Faszination der Wunder Jesu und der Apostel: Die Debatte um die frühchristlichen Wundererzählungen geht weiter [1 ed.] 9783788734398, 9783788734374

149 101 4MB

German Pages [280] Year 2020

Report DMCA / Copyright

DOWNLOAD FILE

Polecaj historie

Faszination der Wunder Jesu und der Apostel: Die Debatte um die frühchristlichen Wundererzählungen geht weiter [1 ed.]
 9783788734398, 9783788734374

Citation preview

BIBLISCH-THEOLOGISCHE STUDIEN 184

Ruben Zimmermann (Hg.)

Faszination der Wunder Jesu und der Apostel Die Debatte um die frühchristlichen Wundererzählungen geht weiter

Biblisch-Theologische Studien Herausgegeben von Jörg Frey, Friedhelm Hartenstein, Bernd Janowski und Matthias Konradt Band 184

Ruben Zimmermann (Hg.)

Faszination der Wunder Jesu und der Apostel Die Debatte um die frühchristlichen Wundererzählungen geht weiter Mit Beiträgen von P. Busch, D. Dormeyer, U. Durst, M. Frenschkowski, S. E. Hylen, C. S. Keener, J. Kiffiak, U. Kropač, Chr. Münch, Th. Pratsch, N. Slenzcka, G. H. Twelftree und R. Zimmermann

Vandenhoeck & Ruprecht

Bibliografische Information der Deutschen Bibliothek: Die Deutsche Nationalbibliothek verzeichnet diese Publikation in der Deutschen Nationalbibliografie; detaillierte bibliografische Daten sind im Internet über https://dnb.de abrufbar. © 2020, Vandenhoeck & Ruprecht GmbH & Co. KG, Theaterstraße 13, D-37073 Göttingen Alle Rechte vorbehalten. Das Werk und seine Teile sind urheberrechtlich geschützt. Jede Verwertung in anderen als den gesetzlich zugelassenen Fällen bedarf der vorherigen schriftlichen Einwilligung des Verlages.

Vandenhoeck & Ruprecht Verlage | www.vandenhoeck-ruprecht-verlage.com ISSN 0930-4800 ISBN 978-3-7887-3439-8

% " (

) +

)! & !

!

"

-./$ 2 !

* + +1 * 4

,-

& 0 3! 4

#$-5

"

)

!

" &

#

" )!

"

7

6

8

!

8

+

"

* * & *

! ) " 9

8

4

1

!

3 #5 ;&

3:

#$-5 *

) &
8

0 & ?

&

4 @ & 1 B4 6=

C

& 4 A 4 -.5$4 ##DE#FC4

! 4 8 -A 4 1 % ! " #$ %# &' (# ") " * +, " - * + )4 6 #$-F -$GD 3 H 8 #A 4 1 % . / %) (# ) " 0 1 # 2 & ) "3 4 (, 4 6 #$-5 --/5 3 H & 3 * " 5 4 & ! 46 4 0 & 1 I?> FF. 4 > #$-D 5-C 3

%BBB

6 7

" & +9 .G I3 4 ? 43 0! 4

) 0

* 4 4 &4 ? " * 6 *

" 4J

43 "

& 4) 40 1 -.D# -.G/ & " ) CG 8 -4 5$ 8 -C L

7! 4 !

) -FG

1 #

& 2

&

K

1 & ? " 8 -H C 8 6 4 "

&: & G "

-D > & 6 & 4 ) % ! 1

K

"

+ ! 3

) + &

2

6 1 %

8

3: " + & 1

4 9

)

8 " +9 *

+ +9

8

4

&

0 *

) 1

% 4B

46 !

% 3

M

&

!

> 9 ! 8 > 4 0 %

3 8

4

"

)

& 8 3

8

* * * ! * *

1 6

!
& 1 8 #/ -- -.D$ E $G $C #$#$ B 1 & 7 *O6 & & & " + 4 2 6 & 6 & + B ! ) 8 9 F B B = 8 & + "

4

%

=
8 -D/$ 4 6 ! 4 > 6 4 6 Q ! R + 4 A) O 4

? &

1

> ?

> " 84 -...H " 84 8 #$-$

4 * * 9

" &4 F--EFDF4 F-#E

Inhaltsverzeichnis Ruben Zimmermann (Mainz) Vorwort ....................................................................... VII Graham H. Twelftree (London) Miracle and Magic: Frontier Battles in the Acts of the Apostles ........................................................ 1 Craig S. Keener (Wilmore, Kentucky) Luke s Acts, Miracles, and Historiography .................. 29 Detlev Dormeyer (Dortmund) Faktualität und Fiktion in Wundererzählungen des Neuen Testaments ................................................... 47 Christian Münch (Ludwigsburg) Die Auferweckung Staubfingers von den Toten. Ein Experiment zum Thema ,Faktualität und Wundererzählungen ..................................................... 55 Uwe Durst (Stuttgart) Der auferweckte Räucherfisch und der tote Gottessohn. Sind frühchristliche Wundererzählungen und wunderbare Subsysteme strukturell analog? ................. 67 Jordash Kiffiak (Zürich) Zimmermann s Genre frühchristliche Wundergeschichte : Some Theoretical and Comparative Considerations ............................................................... 79 Susan E. Hylen (Atlanta, Georgia) Social history and the Miracles of Saint Thekla ......... 117

NBB

. #

3#

*

(# 8:

5&

) 8:

) (#

&

) ! 4

-FF

0 (), E & :

0

- (# () ! *

+ =

& 1

(#

9.

-D" *

, +

&

)

(# 1 " 3

+

-/. >

& & ( > & 0 & 1

(#, 7 , 1 +) + +

48 6

-5. & )

&

-C.

&

! &A

#

) ! #$5

3

#D/

?

#/F

3

#/.

%

#CF

6

>"

2 >

2

" *1 ) # @

#

A

8

-

+ "

"

; '#(#

&

< " 9 :


* *

: :

*

4

* &* *

4

@ 4 " & 9 :

1

: 4

: :1

>

" 4

: 1

"

* 4

F

" ) " 4

-

(# 1

" 1 4

*

1 4" " 1 : # $8 37 ; 4, 2 7 & * 4T 0 A6 0 1 6 8 ; 4< ) < 2 H 7?>3 D-DH 7 A > ' > < &4 #$$. 4 DCE/G4 " ? "> * #$-G B 3 ;9 I 1 : . 2 2 & 8 & 1 1 1 : U # 84 4) ! 48 -A 6 A6 * % 4 #$-F 84 4 ) * ! 48 #A 6 A6 % 4 #$-5 F 84 4 4 4 .$/E-/4 -$$5E#-

#

: #

7 & S

$8 37 ;

" 4

"4

:

"

*

1 4D 4

B

7 & 1 "

1

:

: 1 : 7 & , 4 " 1 4 1

T/

: 7 & S

1

"

& :

1 :

& "

1

C


: / ! # &8 $ 4 2 3: > 38> #GH 7 A 3

9 1

> " : 1

;

" 1 " "

:

-#

1

* *

7 & S " : 1 U " " & 4-$

" :7 & " , : 4"

* *

1 T-1 1

4 :

-F

1 & : 1

1 9

4

4 :

& 1 *

1

"

7 & S 1 "

" * 1 7 &

1 :

"

*

4 R

1

.

7 & " "

4-D /E-$]

S : : :

-C

4-/ B

* * :

4

& (# >8 "4 ,> I : 7 & * 4T 3?> #. #$$5 A D#/ED54 D#CEF-$ & "" ?4 > 0 7 & * 3?> H + A >'> < &4 -.G# 4 -.EF$H % 08 4 # 6 * 42 A8 & 4 #$-# 4 DF/E/G -(# " .8 * 4 H2 42 A 4 #$$. 4 #-# < & "" ?4 0 4 -GFEG5 -F + 4< 08 )4 ,> ; * ? 7 & B 1 < 4T ? F- -..5 A #G.EF$GH & 4 ,> + 3 < #GA-CEF- 4T B 1 0 2 H 4 0 A >0B4 -... 4 #GDEF$D -D 8 ^ DG/ -/ 3 : 2 # 47 & A> + +1 < 1 40 A7 4 #$-$ 4 -/E-. -C ! FD/ED#$ 7 & ," 1 * & " 6 &T +8 #$ D ; 7 & S : 4

D

: #

1

7 &

U

-5

-G

4

#$

>

," T*

4 : " 4-.

4 " 1

" 4

1 "

* "

##

$8 37 ;

4#-

" *

1

1

2 7 &

" : "

* * * *

" "

1

"

1 # ;1 1 :4 " >

9: "

9:

&

:

* *

: $ !8 % " 4 3: 7 :2 7 & _ >3 C < 42 A 1 I 1 :0 4 -.#$`4 DEF. R "S4 : 1 " %8 28 2 ? " 4 ,7 & S 0 < 9 6 & 0 * 4T ? 1> #G -.GC A DGE5D4 C$ -5 ) 4 1 , 4 #DE#. -G ; 4 4 7 & /A#5ECA/H 5AFCE/$H .A-$E-5H -$AFGED#H --AF5E/DH -#A-.H -FA#CH -DA-E#DH -/A-EF#H -CA-.EF-H -.A-E-$H ##A5EFGH #DA#GEF/4 D-EDFH #AD#ED5H -$A-E --A-GH #$A5E-#H #5AFFEFG -. 3 -CAF5EF.H ##A#/E#.H #FA#5 #$ + 4 6 7 & abcde F. 4" 2 " #C 4 2 & G * " & & 7: -DACE5 4 1 :7 & #: # "1 , ! 1 ,4 3 / H? " f &4 ? f A 2 6 "* 4 -.G5 ## *# 4 3 7 F -$$E-$-4 ,& T gWhdcYie , T jkdlmWd " , T aYndVopqm e , T hYVrbe 4 , T aWnos VVW ," T tWuc e , T VvmYdVd

&

(

"& #F

1 + :

/

(

: f 4 < :

0 #/

, >

9

4

/$ -#$ : GADEG #. 7 &

: @

1

< 2 " &8 4 2 2 7 H ? " f &4 ?fA3 0 4 #$$# 4 G #/ #D < # 4 9 2 8 A * 4 -./G 4 /H A " !8 28 4 ,; : 3 * A> B 8 &2 B * 0 *< 4T < B * #C -.CF A -E#-4 -5 #/ * (#4 8 F FH C FH +8 2+ 8 -C #C & 4 ,2 2 * 4T 2 8 > ) H 3?>3 #D/H 7 ? " f &4 ? f A >'> < &4 #$$F 4 -$$E-#D4 --/E -C #5 3 (# " : " 4 ,B 6 & 2 4T 2 + 8 & 3 < &H 0 40 AI 1 : 0 :1 0 7 A * 4 -... 4 -/.E#5/ #G 3 4 (, 4 , 1 2 4T * 4 4 4 CCE5/ 5D #. %# 8 4 ,7 :3 3 2 G4 DE#/ 4T 7 w A 4 x 4 x ) H 8+>7 DGH 6 9A 4 7 1 A7 1 I 1 :0 4 -.5. 4 #G-E.C4 #G#

C

: #

:

kv , 1 1

"T4 GA. 4 3 :

1

"

3

1

I : GA#DE#/

&

1 : GA#/

&

> 4F-

4 * *

1 :

T VWXYZ[4 1 3 "

F$

3 * 7 &

3 ,

GA.E#D *3 0

$8 37 ;

4 GA. ,

3 *

T VWXY\W4

" 7 & S 1 "

4 GA-- ; :

7 & S

:

,

:

:

: " " 4 1 : 3 :

T GA-- > " :4 3 S B 47 & : , " kZrWVde 6 T GA-$ 0 ? "> " 47 & , " T F# 4 7 & " 3 0 4 : 0 , " T GA-F F$

> V{r €}r

"

*

GA#/ " yz :4 R S4 1 : B ?>4 -ACH #ADH /AD-H GAD4 #/H --A-.H -/AF4 F$H #FAF- 4 €z V{r €}r " : -.A#D > 4 & & 4 : " 4 -ACH GADH --A-.H -/AF$H #FAF* :4 /AD: 3 1 4 A GA#CED$ H 0 .A-EF- H < -$A-E -- -G F< ; 90 4 ,) 1 2 0 3 E3 G4 CEG -F F. 4T 4 4 4 -5-E5. -5#E 5F F# 7 & /A-5H CA-.H GADC OO2 & /AF$ H -$AFGH #A##H -AF B 2 & CA-DO2 -DA# 4 , " T k~roVYde "

&

(

"&

5

(

4 •‚\hmqVd

3 GA--4 . 4

3

"

FF

1 :

4

3 " &

S

,

T

& :

* * " &*

1 : " &

1 : "

4

3

4

, :

" &

*

"

* *

TFD 7 & >

F/

: TFC B

E

"

>

" : 4

E : :TF5 E 7 & S " : " " 47 & 0 , 1 T kdW* -FA-$ > ; > *

, 3 : B

:

> 3 hmnvt[r >

:& ,

3

& : B 3

"

E"

" :

4FG & 7 & S

7

F.

7 & : :

+:

"

U "

" "

-FADE-#

FF

#A54 -#H GA-FH -$AD/H -#A-C GA.4 cvX[1 YƒrW\ md1W „W~m…r VvXW1 > T †mbe Yhmdr 4 GA-$ : :3 T 4 *:& - #D5EC#H %BB F-.EFD F/ < ! +# 4 #$ .5 FC /AFC4 cvX[r YƒrW\ mdrW „W~mbr > FD

, F5 FG F.

" : ,> •X‡ YjVd ,B : + 4

T VvXWr > B /AFC VvXWr + FC C-D +( 1 H

4

0 "

:

4


2 5A#/H 2 & FA--H /AFFH 5A#/H 7 & /AGH GA#G4 D5 , T ," T an hs~rv[ 4 " :< * ?> " " : " 1 B ?> an hs~rv[ _, T ," T` 2 #A#4 G4 --H DA.4 -$H GA#H .A-GH -DAFFH -/A#/H -GA#CH #$A#$H #GA.4 -5H 2 & /ACH -/A-.H 7 & DA54 GH #DA/#H DA#$ _9#`4 #-4 ## _9#`4 #F 9# 4 #D _9#`H .AFGH -#A#$H 5ADFH GA#5H -$A#/H #DA--H - < -DA#/H -ACH --A#-H 1 FA.H DA-$H /A-DH 5A--H .A#$H --A-4 -CH -FAD _9#`4 G4 -#4 -/H -DA54 .4 --H -/ADH -CA#H -.AD4 -$ _9#`4 #$H #$ADH ##AG4 . > 9 * 2 -GA#C 6 > * 0 3 ,3 T ,7 T sZnd d 4 4 * : & ˆ 4 " -CA#. B : 4 * :4 0 11 & 2 #GA-EC 4 7 & : :, : " T #GAC 4 : : : 0 47 & * : 1 : S 1 " 0 1 4 46 2 1 40 : : " 1 -DAGE -G D-

4

* :

+9 " T

:4

&

(

"&

.

(

1 4 < :" &

:A

1 4 : " 1 4 7 &

0 GA-F :

4 4 : :3 1

, 3 S T : " GA-. +1 :4 "

" 1 GA-G 4 3

; 1 40 T FAC DF 4 0 47 & /A-E--

4 4

" 4D/

"

1 1

< 4" 1 1

" 1 4& : : : : 40 -GAF DD

& 4

1

D#

:

9

D#

"

* *

1 :

4

B

& "

3

U

"

* *

4

>

1

4

3

" * 7 & S 1 , 1 3 4 U * " & " " : " 1 * * *

:4 1 3

S 9

GA-FH

1 #AFG 4 7 & 4

3 " -CA-CE#D < 7 & .AFH -$ADH 1 ( 4 #$ DD < 4 ,7 :3 4T #.$ D/ 3 4 * 4 7 " .$. E8H # FCD H 3 4 -$//H % ( 4 1 - /GH 2 ( 8 B F #GH -- C4 -#H $ 2 DF NB -#H ! +# 4 C DGH -G C/EG$H ! 4 3 C /D#ED5H 1 ( 4 9 /4 C4 -54 #/4 F.4 D-EDFH #$H 0 -CH 0 -/4 -CH > 5.H 2+ 42 # -FH G #DEF-H *# 4 7 5 F.H G 5H & ? ;3 4; -F FH B 4< - CGH 9 4 / -G DH 0 1 D # H 3# " 4L ‰ B FCGEC.H 1 ( 4 F54 2 : 4 ? 8 -D - -EF DF

-$

: #

: :

4

4DC 3

1

* * GA#$E#F B 7 & S * : GA-F 4 " 1 * : < * & 9 : S : 1 " 7 & 9 4

3 :

4 : : >

4 " : 7 & " > 3 4

: 0

:A , :

: B

$8 37 ;

" & 7

1

4 : T GA##

4

:

4

:

: : # €z V{r €}r & 7 T GA#/ E 7 & : 4 9 : > 4 " * 1 : 3 1 -.A-FE-5 4 1 , " D5 7 T GA#/ 4 " 7 & S * 1 -FAD5EDG DG 9 7 & : 4: 4 3 4 " " * B 3 4 : * 1 4 f 4 4 : * 4 4 : 1 0 S E ,? " " 0

DC

GA#FH #.A-GH - L3 BB --E-. 4 -FADD4 DG4 D. m u s~n\ ~4 , 7 T #$ GA#/H -FADD4 DG4 : D/ +( H -/AF/4 FCH -CAF#H -.A-$4 -CAF# " 1 ŠY u , 6 T DG 3 GA#/H -FADD4 DGH -/AF/4 FCH -CAF#H -.A-$ D5


4 & : 1 * 1 3 0 1 9 1 4 // " 4/D B 7 & S 47 & 0 , 1 T , : T -FA-$ > : 4 7 & "* " 4 " & : +: /C " 8 * > 4 1 : 4 * 1 A , 4T , 1 T 7 & --A-DE#F 47 & 0 +: : , T kbc e 4 , T ,1 :T ••kd ~nX\W4 -FA-$ > /5 * 4& 1 : ? *

/F

-FAC4 VoX r ‘Y~k an t’mqr 3 ! +# 4 -5 FD/EDGO # ---E-FH -/ F5FE5.H - 5GEG$H # -/. // ; 4 40 4 > 8 -D DH ? FC -H ; D -H C -H 8 -/ F /C ; " 4 18 E 4 ,+ : *? *0 4T 87 5. -.C$ A #.5EF-DH % 08 4 # 6 42 A8 & 4 #$-F 4 #$-C /5 * (#4 % 8 / G#. H 73 R••kd ~nX\WS4 -/CF /D

&

(

"&

-F

(

:4 7 &

aWr ~nX\W4 " * ••kd ~nX\W4/G * : 7 & #$A#F /. > " 7 & " 39 4 : " + :* 7 & :4, "" * 4 1 4 " 7 T -FA-#H 7 & DAF# B * 7 & * C$ 4 7 & S 4 4 * " 4 1 1 1 3 4 4 7 & S & : -FAC

:

" "

-FA5 "

,

-FA-$ 48 *

4

8 * -FA-$ >

7 #

+

2(

4 7: "

-CA-FE-/ 4

/G

-FA-# 4 6

* ,

:

*

" +: FA F

1 :

+ 2

+

4

" 7

( 2

" &4 T

4

: _0 ` :T -CA-# " *

3 *# 4 -C/H 0 DFH 3 # -DGH B ; "4 ,••kd ZnXqVW4 ••kd ~nX\W4T 3 43 CA.5#E5F4 .5# /. B ?> aWr ~nX\W 7 & #$A#FH - < FA-.H # < DA#H --AFH + DA-D C$ :& 4 ,2 2 4T -##

-D

: #

: :0 1 0

" -CA-5 9 4 :

0

-CA-CE#D

C-

B

-CAF.ED$ > :@ :E 4" : 9 > 9 : : : 9 * 7 & : : S6 7 & DAF-EF5 > *

E 1 1 1

_-.A--E-#`4 :

C#

1

1 1

9 : 4

4

1 3 4 , : -CA-C 4 4" 1

"

:" T :4 1

"

,

* :

T VWrmYZ VWd4 " 1 7 & S "

:

> 4 VWrmYZ VWd , 1 ? "> 4 1 : CF B

C-

1* * &

: :

S + 4

"

$8 37 ;

T4

* 1 *

: 1

4

: & ," T* -CA-$E-5H #$A/E#-A-G #5A-E#GA-C 3 -.A-. 4 0 : : > : --A#G 94 " H -FA# -CAG B C# < 4 ,6 ! ! B 1 " 3& 1 -C4 -CE##4T 4 4 4 #F/EDC4 #FG CF + 4 2 (# 4+ 5-/E-CH * " 4 ; 5 F-H $ " 4 8 - DCH D C54 -5#H / --DH + " 4 B F5F4 FDC4 DF-H 2 +# 4 1 /.FH % -/.H * 4 #- H 0 CD H * (#4 9 5/ -H 2 4B -- -EGH 1 ( 4 9 -.H -$ -H #F -H *:& % /$H %BB /D/E//$

&

(

"&

(

-/

CD ,0: T ,0: T 3 VWrmYZ VWd " C/ > " : 7 & S * : 1 : * 4 , 1 TCC 4 1 4" : 7 & " 1 " C5 : : > 4 & :" 6 7 & .AF. 4 " " 1 : * > 4 & : 6 6 4" , 2 6 T GA#G 4 CG 9 ? " 4 7 & * " < : 4 * : S 4 40 S : 3 : 0 4 " 4 , " :T ‹kbe 1 +9 : " ," :T -CA-5 C. :7 & 4 : "

1 & 4

CD 0 46 . F -#H * 4 # 5 5H * 4 4 #FC/ 7NNA VWrmYi r , T A ? ##A5H 0 1 -CA-$H + & #-A##E#5H VWrmYZ VWd , 1 TA -GA-$H - ) #GAGH # ) -5A-5H FDA.H + & -#A#DH -FAC4 #FH #-A#C4 #G4 FDH 2 FA--H Vormde , * 1 T4 , T , TA -FA##H - ) CA#H FCAGH 2 FA5H -$A# CC -CA-C4 “p ~hWr a1YuVW C5 2 --A-G kWdVbrd r “pYd H 2 & FAF$ arYuVW ”soŠWnm r “pYd H 5A#/ YƒpYr • arYuVW ”soŠWnm r H .A-5 “p rmW arYuVW –cWc r H 7 & DAFF “p[r arYuVW kWdV r\ ~ ”sWŠonm ~ H 5AFF kWdVbrd r “pYd H GA#5 “p[r kWdVbrdW H -FA-- arYuVW “p ~hW ”hŠYrY\We H -$A#$ kWdVbrd r “pYd H 5A#$ kWdVbrd r “pYd H GADG kWdVbrd r “pYd H GA/# kWdVbrd r “pYd H GA5 •pbrm[r arYZVWmW ”soŠWnmW H -.A-F m —e “p rmWe m˜ arYZVWmW m˜ a qno H -CA-C “p ~hWr arYuVW CG -CA-GH * 8% 8 .A-CAF C. " : 1 1 7 & " : " ," :T 3 .A#H -GA#/4 #CH -.A.4 #FH ##ADH #DA-D4 ## B #A#G 0 7NN -/A--

-C

: #

0 : :

1

5-

45$ B :

$8 37 ;

3 4"

1

: E

: 4 1 6 T -CA-5 E & :

,2 " 3#

9

; 0( +

9 2( 4

" -.A-E5 45# :

9*

A C G > + 1

*

4 *

" 0 S -.AGE-#

3 1

" : " & "

4 1

0

9 S 5F B

3 1 7 " : + -.A#$ @ : -GA#FE#$AFG

5$

4

:

4 : 3 1

:

* 1

4

: 5D :" 1 T 0 S -CA-CE#D 4

," : :

< * 83 ( 4 ,0 3 ™R3 1 2 6 S -C -CE-G 4T 3?> FC -.G. A /-E5F4 CDEC/ 5< $ " 4 - /FH 2 (# 40 CC-E C#H * (#4 6 -5H * 4 G -- -$E-# 5# ; 1 % 08 4 F 6 * 42 A8 & 4 #$-D 4 #G-FE#$ 5F > " 7 & : 0 S : 9 A š~roVYde mY • m˜e m~p ZhWe ,+9 * : T H m —e ”hŠYr urmWe , &T4 H h ~kondW , & T H hdVds\rŠdW , T H ”aS W•mlr , T H m˜e rbh ~e , &T H mo mY arYuVWmW m˜ a rqno , 1 T 5D 7 & ›m[e , T4 , T4 , T

&

(

"&

-5

(

9 :

"

S6 * 7 &

1

DAF-EF5 >

:45/ 1

:

"

:4 "

1 : 7 & S

1 " 1 4

4

1

1 "

: : " & 55 B 7 & S @ T ~z \4 -.A-D 4 7 &

" ,

4 *

: 3 1 , 9 4 & :

4T5C : 1 " "
8 ( 4 > 6 4 2 A+ 4 7 4 I)A 4 -..$F 4 D-G< ! +# 28 > ) 4 ,R < 3 1 4 "4 < 0 R -.A-D 4T > 6 A8 ! & 7 * & < 8 H 8 A * 4 -..- 4 #..EF$/4 F$FEF$D

-G

: #

B 1 " 9 :

G#

" >

4

4

9

1

1

$8 37 ;

9 -.A-D 4 : :" 4

:4 * 7 & S

4 A

9 , : -.A-F f 4 4 : 7 & S 1 > : 7 & S 1 " : " " & -.A--E#$ B : -.A--E-# 7 & 1 0 " : 4, & " " : : &4 1 T -.A-# > @ 4 S 4 " " : " S : " 4GF " " 4" " " : & " GD 7 & 4 4 0 1 : " 4 7 & GADD B 4 : " 6 R " S G/ " 1 4 : , " 9 7 1 " 1 4 : 4 RB @ : : " 0 ST -.A-F 4 : 7 & "

G#

< & H )

0

:

T

* :

*

S

S

;4 ,„amo smc 4T > ?> # C#5EF/ C#5E#G H 1 " 4 7x9 : œ • 2 A < @ 3 B 1 < ž 4 #$$- 4 D/EDC „amo GF + 4 6 F/A#H ? #$A#/E#CH - 3 -GADH - ) -.A-.E#$H 4 2 G F/FE/D H # ) #AGH + & DDA-.H #A-#E-DH 7 & GADFEDG GD 2 & /A#GE#.H 062 % -/.E5-H NBB #CC4 F$-EF$C G/ -.A-- 7 & k~roVYde R " S * 7 & -$A-FH -.AF5 0 GA-F

&

(

"&

-.

(

1 " B 0

GC

& :7 &

:

: 7 &

" 0 : 0

" *

9 < :

1

1

: :

A ,B T -CA-G

H * : : 3 1 4 2 0 : G5 > " : : < :4 : 4 , B & "4 0 B & "4T 0 B 4 " 1 4 : 1 3 1 : 4 ,8 kv 4GG " : PT -.A-/ > : 7 & : " 9 " -.A-F4 -DH -5 G. > " : *3 4 7 & S @ " 4 " & : 47 & : : < H : 6 3 * .$ " B 4 : 7 & 6 " & : 0 -.A-- 4 " 3 1 : " * : : : ," 0 T -.A-/ GC < 28 0 4 ,> 3 3 1 > 9 -.A-D4T >3 FG -.G5 A .5E-$C4 .5 G5 < 062 B% -##5ECDH F$$5EGD GG B & : Vvr V{r • kv ? #G : %# 8 4> 4#1 B F FF.ED$ : ano‚Yde 7 & 7 & #FA/- ; " 4 ano‚Yde -.A-GH GA-FH -#ADH < FA.

1 ?>

2

&

(

"&

#-

(

-.A-. 4.D "

./

: 1

& 1

3 7 & "

.C

"

, : 1 " : .D

.G

£Yn\YnX e 4$ " 4

1 1 " "

4" 1

4 @

* .5

U : 7 & S 1 " > " 4 , 1 1 T aYadhmY~sbm[1 * > 4 1 1 T > 7 & " 1 B 4 " 7 & & # -/ # 4* (#4

4* 4 -. 9 #/ 1 6 6 4 " * : + :< + 0 B I?> -CCH > A2 3 &4 #$$D 4 -D.E/# .5 + 4 $ (# 4 > ;9 A 8 &* " 4 -.5- 4 /C5H ( 4 4 D-#H 4 4 # .-#H * 4 4 D5.EG-H 4 F4 #G/F .G 7 & adhmYZYdr 7 & -AD/H GA-#H #ADDH DAF#H /A-DH .A#CH -$ADFH --A-54 #-H -FAF.H -/A/H -CAFDH -GA#5H -.A#4 -GH #-A#$4 #/H ##A-. #DA-D 7 & : 1 * 4 4 #ADD DAF# 4" : H --A-5 -FAF. " * 4 ##A-.

##

: #

1

" T..

, >

*

7 & 1 "

1 :

-$$

4

$8 37 ;

1

1

" :

:

*

3

1

: 4 * :" 0 1 GA.E#D -$- B 4 : 3 1 E R " 7 S 1 -.A#$4 -$ E " 1 1 1 > : 3 1 9 < >" 1 1 1 * 1 47 & : , :T a cc \ " 1 , * T-$# > , T , :T a cZe 4 1 " 1 1 B 4 " 4 :, T -.A-G 4 * : 9 * 1 " * :

:

-$F

3

47 &

:

, ..

-$/

4T

-.A-G4 m˜e an¤‚Yde W•mlr :: 4>

-$$ -$-

> 4

4 :" 4

0 1

4

" & 3

T 4-$D

zsWrbe , "

1 4 .C 3

:

1

* "

GA-FE-D 4 1

1 *

-$#

-.A-G4 ”rWXX¥cc€rmYe m˜e an¤‚Yde W•mlr ( 4 4 D-# -$D B ?> zsWrbe D$ 7 & " #5 . 6 -G -$/ & I 0 4 ,zsWrbe4T ?B ?>>+ # #$-D A /#.EF-4 ,B • 7 & " " : R ST -$F

4

/F$A :4

&

(

"&

#F

(

& -.A-. 4 : ? 3% B " : 4 4 " , :T " " 1 1 , 4T , T : : 1 1 & -$C > 4 1 7 & S :" * : " : :" 4 " U 1 " " * * : : 9 4-$5 & " * : -$G : : >" -$. 7 & S 4 1 1 & +1 3 1 : : &4 " * 2 0 : 4--$ :7 & " 9 : "

-$C

< C/- 4 +#

:

" &

:> ) 4 4 ,+ 7 T 0 : , €¦ VoX d 1 1 1 T * (#4 3: * & 5 / ^5$C *+ < & " 4 F5+# " & : 9 " 4 > ) : ;4 ,+ 6 4T ? " 0 :4 D -$#F 4 :" 7 & " : & " 1 , : * 1 T -.A-. -$5 3 : 4 4 F #G/G -$G < 1 4 7 1 4 . D$4 /# 1 ( 4 9 D54 9 : : +( 4 2 9 4 " : 9 ; & U :4 4 ! +# 4 8 -$ .DE./H 1 4% 8 C ./H . /#H 1 4 F. -C GH * 89! # ; ( 4 % 8 8 F# -D-E/DH 2 48 /-$. -.A-.H . ( 4 /EC --$ < 062 B% F$$5EGCH % .CE-5# :

#D

: #

" "

7 &

---

"

@

6 -.A--E-# 4

0

$8 37 ;

B

9 "

7 &

3 " 4

6

1

4

" "

4

4 : & " * 1 4 :

: --# 3

4 B

: " 4, 4

B "

: :

1

: :S " S " "

4--/ "

--C

B ˆ >

& 3

"

4

4 2

"

--D

:

4 9

1 1 4T--F

:

F- 4 7 & S

:

4 0

9

S 4

4

6

& * * 4 4--5 *

--G

---

$8 37 ; 4B ? 6 42 A 4 #$$5 4 # < 0 *0 : 4 -D. --# < 4 ,7 :3 4T #./ --F -.A-.4 ”nX~n§€~ V~nd¤kWe a¥rmY --D < ! +# 4 -5 -G.H * (#4 6 -5 /H 1 4 D$ #. --/ # 1 1 1 :4 :S " 1 : 1 * 3 2 #$A#E-FH ; < 1 D5/- 2 < 4 -FCEDC 0 L :* & 2 < 4T 3 GC -..C A -F.ED/ -D$ED--5 8 # 4 , " & : -.4-.4T ? .D #$$F A #C.E5/4 7 & 9 0 1 3 1 --G < 4 # .-D 4 ,7 :3 4T #.$4 : & 7 & 0 S #< GA-E#DH .A-E-/ " 1 R & & : U &S 8 &

: #

&

(

"&

;

#/

(

47 & :

" :

1

" " 1 4 "

"

1

&4

1

"

B :3

" 1 "

1

: " & :

: E

E

* "

1 1 " :4 " " " 7 & S 1 " 1

F


& " 9

:

+ "

4 * *

S 4 1

7 & 1

:7 & S 9

" & 4

: ? 4

3

GA-- 4 + : 1 1 4 7 & #A#/EF# 4 3 1 9 -.A-F 3 47 & " U 1 1 7 & : 1 : "

: -FAC 4 -CA-CH 1 * * * * &

#C

: #

0

S

$8 37 ;

&

"

--.

S

* ?

&

S

"

B

4

7 & S

" 7 & S

H : 1 U

"

" 4

: 3 2 " 3 GA-5E-. ; : 1 &

: " 3 1

*

1

0 :

1

4 " :

" 4 3 1 1

" U

0

:"

4 9

1 :4

4 -#$

* 1 *

1

4

7 & S "

"

2

U : 2

1 :

" " "

R

1 +: ,

7 &

7

1 T -FA-$ 4 6 4 2 * 1 > 1 3 * 1

B * 7 & --. -#$

,

>

3 1

4 :

-.A--E-#H 9 : 1 2

3

* S :

" *

"

4

4

* 4

*

& 9

7 & CA-.H GADFEDG " " 4T 4 C5EC.4 5D

3

4"

: 4 (, 4

4 4

&

(

"&

#5

(

1

3

: 8

" B

*

1

4

4

1

" S 3

* 1 1

"

: >


*

" 1 :
0

S

: 3 *

3

"

4 GA-ED$ :@

#

*

4 1

"

4

:

*

: " " " :

4 9 "

1 1

:1

4

*

28

Graham H. Twelftree

Looking more closely at his narrative, each of the stories of a clash with magic arises out of or is linked to initial success in mission. It is as if early success is thought to stir up opposition to the work. In turn, future ongoing missional success depends on the successful resolution of the clash (Acts 19:20). Thus, if Luke s work is penetrated by magic it is for no other reason than to show that it is an expression of what is opposed to the word of the Lord salvation and that it is to be defeated, for it appears to have the very strongest negative connotations.121 In terms of the place of his treatment of the motif of magic in his overall purpose it can be suggested that Luke saw magic as a formidable, yet conquerable threat both to the progress of the word of the Lord and also to the health of the community of believers. Alternatively expressed, both the progress of the salvific word of God and its ongoing expression in the community are only to be realized subsequent to the successful defeat of expressions of negative preternatural powers. In his use of carefully chosen, placed and nuanced stories we have seen that Luke is anything but naive and lacking in discrimination concerning magic. The first-century reader who was a believer among the elite of society would have been well attuned to Luke s stories drawing boundaries between magic and miracles of salvation. Magic, though not always easily distinguished from the authentically Christian, is portrayed as dangerous and evilly inspired because it displaces God in its Satanic inspiration and attention to avarice and human glory. Its defeat is portrayed as the key battle that determines the success of the Christian salvific mission and, at times, the faithfulness of believers.

121

Contra Dunn, Acts, 261, cf. 108 109.


6 7 & * AB 1 8 :4 1 ? 1 4 0 :4T 3 > FF -..$ A /E-.4 --E-.H : 80 4 * : 3 * A 47 & * 4 * : ? 1>3 CDH 7 A 8 4 -..# H (,# " * ' (# 4 ,7 & 4T 8 DAF.GED$#H 1 , 3 # ! # 4 ,7 & * 4 8 & 4T 8 DAD$FE#$H 8 & B 7 * :3 8 " < & H6 * 42 A+ 4 -..F -E#.H % 8 # (# "4 7 & * :A B 1 + :< * : I?> BBO-5/H > A2 3 &4 #$$D H & 4 ,7 4 S x 4T 3 .# D4 #$$D A /-FEFGH (,# " * ' (# 4 6 6 A ! & 3 = 8 & H I?> -5$H > A2 3 &4 #$$D 4 -EF#H 4 ,3 " A7 & 4 & 4T ?> . -G4 #$$C A #EG # + 4 " 82 4> ? "> B 7 :+ 1 * 7+< GH 0 40 A 4 -.G5 4 -/-E/#H (# " (,# 4 ,> 0 3 U 4T > 8 & B 7 :3 8 * " < &H 6 42 A+ 4 -..F -$/E/#H ! " # * , 4 ,> 3 0 4T > 3 ? 1 > H8 42 A & I 1 :0 4 -..D #.CEF$5H 0 ; (#4 , 0 4T & < 0 4 FF$ 8 < E D$$ 3 :+ 0 H7 A 8 4 -..5 4 #C/EFF54 F$5E$GH $ 4 ,7 4T 8 0 : 5 #$$/ A //FE //4 //DH $ ) $ ; 4 ,? 1 A < 4T 8 0 : . #$$C A GDCED.4 GDCEDG 2 :*

F$

%

7 &

1 "

F

;

1

47 & 1 1 47 &

2 &S

D

2 & 6 : #$AGE-# f

C

1 1 9

F

7 & " 4

D

: *

:

:

9 1

1

*

5

: "

* !8 2(# 4 2 > _+ * 4 ; A < 4 #$$G`4 -5.EGGH $ " 4 _< A< I 1 :0 4 -..5`4 -$#E$F 08 4 D 4 #$-#E-/ 4 -A/-EF-.H 4T A ? " 0 H> 3 0 *0 3: * < " H6 4 #$-D C$$EC#FH 4 < : 6 A+ 4 #$-. 4 G 1 K 8< 42 8 8 & 2803 /.H 7 " 4 2 4 #$$42 3 4 /F 4 4 4 #A-$D#EDD4 -5-$E-D : 4 ,> & * 1 < " 1 4 " : : & 42 3 4 -CG

H6 4 ,7 & *

2 2

4 :

: 9

:4

1

6 & / ;

7 & /A-GE#CH FA-E-$H -DAGE-* 7 & 5A--E-5H GAD$E/CH .AFCED#H 4

4

08

A + 42

3 3 ?fA+ " / < C 5

T


< 4 2

1

9

9 4

" : T

4 " 42 H 6

*

:

f *" &

-F

4 1

* 4-#

1

1

4 : A 8 &

&

" * : " 4

4

? ">

# 1 4 #$-- H 4 ,2 :4T 88 #/ D4 #$-/ A D5/E./ . 3 4 4, 4T //DH * ' (# 4 6 4 FFEGD -$ + 4 1 #- C# -E/H #D -$ CE--H #D DD G H 6 & ? - C /H 3 ( / -FH 2++ 8 1 - . GFH # / FCH # -$ CGH D - D -+ 4* ? #G / #.H 2 4 + 1 4 -FD -# 2 4+ 1 4 -$.H B )4 ,2 1 4T 4 4 < : 7 6 H 42 A : 3 I 1 : 0 4 -.G5 4 #-#EF/4 #-#E-F -F )4 ,2 4T #-#E-FH ( 4> " < * 9 S2 3?>3 #F-H 7 A3 4 #$$# 4 /#

F#

%

7 & + @ *+ 1 " ? 1

08

" :

4

4 "

"

1

"

* *

& 1

1 -D

>

: " 1

:

1

> U

1

4

:"

U " 7 &

7 & S 1 :

1 * 4 1 4

9 "

7 &

1

1

: :" 1

S

" 9 4 #$A.E-#H #GADE.H

," T -. 4

U

:

9 4 1 :

: " * -CA-GH #-AD4 --4 : " 3 * 4 * : 4 :

U
3O>3 CC -4 #$-$ H , S < 2 * 7 > : 2 @ : > :4T 0 3 FG F4 #$-- A #G.EF-$H 4 ,R> S 2 " --A/OO7 & 5A## A 6 +: " * > :4T 88 #/ -4 #$-/ A //E5.


Af I 1 :0

1 4 1

1 , L 2(

#

&

(

"$

S 2 1

FF

+#

2

+9

: A L4 2 &4 2 " 7 & 4 4 4 + 4 1 4 *< : " : 1 A " " " ," & 4T :" " & : + 2 . -G# -C 7 *< " & :4 " : *< * -5 9 < 2 * : " 9 * "

-G

B

4 :

1 " > * 4 : 1 2 & .A-GE-.4 #GE#.H --A#FH 7 & .AD$ED-H -5AC 2 4 6 4 9 * -. ™ : < * : : " B 4 : " 7 & " -C

1

: ) 6 4 ,> ? FG -4 -.G5 A -E-$H ! # *8 & 4 2 /1 H? " 1 4< -..DE#$-C 4 #AC#-H : " 3# 2 A < 1 6 2 A 4 -..G 4 5D -5 4 "* #0 " 4 0 A 4 -.G/ 4 -CC -G 4 2 4T 3 : 3 < 8 < ?>>3 -.H 7 A 8 4 -..D 4 F/FE.D -5 -. B 4 :4 C$EC-

* 9 "A Af I 1 & )4 > 8 " H 2

4T & :0

1 4

4 4

0 18 (, A +1 < FC#H 42

3

4 4 ,> +1 H 4 -CE

FD

%

08

#$A.E-#H #-A--H #5A#-E#CH #GAFEC4 GE. 2 * " 1 : 0 4" " " & 8: 1 :4 B " " & " 0 1 B " 1 : * #$ : U 0 S " : 1 " 1 : -/A-.H # < -#A-# F 0 " : 1 1

2 8

1

" *

1

: :

9

4 8:

9

4 " 1

" & A #$

:

4; 0

: 4

: &:

* *

:< 4

4 1

> : 2 4 AI * 4 -.G/ 4 -.#E.F4 -.5H -/GE/.H & , A ? " > 3 : 6 42 A8 & 4 #$$C 4 -C-EGGH 2 ,4 ,> 2 :*> ? 9 3: > A2 :4 2 4 3: 4T 2 : B : * + : < :A < 1 " 8 : 3 " > > H3 3 5GH 4 6 A 3874 #$-D -F-E/.4 -DDH ! 2 4 < 2 :A > 3 : 71 H3 4< A 3 I 1 :0 4 #$$C 4 FEF$H 4< 2 : + : *

4

: * "




0

-¨©y© ª«š¬¨®S * 2 1 4 I ) A 3;> 0 4 -.GC 4

< 8 -.$E.F 08 4 ,R? 1 S R+9 S0 7 & S GA#5 4T I33 DC -4 #$$G A /E#$ %8 28 2 ? " 4 B 7 :< & 7?>3 #.GH 7 4 -5. D G11 : " H3 4

4 -AFF-EFF

9A A >'> %

FC

%

* H < : 8:

:

08

4

*

1 4

, :

1

#C

"

:

4

2 &

"

*

& > *

:6

T#5

, D

*

"

"

1

: #G


: S &

" &

* 4 : *

:4

$ 9! ; (,4 > < 9 + :< :A 6 6 * 8 2 ? H2 * 42 A 4 #$$F 4 -5$ #5 & 42 "4 #AC#DH #A/FC4 /5CEC-C 2 * 6 4 " H #GAGE. #G 4 + && , 4, >: A >: ŠYi€e ”r’nPT 87 --5 F4 -..G A D//EC5H (, 0 43 A 3 < 8 ? -#CH 8 A 6 : 4 #$$D 4 #5 #. 42 4 /#4 #/F4 F5GH #DF F$ 3# & )4 6 4 F$5EGH 8 & 4 ,2 4T F5. F42 4 H2 !8 2 9* (, 2 ,> 6 < 0 :A > :2 > 7 * 4T > < 9 :* 7 1 4

1 , L 2(

&

(

>

"$

F5

+#

: 4F# 2

" ;> @ 4+ 4 :

" FF

9 :

> " &

/ +: " 6

7 & S & + * " * *

:

;

3

>

2 4 : :

:

*

:,

:

9 " *

: ™

S TF/ > 4

"

7

4 1 :

I 1 +#

*

+

4 9

" B

* :

: +

:


L < > : 8 > : < 9 ;9 A 4 -..5 4 54 #F$4 #FGEF.H 4 ,>

5 4 A *

FG

%

1 1 : ; 4

FG

*< 1

" 7

F.

3

:

: 1

1

" D$

9 0

4,

TD-

,

2

& :2 2 + 3


4 4> ;9 A ;9 I 1 :0 4 #$$C 4 F. 1 0 #4 B < :P > 6 : 6 42 A+ 4 #$$F 4 #C D$ 4 4 --DE-/ D! # !8 * (#4 ? "> AB 2 2 : 2 42 A #$$$ 4 F/

S

7

3 4 +9

4 : * * 4 * * *

* * 4

1 , L 2(

&

(

"$

-.#- 8

F.

+# D#


: 2 "2 H 4? 2 :& 4 ? f A ; 4 #$$G 4 F#.H B 4 0 A B ;9 A ;9 I 1 :0 4 #$$G 4 .C DG + 4 "1 # 43 3 A > * 0 < 8 7 < 4

D$

%

@

0

9

: 1 "

4 8 1

: 0 0

/#

?

/$

4 B :

H/1 " + 1

: :

"

H 4

/D

4

0

D.

08

7 F5 5]

* * : 4 * :4 GC D] 9 1 :< * 9 * : /F :

1 B

4"

"

*

2 A 0 : " 8 &" 4 -..C 4 -.5H ! +# 1 % 4 ,B S ? B 0 : A> B I * 1 :6 1 + 6 4T + 4> < 4< I 1 :4 -... 4 --#E-F4 -DFH 2 &8 0/ (# ) < #4 7 0 B :A +1 43 4 3 : ? " f &4 ? f A < I * 1 :0 4 #$$F 4 DFEDD D. %# M 4, 43 1 4 2 A> 2 : 7 0 4T B 1 " 2 .F F5$E5-4 #$$D A D5DEG/4 DG$EG/$ %# " +# < 4 ,3 < 6 " 4T 2 4 > 3 :4 -.G- 4 -$FED /3 2 " 7 %# 4 ,+9 1 A * 1 < 1 8 0 4T 6 0 < < :6 8 " H ;9* A ;9 I 1 :0 4 #$-- -C.EG/4 -5/E5C /# (( * ( 4 8 A > 0 0 8 • 8 4< A 7: 4 -... 4 C# /F % 4 ,B 4T -CC /D + 4 < 4 ,3 4T -$GE-#FH E 4 ,B :4T -5FE5/H %# # # 4 ,> 6 0 2: * 4T 0 A> < < : + > H ;9 A 4 #$$/ #C-EG$4 #CGE5$H : < 4 ,> 11 A * 3 : 6 >" *< : 11 B 4T 03 D #4 #$$- A #C.E.F4 #554 #GGH N " 1O,, + "4 ,3 " I 0 " ˆ 3 : B 2

1 , L 2(

&

(

9

2 )

9

: /.

* * /C

1

:

B < 4 1 : 4 .$] " 1 1 TC$ ; : /$ 4C2
:4 #$$/ 4 5G // " 8& "3 E 46 0 A > ? " < 3 + 8 & :4 < AI * 1 : < 0 4 #$$5 4 -/#H & (# " 4 > 3 B 0 2 1 >" < : 6 42 A+ 4 #$$G 4 -/#4 -CFEC/4 #F#EFF /C < 4 ,3 4T --$E-/5 < 4 ,3 4T --.E#/G 3 4 & , 0# 74 6 " & A " #$ *< : * 11 > < 1 " 6 1 4 B A B%0 * 4 #$-$ 4 DDEDCH 0 %8 4, A 1 ) 0 4T 6 0 < * < :6 8 " H ;9 O? " f &4 ? f A #$-- #C5E G/4 #5FE5D /. !' & 4 8 0 A : 2 * ) H2 42 A 4 #$$G 4 F/C$ " " 3 4 ,Rf S ™0 3 : 6 < : < 4T 0 DC5EGC4 DGC% " < # (#9B 4 ,6 < 2 & I :> > A; 0 : 3 & B

D#

%


7 8 :A 42 4 0 < 4 -GG$E-.F$ 2 A 2 6 *L S I 1 : 0 4 #$$/ H $ # 8% 4 6 0 : A3 1 < 4 -GC$E-.$$ 8 4 2 A & I 1 :0 4 #$$5 CD 3 4< 8 %8 2 < +9 < : 6 3 2 " F 1 H+ A >'> < &4 -.GGE.5 4 #AC#EC/ C/ < 83 $ ; "4 < : > 2 7 * A '? 4 -.$F 4 /$E/-4 /DE/C4 -$FE--4 #--E-/H 28 * )4 ? " < :A + ? "> * 0 B < : 3 08 F5H A2 H7 A 8 4 -.GG 4 .CE.5H > I" ( & 4, * 4 2 4 > #4##E#DA < ° Sx 4T