Rechentafeln für die chemische Analytik [102. Aufl. Reprint 2012] 9783111509631

174 20 16MB

German Pages 317 [320] Year 2011

Report DMCA / Copyright

DOWNLOAD FILE

Polecaj historie

Rechentafeln für die chemische Analytik [102. Aufl. Reprint 2012]
 9783111509631

Table of contents :
1. Periodensystem der Elemente, Massen von Atomen, Verbindungen und Atomgruppen
1.1 Periodensystem der Elemente
1.2 Elektronenkonfiguration der Elemente
1.3 Protonenzahlen (Ordnungszahlen) und relative Atommassen der Elemente
1.4 Ausgewählte Isotope
1.5 Molare Massen gebräuchlicher Verbindungen und Atomgruppen; Massenanteile der Hauptelemente
1.6 Höhere Multipla ausgewählter Elemente und Atomgruppen
2. Volumetrie (Maßanalyse)
2.1 Faktoren zur Volumetrie (Maßanalytische Äquivalente)
2.2 Angaben zur Herstellung von Maßlösungen
2.3 Bestimmung des Titers
2.4 Wasserbestimmung nach Karl Fischer
2.5 Bestimmung metallorganischer Verbindungen
2.6 Indikatoren
2.7 Maßanalytische Temperatur-Korrektionen
3. Gravimetrie
3.1 Stöchiometrische (analytische) Faktoren
3.2 Indirekte Analysen
3.3 Korrektion des Luftauftriebs bei genauen Wägungen
4. Gasvolumetrie; Berechnung und Bestimmung von Gasvolumina
4.1 Reduktion von Gasvolumina auf Normbedingungen Volumetrische Stickstoffbestimmung
4.2 Molare Volumina und Dichte von Gasen
4.3 Molare Volumina feuchter idealer Gase Temperaturabhängigkeit
4.4 Molare Volumina trockener idealer Gase Temperaturabhängigkeit
4.5 Volumetrische Bestimmung von Gasen
4.6 Volumetrische Bestimmung gasentwickelnder Stoffe
5. Bestimmung der molaren Masse
5.1 Bestimmung nach Victor Meyer
5.2 Bestimmung aus der Dampfdruckerniedrigung
6. Temperaturmessung
6.1 Primäre thermometrische Fixpunkte Internationale praktische Kelvin-Temperatur-Skala
6.2 Sekundäre thermometrische Fixpunkte
6.3 Thermometergläser und Füllungen, Anwendungsbereiche
6.4 Widerstands-Grundwerte für Platin-Meßwiderstände
6.5 Thermospannungen von Thermoelementen
6.6 Fadenkorrektion für das Quecksilberthermometer
6.7 Korrektion des Siedepunktes in Abhängigkeit vom Druck
7. Pyknometrie, Dichtetabellen
7.1 Allgemeines
7.2 Bestimmung der Dichte einer Flüssigkeit mit dem Pyknometer
7.3 Bestimmung der Dichte einer Flüssigkeit über die relative Dichte
7.4 Bestimmung der Dichte eines Festkörpers mit dem Pyknometer
7.5 Volumenbestimmung von Meßgeräten
7.6 Dichtetabellen
8. Elektrochemie
8.1 Elektrolyse – Elektrochemische Äquivalente
8.2 Spezifische Leitfähigkeit wäßriger Kaliumchloridlösungen
8.3 Löslichkeiten und Löslichkeitsprodukte
8.4 Elektrodenpotentiale
8.5 Ionenprodukt des Wassers und pH-Wert
8.6 Säuren-Basen-Gleichgewichte, Dissoziationskonstanten
8.7 pH-Standardpufferlösungen für Eichzwecke
8.8 Puffergemische
9. Auswertung von Kristallpulveraufnahmen
9.1 Wellenlängen einiger K-Serien
9.2 Tabelle der d-Werte und sin2 ϑ-Werte
9.3 Quadratische Formen für das kubische System
10. Nomenklatur
10.1 Namen anorganischer Säuren und ihrer Salze
10.2 Namen von Ionen und Radikalen
10.3 Formeln und Bezifferung ausgewählter organischer Ringsysteme
11. Größen, Einheiten und Umrechnungsfaktoren
11.1 Zeichen und Abkürzungen
11.2 Größen und Einheiten – SI-Einheiten
11.3 Physikalische Konstanten
11.4 Dimensionslose Kennzahlen
11.5 Umrechnungstabellen und Umrechnungsfaktoren
12. Formeln und Rechenhilfen
12.1 Auswahl mathematischer Formeln
12.2 Rechnen mit kleinen Werten
12.3 Differential- und Integralrechnung
12.4 Berechnung von Flächen und Körpern
12.5 Wichtige Beziehungen aus Physik, physikalischer Chemie und Chemie
12.6 Umrechnung von Stoff- und Gehaltsgrößen
12.7 Mischungsrechnen
12.8 Berechnung der Summenformel einer Verbindung
12.9 Fehler- und Ausgleichsrechnung
13. Tabellen zur chemischen und chemisch-analytischen Arbeitstechnik
13.1 Nachweisgrenzen spurenanalytischer Bestimmungsmethoden der Elemente, vergleichende Übersicht
13.2 Ionenaustauscher – Vergleichstabelle
13.3 Gehalt von Spurenelementen in destilliertem Wasser
13.4 Entfernung von Spurenelementen aus Wasser mittels Ionenaustauscher
13.5 Filterpapiere für quantitative Analysen – Vergleichstabelle
13.6 Filterpapiere für qualitative Analysen – Vergleichstabelle
13.7 Glasfiltergeräte: Porosität, Anwendung und Reinigung
13.8 Chemikalienbeständigkeit von Kunststoffen
13.9 Eis-Salz-Kältemischungen
13.10 Relative Luftfeuchtigkeit und Wasserdampfdruck von Schwefelsäurelösungen
13.11 Trockenmittel: Anwendung, Restwassergehalte und Regenerierungsbedingungen
13.12 Organische Lösungsmittel: Eigenschaften und Trocknung
13.13 Lösungsmittel für die Flüssig-Chromatographie, geordnet nach steigender Polarität (Eluotrope Reihe)
13.14 Wichtige Spektrallinien
14. Literatur
Anhang: Fünfziffrige Mantissen zu den dekadischen Logarithmen
Sachregister

Citation preview

Küster • Thiel Rechentafeln für die Chemische Analytik

Küster · Thiel

Rechentafeln für die Chemische Analytik neu bearbeitet von Alfred Ruland 102. Auflage

W G DE

Walter de Gruyter Berlin • New York 1982

Logarithmische Rechentafeln für Chemiker 1894, erstmals erschienen, begründet von Prof. Dr. F. W. Küster 1917, 19. Auflage, fortgeführt von Prof. Dr. A. Thiel 1943, 56. Auflage, fortgeführt von Prof. Dr. Kurt Fischbeck Rechentafeln für die Chemische Analytik 1982, 102. Auflage, neu bearbeitet von Dr. Alfred Ruland

Dr. Alfred Ruland Diplomchemiker Ammoniaklaboratorium der BASF A G Ludwigshafen/Rhein privat Schriesheimer Straße 11 D-6945 Hirschberg

CIP-Kurztitelaufnahme der Deutschen Bibliothek

Küster, Friedrich W.: Rechentafeln für die chemische Analytik / Küster ; Thiel. Neubearb. von Alfred Ruland. -102. Aufl. - Berlin ; New York : de Gruyter, 1982. Bis 101. Aufl. u.d.T.: Küster, Friedrich.: Logarithmische Rechentafeln für Chemiker, Pharmazeuten, Mediziner und Physiker ISBN 3-11-006653-X NE: Thiel, Alfred:; Ruland, Alfred [Bearb.]

Copyright © 1982 by Walter de Gruyter & Co., vormals G.J. Göschen'sche Verlagshandlung, J. Guttentag, Verlagsbuchhandlung Georg Reimer, Karl J. Trübner, Veit &Comp., Berlin 30. Alle Rechte, insbesondere das Recht der Vervielfältigung und Verbreitung sowie der Übersetzung, vorbehalten. Kein Teil des Werkes darf in irgendeiner Form (durch Photokopie, Mikrofilm oder ein anderes Verfahren) ohne schriftliche Genehmigung des Verlages reproduziert oder unter Verwendung elektronischer Systeme verarbeitet, vervielfältigt oder verbreitet werden. Printed in Germany. Einbandentwurf: Wolfgang Taube, München. Satz: Fotosatz Tutte, Salzweg-Passau. Druck: Karl Gerike, Berlin. Bindearbeiten: Lüderitz & Bauer Buchgewerbe GmbH, Berlin.

„Der Mangel an mathematischer Bildung gibt sich durch nichts so auffallend zu erkennen, wie durch maßlose Schärfe im Zahlenrechnen." C. F. Gauss

Vorwort

Die Neubearbeitung des Küster-Thiel, der nunmehr in seiner 102. Auflage erscheint, wurde im wesentlichen durch zwei Entwicklungen geprägt, deren Auswirkungen auf die klassische chemische Analytik wie auch auf die moderne instrumenteile Analytik noch nicht in vollem Umfang abzusehen sind. Dabei handelt es sich zum einen um Neuerungen, die durch das Gesetz über Einheiten im Meßwesen vom 2.7.1969 sowie das Gesetz zur Änderung des Gesetzes über Einheiten im Meßwesen vom 6.7.1973 und deren Durchführungsverordnungen verbindlich geworden sind. Neben der schrittweisen Einführung der SI-Einheiten waren dabei insbesondere die Definition der Stoffmenge als Basisgröße sowie die daraus resultierenden terminologischen Neuerungen (ζ. B. molare Masse, Stoffmengenkonzentration etc.) im Bereich der chemischen bzw. physikalisch-chemischen Analytik für die vorliegende Neuauflage von besonderem Belang. Sie erfordern einen grundlegenden Wandel in der quantitativ chemischen Denkweise, wie er auch in DIN 32625 (Stoffmenge und davon abgeleitete Größen), DIN 32626 (Stoffportion) sowie DIN 32630 (Arbeitsbereiche analytischer Bestimmungsverfahren) zum Ausdruck kommt. Dieser Sachverhalt wurde durch Anwendung der neuen Begriffe berücksichtigt, wenngleich die Diskussion darüber, insbesondere was DIN 32625 anbelangt, noch nicht abgeschlossen ist. Wichtige bisher gebräuchliche Begriffe werden daher noch zusätzlich angegeben. Zum anderen wurden durch die rasche Entwicklung der Mikroelektronik, verbunden mit der Einführung von Taschenrechnern und Kleinkomputern in nahezu alle Bereiche der Analytik bis hin in die Ausbildungsstätten, die Logarithmen als klassische Rechenhilfe weniger bedeutend. An ihrer Stelle wurden vermehrt Formeln, zum Teil kombiniert mit praktischen Rechenbeispielen, aufgenommen. Damit soll neben dem Zahlenmaterial ein möglichst einfacher und schneller Lösungsweg aufgezeigt werden. Das Angebot von Rechenhilfen im Sinne der Unterstützung von Rechenfertigkeiten soll vermehrt durch praktische Anleitungen zum systematischen Auffinden von Lösungen ersetzt werden. Dabei muß jedoch durch Üben im Bewerten von Rechenergebnissen bei der Benutzung von elektronischen Rechnern einer kritiklosen Stellengläubigkeit entgegengewirkt werden. Ziel der vorliegenden Auflage ist es wiederum, Angehörigen der naturwissenschaftlichtechnischen und medizinisch-technischen Assistentenberufe (z.B. Laboranten, Chemotechniker, physikalisch-technische Assistenten und medizinisch-technische Assistenten), Studenten der Chemie und anderer naturwissenschaftlicher Disziplinen, aber auch dem praktisch arbeitenden Naturwissenschaftler das notwendige Zahlenmaterial und die praktische Anleitung zur Durchführung wichtiger Berechnungen zur Verfügung zu stellen. Für Hinweise auf Druckfehler, Vorschläge zur Umgestaltung sowie die Zusendung von Beiträgen während der vergangenen Jahre sei an dieser Stelle vor allem gedankt: Prof. Dr. Dr. h. c. Fischer (Freiburg), Dr. Ph. Fresenius (Karlsruhe), C. Krieger (Heidelberg), Dr. U. Meißner (Heidelberg), Dr. E. Merkel (Ludwigshafen), Dr. H. J. Ostmann (Frankfurt), Prof. Dr. Reinecke (Lemgo). Danken möchte ich insbesondere auch Herrn Prof. Dr.

VIII

Vorwort

G. Schulze (Berlin) und Herrn Dr. R. Weber (Berlin) für kritische Hinweise und Ratschläge bei der Bearbeitung der Neuauflage. Gleichzeitig sei hier die Bitte geäußert, auch in Zukunft die Diskussion zwischen Autor und Benutzern aufrecht zu erhalten. Herrn Prof. Dr. K. Fischbeck, der das Erscheinen der 102. Auflage leider nicht mehr erleben konnte, danke ich für Anregungen und vielseitige Unterstützung bei der vorliegenden Neubearbeitung. Mein Dank gilt ferner Herrn Prof. Dr. Dr. Η. A. Staab für wertvolle Ratschläge sowie meiner Frau U. Ruland für ihre Mithilfe bei der Gestaltung des Manuskriptes. Dem Verlag Walter de Gruyter bin ich für die Übertragung der Neubearbeitung und für die gute Zusammenarbeit zum Dank verpflichtet. Hirschberg, November 1981

Alfred Ruland

Inhaltsverzeichnis

1. Periodensystem der Elemente, Massen von Atomen, Verbindungen und Atomgruppen 1.1 Periodensystem der Elemente 1.2 Elektronenkonfiguration der Elemente 1.3 Protonenzahlen (Ordnungszahlen) und relative Atommassen der Elemente 1.4 Ausgewählte Isotope 1.5 Molare Massen gebräuchlicher Verbindungen und Atomgruppen; Massenanteile der Hauptelemente 1.6 Höhere Multipla ausgewählter Elemente und Atomgruppen

13 35

2. Volumetrie (Maßanalyse) 2.1 Faktoren zur Volumetrie (Maßanalytische Äquivalente) 2.1.1 Acidimetrie 2.1.2 Alkalimetrie 2.1.3 Argentometrie 2.1.4 Bromatometrie 2.1.5 Cerimetrie 2.1.6 Chromatometrie 2.1.7 Chromometrie 2.1.8 Iodometrie 2.1.9 Komplexometrie 2.1.10 Permanganometrie 2.1.11 Titanometrie 2.2 Angaben zur Herstellung von Maßlösungen 2.3 Bestimmung des Titers 2.4 Wasserbestimmung nach Karl Fischer 2.5 Bestimmung metallorganischer Verbindungen 2.6 Indikatoren 2.6.1 Säure-Base-Indikatoren 2.6.2 Säure-Base-Indikatoren; Indikatorgemische 2.6.3 Fluoreszenzindikatoren 2.6.4 Adsorptionsindikatoren 2.6.5 Indikatoren zur Metalltitration 2.6.6 Redox-Indikatoren 2.7 Maßanalytische Temperatur-Korrektionen

39 39 40 41 42 43 44 44 45 45 46 48 48 49 51 52 53 53 53 55 58 58 59 60 62

3. Gravimetrie 3.1 Stöchiometrische (analytische) Faktoren

65 66

4 4 6 7 10

X

Inhaltsverzeichnis

3.2 3.3

Indirekte Analysen Korrektion des Luftauftriebs bei genauen Wägungen

79 82

4. Gasvolumetrie; Berechnung und Bestimmung von Gasvolumina 4.1 Reduktion von Gasvolumina auf Normbedingungen Volumetrische Stickstoffbestimmung 4.1.1 Barometerkorrektion 4.1.2 Sättigungsdruck des Wasserdampfes über Wasser und Kalilauge 4.1.3 Gasreduktionstabelle (Faktoren) 4.2 Molare Volumina und Dichte von Gasen 4.3 Molare Volumina feuchter idealer Gase Temperaturabhängigkeit 4.4 Molare Volumina trockener idealer Gase Temperaturabhängigkeit 4.5 Volumetrische Bestimmung von Gasen 4.6 Volumetrische Bestimmung gasentwickelnder Stoffe

102 103 104

5. Bestimmung der molaren Masse 5.1 Bestimmung nach Victor Meyer 5.2 Bestimmung aus der Dampfdruckerniedrigung

107 107 108

6. Temperaturmessung 6.1 Primäre thermometrische Fixpunkte Internationale praktische Kelvin-Temperatur-Skala 6.2 Sekundäre thermometrische Fixpunkte 6.3 Thermometergläser und Füllungen, Anwendungsbereiche 6.4 Widerstands-Grundwerte für Platin-Meßwiderstände 6.5 Thermospannungen von Thermoelementen 6.6 Fadenkorrektion für das Quecksilberthermometer 6.7 Korrektion des Siedepunktes in Abhängigkeit vom Druck

111

7. Pyknometrie, Dichtetabellen 7.1 Allgemeines 7.2 Bestimmung der Dichte einer Flüssigkeit mit dem Pyknometer 7.3 Bestimmung der Dichte einer Flüssigkeit über die relative Dichte 7.4 Bestimmung der Dichte eines Festkörpers mit dem Pyknometer 7.5 Volumenbestimmung von Meßgeräten 7.5.1 Volumenbestimmung durch Auswägung mit Wasser 7.5.2 Volumenbestimmung durch Auswägung mit Quecksilber Dichte des Quecksilbers 7.5.3 Prüfung von Volumenmeßgeräten 7.5.4 Toleranzen handelsüblicher Volumenmeßgeräte 7.6 Dichtetabellen 7.6.1 Dichte des Wassers bei verschiedenen Temperaturen 7.6.2 Dichte und Gehalt von Lösungen

85 85 86 88 89 100 101

111 111 112 113 113 114 115 117 117 117 118 119 119 121 122 122 124 125 125 126

Inhaltsverzeichnis

XI

8. Elektrochemie 8.1 Elektrolyse - Elektrochemische Äquivalente 8.2 Spezifische Leitfähigkeit wäßriger Kaliumchloridlösungen 8.3 Löslichkeiten und Löslichkeitsprodukte 8.4 Elektrodenpotentiale 8.4.1 Konzentrationsabhängigkeit der Elektrodenpotentiale 8.4.2 Internationales Weston-Element 8.4.3 Potentiale von Bezugselektroden gegen die Normal-Wasserstoffelektrode 8.4.4 Normalpotentiale 8.5 Ionenprodukt des Wassers und pH-Wert 8.5.1 Ionenprodukt des Wassers bei verschiedenen Temperaturen 8.5.2 pH-Wert-Messung 8.6 Säuren-Basen-Gleichgewichte, Dissoziationskonstanten 8.7 pH-Standardpufferlösungen für Eichzwecke 8.8 Puffergemische

133 133 135 135 141 141 142 143 144 148 150 151 152 154 156

9. Auswertung von Kristallpulveraufnahmen 9.1 Wellenlängen einiger K-Serien 9.2 Tabelle der d-Werte und sin2 S-Werte 9.3 Quadratische Formen für das kubische System

161 161 162 171

10. Nomenklatur 10.1 Namen anorganischer Säuren und ihrer Salze 10.2 Namen von Ionen und Radikalen 10.3 Formeln und Bezifferung ausgewählter organischer Ringsysteme

173 173 175 179

11. Größen, Einheiten und Umrechnungsfaktoren 11.1 Zeichen und Abkürzungen 11.2 Größen und Einheiten - SI-Einheiten 11.2.1 SI-Basiseinheiten, Definition 11.2.2 Größen, Größenzeichen, Einheiten, Einheitenzeichen Beziehungen und Umrechnungsfaktoren 11.3 Physikalische Konstanten 11.4 Dimensionslose Kennzahlen 11.5 Umrechnungstabellen und Umrechnungsfaktoren 11.5.1 Geschwindigkeit, Durchsatzgeschwindigkeit 11.5.2 Leistung, Wärmestrom, Energie, Wärme, Arbeit 11.5.3 Molare Gaskonstante 11.5.4 Druck 11.5.5 Temperatur 11.5.6 Umrechnung von angelsächsischen in metrische Einheiten 11.5.7 Wasserhärtegrade 11.5.8 Gehaltsgrößen 11.5.9 Korngrößen 11.5.10 Durchlaßgrad - Extinktion

183 183 185 185 187 198 199 200 200 201 201 202 203 206 208 208 209 210

XII

Inhaltsverzeichnis

12. Formeln und Rechenhilfen 213 12.1 Auswahl mathematischer Formeln 213 12.2 Rechnen mit kleinen Werten 215 12.3 Differential- und Integralrechnung 216 12.4 Berechnung von Flächen und Körpern 217 12.5 Wichtige Beziehungen aus Physik, physikalischer Chemie und Chemie... 219 12.6 Umrechnung von Stoff-und Gehaltsgrößen 231 12.7 Mischungsrechnen 233 12.8 Berechnung der Summenformel einer Verbindung 235 12.9 Fehler- und Ausgleichsrechnung 236 13. Tabellen zur chemischen und chemisch-analytischen Arbeitstechnik 241 13.1 Nachweisgrenzen spurenanalytischer Bestimmungsmethoden der Elemente, vergleichende Übersicht 241 13.2 Ionenaustauscher - Vergleichstabelle 244 13.3 Gehalt von Spurenelementen in destilliertem Wasser 254 13.4 Entfernung von Spurenelementen aus Wasser mittels Ionenaustauscher .. 254 13.5 Filterpapiere für quantitative Analysen - Vergleichstabelle 255 13.6 Filterpapiere für qualitative Analysen - Vergleichstabelle 256 13.7 Glasfiltergeräte: Porosität, Anwendung und Reinigung 256 13.8 Chemikalienbeständigkeit von Kunststoffen 258 13.9 Eis-Salz-Kältemischungen 259 13.10 Relative Luftfeuchtigkeit und Wasserdampfdruck von Schwefelsäurelösungen 260 13.11 Trockenmittel: Anwendung, Restwassergehalte und Regenerierungsbedingungen 260 13.12 Organische Lösungsmittel: Eigenschaften und Trocknung 263 13.13 Lösungsmittel für die Flüssig-Chromatographie, geordnet nach steigender Polarität (Eluotrope Reihe) 265 13.14 Wichtige Spektrallinien 266 14. Literatur

267

Anhang: Fünfziffrige Mantissen zu den dekadischen Logarithmen Sachregister

271 299

Vorbemerkungen

Wichtige Abkürzungen3' c(X) m Μ (X) n(X) ρ pn t Τ Tn V Vn V m (X) V mn (X) w gc ρ

Stoffmengenkonzentration, Konzentration in mol/1 (Molarität M, auf Äquivalente bezogen Normalität N) b ) Masse in g molare Masse (Molekulargewicht, Molmasse) b ) in g/mol Stoffmenge (Molzahl, Molmenge) b ) in mol D r u c k in bar, m b a r N o r m d r u c k (1013,25 mbar) Temperatur in °C Temperatur in Κ N o r m t e m p e r a t u r (273,15 K) Volumen in 1, ml N o r m v o l u m e n (V bei 1013,25 m b a r und 0°C) in 1, ml molares Volumen (Molvolumen) b ) in 1/mol molares N o r m v o l u m e n in 1/mol Massenanteil in % (Gew.-%) b) Massenkonzentration, Konzentration in g/1 Dichte in g/ml

Kurze Definition der im Bereich der c h e m i s c h e n A n a l y t i k w i c h t i g e n Begriffe S t o f f m e n g e , molare Masse, S t o f f m e n g e n k o n z e n t r a t i o n u n d Ä q u i v a l e n t [1, 2 ] Die SI-Basiseinheit der Stoffmenge η (früher Molzahl) ist das Mol (Formelzeichen mol). Die stoffmengenbezogenen Größen molare Masse Μ (früher Molmasse) u n d Stoffmengenkonzentration c c ) (früher Molarität) sind damit wie folgt definiert: Stoffmenge:

n(X)

molare Masse: m: Masse einer Stoffportion

M(X) =

a) b) c)

Einheit: M o l z.B. n(NaCl) = 0 , 2 m o l m n(X

'

übliche Einheit: g/mol ζ. Β. Μ ( N H 3 ) = 17,03 g/mol

Weitere Abkürzungen, Zeichen und Symbole finden sich in den Kapiteln 11 und 12. Bezeichnungen, die nicht mehr empfohlen werden. Wenn keine Verwechslungsgefahr mit der Massenkonzentration besteht, kann auch nur der Begriff Konzentration verwendet werden.

2

Vorbemerkung

Stoffmengenkonzentration: V(L): Volumen der Lösung

c(X) =

n(X) V(L)

übliche Einheit: mol/1 ζ. B. c (HCl) = 0,1 mol/1 ( = 0,1M)

Bei Angaben der Stoffmenge und stoffmengenbezogener Größen sind in Klammern hinter den Formelzeichen (η, M, c) immer die Teilchen a) anzugeben, auf die sich die Größenangaben beziehen. Unter dem Oberbegriff Teilchen werden in diesem Zusammenhang Atome, Moleküle, Ionen, Äquivalente usw. verstanden. Die für die Stoffmenge η früher verwendeten und auf Atome bzw. Äquivalente bezogenen Einheiten Tom bzw. Val (1 val = 1 mol / wirksame Wertigkeit) sind nicht mehr zulässig. Damit entfällt auch die bisher übliche Gehaltsgröße Normalität Ν (1 val/l)b). Statt dessen bezieht man die oben genannten Größen (Stoffmenge, molare Masse, Stoffmengenkonzentration) unter Beibehaltung ihrer Einheiten auf Äquivalente: Das Äquivalent ist dabei definiert als Bruchteil ^ eines Teilchens X, der ζ. B.: a) bei Neutralisationsreaktionen ein H + - oder OH Ion liefert, (z.B. | H 2 S 0 4 , i H 3 P 0 4 ) Neutralisations-Äquivalent b) bei Redox-Reaktionen ein Elektron aufnimmt oder abgibt, (ζ. Β. ^ K 2 C r 2 0 7 , j K M n 0 4 ) Redox-Äquivalent c) bei elektrolytischen Vorgängen und Ionenaustauschern eine Ladung trägt, (ζ. B. 7 Fe 3 \ Mg 2 + ) Ionen-Äquivalent. Die Anzahl der Äquivalente z* eines Teilchens X wird Äquivalentzahl genannt. Stoffmenge, molare Masse und Stoffmengenkonzentration von Äquivalenten: Stoffmenge von Äquivalenten:

Einheit: Mol z.B. n ( j C a 2 + ) = 0,2 mol

molare Masse von Äquivalenten: (früher Äquivalentmasse)

Stoffmengenkonzentration von Äquivalenten (früher Normalität)

a

' Vgl. dazu auch Tabelle 2.2. Im Kapitel Volumetrie wird die Normalität in Klammern neben der Stoffmengenkonzentration angegeben.

bl

Vorbemerkung

3

z.B. C ( | H 2 S 0 4 ) = 0,1 mol/1 = c(H 2 S0 4 ) = 0,05 mol/1 (0,1 Ν H 2 S 0 4 ) c(i K M n 0 4 ) = 0,1 mol/1 = c(KMn0 4 ) = 0,02 mol/1 (0,1 Ν K M n O J Wie man sieht, lassen sich dadurch Änderungen der Zahlenwerte gegenüber Angaben in den bisherigen Einheiten (val, val/1 bzw. Normalität) umgehen. Darüber hinaus wird empfohlen, um Unklarheiten auszuschließen, η, Μ und c wie in den obigen Beispielen stets in Form von Größengleichungen anzugeben.

Periodensystem der Elemente, Massen von Atomen, Verbindungen und Atomgruppen

Periodensystem der Elemente [3] IA

IIA

HIB

IVB

VB

VIB

VIIB

VIIIB

1 Η 1.008 3

a) b)

4

Li

Be

6.939

9.012

11

12

Na

Mg

22.990

24.312

19

20

21

22

23

24

25

26

Κ

Ca

Sc

Ti

V

Cr

Mn

Fe

Co

39.102

40.08

44.956

47.88

50.942

51.996

54.938

55.847

58.933

37

38

39

40

41

42

43

44

45

Rb

Sr

Y

Zr

Nb

Mo

Tc

Ru

Rh

85.47

87.62

88.905

91.22

92.906

95.94

(99)

101.07

102.91

55

56

57

72

73

74

75

76

77

Cs

Ba

La

Hf

Ta

Re

Os

Ir

132.91

137.34

138.91

178.49

180.95

w 183.85

186.2

190.2

192.2

87

88

89

104

105

Fr

Ra

Ac

(Unq) a) (Unp)»>

(223)

(226)

(227)

(257-260)

(260)

58

59

60

61

62

63

64

65

66

Ce

Pr

Nd

Pm

Sm

Eu

Gd

Tb

Dy

140.12

140.91

144.24

(145)

150.36

151.96

157.25

158.92

162.50

90

91

92

93

94

95

96

97

98

Th

Pa

U

Np

Pu

Am

Cm

Bk

Cf

232.04

(231)

238.03

(237)

(242)

(243)

(247)

(249)

(251)

a u c h Rf, R u t h e r f o r d i u m bzw. K u , K u r t s c h a t o v i u m a u c h N s , N i e l s b o h r i u m bzw. H a , H a h n i u m

27

1.1 Periodensystem der Elemente

VIIIB

IB

IIB

IIIA

IVA

VA

VIA

VIIA

VIIIA 2

He

4.003 5

Β

10.811 13

Al

6 c 12.011 14

7

8

9

14.007

15.999

18.998

Ν

Ο

15

16

30.974

26.982

Si

28.086

Ρ

S

F

17

10

Ne

20.183 18

32.064

C1

35.453

Ar

39.948

28

29

30

31

32

33

34

35

36

58.69

63.54

65.37

69.72

72.59

74.922

78.96

79.909

83.80

46

47

48

49

50

51

52

53

54

112.40

114.82

118.69

121.75

127.60

126.90

131.30

Ni

Cu

Zn

Ga

In

Ge

Sn

As

78

79

80

81

82

83

84

85

86

195.09

196.97

204.59

204.38

207.19

208.98

(210)

(210)

(222)

70

71

173.04

174.97

Pt

107.87

Au

Hg

67

68

69

164.93

167.26

168.93

Ho

99

Es

(254)

Er

Tm

100

101

(253)

(256)

Fm

Md

Tl

Yb

Pb

Lu

102

103

(253)

(257)

No

Lr

Bi

Po

I

Kr

Cd

106.42

Te

Br

Ag

Pd

Sb

Se

At

Xe

Rn

5

6

1 Periodensystem der Elemente

1.2

Elektronenkonfiguration der Elemente

Schale

Κ

Quantenzahlen "

1 0 Is

Elektronensymbol

1Η 2 He

L 2 0 2s

1 2p

Μ

Ν

Ο

Ρ

Q

3 0 1 2 3s 3p 3d

4 0 1 2 3 4s 4p 4d 4f

5 0 1 2 3 5s 5p 5d 5f

6 0 1 2 6s 6p 6d

7 0 7s

1 2

3 Li 4 Be 5Β 6...9C...F 10 Ne

2 2 2 2 2

1 2 2 1 2 2...5 2 6

11 Na 12 Mg 13 Al 14... 17 Si...Cl 18 Ar

2 2 2 2 2

2 2 2 2 2

6 6 6 6 6

1 2 2 1 2 2. ..5 2 6

19 Κ 20 Ca 21 Sc 22, 23 Ti...V 24 Cr 25...28 Μη.,.Νί 29 Cu 30 Zn 31...36 G a . . . K r

2 2 2 2 2 2 2 2 2

2 2 2 2 2 2 2 2 2

6 6 6 6 6 6 6 6 6

2 2 2 2 2 2 2 2 2

6 6 6 6 6 6 6 6 6

37...38Rb...Sr 39...40 Y...Zr 41...42Nb...Mo 43 Tc 44...45 Ru...Rh 46 Pd 47... 48 Ag...Cd 49...54 In...Xe

2 2 2 2 2 2 2 2

2 2 2 2 2 2 2 2

6 6 6 6 6 6 6 6

2 2 2 2 2 2 2 2

55...56 Cs...Ba 57 La 58...71 Ce...Lu 72...77 Hf...Ir 78 Pt 79...80 Au...Hg 81...86 Tl...Rn 87...88 Fr...Ra 89 Ac 90...103Th...Lr

2 2 2 2 2 2 2 2 2 2

2 2 2 2 2 2 2 2 2 2

6 6 6 6 6 6 6 6 6 6

2 2 2 2 2 2 2 2 2 2

L

2

(

1s

5...8 10 10 10

1 2 2 2 5 1 2 1 2 2 1. ..6

6 6 6 6 6 6 6 6

10 10 10 10 10 10 10 10

2 2 2 2 2 2 2 2

6 6 6 6 6 6 6 6

1.. .2 4.. .5 5 7.. .8 10 10 10

6 6 6 6 6 6 6 6 6 6

10 10 10 10 10 10 10 10 10 10

2 2 2 2 2 2 2 2 2 2

6 6 6 6 6 6 6 6 6 6

10 10 10 10 10 10 10 10 10 10

1 2...3

1loÖ

1...2

η JZ

2 1 2 1 1...2

2 1...6

2 2 1... 14 2 14 2 14 2 14 2 14 2 14 2 14 2 14 2

6 6 6 6 6 6 6 6 6 6

1 1 2...7 9 10 10 10 10 10 1... 14

1...2 2 2 2 1 1...2 2 1...6 2 6 2 6 1 2 6 1

Elektronenzahlen der voll besetzten Schalen

1...2

2 2

1.3 Protonenzahlen und relative Atommassen der Elemente

1.3

7

Protonenzahlen (Ordnungszahlen) und relative Atommassen der Elemente

D i e Tabelle enthält die relativen A t o m m a s s e n , wie sie v o n der Internationalen U n i o n für Reine und Angewandte Chemie ( I U P A C ) nach dem Stand v o n 1979 veröffentlicht wurden [3]. Sie beziehen sich auf das Kohlenstoffisotop 1 2 C = 12,0000 und sind dimensionslose Zahlen. Die Genauigkeit der Werte beträgt + 1 Einheit der letzten D e z i m a l e bzw. + 3 Einheiten, wenn die entsprechende Ziffer mit einem Stern gekennzeichnet ist. Name

Symbol

Protonenzahl

relative Atommasse A r

Actinium Aluminium Americium Antimon Argon Arsen Astat Barium Berkelium Beryllium Bismut Blei Bor Brom Cadmium Caesium Calcium Californium Cer Chlor Chrom Cobalt Curium Dysprosium Einsteinium Eisen Erbium Europium Fermium Fluor Francium Gadolinium Gallium Germanium Gold Hafnium Helium Holmium Indium

Ac Al Am Sb Ar As At Ba Bk Be Bi Pb Β Br Cd Cs Ca Cf Ce C1 Cr Co Cm Dy Es Fe Er Eu Fm F Fr Gd Ga Ge Au Hf He Ho In

89 13 95 51 18 33 85 56 97 4 83 82 5 35 48 55 20 98 58 17 24 27 96 66 99 26 68 63 100 9 87 64 31 32 79 72 2 67 49

227,0278 d) 26,98154 (243) 121,75* 39,94 a b ) 74,9216 (210) 137,33 b) (247) 9,01218 208,9804 207,2 a ' b ) 10,81 ac> 79,904 112,41b) 132,9054 40,08·" (251) 140,12b) 35,453 51,996 58,9332 (247) 162,50* (252) 55,847* 167,26* 151,96b» (257) 18,998403 (223) 157,25* 69,72 72,59* 196,9665 178,49* 4,00260 b | 164,9304 114,82b)

8

1 Periodensystem der Elemente

Name

Symbol

Protonenzahl

relative Atommasse

Iod Iridium Kalium Kohlenstoff Krypton Kupfer Lanthan Lawrencium Lithium Lutetium Magnesium Mangan Mendelevium Molybdän Natrium Neodym Neon Neptunium Nickel Niob Nobelium Osmium Palladium Phosphor Platin Plutonium Polonium Praseodym Promethium Protactinium Quecksilber Radium Radon Rhenium Rhodium Rubidium Ruthenium Samarium Sauerstoff Scandium Schwefel Selen Silber Silicium Stickstoff Strontium Tantal Technetium Tellur

I Ir Κ C Kr Cu La Lr Li Lu Mg Mn Md Mo Na Nd Ne Np Ni Nb No Os Pd Ρ Pt Pu Po Pr Pm Pa Hg Ra Rn Re Rh Rb Ru Sm Ο Sc S Se Ag Si Ν Sr Ta Tc Te

53 77 19 6 36 29 57 103 3 71 12 25 101 42 11 60 10 93 28 41 102 76 46 15 78 94 84 59 61 91 80 88 86 75 45 37 44 62 8 21 16 34 47 14 7 38 73 43 52

126,9045 192,22* 39,098 12,011a) 83,80 b ' c | 63,546*a) 138,9055* b) (260) 6,941 a ' b ' c) 174,967* 24,305 b) 54,9380 (258) 95,94 22,98977 144,24* bl 20,17c) 237,0482 d) 58,69 92,9064 (259) 190,2b) 106,42b) 30,97376 195,08* (244) (209) 140,9077 (145) 231,0359 d) 200,59* 226,0254 b,d) (222) 186,207 102,9055 85,4678* b 101,07*b) 150,36*b) 15,9994ab) 44,9559 32,06a) 78,96* 107,868 b) 28,0855 14,0067 87,62 b) 180,947 (98) 127,60* b)

1.3 Protonenzahlen und relative Atommassen der Elemente Name

Symbol

Protonenzahl

relative Atommasse A r

Terbium Thallium Thorium Thulium Titan Unnilpentium Unnilquadium Uran Vanadium Wasserstoff Wolfram Xenon Ytterbium Yttrium Zink Zinn Zirconium

Tb T1 Th Tm Ti Unp Unq U V Η W Xe Yb Y Zn Sn Zr

65 81 90 69 22 105 104 92 23 1 74 54 70 39 30 50 40

158,9254 204,3383 232,0381 b,d) 168,9342 47,88* (262) (261) 238,0289"·c) 50,9415 l,0079 a , b , c ) 183,85* 131,29*b,c) 173,04* 88,9059 65,38 118,69* 91,22 b)

a) b)

c) d)

9

Schwankungen des Isotopenverhältnisses in den irdischen Vorkommen begrenzen die Genauigkeit. In einigen geologischen Lagerstätten weicht das Isotopenverhältnis stark ab. Die relative Atommasse des entsprechenden Elements unterscheidet sich dann von dem hier angegebenen Wert. In Handelsprodukten können verschiedene Effekte das Isotopenverhältnis verändern! Die Angaben beziehen sich auf das Isotop mit der größten Halbwertszeit.

10

1 Periodensystem der Elemente

1.4

Ausgewählte Isotope

Inaktive

Symbol

Isotope

Isotop

relative Atommasse

natürliches Vorkommen

Spin

(%) l

H

2

H 7 Li "B 12 C 13 C 14 N 15 N 160 17

0

18Q 19p

23

Na Si 29 Si 28

31p 3 2

s

« s 34S

35

C1 C1 79 Br 81 Br 37

Wasserstoff Deuterium Lithium Bor Kohlenstoff Kohlenstoff Stickstoff Stickstoff Sauerstoff Sauerstoff Sauerstoff Fluor Natrium Silicium Silicium Phosphor Schwefel Schwefel Schwefel Chlor Chlor Brom Brom

1,007825 2,0140 7,01600 11,00931 12,0000 13,00335 14,00307 15,00011 15,99491 16,99913 17,99916 18,9984 22,9898 27,97693 28,97649 30,97376 31,97207 32,97146 33,96786 34,96885 36,96590 78,9183 80,9163

99,985 0,015 92,58 80,3 98,89 1,108 99,63 0,365 99,759 0,037 0,204 100 100 92,21 4,70 100 95,0 0,76 4,22 75,53 24,47 50,54 49,46

% 1

% 72 0 7a 1 72 0 72 72 72

%

0 72 72 0

% 0

% 72 72

1.4 Ausgewählte Isotope Radioaktive Isotope, Halbwertszeiten, Symbole: Halbwertszeit a d h m s

= = = = =

Jahre Tage Stunden Minuten Sekunden

11

Zerfallsart

Zerfallsart α = ß~ = ß+ = γ = EC = SF = IT =

α-Teilchen ^-Teilchen Positron "/-Strahlung Elektroneneinfang spontane Kernspaltung isomerer Übergang

Isotop

Halbwertszeit

Zerfallsart

Isotop

Halbwertszeit

Zerfallsart

Actinium-227 Aluminium-26 Americium-241 Americium-243 Antimon-122 Antimon-124 Antimon-125 Arsen-76 Arsen-77 Astat-210 Barium-131 Barium-133 Berkelium-247 Berkelium-249 Beryllium-7 Beryllium-10 Bismut-210 Blei-202 Blei-210 Brom-82 Cadmium-109 Cadmium-115 Caesium-134 Caesium-137 Calcium-41 Calcium-45 Calcium-47 Californium-251 Californium-252 Californium-254 Cer-139 Cer-141 Cer-144 Chlor-36 Chrom-51 Cobalt-58 Cobalt-60

21,8a 7,4 - 105 a 435 a 7,4- 103 a 2,8 d 60 d 2,7 a 26,7 h 39 h 8,3 h 12 d 7,2 a 1,4· 10 4 a 3,1 · 102 a 53,37 d 25 · 10 6 a 5d 10 5 a 21 a 35,5 h 450 d 43 d 2,05 a 30,2 a 8·104 a 165 d 4,5 d 900 a 2,64 a 60,5 d 104 d 33 d 284,9 d 3,1 · 105 a 27,8 d 71 d 5,26 a

β~,Λ

Curium-243 Curium-245 Curium-247 Dysprosium-159 Einsteinium-253 Einsteinium-254 Eisen-55 Eisen-59 Erbium-169 Europium-154 Europium-155 Fermium-257 Fluor-18 Francium-223 Gadolinium-153 Gallium-67 Gallium-68 Germanium-71 Gold-195 Gold-198 Gold-199 Hafnium-175 Hafnium-181 Holmium-166 Indium-114 Iod-125 Iod-131 Iod-132 Iridium-192 Kalium-40 Kalium-42 Kohlenstoff-14 Krypton-85 Kupfer-64 Lanthan-140 Lawrencium-256 Lutetium-177

32a 8,3· 103 a 1,6· 10 7 a 144d 20 d 270 d 2,6 a 45,1 d 9,4 d 16a 1,81 a 80 d 109,7 m 22 m 242 d 78,1 h 68,3 m 11,4 d 183 d 2,69 d 3,15 d 70 d 42,4 d 26,9 h 50 d 60 d 8,07 d 2,3 h 74 d 1,9· 109 a 12,4h 5730 a 10,76 a 12,9h 40,22 h 35 s 6,7 d

ÖL,

ß+,

EC

α OL ß~,

ß+,

EC

ß~ ßß~,y ß~,y

EC, α EC EC α ß~ EC ßß~,oc

EC ß~

EC ΓΓ,Γ ßß-

EC ß~ ß~ OL OL,

SF α, SF EC Γ ß~ ß~,ß+,

EC

EC EC, β+,γ ß~,y

EC

α a

EC OL OL

EC ß~ ß~ ß~ ß~ a, ß+,

SF EC

ß~

EC EC ß+,

EC

EC EC ß~ ß~

EC Γ ßy

EC ß~ ß~ ß~,ß+,

EC

ß~,ß\EC ßßß~ ß~,ß+, ß~

α ß-

EC

12

1 Periodensystem der Elemente

Isotop

Halbwertszeit

Zerfallsart

Isotop

Halbwertszeit

Zerfallsart

Mangan-52 Mangan-54 Mendelevium-256 Molybdän-99 Natrium-22 Natrium-24 Neodym-147 Neptunium-237 Nickel-59 Nickel-63 Niob-94 Niob-95 Nobelium-255 Osmium-191 Palladium-103 Phosphor-32 Phosphor-33 Platin-193 Plutonium-339 Plutonium-241 Plutonium-242 Polonium-209 Polonium-210 Praseodym-143 Promethium-147 Protactinium-233 Quecksilber-197 Quecksilber-203 Radium-226 Radon-222 Rhenium-186 Rubidium-84 Rubidium-86 Ruthenium-103 Samarium-153

5,7 d 303 d 90 m 6,69 h 2,602 a 15,0h 11,1 d 2,14 · 106 a 8 • 104 a 92 a 2,0 · 104 a 35,15 d 185 s 15 d 17 d 14,3 d 25 d >500 a 24,4 a 14,2a 3,86· 105 a 100 a 138,4 d 13,7 d 2,5 a 27 d 65 h 46,57 d 1,6· 103 a 3,82 d 90 h 33 d 18,66 d 39,6 d 46,8 h

/ Γ , EC EC EC, SF ß~

Scandium-46 Schwefel-35 Selen-75 Silber-110 Silber-111 Silicium-31 Stickstoff-13 Strontium-85 Strontium-89 Strontium-90 Tantal-182 Technetium-97 Technetium-99 Tellur-127 Terbium-160 Thallium-201 Thallium-204 Thorium-228 Thorium-232 Thulium-170 Titan-44 Tritium Uran-233 Uran-234 Uran-235 Uran-238 Vanadium-48 Wolfram-185 Xenon-133 Ytterbium-169 Yttrium-88 Yttrium-90 Zink-65 Zinn-113 Zirconium-95

83,8 d 88 d 120,4d 253 d 7,5 d 2,62 h 10m 64 d 52 d 28,1 a 115 d 106 a 212 · 105 a 9,3 h 73 d 73 h 3,8 a 1,913 a 1,4· 10 10 a 128,6 d 48 a 12,26 a 1,6 · 105 a 2,47 · 105 a 7,0 · 108 a 4,5· 109 a 16 d 75,8 d 5,27 d 32 d 106,6 d 64 h 243,6 d 115 d 65 d

ß~ ß~ ß~ ß~, IT ß~ ß-.v ß+ EC ß~ ß~ ß~ EC

ß~ ß~ Ol EC ß~ ß~ ß~ a, EC ß~ EC ß~ ß~ EC a, SF ß~ a a, EC α, γ ß~ r r EC ß~ a a r ß+, EC ß~ ß~ ß~

Reichweite verschiedener Strahlenarten

in Wasser oder organischem Gewebe

Strahlenart

Energie

Reichweite

α-Strahlen jß-Strahlen

5 0,02 1 0,02 1 50 1

40 10 7 6,4 65 1 20

y-Strahlen schwere Rückstoßkerne Neutronenstrahlen

MeV MeV MeV MeV MeV MeV MeV

μπι μπι mm cm cm μπι cm

ß~ ß~ ß~ EC ß~, EC α α, y, SF ß~ EC ß~ α α α α β+, EC ß~ ß~ EC ß+, EC ß~ ß+, EC EC ß~

1.5 Molare Massen gebräuchlicher Verbindungen und Atomgruppen

1.5

13

Molare Massen gebräuchlicher Verbindungen und Atomgruppen; Massenanteile der Hauptelemente

Alle in nachfolgender Tabelle enthaltenen m o l a r e n M a s s e n Μ (in g/mol) sind mit den in T a belle 1.3 angegebenen relativen A t o m m a s s e n berechnet u n d auf m a x i m a l drei Stellen n a c h dem K o m m a beschränkt worden. Die angegebenen Massenanteile w in % (Gew.-%) beziehen sich auf d a s in der jeweiligen Spalte geführte Hauptelement. In K l a m m e r n unter oder neben den S u m m e n f o r m e l n stehende N a m e n bezeichnen Fällungsreagenzien oder organische A n i o n e n .

w in %

Formel

Μ in g/mol

w in%

Formel

Μ in g/mol

Ag Ag 3 As0 3 Ag 3 As0 4 AgBr AgBrOj Ag(C 2 H 3 0 2 ) Ag(C 7 H 4 NS 2 ) Ag 2 C 2 AgCN AgCNO K[Ag(CN) 2 ] Ag 2 C0 3 AgCl AgC10 4 Ag 2 Cr0 4 Ag 2 Cr 2 0 7 AgF Agl AgI0 3 AgMn0 4 AgN 3 AgN02 AgN03 Ag20 Ag202 AgP02 Ag3P04 Ag4P207 Ag 2 S AgSCN Ag 2 S0 3 Ag 2 S0 4 Ag2Se Ag 2 Te Ag2TLAs04 AgVO a

107,868 446.524 462,523 187,772 235,770 166,913 274,10 239,758 133,886 149,885 199,002 275,745 143,321 207,319 331,730 431,724 126,866 234,773 282,771 226,804 149,888 153,874 169,873 231,735 247,735 170,841 418,575 605,415 247,796 165,46 295,79 311,79 294,70 343,34 559,025 206,808

100 72,472 69,965 57,446 45,751 64,625 39,35 89,891 80,567 71,967 54,905 78,837 75,863 58,030 65,034 49,971 85,025 45,946 38,147 47,560 71,966 70,102 63,429 93,096 87,083 63,139 77,311 71,269 87,062 65,19 72,93 69,19 73,21 62,84 38,591 52,159

Ag 3 V0 4

438,543

73,791

Al AlBr 3 A1(C 2 H 3 0 2 ) 3 Al(C 9 H 6 ON) 3 A1C13 A1C13 · 6 H , 0 A1F3 AIF3 · H 2 O AIF 6 3+ K 3 [AIF 6 ] Alls A1N AKNO3)3 A1(N0 3 ) 3 · 9 H 2 0 AI 2 O 3 '/ 6 AI 2 O 3 V 2 AI 2 0 3 2A1 2 0 3 3A1 2 0 3 A1 2 0 3 · 3 H 2 0 Al(OH) 3 AIPO4 AI2S3 AI 2 (SO 4 ) 3 A1 2 (S0 4 ) 3 · 1 8 H , 0 Al203-2Si02-2H,0

26,9815 266,694 143,959 204,115 459,439 133,341 241,432 83,977 101,992 140,972 258,267 407,695 40,988 212,996 375,133 101,961 16,994 50,981 203,923 305,884 156,007 78,003 121,953 150,14 342,14 666,41 258,160

100 10,117 74,970 13,219 5,873 20,235 11,176 32,130 26,455 19,140 10,447 6,618 65,828 12,668 7,193 52,925 52,925 52,925 52,925 52.925 34,591 34,590 22,13 35,94 15,77 8,10 29,903

As "A As Ys As 2As 3As AsBr 3

74,9216 24,9738 14,9843 149,8432 224,7648 314,634

100 100 100 100 100 23,812

Al4c3

14

1 Periodensystem der Elemente

Formel

ASC13 ASF3 ASF5 ASH 3 H3ASO3

H3AS04 H 3 A S 0 4 · V2 H 2 O H4AS207 ASI 3 AS03 AS04 AS203

V 4 AS 2 O 3 AS 2 O S AS207

AS 2 S 2 AS 2 S 3 AS 2 S 4 AS 2 S 5 Au V3AU

2Au 3 Au AuBr AuBr 3 AuCN AU(CN) 3 AU(CN) 3 • 6 H 2 0

K[AU(CN) 2 ] K[AU(CN) 2 ] • 3 H 2 0 K[AU(CN)J1,5H20 AUCI

AUC13 H[AUC1J H[AUC1 4 ] · 4 H 2 0 K[AUC1 4 ] · 2 H 2 0 Na[AuCl4] · 2 H 2 0 Aul AU20

AuOH HAu02 KAU02 · 3 H 2 0 AU203 AU 2 S Β 73 Β

2B

Μ in g/mol

w in?,,

Formel

181,281 131,917 169,914 77,945 125,944 141,943 150,951 265,871 455,635 122,920 138,919 197,841 49,460 229,840 261,839 213,96 246,02 278,08 310,14

41,329 56,795 44,094 96,121 59,488 52,789 49,633 56,359 16,443 60,952 53,932 75,739 75,739 65,195 57,227 70,03 60,91 53,88 48,31

3Β 4B BBr 3 BC BC13 BF 3 H[BF4] K[BF4] NH4[BF4] B2H6 B4H10

196,9665 65,6555 393,9330 590,8995 276,871 436,679 222,984 275,020 383,111 288,100 342,145 367,158 232,420 303,326 339,786 411,847 413,907 397,799 323,871 409,932 213,974 229,973 322,109 441,931 425,99

100 100 100 100 71,140 45,106 88,332 71,619 51,412 68,367 57,568 53,646 84,746 64.936 57,968 47,825 47,587 49,514 60,816 96,097 92,052 85,647 61,149 89,139 92,47

10,81 3,60 21,62

100 100 100

Μ in g/mol

w

BI 3 BN BP BO 2 HBÖ 2 BO 3 H3BO3 B2O3 B4O7 B2S3

32,43 43,24 250,52 22,82 117.17 67,81 87,81 125,90 104,84 27,67 53,32 391,52 24,82 41,78 42,81 43,82 58,81 61,83 69,62 155,24 117,80

100 100 4,32 47,37 9,23 15,94 12,31 8,59 10,31 78,14 87,10 2,76 43,56 25,87 25,25 24,67 18,38 17,48 31,06 27,86 18,33

Ba V 2 Ba 2Ba BaBr 2 BaBr 2 · 2 H 2 0 Ba(Br03)2H20 BaC 2 BaC03 BaC204 Ba(CN) 2 • 2 H 2 0 BaCl 2 BaCl 2 · 2 H 2 0 Ba(C10 3 ) 2 · H 2 0 Ba(C10 4 ) 2 · 3 H 2 0 BaCr04 BaF2 Bal2 Bal 2 · 2 H 2 0 Ba(I03)2 · H 2 0 Ba(Mn04)2 Ba(N02)2H20 Ba(N03)2 BaO V2 BAO Ba02 Ba02·8H20 Ba(OH) 2

137,33 68,67 274,66 297,14 333,17 411,15 161,35 197,34 225,35 225,40 208,24 244,27 322,25 390,28 253,32 175,33 391,14 427,17 505,15 375,20 247,36 261,34 153,33 76,67 169,33 313,45 171,35

100 100 100 46,22 41,72 33,40 85,11 69,59 60,94 60,93 65,95 56,22 42,62 35,19 54,24 78,33 35,11 32,15 27,19 36,60 55,52 52,55 89,57 89,57 81,10 43,81 80,48

in %

1.5 Molare Massen gebräuchlicher Verbindungen und Atomgruppen Formel

Μ in g/mol

w in %

Formel

Μ in g/mol

w in %

Ba(OH) 2 • 8 H , 0 72Ba(0H)2'8H20 Ba(HP0 4 ) 2 Ba 3 (P0 4 ) 2 BaS Ba(SCN)2 · 2 H 2 0 BaS0 3 Ba(HS0 3 ) 2 BaS0 4 BaS203 BaS 2 O g • 4 H 2 0 Ba[SiF 6 ] BaSi0 3 6 H 2 0 BaTiO,

315,47 157,73 329,29 601,93 169,39 289,52 217,39 299,46 233,39 249,45 401,51 279,41 321,50 233,23

43,53 43,53 41,71 68,45 81,07 47,43 63,17 45,86 58,84 55,05 34,20 49,15 42,72 58,88

Be 'Λ Be 2 Be BeBr2 Be 2 C BeCOj • 4 H 2 0 BeCl2 BeCl2-4H20 BeF 2 K 2 [BeF 4 ] (NH 4 ) 2 [BeF 4 ] Bel 2 Be(N0 3 ) 2 · 3 H 2 0 BeO Be(OH) 2 Be3(P04)2-3H20 Be2P207 BeS0 4 BeS0 4 · 4 H 2 0

9,01218 4,50609 18,02436 168,820 30,035 141,082 79,918 151,979 47,009 163,202 121,082 262,821 187,068 25,011 43,027 271,025 191,968 105,07 177,13

100 100 100 5,338 60,010 6,388 11,277 5,929 19,171 5,522 7,443 3,429 4,817 36,032 20,946 9,975 9,389 8,58 5,09

BiOCl (BiO) 2 Cr 2 0 7 BiF 3 BiH 3 Bil 3 K[BiIJ BiOI Bi(OH)3 Bi203 Bi 2 O s Bi0N03 · H20 Bi(N0 3 ) 3 Bi(N0 3 ) 3 • 5 H 2 0 BiP04 BiS Bi 2 S 3 Bi 2 (S() 4 ), Bi 2 Se 3 Bi 2 (Se0 3 ) 3

260,433 665.946 265,977 212,004 589,694 755,697 351,884 261,013 465,959 497,958 305,000 394,995 485,071 303,952 241,04 514,14 706,13 654,84 798,84

80,244 62,762 78,571 98,574 35,439 27,654 59,389 80,065 89,699 83,935 68,578 52,907 43,082 68,754 86,70 81,29 59,19 65,83 52,32

Br 2 Br 3 Br 4 Br 5 Br 6 Br Η Br HBrO HBr03 BrF 3 BrF 5 Br03 Ve B r 0 3 Br04

79,904 159,808 239,712 319,616 399,520 479,424 80,912 96,911 128,910 136,899 174,896 127,902 21,317 143,902

100 100 100 100 100 100 98,754 82,451 79,904 58,367 45,687 62,473 62,473 55,527

Bi VjBi VsBi 2Bi BiC6H303 | (Pyrogallol)J BiC6H507 Bi(C 9 H 6 NO) 3 Bi(C 9 H 6 NO) 3 · H 2 0 Bi(C 1 2 H 1 0 ONS) 3 1 • H 2 0 (Thionalid) j Bi[Cr(SCN) 6 ] BiCl2 BiCl 3

208,980 69,660 41,796 417,961

100 100 100 100

C 2C 3C 4C 5C 6C 7C CH 2CH 3 CH 4 CH 5 CH CHN CHNO

12,011 24,022 36,033 48,044 60,055 72,066 84,077 13,019 26,038 39,057 52,076 65,095 27,026 43,025

100 100 100 100 100 100 100 92,258 92,258 92,258 92,258 92,258 44,442 27,916

332,068

62,933

398,082 641,438 659,453 Q7C ΟΪ Ο /J,OJ

52,497 32,520 31,690 Zj,oO

609,44 279,886 315,339

34,29 74,667 66,272

15

16

1 Periodensystem der Elemente

Formel

CHNS CHO CHO 2 CH03 CH 2 2CH 2 3CH 2 4CH 2 5CH 2 6CH 2 7CH 2 CH 2 N 2 2CH 2 N 2 CH 2 O 2 CH 2 O 3 CH 3 2CH 3 3CH 3 4CH 3 5CH, CH3Br

CH3C1 CH 3 F CH 3 I CH3O 2CH30 3CH,0 4CH30 CH 4 CH 4 N 2 O CH 4 O CCI 2 O CC14 CN 2CN 3CN 4CN 5CN CNO CNS CO co2 V2 co2 2C02 co3 2C03 CS2 C2H2 C2H2O4

Μ

w

in g/mol

in %

59,09 29,018 45,018 61,017 14,027 28,054 42,080 56,107 70,134 84,161 98,188 42,039 84,078 46,026 62,024 15,035 30,069 45,104 60,139 75,174 94,938 50,488 34,033 141,939 31,034 62,068 93,102 124,136 16,043 60,055 32,042 98,916 153,823 26,018 52,036 78,054 104,072 130,090 42,017 58,098 28,011 44,010 22,005 88,020 60,009 120,018 76,131 26,038 90,035

20,33 41,391 26,681 19,685 85,629 85,629 85,629 85,629 85,629 85,629 85,629 28,571 28,571 26,096 19,365 79,884 79,884 79,884 79,884 79,884 12,651 23,790 35,292 8,462 38,703 38,703 38,703 38,703 74,869 20,000 37,485 12,143 7,808 46.165 46,165 46,165 46,165 46,165 28,586 20,674 42,881 27,292 27,292 27,292 20,015 20,015 15,777 92,258 26,681

Formel

C2H204-2H20 C2H3 C2H3O 2C2H30 C2H3O2 2C2H302 C2H4 C2H4O2 C2H5 2C 2 H S 3C 2 H 5 4C 2 H 5 C2H5Br

C 2 H 5 C1 C2H5F C2H5I C2H5O 2C 2 H S O C2H6 C2H6O C2H6O2 C3H6O C3H6O3 C4H4O6 C4H5O6 C4H6O4 C4H6O5 C4H606 C5H5N 2C S H 5 N 3C 5 H 5 N C6H4O2 C6H5 2C 6 H 5 3C 6 H 5 C6H6 C6H6O C 6 H„O 2 C6H8O7 C 6 H 1 2 O„ C7H5O 2C7H50 3C7H50 C7H6O2 C7H6O3 C7H8 C10H4 C10H5

CI0H6

Μ

w

in g/mol

IN

126,066 27,046 43,045 86,090 59,045 118,089 28,054 60,052 29,062 58,123 87,185 116,246 108,966 64,515 48,060 155,966 45,061 90,122 30,069 46,069 62,068 58,080 90,079 148,072 149,080 118,089 134,088 150,088 79,101 158,202 237,304 108,096 77,106 154,211 231,317 78,113 94,113 110,112 192,125 180,157 105,116 210,232 315,348 122,123 138,123 92,140 124,142 125,150 126,157

19,055 88,820 55,807 55,807 40,685 40,685 85,629 40,002 82,659 82,659 82,659 82,659 22,045 37,234 49,983 15,402 53,310 53,310 79,889 52,144 38,703 62,041 40,002 32,446 32,227 40,685 35,830 32,011 75,922 75,922 75,922 66,668 93,464 93,464 93,464 92,258 76,574 65,448 49,966 40,002 79,954 79,954 79,954 68,846 60,871 91,249 96,752 95,973 95,207

%

1.5 Molare Massen gebräuchlicher Verbindungen und Atomgruppen

Formel

Μ in g/mol

w in%

CI0H7 CIOH8 C13H13N3 C14H4O2 CI4H5O2 C14H6O2 C14H7O2 Ci4H8O2 C 2 OH 1 6 N 4 (Nitron) C20H16N4HNO3

127,165 128,173 211,266 204,184 205,192 206,200 207,208 208,216 312,373 375,386

Ca V 2 Ca 2 Ca 3 Ca 4 Ca Ca(As 2 0 4 ) 2 · 3 H 2 0 Ca(B0 2 ) 2 Ca(B0 2 ) 2 • 6 Η Ο CaBr 2 CaC 2 CaCN 2 Ca(CN) 2 Ca(CH02)2| (Formiat) j Ca(C 2 H 3 0 2 ) 2 j (Acetat) J Ca(C 2 0 4 ) (Oxalat) Ca(C 2 0 4 ) · H 2 0 Ca(C 3 H 5 0 3 ) 2 ) (Lactat) j Ca(C 3 H 5 0 3 ) 2 · 5 H 2 0 Ca(C4H406)| (Tartrat) j Ca(C 4 H 4 0 6 )-2H 2 0 Ca 3 (C 6 H 5 0 7 ) 2 1 (Citrat) 1 Ca 3 (C 6 H 5 0 7 ) 2 1 • 4H20 Ca(C 1 0 H 7 N 4 O 5 ) 2 Ί • 8H 2 0(Pikrolon- > säure) CaC03 V 2 CaC0 3 Ca(HC0 3 ) 2 CaCl 2 CaCl 2 · 6 H 2 0 CaOCl 2 V2 CaOCl 2

40,08 20,04 80,16 120,24 160,32 521,81 125,70 233,79 199,89 64,10 80,10 92,12

100 100 100 100 100 7,68 31,87 17,14 20,05 62,53 50,04 43,51

130,12

30,80

158,17

25,34

128,10 146,12

31,29 27,43

218,22

18,37

308,30

13,00

188,15

21,30

224,18

17,88

498,44

24,12

570,50

21,08

710,58

5,64

100,09 50,05 162,11 110,99 219,08 126,99 63,49

40,04 40,04 24,72 36,11 18,30 31,56 31,56

94,452 93,709 73,907 82,354 81,949 81,549 81,152 80,759 76,902 63,993

Formel

CaOCl 2 · C a O j ' 2H20 j 3(CaOCl 2 ) · CaO) • 4H20 J Ca(OCl) 2 · 4 H 2 0 CaCr04 CaCr04 • 2 H 2 0 CaF 2 CaH 2 Cal 2 Ca(Mn0 4 ) 2 • 5 H 2 0 CaMo04 Ca(NO a ) 2 Ca(N0 3 ) 2 · 4 H 2 0 CaO V 2 CaO Ca(OH) 2 7 2 Ca(OH) 2 Ca 3 P 2 Ca(H 2 P0 2 ) 2 Ca(P0 3 ) 2 Ca 3 (P0 4 ) 2 CaHP04 CaHP04 · 2H20 Ca(H 2 P0 4 ) 2 • H 2 0 3Ca3(P04)2) • Ca(OH) 2 j CaS Ca(HS) 2 • 6 H 2 0 Ca(SCN) 2 Ca(SCN) 2 · 2 H 2 0 Ca(SCN) 2 • 3 H 2 0 CaS03 CaS03 · 2 H 2 0 Ca(HS0 3 ) 2 CaS04 CaS04· V2H20 CaS04 • 2 H 2 0 CaS203 CaS203 · 6 H 2 0 CaSi 2 Ca[SiF 6 ] CaSiO a CaW04 Cd V 2 cd 2 Cd

Μ in g/mol

w in%

219,10

36,59

509,10

31,49

215,05 156,07 192,10 78,08 42,10 293,89 368,03 200,02 164,09 236,16 56,08 28,04 74,10 37,05 182,19 170,06 198,02 310,18 136,06 172,09 252,07

18,64 25,68 20,86 51,33 95,21 13,64 10,89 20,04 24,43 16,97 71,47 71,47 54,09 54,09 66,00 23,57 20,24 38,76 21,46 23,29 15,90

1004,64

39,90

72,14 214,31 156,24 192,27 210,28 120,14 156,17 202,21 136,14 145,15 172,17 152,20 260,29 96,25 182,16 116,16 287,93

55,56 18,70 25,65 20,85 19,06 33,36 25,67 19,82 29,44 27,61 23,28 26,33 15,40 41,64 22,00 34,50 13,92

112,41 56,20 224,82

100 100 100

17

18

1 Periodensystem der Elemente

Formel

Μ in g/mol

w

methylamin) J HClO4(C20H16N4) HC104(C22HI9N) Co Ά Co 1 h Co 2 Co 3 Co CO(A102)2 COAS2

CoAsS CoB CoBr 2 CoBr 2 · 6 H 2 0

Μ in g/mol

w in %

584,26

23,98

172,12 328,24 484,36 235,09 332,24 404,30 568,42 712,53

81,41 85,38 86,79 59,60 42,18 34,66 49,30 39,33

632,53

22,15

35,453 70,906 106,359 141,812 177,265 212,718 86,905 51,452 67,452 83,451 99,451 150,903 182,902 36,461 52,460 84,459 100,459

100 100 100 100 100 100 81,590 68,904 52,561 42,484 35,649 46,988 38,767 97,236 67,581 41,977 35,291

396,832

8,934

381,858

9,284

412,832 397,857

8,587 8,911

58,9332 29,4666 19,6444 117,8664 176,7996 176,894 208,776 165,92 69,743 218,741 326,832

100 100 100 100 100 33,316 28,228 35,52 84,500 26,942 18,032

1.5 Molare Massen gebräuchlicher Verbindungen und Atomgruppen Formel

Μ in g/mol

w in%

Formel

Μ in g/mol

w in %

CoC03 K 3 [Co(CN) 6 ] CO(C 2 H 3 0 2 ), - 4 H 2 O l (Acetat) J Co(C 2 0 4 ) · 2 H 2 0 1 (Oxalat) J Co(C 5 H 5 N) 4 -(SCN) 2 (Pyridin + Thiocyanat)J Co 3 (C 6 H 5 0 7 ) 2 1 • 4 H 2 0 (Citrat)J Co(C 7 H 6 N0 2 ) 2 ) (Anthranilsäure) j Co(C 9 H 6 NO) 2 · H 2 O { (Oxin) j CO(C J0 H 6 NO 2 ) 3 • 2 H 2 0 (a-Nitroso/i-naphthol) CO(C 10 H 6 NO 3 ) 3 ) (a-Nitro-/i-naphthol)J CoCl 2 CoCl 2 • 6 H 2 0 CoCr04 Co(N0 3 ) 2 CO(N0 3 ) 2 · 6 H 2 0 Na 3 [Co(N0 2 ) 6 ] CoO Co203 Co304

118,942 332,334

49,548 17,733

249,083

23,660

182,983

32,207

491,50

11,99

627,063

28,195

331,193

17,794

383,269

15,376

611,452

9,638

623,420

9,453

CrN Cr(N0 3 ) 3 Cr(N0 3 ) 3 • 9 H 2 0 CrO Cr02 Cr03 Cr04 Cr203 Cr207 Cr304 Cr(OH) 2 Cr(OH) 3 Cr(OH) 3 · 2 H 2 0 CrP04 CrP04 · 6H20 Cr 2 (S0 4 ) 3 Cr 2 (S0 4 ) 3 • 1 8 H 2 0 CrK(S0 4 ) 2 · 12H 2 0 CrNH 4 (S0 4 ) 2 · 1 2 H 2 0

66,003 238,011 400,148 67,995 83,995 99,994 115,994 151,990 215,988 219,986 86,011 103,018 139,046 146,967 255,059 392,17 716,44 499,39 478,33

78,779 21,846 12,994 76,470 61,904 51,999 44,827 68,420 48,147 70,908 60,453 50,473 37,394 35,379 20,386 26,52 14,52 10,41 10,87

129,839 237,930 174,927 182,943 291,034 403,936 74,933 165,865 240,797 C o ( N H 4 ) · ( P 0 4 ) · H 2 O 189,958 CO 2 P 2 0 7 291,809 CoS 90,99 CoS04 154,99 CoS04 · 7 H 2 0 281,10 Co 2 (S0 4 ) 3 406,04 Co 2 (S0 4 ) 3 · 18H 2 0 730,31 K 2 Co(S0 4 ) 2 · 6 H 2 0 437,34

45,289 24,769 33,690 32,214 20,250 14,590 78,648 71,062 73,423 31,024 40,392 64,78 38,02 20,97 29,03 16,14 13,48

Cs 2Cs Cs2C03 CsCl CsC10 4 Cs 2 Cr0 4 Cs 2 Cr 2 0 7 Csl CSN0 3 Cs02 Cs20 CsOH Cs 2 [PtCl 6 ] Cs 2 S0 4

132,9054 265,8108 325,820 168,358 232,356 381,804 481,799 259,810 194,910 164,904 281,810 149,913 673,62 361,87

100 100 81,582 78,442 57,199 69,620 55,171 51,155 68,188 80,596 94,323 88,655 39,46 73,46

Cu V2Cu 2Cu CuBr Cußr 2 Cu 2 C 2

63,546 31,773 127,092 143,450 223,354 151,114 221.116 344,671

100 100 100 44,298 28,451 84,103 57,478 55,310

Cr V3Cr Ά Cr 2Cr 3 Cr K 3 [Cr(CN) 6 ] Cr(CO) 6 CrCl 2 CrCl 3 CrCl 3 · 6 Η 2 0 CrCl 2 0 2 CrF 3

51,996 17,332 25,998 103,992 155,988 325,397 220,058 122,902 158,355 266,446 154,901 108,991

100 100 100 100 100 15,979 23,628 42,307 32,835 19,515 33,567 47,707

C u C 0 3 · CU(OH)2

2CUC0 3 CU(OH)2 CU(C 2 H 3 0 2 ) 2 · H 2 O ι 199,650 (Acetat) j CU(C 5 H 5 N) 2 -(SCN) 2 ) 337,90 (Pyridin + Thiocyanat) CU(C 7 H 6 N0 2 ) 2 ι 335,806 (Salicylaidoxim) |

31,828 18,83 18,923

19

20

1 Periodensystem der Elemente

Formel

Μ in g/mol

Cu(C 9 H 6 NO) 2 (Oxin) CU(C 10 H 6 NO 2 ) 2 •H 2 O > (Chinaldinsäure) Cu(C i 2 H l 0 NOS) 2 > H20 (Thionalid) Cu(CJ4HnN02)| (Cupron) j CuCN CU(CN)2 K 3 [Cu(CN) 4 ] CuCl CuCl 2 CuCl 2 · 2 H 2 0 Cul Cu 2 [HgI 4 ] Cu(N0 3 ) 2 Cu(N0 3 ) 2 · 3 H 2 0 Cu(N0 3 ) 2 · 6 H 2 0

351,857

18,066

425,887

14,921

514,12

12,36

288,792

22,004

CuO Cu20 CuOH Cu(OH) 2 Cu 3 P Cu 3 P 2 CuS Cu 2 S CuSCN CU(SCN)2 CuS0 4 CuS0 4 · 5 H 2 0 [Cu(NH 3 )JS0 4 · H 2 0

89,564 115,581 284,912 98,999 134,452 170,482 190,451 835,30 187,556 241,601 295,647 204,645 79,544 143,091 80,553 97,561 221,612 252,586 95,61 159,15 121,62 179,70 159,60 249,68 245,74

70,951 54,979 22,304 64,188 47,269 37,274 33,366 15,22 33,881 26,302 21,494 93,156 79,886 88,819 78,887 65,135 86,023 75,479 66,47 79,86 52,25 35,36 39,82 25,45 25,86

Dy DyBr3 DyCl 3 Dy(N0 3 ) 3 · 5 H 2 0 Dy203 Dy(P04)-5H20 Dy2(S04)3-8H20

162,50 402,21 268,86 438,59 373,00 347,55 757,29

100 40,40 60,44 37,05 87,13 46,76 42,92

Er ErCl 3 · 6 H 2 0 Er(N0 3 ) 3 · 5 H 2 0 Er203 Er 2 (S0 4 ) 3 · 8 H 2 0

167,26 381,71 443,35 382,52 766,81

100 43,82 37,73 87,45 43,63

Cu3N

w in%

Formel

Μ in g/mol

w in %

Eu EuCl3 EU 2 (S0 4 ) 3 · 8 H 2 0 EU 2 0 3

151,96 258,32 736,21 351,92

100 58,83 41,28 86,36

F 2F 3F 4F 5F 6F HF NF 3 F2O F2O2 SF 6

18,9984 37,9968 56,9952 75,9936 94,9920 113,990 20,006 71,002 53,996 69,996 146,050

100 100 100 100 100 100 94,962 80,273 70,369 54,285 78,049

Fe

55,847 18,616 27,924 205,690 162,83 212,781 230,797 553,471 66,66 215,655 295,559 179,552

100 100 100 27,151 34,30 26,246 24,197 30,271 83,79 25,896 18,895 93,311

488,305

11,437

195,899 115,856 177,881 329,248 422,392 126,753 198,813 162,206 270,297 223,837 112,842 309,656 125,701 179,857 287,948 241,862 349,953 71,846

28,508 48,204 31,396 16,962 13,222 44,060 28,090 34,430 20,661 24,950 49,491 18,035 88,857 31,051 19,395 23,090 15,958 77,731

YS Fe

VaFe FeAs2 FeAsS Fe(As0 4 ) • H 2 0 Fe(As0 4 ) · 2 H 2 0 Fe 3 (As0 4 ) 2 · 6 H 2 0 FeB FeBr2 FeBr 3 Fe 3 C Fe(C 9 H 6 NO) 3 | (Oxin) j Fe(CO)5 FeC03 Fe(HC0 3 ) 2 K 3 [Fe(CN) 6 ] K 4 [Fe(CN) 6 ] · 3 H 2 0 FeCl 2 FeCl 2 · 4 H 2 0 FeCl 3 FeCl 3 · 6 H 2 0 Fe(Cr0 2 ) 2 FeF 3 Fel 2 Fe 2 N Fe(N0 3 ) 2 Fe(N0 3 ) 2 · 6 H 2 0 Fe(N0 3 ) 3 Fe(N0 3 ) 3 · 6 H 2 0 Fe Ο

1.5 Molare Massen gebräuchlicher Verbindungen und Atomgruppen Formel

Μ in g/mol

Fe203 Fe304 Fe(OH)2 Fe(OH)3 Fe 2 P Fe 3 P Fe3(P04)2-8H20 Fe(P0 4 ) · 2 H 2 0 FeS FeS2 Fe 2 S 3 Fe(SCN)3 · 1,5H 2 0 FeS0 4 FeS0 4 • 7 H 2 0 Fe 2 (S0 4 ) 3 Fe 2 (S0 4 ) 3 · 9 H 2 0 Fe(NH 4 ) 2 · (S0 4 ) 2 ) • 6H20 j Fe(NH 4 )(S0 4 ) 2 l • 12H 2 0 j

159,692 231,539 89,862 106,869 142,668 198,515 501,605 186,848 87,91 119,97 207,87 257,10 151,91 278,01 399,87 562,01

69,943 72,360 62,148 52,257 78,290 84,397 33,401 29,889 63,53 46,55 53,73 21,72 36,77 20,09 27,93 19,87

392,13

14,24

482,18

11,58

Ga Ga(C 9 H 6 NO) 3 (Oxin) Ga(C 9 H 4 Br 2 NO) 3 1 (Dibromoxin) GaCl 2 GaCl 3 GaN Ga(N0 3 ) 3 · 8 H 2 0 Ga20 Ga203 GaS Ga 2 (S0 4 ) 3 · 18H 2 0 Ga 2 (NH 4 ) 2 \ • (S0 4 ) 4 • 2 4 H 2 0 |

69,72 502,18

100 13,88

975,55

w in %

7,146

140,63 176,08 83,73 399,86 155,44 187,44 101,78 751,89

49,58 39,60 83,27 17,44 89,71 74,39 68,50 18,55

992,11

14,06

Gd Gd(Br0 3 ) 3 Gd(Br0 3 ) 3 · 9 H 2 0 GdF 3 Gd(N0 3 ) 3 · 6 H 2 0 Gd203 Gd 2 (S0 4 ) 3

157,25 540,96 703,09 214,25 451,36 362,50 602,67

100 29,07 22,37 73,40 34,84 86,76 52,18

Ge GeBr 4 GeCl 2 GeCl 4 GeH 4

72,59 392,21 143,50 214,40 76,62

100 18,51 50,59 33,86 94,74

21

w in%

Formel

Μ in g/mol

GeHCl 3 GeF 4 Ge 3 N 2 Ge 3 N 4 GeO Ge02 GeS2

179,96 148,58 245,78 273,80 88,59 104,59 136,71

H*) 2H 3H 4H 5H 6H 7H H2O V2H2O 2H20 3H20 4H20 5H20 6H20 7H20 8H20 9H20 12H 2 0 18H 2 0 24H20 H2O2 V2H2O2 2H202

1,0079 2,0158 3,0237 4,0316 5,0395 6,0474 7,0553 18,0152 9,0076 36,0304 54,0456 72,0608 90,0760 108,0912 126,1064 144,1216 162,1368 216,1824 324,2736 432,3648 34,0146 17,0073 68,0292

100 100 100 100 100 100 100 11,189 11,189 11,189 11,189 11,189 11,189 11,189 11,189 11,189 11,189 11,189 11,189 11,189 5,9263 5,9263 5,9263

Hf HfC HfCl 4 H1F6 Hf(N0 3 ) 4 Hf02 HfP207 H1S2 HfS0 4 (NH 4 ) 2 [HfF 6 ]

178,49 190,50 320,30 292,48 426,51 210,49 352,43 242,61 274,55 328,56

100 93,70 55,73 61,03 41,85 84,80 50,65 73,57 65,01 54,33

Hg 72 Hg HgBr2

200,59 100,295 360,40

100 100 55,66

*) Säuren sind bei den entsprechenden Elementen zu finden!

40,34 48,86 88,60 79,54 81,94 69,41 53,10

22

1 Periodensystem der Elemente

Formel

Μ in g/mol

w in%

Hg 2 Br 2 Hg(C2H302)2} (Acetat) J HgCr207-(C5H5N)2| (Chromat + Pyridin) j Hg(C7H6N02)2 1 (Anthranilsäure) j Hg(C12H10NOS)2) (Thionalid) j H g ( C 2 0 4 ) (Oxalat) Hg(CN) 2 Hg(CN) 2 · H g O Hg(CNO) 2 · 7 2 H 2 0 ) (Fulminat) J HgCl 2 HgCl 2 · 2 N H 3 Hg 2 Cl 2 HgCr04 Hgl2 HgN3 HgNH2Cl Hg(N03)2 Hg(N03)2 · H 2 0 Hg2(N03)2 Hg2(N03)2-2H20 HgO Hg20 HgS Hg 2 S Hg(SCN) 2 Hg 2 (SCN) 2 HgS04 Hg2S04

560,99

71,51

318,68

62,94

574,78

34,90

472,85

42,42

633,14

31,68

288,61 252,63 469,22

69,50 79,40 85,50

293,63

68,31

271,50 305,56 472,09 316,58 454,40 242,61 252,07 324,60 342,62 525,19 561,22 216,59 417,18 232,65 433,24 316,75 517,34 296,65 497,24

73,88 65,65 84,98 63,36 44,14 82,68 79,58 61,80 58,55 76,39 71,48 92,61 96,17 86,22 92,60 63,33 77,55 67,62 80,68

Ho HoCl3 HO203

164,9304 271,289 377,859

100 60,795 87,297

I 21 31 41 51 IBr IC1 ICI3 IF, IF7 HI

126,9045 253,8090 380,7135 507,6180 634,5225 206,809 162,358 233,264 221,897 259,893 127,912

100 100 100 100 100 61,363 78,164 54,404 57,191 48,829 99,212

w in %

Formel

Μ in g/mol

HIO3 HIO4 H5IO6 IOS io4 I2OS I2O7

175,911 191,910 227,940 174,903 190,902 333,806 365,805

In I n ( C 9 H 6 N 0 ) 3 (Oxin) InCl 3 InO ln203 IN(OH) 3 InP04 In 2 S 3 In2(S04)3 In2(S04)3 · 9 Η 2 0

114,82 547,28 221,18 130,82 277,64 165,85 209,79 325,82 517,81 679,95

100 20,98 51,92 87,78 82,71 69,24 54,73 70,48 44,35 33,77

Ir IrCl 3 IrCl 4 Ir02 Ir(OH) 4

192,22 298,58 334,03 224,22 260,25

100 64,38 57,55 85,73 73,86

Κ 2K 3K 4K KH2AS04 K2HAS04 KA1(S0 4 ) 2 · 12H 2 0 KAlSi 3 O s K[B(C6H5)4]] (Kalignost) K[BF4] KBO2 K2B407 • 5H2Ο KBr KBr03 L / 6 KBR0 3 K ( C 2 H 3 0 2 ) (Acetat) K2(C4H406) } • 0 , 5 H 2 0 (Tartrat)J KH(C4H406) K3(C6H507)· H >°} (Citrat) KH(CSH404) (Phthalat)

39,0983 78,1966 117,2949 156,3932 180,033 218,124 474,38 278,332

100 100 100 100 21,717 35,850 8,24 14,047

72,141 66,127 55,674 72,557 66,476 76,035 69,384

358,33

10,94

125,88 81,91 323,51 119,002 167,001 27,833 98,143

31,06 47,80 24,17 32,855 23,412 23,412 38,838 33,231

188,178

20,777

324,411

36,156

204,223

19,145

23

1.5 Molare Massen gebräuchlicher Verbindungen und Atomgruppen

Formel

KH(C204)H201 (Oxalat) J KH3(C204)2-2H20 K2(C204)H20 KCN KCNO KCNS

K2cs3

KHCO3

K2co3 y2K2co3 K2CO3-V2H2O K2C03 · 2H20 KCl KCIO 3 KCIO 4 K 3 [CO(N0 2 ) 6 ] K 2 Co(S0 4 ) 2 · 6 H 2 0 K2Cr04 K2Cr207 V6K2Cr207 KCr(S0 4 ) 2 · 1 2 H 2 0 KF KHF2 K 3 [Fe(CN) 6 ] K 4 [Fe(CN) 6 ] K 4 [Fe(CN) 6 ] · 3 H 2 0

KI kio 3

V 6 KIO 3 KIO4 KMn04 V5KMn04 K2MO04 KN3 KNO2 KNO3 K2O

KOH

KH2PO2 KH2PO4 K2HPO4 K3PO4 K3P04 · 3H20 K4P2OV K2[PdCl4] K2[PdCl6] K2[PtCl6] KHS

Μ in g/mol

w in %

146,141

26,754

254,192 184,231 65,116 81,115 97,18 186,39 100,115 138,206 69,103 165,229 174,236 74,551 122,550 138,549 452,261 437,34 194,190 294,184 49,031 499,40 58,097 78,103 329,248 368,346 422,392 166,003 214,001 35,667 230,000 158,034 31,607 238,13 81,118 85,104 101,(03 94,196 56,106 104,087 136,085 174,176 212,266 266,312 330,337 326,4 397,3 486,01 72,17

15,381 42,445 60,044 48,201 40,24 35,75 39,035 56,580 56,580 47,326 44,880 52,445 31,904 28,220 25,935 17,88 40,269 26,581 26,581 7,83 67,299 50,060 35,625 42,458 37,026 23,553 18,270 18,270 16,999 24,740 24,740 32,84 48,199 45,942 38,672 83,015 69,687 37,563 28,731 44,895 55,258 44,044 47,344 24,0 19,7 16,09 54,18

Formel

Μ in g/mol

w in %

110,26 200,33 97,18 120,16 158,26 194,29 448,40 136,16 174,25 190,31 222,31 254,31 270,31 661,02 262,89 220,273 138,038 326,04 283,41

70,92 39,03 40,24 32,54 49,41 40,25 8,72 28,71 44,88 41,09 35,17 30,75 28,93 35,45 14,87 35,500 28,324 23,98 27,59

La La(Br0 3 ) 3 LaC 2 La 2 (C0 3 ) 3 · 3 H 2 0 La(C2H302)3 \ • 1,5 H 2 0 (Acetat) j LaCl 3 LaCl 3 · 7 H 2 0 La(N0 3 ) 3 · 6 H 2 0 La203 La(OH) 3 La 2 (S0 4 ) 3 La 2 (S0 4 ) 3 · 9 H 2 0

138,9055 522,612 162,928 511,062

100 26,579 85,256 54,272

343,062

40,490

245,265 371,371 433,011 325,809 189,927 565,98 728,12

56,635 37,403 32,079 85,268 73,136 49,09 38,16

Li LiAlH 4 LiBr LiBr • H 2 0 Li 2 C 2 Li2C03 Li3(C6H507) · 4 H 2 0 ) (Citrat) J LiCl LiC10 3 · V 2 H 2 0 LiC10 4 3 H 2 0 LiF Lil Lil · 3 H 2 0 LiN02 · H 2 0

6,941 37,954 86,845 104,860 37,904 73,891

100 18,288 7,992 6,619 36,624 18,787

281,985

7,384

42,394 99,400 160,437 25,939 133,846 187,891 70,962

16,373 6,983 4,326 26,759 5,186 3,694 9,781

K2S K2S · 5 H 2 0 KSCN KHSO 3 K 2 SO 3 K2S03 • 2 H 2 0 KH(S04)2· 12H20 KHSO4 K2SO4

K2s2o3

K2S2O5

K2s2o7 K2s2o8 3(K2S203) · 5 H 2 0 K[Sb(OH) 6 ] K 2 [SiF 6 ] ΚΝΟ3

K2WO4 K2[ZrF6]

24

1 Periodensystem der Elemente

Formel

Μ in g/mol

L1NO3

68,946 122,992 29,881 23,948 115,794 109,94 127,96

10,067 5,644 46,457 28,983 17,983 12,63 10,85

24,305 12,153 142,266 289,353 310,449 184,113 388,201 84,314 42,157 146,339

100 100 17,084 8,400 15,658 13,201 6,261 28,827 28,827 16,609

184,403

13,180

256,490

9,476

467,637

25,987

252,461

9,627

312,610

7,775

346,640 95,211 203,302 277,854 278,114 319,267 62,302 100,928 116,316 148,315 256,406 40,304 20,152 58,320 174,330 245,406 222,553 120,36 138,38 246,47 402,71 334,46

7,012 25,528 11,955 8,747 11,442 7,613 39,012 72,244 20,896 16,384 9,479 60,304 60,304 41,676 13,942 9,904 21,850 20,19 17,56 9,86 6,04 7,27

LiN03 · 3 H 2 0 Li20 LiOH Li3P04 Li 2 S0 4 Li 2 S0 4 · H 2 0 Mg 7a Mg MgAl 2 0 4 MgNH 4 As0 4 · 6 H 2 0 Mg 2 As 2 0 7 MgBr 2 Mg(Br0 3 ) 2 · 6 H 2 0 MgC03 V 2 MgC0 3 Mg(HC0 3 ) 2 MgCa(C0 3 ) 2 ) (Dolomit) j MgKH(C0 3 ) 2 • 4 H 2 0 4MgC03Mg(0H)2) • 4H20 j Mg(NH 4 ) 2 \ ' (co3)2 • 4 H 2 0 j Mg(C 9 H 6 NO) 2 -| (Oxin) j Mg(C 9 H 6 NO) 2 · 2 H 2 0 MgCl 2 MgCl 2 · 6 H 2 0 MgKCl 3 • 6 H 2 0 Mgl 2 Mg(I03)2-4H20 MgF 2 Mg 3 N 2 Mg(N0 2 ) 2 Mg(N0 3 ) 2 Mg(N0 3 ) 2 · 6 H 2 0 MgO VAMGO

Mg(OH) 2 MgHP04 · 3H20 Mg(NH 4 )P0 4 · 6 H 2 0 Mg2P207 MgS04 MgS04 · H 2 0 MgS04 · 7 H 2 0 MgK 2 (S0 4 ) 2 · 6 H 2 0 MgNa 2 (S0 4 ) 2 • 4 H 2 0

w in%

Formel

Mg(NH 4 ) 2 (S0 4 ) 2 • 6H20 MgKS0 4 Cl · 3H 2 Ο Mg 2 Si MgSi0 3 Mg 2 Si0 4 Mn MnAs Mn 2 As Mn(C 2 H 3 0 2 ) 2 ) • 4 H 2 0 (Acetat) J Mn(C 5 H 5 N) 4 • (SCN)2 (Pyridin S· + Thiocyanat) MnC03 MnCl 2 MnCl 2 · 4 H 2 0 Mn(N0 3 ) 2 • 4 H 2 0 Mn(N0 3 ) 2 · 6 H 2 0 MnO Mn02 Mn203 Mn207 Mn304 Mn(OH) 2 MnO(OH) MnO(OH) 2 Mn2P207 Mn(NH 4 )P0 4 · Η 2 0 MnHP04 • 3H20 MnP Mn 3 P 2 MnS MnS04 MnS04 · 4 H 2 0 MnSi MnSi 2 Mn 2 Si Mo 7a Mo 7s Mo V4MO

7 . Mo 2 Mo 3 Mo MoC MOC2

Μ in g/mol

w in%

360,59

6,74

248,96 76,696 100,389 140,693

9,76 63,381 24,211 34,550

54,938 129,860 184,798

100 42,306 59,457

245,088

22,416

487,86

11,26

114,947 125,844 197,905 251,009 287,039 70,937 86,937 157,874 221,872 228,812 88,953 87,945 104,952 283,819 185,962 204,962 85,911 226,760 87,00 151,00 223,06 83,024 111,109 137,962

47,794 43,656 27,760 21,887 19,140 77,446 63,193 69,597 49,522 72,030 61,761 62,469 52,346 38,714 29,543 26,804 63,948 72,682 63,15 36,39 24,63 66,172 49,445 79,643

95,94 47,97 31,98 23,99 15,99 191,88 287,82 107,95 119,96

100

100 100 100 100 100 100

88,87 79,98

1.5 Molare Massen gebräuchlicher Verbindungen und Atomgruppen

Formel

MOC1 3

Μ

w

in g/mol

IN

202,30 237,75 273,21 190,93

M0CI4 M0CI5 MOF5 MO02(C9H6NO)2)

(Oxin)

j

MO02 MO03

23,05

127,94 143,94 159,94

74,99 66,65 59,99

J

Ν

2N 3N

4N 5N 6N

5,55 Ν (Gelatine) 6,25 Ν (Eiweiß) 6,37 Ν (Casein) NC13 NF3 NH NH2 2NH2 3NH2 NH3 2NH3 3NH3 4NH3 5NH3 6NH3 NH4 2NH4 3NH4

4NH4 5NH4 6NH4

NH 4 Br

61,36

58,02

)

(NH4)6MO7024| 4H20 MOS2 MOS3

47,43 40,35 35,12 50,25

416,24

M0O4 (NH 4 ) 3 · Ϊ [P(MO 1 2 O 4 0 )] 1 • 1876,34 (Ammonium-121 molybdato-phosphat)^ (NH 4 ) 3 • ) [PMo12O40] \ 1984,44 •6 H 2 0

Formel

1235,86

54,34

160,06 192,12

59,94 49,94

14,0067 28,0134 42,0201 56,0268 70,0335 84,0402 77,7372 87,5419 89,2227 120,366 71,002 15,015 16,023 32,045 48,068 17,030 34,061 51,091 68,122 85,152 102,182 18,038 36,077 54,115 72,153 90,192 108,230 97,943

Μ

%

100 100 100 100 100 100 100 100 100 11,637 19,727 93,287 87,419 87,419 87,419 82,245 82,245 82,245 82,245 82,245 82,245 77,651 77,651 77,651 77,651 77,651 77,651 14,301

in g/mol NH4CN

NH4CNO NH4CNS NH4(CH02)1

(Formiat)

J

NH4(C2H302N

(Acetat) } (NH4)2(C204)H20 (NH4)2C03 (NH4)2C03 · H2O (NH4)HC03 (NH4XHC03)

)

+ (NH4)(C02NH2)j NH 4 C1 NH 4 CIO 3 NH 4 CIO 4 (NH4)2Cr04 (NH4)2Cr207 NH4F NH4F · HF NH4I

44,055 60,055 76,12

31,794 46,646 36,80

63,056

22,213

77,083

18,171

142,111 96,086 114,101 79,055

19,712 29,154 24,551 17,718

157,126

26,743

53,491 101,489 117,489 152,070 252,064 37,037

26,185 13,801 11,922 18,421 11,113 37,818

57,043 144,943 192,941 196,01

24,555 9,664 7,260 14,29

(NH4)I03 (NH 4 ) 2 MO0 4 (NH 4 ) 6 MO 7 0 2 4 1 1235,86 4H20 { (NH4)N02 64,044 (NH4)N03 80,043 2(NH4)N03 ) 292,22 + (NH4)2SO4| NH4OH 35,046 (NH4)H2P03 99,026 (NH4)H2P04 115,025 (NH4)2HP04 132,056 (NH4)3P04 149,086 (NH4)3P04 • 3 H 2 0 203,132 ( N H 4 ) M g P 0 4 • 6 H 2 0 245,406 ( N H 4 ) N a H P 0 4 · 4 H 2 0 209,068 (NH 4 ) 3 · 1 [P(MO12O40)]{ (NH4)3 · [P(MO12O40)] } •6H20 )

(NH4)ZnP04 (NH 4 ) 2 [PtCl 6 ]

43,740 34,998 28,76 39,967 14,144 12,177 21,213 28,185 20,686 5,708 6,700 2,24

1984,44

2,12

178,40 443,89

7,85 6,31 27,41 41,11 36,80 18,90 12,28

(NH4)HS

51,11 68,14

(NH 4 ) 2 S 2 O 3 (NH 4 ) 2 S 2 O 8

6,80

1876,34

(NH4)2s (NH4)SCN

w in°/„

76,12 148,20 228,19

25

26

1 Periodensystem der Elemente Μ in g/mol

Formel

(NH 4 ) 2 S0 3 · H 2 0 (NH 4 )HS0 4 (NH 4 ) 2 S0 4 (NH 4 )Fe(S0 4 ) 2 ) • 12H 2 0 J (NH 4 ) 2 Fe(S0 4 ) 2 l • 6H20 (NH 4 ) 2 Ni(S0 4 ) 2 • 6H20 (NH 4 ) 2 Zn(S0 4 ) 2 • 6H20 (NH 4 ) 2 [SiF 6 ] (NH 4 ) 2 [SnCl 6 ]

NH4VO3 N2H4 N 2 H 4 · HCl N 2 H 4 · 2 HCl

N2H4HNO3 N2H4 · 2HN03 2N 2 H 4 • H 2 S0 4

N 2 H 4 • H2SO4 NH2OH NH 2 OH · HCl 2NH 2 OH · H 2 S0 4

NH2SO3H NO NOBr NOC1 NOF

NO2 NO2CI NO3 N2O N2O3 N2O4 N2O5 V5N2O5

HNO2 HNO3 HNO3(C20H16 (Nitron) H N 0 3 · (C 2 2 H i 9 N) ) } (a-Dinaphthodimethylanilin)

1

Na 2 Na 3 Na Na 3 [AlF 6 ]

W

Formel

Μ in g/mol

w in %

NaAlSi 3 0 8 NaAs0 2 Na 2 HAs0 3 Na 2 HAs0 4 NaBH 4 Na[B(C 6 H 5 )] 4 NaB0 2 · 4 H 2 0 NaB0 3 · 4 H 2 0 Na 2 B 4 0 7 V 2 Na 2 B 4 0 7 Na 2 B 4 0 7 · 10H 2 0 '/ 2 Na 2 B 4 0 7 · 10H 2 0 NaBr NaBr · 2 H 2 0 NaBr0 3 Na 2 C 2 NaCN NaCNO NaCNS NaHC0 3 Na 2 C0 3 Na 2 C0 3 H 2 0 Na 2 C0 3 · 10H 2 0 Na 3 H(C0 3 ) 2 • 2 H 2 0 Na(CH0 2 ) (Formiat) Na(C 2 H 3 0 2 ) (Acetat) Na(C 2 H 3 0 2 ) • 3 H 2 0 Na 2 (C 4 H 4 0 6 ) · 2 H 2 0 NaH(C 4 H 4 O e ) NaK(C 4 H 4 0 6 ) • 4 H 2 0 (Tartrat) Na(C 6 H s O) (Phenolat) Na 3 (C 6 H 5 0 7 ) I •5V 2 H 2 0(Citrat 1 Na 2 (C 8 H 4 0 4 )j (Phthalat) j NaH(C 8 H 4 0 4 ) Na 2 (C 2 0 4 ) (Oxalat) NaH(C 2 0 4 ) · H 2 0 NaH(C 2 0 4 ) Na 2 H 2 Ί •(C 10 H 12 N 2 O 8 ) (Komplexon III) Na 2 H 2 1 •(C 10 H 12 N 2 O 8 ) •2H 2 0 J NaCl NaOCl NaC103

262,223 129,910 169,907 185,907 137,83 342,22 137,86 153,86 201,22 100,61 381,37 190,69 102,893 138,924 150,892 70,002 49,007 65,007 81,07 84,007 105,989 124,004 286,141 226,026 68,007 82,034 136,080 230,083 172,070

8,767 17,697 27,062 24,733 60,77 6,72 16,68 14,94 22,85 22,85 12,06 12,06 22,343 16,548 15,236 65,684 46,911 18,476 28,36 27,967 43,382 37,079 16,069 30,498 33,805 28,026 16,894 19,984 13,361

282,221

8,146

116,095

19,803

357,154

19,311

210,097

21,885

188,115 133,999 130,032 112,017

12,221 34,313 17,680 20,523

336,209

13,676

372,239

12,352

58,443 74,442 106,441

39,337 30,883 21,599

in%

134,15 115,16 132,13

20,88 12,16 21,20

482,18

2,91

392,13

2,91

394,98

7,09

401,56

6,97

178,153 367,49 116,978 32,045 68,506 104,967 95,058 158,071 162,16 130,12 33,030 69,491 164,13 97,09 30,006 109,910 65,459 49,004 46,006 81,459 62,005 44,013 76,012 92,011 108,010 54,005 47,013 63,013

15,724 7,62 11,974 87,419 40,892 26,879 44,205 35,444 34,55 21,53 42,406 20,156 17,07 14,43 46,680 12,744 21,398 28,583 30,446 17,195 22,589 64,648 36,854 30,446 25,936 25,936 29,793 22,228

375,386

14,925

360,4116

7,773

22,9898 45,9795 68,9693 209,941

100 100 100 32,852

1.5 Molare Massen gebräuchlicher Verbindungen und Atomgruppen

27

Formel

Μ in g/mol

w in %

Formel

Μ in g/mol

NaC10 4 NaC10 4 • H 2 0 Na 3 [Co(N0 2 ) 6 ] Na 3 [Co(N0 2 ) 6 ]-V 2 H 2 0 Na 2 Cr0 4 Na 2 Cr 2 0 7 Na 2 Cr 2 0 7 · 2 H 2 0 V6Na2Cr207-2H20 NaF Na 4 [Fe(CN) 6 ]10H 2 0 Na 2 [Fe(CN) 5 NO]{ • 2H20 J Nal Nal 2 H 2 0 NaI03 NalOj • 5 H 2 0 NaI04 NaI04 · 3 H 2 0 Na 2 Mo0 4 Na 2 Mo0 4 • 2 H 2 0 Na 3 N NaN 3 NaNH 2 NaN02 NaN03 Na20 V 2 Na 2 0 Na202 NaOH Na 3 P NaH2P02 · H 2 0 NaP03 NaH2P04 NaH2P04 · H 2 0 NaH2P04 · 2H20 Na2HP04 Na2HP04 • 2 H 2 0 N a 2 H P 0 4 · 12H 2 0 Na3P04 N a 3 P 0 4 · 12H 2 0 Na4P207 N a 4 P 2 0 7 · 10H 2 0 Na 2 S Na 2 S · 9 H 2 0 NaHS NaHS0 3 Na 2 S0 3 Na 2 S0 3 · 7 H 2 0 Na 2 S 2 0 3

122,440 140,455 403,936 412,943 161,973 261,967 297,998 49,666 41,988 484,064

18,776 16,368 17,074 16,762 28,387 17,552 15,429 15,429 54,753 18,997

297,952

15,432

149,894 185,925 197,892 287,968 213,892 267,937 205,92 241,95 82,976 65,010 39,012 68,995 84,995 61,979 30,989 77,978 39,997 99,943 105,993 101,692 119,977 137,992 156,007 141,959 177,989 358,141 163,941 380,123 265,902 446,054 78,04 240,18 56,06 104,06 126,04 252,14 158,10

15,337 12,365 11,617 7,983 10,748 8,580 22,33 19,00 83,120 35,364 58,929 33,321 27,048 74,186 74,186 58,965 57,479 69,009 21,690 22,547 19,162 16,660 14,736 32,389 25,833 12,838 42,070 18,144 34,548 13,889 58,92 19,14 41,01 22,09 36,48 18,24 29,08

72Na2S203 Na 2 S 2 0 3 · 5 H 2 0 72Na2S203'5H20 NaHS0 4 NaHS0 4 · H 2 0 Na 2 S0 4 Na 2 S0 4 · 10H 2 0 Na2S204 Na 2 S 2 O s Na 2 S 2 O e · 2 H 2 0 Na 2 S 2 O g Na[Sb(OH) 6 ] Na 2 Se0 3 Na 2 Si0 3 Na 2 Si0 3 · 9 H 2 0 Na 2 [SiF 6 ] Na 2 [Sn(OH) 6 ] Na2U207 • 6 H 2 0 NaMg(U0 2 ) 3 (C2H302)9-6H20 > (Uranylacetat) NaMg(U0 2 ) 3 •(C2H302)9-8H20 NaZn(U0 2 ) 3 • (C2H302)9-6H20 NaV0 3 · 4 H 2 0 Na2W04

79,05 248,17 124,09 120,06 138,07 142,04 322,19 174,10 190,10 242,13 238,10 246,79 172,94 122,063 284,200 188,055 266,71 742,125

29,08 18,53 18,53 19,15 16,65 32,37 14,27 26,41 24,19 19,00 19,31 9,32 26,59 37,669 16,179 24,450 17,24 6,196

1496,870

1,536

1532,900

1,4998

1537,94

1,50

w in %

193,990 293,83

11,851 15,70

Nb NbCl 5 NbF 5 K 2 NbOF 5 • H 2 0 Nb(OH) s Nb205

92,9064 270,171 187,898 300,110 177,943 265,810

100 34,388 49,445 30,957 52,211 69,904

Nd Nd(Br0 3 ) 3 NdC 2 NdCl 3 NdCl 3 · 6 H 2 0 NdN Nd(N0 3 ) 3 · 6 H 2 0 Nd203 Nd 2 (S0 4 ) 3 • 8 H 2 0

144,24 527,95 168,26 250,60 358,69 158,25 438,35 336,48 720,77

100 27,92 85,72 57,56 40,21 91,15 32,90 85,74 40,02

Ni V2Ni 2Ni NiAs NiB

58,69 29,35 117,38 133,61 69,50

100 100 100 43,93 84,45

28

1 Periodensystem der Elemente

Formel

Μ in g/mol

NiBr 2 Ni(CO) 4 NiC03 Ni(C2H302)2-4H20] (Acetat) ι Ni(C 2 H 5 N 4 0) 2 ) (Dicyandiamidin) J Ni(C4H1204N8) (Oxalendiuramd ioxin) 1 Ni(C7H602N)2| (Anthranilsäure J Ni(C8H14N404)) (Diacetyldioxim)J Ni(C 9 H 6 NO) 2 (Oxin) Ni(C 9 H 6 NO) 2 · 2 H 2 0 NiCl 2 NiCl 2 · 6 H 2 0 NiF 2 Nil 2 Ni(N0 3 ) 2 Ni(N0 3 ) 2 · 6 H 2 0 NiO Ni02 Ni203 Ni 2 P Ni 3 P 2 NiS NiS04 NiS04 · 7 H 2 0

218,50 170,73 118,70

26,86 34,38 49,44

248,84

23,59

260,87

22,50

294,88

19,90

330,95

17,73

288,91

20,31

347,00 383,03 129,60 237,69 96,71 312,52 182,70 290,79 74,69 90,69 165,38 143,35 238,02 90,75 154,75 280,85

16,91 15,32 45,29 24,69 60,70 18,78 32,12 20,18 78,58 64,72 70,98 79,12 73,97 64,67 37,93 20,90

0 20 30 40 50 60 OCH 3 OC 2 H 5 OH 2 OH 3 OH 4 OH 5 OH 6 OH

15,9994 31,9988 47,9982 63,9976 79,9970 95,9964 31,034 45,061 17,007 34,015 51,022 68,029 85,037 102,04

100 100 100 100 100 100 51,554 35,506 94,075 94,075 94,075 94,075 94,075 94,075

Os OsCl 4 OsF 8 0s02 0s04

190,2 332,0 342,2

100 57,3 55,6 85,6 74,8

222,2 254,2

w in %

Formel

Ρ l/3P VsP 2P PBr 3 PBr 5 POBr 3 PC13 PC15 POCL3 PF3 PF 5 PH 3 PH 4 I PI3 P2U P3N5 PO 2 H 3 PO 2 PO 3 (HPO 3 )„ H 3 PO 3 Η3ΡΟ3·Η2Ο P2O3 72P203 P2O5 V2P205 PO 4 V2P04 2P04 3P04 HPO 4 H 2 PO 4 H 3 PO 4 P205 · 24Mo03 P2O7 H4P2O7

P2s5 P4s3 P4S7 Pb V 2 Pb y4pb 2 Pb PbBr 2 Pb(CN) 2 Pb(C2H302)2l (Acetat) J

Μ in g/mol 30,9738 10,3246 6,1948 61,9476 270,686 430,494 286,685 137,333 208,239 153,332 87,969 125,966 33,997 161,910 411,687 569,566 162,955 62,973 65,996 78,972 η χ 79,980 81,996 100,011 109,946 54,973 141,945 70,972 94,971 47,486 189,943 284,914 95,979 96,987 97,995 3596,46 173,943 177,975 222,25 220,08 348,32

w in % 100 100 100 100 11,442 7,195 10,804 22,554 14,874 20,200 35,210 24,589 91,106 19,130 7,524 10,876 57,023 49,186 46,933 39,221 38,727 37,775 30,970 56,344 56,344 43,642 43,642 32,614 32,614 32,614 32,614 32,271 31,936 31,607 1,72 35,614 34,807 27,87 56,30 35,57

207,2 103,6 51,8 414,4 367,0 259,2

100 100 100 100 57,0 79,9

3253

63,7

1.5 Molare Massen gebräuchlicher Verbindungen und Atomgruppen

Formel

Μ in g/mol

Pb(C2H302)2-3H 2 0 Pb(C 2 H 5 ) 4 \ (Tetraethyl)J Pb(C 7 H 4 NS 2 XOH) | (Mercaptobenzthiazol) j Pb(C7H6N02)2j (Salicylaldoxim)J Pb(C 1 0 H 7 N 4 O 5 ) 2 l • 1,5H20 >· (Pikrolonsäure) Pb(C 12 H 10 NOS) 2 ~ (Thionalid) PbC03 2 P b C 0 3 · Pb(OH) 2 PbCl 2 PbClF PbCl 2 · PbO PbCl 4 Pb(C10 3 ) 2 PbCr04 P b C r 0 4 · PbO PbF 2 Pbl 2 PbMo04 Pb(N 3 ) 2 Pb(N0 3 ) 2 PbO 3 PbO · H 2 0 Pb02 Pb304 Pb(OH) 2 Pb3(P04)2 PbS 3 PbS • PbCl 2 Pb(SCN) 2 PbS203 PbS04 Pb(S0 4 ) 2 PbS04 ·PbO Pb(V0 3 ) 2 Pb2V207 PbW04

379,3

54,6

323.5

64,1

3904 1

53,1

479,5

43,2

Pd V 2 Pd V 4 Pd Pd(C 5 H 5 N0 2 ) 2 Cl 2 j (Furfuraldoxim)

'

760,6

w in %

27,2

639,8

32,4

267,2 775,6 278,1 261,7 501,3 349,0 374,1 323,2 546,4 245,2 461,0 367,1 291,2 331,2 223,2 687,6 239,2 685,6 241,2 811,5 239,3 995,9 323,4 319,3 303,3 399,3 526,5 405,1 628,3 455,0

77,5 80,1 74,5 79,2 82,7 60,0 55,4 64,1 75,8 84,5 44,9 56,4 71,1 62,6 92,8 90,4 86,6 90,7 85,9 76,6 86,6 83,2 64,1 64,9 68,3 51,9 78,7 51,2 66,0 45,5

106,42 53,21 26,60

100 100 100

399,53

26,64

Formel

Pd(C7H6N02)21 (Salicylaldoxim)J Pd(C,H 6 NO) 2 ) (Oxin) J Pd[C 1 0 H 6 O(NO)] 2 ι (a-Nitroso-ß-naphthol) Pd[C10H6O(NO)2]2l (α-Nitro-ß-naphthol) J Pd(CN) 2 PdCl 2 PdCl 2 · 2 H 2 0 PdCl 4 PdCl 6 K2[PdCl4] K 2 [PdCl 6 ] (NH 4 ) 2 [PdCl 6 ] Pdl 2 Pd(N0 3 ) 2 PdO PdS PdS 2 PdS04 PdS04 • 2 H 2 0

Μ in g/mol

29

w in °/„

378,68

28,10

394,73

26,96

450,75

23,61

480,75

22,14

158,46 177,33 213,36 248,23 319,14 326,43 397,33 355,21 360,23 230,43 122,42 138,48 170,54 202,48 238,51

67,16 60,01 49,88 42,87 33,35 32,60 26,78 29,96 29,54 46,18 86,93 76,85 62,40 52,56 44,62

Pr V 3 Pr 2Pr Pr(Br0 3 ) 3 PrC 2 PrCl 3 PrCl 3 · 7 H 2 0 Pr(N0 3 ) 3 ΡΓ(Ν03)3·6Η20 Pr02 Pr203 PrP04 Pr 2 (S0 4 ) 3 Pr2(S04)3-5H20 Pr2(S04)3-8H20 Pr 2 (NH 4 ) 2 · (S0 4 ) 4 ) • 8H20 J

140,9077 46,9692 281,8154 524,614 164,930 247,266 373,373 326,922 435,014 172,907 329,814 235,879 569,99 660,06 714,11

100 100 100 26,859 85,435 56,986 31,739 43,101 32,392 81,494 85,447 59,737 49,44 42,70 39,46

846,24

33,30

Pt '/ 4 Pt V 2 Pt 2 Pt PtAs 2 PtBr 2 PtBr 4

195,09 48,77 97,55 390,18 344,93 354,90 514,71

100 100 100 100 56,56 54,97 37,90

30

1 Periodensystem der Elemente

Formel

(NH 4 ) 2 [PtBr + Thiocyanat) J

65,38 618,10 225,19 183,47 219,50

100 31,73 29,03 35,64 29,79

339,74

19,24

w3c2

WC WC12 WC14 WC15 WC16 W0 2 C1 2 WF 4 WF6 WOF4 WI2 WI 4

W0j wo 4

WP WP 2 W4P2

ws2 ws3

1.6 Höhere Multipla ausgewählter Elemente und Atomgruppen Formel

Zn(C 7 H 6 N0 2 ) 2 } (Anthranilsäure) J Zn(C 9 H 6 NO) 2 (Oxin) Zn(C 1 0 H 6 NO 2 ) 2 1 •H2O > (Chinaldinsäure).1 Zn(CN)2 ZnC03 ZnCl 2 ZnCl 2 · 1,5 H 2 0 ZnCr207 · 3 H 2 0 ZnF 2 ZnF 2 4 H 2 0 Zn[Hg(SCN) 4 ] Znl 2 Zn 3 N 2 Zn(N0 3 ) 2 Zn(N0 3 ) 2 • 6H 2 0 ZnO Zn(OH)2 Zn 3 P 2 Zn 3 (P0 4 ) 2 · 4 H 2 0 Zn2P207 ZnS ZnS04 ZnS04 ·7H20

Μ in g/mol

w in%

Formel

337,64

19,36

353,69

18,49

ZnS04 • (NH4)2S04) •6H20 j

All,12

15,29

117,42 125,39 136,29 163,31 335,41 103,38 175,44 498,28 319,19 224,15 189,39 297,48 81,38 99,40 258,09 458,14 304,70 97,44 161,44 287,54

55,68 52,14 47,97 40,04 19,49 63,24 37,27 13,12 20,48 87,50 34,52 21,98 80,34 65,78 76,00 42,81 42,91 67,10 40,50 22,74

Μ in g/mol

Zr 2Zr ZrC Zr(C 8 H 6 0 3 Br) 4 j (Brommandelsäure j Zr(C 9 H 6 NO) 4 (Oxin) ZrCl 4 ZrOCl 2 · 8 H 2 0 ZrF 4 K2[ZrF6] (NH 4 ) 2 [ZrF 6 ] Zr(N0 3 ) 4 Zr(N0 3 ) 4 · 5 H 2 0 Zr02 Zr(OH) 4 ZrP 2 ZrP207 ZrS 2 Zr(S0 4 ) 2 Zr(S0 4 ) 2 • 4 H 2 0 ZrSi0 4

w in

35

%

401,66

16,28

91,22 182,44 103,23

100 100 88,37

1011,37

9,02

667,83 233,03 322,25 167,21 283,41 241,29 339,27 429,14 123,22 159,25 153,17 265,16 155,34 283,34 355,40 183,30

13,66 39,15 28,31 54,55 32,19 37,81 26,89 21,25 74,03 57,28 55,56 34,40 58,72 32,20 25,67 49,77

1.6 Höhere Multipla ausgewählter Elemente und Atomgruppen C Q C2 C3 c4 C5 C6 C7 c8 c9

12,011 24,022 36,033 48,044 60,055 72,066 84,077 96,088 108,099

ClO C„ c12 C13 C14

120,110 132,121 144,132 156,143 168,154

C,5 c16 c17 Ci8 C19

180,165 192,176 204,187 216,198 228,209

C2o C21 C22 C23 C24 C25 C26 C27 C28 C29

240,220 252,231 264,242 276,253 288,264 300,275 312,286 324,297 336,308 348,319

C3O C,i C32 C33 C34 C35 C36 c37 C38 c39

360,330 372,341 384,352 396,363 408,374 420,385 432,396 444,407 456,418 468,429

C4O C41 C42 C43 C44

480,440 492,451 504,462 516,473 528,484

c45 c46 C47 C48 C49 c 50

540,495 552,506 564,517 576,528 588,539 600,550

Η Η: H2 H3 H4 H5 H6 H7

1,008 2,016 3,024 4,032 5,039 6,047 7,055

36 H8

Ho HIO HI, H12 HL3 H14 H1S H16 XJ HIE

Η,, H2O H21 H22

H23 H24 H25 H26 H27 H28 H29 H30 H31

H32 H33 H34 H35 H36 H37 H38 H39

H40 H41 H42 H43 H44 H45 H46 H47

H4.8 H49 H50 H5, H52 H53 H54 H55

1 Periodensystem der Elemente 8,063 9,071 10,079 11,087 12,095 13,103 14,111 15,118 16,126 17,134 18,142 19,150 20,158 21,166 22,174 23,182 24,190 25,197 26,205 27,213 28,221 29,229 30,237 31,245 32,253 33,261 34,269 35,276 36,284 37,292 38,300 39,308 40,316 41,324 42,332 43,340 44,348 45,355 46,363 47,371 48,379 49,387 50,395 51,403 52,411 53,419 54,427 55,434

H56 H57 H58 H59

56,442 57,450 58,458 59,466

H6O H61 H62 H„

60,474 61,482 62,490 63,498 64,506 65,513

H64 H65

Br Br, Br, Br, Br4 Br5 Br6 Br7 Br8 Ca Ca! Ca2 Ca3 Ca4 C1 Cl! C12 Cl3 Cl4 Cls Cl6 Cl7

126,904 253,809 380,713 507,618 634,522 761,427

U

Ki K3 K4

K5

39,098 78,196 117,294 156,392 195,490

40,08 80,16 120,24 160,32

35,453 70,906 106,359 141,812 177,265 212,718 248,171

18,998 37,997 56,995 75,994 94,992 113,990 132,989 151,987 170,986 189,984

O, 04 05

o6 o7 o8 o9

O10 Ou o,2 Ο13 Ο14

Ol,

31,999 47,998 63,998 79,997 95,996 111,996 127,995 143,995 159,994 175,993 191,993 207,992 223,992 239,991

Ρ Mg MGI

Mg2 Mg3 Mg4

PI 24,305 48,610 72,915 97,220

NI N2 N3 N4 N5 N6 N7 N8 N9

14,007 28,013 42,020 56,027 70,033 84,040 98,047 112,054 126,060

N10 N11 N12 NI 3 N14 N15

140,067 154,074 168,080 182,087 196,094 210,1005

Na Nat Na2 Na3 Na4 Na5

22,990 45,980 68,969 91,959 114,949

Ο OL

P p32 P4 P5

30,974 61,948 92,921 123,895 154,869

s

Ν

F FI F2 F3 F4 F5 F6 F7 F8 F9 F10

II I2 I3 I4 IS I6

K2 79,904 159,808 239,712 319,616 399,520 479,424 559,328 639,232

o2

I

s9

32,06 64,12 96,18 128,24 160,30 192,36 224,42 256,48 288,54

Si 511 512 513 514 515 516

28,086 56,172 84,258 112,344 140,430 168,516

SL

s2 S3

s4 S5

s6 S7 S8

CnH„ ClH! CIH 2 CIH 3 C,H 4 C,H 5 CIH6

15,999

13,019 14,027 15,035 16,043 17,050 18,058

1.6 Höhere Multipla ausgewählter Elemente und Atomgruppen

C2H9 C2H10

25,030 26,038 27,046 28,054 29,061 30,069 31,077 32,085 33,093 34,101

C A C3H2 C3H3 C3H4 C3H5 C3H6 C3H7 C3H8 C3H9 C3H10 CJHU

37,041 38,049 39,057 40,065 41,072 42,080 43,088 44,096 45,104 46,112 47,120

C A C4H2 C4H3 C4H4 C4H5 C4H6 C4H7 C4H8 C4H9 C4HJQ

49,052 50,060 51,068 52,075 53,083 54,091 55,099 56,107 57,115 58,123 59,131 60,139 61,147 62,154 63,162 64,170

C 2 H, C2H2 C2H3 C2H4 C2H5 C2H6 C2H7

c2H8

C4HH

C4H12 C4H13 C4H14 C4H15 C4H16 C A C5H2 C5H3 C5H4 C5H5 C5H6 C5H7 C5H8 C5H9 C5H10 C5H12 C5H13

61,063 62,071 63,079 64,087 65,094 66,102 67,110 68,118 69,126 70,134 71,142 72,150 73,158

C5H14 C 6 HI C6H2 C6H3 C6H4 C6H5 C6H6 C6H7 C6H8 C6H9 C6H10 C 6 HU C6H12 C6H13 C6H14 C6H15 C6H16 C6H17

CA

c7H2 C7H3 C7H4 C7H5 C7H6 C7H7 C7H8 C7H9 C7H10 C7HH

C7H12 C7H13 C7H14 C7H15 C7H16 C7H17 C7H18 CGHJ C8H2 C8H3 C8H4 C8H5 C8H6

c8H7 C8H8 C8H9

C 8 H 10 C8Hh C8H12 C8H13 C8H14 C8H15

74,166 73,074 74,082 75,090 76,098 77,106 78,113 79,121 80,129 81,137 82,145 83,153 84,161 85,169 86,177 87,184 88,192 89,200 85,085 86,093 87,101 88,109 89,116 90,124 91,132 92,140 93,148 94,156 95,164 96,172 97,180 98,188 99,195 100,203 101,211 102,219 97,096 98,104 99,112 100,120 101,128 102,135 103,143 104,151 105,159 106,167 107,175 108,183 109,191 110,199 111,206

C8H16 C8H17 C8H18 C8H19 C8H20

112,214 113,222 114,230 115,238 116,246

C >> ο ε & -~β äι » δ a < JS •C Ü3 g a u .S ω S £ § 2 < ' 5 '53 Η Η

α

rs

Χ OOSJS JS

h 29

— —

3 Ν

01, X

Ι 2

β

δ Η

τι ο

c Η

Η

Η

υ Η

ο

S-

Μ


c = 0,5 mol/1

2,2-Bipyridin, (Tris-(2,2'-dipyridyl)-Fe(II)-Sulfat) N-Phenylanthranilsäure Ferroin (Tris-(l,10-phenanthrolin)-Fe(II)-Salz) Nitro-ferroin (Tris-(5-nitro-1,10-phenanthrolin)-Fe(II)Sulfat)

2.7

Farbe oxidiert - reduziert

violett-farblos

blau-rot violett-rot-farblos bläulich-orangerot

farblos-rosa

J

Maßanalytische Temperatur-Korrektionen

Bei genauen maßanalytischen Arbeiten ist es notwendig, das bei einer beliebigen Temperatur gemessene Volumen einer Maßlösung auf Eichtemperatur (20 °C) zu korrigieren. Die Korrektionen berücksichtigen die Ausdehnungskoeffizienten der benutzten Flüssigkeiten und des üblichen Geräteglases. Sie geben an, wieviel ml einer Lösung man auf je 1000 ml (11) hinzufügen ( + ) bzw. man abziehen ( —) muß, um das Volumen auf 20 °C zu reduzieren. Beispiel:

Welches Volumen nehmen 30,20 einer H 2 S0 4 -Lösung (c = 0,5 mol/1) gemessen bei 26°C bei 20°C ein? Volumen (26 °C): Korrekturfaktor:

30,20 ml -1,78

abzuziehendes Volumen:

—1,78 30,20 _ m] 1000 korrigiertes Volumen (20 °C): 30,20 - 0,05 = 30,15 ml Temperatur in°C

5 6 7 8

ml auf 11 Wasser und Lösungen mit c = 0,1 mol/1 + 1,36 1,36 1,35 1,32

H 2 SO 4

HNO3

Na2C03

NaOH

1 mol/1

Oxalsäure 0,5 mol/1

0,5 mol/1

1 mol/1

0,5 mol/1

1 mol/1

+ 2,23 2,15 2,07 1,97

+ 2,38 2,30 2,21 2,10

+ 3,24 3,09 2,93 2,76

+ 3,30 3,14 2,98 2,80

+ 3,32 3,16 2,98 2,79

+ 3,51 3,32 3,13 2,93

HCl

2.7 Maßanalytische Temperatur-Korrektionen Temperatur in°C

9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30

ml auf 11 Wasser und Lösungen mit c = 0,lmol/l 1,28 1,22 1,16 1,09 0,98 0,88 0,76 0,63 0,49 0,34 0,17 0 -0,19 0,38 0,59 0,80 1,03 1,26 1,51 1,76 1,99 2,30

HCl

63

H 2 SO 4

HNO 3

Na2C03

NaOH

lmol/1

Oxalsäure 0,5 mol/1

0,5 mol/1

lmol/1

0,5 mol/1

lmol/1

1,85 1,73 1,60 1,45 1,30 1,14 0,97 0,79 0,61 0,41 0,21 0 -0,22 0,44 0,67 0,91 1,17 1,43 1,70 1,92 2,26 2,55

1,99 1,86 1,72 1,57 1,40 1,23 1,05 0,85 0,65 0,44 0,23 0 -0,24 0,49 0,75 1,02 1,29 1,57 1,85 2,14 2,44 2,77

2,58 2,39 2,19 1,98 1,76 1,53 1,30 1,06 0,81 0,55 0,28 0 -0,28 0,56 0,85 1,15 1,46 1,78 2,11 2,45 2,79 3,13

2,61 2,41 2,21 1,99 1,76 1,53 1,30 1,05 0,80 0,54 0,27 0 -0,28 0,57 0,87 1,17 1,48 1,80 2,13 2,46 2,80 3,14

2,60 2,40 2,19 1,98 1,76 1,53 1,29 1,05 0,80 0,56 0,27 0 -0,28 0,56 0,85 1,15 1,46 1,77 2,09 2,41 2,75 3,09

2,72 2,51 2,29 2,06 1,83 1,58· 1,33 1,08 0,82 0,55 0,28 0 -0,29 0,59 0,90 1,21 1,52 1,84 2,17 2,50 2,87 3,19

3

Gravimetrie

Gravimetrische Analysen können mit Hilfe von stöchiometrischen Faktoren nach folgenden Beziehungen berechnet werden:

m = m(A) · F m(A)-F-100 w= — m(E) m: w: m(A): m(E): F: F reziprok :

Beispiel

Masse der zu bestimmenden Substanz in g oder mg Massenanteil (Gew.-%) der zu bestimmenden Substanz in % Auswaage in g oder mg Einwaage in g oder mg stöchiometrischer Faktor; Umrechnung von m(gegeben)—• m(gesucht) reziproker stöchiometrischer Faktor; Umrechnung von m(gesucht)—> m(gegeben)

1:

Aus 20 ml eines Schwefelsäure-Salpetersäure-Gemisches wurde die Schwefelsäure mit Bariumchlorid als BaS0 4 gefällt. Die Auswaage betrug 2,076 g. Wieviel Gramm H 2 S 0 4 sind in 1 Liter des Gemisches enthalten? Stöchiometrischer Faktor: F(BaS0 4 ->· H 2 S 0 4 ) = 0,4202 Masse an H 2 S 0 4 in 20 ml: m(H 2 S0 4 ) = 2,076 · 0,4202 = 0,8723 Masse an H 2 SQ 4 in 11: Beispiel

m(H 2 S0 4 ) =

· 0,8723 = 43,61 g

2:

Aus einer Analysenprobe wurde das Zink zur Bestimmung als Zinksulfid gefallt. Welchen Zinkgehalt hat die Probe? Stöchiometrischer Faktor: F(ZnS —> Zn) = 0,6710 Einwaage: m (E) = 1,0234 g Auswaage an Zinksulfid:

m(ZnS) = 0,3210 g

7· t u u ader Probe: D κ Zinkgehalt

Γ7 ^ = 0,3210-0,6710-100 = „21,04% n.0/ w(Zn) /o 1,0234

66

3 Gravimetrie

3.1

Stöchiometrische (analytische) Faktoren

gesucht

gegeben

Ag Ag Ag

Ag3As04 AgBr Ag(C 7 H 4 NS 2 ) (Mercaptobenzthiazol) AgCN AgSCN AgCl AgI AgNO, Ag20 Ag3P04 Ag 2 S AgCl

Ag Ag Ag Ag Ag Ag Ag Ag AgNOj Ag 2 S

H

2

S

F

ρ reziprok

gesucht

gegeben

F

F 1

As As As As As As

AS203

0,7574

1,3203

AS0

0,5394

1,8541

0,6996

1,4293

0,5745

1,7408

0,3935

2,5411

0,8057

1,2412

0,6500

1,5384

0,7526

1,3287

0,4595

2,1765

0,6350

1,5748

0,9310

1,0742

0,7731

1,2935

0,8706

1,1486

1,1853

0,8437

7,2719

0,1375

17,0279

Al

Al(C 9 H 6 NO) 3 (Oxin)

0,05873

Al Al Al Al

AI

0,5293

1,8895

0,2213

4,5199

2

O

3

AIPO

AIF

3

AIF

3

AI

O

2

3

AI

2

O

3

AI

2

0

3

4

AI 2 (SO 4 ) 3

0,1577

6,3402

A1N

0,6583

1,5191

Al CaF 2 Al(C 9 H 6 NO) 3 (Oxin)

3,1124

0,3213

0,7170

1,3946

0,1110

9,0121

Αία, KA1(S0 4 ) 2 ) •12H20 j NH 4 Al(S0 4 ) 2 1 • 12H20 j

AI 2 O 3 AI

2

O

3

AIPO

AI

2

O

3

A1 2 (S0 4 ) 3

AI

2

O

3

AI2(SO4)3)

4

0,3823 0,1075

0,1125

2,6155 9,3051

8,8920

0,4181

2,3921

0,2980

3,3556

0,1530

6,5359

• 2Si02 > • 2H2OJ

7,1650

0,1396

AIPO

P

1,7183

0,5820

1,4245

0,7020

AI

2

O

]

3

4

AI2(SO4)3

AI 2 (SO 4 ) 3 AI2(S04)

3

2

O

5

AS 2 O s Ag3As04 Mg2As207 (NH 4 MgAs0 4 ) 2 ] H2O j AS 2 S 3 AS 2 S 5 BaS04 Mg2P207 Sb AS 2 O s H3AS03 Mg2As207 (NH4MgAs04)2 H

AS203 AS203 AS203 AS203 H3AS03 AS205 AS 2 O s AS205

0,5656

1,7680

0,2809

3,5510

so3 AI 2 (SO 4 ) 3 ) • 18H20 J A1(0H) 3

0,5134 2,1931

0,4560

SO

2,7747

0,3604

1,9478

AS205 AS205 AS 2 O s AS205 AS0

3

AS0

3

3

AS0

3

AS0

3

AS0

3

AS0

4

A S 0

4

O

0,6520

1,5339

0,1620

6,1734

0,4827

2,0719

0,3938

2,5397

0,6091

1,6419

0,4831

2,0699

0,2140

4,6729

0,6732

1,4852

0,6154

1,6250

0,8608

1,1617

0,7854

1,2732

0,6373

1,5692

• 0,5199

1,9235

0,8042

1,2435

0,6379

1,5676

0,2826

3,5392

0,8890

1,1249

0,8873

1,1270

4

0,8096

1,2351

Mg2As207 (NH4MgAs04)2

0,7404

1,3507

• 0,6040

1,6556

0,9342

1,0704

H

3

AS0

2

O

AS 2 S 3 AS 2 S 5 BaS04 Mg2P207 Mg2As207 (NH4MgAs04)2 • H

AS0

2

AS 2 S 3 AS 2 S 5 BaS04 Mg2P207 H3AS04

H

• 18H20 J Si02 Al(C 9 H 6 ON) 3 (Oxin) H 2 0 (Glühverlust)

A12OS

As As As As As AS203 AS203 AS203 AS203

4

reziprok

2

O

AS 2 S 3 AS 2 S 5 BaS04 Mg2P207 Mg2As207 (NH4MgAs04)2 H

2

O

0,7411

1,3494

0,3283

3,0465

1,0328

0,9683

0,7919

1,2628

0,6460

1,5480

0,9993

1,0007

0,7927

1,2615

0,3511

2,8482

1,1046

0,9053

0,8950

1,1174

• 0,7301

1,3697 0,8855

A S 0

4

AS 2 S 3

1.1293

AS0

4

AS2S5

0,8958

1,1163

AS0

4

0,3968

2,5202

AS0

4

BaS04 Mg2P207

1,2484

0,8010

AuCN

0,8833

1,1321

AUC1 3

0,6494

1,5400

K[AU(CN) 2 ],

0,6837

1,4627

AI2(SO4)3|

• 18H20 J As

3

AS0

3

0,6095

1,6406

Au Au Au

3.1 Stöchiometrische (analytische) Faktoren gesucht

gegeben

Au

K[AU(CN)4]{ J • Η,Ο H[AUC1 4 ] 1

Au

• 4H

Β Β

2

0

B2O3 K[BFJ Na2B407] • IOH 2 O

B2O3 B2O3 B2O3 B2O3 B2O3 B2O3 B2O3 H3BO3 Na,B„0,

Ba Ba Ba Ba Ba Ba Ba Ba Ba Ba Ba BaC03 BaC03 BaC03 BaC03 BaCl 2 BaCl 2 BaCl 2 BaCl 2 •2H20

BO2 HBO2 NaB02 BO3 H3BO3 B4O7 Na2B407 • IOH 2 O Na2B407 • IOH 2 O Na,B.O ' • IOH 2 O

Ρ

F

' 0,4783

reziprok

1,8185 2,0909

0,3106 3,2202 0,08586 1 1 , 6 4 6 8 0,1134

8,8198

0,8131

1,2298

0,7944 0,5290 0,5919 0,5630 0,8969

1,2588 1,8903 1,6894 1,7763 1,1149

0,3651

2,7389

0,6485

1,5419

0,5276

1,8953

Ba BaCl 2 · 2 H 2 0 BaS04

0,6959 0,6094 0,6595 0,5622 0,5421 0,5255 0,8957 0,8110 0,8107 0,5884 0,4915 0,8757 0,7790 0,8455 4,4843 1,5163 0,8525 0,8922

1,4370 1,6409 1,5163 1,7787 1,8446 1,9030 1,1165 1,2330 1,2335 1,6995 2,0346 1,1419 1,2837 1,1827 0,2230 0,6595 1,1730 1,1208

Ba

1,7787

0,5622

BaC03 BaC204 BaCl 2 BaCl2-2H20 BaCr04 Ba(N03)2 BaO Ba02 BaS BaS04 Ba[SiF6] BaC204 BaCr04 BaS04

co 2

BaCl 2 •2H20

BaS04

1,0466

0,9555

BaF2 BaF2 Ba(N03)2 Ba(N03)2 BaO

BaS04 BaTSiFJ BaCr04 BaSO. Ba

0,7512 0,6275 1,0316 1,1198 1,1165

1,3312 1,5936 0,9693 0,8930 0,8957

4

67

F reziprok

gesucht

gegeben

F

BaO BaO BaO BaO BaO BaO BaO BaO Ba02 Ba02 Ba02 Ba(OH) 2 Ba(OH) 2 Ba(OH) 2 )

BaC03 BaC204 BaCr04 Ba02 Ba(OH) 2 BaS04 Ba[SiF6] C02 BaC03 BaS04 0 BaS04 Ba(0H)2-8H20

0,7770 0,6804 0,6053 0,9055 0,8949 0,6570 0,5488

1,2870 1,4697 1,6522 1,1044 1,1175 1,5221

3,4840

0,2870 1,1654

0,8581

1, 8223

0,7255

1, 3783

10,584 0,7342 0,5431

0,09449 1,3621 1,8411

BaS04

1,3516

0,7398

BaS

BaS04

0,7258

1,3778

Be Be BeO

BeO Be2P207 Be2P207

0,3603 0,0939 0,2606

2,7753 10,6505 3,8376

Bi

Bi(C6H303) (Pyrogallol) Bi(C 9 H 6 NO) 3 (Oxin) Bi(C9H6NO)3|

0,6293

1,5890

0,3258

3,0694

0,3169

3,1556

•8 H

Bi Bi Bi

2

0

J

•H2O

J

Bi Bi Bi Bi Bi Bi Bi Bi Bi

Bi(C 1 2 H 1 0 NOS) 3 j-0,2386 • H 2 0(Thionalid) BiCl 3 0,6627 Bi[Cr(SCN) 6 ] 0,3429 Bi203 0,8970 BiOCl 0,8024 BiOI 0,5939 (Bi0)2Cr207 0,6276 BiP04 0,6875 Bi2S3 0,8129 Bi2(Se03)3 0,5232

Br Br Br Br Br Br Br Br Br Br HBr

AgBr HBr KBr NaBr Br03 HBr03 KBr03 NaBr03 C1 AgCl AgBr

0,4255 0,9875 0,6715 0,7766 0,6247 0,6198 0,4785 0,5295 2,2538 0,5575 0,4309

4,1910 1,5089 2,9163 1,1148

1,2463 1,6838 1,5933 1,4545 1,2301 1,9113 2,3500 1,0126 1,4893 1,2877 1,6007 1,6133 2,0900 1,8884 0,4437 1,7937 2,3207

68

3 Gravimetrie

gesucht

gegeben

F

F

KBr NaBr Br0 3

AgBr AgBr AgBr

0,6338 0,5480 0,6812

1,5779 1,8249 1,4681

C C C C C C CH,0 CH30

CO co2 CaC2 CaC0 3 CaO BaCOä AgI ml 0,1 mol/1 Thiosulfat AgI ml 0,1 mol/I Thiosulfat Ag AgCN Ag AgCN AgCNS BaS0 4 CuCNS Fe(CNS)3

0,4288 0,2729 0,3747 0,1200 0,2142 0,06086 0,1322 0,51715

2,3321 3,6641 2,6685 8,3331 4,6690 16,4312 7,5650 1,9337

0,2412 0,1943 0,2505 0,2019 0,3501 0,2489 0,4777 0,7573

4,1459 5,1459 3,9913 4,9540 2,8563 4,0171 2,0934 1,3205

Ν NH 3 C02 CaCO, CaO HCO 3 MgO Na 2 C0 3 Na 2 CO, 1 • IOH 2 OJ NaHC0 3 C co2 co2 CaO

2,1438 1,7632 0,6365 0,4397 0,7848 0,7213 1,0920 0,4152

0,4665 0,5672 1,5712 2,2743 1,2743 1,3864 0,9158 2,4083

0,1538

6,5017

0,5239 4,9962 1,3635 2,0000 1,5696

1,9088 0,2002 0,7334 0,5000 0,6371

0,4004 0,2743

2,4973 3,6456

C2H5O C2H5O CN CN HCN HCN CNS CNS CNS CNS CO(NH 2 ) 2 CO(NH 2 ) 2 CO co2 co2 co2 co2 CO, co2 co2 co3 co3 c2o4 c2o4 Ca Ca Ca

Ca Ca Ca Ca

CaC0 3 CaC 2 0 4 H , 0 Ca(C,0H7O,N4)2] • 8H20 (Pikrolonsäure) CaCl2 CaF, CaO CaS0 4

reziprok

0,1919 5,2101 0,75067 1,3321

0,05640 17,7290 0,3611 0,5133 0,7147 0,2944

2,7691 1,948 1,3992 3,3967

gesucht

gegeben

F

F

CaC2 CaC 2 CaC2 CaCN 2 CaCN 2 CaC0 3 CaC0 3 CaCO3 CaCO3 CaC0 3 CaCOj CaCl2 CaCl2 CaCl2 CaCl2 CaF : CaF 2 CaF 2 Ca(N0 3 ) 2 CaO CaO CaO CaO CaO

C c2H2 CaO CaO Ν co2 Ca(HC0 3 ) 2 CaC 2 0 4 - H 2 0 CaO CaS0 4 HCl CaO C1 CaCl2 • 2 H 2 0 CaCl2 · 6 H 2 0 CaO CaS0 4 H 2 [SiF 6 ] CaO C02 CaC 2 0 4 • H 2 0 Ca(HC0 3 ) 2 CaCl2 · 6 H 2 0 3Ca 3 (P0 4 ) 2 l • Ca(OH)2 J CaS0 4 C1 HCl H20 Mg MgO Ν N2O5 P2O5 so3 CaO CaO Mg 2 P 2 0 7 P2O5

2,6684 2,4618 1,1430 1,4284 2,8595 2,2742 0,6174 0,6850 1,7848 0,7352 1,3727 1,9791 1,5653 0,7549 0,5066 1,3923 0,5735 1,6254 2,9261 1,2742 0,3838 0,3459 0,2560

0,3747 0,4062 0,8749 0,7001 0,3497 0,4397 1,6197 1,4599 0,5603 1,3602 0,7286 0,5053 0,6389 1,3246 1,9739 0,7182 1,7436 0,6152 0,3418 0,7848 2,6055 2,8907 3,9066

0,5582

1,7914

CaO 0,4119 CaO 0,7909 CaO 0,7690 CaO 3,1129 CaO 2,3073 CaO 1,3914 2,0019 CaO CaO 0,5192 CaO 1,1852 CaO 0,7005 Ca(OH)2 1,3213 Ca 3 (PO + ) 2 1,8437 Ca 3 (P0 4 ) 2 1,3936 Ca 3 (P0 4 ) 2 2,1853 3Ca 3 (P0 4 ) 2 2,350 p2o5 • Ca(OH)2 55,77 H2O Ca(HS0 3 ) 2 CaO 3,6058 CaS0 4 BaS0 4 0,5833 CaS0 4 CaS0 4 · 2 H 2 0 0,7907 CaS0 4 so3 1,7005 CaS0 4 1 H2O 16,1136 • V 2 H 2 OI CaS0 4 1 CaO 3,0701 • 2H20 J

2,4276 1,2644 1.3003 0,3212 0,4334 0,7187 0,4995 1,9260 0,8437 1,4276 0,7569 0,5424 0,7176 0,4576

reziprok

0,4239 0,0179 0,2773 1,7143 1,2647 0,5881 0,0621 0,3257

3.1 Stöchiometrische (analytische) Faktoren gesucht

gegeben

CaS0 4 ι •2H20 j

H20

Cd

Cd(C 5 H 5 N) 2

Cd

Cd

Cd Cd

• (SCN) 2 (Pyridin + Thiocyanat) Cd(C 5 H 5 N) 4 •(SCN) 2 (Pyridin + . Thiocyanat) Cd(C 7 H 4 NS 2 ) 2 (Mercaptobenzthiazol)

reziprok

4,7784

Cd(C9H6NO)2

Cd

0,2906

0,2063

4,8481

0,2527

3,9577

AgCl AgCl (C 2 0 H 1 6 N 4 )1 • HCIO 4 J (Nitron) Κ KCl KC10 4 NaCl AgCl

C10 4 cio4 C10 4 cio4

reziprok

0,5893 0,6939

1,6969 1,4411

0,2409

4,1511

2,5436 1,3339 0,7178 1,7017 0.7009

0,3931 0,7497 1,3931 0,5877 1,4267

HC10 4 Co 3,4220 Co 3,5647 Co

•IV 2 H 2 O

3,8052

Cd(C 1 0 H 6 NO 2 ) 2 (Chinaldinsäure) CdCl 2 Cd Ο Cd2P207 CdS CdS04 Cd2P207 CdS CdS04

0,2461

4,0630

0,6132 0,8754 0,5638 0,7781 0,5392 0,6440 0,8888 0,6160

1,6308 1,1423 1,7737 1,2852 1,8546 1,5527 1,1251 1,6235

Ce Ce Ce Ce Ce Ce Ce Ce

Ce 2 (C 2 0 4 ) 3 Ce(N03)3 Ce02 Ce203 Ce(S0 4 ) 2 Ce 2 (S0 4 ) 3 FeS0 4 · 7 H 2 0 (NH 4 ) 2 Fe(S0 4 ) 2 • 6H20

0,5149 0,4296 0,8141 0,8538 0,4217 0,4930 0,5040

1,9423 2,3275 1,2284 1,1713 2,3711 2,0283 1,9841

0,3573

2,7988

C1 C1 C1 C1 C1 HCl cio3 CIO,

Ag AgCl KCl MgO NaCl AgCl AgCl

0,3287 0,2474 0,4756 1,7593 0,6066 0,2544 0,5823

3,0426 4,0426 2,1028 0,5684 1,6485 3,9308 1,7174

(C20H16N4 • HCIO3

0,2103

4,7553

(Nitron)

HCIO3 CIO4

3,4407

0,2628

Cd Cd Cd Cd Cd Cd Ο Cd Ο Cd Ο

gegeben

cio4

C d ( C 7 H 6 N 0 2 ) 2 0,2922 (Anthranilsäure) Cd(C9H6NO)2 0,2805 (Oxin)

Cd

0,2093

gesucht

69

Co

Co

CO(C 5 H 5 N) 4 0,1199 •(SCN) 2 (Pyridin 4- Thiocyanat) C o ( C 7 H 6 N 0 2 ) 2 0,1779 (Anthranilsäure) Co(C9H6NO)2 0,1538 (Oxin) CO(C 1 0 H 6 NO 2 ) 3 • 2H20 (a-Nitrosoß-naphthol) CO(C 1 0 H 6 NO 3 ) 3 (a-Nitro/J-naphthol)

8,3399

5,6198 6,5034

0,09638 10,375

0,09453 10,578 0,2477

4,0373

0,2025

4,9385

Co Co Co Co Co Co CoO CoO CoO CoO

CoCl 2 • 6 H 2 0 CO(N03)2| • 6 H20 j Co304 Co2P207 CoS CoS04 CoS04 · 7 H 2 0 K3[CO(N02)6] Co Co2P207 CoS04 K3[CO(N02)6]

0,7342 0,4039 0,6477 0,3802 0,2097 0,1303 1,2715 0,5136 0,4835 0,1657

1,3620 2,4758 1,5441 2,6299 4,7696 7,6746 0,7865 1,9471 2,0685 6,0357

Cr Cr Cr Cr Cr Cr Cr Cr Cr

BaCr0 4 Cr03 Cr203 CrÖ 4 Cr207 CrP04 Cr 2 (S0 4 ) 3 K2Cr04 K2Cr207

0,2053 0,5199 0,6842 0,4483 0,4815 0,3538 0,2652 0,2678 0,3535

4,8720 1,9231 1,4616 2,2308 2,0770 2,8265 3,7711 3,7347 2,8289

Co Co

70

3 Gravimetrie

gesucht

gegeben

Cr

KCr(S0 4 ) 2 • 12H20 PbCr04 BaCr04 Cr203 K2Cr04 PbCr04 K2Cr207 BaCr04 K2Cr207 PbCr04 BaCr04 Cr203 PbCr04 BaCr04 Cr203 Cr 2 (S0 4 ) 3

Cr Cr03 Cr03 Cr03 Cr03 Cr03 Cr203 Cr203 Cr203 Cr04 Cr04 Cr04 Cr207 Cr207 Cr 2 (S0 4 ) 3 KCr(S0 4 ) 2

Cs Cs Cs Cs Cs2C03 CsCl Cs20 Cs20 Cs20 Cu

reziprok

0,1041

9,6045

0,1609 0,3947 1,3158 0,5149 0,3094 0,6798 3,0000 0,5166 0,2351 0,4579 1,5263 0,3589 0,4263 1,4211

6,2157 2,5334 0,7600 1,9420 3,2320 1,4710 0,3333 1,9355 4,2528 2,1839 0,6552 2,7863 2,3457 0,7037

0,5474

1,8269

KCr(S0 4 ) 2 • 12H20

0,5671

1,7633

Cs2C03 Cs20 Cs 2 [PtCl 6 ] Cs2S04 Cs 2 [PtCl 6 ] Cs 2 [PtCl 6 ] CSN03 Cs 2 [PtCl 6 ] Cs2S04

0,8158 0,9432 0,3946 0,7346 0,4837 0,4999 0,7229 0,4184 0,7788

1,2258 1,0602 2,5342 1,3614 2,0675 2,0006 1,3833 2,3903 1,2841

Cu

0,1881 •(SCN) 2 (Pyridin + Thiocyanat) CU(C 7 H 6 N0 2 ) 2 0,1892 (Anthranilsäure) CU(C 7 H 6 N0 2 ) 2 0,1892 (Salicyladoxim) CU(C 9 H 6 NO) 2 0,1806 (Oxin) CU( C i o H 6 NO 2 ) 2 1 0 ; 1 4 9 2

Cu

(Chinaldinsäure) CU(C 12 H 10 NOS) 2 :

Cu Cu Cu

Cu Cu

0,1236

(Thionalid) C U ( C 1 4 H u N 0 2 ) 0,2200 (Cupron) CuSCN 0,5225

5,3174

5,2845 5,2845

gegeben

F

Cu Cu Cu Cu Cu Cu CuCl 2 CuFeS 2 CuO CuO Cu20 Cu20 CuS04 CuS04 CuS04 5H20

CuO Cu20 CuS Cu 2 S CuS04 CuS04 • 5 H 2 0 CuO Cu 2 S CuSCN Cu 2 S CuO Cu 2 S CuO CuS04 • 5 H 2 0

0,7989

1,2518

0,8882

1,1259

0,6647

1,5046

>,0904 4,5446 1,9139

0,7986

1,2522

0,3981

2,5116

0,2545

3,9291

1,6903

0,5916

2,3062

0,4336

0,6540

1,5290

0,9996

1,0004

0,8995

1,1118

0,8991

1,1122

2,0065

0,4985

0,6392

1,5644

CuO

3,1389

0,3186

CuSCN

2,0529

0,4871

Cu 2 S

3,1377

0,3187

Er

Er203

0,8745

1,1435

F F F F F F F F F F F F F F F

A1F3

0,6786

1,4736

BF3

0,8405

1,1897

CuS04 •5H20 CUSOj

5,5370 6J020

ρ * reziprok

gesucht

HF 2HF 6HF Fe Fe Fe Fe Fe

Ca CaF 2 CaS04 HF H 2 [SiF 6 ]

KHF 2

0,9480

1,0548

0,4867

2,0549

0,2791

3,5829

0,9496

1,0531

0,7911

1,2641

0,4865

2,0555 2,2101

NaF

0,4525

Na3[AlF6]

0,5430

PbBrF PbClF SiF 4 SiF 6 (C 6 H 5 ) 3 SnF (Triphenylzinnfluorid) CaF 2 H2[SiF6] H 2 [SiF 6 ]

0,06207

16,111

0,07261

13,772

Fe(C 9 H 6 NO) 3 (Oxin) Fe(CN) 6 Fe(CO) 5 FeCl 3 Fe Ο

0,7302 0,8023 0,05149

1,8417

1,3696 1,2464 19,423

0,5125

1,9514

0,2777

3,6012

0,8331

1,2004

0,1144

8,7436

0,2635

3,7952

0,2851

3,5078

0,3443

2,9045

0,7773

1,2865

3.1 Stöchiometrische (analytische) Faktoren

71

gesucht

gegeben

F

F reziprok

gesucht

gegeben

F

ρ reziprok

Fe Fe Fe Fe Fe Fe Fe(CN)6 FeCl2 FeCl2 FeCl3 FeCl3 FeCI 3 -6H 2 0 FeCl 3 -6H 2 0 Fe(HC0 3 ) 2 FeCO, FeCO, FeCO a FeC0 3 Fel 2 FeO Fe Ο FeO FeO FeO

Fe 2 0 3 Fe304 Fe(OH)3 FeS FeS0 4 · 7 H 2 0 Fe 2 (S0 4 ) 3 AgCN Fe FeCl2 · 4 H 2 0 Fe203 FeCl3 · 6 H 2 0 Fe Fe(OH)3 Fe203 Fe FeO Fe203 Fe304 Fe

0,6994 0,7237 0,5226 0,6353 0,2009 0,2793 0,2639 2,2696 0,6375 2,0315 0,6001 4,8400 2,5292 2,2278 2,0745 1,6126 1,4510 1,5011 5,5447 1,6325 0,8998 0,9310 0,8173

1,4297 1,3818 1,9136 1,5741 4,9781 3,5800 3,7901 0,4406 1,5685 0,4923 1,6664 0,2066 0,3954 0,4489 0,4820 0,6201 0,6892 0,6661 0,1804 0,6126 1,1113 1,0741 1,2236

H2C2O4 H2C2O4 H6C4O6

co2

1,0229 1,6055

0,9776 0,6229

0,5768

1,7337

0,2544 1,0284 0,7009 0,5125 0,2939 0,7689 0,2676 0,2688 0,5448 0,7102

3,9308 0,9724 1,4267 1,9513 3,4024 1,3006 3,7369 3,7202 1,8354 1,4080

0,1679

5,9573

1,1780 0,2828

0,8489 3,5361

2,1000 1,1668 0,6423 8,9370 0,3212 0,4470 1,1260 1,0630 0,06990 0,5930 0,1736 0,7368 0,8807 1,3808 0,1460 0,3517 0,4202 0,7782 0,6152 0,3528 0,6541 1,2998

0,4762 0,8571 1,5569 0,1119 3,1129 2,2371 0,8881 0,9407 14,3062 1,6863 5,7575 1,3571 1,1355 0,7242 6,8486 2,8436 2,3798 1,2850 1,6256 2,8345 1,5288 0,7693

Fe203 Fe203 Fe203 Fe203 Fe203 Fe203 FeS2 FeS0 4 Ga

co2

Fe203 Fe304 FeS (NH 4 ) 2 Fe(S0 4 ) r 0,1832 • 6H20 j FeCl3 0,4923 Fe304 1,0345 FeP0 4 0,5294 FeS2 0,6656 (NH 4 )Fe(S0 4 ) 2 ) • 12H 2 0 J 0,1656 Fe 2 (S0 4 ) 3 0,3994 BaS0 4 0,2570 FeS0 4 · 7 H 2 0 0,5464

1

5,4579 2,0315 0,9666 1,8889 1,5025 6,0390 2,5046 3,8908 1,8302

Ga

Ga(C,H4Br2NO)3 0,0715 (Bromoxin) Ga203 0,7439

Ge

Ge0 2

0,6941

1,4408

HBO 2 H 3 BO 3 HBr HCN HCN H 2 CN 2 (H 2 CN 2 ) 2 (H 2 CN 2 ) 2 HCO 3

B2O3 B2O3 AgBr Ag AgCN Ν Ν Ni(C 2 H 5 N 4 0) 2

1,2588 1,7762 0,4309 0,2505 0,2019 1,501 1,501 0,6446 1,3864

0,7944 0,5630 2,3207 3,9913 4,9540 0,66,62 0,6662 1,5513 0,7213

co2

13,9925 1,3442

CaO CaC 4 H 4 0 6 • 4H20 HCl AgCl HCl C1 HCIO 4 AgCl HF CaF 2 HF CaS0 4 HF SiF4 H 3 [Fe(CN) 6 ] AgCN H 4 [Fe(CN) 6 ] AgCN HI AgI HI Pdl 2 HNO 3 C20H16N4] • HN03 (Nitron) HNO 3 NH4C1 HNO 3 (NH4)2 [PtClJ (empirisch) HNO 3 NO HNO 3 N2O5 HNO 3 Pt (empirisch) H2O Η H2O CaO H2O MgO H2O Ο H2O2 Ο H 3 PO 2 Hg 2 Cl 2 H 3 PO 2 Mg 2 P 2 0 7 H 3 PO 3 Hg2Cl2 H 3 PO 3 Mg 2 P 2 0 7 H 3 PO 4 Mg 2 P 2 0 7 H 3 PO 4 p2o5 H2S BaS0 4 H 2 SO 3 BaS0 4 H 2 SO 4 BaS0 4 H 2 SO 4 HNO 3 H 2 [SiF 6 ] CaF 2 H 2 [SiF 6 ] CaS0 4 H 2 [SiF 6 ] K 2 [SiF 6 ] H 2 Si0 3 Si0 2 Hg

Hg Hg

Hg(C5H5N) 2 ... >0,3490 Cr 2 0 7 (Py ndinj + Chromat) HgC204 0,6950 (Oxalat) Hg(C 7 H 6 N0 2 ) 2 0,4242 (Anthranilsäure)

2,8655 1,4388 2,3573

72

3 Gravimetrie

Freziprok

gesucht

gegeben

F

ρ reziprok

gesucht

Hg

Hg(C 12 H 10 NOS) 2 (Thionalid) HgCl, Hg 2 Cl 2 HgO Hg20 HgS Hg(SCN)2 Hg 2 Cl 2 HgS HgS HgO Hg20 HgS

0,3168

3,1564

0,7388 0,8498 0,9261 0,9616 0,8622 0,6333 1,1502 1,1670 1,0146 1,0898 1,1316 0,9310

1,3535 1,1767 1,0798 1,0399 1,1598 1,5791 0,8694 0,8569 0,9856 0,9176 0,8837 1,0741

I 1 I I 1 I AgI AgI AgI AgI HI HI

Ag AgCl AgI Pd Pdl, TU

1.1765 0,8855 0,5405 2,3854 0,7046 0,3831 1,3423 1,2298 1,4066 1,2836 0,5448 0,7102

0,8500 1,1294 1,8500 0,4192 1.4192 2,6104 0,7450 0,8131 0,7109 0,7791 1,8354 1,4080

In

In(C 9 H 6 NO) 3 (Oxin) ln203 In 2 S 3

0,2098

4,7664

0,8271 0,7048

1,2090 1,4188

0,3286 0,1091

3,0438 9,1648

0,3992 2,5050 Pt (empirisch,in Gegenwart von Sulfat nach Finkeners Methode) 2,4094 HCN 0,4150 KCN 1,3859 K 2 B 4 0 7 • 5 H 2 0 0,7216 K2B4O7 3,1403 0,3184 K 2 CO 3 co2 0,4396 co2 2,2748 KHCO 3 0,2844 3,5165 K2co3 K 2 [PtCl 6 ] 2,4272 K 2 [PtCl 6 ] 0,4120 KHCO 3 KH(C 4 H 4 0 6 ) Ca(C 4 H 4 0 6 ) 0,7232 1.3828 •4H 2 0(Tartrat)| KCl AgCl 0,5202 1,9225 K[(C 6 H 5 ) 4 B] KCl 0,2081 4,8065 (Tetraphenylborsäure) KCl C1 2,1028 0,4756 KCl KC10 3 0,6083 1,6438 1,8584 KCl KCIO 4 0,5381 Κ2Ο KCl 1,5829 0,6318 KCl K 2 [PtCl 6 ] 0,3056 3,2723 (empirisch) Pt (empirisch) 1,3134 KCl 0,7614 Pt KCl 0,7612 1,3137 (empirisch, in Gegenwart von Sulfat nach Finkeners Methode) K2Cr04 Cr 3,7349 0,2677 Cr K 2 Cr 2 O v 0,3534 2,8290 KF CaF 2 1,4881 0,6720 KI AgI 0,7071 1,4143 KIO 3 AgI 0,9115 1,0971 KMn04 Mn 2,8766 0,3476 KMn04 3,951 0,2531 o2 KNO 3 Ν 7,2186 0,1385 NH 3 KNO 3 5,9366 0,1685 KNO3 N205 1,8721 0,5342 K20 K[(C 6 H 5 ) 4 B] 0,1314 7,6082 (Tetraphenylborsäure) Κ2Ο KCIO 4 0,3399 2,9417 Κ2Ο K 2 [PtCl 6 ] 5,1787 0,1931 (empirisch) Κ2Ο K 2 SO 4 1,8499 0,5406 Κ2Ο BaS0 4 2.4777 0,4036 Κ2Ο Pt (empirisch) 0,4810 2,0790 Κ2Ο Pt 2,0794 0,4809 (empirisch, in Gegenwart von Sulfat nach Finkeners Methode) K2OAI2O3' •Ai2o3 5,4596 0,1832 • 6Si02 KCl 3.7334 0,2678 Κ2Ο 5,9096 0,1692 K 2 SO 4 3,1945 0,3130

Hg Hg Hg Hg Hg Hg HgCl 2 HgCl 2 Hg 2 Cl 2 Hg 2 Cl 2 Hg 2 Cl 2 HgO

In In Κ Κ

Κ Κ Κ Κ Κ Κ Κ

Κ

io3 io4 i2o5 i2o7 AgI Pdl 2

KBr K[(C 6 H 5 ) 4 B] (Tetraphenylborsäure) K(C X 2 H 4 N 7 0 1 2 ) (Dipikrylamin) KCl KCIO, KC10 4 Κ2Ο K 2 [PtCl 6 ] (empirisch) K 2 SO 4 Pt (empirisch)

0,08192 12,207 0,5245 0,3190 0,2822 0,8302 0,1603

1,9068 3,1344 3,5436 1,2046 6,2383

0,4488 0,3993

2,2284 2,5044

Κ

gegeben

F

3.1 Stöchiometrische (analytische) Faktoren ρ reziprok

gesucht

1,0164 1,6057 4,1127

MgO MgO Mg(OH) 2 MgS04

KHSO 4 K 2 SO 4 K 2 SO 4

A1 2 (S0 4 ) 3 0,9839 FeCl 3 · 6 H 2 0 0,6228 K[(C 6 H 5 ) 4 B] 0,2431 (Tetraphenylborsäure) BaS0 4 0,5834 BaS0 4 0,7466 KCl 1,1687

La

La203

0,8527

1,1728

Li Li Li Li Li Li2C03 Li20 Li20 Li20 Li 2 S0 4

Li2C03 LiCl Li20 Li3P04 Li 2 S0 4

0,1879 0,1637 0,4645 0,1798 0,1263 1,6790 0,3524 0,3871 0,2718 0,8592

5,3228 6,1078 2,1529 5,5603 7,9196 0,5956 2,8378 2,5836 3,6799 1,1639

Mg

Mg(C 9 H 6 NO) 2 (Uxin) Mg(C 9 H 6 NO) 2 ) f • 2H20 MgC03 MgC204 MgO MgNH4P04 •6H20 Mg2P207 MgS04

gesucht

gegeben

Κ OH KOH K 2 SO 4

Mg Mg Mg Mg Mg Mg Mg MgCOj MgC03 MgC03 MgC03 MgC03 MgCl 2 MgCl 2 MgCl 2 MgO MgO MgO MgO MgO MgO MgO MgO

co 2

LiCl Li3P04 Li 2 S0 4 Li2S04 · H 2 0

co 2 MgC03 · H 2 0 MgO MgNH4P04 •6H20 Mg2P207 C1 MgO Mg2P207

co 2

H2O MgC03CaC03 MgC204 MgNH4P04 ' • 6H20 Mg2P207 MgS04 N2O5

F

1,7142 1,3395 0,8557

0,07775 12,862 ήηΛντ

0,2883 0,2164 0,6030

,

14,344 3,4690 4,6215 1,6583

0,09904 10,0969 0,2184 0,2019 1,9158 0,8239 2,0920

4,5783 4,9521 0,5220 1,2137 0,4780

0,3436

2,9106

0,7577 1,3428 2,3623 0,8556 0,9158 2,2372 0,2186 0,3588

1,3198 0,7447 0,4233 1,1687 1,0920 0,4470 4,5752 2,7869

0,1642

6,0889

0,3622 0,3349 0,3732

2,7609 2,9864 2,6799

MgS04 MgS04 MgS04 MgSi0 3 Mg 2 Si0 4 Mn

Mn Mn Mn Mn Mn Mn Mn Mn Mn Mn MnC03 MnO MnO MnO MnO Mn2P207 MnS04 MnS04 MnS04 Mo

gegeben

F

Freziprok

Ρ2Ο5

0,5679 0,5034 1,4470

1,7609 1,9864 0,6911

0,4905

2,0389

1,0817 0,4883 1,5034 2,4908 1,7454

0,9245 2,0477 0,6651 0,4015 0,5729

0,1126

8,8802

0,4779 0,7745 0,6319 0,6960 0,7204 0,3871

2,0923

0,2954

3,3849

0,6315 0,3638 0,3476 2,6118 0,6171 0,5000 0,8154 0,4698 1,8606 0,6470 0,6769 1,8861

1,5836 2,7485 2,8766 0,3829 1,6204 2,0005 1,2264 2,1286 0,5375 1,5456 1,4772 0,5302

0,2305

4,3386 1,5003 1,6671 3,8266 1,6683 0,9000 2,9263 1,0720 1,1439 1,2159 1,2878

so3

MgO MgNH4P04l • 6H20 J Mg2P207 MgS04 · 7 H 2 0

so3 MgO MgO Mn(C 5 H 5 N) 4 l •(SCN) 2 j (Pyridin + Thiocyanat) MnC03 MnO Mn02 Mn203 Mn304 Mn2P207 MnNH4P04| •H20 J MnS MnS04 KMn04 C02 MnC03 Mn2P207 MnS MnS04 Mn304 BaS0 4 MnS04 • 4 H 2 0

so 3 MO02

Ι

(C 9 H 6 NO) 2 { (Oxin) Mo03

MO04

MO03

0,6665 0,5999 0,2613 0,5994 1,1112

Ν Ν Ν Ν Ν

A1N NH NH 2 NH3 NH 4

0,3417 0,9329 0,8742 0,8225 0,7765

Mo Mo Mo Mo

73

MO04

PbMo04 MoS 2

1.2912

1,5825 1,4368 1,3882 2,5831

74

3 Gravimetrie ρ

gesucht

gegeben

F

Ν Ν Ν Ν

NH 4 C1 NH4NO3 (NH 4 ) 2 SO 4 (NH 4 ) 2 [ P t C l J (empirisch) Pt (empirisch) NH4 (NH4)2C03 NH 4 CI (NH 4 ) 2 [PtCl 6 ] (empirisch) NO3 HNO3 N2O5 Pt (empirisch) NH 4 C1 (NH 4 ) 2 [PtCl 6 ] (empirisch) Pt (empirisch) HNO3 NO3 N2O5 (NH 4 ) 2 [PtCl 6 ] (empirisch) Pt (empirisch) N2O5 NO 2 NO3 N2O3 N205 HNO3 Ν N2O3 Ν (C 2 0 H 1 6 N 4 )) • HNO3 j (Nitron) (NH 4 ) 2 [PtCl 6 ] (empirisch) N2O5 Pt (empirisch) AgN02 Ν (C20H16N4)j • HNO3 j (Nitron) KNO3 Ν NaN03

0,2618 3,8190 0,1750 5,7147 0,2120 4,7170 0,06286 15,9084

Ν ΝΗ3 ΝΗ3 ΝΗ3 ΝΗ3 ΝΗ3 ΝΗ3 ΝΗ3 ΝΗ3 ΝΗ4 ΝΗ4 ΝΗ4 NH 4 CI NH 4 CI NH 4 CI NH 4 CI NH 4 CI NH4NO3 NO NO NO NO NO NO2 NO2 NO3 NO3

NO3 NO3 NO3 N2O3 N2O3 N2O5

N2O5 N2O5 N2O5

1

reziprok

0,1428 7,0028 0,9441 1,0592 0,3545 2,8210 0,3184 3,1409 0,07642 13,086 0,2747 3,6408 0,2703 3,6999 0,3153 3,1711 0,1736 5,7604 0,3372 2,9654 0,08094 12,3548 0,1839 0,8489 0,8627 0,9905 0,2400

5,4377 1,1780 1,1591 1,0096 4,1666

0,5453 1,4821 0,6522 0,4839 0,7895 0,5556 0,4762 3,2845 1,2105 4,4268

1,8339 0,6747 1,5332 2,0664 1,2666 1,7998 2,1000 0,3045 0,8261 0,2259

0,1652

6,0544

0,2782

3,5945

1,1481 0,6320 0,2470 2,7134

0,8710 1,5823 4,0488 0,3685

0,1439

6,9510

0,5342 3,8557 0,6354

1,8722 0,2594 1,5738

gesucht

gegeben

F

ρ reziprok

N2O5

(NH4)2[PtCU (empirisch) (NH4)2S04 Pt (empirisch) AgNO, Ν N2O5

0,2423

4,1271

0,8174 0,5505 0,3055 4,4988 1,1668

1,2233 1,8165 3,2730 0,2223 0,8570

0,1970 0,2877 0,6485 0,1812 0,4338 0,2737 0,3934 0,1878

5,0760 3,4756 1,5421 5,5200 2,3051 3,6541 2,5421 5,3258

N205 N2O5 HNO2 HNO3 HNO3 Na Na Na Na Na Na Na Na Na

Na

Na Na Na Na

Na2B407 Na2B407 Na2B407 NaBr Na2C03 Na2C03 Na2C03 Na2C03 NaHC03 NaCl NaCl NaCl NaCl

NaCl

NaCl NaCl

BaS0 4 Br C1 I Na2C03 NaHC03 NaCl NaC10 4 NaMg(U02)3' (C2H302)9 • • 6H20 . NaMg(U0 2 ) 3 (c2H3o2)9 > • 8H20 Na20 NaOH Na2S04 NaZn(U0 2 ) 3 ^ (C2H302)9 , • 6H20 J B2O3 H3BO3 Na2B407l •IOH 2 O j AgBr

0,015359 65,108

1 0,014998 66,676

co2

NaHC03 NaOH Na2S04

co2

AgCI Cl NaC10 4 NaMg(U0 2 ) 3 •(C 2 H 3 O 2 ) 9 • • 6H20 NaMg(U0 2 ) 3 (C2H302)9 > • 8H20 Na20 Na2S04

0,7419 0,5748 0,3237

1,3480 1,7398 3,0892

0,014948 66,899 1,4451 0,8136

0,6920 1,2291

0,5276

1,8953

0,5480 2,4083 0,6308 1,3250 0,7462 1,9088 0,4078 1,6485 0,4773

1,8249 0,4152 1,5852 0,7547 1,3401 0,5239 2,4523 0,6066 2,0950

0,03904 25,615

0,03813 26,226 1,8859 0,8229

0,5303 1,2152

75

3.1 Stöchiometrische (analytische) Faktoren gesucht

gegeben

NaCl

NaZn(U0 2 ) 3 1 •(C 2 H 3 O 2 ) 9 • 6H20 J CaF 2 F AgI I

NaF NaF Nal Nal NaN03 NaN03 NaN03 Na20 Na20 Na20 Na20 Na20

F

Na20 Na20

Na20 Na20 Na OH NaOH Na2HP04 Na2HP04 Na2HP04 Na2HP04 • 12H20

1,0756

0,9298

2,2101

0,4525

0,6385

1,5663

1,1811

0,8467 0,1648

NH 3

4,9908

0,2004

N2O5 BaS0 4

1,5738

0,6354

0,2656

3,7656

c o

1,4083

0,7101

2

N2O5 Na NaCl NaMg(U0 2 ) 3 > (C 2 H 3 0 2 ) 9 • 6H20 NaMg(U0 2 ) 3 •(C 2 H 3 0 2 ) 9 } • 8H20 ) NaOH Na2S04 NaZn(U0 2 ) 3 ] (C 2 H 3 0 2 ) 9 > •6H20 J

0,5738

1,7427

1,3480

0,7419

0,5303

1,8859

s o

0,7742

1,2917

1,0315

0,9694

0,4439

2,2527

0,7014

1,4257

0,3964

2,5229

1,2756

0,7839

2,0002

0,5000

3

Si02 FeCl 3 · 6 H 2 0 AI 2 (SO 4 ) 3 Na2HPOJ 12H20 j Mg2P207 p

2

o

5

Mg2P207

0,7748

1,2907

0,4364

2,2917

11,5627

0,0865

PO 4 P2O5

1,7262

0,5793

2,3099

0,4329

P2O5

5,3559

0,1867

0,3344

2,9906

0,5400

1,8517

BaS0 4 BaS0 4 s o

2

BaS0 4 s o

2

BaS0 4

1,9675 1,0804

3,9362 0,6086

0,5083 0,9256

0,5636

0,6990

1,4305

Nb

Nb2Os

Ni

Ni(C 2 H 3 0 2 ) 2 \ 0,2359 • 4 H 2 0 (Acetat) j Ni(C 2 H 5 N 4 0) 2 0 , 2 2 5 0 (Dicyandiamidin Ni(C 4 H 7 N 2 0 2 ) 2 0 , 2 0 3 2 (Dimethylglyoxim) Ni(C 4 H 1 2 0 4 N 8 ) 0 , 1 9 9 1 (Oxalendiuramdioxin) Ni(C 5 H 5 N) 4 1 0,1195 •(SCN) 2 j (Pyridin + Thiocyanat) Ni(C 7 H 6 N0 2 ) 2 0 , 1 7 7 4 (Anthranilsäure) 0,1692 Ni(C 9 H 6 NO) 2 (Oxin) Ni(C 9 H 6 NO) 2 l 0,1532 • 2H20 j 0,3438 Ni(CO) 4 NiO 0,7858 NiS 0,6468 NiS04 0,3793 0 3,6689 NiS04 • 7 H 2 0 0,2660 NiS04 • 7 H 2 0 0,5510

Ni Ni Ni

Ni Ni

Ni Ni Ni Ni Ni NiO NiS04

reziprok

4,2394 4,4443

4,9220

5,0237

8,3690

5,6382

5,9116

6,5253 2,9087 1,2726 1,5462 2,6364 0,2726 3,7599 1,8149

AI 2 O 3 C1

0,4707

2,1243

0

0,2256

4.4318

Ο

H

0,8881

1,1260

0,2531

3,9510

0,1632

6,1293

0,0630

5,8637

Ο

o

2

o

2

2

o

KMn04 K2Cr207

02 OCH 3 OC 2 H 5

(nach Winkler) AgI AgI

0,1322

7,5650

0,1919

5,2101

0,0740

13,5138

0,1023

9,7731

Ρ

Ag3P04 Ag4P207 H3PO3

0,3777

2,6473

Ρ

H3PO4

0,3161

3,1638

Ρ

(C 9 H 7 N) 3 H 3 P0 4 ]

Ρ Ρ

0,2541 1,6431

1,7742

Na2S04

Ni

0,3107

2,2683

Na2S04) • IOH 2 OJ S03

0,02015 49,628

3,2185

0,4408

Na2S04

Ni

0,02022 49,456

F

gegeben

0,02070 48,309

)

F

gesucht

26,315

6,0681

Ρ

Na3P04 Na3P04 Na3P041 12H20 j Na 2 S Na2S03 Na2S03 Na2S03j • 7H20 J Na,SO,]

reziprok

Ν

) )

Na,0

0,03800

F

• 1 2 M O 0 Ρ

Mg2P207

>0,013998

71,4388

3

0,2783

3,5926

76

3 Gravimetrie

gesucht Ρ Ρ

Ρ

Ρ Ρ Ρ ΡΟ 2 ΡΟ 2 Ρθ3 Ρθ3 ΡΟ4 ΡΟ4

ΡΟ4

ΡΟ4 ΡΟ4 ΡΟ4 ΡΟ4 Ρ2Ο5 Ρ2Ο5 Ρ2Ο5 Ρ2Ο5 Ρ2Ο5 Ρ2Ο5 Ρ2ο5 Ρ205 Ρ205

F

gegeben (ΝΗ4)2ΗΡ04 (ΝΗ 4 ) 3 L [Ρ(ΜΟ 1 2 Ο 4 0 )] (empirisch nach Finkener) (ΝΗ 4 ) 3 [Ρ(ΜΟ 1 2 Ο 4 0 )] (theoretisch) Ρ,05·24ΜΟ03 Ρ2Ο5 P2S5 Hg 2 Cl 2 Mg2P207 Hg 2 Cl 2 Mg2P207 Mg2P207 (NH 4 ) 3 ι [P(MO 1 2 O 4 0 )] (empirisch nach Finkener) (NH 4 ) 3 Ι [P(Mo12O40)]j (theoretisch) Na3P04 Ρ p2o5 Ρ205·24ΜΟ03 Ag3P04 Ag4P207 AI 2 O 3 AIPO 4 Ca Ο Ca3(P04)2 3Ca3(P04)2 1 •Ca(OH) 2 j H3PO4 (C9HvN)3H3PO4 •12 M O 0 3

Ρ2ο5 Ρ2ο5 ρ2ο5

ρ2ο5

MgO Mg2P207 (NH 4 ) 3 1 [P(MO12O40)]| (empirisch nach Finkener) (NH 4 ) 3 1 [P(MO

Ρ2Ο5 Ρ2Ο5

1 2

O

4 0

(theoretisch) Na2HP04 Na2HP04 | •12H20 j

)]J

0,2346

F reziprok 4,2635

0,01639 61,013

0,01651 60,578 0,01722 58,0720 0,4364 2.2914 0,2787 3,5877 0,06670 14,9933 0,5659 1,7670 0,1673 5,9779 0,7097 1,4090 0,8535 1,1717 0,05025 19,901

gegeben

F

P2O5 P2O5 H3PO2 HPO3 H3PO3 H3PO3 H3PO4

Na3P04 P205 ·24ΜΟ03 Hg 2 Cl 2 Mg2P207 Hg 2 Cl 2 Mg2P207 Mg2P207

0,4329 2,3099 0,03947 25,337 0,06990 14,307 0,7188 1,3913 0,1737 5,7575 0,7369 1,3571 0,8806 1,1355

Pb

Pb(C2H302)2 j 0,5462 • 3H20 \ (Acetat) Pb(C 2 H 5 ) 4 0,64069 (Tetraethyl) Pb(OH) ] 0,5307 (C7H4NS2)j (Mercaptobenzthiazol) P b ( C 7 H 6 N 0 2 ) 2 0,4321 (Anthranilsäure) P b ( C 7 H 6 N 0 2 ) 2 0,4321 (Salicylaldoxim) Pb(C 1 0 H 7 N 4 O 5 ) 2 |θ,2724 • 1,5H20 (Pikrolonsäure) Pb(C 1 2 H 1 0 NOS) 0,3239 (Thionalid) PbCl 2 0,7451 PbCr04 0,6401 (empirisch) PbCr04 0,6411 (theoretisch) PbO 0,9283 Pb02 0,8662 Pb304 0,9067 PbS 0,8659 PbS04 0,6832 PbS04 1,066 Cr203 4,2529 PbO 1,4480 PbCl 2 0,8026 Pb02 0,9331 Pb304 0,9767 PbS 0,9327 PbS04 0,7359 PbS04 0,7890 BaS04 1,2995

Pb Pb

Pb Pb

0,05061 19,759 0,5793 1,7262 3,0662 0,3261 1,3381 0,7473 0,05281 18,9358 0,1696 5,8977 0,2345 4,2651 1,3921 0,7183 0,5820 1,7183 0,8437 1,1853 0,4576 2,1852 0,4239

2,3594

0,7242

1,3808

>0.032074 31 178 1,7609 0,6378

0,5679 1,5679

0,03755 26,631

0,03782 26,438 0,5000

2,0002

0,1982

5,0462

F reziprok

gesucht

Pb

Pb Pb Pb Pb Pb Pb Pb Pb Pb Pb(C 2 H 5 ) 4 PbCr04 PbCr04 PbO PbO PbO PbO PbO PbS PbS04 Pd

Pd(C5H5N02)2l 0,2663 •ci2 j (Furfuraldoxim)

1,8307 1,5611 1,8844

2,3142 2,3142 3,6708 3,0876 1,3422 1,5623 1,5598 1,0772 1,1544 1.1030 1,1549 1,4638 0,9378 0,2351 0,6906 1,2460 1,0717 1,0239 1,0721 1,3589 1,2674 0,7695 3,7548

3.1 Stöchiometrische (analytische) Faktoren gesucht

gegeben

Pd

Pd(C 7 H 6 N0 2 ) (Salicylaldoxim) Pd(C 9 H e NO) 2 (Oxin) Pd(C 1 0 H 6 NO 2 ) 2 (a-Nitroso0-naphthol) Pd(C 1 0 H 6 NO 3 ) 2 (a-Nitroß-naphthol) Pd(C I 0 H 9 N 2 O 3 ) 2 (Benzoylmethylglyoxim) Pd(CN) 2 Pdl 2

Pd Pd Pd Pd Pd Pd Pr Pr Pr Pt Pt Pt Pt Rb Rb Rb Rb Rb

S S S

s s s s s

H2S

H 2 SO 4 H 2 SO 4 H 2 SO 4 H2SO4

PR 6 O U (empirisch) Pr203 Pr 2 (S0 4 ) 3 (NH 4 ) 2 [PtCI 6 ] (empirisch) PtCl 4

Ptci6 PtS 2

Rb2C03 RbCl RbC10 4 Rb20 Rb2S04 BaS04 (C I 2 H 1 2 N 2 )1 • H 2 SO 4 J (Benzidinsulfat) Cu Ο

H2S

NaOH Na2S04

so2 s2o3

BaS04 BaS04 (C 1 2 H 1 2 N 2 )1 •H2SO4 j (Benzidinsulfat) Ba(C10 4 ) 2 NaOH

F 0,2810

0,2696

0,2361

0,2213

0,2059

F

reziprok

3,5588

3,7094

4,2361

4,5182

4,8751

0,6715

1,4892

0,2954

3,3853

0,8277

1,2082

0,8545

1,1703

0,4944

2,0227

0,4402

2,2717

0,5791

1,7269

0,4784

2,0904

0,7526

1,3287

0,7402

1,3511

gesucht

gegeben

F

ρ * reziprok

S02 S02 S02 S02

BaS04 H 2 SO 4

0,2745

3,6433

0,6532

1,5310

0,8002

1,2498

so3 so3 so3 so3 so3 so3 so3 so3 so3 so3 so3 so4 S04

1,4148

0,4622

2,1636

0,9144

1,0936

0,6402

1,5619

0,1374

7,2797

0,1136

8,8060

0,4030

2,4811

0,9408

1,0629

0,8016

1,2476

0,2257

4,4304

0,5005

1,9981

0,5719

1,7486

0,1460

6,8490

0,4202

2,3798

0,3474

2,8788

0,2917

3,4285

1,2260

0,8157

SO 3

S04 Ba(C10 4 ) 2 BaS04 Ca Ο H 2 SO 4 K2SO4 MgO NaOH Na2S04

NH 3 S

so4

Ba(C10 4 ) 2 BaS04

0,6669

1,4995

0,2381

4,1998

0,3430

2,9152

1,4276

0,7005

0,8163

1,2250

0,4594

2,1766

1,9864

0,5034

1,0008

0,9992

0,5636

1,7742

2,3504

0,4255

2,4971

0,4005

0,8334

1,1999

0,2857

3,5002

0,4116

2,4297

2,9962

0,3338

so4

S

Sb Sb

As 1,6250 Sb(C 6 H 5 0 4 ) 0,4632 (Pyrogallol) Sb(C 9 H 6 NO) 3 0,2197 (Oxin) Sb(C 12 H 10 NOS) 3 0 , 1 5 8 0 (Thionalid) SbCl 3 0,5337 SbCl 5 0,4072 K(SbO)C 4 H 4 OJ 0,3646 • 72H2O J (Brechweinstein) Sb,03 0,8353 Sb204 0,7919 Sb204 0,7922 (empirisch) Sb 2 S 3 0,7169 Sb 2 S 3 0,7173 (empirisch) Sb 2 S 5 0,6030 Sb204 0,9480 Sb204 0,9484 (empirisch) Sb 2 S 3 0,8582 Sb 2 S 3 0,8587 (empirisch) Sb 2 S 5 0,7219 Sb 1,3285 Sb204 1,1047 Sb204 1,1047 (empirisch)

Sb

0,7068

77

Sb Sb Sb Sb Sb Sb Sb Sb Sb Sb Sb203 Sb203 Sb203 Sb203 Sb203 Sb205 Sb 2 S 3 Sb 2 S 3

0,6154 2,1590

4,5520

6,3292

1,8736 2,4560 2,7427

1,1971

1,2628 1,2623

1,3950 1,3941

1,6583 1,0549

1,0544 1,1653 1,1646

1,3853 0,7527 0,9053 0,9053

78

3 Gravimetrie gesucht

gegeben

Th

Th(C 10 H 7 N 4 O 5 ) 4 •H20 (Prikolonsäure) Th(C 2 0 4 ) 2 •6H20 (Oxalat) Th(C 9 H 6 NO) 4 (Oxin) Th(N03)4-4H20 Th02

gesucht

gegeben

Se Se Se

Se0 2 SeO, PbSe0 4

0,7116 0,6219 0,2255

1,4053 1,6079 4,4346

Si Si SiC SiF4 SiF4 SiF6 SiF6 SiF6 510 3 Si 2 0 7 510 4

SiC Si0 2 C Ba[SiF 6 ] K 2 [SiF 6 ] CaF 2 CaS04 K 2 [SiF 6 ] Si0 2 Si0 2 Si0 2

0,7004 0,4674 3,3384 0,3725 0,4725 0,6066 0,3479 0,6450 1,2663 1,3994 1,5326

1,4277 2,1393 0,2996 2,6846 2,1165 1,6487 2,8744 1,5504 0,7897 0,7146 0,6525

Sn Sn Sn

SnCl 4 · (NH4C1)2 0,3229 SnO 0,8812 SnO, 0,7876

3,0962 1,1348 1,2696

Sr Sr

SrC0 3 SrC204 (Oxalat)

0,5935 0,4989

1,6849 2,0046

TI

Sr Sr Sr SrCO a SrC0 3 SrC0 3 SrC03 SrC03 SrC0 3 SrO SrO SrO Sr(OH) 2 ] • 8H20 j Sr(OH) 2 ] •8H20 j Sr(OH) 2 | • 8H20 f SrS0 4

• Η,Ο SrO SrS0 4 Sr(HC0 3 ) 2 C02 Sr(N0 3 ) 2 Sr(OH)2 • 81 SrS SrS 2 0 3 SrC0 3 Sr(N0 3 ) 2 SrS0 4

0,4525 0,8456 0,4770 0,7042 3,3545 0,6976 0,5555 1,2335 0,7391 0,7019 0,4896 0,5641

2,2102 1,1826 2,0963 1,4201 0,2981 1,4335 1,8002 0,8107 1,3530 1,4247 2,0424 1,7726

TI

1,2558

0,7963

1,7284

0,5786

Ta Ta

reziprok

Th

Te Te

Sr(N0 3 ) 2 Sr(SH)2

1,3305

0,7516

BaS0 4

0,7870

1,2706

TaCl 5 Ta 2 O s

0,5051 0,8190

1,9796 1,2211

Te02 TeO,

0,7995 0,7267

1,2508 1,3762

Th Th Th Ti Ti Ti Ti TiO TiO

TI TI u υ υ υ υ υ

υ υ υ υ υ ν ν ν ν ν

TiO(C 9 H 6 NO) 2 (Oxin) Ti02 Ti 3 (P0 4 ) 4 Ti2P209 Ti2P209 TiO(C 9 H 6 NO) 2 (Oxin) T1(C 7 H 4 NS 2 ) (Mercaptobenzthiazol) (Thionalid) T1 2 C0 3 T1I Na2U207

UF6 uo2 UO 2 (C 2 H 3 O 2 ) 2 (Acetat) U02(C2H302)2 •2H20 U02(C9H6N0)2 •(C 9 H 7 NO) (Oxin) U02(N03)2 • 12H20 (U02)2P207 uo3 u2o7

A g V 0 A g

3

3

V 0

4

NH 4 VO 3 P b

2

vo.

V

2

0

7

reziprok

0,1781

5,6147

0,4495

2,2245

0,2869

3,4855

0,4203 0,8788

2,3793 1,1379

0,1360

7,3529

0,5995 0,2745 0,3175 0,5296 0,2269

1,6680 3,6436 3,1496 1,8882 4,4081

0,5514

1,8134

0,4858

2,0583

0,8720 0,6169

1,1468 1,6210

0,7508 0,6762 0,8815 0,6133

1,3318 1,4789 1,1344 1,6305

0,5613

1,7815

0,3384

2,9555

0,3901

2,5636

0,6667 0,8322 0,8095 0,8481

1,4998 1,2016 1,2353 1,1792

0,2463 0,1162 0,4355 0,1622 0,5149

4,0597 8,6088 2,2963 6,1667 1.9422

3.2 Indirekte Analysen gesucht

gegeben

F reziprok

gesucht

gegeben

F

0,6798

1,4711

0,3665

2,7285

0,5602

1,7852

0,3647

2,7422

Zn[Hg(SCN) 4 ] ZnNH4P04 ZnO Zn2P207 ZnS ZnS04 AgCl

7,6213

7,1307

Zn Zn Zn Zn Zn Zn ZnCl 2 ZnCl 2 ZnCl 2 ZnCl 2 ZnCl 2 ZnO ZnO ZnO ZnO ZnS ZnS ZnS ZnS04

0,1312

0,1402

0,4755

2,1032

C1

1,9229

0,5203

Zn ZnNH4P04 ZnO Zn2P207 ZnS ZnS04 ZnS04 · 7 H 2 0 BaS04 Zn2P207 ZnS04 · 7 H 2 0 ZnS04 · 7 H 2 0

2,0845

0,4797

Zr

Zr(C 9 H 6 NO) 4 (Oxin) Zr02 ZrP207 ZrP207

F

V

v2o3 V203(C9H6N0)4 (Oxin) v2o5

W

W02(C9H6N0)

W

(Oxin) wo3

0,7930

1,2611

W

WS2

0,7414

1,3488

V V

0,7874

Y

y2o3

Zn

Zn(C2H302)2) •2 H

Zn

Zn Zn Zn

2

2

0

J

79

0,2979

(Acetat) Zn(C 5 H 5 N) 2 l 0,1924 •(SCN) 2 j (Pyridin + Thiocyanat) Zn(C7H6N02)2 0,1936 (Anthranilsäure) 0,1849 Zn(C 9 H 6 NO) 2 (Oxin) Zn(C 1 0 H 6 NO 2 ) 2 l 0,1529 • H2O } (Chinaldinsäure)

1,2699

3,3573

5,1964

F reziprok

0,8034

1,2447

0,4291

2,3302

0,6710

1,4904

0,4050

2,4692

0,7640

1,3089

1,6747

0,5971

0,5341

1,8721

0,8352

1,1974

0,5041

1,9838

0,2830

3,5334

0,4175

2,3952

0,6396

1,5635

0,3389

2,9510

0,5615

1,7811

0,1366

7,3211

5,1643 5,4098

6,5421

Zr Zr Zr02

0,7403

1,3508

0,3440

2,9069

0,4647

2,1520

3.2 Indirekte Analysen Mit Hilfe der indirekten Analyse läßt sich die quantitative Zusammensetzung eines Substanzgemisches ermitteln, ohne daß eine Trennung der Bestandteile oder deren Umwandlungsprodukte nötig ist. Vielmehr errechnet man die Zusammensetzung an Hand der Massen vor und nach einer zweckentsprechenden Umsetzung. Die indirekte Analyse erfordert höchste Sorgfalt bei der Durchführung und Berechnung der Ergebnisse. Im wesentlichen wird die Genauigkeit von der Differenz der molaren Massen beider Ionenarten bestimmt. Dies sollte gegenüber den technischen Vorteilen dieser Bestimmungsmethode stets berücksichtigt werden. Die Berechnung indirekter Analysen erfolgt mit Hilfe eines Systems zweier Gleichungen, wobei folgende Umsetzungsreaktionen zugrunde gelegt werden: Umsetzungsreaktionen der ") Ausgangskomponenten Α, Β j z.B.: Ausgangsgemisch NaCl/NaBrΙ wird mit AgNO s umgesetzt J

A Β NaCl NaBr

—• —• —• —•

A' Β' AgCl AgBr

80

3 Gravimetrie m(A) + m(B) = π^ m(A') + m(B') = m 2 bzw. m(A) · F(A) + m(B) · F(B) = m 2

(1) (2)

(3)

Aus Gleichung 1 und 3 erhält man für die Massen von Α und Β folgende Beziehungen:

m(A) =

m 2 — F(B) · m, F(A)-F(B)

m(B) = m 1 - m ( A ) m(A), m(B): m(A'), m(B'): nij: m F(A)j F(B)j

Massen der Ausgangskomponenten Α, Β in g oder mg Massen der Komponenten Α, Β nach der Umsetzung in g oder mg Einwaage vor der Umsetzung in g oder mg Auswaage nach der Umsetzung in g oder mg stöchiometrische Faktoren (siehe Kapitel 3.1) zur Umrechnung von m(A) in m(A') bzw. m(B) in m(B').

Beispiel:

Ein NaCl/KCl-Gemisch wurde mit A g N 0 3 zu AgCl umgesetzt. In welchem Verhältnis (Massenanteile in %) liegen die beiden Komponenten im Ausgangsgemisch vor? Einwaage an NaCl/KCl: m, = 1,374 g Auswaage an AgCl: m 2 = 2,801 g Faktoren:

Μ (AgCl) 143,321 = 2,4523 M(NaCl) 58,443 Μ (AgCl) 143,321 F (KCl —•AgCl) = = 1,9225 Μ (KCl) 74,551 2,801 1,9225 · 1,374 m(NaCl) = = 0,301 g 2,4523 - 1,9225 m(KCl) = 1,374 - 0,301 = 1,073 g 100 · 0,301 : w(NaCl) = 21,9% 1,374 F(NaCl — AgCl) =

Masse an NaCl: Masse an KCl: NaCl-Gehalt: KCl-Gehalt:

w(KCl) = 100-21,9 = 78,1%

Mit Hilfe der Tabelle auf S. 81 lassen sich sehr einfach die Massenanteile w(A) und w(B) für eine Reihe binärer Gemische nach folgender Formel berechnen:

w(B) = a + b · - ^ - % mx

w(A) = 100 — w(B) %

3.2 Indirekte Analysen

Beispiel: Einwaage an KCl/NaCl: Auswaage an AgCl: Konstanten: Massenanteile an NaCl bzw. KCl:

81

n ^ = 1,236 g m 2 = 2,579 g a =—362,73 b = +188,69 w(NaCl) = - 362,73 + 188,69 ·

2 579

= 30,98%

1,236

w(KCl) = 100 - 30,98 = 69,02%

Ausgangsgemisch Β A m

i

KCl KCl

m

i

NaCl KBr

m2

a

AgCl ml AgNOj, c = 0,1 mol/1

_ 362,73

KCl

+ 267,71 + 267,71 + 267,71 + 557,94 + 267,71 + 181,52 + 181,52 + 181,52 + 378,33 + 181,52 + 353,24 + 353,24 + 353,24 + 964,57 + 353,24 440,78 • 310,54 +1172,72 + 422,39 + 422,39 + 256,72 + 256,72 + 499,57 + 499,57

k2so4

KCl

KI

K[B(C6H5)J AgCl; AgBr ml A g N 0 3 , c = 0,1 mol/1 KCl

k2so4 K[B(C 6 H 5 ) 4 ] AgCl; AgI ml AgNO a , c == 0,1 mol/1 KBr

KI

KCl

k2so4

k2so4 CaC03

Na2S04 SrC03

AgCl

AgBr

AgCl

AgI

AgBr

AgI

K[B(C 6 H 5 ) 4 ] AgBr, AgI ml A g N 0 3 , c 0,1 mol/1 BaSO, C02 CaS04; SrS04 AgCl Ag AgCl Ag AgCl Ag

-

b

362,73

+ 188,69 + 2,7043 -267,71 -229,06 - 55,698 -290,23 1,9959 -181,52 -155,32 - 37,767 -196,80 1,3534 -563,87 -482,48 -117,32 -611,33 4,2040 + 329,10 -706,24 -862,19 -422,39 -561,22 -256,72 -341,10 -654,53 -869,65

Die Berechnung des Brom/Chlor- bzw. Iod/Chlor-Gehalts (w in %) einer Substanzmischung kann nach entsprechender Umsetzung mit Hilfe der angegebenen Formeln durchgeführt werden. Reaktionsfolge: Substanz —• Silberhalogenidgemisch —> Silberchlorid m, —• m2 —• m3 ( m ^ j in g oder mg)

82

3 Gravimetrie

w(Brom) = 179,75 · 104,49 · m 3 - 79,75 · m2 w (Chlor) = m i w(Iod)

m = 138,76 · Π12 ~ 3 m,

w (Chlor) =

3.3

63,50 · m 3 - 38,76 · m 2

Gemisch Brom/Chlor

Gemisch Iod/Chlor

Korrektion des Luftauftriebs bei genauen W ä g u n g e n

Die Masse eines Stoffes wird durch Bestimmung seines Gewichtes (unter normierten geographischen Bedingungen) ermittelt. Bei Wägungen in Luft wird das Tauchgewicht (in Luft) gefunden, das sich vom wahren Gewicht (Vakuumgewicht) um die Differenz der Luftauftriebe von Wägegut und Schaltgewichten unterscheidet. Zur Ausschaltung dieser Differenz „reduziert" man rechnerisch die Wägung auf Vakuum und findet so das Vakuumgewicht. Die chemischen Äquivalenzbeziehungen gelten streng nur für die Massen, demnach auch nur für die Vakuumgewichte, und nicht für die Tauchgewichte in Luft. Für gravimetrische Bestimmungen ist im allgemeinen die Reduktion des Wägeergebnisses auf Vakuum nicht erforderlich. Derartige Korrektionen liegen innerhalb der normalen Versuchsfehler. Die Korrektion kann aber Bedeutung gewinnen, wenn entweder die Probe ζ. B. mit einer Pipette gemessen und eine Konzentration bestimmt, oder eine Probe geringer Dichte gewogen und ein daraus entwickeltes Gasvolumen gemessen wird (Stickstoffbestimmung nach Dumas). Auch bei manchen maßanalytischen Präzisionsbestimmungen kann es sinnvoll sein, bei entsprechend hohen Anforderungen an die Genauigkeit der Methode und der Geräte, den Luftauftrieb zu berücksichtigen. Genaue Volumenbestimmungen durch Auswägung mit Wasser erfordern ebenfalls die Anbringung einer Korrektion. Berechnung: Ein Körper vom Gewicht G und der Dichte ρ! erfährt in Luft der Dichte gL (ρ Luft) = 0,0012 g/ml; Luft von mittlerem Feuchtegrad bei 1013,24 mbar bzw. 760 Torr) einen Auftrieb von:

Für die Schaltgewichte beträgt der Auftrieb bei einer Dichte ρ 2 :

G: angezeigter Gewichtswert ρ 2 : 8,0 g/ml (bei neueren Waagen) 8,4 g/ml (bei älteren Waagen)

3.3 Korrektion des Luftauftriebs bei genauen Wägungen

83

Der Körper erscheint also bei einer Wägung in Luft um das Gewicht*): G o , · (— V