220 85 26MB
German, Greek Pages 616 Year 1981
S a m m l u n g Tusculum Herausgeber: Karl Bayer, M a x Faltner, Gerhard Jäger
EURIPIDES SÄMTLICHE TRAGÖDIEN UND FRAGMENTE Griechisch - deutsch Band VI
EURIPIDES FRAGMENTE DER
KYKLOP•RHESOS
Fragmente übersetzt von Gustav Adolf Seeck Der Kyklop übersetzt von J.J. C. Donner Rhesos übersetzt von W. Binder Herausgegeben von Gustav Adolf Seeck
ARTEMIS
VERLAG
Auf dem Titelblatt: Tragische Maske, Marmor The Metropolitan Museum of Art, Rogers Fund, 1913 CIP-Kurztitelaufruhme der Deutschen Bibliothek Eurípides: Sämtliche Tragödien und Fragmente : griech.-dt. ' Eurípides. [Hrsg. von Gustav Adolf Seeck]. München : Artemis-Verlag. (Tusculum-Büdtcrei) Bd. 1-5 im Heimeran-Verl., München. Bd. 1-5 übers, von Ernst Buschor NE: Eurípides: [Sammlung]; Seeck, Gustav Adolf [Hrsg.] Bd. 6. Fragmente / übers, von Gustav Adolf Seeck. Der Kyklop / übers, von J. J. C. Donner. Rhesos / üben, von W. Binder. - 1981. ISBN 3-7608-1531-4
ISBN 3 7608 1531 4 © Artemis Verlag München 1981. Alle Rechte vorbehalten, einschließlich die der photomechanisdien Wiedergabe. Satz und Drude: Laupp Ac Göbcl, Tübingen Printed in Germany
FRAGMENTE
6
Alyfùs AITEYZ
1(2) TrotavCT69Ùp£v y a l a v iKAtAoiirÓTa tróXtt gcvovadai TQ& ; t I ? -rràTpots ópos ; t ì j iaS" 6 f v o a s ; toO KEKi^pu£ai Ttarpó;; Clem.
Alex.,
Strom.
6, 2, 11, 3.
2(3) TÌCTSHÓTTIP éw 6ek6t(7 TÓKOU CÓWÓHajEV; Schol.
Aristoph.
lyr Yogcl 494, u. a.
3(11) BeiAcòv yuvalKe; Sectttotcòv SpaavffTouoi. Stob. 4, 22, 161.
4(10) tritura y à p ireos -rraial ttoAéuiov y\jvr\ Tot? irpóaSev fi j u y s l a a Beuxépco Trcrrpi. Stob. 4, 22, 157. - 1 uberi. TTaai, 2 TTÓCTEl.
5(6) eI ni) KaSé^Ei; yAcòaaav, ferrai ctoi KaKà. Stob.
3. i4, !
6(7) t ì y à p TTorrpcjjas àvSpl ipiVrEpov \Sovó% ; Stob. 3, 39, (,.
7(5) Kpclaaov 6è -rrXoÙTOU Kal {3a3\jcrrrópou y3ovò$ àvSpcòv SiKaicov KàyaScòv óniXiai. Urion,
llor.
6, 1, u. A.
Aigeus
7
AIGEUS
1 Aus welchem Land, sollen wir sagen, bist du als Gast in diese Stadt gekommen? Welches ist das Gebiet deiner Heimat? Wer ist dein Vater? Wessen Sohn nennst du dich?
2 Welchen Namen gab dir die Mutter am zehnten Tag nach der Geburt? 3 Wenn der Mann ein Schwächling ist, führt die Frau freche Reden. 4 denn von Natur feindlich ist den früheren Kindern die Frau des Mannes, der (in dieser zweiten Ehe) wieder Vater geworden ist.
5 Wenn du deine Zunge nicht hütest, wird es dir übel ergehen.
6 Was ist einem Mann lieber als das Vaterland?
7 Wertvoller aber als Geld und fruchtbares Ackerland ist der Umgang mit gerechten und guten Männern.
AiyEÙç
8
8(9) à v S p ô ç \ 8 ' > Ott' é a S X o O Kai n j p a v v i ï a S a i
xaAóv. Stob. 4. 6. 6
9(12) îTou Kpetoaov -rfîç e ù y E v f a ç
an
t ò KaXcâç i r p ó a a t i v . Stob. 4. 29. 9. 10 (14) KcrrdavElv 6 ' ô ç E l  E r a i Kai T{ö KOT' OÍKOUS éxTÒ$ ^ u é v c o TTÓVCOV. Stob. 4, SI, 6. 1 1 (4) ä r r i Kai T T T a i a a v r ' àperàv
lyr
drrro5EÌ£aa9ai Savdrrco.
Ila
Stob. 3, 1, 61; li. a. (15)
Kp^|wr|s i r á p o i 9 c v
f| x p n o T ^ v 6 v t o
y u c I x T o y a i a ' fi
tiaStov
kokóv.
Clem. Álex., Strom. 6, 2, 10. S.
61 (77, Sn Hiaw
ooyóv
tv
Aóyoiaiv,
35)
é? 6 " 6 v r ) a i v o ú
aoq>óv.
Orion, Flor. I. 3.
62 (62, Sn "Ekí^ti,
t ó
SvriToIatv,
13)
S t i o v ¿y; á t A i r r o v
Épxrrai
EXkei S ' o C i t t o t ' í k t o v t o O
nJX0?-
Stob. 4, 47, 10.
63 (89, Sn
60)
S n p i a p l S i ^ C T i v
+ 2 = ad. 286 ( " 6 9 , Sn ó
25)
PoukóXo;.
Diog. Laert. 7, 67; 11. a.
64 + 3 (59, Sn
7)
] t i s ^KOUCT' ITTOS P]oncxsúci
ÚRREXBPAPELV
ÔPÛ.
KTIUÍVRIV
STOB. 3, S,
12.
6 8 (391) A
U R | T ¿ P A KORRÉKTAV TT)V Í P R ) V , ß P A X U S
B
ÍKWW ÉKOÜAAW F| SÉAOUAAV OÜX ÉKCÓV;
XÓYO?.
ARISTOT. ELB. NIE.
1136A
13/.
6 9 (99) LIÁXIARA PÉV P ' ÈIRFIP' ÊM 8uott|VE,CTCOH'fx^'S cjeSEV.
B
iv toict6' ¿ct)oiv xal Sipo? S i i p / o y a i . Phot. Betoi. 39, 9.
79 (101) ßpoToIs t & ueIjco tcöv tiiacov t I k t c i VÖOOU?' S e ö v 8t 9vT}To0s k6ctpov ou TTpeiTEi «piptiv. Stab. 3, 22, 8. 80 (119) 9EÜ 5 TTEirpayÖTas XiyEiv, es öyKow 6' oük ävco ßAiirtiv tuxtis. Stob. 3, 22, 24
82(121) TÄ TWV TEKOVTCOV 00$ tl£TipX E T a l ^EÖS laiAapara Stob. 4, 25, 15.
83 (107) El ToO TEKÖVT05 OÜ5eV EVTp^TTT] TTOTpÖS Prise., Inst, gramm. 18, 211.
84 (122) f| t ! ttA£ov Elvai traiSas • r
Schol.
Aristuph.
Thesm.
WIS.
119(168) CTuuáXyr|aov, ù>ç ó KÓpvcov
Ur
SocKpúwv ntTaSoùs ËXEL KOU i r a p S i v ' , EI a c p a a i i i i a ' , e t c n j p o i x ^ p i v ; Diog. Laert.
4, 29.
130(181) TOS OVtKpOpäs y i p TCÖV KOKCÖS TTETTpor/ÖTCOV o u r r d > T r o 3 ' ü ß p i c r ' , orCrrös ¿ p p o a S ü v
iraStlv. Siofe. 3, 3, 39; u. a.
131 (182) lii'l p o i i r p o T s l v c o v i X i r t S ' i ^ d r y o v Sdncpu. y i v o i T Ö T&V TTÖXX' COV 66KT)CTI5 o ü k EVI. Stob.
4,47,2.
132 (180) S y o u 6 i u ' , £> £ETV', eITE T r p ö a T T o X o v S i A E i ; E I T ' d X o x o v EITE ß j i c o i S ' . . . Rhet.
Cr. S, 602, 5.
133 (187) 6XK'
F ) 6 0 TOI a c o S i v T a NEMV^ASON TT6VCOV. Stob. 3 , 28 , 57; u. a.
134 (186) EGKAEICCV I X a ß o v OÜK FIVTU TTOXAWV TTÖVCOV. Stob.
3, 29, 20.
Stob.
4, 35, 22.
135 (196) FJ TTOU TÖ i i & A o v ¿K9OßEL K a S ' F | P I P A V Çévoi, Kcncà. Stob. 4, 34. 35; u.a. 205 (258) 9 p o v ü 8' 6 n á a x w , Kai tóS" oü apiKpòv kokóv • t ò uV) tiSévai y à p f|8oW)v í / e i t i v ò voaoOvTa, KépSos 6' Iv kokoTç &yvcoala. Stob. 4, 35, 14; u. a. 206 (241) Trai, yévoiVT' à v eö XeXEyuévoi Xóyoi yeuSEÎç, éttcov 5è KáXXcaiv vikcoev ä v TàXr|Sés - àXK' où t o O t o TÄKpißiararov, áXX' v XPI"L o' ÄKOOEIV [KOI] x ^ o v ò s p o v a p x í a v
75
éKÓvra 8o0va[i TOIctSE K ] a 5 u d a s , â u a Ç . ÓTOV 8è Siili MJS «SXoxow EIS n v p à v TISEIS crapKcöv àSpoicraç Tr¡s TctXanrcopou çùaiv «berrà irupcocaç "Apeoç EIS Kpi'ivriv ßaXElv, ¿»S Sv TÒ AlpKT|5 6von' ITTCOWJIOV X i ß l ]
80
KpV|vris [
'
5' Stob.
2 5 1
19.
4, 6,
S.
(304)
Kptiaaco yàp O O T E S O O X O V O G T ' èÀEÙStpov TpécfEiv èv O T K O I ; àaipaXè? T O T S aóxppociv. Stob.
4,
19,
11.
-
1 Uberi.
KpEÌCTCTOV.
Archelaos ... ... ... ... ... ...
105
wenn aber glücklich . . . im übrigen . . . der Mann s o l l . . . den T a g . . . denn das S c h i c k s a l . . . den . . .
246 ein junger Mann, ohne Geld und mit Verstand - wenn das zusammenkommt, muß man aufpassen.
247 Warum aber sollte ein reich Geborener/Gewordener nicht tüchtig sein können?
248 Die Armut, die häßliche Göttin, besitzt keinen Tempel; denn ich verabscheue nach Kräften diejenigen, die zwar Denkvermögen besitzen, aber ihren Verstand nur gebrauchen, wenn es ums Geld geht.
249 Mach ihn nicht reich; denn arm wird er bescheiden sein! Das aber bedeutet große Macht: Reichtum, den ein Mann von edler Abkunft besitzt.
250 die Tyrannis, die gleich nach den Göttern kommt; denn außer der Unsterblichkeit besitzt sie alles.
251 denn keinen Stärkeren im Hause zu haben, weder Sklaven noch Freien, das hält jeder, der Verstand hat, für das Sicherste.
106
'Apx&aos 252 (313) éx Tobv SiKalcov y à p vópoi t ' aû g u e r r a UíyáXa toOto uoieîTai uéya.
Orion, Flor. 3. 2.
257 (288) ttoXXovî 6 ' 6 Sviiòs 6 uéyaç üXeoev ßpoTcöv t ' àÇvvtffla, 8úo kctk co toTï xPWÉvoiç. Stob. 3, 20,11.
258 (290) Tco y à p ßiodco Káypíco t ò hocAScckòv sis toOtòv éXSòv t o ö Xlav "rrapelAero. Stob. 3, 20. 25.
Archelaos
107
252 denn nach dem M a ß der Rechtschaffenheit geben die Gesetze Wohlstand und Wachstum, und alles, was den Menschen . . . , zahlt sich aus, wenn er gottesfürchtig ist.
253 Das läßt sich mit einfachen Worten sagen; halte keine schönen Reden! Denn schöne Worte sind schlimm, wenn sie Schaden bringen.
254 A Oft bringen die Götter die Menschen zu Fall, mein Kind. B Du führst die wohlfeilste Ursache an, wenn du den Göttern die Schuld gibst.
255 Du glaubst, dem Wissen der Götter entgehen zu können, und meinst, die Gerechtigkeit wohne fern von den Menschen. Sie ist jedoch nahe und sieht ungesehen und weiß, wen es zu strafen gilt; aber du weißt nicht, wann sie unvermutet kommt und die Bösen vernichtet.
256 Glücklich, wer verständig und gottesfürchtig ist und sich großen Gewinn dadurch verschafft.
257 Hitzköpfigkeit aber und Unbedachtheit haben schon viele Menschen zugrunde gerichtet - ein übles Paar für den, der damit zu tun hat.
258 denn wenn wilde Kraft und Sanftmut zusammenkommen, nehmen sie sich das Übermaß.
108
'Apx&aos 259 (289) òp-yf) Si 9ocOXt] ttóXX' fvear' àtJX^lJOva. Stob. 3, 20, 12.
260 (315) Ettouct' òSoupoùs XuiJitcòvas Scbol. Find. Pyth 2. S7.
261 (305) lacoaa SoOXrjv o ö a a v ol yàp ^aaowis TOIS Kpeiaaoaiv q>iXoüai BouXeüeiv ßpoTwv. Stob. 4, 19, 13.
262 (312) iràXaiCTKOTToO|jatTàs TÙ/a; tcov ppoTcòv e\5 unaXXétacjovKTiv 6$ yàp &v cnpaXfj et; òpSòv ICTTTI xd> "nplv evtuxcov -JTÌTV«. Stob. 4, 41, 31; u.a.-2
263 (319) 2ari Kai Trapà Sàxpuai keIjievov f|Sù ßpoToIs, ÓTav SvSpa (fiiXov aTEvàxi] t i ; ìv oIkco.
liETaßdXXoucriv.
lyr
Stob. 4. S4, 7.-3 OtKTCO. 264 (320) Tà yàp ouk 6p9£ös TTpaaaóiJEv' òpScÀis TOIS TrpÓCTaouCTiv KotKÒv fjXSev.
an Stob. 1, 3. 3S.
Archelaos
109
259 Niedriger Zorn ist häßlich.
260 ich/er legte Straßenräubern das Handwerk.
261 ich behielt sie, eine Sklavin; denn die Geringeren unter den Menschen pflegen den Stärkeren zu dienen.
262 Seit langem beobachte idi, wie leicht sich die Schicksale der Menschen ändern; denn wer gestrauchelt ist, steht auf, und wer eben Glück hatte, kommt zu Fall.
263 Auch Tränen können für die Menschen etwas Angenehmes haben - wenn man einen Angehörigen im Hause betrauert.
264 Das Unrecht, das sie taten, schlug den Tätern zu Recht zum Unglück aus.
110
ACryri
A Y f H
*264a 'AAéou
TOO T T o X u x p ú o o u
("324) 6óuoi
Favor., Ob. d. Verb. 2, 43. - P. Köln 1 265 voü
6" o l w o ?
á6iKElv,
t&o-rryrt
TÓ 5'
' M Í O S
"A3á]VOTS 66E
TToX[.
(333)
u' • ó i i o X o y ü
á6ÍKT|M' i y é v c x '
o ú x
8 É CTE ÍKoúaiov.
Stob. 3, IS, 19. - 1 überl VÜV 8'. 265 a = 920 ^úais YUVÍ)
8'
¿ßoOXeS',
(334)
fj v ó f i c o v o ú S é v
Í I T ' AÜTCP T £ > 8 '
nfXti •
Í^U.
Menartd., Epitr. 1123 f. 266 o x ü X a Xalpí'S
ó p w o a
Kal
p p o T o ^ d ó p a
vexpcov
KOÖ LIUAAPÁ AOI T O V T ' SEIVÓV T Ó 8 "
("325)
¿pelma,
ÍOTÍV
el 6 '
éyd>
STEKOV,
F|yf);
Clem. Alex., Strom. 7, 3, 23, 4 /. 267 S e i vi) TTÓAIS v o a o ü a '
(336)
Avevpíaxeiv
Kcncá.
Stob. 4, 1. 12.
Kai
ßouSurelv
268
(326)
yótp i ^ l o u s
íp^v
xáp'
v
-
Apoll. Dysk., De coni. 247, 3.
" E p w T a Kai
6'
öaris
TCOV é n r á w T c o v
269
(339)
Seóv
Kpivei
Saipóvcov
néyav
inrfpTaTov,
Auge
111
AUGE
264 a das Haus des reichen Aleos
265 Der Wein brachte mich um den Verstand; idi gestehe das Unrecht, das ich dir tat, ein, aber es geschah nicht willentlich.
265 a Die Natur wollte es, die sich um Gesetze nicht kümmert; die Frau ist dazu geboren.
266 Du freust dich am Anblick von todbringenden Beutestücken und Tierleichen, und so etwas ist für dich nicht unrein. Daß ich aber ein Kind zur Welt brachte, hältst du für schlimm.
267 Wenn der Staat erst krank ist, zeigt er besondere Erfindungsgabe, weitere Übel hervorzubringen. 268 denn du hieltest es für angebracht, meinetwegen Rinder zu opfern. 269 Wer Eros nicht für einen großen Gott hält und für das mächtigste von allen höheren Wesen, ist entweder stumpfsinnig
112
f|CTKdlÖSio-TlV f| koAcöv fimipos cöv ouk oI6e t ö v p e y i o r o v ävSpcb-rrois Seov. Stob. 4. 20, 11, u. J.
2 7 0 (337) o ü tcöv KaKoOpycov o I k t o s äXka
Tfis SUris Stob. 4, 5, 5.
271 (329) TTTT|vas Sicokeis, d> t e k v o v , t o s iAiriSas. OÜX A T^XI y t • Tfjs TÜXT15
E
'5 TpÖTTO^. Stob. 4, 47, 1.
2 7 2 (330) Tis 8' o ü x l X°"P£1 vr|Triois d S O p n a a i v ; Stob. 4, 24, 49; u. a.
2 7 3 (341) Ttäaiv y d p (ivSpobTTOiCTiv, o u y A f ' v uovov. i| Kai TTapavrriK' f| X P ^ V 9 ßotinwv ßiov £ctUOlS KCOCÓV, kqI ToÚTTixeipelv y ' ÉÇauapTâvEiv