Quechua/ Qichwa/ Qhichwa/ Quichua/ Kichwa Florelegio incaico runa simi lengua keshua : Novenario a la Santísima Virgen María del Carmen; Pláticas y meditaciones morales, relativas a las Verdades Eternas para el tiempo de las Santas Misiones en las poblaciones del Interior del Perú; Cánticos antiguos y otros, compuestos ad hoc

123 64

Quechua Pages [223] Year 1920

Report DMCA / Copyright

DOWNLOAD FILE

Polecaj historie

Quechua/ Qichwa/ Qhichwa/ Quichua/ Kichwa 
Florelegio incaico runa simi lengua keshua : Novenario a la Santísima Virgen María del Carmen; Pláticas y meditaciones morales, relativas a las Verdades Eternas para el tiempo de las Santas Misiones en las poblaciones del Interior del Perú; Cánticos antiguos y otros, compuestos ad hoc

Citation preview

Biblioteca Naciol\.aI

deI Perá CoiecaóR qaeckra-a'Jffi-0-ra

PAuLRMT 1Q57

I

/

\

.

\

'

V

I

..

-

1

"\ 1

li m rn

~~~GJIO

o~

.~

XlV'CJ

RUNA Sl M1 ,,,

""

11

1 - H-

Di-u-ti--!

~~

~

~'A

.....

LE.N GUA KES H UA ''•"·····'h•··········''•''"''·····

NOVENARI-o A LA

Santísima Virgen Maria del· Carmen. Pláticas y meditaciones morales, relativas a las Verdades Eternas para el tiempo de las Santas Misiones en las poblapiones del Inte ·

mHordelPerú;Cánticos antiguos y otros, com· ' tt~>~~Y~~~~- puestos "a~ hoc".. ~0~~~~ W f

1



POR. EL

111mo. y Rvmo. Mons. ET. José Gregono castro _Antiguo Obispo del Cuzco y actual titul a r de Clazómene.

m ~

m

,_,,_,,

ri-11-1

~

~

~~ ~ ·

- ,~Y

RUNA SI M 1

ILENGUA KESHUA ' 1 , t ' , ' • t • , t • 1• t • • , ~ 1 • t • ' ' ' 1 • 1s 1 t

1

t•t

NOVENARIO A LA

Santísima Virgen María dHI Ca men. Pláticas y ·meditaciones morale s ,

relativa ~~

a

las Verdades Et.e rnas para el tiempo de la:s Santas Misione s en las poblaciones del Inte -

mrior del Perú; Cánticos antiguos y otros, comru ~~~>~/~00~. puestos "ad hoc" ~~~

~

rn

POR EL

.

-

111mo. ~ Hvmo. Mons. H. José Gregori~ Gas1ro Antiguo Obispo del Cuzco y actual titul a r de Clazómene.

~

L

'*' Sanmart í y Cia.- Lima, 1-11-1r ·

11

1920.

--¡ 1 - 1r===i 1

~;m 1

TODOS :LOS DERECHOS RESERVAD.OS.

NUNCIATURA APOSTOLlCA

1

PROTOCOLO N °. 2693-· 19.

Lima, 8 de diciembre de 19 l 9. Con mucho gusto otorgamos nuestra bendic~ón a la Obra redactada y editada en est~ Capital por el Ilt m o . y Revmo . Mons. José Gregario Castro O. F. M ., antiguo Obis po del Cuzco , y titulada «Novénario a la SSª . Virgen del Carm en con un Sermonario y Cánticos en Keshua ». Felicitan do al dignísimo Prelado por su esmerada publicación, r ecomendamos el uso de su obra a los Sacerdotes y Párrocos por ser muy útil e important~.

Un sello.

+

LORENZO Arzobispo de Efeso . Nuncio Apostólico .

Ofrenda de amor filial a la Seráfica Orden i a mi Patri'a. EL

AuTOR

«Pide licencia para . la publicación de un C?púsculo » ]ltmo. y Rmo. Mons. Arzobispo de Lima: Fr. José Gregario Castro, antiguo O bis ~ po del Cuzco y hoy titular de Clazómene ante US. Iltma. i Rvma. respetuosamente .digo: Que habiendo redactado un opúsculo titulado «Novena a la Sma. Virgen del Cármen », con sus pláticl'.ls , morales i ·e ánticos, en la lengua Keshua , cuyos 1

-

4-

originales acompaño; i conceptuando que· ese devocionario podrá ser útil a los Sres. Párrocos i fieles del interior del Perú; con tal fin, A. US. Iltma. i · Rvma. pido se dignedar la licencia para su publicación previa censura canónica, si es de superior bene-· plácito. Lima, 1 °. de julio de 1919.

11 tmo. i R vmo. Mons.

t

Fr.

J OSE

GREGORIO CASTRO

O. F . M. Antiguo Obispo del Cuzco y hoy titular de Clazómene. Arzobispado de Lima.

loe . sig .

lmprimatur.

+

A E MILIUS .

Arch. Limanus ..



AL LECTOR

¿Quién al contemplar la belleza y santidad de la 1nmaculada Madre de Dios no .se siente arrobado y no le tributa los homenajes de su admiración , amor y ;gr a ti tu d filial?. ¿Quién al aspirar el suavísimo y vivi·fican te ambiente del Monte Car n1elo no .siente renacer en su corazón la dulce esperanza? ¿Quién no se rinde ante los a trae ti vos -de la virtud para alcanzar la eterna feli·cidad, prometida por Nuestro Divino Salvador, imitando .fielmente a la Maes·tra de las virtudes, a la Soberana de las -criaturas, que mereció la dignidad sin igual de ser Madre de Dios, dando a{

6 -



Verbo Increado su carne y _sangre para humanarse y cooperando a la obra de la Redención? He aquí , amado lector, la razón de la publicación de este «Novenario a la Santísima Virgen MarÚi », bajo la advocación de Re,ina del Cármen, a quien sus innumerables devotos invocan incesantemente con filial amor, recogiendo y gustando las fragantes y deliciosas flores del Carmelo que nos ofrece la benditísima Madre, con su ejemplo y ·socorro, para que subamos al monte 'santo de la perfección cristiana. La preclara Orden Carmelitana, en sus milenarios años ha dado copiosos frutos de santidad bajo el amparo de su divina Madre; el Santo Escapulario del Cármen es la prenda de nuestra salvaci6n; es pre ciso cubrirnos con él para alcanzar sus celestiales promesas, predicando las virtudes con fidelidad y constancia. Nuestros amadísimos SITAN

INDIGENAS NECE-

INSTRUCCION SOLIDA EN SU PROPIO

IDIOMA PARA LEVANTARSE DEL ESTADO D E

-7 -



para ello, ocupa el primer lugar la instrucción religiosa y moral que dignifica al hombre, haciéndole conocer su noble origen y el altísimo fin para el queha sido creado y redimido: Cuando el sacerdote ejerce debidamente su ministerio , animado de la sublime caridad que nos enseñó N.S.J.C. y reco rriendo nuestras dilatadas regiones andinas en busca de las almas les habla a sus moradores en lengua Keshua , con unción y perfección , hínchense sus corazones de gra t itud, . sus ojos se arrasan de lágrimas y bendícenlos . . Por esto he añadido una serie de Pláticas o Meditaciones adecuadas para que en los días ·de Novenario o en los de Santas , Misiones, LEAN CON DET ENCION o EXPLANEN los puntos propuestos. Finalmente , dan realce a este Opúsculo los «Cánticos en Keshua » que desde tiempo inmemorial han sido recitados o can ta dos con gran devoción. Su mérito es indiscutible, puesto que en candenciosas y concisas frases expresan los sacrosantos Dogmas de nuestra Religión. ABATIMIENTO

EN

QUE

YACEN;

8-



. A ese aureo filón de poesía Keshua h e añadido mis modestas violetas, cultivadas en el florido jardín de mi SERAFICA ÜRDE N, a quien va dedicada la obra y a mi P A TR I A.

EL

AUTOR.

Lima , Convento Máximo de S. F r ancisco , Julio de 191 9 .

NOVENA -A -

Nuestra Señora del Monte Carmelo

+

unanchan raicu , au Santa Cruzpa cunaman ta , Kespichihuaicu kaic;u D ios Apuicu. Espiritu Santok Churek Yayak ~-< s ut.i npi. Hi n atak cachun , Jesús .

+

+

+

+

A CTO DE CO N TRICIO N .

Apui Jesu Cristo , llapa atipak Yayallai , sonkoipa samin; ñoka huchasapa , pisi sami runam kollanan chaqiiqiman ullpuicamuni: mana reksicuiñiyok, mana yuyaiñiyok runa caskai ta reksicuspa , tu-

-

10 .-

cuy huchallicuskaicunata pampachahuanaiqipak. ¡ Huai Apullai! cunanrakmi pantaskaita reksicuspa, yuyaiñiiman cu tiicuspa ñini : imai sonkotak huchallicurk a:ni! maipitak carkan reksicuiñiika ,kan Yayaita sakerinaipak-ka; ¿maipi yuyai-· niyoktak causarkani mana kanhuanri? -· imapunitak sonkoita suhu~rkan, kan Camakñiimanta t' akacuspa , cunancama hu -· chacunapi kospaspa, . camunaipak-ka ?H uai Diosnillai! cunanrakchu reksini ma na allin ruraskaita?- cunanrakchu rek sini cjuyacuiñiiqiman mana allinhuan cu tichispa aukaiqi sayariskaita? Huchallicuskallaipi causaiñiita tucuchinai caktin-· ka, ¡amapas mamaipa huijsanmanta pakarimuimanchu carkan!- camachicuskaiqi si -· micunata saruchaspalla canai caktinka , amapas yuyaiñiyokchu caiman carkan t' - Y chaka , cunan yuyainiiman cutimuspa sonkoimanta lioksekta , c' arakta llaqicuspa ñini : huchaimi Y ayallai , huchaimi Camakellai" ancha hatun huchaimi Kespichikellai! ¡cunanmantaka huanasakmi , llapa huchaman chayachikeimanta a n churisakmi. Confesorñiipa penitencia k ohuas-

11 kantari hunt' asakmi; cai yuyaicuihuanmi; Diosñillai ñiiqi: cunanchari munaiman Santo Profeta ·Davidpa huchanmanta lla . qicuinin ñokak cananta, huchallicuskai -· manta }laqicuskaipi sonkoi phataska , chaqiiqipi huañuska· ricjurinaipak! Cunanchari munaim-an Hijo Pródigok pantai-ñinmanta nanachicuinin ñokak cananta , mana allin ruraskaita yuyarispa, huckeipi= hek' epacu pa tu ta . punchau causanaipakP Cunanchari muna1man María Magdalenak a . hueken Fíokak cananta, ñahuiicun . iscai pujyuman tucuktin , killp'u-hillp'uita huakañaipak! Ay ,Yayallai! Ay, Diosnillai r Cunanri sonkoiqi canmanchus cai mañacuskaita uyarihuachcaspaiqi hina llaqiskata sakerihuanaiqipak; haic' a n phiñachiskasuiqi kepata pampachaiñiiqita mañacokñiiqi runata uyarihuachcaspaiqi chus , ñokallata mana huñihuanqiimanchu. mañacuskaita? Chai, ñihuai, Apullai! y ·a huarñiiqik chanin caskai raicu; cai samita chasqicuita munacuspan munacuskaiq i Mamaiqik llantunman p acacok hamuni_, paipa sami ruraskancunata kahuarispa. ñokata cjuyapayahuanaiqipak. H . C. J .

-

12 -

SAPA P'UNCHAU MAÑACUNA . ORACION Ah, kollanan samimanta hunt' aska, iñujñu Virg·e n María, Diospa Maman, hu,chasapacunak marcan, angelcunak chica .huaillunan, tucui camaskacunak Sapai Koyan, Santísima Trinidadpa samanan Huasi , pacha illarii c h' q.sca k oillur , munakñiiq i runacu n ak k' ochocuinin , ll aqiska hu - · chasapacunak mas c anan , E scapularioqihuam ·p ' a~ halliska cristianocunak ·suya·cunaicu Mama; mana huchak c hancaskan llu mpak ucj uiqi raicu . Kapak Dios Yaya , C h u r i, Espíritu San to , h a nakpachapi cusí ·. sami pillutan pil urichiskasuiqi raicu , _s antocunak, angelcunak ~ arninta yallis pa .ash u an cusicuipi caskaiqi raiéu , mañacuiqi ·tuc ui sonkoihuan , rimaskaiqiita hunt ' aspa ñ okata cjuyapayak ñahuiqihuan kahuarihuanaiqipak. Y , Mamallai del Cárme n , .kantakmi munacuskaiqi Chijllus~ u sk aiqi yanaiqita San Simon Stokta cai simicunata rimarirkanqi: Pichá Escapul arioi.h uan churacunka chaika, causaiñinpi hua-

-

13 -

ñokan yanapasak ñispa ? ñuiñinpipas Caika, Mamallai , hina huchasapa caspa · pas Ghai Hanakpachamanta apaicamus· kaiqi p' achahuan p' achalliicuska, chijlluskaiqi almacunak chaupinman aikeicamu -· ni , paicunak alli~ ruraiñinta kahuarispa, ñokata cjuyapayahuanaiqipak! Ay, Mamallai! rimaskaiqita hunt' allai , ari ; kantakmi yachachcanqi tucui aukaicunak katiriskan, mana maipi samita tariita atispa, muspha-muspha puriskaita? ¡Ay , sonkoipa samin,munaiñiipa kellpun ,Mamallai t Kahµarimuhuai , ari , cai llaqii mama kochak chaupinpi huait ' achcak sonkoyok huahuaiqita ; ricuicullahuai , ari , imahinan mana q iqiipi ñ a cas kai t a, Kapak Huahuaiqik Apu caininta m a nchaspa . 1 matak ñoka manta canka hatun· Tairip a iñimpi tucuy h u c hallic.u skai sut'inchacoktinkar P i manta k cutirisak ; pitatak cai hatun llaqipi amachakeipak huakyacusak? Chai c h ica h atun llaqui ima p'unchaupas chayamuhu ananta yuyarispa ri , kanma nta hap ' i p a cokñiiqim hamuni; chai pachari yuya rilla n q i , ari , marcallai! Kanman m u n a k sonkohuan ha muska ita; p u ñ uiñijta a lkas-

-

14-

¡pa, chiri huairata. muchuspa, onkoitapas huañuitapas mana manchaspa, tutapaJnuspa hamuskaita, Kan Mamai napaicunai raicu. Huañunai manchana pachapiri,p' itinayachcaktii Sacerdotéhuan cusca sauna1p1 sayaicuspa callpanchaicuhuan qi, yanaipaicuhuanqi , allin huañuita taripaicuchihuanqi H uajcha animai Purga;torio nac' ariiman karkoska ricucoktinri, Kan, ari, rimaskaiqita hunt' aspa ñaupak Sabadota kespirkachimuhua nqi, Hanak-pachapi chai sumak uyaiqita kahuarispa huiiiailla k' ochocunaipak. Cai sami ta ~has­ qiita suyacuspam tucui · sonkoihuan caí ñirakta napaicu1q1. Maria Santisimak Jlumpak animan, sonkoita saminchai ·Kan munaipi r aurarinaipak; Maria San·tisimak suma·k" ucjun, mana alliman chayanaimanta huakaichahuai; Maria Sanrtisimak cjuyak sonkon, Dios muna1p1 :Sonkoi raurarinanpak, cjuyacuiñiiqi graciata Kohuai; Maria . Santisimak yurak hamank' ai nunun Diosta mascanaipak rc allpanchahuai ·; Maria Santisimak ch' as,ca koillor ñahuin -causaiñii pachapi katliuarillahuai; Maria Santisimak chijchi-

-15para hueken llaqiiniipi cusichihuai; Maria Santisimak rosas phanchek simin, allin runa canaipak Diosta mañaicapuhuai; Maria Santisim~k huajcha cjuyak maqin casaupi kuañuipipas . ramparihuai, chasqiicuhuai, millai aukak huatekaiñinmanta amachahuai; Maria Santisimak sumak rijch' ak chaqin, chaqiita hua tai ama huchaman thatqirinaipak ;Maria San tisimak nanak llaqiiñin, p'itinayachcaktii callpanchahuai. Huai Maria Mamallai! rnañacuskaita urayarillahuai! munaskaiqicunak chaupimpi chasqiicuhuay, kaskoiqi ucjupi pacaicuhuai, huañunai pachapi ricjurihuai, Kan Mamaita kahuaicuspa sonkoi llanllariska maqiiqimanta huajch~ animai Hanakpacha cusi causaiman kespinanpak. H. C. J. Kanchis Much' aicuskaiqi Mariata chasqichicusunchis Maria Santísima Maman chispa kanchis kollanan samicunahuan saminchaska . caskanta yupaichaicuspa. 1 . N aupak_en Kollanan Virgen Maria Mamanchispa (privilegio ñiska) samicunak saminmi: Kollanan Ucjun, Diospa tu-

- _ 16 - . cui camaskancunamanta, ashuan sumak caskan. Much'aicuskaiqj .. 2. / scaiñek_en Kollanan Virgen Maria Mamanchispa, privilegio niska, samicunak saminmi : Kollanan almanpa Kallar huchak mana chancaska . caskan, Diospa Kapak Gracianhuan teksinchaska caskan tak. M uch' aicuskaiqi . . . .... 3 . Quimsañek.en Kollanan Virgen Maria M~manchispa, privilegio ñiska samicunak. saminmi Kollanan causaiñinpa llapantin Santocunak causaiñinta yalliskan. Much ' aicuskaiqi . . .. 4. T ahuañek_en Kollanan Virgen Maria Mamanchispa privilegio ñiska samicunak. sam i nm i : D i-::s :;_: a Chu rin Jes u Cristo Apunc~ispa Maman caskan. M ach' aicuskaiqi . . 5 . P is k_añek_en Kollan a n Virgen Maria M a ma n c h is pa, saraic u na k. saminmi : mana ima onkoihuan huañuska, yallinrak Dios munaipi raurarispall~ . causaiñiin tucucurkan, Much' aicuskaiqi . .. ·. 6. Sok_tañek_en Kollanan V.irgen Maria Mamanchispa privilegio niska samicunak. samimni:qimsañeken punchau huañu s ~as­ manta causarinpok ti n Hanakpac ha cus i

-=-

17 -

ca.usaiman almantin ujuntinta , Angelcunak pusapuskancu. ~ uch' aicuskaiqi . ... 7. Kanchisñek,en Kollanan Virgen Maria Mamanchispa privilegio ñiska samincunak. saminmi Dios Y aya, Churi, Espiritu Sant;o, kapak ,c usi pilluhuan pillurichispa saminchaskan: Hanakpachapi, -caipachapi llapantin camaskacunak Ko,llanan S .a pa,i -Koyan cananpak. Much'aicus. . '·{ k a1q1. . . . OFRECIMIENTO

¡Há ñujñu Virgen Maria! kanakpacha huahua, · teksimuyok samin, naurai e' a:i.chak lirpu, llapa runak kahuanaicu, t"ica-· cunak. t'ican .. sumak chihuanhuai, munari rijch'ak phalcha, Kapak . achankaray, Dios Yay.akpa kaskonpi misq'i puñok Urpi, huchasapak suyanaicu.; tucui son.koipa · k' ochocuiniihuan~i huaranka-hua ra~ka cu ti graciasta koni Dios Y aya , Churi , Espiritu San toman chÍca sumakta Gracia phokchichimuk sonkoyqkta camaskasuiqimanta; cunan huiña,ipas much ' ani y4paich,ani llapantin i;kó~ suyo Angelcu -

-

18 -

nak hahuanpi tiyachispasuiqi chay kanchis privilegio ñiska samicunak saminhuan kapakyachiskasuiqimanta ;cusicuy, ari,Señorallai tucuy camaskacunata. sumak cai-· :i\}iqihuan yalliskaiqimanta ; tucuy Angelcunakpas runacunakpas huailluskan yupaichaskan cai , Hanakpachapi cai pachapipas . H. C. J. (Se lee la consideración re-spe'ctiva _q,,µ;,~ ·va en orden. numérico al fin. En lugar de la consideración se puede hacer una plática adecuada a las circunstancias . Terminada la meditación se recita la siguiente): ,...~

ORACION FIN.AL pu'cHUCAK MAÑACUNA.

¡Kollanan ñujñu Mari~ del Carmen! cj uyapayak Mama , Hanakpachapi cq.i pach api camaskacunak Sapai Koy~n", pacha pa karichik ch' asca Koillor , llu mpak ur pi , llapak huaillunan , angelcunak lirp ucuhan, sumak s.i,j lla, suni chunta , _l n ti

19 h ina ajllaska , mana yauyak qilla, kampa cjuyacuiniiqi maria pikpapas una:nchai atina; kanmi Escapularioiqihuan chu- . racok runa ta a~an~hanqi; kanini catÍsFtiñiipa causainin " caskaiqii raiku sonkoipa .samin canqi. Hanakpachaman kespii munak ninaka . ñaupaktarak puncuiqipi mu.YU n m ·a ñacuskasuiqiman cu ti-t' ij ramuspa «chai » ñinaiqicama. Chai raicun, Mamallai , gracia phokchek sonkoyók caskaiqita r eksispa, pisisami cáskaita unancli.acus:. patak cunan tutapamuni llaqiiñiita, ñac ' ariiñi ta, huajcha caiñiita , tucui pisi sami •Caskaitahuan, Mamaiman hina ricuchi·cokñiiqi. Kahuarimuhuai, ari , chai ch' as·ca koillor ñah.uiqihuan; uyaricuhuai , ari , mañacuskaita; haihuarimuhuai, ari, Es·capula r ioiqita; chai ch'illucuskaiqi alma·cunapak camariskaiqi p' achata p' achaicu·chihuai. Cai yuyaicuihuanmi tucui sonkoimanta lloksikta napaicuiqi : much ' a i·Cuskaiqi María del Carmen , kantam huakyamuiqi . Evak karkoska huahuan , huakaspa anchispa mañacuiqi chai gra·· ·ciak k' eken sonkoiqimanta cjuyacuiniiqita .raqirihuanaikipak; Kantam yuyamu1q1

-

20 -

samiita hina, llaqi Kochapi huait' achcak caskaipi. Huai. huajcha cjuyak Mama ·Carmen! ñujñu Virgen María, aukaicunata r-eksichii ·Mamai caskaiqita; Jesus: Kapak Huahuaiqiman rimaripuhuai ñokak a1linñiipak, huchaicunata pampachahuananpak ; mañacuskaiqita uyarichicunaiqipakri, iskon qilla hun t' a, chai llum-pak huijsaiqipi apaicachaskaiqita yuya-· richii; mañaicunqi chaika, manapunin. manaka uyarisunqimanchu; kampin Se-ñorallai tucuy suyacuiñiita churani; ka ni sapallaiqin hampihuanqi , urmaktii ram-parihuanqi; kanllatakmi Hanakpacha-rnanpas pusapuhuanqi huiñaipa huaiña i-ñimpak k' ochocuspa Dios ta yupaichanai pak H. C. J.

-

21

GOZOS LL·U MPAK MARIA DIOSÑIPA MAMAN REINA DEL CARMEN C]UYAPAYAHUAI ! A uka tucuspa Raqicurkani Panta pt,irispa

Sumak Mama ita Napaic~m-usak

K aillaiqimanta.

Huasillaiqiman .

Kesa · tucuni H uchalliscuspa Usurparini. Diosta sak.espa .

Manam samita Tarirkanichu, Sumak Mamallai

Mana k.anhu,ank_a ..

C\,ltÍnpuniñam Q ' ita huahuaiqi Huchak atiskan

Llaqi kochapi Chincarirkani Huchak chaupimpi

Chaqillaiqiman

N akarirk.ani .

Nisp,a 'm hamuni

Huajcha runari Tucui huchayok Maít~s yaicunman Maitas purisak H uasillaiqiman Pitas mañasak

Mana yaicuspa.

Causarinaipak_?

22 Huajcha cjuyaicok Kanpunim canqi , Rekseicullahuay Cjuyaisullahuay .

Escapulario P "achallaiqita Hai h uari m uai Kespicunaipak ~

Hina caktinka M aqiiqimanta Bendicionllata

Huañunayaktii Y anapaicuhuai Ala'u nicuhuai Kespicunaipak !

Mañacuskaiqi ~ / · · · ~ •.

J. G . C . K ' OCHUCUI

TAQI;

GOZOS SUTIYOK

Santísima Virgen del Carmen Sap a i Koya Mamanchisman.

,.

-

23 -

CORO M uchaicuscaiqi Kapak María Carmeloiqita Pakarichimuk . ESTROFAS Sumak María. Yurak phuyupi Ñ aupa paGharak Ricjurirkanqi Muchaicuskaiqi . ...

San to Profeta Elías ñiska Uticayaska Ricurkasunqi . Muchaicuskaiqi . .· . ~

Escapulario _ P' achallaiqi t,~m Simon Esto~man Haihuarirkanqi. Muchaicuskaiqi . .. .

Chaimanta.pacha Suyu-suyun tin Kapak Ayllu ta Sayachirkanqi M achaicuskaiqi . ...

P' achallaiqihuan P' achallichis,ka, Huahuaiqicuna Mirarimurkan. · Muchaicusk.ai4i . ...

Cjuyainiiqihuan Atauchaskaña Llaktan-llaktanta Ch' ekerirkancu. Muchaicuskaiqi . ...

-

24 -

¡Carmelok Sisan Kanmi rurunqi Santa Teresa Huahuallaiqita. Muchaicuskaiqi . .. .

¿Pitak yupanman Samin chaskaiqi Ajllacuskaiqi Runacunata? Muchaicuskaiqi . ...

Kan ta kahuaspam Y anaiqicuna Cusi-kespilla Allinta causan. Muchaicuskaiqi . ...

¡Carmen Mamallai ! Sapai koyallai ! Llapantin runam Yupaichasunqui . Muchai' Cai tucuita yachachcaspa, ¿manach u tucu i sonko Jesu Cristo Y ayan'chisman cu tiris un . Ancha salkachu cashuan , ancha rumi s0n kochu -cashuan , uscacuk h ina son--

-

101

konchista mañacuhuachcanchis chaika. Acmapuni ariDiosninchista phiñachiichis- . hu; hucha ta hujpakcama sakellaichisña. (Pausa breve)

Punto segundo .- - Cristianocuna : yuyai.manaichis tucui sonko, Jesu Cristo kespichekenchispa munaicuininka ~anam hahua sonkollachu, manam rimaillachu,. ancha chekakmi, chica ·hatun chaniyokmi . Asuicamuichis ñokahuan cusca , ullpuicuspa, c'umuicuspa . Calv.ario orkoman; chaipim kahuanqichis, chaipim unanchanqichis chica ha tun J esu Cristo Y ayanchispa rnunahuaskanchista, ñokanchis hucbasapacuna raicu, ñokanchis t'illa, mana reksic uk churincuna raicu. ¡Ay! ¡Ay! llat'an mana p' achayok, chiri huaira muchuk, lluch'uska, azoteska, q'iriska, cruzpi chacataska; chaq.in-maqin, kellai tacarpucunahuan cruzpi t'ipaska, yarkaska, ch'-aqiska , mana pikpa cjuyaskan, llapa runa.k ñacaskan. ¡Huai! ñokanchis raicu huañui p'itichcakl ¡Huai! Jesusllai!, ima sumak! ¡ Maipin sumak cainiiqi! Hinatachu chin. hina. · ricjurinaiqipak!caripun! chai

102 Maipim yahuar hueke huakanaipak!Ucj un pi, manam ricjurinchu huj chica alli aichallanpas!- Maipim hueke, qisca huan umaiqi pilluriskata ricuktiy huakanaipak!- lchaka, yachanaimi , munainiiqi-manta chai chica ñac' ariskaiqita: huchallicuskaicuna raicu, chal hina ñac' arinaiqipak- (Oblatus est quia ipse voluit. Cujus livore sanati sumus- lpse vulneratus est propter iniquitates nostras. Et attri tus est propter scélera nostra). ¡Ai hucha!, kanmi caihinata tucuchirkanqi, ñac' arichirkanqi, huañuchirkanqi , cjuyakei Jesusniita! Huchasapa runa , kan punim canqi chai auka huañuchikninkal Astahuan unanchai caita: qiqin J esu Cristom, Dios Yayak Sapa i Churinmi , paihuan cusca huj sapan Diosmi , runa cjuyapayak sonkohuan, llapantin manun chista pai cutichiita munarkan, llapa hu chanchista at' allicurkan, .llapantin yahuar ninta hich'aspa chica ñac'arispa, Dios Yayanpa phiñacuininta thasnuitamunarkan, ancha cjuy.ak sonkonpa atipaskan ;. ¿pi raicu?- runa raicu! camaknin Diosta mana reksicui yachak; runa raicu, huchan-

-

103 -

cunahuan tuta-p ' unchau cjuyaken taitan ~ ta phiñachik runa raicu; runa raicu, manacu tichicuillapas yachak. supaicunak yanan huchasapa ~aicu .... ! . lchaka, cai kespichekenchispa , tucui ruraskancunaman ta., ñac' ariskancunamanta, munahuaskanchismanta usiachicullashuanpas carkan chaika , allinr·a kcha cariman carka! lchaka, ¡hauch'a! (cruel) rumí sonko runa,manam chaillatapas unanchanqichu! Cai Jesu Cristok yahuarnin, ñokanchispa huiñai huañuiman mana urmananchis raicu hich'askanmantari, manachá chica hatun manuchu ricjurisak, manuchahuananpak, ñispachá ñinqi? Caitaka ama yuyai~ullaichispaschu haic 'akpas; ancha hatun paipa manun caskaiqim.anta imatarakmi cutichipunqi Diosman, chica manchana taripai p' unchauninpi, sapanca sut'ui yahuarninmanta!. Chai raicu , ari, cunanka pachanrakmi cutiricunaiqichispak; ama usuchiichischu cristianocuna, ñuj ñ~ Jesús Yayanchispa kapak yahuarninta. Cunantak, tucui sonko, pampachaininta mañ~cuichis, llapa huchaiqic;:hiscunahuan cunancama phiña-

-

104 -

chiskaiqichismanta. Cunan m a ntak a, tu cu i causainiiqichis p ' unch a ucu na pi D iosni nchis ta chekakta munacuichis, y up aichaichis ; chaihuan hu añ ui p ac h a p' u nchaupi hanak pachaman h uich a rip un qichis. Hinatak c achun J es ú s.

X EVITAR LA S OCASIONES PROXIMA S DE PECAR. H ' C H AMAN CHAYACH I KC A IK ENANGHI . P A K Y

AMA

YAIMAN

TA A.

Punto primero.- Ancha cjuyaskai cristianocuna: Mana ñiipak ancha hatun na'naktam .q'irinchanqichis huajcha almaiq ichista huchallicui pachaman churacuspa; yallinrak, mana yupai atii huchacunamantam kespihuakchis huchallicuiman cama chayachekcunama~ta anéhurihuak chis chaika; Dios ·Apunchispas , chai pacha cunapika manam yanapaita munahuan chischu, ñokanchis qiqinchisma a nta hu chaman raicucuktinchiska , huchata mas-

caspa ; hucha caskanta yachachcaspanchis; ñokanchis qi.qinchismanta Diosta phiña-chii ta munapunchis chaika . .Diosninchiska kapak gracianta .ancham chanin.chan, an·cham yupan; chai. raicun, usuchiita mana munanchu huchallicuipi cusi sami churak runacunaman kospa: cj,uy,acu1n1nman ta ·Carunchacukman . kospa: -mana chairi, ñihuaichis., ¿imahinatak pimanpas Diosninchis gracianta, cj~yacuininta koita . munanka, huchaman raicucuk r:unaman, · huchata mascak runaman?- Manapunim .ari, caika chaninchu. Pipas Diosta chekak sonko munak runaka, llapa huchaman urmachekeicunamantam · aikecun, .carunlchacun, chekak cristiano hina, Diosman .sonko cak hina.. Chai raicuµi, mana llaqik sonko, mana huanak sonko confesionman asuicucuk runaka, mana chaniyokta con.· fesacun; yallinrak, sacrilegio hucha tahuanmi huchallicun; hucha ta mana sakei mu· nak runaka, mana allin confesiontam ruran. ' ·C aí c.aic-u nata, ari, sonkoiqichis ucjupi unanchaicuichis, hinaspa huj pakcama, ·chai huchallicui oca3ionct1.n_a ta sakeichis;

-

\O - -

cunanmanta hina ñikman pi-maipas hu chaman urmachek runamasiiqimanta ai kecui; ama yapamanta cutiicuichu . Diospa kapak gracianta mañacuspa . María Santísima Mamanchispa cjuyacui ninta mañacuspa, manam Diospa cjuyacuinin pisipasunqichischu . Cunan pacha Diosman cu tiricuichis, icha k' aya p' unchaucuna mana atihuakchisñachu , Diosninchispas manaña gracianta kosonqichismanchu , cunancama cjuyacu1n1ncunata usuchiskaiqichisman ta. Uyariychis: « pim huchaman raicucun , huchapim huiñai huañunka » , hinatam Diosninchi,s huillahuanchis. Manam Dioshuanka pujllacunachu; manam Diostaka saucacunachu ~ . chica hatun cjuyak caktinpas, justicianka chica hatunllatakmi. Allin con - · fesionta ruraspa huchaiqichismanta huanacuichis; chaipacham Diospa pampa- · chain in ta taripanqichis. Breve pausa.

Punto segundo. - Ancha cj uyaskai cristianocuna: Unanchaicuichis imahinas huchallicui ocasionman churacuspalla ñaupak

-

107 -

taitanchis Adán mamanchis Evahuan hu- chaman urmaicurkancu; ñokanchisri paicunak yupinta katispatak huarahuaranka _ ~u ti urmapayallanchis. Paicunaka huchan-cu ta reksispancu, nana}s llaqispa , huakas- · pa , penitenciata ~urarkancu, huanarkancu. Haic'an caipi cak runacunamanta ¿maichicatak huchaman mana chayahuakchischu 'carkan. qiq :iqichis c-hai ocasionpf mana churacuhuakchischu carkan chai- · ka? - ¿mai chicatak mana Diosta phiñachihuakchischu carkan, mana yapa yapa . cu ti payahuakchis car kan chaika?, chai huchallicuk masiiqichishuan rimapahuak- chis car kan chaika?- ¿mai chica cutitatak _ almaiqichista huchamanta kespichihuakchis carkéln, ñahuiqichista chai kari huarm1p1 , mana churahuakchischu carkan chaika? Chai raicu, ari, huchallicui oca- · sionpi churacuskallanchis, imaimana rijch' ak huchacunaman urmachihuanchis ;: cunanpas, mana chekak sonko anchurisunchis chaika, caskallantatakmi urma-chihuasun; Apunchis Dioska kespichin , . pim kespicui munakllatam; ichaka, gracian ta manam konchu pim qiq~nmanta_

-

10

huchallicuy ocasioncunata mascak run a·cunaman. Huchacunamanta, mana utkai aik ri s · kanchismanta , graciata usuchis kan ch is mantam Dios ancha phiñacun ; yallinrak , kespiita munanchis , manatak hucha ta ri sakeriyta munanchistakchu ;cai hina runa·cunapakmi mana ima chaniyok sacramen :locunapas; yallinrak mana chekak cut· · ricunancupak callpanpas canchu. Mana huanai munaktaka. mana huch a sakei munaktaka , manam confesorcunapas pan pachaita atinchu; confesion ruraskanpa , ashuan hatun hucha apaicucunanpakmi . . Cai tucuita yuyaicuspa , unanchaicuspa , Didspa gracianhuan huchata sakeichis, .huchamanta aikecuichis; chaihuan , allin _ ·cristiano hina Diosta yupaichanqichis, allin ruraicunahuan almaiqichista tajya· ··chinqichis hanakpachata taripanaiqic his _pak. Hinatak cachun . Jesús . ·' -~·----

-

109 ·'

,

'1

XI , MARIA MADRE DEL AMOR HERMOSO . MARIA SANTiSIMA MAMANCHISPA CJ UY A K SONKO CASKA NMANTA YUY A J.MANAN A .

Punto primero.- Ancha , cjuyaskai cris -·.. tianocuna: Cunan p ' unchaumi unchachis :kaiqichis imai chica hatunsi Virgen San tí- . sima Mamanchispa huajcha cjuyak sonko cainin ; pai mi llapa Angelcunak, Llapa runa- · cunak kollanan ,kapak Dios Yayak Ususin. D io s C hurik kapak Maman;Dios Espíritu. Sa n t ok ll umpai Espos an; huiñai pachacun aman t a ajllaska , ¡ 1 ma sumak Ñust' a!' Dios pa Mamanpak unanchaska! cai chica. sumak M amanchis mantam rimaicuskai- . qichis ash uanta yupaichanaiqichispak mun a naiqichis pakhuan.. Pim Diospa Mamant a yu p aichan , qiqin Diostam yupaichan , D io s p a Maman caskan raicu . Mamanpa. hui jsanmanta , ch'uyay-ch'uyailla kallar-hucha k mana chancaskan. Paimanta rima- . rinanchis pak, a r: e ha ¡:; is i s am i hu chas a¡: a _

-

110 -

:.r unam canchis; Angelcunapas , ullpuicu spam paita yupaichancu. ¡Cai chica s um a k mi Mamanchis , runa masinchis , kap a k .hokariska , mana pipas paita yallik ! Cai María Santísima Mamanchis p a munacuininmi , ñokanchis huchas apacuna pak, ancha hatun, ancha chaniyok ; s on .konmi huajcha cjuyak caspa , runacun a ta ancha cjuyapayan, ancha llaq ipayan , J e..sús Huahuampa ñac' arnn1npa ch a nin -caskanchis raicu , yahuarninpa chanin c askanchis raicu; paimi kes a - maihuak , hu a j ·cha-cjuyak; teksi muy un timpi pai h ina manam pipas canchu; manam huj chi ca llatapas konkahuanchischu , huatup a y a·camullahuachcanchismi , llaqipayamuhu allanchismi , huajcha kes a huchasap a h ua huancunata . Tuta p'unchaumi Jes ú s h ua- .huanta , ñokanchis raicu , kapak ña u q inman c'umuicuspa mañapuhuachca nchi s Chai ra:cum ¡ Mamallai , Ma rcall ai ! ñi s pa , hinantin runacuna t e ksi mu y untin ,J uyu ·cunapi huakapayamuiqicu ! . Mai pachañacha . s upai - hu as i p i k arkoska cas huanchis cark an . m ana pai amac ha _kench ~ s canm an c a rkan c h a ik a! l chak a,

-

111 - .

ancha cjuyak sonko caspam sapa-sapanca runa~unata, huchasapa caktinchispas, ancha cjuyapayahuanchis! Chaipakmi, Dio8· , pa Maman caspa Dio ~ pa gracianta son-konpi takeicuspa runaman aipuhuanchis, raqihuanchis! Cristianocuna, chekakpunim Diospa Mamanka, runacunak Mamanchispun i ; paipa maqinmanta, Diospa llapa apachimuhuaskanchis graciancuna chayamuhuanchis; paimi llapa mañacuskanchista, huajcha . caiñinchista, llapa ñac' ariskanchiscunatapas ancha llumpak maqincunahuan Diosman chasqichihuanchis; paimi mana yupai atiy allpa-t'iu huchanchicunak panpachacuininta mañapuhuanchis; ancha cjuyacuk sonkonmi mana a tinchu maika.n huahuanpas llaqiska huj tuy chicallapas cananta;chai raicum huatekakñinchis supaitapas chaqinhuan t' ak ~ tan, ñokanchista mana imapipas q'irinchahuananchispak; cha raicum paipa maqinman churarkan qiqin Dios Yaya, hanakpachata, cai-pachata, ujupachatahuanpaspai Sapay Koya . hina, kapak Mama hina, llapantin runa ta camachinahuanchispak; Chai raicum ari , chica munac;uhuaktin-

-

112 -

chiska paiman tucui sonk'o asuicunanchis paita tu ta p'unchau huakyacunanchis,. . mana chicanta chincarichispatak, paipa yupinta katicunanchis huañuininchis pachacama. Breve pausa.

Punto segundo: · Cristianoctanallai: María Santísima Mamanchispa ñokan chispak muhacu1n1n ancha chekakmi ~ hirra caktinka, devotoncunapak_, ashuan mana. niipak hutunrakmi cjuyacu1n1n, Paita tucui sonko munakencunapak. Chai raicum, pai qiqin caita ñin: « Pipas ñokata tarikniika, huiñai causaítam tarinka » ,. ñispa. Manam pipas canchu , caí huiñai c'anchak lntik llamp'u k :oñiininmanta aikek, rnanam pipas , imahina huGhasapa caspapas, cai huiñai llipllik ch' asca koillorpa c'anchaininmanta pacacuk canch u. Pi-maipas, paiman c'umuicuspa, Diospa cjuyaininta mañacuk , hu~hancunak panpachaininta taripallanpunim. . lchaka, ¿Pitak cai devotoneunari? - ¿ lmapitak caí devoton caika can man ?- Caí devoton caika, manam hahua sonko rimaicunallachu .

-

113 -

manam paipa Jiestancunapi, machaipi, u-, piaipi, tusuichu; manam taqispa, tususpa runamasinchisman mal ejemplota koi' chu: PAIPA YUPIN KATIIMI; PAITA, KAHUAS.PA

MANA

HUCHALLICUIMl,

CH ' UYA

Diosta mana phiñaki~. che-· kak cristiano hina causaimi, runa masinchiscunaman allin ejemplota kospa,pai hina. llumpai sonko caimi; allin rurainincuna~~­ katichicuspa. Cai hinata rurasunchis, causasunchis chaika, haucallan casunchis ,. hanak-pachaman chekanchacusunchismi; paipas · ashuan cjuyacuihuantakmi kahua-.. rimuhuasunchis, chai ch' asca koillor ñahuinhuan, chai kesamaihuak sonkonhuan·.. Hina caktinka, ñaupaktacha tut~yanma~. hanak-pacha, cai-pachapas , Mamanchispa munacuininchu yanapaininchu. Charaicu , ari, supa1pa huatekain-i ncunapi,. • ._ . . - ' . . nac ancunap1 ncucuspapas pana ima huakyacusun, tucui sonko ,paipa maqimpitacyaicusun; cunanmanta pacha Mamanchis caskanta , yupaichasun, Diospa huailluskan lVfamanta hina; ama haic'akp ~s: sonkonta q'irinchas unchu , m.ap'a , millai huchanchiscunahuan; Jesús Huahu :i.n~:i SONKO CAIMI,

-

11 4 -

ama astahuan phiñachisunchu , ñokanchi s r a icu , ancha chaniyok yahuarnin bichas· kan ta saruchacuspa; Diospa camachiskan si mine una ta p' aqispa. Y allinrak , tucui sonko llaqicusun phuticusun , huchanchis cunahuan cunancama phiñachiskanchisman ta. Cunanmanta hina ñikman manaña astahuan phiñachinanchispak , sonkon chista koicapusun. Chaipakmi . Dios pa gracianta mañacusun , cjuyak Maman chismantak sonko casun, sapa p'u n