›Vocabularius Ex quo‹: Band III Text D–K 9783110924978, 9783484360242

151 95 61MB

German Pages 714 [716] Year 1988

Report DMCA / Copyright

DOWNLOAD FILE

Polecaj historie

›Vocabularius Ex quo‹: Band III Text D–K
 9783110924978, 9783484360242

Table of contents :
D 1
E 0.1.
F 1
G 0.1
H 1
I 1
K 1
6. Lesezeichen ,Vocabularius Ex quo'

Citation preview

TEXTE UND TEXTGESCHICHTE Würzburger Forschungen

Herausgegeben von der Forschergruppe »Prosa des deutschen Mittelalters«

>Vocabularius Ex quo< Überlieferungsgeschichtliche Ausgabe Gemeinsam mit Klaus Grubmüller herausgegeben von Bernhard Schnell, Hans-Jürgen Stahl, Erltraud Auer und Reinhard Pawis

Band III Text D-K

Max Niemeyer Verlag Tübingen 1988

CIP-Titelaufnahme der Deutschen Bibliothek „Vocabularius Ex quo" : überlieferungsgeschichtl. Ausg. / gemeinsam mit Klaus Grubmüller hrsg. von Bernhard Schnei! ... — Tübingen : Niemeyer. NE: Schnell, Bernhard [Hrsg.] Bd. 3. Text D - K. - 1988 (Texte und Textgeschichte ; 24) NE: GT ISBN 3 - 4 8 4 - 3 6 0 2 4 - 0 ©

ISSN 0174-4429

Max Niemeyer Verlag Tübingen 1988 Alle Rechte vorbehalten Ohne Genehmigung des Verlages ist es nicht gestattet, dieses Buch oder Teile daraus photomechanisch zu vervielfältigen Printed in Germany Satz: pagina GmbH, Tübingen Druck: Allgäuer Zeitungsverlag GmbH, Kempten Einband: Heinr. Koch, Tübingen

Daberiamyn

Di

n in n s

Daberiamyn .i. verba dierum Daberidianum uel Deberianum sunt verba dierum

Kh2

Stichwörter entstanden aus Dibre haiamim S Sigle NI] Tit Mal n in Dabearium Ma3, n s Daberidianum B9 deorum B9 M n s Daberianum Ma6 Sb3 deorum W deorum SI Mel P n s Daberianum (Daberiamini Rl)

D L.I D2

Dabir loquens deo uel loquela

D 3.1

Dacia est nomen regionis, °denemargk °(Sb3 P-E Kh2) K — denemarchk, est prouincia

S M W K P

dennmarchen N1 diemarg DI denemargk ] fehlt SI Sgl, denmarckt Bs9 Wa. fehlt K4 denemarchk fehlt Hll lat. Int. fehlt Wo4 BIO Bri denemargk ] fehlt Ma4, de marke Rl

Dacia stat gelt, sicut institores dant de locis in nundinis

D 3.4

D4

D 4.1

K

K

locis] + suis W13

MS

Dacus ein dene / + est aliquis de tali regione S-X — est aliquis de tali regione Sb3 P-E / — aliquis de tali regione existens — est aliquis de Dacia K

S Sb3 W P

ein dene fehlt S4 B5 d p Dacies thennischer Mei Int. fehlt Rl

ms

Dactili botri langtruben

W

Sigle M12] Item (Wa. nach 3) S1

langen trüben Sgl, langtrewbel Mei

Dactili sunt fructus palme

W

D 3.2 D 3.3

Kh2

f p

D 2.1

D3

verba S4] vna Mal

in nundinis HU] fehlt W13 K4, in nundini, in quibus vendunt K9

est aliquis S4] fehlt

Mal

W

m in Dactilon grece, digitus latine

K

K

vgl. 19.3

Sigle K4] fehlt X

heb

Dagon est picis tristicie uel picis iniquus uel invtilis

Kh2

picis für piscis

f p

Dalmatica eyn diaken rog + vestis K-X

S W P-E

Wa. fehlt Ks2 tock S4 f p Dalmatica] Dalmaticus SI, m s Dalmaticus Mel M12 — ain rogk M25

fp

Dalida paupercula

Kh2

Dalida für Dalila

Kh2

705

Kh2

D 4.2

D 4.2

D5

D 5.1

Dalmacia

heb

Dalmacia grandis egestas uel magnitudo egestatis

Kh2

magnitudo emend. ] magnitud

ep p Damma ein hamster / + est femella humuli B9 P-X Sb3 — ein hamster oder bisel — biber. Eciam est bestia magnitudinem capree habens, figuram et pilos similes ceruo, cornua habens non ramosa, sed plana, wlgariter ain gamps W — eyn beber uel ein dachs / — grütsch, capra siluestris albis cornubus °et °latis °(Y) K — est lamella humuli, ayn otter P-E — eyn hemeken Kh2 M W K P P-E

piber M19 Drl + animal Ma6 biber] + uel otter Sgl — chruchcz, animal K4 grütsch fehlt HU ein hamster] hoppynne oder eyn ammels R1 ayn otter fehlt Sol + vel hampsel E2

f p

Dammula dicitur capra siluestris K — bestia parua et debilis, que preda est ceteris bestiis, wlgariter gamslen. Item Damula uel Damma secundum alios voca/ur wlgariter tamel tier. Caprea agrestis timidum animal W — est diminutiuum a »damma« P

W

Sigle] Inde (Wa. nach 5) X que preda bis wlgariter fehlt Sgl preda Mel ] predam SI Bs9 Damma Damme SI vocatur Mel] vocantur SI, fehlt Y tamel tier] + uel otter SI Caprea Bs9] Campa SI Sgl Wa.K4\ fehlt W13 ep p ep p + oder ain tier M25 ep p

K P P-E Kh2

D6

D7

D8

D9

Kh2

fs

Damascus est ciuitas in Caldea + et interpretatur sagwineus siccus Sb3 — est ciuitas

ap

Dampnificare beschedegen — ze schaden pringen K Wa. fehlt W-YI

S Sb3 W P P-E

schedigen Ks2 beschaidung + uel verdampnen SI a p Dammificari Ma4 beschaden Sol

ns

+ eyn hoppynne lVo4

Kh2

bescheghen Wo4, beschaden Bri

Dampnum .i. nocumentum, schade — einschad Sb3 I P-Y Wa. fehlt W YK

S M P-E

nocimentum S4 Wa. fehlt Dl lat. Int. fehlt E2

ap

Dampnare verdumen — verdampnen Sb3 W P-E

lat. Int. fehlt Ma6 schade fehlt M25

706

Dampnare Wa. fehlt

D 10

D9

K

S M 1

vordampenn B5, verdammen N1 Wa. fehlt Dl verdammen M19 Sigle fehlt

mt

Daniel est nomen prophete / + uel angeli S- Y P — est proprium nomen Sb3 — interpretatur iudicium dei et est nomen prophete

/

K P-E

Wa. fehlt K4 uel angeli fehlt

ms

Danubeus est fluuius in r Sweuia / osterich S- Y P, Tünauw — est proprium nomen fluuij Sb3 — est proprium nomen fluuij, t. Donau I — Tünaw, aqua K — r est proprium nomen fluuij E2 / est quidam fluuius, Tunow Sol P-E

S M W K P P-E Kh2

Danubeos B9 osterich] Austria N1 Tawer Dl in Sweuia] quidam Sgl aqua K4] fehlt W13 osterich] Austria Brl Tfinauw] fehlt — quedam aqua fluentis M25 Dampnubius

D LI.I

np

Dapinare .i. dapes dare

D 12

ft

Dapes spise, et caret nominatiuo r singulari / et vocatiuo singularibus I — ein speis. Wersus: Quinque cibant, bis bina volant, tria stant, duo pulsant Sb3 — speys K- Y Kh2 Brl

S Sb3 K P

Wa. ] f t Dapis spise B9 nominatiuo] numero Ma3 Stichwort] co t Daps (vgl. 20.3) nominatiuo] numero W/3 + secundum vsum Wo4

ms

Dapifer ein rspise treger / droste Ma3 B9 + uel truksass W + uel en droste P (außer P-E Rl) — essentrager Sb3 K — eyn droste Kh2

M W P P-E

Wa. fehlt Dl trukslss Sgl ] trubsiß S1 ein spise treger fehlt Wol BIO uel en droste fehlt Brl — est aliquis dapens (!) ferens Sol — ain essentrager M25

D 13.1

heb

Dan causa uel iudicium

D 14

co t

Dapsilis spiselich. Inde Dapsilitas — speislich Sb3 — spislich. Eciam est largus, milt. Inde (neuer Wa.:) f t Dapsilitas abstractum W-X — et hoc -le, milde der spise. Inde Dapsilitas /

DU

D 13

E2

de Dünne B9

Wol BIO, Dunan Wo4

B9 P

Kh2

707

D 14

Dapsilis

— —

D 15

D 16

speismild K spysich Kh2

S M K P-E

spilich Ks2 Inde Dapsilitas fehlt B9 spiseklich Ksl Inde Dapsilitas] (neuer Wa.:) f t Dapsilitas spislichkeyt D1 Wa. fehlt Hll — mild an der speys K4 — milt. Inde (neuer Wa.:) f t Dapsilitas miltikait Sol — .i. militis M25 + vel gebsam E2

co t

Dapsis mylde Wa. fehlt Sb3 W

S K

Wa. fehlt B9 Wa. fehlt K4

ap

Dare geben + Inde Datiuus W-Y — primo significai prebere; vnde: Iste dat mihi tunicam, .i. prebet; exemplum commune (Walther 23942) : Qui cito dat, bis dat. Nescit dare, qui dare tardat. 2° significai dicere, et sic sumitur in Donato (GrL iv 362,23)-. Da adverbia temporis, .i. die. 3° significai soluere; vnde Katho (Equiv. 180m): Mutuum da, .i. solue. 4° significat parcere; vnde Ouidius: Parce dabis penas. 5 t0 significat fauere, ut in collectis: Da, quesumus, domine deus, .i. faue. Vltimo .i. inferre; vnde dicimus : Iste nobis magnum dat dampnum Sb3

M

Wa. fehlt Dl

Sb3

bis emend. ] verbis

D 16.1

ms

Darius fertilis uel aucmentatus

D 17

ms

Datiuus ein geber + uel gebig / Wa. fehlt (vgl. 16) W-Y

P-E Kh2

— geb habst M25 Daticius

mt

Dauid est nomen prophete — est proprium nomen regis Sb3 — est nomen prophete, interpretatur manu fortis — proprium nomen viri P-E RI — nomen proprium viri uel prophete Kh2 Wa. fehlt K

I K

D 18

Sigle fehlt Wa. fehlt K4

Kh2

S

prophete] viri B9

D 18.1

ms

Dactilus est membrum virile

D 19

fs

Dactulus est arbor quedam, eyn dadeln bom — ein dattel paum Sb3 — ein dactel baum uel pes in metro uel uirga virilis — segelpawm K Kh2 — est arbor quedam 708

/

E2 (P-E)

/

spiselich]

Dactulus

D 19

Die Formen Dactulus und Dattulus können nicht immer eindeutig S Dactilus Ma3 W Dactilus SI K Datulus P + uel pes versificatorum Wo4 P-E Datulus E2 dt. Int. fehlt E2 Kh2 Dactilus

D i9.I

Dactulum est eius fructus (nach 19) n t

Datile est omne illud, quod potest dare

D 19.3

gre

D a c t i l o n est digitus

Kh2

vgl. 3.3

D 19.4

heb

Datan donum eorum uel donum sufficiens

D 20

ms

Daxus est animal quondam, eyn daxe — eyn dachs I — est animal quoddam Kh2

S W / P P-E

Wa. fehlt Ma3 eps ep s dassel Bri m s Daxis (auch

D 20.2

werden

Sb3 Kh2 Bri

D 19.2

D 20.1

unterschieden

P-E

Kh2

Kh2

quoddam B9\ quedam X

Rl)

Daxo, -as, -are schaczen

Sb3

Sb3

vgl. T 70

ppo

De primo significai locum cum recessu; exemplum: Iste exiuit de hac domo. 2° significai locum cum origine; exemplum: Iste est natus de illa ciuitate. 3° significai locum cum permanencia; vnde: Vigiles respiciunt de turribus, .i. cum permanencia ipsorum. 4 t0 significai statum, et hoc dupliciter: Primo significai statum transitum cum mutacione status; exemplum: De z'dyota est factus sapiens; 2° significai transitum de statu in statum sine mutacione status, ut dicendo: De deo factus est homo. 5'° significai causam; exemplum: De re qua venisti, .i. que est causa, quod venisti. Eciam significai finem; exemplum: A te de mensura terre quero, .i. in hunc finem, vtrum sit rotunda an non. Eciam significai particionem, et hoc dupliciter: Primo particionem integralitatis; exemplum: Da mihi frustrum de pane; 2° significai particionem multitudinis; exemplum (Mt 11,2)\ Misit deus duos de discipulis, .i. de multitudine. Eciam significat tempus; exemplum (Ps 95,2): Anuncciate de die in diem salutare eius. Eciam De aliquando valet tantum sicut »secundum«, illa preposicio; exemplum: Ille facit de moribus suis, .i. secundum mores suos. Eciam significat auctoritatem; exemplum: Iste facit de duce. Eciam significat memoriam; exemplum: Ego loquor de principe, .i. memoriam habeo. Eciam significat humanitatem; exemplum: Cristus descendit de celis. Eciam significat materiam, et hoc dupliciter: Primo materiam transeuntem; exemplum: De farina fit panis: 2° significat materiam permanentem; exemplum: De ferro fit cultrum. Et hoc omne est de apposicione. Item nota, quod De- in composicione primo significat priuacionem, ut patet in ista diccione

709

D 20.2

De Demens, quod dicitur a »de«, quod est sine, et »mens, mentis«, quasi sine mente; vnde Antegamoratus (Antigamaratus 47): Hoc demens, larga; tunc pelles frigora larga. 2° significat deturpacionem, ut in hac diccione Deformis, quia deturpatur in forma. 3° significat infimacionem, .i. degradacionem ; exemplum: Dux verni debellari barbaros, .i. infimare. 4° significat augmentacionem ; exemplum: Deprecor, .i. valde precor. Aliquando dicitur quasi non precor; exemplum: Sepe precor mortem, mortem quoque deprecor idem Sb3

D 20.3

D 21

D 2i.i

D 22

Sb3

de VI] ex cum VI] fehlt De idyota emend. ] de dyota 5 t 0 emend. ] 3° exemplum bis particionem VI ] fehlt quero emend. ] quere VI hunc finem] hunc finem terre VI composicione VI ] comparacione quod dicitur VI ] dicitur a »de« VI ] ab a Hoc emend. ] Vt quasi non] non quasi non mortem (I) emend. ] morte

f t

Depes ein speis, et caret singulari numero

Sb3

vgl. 12

ap

Dealbare wissen — wisß machen

S M P

wis machen Ks2 NI wyß machen Ksl Dl wit maken BIO

ns

Deambulatrum est locus, ubi inter columpnas deambulatur

S Kh2

inter] intus B9 ambulatur

ap

Deaurare rvergulden / ubergulden S-X K

vgl. A 890.1 S vergulden zit. nach M Ubergulden Ksl I Sigle fehlt P Wa. fehlt Wol

D 22.1

D 23

D 24

Sb3

W-X P-E R1

P B9

ambulantur B9

Ma3

DP

DebacAari ,i. letificare Wa. fehlt Kh2

P

Wa. fehlt

ns

Debere rScholen uel schuldich syn / schuldig sin S-X Sb3 K P-E Kh2 — schulden oder schuldig sine /

S M P

Int. zit. nach Ma3 Scholen uel fehlt Scholen uel fehlt Dl Scholen uel} fehlt Wol, Sölden Bri

mt

Debitor ein Schuldiger / schuldiner Ma3 B9 P Wa. fehlt W YK

S M P-E

Wa. ] m t Debetur schuldig S4 Wa. fehlt Dl ain schülder M25

Wo4

P

Debachari Wol ] Debagari Ma4

710

B9

Debitum

D 25

D 26

D 27

D 28

D 28.1

D 25

n s

Debitum schult Wa. fehlt W-Y

I K

Sigle fehlt Int. fehlt (Zeilensprung, vgl. 26) K4

MS

Debitus rechtfertig — schuldig K Wa. fehlt W-Y

S K P-E

rechtfertig .SW] rechtferchtig Mal Stichwort fehlt (Zeilensprung, vgl. 25) K4 recht sentig M25

co t

Debilis kräng oder swach — krancher oder siecher Sb3 — krank WI P-E Wa. fehlt K

M I

oder swach fehlt M19 Drl Sigle fehlt

a p

Debilitare swechen oder r krencken / krancken Ma3 B9 P M — °swechen °uel °(Y) krancken — kranch sein Sb3 W — r krank machen X / kränken Y — .i. infirmare / — kranchk machen K — krenken Kh2

M Sb3 W / K P P-E

Wa. fehlt Dl krencken Ksl M19 Debitare n p n p — chrenckchen K9 swechen oder] fehlt Wol, swelken Brl swechen oder fehlt E2 M25

a p

Deblatrare .i. infamare, °berochtighen °(Kh2)

schuldiger HU

+ machen Dl

cracken Rl, krenken Brl

P

P

lat. Int. fehlt Wo4 BIO

P-E

dt. Int. ] fehlt

Kh2

Deblarrare

D 28.2

gre

Debleta .i. obprobrium et interpretatur ciuitas Iouis

D 29

nS

Decacordum ein spil mit zehen seyten

E2, R i f f e n So],

berüffen

M25

Kh2

— est psalterium, scilicet instrumentum musicum cum decern cordis. Corda sait W vgl. C 1031 S Decacurtum S4, Decacordium Ma3 B9 — von czechen sayten NI zehen] fehlt Ma3, czweyn S4 M Decacurdum Ma6 fV Decacordonium SI psalterium, scilicet fehlt Sgl cum decern Sgl ] vndecem SI Corda sait Sgl] fehlt S1 + wlgariter ein spil mit zehen seilen Mei K Decacordium spil] saitten spil HU K9 seyten] satten HU P Decacordium P-E Decacordium Kh2 Decorcordium

711

Decalogus

D 30 D 30

m

s

Decalogus est liber Moysi de decern preceptis °domini °(Sb3 K)

vgl. L 386 S Decalobus S4 M Decalagus Ma6 W de fehlt Si P Decalosus Ma4 Kh2 Decaligus

D 3i

ot

Decas, -adis ./. decern

S

Int. N1 ] dicitur a »dis«, quod est decern X, -adis, est idem quod decimum Ma3 -idis B9 + zechen SI Sigle fehlt Int. ] dicitur a »dis«, quod est decern X — dicitur a »dis« et »decem« Wo4 Wa. ] o t Deca, -adis E2

W I K P P-E

D 3I.I

de] cum B9

FP

-adis]

Deca eyn degen; Trusile, Tribulum idem sunt B9 Ma3 P Wa. fehlt Kh2

vgl. 82.2, T 534, T 627 S Trusile, Tribulum] Trvsibulum Ma3 P — eyn decken Wo4 degen] + uel en stoter Ma4

D 32

D 33

D 34

D 35

a p

Decaluare °doden °uel °proprie °(S-X K) kal machen — kalt machen Sb3

S M W K P P-E

doden uel proprie zit. nach Ma3 doden uel fehlt Ksl kalk machen Sgl Wa. fehlt Hll Wa. fehlt Brl cral (?) machen E2

ap

Decantare besingen

W P

singen Sgl singen BIO

MS

Decanus dechan + Item Decanus est, qui decem militibus preest. Decanus .i. ante tempus canescens W + uel quasi supra decem positus Kh2 Wa. fehlt K

W I Kh2

Item Sgl] fehlt SI Sigle fehlt supra Liil ] sub

fp m q

Decania, Decanatus dechenye Decanatus .i. decania, ain dechnij Wa. fehlt K

S M W P P-E

Decanatus] Deconatus Ma3 dechery Ksl, techintye D1 + dignitas Sgl dekenynge Brl ain dechnig Sol

kalt machen Ks2, konk (?) maken B9

P-E

decentie S4, techeneryge Ks2, dechantey N1

712

Decapolis

D 36

D 37

D 38

D 39

D 39.1

ft

Decapolis est regio decem ciuitatum + Item est regio quedam iuxta lacum Thiberiadis comprehendens in se decem ciuitates W — est ciuitas super decem ciuitates K

S W P Kh2

n t Decopolis Ma3, Decapulis B9 quedam Sgl ] que S1 Decapilis Wo4 Decapilis

ap

Decapitare entheubten °uel °sterben °(S- Y P K) — köpfen Sb3 — .i. decollare. entheupten I — enthoueden uel coppen Kh2

S M W P

enthoyten B5 uel sterben fehlt Ks2 BS einthauten DI uel sterben fehlt Ksl uel sterben fehlt Sgl + uel vntkoppen Ma4

nt

Decedere verscheiden °uel °sterben °(Sb3) Wa. fehlt I

S M W K P P-E

uel sterben fehlt Ks2 Wa. fehlt M19 Wa. fehlt Sl — abschneiden oder verschneiden oder sterben H/1 sterben] vorsteruen Wo4, wech wiken Brl Wa. fehlt E2

as

Decere beqweme sin uel zemen — zemden uel beqwemen M P-X — zymen Sb3 W K P-E Wa. fehlt Kh2

S M W K P

beqweme sin] bequeme Ma3 B9, bek6men Nl Wa. fehlt Dl bequeme sin Ksl + bequemen Mel ns Wa. fehlt BIO Decedere Wo4

v ip

Decet idem (nach 39)

D 39.2 D 39.3

Deceptacio vechtinghe ap

Decerare schone maken

vgl. 64, 65 P Decesare Wo4 P-E a t Decorare

D 40

D 36

adv S Sb3 K P P-E

decem ciuitatum] ciuitatis Ma3

uel sterben fehlt

K9

zemen] euenen Ma3, bezymen Nl

Ma3 (S) Ma3 (S) P

Int. fehlt (Zeilensprung,

Decetero furbaz — ffirbaz mer

+ kSppfen Nl

vgl. 41) E2

K

Decetrum B9 Decetor mer fehlt K4 Decetere vorghangich Wo4, vorbad BIO Decetere

713

+ oder zierrn Sol

D 41 D 41

D 41.1

D 42

Decerpere

Decerpere abeplucken + uel abbrechen W — abprechen oder abreissn — abrupfen P-E

a t

5 M W / K P P-E

+ ader awereissnn B5 + abbrechen N1 + uel abprechen M19 — abflSssen uel abtrSchen S1 Zusatz zit. nach Sgl Sigle fehlt abprechen oder fehlt K9 blukken Bri Stichwort fehlt (Zeilensprung, vgl. 39.3) E2

f p

Decempeda est partica decem pedum

P-E

Decompeda E2 (auch Rl)

m q

s

P-E

D 44

m

t

podum E2

Decimatus r zehende / thegedye S-YP — geczehent K — zenhendung P-E Wa. fehlt Kh2

December wintermant — bintteren Sb3 — quidam mensis / Wa. fehlt K

S I P P-E

Sigle S4] m s Mal Sigle fehlt + uel harde man Wo4 — est quidam mensis Sol

n S

Decennium zehen jar Wa. fehlt I

S W

Wa. fehlt B5 n s Decemmer S4 Decennum S1 Int. ] fehlt (Zeilensprung?, vgl. 45) Y, zehen ierig Mei, aut decimus annus M12 zehent K4 — theghede iar uel teynde iar Wo4 Decenum E2

K P P-E D 45

partica für pertica

P

Wa. ] m s Decibatus decinatus S4 zeheney NI zenhende Ma6 czendige Rl, theghedich fVo4, getegedet BIO zehent Sol

M p

D 43

K

CO t

5 M W K P P-E

Decennalis zehen jerig + uel DeCe/mis idem W — teyniarlik P — r x jarig M25 / .i. x annorum E2 Wa. fehlt I

P-E

— teyiarich Ma3 jerig S4\ jerlich Mal Ks2 N1 — x iare alt Ma6 — czeen gerlich Ksl ierlich DI vgl. 44, 45.1, 60.1 Wa.] Decennis idem (nach 44) Y Decennis S g / ] Decimis 57 Decimalis K4 — zehen iar iarigk K9 Decimalis Ma4 teyniarlik Wo4] teyn iarich Ma4 Wol — idem (nach 44) Sol

714

Decennis

D 45.1

co t

Decennis idem (nach 45)

Kh2

vgl. 45, 60.1

D 45.2 D 46

o in S M I

D 47

Kh2

Decionalis zenmergk

/

Decem zehen Wa. fehlt W-Y K-YP-E

Kh2

Wa. fehlt Wa. fehlt

ot

D 45.1

Ma3 Dl

a t

Decernere besehen — beschauen Sb3

S M W 1 P-E

besehen S4 \ beschauwen Mal Wa. fehlt Dl beschawen M19 Wa. fehlt S1 Sigle fehlt beschSwen E2 Sol

D 47.1

ns

Decernaculum harschnür

D 47.2

m t

Deceptor eyn bedregher

S

Sigle emend. ] m s

a p

Decibare est cibum auferre, r entspisen / auffspeisen Sb3 / — .i. cibum auferre — .i. deportare cibum P-E R1

S K P

Dicabare Ma3 afferre Mai entspisen] fehlt NI, spisen B9 afferre K4 entspisen ] fehlt K4, enpeisen K9 cibis afferre Wo4

adv

Decies r zehen mal / teyn werue Ma3 B9 P (außer P-E) — zehen stund Sb3 K

S M W K P

Wa. ] adv Decicies czehen ferte S4 — czeen verte mal B5 Wa. fehlt Dl — czechen malen S1 — zehen zal mol Mei Wa. fehlt K4 czenmol Bri

fp

Decima zende — der zehend Wa. fehlt K

D 48

D 49

D so

D si

W Ma3 (S)

— zehenstund N1

M-Y W/ P-E R1

M I P

Wa. fehlt Dl Sigle fehlt + Census idem Ma4 R1

m t m t

Decimo, -onis est ille, qui r super decem / supra decimam Sb3 dominai ur Decurio qui regnat super decem. (neuer Wa.:) m t Decimo idem K

S K

Wa. fehlt B9 Decimo S4] Decurio Mal Decurio] Decinor K4

715

D 52

D 52

D 52.1 D 53

D 53.1

D 54

Decimator

Mt

Decimator ein zender Wa. fehlt Sb3 K Kh2

S P-E

Wa. fehlt Wa. fehlt

n p

Decimare est decimam dare, verzechenden

W

R

ms

Decimus d y teynde / czehende S-X — zehender / Wa. fehlt Sb3 WYK P-E

S M W P

Wa. S4] fehlt Mal Ma3 — czende Ksl — der der zehend Mei — teynde Ma4 R1 BIO

ms

Decius laster, .i. crimen B9 P Wa. fehlt (enthalten in 54) Kh2

P

Wa. ] fehlt (enthalten

ms

Decius est talus, tasser uel taxillus, °eyn °wurffel °(P-E) Sb3 — est proprium nomen aut taxillus, talus, tasser — würffei K — .i. taccillus, eyn worpel, uel crimen, laster Kh2

S M W I P

Decimus Ma3 talis Ma3 tesser Ma6 — est talius, tesser idem Sgl tasserus S1 taxilla — laster, .i. crimen, uel taxillus, eyn wurfel R1 — .i. crimen uel ein worpel BIO — eyn worpel ader gyseken Bri tasser uel taxillus fehlt Wo4 tesser E2

P-E

D 55

Ma3 Sol

dy teynde zit. nach B9

— dy czene uel tegede Bri

in 54) R1 BIO, fehlt

Bri

fp

Decipula est instrumentum uel laqueus decipiendi uel capiendi animalia, eyn falle + en bedrechnisse P (außer P-E Rl) — ein mauß fai Sb3 — est instrumentum uel laqueus, cum quo capiuntur lupi uel eciam mures, et sic quodlibet instrumentum, quo animai insidiosa arte violenter capitur / + wlgariter ain vali uel ain schlagkefi uel slagk X W — est instrumentum, quod ad aliquid deeipiendum efficitur, sicut muscipula, ein falle / — est laqueus decipiendi r uel instrumentum capiendi animalia X / lupos uel alia animalia Y, mawsuall K — est laqueus decipiendi animalia, eyn valle Kh2

S M W

uel (2)] ut S4 + oder ein strick M19 instrumentum uel fehlt Sgl violenter capitur] capiuntur Sgl schlagkefi] schlackkefec oder meissnkorpp Mei uel slagk Mei] fehlt S1 lat. Int. fehlt K9 mawsuall fehlt K4 lat. Int. fehlt Wo4 BIO en bedrechnisse fehlt Wol + ader wulfes kule Bri decipiendi uel capiendi verderbt E2 falle] saill M25

K P P-E

716

Declinare

D 56

D 56.1 D 57

D 58

ap

D 56

Declinare abekern uel neigen — .i. de vno loco ad alium clinare uel variare — naygen K — abkern vel biegen P-E R1 Kh2 Brl

S P P-E

Wa. fehlt B9 — afbegen BIO abekern] afvoghen Wol biegen] begeren Sol, lügen M25

ap

Declinare decliniren

/

af nighen Wo4

M25 (P-E)

r

ap

Declarare erclaren / declarern S-X P-E + oder klar machen W — lautter machen Sb3 I — offenbern, claren uel lutern — auslegen K — declariern P-E — vorclaren Kh2

S M W K P P-E

Wa. fehlt Ks2 erclaren B9) verclaren Ma3, + erleuchten N1 clar machen M19, declariren Dl + oder clar machen DrI erclaren oder fehlt Mel oder klar machen fehlt Sgl n p + uel declaranda K4 Int.] vorclaren Wol, beduden BIO, vtwysen apenbaren Wo4 Wa. fehlt M25

co t

Decliuis r neder heldich / nyder heldikeit S-X — idem (nach 59) Sb3 I — nyder K Wa. fehlt Kh2

Die Formen Decliuis und Declinis können nicht immer eindeutig unterschieden werden, vgl. C 559 S Int. zit. nach Ma3 + uel nederich Mai + uel tal ab N1 M — nederheldekeit Ma6 Dl W Wa. fehlt Mel I Sigle fehlt P — idem (nach 56) R1

D 59

ms

Decliuus nyder heldig — hinderheldig I Wa. fehlt K Kh2

vgl. C 559 S — idem (nach 58) Ma3 M — nider hälden DI P Wa. fehlt R1

D 60

ft

+ uel tal ab N1

Decliuitas nidder heldekeit Sb3 — nider haldung mit der stim — .i. deorsum inclinatus, hinderheldikeit K — n/der/iayt Wa. fehlt W-Y Kh2

/

Die Formen Decliuitas und Declinitas können nicht immer eindeutig unterschieden werden. S Int. S4] nyderkeit uel heldekeit Mal K — niderhayt K4] nyderkait W13 HU P — nederveltich R1 — steylheyt BIO P-E — nider hebdikait M25

717

D 60.1 D 60.1

Decennis cot

Decennis teyniarich Wa. fehlt (vgl. 45.1)

P Kh2

vgl. 45, 45.1 P teyniarlik BIO Brl P-E — .i. x annorum E2 D 6i

n t

vgl. C S W K P P-E D 62

D 63

D 64

a p

Decoquere volkomlich kochen / + P-E) + Coquere i d e m M (außer Sb3) K Kh2 — cochen

W

Decollare den hals a b e h a u w e n Sb3 — den hals abschlahen — .i. c o l l u m a m p u t a r e , h a l s a b h a u e n K P-E R1 — enthawppten — vnthalsen P

S M W P P-E

abehauwen] absmitzen N1 Wa. fehlt Dl — enthopten S1 — den hals afhowen Wol Wa. fehlt E2

ms

D e c o r u s r g e c z i r e t / g e s y r h e i t B9 P (außer — syrlik uel schone Kh2

S P P-E

Wa. fehlt Ks2 ghesiret Wol Brl, tzyrheyt Wo4, schone BIO ziert Sol

a p

D e c o r a r e , m e d i a b r e u i s , est h o n o r a r e + et d i c i t u r a » d e c u s « P-E — m e d i a breuis, eren K Kh2

a p

(außer

1023, P 364 Sigle Ma3)al X Zusatz fehlt Sgl at — vullenkomlik maken B10 — kochen M25

vgl. 39.3 S + ern N1 W breui Sgl I Sigle fehlt K media breuis fehlt Y P est honorare] eren Wo4 P-E honorare verderbt E2 D 65

P e r c o q u e r e i d e m Ma3 P-X

/

+ enthalsen B9

P-E)

honerare R1

D e c o r a r e , m e d i a l o n g a , est o r n a r e + et d i c i t u r a » d e c o r , - o r i s « P-E Wa. fehlt K

vgl. 39.3 S Wa. fehlt Ma3 + zyren N1 M a p Decorare] sed (nach 64) Ma6 + Versus (Cath. »Decor«): Et hunc homines decorant, quem vestimenta decorant (vgl. 68) Ma6 Sb3 a p Decorare] sed (Wa. nach 64) 718

Decorare

D 66

D 67

D 68

W P

a p Decorare] sed (Wa. nach 64) Y Wa. fehlt Wo4 BIO est ornare fehlt (Zeilensprung,

ap

Decoriare schinden / + uel villen S-Y P (außer P-E RI) — uel Decort/care schinden uel abschellen W- Y — villen Kh2

S M W P P-E

Wa. S4] fehlt Mal B9 + ader fillen S4 abeschinden Ksl + Excoriare idem Ma6 Decorticare Bs9] Decortare Sgl Stichwort fehlt (Zeilensprung, vgl. 65) Ma4 abschinden Sol

ap

Decorticare abeschelen — r scheln W13 / abschelen K4 Wa. fehlt (enthalten in 66) W-Y

D 70

vgl. 66) Ma4

+ ader wellnn B5

K

W I K

Decordicare S1 Sigle fehlt beschelen HU W9, schein K9 M37 Abi

m t

Decor zirunge — zier Sb3 K — .i. venustas °uel ° h o n o r °(X), zierung. Vnde Grecista (Grec. Vet. xii 183f.)\ Dicitur esse decus veneracio, sed decor oris. Illius decoris, huius die esse decoris. / + Vnde ita intelligitur, quo ad secundum decor, .i. venustas uel pulchritudo, semper est o r i j , .i. faciei X W — .i. honor vel zerung / — .i. ornatus. Wersus (Cath. »Decor«): H u n c homines decorant, quem etc. Kh2

M W

Wa. fehlt Dl Vnde bis esse decoris bei 69 Y Grecista Sgl ] Nouus Grecista X decor Mel ] dedecor SI oris Mel ] ori SI Wa. fehlt K4 — ain zier M2S vgl. 65 (M)

K P-E Kh2

D 69

D 65

decus Sgl ] vetus S1

n t

Decus r idem (nach 68) / .i. veneracio P-E, et habet longam »-oris« in genitiuo W — .i. veneracio uel honor, et habet »-oris« curtam in genitiuo — -oris idem (nach 68) I

S M l K P

longam Ks2] longum Mal, fehlt S4 Wa. fehlt Dl longum Ma6 Sigle fehlt et bis genitiuo fehlt Y longum WI3 — czyrunghe, degelicheit ader temelicheit (nach 30) Bri longum Ma4 + uel est idem quod honor uel reuerencia, et tunc habet »-oris« correptam in genitiuo Wo4

n s

Decorniculum ein harsnür — hàrein snur K Wa. fehlt I

S M W

Decornicilum Ma3 harnsnur Drl Decormiculum SI

719

D 71

D 71

D 71.1 D 72

Decrepitus

ms

D 74

— eyn gar alt man BS — ain recht alt man S1

K

annos K4 ]fehli

NS fp

Decrepitum olt Kh2 Decrepita ein über alt wip, que est ultra 70ta annos. Inde Decrepitudo + in dem elter Sb3 + talis etas W-X — est mulier ultra lxx annos. Inde Decrepitudo / — [...] ultra septuagesimum annum. °Inde °Decrepitudo °(P-E) P Wa. fehlt K Kh2

S

— eyn olt ouer wif, que est vltra sexagesimum annum. Inde Crepitudo A f a i Mal lai. Int. fehlt B9 dt. Int. ] eyn aide frauwe, est mulier Ma6 dt. Int. i ain alt wib SI wip] frauwe RI Inde Decrepidus Wo 4 wipj fraw M25

W13

— über alt werden. Inde Decrepitudo N1

lai. Int. ] bei sibentzigisten jaren Hll

que S4\ qui

ns

Decretum ein gesecze uel r decret bock / decreten buch S-X Sb3 — ein geseczt oder ein decretal puech — ain gesetzt uel ain decret büch. Item Decreta dicuntur statuta principum magnorum, ut pape W — ein gesetz, ein decretale I — decret puch, continens ius canonicum K — ayn gesecz, .i. prouisum vel iudicatum vel liber quidam, et est idem quod bonum vel consilium P-E

S M W K P

decret bock zit. nach Ma3\ liber decretalium N1 decretari buchen S4 decreten Ma6, deketen Dl, decretal Drl gesecz Mei Bs9 decret Sgl] getret SI, decreten Mei ut Sgl ] uel SI decret puch] est liber Hll, decret, liber K9 decret bock] decretal Wol

m t

Decretales ein r decretal bock, et continet jus canonicum / decretal buk B9P — eyn cretal buch et [. . .] M — ein decretal, quod continet in se ius canonicum Sb3 — idem (nach 73), statutum patrum, definitum, indictum I — sunt libri iuris Kh2 Wa. fehlt (vgl. 73) K

S

Wa. fehlt Ks2 Sigle B5\co t Mal Decretales S4\ Decretalis Mal — est liber, qui continet ius canonicum Ni decretal bock MaS] decretal Mal, cretarl buch S4, creten wüch B5 continet jus verderbt Ma3 jus canonicum] canonici S4 m t Decretales ] Decretale M19 cretal Ksl ] decreten Ma6, decretal Ml9 m t Decretalis m s Decretalis Sgl m t Decretalis m t Decretalis — liber extractus a decreto BIO — eyn decretayl Bri m t Decretalis

M Sb3 W I P P-E

D 75

K

S W

M W P P-E

D 73

Decrepitus ein über alt man — ein vber alder man, per 70 annos

np

Decrustare de rynden van dem brode snyden + uel afrinden P-X — dy rinten von dem prot nemmen Sb3

720

Decrustare

D 75

— die rinden absneiden K — van dem brode snyden Kh2 Wa. fehlt Wl S M P P-E

D 76

D 77

D 78

D 79

nt

Decidere abesnyden uel abefallen + .i. deorsum cadere / — absneiden K

S Sb3 K Kh2

Descindere Ma3 abesnyden] afstigen B9 Ks2 Descindere vgl. 82.3 n t Desindere uel Decidere

a t

Decipere betrigen

S Sb3

Sigle S4]n t Mal a t Decipere] Decipe

n t

Decrescere abewachsen

S Sb3 W I P-E

n t Decrescere S4\ n p Decrescare Mal ab baschen abwaschen Mel Sigle fehlt abwaschen abrachen Sol

MS

Decuparius czenerley — zehent lay Sb3 — uel Decuuarius czehenderlay W — eyn zauberer / — r zehenlai W13 K9 / zehendlay K4 Wa. fehlt Kh2

S M Sb3 W K P P-E

D 80

Wa. Ma3\ fehlt Mal Decrostare S4 Ks2 B5, Declusare B9 rynden] affrinden B9 Wa. fehlt M19 Drl Wa. fehlt BIO rynden) korsten Wol Zusatz fehlt Wo 1 — abrinden uel rinden von dem brot Sol

snyden fehlt S4

uel abefallen S4\fehlt

de

Mal, ader vallen

K

Wa. fehlt N1 Decurparius S4, Decopharius B9 czenerley .SV] zehinley Mal Ks2 Decuperarius X zeherlay M19 Drl, czenley Dl Decurparius Decuparius uel fehlt Sgl Decuuarius Bs9] Decuarius .57, Decimarius Sgl zechernlay Sgl, zeherlay Bs9 Decupelarius zeanderlay Hll, zehennerlay W9 M37, zeherlay Abi Decufarius teynley Wo4 Decufarius zeherlay Sol, x lay M25

n t

Decurrere verlauffen oder über rucke gliden — verlauffen Sb3 — verlouffen uel vber ruggen vallen W — verlauffen uel zu rüg lauffen I — ablauffen K — vor lopen, ouer rucken uel gliden P — verloffen vel ruken P-E — vorlopen uel aflopen Kh2

S

— fürlauffen, über rück bügen N1 verrocken gliten S4

721

ouerlopen Ma3

über rucke gliden] fehlt

B9,

D 80

Decurrere M W P P-E

gliden] fallen M19 Drl vber ruggen vallen] überruken Sgl — vorlopen Brl ouerlopen BIO — en weg l8ffen Sol

ot

Decuplex zehinfeldig — zehent feltig Sb3

S W

cznefeldig (?) B5, eyvoldich Ma3 Decuples Y

ns

Decuplum czeenfalt K — zehenstund Wa. fehlt W-Y

S Sb3 I K P

Wa. S4] fehlt Mai czeenfalt verderbt Sigle fehlt zehenfalt Hll teynvoldich BIO

D 82.1

m t

Decurio est quilibet miles de curia alicuius principis. Item est miles, qui superest decern militibus W-X

D 82.2

nt fp

Decatrusile degen K-X Deca uel Trusile degen K-Y

K

vgl. 31.1, T 627

K

vgl. 76

D 81

D 82

D 82.3

Decidere abvallen

D 82.4

Wa. fehlt

uel Trusile K9] fehlt

K4

K-X

Hll

Decolorare entuerben K

D 82.5

Wa. fehlt Hll

ruggen] den ruggen SI uel gliden fehlt Wol

K

Wa. fehlt Hll K4

Decolorare K9] Decolerare W13

K-Y

ms

Decorus czirig

K

geczirt K9

D 82.6

a p

Decuso .i. orno

D 83

n t

Dedere, -didi, -turn est se reddere victum uel hostibus vincendum. Inde Deditus et Dedicio — est se reddere fictum hostibus vincendum Sb3 — dedidi in preterito et -itum in supino; et est se reddere victum uel hostibus viwcendum. Item Dedificius r ergebner X / aigen bur Y, qui se dat sponte in seruicium W — est se reddere victum uel hospitibus vincendum I — gevangen geben K — -di, -tum .i. dare uel se reddere victum uel vincendum Kh2

S

Sigle S4] n s Mai Deditus] verderbt S4, Decitiuus B9 Dedicio] Dedicacio Ma3, Didicio B9, + ein gebung N1 Wa. fehlt Dl Inde bis Dedicio fehlt Y Deditus] Deditiuus Ma6 fictum für victum Dedere, dedidi Bs9] Decedere, -cidi SI, Dedere, -dedi Sgl in preterito bis et est] deditum; est verbum antiquum et significat Sgl vincendum Sgl] vicendum SI Dediticius Sgl ] Dedichicius SI + Inde eciam Deditus, vt in Kathone (i 2,1)'. Plus vigila semper, ne sompno deditus esto Sgl

M Sb3 W

P-E

722

Dedere

D 84

D 85

D 86

K P P-E

— sich gefangen geben K4 vicendum Ma4 R1 D e d i t u s ] fehlt Deditus] D e c u r u s E2

n t

Decumbere uel Decubare idem, °krang °sin — kranchk sein K Wa. fehlt I

S P P-E

Wa. fehlt S4 D e c u b a r e ] D e c u m b a r e Ma3 Wa. fehlt Brl D e c u b a r e ] D e c u m b a r e R1 Wo4 Decubare] Decumbare

a t

Deducere — .i. coniungere, r verleyden uel verfurn X / leyden uel afvoren Y S — significai coniungere, r geleiden Ma6 / belaiten M19 Drl uel abeforen M — significai coniungere, laytten vel abfuren Sb3 — blaiten, .i. coniungere oder abffiren W / — verleyden uel abforen — verlaiten K — ° i . °coniungere °(Y), leyden, afvoren P — .i. coniungere P-E

S M W K P-E

.i. c o n i u n g e r e S4\fehlt Mal leydigen N1 — vorleyden uel vorforen, hervoren Ks! .i. c o n i u n g e r e fehlt Sgl v e r f u r e n K9 Decucere E2

n t

Dedecus .i. vicium, quasi deorsum a decore — laster, quasi deorsum a decore K

S

Wa. S4] fehlt Mal vicium] + ein laster N1 n t Dedicus n t Dedicus X m t a fehlt tat. Int. fehlt Y

M W I K

D 87

D 88

D 83

Wo4, Deditiuus Ma4

°(Sb3)

vorvaren BS leyden Ma2 Dl

a f v o r e n B9\ voren

Ma3

n t Dedecus B9] m s Dedicus S4 BS, n t Dedicus Ks2 decore] decione Ma3

Ma3

f t

Dedicacio kirchwihunge — kirichbey Sb3 W-YK — ain kirwichin E2 P-E

S M W K P P-E

Wa. fehlt Ma3 kirwyunge S4, kirchwey N1 Wa. fehlt Dl kirchen weychung M19 — kirchwihi uel kirwi S1 Wa. fehlt K4 kermesse Brl k i l c h w i h u n g Sol, kirchtag M25

a p

Dedicare wihen + .i. »deo dicare«, .i. copulare uel appropriare Wa. fehlt P-E R1

W I P

.i. copulare uel appropriare fehlt Sigle fehlt Wa. fehlt BIO

Sgl

723

W

D 89

D 89

Dedicere

at

Dedicere — r.i. obliuiscere, vorgessenn ader widerlerenn X / äff seghen Y — significat obliuisci, °weder °leren °(Y) M — .i. obliuiscere, Verliesen oder vergessen Sb3 — .i. obliuisci uel versagen W — est obliuisci uel perdere, quod didicerat / — .i. obliuisci K — r vnt seygen / widersagen P-E P

S

vgl. 90 S — vt segghen B9 dt. Int. B5] vorgescheen Mal, vergeßen uel widderlien S4, weder lornen Ks2 M obliuiscere Y W uel Sgl ] Item Dedicere S1 I Didicere P Wa. fehlt,Bri vnt seygen korr. aus vntwygen Ma4 — .i. obliuiscere BIO ut segghen Wol P-E + oder versagen M25

D 89.1

D 90

dp

Dedignari vnwerdigen

S-YP

S P P-E

Wa. B9] d p Dedignare wlberdighen Mai Wa. fehlt BIO vnwerden Rl, entwerdighen Wo4 d p Dedignare E2 — windigen Sol

nt

Dediscere .i. obliuiscere, °vorlern °(P-E) W — obliuisci — entlernen K — .i. obliuisci, vorleren Kh2 Bri Wa. fehlt S-X M /

vgl. 89 S Wa. zit. nach Ma3 K Wa. fehlt K4 at P vorlern fehlt Wo4 BIO

D 9I

np

Defalcare abeslan uel r rekenen / abehauwen S-X — abeslaen uel r aberechen / abprechen Sb3 M-X — abhawen K — ab schlachen Sol P-E

S

rekenen zit. nach Mai abehauwen] hawen Ks2, abehaknn mit der sensen B5, + mit sorgen S4 aberechen ] rechene Ksl rekenen ] abesnyden ader abemeden Dl abeslan] abschniden Sgl rechten S1 ap afrekenen Wo4 — ab megen E2 — abschlachen oder ab nemen M25

M W K P P-E

D 92

at

Defendere wern uel beschirmen — beschirmen oder schaiden Sb3 — .i. protegere, beschirmen / — beschirmen K P-E Rl

S M W K P Kh2

Defendere] + Defensare (vgl. 93) Mal wern uel fehlt Dl wern uel fehlt Sgl abschirmen Hll wern uel fehlt BIO Dependere

724

Defensare

D 93

D 93

ap

Defensare idem (nach 92)

S W I

Wa. S4 ] fehlt (enthalten in 92) Mal Wa. fehlt Sgl Sigle fehlt

D 93.1

at

Defensere idem (nach 93)

D 94

a ic

Deferre est honorem exhibere uel accusare. Inde Delator + .i. accusator. Deferre eciam idem est quod deportare, et sic Delator .i. deportator. Inde eciam Delatus, .i. accusatus uel deportata W-X — primo extra litteram est idem quod suum simplex, scilicet »fero«; vnde in Sacris (Is 60,6) : Reges de Sabba veniunt, aurum et thus deferentes, .i. ferentes. Et est vna figura, que dicitur prothesis, et habet fieri, quando componitur littera uel silba in principio diccionis. 2° significai accusare; vnde Boecius De consolacione (i pr 49): Deferentibus quibus nos percussi sumus? Et habet delatum, -tu in supino. Inde deriuatur Delator, .i. accusator; vnde Boecius De disciplina (vgl. PL 64,1231b)\ Cum nequicia delatoris fuerit requisita. 3° significai honorare; exemplum: Decet vnum quemcumque discipulum suum deferre magistrum. 4° est deorsum proferre; vnde in prohemio Iohannis de Garlandria (Syn. J): Ad mare ne videar latices deferre, camino. Et dicitur a »de«, quod est deorsum, et »fero«. Et nota, quod »de« est preposicio inseparabilis, quia separata nil significai; quod separata componitur, significatum uerbi mutat: honorem exhibere Sb3 — .i. honorem impendere uel accusare vel de vno loco ad alium ferre, enweg dragen / — [...] accusare K Kh2 Bri — .i. honorare uel accusare uel wech dreghen

Sigle Ks2] a ic S4

K-X

vgl. 95, 128 S honorum S4 accusare] accusator Mai Delator] + .i. acusator S4 M Differre Ma6 honorem] + alicui Ma6 aucusare M19 Inde Delator fehlt M19 Dilator Ma6 accusare VI] aucusare accusator VI] aucusator camino emend.] communio Sb3 separata VI ] separate honorem emend. ] hominem W rehibere Sgl Inde Delator] (neuer Wa.:) m t Inde Delator verklagner Sgl K uel accusare fehlt K4 P excusare RI Inde Delator fehlt Wo4 B10

D 95

a ic

Deferre enweg tragen — abtragen Sb3 Wa. fehlt WKP-E Wa. fehlt (enthalten in 94) I Kh2 Brl

vgl. 94 S Wa. fehlt B9 — weg tragen S4 Ks2 BS M Wa. ] fehlt Dl, a ic Differe entzwen tragen Ma6 P Wa. fehlt Wo4 wechdragen BIO

D 96

ap

hin tragen M19

Defedare besuln °uel °vervnreyningen °(Ma3 B9 P) — vervnraynigen Sb3 725

D 96

Defedare —

vnraingen uel vnsübren



.i. m a c u l a r e , b e s o l e n u e l v n r e i n g e n



vervnrainen

— vnsübren S M

D 97

/

K

P-E

W K P P-E

— bestickelen B9 — vnraynigen ader wesaligen B5 — besudeln uel vnreinigen N1 Wa. ] a p Defadare besodeln uel vnreynen Ma6 besuln uel fehlt M19 vorvnreyn Dl, vnreinigen Drl Defadare S1 vn suber Bs9 verunraynigen Hll besudelen R1 besoten Wol + besotelen Wo4 vnsübren £¿>7] vnsuber machen E2

m q

Defectus

S M fV I P P-E D 98

W

MS

r

g e b r e c h e n / g e b r o c k e Ma3



geprechung



gebresten



brocsamicheit

B9

P

Sb3 W

P-E Kh2

Brl

Sigle NJ] m s Mal gebrechen S4] gebrechunge Mal Wa. fehlt Dl gebrest Drl gebrust Mel ms brocke Wo4 brest Sol Defectuosus

rgebrechhafftig



geprechlicher



gebrechlich



gebresthaft



brocaftich

/ g h e b r o c k a f t i c h Ma3

B9

P

Sb3 / K P-E Kh2

Brl

Wa. fehlt W-Y S M W I P P-E D 98. l D 99

brechenhaft Nl Wa. fehlt Dl geprechenleich M19, gebresthafftig Drl gebresthaftig S1 Sigle fehlt Wa. fehlt Wol brocheftich Wo4, brocsamich BIO bresthafftig Sol Defectuositas geprechlikait

n p

Defetare +

r

Sb3

lütteren / vervnreynigen

.i. p u r i f i c a r e u e l rem

S-X

a sordibus separare

W

Wa. fehlt K vgl. 96 S Sigle S4] a p Mal lütteren zit. nach Ma3 M Wa. ] fehlt M19, n t Deficere lutern uel vorvnreynigen (Zeilensprung, vorunreyngen Ksl Sb3 Wa. ] a p Defectare lautten W Zusatz fehlt Sgl rem Bs9) fehlt S1 P-E — luter machen E2 + oder sauber machen M25 D ioo

n t

D e f i c e r e vergan uel zu brechen —

geprechen aut vergen



.i. d e r e l i n q u e r e , d e s t i t u e r e u e l d e f e c t u m p a t i



geprechen

K



gebresten

P-E

Sb3

726

/

vgl. 100) Dl

Deficere — S M fV K P P-E

D 101

vergan] vor Ks2 zu brechen] enbrecken Ma3 fVa. fehlt (Zeilensprung, vgl. 99) Dl — vergern uel gebrechin Ma6 geprechen M19 — gebresten Sgl zerbrechen SI Wa. fehlt Htl enprechen K9 — enbreken Wo4 zu brechen] gebresten Rl, breken BIO + zebrechen Sol

zu brechen]

Deflorare r vneren / vervnreynigen S-X .i. stuprari, jungfrauweheit Verlernen / nemen — junckfrau ab nemmen jr er Sb3 W-X — vneren, .i. stuprari, junkfrSwlichhait benemen — .i. virginitatem priuari puellis. Stuperari idem I — vervnrainigen, ./'. stuprare, oder iunchkfrawen ir kc&schhait berauben K — stuprari, vneren Kh2

S

vneren B9\ en ern Ma3, vor vnreyn Ks2 stupitaris (?) S4, stupari Ma3 B9 j u n k f r a w k e i t machnn B5 j u n f r a u k e i t S4, juncwrowichet Mai — .i. stupari, juchfrawnleichait M19 vorvnreynigen Dl stuperari Ma6 iunfräulichkeit benemunge Ma6, j u n c k f r a w e n ir er benemen Dl — ainer jungfrowen den blfimen nemen Sgl j u n c k f r a w e n entern M12, ivnkfröschaft (?) benemen Me5 junckfrokeit Bs9 — chewschayt berawben oder vervnrainen K4 vervnrainigen fehlt K9 .i. stuprare HU ] fehlt IV 13 Y ke&schhait] er Hll, ke&sch K9 vneren .i. stuprari fehlt Wo4 BIO iuncvrowelicheyt Ma4, iuncfrauwelich Rl, juncvrowicheyt BIO Brl vneren] vneben M25 superari E2 Sol, stuperari M25 jungfrauweheit benemen fehlt M25 Sol juckfrSlichhait E2

W K P P-E

f t

S M

D 103

Kh2 Brl

np

M

D 102

vorgan, brocsamich syn

D 100

Defloracio r benemunge jungfrewelich ere / — junckfrau er Störung Sb3 — benemmung iunkfrSwlichait W-X — est talis actus, beraubung der ere (nach — junkchfrawleicher chewsch beraubung — ain verstSrung airn (!) junckfröw E2 Kh2 — vnerynghe

Sb3 W 1 K P

— vnkeusch leben N1 j u n f r a u w e n S4 — vnerung uel benemen j u n c k f r a w e n Dl stuperacio virginum Ma6 Störung VI] verderbt Wa.\ Inde Defloracio (nach 101) Sgl M12 fp Int. K9] talis actus illicitus (nach 101) K4 vntbloynge BIO

P-E

— a i n Störung d e r j u n c k f r a w n s c h a f t M25

nt

Defluere enweg flißen — hinweg flißen W-X K — ab fließen I — wech vleten Kh2 Brl

S M W K

Deflorere Ma3 Int. ] entphlißen S4 Ks2, verderbt B5 — entfliessen M19 — vn weg flissen DI Int. Mel ] von weg fliessen SI — hinfliessen HU — hinbefliessen K4

727

entblominge B9 Ma3 P

101) K-Y P-E

I

eyn bloginghe Ma3 benemunge] beraubunge Ma6

benemen

+ et est

Mel

nemung HU — ain Z e r s t ö r u n g , scilicet virginis

Sol

D 103

D 104

D 105

D 106

D 107

D 108

D 109

Defluere P P-E

— wechvliten BIO — ain weg fliesen E2

co t

Deformis vngestalt Wa. fehlt (vgl. 105) Kh2

S M I K

+ m a k e n Ma3 Int. fehlt (Zeilensprung, Sigle fehlt Int. fehlt (Zeilensprung,

ft

Deformitas vngestaltheit — vngestaltikait Sb3 Kh2 Wa. fehlt fV-YK

S M W P Kh2

Int. Ks2] vngeschaffenheit Mal, vngestälkeit S4, vnegestaltikeit BS, vnstaldicheyt Wa. fehlt (Zeilensprung, vgl. 104, 106) Dl vngesteltnis Ma6 Wa. fehlt S1 — vnghestaltnisse, vorschepnisse Wo4 — vnstaltnisse BIO — patet Brl co t Deformix et -itas

ap

Deformare vngestalt machen W-Y — est deformem facere — mißstellen I — vngherach maken Kh2 Wa. fehlt Sb3

M I K P P-E

Stichwort fehlt (Zeilensprung, Sigle fehlt Stichwort fehlt (Zeilensprung, — vnstalt maken BIO — gestalt machen M25

adv

Deforis r uß wenig / van buten Ma3 B9 P (außer P-E Rl) — von ußwendig / — van buten to Kh2

S M P

inwendig N1 entbuten B9 Wa. fehlt Dl von auswendig M19 van vß wendich Rl

ap

Defraudare betrigen + .i. decipere I

W P-E

+ vervntruwen Sgl — .i. decipere E2

at

Defugere — abeflihen uel an manche stede flin S — r abe flehen / fliechen Sb3 M — abfliechen uel an manung stätiklich fliechen — an manigew stat vlihen K — af vlen P — afvlen in mennyghe stede Kh2 Wa. fehlt I

S

uel bis flin Ks2] fehlt m a n c h e ] m a n u n g N1

vgl. 106) Dl vgl. 106)

Mal

K9

vgl. 104) Dl

— verstellen Ma6

machen fehlt

Ma3

Ksl

vgl. 104) K9

B9, in menighen Steden bliuen Ma3

728

W

uel a n ] aber ab S4

Defugere M W P

DUO

Defungi r vergeen / vergeben W-X oder sterben — sterben K — sterben oder ab gan M25 P-E Wa. fehlt (vgl. 110.1)1

M Sb3 W K P-E

Diffungi Ma6 vergeen] verstan vergeen] vergraben Sgl Sterken S1 Im. fehlt (Zeilensprung, vgl. I I I ) HU — storben, begraben E2 — sterben uel vergeben Sol

Defungere .i. ab officio cessare

D 113

I

I

vgl. 110

p pr

Defunctus r gestorben / .i. mortuus B9 P oder eyn — gestorben Sb3 K — gestorben uel ain toter mensch W-X — .i. mortuus, a »defungor, -eris« I — .i. mortuus P-E Kh2 Bri Wa. fehlt W-Y

S

Defunctos S4 eyn toder Ks2 ] dot Mal, eyn doyt machen S4, eyn tod man B5, in denn (?) tod mensch N1 Wa. fehlt Dl oder eyn toder) fehlt MÌ9, uel eyn toter mensch Drl gestorben] + verwarnet SI Mei Stichwort fehlt (Zeilensprung, vgl. HO) HU .i. mortuus] fehlt BIO, ghestoruen Wo4 oder eyn toder fehlt Ma4 — vergraben Sol

M W K P P-E

D 112

Wa. fehlt Dl + uel an mancherley stat flehen Ma2 + uel an manung stetik flihen Drl n t abfliechen uel än manung Sgl ] abfliechung, armanung S1 + an mannige stede vlen Ma4 + vel in engesten abeflyn Bri

dt

D ìio.i

DIU

D 109

toder

cot

Degener vnedil, nit wol geburen, °sicud °spurius °(P-E) — est ignobilis, nicht wol geporen Sb3 — est qui de nobili genere natus, sub mala vita genus suum dehonestat / + ain vnedler, ut spurius X W — vnedel, vnerlich geborn, ut spurius / — nicht wol geporn K — .i. ignobilis, vneddel Kh2

S M W P P-E

gebern S4 vnedil] ein vnedeler Dl nit wol geburen fehlt Ml9 ut spurius Mei ) fehlt S1 — .i. pauper, arm ader vnedel Bri vnedil fehlt fVo4 nit wol geburen fehlt Sol

n t

Degere .i. misere viuere, r in armut leben uel mori / armot liden + in paupertate esse W-X — armuet leyden Sb3 — .i. in paupertate viuere 1 — .i. misere viuere K P-E — .i. misere viuere, armod liden uel mori P — .i. in paupertate viuere uel mori Kh2

729

nit wol geburen fehlt

Ma4

S-Y

D113

D 114

D 115

D 116

D 117

D IIS

Degere S M Sb3 W K P

Wa. fehlt B5 — .i. misere, arm lieben S4 armot liden B9] fehlt Ma3 — arm, in armmuet leben M19 armfit liden Ksl Ma2 n t Deger — .i. misere viuere Sgl armut] vnrafit Mel + exemplum sicut humel Bs9 — ermkleich leben K9 .i. misere viuere fehlt Wo4 BIO

at

Degerere uß tragen — vertSwen W — .i. deportare, abe dragen

S K P P-E

Wa. fehlt B5 Degere K4 Wa. fehlt Brl Degere E2

np

Degenerare r nicht / nit nach S-XIK — abperen Sb3 Wa. fehlt Kh2

S M W 1 P-E

nicht Ma3] niht wol N1 nit S4\ fehlt Mal Degnare nicht] mit S1 a p Degnerare nit fehlt nicht siner verderbt E2 art] natur Sol

nq

Deglutire verslinden / + versluken Ma3 B9 P (außer P-E) Kh2 — vorsluken uel slynken

S K P

verslinden] fehlt Ma3, vorschlingen S4 Ks2 aq — vorsluken uel slinden Ma4 Wol versluken] vorslichen R1

ap

Degradare von siner r gewalt / walt Ma3 B9 seczen — ein von siner gewalt setzen / — van walt setten Kh2 Wa. fehlt Sb3

S M W K P P-E

von] vor S4 seinem N1 — ainen von seinem gebalt stossen M19 siner] sinem S1 Bs9, einer Mel seinem alle Hss. von] vor Brl gewalt) walt Wol BIO sinem M25, sinem Sol

Degere Ma4 R1

I

endraghen Wo4

siner art folgen

+ ader leben B5

p pr Degradatus r eyner, der von siner gewalt ist gesast / eyngradet S-Y P (außer P-E) — von syner gewalt gesaczet M — von dem gewalt ab geseczt Sb3 — engradent oder abgeseczt W-X — ab gesatzt / — der von seim gewalt ist geseczt K — .i. de potestate remotus Kh2 Wa. fehlt W-Y S M W K

Wa. fehlt S4 — entgradet Drl syner Ksl] der Maß, seine M19 engradent Mel ] gradiert S1 Wa. fehlt K9 Abi — seinem gewalt seczen K4

730

gesaczet] gestost M19

Degradatus

D U8.1

P P-E

— vntgudet Rl — äff gesech vor eyner gewolt Bri Wa. fehlt E2 — ainer, der von seinem gebalt geseczen est idem M25 depositus de sua potestate Sol

ap

Degrassare vneren Wa. fehlt Kh2 Bri

S P

a p Degrassari B9 Degrossare Wo4

D 118.2 D 119

D 119.1

D 120

D 120.1

D 121

D 122

D 118

Degrassor verirren dt

— est aliquis

P B9

/

Degredi en weg gen + uel ab gen Sb3 — entgen / + oder abgeen X — wech gan Kh2 Bri

K

S M IV I K P P-E

Sigle S4] co t Mal Degradi S4 B9 Degradi entgeen M19 hinweg gen Mei dp Zusatz Hll ] fehlt W13 Wa. fehlt Wol hin weggan M25

enweg gen S4] entgan Mal Ks2

n t

Dehiscere .i. aperire uel fundere

P-E

fundare E2

ap a p

Dehonestare vneren — von den eren pringen Sb3 Dehonorare uel Dehonestare vneren

Sb3 I P

Int. VI] verderbt Sigle fehlt Wa. fehlt Wol

np

Deiurare .i. firmiter uel ualde iurare uel periurare uel maleiurare siue vituperare. Vnde Nouus Grecista (31')\ Vt plerique ferunt valde, dum deiero iuro vel iuramentum violo nec soluere curo W

W

Sigle Sgl ] Item (Wa. nach 120) S1 iurare Sgl ] iurari 57 vituperare Mei ] vituperari SI, vitupere Y ferunt Sgl] verum S1 deiero] deioro Sgl

adv

Deinde darnach uel darvon — darnach Sb3 I — uel Deinceps darnach uel dar von — davon P-E R1 Wa. fehlt K

P B9

Kh2

Dehonastare R1

M W P

Wa. fehlt Dl uel darvon fehlt M19 vgl. 122 uel dar von Bs9] fehlt Sgl uel darvon fehlt BIO

adv

Deinceps darnach Wa. fehlt (enthalten in 121) W-Y

M /

Wa. fehlt Dl Sigle fehlt

731

W- Y

D 123

D 123

D 124

D 124.1

D 125

D 126

D 127

Deificus

m s

Deificus gotlich — gotlicher Sb3 W-X K

S M K

Deiuicos S4 gotforchtig M19 gottlich HU

adv

Deifice gütlichen

S M W K P

Wa. fehlt Ks2 Deuice S4 Wa. fehlt Dì Wa. ] Inde adv Deifice (nach 123) Sgl Wa. fehlt Hll Wa. fehlt Wo4

n p

Deierare est in meridie quiescere + uel periurare Kh2

P-E

meridie] medio E2

AT

Deicere verwerffen + .i. degradare Kh2 — .i. abicere /

I P-E

adv abwerffen Sol

dt

Delabi nydergliten — niderfallen Sb3 WI P-E — abuallen K

S M I P

+ nyderfallenn B5 — vnder Valien od schlifphen M19 Sigle fehlt aff gliden Bri

ap

Delegare .i. mittere, senden — significai mittere Sb3 P-E Kh2 — est de vno loco ad alium legare, senden K — sentten

P

niderfallen Drl

/

S M W

Delagare Mai \. mittere fehlt M19 Deligare S1

D 127.1

m s

Delegatus .i. missus uel eyn lygate — .i. missus, ein gesanter Sb3 — .i. missus Kh2

D 127.2

heb

Delecht tabule uel tabulatum siue pauper aut ianua

Kh2

Delecht für

mt

Delator .i. accusator, reyn besager uel eyn berüger / eyn wrogher B9 P — est accusator, ein sager Sb3 — .i. accusator, ain r verrfiger X / räger Y W — .i. accusator, a »defero«, eyn verlieger / — besager, °.i. °accusator °(Y) K

D 128

senden fehlt

Dl

Dl (M)

Kh2

Daleth

732

Delator

— .i. acusator

D 128

P-E Kh2 Brl

vgl. 94 S dt. Int. S4] fehlt Mal Mal uel eyn berüger fehlt BS rüger N1 M — i. aucusator, eyn sager M/9 dt. Int. ] eyn verruger Drl eyn besager uel fehlt uel eyn berüger fehlt Ma6 Dl W rfiger Bs9\ klager Sgl K Versager Hll, sager K4 P i. accusator fehlt Wo4 eyn wrogher fehlt Ma4 BIO

Ksl

fp

Delatura r eyn besagunge uel berugunge / eyn wroghinghe Ma3 B9 P — sagung Sb3 — ruegung M12 W-X I — .i. prodicio, detraccio, eyn berumunge — besagung K — .i. accusacio P-E — eyn vraghynghe Kh2 Wa. fehlt W-Y

S M fV K P

— ein berügung N1 uel berugunge fehlt S4 Ks2 — .i. accusacio Dl eyn besagunge uel fehlt Ksl Drl — ain berfirung S1 Mel besagumb H l l — eyne ruvnge Brl

D 129.1

ap

Delatrare .i. infamare

D 130

co t

Delectabilis lustig — lustleicher Sb3 — et -itas lustilik (vgl. 131) Wa. fehlt K

D 129

D 131

D 133

Kh2

S M P P-E

lestig S4, lustelick Mal Wa. fehlt (Blattverlust) Ksl lustlik Wo4 BIO lystig M25

ft

Delectabilitas lustekeit Wa. fehlt Sb3 W-Y Wa. fehlt (vgl. 130) Kh2

S M 1 P

lestekeit S4, lustelcheyt Mal Wa. ] fehlt (Blattverlust) Ksl, fehlt M19 Sigle fehlt — lustheyt uel kuscheyt BIO lustlicheyt Wo4

D I3I.i D 132

Kh2

Delectacio idem (nach 131) DP

Delectari lusten — lustigen / K — gelüsten P-E

S M K

lustigenn BS Wa. fehlt (Blattverlust) lusten Hll

ft

Delacio .i. accusacio + sagung Sb3 Wa. fehlt W-X

Ksl

733

W-X

uel berugunge fehlt Ma6 M19

D 133

D 134

Delacio 5 M I K

accusacio] + berugunge Mal NI, + besagunge Ks2 Wa. fehlt (Blattverlust) Ksl aucusacio M19 Sigle fehlt Delaco K4

np

Delibare .i. gustare. Sacrificare idem + uel consumere uel cibum, cum adhuc coquitur, pregustare — .i. gustare, sacrificare uel ymmolare /

vgl. M P

D 135

D 135.2

s 32

Wa. fehlt (Blattverlust) Ksl — vee offeren Wo4 BIO

n p

Deliberare bedencken uel beraden + uel betrachten W-Y — wol bedencken / — bedenchken K P-E Wa. fehlt W-X

S M W K P P-E

Deliborare S4 beraden] bedrachten S4 Ks2 B5 Wa. ] fehlt (Blattverlust) Ksl, fehlt M19 + bedrachten Ma6 Drl betrachten ] trachten Bs9 gedenkchen K9 Wa. fehlt BIO Wa. fehlt Sol Delibeare (?) E2

D 135.1

Delacerare ryten at

Ma3 (S)

Delibuere .i. cum oleo invnctus, gesaluet — .i. cum oleo invngere P-E Kh2 Brl

vgl. 143.7 P — besaluen Wo4

D 135.3

W

B9 P

— .i. cum oleo vngere, salven BIO

p pr Delibutus bestreken B9 P — .i. cum oleo vel cum liquore invnctus

P-E

vgl. 143.7 P ghesaluet Wo4, ghestervet BIO

D 135.4

dt

Delibor componitur cum »de« et »labor«, mutando -a- in -i-, .i. morior P-E

vgl. 143.7 P-E cum Sol] fehlt E2

D 136

D 137

-i-, .i. M25] verderbt E2, -j- casa eufemie, .i. Sol

np

Delic/'are wol leben + wol lusten /

S M Kh2

Wa. ] a p Deliceare wol lieben S4 Wa. fehlt (Blattverlust) Ksl d p Deliciari

p pr Delicatus leckerhafftig + uel zart W + .i. delicijs asswetus — chostlich Sb3 — lusthafftig K

n p Deliciari B9

/

134

Deliciare Ks2\ Delicare Mal

Delicatus S M W P P-E

D 138

etro

S M W

D 138.1

D 139

D 137

Deliciatus Ma3 leckerhaft N1 Wa. ] fehlt (Blattverlust) Ksl, fehlt Dl Wa.] Inde Deliciatus schlekerhaftiger uel zarter Sgl Sigle] Inde (Wa. nach 136) Zusatz Bs9] fehlt Sl, zirt Mel Wa. ] Delicatus eyn lustbar leuen m q uel leckerhafftich m s Brl leckerichtich Rl lokerschaft E2, lechhaftig M25

Delicium pin, sed Delicie in plurali r w o l tage / guet tag M — pein, Delicie wollust Sb3 — pin, sed Delicie in plurali n u m e r o r z a r t l i c h k a i t X / zärtlich wollust uel k u r z w i l i g W I — p i n e , in plurali wol leben — pein, sed Delicie gfit täg K

Y oder

I K P P-E

wol tage] wol oder gude tage Mal, wollust N1 Wa. fehlt (Blattverlust) Ksl guet tag M19] wollost Ma6, guthte tage Dl, wolleben Drl — pin, sed Delicie wolnüst Sgl zärtlich zit. nach Bs9 wollust Mel] wollustleben Sl, fehlt Bs9 Me5 n s n s Wa ] f p Delicie woldraghe (vgl. 138.1) Wo4 — drufnisse BIO wol tage] wolnust E2, lust Sol

n s

Delicium vnsalde

P

vgl. 138

ms

Delirus e i n r a s e n d e m e n s c h e , stolidus uel stwltus — törisch m e n s c h . Stolidus et Stultus i d e m Sb3 — .i. stultus uel stolidus, vnsiniger mensch W P-E — .i. stultus uel stolidus / — v m b g a n c h k uel f a t u u s uel stolidus idem K

Wo4 (P)

vgl. B 217.1, S 1049, S 1109 S Deliros S4 rasende] rosen S4 lat. Int. fehlt S4 Ks2 B9 solidus Ma3 stultus Ä5] stoltus Mal M Wa. fehlt (Blattverlust) Ksl Delicus M19 dt. Int. fehlt Ml9 rasende] ersam Ma6 W mensch Sgl ] fehlt Sl K vngankch K9 uel stolidus idem K4] fehlt W13 P mensche] + uel erregengich Ma4, + ader irgenge Rl, + uel erre Brl lat. Int. fehlt Wo4 BIO stultus] saltus Rl P-E — ain dobig menh Sol

D 140

D 141

n s

Deliramentum eyn r j r r e g a n g / e r r e g h e n i c h e i t B9 P (außer + uel fatuitas W — .i. fatuetas, discordia uel d e m e n c i a / — dulicheit Kh2

M W K P

Wa. fehlt (Blattverlust) Ksl ingang Sl vmbganck K4 visenase Wol, arringe Wo4 BIO

n p

Delirare v n r e c h t gen, rasen, et p o n i t u r sepe p r o discordare + uel decipere P — v n r e c h t p a n gen, et p o n i t u r p r o discordia Sb3 — v n r e c h t gän ° u e l ° r a i s e n °(Y) et [ . . . ] W — yr gen uel rasen, et p o n i t u r p r o discordare / 735

P-E)

D 141

Delirare — — S M W P P-E Kh2

D 142

D 142.1

D 142.2

D 143

D 143.1

D 143.2

D 143.3

NI

irr geen oder chlaffen K media longa, ir gän vel doben; sed aliquando significai discordare, tunc est media correpta P-E

gen ] gang S4 rasen ] fehlt Ma3 lat. Int. fehlt B9 componitur S4 sepe S4 ] fehlt Mal discordia Ma3 Wa. fehlt (Blattverlust) Ksl — vnrecht geen M19 rasen] rosendegen DI vnrecht gen] irgon Sgl discordia Sgl — vnrecht gan, arren Wo4 — vnrechte ghan BIO rasen] + uel reven Ma4 Bri componitur R1 ir gän] vnrecht gan oder ir gan M25 discordare emend. ] discodare E2, verderbt Sol, discadare M25 sepe fehlt

Delere dilgen — r abeweschen Ma6 Sb3 / abtuen Ml 9 M — habet -eui in preterito, abthun oder dilgen — abischen K

/

S M P P-E Kh2

Sigle S4\ n t Mal Stichwort verderbt Mai + uel abthun S4 Wa. ] fehlt (Blattverlust) Ksl, fehlt Dl deligen Ma2, dilgen Drl ab don RI ab dilgen M25 dollighen

g in

Delphos grece, est idem quod 142.2) P-E

P-E

Sigle Sol] fehlt E2

m s

Delfonicus

P-E

Delfonicus Sol]

m t

Delphin ein merswin + et dicitur quasi »delens fz'ne«, ./. cawda, quia cauda delet naues P-E

S M W P-E

Wa. fehlt Ma3 Wa. ] fehlt (Blattverlust) Ksl, fehlt Dl + uel est proprium nomen viri Sgl me schwin E2, mer spin M25 Zusatz fehlt Sol sine .i. caudia M25

gin

Delos grece, significai 143.2) P-E

P-E

Sigle Sol ] fehlt

m s

Delius et dicitur proprie esse nomen cuiusdam ydoli, quod dabat objcwrum responsum et fallibile; et transsumitur pro homine loquente in parabolis, qui est obscurus in dictis suis; et dicitur a »delos«, quod est obscurum, quia est obscurus in dictis suis. Inde dicitur (es folgt 143.3) P-E

P-E

obscurum Sol ] obrum E2 homine loquente Sol ] homini loquenti E2 parabilis E2 »delos« i o / ] »dolos« E2

m t

Delolex/y .i. obscura racio; et hoc vocabulo vtitur Boecius in L o j c a l i b u s suis. Inde dicitur (es folgt 143.4) P-E

Stichwort

frater latine. Inde dicitur (es

entstanden

aus Adelphos

nomen adiectiuum, .i. fraternalis

quod Sol] fehlt

folgt

E2

P-E

Delfophonitus E2

obscurum

fine, .i. cauda emend. ] fene et cada E2,

latine.

Inde

dicitur

(es

folgt

E2

736

parabolis Sol ]

Delolexis

D 143.3

P-E

Delolexis M25] Delolexus E2

Mt

Delephon quod secundum philosophos vocatur raucitas, et dicitur a »delos«, quod est obscurum, et »phonos«, sonus, quasi obscurus sonus P-E

P-E

phonos emend. ] phanos E2 Sol, vonos M25

D 143.5

fp

Delephonia idem significai (nach 143.4)

D 143.6

n q

Delinire .i. placare

W

Sigle Sgl ] Item (Wa. nach 143) SI

D 143.4

D 143.7

D 144

D 145

hoc Sol ] dicitur E2

Loycalibus Sol] Locycalibus E2

sonus M25\ sanus E2 Sol

P-E

W

Delibor est defficere, ad mortem propinquam de vita labi. Iuxta illud apostoli (ii Tim 4,6): Iam ego delibor, et tempus resolucionis mee adest. Sed raro inuenitur, et dicitur a »de« et »labor«. Sed Delabor est de vno ad aliud labi uel deorsum labi uel in diuersas partes labi. Vnde Grecista (Grec. Vet. xix 66f) : Vinum delibo, de quo experiens ego gusto; delibor quasi deficiens uel a uiuere labor; delabor cum per varias partes ego labor. Sed Delibuo dicit oleo profundo uel vngo; hinc Delibutus fertur profusus et vnctus. Delibutus est oleo uel vngento vnctus uel linitus. Delubrum est templum, vbi delentur peccata, idolium W W

vgl. 135.2, 135.3, 135.4 und 148.1 Delibor] Item Delibor (Wa. nach 143.6 X, nach 128 Y) de vita labi Sgl] ad uitam laui S1 »labor« Sgl] »labo« S1 aliud] alium Y Grecista Sgl] Nouus Grecista SI deficiens] deficior Sgl delabor bis ego labor fehlt Sgl cum per Bs9] comper S1 dicit] die Sgl

n t

Delinquere .i. peccare / + sundegen B9 P (außer Kh2 Bri) uel gude werg laßen + et tunc est neutrum, sed quando^we est transitiuum, .i. relinquo P-E — significai peccare, r sundigen Ma6 / sünden M-Y W uel gut werck lazen M W — .i. peccare. Wersus (Walther 28993): Si quis delinquit, ut Paulus apostolus inquit, aut consentit ei, est reus iste rei Sb3 — uerlaißen I

S M / K P P-E

laßen] vorlaten Ma3 N1 Wa. fehlt (Blattverlust) Ksl significat peccare fehlt M19 sundigen fehlt Ma2 Sigle fehlt a t laßen ] vnder wegen lassen K4, fehlt K9 — sundighen ÌVo4 dt. Int. fehlt Ma4 sundegen fehlt BIO gude ] godes BIO sundegen fehlt E2 Sol verlaussen Sol quandoque Sol ] quando E2

n s

Delictum, Peccatum, Facinus idem sunt — quando non impletur mandatum dei; Facinus idem — sünd, Facinus idem K — .i. peccatum P-YP-E

vgl. F18, P 250 S Delictum] + i. Mal M Wa.] fehlt (Blattverlust) Ksl, fehlt M19 K Facinus idem Hll ] fehlt W13 Y

737

I

+ commissum fore factum Ma6

D146

D 146

Delitescere

n t

Delitescere scholen + significat diu latere uel moram facere, et venit a verbo »deliro, -as« M — spuelen, swaiffen oder baschen Sb3 — .i. diu latere uel moram facere, et venit ab isto verbo »deliteo, -es, -ere«, quod venit a »la/eo« / + per composicionem et mutacionem -a- in -i- X W — est diu latere siue moram facere / — swaiben oder spülen K — trig sin P-E R1 Kh2 — .i. lati/are, schulen

S

W K P-E Kh2

Wa. fehlt S4 Sigle Ks2] n s Mai Int. BS] Schüben, sweiffen uel reyn machen Mal, schelen Ks2, schulden Ma3 + ader czweifelnn BS Wa.} fehlt (Blattverlust) Ksl, fehlt M19 — swancken uel sueffen D1 scholen fehlt Drl moram Sgl] nomina SI quod] + consequenter SI lateo Sgl] lacio SI swaiben oder fehlt Hll + uel swanden Sol + oder swenken M25 latitare Wo J] latidare

adv

Delonge r von ferre / van verne Ma3 B9 P (außer P-E)

M P P-E

Wa. ] fehlt (Blattverlust) Ksl, fehlt M19 Dl vorverne Brl von er E2

ap

Delucidare irluchten uel offenbarn — leichten uel offenwaren Sb3 / — entluchten oder offenbarn — erleuchten K — vorluchten uel apenbaren Kh2

S M W P P-E

her laychtnn BS, vorluchten Mai Wa. ] fehlt (Blattverlust) Ksl, fehlt M19 erluchen Dl offenbar machen SI vorluchten Wol BIO offenbarn] manifestare Wo4 BIO Wa. fehlt Sol uel offenbarn fehlt E2

n s

Delubrum en afgodes tempel, en r duster / finster P-E wolt P B9 — dicitur templum, a »deluo«, quia ibi delentur peccata I — abgocztempel K

M

D 147

D 148

D 148.1

vgl. 143.7 S afgodes] godes B9 I Sigle fehlt K Delabrum W13 P Delebrum Wo4 afgodes] godes BIO wolt Wol] verderbt Ma4 P-E Wa. fehlt Sol n s Delubris E2 afgodes] apttes gotes E2, abgetten M25

D 149

at

Deludere verspotten uel betorn — verspotten Sb3 — verspotten uel betriegen W — bedriegen oder bespotten I — betriegen K — bespoten, bedoren Kh2 738

D 149

Deludere S M P P-E

Sigle S4]nt Mal bespotten Ma3 Wa. fehlt (Blattverlust) Ksl uel betom ] fehlt M19, vor thorn DI, betrigen Drl nt bespotten Wol Wo4 nt uel betorn fehlt M25 Sol

np

Delimare abveiln

K

Wa. fehlt HU

D 149.2

ms

Delutus .i. litteratus

D iso

adv

Demane frü Wa. fehlt K

M

Wa. ] fehlt (Blattverlust) Ksl, fehlt Dl

D 149.1

D 150.1 D 151

np

S M P P-E

D 152

ot

K

Sigle K4 ] fehlt W13

P

Demandare enbieden / Demftjre rhinderwertgan / achter wert gan Ma3 B9 P — hinderwenden oder zu ruck legen Sb3 — hinderwertig gän W / — hinder sich gene, deorsum meare — hinder sich gan P-E Wa. fehlt Ks2 Demeare Derne rare Mal Int. ] hinderrucke gen S4 BS, + oder zurucke gan Mal Wa. fehlt (Blattverlust) Ksl — czu recke geen Ma6 — hinderweckgen Dl — hinder wertiggen Drl — hynder wert gan R1 — thurugge gan Brl hinderwertig gan M25

Demens rvnmechtig / amechtig M Amens, Exanimus, Excors idem — .i. furiosus; Amens, Exanimus Excorsque idem sunt, °amechtig °(Y). Item Demens dicitur quandoque recedens ab usu racionis. Vnde (Grec. Vet. xiii 176)\ Partim mente furens, non prorsus, sit tibi demens W — amechtig; Amens, Exanimus idem / — vnmächtig P-E Kh2

vgl. A 428, A 429, E 344, E 376 S lat. Int. fehlt B9 Excurs S4 + elbisch N1 M Wa. fehlt (Blattverlust) Ksl vnmechtig Dl Drl lat. Int. fehlt M19 Sb3 Demes Excors] Decorus W quandoque fehlt Sgl Vnde] + Nouus Grecista S1 Partim] Pertinet Sgl K — amechtig K9 Amens fehlt Y P tat. Int. fehlt Wo4 + oder amechtig Brl P-E vnmächtig Sol ] anmShtig E2

D 153

D 154

fp

Demencia .i. vehemencia, dorheit — dorheit / K — vnmächtikait P-E — dorheyt vel snelliheit des wyndes

Kh2

M W P P-E

Wa. fehlt (Blattverlust) Ksl — amächtigkait M19 dorheit fehlt Sgl Wa. fehlt BIO + ader snellicheit des müdes Brl vnmächtikait Sol] anmähtigkait E2

dp

Dementari toben °oder °wuden °(S-Y K) uel dementer facere 739

+ amechtigkeit Ma6

D 154

Dementari — — — — S M K P P-E

D iss

n p

toben aut vehementer aliquid facere wüten uel dementer facere W .i. furere, wüten vel furiosum facere °douen °uel °(P-E) dementem facere

Sb3 I P

Int. fehlt (Zeilensprung, vgl. 155) Ma3 dementer S4 ] vehementer Mal, demente B9 + törlich tun N1 Wa. fehlt (Blattverlust) Ksl toben oder fehlt Drl lat. Int. ] amentari M19 facere] ficare W13 — douen uel dul syn Wo4 — idem (nach 155) BIO demencio E2

Dementare, Amentari idem — Amentare idem sunt Sb3 — .i. furiosum facere, et Amentari, que idem sunt — quasi dementem facere, Amentare idem I Kh2 Brl — idem (nach 154)

W

vgl. A 428, A 430 S Stichwort fehlt (Zeilensprung, vgl. 154) Ma3 — douen vel demente facere B9 Amentare S4 M Wa. ] fehlt (Blattverlust) Ksl, fehlt (vgl. 154) M19 Amentare Ma6 Sb3 n p Dementare] fehlt, a p Dementare VI B2 W ap furiose Sgl K Wa. fehlt K4 — idem (nach 154) K9 Amentare X P — demode dfin, sachtmodich BIO Amentare Wo4

D 156

at

S M W I K P P-E

D 157

W /

abetun] abenemen S4 Ks2 B5 uel af reken zit. nach Ma3 abbrechen N1 Wa.] fehlt (Blattverlust) Ksl, fehlt Dl -- .i. deponere, abnemmen M19 abereden Ma2 + uel ußnemen Drl a p Demerare S1 abrechen Mel nt a t Demer K4 af reken]reken BIO Wa. fehlt Sol

d s

Demereri verdienen oder verschuldigen — verdienen oder beschuldigen Sb3 — verdien K P-E — vordenen uel vorschulden Kh2

S

Demeri Ma3 schuldighen Mal + (neuer Wa.:) d p Demoliri vordynen, vorschuldigen (vgl. 159) B9 Wa. ] fehlt (Blattverlust) Ksl, d s Demerere verdienen M19 schuldigen Drl verschulden Mel Sgl, schuldigen Bs9 Wa. fehlt Hll Wa. fehlt R1 oder verschuldigen] fehlt Brl, schuldich syn BIO Wa. fehlt Sol

M W K P P-E

D 158

Demere abetun °uel °af°reken °(S-X) — abtun oder ablegen Sb3 — abtün uel us nemen uel abbrechen — est detrahere, uß nemen vel abthun K — aus nemen — abnemen P-E

n s

Demeritum r bose dynst / ouel denst Ma3 B9 P (außer P-E) + vndienst uel verwürkung W

740

Demeritimi

D 158

— verdinst I — quat denst Kh2 S M W P-E

dynst verdienst Mal Wa. fehlt (Blattverlust) Ksl uel verwürkung fehlt Sgl D e m o r i t u m E2

d q

Demoliri .i. destruere / + vor stören Ma3 B9 P (außer Kh2) + baich machen Sb3 — est faciem a venustiori forma per maciem uel palorem ad de/ormitatem deducere W — .i. destrvere; quandoque est idem quod excogito vel fabrico, et quandoque idem quod corrodo P-E

S M W I P P-E

.i. destruere] fehlt Ma3, .i. distruere S4 B9 Wa. ] fehlt (Blattverlust) Ksl, fehlt MI9 a venustiori Sgl ] ad venustiari SI deformitatem Sgl ] difformitatem SI Sigle fehlt .i. destruere fehlt Wo4 BIO vor stören fehlt RI Demaliri E2 excogito .So/] extegito E2 quod Sol ] fehlt E2

D 159.1

a q

Demollire valde mollire vel indurare

D 160

Mt

Demon der tufel — interpretatur peritus uel sciens, dufel P-E — .i. dyabolus Wa. fehlt K

D 159

D 160.1

D i6i

/ /

M P

Wa. ] fehlt (Blattverlust) — patet Bri

n s

Demonit/m est actus vel exercitwj ipsorum d e m o n u m

P-E

vgl. 162

ms

Demoniatus beseßen, .i. obsessus — est aliquis obsessus per demonem K Kh2 — obsessus cum demone — .i. obsessus P-E

S M W / P P-E

D 162

+ vndinst Ma6 Drl

n s

Ksl, fehlt M19 Dl

D e m o n i u m Sol]

D e m o n i a m E2

P-E

exercitus Sol ] exercitum E2

Sb3 I

— .i. possessus Ks2 beseßen S4 ] tufelisch Mal, + mit dem tewfel NI Wa. fehlt (Blattverlust) Ksl Demenacus M19 beseßen fehlt M19 Wa.] Demonicus tufelsch Sgl Sigle] Inde (Wa. nach 160) beseßen] fehlt SI, besessung Bs9 ('besessen Me5) Demonicus — beseten met dem duvel BIO — .i. obsessum cum dyabolo Bri .i. obsessus fehlt Wo4 + deuffelhSftig M25

Demonium — r tufelkeit X / duuel schop Ma3 / duuelicheit B9 — r dufilheit Ma6 / teuffelnus Ml 9 M — idem (nach 160) Sb3 — r tüfelhait SI / tufelschait Sgl W — illud idem (nach 161), scilicet malus spiritus / — te&felhait K — duuelcheyt P 741

S

D 162

Demonium — siue Diabulum M25

P-E

S M W K P P-E

tewfelheyt N1 Wa. ] fehlt (Blattverlust) Ksl, fehlt Dl Demenium dyffels Ma2, tufelsheit Drl dewfelschait Mel, tewflschafft M12, tufelhait Bs9, tuffels haitt Me5 tewfel K4 duuelscheyt BIO Wa. fehlt (vgl. 160.1) E2 Sol

ft

Demoniacio idem (nach 162) — idem (nach 161) P-E

P-E

Deminacio E2

D 162.2

n p

Demonare tewfflicsch leben

D 162.3

a p

Dementbrare duntur

P-E

Wa. Sol ] fehlt E2

a p

Demonstrare bewisen + est intellectuj presentare — zaigen oder weisen K

D 162.1

D 163

D 163.1

D 164

164.2

D 164.3

D 165

membratim

Sigle M25 ] fehlt

diuidere,

sicut

Demostenes est grecus rethor

Kh2

m t Democenus

adv

Demum .i. ultimo, zu dem lesten — .i. postmodum, nouissime, maxjme, vere, iterum — .i. vltimo P-E Kh2 Brl

as

heb

Wo4 BIO

Demulcere .i. placare

K

Sigle K4] fehlt X

pezaigen

Ml9

P

lat. Int. fehlt M19

— sewfftigen Hll

diui-

I

m t

Wa. fehlt (Blattverlust) Ksl dt. Int. fehlt K4 D e m o m R1 lat. Int. fehlt

pulli

Sol

Wa. ] fehlt (Blattverlust) Ksl, fehlt Dl + uel zaigen S1 + erzSgen Sgl Wa. fehlt K4 erwisen M25

K D

aliquid

M19 (M)

M W K P-E

M K P

D 164.1

est P-E

P

I

dt. Int. fehlt Ma6

— senfftigen K9

Dl

Abl

Demos uel -on est terrenus aut sagwineus aut sciens

Kh2

Kh2

D e m o s fur

Demas

heb

Demoson .i. cilencium subiti meroris uel sagwinem eructans

Kh2

cilencium fiir silencium

a p

Demutilare .i. detrunccare, r abehauwen / vorhowen Ma3 B9 P — .i. truncare, ab slahen Sb3 — .i. membra abscindere K — .i. detrunkare P-E Wa. fehlt Kh2 Brl

742

Kh2

Demutilare S M W K P

D 166

D 165

detrumpare S4 stock abhawen NI (Va. fehlt (Blatlverlust) Ksl a p Demutulari Ma6 + verlernen Ma6 detrunccare] /e/i/i Sgl, abtruncare SI Int. K4] entlemen W13, glider ab sneiden K9 Abl lat. Int. fehlt Wo4 BIO af howen Wol

— schlahen oder lamen M19

m s

Denarius est numerus sicud decem, zehen zal, °uel °moneta °quedam °(B9 P) — .i. nummus, decem, zehn zal aut moneta Sb3 — est numerus ut decem uel moneta quedam. Denarius decem nummos appendit. Item Nomisma W — ein phennig / — .i. numerus decem uel moneta K Kh2 — est numerus, eyn tal van teynen, uel eyn pennynk

S

— eyn tal uel numerus (?) ut decem, moneta, eyn pennich Mal est numerus fehlt moneta .W] menota Mal zehen zal] czende zal Ksl, fehlt M19 Dl + eyn heller Ma6 ut decem] + zehn zal Mei Denarius bis Nomisma Bs9] fehlt SI Sgl Wa. fehlt K4 zehen zal] eyn tal BIO lat. Int. fehlt E2 dt. Int. fehlt Sol

M W K P P-E

S4

ap

Denegare versagen uel r leucken / wegern Ma3 B9 + wegern M-X — versagen Sb3 — verlSgnen WIK — rweyghern / verlSgnen P-E P

S M W I P-E

— weigeren B9 — begern uel pessern uel uerseygen, lencken (!) N1 leucken] fehlt Ks2, verleycken S4 B5 — verleucken Drl uel leucken fehlt M19 wegern Ksl ] verwegen Ma6 + uel versagen Sgl Sigle fehlt + vel sagen E2

D 167.1

AP

Denigrare swerten

D 168

adv

Denique vnd darnach + davon P-E — darnach Sb3 K — dannoch, .i. nouissime

D 167

M W P P-E

D 169

vnd fehlt M19 Dl vnd fehlt Sgl — vnd ok BIO — darnach, .i. vltimo Sol

S-YP

I

vnd fehlt E2

ap

Denobilitare vnedel machen

S M W

vnendelich Ks2 — vnedeln M19 Debilitare SI

D 169.1

ap

Denoctare .i. pernoctare, benachten

D no

adv

Denocte ubernacht Wa. fehlt I Kh2 743

davon] vnd davon M25

/

D 170

D 171

D 172

D 173

D 174

D 175

D 176

Denocte M W K P-E

Wa. fehlt M19 Dl zuo nacht Sgl Wa. fehlt K4 ze nacht Sol

a p

Denotare beduden + oder bezaichen Sb3 + Inde Denotacio est alicuius ostensio W Wa. fehlt I

hominis

hominis] humilis Sgl

infamis

per

digitum

W P P-E

Inde] (neuer Wa.) f t Sgl Wa. fehlt Bri + merken Sol

infamis Sgl ] in vanis SI

m t

Dens ein zan Wa. fehlt K

M I

Wa. fehlt M19 Dl Sigle fehlt

n s

Densere .i. naturaliter densum fieri — °.i. ° d e n s u m °fieri °(Y), dichk werden

S W I K P P-E

n p Densare B9 fieri S4] facere Mai — .i. natura (!) SI + Item Densare dick machen (vgl. 178) Mel nt — dick machen Hll n l i ' n p Densare uel Densere BIO) n t densum fehlt E2

m s

Densus r dicke / dicht Mai B9 P (außer Kh2) — -sa, -sum, .i. spissus, dick / — dik, illud quod est operi u m ex nimia habundancia a r b o r u m Wa. fehlt W-Y

K

P-E

S W P P-E

— geticht uel gedickt NI + uel dicke B9 Wa. fehlt SI gedieht RI Bri + uel dicke BIO opertum emend.] apotum E2, opatum Sol, opperatum M25

n s

Dens e tum est locus, vbi est densitas arborum + Sed Densatum est illud, quod per acens fit spissatum, vt lac, quod coagulatur P-E Wa. fehlt W-Y

S W Kh2

Densetum S4] Densitum Mal Wa. fehlt S1 n s Dencetus

n t

Dentale ein jsern zahin — eyn ding von eysen zenden, ein egen — zan ysen uel ain säch an aim pflüg — zan fleyß uel zan ysen / — ain ysen zan P-E

S M

Sb3 W

ysen S4, ysirer Ks2 + a »dens, dente« Ma3 — est instrumentum cum quo medici dentes tollunt, eyn zan ysen (vgl. 177) Ma6 zand eisen M19 — eyn zanisen, zaneisen Drl

744

— eyn

Dentale

D 176

W P P-E

zan Sgl ] zwij SI — eyn tenen ysern eisnein zan M25

D 176.1

m s

Dentesticus .i. habens plures dentes et magnos, sicud aper dicitur esse animai dentasticum P-E

D 177

n s

Dentarium idem est (nach 176), uel est instrumentum, cum quo medici dentes tollunt — est instrumentum [ . . . ] Sb3 P-E — idem (nach 176), et est instrumentum medici I K — est instrumentum, cum quo dentes extolluntur

S M Sbì P-E

Dentorium B9 tollant Ma3 — idem (vgl. 176) Ma6 — idem (nach 176) M19 Dentorium Dentorium

n p

Densare dicke machen. Inde (es folgt

M I K P Kh2

Inde fehlt M19 a p Inde fehlt Inde fehlt alle Hss. Wa. fehlt (vgl. 173) BIO Inde fehlt

n s

Densatum .i. compactum, r dickekeit / dichticheyt Ma3 P-X — .i. compactum M W P-E Kh2 — diggemacht I Wa. fehlt K

S M W I P

dickekeit S4] fehlt Mal Ks2, dickheyt N1 + dickeit Ma6 Drl + dicht Dl + uel spissum, dickheit Mei Sigle fehlt Wa. fehlt Wo4 BIO Bri

D 179.1

n t

Dentile zan fleyß

D 180

fp

Dentiua zanfleisch + Gingiua idem Ma6 (M)

D 178

D 179

Wol

Inde fehlt

179)

Wo4 Bri

1 Sb3

Die Formen Dentiua und Dentina können nicht immer eindeutig unterschieden vgl. G 145 I Dentina P czan vleysich R1

D 181

D 182

D 183

a p

Denudare entploßen

5

Denodare B9

a p

Denunciare entbieden

S M I K

Denunceare S4 Wa. fehlt Dl Sigle fehlt np Wa. fehlt

MS

Denus zennig — zehen Sb3

bloten B9

+ uel verkundigen Ma6 K4

745

werden,

D 183

Denus W — .i. decem, °zechen °(Y) — -na, -um, .i. decimus / — zehenlich P-E

D 184

D 185

D 186

D 187

D 188

S M W P P-E

czwinnig S4 Wa. fehlt Ksl — zelich, .i. decem Drl — .i. decimus Sgl Wa. fehlt Ma4 teynlik Wo4 zehenlich Sol] .i. decinarius E2

ms

Denus septenus sibenczehendig — siben zehen Sb3 W — -na, -num, .i. decimus septimus Wa. fehlt K P-E Kh2

/

S M Sb3 W

septenus Ks2] septerius Mal, septemus S4 der sybenczande Dl, sibenzelich Drl Denusseptimus Wa. fehlt S1 Sgl

seben czwinnig S4

adv

Denuo zu dem andern male / + ander varue Ma3 B9 P (außer P-E) + randerwerd S1 / anderwait Sgl (V — ander waid oder ander mal Sb3 — .i. iterum, ander werbe, uel zum ander male / Kh2 — ander werue

S M W P P-E

— anderwet N1 — anderwaid M19 + uel ander werbe Ma6 + anderwirten Dl Drl Zusatz] fehlt M12, verderbt Mel, anderwert Bs9, andervait Me5 zu dem andern male fehlt Wol Wo4 BIO ander varue] fehlt Brl, arder werf Ma4 — .i. vltimis vel regulario E2

np

Deonerare entladen + .i. onus deponere Wa. fehlt K Kh2

/

S M Sb3

abladen N1 Dendare M19 Dehonorare

ap

Deordinare r entwihen / entwisen S-Y P (außer P-E) + uel abwisen / — entwisen uel abwisen W

M W K P

— entwisen Ma6 — entwyten Ksl entwisen uel fehlt Sgl Int. fehlt K9 Wa. fehlt BIO

adv

Deorsum nyder wert — nider berz Sb3 — hinderruck uel Desursum — nider P-E

S M K P

— entwisen, abwisen Drl

/

nidder want S4, hinter wert N1 Wa. fehlt Dl hinder wercz M19 nydertwert W13, niderweitz Hll W9, niderwerczt M37 neder werbe R1

746

Depauperare D 189

D 190

D 191

D 192

a p

Depauperare arme machen + est p a u p e r e m f a c e r e / — verarmen Sb3

I P

pauperem 12] pauperum armwerden BIO

D 189

n p

D e p a c t a r e verdingen

K

ap

a t

Depascere verhungern

W 1 K P P-E Kh2

+ uel freczen Sgl Sigle fehlt derhungern K4, erhungeren K9 nt Depascare R1 hungern BIO a p Depascare E2 nt

a p

D e p i l a r e u ß r e u f f e n uel e n t h e r e n — aussrauffen Sb3 W-YK P-E — .i. c r i n e s a b r a d e r e uel uß reiffen

verdringen Hll

/

vgl. O 235.1 S uel entheren fehlt Ks2 MaS N1 M — riuffen M19 uel entheren fehlt Ksl K Wa. fehlt Hll np aufrauffen K9 P uß reuffen uel fehlt BIO Brl D 192.1

D 193

D 194

D 195

dp

D e p i s c o r .i. s p e r n o

B9 P

P P-E

d p Depisco Ma4 + sperno, speruo E2

n p

D e p l i c a r e entfalden

S M I

entwallenn BS, auffalten N1 auffallen Dl ap

at

D e p i n g e r e rentmalen / m a l e n S-X / — entwerffen oder malen

S M K P-E

entmalen zit. nach Ma3 molen Ksl M19 Wa. fehlt Htl entberffen M25

a p

D e p l u m a r e federn plocken

K

aus malen N1

— feder klauben Sb3 — feder zaiseti W — vedern rauffen K — plumen plucken P — a b f e d e r n E2 P-E Wa. fehlt I S M W

Wa. fehlt B9 plocken] abrauffen M19, reisen Drl np Int.Sgl] fädren rupfen Sl, feder reißen Mel 747

D 195

D 196

D 197

D 198

Deplumare K P P-E

np + oder zücken HU Wa. fehlt Bri n p f n t Deplumere Wo4, a q Deplumiere BIO) — flicken M25 — abrSffen Sol

n p

Deplorare sere weynen — r verwainen X / wainen Y — beweinen / — zewainen K

applucken BIO

W

S M I K P P-E

Wa. fehlt Mai — bebainen M19 Sigle fehlt — wainen K9 sere fehlt BIO sere fehlt M25

Sigle B9] a p Mai sere] zeher Drl

at

Deponere enweg seczen — °enweg °setzen, °et °(Y) est a dignitate ponere W K — hinn wegseczen P-E — r hin beg seczen M25 / ab seczen E2 Sol — wech setten Kh2 — primo significai ab tuen; vnde in Canticis (Le. i 52): Deposuit potentes etc. 2° significai pallia tollere; vnde in Actibus apostolorum (vii 58): Deposuerunt vestimenta sua. 3° est onus cauernis remouere; vnde in sacris ad deposicionem sanctorum: Multi sunt in patria. 4 t0 significai credere uel committere. Inde deriuatur Depositum, -ti, .i. pactum; vnde Paulus (ii Tim 1,12): Qui potens est depositum meum servare in ilium diem. 5t0 .i. pignus dare; vnde Vergilius in Bucolicis (ecl. iii 32): De grege non ausint quicquam deponere tecum. Vltimo significai mori; vnde in collectis (vgl. PL 78, 217 C): Cuius deposicionis diem celebramus. Nota: extra litteram significai testari; vnde dicunt iuriste: Secundum deposicionem testium iudex debet procedere Sb3

S M Sb3 W K P P-E

Sigle S4] n t Mal — hinseczen oder abtun N1 Wa. fehlt M19 Dl onus VI ] hon enweg] weg Mei — abseczen K9 — af setten BIO — patet Bri enweg] wech Wol — hin beg seczen M25

m t

Depositor r enweg seczer / eyn wechsetter Ma3 B9 Kh2 — ein ab seczer Sb3 — hinwegseczer K — ain weg setzer, et dicitur proprie ille, qui fercula remouet a mensa P-E Wa. fehlt (vgl. 198.1) W-Y Wa. fehlt I

S M W K P P-E

eynhenweg seczen B5 Wa. fehlt M19 Dl wegseczer Mei abseczer K9 — enwech seczen R1 — eyn af setter BIO weg setzer Sol ] abseczer E2

748

— patet Bri

Depositum

D 198.1

ns

Depositum dicitur res propter custodiam alicui commissa. Vnde Depositarius est ille, cui sie committitur °res °(Y), sed Depositor, qui sic deponit uel ponit rem retro aliquem propter custodiam. °Depositorium °vbi °ponitur °depositum °(Y). Vnde Nouus Grecista (130\'): Deposit MW puto, si quidquid conseruo penes te; deponens ego, depositarius ipse vocaris W — est pignus ad tempus commendatum / — sparsaez K

vgl. 198.2 W Sigle Sgl] (Wa. nach 198) S1 m t Depositor, qui deponit Sgl Depositum Sgl ] Deposita S1 I Sigle fehlt

D 198.2

D 199

commissum Sgl sed bis custodiam] (neuer Wa.:) Depositorium] (neuer Wa.:) n s Depositorium X

Ms

Depositarius est ille, pro quo ponuntur edenda

P-E

vgl. 198.1

a p

Depopulare verwüsten + .i. populum deuastare — verstSrn K Depulare B9 — vor Ma3 — wost machin Ma6 — verwisen X

D 199.1

m t

Depopulator eyn vorwoster

D 200

at

Deposcere .i. postulare — aischen oder vodern

Kh2 Brl K

S M W

+ heyschen N1 + begem Dl Wa. fehlt Sgl

a p

Deprauare vorsnoden uel r verergern / ergern M IV P Sb3 — verposeren — est valde prauare, praue facere I — versnSden K — ergern E2 P-E Kh2 — vorergeren

S

Wa. fehlt B5 — ergern uel umverthalten N1 uel verergern ] fehlt B9, ergern Ks2 — verergern Ml9 ergern] verergern Dl versnoden] vernichten Mel versneiden HU vorsnoden uel fehlt Wol Wo4 BIO — ergen uel b5sen Sol — verergern M25

M W K P P-E

D 20I.I

D 202

P E

/

S M W

D 201

D 198.1

Deprecare betten

vorsnoden Ks2] versnodigen Mal S4

N1 (S)

S

vgl. 202

dp

Deprecari biden + et est cum deuocione inuocare uel maledicere

S

Stichwort fehlt (Zeilensprung, vgl. 203) S4 belonen Ma3

749

W

— belonen (vgl. 201.1 und 203) N1

+uel

D 202

D 203

D 204

D 205

D 206

D 207

D 208

Deprecari M I P P-E

Wa. fehlt Dl Sigle fehlt — patet Brl d p Deprecare E2

DP

Depreciari belonen — verlonen Sb3 WI Wa. fehlt (vgl. 202) S-Y Wa. fehlt K

S M W P P-E

Int. fehlt (Zeilensprung, vgl. 202) S4 ablonen M19, verlonen Drl verh8nen Sgl Ionen Wo4 verb5nen Sol

dp

Depredari berauben

S M I K P

Wa. fehlt Ma3 a p Depredare M19 Sigle fehlt d p Depredare K4 Wa. fehlt Ma4 — belonen Brl

at

Deprimere r Vordrucken / verdringen S-X K

S M

Depremere S4 Vordrucken zit. nach Ma3 vordringen Ksl Ml 9 Dl

at

Deprehendere .i. capere, °begriffen °(Ma3 B9 P M W) — begriffen / K Wa. fehlt Sb3

S M 1 P

capere 5V] cupere Mal, cubere Ma3, nemen A7 Wa. fehlt Dl — pegreiffen M19 Sigle fehlt — nemen ader begripen Brl

+ ader vorlonen B5

begriffen fehlt Ks2

p pr Depressus nyder gedruckt — nyeder uel rverdrucket X / gedruchkt Y M — verdruckht Sb3 Kh2 / — vndergedrugt vel verdrehen — r neder, ziid Ma4 R1 / ghenedert, verdrucket Wo4 — nider getrukt P-E Wa. fehlt W-Y

P

S M P P-E

— neder set uel vordrucht Ma3 — nedder sijt B9 verdruckt, nider gesenckt N1 Deprestus M19 gedrocht Ksl + syde Ma6 + ader gedrungen Dl Wa. fehlt Wol — nedder gedrucket BIO — neder Brl getrukt Sol ] fehlt E2

adv

Deprope von na — von r näch S1 Mel / nachen Sgl Me5 — von nahent her K Wa. fehlt P-E

S M W

W

von] vor Ma3 na Ma3] nahen hen Mal, naher S4 Ks2, nahenn B5, nachent N1 nahen Ma6, nachent M19 — von nahend Bs9 M12

750

Deputare

D 209

a p

Deputare geben oder bescheiden — absneiden oder abschaiden Sb3 — .i. ordinäre, dare vel ascribere /

M K P P-E

gaben Dl np bestedigen BIO schaiden Sol

D 209.1

co t

Depos .i. debilis uel pauper

D 209.2

co t

Depostfetantes stynken

D 210

a t

Derelinquere vnderwegen laßen — verlassen Sb3 I P-E Wa. fehlt K

S M Sb3 W P

— vnder laten Ma3 — vntvogen laten B9 + verlassen N1 Wa. fehlt Dl Delinquere Delinquere S1 — vorlasen, gud vorlaßen R1 — gud vorlaten Wo4 + gud vor laten Ma4

as

Deridere belachen — verlachen Sb3 — verspotten, r verlachen X / belachen Y K — lachen — verspotten P-E

D 209

D 211

D 212

D 213

D 214

+ bescheczen E2

S M W K

— verspotten N1 Wa. fehlt Dl belachen Bs9] fehlt + verspotten HU

a p

Depurare lutern — lautter machen — reyngen /

Kh2

Kh2

W

Sgl

Sb3

S W 1 P

Deputare S4 Decurare S1 Sigle fehlt Wa. fehlt BrI

+ uel lautter machen N1

m t

Derisor eyn belecher uel r spotter / bespotter M I Sb3 W-X P-E — ein verspotter K — spotter — belacher, °bespotter °(Kh2) P Wa. fehlt W-Y

S M W K P

m t Deriso BP uel spotter fehlt Ma3, bespetter Ks2 B9, verspotter N1 Wa. fehlt M19 uel bespotter fehlt Dl + lacher Mel Wa. fehlt K4 bespotter fehlt Wol + (neuer Wa.:) m t Derisor eyn belacher BIO

np

Derogare r mynnern / misprechen /, abemeßen uel abebiden — abpiten oder mynnern K

Die Formen abemeßen und abenießen können nicht immer eindeutig unterschieden

751

werden

D 214

D 2is

D 216

Derogare S M W K P P-E

abemeßen S4] fehlt Mal uel abebiden fehlt Ks2 uel abebiden fehlt M19 uel abebiden] ablutren S1 abpiten oder] fehlt H/1, piten K9 abemeßen fehlt Wol — abbitten Sol uel abebiden fehlt E2

MT

Derades ein r schilt krote / schilt padde Ma3 B9 P (außer P-E Rl) Wa. fehlt I

S W P Kh2

— ein päd schilt N1 Derodes Sgl — ain schilt 57 schidde padde BIO, schilcrade BIO Derodes schidepadde

np

Deriuare von eyn ander flißen uel r abeflißen / schaiden Sb3 I K — von eyn ander fließen — abfliesen P-E — van ander vleten Kh2

S

P-E

— von eyn ander laßen S4 von] uel (!) Ma3 ander Ks2] fehlt Mal fehlt Ks2 B5 uel abeflißen] fehlt M19 Deiurare eyn ander] an andren Sl, ein andren Sgl uel abeflißen fehlt Mel fließen] sliessen W13 — afvleten Wol BIO — afvleten van eynen andern wortelen Wo4 afvleten, afvelten Ma4 ap

NT

Descendere r abestigen / neder stighen S-Y P

M P P-E

Wa. fehlt M19 Dl — patet Brl abstigen Sol

DP

Desciscitari erfarn + oder eruorschen

S W I K P P-E Kh2

d p Desciscitare S4 Ma3 vorvaren Ma3 Descificare Sl Sigle fehlt — erfarschen K4 Wa. fehlt Brl Descistari Wo4 — vorvaten Wol d p Desistare E2, n s Desistare Sol, d p Desistari M25 (auch Rl) Wa. ] d p Desiscitare ere waren

a t

Describere abeschriben — beschreiben K Kh2

M W K P

Wa. fehlt M19 Dl + uel verschriben Sgl, + uel beschriben Bs9 n t verschreiben K4 — patet Brl

a p

Desecare abehauwen — abhackhen Sb3 K

M I P

Wa. fehlt M19 Dl Sigle fehlt — patet Brl

M Sb3 W K P

D 217

D 218

D 219

D 220

K

752

uel abeflißen

abeflißen]

Deserare D 221

D 222

D 223

D 224

D 225

D 221

a p

Deserare wüste machen — 6d oder wfiest machen Wa. fehlt Wl

S M K P

Wa. fehlt B9 wüste] vaste Ma3 + (neuer Wa.:) a p Deserare abe hauwen S4 Wa. fehlt Drl 5d] öd machen HU K4 — öd machen oder wüst, ein ding K9 wüste] worste BIO

a t

Deserere .i. linquere, verlaßen + Item Desertores herfluchtigen W — verlassen Sb3 P-Y — .i. relinquere, uerlaißen oder begeben K — lassen — .i. delinquere E2 P-E R1

K

/

S M W K P-E

a t Desere B9 .i. linquere] fehlt Mai, .i. derelinquere S4 derelinquare M19 verlysen Dl Zusatz fehlt Sgl herfluchtiger Mei — verlassen K4 derelinquere M25 Sol

adv

Deserò zu abende — biz nach heint Wa. fehlt P-E Kh2

M P

Wa. fehlt Stichwort

n s

Desertum — r wustunge / wostenye Ma3 B9 S — eyn r woystunge Ma6 Ma2 / wüst M19 Sb3 M — ain wfisti. Vnde Nouus Grecista (72r)\ Desertum IOCUJ est quondam, sed non modo, cultus. Ast heremus nullo fuit vnquam tempore cultus W — a uerbo »deserò, -ris, -ruj«, ein wustenung 1 — 6d oder wfichstung K — en r wostenye / wüstin P-E et dicitur a uerbo »deseror«, quasi deorsum seror. Vnde Desertus ponitur pro derelictus P-X — eyn wustenie P-Y

S M W P P-E Kh2

m s Desertus B9 eyn on stetunge (?) S4, wüstenunge Ks2, wiestegung BS Wa. fehlt Dl wostenunge Ksl, wfinstung Drl wustung Mei Bs9 locus Sgl] locum SI tempore Bs9) ipse Sl Sgl m s Desertus wostenynge R1 wustenie BIO] wosteninghe Wo4, wustereyge Bri m s Desertus Wüstung M25 m s Desertus

co t

Deses .i. piger uel iners + drege I + vel remissus P-E — .i. piger K

M W K P Kh2

— eyn triger M19 Desers Sl — träg HU Desers Wo4 iners] in es ers

Dl verderbt BIO

K

zu ende BIO

753

D 226

Deseruire n q

Deseruire verdienen

M K P P-E

Wa. fehlt M19 Dl verdum K9 — patet Bri denen Wo4 werden E2, dienen Sol

f p

Desidia .i. pigricia / + tracheit

M W I P

+ fulkeyt DJ Desinia (Desidia Mel) f p Desidia] Desinia Zusatz fehlt Ma4 Wo4

D 227.1

mt

Desertor .i. traditor proprii domini, ein verreter seins eygen herrn NI (S) — est ille, qui tradit suum d o m i n u m proprium uel qui ab eo fugit Sgl (W)

D 228

a p

Desiderare begern / + et componitur cum »de« et »sidero, -as, are«, quod non est in vsu Ma3 B9 P (außer Kh2)

S M K P

vgl. 228.1 Wa. fehlt S4 Wa. fehlt M19 Dl Wa. fehlt K4 cum] a Ma4, cum a RI

Zusatz fehlt

AP

Desiderare begheren

B9 (S)

S

vgl. 228

n s

Desidere .i. pigrum esse uel a proposito desistere — est pigrum esse IK P — vntwenden — est seorsum sedere, scilicet a proposito desistere et pingresce re P-E Wa. fehlt Kh2

S M SbS W I

Wa. fehlt B9 uel bis desistere fehlt Mai a proposito] apposito S4 esse] lacere Ma6 a propositum cessare M19 .i. pigrum esse] significat pigrum uel bis desistere fehlt Sgl Sigle fehlt

n s

Desiderium begerekeit — r begirikait SI / begird Sgl — begerlichkeit / — pegerung K Wa. fehlt Sb3

D 226

D 227

D 228.1

D 229

D 230

D 231

B9 P (außer P-E)

a p Desistere B9

componitur a »con-« et »sidero, -are« B9

Wo4

W

S M W P P-E

begerekeit W ] begirunge Mal Ma3, begerheit Ks2, girung NI Wa. fehlt Dl begerheyt Ksi, pegir M19 begirlickeit Mel, begirde M12, begiertkait Bs9, begirkait Me5 begheringe Wo4, begerlicheit Bri begird E2, begirlichi Sol

a p

Designare r beczeichen / beduden Ma3 B9 P K 754

Designare

D 232

D 233

D 234

D 235

S M W I

beduden Ks2 + uel bewysen S4 B5 Wa. fehlt M19 Dl bescheyen Ma6 bezaichnen 57 Sgl Sigle fehlt

a t

D e s i n e r e a b e l a ß e n uel v e r l a ß e n +

I n d e Desitus, -a, - u m



ablassen

+ uel betuten Ksl

I

P-E

S M K P

a t Desidero S4 uel verlaßen fehlt Ks2 uel verlaßen fehlt M19 Dl + oder verlassen K4 uel verlaßen fehlt Wo4 BIO Brl

n t

D e s i p e r e .i. stulte facere +

d e o r s u m sapere



.i. desperare, ° e r r e n °(P-E

/ Kh2

M K P P-E Kh2

stultum M19 a t — erren Wo4 — .i. stulte facere BIO despirare alle Hss. (auch Rl) deriuare

dp

D e s o l a r i verwüsten

+

Item Desolor

+

est deuastare, derelinquere

uel Desolo

+

o d e r 6d m a c h e n

a p Desulare S4 vgl. 236 + oder verderben Mel d p Desolare E2

n t

Desistere abesteen +

f t

Brl)

uel deuiare

vastoque relinquo

P

W-Y

/

K

S W P-E

S K P P-E D 236

K

D 231

o d e r vnderstene

Zusatz Bs9] idem quod devastare Sgl

/

Wa. fehlt MaS ablassen K4 + aflaten BIO vider sten Sol Desolacio —

rein



woystunge

w u s t e n u n g e Mal



verböstung



verwfistung. V n d e D e s o l o r uel D e s o l o , vas/oque relinquo



.i. deuastacio, destruccio, uerwustunge

M K

B9

S

Sb3

— en wosteninghe —

Ks2 / wostenye Ma3

P-E W-X

/

P

v o r w o s t y n g h e uel mestrost

Kh2

Wa. fehlt (vgl. 234) W-Y S M (V K P P-E

— eyn dröstung S4 — eyn wustigung BS — Wüstung N1 wostenunge Ksl, verbfistung M19 vastoque Mel ] pascoque S1 verbüchstung K4 wosteninghe fVo4] wostenige Ma4, vorwusteninghe Wol, wustenie BIO, wusterunge ader misse trostunge Brl wiestnung E2

755

D 237 D 237

Desperare n p

D e s p e r a r e verczwiueln / + —

uerczagen



twyfelen

v o r s a g h e n S- Y

Sb3 Kh2

Wa. fehlt (vgl. 237.1) P-E

D 237.1

D 237.2

D 238

M I K P

Despirare Ma6 verczagen M19 Despirare ap tzweyfflen Hll verczagen K9 n p Despiracio R1 + vorczaghen Ma4 R1

f t

D e s p i r a c i o r v e r z w i f l u n g E2 / v e r z a g u n g Sol

P-E

vgl. 237

p pr

Desolatus

P

vorlaten emend. ] vorlatus BIO

P-E

— verzagen M25 vorlat*?«

BIO (P)

p pr Desperatus verczwiuelt —

verzagt

Sb3

Wa. fehlt W-Y S M I K D 239

D 240

dp

+ verzagt am glauben, ut Iudei et heretici N1 Wa. fehlt M19 Despiratus Ma6 p pr Desperatus] Despiratus verczagt K9 D e s p i c o r .i. spicas spergere, eher s t r a u w e n —

est g r a n a de spica excutere, dressen



.i. spicas spergere

P-E

I

Kh2

S M W K P

dt. Int. ] verstrowen Ma3, edder strowen B9 strauwen ] seen uel strewen N1 spicas fehlt M19 stören M19 dt. Int. ] strewen SI, zu sehen uel zerstrewen Mel, eher seen M12 vgl. 250.2 lat. Int. fehlt Y strauwen] streichen Hll i. spicas] despicas R1 dt. Int. fehlt Wo I BIO

at

D e s p i c e r e r h i n d e r w e r t / achterwart Ma3 B9 P sehen uel v e r s m e h e n — versmähn Sb3 K — .i. c o n t e m p n e r e uel vilipendere, v e r s m e h e n I —

v e r s c h m ä h e n uel W i d e r w ä r t i g E2 / hinder sich M25

R1 — S M W K P P-E

D 241

.i. spernere uel achterwert sen

hindertwenn BS sehen fehlt Ks2 hinderwert] hinter sich M19 sehen] stend DrI — versmächen Sgl hinderwertlich Mel Wa. fehlt K4 — thuruge syn ader vorsmadet Brl a p Despicor E2 hinder sechen Sol hinder wert seen R1

p pr Despectus versmehet +

.i. d e o r s u m aspectus



versmahait

I

K-X

Wa. fehlt W-Y S K P

Kh2

Sigle S4\ pr Mal Wa. fehlt Hll vorsmadet Brl

Despretus B9 p pr Despectum K4

756

senhen

P-E

Despondere D 242

D 243

D 244

AS

Despondere virtruwen

S W K P P-E

+ ader vorsmet B5 + ut fit inter sponsum et sponsam NI wertrewten Mei + oder verliiben K4 Wa. fehlt BIO Despundere RI + oder verhaissen Sol

a p

Desponsare r i d e m (nach 242) / verloben S-X — verglühen Sb3 — °verloben ° a d e r °(Y) verhaissen K

S M I K P

idem zit. nach Mai — verloben M19 Sigle fehlt Despondare — idem (nach 242) K4 — vortrowen BIO

n p

D e s p u m a r e uß schumen — auswerffen K — .i. emittere, r u t schumen / schúmen P-E uel ut zenden — vorschumen uel emitiere Kh2

S M I P P-E

D 245

D 247

P

Wa. ] n p Despuare schumen vit, .i. spumum emittere uel deorsum cadere B9 vt schynen Mai — außspien uel abfeymen Dl ap — vt schumen fVol — schumen uel senden Wo4 — .i. emittere, spumare BIO emittere R1 ] mittere Ma4 schumen fehlt Sol uel ut zenden fehlt E2 M25

d q

D e s t e l / r i versnoden Wa. fehlt Kh2 Bri

S

Desteliri Ks2 \ Desteleri Mal, Destelicire S4, Desilire Mai B9 halten N1 d q Destelire M19 d q Describi Wa. fehlt Sgl d q Desteliri] Destilire Desteleri W1S K4 verschneiden Hll Deseliri Ma4 R1 Wo4 fDeselari Wol, Desilire BIO) Destoliri E2

M Sb3 W 1 K P P-E

D 246

D 242

— versmehen uel snöd

a p

D e s t i n a r e .i. promittere, deputare uel denunciare, proponere uel prophetisare + Destino, .i. mitto W-X — .i. legare, mittere, deputare, ascribere / — senden uel promittere °uel °deputare °(Y) K

S M K P P-E Kh2

proponere fehlt S4 prophetare B9 — .i. mittere, denunciare, senten M19 lat. Int. fehlt K4 uel promittere K9] fehlt W1J nuncciare Wo4 proponere fehlt Wo4 prophetare Ma4 preponere E2 mittere deputare bis prophetisare] (neuer Wa.:) a p Deputare proponere uel prophetisare

a t

D e s t r u e r e verstorn — zestoren Sb3 757

D 247

D 248

D 248.1

D 249

D 250

Destruere 5 M W K P-E

Wa. fehlt Ks2 zerstSrn N1 Wa. fehlt Dl zu erstoren Mel, zersteren Sgl stören Hll zerstören E2 So1

at

Desuere zu rißen — zereissen K — zezeren E2 P-E

S M W I P P-E

vor riten B9 reyhen M19 zer rissen Sgl Sigle fehlt + oder zu czerren R1 zerzerren Sol, verzerren M25

n t

Desterno wulgariter ich entlad. Vnde in Genisi 24 capitulo (32): Destrauit camelos, .i. Kellas et sa/rinas deposuit W

W

Wa. fehlt Mel Sgl ] stellas 57

adv

Desuper von r oben / bouen B9 P nyder Sb3 — von oben her niden — von oben herneder / — oben herab K — von oben herab P-E R1

S M P P-E

— wo euene her nider Ma3 nyder] ernidder S4 BS Wa. fehlt Dl ouen BrI — darzfl, darüber Sol von M25 \ fehlt E2

adv

Desursum von oben nyder Mal Ks2 (S) M-X — idem (nach 249) P Deorsum idem est (nach 249) S4 N1 (S) M-YSb3 Wa. fehlt IK P-E

adv

Sigle Sgl ] Item (Wa. nach 348) S1 sarcinas Sgl ] santinas S1

entlad Sgl ] endlan S1

sellas

WR1 (P)

S M W

Wa. fehlt B5 Ma3 B9 Wa. fehlt Dl Desorsum Ma6 Wa. fehlt Sgl

D 250.1

q

Desilire abspringen

D 250.2

dp

Despicor deorsum spicio. Wersus: Despicor est sperno, despicor prelia dico K

K

vgl. 239

D 250.3

D 250.4

Wa. fehlt Hll

a t

Destituere abseczen

K

Sigle K4] fehlt Wl3

n t

Desipiscere auffh&ren

K

Wa. fehlt Hll

D 250.5

K

Vers K9] fehlt W13 K4

K Kh2

K

Sigle K4 ] fehlt X

Despirare .i. spiritum emittere K

Wa. fehlt Hll K4

758

K

Detegere D 251

a t

Detegere entbloßen

M W P-E

enttecken Ma6, auf techken M19 abblSssen Sl enteken E2

Detectus, -a, -um inde (nach 251)

D 25I.i D 252

D 252.1

D 254

D 255

D 256

I

nt

Detendere abespan / + sicud balista Ma3 B9 — .i. contendere I

M W I K P-E

auf spönnen M19 abspangen Sl at absannen Sol

a J

Detinere togeren, vpholden

S

Sigle emend. ] a t B9

at

Detencio inde (nach 252)

D 252.2 D 253

D251

B9 (S)

I

p pr

Detentus uffgehalden — ab gehalden / Wa. fehlt W-Y P-E

W K P

vngehalten Sl auffzehalten HU ab gehalten Rl, vngeholden Wo4

co t

Deterior erger / + peior Ma3 B9 — et hoc Deterius, .i. peyor et peyus

S W

ergern N1 ergern Bs9

a p

Deteriorare verergern — ergren W-Y P-E Kh2 — id est peyorare, ergern

I

I

S W P

Stichwort verderbt B9 ergern N1 Deteriare Sl Deterioiare Wo4 ergeren BIO

a p

Determinare — .i. diffinire, r volenden Mal B5 / endighen Ma3 / vtendegen B9 S — significai diffinire, r vz endigen Ma6 Drl / volenden Ml9 Ksl M — significai finire, enden Sb3 — .i. diffinire, vsendigen W — .i. diffinire, uß enden I — ./'. diffinire, volenden K — diffinire / + ut endighen Ma4 Rl BIO P

S M

Deteriare MaJ B9 finire MaS Wa. fehlt Dl Deteriare Ma6

dt. Int. ] vorleuden S4, uel enden Ks2, auß enden N1 finire M19 uß enden Ma2

759

D 256

Determinare Sb3 W K P P-E

D 257

vgl. 260.1, 260.2 a p Determinere Sl .i. diffinire Bs9] .i. diffiniri Sl, fehlt Sgl versendigen Sl, auß enden Mel, aus volennden M12 .i. diffinire Hll] fehlt W13 Y Deteriare Wo4 .i. diffinire fehlt Wo4 BIO + entendigen Wo4 — i. finire E2

vsendigen Sgl ]

dp

Detestari vnmewjlich sin + oder versmihen K — °vnmenschlich °sin, °et °(Y) est execrari uel abhominari uel culpare. Lnde Detestabile .i. culpabile W — .i. maledicere, abhominari vel execrare / P — .i. abhominari, °vnmynschlik °zin °(Kh2) — .i. abhominari, vnmenschlich gebaren P-E

S M W P P-E

Sigle S4 ] fehlt Mal — vnmenschlichen N1 vnmislich Ma3 — vnmench Ksl vnmenschich Ma6 uel culpare] cum culpo Sgl .i. abhominari fehlt fVo4 dt. Int. Sol] fehlt E2 paren M25

D 257.1

part

Detestatus .i. anatematisatus vel excommunicatus

D 258

as

Detorquere uß pinigen — ustruken W P-E / — uß drucken vel uß pressen — r auspringen oder nSten X / auß nötten Y K — r u p dreghen, ut pineghen Ma4 / vp dreghen vel pineghen Wo4 — pynyghen Kh2 Brl Wa. fehlt Sb3

S M W K P P-E

D 259

a p

vnmenslich 5 4 ] vnmeßlich

Mal,

P-E

P

Sigle S4] d p Mal vt dreghen Ma3 + affdrowen B9 + auftragen A7 Deturquere Ma6 ufftruken Drl + uel vz tringen uel fragen Ma6 + aus tragen Dl d t Detorqueri Sl — aufftrucken Mel Bs9 Me5 a s Detorqueri — utdreghen, ut pineghen Wol — ab dragen, vß pynegen R1 — pynghen BIO uff truken Sol + oder auß czbingen M25

Detractare myssesprechen, r.i. maledicere / .i. in malo de alijs loqui Ma3 B9 — r mißtat sprechen, .i. maledicere et est dedignare X / est dedignare, recusare Y uel negligere uel contempnere uel detrahere. Item Detractare uel Attractare idem significant; in wlgari handien W — .i. maledicere, misthad sprechen I — wider sprechen, .i. mala dicere K — misse spreken P Wa. fehlt Sb3

vgl. A 218.10, A 830 S Detactare S4 M Detartare M19 W mißtat] mißdacht K dt. Int. fehlt K4 P misse speien BIO P-E Detroctare E2

.i. maledicere Ks2] fehlt Mal, .i. mala dicere S4 myssesprechen] fehlt M19, in misse sprechung Dl, misdat sprachen Drl Mel uel detrahere bis in wlgari fehlt Sgl + oder missehandeln Brl nut (?) sprechen M25

760

Detrahere D 260

D 260. I

D 260

at

Detrahere abeczihen + oder hinder claffen I + uel decipere Kh2 — °abziechen, °et °(Y) est de aliquo in absencia sua male loqui / + Inde Detrementum Y W

M W P

Wa. fehlt Dl vgl. 261 + hinder reden S1 + oder bespetten oder bedrigen Brl

a p

Determinare aus enden

Sb3

vgl. 256

Deter/ninare significat finire, enden

D 260.2

D 261

Sb3

vgl 256

n s

Detrementum abenemunge + uel periculum K W-X — abziechung — .i. dampnum, iactura, diminucio Wa. fehlt (vgl. 260) W-Y

Sb3

Determinare VI] Deteriare

/

Die Formen D e t r e m e n t u m , Detrimentum, Decrementum können nicht immer eindeutig den werden S af megyghe (!) Ma3 M abcziechung MI9 I Detrimentum K Zusatz fehlt K4 P + oder verdrit Brl

D 262

a p

Detruncare abehauwen °uel 0 enlstocken °(Ma3 — plochen Sb3 — abhachken K

S

entstocken Ks2] entplocken Mal S4, + enplokenn B5, + ,i. entbloten B9 N1, + .i. de trunco liberare B9 uel entstocken fehlt M19 + uel enpflocken Dl abstoken Sgl

M W

D 263

D 264

unterschie-

a p

Deturbare betrüben — .i. valde turbare, bedruben

P)

I

S M

Wa. fehlt B5 Wa. fehlt M19

ap

Deturpare vnreynigen, °vernichtigen °(P-Y) ader sehenden — versnoden uel vernichten Sb3 — vnraingen, vernichten, sehenden W — verunrainigen K

S

Deturbare S4 vorvnreynigen Ks2 Ma3 nichtigen N1 ader sehenden B5] oder schedigen Mal, vorstoren Ma3, fehlt S4 Ks2 — vnrainigen Ml9 vervnreynigen Ma6 Ks/ Dl vornychten Dl Drl sehenden] Stenden (?), vorscheiden Dl Deturbare Sl ader sehenden] fehlt B10, schendighen Wo4 — uerschenden Sol vernichten E2

M W P P-E

betrüben Ks2] vertruben Mal,

trüben S4

Dl

761

D 264.1 D 264.1

D 264.2

Detundere t

Detundere absiahen

K

Sigle K9\ fehlt

s

Deterrere erschrechken

K

Wa. fehlt K4

K

W13

K

Sigle K9\ fehlt W13

abschrekchen K9

t

Detergere abischen

K

Sigle K9\ fehlt

a p

Deuallare beseczen uel beblancken Sb3 — verseczen oder verplanckhen — besetzen W — planchken oder beseczen K Wa. fehlt I

S M W K P P-E Kh2

a p Devallere B9 — besiezen uel beplacken S4 belanken Ks2, vmbplancken A7 — abseezen M19 uel beblancken fehlt Drl Deuillare SJ Y besiezen Sgl n p planchken oder fehlt HU planken Wol, beplanten Wo4 Wa. fehlt M25 uel beblancken] fehlt Sol, bepflänezen E2 bescetten

D 265.1

ap

Deualcare abslan oder abrechen

D 266

a p

Deuastare verheren uel verwüsten — verbuesten Sb3 K P-E Kh2 — verstoren oder verkern I

S M fV K P-E

wustenn B5, vorvasten Ma3 uel verwüsten fehlt Drl verheren] verkeren SI, zerstSren Sgl büsten Hll, verbugsten K9 Wa. fehlt M25

a t

Deuehere en weg f ü r e n + Inde Deueccio, -onis / — r j n w e g f a r e n X / en weg faren Y — hinn wegffiren K — wechvoren Kh2

D 264.3

D 265

D 267

D 268

D 269

K

W13

/

W

S M Sb3 W P

Wa. ] a t Deuelsere eyn wech varn Ma3 hin fueren M19 füren] farn Drl Deuegere füren] feuren Deuethere Sl ain weg ffirn E2, hin beg füren M25

wegfuren Ks2

adv

Deuespere zu vesperczijt + .i. hora vesperarum

K

Wa. fehlt K4

n p

Deuiare .i. errare, irregan uel a via veritatis recedere + oder abtreten oder abgen Sb3 / — .i. errare vel a via veritatis ire — .i. errare uel a [ . . . ] K P-E Kh2

I

762

Deuiare

D 270

D 271

5 M Sb3 W I K P

a via] vie S4 — irgen Ml 9 — .i. errare in via Ksl a] de irregan fehlt Sl Sgl ap ap — .i. ab uia veritatis recedere Y — ergan Wo4 BIO

ns

Deuium ein jrreweg, sicud in siluis — ein irr gang Sb3

S M W K P P-E

— eyn bister wech in siluis B9 sicud ] quod est S4 — irganchk M19 irrig weg Sl sicud in siluis fehlt W13 eyn byster wech BIO sicud in siluis fehlt Wo4 sicud in siluis fehlt E2

ms

Deuius r irregengek / jr regang Mal S4 Sb3 — ein irr geunder — irrig W-X — irregang / Wa. fehlt W-YKh2

D 269

vgl. A 881 S irregengek zit. nach Ks2 M — eyn irregang Dl Drl K irgenig Hll P erreghenich fVol, errenich BIO

D 272

D 272.1

D 273

D 274

f t

Deuocacio .i. malediccio Wa. fehlt W-Y

S Sb3 / P

Devogacio S4 Devoracio Sigle fehlt maledicto Wo4

ap

Deuocare in bono et in malo accipitur; Deuocare .i. maledicere, item significat cum deuocione inuocare W

W

Sigle Sgl ] Item (Wa. nach 272) X

ap

Deuorare freßen oder slinden — fressen WK — verschlinden P-E — vreten, sluken Kh2

S M W P P-E

oder slinden] fehlt Ma3, slingen Ks2, sluken B9 Wa. fehlt M19 oder slinden] fehlt Drl, slingen Dl np — vorteren BIO slinden] vorteren Wol Deuoare E2 + zerzeren vel fressen E2

MS

Deuotus got lobig uel jnnyg uel andechtig — got gedachtiger uel andachtiger Sb3 — jnnig vel andechtig got loben / — andichtig K P-E — innich uel andechtich P

763

D 274

Deuotus — louech, innych S M W K P

D 275

f t

Kh2

— godelouich uel god vruchtich Ma3 — andechtig N1 got lobig uel \ fehlt B9, got dechtig uel S4 B5 — andächtig M19 — ynnig uel glabich Dl — andächtig Sgl uel jnnyg fehlt SI Wa. fehlt K4 — godelouisch, innich Wol uel andechtich fehlt BIO Brl + godeleuesch Ma4 + got lobich R1

Deuocio ynnekeit + andechtikeyt — antächtigkait Wa. fehlt W-Y

/ Sb3 P-E

S M W K P

+ uel andechtikeyt N1 Wa. fehlt M19 + uel andechtigkeit Ks! Wa. fehlt M12 andSchtikait Sl Wa. fehlt K4 — andacht W13 andechticheyt Wo4

f t

Deuolucio an fall °uel °antal °(S-X Sb3 I) K — entwendung uel hingank Wa. fehlt W-Y Kh2

S M P P-E

uel antal Ma3] fehlt B9 — ane vail. Emolimentum idem Ma6 uel antal fehlt Ksl an fall] val Wo4 uel antal fehlt Wol BIO — an wal E2 — ayn vall ay (!) zal M25 an fall uel fehlt

at

Deuoluere entwenden + oder wenchken K + vmme vallen uel wolteren Kh2 — ab Weitzeln, .i. reuoluere I

M K P-E

entwinten M19 + entweltzen Ma6 — entwencken K4 entweltzen Sol

as

Deuouere verloben uel maledicere — entloben, .i. maledicere K — .i. maledicere P-E

S M W K P

Wa. fehlt Ma3 Deuoere (?) Ml9 Deuomere Sl entloben fehlt K4 — fluken BIO

D 278.1

ap

Deuotare .i. votum frangere uel maledicere

D 278.2

m s

Deus quasi »dans vitam eternam suis«

Kh2

Sigle Lül ] n s

D 276

um

D 278

D 278.3

D 279

verloben S4] erleuben Mal, loben Ks2 verloben] laben Ksl Ml9

uel maledicere fehlt

Wo4

gre

Deutram .i. secundum

Kh2

Deutrum Ki3\ Deutrim (?)

Kh2

ms

Deutronomius est 2a lex seu über 764

Kh2

Kh2

Sol

Deutronomius

D 279

+ +

eyn buch der Veränderung M ain bfich der verandrung. Item Deutronomium grece, latine dicitur 2a lex uel repeticio legis, quia ibi repetuntur, que in Leüitico et ceteris libris Moysi dicta sunt W — ein buch der verandrunge I — est über Moysi uel 2a lex K — est 2a lex, et dicitur a »noma« et »deutron«, et est über theoloyalis Kh2

D 280

D 281

D 281.1

D 282

S M W I P-E Kh2

m s Deutronomie S4 lex ] sex S4 seu S4] in Mal Zusatz fehlt M19 Veränderung] voranderwerbunge Ksl der verandrung Mel ] fehlt S1, von der andren Sgl, von der andrung Bs 9 n s Deutronomium Stichwort verderbt E2 est emend. ] et

FP

Dextera r ein recht hant / rechter hand Ma3 B9 P (außer P-E Rl) — de vorder hant Kh2 Wa. fehlt K

S M P P-E

— gerecht hant N1 Wa. fehlt M19 Dl — en rechter hant Ma4 Wo4 zü der rechten M25

ms

Dexter recht — ein rechter Sb3 Wa. fehlt W-YK

S M 1

Wa. Bml] fehlt (Blattverlust) Mal Wa. fehlt M19 Sigle fehlt

ft

Dextrix .i. lucius, en heket

P-E

dt. Int. fehlt

n t

Dextrale eyn armwopen uel eyn rniderhang des alters / eyn syt hanck uel eyn alter dock Ma3 B9 P — est ornamentum dextre manus, °ain °arm °wäppen, °uel °ain °nider °hang °des °alters °(Y). Sed Dextralia sunt ornamenta manus, arm büg W — arm woppen K — ain armleder vel sithanc vel alter tfich P-E Rl — rechter aremes wapen uel eyn alter dok Kh2

eyne rechte hant Brl

— en arbeter mit der rechten hant N1

P

E2

vgl. 285.1 S Wa. Bml ] fehlt (Blattverlust) Mal des alters fehlt S4 M Wa. fehlt Ma6 — ein arm bappen M19 W nider hang Mel] niderhand S1 Sed bis arm büg Sgl] fehlt S1 arm bugin Bs9 K — arm pogen K9 P — eyn armwapen BIO eyn armwopen uel ] fehlt Wo 1 armiope Ma4 Wo4 ziid hant Ma4 P-E — ain alter dfich So!

D 283

ms

Dextrarius eyn czelder + equus, qui ducitur manu dextra 765

1

D 283

Dextrarius

+ S M Sb3 W K P

D 284

D 285

D 285.1

D 285.2

oder sawm rozz

K

Wa. S4 ] fehìt Bml, fehìt (Blattverlust) Mai Dextrarius Ks2\ Dextarius S4 pferd N1 — ein czelten pferd M19 zelen + est equus SI Zusatz K9\ uel sawmer W13, fehìt HI] K4 — teldennepert Wo4 + uel en zemer Ma4 + equus quedam (!) R1 sammer, equus quidam Bri

— zelten

+ uel

ns

Dextrochilium Wa. fehlt I

arm zirunge / + .i. ornatus brachiorum Ma3 B9

S Sb3

Wa. Bml ] fehlt (Blattverlust) Dextroquilium

adv

Dextrorsum rechtsitig / — zu der rechten sijten wert — rechtig, zu der rechten hannt

S M K P P-E Kh2

Wa. Bml ] fehlt (Blattverlust) Mai Dextrorsum S4] Detrorsum Bml, Dextrossum Ma3 reichseitig Drl Wa. fehlt K9 rechtig fehlt Hll K4 Wa. fehlt Wol erech zeitig M25 Dextrossum

ns

Dextralia sunt duo panni pendentes in dextro uel sinistro cornu altaris K

K

vgl.282

Sigle K4] fehlt

Mai

K

W13

Dya primo sumitur diuis/we ad diuisionem. Vnde in ista diccione Dyafracma; et dicitur pellicula quedam diuidens intestina grossa a spumalibus; et dicitur a »dya«, quod significat diuisionem. Eciam iterum in hac diccione Dyastole; et dicitur a »dya«, quod significat diuisionem, et »stolon«, missio. Inde Diastole dicitur figura, que diuidii breuem silbam, que naturaliter habet vnum tempus, quod attribuitur duobus temporibus. Wersus (Grec. Vet. i 10)'. Sìstole productam breviat, dyastole longam. Vnde secundum phisicos diastole et sistole aliud significant, quia dya stole interpretatur eleuacio, sistole autem depressio. 2° significat intencionem uel augmentacionem. Inde Dyaforetum; et dicitur illud, quod valde est perforatum, sicut patet in cibo; et dicitur a»dya«, quod significat augmentum, et »fores«, foramen, quasi valde perforatum. 3° significat duo, ut patet in hac diccione Dyaletica; et dicitur a »dya«, quod est duo, et »logos«, sermo, aut »lexis«, quod est racio, et »ycos«, sciencia, quasi de sermone duorum, scilicet opponentis et respondentis. 4 t0 significat »de«, et sic scribitur, ut patet in Dyaccinium; et est vngentum aut electuarium, et principaliter pro maiori parte est factum de cimo. Item in hac diccione Dyapenthesis; eciam dicitur a »dya«, quod est de, et »penthe«, quod est quinque, quasi de quinque consonantibus personarum. Iterum in hac diccione Diatesseron, et dicitur a »dya«, quod est de, et »tesseron«, quod est quatuor, quasi consonancia musicalis de quatuor consonantibus. Item circa litteram est notandum, quod Dya, quando scribitur per duplex -ij-, tunc semper sig-

766

Dya

D 285.2

nificat duo. Sed simplex -j- significat semper de. Wersus (Grec. Nov. 89", 90r): Scribe per -ij- grecum dya, duo significabit. Sed per -j- simplex dya scriptum, de quoque signat Sb3

D 286

Sb3

diuisiue ad VI ] diuisiem (?) aut grossa VI ] gressa que diuidit VI ] que diuiditur dyastole (2) VI ] distole bis Diatesseron B2] etc. duo B2 \ de duo

Dyastole B2 ] Dyastolo dyastole (3) VI ] astole

figura, eciam

ms

Dyabolus eyn tufel, et dicitur quasi duorum morsus, scilicet corporis et anime / — dicitur [...] — dicitur a »dya«, quod est duo, et »bolos«, morsus, quasi duorum morsus, scilicet anime et corporis / + ain túfel P-E P

Wa. fehlt K S M

D 286.1

D 287

D 288

Sb3 W P

Wa. Bml ] fehlt (Blattverlust) Mal eyn tufel, et fehlt Ks1 et dicitur] et »dya«, item duo, et »bolus«, morsus Ma6 corporis et anime fehlt M19 morsum anima et dicitur] + a »dya«, quod est duo Sgl — en düuel Wol

fp

Dyabola est meritrix accipiens vnum denarium

P-E

accipiens Sol ] verderbt E2

ms

Dyabolicus tufelisch

S M W P-E

Wa. Bml] fehlt (Blattverlust) Mal Wa. fehlt Dl tufellich Drl tufelschlich S1 + oder düffleich M25

ap

Dyaconare diacken wihen — dyacon machen

Wa. fehlt I

S M P P-E

D 289

ms

D 290

mq

P-E

— ein teuflisch man N1

WYK

Wa. Bml ] fehlt (Blattverlust) Mal diacken] dyacknen Ma3 macher N1 diacken] diac Drl + dyaconieren Dl maken BIO — .i. dyaconos Sol zu dyacen machen M25

wihen] wyben Ks2,

Dyaconus eyn diacken, et dicitur a »dya«, quod est duo, et »conos«, ordo, et est aliquis habens duos sacros ordines maiores — eyn dyacon, quasi habens duos ordines — dyacan K P

S M Sb3 W K P

scilicet

/

Wa. Bml] fehlt (Blattverlust) Mal diacken) ewangelier N1 Wa. fehlt M19 »canos« et est aliquis] quasi dyack Mel — dyakon orden uel ewangeler (vgl. 290) HU Wa. fehlt R1 Wo4

Dyaconatus dyacken orden — dyacken geweicht Sb3 — "dyaknet S1 / dyacon Sgl

767

W

lat. Int. fehlt

Ma3

D 290

Dyaconatus

— talis status uel dignitas eius (nach 289) Wa. fehlt Kh2 S M Sb3 W K

D 291

D 292

Wa. Bml]fehlt (Blattverlust) Mal, fehlt S4 Sigle Ks2] m s Bml dyaconer Drl p pr Wa. ] Vnde Dyaconatus, talis dignitas (nach 289) M12 — dyaconey Mei Bs9 Me5 Wa. fehlt (vgl. 289) HU

— dyaconer

f p

Dyaletica zweyer lüde rede + quasi sciencia de sermone duorum Kh2 — zwaier lay red Sb3 K — zweierley rede, a »dya«, quod est duo /

S M W K P P-E

Wa. Bml ] fehlt (Blattverlust) Mal lüde] + uel menschen Bml, mensche S4 B5 — czweyerley red Dl zweyer] zweyerley Ksl — zweyrley red Mei Wa. fehlt W13 — dicitur sermo duorum Bri — patet E2

ms

Dyalogus est sermo duorum uel liber Gregory, in quo habetur vita r Benedicti / sancti Benedicti K Kh2 — est sermo duorum vel dicitur liber sancti Benedicti / — est sermo duorum, scilicet opponentis et respondentis, vel liber [...] P-E

S

Wa. Bml] fehlt (Blattverlust) Mal über] quinque libri B9 Bml, sancti Benedicti B9 habetur vita Benedicti] habentur sancti Benedicti M19 Gregis Benedicti fehlt beati Benedicti S1 sancti Gregorij W13 habetur vita Benedicti] habentur Benedicti Wo4 opponentis M25] appanentis E2, apponentis Sol

M Sb3 W K P P-E

D 293

I

f p

Dyaltea est quoddam + factum de alcea

Benedicti] beati Benedicti

vngentum W-X

Die Formen Dyaltea und Dyalcea können nicht immer eindeutig unterschieden werden S Wa. Bml) fehlt (Blattverlust) Mal Dyaltea Ma3\ Dyaltheca Bml, Dyaletica S4 Ks2, Dyaleteca BS M Dyaleca M19 + vel est electuaria (?) infectum (?) de alcea M19 Sb3 Dyatica I Dialcia K Dyaltica ('Dyaletica HU) P-E Dyaltiga E2

D 293.1

m in Dyantos est medycina letificans cor Wa. fehlt Kh2

D 294

n t

P

Dyadema eyn heubt golt uel krone + uel signum victorie P — eyn krone M — est ornatus capitis, ain krancz uel corona. Vnde Dyadema est ornamentum capitis matronarum auro et gemmis contextum, quod in se circumactis extremitatibus retro astringitur, vel vitta regis capitis W

768

Dyadema

D 294

— eyn kröne oder diademe / — hauppchron K — .i. Corona circularis; et dicitur a »dya«, quod est duo, et »demo, -is, -ere«, quasi demens duo, scilicet principium et finem, vel est Signum victorie vel hopt golt P-E S

P-E

Wa. Bml] fehlt (Blattverlust) Mal Sigle Ma3]m p Bml m p Dyademo S4 — eyn kröne Ks2 uel kröne] eyn gülden crone S4 BS, Corona regalis B9 gülden chron M19 + regis Ma6 + uel heupt golt Dl koran Corona] krön Mel Vnde Dyadema] uel Sgl quod bis capitis fehlt Sgl circumactis emend. ] circumartis alle Hss. victorie Sol ] verderbt E2 dt. Int. ] fehlt M2S, ain hopt hoptgold Sol

f t

Dyaferesis est apercio pororum

S

Wa. Bml] fehlt (Blattverlust) Mal Dyaferies Ma3, Dyafesis B9 borum aporecio S4 aspericio Ma3 pororum Ma3] poros Bml, ororum Ks2, bororum B5 Dyaffresis Ma6 aupercio Ma6 porcorum Diafforosis apericio apericio alle Hss. + swaisloch HU Diaforesis Wo4 BIO perorum Ma4 ponorum E2

M Sb3 W

D 295

M Sb3 / K P P-E

D 296

ms

Dyaphanus r dorch schynich / durchsichtig S-X K + sicud aqua et aer Ma3 B9 + oder durich scheinung Sb3

vgl. 301 S Wa. Bml] fehlt (Blattverlust) Mal Dyaphanus Ma3] Dyaphonus Bml, Dyafenus S4 Ks2 BS dorch schynich zit. nach Ma3 + uel schinig Bml M Dyaffenus Ma6 — durch sichtig vel scheunig M19 — durchsichtig Dl + als wasser Ma6 W Dyafonus alte Hss. I Diaffonus P — dicitur schinech Wol — dorch syn Brl P-E — durch sichtig Sol

D 297

f t

Diaphaneitas est res, que polest perspici, sicud vitrum Wa. fehlt W-YKh2 Brl

S

Wa. Bml ] fehlt (Blattverlust) Mal Diaphaneitas B9\ Dyaphoneitas Bml Ks2, Dyafanietas S4, Dyafeniatas BS, Dyaphenitas Ma3 Dyaffeneitas Ma6 — durch schinekeit ut est in vitro Ksl Dyaphoneitas res, que] illud quod prospici Dyafancitas S1 Diaffonitas — durch sichtikayt sicud vitrum K4 sicud fehlt Wo4 Diafanogitas E2 potest] + sed E2

M Sb3 W I K P P-E

D 297.1

D 298

g in

Dyan grece, est idem quod clare latine. Inde dicitur (es folgt 298) — .i. darum uel lux Kh2

P-E

Sigle Sol] f t E2

f p

Dyana eyn abentstern + uel en godinne P — eyn morgen Sterne, quedam Stella

769

/

P-E

D 298

Dyana

— et interpretatur dea venatorum, quia Dyana, .i. sole /ucente, venatores surgunt ad exercendum venaiwram. Sed proprie sumendo Dyana non est aliud nisi dies artificialis. Secundum philosophos non est aliud nisi aer illuminatus a sole, et sic circum diete Dyana significai solem illuminantem aerem in die artificiali. Et dicitur a»dyan«, quod est darum, et »natus«, quasi nata siue creata cum clari tate P-E

D 298.1

D 299

S P P-E

Wa. Bml ] fehlt (Blattverlust) Mal godinne Wol ] afgodinne Ma4 RI vgl. 297.1 lucente Sol] ducente E2 ad exercendum venaturam Sol] adexcendum veneraturam E2 sic circumdicte Sol ] dicitur circumductiue (?) E2 illuminantem Sol] illuminacio E2 aerem M25\ arerem E2, artem Sol dicitur] + a Dyana E2 claritate M25) clarite E2, fehlt Sol

fp

Dyamargaricia est electuarium valens ad capud

M

Sigle emend. ] f t

f p

Dyarua est fluxus ventris + uel wessrigi rür. Vnde Nouus Grecista (86r): Cruda »lyen-« simplexque »dyar-«, cum sangwine »dyssen-« W + quedam pestis / + .i. desenteria Kh2

S W

Wa. Bml] fehlt (Blattverlust) Mal Dyarua S4\ Dyarica Bml + dünscheyssen N1 vgl. 438 Dianrea Sl, Dyarcia Sgl, Dyarria Mel Bs9 ventris] + wulgariter wäßrig sucht Sl »lyen-«, »dyar-«, »dyssen-« für lyenteria, dyarteria, dyssenteria »lyen-« Sgl ] liem Sl »dyar-« Sgl ] fehlt Sl »dyssen-« ] discent etc. Sgl Dyarria

Kh2

D 299.1

D 300

fp

Diapsä/ma en half psalme Wa. fehlt Kh2

P P-E

Diapsalma Wo4] Dyapslama Ma4, Diaplasma Wol Diaplasma (auch Rl)

/p

Dystonia est dissonando vocum, et dicitur a »dya«, quod est °dis °uel °(I) de, et »phonus«, sonus, 0quasi 0dissonando °sonorum °(Ma3 B9P) K — est dissonancia vocum

S

Wa. Bml] fehlt (Blattverlust) Mal Dyafonia B5] Dyaphona Bml, Dyaphanea S4, Dyphonia Ks2 diffonancia (!) S4 et »phonus« ] fehlt Mai, phonos B9 quasi dissonancia sonorum 5-/] fehlt Bml — est dissonancia vocum M19 phonos Diacania Sl dis] disis Sl a »dya«, quod est dis] a dis Wo4 BIO dissonancia] distinancia E2 phanus E2

M Sb3 W P P-E

D 301

M19 (M)

ms

P

Dyaphonus .i. dissonans / + et dicitur a »phonos«, sonus B9 Ma3 — dissonus Sb31 Wa. fehlt K-Y

vgl. 296, S 662 S Wa. Bml] fehlt (Blattverlust) Mal W dissonus Sgl / Diasonus P Diaphanus E2

770

+ zwey richtig N1

phanos Ma3

Diascolus

D 301.1

Diascolus .i. informator

D 301.1

/

I

vgl. 317

D 301.2

nt

Dyacomon est electuarium quoddam

D 302

n t

Dyapendion est electuarium valens ad pectus + latwere K — est species electuarij valens ad pectus /

S W / K P P-E Kh2

Wa. Bml ] fehlt (Blattverlust) Mal n s Dyapendium n s Diapendium Wa. fehlt K9 — latware K4 Diapenidion Wo4 electualium E2 Diapenidion valens] et valet

f p

Dyarteria est infirmitas, quando aliquis habet ßuxum I — est quedam infirmitas, scilicet fluxus ventris — est fluxus ventris K Wa. fehlt (vgl. 299) W

S P P-E

Wa. Bml ] fehlt (Blattverlust) Mal internus Ma3 Dyartearia Ma4 R1 Wo4 quando aliquis habet fluxum] scilicet fluxus Wo4 Dyartearea E2 infirmis E2

ns

Diarium sumptus vnius diei

K

Wa. K9] fehlt

D 303.2

Mt

Dyasinthesis .i. composicio duorum

D 303.3

fp

Dyasinthetica est vna species grammatice, num P-E

P-E

Dyasinthetica Sol ] Dyasinthitetica E2 posicio E2

D 303.4

n s

Diasiminum est aliquid de cimino factum

D 303.5

m s

Dyameter et -metralis quasi de mensura, et capitur pro linea directa super nos Kh2

Kh2

m s Dyameter Lül ] n s Diamiter

gre

Diapente quasi bis quinque, a »dia« et »penthe«

gre

Dyatesseron quasi bis 4

or

Kh2

vgl. 285.2

D 303.8

ft

Dyamas est lapis preciosus

D 303.9

heb

Dibon sufficiens ad intellectum uel habetur intellegens

Kh2

habetur emend. ] verderbt

f p

Dies eyn kerbe

D 303

D 303.1

D 303.6 D 303.7

D 304

M19 (M)

Dyapenidion Ma3

latwere] larber Hll

ventris

K

W13 HU K4

P-E de c o m p o s i t i o n diccio-

grammatice, de composicione Sol ] grece com-

Kh2

Kh2

sonorum; quasi quia est octaua nota

771

Kh2 Kh2

Kh2

D 304

Dica

— raitholcz Sb3 K P-E — ain kerb uel ain raitholcz W — .i. tabula, caucio uel carta, eyn kerbe vgl. E 184.3 S Wa. Bml ] fehlt (Blattverlust) Mal M Wa. fehlt M19 W — ein kerb Bs9 ain kerb uel fehlt Sgl holtz S1 K — reczen K4 P + uel en kerue Wol P-E — ain rechenholcz E2

D 304.1

D 305

D 306.1

D 307

kerb] kerb holz Mei

raitholcz Sgl ] rechen

FP

Dyartria est quoddam electuarium

M

quoddam emend. ] quedam M19

ap

Dicare .;'. sanctificare vel kerben — beichen oder rait holcz machen Sb3 — .i. sanctificare uel dicam facere W Kh2 I — .i. sanctificare oder an kerben — kirchen weihen °uel °copulare °(Y) K — .i. sanctificare P-E R1

S M

Wa. Bml] fehlt (Blattverlust) Mal .i. sanctificare vel S4] fehlt Bml Mai — significat sacrificare uel dicas facere, wyhen, kerb machen Dl vel kerben] chrechen M19 + rechnen S1 + kerben Mei kirchen fehlt Hll vel kerben fehlt Ma4 Wo4

W K P

D 306

/

o t

M19 (M)

Dicax .i. garrulus, reyn kleffer — .i. garrulus, kliffig W-X — .i. facundus, loquax vel eyn cleffer / — .i. garrulus, r cleppech / sweczich R1 P-E Wa. fehlt W-Y

P

S M K P P-E

Wa. Bml ] fehlt (Blattverlust) Mal kleffer] wesscher Mai, kieppich B9 .i. garrulus fehlt M19 garrulus fehlt W13 Y tat. Int. fehlt Wo4 cleppech Wol ] kleppesch Ma4, kepesch Wo4, kelppisch Bri dt. Int. fehlt E2 Sol

Mt

Diespiter est ipse Iupiter, et componitur a nomine »dies« et »pater« M

M

Wa. fehlt

n t

Dicere sprechen, et componitur cum in-, con-, pre-, contra-, male-, de-, bene— sagen et [...] male- et eWI — sprechen K — sagen P-E — primo significat exponere; vnde in Tractatibus Boecius: Quidquid est etc.; sequitur »dico autem«, .i. dictum meum expono. 2° significat vocare, et tunc est passiue vocis; exemplum: Ego dicor Theodorus. 3° est proferì; exemplum: Sacerdos in altari dicit bona verba, .i. profert. 4° significat enuncciare; vnde Boecius (Equiv. 180vb):

M19

772

Dicere

D 307

Sola enim enuncciabilia dicuntur, .i. ennuncciantur. Quinto significai ortum, .i. deriuare; exemplum (Equiv. 180vb): Homo dicitur ab »humo«, .i. ortum habet. 6 t0 significai asserere uel affirmare; vnde in ewangelio (Mi 16,13): Quem dicunt homines esse filium hominis?, .i. asserunt. 7° exponit vocabula, .i. interpretatur; vnde (Equiv. 180vb, 181ra): Lapis dicitur quasi ledens pedem, .i. interpretatur. 8U0 significai cantare uel concinere; exemplum (Rep. Hymn. 10281): Laude/w deo dicam per secula, qui me plasmauit, .i. cantalo. Aliud exemplum in prefacione: Ympnum glorie tue canimus sine fine dicentes, id est cantantes. Nono significai laudare; vnde Oracius (vgl. epist. i 1,1): Decem mihi, decem dicende Camene. Decimo significai spondere, ./. promittere; exemplum: Iste denegavit predictas pecunias, id est promissas pecunias. Vndecimo significai iubere aut imperare; vnde in ewangelio centurio (Le 7,7): Die tantum verbo, domine, tunc saluabitur puer meus. Duodecimo significai ordinare uel ad suum esse; vnde psalmista (Ps 32,9): Ipse dixit, et facta sunt. Vltimo Dicere componitur cum in-, con-, ab-, pre-, contra-, male-, bene- et deSb3 S M Sb3 W K P Kh2

D 308

np

Wa. Bml] fehlt (Blattverlust) Mal sprechen] + seghen Ma3 con-] + Sigle a p K de- S4] fehlt Bml IVa. fehlt Dl sprechen ] sagen Drl pre-] ob-, ab-, re- Ma6 contra- bis bene- fehlt M19 quasi VI ] quem Laudem VI ] laudeam cantabo 32] cantabam glorie VI ] plure (?) Decimo emend.] fehlt significai bts predictas pecunias B2\fehlt et VI ] .i. ab -VI] obcon- fehlt Sgl male- Sgl ] fehlt SI Wa. fehlt K4 sprechen) sagen RI con-] ab- Ma4 RI Wo4 con-] + ab- (auch Bri)

Disceptare, contendere, usurpare uel iudicare idem sunt — est de iure disputare P — .i. demere Kh2

vgl. 401 S Wa. Bml ] fehlt (Blattverlust) Mal, fehlt Mai B9 M contempnare M19 Sb3 contentere / Deceptare vsurpari K uel iudicare fehlt WI3 P dispitare RI P-E despitare E2

D 309

co t

S M Sb3 W K P

Discibilis ./'. ingeniosus, sprechlich uel synnenrich — .i. ingeniosus, sprechlicher uel iunglicher Sb3 — .i. ingeniosus, °sprechleich °(Y) K — .i. ingeniosus, sprachlich P-E RI Kh2 Wa. fehlt I Wa. Bml] fehlt (Blattverlust) Mal uel synnenrich] fehlt Ks2 B9, uel sinlich S4, ader synerikig B5 — lerlich oder sinnreich MI9 m s Discipulus Disipanis SI uel synnenrich fehlt Bs9 Wa. fehlt Hll Wa. fehlt RI .i. ingeniosus fehlt Wo4 BIO uel synnenrich fehlt Wol Wo4 BIO

773

D 309.1

D 309.1

D 310

D 311

D 312

D 313

D 314

D 315

Diatomos

Mt

Diatomos significai lunam, quando est diuisa per medium, et dicitur a »dya«, quod est duo, et »tomos«, diuisio, quasi in duo diuisa P-E

P-E

vgl. 423.1

ft

Dicio eyn gebite uel potestas — gepietung uel potestas K Wa. fehlt I

S K P P-E

Wa. Bml ] fehlt (Blattverlust) Mal Int. fehlt (Zeilensprung, vgl. 311) Hll Wa. fehlt R1 ghebelde BIO potestas] gewalt Brl gebite] gebald M25

f t

Diccio sprechunge + uel ain wort W — ein in sprechen vel potestas Wa. fehlt P-E

medium Sol] modum E2

I

S M K

Wa. Bml ] fehlt (Blattverlust) Mal, fehlt Ma3 gesprechunge Ks2, ein sprechen N1 Wa. fehlt M19 eyn sprechin Drl + uel bort Dl Stichwort fehlt (Zeilensprung, vgl. 310) Hll

nt

Dictamen eyn getichte — ein ticht Sb3 Wa. fehlt W-Y

S M W

Wa. Bml) fehlt (Blattverlust) Mal Wa. fehlt Dl Wa. fehlt S1

np

Dictare lichten, et est frequentatiuum huius verbi »dico« — dichten K Kh2 Brl

S M I K P

Wa. Bml] fehlt (Blattverlust) Mal Wa. fehlt Dl ap est frequentatiuum a dicto ap Wa. fehlt Wo4

mt

Dictator eyn tichter + qui Semper dictat Wa. fehlt W-Y

eyn getichten Ks2, eyn hedichte Ma3

tichten] eyn getichten Ks2

I

S M W K

Wa. Bml ] fehlt (Blattverlust) Mal Wa. fehlt M19 Dl Wa. fehlt S1 — schreibtauel uel dicter (vgl. 315) Hll

/p

Dictica eyn tafel / + dar me inne scriuet B9 P — .i. tabula. Wersus (C/T»Dictica«)-. Clerice, dictica lateri sit semper amica / — schreibtafel K Kh2 — ain wahstafel P-E

S W K P P-E

Wa. Bml ] fehlt (Blattverlust) Mal syt dafel S4 B5, schrif tafele Ma3 Dictura Sgl Wa. fehlt (vgl. 314) Hll — schriutafele Wol tafel verderbt Brl scrib tauel Sol

IIA

Dictamium album

D 315.1

ns

D 315.1

Dictamium album wisßwurcz. Dictannus, quem quidam polegium agreste vocant, nascitur in Creta in monte Ida. Similitudinem habet polegij, nisi quod folia eius maiora sunt et laciora et lanosa; et tactu lenis, gustu non dulcis. Ad omnia vtilis est dictannus: sudes et sagittas corporibus infixas educit; cuius paèulo eciam fere wlnerate spicula inherencia emittu«/. Fertur enim, quod in venacione capra, si percussa fuerit, illico cum sagitta percurrit ad herbam dictannum, mox pascitur, et ferrum eicitur et pascendo dictammum plaga sanatur. Dictanus herba nomen accepit a monte Crete; propter quam dicit Vergilius (Aen. iv 72,73): Cerua wlnerata saltus peragrat Dicteos. Tanta enim est potencia, ut ferrum a corpore expellat, sagittas excuciat; vnde et eius pabulo fere percusse sagittas corpori inherentes eiciunt. Hanc quidam Latinorum polegium Maitis dicunt, propter belli tela excucienda W

Dictamium erscheint außerdem in den Formen Dictammum, Dictaminum etc. Eine Verteilungsregel ist nicht erkennbar. W Sigle Sgl] fehlt S1 Dictannus] Dictaminus (?) Sgl quidam Sgl] quidem SI agreste Bs9] agresto SI, agnoste Sgl vocantur Sgl habeat Sgl est Sgl ] et SI dictannus] dictanius Sgl pabulo Sgl ] papulo S1 wlnerata Sgl emittunt Sgl ] emittuntur S1 cum Sgl ] uel SI sanatur Sgl ] verderbt SI Tanta bis expellat Sgl ] pellat SI a Bs9] in Sgl Maitis Sgl ] mortis S1

D 315.2

D 316

D 317

D 318

ns

Dictiria sunt verba riocose profata / iocosa Kh2 Bri

P P-E

iocosa RI prolata Wo4 periata E2, prolata Sol, probata M2S

ms

Didascalus est magistralis uel doctrina Iis — r .i. studens / eyn studente Kh2 Bri P Wa. fehlt K

S M W / P P-E Kh2

Wa. Bml] fehlt (Blattverlust) Mai Didascalus] Didisca virtus Mai, Didascholicus B9 Diascalicus M19 Diascalicus SI, Didascolicus Sgl uel doctrinalis fehlt Sgl Didascolicus — eyn studente Wo 4 + en studente Wol + ain student M25 Didaschalcus

ms

Didascolus est magister + r oder student X / uel studens Y

K

S W I K P P-E

Wa. Bml ] fehlt (Blattverlust) Mal m s Didasco Ma3 Wa. ] fehlt SI, m s Didoscolus maister Sgl vgl. 301.1 est magister] ein maister Hll + eyn studente RI Didascalus E2

ms

Dyacolus est loquax — .i. aliquantulum loquax Wa. fehlt Sb3

S 1

I

Wa. Bml ] fehlt (Blattverlust) Mal, fehlt Dicatulus, -la, -lum

775

Mai

P

D 318

D 319

D 319.1 D 320

Dyacolus K P P-E Kh2

ot Dydascolax W13 K4 Didaculus fDidasculus Wo4) Didaculus Didaculus laquax (!)

ms

Didascolicus est sermo + inter magistrum et discipulum K + que fit inter magistrum et discipulum, uel dicitur sermo magistralis Kh2 Bri Wa. fehlt I

S M W P

Wa. Bml] fehlt (Blattverlust) Mal Diascolicus M19 Wa. fehlt Sgl Diascolicus SI Didascolus R1

m q

Didascalatus, -tus, -tui .i. magistratus. Inde Didascalare

D 322

+ qui fit inter magistrum et discipulum SI

Didascaleon est locus, vbi docetur didascalia doctrina + uel est liber magistralis uel subtilis Kh2 — est locus, vbi docentur didascalici K

S M Sb3 W I K P Kh2

Didascolicon S4 B9 dydascolica S4, didascalica B9 Didascolyon Ma6 didascolia Ma6 Dydascolon didascolica Diascolion SI, Didascolion Y didascolia SI Sgl Didascolon diascolia Didascalicon W13, Dydascolicon K4 didascolia K4 Didicolyon Wo4 didascolia Wo4 Didascolicon didascolia

Différencia vnderschayd

doctrina fehlt B9 doctrina fehlt SI

Sol (P-E)

m s

Didimus.i. geminus uel dubius

S W K P-E

gemius Ma3 uel dubius] zweiffler Mel .i. geminus] zweifelhafftiger W13 Didimos E2 — ain zwiffler Sol

ap

Didimare .i. diuidere + deilen I — significai dubitare

Sb3

D 322.1

m t

Dido est proprium nomen barbaricum

D 323

fp

Didragma .i. due dragme + et est denarius valens duos nummos usuales + .i. denarius oder gewicht K — est duplex dragma I

D 323.1

Sb3 W P

n s Didragme Didrama SI, Didrame Sgl dragne Wo4

nt

Diduco .i. in diuersa duco K — quasi in diuersa ducere, .i. separare

K

/

r

nt

D 320.1 D 321

Didasculus Ma3

P-E

drame SI

Sigle K4] fehlt W13

776

Kh2

W

Dies

D 324

D 324

du q Dies tag, et dicitur a »dyan« grece, quod est clarum latine « tag K — primo significai »sol rediens«, .i. spacium temporis, in quo sol mouetur ab oriente, occidens et rediens in oriente/« ; quem m o / u m sol rapto (!) f i r m a m e n t i complet xxiiii or horis. Et sie dieimus: Ann w j solaris constat ex tricentis et sexaginta quinque diebus ; tot habet a n n u s dies. 2° sumitur proprie, .i. pro spacio temporis, in quo sol moratur in nostro emisperio; vnde Theodulus (296): Cede, dies, ce/o, quia nescis cedere, virgo. Eciam dicitur consciencia praue mentis; vnde Stacius (Theb. i 51): Seua dies animi assiduis circumvolat alis. Eciam significat graciam; vnde Paulus (Rm 13,12): Nox precessit, dies autem apropinquabit. Eciam sumitur pro spirituali doctrina; vnde Psalmus (18,3): Dies diei eruetat verbum, .i. doctor proferì verbum doctrine. Eciam dicitur esse sol; vnde in ewangelio Iesus apparens diseipulis suis, dixerunt (Lc 24,29): Mane nobiscum domine, quia iam advesperascit et iam inclinatus est dies, .i. sol. Eciam sumitur pro intellectu; vnde Paulus (i Cor 4,3): M i n i m u m est mihi, quod a vobis iudicer aut ab h u m a n o die. Eciam dicitur esse eternum, .i. longitudinem significat eternitatis; vnde lob dicens de Cristo (vgl. lob 24,1): Qui autem ignorant, nouerit dies illos. Eciam significat prosperitatem; vnde Psalmus (1,2): Et in lege eius meditabitur die ac nocte, ,i. »tempus prosperitatis« et »tempus aduersitatis«. Eciam significat tempus iudicij ; vnde lob (So 1,15) : Dies illa, dies ire, .i. tempus iudicij et tempus ire Sb3 vgl. 297.1 S »dyon« S4 Mai M Wa. fehlt M19 Sb3 orientem B2] oriente motum emend.] mecum (?) firmamenti emend.] firmenti Annus (7J VI] Annis diebus emend. ] fehlt proprie K/]prope pro VI] fehlt celo VI] cedo et VI], i. mihi VI] fehlt iudicer B2] iudicij Cristo VI ] dextro »tempus prosperitatis«] + noctis W »dyon« SI Sgl I fq K Wa. fehlt W13 K4 Int. zit. nach K9 P tag] patet Bri lat. Int. fehlt Wo4

D 325

D 326

fp

Diecula r est parua dies / ein tagereyse S-X — diminutiuum (nach 324) W — .i. parua dies, et ponitur pro qualibet parua mora temporis — r tagfart X / diminutiuum a dyeta Y K

S M W K

est parua dies B9] ein luttich dagh Ma3, + ut in yeme NI — eyn tag rais M19 Sigle] Inde (Wa. nach 324) diminutatiuum Sgl — tagwaid Hll a dyeta K9 ] fehlt K4

n t

Diessere dagen uel dach werden — tagen Sb3 Kh2 WI — tag werden Wa. fehlt S-X K

S M W P P-E

Wa. zit. nach B9 uel dach werden ] fehlt Ma3 Wa. fehlt M19 uel dach werden fehlt Dl dagen uel fehlt Wa. Sgl ] fehlt SI + frequentatiuum a die Sgl dagen uel fehlt Bri uel dach werden fehlt Ma4 BIO dagen uel fehlt E2

III

/

— eyn tage vard Ks2

Drl

D 327

D 327

D 328

Dieta

f p

Dieta dach vart vel eyn dach reyse W — ain tag waid uel ain tag raiß — eyn dage reise, diei itineracio, uel dicitur obseruacio legis et uite vel corporis dispensacio I — tagraiz K — ain tagwaid P-E — eyn dachuart uel eyn reyse. Wersus (Walther 20108): Omnibus asswetam iubeo seruare dietam Kh2 Wa. fehlt S-XSb3

S M W P P-E

Wa. zit. nach B9 vel eyn dach reyse fehlt Ma3 — ein tag weyd N1 Wa. fehlt M19 Dl vel eyn dach reyse fehlt Ma6 Ksl tagwaid Sgl ] tagwart SI, tag fart Bs9 Me5 vel ain tag raiß fehlt Sgl dach vart vel fehlt Wo4 BIO vel eyn dach reyse fehlt Wol Brl Wa. Sol ] n t Dietus ain tag werk E2

np

Dietare est alicui diem assignare, rdach reysen / ein tagereyse seczen — — — —

D 329

Sb3

S M W K P

dach reysen Ma3] ein tag reyß N1 tagereyse) tageczud (?) Ks2 dt. Int. fehlt M19 + eyn dag reyse geben Ma6 + tagraisen Mel a p tat. Int. fehlt Wo4 BIO Brl

ap

Diffamare — r beschemen Mal / schmehen uel eyn bose gerecht machen S4 / eyn bose geruchte B9 S — r eyn bose gerücht machin uel bosin lümunt Ma6 / schenten M19 M — vnleunten Sb3 — ain bösen schin machen / + uel lümden S1 / + uel verluj munt Bs9 W — scheiden oder verlumeden I — beschämen K — en bose gherochte maken P — in eyn bose ruchte brynghen Kh2

S

K P P-E Kh2

Wa. fehlt Ma3 Dyframare S4 — verlümünden Ks2 — wischemen ader eyn wose geruhte B5 — ein bös wort machen N1 — vor lfimunden Ksl — bösen leumunt machen Dl Ma2 — eyn bös schin machen uel lümat JOri — entlünden Sgl Zusatz] uel leymfit Mei, entleumden oder scheiden Ml2, verlimüt Me5 Schemen K4 ruchte Wol Wo4 BIO — verleunden E2 gericht M25 Sol (auch Rl) in Lül ] an ruchte Lül ] fehlt

fp

Diffamia eyn bose ruchte

M W

D 329.1

[...] assignare M-X W K P-E significai alicui diem assignare per tempus, tagwaiden est per dietas ire, dage reysen I .i. in die cibare uel dach reysen Kh2

Kh2 778

Diffubulare D 329.2

D 329.3

D 329.2

ap

Diffubulare .i. soluere, uplosen P-E — .i. soluere — vp losen Kh2

P Kh2

Diffibulare Wo4 Diffibulare (auch

f t

Diffu¿