Hepatotoksite

B) Flushing D) Kırmızı boyun

Doğru cevap: E 4. Pulmoner surfaktan tarafından antagonize edildiği için pnomoni tedavisinde kullanılmayan antibiyotik aşağıdakilerden hangisidir? A) Moksifloksasin C) Seftriakson

E) Daptomisin

B) Azitromisin D) Gentamisin

Doğru cevap: E 5. Aşağıdaki antibiyotiklerin tedavisinde etkinliği yoktur? A) Daptomisin C) Seftarolin

hangisinin

E) Aztreonam

MRSA

B) Teikoplanin D) Oritavansin

Doğru cevap: E

66. BAKTERİ PROTEİN SENTEZ İNHİBİTÖRLERİ, 67. SÜLFONAMİDLER, 68. TRİMETOPRİM + SÜLFOMETOKSAZOL, 69. FLUOROKİNOLONLAR, 70. NİTAZOKSANİD, 71.POLİMİKSİNLER ,

566

TUSDATA TUS BİLİMSEL HAZIRLIK TOPLANTI MERKEZLERİ MERKEZLERİ

72.ÜRİNER ANTİSEPTİKLER, • tRNA‛nın ribozomun A bölgesine bağlanmasını inhibe eden, 30S üzerinden etki gösteren antibiyotik... Tetrasiklin • En geniş etki spektrumuna sahip olan antibiyotikler... Tetrasiklin (tigesiklin) • Tetrasiklin direnç gelişimi… İnfluks engellenmesi, efluksun artırılması • Alimünyum, magnezyum, kalsiyum gibi metal bileşikleri ile şelat oluşturan… Tetrasiklin, Kinolon… • Tetrasiklinlerin absorbsiyonu yiyeceklerden etkilenirmi… Azalır, aç karna al • Oral absorbsiyonu en yüksek olan, yiyeceklerden etkilenmeyen, santrale yeterli geçen... Minosiklin (%100) , Doksisiklin (%95) • Böbrek yetmezliğinde doz ayarlaması gerekmeyen, diğer tetrasiklin preparatlarına direnç geliştiğinde, eflukse uğramadığı için kullanılabilen, MRSA tedavisinde kullanılabilen tetrasiklin preparatları... Minosiklin, Doksisiklin, Tigesiklin • En uzun etkili tetrasiklin… Tigesiklin, daha sonra Minosiklin, Doksisiklin • En geniş spektrum, direnç gelişimi en az, sadece intravenöz kullanılan… Tigesiklin • Kolera, Klamidya, Riketsiya tedavisinde ilk tercih edilecek antibiyotik... Tetrasiklin • Tetrasiklinlerin diğer endikasyonları… Mikoplazma, H.pylori, P.falcifarum (doksisiklin), Balantidium coli, Aminoglikozidlerle combine edilerek; Tularemi, Brusella, Veba • Tetrasiklinlerin etkisiz olduğu mikroorganizma... Psödomonas, Proteus • Demoklosiklin nerede kullanılır… Uygunsuz ADH tedavisi • Tetrasiklinler hangi hastalıkta 9 yaş altında kullanılabilir… Kayalık dağlar ateşi • Tetrasiklin yan etkileri… Kemik ve diş bozukluğu (gebe ve 8 yaş altında kullanma), Fanconi sendromu, psödotümör serebri, hepatorenal sendrom (gebeler hassas), fotosensitivite, vertigo (minosiklin) • Makrolid grubu antibiyotikler hangileri… Klaritromisin, azitromisin, eritromisin, spiramisin • Makrolidler ribozomda nereyi etkiler… 50SrRNA • Makrolid direnç gelişimi… Metilaz • Makrolid farmakokinetiği… Emilimleri hızlıdır ve gıdalarla azaltılır, santral dışında yaygın dağılır, azitromisin fagositlerde yoğunlaşır, karaciğerde metabolize edilir, böbrek yetmezliğinde doz ayarlaması gerektirmez (klaritromisin hariç) • Eritromisin endikasyon… Difteri (penisilin alerjisi), legionella, mikoplazma, klamidya (gebe ve bebe) • Klaritromisin endikasyon… Eritromisin + H.pylori… • Azitromisin endikasyon… Klaritromisin + MAC (M,avium intrasellulare) • Spiramisin endikasyon… Gebe de toksoplazma • Makrolid yan etki… Akut kolestatilk hepatit (eritromisin), uzun QT (eritromisin, klaritromisin), CYP inhibisyonuna bağlı birçok ilacın düzeyinde artış (azitromisin hariç), motilin reseptör uyarısına bağlı prokinetik etki (eritromisin)

• En uzun etkili, CYP ile etkileşmeyen makrolid… Azitromisin • Myastenia gravis de kontrendike olan, uzun QT yapan, hepatotoksisite ve görme bozukluğu yapan, makrolidlere benzeyen antibiyotik… Telitromisin (Ketolid) • Linkozamid (klindamisin, linkomisin) ribozomda nereyi etkiler… 50S, rRNA • Linkozamid direnç gelişimi… Metilaz • Linkozamid farmakokinetiği… Santral dışında yaygın dağılır, abse ve fagositlerde yoğunlaşır, karaciğerde metabolize edilir, böbrek yetmezliğinde doz ayarlaması gerektirmez • Linkozamid endikasyon… Anaerob bakteri (B.fragilis), akciğer ve pelvik abse, dental prosedür öncesi endokardit proflaksisi • Linkozamid yan etki… Nöromusküler blokaj, Clostridium difficile enterokoliti • Clostridium difficile enterokoliti hafif vakalarda ilk tercih… Metronidazol • Clostridium difficile enterokoliti ileri vakalarda en güçlü… Oral vankomisin ve fidaksomisin • Psödomembranöz enterokoliti tedavisinde kullanılan ve Clostridium difficile‛nin toksin B‛sine karşı geliştirilmiş monoclonal antikor… Bezlotoksumab • Kloramfenikol ribozomda nereyi etkiler… 50S, peptidil transferazı baskılar • Kloramfenikol farmakokinetik… Çok lipofilik, SSS‛e en iyi geçen antibiyotik, Karaciğerde glukuronil transferaz ile metabolzie olur. Renal yetmezlikte doz ayarlamasına gerek yoktur. • Kloramfenikol direnç gelişimi… Asetil transferaz • Kloramfenikol yan etki… Kemik iliği depresyonu, aplastic anemi, gri bebek (yenidoğanda glukuronil transferaz gelişmemiş), Herxheımer reaksiyonu (tifo v.b), CYP inhibisyonu • Eliminasyon yarı ömrü plazma bilirubin düzeyi ile korelasyon gösteren... Kloramfenikol • Streptogramin nasıl etkilidir ve kimler tarafından oluşturulur… Bakterisit, Quınopristin, dalfopristin • Streptogramin ribozomda nereyi etkiler… 50S, rRNA • Streptogramin etki spektrumu… MRSA • Streptogramin yan etki… Artralji-miyalji sendromu, CYP inhibisyonu • 50 S ribozomal RNA nın 23 S P parçasına bağlanarak etki gösteren, oral biyoyararlanımı %100 olan, intravenöz de kullanılabilen, MRSA,VRSA, VRE tedavisinde kullanılan ilaç…Linezolid • Linezolid yan etki… MAO inhibisyonu (serotonin sendromu, tiramin reaksiyonu), trombositopeni (en sık), optic nörit, laktik asidoz • Aminoglikozidler hangileri… Tobramisin, paramomisin, netilmisin, neomisin, tobramisin, amikasin, gentamisin, streptomisin… • Aminoglikozidlerin etki mekanizması... Ribozomların hem 30S, hem de 50S alt birimlerine irreversıbl bağlanarak protein sentez inhibisyonu, mRNA yanlış okunur (streptomisin sadece 30S) • Aminoglikozidlere direnç gelişim mekanizması... Transferaz (asetilaz, fosforilaz, adenilaz) • En az lipofilik etkili antibiyotik... Aminoglikozidler

BİYOKİMYA’DA FARMAKOLOJİ ÖNEMLİ HIZLI TEKRAR BİLGİLER

• Aminoglikozidler önemli özellikleri… - Hidrofilik (yüksek polarite) antibiyotiklerdir - SSS‛ e çok az geçerler - Sistemik etki için parenteral kullanılırlar - Menenjitte intratekal verilirler. - Renal yolla glomerular filtrasyon ile atılırlar - Sadece gram (-) aeroblara etkilidirler - Postantibiyotik etkileri vardır - Konsantrasyon bağımlı bakterisid - Beta laktam ve vankomisin ile kombine kullanımı sinerjistikdir. - Bölünmüş dozlar yerine tüm dozları aynı anda uygulamak; toksiteyi azaltır ve etkisini değiştirmez. - Serebellar kaynaklı bulantı kusma yapar • Aminoglikozid kimlere etkili değil… Gram (+), Anaerob • Aminoglikozidlere direnç gelişim mekanizması... Asetilaz, fosforilaz, adenilaz • Safraya en fazla geçen, nefrotoksik etkisi en az olan, brusella ve tularemia de tetrasiklinler ile kombine olarak kullanılan aminoaminoglikozid... Streptomisin • Psödomonas‛a karşı en etkili aminoglikozid... Tobramisin

567

• Sülfonamidler genellikle kimlerle kombine olarak kullanılır (sinerjizma)… Dihidrofolat redüktaz inhibitörü; trimethoprim, primetamin… (tek başlarına bakteriyostatik, birlikte bakterisid) • Pneumocystis carini/jiroveci ve Nokardiyoz tedavisinde ilk tercih olarak kullanılan antibiyotik...Kotrimoksazol (trimethoprim + sülfometaksazol) • Akut toxoplasma tedavisi… Sülfodiazin + primetamin • Sülfodoksin + primetamin nerede kullanılır… Malarya • Riketsiya tedavisinde kullanılması kontrendike olan antibiyotik... Sülfonamid • N-asetilasyon ile metabolize edilen antibiyotik... Sülfonamid • En uzun etkili sülfonamid... Sülfadoksin • En kısa etkili sülfonamid... Sülfisoksazol • Lipooksijenaz enzimini inhibe eden ve lökotrien sentezini baskılayan antiinflamatuvar etkili sulfonamide (chron ve ülseratif kolitde kullanılır)... Sülfasalazin • Yanık tedavisinde topikal olarak kullanılan sülfonamid... Gümüş-sulfadiazin, mafenid asetat

• Serratia tedavisinde en güçlü aminoglikozid… Gentamisin

• Yenidoğan sarılığı ve sonucunda oluşabilecek kernikterus riskini en fazla arttıran antibiyotik... Sülfonamid

• Nöromusküler blokör, ototoksik ve nefrotoksik yan etkileri en fazla olan ve bu nedenle ameliyat öncesi bağırsak temizliği ve hepatik ensefalopati de oral yoldan verilen aminoglikozid... Neomisin

• Asid idrarda kristalüri ve böbrek taşı oluşturabilen, aplastik anemi, ürtiker ve stevens johnson sendromu oluşturabilen antibiyotik... Sülfonamid • Kotrimoksazolün yan etkisi... Megaloblastik anemi

• En geniş etki spektrumuna sahip olan ve en az direnç gelişen aminoglikozid...Amikasin

• Kotrimoksazolün endikasyonları… Pneumocystis carini/ jiroveci, Nokardiyoz, Komplike üriner sistem enfeksiyonu (prostatit)

• E. histolytica enfeksiyonu ve giardiazis tedavilerinde gebede oral yolla kullanılan aminoglikozid… Paramomisin • Parenteral aminoglikozidler psödomembranöz enterokolit yaparmı… Yapmaz • Seftriakson alerjisi olan kişilerde gonore tedavisinde kullanılan, yapı olarak aminoglikozidlere benzeyen, gebelerde kullanılabilen protein sentez inhibitörü antibiyotik... Spektinomisin • MRSA nazal taşıyıcılıgında lokal olarak kullanılan protein sentez inhibitörü antibiyotik... Mupirosin

• Kinolon grubu antibiyotiklerin etki mekanizması... DNA giraz (bakteriyel topoizomeraz II) (gram negatif etkinlik) ve topoizomeraz IV (gram pozitif etkinlik) enzim inhibisyonu • Psödomonosa (gram negatif, aerob) karşı en güçlü ve en kısa etkili olan ve şarbon da kullanılan kinolon... Siprofloksasin • En uzun etkili, böbrek yetmezliğinde doz ayarlamasına gerek olmayan, idrar yolu enfeksiyonunda kullanılmayan, anaeroblara ve gram pozitiflere etkili olan kinolon... Moksifloksasin

• Steroid yapılı, staf.aureus enfeksiyonlarında lokal olarak kullanılan protein sentez inhibisyonu yapan antibiyotik... Fusidik asid

• Beyin omurilik sıvısına en fazla geçen ve böbrek yetmezliğinde doz ayarlaması gerekmeyen kinolon... Pefloksasin

• RNA polimeraz sigma subunitine bağlanarak bakteri protein sentezini baskılayan, C.difficile kolitinde Vankomisin kadar etkili olan… Fidaksomisin

• Tifo tedavisinde ilk tercih olarak kullanılan antibiyotik... Kinolon • Leigonella, atipik pnömoni… Levofloksasin, Moksifloksasin

• PABA (paraaminobenzoik asit) analoğu olup, dihidropteroat sentetaz enzim inhibisyonu yapan antibiyotik... Sülfonamid

• Prostatit gibi alt, komplike idrar yolu enfeksiyonlarının tedavisinde ilk tercih... Kinolonlar • Kinolon grubu antibiyotiklerin en sık oluşturduğu yan etki... Gastrointestinal sistem irritasyonu • Eklem kıkırdağına zarar veren, aşil tendinit, aşil tendon ruptürü oluşturabilen (18 yaş altında kullanma), uzun QT ve konvülsiyon oluşturan antibiyotik... Kinolonlar • Şelat ve fotosensitivite oluşturan iki önemli antibiyotik... Tetrasiklinler, kinolonlar

İlacın konsantrasyon zaman eğrisi

• Membranda fosfatidiletanolamine bağlanarak deterjan özelliği gösteren, sadece gram (-) aerob (psidomonas, acinetobacter…) tedavisinde kullanılan ve nöromuskuler blokaj yapan antibiyotik... Polimiksin B, Polimiksin E (Kolistin) • DNA hasarı yapan, demiyelinizasyon, interstisyel pulmoner fibrosis,G6PD eksikliği olanlarda hemoliz oluşturan üriner antiseptik… Nitrofurantoin

568

TUSDATA TUS BİLİMSEL HAZIRLIK TOPLANTI MERKEZLERİ MERKEZLERİ

• Formaldehit salarak idrar yolu enfeksiyonlarında etki gösteren, sülfonamidlerle kullanıldıgında taş oluşturan... Methenamin • Teratojenik etkisi az olan ve/veya olmayan antibiyotikler... Fosfomisin, Beta laktamlar, makrolidler, linkozamidler, spektinomisin… • Nöromusküler blokaj yapan antibiyotikler... Linkomisin, Aminoglikozidler, Polimiksin, Telitromisin • Sadece gram (-) aeroblara etkili olan antibiyotikler… Aminoglikozid, Polimiksin, Aztreonam

6. Aşağıdaki antibiyotiklerden hangisi protein sentezini inhibe ederek etki gösterir?

Doğru cevap: D

E) Fosfomisin

B) Aztreonam D) Telitromisin

Doğru cevap: A

DNA topoizomeraz IV’ü inhibe eder. Non-renal yol ile elimine edilir. Anaerob bakterilere karşı etkilidir. İdrar yolu enfeksiyonunda kullanılmaz. Beş yaş üstü çocuklarda güvenle kullanılabilir.

Doğru cevap: E

73. MANTAR İLAÇLARI,

75. ANTİPROTOZOAL İLAÇLAR, 76. SITMA TEDAVİSİ, 77. ANTİHELMİKTİK İLAÇLAR,

7. Aşağıdaki antibiyotiklerden hangisinin renal ekskresyonu diğerlerine kıyasla daha düşüktür? A) Doksisiklin C) Amikasin

A) B) C) D) E)

74. METRONİDAZOL/TİNİDAZOL/ ORNİDAZOL,

SORULAR

A) Ampisilin C) Telavansin

12. Moksifloksasin ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğru değildir?

E) Gentamisin

B) Seftazidim D) Ampisilin

78. ANTİMİKOBAKTERİYEL İLAÇLAR,

8. Azitromisin ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? A) B) C) D) E)

Oral absorbsiyonu yavaştır. Eliminasyon yarılanma ömrü kısadır. Beyin ve BOS dışında tüm vücuda dağılır. Büyük ölçüde değişmeden böbreklerden atılır. Gıdalarla birlikte alınması emilimini etkilemez.

Doğru cevap: C 9. Psödomembranöz enterokolit (C difficile koliti) tedavisinde oral olarak kullanılan protein sentez inhibitörü antibiyotik aşağıdakilerden hangisidir? A) Vankomisin C) Linkomisin Doğru cevap: D

E) Tigesiklin

B) Klindamisin D) Fidaksomisin

10. Aminoglikozid grubu antibiyotiklerle ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Bakterilerde ribozomal protein sentezini geri dönüşümsüz olarak inhibe ederler. B) Nefrotoksik, ototoksik ve nörotoksik advers etkileri vardır. C) Konsantrasyon bağımlı bakterisid etki ederler. D) Gram negatif aerob bakterilere karşı etkilidirler. E) Sistemik etki elde etmek amacıyla oral yolla kullanımları uygundur. Doğru cevap: E 11. Sülfonamidlerin farmakolojik özellikleri ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) B) C) D) E)

PABA analoğudurlar. Dihidropteroat sentetaz ve folat üretimini inhibe ederler. Riketsiya enfeksiyonlarında ilk tercih ilaçlardır. N-asetilasyon ile metabolize edilirler. Methenamin gibi idrarı asitleştiren maddelerle birlikte kullanılmaları renal taş oluşumuna neden olur

Doğru cevap: C

Antifungal ilaçların etki mekanizmaları • Hücre membranında bulunan ergosterole bağlanarak membran geçirgenliğini artıran antifungal ilaçlar... Amfoterisin B, Nistatin • Amfoterisin B azoller ile combine kullanılımı… Kullanılmaz • En geniş spektrumlu ve sistemik mantar enfeksiyonlarında kullanılan antifungal ilaç… Amfoterisin B • Amfoterisin-B, hangi mantarlara karşı etkisizdir... Dermatofit • Amfoterisin B nasıl kullanılır… İntravenöz (menenjitte intratekal) • Amfoterisin B‛nin endikasyonları... Antibiyotik tedavisine yanıt vermeyen nötropenik ateş, aspergillozis, leishmania, immün sistemi baskılanmış hastalarda görülen sistemik mantar enfeksiyonlarının tedavisi • Nefrotoksik etkili ve epilepsi yapan antifungal... Amfoterisin B • Hipokalemi yapması nedeniyle dijital duyarlılığını artıran antifungal... Amfoterisin B • İlaç ateşi ve flebit yapabilen mantar ilacı... Amfoterisin B • Lipozomal amfoterisin B‛nin en önemli özelliği… Nefrotoksisitesi düşük

BİYOKİMYA’DA FARMAKOLOJİ ÖNEMLİ HIZLI TEKRAR BİLGİLER

• Sitozin deaminaz tarafından 5-Fluourasile dönüşerek etki gösteren ve timidilat sentetazı inhibe eden antifungal... Flusitozin • C. neoformans tedavisinde amfoterisin B ile kombine kullanılan, tek başına kullanılmayan ve kemik iliği depresyonu yapan... Flusitozin • 14 alfa-demetilaz enzimini inhibe eden... Ketokonazol ve diğer imidazoller • Sitokrom p450 enzimini en fazla inhibe eden... Ketokonazol • Steroid hormon sentezini inhibe eden ve erkeklerde jinekomasti, kadınlarda ise menstrüel düzensizlik yapan antifungal... Ketokonazol • Kronik mukokutanöz kandidiyazis tedavisinde ilk tercih, dekompanse hastalarda kalp yetmezliği yapan... İtrakonazol • Mikrozomal enzim inhibisyonu en az yapan ve renal yol ile atılan azol türevi...Flukonazol

Antiprotozoal ilaçlar Protozoal etkenler

Leishmania

Sodyum stiboglukonat

Meglumineantimonat/ pentamidin/ amfoterisin B, paromomisin, oral miltefosin

Trichomonas

Metronidazol

Tinidazol

Pneumocystis jiroveci (P. carinii)

Trimetoprimsulfametoksazol

Klindamisin+ primakin, pentamidin (inhalasyon)/ trimetoprimdapson/ /Atovakuon

Toxoplasma gondii

Primetamin veya trimetoprimPrimetamin+sulfa sulfametoksazol diazin+folinik asid ile azitromisin, Primetamin+klin klaritromisin, damisin+folinik atovokuon, dapson asid kombine edilebilir. Spiramisin: Gebelikte kullanılır.

Trypanosoma brucei rhodesiense (Doğu Afrika tip) Erken evre

Suramin

Pentamidin

Trypanosoma brucei rhodesiense (Doğu Afrika tip) SSS tutulumu

Melarsoprol (SSS tutulumu-ileri evre)

Eflornitin

• En geniş spektrumlu, zigomikoz ve mukormikoz tedavisinde kullanılan azol...Posakonazol

• Mikrotübül proteinlerine bağlanarak mitozu inhibe eden, dermatofitlerde oral yolla kullanılan, candida da kullanılmayan antifungal... Griseofulvin • Mikrozomal enzim indüksiyonu yapan ve disülfiram benzeri reaksiyon yapan antifungal... Griseofulvin • Skualen epoksidaz enzimini inhibe edip ergosterol sentezini bloke eden ve membranda skualen birikimine neden olan; dermatofitlere karşı güçlü ilaçlar... Terbinafin (gebelik kategorisi B), Naftifin • Candida tedavisinde lokal olarak (orofarengial, vajinal) kullanılan, dermatofit de kullanılmayan...Nistatin • Dermatofitte kullanılan… Griseofulvin, Terbinafin… • Dermatofitte kullanılmayan… Amfoterisin B, Nistatin • Lözil tRNA sentazı baskılayıp, protein sentezini inhibe eden antifungal ilaç… Tavaborol • Anaerop mikroorganizmalarda indirgenirken radikal oluşturup kromozom kırıkları yapan, aeroblara etki göstermeyen... Metronidazol • Sadece anaerop mikroorganizmalara etki gösteren... Metronidazol • E.histolytica, C.difficile enterokoliti, Trichomonas ve giardia‛da ilk tercih olan... Metronidazol • Dilde kıllanma (papilla hipertrofisi), disülfiram benzeri reaksiyon yapabilen... Metronidazol • Amibiazis tedavisi… - Dokuya (karaciğer) etkili olanlar: Emetin / Dihidroemetin / Klorokin (sıtma da kana etkili) - Lümene Etkili olanlar: Diloksanid furoat / Paromomisin / İodokuinol - Hem doku hem de lümene etkili olanlar: Metronidazol / Tinidazol / Ornidazol

Alternatif ilaç Albendazolfurazolidon / Nitazoksanid

• Böbrek yoluyla atılan ve karaciğer yetmezliği olan hastalarda kullanabilen azol türevi... Flukonazol

• Glukan sentezini engelleyerek hücre duvarı sentezini bozan ve amfoterisin-B‛ye yanıt vermeyen aspergilloz tedavisinde kullanılan... Kapsofungin, Mikafungin

İlk seçenek ilaç TinidazolMetronidazol

Giardia lamblia

• Santral sinir sistemine geçebilen azol türevi... Flukonazol

• Aspergilloz tedavisinde kullanılan ve sıklıkla görme bozukluğuna yol açan...Vorikonazol

569

Trypanosoma brucei Pentamidin Gambiense (Batı (erken evre) Afrika tip) (Erken evre)

Suramin / eflornitin

Trypanosoma brucei Gambiense (Batı Afrika tip) SSS tutulumu

Melarsoprol, eflornitin-nifurtimoks

Eflornitin (SSS tutulumu-ileri evre)

• Trypanosoma cruzi (Chagas hastalığı) tedavisinde ilk tercih... Nifurtimoks, alternatif benznidazol • Pankreas β hücrelerine selektif toksisite gösterir ve irreversibl DM oluşturan layşmanisit... Pentamidin • Balantidium coli tedavisinde ilk tercih... Tetrasiklin • Ubikinon analoğu olan, P.carinii ve sıtma tedavisinde kullanılan... Atovakuon • Karaciğerdeki hipnozoitlere (P.vivax ve ovale) ve gametositlere ayrıca primer karaciğer tutulumuna etkili olan ama kana etki göstermeyen tek sıtma ilacı... Primakin • Primakin türevleri… Etakuin, Tafenokuin • Kan ve primer karaciğer tutulumuna karşı etkili olan ilaç... Atovakuon, proguanil

570

TUSDATA TUS BİLİMSEL HAZIRLIK TOPLANTI MERKEZLERİ MERKEZLERİ

• Kana en etkili antimalarial, etkisi çok hızlı başlayan, kısa etkili oldukları için sadece akut tedavide kullanılırlar proflakside kullanılmazlar… Artemisinin türevleri (artemether, artesunat)

• Wuchereria bancrofti, Brugia malayi ve Loa loa gibi parazitlere karşı ilk tercih... Dietilkarbamazin

• Diğer kana etkili antimalaryaller… Klorokin, kinidin, meflokin, primetamin, sülfadoksin…

• Laksatif ile birlikte kullanılması gereken (kullanılmazsa sistiserkozis riski) sestod ilacı… Niklozamid

• Sıtmanın akut nöbetlerin tedavisinde (kana etkili) kullanılan antimalaryal... Artemisin, Kinin, Klorokin… • Glukoz 6-fosfat dehidrogenaz (G6PD) eksikliğinde en az hemoliz yapan antimalaryal... Klorokin • Glukoz 6-fosfat dehidrogenaz eksikliğinde en fazla hemoliz ortaya çıkaran antimalaryal... Primakin • Melaninde biriken ve retinopati yapabilen, gebelerde güvenli... Klorokin • Çinkonizm ve trombositopeniye neden olan antiaritmik etkili antimalaryal... Kinidin • Plazmodium‛un mitokondriyal electron transportunu önleyen, doksisiklin gibi tüm bölgelerde proflakside kullanılan antimalaryal... Atovakuon

Helmintler Nematodlar

Trematodlar

Sestodlar

• Ascaris lumbricoides • Trichuris trichiura • Necator americanus • Ancylostoma duodenale • Strongyloides stercoralis (strongyloidiazis etkeni) • Enterobius vermicularis • Trichinella spiralis…

• Schistosoma haematobium • Schistosoma mansoni • Schistosoma japonicum • Clonorchis sinensis • Paragonimus westermani • Fasciola hepatica…

• Taenia saginata • Taenia solium • Diphyllobothrium latum • Hymenolepis nana • Echinococcus granulosus • Echinococcus multilocularis

FİLARYALAR (DOKU NEMATODLARI) • Wuchererıa bancrofti • Oncocerca volvulus • Dranculus medinensis • Loa Loa • Brugai malayi

• Mikrotübül polimerizasyonunu inhibe eden antihelmintik ilaçlar... Mebendazol, Albendazol… • A l b e n d a z o l k i m l e r e e t k i l i … Nematod + Sestod (Echinococcus granulosus ve multilocularis, Sistiserkozis) • Parazitin çizgili kaslarında nikotinik reseptörlerde stimülasyon ortaya çıkartan ve spastik felç yapan, gebede güvenli nematod ilacı... Pirantel pamoat • GABA A reseptörünü uyararak flask felç yapan nematod ilacı… Piperazin • Spastik felç yapan, immünstimülan etkili, kolon kanseri tedavisinde kullanılan nematod ilacı… Levamizol • Glutamat ve GABA bağımlı klor kanallarını açarak hiperpolarizasyon sonucu paralizi oluşturan ve onchocerca volvulus tedavisinde kullanıldığında mazotti reaksiyonu oluşturan filarya ilacı… İvermektin

• Hücre içine kalsiyum iyonu girişini artırarak spastik felç oluşturan sestod + trematod ilacı... Prazikuantel

• Trematodlardan Fasciola hepatica‛ya en etkili olan... Bithionol (diğer trematodların tedavisi genellikle prazikuantel) • Spastik felç yapanlar... Pirantel pamoat, levamizol, prazikuantel • Flask felç yapan… Piperazin • Helmint tedavisi özet… - Nematod: Benzimidazol grubu ilaçlar (albendazol, mebendazol, tiabendazol), pirantel pamoat, piperazin, levamizol, tribendimidin - Doku nematodu (Filarya): Dietilkarbamazin, ivermektin - Sestod: Prazikuantel, niklozamid, albendazol (sistiserkozis, echinococcus granülosus ve multilocularis) - Trematod: Prazikuantel, bithionol ve triklabendazol (fasciola hepatica) • Birinci sıra tüberküloz ilaçları… İzoniazid, Pirazinamid, Etambutol, Rifampisin, Streptomisin ? • Mikolik asid sentezini inhibe ederek bakterinin aside dirençli olma özelliğini ortadan kaldıran ve hücre duvarı üzerine etki gösteren, mycobacterium avium kompleksine etki göstermeyen tüberküloz ilacı... İzoniazid • Pridoksin eksikliğine bağlı anemi, epilepsi, periferik nöropati oluşturan tüberküloz ilacı... İzoniazid • En belirgin lupus tablosu oluşturabilen tüberküloz ilacı... İzoniazid • İzoniazid diğer yan etkileri… Psikoz, hepatit (hızlı asetilleyici) • Retrobulber nörit ve kırmızı ve yeşil renk için diskromatopsi oluşturabilen, 5 yaş altında kullanılmayan, hiperürisemi yapan, hepatotoksik olmayan, arabinozil transferazı baskılayarak hücre duvar sentezini inhibe eden tüberküloz ilacı... Etambutol • DNA bağımlı RNA polimeraz enzim inhibisyonu yapan, menenjitte de kullanılan, kazeöz lezyonlara iyi etki gösteren tüberküloz ilacı... Rifampin • Vücut sıvılarını portakal rengine boyayan ilaç... Rifampin • Grip benzeri tablo oluşturanlar... Rifampin, interferonlar • Ön ilaç olan ve asit ortamda aktifleşen, hücre içi bakterilere iyi etki gösteren, SSS‛e iyi geçen ve hiperürisemi, artralji yapan antitüberküloz ilaç... Pirazinamid • En çabuk direnç gelişen, kaviter lezyonlara iyi etki gösteren, hepatotoksik olamayan antitüberküloz ilaç... Streptomisin • Gebelerde kullanılabilen ilaçlar... İzoniazid, Etambutol • En teratojenik etkili tüberküloz ilacı... Etionamid • Alanin rasemaz enzimini inhibe eden ve alanin antimetaboliti olan, hücre duvar sentezini baskılayan tüberküloz ilacı ilaç... Sikloserin

BİYOKİMYA’DA FARMAKOLOJİ ÖNEMLİ HIZLI TEKRAR BİLGİLER

• Tüberküloz tedavisinde kullanılan, ATP sentaz inhibitörü ilaç... Bedaquilin • Tüberküloid lepra tedavisinde kullanılan ilaçlar... Dapson + Rifampin • Lepromatöz lepra tedavisinde kullanılan ilaçlar... Dapson + Rifampin + Klofazimin • MAC tedavisinde ilk tercih edilecek olan... Klaritromisin, azitromisin

SORULAR

18. Antitüberküloz ajanlardan hangisi metadon kullanan hastalarda yoksunluk semptomlarının ortaya çıkmasına neden olur? A) B) C) D) E)

Etambutol Streptomisin Pirazinamid Rifampin Asetil salisilik asid

Doğru cevap: D

79. ANTİVİRAL İLAÇLAR

13. Onikomikozis tedavisinde kullanılan ve lösiltRNA sentetaz inhibitörü olan antifungal ilaç aşağıdakilerden hangisidir? A) B) C) D) E)

571

Griseofulvin Amfoterisin B Posakonazol Nistatin Tavaborol

• HSV, VZV ilaçları… Asiklovir, valasiklovir, dokosanol, pensiklovir, trifluridin, idoksuridin, foskarnet • Önce viral timidin kinazla monofosforile daha sonra ise konakçı kinazı ile trifosfat türevine çevrilerek virüsün DNA polimeraz enzimini inhibe eden, SSS‛e iyi geçen, nefrotoksisite ve nörotoksisite (epilepsi…) oluşturan antiviraller... Asiklovir, Gansiklovir • Ne konakçı ne de virus kinazına ihtiyaç duymayan, pirofosfat analoğu antiviral… Foskarnet

Doğru cevap: E mekanizması

• Herpes keratitinin tedavisinde lokal olarak kullanılan... İdoksuridin, trifluridin

A) Mikafungin-Hücre duvar sentezini inhibe eder. B) Ketokonazol-Hücre membranında ergosterol sentezini inhibe eder. C) Amfoterisin B-Hücre membran permeabilitesini bozar. D) Griseofulvin-Hücre çekirdeğinde DNA üretimini bozar. E) Terbinafin-Hücre membranında ergosterol sentezini inhibe eder ve toksik squalen birikimine neden olur

• Viral membran ile sellüler membranın füzyonunu ve dolayısıyla virusun hücre içine girmesini bloke eden alkol yapısındaki antiviral... Dokosanol

14. Aşağıdaki antifungal ilaç-etki eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır?

• CMV ilaçları… Gansiklovir, valgansiklovir, sidofovir, fomivirsen, foskarnet • CMV enfeksiyonlarında ilk tercih edilen... Gansiklovir

Doğru cevap: D

• Sitozin analoğu olan ve doz kısıtlayıcı yan etkisi nefrotoksisite olan... Sidofovir

15. Aşağıdaki ilaç ve endikasyon eşleştirmelerinden hangisi doğru değildir?

• Multidrug rezistan CMV retinitinde intravitreal olarak kullanılan... Fomivirsen

A) B) C) D) E)

Prazikuantel – Şistozomiazis Albendazol – Echinococcus granulosis Primetamin – Toksoplazmozis Mebendazol – Enterobius vermicularis Metronidazol – P. aureginosa

Doğru cevap: E 16. P.carinii tedavisinde kullanılan ubikinon analoğu ilaç hangisidir? A) B) C) D) E)

Pentamidin Ko-trimaksazol Atovokuan Klindamisin Primakin

Doğru cevap: C 17. Aşağıdaki antihelmintik ilaçlardan hangisi Ascaris lumbricoides, Ancylostoma duodenale enfestasyonlarının ve hidatik kist hastalığının tedavisinde kullanılır? A) B) C) D) E)

Niklozamid Prazikuantel Metrifonat Albendazol Dietilkarbamazin

Doğru cevap: D

• Gansiklovire dirençli CMV, asiklovire dirençli HSV enfeksiyonların tedavisinde kullanılan, pirofosfat analoğu olan ve DNA/RNA polimeraz, Revers transkriptaz inhibisyonu yapan antiviral...Foskarnet • Kemik iliğini askılamayan, fosforilasyonla aktifleşmeye ihtiyacı olmayan, nefrotoksisite (hipokalsemi), epilepsi yapan antiviral ilaç... Foskarnet • Aktive olmak için hücre içinde fosforillemeye ihtiyaç duyan, toksisiteleri DNA polimeraz-gama inhibisyonu ile doğru orantılı olan antiretroviraller... Revers transkriptaz inhibitörleri • Nükleozid yapılı revers transkriptaz inhibitörü... Zidovudin, didanozin, lamivudin…

enzim

• Nükleozid yapılı revers transkriptaz enzim inhibitörleri genel yan etki... Periferik nöropati • Doz bağımlı olarak, periferik nöropati ve pankreatit tablosu oluşturan antiviral...Didanosin • Hem HIV1-2 ve hem de Hepatit B tedavisinde kullanılan ve yan etkileri az olan nükleozid revers trankriptaz inhibitörleri… Lamivudin, Emtrisitabin, Tenofovir • Non- nükleozid yapılı revers transkriptaz enzim inhibitörleri genel yan etki... Deri döküntüleri ve steven johnson sendromudur. • Non-nükleozid yapılı revers transkriptaz enzim inhibitörü... Nevirapin, Delavirdin, Efavirenz…

572

TUSDATA TUS BİLİMSEL HAZIRLIK TOPLANTI MERKEZLERİ MERKEZLERİ

• AIDS‛li annelerden doğan bebeklere enfeksiyonun bulaşmasını önlemek için kullanılan ilaçlar... Zidovudin, nevirapin • HIV tedavisinde kullanılan, RTI‛ların aksine aktifleşmelerine ihtiyaç olamayan ve aspartat proteaz enzimini inhibe eden HIV ilaçları... Sakinavir (-navir…) • Santral adipozite, diyabet tablosu, trigliserid artışı, cushingois görünüm oluşturan ve CYP inhibisyonu yapan antiretroviral ilaç... Sakinavir (-navir…) • Lipodistrofi sendromuna neden olmayan proteaz inihibitörü… Atazanavir • Nefrolitiyazis oluşturan ve santral sinir sistemine en fazla geçen proteaz inihibitörü… İndinavir • Virüs Gp41 füzyon inhibitörü... Enfuvirtid • İnsan CCR-5 (kemokin reseptörü) inhibitörü anti-HIV ilaç... Maravirok • CD-4 giriş inhibitörü anti – HIV ilaç... İbalizumab • İntegraz enzimini inhibe ederek HIVvirüsünün DNA iplikçik transferini ve replikasyonunu engelleyen ilaç... Raltegravir, elvitegravir… • Matürasyon inhibitörü anti – HIV ilaç... Bevirimat • M2 matriks proteini üzerinden etki gösteren ve virusun hücre içine penetrasyonunu ve soyunmasını engelleyen, sadece influenza A tedavisinde kullanılan antiviral... Amantadin , Rimantadin • Antikolinerjik ve dopaminerjik etkisi bulunan ve Parkinson da kullanılan... Amantadin

Hepatit C tedavisi NS5B RNA polimeraz inhibitörleri

NS3/4A proteaz inhibitörleri

• Daclatasvir • Dasabuvir • Elbasvir • Sofosbuvir • Ledipasvir • Deleobuvir… • Ombitasvir…

• Grazoprevir • Paritaprevir • Simeprevir • Boseprevir…

NS5A inhibitörleri

• Çocuklarda Respiratuvar Sinsisyal Virus enfeksiyonlarının tedavisinde... Ribavirin • İnfluenza A/B, Kronik aktif hepatit C‛de ve Kırım Kongo Hemorajik Ateşi tedavisinde... Ribavirin

İnterferonların tedavide kullanımları İnterferon α: HBV, HCV, KML, hairy cell lösemi, malign melanom, Kaposi sarkomu, genital siğil (condyloma acuminatum) tedavisi İnterferon β: Multipl skleroz İnterferon γ (gama): Kronik granülomatöz hastalık

Hepatit B tedavisi • • • •

İnterferon alfa2-b Lamivudin Tenofovir Adefovir…

• İnterferon alfa • Ribavirin

• Lamivudin rezistan HBV enfeksiyonlarında kullanılan... Adefovir • En geniş etki spektrumlu antiviral... İnterferon • İnterferonlar hangi reseptör üzerinden etki gösterir... JAK-STAT • Hairy cell lösemi ve kronik hepatit B ve C tedavisinde kullanılan interferon... İnterferon Alfa • Multipl skleroz tedavisinde kullanılan interferon... İnterferon beta • Kronik granülomatöz hastalık tedavisinde kullanılan interferon... İnterferon gama • RSV‛nin yüzey proteinine karşı gelişen monoklonal antikor... Palivizumab • Genital siğil tedavisinde kullanılan, TLR-7 (toll like reseptör)‛ye bağlanan immünmodülatör ilaç... İmiquimod

• Hem influenza A hem de B enfeksiyonlarının akut tedavisinde kullanılan sialik asid analoğu nöraminidaz inhibitörleri, virüsün hücre dışına çıkışını engellerler... Oseltamivir (oral), zanamivir (inhaler) • Hem RNA hem DNA viruslarına etkili, geniş spektrumlu antiviral ilaç... Ribavirin

Diğer ilaçlar

SORULAR 19. Aşağıdaki antivirallerden hangisi, sitomegalovirus enfeksiyonlarının tedavisinde kullanılan ilaçlardan biri değildir? A) B) C) D) E)

Valgansiklovir Gansiklovir Pensiklovir Sidofovir Foskarnet

Doğru cevap: C

20. Aşağıdakilerden kullanılmaz? A) B) C) D) E)

hangisi

hepatit

B

tedavisinde

Lamivudin Ribavirin Tenofovir INF-alfa Adefovir

Doğru cevap: B 21. Aşağıdakilerden hangisi endikasyonlarından biri değildir? A) B) C) D) E)

HBV HCV HPV Kaposi sarkomu Multipl skleroz

Doğru cevap: E

interferon-alfa’nın

BİYOKİMYA’DA FARMAKOLOJİ ÖNEMLİ HIZLI TEKRAR BİLGİLER

22. Aşağıdaki antiretroviral ilaç ve etki mekanizması eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır? A) Delavirdin-Non nükleozid Revers Transkriptaz inhibitörü B) Zidovudin- Nükleozid Revers Transkriptaz inhibitörü C) İndinavir-Proteaz inhibitörü D) Enfuvirtid- İntegraz inhibitörü E) Maraviroc- CCR5 kemokin reseptor blokörü Doğru cevap: D

80. ANTİNEOPLASTİK İLAÇLAR • Döneme Özgü Olmayan Antineoplastikler… Alkilleyiciler, Antitümör antibiyotikler • Döneme özgü antineoplastikler... Mikrotübül İnhibitörleri (M), Antimetabolitler (S), İrinotekanTopotekan – Bleomisin (G2-M) • Alkilleyici neye dönüşerek etki gösterir... Karbonyum iyonuna dönüşerek etki gösterir. • Alkilleyici etki mekanizması... DNA‛da çapraz köprü oluşturur, N7 pozisyonundaki guanine alkiller, Radyomimetik etki • Metaboliti olan akrolein yüzünden hemorajik sistit yapan... Siklofosfamid

Folat analoğu Pürin analoğu ilaçlar ilaçlar • Metotreksat (Aminopterin) • Pemetreksed • Pralatreksad • Raltitreksed

• 6-Merkaptopurin • Azatiopirin • 6-Tioguanin • Fludarabin • Klofarabin • Kladribin • Pentostatin

573

Pirimidin analoğu ilaçlar • 5-Fluorouracil (5-FU) • Kapesitabin • Sitidin Analoğu - Sitarabin (Sitozin Arabinozid) - Gemsitabin - 5-Azasitidin

• ADA (adenozin deaminaz) inhibitörü, pürin antimetabolite… Pentostatin • Folat antimetaboliti olan, dihidrofolat redüktaz inhibitörü olan, ALL ve koryokarsinom tedavisinde kullanılan, intratekal kullanılabilen... Metotreksat • Metotreksat yan etkileri... Pulmoner ve hepatik fibrosis, mukozit... • Metotreksat yan etkisini azaltmak için ne verilir... Lökoverin (folinik asid) ve Glukarpidaz (zehirlenmede verilir, metotreksatı parçalar)

• Siklofosfamide bağlı hemorajik sistit tedavisinde kullanılan... Mesna (merkaptoetanosulfonat) • Siklofosfamid‛in immünsüpresif etkisi nasıldır… Güçlüdür ve otoimmün hastalık (romatoid artrit…) tedavisinde kullanılır • Busulfan nerede kullanılır ve yan etkileri nelerdir… KML, pulmoner fibrosis ve deri pigmentasyonu • Nitrozüre grubu alkilleyici, SSS tümör tedavisinde kullanılan... Karmustin, Lomustin, Semustin • Nitrozüre grubu alkilleyici, insulinoma tedavisi, diyabetojenik etkili... Streptozosin • Genitoüriner sistem solid tümör tedavisinde kullanılan, nefrotoksik olan, en fazla bulantı kusma yapan, myelosüpresyonu az yapan, hipomagnezemi oluşturan... Sisplatin • Tüm alkilleyiciler arasında en fazla kanserojen olan, DNA zincirinde H2O2 oluşturarak kırılmalar yaratan, MAO inhibisyonu yapan (tiramin reaksiyonu, serotonin sendromu)... Prokarbazin • Metil karbonyum türevine dönüşerek etki gösteren... Dakarbazin • Melfalan andikasyon… Multipl myelom • Klorambusil endikasyon… KLL • Tiotepa endikasyon… Malign plevral efüzyon • Temozolimid endikasyon… Malign gliom • Östrojen içeren, prostat kanseri tedavisinde kullanılan, mikrotübül fonksiyonlarını bozan alkilleyici… Estramustin • Mekloretamin endikasyonu… Hodgkin lenfoma • Alkilleyici antineoplastiklerin yan etkilerini azaltmak için ne verirsin... Amifostin • Antimetabolitler…

6-MP ve azatiopürin’in metabolizması • Ksantin oksidaz inhibitörleri ile hangi antineoplastiği kullanmak kontrendike...Azotiopürin, 6-merkaptopürin • Lesch nyan sendromunda etkisi azalan antineoplastik... Azotiopürin, 6-markaptopürin • TPMT aktivitesi yüksekse hepatotoksisite, düşükse myelotoksisite oluşturan… Azotiopürin, 6markaptopürin • Timidilat sentetazı inhibe eden, oküler toksisite, elayak sendromu ve koroner vazospazm oluşturan, kolon ve bazı deri kanserlerinde kullanılan antineoplastik... 5-fluourasil

574

TUSDATA TUS BİLİMSEL HAZIRLIK TOPLANTI MERKEZLERİ MERKEZLERİ

• 5-FU‛ yu metabolize eden ve genetik polimorfizminde 5-FU toksisitesi oluşturan enzim... Dihidropirimidin dehidrogenaz • 5-FU‛ya dönüşerek etki gösteren, kolon ve meme kanseri tedavisinde kullanılan… Kapesitabin • Antitümör antibiyotikler hangileri… Antrasiklin türevleri, Mitomisin, Daktinomisin, Bleomisin • Antitömör antibiyotik etki mekanizması… DNA‛da interkalasyon (baz çiftleri arasında açılma)

• Topoizomeraz 1‛i inhibe eden antineoplastikler... İrinotekan, Topotekan • Kolon kanserinde kullanılan, kolinerjik sendrom (diyare, hipersalivasyon…) oluşturan, glukuronil transferaz tarafından yıkıldığı için gilbert sendromunda toksisite gösteren... İrinotekan • Etopozid, Tenipozid etki mekanizması... Topoizomeraz 2 inhibisyonu • Etopozid nerede kullanılır… Testis ve akciğer kanseri

• Antrasiklin türevi olan antineoplastikler kimler… Daunorubisin, Doksorubisin, Epirubisin, İdarubisin, Aclarubisin, Mitoksantron…

• ALL tedavisinde kullanılan, kanama, tromboz, pankreatit, hiperglisemi yağan antineoplastik… Lasparajinaz

• Antrasiklin türevlerinin etki mekanizması… DNA‛da interkalasyon, Topoizomeraz 2 inhibisyonu, Serbest oksijen radikali oluşumu

• Ribonükleotid redüktaz inhibisyonu, KML ve polistemia vera tedavisi… Hidroksiüre

• Antrasiklin türevlerinin yan etkisi... Kardiyotoksisite • Antrasiklin türevlerinin kardiyotoksisitesinin tedavisinde ne kullanırsın…Deksrazoksan (demir şelatörü) • Multipl skleroz tedavisinde kullanılan ve mavi idrar, sclera… oluşturan antrasiklin… Mitoksantron • Çocukluk çağı kanserlerinde kullanılan ve kardiyotoksik olmayan… Daktinomisin • Alkilleyici gibi davranıp çapraz köprüler oluşturan, anal ve mesane kanseri tedavisinde kullanılan antineplastik... Mitomisin • Bleomisin etki mekanizması... Serbest oksijen radikali oluşumu • Bleomisin endikasyon… Testis kanseri, Hodgkin lenfoma… • Bleomisin yan etki... Pulmoner fibrosis, ciltte hiperpigmentasyon (busulfan gibi) • Pulmoner fibrozis yapanlar... Bleomisin, Busulfan, Metotreksat, Amiodaron, Nitrofurantoin,Tokainid… • Bitkisel kökenli antineoplastikler hangileri… -Vinka alkaloidleri (vinkristin, vinblastine…) -Taksanlar (paklitaksel, dokataksel…) -İrinotekan, topotekan -Epipodofilotoksinler (etopozid, tenipozid…)

• Vinkristin nerede kullanılır… Çocukluk çağı kanserleri (ewings sarkomu,wilms, nöroblastom) • Vinkristin yan etkileri... Uygunsuz ADH ve nöropati (paralitik ileus, kraniyal sinir felci, vokal kord paralizisi) • Vinkristin neyi az oluşturur… Bulantı, kusma ve kemik iliği depresyonu • Paklitaksel, Dosataksel endikasyon… Meme ve over kanseri • Paklitaksel, Dosataksel yan etki... Alerji/anaflaksi

• T-hücresi büyüme hormonu adı verilen ve T-lenfositlerin proliferasyonunu artırıp, IL-2 üretiminde artışa yol açan, kapiller sızıntı sendromuna neden olan... Aldeslökin • Tretinoin… Akut promyelositik lösemi tedavisinde kullanılan A vitaminidir. • Arsenik Trioksid… Akut promyelositik lösemi tedavisinde kullanılır. • Histon Deasetilaz İnhibitörleri… Vorinostat, Romidepsin (T hücreli kutanöz lenfoma tdv.) / Ponabinostat (multipl myelom tdv.) • Denilökin diftitoks: İnterlökin 2 ile difteri toksininin genetik rekombinasyonudur. Kutanöz T lenfoma tedavisinde kullanılır. • Vismodegib, Sondegib… Yetişkinlerde bazal kanser tedavisinde kullanılan hedgehog sinyal pathway inhibitörüdür. • Enasidenib/İvosidenib… İzositrat dehidrogenaz 2 (IDH2) inhibisyonu yapan ilaçlardır. AML‛de kullanılırlar. • Kemik iliğini az baskılayan antineoplastikler... Vinkristin, Sisplatin, Bleomisin, L- Asparaginaz

Antineoplastik kullanımına bağlı toksisite tedavisi Antineoplastik / klinik • Antrasiklinler (daunorubisin vb.) • Metotreksat • Siklofosfamid / Akrolein • Alkilleyiciler / Sisplatin • Ürik asid yüksekliği • 5-FU toksisitesi

Antidot / tedavi • Dekrazoksan • Folinik asid (lökovorin) • Mesna (2merkaptoethanesulfonat) • Amifostin, Buthionin, Tiosülfat • Rasburicaz / Asetazolamid • Uridin (Vistonuridine)

• Mikrotübül inhibitörleri… - Vinca alkaloidleri (Vinkristin, Vinblastin…): Tubulin polimerizasyonunu inhibe ederler. Mitoz zehiri - Taksanlar (Paklitaksel ve dosataksel): Tubulin polimerizasyonunu stimüle eder - Eribulin: Beta tubulini parçalar ve metastatik meme kanseri tedavisinde kullanılır. - İksabepilon: Mikrotübül üzerindeki beta tubuline bağlanarak etki gösterir. Metastatik meme kanseri tedavisinde kullanılır - Estramustin

• Epidermal Growth Faktör Reseptör İnhibitörleri (EGFR): Gefitinib / Erlotinib / Osimertinib / Afatinib / Setuksimab / Panitumumab / Nesitumumab • Gefitinib / Erlotinib / Nesitumumab endikasyon… Küçük hücreli olmayan akciğer ca • Osimertinib endikasyon… T790M pozitif ileri evre KHDAK • Setuksimab ve panitumumab endikasyon… KRAS wild tip metastatik kolon kanseri

BİYOKİMYA’DA FARMAKOLOJİ ÖNEMLİ HIZLI TEKRAR BİLGİLER

575

• VEGF Antagonistleri… Bevacizumab / Ramucirumab / Aflibersept / Ziv-aflibersept / Ranibizumab / Sunitinib /Sorafenib / Pazopanib / Aksitinib / Lenvatinib / Regorafenib

• Janus ilişkili protein kinaz (JAK) inhibitörü, polistemia vera ilacı… Ruksolitinib

• Ranibizumab endikasyon… Makuler dejenerasyon tedavisi

• Platelet kaynaklı büyüme faktör reseptör (PDGFR) inhibitörü, yumuşak doku sarkomu tedavisi… Olaratumab

• Sunitinib, Pazopanib, Aksitinib endikasyon… Renal hücreli kanser • Sorafenib endikasyon… Hepatosellüler karsinom • Lenvatinib endikasyon… Tiroid kanseri • PARP (poly-ADP-riboz-polimeraz) inhibitörü, BRCA mutant over kanseri tedavisi… Olaparib…

Avrupa birliği ve ABD’de onay almış Monoklonal antikorlar (2018)

• ALK (anaplastic lenfoma kinaz) inhibitörü, KHDAK tedavisi… Alektinib, Krizotinib, Seritinib

• I m m ü n c h e c k p o i n t i n h i b i t ö r l e r i … Anti-PDL1 (Atezolizumab, Avelumab, Durvalumab), Anti-PD1 (Nivolumab, Pembrolizumab), Anti-CTLA4 (İpilimumab, Tremelimumab)

Meme kanseri tedavisi Aromataz enzim inhibitörleri

SERM

Tam östrojen Her 2 Neu reseptör inhibitörleri antagonisti

Antikor

Hedef; antikor tipi

Atezolizumab

PD-L1; humanize IgG1 Mesane kanseri

Anastrazol

Tamoksifen Fulvestrant

Lapatinib

Avelumab

PD-L1; insan IgG1

Merkel hücreli karsinom

Fadrazol

Toremifen

Trastuzumab*

Durvalumab

PD-L1; insan IgG1

Urotelyal karsinom

Letrozol

Basiliksimab

Anti-CD25 (IL2R antagonisti); kimerik IgG1

Böbrek transplant rejeksiyonu önleyici

Eksemestan

Daklizumab

Anti-CD25 (IL2R antagonisti); humanize IgG1

Multipl skleroz

Blinatumomab

CD19,CD3; murin Akut lenfoblastik bispesifik tandem scFv lösemi

Brentuksimab vedotin

CD30; kimerik IgG1; immunkonjugat

Catumaksomab

Epitelyal hücre adezyon molekülü (EPCAM) / CD3; sıçan/fare

Dinutuksimab

GD2;(gangliozid) kimerik IgG1

Nöroblastom

Ekulizumab

C5; humanize IgG2/4

Paroksismal nokturnal hemoglobinüri

Tedavi amacı

Hodgkin Lenfoma

Malign asit

Gemtuzumab

CD33; humanize IgG4

Akut Myeloid Lösemi

Sarilumab

IL-6R; insan IgG1

Romatoid artrit

Siltuksimab

Il-6; kimerik IgG1

Castleman hastalığı

TositumomabI131

CD20; murin IgG2 α

Non-hodgkin lenfoma

İbritumomab

CD20; murin IgG1

Non-hodgkin lenfoma

Obiltoksaksimab Bacillus anthracis

İnhalasyon şarbonundan koruyucu

ekzotoksin koruyucu antijen; kimerik IgG1

Raksibacumab

B.anthracis koruyucu antijen; insan IgG1

İnhalasyon şarbonundan koruyucu

Vedolizumab

α 4 β7 integrin; humanize IgG1

Ülseratif kolit, crohn hastalığı

Natalizumab

α 4 β7 integrin

Chron, Mutipl skleroz

Pertuzumab

Aminoglutetimid

Kemoterapötikler

• Antrasiklin: Doksorubisin, epirubisin, mitaksantron • Dokataksel / paklitaksel • İksabepilon • Siklofosfamid • Sisplatin • Vinorelbin • Kapesitabin

* Trastuzumab; dispne ve kardiyotoksisite oluşturabilir.

• Kolorektal kanser tedavisi… - 5-FU / Kapesitabin - Oksaliplatin - İrinotekan - Anti-EGRF: Setuksimab, Panitumumab - Anti-VEGF: Bevacizumab, Ramucirumab - Rekombinan füzyon proteini yapısında anti VEGF: Aflibersept, Ziv-Aflibercept - Tirozin kinaz inhibitörü (anti-VEGF) : Regorafenib • Metastatik melanom tedavisi… - Oral BRAF serin threonin kinaz inhibitörü: Vemurafenib, dabrefanib Braf (V600E) mutasyonu olan metastatik melanomalı hastalarda kullanılır. - T hücre immün yanıt arttırıcı: İpilimumab, CTLA-4 ile CD80/86 ilişkisini bozar. - Mitojen-activated extracellular signal regulated kinase (MEK) inhibitörü: Trametinib, Cobimetinib - Anti PD-1‛ler: Nivolumab, Pembrolizumab - İnterferon-α • Multipl myelom tedavisi… - Talidomid / lenalidomid / pomalidomid - Proteozom inhibitörleri: Bortezomib / Carfilzomib / İksazomib - Anti CD38: Daratumumab - Anti CD319 (SLAMF7): Elotuzumab - Histon deasetilaz inhibitörü: Panobinostat - Melfalan • Hodgkin lenfoma tedavisi… - MOPP (meklorotamin, vinkristin, prokarbazin, prednizon)

576

TUSDATA TUS BİLİMSEL HAZIRLIK TOPLANTI MERKEZLERİ MERKEZLERİ

- ABVD (doksorobisin, bleomisin, vinblastin, dakarbazin) protokolü MOPP‛a göre daha etkili ve daha az toksiktir. - Brentuksimab (Anti-CD30) • Non Hodgkin lenfoma tedavisi… - CHOP (siklofosfamid, doksorobisin, vinkristin, prednizon + rituksimab) - Anti-CD20 (İbritumomab, Tositumomab) • KLL tedavisi… - Klorambusil, siklofosfamid, vinkristin, prednizon, doksorobisin, bendamustin - B lenfosit CD20 monoklonal antikorları: Rituksimab, ofatumumab, Obinutuzumab - Anti CD52: Alemtuzumab (B hücreli KLL tedavisi) - İdelalisib: PI3K (fosfotidil inozitol-4,5-bifosfat 3 kinaz) inhibitörü - İbrutinib: Bruton kinaz inhibitörü - Venotoklaks: Anti-Bcl2 (anti apoptotik protein) • KML tedavisi… - Bcr/Abl tirozin kinaz inhibitörleri: İmatinib, dasatinib, nilotinib, bosutinib, ponatinib - Busulfan, hidroksiüre, interferon alfa

SORULAR 23. Hücre siklusundan bağımsız etki gösteren anti-kanser ilaç aşağıdakilerden hangisidir? A) B) C) D) E)

Kapesitabin Paklitaksel İksabepilon Karmustin Bleomisin

Doğru cevap: D

24. Ototoksisite, nefrotoksisite gibi yan etkiler oluşturan. Klinik kullanımı sırasında kan magnezyum seviyesinin rutin ölçümü gereken antineoplastik aşağıdakilerden hangisidir? A) B) C) D) E)

Hidroksiüre Sisplatin Asparaginaz Siklofosfamid Busulfan

Doğru cevap: B

25. HGPRT eksikliği olan Leysh Nyhan hastalığında etki gösteremeyen, ALL ve KML tedavisinde kullanılan antimetabolit yapıdaki antineoplastik ilaç aşağıdakilerden hangisidir? A) B) C) D) E)

Fluorouracil Merkaptopurin Metotreksat Karmustin Streptozosine

Doğru cevap: B

26. Peynir ile birlikte kullanıldığında hipertansif kriz oluşturma potansiyeline sahip antineoplastik aşağıdakilerden hangisidir? A) Prokarbazin C) Lomustin

B) Oksaliplatin D) Altretamin E) Melfalan

Doğru cevap: A 27. Aşağıdaki antineoplastiklerden hangisi diğerlerine göre kemik iliği depresyonu riski daha fazladır? A) B) C) D) E)

Vinkristin Sisplatin Bleomisin L asparajinaz Klorambusil

Doğru cevap: E 28. Aşağıdaki antineoplastik ilaç eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır?

yan

etki

A) Siklofosfamid – Sekonder mesane kanseri gelişimi riskinde artış B) Busulfan – Pulmoner fbrozis C) Vinkristin – Şiddetli kemik iliği depresyonu D) L- Asparaginaz – Kanama E) İrinotekan – Diyare Doğru cevap: C 29. Makular dejenerasyonu engellemek amacıyla kullanılan vasküler endotelyal growth faktör (VEGF) reseptör antagonisti aşağıdakilerden hangisidir? A) B) C) D) E)

İnfiliksimab Gemtuzumab Ranibizumab Setuksimab Adalimumab

30. Malign melanoma tedavisinde kullanılan BRAF kinaz inhibitörü ilaç aşağıdakilerden hangisidir? A) B) C) D) E)

Siklofosfamid Crizotinib Omecetaksin mepesüksinat Vismodegib Vemurafenib

Doğru cevap: E 31. KLL tedavisinde kullanılan ilaç – etki mekanizması eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır? A) B) C) D) E)

Fludrabin – pürin analoğu İbrutinib – BTK inhibitörü Venetoklaks – BCL2 inhibitörü İdelasilib – PI3K inhibitörü Alemtuzumab – anti CD20

Doğru cevap: E 32. Antineoplastik ilaçlardan hangisi T lenfositlerde CD3’e ve B lenfositlerde CD19 a bağlanan bispesifik antikordur? A) B) C) D) E)

Aksitinib İpilimumab Blinatumomab Atezolimumab Avelumab

Doğru cevap:C

BİYOKİMYA’DA FARMAKOLOJİ ÖNEMLİ HIZLI TEKRAR BİLGİLER

577

İMMÜNMODÜLATÖR İLAÇLAR

• Kolon kanseri tedavisinde 5-FU ile birlikte kullanılan, antihelmintik (nematode tdv.), immünstimülan ilaç... Levamizol

81. İMMÜNSÜPRESİF İLAÇLAR,

• T-hücresi büyüme hormonu adı verilen ve T-lenfositlerin proliferasyonunu artırıp, IL-2 üretiminde artışa yol açan... Aldeslökin

82. İMMÜNSTİMÜLAN İLAÇLAR • Kalsinörin‛in fosfataz aktivitesini inhibe edip IL2 sentezlenmesini engelleyen ilaçlar... Siklosporin (siklofilin‛e bağlanır), Takrolimus (FKBP-12‛ye bağlanır) • Siklosporin ve takrolimus ortak yan etkisi… Nefrotoksisite, hiperglisemi (siklosporin ayrıca; gingiva hipertrofisi, hirşutizm…) • FK506 immünofilinlere bağlanarak mTOR‛u (moleküler/ memeli target of rapamisin) bloke eden antiproliferatif i l a ç l a r . . . Sirolimus (rapamisin), Temsirolimus, Everolimus • Koroner stented restenozu azaltan…. Sirolimus • Antiinflamatuvar etkisi olan antineoplastikler... Siklofosfamid, Azatioprin, Metotreksat, Klorambusil • T-lenfositler yüzeyinde bulunan ve antijen tanınmasını sağlayan CD3 (veya OKT3) reseptörlerini bloke eden, IL2 salınımını azaltan ve akut organ transplant rejeksiyonunda kullanılan... Muromonab • Sfingozin 1 fosfat reseptör agonisti, lenfositlerin kana resirküle olmalarını negelleyen ilaç… Fingolimod • MULTİPL SKLEROZ TEDAVİSİNDE KULLANILAN İLAÇLAR - Alemtuzumab; anti CD-52 - Natalizumab; anti α4β1,7 integrin, Crohn‛da da verilir. Progresif Multifokal Lökoensefalopatiyi tetikleyebilir. - Ocrelizumab; Anti-CD20 - Fampiridin: Aksonlarda potasyum kanal blokajı yapar. Yürüme hızını artırır. - Dimetil fumarat, Glaritamer asetat, İnterferon beta, Teriflunomid, Fingolimod, Mitoksantron - Siklofosfamid, Azatiopurin, Glulokortikoidler, Takrolimus • PSÖRİYAZİS TEDAVİSİNDE KULLANILAN İLAÇLAR - Alefasept: CD2 ve LFA3 etkileşimini inhibe eder. - Efalizumab: CD11 ve LFA-1 etkileşimini inhibe eder. - Ustekinumab: Anti-IL12 ve IL23 - İksekizumab / Secukinumab / Brodalumab: AntiIL17 - Etanersept, İnfliksimab, Adalimumab, Golimumab, Sertolizumab: (Anti-TNF) - Tofasitinib: Janus kinaz inhibitörü - Apremilast: Oral fosfodiesteraz4 inhibitörü, TNFalfa ve IL-23‛ü baskılar.

• T hücrelerin antijenik ve mitojenik etkilere verdikleri yanıtta değişikliğe yol açan, multiple myelom ve eritema nodosum leprosum tedavisinde kullanılan ilaçlar... Talidomid / Lenalidomid • Astım ve atopik dermatitde kullanılan IL4 ve IL13‛ü baskılayan ilaç… Dupilumab • Bit (Lice) tedavisi… İvermektin, Lindan, Permetrin, Benzil alkol, Spinosad

• Uyuz (Scabies) tedavisi… İvermektin, Lindan, Permetrin, Krotamiton, Sülfür

SORULAR 1. FK-binding proteine (FK bağlayıcı proteine / FKBP) bağlanarak kalsinorin aktivitesini baskılamadan, mTOR’u bloke ederek etki oluşturan immünsüpresan ilaç aşağıdakilerden hangisidir? A) Siklosporin B) Everolimus C) Takrolimus D) Leflunomid E) Muromonab Doğru cevap: B 2. Multiple skleroz ve inflamatuvar bağırsak hastalığı tedavisinde kullanılan anti alfa-4 integrin monoklonal antikoru hangisidir? A) Natalizumab B) Becavizumab C) Ranibizumab D) Basiliksimab E) Trastuzumab Doğru cevap: A 3. Aşağıdaki ilaçlardan hangisi immünstimülan etki için kullanılan antihelmintik ilaçtır? A) Levamizol B) Mikofenolat mofetil C) Sirolimus D) Prednizolon E) Azatiopürin Doğru cevap: A

578

TUSDATA TUS BİLİMSEL HAZIRLIK TOPLANTI MERKEZLERİ MERKEZLERİ

GASTROİNTESTİNAL SİSTEM FARMAKOLOJİSİ 83. ASİD-PEPTİK HASTALIKLARDA KULLANILAN İLAÇLAR, 84. PROKİNETİK, ANTİEMETİK, LAKSATİF, ANTİDİYAREİK İLAÇLAR • Paryetal hücreden asid salınımını artıranlar: Asetilkolin (M1 ve M3), Gastrin (Kolesistokinin CCKB), Histamin (H2) • Paryetal hücreden asid salınımını azaltanlar: Somatostatin (SST reseptörleri), PGI ve PGE (EP3 reseptörü) • M1, M3 ve CCKB; Gq ile kenetli, H2; Gs ile kenetli, SST ve EP3; Gi ile kenetli • Lokal etkili antasidler... Aluminyum, kalsiyum, magnezyum • Sistemik etkili antasidler... Sodyum tuzları (sodyum bikarbonat…)

• Reflü özefajit tedavisinde en etkili ilaçlar hangileridir... Proton pompası inhibitörleri • CYP‛yi hem indükleyen hem de inhibe eden PPİ… Omeprazol • İlaç etkileşimine grime ihtimali en düşük olan PPI... Pantoprazol • Yarılanma ömrü en uzun PPI… Rabeprazol • Ülser tedavisinde kullanılabilen antibakteriyel (H.pylori eradikasyonu) ilaçlar...Tetrasiklin, metronidazol, amoksisilin, klaritromisin, bizmut • Mukoza koruyucu ülser ilaçları... Sukralfat, bizmut bileşikleri, misoprostol, rebapimid, sodyum karbeneksolon • Sukralfat nasıl alınmalı… Aç karna (asid azalırsa etkisi de azalır) • H.pylori üzerine bakterisid etki gösteren, feçeste siyah renk yapan (melena ile karışır)... Kolloidal bizmut bileşikleri • Prostoglandin E1 türevi, abortus yapan hem aside azaltıp hem de mukozayı koruyan... Mizoprostol • Hipertansiyona yol açabilen antiülser ilaç... Sodyum karbeneksolon • Prokinetik ilaçlar…

• Uzun süre kullanıldığında hipofosfatemi yapabilen ilalar... Aluminyum tuzları • Kronik böbrek yetmezlikli hastalardaki renal osteodistrofiye bağlı hiperfosfateminin düzeltilmesinde de kullanılabilen ilaçlar... Aluminyum tuzları • Aluminyumlu antiasidler... Böbrek yetmezlikli hastalarda osteoporozis, ensefalopati ve proksimal kaslarda miyopatiye neden olur.

Prokinetik ilaçlar İlaç

Mekanizma D2 ve 5HT-3 reseptör antagonizması

Metoklopramid

5HT-4 reseptör agonizması Kolinerjik duyarlılık artışı

Domperidon (EPYE nadir)

D2 reseptör antagonizması

Eritromisin

Motilin reseptör agonizması

• Antasid ilaçlar içerisinde mide asidini en fazla nötralize ettiği için en sık rebound asit salıverilmesine yol açan, süt alkali sendromu yapan... Kalsiyum tuzları

Lubiproston

Tip 2 klor kanal aktivatörü prostanoid

Alvimopan/ Metilnaltrekson

Opiyat periferik mü (µ) reseptör antagonizması

• Etkisi en çabuk başlayan, fakat kısa süren antasid... Sodyum bikarbonat

Sisaprid (Uzun QT)

5-HT-4 rsp. agonizması

Prucaloprid

5-HT-4 rsp. agonizması

Tegaserod (Uzun QT)

5-HT-4 rsp. agonizması

Linaclotid / Plekanatid

İntestinal enterositlerde bulunan Guanilat Siklaz C reseptör agonizması ve sonucunda CFTR (kistik fibrozis transmembran kondüktans kanal) aktivasyonu

Dexloxiglumide

Kolesistokinin A tip reseptörü (CCK-A reseptörü) antagonisti

Relamorelin

Ghrelin reseptör agonistidir.

• Kabızlık yapan antasidler... Kalsiyum ve aluminyum tuzları • Diyare yapan, laksatif antasid... Magnezyum tuzları

• Antiandrojenik ve östrojenik etki gösteren, karaciğer kan akımını azaltan, CYP inhibisyonuna bağlı ilaç etkileşimine giren, kısa etkili histamin H2 reseptör blokörü... Simetidin • En uzun etkili ve en güçlü histamin H2 reseptör blokörü... Famotidin • Biyoyararlanımı en fazla olan H2 reseptör blokörü… Nizatidin • Asid salıverilmesini en güçlü bloke eden ilaçlar... Proton pompası inhibitörleri • Proton pompası inhibitörlerinin etki mekanizması... H+-K+ ATP az inhibitörü • PPİ‛ların özellikleri… - Bazik yapılı, ön ilaç, parietal hücrede asit ortamda iyon tuzağı mekanizmasıyla aktifleşir.

• Klordan zengin sekresyon yapan…Lupiproston, Linaklotid

- H-K ATPaz‛I irreversıbl bloke ettiği için yarılanma ömrü kısa ama etki süresi uzundur.

• CFTR aktivatörü kistik fibrozis ilacı… İvakaftor, lumakaftor

- Asit baskılayıcı etkilerine tolerans gelişmez. (H2 antagonistlerinin ise gelişir).

• Antiemetik ilaçlar…

- B12, folat ve demiri azaltabilirler. - Hipergastrinemi ve buna bağlı GİST oluşumu

BİYOKİMYA’DA FARMAKOLOJİ ÖNEMLİ HIZLI TEKRAR BİLGİLER

Antiemetik ilaçlar *5-HT-3 reseptör antagonistleri

Ondansetron, tropisetron, dolasetron (uzun QT oluşturur), polanosetron (en uzun etkili), alosetron (İBS’de diyare tedavisi)

Antipsikotik ilaçlar ve türevleri (dopamin 2 reseptör antagonistleri)

Proklorperazin, klorpromazin, flufenazin, perfenazin, droperidol, haloperidol

Dopamin 2 reseptör antagonistleri

Domperidon, metoklopramid

Steroid preperatları

Deksametazon

*Nörokinin-1 reseptör antagonisti

Aprebitant (Oral) / Fosaprebitant (iv) / Rolapitant /Netupitant

Kanabinoidler (CB-1 reseptör agonistleri)

Nabilon, dronabinol (aynı zamanda HIV’li hastalardaki anoreksi tedav isinde de kullanılırlar)

**Antihistaminikler (H1 reseptör antagonizması)

Dimenhidrinat, difenhidramin, meklizin, siklizin, hidroksizin Prometazin (D2 reseptör blokajı, daha güçlü)

**Antikolinerjik İlaçlar (muskarinik reseptör antagonizması)

Skopolamin (Hyosin)

*: Deksametazon ile kombinasyonları en etkili antiemetik ilaç kombinasyonudur. **: Vestibüler sistemi etkiledikleri için aynı zamanda hareket hastalığı tedavisinde de kullanılırlar.

• Kusturucu etkisi içinde bulunan emetinin mide mukozasını tahrişine bağlı olan... İpeka şurubu

• Hepatik ensefalopatide kullanılan… Laktuloz • Gaz, kramp ve elektrolit dengesizliğine neden olmayan… Polietilenglikol (PEG) • En çabuk ve en güçlü etki yapan antidiyareik ilaçlar... Opioid‛ler (Difenoksilat, Loperamid, Eluksadolin) • Enkefalinazı inhibe eden antidiyareik ilaç… Rasekadotril • CFTR inhibitörü antidiyareik ilaç… Klofelemer • Diğer antidiyareik ilaçlar… Bizmut subsalisilat, safra asidi bağlayıcı reçine (kolestiramin…), somatostatin analoğu (oktreotid...) • Gaz tedavisi… Simetikon • Kısa barsak sendromunda kullanılan GLP-2 analoğu… Tedoglutid

SORULAR 1. Peptik ülser tedavisinde kullanılan aşağıdaki ilaçlardan hangisi mide asid salgısını inhibe etmez? A) B) C) D) E)

Antikolinerjikler Antasitler Proton pompası inhibitörleri H2 reseptör blokörleri Prostaglandinler

Doğru cevap: B 2. I. Famotidin II. Pirenzepin III. Mizoprostol Yukarıdaki peptik ülser tedavisinde kullanılan ilaçlardan hangileri cAMP düzeylerini azaltarak etki gösterir? A) Yalnız I C) I ve III

E) I, II ve III

• Emetik etkisini; KTZ‛deki dopaminerjik reseptörleri direkt olarak uyararak gösteren...Apomorfin

Doğru cevap: C

• Stimülan laksatifler... Bisakodil, fenolftaleyn, Antrakinon türevleri (aloe, senna, kaskara), hint yağı (risinoleik asit…)

3. Kitle oluşturarak laksatif aşağıdakilerden hangisidir?

• Barsakta myenterik pleksus harabiyeti yapan (katartik sendrom), uterus kastığı için gebelerde kullanılmayan… Stimülan laksatif • Kolonda kahverengi pigmentasyon (melanozis coli)… Aloe, senna, kaskara • Kitle oluşturucu laksatifer... Psylium, kalsiyum polikarbofil, kepek, agar, metilselüloz • En az laksatif bağımlılığı yapan ilaçlar... Kitle oluşturucu laksatifler • Antidiyareik olarak da kullanılabielnler... Metilsellülöz, kalsiyum polikarbofil • Lubrikan etkili laksatifer... Sıvı vazelin, gliserin, bitkisel yağlar • Nemlendirici, feçesi yumuşatan, yüzey gerilimini düşüren laksatifler... Dokuzat sodyum, dokuzat potasyum, dokuzat kalsiyum, poloksamer, mineral oil • Oral kullanılan ilaçlar içerisinde en çabuk etki oluşturan laksatif-purgatifler... Osmotik etkili ilaçlar (Laktuloz, Sorbitol, Polietilen glikol, Magnezyum bileşikleri)

579

B) I ve II D) II ve III

etki

gösteren

ilaç

A) Aloe B) Senna C) Kaskara D) Gliserin E) Metilselüloz Doğru cevap: E 4. Aşağıdakilerden hangisi antiemetik ilaçların etki mekanizmalarıyla ilişkili değildir? A) B) C) D) E)

Serotonin 5-HT3 reseptörlerinin bloke edilmesi Nörokinin NK1 reseptörlerinin bloke edilmesi Histamin H1 reseptörlerinin bloke edilmesi Kanabinoid CB1 reseptörlerinin uyarılması Dopamin D2 reseptörlerinin uyarılması

Doğru cevap: E

580

TUSDATA TUS BİLİMSEL HAZIRLIK TOPLANTI MERKEZLERİ MERKEZLERİ

SOLUNUM SİSTEMİ FARMAKOLOJİSİ 85. ASTIM TEDAVİSİNDE KULLANILAN İLAÇLAR, 86. KOAH TEDAVİSİNDE KULLANILAN İLAÇLAR, 87. ANTİTUSİF EKSPEKTORAN İLA.LAR

Bronkodilatörler • Beta2-adrenoreseptör agonistleri • Metilksantinler • Muskarinik reseptör antagonistleri • Lökotrien reseptör antagonistleri • 5-lipooksijenaz inhibitörü (Zileuton) • Magnezyum

Antiinflamatuvar ilaçlar • Glukokortikodiler • Metilksantinler

•

Klor kanalı fonksiyonunu değiştirerek mast hücresini stabilize eden astım ilaçları (efora bağlı astım proflaksisi)... Kromolin sodyum, nedokromil, ketotifen

•

Astım tedavisinde kullanılan lökotrien D4 reseptör (sisLT1) blokörleri (çocuklarda oral yolla kullanım)... Zafirlukast, montelukast, pranlukast

•

Astım tedavisinde kullanılan 5-lipooksijenaz inhibitörü... Zileuton

•

Astım tedavisinde kullanılan anti-Ig E monoklonal antikor... Omalizumab

•

Astım tedavisinde kullanılan anti-IL5 monoklonal antikor… Benralizumab, reslizumab, mepolizumab

•

Astım tedavisinde kullanılan anti-IL13 monoklonal antikor… Lebrikizumab

•

Opioid derivesi antitussifler... Kodein, dekstrometorfan, folkodin, levopropoksifen

•

ATP duyarlı potasyum açıcı antitussif... Moguistein

•

PABA türevi, öksürük reseptörlerinde lokal anestezi oluşturan… Benzonatat

•

Mukokinetik ekspektoran ilaçlar... Bromheksin, ambroksol, ipeka

•

Metaboliti bromeksin olan... Ambroksol

•

Alveollerde tip 2 pnömositlerden salınan surfaktanın yapımını ve salgılanmasını stimüle eden, en güçlü mukokinetik ilaç... Bromheksin

•

Mukolitik ekspektoran ilaç... Asetilsistein Karbosistein / Metilsistein

•

Bronkodilatör Astım tedavisinde atakta kullanılan kısa etkili beta2 agonistler…Terbutalin, Salbutamol (albuterol)

•

Astım tedavisinde profilakside kullanılan uzun etkili beta2 agonistler... Salmeterol, formoterol

•

Özellikle KOAH‛da proflakside kullanılan ultra uzun etkili beta 2 agonistler... İndakaterol, banbuterol, oladaterol, vilanterol

•

Beta2 agonistlere, reseptör duyarlılığını artırıp tolerans oluşumunu geciktirdiği için onlarla kombine kullanılan… Glukokortikoidler

•

Astım tedavisinde kullanılan beta2 agonistlerin önemli yan etkileri... Tremor, taşikardi, hipokalemi, hiperglisemi, lipoliz, laktat artışı

•

Astım tedavisinde kullanılan metilliksantinler... Aminofilin, teofilin…

•

Hem bronkodilatatör hem de antiinflamatuvar etkisi olan astım ilaçları... Teofilin, aminofilin

•

Metilliksantinlerin bronkodilatör etki mekanizmaları... Adenozin reseptör blokajı ve fosfodiesteraz enzim inhibisyonu (cAMP ve cGMP artışı)

Doğru cevap: B

•

Tip 4 fosfodiesteraz enzimini inhibe ederek etki gösteren KOAH ilacı... Roflumilast

•

Metilliksantinlerin antiinflamatuvar etki mekanizmaları... IL-10 artışı, histon deasetilaz aktivasyonu

3. Aşağıdaki ilaçlardan hangisi fosfodiesteraz inhibisyonu ile cAMP düzeyini arttırır ve bronkodilatasyona yol açar?

•

Mukozaları çok belirgin tahriş ettiği için, inhalasyon yoluyla kullanılmayan...Metilksantin

•

Teofilinin klerensini arttıran durumlar.. Mikrozomal enzim indüksiyonu (CYP1A2) (rifampin, barbitürat…), sigara, yüksek proteinli ve az karbonhidratlı diyet…

•

Teofilinin klerensini azaltan durumlar... Mikrozomal enzim inhibisyonu (simetidin…), yüksek karbonhidratlı diyet, karaciğer yetmezliği, konjestif kalp yetmezliği

•

Astım tedavisinde kullanılan antimuskarinikler (M3 blokajı), mukosilyer transport bozmazlar... İpratropiyum, tiyotropiyum (en uzun etkili), aklidinyum

•

Sadece antiinflamatuvar etkili astım ilaçları... Glukokortikoidler

•

Oral kullanılan glukokortikoid… Prednizon, Prednizolon

•

İV kullanılan glukokortikoid… Hidrokortizon, metilprednizolon

•

İnhalasyon yoluyla kullanılan glukokortikoidler... Budesonid, flutikazon, siklesonid (ön ilaç), beklometazon

•

İnhaler kortikosterid lokal yan etki… Disfoni, öksürük, kandidiyazis

SORULAR

1. Aşağıdaki antiastmatik ilaç-etki eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır?

mekanizması

A) Formoterol- Adenilat siklaz aktivasyonu B) İpratropiyum- Muskarinik reseptör blokajı C) Kromolin sodyum- Mast hücre stabilizatörü D) Zileuton- Lökotrien reseptör antagonisti E) Teofilin- Fosfodiesteraz inhibisyonu Doğru cevap: D 2. Aşağıdakilerden hangisi ultra uzun etkili selektif beta 2 adrenoseptör agonistidir? A) Albuterol C) Formoterol

A) Atropin C) Salbutamol Doğru cevap: D

B) Oladaterol D) Terbutalin E) Fenoterol

E) Na kromoglikat

B) Terbutalin D)Teofilin

4. Astım tedavisinde aşağıdakilerden hangisi inhalasyon yoluyla kullanılmaz? A) İpratropium C) Beklometazon Doğru cevap: B

E) Salbutamol

B) Teofilin D) İsoproteronol

5. Kronik obstrüktif akciğer hastalığı tedavisinde kullanılan fosfodiesteraz tip IV selektif inhibitör ilaç aşağıdakilerden hangisidir? A) İndakaterol C) Flusinolid Doğru cevap: D

E) Zileuton

B) İpratropium D) Roflumilast

88. EKSPEKTORAN İLAÇLAR

BİYOKİMYA’DA FARMAKOLOJİ ÖNEMLİ HIZLI TEKRAR BİLGİLER

TOKSİKOLOJİ

Zehirlenmeler ve antidotlar İlaç zehirlenmesi

89. GAZLAR,

Kullanılan antidotlar

Karbon monoksid

Oksijen

Tentürdiyot zehirlenmesi

Nişasta lokal antidot olarak kullanılır

Siyanür zehirlenmesi

Hidroksikobalamin / Amilnitrit / Tiyosülfat

92. LOKAL ANTİDOT İLE TEDAVİ,

Methomoglobinemi

Hidroksikobolamin, Metilen mavisi

93. ORGANLAR ÜZERİNE OLAN SPESİFİK ETKİLER

Sülfonilüreye bağlı hipoglisemi

Oktreotid

İlaca bağlı distoni

Benztropin/difenhidramin

Na+ kanal blokajı yapan ilaçlar

Sodyum bikarbonat

Valproik asid hiperamonyemisi

Karnitin

Kumarin, indanedion

K1 vitamini (Fitonadion)

90. METAL VE DİĞER ZEHİRLER, 91. ŞELATÖRLER,

94. LOKAL ANTİMİKROBİYALLER • Kurşun zehirlenmesi bulguları… Kemikte kalsifikasyonunda bozulma, ensefalopati, periferik nöropati, hipokrom mikrositer anemi, hipertansiyon • Arsenik zehirlenme bulguları… Saç ve tırnaklarda birikim, deformite, hemorajik gastroenterit, periferik nöropati (Guillain-Barré sendromunu andırır), cilt pigmentasyonu ve hiperkerato), nefeste sarımsak kokusu. • Dimerkaprol … Akut vakalarda kullanılır. Kronik kullanımda arsenik ve civanın SSS‛ye dağılımını arttırdığı için önerilmez. Unithiol ve süksimer suda çözünen analoğu ilaçlardır ve dimerkaprole gore yan etkileri daha azdır. • Süksimer… Özellikle çocuklar da kurşun zehirlenmesinde kullanılır. • EDTA… Esas kullanım endikasyonu kurşun ve kadmiyum zehirlenmesidir.

Ağır metal zehirlenmesi örnekleri Zehirlenme Etkeni

Tedavi

Kurşun

EDTA, Succimer, Dimerkaprol, Penisilamin

Arsenik

Dimerkaprol (ilk gün), Penisilamin, Succimer

Civa

Dimerkaprol, Penisilamin, Succimer

Demir

Deferoksamin, Deferasiroks ve Defepiron (oral)

Kadmiyum

EDTA, Dimerkaprol, Succimer

Altın

Dimerkaprol, Penisilamin

Talyum, Nikel

Ditizon

Bakır

Penisilamin (Wilson hast.), Trientin

581

• Anti-CD20... KLL tedavisi (Rituksimab, Ofatumumab, Obinutuzumab), Non Hodgkin lenfoma tedavisi (İbritumomab, Tositumomab), Multipl skleroz tedavisi (Ocrelizumab) • Anti-VEGF... Kolorektal kanser tedavisi (Bevasizumab, ramucirumab, aflibersept, ziv-aflibersept, regorafenib), sunitinib, sorafenib, pozapanib, lenvatinib, aksitinib ranibizumab • Anti-EGFR... Erlotinib, Gefitinib, Osimertinib, Afatinib, Setuksimab, Panitumumab, Nesitumumab • Anti-Bcr-Abl... KML tedavisi (İmatinib, Dasatinib, Bosutinib, Nilotinib, Ponatinib) • Anti-TNFalfa... Etanersept, İnfliksimab, Adalimumab, Golimumab, Sertolizumab • Anti-IL6... Romatoid artrit tedavisi (Tocilizumab, Sarilumab), Castleman hastalığı (Siltuksimab) • Anti-IL2 (CD25)... Basiliksimab, Daklizumab (organ rejeksiyonu) • Anti- α4 β7 integrin...Vedolizumab (Chron) , Natalizumab (Chron ve multipl skleroz) • Anti-IL5... Astım tedavisi (Mepolizumab, Reslizumab, Benralizumab) • Anti-IL-17... Psöriyazis tedavisi (İksekizumab, Secukinumab, Brodalumab) • BRAF serin threonin kinaz...Metastatik melanom tedavisi (Vemurafenib, Dabrafenib) • Mitojen aktive edici protein kinaz (MEK) inhibitörleri... Metastatik melanom tedavisi (Cobimetinib, Trametinib) • Anti-PD1... Metastatik melanom tedavisi (Nivolumab, Pembrolizumab) • Anti-PDL1...Avelumab, Durvalumab, Atezolizumab • Anti-IL1... GUT tedavisi (Anakinra, canakinumab, Rilonasept) • B. anthracis (Şarbon) antikoru... Raksibacumab, Obiltoksaksimab • Her2 Neu inhibitörleri...Trastuzumab, Pertuzumab, Lapatinib • ALK (anaplastik lenfoma kinaz) inhibitörleri...Alektinib, Seritinib, Krizotinib • PD-4 (fosfodiesteraz4) inhibitörleri...Apremilast (psöriyazis), Roflumilast (KOAH tedavisi)

582

TUSDATA TUS BİLİMSEL HAZIRLIK TOPLANTI MERKEZLERİ MERKEZLERİ

Notlar.....