Polybii historiae: vol. I: Libri I-III [Reprint 1905 ed.] 3598717156, 9783598717154

Citation preview

B I B L I O T H E C A S C R I P T O R V M G R A E C O R V M ET R O M A N O R V M T E V B N E R I A N A 1715

POLYBII HISTORIAE VOL. I · LIBRI I-III

EDITIONEM A LVDOVICO DINDORFIO CVRATAM RETRACTAVIT

THEODORVS BVETTNER-WOBST

EDITIO STEREOTYP A EDITIONIS ALTERIVS (MCMV)

w DE

G

BEROLINI ET NOVI

EBORACI

W A L T E R DE G R U Y T E R

MMIX

© Gedruckt auf säurefreiem Papier, das die US-ANSI-Norm über Haltbarkeit erfüllt. ISBN 978-3-598-71715-4

Bibliografische Information der Deutschen Nationalbibliothek Die Deutsche Nationalbibliothek verzeichnet diese Publikation in der Deutschen Nationalbibliografie; detaillierte bibliografische Daten sind im Internet über http://dnb.d-nb.de abrufbar.

© Copyright 2009 by Walter de Gruyter GmbH & Co. KG, D-10785 Berlin Dieses Werk einschließlich aller seiner Teile ist urheberrechtlich geschützt. Jede Verwertung außerhalb der engen Grenzen des Urheberrechtsgesetzes ist ohne Zustimmung des Verlages unzulässig und strafbar. Das gilt insbesondere für Vervielfältigungen, Ubersetzungen, Mikroverfilmungen und die Einspeicherung und Verarbeitung in elektronischen Systemen. Printed in Germany Druck und Bindung: Hubert & Co. GmbH & Co. KG, Göttingen

PEAEFATIO. In annotatone critica alterius Polybii editionis, cuius volumina tria priora nihil aliud esse volumus nisi supplementa editionis Hultschianae, codicum compendile utimur his: A Vaticanus 124 saeculi XI. ab Hultschio collatus, quo continentur quinqué libri priores. Est omnium Polybii codicum longe praestantissimus ac fide dignissimus. A1 prima manus, A2 secunda manus, quae et libro archetypo inspecte et coniciendo videtur verba tradita mutasse (v. BW1 praef. II 5 - 1 6 ) . A r duae vel tres manus recentes (ν. BW1 praef. II 16—22). Β codices recentes quinqué priorum librorum vel omaee vel complures. Ex iis singuli sunt afferendi: Β Britannicus 11728, olim Florentinus a Gronovio passim inspectus; descriptum eum esse anno 1417 e codice A demonstravit BW Griech. Stud. f . H. IApsius. Lipsiae 1894, 18 ss. O Monacensis 157 saeculi XIV. Hune ubum librum manu scriptum e bibliotheca Matthiae Corvini profectum (v. H. Simorafeldium Site.-Ber. d. phüosphilol. u. d. hist. Classe d. hgl. bayer. Ákad. d. Wïss. 1902,534ss.) a Vineentio Obsopoeo, cuius nomen patrium erat Heidnecker (v. Simonsfeldium 1. c. 541), ad editionem Polybii principem (v. infra Ob) esse adhibitum primus perspexijt Schweighaeuser

IV

PRAEFATIO.

I, XXXIV ··.; idem vir doctus eum codicem, quem dicere consuevit Bavaricum, excussit. D Monacensis 3 8 8 saeculi XIV., ut videtur, a Schweighaeusero, qui aum appellai Augustanum, collatus. Έ Parisinus 1648 saeculi XV. extremi a Schweighaeusero, qui eum dicit Regium A, comparatus. Σ Cpolitanus 25 saeculi XV. a BW collatus (v.Fleckeis. annal. 1898, 887 ss.). 2 s seconda manus, quae coniciendo studet verba tradita corrigere. Omnes hi codices recentes ex codice A aut ex eius archetipo n o n sunt descripti, sed verisimillimum esse videtur ex eodem libro ( Φ ) continente aut Polybii libros XV i l l priores Íntegros aut libros quinqué priores et excerpta antiqua, ex quo codex Urbinas (F) deductus est, alteram codicem plenum coniecturis ( X ) ex eoque libros recentes (CD E i?) ita fluxisse, ut liber Bavaricus (C) longe simillimus sit codici Φ, sed Augustanus (D) et Regius A (Έ) et Cpolitanus ( £ ) artiore quodam vinculo cohaereant cum Vaticano (A). Itaque quicquid in recentioribus illis libris ( C D E £ ) reperitur, non omne videtur esse eiusmodi, ut appareat esse excogitatum a correctorìbus, sed in propatulo est posse quidem redire bonas scripturas ad auctoritatem libri illius archetypi haud mali (v. B W 1 praef. II 29). F Urbinas 102 saeculi XI. vel XII., quo continentur excerpta antiqua. Eum librum partim Hultschius ipse, partim Wilmanns et Hinckius in eius usum contulerunt. Ioannes Tschiedelius meum in usum eum codicem inde a libro nono comparavit. Codex Urbinas ex ipso Vaticano ( A ) vel ex eius archetypo continente libros Polybii XVIII priores íntegros non videtur esse derivatus; sed ipse docui in praefatione alterius voluminis p. 52 ss. Urbinatem redire ad librum quondam ( Φ ) continentem aut Polybii libros X V m priores aut libros quinqué priores et excerpta antiqua, qui ex eodem archetypo deductus

PRAEFATIO.

V

esse videtur, e quo fluit codex Vaticanus A. (Do ratione, quae inter Urbinatem et libros Β intercedat v. ea quae supra exposui). F 1 prima manus, F 8 secunda manus, quae et ipso archetypo iterum inspecte et coniecturis emendat (v. B W l praef. II 55). F s tertia manus, quae coniciendo verba depravata studet sanare. F r recentes manus correctorum coniecturis emendantium. δ codices recentes excerptorum antiquorum a Schweighaeusero collati vel omnes vel complures. Ex iis singuli sunt afferendi: D Monaceneis 388, Schweighaeuseri Augustanus. Est inter libros recentes longe vetustissimus et emendatissimus, derivatus, nisi fallor, ex codice archetypo (X) librorum recentium (v. p. IV). Dm manus antique, quae in margine Augustani verba depravata et ex altero codice perbono et coniectura studet emendare (v. B W 1 praef. Π 58 ss.). G Mediceus (v. Schweighaeuserum II, νπ ·. VI 304). H Regius D (v. eundem Π, ιχ·. VI 305). Κ Regius E (v. eundem II, xm.. VI 305). L Oxoniensis (v. eundem II, x). Hi omnes codices GHKL a Schweighaeusero collati videntur ex libro quodam recentiore ( Ψ) derivato ex eodem archetypo, e quo fluxit Urbinas, ducti esse (ν. Β W1 praef. II 58). Praeterea nonnullis locis verba sunt facienda de codicibus Regiis F et G, Vesontáno, Tubingensi, quos omnes a Schweighaeusero (v. eundem Π, x··.) excussos ad unum redire archetypum verisimile est (ν. B W 1 praef. Π, 58). M Vaticanus 73 palimpsestus saeculi X/XI., quo excerpta ntql γνωμ&ν continentur, a Maio inde a VI. libro (ν. infra sub Ma), ab Heysio inde ab initio (ν. infra a·

VI

F

Q Τ

Y

Ζ

PRAEFATIO.

sub Hey) editus, meum in usum comparatus aBoissevainio (v. infra sub Bo). Cf. BW1 praef. IV 16. Peirescianus, nunc Turonensis 980, membranaceus saeculi XI., cui insunt excerpta περί αρετής και κακίας, a Valesio (v. infra sub Fa) inde a VI. libro editus, in usum Hultschii a Wollenbergio cum editione Didotiana collatus; ipse eum anno 1893 comparavi. Cf. BW1 praef. IV 13ss. Scorialensis I, SI, 11 saeculi XVI., in quo eclogae περί έπιβουλων servatae sunt, et a Carolo Muellero et a Federo excussus. Parisinus suppl. Gr. 607, cuius media pars, qua excerpta περί στρατηγημάτων continentur, X. saeculo videtur esse exarata. Wescher eum contulit (τ. ad 21, 27, 1). codices, quibus excerpta insunt περί πρέσβεων ε&νών προς 'Ρωμαίους (ν. Β W1 praef. IV 3 ss.), a de Boorio (exc. de leg. yol. Π., Berol. 1903) collati vel omnes vel complures (v. B W 1 praef. IV 25 ann. 2). Ex iis siuguli sunt afferendi: X Ambrosianus Ν 135 sup. chartaceus, manu Darmarii exaratus et 24/VIII 1574 finitue, meum in usum inde a libro XX. a Domenico Bassio collatus. Ex eo derivati sunt ceteri codices: U* Vaticanus 1418 chartaceus, alia ac Dannarli manu XVI. saeculo scriptus et cod. Neapolitanus III Β 1 5 chartaceus eadem manu XVI. saeculo scriptae. Eos adhibuit Fulvius Ursinus; meum in usum Graevenus inde a libro XX. contulit Vaticanum, Martinius Neapolitanum. 0 Monacensis 185 chartaceus, manu Darmarii XVI. saeculo scriptus, a Schweighaeusero, Hultschio, de Boorio collatus. codices, quibus excerpta Constantiniana continentur περί πρέσβεων 'Ρωμαίων ηρός ¿Ονικονς (cf.JB Wl praef. IV cap. I), a de Boorio (exc. de leg. vol. I.,Berol. 1903) collati vel omnes vel complures (v.J? TF'praef. IV 25 ann. 2).

PRAEFATIO.

VII

Ex iis singuli sunt afferendi: V Scorialensis Β III 14 chartaceus, Darmarii manu exaratus et 27/VI 1574 finitus. W Bruxellensis 11301/16 chartaceus, alia ac Darmarii manu XVI. saccule exaratus (v. Charles Iusiice, Le codex Schottanus cet. Gand 1896,9 s.). Est alter codex Schottii, de quo exposuimus in praef. IV 5 ss. Meum in usum hunc inde a libro XX. contulit Garolus Iustice. Ν Monacensis 267 chartaceus, Darmarii manu XVI. saeculo scrip tus. Hunc primus contulit Hultschius, deinde de Boorius. U Vaticanus 1418 chartaceus, alia ac Darmarii manu XVI. saeculo scriptus. Hunc adhibuit Fulvius Ursinus, meum in usum inde a libro XXI. contulit Fridericus Spiro. Quotieecunque litterae codicie supra est additum 8, velut U a , testimonium non est certum, sed ex silentio, ut dicunt, derivatum. Si litterae codicis supra adiectum est m, velut U m , in margine oodicis scripturam inveniri significatur. Cum codicis nota rei aliud quoddam compendium uncís lunatis est inclusa, velut αίτιον] W (N), scriptura huius libri vel editionis est quidem eadem atque codicis antea citati, sed aut de rebus orthographicis aut de loco, quo sit exaratum vocabulum, consensus non est. Uncis quadratis spuria includimus, lunatis addita coniecturis. I nota p o s t scripturam addita significat versum exeuntem, a n t e scripturam adiecta versum ineuntem. * significat in contextu locum corruptum, in annotatione singulas litteras erasas. * * * signifioat in contextu lacunam. significat spatium unius litterae in lacuna. 1 ) 1) In scriptum codicie M allatis puncta significant litte» rag eingulae, quae obicuratae diepici non possunt; si vero in

vm

PRAEFÀTIO.

Praeterea in annotatìone critica, in qua praeter cetera praecipue id agimus, ut non solum eos nominatila afferamus, qui quandam coniecturam primi proposuerunt, sed etiam eorum editorum addamus nomina, qui qoandam emendationem primi in contextum receperunt, adhibemus compendia1) haec: Ob Polybii historiarum libri quinqué opera Vincentii O b s o p o e i i n lucem editi. Haganoae 1630. (Numeri Arabici additi significant folia). De fonte huius editionis principie v. sub G ρ. ΠΙ. Be emendationes viri cuiusdam docti, quae servatae sunt in codice Parisino 1649 (est Schweighaeuseri B e g i n s Β ) descripto ex Obsopoei editione (v. Schweighaeuserum I, m«.). Be* emendationes, quae exstant in R e g i o C, libro lectionibus eiusdem codicie allatis puncta i n f r a litteras singulas sunt posita, volumus intellegi eas certe discerní nunc non posse. 1) Compendia secondimi temporum rationem ita ordinata sunt, ut ex singulis annotationibus criticis luculenter appareat, quae inde ab Obsopoeo usque ad haec tempora viri docti proposnerint digna memorata editoresque in contextum receperint. Quod igitur, ut exemplum afferam, ad 31,1, 8 adicimus ' παρωξνχϊναι Υ, χαρωξνγχέναι vulgo post Bei 718 Sch, sed cf. ànntmtirss 11, 18, 10, έβίβραάύχαι Luc. symp. 20, άποτιτράχνχιν Dion. Hal. de comp, verbb. p. 166, 11 ', intellegi volumus παρωξνχίναι codicum repeti m editionibus Ursini, Casauboni, Oronovii, Emesti, icaçωί,υγχέναι immerito mutatum a Reiskio irrepsisse in editiones Schweighaeuserianam, Didotianam, Bekkerianam, Dindorfianam, Hultschianam, denique a nobis comparantibus formas simillimae, quae citamus, reetitutam esse codicum Bcripturam παρωξνχίναι. Praeterea addendum esse videtur voculam vulgo a nobis in annotatìone critica baud raro afferri, quae qnomodo sit accipienda, ex ceteris verbis appositis intellegi potest. Velut qnod infra adicimus vol. IV p. 186,18 'μαχίδονίας (Y) ante Sei 678 Sch, ¡uxxsiivas Ur vulgo', patet μαχιβάνας inde ab Ursino in editionibus Casauboni, Gronovii, Ernesti inveniri, Schweighaeueerum vero aetipulatum Reiekii emendationi, quam codicum consensu comprobar! nunc in propatulo est, Maxeâovlag revocasse.

PBAEFATIO.

IX

codici Parisino 1649 simillimo, cuius prior pars Parisiis, posterior Oxoniae servatur. He Polybii Megalopolitani Historiarum libri quinqué priores — item epitome sequentium librorum usque ad XVII. Basileae per Ioannem H e r v a g i u m 1549. (Numeri Arabici additi significant paginas). Praeter editionem principem ab Hervagio adhibitum esse codicem D docuit Schweighaeuser I, xvi»«. Ur Ex Ii bris Polybii Megalopolitani selecta de legationibus Ex bibliotheca Fulvi U r s i n i Antverpiae 1582. (Numeri Romani additi excerptorum numéros, numeri Arabici adiecti paginas significant; numeri Arabici coniuucti cum litteris a Tel b referenda sunt ad eius emendationes in Polybium, quae in altera sui libri parte p. 149—182 binis columnis distinctas proposuit. Ur not. adiectis numeris Arabieis significat Ursini notas in Polybium). Cf. BW1 praef. IV 4s. Ca Polybii... historiarum libri qui supersunt. Isaacus C a s a u b o n u s emendavit. Parisiis 1609. (Numeri Arabici additi paginas significant). Cf. BW1 praef. IV 5 ss. Va Polybii . . . excerpta ex collectaneis Constantmi Augusti Porphyrogenetae Henricus Vales i us edidit eel Parisiis 1634. (Numeri Arabici additi significant paginas; Va ann. adiectis numeris Arabieis spectat ad Valesii annotationes in collectanea Constantini Porphyrogenetae cet. editioni affixas). Cf. BW1 praef. IV 13 ss. Grò Polybii... historiarum libri. Iacobus Gronovius recensuit. Amstelodami 1670. βτο1" Gronovii annotationes margini editionis ascriptae, quas a Davide Buhnkenio ex bibliotheca publica universitatis Lugdunensis Batavae Schweighaeuser (v. vol. I, XXIIIss.) accepit et ad suam adhibuit editionem. Ernestus Polybii . . . Historiarum quae supersunt cet.

χ

PRAEFATIO.

Pr&efationem et glossarium Polybianum adiunxit. Io. Augustus E r n e s t i . Lipsiae 1763/4. Bei Ioannis Iacobi Reiske animadversionum ad Graecos auctores vol. IV., quo Polybii reliquiae pertractantur. Lipsiae 1763. (Numeri Arabici additi significant paginas). Sek Polybii Megalopolitani historiarum quidquid superest. Recensuit . . . Iohannes Schweighaeuser. Lipsiae 1789—1795. Ma Scriptorum veterum nova collectio e Vaticanis codieibus edita ab Angelo Maio. Tomus Ü.Romae 1827. Ge Polybii historiaram excerpta Vaticana in titulo de sententiis recensuit Iacobus G e e 1. Lugd. Β ataγ.1829. Lu Polybii et Appiani historiarum excerpta Vaticana . . . recognita ab Iohanne Friderico Lucht. Altonae 1830. Didotiana ΠολνβΙου και Άπηιανον rà ΰωξάμινα. Polybii et Appiani quae supersunt cet. Paris, editore Ambrosio Firmin Di dot 1839. Ben De hiatu in oratoribus Atticis et historicis Graecis . . . disputavit G. E. Benseler. Fribergae 1841. Be Polybius ex recognitione Immanuelis Bekkeri. Berolini 1844. Hey Polybii historiarum excerpta gnomica in palimpsesto Vaticano LXXIIL Ang. Maii curis resignata retractavit Theodoras Hey se. Berolini 1846. *) Na Polybiana scripsit S. A. N a b e r Mnemos. VI(l857). (Numeri Arabici additi paginas significant). Ni Kritische Untersuchungen über die Quellen dar vierten und fünften Dekade des Livius von Heinrich Nissen. Berolini 1863. (Numeri Arabici additi significant paginas). Di Polybii historia. Edidit Ludovicus D i n d o r f i u s . Lipsiae 1866. Volumen III. prodiit 1867, IV. 1868. 1) Nonnulla Heysius retraotavit in Zimmeimanni anna-

libus (ZeiUchr. f . d. AU -Wilts. 1847, 827).

PRAEFATIO.

XI

(Si adiecti sunt numeri Bomani cum Arabicis coniuncti, velut I 66, praefationes voluminum singulorum significantur). Mc De Polybii librorum XXX—ΧΧΧΙΠ fragmentis ordine collocandis. Diss, inaug. quam scripsit Augustus Metzung. Marburg. Catt. 1871. Hu Polybii historiae. Edidit Fridericus Hultschius. Berolini. Volumen I s . prodiit 1888, Π 8 . 1892, ΙΠ. 1870, IV. 1872. Hu1 spectat ad editionem priorem, Hu2 ad posteriorem. (Si adiectum est qu. I. vel qu. Π., intelleguntur quaestiones Polybianae Programm des Gymnasiums zu Zwickau 1859 vel Quaestiones Polybi&nae Programm des Gymnasiums der Kreuzschule zu Dresden 1869). Stei De Polybii olympiadum ratione et oeconomia. Diss, inaug. Viadrife. quam scripsit Hermannus Steigemann. Suidniciae 1885. (Numeri Arabici additi paginas significant). Hu E. Ζ. Die erzâMènden Zeitformen hei Polybios von Friedrich Hultsch (Abh. d. Kön. Sächs. Gesellsch. d. Wissensch XIII (1891), 1—210, XIII (1892), 347—467, XIV (1893), 1—100). Bo ea quae ex codice Vaticano M descripsit et mecum anno 1902 communicavit Ursulus Philippus Boissevainius. BW editorie coniecturae. (Si adiecti sunt numeri Romani cum Arabicis coniuncti, velut I 66, IV cap. IV, paginae vel capita praefationum vel primi vel secundi vel quarti tomi intelleguntur; BW1 spectat ad editionem priorem, Β W* ad posteriorem). BW Beitr.: Beiträge zu Polybios von Theodor BüttnerWóbst. Jahresber. der Kreuzschule zu Dresden 1901. (Numeri Arabici additi paginas significant). Ceterum usi sumus Athenaei editione Kaibeliana, Diodori Vogel-Dindorfiana, Suidae Bernhardyana.

A N N O T A T I O

C R I T I C A .

Lib. I. 2 , s (c. 1 , 5 ) ούχ

A M F ' R

vulgo

a n t e Hu,

iv

M

ονχ

secun-

Hey, Hu. i b i d . Slcog M s e c u n d u m Hey, iXoie a g n o v i t Bo. 8 (c. 2,1) d* εατην Tel S' ιατιν M, d' iati τι vel 9' f t ' iati l e g e r a t Hey. i b i d . tò A ' R , τι A ' M , τ ί P r . 9 (c. 2 , 1 ) oZtas A ( M ) F r , οντω R · v u l g o a n t e Hu. 8 , 1 (c. 2 , β ) Ιβχνώς n o n est m u t a n d u m , e t s i P o l y b i u s h o c dum

vocabulo non utitur alio prioribue tiones

libri»

(y. ad

eins

8,1S.

hietoriartim loco, q u o n i a m in

acriptorie 4,«.

baud

8 , 18.

pancae

19, 80.

duobus

occurrunt

22, 82.

90, Si.

locu-

127, I 7 ) r

dubitat. s ss. (c. 2, 7 s.) αύτοις (άναμφιοβητη)τον μίν τοίς (νυν ΰπάρχον)βιν, άννπέ(ρβλητον δ' ί'βως χαΐ) τοις ίπιγι(νομένοις την) ¿(χήν χα(τέοτηβαν. ms Γ vel ίΐώΐ] â' fatò) ivvaexsUfitv ixtet) μίαν tà ZXu, àia τ(ής έπομίνηι γρα)φ·ής ¿ξίβται χτί. S t i c h i u s Phtloï. 1 8 9 0 , 866 s. l ï ( c . 8, 1) ίκατοβνή tt xal « τ τ α ρ α χ ο β τ » ) ] p a r t i c o l i e τι nal n u m e r i n u l l o

quae Polybins alibi adhibere

a l i o P o l y b i i l o c o i n t e r se i n n g u n t u r ;

v. a d 8 , 1 .

17 ( i b i d . ) a n t e

Kolitis M non add. τής. 84 (c. 8, s) βυνißaivtv M. si (c. 3, i) γίνιβΦαι, f o r m a r e c e n t i o r , i n c o d i c e M u b i q u e f e r e s e r v a t u r ; ylyvta&ai c o m p a r e t , si l i b r u m p r i m u m r e e p i c i m u a , n e u n o q u i d e m l o c o (v. Hu 4 , e (c. 8, e ) v. a d

3,1.

codice M , βίβλος,

19 si

* p r a e f . I 8 1 e.)'.

ί&άρβηβαν A M R , r e t i n u i c u m Hu* p r a e f . Π ( c . 3, e ) ßvßXog p e r % s c r i p t u m c o m p a r e t

libros tres priores spectas,

altera

forma Polybio

3, 9, 8; ss, 1 e t 3; u t r a m 1, i s , 6 discerní non

non

1, s, 10 ; 1 6 , 1 ;

concedenda,

ßvßXov

exaratum

4; in

con tra

1 , s, 8.

2 , 1, 1.

sit, a n

βίβΧον,

potest.

5, 4 (c. 4, 1) xal ( î t i ) iià tfjç ίατορίας ύπό μίαν] quod a t t u l e r a t νπό âh μίαν, o l i m e d i d e r a m νπό μίαν (Stt), c u i ç o n i e c t u r a e I a c o b y u s Hitlol. 1886, 381 a s t i p u Heysius e codice M

l a t u r ; n u n c vero, q n o n i a m ß&ieaevainii testimonio constat ii

in

codice

8 (c. 4 , 1 )

M

deesse,

τοϋτά (yt)

c o l l . 12, se d , 2.

cum

Hultschio

ante

Sia

addo

illud iti.

L a m m e r t u s F l e c k e i s . a n n a l . 1888, 6 3 1 « .

10 (c. 4, 4)

â' ώφίλιμώτατον

BW*

coll. β, 8, 3.

ANNOTATO) CRITICA.

XIII

89, β, 7, xaì ύφεΐιμώτατον AB cum hiatu intolerabili (v. Fleckeis. annal. 1889, 683).

s» (c. 4, ς παραπλήσιους δυνάμεις χρήϋ&αι xf¡ βία, πού δΐ xal άπανίως άποτυγχάνουβι · προς δΐ τήν &ά- 9 i λατταν xal πρός τό περιέχον δταν παραβάλλονται xal βιαιομαχ&ϋι, μεγάλoig ¿λαχτώμαβι περιπίπτον6ιν. δ xal τότε xal πλεοváxig αντοΐς {¡δη ύννέβη 10 χαϊ βυμβήϋεται πάϋχειν, lag &ν ποτέ διορ&ώβωνται τήν τοιαύτην τόλμαν χαϊ βίαν, xad·' ijv οίονται δείν ίο αντοΐξ πάντα χαιρόν είναι πλωτόν xal πορευτόν. OC di Καρχηδόνιοι, ϋυνέντες τόν γεγονότα φ&ό- 38 ρον τον τ&ν 'Ρωμαίων ϋτόλου xql νομίΰαντες χατά μίν γην άξιόχρεως (βφ&ς) είναι διά tò προγεγονός 4β. ευτύχημα, χατά dì &άλατταν διά τήν είρημένην τ&ν is 'Ρωμαίων περιπέτειαν, βρμηύαν προ&νμότερον Ιπί τε xàg vavrixàg xal πεζιχάς παραϋχευάς. xal τόν 2 μίν Άόδρούβαν tv&vg έζαπέϋτελλον είς TÍ¡V Σιχελίαν, δόντες αυτω τούξ τε προϋπάρχοντας xaì τους ix της Ήραχλείας παραγεγονότας ϋτρατιώτας, &μα δ} ίο τούτοις έλέφανχας ixaxòv xal τετταράχοντά. τούτον 8 δ' έχπέμψαντες διαχοΰίας χατεβχενάξοντο ναΰς xal τ&λλα τά πρός τόν πλουν ήτοίμαξον. δ δ' Άϋδρούβας 4 διαχομιβ&είς είς τό Αιλύβαιον άβφαλ&ς τά τε δηρία xal τάς δυνάμεις ¿γύμναζεν xal δήλος f¡v άντιποιη» βόμενος τ&ν υπαίθρων. 'Ρωμαίοι δί τ&ν ¿χ τής 6 ναναγίας άναχομιβ&έντων διαχονΟαντες τό χατά μέρος βαρέως μίν ήνεγχαν τό γεγονός' ου βουλόμενοι δϊ χα&άχαΙ; είχειν, αυ&ις Ιγνωϋαν ix δρυόχων είχοβι xal διαχόβια ναυπηγεΐβ&αι αχάφη. τούτων i io 6i τήν Λυντέλειαν iv τριμήνφ λαβόντων, δαερ ούδϊ Μ. πιβτεϋβαι φάδιον, εύ&έως ol χαταβτα&έννες &ρχον~ 8»

64

BELLUM PUNICUM I

τες Αύλος Άτίλιος

xal Γνάιος

Κορνήλιος

χαταρτί-

7 Οαντες tòv Οτόλον άνήχ&ηΰαν, xal πλεύΰαντες διά πορ&μοϋ προβέλαβον έχ της Μεβϋήνης τά διαοω&έντα των πλοίων έχ χr¡g ναυαγίας xal χατάρανxeg eis Πάνορμον ti¡g Σικελίας τριαχοαίαις νανΰίν, & ήπερ ήν βαρύτατη πόλις της Καρχηδονίων έπαρχίας, 8 ένεχείρηϋαν αυτήν πολιορκεΐν. ϋυΰτηβάμενοι δΐ xaxà διττούς τόκους έργα xal τ&λλα παραβχευαϋά9 μενοι προϋήγαγον τάς μηχανάς. φαδίως δί τον παρά &άλατταν πύργου πεϋόντος, xal βιαϋαμένων ίο ταύτα τών βτοατιωτ&ν, ή μίν χαλουμένη Nia πόλις έαλώχει κατά χράτος' ή δί Παλαιά προβαγορευομένη τούτου ϋυμβάντος έχινδύνευβεν. διό xal τα10 χέας ίνέδωχαν αυτήν ot κατοικοϋντες. γενόμενοι δ' ¿γχρατεϊς ούτοι μίν άπέπλενβαν tig τήν 'Ρώμην, u 3 9 άπολιπόντες φνλαχήν της πόλεως, μετά δϊ ταϋτα της &ερείας έπιγενομένης ot χαταβτα&έντες Άρχοντες Γνάιος Σερουίλιος xal Γάιος Σεμπρώνιος άνέπλευ47.βαν «αντί τω βτόλφ xal διάραντες εις τήν Σιχε2 λίαν άφώρμηϋαν έντεϋ&εν είς τήν Αιβύην. χομ*- «ο ζόμενοι δΐ παρά τήν χώραν ¿ποιοϋντο xal πλείϋτας άποβάύεις. ¿ν αϊς ούδίν άζιόλογον «ράττοντες παρεγίνοντο πρός τήν τών Λωτοφάγων νήβον, ί) καλείται μίν Μήνιγξ, ού μακράν δ' Απέχει της μικρας 8 Σύρτεως. ¿v f¡ προβπεϋόντες εtg τινα βράχεα διά μ τήν άπειρίαν, γενομένης άμπώτεως xal χα&ιβαντων i τών πλοίων είς πάϋαν ήλ&ον άπορίαν. ού μήν άλλα πάλιν άνελπίάτως μετά τινα χρόνον ίπενεχ&είϋης xi¡g άαλάττης, ¿χρίφαντες ¿χ τών πλοίων 6 πάντα τά βάρη μόλις έχούφιβαν τάς ναϋς. ο ί γε- «ο νομένου φνγ^ παραπλήϋιον έποιήβαντο τόν άπό-

POLYB. fflSTOE. I 88. 39.

55

πλουν. άψάμενοι âh τής Σικελίας xal χάμψαντες τό Λιλύβαιον χα&ωρμίϋ&ηβαν els Πάνορμον. ¿v-i τεν&εν Sì ποιούμενοι παραβόλως xal διά πόρου tòv πλουν els τήν 'Ρώμην πάλιν περιέπεαον χειμώνι τη& λιχούτω tò μίγε&Οζ ωβτε πλείω τών εκατόν xal il. πεντήκοντα πλοίων άποβαλεΐν. OC δ' ¿ν xr¡ 'Ρώμ-rj τούτων βυμβάντων, χαίπερ ζν- 7 tes & παντί φιλότιμοι διαφερόντως, 8μως τότε διά tò μέγε&ος xal τό πλή&ος τών συμπτωμάτων τοϋ ίο μέν hi ϋτόλον άδροίζειν άναγχαβϋ-ίντες υπό τών πραγμάτων άπέϋτηβαν, ¿ν δΐ ταΐς πεξιχαΐς δυνάμεβι 8 τάς υπολοίπους Εχονtes ίλπίδας, τούς μίν ϋτρατηγούς άπεβτελλον Αεύχιον Καιχίλιον xal Γάιον Φούριον xal ϋτρατόπεδα μετά τούτων el$ τήν Σιχελίαν, 15 εξήχοντα δΐ μόνον έπλήρωβαν ναΰς χάριν τοϋ tàg αγοράς χομίζειν tots βτρατοπέδοις. ix δΐ τών είρη- 9 μίνων περιπετειών βυνέβη πάλιν έπιχυδέβτερα γενέtifrai τà τών Καρχηδονίων πράγματα, τής μίν γάρ 10 &αλάττης άδεώς έπεχράτουν έχχεχωρηχότων τών so 'Ρωμαίων, ¿ν δί tuts πεζιχαΐς δυνάμεβι μεγάλας είχον έλπίδας. xal τοϋτ' Επαβχον ούχ άλόγως' olii γάρ 'Ρωμαίοι, διαδο&είβης φήμης περί της ¿ν τ$} Aißvfl μάχης ort τα δηρία τάς τε τάξεις αύτών διαβπάϋαι xal τους πλείβτους διαφ&είραι τών άν2S δρών, οϋτως ήβαν χατάφοβοι τους ¿λέφαντας &ς 12 48.¿πΐ δυ ένιαυτούς τούς εξής τών προειρημένων καιρών πολλάκις μίν ¿v tjj Λιλυβαιίτιδι χώρα, πολλάκις δ' ¿ν τή Σελινουντία παραταττόμενοι τοις πολεμίοις {έν) xal πέντε ύταδίοις ούχ έ&άρρηβαν ούδέποτε so χατάρξαι τής μάχης ούδ' εις τους όμαλούς χα&όλου ϋυγκαταβήναι τόπους, δεδιότες τήν τών ¿λεφάντων

56

BELLUM PUNICUM L

13 ίφοδον. Θέρμαν δί μόνον xal Αιπάραν ¿¡¡επολιόρχηΰαν ¿ν τούτοις totg χαιροΐς, άντεχόμενοι τ&ν 14 όρεινών xal δνβδιαβάτων τόπων, δώ xal &εωροϋντες ot 'Ρωμαίοι τήν ¿ν τοις πεξιχοΐς βτρατοπέδοις πτοίαν xal δυΰελπιϋτίαν αυ&ις ëyvadav ix μετα- & 15 μελείας άντιλαμβάνεύ&αι της &αλάττης. xal χαταϋτήβαντες ϋτρατηγονς Γάιον Άτίλιον xal Αεύχιον Μάλιον ναυπηγούνται πεντήκοντα βχάφη xal χατέγραφον xal 6υνή&ροιζον ϋτόλον ¿νεργως. 40 Ό δϊ προεϋτως των Καρχηδονίων Άοδρούβας, ίο όρων αποδειλιώντας τούς 'Ρωμαίους ίν ταϊς προγεγενημέναις παρατάζεβιν, πυ&όμενος τόν μίν èva των βτρατηγων μετά της ήμιβείας δυνάμεως εις τήν'Ιτα-i8. λίαν άπηλλάχ&αι, τόν dì Καιχίλιον έν τω Πανόρμφ διατρίβειν το λοιπόν μέρος ¿χοντα της βτρατιας, is βουλόμενον έφεδρεύβαι τοις των βνμμάχων χαρ2 ποίς άχμαξούΰης της βυγχομιδής, άναλαβων ¿χ τον Αίλνβαίου τήν δύναμιν ωρμηϋεν xal χατεβτρατοπέδευϋεν πρός rots δροις της χώρας της Πανορμίτιδος. 8 ó δϊ Καιχίλιος, θεωρών αυτόν χατατε&αρρηχότα, 2ο xal βπουδάζων έχχαλεΐabat, τήν δρμήν αυτού, tívv4 είχε τούς βτρατιώτας έντός των πυλών, οϊς ίπαιρόμενος Άΰδρούβας, ός ου τολμωντος άντεζιέναι του Καιχιλίου, δραϋέως όρμήΰας παντί τω ϋτρατεύματι χατηρε διά των βτενων εις τήν Πανορ- » 6 μΐτιν. φ&είροντος δΐ τούς χαρπούς αύτοϋ μέχρι τής πόλεως, ίμενεν έπΐ της υποκείμενης γνώμης ό Καιχίλιος, εως αυτόν έζεχαλέβατο διαβήναι τόν πρό 6 της πόλεως ποταμόν. έπεί δΐ τά &ηρία διεβίβαϋαν ot Καρχηδόνιοι xal τήν δύναμιν, τό τηνιχαύχα δΐ so 40.τονς εύξώνους

έξαποατέλλων

ήρέ&ιξε,

μέχρι

πάν

POLYB. mSTOR. I 39. 40.

57

winoi>g ίχτά\αι τό βτρατόπεδον ηνάγχαβε. βνν&εα-Ί βάμενος di γινόμενον δ προέΰετο, τινάς μίν των εύχινήτων χρό τοϋ τείχους χαϊ τάφρου παρενέβαλε, χροβτάξας, &ν ¿γγίζτ] τά θηρία χρός αυτούς, 6 χρήύ&αι τοις βέλεϋιν άφ&όνως, ötav δ' έχπιέζων- 8 rat, χαταφεύγειν είς τήν τάφρον χαί πάλιν ¿χ ταύτης όρμωμένους είϋαχοντίζειν εΙ$ τά χροβχίχτοντα τ&ν ζωων τοις δ' ¿χ της άγοράς βαναύβοις φέ- 9 ρειν χροΟέταξε τά βέλη xal χαραβάλλειν έξω χαρά ίο τον ΰεμέλιον τοϋ τείχους, αυτός di τάς ΰημείας 10 ίχων ixl τής χατά τό λαών χέρας τ&ν ύχεναντίων κειμένης πύλης έφείτήχει, χλείους άεΐ χαί πλείους έπαποϋτέλλων τοις άχροβολιζομένοις. &μα Si τω 11 τούτων όλοϋχερεϋτέραν γενέϋ&αι τήν ΰνμχλοχήν is ¿ντιφιλοδοξοϋντες ol των έλεφάντων έχιϋτάται χρός τον Άβδρούβαν χαί βουλόμενοι δι' αύτων χοιηϋαι τό προτέρημα πάντες ωρμηΰαν έχΐ τούς χροχινδυνεύοντας' τρεμάμενοι 6i τούτους φαδίως ϋυνεδίω\αν είς τήν τάφρον. προβπεϋόντων δί των &η-12 2« ρίων χαI τιτρωϋχομένων μίν υπό των ix τοϋ τείχους τοζευόντων, βυναχοντιζομένων δ' ένεργοΐς χαί 49. χυχνοϊς τοις ύϋβοΐς χαί τοις γρόβφοις υπ' ακεραίων των προ της τάφρου διατεταγμένων, βυμβελη γινό- 18 μενα χαί χατατραυματιζόμενα ταχέως διεταράχ&η 25 χαί βτραφέντα χατά τ&ν Ιδίων έφέρετο, τούς μiv άνδρας χαταπατοϋντα χαί διαφ&είροντα, τάς di τάξ εις βυγχέοντα xal χαταβπ&ν τα τάς αντων. & χαί 14 χατιδων δ Καιχίλιος έζηγε τήν δύναμιν ένεργ&ς· xal βυμπεϋων ix πλαγίου χατά χέρας τεταραγμέ30 νοις τοις χολεμίοις ακεραίους ίχων xal συντεταγμένους τροπών έποίει των ΰπεναντίων Ιβχυράν

58

BELLUM PÜNICUM L

xal πολλούς μίν αυτών άπέχτεινεν, τούς dì λοιπούς 16 ήνάγχασε φενγειν προτροπάδην. &ηρία δ} σύν ανχοΐς μίν Ίνδοίς Ιλαβε δέχα, τών δί λοιπών τούς 'Ινδούς άπερριφότων μετά τήν μάχι\ν περιελασάμε16 vog έχνρίενσε πάντων, ταύτα δ' έπιτελεσάμενος s 50. όμολογονμένως αίτιος έδόχει γεγονέναι τοζς 'Ρωμαίων πράγμαβι τον πάλιν άνα&αρρήβαι τάς πεξιχάς δυνάμεις xal χρατήσαι τών ύπαί&ρων. 41 Τοϋ δί προτερήματος τούτον προσπεσόντος είς τήν 'Ρώμην, περιχαρείς ήσαν ονχ όντως έπΐ τώ τούς ίο πολεμίους ήλαττώσ&αι τών θηρίων ¿στερημένους, ώς έπϊ τω τούς ιδίους τε&αρρηχέναι τών έλεφάν2 των χεχρατηχότας. δώ xal πάλιν έπερρώϋ&ηΰαν διά ταύτα χατά τήν ¿ξ άρχης πρό&εϋιν είς τό μετά στόλου xal ναυτικής δυνάμεως τούς στρατηγούς έπϊ is τάς πράξεις έχπέμπειν, σπουδάζοντες είς δύναμιν 8 πέρας έπι&είναι τψ πολέμα», παραϋχευαϋ&έντων δί τών ¿πιτηδείων πρός τήν ¿ζαποστολήν ¿πλέον ot στρατηγοί διαχοβίαις νανβϊν ώς έπϊ τής Σιχελίας. 4 ίτος δ' ήν τω πολέμα» τετταρεβχαιδέχατον. χα&ορ- to μισ&έντες δί πρός τό Αιλνβαιον, &μα xal τών πεζικών έχει στρατοπέδων αύτοίς άπηντηχότων, ίνεχείρονν πολιορχεtv, δτι χρατ-ήβαντες ταύτης φαδίως Λμεταβιβάύονΰι τόν πόλεμον είς τήν Αιβύην. σχεδόν dì περί γε τούτου τοϋ μέρους xal τών Καρ- ¡β χηδονίων ot προεΟτώτες ώμοδόξονν xal τούς αύβ τούς είχον λογισμούς τοις 'Ρωμαίοις. Sii) xal τ&λλα πάρεργα ποιησάμενοι περί τό βοη&είν έγίνοντο xal παραβάλλεβ&αι xal παν ύπομένειν ύπίρ ττ}ς προ- 60. ειρημένης πόλεως διά τό μηδεμίαν άφορμήν χατα- to λείπεσ&αι σφίσιν, πάσης δί τής βλλης Σιχελίας έπι-

POLYB. mSTOR. I 40—42.

59

χρατεΐν 'Ρωμαίους πλήν Λρεπάνων. ίνα dì μή τοις 7 άγνοοϋβι τους τόπους άβαφη tà λεγόμενα γίνηται, πειραΟόμεϋ·α δια βραχέων άγαγεΐν είς êvvoiav τής ευκαιρίας xal &έϋεως αυτών τους ¿ντυγχάνοντας. β τήν μίν ο$ν ούμπαΰαν Σιχελίαν rr¡ δέΰει τετάχ&αι 42 βυμβαίνει πρός τήν Ίταλίαν xal τάχείνης πέρατα παραπληϋίως τη της Πελοποννήσου &έαει αράς τήν λοιπήν 'Ελλάδα xal τα ταύτης αχρα, τούτω δ' αύτφ 2 διαψέρειν αλλήλων, r¡ 'κείνη μίν χερρόνηύός (έβτιν, ίο αντη dì νήϋος) ' ής μίν γάρ 6 μεταξύ τόπος έϋτΐ πορευτός, ής δΐ πλωτός, το δε όχημα της Σικελίας S 61 ·έύτΙ μίν τρίγωνον, at dì κορυφαί των γωνιών έχάϋτης ακρωτηρίων λαμβάνουβι τάξεις, ¿¡ν τό μίν 4 προς μεόημβρίαν νεϋον, εις dì τό Σιχελιχον πέλαγος U άνατεΐνον Πάχννος καλείται, τό δ' εις τ&ς Άρκτους 6 κεκλιμένον ¿ρίξει μίν του πορδμοϋ τό πρός δύϋεις μέρος, άπέχει dì της 'Ιταλίας ώς δεχαδύο ϋτάδια, προΰαγορεύεται dì Πελωριάς. το dì τρίτον τέτρα-6 πται μίν είς αυτήν τήν Αιβύην, έπίχειται dì τοϊς ίο προχειμένοις τής Καρχηδόνος άχρωτηρίοις εγκαίρως, διέχον &ς χίλιους ϋταδίους, νεύει δ' είς χειμερινας δύβεις, διαιρεί dì τό Αιβυκόν χαί τό Σαρδωον πέλαγος, προύαγορεύεται dì Αιλύβαιον. έπϊ 7 dì τούτω πόλις όμώνυμος κείται τώ τόπψ, περί i¡v it τότε βννέβαινs τους 'Ρωμαίους ϋυνίϋταϋ&αι τήν πολιορχίαν, τείχεΰί τε διαφερόντως ήΰφαλιΰμένην καΐ πέριξ τάφρω βα&εία και τενάγεβιν ¿κ δαλάττης, δι' &ν έϋτιν είς τους λιμένας ε[4. παν δμα μίν ¿¡γωνία τό ϋυμβηβόμενον, &μα δ' έπί τω παφαδόξω τής ¿λπίδος νπερχαρίς υπάρχον μετά to χρότου xal χρανγής παρεχάλει τούς εισπλέοντας.

POLYB. mSTOE. I 4 3 - 4 5

63

Αννίβας δΐ παραβόλως xal τε&αρρηχότω$ εΐϋδρα- 6 μά>ν xal χα&ορμίϋ&είς εις τbv λιμένα μετ άϋφαλείας άπεβίβαβε τούς ϋτρατιώτας. of δ' ¿v rf¡ πό- 7 λει πάντες ούχ οϋτω$ i¡6av έπΐ rjj της βοη&είας ί παρουΰία περιχαρείς, χαίπερ μεγάλην έλπίδα xal χείρα προβειληφότες, ¿>ς έπΐ τω μή τετολμηχώ>αι τοός 'Ρωμαίους χωλνϋαι τόν έπίπλουν των Καρχηδονίων. Ίμίλχων 6' ó τεταγμένος έπΐ της πόλεως ϋτρα- 45 τηγός, &εωρ&ν τήν όρμήν xal προ&νμ>ίαν τών μίν ίο ¿ν τή πάλει δια τήν παρονΟίαν της βοηθείας τ&ν δε παραγεγονότων δια τήν άπειρίαν τ&ν περιεϋτώτων χαχών, βονλόμενος άχεραίοις άποχρήβαϋ&αι 2 ταΐς έχατέρων όρμαΐς πρός τήν δια τοϋ πνρός έπίΰεβιν τοις Ιργοις, όννήγε πάντας εις έχχληϋίαν is παραχαλέβας δ\ τω χαίρω τά πρέποντα δια πλέιό- 3 νων xal παραϋτήϋας όρμήν νπερβάλλονβαν διά χε τό μέγε&ος τ&ν έπαγγελιων τοις χατ Ιδίαν άνδραγα&ήβαΰι xal τάς χατά χοινόν έβομένας χάριτας αντοίς xal δωρεάς παρά Καρχηδονίων, όμοϋυμα- 4 so δόν έπιβημαινομένων xal βοώντον μή μέλλειν, άλλ' ίχγειν αυτούς, τότε μίν έπαινέϋας xal δεξ,άμενος τήν προ&υμίαν άφηχε, παραγγείλας αναπαύεσαι χα&' ώραν xal πει&αρχείν τοίς ήγουμένοις' μετ' 6 οΰ πολύ δί βυγχαλέύας τούς προεβτώτας αύτων »5 διένειμε τούς αρμόζοντας πρός τήν ¿πί&εβιν έχάϋτοις τόπους xal τό ϋύν&ημα xal τόν χαιρόν νής έπι&έβεως έδήλωβε xal παρήγγειλε τοις ήγεμόβι μετά πάντων τ&ν νποτεταγμένων έπΐ τοις τόποιςΜ. έω&ινης είναι φυλάχής. τ&ν δϊ πει&αρχηβάντων, 6 so έζαγαγων τήν δύναμιν Άμα τφ φωτΐ χατά π^είους τόπους ένεχείρει τοις Ιργοις. ot δί 'Ρωμαίοι διά 7

64

BELLUM PUNICUM I.

TÒ προοραβ&αι τό μέλλον ούχ άργώς ούδ' άπαραβχεύως εϊχον, άλλ' ετοίμως έβοή&ουν πρός tò δεόμενον xal διεμάχοντο τοΐς πολεμίοις έρρωμένως. i πάντων ¿ν βραχεί χρόνφ ϋυμπεϋόντων άλλήλοις }¡v &γάη> παράβολος πέριξ τον τείχους' οί μ\ν γαρ 6 56.ix της πόλεως f¡6uv ούχ έλάττους Sίβμυρίων, oí 9 δ' ¿ξω&εν hi πλείους τούτων, δύω di Ουνέβαινε τούς Άνδρας ¿χτός τάξεως ποιεΐβθαι τήν μάχην άναμϊξ κατά τάς αυτών προαιρέβεις, τοϋούτψ λαμπρότερος f¡v δ κίνδυνος, &ς &ν ix τοβούτου πλήθους ίο κατ' ανδρα xal χατά ξνγόν οιονεί μονομαχιχής Ουνεϋτώύης περί τούς αγωνιζόμενους τή$ φιλοτιμίας. 10 ού μήν άλλ' fj τε κραυγή χαϊ τό βύϋτρεμμα διαφε11 ρον ήν πρός αύτοις τοις Ιργοις. οί γάρ άρχή&εν ¿π' αύτω τούτω παρ' άμφοΐν ταχ&έντες, οί μίν ¿πΐ α τω τρέψαβ&αι τούς έπΐ των ίργων οί δ' έπϊ τω μή προέβ&αι ταϋτα, τηλιχαύτην ¿ποιοϋντο φιλοτιμίαν xal βπουδήν, οί μίν ¿ξώβαι βπεύδοντες, οί δ' ουδαμώς εΐξαι τούτοις τολμώντες, (fiere) διά τήν προθυμίαν τέλος έν ανταΐς μένοντες ταΐς έξ άρχης χώραις &π- 20 12 έ&νηβχον. οΐ γε μήν &μα τούτοις αναμεμιγμένοι, δάδα xal βτυππίον xal πϋρ ίχοντες, οΰτω τολμηρώς χαϊ πανταχόθεν άμα προσπίπτοντες ένέβαλλον ταΐς μηχαναΐς όβτε τούς 'Ρωμαίους εις τόν Ιβχατον παραγενέβθαι χίνδυνον, μή δυναμένους χαταχρατήϋαι 25 13 της τών έναντίων έπιβολης. ò δΐ τών Καρχηδονίων βτρατηγός θεωρών ¿ν μίν τω χινδύνφ πολλούς άπο&νήβχοντας, οΊ> δ' ενεχα ταΰτ' ίπραττεν, ού δυναμένους χρατήϋαι τών ίργων, άναχαλεΐ6&αι τούς U εαυτοϋ παρήγγειλε τοις ϋαλπιϋταΐς. οί öl· 'Ρωμαίοι so παρ' ονδίν έλθόντες τοϋ πάβας άποβαλεΐν τάς παρα-

POLYB. HISTOR. Ï 46. IS.

65

ϋχενάς, τέλος έχράτηϋαν τών ίργων xal πάντα διετήρηϋαν άϋφαλώς. Ό μίν ουν Αννίβας μετά τήν χρείαν ταντην ¿ξ- 46 έπλενύε νύχτωρ hi μετά τών νεών λα&ων τους πο-65. β λεμίους εις τά Λρέπανα πρός Άτάρβαν τον των Καρχηδονίων ΰτρατηγόν. διά γάρ τήν ευχαιρίαν 2 τον τόπου xal το κάλλος τοϋ περί τά δρέπανα λυμένος άεί μεγάλην ¿ποιοϋντο βπονδήν οί Καρχηδόνιοι περί τήν φνλαχήν αντοϋ. βνμβαίνει δϊ τοϋ 3 χο Λιλνβαίου τούτον άπέχειν τον τόπον ά>ς αν εκατόν xal εϊχοβι ϋτάδια. τοις δ' ¿v τη Καρχηδόνι ßov-i 56. λομένοις μίν εΐδέναι τά περί το Λιλνβαίον, ού δνναμένοις δϊ διά τό τους μίν 6νγχεχλεΜ&αι τους δϊ παραφνλάττεβ&αι φιλοτίμως, έπηγγείλατό τις άνήρ ιβ τών ένδάζων, Αννίβας έπιχαλονμενος 'Ρόδιος, είβπλενϋας εις τό Λιλύβαιον xal γενόμενος αυτόπτης Β,παντα διαΰαφηβειν. οί δϊ της έπαγγελίας μεν άύμε- 6 vos tfxovdav, ού μήν έπίϋτενόν γε διά τό τω βτόλφ τούς 'Ρωμαίους έπΐ τοϋ χατά τόν εί'ϋπλουν ατόμα20 τος έφορμεΐν. δ δϊ χαταρτίόας τήν Ιδίαν ναϋν άν- 6 ήχ&η' xal διάρας είς τινα τών προ τοϋ Λιλνβαίον κειμένων νήβων, τη χατά πόδας ήμερα λαβών εύχαίρως ανεμον ονριον περί τετάρτην ωραν àπάντων τών πολεμίων όρώντων xal χαταπεπληγμένων 25 τήν τόλμαν εΐϋέπλενβεν. xal τήν χατόπιν εύ&έως 7 έγίνετο περί άναγωγήν. δ δε τών 'Ρωμαίων βτρα- 8 τηγός βονλόμενος έπιμελέβτερον τον χατά τον είβπλονν τόπον τηρεΐν, έ^ηρτνχως ¿ν τη ννχτί δέχα ναϋς τάς αριΰτα πλεούβας, αντός μίν ¿al τοϋ Also μένος εβτως έ&εώρει το Φψβαΐνον, δμοίως δΐ xal παν το ότρατόπεδον ai δί νηες τον ΰτόματος ¿ξ 9

66

BELLUM PUNICUM L

άμφοΐν

τοΐν

μεροΐν,

¿φ'

τοίg τενάγεβ',

προΰάγειν,

τήν

xal

¿μβολήν

io νεώς. γήν τι)

αύλληψιν

6 δί 'Ρόδιος ποιηϋάμενος

τε

τόλμτ]

(ίτρωτον οίον ϋας

άλλά τήν

ύ&αι

τό

λοιπόν

της

ήδη

μένους

εν&αρβεΐς

εβάλλετο χέων

τήν

πλείους

μερών

τούς öl

δί

Ιπειτ'

¿λάμβανε

ου τρόπου

&ΰτε

τοις

της

πό-

μόνως έβτΐ 2»

τοϋ χατά τόν εΐβπλουν

ποιεΐν

τών είδότων

ϋζόματος πιϋτενϋαντες

τούς

¿ü ων of 'Ρωμαίοι

τω αυμβαίνοντι ¿πεχείρη βαν.

τόλμτ)

χατά

χωννύειν μίν

ουν

τον so αν άπό

τόν έπΐ της

πνργοις

άπε&άρρηϋαν

6νν-

προβρα-

όεβημει&β&αι

τετραμμενοις

τοϋ 'Ροδίου

is

'Ρωμαίους

μέγιΰτα

Αιβνην

SatatSi' δι'

τοϋτο

πολιορχου-

όντως

t f j δϊ

χατβτόλου.

ταντό

χατά πρωρραν

τό παραπλήβιον 4 λιμένος

άντανάγε-

τούς δί

άχριβώς

no-56.

Καρχηδονίοις

πνργον

¿ζ ούριας

8 ενϋτοχεΐν.

βτονμενοι

μίν

παραβόλφ.

¿μπειρίας

λεως ¿πιπρού&εΐν

xal

πτερώ-

τους

άπεπλενβε

ύπεράρας γαρ xal φαινόμενος

δαλάττης

δυνατόν

νπεναν-

αύτόν

ποιών

τοίς

διαβαφών,

τών χατά τήν Ίταλίαν πρός

τ&ν

τοϋ τ&ν έναντίων

«λεονάχις

τφ

μόνον Άνδρας,

πρός τήν τόλμαν αύτοϋ τό διά τών

¿X τής

2 είαπλονν

ii¿

παραϋχενάζαν,

61.47 χαταπληττόμενος

πολεμίων &

έπέϋτη

είρεϋίας,

παρείχετο,

άεϊ τά κατεπείγοντα

άναγω-

ου

προκαλούμενος

παντός

χρείαν

τών

τά βχάφη

dì τολμώντος

μια νηΐ

τήν

&βτ

προπλενβας

ωβανεΐ

τάχος

πρός

μελλονύης

ναϋν εχων xal τους

βραχύ

οϋδενός

μεγάλην

έχχλείν

χατανέϋτη

παραδραμόν xal

δια τό

αναβτάς 13 xal

τήν

ναϋν,

12 λεμίονς.

τής

τω ταχυναυτεΐν

¿ζέπλενβε

ίγγιΰτα

ίπτερωκνΐαι

¿χ τοϋ προφανούς οϋτως

xal

έβτώτα

ιΐτίων,

οβον ήν δυνατόν ¿πεΐχον

τόπους δυϋχρη-

τό «τάμα τοϋ so τό

πλείστον

POLYB. mSTOR. I 4 6 - 4 8 .

67

μέρος τής έπιβολής ούδΐν ήννον ôià τό βά&ος τής Φαλάττης xal δια τό μη&ίν δύναϋ&αι τών ¿μβαλλομένων βτηναι μηδΐ 0νμμεΙναι τό «αράπαν, άλλ' i«ó TÍ τοϋ κλύδωνος xal της τοϋ §οϋ βίας τό 5 φιπτούμενον εύ&έως ¿v τη καταφορά παρω&εϊβ&αι nal διαϋκορπίξεβ&αι, κατά δε' τινα τόπον Εχοντα & βράχια βυνέβτη χώμα μετά πολλής ταλαιπωρίας, ¿φ' φ τετρήρης έκτρέχονόα νυκτός έκά&ιβε καΐ τοις πολεμίοις ύποχείριος ¿γενετό, διαφέρονβα τη καταιο ϋχενη της ναυπηγίας. ής οί 'Ρωμαίοι χρατήϋαντες 6 xal πληρώματι καταρτίϋαντες έπιλέκτω πάντας τονς είϋπλέοντας, μάλιϋτα δ\ τόν 'Ρόδιον, έπετήρονν. 61 κατά τνχην είϋπλενΰας νυκτός μετά ταύτα πάλιν άνήγετο φανερώς. Φεωρών δ ' iχ καταβολής αύτω 16 τήν τετρήρη όννε^ορμήβαϋαν, γνούς τήν ναϋν διετράπη. τό μϊν ουν πρώτον ωρμηϋεν ώς καταταχή- 8 6ων τη δϊ τον πληρώματος παραϋκενη καταλαμβα-bl. νόμενος, τέλος έπιβτρέφας ήναγκάϋ&η ϋνμβαλεΐν τοις πολεμίοις. καταπροτερονμενος δί τοις ¿πιβατι- 9 ιο κοίς διά τε τό πλή&ος καΐ δια τήν έκλογήν τών άνδρών ίγένετο τοις έχ&ροΐς ύποχείριος. ot δί 10 6Β.'Ρωμαΐοι, κνριεύϋαντες καΐ ταύτης τής νεώς εν κατεϋκεναβμένης καΐ χαζαρτίβαντες αυτήν τοις πρός τήν χρείαν, όντως έκώλνβαν τονς κατατολμώντας κ καί πλέοντας είς τό Λιλνβαιον. Τών δί πολιορκονμένων ταίς μϊν άντοικοδομί- 48 αις ένεργώς χρωμένων, τοϋ δΐ λνμαίνεϋ&αι xal διαφ&είρειν τάς τών ύπεναντίων παραβχενάς άπεγνωκότων, γίνεται τις άνίμον βτάόις Ιχονβα τηλικαύτην 2 Μ βίαν καί φοράν είς αντάς τάς τών μηχανημάτων προβαγωγάς &ϋτε καί τάς βτοάς διαβαλεύειν καί

68

BELLUM PUNICUM I.

τούς προκειμένους τούτων πύργους τη βία βαβτά3 ζειν. ¿ν φ χαίρω βυννοι\6αντές τίνες τ&ν 'Ελληνικών μιϋ&οφόρων τήν έπιτηδειότητα της χεριϋτά6εως πρός τήν τ&ν έργων διαφ&οράν προύφέρουβι 4 τφ βτρατηγω τήν έπίνοιαν. τοϋ dl· δεζαμένου xal 5 ταχέως έτοιμάϋαντος «αν τό πρός τήν χρείαν άρμόζον, ϋυϋτραφέντες of νεανίσκοι κατά τριττούς τό6 πους ένέβαλον πϋρ τοις εργοις. ά>ς δ' otv των μίν χαταϋχευαΰμάτων διά τόν χρόνον εύ παρεβχευα6μένων πρός τό §αδίως έμπρηϋ&ηναι, της δΐ τοϋ ίο πνεύματος βίας φυβώβης χατ αύτ&ν τ&ν πύργων xal μηχανημάτων, τήν μίν νομήν τον πυρός ένεργόν ΰυνέβαινε γίνεβ&αι xal πραχτιχήν, τήν δ' έπάρχειαν xal βοήδειαν τοις 'Ρωμαίοις είς τέλος απρα6 χτον xal δυβχερή. τοιαύτηύ γαρ έχπληζιν παρίβτα u τό ΰυμβαΐνον τοϊς βοηάοϋβιν ωϋτε μήτε ϋυννοηόαι μήτε βυνιδεΐν δύναβ&αι το γινόμενον, άλλ' άποαχοτονμένους ΰπό της είς αυτούς φερομένης λιγνύος xal τ&ν φεψαλύγων, έτι δί της τοϋ χαπνοϋ πολυπλη&ίας, ούχ όλίγους άπόλλυβ&αι xal πίπτειν, μή ¡ο δυναμένους έγγίβαι πρός αυτήν τήν τοϋ πυρός βοή7 9-ειαν. 8βφ δΐ μείξω ϋυνέβαινε γίνεβϋ·αι τήν δυβχρηβτίαν περί τους ύπεναντίους διά τάς προειρημένας αιτίας, τοΰούτφ πλείων εύχρηβτία περί τούς 8 ένιέντας í¡v τό πϋρ. τό μίν γάρ έπιόχοτοϋν xal 26 59.βλάπτειν δυνάμενον παν έξεφυΰάτο xal προω&εΐτο58. χατά τ&ν ύπεναντίων, τό δί βαλλόμενον r¡ ριπτούμενον έπί τε τούς βοη&οϋντας xal τήν των έργων διαφ&οράν εϋβτοχον μίν έπεγίνετο δια τό βυνοράν τούς άφιέντας τόν πρό αύτ&ν τόπον, πραχτιχόν δί so διά τό γίνεϋ&αι βφοδράν τήν πληγήν, ϋυνεργούβης

POLYB. mSTOR. I 48. 49.

69

τοις βάλλουβι τής τοϋ πνεύματος βίας. τό δϊ πέρας 9 τοιαύτην άυνέβη γενέβ&αι τήν παντέλειαν ti¡$ χαταφ&ορ&ς ωϋτε xal xàg βάϋεις τών πύργων xal τά 6τύπη των χριών υπό τοϋ πυρός άχρειω&ηναι. τού-10 6 των δΐ ϋυμβάντων tò μίν ετι δια των ίργων πολιορχείν απέγνωϋαν oC 'Ρωμαίοι' περιταφρεύβαντες δί xal χάραχι περιλαβόντες κύκλω τήν πάλιν, ix ι δί της Ιδέας βτρατοπεδείας τείχος προβαλόμενοι τω χρόνω παρέδοϋαν τήν πρ&ζιν. oC δ' ¿ν τφ Αιλν-11 ίο βαίφ τό πεπτωχός έ%οιχοδομη6άμενοι τείχος εύ&αρ6&S ύπέμενον ήδη τήν πολιορχίαν. Εις δί τήν 'Ρώμην προΰπεϋόντων τούτων, xal 4 9 μετά ταντα πλειόνων άναγγελλόντων διότι ϋνμβαίνει τών άπό τον βτόλου πληρωμάτων τό πλεΐΰτον » μέρος ¿'ν τε τοις ίργοις xal τη κα&όλον πολιορκία διεφ&άρ&αι, ΰπονδ^ χατέγραφον ναύτας xal βννα- 2 0·ροίϋαντες είς μνρίους ¿¡¿έπεμψαν είς τήν Σιχελίαν. ων διά τοϋ πορ&μοϋ περαιω&έντων xal πεξ'ή πα-S ραγενομένων εις τό ϋτρατόαεδον, όυναγαγών τους 20 χιλιάρχους δ βτρατηγός τών 'Ρωμαίων Πόπλιος Κλαύδιος £φη καιρόν είναι πλείν έπΐ τά Αρέπανα παντί τω βτόλω. τόν γαρ ϋτρατηγόν τών Καρχη-ί δονίων 'Ατάρβαν τόν τεταγμένον ¿π' αντών άπαράϋχενον είναι πρός τό μέλλον, άγνοοϋντα μίν τήν at παρονβίαν τών πληρωμάτων, πεπειΰμένον öl μή δύναβ&αι πλείν τόν αυτών οτόλον διά τήν γεγενημένην έν τη πολιορκία χαταφ&οράν τών άνδρών. προχείρως δ' αντών ϋυγκατατι&εμένων, εύ&έως έν- 6 εβϊβαξε τά τε προϋπάρχοντα xal τά προϋφάτως παso ραγεγονότα πληρώματα, τούς δ' έπιβάτας έκ παντός69. βΟ. έπέλεξε τοϋ βτρατεύματος έ&ελοντήν τούς άρίβτους,

70

BELLUM PUNICÜM L

are δή τον μίν πλου ΰύνεγγυς ΰντος, της δ' ώφε6 λείας έτοιμου προφαινομένης. ταϋτα δί παραβκευαϋάμενος ¿νήχ&η περί μέϋας νύιάας, λαθών του? πολέμιους, καΐ τάς μεν άρχάς &&ρους ίπλει, δεξιάν 7 έχων τήν γήν. 8μα δΐ τώ φωτί των πρώτων έπΐ α τα Λρίπανα νεών έπιφαινομένων, καχιδών Άτάρβας τό μίν πρώτον ¿ξενίυ&η dia τό παράδοξον 8 ταχύ δ' εν αύτω γενόμενος xal νοήβας τόν έπίπλουν των ΰπεναντίων έκρινε παντός έργου πεΐραν λαμβάνειν xal παν νπομενειν χάριν τοϋ μή ίο περιιδεΐν Οφάς. εις πρόδηλον ϋυγκλειΰ&έντας πο9 λιορκίαν. διόπερ εύ&έως τά μίν πληρώματα ϋυνήγε πρός τόν αίγιαλόί>, τους δ' εκ τής πόλεως 10 μισθοφόρους ή&ροιξε μετά κηρύγματος, των δε βνλλεχ%έντων, έπεβάλετο διά βραχέων εις êvvoiav ΐ6 αυτούς &γειν της τε τοϋ νικάν έλπίδος, ¿αν τολμήΰωβι ναυμαχεΐν, xal της ¿ν τη πολιορκία δυϋχρηβτίας, έάν χαταμελλήβωβι προΐδόμενοι τον χίνδυllvov. έτοίμως δ' αυτών παρορμη&έντων πρός τήν νανμαχίαν xal βοών των αγειν xal μή μέλλειν, so έχαινέϋας xal δεζάμενος τήν όρμήν παρήγγειλε κατά τάχος έμβαίνειν καΐ βλέποντας προς τήν αύτοϋ 12 ναϋν επεβ&αι ταύτη κατά πρύμναν. διαόαφήβας δΐ τά προειρημένα κατά ϋπονδήν πρώτος έποιεPro τον άνάπλουν, νπ αύτάς τάς πέτρας ¿πΐ πάτερα «δ μέρη τον λιμένος ¿¡¡άγων τοϋ τών πολεμίων εΐβ50 πλου. Πόπλιος δ' 6 τών 'Ρωμαίων βτρατηγός θεωρών τούς μεν πολεμίους παρά τήν αυτοϋ δόξαν οΰτ' εΐ'κοντας ούτε καταπεΛληγμένους τον έπίπλουν αλλά 2 πρός τω ναυμαχεΐν 'όντας, τών dì βφετέρων νεών so τάς μίν έντος ήδη τοϋ λιμένος οϋαας τάς δ' εν

POLYB. mSTOR. I 4 9 - 6 1 .

Î1

αύτώ τώ βτόματι, τάς δί ψερομένας έπΐ τόν ¡[απλούν, πάϋαις άναβτρέφειν παρήγγειλε χαί ποιεΐα&αι τόν πλουν ¿ξ ω πάλιν, iv&a δή τών μ\ν ¿ν 8 τω λιμάνι τών δϊ κατά τόν είβπλουν ¿x ι:ής μει ταβολής 6νμπιπτονϋών, ού μόνον &όρυβος ήν ix β ΐ . τ ω ν ¿νδρών Άπλετος, άλλά χαί τοός ταρϋούς έ&ραύ-Οΰ. OV&' ut νήες ¿λλήλαις αυγχροι¡ονόαι. δμως 8' ουνί άεΐ τούς άνατρέχοντας έχτάττοντες ot τριήραρχοι παρ', αυτήν τήν γήν ταχέως ¿ποιούν άντιπρώρρονς io TOfg πολεμίοις. δ Sì Πόπλιος αυτός έπέπλει μίν fi άρχή&εν κατόπιν ¿πI παντί τω βτόλφ, τότε δ' έπιατρέψας κατ' αυτόν τον πλοϋν πρός τό πέλαγος έλαβε τήν εύώνυμον της ολης δυνάμεως τάξιν. 'Ατάρβας δϊ χατά τόν αυτόν καιρόν ύπεράρας τόβ is λαών τόν πολεμίων ['Ρωμαίων], Ιχων πέντε νανς έπίπλονς, ύπέβτηϋε τήν εαυτόν ναϋν άντίπρωρρον τοις πολεμίοις ¿beò τοϋ χατά τό πέλαγος μέρους' αμα δϊ χαί τών έπιπλεόντων άεΐ τοις βυνάπτουϋι 1 προβεπιταττομένοις ταύτό ποιεΐν παραγγείλας διά ίο τών ύπηρετών, χαταΟτάντων δϊ πάντων είς μέτω-8 πον ϋημήνας διά τών Ονν&ημάτων τάς μίν αρχάς έποιεΐτο τόν έπίπλουν ¿ν τάξει, μενόντων πρός τή γγΐ τών 'Ρωμαίων διά τό προϋδέχεϋδαι τάς ¿χ τοϋ λιμένος άνατρεχούβας νανς. ¿ζ ου ϋννέβαινε με- 9 S6 γάλα τούς 'Ρωμαίους έλαττω&ήναι πρός αύτη τ$ γ% ποιηϋαμένονς τήν βνμπλοχήν. έπειδή δϊ βύν εγγύς 51 αυτών ή6αν, άρ^έντων τών ϋυν&ημάτων ¿φ' έχατέρας της ναναρχίδος ΰυνέβαλλον άλλήλοις. TÒ2 μίν ουν πρώτον Ιΰόρροπος ήν ò κίνδυνος, ώς &ν ίο άμφοτέρων τοίς άρίΰτοις έχ τής πεξιχής δυνάμεως έπιβάταις χρωμένων άεΐ δϊ μάλλον υπερεΐχον ot 3

BELLUM PUNICÜM I.

72 Καρχηδόνιοι 4 ίχειν

τόν

διά τό πολλά προτερήματα άγ&να.

περιήϋαν

αύτοίς, τ&ν

ti. διά τό

τοτί

τό

βάρος

άνεχώρουν

τοις

περιπλέοντες

τοις ουν

xal

τούτων

ύπό τ&ν

πλοϋν.

πολεμίων

τώ

είχον iodi

ναυμαχεϊν

αυνέβαινε'

έπιβοη&είν διά τό

τοίς

άπολείπεβ&αι

τόπον

δυνατόν

άποχω-

τόν χίνδννον,

έπώχελλε.

άεΐ δί μ

βχάφος i¡

διεχπλεΐν

τ&ν πλοίων,

προσέτι oidi

χατά πρύμναν

προς τή γη xal μηδί βουλομένοις

8περ SÌ

άδυνάτως

τ&ν πληρωμάτων.

τοις

ή μϊν

¿πιφαί-

διαμαχομένοις,

πραχτιχώτατον,

δεομένοις

6νγχεχλεΐ6%αι

μήν

τοις τε γάρ

έκά&ιξε χατά πρύμναν

βαρύτητα

άπειρίαν

χατά

γε

νε&ν xal κατόπιν

έβτι

διά τε τήν

xal τήν

τοις

χατά πρόβωπον

περιπΐπτον

τις

έξα> τοΰ δει- α

παρά τάς πρύμνας τόν

νε6&αι τοις ήδη προς ετέρους έν

είτε χινδυνεύοι

παρεβοή&ονν

τήν γήν φερόμενου διά τ&ν

διά

έδίδοβαν

ϋυνεχεΐς

ούχ ην εις τοϋπιβ&εν

βραχέΰι

9 πρός

πλάγιοι ίο

τε

ρεΐν, πρός τή γη ποιονμένοις τό ϋ·λιβόμενον

δί

xal δνύχρηύτονβι

τ&ν

ποιούμενοι

πιεζομένοις

τοτϊ

διω-

άπειρίαν

έτοίμως

τάναντία

τόπον

τών

καί διά τήν

άϋφαλείας,

πέλαγος

τίνες

άΰφαλώς

προπίπτονϋι

βχαφ&ν έβάπτιξον'

νου xal μετ'

άπό τ&ν &

γάρ πιέξοιντό

είς τόν άναπεπταμένον

έμβολάς

τ&ν

'Ρωμαίοις

τήν ¡χταξιν

είτε

κατόπιν

πλοίων

τ&ν ϋυμμάχων, 8 τό

τόπων,

ατρεφομένοις

πληρωμάτων, Ί πολλά

ύυνεβάλ-

μίν

τ&ν

πολυ

ε£ιν, ή τε χώρα μεγάλα

έχ μεταβολής

προοπίπτοντες

3λον

xal τήν

πολεμίων,

χόντων,

παρ'

ταχυναυτεΐν

της νανπηγίας

ταχνναυτεΐν

6χ&πειτ'

γαρ

&τε πεποιημενων

6 χατά τό πέλαγος ύπό

τε

διά τήν διαφοράν

τ&ν πληρωμάτων λετ

τφ

μήν OU

έδύναντο μικρόν so

έπαρχε tv τ