Theologumena Aeschyli tragici [Reprint 2022 ed.] 9783112630822

Citation preview

THEOLOGUMENA AESGHYLI TRAGICI.

EXniBU IT

RUDOLFUS

IIENRICUS

KL&USEN,

PHIL. DR.

BEROLINI I M P E N S I S GE. R E I M E R I . i 8 H 9.

TIIEOPII. ERNESTO KLAUSEN PATRI, IA. CHR. RUD. ECKERMANNO AVO, COMMUNI

DIE

NATALI

DIE SEXTO MENSIS SEPTEMBRIS HD S C

H B RUM

OFFEKI

FILIUS.

Ilutóeç

yùq dv$Qt y.Xrjòòvtq

ccúrr¡Qioi,

Aesch. Ch. 5o5.

R e i , quam diligimus, hominlim optamus amorem, ncque Ullius magis, quam eorum, quos amamus. Versatur liic lib'ellus in re aestimatione et amore dignissima, quo si carebit, id mea culpa continget: V o s , qui me amatis, culpam ignoscetis: Vestrum igitur amorem operi meo non defuturum esse scio. Ne tamen amori nimis confisus esse videar, n e , si quid peccatum est, id ab incuria repetat u r , ne quis locorum, quos designavi, multitudinem vel temere vel affectationis causa conscriptam esse opinetur: operis instituti rationem, quam Vobis et omnibus, qui accurate Iocos inspicient-, ipsum librum redditurum esse scio, publice proiitebor. Id milii agendum erat, ut ostenderem, quaequae dixerit Aeschylus in omnibus quae de eius scriptis supersunt, fluxisse ex una eademque ratione, qua res divinas et liumanas contemplatus sit. Itaque neque ullus eorum quos citavi locus mihi omittendus erat, el ita loci omnes

ubique adornandi, ut appareat: easdem in omnibus tragoediis, quae licet diversissimae videantur-, sententias pronuntiavisse poetam. Tum sicut omnia et breviter et perspicue et graviter dixit Aeschylus, ipse brevitati et perspicuitati omnem dedi operand earumque leges obsevvavi, turn ubi Graeca verba retinui, turn ubi verti ea i n L a t i n a : dolens magis, quod interdum interiit orationis concinnitas, quam anxie hoc evitaodum esse existimans. Frelus igitur cura et diligentia, quam operi coepto dicavi, Vobis librum trado.

Yos si divi-

nae illae deorum, quos adoravit Aeschylus, imagines delectaverint, mihi continget voluptas ea ipsa non inferior, quam percepi, cum eas a maculis

errorum

et dubitationis, quibus

erant ab inlerpretibus, liberarem.

obrutae

Utinam hoc

et omni, quod suscepturus sum, opere Yos juvare mihi liceat ea voluplate, qua nullam magis diiieitis, quam a nemine certius, quam a me, exspectatis.

Àescliyli m o r e s : tlieologumena : unde mns : unde ipse ea hauserit Aeschj'Ias.

Caput primum.

cognosca-

De natura deorum.

1.

Q u i d n o m i n e d e i significaverint G r a e c i .

2.

D e o r u m natura et mores.

3.

Divina rerum humanarum gubernatio.

Caput secundunt. I.

ea

Dii singuli.

R e g n u m Telluris.

4-

D e s c r i b u n t u r regna m u n d i .

5.

Numida antiquissima : N o x , P a r c a e , Furiae.

C o e l u s , TV-I-

n e s : A t l a s , T y p h o n , P r o m e t h e u s : Saturnus.

Telluris

nascitur Jupiter.

Tellus omnium

genitrix. filius

Themis.

6.

R a t i o n e m , quae inter Jovem et Saturnum interccdit, guber-

7.

E x p l i c a n t u r v o t e s èvùyxrj,

nant Parcae et Furiae. NÓT/xos, 8.

Furiae.

9.

'ALÀATOIO,

10.

/.Uliof,

ntJlQuifiivov,

» mjttcr. USeua.

I , p. 3- tq j-

At impietatis

Da speetac. rojst I,p. 20.

reus fiebat Aeschylus g).

Scilicet nimia pietate et

stadio in rebus mysticis v e r s a b a t u r ,

nimio

ut ibi etiam de iis

diceret , ubi nefas e r a t : et quod h o c , quod nefas c o m m i s i t , id non

inscientia vel oblivione, vero

erat,

ab impietate repetendum esse sed ab tradit Aristoteles.

Athenienses

religiosissimi et superstitiosissimi Aeschylum

jactis

lapidibus erant n e c a t u r i : intercessit vero senatusAreopagi, poetarn tuitus est, in jus vocavit, r e a m absolvit. his omnibus nihil esse,

Vides in

quod contra Aeschyli pietatem

f a c i a t , m u l t a , quae earn tam probabilem r e d d u n t ,

quan-

tum requirere potest qui earn demonstrandam esse contenditi

evincitur vero non his argumentis sed eo , quod ex

ipsis verbis pietas resonat : a r g u m e n t o , cui qui lidem de" n e g a t , nescit, quomodo in poeta sit versandum. Fontes, e quibus fabulas hauriret opinionesque de diis sibi fingeret, Aeschylus habebat tum sacra Attica tum poetas

antiquiores.

Cum sacris Atticis multa quae de diis

gravissima profitetur, videbimus c o n v e n i r e , id quod leve est pro eius pietate argumentum.

non

I n poetis varias de

diis fabulas varie traditas neque concinentes invenit:' itaque si fidem iis liabebat, non poterat non perspicere, sensum quempiam subesse fabulis , qui n u n c hac n u n c ilia forma posset declarari.

E t hoc egregie perspex.it:

easque

sibi fabulas elegit, quibus sensum optime indicari putabat, velut ubi T h e m i d e m pro Clymena Promethei matrem dicit. Alibi alteram servabat f a b u l a m , sensum ex altera r e p e t e b a t , velut ubi in tbeogonia exhibenda accurate sequitur

g ) Quod „

Apsinei rem ad Eumeuides r e f e r t , id s a t i j refellit Vv'tl-

cker. Tril. p. 110. not. 136.

—

10

l l e s i o d u x a , cogitationes vero alias ab E p i m e n ì d e r e c e p t a s e t a b h o c i a alia f a b u l a r a m f o r m a p r o n u n t i a t a s Ilesiodeis fabalis sabmittit.

N e q u e l a d i c r o in h i s r e b u s egit arbitrio >

s e d ea r a c e p i t , q u a e pietas et religio c o m m e n d a b a t : u t ea, q u a m Dos sacrae lìdem h a b e m u s h i s t o r i a e , m i n i m e i n f r i n g i t u r i i s , in q u i b u s d i s c r e p a n t

e v a n g e l i s t a e , sed eligimus q u a e

nobis maxime decora videntur

maximeque

divina.

Ac si

m u l t o magis i n t e r se d i f f e r u n t f a b a l a e G r a e c a e , id i n d e r e p e t e n d u m scimus , q u o d G r a e c i f a b u l a s sacras h a b e b a n t , n o s h i s t o r i a m : iìdes a u t e m m a i o r e

v e l m i n o r e discrepantia m i -

nor reddi n o n p o t e r a t i n homine,

q u i toto a n i m o in

poesi

v e r s a b a t u r i p s a m q u e divinarli e x i s t i m a b a t p o e s i n , u t A e s c h y lus,

Haud

dubie bene

cognovit

sacra E p i m e n i d i s et O r -

p h i c o r u m c a r m i n a , q u a e fortasse m a g n i f a c i e b a t , q u i d v e r o in e a r n ,

qualem

ipse sibi iinx.it d e o r u m g e n e r a t i o n e r n , r e -

ceperit,

nescimus.

Magis e r e b u s O r p h i c i s ea spectavisse

v i d e t u r , q u a e ad Apollinis sacra et l u s t r a t i o n e s p e r t i n e b a n t (jsleiug

Arist. R a n . 1032.).

Ad idem redibit, quod a P y t h a -

g o r e i s r e c e p i i : r e l i q u a , ut v i d e t u r , ad etliicam d i s c i p l i n a m , q u a m m a x i m e a Pytliagoreis e x c u l t a i n m i n i m e c o g n i t a m bemus.

ha-

E t h i c a m ipsam C i c e r o respicit, ubi Py t h a g o r e u m dicit

A e s c h y l u m , S e d C i c e r o etiam l'amae totani r e m d e b e t vel i n c e r t o testimonio. J p s i P y t b a g o r e o r u m scholae A e s c b y l u m n o a f u i s s e a d s c r i p t u m satis patet.

Itellquis p h i l o s o p h o r u m p r i h -

c i p i b u s , u t H e r a c l i t o , u t E l e a t i s , q u o s liaud dubie c o g n o v i t , cum hospitaliUte

e u m c u m Siculis j u n c t u m f u i s s e sae-

p i u s q u e i n Siciliani ' p r o f e c t u m esse c o n s t e t , n o n non adversari poeta, qui tantum dilexit H o m e r u m ,

poterai quan-

t u m p o e t a e h i c d i l i g e n d u s est. (Cf. Arist. R a n . 1034).

CAPUT PRIMUM. De natura deorurn.

1, E s s e deum ipsa religione sibi innata e d o c t a s , praesentem eum vigere in r e r u m natura homo intelligit, eundein vero ali eadem

secernendurn esse obliviscitar.

q u e in rebus turn

ltaque ubicun-

naturalibus tum hurtianis aliquid ageie

s e n t i t , cuius vis r o b u r hurnanum ionge excedat, buie voluntatem innatam esse statuit, hoc pio numine veneratur. Manet v e r o , licet obscurius percepta, in eius animo conscientia, quod quidquid divinum deo.

e s t , repetendum est a

Unum igitur agnoscit deurn p a t r e m , Jovem patreiu,

cui reliqua numina sive filios addit sive ministros. Quidquid voluntate sua agit, est numen.

Magno ali-

quo numine gubernari homo intelligit coelum, terram, mare, solern, l u n a m : itaque liaec ipsa habet pro n u m i n i b u s , non quidem quamvis glebam guttamve, sed id, cui omnibus glebis, omnibus

guttis innato sua sit voluntas,

Atqui bene sen-

tit, nihil apparere in r e r u m natura, cui libera sit voluntas, nisi hominem.

Cuius in hamatia forma positae dignitatis

siinulac sibi conscius e s t , simulau non coeco irripetu ferri e.ed libere vigere illa numina percipit, tum humana specie ea

12 induta

cogitât

J

),

—

p r ò numinibus

deos

agnoscit.

Mente

sese ipsum omnibus praestare intelligit, mentem ipsam divinam esse s e n t i t , s u m m u m d e u m esse summam m e n t e m : n u m i n i b u s igitur divinis non potest non assignare mentem. Cum vero sibi persuaserit, apparere quidquid sit in r e r u m n a t u r a , jam habes conformet.

rationes , quibus deos sibi

I n u n o q u o q u e deo innata

liabet h u m a n a m ,

apparet in

natura.

fingat

et

est' m e n s , f o r m a m I t a q u e ei statuenda

est species , quae conspici non possit oculis h u m a n i s , m e n t e vero possit percipi

a

) , et ita ut eam in iniaginibus, in si-

xnulacris e x p r i m e r e liceat.

Cum forma liumana necessario

etiam m o r e s , h o n o r , m u n u s u n i c u i q u e deo a s s i g n a t u r , jam in

animo gentis,

et

qualis Graeca e r a t , quae q u i d q u i d

sibi fìnxit p r ò vero habebat, magis magisque dii sese libér a n t a forma t e r r e n a , humanum

decet,

marina,

libere

solaria, atque, ut

moventur,

sentiunt,

deum

agunt

et

amant. Q u a r a t i o n e cum omnes illae t r i b u s diversae, e q u i bus gens Graeca antiquitus erat composita, r e r u m n a t u r a m et deos contemplatae s i n t , c o e p e r u n t d e n i q u e , cum sedes singularum migrationibus

t u r b e n t u r , invicem sibi tradere

deos, quos s t a t u e r a n t : et ita magnus ille deorum O l y m p i o -

1) Símiles esse deos mortalibus natura et mente diserte dicit r i n d a -

rus N. VI, 5. TiqoíiftQoutv xi fyncty >j ¡¿éyuy vóov »¡rot ;âôyaç na-

—

55

Athenis j u d i c i o mortalium , q u i ipsi sicut Orestes, d e o rum ope

et d e m e n t i a

n u t i , q a a e j a m ad

egent,

h o n o r e s F u r i a r u m sunt m i -

acerbissimam iram coucitatae

(ßaQvxo-

TOI) terrae A t t i c a e pestem se immissuras esse m i n a n t a r intestinum.

Satis valet M i n e r v a ,

Atheniensium

cia , ut has minas TÍ propulset ( E , 8 2 6 , rem

conatur.

Concedit

dea g e n t i l i -

899) sed m a ì o r e m

iis v e n e r a t i o n e m ,

leviter deinde,

c n m c o n c i l i a r i n o l i n t , ipsa Jovis f u l m i n e c o m m e m o r a t o m i natili-, tum v e r o statim p e r g i t ad exhortationes amicas.

Ñe-

que frustra hoc f a c i t , missis e n i m minis nonnisi lamentantur F u r i a e , ira nondurn pacata, quam gramlaevis ignoscens et indulgens nunc omnibus utitur artibus f a c u n d i a e ; usque dum reconciliatae cipiant. 477;

Ita

tyxoroi

illae Ch.

ftsvog cinuvTot re tog ujiuv^vù.uivai, yúlov,

sedem ri(.u'uv SvgnaQt¡yoQoi, 924,

1054;

E . 972,

nunc

E . SOO; quin etiam

terrae srpv/xvovai q u i d q u i d

óó/.ioig *E(isy&écog ac-

E . 381 ;

pro

alfiUT?¡Qai, C h .

E. 500;

ftaivúäsg,

, E . 840;

XOTOV

nqbg

avéovaat

Ó'vgáoeazoí , E . 92S ; dilyovTUt

xaì

dyot-

¡¿tihoravTai

v/nvo) dea/Luto tpQSvóg nunc

mortalibus prosperum

contingit,

9 0 2 : quam clementiam pariter et h o n o r e m tenent in

omne

aevum, q u i p p e q u e m superi iis assignaverint, cum per se liane potentiam adipisci non possint ( 8 9 6 s q q . ) « £ fir¡Tiv' dsvsiv uvsv ae&ev 895. xurà yr¡g avfievai omnia

(ea,

quae Doxam

Quae

ubi omnia s u n t ,

afierre

possint,

quae

evut

evanuerunt)

coliibeant ( x u x i ^ o v a t

TO oar¡QÓv~) E . 1007; itaque suam ipsarurn

p o t e n t i a m , quae

malis m o d o parandis nata e s t , irritam faciunt

63) 5ubesse i i s ,

oixov

pollicentur ita perficiunt

Manent

quae polliceantur, cogitationem, omnia bene «-

venire i i s , «jui parente» pie colaot, monet Lobeck. de trito-

— severae, ot/.tvai,

acerbae

56

—

contra i m p i o s , quos in

postemm

q u o q u e clandestino morbo i n t e r i m u n t , 9 3 5 , 9 1 0 ;

erga pios

vero mites et amicae , svyyovts, 9 9 2 , za TU y.ai' didqconovQ pro

carmine

ela/ov

Siinsiv,

exsecrationis

1030.

J t a q u e nàv-

9 3 0 , 96'i.

S i c u t ipsae

n u n c d i c u n t u r eviprjf.ietv,

E.

1 0 3 5 : earum potissimum metu homines j u b e n t u r fuvere l i n guis , S o p h . O. C. 1 3 0 : et sacra earum tacite peraguntur a g e n e r e I l e s y c h i d a r u m . S c b o l . S o p h , O . C. 4 8 7 .

9. Vocabulum a k u a r t o Q

sive

cum H e r m a n n o

61)

a ).d-

%£o9ai derivabimus (qui non r e c i p i e o d u s , non ferendus est), 6Ìve a ).ci%eiv (yßgi%eiv) p e t e n d u m videtur.

und e Xi/.a&i], unde etiam

Quod

dXa^covre-

si concedis, eadem ratione

qua

[i.iùarv)Q n u n c Eceleratum , n u n c sceleris ultorem signiiicat, quippe quos interiore

h o c vinculo G r a e c i

cogitarent con-

j u n c t o s , quod in utroque scelus quasi repraesentatum est. S c e l u s necessario u l t i o n e m r e q u i r i t , ab altero piaculo aiter u m p r o g i g n i t u r , ut utrumque quasi unius cogitationis pars appareat. 944;

Itaque

¡.UUOZOIQ

, is

qui piaculum c o n t r a x i t ( C b .

S o p h . O . T . 3 5 3 ; E l . 2 7 5 ) , ille quoque

dicitur, qui

piaculum u l c i s c i t u r E . 1 7 8 ; S o p h . E l . 6 0 3 ; E u r . Med. 1 3 6 8 . akaOTWQ apud Aeschylum et S o p h o c l e m lum

declarat. E . 2 3 6 .

quidam

patr. de

•—

(S. 414) c o g i t a t u r ,

II,

p.

5-

numinibus

J a m piaculum

C . 14SO.

iisdem

pertinentibus,

civitati addicunt, referuntur a d - 6 4 ) S o p h . O.

ipsum ut

deus

qui per scelus potentiam ad-

C e r n i m u s v e r o in ad t e r r a m

h u n c alterum so-

agrorum

ctiam

cogitationem

omnia

enim,

fertilitatem.

quae

— eptus Bcelera

57

—

gceleribus a d d i t , cum nltores in ipsa sceleris

poena ad novum piaculum contrahendam suscitet, et p r o pterea m e n t e m perturbet et c o r r u m p a t , P . 354.

Talis

SAI-

/.uov uhüaTiaQ dominatum e x e r c e t p e r t o t u m P e l o p i d a r n m g e nus, et

propter

Atrei

tum Clvtaemnestram 1502. (_'AtQsmg

facinus contra

Thyestem

perpelra-

adjuvat in caede A g a m e m n o n i s ,

dldarcoQ

est

qut

Ag,

A t r e o v i n d i c t a m su-

de

rr) it, tninime v e r o A t r e i anima n l t r i x ) sed i t a , ut i s , q u e m ad scelus committendum suscitat, ipse culpa non destitutus s i t , A g . 1505 sq. ovx dvtlev&SQog Saepe sola vox. Sai/xwv

1521.

hunc

g e n i u m declarat , A g .

1 4 6 8 , 1477, 1569, 1 6 6 0 , 1 6 6 5 ; Ch. 1 1 9 ; 345,

354,

472,

515,

etiam a Jove A g .

725,

845,

E. 5 6 0 , 802; P .

9 1 1 , 921.

1 4 8 2 ; /itog n^uxrcoQ

Mittitur h i c

axonög S. 646, 381,

q u i nihil est nisi Jovis ixTUt'ov

xorog

m e n cogitatus.

äai'ucov dXdazcoQ saepe

genio

hominis

Concidit

hic

notiones v i x

amplius discernendae et f o r t u n a

cuius n u t u ,

quasi

sint.

numen

quaecunque

r i g a n t u r , qui ¿ai'/ncov dicitur

varia

Cuiuslibet quodpiam

au!em f a c i n o r e

P- 9 4 2 , 1 5 8 :

cum

ei

totamque

enim

cogitari

accidunt,

di-

dixivrjg d u m h o m o ipse inco-

lumis servatur A g . 1342, 1663; P . 6 0 1 , 8 2 5 ; 5 1 3 : impio

nu-

sive generis alicuius male v e r t e n t e : ita ut

hominis sors potest,

( S . 3 8 5 ) ipse ut

commisso

T L . 705; C h .

f.isruTQOTiog

exsistit

nunc d e m u m ad p e r n i c i e m trudit

T h . 8 1 2 , 960.

10» Quorum

numinum

omnium

sedes est in

tenebricosa

r e g i o r i e subterranea, ubi c o h i b s n t u r , si nihil inter m o r t a les habent niendos

n e g o t i i , unde evocantur et emittuntur

eos,

t quos

ad pu-

indignos habet J u p i t e r , quos castiget.

—

58

—

Dominant et regem in his sedibus habent O r c urn, qui cum T e l l u r e matre et

Mercurio princeps est inferoruro.

Pro-

pterea ipsa T e l l u s invocatur, ut mala in sese cohibeat P . 2 2 3 ; E . 1008; S . 8 9 9 , Pr. 568;

C1j. 4 5 , (rot'uvSs

),

yuQiv

fiuti tv a ix i «?.?.«),

ayuQiv anÒTQOnov xaxcov, icò yulu fiata, quippe

65

quae emittere possit turn monstra saevn et foeda

n a t a e cruore

quo polluitur S. 2 6 6 ; cf, Ch. 6 5 ; quorum

n o n dissimilis

est Argus

S. 305;

turn Furias

liorrenda mortuorum

ay.QUTog OQytjv P r .

yijysvfjg

omnium spectra,

terribilissimas, lìóokov

" slqyov

Pr. 5 6 8 ,

ov ovó'è y.ond'avóvTa yata y.sv&ei,

et

s t r a m , quae in

Eumenidibus F u r i a s excitat.

enim terra (fivyw

yag) positum est mortuorum

fib bominibus diis O l y m p i i s ,

Jonge remotum S.

161;

òù,

In

intima

hostes

65

).

Infra

ipso O r c o in-

nigrd, P r . 2 1 9 , 1 0 5 1 ;

omnes deorum

u),sv

Clytaemnedomicilium,

433

ipsain h a n c immensa Tartari incipit vorago, P r . 1 0 2 5 ; quo

678;

etiam

(Tb. 6 1 3 ) ; longius etiam a

aedes Orci P r .

ferior Pr. 1 5 4 ; E . 7 2 ;

tum

caliginosa,

relegantur

67J

,

S.

1 5 5 , e quibus Typhon premitur injecto monte Aetna P r . 3 6 5 . Neque discerni haec Typhonis vincula ab ipso Tartar o intelligimns

e Pind. Py. I ,

vicina cogitari regnum

15,

17 s q q : unde p a t e t ,

mortuorum et Tartarum et utrique

imperare O r c u m , "AiSrjv,

quo ipso nomine

nihil in eius ditione posse conspici

68),

significatnr,

ut si quae vi et

65) rij xdxoxos Corp. inscr. 538, 939 in Attica6 6 ) Soph. Aj. 5 7 1 .

67) Tartarus, filius Erebi (Soph. O. C. 1389) e Tellure Cerberum gignit, O. C. 1574; cf. Tr. 1100. 68) 'AiStf.os "Aiitjs Soph. Aj. 603, cf. 660.

—

59

—

potentia destitnta snot, eius imperio obtemperent necesse sit. Et propter hanc potentiam , quae non minor est in liac r e g i o n e , quam Jovis apud superos, ipse vocatur Zevg aì.ì.og , de quo nomine dicendum est, ubi de Jove a»emns, Itaque dieitar rex mortuorum , S. 791 ; P. 629; rvQuvvog %9-ónog, Ch. 35S; P. 6 2 9 , 6 4 0 , 4 0 5 , ¡.lùxuo y&óvtog, Ch. 476; summus mortaoram judex et vindex, E. 273; puniens quae in his terris peccata haud expiaverunt cf. S . 2 2 8 , 4 1 6 ; idemqae mortuoram servator, ut Jupiter vivorum, Ag. 1387; omnes homines recipiens et cohibens ¿yqoiXaog fr. 451 ; vey.Qodéyf.i(ov, Pr. 153 ; cf. Ag. 1292, 1528 ; Pr. 23f); Telepb. fr. 2 1 7 ; P. 689.* inde etiam carminibus evocatos emittit P. 6 5 0 , quamquam non lubens. P. 690. A Sisypho decipitur 7 0 ) in dramate satyrico. Eius domum praeterlaljuntur flayii Acheron 7 1 ) , S t y x , Cocytus, quos omnes mortili t r a j i c i u n t , Ag. i i u O , Th. 690 , 856; P. 668. Uxorem habet Proserpinam Ch. 4 9 0 ; Dairam, Psychag. fr. 2 6 2 ; filios Zagreum et P o l y x e n u m , quibus nominibus nihil subest nisi lusus poeticus ( W e l c k . Tri I. p. 556, not. 863). — Propter hunc dominatum, quem de mortuis exercet, pro ipsa morte 7 3 ) Ofci nomen usurpatur. P. 923;

6 9 ) S o p h o c l i ctiam in his terris ultionis curam gerit El. 1 S 3 , 13'Jl ; a p u d inferos, Ant. 4 5 1 ,

519-

7 0 ) Soph. Ph. 4 4 9 , 6 2 5 . 7 1 ) Soph. El. 1 8 3 , 8 1 2 ;

l a c u s dorouro

fr. 2- cf. Brunck. l e x . Soph.

c i n g e n s , EI. 1 3 7 ,

Poljx.

'Alijias.

7 2 ) Q u a m amore correptus domum detraliit Soph. Tr. 5 0 1 . uam sint Orci a m o r e s , habes EI. 5 4 2 . De Proserpina

Ouimortuus

r e c i p i e n t e cf. El. 1 1 0 ; Ant. 1 9 4 ; detrahentem vide O . C . 1 5 4 8 ; T W I'l/ayij ¡Hòy O. C. 155Ó.

73) Soph.Aj. 1035.

— A g. 6 6 7 C - d

60

—

nmmoç)-, 1 1 1 5 , 1235.

nomine diflert a numine, quod Mortem quae nulla ara cari

75)

nullo c a n t a ,

Itaque non re sed 74 )

dicit Aesehylus,

nul lis precibus possit pla-

76) Niob. fr. 147. cf. Ag. 509- E . 648.

V o c e y.rjç pro

ultima pernicie summisque aerumnis utitnr T h . 1 0 5 5 ; Ag. 2 0 6 : pariter ac Sopb. O. T . 4 7 2 ; T r . 133. Mortuorum

animas robore

satyr.

Sisyph. profng. fr. 2 1 1 . )

grati

facere

possimus

78)

79)

)

et quibus vis. aliquid

Hect. lutr. 244 ;

misera fatigantur condilione sunt

inanes exhibet (ift dram. 77

(nisi

attamen

non

quibus scelera luenda

ut Clytaemnestrae ( E . Ç 5 . ) , ut Sisypho,

volvendum saxum coactus est)~ sed pacata et

qui ad

tranquilla:

•ut iis, qui aerumnis in hac Tita premuntur, omnium malorum in morte sit remedium

80)

Pr. 754. Philoct. fr.

227.

(ta &Ùvutî , &âvarB - - fiovoç yù.rt si ov rmv dvijy.ÎGTiov y.uxwi>vIaTçoç,

tiXyoç

iôîoiç

vel

ducet

omnia

dominum

e cogitatione IVam q u o d

sperant

eum adhortantur, E t sicut inimicis

concesserit,

Pr.

minas,

10,

¡.itlov

nihil

est,

TQuyvg,

quiquod

prodcunt cogilari

po/liòg

potentiam,

quod

simul

ut Jovis voluntati cedat P r . 507 — inimicissimus

ne-

In

iayvaeiv

id ostendit,

77,

Pr. 952;

P r . 579.

necessario

(xrfièv

35,

iltv&tQog

17,

a b h i s earn t a n t u m i n t e l l i g i

8 9 ) Pind. Ol. X I I I , B3. 9 1 ) vifu/itiîioy

ßaai~

regis, quo n e m o potentior

Jupiter

y.Qurv-

305, 3 Ì 0 ;

indignum,

imo

le-

150 :

Cf. P r .

supremo

sed

Pr.

1 2 7 ; Tçctyvç

suspirium

indicet;

vôfioiç

Pr. 321 ;

50.

Prometheum

Oceaninae,' ipse

f

a

186,

Jupiter

xçaTvvav

vnevùvvoç, Pr.

Pr.

pro mendacio

tf)

ullas timet Jupiter

duxit

bus o m n i b u s n i h i l est d e o tristificum

quam

symv

nullam

•

omnis

q u o d Jupiter

Sixaiov

profert,

}

¡.laQüv ut

neque id,

a&sTcog

fi)

jubet,

rò

ipse d e d i t ,

vôpoiç

ofrsvsi,

, E. 619;

Siquidem

TvQavvoç

pómo èoTÌ

que unquam

test.

oaov

89)

A g . 355 3 P . 5 3 2 ; S o p h . T r .

Isvg

yào

nisi q u a m vsoyjiotç est

rovd-'

nlêov

esse

570.

ovy.

tvnid'régt

Arist. Nub. 5Ö3; Soph.

Colch. fr.

90) Cf. J. 30.

{hi io y xÓQCivvos,

1 ; fysiSy Tiavxttoyrii navxinxrjç O. C . 1085. 92) Solon, fr. X X I V : X'jT, QeOjioïç rimi.

Ol.

VII,

m y 111. teclin

7lQiuia

Toîçâs 34}

p. 31.

fit»

ttfyuj/xeo&cc dd" lÎQOVÎây

Tv-yyv ttyrt&ìjv N.

V,

35 ;

xetl xvSos Islhm.

ontiaaca, VI,

5.

ßaOi— Cf. Böttig,

—

Pr. 333 ; 185;

et

S6,

1056:

Pr.

163',

innocentes pariter

atque

nuntiare

volait

Cf. Pr. 331.

S e d de his p o s t e a .

Pro-

ujiaoùj.ivdov

tamen

impíos condemnat.

—

non

uyvui-inrov

S.

'66

Aeschvlus

et

t'y ti

disertis

vúov,

verbis stabilire sen-

t e n t i á m , ó m n i a , q u a e q u a e e x i s t a n t , esse in J o v i s arbitrio^ q u i nûvr'

liveO te E . 650.

[isvei,

J'COV

XUÌ

XCÍTCO

SrQsqmv

RÍ9-y¡(jiv ovSév

Eius ministri sunt

UA9'/itui-

et BÍU,

KQUTOÇ

qui

ípsi o m n i a p e r f i c i u n t , nisi q u o d diis ipsi non i m p e r a n t , sed p e r eos J u p i t e r ( P r . 4 9 ) ,

c u i o b t e m p é r a n t s i n e ulla m o r a , c u i

7IUQ£OTiv eoyov

cntvaai

S. 598. Et ipsi

ÎTIOÇ,

fracto

r e s sese

conqueritur :

anxias , Albore

ïliortis

habere videbatur, »sic m e viduus Et

litatem

inde

quod

deum

statu¡t

1029), 41.

f e c i s s e , ènoidàç

?

Quamquam

ciamus,

ne

subire

vero

pestes

a Jove, Orcum

pro

immortaprodit,

Prometheò

deam f a c i t i m m o r t a l e m negat Apollo J o v e m

q u i b u s m o r t u i in vitam ne nimium

93) per-

revocarentur,

aliquod e x hoc loco eli-

h o c q u i d e m e u m n o n potuisse d i c e n d ü m est >

sed noiuisse. coercuit.

Io

Unum tantum 91)

E . 649-

d o inortuis

adimi posse

a l i q u e m posse

(Pr.

P r . 831. S.

et

iil

terminum anquirens mali.

S e d longe a leto n a m i n e aspellor J o v i s . « e t i a m dari

ip(TR¡v.

confiden-

P r . 1 0 5 3 , 9 3 3 ; aliter ta-

t¡.ié y' ov d-avaTcóaeí aerumnis

P r . sol. f r . 1 7 9 e n i m excipio

ôovXioç cpíoíi

TITWV

q u a n t u m v i s m a g n u m sonat P r o m e t l i e i

tia : nûvTmç tnen

(¿ç

E r a t énim Aesculapius in vitam,- h u n e

Ag. 1 0 2 4 ; P i n d . P y . I l l ,

Epitheta,

quibus

peritas

in

revocan-

vero baud cunctanter J u p i t e r

sapremam

57-

Jovis

potentiam declarat

93) Immortalitatem don at Jupiter etiám apiid Soph. Mutor¿ fr. 1 ; Pind. OI. I , 0 3 ; Nem. X , fin. 5'J) Zitis nilyruy aihàç enii uSixa

vi-

dtog. ftiv

£v- S,

xaxoig,

swords 14.

J u p i t e r c u m f r a t r i b u s d u o b u s , N e p t u n o et O r e o , m u n di imperium p a r t i t u r ,

i t a u t i n sua q u i s q u e d i t i o n e s u m -

m u m exerceat dominatum,

E t quia in mari eadgm Neptu-

aii e s t p o t e n t i a , q u a e J o v i s i n c o e l o , ipse ab, A e s c h y l o c i t u r Zsvg

novriog,

cf. P a u s . I I , 2 4 , 5 -

et e a d e m r a t i o n e O r c u s d i c i t u r Zsvg nolv'£,svK>TUTog tcjv xsxftqxoTcqv,

S. 1 5 7 .

v a t o r i t e r t i i e i F u n d i t u r l i b a t i o (tqi't^v

E t y m . m . p. 4 0 9 i

uklog , S. 2 ^ 1 ; 96

diZsvg

) ; a c s i c u t J o v i ser-

z1iog awii^Qog

svxtui'uv

7J[ia, E p i g . f r . 4 6 . ) ita t e r t i o i c t u C l y t a e m n e s t r a f e r i t Agamemnonem,

( c ' A i d o v vexfcoV amxijQog evxxaiav

9 5 ) Idem (itnei.

Contra

m o m e n t u m non assignatur, s.ed cadit , o c -

c i d i t , ( j t n s d" "Exrono;

aXaiuov

¿¡nan, neque tribuit Jupiter

s e d e x p e r i t u r fatura.

96) Cf. Soph. O. C. 1C06. (Zeus aiutav

Tr. 1 0 4 1 , 1057-

ova uyjv

(;ii/.htfSn>, Zfv;

-/Sovios).

Colebantur

•/Oono;

'2, 8- %'Myios etiam O l j m p i a e

Alibi est ¿hug «0-3-

Corinthi

et Zeis

una Ztvg,

Si

(itptotos Paul. II,

Paus. V , 1 4 , 8 ,

1387).

E quibus minime

dominum

supremam

coeli,

serte discernuntur 97); supremam in

apparet, eundem JoTem cogitari,

sed

maris et i n f e r o r u m , haec

irno di-*

inde e l u c e n t , unicuique

sna r e g i o n e esse potestatem,

J o v e m inter fratres esse p r i n c i p e m ,

quia

elucet

etiam,

ipsias

nomine

vocantur, ubi summa eorum declaranda est potentia, elucet d e n i q u e , eandem unumquemque in sua regione dedisse et exercere legem.

Ratio qua

H o m e r i loco I I . X V , . 187 paret,

Joyem

Aascbylo

tanien

conjunguntur ea est, quae in explicatur,

e quo eodem ap-

esse potentissinjum:

etiam statatum

sit,

n o n . est

qnod

quod

quin ab

dubitemus.

N u l l u m vero in A e s c b y l o ullius fratrum discordiae reperitur vestigium : i m o ne mora nim

Aesculapidm Jupiter i n t e r i m i t , finibus

commune 1072.

O r c i honores minuantur, sine ulla

superorum

quidquam

Xerxis

A g , 1024:

certis e-

et inferorum jura discrevit neque

est mortuis

in Neptunum

cum superis Sopb. A n t .

insolentiam ( P . 750). Jupiter

ulciscitur t v d - v v o g ^ u Q v g P . 828 , 740. mus Jovis adjutor in bellis

E t contra validissi-

contra adversaries es^ Nepta-

nus, P r . 9 2 5 ; Jovisque auctoritatem agnoscunt F u r i a e , quae, ad O r c i

regnum pertinent,

E . 229, 365 , 622, 6'A0,

652 x

6 7 6 , 9 l 8 j et a Jove contra impios mittuntur A g . 56, 748;. E . 365;

Orcusque ipse apud inferos

9 7 ) Versus

condetnnat eos , q u i

illos a Clemente servatos ( f r . 3 0 4 )

DOn

esse

'l)so

Acscliylo profectos, ostendit inanis ilia oppositio coeli et aethelis.

Clemcnti in hac re fides nulla e s t ,

EvifOQiiav