Sancti Aurelii Augustini In Iohannis Evangelium tractatus CXXIV

Citation preview

CORPVS CHRISTIANORVM Series LatiNJ

XXXVI

Digitized by

Google

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

CORPVS CHRISTIANORVM

\,.,,

Series Latina

XXXVI

AVRELII A VGVSTINI OPERA PARS VIII

TVRNHOLTI TYPOGRAPHI BREPOLS EDITORES PONTIFICII MCMLIV

Digitized by

Google

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

SANCTI

AVRELII AVGVSTINI IN IOHANNIS EVANGELIVM TRACTATVS CXXIV

TVRNHOLTI TYPOGRAPHIBREPOLSEDITORES P0NTIFIOI MCMLIV

Digitized by

Google

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

Univ.Librorv.ucSanto Cruz 1987 POST MAVRINOS TEXTVM EDENDVM

CVRAVIT

D. RADBODVS WILLEMS O. S. B.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

13(~ &() (!_l)

c7

v. ~-0

AVGVSTINO MAYER COLLEGII SANCTI ANSELMI DE VRBE RECTOR!

SACRVM

Digitized by

Google

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

PRAEFATIO Sanctus episcopus Augustinus tractatuum cxx1v in Iohannem alios pronuntiauit, alios dictauit. Qui primi numerantur 54, Hippone anno 413 pronuntiati sunt a die 16 Martü usque ad diem 23 Nouembris (1) ; tractatus 55-124 econtra non in ecclesia pronuntiati, sed scripti sunt uel potius dictati (2) et quidem uerisimillime anno 418 (ª). Hanc distinctionem tractatus pronuntiatos inter et dictatos ciare tradiderunt codices. Ceteroquin traditio diuersarum serierum non plane constans est. Etenim, praeter diuisionem in duas series (1-54 et 1-70 [ = 55-124]), quae communiter occurrit in antiquis exemplaribus, alia diuisio in tres series dabatur: tractatus 1-24 (in qua tamen serie tractatus 20-22 praetermittebantur, ita ut reapse tantummodo 21 tractatus adessent) ('); dein tractatus 25-54 et 55-124. Haec diuisio inuenitur in codicibus Basileensi (B 111 3) et Caroliruhensi (Augiensi LXXVI) (6) et uerisimiliter etiam in codicibus Stuttgartensi H. B. VII, Patres 17, e scriptorio Constantiensi (8) et Vaticano Palatino 207. Non ergo ita constat, ut D. de Bruyne opinabatur (7), ipsum Augustinum tractatus in duas tantum series diuidisse. Dicit ceterum et Possidius exemplar bibliothecae Hipponensis sex partibus constitisse (8). Nec minus animaduertendum est tractatus qui 70 ultimi numerantur quique multo breuiores et, ut critica interna demonstratur, non pronuntiati sed scripti sunt, (1) In praesentieditionc post inscriptioncm uniuscuiusquc tractatus adscribitur clics et annus quo pronuntiatus cst, qualem dcfiniuit S. M. ZARB, Cbronologia Tr«/411111111 S. AMg,utini i11 'Ewmieli11111 pri111a111(/I# Epishdam lohamds Apostoli, Rom2C, 1933. Etcnim quac S. M. Zarb proponit, etsi de co nihil in codicibus inucoitur et certe in minimis corrigi posscnt, gcneratim mclioris rationis nobis uidebantur quam noua hypothcsis Mauritii LE LANDAIS (DtNX a1111its IÚ prldkation M S. AMg,utin, in ÉhldiJ AMg,ulinimnu, Parisüs, 195 3, p. 5-9s), qui opinatur tnctatus 124 omncs pronuntiatos csse, et quidcm a mcnsc Dcccmbri 414 ad mcnscm Augustum 416, altemantibus Enarrationilnuin psalmos 119-133 nccnon Trartalib,u ;,, Epishlla111lohallllis. Vtut spcciosa, quae ponit M. Le Landais sat perplcxa uidcntur. Pncsertim minus 6de dignum alteram scriem, a prima tantopcre diffcrcntem, itidem pronuntiatam cssc. (2.) ar J. HUYBBN, D, Str1110111411 Ollr MI &a11g1/iel'illl Johannu, in Mi«,llal#a AMg,utiniana, [Rotterdam], p. 2.65 sqq. (3) ar s. M. ZAu, op. l'ÍI., p. 58 sqq. (4) Conicere licet Florum Lugduncnscm usum csse cxcmplare cuius prima pars ttanssumta fuit e quodam codice hwusmodi collectionis. Practennittit cnim et ipse Florus tractatus, 2.0-22, dwn 23-2.4 indicat numeris 20-2.1 ut in codicc Basilcensi B 111 ,. ar c. CHARUER, LA ,0111pilalio11 a11g11.1tini111111 M Flonu SIII" l'Apótr•, in Rn. biníd., LVII, 1947, p. 174 sq. (5) 1am memoratus in indiculo librorum Augiac Diuis (Rcichcnau) anno 82.1822. ar G. MoRIN, in Rn. blnld., XXXVI, 192.4, p. 181-184. (6) ar K. LoFFLER, z,.. Frag, ,iner K011Jlanz.tr S,hr,ibstllb,, in Palaegraphi,a V, 192.7, p. 5-2.7. Lmi1111, (7) In Rw. binid., XLIII, 1931, p. 2.46. (8) Opnw,, s. AMg,ulitd 1/m&h111, X' 5, cd. A. WILMART, p. 182.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

VIII

singularem semper, quantum scrutari possumus, seriem componere. Nihilominus, seruatis numeris hodie receptis, in ultima serie (tract. 55-124) litteris inclinatis et uncinis inclusis numeros quos codices habent addidimus, ne a numeris in editionibus communiter adpositis discedamus .

•••

Codices ualde numerosi sunt ; quorum tamen multi integri. Enumerantur hic uetustiores, praesertim iuxta dicia Ruth J. Dean (1) ; adduntur quidam recentiores, memorati quia Maurini uel editores Louanienses eis sunt: * Baacl, Universitat B ill 3 (saec. IX)

( 1)

non inhic usi

I·XXI ( == 1·19, 24) i I-LXX ( == S,124) [desunt tract. n7120] tr. 1-xxxv

tract. 2 3,

Bcrlin, Preuss. Staatsbibliothek Phillips (s. vm-Ix ; Metz) * Bcm, Stadtbibliothek 103 (s. Ix-x)

I

662

Brussel, Koo. Bibl. 5565 (cat. Van den Gheyn 105 3) (s. x1) ( = Gemblamuis edit. Louan.) Cheltenham, Phillips 1095 (s. x1) (ª) Donaueschingen, Hofbibliothek Fr. B III 20 (s. x) (') * Engelberg, Stiftsbibliothek 59 (s. vn) (5)

tr. I·XLIX

tr.

I·CXXIV

tr. tr.

XXIV,

I-CXXIV

tr. xxm ( = 77), s-xx1v

(=

78),

4-LVIII

Firenze (•) Karlsruhc, Landesbibliothek, Augiensis (Reichcnau) XL VII (s. 1x)

3-6

2

(

i

=

LVII (

=

II2)

I

J 11)

tr. 1-cxx1v

Asterisco * distinguuntur codiccs a Louanicnsibus ucl a Maurinis ucl in pracscnti cditione adhibiti. (1) Ruth J. DEAN, An &rly Fragmml of a MS of SI A11g111li111'1 Str1110,u 011 dJ, Go1ptla&,ording to St John, in Tht jolll'1llllo/Theol. Stwliu, XXXVI, 1935, p.114-115. (2) ar G. MOR.IN, in Rw. blnld., XXXVI, 1924, p. 181 sqq.; supra, p. VII. (3) CTr Ruth J. DEAN, arl. di., p. 117, adn. 3. (4) Vide A. DoLD, Getilgt, PmJ,u- 1111d Psalmmlexl11111ltr getilgtm Ambrosianú,hm aMJ Cod. Sanga/1. 908. Mil Anhag : UnbtÚIIIIII 111111 bt"4at, D~ Lillll"giulii&l--m llllllts,hingtr Vaterfragmmt,, Bcuron, 1928, p. 51 sq. et tab. X. Varias lcctioncs notatu dignas non inucnio. (5) Fragmcntorum tract. III et 112 tantum pauca uerba lcgerc ualco. (6) Plurimorum codicum rcccntiorum Florcntinorum uarias lcctioncs adnotaucrunt A. B. CAILLAU et B. SAINT-YVES in Patrología l.Atina, t. XL VII, col. 1200-1221. Quae tamen in hac cditione repctcndac non uidcntur. Euulgaucruot ctiam e cod. Acdil. 142 ccntoncm, ut dicunt, ttactatuum sI et 52 (col. 1211-1219; inc. ,,Qui scx diebus omnia fcdt"). Attamcn opusculum cst cuiusdam discipuli Abelardi, cf r J. R1v1ERE,De quel(Jl#J f aiIs no1111taNX sur /' injlum&,tblologi(JIII d' Abllard, in Bu//. de lilllralllrt tcdisiast., XXXII, 1931, p. 107-113.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IX

Karlsruhe, Landcsbibliothek, Allgimsis LXXVI (s. IX) ( 1) Ko~ Dombibliothek 69 (olim Darmstadt, Landesbibliothek 2061) (s. IX) Leiden, Universiteitsbibl. B.P.L. 2516, fol. 131 (s. XII) ( 1) * Le Mans, Bibl. municip. 260 (s. IX) ( = ,odex Abbatia, de Cult11ra [La Couture] edit. Maur.) * London, British Museum Addit. 17.289 (ex abbatia Parcensi Louanii) ( = Parttnsis cdit. Louan. ?) * Monte Cassino , 23, fol. 1-II (s. VII-vm) (ª) München, Staatsbibliothek 14.65 3 (s. IX; Rcgensburg) * Orléans, Bibl. municip. 161 (138) (s. IX-x) ( = F /ori«msis edit. Maur.) • Oxford, Bodl Laud. mise. 124 (s. IX; Würzburg) Oxford, Bodl. Laud. mise. 139 (s. IX ; Würzburg) * Paris, Bibl. Nat. lat. 1959 (s. VIII ex.) (4)

* Paris,

Bibl. Nat. lat. 1960 (s. IX ex. ; Limoges) Paris, Bibl. Nat. lat. 10.399, fol. 42-43 (s. vm ; Echtemach) (') • Paris, Bibl. Nat. lat. II .638 (s. vm ex. ; Corbie) ( = Corbeiensisedit. Maur.) (•) * Reims, Bibl. municip. 93 et 94 (s. xn) ( = Re111igimsis cdit. Maur.) Roma, Bibl. Vaticana, Palat. lat. 207 (s. Ix-x) * Roma, V allicell. A XIV (s. vm-1x) (7)

tr.

I-XXI

tr. I-CXXIV

tr.

LII

tr.

LIV-CXXIV

tr.

1-XLIII

tr. CXII, I ; CXIII, 6

tr.

XXX-LV

tr.

1-CXXIV

tr.

I-LXX ( =

tr.

XIV-LIV

55-124)

tr. 1-LIV ; I·LXX ( = 55-

124) imperfectus tr. I-LXX ( = ,S-124) tr. XLII, 1 o-XLIII (abbrcuiati) tr. 1-LXX ( = 55-124) tr.

I-CXXIV

tr. xxrv-uv

tr.

1-LIV;

1-LXX

(55-124)

(1) CTr G. MoaIN, in Rn,. blnld., XXXVI, 1924, p. 183. IV, 19so, p. 96-100. (2) CTr G. l. LIEFTINCK, in S&riptorilUII, (3) ar M. lNGUANEZ, in Misetil. CtUJinut, XI, 1932, p. 11-13 et tab. 11-Ill ; E. A. LoWE, Codicu LaJi11iAnlit¡,doru, n. 380. (4) E. A. LoWE, op. til., n. S38.

(5) E. A. LoWE, op. eit., n. 595. (6) E. A. LoWE, op.ni.,"· 613· (7) E. A. LoWE,op. til., n. 429. Eodem e codicc indiculum lcctionum breuiarü s. 1x cdidit D. DE BaUYNE(R.n,. blnld., XLIII, 1931, p. 246 sq.), qui hic non omittcndus uidctur: Hoc in libcllo inseruntur omcliis aurcli augustini cxpositum in iohannis cuangclium et unicuiquc euangelü lectioncs pcr haec capitula reppcrics adnotatas in primis in cena domini, cuang. Scit111 itsllJ quia umit hora in cap. I ( = s5) in parascheue, passio sccundum iohanncm, rcquirc cap. LVIII ( = 112) fer. illl in albis, cua. ma11ifutallilII ima dis,ipulis rcq. in cap. LXVIII(= 122) fer. V, cua. maria stabal ad 111omm,tnl11111rcq. cap. LXVII(= 121, 1) die sabb., cua. ,11111ustl serodit illo rcq. cap. LXVII ( = t z 1, 4) octabas paschac, eua. thomas flMltm1111111rcq. cap. LXVII(= 1u, 5) in natalc sanctonun martyrum, cua. ha« mando 110bisrcq. cap. XXXIII(= 87)

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

X

* Rouen,

Bibl. municip. 467 (s. xn) ( == A11do,nenns edit. Maur.) * Rouen, Bibl. municip. 468 (s. xu) ( == G,1111111ti&en.ris edit. Maur.) St. Gallen, Stiftsbibliothek 168 et 169 (s. ne) St. Gallen, Stiftsbibliothek 241, fol. 6s-171 (s.

tt.

I·CXXIV

tr. I·CXXIV tr. I-LIV

tr.

I-XVII,

tr.

U-XXI

tr.

X, 2-XXXVIII,

XX

(excerpta)

IX)

* Stuttgart,

Landesbibliothek

17) (olim Weingartcn

H. B. VII (Patres B 78) (s. vm-IX;

Konstanz) (1) Tours, Bibl. municip. 289 (olim Marmoutiera 101)(1. ne) * Vend6me, Bibl. municip. 34 et 41 (s. x1) (= Vindod,unsu dMOedit. Maur.) * Vercelli, Archivio Capitolare XL VI (s 8) (s. ne

4

tt. 1-CXXIV

tr.

1-CXXIV

ex.)

Verona, Bibl. Capitolare XXXVI (34) (s. IX in.) * Wien, Nationalbibliothek 721 (s. IX in.;

tr.

tr. LXII LXIII (

=

Baumgartenberg) ( 1)

(imperfcct.)

I-LIII

(

=

117)

116), 72

Traditio, quantumuis abundans, antiquis exemplaribus deficientibus, reuera tenuis. Quod libris multum lectis saepius euenit, antiquis exemplaribus tantopere tritis, ut non iam seruarentur quamprimum transscripta erant. Ita factum est ut huius libri peruolutati, praeter fragmentum Montis Angelorum (Engelberg) saec. VII (quod legi fere non potest) et fragmentum Casinense aliquantulum recentius, solummodo quatuor codices manci exstent forsan saec. VIII orti (Berolin. in natale sanctorum martyrum, eua. h« ul pratttphllll

111111111 req.

cap. XXVIIIl

(= 83, 2)

in natale sanctorum martyrum, cua. tgo 111111Milis""ª req. cap. XXVI(== 80) in natale philippi et iacobi, eua. 11011 111rbt111r,or 1111/rlml req. cap. XIlI ( = 67) dom. IIlI post pascha, cua. modi'11111 ti iam no11,ddebilis req. cap. XL VII ( == 101) dom. lli post pascha, eua. ad 111111qlli me misil req. cap. XL ( ==94) dom. V post pascha, cua. amen amen difo 110bi1 rcq. cap. XL VIlI ( = 102) in uigilia de asccnsione domini, cua. sllhltuatis ium fXMlisreq. cap. L (== 104) dom. V1 post pascha, cua. &11111llllft111 Nm41'ilillt spirihll rcq. cap. xxxvm (==

"""°

92)

m.

fer. cua. si 111an.uriti1 in 1111inqllid req. cap. XXVII ( == 81) Die sabbato in uigilia pentcc., eua. si diligitis mt req. cap. XX ( ==74) dom. pcntcc., cua. si quis diligil 1111 req. cap. XXII(== 76) in uig. sanctorum pctri et pauli, cua. symo11iohannis diligis 1111rcq. cap. LXVIIII (= 123) (1) Vide supn, p. vn. (2) CTr Ruth J. DEAN, A,, Emly Fragmml o/ a MS o/ SI Állglllli111'sSmnons on tb, Gosp,I «eording to St ]ohn, in The ]olll1Ull o/ Theol. Shldiu, XXXVI, 1935, p. 115122.

-

Codiccs reccntiores rccenscrunt Fr.

STEGKÜLLER

(R.epn-1ori11111 Biblitt1111

Mtdii And, 11, Madrid, 1950, p. 142). A. REIPFERSCHEID (Bibliot/N&a Pa,,_, Lalintm1111Ita/ka, Wicn, 1865-1872), K.HALM (Vwz.ti,hnis der illtrm Handsthrift111 laltinii,htr Kirchen,,iter i11 dm Bibliolhtlem der S,h»,~ Wicn, 1865), H. ScHENKL (Bibliothtta Palrll11lLotillfJrlllll Brilt1111dta, Wicn, 1891-1907), R.BEEll (Hands,hrift,,,_ 1,biil-:(_1Spallinu, Wicn, 1891-1894), aliiquc.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

XI

Phillips 1662; Parisienses B. N. 1959 et 11.638; Stuttgart. B. H. VII Patres 17) et unus solus codex uncialibus litteris exaratus saec. v111-1x (Romanos Vallicell. A XIV). Carolini demum codices saec. 1x-x numero piures supersunt. Augustini tempore multo magis adpropinquamus quinque locis, quamuis exiguis, quos ex tractatu X, 10 et 12 adfert Eugippius (1), ex tractatu 11, 15 Cassianus (1), ex tractatu LXXVIII, 2-3 Leo Magnus (3). Attamen totum opus in deterioribus codicibus modo satis certo seruabatur, ex eo quod textus, ceteroquin non ita diffi.cilis, ualde stabili modo traditur. Rarissimi sunt enim loci diuersi, in quibus quae Augustinus scripserit, aliquid dubitationis adferre possint. !taque tractatuum in Iohannem codices post Maurinos _ iterum recognoscere non prorsus necessarium uidebatur. Vt autem lector statim sciat quid sibi sperare possit qui nouam editionem ex legibus criticis inciperet, apparatum horum capitum, quorum uetera fragmenta exstant, aliquantum compleuimus. Editio noua, ut ex eo patet, hoc unum effecisset ut ciare appareret ueterem quam curauerunt Maurini editionem, egregiam esse, licet praesertim Carolinis et recentioribus codicibus innitatur, qui Augustini modum dicendi praeceptis grammaticorum tune temporis uigentibus aliquantulum adcommodarunt, sententiis uero seruatis integris. Varias lectiones semper mínimas esse apparatus satis demonstrat ; at simul monet ad textum prudenter utendum quotiens in studiis grammaticis uersandum (') uel loci Sacrae Scripturae adferendi qui a Vulgata uersione discrepant (6). Editio critica etiam plenius explanaret quomodo decursu temporis textus traditus sit, quod nunc summatim tantum ostendi potest. Editio Maurina necnon editio Louaniensis Gallicis seu Belgicis praesertim innituntur codicibus. Italiana his proxime accedit traditio, cuius antiquissimum exemplar integrum in codice Vallicellensi A XIV inuenitur quaeque interdum excerptis Eugippianis et Leonianis plane consonat. (1) Cfr infra, p. 106-108. (2) Contra Nulori11111 VII, 27, ed. M. PETSCHENIG, C.S.E.L. XVII, p. 385, 2027, qui et lcctioncs a tcnu recepto Augustini discrcpantes indicat. (3) Episl. 165 (104), l1sli111. patrumXXIII-XXV, ed. E. ScHWARTZ, A,ta Co"'. Ota1111. Il, 4, p. 128, 1-19. Minime differt cum textu ttadito in codicibus. (4) Quid omnino ualcat editio Maurina uidcsis J. DE GHELLINCK, Palrisli(JIII 11 Mf!1l'IAg,, Ill, Bruxcllcs, 1948, p. 461-484; quid in studiis grammaticis seorsum

cfr Chr. MoHRMANN, Di, allthrist/khe Sonderspr«hein d,11Strmonesdts h/. AMguslin, I, Nijmcgcn, 1932, p. 30-40. (5) Tcxtum Euangelii quem S. Augustinus in hoc opere commentatur, ueraionern csse Vulgatam ah ipso aliquantulum cmcndatam, dilucide demonstrauit Agoslinia11t1, II, Roma, D. DE Baunm, S. Allg,ulm rmsn, dt la Bibl,, in Mim/J1J1Ua 1931, p. 598 sq.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

XII

Econtra exemplaria quae diuisionem in tres series continent e regionibus Alemanicis oriunda uidentur. Nec illa multum a ceteris ramis traclitis differre sequentibus uariis lectionibus enumeratis ostendatur : Saepius concordat B (= codcx Basilecnsis) cum R (et Eug.) (1) X1

4 ueritas dicit] quia ucritas dicit B 9 insidias agit] ins. ait B quid coim agit] q. c. ait B RS u apcrtam] acutam B 22 solcm] in s. B (in s. /.) R 28 illum manibus] S, ad illum BR 3, 1 crant fratrcs] fratrcs crant B 11

R 4 nuntiati esscnt] nuntiasscnt B

s suis] 0111. B R

9 in turbas] inter (ter s. /. B)

turbas B R S prodigia] porten ta B S 14 appcllastis] appcllatis B R S 4, 29 ncscierunt] R S todd. µ, nesciebant B ,dd. S, 17 pcdes et manus] manus et pedcs B R 19 utrumque] u traque B R 6, 10 transcunt, currunt] S, tr. et dccurrunt B, tr. et currunt R 11 omnia fluuius pracceps currens] S, o. ut fl. pr. currunt BR 20 qui sunt nisi] 0111. B S 3j putantes se] putant csse B, putant se R 12

10 boucs et oues] o. et b. B R 13 ad hoc] adhuc B R 9, 1 scriptum csse] dictum cssc B, dictum cst R 6 corrigi] corrigcrc B R 2snoli tamcn quicsccrc. Amicus cst] n. qu. Tamcn si am. e. B 29 spcctans] cxspcctans B R 40 quam] quia B R 10, 3 in triduo] in 0111. B R &g. s in triduo] in 0111. B R 6 ucro] 0111. B R &g. 9 apcrit] apcruit B 1 o in triduo J in 0111. B R &g. 20 post.nunc] om. B R n, 8 con.Batur eq1.] conftatus in unam societatcm atque concordiam spiritalcm B R upr. de] om. B R 13 et] om. R 17 illum] eum B 12, 8 cnim] ergo B R E.Ng. 21 significat] uocauit B 24 habct] habct et B &g. 34 in triduo] in 0111. B R &g. 36 in triduo] in om. B &g. 13, 1 domino deo nostro] dominum dcum nostrum B R (nostrum 0111. R) ;

8,

bis tantum concordat B cum Eng. (S deficit) : LXXVIII,

1,

9 dcrclinquebat] rclinquebat Eng. B, rcccdebat R 2 3 acqualis cst] est acqualis Eng B R ,·

et itcm B (deficiente S) dHfcrt fcre semper cum M: CXII,

2 sanguini] µ M, sanguine B 17 promitur] µ,, pronunciatur B (M deficit) 2, Is obtendebatur] µ M, ostendebatur B 1,

CXIII,

2,

u columna eq.r.] om. B (M

defoit) 6, 9 compleatur]

complcrctur

BM 13 cst

completa]

completa

cst B M.

Innumera praeterea in homiliariis et breuiariis dantur excerpta, interdum ad usus proprios contracta uel accommo( 1) Paucas uariantcs lecciones sclcgimus e codice Stuttgartcnsi ( = S), qui tamc-n fcre in omnibus concordat cum µ,.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

XIII

data (1). Quorum studium nulla spes est fore ut aliquid ad ipsa Augustini uerba componenda conferat. Ad hoc nec amplius quid translatio graeca saec. xv tractatuum 94-96 et 99-100 (1) conferre uidetur.

•••

Maurinorum igitur textum sequitur editio nostra {3). Emendationes autem et uariae lectiones a Maurinis ad calcem eorum uoluminis adpositae, suis locis in textu uel in apparatu produntur. Aliis etiam locis quibusdam, in apparatu indicatis, a Maurinorum terlu discessum, sed tantum quotiens id prorsus necessarium uisum. Etenim consilium nostrum erat Maurinos quantum possumus sequi, in illis etiam capitibus quorum apparatum compleueramus. Maurinorum etiam explanationes marginales resumtae sunt, etsi forma breuiore. Ad locos uero Sacrae Scripturae simul modo magis completo refertur. Porro ex Admonitione Maurinorum sequentia referre iuuabit : "Hos tractatus recognouimus ad Mss. Fossatensem optimae notae, descriptum iussu Ingilberti abbatis circiter annum 840, ad uetustissimos Germanenses duos, ad Corbeiensem, Remigiensem, Gemmeticensem, Floriacensem, Audoenensem, Becheronensem, Pratellensem, Vindocinenses duos, Carcassonensis Ecclesiae unum, Abbatia de Cultura unum. Adhibuimus praeterea uarias lectiones Belgicorum codicum per Louanienses collectas ; necnon antiquiores ed.itiones Badii, Erasmi et Louaniensium. ''Opus in uetustis cod.icibus inscribitur, quibusdam Tractatus, aliis Sermones, nonnullis Homiliae in lohannem (4 ). Sed paulo amplior titulus est in Mss. Audoenensi, Gemmeticensi et Pratellensi, hunc in modum : A urelii A ugustini Doctoris Hippon. episc. Homiliae in Euangelium Dom. lesu secundum 1ohannem incipiunt, quas ipse colloquendo prius ad populum habuit, et ínter loquendum a notariis exceptas, eo quo habitae sunt ordine, uerbum ex uerbo postea dictauit. "Quod ad praefationem hic subiectam attinet, frustra earn

ar

(1) u. g. fragmcntum Leidenae B. P. L. 2s16 e tractatu sz. (2) Typis descripta apud Petrum AacvDIVM, Opm"'la aurea theologka eirta promsifNlnll Spirilm SaNti, Romac; 1630, p. 631-670, quem rcpctiuit J. MIGNE, PatrologíaGrae,a, t. 147, col. 1131-1158. De codicibus uide M. RACKL, Die grittbighn, AMg,uli,uuiiber11tz.N11g111, in Mis,ellanea Fr. Ehrle, I, Romac, 1924, p. 2.7 sq. (3) S • .Aw. A11g111Jilli Oper,m,l. IIl, pars a/Jera, Parisiis, 1680. Editio Maurina, dcnuo typis cxpressa et aucta uariis quarumdam cditionum antiquiorum lcctionibus (quas et in pracscnti editione adsumimus) Parisiis in lucem prodüt anno 1837 apud Fratrca Gaume. Quae cditio Fratrum Gaume anno 184s rcpctita est in Pa1rologi•Lati11t1, t. 35, col. 13n-1976. (4) Tr«latm item nonµDant Possidius et Florus, Expoiitionm, uero Leo Magnus et Cassiodorus.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

XIV

quaeras uel in Mss. uel in editis Amerbachii et Ascensii. Hanc post Erasmum dederunt Louanienses, qui tamen obseruant nec Augustini esse nec in ullo Ms. exstare. Habetur paucis mutatis uerbis apud Bedam et Alcuinum in Iohannem: PRAEFATIO INCERTI AVCTORIS Omnibus diu.inae Scripturae paginis Euangelium excellit, quia quod Lex et Prophetae futurum praedixerunt, hoc completum dicit Euangelium. Inter ipsos autem Euangeliorum scriptores Iohannes eminet in diuinorum mysteriorum pro' funditate, qui a tempore Dominicae ascensionis per annos sexaginta quinque uerbum Dei absque adminiculo scribendi, usque ad ultima Domitiani praedicauit tempora. Sed occiso Domitiano, cum permittente Nerua de exsilio recliisset Ephesum ; compulsus ab episcopis Asiae, de coaetema Patri diui10 nitate Christi scripsit aduersus hereticos, qui eo absente irruperant in eius Ecclesias, qui Christum ante Mariam fuisse negabant. Vnde merito in figura quatuor animalium aquilae uolanti comparatur : quae uolat altius ceteris auibus, et solis radios irreuerberatis aspicit luminibus. Ceteri quippe euanI) gelistae, qui temporalem Christi natiuitatem et temporalia eius facta quae gessit in homine, sufficienter exponunt et de diuinitate pauca dixerunt, quasi animalia gressibilia cum Domino ambulant in terra ; hic autem pauca de temporalibus eius gestis edisserens, sed diuinitatis potentiam sublimius contem20 plans, cum Domino ad caelum uolat. Qui enim supra pectus Domini in coena recubuit, caelestis haustum sapientiae ceteris excellentius de ipso dominici pectoris fonte potauit. Legerat siquidem euangelia trium euangelistarum, et adprobauit fidem eorum et ueritatem; in quibus deesse uidit aliqua gestarum rerum historiae, et ea maxime quae Dominus gessit primo praeclicationis suae tempore, scilicet antequam Iohannes Baptis~a clauderetur in carcere. Haec ergo quasi dimissa ab illis scribit Iohannes, quae fecit Iesus antequam Iohannes clauderetur, sed maxime diuinitatem Christi et Trinitatis mysterium 30 commendare curauit. Tres siquidem alii euangelistae dicta et facta Domini temporalia quae ad informandos mores uitae praesentis maxime ualent, copiosius prosecuti, circa actiuam uitam sunt uersati, in qua laboratur, ut cor mundetur ad uidendum Deum. Iohannes uero pauca Domini facta dicit ; 3S uerba uero Domini quae Trinitatis unitatem et uitae aetemae felicitatem insinuant, diligentius conscribit ; et sic in contemplatiua uirtute commendanda, intentionem suam et praedicationem tenuit. In qua contemplatiua uacatur ut Deus uideatur. Iste siquidem est Iohannes, quem Dominas de 40 fluctiuaga nuptiarum tempestate uocauit, et cuí matrem uirginem uirgini commendauit.

2,

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

XV

''Ex hoc opere decerpta quam multa reperies apud Bedam et Alcuinum super Iohannes, apud Florum in commentariis super Pauli epistulas, Bedae nomine uulgatis (1), etc. (2), necnon sententias quasdam a ueteribus confirmandae catholicae fidei causa prolatas ex uariis tractatibus : scilicet ex II, a Cassiano, lib. 7 de incarnatione, cap. 27 ; ex LXXVIII, a Leone papa in epistula ad Leonem Augustum olim 97, nunc :134, etc. (ª) Recordatur eiusdem operis Cassiodorus Senator in lib. Instit. cap. 7, Iohannem copiosa et insigni expositione ab Augustino illustratum commendans. Possidius in Indiculo, cap. 6, sub his uerbis : Tractatus de euangelio lohannis a capi,te usque ad finem, in codicibus sex. Augustinus ipse in praefatione ad tractatus super epistulam Iohannis : ,Meminit, inquit, sanctitas uestra euangelium secundum Iohannem ex ordine lectionum nos solere tractare.' Rursumque in lib. 15 de Trinitate, cap. 27, signat tractatum in Iohannem xcix, cum ait : ,De hac re in sermone quodam proferendo ad aures populi Christiani diximus, dictumque conscripsimus.' Plura sane, si sat uixisset, dicturus in Retractationum libris pecularibus, quos, uti ad Quoduultdeum (epistula 224) scribit, in tractatus populares homiliasque a se habitas meditabatur.''

•••

De argumento huius operis, quod inter Augustini necnon et totius christianae antiquitatis pulcherrrima numerantur, uberius hic dicere Iocus non est. Egregium hac de re Jibrum Mariae Comeau, Saint Augustin, exégete du Quatrieme Évangile (Parisüs, 1930) memorare su:ffi.ciat.Tractatus in lohannem ceteroquin ipsi loquuntur laetamurque quod familiarem episcopi Hipponensis uocem iterum audire licet ex hac noua editione, ad concelebrandum sextum decimum ab Augustino nato (Idibus Nouembris armo CCCLIV) saeculum peractum diuulgata. (1) Vide digcstum locorum .,ex tnctatu cuangclli sccundum Iohanncm"quibus usus cst Florus, apud C. CHARLIER,in Rw. blnld., LVII, 1947, p. 174-1,s. (2) Loci quos adfcrt Petrus Lombardus, indicantur a F. CAVALLERA, S. A,¡g1111i11 11le Lnr, du Smltllt'u d, Pierr, LIJ111bard, in Arthivts d4phi/01ophit, VII, 1930, p. 199. (3) De Cassiano, Lconc, Eugippio uidc p. XI ; locos ucro a Gregorio Magno adhibitos collcgit L. EisENHOFER, Á"lJISli1111.1 ;,, d,,, &angelim-Homi/im Gregors d.Gr., in Ft1tgab1Al. Knopfler, Frciburg, 1917, p.

,6.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

XVI

BIBLIOGRAPHIA

SELECTA (1)

Generalla M.

S. Augustin exégete du Quatrieme Évangile, Paris, 1930. EAD., La rhétorique de S. Augustin d'afrres les 'Tractatus in I ohannem', Paris, 1930 (1). M. LE LANDAIS, Deux années de prédication de S. Augustin. Introduction a l'étude de l' 'In Iohannem', in Etudes Augustiniennes, Paris, 1953, p. 5-95 ( = Recherches de science religieuse, XXXV, 1948, p. 225-250 ; XXXVI, 1949, p. 517-541). H. POPE, St Augustine's ,Tractatus i·n Iohannem' a Neglected Classic, in The American Ecclesiastical Review, XLXI, 1913, p. 161-172. H. ROLES, St. Augus#ns theologische Aufjassung von Schriftwort im allgemeinen und von J ohannesevangelium im besonderen auf Grund seiner Johannes-Traktate, in Pastor Bonus (Treuiris), XLII, 1931, p. 97-113; 189-201. CoMEAU,

Editiones -

cfr supra, p.

VIII

Codices

sqq.

lMITATIONES

cfr supra, p. IX et xv.

Translationes

a n g 1 i e a : Homilies on St John. Oxford, 1878. g e r m a n i e a : V ortriigeüber das E vangelium des hl. J ohannes, übersetzt von TH. SPECHT (Bibliothek der Kirchenviiter, neue Reihe 8, 11, 19), München, 1913-1914. g r a e e a : cfr p. XIII. ita 1 i a na : J Trattati sul Vangelo di S. Giovanni. Excerpta di A. ToNNA-BARTHET, Firenze, 1938. n e e r 1 a n d i e a : Verhandelingen over het Evangelie van Sint Jan, 1-11, vertaald door H. J. ScHEERMAN, Amsterdam, 1940. Chronologica

Roy l. DEFERRARI, On the Date and Order of Delivery of St Augustine's Tractates on the Cospel and Epistles of St John, in Classical Philology, 1917, p. 191-194. ( 1) Bibliographiam gcneralem de S. Augustlni uita et operibus uide in capitc tomi XXVII huius collectionis. (2) Cfr P. DE LABRIOLLE, in Rn. dts 'Eludeslali1111, IX, 1931, p. 176-178.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

XVII

J.

De Sermoenen over het Evangelie van Johannes, in Miscellanea Augustiniana, [Rotterdam], 1930, p. 256274· S.M. ZARB, Chronologia Tractatuum S. Augustini in Euangelium primamque Epistulam Iohannis Apostoli, in Angelicum, X, 1933, p. 50-110 (separatim, Romae, 1933). :\I. LE LANDAIS, Deux années de prédication de S. Augustin (cfr supra, p. xv1). HUYBEN,

Doctrina et Argumenta B. CAPELLE, Le f>rogresde la connaissance religieuse d' apres S. Augustin (tract. 96-98), in Recherches de théologie ancienne et médiéva/,e, II, 1930, p. 410-419. M. CoMEAU, Le Christ, chemin et terme de l' ascension spi,rituelle d'apres S. Augustin, in Recherches de science religieuse, XL, 1951/2 (Mélanges Lebreton, t. 1), p. 80-89. D. DE BRUYNE, Le 'dies festus Ianuariarum' du Tractatus 5 S. Augustini in Iohannes Euangelium, in Revue bénédictine, XLIII, 1931, p. 347. P. FoULQUIÉ, Un te:xtede S. Augustin sur la matiere et la forme des sacrements (tract. 80), in Recherches de science religieuse, XVII, 1927, p. 146. E. HocEDEZ, La conception augustinienne du sacrement dans le tractatus 80 in I ohannem, in Recherches de science religieuse, X, 1919, p. 1-29. G. JouASSARD, L'abandon du Chr-ist d'apres S. Augustin, in Revue des sciences philosophiques et théologiques, XIII, 1924, p. 310-326. M. MELLET, S. Augustin prédicateur de la charité fraternelle dans ses commentaires sur S. Jean, in La Vie spirituelle, LXXIII, 1945, p. 304-325 ; 556-576 ; LXXIV, 1946, p. 69-91. H. ROLES, W elches Bild erhalten wir aus St. A ugustins J ohannestraktaten von dem Redner und seiner Zuhorerscha/t, in Theolog.-prakt. Quartalschrift, L, 1925, p. 328 sqq. lo., St. Augustin. E:xegese des fohanneischen Lebensbegrifjs, in Pastor Bonus (Treuiris), XXXVI, 1925, p. 81 sqq.

2

TP.

Digitized by

Go ogle

(OH.

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN IOHANNIS EVANGELIVM TRACTATVS CXXIV

Digitized by

Google

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

NOTAE CODICVM ET EDITIONVM &eh. B

Cartass. Eng.

Fossal. German. M

o Parcens. p

Q Rtmig. R

s Vind«in. V

z ,odd.

Am.

cod. Bccheronensis (edit. Maur.). cod. Basileensis, Universitit B III 3 (saec. IX). cod. Carcassonensis (edit. Maur.). fragm. Montis Angelorum (Engelberg), saec. vu. cod. Fossatensis (St-Maur-des-Fossés), saec. IX (edit. Maur.). cod. Gcrmancnscs duo (edit. Maur.). fragm. Montis Casini J 23, saec. VII-VIII. cod. Oxoniensis, Bodl. Laud. mise. I 24, saec. IX. cod. Londiniensis, Brit. Mus. Add. 17.289, saec. xn (ex abbatia Parcensi Louanii). cod. Parisinus, Bibl. Nat. lat. 19s9, saec. vm. cod. Parisinus, Bibl. Nat. I 960, saec. IX. cod. Remigienses 93 et 94, saec. XII (edit. Maur.). cod. Romanus, Vallicell. A XIV, saec. v111-1x.cod. Stuttgart., Landesbibl. H. B. VIII, Patres 17 (saec. vm-1x). cod. Vindocinenses duo 34 et 41, saec. XI (edit. Maur.). cod. Vercellensis, Arch. Capit. XL VL (s 8), saec. 1x. fragm. Vindobonensis, Nationalbibl. 72s, saec. 1x. codices omnes quos adhibuerunt Maurini.

Vm. tdd.

cditio Ioh. Amerbach, Basileae, 1 so6. editio Iudoci Badil Ascensii, Parisiis, 1 s20. editio Des. Erasmi, Basileae, 1 s29. editio altera Thcologorum Louaniensium, Antuerpiae, I 662. editio Lugdunensis, 1561. editio monachorum S. Mauri, Parisüs, 1680. editio J. P. Migne, PalrologiaLatina, t. 35, Parisiis, 184 s. editio V cneta, 1 s84. editores omnes practer Maurinos.

Eug. Leo

excerpta Eugippii, (saec. v1). exccrpta S. Lconis (saec. v).

Bad.

Er. Lou. Lugd. µ

PL

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

PL

TRACT ATVS l.

1 379

In illud Iohannis : In principio erat Verbum, et Verbum erat apud Deum, et Deus erat Verbum, etc., usque ad id : Et tenebrae eam non comprehenderunt [Cap. I, 1-5]. [Habitus dom. IV QuadY., die 16 Ma,tii 413].

1. Intuens quod modo audiuimus ex lectione apostolica, quod animalis horno non percipit ea quae sunt spiritus Dei, et cogitans, in hac praesenti turba Caritatis uestrae necesse esse ut multi sint animales, qui adhuc secundum carnem sa' piant, nondumque se possint ad spiritalem intellectum erigere, haesito uehementer, quomodo, ut Dominus dederit, possim dicere, uel pro modulo meo explicare quod lectum est ex euangelio : J n principio erat Verbum, et Verbum erat apud Deum, et Deus erat Verbum. Hoc enim 10 animalis horno non percipit. Quid ergo, fratres ? silebimus bine ? Quare ergo legitur, si silebitur ? aut quare auditur, si non exponitur? sed et quid exponitur, si non intellegitur? !taque quoniam rursum esse non dubito in numero uestro quosdam, a quibus possit non solum expositum capi, sed et 1s antequam exponatur, intellegi; non fraudabo eos qui possunt capere, dum timeo superfluus esse auribus eorum qui non possunt capere. Postremo aderit misericordia Dei, fortasse ut omnibus satis fiat, et capiat quisque quod potest : quia et qui loquitur, dicit quod potest. Nam dicere ut est, quis po20 test ? Audeo dicere, fratres mei, forsitan nec ipse Iohannes dixit ut est, sed et ipse ut potuit : quia de Deo horno dixit, et quidem inspiratus a Deo, sed tamen horno. Quia inspiratus, dixit aliquid ; si non inspiratus esset, dixisset nihil; quia uero horno inspiratus, non totum quod est dixit, sed quod potuit horno, dixit. 2. Erat enim iste Iohannes, fratres carissimi, de illis montibus, de quibus scriptum est : Suscipiant montes pacem populo tuo, et colles iustitiam. Montes, excelsae animae sunt : colles, paruulae animae sunt. Sed ideo montes excipiunt pacem, ut s colles possint excipere iustitiam. Quae est justitia, quam colles excipiunt ? Fides, quia iustus ex fide vivit. Non autem exciperent minores animae fidem, nisi maiores animae, quae montes dictae sunt, ab ipsa sapientia illustrarentur, ut possint paruulis traicere quod possint paruuli capere, et 10 uiuere ex fide colles, quia montes pacem suscipiunt. Ab ipsis

2,

I,

1,

I,

1,

1 cfr I Cor.

2,

14.

1 intucntes ,odd.

Digitized by

2,

1 Ps. 71, 3.

8 Habac.

2,

4; Rom.

1,

17.

3 cogitantcs ,odd.

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

"289

PL 1 380

TRACT. IN IOH. I, 2-5

2

5

10

5

10

15

20

25

Ioh. I,

I

montibus dictum est ecclesiae : Pax uobiscum. Et ipsi montes pacem annuntiando ecclesiae, non diuiserunt se aduersus eum, a quo susceperunt pacem, ut ueraciter, non flete nuntiarent ~ 2.90 pacem. 3. Sunt enim alii montes naufragosi, quo quisque nauim cum impulerit, soluitur. Facile est enim cum uidetur terra a periclitantibus, quasi conari ad terram ; sed aliquando uidetur terra in monte, et saxa latent sub monte ; et cum quisque conatur ad montem, incidit in saxa ; et non ibi inuenit porturn, sed planctum. Sic fuerunt quidam montes, et magni apparuerunt inter homines ; et fecerunt haereses et schismata, et diuiserunt ecclesiam Dei. Sed isti qui diuiserunt ecclesiam Dei, non erant illi montes, de quibus dictum est : Suscipiant montes pacem populo tuo. Quomodo enim pacem susceperunt, PL qui unitatem diuiserunt ? 4. Qui autem susceperunt pacem nuntiandam populo, 1381 contemplati sunt ipsam sapientiam, quantum humanis cordibus potuit contingi quod nec oculus uidit, nec auris audiuit, nec in cor hominis adscendit. Si in cor hominis non adscendit, quomodo adscendit in cor Iohannis ? An non erat horno Iohannes ? An forte nec in cor Iohannis adscendit, sed cor Iohannis in illam adscendit ? Quod enim adscendit in cor hominis, de imo est ad hominem ; quo autem adscendit cor horninis, sursum est ab homine. Etiam sic, fratres, dici potest, quia si adscendit in cor Iohannis, si aliquo modo potest dici, in tantum adscendit in cor Iohannis, in quantum ipse Iohannes non erat horno. Quid est: Non erat horno? In quantum coeperat esse angelus : quia omnes sancti, angeli, quia annuntiatores Dei. Ideo camalibus et animalibus non ualentibus percipere quae sunt Dei, quid ait apostolus ? Cum enim dicitis, Ego sum Pauli, ego Apollo, nonne homines estis? Quid eos uolebat facere, quibus exprobrabat, quia homines erant ? Vultis nosse quid eos facere uolebat ? Audite in psalmis : Ego dixi, dii estis, et filii Excelsi omnes. Ad hoc ergo uocat nos Deus, ne simus homines. Sed tune in melius non erimus homines, si prius nos homines esse agnoscamus, id est, ut ad illam celsitudinem ab humilitate surgamus : ne cum putamus nos aliquid esse, cum nihil simus, non solum non accipiamus quod non sumus, sed et amittamus quod sumus. 5. Ergo, fratres, de bis montibus et Iohannes erat, qui dixit: In principio erat Verbum, et Ver bum erat apud Deum, et Deus erat Ver bum. Susceperat pacem mons iste, contemplabatur diuinitatem Verbi. Qualis iste mons 11 cfr Ioh.

20,

19.

3, 1 Ps. 71, 3.

4, 3 cfr I Cor.

2,

9.

18 I Cor.

2,

19 Ps. 81, 6.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

4.

Ioh. I,

1

TRACT. IN IOH. I, 5-6

3

, erat ? Quam excelsus ? Transcenderat omnia cacumina terrarum, transcenderat omnes campos aeris, transcenderat omnes altitudines siderum, transcenderat omnes choros et legiones angelorum. Nisi enim transcenderet ista omnia quae creata "'2 9 1 sunt, non perueniret ad eum per quem facta sunt omnia. 10 Non potestis cogitare quid transcenderit, nisi uideatis quo peruenerit. Quaeris de caelo et terra ? facta sunt. Quaeris de his quae sunt in caelo et terra ? utique multo magis et ipsa facta sunt. Quaeris de spiritalibus creaturis, de Angelis, Archangelis, Sedibus, Dominationibus, Virtutibus, Principatibus ? et ipsa facta sunt. Nam cum enumeraret hrec omnia psalmus, conclusit sic : lpse dixit, et /acta sunt ; ipse mandavit, et creata sunt. Si dixit, et /acta sunt, per Verbum facta sunt ; si autem per Verbum facta sunt, non potuit Iohannis cor erat Verbum, et peruenire ad id quod ait: In principio 20 Verbum erat apud Deum, et Deus erat Verbum, nisi transcendisset omnia quae sunt facta per Verbum. Qualis ergo iste mons, quam sanctus, quam altus ínter illos montes, qui susceperunt pacem populo Dei, ut colles possent suscipere iustitiam? 6. Videte ergo, fratres, ne forte de ipsis montibus est Iohannes, de quibus paulo ante cantauimus : Leuaui oculos meos in montes, unde ueniet auxilium mihi. Ergo, fratres mei, si uultis PL intellegere, leuate oculos uestros in montem istum ; id est, 1382 , erigite uos ad euangelistam, erigite uos ad eius sensum. Sed quia montes isti pacem suscipiunt, non potest autem esse in pace, qui spem ponit in homine; nolite sic erigere oculos in montem, ut putetis in homine spem uestram esse collocandam; et sic dicite : Leuaui oculos meos in montes, unde ueniet auxi10 lium mihi, ut statim subiungatis: Auxilium meum a Domino, qui / ecit caelum et terram. Ergo leuemus oculos in montes, unde ueniet auxilium nobis; et tamen non ipsi montes sunt, in quibus spes nostra ponenda est ; accipiunt enim montes quod nobis ministrent ; ergo unde et montes accipiunt, ibi spes nostra ponenda est. Oculos nostros cum leuamus ad scripturas, quia per homines ministratae sunt scripturae, leuamus oculos nostros ad montes, unde auxilium ueniet nobis ; sed tamen quia ipsi homines erant, qui scripserunt scripturas, non de se lucebant ; sed ille erat lumen uerum, w qui illurninat omnem hominem uenientem in hunc mundum. Mons erat et ille Iohannes Baptista, qui dixit : Non sum ego Christus ; ne quisquam spem in montem ponens, caderet ab illo qui montes illustrat, et ipse confessus ait : Quoniam de plenitudine ejus omnes accepimus. Ita debes dicere : Leuaui

1,

1,

h 11 Ps. 148, 5. 6, 1 Ps. 120, t. 11 ibid. 1, 16. H Ps. 120,

1, 20.

Digitized by

Go ogle

10 ibid.

2.

11 cfr loh.

1,

9.

11 ibid.

l.

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

TRACT. IN IOH. I, 6-8 Ioh. I, I 4 2s oculos meos in montes, unde ueniet auxilium mihi, ne auxilium quod tibi uenit, montibus imputes ; sed sequaris, et dicas : Auxilium meum a Domino, qui fecit caelum et terram. 7. Ergo, fratres, ad hoc ista monuerim, ut quando erexistis cor ad scripturas, cum sonaret euangelium : J n principio erat Verbum, et Verbum erat apud Deum, et Deus erat Verbum, et cetera quae lecta sunt, intellegatis uos , leuasse oculos ad montes. Nisi enim montes ista dicerent, unde omnino cogitaretis, non inueniretis. Ergo ex montibus uenit uobis auxilium, ut haec uel aucliretis : sed nondum potestis intellegere quod audistis. Inuocate auxilium a Domino, qui fecit caelum et terram : quia montes sic potuerunt loqui, 1o ut non possint ipsi illuminare ; quia et ipsi illuminati sunt audiendo. Inde qui haec dixit, accepit lohannes ille, fratres, qui discumbebat super pectus Domini, et de pectore Domini bibebat quod propinaret nobis. Sed propinauit uerba ; intel- ,,,.2 9 1 lectum autem inde debes capere, unde et ipse biberat qui tibi 1 s propinauit: utleues oculos ad montes, unde auxilium ueniet tibi, ut inde tamquam calicem, id est, uerbum propinatum acciperes ; et tamen quia auxilium tuum a Domino, qui fecit caelum et terram, inde impleres pectus, unde impleuit ille, unde dixisti: Auxilium meum a Domino, qui fecit caelum et terram. 20 Qui potest ergo, impleat. Fratres, hoc dixi : leuet quisque cor suum quomodo illud uidet idoneum, et capiat quod dicitur. Sed forte hoc dicetis, quia ego uobis sum praesentior quam Deus. Absit. Multo est ille praesentior: nam ego oculis uestris appareo, ille conscientiis uestris praesidet. Ad me aures, ad 2s illum cor, ut utrumque impleatis. Ecce oculos uestros et PL sensus istos corporis leuatis ad nos ; nec ad nos, non enim 1 383,. nos de illis montibus, sed ad ipsum euangelium, ad ipswn euangelistam ; cor autem implendum ad Dominum. Et unusquisque sic leuet, ut uideat quid leuet, et quo Ieuet. Quid dixi: 3o quid leuet, et quo leuet ? Quale cor leuet, uideat ; quia ad Dominum leuat : ne sarcina uoluptatis camalis praegrauatum, ante cadat, quam fuerit subleuatum. Sed uidet se quisque gestare onus camis ? Det operam per continentiam, ut purget quod leuet ad Deum. Beati enim mundi corde, quoniam ipsi ; s Deum uidebunt. 8. Nam ecce quid prodest, quia sonuerunt uerba: In princip·fo erat Verbum, et Verbum erat apud Deum, et Deus erat V erbum ? Et nos diximus uerba, cum loqueremur. Numquid tale Verbum erat apud Deum? Nonne s ea quae diximus, sonuerunt atque transierunt ? Ergo et Dei 27 ibid.

2.

71 19 Ps.

7, 18 uerbo piurescodd.

Digitized by

Go ogle

120,

t.

34 Matth.

s, 8.

20 ergo, fratres, impleat hoc quod dixit tdd.

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

loh. I, 1

TRACT. IN IOH. I, 8-9

5 Verbum sonuit et peractum est ? Quomodo omnia per ipsum facta sunt, et sine ipso factum est nihil ? quomodo per illud regitur, quod per illud creatum est, si sonuit et transiit ? Quale ergo Verbum quod et dicitur, et non transit ? Intendat 10 Caritas uestra : magna res est. Quotidie dicendo uerba uiluerunt nobis, quia sonando uerba et transeundo uiluerunt, et nihil aliud uidentur quam uerba. Est uerbum et in ipso homine, quod manet intus : nam sonus procedit ex ore. Est uerbum quod uere spiritaliter dicitur, illud quod intellegis 1s de sono, non ipse sonus. Ecce uerbum dico, cum dico: Deus. Quam breue est quod dixi, quatuor litteras, et duas syllabas 1 Numquidnam hoc totum est Deus, quatuor litterae, et duae syllabae ? An quantum hoc uile est, tantum carum est quod in eis intellegitur ? Quid factum est in corde tuo, cum audisses : zo Deus ? Quid factum est in corde meo, cum dicerem: Deus ? Magna et summa quaedam substantia cogitata est, quae transcendat omnem mutabilem creaturam, carnalem et animalem. Et si dicam tibi: Deus commutabilis est, an incomrnutabilis? Respondebis statim : Absit, ut ego uel credam uel zs sentiam commutabilem Deum ; incommutabilis est Deus. Anima tua quamuis parua, quamuis forte adhuc camalis, non mihi potuit respondere nisi incommutabilem Deum ; omnis autem creatura mutabilis; quomodo ergo potuisti scintillare in illud quod est super omnem creaturam, ut certus o mihi responderes incommutabilem Deum ? Quid est ergo 3 illud in corde tuo, quando cogitas quamdam substantiam uiuam, perpetuam, omnipotentem, infinitam, ubique praesentem, ubique totam, nusquam inclusam ? Quando ista cogitas, hoc est uerbum de Deo in corde tuo. Numquid autem hoc est µ, 2 93 3J sonus ille, qui quatuor litteris constat, et duabus syllabis ? Ergo quaecumque dicuntur et transeunt, soni sunt, litterae sunt, syllabae sunt. Hoc uerbum transit, quod sonat : quod autem significauit sonus, et in cogitante est qui dixit, et in intellegente est qui audiuit, manet hoc transeuntibus sonis. 9. Refer animum ad illud uerbum. Si tu potes habere uerbum in corde tuo, tamquam consilium natum in mente tua, PL ut mens tua pariat consilium, et insit consilium quasi proles 1 3s4 mentis tuae, quasi filius cordis tui. Prius enim cor generat , consilium, ut aliquam fabricara construas, aliquid amplum in terra moliaris ; iam natum est consilium, et opus nondum compJetum est ; uides tu, quid facturus es, sed alius non miratur, ni.si cum feceris et construxeris molem, et fabricam illam ad exsculptionem perf ectionemque perduxeris : adtendunt 10 homines mirabilem fabricam, et mirantur consilium fabricantis; stupent quod uident, et amant quod non uident; quis est 9, 1 rcfcrt LA11.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

TRACT. IN IOH. I,

6

Ioh. I,

g-12

I

qui potest uidere consilium ? Si ergo ex magna aliqua fabrica laudatur humanum consilium, uis uidere quale consilium Dei est Dominus Iesus Christus, id est, Verbum Dei ? Adtende 1 5 fabricam istam mundi; uide quae sint facta per Verbum, et tune cognosces quale sit Verbum. Adtende haec duo mundi corpora, caelum et terram : q uis explicat uerbis ornatum caeli ? quis explicat uerbis fecunclitatem terrae ? quis digne collaudat temporum uices ? quis digne collaudat seminum uim ? 20 Videtis quae taceam, ne cliu commemorando parum clicam forte, quam potestis cogitare. Ex fabrica ergo ista animaduertite quale Verbum est per quod facta est : et non sola facta est. Omnia enim ista uidentur, quia pertinent ad sensum corporis. Per illud Verbum et Angeli facti sunt ; per illud Verbum 2 5 et Archangeli facti sunt ; Potestates, Sedes, Dominationes, Principatus ; per illud Verbum facta sunt omnia : hinc cogitate quale Verbum est. 10. Respondet mihi modo forte nescio quis : Et quis hoc Verbum cogitat ? Noli ergo tibi quasi uile aliquid formare, cum audis Verbum, et conicere uerba quae audis quotidie: ille talla uerba dixit, talia uerba locutus est, talia uerba mihi , narras : assidue enim dicendo nomina uerborum, quasi uiluerunt uerba. Et quando audis: In principio erat Verbum, ne uile aliquid putares, quale consueuisti cogitare, cum uerba humana soleres audire, audi quid cogites : Deus erat Verbum. 11. Exeat nunc nescio quis infidelis Arianus, et clicat quia Verbum Dei factum est. Quomodo potest fieri ut Verbum Dei factum sit, quando Deus per Verbum fecit omnia ? Si et Verbum Dei ipsum factum est, per quod aliud Verbum , factum est ? Si hoc dicis, quia est Verbum Verbi, per quod factum est illud, ipsum dico ego unicum Filium Dei. Si autem non dicis Verbum Verbi, concede non factum per quod facta sunt omnia. Non enim per seipsum fieri potuit, per quod facta sunt omnia : crede ergo euangelistae. Poterat enim dicere : 10 In principio fecit Deus Verbum : quomodo dixit Moyses : In principio fecit Deus caelum et terram, et omnia sic enumerat : Dixit Deus : Fiat, et factum est. Si dixit, quis ·dixit ? Vtique Deus. Et quid factum est ? Creatura aliqua. Inter dicentem Deum et factam creaturam quod est per quod factum ,,,.2 94 1s est, nisi Verbum ? Quia dixit Deus: Fiat, et factum est. Hoc Verbum incommutabile. Quamuis mutabilia per Verbum PL fiant, ipsum incommutabile est. 12. Noli ergo credere factum, per quod facta sunt omnia : 1 3s5 11,

11 Gen.

1, 1.

21 quam] et minus pram,. cod. Berh.

Digitized by

Go ogle

ex]

0111.

plure1 ,odd.

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

TRACT. IN IOH. I,

Ioh. 1, 1-3

12-13

7 ne non reficiaris per Verbum, per quod reficiuntur omnia. 1am enim factus es per Verbum, sed oportet te refici per Verbum : si autem mala fuerit fides tua de Verbo, non poteris s refici per Verbum. Et si tibi contigit fieri per Verbum, ut per illud factus sis, per te deficis : si per te deficis, ille te reficiat qui te fecit ; si per te deterior effi.ceris, ille te recreet qui te creauit. Quomodo te autem recreet per Verbum, si male aliquid sentías de Verbo? Euangelista dicit : In principio 10 erat Verbum, et tu dicis : In principio factum est Verbum. lile: Omnia per ipsum f acta sunt, dicit; et tu dicis quia et ipsum Verbum factum est. Poterat dicere euangelista : In principio factum est Verbum. Sed quid ait ? In principio erat Verbum. Si erat, non est factum, ut ista omnia 1s per ipsum fierent, et sine ipso nihil. Si ergo erat in principio Ver bum, et Ver bum erat apud Deum, et Deus erat V erbum, si non potes cogitare quid sit, differ ut crescas. lile cibus est, accipe lac ut nutriaris, ut sis ualidus ad capiendum cibum. 13. Sane, fratres, quod sequitur, Omnia per ipsum f acta sunt, et sine ipso f actum est nihil, uidete ne sic cogitetis, quia nihil aliquid est. Solent enim multi male intellegentes sine ipso factum est nihil, putare aliquid s esse nihil. Peccatum quidem non per ipsum factum est; et manifestum est, quia peccatum nihil est, et nihil fiunt homines cum peccant. Et idolum non per Verbum factum est ; habet quidem formam quamdam humanam, sed ipse horno per Verbum factus est ; nam forma hominis in idolo non per 10 Verbum facta est; et scriptum est : Scimus qU1:anihil est idolum. Ergo ista non sunt facta per Verbum; sed quaecumque naturaliter facta sunt, quaecumque sunt in creaturis, omnia omnino quae fixa in caelo sunt, quae fulgent desuper, quae uolitant sub caelo, et quae mouentur in uniuersa natura 1s rerum, omnis omnino creatura ; dicam planius, dicam, fratres, ut intellagatis, ab angelo usque ad uermiculum. Quid praeclarius angelo in creaturis ? Quid extremius uermiculo in creaturis? Per quem factus est angelus, per ipsum factus est et uenniculus : sed angelus dignus caelo, uermiculus terra. 20 Qui creauit, ipse clisposuit. Si poneret uermiculum in caelo, reprehenderes ; si uellet angelos nasci de putrescentibus carnibus, reprehenderes ; et tamen prope hoc facit Deus, et non est reprehendendus. N am omnes homines de carne nascentes, quid sunt nisi uermes ? Et de uermibus angelos facit. Si enim ipse Dominus dicit : Ego autem sum

2,

13, 11 I Cor. 8, 4. 13, H in]

0111.plw,s

Digitized by

11 Ps.

21,

7.

eodd.

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

TRACT. IN IOH. I, 13-15

8

Ioh 1, 1-3

uermis, et non homo, quis dubitat hoc dicere quod scriptum est et in Iob : Quanto magis homo putredo, et filius hominis uermis? Primo d.ixit : homo putredo, et postea : filius hominis uermis; quia uermis de putredine nascitur, ideo homo putredo, 3o et filiu,s hominis uermis. Ecce quid fieri uoluit propter te illud quod in principio erat Verbum, et Verbum erat apud Deum, et Deus erat Verbum. Quare hoc factum est propter te ? Vt sugeres, qui manducare non poteras. Omnino ergo, fratres, sic accipite: Omnia per ipsum /acta sunt, 3s et sine ipso f actum est nihil. Vniuersa enim creatura per ipsum facta est, maior, minor : per ipsum facta sunt supera, infera; spiritalis, corporalis, per ipsum facta sunt. Nulla enim forma, nulla compages, nulla concordia partium, nulla qualiscumque substantia, quae potest habere pondus, numerum, o mensuram, nisi per illud Verbum est, et ab illo Verbo creatore, 4 cui dictum est : Omnia in mensura, et numero, et pondere disposuisti. 14. Nemo ergo uos fallat, quando forte taedium patimini ad muscas. Etenim aliqui derisi sunt a diabolo, et ad muscas capti sunt. Solent enim aucupes ponere in muscipula muscas, ut esurientes aues decipiant : sic et isti ad muscas a diabolo 5 decepti sunt. Nam nescio quis taedium patiebatur ad muscas: inuenit illum Manichaeus taedio aff ectum ; et cum cliceret se non posse pati muscas et odisse uehementer illas, statim ille : Quis fecit has ? Et quia taedio affectus erat, et oderat illas, non ausus est dicere : Deus illas fecit. Erat autem catholicus. 10 Ille statim subiecit : Si Deus illas non fecit, quis illas fecit ? Plane, ait ille, ego credo quia diabolus fecit muscas. Et ille statim : Si muscam diabolus fecit, sicut te uideo confiteri, quia prudenter intellegis, apem quis fecit, quae paulo amplior est musca ? Non ausus ille est dicere quia Deus fecit apem, 1 s et muscam non fecit ; quia res erat proxima. Ab ape duxit ad locustam, a locusta ad lacertum, a lacerto ad auem, ab aue duxit ad pecus, inde ad bouem, inde ad elephantem, postremo ad hominem ; et persuasit homini, quia non a Deo factus est horno. Ita ille miser cum taedium passus est ad muscas, 20 musca factus est, quem diabolus possiderit. Beelzebub quippe interpretari dicitur prínceps muscarum : de quibus scriptum est : Muscae moriturae exterminant oleum suaut"tatis. 15. Quid igitur, fratres ? quare ista d.ixi ? Claudite aures cordis uestri aduersus dolos inimici; intellegite quia Deus 27

Iob 25, 6.

ü Sap.

11, 2.1.

14,

12 Eccl.

10,

1.

14, 1/2 patimini ad muscas] ,odd., l11t11I.µ., pat. a mu.seis edd. 1 paticbatur ad 19 passu.s cst ad muscas] 111rupra H moriturae] ttuld. µ, muscas] Id supra morientes Lou.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

PL 1 3s6

µ.,2 95

loh. 1, 3-4

TRACT. IN IOH. I, 15-16

9 fecit omnia, et in suis gradibus collocauit. Quare autem patimur multa mala a creatura quam fecit Deus ? Quia offendimus s Deum. Numquid haec angeli patiuntur? Fortassis et nos in uita ista illa non timeremus. De poena tua peccatum tuum accusa, non iudicem. Nam propter superbiam instituit Deus istam creaturam minimam et abiectissimam, ut ipsa nos torqueret, ut cum superbus fuerit horno, et se iactauerit 10 aduersus Deum, et, cum sit mortalis, mortalem terruerit, et, cum sit horno, proximum hominem non agnouerit, cum se erexerit, pulicibus subdatur. Quid est quod te inflas humana superbia ? Horno tibi dixit conuicium, et tumuisti, et iratus PL es; pulicibus resiste ut dormías : cognosce qui sis. Nam ut 1 3s7 1s noueritis, fratres, propter superbiam nostram domandam creata ista, quae molesta nobis essent : populum Pharaonis superbum potuit Deus domare de ursis, de leonibus, de serpentibus ; muscas et ranas illis immisit, ut rebus uilissimis superbia domaretur. 16. Omnia ergo, fratres, omnia omnino per ipsum /acta sunt, et sine ipso /actum est nihil. Sed quomodo per ipsum facta sunt omnia? Quod /actum est, in illo uita est. Potest enim sic dici: Quod /actum est in illo, s uita est : ergo totum uita est, si sic pronuntiauerimus. Quid ,.,,2 96 enim non in illo factum est ? Ipse est enim sapientia Dei; et dicitur in psalmo : Omnia in sapientia /ecisti. Si ergo Christus est sapientia Dei, et psalmus dicit : Omnia in sapientia /ecisti ; omnia sicut per illum facta, ita in illo facta sunt. Si ergo omnia 10 in illo, fratres carissimi, et quod in illo factum est, uita est ; ergo et terra uita est, ergo et lignum uita est. Dicimus quidem lignum uitam, sed secundum intellectum lignum crucis, unde accepimus uitam. Ergo et lapis uita est. Inhonestum est sic intellegere, ne rursum nobis subrepat eadem sordidissima secta Manichaeorum, et dicat, quia habet uitam lapis, et habet animam parles, et resticula habet animam, et lana et uestis. Solent enim delirantes dicere, et cum repressi íuerint et resulsi, quasi de scripturis proferunt dicentes : Vtquid dictum est: Quod /actum est in illo, uita est ? Si enim 20 omnia in ipso facta sunt, omnia uita sunt. Non te abducant: pronuntia sic: Quod /actum est ; hic subdistingue, et deinde infer : in illo uita est. Quid est hoc? Facta est terra, sed ipsa terra quae facta est, non est uita : est autem in ipsa

1,

1

s, 18

cfr Exod. 6, 24.

16, 7 Ps.

103,

24.

1 s, 4/ 1 quia •.•deum] sig,um,inltrrogalionis po1111111 µ. 7/9 inst i tui t ut is~ crea tura rninima et abicctissima nos torqucrct piurescodd. 16, t enim] etiam Lo11. 17 rcprehensi a/iq110I codd.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

TRACT. IN IOH. I, 16-18

IO

Ioh. 1, 4

sapientia spiritaliter ratio quaedam qua terra facta est ; 2s haec uita est. 17. Quomodo possum, dicam Caritati uestrae. Faber facit arcam. Primo in arte habet arcam : si enim in arte arcam non haberet, unde illam fabricando proferret ? Sed arca sic est in arte, ut non ipsa arca sit, quae uidetur oculis. In arte inuisibi' liter est, in opere uisibiliter erit. Ecce facta est in opere ; numquid destitit esse in arte ? Et illa in opere facta est, et illa manet quae in arte est : nam potest illa arca putrescere, et iterum ex illa quae in arte est, alía fabricari. Adtendite ergo arcam in arte, et arcam in opere. Arca in opere non est uita, 10 arca in arte uita est ; quia uiuit anima artificis, ubi sunt ista omnia antequam proferantur. Sic ergo, fratres carissimi, quia sapientia Dei, per quam facta sunt omnia, secundum artem continet omnia, antequam fabricet omnia ; hinc quae fiunt per ipsam artem, non continuo uita sunt, sed quidquid factum est, uita in illo est. Terram uides; est in arte terra. Caelum uides ; est in arte caelum. Solem et lunam uides ; sunt et ista in arte ; sed foris corpora sunt, in arte uita sunt. Videte, si quo modo potestis, magna enim res dicta est ; et si non a me magno, aut non per me magnum, tamen a magno. Non enim 20 a me paruulo dicta sunt haec; sed ille non est paruulus ad quem respicio, ut dicam. Capiat quisque ut potest, in quantum potest ; et qui non potest, nutriat cor, ut possit. Vnde nutriat ? De lacte nutriat, ut ad cibum perueniat. A Christo per camem nato non recedat, donec perueniat ad Christum ab 2s uno Patre natum, Verbum Deum apud Deum, per quod facta sunt omnia: quia illa uita est, quae in illo est lux hominum. 18. Hoc enim sequitur : Et uita erat lux hominum; et ex ipsa uita homines illurninantur. Pecora non illuminantur, quia pecora non habent rationales mentes, quae possint uidere sapientiam. Horno autem factus ad imaginem Dei, , habet rationalem mentem per quam possit percipere sapientiam. Ergo illa uita per quam facta sunt omnia, ipsa uita lux est ; et non quorumque animalium, sed lux hominum. Vnde paulo post dicit : Erat lumen uerum, quod illuminat omnem hominem uenientem in hunc mundum. Ab 10 illo lumine illuminatus est Iohannes Baptista ; ab ipso et ipse Iohannes euangelista. Ex ipso lumine plenus erat qui d.ixit : Non sum ego Christus; sed qui post me uenit, cuius non sum ego dignus corrigiam calceamenti soluere. Ab illo lumine illuerat Ve,bum, et minatus erat qui dixit : In principio

1,

I 8,

11 Ioh.

1, 20.

1 8,

4 factus

C6t

Digitized by

27.

PL

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

PL

ss

13

11-2 97

TRACT. IN IOH. I, 18-II,

loh. I, 5

I

II

1s Verbum

erat apud Deum, et Deus erat Verbum. Ergo, illa uita lux est hominum. 11. Sed forte stulta corda adhuc capere istam lucem non possunt, quia peccatis suis aggrauantur, ut eam uidere non possint. Non ideo cogitent quasi absentem esse lucem, quia eam uidere non possunt : ipsi enim propter peccata tenebrae , sunt. Et lux in tenebris lucet, et tenebrae eam non comprehenderunt. Ergo, fratres, quomodo horno positus in sole caecus, praesens est illi sol, sed ipse soli absens est ; sic omnis stultus, omnis iniquus, omnis impius, caecus est corde. Praesens est sapientia, sed cum caeco praesens est, 10 oculis eius absens est : non quia ipse illi absens est, sed quia ipse ab illa absens est. Quid ergo faciat iste ? Mundet unde possit uideri Deus. Quomodo si propterea uidere non posset, quia sordidos et saucios oculos haberet, irruente puluere uel pituita uel fumo, diceret illi medicus : Purga de oculo tuo 1 5 quidquid mali est, ut possis uidere lucem oculorum tuorum. Puluis, pituita, fumus, peccata et iniquitates sunt ; tolle inde ista omnia, et uidebis sapientiam quae praesens est, quia Deus est ipsa sapientia ; et dictum est : Beati mundo corde, quoniam ipsi Deum uidebunt. TRACTATVS 11. De eo quod sc,iptum est: Fuit homo missus a Deo, cui nomen erat Iohannes, etc., usque ad id : plenum gratiae et ueritatis. [Cap. 1, 6-14]. [Habitus feYia n post. Dom.

IV

QuadY., die 17 MaYtii 413].

1. Bonum est, fratres, ut textum diuinarum scripturarurn, et maxime sancti euangelii, nullum locum praetermittentes pertractemus, ut possumus ; et pro nostra capacitate pascamur, et ministremus uobis unde et nos pascimur. Capitulum PL primum praeterito die dominico tractatum esse, meminimus, 1 389 5 id est : J n principio erat Verbum, et Verbum erat apud Deum, et Deus erat Verbum ; hoc erat in principio apud Deum. Omnia per ipsum /acta sunt, et sine ipso /actum est nihil. Quod /actum est, in 10 illo uita est ; et uita erat lux hominum ; et lux in tenebris lucet, et tenebrae eam non comprehenderunt. Huc usque tractatum esse credo : recordamini omnes qui adfuistis; et qui non adfuistis, credite nobis, et bis qui adesse uoluerunt. Nunc ergo quia non possumus semper omnia is replicare, propter eos qui hoc uolunt audire quod sequitur, et oneri est illis si repetantur priora cum defraudatione poste19, 11 Matth. ,, 8. 1, 1 Ioh. 1,

1-,.

II,

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

Ioh. I, 6

TRACT. IN IOH. 11, 1-3

I2

riorum, dignentur et qui non aderant non praeterita exigere, sed cum bis qui aderant et nunc audire praesentia. 2. Sequitur : F uit homo mis sus a Deo, cui nomen e,at I ohannes. Etenim ea quae dicta sunt superius, fratres carissimi, de diuinitate Christi dicta sunt ineffabili, et e,at propre ineffabiliter. Quis enim capiet : J n principio , Ve,bum, et Ve,bum erat apud Deum? Et ne uilescat tibi nomen Verbi, per consuetudinem quotidianorum uerborum : Et Deus erat Verbum. Hoc Verbum idipsum est, 9s unde hestemo die multum locuti sumus ; et praestiterit Dominus, ut uel tantum loquendo aliquid ad corda uestra perdu10 xerimus. In principio e,at Verbum. ldipsum est, eodem modo est ; sicut est semper sic est ; mutari non potest : hoc est est. Quod nomen suum dixit famulo suo Moysi: Ego sum qui sum; et: Misit me qui est. Quis ergo hoc capiet, cum uideatis omnia mortalia mutabilia ; cum uideatis non solum corpora uariari per qualitates, nascendo, crescendo, deficiendo, moriendo, sed etiam ipsas animas per affectum diuersarum uoluntatum distendi atque cliscindi : cum uideatis homines et percipere posse sapientiam, si se illius luci et calori admouerint ; et amittere posse sapientiam, si inde malo affectu 20 recesserint ? Cum uideatis ergo ista omnia esse mutabilia, quid est quod est, nisi quod transcendit omnia, quae sic sunt, ut non sint ? Quis ergo hoc capiat ? Aut quis, quomodocumque intenderit uires mentis suae, ut adtingat quomodo potest id quod est, ad id quod utcumque mente adtigerit, possit perue2s nire? Sic est enim tamquam uideat quisque de longe patriam, et mare interiaceat ; uidet quo eat, sed non habet qua eat. Sic ad illam stabilitatem nostram ubi quod est est, quia hoc solum semper sic est ut est, uolumus peruenire, interiacet mare huius saeculi qua imus, etsi iam uidemus quo imus : o nam multi nec quo eant uident. Vt ergo esset et qua iremus, 3 uenit inde ad quem ire uolebamus. Et quid fecit ? Instituit lignum quo mare transeamus. Nemo enim potest transire mare huius saeculi, nisi cruce Christi portatus. Hanc crucera aliquando amplectitur et infirmus oculis. Et qui non uidet 35 longe quo eat, non ab illa recedat, et ipsa illum perducet. PL 3. !taque, fratres mei, hoc insinuauerim cordibus uestris : 1 390 si uultis pie et christiane uiuere, haerete Christo secundum id quod pro nobis factus est, ut perueniatis ad eum secundum id quod est, et secundum id quod erat. Accessit, ut pro nobis , hoc fieret ; quia hoc pro nobis factus est, ubi portentur infirmi,

"'2

1,

2,

21 Exod. 3, 14.

If, 2, 11/12 hoc est est] ,od. Be,h. µ., hoc est Deus est lisl codd., oculus tdd. 3, 1 fieret] quod non crat add.tod. &ch.

Digitized by

Go ogle

,tt.codd.tdd.

14 ocu-

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

Ioh. I, 6

TRACT. IN IOH. 11, 3-4

13

et mare saeculi transeant, et perueniant ad patriam; ubi iam naui non opus erit, quia nullum mare transitur. Melius est ergo non uidere mente id quod est, et tamen a Christi cruce non recedere, quam uidere illud mente, et crucem Christi con10 temnere. Bonum est super hoc et optimum, si fieri potest, ut et uideatur quo eundum sit, et teneatur quo portetur qui pergit. Hoc potuerunt mentes magnae montium, qui montes dicti sunt, quos maxime illustrat lumen iustitiae : potuerunt, et uiderunt illud quod est. Nam uidens Iohannes dicebat : tj In principio erat Verbum, et Verbum erat apud Deum, et Deus erat Verbum. Viderunt hoc, et ut peruenirent ad id quod uidebant de longe, a cruce Christi non recesserunt, et humilitatem Christi non contemserunt. Paruuli uero qui hoc non possunt intellegere, non recedentes a cruce 20 et passione et resurrectione Christi, in ipsa naui perducuntur ad id quod non uident, in qua naui perueniunt et illi qui uident. 4. At uero quidam philosophi huius mundi exstiterunt, et inquisierunt Creatorem per creaturam : quia potest inueniri per creaturam, euidenter dicente apostolo : / nuisibilia enim eius, a constitutione mundi, per ea quae /acta sunt, intellecta , conspiciuntur; sempiterna quoque uirlus eius et diuinitas, ,,,.2 99 ut sint inexcusabiles. Et sequitur : Quia cum cognouissent Deum ; non dixit : Quia non cognouerunt ; sed : Quia cum cognouissent Deum, non sicut Deum glorificauerunt, aut gratias egerunt ; sed euanuerunt in cogitationibus suis, et obscuratum 10 est insipiens cor eorum. Vnde obscuratum? Sequitur, et dicit apertius : Dicentes enim se esse sapientes, stulti /acti sunt. Viderunt quo ueniendum esset ; sed ingrati ei qui illis praestitit quod uiderunt, sibi uoluerunt tribuere quod mderunt; et facti superbi amiserunt quod uidebant, et conuersi sunt inde ad idola et simulacra et ad culturas daemoniorum, adorare creaturam, et contemnere Creatorem. Sed iam isti elisi ista fecerunt : ut autem eliderentur, superbierunt; cum autem superbirent, sapientes se esse dixerunt. Hi ergo de quibus dixit : Qui cum cognouissent Deum, uiderunt hoc quod dicit 20 Iohannes, quia per Verbum Dei facta sunt omnia. Nam inueniuntur et ista in libris philosophorum : et quia unigenitum Filium habet Deus, per quem sunt omnia. Illud potuerunt uidere quod est, sed uiderunt de longe. Noluerunt tenere humilitatem Christi, in qua naui securi peruenirent ad id quod 2 5 longe uidere potuerunt; et sorduit eis crux Christi. Mare transeundum est, et lignum contemnis ? O sapientia superba ! irrides crucifixum Christum ; ipse est quem longe uidisti : PL In principio erat Verbum, et Verbum erat apud 1 391 Deum. Sed quare crucifixus est ? Quia lignum tibi humilitatis 3o eius necessarium erat. Superbia enim tumueras, et longe

1,

4. 1

Rom. 1,

20-22.

3

TR. IOH.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

Ioh. I, 6-8 TRACT. IN IOH. 11, 4-6 14 ab illa patria proiectus eras ; et fluctibus huius saeculi interrupta est uia, et qua transeatur ad patriam non est, nisi ligno porteris. Ingrate, inides eum qui ad te uenit ut redeas ! Ipse factus est uia, et hoc per mare. lnde in mari ambulauit, ut ostenderet esse in mari uiam. Sed tu, qµi quomodo ipse , 3 ambulare in mari non potes, naui portare, ligno portare : crede in crucifixum, et poteris peruenire. Propter te crucifixus est, ut humilitatem doceret ; et quia si sic ueniret ut Deus, non agn.osceretur. Si enim sic ueniret ut Deus, non o · ueniret eis qui uidere Deum non poterant. Non enim secundum 4 id quod Deus est aut uenit aut discedit, cum sit ubique praesens, et nullo loco contineatur. Sed secundum quid uenit ? . Quod apparuit horno. 5. Quia ergo sic erat horno, ut lateret in illo Deus, missus est ante illum magn.us horno, per cuius testimonium inueniretur plus quam horno. Et quis est hic? Fuit homo. Et quomodo posset iste uerum de Deo dicere? Missus a Deo. , Quid uocabatur ? C ui nomen erat I ohannes. Quare uenit? Hic uenit in testimonium, ut testimonium perhiberet de lumine, ut omnes crederent per illum. Qualis iste qui testimonium perhiberet de lumine ? Magn.um aliquid iste Iohannes, ingens meritum, magna gratia, magna 1 o celsitudo ! Mirare, plane mirare, sed tamquam montem. Mons autem in tenebris est, nisi luce uestiatur. Ergo tantum mirare Iohannem, ut audias quod sequitur: Non erat ille lumen : ne cum montem putas lumen esse, naufragium in monte facias, non solatium inuenias. Sed quid debes mirari ? Montem 1 5 tamquam montem. Erige autem te ad illum, qui illuminat montem, qui ad hoc erectus est, ut prior radios excipiat, et oculis tuis nuntiet. Ergo : non erat ille lumen. 8. Quare igitur uenit ? Sed ut testimonium perhiberet de lumine. Vtquid hoc? Vt omnes crederent per "' 300 illum. Et de quo lumine testimonium perhiberet? Erat lux uera. Quare additum est : uera ? quia et horno illu5 minatus dicitur lux; sed uera lux illa est quae illuminat. Nam et oculi nostri dicuntur lumina; et tamen nisi aut per noctem lucerna accendatur, aut per diem sol exeat, lumina ista sine causa patent. Sic ergo et Iohannes erat lux, sed non uera lux : quia non illuminatus, tenebrae ; sed illuminatione factus est 10 lux. Nisi autem illuminaretur, tenebrae erat, sicut omnes impii, quibus·iam credentibus dixit apostolus: Fuistis aliquando tenebrae. Modo autem quia crediderant, quid ? Nunc autem lux, inquit, in Domino. Nisi adderet : in Domino, non intellegeremus. Lux, inquit, in Domino; tenebrae non in Domino eratis. Fuistis enim aliquando tenebrae : ibi non addidit : in Domino. Ergo tenebrae in uobis, lux in Domino. Sic et ille

1,

H ár Matth. 14, 25.

Digitized by

Go ogle

6, 11 Eph. 5, 8.

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

15

TRACT. IN IOH. II, 6-8

Ioh. 1, 4, 9

non erat lux, sed ut testimonium perhiberet de lumine. 7. Vbi autem est ipsa lux? Erat lux uera, quae illuminat omnem hominem uenientem in hunc mundum. Si omnem hominem uenientem, et ipsum Iohannem. Ipse ergo illuminabat, a quo se demonstrari uolebat. Intellegat Caritas 5 uestra : ueniebat enim ad mentes infirmas, ad corda saucia, ad aciem animae lippientis. Ad hoc uenerat. Et unde posset anima uidere quod perfecte est ? Quomodo plerumque fit ut in aliquo corpore radiato cognoscatur ortus esse sol, quem oculis uidere non possumus. Quia et qui saucios habent oculos, 10 idonei sunt uidere parietem illuminatum et illustratum a sole ; uel montera uel arborem, aut aliquid huiusmodi idonei sunt uidere ; et in aJio illustrato demonstratur illis ortus ille, cui uidendo adhuc minus idoneam aciem gerunt. Sic ergo illi omnes ad quos Christus uenerat, minus idonei erant eum ui15 dere; radiauit Iohannem et per illum confitentem se radiatum ac se illuminatum esse, non qui radiaret et illuminaret, cognitus est ille qui illuminat, cognitus est ille qui illustrat, cognitus est qui implet. Et quis est ? Qui illuminat, inquit, omnem hominem uenientem in mundum. Nam 20 si illinc non recederet, non esset illuminandus ; sed ideo hic illuminandus, quia illinc recessit, ubi horno semper poterat esse illuminatus. 8. Quid ergo ? Si uenit huc, ubi erat ? In hoc mundo erat. Et hic erat, et huc uenit : hic erat per diuinitatem, huc uenit per camem ; quia cum hic esset per diuinitatem, ab stultis et caecis et iniquis uideri non poterat. !psi iniqui tene5 brae sunt de quibus dictum est : Lux lucet in tenebris, et tenebrae eum non comprehenderunt. Ecce hic est et modo, et hic erat, et semper hic est : et numquam recedit, nusquam recedit. Opus est, ut habeas unde uideas, quod tibi numquam recedit ; opus est, ut tu non recedas ab eo, qui nus10 quam recedit ; opus est ut tu non deseras, et non desereris. Noli cadere, et non tibi occidet. Si tu feceris casum, ille tibi facit occasum : si autem tu stas, praesens est tibi. Sed non stetisti : recordare unde cecideris, unde te deiecit qui prior te cecidit. Deiecit enim te, non ui, non impulsu, sed uoluntate 1 5 tua. Si enim malo non consentires, stares, illuminatus maneres. Modo autem quia iam cecidisti, et factus es saucius corde, unde uideri illa lux potest, uenit ad te talis qualem posses uidere; et talem se hominem praebuit, ut ab homine 8, H Ioh. S, 35. 36.

8, 17 potest] todd., non potcst edd. Error, sensm enim Augmlini lw1111 "°"onJo,11dnwd, (p)

Digitized by

Go ogle

tsl llideri illam

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

PL 1 392

TRACT. IN IOH. 11, 8-II

16

Ioh. I,

9-10

quaereret testimonium. Ah homine quaerit testimonium Deus, ,.,,301 20 et Deus testem habet hominem ; habet Deus testem hominem, sed propter hominem : tam infirmi sumus ! Per lucemam quaerimus diem ; quia lucerna dictus est ipse Iohannes, Domino dicente : Ille erat lucerna ardens et lucens, et uos uoluistis exsulta,e ad horam in lumine eius ; ego autem habeo testimo2 s nium maius I ohanne. 9. Ergo ostendit quia propter homines uoluit per lucemam demonstrari ad fidem credentium, ut per ipsam lucemam inimici eius confunderentur. Illi enim inimici qui illum tentabant, et dicebant : Die nobis : in qua potestate ista facis? Inter5 rogabo uos et ego, inquit, unum sermonem : dicite mihi, baptismus I ohannis unde est? de caelo, an ab hominibus? Et turbati PL sunt, et dixerunt apud semetipsos : Si dixerimus de caelo, dictu- 1 393 rus est nobis : Quare ergo non credidistis illi? (quia ille Christo perhibuerat testimonium, et clixerat: Non sum ego Christus, 10 sed 1:lle.)Si autem ex hominibus dixerimus esse, timemus populum ne lapidet nos ; quia tamquam p,ophetam habebant I ohannem. Timentes lapidationem, sed plus timentes ueritatis confessionem, responderunt mendacium ueritati ; et mentita est iniquitas sibi. Dixerunt enim: Nescimus. Et Dominus, quia 1s ipsi contra se clauserant, negando se scire quod nouerant, nec ipse illis aperuit, quia non pulsauerunt. Dictum est enim : Pulsate, et aperietur uobis. Non solum autem illi non pulsauerunt, ut aperiretur; sed negando ostium ipsum contra se obstruxerunt. Et ait eis Dominus : Nec ego dico uobis in qua 20 potestate ista /acio. Et confusi sunt per Iohannem; impletumque in illis est : Pa,aui lucernam Christo meo ; inimicos eius induam con/usione. 10. In mundo erat, et mundus per eum /actus est. Ne putes quia sic erat in mundo, quomodo in mundo est terra, in mundo est caelum, in mundo est sol, luna et stellae, in mundo arbores, pecora, homines. Non sic iste in mundo erat. Sed quomodo erat ? Quomodo artifex, regens quod fecit. Non 5 enim sic fecit, quomodo facit faber. Forinsecus est arca quam facit, et illa in alio loco posita est, cum fabricatur; et quamuis iuxta sit, ipse alio loco sedet qui fabricat, et extrinsecus est ad illud quod fabricat ; Deus autem mundo infusus fabri10 cat, ubique positus fabricat, et non recedit aliquo, non extrinsecus quasi uersat molem quam fabricat. Praesentia maiestatis facit, quod facit ; praesentia sua gubemat, quod fecit. Sic ergo erat in mundo, quomodo per quem mundus factus est. Per ipsum enim mundus /actus est, et mundus eum 15 non cognouit. 11. Quid est : M undus f actus est per ipsum? Caelum, 9, , Matth. 21, 23-37 ; Marc. 11, 28-23 ; Luc. 20, 2-8. 17 Matth. 71 7. 11 Pa. 131, 17. 18.

1 Ioh.

1,

20. 27.

11¡1, Ps. 26, u.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

Ioh. I,

17

TRACT. IN IOH. 11, 11-13

10-12

terra, mare et omnia quae in eis sunt, mundus dicitur. Iterum alia significatione dilectores mundi mundus dicuntur. M undus per ipsum /actus est, et mundus eum non cognos uit. Num enim caeli non cognouerunt Creatorem suum, aut angeli non cognouerunt Creatorem suum, aut non cognouerunt Creatorem suum sidera, quem confitentur daemonia ? Omnia unclique testimonium perhibuerunt. Sed qui non cognouerunt ? Qui amando mundum clicti sunt mundus. Amando enim habita10 mus corde; amando autemhoc appellari meruerunt, quod ille ubihabitabant. Quomodo dicimus: Mala est illa domus; aut: Bona est illa domus, non in illa quam dicimus malam, parietes ,.,.302 accusa.mus ; aut in illa quam dicimus bonam, parietes laudamus : sed malam domum, inhabitantes malos ; et bonam do1 s mum, inhabitantes bonos. Sic et mundum, qui inhabitant amando mundum. Qui sunt ? Qui diligunt mundum : ipsi enim corde habitant in mundo. Nam qui non diligunt mundum, carne uersantur in mundo ; sed corde inhabitant caelum, sicut apostolus dicit : N ostra autem conuersatio in caelis est. Ergo PL 20 mundus per eum /actus est, et mundus eum non co- 1 394 gnouit. 12. J n sua propria uenit : quia omnia ista per eum facta sunt. Et sui eum non receperunt. Qui sunt ? Homines quos fecit. Iudaei quos primitus fecit super omnes gentes esse. Quia aliae gentes idola adorabant, et daemonibus seruie5 bant ; ille autem populus natus erat de semine Abrahae : et ipsi maxime sui; quia et per carnem quam suscipere dignatus est cognati. J n sua propria uenit, et sui eum non receperunt. Non receperunt omnino, nullus recepit ? Nullus ergo saluus factus est ? Nemo enim saluus fiet, nisi qui 10 Christum receperit uenientem. 13. Sed addidit : Quotquot autem 1'eceperunt eum. Quid eis praestitit ? Magna beneuolentia. Magna misericordia. Vnicus natus est, et noluit manere unus. Multi homines cum filios non habuerint, peracta aetate adoptant sibi; et uoluntate , faciunt quod natura non potuerunt : hoc faciunt homines. Si autem aliquis habeat filium unicum, gaudet ad illum magis ; quia solus omnia possessurus est, et non habebit qui cum eo diuidat hereditatem, ut pauperior remaneat. Non sic Deus: Vnicum eumdem ipsum quem genuerat, et per quem cuneta 10 creauerat, misit in hunc mundum, ut non esset unus, sed fratres haberet adoptatos. Non enim nos nati sumus de Deo, quomodo ille Vnigenitus, sed adoptati per gratiam ipsius. lile enim uenit Vnigenitus soluere peccata, quibus peccatis implicabamur, ne adoptaret nos propter impeclimentum ,, eorum : quos sibi fratres facere uolebat, ipse soluit, et fecit coheredes. Sic enim dicit apostolus : Si autem filius, et heres JI,

11 Phil. ,,

Digitized by

20.

I

3, 11 Gal.

Go ogle

4,

7.

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

18 Ioh. I, 12-13 TRACT. IN IOH. II, 13-15 per Deum; et iterum : Heredes quidem Dei, coheredes autem Christi. Non timuit ille habere coheredes; quia hered.itas eius non fit angusta, si multi possederint. Illi ipsi certe illo possi20 dente fiunt hereditas ipsius, et ipse uicissim fi.t hereditas ipsorum. Audi quomodo ipsi fiant hereditas ipsius : Dominus dixit ad me : Filius meus es tu; ego hodie genui te. Postula a me, et dabo tibi gentes hereditatem tuam. Ille quomodo fit hereditas eorum ? Dicit in psalmo : Dominus pars hereditatis 2 1 meae et calicis mei. Et nos illum possideamus, et ipse nos possideat, Ille nos possideat, sicut Dominus; nos illum possideamus sicut salutem, nos possideamus sicut lucem. Quid ergo dedit /ilios bis qui receperunt illum ? Dedit eis potestatem Dei fieri, his qui credunt in nomine eius : ut teneant o 3 lignum, et mare transeant. 14. Et quomodo illi nascuntur ? Isti quia filii Dei fiunt et fratres Christi, utique nascuntur. Nam si non nascuntur, filii quomodo esse possunt ? Sed filii hominum nascuntur ex carne et sanguine, et ex uoluntate uiri, et ex complexu con' iugii. Illi autem quomodo ei nascuntur ? Qui non ex sanguini bus : tamquam maris et feminae. Sanguines non est latinum : sed quia graece positum est pluraliter, maluit ille qui interpretabatur sic ponere, et quasi minus latine loqui secundum grammaticos, et tamen explicare ueritatem secun10 dum auditum infirmorum. Si enim diceret sanguinem singulari numero, non explicaret quod uolebat : ex sanguinibus enim homines nascuntur maris et feminae. Dicamus ergo, non timeamus ferulas grammaticorum ; dum tamen ad ueritatem solidam et certiorem perueniamus. Reprehendit qui 1 1 intelleget, ingratus quia intellexit. Non ex sanguini bus, ne que ex uoluntate carnis, ne que ex uoluntate uiri. Camem pro femina posuit, quia de costa cum facta esset, Adam dixit : H oc nunc os de ossibus meis, et carode carne mea ; et apostolus ait : Qui dil-igit uxorem suam, seipsum diligit ; 20 nemo enim umquam carnem suam odio habet. Ponitur ergo caro pro uxore, quomodo et aliquando spiritus pro marito. Quare ? Quia ille regit, haec regitur : ille imperare debet, ista seruire. Nam ubi caro imperat, et spiritus seruit, peruersa domus est. Quid peius domo, ubi femina habet imperium super uirum ? 2s Recta autem domus, ubi uir imperat, femina obtemperat. Rectus ergo ipse horno, ubi spiritus imperat, caro seruit. 15. Hi ergo non ex uoluntate carnis, ne que ex uoluntate uiri, sed ex Deo nati sunt. Vt autem homines na17 Rom. 8, 17. 11 Eph. 5, 28. 29.

14,

H Ps.

2,

7 sq.

8 sanguincs] codd.aliquol, sanguinaµ.

Digitized by

Go ogle

H Ps. 15, 5.

14,

18 Gen. 2, 23.

PL

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

µ. 3o 3

PL 395

1

Ioh. I, 13-14

TRACT. IN IOH. 11, 15-16

19

scerentur ex Deo, primo ex ipsis natus est Deus. Christus enim Deus, et Christus natus ex hominibus. Non quaesiuit quidem , nisi matrem in terra, quia iam patrem habebat in caelo : natus ex Deo, per quem efficeremur ; et natus ex femina, per quem reficeremur. Noli ergo mirari, o horno, quia efficeris filius per gratiam, quia nasceris ex Deo secundum Verbum eius. Prius ipsum Verbum uoluit nasci ex homine, ut tu securus 10 nascereris ex Deo, et diceres tibi : Non sine causa Deus nasci ex homine uoluit, nisi quia alicuius momenti me existimauit, ut immortalem me faceret, et pro me mortaliter nasceretur. Ideo cum dixisset : ex Deo nati sunt, quasi ne miraremur, et exhorreremus tantam gratiam, ut nobis incredibile uidere1 s tur quia homines ex Deo nati sunt, quasi securum te faciens, ait: Et Verbum caro /actum est, et habitauit in nobis. Quid ergo miraris quia homines ex Deo nascuntur ? Adtende ipsum Deum natum ex hominibus : Et Verbum caro /actum est, et habitauit in nobis. 18. Quia uero Ver bum caro /actum est, et habitauit in nobis, ipsa natiuitate collyrium fecit, unde tergerentur oculi cordis nostri, et possemus uidere maiestatem eius per eius humilitatem. Ideo /actum est Verbum caro, et habi5 tauit in nobis. Sanauit oculos nostros. Et quod sequitur ? Et uidimus gloriam eius. Gloriam eius nemo posset uidere, nisi camis humilitate sanaretur. Vnde non poteramus uidere ? Intendat ergo Caritas uestra, et uidete quod dico. Irruerat homini quasi puluis in oculum, irruerat terra, saucia10 uerat oculum, uidere non poterat lucem : oculus iste sauciatus inunguitur ; terra sauciatus erat, et terra illuc mittitur ut sanetur. Omnia enim collyria et medicamenta nihil sunt nisi de terra. De puluere caecatus es, de puluere sanaris ; ergo caro PL te caecauerat, caro te sanat. Carnalis enim anima facta erat 1 396 1 5 consentiendo affectibus carnalibus, inde fuerat oculus cordis caecatus. Ve,bum caro /actum est : medicus iste tibi fecit collyrium. Et quoniam sic uenit ut de carne uitia camis exstingueret, et de morte occideret mortem : ideo factum est in te, ut quoniam V erbum caro /actum est, tu possis 20 dicere : Et uidimus gloriam eius. Qualem gloriam? ,.,,3o4 Qualis factus est filius hominis ? lila humilitas ipsius est, non gloria ipsius. Sed quo perducta est acies hominis, curata per carnem? Vidimus, inquit, gloriam eius, gloriam quasi Vnigeniti a Patre, plenum gratia et ueritate. De 2J gratia et ueritate alio loco uberius in ipso euangelio, si Dominus dignatus fuerit donare, tractabimus. Haec nunc sufficiant, et aedificamini in Christo, et confortamini in fi.de, et uigilate in bonis operibus. Et a ligno nolite recedere, per quod possitis mare transire. 16., humanitatem011111Uf m ,odd.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

Ioh. I, 15-17

20

TRACTATVS III. A b eo quod sc,iptum est : Iohannes testimonium perhibet de ipso, etc., usque ad id : Vnigenitus Filius, qui est in sinu Patris, ipse enarrauit. [Cap. 1, 15-18]. [Habitus Je,ia

III

post Dom.

IV

Quad,.,die 18 Manii 413].

1. Gratiam et ueritatem Dei, qua plenus sanctis apparuit unigenitus Filius Dominus et Saluator noster Iesus Christus, distinguendam a Veteri Testamento, quoniam res est Noui Testamenti, suscepimus in nomine Dommi, et uestrae Caritati , promisimus. Adestote ergo intenti, ut et quantum capio, donet Deus, et quantum capitis, audiatis. Reliquum enim erit, ut si semen quod spargitur in cordibus uestris, non abstulerint aues, nec spinae praefocauerint, nec aestus exusserit, accedente pluuia cohortationum quotidianarum, et cogita10 tionibus uestris bonis, quibus hoc agitur in corde, quod agitur in agro rastris, ut gleba frangatur, et semen operiatur, et germinare possit : ut afferatis fructum, ad quem gaudeat et laetetur agricola. Si autem pro semine bono et pro pluuia bona, non fructum, sed spinas adtulerimus, nec semen accusabitur, nec pluuia erit in crimine, sed spinis ignis debitus praeparatur. 2. Homines sumus, quod puto non diu esse suadendum Caritati uestrae, christiani ; et si christiani, utique ipso nomine ad Christum pertinentes. Huius signum in fronte gestamus, de quo non erubescimus, si et in corde gestemus. Signum eius , est humilitas eius. Per stellam eum Magi cognouerunt ; et erat hoc signum de Domino datum, caeleste atque praeclarum : noluit stellam esse in fronte fidelium signum suum, sed crucem suam. Vnde humiliatus, inde glorificatus; inde erexit humiles, quo humiliatus ipse descendit. Pertinemus 10 ergo ad euangelium, pertinemus ad Nouum Testamentum. Lex per M oysen data est, gratia autem et ueritas per I esum C hristum /acta est. Interrogamus apostolum et dicit nobis quoniam non sumus sub lege, sed sub gratia. PL Misit ergo Filium suum /actum ex muliere, /actum sub lege, 1 397 ut eos qui sub lege erant redimeret, ut adoptionem filiorum reciperemus. Ecce ad hoc uenit Christus, ut eos qui sub lege erant redimeret : ut iam non simus sub lege, sed sub gratia. Quis ergo dedit legem ? lile dedit legem, qui dedit et gratiam ; sed legem

1,

1,

III. 1, H Gal.

7 sqq. cfr Matth.

I

3, 2-23.

2,

5 cfr Matth.

2, 2.

11 cfr Rom. 6, 14.

4, ,.

m, I, 2,

11 affcrat Er. LMgd.Ven. 10 ergo] enim plwu ,odd.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

Ioh. I, 15-17

TRACT. IN IOH. 111, 2-4

21

per seruum misit, cum gratia ipse descendit. Et unde facti erant homines sub lege? Non implendo legem. Qui enim legem implet, non est sub lege, sed cum lege; qui autem sub lege est, non subleuatur, sed premitur lege. Omnes itaque homines sub lege constitutos reos facit lex ; et ad hoc illis super caput est, ut ostendat peccata, non tollat. Lex ergo iubet, dator legis as miseretur in eo quod iubet lex. Conantes homines implere ,.,,3os uiribus suis quod a lege praeceptum est, ipsa sua temeraria et praecepiti praesumptione ceciderunt; et non sunt cum lege, sed sub lege facti sunt rei; et quoniam suis uiribus implere non poterant legem, facti rei sub lege, implorauerunt libera3o toris auxilium ; et reatus legis fecit aegritudinem superbis. Aegritudo superborum facta est confessio humilium ; iam confitentur aegroti quia aegrotant ; ueniat medicus, et sanet aegrotos. 3. Medicus quis ? Dominus noster Iesus Christus. Quis Dominus noster Iesus Christus ? lile qui uisus est et ab eis a quibus crucifixus est. Ille qui apprehensus, colaphizatus, flagellatus, sputis illitus, spinis coronatus, in cruce suspensus, s mortuus, lancea uulneratus, de cruce depositus, in sepulcro positus. Ille ipse Dominus noster Iesus Christus; ille ipse plane, et ipse est totus medicus uulnerum nostrorum, crucifixus ille cui insultatum est, quo pendente persecutores caput agitabant et dicebant : Si filius Dei est, descendat de cruce ; ipse 10 est totus medicus noster, ipse plane. Quare ergo non ostendit insultantibus, quia ipse erat Filius Dei ? ut si se permisit in crucera leuari, saltem cum illi dicerent : Si fil,ius Dei est, descendat de cruce, tune descenderet, et ostenderet eis uerum se esse Filium Dei, quem illi ausi fuerant inidere ? Noluit. 1sQuare noluit ? numquid quia non potuit ? Potuit plane. Quid est enim amplius, de cruce descendere, an de sepulcro resurgere ? Sed pertulit insultantes ; nam crux non ad potentiae documentum, sed ad exemplum patientiae suscepta est. lbi uulnera tua curauit, ubi sua diu pertulit : ibi te a morte 20 sempiterna sanauit, ubi temporaliter mori dignatus est. Et mortuus est, an in illo mors mortua est ? Qualis mors, quae mortem occidit ? 4. Ipse est tamen Dominus noster Iesus Christus totus, qui uidebatur, et tenebatur, et crucifigebatur ? Num totus hoc ipse est ? Ipse est quidem, sed non totus illud quod uiderunt Iudaei; non hoc est totus Christus. Et quid est ? In princis pio erat Verbum. In quo principio ? Et Verbum erat 20

3, • ,, 11 Matth. 2.7, 39 sq.

11 cfr Os. I 3, 14.

4,

a Ioh.

1, I

sq.

3, 17 impotcntiaeolit¡,lol&odd. 4. 1 totam ""·

Digitized by

1 totum ""'·

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

TRACT. IN IOH. 111, 4-5

22

loh. 1, 5, 15-17

apud Deum. Et quale Verbum? Et Deus erat Verbum. Numquid forte a Deo facturo est hoc Verbum ? Non. H oc enim erat in principio apud Deum. Quid ergo ? Alía quae fecit Deus non similia sunt Verbo ? Non : quia omnia PL 10 pe, ipsum /acta sunt, et sine ipso /actum est nihil. 1 39 s Quomodo per ipsum omnia sunt facta ? Quia quod /actum est, in ipso uita erat, et antequam fieret, uita erat. Quod factum est, non est uita; sed in arte, hoc est, in sapientia Dei, antequam fieret, uita erat. Quod factum est, transiit; 1s quod est in Sapientia, transire non potest. Vita ergo in illo erat, quod factum est. Et qualis uita ? Quia et anima corporis uita est ; corpus nostrum habet uitam suam ; quam cum amiserit, mors est corporis. Talis ergo erat illa uita ? Non, sed uita erat lux hominum. Numquid lux pecorum? Nam 20 ista lux et hominum et pecorum est. Est quaedam lux hominum ; unde distant homines a pecoribus uideamus, et tune intellegemus quid sit lux hominum. Non distas a pecore, nisi intellectu ; noli aliunde gloriari. De uiribus praesumis ? a bestiis uinceris ; de uelocitate praesumis ? a muscis uinceris ; 2s de pulchritudine praesumis ? quanta pulchritudo est in pennis pauonis ? Vnde ergo me1ior es ? Ex imagine Dei. Vbi imago ,.,,306 Dei ? In mente, in intellectu. Si ergo ideo melior pecore, quia habes mentem qua intellegas, quod non potest pecus intellegere ; inde autem horno, quia melior pecore, lux hominum o 3 est lux mentium. Lux mentium supra mentes est, et excedit omnes mentes. Hoc erat uita illa, per quam facta sunt omnia. 5. Vbi erat? Hic erat. An apud Patrem erat, et hic non erat? an (quod uerius est) et apud Patrem erat, et hic erat? Si ergo hic erat, quare non uidebatur ? Quia lux in tenebris lucet, et tenebrae eam non comprehenderunt. Ohomis nes, nolite esse tenebrae, nolite esse infideles, iniusti, iniqui, rapaces, auari, amatores saeculi : hae sunt enim tenebrae. Lux non est absens, sed uos absentes estis a luce. Caecus in sole praesentem habet solem, sed absens est ipse soli. Nolite ergo esse tenebrae. Haec est enim forte gratia, de qua dicturus 10 sum, ut iam non simus tenebrae, et dicat nobis apostolus : Fuistis enim aliquando tenebrae, nunc autem lux in Domino. Quia ergo non uidebatur lux hominum, id est lux mentium, opus erat ut horno diceret de luce testimonium, non quidem tenebrosus, sed iam illuminatus. Nec tamen quia illuminatus, sed ut testimonium perhiberet de lumine, 1 s ideoipsalux; Nam non erat ille lux. Et quae erat lux? Erat lux uera, omnem hominem uenientem in hunc quae illuminat mundum. Et ubi erat ista? In hoc mundo erat. Et quomodo in hoc mundo erat ? numquid sicut ista lux solis, 20 lunae, lucernarum, sic et ista lux in mundo est ? Non. Quia 1, tt Eph.

Digitized by

j,

8.

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

Ioh. 1, 5, 15-17 TRACT. IN IOH. III, 5-7

23 mundus per eum /actus est, et mundus eum non cognouit, hoc est : lux in tenebris lucet, et tenebrae eam non comprehenderunt. Mundus enim tenebrae; quia dilectores mundi, mundus. Num enim creatura non 2s agnouit Creatorem suum ? Testimonium dedit caelum de stella; testimonium dedit mare, portauit ambulantem Dominum ; testimonium dederunt uenti, ad eius iussum quieuerunt ; testimonium dedit terra, illo crucifixo contremuit: si omnia ista testimonium dederunt, quomodo mundus eum non cognoo 3 uit, nisi quia mundus clilectores mundi, corde habitantes mundum ? Et malus mundus, quia mali habitatores mundi, sicut mala domus, non parietes, sed inhabitantes. &. In propria uenit, id est, in sua uenit, et sui eum non receperunt. Quae ergo spes est, nisi quia quotquot receperunt eum, dedit eis potestatem filios Dei fieri ? Si filii fiunt, nascuntur; si nascuntur, quomodo nascun5 tur? Non ex carne, non ex sanguinibus, non ex uoluntate carnis, non ex uoluntate uiri ; sed ex Deo nati sunt. Gaudeant ergo, quia ex Deo nati sunt; praesumant se pertinere ad Deum ; accipiant documentum, quia ex Deo nati sunt : Et Ver bum caro f actum est, et habitauit 10 in nobis. Si Verbum non erubuit nasci de homine, erubescunt homines nasci de Deo ? Hoc autem quia fecit, curauit ; quia curauit, uidemus. Hoc enim quod V erbum caro f actum est, et habitauit in nobis, medicamentum nobis factum est, ut quia terra caecabamur, de terra sanaremur : et sanati quid uideremus ? Et uidimus, inquit, gloriam eius, gloriam tamquam Vnigeniti a Patre, plenum gratia et

PL 1 399

1,

ueritate. 'Z. Iohannes testimonium perhibet de ipso, et clamat dicens: Hic erat quem dixi: Qui post me uenit, ante me factus est. Post me uenit, et praecessit me. Quid est: ante me factus est ? Praecessit me; non, factus est ,.,,3o 7 , antequam factus essem ego ; sed, antepositus est mihi ; hoc est : ante me factus est. Quare ante te factus est, cum post te uenerit ? Quia prior me erat. Prior te, o Iohannes ? Quid magnum, si prior te ? Bene, quia tu illi perhibes ,testimonium ; audiamus ipsum dicentem : Et ante 10 Abraham ego s11m. Sed et Abraham in medio genere humano ortus est ; multi ante illum, multi post illum ; audi uocem Patris ad Filium : Ante lucif erum genui te. Qui ante luciferum genitus est, omnes ipse illuminat. Dictus est enim quidam Lucifer qui cecidit : erat enim angelus, et factus est diabolus ; H cf'r Mattb. z, 2. H cfr Matth. 14, 26. 27 cfr Matth. 2, 27. Matth. z8, , 1. 7, 1 loh. 8, , 8. 11 Ps. 109, 2.

28 cfr

6, 14 quia tetra] qui a tcrra 111/quia de tara alitplOI,odd.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

Ioh. 1, 15-17

TRACT. IN IOH. 111, 7-9

24

1s et dixit de illo scriptura : Lucifer qui mane o,iebatu,, cecidit. Vnde Lucifer? Quia illuminatus lucebat. Vnde autem tenebrosus factus ? Quia in ueritate non stetit. Ergo ille ante luciferum, ante omnem illurninatum : siquidem ante omnem illuminatum sit necesse est, a quo illurninantur omnes qui 20 illuminari possunt. eius nos 8. Ideo hoc sequitur : Et de plenitudine omnes accepimus. Quid accepistis ? Et g,atiam p,o g,atia. Sic enim habent uerba euangelica, collata cum exemplaribus graecis. Non ait : Et de plenitudine eius nos omnes , accepimus, gratiam pro gratia; sed sic ait : Et de plenitudine eius nos omnes accepimus, et g,atiam p,o gratia, id est, accepimus, ut nescio quid nos uoluerit intellegere de plenitudine eius accepisse, et insuper gratiam pro gratia. Accepimus enim de plenitudine eius, primo gratiam ; et rursum 10 accepimus gratiam, gratiam pro gratia. Quam gratiam priPL mo accepimus ? Fidem. In fide ambulantes, in gratia ambu- 1400 lamus. Vnde enim hoc meruimus ? quibus nostris praecedentibus meritis ? Non se quisque compalpet, redeat in conscientiam suam, quaerat latebras cogitationum suarum, redeat ad seriem factorum suorum; non adtendat quid sit, si iam aliquid est, sed quid fuerit, ut esset aliquid; inueniet non se dignum fuisse nisi supplicio. Si ergo supplicio dignus fuisti, et uenit ille qui non peccata puniret, sed peccata donaret; gratia tibi data est, non merces reddita. Vnde uoca20 tur gratia ? Quia gratis datur. Non enim praecedentibus meritis emisti quod accepisti. Hanc ergo accepit gratiam primam peccator, ut eius peccata dimitterentur. Quid meruit ? Interroget iustitiam : inuenit paenam ; interroget misericordiam : inuenit gratiam. Sed hoc et promiserat Deus per prophetas ; 2s itaque cum uenit dare quod promiserat, non solum gratiam dedit, sed et ueritatem. Quomodo exhibita est veritas ? Quia factum est quod promissum est. 9. Quid est ergo: g,atiam pro g,atia ? Fide promeremur Deum ; et qui digni non eramus quibus peccata dimitterentur, ex eo quia tantum donum indigni accepimus, gratia uocatur. Quid est gratia ? gratis data. Quid est gratis data ? Donata, , non reddita. Si debebatur, merces reddita est, non gratia donata ; si autem uere debebatur, bonus fuisti; si autem, ut uerum est, malus fuisti, credidisti autem in eum qui iustificat impium. (Quid est : qui iustificat impium ? Ex impío facit pium) ; cogita quid per legem tibi imminere debebat, et quid 10 per gratiam consecutus sis. Consecutus autem istam gratiam

1,

11 Isai. 14. u.

17 ár Iob. 8, 44.

9, 7 cfr Rom.

4,

5.

'°"·

8,"11 quisquam palpet Fossat. 111. 2& 9, 1 si autcm] codd.µ, non merito tuo add.edd.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

Ioh. 1, 15-17

25

TRACT. IN IOH. III, 9-12

fidei, eris iustus ex fide. I u.stus enim ex fide uiuit ; et promereberis Deum uiuendo ex fide : cum promerueris Deum uiuendo ex fide, accipies praemium immortalitatem, et uitam aeternam. Et illa gratia est. Nam pro quo merito accipis uitam "' 3os aetemam ? Pro gratia. Si enim fides gratia est, et uita aetema quasi merces est fidei, uidetur quidem Deus uitam aeternam tamquam debitam reddere (cui debitam ? Fideli, quia promeruit illam per fidem) ; sed quia ipsa fides gratia est, et uita aetema gratia est pro gratia. 10. Audi Paulum apostolum confitentem gratiam, et pastea debitum expetentem. Confessio gratiae quae est in Paulo ? Qui prius fui blasphemus, et persecutor, et iniuriosus : sed misericordiam, inquit, consecutus sum. Indignum se dixit qui s consequeretur : consecutum tamen non per merita sua, sed per misericordiam Dei. Audi illum iam flagitantem debitum, qui primo indebitam susceperat gratiam : Ego enim, inquit, iam immolor, et tempus resolutionis meae instat. Bonum certamen certaui, cursum consummaui, fidem seruaui ,· de cetero reposita est mihi corona iustitiae. 1am debitum flagitat, iam 10 debitum exigit. Nam uide uerba sequentia: Quam mihi reddet PL Dominus in illa die, iustus iudex. Vt ante susciperet gratiam, 1401 misericordem patrem opus habebat : ut praemium gratiae, iudicem iustum. Qui non damnauit impium, damnabit fidelem ? Et tamen si bene cogites, ipse dedit fidem primo, qua eum promeruisti ; non enim de tuo promeruisti ut tibi aliquid deberetur. Quod ergo praemium immortalitatis postea tribuit, dona sua coronat, non merita tua. Ergo, fratres, omnes de plenitudine eius accepimus : de plenitudine misericordiae eius, de abundantia bonitatis eius accepimus. 20 Quid ? Remissionem peccatorum, ut iustificaremur ex fide. Et insuper quid ? Et gratiam pro gratia ; id est, pro hac gratia in qua ex fide uiuimus, recepturi sumus aliam. Quid tamen nisi gratiam ? Nam si . et non qualecumque Verbum, sed Deus erat

1,

1,

14, 1 Gen.

2, 2.

Digitized by

1 Ioh.

Go ogle

s, 46.

IS, 1 Ioh.

1, 1.

3.

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

178

TRACT. IN IOH. XVII, 15-16

Ioh. V, 18

V erbum, et omnia per ipsum /acta sunt ; forte significatus est requieturus in die septimo ah omnibus operibus suis. Legite p. 4 2 9 10 enim euangelium, et uidete quanta operatus sit Iesus. Operatus est salutem nostram in cruce, ut implerentur in eo omnia praedicta prophetarum ; coronatus est spinis, suspensus est ligno ; dixit : Sitio, accepit acetum in spongia, ut impleretur quod dictum est : Et in siti mea potauerunt me aceto. At ubi impleta sunt omnia opera eius, sexta sabbati inclinato capite reddidit spiritum, et in sepulcro sabbato requieuit ab omnibus operibus suis. Ergo tamquam diceret Iudaeis: Quid exspectatis ut non operer sabbato ? Sabbati dies uobis ad significationem meam praeceptus est. Opera Dei adtenditis; ego ibi eram 20 cum fierent, per me facta sunt omnia, ego noui: Pater meus usque modo operator. Operatus est Pater lucem; sed dixit ut fieret lux ; si dixit, Verbo operatus est ; Verbum eius ego eram, ego sum ; per me factus est mundus in illis operibus, per me regitur mundus in istis operibus. Pater meus et tune operatus est cum fecit mundum, et usque nunc operatur cum PL regit mundum; ergo et per me fecit cum fecit, et per me regit 1 53S cum regit. Dixit haec, sed quibus ? Surdís, caecis, claudis, languidis, medicum non agnoscentibus, et tamquam in phrenesi mente perclita occidere uolentibus. 18. Proinde quid secutus euangelista dixit ? H inc ergo magis quae,ebant eum Iudaei interficere, quia non solum soluebat sabbatum, sed et patrem suum dicebat Deum. Non quomodocumque, sed quid? Aequalem , se faciens Deo. Nam omnes dicimus Deo: Pater noster qui es in caelis; legimus et Iudaeos dixisse : Cum tu sis pater noste,. Ergo non bine irascebantur, quia patrem suum dicebat Deum, sed quod longe alío modo quam homines. Ecce intellegunt Iudaei quod non intellegunt Ariani. Ariani quippe in10 aequalem Patri Filium clicunt, et inde haeresis est pulsa de ecclesia. Ecce ipsi caeci, ipsi interfectores Christi, intellexerunt tamen uerba Christi. Non eum intellexerunt esse Christum, nec eum intellexerunt Filium Dei, sed tamen intellexerunt in illis uerbis, quia talis commendaretur Filius Dei, qui aequalis 1s esset Deo. Quis erat nesciebant; talem tamen praedicari agnoscebant, quia patrem suum dicebat Deum, aequalem se /aciens Deo. Non erat ergo aequalis Deo? Non ipse se faciebat aequalem, sed ille illum genuerat aequalem. Si se ipse faceret aequalem Deo, caderet per rapinam. Qui enim 20 se uoluit aequalem facere Deo cum non esset, cecidit, et ex

1,

2,

ti cfr loh. 19. 14 Ps. 68, 22. 11 cfr Gen. 1 Isai. 63, 16 et 64, 8. 19 cfr Isai. 14, 14. 1s.

1,

3.

16, 5 Mattb. 6, 9.

16, 11/11 hacresis cst pulsa de ccclesia] ,od. Carcanon. µ in adnot.(cfr trat'I. XXIII, 6, /. 11), et inde haeresis pulsat ccclesiam codd. µ

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

Ioh. V, 19

TRACT. IN IOH. XVII, 16-XVIII, 1

179

angelo factus est diabolus, et hanc superbiam homini propinauit, unde ipse deiectus est. Nam hoc dixit homini, cui stanti lapsus inuiclit : Gustate,et eritis sicut dii; id est, usurpatione rapite quod facti non estis, quia et ego rapiendo deiectus sum. 2s Non hoc prodebat, sed hoc suadebat. Christus autem aequalis Patri natus erat, non factus: natus de substantia Patris. Vnde illum sic commendat apostolus : Qui cum in forma Dei esset, non rapinam arbitratus est esse aequalis Deo. Quid est : non rapinam arbitratus est? Non usurpauit •aequalitatem Dei, 30 sed erat in illa, in qua natus erat. Et nos ad aequalem Deum quomodo perueniremus ? Semetipsum exinaniuit /ormam serui accipiens. Non ergo se exinaniuit amittens quod erat, sed accipiens quod non erat. Hanc formam serui contemnentes Iudaei, Dominum Christum aequalem Patri intellegere non 3S poterant, quamuis eum hoc de se dicere minime dubitabant, et ideo saeuiebant; et adhuc tamen eos ille perferebat, et sanitatem saeuientium requirebat. TRACTATVS XVIII. In eum euangelii locum : Amen, amen dico uobis, non potest "430 Filius a se facere quidquam, nisi quod uiderit Patrem facientem : quaecutnque enim ille fecerit, haec et Filius similiter facit. [Cap. V, 19.)

[Habitus Dom.

VIII

post Pentec., die

20

Iulii 413.]

1. Iohannes euangelista inter consortes et comparticipes suos alios euangelistas, hoc praecipuum et proprium donum accepit a Domino (super cuius pectus in conuiuio discumbebat, ut per hoc significaret quia secreta altiora de intimo eius corde , potabat), ut ea diceret de Filio Dei quae paruulorum mentes fortassis intentas excitare possint, implere autem nondum capaces non possint ; grandiusculis autem quibusque mentibus et ad aetatem quamdam interius uirilem peruenientibus, dat aliquid uerbis his, quo et exerceantur, et pascantur. Audistis 10 cum legeretur, et unde sermo iste uenerit rneministis. Hestemo enim die lectum est, quod propterea uolebant I esum I udaei interficere, quia non solum soluebat sabbatum, sed etiam patrem suum dicebat Deum, aequalem se /aciens Deo. Quod Iudaeis displicebat, hoc ipsi Patri placebat. Hoc sine dubio placet etiam eis, qui honorificant Filium, sicut honorificant Patrern ; quia si eis non placeat, displicebunt. Non enim Deus erit maior, quia placet tibi; sed tu minor, si displicet tibi. Aduersus hanc autem eorum calumniam, uenientem uel de ignorantia, uel de malitia, loqui-

1,

11 Gen. 3, ,. 17 Phil. 2, 6. 7. XVIII, 1, 1 cfr Ioh. 13, 25. 11 ibid. 5, 18.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

PL 1 536

180

TRACT. IN IOH. XVIII,

1-2

Ioh. V, 19

tur Dominus non omnino quod capiant, sed unde agitentur et conturbentur, et fortasse uel conturbati medicum quaerant. Dicebat autem quae scriberentur, ut etiam a nobis postea legerentur. Viderimus ergo quid in Iudaeorum cordibus factum sit, cum haec audirent ; quid in nobis fiat cum haec audimus, amplius cogitemus. Neque enim natae sunt haereses, et quaedam dogmata peruersitatis illaqueantia animas et in profundum praecipitantia, nisi dum scripturae bonae intelleguntur non bene ; et quod in eis non bene intellegitur, etiam temere et audacter asseritur. !taque, carissimi, ualde caute o 3 haec audire debemus, ad quae capienda paruuli sumus ; et corde pio et cum tremore, sicut scriptum est, hanc tenentes regulam sanitatis, ut quod secundum fidem qua imbuti sumus, intellegere ualuerimus, tamquam de cibo gaudeamus ; quod autem secundum sanam fidei regulara intellegere nondum ,, potuerimus, dubitationem auferamus, intellegentiam difieramus ; hoc est, ut etiam si quid sit nescimus, bonum tamen et uerum esse minime dubitemus. Et ego, fratres, qui suscepi loqui uobis, cogitandus sum a uobis qui su.sceperim, et quae susceperim ; suscepi enim tractanda diuina horno, spiritalia carnalis, aeterna mortalis. Etiam a me, carissimi, longe sit uana 40 praesumtio, si uolo sanus in domo Dei conuersa.ri, quae est ecclesia Dei uiui, columna et firmamentum ueritatis ; pro modulo meo capio 9.uod uobis appono ; ubi aperitur, pascor uobiscum ; ubi clauditur, pulso uobiscum. 2. Comrnoti sunt ergo Iudaei, et indignati sunt ; merito quidem, quod audebat horno aequalem se facere Deo, sed ideo immerito, quia in homine non intellegebant Deum. Ca.rnem uidebant, Deum nesciebant; habitaculum cemebant, , habitatorem ignorabant. Caro illa templum erat, Deus inhabitabat intus. Non ergo Iesus carnem aequabat Patri, non for- ,,,.431 mam serui Domino comparabat ; non quod factum est propter PL nos, sed quod erat quando fecit nos. Quis namque sit Christus, 1s,7 catholicis loquor, nostis, quia bene credidistis : non Verbum 10 tantum, nec caro tantum; sed Verbum caro factum est, ut habitaret in nobis. Recenseo de Verbo quod nostis : / n fwincipio erat V erbum, et V erbum erat apud Deum, et Deus erat Verbum : hic aequalitas cum Patre. Sed V erbum caro /actum est, et habitauit in nobis: hac carne maior est Pater. Ita Pater et aequalis, et maior; aequalis Verbo, maior carne; aequalis ei per quem fecit nos, maior eo qui factus est propter nos. Ad hanc regulam sanam catholicam, quam praecipue nosse debetis, quam tenete qui nostis, a qua prorsus fides uestra labi non debet, quae nullis hominum argumentis extorquenda est cordi 20 uestro, clirigamus ea quae intellegimus; et quae forte non intellegimus, clirigenda ad hanc regulam quandoque differamus, 20

2,

1,

fl cfr I Tim. 3, 15.

Digitized by

Go ogle

2,

U Iob.

1, 1-14.

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

Ioh. V,

19

TRACT. IN IOH. XVIII, 2-4

181

cum idonei fuerimus. Nouimus ergo aequalem Patri Filium Dei, quia nouimus in principio Deum Verbum. Quid ergo 1 u.tlaei uolebant eum inte,fice,e ? Quia non solum solu.ebat sabbatum, sed et pat,em suum tlicebat Deum, aequalem se /aciens Deo, uidentes camem, non uidentes Verbum. Loquatur ergo et contra eos Verbum per carnem, et interior habitator sonet per habitaculum suum, ut qui potest, nouerit quis intus habitet. 3. Quid ergo eis dicit? Respontlit itaque Jesus, et tlixit eis, commotis quod aequalem se faceret Deo : Amen, amen tlico uobis, non potest Filius a se face,e quidquam, nisi quod uide,it Pat,em /acientem. Ad haec , quid responderint ludaei, scriptum non est, et fortasse tacuerunt. Quidam tamen, qui christianos se haberi uolunt, non tacent, et quodammodo ex his uerbis concipiunt quaedam dicenda contra nos, quae contemnenda non sunt, et propter ipsos et propter nos. Ariani quippe haeretici dicentes, non per 10 carnem, sed ante carnem, Filium ipsum qui suscepit carnem, minorem esse quam Pater est, et non esse eiusdem substantiae cuius Pater est, capiunt ex his uerbis ansam calumniae, et respondent nobis : Videtis quia Dominus Iesus, cum animaduerteret Iudaeos ex hoc moueri, quod Patri Deo aequalem se 15 faceret, talia uerba subiunxit, ut se aequalem non esse monstraret. Mouebat enim Iudaeos, aiunt, aduersus Christum, quia aequalem se faciebat Deo ; et uolens eos corrigere ah hoc motu Christus, et eis demonstrare Filium non esse aequalem Patri, id est, aequalem Deo, ait, quasi dicens: quid irascimini? quid 2.0 indignamini ? Non sum aequalis, quia non potest Filium a se /acere quidquam, nisi quod uide,it Patrem facientem. Qui enim non potest, inquiunt, /acere a se quidquam, nisi quod uide,it Patrem /acientem, utique minor est, non aequalis. t. In hac regula cordis sui distorta et praua, haereticus audiat nos nondum obiurgantes, sed adhuc quasi quaerentes, et explicet nobis quod sentit. Puto enim, o quisquis ille es, (faciamus enim eum tamquam praesentem adesse), tenes no' biscum quia in principio erat Verbum. Teneo, inquit. Et quia Ve,bum erat apud Deum? Et hoc, inquit, teneo. Sequere ergo, et hoc fortius tene, quia Deus erat Verbum. Et hoc, inquit, PL teneo; sed ille Deus maior, ille Deus minor. 1am nescio quid 1ns paganum redolet : cum christiano me loqui arbitrabar. Si est 10 Deus maior, et est Deus minor, duos deos colimus, non unum " 43 2 Deum. Quare, inquit, et tu non duos deos dicis aequales sibi ? Hoc ego nos dico ; aequalitatem enim istam sic intellego, ut ibi intellegam etiam indiuiduam caritatem ; et si indiuiduam caritatem, perfectam unitatem. Si enim caritas quam misit ho-

2,

XVIII,

4,

11 si] sic pl•u n>dd.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

TRACT. IN IOH. XVIII, 4-5

loh. V, 19

1,minibus

Deus, de multis hominum cordibus facit cor unum, et multas hominum animas facit animam unam, sicut de credentibus seseque inuicem diligentibus scriptum est in actibus apostolorum : Erat illis anima una, et cor unum in Deum, si ergo anima mea et anima tua, cum ídem sapimus nosque diligimus, 20 fit anima una, quanto magis Pater Deus et Filius Deus in fonte dilectionis Deus unus est ? 5. Verum ad haec uerba, quibus commotum est cor tuum, intende, et recole mecum quod de Verbo requirebamus. 1am tenemus, Deus erat Verbum ; adiungo aliud, quia cum dixisset : Hoc erat in principio apud deum, continuo subiecit , euangelista : Omnia per ipsum /acta sunt. Nunc te quaerendo exagito, nunc te contra te moueo, et te contra te interpello ; tene tantum memoriter ista de Verbo, quia Deus erat Verbum, et omnia per ipsum f acta sunt. Audi iam uerba qui bus commotus es, ut minorem diceres Filium, nempe quia dixit : Non 10 potest Filius a se /acere quidquam, nisi quod uiderit Patrem facientem. Ita, inquit. Expone hoc mihi paululum ; sic, quantum opinor, intellegis, quoniam quaedam facit Pater, Filius autem adtendit quemadmodum faciat Pater, ut possit et ipse ea facere quae uiderit Patrem facientem. Duos quasi fabros constituisti: ita Patrem et Filium, ut etiam magistrum et discipulum, quomodo solent patres fabri docere filios suos artem suam. Ecce descendo ad carnalem sensum tuum, ita interim cogito ut tu ; uideamus si cogitatio haec nostra inueniat exitum secundum illa quae iam de Verbo pariter 20 locuti sumus pariterque sentimus, quia Deus Verbum, et omnia per ipsum f acta sunt. Pone igitur Patrem tamquam fabrum, quaedam opera facientem, Filium autem tamquam discipulum, qui non potest /acere quidquam, nisi quod uiderit Patrem f acientem ,· intendit enim quodamrnodo in manus Patris, ut quomodo uiderit eum fabricare, sic et ipse tale aliquid fabricet in operibus suis. Sed Pater iste omnia illa quae facit, et uult ut adtendat eum Filius et talia et ipse faciat, per quem facit ? Eia nunc est ut adsis sententiae tuae priori, quam mecum recensuisti mecumque tenuisti, quia in principio Verbum, et apud Deum V erbum, et Deus V erbum, et omnia per ipsum facta sunt. Tu ergo cum mecum tenueris quia per Verbum facta sunt omnia, rursum carnali sapore et puerili motu facis tibi in animo Deum facientem, et Verbum adtendentem, ut cum fecerit Deus, faciat et Verbum. Quid enim facit Deus praeter Verbum ? Si enim facit, non omnia per Ver- PL 35 bum facta sint; perdidisti quod tenebas; si autem omnia per 1 539 Verbum facta sunt, corrige quod male intellegebas. Fecit Pa-

1,

2,

'º

4,

18 Act.

5, 17 et]

4,

32.

0111. Lou.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

Ioh, V, 19

TRACT. IN IOH. XVIII, 5-6

ter, et non fecit nisi per Verbum; quomodo adtendit Verbum, ut uideat Patrem facientem sine Verbo, quod similiter 40 faciat Verbum ? Quidquid fecit Pater, per Verbum fecit, aut falsum est : Omnia per ipsum /acta sunt. Sed uerum est : Omnia per ipsum /acta sunt. Parum fortasse tibi uidebatur ? Et sine ipso /actum est nihil. 8. Recede ergo ab ista carnis prudentia, et quaeramus quemadmodum dictum sit: Non potest Filius a se /acere " 433 quidquam, nisi quod uide,it Pat,em /acientem. Quaeramus, si digni sumus qui apprehendamus. Fateor enim, , magna res est, ardua omnino, uidere Patrem facientem per Filium, non singula opera facientem Patrem et Filium sed quodlibet opus Patrem per Filium, ut nulla opera fiant uel a Patre sine Filio, uel a Filio sine Patre, quia omnia pe, ipsum /acta sunt, et sine ipso /actum est nihil. Quibus in fundamento 10 fidei firmissime constitutis, iam quale est uidere, quia non potest Filius a se /ace,e quidquam, nisi quod uiderit Pat,em /acientem ? Quaeris, ut opinor, nosse Filium facientem ; quaere prius nosse Filium uidentem. Certe enim quid ait? Non potest Filius a se /ace,e quidquam, nisi quod uide,it Pat,em /acientem. Intende quod dixit : nisi quod uide,it Patrem /acientem. Praecedit uisio, et sequitur effectio ; uidet enim ut faciat. Tu quid quaeris iam nosse quomodo faciat, dum nondum scias quomodo uideat ? Quid curris ad id quod posterius est, relicto quod 20 prius est ? Videntem se dixit et facientem ; non, facientem et uidentem, quia non potest a se /acere quidquam, nisi quod uiderit Patrem /acientem. Vis ut explicem tibi quomodo faciat ? Tu mihi explica quomodo uideat. Si hoc tu explicare non potes, nec ego illud ; si hoc tu percipere nondum es idoneus, nec ego illud. Vterque ergo nostrum quaerat, uterque pulset, ut uterque accipere mereatur. Quid quasi doctus calumniaris indocto ? Ego ad faciendum, tu ad uidendurn, ambo indocti a magistro quaeramus, non in schola eius pueriliter litigemus. Tamen simul iam didicimus quia 30 omnia per ipsum /acta sunt. Ergo manif estum est quia non alia opera facit Pater, quae uideat Filius, ut ipse faciat similia, sed eadem opera facit Pater per Filium, quia omnia per Verbum facta sunt. 1am quomodo faciat Deus quis nouit ? Non dico quomodo fecerit mundurn, sed quomodo fecerit oculum tuum, 3' cui carnaliter inhaerens, uisibilia inuisibilibus comparas. Talla enim de Deo cogitas, qualia bis oculis uidere consuesti. Si autem istis oculis uideri posset Deus, non diceret : Beati mundo corde, quia ipsi Deum uidebunt. Ergo habes oculum

1,

2,

6, 17 Matth. S, 8. 6, 1 faciente Patrc et Filio piures ,odd.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

TRACT. IN IOH. XVIII, 6-8

loh. V, 19

corporis ad uidendum fabrum, sed nondum habes oculum cordis ad uidendum Deum; ideo quod soles uidere in fabro, transferre uis ad Deum. Pone in terra terrena, sursum cor. 7. Quid ergo, carissimi explicaturi sumus nos quod interrogauimus, quomodo uideat Verbum, quomodo Pater uideatur a Verbo, quid sit uidere Verbi? Non sum tam audax, tam temerarius, ut hoc explicare pollicear et me et uos ; utcumque PL s suspicor modulum uestrum, noui tamen meum. Si ergo placet, 1s40 non diutius immoremur, percurramus lectionem, et uideamus uerbis Domini turbari corda camalia ; ad hoc turbari, ne in eo quod tenent remaneant. Extorqueatur tamquam pueris ludicrum nescio quid, quo se malo auocant, ut possint inseri utilio10 ra grandioribus, ut possint proficere qui repebant in terra. Surge, quaere, suspira, anhela desiderio, et ad clausa pulsa. Si autem nondum desideramus, nondum inhiamus, nondum suspiramus, margaritas quibuscumque proiecturi sumu.s, aut margaritas qualescumque nos ipsi inuenturi sumus. Mouerim is ergo, carissimi, desiderium in corde uestro. Mores perducunt ad intellegentiam ; genus uitae perducit ad genus uitae. Alia uita terrena, alia uita caelestis ; alia uita pecorum, alia uita 14434 hominum, alia uita angelorum. Vita pecorum terrenis uoluptatibus aestuat, sola terrena conquirit, in ea prona atque zo proiecta est ; uita angelorum sola caelestis ; uita hominum media est inter angelorum et pecorum. Si uiuit horno secundum camem, pecoribus comparatur ; si uiuit secundum spiritum, angelis sociatur. Quando secundum spiritum uiuis, quaere etiam in ipsa angelica uita, utrum paruus an grandis sis. zs Si enim aclhuc paruus es, dicunt tibi angeli : Cresce ; nos ~anem manducamus, tu lacte nutnre, lacte fidei, ut peruemas ad cibum speciei. Si autem aclhuc inhiatur sordidis uoluptatibus, si aclhuc fraudes cogitantur, si mendacia non uitantur, si mendacia periuriis cumulantur, tam immundum cor audet 30 dicere : Explica mihi quodmodo uidet Verbum; etiam si possim, etiam si ego iam uideam. Porro autem si forte ego non sum in his moribus, et tamen ab ista uisione longe sum ; quantum ille qui nondum isto superno desiderio rapitur, terrenis desideriis praegrauatu.s? Multum interest inter auersantem et " desiderantem ; et iterum multum interest inter desiderantem et fruentem. Viuis ut pecora, auersaris ; angeli perfruuntur. Tu autem si non uiuis ut pecora, iam non auersaris ; desideras aliquid, et non capis ; inchoasti ipso desiderio uitam angelorum. Crescat in te, et perficiatur in te, et capias hoc non a 4o me, sed ab illo qui et me fecit et te. 8. Tamen non utcumque nos dimisit et Dominus, qui uoluit intellegi quia in eo quod dixit : Non potest Filius a se f acere quidquam, nisi quod uiderit Patrem /acientem, non alia opera Pater facit quae uideat Filius, et alia , Filius cum uiderit Patrem facientem ; sed eadem opera ipse 4o

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

loh. V, 19

185

TRACT. IN IOH. XVIII, 8-9

et Pater et Filius. Secutus enim ait: Quaecumque enim ille fece,it, haec et Filius similite-r facit. Non cum ille ille fecerit, alia Filius similiter facit; sed quaecumque fece,it, haec et Filius similite, facit. Si haec facit 10 Filius quae fecerit Pater, per Filium facit Pater; si per Filium facit quae facit Pater, non alia Pater, alia Filius facit, sed eadem opera sunt Patris et Filii. Et quomodo eadem facit et Filius ? Et eadem et similite-r. Ne forte eadem sed dissimiliter : Eadem, inquit, et similite-r. Et quomodo posset eadem 1s non similiter? Accipite exemplum, quod puto ad uos non sit grallde : cum scribimus litteras, facit eas primo cor nostruµi, PL et deinde manus nostra. Certe unde omnes acclamastis, nisi 1s 4 1 quia cognouistis ? Certum est quod dixi, et manifestum omnibus nobis. Litterae fiunt :erimo a corde nostro, deinde a corzo pore nostro; manus serwt imperanti cordi, easdem litteras facit et cor et manus; numquid alias cor, alias manus ? Easdem quidem facit manus, sed non similiter ; cor enim nostrum facit eas intellegibiliter, manus autem uisibiliter. Ecce quomodo fiunt eadem dissimiliter. Vnde parum fuit Domino dicere: zs Quaecumque Pate-r fece-rit, haec et Filius facit, nisi Quid si enim hoc modo intellegeres adderet, et similite,. quomodo quaecumque cor facit, haec et manus facit, sed non similiter? Hic uero addidit : haec et Filius similite, fa cit. Si et haec facit, et similiter facit, expergiscere, stringa30 tur ludaeus, creclat christianus, conuincatur haereticus; aequalis est Patri Filius. 9. Pate, enim diligit Filium, et omnia demonst-rat Demonei quae ipse facit. Ecce est illud: demonst,at. st,at quasi cui ? Vtique quasi uidenti. Redimus ad id quod explicare non possumus, quomodo Verbum uideat. Ecce horno , factus est per Verbum; sed horno habet oculos, habet aures, ,.,.43S habet manus, diuersa mernbra in corpore; per oculos potest uidere, per aures potest audire, per manus operari; diuersa membra, diuersa membrorum officia. Non potest illud rnembrum quod potest alterum ; tamen propter corporis unitatem, 10 oculus et sibi et auri uidet, et auris sibi et oculo audit. Numquid tale aliquid in Verbo arbitrandum est esse, quoniam omnia per ipsum ? Et dixit scriptura in psalmo : Intellegite, qui insipientes estis in populo, et stulti, aliquando sapite : Qui plantauit au-remnon audiet ? aut qui finxit oculum non conside,at? Si ergo finxit oculum Verbum, quia omnia per Verbum; si plantauit aurem Verburn, quia omnia per Verbum non possumus dicere : Non audit Verbum, non uidet Verbum, ne obiurget nos psalmus, et dicat : Stulti, aliquando sapite. ltaque si audit Verbum et uidet Verbum, audit Filius et uidet 20 Filius ; numquid tamen et in ipso diuersis locis quaesituri

1,

9, 1 Ioh. J,

20.

Digitized by

11 Pa. 93, 8. 9.

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

186

TRACT. IN IOH. XVIII, 9-11

Ioh. V, 19

sumus oculos et aures ? Aliunde audit, aliunde uidet ; et auris eius non potest quod oculus, et oculus non potest quod potest auris ? An totus ille uisus est, et totus auditus ? Forte ita ; inuno non forte, sed uere ita ; dum tamen et ipsum eius 25 uidere, et ipsum eius audire, longe alio modo quam nostrum sit. Et uidere et audire simul in Verbo est, nec aliud est ibi audire, et aliud uidere, sed auditus uisus, et uisus auditos. 10. Et nos qui aliter audimus, aliter uidemus, hoc unde nouimus ? Redimus forte ad nos, si non sumus praeuaricatores, quibus dictum est : Redite, praeuaricatores, ad cor. Redite ad cor ! Quid itis a uobis, et peritis ex uobis ? quid itis solitudinis s uias ? Erratis uagando ; redite. Quo ? ad Dominum. Cito est ; primo redi ad cor tuum, exsul a te uagaris foris ; teipsum non nosti, et quaeris a quo factos es ! Redi, redi ad cor, tolle te a corpore ; corpus tuum habitatio tua est ; cor tuum sentit PL etiam per corpus tuum, sed corpus tuum non quod cor tuum; 1 541 10 dimitte et corpus tuum, redi ad cor tuum. In corpore tuo inueniebas alibi oculos, alibí aures ; in corde tuo numquid hoc inuenis ? An in corde tuo non habes aures ? De quibus ergo Dominus dicebat : Qui habet aures audiendi, audiat? An in corde non habes oculos ? Vnde dicit apostolos : Illuminatos 1 5 oculos cordis uestri. Redi ad cor; uide ibi quid sentias forte de Deo, quia ibi est imago Dei. In interiore homine habitat Christus, in interiore homine renouaris ad imaginem Dei, in imagine sua cognosce auctorem eius. Vide quemadmodum omnes corporis sensus cordi intro nuntient quid senserint 20 foris ; uide quam multas ministros habeat unus interior imperator, et quid apud se etiam sine bis ministris agat. Renuntiant oculi cordi alba et nigra ; renuntiant aures eidem cordi canora et dissona ; renuntiant nares eidem cordi odora et putentia ; renuntiat gustus eidem cordi amara et dulcia ; renuntiat 25 tactus eidem cordi lenia et aspera ; renuntiat et sibi ipsum cor iusta et iniusta. Cor tuum et uidet et audit, et cetera sensibilia diiudicat ; et quo non aspirant corporis sensus, iusta et iniusta, mala et bona discernit. Ostende mihi oculos, aures, nares cordis tui. Diuersa sunt quae ad cor tuum referuntur, o et diuersa ibi membra non inueniuntur. In carne tua alibi 3 audis, alibí uides ; in corde tuo ibi audis, ubi uide&.Si hoc imago, quanto potentius ille cuius imago ? Ergo et audit Filius, et uidet Filius, et ipsa uisio et auditio Filius ; et hoc est illi ,,.43 6 audire quod esse, et hoc est illi uidere quod esse. Tibi non hoc 35 est uidere quod esse, quia et si perdas uisum, potes esse; et si perdas auditum, potes esse. 11. Putamusne pulsauimus ? Erectum est aliquid in nobis 10,

1 Isai. 46, 8.

10,

1 est] om. Lou.

Digitized by

11 Luc. 8, 8.

Go ogle

H Eph. 1, 18.

11 ibid. 3, 16. 17.

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

loh. V,

TRACT. IN IOH. XVIII,

19

187

11-12

quo uel tenuiter suspicemur unde lumen ueniat nobis ? Puto, fratres, quia cum loquimur ista, et cum meditamur, exercemus nos. Et- cum exercemus nos in ipsis, et rursus quasi re' flectimur pondere nostro ad ista consueta, tales sumus quales lippientes, cum producuntur ad uidendum lumen, si forte antea u1sum omnino non habebant, et incipiunt eumdem uisum per diligentiam medicorum utcumque reparare. Et cum probare uult medicus quantum salutis eis accesserit, tentat eis osten10 dere quod uidere desiderabant, et non poterant cum caeci essent ; et redeunte iam utcumque acie oculorum, producuntur ad lucem ; et cum uiderint, fulgore ipso reuerberantur quodammodo, et respondent medico demonstranti : 1am iam uidi, sed uidere non possum. Quid ergo facit medicus ? Reuocat ad solita, et addit collyrium, ut ad illud quod uisum est, et uideri non potuit, desiderium nutriat, et ex ipso desiderio curetur plenius; et si qua mordacia reparandae sanitati adhibentur, fortiter ferat, ut amore illius lucis accensus dicat sibi: Quando erit ut illud firmis oculis uideam, quod sauciis infinnisque non 20 potui ? Vrget medicurn, et rogat ut curet. Ergo, fratres, si forte tale aliquid factum est in cordibus uestris, si utcumque erexistis cor uestrum ad uidendum Verbum, et ipsius luce reuerberati ad solita recidistis, rogate medicum ut adhibeat PL collyria mordacia, praecepta iustitiae. Est quod uideas, sed 154, non est unde uideas. Non mihi antea credebas quia est quod uideas ; duce quadam ratione adductus es, propinquasti, intendisti, palpitasti, refugisti. Seis certe esse quod uideas, sed idoneum non te esse qui uideas. Ergo curare. Quae sunt collyria ? Noli mentiri, noli periurare, noli adulterare, noli fu3o rari, noli fraudare. Sed consuesti, et cum aliquo dolore a consuetudine reuocaris; hoc est quod mordet, sed sanat. Nam dico tibi liberius, ex timore et meo et tuo : Si curari destiteris, et esse idoneus ad perfruendum hac luce neglexeris, ualetudine oculorum tuorum, tenebras amabis ; et amando tenebras, in 35 tenebris remanebis ; et remanendo in tenebris, etiam in tenebras exteriores proicieris ; ibi erit fietus et stridor dentium. Si nihil in te faciebat amor lucís, faciat timor doloris. 12. Sufficienter me locutum arbitror, et lectionem tamen euangelicam non finiui ; si dicam reliqua onerabo uos, et timeo ne etiam quod haustum est effundatur ; sufficiant ergo ista Caritati uestrae. Debitores sumus, non nunc, sed semper , quamdiu uiuimus, quia propter uos uiuimus. Verumtamen uitam nostram istam infirmam, laboriosam, periculosam, in hoc mundo consolamini bene uiuendo ; nolite nos contristare et adterere rnalis moribus uestris. Cum enim offendimur mala uita uestra, si refugiamus a uobis, et separemus nos a uobis, 10 et ad uos non accedamus, nonne conqueremini, et dicetis :

1,

2,

JI,

11 Matth.22,

Digitized by

1,.

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

188

TRACT. IN IOH. XVIII, 12-XIX, 2

Ioh. V, 19

Et si languebamus, curaretis ; et si infirmabamur, uisitaretis ? Ecce curamus, ecce uisitamus ; sed non nobis fiat quomodo audistis ab apostolo : Timeo ne sine causa labo,auerim in uos. TRACTATVS XIX. Ab eo quod scriptum est: Non potest a se Filius facere quidquam, ,,. 437 nisi quod uiderit Patrem facientem, usque ad id : quia non quaero uoluntatem meam, sed uoluntatem eius qui misit me. [Cap. v, 19-30.] [Habitus feria

VI

post Dom. VIII post Pentec., die 25 Iulii 413.]

1. Sermone pristino, quantum nostrum mouit affectum et intellegendi paupertatem, locuti sumus, ex occasione uerborum euangelicorum, ubi scriptum est: Non potest Filius a se /acere 'luidquam, nisi quod uiderit Patrem faciens t em, quid sit uidere Filii, hoc est, uidere Verbi, quia Filius Verbum ; et quia per Verbum facta sunt omnia, quomodo possit intellegi quod uideat Filius primo Patrem facientem, tune demum et ipse faciat quae facta conspexerit, cum Pater nihil nisi per Filium fecerit. Omnia enim peripsum /acta sunt, 10 et sine ipso factum est nihil. Non tamen explicatum aliquid diximus, sed quia nec explicatum aliquid intelleximus. Aliquando quippe sermo deficit, ubi etiam intellectus proficit; quanto magis sermo patitur defectionem, quando intellectus non habet perfectionem? Nunc itaque, quantum Dominus 1s donat, breuiter percurramus lectionem, et uel hodie expleamus debitum pensum. Si quid forte remanserit uel temporis uel uirium, retractabimus, si potuerimus, (quantum et a nobis et apud uos fieri potest), quid si uidere Verbi, quid demonstrari Verbo. Omnia quippe dicta sunt hic, quae si intellegan20 tur secundum humanum sensum camaliter, nihil aliud nobis facit anima plena phantasmatis, nisi quasdam imagines uelut duorum hominum Patris et Filii, unius ostendentis, alterius uidentis ; unius loquentis, alterius audientis, quae omnia idola cordis sunt ; quae si iam deiecta sunt de templis suis, quanto magis deicienda sunt de pectoribus christianis ? 2. Non potest, inquit, Filius a se /acere quidquam nisi quod uiderit Patrem f acientem. Verum est hoc, tenete hoc, dum tamen non amittatis quod in ipsius euangelii exordio tenuistis, quia in principio erat Verbum, et Verbum , erat apud Deum, et Deus erat Verbum ; et praecipue quia omnia per ipsum facta sunt. Quod nunc enim audistis, coniungite

2,

u, 11 Gal. 4,

XIX, 12,

2,

t loh.

II.

1, 1.

3.

11 in uos] codd.edd.µ (i,ctla LXX), in uobis Lo11.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

PL

1, 44

Ioh. V, 19-20

TRACT. IN IOH. XIX, 2-4

189

illi auditui, et utrumque concordet in cordibus uestris. Sic itaque non potest Filius a se /acere quidquam, nisi quotl uitlerit Pat,em /acientem, ut tamen Pater ea quae 10 facit non faciat nisi per Filium, quia Filius est eius Verbum : et in principio erat Ve,bum, et Verbum erat apud Deum, et Deus erat Verbum, et omnia per ipsum /acta sunt. Quaecumque enim ille /ecerit, haec et Filius similiter facit ~· non alia, sed haec; nec dissimiliter, sed similiter. 3. Pate, enim diligit Filium, et omnia demonst,at ei quae ipse /acit. Ad hoc quod supra dixit : nisi quotl uitlerit Patrem /acientem, uidetur pertinere et quod omnia tlemonstrat ei quae ipse /acit. Sed si , Pater demonstrat quae facit, nec Filius potest facere nisi Pater demonstrauerit, Paterque demonstrare non potest nisi fecerit, consequens erit ut non per Filium faciat omnia Pater; porro si fixum atque inconcussum tenemus quia per Filium omnia Pater facit, antequam faciat, demonstrat Filio. Nam si 10 Pater cum fecerit demonstrat Filio, ut Filius demonstrata faciat quae demonstrata iam facta sunt, aliquid procul dubio Pater sine Filio facit. Sed non facit Pater aliquid sine Filio, "' 438 quia Filius Dei Verbum Dei est, et omnia per ipsurn facta sunt. Remanet igitur fortasse ut quae Pater facturus est, demonstret facienda, ut per Filium sint facta. Nam si Filius ea facit quae Pater facta demonstrat, ea quae Pater facta demonstrat, non utique per Filium fecit. Monstrari enim non possent Filio nisi facta; facere Filius non posset, nisi monstrata; ergo sine Filio facta. Sed uerum est : Omnia per ipsum /acta sunt ; ergo 20 antequam facta, monstrata sunt. Sed hoc diximus clifferendum esse, quo redeundum sit percursa lectione, si, ut diximus, aliquid uel temporis uel wrium nobis remanserit, ad ea quae distulirnus retractanda. 4. Amplius audite et difficilius: Et maiora his, inquit, demonst,abit ei opera, ut uos miremini. M aio,a his ; quibus maiora ? Facile occurrit, iis quas modo audistis, curationibus languorum corporalium. De isto enim qui tri' ginta et octo annos habebat in infirmitate, et Christi uerbo sa.natus est, nata est huius occasio tota sermonis; et propter ei hoc Dominus dicere potuit: M aiora his demonstrabit opera, ut uos miremini. Sunt enim opera maiora quam ista, et demonstrabit ea Pater Filio. Non demonstrauit, tam- PL 10 quam de praeterito, sed demonstrabit, de futuro, hoc est, 1s4s demonstraturus est. Rursus difficilis oritur quaestio. Est enim aliquid apud Patrem quod Filio nondum demonstratum sit ? est aliqwd apud Patrem quod adhuc latebat Filium, quando ista Filius loquebatur ? Si enim tlemonstrabit, hoc est, demonstraturus est, nondum demonstrauit, et Filio tune demonstraturus est, quando et istis; sequitur enim : ut uos ,niremini. Et hoc difficile est uidere, quomodo tamquam

1,

1,

TR. IOH.

14

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

TRACT. IN IOH. XIX, 4-6

Ioh. V,

21-23

temporaliter Filio coaeterno aliqua demonstrat aetemus Pater, omnia scienti quae sunt apud Patrem. 5. Quae sunt tamen illa maiora ? Hoc enim forte facile est intellegere. Sicut enim Pater, inquit, suscitat mortuos, et uiuificat, sic et Filius quos uult uiuificat. Maiora ergo sunt opera mortuos suscitare, quam languidos sanare. , Sed sicut suscitat Pater mortuos et uiuificat, sic et Filius quos uult uiui/icat. Alios ergo Pater, alios Filius? Sed omnia per ipsum ; ipsos itaque Filius, quos et Pater, quia non alia, nec aliter, sed haec et Filius similite, facit. Ita plane intellegendum est, et ita tenendum; sed mementote 10 quia Filius quos uult uiuificat. Tenete hic ergo non solum potestatem Filii, uerum etiam uoluntatem. Et Filius quos uult uiuificat, et Pater quos uult uiuificat, et ipsos Filius quos et Pater ; ac per hoc eadem Patris et Filii et potestas est et uoluntas. Quid est ergo quod sequitur? Ne que enim Pater 15

20

25

3o

3,

4o

iudicat quemquam, sed iudicium omne dedit Filio, ut omnes hono,ificent Filium, sicut hono,i/icant Pat,em, quod ita subiunxit, tamquam rationem reddens superioris sententiae. Multum mouet, intenti estote. Filius quos uult uiuificat, Pater quos uult uiuificat ; Filius suscitat mortuos, sicut Pater suscitat mortuos. Ne que enim Pater iudicat quemquam. Si in iudicio suscitandi sunt mortui, quomodo Pater suscitat mortuos, si non iudicat quemquam ? Omne quippe iudicium dedit Filio. In illo autem indicio suscitantur mortui; et resurgunt alii ad uitam, alii ad paenam ; quod totum si Filius facit, Pater autem ideo non facit, quia Pater non iudicat quemquam, sed omne iudicium dedit Filio, contrarium uidebitur ei quod dictum est: Sicut Pater suscitat mo,tuos et uiuificat, sic et Simul ergo suscitant. Si Filius quos uult uiuificat. simul suscitant, simul uiuificant. Simul ergo iudicant; quomodo itaque uerum est : Ne que enim Pate, iudicat quemquam, sed omne iudicium dedit Filio ? Moueant interim propositae quaestiones, praestabit Dominus ut solutae delectent. Ita est, fratres, omnis quaestio nisi intentum fecerit proposita, non delectabit exposita. Sequatur ergo ipse Dominus, ne forte in iis quae subnectit, aperiat se aliquantum. Subtexit enim nubilo lucem suam; et difficile est aquilae more uolare super omnem nebulam qua tegitur omnis terra, et uidere in uerbis Domini sincerissimam lucem. Ne forte ergo calore radiorum suorum discutiat caliginem nostram, et aliquantum se in consequentibus aperire clignetur, dilatis istis sequentia uideamus. &. Qui non honori/icat Filium, non honorificat Patrem qui misit illum. Hoc uerum est et planum est. J, 17 cfr Eccl.

Digitized by

2~

6.

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

"439

Ioh. V, 23-24

TRACT. IN IOH. XIX, 6-7

Omne guippe iudicium dedit Filio, sicut supra dixit, PL ut omnes honorificent Filium, sicut honori/icant 1146 , Patrem. Quid si inueniuntur qui Patrem honorificant, et non honorificant Filium ? Non potest, inquit, fieri: Qui non non honorificat Pat,em qui honori/icat Filium, misit illum. Non potest ergo dicere aliquis : Ego Patrem honorificabam, quia Filium non noueram. Si nondum Filium 10 honorificabas, nec Patrem honorificabas. Quid est enim honorificare Patrem, nisi quod habeat Filium ? Aliud est enim cum tibi comrnendatur Deus, quia Deus est ; et aliud est cum tibi commendatur Deus, quia Pater est. Cum tibi quia Deus est commendatur creator tibi commendatur, omnipotens tibi 15 commendatur, spiritus quidam summus, aetemus, inuisibilis, incommutabilis tibi commendatur; cum uero tibi quia Pater est commendatur, nihil tibi aliud quam et Filius commendatur; quia Pater dici non potest, si Filium non habet, sicut nec Filius, si Patrem non habet. Sed ne forte Patrem quidem hono20 rifices tamquam maiorem, Filium uero tamquam minorem, ut dicas mihi : Honorifico Patrem, scio enim quod habeat Filium ; et non erro in Patris nomine, non enim Patrem intellego sine Filio; honorifico tamen et Filium tamquam minorem; corrigit te ipse Filius, et reuocat te dicens : ut omnes hono25 ri/icent Filium, non inferius, sed sicut hono,ificant Pat,em. Qui ergo non honorificat Filium, non hono1ificat Pat,em qui misit illum. Ego, inquis, maiorem honorem uolo dare Patri, minorem Filio. lbi tollis honorem Patri, ubi minorem das Filio. Quid enim aliud tibi uidetur ita 30 sentienti, nisi quia Pater aequalem sibi Filium generare aut noluit, aut non potuit ? Si noluit, inuidit ; si non potuit, defecit. Non ergo uides, quia ita sentiendo ubi maiorem honorem uis dare Patri, ibi es contumeliosus in Patrem ? Proinde sic honorifica Filium, quomodo honorificas Patrem, si uis hono35 rificare et Patrem et Filium. 'l. Amen, amen die o u o bis, quia qui uerbum meum audit, et credit ei qui misit me, habet uitam aeternam; et in iudicium non uenit, sed transiit, non nunc transit, sed iam transiit a mo,te in uitam. s Et hoc adtendite : Qui uerbum meum audit ; et non dixit : credit mihi; sed, credit ei qui me misit. Verbum ergo Filii audiat, ut Patri credat. Quare uerbum auclit tuum, et credit alteri ? Nonne cum uerbum alicuius audimus, eidem uerbum proferenti credimus, loquenti nobis fidem accommo10 damus ? Quid ergo uoluit dicere : Qui uerbum meum audit, et credit ei qui misit me, nisi, quia uerbum eius est in me? Et quid est : audit uerbum meum, nisi : " 440 audit me? Credit autem ei qui misit me, quia cum illi credit, uerbo eius credit ; cum autem uerbo eius credit, 1 5 mihi credit, quia Verbum Patris ego sum. Pax ergo in scriptu-

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

TRACT. IN IOH. XIX, 7-9

loh. V, 24-25

ris, et omnia clisposita, nequaquam rixantia. Tu abice litem corclis tui, intellege concordiam scripturarum. N umquid contraria sibi diceret ueritas ?

8. Qui ue,bum meum audit, et c,edit ei qui misit me, habet uitam aete,nam ,· et in iudicium non uenit, sed t,ansiit a morte in uitam. Meministis quod superius posueramus, quia sicut Pate, suscitat mo,tuos et uiui' /icat, sic et Filius quos uult uiuificat. Incipit iam aperire te, et loqui de resurrectione mortuorum, et ecce iam resurgunt mortui. Qui enim uerbum meum audit, et c,edit ei qui misit me, habet uitam aeternam, et in iudicium non ueniet. Proba quia resurrexit. Sed trans10 iit, inquit, a morte in uitam. Qui transiit a morte ad uitam, nullo dubitante utique resurrexit. Non enim transiret de morte ad uitam, nisi primo esset in morte, et non esset in uita ; cum autem transierit, erit in uita, et non erit in morte. Mortuus ergo erat, et reuixit ; perierat, et inuentus est. Fit proinde iam quaedam resurrectio, et transeunt homines a morte quadam ad quamdam uitam : a morte infidelitatis, ad uitam fidei ; a morte falsitatis ad uitam ueritatis ; a morte iniquitatis, ad uitam iustitiae. Est ergo et ista quaedam resurrectio mortuorum. 9. Aperiat illam plenius, et dilucescat nobis, ut coepit. Amen, amen die o uobis, quia uenit hora, et nunc est. Nos exspectabamus in fine resurrectionem mortuorum, nam ita credidimus ; immo non exspectabamus, sed plane , exspectare debemus ; neque enim falsum credimus in fine mortuos resurrecturos. Cum ergo uellet Dominus Iesus insinuare nobis quamdam resurrectionem mortuorum ante resurrectionem mortuorum ; non sicut Lazari, uel filü illius uiduae, uel filiae archisynagogi, qui resurrexerunt morituri 10 (nam et ipsorum mortuorum quaedam resurrectio facta est ante resurrectionem mortuorum) ; sed sicut hic dicit : Habet, inquit, uitam aete,nam ; et in iudicium non uenit, sed transiit a morte ad uitam. Ad quam uitam? Ad aeternam. Non ergo sicut corpus Lazari; transiit enim et ille a morte sepulcri ad uitam hominum, sed non aeternam, iterum moriturus ; resurrecturi autem in fine saeculi mortui, in uitam aetemam transibunt. Cum ergo uellet Dominus noster Iesus Christus, magister caelestis, Verbum Patris et ueritas demonstrare nobis quamdam resurrectionem mortuo:io rum in aeternam uitam, ante resurrectionem mortuorum in aeternam uitam : Venit hora, inquit. Tu procul dubio imbutus fide resurrectionis carnis, exspectabas horam illam finis saeculi, diem iudicii, quam ne in isto loco exspectares,

1,

1,

9

8, H cfr Luc. 15, 31. cfr Marc. ,, 41. 41.

Digitized by

Go ogle

9, 8 cfr Ioh.

11,

43. 44.

Ibid. cfr Luc. 6, 14. ,,.

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

PL 1,41

loh. V, 25

TRACT. IN IOH. XIX,

193

g-10

addidit : et nunc est. Quod ergo dicit : Venit hora, non dicit de illa hora nouissima, ubi in iussu et in uoce archangeli, et in tuba Dei Dominus ipse descendet de caelo, et morlui in Christo resurgent primo; tleinde nos uiuentes qui reliqui sumus, simul rapiemur cum iUis in nubibus obuiam Christo in aera, et ita semper cum Domino erimus. Veniet illa hora, sed non est o 3 nunc. Hora u ero ista quae sit, aduertite : V en i t hora, et nunc est. Quid in ea .fit ? quid nisi resurrectio mortuorum ? Et qualis resurrectio ? Vt qui resurgunt, in aetemum uiuant. Hoc erit et in nouissima hora. 10. Quid igitur ? quomodo intellegimus duas istas resurrectiones ? Numquid forte qui nunc resurgunt, tune non re- " 44 1 surgent, ut aliorum fiat nunc resurrectio, aliorum tune ? Non est ita. Nam ista resurrectione, si recte credidimus, resurrexi' mus ; et nos ipsi qui iam resurreximus, alteram in fine resur- PL rectionem exspectamus. Sed et nunc in aetemam uitam re- 1 54s surreximus, si in fide ipsa perseueranter manemus ; et tune in aeternam uitam resurgemus, quando angelis coaequabimur. lpse ergo distinguat, ipse aperiat quod loqui ausi sumus, 10 quomodo fiat resurrectio ante resurrectionem, non aliorum et aliorum, sed eorumdem ; nec talis qualis Lazari, sed in uitam aeternam. Aperiet plane. Audite dilucescentem magistrum, et illabentem cordibus nostris solem nostrum ; non quem desiderant oculi camis, sed cui aestuant aperiri oculi cordis. Ipsum ergo audiamus : Amen, amen die o uobis, quia uenit hora, et nunc est, quando mortui, uidete exprimi resurrectionem, quando mortui audient uocem Filii Dei, et qui audierint uiuent. Quare addidit : qui audierint uiuent ? Possent enim audire nisi uiuerent ? 20 Sufficeret ergo : V enit hora, et nunc est, quando mortui autlient uocem Filii Dei. 1am nos intellegeremus uiuentes eos, quando nisi uiuerent, audire non possent. Non, inquit, quia uiuunt audiunt, sed audiendo reuiuiscunt : audient, et qui audierint uiuent. Quid est ergo : autlient ; nisi obaudient ? Quantum enim pertinet ad auris auditum, non omnes qui audient uiuent ; multi enim audiunt et non credunt ; audiendo et non credendo non obaudiunt ; non obaudiendo non uiuunt. !taque hic qui audient, nihil est aliud quam qui obaudient. Qui ergo obaudierint, uiuent ; 3o certi sint, securi sint, uiuent. Praedicatur Christus Verbum Dei, Filius Dei, per quem facta sunt omnia, certe dispensationis gratia assumta carne natus ex uirgine, infans in carne, iuuenis in carne, patiens in carne, moriens in carne, resurgent in carne, adscendens in carne, promittens resurrectionem car25

1,

ª'

11

I Thcas.4, 15 et 16.

XIX,

10,

11

ccrtae

Digitized by

1 o,

1 cfr Luc.

20,

36.

""'1.I'

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

TRACT. IN IOH. XIX,

194

IO-II

Ioh. V, 26

ni, promittens resurrectionem menti, menti ante camem, cami post mentem. Qui audit et obaudit, uiuet; qui audit et non obaudit, id est, audit et contemnit, audit et non credit, non uiuet. Quare non uiuet ? Quia non audit. Quid est, non audit ? Non obaudit. Ergo qui audierint, uiuent. 11. Adtende nunc quod dixeramus differendum, ut nunc, si fieri potuerit, aperiatur. Subiecit continuo de hac ipsa resurrectione: Sicut enim Pater habet uitam in semetipso, sic dedit et Filio uitam habere in semetipso. Quid s est : habet uitam Pater in semetipso ? Non alibi habet uitam, sed in semetipso. Viuere quippe suum in illo est ; non aliunde, non alienum est ; non quasi mutuatur uitam, nec quasi particeps fit uitae, eius uitae quae non est quod ipse ; sed habet uitam in semetipso, ut ipsa uita sibi sit ipse. 10 Si potuero adhuc modicum quid inde dicere, exemplis propositis ad intellegentiam uestram informandam, Domino adiuuante potero, et pietate intentionis uestrae. Viuit Deus, uiuit et anima ; sed uita Dei immutabilis est, uita animae mutabilis est. Deus nec proficit, nec deficit, sed est ipse semper in se, est 1s ita ut est : non aliter nunc, aliter postea, aliter antea. Animae uero uita, ualde aliter atque aliter : uiuebat stulta, uiuit sapiens; uiuebat iniqua, uiuit iusta; nunc meminit, nunc obliuiscitur; nunc discit, nunc discere non potest; nunc per- PL dit quod clidicerat, nunc percipit quod amiserat ; mutabilis 1s49 20 uita animae. Et cum uiuit anima in iniquitate, mors eius est ; cum autem fit iusta, fit particeps alterius uitae, quae non est quod ipsa ; erigendo se quippe ad Deum et inhaerendo Deo, ,,.442 ex illo iustificatur. Dictum est enim : Credenti in eum qui iustificat impium, deputatur fides eius ad iustitiam. Deficiendo 2s ab illo fit iniqua, proficiendo ad illum fit iusta. Nonne uidetur tibi quasi aliquid frigidum igni admotum feruescere, remotum ab igne torpescere ? Nonne uidetur tibi quiddam tenebrosum, admotum luci clarescere, remotum a luce nigrescere ? Tale quiddam est anima, non tale aliquid Deus. Potest et 3o horno dicere, habere se lucem nunc in oculis suis. Dicant ergo quasi ~uadam uoce propria oculi tui si possunt : Habemus lucem m nobis ipsis. Contra dicitur : Non proprie dicitis habere uos lucem in uobis ipsis; habetis lucem, sed in caelo; habetis lucem, si forte nox est, sed in luna, in lucemis, non in 3s uobis ipsis ; nam clausis amittitis, quod aperti percipitis. Non in uobis ipsis habetis lucem ; sole occidente tenete lucem, si potestis; nox est, et lumine nocturno perfruimini; subducta lucerna tenete lucem ; cum uero subtracta lucerna in tenebris remanetis, non lucem in uobis ipsis habetis. Hoc est ergo ha40 bere lucem in semetipso, non indigere luce ex altero. Ecce ubi, si quis intellegat, ostendit Filium aequalem Patri, ubi ait : 3,

11 Rom. 4, S·

Digitized by

Google

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

Ioh. V, 26

TRACT. IN IOH. XIX,

1 95

11-12

Sicut habet Pater uitam in semetipso, sic dedit et Filio uitam habe,e in semetipso, ut hoc solum intersit inter Patrem et Filium, quia Pater habet uitam in semetipso, quam nemo ei declit ; Filius autem habet uitam in semetipso, quam Pater declit. 12. Sed etiam hic oritur aliquod nubilum discutiendum. Non deficiamus, intenti simus; pascua mentis sunt, non fastidiamus, ut uiuamus. Ecce, inquis, fateris ipse quod uitam Filio Pater dedit, ut habeat eam quidem in semetipso, sicut habet , Pater uitam in semetipso, non indigens ille, non indigeat et iste ; ut sit ille uita, sit et iste ; et utrumque coniunctum una uita, non duae ; quia unus Deus, non duo dii, et hoc ipsum sit esse uitam. Quomodo ergo dedit Filio uitam Pater ? Non sic quasi ante fuerit Filius sine uita, atque ut uiueret a Patre 10 acceperit uitam ; nam si hoc esset, non haberet uitam in semetipso. Ecce de anima loquebar. Est anima: etsi non sit sapiens, etsi non sit iusta, anima est ; etsi non sit pia, anima est. Aliud illi ergo est esse animam, aliud uero esse sapientem, esse iustam, esse pia.m. Est ergo aliquid quo nondum est sapiens, 1s nondum iusta, nondum pia; non tamen nihil est, non tamen milla uita est ; nam ex operibus quibusdam suis ostendit se uitam, etsi non se ostendit sapientem, piam, iustam. Nisi enim uiueret, corpus non moueret, pedibus gressum, manibus opus, oculis intuitum, auribus auditum non imperaret ; non aperiret .zo os ad uocem, linguam ad distinctionem uocum non moueret. His itaque operibus uiuere se ostendit, et esse aliquid quod sit corpore melius; sed numquid his operibus, sapientem, piam, PL iustam se ostendit ? Nonne ambulant, operantur, uident, 1550 audiunt, loquuntur et stulti, et impü, et iniusti ? Cum uero se erigit ad aliquid quod ipsa non est, et quod supra ipsam est, et a quo ipsa est, percipit sapientiam, iustitiam, pietatem, sine quibus cum esset, mortua erat, nec uitam habebat qua ipsa uiueret, sed qua corpus uiuificaret. Aliud est enim in anima unde corpus umificatur, aliud unde ipsa uiuificatur. Melius 3o quippe est quam corpus; sed melius quam ipsa est Deus. Est ergo ipsa, etiamsi sit insipiens, iniusta, impia, uita corporis. Quia uero uita eius est Deus, quomodo cum ipsa est in corpo- "' 443 re, praestat illi uigorem, decorem, mobilitatem, officia membrorum; sic cum uita eius Deus in ipsa est, praestat illi sapien35 tiam, pietatem, iustitiam, caritatem. Aliud est ergo quod praestatur corpori de anima; aliud quod praestatur animae de Deo ; uiuificat, et uiuificatur; mortua uiuificat, si ipsa non uiuificatur. Veniente itaque uerbo et infuso audientibus, factisque illis non solum audientibus, sed etiam obedientibus,

4,

2,

11 Ps. 33, S· 12,

17 uitam] uiuam tdd.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

TRACT. IN IOH. XIX, 12-13

196

Ioh. V, 26

resurgit anima a morte sua ad uitam suam ; hoc est, ab iniquitate, ab insipientia, ab impietate ad Deum suurn, qui est illi sapientia, iustitia, claritas. Surgat ad illum, illuminetur ab illo. Accedite,inquit, ad eum. Et quid nobis erit ? Et iUuminamini. Si ergo accedendo illuminamini, et recedendo tenebra4,mini, non erat in uobis lumen uestrum, sed in Deo uestro. Acceclite, ut resurgatis ; si recesseritis, moriemini. Si ergo accedendo uiuitis, recedendo morimini, non erat in uobis uita uestra. Ipsa est enim uita uestra, quae est lux uestra. Quoniam apud te est /ons uitae, et in lumine tuo uitlebimus lumen. 18. Non ergo sicut anima aliquid aliud est antequam illuminetur, et fit melius cum illuminatur participatione melioris, ita et Verbum Dei, Filius Dei, aliquid aliud erat ante 4. 2, 7-11.

10 Isai. 49, 8.

11 Il Cor. 6,

2.

3, 1 cfr Rom. B, 32.

1 Phil.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

loh. XVII,

1

TRACT. IN IOH. CIV, 3-CV, 1

telTest,ium, et inf ermwum, et omnis lingua confiteatu, quia Dominus Iesus Ch,istus in gloria est Dei Pat,is. Haec est clarificatio Domini nostri Iesu Christi, quae ab eius resurrectione sumsit exordium. Humilitas ergo eius incipit in sermone apostoli, ab eo loco ubi ait : Semetipsum exinaniuit formam serui accipiens, et peruenit usque, ad mortem crucis. Claritas uero eius mcipit ab eo loco ubi ait : P,opter quod et deus exaltauit eum, et peruenit usque, in gloria est Dei Pat,is. Nam et ipsum nomen, si inspiciantur codices graeci, ex qua lingua epistolae apostolicae translatae sunt in latinam, quod hic legitur gloria, 20 ibi legitur 8ófa ; unde uerbum deriuaturn est in graeco ut diceretur 8ófaaov, quod interpres latinus ait cla'fifica, cum posset etiam glorifica dicere, quod tantumdem ualet. Et ideo posset etiam in apostoli epístola, ubi est gloria, claritas poni; quod si fieret tantumdem ualeret. Vt autern non recedatur a uerbo- ,,,76o rum sonis, quemadmodum a claritate clarificatio, sic a gloria glorificatio deriuatur. Vt ergo mediator Dei et hominum horno Christus Iesus resurrectione clarificaretur vel glorificaretur, prius humiliatus est passione; non enim a mortuis resurrexisset, si mortuus non fuisset. Humilitas, claritatis est meritum; 0 3 claritas, humilitatis est praemium. Sed hoc facturn est in forma serui; in forma uero Dei semper fuit, semper erit claritas; immo non fuit quasi iam non sit, nec erit quasi nondum sit, sed sine initio, sine fine semper est claritas. Quod ergo ait : Pate'f, uenit ho,a, cla,ifica Filium tuum, sic intelle3' gendum est, tamquam clixerit : Venit hora seminandae hurnilitatis, fructum non difieras claritatis. Sed quid sibi uult quod sequitur: Vt Filius tuus cla,i/icet te ? Numquid etiam Deus Pater pertulit humilitatem carnis siue passionis, ex qua PL illum clarificari oporteret ? Quomodo igitur eum clarificaturus 1904 40 erat Filius, cuius claritas sempiterna nec ex forma humana potuit uideri minor, nec in diuina posset esse amplior ? Sed istam quaestionem in hunc sermonem nolo artare, aut bine eum facere longiorem. 10

1,

2,

TRACTATVS CV. [seu series 11, tractatus li]

Ab eo quod Dominus ait : Vt Filius tuus clarificet te, usque ad quam habui, priusquam mundus esset, apud te. [Cap. XVII, I-5.]

id : Claritate

1. Glorificatum a Patre Filium secundum formam serui, quam Pater suscitauit a mortuis, et ad suam dexteram collocauit, res ipsa indicat, et nullus ambigit christianus. Sed quoniam non tantum clixit: Pate,, cla'fi/ica Filium tuum, , sed addidit etiam : ut Filius tuus cla'fi/icet te, merito quaeritur quomodo Patrem clarificauerit Filius, cum sempi-

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

TRACT. IN IOH. CV, I-3

Ioh. XVII, I-3

terna claritas Patris nec · diminuta fuerit in forma humana, nec augeri potuerit in sua perfectione diuina. Sed in seipsa claritas Patris nec minui nec augeri potest ; apud homines au10 tem procul dubio minor erat, quando in Iudaea tantummodo Deus notus erat, nondum a solis ortu usque ad occasum laudabant pueri nomen Domini. Hoc autem quia per euangelium Christi factum est, ut per Filium Pater innotesceret gentibus, profecto Patrem clarificauit et Filius. Si autem tantummodo 1s mortuus fuisset Filius, nec resurrexisset, procul dubio nec a Patre clarificatus esset, nec Patrem clarificasset; nunc autem resurrectione clarificatus a Patre, resurrectionis suae praedicatione clarificat Patrem. Hoc quippe aperit ordo ipse uerborum : Clarifica, inquit, Filium tuum, ut Filius tuus clari20 ficet te, tamquam diceret: Resuscita me, ut innotescas toti orbi per me. 2. Deinde magis magisque pandens quomodo clarificet Patrem Filius: Sicut dedisti, inquit, ei potestatem omnis carnis, ut omne quod dedisti ei, det eis uitam aeternam. Omnem carnem dixit omnem hominem, a parte totum significans, quemadmodum rursus a parte superiore 5 significatus est horno totus, ubi ait apostolus : Omnis anima potestatibus sublimioribus subdita sit. Quid enim dixit : Omnis anima, nisi omnis horno ? Et hoc autem quod potestas Christo a Patre data est omnis carnis, secundum hominem intellegen10 dum est, nam secundum Deum omnia per ipsum facta sunt, et in ipso condita sunt omnia in caelo et in terra, uisibilia et inuisibilia. Sicut ergo dedisti ei potestatem, inquit, omnis carnis, ita te glorificet Filius tuus, id est, notum te ,,.161 faciat omni carni quam dedisti ei. Sic enim dedisti, ut omne 1s quod dedisti ei, det eis uitam aeternam. 3. H aec est autem, inquit, uita aeterna, ut cognoscant te solum uerum Deum, et quem misisti I esum C hristum. Ordo uerborum est : ut te et quem mi sis ti I esum Christum cognoscant solum uerum Deum. s Consequenter enirn et Spiritus sanctus intellegitur, quia Spiritus est Patris et Filii, tamquam caritas substantialis et consubstantialis amborum. Quoniam non duo dii Pater et Filius, nec tres dii Pater et Filius et Spiritus sanctus, sed ipsa PL Trinitas unus solus uerus Deus. Nec idem tamen Pater qui 190s 10 Filius, nec idem Filius qui Pater, nec idem Spiritus sanctus qui Pater et Filius, quoniam tres sunt Pater et Filius et Spiritus sanctus, sed ipsa Trinitas unus est Deus. Si ergo eo modo te glorificat Filius sicut dedisti ei potestatem omnis carnis, et sic dedisti, ut omne quod dedisti ei, det 1s eis uitam aeternam, et, haec est uita aeterna, ut CV, 1, 10 cfr Ps. 75, 2. 11 cfr Ps. 1 u, 3, 1. Ioh. 1, 3. 11 cfr Col. 1, 16.

Digitized by

Go ogle

2,

8 Rom. 13,

1.

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

Hcfr

Ioh. XVII, 4-5

TRACT. IN IOH. CV, 3-5

6o5 cognoscant te, sic te igitur Filius glorificat, ut omnibus quos dedisti ei, te cognitum faciat. Porro si cognitio Dei est uita aetema, tanto magis uiuere tendimus, quanto magis in hac cognitione proficimus. Non autem moriemur in uita aetema, 20 tune ergo Dei cognitio perfecta erit, quando nulla mors erit. Summa tune Dei clarificatio, quia summa gloria, quae graece dicitur 8ófa. Vnde dictum est 8ófaaov, quod latini quidam interpretati sunt : clarifica; quidam : glorifica. A ueteribus autem gloria, qua gloriosi homines dicuntur, ita est definita : Gloria 25 est frequens de aliquo fama cum laude. At si horno laudatur cum famae creditur, quomodo Deus laudabitur quando ipse uidebitur ? Propter quod scriptum est : Beati qui habitant in domo tua; in saecula saeculorum laudabunt te. lbi erit Dei sine fine laudatio, ubi erit Dei plena cognitio ; et quia plena 3o cognitio, ideo summa clarificatio uel glorificatio. 4. Sed prius hic clarificatur Deus, dum annuntiatus hominibus innotescit, et per fidem credentium praedicatur. Propter super terram, opus conquod dicit: Ego te clarificaui summaui quod dedisti mihi ut faciam. Non ait : , iussisti, sed : dedisti ,· ubi commendatur euidens gratia. Quid enim habet quod non accepit, etiam in Vnigenito humana natura ? An non accepit, ut nihil malí, sed bona faceret omnia, quando in unitatem personae suscepta est a Verbo, per quod facta sunt omnia ? Sed quomodo consummauit opus quod ac10 cepit ut faciat, cum restet adhuc passionis experimentum, ubi martyribus suis maxime praebuit quod sequerentur exemplum ; unde ait apostolus Petrus : Christus passus est pro nobis relinquens nobis exemplum, ut sequamur uestigia eius, nisi quia consummasse se dicit quod se consummaturum esse certissime 1s nouit ? Sicut longe ante in prophetia praeteriti temporis usus est uerbis, quando post annos plurimos futurum fuerat quod dicebat : Foderunt, inquit, manus meas et pedes, dinumerauerunt omnia ossa mea; non ait : Fodient et dinumerabunt. Et in hoc ipso euangelio, Omnia, inquit, quae audiui a Patre 20 meo, nota feci uobis; quibus ait postea : Adhuc multa habeo uobis dicere, sed non potestis illa portare modo. Qui enim certis et immutabilibus causis omnia futura praedestinauit, quidquid facturus est fecit ; nam et per prophetam dictum de illo est : Qui f ecit quae futura sunt. 5. Secundum hoc etiam quod sequitur dicit : Et nunc p. 762 clarifica me tu, Pater, apud temetipsum, claritate quam habui, priusquam mundus esset, apud te. Nam supra dixerat : Pater, uenit hora, clarifica Filium tuum, PL , ut Filius tuus clarificet te ; in quo uerborum ordine ostenderat 1906 prius a Patre clarificandum Filium, ut Patrem clarificaret 3, 17 Ps. 83, 5. 4, 11 I Pctr. 2, 21. 17 Ps. N ibid. 16, 12. H Isai. 4,, 11, acc. LXX. 40

2.1,

17. 18.

ti Ioh. 15, 15. TR. IOH.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

6o6

TRACT. IN IOH. CV, 5-6

Ioh. XVII, 4-5

Filius. Modo autem dixit: Ego te clarificaui super terram, opus consummaui quod dedisti mihi ut faciam ,· et nunc clarifica me, tamquam prior ipse Patrem 10 clarificauerit, a quo deinde ut clarificetur exposcit. Ergo intellegendum est utroque uerbo superius usum secundum id quod futurum est, eoque ordd. nin ligno O II bon] 0111. P 2, 1 et] 0111. P huiusmodi P 1 quam quia P I hora quasi] 0111. O f/1 autem grccc, latine autem Z 7 ergo] autem VZ 8 nostrum sicut] nomen dicunt Z

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

TRACT. IN IOH. CXVII, 2-3 Ioh. XIX, 16-18 cuius paschae praeparationem si ab hora noctis nona computemus (tune enim uidentur principes sacerdotum pronuntiasse immolationem Domini, dicentes : Reus est mortis ; cum adhuc in domo pontificis audiretur, unde congruenter accipitur inde coepisse praeparationem ueri paschae, cuius umbra erat pascha Iudaeorum, id est, immolationis Christi, ex quo a 15 sacerdotibus pronuntiatus est immolandus), profecto ab ea noctis hora, quae tune nona fuisse conicitur, usque ad horam diei tertiam qua crucifixum esse Christum Marcus euangelista testatur, sex horae sunt, tres nocturnae et tres diumae. Vnde in hac parasceue paschae, id est praeparatione immola20 tionis Christi, quae ab hora noctis nona coeperat, quasi sexta agebatur hora; id est, peracta quinta iam sexta currere coeperat, quando Pilatus tribunal adscendit; adhuc enim erat ipsa praeparatio, quae ab hora noctis nona coeperat, donec fieret quae praeparabatur Christi immolatio, quae facta 25 est hora tertia secundum Marcum, non praeparationis, sed diei; eademque sexta non diei, sed praeparationis, sex utique horis a noctis nona usque ad diei tertiam computatis. Harum duarum solutionum istius difficilis quaestionis, eligat quisque quam uolet. Melius autem quid eligat iuclicabit, qui de Con3o sensu Euangelistarum quae operosissime disputata sunt, legerit 1 • Quod si et aliae solutiones eius potuerint inueniri, cumulatius euangelicae ueritatis constantia defendetur aduersus calumnias infideles atque impiae uanitatis. Nunc ad narrationem Iohannis euangelistae post ista breuiter tractata redea35 mus. S. Susceperunt autem, inquit, I esum, et eduxerunt ; et baiulans sibi crucem, exiit in eum qui dicitu, Caluariae locum, hebraice Golgotha, ubi cruci/ixerunt eum. lbat ergo ad locum ubi fuerat crucifigendus, 5 portans crucem suam Iesus. Grande spectaculum ! sed si spectet impietas, grande luclibrium ; si pietas, grande mysterium ; si spectet impietas, grande ignominiae documentum ; si pietas, grande fidei munimentum ; si spectet impietas, ridet regem pro uirga regni lignum sui portare suppJicii ; si pietas, uidet 10 regem baiulantem lignum ad semetipsum figendum, quod PL fixurus fuerat etiam in frontibus regum ; in eo spemendus 1946 oculis impiorum, in guo erant gloriatura corda sanctorum. Dicturo enim Paulo : Mihi autem absit gloriari, nisi in cruce Domini nostri Iesu Christi, ipsam crucem suam suo gestans

10

11 Matth. 26, 66.

3, 11 Gal. 6, 14.

1 nona] 0111. Z 11 immolationcm domini] µ., immolationc P, domini immolationcm tel. ,odd. 13 umbrac OVZ 11 quae tune] du Z. 1

Cap. III,

Digitized by

40-50.

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

Ioh. XIX,

TRACT. IN IOH. CXVII, 3-5

653 15 humero commendabat, et lucernae arsurae quae sub modio · ponenda non erat, candelabrum ferebat. Baiulans ergo sibi crucem, exiit in eum qui dicitur Caluariae locum, hebraice Golgotha, ubi eum crucifixerunt ; et cum eo ali os duos hinc et hinc, medium autem 20 I esum. Isti duo latrones erant, sicut aliorum euangelistarum narratione didicimus, cum quibus crucifixus et inter quos fixus est Christus ; de quo praemissa dixerat prophetia : Et inter iniquos deputatus est. 4. S cripsit autem et titulum Pilatus, et posuit super crucem; erat autem scriptum : I esus N azarenus Rex Iudaeorum. Hunc ergo titulum multi legerunt I udaeorum, quia pro pe ciuitatem erat locus ubi s crucifixus est Iesus. Et erat scriptum hebraice, graece et latine : Rex I udaeorum. Hae quippe tres linguae ibi prae ceteris eminebant : hebraea, propter Iudaeos in Dei lege gloriantes ; graeca, propter gentium sapientes ; latina, propter Romanos multis ac pene omnibus iam tune gentibus 10 imperantes. 5. Dicebant ergo Pilato pontifices Iutlaeorum : N oli scribere : Rex I utlaeorum ,· sed quia ipse dixit: : Quod Rex sum ludaeorum. Respondit Pilatus O ineffabilem uim diuinae operationis, sc,ipsi, sc,ipsi. s etiam in cordibus ignorantium ! Nonne occulta uox quaedam Pilato intus quodam, si dici potest, clamoso silentio personabat, quod tanto ante in Psalmorum litteris prophetatum est : Ne corrumpas tituli inscriptionem ? Ecce tituli inscriptionem non corrumpit ; quod scripsit, scripsit. Sed etiam pontifices 10 qui hoc corrumpi uolebant, quid dicebant? Noli scribere, inquiunt, Rex ludaeorum .: sed quia ipse dixit : Rex sum ludaeorum. Quid loquimini, insani? Quid fieri contradicitis, quod mutare nullo pacto potestis ? Numquid enim propterea non erit uerum, quia Iesus ait : Rex sum 15 J udaeorum ? Si corrumpi non potest quod Pilatus scripsit, corrumpi potest quod neritas dixit ? Sed Iudaeorum tantum rex est Christus, an et gentium ? Immo et gentium. Cum enim dixisset in prophetia : Ego autem constitutus sum ,ex ab eo super Sion montem sanctum eius, praedicans praeceptum 20 Domini, ne propter montem Sion solis Iudaeis cum regem guisquam diceret constitutum, continuo subiecit : Dominus dixit ad me: Filius meus es tu, ego hodie genui te; postula a me, et dabo tibi gentes hereditatem tuam, et possessionem tuam terminos terrae. Vnde et ipse iam peros proprium loquens apud 2 5 Iudaeos: Babeo, inquit, alias oues quae non sunt de hoc ouili ,· oporlet me et ipsas adducere, et uocem meam audient, et erit unus 17-22

11 cfr Matth. 5, 15. IO cfr Matth. 27, 38; Marc. 15, 27; Luc. 23, 33. lllsai. 53, u. 5, 8 Tit. psalmi 56 et 57. 18 Ps. 2, 6-8. 11 Ioh. 10, 16. TR.

43

Digitized by

Go ogle

IOH.

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

p. 798

654

30

H

4o

TR. IN IOH. CXVII, 5-CXVIII,

2

Ioh. XIX,

23-24

g,ex et unus pasto,. Curergo magnum uolumus intellegi in hoc titulo sacramentum, in quo scriptum erat: Rex I udaeo,um, si rex est Christus et gentium ? Quia scilicet oleaster factus est particeps pinguedinis oleae, non olea particeps facta est amaritudinis oleastri. Nam in eo quod de Christo ueraciter scriptus est titulus: Rex Iudaeo,um, qui sunt intellegendi ludaei, nisi semen Abrahae, filii promissionis, qui sunt etiam filii Dei ? Quoniam non qui fi,lii ca,nis, ait apostolus, hi fil,ii Dei; sed qui fi,liip,omissionis, deputantu, insemine. Et gentes erant quibus dicebat : Si autem uos Ch,isti, ergo Alwaluu semen estis, secundum p,omissionem heredes. Rex ergo ludaeorum Christus, sed Iudaeorum circumcisione cordis, spiritu, non littera, quorum laus non ex hominibus, sed ex Deo est, pertinentium ad Ierusalem liberam matrem nostram aetemam in caelis, Saram spiritalem, ancillam et filios eius de domo libertatis eicientem. Ideo enim Pilatos quod scripsit, scripsit, quia Dominus quod dixit, dixit.

PL 1947

TRACTATVS CXVIII. [seu series 11, tractatus l~iv]

In haec uerba : Milites ergo cum crucifixissent eum, acceperunt uestimenta eius, etc. [Cap. x1x, 23s4.]

1. Ea quae gesta sunt iuxta crucem Domini, cum iam crucifucus esset, isto, quantum adiuuat, sermone tractemus. Milites ergo cum c,ucifi,xissent eum, accepe,unt uestimenta eius, et f ecerunt quatuor partes, unicuis que militi pa,tem, et tunicam. E,at autem tunica inconsutilis, desupe, contexta pe, totum ,· dixe,unt ergo ad inuicem : Non scindamus eam, sed sortiamu, de illa cuius sit. Vt sc,iptu,a impleretu, dicens: Partiti sunt uestimenta mea sibi, et in uestem meam 10 mise,unt sortem. Facturo est quod uoluerunt Iudaei : non ipsi, sed milites qui parebant Pilato, iudicante ipso, crucifixerunt Iesum ; et tamen si uoluntates, si insidias, si operam, si traditionem, postremo si extorquentes clamores eorum cogitemus, magis utique ludaei crucifixerunt Iesum. 2. Sed de partitione et sortitione uestimentorum eius non est praetereunter loquendum. Quamuis enim omnes euangelistae quatuor huius rei meminerint, ceteri tamen breuius quam Iohannes ; et clause illi, iste uero apertissime. Nam Matthaeus •

cfr Rom. 11, 17. M Rom. 9, 7. 8. 40 cf r Gal. 4, 22-3 1.

18 Gal. 3, 29.

D cfr Rom.

2, 29.

,, 41 filios] codd. µ,, filium edd.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

µ, 799

Ioh. XIX, 23-24 TRACT. IN IOH. CXVIII, 2-3 5

655 ait : Postquam autem crucifi,xe,unt eum, diuise,unt uesti~nta

eius, sorlem mittentes. Marcus: Et crucifi,genteseum, diuiserunt uestimenta eius, mittentes sorlem supe, eis, quis quid toUeret.

10

Lucas : Diuidentes uero uestimenta eius, miserunt sones. Iohannes autem et quot partes de uestimentis eius fecerint, dixit, id est, quatuor, ut singulas tollerent. Vnde apparet quatuor fuisse milites qui in eo crucifigendo praesidi paruerunt. Manifeste quippe ait : Milites ergo cum crucifixissent eum,

15

20

25

3o

35

40

5

10

accepe,unt

uestimenta

eius,

et /ece,unt

qua-

tuo, partes, unicui que militi pa,tem, et tunicam ·,subaudiendum est: acceperunt; ut iste sit sensus: Acceperunt uestimenta eius, et fecerunt quatuor partes, unicuique militi partem ; acceperunt et tunicam. Et sic locutus est, ut de PL ceteris uestimentis nullam sortem missam esse uideamus ; 1948 sed de tunica quam simul cum ceteris acceperunt, sed non similiter diuiserunt. De hac enim sequitur exponens : Erat autem tunica inconsutilis, desupe, contexta pe, totum. Cur autem de illa sortem miserunt narrans : Dixerunt ergo, inquit, ad inuicem : Non scindamus eam, sed sortiamur de illa cuius sit. Apparet itaque in alüs. uestibus aequales eos habuisse partes, ut sortiri necesse non fuerit ; in illa uero una non eos habere potuisse singulas partes, nisi scinderetur, ut pannos eius inutiliter tollerent ; quod ne facerent, ad unum eam peruenire sortitione maluerunt. Huius euangelistae narrationi consonat etiam propheticum testimonium, quod et ipse continuo subiungens: Vt scriptura, inquit, impleretu, dicens : Pa,titi sunt uestimenta mea sibi, et super uestem meam mise,unt sortem. Non enim, ait, sortiti, sed parliti ; nec ait : sortientes partiti sunt ; sed in ceteris uestimentis sortem omnino non nominans, postea dixit : et in uestem meam miserunt sortem, propter illam reliquam tunicam. De qua re dicam quod ipse donauerit, cum prius eam quae oboriri potest, tamquam euangelistae inter se discrepent, calumniam propulsauero, demon-;strans nullius ceterorum uerba narrationi Iohannis esse contraria.

3. Matthaeus enim dicendo : Diuiserunt uestimenta eius, ,.,,_ soo sorlem mittentes, ad totam diuisionem uestimentorum uoluit ' intellegi etiam tunicam pertinere, de qua sortem miserunt; quia utique omnes uestes diuidendo, in quibus et illa fuit, de ipsa sortiti sunt. Tale est etiam quod ait Lucas : Diuidentes uestimenta eius, miserunt sones; diuidentes enim uenerunt ad tunicam, de qua facta est sortitio, ut inter eos uniuersa uesti- · · mentorum eius diuisio compleretur. Quid autem interest utrum dicatur : Diuidentes miserunt sortes, quod ait Lucas : an : Diuiserunt, sorlem mittentes, quod ait Matthaeus, nisi CXVIII, 2, 1 Matth. 27, 35.

Digitized by

Go ogle

8 Marc. IS, 24.

8 Luc. 23, 3+

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

656

TRACT. IN IOH. CXVIII, 3-4 Ioh. XIX, 23-24

quod Lucas dicendo sones, pluralem pro singulari numero posuit : quae locutio scripturis sanctis insolita non est, quamuis nonnulli codices sorlem reperiantur habere 1 , non sortes? Marcus itaque solus uidetur aliquam intulisse quaestio1s nem; dicendo enim : Mittentes sorlem super eis, quis quitl toUe,et, tamquam super omnibus uestimentis, non super sola tunica sors missa sit, Jocutus uidetur. Sed etiam hic breuitas obscuritatem facit ; sic enim dictum est : M ittentes sorle,n super eis, ac si diceretur: Mittentes sortem cum diuiderentur; 20 quod et factum est. Omnium quippe uestimentorum eius diuisio completa non esset, nisi sorte claruisset quis etiam illam tunicam tolleret, ut sic contentio diuidentium finiretur, uel nulla potius oriretur. Quod ergo ait : Quis quid tolleret, quandoquidem hoc sorti deputatur, non ad omnia quae diuisa sunt 2s uestimenta referendum est ; sors enim missa est, quis illam tunica.m tolleret, de qua quoniam narrare praetermisit qualis fuerit, et quemadmodum aequalibus factis partibus sola remanserit, quae ne conscinderetur, ueniret in sortem; propterea positum est quod ait: Quis quid tolleret, id est, quis eam tolle- PL 30 ret ; tamquam si totum ita diceretur : Diuiserunt uestimenta 1 949 eius, mittentes sortem super eis, quis tunicam quae partibus aequalibus superfuerat, tolleret. l. Quaerat forte aliquis, quid significet in tot partes uestimentorum facta diuisio, et de tunica illa sortitio. Quadripartita uestis Domini Iesu Christi, quadripartitam figurauit eius ecclesiam, toto scilicet, qui quatuor partibus constat, terras rum orbe diffusam, et omnibus eisdem partibus aequaliter, id est concorditer distributam. Propter quod alibi dicit missurum se angelos suos, ut colligant electos eius a quatuor uentis ; quod quid est, nisi a quatuor partibus mundi, Oriente, Occidente, Aquilone et Meridie? Tunica uero illa sortita, omnium 10 partium significat unitatem, quae caritatis uinculo continetur. De caritate autem locuturus apostolus : Supereminentem, inquit, uiam uobis demonstro; et alio loco ait : Cognoscere etiam supereminentem scientiae ca,itatem Christi; itemque alibi : Super omnia autem haec ca,itatem, quae est uinculum per1 s /ectionis. Si ergo caritas et supereminentiorem habet uiam, et supereminet scientiae, et super omnia praecepta est, merito uestis qua significatur, desuper contexta perhibetur. Inconsutilis autem, ne aliquando dissuatur ; et ad unum peruenit, quia in unum omnes colligit. Sicut in apostolis cum esset etiam 20 ipse numerus duodenarius, id est quadripartitus in ternos, et omnes essent interrogati, solus Petrus respondit : Tu es Christus Filius Dei uiui ; et ei dicitur : Tibi dabo claues regni cae4, 1 cf r Matth. 14. 31. 11 Matth. 16, 1s.16. 19. 1

11 I Cor. u, 31.

11 Eph. 3, 19.

H Col. 3, 14-

Cfr Gracc. ,cMjpov.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

657 lorum, tamquam ligancli et soJuendi solus acceperit potestatem; cum et illud unus pro omnibus clixerit, et hoc cum omni- p. 801 bus tamquam personam gerens ipsius unitatis acceperit; ideo unus pro omnibus, quia unitas est in omnibus. Vnde et hic cum clixisset : desuper contexta, adclidit : pe, totum. Quod si referamus ad id quod significat, nemo eius est expers qui pertinere inuenitur ad totum ; a quo toto, sicut graeca indicat 30 lingua, catholica uocatur ecclesia 1 • In sorte autem quid, nisi Dei gratia commendata est ? Sic quippe in uno ad omnes peruenit, cum sors omnibus placuit, qwa et Dei gratia in unitate ad omnes peruenit; et cum sors mittitur, non personae cuiusque uel meritis, sed occulto iudicio Dei ceditur. 5. Nec ideo ista non aliquid boni significasse guis dixerit, quia per malos facta sunt, non scilicet per eos qui Christum secutl, sed qui sunt persecuti. Quid enim de ipsa cruce dicturi sumus, quae certe similiter ah inimicis atque impiis Christo , facta et impacta est ? Et tamen ea significari recte intellegitur quod ait apostolus : Quae sit latitudo, et longitudo, et altitudo, et p,ofundum. Lata est quippe in transuerso ligno, quo extenduntur pendentis manus, et significat opera bona, in latitudine caritatis : longa est a transuerso ligno usgue ad 10 terram, ubi dorsum pedesque figuntur ; et significat perseuerantiam in longitudine temporis usque in finem ; alta est PL in cacumine, quo transuersum lignum sursum uersus exceditur; 19,0 et significat supemum finem, quo cuneta opera referuntur ; quoniam cuneta quae latitudine ac longitudine bene ac per1 s seueranter fiunt, propter altitudinem diuinorum facienda sunt praemiorum; profunda est in ea parte qua in terra figitur; ibi quippe et occulta est, nec uideri potest, sed cuneta eius apparentia et eminentia inde consurgunt, sicut bona nostra de profunditate gratiae Dei, quae comprehencli ac diudicari 20 non potest, uniuersa procedunt. Sed etsi crux Christi hoc solum significet quod ait apostolus : Qui autem I esu Ch,isti sunt, Ioh. XIX, 23-24 TRACT. IN IOH. CXVIII, 4-5

2,

carnem suam crucifixerunt cum passionibus et concuf,iscentiis, quam magnum bonum est ? Nec tamen facit hoc, nisi concupiscens aduersus carnem spiritus bonus, cum illam crucem 2s Christi fecerit inimicus, id est spiritus malus. Postremo quid est, quod omnes nouerunt, signum Christi, nisi crux Christi ? Quod signum nisi adhibeatur siue frontibus credentium, siue ipsi aquae ex qua regenerantur, siue oleo quo chrismate unguuntur, siue sacrificio quo aluntur, nihil eorum rite P.erficitur. Quomodo ergo per id quod mali faciunt, nihil boni significatur, quando per crucem Christi, quam fecerunt mali, in celebratione sacramentorum eius bonum nobis omne signa-

'º

S, 1 Eph. 3, 18. 1

11 Gal. S, 24.

CTrGracc. oAov,totum.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

658

TR. IN IOH. CXVIII, 5-CXIX,

2

Ioh. XIX,

24-27

tur ? Sed haec hactenus ; quae autem sequuntur, alias, ut Deus opitulabitur, disserendo uidebimus. TRACTATVS CXIX. [seu series 11, tracta.tus lxv] Ab eo quod sequitur : Et milites quidem haec fecerunt; usque ad id: Et inclinato capite tradidit spiritum. [Cap. XIX, 24-30.]

1. Crucifixo Domino, posteaquam diuisio uestimentorum eius etiam sorte missa completa est, quae deinde narret Iohannes euangelista uideamus. Et milites quidem, inquit, haec fecerunt. Stabant autem iuxta crucem I esu, , mater eius, et soror matris eius Maria C leophae, et Maria M agdalene. Cum uidisset ergo I esus matrem et discipulum stantem quem diligebat, dicit matri suae : M ulier, ecce filius tuus; deinde dicit tliscipulo : Ecce mater tua. Et ex illa hora accepit eam 10 discipulus in sua. Haee nimirum estilla hora de qua Iesus aquam eonuersurus in uinum, dixerat matri : Quid mihi et tibi est, mulie,-? nondum uenit hora mea. Hane itaque horam praedixerat quae tune nondum uenerat, in qua deberet agnoscere moriturus, de qua fuerat mortaliter natus. Tune ergo :1·s diuina facturus, non diuinitatis, sed infirmitatis matrem uelut incognitam repellebat ; nunc autem humana iam patiens, ex qua fuerat factos horno, affectu commendabat humano. Tune enim qui Mariam ereauerat, innotescebat uirtute ; nunc uero quod Maria pepererat, pendebat in cruce 1 • 2. Moralis igitur insinuatur locus. Facit quod faciendum admonet, et exemplo suo suos instruxit praeceptor bonus, ut a filiis piis impendatur cura parentibus ; tamquam lignum illud ubi erant fixa membra morientis, etiam cathedra fuerit s magistri docentis. Ex hac sana doctrina didicerat Paulus apostolus quod docebat, guando dicebat : Si quis autem suis, et maxime domesticis non prouidet, fidem negauit, et est infi,deli deterior. Quid autem tam cuique domesticum quam parentes filiis, aut parentibus filii ? Huius itaque saluberrimi prae10 cepti ipse magister sanctorum de seipso constituebat exemplum, quando non ut famulae Deus quam creauerat e.: regebat, sed ut matri horno de qua creatus fuerat et quam relinquebat, alterum pro se quodammodo filium prouidebat. Nam cur hoc fecerit, quod sequitur indicat ; ait enim euangelista : Et ex 1s illa hora accepit eam discipulus in sua, de seipso dicens. Sic quippe commemorare se solet, quod eum diligebat Iesus ; qui utique omnes, sed ipsum prae ceteris et familiarius CXIX, 1

1,

11 Ioh. z, 4.

z, 1 I Tim. S, 8.

CTr tract. VIII.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

p. 802

PL 19si

loh. XIX, 27-30 TRACT. IN IOH. CXIX, 2-4

diligebat, ita ut in conuiuio super pectus suum cliscumbere faceret; credo ut istius euangelii, quod per eum fuerat prae20 dicaturus, diuinam excellentiam hoc modo altius commendaret. 3. Sed in quae sua Iohannes matrera Domini accepit? Neque enim non ex eis erat qui dixerunt ei: Ecce nos dimisimus omnia, et secuti sumus te. Sed ibi quoque audierat : Quicumgue ista dimiserit propter me, accipiet in hoc saeculo , centies tanturn. Habebat ergo ille discipulus centupliciter plura quam dimiserat, in quae susciperet eius matrera qui illa donauerat. Sed in ea societate beatus Iohannes receperat centuplum, ubi nerno dicebat aliguid suum, sed erant illis ornnia communia ; sicut in apostolorum Actibus scriptum est. 10 Sic enim apostoli erant, quasi nihil habentes, et omnia possidentes. Quomodo ergo matrera magistri et Domini sui discipulus et farnulus accepit in sua, ubi aliquid suum nerno dicebat ? An quia paulo post in eodern libro legitur : Quotquot enim ,possessores,p,aedio,um uel domo,um e,ant, uendentes 15 a'{ferebant,p,etia eo111m,et ,ponebant ad pedes apostolorum distribuebatu, autem unicuique ,p,out opus erat, intellegendum est sic distributum fuisse huic discipulo quod opus erat, ut illic etiam beatae Mariae tamquam matris eius portio poneretur ; magisque sic debemus accipere quod clicturn est : Ex 20 illa hora suscepit eam discipulus in sua, ut ad eius curam quidquid ei esset necessarium pertineret ? Suscepit ergo earn in sua, non praedia, quae nulla propria possidebat, sed officia, quae propria dispensatione exsequenda curabat. 4. Deinde subiungit: Poste a sciens I esus quia omnia consummata sunt, ut consummaretur scriptu,a, dicit : Sitio. Vas ergo positum erat aceto plenum µ. so3 illi autem spongiam plenam aceto hyssopo circum' ,Ponentes, obtulerunt ori eius. Cum e,go acce,pisset Iesus acetum, dixit : Consummatum est. Et inclinato capite, t,adidit spiritum. Quis potest quae facit, ita disponere, quomodo disposuit horno iste quae passus est ? Sed horno mediator Dei et hominum ; horno de quo praedictum 10 legitur: Et horno est, et quis agnoscet eum, quoniam homines per quos haec fiebant, non agnoscebant hominem Deum. Horno namque apparebat qui Deus latebat; patiebatur haec omnia qui apparebat, et idern ipse disponebat haec omnia PL qui latebat. Vidit ergo quia consurnmata sunt omnia quae 1 952 1 5 oportebat ut fierent antequam acciperet acetum et traderet spiritum ; atque ut hoc etiam consurnmaretur quod scriptura praedixerat: Et in siti mea potauerunt me aceto, Sitio, inquit; tamquam diceret: Hoc minus fecistis, date quod estis. Iudaei #.

#.

18 cfr Ioh. 13, 23. 3, 1 Matth. 19, 27. 29. 4, 32-3S. 4, 17 Ps. 68, 22.

11 cfr II Cor. 6,

10.

11

Act.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

66o

TRACT. IN IOH. CXIX, 4-6

Ioh. XIX, 30

quippe ipsi erant aceturn, degenerantes a uino patriarcharum et prophetarurn; et tamquam de pleno uase, de iniquitate mundi huius impleti, cor habentes uelut spongiam, cauemosis quodammodo atque tortuosis latibulis fraudulentum. Hyssopum autem cui circumposuerunt spongiam aceto plenam, quoniam herba est humilis, et pectus purgat, ipsius Christi 25 humilitatem congruenter accipimus, quam circumdederunt, et se circumuenisse putauerunt. Vnde est illud in psalmo : Asperges me hyssopo, et mundabOI'.Christi namque humilitate mundamur; quia nisi humiliasset semetipsum, factus obediens usque ad mortem crucis, non utique sanguis eius in peccato30 rum remissionem, hoc est, in nostram mundationem fuisset effusus. 5. Nec moueat quomodo spongia ori eius potuerit ad.moueri, qui in cruce fuerat exaltatus a terra. Sicut enim apud alios euangelistas legitur, quod hic praetermisit, in arundine est factum, ut in spongia talis potus ad crucis sublimia leuaretur. , Per arundinem uero scriptura significabatur, quae implebatur hoc facto. Sicut enim lingua dicitur uel graeca uel latina, uel alía quaelibet sonum significans, qui lingua promitur, sic arundo dici potest littera, quae arundine scribitur. Sed sonos significantes uocis humanae usitatissime dicimus linguas ; 10 scripturam uero arundinem dici, quo minus est usitatum, eo magis est mystice figuratum. Faciebat ista populus impius, patiebatur ista misericors Christus. Qui faciebat, quid faceret nesciebat ; qui patiebatur autem, non solum quid fieret et cur fieret sciebat, uerum etiam de maJe facientibus 15 bene ipse faciebat. 6. Cum ergo accepisset 1 esus acetum, dixit : Consummatum est. Quid, nisi quod prophetia tanto ante praedixerat ? Deinde quia nihil remanserat quod antequam moreretur fieri adhuc oporteret, tamquam ille qui potestatem , habebat ponencli animam suam, et iterum sumendi eam, peractis omnibus quae ut peragerentur exspectabat : I nclinato capite tradidit spiritum. Quis ita dormit quando uoluerit, sicut Iesus mortuus est quando uoluit ? Quis ita uestem ponit quando uoluerit, sicut se carne exuit quando uoluit ? 10 Quis ita cum uoluerit abit, quomodo cum uoluit obiit ? Quanta speranda uel timenda potestas est iudicantis, si apparuit tanta morientis? 20

17 Ps. 50, 9. 18 cfr Phil. 6, f cfr Ioh. 10, 18.

Digitized by

Go ogle

2,

8.

S, 1 cfr Matth. 27, 48 ; Marc. 1 S, 36.

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

661

Ioh. XIX, 31-35 TRACT. IN IOH. CXX, 1-3 TRACTATVS CXX. [seu series 11, tractatus lxvi]

Ab eo quod sequitur : Iudaei ergo, quoniam parasceue erat, etc., usque ad id: Nondum enim sciebant scripturam, quia oportet eum a mortuis resurgere. [Cap. XIX, 31-42, et cap. xx, 1-9.]

1. Posteaquam Dominus Iesus, peractis omnibus quae ante suam mortem peragi oportere praesciebat, quando uoluit tradidit spiritum, quae deinde secuta sunt, euangelista narrante uideamus. Iudaei ergo, inquit, quoniam parasce' ue erat, ut non remanerent in cruce corpora sabbato ( erat enim magnus dies ille sabbati), rogauerunt Pilatum ut f,angerentur eorum crura, et tollerentur. Non crura tollerentur, sed hi quibus ideo frangebantur ut morerentur, et auferrentur ex ligno; ne pendentes in crucibus 10 magnum diem festum sui diurni cruciatus horrore foedarent. 2. V enerunt ergo milites, et primi quidem /regerunt crura, et alterius qui cruci/ixus est cum eo. Ad I esum autem cum uenissent, ut uiderent eum iam mortuum, non /regerunt eius crura ; sed unus mili' tum lancea latus eius aperuit, et continuo exiuit sanguis et aqua. Vigilanti uerbo euangelista usus est, ut non diceret : Latus eius percussit, aut uulnerauit, aut quid aliud; sed : aperuit ,· ut illic quodammodo uitae ostium panderetur, unde sacramenta ecclesiae manauerunt, sine quibus 10 ad uitam quae uera uita est, non intratur. lile sanguis in remissionem fusus est peccatorum ; aqua illa salutare temperat poculum; haec et lauacrum praestat, et potum. Hoc praenuntiabat quod Noe in latere arcae ostium facere iussus est, qua intrarent animalia quae non erant diluuio peri tura, quibus 15 praefigurabatur ecclesia. Propter hoc prima mulier facta est de latere uiri dormientis, et appellata est uita materque uiuorum. Magnum quippe significauit bonum, ante magnum praeuaricationis malum. Hic secundus Adam inclinato capite in cruce dormiuit, ut inde formaretur ei coniux, quod de latere 20 dormientis effluxit. O mors unde mortui reuiuiscunt ! Quid isto sanguine mundius ? Quid uulnere isto salubrius ? S. Et qui uidit, inquit, testimonium perhibuit, et uerum est testimonium eius ,· et ille scit quia uera dicit, ut et uos credatis. Non dixit : ut et uos sciatis; sed ut credatis ,· scit enim qui uiclit, cuius credat testimonio , qui non uidit. Magis autem ad fidem credere pertinet quam CXX,

2,

11 cfr Gen. 6, 16.

CXX, 1, 11 diutumi Lo11. odd. &Odd.lrts ti Alad111U

Digitized by

Go ogle

11 cfr ibid. 2,

2, 22.

11 cfr ibid. 3, 20.

11 malum] in babi tu iaccntis et dormicntis

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

¡.¡ 804

PL 1953

TRACT. IN IOH. CXX, 3-5 Ioh. XIX, 36-4I uidere. Nam quid est aliud credere, quam fidem accommodare? F acta sunt enim haec, inquit, ut scriptura implereex eo. Et iterum alia scriptur. Os non comminuetis tura dicit : Videbunt in ~uem con/ ixerunt. Duo testi10 monia de scripturis reddidit smgulis rebus quas factas fuisse narrauit. Nam quia dixerat : Ad I esum autem cum uenissent, ut uiderunt eum iam mortuum, non fregerunt eius crura, ad hoc pertinet testimonium : Os non comminuetis ex eo ,· quod praeceptum est eis qui celebrare 15 pascha iussi sunt ouis immolatione in ueteri lege, quae Dominicae passionis umbra praecesserat. Vnde Pascha nostrum immolatus est Christus ; de quo et Isaias propheta praedixerat : Sicut ouis ad immolandum ductus est. Item quia subiunxerat PL dicens: Sed unus militum lancea latus eius aperuit, 20 ad hoc pertinet alterum testimonium : V idebunt in quem 1954 confi:xerunt, ubi promissus est Christus, in ea qua crucifixus est carne uenturus. 4. Post haec autem rogauit Pilatum I oseph ab ,,.so5 A rimathea ( eo quod es set discipulus I esu, occultus ut tolleret corpus autem propter metum I udaeorum), I esu ,· et permisit Pilatus. Venit ergo, et tulit cors pus I esu. Venit autem Nicodemus, qui uenerat atl I esum nocte primum, ferens mixturam myrrhae et aloes quasi libras centum. Non ita distinguendum est, ut dicamus : primum /erens mixturam myrrhae ; sed ut quod dictum est : primum, ad superiorem sensum pertineat. 10 Venerat enim Nicodemus ad Iesum nocte primu.m, quod idem lohannes narrauit in prioribus euangelii sui partibus. Hic ergo intellegendum estad Iesum, non tune solum, sed tune primum uenisse Nicodemum ; uentitasse autem postea ut fieret audiendo discipulus ; quod certe modo in reuelatione corporis bea1 s tissimi Stepham fere omnibus gentibus declaratur 1 • Acceperunt ergo corpus I esu, et ligauerunt illud linteis cum aromatibus, sicut mos est ludaeis sepelire. Non mihi uidetur euangelista frustra dicere uoluisse : sictd mos est I udaeis sepelire ; ita quippe, nisi fallor, admonuit 20 in huiusmodi officiis quae mortuis exhibentur, morem cuiusque gentis esse seruandum. 5. Erat autem in loco ubi cruci/ixus est, hortus, et in horto monumentum nouum, in quo nondum quisquam positus e,at. Sicut in Mariae uirginis utero nemo ante illum, nemo post illum conceptus est, ita in hoc monus mento nemo ante illum, nemo post illum sepultus est. I bi 3, 11 I Cor. S, 7.

18 Isai. , 3, 7.

4,

11 cfr Ioh. 3,

1. 2.

1 CTr Luciani cpistula de inucntione corporis S. Stcphani.quando ipsius etiam Nicodcmi corpus dctcctum fuit (a. 415).

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

loh. XIX, 42-XX, 8 TRACT. IN IOH. CXX, 5-9

663

e,.go propter parasceuen Iudaeorum, quia iuxta erat monumentum, posuerunt I esum. Acceleratam uult intellegi sepulturam, ne aduesperasceret ; quando iam propter parasceuen, quam coenam puram Iudaei latine usitatius apud 10 uos uocant, facere tale aliquid non licebat. 8. Vna autem sabbati Maria M agdalene uenit mane, cum adhuc tenebrae essent, ad monumentum ; et uidit lapidem sublatum a monumento. Vno sabbati est, quem iam diem dominicum propter Domini resurrectio' nem mos christianus appellat, quem Matthaeus solos in euangelistis prirnam sabbati nominauit. Cucurrit ergo, et uenit ad Simonem Petrum, et ad alium discipulum quem amabat I esus ; et dicit eis : Tulerunt Dominum de monumento, et nescimus ubi posuerunt 10 eum. Nonnulli codices etiam graeci habent: Tulerunt Dominum meum, quod uideri dictum potest propensiore caritatis uel famulatus affectu , sed hoc in pluribus codicibus quos in promtu habuimus, non inuenimus. 'l. Exiit ergo Petrus et ille alius discipulus, et uenerunt ad monumentum. Currebant autem duo simul, et ille alius discipulus praecucurrit citius Petro, et uenit primus ad monumentum. Aduertenda , hic et commendanda est recapitulatio, quomodo reditum est ad id quod fuerat praetermissum; et tamen, quasi hoc sequeretur adiunctum est. Cum enim iam dixisset : uenerunt ad monumentum, regressus est ut narraret quomodo uenerunt; atque ait : currebant autem duo simul, etc. Vbi 10 ostendit quod praecurrens ad monumentum prior uenerit alius ille discipulus, quem seipsum significat, sed tamquam de alio cuneta narrat. 8. Et cum se inclinasset, inquit, uidit posita linteaVenit ergo Simon Pemina, non tamen introiuit. trus sequens eum, et introiuit in monumentum et uidit linteamina posita, et sudarium quod fuerat , super caput eius, non cum linteaminibus positum, sed separatim inuolutum in unum locum. Putamusne nihilista significant ? Nequaquam hoc putauerirn. Sed ad alia festinamus, in quibus immorari quaestionis uel obscuritatis alicuius necessitate compellimur. Nam ista quae per seipsa 10 manifesta sunt, quid singulaetiam significent,quaerere sanctae quidem deliciae sunt, sed otiosorum, quod non sumus nos. 9. Tune ergo introiit et ille discipulus qui uenerat primus ad monumentum. Prior uenit, et posterior intrauit. Neque hoc utique uacat, sed mihi ad ista non uacat.

PL 1955

11·

6, 1 cfr Matth. 28,

I.

7, 11 alío] more sanctae Scripturac add. Lugd. Vm., 11&/llll. Er. Lo11.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

µ 8o6

664

TR. IN IOH. CXX, g-CXXI,

1

Ioh. XX,

8-12

Et uidit, inquit, et credidit. Hic nonnulli parum adtens dentes, putant hoc Iohannem credidisse, quod Iesus resurrexit; sed quod sequitur, hoc non indicat. Quid sibi enim uult quod statim adiunxit : N ontlum enim sciebant scripturam, quia oportet eum a mortuis ,esurgere? Non ergo eum credidit resurrexisse, quem nesciebat oportere resurgere. 10 Quid ergo uidit ? quid credidit ? Vidit scilicet inane monumentum, et credidit quod dixerat mulier, eum de monumento esse sublatum. Nondum enim sciebant scripturam, quia oporte,et eum a mortuis resurge,e. Et ideo quando id ab ipso Domino audiebant, quamuis apertissime dicere15 tur, consuetudine audiendi ab illo parabolas, non intellegebant, et aliquid aliud eum significare credebant. Sed ea quae sequuntur in sermonem alium differamus. TRACTATVS CXXI. [seu series 11, tractatus lxvi i] De eo quod sequitur : Abierunt ergo iterum ad semetipsos discipuli, usque ad id : Beati qui non uiderunt et crediderunt. [Cap. xx, 10-29.]

1. Sublatum esse Dominum de monumento, discipulis eius Petro et Iohanni nuntiauerat Maria Magdalene ; quo illi uenientes, inuenerunt sola linteamina, quibus corpus fuerat inuolutum ; et quid aliud credere potuerunt, nisi quod dixerat, s quod etiam ipsa crediderat ? A bie,unt ergo iterum ad semetipsos discipuli ; id est, uti habitabant, et unde ad monumentum cucurrerant. M a,ia autem stabat ad monumentum f o,is plo,ans. Viris enim redeuntibus, infirmiorem sexum in eodem loco fortior figebat affectus. Et oculi 10 qui Dominum quaesierant et non inuenerant, lacrymis iam uacabant, amplius dolentes quod fuerat de monumento ablatus, quam quod fuerat in ligno occisus ; quoniam magistri PL tanti, cuius eis uita subtracta fuerat, nec memoria remanebat. 1956 Tenebat itaque ad monumentum iam dolor iste mulierem. 15 Cum e,go fle,et, inclinauit se et p,-ospexit in monumentum. Cur hoc fecerit nescio. Non enim nesciebat non ibi esse iam quem quaerebat, quandoquidem inde sublatum et cliscipulis ipsa nuntiauerat ; et illi ad monumentum uenerant, et non solum intuendo, sed etiam intrando corpus Do20 mini quaesierant, nec inuenerant. Quid sibi ergo uult quod ista cum fleret, rursum in monumentum inclinata prospexit? Vtrum quod nimium dolebat, nec suis nec illorum oculis facile putabat esse credendum ? An potius diuino instinctu in animo eius effectum est ut prospiceret ? Prospexit enim, Et uidit duos angelos in albis, sedentes, unum ad caput, et unum ad pedes, ubi positum f uerat corpus I esu. Quid est quod unus ad caput, et ad pedes alter sedebat ?

2,

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

Ioh. XX, 13-17 TRACT. IN IOH. CXXI, 1-3

30

665

An, guoniam qui graece angeli dicuntur, latine sunt nuntii, isto modo Christi euangelium uelut a capite usque ad pedes, ab initio usque in finem significabant esse nuntiandum ? Dicunt ei illi : M ulie,, quid plo,as ? Dicit eis :

"'807

Quia tule,unt Dominum meum, et nescio ubi posue,unt eum. Angeli lacrymas prohibebant; ubi quid aJiud quam futurum quodammodo gaudium nuntiabant ? Ita enim dixe3S runt : Quid plo,as ? ac si dicerent : Noli plorare. At illa eos putans interrogasse nescientes, causas prodit lacrymarum. Quia tule,unt, inquit, Dominum meum ; Dominum suum uocans corpus exanime Domini sui, a toto partem significans ; sicut omnes confitemur Iesum Christum Filium Dei 40 unicum Dominum nostrum, quod utique simul est et Verbum et anima et caro, crucifixum tamen et sepultum, cum sola eius sepulta sit caro. Et nescio, inquit, ubi posue,unt eum. Haec erat causa maior doloris, quia nesciebat quo iret ad consolandum dolorem. Sed hora iam uenerat gua id quod 4S nuntiatum quodammodo fuerat ab angelis flere prohibentibus, gaudium succederet fletibus. z.Denique haec cum dixisset, conue,sa est ,et,01sum, et uidit Iesum stantem, et non sciebat quia I esus est. Dicit ei I esus : M ulie,, quid plo,as ? Quem quae,is ? I lla existimans quia ho,tulanus es' set, dicit ei : Domine, si tu sustulisti eum, dicito mihi ubi posuisti eum, et ego eum tollam. Dicit ei Iesus : Maria. Conue,sa illa dicit ei : Rabboni ,· quod dicitu, M agiste,. Nemo calumnietur mulieri quod hortulanum dixerit dominum, et Iesum Magistrum. lbi enim 10 rogabat, hic agnoscebat; ibi honorabat hominem a quo beneficium postulabat; hic recolebat doctorem a quo discernere humana et diuina discebat. Appellabat dominum cuius ancilla non erat, ut per eum perueniret ad Dominum cuius erat. Aliter ergo Dominum dixit : Sustulerunt Dominum meum ; is aliter autem : Domine, si tu sustulisti eum. Nam et prophetae appellauerunt dominos eos qui homines erant ; sed aliter illum de quo scriptum est : Dominus nomen ei. Sed ista mulier quae iam fuerat conuersa retrorsum ut uideret Iesum, quando eum putauit esse hortulanum, et cum illo utique lo20 quebatur, quomodo rursus conuersa dicitur, ut ei dicere~ : PL Rabboni, nisi quia tune conuersa corpore, quod non erat, 1 9 n putauit, nunc corde conuersa, guod erat agnouit ? 3. Dicit ei I e sus : N oli me tangere, nondum enim adscendi ad Patrem meum ,· uade autem ad frat,es meos, et die eis : A dscendo ad Pat,em meum et Pat,em uest,um, Deum meum et Deum uest,um. Est in , bis uerbis quod breuiter quidem, sed tamen adtentius pertracCXXI,

2,

17 Ps. 67,

Digitized by

s

Google

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

TRACT. IN IOH. CXXI, 3

666

Ioh. XX, 17

tare debemus. Iesus quippe mulierem quae illum magistrum agnouit et appellauit, cum haec ei responderet, fidem docebat; et hortulanus ille in eius corde, tamquam in horto suo granum sinapis seminabat. Quid est ergo: N oli me tan10 ge,e ? Et tamquam huius prohibitionis causa quaereretur, adiunxit : nondum enim adscendi atl Pat,em meum. Quid est hoc ? Si stans in terra non tangitur, sedens in caelo quomodo ab hominibus tangeretur? Qui certe antequam adscenderet, discipulis se tangendum obtulit dicens, sicut 15 Lucas euangelista testatur : Palpate, et uidete, quia spfritus ca,nem et ossa non habet, sicut me uidetis habere ; uel quando dixit discipulo Thomae : Infe, digitum tuum huc, et uide manus meas, et a'{fermanum tuam, et mitte in latus meum. Quis autem tam sit absurdus, ut dicat eum a discipu]is quidem ante20 quarn ad Patrem adscendisset, uoluisse se tangi, a mulieribus "'sos autem noluisse, nisi cum adscendisset ad Patrem ? Sed nec sic, qui uellet, desipere sineretur. Leguntur enim etiam feminae post resurrectionem antequam ad Patrem adscenderet, tetigisse Iesum, in guibus erat etiam ipsa Maria Magdalene, nar2s rante Matthaeo quod occurrerit illis Iesus dicens: Auete. lllae autem accesse,unt, inquit, et tenuerunt petles eius et ado,aue,unt eum. Hoc a Iohanne praetermissum est, sed a Matthaeo uerum dictum. Restat ergo ut aliquod in bis uerbis lateat sacramentum ; quod siue inueniamus, siue inuenire minime ualeamus, 30 inesse tamen nullo modo dubitare debemus. Aut ergo sic dictum est: Noli me tangere, nondum enim adscentli ad Pat,em meum, ut in illa femina figuraretur ecclesia de gentibus, quae in Christum non credidit, nisi cum adscendisset ad Patrem ; aut sic in se credi uoluit Iesus, hoc est, sic se spi35 ritaliter tangi, quod ipse et Pater unum sint. Eius quippe intimis sensibus quodammodo adscendit ad Patrem, qui sic in eo profecerit ut Patri agnoscat aequalem ; aliter non recte tangitur, id est, aliter non recte in eum creditur. Poterat autem sic credere Maria, ut eum putaret imparem Patri, quod utique o prohibetur cum ei clicitur : N oU me tange,e ,· id est : 4 Noli in me sic credere, quemadmodum adhuc sapis; noli tuum sensum huc usque pertendere quod pro te factus sum, nec transire ad illud per quod facta est. Quomodo enim non camaliter adhuc in eum credebat, quem sicut hominem flebat ? enim adscendi, inquit, ad Pat,em meum; 45 Nondum ibi me tanges, quando me credideris Patri non imparem Deum. Vade autem ad f,at,es meos, et die eis : A tlscentlo ad Patrem meum et Pat,em uest,um. Non ait: Patrem nostrum ; aliter ergo meum, aliter uestrurn ; natura meum, o gratia uestrum. Et Deum meum, et Deum uest,um. Ne- PL 5 que hic dixit: Deum nostrum; ergo et hic aliter meum, aliter 1 9ss 3, ti Luc. 24, 39.

Digitized by

Go ogle

11 Matth. z8, 9.

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

66¡

Ioh. XX, 18-29 TRACT. IN IOH. CXXI, 3-5

uestrum; Deum meum sub quo et ego horno sum, Deum uestrum inter quos et ipsum mediator sum. l. Venit Maria M agdalene annuntians discipulis : Quia uidi Dominum, et haec dixit mihi. Cum esset ergo sero die illa una sabbatorum, et /ores essent clausae, ubi erant discipuli congregati p,o' pter metum I udaeorum, uenit 1 esus, et stetit in medi o, et dicit eis : Pax uobis. Et cum hoc dixisset, ostendit eis manus et la tus. Claui enim manus fixerant, lancea latus eius aperuerat ; ubi ad dubitantium corda sananda, uulnerum sunt seruata uestigia. Moli autem corporis 10 ubi cliuinitas erat, ostia clausa non obstiterunt. lile quippe non eis apertis intrare potuit, quo nascente uirginitas matris uiso inuiolata permansit. Gauisi sunt ergo discipuli, Domino. Dixit ergo eis iterum : Pax uobis. Iteratio confirmatio est ; ipse guippe dat per prophetarn promissum 15 p~cem super pacem. Sicut misit me Pater, inguit, et ego mitto uos. Aequalem Patri Filium nouimus, sed hic uerba mediatoris agnoscimus. Medium quippe se ostendit dicendo : et lile me, et ego uos. Hoc cum dixisset, insufflauit, dixit eis : Accipite Spiritum sanctum. Insuffiando 20 significauit Spiritum sanctum non Patris solius esse Spiritum, sed et suum. Quo,um 1'emise,itis, inguit, peccata, remittuntu, eis ~· et quo1'um 1'etinueritis, retenta sunt. Ecclesiae caritas quae per Spiritum sanctum diffunditur in cordibus nostris, participum suorum peccata climittit ; 2 5 eorum autem qui non sunt eius participes, tenet. Ideo posteaquam dixit : Accipite Spiritum sanctum, hoc continuo de peccatorum remissione ac detentione subiecit. 5. Thomas autem unus ex duodecim, qui dicitur "'so9 Didym~s, non erat cum eis quando uenit 1 e sus. Dixe,unt e,go ei alii discipuli : Vidimus Dominum. llle autem dixit eis : Nisi uidero in manibus eius , fixuram clauorum, et mittam digitum meum in locum clauo1'um, et mittam manum meam in latus eius, non C1'edam. Et post dies octo iterum e,ant discipuli eius intus, et Thomas cum eis. Venit lesus ianuis clausis, et stetit in medio, et dixit: Pax uobis. Dein10 de dicit Thomae : lnfer digitum tuum huc, et uide manus meas, et a/ fer manum tuam, et mitte in latus meum ; et noli esse inc,edulus, sed fidelis. Respondit Thomas et dixit ei : Dominus meus et Deus meus. Videbat tangebatque hominem, et confitebatur Deum, 1 5 quem non uidebat neque tangebat; sed per hoc quod uidebat atque tangebat, illud iam remota dubitatione credebat. Dicit ei I esus : Quia uidisti me, credidisti. Non ait: 4,

1' Isai. %6, 3.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

668

TR. IN IOH. CXXI, 5-CXXII,

I

Ioh. XX, 29-XXI, 2

tetigisti me ; sed : uidisti me ,· quoniam generalis quodammodo sensus est uisus. Nam et per alios quatuor sensus nomi:&o nari solet, uelut cum dicimus : Audi et uide quam bene sonet, olfac et uide quam pene oleat, gusta et uide quam bene sapiat, tange et uide quam bene caleat. Vbique sonuit : Vide, cum uisus proprie non negetur ad oculos pertinere. Vnde et hic ipse Dominus: J nf er, inquit, tligitum tuum huc, et 11itle :&5 manus meas ,· quid aliud ait quam : Tange et uide ? Nec PL tamen oculos ille habebat in digito. Ergo siue intuendo, siue 1959 etiam tangendo : Q11ia uitlisti me, inquit, creditlisti. Quamuis dici possit non ausum fuisse discipulum tangere, cum se offerret ille tangendum ; non enim scriptum est : 30 Et tetigit Thomas. Sed siue adspiciendo tantum, siue etiam tangendo uiderit et crediderit, illud quod sequitur, magis gentium fidem praedicat atque commendat : Beati qui non uiderunt, et crediderunt. Praeteriti temporis usus est uerbis, tamquam ille qui quod erat futurum, in sua nouerat 35 praedestinatione iam factum. Sed iam sermo iste a prolixitate cohibendus est ; donabit Dominus ut de bis quae restant, alias clisputemus. TRACTATVS CXXII. [seu snies 11, tracto.tus bviii]

De eo quod sequitur : Multa quidem et alia signa fecit Iesus, usque ad id : Et cum tanti essent, non est scissum rete. [Cap. xx 3osq., et cap. XXI, 1-11.]

5

10

15

1. Post narrationem rei gestae, in qua Thomas discipulus oblatis sibi tangenclis in Christi carne uulnerum locis, uidit quod credere nolebat et creclidit, interponit haec euangelista Iohannes, et dicit : Multa quidem et ali a signa f ecit J esus in conspectu discipulorum suorum, quae non sunt scripta in libro hoc. H aec autem scripta sunt, ut credatis quia 1 esus est Christus Filius Dei; et ut credentes, uitam habeatis in nomine eius. Hoc capitulum uelut libri huius indicat finem ; sed narratur hic deinde quemadmodum se manifestauerit Dominus ad mare Tiberiadis, et in captura piscium commendauerit ecclesiae sacramentum, qualis futura est ultima resurrectione mortuorum. Ad hoc itaque commendandum ualere arbitror,quod tamquam finis interpositus est libri, quod esset etiam secuturae narrationis quasi proaemium, quod ei quodammodo faceret eminentiorem locum, quae narratio incipit ita: Postea manif estauit se iterum 1 e sus ad mar e Tiberiatlis ,· manifestauit autem sic. Erant simul Simon Petrus et Thomas qui dicitu, Didymus, et Nathanael qui pSto CXXII,

Digitized by

1,

11 rcsurrcctio Br. Lugd. Vm.

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

loh. XXI, 2-3 TRACT. IN IOH. CXXII, 1-3

669

erat a Cana Galilaeae, et /ilii Z ebedaei, et alii ex discipulis eius duo. Dicit eis Simon Petrus : Vado piscari. Dicunt ei : Venimus et nos tecum. l. Quaeri solet de hac piscatione discipulorum, cur redierint Petrus et filli Zebedaei ad id quod fuerunt priusquam a Domino uocarentur ; erant enim piscatores quando eis dixit : Venite post me, et /aciam uos piscatores hominum. Tune eum , quippe illi secuti sunt, ut magisterio eius relictis omnibus adhaererent ; in tantum ut cum ab eo diues ille tristis abscederet, cui dixerat : Vade, uende quae habes, et da pauperibus, et habebis thesaurum in caelo ; et ueni, sequere me, diceret ei Petrus : Ecce nos dimisimus omnia, et secuti sumus te. Quid est 10 ergo quod nunc quasi apostolatu relicto fiunt quod fuerunt, et quod dimiserant repetunt, tamquam obliti quod audierant : Nemo ponens manum super aratrum, et respiciens retro, aptus est regno caelorum ? Quod si fecissent defuncto Iesu, priusquam resurrexisset a mortuis {quod quidem non poterant, quoniam 15 dies quo crucifixus est, tatos eos tenebat adtentos, usque ad eius sepulturam, quae ante uesperam facta est ; sequens autem dies erat sabbati, quando eis morem patrium seruantibus, operari utique non licebat ; tertio uero die Dominus resurrexit, eosque reuocauit ad spem quam de illo non habere iarn 20 coeperant, tarnen si tune fecissent, putaremus eos illa quae animas eorum occupauerat, desperatione fecisse. Nunc uero post eum sibi de sepulcro redditum uiuum, post oblatum suis oculis et manibus, non solum uidendam, uerum etiam tangendam atque palpandam rediuiuae carnis euidentissimam ueri25 tatem ; post inspecta uulnerum loca, usque ad apostoli Thomae confessionem, qui se aliter crediturum non esse praedixerat ; post acceptum eius insufflatione Spiritum sanctum, post uerba in suas aures eius ore prolata: Sicut misit me Pater, et ego mitto uos ~·quorum remiseritis peccata, remittuntur eis, 30 et quorum retinueritis, retenta sunt, subito fiunt sicut fuerant, non hominum, sed piscium piscatores. 8. His ergo quos hoc mouet respondendum est, non eos fuisse prohibitos arte sua, licita scilicet atque concessa, uictum necessarium quaerere, sui apostolatus integritate seruata, si quando unde uiuerent aliud non haberent. Nisi forte quispiam putare , audebit aut dicere, apostolum Paulum non pertinuisse ad eorum perfectionem qui relictis omnibus Christum secuti sunt, quoniam ne quemquam eorum grauaret quibus euangelium praedicabat, suum uictum suis manibus transigebat; ubi magis impletum est quod ait: Plus omnibus iUis laboraui; 10 et adiunxit : Non autem ego, sed gratia Dei mecum ". ut hoc quoque appareat Dei gratiae deputandum, quod et animo et

20

CXXIl, zo, 21-23. 44

2, ,

Mattb. 4, 19. 7 ibid. 19, 21. 22. 27. 3, 8 cfr II Thess. 3, 8. 1 Cor. IJ, 10.

Digitized by

11 Luc. 9, 62.

11 Ioh.

Ta. leN.

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

PL 196o

&¡o

TRACT. IN IOH. CXXII, 3-5 Ioh. XXI, 3 corpore poterat usque adeo plus illis omnibus laborare, ut neque cessaret ab eaungelio praedicando, neque tamen ex euangelio, sicut illi, sustentaret hanc uitam, cum id per tot 1s gentes in quibus Christi nomen non fuerat prophetatum, multo latius atque fertilius seminaret. Vbi ostendit ex euangelio uiuendi, hoc est uictum habendi, non necessitatem apostolis impositam, sed potestatem datam. Quam potestatem commemorat idem apostolus dicens : Si nos uobis spirita/.ia se20 minauimus, magnum est si uestra carnalia metamus ? Si a/.ii potestatis uestrae participant, non magis nos i' Sed non sumus, mquit, usi hac potestate. Et paulo post : Qui altari seruiunt, "811 inquit, altari compartiuntur ,· sic et Dominus ordinauit his qui euangelium annuntiant, de euangelio uiuere ,· ego autem nullo 2s horum usus sum. Satis igitur apertum est, non imperatum, sed in potestate apostolis positum, ut aliunde non uiuerent nisi ex euangelio, et ab eis quibus euangelium praeclicando spiritalia seminabant, carnalia meterent; hoc est, carnis huius sustentaculum sumerent, et tamquam milites Christi stipen- PL dium debitum acciperent, sicut a prouincialibus Christi 1 • 1~1 Vnde idem ipse miles egregius paulo superius de hac re dixerat : Quis militat suis stipendiis umquam ? Quod tamen ipse faciebat, quia plus illis omnibus laborabat. Si ergo beatus Paulus ut ea potestate, quam profecto cum ceteris euangelü praedica" toribus habebat, non cum ceteris uteretur, sed suo stipendio militaret, ne gentes a nomine Christi penitus alienas doctrina eius quasi uenalis offenderet, aliter educatus, artem quam non nouerat clidicit, ut dum suis manibus transigitur doctor, nullus grauaretur auditor ; quanto magis beatus Petrus, qui 40 iam piscator fuerat, quod nouerat fecit, si ad praesens illud tempus, aliud unde uiueret, non inuenit ? t. Sed respondebit quispiam: Et cur non inuenit, cum Dominus promiserit clicens : Quaerite primum regnum et iustitiam Dei, et haec omnia apponentur uobis ? Prorsus etiam sic Dominus quod promisit impleuit. Nam quis alius pisces qui caperen' tur apposuit ? qui non ob aliud credendus est eis inge~ penuriam qua compellerentur ire piscatum, nisi dispositum uolens exhibere miraculum ; ut simul et praedicatores euangelii sui pasceret, et ipsum euangelium tanto sacramento quod erat de numero piscium commendaturus augeret. De qua re 10 etiam nos quod ipse apposuerit, dicere iam debemus. 5. Dicit ergo Simon Pet,us : Vado pisca,,. Dicunt

'º

n

I Cor. 9, 11-1,, 7.

4. 1 Matth. 6, 33.

3, 11 prophctatum] todd. Am. 'Bad.p,, propagatum Lo11. 1 Milites 11-14-

Digitized by

itaque stipcndium a prouincialibus accipicbant, e&

Go ogle

uact.,

XIII.

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

17,

Ioh. XXI, 3-11 TRACT. IN IOH. CXXII, 5-7

671 ei qui cum illo erant : Venimus et nos tecum. Et exierunt et atlscenderunt in nauem ; et illa nocte nihil apprehenderunt. Mane autem iam facto stetit I esus , in littore ,· non tamen cognouerunt discipuli quia Iesus est. Dicit ergo eis lesus : Pueri, numquid habetis ? Responderunt ei : Non. pulmentarium Dicit eis : Mit.tite in dexteram nauigii rete, et inuenietis. Miserunt ergo, et iam non ualebant illud 10 t,ahere a multitudine piscium. Dicit ergo discipulus ille quem diligebat I esus, Petro : Dominus est. Simon Petrus cum audisset quia Dominus est, tunica succinxit se, e,at enim nudus, et misit se in ma,e. A lii autem discipuli nauigio uenerunt ( non enim longe e,ant a terra, sed quasi cubitis ducentis), trahentes rete piscium. Vt ergo descenderunt in te,ram, uiderunt prunas positas, et piscem supe,positum, et panem. Dicit eis Iesus : Afferte de piscibus quos apprehendistis nunc. Adscendit Simon Petrus, 20 et traxit rete in te,ram plenum magnis piscibus tribus. Et cum tanti essent, centum quinquaginta non est scissum rete. 8. Hoc est magnum sacramentum in magno lohannis euangelio; et ut uehementius commendaretur, loco ultimo scriptum. Quod ergo septem discipuli fuerunt in ista piscatione, Petrus, et Thomas, et Nathanael, et duo filii Zebedaei, , et alii duo quorum nomina tacentur, isti suo septenario numero finem significant temporis. Vniuersum quippe septem diebus uoluitur tempus. Ad hoc pertinet quod mane facto\ PL Iesus stetit in littore ; quia etiam littus finis est maris, et ideo 1962 finem significat saeculi. Eumdem finem saeculi ostendit 1"' 812 10 et quod Petrus rete extraxit in terram, hoc est in littus. Quod ipse Dominus aperuit, ubi alio quodam loco de sagena in mare missa similitudinem dedit : Et eam trahunt, inquit, ad littus. Quod littus quid esset exponens, ait : Sic erit in consummatio-

1,

ne saeculi.

7. Sed illa uerbi est, non rei gestae parabola; re autem gesta, sicut hoc loco qualiter in saeculi fine futura sit, ita Dominus alia piscatione significauit ecclesiam qualiter nunc sit. Quod autem illud fecit in initio praedicationis suae, hoc , uero post resurrectionem suam, bine ostendit illam capturam piscium, bonos et malos significare, quos nunc habet ecclesia; istam uero tantummodo bonos, quos habebit in aetemum, completa in fine huius saeculi resurrectione mortuorum. Denique ibi lesus non sicut hic in littore stabat, quando iussit 10 pisces capi; sed adscendensin unam nauim quae e,at Simonis, ,ogauit eum ut a terra ,educeretpusillum ; et in ea sedens doce6, 11 Matth. 13, 38. 49.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

Ioh. XXI,6

TRACT. IN IOH. CXXII, 7

btú turbas. Vt cessauit autem loqui, dixit ad Simonem: Duc in aUum et laxate ,etia uest,a in capturam. Et illic quod captum est piscium in nauiculis fuit, non sicut hic rete extraxerunt 15 in terram. His signis et si qua alia potuerint reperiri, ibi ecclesia in hoc saeculo, hic uero in fine saeculi figurata est ; ideo illud ante, hoc autem post resurrectionem Domini factum est; quia ibi nos Christus significauit uocatos, hic resuscitatos. lbi retia non mittuntur in dexteram, ne solos significent bonos, 20 nec in sinistram, ne solos malos; sed indifferenter, Laxate, inquit, ,etia uestra in captu,am, ut permixtos intellegamus bonos et malos; hic autem, inquit : M ittite in dexteram nauigti rete, ut significaret eos qui stabant ad dexteram, solos bonos. Ibi rete propter significanda schismata rumpe2 s batur ; hic uero quoniam tune iam in illa summa pace sanctorum milla erunt schismata, pertinuit ad euangelistam dicere : Et cum tanti essent, id est, tam magni, non est scissum rete, tamquam illud respiceret ubi scissum est, et in illius mali comparatione commendaret hoc bonum. Ibi capta est 30 multitudo piscium tanta, ut impleta duo nauigia mergerentur, id est, in submersionem premerentur; non enim mersa. sunt, sed tamen periclitata. Vnde enim existunt in ecclesia, tanta quae gemimus ; nisi cum tantae multituclini obsisti non potest, quae ad submergendam propemodum disciplinam intrat cum 3, moribus suis a sanctorum itinere penitus alienis? Hic autem miserunt rete in dexteram partem, et iam non ualebant illud t,ahere a multitudine piscium. Quid est : iam non ualebant illud t,ahe,e, nisi quia illi qui pertinent ad resurrectionem uitae, id est ad dexteram, et intra christiani 40 nominis retia defunguntur, nonnisi in littore, id est in fine saeculi cum resurrexerint, apparebunt ? Ideo non ualuerunt sic trahere retia, ut in nauem refunderent quos ceperant pisces, sicut de illis omnibus factum est, quibus rete disruptum, et nauiculae pressae sunt. Habet autem istos dextros ecclesia PL 4, post finem mtae huius in somno pacis, uelut in profundo la- 1963 tentes, donec ad littus rete perueniat quo trahebatur, quasi a cubitis ducentis. Quod autem illic duabus nauiculis, propter circumcisionem et praeputium, hoc isto loco ducentis cubitis existimo figuratum, propter utriusque generis electos, et ,,.813 circumcisionis et praeputii, tamquam centum et centum, quia in sumrna centenarii numerus ad dexteram transit. Postremo in illa piscatione numerus piscium non exprimitur, tamquam illud ibi fiat quod praedictum est per prophetam: Annuntiaui et locutus sum multiplicati sunt super numerum hic uero non n sunt aliqui super numerum, sed certus est numerus centum quinquaginta tres ; cuius numeri ratio Domino acliuuante reddenda est.

'º

11·

7, 19 cfr Luc. 5, 3-7.

Digitized by

Go ogle

11·

13 Ps. 391 6.

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

Ioh. XXl,6

TRACT. IN IOH. CXXII, 8

8. Si enim numerum constituamus qui legem significet, quid erunt nisi decem ? Decalogum quippe legis, id est, decem notissima illa praecepta digito Dei duabus lapideis tabulis primum fuisse conscripta certissimum nobis est. Sed lex quando , non adiuuat gratia, praeuaricatores facit, et tantummodo in littera est ; propter hoc enim maxime ait apostolus : Litte,a occidit, sjn,itus autem uiuificat. Accedat ergo ad litteram spiritus, ne occidat littera quem non uiuificat spiritus ; sed ut operemur praecepta legis, non uiribus nostris, sed munere Salua10 toris. Cum autem accedit ad legem gratia, id est, ad litteram spiritus, quodamrnodo denario numero additur septenarius. Isto quippe numero, id est septenario, significari Spiritum sanctum, aduertenda litterarum sacrarum documenta testantur. Nempe enim sanctitas uel sanctificatio ad sanctum proprie 15 pertinet Spiritum; unde cum et Pater spiritus sit, et Filius spiritus sit, quoniam Deus spiritus est, et Pater sanctus, et Filius sanctus sit, proprio tamen nomine amborum Spiritus uocatur Spiritus sanctus. Vbi ergo primum in lege sonuit sanctificatio, nisi in die septimo ? Non enim sanctificauit Deus 20 diem primurn, in quo fecit lucem ; aut secundum, in quo firmamentum; aut tertium, in quo discreuit mare aterra, et terra herbam lignumque produxit ; aut quartum, in quo sidera sunt creata ; aut quintum, in quo animalia quae in aquis uiuunt et in aere uolitant ; aut sextum, in quo terrestris anima uiua et 25 ipse horno; sed sanctificauit diem septimum, in quo requieuit ab operibus suis. Conuenienter igitur septenario numero significatur Spiritus sanctus. Isaias etiam propheta : Requiescet, inquit, in eo Sjn,itus Dei ; eumque deinceps commendans opere uel munere septenario : Spi,itus, inquit, safnentiae et ;o intellectus, spi,itus consilii et /orlitudinis, spiritus scientiae et ¡,ietatis, et implebit illum spiritus timo,is Dei. Quid in Apocalypsi ? Nonne septem spiritus Dei dicuntur, cum sit unus atque idem Spiritus, diuidens propria unicuique prout uult ? Sed operatio septenaria unius Spiritus sic appellata est ab 35 eodem Spiritu, qui scribenti adfuit, ut septem spiritus dicerentur. Cum itaque legis denario Spiritus sanctus per septenarium numerum accedit, fiunt decem et septem; qui numerus ab uno usque ad seipsum computatis omnibus crescens, ad centum quinquaginta tres peruenit. Ad unum enim si adicias 4o duo, fiunt utique tres; his si adicias tres et quatuor, fiunt omnes decem ; deinde si adicias omnes numeros qui sequuntur usque ad decem et septem, ad supraclictum numerum summa perducitur; id est, si ad decem, quo ab uno usque ad quatuor perueneras, addas quinque, fiunt quindecim ; his addas sex, 45 et fiunt uiginti unum ; his addas septem, et fiunt uiginti octo ; 8, 1 cfr Dcut. 9, 2,

3.

n

Isai.

Digitized by

11,

10.

e Il Cor.

a. 3.

Go ogle

3, 6.

12 cfr Apoc. 3, 1.

ti cfr Ioh. 4, 24.

U cfr I Cor. u,

11 cfr Gen. 11.

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

PL 1964

TRACT. IN IOH. CXXII, B..g Ioh. XXI,

11

his addas octo et nouem et decem, et fiunt quinquaginta quinque; his addas undecim et duodecim et tredecim, et fiunt ,,.114 nonaginta unum ; bis rursum quatuordecim et quindecim et sexdecim, et fiunt centum triginta sex ; huic numero adde illum qui restat de quo agitur, id est decem et septem, et piscium numerus ille complebitur. Non ergo tantummodo centum quinquaginta tres sancti ad uitam resurrecturi significantur aeternam, sed millia sanctorum ad gratiam Spiritus pertinentium ; qua gratia cum lege Dei tamquam cum aduersario conn cordatur, ut uiuificante Spiritu littera non occidat, sed quod per litteram iubetur, Spiritu adiuuante compleatur, et si quid minus fit, remittatur. Omnes ergo ad istam gratiam pertinentes, hoc numero figurantur, hoc est figurate significantur. Qui numerus ter habet etiam quinquagenarium numerum, et 6o insuper ipsa tria propter mysterium Trinitatis ; quinquagenarius autem multiplicatis septem per septem, et unius adiectione completur ; nam septies septem fiunt quadraginta nouem. Vnus autem additur, ut eo significetur unum esse qui per septem propter operationem septenariam demonstratur ; 65 et nouimus Spiritum sanctum post adscensionem Domini quinqu~esimo die missum, quem discipuli iussi sunt exspectare pronussum. 9. Non igitur frustra dicti sunt hi pisces et tot et tanti, id est et centum quinquaginta tres et magni. Sic enim scriptum est : Et t,axit rete in te,,am plenum magnis piscibus centum quinquaginta tribus. Cum enim dixisset Domi' nus: Non ueni soluere legem, sed imple,e, daturus utique Spiritum per quem lex posset impleri, tamquam septem additurus ad decem, paucissimis uerbis interpositis ait : Qui ergo solue,it unum de mandatis istis minimis, et docuerit sic homines, mini mus uocabitur in ,egno caelo-rum; qui autem fecerit et 10 docuerit, magnus uocabitu, in ,egno caelo-rum. Iste ergo poterit pertinere ad numerum piscium magnorum. Minimus autem ille qui soluit factis quod docet uerbis, in tali ecclesia potest esse, qualem significat piscium prima illa captura, habentem bonos et malos, quia et ipsa dicitur regnum caelorum ; propter quod ait : Simile est ,egnum caelo-rumsagenae missae in mare, et ex omni genere congreganti. Vbi uult intellegi etiam bonos, et malos, quos dicit in littore, id est, in fine saecu1i separandos. Denique ut ostenderet istos minimos reprobos esse, qui docent bona loquendo, quae soluunt male uiuendo, nec quasi PL 20 mínimos in uita aetema futuros, sed omnino ibi non futuros, 1 96s cum dixisset : M inimus uocabitu, in ,egno caelo,um, continuo subiecit : Dico enim uobis, quia nisi abundaue,it iustitia uestra

'º

1,

11 cfr Act.

2,

2.-4;

1,

4.

9, 11 Matth. 13, 47.

11 Mattb. J,

17-20.

9, 11 genere] piscium add.tdd.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

Ioh. XXI,

12

TR. IN IOH. CXXII, g-CXXIII,

1

675

plus quam scribarum et pharisaeorum, non intrabitis in ,-egnum caelorum. Illi sunt certe, scribae et pharisaei, qui cathedram Moysi sedent, et de quibus ait : Quae dicunt /acite ; quae autem /aciunt, /acere nolite dicunt enim et non /aciunt; docent sermonibus, guod soluunt moribus. Consequens est ergo, ut qui minimus est in regno caelorum, qualis nunc est ecclesia, non intret in regnum caelorum, qualis tune erit ecclesia ; quoniam 30 docendo quod soluit, ad eorum societatem qui faciunt quod docent, non pertinebit; et ideo non erit in numero piscium magnorum ; quoniam qui /ecerit et docuerit, magnus uocabitur in ,-egno caelo-rum.Et quia hic magnus erit, ideo ibi erit, ubi minimus ille non erit. Vsque adeo quippe ibi magni erunt, ut 3, qui minor ibi est, maior sit eo quo hic nemo maior est. Sed tamen qui hic magni sunt, id est, qui in regno caelorum, ubi sagena congregat bonos et malos, faciunt bona quae docent, ipsi erunt in illa regni caelorum aetemitate maiores, quos isti ad dexteram et resurrectionem uitae pertinentes indicant 40 pisces. Seguitur de prandio Domini cum istis septem discipulis, et de bis quae post prandium locutus est, ac de ipsius euangelii termino, ut Deus quod donauerit disseramus ; sed hoc non est isto sermone coartandum.

2,

#.

TRACTATVS CXXIII. [seu series 11, tractatus bix] De eo quod dicit lesus : Venite, prandete, usque ad id : Hoc autem dixit, significans qua morte clarificaturus esset Deum. [Cap. XXI, 12-19.]

1. In eo quod tertio Dominus post resurrectionem manifestauit se discipulis suis, beati Iohannis apostoli euangelium terminatur ; in quo iam pertractauimus, ut ualuimus, partera priorem, usque ad eum locum ubi narratum est captos fuisse , pisces centum quinquaginta tres a discipulis quibus se demonstrauit, et cum magni essent, retia non esse disrupta. Deinde quae sequuntur consideranda sunt, et quantum adiuuat Dominus, sicut res postulare uidebitur, disserenda. Peracta quippe illa piscatione: Dicit eis I esus : Venite, prandete. 10 Et nemo audebat discumbentium interrogare eum : Tu quis es i' scientes quia Dominus est. Si ergo sciebant, quid opus erat ut interrogarent ? Si autem non opus erat, guare dictum est : non audebant, quasi opus esset, sed timore aliquo non auderent ? Sensus ergo hic est : tanta erat euidentia ueritatis, qua Iesus illis discipulis apparebat, ut eorum non solum negare, sed nec dubitare quidem ullus auderet ; quoniam si guisquam dubitaret, utique interrogare deberet. Sic ergo dictum est : N emo audebat eum interro-

1,

11 Mattb. 23, 2. ,.

Digitized by

11 e& ibid. 11, 11.

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

"'BI,

TRACT. IN IOH. CXXIII, 1-3 Ioh. XXI,

676

12-14

gare : Tu quis es ? ac si diceretur : Nemo audebat dubi20 tare quod ipse esset. 2. Et uenit I esus, et accipi,t panem, et dat eis, et Ecce dictum est etiam quid pranderent ; piscem similiter. de quo pranclio aliquid suaue ac salubre dicemus et nos, si pascat et nos. Superius narratum est quod isti cliscipuli, PL 5 quando descendenmt in terram, uiderunt prunas positas, et 1966 piscem superpositum, et panem. Vbi non est intellegendum etiam superpositum panem fuisse prunis, sed tantum subaudiendum: Viderunt. Quod uerbum si repetamus eo loco ubi subaudiendum est, ita totum dici potest : Viderunt prunas positas, 10 et piscem superpositum, et panem uiderunt. Vel ita potius : Viderunt prunas positas, et piscem superpositum, uiderunt et panem. Iubente etiam Domino adtulerunt et de piscibus quos ipsi ceperant ; quod eos fecisse quamuis a narrante non esset expressum, tamen Dominum iussisse non tacitum est. Ait 1 5 enim : Afjerte de piscibus quos adprehendisti,s nunc. Et utique iubente illo eos non fecisse quis credat ? Hinc ergo fecit pranclium Dominus illis septem discipulis suis, de pisce scilicet quem prunis superpositum uiderant, huic adiungens ex illis quos ceperant, et de pane quem nihilominus eos uidisse 20 narratum est. Piscis assus, Christus est passus. Ipse est et panis qui de caelo descendit. Huic incorporatur ecclesia ad participandam beatitudinem sempiternam. Propter quod dictum est : Afjerte de piscibus quos adprehendistis nunc, ut omnes qui hanc spem gerimus, per illum septenarium numerum discipulorum, 2 5 per quem potest hoc loco nostra uniuersitas intellegi figurata, "816 tanto sacramento nos communicare nossemus, et eidem beatituclini sociari. Hoc Domini pranclium est cum discipulis suis, ad quod Iohannes euangelium suum, cum haberet de Christo alia multa quae diceret, magna, ut existimo, et rerum o 3 magnarum contemplatione concludit. Hic enim ecclesia qualis in solis bonis futura est, significatur per capturam centum quinquaginta trium piscium ; et eis qui haec credunt, sperant, diligunt, participatio tantae beatitudinis per hoc prandium demonstratur. 3. Hoc iam tertio, inquit, manifestatus est Iesus discipulis suis, cum resurrexisset a mortuis. Quod non ad ipsas demonstrationes, sed ad dies referre debemus (id est primo die, cum surrexit ; et post dies octo, quando 5 discipulus Thomas uidit et credidit, et hodie quando hoc de piscibus fecit ; post quot autem clies id fecerit, dictum non est); nam ipso primo die non semel uisus est, sicut euangelistarum omnium testimonia collata demonstrant ; sed, sicut dictum est, secundum dies numerandae sunt manifestationes CXXIII,

Digitized by

.2,

11 loh.

21,

Go ogle

9.

10.

11 cfr ibid. 6, 41.

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

6'¡7

Ioh. XXI, 15-19 TRACT. IN IOH. CXXIII, 3-4

eius, ut ista sit tertia; prima quippe habenda sit, eademque una propter unum diem, quotiescumque se et quibuscumque, die illo quo resurrexit, ostendit ; secunda post dies octo, et haec tertia, et deinde quoties uoluit usque ad diem quadragesimum, quo adscendit in caelum, quamuis non scripta sint omnia. 4. Cum ergo prandissent, dicit Simoni Petro : Simon I ohannis. diligis me plus his ? Dicit ei : Etiam Domine, tu seis quia amo te. Dieit ei: Pasee agnos meos. Dieit ei ite,um : Simon I ohannis. di' ligis me ? A it illi : Etiam, Domine, tu seis quia amo te. Dieit ei : Pasee agnos meos. Dieit ei tertio : Simon I ohannis. amas me ? C ontristatus est Petrus, quia dixit ei tertio : A mas me ; et dieit ei: Domine, tu omnia seis. tu seis quia amo te. Dieit ei: Pasee 10 oues meas. Amen, amen dieo tibi: eum esses iunior, cingebas te, et ambulabas ubi uolebas ; eum autem senue,is, extendes manus tuas, et alius te einget, et dueet quo tu non uis. Hoc autem dixit, significans esset Deum. Hunc inuenit qua morte elarificaturus exitum ille negator, et amator, praesurnendo elatus, negando prostratus, flendo purgatus, confitendo probatus, patiendo coronatus ; hunc inuenit exitum, ut pro eius nomine perfecta dilectione moreretur, cum quo se moriturum peruersa festinatione promiserat. Faciat eius resurrectione firmatus, quod 20 immature pollicebatur infirmus. Hoc enim oportebat, ut prius Christus pro Petri salute, deinde Petrus pro Christi praedicatione moreretur. Praeposterum fuit quod audere coeperat humana ternecitas, cum istum disposuisset ordinem neritas. Animam suam se positurum pro Christo Petrus putabat, pro liberatore liberandus ; cum Christus uenisset animam suam positurus pro suis omnibus, in quibus erat et Petrus ; quod ecce iam factum est. Nunc iam firmitas cordis ad suscipiendam mortem pro nomine Domini uera ipso donante sumatur, non falsa nobis errantibus praesumatur. Nunc est ut uitae huius 3o non metuamus interitum, quia resurgente Domino uitae alterius praecessit exemplum. Nunc est, Petre, ut mortem non timeas, quia uiuit quem mortuum dolebas, et quem pro nobis mori carnali amore prohibebas. Ausus es praeuenire ductorem, formidasti eius persecutorem ; iam pretio pro te fuso, nunc est ut sequaris emtorem, et sequaris omnino usque ad mortem 35 crucis. Verba eius audisti, quem iam ueracem probasti; passurum te ipse praedixit, qui te praedixerat negaturum. 10

1,

PL 1 967

1,

2,

14 dr loh. 13, 37.

4,

11 dr Matth. 16, 21.

CXXIII, 3, 11 pos,.ait] cst Er.

LJlltl.VM.

22.

4, 11

omnibus] ouibua q,tidt»,,

'°""·

Ta.

45

Digitized by

Go ogle

IOH.

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

P 817

TRACT. IN IOH~ CXXIII, 5 Ioh. XXI, 15-17 5. Sed prius Dominus quod sciebat interrogat, nec semel, sed iterum ac tertio,· utrum Petrus eum cliligat ; nec aliud toties auclit a Petro, quam se diligi, nec aliud toties commendat Petro, quam suas oues pasci. Redditur negationi trinae , trina confessio, ne minus amori lingua seruiat quam timori, et plus uocis elicuisse uideatur mors imminens, quam uita ·praesens. Sit amoris officium,· pascere dominicum gregem, si fuit timoris indicium, negare pastorem~ Qui hoc animo pascunt oues Christi, ut suas uelint esse non Christi, se·con10 uincuntur amare, non Christum ; uel gloriandi, uel dominandi, uel adquirencli cupiditate, non obediendi et subueniendi et Deo placendi caritate. Contra hos ergo uigilat totiens inculcata ista uox Christi, quos apostolus gemit sua quaerere, non quae Iesu Christi. Nam quid est aliud: Diligis me ? pasee oues meas, quam si diceretur: Si me diligis, non te pascere cogita ; sed oues meas, sicut meas pasee, non sicut tuas ; gloriam meam in eis quaere, non tuam; dominium meum, non tuum; lucra mea, non tua ; ne sis in eorum societate qui pertinent ad tempora periculosa,seipsos amantes, et cetera quae huic malo20 rum initio connectuntur ? Cum enim dixisset apostolus : PL Erunt enim homines seipsos amantes, secutus acliunxit : 1968 Amatores pecuniae, elati, superbi, blasphemi, parentibus non obedientes, ingrati, scelesti, i"eligiosi, sine a'{fectione,detractores, incontinentes, immites, sine benignitate, proditores, procaces, caecati, uoluptatum amatores magis quam Dei, habent.es speciem f,i,etatis, uirlutem autem eius abnegantes. Haec omnia mala ab eo uelut fonte manant, quod primum posuit: seipsos amantes. Merito dicitur Petro : Diligis me ? et respondet : Amo te ; eique refertur : Pasee agnos meos ,· et hoc ite30 .rum, hoc tertio. Vbi etiam demonstratur unum atque ídem esse amorem et dilectionem ; nam etiam Dominus nouissime non ait : Diligis me, sed : Amas me? Non ergo nos, sed ipsum amemus ; et in pascendis ouibus eius ea quae sunt eius, non ea quae sunt nostra quaeramus. Nescio quo 3' enim inexplicabili modo, quisquis seipsum, non Deu.m amat, non se amat ; et quisquis Deum, non seipsum amat, ipse se amat. Qui enim non potest uiuere de se, moritur utique amando se ; non ergo se amat, qui ne uiuat se amat. Cum uero ille diligitur de quo uiuitur, non se diligendo magis diligit, qui 40 propterea non se diligit, ut eum diligat de quo uiuit. Non sint ergo seipsos amantes qui pascunt oues Christi, ne tamquam suas, sed tamquam ipsius eas pascant ; et uelint ex illis sua lucra conquirere, sicut amatores pecuniae, uel eis dominari, sicut elati ,· uel gloriari de hon~ribus quos ab eis sumunt, 45 sicut superbi ,· uel in tantum progredi ut etiam haereses faciant, s1cut blasphemi; nec cedant sanctis patribus, sicut

1,

2,

S, 11 cfr Pbil. z,

Digitized by

21.

Go ogle

11 II Tim. 3, 1-5.

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

Ioh. XXI, 18-19 TRACT. IN IOH.-CXXIII, 5

parentibusnon obedientes ,· et eis qui illos corrigere uolunt quia perire nolunt, mala pro bonis reddant, sicut ing,ati; inter~ ficiant animas et suas et alienas, sicut scelesti; materna eccle~ siae uiscera dissipent, sicut i,,eligiosi; non compatiantuf , ~ infirmis, sicut sine affectione; famam sanctorum maculare conentur, sicut detractores; cupiditates pessimas non refre .. nent, sicut incontinentes ,· exerceant lites, sicut immites / nesciant subuenire, sicut sine benignitate ; indicent inimicis ,, piorum quae occultanda cognouerint, sicut fwoditores; huma-. p,818 nam uerecundiam inuerecunda exagitatione perturbent, sicut procaces; non intellegant neque quae loquuntur, neque de quibus affirmant, sicut caecati ,· laetitias carnales spiritalibus gaudiis anteponant, sicut uoluptatum amato,es magis quam Dei. 6o Haec enim atque huiusmodi uitia, siue uni homini accidant om- .... nia, siue bis alia, illis alia dominentur, ex illa radice quodam'; modo pullulant, cum sunt homines seipsos amantes. Quod uitium maxime cauendum est eis qui pascunt oues Christi, ne sua quaerant, non quae lesu Christi, et in usus cupiditatum 6, suarum conferant, pro quibus sanguis fusus est Christi. Cuius amor in eo qui pascit oues eius, in tam magnum debet spiritalem crescere ardorem, ut uincat etiam mortis naturalem timorem, quo mori nolumus, et quando cum Christo uiuere uolumus. Nam et apostolus Paulus dicit se habere concupiscen70 tiam dissolui et esse cum Christo; ingemiscit tamen grauatus, et non uult exspoliari, sed superuestiri, ut absorbeatur mortale PL a uita. Et huic Dominus dilectori suo : C um senue,is, in .. 19'9 quit, e:xtendes manus tuas, et alius te cinget, et duce.t · quo tu non uis. Hoc enim ei di:xit, signi/icans qua erat Deum. E:xtendes, .inquit, ,, morte cla,i/icaturus manus tuas, hoc est crucifigeris. Ad hoc autem ut uenias, alius te cinget, et ducet, non quo uis, sed quo non · ui.s . .. Prius dixit quod fieret, et deinde quomodo fieret. Non enim crucifixus, sed u tique crucifigendus quo nollet est ductus _; so nam crucifixus non quo nolebat abiit, sed potius quo uolebat. Solutus quippe a corpore uolebat esse cum Christo, sed si fieri posset, praeter mortis molestiam uitam concupiscebat aeter- . nam; ad quam molestiam nolens ductus est, sed ab ea uole~ · eductus est; nolens ad eam uenit, sed uolens eam uicit; et reliquit hunc infirmitatis affectum quo nemo uult mori, usque adeo naturalem, ut eum beato Petro nec senectus auferre potuerit, cui dictum est: C um senue,is, duceris quo non .. uis. Propter nos consolandos hunc etiam in se transfigurauij ipse Saluator, dicens : Pater, si f,,e,i potest, transeat a me caUx 90 iste ,· qui utique mori uenerat, nec habebat mortis necessita 7 tem, sed uol~ntatem, potestate positurus animam suam, .et

'º

s,

17 cfr I Tim. 26, 39•

Digitized by

1,

7.

• cfr Phil.

Go ogle

1,

23.

71 cfr II Cor. ,, 4.

•

Matth.

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

68o

TR. IN IOH. CXXIII, 5-CXXIV,

1

Ioh. XXI,

19-23

rursus eam potestate sumturus. Sed molestia quantacumque sit mortis, debet eam uincere uis amoris, quo amatur ille qui cum sit uita nostra, etiam mortem uoluit perf erre pro nobis. " Nam si nulla esset mortis uel parua molestia, non esset tam magna martyrum gloria. Sed si pastor bonus qui posuit animam suam pro ouibus suis, ex ipsis ouibus tam multos sibi martyres fecit, quanto magis debent usque ad mortem pro ueritate certare, et usque ad sanguinem aduersus peccatum, ·· iooquibus oues ipsas pascendas, hoc est, docendas regendasque committit ? Ac per hoc praecedente passionis eius exemplo, quis non uideat magis debere imitando pastori haerere pastores, si eum multae etiam imitatae sunt oues, sub quo pastare uno in grege uno, et pastores ipsi sunt oues ? Omnes quippe 10,fecit suas oues, pro quibus est omnibus passus; quia et ipse ut pro omnibus pateretur, ouis est factus. TRACTATVS CXXIV. [seu series 11, lractatus lxx] Ab eo loco : Et cum hoc dixisset, dicit ei : Sequere me, etc., 1'SIJ1"in finem euangelii. [Cap. XXI, 19-25.]

: 1. Non parua quaestio est, cur apostolo Petro, quando se tertio manifestauit discipulis, dixerit Dominus: Se que,e me : de apostolo autem Iohanne: Sic eum uolo mane,e tlonec ueniam ; quid ad te ? Huic quaestioni, quantum Dominus · ·; ipse donauerit, siue pertractandae, siue soluendae sennonem nouissimum huius operis impendimus. Cum ergo praenuntiasset Dominus Petro, qua morte clarificaturus esset Deum, tlicit ei : Seque,e me. Conue,sus Petrus uidit illum tliscipulum quem diligebat I esus, sequentem, qui et 10 recubuit in caen a supe, pectus eius, et dixit : Domine, quis est qui t,adet te ? H une ergo cum uitlisset Petrus, dicit Iesu : Domine, hic autem quid? Dicit ei I esus : Sic eum uolo mane,e donec ueniam; quid ad te ? Tu me seque,e. Exiit ergo se,mo iste , inte, /rat,es, quia discipulus ille non mo,itur. Et 1 non dixit ei I e sus : Non mo,itu, ,· sed : Sic eum uolo mane,e donec ueniam ,· quid ad te ? Ecce quousque in hoc euangelio extenditur quaestio, quae sua profunditate non mediocriter mentem scrutantis exercet. Cur enim me, nec dicitur ceteris qui simul 20 dicitur Petro : Se que,e aderant ? Et profecto eum sicut magistrum discipuli sequebantur. Sed si ad passionem intellegendum est, numquid solus pro christiana ueritate passus est Petrus ? Nonne ibi erat in illis septem alius filius Zebedaei frater Iohannis, qui post eius H cfr Ioh. 10, 18. 11. CXXIV, 1, U cfr Act.

Digitized by

Go ogle

11, 2.

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

p 819

PL 1 970

Ioh. XXI,

19-23

TRACT. IN IOH. CXXIV,

~I

1-2

2s adscensionem, ab Herode manifestatur occisus ? Verum ~quis dixerit, quoniam Iacobus non est crucifixus, merito dictum esse Petro : Se quere me, qui non solum mortem, sed etiam mortem crucis, sicut Christus, expertus est. ·sit hoc, si nihil aliud quod sit conuenientius potuerit inueniri. Cur ergo de o 3 Iohanne clictum est: Sic eum uolo mane,e donec ueniam~· quid ad te ? et repetitum est: Tu me sequere, tamquam ille ideo non sequeretur, quoniam eum manere uoluit donec ueniat ? Quis facile aliud clictum esse credat, quam quod fratres crecliderant qui tune erant, eo quod scilicet non esset 35 discipulus ille moriturus, sed donec Iesus ueniret, ista maneret in uita? Sed hanc opinionem Iohannes ipse abstulit, non hoc dixisse Dominum aperta contraclictione declarans. Cur enim subiungeret : Non dixit I esus : Non moritu,, nisi ne hominum cordibus quod falsum fuerat inhaereret ? 2. Sed cui placet, adhuc resistat, et dicat uerum esse quod ait Iohannes, non dixisse Dominum quod discipulus ille non moritur, sed hoc tamen significatum esse talibus uerbis, qualia eum dixisse narrauit, et asserat apostolum Iohannem uiuere, , atque in illo sepulcro eius quod est apud Ephesum, dormire eum potius quam mortuum iacere contendat. Assumat in argumentum, quod illic terra sensim scatere, et quasi ebullire perhibetur, atque hoc eius anhelitu fieri, siue constanter siue pertinaciter asseueret. Non enim possunt deesse qui credant, 10 si non desunt qui etiam Moysen asserant uiuere ; quia scriptum est eius sepulcrum non inueniri, et apparuit cum Domino in monte, ubi et Ellas fuit, quem mortuum legimus non esse, sed raptum. Quasi Moysi corpus non potuerit aJicubi sic abscondi, ut prorsus homines lateret ubi esset, atque inde ad horam diuinitus excitari, quando cum Christo Ellas et ipse sunt uisi; sicut ad horam multa sanctorum corpora surrexerunt, quando passus est Christus, et post eius resurrectionem apparuerunt multis in sancta, sicut scriptum est, ciuitate. Sed tamen, ut dicere coeperam, si quidam Moysen mortuwn negant, quem 20 scriptura ipsa, ubi sepulcrum eius nusquam inueniri legimus, mortuum tamen esse sine ulla ambiguitate testatur, quanto 14820 magis Iohannes ex istorum occasione uerborum ubi Dominus ait: Sic eum uolo manere donec uenio, creditur uiuus donnire sub terra ? Quem tradunt etiam (quod in quibusdam PL 2s scripturis quamuis apocryphis reperitur), quando sibi fieri 1971 iussit sepulcrum, incolumen fuisse praesentem, eoque effo~ et diligentissime praeparato, ibi se tamquam in lectulo collocasse, statimque eum esse defunctum ; ut autem isti putant, qui haec uerba Domini sic intellegunt, non defunctum, 3o sed defuncto similem cubuisse, et cum mortuus putaretur,

1,

2, 10 cfr Dcut. 34. 6. Matth. 27, , 2. B·

Digitized by

11 cfr Matth. 17, 3.

Go ogle

ti cfr IV Rcg.

2, 11.

18 cfr

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

682

TRACT. IN IOH. CXXIV, 2-4 Ioh. XXI, 19-23

sepultum fuisse dormientem, et donec Christus ueniat sic manere, suamque uitam scaturigine pu]ueris indicare; qui puluis creditur, ut ab imo ad superficiem tumuli adscendat, flatu quiescentis impelli. Huic opinioni superuacaneum existi3J mo reluctari. Viderint enim qw locura sciunt, utrum hoc ibi 'faciat uel patiatur terra quod dicitur ; quia et reuera non a • leuibus hominibus id audiuimus. . 3. Interim cedamus opinioni, quam certis documentis re·fellere non ualemus, ne rursus aliud quod a nobis quaeratur exsurgat : Cur super humatum mortuum ipsa humus quodammodo uiuere ac spirare uideatur. Sed numquid hinc tanta ista , soluitur quaestio, si magno miraculo, qualia potest facere Omnipotens, tamdiu uiuum corpus in sopore sub terra est, donec ueniat terminus sa.eculi? Quin immo fit amplior et difficilior, cur discípulo Iesus, quem diligebat prae ceteris, in tantum ut super pectus eius discumbere mereretu.r, pro magno munere 10 longum in corpore donauerit somnum, cum beatum Petrum per ingentem martyrii gloriam, ab onere ipsius corporis so1uerit, eique concesserit quod apostolus Paulus se concupisse dixit, et scripsit : Dissolui et esse cum Christo. Si autem quod magis creditur, ideo sanctus Iohannes ait, non dixisse Dominum : Non moritur, ne illis uerbis quae dixit, hoc uoluisse intellegi putaretur, corpusque eius in sepulcro eius exanime sicut aliorum mortuorum iacet ; restat ut si uere ibi fit quod ·sparsit fama de terra, quae subinde ablata succrescit, aut ideo fiat ut eo modo commendetur pretiosa mors eius, quoniam non 20 eam commendat martyrium (non enim eum pro fide Christi persecutor occidit), aut propter aliquid aliud quod nos latet. Manet tamen quaestio cur dixerit Dominus de homine morituro : Sic eum uolo manere donec ueniam. 4. Illud etiam in bis duobus apostolis Petro et Iohanne q_uemnon moueat ad quaerendum, cur lohannem plus dilexent Dominus, cum ipsum Dominum plus dilexerit Petrus ? Vbicumque enim se commemorat Iohannes, ut nomine suo , ,tacito ipse possit intellegi, hoc addit quod eum diligebat Iesus, ·quasi solum diligeret, ut hoc signo discerneretur a ceteris, quos utique omnes diligebat ; quid ergo, nisi amplius se dile:ctum, cum hoc diceret, uolebat intellegi? quod absit ut mendaciter diceret. Quod autem maius dare potuit Iesus maioris erga ; ·. 10 eum suae dilectionis indicium, quam ut horno cum ceteris condiscipulis suis socius tantae salutis, solus tamen discubuerit super pectus ipsius Saluatoris ? Porro quod apostolus Petrus pJus aliis dilexit Christum, possunt quidem documenta ,multa proferri ; sed ut longe in alia non eamus, ipsius tertiae 1s •manifestationis Domini paulo superiore lectione, quae istam PL praecedit, satis euidenter apparet, ubi interrogans eum, dixit : 1972

1,

3, 11 Phil.

Digitized by

1,

z3.

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

Ioh. XXI, 1~23 TRACT. IN IOH. CXXIV,

4-5

683

Diligis ~ plus his? Quod utique sciebat, et tamen interroga~ bat, ut ettam nos qui legimus euangelium, amorem Petri "su erga Dominum, et ille interrogante et isto respondente nosse20 mus. Quod autem in eo quod·respondit Petrus: Amo te, non addidit, plus his, hoc respondit quod de seipso sciebat. Non enim quantum ab alio quolibet diligeretur scire poterat, qui cor alterius uidere non poterat. Sed tamen superioribus uerbis dicendo : Etiam, Domine, tu seis, satis et ipse declarauit, 2s scientem Dominum interrogasse quod interrogauit. Sciebat igitur Dominas non solum quod diligeret, uerum etiam quod plus illis eum diligeret Petrus. Et tamen si proponamus quaerentes, quis duorum sit melior, utrum qui plus, an qui minus diligit Christum, quis dubitabit respondere, eum qui plus 30 diligit esse meliorem ? ltem si proponamus quis duorum sit melior, utrum quem minus, an quem plus diligit Christus, eurn qui plus diligitur a Christo, meliorem procul dubio respondebimus. In illa ergo comparatione quam prius posui, Petrus Iohanni ; in hac uero altera, lohannes anteponitur Pe3 s tro. Proinde tertiam sic proponimus : quis est duorum discipulorum melior, qui minus quam condiscipulus eius diligit Christum, et plus quam condiscipulus eius diligitur a Christo ? an ille quem minus quam condiscipulum eius diligit Christus, cum plus ipse quam suus condiscipulus diligat Christum ? Hic 40 plane cunctatur responsio, et augetur quaestio. Quantum autem ipse sapio, meliorem qui plus diligit Christum, feliciorem uero quem plus diligit Christus, facile responderem ; si iustitiam Liberatoris nostri minus eum diligentis a quo plus diligitur, et eum plus a quo minus diligitur, quemadmodum defen4S derem, peruiderem. 5. Aggrediar igitur in eius manifesta misericordia, cuius est occulta iustitia, de soluenda quaestione tam ingenti, pro uiribus quas ipse donauerit, disputare; hucusque enim proposita est, non exposita. Exponendae uero eius hoc sit exordium; s ut meminerimus in hoc corruptibili corpore quod aggrauat animam, uitam nos miseram uiuere. Sed qui iam redemti per mediatorem sumus, et Spiritum sanctum pignus accepimus, beatam uitam in spe habemus, etsi re ipsa nondum tenemus. Spes autem quae uidetur, non est spes, quod enim uidet quis, 10 quid sper~t ? Si autem quod non uidemus speramus, per patientiam exspectamus. In malis autem quae quisque patitur, non in bonis quibus fruitur, opus est patientia. Hanc itaque uitam de qua scriptum est : Numquid non tentatio est uita humana super terram, in qua quotidie clamamus ad Dominum : 15 Libera nos a malo, cogitur horno tolerare etiam remissis pecca~is ; quamuis ut in eam ueniret miseriam, primum fuerit causa 4, H Ioh. u, 15. 16. S, 1 cfr Sap. 9, 15. lob. 7, 1. U Matth. 6, 13.

Digitized by

Go ogle

11 cfr Rom. 8, 24. 25.

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

11

684

TRACT. IN IOH. CXXIV, 5

Ioh. XXI, 19-23

peccatum. Productior est enim poena quam culpa, ne parua putaretur culpa, si cum illa finiretur et poena. Ac per hoc uel ad dernonstrationem debitae miseriae, uel ad emendationem 20 labilis uitae, uel ad exercitationem necessariae patientiae, temporaliter hominem detinet poena et quem iam ad damnationem sernpitemam reum non detinet culpa. Haec est istorum dierurn, quos in hac mortalitate agimus malos, quamuis in ea diligamus uidere dies bonos, flenda quidem, sed non reprehendenda conditio. Venit enim de ira Dei iusta, de qua scriptura loquens : Homo, in