155 72 68MB
German Pages 783 [788] Year 1989
Table of contents :
L1
N 16
P 562
TEXTE UND TEXTGESCHICHTE Würzburger Forschungen
Herausgegeben von der Forschergruppe »Prosa des deutschen Mittelalters«
>Vocabularius Ex quo< Überlieferungsgeschichtliche Ausgabe Gemeinsam mit Klaus Grubmüller herausgegeben von Bernhard Schnell, Hans-Jürgen Stahl, Erltraud Auer und Reinhard Pawis
Band IV TextL-P
Max Niemeyer Verlag Tübingen 1989
CIP-Titelaufnahme der Deutschen Bibliothek „Vocabularius Ex quo" : überlieferungsgeschichtliche Ausgabe / gemeinsam mit Klaus Grubmüller hrsg. von Bernhard Schnell . . . - Tübingen : Niemeyer. NE: Schnell, Bernhard [Hrsg.] Bd. 4. Text L - P . - 1989 (Texte und Textgeschichte ; 25) NE: G T ISBN 3-484-36025-9 ©
ISSN 0174-4429
Max Niemeyer Verlag Tübingen 1989 Das Werk einschließlich aller seiner Teile ist urheberrechtlich geschützt. Jede Verwertung außerhalb der engen Grenzen des Urheberrechtsgesetzes ist ohne Zustimmung des Verlages unzulässig und strafbar. Das gilt insbesondere für Vervielfältigungen, Obersetzungen, Mikroverfilmungen und die Einspeicherung und Verarbeitung in elektronischen Systemen. Printed in Germany Satz: pagina G m b H , Tübingen Druck: Allgäuer Zeitungsverlag G m b H , Kempten Eindband: Heinr. Koch, Tübingen
Laban
Li
L2
m in L a b a n interpretatur dealba cio et fuit frater Rebecce — interpretatur dealbacio uel remissio peccatorum vel addulator aut dyabolus, qui transfigurai se in h o m i n e m (!) a n g e l u m lucis uel ypoc r y t a uel m u n d u s uel Candidus et fuit frater Rebecce Kh2 S M Sb3 I P-E Kh2
dealbacio S4] dealbaco Mal, dealbacia B9 fuit 5 4 ] est Mal pater S4 B9 Labon M19 pater Ma6 M19 Labon n in Labon de ablacio alle Hss. (auch Rl) Rebexe alle Hss. (auch Rl) ypocryta emend. ] ypoclyta et fuit emend. ] fehlt (Papierschaden)
n p
L a b a r e r s t r u c h e n / stranckelen Ma3 B9 uel w a n c k e n — strucheln uel w a n c k e l n M (außer Sb3) — jiruchen, schwanken W — .i. titubare uel tremere / — stra&hen K — .i. titulare, strankelen uel w a n k e l e n P — .i. titulare, s c h r e n k e n P-E Rl — .i. tytubare, staueren Kh2
S
n t Labere S4, n t Labaere B9 — struchelen oder wanchkiln B5 uel wancken ] fehlt Ma3, uel wankein N1 schrankein Ksl, Sträuchen M19 uel wanckeln fehlt M19 Dl struchen Sgl ] schruchen 57, straucheln Mel swanckeln Mel, schankeln Bs9 — .i. titubere, schranket ader wankel Brl titulare fehlt Wo4 BIO schranken Wo4B10 uel wankein fehlt BIO schrenken] kücczlen M25, schrankelen Rl
M W P P-E
l2.1
ms
L a b a r u s est s i g n u m bellicum, quod ex auro et lapidibus preciosis in v e x i l l u m sancte crucis t r a n s f o r m a t u m inter alia bellica signa preciosior (!) erat Sb3
L3
a t
L a b e f a c e r e glitende m a c h e n — hei m a c h e n Sb3 K — glat m a c h e n W — glich uel glat m a c h e n I — r s c h l i p f r i g M25 / schlupfen E2 m a c h e n
S M W K P-E
Sigle « ] a p Mal — glad werden B9 glitende] häl M19, gleyten Dl, glat Drl glat Sgl ] glflt S1 h5l K4 — schipfen machen Sol
L 3.1
co p
L a b e r n a est gladiator uel f u r
L4
n s
L a b e i l u m est p a r u u m l a b r u m + .i. lebssen K
S M K
Wa. ] n t Label est paruum librum S4 + eyn lypp Dl Zusatz] fehlt K4, lebsei Hll
L 4.1 L 5
L a b e l l u l u m idem (nach 4) n t
L a b e r e gliten — entsleiffen
glitende] gläd S4 Ks2 BS, glidenden N1
P
I
Sb3
1415
P-E
n s Labella Ma3
L5
Labere
— — — —
L6
L7
L8
/
S M W P P-E
+ oder vallen NI Wa. ] n t Labare hal machen M19 + uel schlipfern Bs9 — idem (nach 8) Brl schliffen Sol
ft
Labes r est macula, ein flecke / eyn vlecke Ma3 B9 P (außer P-E) Sb3 + Wersus ( Walther 28838) : Si post vina labes, non vini, sed tua labes Kh2 — .i. macula, pernicies, ruina et miseria / — .i. macula K
S M W P P-E
ein flecke] fehlt NI, eyn flechtunge Ks2 flecke] mail M19 ein flecke fehlt S1 + uel ain mäsung Sgl Wa. fehlt BIO ein flecke fehlt E2
nt
Labescere begynnen zu gliten uel deficere — beginnen entsleiffen aut deficere Sb3 — beginnen zä vallen uel deficere W — .i. incipere labi, beginnen zu glitschen / — beginnen ze hlliczn K — r beginnen to glidende, deficere uel perire X / beghinnen to glidende Y P — .i. incipere labere vel deficere vel perire P-E
S M P
glidende MaJ, glidenden NI zu fallen Drl Wa. fehlt Brl
dt
Labi gliten, fallen; et componitur cum de-, col-, il-, e— fallen [...] e-et reSb3 — vallen / + uel schlipfen K et [...] W — glitschen oder fallen I K — häliczn oder sle&ffn auff dem eis — fallen vel schlüpfen P-E Wa. fehlt Kh2
S
glynden S4 fallen S4\fehlt Mal et bis e- fehlt B9 e- fehlt S4 et bis e- fehlt M19 schlipfern Bs9 oder bis eis fehlt K4 hlliczn] vallen K9 wallen Ma4 et bis e- fehll Wo4 vel schlüpfen fehlt Sol
M W K P P-E
L9
vallen W glitsen oder fallen hlliczn K schlüpfen P-E
ns
+ fallen DrI
et componitur cum fehlt
Ma3
Labium lippe. Labrum idem — eyn r gleff X / lebs Y Sb3. Labrum idem M — eyn gleff. Labrum idem. Sed differunt, quia Labium dicitur superius, Labrum inferius, uel Labium mulierum, Labrum virorum /
1416
Labium
L 9
— Labrum lebss K — r est inferius, Labrum superius X / est inferius Labrum Y P — eyn lippe Kh2 Labrum est superior pars oris, Labium vero inferior; alij uero dicunt, quod Labia sunt mulierum, Labra vero virorum. Item Labium et Labrum significant vas, in quo sacerdotes veteris testamenti ingressuri tabernaculum se lauabant. Item Labium pro extremitate quandoque ponitur. Labrum vero est vexillum imperatoris preciosissimum W vgl. 17, 18 S dt. Int. ] eyn gleff odder eyn lippe S4 B5, ein lebß NI M lyp DI W Labrum fi) Sgl ) Vnde Librum (Wa. nach 4) SI K Labrum fehlt K4
L 9.1
ns
Labium lefczg
W-Y
L 9.2
co t
Labilis vallich
Kh2
L io
fp
Labina est terra aquosa et mobilis
M
nobilis Ma6
Mt
Labor arbeit + a »laboro, -as« deriuatur Wa. fehlt K
L 11
L 12
L 13
L 14
L 15
Labrum idem fehlt BS Ma3
/
M
Wa. fehlt M19 Dl
n p
Laborare arbeiden Wa. fehlt I
M W
Wa. fehlt M19 Dl + Inde Laboratorium et Laboriosus (vgl. 13, 14) Bs9 MeS
ns
Laboratorium est locus laboris + ein werghuß / — werch gaden Sgl W-Y
S W P
laboram Mai Wa. fehlt (vgl 12) Bs9 Me5 laboris] arboris RI
m s
Laboriosus eyn arbeiden mensche — .i. plenus labore Sgl W-Y — -sa, -sum plenus labore, erbetssem — arbaitsam K
+ Inde (es folgt 14) Sgl
I
S W P P-E
Laborosus S4 Wa. fehlt (vgl. 12) Bs9 Me5 — arbeydende BIO Bri Laborosus — arbeitender Sol
m s
Laborintus dicitur quasi »labor intus« et ponitur pro libro quodam r in rhetorica / rethoricali P — [...] et est liber rethoricalis Kh2 1417
arbatig M25
L 15
L 15.1
Laborintus S M Sb3 K
Laborinctus Ma3 et bis rethorica] uel quidam liber rethorica (!) Ma3 Laborinctus Ma6 in rethorica] rethorice —liber in rethorica K4
fp
Labrana en slef P — .i. cocliar P-E
P
Wa. fehlt BIO Brl
m t
Labio est leccator — -onis .i. tabernarius uel leccator
S P P-E Kh2
+ ein lecker BS Labro Labro Labore
ns
Labrum a »lambo, -is, -ere« .i. quod labium / — .i. labium, eyn gleff, scilicet viri — est superius labium P — eyn auer lippe Kh2
Wa. fehlt Kh2
l 16
L 17
leffel RI
+
uel kelle Wo4
/
vgl. 9, 18 S Wa. fehìt Ma3 M — prout dicitur a verbo »lambo, -is, -ere«, tunc idem est quod labium; sed in quantum dicitur a verbo »lauo, -as«, tunc est vas eneum, in quo lauentur ingressuri in templum dei Ma6 a »labio, -is, -ire« M19 W Wa. fehlt Sgl K Wa. fehlt K4
L 18
ns
Labrum a »lauo, -as, -are« est vas eneum in quo lauawtur ingressuri °in °(Ma3 B9) templum dei + scilicet sprengstain K — inuenitur eciam pro uase, in quo pedes lauantur; et tunc dicitur a »lauando« et primum a »lambo, -bis« I P — est vas eneum in quo lauaAantur ingressuri templum dei
Wa. fehlt W-YKH2
vgl. 9, 17 S lauo] lambo Ma3 lauantur S4\ lauabantur Mal M Wa. fehlt (enthalten in 17) Ma6 in templum fehlt W lauabantur S1 K — spreng stain uel ladium K4 est bis dei fehlt Y P lauabantur Wol] lauantur Ma4, lauabatur Rl P-E enenam E2
L 19
f p
gressuri S4, in gressu Ma3 Ml9
Labrusca r eyn hein uel eyn wait / eyn haghen, eyn velt S-Y uel eyn winstog, siluestris. Eciam capitur pro fructu eius, sicud ponitur Ysa.K vicésimo (5,4): Exspectaui vt faceret vuas et fecit labruscas — ein huen (!) uel wald oder weinstock siluestris aut fructus a uite. Exemplum Ysaie (5,4) [...] Sb3 — est vua immatura, herling; et est vitis nigra habens folia edere similia. Ipsa et Ampelos melena uel Vitis siluestris dieta eo, quod in labris rub/ nascatur, uel Vua siluatica. Labrusca vitis nigra, que in terre marginibus nascitur. Vnde et Labrusca a labrw et extremitatibus terre uel vua, que in sepibus r nascitur. Item Labrusca vitis
1418
Labrusca
L 19
inculta, wulgariter wildreb. Eciam sumitur pro fructu eius et ponitur Ysaye 2° (5,4): Expectauit ut faceret vuas et fecit labruscas X / nascitur Y W — est vitis siluestris, quia in labris .i. extremitatibus terre nascitur; et ponitur quandoque pro fructu illius vitis. Ysaie v (5,4): Et expectauit ut faceret vuas et fecit labruscas. Inde Labrustosus -a, -um / — stawdech oder walt oder weinstockh, eciam dicitur fructus. Isaye 20 (5,4): Expectaui [...] K — °en °haghen °(P-E RI), en velt uel eyn wynstok P Wa. fehlt Kh2 S
I P P-E
haghen] heyd NI sicud fehlt Ma3 Ysaye S4] Ysa Mal vicesimo] 2° vicesimo S4, 2° Y laboruscas S4 dt. Int. ] eyn wilt winstock Ma6, eyn hayn, eyn walt uel eyn win stug Ksl, eyn gehege vmb eyn borg uel silua uel eyn groß vin Stack Ma2, ein hagen uel eyn wald uel eyn wild bein stock MI9, eyn han uel eyn acker uel velt uel weinstock Dl, eyn hagk, eyn feit uel eyn wynstock DrI siluestris] et est vitis siluestris Ma6 vicesimo] secundo (?) Ma6 vuas et fecit fehlt M19 Labarusca Sgl herling] wintertrol Sgl habens] habentis Sgl edere für hedere Ipse Sgl Ampoles Sgl rubi Sgl ] rubri SI labris Sgl ] labra SI Labrusta + adder eyne wilde wynbere Bri fei E2
f p
Labrilla est baculus cum plumbo
P
Wa. Wol] m s Labrilla est baculus dicitur dyabolus (vgl. 19.2) Ma4
M
W
l 19.1
l 19.2
l 20
ms
Labulcus dicitur dyabolus
P
Wa. Wol ] fehlt (vgl. 19.1) Ma4
nt
Lac milch, est liquor marne; et dicitur quasi »liquor albi coloris« — milich Sb3 — est liquor albus ab uberibus animalium r fluens; et dicitur quasi »liquor albi coloris« X / fluens Y W — est liquor mamme; et dicitur quasi »liquor alby coloris« uel quasi »latens ante culum« animalis P Wa. fehlt K
S M P P-E Kh2
— melck. Wersus (vgl. Grec. Vet. xii 174)\ Lac liquor; et dicitur quasi liquor Ma3 Wa. fehlt M19 — dicitur liquor albi coloris Dl ante culum animalis] calum animai Wo4 albe E2 quasi (1)\ + liquor
l 20.1
P
Lacebra eyn groue, eyn kule S
L 21
P
f p
Ma3 (S)
vgl. 105
Lacerna est fimbria uel palleum, quo olim solum milites vtebantur
— [...] vtebantur. Vnde Lacerna est species vestis de panno nobili et svbtili et quasi perspicua, ut per ipsaw corpus vestiti possit videri / + Item Lacerna, cozzo, palium fimbriatum, quod olim milites soli utebantur X. Vnde et in ¿fatigwenda castrensi vrbana