137 88 89MB
English / German Pages [283] Year 2017
Table of contents :
Front Cover
Sobotta Dissection Atlas
Copyright Page
Sobotta Dissection Atlas – the centerpiece of the dissection course
List of illustrations
Table of
Content
Chapter 1. Surface Anatomy
Regions of the body
Chapter
2. Trunk
Superficial layer of muscles of the back
Deep layer of muscles of the back
Neck muscles
Muscles of the thoracic and abdominal wall
Abdominal muscles
Inside of the ventral abdominal wall
Diaphragm and posterior abdominal wall
Diaphragm
Arteries of the ventral wall of the trunk
Arteries of the thoracic wall
Veins of the thoracic wall
Veins of the ventral wall of the trunk
Azygos system
Arteries and veins of
the ventral wall of the trunk
Lymph vessels
Vessels and nerves of the back
Vessels and nerves of the neck
Nerves of the neck
Vessels and nerves of the vertebral canal
Vessels and nerves of the trunk
Relief of the inside of
the ventral abdominal wall
Inguinal canal
Plexus lumbosacralis
Chapter
3. Upper Extremity
Superficial vessels and nerves of the
upper arm and shoulder
Superficial vessels and nerves of the forearm
Superficial vessels and nerves of
the dorsum of the hand
Trigonum clavipectorale
Axillary fossa
Vessels and nerves of the upper arm
Vessels and nerves of the forearm
Vessels and nerves of the cubital fossa
and elbow
Vessels and nerves of the forearm
Muscles of the hand
Vessels and nerves of the palm of the hand
Vessels and nerves of the dorsum
of the hand
Chapter
4. Lower Extremity
Superficial vessels and nerves of
inguinal region and thigh
Superficial vessels and nerves of the gluteal region and thigh
Superficial vessels and nerves of the leg
Superficial vessels and nerves of
the dorsum of the foot
Vessels and nerves of the thigh
Vessels and nerves of the
gluteal region and thigh
Vessels and nerves of the gluteal region
Vessels and nerves of the leg
Vessels and nerves of the popliteal fossa
Arteries of the popliteal fossa
Vessels and nerves of
the popliteal fossa and leg
Vessels and nerves of the leg
Vessels and nerves of the sole of the foot
Chapter
5. Thoracic viscera
Lungs and pleural cavities
Arteries of the posterior mediastinum
Veins of the posterior mediastinum
Nerves of the posterior mediastinum
Mediastinum
Superior thoracic aperture
Innervation of the heart
Vessels and nerves of the lungs in situ
The heart in situ
Pericardium
Heart
Chambers of the heart
Electrical stimulation and
conducting system of the heart
Coronary arteries and their branches
Coronary arteries
Veins of the heart
Coronary arteries and cardiac veins
Facies diaphragmatica
Left ventricle
Right atrium
Right ventricle
Cardiac valves
Lungs
Chapter
6. Abdominal viscera
Greater omentum
Epigastrium
Epigastrium with Bursa omentalis
Hypogastricum
Mesenteries
Secondary retroperitoneal organs
Posterior wall of the peritoneal cavity
Truncus coeliacus
A. mesenterica superior
Greater ormentum
A. mesenterica superior
A. mesenterica inferior
Epigastrium
Liver, overview
Chapter
7. Retroperitoneal Space and Pelvis
Blood vessels of the retroperitoneal space
Innervation of kidney and suprarenal gland
Organisation of the kidney
Pelvic innervation
Somatic nerves of the retroperitoneal space
Blood vessels of the male pelvis
Blood vessels of the female pelvis
Position of the rectum
Structure of the anal canal
Male pelvis, median section
Female pelvis, median section
Perineal region in men
Perineal region in women
Blood vessels and nerves of the penis
scrotum
External female genitalia
Chapter
8. Head
Regions of head and neck
Inner aspect of the cranial base
Foramina inside the cranial base
Outer aspect of the cranial base
Foramina outside the cranial base
Subcutaneous adipose tissue, compartments
Facial muscles
Pathways, facial nerve [VII]
Facial and masticatory muscles
Masticatory muscles
Vessels and nerves of head and neck
Vessels and nerves of the lateral facial region
A. maxillaris
Plexus pterygoideus
N. mandibularis [V/3]
Arteries of the head
Veins of the head
Nasal skeleton
Nasal cavity
Oral cavity
Pterygopalatine fossa
Palate and palatine muscles
Tongue and muscles of the tongue
Muscles of the tongue
Vessels and nerves of the tongue,
hyoid bone and hyoid muscles
Vessels and nerves of the tongue, palatine tonsil
Parotid gland
Submandibular gland
Submandibular and sublingual glands
Chapter
9. Eye
Eyelids
Bony floor of the orbit, blood supply and
innervation of the eyelids
Lacrimal gland and eyelids, tear system
Position of the lacrimal gland
Lacrimal apparatus
Arteries and nerves of the orbit
Nerves of the orbit
Blood vessels of the orbit
Chapter
10. Ear
Ear, overview and auricle
Auricular muscles
N. facialis [VII]
N. facialis [VII], topography
Bony labyrinth
Chapter
11. Neck
Neck muscles
Prevertebral muscles
Fasciae of the neck
Pharyngeal muscles
Facial and pharyngeal muscles
Inner relief of the pharynx
Vessels and nerves of
the parapharyngeal space
Laryngeal muscles
Inner relief of the larynx
Arteries and nerves of the larynx
Vessels and nerves of the neck
Vessels and nerves of neck and axilla
Veins of the neck
Vessels and nerves of the neck and
superior thoracic aperture
Vessels and nerves of the
Trigonum submandibulare
Vessels and nerves of the neck
and superior thoracic aperture
Pleural cupula and entry
of the Ductus thoracicus
Chapter
12. Brain and Spinal Cord
Dural venous sinuses and sinus cavernosus
Vessels and nerves at the cranial base
Topography
Index
1. List of abbreviations
2. General terms of direction and position
3. Use of brackets
F. Paulsen, J. Waschke
Sobotta Präparieratlas
Dissection Atlas
This page intentionally left blank
Friedrich Paulsen, Jens Waschke (Hrsg./Eds.)
Sobotta Präparieratlas
Bilinguale Ausgabe mit lateinischer Nomenklatur 3. Auflage
Dissection Atlas Bilingual Edition with Latin Nomenclature Translated by T. Klonisch and S. Hombach-Klonisch, Winnipeg, Canada 3rd edition
Hackerbrücke 6, 80335 München, Deutschland Wir freuen uns über ein Feedback und Ihre Anregungen an: [email protected]
Hackerbrücke 6, 80335 Munich, Germany We look forward to your feedback to be sent to: [email protected]
Anschriften der Herausgeber: Professor Dr. med. Friedrich Paulsen Institut für Anatomie II (Vorstand) Universität Erlangen-Nürnberg Universitätsstraße 19 91054 Erlangen
Addresses of the editors: Professor Dr. med. Friedrich Paulsen Institut für Anatomie II (Vorstand) Universität Erlangen-Nürnberg Universitätsstraße 19 91054 Erlangen, Germany
Professor Dr. med. Jens Waschke Anatomische Anstalt, Lehrstuhl I (Vorstand) Ludwig-Maximilians-Universität Pettenkoferstraße 11 80336 München
Professor Dr. med. Jens Waschke Institut für Anatomie Ludwig-Maximilians-Universität Pettenkoferstraße 11 80333 München, Germany
ISBN Print
ISBN print
978-3-437-44016-8
978-0-7020-6758-7
ISBN e-Book 978-3-437-18186-3
ISBN e-Book 978-0-7020-6759-4
Alle Rechte vorbehalten 3. Auflage 2017 © Elsevier GmbH, München Der Urban & Fischer Verlag ist ein Imprint der Elsevier GmbH.
All rights reserved 3rd Edition 2017 © Elsevier GmbH, Munich Urban & Fischer Verlag is an imprint of Elsevier GmbH.
Bibliografische Information der Deutschen Nationalbibliothek Die Deutsche Nationalbibliothek verzeichnet diese Publikation in der Deutschen Nationalbibliografie; detaillierte bibliografische Daten sind im Internet über http://www.d-nb.de abrufbar.
Bibliographic information published by the Deutsche Nationalbibliothek The Deutsche Nationalbibliothek lists this publication in the Deutsche Nationalbibliografie; detailed bibliographic data are available in the Internet at http://www.d-nb.de.
17
17
18
19
20
21
5
4 3 2 1
18
19
20
21
5
4 3 2 1
Für Copyright in Bezug auf das verwendete Bildmaterial siehe Abbildungsnachweis.
For copyright concerning the pictorial material see picture credits.
Das Werk einschließlich aller seiner Teile ist urheberrechtlich geschützt. Jede Verwertung außerhalb der engen Grenzen des Urheberrechtsgesetzes ist ohne Zustimmung des Verlages unzulässig und strafbar. Das gilt insbesondere für Vervielfältigungen, Übersetzungen, Mikroverfilmungen und die Einspeicherung und Verarbeitung in elektronischen Systemen.
All rights, including translation, are reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted in any other form or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording, or otherwise without the prior written permission of the publisher.
Um den Textfluss nicht zu stören, wurde bei Patienten und Berufsbezeichnungen die grammatikalisch maskuline Form gewählt. Selbstverständlich sind in diesen Fällen immer Frauen und Männer gemeint. Planung: Dr. Konstanze Knies Projektmanagement und Herstellung: Christine Kosel Satz: abavo GmbH, Buchloe Druck und Bindung: Drukarnia Dimograf Sp. z o.o., Bielsko-Biała, Polen Umschlaggestaltung: Stefan Hilden, hildendesign, München; SpieszDesign, Neu-Ulm Umschlagzeichnung: Sonja Klebe, Löhne
Aktuelle Informationen finden Sie im Internet unter www.elsevier.com und www.elsevier.de
Acquisition editor: Dr. Konstanze Knies Projectmanagement and Production: Christine Kosel Translation: Prof. Dr. med Thomas Klonisch, Prof. Dr. med Sabine Hombach-Klonisch, Winnipeg, Canada; Sonja Hammer, Schwarzenbruck Composed by: abavo GmbH, Buchloe Printed and bound by: Drukarnia Dimograf Sp. z o.o., Bielsko-Biała, Polen Cover design: Stefan Hilden, hildendesign, München; SpieszDesign, Neu-Ulm Cover illustration: Sonja Klebe, Löhne
Current information by www.elsevier.com and www.elsevier.de
Der Sobotta-Präparieratlas – das Herzstück für den Präparierkurs Für viele Generationen von Medizinern war es selbstverständlich, dass ein Anatomie-Atlas vorwiegend im „Präparierkurs“ eingesetzt wird und intensiv zur Präparation am Körperspender sowie zur Herstellung von Feuchtpräparaten verwendet wird. Die in der über 100-jährigen Tradition des Sobotta angefertigten, unverkennbaren Abbildungen beweisen dies nicht zuletzt dadurch, dass sie in viele andere Anatomie-Werke übernommen wurden. Über die Jahre wurde eine Vielzahl an Abbildungen ergänzt, um anatomisch wichtige, aber im Präparierkurs schwierig darstellbare Strukturen zu visualisieren oder klinische Bezüge anhand von Bildern zu erläutern. Dies hat zusammen mit der immer hochwertigeren Aufmachung dazu geführt, dass Anatomie-Atlanten heute zunehmend als Lernmittel für das Eigenstudium zu Hause angesehen werden und nicht mehr mit in den Präpariersaal genommen werden, um direkt am Präparat zu lernen. Aus diesem Manko entstand seinerzeit die Idee für den Sobotta-Präparieratlas, der durch seine besondere Aufmachung und Struktur dazu dienen soll, wieder etwas Greifbares zum direkten Studium am Körperspender im Präpariersaal zu haben. Die 3. Auflage des Sobotta-Präparieratlas fasst die wichtigsten, für die Präparation notwendigen Abbildungen in einem Band zusammen. Sei-
ne Seiten sind so beschaffen, dass man sie mit „feuchten“ Handschuhen anfassen und benutzen und alles zur Not wieder abwischen kann, ohne dass er darunter maßgeblich leidet. Zusammen mit dem dreibändigen Sobotta-Atlas, dem Muskeltabellenheft und dem Sobotta-Lehrbuch, die vorwiegend für das Eigenstudium konzipiert sind, sowie mit der Sobotta-App für das mobile Lernen unterwegs, liegt damit eine Sobotta-Palette vor, die allen Anforderungen in der Anatomie gerecht wird und zudem Spaß und Erfolg bei der Testat-, Klausur- und Examensvorbereitung garantiert! Im Präparieratlas haben wir uns bewusst auf die für den Kurs der makroskopischen Anatomie notwendigen Abbildungen beschränkt, da für die an den Universitäten sehr unterschiedlich angebotenen Neuroanatomieseminare und -kurse aufgrund der Vielzahl an Abbildungen zum ZNS der gesamte dritte Band des Sobotta-Atlas sinnvoll ist. Wir wünschen nun viel Vergnügen mit der 3. Auflage des SobottaPräparieratlas, egal ob im Präparierkurs oder beim Auffrischen des anatomischen Wissens vor operativen Eingriffen! Friedrich Paulsen und Jens Waschke
Sobotta Dissection Atlas – the centerpiece of the dissection course We are glad to complete the Sobotta Atlas of Human Anatomy with the Sobotta Disscetion Atlas. For many generations in the medical profession it was natural to use an anatomy atlas predominantly in the dissection course and also intensely for the dissection of body donors to produce wet specimens. This has been proven by the fact that several other anatomy works adopted the unmistakable illustrations manufactured in more than a hundred years of Sobotta tradition. A multitude of figures were completed over the years to visualise anatomically crucial, but in the dissection course hardly viewable structures and also to exemplify clinical correlations. This, together with an ever increasing quality of design, has led to anatomy atlases being predominantly used as learning aid for home studies, so they are decreasingly taken to the dissection lab to study directly at the preparation site. The 3rd edition of the Sobotta Dissection Atlas with its special design and structure is once again meant to be something tangible for direct studies with the body donor in the dissection lab. In this single-volume edition the Sobotta Dissection Atlas summarises the most important illustrations essential for dissection.
The property of its pages allows touching them with “wet” gloves and cleansing them if necessary without causing damage. Together with the three-volume Sobotta Atlas, the muscle chart and the Sobotta textbook which are all mainly designed for home studies, as well as with the Sobotta App for mobile studying a Sobotta line-up is now available meeting all requirements of anatomy and furthermore guaranteeing joy and success in the preparation for oral and written examinations. Due to the great variety of neuroanatomic courses at different universities (for which we recommend the complete third volume of the Sobotta Atlas with its multitude of illustrations of the CNS) we deliberately limited the illustrations in the Sobotta Dissection Atlas to those crucial for the course of macroscopic anatomy. Enjoy the 3rd edition of the Sobotta Dissection Atlas – no matter if used in the dissection course or for refreshing your anatomic knowledge prior to surgery! Friedrich Paulsen & Jens Waschke
Abbildungsnachweis / List of illustrations Alle nicht besonders gekennzeichneten Abbildungen wurden übernommen aus: Paulsen, F., Waschke, J.: Sobotta Atlas der Anatomie. 24. Auflage, Elsevier GmbH, München 2017. Der Verweis auf die jeweilige Abbildungsquelle befindet sich bei den entsprechenden Abbildungen im Werk am Ende des Legendentextes in eckigen Klammern. Unless indicated otherwise, all illustrations were taken from: Paulsen, F., Waschke, J.: Sobotta Atlas der Anatomie. 24th ed., Elsevier GmbH, München, 2017 The reference to the author or source of respective illustration is added at the end of the caption in square brackets as follows: G618 J803 L127 L238 L240 L266 L275 L280 L285
Moses, K.P., Banks, J.C., Nava, P.B. Petersen, D.K.:Atlas of Clinical Gross Anatomy. 2nd ed. Elsevier Saunders, Philadelphia 2013 Biederbick & Rumpf, Adelsdorf Jörg Mair, München Sonja Klebe, Löhne Horst Ruß, München Stephan Winkler, München Martin, Hoffmann, Neu-Ulm Johannes Habla, München Anne-Katrin Hermanns, „Ankats Art“, Maastricht, NL
Inhalt
Content
1 Allgemeine Anatomie ................. 1
1 Surface Anatomy ............................ 1
2 Rumpf ....................................................... 5
2 Trunk .......................................................... 5
3 Obere Extremität ......................... 39
3 Upper Extremity ........................... 39
4 Untere Extremität ....................... 67
4 Lower Extremity ........................... 67
5 Organe der Brusthöhle ........... 89
5 Thoracic viscera ............................ 89
6 Organe der Bauchhöhle ....... 119
6 Abdominal viscera.................... 119
7 Retroperitonealraum und Beckenhöhle ...................... 139
7 Retroperitoneal Space and Pelvis ........................................ 139
8 Kopf ...................................................... 157
8 Head ..................................................... 157
9 Auge ..................................................... 193
9 Eye ......................................................... 193
10 Ohr ......................................................... 205
10 Ear .......................................................... 205
11 Hals ........................................................ 211
11 Neck ....................................................... 211
12 Gehirn und Rückenmark..... 237
12 Brain and Spinal Cord .......... 237
Register
..................................................... 242
Index
............................................................ 258
This page intentionally left blank
Allgemeine Untere Anatomie Extremität Oberfläche . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . xxx
Surface Anatomy
Skelett . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . xxx Bildgebende Verfahren . . . . . . . . . . . . . xxx Muskulatur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . xxx Topographie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . xxx Schnitte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . xxx
Allgemeine Anatomie
Surface Anatomy
1 Regionen des Körpers
Regions of the body
5HJLRFHUYLFDOLVDQWHULRU 5HJLRVWHUQRFOHLGRPDVWRLGHD
5HJLRFHUYLFDOLVODWHUDOLV 7ULJRQXPFODYLSHFWRUDOH
5HJLRGHOWRLGHD 5HJLRSUHVWHUQDOLV 5HJLRD[LOODULV 5HJLRPDPPDULD 5HJLREUDFKLLDQWHULRU 5HJLRFXELWDOLVDQWHULRU )RVVDFXELWDOLV 5HJLRDQWHEUDFKLLSRVWHULRU 5HJLRDQWHEUDFKLLDQWHULRU
5HJLRSHFWRUDOLV 5HJLRLQIUDPDPPDULD 5HJLRHSLJDVWULFD 5HJLRK\SRFKRQGULDFD 5HJLRXPELOLFDOLV 5HJLRDEGRPLQDOLVODWHUDOLV 5HJLRLQJXLQDOLV
3DOPD>9ROD@
5HJLRSXELFD >+\SRJDVWULXP@
5HJLRXURJHQLWDOLV 7ULJRQXPIHPRULV
5HJLRIHPRULVDQWHULRU
5HJLRJHQXVDQWHULRU
5HJLRFUXULVSRVWHULRU 5HJLRFUXULVDQWHULRU
'RUVXPSHGLV
Abb. 1.1 [Abb. 1.7]
Regionen des Körpers; Ansicht von ventral. [J803] Body regions; ventral view.
2
Surface Anatomy
Allgemeine Anatomie
1 Regions of the body
Regionen des Körpers
5HJLRSDULHWDOLV 5HJLRRFFLSLWDOLV
5HJLRFHUYLFDOLVSRVWHULRU 5HJLRGHOWRLGHD 5HJLRYHUWHEUDOLV 5HJLRVFDSXODULV 5HJLRD[LOODULV 5HJLREUDFKLLSRVWHULRU 5HJLRLQIUDVFDSXODULV 5HJLRFXELWDOLVSRVWHULRU 5HJLROXPEDOLV 5HJLRDQWHEUDFKLLSRVWHULRU 5HJLRVDFUDOLV 5HJLRDQDOLV
'RUVXPPDQXV
5HJLRJOXWHDOLV
5HJLRIHPRULVSRVWHULRU
5HJLRJHQXVSRVWHULRU )RVVDSRSOLWHD
5HJLRVXUDH
5HJLRFUXULVSRVWHULRU 5HJLRFUXULVDQWHULRU 'RUVXPSHGLV &DO[>5HJLRFDOFDQHD@
Abb. 1.2 [Abb. 1.8]
3ODQWD
Regionen des Körpers; Ansicht von dorsal. [J803] Body regions; dorsal view.
3
Allgemeine Anatomie
Surface Anatomy
1 Regionen des Körpers
Regions of the body
6DJLWWDO HEHQH VDJLWWDOSODQH
)URQWDOHEHQH IURQWDOSODQH
6XWXUD VDJLWWDOLV
2VIURQWDOH
6XWXUD FRURQDOLV
a
b
6DJLWWDOHEHQH /RQJLWXGLQDODFKVH 6DJLWWDODFKVH 0HGLDQVDJLWWDOHEHQH
c
7UDQVYHUVDOHEHQH 7UDQVYHUVDODFKVH )URQWDOHEHQH
VDJLWWDOSODQH ORQJLWXGLQDORUYHUWLFDOD[LV VDJLWWDOD[LV PLGVDJLWWDOSODQH
d WUDQVYHUVHRUKRUL]RQWDOSODQH WUDQVYHUVHD[LV IURQWDOSODQH
Abb. 1.3 [Abb. 1.4a bis d] Ebenen und Achsen. [L127] a Sagittalebene (Planum sagittale), in ihr verlaufen sagittale und longitudinale Achsen b Transversalebene = Horizontalebene (Planum transversale), in ihr verlaufen transversale und sagittale Achsen c Frontalebene = Koronarebene (Planum frontale), in ihr verlaufen longitudinale und transversale Achsen d Die koronare Schädelnaht (Sutura coronalis) und die sagittale Schädelnaht (Sutura sagittalis) dienen besonders in der Radiologie als Richtungsbezeichnungen: Die sagittale Schicht entspricht der Sagittalebene, die koronare Schicht entspricht der Frontalebene. Planes and axes. a sagittal plane (Planum sagittale), encompasses sagittal and longitudinal axes b transverse plane = horizontal plane (Planum transversale), encompasses transverse and sagittal axes c frontal plane = coronal plane (Planum frontale): encompasses longitudinal and transverse axes d coronal suture and sagittal suture serve for direction denomination in radiology. A sagittal layer corresponds to a sagittal plane, a coronal layer corresponds to a frontal plane.
/LQHDPHGLDQD DQWHULRU
/LQHDD[LOODULV DQWHULRU
/LQHDPHGLDQD SRVWHULRU NUDQLDO
/LQHDPHGLR FODYLFXODULV
/LQHDVFDSXODULV
SUR[LPDO
/LQHD SDUDVWHUQDOLV
ODWHUDO
/LQHD VWHUQDOLV
GLVWDO
+DXSWOLQLHGHU XQWHUHQ([WUHPLW¦W PDLQD[LVRIORZHUH[WUHPLW\ SUR[LPDO
/LQHD SDUDYHUWHEUDOLV
GLVWDO
/LQHDD[LOODULV SRVWHULRU
ILEXODUODWHUDO WLELDOPHGLDO
PHGLDO NDXGDO
SUR[LPDO GLVWDO +DXSWOLQLHGHU XQWHUHQ([WUHPLW¦W PDLQD[LVRI ORZHUH[WUHPLW\
a
+DXSWOLQLHGHU+DQG PDLQD[LVRIKDQG UDGLDO PHGLDO
d
XOQDU
SUR[LPDO
b
c
GLVWDO +DXSWOLQLHGHUREHUHQ([WUHPLW¦W PDLQD[LVRIXSSHUH[WUHPLW\ UDGLDOODWHUDO XOQDUPHGLDO
+DXSWOLQLHGHV )X¡HV PDLQD[LVRIIRRW ODWHUDO
Abb. 1.4 [Abb. 1.5a bis d] Orientierungslinien sowie Richtungs- und Lagebezeichnungen. [L127] a Ansicht von ventral b Ansicht von dorsal c Untere Extremität von ventral, obere Extremität mit supinierter Hand d Hand von palmar und Fuß von dorsal Lines for orientation, directional information and relationships. a ventral view b dorsal view c lower and upper extremity, ventral view d hand from palmar, foot from dorsal.
4
Rumpf Trunk
Rumpf
Trunk
2 Oberflächliche Rückenmuskeln
Superficial layer of muscles of the back
Protuberantia occipitalis externa
M. sternocleidomastoideus
Pars descendens
M. trapezius
M. splenius capitis
Pars transversa
Pars ascendens
Spina scapulae Acromion
Fascia deltoidea Vertebra prominens, Proc. spinosus
M. teres major Scapula, Angulus inferior
M. infraspinatus, Fascia infraspinata
M. latissimus dorsi M. rhomboideus major
Vertebra thoracica XII, Proc. spinosus
M. obliquus externus abdominis
Trigonum lumbale
Fascia thoracolumbalis M. latissimus dorsi
Crista iliaca
Os sacrum, Facies dorsalis
Abb. 2.1 [Abb. 2.70] Oberflächliche Schicht der Rumpf-Arm- und Rumpf-Schultergürtel-Muskeln; Ansicht von dorsal. Superficial layer of the trunk-arm and trunk-shoulder girdle muscles; dorsal view.
6
Trunk
Rumpf
2 Superficial layer of muscles of the back
Oberflächliche Rückenmuskeln
M. trapezius M. sternocleidomastoideus
M. splenius capitis M. levator scapulae M. splenius cervicis
M. rhomboideus minor
Fascia deltoidea
M. trapezius
M. teres major
M. serratus posterior superior
M. rhomboideus major M. infraspinatus, Fascia infraspinata
Costae Scapula, Angulus inferior M. erector spinae M. latissimus dorsi
M. latissimus dorsi M. serratus anterior
M. serratus posterior inferior
Fascia thoracolumbalis
M. obliquus externus abdominis M. obliquus externus abdominis
(Trigonum lumbale superius) M. obliquus internus abdominis
M. obliquus internus abdominis;
(Trigonum lumbale inferius)
Crista iliaca
Abb. 2.2 [Abb. 2.71] Tiefe Schicht der Rumpf- Arm- und der Rumpf-Schultergürtel-Muskeln; Ansicht von dorsal. Deep layer of the trunk-arm and trunk-shoulder girdle muscles; dorsal view.
7
Rumpf
Trunk
2 Tiefe Rückenmuskeln
Deep layer of muscles of the back
M. semispinalis capitis
Lig. nuchae
M. splenius capitis M. splenius capitis M. sternocleidomastoideus
M. longissimus capitis M. splenius cervicis
M. splenius cervicis M. scalenus posterior
M. levator scapulae M. trapezius
M. longissimus cervicis
M. teres major
M. semispinalis cervicis M. serratus posterior superior
M. iliocostalis cervicis M. rhomboideus major M. infraspinatus, Fascia infraspinata
M. iliocostalis thoracis M. spinalis thoracis
M. latissimus dorsi
M. longissimus thoracis
M. iliocostalis thoracis
M. serratus anterior
M. longissimus thoracis M. serratus posterior inferior
M. iliocostalis lumborum M. obliquus externus abdominis
Fascia thoracolumbalis
M. obliquus internus abdominis
M. erector spinae
Abb. 2.3 [Abb. 2.72] Oberflächliche Schicht der tiefen (autochthonen) Rückenmuskeln; Ansicht von dorsal. Superficial layer of the deep (autochthonous) muscles of the back; dorsal view.
8
Trunk
Rumpf
2 Deep layer of muscles of the back
Tiefe Rückenmuskeln
M. semispinalis capitis
M. obliquus capitis superior
M. rectus capitis posterior minor
M. splenius capitis
M. rectus capitis posterior major
M. longissimus capitis
Atlas, Tuberculum posterius Atlas, Proc. transversus
I
M. digastricus, Venter posterior
II
M. obliquus capitis inferior Mm. intertransversarii posteriores cervicis
M. semispinalis capitis Mm. multifidi M. semispinalis cervicis
Ligg. intertransversaria VII Mm. interspinales cervicis
I
M. spinalis capitis
Ligg. interspinalia; Lig. supraspinale Mm. rotatores thoracis breves Mm. intertransversarii thoracis
Mm. levatores costarum breves Mm. rotatores thoracis longi M. semispinalis thoracis
Lig. costotransversarium superius Lig. intertransversarium
Mm. intercostales externi, Fascia
Mm. levatores costarum breves Membrana intercostalis interna
Mm. levatores costarum longi
XII
Mm. intertransversarii thoracis I Costa XII
M. quadratus lumborum, Fascia
Fascia thoracolumbalis Mm. intertransversarii mediales lumborum
M. obliquus internus abdominis
M. transversus abdominis Mm. intertransversarii laterales lumborum
Mm. interspinales lumborum
Fascia transversalis
Ligg. intertransversaria
M. obliquus externus abdominis
Lig. iliolumbale V
Spina iliaca posterior superior Mm. multifidi
Abb. 2.4 [Abb. 2.74]
Lig. sacrotuberale
Rückenmuskeln, Mm. dorsi, und Nackenmuskeln, Mm. suboccipitales; Ansicht von dorsal. Muscles of the back, Mm. dorsi, and muscles of the neck, Mm. suboccipitales; dorsal view.
9
Rumpf
Trunk
2 Nackenmuskeln
Neck muscles
M. rectus capitis posterior minor
M. trapezius M. semispinalis capitis
M. rectus capitis posterior major M. obliquus capitis superior M. splenius capitis
Atlas, Arcus posterior
M. splenius capitis
M. splenius cervicis
Proc. mastoideus M. longissimus capitis M. splenius cervicis M. longissimus capitis
M. semispinalis capitis Atlas, Tuberculum posterius
M. digastricus, Venter posterior Proc. styloideus
M. obliquus capitis inferior M. longissimus capitis
Axis, Proc. spinosus M. semispinalis capitis
Mm. interspinales cervicis
Mm. multifidi
M. semispinalis cervicis M. longissimus cervicis
M. iliocostalis cervicis
Lig. supraspinale
M. semispinalis thoracis
Abb. 2.5 [Abb. 2.78]
Rückenmuskeln, Mm. dorsi, und Nackenmuskeln, Mm. suboccipitales; Ansicht von dorsal. Muscles of the back, Mm. dorsi, and muscles of the neck, Mm. suboccipitales; dorsal view.
10
Trunk
Rumpf
2 Neck muscles
Nackenmuskeln
M. rectus capitis posterior minor
M. semispinalis capitis
M. rectus capitis posterior major
M. splenius capitis
Membrana atlantooccipitalis posterior
M. obliquus capitis superior
A. vertebralis, Pars atlantica
M. longissimus capitis M. digastricus, Venter posterior
Atlas, Proc. transversus
M. rectus capitis lateralis
M. obliquus capitis inferior
Proc. styloideus M. obliquus capitis inferior M. longissimus cervicis
M. splenius cervicis
M. intertransversarius posterior cervicis Axis, Proc. transversus M. splenius cervicis
I = Tuberculum posterius des Atlas II = Proc. spinosus des Axis
M. semispinalis capitis Mm. multifidi
Abb. 2.6 [Abb. 2.79]
I = Tuberculum posterius of the Atlas II = Proc. spinosus of the Axis
Nackenmuskeln, Mm. suboccipitales; Ansicht von dorsal. Muscles of the neck, Mm. suboccipitales; dorsal view.
M. splenius capitis
M. longissimus capitis
M. semispinalis capitis
M. splenius cervicis
Lig. nuchae
M. trapezius
M. levator scapulae
M. longissimus cervicis
M. scalenus medius
M. scalenus posterior
Costa I
Abb. 2.7 [Abb. 2.80]
Vertebra prominens, Proc. spinosus
M. iliocostalis cervicis M. semispinalis thoracis
Costa II
Rückenmuskeln, Mm. dorsi, und Halsmuskeln, Mm. colli; Ansicht von links Muscles of the back, Mm. dorsi, and muscles of the neck, Mm. colli; viewed from the left side
11
Rumpf
Trunk
2 Brust- und Bauchwandmuskeln
Mm. sternocleidomastoidei
Muscles of the thoracic and abdominal wall
(Trigonum clavipectorale)
Platysma Fascia clavipectoralis Fascia brachii
V. cephalica
M. deltoideus Fascia axillaris
M. pectoralis major, Pars clavicularis
M. pectoralis major, Pars sternocostalis
M. serratus anterior
M. latissimus dorsi M. pectoralis major, Pars abdominalis
Ligg. costoxiphoidea
Linea alba M. obliquus externus abdominis
Anulus umbilicalis
Vagina musculi recti abdominis, Lamina anterior
Spina iliaca anterior superior
Fibrae intercrurales Tela subcutanea; Panniculus adiposus
Crus mediale M. obliquus externus abdominis, Aponeurosis
Funiculus spermaticus
M. cremaster
Lig. reflexum
Lig. suspensorium penis Lig. fundiforme penis
Abb. 2.8 [Abb. 2.81] Oberflächliche Schicht der Muskeln der Brust- und Bauchwand, Mm. thoracis und Mm. abdominis; Ansicht von ventral. Muscles of the thoracic and abdominal wall, Mm. thoracis and Mm. abdominis, superficial layer; ventral view.
12
Trunk
Rumpf
2 Muscles of the thoracic and abdominal wall
Brust- und Bauchwandmuskeln
M. sternocleidomastoideus, Tendo M. pectoralis major, Pars clavicularis
(M. sternalis, Var.) M. subclavius
M. intercostalis internus M. deltoideus
V. axillaris M. pectoralis minor Plexus brachialis, Pars infraclavicularis
M. coracobrachialis
M. biceps brachii, Caput breve
M. pectoralis major
A. axillaris
M. serratus anterior
M. pectoralis minor
Costa III M. latissimus dorsi
M. serratus anterior
M. pectoralis major, Pars sternocostalis
M. obliquus externus abdominis
M. pectoralis major, Pars abdominalis
Abb. 2.9 [Abb. 2.83]
Muskeln der Brustwand, Mm. thoracis; Ansicht von ventral. Muscles of the thoracic wall; Mm. thoracis; ventral view.
13
Rumpf
Trunk
2 Bauchmuskeln
Abdominal muscles
Ligg. costoxiphoidea
M. pectoralis major, Pars sternocostalis
M. serratus anterior
M. pectoralis major, Pars abdominalis
Vagina musculi recti abdominis, Lamina anterior
M. obliquus externus abdominis
M. rectus abdominis, Intersectio tendinea
Mm. intercostales interni
M. rectus abdominis
M. rectus abdominis
M. obliquus internus abdominis, Aponeurosis
M. obliquus externus abdominis
Anulus umbilicalis
M. obliquus externus abdominis
Linea alba
Spina iliaca anterior superior
M. obliquus internus abdominis
M. obliquus externus abdominis, Aponeurosis
Fibrae intercrurales
Anulus inguinalis superficialis
Crus laterale Funiculus spermaticus; M. cremaster Crus mediale
M. pyramidalis
Lig. reflexum
Abb. 2.10 [Abb. 2.88] Oberflächliche und mittlere Schicht der Bauchmuskeln, Mm. abdominis; Ansicht von ventral. Superficial and intermediate layer of the abdominal muscles, Mm. abdominis; ventral view.
14
Trunk
Rumpf
2 Abdominal muscles
M. serratus anterior
Bauchmuskeln
M. pectoralis major
M. latissimus dorsi
M. obliquus externus abdominis M. obliquus externus abdominis Intersectiones tendineae
Mm. intercostales externi Mm. intercartilaginei
Vagina musculi recti abdominis, Lamina anterior
Cartilago costalis X
M. rectus abdominis M. obliquus externus abdominis
M. obliquus internus abdominis
Vagina musculi recti abdominis, Lamina anterior
Spina iliaca anterior superior
Lig. inguinale
Anulus inguinalis superficialis
Funiculus spermaticus; M. cremaster
Abb. 2.11 [Abb. 2.89]
M. pyramidalis
Mittlere Schicht der Bauchmuskeln, Mm. abdominis; Ansicht von ventral. Intermediate layer of the abdominal muscles, Mm. abdominis; ventral view.
15
Rumpf
Trunk
2 Bauchmuskeln
Abdominal muscles
M. rectus abdominis Mm. intercostales externi
M. pectoralis major
Mm. intercartilaginei
M. latissimus dorsi
Cartilagines costales
M. obliquus externus abdominis Intersectiones tendineae
Costae IX; X
Vagina musculi recti abdominis, Lamina anterior Vagina musculi recti abdominis, Lamina posterior
M. rectus abdominis M. obliquus internus abdominis
Linea semilunaris M. transversus abdominis
Intersectio tendinea
M. transversus abdominis
M. obliquus internus abdominis M. obliquus internus abdominis M. obliquus internus abdominis, Aponeurosis
Anulus inguinalis superficialis, Crus mediale
Linea arcuata Anulus inguinalis superficialis, Crus laterale
Vagina musculi recti abdominis, Lamina anterior
M. pyramidalis
Fascia transversalis
M. rectus abdominis Funiculus spermaticus
Abb. 2.12 [Abb. 2.90] Tiefe Schicht der Bauchmuskeln, Mm. abdominis; Ansicht von ventral. Deep layer of the abdominal muscles, Mm. abdominis; ventral view.
16
Trunk
Rumpf
2 Inside of the ventral abdominal wall
Innenseite der Bauchwand
Lig. falciforme hepatis
Diaphragma
Diaphragma
Lig. teres hepatis
Umbilicus Peritoneum parietale
M. transversus abdominis Linea arcuata
M. rectus abdominis
Plica umbilicalis lateralis Fossa inguinalis lateralis
Fossa inguinalis medialis Fossa supravesicalis
Abb. 2.13 [Abb. 2.95]
Plica umbilicalis medialis Plica umbilicalis mediana
Innenseite der vorderen Bauchwand; Ansicht von dorsal. Posterior aspect of the anterior abdominal wall; dorsal view.
17
Rumpf
Trunk
2 Zwerchfell und hintere Bauchwand
Diaphragm and posterior abdominal wall
Pars sternalis diaphragmatis
Foramen venae cavae
Pars costalis diaphragmatis Oesophagus, Pars abdominalis
M. transversus abdominis Hiatus oesophageus
Centrum tendineum Hiatus aorticus
Truncus coeliacus
Pars costalis diaphragmatis
Pars abdominalis aortae
Pars lumbalis diaphragmatis, Crus dextrum
Lig. arcuatum mediale
Lig. arcuatum laterale Fascia transversalis
(M. psoas minor)
Vertebrae lumbales III; IV
M. quadratus lumborum Crista iliaca M. transversus abdominis (M. psoas minor), Tendo
M. psoas major M. psoas major M. iliacus
M. iliacus Promontorium Lacuna vasorum
Peritoneum parietale
A. femoralis
Rectum
V. femoralis Pecten ossis pubis
Lig. inguinale *
Vesica urinaria
*FALLOPIO-Band oder POUPART-Band *FALLOPIAN ligament or POUPART’s ligament Abb. 2.14 [Abb. 2.96]
Zwerchfell, Diaphragma, und Bauchmuskeln, Mm. abdominis; Ansicht von ventral. Diaphragm, Diaphragma, and muscles of the abdominal wall, Mm. abdominis; ventral view.
18
Trunk
Rumpf
2 Diaphragm
Zwerchfell
Pars sternalis diaphragmatis
Proc. xiphoideus
(Trigonum sternocostale): A.; V. thoracica interna, N. phrenicus sinister, R. phrenicoabdominalis
Vv. phrenicae inferiores
Hiatus oesophageus: Oesophagus; Trunci vagales anterior et posterior
Centrum tendineum
N. phrenicus sinister, R. phrenicoabdominalis
Foramen v. cavae: V. cava inferior
A. phrenica inferior N. phrenicus dexter, R. phrenicoabdominalis N. splanchnicus major
Pars costalis diaphragmatis
Hiatus aorticus: Aorta abdominalis; Ductus thoracicus
Lig. arcuatum medianum; Hiatus aorticus
V. hemiazygos
Pars lumbalis diaphragmatis,
N. splanchnicus minor
Crus dextrum, (Crus laterale)
(Trigonum lumbocostale) Lig. arcuatum mediale Lig. arcuatum laterale M. quadratus lumborum
Costa XII Proc. costalis vertebrae lumbalis I V. azygos
M. psoas major
Pars lumbalis diaphragmatis, Crus dextrum, (Crus intermedium)
Abb. 2.15 [Abb. 2.97]
Truncus sympathicus
Zwerchfell, Diaphragma; Ansicht von kaudal. Diaphragm, Diaphragma; caudal view.
V. cava inferior, Vv. hepaticae
Oesophagus, Pars abdominalis Pars thoracica aortae
Pars sternalis diaphragmatis
Oesophagus, Pars thoracica
Pleura parietalis, Pars diaphragmatica
Centrum tendineum
M. latissimus dorsi
Gaster, Pars cardiaca Pars lumbalis diaphragmatis, Crus sinistrum, (Pars lateralis)
M. serratus anterior Pericardium
(Trigonum lumbocostale)* V VI
VII
Lig. arcuatum laterale** Costa VIII
Hiatus aorticus Costa XII M. transversus abdominis
Lig. arcuatum mediale ***
Lig. arcuatum mediale ***
Pars lumbalis diaphragmatis, Crus sinistrum, (Pars medialis)
M. psoas major
Lig. lumbocostale M. quadratus lumborum
(M. psoas minor)
Abb. 2.16 [Abb. 2.99]
* klin.: BOCHDALEK-Dreieck
** Quadratusarkade
*** Psoasarkade
* clinical term: BOCHDALEK’s triangle
** quadratus arcade
*** psoas arcade
Zwerchfell, Diaphragma, mit Durchtrittspforten und hintere Bauchwandmuskeln; Ansicht von ventral. Diaphragm, Diaphragma, with diaphragmatic apertures and muscles of the posterior abdominal wall; ventral view.
19
Rumpf
Trunk
2 Arterien der vorderen Rumpfwand
A. vertebralis
Arteries of the ventral wall of the trunk
A. carotis communis sinistra A. axillaris
A. subclavia dextra Truncus brachiocephalicus
A. subclavia sinistra
R. clavicularis R. acromialis R. deltoideus
A. thoracica interna*
A. thoracoacromialis
Rete acromiale Rr. pectorales
Rr. intercostales anteriores A. subscapularis Rr. mammarii mediales
A. thoracica lateralis A. thoracica superior
Rr. sternales
A. pericardiacophrenica Rr. perforantes
A. thoracia interna A. pericardiacophrenica Rr. tracheales et bronchiales (Trigonum sternocostale)
Rr. thymici
A. thoracodorsalis Rr. mediastinales
A. musculophrenica A. epigastrica superior
A. epigastrica inferior
A. circumflexa ilium profunda R. obturatorius
A. iliaca externa
R. pubicus
* klin.: A. mammaria interna * clinical term: A. mammaria interna
Abb. 2.17 [Abb. 2.102] Arterien der vorderen Rumpfwand. [L266] Arteries of the ventral wall of the trunk.
20
Trunk
Rumpf
2 Arteries of the ventral wall of the trunk
Arterien der vorderen Rumpfwand
A. vertebralis
A. thoracica interna
Truncus costocervicalis
A. subclavia
A. carotis communis
A. thoracica superior
Rr. acromialis, clavicularis et deltoideus
Pars thoracica aortae [Aorta thoracica]
A. thoracoacromialis A. thoracodorsalis A. thoracica lateralis
Aa. intercostales anteriores et posteriores
A. thoracica interna A. epigastrica superior
Aorta abdominalis A. lumbalis
A. epigastrica inferior
A. iliaca interna
A. iliaca communis A. sacralis mediana
A. iliaca externa
A. circumflexa ilium profunda
A. profunda femoris
Abb. 2.18 Arterien der vorderen Rumpfwand. [L266] Arteries of the ventral wall of the trunk.
21
Rumpf
Trunk
2 Arterien der Brustwand
Arteries of the thoracic wall
R. cutaneus lateralis
R. dorsalis A. intercostalis posterior
R. cutaneus medialis
R. spinalis R. collateralis
Pars thoracica aortae [Aorta thoracica]
R. cutaneus lateralis
R. mammarius lateralis
R. mammarius medialis
R. perforans
R. intercostalis anterior A. thoracica interna* Rr. sternales
* klin.: A. mammaria interna * clinical term: A. mammaria interna
Abb. 2.19 [Abb. 2.103] Arterien der Brustwand. [L266] Arteries of the thoracic wall.
22
Trunk
Rumpf
2 Veins of the thoracic wall
Venen der Brustwand
V. azygos
Vertebra V. hemiazygos accessoria
Vv. intercostales posteriores
Vv. intercostales anteriores
V. hemiazygos V. thoracica interna
Sternum
Abb. 2.20 [Abb. 2.105] Venen der Brustwand. [L266] Veins of the thoracic wall.
23
Rumpf
Trunk
2 Venen der vorderen Rumpfwand
Veins of the ventral wall of the trunk
V. subclavia Vv. pectorales
V. axillaris V. cephalica
V. brachiocephalica sinistra
V. thoracoacromialis
V. cava superior
V. scapularis dorsalis
V. thoracica interna *
V. thoracica lateralis Rr. perforantes
V. intercostalis posterior
V. thoracodorsalis
Rr. perforantes Vv. intercostales anteriores
Plexus venosus areolaris
V. thoracoepigastrica
(Trigonum sternocostale)
V. epigastrica superior
Rr. perforantes
Vv. paraumbilicales
V. epigastrica superficialis V. epigastrica inferior V. cava inferior V. iliaca communis
V. iliaca interna
V. circumflexa ilium superficialis V. iliaca externa
Vv. pudendae externae V. saphena accessoria
V. femoralis
V. saphena magna
* klin.: V. mammaria interna * clinical term: V. mammaria interna
Abb. 2.21 [Abb. 2.104] Venen der vorderen Rumpfwand. [L266] Veins of the ventral wall of the trunk.
24
Trunk
Rumpf
2 Azygos system
Azygossystem
V. jugularis interna V. intercostalis suprema V. brachiocephalica dextra V. intercostalis superior dextra
V. subclavia V. brachiocephalica sinistra
V. cava superior
V. hemiazygos accessoria Vv. intercostales
V. azygos
V. hemiazygos
V. subcostalis
V. cava inferior
Vv. lumbales
V. lumbalis ascendens V. iliolumbalis V. iliaca communis
V. sacralis mediana V. iliaca interna
V. sacralis lateralis
V. iliaca externa
V. circumflexa ilium profunda V. epigastrica inferior V. femoralis dextra
V. epigastrica superficialis V. circumflexa ilium superficialis V. femoralis sinistra V. pudenda externa
Abb. 2.22 [Abb. 2.106] Azygossystem. [L266] Azygos system.
25
Rumpf
Trunk
2 Arterien und Venen der vorderen Rumpfwand
Arteries and veins of the ventral wall of the trunk
Manubrium sterni A. thoracica interna* A. pericardiacophrenica
A. thoracica interna* V. thoracica interna** Costa
Rr. perforantes
Rr. intercostales anteriores
M. transversus thoracis A.; V. musculophrenica A. thoracica interna*, Rr. intercostales anteriores
A.; V. epigastrica superior
Diaphragma
A. musculophrenica A. epigastrica superior
Fascia transversalis
M. rectus abdominis
Vagina musculi recti abdominis, Lamina posterior
A. epigastrica inferior V. epigastrica inferior
* klin.: A. mammaria interna ** klin.: V. mammaria interna
A. iliaca externa
*
clinical term: A. mammaria interna ** clinical term: V. mammaria interna
Abb. 2.23 [Abb. 2.109]
Gefäße an der Innenseite der vorderen Rumpfwand; Ansicht von dorsal. Vessels at the posterior aspect of the ventral wall of the trunk; dorsal view.
26
Trunk
Rumpf
2 Lymph vessels
Lymphgefäße
Nodi lymphoidei brachiales Nodi lymphoidei pectorales
Nodi lymphoidei inguinales superficiales superolaterales Nodi lymphoidei inguinales superficiales superomediales Nodi lymphoidei inguinales superficiales inferiores
(Tractus horizontalis)
(Tractus verticalis)
Abb. 2.24 [Abb. 2.110] Oberflächliche Lymphgefäße und regionäre Lymphknoten der vorderen Rumpfwand. [L127] Superficial lymph vessels and regional lymph nodes of the ventral wall of the trunk.
27
Rumpf
Trunk
2 Gefäße und Nerven des Rückens
Vessels and nerves of the back N. occipitalis major (C2); A.; V. occipitalis
N. occipitalis tertius (C3)
N. auricularis magnus (Plexus cervicalis)
N. occipitalis major (C2) N. suboccipitalis (C1)
C3
R. posterior (C6)
A. vertebralis
C4
N. occipitalis minor (Plexus cervicalis)
R. posterior (C7)
C3 C5
C4 C5
N. auricularis magnus (Plexus cervicalis) M. longissimus capitis
R. posterior (C8) R. posterior (T1)
C6
M. levator scapulae
N. supraclavicularis lateralis (Plexus cervicalis)
C7
VII C8
I
M. deltoideus N. cutaneus brachii lateralis inferior
I
N. radialis; A.; (V.) profunda brachii ***
M. serratus posterior superior
N. cutaneus brachii posterior
T2
Mm. multifidi
T3
Nn. thoracici, Rr. posteriores, mediales et laterales
M. triceps brachii, Caput longum T4
M. iliocostalis thoracis
T5 N. intercostobrachialis
T4
T5
N. axillaris; A.; V. circumflexa humeri posterior **
M. longissimus thoracis
M. teres major A.; V. circumflexa scapulae*
T7 T11 T12 XI
M. infraspinatus
T8
XII T9 XII
M. teres minor
T7
T8
T9 T10
R. posterior (T12)
M. obliquus externus abdominis
M. latissimus dorsi
T10
T11 T12
Crista iliaca
(Bursa subcutanea spinae iliacae posterioris superioris)
R. posterior (T12) (Bursa subcutanea sacralis) Nn. clunium superiores
(Bursa subcutanea coccygea)
* Gefäße und Nerven in der medialen Achsellücke ** Gefäße und Nerven in der lateralen Achsellücke *** Gefäße und Nerven im Trizeps-Schlitz *
vessels and nerves in the triangular axillary space ** vessels and nerves in the quadrangular axillary space *** vessels and nerves in the triceps slit
Abb. 2.25 [Abb. 2.115]
Gefäße und Nerven des Rückens; Ansicht von dorsal; nach Abtragung der oberflächlichen Muskeln und des Schultergürtels auf der linken Seite. Vessels and nerves of the back; dorsal view; superficial muscles and shoulder girdle were removed on the left side.
28
Trunk
Rumpf
2 Vessels and nerves of the neck
Gefäße und Nerven des Rückens
N. occipitalis major M. semispinalis capitis
A. occipitalis, Rr. occipitales
A; V. occipitalis A. occipitalis
N. occipitalis major A. occipitalis
V. occipitalis
V. auricularis posterior
N. occipitalis minor A. occipitalis, R. mastoideus
N. auricularis magnus N. occipitalis minor M. longissimus capitis
N. accessorius [XI] M. splenius capitis M. levator scapulae N. dorsalis scapulae
A. auricularis posterior, R. occipitalis M. splenius capitis M. sternocleidomastoideus V. jugularis externa
Rr. cutanei posteriores (Nn. cervicales et thoracici, Rr. posteriores)
R. profundus (A. transversa colli) M. levator scapulae
V. transversa colli
M. rhomboideus minor
M. trapezius
M. trapezius
Rr. cutanei posteriores M. rhomboideus major
(Nn. thoracici, Rr. posteriores)
M. latissimus dorsi
Rr. cutanei laterales pectorales (Nn. thoracici, Nn. intercostales)
Abb. 2.26 [Abb. 2.116]
Gefäße und Nerven von Hinterhauptregion, Regio occipitalis, Nacken, Regio cervicalis posterior [(Regio nuchalis)], und oberem Rückenbereich; Ansicht von dorsal. Vessels and nerves of the occipital region, Regio occipitalis, posterior neck, Regio cervicalis posterior [(Regio nuchalis)], and upper region of the back; dorsal view.
29
Rumpf
Trunk
2 Gefäße und Nerven des Nackens
Vessels and nerves of the neck
Protuberantia occipitalis externa M. epicranius; M. occipitofrontalis, Venter occipitalis
N. occipitalis major M. semispinalis capitis
A. vertebralis M. rectus capitis posterior major
V. auricularis posterior V. occipitalis
N. suboccipitalis V. vertebralis A. occipitalis A. occipitalis
M. obliquus capitis superior
Atlas, Arcus posterior
A. vertebralis
Fascia nuchae
M. splenius capitis M. longissimus capitis
M. multifidus
M. obliquus capitis inferior A. cervicalis profunda
R. posterior (C 2)
V. cervicalis profunda
M. semispinalis capitis R. posterior (C 3)
M. semispinalis cervicis
N. accessorius [XI] N. dorsalis scapulae
N. accessorius [XI]
N. dorsalis scapulae
R. superficialis (A. transversa colli)
Abb. 2.27 [Abb. 2.117]
R. profundus (A. transversa colli)
Mm. rhomboidei major et minor
Gefäße und Nerven von Hinterhauptregion, Regio occipitalis, und Nacken, Regio cervicalis posterior; Ansicht von dorsal. Vessels and nerves of the occipital region, Regio occipitalis, and posterior neck, Regio cervicalis posterior; dorsal view.
30
Trunk
Rumpf
2 Nerves of the neck
Nerven des Nackens
N. occipitalis major
N. occipitalis tertius
M. semispinalis capitis
M. obliquus capitis superior
M. rectus capitis posterior minor
M. rectus capitis posterior major
A. vertebralis, Pars atlantica
Os temporale, Proc. mastoideus
N. suboccipitalis
N. suboccipitalis Atlas, Arcus posterior M. obliquus capitis inferior R. posterior (C2)
N. occipitalis tertius
M. obliquus capitis inferior
A. vertebralis, Pars transversaria M. rectus capitis posterior major
Plexus cervicalis Mm. interspinales cervicis
Abb. 2.28 [Abb. 2.118]
Nerven des Nackens, Regio cervicalis posterior; Ansicht von dorsal. Nerves of the posterior neck, Regio cervicalis posterior; dorsal view.
31
Rumpf
Trunk
2 Gefäße und Nerven des Wirbelkanals
Vessels and nerves of the vertebral canal
Dura mater spinalis N. spinalis, Fila radicularia Proc. articularis superior
Arachnoidea mater spinalis
A. spinalis anterior, R. radicularis anterior
Lig. denticulatum Truncus nervi spinalis, R. posterior Ganglion sensorium nervi spinalis
Truncus nervi spinalis, R. anterior
Spatium subarachnoideum Arcus vertebrae Arachnoidea mater spinalis
Rr. spinales
R. meningeus
(A. intercostalis posterior)
Fovea costalis processus transversi R. interganglionaris
Truncus sympathicus; Rr. communicantes
Ganglion trunci sympathici
Abb. 2.29 [Abb. 2.126]
Plexus venosus vertebralis internus anterior
Lig. longitudinale posterius Corpus vertebrae
Lig. longitudinale anterius
Brustwirbelsäule mit Rückenmark, Medulla spinalis, und Grenzstrang des Sympathicus, Truncus sympathicus; Ansicht von ventral. Thoracic region of the vertebral column with spinal cord, Medulla spinalis, and sympathetic trunk, Truncus sympathicus; ventral view.
32
Trunk
Rumpf
2 Vessels and nerves of the trunk
Gefäße und Nerven der Rumpfwand
Nn. supraclaviculares; A.; V. cervicalis superficialis V. cephalica
Plexus venosus areolaris
A; V. thoracica lateralis; N. thoracicus [T2], N. intercostalis, R. cutaneus lateralis pectoralis
A. thoracica interna*; Vv. thoracicae internae V. thoracoepigastrica Nn. thoracici, Nn. intercostales, Rr. cutanei anteriores pectorales
A.; V. epigastrica superior
T3 T4
T5 T6
M. obliquus externus abdominis
T7 Nn. thoracici, Nn. intercostales, Rr. cutanei laterales pectorales
T8 T9
T9
T10 Nn. thoracici, Nn. intercostales, Rr. cutanei anteriores abdominales
T11 T12 T12
Vv. paraumbilicales Anulus umbilicalis
Vv. subcutaneae abdominis
A.; V. circumflexa ilium superficialis
N. genitofemoralis, R. femoralis
A.; V. epigastrica superficialis
Chorda arteriae umbilicalis
A.; V. epigastrica inferior
N. iliohypogastricus, R. cutaneus anterior
A. pudenda externa; Vv. pudendae externae M. rectus abdominis N. femoralis, R. cutaneus anterior
V. saphena magna N. ilioinguinalis
* klin.: A. mammaria interna * clinical term: A. mammaria interna
Abb. 2.30 [Abb. 2.146]
Epifasziale und tiefe Gefäße sowie Nerven der Rumpfwand der Frau; Ansicht von ventral. Epifascial and deep vessels as well as nerves of the ventral wall of the trunk of a woman; ventral view.
33
2
Rumpf
Trunk
2 Innenrelief der vorderen Bauchwand
Relief of the inside of the ventral abdominal wall
Lig. falciforme (hepatis)
Linea arcuata Plica umbilicalis mediana
Chorda arteriae umbilicalis
M. rectus abdominis
Plica umbilicalis medialis
N. cutaneus femoris lateralis Plica umbilicalis lateralis
A.; V. epigastrica inferior
Lacuna musculorum
M. iliopsoas
N. femoralis A.; V. femoralis
Anulus inguinalis profundus Arcus iliopectineus
Fossa inguinalis lateralis
Lacuna vasorum Fossa inguinalis medialis Vasa testicularia
Ductus deferens
Lig. interfoveolare *
Fossa supravesicalis
N. obturatorius; A.; V. obturatoria Ureter
Vesica urinaria
Trigonum inguinale **
* klin.: HESSELBACH-Band ** klin.: HESSELBACH-Dreieck * clinical term: HESSELBACH’s ligament ** clinical term: HESSELBACH’s triangle
Abb. 2.31 [Abb. 2.149] Vordere Bauchwand; Ansicht von innen. Ventral abdominal wall; inside view.
34
Trunk
Rumpf
2 Inguinal canal
Leistenkanal
M. obliquus externus abdominis
M. obliquus externus abdominis
M. obliquus externus abdominis, Aponeurosis
Linea alba
M. obliquus externus abdominis, Aponeurosis
M. obliquus internus abdominis
Lig. inguinale
M. cremaster Fibrae intercrurales Lig. reflexum Crus laterale Crus mediale
Lig. fundiforme penis
Anulus inguinalis superficialis
Funiculus spermaticus
Abb. 2.32 [Abb. 2.150] Äußerer Leistenring, Anulus inguinalis superficialis; Ansicht von ventral. Superficial inguinal ring, Anulus inguinalis superficialis; ventral view.
M. obliquus externus abdominis, Aponeurosis M. obliquus internus abdominis
M. transversus abdominis Anulus inguinalis profundus N. ilioinguinalis
Fascia transversalis
A.; Vv. epigastrica(e) inferior(es)
A. ductus deferentis
Fascia transversalis
Ductus deferens
N. ilioinguinalis
Plexus pampiniformis
Anulus inguinalis superficialis
N. genitofemoralis, R. genitalis
Lig. reflexum
M. cremaster
Lig. inguinale
N. genitofemoralis, R. genitalis
Fascia spermatica externa
Abb. 2.33 [Abb. 2.151] Wände und Inhalt des Leistenkanals, Canalis inguinalis, rechts; Ansicht von ventral. [L240] Walls and content of the inguinal canal, Canalis inguinalis, right side; ventral view.
35
Rumpf
Trunk
2 Leistenkanal
Inguinal canal
Peritoneum parietale N. genitofemoralis, R. femoralis A. testicularis; Vv. testiculares N. genitofemoralis, R. genitalis M. obliquus externus abdominis
A.; V. iliaca externa
M. obliquus internus abdominis
A.; V. epigastrica inferior dextra Ductus deferens
M. transversus abdominis
Fascia transversalis Vesica urinaria
Anulus inguinalis profundus (Vasa cremasterica)
Tendo conjunctivus*
Lig. inguinale N. ilioinguinalis (L1)
M. obliquus externus abdominis, Aponeurosis
A.; V. femoralis
N. genitofemoralis, R. genitalis M. cremaster
Anulus inguinalis superficialis Lig. lacunare **
Funiculus spermaticus M. cremaster
* Transversus-Sehnenbogen ** klin.: GIMBERNAT-Band * transversus tendinous arch ** clinical term: GIMBERNAT’s ligament
Abb. 2.34 [Abb. 2.152]
Leistenkanal, Canalis inguinalis, und Samenstrang, Funiculus spermaticus, rechts; Ansicht von ventral. [L280] Inguinal canal, Canalis inguinalis, and spermatic cord, Funiculus spermaticus, right side; ventral view.
36
Trunk
Rumpf
2 Inguinal canal
Leistenkanal
Peritoneum parietale Fascia transversalis
Plica umbilicalis lateralis
M. obliquus externus abdominis
A.; V. epigastrica inferior sinistra M. obliquus internus abdominis Ductus deferens M. transversus abdominis
Lig. umbilicale mediale
M. obliquus externus abdominis, Aponeurosis
Lig. umbilicale medianum M. rectus abdominis M. pyramidalis
Fascia spermatica externa
A.; V. circumflexa ilium profunda
Anulus inguinalis profundus N. genitofemoralis, R. genitalis
A. testicularis; Plexus venosus pampiniformis
M. cremaster
Ductus deferens Fascia spermatica interna
(Cavitas serosa scroti) Caput epididymidis
Tunica vaginalis testis, Lamina parietalis
Tunica vaginalis testis, Lamina visceralis
Abb. 2.35 [Abb. 2.153] Inhalt des Samenstrangs, Funiculus spermaticus, und Hodenhüllen, links; Ansicht von ventral. [L280] Content of the spermatic cord, Funiculus spermaticus, and coverings of testis, left side; ventral view.
37
Rumpf
Trunk
2 Plexus lumbosacralis
Plexus lumbosacralis
Pars lumbalis diaphragmatis, Crus dextrum Lig. arcuatum laterale
N. subcostalis
M. quadratus lumborum
N. iliohypogastricus
N. subcostalis
N. iliohypogastricus
N. ilioinguinalis
N. ilioinguinalis Plexus lumbalis
M. psoas major M. obliquus externus abdominis
Truncus sympathicus
M. obliquus internus abdominis M. transversus abdominis
N. femoralis
N. cutaneus femoris lateralis
Truncus lumbosacralis
N. genitofemoralis
N. femoralis
N. obturatorius
N. genitofemoralis, R. femoralis
Plexus sacralis
N. genitofemoralis, R. genitalis
N. cutaneus femoris lateralis
N. obturatorius
R. genitalis N. cutaneus femoris lateralis
R. femoralis
N. genitofemoralis, Rr. femorales N. femoralis, Rr. cutanei anteriores
Lacuna vasorum Lamina cribrosa V. saphena magna N. genitofemoralis, Rr. genitales
Abb. 2.36 [Abb. 2.158]
N. obturatorius, R. anterior Funiculus spermaticus
Hintere Bauchwand mit Plexus lumbosacralis; Ansicht von ventral. Posterior abdominal wall with Plexus lumbosacralis; ventral view.
38
N. genitofemoralis
Obere Extremität Upper Extremity
Obere Extremität
Upper Extremity
3 Oberflächliche Gefäße und Nerven von Oberarm und Schulter
Superficial vessels and nerves of the upper arm and shoulder
Nn. supraclaviculares laterales
N. intercostobrachialis
V. cephalica
N. cutaneus antebrachii lateralis (N. musculocutaneus)
N. cutaneus brachii medialis
N. cutaneus antebrachii medialis V. basilica
V. mediana cubiti
N. cutaneus antebrachii posterior (N. radialis)
V. mediana antebrachii
Abb. 3.1 [Abb. 3.139]
Epifasziale Venen und Nerven von Schulter, Regio deltoidea, Oberarm, Regio brachii anterior, und Ellenbeuge, Regio cubitalis anterior, rechts; Ansicht von ventral. Epifascial veins and nerves of the shoulder, Regio deltoidea, of the upper arm, Regio brachii anterior, and cubital fossa, Regio cubitalis anterior, right side; ventral view.
40
Upper Extremity
Obere Extremität
3 Superficial vessels and nerves of the upper arm and shoulder
Oberflächliche Gefäße und Nerven von Oberarm und Schulter
Nn. supraclaviculares laterales
A.; V. circumflexa humeri posterior
N. cutaneus brachii lateralis superior (N. axillaris)
N. cutaneus brachii posterior N. cutaneus brachii lateralis inferior
N. radialis
V. cephalica N. cutaneus brachii medialis
N. cutaneus antebrachii posterior (N. radialis)
Olecranon Epicondylus lateralis
Abb. 3.2 [Abb. 3.140]
Epifasziale Gefäße und Nerven von Schulter, Regio deltoidea, Oberarm, Regio brachii posterior, und Ellenbogen, Regio cubitalis posterior, rechts; Ansicht von lateral dorsal. Epifascial vessels and nerves of the shoulder, Regio deltoidea, of the upper arm, Regio brachii posterior, and cubital fossa, Regio cubitalis posterior, right side; dorsolateral view.
41
Obere Extremität
Upper Extremity
3 Oberflächliche Gefäße und Nerven des Unterarms
Superficial vessels and nerves of the forearm
V. basilica
N. cutaneus brachii medialis V. cephalica
N. cutaneus antebrachii lateralis
N. cutaneus antebrachii medialis
(N. musculocutaneus)
V. mediana cubiti
V. mediana antebrachii
(V. mediana basilica)
V. basilica antebrachii
V. cephalica antebrachii
R. superficialis (N. radialis)
A. radialis R. palmaris (N. ulnaris)
R. palmaris (N. medianus)
a
Abb. 3.3 [Abb. 3.142a]
Epifasziale Venen und Nerven von Unterarm, Regio antebrachii anterior und der Ellenbeuge, Regio cubitalis anterior, rechts; Ansicht von ventral. Epifascial veins and nerves of the forearm, Regio antebrachii anterior and Regio antebrachii posterior, and of the cubital fossa, Regio cubitalis anterior, right side; ventral view.
42
Upper Extremity
Obere Extremität
3 Superficial vessels and nerves of the forearm
Oberflächliche Gefäße und Nerven des Unterarms
(N. radialis) N. cutaneus brachii posterior N. cutaneus brachii medialis
N. cutaneus antebrachii posterior (N. radialis) V. cephalica
Olecranon
N. cutaneus antebrachii medialis
N. cutaneus antebrachii posterior (N. radialis)
V. basilica antebrachii
R. superficialis (N. radialis)
V. cephalica antebrachii
R. dorsalis (N. ulnaris)
b
Abb. 3.4 [Abb. 3.142b]
Epifasziale Venen und Nerven von Unteram, Regio antebrachii anterior und der Ellenbeuge, Regio cubitalis anterior, rechts; Ansicht von dorsal. Epifascial veins and nerves of the forearm, Regio antebrachii anterior and Regio antebrachii posterior, and of the cubital fossa, Regio cubitalis anterior, right side; dorsal view.
43
Obere Extremität
Upper Extremity
3 Oberflächliche Gefäße und Nerven des Handrückens
Superficial vessels and nerves of the dorsum of the hand
N. cutaneus antebrachii posterior (N. radialis)
V. cephalica antebrachii
V. basilica antebrachii
N. radialis, R. superficialis
N. ulnaris, R. dorsalis
Rete venosum dorsale manus
Nn. digitales dorsales
Abb. 3.5 [Abb. 3.143]
Epifasziale Gefäße und Nerven des Handrückens, Dorsum manus, rechts; Ansicht von dorsal. Epifascial vessels and nerves on the dorsum of the hand, Dorsum manus, right side; dorsal view.
44
Upper Extremity
Obere Extremität
3 Trigonum clavipectorale
Trigonum clavipectorale
Fasciculus posterior Fasciculus lateralis Fasciculus medialis Clavicula Rete acromiale
A. axillaris
Acromion V. axillaris
M. deltoideus,
M. subclavius
Pars clavicularis
Fascia clavipectoralis V. cephalica N. pectoralis medialis
A. thoracoacromialis, Rr. pectorales M. pectoralis major, Pars clavicularis
Abb. 3.6 [Abb. 3.145] Trigonum clavipectorale (MOHRENHEIM-Grube) auf der rechten Seite. Trigonum clavipectorale (MOHRENHEIM’s fossa) on the right side.
45
Obere Extremität
Upper Extremity
3 Achselhöhle
Axillary fossa
V. thoracoepigastrica V. axillaris V. subscapularis
N. intercostobrachialis A.; V. thoracica lateralis
A.; V. circumflexa humeri posterior
M. pectoralis major
Vv. brachiales Plexus brachialis, Pars infraclavicularis M. serratus anterior
N. axillaris M. teres major
A.; V. circumflexa scapulae M. latissimus dorsi
A.; V. thoracodorsalis N. thoracodorsalis N. thoracicus longus
Abb. 3.7 [Abb. 3.146] Achselhöhle, Fossa axillaris, rechts; Ansicht von lateral kaudal. Axillary fossa, Fossa axillaris, right side; laterocaudal view.
46
Upper Extremity
Obere Extremität
3 Axillary fossa
Achselhöhle
Plexus brachialis, Pars infraclavicularis A. axillaris
A. thoracoacromialis
Rr. pectorales R. acromialis
M. deltoideus
M. pectoralis major
V. cephalica
A. axillaris
M. pectoralis major
V. axillaris
M. pectoralis minor
N. intercostobrachialis
N. thoracodorsalis A.; V. thoracica lateralis
A.; V. thoracodorsalis
N. thoracicus longus
M. latissimus dorsi
V. thoracoepigastrica
Abb. 3.8 [Abb. 3.147] Achselhöhle, Fossa axillaris, und laterale Brustwand, Regio thoracica lateralis, rechts; Ansicht von lateral rechts. Axillary fossa, Fossa axillaris, and lateral thoracic wall, Regio thoracica lateralis, right side; lateral view.
47
Obere Extremität
Upper Extremity
3 Achselhöhle
Abb. 3.9 Achselhöhle, Fossa axillaris, rechts; Ansicht von lateral kaudal. [L266] Axillary fossa, Fossa axillaris, right side; lateral-caudal view.
48
Axillary fossa
A. carotis communis A. cervicalis ascendens N. dorsalis scapulae M. scalenus anterior
Upper Extremity
Axillary fossa
Axillary fossa, Fossa axillaris, right side; lateral-caudal view.
Abb. 3.10 [Abb. 3.144] Achselhöhle, Fossa axillaris, rechts; Ansicht von lateral kaudal. [L266]
N. occipitalis minor
Plexus cervicalis, R. muscularis Ansa cervicalis N. accessorius M. sternocleidomastoideus A. transversa colli (R. superficialis) N. vagus [X] A. thoracoacromialis
Truncus thyrocervicalis
A.; N. suprascapularis
N. phrenicus mit Nebenphrenicus
A. thoracica lateralis
V. subclavia
Nn. subscapulares A. circumflexa humeri posterior
A. subclavia
N. axillaris
M. subclavius
A. circumflexa humeri anterior
M. pectoralis major
N. musculocutaneus
A. axillaris
A. profunda brachii
N. subclavius
N. radialis
A. thoracica superior
M. coracobrachialis
M. pectoralis minor
N. pectoralis lateralis N. medianus N. pectoralis medialis
A. brachialis
Obere Extremität
N. ulnaris A. subscapularis N. cutaneus antebrachii medialis
Nn. intercostales, Rr. cutanei laterales A. circumflexa scapulae
N. cutaneus brachii medialis
N. thoracicus longus A.; N. thoracodorsalis M. serratus anterior M. latissimus dorsi Nn. intercostobrachiales M. subscapularis
Achselhöhle
A. axillaris
3
49
Obere Extremität
Upper Extremity
3 Gefäße und Nerven des Oberarms
Vessels and nerves of the upper arm
N. suprascapularis
N. subscapularis
Fasciculus medialis Fasciculus posterior M. subscapularis
Fasciculus lateralis
A. circumflexa humeri posterior
A. axillaris M. teres major
M. coracobrachialis M. pectoralis major A. subscapularis A. circumflexa humeri anterior N. thoracodorsalis
N. musculocutaneus
N. medianus Caput longum
N. cutaneus antebrachii medialis M. triceps brachii, Caput longum
M. latissimus dorsi
N. cutaneus brachii medialis
M. biceps brachii Caput breve
N. radialis
A. profunda brachii
N. ulnaris
M. triceps brachii, Caput mediale
N. musculocutaneus Septum intermusculare brachii mediale A. brachialis
Abb. 3.11 [Abb. 3.149]
Gefäße und Nerven der Achselhöhle, Fossa axillaris, und der medialen Seite des Oberarms, Regio brachii anterior, rechts; Ansicht von ventral medial. Blood vessels and nerves of the axillary fossa, Fossa axillaris, and of the medial side of the upper arm, Regio brachii anterior, right side; ventromedial view.
50
Upper Extremity
Obere Extremität
3 Vessels and nerves of the upper arm
Gefäße und Nerven des Oberarms
A. axillaris
N. axillaris M. pectoralis major
M. coracobrachialis N. radialis N. musculocutaneus N. medianus
M. biceps brachii
A. profunda brachii
M. triceps brachii, Caput longum
N. ulnaris A. collateralis ulnaris superior M. brachialis
N. musculocutaneus, N. cutaneus antebrachii lateralis
M. triceps brachii, Caput mediale
A. collateralis ulnaris inferior
A. brachialis
N. medianus
Epicondylus medialis
Abb. 3.12 [Abb. 3.150] Arterien und Nerven der Achselhöhle, Fossa axillaris, und der medialen Seite des Oberarms, Regio brachii anterior, rechts; Ansicht von ventral medial; nach Abheben des M. biceps brachii. Arteries and nerves of the axillary fossa, Fossa axillaris, and of the medial side of the upper arm, Regio brachii anterior, right side; ventromedial view; M. biceps brachii held apart.
51
Obere Extremität
Upper Extremity
3 Gefäße und Nerven des Oberarms
M. teres major
Vessels and nerves of the upper arm
M. deltoideus
N. axillaris, N. cutaneus brachii lateralis superior
A. profunda brachii, R. deltoideus
M. triceps brachii, Caput longum
N. radialis A. profunda brachii A. brachialis
N. radialis, N. cutaneus brachii posterior
M. triceps brachii, Caput laterale M. biceps brachii Septum intermusculare brachii laterale M. brachialis A. collateralis radialis
N. cutaneus brachii lateralis inferior N. radialis, N. cutaneus antebrachii posterior M. triceps brachii, Caput mediale N. musculocutaneus, N. cutaneus antebrachii lateralis Epicondylus lateralis N. ulnaris
Olecranon
Abb. 3.13 [Abb. 3.154] Arterien und Nerven der lateralen Seite des Oberarms, Regio brachii posterior, rechts; Ansicht von dorsal lateral. Arteries and nerves of the lateral side of the upper arm, Regio brachii posterior, right side; dorsolateral view.
52
Upper Extremity
Obere Extremität
3 Vessels and nerves of the upper arm
Gefäße und Nerven des Oberarms
Lig. transversum scapulae superius
A. suprascapularis N. suprascapularis
Lig. transversum scapulae inferius
A. circumflexa scapulae
N. axillaris
A. circumflexa humeri posterior
A. brachialis
N. radialis M. triceps brachii, Caput laterale M. triceps brachii, Caput longum
N. cutaneus brachii posterior
A. profunda brachii
(N. radialis)
N. cutaneus brachii lateralis inferior (N. radialis)
A. collateralis radialis, A. collateralis media A. collateralis radialis,
R. anterior
R. posterior
N. cutaneus antebrachii posterior (N. radialis) N. cutaneus antebrachii lateralis (N. musculocutaneus)
N. ulnaris
Abb. 3.14 [Abb. 3.155] Arterien und Nerven der Schulter, Regio deltoidea, und der lateralen Seite des Oberarms, Regio brachii dorsalis, rechts; Ansicht von dorsal lateral. Arteries and nerves of the shoulder, Regio deltoidea, and the lateral side of the upper arm, Regio brachii dorsalis, right side; dorsolateral view.
53
Obere Extremität
Upper Extremity
3 Gefäße und Nerven des Unterarms
Vessels and nerves of the forearm
M. biceps brachii M. brachialis
N. ulnaris; A. collateralis ulnaris superior
N. medianus A. brachialis Aponeurosis musculi bicipitis brachii
A. radialis
M. pronator teres
Humerus, Epicondylus medialis
M. biceps brachii, Tendo
A. ulnaris
M. brachioradialis
M. flexor carpi radialis M. flexor carpi ulnaris M. extensor carpi radialis brevis
M. palmaris longus
M. flexor digitorum superficialis
N. ulnaris M. flexor pollicis longus
R. dorsalis (N. ulnaris)
A. radialis A. ulnaris
Abb. 3.15 [Abb. 3.156] Arterien und Nerven der oberflächlichen Schicht des Unterarms, Regio antebrachii anterior, rechts; Ansicht von ventral. Superficial arteries and nerves of the forearm, Regio antebrachii anterior, right side; ventral view.
54
Upper Extremity
Obere Extremität
3 Vessels and nerves of the forearm
Gefäße und Nerven des Unterarms
A. brachialis N. radialis A. collateralis radialis (R. anterior)
Epicondylus medialis
N. radialis, R. profundus
A. recurrens radialis A. recurrens ulnaris M. biceps brachii, Tendo
N. medianus A. interossea communis M. pronator teres
A. interossea posterior A. comitans nervi mediani N. interosseus antebrachii anterior
A. interossea anterior
A. ulnaris N. radialis, R. superficialis A. radialis
N. ulnaris
M. flexor digitorum profundus, Tendines M. pronator quadratus M. flexor pollicis longus
R. dorsalis (N. ulnaris) M. flexor digitorum superficialis, Tendines M. flexor carpi ulnaris, Tendo
Abb. 3.16 [Abb. 3.159] Arterien und Nerven der tiefen Schicht des Unterarms, Regio antebrachii anterior, rechts; Ansicht von ventral; nach Ablösung aller oberflächlichen Beuger. Deep arteries and nerves of the forearm, Regio antebrachii anterior, right side; ventral view; all superficial flexor muscles were removed.
55
Obere Extremität
Upper Extremity
3 Gefäße und Nerven von Ellenbeuge und Ellenbogen
Vessels and nerves of the cubital fossa and elbow
N. radialis
M. biceps brachii
A. collateralis radialis (R. anterior) M. brachioradialis
A. brachialis N. medianus
Mm. extensores carpi radiales
N. radialis, R. profundus
N. radialis, R. superficialis A. radialis
M. extensor digitorum
A. recurrens radialis
M. supinator N. radialis, R. profundus
M. extensor carpi radialis brevis
A. interossea recurrens
Abb. 3.17 [Abb. 3.160] Arterien und Nerven der Ellenbeuge, Regio cubitalis anterior, rechts; Ansicht von lateral (radial). Arteries and nerves of the elbow; Regio cubitalis anterior, right side; lateral (radial) view.
N. medianus A. brachialis M. biceps brachii
Epicondylus medialis
M. brachialis
N. ulnaris Aponeurosis musculi bicipitis brachii Olecranon M. brachioradialis
N. radialis Mm. flexores antebrachii A. recurrens ulnaris A. ulnaris A. radialis
M. pronator teres N. medianus
N. ulnaris M. flexor digitorum profundus
Abb. 3.18 [Abb. 3.161] Arterien und Nerven des Ellenbogens, Regio cubitalis posterior, rechts; Ansicht von medial (ulnar). Arteries and nerves of the elbow, Regio cubitalis posterior, right side; medial (ulnar) view.
56
Upper Extremity
Obere Extremität
3 Vessels and nerves of the forearm
Gefäße und Nerven des Unterarms
M. anconeus
A. interossea recurrens
M. supinator
N. radialis, R. profundus
A. interossea posterior
M. extensor carpi radialis brevis
Rr. musculares
M. extensor digitorum
R. profundus nervi radialis, N. interosseus antebrachii posterior
M. abductor pollicis longus
Membrana interossea
M. extensor pollicis longus
N. radialis, R. superficialis
M. extensor carpi ulnaris, Tendo
M. extensor pollicis brevis
M. extensor pollicis longus, Tendo
Abb. 3.19 [Abb. 3.163] Arterien und Nerven der tiefen Schicht des Unterarms, Regio antebrachii posterior, rechts; Ansicht von radial. Deep arteries and nerves of the forearm, Regio antebrachii posterior, right side; radial view.
57
Obere Extremität
Upper Extremity
3 Handmuskeln
Muscles of the hand
M. extensor digitorum, Tendines
Radius
Retinaculum musculorum extensorum
Caput ulnae
M. extensor carpi radialis brevis, Tendo M. extensor carpi radialis longus, Tendo
M. extensor carpi ulnaris, Tendo
(Fovea radialis) M. extensor pollicis brevis, Tendo
M. extensor digiti minimi, Tendines
M. extensor pollicis longus, Tendo
M. interosseus dorsalis II
M. interosseus dorsalis I
Connexus intertendinei
Dorsalaponeurosen: mittlere Trakte Dorsal aponeuroses: medial tracts
Dorsalaponeurosen: laterale Trakte Dorsal aponeuroses: lateral tracts
Abb. 3.20 [Abb. 3.86]
Sehnen der langen Fingerstrecker und Dorsalaponeurose, rechts; Ansicht von dorsal. Tendons of the long extensors of the fingers, Mm. extensores digitorum longi, and dorsal aponeuroses, right side; dorsal view.
58
Upper Extremity
Obere Extremität
3 Muscles of the hand
Handmuskeln
M. palmaris longus, Tendo
Retinaculum musculorum flexorum
M. palmaris brevis Aponeurosis palmaris M. abductor pollicis brevis
Thenar
Hypothenar
M. flexor pollicis brevis M. abductor digiti minimi
Lig. metacarpale transversum superficiale
Mm. lumbricales
Abb. 3.21 [Abb. 3.77] Oberflächliche Schicht der Muskeln der Hohlhand, Palma manus, rechts; Ansicht von palmar. Superficial layer of muscles in the palm of the hand, Palma manus, right side; palmar view.
59
Obere Extremität
Upper Extremity
3 Handmuskeln
Muscles of the hand
Radius
M. pronator quadratus
M. brachioradialis, Tendo Ulna
M. flexor pollicis longus, Tendo
M. flexor carpi ulnaris, Tendo
M. flexor digitorum profundus, Tendines Os pisiforme Retinaculum musculorum flexorum
M. abductor digiti minimi M. abductor pollicis brevis
M. flexor digiti minimi
M. flexor pollicis brevis, Caput superficiale
M. opponens digiti minimi
M. opponens pollicis
Mm. lumbricales
M. abductor pollicis brevis
M. abductor digiti minimi
M. flexor pollicis brevis, Caput profundum M. flexor pollicis brevis, Caput superficiale
Mm. interossei dorsales
M. adductor pollicis, Caput transversum Mm. interossei dorsales
Mm. interossei palmares
M. flexor digitorum superficialis, Tendines
Abb. 3.22 [Abb. 3.78]
Mittlere Schicht der Muskeln der Hohlhand, Palma manus, rechts; Ansicht von palmar; nach Entfernung der Palmaraponeurose und der oberflächlichen Muskeln. Intermediate layer of muscles in the palm of the hand, Palma manus, right side; palmar view; after removal of the palmar aponeurosis and the superficial muscles.
60
Upper Extremity
Obere Extremität
3 Muscles of the hand
Handmuskeln
Radius
M. abductor pollicis longus, Tendines M. flexor carpi radialis, Tendo Retinaculum musculorum flexorum
Canalis carpi
M. flexor pollicis brevis, Caput profundum Os pisiforme
M. abductor pollicis brevis M. abductor digiti minimi M. flexor pollicis brevis, Caput superficiale M. flexor pollicis brevis, Caput profundum M. opponens pollicis
M. abductor pollicis brevis
Retinaculum musculorum flexorum
M. flexor digiti minimi brevis
M. opponens digiti minimi
M. flexor pollicis brevis, Caput superficiale
M. interosseus dorsalis IV M. interosseus palmaris III
M. adductor pollicis
M. abductor digiti minimi
M. flexor pollicis longus, Tendo
M. interosseus dorsalis I
M. lumbricalis Mm. lumbricales
M. flexor digitorum superficialis, Tendo
M. flexor digitorum superficialis, Tendo
Vincula longa
Vincula tendinum Vinculum breve
M. flexor digitorum profundus, Tendo
Abb. 3.23 [Abb. 3.81] Tiefe Schicht der Muskeln der Hohlhand, Palma manus, rechts; Ansicht von palmar; nach Entfernung der Sehnen der langen Fingerbeuger. Deep layer of muscles in the palm of the hand, Palma manus, right side; palmar view; after removal of the tendons of the long flexors of the fingers.
61
Obere Extremität
Upper Extremity
3 Gefäße und Nerven der Hohlhand
Vessels and nerves of the palm of the hand
N. medianus, R. palmaris N. musculocutaneus, N. cutaneus antebrachii lateralis
GUYON-Loge
N. ulnaris, R. palmaris Fascia antebrachii
N. ulnaris A. ulnaris
Aponeurosis palmaris M. palmaris brevis
A. princeps pollicis
N. digitalis palmaris proprius
N. medianus, Rr. palmares
N. ulnaris, Rr. palmares
Nn. digitales palmares proprii A. digitalis palmaris communis Aa. digitales palmares propriae
A. radialis indicis
Lig. metacarpale transversum superficiale
Abb. 3.24 [Abb. 3.164] Arterien und Nerven der oberflächlichen Schicht der Hohlhand, Palma manus, rechts; Ansicht von palmar. Superficial arteries and nerves of the palm of the hand, Palma manus, right side; palmar view.
62
Upper Extremity
Obere Extremität
3 Vessels and nerves of the palm of the hand
A. radialis N. medianus
Gefäße und Nerven der Hohlhand
A. ulnaris M. flexor carpi ulnaris
M. flexor carpi radialis, Tendo
A. radialis, R. palmaris superficialis N. medianus, R. palmaris
N. ulnaris Os pisiforme
N. ulnaris, R. profundus M. abductor pollicis brevis
A. ulnaris, R. carpalis dorsalis
N. ulnaris, R. superficialis A. ulnaris, R. palmaris profundus M. flexor pollicis brevis
N. digitalis palmaris proprius
M. adductor pollicis
N. medianus, N. digitalis palmaris communis
R. communicans cum nervo ulnari
Arcus palmaris superficialis
N. digitalis palmaris proprius
Aa. digitales palmares communes
Aa. digitales palmares propriae
Nn. digitales palmares proprii
Abb. 3.25 [Abb. 3.165] Arterien und Nerven der mittleren Schicht der Hohlhand, Palma manus, rechts; Ansicht von palmar; nach Entfernung der Palmaraponeurose. Intermediate layers of arteries and nerves of the palm of the hand, Palma manus, right side; after removal of the palmar view; palmar aponeurosis.
63
Obere Extremität
Upper Extremity
3 Gefäße und Nerven der Hohlhand
Vessels and nerves of the palm of the hand
M. pronator quadratus
A. radialis
A. ulnaris
M. flexor carpi ulnaris M. flexor carpi radialis, Tendo
N. ulnaris
M. opponens pollicis M. flexor pollicis brevis, Caput superficiale
Arcus palmaris profundus M. adductor pollicis
A. princeps pollicis M. abductor pollicis brevis
N. ulnaris, R. superficialis
N. ulnaris, R. profundus M. abductor digiti minimi
A. ulnaris, R. palmaris profundus Mm. interossei palmares M. adductor pollicis
A. radialis indicis Aa. metacarpales palmares M. interosseus dorsalis I Mm. flexores digitorum, Tendines
Mm. lumbricales
Abb. 3.26 [Abb. 3.166] Arterien und Nerven der tiefen Schicht der Hohlhand, Palma manus, rechts; Ansicht von palmar; nach Entfernung der langen Beugersehnen und der Mm. lumbricales sowie Spaltung des M. adductor pollicis. Deep arteries and nerves of the palm of the hand, Palma manus, right side; palmar view; tendons of the flexor muscles and Mm. lumbricales were removed and the M. adductor pollicis was split.
64
Upper Extremity
Obere Extremität
3 Vessels and nerves of the dorsum of the hand
M. extensor carpi ulnaris
Gefäße und Nerven des Handrückens
Membrana interossea
M. extensor pollicis brevis A. interossea anterior
M. abductor pollicis longus, Tendo N. radialis, R. profundus, N. interosseus antebrachii posterior
Retinaculum musculorum extensorum
A. ulnaris, R. carpalis dorsalis
Rete carpale dorsale
A. radialis
A. radialis, R. carpalis dorsalis
A. metacarpalis dorsalis I
M. extensor pollicis longus, Tendo
M. adductor pollicis
M. interosseus dorsalis
Aa. metacarpales dorsales
Abb. 3.27 [Abb. 3.167] Arterien und Nerven des Handrückens, Dorsum manus, rechts; Ansicht von dorsal; nach Entfernung der langen Streckersehnen. Arteries and nerves of the dorsum of the hand, Dorsum manus, right side; dorsal view; after removal of the long tendons of the extensor muscles.
65
Obere Extremität
Upper Extremity
3 Gefäße und Nerven des Handrückens
Vessels and nerves of the dorsum of the hand
N. radialis, Rr. superficiales
A. radialis Retinaculum musculorum extensorum N. radialis, N. cutaneus antebrachii posterior
Vagina tendinis musculi flexoris carpi radialis
A. radialis, R. palmaris superficialis Rete carpale dorsale (Fovea radialis) A. radialis, R. carpalis dorsalis M. extensor carpi radialis brevis, Tendo M. extensor carpi radialis longus, Tendo
A. radialis M. abductor pollicis longus, Tendo M. extensor pollicis brevis, Tendo M. abductor pollicis brevis
A. radialis M. opponens pollicis M. extensor digitorum, Tendines
M. extensor pollicis longus, Tendo
Nn. digitales dorsales A. metacarpalis dorsalis Aa. metacarpales dorsales
M. adductor pollicis
M. interosseus dorsalis I
M. lumbricalis I
Abb. 3.28 [Abb. 3.168] Arterien und Nerven des Handrückens, Dorsum manus, rechts; Ansicht von radial. Arteries and nerves of the dorsum of the hand, Dorsum manus, right side; radial view.
66
Untere Extremität Lower Extremity
Untere Extremität
Lower Extremity
4 Oberflächliche Gefäße und Nerven von Leistenregion und Oberschenkel
A. femoralis
Superficial vessels and nerves of inguinal region and thigh
R. cutaneus anterior (N. iliohypogastricus)
A.; V. epigastrica superficialis
N. ilioinguinalis
V. femoralis
N. cutaneus femoris lateralis Aa.; Vv. pudendae externae
R. femoralis (N. genitofemoralis) V. saphena accessoria (lateralis) A.; V. circumflexa ilium superficialis
V. saphena magna
Rr. cutanei anteriores (N. femoralis)
Rr. cutanei (N. obturatorius)
A. descendens genus
R. infrapatellaris (N. saphenus) Rete patellare
Abb. 4.1 [Abb. 4.149]
Epifasziale Gefäße und Nerven von Leistenregion, Regio inguinalis, Oberschenkel, Regio femoris anterior, und Knie, Regio genus anterior, rechts; Ansicht von ventral. Epifascial vessels and nerves of the inguinal region, Regio inguinalis, the thigh, Regio femoris anterior, and the knee, Regio genus anterior, right side; ventral view.
68
Lower Extremity
Untere Extremität
4 Superficial vessels and nerves of the gluteal region and thigh
Oberflächliche Gefäße und Nerven von Gesäßregion und Oberschenkel
Nn. clunium superiores (L1–L3)
R. cutaneus lateralis (N. iliohypogastricus)
Nn. clunium medii (S1–S3)
Sulcus glutealis
Nn. clunium inferiores
N. cutaneus femoris lateralis
(N. cutaneus femoris posterior)
Fascia lata
R. cutaneus (N. obturatorius)
N. cutaneus femoris posterior
V. saphena magna
V. saphena parva
Abb. 4.2 [Abb. 4.150] Epifasziale Gefäße und Nerven von Gesäßregion, Regio glutealis, Oberschenkel, Regio femoris posterior, und Kniekehle, Fossa poplitea, rechts; Ansicht von dorsal. Epifascial vessels and nerves of the gluteal region, Regio glutealis, the thigh, Regio femoris posterior, and the popliteal fossa, Fossa poplitea, right side; dorsal view.
69
Untere Extremität
Lower Extremity
4 Oberflächliche Gefäße und Nerven des Unterschenkels
Superficial vessels and nerves of the leg
Patella
R. infrapatellaris (N. saphenus) N. saphenus
V. saphena magna
V. perforans
Rr. cutanei cruris mediales (N. saphenus)
Fascia cruris
N. fibularis superficialis N. cutaneus dorsalis medialis N. cutaneus dorsalis intermedius
V. marginalis medialis
a
Abb. 4.3 [Abb. 4.151a]
Epifasziale Venen und Nerven von Unterschenkel, Regio cruris, und Fuß, Regio pedis, rechts; Ansicht von medial. Epifascial veins and nerves of the leg, Regio cruris, and the foot, Regio pedis, right side; medial view.
70
Lower Extremity
Untere Extremität
4 Superficial vessels and nerves of the leg
Oberflächliche Gefäße und Nerven des Unterschenkels
V. saphena magna
N. saphenus
N. cutaneus surae lateralis (N. fibularis communis)
V. perforans
N. cutaneus surae medialis (N. tibialis) V. saphena parva
R. communicans fibularis
N. suralis
Fascia cruris
V. marginalis lateralis Arcus venosus dorsalis pedis
Rete venosum dorsale pedis
b
N. cutaneus dorsalis lateralis (N. suralis)
Abb. 4.4 [Abb. 4.151b] Epifasziale Venen und Nerven von Unterschenkel, Regio cruris, und Fuß, Regio pedis, rechts; Ansicht von dorsolateral. Epifascial veins and nerves of the leg, Regio cruris, and the foot, Regio pedis, right side; dorsolateral view.
71
Untere Extremität
Lower Extremity
4 Oberflächliche Gefäße und Nerven des Fußrückens
Superficial vessels and nerves of the dorsum of the foot
N. saphenus N. cutaneus cruris medialis (N. saphenus)
N. fibularis superficialis
Malleolus medialis
Retinaculum musculorum extensorum inferius Malleolus lateralis
V. saphena magna N. cutaneus dorsalis medialis N. saphenus
N. cutaneus dorsalis intermedius
V. saphena parva
V. marginalis medialis
N. cutaneus dorsalis lateralis
V. perforans
V. marginalis lateralis
N. fibularis profundus, Nn. digitales dorsales pedis
Arcus venosus dorsalis pedis
Vv. digitales dorsales pedis Nn. digitales dorsales pedis
Abb. 4.5 [Abb. 4.152] Epifasziale Venen und Nerven des Fußrückens, Dorsum pedis, rechts; Ansicht von dorsal in Bezug auf das Dorsum pedis. Epifascial veins and nerves of the dorsum of the foot, Dorsum pedis, right side; dorsal view onto the dorsum of the foot.
72
Lower Extremity
Untere Extremität
4 Vessels and nerves of the thigh
Gefäße und Nerven des Oberschenkels
A. iliaca externa V. iliaca externa
N. cutaneus femoris lateralis A. iliaca interna
Lig. inguinale A. circumflexa ilium profunda M. iliacus
M. pectineus
N. femoralis V. saphena magna A. profunda femoris R. muscularis (N. femoralis)
A. femoralis V. femoralis
M. tensor fasciae latae
M. adductor longus
M. rectus femoris M. gracilis
M. sartorius
M. vastus lateralis
M. vastus medialis
R. articularis (A. descendens genus)
Rete patellare
Lig. patellae
Abb. 4.6 [Abb. 4.153] Gefäße und Nerven des Oberschenkels, Regio femoris anterior, rechts; Ansicht von ventral. Vessels and nerves of the thigh, Regio femoris anterior, right side; ventral view.
73
Untere Extremität
Lower Extremity
4 Gefäße und Nerven des Oberschenkels
Vessels and nerves of the thigh
N. obturatorius N. cutaneus femoris lateralis
N. femoralis
M. iliacus
A. femoralis M. pectineus
R. acetabularis (A. obturatoria)
A. obturatoria N. obturatorius A. circumflexa femoris lateralis
A. circumflexa femoris medialis
A. profunda femoris R. superficialis (A. circumflexa femoris medialis) M. sartorius M. adductor longus R. descendens (A. circumflexa femoris lateralis)
V. femoralis A. femoralis
M. rectus femoris
R. cutaneus (N. obturatorius) N. saphenus
R. muscularis (N. femoralis)
M. adductor magnus
Septum intermusculare vastoadductorium M. gracilis
N. saphenus
M. vastus medialis
M. sartorius
R. articularis (A. descendens genus)
Abb. 4.7 [Abb. 4.154] Gefäße und Nerven des Oberschenkels, Regio femoris anterior, rechts, Ansicht von ventral; nach teilweiser Entfernung des M. sartorius und Durchtrennung des M. pectineus. Vessels and nerves of the thigh, Regio femoris anterior, right side; ventral view; after partial removal of the M. sartorius and splitting of the M. pectineus.
74
Lower Extremity
Untere Extremität
4 Vessels and nerves of the thigh
Gefäße und Nerven des Oberschenkels
N. obturatorius V. iliaca externa V. saphena magna A. iliaca externa
N. femoralis M. iliacus
A. profunda femoris
A. circumflexa femoris lateralis
A. circumflexa femoris medialis
N. obturatorius A. obturatoria
V. femoralis
V. profunda femoris
R. ascendens
M. adductor brevis R. descendens M. adductor longus
A. perforans Rr. musculares (N. femoralis)
M. rectus femoris
R. cutaneus (N. obturatorius) M. adductor longus
A. perforans
V. femoralis M. gracilis
M. vastus lateralis
M. adductor magnus
A. femoralis M. rectus femoris
Hiatus adductorius
M. vastus medialis A. descendens genus, R. saphenus
N. saphenus M. sartorius
A. descendens genus
A. superior medialis genus
A. poplitea Rete articulare genus A. inferior medialis genus
Abb. 4.8 [Abb. 4.155] Gefäße und Nerven des Oberschenkels, Regio femoris anterior, rechts; Ansicht von ventral; nach teilweiser Entfernung des M. sartorius und des M. rectus femoris sowie nach Durchtrennung des M. pectineus und M. adductor longus. Vessels and nerves of the thigh, Regio femoris anterior, right side; ventral view; after partial removal of the M. sartorius and M. rectus femoris, and splitting of the M. pectineus and M. adductor longus.
75
Untere Extremität
Lower Extremity
4 Gefäße und Nerven von Gesäßregion und Oberschenkel
Vessels and nerves of the gluteal region and thigh
M. gluteus medius, Fascia
Nn. clunium medii (S1–S3)
M. gluteus maximus
Nn. clunium inferiores (N. cutaneus femoris posterior)
Tractus iliotibialis
N. cutaneus femoris posterior M. gracilis
M. semitendinosus
M. vastus lateralis
M. semimembranosus M. biceps femoris
V. poplitea M. semimembranosus
N. tibialis N. fibularis communis
A. poplitea
N. cutaneus surae lateralis (N. fibularis communis) M. gastrocnemius N. cutaneus surae medialis
V. saphena parva M. biceps femoris, Tendo
Abb. 4.9 [Abb. 4.158] Gefäße und Nerven von Gesäßregion, Regio glutealis, Oberschenkel, Regio femoris posterior, und Kniekehle, Fossa poplitea, rechts, Ansicht von dorsal; nach Entfernung der Fascia lata. Vessels and nerves of the gluteal region, Regio glutealis, the thigh, Regio femoris posterior, and the popliteal fossa, Fossa poplitea, right side; dorsal view; after removal of the Fascia lata.
76
Lower Extremity
Untere Extremität
4 Vessels and nerves of the gluteal region and thigh
Gefäße und Nerven von Gesäßregion und Oberschenkel
Nn. clunium superiores (L1–L3)
Nn. clunium medii (S1–S3)
Fascia glutea
M. gluteus maximus
Nn. clunium inferiores (N. cutaneus femoris posterior)
N. ischiadicus N. cutaneus femoris posterior
A. perforans
M. biceps femoris, Caput longum
N. tibialis
M. semitendinosus
Aa. perforantes
Hiatus adductorius
N. fibularis communis M. gracilis M. semimembranosus
A. poplitea M. sartorius
V. poplitea
N. cutaneus surae lateralis N. cutaneus surae medialis
A. superior medialis genus Rr. musculares (N. tibialis)
M. gastrocnemius, Caput mediale
N. suralis
M. gastrocnemius, Caput laterale
Abb. 4.10 [Abb. 4.159] Gefäße und Nerven von Gesäßregion, Regio glutealis, Oberschenkel, Regio femoris posterior, und Kniekehle, Fossa poplitea, rechts; Ansicht von dorsal; nach Entfernung der Fascia lata und nach Verlagerung des Caput longum des M. biceps femoris nach lateral. Vessels and nerves of the gluteal region, Regio glutealis, the thigh, Regio femoris posterior, and the popliteal fossa, Fossa poplitea, right side; dorsal view; after removal of the Fascia lata and lateral deflection of the Caput longum of the M. biceps femoris.
77
Untere Extremität
Lower Extremity
4 Gefäße und Nerven von Gesäßregion und Oberschenkel
A. glutea superior, R. superficialis
Vessels and nerves of the gluteal region and thigh
Foramen suprapiriforme M. gluteus medius M. piriformis
M. gluteus maximus
M. gemellus superior
Foramen infrapiriforme
M. obturatorius internus
N. gluteus inferior
M. gemellus inferior
A. glutea inferior
R. ascendens (A. circumflexa femoris medialis) R. superficialis (A. circumflexa femoris medialis)
A.; V. pudenda interna M. quadratus femoris
N. cutaneus femoris posterior R. profundus (A. circumflexa femoris medialis)
N. ischiadicus
A. perforans
M. adductor magnus Rr. musculares (N. tibialis)
M. biceps femoris, Caput longum Aa. perforantes
M. semitendinosus
M. biceps femoris, Caput longum
M. biceps femoris, Caput breve M. semimembranosus
V. poplitea N. fibularis communis A. poplitea
N. tibialis
N. cutaneus surae medialis
N. cutaneus surae lateralis
V. saphena parva
Abb. 4.11 [Abb. 4.160] Gefäße und Nerven von Gesäßregion, Regio glutealis, Oberschenkel, Regio femoris posterior, und Kniekehle, Fossa poplitea, rechts; Ansicht von dorsal; nach Durchtrennung des M. gluteus maximus und des Caput longum des M. biceps femoris. Vessels and nerves of the gluteal region, Regio glutealis, the thigh, Regio femoris posterior, and the popliteal fossa, Fossa poplitea, right side; dorsal view; after dissection of the M. gluteus maximus and Caput longum of the M. biceps femoris.
78
Lower Extremity
Untere Extremität
4 Vessels and nerves of the gluteal region
Gefäße und Nerven der Gesäßregion
R. cutaneus lateralis (N. iliohypogastricus)
Rr. profundi (A.; V. glutea superior) M. obliquus externus abdominis Crista iliaca
N. gluteus superior M. gluteus medius M. gluteus minimus
N. gluteus inferior M. gluteus medius
A.; V. glutea inferior M. gluteus maximus M. gluteus maximus M. piriformis
N. cutaneus femoris posterior M. gemellus superior
N. ischiadicus M. obturatorius internus
A.; V. pudenda interna M. gemellus inferior Lig. sacrotuberale M. obturatorius externus
M. quadratus femoris Trochanter minor M. adductor magnus
Rr. profundi (A. circumflexa femoris medialis)
Abb. 4.12 [Abb. 4.161] Gefäße und Nerven von Gesäßregion, Regio glutealis, und Oberschenkel, Regio femoris posterior, rechts; Ansicht von dorsal; nach Durchtrennung und teilweiser Ablösung der Mm. glutei maximus und medius bzw. nach Entfernung des N. ischiadicus nach seinem Durchtritt durch das Foramen infrapiriforme. Vessels and nerves of the gluteal region, Regio glutealis, and the thigh, Regio femoris posterior, right side; dorsal view; the Mm. glutei maximus and medius were cut and partially reflected, the N. ischiadicus was removed after its exit from the Foramen infrapiriforme.
79
Untere Extremität
Lower Extremity
4 Gefäße und Nerven des Unterschenkels
A. superior lateralis genus
A. inferior lateralis genus
Vessels and nerves of the leg
A. superior medialis genus
Rete articulare genus
N. fibularis communis
M. fibularis [peroneus] longus
Lig. patellae
M. extensor digitorum longus
A. recurrens tibialis anterior N. fibularis profundus
A. tibialis anterior
N. fibularis superficialis M. fibularis [peroneus] longus
M. extensor digitorum longus M. tibialis anterior
N. fibularis superficialis
N. fibularis profundus
M. fibularis [peroneus] brevis M. extensor hallucis longus M. extensor digitorum longus
A. fibularis, R. perforans Retinaculum musculorum extensorum inferius Rete malleolare laterale
A. malleolaris anterior lateralis
N. fibularis profundus A. dorsalis pedis
M. extensor digitorum brevis M. fibularis [peroneus] tertius, Tendo
Nn. digitales dorsales pedis
Aa. metatarsales dorsales
Abb. 4.13 [Abb. 4.165]
Gefäße und Nerven des Unterschenkels, Regio cruris anterior, rechts; Ansicht von ventral; nach Abtragung der Fascia cruris und nach Durchtrennung der Mm. extensor digitorum longus und fibularis longus. Vessels and nerves of the leg, Regio cruris anterior, right side; ventral view; after removal of the Fascia cruris and dissecting the Mm. extensor digitorum longus and fibularis longus.
80
Lower Extremity
Untere Extremität
4 Vessels and nerves of the popliteal fossa
M. gracilis
Gefäße und Nerven der Kniekehle
M. biceps femoris
M. semitendinosus M. semimembranosus
N. tibialis
V. poplitea A. poplitea
N. fibularis communis
A. superior lateralis genus
A. superior medialis genus
V. saphena parva
N. cutaneus surae lateralis Aa. surales
Rr. musculares (N. tibialis) N. cutaneus surae medialis M. gastrocnemius, Caput mediale
M. gastrocnemius, Caput laterale
Abb. 4.14 [Abb. 4.162b] Gefäße und Nerven der Kniekehle, Fossa poplitea, rechts; Ansicht von dorsal; nach vollständiger Abtragung der Faszie. Vessels and nerves of the popliteal fossa, Fossa poplitea, right side; dorsal view; after partial removal of the fascia.
81
Untere Extremität
Lower Extremity
4 Arterien der Kniekehle
Arteries of the popliteal fossa
A. perforans M. semimembranosus
M. semitendinosus
M. biceps femoris
M. gracilis
Femur, Facies poplitea
A. descendens genus
A. superior medialis genus A. superior lateralis genus M. semimembranosus M. biceps femoris
A. media genus
A. poplitea
M. gastrocnemius, Caput mediale M. plantaris
Aa. surales
M. gastrocnemius, Caput laterale
A. inferior lateralis genus A. inferior medialis genus
M. popliteus M. soleus
M. soleus
A. tibialis anterior (Truncus tibiofibularis)
A. tibialis posterior
A. recurrens tibialis posterior Membrana interossea cruris M. soleus
A. fibularis
Abb. 4.15 [Abb. 4.163] Arterien der Kniekehle, Fossa poplitea, rechts; Ansicht von dorsal; nach teilweiser Entfernung der bedeckenden Muskeln. Arteries of the popliteal fossa, Fossa poplitea, right side; dorsal view; after partial resection of the covering muscles.
82
Lower Extremity
Untere Extremität
4 Vessels and nerves of the popliteal fossa and leg
Gefäße und Nerven von Kniekehle und Unterschenkel
M. biceps femoris
M. semitendinosus
N. tibialis A. poplitea
V. poplitea V. saphena parva
M. semimembranosus M. gastrocnemius, Caput laterale A.; V. suralis Rr. musculares (N. tibialis)
A.; V. suralis
N. fibularis communis
M. gastrocnemius, Caput mediale
A. inferior medialis genus
Vv. tibiales posteriores
M. soleus
Arcus tendineus musculi solei
M. plantaris, Tendo M. gastrocnemius
M. fibularis [peroneus] longus
N. tibialis
Malleolenkanal M. fibularis [peroneus] brevis
A.; V. tibialis posterior M. tibialis posterior, Tendo
Malleolus lateralis
Retinaculum musculorum flexorum Tendo calcaneus
Abb. 4.16 [Abb. 4.166]
Retinaculum musculorum fibularium [peroneorum]
Gefäße und Nerven von Kniekehle, Fossa poplitea, und Unterschenkel, Regio cruris posterior, rechts; Ansicht von dorsal; nach Abtragung der Fascia cruris und nach Durchtrennung des M. gastrocnemius. Vessels and nerves of the popliteal fossa, Fossa poplitea, and the leg, Regio cruris posterior, right side; dorsal view; after removal of the Fascia cruris and dissecting the M. gastrocnemius.
83
Untere Extremität
Lower Extremity
4 Gefäße und Nerven von Kniekehle und Unterschenkel
Vessels and nerves of the popliteal fossa and leg
N. fibularis communis
V. poplitea
A. poplitea A. inferior medialis genus
M. plantaris M. soleus
M. soleus
A. fibularis A. tibialis posterior
N. tibialis
M. tibialis posterior
M. flexor digitorum longus
M. flexor hallucis longus
Malleolenkanal M. tibialis posterior, Tendo Malleolus medialis Retinaculum musculorum flexorum
Malleolus lateralis Retinaculum musculorum fibularium [peroneorum] Tendo calcaneus
Abb. 4.17 [Abb. 4.167]
Gefäße und Nerven von Kniekehle, Fossa poplitea, und Unterschenkel, Regio cruris posterior, rechts; Ansicht von dorsal; nach Durchtrennung der Mm. gastrocnemius und soleus. Vessels and nerves of the popliteal fossa, Fossa poplitea, and the leg, Regio cruris posterior, right side; dorsal view; after dissecting the Mm. gastrocnemius and soleus.
84
Lower Extremity
Untere Extremität
4 Vessels and nerves of the leg
Gefäße und Nerven des Unterschenkels
A. poplitea A. inferior medialis genus
M. plantaris
M. popliteus
A. tibialis anterior (Truncus tibiofibularis) M. soleus M. soleus M. tibialis posterior
A. tibialis posterior
A. fibularis
N. tibialis
M. flexor digitorum longus M. fibularis [peroneus] longus
M. flexor hallucis longus
M. fibularis [peroneus] brevis M. tibialis posterior, Tendo
Rr. malleolares mediales
M. flexor hallucis longus, Tendo
Rr. malleolares laterales Tendo calcaneus
Rr. calcanei Rete calcaneum
Abb. 4.18 [Abb. 4.168]
Gefäße und Nerven des Unterschenkels, Regio cruris posterior, rechts; Ansicht von dorsal; nach Abtragung der Fascia cruris und nach Durchtrennung der Mm. gastrocnemius, soleus und flexor hallucis longus. Vessels and nerves of the leg, Regio cruris posterior, right side; dorsal view; after removal of the Fascia cruris and dissecting the Mm. gastrocnemius, soleus, and flexor hallucis longus.
85
Untere Extremität
Lower Extremity
4 Gefäße und Nerven der Fußsohle
Vessels and nerves of the sole of the foot
Aa. digitales plantares propriae Nn. digitales plantares proprii
Nn. digitales plantares communes
Aa. metatarsales plantares
N. plantaris lateralis, R. superficialis
N. digitalis plantaris proprius
Aponeurosis plantaris
Retinaculum musculorum flexorum
Malleolenkanal
Rr. calcanei mediales (N. tibialis)
N. plantaris medialis
A. tibialis posterior N. plantaris lateralis
Abb. 4.19 [Abb. 4.170] Oberflächliche Schicht der Arterien und Nerven der Fußsohle, Planta, rechts; Ansicht von plantar. Superficial layer of the arteries and nerves of the sole of the foot, right side; plantar view.
86
Lower Extremity
Untere Extremität
4 Vessels and nerves of the sole of the foot
Gefäße und Nerven der Fußsohle
M. flexor digitorum brevis, Tendines
Aa. digitales plantares propriae
Aa. digitales plantares communes
Nn. digitales plantares communes
M. flexor hallucis longus, Tendo
M. flexor hallucis brevis
Mm. lumbricales R. superficialis
N. plantaris lateralis R. profundus M. abductor hallucis
M. quadratus plantae
A. plantaris lateralis N. plantaris medialis M. abductor digiti minimi Aponeurosis plantaris
Retinaculum musculorum flexorum
M. flexor digitorum brevis
A. tibialis posterior
Malleolenkanal Malleolar canal N. plantaris lateralis M. abductor hallucis Rete calcaneum
Abb. 4.20 [Abb. 4.171] Mittlere Schicht der Arterien und Nerven der Fußsohle, Planta, rechts; Ansicht von plantar. Intermediate layer of the arteries and nerves of the sole of the foot, right side; plantar view.
87
Untere Extremität
Lower Extremity
4 Gefäße und Nerven der Fußsohle
Nn. digitales plantares proprii
Vessels and nerves of the sole of the foot
M. flexor hallucis longus, Tendo
Nn. digitales plantares communes
Caput transversum M. adductor hallucis
Aa. metatarsales plantares Caput obliquum M. flexor hallucis brevis
Arcus plantaris profundus A. plantaris medialis, R. superficialis
R. superficialis N. plantaris lateralis
M. flexor hallucis longus, Tendo
R. profundus M. adductor hallucis, Caput obliquum
M. flexor digitorum longus, Tendo
A. plantaris lateralis M. abductor digiti minimi
M. quadratus plantae
M. abductor hallucis
M. flexor digitorum brevis
Aponeurosis plantaris
N. plantaris medialis Retinaculum musculorum flexorum A. tibialis posterior Malleolenkanal Malleolar canal N. plantaris lateralis M. abductor hallucis
Rete calcaneum
Abb. 4.21 [Abb. 4.172] Tiefe Schicht der Arterien und Nerven der Fußsohle, Planta, rechts; Ansicht von plantar. Deep layer of the arteries and nerves of the sole of the foot, right side; plantar view.
88
Organe Brusteingeweide der Brusthöhle Herz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Thoracic viscera
4
Lunge . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
Speiseröhre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 Thymus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 Topographie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
Organe der Brusthöhle
Thoracic viscera
5 Lunge und Pleurahöhlen
Lungs and pleural cavities
Vv. brachiocephalicae Clavicula V. thoracica interna
Apex pulmonis Thymus
(Trigonum thymicum)
Pleura parietalis, Pars costalis
Pulmo sinister, Lobus superior
Pulmo dexter, Margo anterior
Pulmo sinister, Margo anterior
(Trigonum pericardiacum)
Lobus superior
Pulmo dexter
Lobus medius
Incisura cardiaca
Lobus inferior
Lingula pulmonis
Pleura parietalis, Pars diaphragmatica
Pulmo sinister, Lobus inferior Margo inferior
Recessus costodiaphragmaticus
Pericardium
Recessus costomediastinalis
Abb. 5.1 [Abb. 5.1]
Lungen, Pulmones, und Pleurahöhlen, Cavitates pleurales, eines Jugendlichen; Ansicht von ventral; nach Entfernung der Brustwand. Lungs, Pulmones, and pleural cavities, Cavitates pleurales, of an adolescent; ventral view; after removal of the anterior thoracic wall.
90
Thoracic viscera
Organe der Brusthöhle
5 Arteries of the posterior mediastinum
Arterien des hinteren Mediastinums
Truncus brachiocephalicus N. vagus [X] A. cervicalis profunda
Trachea N. laryngeus recurrens
Truncus costocervicalis
N. vagus [X]
A. intercostalis suprema A. subclavia
N. phrenicus A. subclavia A. thoracica interna
N. laryngeus recurrens
Arcus aortae
Pars ascendens aortae [Aorta ascendens]
Pars thoracica aortae, Rr. bronchiales N. laryngeus recurrens N. vagus [X], Rr. bronchiales
Bronchus principalis dexter Bronchus principalis sinister V. azygos Truncus sympathicus Mm. intercostales interni
Vv. intercostales posteriores
Mm. intercostales externi
Pars thoracica aortae, Rr. oesophageales N. laryngeus recurrens, Rr. oesophageales Oesophagus, Pars thoracica
Aa. intercostales posteriores
Truncus sympathicus, Ganglion
Pars thoracica aortae
Nn. thoracici, Nn. intercostales Ductus thoracicus, Pars thoracica
N. splanchnicus minor
Pars lumbalis diaphragmatis
N. splanchnicus major
V. azygos
Costa XI
Pars abdominalis aortae
Abb. 5.2 [Abb. 5.18] Aorta mit ihren Ästen; Ansicht von ventral auf die hintere Rumpfwand. Aorta and its branches; ventral view onto the posterior wall of the trunk.
91
Organe der Brusthöhle
Thoracic viscera
5 Venen des hinteren Mediastinums
Veins of the posterior mediastinum
Trachea
V. brachiocephalica sinistra
V. brachiocephalica dextra V. subclavia Oesophagus, Pars thoracica
V. cava superior
Ductus thoracicus, Pars thoracica Aa. intercostales posteriores
Mm. intercostales interni
V. azygos V. hemiazygos accessoria V. hemiazygos
Aa.; Vv. intercostales posteriores Truncus sympathicus, Ganglia
Nn. thoracici, Nn. intercostales
Lig. longitudinale anterius N. splanchnicus major
Vv. intercostales posteriores V. hemiazygos
Cisterna chyli
A.; V. subcostalis
Pars lumbalis diaphragmatis, Crus dextrum et Crus sinistrum
V. cava inferior
V. lumbalis ascendens
Abb. 5.3 [Abb. 5.17] Venen des Azygossystems; Ansicht von ventral auf die hintere Rumpfwand; nach Entfernung des Zwerchfells. Veins of the azygos system; ventral view onto the posterior wall of the trunk; after removal of the diaphragm.
92
Thoracic viscera
Organe der Brusthöhle
5 Nerves of the posterior mediastinum
Nerven des hinteren Mediastinums
Ganglion cervicothoracicum [stellatum] A. carotis communis
Trachea
N. vagus [X] Truncus sympathicus, Ganglion cervicale medium
N. laryngeus recurrens A. subclavia
Ansa subclavia
Ansa subclavia
A. subclavia Truncus sympathicus, Ganglion thoracicum II
N. vagus [X] Plexus aorticus thoracicus; Plexus cardiacus
N. vagus [X] N. laryngeus recurrens
N. laryngeus recurrens N. vagus [X], Rr. bronchiales Pars ascendens aortae [Aorta ascendens]
Bronchus principalis sinister
N. vagus (X), Rr. bronchiales
Nn. thoracici, Nn. intercostales
Bronchus principalis dexter
Truncus sympathicus
Oesophagus, Pars thoracica
Pars thoracica aortae [Aorta thoracica]
N. vagus [X], Plexus oesophageus
Truncus sympathicus, Ganglia thoracica
N. splanchnicus major
Truncus sympathicus, Rr. communicantes
N. splanchnicus minor
Oesophagus, Pars abdominalis
Diaphragma
Gaster
Pars pylorica Duodenum
Pars abdominalis aortae [Aorta abdominalis]
Truncus vagalis anterior, Rr. gastrici anteriores
Abb. 5.4 [Abb. 5.19] Nerven des hinteren Mediastinums; Ansicht von ventral auf die hintere Rumpfwand; nach Entfernung des Zwerchfells. Nerves of the posterior mediastinum; ventral view onto the posterior wall of the trunk; after removal of the diaphragm.
93
Organe der Brusthöhle
Thoracic viscera
5 Mediastinum
Mediastinum
Truncus sympathicus, Ganglion thoracicum II
N. vagus [X], Rr. cardiaci thoracici N. vagus [X], Plexus pulmonalis
V. azygos Bronchus principalis dexter R. bronchialis (Aorta); V. bronchialis
N. vagus [X], Rr. cardiaci thoracici V. intercostalis posterior
A. thoracica interna N. phrenicus V. brachiocephalica dextra Thymus
V. cava superior Aa. pulmonales
N. thoracicus [T7], N. intercostalis Truncus sympathicus, Rr. communicantes
N. splanchnicus major
N. phrenicus; A.; V. pericardiacophrenica Vv. pulmonales Pericardium fibrosum; Pleura parietalis, Pars mediastinalis Lig. pulmonale
Aa. intercostales posteriores
Pleura parietalis, Pars costalis
N. vagus [X], Plexus oesophageus Pleura parietalis, Pars costalis Oesophagus
Diaphragma, Centrum tendineum
Abb. 5.5 [Abb. 5.5]
Mediastinum und Pleurahöhle, Cavitas pleuralis, eines Jugendlichen; Ansicht von rechts; nach Entfernung der seitlichen Brustwand und der rechten Lunge. Mediastinum and pleural cavity, Cavitas pleuralis, of an adolescent; view from the right side; after removal of the lateral thoracic wall and the right lung.
94
Thoracic viscera
Organe der Brusthöhle
5 Mediastinum
Mediastinum
Oesophagus, Pars thoracica N. vagus [X], R. cardiacus thoracicus
Ductus thoracicus, Pars thoracica N. laryngeus recurrens (N. vagus)
Truncus sympathicus, R. cardiacus thoracicus Lig. arteriosum A. carotis communis
V. brachiocephalica
Nodi lymphoidei tracheobronchiales
V. hemiazygos accessoria
N. vagus [X] N. phrenicus
Oesophagus, Pars thoracica
Plexus aorticus thoracicus, Plexus cardiacus
N. vagus [X], Plexus pulmonalis Plexus pulmonalis A. pulmonalis sinistra
Thymus
Pars thoracica aortae Plexus aorticus thoracicus
V. pulmonalis sinistra A.; V. intercostalis posterior Bronchus principalis sinister
N. splanchnicus major N. phrenicus V. pulmonalis sinistra
Pericardium fibrosum V. pericardiacophrenica A. pericardiacophrenica
V. hemiazygos A.; V. intercostalis posterior; N. intercostalis
N. splanchnicus minor Truncus sympathicus, Ganglion thoracicum Pleura parietalis, Pars costalis
Abb. 5.6 [Abb. 5.6] Mediastinum und Pleurahöhle, Cavitas pleuralis, eines Jugendlichen; Ansicht von links; nach Entfernung der seitlichen Brustwand und der linken Lunge. Mediastinum and pleural cavity, Cavitas pleuralis, of an adolescent; view from the left side; after removal of the lateral thoracic wall and the left lung.
95
Organe der Brusthöhle
Thoracic viscera
5 Obere Thoraxapertur
Superior thoracic aperture
Plexus brachialis A. axillaris dextra V. axillaris dextra
Truncus inferior (Plexus brachialis) A. subclavia dextra A. cervicalis ascendens M. scalenus anterior N. intercostalis I A. transversa cervicis A. suprascapularis
A. profunda cervicis
V. jugularis interna dextra A. thyroidea inferior
V. subclavia dextra
Truncus costocervicalis
Truncus jugularis dexter Einmündung des Ductus lymphaticus dexter
A. vertebralis A. intercostalis suprema
Truncus bronchomediastinalis dexter Truncus thyrocervicalis
Ganglion cervicothoracicum [stellatum]
N. phrenicus
Truncus sympathicus
A. thoracica interna
N. cardiacus cervicalis inferior
Truncus bronchomediastinalis dexter V. brachiocephalica dextra
Trachea
N. vagus [X] Nodi lymphoidei paratracheales
Abb. 5.7 [Abb. 5.24]
N. laryngeus recurrens
A. carotis communis dextra
Leitungsbahnen der oberen Thoraxapertur, rechts; Ansicht von kaudal; nach Entfernung der Pleurakuppel. [L238] Neurovascular structures of the superior thoracic aperture, right side; caudal view; after removal of the cervical pleural cupula.
96
Thoracic viscera
Organe der Brusthöhle
5 Superior thoracic aperture
Obere Thoraxapertur
A. axillaris sinistra V. axillaris sinistra A. thyroidea inferior
Plexus brachialis M. scalenus anterior
A. subclavia sinistra Truncus inferior (Plexus brachialis)
A. cervicalis ascendens V. jugularis interna sinistra N. intercostalis I A. transversa cervicis A. profunda cervicis
Truncus subclavius sinister A. suprascapularis
Truncus thyrocervicalis
Truncus costocervicalis
V. subclavia sinistra
A. intercostalis suprema
Einmündung des Ductus thoracicus
Ganglion cervicothoracicum [stellatum]
N. phrenicus
Ansa subclavia
Truncus bronchomediastinalis
Truncus sympathicus
V. brachiocephalica sinistra
A. vertebralis Ductus thoracicus
A. thoracica interna N. cardiacus cervicalis inferior
A. carotis communis sinistra
N. laryngeus recurrens
N. vagus [X]
Nodi lymphoidei mediastinales anteriores
Abb. 5.8 [Abb. 5.25]
Leitungsbahnen der oberen Thoraxapertur, links; Ansicht von kaudal; nach Entfernung der Pleurakuppel. [L238] Neurovascular structures of the superior thoracic aperture, left side; caudal view; after removal of the pleural cupula.
97
Organe der Brusthöhle
Thoracic viscera
5 Innervation des Herzens
Innervation of the heart
Glandula thyroidea
Ganglion cervicale medium A. carotis communis
N. vagus [X]
R. cardiacus cervicalis superior (N. vagus [X])
N. cardiacus cervicalis medius (Truncus sympathicus) N. vagus [X] R. cardiacus cervicalis superior (N. vagus [X])
N. phrenicus
N. cardiacus cervicalis superior (Truncus sympathicus) Truncus jugularis dexter
Ductus thoracicus
R. cardiacus cervicalis inferior (N. vagus [X]) V. jugularis interna N. laryngeus recurrens
V. jugularis externa V. subclavia Truncus subclavius sinister Truncus bronchomediastinalis sinister N. phrenicus A. thoracica interna
Arcus aortae
Rr. cardiaci thoracici (N. vagus [X]) Ganglion cardiacum
A. pericardiacophrenica
Pleura mediastinalis Pericardium (Lamina parietalis) Pericardium (Lamina visceralis)
V. cava superior Auricula sinistra
Aorta ascendens Plexus cardiacus
Truncus pulmonalis Ventriculus sinister R. interventricularis anterior
Atrium dextrum A. coronaria dextra
Abb. 5.9 [Abb. 5.67]
Plexus cardiacus in situ; Ansicht von ventral. [L238] Cardiac plexus in situ; ventral view.
98
Ventriculus dexter
N. vagus [X]
Nodi lymphoidei tracheobronchiales inferiores
Ganglion cervicale medium Ganglion cervicale inferius Ductus thoracicus
V. cava inferior Ganglion cardiacum N. laryngeus recurrens
Pulmo dexter
Pulmo sinister Nodi lymphoidei bronchopulmonales
Ligamentum arteriosum
A. pulmonalis sinistra Rr. bronchiales (N. vagus [X])
Rr. pulmonales (Truncus sympathicus)
Bronchus principalis sinister
Rr.; Vv. bronchiales
V. pulmonalis sinistra
Bronchus lobaris medius
Nodi lymphoidei bronchopulmonales
Bronchus lobaris inferior Oesophagus
Plexus pulmonalis
Pericardium
Bronchus segmentalis Nodi lymphoidei phrenici superiores
N. splanchnicus major V. azygos
Plexus oesophagus
Ductus thoracicus
Nodi lymphoidei intrapulmonales
Organe der Brusthöhle
Nodi lymphoidei intrapulmonales
Leitungsbahnen der Lunge in situ und Innervation der Lunge
Bronchialbaum der Lungen mit Leitungsbahnen; Ansicht von ventral. [L238]
Bronchialtree with vessels and nerves of the lung; ventral view.
Bronchus principalis dexter
Thoracic viscera
Arcus aortae
Vessels and nerves of the lungs in situ
Abb. 5.10 [Abb. 5.98]
Trachea
5
99
Organe der Brusthöhle
Thoracic viscera
5 Herzsitus
The heart in situ
(Nodi lymphoidei mediastinales anteriores) N. vagus [X]
N. laryngeus recurrens
V. cava superior
Lig. arteriosum A. pulmonalis dextra V. pulmonalis sinistra superior
A. pulmonalis sinistra
Pars ascendens aortae V. pulmonalis sinistra inferior V. pulmonalis dextra
Truncus pulmonalis Ventriculus sinister
Atrium dextrum
Apex cordis
Abb. 5.11 [Abb. 5.43]
Lage des Herzens, Cor, im Thorax, Situs cordis; Ansicht von ventral; nach Eröffnung des Herzbeutels. Position of the heart, Cor, within the thorax, Situs cordis; ventral view; after opening of the Pericardium.
100
Thoracic viscera
Organe der Brusthöhle
5 Pericardium
Herzbeutel
Arcus aortae
N. phrenicus A.; V. pericardiacophrenica
Pulmo sinister V. cava superior Plexus aorticus thoracicus N. vagus [X] Pleura parietalis, Pars mediastinalis Pulmo dexter
Sinus transversus pericardii
V. pulmonalis dextra superior
V. pulmonalis dextra inferior
N. laryngeus recurrens A. pulmonalis sinistra Bifurcatio trunci pulmonalis A. pulmonalis dextra
Pleura parietalis, Pars mediastinalis V. pulmonalis sinistra superior
V. pulmonalis sinistra inferior
Sinus obliquus pericardii
Pleura parietalis, Pars diaphragmatica
Pericardium serosum, Lamina parietalis
V. cava inferior
Pericardium fibrosum
Abb. 5.12 [Abb. 5.44]
Herzbeutel, Pericardium; Ansicht von ventral; nach Abtragung der Vorderwand des Herzbeutels und Entnahme des Herzens. Pericardium, Pericardium; ventral view; after removal of the anterior part of the Pericardium and the heart.
101
Organe der Brusthöhle
Thoracic viscera
5 Herz
Heart
A. carotis communis sinistra A. subclavia sinistra Truncus brachiocephalicus
Arcus aortae
V. cava superior
Lig. arteriosum A. pulmonalis sinistra
Truncus pulmonalis A. pulmonalis dextra
Pericardium serosum, Lamina parietalis
Pericardium serosum, Lamina parietalis
Auricula sinistra Auricula dextra V. cardiaca [cordis] magna
Conus arteriosus
A. coronaria sinistra, R. circumflexus
Atrium dextrum
A. coronaria sinistra, R. interventricularis anterior
Sulcus coronarius V. interventricularis anterior
V. cardiaca [cordis] parva
Ventriculus sinister A. coronaria dextra
Ventriculus dexter Pericardium serosum, Lamina visceralis [Epicardium]
Apex cordis Pericardium serosum, Lamina parietalis
Sulcus interventricularis anterior
Abb. 5.13 [Abb. 5.45]
Herz, Cor; Ansicht von ventral. Heart, Cor; ventral view.
102
Thoracic viscera
Organe der Brusthöhle
5 Heart
Herz
V. brachiocephalica dextra
A. subclavia sinistra
V. brachiocephalica sinistra
A. carotis communis sinistra
Truncus brachiocephalicus Arcus aortae
Pars descendens aortae [Aorta descendens]
Lig. arteriosum V. cava superior Pars ascendens aortae [Aorta ascendens] A. pulmonalis sinistra Pericardium A. pulmonalis dextra Sinus transversus pericardii Vv. pulmonales dextrae
Truncus pulmonalis Vv. pulmonales sinistrae
Sinus obliquus pericardii
Auricula sinistra
Atrium sinistrum V. cardiaca [cordis] magna Pericardium serosum, Lamina parietalis
A. coronaria sinistra, R. circumflexus
Atrium dextrum Pericardium serosum, Lamina visceralis [Epicardium]
Sulcus terminalis
V. cava inferior Ventriculus sinister
Sinus coronarius
Sulcus coronarius
Apex cordis
A. coronaria dextra, R. interventricularis posterior V. cardiaca [cordis] media, [V. interventricularis posterior]
Abb. 5.14 [Abb. 5.46]
Ventriculus dexter Sulcus interventricularis posterior
Herz, Cor; Ansicht von dorsal. Heart, Cor; dorsal view.
103
Organe der Brusthöhle
Thoracic viscera
5 Räume des Herzens
Chambers of the heart
Ostium atrioventriculare dextrum Septum interatriale Pars ascendens aortae
Fossa ovalis Mm. pectinati
V. cava superior Auricula dextra
Foramina venarum minimarum
A. coronaria dextra Atrium dextrum
Limbus fossae ovalis
Crista terminalis Valva atrioventricularis dextra, Cuspis anterior TODARO-Sehne
TODARO‘s tendon Chordae tendineae
M. papillaris septalis M. papillaris anterior V. cava inferior Valva atrioventricularis dextra, Cuspis septalis
Valvula venae cavae inferioris Ostium sinus coronarii Valvula sinus coronarii
KOCH-Dreieck KOCH‘s triangle
Valva atrioventricularis dextra, Cuspis posterior Mm. papillares posteriores Ventriculus dexter
Septum interventriculare, Pars muscularis
Myocardium Pericardium serosum, Lamina visceralis [Epicardium]
Abb. 5.15 [Abb. 5.49]
Apex cordis
Rechter Vorhof, Atrium dextrum, und rechte Kammer, Ventriculus dexter; Ansicht von ventral. Right atrium, Atrium dextrum, and right ventricle, Ventriculus dexter; ventral view.
104
Thoracic viscera
Organe der Brusthöhle
5 Chambers of the heart
Räume des Herzens
V. pulmonalis sinistra superior Myocardium Auricula sinistra
Vv. pulmonales dextrae
V. cardiaca [cordis] magna
Atrium sinistrum, Septum interatriale
Anulus fibrosus sinister
Ostium atrioventriculare sinistrum V. pulmonalis sinistra inferior
Valvula foraminis ovalis M. papillaris anterior
Anulus fibrosus sinister Valva atrioventricularis sinistra, Cuspis posterior Pericardium serosum, Lamina visceralis [Epicardium] Chordae tendineae M. papillaris posterior Ventriculus sinister Myocardium Septum interventriculare, Pars muscularis
Trabeculae carneae Apex cordis
Abb. 5.16 [Abb. 5.51]
Linker Vorhof, Atrium sinistrum, und linker Ventrikel, Ventriculus sinister; Ansicht von lateral. Left atrium, Atrium sinister, and left ventricle, Ventriculus sinister; lateral view.
105
Organe der Brusthöhle
Thoracic viscera
5 Erregungsbildungs- und Erregungsleitungssystem
Electrical stimulation and conducting system of the heart
Aorta
Fasciculus atrioventricularis
V. cava superior
Nodus sinuatrialis Crus sinistrum
Nodus atrioventricularis Crus dextrum
KOCH-Dreieck
Septum interventriculare Rr. subendocardiales
Abb. 5.17 [Abb. 5.61]
Erregungsbildungs- und Erregungsleitungssystem [Complexus stimulans et systema conducente cordis] entlang der Herzachse am aufgeschnittenen Herzen. Electrical stimulation and conducting system [Complexus stimulans et conducente cordis] along the axis of the sectioned heart.
106
Thoracic viscera
Organe der Brusthöhle
5 Coronary arteries and their branches
Herzkranzarterien und ihre Äste
V. cava superior Aorta ascendens Vas vasorum R. atrialis anterior [R. nodi sinuatrialis, 32%]
A. coronaria dextra
A. coronaria sinistra
R. coni arteriosi R. nodi sinuatrialis
R. circumflexus
Nodus sinuatrialis
R. Marginalis sinister R. interventricularis anterior
Rr. atriales R. lateralis R. posterior ventriculi sinistri Rr. interventriculares septales anteriores
Nodus atrioventricularis Rr. atrioventriculares R. ventricularis R. nodi atrioventricularis R. posterolateralis dexter R. marginalis dexter
Abb. 5.18 [Abb. 5.70]
R. interventricularis posterior
Koronararterien und ihre Äste. Ansicht von ventral. [L238] Coronary arteries and their branches; ventral view.
107
Organe der Brusthöhle
Thoracic viscera
5 Herzkranzarterien
Coronary arteries
Arcus aortae
Truncus pulmonalis
Pars ascendens aortae
A. coronaria sinistra Atrium sinistrum, Auricula sinistra
A. coronaria dextra
A. coronaria sinistra, R. circumflexus Conus arteriosus
Atrium dextrum
R. marginalis dexter
Abb. 5.19 [Abb. 5.68]
Herzkranzarterien, Aa. coronariae; Ansicht von ventral. Coronary arteries, Aa. coronariae; ventral view.
108
A. coronaria sinistra, R. interventricularis anterior
Thoracic viscera
Organe der Brusthöhle
5 Veins of the heart
Venen des Herzens
Arcus aortae A. pulmonalis dextra V. cava superior A. pulmonalis sinistra
Vv. pulmonales dextrae
Atrium sinistrum Vv. pulmonales sinistrae Sinus venarum cavarum Auricula sinistra V. obliqua atrii sinistri
V. cardiaca [cordis] magna A. coronaria sinistra, R. circumflexus
Sinus coronarius
Atrium dextrum
V. ventriculi sinistri posterior V. cava inferior Sulcus coronarius
V. cardiaca [cordis] parva A. coronaria dextra Ventriculus dexter
V. cardiaca [cordis] media [V. interventricularis posterior] Ventriculus sinister
Sulcus interventricularis posterior
Abb. 5.20 [Abb. 5.80] Herzvenen, Vv. cordis; Ansicht von dorsal kaudal. Cardiac veins, Vv. cordis; dorsocaudal view.
109
Organe der Brusthöhle
Thoracic viscera
5 Herzkranzarterien und Herzvenen
Coronary arteries and cardiac veins
V. pulmonalis sinistra
Auricula sinistra
R. circumflexus V. cava superior
A. coronaria sinistra
Pars ascendens aortae
R. marginalis sinister
V. cardiaca magna Auricula dextra Truncus pulmonalis
A. coronaria dextra
R. interventricularis anterior
Ventriculus dexter R. nodi sinuatrialis Ventriculus sinister
R. marginalis dexter
R. lateralis
Abb. 5.21 Herz, Cor, Facies sternocostalis, mit Herkranzarterien, Aa. coronariae, und Herzvenen, Vv. cordis; Ansicht von kranioventral. (Photograph © 2015 by Darrell K. Petersen. Published by Elsevier Inc. All rights reserved) [G618] Heart, Cor, Facies sternocostalis, with coronary arteries, Aa. coronariae, and cardiac veins, Vv. cordis, cranioventral view.
110
Thoracic viscera
Organe der Brusthöhle
5 Facies diaphragmatica
Facies diaphragmatica
V. pulmonalis dextra
Atrium sinistrum
V. cava superior
R. circumflexus Atrium dextrum
V. cardiaca magna Sulcus terminalis Sinus coronarius V. cava inferior
R. posterior ventriculi sinistri V. cardiaca parva
V. ventriculi sinistri posterior
Ventriculus sinister
A. coronaria dextra
R. interventricularis posterior
V. cardiaca media
Ventriculus dexter
Abb. 5.22
Herz, Cor, Facies diaphragmatica, mit Herkranzarterien, Aa. coronariae, und Herzvenen, Vv. cordis; Ansicht von kaudal. (Photograph © 2015 by Darrell K. Petersen. Published by Elsevier Inc. All rights reserved) [G618] Heart, Cor, Facies diaphragmatica, with coronary arteries, Aa. coronariae, and cardiac veins, Vv. cordis; caudal view.
111
Organe der Brusthöhle
Thoracic viscera
5 Linker Ventrikel
Pars acendens aortae
Truncus pulmonalis
Left ventricle
Auricula dextra
Valvula semilunaris dextra
A. coronaria sinistra Septum interventriculare, Pars membranacea
Valvula semilunaris sinistra Valva atrioventricularis, Cuspis anterior
M. papillaris anterior M. papillaris anterior
Ventriculus sinister Ventriculus dexter
Trabeculae carneae Septum interventriculare, Pars muscularis
Abb. 5.23 Linker Ventrikel, Ventriculus sinister; Ansicht von links. (Photograph © 2015 by Darrell K. Petersen. Published by Elsevier Inc. All rights reserved) [G618] Left ventricle, Ventriculus sinister; view from left.
112
Thoracic viscera
Organe der Brusthöhle
5 Right atrium
Rechter Vorhof
Pars ascendens aortae
V. cava superior KOCH-Dreieck KOCH‘s triangle
Mm. pectinati
V. pulmonalis dextra superior
V. pulmonalis dextra inferior
Crista terminalis
Sinus coronarius
TODARO-Sehne TODARO‘s tendon
Fossa ovalis Ventriculus dexter
V. cava inferior
Valvula venae cavae inferioris
Ostium sinus coronarii
Valva atrioventricularis dextra, Cuspis septalis
Abb. 5.24 Rechter Vorhof, Atrium dextrum; Ansicht von rechts. (Photograph © 2015 by Darrell K. Petersen. Published by Elsevier Inc. All rights reserved) [G618] Right atrium, Atrium dextrum; view from right.
113
Organe der Brusthöhle
Thoracic viscera
5 Rechter Ventrikel
V. cava superior
Pars ascendens aortae
Auricula dextra
Right ventricle
Auricula sinistra
Truncus pulmonalis
Valvula semilunaris sinistra
A. coronaria dextra Crista supraventricularis Chordae tendineae
M. papillaris septalis Trabecula septomarginalis R. interventricularis anterior
M. papillaris posterior M. papillaris anterior Trabeculae carneae
Abb. 5.25 Rechter Ventrikel, Ventriculus dexter; Ansicht von ventral. (Photograph © 2015 by Darrell K. Petersen. Published by Elsevier Inc. All rights reserved) [G618] Right ventricle, Ventriculus dexter; ventral view.
114
Thoracic viscera
Organe der Brusthöhle
5 Cardiac valves
Herzklappen
Valva trunci pulmonalis
Valva aortae
Valvula semilunaris dextra Valvula semilunaris anterior Valvula semilunaris sinistra
Valvula semilunaris sinistra Valvula semilunaris dextra Valvula semilunaris posterior
Septum atrioventriculare
A. coronaria dextra A. coronaria sinistra
Trigonum fibrosum sinistrum
Cuspis anterior
Cuspis posterior
Valva atrioventricularis sinistra
Cuspis septalis
Anulus fibrosus sinister Trigonum fibrosum dextrum
Cuspis posterior
Cuspis anterior
Valva atrioventricularis dextra
Anulus fibrosus dexter
Abb. 5.26 Herzklappen, Valvae cordis; Ansicht von kranial. (Photograph © 2015 by Darrell K. Petersen. Published by Elsevier Inc. All rights reserved) [G618] Cardiac valves, Valvae cordis; cranial view.
115
Organe der Brusthöhle
Thoracic viscera
5 Lunge
Lungs Apex pulmonis
Lobus superior
Fissura obliqua Lobus superior, Facies costalis
Margo anterior
Margo posterior
Fissura horizontalis
Lobus medius, Facies costalis
Lobus inferior, Facies costalis
Fissura obliqua
Lobus inferior Margo inferior
Basis pulmonis
Abb. 5.27 [Abb. 5.90a]
Rechte Lunge, Pulmo dexter; Ansicht von lateral. Right lung, Pulmo dexter; lateral view. Apex pulmonis
Lobus superior, Facies costalis
Fissura obliqua
Margo anterior Lobus superior
Margo posterior
Lobus inferior, Facies costalis
Incisura cardiaca
Lingula pulmonis
Abb. 5.28 [Abb. 5.90b] Linke Lunge, Pulmo sinister; Ansicht von lateral. Left lung, Pulmo sinister; lateral view.
Fissura obliqua Margo inferior
Basis pulmonis
116
Thoracic viscera
Organe der Brusthöhle
5 Lungs
Lunge
Apex pulmonis (Sulcus arteriae subclaviae)
Lobus superior
(Sulcus venae brachiocephalicae) Fissura obliqua Lobus superior Bronchus lobaris superior dexter
A. pulmonalis dextra Bronchus principalis dexter
Margo anterior
Vv. pulmonales dextrae
Bronchus lobaris medius dexter et inferior dexter
Nodus lymphoideus tracheobronchialis inferior Pleura parietalis, Pars mediastinalis
Impressio cardiaca Hilum pulmonis Fissura horizontalis
Lobus inferior
Lig. pulmonale Lobus medius
Facies diaphragmatica; Basis pulmonis Fissura obliqua Margo inferior
Abb. 5.29 [Abb. 5.91a]
Rechte Lunge, Pulmo dexter; Ansicht von medial. Right lung, Pulmo dexter; medial view.
117
Organe der Brusthöhle
Thoracic viscera
5 Lunge
Lungs
Apex pulmonis (Sulcus arteriae subclaviae)
Fissura obliqua
(Sulcus venae brachiocephalicae)
A. pulmonalis sinistra V. pulmonalis sinistra superior Bronchus principalis sinister
Pleura parietalis, Pars mediastinalis
V. pulmonalis sinistra inferior
Margo anterior
Hilum pulmonis Facies costalis
Nodi lymphoidei tracheobronchiales Lig. pulmonale Impressio cardiaca Lobus inferior Facies mediastinalis Incisura cardiaca (Sulcus aorticus) (Impressio oesophagea)
Lingula pulmonis
Margo inferior Fissura obliqua Facies diaphragmatica; Basis pulmonis
Abb. 5.30 [Abb. 5.91b]
Linke Lunge, Pulmo sinister; Ansicht von medial. Left lung, Pulmo sinister; medial view.
118
Organe der Bauchhöhle Abdominal viscera
Organe der Bauchhöhle
Abdominal viscera
6 Großes Netz
Greater omentum
Lig. falciforme
Lobus hepatis sinister Gaster, Curvatura major
Pars pylorica Lobus hepatis dexter
Lig. teres hepatis
Fundus vesicae biliaris
Corpus gastricum
M. rectus abdominis
Lig. gastrocolicum
Colon transversum Taenia omentalis
Omentum majus
Colon ascendens, Taenia libera
Colon sigmoideum Caecum
Peritoneum parietale
Ileum
Abb. 6.1 [Abb. 6.3]
Lage der Eingeweide, Situs viscerum, im Oberbauch und großes Netz, Omentum majus; Ansicht von ventral. Position of the viscera, Situs viscerum, in the Epigastrium and the greater omentum, Omentum majus; ventral view.
120
Abdominal viscera
Organe der Bauchhöhle
6 Epigastrium
Oberbauchsitus
Lig. falciforme
Lig. coronarium
Diaphragma Lobus hepatis sinister, Facies diaphragmatica
Lig. teres hepatis
Lobus hepatis sinister, Facies visceralis
Lobus hepatis dexter, Facies diaphragmatica
Fundus gastricus
Omentum minus, Lig. hepatogastricum
Cardia
Vesica biliaris Corpus gastricum, Paries anterior
Omentum minus, Lig. hepatoduodenale
Splen [Lien]
Foramen omentale
Gaster, Curvatura minor
Lig. gastrosplenicum Lig. phrenicocolicum Ren
Gaster, Curvatura major
Omentum majus
Colon transversum
Omentum majus, Lig. gastrocolicum
Abb. 6.2 [Abb. 6.4]
Lage der Eingeweide, Situs viscerum, im Oberbauch; Ansicht von ventral. Position of the viscera, Situs viscerum, in the Epigastrium; ventral view.
121
Organe der Bauchhöhle
Abdominal viscera
6 Oberbauchsitus mit Bursa omentalis
Epigastrium with Bursa omentalis
Bursa omentalis, Vestibulum Lobus hepatis dexter, Facies diaphragmatica
Lobus hepatis sinister, Facies diaphragmatica
Bursa omentalis, Recessus superior Lig. teres hepatis
Splen [Lien], Margo superior
Plica gastropancreatica Lobus caudatus
Bursa omentalis, Recessus splenicus Vesica biliaris
Bursa omentalis (Hauptraum)
Foramen omentale
Corpus gastricum, Paries anterior
Omentum minus, Lig. hepatoduodenale
Omentum minus, Lig. hepatogastricum
Mesocolon transversum
Plica hepatopancreatica Gaster, Curvatura major Pancreas
Omentum majus, Lig. gastrocolicum
Abb. 6.3 [Abb. 6.7]
Gaster, Curvatura minor
Lage der Eingeweide, Situs viscerum, im Oberbauch; Ansicht von ventral. Position of the viscera, Situs viscerum, in the Epigastrium; ventral view.
122
Bursa omentalis, Recessus inferior
Abdominal viscera
Organe der Bauchhöhle
6 Epigastrium with Bursa omentalis
Plica gastropancreatica
Oberbauchsitus mit Bursa omentalis
Bursa omentalis, Recessus splenicus
Bursa omentalis, Vestibulum
Plica hepatopancreatica
Splen [Lien], Margo superior
Pylorus
Lig. gastrosplenicum
Corpus pancreatis Colon transversum Colon transversum
Mesocolon transversum
Omentum majus, Lig. gastrocolicum
Abb. 6.4 [Abb. 6.8]
Bursa omentalis, Recessus inferior
Lage der Eingeweide, Situs viscerum, im Oberbauch; Ansicht von ventral. Position of the viscera, Situs viscerum, in the Epigastrium; ventral view.
123
Organe der Bauchhöhle
Abdominal viscera
6 Unterbauchsitus
Hypogastricum
Omentum majus
Colon transversum
Taenia libera
Flexura coli sinistra
Flexura coli dextra
Jejunum
Colon ascendens
Taenia libera
Colon descendens Colon sigmoideum
Appendices omentales [epiploicae]
Caecum
Ileum
Abb. 6.5 [Abb. 6.9] Lage der Eingeweide, Situs viscerum, im Unterbauch; Ansicht von ventral. Position of the viscera, Situs viscerum, in the Hypogastrium; ventral view.
124
Abdominal viscera
Organe der Bauchhöhle
6 Hypogastricum
Unterbauchsitus
Omentum majus
Fundus vesicae biliaris
Mesocolon transversum Lobus hepatis dexter Pancreas
Duodenum, Pars horizontalis
Jejunum
Plica caecalis vascularis
Ileum, Pars terminalis Recessus ileocaecales superior et inferior
Plica ileocaecalis
Ileum
Caecum
Mesoappendix
Appendix vermiformis
Abb. 6.6 [Abb. 6.10] Lage der Eingeweide, Situs viscerum, im Unterbauch; Ansicht von ventral. Position of the viscera, Situs viscerum, in the Hypogastrium; ventral view.
125
Organe der Bauchhöhle
Abdominal viscera
6 Unterbauchsitus
Hypogastricum
Colon transversum
Omentum majus
Pancreas
Mesenterium
Recessus duodenales superior et inferior Ren
Intestinum tenue
Flexura duodenojejunalis
Colon sigmoideum
Recessus ileocaecalis inferior Recessus intersigmoideus Caecum
Mesoappendix
Appendix vermiformis
Abb. 6.7 [Abb. 6.11]
Lage der Eingeweide, Situs viscerum, im Unterbauch; Ansicht von ventral. Position of the viscera, Situs viscerum, in the Hypogastrium; ventral view.
126
Abdominal viscera
Organe der Bauchhöhle
6 Mesenteries
Mesenterium
Omentum majus
Colon transversum
Mesocolon transversum
Colon descendens Colon ascendens
Duodenum, Pars ascendens
Duodenum, Pars horizontalis
Jejunum
Plica duodenalis inferior
Colon ascendens
Mesenterium Recessus ileocaecalis superior Colon descendens Recessus ileocaecalis inferior
Caecum
Mesoappendix Colon sigmoideum Appendix vermiformis
Rectum
Abb. 6.8 [Abb. 6.12]
Vesica urinaria
Dünndarmgekröse, Mesenterium, und Dickdarm, Intestinum crassum; Ansicht von ventral. Mesenteries of the small intestine, Mesenterium, and large intestine, Intestinum crassum; ventral view.
127
Organe der Bauchhöhle
Abdominal viscera
6 Sekundär retroperitoneal gelegene Organe
Lig. falciforme
Secondary retroperitoneal organs
Lobus hepatis sinister Ostium cardiacum
Lobus hepatis dexter Lig. teres hepatis
Omentum minus Fundus vesicae biliaris
Cauda pancreatis Lig. hepatoduodenale
Corpus pancreatis
Duodenum, Pars superior Ren
Omentum majus Gaster, Pars pylorica Colon transversum Duodenum Omentum majus
Colon ascendens
Colon descendens
Colon transversum Mesenterium
Ileum
Colon sigmoideum
Caecum
Appendix vermiformis
Mesoappendix
Rectum Excavatio rectovesicalis
Vesica urinaria
Abb. 6.9 [Abb. 6.13] Lage der sekundär retroperitoneal gelegenen Organe; Ansicht von ventral. Position of the secondary retroperitoneal organs; ventral view.
128
Abdominal viscera
Organe der Bauchhöhle
6 Posterior wall of the peritoneal cavity
Rückwand der Peritonealhöhle
Lig. gastrophrenicum Plica gastropancreatica Bursa omentalis, Recessus superior
Ostium cardiacum Lig. coronarium, Lig. triangulare sinistrum
Bursa omentalis
Plica hepatopancreatica
Lig. gastrosplenicum Glandula suprarenalis Splen [Lien] Lig. coronarium
Bursa omentalis, Recessus splenicus Cauda pancreatis
Lig. hepatoduodenale
Ren Mesocolon transversum Duodenum, Pars superior Duodenum, Flexura duodenojejunalis
✦ Ren
Recessus duodenales superior et inferior
✦
Plica duodenalis inferior
Duodenum, Pars horizontalis
✦
✦
Radix mesenterii
Fusionsfaszie nach TOLDT; dorsal von Colon ascendens und Colon descendens, die hier entfernt wurden
Fusion fascia of TOLDT;
Plica ileocaecalis
After removal of the ascending and descending colon the dorsal fascia of TOLDT is visible
✦
Recessus ileocaecalis superior
✦
Recessus intersigmoideus
Recessus ileocaecalis inferior Mesoappendix
Mesocolon sigmoideum
Ureter
Ovarium
Colon sigmoideum
Tuba uterina
Excavatio rectouterina Excavatio vesicouterina
Fundus uteri
Vesica urinaria, Fundus vesicae
Abb. 6.10 [Abb. 6.14]
Dorsale Wand der Peritonealhöhle, Cavitas peritonealis, mit Spalträumen, Recessus, und Milz, Splen [Lien]; Ansicht von ventral. Dorsal wall of the peritoneal cavity, Cavitas peritonealis, with recesses, Recessus, and spleen, Splen [Lien]; ventral view.
129
Organe der Bauchhöhle
Abdominal viscera
6 Truncus coeliacus
Truncus coeliacus
Pars lumbalis diaphragmatis Vesica biliaris
A. gastrica sinistra Lobus hepatis dexter
Truncus coeliacus
A. splenica [lienalis]
A.; V. cystica A. hepatica propria
Splen [Lien]
V. portae hepatis
V. gastrica sinistra
Ductus choledochus [biliaris] A. gastroduodenalis
A.; V. gastroomentalis sinistra
A. hepatica communis Omentum majus A. gastrica dextra
Pancreas
Gaster A.; V. gastroomentalis dextra
Rr. omentales
Abb. 6.11 [Abb. 6.19] Truncus coeliacus; Ansicht von ventral; nach Entfernung des Omentum minus. Truncus coeliacus; ventral view; after removal of the Omentum minus.
130
Abdominal viscera
Organe der Bauchhöhle
6 A. mesenterica superior
A. mesenterica superior
Truncus coeliacus A. gastrica sinistra A.; V. gastroomentalis sinistra
A. gastrica brevis A. hepatica communis
A.; V. splenica [lienalis] V. cava inferior
Rr. splenici
A.; V. gastroomentalis dextra
A. gastroduodenalis Corpus pancreatis
V. portae hepatis A. pancreaticoduodenalis superior anterior
A. pancreaticoduodenalis inferior
Caput pancreatis
V. mesenterica superior
A. mesenterica superior
Proc. uncinatus Mesocolon transversum
Lig. gastrocolicum
Abb. 6.12 [Abb. 6.20]
Ursprung von A. mesenterica superior und Truncus coeliacus; Ansicht von ventral; Magen nach oben geklappt und Pancreas durchtrennt. Origins of the A. mesenterica superior and Truncus coeliacus; ventral view; after reflecting the stomach cranially and dissecting the Pancreas.
131
Organe der Bauchhöhle
Abdominal viscera
Großes Netz (Ormentum majus)
Greater ormentum
6
Rr. oesophageales
A.; V. splenica [lienalis]
A. gastrica sinistra Gaster
Truncus coeliacus A. hepatica communis
Splen [Lien] A. gastrica dextra A. gastrica brevis A. hepatica propria
V. portae
Lig. gastrosplenicum
A. gastroduodenalis
Lig. phrenicocolicum
Lig. gastrocolicum Pancreas Colon ascendens
Colon descendens
R. omentalis (A. gastroomentalis sinistra)
Rr. omentales (A. gastroomentalis dextra)
Omentum majus
Abb. 6.13 [Abb. 6.5] Abschnitte und Leitungsbahnen des großen Netzes, Omentum majus; Ansicht von ventral. [L238] Parts and vessels of the greater omentum; ventral view.
132
Abdominal viscera
Organe der Bauchhöhle
6 Greater ormentum
Großes Netz (Ormentum majus)
Lig. hepatoduodenale Omentum minus Lig. hepatogastricum
Hepar
Bursa omentalis (Recessus superior)
Bursa omentalis Vesica biliaris [fellea] A.; V. splenica [lienalis] Gaster A.; V. gastrica dextra
Pancreas
A.; V. gastroomentalis dextra
Lig. gastrocolicum Colon ascendens
Bursa omentalis (Recessus inferior) Colon transversum
Omentum majus
Abb. 6.14 [Abb. 6.6] Abschnitte und Leitungsbahnen des großen Netzes, Omentum majus; Ansicht von links lateral. [L238] Parts and vessels of the greater omentum; lateral view from the left.
133
Organe der Bauchhöhle
Abdominal viscera
6 A. mesenterica superior
A. mesenterica superior
Mesocolon transversum V. mesenterica superior
A. colica media
A. mesenterica superior
RIOLAN-Anastomose RIOLAN's anastomosis DRUMMOND-Anastomose DRUMMOND's anastomosis
A.; V. colica sinistra
Colon transversum
Aa. jejunales
V. colica media
Jejunum
A.; V. colica dextra Vv. jejunales
Aa. ileales A. ileocolica
Vv. ileales
Colon sigmoideum Caecum
Ileum
Appendix vermiformis
Abb. 6.15 [Abb. 6.22] Verlauf von A. und V. mesenterica superior; Ansicht von ventral; nach Eröffnung des Mesenteriums bei hochgeschlagenem Colon transversum. Course of the A. and V. mesenterica superior; ventral view; after opening of the mesentery with the Colon transversum reflected cranially.
134
Abdominal viscera
Organe der Bauchhöhle
6 A. mesenterica inferior
A. mesenterica inferior
A. pancreaticoduodenalis inferior V. mesenterica superior
A. mesenterica superior
Pars abdominalis aortae
V. splenica RIOLAN-Anastomose RIOLAN's anastomosis
Pancreas
DRUMMOND-Anastomose DRUMMOND's anastomosis
Mesocolon transversum
A.; V. colica media
A.; V. colica sinistra
Ren
Bifurcatio aortae
V. mesenterica inferior
A. mesenterica inferior
A. colica sinistra Aa.; Vv. jejunales Colon descendens
Aa.; Vv. sigmoideae
A.; V. rectalis superior
Rectum
Colon sigmoideum
Abb. 6.16 [Abb. 6.24] Verlauf von A. und V. mesenterica inferior im Retroperitoneum; Ansicht von ventral; Colon transversum nach oben geschlagen und Dünndarmschlingen nach rechts verlagert. Course of the A. and V. mesenterica inferior in the retroperitoneal space; ventral view; Colon transversum reflected cranially and small intestinal loops to the right side.
135
Organe der Bauchhöhle
Abdominal viscera
6 Topographie der Oberbauchorgane
A. hepatica propria
Plexus coeliacus
V. paraumbilicalis
V. portae
Lig. teres hepatis
Epigastrium
Nodi lymphoidei coeliaci
Oesophagus
Truncus coeliacus
Truncus vagalis anterior Truncus vagalis posterior Rr.; Vv. oesophageales
Hepar
Nodi lymphoidei gastrici A.; V. gastrica sinistra Gaster
Splen [Lien]
A. splenica
A.; V. gastrica dextra
Pancreas
Lig. gastrocolicum
Lig. phrenicocolicum
A.; V. gastroomentalis dextra Nodi lymphoidei gastroomentales
Abb. 6.17 [Abb. 6.132]
A. hepatica communis
Omentum majus
Situs der Oberbauchorgane; Ansicht von ventral. [L238] Position of the viscera, situs viscerum, in the epigastric region; ventral view.
136
A.; V. gastroomentalis sinistra
Abdominal viscera
Organe der Bauchhöhle
6 Epigastrium
Topographie der Oberbauchorgane
Vv. hepaticae
Ganglia coeliaca Truncus vagalis anterior Rr.; Vv. oesophageales
A.; V. gastrica posterior Aa.; Vv. gastricae breves
V. cava inferior
Splen [Lien]
V. portae
Nodi lymphoidei splenici
A. hepatica propria Ductus choledochus
A. gastroomentalis sinistra
A. gastroduodenalis V. phrenica inferior
Pancreas
A.; V. splenica
Duodenum
Nodi lymphoidei pancreatici superiores
Truncus intestinalis A. pancreaticoduodenalis superior anterior Ren
Truncus coeliacus Ren
Nodi lymphoidei pancreaticoduodenales
A.; V. mesenterica superior
Nodi lymphoidei mesenterici superiores A. pancreaticoduodenalis inferior
V. mesenterica inferior
Abb. 6.18 [Abb. 6.133]
Ureter
Situs der Oberbauchorgane mit Darstellung der retroperitonealen Organe; Ansicht von ventral. [L238] Position of the retroperitoneal viscera, situs viscerum, in the epigastric region; ventral view.
137
Organe der Bauchhöhle
Abdominal viscera
6 Leber, Übersicht
Liver, overview
Lig. coronarium
Lig. falciforme
Diaphragma
Lig. triangulare sinistrum Lig. triangulare dextrum
Lobus hepatis sinister, Facies diaphragmatica
Lobus hepatis dexter, Facies diaphragmatica Lig. falciforme
Lig. teres hepatis
Vesica biliaris [fellea] Margo inferior
Abb. 6.19 [Abb. 6.80a]
Leber, Hepar; Ansicht von ventral.
V. cava inferior (Lig. venae cavae)
Area nuda
Appendix fibrosa hepatis Lig. venosum
Impressio oesophagea
Impressio suprarenalis
Lobus caudatus Lig. coronarium Impressio gastrica V. portae hepatis
Impressio renalis
A. hepatica propria
Ductus choledochus [biliaris]
Lobus hepatis sinister
A. lobi caudati Impressio duodenalis
Porta hepatis A. cystica
Margo inferior
Impressio colica Fissura ligamenti teretis
Lobus hepatis dexter Incisura ligamenti teretis Lig. teres hepatis
Abb. 6.20 [Abb. 6.80b]
Leber, Hepar; Ansicht von dorsokaudal. Liver, Hepar; ventral and dorsal caudal
138
Lobus quadratus
Vesica biliaris [fellea]
Retroperitonealraum und Beckenhöhle Retroperitoneal Space and Pelvis
Retroperitonealraum & Becken
Retroperitoneal Space & Pelvis
7 Blutgefäße des Retroperitonealraums
A.; V. phrenica inferior
Blood vessels of the retroperitoneal space
Vv. hepaticae A. phrenica inferior
Glandula suprarenalis
A.; V. phrenica inferior A. suprarenalis media; V. suprarenalis sinistra
Truncus coeliacus A. mesenterica superior
Glandula suprarenalis
A. suprarenalis inferior; V. suprarenalis dextra Ren
V. cava inferior A.; V. renalis
Ren
A.; V. renalis
Ureter
A.; V. testicularis
Pars abdominalis aortae Ureter
A.; V. lumbalis I
A. mesenterica inferior
V.; A. testicularis
A.; V. sacralis mediana
Aa.; Vv. iliacae communes
Colon sigmoideum
Abb. 7.1 [Abb. 7.1] Blutgefäße des Retroperitonealraums; Ansicht von ventral. Blood vessels in the retroperitoneal space; ventral view.
140
Retroperitoneal Space & Pelvis
Retroperitonealraum & Becken
7 Innervation of kidney and suprarenal gland
Aa. suprarenales superiores
Innervation Niere und Nebenniere
Truncus vagalis anterior Oesophagus
V. cava inferior
N. phrenicus sinister, R. phrenicoabdominalis
N. phrenicus dexter, R. phrenicoabdominalis
Truncus vagalis posterior
N. splanchnicus major mit direkten Ästen zur Nebenniere with direct branches to suprarenal gland
A. phrenica inferior
Glandula suprarenalis Ganglia coeliaca A. suprarenalis media
N. splanchnicus minor Truncus coeliacus
Ganglia aorticorenalia
A. suprarenalis inferior
Ganglion mesentericum superius
Truncus sympathicus
Ren [Nephros] Ureter
A. renalis A. mesenterica superior
Pars abdominalis aortae
Abb. 7.2 [Abb. 7.39] Innervation von Niere und Nebenniere. [L238] Innervation of kidney and suprarenal gland
141
Retroperitonealraum & Becken
Retroperitoneal Space & Pelvis
7 Aufbau der Niere
Organisation of the kidney
Margo superior Aa. suprarenales superiores
Capsula adiposa Capsula fibrosa
Ren Margo medialis
Aa. suprarenales mediae
Glandula suprarenalis V. suprarenalis A. suprarenalis inferior A. renalis, R. posterior
Margo lateralis
V. renalis
Hilum renale A. renalis, R. anterior Pelvis renalis V. testicularis/ovarica sinistra
Ureter
Abb. 7.3 [Abb. 7.25b]
Niere, Ren [Nephros], und Nebenniere, Glandula suprarenalis; links; Ansicht von ventral. Kidney, Ren and adrenal gland, Glandula suprarenalis, right side; ventral view.
142
Retroperitoneal Space & Pelvis
Retroperitonealraum & Becken
7 Organisation of the kidney
Aufbau der Niere
Medulla renalis, Pyramides renales
Capsula fibrosa
Cortex renalis
Area cribrosa, Foramina papillaria Aa. interlobares A. renalis V. renalis
Columnae renales
Pelvis renalis Sinus renalis
Ureter
A. arcuata
Lobus renalis
Abb. 7.4 [Abb. 7.26b]
Niere, Ren [Nephros], links; Ansicht von ventral; mit freigelegtem und eröffnetem Nierenbecken. Kidney, Ren [Nephros], left side; ventral view; after opening of the renal pelvis.
143
Retroperitonealraum & Becken
Retroperitoneal Space & Pelvis
7 Innervation des Beckens
Pelvic innervation
Truncus vagalis anterior
Oesophagus Diaphragma
N. splanchnicus major
Truncus vagalis posterior
N. splanchnicus minor Ganglia coeliaca mit/with Plexus coeliacus
N. splanchnicus imus
Truncus coeliacus A. renalis
Ganglion aorticorenale Aorta, Pars abdominalis
Ganglion mesentericum superius mit/with Plexus mesentericus superior Truncus sympathicus A. mesenterica superior
Ganglion mesentericum inferius mit/with Plexus mesentericus inferior
A. testicularis mit/with Plexus testicularis
A. mesenterica inferior Ureter mit/with Plexus uretericus A. iliaca communis
Plexus hypogastricus superior
A. iliaca interna
N. obturatorius
Truncus lumbosacralis Rectum
A. epigastrica inferior
Nn. splanchnici pelvici (S2–S4)
„Corona mortis“ Plexus sacralis
A. iliaca externa
A. obturatoria
N. hypogastricus Vesica urinaria
Plexus hypogastricus inferior
Prostata
N. pudendus
Nn. cavernosi penis
Plexus rectalis
N. dorsalis penis Plexus vesicalis
Plexus prostaticus
Abb. 7.5 [Abb. 7.8] Innervation des Beckens. [L238] Pelvic innervation
144
Retroperitoneal Space & Pelvis
Retroperitonealraum & Becken
7 Somatic nerves of the retroperitoneal space
N. splanchnicus major
Somatische Nerven des Retroperitonealraums
M. quadratus lumborum N. subcostalis
V. cava inferior Truncus sympathicus
N. subcostalis Pars abdominalis aortae
N. iliohypogastricus N. iliohypogastricus
N. genitofemoralis Truncus lumbosacralis
N. ilioinguinalis N. obturatorius
M. psoas major Rr. musculares
N. ilioinguinalis N. femoralis M. transversus abdominis
N. cutaneus femoris lateralis N. genitofemoralis, R. femoralis N. genitofemoralis, R. genitalis Rectum
Abb. 7.6 [Abb. 7.4]
Somatische Nerven des Retroperitonealraums; Ansicht von ventral. Somatic nerves of the retroperitoneal space; ventral view.
145
Retroperitonealraum & Becken
Retroperitoneal Space & Pelvis
7 Blutgefäße des männlichen Beckens
Blood vessels of the male pelvis
Pars abdominalis aortae
A. umbilicalis A. sacralis mediana
A.; V. vesicalis superior A. iliaca interna
A.; V. rectalis superior
Ureter dexter A.; V. obturatoria V. iliaca externa
V. iliaca interna
A. iliaca externa A.; V. vesicalis inferior
Ductus deferens dexter
A. ductus deferentis M. piriformis Plica umbilicalis lateralis; A.; V. epigastrica inferior
M. ischiococcygeus [coccygeus]
Plica umbilicalis medialis
Plexus venosus rectalis
Vesica urinaria
A.; V. rectalis media
Ductus deferens sinister
Ureter sinister Glandula vesiculosa
A. vesicalis superior A.; V. rectalis media V. dorsalis profunda penis A. vesicalis inferior M. levator ani A. dorsalis penis A.; V. rectalis inferior
Plexus venosus vesicalis A. profunda penis
Abb. 7.7 [Abb. 7.11]
A.; V. pudenda interna, Rr. scrotales posteriores
Prostata
A.; V. pudenda interna
Blutversorgung der Beckeneingeweide beim Mann; Ansicht von links. Blood supply of the pelvic viscera in men; view from the left side.
146
Retroperitoneal Space & Pelvis
Retroperitonealraum & Becken
7 Blood vessels of the female pelvis
Blutgefäße des weiblichen Beckens
V. iliaca interna
A. sacralis mediana
A. iliaca interna A.; V. rectalis superior
A. umbilicalis A. uterina A.; V. ovarica
A.; V. rectalis media Ureter
Ovarium dextrum
Plexus venosus rectalis Tuba uterina Lig. teres uteri; A. ligamenti teretis uteri
A.; V. uterina
A.; V. iliaca externa Vagina
Uterus
A.; V. rectalis media
Vesica urinaria
A. vaginalis
Ovarium sinistrum
A. vesicalis inferior
M. levator ani
A.; V. rectalis inferior
Bulbus vestibuli
Plexus venosus vaginalis
A.; V. pudenda interna Plexus venosus uterinus
Abb. 7.8 [Abb. 7.12]
Ureter sinister
Plexus venosus vesicalis
Blutversorgung der Beckeneingeweide bei der Frau; Ansicht von links. Blood supply of the pelvic viscera in women; view from the left side.
147
Retroperitonealraum & Becken
Retroperitoneal Space & Pelvis
7 Lage des Mastdarms
Position of the rectum
Peritoneum parietale
Colon sigmoideum
Rectum, Flexura sacralis
Excavatio rectovesicalis Vesica urinaria
Ureter Os pubis Glandula vesiculosa
Lig. puboprostaticum
Funiculus spermaticus M. levator ani Corpus anococcygeum [Lig. anococcygeum]
Rectum, Flexura perinealis
M. sphincter ani externus
Fascia rectoprostatica**
M. transversus perinei profundus M. sphincter urethrae Prostata
Glandula bulbourethralis*
M. transversus perinei profundus
* klin.: COWPER-Drüse ** klin.: DENONVILLIER-Faszie * clinical term: COWPER’s glands ** clinical term: DENONVILLIER‘s fascia Abb. 7.9 [Abb. 7.59]
Mastdarm, Rectum, im männlichen Becken; Ansicht von links. Rectum, Rectum, in the male pelvis; view from the left side.
148
Retroperitoneal Space & Pelvis
Retroperitonealraum & Becken
7 Structure of the anal canal
Aufbau des Analkanals
6LQXVDQDOHV
5HFWXP
Columnae anales (Zona columnaris) Corpus cavernosum recti
9HVLFDXULQDULD
6WUDWXPFLUFXODUHUHFWL 6WUDWXPORQJLWXGLQDOHUHFWL
0SXERFRFF\JHXV0OHYDWRUDQL 3URVWDWD M. sphincter ani internus Corpus cavernosum ani M. puborectalis (M. levator ani) 0WUDQVYHUVXVSHULQHLSURIXQGXV 3DUVSURIXQGD 0FDQDOLVDQDOLV
3DUVVXSHUILFLDOLV
&RUSXVVSRQJLRVXPSHQLV
3DUVVXEFXWDQHD
0EXOERVSRQJLRVXV
Linea pectinata
M. corrugator ani
*ODQGXODDQDOLV
M. sphincter ani externus
Linea anocutanea
9DOYXODDQDOLV
9DOYXODHDQDOHV
Pecten analis
Zona cutanea
3URNWRGHDOGU¾VH
SURFWRGHDOJODQG
Abb. 7.10 [Abb. 7.63]
Mastdarm, Rectum, und Analkanal, Canalis analis, beim Mann; Medianschnitt; Ansicht von links. [L238] Rectum, Rectum, and anal canal, Canalis analis, in men; median section; view from the left side.
149
Retroperitonealraum & Becken
Retroperitoneal Space & Pelvis
7 Männliches Becken, Medianschnitt
Male pelvis, median section
Colon sigmoideum
Mesenterium Ostium urethrae internum Intestinum tenue Omentum majus
Ostium ureteris
Plexus venosus prostaticus Plica umbilicalis mediana (Lig. umbilicale medianum)
Plica transversa recti
Spatium retropubicum* Excavatio rectovesicalis
Linea alba
Symphysis pubica
Ampulla recti
Lig. fundiforme penis
Fascia rectoprostatica ** Prostata
V. dorsalis profunda penis
Fascia pelvis visceralis V. dorsalis superficialis penis Lig. anococcygeum Urethra, Pars spongiosa
M. sphincter ani externus
Ductus deferens M. sphincter ani internus
Caput epididymidis Tunica albuginea corporum cavernosorum Corpus cavernosum penis
M. sphincter ani externus Corpus spongiosum penis
M. transversus perinei profundus Membrana perinei
Corona glandis Glans penis Fossa navicularis urethrae Preputium penis Ostium urethrae externum M. cremaster; Fascia cremasterica
Urethra, Pars membranacea Mediastinum testis Cauda epididymidis
Lig. puboprostaticum Bulbus penis, Corpus spongiosum penis
Scrotum, Tunica dartos
* klin.: RETZIUS-Raum ** klin.: DENONVILLIER-Faszie * clinical term: RETZIUS‘ space ** clinical term: DENONVILLIER’s fascia
Abb. 7.11 [Abb. 7.137] Becken, Pelvis, des Mannes; Medianschnitt; Ansicht von links. Pelvis, Pelvis, of a man; median section; view from the left side.
150
Retroperitoneal Space & Pelvis
Retroperitonealraum & Becken
7 Female pelvis, median section
Weibliches Becken, Medianschnitt
Infundibulum tubae uterinae
Uterus Cavitas uteri; Canalis cervicis uteri
Ureter Lig. suspensorium ovarii; A.; V. ovarica Colon sigmoideum
A.; V. iliaca externa Ampulla tubae uterinae Ovarium Isthmus tubae uterinae Fundus uteri
Plica rectouterina
Lig. teres uteri A.; V. epigastrica inferior Plica umbilicalis medialis
Ampulla recti
Peritoneum parietale
Excavatio rectouterina **
Plica umbilicalis mediana (Lig. umbilicale medianum) Fascia pelvis parietalis
Fornix vaginae, Pars posterior
Spatium retropubicum
Ostium uteri
Portio vaginalis cervicis
Excavatio vesicouterina Glomus coccygeum
Lig. pubovesicale
Fascia rectovaginalis
Ostium urethrae internum
* Corpus clitoridis, Corpus cavernosum clitoridis Ostium ureteris
V. dorsalis profunda clitoridis
Plexus venosus vesicalis
Labium minus pudendi
Ostium urethrae externum
Labium majus pudendi
* klin.: Septum vesicovaginale ** klin.: DOUGLAS-Raum * clinical term: Septum vesicovaginale ** clinical term: pouch of DOUGLAS
Abb. 7.12 [Abb. 7.138]
Becken, Pelvis, der Frau; Medianschnitt; Ansicht von links. Pelvis, Pelvis, of a woman; median section; view from the left side.
151
Retroperitonealraum & Becken
Retroperitoneal Space & Pelvis
7 Dammregion beim Mann
Perineal region in men
A. perinealis, Rr. scrotales posteriores Nn. scrotales posteriores
M. bulbospongiosus A. dorsalis penis
A. bulbi penis M. ischiocavernosus
N. dorsalis penis M. sphincter ani externus Rr. perineales (N. cutaneus femoris posterior) A. perinealis
M. transversus perinei superficialis Nn. clunium inferiores (N. cutaneus femoris posterior)
N. perinealis
Fossa ischioanalis N. dorsalis penis N. dorsalis penis
Nn. rectales inferiores A.; V. pudenda interna N. perinealis Lig. sacrospinale
A. rectalis inferior
N. pudendus A. pudenda interna
Nn. clunium inferiores (N. cutaneus femoris posterior)
Lig. sacrotuberale
M. levator ani
M. gluteus maximus Lig. anococcygeum
Nn. anococcygei
Abb. 7.13 [Abb. 7.100] Gefäße und Nerven der Dammregion, Regio perinealis, beim Mann; Ansicht von kaudal. Blood vessels and nerves of the perineal region, Regio perinealis, in men; caudal view.
152
Retroperitoneal Space & Pelvis
Retroperitonealraum & Becken
7 Perineal region in women
Dammregion bei der Frau
M. bulbospongiosus Ostium urethrae externum Labium minus pudendi V. bulbi vestibuli
A. pudenda interna, Rr. labiales posteriores
Bulbus vestibuli M. ischiocavernosus
A. dorsalis clitoridis
A. perinealis Nn. labiales posteriores N. dorsalis clitoridis
A. pudenda interna
M. transversus perinei superficialis Rr. perineales (N. cutaneus femoris posterior)
Fossa ischioanalis
N. dorsalis clitoridis
M. gluteus maximus
Nn. clunium inferiores (N. cutaneus femoris posterior)
Nn. perineales
A.; V. pudenda interna
N. pudendus A. rectalis inferior A. pudenda interna
Nn. rectales inferiores M. levator ani M. sphincter ani externus Lig. anococcygeum
Nn. clunium inferiores (N. cutaneus femoris posterior) Nn. anococcygei
Abb. 7.14 [Abb. 7.136] Gefäße und Nerven der Dammregion, Regio perinealis, bei der Frau; Ansicht von kaudal. Blood vessels and nerves of the perineal region, Regio perinealis, in women; caudal view.
153
Retroperitonealraum & Becken
Retroperitoneal Space & Pelvis
7 Blutgefäße und Nerven des männlichen Gliedes
A. dorsalis penis
Blood vessels and nerves of the penis
Lig. fundiforme penis
Lig. suspensorium penis Anulus inguinalis superficialis
Funiculus spermaticus
N. ilioinguinalis V. testicularis Funiculus spermaticus N. genitofemoralis, R. genitalis A.; (V.) cremasterica
N. dorsalis penis A.; V. pudenda externa profunda
Plexus pampiniformis
V. dorsalis profunda penis
Ductus deferens
A. testicularis
Rr. scrotales anteriores
V. dorsalis profunda penis
Fascia penis superficialis
V. dorsalis superficialis penis
Abb. 7.15 [Abb. 7.76] Äußere männliche Geschlechtsorgane, Organa genitalia masculina externa, mit Leitungsbahnen; Ansicht von ventral; nach Entfernung der Penisfaszie. External male genitalia, Organa genitalia masculina externa, with neurovascular structures; ventral view; after removal of the fascia of the Penis.
154
Retroperitoneal Space & Pelvis
Retroperitonealraum & Becken
7 scrotum
Hodensack
Anulus inguinalis superficialis
Canalis inguinalis
Lig. suspensorium penis Fascia spermatica externa Fascia cremasterica; M. cremaster Plexus pampiniformis Ductus deferens
A. testicularis Epididymis
Caput (Appendix)
Fascia cremasterica; M. cremaster
Tunica vaginalis testis, Lamina visceralis Fascia spermatica externa
Tunica vaginalis testis, Lamina parietalis Fascia spermatica interna
Tunica dartos, M. dartos
M. cremaster Fascia spermatica externa
Abb. 7.16 [Abb. 7.75]
Septum scroti
Raphe scroti
Cutis
Hodensack, Scrotum; Ansicht von ventral; Hodensack eröffnet und Penis frontal durchtrennt. Scrotum, Scrotum; ventral view; the Scrotum opened and the Penis sectioned in the front.
155
Retroperitonealraum & Becken
Retroperitoneal Space & Pelvis
7 Äußere weibliche Geschlechtsorgane
External female genitalia
Mons pubis
Preputium clitoridis Commissura labiorum anterior Frenulum clitoridis
Glans clitoridis Labium majus pudendi Ostium urethrae externum
Labium minus pudendi Ostium vaginae
Glandula vestibularis major, (Ostium)
Hymen Frenulum labiorum pudendi
Vestibulum vaginae
Perineum, Raphe perinei
Commissura labiorum posterior
Anus
Abb. 7.17 [Abb. 7.102] Äußere weibliche Geschlechtsorgane, Organa genitalia feminina externa; Ansicht von kaudal. External female genitalia, Organa genitalia feminina externa; caudal view.
Tuberculum pubicum Lig. suspensorium clitoridis
Symphysis pubica
Corpus cavernosum clitoridis Preputium clitoridis
Glans clitoridis
Frenulum clitoridis
Crus clitoridis Ostium urethrae externum
Labium minus pudendi
Carunculae hymenales Ostium vaginae
M. ischiocavernosus M. bulbospongiosus
Bulbus vestibuli Membrana perinei
Glandula vestibularis major*,
(Ostium)
Vestibulum vaginae
Tuber ischiadicum
Frenulum labiorum pudendi M. sphincter ani externus, Pars subcutanea Anus
* klin.: BARTHOLIN-Drüse * clinical term: BARTHOLIN’s gland
Abb. 7.18 [Abb. 7.103] Äußere weibliche Geschlechtsorgane, Organa genitalia feminina externa; Ansicht von kaudal, nach Entfernung der Körperfaszie und der Leitungsbahnen. External female genitalia, Organa genitalia feminina externa; caudal view; after removal of body fascia and neurovascular structures.
156
Kopf Head
Kopf
Head
8 Regionen von Kopf und Hals
Regions of head and neck
Regio frontalis
Regio orbitalis Regio infraorbitalis Regio zygomatica Regio temporalis Regio oralis Regio nasalis
Regio buccalis Trigonum submentale Trigonum submandibulare Trigonum caroticum
Regio cervicalis anterior
Trigonum musculare [omotracheale] Regio sternocleidomastoidea
Regio mentalis
Fossa supraclavicularis minor
Trigonum omoclaviculare
Abb. 8.1 [Abb. 8.1]
Regio cervicalis lateralis
Regionen von Kopf und Hals, Regiones capitis und colli; Ansicht von vorne. [J803] Regions of the head and neck, Regiones capitis and colli; frontal view.
5HJLRLQIUDRUELWDOLV
5HJLR]\JRPDWLFD 5HJLRRUDOLV 5HJLREXFFDOLV 5HJLRPHQWDOLV 5HJLRSDURWLGHRPDVVHWHULFD 7ULJRQXPVXEPHQWDOH 7ULJRQXPVXEPDQGLEXODUH
7ULJRQXPFDURWLFXP
5HJLRVWHUQRFOHLGRPDVWRLGHD
7ULJRQXPPXVFXODUH RPRWUDFKHDOH
5HJLRFHUYLFDOLVODWHUDOLV
Abb. 8.2 [Abb. 8.3]
Regionen von Kopf und Hals, Regiones capitis und colli; Ansicht von vorne unten. [J803] Regions of head and neck, Regiones capitis and colli; frontal view from below.
158
Head
Kopf
8 Regions of head and neck
Regionen von Kopf und Hals
5HJLRSDULHWDOLV 5HJLRIURQWDOLV
5HJLRWHPSRUDOLV
5HJLRRUELWDOLV
5HJLRDXULFXODULV
5HJLR]\JRPDWLFD 5HJLRQDVDOLV
5HJLRRFFLSLWDOLV
5HJLRLQIUDRUELWDOLV 5HJLRPDVWRLGHD 5HJLRRUDOLV 5HJLRSDURWLGHRPDVVHWHULFD 5HJLREXFFDOLV 5HJLRVWHUQRFOHLGRPDVWRLGHD 5HJLRPHQWDOLV 5HJLRFHUYLFDOLVSRVWHULRU
7ULJRQXPVXEPDQGLEXODUH 5HJLRFHUYLFDOLV DQWHULRU
7ULJRQXPFDURWLFXP 7ULJRQXPPXVFXODUH RPRWUDFKHDOH
5HJLRFHUYLFDOLV )RVVDVXSUDFODYLFXODULVPDMRU ODWHUDOLV 7ULJRQXPRPRFODYLFXODUH
)RVVDVXSUDFODYLFXODULVPLQRU
Abb. 8.3 [Abb. 8.2] Regionen von Kopf und Hals, Regiones capitis und colli; Ansicht von lateral. [J803] Regions of the head and neck, Regiones capitis and colli; lateral view.
5HJLRSDULHWDOLV
5HJLRRFFLSLWDOLV 5HJLRWHPSRUDOLV
5HJLRDXULFXODULV 5HJLRPDVWRLGHD
5HJLRSDURWLGHRPDVVHWHULFD
5HJLRVWHUQRFOHLGRPDVWRLGHD 5HJLRFHUYLFDOLVODWHUDOLV
5HJLRFHUYLFDOLVSRVWHULRU 5HJLRQXFKDH
7DVWSXQNW9HUWHEUDSURPLQHQV 3DOSDWLRQRIYHUWHEUDSURPLQHQV
Abb. 8.4 [Abb. 8.4] Regionen von Kopf und Hals, Regiones capitis und colli; Ansicht von hinten. [J803] Regions of head and neck, Regiones capitis and colli; dorsal view.
159
Kopf
Head
8 Innere Schädelbasis
Inner aspect of the cranial base
Lamina cribrosa
Canalis opticus
Fissura orbitalis superior Fossa cranii anterior
Dorsum sellae
Foramen rotundum
Foramen ovale
Foramen lacerum; Fissura sphenopetrosa
Fossa cranii media
Foramen spinosum
Canalis caroticus, Apertura interna
Clivus Porus acusticus internus Foramen jugulare Sulcus sinus sigmoidei Canalis nervi hypoglossi
Fossa cranii posterior
Foramen magnum
Fossa cerebellaris Sulcus sinus transversi
Abb. 8.5 [Abb. 8.20]
Innere Schädelbasis, Basis cranii interna; Ansicht von oben. Inner aspect of the cranial base, Basis cranii interna; superior view
160
Head
Kopf
8 Foramina inside the cranial base
Durchtrittstellen der inneren Schädelbasis
Foramina der inneren Schädelbasis und deren Inhalt Foramina and their contents inside the cranial base Foramen/Foramina
Inhalt/Content
Lamina cribrosa
• Nn. olfactorii [I] • A. ethmoidalis anterior (A. ophthalmica)
Canalis opticus
• N. opticus [II] • A. ophthalmica (A. carotis interna) • Meninges; Vaginae nervi optici
Fissura orbitalis superior
medialer Bereich/middle part: • N. nasociliaris (N. ophthalmicus [V/1]) • N. oculomotorius [III] • N. abducens [VI] lateraler Bereich/lateral part: • N. trochlearis [IV] gemeinsamer Stamm von: – N. frontalis (N. ophthalmicus [V/1]) – N. lacrimalis (N. ophthalmicus [V/1]) • R. orbitalis (A. meningea media) • V. ophthalmica superior
Foramen rotundum
• N. maxillaris [V/2]
Foramen ovale
• N. mandibularis [V/3] • Plexus venosus foraminis ovalis
Foramen spinosum
Canalis opticus
Fissura orbitalis superior
Foramen rotundum
Foramen ovale
• R. meningeus (N. mandibularis [V/3]) • A. meningea media (A. maxillaris)
Fissura sphenopetrosa, Foramen lacerum
• N. petrosus minor (N. glossopharyngeus [IX]) • N. petrosus major (N. facialis [VII]) • N. petrosus profundus (Plexus caroticus internus)
Apertura interna canalis carotici und Canalis caroticus
• A. carotis interna, Pars petrosa • Plexus venosus caroticus internus • Plexus caroticus internus (Truncus sympathicus, Ganglion cervicale superius)
Porus und Meatus acusticus internus
• • • •
Foramen jugulare
Lamina et Foramina cribrosa
Foramen lacerum; Fissura sphenopetrosa
Foramen spinosum
Apertura interna canalis carotici
Porus acusticus internus
N. facialis [VII] N. vestibulocochlearis [VIII] A. labyrinthi (A. basilaris) Vv. labyrinthi
Foramen jugulare
vorderer Bereich/anterior part: • Sinus petrosus inferior • N. glossopharyngeus [IX] hinterer Bereich/posterior part: • A. meningea posterior (A. pharyngea ascendens) • Sinus sigmoideus (Bulbus superior venae jugularis) • N. vagus [X] • N. accessorius [XI] • R. meningeus (N. vagus [X])
Canalis nervi hypoglossi
• N. hypoglossus [XII] • Plexus venosus canalis nervi hypoglossi
Canalis condylaris
• V. emissaria condylaris
Foramen magnum
• Meninges • Plexus venosus vertebralis internus (Sinus marginalis) • Aa. vertebrales (Aa. subclaviae) • A. spinalis anterior (Aa. vertebrales) • Medulla oblongata/Medulla spinalis • Radices spinales (N. accessorius [XI])
Canalis condylaris
Canalis nervi hypoglossi
Foramen magnum
Abb. 8.6 [Abb. 8.24]
Innere Schädelbasis, Basis cranii interna, mit Foramina; Ansicht von oben. Inner aspect of the cranial base; Basis cranii interna, with Foramina; superior view
161
Kopf
Head
8 Äußere Schädelbasis
Outer aspect of the cranial base
Fossa incisiva; Foramen incisivum
Palatum durum
Foramen palatinum majus
Foramina palatina minora
Arcus zygomaticus
Fissura orbitalis inferior
Fossa infratemporalis
Foramen ovale Choanae Foramen spinosum Tuberculum articulare Foramen lacerum; Fissura sphenopetrosa
Fossa mandibularis Sulcus tubae auditivae
Porus acusticus externus
Proc. mastoideus
Canalis caroticus, Apertura externa
Incisura mastoidea
Foramen stylomastoideum Condylus occipitalis Foramen jugulare
Canalis nervi hypoglossi
Fossa condylaris; Canalis condylaris
Linea nuchalis inferior
Protuberantia occipitalis externa
Crista occipitalis externa
Abb. 8.7 [Abb. 8.22] Äußere Schädelbasis, Basis cranii externa; Ansicht von unten. Outer aspect of the cranial base, Basis cranii externa; inferior view
162
Head
Kopf
8 Foramina outside the cranial base
Durchtrittstellen der äußeren Schädelbasis
Foramina der äußeren Schädelbasis und deren Inhalt Foramina and their contents outside the cranial base
Fossa incisiva; Foramen incisivum
Foramen palatinum majus
Foramen/Foramina
Inhalt/Content
Foramen incisivum
• N. nasopalatinus (N. maxillaris [V/2])
Foramen palatinum majus
• N. palatinus major (N. maxillaris [V/2]) • A. palatina major (A. palatina descendens)
Foramina palatina minora
• Nn. palatini minores (N. maxillaris [V/2]) • Aa. palatinae minores (A. palatina descendens)
Fissura orbitalis inferior
• • • •
Foramen rotundum
• N. maxillaris [V/2]
Foramen ovale
• N. mandibularis [V/3] • Plexus venosus foraminis ovalis
Foramen spinosum
• R. meningeus (N. mandibularis [V/3]) • A. meningea media (A. maxillaris)
Fissura sphenopetrosa, Foramen lacerum
• N. petrosus minor (N. glossopharyngeus [IX]) • N. petrosus major (N. facialis [VII]) • N. petrosus profundus (Plexus caroticus internus)
Apertura externa canalis carotici und Canalis caroticus
• A. carotis interna, Pars petrosa • Plexus venosus caroticus internus • Plexus caroticus internus (Truncus sympathicus, Ganglion cervicale superius)
Foramen stylomastoideum
• N. facialis [VII]
Foramen jugulare
vorderer Bereich/anterior part: • Sinus petrosus inferior • N. glossopharyngeus [IX] hinterer Bereich/posterior part: • A. meningea posterior (A. pharyngea ascendens) • Sinus sigmoideus (Bulbus superior venae jugularis) • N. vagus [X] • R. meningeus (N. vagus [X]) • N. accessorius [XI]
Canaliculus mastoideus
• R. auricularis nervi vagi (N. vagus [X])
Canaliculus tympanicus
• N. tympanicus • A. tympanica inferior
Canalis nervi hypoglossi
• N. hypoglossus [XII] • Plexus venosus canalis nervi hypoglossi
Canalis condylaris
• V. emissaria condylaris
Foramen magnum
• Meninges • Plexus venosus vertebralis internus (Sinus marginalis) • Aa. vertebrales (Aa. subclaviae) • A. spinalis anterior (Aa. vertebrales) • Medulla oblongata/Medulla spinalis • Radices spinales (N. accessorius [XI])
Foramina palatina minora
Fissura orbitalis inferior
Foramen ovale
Fissura sphenopetrosa; Foramen lacerum
Foramen spinosum
Apertura externa canalis carotici Canaliculus mastoideus Meatus acusticus externus Canaliculus tympanicus Foramen stylomastoideum Foramen jugulare
Canalis nervi hypoglossi
Foramen mastoideum
Canalis condylaris
Foramen magnum
Abb. 8.8 [Abb. 8.23] Äußere Schädelbasis, Basis cranii externa, mit Foramina; Ansicht von unten. Outer aspect of the cranial base; Basis cranii externa, with Foramina; inferior view
A. infraorbitalis (A. maxillaris) V. ophthalmica inferior N. infraorbitalis (N. maxillaris [V/2]) N. zygomaticus (N. maxillaris [V/2])
163
Kopf
Head
8 Subkutanes Fettgewebe, Kompartimente
Subcutaneous adipose tissue, compartments
REHUIO¦FKOLFKHVWHPSRUDOHV)HWW VXSHUILFLDOWHPSRUDOIDW
0RUELFXODULVRFXOL 0QDVDOLV
0GHSUHVVRUODELLQIHULRULV 0GHSUHVVRUDQJXOLRULV
3ODW\VPD
Abb. 8.9 [Abb. 8.70]
Subkutane Fettschicht des Gesichts; Ansicht von lateral. [L127] Subcutaneous adipose tissue of the face; lateral view.
164
Head
Kopf
8 Subcutaneous adipose tissue, compartments
Subkutanes Fettgewebe, Kompartimente
QDVRODELDOHV)HWWNRPSDUWLPHQW QDVRODELDOIDWFRPSDUWPHQW PHGLDOHV:DQJHQIHWWNRPSDUWLPHQW IDWFRPSDUWPHQWRIWKHPHGLDOFKHHN PLWWOHUHV:DQJHQIHWWNRPSDUWLPHQW IDWFRPSDUWPHQWRIWKHPLGGOHFKHHN ODWHUDOWHPSRUDOHV:DQJHQIHWWNRPSDUWLPHQW IDWFRPSDUWPHQWRIWKHODWHUDOFKHHN -2:/)HWWNRPSDUWLPHQW -2:/IDWFRPSDUWPHQW .LQQIHWWNRPSDUWLPHQW IDWFRPSDUWPHQWRIWKHFKLQ VXEPHQWDOHV)HWWNRPSDUWLPHQW VXEPHQWDOIDWFRPSDUWPHQW ]HUYLNDOHV)HWWNRPSDUWLPHQW FHUYLFDOIDWFRPSDUWPHQW
Abb. 8.10 [Abb. 8.71]
Subkutane Fettkompartimente; Ansicht von lateral. [L127] Subcutaneous adipose compartments of the face; lateral view.
165
Kopf
Head
8 Gesichtsmuskeln
Facial muscles
Galea aponeurotica
M. procerus M. epicranius, M. occipitofrontalis,
M. corrugator supercilii
Venter frontalis
Lig. palpebrale mediale M. depressor supercilii
M. levator labii superioris alaeque nasi M. temporoparietalis
M. nasalis M. orbicularis oculi, Pars palpebralis M. levator labii superioris
M. orbicularis oculi, Pars orbitalis
M. zygomaticus minor
M. levator labii superioris alaeque nasi
M. zygomaticus major
M. depressor septi nasi
M. zygomaticus minor
M. levator anguli oris
M. levator labii superioris
Glandula parotidea M. zygomaticus major
Corpus adiposum buccae Ductus parotideus
M. levator anguli oris
M. buccinator
M. orbicularis oris,
M. masseter
Pars marginalis
M. risorius Platysma Platysma Foramen mentale M. depressor anguli oris
M. depressor anguli oris
M. depressor labii inferioris M. sternocleidomastoideus
M. depressor labii inferioris Platysma M. mentalis
Fascia cervicalis, Lamina superficialis
M. orbicularis oris, Pars labialis
Abb. 8.11 [Abb. 8.75]
Gesichtsmuskeln, Mm. faciei, und Kaumuskeln, Mm. masticatorii; Ansicht von vorne. Facial muscles, Mm. faciei, and masticatory muscles, Mm. masticatorii; frontal view.
166
Head
Kopf
8 Facial muscles
Gesichtsmuskeln
M. auricularis anterior
Galea aponeurotica M. epicranius, M. temporoparietalis
M. epicranius, M. occipitofrontalis,
Venter frontalis M. auricularis superior
M. orbicularis oculi, Pars palpebralis M. depressor supercilii M. procerus
M. epicranius,
M. occipitofrontalis, Venter occipitalis M. orbicularis oculi, Pars orbitalis M. nasalis
M. auricularis posterior
M. levator labii superioris alaeque nasi M. levator labii superioris
M. semispinalis capitis M. zygomaticus minor
M. sternocleidomastoideus
M. orbicularis oris M. zygomaticus major
M. splenius capitis
Panniculus adiposus
M. trapezius M. orbicularis oris M. depressor labii inferioris
M. mentalis M. depressor anguli oris Fascia cervicalis, Lamina superficialis
M. risorius
Platysma
Abb. 8.12 [Abb. 8.76]
Fascia parotidea
Gesichtsmuskeln, Mm. faciei, links; Ansicht von lateral. Facial muscles, Mm. faciei, left side; lateral view.
167
Kopf
Head
8 Leitungsbahnen, Nervus facialis [VII]
Pathways, facial nerve [VII]
Rr. temporales
Rr. zygomatici
N. auricularis posterior
(R. temporofacialis)
Rr. buccales (R. cervicofacialis) Glandula parotidea
R. colli
R. marginalis mandibula
Abb. 8.13 [Abb. 8.94]
Endäste des N. facialis [VII] im Gesicht, links; Ansicht von lateral. Final branches of facial nerve [VII], left; lateral view.
168
Head
Kopf
8 Facial and masticatory muscles
Gesichts- und Kaumuskeln
Pericranium
M. temporalis
Os parietale, Facies externa, Linea temporalis inferior Galea aponeurotica
M. epicranius, M. occipitofrontalis, Venter frontalis Os frontale, Linea temporalis M. corrugator supercilii Arcus zygomaticus M. depressor supercilii M. orbicularis oculi M. levator labii superioris alaeque nasi
Articulatio temporomandibularis, Capsula articularis, Lig. laterale
M. levator labii superioris M. nasalis
M. epicranius, M. occipitofrontalis, Venter occipitalis
N. infraorbitalis M. levator anguli oris
Meatus acusticus externus cartilagineus
M. orbicularis oris Ductus parotideus
Ramus mandibulae
M. buccinator M. masseter, Pars profunda
Proc. styloideus
M. orbicularis oris
A. temporalis superficialis
M. mentalis
M. sternocleidomastoideus
M. depressor labii inferioris
M. digastricus, Venter posterior
M. depressor anguli oris
M. digastricus, Venter anterior M. masseter, Pars superficialis V. jugularis interna
M. stylohyoideus Os hyoideum
N. hypoglossus [XII]
N. vagus [X]
M. constrictor pharyngis inferior A. carotis communis
Abb. 8.14 [Abb. 8.78]
Gesichtsmuskeln, Mm. faciei, und Kaumuskeln, Mm. masticatorii, links; Ansicht von lateral. Facial muscles, Mm. faciei, and masticatory muscles, Mm. masticatorii, left side; lateral view.
169
Kopf
Head
8 Kaumuskeln
Masticatory muscles
N. opticus [II] N. trochlearis [IV] N. oculomotorius [III] N. trigeminus [V]
N. abducens [VI] A. temporalis, R. frontalis
A. carotis interna M. temporalis Fossa mandibularis Capsula articularis Discus articularis
M. pterygoideus lateralis,
Caput mandibulae
Caput superius
M. pterygoideus lateralis, Caput inferius
Lig. sphenomandibulare
Palatum molle
N. lingualis N. alveolaris inferior
M. pterygoideus medialis M. masseter
Hamulus pterygoideus
Angulus mandibulae
M. mylohyoideus Os hyoideum, Cornu majus M. genioglossus M. omohyoideus Platysma
M. geniohyoideus M. thyrohyoideus M. sternohyoideus
Abb. 8.15 [Abb. 8.82]
Kaumuskulatur, Mm. masticatorii; Frontalschnitt im Bereich des Kiefergelenks und Horizontalschnitt des Schädeldachs; Ansicht von hinten. Masticatory muscles, Mm. masticatorii; frontal section at the level of the temporomandibular joint and horizontal section of the skull cap; posterior view.
170
Head
Kopf
8 Vessels and nerves of head and neck
Gefäße und Nerven von Kopf und Hals
V. temporalis superficialis, R. frontalis A. zygomaticoorbitalis A. temporalis superficialis, R. parietalis Galea aponeurotica V. temporalis superficialis, R. parietalis Rr. zygomaticotemporales (VII)
N. auriculotemporalis (V/3)
A. temporalis superficialis, R. frontalis
A. auricularis posterior
Rr. zygomatici (VII)
V. occipitalis
Rr. zygomaticofaciales (V/2)
A. occipitalis V. angularis A. angularis N. occipitalis major (N. cervicalis [C2], R. posterior)
Rr. temporales (VII) R. buccalis (VII) N. occipitalis minor (Plexus cervicalis)
A. transversa faciei
Ductus parotideus* A. transversa faciei V. facialis N. auricularis magnus (Plexus cervicalis)
A. facialis R. buccalis (VII) R. marginalis mandibularis (VII)
V. retromandibularis R. colli (VII)
Abb. 8.16 [Abb. 8.83]
Gefäße und Nerven von Kopf und Hals, seitliche oberflächliche Regionen, rechts; Ansicht von lateral. Vessels and nerves of head and neck, lateral superficial regions, right side; lateral view.
171
Kopf
Head
8 Gefäße und Nerven von Kopf und Hals
Vessels and nerves of head and neck
A. temporalis superficialis, R. frontalis Galea aponeurotica N. supraorbitalis (V/1), Rr. medialis et lateralis A. temporalis superficialis, R. parietalis A. supraorbitalis R. zygomaticotemporalis (V/2)
A. supratrochlearis
N. auriculotemporalis (V/3)
N. supratrochlearis (V/1)
R. zygomaticofacialis (V/2)
R. auricularis anterior
A. angularis
A.; V. temporalis superficialis
A. facialis, R. lateralis nasi
A. auricularis posterior; R. auricularis (X)
N. facialis [VII] A.; N. infraorbitalis (V/2) Plexus intraparotideus (VII) Rr. zygomatici (VII) A. labialis superior R. buccalis Rr. buccales (VII) N. auricularis magnus (Plexus cervicalis)
A. labialis inferior N. buccalis (V/3)
R. marginalis mandibularis
N. mentalis (V/3) V. retromandibularis V. jugularis externa
Abb. 8.17 [Abb. 8.84]
A. facialis V. facialis
Gefäße und Nerven von Kopf und Hals, seitliche tiefe Regionen, rechts; Ansicht von lateral. Vessels and nerves of the head and neck, lateral deep regions, right side; lateral view.
172
Head
Kopf
8 Vessels and nerves of the lateral facial region
Gefäße und Nerven der seitlichen Gesichtsregion
V. temporalis media A. temporalis superficialis, R. frontalis N. supraorbitalis, R. lateralis N. zygomaticus, R. zygomaticotemporalis A. temporalis superficialis, R. parietalis N. supraorbitalis, R. lateralis A. temporalis superficialis A. supratrochlearis A. zygomaticoorbitalis
N. supraorbitalis, R. medialis N. zygomaticus, R. zygomaticofacialis
N. auriculotemporalis
N. supratrochlearis
A. transversa faciei
N. infratrochlearis N. auricularis posterior N. ethmoidalis anterior, R. nasalis externus
N. occipitalis major A. angularis
A. occipitalis
N. infraorbitalis
A. auricularis posterior
A. masseterica
N. massetericus
N. facialis [VII]
mit begleitender A. masseterica
A. maxillaris A. facialis V. retromandibularis M. buccinator N. occipitalis minor
A. buccalis N. buccalis
M. trapezius
M. orbicularis oris
M. sternocleidomastoideus
N. mentalis mit begleitender
A. occipitalis
A. mentalis
R. digastricus (VII)
N. alveolaris inferior A. alveolaris inferior
R. stylohyoideus (VII)
A. facialis
A. carotis interna
A. carotis externa A. lingualis
V. submentalis V. facialis
V. retromandibularis
Abb. 8.18 [Abb. 8.85]
Gefäße und Nerven des Kopfs, seitliche tiefe Regionen, rechts; Ansicht von lateral. Vessels and nerves of the head, lateral deep regions, right side; lateral view.
173
Kopf
Head
8 A. maxillaris
A. maxillaris
A. temporalis media
N. massetericus;
A. temporalis profunda posterior;
A. masseterica
N. temporalis profundus
A. temporalis superficialis, R. parietalis
M. pterygoideus lateralis
A. supratrochlearis A. zygomaticoorbitalis
A. angularis A. transversa faciei
A. infraorbitalis Nn. alveolares superiores, Rr. alveolares superiores posteriores
A. tympanica anterior
A. maxillaris Rr. dentales; Rr. peridentales
A. meningea media
N. buccalis
A. carotis externa
A. buccalis A. facialis
N. lingualis
Raphe pterygomandibularis
A.; N. alveolaris inferior N. mylohyoideus
A. submentalis
A. facialis
Abb. 8.19 [Abb. 8.86] Arterien und Nerven des Kopfs, seitliche tiefere Regionen, rechts; Ansicht von lateral. Arteries and nerves of the head, lateral deep regions, right side; lateral view.
174
A. alveolaris superior posterior
Head
Kopf
8 Plexus pterygoideus
Plexus pterygoideus
5DPXVPDQGLEXODH
Plexus pterygoideus
1PDVVHWHULFXV$PDVVHWHULFD
9WHPSRUDOLVPHGLD
1DXULFXORWHPSRUDOLV 1VXSUDRUELWDOLV5ODWHUDOLV 9WHPSRUDOLVPHGLD 1VXSUDRUELWDOLV5PHGLDOLV 1DXULFXORWHPSRUDOLV $DQJXODULV
9WHPSRUDOLVVXSHUILFLDOLV $PD[LOODULV
$GRUVDOLVQDVL
V. maxillaris
$IDFLDOLV
1IDFLDOLV>9,,@ 1LQIUDRUELWDOLV /LJVSKHQRPDQGLEXODUH 1EXFFDOLV 9UHWURPDQGLEXODULV V. profunda faciei
$FDURWLVH[WHUQD 1$DOYHRODULVLQIHULRU
$EXFFDOLV
1OLQJXDOLV
V. facialis
$FDURWLVH[WHUQD 1PHQWDOLV $FDURWLVLQWHUQD 3OH[XVGHQWDOLVLQIHULRU $OLQJXDOLV V. retromandibularis V. facialis
1P\ORK\RLGHXV 9VXEPHQWDOLV
Abb. 8.20 [Abb. 8.88] Gefäße und Nerven des Kopfs, seitliche tiefe Regionen, rechts; Ansicht von lateral. Vessels and nerves of the head, lateral deep regions, right side; lateral view.
175
Kopf
Head
8 N. mandibularis [V/3]
N. mandibularis [V/3]
N. auriculotemporalis A. temporalis superficialis, R. parietalis
A. temporalis media A. temporalis profunda posterior; N. temporalis profundus
N. meatus acustici externi
N. mandibularis [V/3] N.; M. pterygoideus lateralis A. maxillaris
R. auricularis
N. infraorbitalis A. infraorbitalis
A.; N. auricularis posterior
A. sphenopalatina N. supratrochlearis
A. temporalis superficialis
Rr. alveolares superiores posteriores
N. facialis [VII]
N. infratrochlearis A. angularis
R. digastricus A. occipitalis
N. infraorbitalis
A. meningea media A. maxillaris
N. massetericus
Chorda tympani
N. buccalis
A. alveolaris inferior
A. buccalis
N. hypoglossus [XII]
N. alveolaris inferior
A. lingualis A. palatina ascendens
N. lingualis N. vagus [X]
Mandibula
(Ansa cervicalis profunda) A. carotis communis
Glandula sublingualis
A. facialis
A. sublingualis
N. hypoglossus [XII] Ganglion submandibulare N. mylohyoideus
N. hypoglossus [XII] A. submentalis
Abb. 8.21 [Abb. 8.90] Arterien und Nerven des Kopfs, seitliche tiefere Regionen, rechts; Ansicht von lateral. Arteries and nerves of the head, lateral deepest regions, right side; lateral view.
176
Head
Kopf
8 Arteries of the head
Arterien des Kopfs
A. temporalis media
A. temporalis superficialis, R. parietalis
A. temporalis superficialis, R. frontalis
A. temporalis superficialis A. zygomaticoorbitalis A. stylomastoidea
Aa. temporales profundae anterior et posterior
A. transversa faciei A. occipitalis, Rr. occipitales A. meningea media A. auricularis posterior, R. occipitalis
A. sphenopalatina A. auricularis posterior
A. angularis
A. occipitalis
A. infraorbitalis
A. alveolaris superior posterior
R. mastoideus R. sternocleidomastoideus
A. labialis superior
A. maxillaris A. occipitalis
A. palatina descendens
A. palatina ascendens
A. facialis
A. buccalis
A. pharyngea ascendens A. labialis inferior
A. carotis externa A. lingualis A. carotis interna
R. mentalis
A. facialis
A. submentalis
A. thyroidea superior
A. alveolaris inferior
Bifurcatio carotidis
A. carotis communis
Abb. 8.22 [Abb. 8.92] Äußere Halsschlagader, A. carotis externa, links; Ansicht von lateral. A. carotis externa, left side; lateral view
177
Kopf
Head
8 Venen des Kopfs
Veins of the head
V. diploica frontalis
V. emissaria parietalis V. diploica temporalis anterior
V. temporalis superficialis
V. diploica temporalis posterior
V. supratrochlearis V. diploica occipitalis V. nasofrontalis
V. angularis V. emissaria mastoidea V. occipitalis V. labialis superior
Plexus pterygoideus V. maxillaris
V. cervicalis profunda
V. pharyngea V. labialis inferior
V. retromandibularis
V. jugularis externa V. submentalis
V. comitans nervi hypoglossi
V. facialis
V. jugularis interna
V. thyroidea superior
Abb. 8.23 [Abb. 8.93]
Innere Drosselvene, V. jugularis interna, links; Ansicht von lateral. Internal jugular vein, V. jugularis interna, left side; lateral view.
178
Head
Kopf
8 Nasal skeleton
Nasenskelett
Sutura frontonasalis Sutura frontomaxillaris
Sutura nasomaxillaris Os nasale Maxilla, Proc. frontalis
(Cartilagines nasi laterales)
Cartilago alaris major, Crus laterale
Cartilagines alares minores
Cartilago septi nasi
Abb. 8.24 [Abb. 8.103]
Cartilago alaris major, Crus mediale
Nasenskelett; Ansicht von vorne rechts. Nasal skeleton; frontal view from the right side.
Sinus frontalis Lamina et Foramina cribrosa Sinus sphenoidalis Os ethmoidale, Lamina perpendicularis
Cartilago septi nasi
Cartilago septi nasi, Proc. posterior
Vomer
Cartilago alaris major, Crus mediale Spina nasalis anterior
Fossa pterygoidea Maxilla, Proc. palatinus Hamulus pterygoideus Sutura palatina transversa
Abb. 8.25 [Abb. 8.104]
Fossa incisiva; Canalis incisivus (Sutura vomeromaxillaris)
Nasenscheidewand, Septum nasi; Ansicht von rechts. Nasal septum, Septum nasi; view from the right side.
179
Kopf
Head
8 Nasenhöhle
Nasal cavity
Nn. olfactorii [I], Fila olfactoria
Bulbus olfactorius Tractus olfactorius Sella turcica
Concha nasalis media Sinus sphenoidalis
Concha nasalis inferior
Limen nasi Tonsilla pharyngea
Vestibulum nasi
Torus tubarius
Ostium pharyngeum tubae auditivae [auditoriae] Recessus pharyngeus
Abb. 8.26 [Abb. 8.107]
Laterale Wand der Nasenhöhle, Cavitas nasi, links; Ansicht von rechts. Lateral wall of the nasal cavity, Cavitas nasi, left side; lateral view.
Sinus frontalis
Zugänge zu/Access routes to: 1 Sinus frontalis 2 Ductus nasolacrimalis 3 Cellulae ethmoidales anteriores 4 Sinus maxillaris 5 Cellulae ethmoidales posteriores 6 Sinus sphenoidalis
Os frontale
Concha nasalis superior
Concha nasalis media Cellula ethmoidalis posterior
Os nasale
Sinus sphenoidalis
5
(Cartilago nasi lateralis)
6 3
1
Limen nasi
4
Tonsilla pharyngea
Vestibulum nasi
2
Cartilago alaris major, Crus laterale Palatum molle
Concha nasalis inferior
Palatum durum
N. nasopalatinus
Maxilla
Abb. 8.27 Nasenhöhle, Cavitas nasi, und Zugänge zu den Nasennebenhöhlen, Sinus paranasales, links; Ansicht von rechts. Nasal cavity, Cavitas nasi, and entrance into the paranasal sinuses, Sinus paranasales, left side; view from the right side.
180
Head
Kopf
8 Oral cavity
Mundhöhle
Proc. pterygoideus, Lamina medialis Hamulus pterygoideus
Tonsilla pharyngea M. tensor veli palatini M. levator veli palatini
Vibrissae M. pterygoideus lateralis
Palatum durum Lig. sphenomandibulare M. orbicularis oris Ramus mandibulae Glandulae labiales
Proc. styloideus
M. buccinator
M. pterygoideus medialis Lig. stylohyoideum
M. genioglossus
Raphe pterygomandibularis
Mandibula
Lig. stylomandibulare M. stylohyoideus
M. mylohyoideus
M. longus capitis
M. hyoglossus
M. digastricus M. geniohyoideus Os hyoideum, Cornu majus
Os hyoideum
Abb. 8.28 [Abb. 8.128]
Corpus Cornu minus
Mundhöhle, Cavitas oris, rechts; Ansicht von links. [L285] Oral cavity, Cavitas oris, right side; view from the left side.
181
Kopf
Head
8 Mundhöhle
Oral cavity
Frenulum labii superioris
Uvula palatina Palatum durum, Raphe palati
Palatum molle [Velum palatinum]
Fossa supratonsillaris
Arcus palatopharyngeus
M. buccinator Arcus palatoglossus
Platysma Pars oralis pharyngis
Bucca
Dorsum linguae
Tonsilla palatina
Isthmus faucium
Gingiva
Frenulum labii inferioris Vestibulum oris
Abb. 8.29 [Abb. 8.129]
Mundhöhle, Cavitas oris; Ansicht von vorne; Mund geöffnet. Oral cavity; Cavitas oris; frontal view; mouth open.
182
Head
Kopf
8 Pterygopalatine fossa
Fossa pterygopalatina parasympathische Fasern im R. zygomaticotemporalis Zygomaticotemporal branch with parasympathetic nerve fibers
Glandula lacrimalis
Fossa pterygopalatina
N. lacrimalis N. zygomaticus
Fissura orbitalis inferior
N. petrosus profundus
N. canalis pterygoidei
Plexus caroticus internus N. petrosus major
[V/1] [V/2]
N. caroticus internus Ganglion geniculi [V/3]
Ganglion cervicale superius
A. carotis interna
N. canalis pterygoidei
präganglionäre sympathische Nerven aus T1
Ganglion pterygopalatinum
a
Truncus sympathicus
Preganglionic sympathetic nerves from T1
b präganglionäre parasympathische Nervenfasern
postganglionäre sympathische Nervenfasern
Preganglionic parasympathetic nerve fibers
Postganglionic sympathetic nerve fibers
Abb. 8.30a und b [Abb. 8.154a und b] N. canalis pterygoidei, links; Ansicht von lateral. [L275]; a Übersicht; b Nerven in der Fossa pterygopalatina N. canalis pterygoidei, left side; lateral view; a overview, b nerves in the pterygopalatine fossa
A. infraorbitalis
A. sphenopalatina (V. infraorbitalis)
(V. sphenopalatina)
R. pharyngeus A. canalis pterygoidei
A. maxillaris A. alveolaris superior posterior A. palatina descendens
Plexus pterygoideus V. facialis
(V. palatina descendens)
(V. alveolaris superior posterior) A. alveolaris superior anterior
A. palatina major
Abb. 8.31 [Abb. 8.155] A. maxillaris in der Fossa pterygopalatina, links; Ansicht von lateral. [L275] A. maxillaris in the pterygopalatine fossa, left side; lateral view.
Abb. 8.32 [Abb. 8.156] Venen der Fossa pterygopalatina, links; Ansicht von lateral. [L275] Veins of the pterygopalatine fossa, left side; lateral view.
183
Kopf
Head
8 Gaumen und Gaumenmuskeln
Palate and palatine muscles
Dens incisivus (medialis) Dens incisivus (lateralis) Dens caninus Dens premolaris I Dens premolaris II
Papilla incisiva Plicae palatinae transversae
Dens molaris I
Palatum durum
Dens molaris II
Dens molaris III [serotinus]
Raphe palati
Palatum molle [Velum palatinum] Arcus palatoglossus Arcus palatopharyngeus
Uvula palatina
Abb. 8.33 [Abb. 8.157]
Harter Gaumen, Palatum durum, und weicher Gaumen, Palatum molle; Ansicht von unten. Hard palate, Palatum durum, and soft palate, Palatum molle; inferior view.
Raphe palati
Glandulae palatinae
A. palatina major N. palatinus major
Hamulus pterygoideus
M. uvulae
Foramen palatinum majus Hamulus pterygoideus M. constrictor pharyngis superior, Pars glossopharyngea
Arcus palatopharyngeus M. buccinator
Arcus palatoglossus Raphe pterygomandibularis
Tonsilla palatina M. palatoglossus
Isthmus faucium M. palatopharyngeus Dorsum linguae
Abb. 8.34 [Abb. 8.158]
Mundhöhle, Cavitas oris, und Gaumenmuskeln, Mm. palati; Ansicht von vorne. Oral cavity, Cavitas oris, and palatine muscles, Mm. palati; frontal view.
184
Head
Kopf
8 Tongue and muscles of the tongue
Zunge und Zungenmuskeln Epiglottis
Plica glossoepiglottica mediana
Vallecula epiglottica Plica glossoepiglottica lateralis
Tonsilla lingualis; Radix linguae
Cryptae tonsillares
Foramen caecum linguae M. palatopharyngeus
Sulcus terminalis linguae
Tonsilla palatina M. palatoglossus
Fossulae tonsillares, Cryptae tonsillares
(Plica triangularis)
Dorsum linguae, Pars posterior
Arcus palatoglossus Papillae vallatae
Papillae foliatae
Dorsum linguae, Pars anterior
Papillae fungiformes
Margo linguae Papillae filiformes
Corpus linguae Sulcus medianus linguae Apex linguae
Abb. 8.35 [Abb. 8.166]
Zunge, Lingua; Ansicht von oben. Tongue, Lingua; superior view.
M. longitudinalis superior M. transversus linguae
Aponeurosis linguae Septum linguae Tunica mucosa linguae
Foramen caecum linguae Labium inferius Radix linguae Vestibulum oris
Os hyoideum Mandibula Cartilago epiglottica Aditus laryngis M. genioglossus
Ventriculus laryngis
M. mylohyoideus M. geniohyoideus
Abb. 8.36 [Abb. 8.168]
Cartilago thyroidea
Zunge, Lingua, und Zungenmuskeln, Mm. linguae; Medianschnitt. Tongue, Lingua, and muscles of the tongue, Mm. linguae; median section.
185
Kopf
Head
8 Zungenmuskeln
Muscles of the tongue
Dorsum linguae
Papillae foliatae Papilla vallata
Corpus linguae Tunica mucosa oris
Radix linguae M. palatoglossus Apex linguae
M. styloglossus M. stylopharyngeus Mandibula
M. longitudinalis inferior M. constrictor pharyngis medius
M. genioglossus M. geniohyoideus
Os hyoideum, Cornu majus
M. hyoglossus Os hyoideum, Corpus
Abb. 8.37 [Abb. 8.176]
Zunge, Lingua, und äußere Zungenmuskeln, Mm. linguae externi; Ansicht von links. Tongue, Lingua, and extrinsic muscles of the tongue, Mm. linguae externi; view from the left side.
M. hyoglossus Tunica mucosa oris
M. palatoglossus M. styloglossus
M. stylopharyngeus
M. constrictor pharyngis superior, Pars glossopharyngea
Mandibula
M. constrictor pharyngis medius, Pars ceratopharyngea
M. longitudinalis inferior
M. constrictor pharyngis medius, Pars chondropharyngea
M. geniohyoideus
M. genioglossus
M. geniohyoideus
M. chondroglossus
M. hyoglossus
Os hyoideum, Cornu minus
Abb. 8.38 [Abb. 8.177]
Zunge, Lingua, und äußere Zungenmuskeln, Mm. linguae externi; Ansicht von links. Tongue, Lingua, and extrinsic muscles of the tongue, Mm. linguae externi; view from the left side.
186
Head
Kopf
8 Vessels and nerves of the tongue, hyoid bone and hyoid muscles
Gefäße und Nerven der Zunge, Zungenbein und Zungenbeinmuskulatur
Chorda tympani (N. facialis [VII]) M. constrictor pharyngis superior
N. glossopharyngeus [IX] M. stylopharyngeus
N. hypoglossus [XII] N. cervicalis [C1]
N. lingualis (N. mandibularis [V/3])
M. styloglossus
Ganglion submandibulare V. sublingualis
A. occipitalis, R. sternocleidomastoideus
V. dorsalis linguae
A. occipitalis
M. hyoglossus
A. lingualis
M. genioglossus
V. lingualis
V. profunda linguae M. geniohyoideus M. mylohyoideus
Ansa cervicalis profunda, Radix superior V. jugularis interna A. carotis communis
Abb. 8.39 [Abb. 8.181]
Gefäße und Nerven der Zunge, Lingua; Ansicht von lateral; Mandibularbogen entfernt. [L238] Blood vessels and nerves of the tongue, lingua; lateral view; mandibular arch removed.
Corpus mandibulae M. digastricus, Venter posterior M. mylohyoideus
M. stylohyoideus
M. digastricus, Venter anterior
M. digastricus, Tendo intermedius Os hyoideum
Raphe mylohyoidea
M. digastricus, Ansa tendinis
M. hyoglossus
Abb. 8.40 [Abb. 8.173]
Mundregion; Ansicht von seitlich unten. [L266] Mouth and peri-oral region; lateral view from below.
187
Kopf
Head
8 Gefäße und Nerven der Zunge, Gaumenmandel
Vessels and nerves of the tongue, palatine tonsil
M. genioglossus
Glandula sublingualis
A. sublingualis A.; V. sublingualis
N. sublingualis
A. profunda linguae N. lingualis
N. lingualis V. profunda linguae M. hyoglossus M. styloglossus
A. profunda linguae N. hypoglossus [XII] A. sublingualis V. lingualis A. lingualis
M. hyoglossus
A. carotis externa N. laryngeus superior, R. internus
Abb. 8.41 [Abb. 8.182]
Gefäße und Nerven der Zunge, Lingua; Ansicht von vorne unten. Vessels and nerves of the tongue, Lingua; inferior view.
0SDODWRJORVVXV 0FRQVWULFWRUSKDU\QJLV VXSHULRU
8YXOD
Rr. tonsillares 1QSDODWLQLPLQRUHV R. pharyngeus $SDODWLQDGHVFHQGHQV Rr. tonsillares $SKDU\QJHDDVFHQGHQV Rr. tonsillares $SKDU\QJHDDVFHQGHQV Rr. dorsales linguae $OLQJXDOLV Rr. tonsillares $SDODWLQDDVFHQGHQV 1JORVVRSKDU\QJHXV Rr. tonsillares 1JORVVRSKDU\QJHXV 'RUVXPOLQJXDH 0SDODWRSKDU\QJHXV (SLJORWWLV
Abb. 8.42 [Abb. 8.165]
Blut- und Nervenversorgung der Gaumenmandel, Tonsilla palatina, rechts; Ansicht von medial. [L238] Blood and nerve supply of the palatine tonsil, Tonsilla palatina, right side; medial view.
188
Head
Kopf
8 Parotid gland
Ohrspeicheldrüse
Fascia masseterica
Ductus parotideus
M. zygomaticus major
Glandula parotidea accessoria
Glandula parotidea, Pars superficialis M. buccinator
Corpus adiposum buccae
M. risorius M. masseter M. depressor anguli oris
Fascia parotidea Platysma
Fascia cervicalis, Lamina superficialis
M. sternocleidomastoideus; Fascia cervicalis, Lamina superficialis Os hyoideum
V.; A. facialis
Abb. 8.43 [Abb. 8.183] Ohrspeicheldrüse, Glandula parotidea, rechts; Ansicht von lateral. Parotid gland, Glandula parotidea, right side; lateral view.
189
Kopf
Head
8 Unterkieferspeicheldrüse
Submandibular gland A.; V. facialis
M. masseter; Fascia masseterica
Nodi lymphoidei submandibulares
Glandula parotidea
N. facialis [VII], R. colli
V. jugularis externa
M. digastricus, Venter posterior N. hypoglossus [XII] Platysma
M. stylohyoideus
V. thyroidea superior
M. digastricus, Venter anterior
A. thyroidea superior
Fascia cervicalis, Lamina superficialis
M. constrictor pharyngis inferior
M. mylohyoideus M. thyrohyoideus A. submentalis
Glandula submandibularis
Abb. 8.44 [Abb. 8.187]
Unterkieferspeicheldrüse, Glandula submandibularis, links; Ansicht von schräg lateral unten. Submandibular gland, Glandula submandibularis, left side; inferior view from an oblique lateral angle.
A.; V. submentalis A.; V. facialis Platysma
N. lingualis
Ductus parotideus Glandula parotidea accessoria M. masseter; Fascia masseterica
M. mylohyoideus
Glandula parotidea
Glandula sublingualis
Nodus lymphoideus submandibularis
M. digastricus, Venter anterior
Ductus submandibularis
M. genioglossus
Fascia cervicalis, Lamina superficialis
V. sublingualis
M. digastricus, Venter posterior
A. lingualis Ganglion submandibulare
Glandula submandibularis M. geniohyoideus M. mylohyoideus Glandula submandibularis Fascia cervicalis, Lamina superficialis
M. styloglossus
N. hypoglossus [XII] M. hyoglossus
Abb. 8.45 [Abb. 8.188]
M. stylohyoideus
M. digastricus, Venter anterior
Unterkieferspeicheldrüse, Glandula submandibularis, und Unterzungenspeicheldrüse, Glandula sublingualis, links; Ansicht von lateral unten. Submandibular gland, Glandula submandibularis, and sublingual gland, Glandula sublingualis, left side; lateral inferior view.
190
Head
Kopf
8 Submandibular and sublingual glands
Unterkieferspeicheldrüse
Plica sublingualis Ductus sublinguales minores Caruncula sublingualis
M. pterygoideus medialis Ductus sublingualis major
N. lingualis M. genioglossus
Glandula submandibularis M. geniohyoideus
Ductus submandibularis M. digastricus, Venter anterior
Glandula sublingualis
Os hyoideum
M. mylohyoideus
Abb. 8.46 [Abb. 8.189]
Unterkieferspeicheldrüse, Glandula submandibularis, und Unterzungenspeicheldrüse, Glandula sublingualis, rechts; Ansicht von medial. Submandibular gland, Glandula submandibularis, and sublingual gland, Glandula sublingualis, right side; medial view.
Caruncula sublingualis Ductus sublingualis major Ductus submandibularis
Glandula sublingualis
Gingiva
M. genioglossus
M. hyoglossus M. mylohyoideus
N. lingualis A. alveolaris inferior N. alveolaris inferior Radix linguae
N. hypoglossus [XII] Os hyoideum, Cornu majus
Abb. 8.47 [Abb. 8.190]
Glandula submandibularis
Unterzungenspeicheldrüse, Glandula sublingualis, und Unterkieferspeicheldrüse, Glandula submandibularis; Ansicht von oben. Sublingual gland, Glandula sublingualis, and submandibular gland, Glandula submandibularis; superior view.
191
Kopf
Head
8 Unterkiefer- und Unterzungenspeicheldrüse
Submandibular and sublingual glands
Glandula lingualis Ductus sublingualis major
Caruncula sublingualis
Plica fimbriata
Ductus sublinguales minores
Ductus sublingualis major Plica sublingualis
Ductus submandibularis M. genioglossus Septum linguae M. geniohyoideus
N.; A.; V. sublingualis Glandula sublingualis A. lingualis; V. comitans nervi hypoglossi
M. styloglossus M. hyoglossus
N. lingualis M. mylohyoideus
Ganglion submandibulare Glandula submandibularis N. hypoglossus [XII] M. digastricus, Venter anterior
M. mylohyoideus
M. stylohyoideus Os hyoideum
Glandula submandibularis
A.; V. laryngea superior; N. laryngeus superior
M. omohyoideus, Venter superior
M. sternohyoideus
Membrana thyrohyoidea M. thyrohyoideus
Cartilago thyroidea
M. constrictor pharyngis inferior
(Lobus pyramidalis, Var.) Glandula thyroidea, Lobus dexter M. sternothyroideus M. cricothyroideus
Cartilago cricoidea
Abb. 8.48 [Abb. 8.191]
Gefäße und Nerven der Zunge, Lingua, große Speicheldrüsen, Glandulae salivariae majores; Ansicht von vorne unten. Vessels and nerves of the tongue, Lingua, large salivary glands, Glandulae salivariae majores; frontal inferior view.
192
Auge Eye
Auge
Eye
9 Lider
Eyelids
(Sulcus palpebralis superior)
Palpebra superior
(Pars tarsalis)
Palpebra superior (Pars tarsalis)
Angulus oculi lateralis
(Pars supratarsalis)
(Pars supratarsalis)
(Raphe palpebralis lateralis)
Supercilium
Tunica conjunctiva bulbi Angulus oculi lateralis; Commissura lateralis palpebrarum
Caruncula lacrimalis Angulus oculi medialis
Rima palpebrarum Ciliae
Palpebra inferior
Sulcus sclerae
(Sulcus palpebronasalis) Angulus oculi medialis; Commissura medialis palpebrarum
Iris Pupilla Palpebra inferior
Limbus posterior palpebrae Limbus anterior palpebrae
Abb. 9.1 [Abb. 9.14] Auge, Oculus, rechts, bei geschlossener Lidspalte.
Eye, Oculus, right side, with eyelids open.
Limbus anterior palpebrae Papilla lacrimalis (superior)
Papilla lacrimalis (inferior)
Abb. 9.2 [Abb. 9.15] Auge, Oculus, rechts, bei geöffneter Lidspalte.
Eye, Oculus, right side, with eyelids closed.
Sulcus sclerae
Plica semilunaris conjunctivae
Tunica conjunctiva palpebrarum
Limbus posterior palpebrae
Punctum lacrimale; Papilla lacrimalis (superior)
Caruncula lacrimalis
Tunica conjunctiva bulbi Fornix conjunctivae inferior
Tunica conjunctiva palpebrarum Plica semilunaris conjunctivae
Limbus posterior palpebrae Limbus anterior palpebrae Plica semilunaris conjunctivae
Lacus lacrimalis
Punctum lacrimale
Punctum lacrimale; Papilla lacrimalis (inferior)
Papilla lacrimalis (inferior)
Caruncula lacrimalis
Abb. 9.3 [Abb. 9.16] Auge, Oculus, rechts, mit abgehobenem Ober- und Unterlid. Eye, Oculus, right side, with upper and lower eyelid everted.
194
Abb. 9.4 [Abb. 9.17] Auge, Oculus, rechts, mit ektropioniertem Oberlid. Eye, Oculus, right side, with assisted ectropionised upper eyelid.
Eye
Auge
9 Bony floor of the orbit, blood supply and innervation of the eyelids
Knöcherner Boden der Orbita, Blut- und Nervenversorgung der Lider Os palatinum, Proc. orbitalis
Fissura orbitalis inferior Os sphenoidale, Ala major
Cellulae ethmoidales Os zygomaticum Os ethmoidale,
Lamina orbitalis
Os lacrimale
Fossa sacci lacrimalis
Sutura zygomaticomaxillaris
Sulcus infraorbitalis
Maxilla, Facies orbitalis
Abb. 9.5 [Abb. 9.13]
Boden der Augenhöhle, Paries inferior orbitae, links; Ansicht von oben. Floor of the orbit, Paries inferior orbitae, left side; superior view.
1VXSUDRUELWDOLV5PHGLDOLV
$9VXSUDRUELWDOLV
1VXSUDRUELWDOLV5ODWHUDOLV 9YSDOSHEUDOHVVXSHULRUHV 1ODFULPDOLV $91VXSUDWURFKOHDULV
Arcus palpebralis superior
$91LQIUDWURFKOHDULV
$91DQJXODULV $9WHPSRUDOLVVXSHUILFLDOLV 1DXULFXORWHPSRUDOLV Arcus palpebralis inferior $91LQIUDRUELWDOLV
9YSDOSHEUDOHVLQIHULRUHV 1IDFLDOLV>9,,@5]\JRPDWLFXV $9WUDQVYHUVDIDFLHL $9IDFLDOLV
Abb. 9.6 [Abb. 9.34] Arterien, Venen und Nerven des Augenhöhleneingangs, Aditus orbitalis, und der periorbitalen Region, rechts; Ansicht von oben. [L285], In Anlehnung an: Radlanski, R. J./Wesker, K. H.: Das Gesicht. Bildatlas klinische Anatomie. 2. A. KVM, 2012 Arteries, veins and nerves at the entrance of the orbit and in the periorbital region, right side; viewed from above.
195
Auge
Eye
9 Tränendrüse und Lider, Tränenapparat
9DVDVXSUDRUELWDOLD
Lacrimal gland and eyelids, tear system
1VXSUDRUELWDOLV5PHGLDOLV 9DVDVXSUDRUELWDOLD 6HSWXPRUELWDOH
1VXSUDRUELWDOLV5ODWHUDOLV 1VXSUDWURFKOHDULV 9DVDVXSUDWURFKOHDULD *ODQGXODODFULPDOLV 9DVDLQIUDWURFKOHDULD
/LJSDOSHEUDOHODWHUDOH
&RUSXVDGLSRVXPRUELWDH
9DVDLQIUDRUELWDOLD 1LQIUDRUELWDOLV
/LJSDOSHEUDOHPHGLDOH 6DFFXVODFULPDOLV
Abb. 9.7 [Abb. 9.35] Augenhöhleneingang, Aditus orbitalis, rechts, Septum orbitale (teilweise entfernt), Lidplatten und Lidbänder, rechts; Ansicht von vorne seitlich. [L285], In Anlehnung an: Radlanski, R. J./Wesker, K. H.: Das Gesicht. Bildatlas klinische Anatomie. 2. A. KVM, 2012 Orbital entrance, Aditus orbitalis, with orbital septum (partly omitted), tarsal ligaments, right side; lateral frontal view.
196
Eye
Auge
9 Position of the lacrimal gland
Lage der Tränendrüse
7URFKOHDPXVFXOLREOLTXLVXSHULRULV 0OHYDWRUSDOSHEUDHVXSHULRULV
*ODQGXOD ODFULPDOLV
0REOLTXXVVXSHULRU
7DUVXVVXSHULRU
3DUVRUELWDOLV 3DUVSDOSHEUDOLV
/LJSDOSHEUDOHPHGLDOH
/LJSDOSHEUDOHODWHUDOH 0UHFWXVODWHUDOLV
6DFFXVODFULPDOLV
0REOLTXXVLQIHULRU
7DUVXVLQIHULRU
0UHFWXVLQIHULRU
Abb. 9.8 [Abb. 9.36] Tränendrüse, Gl. lacrimalis, in ihrer Bindegewebskapsel auf dem Augenbulbus, Bulbus oculi, rechts; Ansicht von vorne seitlich. [L285], In Anlehnung an: Radlanski, R. J./Wesker, K. H.: Das Gesicht. Bildatlas klinische Anatomie. 2. A. KVM, 2012 Lacrimal gland, Gl. lacrimalis, engulved in its connective tissue capsule on the ocular bulb, Bulbus oculi, right; lateral frontal view.
197
Auge
Eye
9 Tränenapparat
Lacrimal apparatus Fornix conjunctivae superior
Papilla lacrimalis; Punctum lacrimale Plica semilunaris conjunctivae
Glandula lacrimalis, Ductuli excretorii
Canaliculus lacrimalis superior M. orbicularis oculi Fornix sacci lacrimalis
Caruncula lacrimalis Saccus lacrimalis Canaliculus lacrimalis inferior Papilla lacrimalis; Punctum lacrimale (Corpus cavernosum) Concha nasalis media
Fornix conjunctivae inferior
Ductus nasolacrimalis Plica lacrimalis Meatus nasi inferior
N. infraorbitalis Sinus maxillaris, Tunica mucosa
Concha nasalis inferior
Abb. 9.9 [Abb. 9.41] Tränenapparat, Apparatus lacrimalis, rechts; Ansicht von vorne; Augenlider vom Augapfel weggezogen, dadurch Blick in den oberen und unteren Bindehautsack; Tränen-Nasengang bis zu seiner Mündung in den Meatus nasi inferior eröffnet. Lacrimal apparatus, Apparatus lacrimalis, right side; frontal view; the eyelids have been pulled away from the eyeball providing a view into the upper and lower conjunctival sac; the nasolacrimal duct has been opened up to the Meatus nasi inferior. &DQDOLFXOXVODFULPDOLVVXSHULRU3DUVKRUL]RQWDOLV &DQDOLFXOXVODFULPDOLVVXSHULRU
)RUQL[VDFFLODFULPDOLV )RVVDVDFFLODFULPDOLV
&DQDOLFXOXVODFULPDOLVVXSHULRU3DUVYHUWLFDOLV 0RUELFXODULVRFXOL3DUVODFULPDOLV &DQDOLFXOXVODFULPDOLVLQIHULRU
$PSXOODFDQDOLFXOLODFULPDOLV
/LJSDOSHEUDOHPHGLDOH
6HSWXPODFULPDOH 6DFFXVODFULPDOLV
Abb. 9.10 [Abb. 9.25]
M. orbicularis oculi, Pars lacrimalis, Tränenkanälchen, Canaliculi, Tränensack, Saccus lacrimalis, und mediales Lidbändchen, Lig. Palpebrale mediale, rechts. [L285], In Anlehnung an: Radlanski, R. J./Wesker, K. H.: Das Gesicht. Bildatlas klinische Anatomie. 2. A. KVM, 2012 Lacrimal part of orbicularis oculi muscle, lacrimal canaliculi, lacrimal sac, Saccus lacrimalis, and medial palpebral ligament, Lig. palpebrale mediale, right side.
198
Eye
Auge
9 Arteries and nerves of the orbit
Arterien und Nerven der Augenhöhle
A. supraorbitalis
N. supraorbitalis, R. lateralis M. levator palpebrae superioris
N. supraorbitalis, R. medialis N. supratrochlearis
Glandula lacrimalis, Pars orbitalis
Corpus adiposum orbitae M. rectus superior R. meningeus anterior A. ethmoidalis anterior
A. lacrimalis
M. obliquus superior
N. nasociliaris
A. ophthalmica
N. lacrimalis
M. rectus lateralis
N. frontalis N. abducens [VI] N. trochlearis [IV] N. ophthalmicus [V/1]
N. maxillaris [V/2] Canalis opticus N. opticus [II] A. ophthalmica A. meningea media A. carotis interna
N. oculomotorius [III] N. trochlearis [IV]
N. mandibularis [V/3], R. meningeus N. mandibularis [V/3]
N. abducens [VI] Ganglion trigeminale R. tentorius N. trigeminus [V]
Abb. 9.11 [Abb. 9.57] Arterien und Nerven der Augenhöhle, Orbita, rechts; Ansicht von oben auf die eröffnete Augenhöhle (obere Orbitaetage). Arteries and nerves of the orbit, Orbita, right side; superior view onto the openend orbit (upper level of the orbit).
199
Auge
Eye
9 Arterien und Nerven der Augenhöhle
N. supratrochlearis
Arteries and nerves of the orbit
N. supraorbitalis, R. medialis
A. supraorbitalis
N. supraorbitalis, R. lateralis M. levator palpebrae superioris Glandula lacrimalis, Pars orbitalis M. rectus superior A. lacrimalis
A. ophthalmica N. lacrimalis
M. obliquus superior
Ganglion ciliare N. abducens [VI] M. rectus lateralis
N. nasociliaris N. oculomotorius [III], R. superior N. ophthalmicus [V/1] N. opticus [II]
N. maxillaris [V/2]
A. ophthalmica N. mandibularis [V/3]
A. carotis interna
Ganglion trigeminale
N. oculomotorius [III]
N. trigeminus [V]
N. trochlearis [IV]
N. abducens [VI]
Abb. 9.12 [Abb. 9.58] Arterien und Nerven der Augenhöhle, Orbita, rechts; Ansicht von oben; nach Abtragung des Dachs der Augenhöhle; Darstellung des Ganglion ciliare; M. levator palpebrae superioris und M. rectus superior zur Seite geschlagen. Arteries and nerves of the orbit, Orbita, right side; superior view; after removal of the roof of the orbit; presentation of the Ganglion ciliare; the M. levator palpebrae superioris and M. rectus superior were folded back.
200
Eye
Auge
9 Arteries and nerves of the orbit
Arterien und Nerven der Augenhöhle
A. supraorbitalis M. obliquus superior, Tendo
M. levator palpebrae superioris M. rectus superior
A. supratrochlearis Glandula lacrimalis, Pars orbitalis M. obliquus superior A. dorsalis nasi Bulbus oculi R. meningeus anterior
N. opticus [II]
M. rectus medialis
N. infratrochlearis
N. lacrimalis
A. ethmoidalis anterior
A. lacrimalis
N. ethmoidalis anterior
M. rectus lateralis
N. nasociliaris Nn. ciliares breves A. ethmoidalis posterior
N. ethmoidalis posterior
Aa. ciliares
N. ciliaris longus
N. abducens [VI]
M. obliquus superior N. oculomotorius [III], R. inferior N. trochlearis [IV] Ganglion ciliare
N. oculomotorius [III], R. superior
Radix parasympathica [oculomotoria] (III)
M. levator palpebrae superioris
Radix sensoria (V/1) M. rectus superior Radix sympathica (N. caroticus internus)
N. opticus [II]
A. ophthalmica N. ophthalmicus [V/1] A. carotis interna N. oculomotorius [III] N. trochlearis [IV]
N. trigeminus [V], Radix sensoria N. abducens [VI]
Abb. 9.13 [Abb. 9.59] Arterien und Nerven der Augenhöhle, Orbita, rechts; Ansicht von oben; nach teilweiser Entfernung der Mm. levator palpebrae superioris, rectus superior und obliquus superior. Arteries and nerves of the orbit, Orbita, right side; superior view; upon partial removal of the Mm. levator palpebrae superioris, rectus superior, and obliquus superior.
201
Auge
Eye
9 Arterien und Nerven der Augenhöhle
Arteries and nerves of the orbit
M. levator palpebrae superioris M. rectus superior M. rectus lateralis
M. obliquus superior, Trochlea M. obliquus superior, Tendo
N. opticus [II]
M. obliquus superior R. meningeus anterior
M. obliquus inferior M. rectus inferior
N. infratrochlearis
A. ethmoidalis anterior N. ethmoidalis anterior
A. ethmoidalis posterior N. zygomaticus
N. ethmoidalis posterior
A. infraorbitalis
M. rectus medialis A. ophthalmica
N. infraorbitalis
M. obliquus superior N. oculomotorius [III], R. inferior M. levator palpebrae superioris M. rectus lateralis M. rectus superior N. abducens [VI]
N. opticus [II]
N. maxillaris [V/2] Canalis opticus N. ophthalmicus [V/1]
A. ophthalmica
N. mandibularis [V/3]
N. oculomotorius [III] N. abducens [VI]
N. trigeminus [V]
Abb. 9.14 [Abb. 9.60] Arterien und Nerven der Augenhöhle, Orbita, rechts; Ansicht von oben; nach Durchtrennung des N. opticus [II]. Arteries and nerves of the orbit, Orbita, right side; superior view; the N. opticus [II] has been cut.
202
Eye
Auge
9 Nerves of the orbit
Nerven der Augenhöhle
R. communicans cum nervo zygomatico N. lacrimalis Ganglion ciliare
Glandula lacrimalis
N. maxillaris [V/2]
N. infraorbitalis
N. zygomaticus
Ganglion pterygopalatinum
Abb. 9.15 [Abb. 9.61]
Nerven der Augenhöhle, Orbita, und des Auges, Oculus, Innervation der Tränendrüse, Glandula lacrimalis, und Darstellung des Ganglion ciliare, rechts; Ansicht von lateral; nach Entfernung der temporalen Wand und des orbitalen Fettkörpers. Nerves of the orbit, Orbita, and the eye, Oculus, innervation of the lacrimal gland, Glandula lacrimalis, and demonstration of the Ganglion ciliare, right side; lateral view; after removal of the temporal wall and orbital fat body.
203
Auge
Eye
9 Blutgefäße der Augenhöhle
Blood vessels of the orbit
M. obliquus superior
A. dorsalis nasi
A. supratrochlearis
A. dorsalis nasi
A. supraorbitalis
A. supratrochlearis
A. ethmoidalis anterior
M. levator palpebrae superioris
Glandula lacrimalis
A. lacrimalis
A. ethmoidalis posterior
M. rectus superior
A. ciliaris posterior brevis
A. ciliaris posterior brevis
A. lacrimalis
A. ciliaris posterior longa
A. ciliaris posterior longa M. rectus superior A. centralis retinae M. rectus lateralis R. meningeus recurrens M. levator palpebrae superioris
A. ophthalmica
N. opticus [II]
A. carotis interna
Abb. 9.16 [Abb. 9.55] Arterien des Auges, Oculus, und der Augenhöhle, Orbita; Ansicht von oben auf die eröffneten Orbitae; links: Orbitainhalt mit äußeren Augenmuskeln, rechts: ohne Muskeln. [L280] Arteries of the eye, Oculus, and of the orbit, Orbita; superior view onto the openend Orbitae; left side: content of the orbit with extra-ocular muscles, right side: without extra-ocular muscles.
M. rectus superior
M. obliquus superior
V. supratrochlearis
V. ophthalmica superior
V. supraorbitalis
Vv. vorticosae
V. nasofrontalis
M. rectus inferior
V. angularis
Sinus cavernosus
M. obliquus superior
M. rectus lateralis
M. obliquus inferior
V. facialis Plexus venosus pterygoideus
(V. infraorbitalis)
V. ophthalmica inferior
Abb. 9.17 [Abb. 9.56] Venen des Auges, Oculus, und der Augenhöhle, Orbita, rechts; Ansicht von lateral in die Orbita; nach Entfernung der lateralen Wand der Orbita. [L275] Veins of the eye, Oculus, and of the orbit, Orbita; right side; lateral view into the Orbita; after removal of the lateral wall of the orbit.
204
Ohr Ear
Ohr
Ear
10 Ohr, Übersicht und Ohrmuschel
Ear, overview and auricle
Os temporale Ossicula auditus
Cavitas tympani
Labyrinthus vestibularis Auricula
Labyrinthus cochlearis Meatus acusticus externus Membrana tympanica
Tuba auditiva [auditoria]
Proc. mastoideus
Proc. styloideus
Abb. 10.1 [Abb. 10.6] Teile des Ohrs, Auris, rechts; Längsschnitt durch Gehörgang, Mittelohr und Ohrtrompete; Ansicht von vorne. Parts of the ear, Auris, right side; longitudinal section through the acoustic meatus, middle ear, and auditory tube; frontal view.
Helix Scapha
Crura antihelicis
Fossa triangularis
Cymba conchae
(Tuberculum auriculare)
Antihelix Helix Concha auriculae
Crus helicis Incisura anterior
Cavitas conchae Tragus Cavitas conchae
Helix Incisura intertragica
Antitragus
Lobulus auriculae
Abb. 10.2 [Abb. 10.8] Ohrmuschel, Auricula, rechts; Ansicht von lateral. Auricle, Auricula, right side; lateral view.
206
Ear
Ohr
10 Auricular muscles
Ohrmuskeln
M. auricularis superior
M. helicis major
M. auricularis anterior
Scapha
M. helicis minor M. tragicus M. antitragicus Cauda helicis
a
M. obliquus auriculae M. auricularis superior M. auricularis anterior
M. auricularis posterior M. transversus auriculae
b
Abb. 10.3a und b [Abb. 10.11a und b]
Muskeln, Mm. auriculares, und Knorpel der Ohrmuschel, Auricula, rechts. (a) Ansicht von lateral; (b) Ansicht von dorsal Muscles, Mm. auriculares, and cartilage of the auricle, Auricula, right side. (a) lateral view; (b) dorsal view
207
Ohr
Ear
10 N. facialis [VII]
N. facialis [VII]
M. stapedius
N. facialis [VII] Ganglion geniculi M. stapedius, Tendo Stapes M. tensor tympani, Tendo Incus N. petrosus minor
Malleus
N. stapedius N. petrosus major Proc. pyramidalis
M. tensor tympani
N. facialis [VII] Semicanalis musculi tensoris tympani
Chorda tympani Tuba auditiva [auditoria], Pars ossea
A. carotis interna Proc. mastoideus Tuba auditiva [auditoria], Pars cartilaginea
Fissura sphenopetrosa
A. carotis interna
Membrana tympanica
Foramen stylomastoideum
Chorda tympani
R. stylohyoideus
N. auricularis posterior R. digastricus
M. stylohyoideus
M. digastricus, Venter posterior
Abb. 10.4 [Abb. 12.150] Verlauf des N. facialis [VII]; vertikaler Schnitt durch den Canalis facialis; Ansicht von links. [L238] Course of the N. facialis [VII]; vertical section through the Canalis facialis; view from the left side.
208
Ear
Ohr
10 N. facialis [VII], topography
N. facialis [VII], Topographie
N. maxillaris [V/2]
N. petrosus major N. ophthalmicus [V/1]
N. mandibularis [V/3]
Chorda tympani Malleus
Ganglion geniculi Ganglion trigeminale N. oculomotorius [III] A. carotis interna N. trigeminus [V]
N. facialis [VII]
N. abducens [VI]
N. vestibulocochlearis [VIII]
Stapes N. glossopharyngeus [IX] Proc. mastoideus
N. vagus [X]
R. digastricus N. accessorius [XI]
M. stylohyoideus Sinus transversus
Canalis nervi facialis Foramen stylomastoideum
Abb. 10.5 [Abb. 10.31]
R. stylohyoideus
M. digastricus, Venter posterior N. facialis [VII]
N. facialis [VII] im Felsenbein, Os temporale, Pars petrosa, rechts; Ansicht von hinten; Felsenbein teilweise ausgesägt; Fazialiskanal und Paukenhöhle eröffnet. N. facialis [VII] in the petrous part of the temporal bone, Os temporale, Pars petrosa, right side; posterior view.
209
Ohr
Ear
10 Knöchernes Labyrinth
Bony labyrinth
Cellulae tympanicae
Canalis nervi facialis
Canalis semicircularis anterior Canalis semicircularis lateralis
Foramen ovale
Crus osseum commune Apex partis petrosae
Canalis semicircularis posterior
Meatus acusticus internus
Aqueductus vestibuli Synchondrosis petrooccipitalis Sulcus sinus petrosi inferioris
Sulcus sinus sigmoidei
a
Foramen jugulare
Semicanalis tubae auditivae
Synchondrosis sphenopetrosa
Cavitas tympani
Sulcus nervi petrosi majoris
Cochlea
Foramen lacerum Canalis nervi facialis Canalis caroticus
Canalis semicircularis lateralis
Synchondrosis sphenopetrosa
Fenestra vestibuli
*
Apex partis petrosae
Meatus acusticus internus
Canalis semicircularis anterior
b
* Öffnung des Canaliculus posterior * opening of the Canaliculus posterior
Abb. 10.6 [Abb. 10.43a und b]
Knöchernes Labyrinth, Labyrinthus osseus, rechts; aus dem Felsenbein herausgefräst; Ansicht von hinten oben (a), Ansicht von oben (b). Bony labyrinth, Labyrinthus osseus, right side; hollowed out of the petrous part of the temporal bone; posterior and superior view (a), superior view (b).
210
Hals Neck
Hals
Neck
11 Halsmuskeln
Neck muscles
Glandula parotidea
M. sternocleidomastoideus
Platysma
M. levator scapulae
M. trapezius
Abb. 11.1 [Abb. 11.2]
Muskeln der vorderen und der seitlichen Halsregion, Regiones cervicales anterior et lateralis, oberflächliche Schicht; links; Ansicht von lateral. Muscles of the anterior and lateral neck regions, Regiones cervicales anterior et lateralis, superficial layer; left side; lateral view.
212
Neck
Hals
11 Neck muscles
Halsmuskeln
M. digastricus, Venter anterior A; V. facialis
Os hyoideum M. mylohyoideus
Glandula submandibularis
M. digastricus, Venter posterior M. masseter Glandula parotidea
Glandula parotidea M. hyoglossus
M. stylohyoideus M. levator scapulae
M. splenius cervicis M. levator scapulae Lig. thyrohyoideum medianum A. carotis communis; V. jugularis interna
M. thyrohyoideus M. sternothyroideus M. scalenus medius Fascia cervicalis, Lamina pretrachealis Plexus brachialis, Pars supraclavicularis M. scalenus anterior
M. omohyoideus, Venter inferior M. trapezius Clavicula V. subclavia
M. sternohyoideus M. scalenus medius M. longus capitis
Cartilago thyroidea M. omohyoideus Lig. cricothyroideum medianum
M. cricothyroideus Arcus cartilaginis cricoideae
Glandula thyroidea M. scalenus medius
M. sternocleidomastoideus Trachea Clavicula
Abb. 11.2 [Abb. 11.3] Halsmuskeln, Mm. colli; Ansicht von ventral; Kinn angehoben. Neck muscles, Mm. colli; ventral view; chin elevated.
213
Hals
Neck
11 Prävertebrale Muskeln
Prevertebral muscles
M. longus capitis Proc. mastoideus
M. rectus capitis lateralis M. rectus capitis anterior Atlas Articulatio atlantoaxialis lateralis, Capsula articularis
M. longus colli
M. longus capitis
M. levator scapulae
M. scalenus medius M. longus colli M. longus capitis M. scalenus medius
M. scalenus medius
M. scalenus anterior M. scalenus medius Vertebra cervicalis VI, Tuberculum caroticum
M. scalenus posterior M. scalenus anterior
M. scalenus medius M. longus colli
A. subclavia sinistra
A. subclavia dextra M. scalenus posterior
M. scalenus anterior
V. subclavia dextra
A. carotis communis sinistra
A. carotis communis dextra V. brachiocephalica sinistra Truncus brachiocephalicus V. cava superior I –VII = 1.–7. Halswirbel 1– 3 = 1.–3. Brustwirbel I–VII = Cervical vertebrae (C 1-7) 1–3 = Thoracic vertebrae (T 1-3)
Abb. 11.3 [Abb. 11.6]
Prävertebrale Muskeln und Mm. scaleni; Ansicht von ventral. Prevertebral muscles and Mm. scaleni; ventral view.
214
Neck
Hals
11 Fasciae of the neck
Halsfaszien
Mandibula
Fascia parotidea Glandula parotidea
M. sternocleidomastoideus
Lamina superficialis
Vagina carotica M. sternohyoideus allgemeine Organfaszie Lamina pretrachealis Lamina prevertebralis M. trapezius
Clavicula
Abb. 11.4 [Abb. 11.9]
Muskelfaszien des Halses, Fasciae cervicales; Ansicht von ventral. [L238] Muscle fasciae of the neck, Fasciae cervicales; ventral view.
215
Hals
Neck
11 Halsfaszien
Fasciae of the neck
Proc. styloideus Ramus mandibulae M. styloglossus Fascia masseterica; M. masseter Lig. stylohyoideum M. digastricus, Venter posterior M. stylohyoideus Platysma M. stylohyoideus, Tendo M. sternocleidomastoideus
Fascia cervicalis, Lamina superficialis
Fascia cervicalis, Lamina superficialis Mandibula M. mylohyoideus M. digastricus, Venter anterior M. omohyoideus, Venter superior
Fascia cervicalis, Lamina superficialis M. omohyoideus
M. sternohyoideus
Fascia cervicalis, Lamina superficialis Fascia cervicalis, Lamina pretrachealis
M. omohyoideus, Venter inferior
Fascia cervicalis, Lamina superficialis
Clavicula
Trigonum omoclaviculare Trigonum omoclaviculare Platysma Spatium suprasternale Fossa supraclavicularis minor
Abb. 11.5 [Abb. 11.11]
Halsfaszie, Fascia cervicalis, links; Ansicht von ventral lateral. Cervical fascia, Fascia cervicalis, left side; ventrolateral view.
216
V. jugularis externa M. sternocleidomastoideus
Neck
Hals
11 Pharyngeal muscles
Rachenmuskeln
Synchondrosis petrooccipitalis
Fascia pharyngobasilaris
(Fasciculus muscularis accessorius)
M. levator veli palatini
Lig. sphenomandibulare Proc. styloideus
M. pterygoideus lateralis M. stylohyoideus Glandulae pharyngeales
1 M. digastricus, Venter posterior
Lig. stylohyoideum
2
M. stylopharyngeus
M. stylohyoideus M. pterygoideus medialis
M. styloglossus
3
Glandula parotidea
Lig. stylomandibulare
4
M. digastricus, Venter posterior
M. pterygoideus medialis
M. pterygoideus medialis
M. stylohyoideus
Mandibula Glandula submandibularis M. styloglossus
M. digastricus, Venter posterior
M. stylohyoideus Os hyoideum, Cornu majus
Pars chondropharyngea M. constrictor pharyngis medius Pars ceratopharyngea
Raphe pharyngis Pars thyropharyngea
Pars cricopharyngea
M. constrictor pharyngis inferior
* Glandula thyroidea, Lobus sinister
Pars transversa *** Glandula thyroidea, Lobus dexter
Glandulae parathyroideae superior et inferior
Glandulae parathyroideae superior et inferior 1 2 3 4
Pars pterygopharyngea Pars buccopharyngea Pars mylopharyngea Pars glossopharyngea
Trachea
M. constrictor pharyngis superior
** Oesophagus, Tunica muscularis
* KILLIAN-Dreieck ** LAIMER-Dreieck *** Pars fundiformis der Pars cricopharyngea (KILLIAN-Schleudermuskel) * KILLIAN’s triangle or dehiscence ** LAIMER’s triangle *** Pars fundiformis of the Pars cricopharyngea (KILLIAN’s muscle)
Abb. 11.6 [Abb. 11.12]
Rachenmuskeln, Mm. pharyngis; Ansicht von dorsal. Pharyngeal muscles, Mm. pharyngis; dorsal view.
217
Hals
Neck
11 Gesichts- und Rachenmuskeln
Facial and pharyngeal muscles
Proc. pterygoideus, Lamina lateralis M. tensor veli palatini
M. levator veli palatini Fascia pharyngobasilaris
M. levator labii superioris alaeque nasi
M. stylohyoideus Condylus occipitalis M. zygomaticus minor
Proc. mastoideus 1 2
Ductus parotideus; M. buccinator
M. orbicularis oris, Pars labialis
Proc. styloideus Hamulus pterygoideus Lig. stylohyoideum Raphe pterygomandibularis
3
M. styloglossus 4
M. stylopharyngeus M. digastricus, Venter posterior Pars chondropharyngea Pars ceratopharyngea
Platysma
M. constrictor pharyngis medius
M. stylohyoideus
M. mylohyoideus
Os hyoideum, Cornu majus
M. digastricus, Venter anterior
A.; V. laryngea superior; N. laryngeus superior M. hyoglossus
Membrana thyrohyoidea Pars thyropharyngea
M. constrictor pharyngis inferior
M. thyrohyoideus
Pars cricopharyngea
Cartilago thyroidea, Lamina sinistra
M. cricothyroideus 1 2 3 4
Pars pterygopharyngea Pars buccopharyngea Pars mylopharyngea Pars glossopharyngea
Abb. 11.7 [Abb. 11.14]
Pars recta Pars obliqua
Oesophagus Cartilago trachealis
M. constrictor pharyngis superior
Rachenmuskeln, Mm. pharyngis, und Gesichtsmuskeln, Mm. faciei, links; Ansicht von lateral. Pharyngeal muscles, Mm. pharyngis, and facial muscles, Mm. faciei, left side; lateral view.
218
Neck
Hals
11 Inner relief of the pharynx
Innenrelief des Rachens
Plica salpingopalatina
Ostium pharyngeum tubae auditivae; Torus tubarius Tonsilla pharyngea
Torus levatorius Plica salpingopharyngea
Maxilla
Palatum molle Arcus palatopharyngeus M. genioglossus
Tonsilla lingualis
Tonsilla palatina
M. geniohyoideus
Pharynx
M. mylohyoideus
Spatium retropharyngeum
Os hyoideum Tuberculum cuneiforme
Lig. thyrohyoideum medianum Lig. hyoepiglotticum Cartilago epiglottica Corpus adiposum preepiglotticum
Tuberculum corniculatum
Lig. thyroepiglotticum Lamina cartilaginis cricoideae
Cartilago thyroidea Plica vestibularis; Plica vocalis R. cricothyroideus (A.; V. thyroidea superior); Lig. cricothyroideum medianum
Dura mater spinalis
Arcus cartilaginis cricoideae
Fascia cervicalis, Lamina superficialis Fascia cervicalis, Lamina prevertebralis
Fascia cervicalis, Lamina pretrachealis Isthmus glandulae thyroideae
(Spatium retrooesophageum) Oesophagus
M. sternothyroideus
(Spatium oesophagotracheale) Trachea
Abb. 11.8 [Abb. 11.16]
Mundhöhle, Cavitas oris, Rachen, Pharynx, und Kehlkopf, Larynx; Mediansagittalschnitt. Oral cavity, Cavitas oris, pharynx, Pharynx, and larynx, Larynx; midsagittal section.
219
Hals
Neck
11 Gefäße und Nerven des Parapharyngealraums
Vessels and nerves of the parapharyngeal space
N. vagus [X] N. glossopharyngeus [IX] Bulbus superior venae jugularis Sinus transversus
N. accessorius [XI], R. internus M. constrictor pharyngis superior
Vv. pharyngeae
Foramen jugulare
Sinus sigmoideus Ganglion superius
A. meningea posterior
A. carotis interna
N. caroticus internus
R. auricularis Ganglion inferius (IX)
Proc. mastoideus
N. accessorius [XI], R. externus
A. carotis interna
Proc. styloideus Ganglion inferius (X)
N. hypoglossus [XII]
N. jugularis (Truncus sympathicus)
M. stylopharyngeus N. glossopharyngeus [IX]
Ganglion cervicale superius
R. pharyngealis
(Truncus sympathicus)
A. pharyngea ascendens
M. digastricus, Venter posterior
N. laryngeus superior N. glossopharyngeus [IX]
A. carotis externa
A. palatina ascendens A. facialis
R. pharyngealis
A. facialis
A. lingualis A. carotis externa
N. laryngeus superior, R. externus N. laryngeus superior, R. internus
A. thyroidea superior
M. constrictor pharyngis medius
N. cardiacus cervicalis superior (Truncus sympathicus)
A. thyroidea superior
V. jugularis interna Rr. pharyngeales
R. pharyngealis
N. vagus [X] A. carotis communis
M. constrictor pharyngis inferior
Plexus caroticus communis
Truncus sympathicus Bulbus inferior venae jugularis
Glandula thyroidea
R. pharyngealis Ganglion cervicale medium
A. thyroidea inferior Ganglion cervicothoracicum [stellatum] R. cardiacus cervicalis superior Oesophagus
N. cardiacus cervicalis medius (Truncus sympathicus)
Abb. 11.9 [Abb. 11.19] Gefäße und Nerven des Rachens, Pharynx, und des Parapharyngealraums, Spatium lateropharyngeum; Ansicht von dorsal. Vessels and nerves of the pharynx, Pharynx, and the parapharyngeal space, Spatium lateropharyngeum; dorsal view.
220
Neck
Hals
11 Vessels and nerves of the parapharyngeal space
Gefäße und Nerven des Parapharyngealraums
Tonsilla pharyngea Truncus nervi accessorii, R. internus N. vagus [X]
Fascia pharyngobasilaris
Recessus pharyngeus
N. glossopharyngeus [IX]
Cartilago tubae auditivae;
Ostium pharyngeum tubae auditivae N. vagus [X] N. hypoglossus [XII]
N. accessorius [XI] Bulbus superior venae jugularis
Sinus transversus
A. carotis interna
Sinus sigmoideus
N. accessorius [XI], R. externus
Ganglion inferius (X)
A. occipitalis
N. hypoglossus [XII]
Torus tubarius Ganglion cervicale superius (Truncus sympathicus) M. tensor veli palatini M. uvulae
M. constrictor pharyngis superior
Plica salpingopharyngea
M. salpingopharyngeus M. palatopharyngeus
Tonsilla palatina
Sulcus terminalis
Arcus palatopharyngeus
Dorsum linguae,
Plica aryepiglottica
Pars posterior Epiglottis
Cartilago thyroidea, Cornu superius
N. laryngeus superior; A.; V. laryngea superior
Tuberculum cuneiforme Tuberculum corniculatum
N. vagus [X]
Recessus piriformis, Plica nervi laryngei superioris
M. arytenoideus transversus; M. arytenoideus obliquus M. cricoarytenoideus posterior N. vagus [X] Truncus sympathicus, Plexus caroticus communis
Oesophagus, Tunica muscularis Ganglion cervicale medium
Glandula parathyroidea inferior A. thyroidea inferior Truncus thyrocervicalis Bulbus inferior venae jugularis
N. vagus [X], R. cardiacus cervicalis superior Bulbus inferior venae jugularis
Truncus thyrocervicalis Ganglion cervicothoracicum [stellatum] A.; V. subclavia
N. vagus [X] V. brachiocephalica sinistra A. carotis communis
N. laryngeus recurrens N. vagus [X]
Pars descendens aortae
Abb. 11.10 [Abb. 11.20]
N. laryngeus recurrens V. brachiocephalica dextra Trachea, Paries membranaceus Truncus brachiocephalicus V. cava superior
Gefäße und Nerven von Rachen, Pharynx, und Parapharyngealraum, Spatium lateropharyngeum; Ansicht von dorsal; Rachen von dorsal eröffnet. Vessels and nerves of the pharynx, Pharynx, and the parapharyngeal space, Spatium lateropharyngeum; dorsal view. Pharynx opened from the dorsal side.
221
Hals
Neck
Kehlkopfmuskeln
Laryngeal muscles
Os hyoideum, Cornu majus Os hyoideum, Cornu minus Lig. thyrohyoideum laterale Os hyoideum, Corpus
Cartilago triticea
Membrana thyrohyoidea Cartilago thyroidea, Cornu superius
Lig. thyrohyoideum medianum Cartilago thyroidea, Lamina sinistra Incisura thyroidea superior Linea obliqua
Lig. cricothyroideum medianum Cartilago thyroidea, Cornu inferius
Capsula articularis cricothyroidea Arcus cartilaginis cricoideae
M. cricothyroideus, Pars recta
Cartilagines tracheales
M. cricothyroideus, Pars obliqua
Abb. 11.11 [Abb. 11.38] Äußerer Kehlkopfmuskel, M. cricothyroideus; Ansicht von ventral links. Cricothyroid muscle, M. cricothyroideus; ventral view from the left side.
222
Neck
Hals
11 Laryngeal muscles
Kehlkopfmuskeln Epiglottis Os hyoideum, Cornu majus Cartilago triticea
Cartilago thyroidea, Cornu superius Cartilago cuneiformis M. thyroarytenoideus, Pars thyroepiglottica
M. arytenoideus obliquus, Pars aryepiglottica
M. thyroarytenoideus
Cartilago corniculata Cartilago arytenoidea
M. arytenoideus obliquus
M. arytenoideus transversus
Cartilago thyroidea, Cornu inferius Capsula articularis cricothyroidea
M. cricoarytenoideus posterior Cartilago cricoidea, Lamina
Cartilago trachealis Trachea, Paries membranaceus
Abb. 11.12 [Abb. 11.40]
Kehlkopfmuskeln, Mm. laryngis; Ansicht von dorsal. Laryngeal muscles, Mm. laryngis; dorsal view.
Cornu superius Cartilago thyroidea
Lig. vocale Vocal cord Cartilago corniculata [SANTORINI] Stimmbandsehne Apex
Nodulus elasticus anterior Pars interna
(M. vocalis)
M. thyroarytenoideus
Pars externa
M. cricoarytenoideus lateralis Cartilago cricoidea
M. cricoarytenoideus posterior
Pars obliqua
Pars transversa
M. arytenoideus
Abb. 11.13 [Abb. 11.43]
Kehlkopfmuskeln, Mm. laryngis; Ansicht von schräg dorsal. [L238] Laryngeal muscles, Mm. laryngis; oblique dorsal view.
223
Hals
Neck
11 Innenrelief des Kehlkopfs
Inner relief of the larynx Tuberculum cuneiforme Ventriculus laryngis Tuberculum epiglotticum
Os hyoideum, Cornu minus Os hyoideum, Cornu majus Epiglottis Cartilago triticea Cartilago thyroidea, Cornu superius Cartilago cuneiformis Cartilago corniculata Plica vestibularis M. arytenoideus transversus Cartilago arytenoidea M. arytenoideus obliquus Plica vocalis M. vocalis M. cricothyroideus M. cricoarytenoideus lateralis M. cricoarytenoideus posterior
Cartilago cricoidea, Lamina Cartilago trachealis
Abb. 11.14 [Abb. 11.44]
Kehlkopf, Larynx; Ansicht von dorsal; Kehlkopf dorsal in der Medianebene gespalten und durch Haken auseinandergezogen. Larynx, Larynx; dorsal view; the Larynx was sectioned from dorsal in the median plane and separated with hooks.
Lig. hyoepiglotticum
Corpus adiposum preepiglotticum
Radix linguae Cartilago epiglottica
Os hyoideum Bursa infrahyoidea
Vestibulum laryngis
Lig. thyrohyoideum medianum Lig. thyroepiglotticum Cartilago thyroidea
Ventriculus laryngis
Tuberculum corniculatum M. arytenoideus transversus
Plica vestibularis Ventriculus laryngis
Cavitas infraglottica
Tuberculum cuneiforme
Plica vocalis
Lamina cartilaginis cricoideae Conus elasticus
Lig. cricothyroideum medianum Arcus cartilaginis cricoideae
Trachea, Paries membranaceus
Cartilagines tracheales (Spatium oesophagotracheale) Isthmus glandulae thyroideae Trachea
Abb. 11.15 [Abb. 11.46]
Kehlkopf, Larynx; Mediansagittalschnitt. Larynx, Larynx; midsagittal section.
224
Neck
Hals
11 Arteries and nerves of the larynx
Arterien und Nerven des Kehlkopfs
Rr. linguales
Papillae vallatae
N. glossopharyngeus [IX] N. glossopharyngeus [IX] A. palatina ascendens, R. tonsillaris Rr. tonsillares
Tonsilla palatina Os hyoideum, Cornu majus Epiglottis
N. laryngeus superior, R. internus Vallecula epiglottica
A. laryngea superior
Cartilago thyroidea, Cornu superius
N. laryngeus superior, Rr. interni Membrana thyrohyoidea
Aditus laryngis
Incisura interarytenoidea Ansa GALENI Pars obliqua Cartilago thyroidea, Lamina sinistra
Pars transversa
M. arytenoideus
Cartilago thyroidea, Cornu inferius M. cricoarytenoideus posterior
Glandula thyroidea
A. laryngea inferior Glandula parathyroidea superior Rr. tracheales
A. thyroidea inferior
Glandula parathyroidea inferior
N. laryngeus recurrens, Rr. oesophageales Trachea
N. laryngeus recurrens
Abb. 11.16 [Abb. 11.54] Arterien und Nerven des Kehlkopfs, Larynx, und der Zungenwurzel, Radix linguae; Ansicht von dorsal. Arteries and nerves of the larynx, Larynx, and root of the tongue, Radix linguae; dorsal view.
225
Hals
Neck
11 Gefäße und Nerven des Halses
Vessels and nerves of the neck
V. auricularis posterior N. auricularis posterior (VII) A. auricularis posterior M. epicranius, M. occipitofrontalis, Venter occipitalis
Glandula parotidea N. auricularis magnus, Rr. posteriores
A. occipitalis
V. jugularis externa V. occipitalis N. transversus colli, Rr. superiores
N. occipitalis major N. auricularis magnus, R. anterior
N. occipitalis minor
M. sternocleidomastoideus N. transversus colli, Rr. inferiores N. auricularis magnus
Platysma
M. levator scapulae
N. accessorius [XI] M. trapezius
Nn. supraclaviculares laterales
Nn. supraclaviculares mediales
Nn. supraclaviculares intermedii
Abb. 11.17 [Abb. 11.70]
Gefäße und Nerven der vorderen und der seitlichen Halsregion, Regiones cervicales anterior et lateralis; Ansicht von lateral. Die oberflächliche Halsfaszie ist dorsal des Platysmas entfernt. Vessels and nerves of the anterior and lateral cervical regions, Regiones cervicales anterior et lateralis; lateral view.
226
Neck
Hals
11 Vessels and nerves of the neck
Gefäße und Nerven des Halses
V. auricularis posterior
Platysma
N. occipitalis minor A. occipitalis N. facialis [VII], R. colli V. occipitalis
V. facialis V. retromandibularis
N. occipitalis major (Ansa cervicalis superficialis = R. communicans cum nervo faciei)
N. auricularis magnus M. splenius capitis M. levator scapulae M. trapezius
V. jugularis externa N. transversus colli V. jugularis anterior
N. accessorius [XI] Nodi lymphoidei cervicales laterales, Nodi lymphoidei superficiales Nn. supraclaviculares laterales
M. omohyoideus, Venter inferior M. sternocleidomastoideus Arcus venosus jugularis
Plexus brachialis
V. transversa colli
Nn. supraclaviculares intermedii
Nn. supraclaviculares mediales
Abb. 11.18 [Abb. 11.71] Gefäße und Nerven der seitlichen Halsregion, Regio cervicalis lateralis, links; Ansicht von lateral; Teile des Platysmas nach oben geschlagen, Lamina superficialis der Fascia cervicalis größtenteils entfernt. Blood vessels and nerves of the lateral cervical region, Regio cervicalis lateralis, left side; lateral view. Parts of the platysma are deflected upwards, and the Lamina superficialis of the Fascia cervicalis has largely been removed.
227
Hals
Neck
11 Gefäße und Nerven des Halses
Vessels and nerves of the neck
V. jugularis interna
V. auricularis posterior
V. retromandibularis N. occipitalis minor N. facialis [VII], R. colli A.; V. occipitalis V. facialis
N. occipitalis major
Glandula submandibularis
M. digastricus, Venter anterior
R. suprahyoideus (A. lingualis) R. infrahyoideus (A. thyroidea superior)
M. sternocleidomastoideus
A. carotis externa A. laryngea superior
M. splenius capitis
A. thyroidea superior
Plexus cervicalis
A. carotis communis
N. accessorius [XI]
N. vagus [X] Plexus brachialis, Truncus superior (Ansa cervicalis profunda), Radix superior (Plexus cervicalis)
(A. transversa colli, R. superficialis, Var.)
M. omohyoideus, Venter inferior M. omohyoideus, Venter superior Clavicula
M. sternohyoideus
(A. transversa colli, R. profundus, Var.) M. sternothyroideus
M. scalenus anterior
M. deltoideus
V. jugularis externa
A. suprascapularis
Plexus brachialis, Pars supraclavicularis
A. subclavia
Abb. 11.19 [Abb. 11.74]
A. transversa colli
Gefäße und Nerven der vorderen und der seitlichen Halsregion, Regiones cervicales anterior et lateralis, links; Ansicht von lateral; nach Entfernung der oberflächlichen und der mittleren Halsfaszie. Vessels and nerves of the anterior and lateral cervical regions, Regiones cervicales anterior et lateralis, left side; lateral view; after removal of the superficial and intermediate fascia of the neck.
228
Neck
Hals
11 Vessels and nerves of the neck
Gefäße und Nerven des Halses
M. digastricus, Venter posterior
N. hypoglossus [XII]
V. retromandibularis N. cervicalis [C2], R. anterior
Glandula submandibularis V. submentalis N. mylohyoideus A. submentalis
A. auricularis posterior N. auricularis posterior (N. facialis) M. sternocleidomastoideus
M. stylohyoideus
M. digastricus, Venter anterior
M. mylohyoideus
N. occipitalis minor
A. lingualis V. facialis N. accessorius [XI]
A. carotis externa A. laryngea superior
(Ansa cervicalis profunda), Radix superior A. thyroidea superior R. sternocleidomastoideus V. thyroidea superior
N. cervicalis [C3], R. anterior N. cervicalis [C4], R. anterior
(Ansa cervicalis profunda), Radix inferior Plexus brachialis, Truncus superior
A. cervicalis ascendens M. omohyoideus, Venter superior
A. transversa colli, R. superficialis M. trapezius M. omohyoideus, Venter inferior
Glandula thyroidea A. transversa colli, R. profundus (A. cervicalis superficialis, Var.) A. subclavia
N. phrenicus V. jugularis externa M. scalenus anterior V. subclavia
Bulbus inferior venae jugularis
A. carotis communis N. vagus [X] M. sternocleidomastoideus
Abb. 11.20 [Abb. 11.75] Gefäße und Nerven der seitlichen Halsregion, Regio cervicalis lateralis, links; Ansicht von lateral; nach weitgehender Entfernung des M. sternocleidomastoideus. Vessels and nerves of the lateral cervical region, Regio cervicalis lateralis, left side; lateral view; after almost complete removal of the M. sternocleidomastoideus.
229
Hals
Neck
11 Gefäße und Nerven des Halses
Vessels and nerves of the neck
V. retromandibularis N. hypoglossus [XII] R. sternocleidomastoideus (A. occipitalis)
V. jugularis interna
A. facialis M. sternocleidomastoideus
Platysma M. mylohyoideus
A. occipitalis N. mylohyoideus
M. splenius capitis A. submentalis M. digastricus, Venter anterior
A. occipitalis
A. carotis externa N. accessorius [XI]
N. laryngeus superior A. carotis interna A. laryngea superior A. thyroidea superior N. vagus [X]
M. levator scapulae N. cervicalis [C5], R. anterior N. cervicalis [C6], R. anterior
(A. cervicalis superficialis, Var.) N. cervicalis [C7], R. anterior
A. carotis communis
M. omohyoideus, Venter inferior
(Ansa cervicalis profunda) (Plexus cervicalis)
A. suprascapularis
A. thyroidea inferior V. jugularis externa
A. cervicalis ascendens V. brachiocephalica sinistra Glandula thyroidea M. deltoideus
A. vertebralis, Pars prevertebralis N. phrenicus
Truncus thyrocervicalis A. subclavia A. thoracica interna
V. jugularis interna
Abb. 11.21 [Abb. 11.76] Gefäße und Nerven der seitlichen Halsregion, Regio cervicalis lateralis, tiefe Schicht, links; Ansicht von lateral. Vessels and nerves of the lateral cervical region, Regio cervicalis lateralis, deep layer, left side; lateral view.
230
Neck
Hals
11 Vessels and nerves of neck and axilla
Gefäße und Nerven von Hals und Achselhöhle
N. vagus [X] N. mylohyoideus
V. jugularis interna Rr. communicantes (Truncus sympathicus)
N. hypoglossus [XII] A. facialis
A. submentalis
A. occipitalis R. mastoideus
A. carotis externa
N. occipitalis minor
A. carotis interna N. occipitalis major
Ganglion cervicale superius (Truncus sympathicus)
N. accessorius [XI] A. thyroidea superior A. cervicalis ascendens
R. cardiacus cervicalis superior (N. vagus) (Ansa cervicalis profunda), Radix superior (Plexus cervicalis)
N. phrenicus
M. constrictor pharyngis inferior N. cardiacus cervicalis superior M. sternothyroideus
A. cervicalis superficialis
(Ganglion sympathicum accessorium) V. thyroidea superior A. thyroidea inferior
Ganglion cervicale medium
V
(A. transversa colli, R. superficialis, Var.)
M. scalenus anterior
VI VII
N. suprascapularis
VIII
Truncus thyrocervicalis
A. suprascapularis
A. subclavia Clavicula
A. thoracica interna
N. laryngeus recurrens Trachea V. thyroidea inferior M. deltoideus N. cardiacus cervicalis medius (Truncus sympathicus) M. pectoralis minor, Tendo
V. vertebralis, Pars prevertebralis
A. axillaris A. carotis communis A. thoracoacromialis
V. jugularis interna V. brachiocephalica sinistra
V. cephalica V. jugularis externa
Plexus brachialis, Pars infraclavicularis, Fasciculus medialis
V. axillaris
Vv. thoracoepigastricae
Abb. 11.22 [Abb. 11.77]
N. intercostobrachialis N. thoracodorsalis N. thoracicus longus
Gefäße und Nerven der seitlichen Halsregion, Regio cervicalis lateralis, und der Achselregion, Regio axillaris. Die Zahlen V bis VIII bezeichnen die ventralen Äste der entsprechenden Zervikalnerven. Vessels and nerves of the lateral cervical region, Regio cervicalis lateralis, and the axillary region, Regio axillaris. The numbers V to VIII mark the ventral branches of the corresponding cervical nerves.
231
Hals
Neck
11 Venen des Halses
Veins of the neck
M. digastricus, Venter anterior, Tendo
V. jugularis anterior
M. mylohyoideus M. hyoglossus V. submentalis
V. submentalis
A. facialis Glandula submandibularis
V. facialis
V. facialis
N. hypoglossus [XII]
V. retromandibularis Glandula parotidea M. stylohyoideus V. facialis V. occipitalis V. occipitalis V. facialis V. jugularis interna
Prominentia laryngea V. thyroidea superior
V. thyroidea superior
M. sternocleidomastoideus (Ansa cervicalis profunda), Radix superior (Plexus cervicalis)
V. jugularis externa
V. jugularis interna
A. carotis communis
Isthmus glandulae thyroideae
V. jugularis externa V. jugularis anterior M. omohyoideus M. trapezius
M. sternocleidomastoideus
V. cervicalis superficialis M. omohyoideus, Venter inferior V. transversa colli
V. cephalica
M. pectoralis major
V. cephalica M. pectoralis major
R. perforans (A. thoracica interna)
V. thoracoacromialis
R. cutaneus anterior pectoralis
V. axillaris
Rr. perforantes (A.; V. thoracica interna)
V. thyroidea inferior
M. sternocleidomastoideus Arcus venosus jugularis
Abb. 11.23 [Abb. 11.82] Venen des Halses, Collum; Ansicht von ventral. Auf der linken Seite ist der M. sternocleidomastoideus größtenteils entfernt. Sämtliche Halsfaszien sind entfernt. Veins of the neck, Collum; ventral view.
232
Neck
Hals
11 Vessels and nerves of the neck and superior thoracic aperture
Gefäße und Nerven von Hals und oberer Brustkorböffnung
M. digastricus, Venter anterior Os hyoideum
M. mylohyoideus N. lingualis
M. hyoglossus
M. digastricus, Venter anterior, Tendo
A. facialis
V. retromandibularis
V. facialis
N. hypoglossus [XII]
Glandula parotidea
V. occipitalis
M. sternohyoideus
V. thyroidea superior M. thyrohyoideus M. sternocleidomastoideus
M. omohyoideus
A. thyroidea superior
(Ansa cervicalis profunda), Radix superior (Plexus cervicalis)
Cartilago thyroidea N. vagus [X]
V. jugularis externa Glandula thyroidea
V. thyroidea media
Plexus thyroideus impar
N. accessorius [XI] N. vagus [X]
N. phrenicus Plexus brachialis, Pars supraclavicularis
A. transversa colli
V. transversa colli
M. omohyoideus
V. jugularis anterior
Clavicula
A. subclavia
A. subclavia;
V. subclavia
V. subclavia
V. jugularis externa
V. brachiocephalica dextra
V. cephalica
V. jugularis interna
V. thyroidea inferior
M. pectoralis major V. thoracica interna Costa I
V. cava superior
N. vagus [X]
V. brachiocephalica sinistra Pars ascendens aortae
Abb. 11.24 [Abb. 11.83]
N. laryngeus recurrens sinister Vv. thymicae
A. carotis communis; N. laryngeus recurrens sinister
Gefäße und Nerven des Halses, Collum, und der oberen Thoraxöffnung, Apertura thoracis superior; Ansicht von ventral. Vessels and nerves of the neck, Collum, and the superior thoracic aperture, Apertura thoracis superior; ventral view.
233
Hals
Neck
11 Gefäße und Nerven des Trigonum submandibulare
Vessels and nerves of the Trigonum submandibulare
R. marginalis mandibularis V.; A. facialis
Glandula submandibularis
Glandula parotidea
N. mylohyoideus M. stylohyoideus
M. mylohyoideus M. digastricus, Venter anterior
N. hypoglossus [XII] M. hyoglossus N. accessorius [XI]
N. hypoglossus [XII]
Ansa cervicalis, Radix superior A. lingualis
N. vagus [X]
M. digastricus, Tendo intermedius
V. jugularis externa
Os hyoideum M. sternocleidomastoideus
V. jugularis interna
A. carotis externa
Abb. 11.25 [Abb. 11.87]
A. thyroidea superior
A. lingualis A. laryngea superior; N. laryngeus superior
Gefäße und Nerven des Trigonum submandibulare; Ansicht von lateral unten. Vessels and nerves of the Trigonum submandibulare; inferolateral view.
234
Neck
Hals
11 Vessels and nerves of the neck and superior thoracic aperture
Gefäße und Nerven von Hals und oberer Brustkorböffnung
Lig. longitudinale anterius
Vertebra cervicalis III
M. longus capitis Discus intervertebralis
M. scalenus medius R. interganglionaris
A. vertebralis, Pars transversaria
Truncus sympathicus, Ganglion cervicale medium
IV
N. phrenicus Truncus superior
M. scalenus anterior M. scalenus posterior V. vertebralis
Truncus medius
V
Vertebra cervicalis VII, Proc. transversus A. vertebralis Truncus thyrocervicalis
Plexus brachialis
Truncus inferior VI
A.; V. cervicalis profunda
VII VIII
(Nn. phrenici accessorii)
Ganglion cervicothoracicum [stellatum]
A. subclavia
N. phrenicus
Ansa subclavia
Costa I
A. carotis communis M. longus colli Arcus aortae Truncus brachiocephalicus
A.; V. thoracica interna Pleura parietalis V. cava superior
Abb. 11.26 [Abb. 11.89]
Vv. brachiocephalicae dextra et sinistra
Gefäße und Nerven am Übergang vom Hals zum Thorax und zur oberen Extremität. Die Zahlen IV bis VIII bezeichnen die ventralen Äste der entsprechenden Spinalnerven. Vessels and nerves in the transition zone from the neck to the thorax and to the upper extremity.
235
Hals
Neck
11 Pleurakuppel und Einmündung des Ductus thoracicus
Pleural cupula and entry of the Ductus thoracicus
Membrana thyroidea Cartilago thyroidea Lig. cricothyroideum
Os hyoideum
N. laryngeus superior, R. internus N. laryngeus superior, R. externus
M. longus capitis
A. laryngea superior A. thyroidea superior
Truncus sympathicus, R. communicans zu C4
A. thyroidea superior, R. glandularis posterior
R. communicans profundus zu C4 et C5
A. thyroidea superior, R. glandularis anterior Cartilago cricoidea
A. carotis communis
M. scalenus anterior
A. thyroidea superior, R. cricothyroideus
Ganglion cervicale medium, R. communicans zu C5 Tuberculum caroticum, Angulus scalenovertebralis M. scalenus medius
V. jugularis interna
N. vagus [X], R. cardiacus cervicalis superior A. cervicalis ascendens
A.; V. vertebralis
A. thyroidea inferior A. cervicalis superficialis, Truncus jugularis A. dorsalis scapulae A.; V. vertebralis A. suprascapularis
N. cardiacus cervicalis inferior M. scalenus posterior
Ductus thoracicus
A.; V. cervicalis profunda
A. subclavia
A. intercostalis suprema V. subclavia, Truncus lymphaticus subclavius Ansa subclavia
Ansa subclavia V. brachiocephalica N. laryngeus recurrens
N. phrenicus, N. phrenicus accessorius
Ductus thoracicus R. cardiacus cervicalis medius
Ganglion cervicale inferius, Rr. communicantes zu C7, C8 et T1 N. cardiacus cervicalis medius M. longus colli
Abb. 11.27 [Abb. 11.91]
N. phrenicus Plexus thyroideus impar
A.; V. thoracia interna, Truncus lymphaticus bronchomediastinalis A. pericardiacophrenica
Prä- und paravertebrale Strukturen des Halses und der oberen Thoraxapertur; Ansicht von ventral. [L238] Prevertebral and paravertebral structures of the neck and the superior thoracic aperture; ventral view.
236
Gehirn und Rückenmark Brain and Spinal Cord
Gehirn und Rückenmark
Brain and Spinal Cord
12 Blutleiter der harten Hirnhaut und Sinus cavernosus
Dural venous sinuses and sinus cavernosus
Tentorium cerebelli
Falx cerebri
Sinus petrosus inferior Sinus sagittalis superior
Falx cerebri
Sinus sagittalis inferior Sinus sphenoparietalis
Vv. superiores cerebri
A. carotis interna N. opticus [II]
V. magna cerebri
Sinus cavernosus
Incisura tentorii Hypophysis
Sinus transversus Crista galli Sinus intercavernosi
Sinus sigmoideus Sinus rectus
Plexus basilaris
Confluens sinuum Tentorium cerebelli Sinus occipitalis
Sinus marginalis Foramen magnum Tentorium cerebelli
Sinus petrosus superior
Abb. 12.1 [Abb. 12.35]
Harte Hirnhaut, Dura mater cranialis, und Venensinus, Sinus durae matris; Ansicht von schräg oben; Tentorium cerebelli teilweise entfernt. Cranial dura mater, Dura mater cranialis, and dural venous sinus, Sinus durae matris; superior oblique view; Tentorium cerebelli partially removed.
Diaphragma sellae Chiasma opticum
Sinus intercavernosi Sinus cavernosus N. oculomotorius [III]
N. opticus [II] A. ophthalmica
A. carotis interna, Pars cerebralis
A. carotis interna, Pars cavernosa N. trochlearis [IV]
Infundibulum
N. abducens [VI] Neurohypophysis
N. ophthalmicus [V/1] Adenohypophysis
Hypophysis [Glandula pituitaria]
Dura mater cranialis Sella turcica, Fossa hypophysialis
N. maxillaris [V/2]
Abb. 12.2 [Abb. 12.56]
Sinus sphenoidalis
Hypophyse [Hirnanhangsdrüse], Hypophysis [Glandula pituitaria], und Sinus cavernosus; Frontalschnitt; Ansicht von hinten. Pituitary gland, Hypophysis [Glandula pituitaria], and Sinus cavernosus; frontal section; posterior view.
238
Brain and Spinal Cord
Gehirn und Rückenmark
12 Vessels and nerves at the cranial base
Gefäße und Nerven der Schädelbasis
Nn. olfactorii [I]
A. communicans anterior A. cerebri anterior
Foramina cribrosa
Pars postcommunicalis Pars precommunicalis N. opticus [II]
Hypophysis Canalis opticus
A. carotis interna,
Proc. clinoideus anterior
Pars cerebralis
A. ophthalmica A. cerebri media N. trochlearis [IV] Proc. clinoideus posterior
N. frontalis V. ophthalmica superior N. lacrimalis
Fissura orbitalis superior N. abducens [VI] N. nasociliaris
Foramen rotundum
N. oculomotorius [III]
A. cerebri posterior
A. carotis interna, Pars cavernosa N. maxillaris [V/2]
Sulcus caroticus
A. communicans posterior Plexus caroticus internus
Foramen lacerum Foramen ovale
N. mandibularis [V/3]
A. cerebri posterior
Pars precommunicalis Apex partis petrosae Pars postcommunicalis Foramen spinosum
R. meningeus
A. meningea media
Canalis caroticus
N. petrosus minor
A. superior cerebelli
N. petrosus major Hiatus canalis nervi petrosi minoris
A. basilaris
Hiatus canalis nervi petrosi majoris
A. labyrinthi N. facialis [VII] N. vestibulocochlearis [VIII]
Porus acusticus internus
N. accessorius [XI]
A. meningea posterior N. vagus [X]
Foramen jugulare
N. glossopharyngeus [IX]
Sulcus sinus sigmoidei
A. inferior anterior cerebelli
Sinus sigmoideus
Canalis nervi hypoglossi N. hypoglossus [XII]
A. vertebralis A. inferior posterior cerebelli
Medulla oblongata Pia mater cranialis Spatium subarachnoideum
Foramen magnum Sinus occipitalis
Arachnoidea mater cranialis Dura mater cranialis
Abb. 12.3 [Abb. 12.59]
Durchtrittsstellen von Gefäßen und Nerven durch die innere Schädelbasis, Basis cranii interna, und Arterienring des Gehirns, Circulus arteriosus cerebri (WILLISII); Ansicht von oben. Passageways of vessels and nerves through the internal surface of the cranial base, Basis cranii interna, and the cerebral arterial circle, Circulus arteriosus cerebri (circle of WILLIS); superior view.
239
Gehirn und Rückenmark
Brain and Spinal Cord
Verlauf der Hirnnerven
Topography
Corpus callosum, Genu
Septum pellucidum Sinus sagittalis superior Lamina terminalis
Falx cerebri
Commissura anterior Fornix
A. cerebri anterior
Foramen interventriculare Sinus sagittalis inferior
Bulbus olfactorius Infundibulum Tractus olfactorius
Corpus callosum, Truncus
Chiasma opticum Plexus choroideus ventriculi tertii
N. opticus [II] A. ophthalmica
Adhesio interthalamica
Tractus opticus Ventriculus tertius
N. oculomotorius [III]
Substantia nigra
(Plica petroclinoidea anterior)
Nucleus ruber
N. trochlearis [IV]
Corpus callosum, Splenium
N. abducens [VI]
V. magna cerebri
N. trigeminus [V] Tentorium cerebelli
Glandula pinealis
N. facialis [VII]
Pedunculus cerebri
N. vestibulocochlearis [VIII] Colliculus superior sinister
N. glossopharyngeus [IX]
Colliculi inferiores
N. vagus [X]
Sinus rectus
N. accessorius [XI]
Velum medullare superius
N. hypoglossus [XII] N. spinalis cervicalis I
Pedunculi cerebellares
A. basilaris
Vermis cerebelli
Velum medullare inferius
Ventriculus quartus
N. accessorius [XI], Radices spinales
Confluens sinuum Plexus choroideus ventriculi quarti Apertura mediana ventriculi quarti Tuberculum gracile Tuberculum cuneatum Medulla spinalis
Abb. 12.4 [Abb. 12.124] Verlauf der Hirnnerven, Nn. craniales, im Subarachnoidalraum; Ansicht von links hinten oben; nach Abtragung der linken Hälften von Groß- und Kleinhirn sowie des Tentorium cerebelli. Course of the cranial nerves, Nn. craniales, in the subarachnoid space; posterior superior view from the left side; the left hemisphere of the Cerebrum and the Cerebellum as well as the Tentorium cerebelli have been removed.
240
Brain and Spinal Cord
Gehirn und Rückenmark
12 Topography
Verlauf der Hirnnerven
Capsula interna
Ventriculus lateralis, Cornu frontale
A. carotis interna, Pars cerebralis
Ventriculus lateralis, Cornu temporale A. cerebri posterior
A. cerebri anterior Cisterna ambiens; Pedunculus cerebri N. trochlearis [IV]
N. opticus [II]
N. trigeminus [V] A. ophthalmica N. oculomotorius [III] Sinus petrosus superior
A. carotis interna, Pars cavernosa
N. abducens [VI] Sinus cavernosus
Ganglion trigeminale
N. ophthalmicus [V/1] N. mandibularis [V/3]
N. maxillaris [V/2]
Abb. 12.5 [Abb. 12.140] Verlauf der Hirnnerven, Nn. craniales, in der mittleren Schädelgrube, Fossa cranii media; Ansicht von rechts. Course of the cranial nerves, Nn. craniales, in the intermediate cranial fossa, Fossa cranii media; view from the right side.
A. cerebri anterior dextra, Pars postcommunicalis
Chiasma opticum Infundibulum Substantia nigra Pedunculus cerebri, Crus cerebri
N. oculomotorius [III] N. trochlearis [IV]
N. opticus [II] A. carotis interna, Pars cerebralis A. ophthalmica
(Plica petroclinoidea anterior)
N. trigeminus [V], Radix motoria
N. ophthalmicus [V/1]
N. trigeminus [V], Radix sensoria
Ganglion trigeminale
N. abducens [VI]
N. maxillaris [V/2]
N. facialis [VII] N. vestibulocochlearis [VIII] N. mandibularis [V/3]
Abb. 12.6 [Abb. 12.141] Arterien und Nerven im Bereich der Sella turcica und des Sinus cavernosus; Ansicht von rechts. Arteries and nerves in the region of the Sella turcica and the Sinus cavernosus; view from the right side.
241
Register A Achillessehne (Tendo calcaneus) 84–85 Achselhöhle 46–51 – Arterien 51 – Gefäße 50 – Nerven 50–51 Achsellücke, laterale/mediale, Gefäße und Nerven 28 Achselregion 231 Achsen, menschlicher Körper 4 Acromion 6, 45 Adenohypophysis 238 Adhesio interthalamica 240 Aditus – laryngis 185, 225 – orbitalis 195–196 Ala major (Os sphenoidale) 195 Ampulla – recti 150–151 – tubae uterinae 151 Analkanal – beim Mann 149 – Schließmuskel 149 Angulus – inferior scapulae 6–7 – mandibulae 170 – oculi lateralis/medialis 194 – scalenovertebralis 236 Ansa – cervicalis 49, 176, 229, 234 – – profunda 187, 228–233 – – superficialis 227 – subclavia 93, 97, 235–236 – tendinis (M. digastricus) 187 Antihelix 206 Antitragus 206 Anulus – fibrosus – – dexter 115 – – sinister 105 – inguinalis – – profundus 34–37 – – superficialis 14–16, 35–36, 154–155 – umbilicalis 12, 14, 33 Anus 156 Aorta 106, 144 – abdominalis [Pars abdominalis aortae] 21 – Äste 91 – ascendens [Pars ascendens aortae] 98, 107 – descendens [Pars descendens aortae] 100 – thoracica [Pars thoracica aortae] 21 Aortenklappe 115 Apertura – externa canalis carotici 162–163 – interna canalis – – carotici 161 – – optici 160 – mediana ventriculi quarti 240 – thoracis superior 233 Apex – cordis 100, 102–105 – linguae 185–186 – partis petrosae 210, 239 – pulmonis – – (Pulmo dexter) 90, 116–117 – – (Pulmo sinister) 116, 118 Aponeurosis – linguae 185 – musculi bicipitis brachii 54, 56 – palmaris 59, 62 – plantaris 86–88 Apparatus lacrimalis 198 Appendix(-ces) – epididymidis 155 – fibrosa hepatis 138
242
– omentales [epiploicae] 124 – vermiformis 125–128, 134 Aqueductus vestibuli 210 Arachnoidea mater – cranialis 239 – spinalis 32 Arcus – aortae 91, 98–103, 108–109, 235 – cartilaginis cricoideae 213, 219, 222, 224 – iliopectineus 34 – palatoglossus 182, 184–185 – palatopharyngeus 182, 184, 219, 221 – palmaris – – profundus 64 – – superficialis 63 – palpebralis inferior/superior 195 – plantaris profundus 88 – posterior atlantis 10, 30–31 – tendineus musculi solei 83 – venosus – – dorsalis pedis 71–72 – – jugularis 227, 232 – vertebrae 32 – zygomaticus 162, 169 Area – cribrosa 143 – nuda 138 Arteria(-ae) – alveolaris(-es) – – inferior 173–177, 191 – – superior – – – anterior 183 – – – posterior 174, 177, 183 – angularis 171–177, 195 – arcuata 143 – auricularis posterior 29, 171–173, 176–177, 226, 229 – axillaris 13, 45, 47, 49–51, 96–97, 231 – basilaris 239–240 – brachialis 49–56 – buccalis 173–177 – bulbi penis 152 – canalis pterygoidei 183 – carotis – – communis 20–21, 49, 93, 95–98, 100, 102–103, 169, 176–177, 187, 213–214, 220–221, 228–233, 235–236 – – externa 173–175, 177, 188, 220, 228–231, 234 – – interna 170, 173, 175, 177, 183, 199–201, 204, 208–209, 220–221, 230–231, 238–239, 241 – centralis retinae 204 – cerebri – – anterior 240–241 – – media 239 – – posterior 239, 241 – cervicalis – – ascendens 49, 96–97, 229–231, 236 – – profunda 30, 91, 235–236 – – superficialis 33, 229, 236 – ciliaris(-es) 201 – – posteriores breves/longae 204 – circumflexa – – femoris – – – lateralis 74–75 – – – medialis 74–75, 78 – – humeri – – – anterior 49–50 – – – posterior 28, 41, 46, 49–50, 53 – – ilium – – – profunda 20–21, 37, 73 – – – superficialis 33, 68 – – scapulae 28, 46, 49, 53 – colica – – dextra 134
– – media 134–135 – – sinistra 134–135 – collateralis – – media 53 – – radialis 52–53, 55–56 – – ulnaris – – – inferior 51 – – – superior 51, 54 – comitans nervi mediani 55 – communicans anterior/posterior 239 – coronaria(-ae) 108, 110–111 – – dextra 100, 102–104, 107–111, 114–115 – – sinistra 100, 103, 107–109, 112, 115 – cremasterica 154 – cystica 130, 138 – descendens genus 68, 75, 82 – digitales – – palmares – – – communes 62–63 – – – propriae 62–63 – – plantares – – – communes 87 – – – propriae 86–87 – dorsalis – – clitoridis 153 – – nasi 175, 201, 204 – – pedis 80 – – penis 146, 152, 154 – – scapulae 236 – ductus deferentis 35, 146 – epigastrica – – inferior 20–21, 26, 33–37, 144, 146, 151 – – superficialis 33, 68 – – superior 20–21, 26, 33 – ethmoidalis – – anterior 199, 201–202, 204 – – posterior 201–202, 204 – facialis 171–177, 189–190, 195, 213, 220, 230–234 – femoralis 18, 34, 36, 68, 73–75 – fibularis 80, 82, 84–85 – gastrica(-ae) – – breves 131–132, 137 – – dextra 130, 132–133, 136 – – posterior 137 – – sinistra 130–132, 136 – gastroduodenalis 130–132, 137 – gastroomentalis – – dextra 130–131, 133, 136 – – sinistra 130–131, 136–137 – glutea – – inferior 78–79 – – superior 78 – hepatica – – communis 130–132, 136 – – propria 130, 132, 136–138 – humeri – ileales 134 – ileocolica 134 – iliaca – – communis 21, 140, 144 – – externa 20–21, 26, 36, 73, 75, 144, 146–147, 151 – – interna 21, 36, 73, 144, 146–147 – inferior – – anterior cerebelli 239 – – lateralis genus 80, 82 – – medialis genus 75, 82–85 – – posterior cerebelli 239 – infraorbitalis 172, 174, 176–177, 183, 195, 202 – infratrochlearis 195 – intercostalis(-es) – – anteriores 21 – – posteriores 21–22, 91–92, 94–95 – – suprema 91, 96–97, 236 – interlobares 143
Register – interossea – – anterior 55, 65 – – communis 55 – – posterior 55, 57 – – recurrens 56–57 – jejunales 134–135 – labialis – – inferior 172, 177 – – superior 172, 177 – labyrinthi 239 – lacrimalis 199–201, 204 – laryngea – – inferior 225 – – superior 192, 218, 221, 225, 228–230, 234, 236 – ligamenti teretis uteri 147 – lingualis 173, 175–177, 187–188, 190, 192, 220, 229, 234 – lobi caudati 138 – lumbalis 140 – malleolaris anterior lateralis 80 – masseterica 173–175 – maxillaris 173–177, 183 – media genus 82 – meningea – – media 174, 176–177, 199, 239 – – posterior 220, 239 – mentalis 173 – mesenterica – – inferior 135, 140, 144 – – superior 131, 134–135, 137, 140–141, 144 – metacarpales – – dorsales 65–66 – – palmares 64 – metatarsales – – dorsales 80 – – plantares 86, 88 – musculophrenica 20, 26 – obturatoria 34, 74–75, 144, 146 – occipitalis 28–30, 171, 173, 176–177, 187, 221, 226–228, 230–231 – ophthalmica 199–202, 204, 238–241 – ovarica 147, 151 – palatina – – ascendens 176–177, 220, 225 – – descendens 177, 183, 188 – – major 183–184 – pancreaticoduodenalis – – inferior 131, 135 – – superior anterior 131 – perforans(-tes) 75, 77–78, 82 – pericardiacophrenica 20, 26, 94–95, 98, 101, 236 – perinealis 152–153 – pharyngea ascendens 177, 220 – phrenica inferior 19, 140–141 – plantaris – – lateralis 87–88 – – medialis 88 – poplitea 75–78, 81–85 – princeps pollicis 62, 64 – profunda – – brachii 28, 49–53 – – cervicis 96–97 – – femoris 21, 73–75 – – linguae 188 – – penis 146 – pudenda – – externa 68 – – – profunda 154 – – interna 78–79, 146–147, 152–153 – pulmonalis(-es) 94, 99 – – dextra 100–103, 109, 117 – – sinistra 95, 99–103, 109, 118 – radialis 42, 54–56, 63–66 – – indicis 62, 64
– rectalis – – inferior 146–147, 152–153 – – media 146–147 – – superior 135, 147 – recurrens – – radialis 55–56 – – tibialis – – – anterior 80 – – – posterior 82 – – ulnaris 55–56 – renalis 140–144 – sacralis mediana 21, 140, 146–147 – sigmoideae 135 – sphenopalatina 176–177, 183 – spinalis anterior 32 – splenica [lienalis] 130–133, 136–137 – stylomastoidea 177 – subclavia 20–21, 49, 91, 93, 96–97, 100, 102–103, 214, 221, 228–231, 233, 235–236 – subcostalis 92 – sublingualis 176, 188, 192 – submentalis 174, 176–177, 190, 229–231 – subscapularis 20, 49–50 – superior – – cerebelli 239 – – lateralis genus 80–82 – – medialis genus 75, 77, 80–82 – supraorbitalis 172, 195, 199–201, 204 – suprarenalis(-es) – – inferior 140–142 – – media 140–142 – – superiores 141–142 – suprascapularis 49, 53, 96–97, 228, 230–231, 236 – supratrochlearis 173–174, 195, 201, 204 – surales 81–83 – temporalis – – media 174, 176–177 – – profunda – – – anterior 177 – – – posterior 174, 176–177 – – superficialis 169, 171–174, 176–177, 195 – testicularis 36–37, 140, 144, 154–155 – thoracica – – interna [A. mammaria interna] 19–22, 26, 33, 91, 94, 96–98, 230–231, 235–236 – – lateralis 20–21, 33, 46–47, 49 – – superior 20–21, 49 – thoracoabdominalis 21 – thoracoacromialis 45, 47, 49, 231 – thoracodorsalis 20–21, 46–47, 49 – thyroidea – – inferior 96–97, 220–221, 225, 230–231, 236 – – superior 177, 190, 219–220, 228–231, 233–234, 236 – tibialis – – anterior 80, 82, 85 – – posterior 82–88 – transversa – – cervicis 96–97 – – colli 49, 228–229, 231, 233 – – faciei 171, 174, 177, 195 – tympanica anterior 174 – ulnaris 54–56, 62–64 – umbilicalis 146–147 – uterina 147 – vaginalis 147 – vertebralis 11, 20, 28, 30–31, 96–97, 230, 235–236, 239 – vesicalis – – inferior 146–147 – – superior 146 – zygomaticoorbitalis 171, 173–174, 177 Arterien – Achselhöhle 51 – Auge 204
– Augenhöhle 195, 199–202, 204 – Dorsum manus 65–66 – Ellenbeuge 56 – Ellenbogen 56 – epifasziale, Ellenbeuge 43 – Fußsohle 86–88 – Hand 65 – Handrücken 65–66 – Herz 108, 110–111 – Hohlhand 62–64 – Kehlkopf 225 – Kniekehle 82 – Kopf 174, 176 – Mediastinum, hinteres 91 – Oberarm 51–53 – Regio antebrachii 54 – Rumpfwand, vordere 20 – Unterarm 54–55, 57 – Zungenwurzel 225 Arterienring, Gehirn 239 Articulatio – atlantoaxialis lateralis 214 – temporomandibularis 169 Atlas 9–11, 30–31, 214 Atrium – dextrum 98, 100, 102–104, 108–109, 111, 113 – sinistrum 100, 103, 105, 108–109, 111 Auge 193–204 – Arterien 204 – Nerven 203 – Venen 204 Augenbulbus 197 Augenhöhle – Arterien 195, 199–202, 204 – Boden 195 – Nerven 199–203 – Venen 204 Augenhöhleneingang 196 – Arterien, Venen und Nerven 195 Auricula 206–207 – dextra 102, 104, 110, 112, 114 – sinistra 98, 100, 102–103, 105, 108–110, 114 Auris 206 AV-Knoten [Nodus atrioventricularis] 106–107 Axis 10–11 Azygos-System 25, 92
B BARTHOLIN-Drüse [Gl. vestibularis major] 156 Basis – cranii – – externa 162–163 – – interna 160–161, 239 – pulmonis – – (Pulmo dexter) 116–117 – – (Pulmo sinister) 116, 118 Bauchhöhle, Organe 119–138 Bauchmuskeln 18 – mittlere Schicht 14–15 – oberflächliche Schicht 14 – tiefe Schicht 16 Bauchwand – hintere 38 – Muskeln 13 – – hintere 19 – – oberflächliche Schicht 12 – vordere, Ansicht von innen 17, 34 Becken 139–156 – der Frau 151 – Innervation 144 – des Mannes 150 Beckeneingeweide – der Frau, Blutversorgung 147 – des Mannes, Blutversorgung 146
243
Register Bifurcatio – aortae 135 – carotidis 177 – trunci pulmonalis 101 BOCHDALEK-Dreieck [Trigonum lumbocostale] 19 Bronchialbaum, Leitungsbahnen 99 Bronchus – lobaris – – inferior (Pulmo dexter) 99, 117 – – medius (Pulmo dexter) 99 – principalis – – dexter 91, 93–94, 99, 117 – – sinister 91, 93, 95, 118 – segmentalis dexter 99 Brusthöhle, Organe 89–118 Brustwand – laterale 47 – Muskeln 12–13 – Venen 23 Brustwirbelsäule mit Rückenmark 32 Bucca 182 Bulbus – inferior venae jugularis 220–221, 229 – oculi 197, 201 – olfactorius 180, 240 – penis 150 – superior venae jugularis 220–221 – vestibuli 147, 153, 156 Bursa – coccygea 28 – infrahyoidea 224 – omentalis 122–123, 129, 133 – subcutanea – – sacralis 28 – – spinae iliacae posterioris superioris 28
C Caecum 120, 124–128, 134 Calx [Regio calcanea] 3 Canaliculus – lacrimalis inferior/superior 198 – mastoideus 163 – posterior (Labyrinthus osseus) 210 Canalis – analis 149 – caroticus 160–163, 210, 239 – carpi 61 – cervicis uteri 151 – condylaris 161–163 – incisivus 179 – inguinalis 35–37, 155 – nervi – – facialis 209–210 – – hypoglossi 160–163, 239 – opticus 160–161, 199, 202, 239 – pudendalis 147 – semicircularis – – anterior 210 – – lateralis 210 – – posterior 210 – ulnaris [GUYON-Loge] 62 Capsula – adiposa (Ren) 142 – articularis – – (Art. temporomandibularis) 169–170 – – cricothyroidea 222–223 – fibrosa (Ren) 142–143 – interna 241 Caput – breve – – (M. biceps brachii) 13, 50 – – (M. biceps femoris) 78 – epididymidis 37, 150, 155
244
– inferius (M. pterygoideus lateralis) 170 – laterale – – (M. gastrocnemius) 77, 81–83 – – (M. triceps brachii) 52–53 – longum – – (M. biceps brachii) 50 – – (M. biceps femoris) 77–78 – – (M. triceps brachii) 28, 50–53 – mandibulae 170 – mediale – – (M. gastrocnemius) 77, 81–83 – – (M. triceps brachii) 50–52 – obliquum (M. adductor hallucis) 88 – pancreatis 131 – profundum (M. flexor pollicis brevis) 60–61 – superficiale (M. flexor pollicis brevis) 60–61, 64 – superius (M. pterygoideus lateralis) 170 – transversum – – (M. adductor hallucis) 88 – – (M. adductor pollicis) 60 – ulnae 58 Cardia 121 Cartilago(-ines) – alaris(-es) – – major 179–180 – – minores 179 – arytenoidea 223–224 – corniculata [SANTORINI] 223–224 – costales 16 – cricoidea 192, 223–224, 236 – cuneiformis 223–224 – epiglottica 185, 219, 224 – nasi lateralis 179–180 – septi nasi 179 – thyroidea 185, 192, 213, 218–219, 221–225, 236 – tracheales 218, 222–224 – triticea 222–224 – tubae auditivae 221 Caruncula(-ae) – hymenales 156 – lacrimalis 194, 198 – sublingualis 191–192 Cauda – epididymidis 150 – helicis 207 – pancreatis 128–129 Cavitas – conchae 206 – infraglottica 224 – nasi 180 – oris 181–182, 184, 219 – – propria 182 – peritonealis 129 – pleuralis 90–91, 94–95 – serosa scroti 37 – tympani 206, 210 – uteri 151 Cellulae – ethmoidales anteriores/posteriores 180, 195 – tympanicae 210 Centrum tendineum diaphragmatis 18–19, 94 Chiasma opticum 238, 240–241 Choana 162 Chorda(-ae) – arteriae umbilicalis 33–34 – tendineae 104–105, 114 – tympani 176, 187, 208 Ciliae 194 Circulus arteriosus cerebri [WILLISII] 239 Cisterna – ambiens 241 – chyli 92 Clavicula 45, 213, 215–216, 228, 231, 233
Clivus 160 Cochlea 210 Colliculus inferior/superior 240 Collum 232–233 Colon – ascendens 120, 124, 127–128, 132–133 – descendens 124, 127–128, 132, 135 – sigmoideum 120, 124, 126–129, 134–135, 140, 148, 150–151 – transversum 120–121, 123–124, 126–128, 133–134 Columnae – anales 149 – renales 143 Commissura – anterior 240 – labiorum anterior/posterior 156 – lateralis/medialis palpebrarum 194 Complexus stimulans et systema conducente cordis 106 Concha – auriculae 206 – nasalis – – inferior 180, 198 – – media 180, 198 – – superior 180 Condylus occipitalis 162, 218 Confluens sinuum 238, 240 Connexus intertendinei 58 Conus – arteriosus 102, 108 – elasticus 224 Cor 100–103, 106, 110–111 – Lage im Thorax 100 Cornu – frontale (Ventriculus lateralis) 241 – inferius (Cartilago thyroidea) 222–223, 225 – majus (Os hyoideum) 170, 181, 186, 191, 217–218, 222–225 – minus (Os hyoideum) 181, 186, 222, 224 – superius (Cartilago thyroidea) 221–225 – temporale (Ventriculus lateralis) 241 Corona – glandis 150 – mortis 144 Corpus(-ora) – adiposum – – buccae 166, 189 – – orbitae 199 – – preepiglotticum 219, 224 – anococcygeum 148 – callosum 240 – cavernosum – – clitoridis 151, 156 – – penis 150 – – recti 149 – – sacci lacrimalis 198 – clitoridis 151 – gastricum 120–122 – linguae 185–186 – mandibulae 187 – ossis hyoidei 181, 186, 222 – pancreatis 123, 128, 131 – spongiosum penis 149–150 – vertebrae 32 Cortex renalis 143 COWPER-Drüsen [Gll. bulbourethrales] 148 Crista – galli 238 – iliaca 6–7, 18, 28, 79 – occipitalis externa 162 – supraventricularis 114 – terminalis 104, 113 Crus(-ra) – antihelicis 206
Register – cerebri 241 – clitoridis 156 – dextrum – – (Fasciculus atrioventricularis) 106 – – (Pars lumbalis diaphragmatis) 18–19, 38, 92 – helicis 206 – laterale – – (Anulus inguinalis superficialis) 14, 16, 35 – – (Cartilago alaris major) 179–180 – mediale – – (Anulus inguinalis superficialis) 12, 14, 16, 35 – – (Cartilago alaris major) 179 – osseum commune 210 – sinistrum – – (Fasciculus atrioventricularis) 106 – – (Pars lumbalis diaphragmatis) 19, 92 Cryptae tonsillares 185 Cupula pleurae 90 Curvatura – major 120–122 – minor 121–122 Cuspis – anterior – – (Valva atrioventricularis dextra) 104, 115 – – (Valva atrioventricularis sinistra) 112, 115 – posterior – – (Valva atrioventricularis dextra) 104, 115 – – (Valva atrioventricularis sinistra) 105, 115 – septalis (Valva atrioventricularis dextra) 104, 113, 115 Cymba conchae 206
D Dammregion, Gefäße und Nerven – bei der Frau 153 – beim Mann 152 DENONVILLIERS-Faszie [Fascia rectoprostatica] 148, 150 Dens(-tes) – caninus 184 – incisivus(-i) 184 – molaris(-es) 184 – premolaris(-es) 184 Diaphragma 17–19, 26, 93–94, 121, 138, 144 – Durchtrittspforten 19 – sellae 238 Dickdarm 127 Discus articularis (Art. temporomandibularis) 170 distal 4 dorsal 4 Dorsalaponeurose(n) – laterale Trakte 58 – mittlere Trakte 58 Dorsum – linguae 182, 184–186, 188, 221 – manus 2 – – Arterien 65–66 – – Gefäße, epifasziale 44 – – Nerven 65–66 – pedis 2–3, 72 – sellae 160 DOUGLAS-Raum [Excavatio rectouterina] 129, 151 Drosselvene, innere 178 DRUMMOND-Anastomose 134–135 Ductuli excretorii (Gl. lacrimalis) 198 Ductus – choledochus [biliaris] 130, 137–138 – deferens 34–37, 146, 150, 154–155 – facialis 171 – lymphaticus 96 – nasolacrimalis 198 – – Zugang 180 – parotideus 166, 171, 189–190, 218
– sublingualis(-es) – – major 191–192 – – minores 191–192 – submandibularis 190–192 – thoracicus 19, 91–92, 95, 97–99, 137, 236 Dünndarmgekröse 127 Duodenum 93, 125, 127–129, 137 Dura mater 238 – cranialis 238–239 – spinalis 32, 219
E Ebenen, menschlicher Körper 4 Ellenbeuge – Arterien 56 – – epifasziale 43 – Nerven 56 – – epifasziale 40, 42–43 – Venen, epifasziale 40, 42–43 Ellenbogen – Arterien 56 – Gefäße, epifasziale 41 – Nerven 56 – – epifasziale 41 Epicardium 102, 104–105 Epicondylus – lateralis (Humerus) 41, 52 – medialis (Humerus) 51, 54–56 Epididymis 155 Epiglottis 185, 188, 221, 223–225 Erregungsbildungs- und Erregungsleitungssystem, Herz 106 Excavatio – rectouterina [DOUGLAS-Raum] 129, 151 – rectovesicalis 128, 148, 150 – vesicouterina 129, 151 Extremität – obere 39–66 – untere 67–88
F Facies – costalis – – (Pulmo dexter) 116 – – (Pulmo sinister) 116, 118 – diaphragmatica 122 – – (Cor) 111 – – (Hepar) 121–122 – – (Lobus hepatis dexter) 138 – – (Lobus hepatis sinister) 138 – – (Pulmo dexter) 117 – – (Pulmo sinister) 118 – externa (Os parietale) 169 – mediastinalis (Pulmo sinister) 118 – orbitalis (Maxilla) 195 – poplitea (Femur) 82 – sternocostalis (Cor) 110 – temporalis (Os frontale) 169 – visceralis (Hepar) 121 FALLOPIO-Band [POUPART-Band, Lig. inguinale] 15, 18, 35–36, 73 Falx cerebri 238, 240 Fascia – antebrachii 62 – axillaris 12 – brachii 12 – cervicalis 166–167, 189–190, 213, 215–216, 219 – clavipectoralis 12, 45 – cremasterica 150, 155 – cruris 70–71 – deltoidea 6–7
– glutea 77 – infraspinata 6–8 – lata 69 – masseterica 189–190, 216 – nuchae 30 – parotidea 167, 189, 215 – pelvis – – parietalis 151 – – visceralis 150 – penis superficialis 154 – pharyngobasilaris 217–218, 221 – rectoprostatica [DENONVILLIERS-Faszie] 148, 150 – rectovaginalis 151 – spermatica – – externa 35, 37, 155 – – interna 37, 155 – thoracolumbalis 6–9 – transversalis 9, 16–18, 26, 35–37 Fasciculus – atrioventricularis 106 – lateralis (Plexus brachialis) 45, 50 – medialis (Plexus brachialis) 45, 50, 231 – muscularis accessorius 217 – posterior (Plexus brachialis) 45, 50 Femur 82 Fenestra vestibuli 210 Fettkompartimente, subkutane, Gesicht 165 Fibrae intercrurales 12, 14, 35 fibular 4 Fila – olfactoria 180 – radicularia 32 Fingerstrecker, lange, Sehnen 58 Fissura – horizontalis (Pulmo dexter) 116–117 – ligamenti teretis 138 – obliqua – – (Pulmo dexter) 116–117 – – (Pulmo sinister) 116, 118 – orbitalis – – inferior 162–163, 183, 195 – – superior 160–161, 239 – petrotympanica 208 – sphenopetrosa 160–163 Flexura – coli dextra/sinistra 124 – duodenojejunalis 126, 129 – perinealis (Rectum) 148 – sacralis (Rectum) 148 Foramen(-ina) – caecum linguae 185 – cribrosa 161, 179, 239 – incisivum(-a) 162–163 – infrapiriforme 78 – interventriculare 240 – jugulare 160–163, 210, 220, 239 – lacerum 160–163, 210, 239 – magnum 160–161, 163, 238–239 – mastoideum 163 – mentale 166 – omentale 121–122 – ovale 160–163, 210, 239 – palatinum(-a) – – majus 162–163, 184 – – minora 162–163 – papillaria 143 – rotundum 160–161, 163, 239 – spinosum 160–163, 239 – stylomastoideum 162–163, 208–209 – suprapiriforme 78 – venae cavae 18–19 – venarum minimarum 104 Fornix 240 – conjunctivae
245
Register – – inferior 194, 198 – – superior 198 – sacci lacrimalis 198 – vaginae 151 Fossa – axillaris 46–51 – cerebellaris 160 – condylaris 162 – cranii – – anterior 160 – – media 160 – – posterior 160 – cubitalis 2 – hypophysialis 238 – incisiva 162–163, 179 – infratemporalis 162 – inguinalis – – lateralis 17, 34 – – medialis 17, 34 – ischioanalis 152–153 – mandibularis 162, 170 – navicularis urethrae 150 – ovalis 104, 113 – paravesicalis 17 – poplitea 3, 69, 76–78, 81–84 – pterygoidea 179 – pterygopalatina 183 – sacci lacrimalis 195, 198 – supraclavicularis minor 158–159, 216 – supratonsillaris 182 – supravesicalis 34 – triangularis 206 Fossulae tonsillares 185 Fovea – costalis processus transversi 32 – radialis [TABATIÈRE] 58, 66 Frenulum – clitoridis 156 – labii inferioris/superioris 182 – labiorum pudendi 156 Frontalebene (Koronarebene, Planum frontale) 4 Fundus – gastricus 121 – uteri 129, 151 – vesicae 129 – – biliaris 120, 125, 128 Funiculus spermaticus 12, 14–15, 35–38, 148, 154 Fusionsfaszie nach TOLDT 129 Fuß (Pes) – Nerven, epifasziale 70–71 – Venen, epifasziale 70–71 Fußrücken – Nerven, epifasziale 72 – Venen, epifasziale 72 Fußsohle – Arterien und Nerven – – mittlere Schicht 87 – – oberflächliche Schicht 86 – – tiefe Schicht 88
G Galea aponeurotica 166–167, 169, 171–172 Ganglion(-ia) – aorticorenalia 141, 144 – cardiaca 98 – cardiacum 99 – cervicale – – inferius 99, 236 – – medium 93, 98–99, 220–221, 231, 235–236 – – superius 183, 220–221, 231 – cervicothoracicum [stellatum] 93, 96–97, 220–221, 235 – ciliare 200–201, 203
246
– coeliaca 137, 141, 144 – geniculi 183, 208–209 – inferius – – (N. glossopharyngeus) 220 – – (N. vagus) 220–221 – mesentericum – – inferius 144 – – superius 141, 144 – pterygopalatinum 183, 203 – sensorium nervi spinalis 32 – stellatum [cervicothoracicum] 93, 96–97, 220–221, 235 – submandibulare 176, 187, 190, 192 – superius (N. vagus) 220 – sympathicum accessorium 231 – thoracica 93–95 – trigeminale 199–200, 209, 241 – trunci sympathici 32, 91–92 Gaster 93, 120–122, 128, 130, 132–133, 136 – Pars cardiaca 19 Gaumen – harter/weicher 184 – Muskeln 184 Gaumenmandel 188 Gehirn, Arterienring 239 Gehörgang 206 Gesäßregion – Gefäße und Nerven 76–79 – – epifasziale 69 Geschlechtsorgane, äußere – männliche 154 – weibliche 156 Gesicht – Muskeln 166–167, 169, 218 – subkutane Fettkompartimente 165 – subkutane Fettschicht 164 GIMBERNAT-Band [Lig. lacunare] 36 Gingiva 182, 191 Glandula(-ae) – analis (Proktodealdrüse) 149 – bulbourethralis [COWPER-Drüse] 148 – labiales 181 – lacrimalis 136, 183, 196–201, 203–204 – linguales 192 – palatinae 184 – parathyroidea – – inferior 217, 221, 225 – – superior 217, 225 – parotidea 166, 168, 189–190, 212–213, 215, 217, 226, 232–234 – – accessoria 189–190 – pharyngeales 217 – pinealis 240 – pituitaria [Hypophysis] 238 – salivariae majores 192 – sublingualis 176, 188, 190–192 – submandibularis 190–192, 213, 217, 228–229, 232, 234 – suprarenalis 129, 140–142 – thyroidea 98, 213, 217, 220, 225, 229–230, 233 – vesiculosa 146, 148 – vestibularis(-es) – – major [BARTHOLIN-Drüse] 156 – – minores 156 Glans – clitoridis 156 – penis 150 Glomus coccygeum 151 Grenzstrang, Sympathikus 32 GRYNFELT-Dreieck [Trigonum lumbale superius] 6 GUYON-Loge [Canalis ulnaris] 62
H Hals 211–236 – Faszien 216 – Gefäße und Nerven 171–172, 233, 235 – Muskelfaszien 215 – prä- und paravertebrale Strukturen 236 – Regionen 158–159, 171–172 – Venen 232 Halsmuskeln 11, 213 – oberflächliche Schicht 212 Halsregion – seitliche, Gefäße und Nerven 226–231 – vordere, Gefäße und Nerven 226, 228 Halsschlagader, äußere 177 Hamulus pterygoideus 170, 179, 181, 184, 218 Handrücken – Arterien 65–66 – Gefäße, epifasziale 44 – Nerven 65–66 – – epifasziale 44 Hauptbronchien 99 Helix 206 Hepar 133, 136, 138 Herz 100, 103, 110–111 – Erregungsbildungs- und Erregungsleitungssystem 106 – Facies – – diaphragmatica 111 – – sternocostalis 110 – Lage im Thorax 100 Herzbeutel 101 Herzklappen 115 Herzkranzarterien 107–108, 110–111 – Äste 107 Herzvenen 109–111 HESSELBACH-Band [Lig. interfoveolare] 34 HESSELBACH-Dreieck [Trigonum inguinale] 34 Hiatus – adductorius 75, 77 – aorticus 18–19 – canalis nervi petrosi majoris/minoris 239 – oesophageus 18–19 Hilum – pulmonis 117–118 – renale 142 Hinterhauptsregion, Gefäße und Nerven 29–30 Hirnanhangsdrüse 238 Hirnnerven 240–241 – Durchtrittsstellen durch die innere Schädelbasis 239 – Verlauf – – in der mittleren Schädelgrube 241 – – im Subarachnoidalraum 240 Hodensack 155 Hohlhand – Arterien und Nerven – – mittlere Schicht 62–64 – Muskeln – – mittlere Schicht 60 – – oberflächliche Schicht 59 – – tiefe Schicht 61 Horizontalebene (= Transversalebene, Planum transversale) 4 Humerus 54 Hymen 156 Hypogastrium [Regio pubica] 2 Hypophysis [Glandula pituitaria] 238–239 Hypothenar 59
I Ileum 120, 124–125, 128, 134
Register Impressio – cardiaca – – (Pulmo dexter) 117 – – (Pulmo sinister) 118 – colica (Hepar) 138 – duodenalis 138 – gastrica (Hepar) 138 – oesophagea 118, 138 – renalis 138 – suprarenalis 138 Incisura – anterior 206 – cardiaca (Pulmo sinister) 90, 116, 118 – interarytenoidea 225 – intertragica 206 – ligamenti teretis 138 – mastoidea 162 – tentorii 238 – thyroidea superior 222 Incus 208 Infundibulum – hypophysis 238, 240–241 – tubae uterinae 151 Intersectiones tendineae 14–16 Intestinum – crassum 127 – tenue 126, 150 Iris 194 Isthmus – bursae omentalis 122 – faucium 182, 184 – glandulae thyroideae 219, 224, 232 – tubae uterinae 151
J Jejunum 124–125, 127, 134 JOWL-Fettkompartiment 165
K Kammer, rechte 104 kaudal (=inferior) 4 Kaumuskeln 166, 169–170 Kehlkopf 219, 224 – Arterien und Nerven 225 Kehlkopfmuskeln 223 – äußere 222 KILLIAN-Dreieck 217 KILLIAN-Schleudermuskel (Pars fundiformis der Pars cricopharyngea des M. constrictor pharyngis) 217 Kinnfettkompartiment 165 Knie, Gefäße und Nerven, epifasziale 68 Kniekehle – Arterien 82 – Gefäße und Nerven 76–78, 81, 83–84 – – epifasziale 69 KOCH-Dreieck 104, 106, 113 Körper – Achsen und Ebenen 4 – Orientierungslinien 4 – Regionen 2–3 – Richtungs- und Lagebezeichnungen 4 Kontinenzorgan 149 Kopf 157–192 – Arterien 174, 176 – Gefäße 171–173, 175 – Nerven 171–175 – Regionen 158–159, 171–172 – – seitliche, tiefe 173–176 Koronararterien 107–108, 110–111 – Äste 107 Koronarebene (Frontalebene, Planum frontale) 4 kranial 4
L Labium – inferius 185 – majus pudendi 151, 156 – minus pudendi 151, 153, 156 Labyrinth, knöchernes 210 Labyrinthus – cochlearis 206 – osseus 210 – vestibularis 206 Lacuna – musculorum 34 – vasorum 18, 34, 38 Lacus lacrimalis 194 LAIMER-Dreieck 217 Lamina – anterior (Vagina musculi recti abdominis) 12, 14–15 – cartilaginis cricoideae 219, 224 – cribrosa – – (Fascia lata) 38 – – (Os ethmoidale) 160–161, 179 – lateralis (Proc. pterygoideus ossis sphenoidalis) 218 – medialis (Proc. pterygoideus ossis sphenoidalis) 181 – orbitalis (Os ethmoidale) 195 – parietalis – – (Pericardium serosum) 100–103 – – (Tunica vaginalis testis) 37, 155 – perpendicularis (Os ethmoidale) 179 – posterior (Vagina musculi recti abdominis) 16, 26 – pretrachealis (Fascia cervicalis) 213, 215–216, 219 – prevertebralis (Fascia cervicalis) 215, 219 – superficialis (Fascia cervicalis) 166–167, 189–190, 215–216, 219 – terminalis 240 – visceralis – – (Epicardium) 100 – – (Pericardium serosum) 102–105 – – (Tunica vaginalis testis) 37, 155 LARREY-Spalte [Trigonum sternocostale] 19–20, 24 Larynx 219, 224–225 lateral 4 Leber 138 Leistenkanal 36–37 – Wände und Inhalt 35 Leistenregion, Gefäße und Nerven, epifasziale 68 Leistenring, äußerer 35 Lidbänder 196 Lidplatten 196 Ligamentum(-a) – anococcygeum 148, 150, 152–153 – arcuatum – – laterale (Quadratusarkade) 18–19, 38 – – mediale (Psoasarkade) 18–19 – – medianum 19 – arteriosum 95, 99–100, 102–103 – coronarium 121, 129, 138 – costotransversarium superius 9 – costoxiphoidea 12, 14 – cricothyroideum medianum 213, 219, 222, 224, 236 – denticulatum 32 – falciforme hepatis 17, 34, 120–121, 128, 138 – fundiforme penis 12, 35, 150, 154 – gastrocolicum 120–123, 131–133, 136 – gastrophrenicum 129 – gastrosplenicum 121, 123, 129, 132 – hepatoduodenale 121–122, 128–129, 133 – hepatogastricum 121–122, 133
– hyoepiglotticum 219, 224 – iliolumbale 9 – inguinale [FALLOPIO-Band oder POUBARTBand] 15, 18, 35–36, 73 – interfoveolare [HESSELBACH-Band] 34 – interspinalia 9 – intertransversaria 9 – lacunare [GIMBERNAT-Band] 36 – laterale (Art. temporomandibularis) 169 – longitudinale – – anterius 32, 92, 235 – – posterius 32 – lumbocostale 19 – metacarpale transversum superficiale 59, 62 – nuchae 8, 11 – palpebrale – – laterale 196–197 – – mediale 166, 196–198 – patellae 73, 80 – phrenicocolicum 121, 132, 136 – puboprostaticum 148, 150 – pubovesicale 151 – pulmonale 94, 117–118 – reflexum 12, 14, 35 – sacrospinale 152 – sacrotuberale 9, 79, 152 – sphenomandibulare 170, 175, 181, 217 – stylohyoideum 181, 216–218 – stylomandibulare 181, 217 – supraspinale 9–10 – suspensorium – – clitoridis 156 – – ovarii 151 – – penis 12, 154–155 – teres – – hepatis 17, 120–122, 128, 136, 138 – – uteri 147, 151 – thyroepiglotticum 219, 224 – thyrohyoideum – – laterale 222 – – medianum 213, 219, 222, 224 – transversum scapulae inferius/superius 53 – triangulare – – dextrum 138 – – sinistrum 129, 138 – umbilicale – – mediale 37 – – medianum [Chorda urachi] 37, 150–151 – venae cavae 138 – venosum 138 Limbus – anterior palpebrae 194 – fossae ovalis 104 – posterior palpebrae 194 Limen nasi 180 Linea – alba 12, 14, 35, 150 – anocutanea 149 – arcuata 16–17, 34 – axillaris anterior/posterior 4 – mediana anterior/posterior 4 – medioclavicularis 4 – nuchalis inferior 162 – obliqua (Cartilago thyroidea) 222 – parasternalis 4 – paravertebralis 4 – pectinata 149 – scapularis 4 – semilunaris 16 – sternalis 4 – temporalis inferior 169 Lingua 185–188, 192 Lingula pulmonis sinistri 90, 116, 118 Lobulus auriculae 206 Lobus – caudatus 122, 138
247
Register – dexter (Glandula thyroidea) 192, 217 – hepatis – – dexter 120–122, 125, 128, 130, 138 – – sinister 120–122, 128, 138 – inferior – – (Pulmo dexter) 90, 116–117 – – (Pulmo sinister) 90, 116, 118 – medius (Pulmo dexter) 90, 116–117 – pyramidalis 192 – quadratus 138 – renalis 143 – sinister (Glandula thyroidea) 217 – superior – – (Pulmo dexter) 90, 116–117 – – (Pulmo sinister) 90, 116 Longitudinalachse 4 Lunge(n) 90 – linke 116, 118 – rechte 116–117 Lungenarterien 99
M Malleolenkanal 83–84, 86–88 Malleolus – lateralis 72, 83–84 – medialis 72, 84 Malleus 208 Mandibula 176, 181, 185–186, 215–217 Manubrium sterni 26 Margo – anterior – – (Pulmo dexter) 90, 116–117 – – (Pulmo sinister) 90, 116, 118 – inferior – – (Hepar) 138 – – (Pulmo dexter) 116–117 – – (Pulmo sinister) 90, 116, 118 – lateralis (Ren) 142 – linguae 185 – medialis (Ren) 142 – posterior – – (Pulmo dexter) 116 – – (Pulmo sinister) 116 – superior – – (Ren) 142 – – (Splen) 122–123 Mastdarm – im männlichen Becken 148 – beim Mann 149 Maxilla 179–180, 195, 219 Meatus – acusticus – – externus 163, 169, 206 – – internus 161, 210 – nasi inferior 198 medial 4 Mediansagittalebene 4 Mediastinum 91, 94–95 – posterius – – Arterien 91 – – Nerven 17 – testis 150 Medulla – oblongata 239 – renalis 143 – spinalis 32, 240 Membrana – atlantooccipitalis posterior 11 – intercostalis interna 9 – interossea – – brachii 57, 65 – – cruris 82 – perinei 150, 156
248
– thyrohyoidea 192, 218, 222, 225, 236 – tympanica 206, 208 Mesenterium 126–128, 150 Mesoappendix 125–129 Mesocolon – sigmoideum 129 – transversum 122–123, 125, 127, 129, 131, 134–135 Milz 121–123, 129–130 Mitralklappe (Valva atrioventricularis sinistra) 105, 112, 115 Mittelohr 206 MOHRENHEIM-Grube [Trigonum clavipectorale] 2, 12, 45 Mons pubis 156 Mundhöhle 181–182, 184, 219 Mundregion 187 Musculus(-i) – abdominis 18 – – mittlere Schicht 14–15 – – oberflächliche Schicht 14 – – tiefe Schicht 16 – abductor – – digiti minimi – – – (Manus) 59–61 – – – (Pes) 87–88 – – hallucis 87–88 – – pollicis – – – brevis 59–61, 64, 66 – – – longus 57, 61, 65–66 – adductor – – brevis 75 – – hallucis 88 – – longus 73–75 – – magnus 74–75, 78–79 – – pollicis 60–61, 63–66 – anconeus 57 – antitragicus 207 – arytenoideus – – obliquus 221, 223–225 – – transversus 221, 223–225 – auricularis(-es) 207 – – anterior 167, 207 – – posterior 167, 207 – – superior 167, 207 – biceps – – brachii 13, 50–52, 54–56 – – femoris 76–78, 81–83 – brachialis 51–52, 54, 56 – brachioradialis 54, 56, 60 – buccinator 166, 169, 173, 181–182, 184, 189, 218 – bulbospongiosus 149, 152–153, 156 – chondroglossus 186 – colli 11, 213 – constrictor pharyngis – – inferior 169, 190, 192, 217, 220, 231 – – medius 186, 217–218, 220 – – superior 184, 186–188, 217–218, 220–221 – coracobrachialis 13, 49–51 – corrugator – – ani 149 – – supercilii 166, 169 – cremaster 12, 14–15, 35–37, 150, 155 – cricoarytenoideus – – lateralis 223–224 – – posterior 221, 223–225 – cricothyroideus 192, 213, 218, 222, 224 – dartos 155 – deltoideus 12–13, 28, 45, 47, 52, 228, 230–231 – depressor – – anguli oris 164, 166–167, 169, 189 – – labii inferioris 164, 166–167, 169 – – septi nasi 166 – – supercilii 166–167, 169
– digastricus 9–11, 169, 181, 187, 190–192, 208–209, 213, 216–218, 220, 228–230, 232–234 – dorsi 9, 11 – epicranius 30, 166–167, 169, 226 – erector spinae 7–8 – extensor – – carpi – – – radialis – – – – brevis 54, 56–58, 66 – – – – longus 58, 66 – – – ulnaris 57–58, 65 – – digiti minimi (Manus) 58 – – digitorum 57, 66, 80 – – – brevis (Pes) 80 – – – longus (Pes) 80 – – – (Manus) 57–58, 66 – – – (Pes) 80 – – hallucis longus 80 – – pollicis – – – brevis 57–58, 65–66 – – – longus 57–58, 65–66 – faciei 166–167, 169, 218 – fibularis [peroneus] – – brevis 80, 83, 85 – – longus 80, 83, 85 – – tertius 80 – flexor – – carpi – – – radialis 54, 61, 63–64 – – – ulnaris 54–55, 60, 63–64 – – digiti minimi brevis 60–61 – – digitorum 56, 64 – – – brevis 87–88 – – – longus 84–85, 88 – – – profundus 55–56, 60–61 – – – superficialis 54–55, 60–61 – – hallucis – – – brevis 87–88 – – – longus 84–85, 87–88 – – pollicis – – – brevis 59–61, 63–64 – – – longus 54–55, 60–61 – gastrocnemius 76–77, 81–83 – gemellus inferior/superior 78–79 – genioglossus 170, 181, 185–188, 190–192, 219 – geniohyoideus 170, 181, 185–187, 190–191, 219 – gluteus – – maximus 76–79, 152–153 – – medius 76, 78–79 – – minimus 79 – gracilis 73–77, 81–82 – helicis major/minor 207 – hyoglossus 181, 186–188, 190–192, 213, 218, 232–234 – iliacus 18, 73–75 – iliocostalis – – cervicis 8, 10–11 – – lumborum 8 – – thoracis 8, 28 – iliopsoas 34 – infraspinatus 6–8, 28 – intercartilaginei 16 – intercostales – – externi 9, 15–16, 91 – – interni 13–16, 91–92 – interossei – – dorsales (Manus) 58, 60–61, 64–66 – – palmares 60–61, 64 – interspinales – – cervicis 9–10, 31 – – lumborum 9 – intertransversarii
Register – – laterales lumborum 9 – – mediales lumborum 9 – – posteriores cervicis 9, 11 – – thoracis 9 – ischiococcygeus [coccygeus] 146, 152–153, 156 – laryngis 223 – latissimus dorsi 6–8, 12–13, 15–16, 19, 28–29, 46–47, 49–50 – levator(-es) – – anguli oris 166, 169 – – ani 146–149, 152–153 – – costarum breves/longi 9 – – labii superioris 166–167, 169 – – – alaeque nasi 166–167, 169, 218 – – palpebrae superioris 197, 199–202, 204 – – scapulae 7–8, 11, 28–29, 212–214, 226–227, 230 – – veli palatini 181, 217–218 – linguae 185 – – externi 186 – longissimus – – capitis 8–11, 28–30 – – cervicis 8, 10–11 – – dorsi 11 – – thoracis 8 – longitudinalis – – inferior 186 – – superior 185 – longus – – capitis 181, 213–214, 235–236 – – colli 214, 235–236 – lumbricales (Manus) 59–61, 64, 66 – masseter 166, 169–170, 189–190, 213, 216 – masticatorii 166, 169–170 – mentalis 166–167, 169 – multifidus(-i) 9–11, 28, 30 – mylohyoideus 170, 181, 185, 187, 190–192, 213, 216, 218–219, 229–230, 232–234 – nasalis 164, 166–167, 169 – obliquus – – auriculae 207 – – capitis – – – inferior 9–11, 30–31 – – – superior 9–11, 30–31 – – externus abdominis 6–9, 12–16, 28, 33, 35–38, 79 – – inferior 136, 197, 202, 204 – – internus abdominis 7–9, 14–16, 35–38 – – superior 136, 197, 199–202, 204 – obturatorius – – externus 79 – – internus 78–79 – occipitofrontalis 30, 166–167, 169, 226 – omohyoideus 170, 192, 213, 216, 227–230, 232–233 – opponens – – digiti minimi 60–61 – – pollicis 61, 64, 66 – orbicularis – – oculi 164, 166–167, 169, 198 – – oris 166–167, 169, 173, 181 – palati 184 – palatoglossus 184–186, 188 – palatopharyngeus 184–185, 188, 221 – palmaris – – brevis 59, 62 – – longus 54, 59 – papillaris – – anterior 104–105, 112, 114 – – posterior 104–105, 114 – – septalis 104, 114 – pectinati 104, 113 – pectineus 73–74 – pectoralis
– – major 12–16, 45–47, 50–51, 232–233 – – minor 13, 47, 49, 231 – pharyngis 217–218 – piriformis 78–79, 146 – plantaris 82–85 – popliteus 82, 85 – procerus 166–167 – pronator – – quadratus 55, 60, 64 – – teres 54–56 – psoas – – major 18–19, 38, 145 – – minor 18–19 – pterygoideus – – lateralis 170, 174, 176, 181, 217 – – medialis 170, 181, 191, 217 – pubococcygeus 149 – puborectalis 149 – pyramidalis 14–15, 37 – quadratus – – femoris 78–79 – – lumborum 9, 18–19, 38, 145 – – plantae 87–88 – rectus – – abdominis 14–17, 26, 33–34, 37, 120 – – capitis – – – anterior 214 – – – lateralis 11, 214 – – – posterior – – – – major 9–11, 30–31 – – – – minor 9–11, 31 – – femoris 73–75 – – inferior 136, 197, 202, 204 – – lateralis 136, 197, 199–202, 204 – – medialis 201–202 – – superior 199–202, 204 – rhomboideus – – major 6–8, 28–30 – – minor 7, 29–30 – risorius 166–167, 189 – rotatores thoracis 9 – salpingopharyngeus 221 – sartorius 73–75, 77 – scalenus – – anterior 49, 96–97, 213–214, 228–229, 231, 235–236 – – medius 11, 213–214, 235–236 – – posterior 8, 11, 214, 235–236 – semimembranosus 76–78, 81–83 – semispinalis – – capitis 8–11, 29–31, 167 – – cervicis 8–10, 30 – – thoracis 9–11 – semitendinosus 76–78, 81–83 – serratus – – anterior 7–8, 12–16, 19, 46, 49 – – posterior – – – inferior 7–8 – – – superior 7–8, 28 – soleus 82–85 – sphincter – – ani – – – externus 148–150, 152–153, 156 – – – internus 149–150 – – urethrae 148 – spinalis – – capitis 9 – – thoracis 8 – splenius – – capitis 6–11, 29–30, 167, 227–228, 230 – – cervicis 7–8, 10–11, 213 – stapedius 208 – sternalis 13
– sternocleidomastoideus 6–8, 12–13, 29, 49, 166–167, 169, 173, 189, 212–213, 215–216, 226–230, 232–234 – sternohyoideus 170, 192, 213, 215–216, 228, 233 – sternothyroideus 192, 213, 219, 228, 231 – styloglossus 186–188, 190, 192, 216–218 – stylohyoideus 169, 181, 187, 190, 192, 209, 213, 216–218, 229, 232, 234 – stylopharyngeus 186–187, 217–218, 220 – subclavius 13, 45, 49 – suboccipitales 9–11 – subscapularis 49–50 – supinator 56–57 – temporalis 169–170 – temporoparietalis 166–167 – tensor – – fasciae latae 73 – – tympani 208 – – veli palatini 181, 218, 221 – teres – – major 6–8, 28, 46, 50, 52 – – minor 28 – thoracis 13 – thyroarytenoideus 223 – thyrohyoideus 170, 190, 192, 213, 218, 233 – tibialis – – anterior 80 – – posterior 83–85 – tragicus 207 – transversus – – abdominis 9, 16–19, 35–38, 145 – – auriculae 207 – – linguae 185 – – perinei – – – profundus 148–150 – – – superficialis 152–153 – – thoracis 26 – trapezius 6–8, 10–11, 29, 167, 173, 212–213, 215, 226–227, 229, 232 – triceps brachii 28, 50–53 – uvulae 184, 221 – vastus – – lateralis 73, 75–76 – – medialis 73–75 – vocalis 223–224 – zygomaticus – – major 166–167, 189 – – minor 166–167, 218 Myocardium 104–105
N Nacken – Gefäße 29–30 – Muskeln 9–11 – Nerven 29–31 Nasenhöhle 180 Nasennebenhöhlen, Zugänge 180 Nasenscheidewand 179 Nasenskelett 179 nasolabiales Fettkompartiment 165 Nebennieren 142 – Innervation 141 Nervus(-i) – abducens [VI] 170, 199–202, 209, 238–241 – accessorius [XI] 29–30, 49, 209, 220–221, 226–231, 233–234, 239–240 – alveolaris(-es) – – inferior 170, 173–176, 191 – – superiores 174 – angularis 195 – anococcygei 152–153 – auricularis – – magnus 28–29, 171–172, 226–227
249
Register – – posterior 168, 173, 176, 208, 226, 229 – auriculotemporalis 171–173, 175–176, 195 – axillaris 28, 41, 46, 49, 51–53 – buccalis 172–176 – canalis pterygoidei [VIDIANUS-Kanal] 183 – cardiacus cervicalis – – inferior 96–97, 236 – – medius 98, 220, 231, 236 – – superior 98, 231, 236 – caroticus internus 183, 220 – cavernosi penis 144 – cervicalis 187, 229–230 – ciliares breves/longi 201 – clunium – – inferiores 69, 76–77, 152–153 – – medii 69, 76–77 – – superiores 28, 69, 77 – craniales 240–241 – cutaneus – – antebrachii – – – lateralis 40, 42, 51–53, 62 – – – medialis 40, 42–43, 49–50 – – – posterior 40–44, 52–53, 66 – – brachii – – – lateralis 52 – – – – inferior 28, 41, 52–53 – – – – superior 41, 52 – – – medialis 40–43, 49–50 – – – posterior 28, 41, 43, 52–53 – – cruris medialis 72 – – dorsalis – – – intermedius 70, 72 – – – lateralis 71–72 – – – medialis 70, 72 – – femoris – – – lateralis 34, 38, 68–69, 73–74, 145 – – – posterior 69, 76–79, 152–153 – – surae – – – lateralis 71, 76–78, 81 – – – medialis 71, 76–78, 81 – digitales – – dorsales – – – manus 44, 63, 66 – – – pedis 72, 80, 88 – – palmares – – – communes 86 – – – proprii 62–63, 86 – – plantares – – – communes 86–88 – – – proprii 86, 88 – dorsalis – – clitoridis 153 – – penis 144, 152, 154 – – scapulae 29–30, 49 – ethmoidalis – – anterior 173, 201–202 – – posterior 201–202 – facialis [VII] 172–173, 175–176, 187, 190, 195, 208–209, 227–228, 239–241 – – Endäste 168 – femoralis 33–34, 38, 73–75, 145 – fibularis – – communis 76–78, 80–81, 83–84 – – profundus 72, 80 – – superficialis 70, 72, 80 – frontalis 199, 239 – genitofemoralis 33, 35–38, 68, 145, 154 – glossopharyngeus [IX] 187–188, 209, 220–221, 225, 239–240 – gluteus – – inferior 78–79 – – superior 79 – hypogastricus 144 – hypoglossus [XII] 169, 176, 187–188, 190–192, 220–221, 229–234, 239–240
250
– iliohypogastricus 33, 38, 79, 145 – ilioinguinalis 33, 35–36, 38, 68, 145, 154 – infraorbitalis 169, 172–173, 175–176, 195–196, 198, 202 – infratrochlearis 173, 176, 195, 201–202 – intercostalis 33, 49, 91–97 – intercostobrachialis 28, 40, 46–47, 49, 231 – interosseus antebrachii – – anterior 55 – – posterior 57, 65 – ischiadicus 77–79 – jugularis 220 – labiales posteriores 153 – lacrimalis 183, 195, 199–201, 203, 239 – laryngeus – – recurrens 91, 93, 95–98, 100–101, 221, 225, 231, 233, 236 – – superior 188, 192, 218, 220–221, 225, 230, 234 – lingualis 170, 174–176, 187–188, 190–192, 233 – mandibularis [V/3] 176, 187, 199–200, 202, 239, 241 – massetericus 173–176 – maxillaris [V/2] 199–200, 202–203, 209, 238–239, 241 – meatus acustici externi 176 – medianus 49–51, 54–56, 62–63 – mentalis 172–173, 175 – musculocutaneus 49–52, 62 – mylohyoideus 174–176, 229–231, 234 – nasociliaris 199–201, 239 – nasopalatinus 180 – obturatorius 34, 38, 74–75, 144–145 – occipitalis – – major 28–31, 171, 173, 226–228, 231 – – minor 28–29, 49, 171, 173, 226–229, 231 – – tertius 28, 31 – oculomotorius [III] 170, 199–202, 209, 238–241 – olfactorii [I] 180, 239 – ophthalmicus [V/1] 199–202, 209, 238, 241 – opticus [II] 170, 199–202, 204, 238–239, 241 – palatinus major 184 – pectoralis – – lateralis 49 – – medialis 45, 49 – perineales 152–153 – petrosus – – major 183, 208–209, 239 – – minor 208, 239 – – profundus 183 – phrenicus 49, 91, 94–98, 101, 141, 229–231, 233, 235–236 – – accessorius 235–236 – plantaris – – lateralis 86–88 – – medialis 86–88 – pterygoideus lateralis 176 – pudendus 144, 152–153 – radialis 28, 41, 43–44, 49–53, 55–57, 65–66 – rectales inferiores 152–153 – saphenus 70–72, 74–75 – scrotales posteriores 152 – spinalis 32 – splanchnicus(-i) – – imus 144 – – major 19, 91–95, 99, 136, 141, 144–145 – – minor 19, 91, 93, 95, 136, 141, 144 – – pelvici 144 – stapedius 208 – subclavius 49 – subcostalis 38, 145 – sublingualis 188, 192 – suboccipitalis 28, 30–31 – subscapularis 49–50
– supraclaviculares – – intermedii 33, 226–227 – – laterales 28, 33, 40–41, 226–227 – – mediales 33, 226–227 – supraorbitalis 172–173, 175, 195–196, 199–200 – suprascapularis 49–50, 53, 231 – supratrochlearis 172–173, 176, 195–196, 199–200 – suralis 71, 77 – temporales profundi 174, 176 – thoracicus(-i) 28, 33, 91–94 – – longus 46–47, 49, 231 – thoracodorsalis 46–47, 50, 231 – tibialis 76–78, 81, 83–85 – transversus colli 226–227 – trigeminus [V] 170, 199–202, 209, 240–241 – trochlearis [IV] 170, 199–201, 238–241 – ulnaris 44, 49–56, 62–64 – vagus [X] 49, 91, 93–101, 169, 176, 209, 220–221, 228–231, 233–234, 236, 239–240 – – Äste 225 – vestibulocochlearis [VIII] 209, 239–241 – zygomaticus 173, 183, 202–203 Netz, großes 120 – Leitungsbahnen 132–133 Neurohypophysis 238 Niere 142–143 – Innervation 141 Nierenbecken 143 Nodi lymphoidei – brachiales 27 – bronchopulmonales 99 – cervicales laterales 227 – coeliaci 136 – gastrici 136 – gastroomentales 136 – inguinales superficiales – – inferiores 27 – – superolaterales 27 – – superomediales 27 – intrapulmonales 99 – mediastinales anteriores 97, 100 – mesenterici superiores 137 – pancreatici superiores 137 – pancreaticoduodenales 137 – paratracheales 96 – pectorales 27 – phrenici superiores 100 – splenici 137 – submandibulares 190 – submentales 190 – tracheobronchiales 95, 117–118 – – inferiores 99 Nodus – atrioventricularis [AV-Knoten] 106–107 – sinuatrialis [Sinusknoten] 106–107 Nucleus ruber 240
O Oberarm (Brachium) – Arterien 51–53 – Gefäße 50 – – epifasziale 41 – laterale Seite 52 – mediale Seite 51 – Nerven 50–53 – – epifasziale 41 Oberbauch (Epigastrium), Lage der Eingeweide 120–123 Oberbauchorgane – retroperitoneale 137 Oberbauchsitus 136–137 Oberlid, ektropioniertes 194
Register Oberschenkel – Gefäße und Nerven 73–79 – – epifasziale 68–69 Oculus 194, 203–204 Oesophagus 18–19, 91–95, 99, 136, 141, 144, 217–221 Ohr 205–210 Ohrmuschel (Auricula) 206 – Knorpel und Muskel 207 Ohrspeicheldrüse 189 Ohrtrompete 206 Olecranon 41, 43, 52, 56 Omentum – majus 120–128, 130, 132–133, 136, 150 – – Leitungsbahnen 132–133 – minus 121–122, 128, 133 Orbita 199–204 Organa genitalia – feminina externa 156 – masculina externa 154 Os – ethmoidale 179, 195 – frontale 169, 180 – hyoideum 169–170, 181, 185–187, 189, 191–192, 213, 217–219, 222–225, 233–234, 236 – lacrimale 195 – nasale 179–180 – palatinum 195 – parietale 169 – pisiforme 60–61, 63 – pubis 148 – sphenoidale 195 – temporale 31, 206, 209 – zygomaticum 195 Ossicula auditus 206 Ostium – atrioventriculare – – dextrum 104 – – sinistrum 105 – cardiacum 128–129 – pharyngeum tubae auditivae [auditoriae] 180, 219, 221 – sinus coronarii 104, 113 – ureteris 150–151 – urethrae – – externum 150–151, 153, 156 – – internum 150–151 – uteri 151 – vaginae 156 Ovarium 129, 147, 151
P Palatum – durum 162, 180–182, 184 – molle [Velum palatinum] 170, 180, 184, 219 Palma manus 3, 59–61, 64 – Arterien und Nerven – – mittlere Schicht 63 – – oberflächliche Schicht 62 palmar 4 Palpebra inferior/superior 194 Pancreas 122, 125–126, 130, 132–133, 135–137 Panniculus adiposus 12, 167 Papilla(-ae) – filiformes 185 – foliatae 185–186 – fungiformes 185 – incisiva 184 – lacrimalis 198 – – inferior 194 – – superior 194, 198 – vallatae 185–186, 225 Parapharyngealraum, Gefäße und Nerven 221
Paries – anterior (Gaster) 121–122 – inferior (Orbita) 195 – membranaceus (Trachea) 221, 223–224 Pars – abdominalis – – aortae [Aorta abdominalis] 18–19, 91, 93, 135, 140–141, 144–146 – – (M. pectoralis major) 12–14 – – (Oesophagus) 18–19, 93 – anterior (Dorsum linguae) 185 – aryepiglottica (M. arytenoideus obliquus) 223 – ascendens – – aortae [Aorta ascendens] 91, 93, 100, 103–104, 110, 113–114, 233 – – (Duodenum) 127 – – (M. trapezius) 6 – atlantica (A. vertebralis) 11, 31 – buccopharyngea (M. constrictor pharyngis superior) 217–218 – cardiaca (Gaster) 19 – cartilaginea (Tuba auditiva [auditoria]) 208 – cavernosa (A. carotis interna) 238–239, 241 – ceratopharyngea (M. constrictor pharyngis medius) 186, 217–218 – cerebralis (A. carotis interna) 238–239, 241 – chondropharyngea (M. constrictor pharyngis medius) 186, 217–218 – clavicularis – – (M. deltoideus) 45 – – (M. pectoralis major) 12–13, 45 – costalis – – diaphragmatis 18–19 – – (Pleura parietalis) 90, 94–95 – cricopharyngea (M. constrictor pharyngis inferior) 217–218 – descendens – – aortae [Aorta descendens] 100, 103, 108, 112, 221 – – (M. trapezius) 6 – diaphragmatica (Pleura parietalis) 19, 90, 101 – fundiformis (Pars cricopharyngea des M. constrictor pharyngis; KILLIANSchleudermuskel) 217 – glossopharyngea (M. constrictor pharyngis superior) 184, 186, 217–218 – horizontalis – – (Canaliculus lacrimalis superior) 198 – – (Duodenum) 125, 127, 129 – infraclavicularis (Plexus brachialis) 13, 46–47, 231 – interna (M. thyroarytenoideus) 223 – labialis (M. orbicularis oris) 166, 218 – lacrimalis (M. orbicularis oculi) 198 – lumbalis diaphragmatis 18–19, 38, 91–92, 130 – marginalis (M. orbicularis oris) 166 – mediastinalis (Pleura parietalis) 94, 101, 117–118 – membranacea – – (Septum interventriculare) 112 – – (Urethra masculina) 150 – muscularis (Septum interventriculare) 104–105, 112 – mylopharyngea (M. constrictor pharyngis superior) 217–218 – obliqua – – (M. arytenoideus) 223, 225 – – (M. cricothyroideus) 218, 222 – oralis pharyngis 182 – orbitalis – – (Glandula lacrimalis) 199–201 – – (M. orbicularis oculi) 166–167 – ossea (Tuba auditiva [auditoria]) 208 – palpebralis (M. orbicularis oculi) 166–167 – petrosa (Os temporale) 209
– postcommunicalis – – (A. cerebri anterior) 239, 241 – – (A. cerebri posterior) 239 – posterior (Dorsum linguae) 185, 221 – precommunicalis – – (A. cerebri anterior) 239 – – (A. cerebri posterior) 239 – prevertebralis (A. vertebralis) 230–231 – profunda – – (M. masseter) 169 – – (M. sphincter ani externus) 149 – pterygopharyngea (M. constrictor pharyngis superior) 217–218 – pylorica [Pylorus] 93, 120, 128 – recta (M. cricothyroideus) 218, 222 – spongiosa (Urethra masculina) 150 – sternalis diaphragmatis 18–19 – sternocostalis (M. pectoralis major) 12–14 – subcutanea (M. sphincter ani externus) 149, 156 – superficialis – – (Glandula parotidea) 189 – – (M. masseter) 169 – – (M. sphincter ani externus) 149 – superior (Duodenum) 128–129 – supraclavicularis (Plexus brachialis) 213, 228, 233 – supratarsalis (Palpebra superior) 194 – tarsalis (Palpebra superior) 194 – terminalis (Ileum) 125 – thoracica – – aortae [Aorta thoracica] 19, 21–22, 91, 93, 95 – – (Ductus thoracicus) 91–92, 95 – – (Oesophagus) 19, 91–93, 95 – thyroepiglottica (M. thyroarytenoideus) 223 – thyropharyngea (M. constrictor pharyngis inferior) 217–218 – transversa – – (M. arytenoideus) 223, 225 – – (M. constrictor pharyngis inferior) 217 – – (M. trapezius) 6 – transversaria (A. vertebralis) 31, 235 – verticalis (Canaliculus lacrimalis superior) 198 Patella 70 Pecten – analis 149 – ossis pubis 18 Pedunculi – cerebellares 240 – cerebri 240–241 Pelvis 150–151 – renalis 142–143 Pericardium 19, 90, 98–101, 103 – fibrosum 94–95, 101 – serosum 100–105 Pericranium 169 Perineum 156 periorbitale Region 195 Peritonealhöhle – Spalträume 129 – Wand, dorsale 129 Peritoneum parietale 17–18, 36–37, 120, 148, 151 PETIT-Dreieck [Trigonum lumbale inferius] 6–7 Pfortader 136 Pharyngealraum, Gefäße und Nerven 220 Pharynx 219–221 Pia mater cranialis 239 Planta pedis 3, 86–88 plantar 4 Planum – frontale (Frontalebene, Koronarebene) 4 – sagittale (Sagittalebene) 4 – transversale (Transversalebene, Horizontalebene) 4
251
Register Platysma 12, 164, 166–167, 170, 182, 189–190, 212, 216, 218, 226–227, 230 Pleura – mediastinalis 98 – parietalis 19, 90, 94–95, 101, 117–118, 235 – visceralis 90 Pleurahöhlen 90–91, 94–95 Plexus – aorticus thoracicus 93, 95, 101 – basilaris 238 – brachialis 13, 46–47, 96–97, 213, 227–229, 231, 233, 235 – cardiacus 93, 95, 98 – caroticus – – communis 220–221 – – internus 183, 239 – cervicalis 31, 49, 171–172, 228, 230 – choroideus ventriculi quarti/tertii 240 – coeliacus 136, 144 – dentalis inferior 175 – hypogastricus inferior/superior 144 – intraparotideus 172 – lumbalis 38, 145 – lumbosacralis 38 – mesentericus inferior/superior 144 – oesophageus 93–94, 99 – pampiniformis 35, 37, 154–155 – pelvicus 144 – prostaticus 144, 146, 150 – pterygoideus 175, 178, 183 – pulmonalis 94–95, 99 – rectalis 144, 146–147 – sacralis 38, 144 – testicularis 144 – thyroideus impar 233, 236 – uterinus 147 – vaginalis 147 – venosus – – areolaris 24, 33 – – pterygoideus 204 – – vertebralis internus anterior 32 – vesicalis 144, 146–147, 151 Plica(-ae) – aryepiglottica 221 – caecalis vascularis 125 – duodenalis inferior 127, 129 – fimbriata 192 – gastropancreatica 122–123, 129 – glossoepiglottica lateralis/mediana 185 – hepatopancreatica 122–123, 129 – ileocaecalis 125, 129 – lacrimalis 198 – nervi laryngei superioris 221 – palatinae transversae 184 – petroclinoidea anterior 240–241 – rectouterina 151 – rectovesicalis 150 – salpingopalatina 219 – salpingopharyngea 219, 221 – semilunaris conjunctivae 194, 198 – sublingualis 191–192 – transversa recti 150 – triangularis 185 – umbilicalis – – lateralis 17, 34, 37, 146 – – medialis 17, 34, 146, 151 – – mediana 17, 34, 150–151 – vestibularis 219, 224 – vocalis 219, 224 Porta hepatis 138 Portio vaginalis cervicis 151 Porus acusticus – externus 162 – internus 160–161, 239
252
POUPART-Band [FALLOPIO-Band, Lig. inguinale] 15, 18, 35–36, 73 prävertebrale Muskeln 214 Preputium – clitoridis 156 – penis 150 Processus – clinoideus anterior/posterior 239 – frontalis (Maxilla) 179 – mastoideus 10, 31, 162, 206, 208–209, 214, 218, 220 – orbitalis (Os palatinum) 195 – palatinus (Maxilla) 179 – posterior (Cartilago septi nasi) 179 – pterygoideus (Os sphenoidale) 181, 218 – pyramidalis 208 – spinosus 6, 10 – styloideus (Os temporale) 10–11, 169, 181, 206, 216–218, 220 – transversus 9, 11 – uncinatus 131 Proktodealdrüse [Glandula analis] 149 Prominentia laryngea 232 Promontorium 18 Prostata 144, 146, 148–150 Protuberantia occipitalis externa 6, 30, 162 proximal 4 Psoasarkade [Lig. arcuatum mediale] 18–19 Pulmo – dexter 90, 99, 101, 116–117 – sinister 90, 99, 101, 116, 118 Pulmonalklappe 115 Punctum lacrimale 194, 198 Pupilla 194 Pylorus [Pars pylorica] 93, 123 Pyramides renales 143
Q Quadratusarkade [Lig. arcuatum laterale] 18–19, 38
R Rachen 219 – Gefäße und Nerven 220–221 – Muskeln 217–218 radial 4 Radius 58, 60–61 Radix(-ces) – inferior (Ansa cervicalis profunda) 229 – linguae 185–186, 191, 224–225 – mesenterii 129 – motoria (N. trigeminus) 241 – parasympathica [oculomotoria] (Ganglion ciliare) 201 – sensoria (N. trigeminus) 201, 241 – spinalis (N. accessorius) 240 – superior – – (Ansa cervicalis) 187, 229, 231–234 – – (Plexus cervicalis) 228 Ramus(-i) – acetabularis (A. obturatoria) 74 – acromialis (A. thoracoacromialis) 20–21, 47 – alveolares superiores posteriores 174, 176 – anterior – – (A. collateralis radialis) 53, 55–56 – – (A. renalis) 142 – – (N. auricularis magnus) 226 – – (N. cervicalis) 229–230 – – (N. obturatorius) 38 – – (N. spinalis) 32 – articularis (A. descendens genus) 73–74
– ascendens – – (A. circumflexa femoris lateralis) 75 – – (A. circumflexa femoris medialis) 78 – atrialis(-es) – – (A. coronaria dextra) 107 – – anterior [R. nodi sinuatrialis] (A. coronaria sinistra) 107 – – intermedius (A. coronaria sinistra) 107 – atrioventriculares (A. coronaria dextra) 107 – auricularis(-es) – – anterior (A. temporalis superficialis) 172 – – (N. vagus) 172, 176, 220 – bronchiales – – (A. thoracica interna) 20, 99 – – (Aorta) 91, 94 – – (N. laryngeus recurrens) 99 – – (N. vagus) 91, 93, 99 – buccales (N. facialis) 168, 171–172 – calcanei – – (A. tibialis posterior) 85 – – mediales (N. tibialis) 86 – cardiacus(-i) – – cervicalis – – – inferior (N. vagus) 98 – – – superior (N. vagus) 98, 220–221, 231, 236 – – thoracici – – – (N. vagus) 94–95, 98 – – – (Truncus sympathicus) 95 – carpalis dorsalis – – (A. radialis) 65–66 – – (A. ulnaris) 63 – cervicofacialis (N. facialis) 168 – circumflexus (RCX) (A. coronaria sinistra) 100, 103, 107–111 – clavicularis (A. thoracoacromialis) 20–21 – collateralis (Aorta thoracica) 22 – colli (N. facialis) 168, 171, 190, 227–228 – communicans(-tes) – – cum nervo – – – faciali 227 – – – ulnari 63 – – – zygomatico 203 – – fibularis (N. cutaneus surae lateralis) 71 – – (Truncus sympathicus) 32, 93–94, 231, 236 – coni arteriosi (RCO) (A. coronaria dextra) 93, 107 – cricothyroideus – – (A. thyroidea superior) 219, 236 – – (V. thyroidea superior) 219 – cutaneus(-i) – – anterior(-es) – – – abdominales (Nn. intercostales) 33 – – – (N. femoralis) 33, 38, 68 – – – (N. iliohypogastricus) 33, 68 – – – pectorales (Nn. intercostales) 33, 232 – – cruris mediales (N. saphenus) 70 – – lateralis(-es) – – – (Aorta thoracica) 22 – – – (N. iliohypogastricus) 69, 79 – – – pectorales (Nn. intercostales) 29, 33, 49 – – medialis (Aorta thoracica) 22 – – (N. obturatorius) 68–69, 74–75 – – posteriores – – – (Nn. cervicales) 29 – – – (Nn. intercostales) 29 – – – (Nn. thoracici) 29 – deltoideus – – (A. profunda brachii) 52 – – (A. thoracoacromialis) 20–21 – dentales (A. alveolaris superior posterior) 174 – descendens (A. circumflexa femoris lateralis) 74–75 – digastricus – – (N. auricularis posterior) 208 – – (N. facialis) 173, 176, 209
Register – dorsalis(-es) – – (Aorta thoracica) 22 – – linguae (A. lingualis) 188 – – (N. ulnaris) 42–44, 54–55 – externus – – (N. accessorius) 220–221 – – (N. laryngeus superior) 220, 236 – femoralis (N. genitofemoralis) 33, 36, 38, 68, 145 – frontalis – – (A. temporalis superficialis) 170–171, 173, 177 – – (V. temporalis superficialis) 171 – gastrici anteriores (Truncus vagalis anterior) 93 – genitalis (N. genitofemoralis) 35–38, 145, 154 – glandularis anterior/posterior (A. thyroidea superior) 236 – inferior(-es) – – (N. oculomotorius) 201–202 – – (N. transversus colli) 226 – infrahyoideus (A. thyroidea superior) 228 – infrapatellaris (N. saphenus) 68, 70 – intercostales anteriores (A. thoracica interna) 20, 22, 26 – interganglionaris (Truncus sympathicus) 32, 235 – internus – – (N. accessorius) 220–221 – – (N. laryngeus superior) 188, 220, 225, 236 – interventricularis(-es) – – anterior (RIA) (A. coronaria sinistra) 98, 102, 107–108, 110, 114 – – posterior (RIP) (A. coronaria dextra) 98, 100, 103, 111 – – septales anteriores (RSA) (A. coronaria sinistra) 107 – labiales posteriores (A. pudenda interna) 153 – lateralis – – (A. coronaria sinistra) 110 – – diagonalis (RD) (A. coronaria sinistra) 107 – – (N. supraorbitalis) 172–173, 175, 195–196, 199–200 – – nasi (A. facialis) 172 – linguales (N. glossopharyngeus) 225 – malleolares laterales/mediales (A. fibularis) 85 – mammarii – – laterales (A. thoracica lateralis) 22 – – mediales (A. thoracica interna) 20, 22 – mandibulae 169, 175, 181, 216 – marginalis – – dexter (RMD) (A. coronaria dextra) 98, 107–108, 110 – – mandibularis (N. facialis) 168, 171–172, 234 – – sinister (A. coronaria sinistra) 98, 110 – mastoideus (A. occipitalis) 29, 177, 231 – medialis (N. supraorbitalis) 172–173, 175, 195–196, 199–200 – mediastinales (A. thoracica interna) 20 – meningeus – – anterior (A. ethmoidalis anterior) 199, 201–202 – – (N. mandibularis) 199 – – (N. spinalis) 32 – – recurrens (A. ophthalmica) 204 – mentalis (A. alveolaris inferior) 177 – musculares – – (N. femoralis) 73–75 – – (N. radialis) 57 – – (N. tibialis) 77–78, 81, 83 – nasalis externus (N. ethmoidalis anterior) 173 – nodi – – atrioventricularis (RNAV) (A. coronaria dextra) 107 – – sinuatrialis (RNS) – – – (A. coronaria dextra) 107, 110
– – – (A. coronaria sinistra) 107 – obturatorius (A. epigastrica inferior) 20 – occipitalis – – (A. auricularis posterior) 29, 177 – – (A. occipitalis) 29, 177 – oesophagealis(-es) – – (A. gastrica sinistra) 132, 136–137 – – (N. laryngeus recurrens) 91, 225 – – (Pars thoracica aortae) 91 – omentalis(-es) – – (A. gastroomentalis dextra) 130, 132 – – (A. gastroomentalis sinistra) 130, 132 – – (V. gastroomentalis) 130 – palmaris – – (N. medianus) 42 – – (N. ulnaris) 42, 62–63 – – profundus (A. ulnaris) 63 – – superficialis (A. radialis) 63, 66 – parietalis – – (A. temporalis superficialis) 171–174, 176–177 – – (V. temporalis superficialis) 171 – pectorales (A. thoracoacromialis) 20, 45, 47 – perforans(-tes) – – (A. thoracica interna) 20, 232 – – (V. thoracica interna) 232 – – (Vv. paraumbilicales) 24 – peridentales (A. alveolaris superior posterior) 174 – perineales (N. cutaneus femoris posterior) 152–153 – pharyngealis(-es)/pharyngeus(-i) – – (A. canalis pterygoidei) 183 – – (N. glossopharyngeus) 220 – – (N. vagus) 220 – phrenicoabdominalis (N. phrenicus) 141 – posterior(-es) – – (A. collateralis radialis) 53 – – (A. renalis) 142 – – laterales/mediales (Nn. thoracici) 28 – – (N. auricularis magnus) 226 – – (N. spinalis) 30, 32 – – posterolateralis – – ventriculi sinistri (A. coronaria sinistra) 98, 107, 111 – posterolateralis dexter (RPLD) (A. coronaria dextra) 107 – profundus(-i) – – (A. circumflexa femoris medialis) 78–79 – – (A. glutea superior) 79 – – (A. transversa colli) 29–30, 228–229 – – (N. plantaris lateralis) 87–88 – – (N. radialis) 55–57, 65 – – (N. ulnaris) 63–64 – – (V. glutea superior) 79 – pubicus (A. epigastrica inferior) 20 – pulmonales (Truncus sympathicus) 99 – radicularis anterior (A. spinalis anterior) 32 – saphenus (A. descendens genus) 75 – scrotales – – anteriores (V. dorsalis profunda penis) 154 – – posteriores – – – (A. perinealis) 152 – – – (A. pudenda interna) 146 – – – (V. pudenda interna) 146 – spinales – – (A. intercostalis posterior) 32 – – (Aorta thoracica) 22 – splenici (A. splenica) 131 – sternales (A. thoracica interna) 22 – sternocleidomastoideus – – (A. occipitalis) 177, 187, 230 – – (A. thyroidea superior) 229 – stylohyoideus (N. facialis) 173, 209 – styloideus (N. auricularis posterior) 208
– subendocardiales 106 – superficialis(-es) – – (A. circumflexa femoris medialis) 74, 78 – – (A. glutea superior) 78 – – (A. plantaris medialis) 88 – – (A. transversa colli) 30, 49, 228–229, 231 – – (N. plantaris lateralis) 86–88 – – (N. radialis) 42–44, 55–57, 66 – – (N. ulnaris) 63–64 – superior(-es) – – (N. oculomotorius) 200–201 – – (N. transversus colli) 226 – suprahyoideus (A. lingualis) 228 – temporales (N. facialis) 168, 171 – temporofacialis (N. facialis) 168 – tentorius (N. ophthalmicus) 199 – thymici (A. thoracica interna) 20 – tonsillaris(-es) – – (A. palatina ascendens) 188, 225 – – (N. glossopharyngeus) 188, 225 – – (Nn. palatini minores) 188 – tracheales – – (A. thoracica interna) 20 – – (A. thyroidea inferior) 225 – ventrales (Nn. spinales) 38 – zygomatici (N. facialis) 168, 171–172, 195 – zygomaticofacialis (N. zygomaticus) 171–173 – zygomaticotemporalis (N. zygomaticus) 171, 173, 183 Raphe – mylohyoidea 187 – palati 182, 184 – palpebralis lateralis 194 – perinei 156 – pharyngis 217 – pterygomandibularis 174, 181, 184, 218 – scroti 155 Recessus 129 – costodiaphragmaticus 90 – costomediastinalis 90 – duodenalis inferior/superior 126, 129 – ileocaecalis inferior/superior 125–127, 129 – inferior (Bursa omentalis) 122–123, 133 – intersigmoideus 126, 129 – pharyngeus 180, 221 – phrenicomediastinalis 90 – piriformis 221 – splenicus (Bursa omentalis) 122–123, 129 – superior (Bursa omentalis) 122, 129, 133 – vertebromediastinalis 90 Rectum 18, 127–128, 135, 144–145, 148–149 Regio – abdominalis lateralis 2 – analis 3 – antebrachii – – anterior 2–3 – – – Arterien und Nerven 54–55 – – posterior 2–3 – – – Arterien und Nerven 57 – – – Venen und Nerven, epifasziale 42 – auricularis 159 – axillaris 2–3, 231 – brachii – – anterior 2, 40 – – – Arterien 51 – – – Nerven 40, 50–51 – – – – epifasziale 40 – – – Venen, epifasziale 40 – – posterior 3 – – – Arterien 52–53 – – – Gefäße, epifasziale 41 – – – Nerven 52–53 – buccalis 158–159 – calcanea [Calx] 3 – capitis 158–159
253
Register – cervicalis – – anterior 2, 158–159, 212, 226, 228 – – lateralis 2, 158–159, 212, 226–231 – – posterior [Regio nuchalis] 3, 159 – – – Gefäße 29–30 – – – Nerven 29–31 – colli 158–159 – cruris 70–71 – – anterior 2–3, 80 – – posterior 2–3, 83–85 – cubitalis – – anterior 2 – – – Arterien 56 – – – Nerven 56 – – – – epifasziale 40, 42–43 – – – Venen, epifasziale 42–43 – – posterior 3 – – – Arterien 56 – – – Gefäße, epifasziale 41 – – – Nerven 56 – – – – epifasziale 41 – deltoidea 2–3, 159 – – Arterien 53 – – Gefäße, epifasziale 40–41 – – Nerven 53 – – – epifasziale 40–41 – epigastrica 2 – femoris – – anterior 2, 68, 73–75 – – posterior 3, 69, 76–79 – frontalis 158–159 – genus – – anterior 2, 68 – – posterior 3 – glutealis 3, 69, 76–79 – hypochondriaca 2 – inframammaria 2 – infraorbitalis 158–159 – infrascapularis 3 – inguinalis 2, 68 – lumbalis 3 – mammaria 2 – mastoidea 159 – mentalis 158–159 – nasalis 158–159 – nuchalis [Regio cervicalis posterior] 29–31 – occipitalis 3, 159 – – Gefäße und Nerven 29–30 – oralis 158–159 – orbitalis 158–159 – parietalis 3, 159 – parotideomasseterica 158–159 – pectoralis 2 – pedis 70–71 – perinealis 152–153 – presternalis 2 – pubica [Hypogastrium] 2 – sacralis 3 – scapularis 3 – sternocleidomastoidea 2, 158–159 – surae 3 – temporalis 158–159 – thoracica lateralis 47 – umbilicalis 2 – urogenitalis 2 – vertebralis 3 – zygomatica 158–159 Regionen des Körpers 2–3 Ren [Nephros] 121, 126, 128–129, 135, 137, 140–143 Rete – acromiale 20, 45 – articulare genus 75, 80 – calcaneum 85, 87–88 – carpale dorsale 65–66
254
– malleolare laterale 80 – patellare 68, 73 – venosum dorsale – – manus 44 – – pedis 71 Retinaculum musculorum – extensorum – – inferius (Pes) 72, 80 – – (Manus) 58, 65–66 – fibularium [peroneorum] 83–84 – flexorum – – (Manus) 59–61 – – (Pes) 83–84, 86–88 retroperitoneale Organe 137 – sekundäre 128 Retroperitoneum 140 – somatische Nerven 145 RETZIUS-Raum [Spatium retropubicum] 150–151 Richtungsbezeichnungen, menschlicher Körper 4 Rima palpebrarum 194 RIOLAN-Anastomose 134–135 Rücken – Gefäße 28 – Nerven 28 – oberer, Gefäße und Nerven 29 Rückenmuskeln 9–11 – oberflächliche Schicht 6 – tiefe (autochthone), oberflächliche Schicht 8 – tiefe Schicht 7 Rumpf-Arm-Muskulatur – oberflächliche Schicht 6 – tiefe Schicht 7 Rumpf-Schultergürtel-Muskulatur – oberflächliche Schicht 6 – tiefe Schicht 7 Rumpfwand – Arterien 22 – der Frau, Gefäße, epifasziale und tiefe 33 – vordere – – Arterien 20–21 – – Gefäße an der Innenseite 26 – – Lymphbahnen, oberflächliche 27 – – Lymphknoten, regionäre 27 – – Venen 24
S Saccus lacrimalis 196–198 Sagittalachse 4 Sagittalebene (Planum sagittale) 4 Samenstrang 36–37 Scapha 206–207 Scapula 6–7 Schädelbasis – äußere 162–163 – – Foramina (Inhalt) 163 – innere 160–161 – – Durchtrittsstellen von Gefäßen und Nerven 239 – – Foramina (Inhalt) 161, 163 Scheidenvorhof 156 Schlundenge 182 Schlundheber 217 Schlundschnürer 217 Schulter – Arterien 53 – Gefäße, epifasziale 40–41 – Nerven 53 – – epifasziale 40–41 – Venen, epifasziale 40 Scrotum 150, 155 Segelklappen 115 Sella turcica 180, 238 – Arterien und Nerven 241
Semicanalis – musculi tensoris tympani 208 – tubae auditivae 210 Septum – atrioventriculare 112, 115 – interatriale 104–105 – intermusculare 74 – – brachii – – – laterale 52 – – – mediale 50 – – vastoadductorium 74 – interventriculare 104–106, 112 – lacrimale 198 – linguae 185, 192 – nasi 179 – orbitale 196 – pellucidum 240 – scroti 155 – vesicovaginale 151 Sinus – anales 149 – cavernosus 204, 238, 241 – – Arterien und Nerven 241 – coronarius 100, 103, 109, 111, 113 – durae matris 238 – frontalis 179–180 – – Zugang 180 – intercavernosi 238 – interventricularis posterior 109 – marginalis 238 – maxillaris 198 – – Zugang 180 – obliquus pericardii 100–101, 103 – occipitalis 238–239 – paranasales, Zugänge 180 – petrosus – – inferior 238 – – superior 238, 241 – rectus 238, 240 – renalis 143 – sagittalis – – inferior 238, 240 – – superior 238, 240 – sigmoideus 220–221, 238–239 – sphenoidalis 179–180, 238 – – Zugang 180 – sphenoparietalis 238 – transversus 209, 220–221, 238 – – pericardii 100–101, 103 – venarum cavarum 109 Sinusknoten [Nodus sinuatrialis] 106–107 Situs – cordis 100 – viscerum 120–126 Skalenuslücke 231 Spatium – lateropharyngeum 220–221 – oesophagotracheale 219, 224 – retrooesophageum 219 – retropharyngeum 219 – retropubicum [RETZIUS-Raum] 150–151 – subarachnoideum 32, 239 – suprasternale 216 Speicheldrüsen, große 192 Spina – iliaca – – anterior superior 12, 14–15 – – posterior superior 9 – nasalis anterior 179 – scapulae 6 Splen [Lien] 121–123, 129–130, 132, 136–137 Splenium corporis callosi 240 Stapes 208–209 Sternum 23
Register Stratum – circulare tunicae muscularis recti 149 – longitudinale tunicae muscularis recti 149 submentales Fettkompartiment 165 Substantia nigra 240–241 Sulcus – aorticus 118 – arteriae subclaviae 117–118 – caroticus 239 – coronarius 100, 102–103, 109 – glutealis 69 – infraorbitalis 195 – interventricularis – – anterior 102 – – posterior 100, 103, 109 – medianus linguae 185 – nervi petrosi majoris 210 – palpebralis superior 194 – palpebronasalis 194 – sclerae 194 – sinus – – petrosi inferioris 210 – – sigmoidei 160, 210, 239 – – transversi 160 – terminalis – – cordis 100, 103, 111 – – linguae 185, 221 – tubae auditivae 162 – venae brachiocephalicae 117–118 Supercilium 194 Sutura – frontomaxillaris 179 – frontonasalis 179 – nasomaxillaris 179 – palatina transversa 179 – vomeromaxillaris 179 – zygomaticomaxillaris 195 Sympathikus, Grenzstrang 32 Symphysis pubica 150, 156 Synchondrosis – petrooccipitalis 210, 217 – sphenopetrosa 210
T TABATIÈRE [Fovea radialis] 66 Taenia – libera 120, 124 – omentalis 120 Tarsus – inferior/superior 197 Tendo – calcaneus 83–85 – conjunctivus [Transversus-Sehnenbogen] 36 – intermedius (M. digastricus) 187, 234 Tentorium cerebelli 238, 240 Thenar 59 Thorax, Übergang zur oberen Extremität, Gefäße und Nerven 235 Thoraxapertur, obere – Gefäße und Nerven 233 – Leitungsbahnen 96 – prä-/paravertebrale Strukturen 236 Thymus 90, 94–95 tibial 4 TODARO-Sehne 104, 113 TOLDT-Fusionsfaszie 129 Tonsilla – lingualis 185, 219 – palatina 182, 184–185, 188, 219, 221, 225 – pharyngea 180–181, 219, 221 Torus – levatorius 219 – tubarius 180, 219, 221 Trabecula(-ae) – carneae 105, 112, 114
– septomarginalis 114 Trachea 91–93, 96, 99, 213, 217, 219, 221, 223–225, 231 Tractus – horizontalis (Nn. lymphoidei inguinales) 27 – iliotibialis 76 – olfactorius 180, 240 – verticalis (Nn. lymphoidei inguinales) 27 Tränenapparat 198 Tränendrüse 197 – Bindegewebskapsel 197 – Innervation 203 Tragus 206 Transversalachse 4 Transversalebene (= Horizontalebene, Planum transversale) 4 Transversus-Sehnenbogen [Tendo conjunctivus] 36 Trigonum – caroticum 158–159 – clavipectorale [MOHRENHEIM-Grube] 2, 12, 45 – femoris 2 – fibrosum dextrum/sinistrum 115 – inguinale [HESSELBACH-Dreieck] 34 – lumbale 6 – – inferius (PETIT-Dreieck) 6–7 – – superius [GRYNFELT-Dreieck] 6–7 – lumbocostale [BOCHDALEK-Dreieck] 19 – musculare [omotracheale] 158–159 – omoclaviculare 158–159, 216 – omotracheale [musculare] 158–159 – pericardiacum 90 – sternocostale [LARREY-Spalte] 19–20, 24 – submandibulare 158–159 – – Gefäße und Nerven 234 – submentale 158 – thymicum 90 Trikuspidalklappe (Valva atrioventricularis dextra) 104–105, 112–113, 115 Trizepsschlitz, Gefäße und Nerven 28 Trochanter minor 79 Trochlea musculi obliqui superioris 197, 202 Truncus – brachiocephalicus 20, 91, 100, 102–103, 214, 221, 235 – bronchomediastinalis 96–98 – coeliacus 18, 130–132, 136–137, 140–141, 144 – corporis callosi 240 – costocervicalis 21, 91, 96–97 – inferior (Plexus brachialis) 96–97, 235 – intestinalis 137 – jugularis 96, 98, 236 – lumbosacralis 38, 144–145 – lymphaticus – – bronchomediastinalis 236 – – subclavius 236 – medius (Plexus brachialis) 235 – nervi – – accessorii 221 – – spinalis 32 – pulmonalis 98, 100, 102–103, 108, 110, 112, 114 – subclavius 97–98 – superior (Plexus brachialis) 228–229, 235 – sympathicus 19, 32, 38, 91–98, 141, 144–145, 183, 220–221, 231, 235–236 – thyrocervicalis 49, 96–97, 221, 230–231, 235 – tibiofibularis 82, 85 – vagalis – – anterior 93, 136–137, 141, 144 – – posterior 136–137, 141, 144 Tuba – auditiva [auditoria] 206, 208 – uterina 129, 147
Tuber ischiadicum 156 Tuberculum – articulare (Os temporale) 162, 206 – caroticum 214, 236 – corniculatum 219, 221, 224 – cuneatum 240 – cuneiforme 219, 221, 224 – epiglotticum 224 – gracile 240 – posterius 9–10 – pubicum 156 Tunica – albuginea corporum cavernosorum 150 – conjunctiva – – bulbi 194 – – palpebrarum 194 – dartos 150, 155 – mucosa – – linguae 185 – – oris 186 – vaginalis testis 37, 155
U Ulna 60 ulnar 4 Umbilicus 17 Unterarm (Antebrachium) – Arterien und Nerven – – oberflächliche Schicht 54 – – tiefe Schicht 55, 57 – Venen und Nerven, epifasziale 42–43 Unterbauch (Hypogastrium), Lage der Eingeweide 124–126 Unterkieferspeicheldrüse 190–191 Unterschenkel (Crus) – Gefäße 80, 83–85 – Nerven 80, 83–85 – – epifasziale 70–71 – Venen, epifasziale 70–71 Unterzungenspeicheldrüse 190–191 Ureter 34, 129, 137, 140–144, 146–148, 151 Urethra 150 Uterus 147, 151 Uvula palatina 182, 184, 188
V Vagina 147 – carotica 215 – musculi recti abdominis 12, 14–16, 26 – tendinum musculi flexoris carpi radialis 66 Vallecula epiglottica 185, 225 Valva(-ae) – aortae 112, 115 – atrioventricularis – – dextra [Valva tricuspidalis] 104–105, 112–113, 115 – – sinistra [Valva mitralis] 105, 112, 115 – cordis 115 – mitralis [Valva atrioventricularis sinistra] 105, 112, 115 – tricuspidalis [Valva atrioventricularis dextra] 104–105, 112–113, 115 – trunci pulmonalis 115 Valvula(-ae) – anales 149 – foraminis ovalis 105 – semilunaris – – anterior (Valva trunci pulmonalis) 115 – – dextra – – – (Valva aortae) 115 – – – (Valva trunci pulmonalis) 112 – – posterior (Valva aortae) 115
255
Register – – sinistra – – – (Valva aortae) 112, 114–115 – – – (Valva trunci pulmonalis) 112, 114–115 – sinus coronarii 104 – venae cavae inferioris 104, 113 Vasa – infraorbitalia 196 – infratrochlearia 196 – supraorbitalia 196 – supratrochlearia 196 Velum – medullare inferius/superius 240 – palatinum [Palatum molle] 170, 180, 182, 184, 219 Vena(-ae) – alveolaris superior posterior 183 – angularis 171, 178, 195, 204 – auricularis posterior 29–30, 226–228 – axillaris 13, 24, 45–47, 96–97, 231–232 – azygos 19, 23, 25, 91–92, 94, 99 – basilica 40, 42 – – antebrachii 42–44 – brachiales 46 – brachiocephalica 24–25, 90, 92, 94–97, 100, 103, 214, 221, 230–231, 233, 235–236 – bronchiales 94, 99 – bulbi vestibuli 153 – cardiaca [cordis] – – magna 100, 102–103, 105, 109–111 – – media (V. interventricularis posterior) 100, 103, 111 – – parva 102, 109, 111 – cava – – inferior 19, 24–25, 92, 99–101, 103–104, 109, 111, 113, 131, 137–138, 140–141, 145 – – superior 24–25, 92, 94, 98, 100–104, 106–107, 109–111, 113–114, 214, 221, 233, 235 – cephalica 12, 24, 33, 40–43, 45, 47, 231–233 – – antebrachii 42–44 – cervicalis – – profunda 30, 178, 235–236 – – superficialis 33, 232 – circumflexa – – humeri posterior 28, 41, 46 – – ilium – – – profunda 25, 37 – – – superficialis 24–25, 33, 68 – – scapulae 28, 46 – colica – – dextra 134 – – media 134–135 – – sinistra 134–135 – comitans nervi hypoglossi 178, 192 – cordis 109–111 – cremasterica 154 – cystica 130 – digitales dorsales pedis 72 – diploicae – – frontales 178 – – occipitales 178 – – temporales – – – anteriores 178 – – – posteriores 178 – dorsalis – – linguae 187 – – profunda – – – clitoridis 151 – – – penis 146, 150, 154 – – superficialis penis 150, 154 – emissaria – – mastoidea 178 – – parietalis 178 – epigastrica(-ae) – – inferior 24–26, 33–37, 146, 151
256
– – superficialis 24–25, 33, 68 – – superiores 24, 26, 33 – facialis 171, 173, 175, 178, 183, 189–190, 195, 204, 227–229, 232–234 – femoralis 18, 24–25, 34, 36, 68, 73–75 – gastrica(-ae) – – breves 137 – – dextra 133, 136 – – posterior 137 – – sinistra 130, 136 – gastroomentalis – – dextra 130–131, 133, 136 – – sinistra 130–131, 136 – glutea inferior 79 – hemiazygos 19, 23, 25, 92, 95 – – accessoria 23, 25, 92, 95 – hepaticae 19, 137, 140 – ileales 134 – iliaca – – communis 25, 140 – – externa 24–25, 36, 73, 75, 146–147, 151 – – interna 25, 36, 147 – iliolumbalis 25 – infraorbitalis 183, 195, 204 – infratrochlearis 195 – intercostalis(-es) 25 – – anteriores 23–24 – – posteriores 23–24, 91–92, 94–95 – – superior 25 – – suprema 25 – interventricularis – – anterior 102 – – posterior (V. cardiaca [cordis] media) 100, 103, 109 – jejunales 134–135 – jugularis – – anterior 227, 232–233 – – externa 29, 98, 172, 178, 190, 216, 226–234 – – interna 25, 96–98, 169, 178, 187, 213, 220, 228–234, 236 – labialis inferior/superior 178 – laryngea superior 192, 218, 221 – lingualis 187 – lumbalis(-es) 25, 140 – – ascendens 25, 92 – magna cerebri 238, 240 – marginalis – – lateralis 71–72 – – medialis 70, 72 – maxillaris 175, 178 – mediana – – antebrachii 40, 42 – – basilica 42 – – cubiti 40, 42 – mesenterica – – inferior 135, 137 – – superior 131, 134–135, 137 – nasofrontalis 178, 204 – obliqua atrii sinistri 109 – obturatoria 34, 146 – occipitalis 28–30, 171, 178, 226–228, 232–233 – oesophageales 136–137 – ophthalmica – – inferior 204 – – superior 204, 239 – ovarica 142, 147, 151 – palatina descendens 183 – palpebrales superiores 195 – paraumbilicales 24, 33, 136 – pectorales 24 – perforans 70–72 – pericardiacophrenica 94–95, 101 – pharyngeae 178, 220 – phrenicae inferiores 19, 137, 140 – poplitea 76–78, 81, 83–85
– portae hepatis 130–132, 136–138 – profunda(-ae) – – brachii 28 – – faciei 175 – – femoris 75 – – linguae 187–188 – pudenda – – externa 24–25, 33, 68 – – – profunda 154 – – interna 78–79, 146–147, 152–153 – pulmonalis(-es) 94, 99 – – dextra(-ae) 100, 103, 105, 109, 111, 117 – – – inferior 101, 113 – – – superior 101, 113 – – sinistra(-ae) 95, 99–100, 103, 109–110 – – – inferior 100–101, 105, 118 – – – superior 100–101, 105, 118 – rectalis – – inferior 146–147 – – media 146–147 – – superior 135, 147 – renalis 140, 142–143 – retromandibularis 171–173, 175, 178, 227–230, 232–233 – sacralis – – lateralis 25 – – mediana 25, 140 – saphena – – accessoria 24, 68 – – magna 24, 33, 38, 68–73, 75 – – parva 69, 71–72, 76, 78, 81, 83 – scapularis dorsalis 24 – sigmoideae 135 – sphenopalatina 183 – splenica [lienalis] 131–133, 135, 137 – subclavia 24–25, 49, 92, 96–98, 213–214, 221, 229, 233, 236 – subcostalis 25, 92 – subcutaneae abdominis 33 – sublingualis 187–188, 190, 192 – submentalis 173, 175, 178, 190, 229, 232 – subscapularis 46 – superiores cerebri 238 – supraorbitalis 195, 204 – suprarenalis 142 – – dextra 140 – – sinistra 140 – supratrochlearis 178, 195, 204 – suralis 83 – temporalis – – media 173, 175 – – superficialis 171, 175, 178, 195 – – superficilis 172 – testicularis 36, 140, 142, 154 – thoracica – – interna [mammaria] 19, 23–24, 26, 33, 90, 233, 235–236 – – lateralis 24, 33, 46–47 – thoracoacromialis 24, 232 – thoracodorsalis 24, 46–47 – thoracoepigastrica 24, 33, 46–47, 231 – thymicae 233 – thyroidea – – inferior 231–233 – – media 233 – – superior 178, 190, 219, 229, 231–233 – tibiales posteriores 83 – transversa – – colli 29, 227, 232–233 – – faciei 195 – uterina 147 – ventriculi sinistri posterior 109, 111 – vertebralis 30, 235–236 – vesicalis inferior 146 – vorticosa 204
Register Venen – Auge 204 – Augenhöhle 195, 204 – Brustwand 23 – epifasziale, Ellenbeuge 40, 42–43 – – Fuß 70–71 – – Fußrücken 72 – Hals 232 – Herz 109–111 Venensinus 238 Venter – anterior (M. digastricus) 169, 187, 190–192, 213, 216, 218, 228–230, 232–234 – frontalis (M. occipitofrontalis) 166–167, 169 – inferior (M. omohyoideus) 213, 216, 227–230, 232 – occipitalis (M. occipitofrontalis) 30, 167, 169, 226 – posterior (M. digastricus) 9–11, 169, 187, 190, 208–209, 213, 216–218, 220, 229 – superior (M. omohyoideus) 192, 216, 228–229 Ventriculus – dexter 98, 100, 102–104, 109–114 – laryngis 185, 224 – lateralis 241
– quartus 240 – sinister 98, 100, 102–103, 105, 109–112 – tertius 240 Ventrikel – linker 98, 100, 102–103, 105, 109–112 – rechter 98, 100, 102–104, 109–114 Vermis cerebelli 240 Vertebra prominens 6, 159 Vesica – biliaris [fellea] 121–122, 130, 133, 138 – urinaria 18, 34, 36, 127–129, 144, 146–149 Vestibulum – bursae omentalis 122–123 – laryngis 224 – nasi 180 – oris 182, 185 – vaginae 156 Vibrissae 181 VIDIANUS-Nerv [N. canalis pterygoidei] 183 Vinculum(-a) – breve 61 – longa 61 – tendinum 61 Vola (Palma) 3 Vomer 179
Vorhof – linker 105 – rechter 104, 113
W Wangenfettkörperkompartiment – lateral-temporales 165 – mediales/mittleres 165
Z zervikales Fettkompartiment 165 Zona – columnaris 149 – cutanea 149 Zunge 185–186 – Gefäße 187–188, 192 – Nerven 187–188, 192 Zungenmuskeln 185 – äußere 186 Zungenwurzel, Arterien und Nerven 225 Zwerchfell 18
257
Index A Abdominal – viscera 119–128 – wall, muscles 18 – – deep layer 16 – – intermediate layer 14–15 – – superficial layer 12, 14 Acoustic meatus 206 Acromion 6, 45 Adenohypophysis 238 Adhesio interthalamica 240 Aditus – laryngis 185, 225 – orbitalis 195–196 Adrenal glands 142 – innervation 141 Ala major (Os sphenoidale) 195 Ampulla – recti 150–151 – tubae uterinae 151 Anal – canal in man 149 – sphincter 149 Angulus – inferior scapulae 6–7 – mandibulae 170 – oculi lateralis/medialis 194 – scalenovertebralis 236 Ansa – cervicalis 49, 176, 229, 234 – – profunda 187, 228–233 – – superficialis 227 – subclavia 93, 97, 235–236 – tendinis (M. digastricus) 187 Anterior – abdominal wall, posterior aspect 17, 34 – cervical region, vessels and nerves 226, 228 Antihelix 206 Antitragus 206 Anulus – fibrosus – – dexter 115 – – sinister 105 – inguinalis – – profundus 34–37 – – superficialis 14–16, 35–36, 154–155 – umbilicalis 12, 14, 33 Anus 156 Aorta 106, 144 – abdominalis [Pars abdominalis aortae] 21 – ascendens [Pars ascendens aortae] 98, 107 – branches 91 – descendens [Pars descendens aortae] 100 – thoracica [Pars thoracica aortae] 21 Apertura – externa canalis carotici 162–163 – interna canalis – – carotici 161 – – optici 160 – mediana ventriculi quarti 240 – thoracis superior 233 Apex – cordis 100, 102–105 – linguae 185–186 – partis petrosae 210, 239 – pulmonis – – (Pulmo dexter) 90, 116–117 – – (Pulmo sinister) 116, 118 Aponeurosis – linguae 185 – musculi bicipitis brachii 54, 56 – palmaris 59, 62 – plantaris 86–88 Apparatus lacrimalis 198
258
Appendix(-ces) – epididymidis 155 – fibrosa hepatis 138 – omentales [epiploicae] 124 – vermiformis 125–128, 134 Aqueductus vestibuli 210 Arachnoidea mater – cranialis 239 – spinalis 32 Arcus – aortae 91, 98–103, 108–109, 235 – cartilaginis cricoideae 213, 219, 222, 224 – iliopectineus 34 – palatoglossus 182, 184–185 – palatopharyngeus 182, 184, 219, 221 – palmaris – – profundus 64 – – superficialis 63 – palpebralis inferior/superior 195 – plantaris profundus 88 – posterior atlantis 10, 30–31 – tendineus musculi solei 83 – venosus – – dorsalis pedis 71–72 – – jugularis 227, 232 – vertebrae 32 – zygomaticus 162, 169 Area – cribrosa 143 – nuda 138 Arteria(-ae) – alveolaris(-es) – – inferior 173–177, 191 – – superior – – – anterior 183 – – – posterior 174, 177, 183 – angularis 171–177, 195 – arcuata 143 – auricularis posterior 29, 171–173, 176–177, 226, 229 – axillaris 13, 45, 47, 49–51, 96–97, 231 – basilaris 239–240 – brachialis 49–56 – buccalis 173–177 – bulbi penis 152 – canalis pterygoidei 183 – carotis – – communis 20–21, 49, 93, 95–98, 100, 102–103, 169, 176–177, 187, 213–214, 220–221, 228–233, 235–236 – – externa 173–175, 177, 188, 220, 228–231, 234 – – interna 170, 173, 175, 177, 183, 199–201, 204, 208–209, 220–221, 230–231, 238–239, 241 – centralis retinae 204 – cerebri – – anterior 240–241 – – media 239 – – posterior 239, 241 – cervicalis – – ascendens 49, 96–97, 229–231, 236 – – profunda 30, 91, 235–236 – – superficialis 33, 229, 236 – ciliaris(-es) 201 – – posteriores breves/longae 204 – circumflexa – – femoris – – – lateralis 74–75 – – – medialis 74–75, 78 – – humeri – – – anterior 49–50 – – – posterior 28, 41, 46, 49–50, 53 – – ilium – – – profunda 20–21, 37, 73 – – – superficialis 33, 68
– – scapulae 28, 46, 49, 53 – colica – – dextra 134 – – media 134–135 – – sinistra 134–135 – collateralis – – media 53 – – radialis 52–53, 55–56 – – ulnaris – – – inferior 51 – – – superior 51, 54 – comitans nervi mediani 55 – communicans anterior/posterior 239 – coronaria(-ae) 108, 110–111 – – dextra 100, 102–104, 107–111, 114–115 – – sinistra 100, 103, 107–109, 112, 115 – cremasterica 154 – cystica 130, 138 – descendens genus 68, 75, 82 – digitales – – palmares – – – communes 62–63 – – – propriae 62–63 – – plantares – – – communes 87 – – – propriae 86–87 – dorsalis – – clitoridis 153 – – nasi 175, 201, 204 – – pedis 80 – – penis 146, 152, 154 – – scapulae 236 – ductus deferentis 35, 146 – epigastrica – – inferior 20–21, 26, 33–37, 144, 146, 151 – – superficialis 33, 68 – – superior 20–21, 26, 33 – ethmoidalis – – anterior 199, 201–202, 204 – – posterior 201–202, 204 – facialis 171–177, 189–190, 195, 213, 220, 230–234 – femoralis 18, 34, 36, 68, 73–75 – fibularis 80, 82, 84–85 – gastrica(-ae) – – breves 131–132, 137 – – dextra 130, 132–133, 136 – – posterior 137 – – sinistra 130–132, 136 – gastroduodenalis 130–132, 137 – gastroomentalis – – dextra 130–131, 133, 136 – – sinistra 130–131, 136–137 – glutea – – inferior 78–79 – – superior 78 – hepatica – – communis 130–132, 136 – – propria 130, 132, 136–138 – humeri – ileales 134 – ileocolica 134 – iliaca – – communis 21, 140, 144 – – externa 20–21, 26, 36, 73, 75, 144, 146–147, 151 – – interna 21, 36, 73, 144, 146–147 – inferior – – anterior cerebelli 239 – – lateralis genus 80, 82 – – medialis genus 75, 82–85 – – posterior cerebelli 239 – infraorbitalis 172, 174, 176–177, 183, 195, 202 – infratrochlearis 195 – intercostalis(-es) – – anteriores 21
Index – – posteriores 21–22, 91–92, 94–95 – – suprema 91, 96–97, 236 – interlobares 143 – interossea – – anterior 55, 65 – – communis 55 – – posterior 55, 57 – – recurrens 56–57 – jejunales 134–135 – labialis – – inferior 172, 177 – – superior 172, 177 – labyrinthi 239 – lacrimalis 199–201, 204 – laryngea – – inferior 225 – – superior 192, 218, 221, 225, 228–230, 234, 236 – ligamenti teretis uteri 147 – lingualis 173, 175–177, 187–188, 190, 192, 220, 229, 234 – lobi caudati 138 – lumbalis 140 – malleolaris anterior lateralis 80 – masseterica 173–175 – maxillaris 173–177, 183 – media genus 82 – meningea – – media 174, 176–177, 199, 239 – – posterior 220, 239 – mentalis 173 – mesenterica – – inferior 135, 140, 144 – – superior 131, 134–135, 137, 140–141, 144 – metacarpales – – dorsales 65–66 – – palmares 64 – metatarsales – – dorsales 80 – – plantares 86, 88 – musculophrenica 20, 26 – obturatoria 34, 74–75, 144, 146 – occipitalis 28–30, 171, 173, 176–177, 187, 221, 226–228, 230–231 – ophthalmica 199–202, 204, 238–241 – ovarica 147, 151 – palatina – – ascendens 176–177, 220, 225 – – descendens 177, 183, 188 – – major 183–184 – pancreaticoduodenalis – – inferior 131, 135 – – superior anterior 131 – perforans(-tes) 75, 77–78, 82 – pericardiacophrenica 20, 26, 94–95, 98, 101, 236 – perinealis 152–153 – pharyngea ascendens 177, 220 – phrenica inferior 19, 140–141 – plantaris – – lateralis 87–88 – – medialis 88 – poplitea 75–78, 81–85 – princeps pollicis 62, 64 – profunda – – brachii 28, 49–53 – – cervicis 96–97 – – femoris 21, 73–75 – – linguae 188 – – penis 146 – pudenda – – externa 68 – – – profunda 154 – – interna 78–79, 146–147, 152–153 – pulmonalis(-es) 94, 99 – – dextra 100–103, 109, 117
– – sinistra 95, 99–103, 109, 118 – radialis 42, 54–56, 63–66 – – indicis 62, 64 – rectalis – – inferior 146–147, 152–153 – – media 146–147 – – superior 135, 147 – recurrens – – radialis 55–56 – – tibialis – – – anterior 80 – – – posterior 82 – – ulnaris 55–56 – renalis 140–144 – sacralis mediana 21, 140, 146–147 – sigmoideae 135 – sphenopalatina 176–177, 183 – spinalis anterior 32 – splenica [lienalis] 130–133, 136–137 – stylomastoidea 177 – subclavia 20–21, 49, 91, 93, 96–97, 100, 102–103, 214, 221, 228–231, 233, 235–236 – subcostalis 92 – sublingualis 176, 188, 192 – submentalis 174, 176–177, 190, 229–231 – subscapularis 20, 49–50 – superior – – cerebelli 239 – – lateralis genus 80–82 – – medialis genus 75, 77, 80–82 – supraorbitalis 172, 195, 199–201, 204 – suprarenalis(-es) – – inferior 140–142 – – media 140–142 – – superiores 141–142 – suprascapularis 49, 53, 96–97, 228, 230–231, 236 – supratrochlearis 173–174, 195, 201, 204 – surales 81–83 – temporalis – – media 174, 176–177 – – profunda – – – anterior 177 – – – posterior 174, 176–177 – – superficialis 169, 171–174, 176–177, 195 – testicularis 36–37, 140, 144, 154–155 – thoracica – – interna [A. mammaria interna] 19–22, 26, 33, 91, 94, 96–98, 230–231, 235–236 – – lateralis 20–21, 33, 46–47, 49 – – superior 20–21, 49 – thoracoabdominalis 21 – thoracoacromialis 45, 47, 49, 231 – thoracodorsalis 20–21, 46–47, 49 – thyroidea – – inferior 96–97, 220–221, 225, 230–231, 236 – – superior 177, 190, 219–220, 228–231, 233–234, 236 – tibialis – – anterior 80, 82, 85 – – posterior 82–88 – transversa – – cervicis 96–97 – – colli 49, 228–229, 231, 233 – – faciei 171, 174, 177, 195 – tympanica anterior 174 – ulnaris 54–56, 62–64 – umbilicalis 146–147 – uterina 147 – vaginalis 147 – vertebralis 11, 20, 28, 30–31, 96–97, 230, 235–236, 239 – vesicalis – – inferior 146–147 – – superior 146 – zygomaticoorbitalis 171, 173–174, 177
Arteries – of the axillary fossa 51 – of the dorsum of hand 65–66 – of the elbow 43, 56 – of the eye 204 – of the forearm 54–55, 57 – of the hand 65 – of the head 174, 176 – of the heart 108, 110–111 – of the larynx 225 – of the orbit 195, 199–202, 204 – of the palm of hand 62–64 – of the popliteal fossa 82 – of the posterior wall of trunk 91 – of the root of tongue 225 – of the sole of foot 86–88 – of the upper arm 51–53 – of the ventral wall of trunk 20 Articulatio – atlantoaxialis lateralis 214 – temporomandibularis 169 Atlas 9–11, 30–31, 214 Atrioventricular node [AV node, Nodus atrioventricularis] 106–107 Atrium – dextrum 98, 100, 102–104, 108–109, 111, 113 – sinistrum 100, 103, 105, 108–109, 111 Augenbulbus 197 Auricle 206 – cartilage and muscles 207 Auricula 206–207 – dextra 102, 104, 110, 112, 114 – sinistra 98, 100, 102–103, 105, 108–110, 114 Auris 206 Axes 4 Axillary – fossa 46–51 – – arteries 51 – – nerves 50–51 – – vessels 50 – region 231 Axis 10–11 Azygos system 25, 92
B Back – deep (autochthonous) muscles 8 – – deep layer 7 – – superficial layer 8 – nerves and vessels 28 BARTHOLIN’s gland [Gl. vestibularis major] 156 Basis – cranii – – externa 162–163 – – interna 160–161, 239 – pulmonis – – (Pulmo dexter) 116–117 – – (Pulmo sinister) 116, 118 Bifurcatio – aortae 135 – carotidis 177 – trunci pulmonalis 101 BOCHDALEK’s triangle [Trigonum lumbocostale] 19 Body – axes and planes 4 – regions 2–3 Bony labyrinth 210 Bronchial tree with vessels and nerves 19, 99 Bronchus – lobaris – – inferior dexter (Pulmo dexter) 99, 117 – – medius (Pulmo dexter) 99
259
Index – principalis – – dexter 91, 93–94, 99, 117 – – sinister 91, 93, 95, 118 – segmentalis dexter 99 Bucca 182 Bulbus – inferior venae jugularis 220–221, 229 – oculi 197, 201 – olfactorius 180, 240 – penis 150 – superior venae jugularis 220–221 – vestibuli 147, 153, 156 Bursa – coccygea 28 – infrahyoidea 224 – omentalis 122–123, 129, 133 – subcutanea – – sacralis 28 – – spinae iliacae posterioris superioris 28
C Caecum 120, 124–128, 134 Calx [Regio calcanea] 3 Canaliculus – lacrimalis inferior/superior 198 – mastoideus 163 – posterior (Labyrinthus osseus) 210 Canalis – analis 149 – caroticus 160–163, 210, 239 – carpi 61 – cervicis uteri 151 – condylaris 161–163 – incisivus 179 – inguinalis 35–37, 155 – nervi – – facialis 209–210 – – hypoglossi 160–163, 239 – opticus 160–161, 199, 202, 239 – pudendalis 147 – semicircularis – – anterior 210 – – lateralis 210 – – posterior 210 – ulnaris [GUYON’s canal] 62 Capsula – adiposa (Ren) 142 – articularis – – (Art. temporomandibularis) 169–170 – – cricothyroidea 222–223 – fibrosa (Ren) 142–143 – interna 241 Caput – breve – – (M. biceps brachii) 13, 50 – – (M. biceps femoris) 78 – epididymidis 37, 150, 155 – inferius (M. pterygoideus lateralis) 170 – laterale – – (M. gastrocnemius) 77, 81–83 – – (M. triceps brachii) 52–53 – longum – – (M. biceps brachii) 50 – – (M. biceps femoris) 77–78 – – (M. triceps brachii) 28, 50–53 – mandibulae 170 – mediale – – (M. gastrocnemius) 77, 81–83 – – (M. triceps brachii) 50–52 – obliquum (M. adductor hallucis) 88 – pancreatis 131 – profundum (M. flexor pollicis brevis) 60–61 – superficiale (M. flexor pollicis brevis) 60–61, 64
260
– superius (M. pterygoideus lateralis) 170 – transversum – – (M. adductor hallucis) 88 – – (M. adductor pollicis) 60 – ulnae 58 Cardia 121 Cardiac valves 115 Cartilago(-ines) – alaris(-es) – – major 179–180 – – minores 179 – arytenoidea 223–224 – corniculata [SANTORINI] 223–224 – costales 16 – cricoidea 192, 223–224, 236 – cuneiformis 223–224 – epiglottica 185, 219, 224 – nasi lateralis 179–180 – septi nasi 179 – thyroidea 185, 192, 213, 218–219, 221–225, 236 – tracheales 218, 222–224 – triticea 222–224 – tubae auditivae 221 Caruncula(-ae) – hymenales 156 – lacrimalis 194, 198 – sublingualis 191–192 Cauda – epididymidis 150 – helicis 207 – pancreatis 128–129 Cavitas – conchae 206 – infraglottica 224 – nasi 180 – oris 181–182, 184, 219 – – propria 182 – peritonealis 129 – pleuralis 90–91, 94–95 – serosa scroti 37 – tympani 206, 210 – uteri 151 Cellulae – ethmoidales anteriores/posteriores 180, 195 – tympanicae 210 Centrum tendineum diaphragmatis 18–19, 94 Cerebral arterial circle [circle of WILLIS] 239 Cervical – fascia 216 – fat compartment 165 – muscles 11, 213 – – superficial layer 212 – pre- and paravertebral structures 236 – regions 158–159, 171–172 – veins 232 Chin, fat compartment 165 Choana 162 Chorda(-ae) – arteriae umbilicalis 33–34 – tendineae 104–105, 114 – tympani 176, 187, 208 Ciliae 194 Circulus arteriosus cerebri [circle of WILLIS] 239 Cisterna – ambiens 241 – chyli 92 Clavicula 45, 213, 215–216, 228, 231, 233 Clivus 160 Cochlea 210 Colliculus inferior/superior 240 Collum 232–233 Colon – ascendens 120, 124, 127–128, 132–133 – descendens 124, 127–128, 132, 135
– sigmoideum 120, 124, 126–129, 134–135, 140, 148, 150–151 – transversum 120–121, 123–124, 126–128, 133–134 Columnae – anales 149 – renales 143 Commissura – anterior 240 – labiorum anterior/posterior 156 – lateralis/medialis palpebrarum 194 Complexus stimulans et systema conducente cordis 106 Concha – auriculae 206 – nasalis – – inferior 180, 198 – – media 180, 198 – – superior 180 Conducting system of heart 106 Condylus occipitalis 162, 218 Confluens sinuum 238, 240 Connexus intertendinei 58 Conus – arteriosus 102, 108 – elasticus 224 Cor 100–103, 106, 110–111 – position within the thorax 100 Cornu – frontale (Ventriculus lateralis) 241 – inferius (Cartilago thyroidea) 222–223, 225 – majus (Os hyoideum) 170, 181, 186, 191, 217–218, 222–225 – minus (Os hyoideum) 181, 186, 222, 224 – superius (Cartilago thyroidea) 221–225 – temporale (Ventriculus lateralis) 241 Corona – glandis 150 – mortis 144 Coronal plane [frontal plane, Planum frontale] 4 Coronary – arteries 107–108, 110–111 – – branches 107 – veins 109–111 Corpus(-ora) – adiposum – – buccae 166, 189 – – orbitae 199 – – preepiglotticum 219, 224 – anococcygeum 148 – callosum 240 – cavernosum – – clitoridis 151, 156 – – penis 150 – – recti 149 – – sacci lacrimalis 198 – clitoridis 151 – gastricum 120–122 – linguae 185–186 – mandibulae 187 – ossis hyoidei 181, 186, 222 – pancreatis 123, 128, 131 – spongiosum penis 149–150 – vertebrae 32 Cortex renalis 143 COWPER’s glands [Gll. bulbourethrales] 148 Cranial – base – – foramina and their contents 161, 163 – – inner aspect 160–161, 239 – – outer aspect 162–163 – nerves 240–241 – – course – – – in the middle cranial fossa 241 – – – in the subarachnoid space 240 – passage of vessels and nerves 239
Index Cricothyroid muscles 222 Crista – galli 238 – iliaca 6–7, 18, 28, 79 – occipitalis externa 162 – supraventricularis 114 – terminalis 104, 113 Crus(-ra) – antihelicis 206 – cerebri 241 – clitoridis 156 – dextrum – – (Fasciculus atrioventricularis) 106 – – (Pars lumbalis diaphragmatis) 18–19, 38, 92 – helicis 206 – laterale – – (Anulus inguinalis superficialis) 14, 16, 35 – – (Cartilago alaris major) 179–180 – mediale – – (Anulus inguinalis superficialis) 12, 14, 16, 35 – – (Cartilago alaris major) 179 – osseum commune 210 – sinistrum – – (Fasciculus atrioventricularis) 106 – – (Pars lumbalis diaphragmatis) 19, 92 Cryptae tonsillares 185 Cubital fossa – arteries 56 – epifascial arteries 43 – epifascial nerves 40–43 – epifascial veins 40, 42–43 – epifascial vessels 41 – nerves 56 Cupula pleurae 90 Curvatura – major 120–122 – minor 121–122 Cuspis – anterior – – (Valva atrioventricularis dextra) 104, 115 – – (Valva atrioventricularis sinistra) 112, 115 – posterior – – (Valva atrioventricularis dextra) 104, 115 – – (Valva atrioventricularis sinistra) 105, 115 – septalis (Valva atrioventricularis dextra) 104, 113, 115 Cymba conchae 206
D DENONVILLIERS’ fascia [Fascia rectoprostatica] 148, 150 Dens(-tes) – caninus 184 – incisivus(-i) 184 – molaris(-es) 184 – premolaris(-es) 184 Diaphragma 17–19, 26, 93–94, 121, 138, 144 – sellae 238 – with diaphragmatic apertures 19 Directional information and relationship 4 Discus articularis (Art. temporomandibularis) 170 distal 4 dorsal 4 Dorsal aponeurosis 4 – lateral/medial tracts 58 Dorsum – linguae 182, 184–186, 188, 221 – of foot 2–3, 72 – – epifascial nerves 72 – – epifascial veins 72 – of hand 2 – – arteries 65–66 – – epifascial nerves 44 – – epifascial vessels 44
– – nerves 65–66 – sellae 160 DOUGLAS, pouch of [Excavatio rectouterina] 129, 151 DRUMMOND’s anastomosis 134–135 Ductuli excretorii (Gl. lacrimalis) 198 Ductus – choledochus [biliaris] 130, 137–138 – deferens 34–37, 146, 150, 154–155 – facialis 171 – lymphaticus 96 – nasolacrimalis 198 – – entrance 180 – parotideus 166, 171, 189–190, 218 – sublingualis(-es) – – major 191–192 – – minores 191–192 – submandibularis 190–192 – thoracicus 19, 91–92, 95, 97–99, 137, 236 Duodenum 93, 125, 127–129, 137 Dura mater 238 – cranialis 238–239 – spinalis 32, 219 Dural venous sinus 238
E Ear 205–210 Epicardium 102, 104–105 Epicondylus – lateralis (Humerus) 41, 52 – medialis (Humerus) 51, 54–56 Epididymis 155 Epigastrium – position of the viscera 120–123 – postion of the retroperitoneal viscera 137 Epiglottis 185, 188, 221, 223–225 Excavatio – rectouterina [pouch of DOUGLAS] 129, 151 – rectovesicalis 128, 148, 150 – vesicouterina 129, 151 Extensor digitorum longus, tendons 58 External – carotid artery 177 – female genitalia 156 – male genitalia 154 Eye 193–204 – arteries 204 – nerves 203 – veins 204
F Face – subcutaneous adipose compartments 165 – subcutaneous adipose tissue 164 Facial muscles 166–167, 169, 218 Facies – costalis – – (Pulmo dexter) 116 – – (Pulmo sinister) 116, 118 – diaphragmatica 122 – – (Cor) 111 – – (Hepar) 121–122 – – (Lobus hepatis dexter) 138 – – (Lobus hepatis sinister) 138 – – (Pulmo dexter) 117 – – (Pulmo sinister) 118 – externa (Os parietale) 169 – mediastinalis (Pulmo sinister) 118 – orbitalis (Maxilla) 195 – poplitea (Femur) 82 – sternocostalis (Cor) 110 – temporalis (Os frontale) 169 – visceralis (Hepar) 121
FALLOPIAN ligament [POUPART’s ligament, Lig. inguinale] 15, 18, 35–36, 73 Falx cerebri 238, 240 Fascia – antebrachii 62 – axillaris 12 – brachii 12 – cervicalis 166–167, 189–190, 213, 215–216, 219 – clavipectoralis 12, 45 – cremasterica 150, 155 – cruris 70–71 – deltoidea 6–7 – glutea 77 – infraspinata 6–8 – lata 69 – masseterica 189–190, 216 – nuchae 30 – parotidea 167, 189, 215 – pelvis – – parietalis 151 – – visceralis 150 – penis superficialis 154 – pharyngobasilaris 217–218, 221 – rectoprostatica [DENONVILLIERS’ fascia] 148, 150 – rectovaginalis 151 – spermatica – – externa 35, 37, 155 – – interna 37, 155 – thoracolumbalis 6–9 – transversalis 9, 16–18, 26, 35–37 Fasciculus – atrioventricularis 106 – lateralis (Plexus brachialis) 45, 50 – medialis (Plexus brachialis) 45, 50, 231 – muscularis accessorius 217 – posterior (Plexus brachialis) 45, 50 Fat compartment – of the chin 165 – of the lateral cheek 165 – of the middle cheek 165 Femur 82 Fenestra vestibuli 210 Fibrae intercrurales 12, 14, 35 Fibular 4 Fila – olfactoria 180 – radicularia 32 Fissura – horizontalis (Pulmo dexter) 116–117 – ligamenti teretis 138 – obliqua – – (Pulmo dexter) 116–117 – – (Pulmo sinister) 116, 118 – orbitalis – – inferior 162–163, 183, 195 – – superior 160–161, 239 – petrotympanica 208 – sphenopetrosa 160–163 Flexura – coli dextra/sinistra 124 – duodenojejunalis 126, 129 – perinealis (Rectum) 148 – sacralis (Rectum) 148 Foramen(-ina) – caecum linguae 185 – cribrosa 161, 179, 239 – incisivum(-a) 162–163 – infrapiriforme 78 – interventriculare 240 – jugulare 160–163, 210, 220, 239 – lacerum 160–163, 210, 239 – magnum 160–161, 163, 238–239 – mastoideum 163 – mentale 166
261
Index – omentale 121–122 – ovale 160–163, 210, 239 – palatinum(-a) – – majus 162–163, 184 – – minora 162–163 – papillaria 143 – rotundum 160–161, 163, 239 – spinosum 160–163, 239 – stylomastoideum 162–163, 208–209 – suprapiriforme 78 – venae cavae 18–19 – venarum minimarum 104 Forearm – arteries and nerves – – deep layer 55, 57 – – superficial layer 54 – epifascial veins and nerves 42–43 Fornix 240 – conjunctivae – – inferior 194, 198 – – superior 198 – sacci lacrimalis 198 – vaginae 151 Fossa – axillaris 46–51 – cerebellaris 160 – condylaris 162 – cranii – – anterior 160 – – media 160 – – posterior 160 – cubitalis 2 – hypophysialis 238 – incisiva 162–163, 179 – infratemporalis 162 – inguinalis – – lateralis 17, 34 – – medialis 17, 34 – ischioanalis 152–153 – mandibularis 162, 170 – navicularis urethrae 150 – ovalis 104, 113 – paravesicalis 17 – poplitea 3, 69, 76–78, 81–84 – pterygoidea 179 – pterygopalatina 183 – sacci lacrimalis 195, 198 – supraclavicularis minor 158–159, 216 – supratonsillaris 182 – supravesicalis 34 – triangularis 206 Fossulae tonsillares 185 Fovea – costalis processus transversi 32 – radialis [TABATIÈRE] 58, 66 Frenulum – clitoridis 156 – labii inferioris/superioris 182 – labiorum pudendi 156 Frontal plane (= coronal plane) 4 Fundus – gastricus 121 – uteri 129, 151 – vesicae 129 – – biliaris 120, 125, 128 Funiculus spermaticus 12, 14–15, 35–38, 148, 154 Fusion fascia of TOLDT 129
– cardiacum 99 – cervicale – – inferius 99, 236 – – medium 93, 98–99, 220–221, 231, 235–236 – – superius 183, 220–221, 231 – cervicothoracicum [stellatum] 93, 96–97, 220–221, 235 – ciliare 200–201, 203 – coeliaca 137, 141, 144 – geniculi 183, 208–209 – inferius – – (N. glossopharyngeus) 220 – – (N. vagus) 220–221 – mesentericum – – inferius 144 – – superius 141, 144 – pterygopalatinum 183, 203 – sensorium nervi spinalis 32 – stellatum [cervicothoracicum] 93, 96–97, 220–221, 235 – submandibulare 176, 187, 190, 192 – superius (N. vagus) 220 – sympathicum accessorium 231 – thoracica 93–95 – trigeminale 199–200, 209, 241 – trunci sympathici 32, 91–92 Gaster 93, 120–122, 128, 130, 132–133, 136 – Pars cardiaca 19 GIMBERNAT’s ligament [Lig. lacunare] 36 Gingiva 182, 191 Glandula(-ae) – analis (proctodeal gland) 149 – bulbourethralis [COWPER’s gland] 148 – labiales 181 – lacrimalis 136, 183, 196–201, 203–204 – linguales 192 – palatinae 184 – parathyroidea – – inferior 217, 221, 225 – – superior 217, 225 – parotidea 166, 168, 189–190, 212–213, 215, 217, 226, 232–234 – – accessoria 189–190 – pharyngeales 217 – pinealis 240 – pituitaria [Hypophysis] 238 – salivariae majores 192 – sublingualis 176, 188, 190–192 – submandibularis 190–192, 213, 217, 228–229, 232, 234 – suprarenalis 129, 140–142 – thyroidea 98, 213, 217, 220, 225, 229–230, 233 – vesiculosa 146, 148 – vestibularis(-es) – – major [BARTHOLIN’s gland] 156 – – minores 156 Glans – clitoridis 156 – penis 150 Glomus coccygeum 151 Gluteal region – epifascial vessels and nerves 69 – vessels and nerves 76–79 Greater – omentum 120 – parts and vessels 132–133 GRYNFELT’s triangle [Trigonum lumbale superius] 6 GUYON’s canal [Canalis ulnaris] 62
G H Galea aponeurotica 166–167, 169, 171–172 Ganglion(-ia) – aorticorenalia 141, 144 – cardiaca 98
262
Hamulus pterygoideus 170, 179, 181, 184, 218 Hard palate 184
Head 157–192 – arteries 174, 176 – deep lateral regions 173–176 – nerves 171–175 – regions 158–159, 171–172 – vessels 171–173, 175 Heart [Cor] 100–103, 106, 110–111 – conducting system 106 – Facies – – diaphragmatica 111 – – sternocostalis 110 – position within the thorax 100 Helix 206 Hepar [Liver] 100, 102–103, 110–111, 133, 136, 138 HESSELBACH’ ligament [Lig. interfoveolare] 34 HESSELBACH’s triangle [Trigonum inguinale] 34 Hiatus – adductorius 75, 77 – aorticus 18–19 – canalis nervi petrosi majoris/minoris 239 – oesophageus 18–19 Hilum – pulmonis 117–118 – renale 142 Horizontal plane (= transverse plane) 4 Humerus 54 Hymen 156 Hypogastrium, position of the viscera 124–126 Hypogastrium [Regio pubica] 2 Hypophysis [Glandula pituitaria] 238–239 Hypothenar 59
I Ileum 120, 124–125, 128, 134 Impressio – cardiaca – – (Pulmo dexter) 117 – – (Pulmo sinister) 118 – colica (Hepar) 138 – duodenalis 138 – gastrica (Hepar) 138 – oesophagea 118, 138 – renalis 138 – suprarenalis 138 Incisura – anterior 206 – cardiaca (Pulmo sinister) 90, 116, 118 – interarytenoidea 225 – intertragica 206 – ligamenti teretis 138 – mastoidea 162 – tentorii 238 – thyroidea superior 222 Incus 208 Infundibulum – hypophysis 238, 240–241 – tubae uterinae 151 Inguinal – canal 36–37 – – wall and content 35 – region, epifascial vessels and nerves 68 Internal jugular vein 178 Intersectiones tendineae 14–16 Intestinum – crassum 127 – tenue 126, 150 Iris 194 Isthmus – bursae omentalis 122 – faucium 182, 184 – glandulae thyroideae 219, 224, 232 – tubae uterinae 151
Index J Jejunum 124–125, 127, 134 JOWL fat compartment 165
K kaudal (=inferior) 4 Kidney 142–143 – innervation 141 KILLIAN‘s muscle (Pars fundiformis of the Pars cricopharyngea ) 217 KILLIAN‘s triangle 217 Knee, epifascial vessels and nerves 68 KOCH‘s triangle 104, 106, 113 kranial 4
L Labium – inferius 185 – majus pudendi 151, 156 – minus pudendi 151, 153, 156 Labyrinthus – cochlearis 206 – osseus 210 – vestibularis 206 Lacrimal – apparatus 198 – gland 197 – – innervation 203 Lacuna – musculorum 34 – vasorum 18, 34, 38 Lacus lacrimalis 194 LAIMER‘s triangle 217 Lamina – anterior (Vagina musculi recti abdominis) 12, 14–15 – cartilaginis cricoideae 219, 224 – cribrosa – – (Fascia lata) 38 – – (Os ethmoidale) 160–161, 179 – lateralis (Proc. pterygoideus ossis sphenoidalis) 218 – medialis (Proc. pterygoideus ossis sphenoidalis) 181 – orbitalis (Os ethmoidale) 195 – parietalis – – (Pericardium serosum) 100–103 – – (Tunica vaginalis testis) 37, 155 – perpendicularis (Os ethmoidale) 179 – posterior (Vagina musculi recti abdominis) 16, 26 – pretrachealis (Fascia cervicalis) 213, 215–216, 219 – prevertebralis (Fascia cervicalis) 215, 219 – superficialis (Fascia cervicalis) 166–167, 189–190, 215–216, 219 – terminalis 240 – visceralis – – (Epicardium) 100 – – (Pericardium serosum) 102–105 – – (Tunica vaginalis testis) 37, 155 Large intestine 127 LARREY‘s cleft [Trigonum sternocostale] 19–20, 24 Laryngeal muscles 223 Larynx 219, 224–225 – arteries and nerves 225 lateral 4 Lateral – cervical regions, vessels and nerves 226–231 – thoracic wall 47
Left – atrium 179 – ventricle 98, 100, 102–103, 105, 109–112 Leg – epifascial nerves 70–71 – epifascial veins 70–71 – nerves 80, 83–85 – vessels 80, 83–85 Ligamentum(-a) – anococcygeum 148, 150, 152–153 – arcuatum – – laterale (quadratus arcade) 18–19, 38 – – mediale (psoas arcade) 18–19 – – medianum 19 – arteriosum 95, 99–100, 102–103 – coronarium 121, 129, 138 – costotransversarium superius 9 – costoxiphoidea 12, 14 – cricothyroideum medianum 213, 219, 222, 224, 236 – denticulatum 32 – falciforme hepatis 17, 34, 120–121, 128, 138 – fundiforme penis 12, 35, 150, 154 – gastrocolicum 120–123, 131–133, 136 – gastrophrenicum 129 – gastrosplenicum 121, 123, 129, 132 – hepatoduodenale 121–122, 128–129, 133 – hepatogastricum 121–122, 133 – hyoepiglotticum 219, 224 – iliolumbale 9 – inguinale [FALLOPIAN ligament or POUPART‘s ligament] 15, 18, 35–36, 73 – interfoveolare [HESSELBACH‘s ligament] 34 – interspinalia 9 – intertransversaria 9 – lacunare [GIMBERNAT‘s band] 36 – laterale (Art. temporomandibularis) 169 – longitudinale – – anterius 32, 92, 235 – – posterius 32 – lumbocostale 19 – metacarpale transversum superficiale 59, 62 – nuchae 8, 11 – palpebrale – – laterale 196–197 – – mediale 166, 196–198 – patellae 73, 80 – phrenicocolicum 121, 132, 136 – puboprostaticum 148, 150 – pubovesicale 151 – pulmonale 94, 117–118 – reflexum 12, 14, 35 – sacrospinale 152 – sacrotuberale 9, 79, 152 – sphenomandibulare 170, 175, 181, 217 – stylohyoideum 181, 216–218 – stylomandibulare 181, 217 – supraspinale 9–10 – suspensorium – – clitoridis 156 – – ovarii 151 – – penis 12, 154–155 – teres – – hepatis 17, 120–122, 128, 136, 138 – – uteri 147, 151 – thyroepiglotticum 219, 224 – thyrohyoideum – – laterale 222 – – medianum 213, 219, 222, 224 – transversum scapulae inferius/superius 53 – triangulare – – dextrum 138 – – sinistrum 129, 138 – umbilicale – – mediale 37
– – medianum [Chorda urachi] 37, 150–151 – venae cavae 138 – venosum 138 Limbus – anterior palpebrae 194 – fossae ovalis 104 – posterior palpebrae 194 Limen nasi 180 Linea – alba 12, 14, 35, 150 – anocutanea 149 – arcuata 16–17, 34 – axillaris anterior/posterior 4 – mediana anterior/posterior 4 – medioclavicularis 4 – nuchalis inferior 162 – obliqua (Cartilago thyroidea) 222 – parasternalis 4 – paravertebralis 4 – pectinata 149 – scapularis 4 – semilunaris 16 – sternalis 4 – temporalis inferior 169 Lines for orientation 4 Lingua 185–188, 192 Lingula pulmonis sinistri 90, 116, 118 Lobulus auriculae 206 Lobus – caudatus 122, 138 – dexter (Glandula thyroidea) 192, 217 – hepatis – – dexter 120–122, 125, 128, 130, 138 – – sinister 120–122, 128, 138 – inferior – – (Pulmo dexter) 90, 116–117 – – (Pulmo sinister) 90, 116, 118 – medius (Pulmo dexter) 90, 116–117 – pyramidalis 192 – quadratus 138 – renalis 143 – sinister (Glandula thyroidea) 217 – superior – – (Pulmo dexter) 90, 116–117 – – (Pulmo sinister) 90, 116 Longitudinal axis 4 Lower limb 67–88 Lungs 90, 116–118 – arteries 99
M Malleolar canal 83–84, 86–88 Malleolus – lateralis 72, 83–84 – medialis 72, 84 Malleus 208 Mandibula 176, 181, 185–186, 215–217 Manubrium sterni 26 Margo – anterior – – (Pulmo dexter) 90, 116–117 – – (Pulmo sinister) 90, 116, 118 – inferior – – (Hepar) 138 – – (Pulmo dexter) 116–117 – – (Pulmo sinister) 90, 116, 118 – lateralis (Ren) 142 – linguae 185 – medialis (Ren) 142 – posterior – – (Pulmo dexter) 116 – – (Pulmo sinister) 116 – superior – – (Ren) 142
263
Index – – (Splen) 122–123 Masticatory muscles 166, 169–170 Maxilla 179–180, 195, 219 Meatus – acusticus – – externus 163, 169, 206 – – internus 161, 210 – nasi inferior 198 medial 4 Mediansagittal plane 4 Mediastinum 91, 94–95 – posterius – – arteries 91 – – nerves 17 – testis 150 Medulla – oblongata 239 – renalis 143 – spinalis 32, 240 Membrana – atlantooccipitalis posterior 11 – intercostalis interna 9 – interossea – – brachii 57, 65 – – cruris 82 – perinei 150, 156 – thyrohyoidea 192, 218, 222, 225, 236 – tympanica 206, 208 Mesenteries 126–128, 150 Mesoappendix 125–129 Mesocolon – sigmoideum 129 – transversum 122–123, 125, 127, 129, 131, 134–135 Middle ear 206 MOHRENHEIM‘s fossa [Trigonum clavipectorale] 2, 12, 45 Mons pubis 156 Mouth region 187 Musculus(-i) – abdominis 18 – – deep layer 16 – – intermediate layer 14–15 – – superficial layer 14 – abductor – – digiti minimi – – – (Manus) 59–61 – – – (Pes) 87–88 – – hallucis 87–88 – – pollicis – – – brevis 59–61, 64, 66 – – – longus 57, 61, 65–66 – adductor – – brevis 75 – – hallucis 88 – – longus 73–75 – – magnus 74–75, 78–79 – – pollicis 60–61, 63–66 – anconeus 57 – antitragicus 207 – arytenoideus – – obliquus 221, 223–225 – – transversus 221, 223–225 – auricularis(-es) 207 – – anterior 167, 207 – – posterior 167, 207 – – superior 167, 207 – biceps – – brachii 13, 50–52, 54–56 – – femoris 76–78, 81–83 – brachialis 51–52, 54, 56 – brachioradialis 54, 56, 60 – buccinator 166, 169, 173, 181–182, 184, 189, 218 – bulbospongiosus 149, 152–153, 156 – chondroglossus 186
264
– colli 11, 213 – constrictor pharyngis – – inferior 169, 190, 192, 217, 220, 231 – – medius 186, 217–218, 220 – – superior 184, 186–188, 217–218, 220–221 – coracobrachialis 13, 49–51 – corrugator – – ani 149 – – supercilii 166, 169 – cremaster 12, 14–15, 35–37, 150, 155 – cricoarytenoideus – – lateralis 223–224 – – posterior 221, 223–225 – cricothyroideus 192, 213, 218, 222, 224 – dartos 155 – deltoideus 12–13, 28, 45, 47, 52, 228, 230–231 – depressor – – anguli oris 164, 166–167, 169, 189 – – labii inferioris 164, 166–167, 169 – – septi nasi 166 – – supercilii 166–167, 169 – digastricus 9–11, 169, 181, 187, 190–192, 208–209, 213, 216–218, 220, 228–230, 232–234 – dorsi 9, 11 – epicranius 30, 166–167, 169, 226 – erector spinae 7–8 – extensor – – carpi – – – radialis 56, 58 – – – – brevis 54, 56–58, 66 – – – – longus 58, 66 – – – ulnaris 57–58, 65 – – digiti minimi (Manus) 58 – – digitorum 57, 66, 80 – – – brevis 80 – – – (Manus) 58 – – hallucis longus 80 – – pollicis – – – brevis 57–58, 65–66 – – – longus 57–58, 65–66 – faciei 166–167, 169, 218 – fibularis [peroneus] – – brevis 80, 83, 85 – – longus 80, 83, 85 – – tertius 80 – flexor – – carpi – – – radialis 54, 61, 63–64 – – – ulnaris 54–55, 60, 63–64 – – digiti minimi brevis 60–61 – – digitorum 56, 64 – – – brevis 87–88 – – – longus 84–85, 88 – – – profundus 55–56, 60–61 – – – superficialis 54–55, 60–61 – – hallucis – – – brevis 87–88 – – – longus 84–85, 87–88 – – pollicis – – – brevis 59–61, 63–64 – – – longus 54–55, 60–61 – gastrocnemius 76–77, 81–83 – gemellus inferior/superior 78–79 – genioglossus 170, 181, 185–188, 190–192, 219 – geniohyoideus 170, 181, 185–187, 190–191, 219 – gluteus – – maximus 76–79, 152–153 – – medius 76, 78–79 – – minimus 79 – gracilis 73–77, 81–82 – helicis major/minor 207 – hyoglossus 181, 186–188, 190–192, 213, 218, 232–234 – iliacus 18, 73–75
– iliocostalis – – cervicis 8, 10–11 – – lumborum 8 – – thoracis 8, 28 – iliopsoas 34 – infraspinatus 6–8, 28 – intercartilaginei 16 – intercostales – – externi 9, 15–16, 91 – – interni 13–16, 91–92 – interossei – – dorsales (Manus) 58, 60–61, 64–66 – – palmares 60–61, 64 – interspinales – – cervicis 9–10, 31 – – lumborum 9 – intertransversarii – – laterales lumborum 9 – – mediales lumborum 9 – – posteriores cervicis 9, 11 – – thoracis 9 – ischiococcygeus [coccygeus] 146, 152–153, 156 – laryngis 223 – latissimus dorsi 6–8, 12–13, 15–16, 19, 28–29, 46–47, 49–50 – levator(-es) – – anguli oris 166, 169 – – ani 146–149, 152–153 – – costarum breves/longi 9 – – labii superioris 166–167, 169 – – – alaeque nasi 166–167, 169, 218 – – palpebrae superioris 197, 199–202, 204 – – scapulae 7–8, 11, 28–29, 212–214, 226–227, 230 – – superioris 136 – – veli palatini 181, 217–218 – linguae 185 – – externi 186 – longissimus – – capitis 8–11, 28–30 – – cervicis 8, 10–11 – – dorsi 11 – – thoracis 8 – longitudinalis – – inferior 186 – – superior 185 – longus – – capitis 181, 213–214, 235–236 – – colli 214, 235–236 – lumbricales (Manus) 59–61, 64, 66 – masseter 166, 169–170, 189–190, 213, 216 – masticatorii 166, 169–170 – mentalis 166–167, 169 – multifidus(-i) 9–11, 28, 30 – mylohyoideus 170, 181, 185, 187, 190–192, 213, 216, 218–219, 229–230, 232–234 – nasalis 164, 166–167, 169 – obliquus – – auriculae 207 – – capitis – – – inferior 9–11, 30–31 – – – superior 9–11, 30–31 – – externus abdominis 6–9, 12–16, 28, 33, 35–38, 79 – – inferior 136, 197, 202, 204 – – internus abdominis 7–9, 14–16, 35–38 – – superior 136, 197, 199–202, 204 – obturatorius – – externus 79 – – internus 78–79 – occipitofrontalis 30, 166–167, 169, 226 – omohyoideus 170, 192, 213, 216, 227–230, 232–233 – opponens – – digiti minimi 60–61
Index – – pollicis 61, 64, 66 – orbicularis – – oculi 164, 166–167, 169, 198 – – oris 166–167, 169, 173, 181 – palati 184 – palatoglossus 184–186, 188 – palatopharyngeus 184–185, 188, 221 – palmaris – – brevis 59, 62 – – longus 54, 59 – papillaris – – anterior 104–105, 112, 114 – – posterior 104–105, 114 – – septalis 104, 114 – pectinati 104, 113 – pectineus 73–74 – pectoralis – – major 12–16, 45–47, 50–51, 232–233 – – minor 13, 47, 49, 231 – pharyngis 217–218 – piriformis 78–79, 146 – plantaris 82–85 – popliteus 82, 85 – procerus 166–167 – pronator – – quadratus 55, 60, 64 – – teres 54–56 – psoas – – major 18–19, 38, 145 – – minor 18–19 – pterygoideus – – lateralis 170, 174, 176, 181, 217 – – medialis 170, 181, 191, 217 – pubococcygeus 149 – puborectalis 149 – pyramidalis 14–15, 37 – quadratus – – femoris 78–79 – – lumborum 9, 18–19, 38, 145 – – plantae 87–88 – rectus – – abdominis 14–17, 26, 33–34, 37, 120 – – capitis – – – anterior 214 – – – lateralis 11, 214 – – – posterior – – – – major 9–11, 30–31 – – – – minor 9–11, 31 – – femoris 73–75 – – inferior 136, 197, 202, 204 – – lateralis 136, 197, 199–202, 204 – – medialis 201–202 – – superior 199–202, 204 – rhomboideus – – major 6–8, 28–30 – – minor 7, 29–30 – risorius 166–167, 189 – rotatores thoracis 9 – salpingopharyngeus 221 – sartorius 73–75, 77 – scalenus – – anterior 49, 96–97, 213–214, 228–229, 231, 235–236 – – medius 11, 213–214, 235–236 – – posterior 8, 11, 214, 235–236 – semimembranosus 76–78, 81–83 – semispinalis – – capitis 8–11, 29–31, 167 – – cervicis 8–10, 30 – – thoracis 9–11 – semitendinosus 76–78, 81–83 – serratus – – anterior 7–8, 12–16, 19, 46, 49 – – posterior – – – inferior 7–8 – – – superior 7–8, 28
– soleus 82–85 – sphincter – – ani – – – externus 148–150, 152–153, 156 – – – internus 149–150 – – urethrae 148 – spinalis – – capitis 9 – – thoracis 8 – splenius – – capitis 6–11, 29–30, 167, 227–228, 230 – – cervicis 7–8, 10–11, 213 – stapedius 208 – sternalis 13 – sternocleidomastoideus 6–8, 12–13, 29, 49, 166–167, 169, 173, 189, 212–213, 215–216, 226–230, 232–234 – sternohyoideus 170, 192, 213, 215–216, 228, 233 – sternothyroideus 192, 213, 219, 228, 231 – styloglossus 186–188, 190, 192, 216–218 – stylohyoideus 169, 181, 187, 190, 192, 209, 213, 216–218, 229, 232, 234 – stylopharyngeus 186–187, 217–218, 220 – subclavius 13, 45, 49 – suboccipitales 9–11 – subscapularis 49–50 – supinator 56–57 – temporalis 169–170 – temporoparietalis 166–167 – tensor – – fasciae latae 73 – – tympani 208 – – veli palatini 181, 218, 221 – teres – – major 6–8, 28, 46, 50, 52 – – minor 28 – thoracis 13 – thyroarytenoideus 223 – thyrohyoideus 170, 190, 192, 213, 218, 233 – tibialis – – anterior 80 – – posterior 83–85 – tragicus 207 – transversus – – abdominis 9, 16–19, 35–38, 145 – – auriculae 207 – – linguae 185 – – perinei – – – profundus 148–150 – – – superficialis 152–153 – – thoracis 26 – trapezius 6–8, 10–11, 29, 167, 173, 212–213, 215, 226–227, 229, 232 – triceps brachii 28, 50–53 – uvulae 184, 221 – vastus – – lateralis 73, 75–76 – – medialis 73–75 – vocalis 223–224 – zygomaticus – – major 166–167, 189 – – minor 166–167, 218 Myocardium 104–105
N Nasal – cavity 180 – septum 179 – skeleton 179 Nasolabial fat compartment 165 Neck 211–236 – muscle fasciae 215
– transition zone to thorax, vessels and nerves 235 – vessels and nerves 171–172, 233, 235 Nervus(-i) – abducens [VI] 170, 199–202, 209, 238–241 – accessorius [XI] 29–30, 49, 209, 220–221, 226–231, 233–234, 239–240 – alveolaris(-es) – – inferior 170, 173–176, 191 – – superiores 174 – angularis 195 – anococcygei 152–153 – auricularis – – magnus 28–29, 171–172, 226–227 – – posterior 168, 173, 176, 208, 226, 229 – auriculotemporalis 171–173, 175–176, 195 – axillaris 28, 41, 46, 49, 51–53 – buccalis 172–176 – canalis pterygoidei [VIDIAN nerve] 183 – cardiacus cervicalis – – inferior 96–97, 236 – – medius 98, 220, 231, 236 – – superior 98, 231, 236 – caroticus internus 183, 220 – cavernosi penis 144 – cervicalis 187, 229–230 – ciliares breves/longi 201 – clunium – – inferiores 69, 76–77, 152–153 – – medii 69, 76–77 – – superiores 28, 69, 77 – craniales 240–241 – cutaneus – – antebrachii – – – lateralis 40, 42, 51–53, 62 – – – medialis 40, 42–43, 49–50 – – – posterior 40–44, 52–53, 66 – – brachii – – – lateralis 52 – – – – inferior 28, 41, 52–53 – – – – superior 41, 52 – – – medialis 40–43, 49–50 – – – posterior 28, 41, 43, 52–53 – – cruris medialis 72 – – dorsalis – – – intermedius 70, 72 – – – lateralis 71–72 – – – medialis 70, 72 – – femoris – – – lateralis 34, 38, 68–69, 73–74, 145 – – – posterior 69, 76–79, 152–153 – – surae – – – lateralis 71, 76–78, 81 – – – medialis 71, 76–78, 81 – digitales – – dorsales – – – manus 44, 63, 66 – – – pedis 72, 80, 88 – – palmares – – – communes 86 – – – proprii 62–63, 86 – – plantares – – – communes 86–88 – – – proprii 86, 88 – dorsalis – – clitoridis 153 – – penis 144, 152, 154 – – scapulae 29–30, 49 – ethmoidalis – – anterior 173, 201–202 – – posterior 201–202 – facialis [VII] 172–173, 175–176, 187, 190, 195, 208–209, 227–228, 239–241 – – final branches 168 – femoralis 33–34, 38, 73–75, 145
265
Index – fibularis – – communis 76–78, 80–81, 83–84 – – profundus 72, 80 – – superficialis 70, 72, 80 – frontalis 199, 239 – genitofemoralis 33, 35–38, 68, 145, 154 – glossopharyngeus [IX] 187–188, 209, 220–221, 225, 239–240 – gluteus – – inferior 78–79 – – superior 79 – hypogastricus 144 – hypoglossus [XII] 169, 176, 187–188, 190–192, 220–221, 229–234, 239–240 – iliohypogastricus 33, 38, 79, 145 – ilioinguinalis 33, 35–36, 38, 68, 145, 154 – infraorbitalis 169, 172–173, 175–176, 195–196, 198, 202 – infratrochlearis 173, 176, 195, 201–202 – intercostalis 33, 49, 91–97 – intercostobrachialis 28, 40, 46–47, 49, 231 – interosseus antebrachii – – anterior 55 – – posterior 57, 65 – ischiadicus 77–79 – jugularis 220 – labiales posteriores 153 – lacrimalis 183, 195, 199–201, 203, 239 – laryngeus – – recurrens 91, 93, 95–98, 100–101, 221, 225, 231, 233, 236 – – superior 188, 192, 218, 220–221, 225, 230, 234 – lingualis 170, 174–176, 187–188, 190–192, 233 – mandibularis [V/3] 176, 187, 199–200, 202, 239, 241 – massetericus 173–176 – maxillaris [V/2] 199–200, 202–203, 209, 238–239, 241 – meatus acustici externi 176 – medianus 49–51, 54–56, 62–63 – mentalis 172–173, 175 – musculocutaneus 49–52, 62 – mylohyoideus 174–176, 229–231, 234 – nasociliaris 199–201, 239 – nasopalatinus 180 – obturatorius 34, 38, 74–75, 144–145 – occipitalis – – major 28–31, 171, 173, 226–228, 231 – – minor 28–29, 49, 171, 173, 226–229, 231 – – tertius 28, 31 – oculomotorius [III] 170, 199–202, 209, 238–241 – olfactorii [I] 180, 239 – ophthalmicus [V/1] 199–202, 209, 238, 241 – opticus [II] 170, 199–202, 204, 238–239, 241 – palatinus major 184 – pectoralis – – lateralis 49 – – medialis 45, 49 – perineales 152–153 – petrosus – – major 183, 208–209, 239 – – minor 208, 239 – – profundus 183 – phrenicus 49, 91, 94–98, 101, 141, 229–231, 233, 235–236 – – accessorius 235–236 – plantaris – – lateralis 86–88 – – medialis 86–88 – pterygoideus lateralis 176 – pudendus 144, 152–153 – radialis 28, 41, 43–44, 49–53, 55–57, 65–66 – rectales inferiores 152–153 – saphenus 70–72, 74–75
266
– scrotales posteriores 152 – spinalis 32 – splanchnicus(-i) – – imus 144 – – major 19, 91–95, 99, 136, 141, 144–145 – – minor 19, 91, 93, 95, 136, 141, 144 – – pelvici 144 – stapedius 208 – subclavius 49 – subcostalis 38, 145 – sublingualis 188, 192 – suboccipitalis 28, 30–31 – subscapularis 49–50 – supraclaviculares – – intermedii 33, 226–227 – – laterales 28, 33, 40–41, 226–227 – – mediales 33, 226–227 – supraorbitalis 172–173, 175, 195–196, 199–200 – suprascapularis 49–50, 53, 231 – supratrochlearis 172–173, 176, 195–196, 199–200 – suralis 71, 77 – temporales profundi 174, 176 – thoracicus(-i) 28, 33, 91–94 – – longus 46–47, 49, 231 – thoracodorsalis 46–47, 50, 231 – tibialis 76–78, 81, 83–85 – transversus colli 226–227 – trigeminus [V] 170, 199–202, 209, 240–241 – trochlearis [IV] 170, 199–201, 238–241 – ulnaris 44, 49–56, 62–64 – vagus [X] 49, 91, 93–101, 169, 176, 209, 220–221, 228–231, 233–234, 236, 239–240 – – branches 225 – vestibulocochlearis [VIII] 209, 239–241 – zygomaticus 173, 183, 202–203 Neurohypophysis 238 Nodi lymphoidei – brachiales 27 – bronchopulmonales 99 – cervicales laterales 227 – coeliaci 136 – gastrici 136 – gastroomentales 136 – inguinales superficiales – – inferiores 27 – – superolaterales/-mediales 27 – intrapulmonales 99 – mediastinales anteriores 97, 100 – mesenterici superiores 137 – pancreatici superiores 137 – pancreaticoduodenales 137 – paratracheales 96 – pectorales 27 – phrenici superiores 100 – splenici 137 – submandibulares 190 – submentales 190 – tracheobronchiales 95, 117–118 – – inferiores 99 Nodus – atrioventricularis [atrioventricular node, AV-node] 106–107 – sinuatrialis [sinu-atrial node, SA-node] 106–107 Nucleus ruber 240
O Occipital region – muscles 9–11 – nerves 29–31 – vessels 29–30 Oesophagus 18–19, 91–95, 99, 136, 141, 144, 217–221 Olecranon 41, 43, 52, 56
Omentum – majus 120–128, 130, 132–133, 136, 150 – – parts and vessels 132–133 – minus 121–122, 128, 133 Optic chiasm(a) 238, 240–241 Oral cavity 181–182, 184, 219 Orbit 199–204 – arteries 195, 199–202, 204 – floor 195 – nerves 199–203 – veins 204 Orbita 199–204 Orbital entrance 196 – arteries, veins and nerves 195 Organa genitalia – feminina externa 156 – masculina externa 154 Os – ethmoidale 179, 195 – frontale 169, 180 – hyoideum 169–170, 181, 185–187, 189, 191–192, 213, 217–219, 222–225, 233–234, 236 – lacrimale 195 – nasale 179–180 – palatinum 195 – parietale 169 – pisiforme 60–61, 63 – pubis 148 – sphenoidale 195 – temporale 31, 206, 209 – zygomaticum 195 Ossicula auditus 206 Ostium – atrioventriculare – – dextrum 104 – – sinistrum 105 – cardiacum 128–129 – pharyngeum tubae auditivae [auditoriae] 180, 219, 221 – sinus coronarii 104, 113 – ureteris 150–151 – urethrae – – externum 150–151, 153, 156 – – internum 150–151 – uteri 151 – vaginae 156 Ovarium 129, 147, 151
P Palatine – muscles 184 – tonsil 188 Palatum – durum 162, 180–182, 184 – molle [Velum palatinum] 170, 180, 184, 219 Palm of hand 3, 59–61, 64 – arteries and nerves – – intermediate layer 62–64 – – superficial layer 62 – muscles – – deep layer 61 – – intermediate layer 60 – – superficial layer 59 palmar 4 Palpebra inferior/superior 194 Palpebral ligaments 196 Pancreas 122, 125–126, 130, 132–133, 135–137 Panniculus adiposus 12, 167 Papilla(-ae) – filiformes 185 – foliatae 185–186 – fungiformes 185 – incisiva 184
Index – lacrimalis 198 – – inferior 194 – – superior 194, 198 – vallatae 185–186, 225 Paranasal sinuses, entrance 180 Parapharyngeal space, vessels and nerves 221 Paries – anterior (Gaster) 121–122 – inferior (Orbita) 195 – membranaceus (Trachea) 221, 223–224 Parotid gland 189 Pars – abdominalis – – aortae [Aorta abdominalis] 18–19, 91, 93, 135, 140–141, 144–146 – – (M. pectoralis major) 12–14 – – (Oesophagus) 18–19, 93 – anterior (Dorsum linguae) 185 – aryepiglottica (M. arytenoideus obliquus) 223 – ascendens – – aortae [Aorta ascendens] 91, 93, 100, 103–104, 110, 113–114, 233 – – (Duodenum) 127 – – (M. trapezius) 6 – atlantica (A. vertebralis) 11, 31 – buccopharyngea (M. constrictor pharyngis superior) 217–218 – cardiaca (Gaster) 19 – cartilaginea (Tuba auditiva [auditoria]) 208 – cavernosa (A. carotis interna) 238–239, 241 – ceratopharyngea (M. constrictor pharyngis medius) 186, 217–218 – cerebralis (A. carotis interna) 238–239, 241 – chondropharyngea (M. constrictor pharyngis medius) 186, 217–218 – clavicularis – – (M. deltoideus) 45 – – (M. pectoralis major) 12–13, 45 – costalis – – diaphragmatis 18–19 – – (Pleura parietalis) 90, 94–95 – cricopharyngea (M. constrictor pharyngis inferior) 217–218 – descendens – – aortae [Aorta descendens] 100, 103, 108, 112, 221 – – (M. trapezius) 6 – diaphragmatica (Pleura parietalis) 19, 90, 101 – fundiformis (Pars cricopharyngea of the M. constrictor pharyngis, KILLIAN‘s muscle) 217 – glossopharyngea (M. constrictor pharyngis superior) 184, 186, 217–218 – horizontalis – – (Canaliculus lacrimalis superior) 198 – – (Duodenum) 125, 127, 129 – infraclavicularis (Plexus brachialis) 13, 46–47, 231 – interna (M. thyroarytenoideus) 223 – labialis (M. orbicularis oris) 166, 218 – lacrimalis (M. orbicularis oculi) 198 – lumbalis diaphragmatis 18–19, 38, 91–92, 130 – marginalis (M. orbicularis oris) 166 – mediastinalis (Pleura parietalis) 94, 101, 117–118 – membranacea – – (Septum interventriculare) 112 – – (Urethra masculina) 150 – muscularis (Septum interventriculare) 104–105, 112 – mylopharyngea (M. constrictor pharyngis superior) 217–218 – obliqua – – (M. arytenoideus) 223, 225 – – (M. cricothyroideus) 218, 222 – oralis pharyngis 182
– orbitalis – – (Glandula lacrimalis) 199–201 – – (M. orbicularis oculi) 166–167 – ossea (Tuba auditiva [auditoria]) 208 – palpebralis (M. orbicularis oculi) 166–167 – petrosa (Os temporale) 209 – postcommunicalis – – (A. cerebri anterior) 239, 241 – – (A. cerebri posterior) 239 – posterior (Dorsum linguae) 185, 221 – precommunicalis – – (A. cerebri anterior) 239 – – (A. cerebri posterior) 239 – prevertebralis (A. vertebralis) 230–231 – profunda – – (M. masseter) 169 – – (M. sphincter ani externus) 149 – pterygopharyngea (M. constrictor pharyngis superior) 217–218 – pylorica [Pylorus] 93, 120, 128 – recta (M. cricothyroideus) 218, 222 – spongiosa (Urethra masculina) 150 – sternalis diaphragmatis 18–19 – sternocostalis (M. pectoralis major) 12–14 – subcutanea (M. sphincter ani externus) 149, 156 – superficialis – – (Glandula parotidea) 189 – – (M. masseter) 169 – – (M. sphincter ani externus) 149 – superior (Duodenum) 128–129 – supraclavicularis (Plexus brachialis) 213, 228, 233 – supratarsalis (Palpebra superior) 194 – tarsalis (Palpebra superior) 194 – terminalis (Ileum) 125 – thoracica – – aortae [Aorta thoracica] 19, 21–22, 91, 93, 95 – – (Ductus thoracicus) 91–92, 95 – – (Oesophagus) 19, 91–93, 95 – thyroepiglottica (M. thyroarytenoideus) 223 – thyropharyngea (M. constrictor pharyngis inferior) 217–218 – transversa – – (M. arytenoideus) 223, 225 – – (M. constrictor pharyngis inferior) 217 – – (M. trapezius) 6 – transversaria (A. vertebralis) 31, 235 – verticalis (Canaliculus lacrimalis superior) 198 Patella 70 Pecten – analis 149 – ossis pubis 18 Pedunculi – cerebellares 240 – cerebri 240–241 Pelvic viscera – in men, blood supply 146 – in women, blood supply 147 Pelvis 139–156 – innervation 144 – of a man 150 – of a woman 151 – renalis 142–143 Pericardium 19, 90, 98–101, 103 – fibrosum 94–95, 101 – serosum 100–105 Pericranium 169 Perineal – region, vessels and nerves in man 152 – – in women 153 Perineum 156 Periorbital region 195 Peritoneal cavity – dorsal wall 129 – with recesses 129
Peritoneum parietale 17–18, 36–37, 120, 148, 151 PETIT‘s triangle [Trigonum lumbale inferius] 6–7 Pharyngeal space, vessels and nerves 220 Pharynx 219–221 – muscles 217–218 – vessels and nerves 220–221 Pia mater cranialis 239 Pituitary gland 238 Planes 4 plantar 4 Planum – frontale [frontal plane] 4 – sagittale [sagittal plane] 4 – transversale [transversal plane, horizontal plane] 4 Platysma 12, 164, 166–167, 170, 182, 189–190, 212, 216, 218, 226–227, 230 Pleura – mediastinalis 98 – parietalis 19, 90, 94–95, 101, 117–118, 235 – visceralis 90 Pleural cavities 90–91, 94–95 Plexus – aorticus thoracicus 93, 95, 101 – basilaris 238 – brachialis 13, 46–47, 96–97, 213, 227–229, 231, 233, 235 – cardiacus 93, 95, 98 – caroticus – – communis 220–221 – – internus 183, 239 – cervicalis 31, 49, 171–172, 228, 230 – choroideus ventriculi quarti/tertii 240 – coeliacus 136, 144 – dentalis inferior 175 – hypogastricus inferior/superior 144 – intraparotideus 172 – lumbalis 38, 145 – lumbosacralis 38 – mesentericus inferior/superior 144 – oesophageus 93–94, 99 – pampiniformis 35, 37, 154–155 – pelvicus 144 – prostaticus 144, 146, 150 – pterygoideus 175, 178, 183 – pulmonalis 94–95, 99 – rectalis 144, 146–147 – sacralis 38, 144 – testicularis 144 – thyroideus impar 233, 236 – uterinus 147 – vaginalis 147 – venosus – – areolaris 24, 33 – – pterygoideus 204 – – vertebralis internus anterior 32 – vesicalis 144, 146–147, 151 Plica(-ae) – aryepiglottica 221 – caecalis vascularis 125 – duodenalis inferior 127, 129 – fimbriata 192 – gastropancreatica 122–123, 129 – glossoepiglottica lateralis/mediana 185 – hepatopancreatica 122–123, 129 – ileocaecalis 125, 129 – lacrimalis 198 – nervi laryngei superioris 221 – palatinae transversae 184 – petroclinoidea anterior 240–241 – rectouterina 151 – rectovesicalis 150 – salpingopalatina 219 – salpingopharyngea 219, 221 – semilunaris conjunctivae 194, 198 – sublingualis 191–192
267
Index – transversa recti 150 – triangularis 185 – umbilicalis – – lateralis 17, 34, 37, 146 – – medialis 17, 34, 146, 151 – – mediana 17, 34, 150–151 – vestibularis 219, 224 – vocalis 219, 224 Popliteal fossa – arteries 82 – epifascial vessels and nerves 69 – vessels and nerves 76–78, 81, 83–84 Porta hepatis 138 Portio vaginalis cervicis 151 Porus acusticus – externus 162 – internus 160–161, 239 Posterior – abdominal wall 38 – – muscles 19 – mediastinal – – arteries 91 – – nerves 17 – trunk, vessels and nerves 29 Pouch of DOUGLAS [Excavatio rectouterina] 129, 151 POUPART‘s ligament [FALLOPIAN ligament, Lig. inguinale] 15, 18, 35–36, 73 Preputium – clitoridis 156 – penis 150 Prevertebral muscles 214 Processus – clinoideus anterior/posterior 239 – frontalis (Maxilla) 179 – mastoideus 10, 31, 162, 206, 208–209, 214, 218, 220 – orbitalis (Os palatinum) 195 – palatinus (Maxilla) 179 – posterior (Cartilago septi nasi) 179 – pterygoideus (Os sphenoidale) 181, 218 – pyramidalis 208 – spinosus 6, 10 – styloideus (Os temporale) 10–11, 169, 181, 206, 216–218, 220 – transversus 9, 11 – uncinatus 131 Proctodeal gland [Glandula analis] 149 Prominentia laryngea 232 Promontorium 18 Prostata 144, 146, 148–150 Protuberantia occipitalis externa 6, 30, 162 proximal 4 Psoas arcade [Lig. arcuatum mediale] 18–19 Pulmo – dexter 90, 99, 101, 116–117 – sinister 90, 99, 101, 116, 118 Punctum lacrimale 194, 198 Pupilla 194 Pylorus [Pars pylorica] 93, 123 Pyramides renales 143
Q Quadrangular axillary space, vessels and nerves 28 Quadratus arcade [Lig. arcuatum laterale] 18–19, 38
R radial 4 Radius 58, 60–61 Radix(-ces) – inferior (Ansa cervicalis profunda) 229
268
– – – –
linguae 185–186, 191, 224–225 mesenterii 129 motoria (N. trigeminus) 241 parasympathica [oculomotoria] (Ganglion ciliare) 201 – sensoria (N. trigeminus) 201, 241 – spinalis (N. accessorius) 240 – superior – – (Ansa cervicalis) 187, 229, 231–234 – – (Plexus cervicalis) 228 Ramus(-i) – acetabularis (A. obturatoria) 74 – acromialis (A. thoracoacromialis) 20–21, 47 – alveolares superiores posteriores 174, 176 – anterior – – (A. collateralis radialis) 53, 55–56 – – (A. renalis) 142 – – (N. auricularis magnus) 226 – – (N. cervicalis) 229–230 – – (N. obturatorius) 38 – – (N. spinalis) 32 – articularis (A. descendens genus) 73–74 – ascendens – – (A. circumflexa femoris lateralis) 75 – – (A. circumflexa femoris medialis) 78 – atrialis(-es) – – (A. coronaria dextra) 107 – – anterior [R. nodi sinuatrialis] (A. coronaria sinistra) 107 – – intermedius (A. coronaria sinistra) 107 – atrioventriculares (A. coronaria dextra) 107 – auricularis(-es) – – anterior (A. temporalis superficialis) 172 – – (N. vagus) 172, 176, 220 – bronchiales – – (A. thoracica interna) 20, 99 – – (Aorta) 91, 94 – – (N. laryngeus recurrens) 99 – – (N. vagus) 91, 93, 99 – buccales (N. facialis) 168, 171–172 – calcanei – – (A. tibialis posterior) 85 – – mediales (N. tibialis) 86 – cardiacus(-i) – – cervicalis – – – inferior (N. vagus) 98 – – – superior (N. vagus) 98, 220–221, 231, 236 – – thoracici – – – (N. vagus) 94–95, 98 – – – (Truncus sympathicus) 95 – carpalis dorsalis – – (A. radialis) 65–66 – – (A. ulnaris) 63 – cervicofacialis (N. facialis) 168 – circumflexus (RCX) (A. coronaria sinistra) 100, 103, 107–111 – clavicularis (A. thoracoacromialis) 20–21 – collateralis (Aorta thoracica) 22 – colli (N. facialis) 168, 171, 190, 227–228 – communicans(-tes) – – cum nervo – – – faciali 227 – – – ulnari 63 – – – zygomatico 203 – – fibularis (N. cutaneus surae lateralis) 71 – – (Truncus sympathicus) 32, 93–94, 231, 236 – coni arteriosi (RCO) (A. coronaria dextra) 93, 107 – cricothyroideus – – (A. thyroidea superior) 219, 236 – – (V. thyroidea superior) 219 – cutaneus(-i) – – anterior(-es) – – – abdominales (Nn. intercostales) 33 – – – (N. femoralis) 33, 38, 68 – – – (N. iliohypogastricus) 33, 68
– – – pectorales (Nn. intercostales) 33 – – cruris mediales (N. saphenus) 70 – – lateralis(-es) – – – (Aorta thoracica) 22 – – – (N. iliohypogastricus) 69, 79 – – – pectorales (Nn. intercostales) 29, 33, 49 – – medialis (Aorta thoracica) 22 – – (N. obturatorius) 68–69, 74–75 – – posteriores – – – (Nn. cervicales) 29 – – – (Nn. intercostales) 29 – – – (Nn. thoracici) 29 – deltoideus – – (A. profunda brachii) 52 – – (A. thoracoacromialis) 20–21 – dentales (A. alveolaris superior posterior) 174 – descendens (A. circumflexa femoris lateralis) 74–75 – digastricus – – (N. auricularis posterior) 208 – – (N. facialis) 173, 176, 209 – dorsalis(-es) – – (Aorta thoracica) 22 – – linguae (A. lingualis) 188 – – (N. ulnaris) 42–44, 54–55 – externus – – (N. accessorius) 220–221 – – (N. laryngeus superior) 220, 236 – femoralis (N. genitofemoralis) 33, 36, 38, 68, 145 – frontalis – – (A. temporalis superficialis) 170–171, 173, 177 – – (V. temporalis superficialis) 171 – gastrici anteriores (Truncus vagalis anterior) 93 – genitalis (N. genitofemoralis) 35–38, 145, 154 – glandularis anterior/posterior (A. thyroidea superior) 236 – inferior(-es) – – (N. oculomotorius) 201–202 – – (N. transversus colli) 226 – infrahyoideus (A. thyroidea superior) 228 – infrapatellaris (N. saphenus) 68, 70 – intercostales anteriores (A. thoracica interna) 20, 22, 26 – interganglionaris (Truncus sympathicus) 32, 235 – internus – – (N. accessorius) 220–221 – – (N. laryngeus superior) 188, 220, 225, 236 – interventricularis(-es) – – anterior (RIA) (A. coronaria sinistra) 98, 102, 107–108, 110, 114 – – posterior (RIP) (A. coronaria dextra) 98, 100, 103, 111 – – septales anteriores (RSA) (A. coronaria sinistra) 107 – labiales posteriores (A. pudenda interna) 153 – lateralis – – (A. coronaria sinistra) 110 – – diagonalis (RD) (A. coronaria sinistra) 107 – – (N. supraorbitalis) 172–173, 175, 195–196, 199–200 – – nasi (A. facialis) 172 – linguales (N. glossopharyngeus) 225 – malleolares laterales/mediales (A. fibularis) 85 – mammarii – – laterales (A. thoracica lateralis) 22 – – mediales (A. thoracica interna) 20, 22 – mandibulae 169, 175, 181, 216 – marginalis – – dexter (RMD) (A. coronaria dextra) 98, 107–108, 110 – – mandibularis (N. facialis) 168, 171–172, 234 – – sinister (A. coronaria sinistra) 98, 110 – mastoideus (A. occipitalis) 29, 177, 231
Index – medialis (N. supraorbitalis) 172–173, 175, 195–196, 199–200 – mediastinales (A. thoracica interna) 20 – meningeus – – anterior (A. ethmoidalis anterior) 199, 201–202 – – (N. mandibularis) 199 – – (N. spinalis) 32 – – recurrens (A. ophthalmica) 204 – mentalis (A. alveolaris inferior) 177 – musculares – – (N. femoralis) 73–75 – – (N. radialis) 57 – – (N. tibialis) 77–78, 81, 83 – nasalis externus (N. ethmoidalis anterior) 173 – nodi – – atrioventricularis (RNAV) (A. coronaria dextra) 107 – – sinuatrialis (RNS [R. atrialis anterior] (A. coronaria sinistra) 107, 110 – obturatorius (A. epigastrica inferior) 20 – occipitalis – – (A. auricularis posterior) 29, 177 – – (A. occipitalis) 29, 177 – oesophagealis(-es) – – (A. gastrica sinistra) 132, 136–137 – – (N. laryngeus recurrens) 91, 225 – – (Pars thoracica aortae) 91 – omentalis(-es) – – (A. gastroomentalis dextra) 130, 132 – – (A. gastroomentalis sinistra) 130, 132 – – (V. gastroomentalis) 130 – palmaris – – (N. medianus) 42 – – (N. ulnaris) 42, 62–63 – – profundus (A. ulnaris) 63 – – superficialis (A. radialis) 63, 66 – parietalis – – (A. temporalis superficialis) 171–174, 176–177 – – (V. temporalis superficialis) 171 – pectorales (A. thoracoacromialis) 20, 45, 47 – perforans(-tes) – – (A. thoracica interna) 20, 232 – – (V. thoracica interna) 232 – – (Vv. paraumbilicales) 24 – peridentales (A. alveolaris superior posterior) 174 – perineales (N. cutaneus femoris posterior) 152–153 – pharyngealis(-es)/pharyngeus(-i) – – (A. canalis pterygoidei) 183 – – (N. glossopharyngeus) 220 – – (N. vagus) 220 – phrenicoabdominalis (N. phrenicus) 141 – posterior(-es) – – (A. collateralis radialis) 53 – – (A. renalis) 142 – – laterales (Nn. thoracici) 28 – – mediales (Nn. thoracici) 28 – – (N. auricularis magnus) 226 – – (N. spinalis) 30, 32 – – posterolateralis – – ventriculi sinistri (A. coronaria sinistra) 98, 107, 111 – posterolateralis dexter (RPLD) (A. coronaria dextra) 107 – profundus(-i) – – (A. circumflexa femoris medialis) 78–79 – – (A. glutea superior) 79 – – (A. transversa colli) 29–30, 228–229 – – (N. plantaris lateralis) 87–88 – – (N. radialis) 55–57, 65 – – (N. ulnaris) 63–64 – – (V. glutea superior) 79 – pubicus (A. epigastrica inferior) 20
– pulmonales (Truncus sympathicus) 99 – radicularis anterior 32 – saphenus (A. descendens genus) 75 – scrotales – – anteriores (V. dorsalis profunda penis) 154 – – posteriores – – – (A. perinealis) 152 – – – (A. pudenda interna) 146 – – – (V. pudenda interna) 146 – spinales – – (A. intercostalis posterior) 32 – – (Aorta thoracica) 22 – splenici (A. splenica) 131 – sternales (A. thoracica interna) 22 – sternocleidomastoideus – – (A. occipitalis) 177, 187, 230 – – (A. thyroidea superior) 229 – stylohyoideus (N. facialis) 173, 209 – styloideus (N. auricularis posterior) 208 – subendocardiales 106 – superficialis(-es) – – (A. circumflexa femoris medialis) 74, 78 – – (A. glutea superior) 78 – – (A. plantaris medialis) 88 – – (A. transversa colli) 30, 49, 228–229, 231 – – (N. plantaris lateralis) 86–88 – – (N. radialis) 42–44, 55–57, 66 – – (N. ulnaris) 63–64 – superior(-es) – – (N. oculomotorius) 200–201 – – (N. transversus colli) 226 – suprahyoideus (A. lingualis) 228 – temporales (N. facialis) 168, 171 – temporofacialis (N. facialis) 168 – tentorius (N. ophthalmicus) 199 – thymici (A. thoracica interna) 20 – tonsillaris(-es) – – (A. facialis) 188 – – (A. palatina ascendens) 188, 225 – – (N. glossopharyngeus) 188, 225 – – (Nn. palatini minores) 188 – tracheales – – (A. thoracica interna) 20 – – (A. thyroidea inferior) 225 – ventrales (Nn. spinales) 38 – zygomatici (N. facialis) 168, 171–172, 195 – zygomaticofacialis (N. zygomaticus) 171–173 – zygomaticotemporalis (N. zygomaticus) 171, 173, 183 Raphe – mylohyoidea 187 – palati 182, 184 – palpebralis lateralis 194 – perinei 156 – pharyngis 217 – pterygomandibularis 174, 181, 184, 218 – scroti 155 Recessus 129 – costodiaphragmaticus 90 – costomediastinalis 90 – duodenalis inferior/superior 126, 129 – ileocaecalis inferior/superior 125–127, 129 – inferior (Bursa omentalis) 122–123, 133 – intersigmoideus 126, 129 – pharyngeus 180, 221 – phrenicomediastinalis 90 – piriformis 221 – splenicus (Bursa omentalis) 122–123, 129 – superior (Bursa omentalis) 122, 129, 133 – vertebromediastinalis 90 Rectum 18, 127–128, 135, 144–145, 148–149 – in men 149 – in the male pelvis 148 Regio – abdominalis lateralis 2 – analis 3
– antebrachii – – anterior 2–3 – – – arteries and nerves 54–55 – – posterior 2–3 – – – arteries and nerves 57 – – – epifascial nerves and veins 42 – auricularis 159 – axillaris 2–3, 231 – brachii – – anterior 2, 40 – – – arteries 51 – – – epifascial nerves 40 – – – epifascial veins 40 – – – nerves 40, 50–51 – – posterior 3 – – – arteries 52 – – – arteries and nerves 53 – – – epifascial vessels 41 – – – nerves 52 – buccalis 158–159 – calcanea [Calx] 3 – capitis 158–159 – cervicalis – – anterior 2, 158–159, 212, 226, 228 – – lateralis 2, 158–159, 212, 226–231 – – posterior [Regio nuchalis] 3, 159 – – – nerves 29–31 – – – vessels 29–30 – colli 158–159 – cruris 70–71 – – anterior 2–3, 80 – – posterior 2–3, 83–85 – cubitalis – – anterior 2 – – – arteries 56 – – – epifascial nerves 40, 42–43 – – – epifascial veins 42–43 – – posterior 3 – – – arteries 56 – – – epifascial nerves 41 – – – epifascial vessels 41 – – – nerves 56 – deltoidea 2–3, 159 – – arteries 53 – – epifascial nerves 40–41 – – epifascial vessels 40–41 – – nerves 53 – epigastrica 2 – femoris – – anterior 2, 68, 73–75 – – posterior 3, 69, 76–79 – frontalis 158–159 – genus – – anterior 2, 68 – – posterior 3 – glutealis 3, 69, 76–79 – hypochondriaca 2 – inframammaria 2 – infraorbitalis 158–159 – infrascapularis 3 – inguinalis 2, 68 – lumbalis 3 – mammaria 2 – mastoidea 159 – mentalis 158–159 – nasalis 158–159 – nuchalis [Regio cervicalis posterior] 30–31 – – nerves 29–30 – occipitalis 3, 159 – – vessels and nerves 29–30 – oralis 158–159 – orbitalis 158–159 – parietalis 3, 159 – parotideomasseterica 158–159 – pectoralis 2 – pedis 70–71
269
Index – perinealis 152–153 – presternalis 2 – pubica [Hypogastrium] 2 – sacralis 3 – scapularis 3 – sternocleidomastoidea 2, 158–159 – surae 3 – temporalis 158–159 – thoracica lateralis 47 – umbilicalis 2 – urogenitalis 2 – vertebralis 3 – zygomatica 158–159 Ren [Nephros] 121, 126, 128–129, 135, 137, 140–143 Renal pelvis 143 Rete – acromiale 20, 45 – articulare genus 75, 80 – calcaneum 85, 87–88 – carpale dorsale 65–66 – malleolare laterale 80 – patellare 68, 73 – venosum dorsale – – manus 44 – – pedis 71 Retinaculum musculorum – extensorum – – inferius (Pes) 72, 80 – – (Manus) 58, 65–66 – fibularium [peroneorum] 83–84 – flexorum – – (Manus) 59–61 – – (Pes) 83–84, 86–88 Retroperitoneal organs 137 – secondary 128 Retroperitoneum 140 – somatic nerves 145 RETZIUS space [Spatium retropubicum] 150–151 Right – atrium 104, 113 – ventricle 98, 100, 102–104, 109–114 Rima palpebrarum 194 RIOLAN’s anastomosis 134–135 Root of tongue, arteries and nerves 225
S Saccus lacrimalis 196–198 Sagittal axis 4 Sagittal plane (Planum sagittale) 4 Salivary glands 192 Scapha 206–207 Scapula 6–7 Scrotum 150, 155 Sella turcica 180, 238 – arteries and nerves 241 Semicanalis – musculi tensoris tympani 208 – tubae auditivae 210 Septum – atrioventriculare 112, 115 – interatriale 104–105 – intermusculare 74 – – brachii – – – laterale 52 – – – mediale 50 – – vastoadductorium 74 – interventriculare 104–106, 112 – lacrimale 198 – linguae 185, 192 – nasi 179 – orbitale 196 – pellucidum 240
270
– scroti 155 – vesicovaginale 151 Shoulder – arteries 53 – epifascial nerves 40–41 – epifascial veins 40 – epifascial vessels 40–41 – nerves 53 Sinu-atrial node [Nodus sinuatrialis, SA-node] 106–107 Sinus – anales 149 – cavernosus 204, 238, 241 – – arteries and nerves 241 – coronarius 100, 103, 109, 111, 113 – durae matris 238 – frontalis 179–180 – intercavernosi 238 – interventricularis posterior 109 – marginalis 238 – maxillaris 180, 198 – obliquus pericardii 100–101, 103 – occipitalis 238–239 – paranasales 180 – petrosus – – inferior 238 – – superior 238, 241 – rectus 238, 240 – renalis 143 – sagittalis – – inferior 238, 240 – – superior 238, 240 – sigmoideus 220–221, 238–239 – sphenoidalis 179–180, 238 – sphenoparietalis 238 – transversus 209, 220–221, 238 – – pericardii 100–101, 103 – venarum cavarum 109 Situs – cordis 100 – viscerum 120–126, 136–137 Skalenuslücke 231 Small intestine, mesenteries 127 Soft palate 184 Sole of foot 3, 86–88 – arteries and nerves – – deep layer 88 – – intermediate 87 – – superfical layer 86 Spatium – lateropharyngeum 220–221 – oesophagotracheale 219, 224 – retrooesophageum 219 – retropharyngeum 219 – retropubicum [RETZIUS’ space] 150–151 – subarachnoideum 32, 239 – suprasternale 216 Spermatic cord 36–37 Spina – iliaca – – anterior superior 12, 14–15 – – posterior superior 9 – nasalis anterior 179 – scapulae 6 Splen [Lien] 121–123, 129–130, 132, 136–137 Splenium corporis callosi 240 Stapes 208–209 Sternum 23 Stratum – circulare tunicae muscularis recti 149 – longitudinale tunicae muscularis recti 149 Subcutaneous adipose compartments of the face 165 Sublingual gland 190–191 Submandibular gland 190–191
Submental fat compartment 165 Substantia nigra 240–241 Sulcus – aorticus 118 – arteriae subclaviae 117–118 – caroticus 239 – coronarius 100, 102–103, 109 – glutealis 69 – infraorbitalis 195 – interventricularis – – anterior 102 – – posterior 100, 103, 109 – medianus linguae 185 – nervi petrosi majoris 210 – palpebralis superior 194 – palpebronasalis 194 – sclerae 194 – sinus – – petrosi inferioris 210 – – sigmoidei 160, 210, 239 – – transversi 160 – terminalis – – cordis 100, 103, 111 – – linguae 185, 221 – tubae auditivae 162 – venae brachiocephalicae 117–118 Supercilium 194 Superficial inguinal ring 35 Superior thoracic aperture – neurovascular structures 96 – pre-/paravertebral structures 236 – vessels and nerves 233 Sutura – frontomaxillaris 179 – frontonasalis 179 – nasomaxillaris 179 – palatina transversa 179 – vomeromaxillaris 179 – zygomaticomaxillaris 195 Sympathetic trunk 32 Symphysis pubica 150, 156 Synchondrosis – petrooccipitalis 210, 217 – sphenopetrosa 210
T TABATIÈRE [Fovea radialis] 58, 66 Taenia – libera 120, 124 – omentalis 120 Tarsal plates 196 Tarsus – inferior 197 – superior 197 Tendo – calcaneus 83–85 – conjunctivus [transversus tendinous arch] 36 – intermedius (M. digastricus) 187, 234 Tentorium cerebelli 238, 240 Thenar 59 Thigh – epifascial vessels and nerves 68–69 – vessels and nerves 73–79 Thoracic – vertbral region with spinal vord 32 – viscera 89–118 – wall – – arteries 22 – – muscles 12–13 – – veins 23 Thymus 90, 94–95 tibial 4 TODARO’s tendon 104, 113 TOLDT’s fusion fascia 129
Index Tongue 185–186 – extrinsic muscles 186 – muscles 185 – nerves 187–188, 192 – vessels 187–188, 192 Tonsilla – lingualis 185, 219 – palatina 182, 184–185, 188, 219, 221, 225 – pharyngea 180–181, 219, 221 Torus – levatorius 219 – tubarius 180, 219, 221 Trabecula(-ae) – carneae 105, 112, 114 – septomarginalis 114 Trachea 91–93, 96, 99, 213, 217, 219, 221, 223–225, 231 Tractus – horizontalis (Nn. lymphoidei inguinales) 27 – iliotibialis 76 – olfactorius 180, 240 – verticalis (Nn. lymphoidei inguinales) 27 Tragus 206 Transversal axis 4 Transversal plane (= horizontal plane) 4 Transversus tendinous arch [Tendo conjunctivus] 36 Triangular axillary space, vessels and nerves 28 Triceps slit, vessels and nerves 28 Trigonum – caroticum 158–159 – clavipectorale [MOHRENHEIM’s fossa] 2, 12, 45 – femoris 2 – fibrosum dextrum/sinistrum 115 – inguinale [HESSELBACH’s triangle] 34 – lumbale 6 – – inferius [PETIT’s triangle] 6–7 – – superius [GRYNFELT’s triangle] 6–7 – lumbocostale [BOCHDALEK’s triangle] 19 – musculare [omotracheale] 158–159 – omoclaviculare 158–159, 216 – omotracheale [musculare] 158–159 – pericardiacum 90 – sternocostale [LARREY’s space] 19–20, 24 – submandibulare 158–159 – – vessels and nerves 234 – submentale 158 – thymicum 90 Trochanter minor 79 Trochlea musculi obliqui superioris 197, 202 Truncus – brachiocephalicus 20, 91, 100, 102–103, 214, 221, 235 – bronchomediastinalis 96–98 – coeliacus 18, 130–132, 136–137, 140–141, 144 – corporis callosi 240 – costocervicalis 21, 91, 96–97 – inferior (Plexus brachialis) 96–97, 235 – intestinalis 137 – jugularis 96, 98, 236 – lumbosacralis 38, 144–145 – lymphaticus – – bronchomediastinalis 236 – – subclavius 236 – medius (Plexus brachialis) 235 – nervi – – accessorii 221 – – spinalis 32 – pulmonalis 98, 100, 102–103, 108, 110, 112, 114 – subclavius 97–98 – superior (Plexus brachialis) 228–229, 235 – sympathicus 19, 32, 38, 91–98, 141, 144–145, 183, 220–221, 231, 235–236 – thyrocervicalis 49, 96–97, 221, 230–231, 235
– tibiofibularis 82, 85 – vagalis – – anterior 93, 136–137, 141, 144 – – posterior 136–137, 141, 144 Trunk-arm muscles 9–11 – deep layer 7 – superficial layer 6 Trunk-shoulder girdle muscles – deep layer 7 – superficial layer 6 Tuba – auditiva [auditoria] 206, 208 – uterina 129, 147 Tuber ischiadicum 156 Tuberculum – articulare (Os temporale) 162, 206 – caroticum 214, 236 – corniculatum 219, 221, 224 – cuneatum 240 – cuneiforme 219, 221, 224 – epiglotticum 224 – gracile 240 – posterius 9–10 – pubicum 156 Tunica – albuginea corporum cavernosorum 150 – conjunctiva – – bulbi 194 – – palpebrarum 194 – dartos 150, 155 – mucosa – – linguae 185 – – oris 186 – vaginalis testis 37, 155
U Ulna 60 ulnar 4 Umbilicus 17 Upper – arm 51–52 – – arteries 51–53 – – epifascial nerves 41 – – epifascial vessels 41 – – nerves 50–53 – – vessels 50 – eyelid 137 – – ectropionised 194 – limb 39–66 – thoracic aperture – – neurovascular structures 96 – – pre-/paravertebral structures 236 – – vessels and nerves 233 Ureter 34, 129, 137, 140–144, 146–148, 151 Urethra 150 Uterus 147, 151 Uvula palatina 182, 184, 188
V Vagina 147 – carotica 215 – musculi recti abdominis 12, 14–16, 26 – tendinum musculi flexoris carpi radialis 66 Vallecula epiglottica 185, 225 Valva atrioventricularis sinistra [Valva mitralis] 105 Valva(-ae) – aortae 112, 115 – atrioventricularis – – dextra [Valva tricuspidalis] 104–105, 112–113, 115 – – sinistra [Valva mitralis] 105, 112, 115 – cordis 115
– mitralis [Valva atrioventricularis sinistra] 105, 112, 115 – tricuspidalis [Valva atrioventricularis dextra] 104–105, 112–113, 115 – trunci pulmonalis 115 Valvula(-ae) – anales 149 – foraminis ovalis 105 – semilunaris – – anterior (Valva trunci pulmonalis) 115 – – dextra – – – (Valva aortae) 115 – – – (Valva trunci pulmonalis) 112 – – posterior (Valva aortae) 115 – – sinistra – – – (Valva aortae) 112, 114–115 – – – (Valva trunci pulmonalis) 112, 114–115 – sinus coronarii 104 – venae cavae inferioris 104, 113 Vasa – infraorbitalia 196 – infratrochlearia 196 – supraorbitalia 196 – supratrochlearia 196 Veins – epifascial – – of the dorsum of foot 72 – – of the elbow 40, 42–43 – – of the leg 70–71 – of the thoracic wall 23 – of the eye 204 – of the heart 109–111 – of the neck 232 – of the orbit 195, 204 Velum – medullare inferius/superius 240 – palatinum [Palatum molle] 170, 180, 182, 184, 219 Vena(-ae) – alveolaris superior posterior 183 – angularis 171, 178, 195, 204 – auricularis posterior 29–30, 226–228 – axillaris 13, 24, 45–47, 96–97, 231–232 – azygos 19, 23, 25, 91–92, 94, 99 – basilica 40, 42 – – antebrachii 42–44 – brachiales 46 – brachiocephalica 24–25, 90, 92, 94–97, 100, 103, 214, 221, 230–231, 233, 235–236 – bronchiales 94, 99 – bulbi vestibuli 153 – cardiaca [cordis] – – magna 100, 102–103, 105, 109–111 – – media (V. interventricularis posterior) 100, 103, 111 – – parva 102, 109, 111 – cava – – inferior 19, 24–25, 92, 99–101, 103–104, 109, 111, 113, 131, 137–138, 140–141, 145 – – superior 24–25, 92, 94, 98, 100–104, 106–107, 109–111, 113–114, 214, 221, 233, 235 – cephalica 12, 24, 33, 40–43, 45, 47, 231–233 – – antebrachii 42–44 – cervicalis – – profunda 30, 178, 235–236 – – superficialis 33, 232 – circumflexa – – humeri posterior 28, 41, 46 – – ilium – – – profunda 25, 37 – – – superficialis 24–25, 33, 68 – – scapulae 28, 46 – colica – – dextra 134 – – media 134–135 – – sinistra 134–135
271
Index – comitans nervi hypoglossi 178, 192 – cordis 109–111 – cremasterica 154 – cystica 130 – digitales dorsales pedis 72 – diploicae – – frontales 178 – – occipitales 178 – – temporales – – – anteriores 178 – – – posteriores 178 – dorsalis – – linguae 187 – – profunda – – – clitoridis 151 – – – penis 146, 150, 154 – – superficialis penis 150, 154 – emissaria – – mastoidea 178 – – parietalis 178 – epigastrica(-ae) – – inferior 24–26, 33–37, 146, 151 – – superficialis 24–25, 33, 68 – – superiores 24, 26, 33 – facialis 171, 173, 175, 178, 183, 189–190, 195, 204, 227–229, 232–234 – femoralis 18, 24–25, 34, 36, 68, 73–75 – gastrica(-ae) – – breves 137 – – dextra 133, 136 – – posterior 137 – – sinistra 130, 136 – gastroomentalis – – dextra 130–131, 133, 136 – – sinistra 130–131, 136 – glutea inferior 79 – hemiazygos 19, 23, 25, 92, 95 – – accessoria 23, 25, 92, 95 – hepaticae 19, 137, 140 – ileales 134 – iliaca – – communis 25, 140 – – externa 24–25, 36, 73, 75, 146–147, 151 – – interna 25, 36, 147 – iliolumbalis 25 – infraorbitalis 183, 195, 204 – infratrochlearis 195 – intercostalis(-es) 25 – – anteriores 23–24 – – posteriores 23–24, 91–92, 94–95 – – superior 25 – – suprema 25 – interventricularis – – anterior 102 – – posterior (V. cardiaca [cordis] media) 100, 103, 109 – jejunales 134–135 – jugularis – – anterior 227, 232–233 – – externa 29, 98, 172, 178, 190, 216, 226–234 – – interna 25, 96–98, 169, 178, 187, 213, 220, 228–234, 236 – labialis inferior/superior 178 – laryngea superior 192, 218, 221 – lingualis 187 – lumbalis(-es) 25, 140 – – ascendens 25, 92 – magna cerebri 238, 240 – marginalis – – lateralis 71–72 – – medialis 70, 72 – maxillaris 175, 178 – mediana – – antebrachii 40, 42 – – basilica 42 – – cubiti 40, 42
272
– mesenterica – – inferior 135, 137 – – superior 131, 134–135, 137 – nasofrontalis 178, 204 – obliqua atrii sinistri 109 – obturatoria 34, 146 – occipitalis 28–30, 171, 178, 226–228, 232–233 – oesophageales 136–137 – ophthalmica – – inferior 204 – – superior 204, 239 – ovarica 142, 147, 151 – palatina descendens 183 – palpebrales superiores 195 – paraumbilicales 24, 33, 136 – pectorales 24 – perforans 70–72 – pericardiacophrenica 94–95, 101 – pharyngeae 178, 220 – phrenicae inferiores 19, 137, 140 – poplitea 76–78, 81, 83–85 – portae hepatis 130–132, 136–138 – profunda(-ae) – – brachii 28 – – faciei 175 – – femoris 75 – – linguae 187–188 – pudenda – – externa 24–25, 33, 68 – – – profunda 154 – – interna 78–79, 146–147, 152–153 – pulmonalis(-es) , 94, 99 – – dextra(-ae) , 100, 103, 105, 109, 111, 117 – – – inferior 101, 113 – – – superior 101, 113 – – sinistra(-ae) , 95, 99–100, 103, 109–110 – – – inferior 100–101, 105, 118 – – – superior 100–101, 105, 118 – rectalis – – inferior 146–147 – – media 146–147 – – superior 135, 147 – renalis 140, 142–143 – retromandibularis 171–173, 175, 178, 227–230, 232–233 – sacralis – – lateralis 25 – – mediana 25, 140 – saphena – – accessoria 24, 68 – – magna 24, 33, 38, 68–73, 75 – – parva 69, 71–72, 76, 78, 81, 83 – scapularis dorsalis 24 – sigmoideae 135 – sphenopalatina 183 – splenica [lienalis] 131–133, 135, 137 – subclavia 24–25, 49, 92, 96–98, 213–214, 221, 229, 233, 236 – subcostalis 25, 92 – subcutaneae abdominis 33 – sublingualis 187–188, 190, 192 – submentalis 173, 175, 178, 190, 229, 232 – subscapularis 46 – superiores cerebri 238 – supraorbitalis 195, 204 – suprarenalis 142 – – dextra 140 – – sinistra 140 – supratrochlearis 178, 195, 204 – suralis 83 – temporalis – – media 173, 175 – – superficialis 171–172, 175, 178, 195 – testicularis 36, 140, 142, 154 – thoracica
– – interna [mammaria] 19, 23–24, 26, 33, 90, 233, 235–236 – – lateralis 24, 33, 46–47 – thoracoacromialis 24, 232 – thoracodorsalis 24, 46–47 – thoracoepigastrica 24, 33, 46–47, 231 – thymicae 233 – thyroidea – – inferior 231–233 – – media 233 – – superior 178, 190, 219, 229, 231–233 – tibiales posteriores 83 – transversa – – colli 29, 227, 232–233 – – faciei 195 – uterina 147 – ventriculi sinistri posterior 109, 111 – vertebralis 30, 235–236 – vesicalis inferior 146 – vorticosa 204 Venter – anterior (M. digastricus) 169, 187, 190–192, 213, 216, 218, 228–230, 232–234 – frontalis (M. occipitofrontalis) 166–167, 169 – inferior (M. omohyoideus) 213, 216, 227–230, 232 – occipitalis (M. occipitofrontalis) 30, 167, 169, 226 – posterior (M. digastricus) 9–11, 169, 187, 190, 208–209, 213, 216–218, 220, 229 – superior (M. omohyoideus) 192, 216, 228–229 Ventral wall of the trunk 24 – arteries 20–21 – epifascial and deep vessels 33 – regional lymph nodes 27 – superficial lymph vessels 27 – veins 24 – vessels 26 Ventriculus – dexter 98, 100, 102–104, 109–114 – laryngis 185, 224 – lateralis 241 – quartus 240 – sinister 98, 100, 102–103, 105, 109–112 – tertius 240 Vermis cerebelli 240 Vertebra prominens 6, 159 Vesica – biliaris [fellea] 121–122, 130, 133, 138 – urinaria 18, 34, 36, 127–129, 144, 146–149 Vestibulum – bursae omentalis 122–123 – laryngis 224 – nasi 180 – oris 182, 185 – vaginae 156 Vibrissae 181 VIDIAN nerve [N. canalis pterygoidei] 183 Vinculum(-a) tendinum 61 – breve/longa 61 Viscera – of pelvis – – in men, blood supply 136 – – in women, blood supply 147 – of the abdomen 119–128 – of the thorax 89–118 Vola [Palma] 3 Vomer 179
Z Zona – columnaris 149 – cutanea 149
1. Abkürzungsverzeichnis Singular: A. = Lig. = M. = N. = Proc. = R. = V. = Var. =
Arteria Ligamentum Musculus Nervus Processus Ramus Vena Variation
Plural: Aa. Ligg. Mm. Nn. Procc. Rr. Vv.
= = = = = = =
Arteriae Ligamenta Musculi Nervi Processus Rami Venae
= =
weiblich männlich
Prozentangaben: Angesichts der großen Streubreite individueller Körpermaße sind die prozentualen Größenangaben nur als grobe Richtwerte aufzufassen.
2. Allgemeine Richtungs- und Lagebezeichnungen des Körpers Die folgenden Termini bezeichnen die gegenseitige Lage von Organen und Teilen des Körpers zueinander, z.T. ohne Rücksicht auf die Stellung des Körpers im Raum, sowie Lage und Richtung an den Extremitäten. Diese Begriffe werden nicht nur der menschlichen Anatomie, sondern auch der praktischen Medizin und der vergleichenden Anatomie gerecht. Allgemeine Bezeichnungen anterior – posterior = vorne – hinten (z.B. Arteriae tibiales anterior et posterior) ventralis – dorsalis = bauchwärts – rückenwärts gelegen superior – inferior = oben – unten (z.B. Conchae nasales superior et inferior) cranialis – caudalis = kopfwärts – schwanzwärts gelegen dexter – sinister = rechts – links (z.B. Arteriae iliacae communes dextra et sinistra) internus – externus = innen liegend – außen liegend superficialis – profundus = oberflächlich gelegen – tief gelegen (z. B. Musculi flexores digitorum superficialis et profundus) medius, intermedius = in der Mitte zwischen zwei anderen Gebilden liegend (Die Concha nasalis media z. B. liegt in der Mitte zwischen Concha nasalis superior und inferior) medianus = in der Mittellinie gelegen (Fissura mediana anterior des Rückenmarks). Durch einen „medianen Sagittalschnitt“ wird der Körper in zwei spiegelbildlich gleiche Teile zerlegt. medialis – lateralis = gegen die Mitte des Körpers gelegen, gegen die Seite zu gelegen (z. B. Fossae inguinales medialis et lateralis) frontalis = in der Stirnebene (Frontalebene) liegend, auch zur Stirn ziehend (z. B. Processus frontalis der Maxilla)
longitudinalis = längs verlaufend (z. B. Musculus longitudinalis superior der Zunge) sagittalis = in einer Sagittalebene liegend transversalis = in einer Transversalebene liegend transversus = quer verlaufend (z. B. Processus transversus des Brustwirbels)
Richtungs- und Lagebezeichnungen für die Extremitäten proximalis – distalis = gegen die Extremitätenwurzel zu gelegen – gegen das Extremitätenende zu gelegen (z. B. Articulationes radioulnares proximalis et distalis) für die Brustgliedmaße: radialis – ulnaris = auf der Radialseite – auf der Ulnarseite gelegen (z. B. Arteriae radialis et ulnaris) für die Hand: palmaris – dorsalis = hohlhandwärts – handrückenwärts gelegen (z. B. Aponeurosis palmaris, Musculus interosseus dorsalis) für die Beckengliedmaße: tibialis – fibularis = auf der Tibial-, auf der Fibularseite gelegen (z.B. Arteria tibialis anterior) für den Fuß: plantaris – dorsalis = fußsohlenwärts – fußrückenwärts gelegen (z. B. Arteriae plantares lateralis et medialis, Arteria dorsalis pedis)
3. Verwendung von Klammern [ ]: In eckige Klammern gesetzte lateinische Namen sind Alternativbegriffe, wie sie in der Terminologia Anatomica (1998) angegeben sind, z. B.: Ren [Nephros]. Um aber die Bildlegenden nicht zu sehr zu überladen, sind im Wesentlichen nur solche Alternativbegriffe aufgenommen, die Abweichungen in den Wortstämmen beinhalten und auch international zum Verständnis notwendig erscheinen. Ihre Verwendung wurde weitgehend auf die Abbildungen beschränkt, in denen sie Hauptinhalte bezeichnen. In eckige Klammern gesetzte Abbildungsnummern verweisen auf die entsprechende Abbildung im Atlas.
( ): Runde Klammern wurden mit unterschiedlicher Zielsetzung verwendet: – Für Fachbegriffe, die auch in der Terminologia Anatomica in runden Klammern aufgeführt sind, z. B.: (M. psoas minor). – Für Fachbegriffe, die zwar nicht in der offiziell gültigen Auflistung der Nomenklatur enthalten sind, die von den Herausgebern aber als praktisch notwendige und hilfreiche lateinische Begriffe betrachtet werden, z. B.: (Crista zygomatico-alveolaris). – Für Angaben zur näheren Beschreibung des übergeordneten Bezugs, z. B.: R. spinalis (A. vertebralis).
273
1. List of abbreviations Singular: A. = Lig. = M. = N. = Proc. = R. = V. = Var. =
Arteria Ligamentum Musculus Nervus Processus Ramus Vena Variation
Plural: Aa. Ligg. Mm. Nn. Procc. Rr. Vv.
= = = = = = =
Arteriae Ligamenta Musculi Nervi Processus Rami Venae
= =
female male
Percentages: In the light of the large variation in individual body measurements, the percentages indicating size should only be taken as approximate values.
2. General terms of direction and position The following terms indicate the position of organs and parts of the body in relation to each other, irrespective of the position of the body (e.g. supine or upright) or direction and position of the limbs. These terms are relevant not only for human anatomy but also for clinical medicine and comparative anatomy. General terms anterior – posterior = in front – behind (e.g. Arteriae tibiales anterior et posterior) ventralis – dorsalis = towards the belly – towards the back superior – inferior = above – below (e.g. Conchae nasales superior et inferior) cranialis – caudalis = towards the head – towards the tail dexter – sinister = right – left (e.g. Arteriae iliacae communes dextra et sinistra) internus – externus = internal – external superficialis – profundus = superficial – deep (e.g. Musculi flexores digitorum superficialis et profundus) medius, intermedius = located between two other structures (e.g. the Concha nasalis media is located between the Conchae nasales superior and inferior) medianus = located in the midline (Fissura mediana anterior of the spinal cord). The median plane is a sagittal plane which divides the body into right and left halves. medialis – lateralis = located near to the midline – located away from the midline of the body (e.g. Fossae inguinales medialis et lateralis) frontalis = located in a frontal plane, but also towards the front (e.g. Processus frontalis of the maxilla)
longitudinalis = parallel to the longitudinal axis (e.g. Musculus longitudinalis superior of the tongue) sagittalis = located in a sagittal plane transversalis = located in a transverse plane transversus = transverse direction (e.g. Processus transversus of a thoracic vertebra)
Terms of direction and position for the limbs proximalis – distalis = located towards or away from the attached end of a limb or the origin of a structure (e.g. Articulationes radioulnares proximalis et distalis) for the upper limb: radialis – ulnaris = on the radial side – on the ulnar side (e.g. Arteriae radialis et ulnaris) for the hand: palmaris – dorsalis = towards the palm of the hand – towards the back of the hand (e.g. Aponeurosis palmaris, Musculus interosseus dorsalis) for the lower limb: tibialis – fibularis = on the tibial side – on the fibular side (e.g. Arteria tibialis anterior) for the foot: plantaris – dorsalis = towards the sole of the foot – towards the back of the foot (e.g. Arteriae plantares lateralis et medialis, Arteria dorsalis pedis)
3. Use of brackets [ ]: Latin terms in square brackets refer to alternative terms as given in the Terminologia Anatomica (1998), e.g. Ren [Nephros]. To keep the legends short, only those alternative terms have been added that differ in the root of the word and are necessary to understand clinical terms, e.g. nephrology. They are primarily used in figures in which the particular organ or structure plays a central role.
274
( ): Round brackets are used in different ways: – for terms also listed in round brackets in the Terminologia Anatomica, e.g. (M. psoas minor) – for terms not included in the official nomenclature but which the editors consider important and clinically relevant, e.g. (Crista zygomaticoalveolaris) – to indicate the origin of a given structure, e.g. R. spinalis (A. vertebralis).