Werke: Lfg 6 Epistula ad Marcellinum 9783110705164, 9783110703177

The first modern, text-critical edition of the Epistula ad Marcellinum by Athanasius of Alexandria presents all of the t

142 30 4MB

German Pages 122 Year 2021

Report DMCA / Copyright

DOWNLOAD FILE

Polecaj historie

Werke: Lfg 6 Epistula ad Marcellinum
 9783110705164, 9783110703177

Table of contents :
Vorbemerkungen
1. Generelle Abkürzungen
2. Zeichen und Abkürzungen der Textedition
Inhaltsverzeichnis
Praefatio
Text

Citation preview

ATHANASIUS WERKE ERSTER BAND ERSTER TEIL 6. LIEFERUNG

ATHANASIUS WERKE ERSTER BAND

ERSTER TEI L

D I E D O G M AT I S C H E N S C H R I F T E N

HERAUSGEGEBEN VON DER PATRISTISCHEN ARBEITSSTELLE BOCHUM IM AUFTRAG DER BERLIN-BRANDENBURGISCHEN AKADEMIE DER WISSENSCHAFTEN

UNTER DER LEITUNG VON DIETMAR WYRWA

6. LIEFERUNG

DE GRUYTER

ATHANASIUS WERKE ERSTER BAND

ERSTER TEI L

D I E D O G M AT I S C H E N S C H R I F T E N 6. L I E F E R U N G

EPISTULA AD MARCELLINUM EDITION BESORGT VON KYRIAKOS SAVVIDIS

DE GRUYTER

ISBN 978-3-11-070317-7 e-ISBN (PDF) 978-3-11-070516-4 Library of Congress Control Number: 2020952342 Bibliografische Information der Deutschen Nationalbibliothek Die Deutsche Nationalbibliothek verzeichnet diese Publikation in der Deutschen Nationalbibliografie; detaillierte bibliografische Daten sind im Internet über http://dnb.dnb.de abrufbar. g 2021 Walter de Gruyter GmbH, Berlin/Boston Druck und Bindung: CPI books GmbH, Leck www.degruyter.com

Vorbemerkungen

Es ist ein Anlass zu Dankbarkeit und Freude, dass die sechste Lieferung der Dogmatischen Schriften des Athanasius, die hiermit vorgelegt wird, als Veröffentlichung im Auftrag der Berlin-Brandenburgischen Akademie der Wissenschaften erscheinen kann. Das Projekt der kritischen Edition der Werke des Athanasius kehrt damit auch in dem die Dogmatischen Schriften betreffenden Teil in die Obhut der Nachfolgeinstitution der Preussischen Akademie der Wissenschaften, letztlich also dorthin zurück, wo es am Ende der zwanziger Jahre des letzten Jahrhunderts seinen Anfang genommen hat. Dafür gilt dem Präsidenten der Berlin-Brandenburgischen Akademie, Prof. Dr. Dr. mult. Christoph Markschies, sowie der Wissenschaftsadministration der Berlin-Brandenburgischen Akademie der Wissenschaften der herzlichste Dank. Und noch in anderer Hinsicht stellt die sechste Lieferung eine Wiederaufnahme frühester Planungen dar. In der programmatischen Ankündigung der ersten Lieferung der Dogmatischen Schriften durch die Bochumer Patristische Arbeitsstelle im Jahre 1996 wurde die hier edierte Epistula ad Marcellinum nicht zu den im strikten Sinn dogmatischen Schriften gerechnet und war entsprechend nicht für die Publikation in diesem Rahmen vorgesehen. Dennoch stand sie von Anfang an, seit dem Ende der zwanziger Jahre, auf dem Arbeitsprogramm der kritischen Edition der Werke des Athanasius, damals noch unter dem mittlerweile aufgegebenen Gesamttitel der dogmatischen und asketischen Schriften, und auch die Bochumer Arbeitsstelle hat sie über die Jahre der Vorarbeiten hin nicht aus dem Blick verloren. Angesichts ihrer hochinteressanten, komplexen Überlieferungsgeschichte und ihrer herausragenden frömmigkeitsgeschichtlichen Bedeutung durfte sie bei einer kritischen Neuausgabe der Werke des Athanasius nicht fehlen. So hat sie nun im Rahmen der Dogmatischen Schriften ihren Platz nicht unpassend gefunden, insofern jedenfalls ihr bestimmendes dogmatisches Fundament in der christologischen Verankerung unverkennbar ist. Über die methodischen Grundsätze, über Anlage und Zielsetzung des Editionsvorhabens ist in den früheren Lieferungen berichtet worden; das dort Gesagte behält für die vorliegende Lieferung Gültigkeit und braucht hier nicht wiederholt zu werden. Auch in personeller Hinsicht ist gegenüber den beiden letzten Lieferungen keine Änderung eingetreten. Im Blick auf die erfolgten Arbeitsabläufe ist lediglich zu vermerken, dass gewisse Vorarbeiten der Arbeitsstelle, die sich auf die handschriftliche Überlieferung der Epistula ad Marcellinum innerhalb der Korpora-Tradition und zum deutlich geringeren Teil auf die Überlieferung innerhalb der Katenen-Tradition bezogen, wenn auch nicht unbesehen, verwertet werden konnten, während die Tradition der orientalischen Versionen völlig neu aufbereitet werden musste. Dankenswerterweise haben zum armenischen Überlieferungszweig Anahit Avagyan/Jerewan Scans der armenischen Handschriften und

zum georgischen Überlieferungszweig David Shengelia/Tbilisi Scans der georgischen Handschrift und weitere Materialien zur Verfügung gestellt. Dass die Editionsarbeiten der Patristischen Arbeitsstelle Bochum seit der fünften Lieferung erfolgreich weitergeführt werden konnten und nun das Ergebnis mit der sechsten Lieferung vorgelegt werden kann, ist durch die großzügige Gewährung von Drittmitteln seitens der Deutschen Forschungsgemeinschaft und der Fritz Thyssen Stiftung möglich geworden. Dafür sei beiden Institutionen und ihren beteiligten Gremien sowie dem Rektorat der Ruhr-Universität Bochum verbindlich gedankt. Darüber hinaus sei der Dank, der in den früheren Lieferungen nach verschiedenen Seiten hin abgestattet wurde, auch hier nochmals bekräftigt, und dankbar erwähnt werden muss erneut, dass sich die Bochumer Arbeitsstelle auch während der jüngsten Projektphase, wie schon gewohnt, der umsichtigen Unterstützung mit Rat und Tat durch Christoph Markschies erfreuen durfte. In Ehrerbietung und Dankbarkeit gedenkt die Bochumer Patristische Arbeitsstelle ihres Gründers und langjährigen Leiters, Prof. Dr. Martin Tetz, der am 31. Januar 2017 in Mittenwald/Obb. verstorben ist. Mit den von ihm erarbeiteten editorischen Grundsätzen hat sich die Arbeitsstelle, seit er deren Leitung in andere Hände legte, stets um größtmögliche Kontinuität bemüht, und so weiß sie sich auch fortan seinen aus profunder Gelehrsamkeit und minutiöser Genauigkeit erwachsenen hohen Maßstäben für die kritische Edition der Werke des Athanasius bleibend verpflichtet.

Bochum/Berlin, im November 2020

Dietmar Wyrwa

1. Generelle Abkürzungen

a. a. a. O. Anm. Bd. bomb. bzw. cap. chart. d. h. ebd. ed.; edd.

f.; ff. fol; foll. Fr. gr. hg.; Hg. Hs.; Hss. Jh. l.c. membr. ms. NF Nr. NS

anno am angeführten Ort Anmerkung Band bombycinus beziehungsweise capitulum chartaceus das heißt ebenda edidit, editio, editor, ediert von, edited by; editiones, editores folgend; folgende folium; folia Fragment graecus, graecum herausgegeben; Herausgeber Handschrift; -ten Jahrhundert locus citatus membranaceus manuscriptum Neue Folge Nummer Neue Serie, New Series, Nova Series,

o. J; o. O. p.; pp. rel. s. s. S. s. a. sc. s. o.; s. u. sog. Sp. suppl. s. v. t. u. u. a. u. ä. u. ö. usw. v. vgl. Vol. z. B. z. St.

ohne Jahr; ohne Ort pagina; -nae reliqui saeculum siehe Seite siehe auch scilicet siehe oben; siehe unten sogenannt Spalte supplementum sub voce tomus, tome und unter anderem; und andere und ähnliche(s) und öfter und so weiter von, vom vergleiche Volumen, Volume zum Beispiel zur Stelle

2. Zeichen und Abkürzungen der Textedition a) Marginalien Die Kapitelzählung der vorliegenden Edition ist aus der Ausgabe des Benediktiners B. de Montfaucon übernommen, während die Paragraphenzählung neu eingerichtet wurde. Die Kolumnenzahlen der Edition de Montfaucons sind in der Marginalienspalte des Textes mit einem B gekennzeichnet, die des Neudrucks Mignes mit einem M.

b) Text

{ } [ ]

Zusatz durch Konjektur Zusatz durch Retroversion einer Übersetzung Tilgung nach Ansicht des Herausgebers locus desperatus: Entscheidung war dem Herausgeber unmöglich Kolumnenumbruch in der jeweiligen Edition

c) Textkritischer Apparat > + (A)* (A)c acc. adscr. ad loc. al. al. al. al. m. ap. a. r. cet. cf. codd. coll. coni. cont. corr. def. del. dist. ditt. em. eras. exp. fort. gl.

omisit, -serunt transposuit, -suerunt litterae defectivae addidit, -diderunt (A) ante correctionem correxit (A) accedente, accedit adscripsit, -serunt ad locum alii, alios locos, alibi alii aliter altera manus apud ante rasuram ceteri confer, -feratur codices collato coniecit, -cerunt contulit, -lerunt correxit, -xerunt; correctura deficit, -ciunt delevit, -verunt distinxit, -xerunt dittographia emendavit, -verunt erasit, -serunt expunxit, -xerunt fortasse Glossa

i. e. in marg. in ras. ins. i. t. it. lac. (ind.; stat.) lect. lin. loc. m. m. r. mut. n. l. non leg. pr. m. prob. rec.; recc. s. schol. scr. secl. sim. spat. sq. sup. suppl. transpos. v. l.

id est in margine in rasura inseruit, -ruerunt in textu iteravit, -verunt lacuna (lacunam indicavit; statuit) lectio, lectionem linea, lineam locavit, -verunt; locus manus manus recentior mutavit, -verunt non liquet non legitur, -guntur prima manus probante, probantibus recens, recentior; recentiores supra scholium, scholia scripsit, -serunt seclusit, -serunt similia, similiter spatium, spatio sequentem; sequentes superscripsit, -serunt superscriptum, -pto supplevit, -verunt transposuit, -suerunt varia lectio

EPISTULA AD MARCELLINUM

Inhaltsverzeichnis Epistula ad Marcellinum ......................................................................................... 785 Inhaltsverzeichnis .................................................................................................... 786 Praefatio .................................................................................................................. 787 I. Die griechische handschriftliche Überlieferung ................................................. 787 1. Der Codex Alexandrinus ................................................................................ 788 2. Katenen- und Exzerpthandschriften .............................................................. 789 3. Die Überlieferung in den Korpora ................................................................ 798 II. Die handschriftliche Überlieferung der Übersetzungen ................................. 808 1. Die syrische Version ........................................................................................ 808 2. Die armenische Version .................................................................................. 809 3. Die georgische Version ................................................................................... 810 4. Die lateinische Druckausgabe ......................................................................... 810 5. Weitere Zeugnisse ........................................................................................... 811 III. Stemma ............................................................................................................... 812 IV. Editionen und die der Edition von Bernard de Montfaucon zugrunde liegenden Handschriften ................................................................. 813 V. Zur Präsentation der Überlieferung ................................................................... 813 VI. Conspectus Siglorum......................................................................................... 815 Text Epistula ad Marcellinum .......................................................................................... 819

Praefatio Epistula ad Marcellinum Die reich bezeugte griechische handschriftliche Überlieferung der EpMarcell hat auch orientalische Versionen hervorgebracht. Dabei stand dort – wie auch in einigen Katenen – besonders der Mittelteil der Epistula (Kap. 14-26) im Fokus des Interesses, der die Psalmen zu paränetischen und psychagogischen Gattungen für die Betenden zusammenfasst. Besonders wertvoll im orientalischen Überlieferungszweig ist die frühe syrische Übersetzung des Mittelteils aus dem 7. Jahrhundert, die – gegen das syrische Sprachgefühl – treu ihrer griechischen Vorlage folgt. Sowohl die armenische als auch die georgische Version, die von der armenischen abhängig ist, sind freie Paraphrasen.

I. Die griechische handschriftliche Überlieferung Die EpMarcell wird innerhalb der griechischen Überlieferung im Codex Alexandrinus als Prologschrift zu den Psalmen, in mehreren Katenenhandschriften zum Psalter und den in Korpora-Handschriften ausschließlich der xTradition überliefert. Die unten angeführte Auswahl von Bindefehlern der jeweiligen Tradition belegt deren stemmatische Zugehörigkeit: Bindefehler: 6,18 8,1 8,19 9,13 9,15 13,2 15,17

— 19 +

1,3,36 1 1,3,36,31

1,3,36,31 1,3

1,3,36 codd.gr.(sine 1,36,34,33,2,28) 1,36, coni. 1,3

+

34,33,2,28

Im Zusammenhang der literarischen Klassifikation der Psalmen wird die Summe der Psalmen einer bestimmten Gattung in einer Reihe von Handschriften mit beziehungsweise markiert, was auf eine redaktionelle Einfügung zurückgeht, um im Dienste der Binnendifferenzierung die genaue Anzahl der Psalmen für die jeweilige Gattung zu sichern: 14,15

14,17

2



2

— 18

2

+

+ + + +

NKn + H 32,34,33,2MBFd23,28 9 + L 34,33,2MLBFd29,23,28 36,9

788

Praefatio

14,25

2

— + +

14,30

+

14,33f 14,34

2



14,35f 14,36 14,38 14,39



+

WAKn + NB 34,36LMd9,28,30 F23,2,20 34NWBAHKFn23,2,20 36MLd9,28 n.l. 33 LFd23,20,2 36,34M38

H+

+

+ n.l. 33 + 31NWAHKd6,11 + > 1,3,36,34,33 B7,29 + NWAHKn 36,34,33LMBFd 9,23,20,2,28 + 36,34NLWBAHKnd9,23,20,2,28 + NWBAHKFd23,20,2 36,34,33LM28 + 2 > 1,3 + 36,34,33NLWMBAHKFnd23,28,20,2

M9,28

Bis auf wenige Ausnahmen werden die Psalmen im Alexandrinus und in den meisten Katenen als Zahlzeichen wiedergegeben – anders als in einigen Korpora-Handschriften, die durchgehend Zahlwörter verwenden.

1. Der Codex Alexandrinus Die berühmte Bibelhandschrift, der Codex Alexandrinus, ist der älteste Textzeuge, der die EpMarcell als Prologschrift zu den Psalmen enthält. Opitz sah in der EpMarcell die Möglichkeit, »den alexandrinischen Text einer Athanasiusschrift« zu erreichen, was allerdings nicht besagt, dass der Alexandrinus grundsätzlich einen besseren Text bezeugt.1 Diese Majuskelhandschrift konnte auf Grundlage einiger älterer Xerokopien und der Faksimile-Ausgabe (1957) ausgewertet werden. Stellenweise ist sie schwer, beziehungsweise gar nicht zu entziffern. Die vielen Itazismen und Attizismen gehen auf den Sprachgebrauch des Schreibers zurück.

1

Codex Alexandrinus, membr. (s. V)2 Trennfehler: 2,6f. 2,14 3,14

1 2

3

1

3

> 13

B>1

Opitz, Untersuchungen, 206. Fr. G. Kenyon, The Codex Alexandrinus (Royal MS 1 D V-VIII) in reduced photographic facsimile, Part 4,1 Esdras-Ecclesiasticus, London 1957. — EpMarcell: foll. 2a-9a. Kolophon (sic) (fol. 9a): Hier liegt keine redaktionelle Zufügung der x-Tradition vor, wie Opitz, Untersuchungen, 206, meint, sondern Textverlust durch Homoioteleuton beim Alexandriner. Hs. 3, die dem Alexandrinus nahe steht, belegt diesen Befund, indem sie die volle Lesart bewahrt.

789

Epistula ad Marcellinum

6,15 6,17 13,21 16,8

— 16

>1

1

1 — 10 > 1 (Homoioteleuton) Die Vorlage des Alexandrinus hatte die Nummern von Psalm 10 und 11 ausgeschrieben. Nur so konnte der Zeilensprung von zu erfolgen. 17,13 1 17,15 — >1

2. Katenen- und Exzerpthandschriften Die EpMarcell wird in den Katenen nur in mehr oder weniger umfangreichen Auszügen als Bestandteil von Prologen überliefert. Die folgenden drei Handschriften 3,36,31 sind mit dem Alexandrinus verwandt; alle vier sind unabhängig voneinander von derselben Vorlage abhängig. 3 Oxoniensis Bodleianus Auct. D.4.1, membr. (a. 951)4 Als Schreiber wird ein gewisser Anthimus am Anfang und Ende des Psalters genannt.5 Die Handschrift 3 enthält den Text von Kap. 1 - 26, sie überliefert die Psalmzitate – wie der Alexandrinus – ausführlicher als die Handschriften der x-Tradition.6 Die Bindefehler mit dem Alexandrinus und die Trennfehler beider Handschriften zeigen, dass beide Kodizes von einer gemeinsamen Vorlage abhängig sind. Bindefehler mit dem Alexandrinus: 2,11 > codd.gr.(sine 1,3) 3,8 + 1 1,3 3,10 + 1,3 3,15 + 4,11 + 1,3 5,1 1,3 5,2 + 1,3 6,6 ~ 1,3 9,13 1,3,36 4 5 6

1,3

Coxe, Bodleian Library, 621-624 (unter der alten Signatur: gr. Miscell. 5). Hutter, Corpus, Bd. 1,27; Dorival, Chaînes II, 84-87 — EpMarcell: foll. 1a-13b. Hutter, ebd.; Dorival, ebd. Die Datierung wird den Ostertafeln für die Jahre 951-956 entnommen. Ob die Kürzungen der Zitate auf die spätere redaktionelle Bearbeitung der x -Tradition zurück geht, wie Opitz, Untersuchungen, 206, vermutet, kann nicht entschieden werden.

790

Praefatio

15,17 + 1,3,36 Trennfehler: 1,11f 2,14 6,13 3 7,9 — 11 9,15 — 12,8 >3 13,1 — 14,1 >3 27,1 — 33,27

3 3>1 >3 >3

36 Oxoniensis Laud gr.42, membr. (s. XII)7 Die ersten vier Folia fehlen, die EpMarcell beginnt mit fol. 5a (Kap. 6,16 bis fol. 13b (Schluss). Mindestens fol. 4b enthielt Text der EpMarcell. Trennfehler: 7,1 7,7 —8 7,10 — 9,1 10,3 10,7 10,16 + 13,14

36 | 36

2

36

36

36

+ 1 36*

36

36 36 36c

31 Coislinianus gr. 275, membr. (s. X)8 In den wenigen Passagen (Kap. 5-8; 26-33), die der Coislinianus überliefert, zeigt sich seine Nähe zu den Handschriften 1 und 3: Bindefehler: 6,10 — 11 > 1,3,31 6,11 + 1,3,31 8,1 8,19 1 > 3,31 27,23 ~ 1,31 30,9 1,31 1 Trennfehler: 1,1 7

8

— 4,18

1 1,3,31

> 76,31

Richard, Répertoire, Nr. 651 (Coxe), 528-532. Die ersten vier Folia fehlten bereits 1635, als die Handschrift in den Besitz von Erzbischof William Laud (Liber Giulielmi Laud Archiepi[scopi] Cantuar[iensis] et Cancellarii Uniuersitatis Oxon[iensis] 1635) kam. — EpMarcell: foll. 5a-13b. Dorival, Chaînes, V, 272-277 — EpMarcell: foll. 7a-11a.

791

Epistula ad Marcellinum

5,6 5,14 8,13 8,18 8,24 27,16

1 + — 14

31 1,3

— 27,2 31

31 > 31 31 > 31

Die weiteren Handschriften aus dieser Gruppe nehmen eine mittlere Stellung zwischen der Vorlage des Alexandrinus und der x-Tradition ein: Sie verwenden ebenfalls – wie der Alexandrinus – bis auf wenige Ausnahmen Zahlzeichen für die Psalmen und fallen durch weitere Bindefehler auf. Bindefehler mit dem Alexandrinus: 5,1 + 1,3,34,5,32,2,6,7,29,23,28 8,24 1,3,36,34,33,2,23,28 10,1 2,23,28 1+ 1,36,34,33,28 2 2, 36 1,36,34,33,2,23,28 13,19 1,36,2,9,23,28 14,12 > 1,3,36,34,33,2,23,28 17,14 1 3 11 | + 1+ 36,34,33,9,23,2,28 + 11 18,1 codd.gr.(sine 1,3,36,34,33,9,7,29,23,2,28) 22,12 codd.gr.(sine 1,3,36c,31,34,9,23,28,7,29) 36* 11 23,20 — 24,2 > codd. gr.(sine 1,3,34,11,23,37,2) 27,1f ~ codd.gr.(sine 1,34,33,23,2,28,9,11) 27,4 > codd.gr.(sine 1,34,33,23,2,28) 27,17 1,34,33,23,2,28,9,31 36 29,5 codd.gr.(sine 1,36,31,34,33,5,9,23,2,28) 29,7 codd.gr.(sine 1,36,31,34,33,5,9,23,2,28) Bindefehler mit der x-Tradition: s.o. die Belege mit und 32,11 ( C 1, 36) 1,36,31 arm : 1,36,31)

codd.gr.(sine

Trennfehler : 2,4 32,33,5,7,27,23,20,37,2 2,6 32,33,2,7,29,20,28,5 10,26 > codd.gr.(sine 1,36,34,6,23) (Homoioteleuton) 2 — 27 Früheres Stadium der x-Tradition 17,7 34,35,33,9,23,20,37,2,28 28,14 34,35,33,9,23,2,37,28

792

Praefatio

32,19

34,35,33,5,9,23,20,37,28

2

Eine Gruppe von sechs Handschriften (34,35,23,20,37,2) geht auf eine gemeinsame Vorlage zurück. Bindefehler: 3,1 9,16 10,22 12,8 13,2 15,17 19,20 20,2 20,6 20,8 20,16 22,1 22,9 23,11 25,21 26,4f

27,24 34

34*35 34c alt. m. 23*,20,37,2, corr. in marg. 23c > 34,35,33,23,20,37,2 — 24 > 34,35,23,20,37,2 > 34,35,23,20,37,2 34,35,33,23,20,37,2,28 > 34,35,23,20,37,2 34,35,23,37,2,20 > 34,35,23,37,2,20 33,9,28 34,35,23,37,2,20 + 34,35,23,37,2,20 + 34,35,23,37,2,20 ~ 34,35,23,37,2,20 34,35,23,37,20n > 3,2,30 > 34,35,23,37,2,20 34,35,23,37,2,20 1,3,33MLFd28 34,35,23,37,2,20 ~. Beides wurde Die Vorlage von 34,35,23,37,2,20 hatte vermutlich zusammengezogen, und die Tilde wurde als die abgekürzte Endung von aufgefasst. 34,35,23,37,20 2

Vaticanus gr. 1422, membr. (s. X) 9

35 Parisinus gr. 146, membr. (s. X)10 Diese Handschrift ist eine Abschrift von 34. Folgende Binde- und Trennfehler belegen diese Abhängigkeit: Bindefehler: 12,16 — 17 13,7 — 14,64 27,11 34,35

> 34,35 > 34,35

34,35

Trennfehler: 9 10

Karo-Lietzmann, Typ XV. Dorival, Chaînes, IV, 361f — EpMarcell: foll. 6b-11a. Montfaucon benutzte ebenfalls diese Handschrift unter der Bezeichnung Regius 228. Karo-Lietzmann, Typ XV. Dorival, Chaînes, IV, 360f — EpMarcell: foll. 6b-11a.

793

Epistula ad Marcellinum

7,6 10,37

—7

> 35 35

23 Laurentianus Pluteus VI,3 (s. XI)11 Die folgenden Bindefehler mit 37,2 und 20 sowie die Trennfehler der abhängigen Handschriften zeigen, dass 37,2 und 20 Abschriften von 23 sind. Bindefehler: 9,18 10,1 14,56 15,22 16,6f 16,7 27,24

30,9

23,20 2 23,37,2,20,28 23,20 2 — 23*, 23c (exp. 23,37,2,20, 23,37,2,20, 23,20 23,20

2 sup.

37,2,20

20 Parisinus gr. 937, chart. (s. XVI)12 Es handelt sich um eine Sammelhandschrift patristischer Texte, die in der zweiten Hälfte, beginnend mit EpMarcell an 5. Stelle, Exzerpte zur Psalmauslegung enthält. Montfaucon benutzte diese Handschrift unter der früheren Bezeichnung Colbert 4443.13 Trennfehler: 1,11 20 2,2 9,19 16,5 17,19 — 20

20 20

20 > 20

37 Matritensis 4670, membr. (ca. a. 1550)14 Die Handschrift 2 ist eine Abschrift von 37. Bindefehler mit 2 und Trennfehler gegen 23: 18,3 37,2 22,5 37,2 23,9 + 37,2 26,16 37,2

11 12 13 14

Dorival, Chaînes IV, 419f. Karo-Lietzmann, Typ XVI — EpMarcell: foll. 21a-32b. Opitz, Untersuchungen, 95. Karo-Lietzmann, 20. — EpMarcell: foll. 86a-107a. Omont, Inventaire, lxxxix. Dorival, Chaînes III, 96-103. Nicht bei Karo-Lietzmann, entspricht XVIII; — EpMarcell: foll. 18b-30b.

794 2

Praefatio

Monacensis 295, membr. (s. XVI)15 Trennfehler: 9,19 — 20 > 2 (Homoioteleuton) 12,18 — 2 > 2 (Homoioteleuton) 14,38 36,34,33ML28 17,8 2 17,13 1 2 18,2 (sic) 2 22,2f 2 25,6 —7 > 2 (Homoioteleuton) 27,24 34,23,37,20 2

2

33 Mosquensis 358, membr. (s. XI)16 Der Text beginnt mit Kap. 5,3. Trennfehler: 10,36 + 34,23,2 > 33 14,3 > 33 15,12 + 33 17,23 33 24,7 33 25,5 > 33 25,11 33 28,9 33 28 Vaticanus gr. 754, membr. (s. X)17 Abhängig von 28 ist die Handschrift 30: Bindefehler: 2,12 28,30 9,4 11,22 27,2 —3 30

15 16 17 18

28,30

34,23,37,2,20 28,30 > 34,35,23,37,2,20,9

28,33

Vaticanus Borg. gr. 2 (a. 1665)18

Richard, Répertoire, Nr. 622 (Hardt) 218-227. — EpMarcell: foll. 67a-108a. Karo-Lietzmann, Typ XVIII — EpMarcell: foll. 3a-13a. Devreesse, Codices Vaticani Graeci III, 269f. Dorival, Chaînes II, 238-243. Karo-Lietzmann, Typ XIII — EpMarcell: foll. 15b-25b. Dorival, Chaînes V, 237. Nicht bei Karo-Lietzmann, entspricht Typ X — EpMarcell: foll. 5b18a.

795

Epistula ad Marcellinum

Diese Handschrift enthält viele Fehler und erweist sich als Abschrift von 28 und 2. Bereits die nicht mehr erhaltene Vorlage von 30 hatte aus 28 und 2 selektiv abgeschrieben. Bindefehler mit 2: 1,11 20 2,30 28 2,1 2,30 10,16 2,30 11,10 2,30 14,19 > 2,30 18,8 2,30 22,16 2,30 32,19 2,30 Trennfehler: 1,5 2,5 2,5 6,21 9,13

+

+

+ > 30

30 30

30

30

5 Vaticanus gr. 744, membr. (s. X)19 Die Handschriften 5 und 32 zeigen bereits durch die Übereinstimmung im Umfang des stark verkürzten Textes (sie überliefern Kap. 1-10; 27-33), dass sie auf eine gemeinsame Vorlage zurückgehen. Sie kürzen oft die Psalmenzitate ab mit dem Vermerk . Bindefehler: 3,1 — 3,10 — 12 3,15 — 4,15 — 18 6,3 1 — 4 Trennfehler: 3,2 —3 3,3 —4 4,14 5,12 — 6,8 — 8,4 —7

19

> 5,32

5,32 > 5,32 (Homoiarkton) > 5,32 5,32 >5 > 5 (Homoioarkton) 5 >5 >5

5

Devreesse, Codices Vaticani Graeci III, 258-260. Dorival, Chaînes III, 39. Karo-Lietzmann, Typ XVII; — EpMarcell: foll. 159b-161b.

796 32

Praefatio

Athous Koutloumousiou 36, membr. (s. XII) 20 Trennfehler: 3,2 —3 3,4 — > 32 5,12 — 6,8 — > 32 8,4 — 30,3

> 32 > 32 32 (folia omiserunt)

Die folgenden beiden Handschriften (7 und 29) gehen auf eine gemeinsame unbekannte Vorlage zurück, mit ihnen stemmatisch verwandt sind vier weitere Handschriften (27,11,21,24): 7 Vaticanus gr. 342, membr. (s. XI)21 Diese Gruppe von sechs Exzerpt-Handschriften (7,27,11,29,21,24) zeigt bereits durch die Lücken in der Überlieferung des Textes der EpMarcell (Kap. 1-5; 13-23; Frgm. aus Kap. 25 und 33) deren Verwandtschaftsverhältnis: Bindefehler: 1,1 —5 2,12 2,14 — 3,15 — 15,20 — 21 17,19 Trennfehler: 2,11 2,14 4,3 4,12

7,27,29,21,24 + 7,27,29,21,24 > 7,27,29,21,24 > 7,27,29,21,24 > 7,27,29,21,24,11,6 — 20 > 7,27,29,21,24 29

— 18

29,21,24 29,21,24 > 7,27

7,27 7 7

27 27

Bindefehler von 7,27 und 11, Trennfehler zu 29 mit Deszendenz: 3,2 — > 7,27,11 3,3 > 7,27,11 2 — 5 17,18f > 7,27,11 23,3 — > 7,27,11

20

21

Dorival, Chaînes III, 28. Lambros, Manuscripts, Bd. 1, 277, Nr. 3105. Karo-Lietzmann, Typ XVII; — EpMarcell: foll. 1a-(3)4a; die Paginierung ist sekundär und erfolgte, nachdem fol. 2a.b ausgefallen war. Dorival, Chaînes V, 353. Nicht bei Karo-Lietzmann, entspricht Typ XXII — EpMarcell: foll. 1a-2b.

797

Epistula ad Marcellinum

27 Athous Lawra 1204, chart. (s. XVI)22 Der Codex ist eine Sammelhandschrift, die einen kompakten Block von kurzen Prologtexten enthält. Sie ist (wie die Belege oben zeigen) eine Abschrift von 7. 29 Vaticanus gr. 752, membr. (s. XI)23 Die beiden folgenden Handschriften 21 und 24 sind von dieser Handschrift abhängig: Bindefehler: 4,3 14,60 > 29,21,24 16,3 —4 18,7 — 21

7

> 29,21,24

29,21,24

Parisinus gr. suppl. 1038, membr. (s. XVI) 24 Trennfehler: 3,2 14,28 14,73

24

29,21,24

21

> 21

21

Laurentianus Pluteus LVIII,30, membr. (s. XIV) 25 Trennfehler: 2,8 14,31 14,41

24

24

> 24

11 Vaticanus gr.1898, membr. (s. XIII)26 Die von der Handschrift 11 überlieferten Passagen (Kap. 2-3; 10-11; 14-18; 20-27; 30-31; Frgm. aus 33) zeigen in der Schnittmenge mit dem Text von 7 Gemeinsamkeiten, die darauf schließen lassen, dass die Vorlage von 7, 29 und 11 mehr Text überlieferte als deren Abschriften. 22 23 24 25 26

Richard, Répertoire, Nr. 195 (Spyridon Lauriotès/ Eustatiadès) 201. Nicht bei KaroLietzmann, entspricht Typ XXII — EpMarcell: foll. 71a-72b. Devreesse, Codices Vaticani Graeci III, 266-268. Dorival, Chaînes IV, 56f. Karo-Lietzmann, Typ XXII — EpMarcell: foll. 11b-16b. H. Omont, Inventaire, III, 201ff. — EpMarcell: foll. 1a-5b. Olivier, Repertoire, 294 (Bandini) — EpMarcell: foll. 160b-163b. S. Lilla, I manoscritti vaticani greci. Lineamenti di una storia del fondo (StT 415), 2004, 62 — EpMarcell: foll. 229a-233b.

798

Praefatio

Trennfehler: 1,1 — 12 3,6 3,7 — 10,20 10,22

— 23

> 11

> 11

11

11

9 Vaticanus Ottob. gr. 398, membr. (s. XI)27 Einige Folia sind am Anfang und im Verlauf der Handschrift verloren gegangen. Der Text beginnt mit Kap. 5,5. Trennfehler: 6,16 >9 7,4 — 7,9 — 10 8,12 — 13

>9

>9 >9

6 Vaticanus gr. 525, membr. (s. XI)28 Die Handschrift enthält nur kurze Exzerpte (Kap. 1-8; Frgm. aus Kap. 10; Kap. 14-19; Frgm. aus Kap. 26; Frgm. aus Kap. 33) Trennfehler: 2,2 + 4,5 —6 >6 5,16 — 6,2 >6 7,19 — 22

6 >6

3. Die Überlieferung in den Korpora Die EpMarcell gehört innerhalb der Korpora-Handschriften zur sogenannten 21-Schriften-Sammlung29, die nur von Codices der x-Tradition überliefert wird. In der festen Reihenfolge der Sammlung steht sie an 18. beziehungsweise 19. Stelle.30

27 28 29 30

Feron-Battaglini, Codices manuscripti graeci Ottoboniani, Rom 1893, 209f. Dorival, Chaînes, IV, 263f. Karo-Lietzmann, Typ IV — EpMarcell: foll. 1a-12a. Dorival, Chaînes V, 282. — EpMarcell: foll. 4a-5b. S. Praefatio zu EpEpisc (AthW I,1 3, Anm. 6). S. die Tabelle bei Opitz, Untersuchungen, 183.

Epistula ad Marcellinum

799

U Patmiacus A 3, membr. (s. XI) 31 U zeigt sich auch in dieser Schrift in den wenigen Passagen, die erhalten sind, als die Vorlage von N.32 Bindefehler von UN44: 32,18 UN44 33,5 ~ 31UN44 33,10 > UN44 N Marcianus gr. 369 (olim 50), chart. et. membr. (s. XV/XI-XII) 33 Bereits im 11. Jh. wurde N von U abgeschrieben, bevor etwa 19 Folia von U ausgefallen waren. Bindefehler von N44: 4,1f. 4,6 N44 11,22 ~ N44 12,14 > N44 14,35 N44 16,3 —4 > N44

N44

Die Belege zeigen, dass die folgende Handschrift eine Abschrift von N ist: 44

Cantabrigiensis (Trinity College B.9.7) gr. 203, chart. (s. XVI) 34 Trennfehler von 44 gegen N: 13,14 44 14,6 + 44

31

32 33

34

Opitz, Untersuchungen, 13-15. Neueste Handschriftenbeschreibung: , 3-5; vorher Richard, Répertoire, Nr. 691 (Sakkelion), 2. Siehe auch Lake-Casey, De virg, 174. — EpMarcell foll. 290b-292a, Nr. . Etwa 19 folia sind ausgefallen, nachdem der Schreiber von N eine Kopie von U erstellt hatte. Erhalten sind nur: fol. 290b: 1,1 — 1,2 und fol. 291a-292a: 32,3 bis Schluss. Vgl. Opitz, Untersuchungen, 13f. Opitz, Untersuchungen, 15-17; jetzt: Mioni, 70f.; vorher Richard, Répertoire, Nr. 844 (Zanetti-Bongiovanni), 31f. Der Codex stammte aus der Bibliothek des Bessarion. Er besteht aus zwei separaten Codices, die nachträglich zusammengebunden wurden. Der zweite Teil, in dem N Abschrift von U ist, stammt noch aus dem 11. Jh. N ist im 11. Jh. und ein weiteres Mal im 15. Jh. um weitere Schriften ergänzt worden (vgl. K. Metzler, Kontamination in der Athanasiusüberlieferung, REByz 48 [1990] 213 -232). In diesen Schriften differiert die Stemmatik. — EpMarcell wurde vom zweiten Schreiber als Abschrift von U angefertigt: foll. 339a-355b, Nr. . Opitz, Untersuchungen, 17f; Richard, Répertoire, Nr. 260 (James) 1, 268 -270; s. auch Wallis, Manuscripts, 253-255. Felckmann benutzte 44 unter der Bezeichnung »Anglicanus«. — EpMarcell: pp. 724-755, Nr. ( ) nur im Pinax.

800 14,16 32,7 32,14 33,5

Praefatio

44

N

44

44 > 44

L Londinensis Burneianus 46 Bd. I, membr. (s. XII) 35 L repräsentiert innerhalb der Korpora ein früheres Stadium der x-Tradition und ist in zwei Bände gebunden; die EpMarcell findet sich im zweiten Band. Eine Abschrift von L ist: 74 Oxoniensis Holkhamicus gr. 28 (olim 51), chart. (s. XIV-XV) 36 Folgende Bindefehler von L mit 74 und Deszendenz lassen L als deren Vorlage erkennen: 1,7 > L74,45,47,46b1*, corr. b1c 1,11 — > L74,45,47,46b1 11,29 ~ L74,45,47,46b1*, corr. in marg. b1c 13,1 — > L74,45,47,46b1*, corr. b1c 14,26 — L 74,45,47,46b1 16,5 L74,45,46,47b1*, corr. b1c Trennfehler L gegen 74: 14,19 L > 74,45,47,46b1 20,2 L 74,45,47,46 b1*, corr. in marg. b1c 26,6 74,45,47,46b1 27,16 74,45,47,46b1*, corr. b1c 31,8 74,45,47,46b1 Die Handschrift 74 ist mehrfach abgeschrieben worden. Für sie sowie für die meisten ihrer Abschriften ist ein Athanasius-Korpus typisch, in dem die 2135 36

Opitz, Untersuchungen, 23-25; Richard, Répertoire, Nr. 525 (Forshall), Vol. 1, Part II, 13f; s. auch Wallis, Manuscripts, 105-107 — EpMarcell: foll. 109a-119b, Nr. . Opitz berücksichtigte diese Handschrift in seinen »Untersuchungen« nicht, vermutete aber für die von 74 abhängigen Handschriften eine gemeinsame Vorlage (Untersuchungen, 26). In der Edition von EpEnc (AthW II, 169-177) zog er sie (Sigle h) unnötigerweise für die Textkonstitution heran, da er nicht erkannt hatte, dass diese Handschrift eine Abschrift von L ist; vgl. AthW II, 8, lvii, Anm. 182; Richard, Répertoire, Nr. 655a (Barbour), 597f.; früher Nr. 395 (de Ricci), 5. Zur Geschichte der Handschrift s. auch: Richard, Répertoire, Nr. 397 (Barbour), 61f. Thomas Coke, der spätere Earl of Leicester, kaufte 1721 die Handschrift von Giulio Giustiniani, dem Prokurator von San Marco in Venedig. Zu Beginn des 17. Jh. war sie im Besitz der Brüder Giovanni und Marco Morosini, die Priester auf Kreta waren; Barbour führt die Hs. unter der Bezeichnung »Morezenos 51« (Richard, Répertoire, Nr. 655a, 598) an. — EpMarcell: foll. 263a-277a, ohne Nummerierung und ohne Titel.

801

Epistula ad Marcellinum

Schriften-Sammlung durch die pseudathanasianischen Schriften QuaestAl (CPG 2261) und (Athanasianum) (CPG 2295) ergänzt wurde. Die folgenden fünf Handschriften gehören, wie die oben genannten Fehler zeigen, in die Deszendenz von 74 und letztlich auch von L: 45

Amstelodamus gr. 12 (I A 14), chart. (a. 1548) 37 Trennfehler: 6,12 12,19

46

— 8,19 45

Monacensis gr. 26, chart. (a. 1548) 38 Trennfehler: 13,9 + 13,9 > 46 14,37

47

> 45

46 46

Cantabrigiensis (Trinity College B 9.8) gr. 204, chart. (s. XVI) 39 Trennfehler: 7,17 14,68 20,15

47 47

47

Die drei zuletzt genannten Handschriften stammen von demselben Schreiber, Emmanuel von Monemvasia 40. Der Monacensis ist nur in den ersten fünf Schriften Abschrift des Amstelodamus, sonst wie auch im Fall von EpMarcell direkt aus 74 abgeschrieben 41. b1 37

38 39 40 41 42

Genevensis gr. 29 tom. I (jetzt 890), chart. (s. XVI)42 Opitz, Untersuchungen, 26; (Bezeichnung I A 14 nach Universiteits-Bibliotheek); außerdem Richard, Répertoire, Nr. 116 (Mendes da Costa), 12f.; vorher 82 (Omont), 195f. — EpMarcell: foll. 322a-338a, ohne Nummerierung. Opitz, Untersuchungen, 26f.; Richard, Répertoire, Nr. 622 (Hardt), 133 -40; s. auch Wallis, Manuscripts, 108. Sigle M bei Ludwig. — EpMarcell: foll. 303b-318b, ohne Nummerierung. Opitz, Untersuchungen, 27; Richard, Répertoire, Nr. 260 (James) 1, 270; s. auch Wallis, Manuscripts, 108f. u. 254f. — EpMarcell: pp. 627-659, ohne Nummerierung. Zum Schreiber, , s. Gamillscheg-Harlfinger I, Nr. 113. Vgl. Praefatio zu OrrArian I-II (AthW I,1 80). Opitz, Untersuchungen, 27.93; Zählung nach Senebier, Catalogue; außerdem Richard, Répertoire, Nr. 87 (Omont), 3, 434; zu nennen ist ferner Wallis, Manuscripts, 107f. D ie Commeliniana führt diese Handschrift für die Textkonstitution unter der Bezeichnung »Anonymus II« an. — EpMarcell: foll. 326a-343b, ohne Nummerierung.

802

Praefatio

Die zahlreichen Unterstreichungen in dieser Handschrift und die entsprechenden Korrekturen am Rand gehen auf Felckmann zurück, der mit dem Kürzel »Bas« den Basiliensis (Sigle B) als seine Quelle angibt. Mindestens zwei Schreiber waren an der Abschrift des Textes beteiligt. Trennfehler und Korrekturen nach dem Basiliensis: 10,23 L74,45,47,46 b1*, corr. in marg. b1c 11,29 ~ L74,45,47,46 b1*, corr. in marg. b1c 13,1 — > L74,45,47,46 b1*, corr. b1c 14,40 74,45,47,46 b1*, corr. in marg. b1c 17,18 — 25 > b1 33,21 — 22 > 50 b1*, corr. 50cb1c Die einzelnen Deszendenten von 74 sind, wie die oben angeführten Trennfehler und das Fehlen von Bindefehlern gegen 74 zeigen, unabhängig voneinander direkt von 74 abgeschrieben worden. W Athous Vatopedi 7, membr. (s. XI-XII)43 Die Handschrift W hat für die Athanasius-Überlieferung große Bedeutung, weil hier vor die 21-Schriften-Sammlung ein Athanasius-Korpus aus »antiochenischer« Tradition 44 gebunden ist. Das berührt allerdings nicht die EpMarcell. Der Codex bleibt ohne direkte Deszendenz. Trennfehler: 6,11 1 — 6,16 14,3 18,16 20,8

>W W W W

W

M Marcianus gr. 49 (351), chart. (s. XII-XIII) 45 Diese Handschrift gelangte aus Bessarions Besitz nach Venedig. Zwei Schreiber erstellten die Texte der 21-Schriften-Sammlung. Sie bleibt ohne Deszendenz. Trennfehler: 4,13 43

44 45

M

Opitz, Untersuchungen, 18-21 (Datierung vermutungsweise a. 1052/3); Richard, Répertoire, Nr. 191 (Eustradiades-Vatopedimos), 5f. (Datierung s. XII); s. auch Tetz, Markell I, 240-42 u. Bizer, Studien, 47-49. — EpMarcell: foll. 320b-330b, Nr. . S. Praefatio zu EpEpisc, (AthW I,1 9). Opitz, Untersuchungen, 21-23; jetzt: Mioni, 68-70, vorher Richard, Répertoire, Nr. 844 (Zanetti-Bongiovanni), 30f. — EpMarcell: foll. 242b-255a, Nr. .

803

Epistula ad Marcellinum

6,2 10,33 23,12 25,26

>M

M

1

M

>M

B Basiliensis gr. A III 4, chart. (s. XIII) 46 Diese Handschrift enthält das umfangreichste Athanasius-Korpus. Opitz' These, dass diese Sammlung auf Nikolaos Doxapatres zurückgeht, wird allerdings inzwischen zurückhaltend beurteilt; 47 mit Blick auf die 21-SchriftenSammlung kann die Handschrift nicht beurteilt werden, da sie eine ihrer Quellen ist. Für B sind auch die verschiedenen Schreiber- und Korrektorenhände untersucht worden. 48 In EpMarcell handelt es sich um den Schreiber der ersten Niederschrift. Die Handschriften 48 und 50 stehen in der Deszendenz von B. Bindefehler: 2,14 9,1 9,15

12,4f 14,24 17,27f

> B50,48 B50,48 B50,48

B50,48

B50 Bc48,50b1c

48

48 Vindobonensis theol. gr. 2, (s. XV) 49 Trennfehler: 7,5 19,19 > 48 25,6 26,3 33,20

48 48

48 Bc corr. Felckmann 50

48

50 Oxoniensis (Th. Roe) 29 (olim 275), chart. (a. 1410) 50 46

47 48 49

50

Opitz, Untersuchungen, 28-37 (Datierung s. XII, Provenienz Lawra des Athanasius vom Berge Athos); Richard, Répertoire, Nr. 87 (Omont), 3, 400f. (Datierung s. XIV); s. auch Wallis, Manuscripts, 245-51. Montfaucon führt diese Handschrift nach der Commelinschen Ausgabe als »Basiliensis« an. — EpMarcell: foll. 207a-215b, Nr. . Besonders Ryan, De Inc, 13 u. 94-97. Vgl. Praefatio zu OrrArian I (AthW I,2 83). Opitz, Untersuchungen, 36; neueste Handschriftenbeschreibung: Hunger -Kresten, Katalog, Teil 3 (1), 1-6; vorher Richard, Répertoire, Nr. 859 (de Nessel), 2-15; s. auch Wallis, Manuscripts, 251f. — EpMarcell: foll. 164a-172b, Nr. . Opitz, Untersuchungen, 36f.; Richard, Répertoire, Nr. 651 (Coxe), 488 -90; s. auch Wallis, Manuscripts, 252f. — EpMarcell: foll., 283b-295a, Nr. .

804 Trennfehler: 4,4 —6 7,1 7,22 10,10 > 50 12,16 — 17

Praefatio

> 50 50

50

> 50 (Homoioteleuton)

A Ambrosianus 464 (I 59 sup.), chart. (s. XIII) 51 Diese Handschrift wurde systematisch zur Vorlage entwickelt. Das zeigen auch die Gebrauchspuren (abgebrochene Folioecken, sekundäre Ergänzun gen). Auch hier bleibt sie eine Leithandschrift mit einer großen Zahl an mittelbaren und unmittelbaren Deszendenten. Während diese ursprünglich zur x-Tradition gehörende Handschrift stellenweise nach der RS-Tradition korrigiert und ergänzt worden ist, weist die Überlieferung von EpMarcell in A keine Spuren von Kontaminationen auf. Die Schrift findet sich im ersten Teil dieser Handschrift und wurde von Schreiber 2 angefertigt. Wegen der partiellen Unlesbarkeit und der sekundären Eingriffe in die Handschrift werden partiell die Deszendenten von A herangezogen. Die von A abhängigen Handschriften bleiben – wie in allen Schriften der 21Schriften-Sammlung – auch hier ihrer Vorlage treu: Bindefehler: 1,5 > AHKYFde52 1,11 + AHKYFde52 10,23 > AHKFYde52 11,22 > AKFYde52 13,9 + AHKYFde52 14,21 > AHKYFde52 16,16 ~ AYFde52 Da es außerdem keine ursprünglichen Trennfehler von A gegen YF gibt52, muss auch in diesen Schriften, gegen Opitz 53 und Ryan54, die eine gemeinsame Vorlage der Handschriften KAYF annahmen, A die Vorlage von K sowie von HYF sein.

51 52

53 54

Opitz, Untersuchungen, 42-44; Richard, Répertoire, Nr. 601 (Martini-Bassi), 558f. — EpMarcell: foll. 371a-390a, Nr. . Ryan, De inc 87, erkennt dies, ohne jedoch den naheliegenden Schluss zu ziehen: »Since A is so close a copy of [d.h. der postulierten gemeinsamen Vorlage], there are no readings supported only by KFY, KF or KY«. Vgl. die Praefatio zu EpEpisc (AthW I,1 15, Anm. 67). Opitz, Untersuchungen, 120. Ryan, De inc 80.

Epistula ad Marcellinum

805

H Laurentianus 4,20, membr. (s. XIII)55 H ist überwiegend ein Zeuge der RS-Tradition, aber für die fünf letzten Traktate hat der Schreiber auf eine Vorlage der x-Tradition zugreifen können, für EpMarcell auf A. H zeigt oft dunkle Verfärbungen. Der häufige Gebrauch von nachlässig geschriebenen Abbreviaturen lassen die Endungen nur erahnen. Trennfehler: 7,18 >H 9,3 H 11,6 >H 11,23 H 13,12 — >H 14,57 — 73 >H 15,8 — 19,13 >H K Athous Vatopedi 5.6, membr. (s. XIV) 56 In der EpMarcell zeigt sich, dass bereits die Vorlage von K nur von A abhängig war, wie die Bindefehler oben unter A belegen. Trennfehler: 6,21 9,15

10,16

11,27 24,6 28,14 Y

Trennfehler:

13,20 24,15 32,11

56

57

>K

~K

K

K

K

Mosquensis 115, chart. (s. XIV-XV) 57

7,13 12,12

55

>K

>Y >Y >Y

Y Y

Opitz, Untersuchungen, 72-74; Richard, Répertoire, Nr. 349 (Bandini I), 542f. Die Abhängigkeit dieser Hs. von A, korrigiert die Datierung vom 12. auf das 13. Jh. Bereits Opitz, ebd., zweifelte die Richtigkeit der alten Datierung an. — EpMarcell: foll. 205a218b, Nr. . Die Athanasius-Schriften sind verteilt auf die Kodices Vatopedi 5 und 6; die EpMarcell ist im ersten Band enthalten. Opitz, Untersuchungen, 37-42; Richard, Répertoire, Nr. 191 (Eustradiades-Vatopedianus), 3-5; s. auch Bizer, Studien, 46. — EpMarcell: foll. 270b-284a, Nr. . Opitz, Untersuchungen, 44f.; Richard, Répertoire, Nr. 613 (Vladimir), 109f. — EpMarcell: foll. 379a-397b Nr. .

806

Praefatio

F Laurentianus San Marco 695, chart. (s. XIV) 58 Auch hier zeigt sich der Schreiber von F als sehr nachlässig. Die Abkürzungen von Wortendungen erschwert die Lesbarkeit. Trennfehler:

5,14 6,19

8,15

9,12 10,18 11,29 20,15

>F post >F

F F

F F

F

d

Vaticanus gr. 401, s. XIII59 Diese Handschrift ist die Vorlage einer späteren Handschriftengruppe (e52 Ig75,51), die Opitz als -Gruppe bezeichnete60. Hier ist nur der eine Zweig der Gruppe vertreten: die Handschriften e52 ( 1 bei Opitz). Bindefehler: 2,4 > de52 4,16 6,16 > de52 9,8 de52 9,18 > de52

de52

Die beiden folgenden Handschriften e und 52 sind nicht direkt von d, sondern über eine Zwischenvorlage abhängig ( ): Bindefehler: 1,1 e52 1,4 > e52 10,9 — 10 > e52 Konjekturen von gegen die Vorlage d: 6,14 d 10,18 it. d 14,1 d e52 Die jeweiligen Trennfehler von e und 52 bestätigen die Abhängigkeit von der Zwischenvorlage : 58 59

60

Opitz, Untersuchungen, 45-47; Richard, Répertoire, Nr. 353 (Rostagno-Festa), 193f. — EpMarcell: foll. 207a-215b, Nr. . Opitz, Untersuchungen, 47f., der nach flüchtiger Auswertung der -Gruppe anhand des Ordo die stemmatischen Verhältnisse bestimmen wollte, rechnet die Hs. nicht der Gruppe zu — EpMarcell: foll. 98b-110b, Nr. . Opitz, ebd. Vgl. die Belege oben zu den Hss. AHKYF.

807

Epistula ad Marcellinum

e

Neapolitanus Burbonicus 17 (II A 17), membr. s. XV 61 Trennfehler: 4,17 + e 8,15 — 16 > e (Homoioteleuton) 2 14,4 + (sic) e 28,7 e

52 Vaticanus Ottobonianus gr. 223, chart. s. XVI 62 14,35 23,13

> 52

52

76 Marcianus gr. 502 (nunc 804), chart. (s. XIV) 63 Die Handschrift gelangte wie M aus Bessarions Besitz nach Venedig. Sie enthält nur Schriften, die in der 21-Schriften-Sammlung vorkommen, diese jedoch in verändertem Ordo und zum Teil nur exzerpiert. Von der EpMarcell ist nur 5,1 — 9,15 überliefert. Sie gehört zu den Exzerpt-Handschriften, die mit der Vorbereitung des Konzils von Ferrara und Florenz durch Kardinal Bessarion zusammenhängen.64 Sie ist ohne Deszendenz. Weitere Trennfehler: 5,1 6,13 > 76 8,9 +

76 76

n Vaticanus gr. 403, chart. (s. XIV/XV)65 Bereits die unbekannte Vorlage dieser Handschrift wurde selektiv nach Lesar ten der Vorlage von K korrigiert: Bindefehler mit K: 14,25 — 18,18 19,12f 19,17

+ NWAKn77

WAKn77 codd.gr.(sine NWAKn77) NWAKn77

Eine Abschrift von n ist die Handschrift 77. 61 62 63 64 65

Opitz, Untersuchungen, 51-53 — EpMarcell: foll. 259a-276b, Nr. . Opitz, Untersuchungen, 53 — EpMarcell: foll. 183b-194b, Nr. . Nicht bei Opitz; jetzt Mioni, 341-344; vorher Richard, Répertoire, (Zanetti/Bongiovanni) — EpMarcell: foll. 177b-179a, Nr. . Näheres dazu in der Praefatio zu OrrArian I.II, (AthW I,1 87). Opitz, Untersuchungen, 90f. — EpMarcell: foll. 273a-306a, Nr. .

Nr.

844

808

Praefatio

77 Vaticanus Ottob. gr., 360, chart. (s. XVI)66 Es handelt sich um eine Sammelhandschrift von 18 Schriften ohne klar erkennbares Auswahlprinzip, unter denen neben vier Pseudathanasiana sich auch drei genuine Werke befinden, C.gent, De Sent und an 12. Stelle EpMarcell. Bindefehler mit n:

1,1

2,1 3,9 14,51 20,8 Trennfehler: 2,10 5,14 26,9

~ n77 > n77

n77 n77

n77

77 > 77 77

II. Die handschriftliche Überlieferung der Übersetzungen 1. Die syrische Version Die syrische Version des Mittelteils der EpMarcell wird in der berühmten Bibelhandschrift Codex Ambrosianus als textgenaue Übersetzung aus dem Griechischen überliefert, die im 7. Jh. von Paulus Tellensis gegen das syrische Sprachgefühl angefertigt wurde. 67 Ambrosianus C 313, membr. (s. VII) 68 Das erste Folio fehlt. Das Exzerpt aus EpMarcell kommt nach kurzen Prologtexten anderer Kirchenväter zu den Psalmen an sechster Stelle. Die syrische Version stützt die Annahme, dass der zusammenfassende Zusatz jeweils am Ende der Aufzählung von Psalmen in Kapitel 14, der mit markiert wird, sekundär ist. Bindefehler: 1,8 — 1 66 67

68 69

> 5,32

British Museum Add. 14434 (s. VIII) 69 Olivier, Repertoire, Nr. 814 (Feron-Battaglini) 185f. Nicht bei Opitz, Untersuchungen. — EpMarcell: foll. 182b-205a. Herangezogen wurde die Faksimile-Ausgabe von A.M. Ceriani, Codex Syro-hexaplaris Ambrosianus, (Monumenta sacra et profana 7), Mailand 1874 1; vgl. G. Mercati, Osservazioni a proemi del Salterio, (StT 142), Rom 1948, 30. EpMarcell 14,11-27,5: foll. 2b-5a: Kap. 14,11 – 27,5 . EpMarcell 25,11-26,7: foll. 4ab: Vgl. W. Wright, Catalogue of Syriac Manuscripts, in: The British Museum Acquired Since The Year 1838, Part I, London 1830, 35f. Text ediert von R.W. Thomson, Athanasiana syriaca, CSCO 386/7, 189.

Epistula ad Marcellinum

Kurzes Fragment aus Kap. 25,11: abhängig von (Ambrosianus C 313). Vorlage aus.

809

— 26,11 weist keine Trennfehler zu seiner 1

2. Die armenische Version Die armenische Version der EpMarcell ist eine verkürzte Übertragung, die – im Gegensatz zur wortgetreuen syrischen Version – aus paränetischem und dogmatischem Interesse stark paraphrasiert, wobei auch Material aus den pseudathanasianischen ExposPss eingearbeitet wurde. Sie ist – wie auch die syrische Version – vor allem an dem die Andachts- und Erbauungspraxis betreffenden Teil der EpMarcell (Kap. 14a.15-27) interessiert. Die Textpassagen vor und nach dem Mittelteil werden frei zusammengefasst, sie sind ausführlicher als die georgische Version. Der Schluss der EpMarcell wird um ein Zitat aus 1Cor 2,9 ergänzt und endet mit der – vor allem in pseudathanasianischen Werken vorkommenden Doxologie mit Ewigkeitsformel ( ). Die Psalmen werden, im Unterschied zu den meisten Handschriften der griechischen Überlieferung und zum Syrer, mit dem Lemma, dem ersten Vers des jeweiligen Psalms zitiert. Für die armenische Überlieferung der EpMarcell ist kennzeichnend, dass diese nicht in den dogmatischen Athanasius-Korpora, sondern in Sammelwerken bibeltheologischen und praktisch-liturgischen Charakters überliefert wird. Ein Verzeichnis des Bestandes führt 16 meist sehr kurze Exzerpte in MM-Jerewan sowie drei Zeugen in Venedig und vier in Wien auf 70. Dieses Material hier im vollen Umfang aufzuarbeiten, erübrigt sich angesichts des durchweg paraphrasierenden Stils der Übersetzung und des stark segmentierten Zustandes der Überlieferungseinheiten. Lediglich der von Tayec’i edierte Text, dem der Codex Venetus 2393 (bei Tayec’i Venetus 6) zugrunde liegt, wird hier vor allem für den Mittelteil der EpMarcell punktuell im Zusammenhang mit Parallelen in der Aufzählung der Psalmen und deren Zuordnung zu der jeweiligen Haltung des Betenden berücksichtigt. arm Venetus 2393, chart. (s. XIX)(6 Tayec’i) 71 Die armenische und die georgische Version sind von einer gemeinsamen armenischen Vorlage abhängig: Bindefehler: 12,8 9,11 > arm georg 14,13f. > arm georg 14,35 > arm georg 70 71

Vgl. A. Avagyan, Die armenische Athanasius-Überlieferung. Das auf Armenisch unter dem Namen des Athanasius von Alexandrien tradierte Schriftum, (PTS 69), Berlin 2014, 37 -39. Zur Handschrift: Tayec’i, ; zum Text: ders., 615-643

810

Praefatio

14,42 14,42 Trennfehler: 14,50 14,50

> arm georg arm georg — 2 — 51 1

arm > 1 georg georg

arm

3. Die georgische Version Die Unzial-Handschrift Tbilisi A 38 enthält vor allem die georgische Version des Mittelteils der EpMarcell als Prologschrift zu den Psalmen. 72 Die Bibelhandschrift geht auf eine armenische Vorlage zurück. Beide Versionen, die armenische und die georgische sind von einer gemeinsamen Vorlage abhängig. Die georgische weicht jedoch im Umfang des überlieferten Textes von der armenischen ab: Die Einleitung wird in dieser Handschrift auf wenige Absätze begrenzt, der Mittelteil Kap. 14a.15 endet mit dem Schluss von Kap. 17. Der Schlussteil wird ebenfalls kurz gehalten. Sie enthält viele Abkürzungen, die Wiedergabe des Psalmverses wird oft mechanisch mit dem Zeilenende abgebrochen. Beides bestätigt ihren Einsatz für Liturgiekundige. Sie wird, wie die armenische Version, nur punktuell hinzugezogen. 73 georg Tbilisi A 38, membr. (a. 904/974/1008?)74

Trennfehler: 14,52 14,53 15,10 16,3



arm arm georg

arm georg georg

georg

4. Die lateinische Druckausgabe Die lateinische Teilübersetzung, eine Arbeit aus der Zeit des Humanismus und das erste Werk des Athanasius, das gedruckt wurde, beschränkt sich ebenfalls auf den Mittelteil (»In Psalmos Opusculum«) der EpMarcell. (Kap. 14a.15-26).

72

73

74

Ediert von M. Schanidze (1960): , 1960, 446-452. Zur Beschreibung der Handschrift s. T.M. Bregadze, M.N. Kavtarija, L.I. Kutateladze, Opisanie gruzinskich rukopisej: kollektsija A. byvšego Cerkovnogo muzeja, sostavili i podgotovili k pechati, Tbilisi 1973, 117-119. vgl. M. Tarchnischvili, Geschichte der kirchlichen georgischen Literatur, Vatikanstadt 1955, 320.360. Zur Datierung der Handschrift gibt es mehrere Annahmen. Shordania und Dsanaschvili: 974, Tarchnischvili und Kekelidze 904, Shmerling 1008; zur Diskussion vgl. Schanidze, a.a.O., 16. EpMarcell: foll. 4a-14a.

Epistula ad Marcellinum

811

Die Herausgabe des Werks durch Angelo Politiano (Bologna 1492) entstand nicht, wie von L. Cesarini angenomen, auf der Grundlage der Handschrift F und einer weiteren Handschrift, sondern geht auf den Laurentianus Pluteus VI,3 (Sigle 23) zurück. 75 Sie hat für die Textkonstitution keine Bedeutung. Die zahlreichen Nachdrucke dieser Ausgabe bezeugen die Popularität der Kurzfassung von EpMarcell.76

5. Weitere Zeugnisse Von der Dokumentation einzelner Zitate aus der EpMarcell im exegetischen Material der Katenen, in den Synaxarien sowie in der weiteren Sekundärüberlieferung wurde Abstand genommen. Soweit ersichtlich, ist – anders als bei den dogmatischen Schriften des Athanasius – nicht zu erwarten, dass diese komplexen Überlieferungswege, die vielfach noch nicht hinreichend erschlossen sind, einen grundlegenden Beitrag zu Fragen der Textgeschichte und Textkonstitution leisten. Ein versprengtes, unter dem Namen des Eusebius überliefertes Zitat aus EpMarcell in der Niketas-Katene, das nicht aus der palästinischen Katene übernommen ist, verdeutlicht exemplarisch diese Problematik. Niketas von Herakleia 77 Das Fragment von Kap. 29,12 — 23 lässt sich textkritisch nicht zuordnen. Niketas greift mehrmals in den Text ein: 29,16 — Nik. (Niketas fasst die Aufzählung des Athanasius unter dem Oberbegriff zusammen) 29,20 + Nik. 29,21 Nik. Die arabische78 sowie die altkirchenslawische 79 Version der EpMarcell wurden nicht berücksichtigt.

75

76 77 78 79

So mit M. Tetz, Zum Psalterverständnis bei Athanasius und Luther, Lutherjahrbuch 79, 2012, 39-61 (hier: 47-49), der die Angaben über die griechische Vorlage der Übersetzung Polizians bei Lucia Cesarini, La versione del Poliziano di un opuscolo di S. Atanasio, Rinascimento 2 a serie 8 (1968) 311-321, korrigiert. Zur Ausgabe Polizians vgl. Butterweck, Bibliographie, 68f, dort auch die Auflistung der zahlreichen Nachdrucke dieser Version sowie die weiteren Editionen. Zum Laurentianus pluteus 3,6 vgl. die Angaben zu Hs. 23. S. Butterweck, Bibliographie, 68f. Dorival. Chaînes III, 549f. Franz Xaver Risch (BBAW) hat dankenswerterweise auf diesen Beleg aufmerksam gemacht. Vgl. S. Khalil, A propos du Volume II de la Clavis Patrum Grecorum, OCP 43 (1977),182197, hier 186. Vgl. V.Lytvynenko - I. Gritsevskaya, Sočinenija Afanasija Aleksandrijskogo v slavjanskoj tradicii. Čast I: Podlinnye sočinenija [The Writings of Athanasius of Alexandria in the Old Slavonic Medieval Tradition. Part 1: Genuine Writings], Byzantinoslavica: Revue Internationale des Études Byzantines 75 (2017), 5-29.

s. XVII

s. XVI

s. XV

s. XIV

s. XIII

s. XII

s. XI

s. X

s. IX

s. VII

s. V

27

11

36 32

31

3

5

1

24

7

21

29 23

20

35

34

37

33

28

2

30

6

9

44

N

U

W

45 46

74

L

x-Tradition

III. Stemma

47

M

b1

48 50

B

77

n

K

Y F

A

1

e

d

52

H

-Vorlage

76

arm

georg

813

Epistula ad Marcellinum

IV. Editionen und die der Edition von Bernard de Montfaucon zugrunde liegenden Handschriften EpMarcell erschien bereits 1601 in der editio princeps, der Commeliniana. 80 Diese Ausgabe wurde dann für die folgenreiche Edition von B. de Montfaucon mitbenutzt81. Die verbreiteste Textausgabe in Mignes »Patrologia Graeca« 82 geht auf J.E. Grabe zurück, der im Rahmen seiner Septuaginta-Edition nur den Alexandrinus benutzte.83 Weitere Nachdrucke der genannten Ausgaben finden sich in der Athanasius-Bibliographie.84 Aus dem Apparat von Felckmann übernahm Bernard de Montfaucon für EpMarcell Lesarten folgender Handschriften85: Basiliensis B Anglicanus 44 Anonymus II b1 Montfaucon zog noch hinzu:

Ottobonianus Regius 228 Colbert 4443 Catena Corderii86.

52 34 20

V. Zur Präsentation der Überlieferung Um der Transparenz und der besseren Lesbarkeit willen ist der textkritische Apparat auf negative Präsentation hin angelegt. Nur dort, wo für die Textkonsti80

81

82

83 84 85 86

B. Athanasii archiepiscopi Alexandrini Opera quae reperiuntur omnia, in duos tomos tributa. Graece nunc primùm (ex Mss. Codd. Basil. Cantabrig. Palatt. et aliis) in lucem data, cum interpretatione Latine Petri Nannii Alcmariani, et aliorum ubi illa desiderabatur. Accesserunt Fragmenta varia: Notae variarum lectionum: Index triplex. Heidelberg 1601-2. Bd. 1, 740. Sancti Patris nostri Athanasii archiep(iscopi) Alexandrini Opera omnia quae exstant vel quae ejus nomine circumferuntur, ad mss. codices Gallicanos, Vaticanos, etc. necnon ad Commelianas lectiones castigata, multis aucta, nova interpretatione, praefationibus, notis, variis lectionibus illustrata: nova S. Doctoris vitâ, onomastico, et copiosissimis indicibus locupletata. Opera et studio monachorum ordinis S. Benedicti è Congregatione Sancta Mauri. Tribus Tomis in folio Graecè et Latinè. Parisiis 1698, Bd. 1, 982. S(ancti) P(atris) N(ostri) Athanasii archiepiscopi Alexandrini Opera omnia quae exstant vel quae eius nomine circumferuntur (...) accurante et recognoscente Migne, J. P. (= Patrologia Graeca Bd. 25-28), Turnholti 1979-84 (= Paris 1857). PG 27, 12; die Kolumnenzahlen von Migne sind in der Marginalienspalte des Textes mit einem M gekennzeichnet. Interpretum Septuaginta. Edidit Johannes Ernestus Grabe. Tomus 4, Oxonii 1709. Athanasius von Alexandrien, Bibliographie, red. Ch. Butterweck (ANRWAW 40), Opladen 1995. Die Angaben wurden ermittelt mithilfe des »Syllabus Codicum quibus ad primum tomum Operum Athanasii usi sumus«, Montfaucon, a.a.O, Bd. 1, xxxix-xl, hier xl. Balthasar Corderius, Expositio Patrum Graecorum in Psalmos, 3. Vol, Antwerpen 1643-1646, vgl. Karo-Lietzman, 20. Nicht bei Butterweck, a.a.O.

814

Praefatio

tution sekundäre Bezeugung hinzukommt, wird auf die gemischte Form der Präsentation zurückgegriffen. Die Kennzeichnung eines Handschriften-Siglum mit * impliziert, dass es eine anders lautende Lesart eines Korrektors gibt; entsprechend setzt die Kennzeichnung mit c die Existenz einer ursprünglichen Lesart voraus. Geringfügigere Abweichungen (vor allem, wenn es sich nur um eine Handschrift oder Teilgruppe handelt) werden manchmal in Klammern angegeben; dabei bezieht sich die Angabe immer auf das letztgenannte Wort vor der Klammer. Wenn in einigen Handschriften Psalmnummer und Lemma (der erste Vers des zitierten Psalms) nicht übereinstimmen, wird dies mit lem. und dazugehöriger Psalmnummer in Klammern notiert (lem. ) georg. Die Kapiteleinteilung in der vorliegenden Edition ist B. de Montfaucons Benediktiner-Ausgabe entnommen, die Paragraphenzählung ist neu eingerichtet. Die Seitenzahlen der Benediktiner-Ausgabe sind in der Marginalienspalte des Textes mit einem B angegeben. Die Kolumnenzahlen von Mignes Nachdruck der Ausgabe von J.E. Grabe sind mit einem M gekennzeichnet.

815

Epistula ad Marcellinum

VI. Conspectus Siglorum Epistula ad Marcellinum Sigle

Handschrift

Datierung

Folia/Paginae

s. V

2a—9a

Psalterion-Handschriften 1

Codex Alexandrinus

3

Oxoniensis Bodl. Auct. D.4.1

a. 951

1a—13b

36

Oxoniensis Laud. gr. 42

s. XII

5a—13b

31

Coislinianus gr. 275

s. X

7a—11a

34

Vaticanus gr. 1422

s. X

6b—11a

23

Laurentianus Pluteus gr. VI,3

s. XI

21a—32b

33

Mosquensis 385

s. XI

3a—13a

28

Vaticanus gr. 754

s. X

15b—25b

5

Vaticanus gr. 744

s. X

159b—161b

32

Athous Koutloumousiou 36

s. XII

1a—4a

7

Vaticanus gr. 342

a. 1088

1a—2b

29

Vaticanus gr. 752

s. XI

11b—16 b

11

Vaticanus gr. 1898

s. XIII

229a—233b

9

Vaticanus Ottob. gr. 398

s. XI

1a—12a

6

Vaticanus gr. 525

s. XI

4a—5b

Korpora-Handschriften U

Patmiacus A 3

s. XI

290b—292a

N

Marcianus gr. 369 (olim 50)

s. XI et XV

339a—355b

(N wird nur dort hinzugezogen, wo U ausfällt.) L

Londinensis Burneianus 46, Bd. I

s. XII

109a—119b

W

Athous Vatopedi 7

s. XI-XII

320b—330b

M

Marcianus gr. 49 (351)

s. XII-XIII

242b—255a

76

Marcianus gr. 502 (nunc 804)

s. XIV

177b—179a

n

Vaticanus gr. 403

s. XIV-XV

273a—306a

B

Basiliensis gr. A III 4

s. XIII

207a—215b

A

Ambrosianus 464 (I 59 sup.)

s. XIII

371a—390a

H

Laurentianus 4,20

s. XIII

205a—218b

K

Athous Vatopedi 5,6

s. XIV

270b—284a

F

Laurentianus San Marco 695

s. XIV

207a—215b

s. XIII

98b—110b

(s. VII)

2b—5a

(F wird nur punktuell herangezogen.) d

Vaticanus gr. 401

versio syriaca Codex Ambrosianus C 313

Ordo-Nr

816

Praefatio

versio armeniaca arm

Codex Venetus 2393

(s. XIX)

615—643

versio georgica georg

Codex Tbilisi A 386

(a. 904/974/1008?) 4a—14a

Testimonien Nik.

Niketaskatene, Dorival, Chaînes III, 549f (vgl. o. 811)

EPISTULA AD MARCELLINUM

Toà aÙtoà PrÕj Markell0non e2j t¾n 4rmhne7an tîn yalmîn

M 12 B 982

:Agama7 se tÁj ?n Cristù proairDsewj, f7le Markell0ne. kaI g¦r 1,1 kaI tÕn parÒnta peirasmÒn, ka7toi poll¦ paqën ?n aÙtù kalîj fDreij

————————————————————————————————————————————————————————

An der Echtheit des Schreibens besteht nach einhelliger Meinung der Forschung kein Zweifel (vgl. M.J. Rondeau, L’ Épître à Marcellinus sur les Psaumes, VigChr 22, 1968, 176197 [hier: 178-192]; G.C. Stead, Art. Athanasius, EEC 1, 94; Th. Böhm, Epistula ad Marcellinum, in: P. Gemeinhardt [Hrg.], Athanasius Handbuch. Tübingen 2011, 271; E. Ferguson, The Early Church at Work and Worship, vol. 3: Worship, Eucharist, Music, and Gregory of Nyssa. Eugene/OR 2017, 215). Zum Adressaten Marcellinus gibt der Anfang des Schreibens einige Hinweise, die jedoch keine Identifizierung mit einem der an anderen Stellen bei Athanasius genannten gleichen Namensträgern (LexAth 874 s.v. Markell0noj 2. und 3.) erlauben. So viel lässt sich nur sagen, dass er ein griechisch-sprachiger, des Schreibens und Lesens kundiger, gebildeter Christ war, der in einem asketischmonastischen Milieu zu verorten ist (EpMarcell 1,3; P.R. Kolbet, Athanasius, the Psalms, and the Reformation of the Self, HThR 99, 2006, 85-101 [hier: 85], vermutet, »one of the urban Christians adopting the ascetic practices Athanasius promoted«) und der sich in das sog. »psalmodic movement« des 4. Jahrhunderts einreiht (EpMarcell 1,5-7) (dazu J.W. ————————————————————————————————————————————————————————

U(usque ad lin. 1,2 ka7[toi]) NL 1,3,31 34,33,9,23,28 WM B AHKFd n 76 7,29,11 5,32,6 S arm georg ————————————————————————————————————————————————————————

Tit 1 toà aÙtoà] (lÒgoi georg) toà (> 1) (+ ?n ¡g7oij patrÕj ¹mîn 34,23,28,5,32,11) ¡g7ou (> 1) (makar7ou georg) ¢qanas7ou ¢rciepiskÒpou (> 11) (?piskÒpou 7*S arm) c ¢lexandre7aj (> 11) (¢lexandr7aj 1) 1(bis, tit. et colophon) 34,33,2,23,28,5,32,7 ,29,11 S arm georg ¢qanas7ou toà ?[piskÒpou ¢lexandre7aj] 3 ?k tÁj ?pistolÁj tÁj prÕj markell0non perI tîn yalmîn 6 n.leg. 9 > H31 georg Tit 2 prÕj — yalmîn] prÕj markell0non proo7mion e2j t¾n 4rmhne7an tîn yalmîn 34,23,28,5,32 ?pistol¾ prÕj markell0non e2j toÝj yalmoÚj (e2j toÝj yalmoÚj > 1[col.]) 1[col.]S e2j toÝj yalmoÚj 1 prÕj markell0non 4rmhne7a protreptik¾ tîn yalmîn 7 4rmhne7a protreptik¾ tîn yalmîn prÕj markell0non 29 e2j t¦j ?pigraf¦j tîn yalmîn 11 ?k tÁj prÕj markell0non ?rmhne7aj tîn yalmîn 76 ?pistol¾ gra[fe0sa prÕj markell0non] perI tÁj b7bl[ou tîn yalmîn] 3 toà ¡g7ou patrÕj ¹mîn ¢qanas7ou 6 n.leg. 9 proo7mion e2j t¾n 4rmhne7an toà Dab7d arm > 31 georg 1,1 ¥gamai] ¥rcomai 32 | ¥gamai — 5,5 ÑnÒmati > 9 | ¥gamai — 4,18 'Isra»l > 31,76 | ¥gamai — 12 oÛtwj > 11 | ?n + tù UNWMAKFd | kaI — 5 m£lista] æj 7,29 2 ka7toi poll¦ — 31,2 taàta > U ————————————————————————————————————————————————————————

S arm georg Tit 1 toà aÙtoà] Ajtdnoklad AqFsoJqa /Fjonva Aujsd S jaqaäaban daw&i meknow&ean arm tkumuli netarisa atanasi mtavarePiskoPisa aleksandrielisa georg 2 prÕj — yalmîn] aTFmGmd vFld Limd ANJlsTm vFld avTca Lim S arareal a&anasi efiskofosafeti alyßsandroioj arm > georg

820

Epistula ad Marcellinum 1,3-5

ka# tÁj ¢sk»sewj oÙk ¢mele1j. punqanÒmenoj g¦r toà kompistol»n, pîj ¥ra ka# met¦ t¾n nÒson di£geij, Emaqon prÕj mGn p©san t¾n qe n | nàn] to;nun 7,29 Migne | ¢podCcoma;] ¢podecÒmeq£ 29 | ¢podCcoma; se > L 8 t¾n1 > 3 | aÙt¾n t¾n ~ 7,29 Migne | tÕn > Migne | t¾n2 > n | ka12 — 2,3 b;bloj > 7,29 9 tini > 23 | filopÒnJ] filoponwtCrw n | gCront; pote] gCronti 1 Migne 10 katCcwn] kathcîn 1 11 Ecei — dihg»matoj > L | tina] ti 5,23,28 | c£rin ka1 > codd. gr.(sine 1) | piqanÒthta + ka1 AHKFd | toà > M | toà dihg»matoj] tÕ di»ghma 3 c 2,1 kain» te ka1 palai£ ~ n | kain»] nCa L*, corr. L 2 gCgraptai + º d^ tîn yalmîn b;bloj 6 3 piqan¾n > codd. gr.(sine 1) | to4j prosCcousin > F11 | b;bloj tîn yalmîn ~ codd. gr.(sine 1,6) > 6 4 b;bloj] b;blJ + ð tCknon 7,29 > d | )p£ggelma] par£ggelma 34,5,32,7,23 | ¢paggCllei] paraggCllei codd.gr.(sine 1) 5 pr£xeij patriarcîn ka1 6 | te > 6 6 ¢p'] )x codd. gr.(sine 1) | toà] tù 34,32,5,7,29,28 | toà 'Isra¾l > 6 | Exodon > 1 | met¦] t¾n 1 + t¾n 29 | nomoqes;aj] nomodos;aj 3,6 6/7 t¾n tÁj skhnÁj ka1 tÁj eerate;aj > 1 | ka11 + t¾n NLWMBAHKF d | tÁj > K | ¹ + d^ 6 | t¾n > 6 | ka12 > 11 | ka12 — 8 pr£xeij > 34,5,32,23 (Homoioteleuton) 8 tîn > 3 | t¦j > 3,6 | toà > 11 | ae2] t¦ 29 > 1 Migne | paraleipÒmenai] paraleipÒmena 29 + tîn H6

822

2

3,1 B 983

2

Epistula ad Marcellinum 2,9-3,6

ParaleipÒmenai basil.wn pr£xeij, ka5 Ð m7n 8Esdraj ¢pÒlusin tÁj a?cmalwsBaj ka5 Cp£nodon toà laoà ka5 o?kodom¾n toà naoà ka5 tÁj pÒlewj. oH d7 profÁtai profhteBaj per5 tÁj CpidhmBaj toà swtÁroj Øpomn»seij te per5 tîn Cntolîn ka5 m.myeij kat¦ tîn parabainÒntwn ka5 profhteBaj toPj Qqnesin. ¹ d. ge bBbloj tîn yalmîn t£ te p£ntwn æj par£deisoj Cn VautÍ pefuteum.na f.rousa melJdeP, ka5 t¦ Ydia d7 p£lin Cp' aÙtîn y£llousa deBknusi. T¦ m7n g¦r tÁj Gen.sewj y£llei Cn tù Ñktwkaidek£tJ· »oH oÙrano5 dihgoàntai dÒxan qeoà, poBhsin d7 ceirîn aÙtoà ¢nagg.llei tÕ ster.wma«, ka5 Cn tù e?kostù trBtJ· »toà kurBou ¹ gÁ ka5 tÕ pl»rwma aÙtÁj, ¹ o?koum.nh ka5 p£ntej oH katoikoàntej Cn aÙtÍ· aÙtÕj Cp5 qalassîn CqemelBwsen aÙt»n«. t¦ d7 tÁj 'ExÒdou ka5 tîn 'Ariqmîn ka5 toà DeuteronomBou °dei kalîj Cn tù Vbdomhkostù VbdÒmJ yalmù ka5 Cn tù

————————————————————————————————————— 3,1.6f.8f u.ö. y£llein, °dein und l.gein kann Athanasius durchgängig synonym gebrauchen, vgl. F.X. Risch, Zur musikalischen Hermeneia der Psalmen nach Origenes und Eusebius, in: C. Bandt, F.X. Risch, B. Villani (Hrg.), Die Prologtexte zu den Psalmen von Origenes und Eusebius (TU 183), Berlin/Boston 2019, 301-324 (hier: 322f). 3,1 Ps 18,2 3 Ps 23,1f

————————————————————————————————————— NL 1,3 34,33,23,28 WM B AHKFd n 7,29,11 5,32,6 arm

—————————————————————————————————————

2,9 ka5 > 11 | ka5 — m7n > 32 | m7n > 11 10 toà1] aÙtoà 29 | pÒlewj + dhloP ka5 6 11 d7 > 6 | profhteBaj > codd.gr.(sine 1,3) | CpidhmBaj + dhloàsi 6 | Øpomn»seij] ØpÒmnhsij 29 ØpÒmnhsin 7 12 te] d7 34,5,32,7,29,23,28 | per5 > codd.gr. | m.myij 7,29 | kat¦] t¦j 1 NMLBKAHFn 34,5,32,7,23 t¦ 28 > Wd7,29 | parabainÒntwn + aÙt¦j 7,29 12/13 profhteBaj] profhteBai 7,29 | t£ te p£ntwn > 1 Migne | te] ge 3 13/14 par£deisoj + t¦ 1 Migne | VautÍ] aØtÍ 3,29n11 | pefuteum.na] profhteuÒmena B pefuteum.noj 3 t¦ ¥nqea 29 + t¦ ¥nqea 7 > 1 Migne | melJdeP > 6 | ka5 — p£lin > 7,29 | d7 > B6 | Cp'] met' 1 Migne > 6 15 aÙtîn] aÙtÍ ka5 29 + ka5 7 | deBknusi] deiknÚei 34,5,32,23 deBknutai 6 3,1 g¦r] oân 6 > 7,29 | y£llei > 7 | Cn — Ñktwkaidek£tJ > 5,32 | * c Ñktwkaidek£tJ] ih/ 7,29,34 arm ihl (= 'Isra¾l) 34 alt. m. 23*, corr. in marg. Yswj Cn c tù ih/ 23 + yalmù 7,11 | oÙrano5 + l.gousa 6 2 dÒxan — ster.wma > 7,11 | dÒxan — 3 trBtJ > 5 | poBhsin — ster.wma > 6,29 | poBhsin — 3 trBtJ > 32 | ceirîn + aÙ A | ¢nagg.lei HL 3 e?kostù trBtJ] kg/ NHWMAK arm | aÙtÁj — 4 aÙtÍ > 5 (Homoiarkton) | ka52 — 5 aÙt»n > 7,11 4 ¹ — aÙtÍ > 32 | ¹ — 5 aÙt»n > 6,29 5 aÙt»n > 5,32 5/6 toà DeuteronomBou] tÕ DeuteronÒmion 29 toà DeuteromBou NW | kalîj > 6 | Vbdomhkostù VbdÒmJ] ob/ pros.cete laÒj mou 11 e?kostù VbdÒmJ H oz/ 3LBFn5,6,7,29,23 arm

————————————————————————————————————— 3,1 Ñktwkaidek£tJ] ZY arm

3 e?kostù trBtJ] ig arm 6 Vbdomhkostù VbdÒmJ] Wy arm

10

15

5

Epistula ad Marcellinum 3,7-15

10

15

823

!katostù triskaidek£tJ yalmù l2gwn· »6n 6xÒdJ 'Isra¾l 6x A=gÚptou, |oCkou 'Iakëb 6k laoà barb£rou«. y£llei dH kaI 6n tù !katostù 3 M 13 tet£rtJ t¦ aÙt¦ l2gwn· »6xap2steile MwusÁn tÕn doàlon aÙtoà, 'Aarèn, Ön 6xel2xato !autù«. kaI »6xap2steile skÒtoj, kaI 6skÒtasen aÙtoÚj, kaI met2streye t¦ Ûdata aÙtîn e=j aTma, kaI 6xeUryen ¹ gÁ aÙtîn batr£couj«. kaI Ólwj Ólon tÕn yalmÕn toàtÒn te kaI !katÕn p2mpton perI tîn aÙtîn Ystin eØreUn gegramm2non. kaI t¦ mHn tÁj 4 [erate\aj kaI tÁj skhnÁj ¢naf2rei 6n tù e=kostù ÑgdÒJ· »6n2gkate tù kur\J, u[oI qeoà, 6n2gkate tù kur\J u[oÝj kriîn«.

————————————————————————————————————— 7 Ps 113,1

9 Ps 104,26.28-30

14 Ps 28,1

————————————————————————————————————— NL 1,3 34,33,23,28 WM B AHKFd n 7,29,11(usque ad lin 7 yalmù) 5,32,6 arm

————————————————————————————————————— 7 !katostù triskaidek£tJ] !katostù tet£rtJ kaI 6n tù !katostù p2mptJ kaI 6n tù !katostù triskaidek£tJ NHWMAKd rd/ (rid/ 32) kaI 6n tù re/ kaI 6n tù rig/ LBFn 3,34,32,5,6,7,29,23 rig/ arm rd/ 6xomologeUsqe tù kur\J kaI 6pikaleUsqe. kaI 6n tù re/ 6xomologeUsqe tù kur\J Óti crhstÕj 11 | yalmù > codd. gr.(sine 1) | l2gwn] l2gousa 6 > 32,7,29 | l2gwn — 10,20 did£skei] kaI **l/ e=peUn p©san t¾n palai¦n kat¦ pl£toj eØr»seij t¾n tîn yalmîn b\blon diagoreÚousan 11 8 oCkou — dH > 5,32,6,29 | oCkou — 13 gegramm2non > 7 | barb£rou + 6gen»qh 'Iouda\a ¡g\asma aÙtoà 'Isra¾l e=j 6xous\an aÙtoà (aÙtîn 1) 1,3 Migne | kaI + taàta 1 Migne 8/9 !katostù tet£rtJ] rd/ arm | t¦ — l2gwn > 1,32 Migne | l2gwn > n 10 'Aarën — 12 batr£couj] kaI t¦ !xÁj 5,32 | 'Aarën — 13 gegramm2non > 29 | !autù] aÙtÒn 1 Migne !autÒn 3 aÙtù 23 + Yqeto 6n aÙtoUj toÝj lÒgouj tîn shme\wn aÙtoà kaI tîn ter£twn aÙtoà 6n gÍ C£m 1,3 Migne | kaI1 > 1 Migne | 6skÒtasen aÙtoÚj] 6skÒtase Migne 6skÒtasen 1 11 kaI1 + parep\kranan toÝj lÒgouj aÙtoà 1,3 Migne > W | kaI2 + ¢p2kteine toÝj =cqÚaj aÙtîn 1,3 Migne | kaI2 — 12 batr£couj > 6 | 6xÁryen 1,3,9 Migne 12 batr£couj + 6n toUj tame\oij tîn basil2wn (basileiîn 3) aÙtîn. epe kaI Ãlqe kunÒmuia kaI sknUfej (sknUpej 3) 6n p©si toUj Ðr\oij aÙtîn 1,3 Migne | Ólon + te 1 Migne | toàtÒn — 13 p2mpton] toàton codd.gr. (sine1,3) toàton (sic) te kaI tÕn re/ 3 toàton kaI tÕn re/ 6 arm | tîn > 6 | kaI t¦ mHn] t¦ dH 29 kaI 7 | tÁj > Migne 14 ¢naf2rei] ¢nafwneU 1 Migne ¢na**neU 7 ¢nafa\retai 29 + 6n 6xod\J skhnÁj 3 Migne + 6n 6xod\J 1 | e=kostù ÑgdÒJ] kh/ 1,3LBcFn5,6,7,29,23,28 arm kw/ (sic) B* + yalmù 1 arm Migne 15 kur\J1 + l2gwn 6 + o[ H | u[oI — kriîn > 7,29 | 6n2gkate — kriîn > 5,32 (Homoiarkton) | kriîn + 6n2gkate tù kur\J dÒxan kaI tim»n 1,3 Migne

————————————————————————————————————

3,7 !katostù triskaidek£tJ] xZg arm 8 !katostù tet£rtJ] xd arm 12 toàtÒn — 13 p2mpton] ajs ew xe arm 14 e=kostù ÑgdÒJ] Zö sa&mosin arm

824

Epistula ad Marcellinum 4,1-13

4,1

T¦ d% toà NauÁ ka. tîn Kritîn 4mfa7nei pwj 4n tù =katostù ?ktJ yalmù lCgwn· »ka. sunest»santo pÒleij katoikes7aj, ka. Hspeiran ¢groÚj, ka. 4fÚteusan ¢mpelînaj«. 4p. g¦r toà NauÁ diadCdotai aÙtoMj ¹ gÁ tÁj 4paggel7aj. lCgwn d% 4n tù aÙtù yalmù sunecîj· »ka. 4kCkraxan prÕj kÚrion 4n tù ql7besqai aÙtoÚj, ka. 4k tîn ¢nagkîn aÙtîn Hswsen aÙtoÚj«, shma7nei tîn Kritîn t¾n b7blon· tÒte g¦r krazÒntwn aÙtîn ½geire kat¦ kairoÝj krit£j, ka. Hswze tÕn laÕn ¢pÕ tîn 2 qlibÒntwn aÙtoÚj. ka. t¦ m%n tîn Basileiîn y£llei pwj 4n tù 4nneakaidek£tJ lCgwn· »oátoi 4n ¤rmasi ka. oátoi 4n ^ppoij, ¹meMj d% 4n ÑnÒmati kur7ou qeoà ¹mîn megalunqhsÒmeqa. aÙto. sunepod7sqhsan ka. 3 Hpeson, ¹meMj d% ¢nCsthmen ka. ¢nwrqèqhmen«. t¦ d% toà aEsdra 4n tù =katostù eckostù pCmptJ tîn ¢nabaqmîn °dei· »4n tù 4pistrCyai kÚrion t¾n accmalws7an Sièn, 4gen»qhmen æse. parakeklhmCnoi«, ka.

————————————————————————————————————— 4,2 Ps 106,36f 4 ¹ gÁ tÁj 4paggel7aj Hbr 11,9; ebenso s.u. Kap. 32,16 - Ps 106,19 6 Cf. Jdc 2,16.18 mit 3,9

9 Ps 19,8f

12 Ps 125,1

————————————————————————————————————— NL 1,3 34,33,23,28 WM B AHKFd n 7,29 5,32,6 arm

—————————————————————————————————————

4,1 t¦ d% toà] toà d% 7 | NauÁ] Nau. 3,5,7 | Kritîn it. 23 | 4mfa7nei pwj > 7,29 | pwj > 6 1/2 =katostù ?ktJ] r$/ LBFn 3,34,5,32,6,7,29,23,28 arm =katostù $/ N | yalmù > 1,3,5,32,6 Migne | lCgwn] lCgw N lCgousa 6 > 5,32,7,29 | sunest»santo] sunest»sato 29 pÒleij — 3 ¢mpelînaj > 7 | katoikes7aj] katoikes7ai 29 sup. 23c | ka.2 — 3 ¢mpelînaj > 29 3 ka. — ¢mpelînaj > 5,32 | fÚteusan N | 4p.] 4pe. 1N | NauÁ] Nau. 3,5,7 | diadCdotai] paredÒqh 29 4dÒqh 7 | aÙtoMj — 4 ka.] ¹ klhrodis7a lCgousa d% Óti 6 4 lCgwn] lCgei W + 4p. tîn Kritîn arm | lCgwn — 6 b7blon > 7,29 5 ka. — 6 shma7nei > 6 | t¾n b7blon] ¹ b7bloj N tÍ b7blJ WML | b7blon + shma7nei 6 | kraz£ntwn B 7 kat¦ kairoÝj] kat¦ tÕn kairÕn 1 Migne kat¦ kairÕn 3 > 6 | ¢pÕ — 8 aÙtoÚj > 6 | aÙtoÚj] aÙtÕn > NBc | m%n > 1 Migne | y£llei > 7,29 | pwj > 5,32,6,7,29 | tù > 7 9 4nneakaidek£tJ] iq/ LBFn 3,34,32,5,6,7,29,23,28 arm 4nnakaidek£tJ H | lCgwn] lCgousa > 5,32 | oátoi1 — 11 ¢nwrqèqhmen > 7 | 4n2 — 11 ¢nwrqèqhmen > 5,32,29 11 Hpesan 1,3,28 Migne | ¢nwrqèqhmen + kÚrie sîson tÕn basilCa ka. 4p£kouson ¹mîn 4n Ï ¨n ¹mCrv 4pikalesèmeq£ se 1,3 arm Migne + kÚrie sîson tÕn basilCa ka. 4p£kouson ¹mîn 6 12 =katostù eckostù pCmptJ] =katoneikostù pCmptJ 1 Migne =katostù pCmptatJ (sic) A rke/ LBFn 34,5,32,6,29,23,28 rke/ yalmù 3 arm rke/ ka. tÕn rka/ 7 | tîn — °dei > 5,32,29 | tîn — 18 'Isra»l > 7 13 t¾n — parakeklhmCnoi > 29 | Sièn] ¹mîn M toà laoà aÙtoà 3 | 4gen»qhmen — parakeklhmCnoi > 6 | 4gen»qhmen — 14 prètJ > 5,32 | æse.] æj H

—————————————————————————————————————

4,1/2 =katostù ?ktJ] xu arm 4 lCgwn + vasn dataworazn arm 9 4nneakaidek£tJ] Z& arm 11 ¢nwrqèqhmen + tyr kezoj uθagaworn / lowr meu jawowr jorowm kardaszowß aq ßeu arm 12 =katostù eckostù pCmptJ] xie sa&mosin arm

5

10

Epistula ad Marcellinum 4,14-5,8

15

5

825

p£lin 'n tù *katostù e0kostù prètJ· »eÙfr£nqhn 'p8 to9j e0rhkÒsi moi· e0j okon kur?ou poreusèmeqa. *stîtej Ãsan oC pÒdej ¹mîn 'n ta9j aÙla9j sou, `Ierousal»m. `Ierousal¾m o0kodomoumKnh æj pÒlij, Âj ¹ metoc¾ aÙtÁj 'p8 tÕ aÙtÒ· 'ke9 g¦r ¢nKbhsan aC fula?, fula8 kur?ou, martÚrion tù 'Isra»l«. T¦ dX tîn profhtîn *k£stou scedÕn shma?nei. per8 tÁj toà 5,1 swtÁroj 'pidhm?aj, ka8 Óti qeÕj ín 'pidhm»sei, oÛtwj fhs8n 'n mXn tù tessarakostù 'nn£tJ yalmù· »Ð qeÕj 'mfanîj ¼xei, Ð qeÕj ¹mîn, ka8 oÙ parasiwp»setai«. 'n dX tù *katostù *ptakaidek£tJ yalmù· »eÙloghmKnoj Ð 'rcÒmenoj 'n ÑnÒmati kur?ou. eÙlog»kamen Øm©j 'x ofkou kur?ou· B 984 qeÕj kÚrioj, ka8 'pKfanen ¹m9n«. Óti dX oátÒj 'stin Ð toà patrÕj 2 lÒgoj, oÛtwj 'n tù *katostù hktJ y£llei· »¢pKsteile tÕn lÒgon aÙtoà, ka8 0£sato aÙtoÚj, ka8 'rrÚsato aÙtoÝj 'k tîn diafqorîn

————————————————————————————————————— 14 Ps 121,1-4

5,3 Ps 49,2f

4 Ps 117,26f

7 Ps 106,20

————————————————————————————————————— NL 1,3,31(de lin. 5,1 t¦) 34,33,9(de lin. 5,5 ÑnÒmati)23,28 WM B AHKFd n 76(de lin. 5,1 t¦) 7(usque ad lin. 5,4 'pidhm?aj)29(usque ad lin. 5,4 'pidhm?aj) 5,32,6 arm

—————————————————————————————————————

14 p£lin > 29 | *katostù e0kostù prètJ] *katoneikostù prètJ Migne *katoeikostù prètJ 1 rka/ 3,34LBFn5,6,29,23,28 rka/ yalmù arm | e0rhkÒsi moi] efrhken 5 | e0rhkÒsi — 18 'Isra»l > 29 | moi] me B 15 e0j — 18 'Isra»l > 5,32 | poreusÒmeqa Ndn | *stîtej — 18 'Isra»l > 6 arm 16 o0kodomoumKnh] çkodomoumKnh d | pÒleij 1 | metocoi 1 17 fula?1 + aC 1 Migne 5,1 t¦] ¹ b?bloj tîn yalmîn t¦ 76 | dX] te 1,3 Migne | profhtîn + 'n 1,3,34,5,32,6,7,29,23,28 Migne | *k£stou scedÕn] *k£stJ scedÕn 3,34WB5,32,6,7,29,23,28 scedÕn *k£stJ 1 Migne | per8] per? te 6 2 ka8 — 13,24 diÒrqwsin > 7,29 | Óti + mXn 1,3 Migne | ín] ×n 3 | 'ped»mhsen d6 | oÛtwj fhs8n > 6 | 'n — 3 yalmù > 5,32 | mXn > 6,31 | tù > 28 3 tessarakostù 'nn£tJ] mq/ 3,31LBFn5,6,23,28 arm me/ n34 | yalmù > 6 | qeÕj1] kÚrioj 1 Migne | Ð2 — 4 parasiwp»setai > 6 | Ð2 — 4 *ptakaidek£tJ > 5,32 | ka8 > H 4 parasiwphq»setai d | *katostù *ptakaidek£tJ] riz/ 3,31,34BFn6,23,28 arm | yalmù > 1,3,31,34,6,76,23,28 4/5 eØlogomKnoj H | 'n — kur?ou2 > 5,32 | kur?ou1 + ka8 9 | eÙlog»kamen — kur?ou2 > 6,9,31 (Homoioteleuton) 6 ¹m9n > 31,5,32,6 | oátÒj] aÙtÒj 31 7 lÒgoj + lKgei 5,32 | oÛtwj] oÛtw d > 6 | oÛtwj — y£llei > 5,32 | *katostù hktJ] ri$/ 3LBFnd6,9,76,23,28 arm *katostù apktJ 1 + yalmù arm | y£llei] lKgei 31 fhsin 6 8 aÙtoÚj1] aÙtÒn 31 | ka82 — 9 ¢pestalmKnoj > 5,32 | ka82 — 12 ¢gaqÒn 6 | 'rÚsato 1,31 H | aÙtoÚj2] aÙtÒn 31 | 'k] ¢pÕ 31

—————————————————————————————————————

14 *katostù e0kostù prètJ] xia sa&mosin arm 5,3 tessarakostù 'nn£tJ] ^& arm 4 *katostù *ptakaidek£tJ] xZy arm 7 *katostù hktJ] xu sa&mosin arm

826

Epistula ad Marcellinum 5,9-6,3

aÙtîn«. Ð g¦r ,rcÒmenoj qeÕj aÙtÒj ,sti ka8 lÒgoj ¢pestalm 23,28 | Qkatostù ,nn£tJ] rq/ 3,31,34LBFnd9,76,23,28 arm Qkatostù ,n£tJ 1NMK + yalmù arm 13 ,xeg 1,31 Migne | e@duXa] e@dîj 32 hduia 1 | Ônta > F | lÒgon Ônta ~ ML76 | lÒgon2 — 15 deut 31 | ,rcÒmenon + l 5,32 | ka82 > AHKFd | m£la] m£lista 1 n Migne 2 toÚtou] toÚtwn M | tù > 3 | tessarakostù tet£rtJ] md/ 3,31,34LBFnd6,9,76,23,28 arm | yalmù] fhsin 6 3 ·£bdoj1 — 4 ¢nomPan] ka8 t¦ QxÁj 5,32 ka8 ***** ka8 9

————————————————————————————————————— 11 tessarakostù tet£rtJ] ^d sa&mosin arm sa&mosin arm 6,2 tessarakostù tet£rtJ] ^d arm

12 Qkatostù ,nn£tJ] x&

10

15

827

Epistula ad Marcellinum 6,4-18

5

10

15

sou. ºg£phsaj dikaiosÚnhn ka2 3m5shsaj ¢nom5an· di¦ toàto :cris= se Ð qeÕj Ð qeÒj sou :laion ¢galli£sewj par¦ toÝj metÒcouj sou«. ka2 Fna m¾ kat¦ fantas5an :rcesqa5 tij aÙtÕn nom5sV, shma5nei toàton aÙtÕn ¥nqrwpon genhsÒmenon ka2 toàton enai, »di' oá t¦ p£nta g=gone«, l=gwn 3n tù Ñgdohkostù RktJ· »m»thr Siën 3reW· ¥nqrwpoj, ka2 ¥nqrwpoj 3genn»qh 3n aÙtÍ, ka2 aÙtÕj 3qemel5wsen aÙt¾n Ð Ûyistoj«. toàto g¦r \son 3st2 tù e]peWn· »3n ¢rcÍ Ãn Ð lÒgoj, ka2 Ð lÒgoj Ãn prÕj 2 tÕn qeÒn, ka2 qeÕj Ãn Ð lÒgoj, ka2 p£nta di' aÙtoà 3g=neto«. di¦ toàto ka2 tÕ 3k parq=nou ginèskwn oÙk 3sièphsen, ¢ll' eÙqÝj :mfas5n tina d5dwsin 3n tù tessarakostù tet£rtJ yalmù l=gwn· »¥kouson, qÚgater, ka2 \de ka2 klWnon tÕ oâj sou ka2 3pil£qou toà laoà sou ka2 toà o\kou toà patrÒj sou, Óti 3peqÚmhsen Ð basileÝj toà k£llouj sou, Óti aÙtÒj 3sti kÚriÒj sou«. toàto g¦r p£lin Ómoion tù legom=nJ 3 par¦ toà Gabri»l· »caWre, kecaritwm=nh, Ð kÚrioj met¦ soà«. ka2 g¦r e]rhkëj aÙtÕn cristÕn eÙqÝj ka2 t¾n ¢nqrwp5nhn g=nnhsin ded»lwke ————————————————————————————————————— 7 Cf. Nicaenum (AthW III,1 51, Urk. 24,8f) nach Jo 1,3 8 Ps 86,5 13 Ps 44,11f 17 Lc 1,28 18 e]rhkëj aÙtÕn cristÒn s.o. Kap. 6,1.4

10 Jo 1,1.3

————————————————————————————————————— NL 1,3,36(de lin. 16 kÚriÒj),31 34,33,9,23,28 WM B AHK Fd n 76 5,32,6 arm

————————————————————————————————————— 4 sou > 31 | ºg£phsaj — ¢nom5an > 31 | ºg£phsaj — 21 taÚthn > 6 | ¢nom5an] ¢dik5an 1B Migne | Ð — 5 sou2 > 5,32 5 Ð — sou2 > 31 6 tij :rcesqai ~ 1,3 Migne | aÙtÕn + enai 1 + [enai] Migne | toàton > 1 Migne | aÙtÕn > 3,31d 7 gennhsÒmenon L | g=gone] 3g=neto 31 8 l=gwn — RktJ > 5 | 3n — RktJ > 32 | Ñgdohkostù RktJ] ph/ L p$/ 3,31Fn9,76,28 arm pb/ 3,34,32,23 Ñgdohkostù aiktJ (sic) 1 + yalmù arm 9 3gen»qh 3NLMAHK23,28 | aÙt¾n — 11 toàto > 5,32 10 tù] tÕ M | 3n — 11 qeÒn > 1,3,31 arm Migne | ka21 — lÒgoj > W | ka22> 1,3,31 Migne | 3g=neto + ka2 Ð lÒgoj s¦rx 3g=neto 1,3,31 arm Migne 12 tÕ > 34,5,32,23 | ginèskwn — 13 yalmù] fhs2n aÙtÕn gennhqeW l=gei 5,32 13 tessarakostù tet£rtJ] md/ 3,31,34LBFn76,23,28 tesserakostù tet£rtJ 1 > arm | yalmù] yalmÕ oÛtw 3 > 31 arm | l=gwn > 76 14 \de — 7,2 shma5nei > 5,32 | oâj sou] oâj d | ka22 — 15 sou2] ka2 t¦ hxÁj 9 15 Óti 3peqÚmhsen] ka2 3piqum»sei 3,31,34Mn23 | toà k£llouj sou > 31 | Óti — 16 sou > 1 Migne 16 3sti] 3stin Ð 3 | sou] Ð qeÒj sou W > d | p£lin > 9 | Ómoion] ÓmoiÒn 3stin (3sti Migne) 1,3 arm Migne | tù legom=nJ] toà legom=nou 1,3 Migne 17 par¦] per2 F | kecaritwm=nh] kaisaritwm=nh 1 + Mari¦m 3,31 | soà > 31 18 g=nnhsin] g=nesin 1 Migne g=nnesin NMLAK | ded»lwke — 19 parq=nou] 3k tÁj parq=nou 3d»lwsen (3d»lwse 36,Migne) l=gwn 1,3,36 Migne

————————————————————————————————————— 8 Ñgdohkostù RktJ] Wu sa&mosin arm 16 Ómoion] nman y arm

11 3g=neto + / bann mar{n e&ew arm

828

Epistula ad Marcellinum 6,19-7,10

l"gwn t¾n )k parq"nou· »¥kouson, qÚgater«. Ð m9n Gabri¾l )x ÑnÒmatoj kaleA MarCan, x"noj ín aÙtÁj kat¦ t¾n g"nesin, Ð d9 DabJd )k toà sp"rmatoj aØtoà tugc£nousan aÙt¾n qugat"ra prosfwneA taÚthn. 7,1 QAnqrwpon d9 aÙtÕn eTrhkuAa genhsÒmenon ¢koloÚqwj kaJ paqhtÕn aÙtÕn shmaCnei sarkC. t¾n )piboul¾n d9 t¾n par¦ tîn 'IoudaCwn genom"nhn Ðrîsa y£llei )n m9n tù deut"rJ· »]na tC )frÚaxan ^qnh kaJ laoJ )mel"thsan ken£; par"sthsan o` basileAj tÁj gÁj kaJ o` ¥rcontej sun»cqhsan )pJ tÕ aÙtÕ kat¦ toà kurCou kaJ kat¦ toà cristoà )n d9 tù eTkostù prètJ t¾n poiÒthta toà qan£tou )k 2 aÙtoà«. B 985 prosèpou toà swtÁrÒj fhsin· »eTj coàn qan£tou kat»gag"j me. Óti )kÚklws£n me kÚnej polloC, sunagwg¾ ponhreuom"nwn peri"scon me, êruxan ceAr£j mou kaJ pÒdaj mou. )xhrCqmhsan p£nta t¦ Ñst© mou,

————————————————————————————————————— 19 Ps 44,11

7,1 paqhtÕn ... sarkC cf. 1Pt 4,1

3 Ps 2,1f

8 Ps 21,16-19

————————————————————————————————————— NL 1,3,36,31 34,33,9,23,28 WM B AHK Fd n 76 5,32,6 arm

—————————————————————————————————————

19 l"gwn post parq"nou F | t¾n] aÙt¾n n | qÚgater + Td9 1 Migne | m9n + g¦r n + oân H 20 aÙtÁj] aÙtÕj 31 | g"nesin] g"nnhsin dn | toà > H 21 tugc£nousan] tugcanoÚshj H | aÙt¾n + eTkÒtwj 1,36 Migne > K | prosfwneA] proanafwneA 31 prosefènei 3 | taÚthn > 31Fd 7,1 eTrhkuAa] eTrhkëj 36 > 6 | genhsÒmenon + tÕn bCon 36 > 6 | ¢koloÚqwj > 6 2 aÙtÕn > 31,36F6 | sarkJ shmaCnei ~ 1,3 Migne | sarkJ + gegon"nai 6 | t¾n1 + te 1,3,36 Migne | )piboul¾n post genom"nhn 36 | d9 t¾n] d9 5,32 t¾n 3 > 1,36 Migne | par¦ > 5,32,6 | tîn > 76 | 'IoudaCwn + l"gei 5,32 3 genom"nhn Ðrîsa] Ðrîsa ginom"nhn 1 Migne ginom"nhn Ðrîn 3 Ðrîsa 31,6 | Ðrîsa] proorîn 36 | Ðrîsa c — deut"rJ > 5,32 | m9n > 6 | deut"rJ] b/ 3,31L6,9,23 > 28 + nomCJ B*, exp. B + yalmù 1 arm Migne | ]na tC] `natC NBAKFnd6,76 | )frÚaxan + kaJ 5 | ^qnh — 6 prètJ > 5 | kaJ — 6 aÙtoà > 31,6 4 laoJ — ken£ > 9 | laoJ — 6 prètJ > 32 5 toà1 > 76 | kurCou] kÚrioj 48 | toà2 > H | ken£] kain** 3 + kaJ arm 6 eTkostù + kaJ 1 Migne | eTkostù prètJ] ka/ 3(+kaC),36,31LBFn6(+kaC),9,76,23,28 arm | toà qan£tou t¾n poiÒthta ~ 3,6 7 fhsin — me > 5,32 | fhsin + Óti 6 | | Óti — 11 klÁron] kat»gag"j] kat»gag"n 3 | Óti] kaJ 6 | Óti — 8 me2] kaJ 36 kaJ t¦ loip¦ arm 8 polloC > d | sunagwg¾ — me] kaJ 9 > 6 9 kaJ — 10 katenÒhsan > 9 | mou2 > 36 | )xhrCqmhsan] )xhrCqmhmhsan d | )xhrCqmhsan — 11 klÁron > 3 | )xhrCqmhsan — 13 p£nta > 3 | )xhrCqmhsan — 8,1 toàto] diemerCsanto 5,32 10 aÙtoJ — diemerCsanto] kaJ diem"resan 36

————————————————————————————————————— 7,3 deut"rJ + sa&mosin arm — 11 klÁron] / ajln arm

4 ken£ + / arm

6 eTkostù prètJ] ia arm

7 Óti

20

5

10

Epistula ad Marcellinum 7,11-22

15

20

829

ka# %p# tÕn *matismÒn mou 1balon klÁron«. tÕ d8 »t¦j ce=r£j mou ka# 3 toÝj pÒdaj mou ÑrÚttesqai«, tD Eteron À staurÕn Ð lHgwn shmaDnei; taàta p£nta did£skousa prostDqhsin, Óti m¾ di' QautÒn, »di' ¹m©j« d8 taàta p£scei Ð kÚrioj. kaD fhsin %k prosèpou p£lin aÙtoà %n m8n tù Ñgdohkostù QbdÒmJ· »%p' %m8 %pesthrDcqh Ð qumÒj sou«. %n d8 tù 4 | Qxhkostù ÑgdÒJ· »§ oÙc ¼rpasa, tÒte ¢petDnnuon«. oÙ g¦r ØpeÚqunoj M 17 ín ¢pHqnhsken, ¢ll' Øp8r ¹mîn 1pasce ka# tÕn kaq' ¹mîn qumÕn di¦ t¾n par£basin %f' QautÕn %b£staze. ka# legÒntwn m8n ¹mîn %n tù Qkatostù triakostù QbdÒmJ· »kÚrioj ¢ntapodèsei Øp8r %moà«, lHgontoj d8 ka# toà pneÚmatoj %n tù Qbdomhkostù prètJ· »ka# sèsei toÝj u*oÝj tîn pen»twn ka# tapeinèsei sukof£nthn«, »Óti %rrÚsato ptwcÕn %k ceirÕj dun£stou ka# pHnhta, ú oÙc ØpÁrce bohqÒj«.

————————————————————————————————————— 11 Ps 21,17 19 Ps 137,8

13 Nicaenum (AthW III,1 51, Urk. 24,9) 20 Ps 71,4 21 Ps 71,12

15 Ps 87,8

16 Ps 68,5

————————————————————————————————————— NL 1,3,36,31 34,33,9,23,28 WM B AHK Fd n 76 5,32,6 arm

————————————————————————————————————— 11 ka#1 — klÁron > 9 | mou1 > 36 | mou2 > 1,3,31,36 Migne 12 mou > 1,3,31,36 Migne | tD] À d | À + tÕn 31,34,23 | Ð > 1,3,31 Migne | shmaDnh N 13 p£nta taàta ~ 1 Migne | QautÕn + ¢ll¦ 6 | d8 > 6 14 taàta — did£skousa] eta 36 | taàta > N | kÚrioj] cristÕj 3 | fhsin] fhs#n WBFnd76 fas#n NAKF | %k — aÙtoà > 6 | p£lin > 31,36 | m8n > 6 | tù > 34,23,28 15 Ñgdohkostù QbdÒmJ] pz/ 3,31,36,34,33LMBFn6,9,76,23,28 pz/ yalmù arm 16 Qxhkostù ÑgdÒJ] xh/ LMBFn34,33,3,6,9,76,23,28,36,31 xh/ yalmù arm | ¼rpaxon LMBFn6,76 | oÙ — 17 ¹mîn > 6 | ín] ×n 3 + tÒte 34 | tÕn] t¦ 34 | ¹mîn2] Ømîn 34 | qumÕn] q£naton 31 > 36 18 %f' QautÕn > H | %b£staze] %b£staxen 1,36,34 %b£stase 3,31n + lHgonta (lHgontoj 1,3,36) di¦ (ka# 3,36) toà `Hsaou· aÙtÕj t¦j ¢sqeneDaj ¹mîn 1labe (%b£stasen 36) 1,3,36 arm (+ ka# t¦j nÒsouj %b£stasen) Migne + æj ka# t¦j ¢sqeneDaj ¹mîn ¢nHlaben ka# t¦j nÒsouj %b£stasen 31 | m8n > 36 | ¹mîn2 post 20 QbdÒmJ 34 | %n + d8 6 | Qkatostù — 19 QbdÒmJ] rlz/ 3,31,36LMBFnd6,9,76,23,28 arm + yalmù 1 arm | lHgontoj — 22 bohqÕj > 6 20 pneÚmatoj] patrÕj H | tù > 1 Migne | Qbdomhkostù prètJ] oa/ 3,31,36,34,33LMBFnd9,76,23,28 oa/ yalmù arm | ka# — 21 sukof£nthn > 9 | %rÚsato 1,31 | ceirÕj + sterewtHr B*, exp. Bc > 3,31NAKHFd9,76 22 ka# — bohqÒj > 9 | pHnhta] pHnhtoj n

—————————————————————————————————————

15 Ñgdohkostù QbdÒmJ] Wy sa&mosin arm 16 Qxhkostù ÑgdÒJ] kY sa&mosin arm 18 %b£staze + ajsm vkajeal / esajias θy na uhiwandowθiwns mer ebar> arm 18/19 Qkatostù triakostù QbdÒmJ] xly sa&mosin arm 20 Qbdomhkostù prètJ] ha sa&mosin arm

830

Epistula ad Marcellinum 8,1-11

8,1

Di¦ toàto ka* t¾n e.j oÙranoÝj ¥nodon aÙtoà promhnÚei ka* l:gei 1,3,36 Migne | ka7 — 27,2 yalmoÝj > 31 | mEn + @n 1,3 Migne | § @n] @n dE 1,3,36,34,33,23,28 Migne 25 prosapagg>lletai] proapagg>lletai 1,3B Migne

—————————————————————————————————————

15 tÕn — 16 @sti] / ajln arm 17 Ñgdohkostù prètJ] Wa sa&mosin arm | @n2 — 18 m¾n] / ajln. dar>eal arm 19 tessarakostoà [ktou] ^u sa&mosin aselovn arm 21 ]bdomhkostù prètJ] ha sa&mosin arm

832

Epistula ad Marcellinum 9,1-15

9,1

 OÙk ¢gnoîn d+ p£lin 0legen, Óti 5n 6k£stJ tÁj grafÁj t¦ aÙt¦ per? toà swtÁroj 5xairCtwj shmaFnetai· ka? 0sti toàto koinÕn p£saij aÙtaHj 5p£ggelma ka? sumfwnFa ¹ aÙt¾ toà pneÚmatoj. ka? g¦r ésper t¦ tîn ¥llwn 5n taÚtV dunatÕn eØreHn, oÛtw ka? t¦ taÚthj 5n taHj 6tCraij poll£kij eØrFsketai. ka? g¦r MwusÁj òd¾n gr£fei, ka? Ð `Hsaaj p£lin 5n 6k£stV bFblJ 2 °dei, ka? Ð 'AmbakoÝm proseÚcetai met' òdÁj. 0stin _deHn ka? profhteFaj ka? nomoqesFaj ka? astorFaj. tÕ g¦r aÙtÕ pneàma 5p? p£ntaj 5stF. ka? kat¦ m+n t¾n e_j bkaston ginomCnhn aÙtoà M 20 diaFresin bkastoj t¾n doqeHsan aÙtù |c£rin diakoneH ka? plhroH, eete profhteFa 5stFn, eete nomoqesFa, eete astorFaj mn»mh, eete tîn yalmîn ¹ c£rij. 5peid¾ d+ tÕ ān ka? tÕ aÙtÕ pneàm£ 5stin, oáper ka? aa p©sai diairCseij e_sFn, aÙtÕ d+ ¢diaFretÒn 5sti kat¦ fÚsin. di£ toi toàto tÕ Ólon mCn 5stin 5n 6autù, kat¦ d+ t¾n di£noian aa fanerèseij ka? diairCseij 3 toà pneÚmatoj 6k£stJ gFnontai. ka? loipÕn kat¦ t¾n ØpokeimCnhn creFan poll£kij bkastoj ØphcoÚmenoj diakoneH tÕn lÒgon, éste, kaq¦

B 986

————————————————————————————————————— 9,5 Dt 31,30-32,44; Is 5,1 15 diakoneH tÕn lÒgon cf. Act 6,4

6 Hab 3,1 15f S.o. Kap. 9,4-7

7-14 Cf. 1Cor 12,4.7.11

————————————————————————————————————— NL 1,3(usque ad lin. 15 lÒgon),36 34,33,23,28 WM B AHKFd n 76(de lin. 6 5n usque ad lin. 15 ØphcoÚmenoj) 5(de lin. 14 kat¦),6

—————————————————————————————————————

9,1 Óti + ka? 1,3,36 Migne | 6k£stJ] 6k£stV bFblJ 1 Migne 6k£stJ biblFJ 36 | t¦ aÙt¦] taàta 3 > B 2 koinÕn > 1 Migne 3 ¢p£ggelma 1 Migne | sumfwnFa ¹] sumfwnFan 3 | pneÚmatoj] patrÒj H 4 taÚtV] aÙtÍ 3K | oÛtwj 1 Migne | taÚthj] taÚtaij 33,28 | taHj > 34,23 5 Ð > 1 Migne 6 'AmbbakoÝm W 'AbbakoÝm Hn | proseÚcetai] proseÚchte 1 proseuc¾n 3 | òdÁj + ka? M | p£lin + te 1,36 Migne | 6k£stJ Md 7 nomoqesFan 1 8 genomCnhn 1,36 Migne | aÙtoà] aÙtîn d 9 bkastoj] ka? 36 10 profhtFa 1,3 | eete2 + tÁj 1,3 Migne | astorFaj + ¹ 1,3 Migne 11 tÕ1 > 36 | tÕ2 > d | aa > 1 | p©sai] p©sa 1 + aa 34,33,23 12 diairCseij] diaFresij 1 | di£ toi] di£toi NWLA76 di¦ toàto F di£ 3KHnd | tÕ > 36 13 5n 6autù] 6k£stJ 1 Migne 5n 6k£stJ 3,36 | di£noian] diakonFan 1,3 Migne | ka? + aa 1,3,34,23 Migne 14 pneÚmatoj + 5n 3 | 6k£stJ] 6k£stoij 1,3 Migne 6k£sthj 36 | gFgnetai 36 | ØpokeimCnhn] ¢pokeimCnhn 1 Migne 15 poll£kij > K | ØphcoÚmenoj] Øphcoàntoj 1,3,36 Øposcoàntoj Migne + toà pneÚmatoj 1,3,36 Migne | diakoneH — 33,30 ¤gioi > 76 | éste] Óqen B | éste — 12,8 qeù > 3

5

10

15

833

Epistula ad Marcellinum 9,16-10,2

20

25

proe%pon, nomoqetoànta tÕn MwusÁn profhteÚein pot8 ka: °dein, ka: profhteÚontaj toÝj prof»taj @ntAllesqaC pote· »loÚsasqe, kaqaro: gCnesqe«, kaC· »¢pÒplune ¢pÕ kakCaj t¾n kardCan sou, `Ierousal»m«, ka: Jstore%n pote, tÕn m8n Dani¾l t¦ kat¦ Sous£nnan, tÕn d8 `Hsaan t£ te kat¦ tÕn `Ray£khn ka: tÕn SenachreCm. oÛtwj g¦r ka: ¹ tîn yalmîn bCbloj Zcousa tÕ [dion tîn òdîn, ¤per @n ta%j bCbloij diexodikîj e[rhtai, taàta aÙt¾ kat¦ pl£toj fwne% met¦ mAlouj, æj e[rhtai. nomoqete% 4 oân ka: aÙt»· »paàsai ¢pÕ ÑrgÁj ka: @gkat£lipe qumÒn«, »Zkklinon ¢pÕ kakoà ka: poChson ¢gaqÒn, z»thson edr»nhn ka: dCwxon aÙt»n«. ka: Jstore% gA pote t¦ kat¦ t¾n ÐdÕn toà 'Isra¾l ka: profhteÚei per: toà swtÁroj, ésper e[rhtai prÒteron. Koin¾ m8n ¹ toiaÚth toà pneÚmatoj c£rij @st: ka: par¦ p©sin 10,1 ¹ aÙt», æj ¨n ¹ creCa ¢paitÍ ka: tÕ pneàma boÚlhtai. oÙ diafArei g¦r

————————————————————————————————————— 17 Is 1,16 18 Jr 4,14 19f (Dn), Sus - Is 36,1-37,38 21f Dieselbe Gegenüberstellung von diexodikîj bzw. kat¦ sunAceian und kat¦ pl£toj auch in Kap. 27, 11-17. Es handelt sich nicht um eine Unterscheidung literarischer Genera, sondern um eine der Vortragsart. Näheres s. dort. 22 S.o. Kap. 2,14f; 8,24f 23 Ps 36,8; Ps 33,15 26 S.o. Kap. 3-4 und Kap. 5-8 10,2 ka: tÕ pneàma boÚlhtai cf. 1Cor 12,11

————————————————————————————————————— NL 1,36 34,33,23,28 WM B AHKFd n 5,6 arm

————————————————————————————————————— c

16 tÕn > 1,36 Migne | pot8 > 34,33,23 | °dein] °dhn N*, corr. N 17 profhteÚontaj + pot8 H | pote > H | loÚsasqe + ka: 34,33 18 gAnesqe NBn genAsqai 1 | ka:1 > 1,36 Migne | ¢pÒplune] ¢pÒplunai 1,34 ¢pÒplinai 23 | t¾n kardCan > d 19 t¦1 >34,33,28 | kat¦ + t¾n d | Sous£nnan] Sous£nan LM Sws£nan W Sws£nnan 34,33NKnFd23,28 + ka: 36 | d8 > 36 | te > 1 Migne + t¦ c N 20 `Ramy£khn 34,23 | SenachreCm] SennachreCm 1,36*, corr. 36 Migne Senaceir»m A28 SenaceireCm L | oÛtw F | ¹ > K 21 tÕ] tÕn 1 | ¤per] Óper 1 Migne | ta%j] to%j WMLBA + ¥llaij 1 Migne 22 aÙt¾ + tÍ 1 Migne | pl£touj 28 | fwne%] fwnÍ 1,36 Migne | æj e[rhtai] y£llei kaqëj proeCrhtai 1 Migne y£llei ésper c e[rhtai 36 | nomoqete%] nouqete% B 23 oân] goàn pote 1 Migne + pote 36 | aÙt¾ + ka: 36 | paàsai] @n tù l$/ yalmù paàsai arm | @gkat£lipe] @gkat£leipe 1,36 | qumÒn + ka: 1 Migne | Zkklinon — 24 aÙt»n > arm 25 gA pote t¦] dA pote 1,36 Migne | 'Isra¾l + @x AdgÚptou arm 26 e[rhtai] el****e 1 10,1 ¹] oân 1 Migne oân ¹ 36 + oân n | @st:] Zstw 23,28 Migne Zstai 1 + par¦ p©si(-n 1,36,34,33,28) ka: @n xk£stJ ginomAnh eØriskAsqw (eØrCsketai par¦ p©sin 36) 1,36,34,33,23,28 Migne 2 ¹ aÙt»] xaut¾n 34,33,23,28 | æj ¨n ¹ creCa] ******cria 1 | ¨n] @¦n Migne | ¢paitÍ] ¢paite% 36A | boÚletai N28

————————————————————————————————————— 9,23 paàsai] i lu sa&mosin lqea arm

25 'Isra¾l + jegiftosy arm

834

Epistula ad Marcellinum 10,3-13

tÕ ple'on ka, -latton .n taÚtV tÍ cre4v, æj 9kastoj ¢nendÒtwj t¾n 2 o@ke4an ¢poplhro' ka, tele4an diakon4an. ¹ dE ge b4bloj tîn yalmîn ka, oÛtwj -cei p£lin tin¦ c£rin @d4an ka, parat»rhsin .xa4reton· prÕj g¦r to'j ¥lloij, .n oQj prÕj t¦j ¥llaj b4blouj -cei t¾n scEsin ka, koinwn4an, loipÕn ka, Tdion -cei toàto tÕ qaàma, Óti ka, t¦ Xk£sthj yucÁj kin»mata t£j te toÚtwn metabol¦j ka, diorqèseij -cei diagegrammEnaj ka, diatetupwmEnaj .n XautÍ, éste tin¦ tîn boulomEnwn æj ¢pÕ e@kÒnoj .x aÙtÁj lamb£nein ka, katanoe'n oÛtw te tupoàn XautÒn, æj .ke' gE3 graptai. .n m]n g¦r ta'j ¥llaij b4bloij mÒnon tij ¢koÚei tÕn nÒmon B 987 prost£ttonta, § de' poie'n ka, § m¾ de' pr£ttein, profhte4aj te katakoÚein, éste mÒnon e@dEnai tÕn .rcÒmenon swtÁra, ka, `stor4aij d] —————————————————————————————————————

7 t¦ Xk£sthj yucÁj kin»mata cf. VitAnt 55,9 (SC 400: 284,15); ebenso s.u. Kap. 10,16; 12,2.17.19; 13,22; 14,7; 15,2f; 27,19; 28,6; 30,6; zum selben Wortfeld gehörig katast£seij s.u. Kap.10,37; 15,3; 28,8; 29,15, diaqEseij s.u. Kap. 13,22; 30,5 und diagwg» s.u. Kap. 14,3. 8 metabola4 und diorqèseij hier polare Unterbegriffe zu t¦ Xk£sthj yucÁj kin»mata. Zu diorqèseij s.u. Kap. 12,19; 13,24; 15,5; 27,2. Dass Seelenregungen an musikalischen Melodiebildungen sowohl erkannt als auch durch sie beeinflusst und korrigiert werden können, ist in der antiken Musikwissenschaft Gegenstand der Ethos-Lehre, z.B. Aristides Quint., Mus. I 12: ½qh d] taàta (sc. Melodiebildungen) .kale'to, .peid»per t¦ tÁj yucÁj katast»mata di¦ toÚtwn prîton .qewre'tÒ te ka, diwrqoàto. ¢ll' oÙk .k mÒnwn: ¢ll¦ g¦r taàta m]n æj mErh sunerge' prÕj t¾n qerape4an tîn paqîn (30,15-18 Winnington-Ingram), s.u. auch zu Kap. 27,8f. Entsprechend sind diÒrqwsij bzw. .panÒrqwsij Termini der musiktheoretischen Ethos-Lehre, vgl. Aristoxenos, frg. 123 (38,23 Wehrli); Ps. Plutarch, Mus. 31f (Mor. 1142BE 26,19f; 28,6 Ziegler); Aristides Quint., Mus. I 12; II 4.9 (30,17; 57,12; 68,24 Winnington-Ingram); Jamblich, Vit. Pyth. xv 64; xxv 111.114; xxix 164; xxxi 195 (68,26; 116,23; 130,7; 166,13; 192,25f von Albrecht).

————————————————————————————————————— NL 1,36 34,33,23,28 WM B AHKFd n 5(usque ad 9 XautÍ),6

————————————————————————————————————— 3 ple'on] plEon 1 Migne | ka, + tÕ N | ¢nendÒtwj] ¢nendi£stwj 36* c 4 o@ke4an] @d4an 1 Migne | tele4an] teleio' 1,36 Migne 5 ka,1 > ¢nendoi£stwj 36 H | -cei ka, oÛtwj ~ n | tin¦ p£lin ~ 1 Migne | tin¦ — c£rin] dE tina ka, cre4an 36 | paratErhsin W | .xa4reton — 7 Óti] ¹ paroàsa tîn yalmîn b4bloj 6 6 t¾n] ka, W 7 tÕ > 1,36 Migne | qaàma] c£risma 36 | ka, t¦] t¦ g¦r 6 | Xk£sthj] 9kthj 1 8 kin»mata + ka, 6 | te > 6 | gegrammEnaj Mn 9 ka, diatetupwmEnaj > 5 | diatetupwmEnaj — XautÍ] .n XautÍ ka, tetupwmEnaj d | XautÍ] aÙtÍ M | tÕn boulÒmenon 1,36 Migne | ¢p' 6 | ¢pÕ e@kÒnoj] ¥peiron 1 Migne 10 katanoe'n — te > 6 | te] tÕ Migne > 34,23 | æj > 1 Migne 12 §1 + m¾ coni. Migne | §2 > 1 Migne | pr£ttein — 15 pr£xeij > 6 | profhte4aij N | te] d] 34,33,23 13 katakoÚei 1 Migne | `stor4aij] `storika'j 1 + d] 1 Migne

5

10

Epistula ad Marcellinum 10,14-30

15

20

25

30

835

pros%cein, +x ïn ginèskein dÚnatai t¦j tîn basil%wn ka< tîn ¡g>wn pr£xeij. +n dA tÍ b>blJ tîn yalmîn prÕj tù taàta manq£nein tÕn ¢koÚonta Lti ka< t¦ kin»mata tÁj Oautoà yucÁj +n aÙtÍ katanoeR ka< did£sketai. ka< loipÒn, prÕj § p£scei ka< +n ú sun%cetai, dÚnatai p£lin ka< +k taÚthj Lcesqai t¾n eXkÒna tîn lÒgwn. éste m¾ mÒnon ¢koÚsanta par%rcesqai, ¢ll¦ ka< pîj deR l%gonta ka< poioànta qerapeÚein tÕ p£qoj did£skei. eXs< mAn g¦r ka< +n taRj ¥llaij b>bloij kwlutiko< lÒgoi ¢pagoreÚontej t¦ faàla, +n taÚtV dA pîj ¢p%cesqai deR tetÚpwtai· o]on |par£ggelm£ +sti metanoeRn· tÕ dA metanoeRn paÚesqai tÁj ¡mart>aj +st>n· +ntaàqa dA ka< pîj metanoeRn ka< t> deR l%gein +p< tÍ metano>v tetÚpwtai. ka< p£lin e`rhken Ð Paàloj· »¹ qlRyij Øpomon¾n katerg£zetai, ¹ dA Øpomon¾ dokim»n, ¹ dA dokim¾ +lp>da, ¹ dA +lpyeij ka< t> qlibÒmenon deR l%gein ka< t> met¦ t¦j ql>yeij ka< pîj fkastoj dokim£zetai ka< t>nej og lÒgoi tîn +lpizÒntwn +p< kÚrion, g%graptai ka< kec£raktai. p£lin +ntol» +stin +n pant< eÙcaristeRn· ¢ll¦ ka< t> deR l%gein eÙcaristoànta did£skousin og yalmo>. eta par' Ot%rwn ¢koÚontej· Ósoi

————————————————————————————————————— 22 Cf. 1Pt 4,1

24 Rm 5,3-5

29 Cf. 1Th 5,18

————————————————————————————————————— NL 1,36 34,33,23,28,11(de lin 20 eXswn + t¦j Ad 15 dA — yalmîn] taàqa dA 6 | tù] tÕ Md6 te 34,23,28 | taàta manq£nein] p£nta manq£nei 1 | tÕn — 16 Lti > 6 | kin»mata] gen»mata 1 | yucÁj Oautoà ~ K | yucÁj + eXduRa 36 | aÙtÍ] OautÍ B 17 ka 6 | §] Ö 1,36 Migne | dÚnatai — 19 ka 1,36 Migne | Lcesqai] Lcein 36 d%cesqai d | t¾n eXkÒna] tÁj eXkÒnoj Fn | ¢koÚsanta it. d 19 ka 36 20 did£skein F | did£skein — 21 tetÚpwtai > 6 | eXs 11 | +sti + tÕ 1 Migne 23 pîj + deR L | deR] crÁ L > AHKFd | tÍ > WLMB AHKFd | +pv] ¡mart>v L 24 tetÚpwtai] tetÚpwtoj 1 Migne | tetÚpwtai — 26 yalmoRj > 11 | ka< — Paàloj] Ð dA Paàloj fhsin 6 | ¹ — 26 kataiscÚnei > 6 | qlRyij] ql>yeij tÍ yucÍ 1 + tÍ yucÍ Migne 25 ¹3 — kataiscÚnei > 36 26 dA — ka 11 | kayeij > codd.gr.(sine 1,36,34,6,23) 27 qlibÒmenon deR] deR qlibÒmenon ~ 34,23 deR qlibom%nouj 6 28 +lpizÒntwn] +lpizom%nwn d | +p< + tÕn 36 28/29 kec£raktai] kec£ristai 34,23 | p£lin — 36 prepÒntwj > 6 | p£lin — 38 keim%naj > 11 | p£lin + te 1 Migne 30 eÙcaristoànta] eÙcaristoàntaj 1,36 Migne

4

M 21

5

6

836

Epistula ad Marcellinum 10,31-11,10

q"lousin »eÙsebîj zÁn 1n Cristù diwcq»sontai«, par¦ toÚtwn didaskÒmeqa, kaB pîj deC feÚgontaj froneCn kaB tFnaj diwkom"nouj kaB met¦ tÕn diwgmÕn ·usq"ntaj poFouj deC lÒgouj prosf"rein tù qeù. eÙlogeCn parakeleuÒmeqa tÕn kÚrion kaB 1xomologeCsqai tù kurFJ, ¢ll' 1n toCj yalmoCj tupoÚmeqa, pîj te aOneCn deC tÕn qeÕn kaB tFna ·»mata l"gontej 1xomologoÚmeqa prepÒntwj. kaB 1f' Pk£stou d" tij oÛtwj ¨n eÛroi t¦j qeFaj òd¦j prÕj ¹m©j kaB ¹mîn kin»seij kaB t¦j katast£seij keim"naj. 11,1 KaB g¦r toàto par£doxÒn 1sti p£lin 1n toCj yalmoCj, Óti 1n mZn taCj ¥llaij bFbloij, § l"gousin o] ¤gioi kaB perB ïn l"gousi, taàta kaB o] ¢naginèskontej perB ïn 1keCna g"graptai ¢pagg"llont"j eOsin, oa te ¢koÚontej ¥llouj aÙtoÝj 1keFnouj ¹goàntai, perB ïn Ð lÒgoj kaB t¦j ¢paggellom"naj dZ pr£xeij, ¥cri toà qaum£zein kaB zhloàn aÙt¦j eOj tÕ t¾n dZ bFblon taÚthn Ð lamb£nwn t¦j mZn perB toà 2 mimeCsqai gFnontai. swtÁroj profhteFaj sun»qwj 1n taCj ¥llaij grafaCj qaum£zwn kaB proskunîn diex"rcetai, toÝj dZ Pt"rouj yalmoÝj æj OdFouj Ôntaj lÒgouj ¢naginèskei. kaB Ð ¢koÚwn dZ æj aÙtÕj l"gwn katanÚttetai kaB sundiaB 988 3 tFqetai toCj tîn òdîn ·»masin æj OdFwn aÙtoà Ôntwn. safhneFaj dZ —————————————————————————————————————

31 2Tm 3,12 37 t¦j katast£seij cf. VitAnt 36,4; 67,5f (SC 400: 234,9f; 312,10.15); ebenso s.u. Kap. 15,3; 28,8; 29,15 11,8f Cf. Ioh. Cassianus, Conl. X 11,4: »...ita incipiet decantare ut eos (sc. die Psalmen) non tanquam a propheta compositos, sed velut a se editos, quasi orationem propriam profunde cordis conpunctione depromat, vel certe ad suam personam aestimet eos fuisse directos« (CSEL 13: 304,17-21 Petschenig).

————————————————————————————————————— NL 1,36 34,33,23,28,11 WM B AHKFd n 6 (usque ad lin 38 keim"naj)

————————————————————————————————————— 31 1n Cristù > 1 Migne 32 deC > H | froneCn] fwneCn 1 Migne feÚgein 36 33 poFouj > 1 Migne | prosf"rein] ¢naf"rein 1 Migne froneCn kaB prosf"rein H > M 34 parakeleuÒmeqa] paraggellÒmeqa 1 Migne paragellÒmeqa 28 | kÚrion] qeÕn H | 1xomologeCsqe d | tù kurFJ] aÙtù 1 Migne 35 deC > H | qeÒn] kÚrion 1 Migne 36 oÛtwj > 6 | ¨n + oÛtwj 34,23 > 33 37 eÛrV d | t¦j] par¦ t¦j 36 > 1,34 Migne 2 kaB — l"gwsi > 11 | ïn + ¨n 1 11,1 kaB — 14,5 1gklhqÍ > 6 | g¦r + kaB 1 Migne Migne | l"gwsi 1 Migne 3 perB — g"graptai > 11 | 1pagg"lont"j 11 | eOsin] 1stin B 3/4 t' ¢koÚontej n | aÙtoÝj] PautoÝj 1,28 Migne | 1keFnwn 1 Migne | ¹goàntai, perB ïn Ð lÒgoj + fhsB 1 Migne 5 1paggellom"naj 1 Migne ¢paggelom"naj L | kaB > 28 | zhloàn] dhloàn d 6 t¾n] taÚthn 1 Migne | bFblon + tîn yalmîn 36 | taÚthn > 1 Migne | t¦j mZn > H | perB > n 9 katanÚssetai 1,23 Migne c | Ôntwn aÙtoà ~ 1 Migne 10 òdîn > 28*, corr. 28 | OdFan 1 Migne

35

5

10

Epistula ad Marcellinum 11,11-29

15

20

25

837

c£rin oÙk Ñknht-on p£lin kat¦ tÕn mak£rion Paàlon tÕn ¢pÒstolon 9panalabÒnta tÕ aÙtÕ l-gein. ple>stoi lÒgoi tîn patriarcîn e@si kaA Bdioi par' aÙtîn e@rhm-noi. kaA MwusÁj 9l£lei, Ð dL qeÕj ¢pekrNnato· `HlNaj te kaA `Elissa>oj 9pA tÕ Karm»lion Ôroj kaq»menoi 9pekaloànto tÕn kÚrion kaA ¢eA Vlegon· »zÍ kÚrioj, ú par-sthn 9nèpion aÙtoà« s»meron. o[ te tîn ¥llwn ¡gNwn profhtîn lÒgoi prohgoÚmenoi m-n e@sin o_ perA toà swtÁroj, Vpeita dL kaA ple>stoi gegÒnasi to>j te Vqnesi kaA tù 'Isra»l. kaA Ómwj oÙdeAj oÜte toÝj tîn patriarcîn lÒgouj æj @dNouj ¥n pote eBpoi, oÜte tolm»sei tij mime>sqai kaA e@pe>n t¦ Mwus-wj Bdia ·»mata, oÙdL toà 'Abra¦m perA toà o@kogenoàj kaA toà 'Isma¾l kaA t¦ 9pA toà meg£lou 'Isa£k, k¨n ¹ aÙt¾ creNa tin¦ kaA ¢n£gkh katal£bV, tolm»saj ¥n tij æj Bdia eBpoi. ¨n dL kaA sump£scV tij to>j p£scousi kaA pÒqon potL l£boi toà kreNttonoj, oÜpot' ¨n eBpoi æj |MwusÁj· »9mf£nisÒn moi seautÒn«, kaA p£lin· »e@ mLn ¢fÍj aÙto>j t¾n ¡martNan, ¥fej· e@ dL m¾ ¢fÍj, 9x£leiyon k¢mL 9k tÁj bNblou sou, Âj Vgrayaj.« ¢ll' oÙdL t¦ tîn profhtîn tij lamb£nwn æj Bdia ·»mata m-myait' ¨n À 9pain-seie toÚtoij t¦ Ómoia, orj 9m-myanto À 9pÇnesan 9ke>noi· oÙdL tÕ »zÍ kÚrioj, ú par-sthn 9nèpion aÙtoà« s»meron, mim»sait' ¥n tij e@pe>n æj Bdion lÒgon. kaA g¦r Ð 9ntugc£nwn ta>j bNbloij fanerÒj 9sti m¾ æj @dNouj, ¢ll¦ ————————————————————————————————————— 11 Cf. Phil 3,1 15 3Rg 17,1; 18,15; 4Rg 5,16 cf. Hbr 10,34; 11,16 - Ex 33,13 24 Ex 32,32

23 pÒqon ... toà kreNttonoj 27f 3Rg 17,1; 18,15; 4Rg 5,16

————————————————————————————————————— NL 1,36 34,33,23,28,11 WM B AHKFd n

————————————————————————————————————— 11 p£lin > 1 Migne | Paàlon tÕn > 1 Migne 12 9panalamb£nonta B | c tÕ aÙtÕ] t¦ aÙt¦ 36 14 te] dL B | `Elisa>oj 1,23*, corr. 23 15 par-sthn] par-stin NML23 p£restin B34,33,28 16 o[ — 17 te > 28 18 toÝj > 1 Migne 19 tolm»soi 1 Migne | mime>sqai] mim»sasqai 1,36 Migne | t¦ + toà n | Mwus-wj] Mws-wj 1 AHKFd Mwus-oj WMBn Mws-wj æj 36 20 oÙdL] oÜte 36 + t¦ H | toà1 > 34 | 'Isma¾l] 'Isra¾l 34,23 21 9pA] perA 1,36 Migne | katal£boi 1F 22 æj > AKFd | æj ¥n tij ~ N | Bdia] @dNaj 36 | ¥n2 + 9n 1 | sump£scV — p£scousi] sump£scoi codd.gr.(sine 34,33,23,28) sump£scwsi 34,23 sump£scousi 28,33 23 potL] tin¦ H | l£bV 23 Migne eBpV K 24 kaA] À 1 Migne | ¢fÍj] ¢fe>j 1,36 25 ¢fÍj] ¢fe>j 1 > 36F | 9x£leiyon k¢mL] 9x£leiyÒn me 1 Migne | bNblousou WBKd | sou > 36,34,33n | t¦] t¦j 1 Migne 26 m-myait' ¨n] m-myaitÒ tij 1 Migne m-myet' ¥n tij 23,28 m-myait' ¥n tij 34,33 m-myaito ¨n B36 27 Ómoia + pr£xantaj 1,36 Migne | orj] ïn K | À] kaA 1 Migne c 28 par-sthn] p£restin N MLB34,28 | mim»sait'] mim»shtai 1 Migne mim»saito B36 | tij] ti N 29 g¦r + kaA 1 Migne | 9ntugc£nwn] suntugc£nwn F | fanerÒn c codd.gr.(sine 1,36 ) | æj m¾ ~ L

4

5 M 24

6

838

Epistula ad Marcellinum 11,30-12,5

7 tîn ¡g'wn ka+ tîn di' aÙtîn dhloum5nwn l5gwn toÝj lÒgouj. toÝj d5 ge yalmoÝj tÕ par£doxon, met¦ t¦j per+ toà swtÁroj ka+ tîn Fqnîn profhte'aj Ð l5gwn t¦ ¥lla æj Ldia ·»mata lalîn Fsti, ka+ æj per+ aÙtoà graf5ntaj aÙtoÝj Okastoj y£llei, ka+ oÙc æj Qt5rou l5gontoj À per+ Qt5rou shma'nontaj d5cetai ka+ diex5rcetai, ¢ll' æj aÙtÕj per+ Qautoà lalîn diat'qetai, ka+ oT£ Fsti t¦ laloÚmena, taàta æj aÙtÕj pr£xaj Fx Qautoà lalîn ¢naf5rei qeù. oÙ g¦r æj t¦ tîn patriarcîn ·»mata ka+ toà Mwus5wj ka+ tîn ¥llwn profhtîn eÙlabhq»setai ka+ taàta, ¢ll¦ ka+ m£lista æj Ldia ka+ per+ Qautoà graf5nta qarseY l5gwn tÕn g¦r ful£xanta t¾n Fntol¾n ka+ tÕn 8 Ð y£llwn taàta. parab£nta taÚthn, t»n te Qkat5rou pr©xin peri5cousin o\ yalmo'. ¢n£gkh d] p£nta ¥nqrwpon Fn toÚtoij sun5cesqai, ka+ æj ful£xanta t¾n Fntol¾n À æj parab£nta aÙtÕn l5gein toÝj per+ Qk£stou gegramm5nouj lÒgouj. 12,1 Ka' moi dokeY tù y£llonti g'nesqai toÚtouj ésper asoptron, ebj tÕ katanoeYn ka+ aÙtÕn Fn aÙtoYj t¦ tÁj yucÁj aÙtoà kin»mata ka+ oÛtwj absqÒmenon ¢pagg5llein aÙtoÚj. ka+ g¦r Ð ¢koÚwn toà ¢naginèskontoj æj per+ aÙtoà legom5nhn t¾n òd¾n katad5cetai· ka+ À FlegcÒmenoj ØpÕ toà suneidÒtoj katanuge+j metano»sei À per+ tÁj ebj qeÕn ————————————————————————————————————— 12,1.3f tù y£llonti – toà ¢nagignèskontoj wiederum synonym gebraucht, vgl. Ferguson, a.a.O. 204f. asoptron als Medium der Selbsterkenntnis ist hier nicht (wie im Platonismus, vgl. Plato, Alc. I 132e2-133b11, und in der daher inspirierten Literatur) die Seele, sondern der rezitierte Psalter, ebenso Ioh. Cassianus, Conl. X 11,6 (CSEL 13: 305,15-19 Petschenig). 3 S.u. zu Kap.29,7

————————————————————————————————————— NL 1,36 34,33,9(de lin 41 ka+),23,28,11 WM B AHKFd n

————————————————————————————————————— 30 douloum5nwn B | toÝj — 31 yalmoÝj] tîn d5 ge yalmîn 36 | per+ > H 32 t¦ ¥lla] t' ¥lla 34,23 33 aÙtoà] Qautoà 11 | ka+ > H | oÙc — 36 qeù > 11 34 shma'nontoj 1N Migne 35 Qautoà] aÙtoà 1d Migne | laloÚmena] legÒmena 1,36 Migne 36 pr£xaj + ka+ 1,36 Migne | ¢naf5rei + tù 1,36 Migne 37 toà] t¦ 36 > 1 Migne | Mws5wj B Mwãs5oj WAKd Mîs5wj n 38 ¢ll¦ — 39 taàta > codd.gr.(sine 1,36) | ka+ m£lista] taàta 36 | ka+2 + æj 36 39 tÕn > 1,36 Migne 41 Fn > 34,23 | sun5cesqai] ¢n5cesqai 36 | ka+ + À 1,36 Migne 42 aÙtÕn] taÚthn 1,36 Migne aÙt¾n WKHFn 43 lÒgouj] yalmoÚj n 12,1 gen5sqai 34,33,9,23,28 | toÚtouj g'nesqai ~ Nd | eLsoptron 1 Migne 2 aÙtoYj + ka+ Migne | yucÁj aÙtoà] Qautoà yucÁj 1 Migne yucÁj Qautoà 36 3 FsqÒmenon 1 | g¦r + ka+ 1,36 Migne 4 aÙtoà] Qautoà 1 | t¾n òd¾n > 9 4/5 Flegcom5nouj B | suneidÒtoj + ka+ 36

30

35

40

5

Epistula ad Marcellinum 12,6-13

10

839

!lp$doj ¢koÚwn ka/ tÁj e3j toÝj pisteÚontaj ginom9nhj ¢ntil»yewj æj e3j aÙtÕn genom9nhj toiaÚthj c£ritoj ¢galli©n tD ka/ eÙcaristeEn ¥rcetai B 989 tù qeù. Óte goàn tÕn tr$ton y£llei tij e3j t¦j 3d$aj ql$yeij sunorîn, 2 æj aÙtoà enai nom$zei t¦ !n aÙtù ·»mata· ka/ tÕn d9katon ka/ tÕn Sxkaid9katon æj t¾n 3d$an pepo$qhsin ka/ proseuc»n !stin ¢pagg9llwn· ka/ tÕn mDn penthkostÕn æj aÙtÒj !sti t¦ di¦ tÁj metano$aj aÙtoà ·»mata l9gwn· tÕn dD penthkostÕn tr$ton, ka/ penthkostÕn p9mpton, ka/ penthsostÕn Wkton, ka/ SkatostÕn tessarakostÕn prîton, Óte ————————————————————————————————————— NL 1,3(de lin. 8 Óte),36 34,33,9,23,28,11 WM B AHKFd n arm georg

————————————————————————————————————— 6 tÁj] toÝj 9 | ginom9nhj — 7 aÙtÕn > 33WMLBAHKFd9,28 | genom9nhj] ginom9nhj W34,23 gignom9nhj tÁj 36 + tÁj 34,9,23,28 | c£ritoj toiaÚthj ~ L | ¢galli©n tD] ¢galli©tai 1 Migne 8 Óte] Óti 1 | tÕn — tij] t$j y£llei tÕn g/ yalmÕn 3,36 | tr$ton] g/ 9,11 > arm georg | tij + t¦j 3d$aj L + kÚrie t$ !plhqÚnqhsan o[ 9 | ql$yeij > 34,23 9 sunorîn + kÚrie t$ !plhqÚnqhsan ka/ 11 | nom$zoi d | aÙtù] tù yalmù 1,3,36 Migne | ka/1 + tÒte 1,3 Migne + Óte 36 | d9katon] ia/ 1 Migne i/ 3,36,34,33 i/ (+ yalmù arm georg) !p/ tù kur$J p9poiqa (+ p©j !reEte tÍ yucÍ mou georg) 9 arm georg i/ yalmù !p/ tù kur$J 11 ik/ 23 | ka/2 > 23 10 Sxkaid9katon] i$/ 1,3,9,23,28 Migne arm > georg d9katon Wkton d + (yalmÒn arm) e3s£kouson, kÚrie, dikaiosÚnhj mou (+ ka/ prÒscej tÍ de»sei mou arm) 11 arm | æj > d | æj + e3j 1,3,36 Migne | t¾n > n 10 ¢pagg9lwn N 11 ka/ — 14 sundiat$qetai > 11 | penthkostÕn] n/ 1,3,36,9,23,28 arm Migne + yalmÕn 1,3,36 arm georg Migne + !l9hsÒn me Ð qeÕj 9 | di¦] bdia 1,3,36 Migne | aÙtoà] Sautoà 1,3,36 Migne 12 l9gwn ·»mata ~ 1,3,36 Migne | penthkostÕn tr$ton] ng/ 1,3,36B9,23,28 Migne ng/ yalmÒn arm + Ð qeÒj, !n ÑnÒmat$ sou, sîsÒn me (> arm) 9 arm + ka/ tÕn nd/ yalmÒn: !nètisai Ð qeÕj t¾n proseuc»n mou arm | ka/ + tÕn 1,3,36 Migne | penthkostÕn p9mpton] ne/ 1,3B9,23,28 arm georg Migne + !l9hsÒn me Ð qeÒj, Óti katep£ths9n me ¥nqrwpoj (> arm) 9 arm 13 ka/1 + tÕn 1,3 Migne | penthkostÕn Wkton] n$/ 1,3B9,23,28 arm Migne + !l9hsÒn me Ð qeÒj, !l9hsÒn me, Óti !p/ so/ p9poiqen 9 arm | ka/2 + tÕn 1,3 Migne | SkatostÕn tessarakostÕn prîton] rma/ 1,3B9,23,28 arm georg Migne rm/ M SkatostÕn tessarakostÕn n + fwnÍ mou prÕj kÚrion !k9kraxa (+ !kceî !nant$on arm) 9 arm

—————————————————————————————————————

9 d9katon] Z sa&mosin i tyr jowazaj arm meatesa psalmunsa upalsa vesav; vitar eyqYs sulsa hemsa georg 10 Sxkaid9katon] Zu sa&mosin lowr tyr ardarowθean / hajea i 5ndrowaÞ im arm 11 penthkostÕn] c sa&mosin arm meerganisesa psalmunsa georg 12 penthkostÕn tr$ton] cg sa&mosin. astowaÞ janowan ßowm kezoj / cg sa&mosin. ownkndir astowaÞ a&awßiz imoz arm | penthkostÕn p9mpton] ne georg ce. o&ormea in# astowaÞ ui koheaz uis arm 13 penthkostÕn Wkton] nv georg cu. o&ormea in# astowaÞ o&ormea in# ui i ßeu jowsazaw arm | SkatostÕn tessarakostÕn prîton] rma georg Z^a. >ajniz imov es aq tyr kardazi. apqeziz aqaäi arm

840 3

13,1 M 25

2

Epistula ad Marcellinum 12,14-13,8

y£llei æj oÙk ¥llou diwkom1nou, ¢ll' æj aÙtÕj ín Ð p£scwn sundiat>qetai, kaA °dei tù qeù æj Dd>ouj toÝj lÒgouj toÚtouj. kaA Ólwj oÛtwj Lkastoj yalmÕj par¦ toà pneÚmatoj ePrhtai kaA sunt1taktai, æj Rn aÙtoSj, kaq¦ prÒteron ePrhtai, t¦ kin»mata tÁj yucÁj ¹mîn katanoeSsqai, kaA p£ntaj aÙtoÝj æj perA ¹mîn eDrÁsqai, kaA enai aÙtoÝj æj Dd>ouj ¹mîn lÒgouj, eDj ¢n£mnhsin tîn Rn ¹mSn kinhm£twn kaA diÒrqwsin tÁj Dd>aj polite>aj. § g¦r oZ y£llontej eDr»kasi, taàta kaA ¹mîn dÚnantai tÚpoi enai kaA caraktÁrej. AÛth d\ p£lin toà swtÁrÒj Rstin ¹ c£rij· ¥nqrwpoj g¦r di' ¹m©j genÒmenoj tÕ m\n Pdion sîma Øp\r ¹mîn prosÁgen eDj q£naton, _na p£ntaj ¢pall£xV toà qan£tou. t¾n d\ oÙr£nion kaA | eÙ£reston aÙtoà polite>an deSxai q1lwn ¹mSn Rn dautù taÚthn RtÚpwsen, Øp\r toà mhk1ti tin¦j eÙcerîj ¢pat©sqai par¦ toà Rcqroà econtaj Rn1curon prÕj ¢sf£leian t¾n par' aÙtoà genom1nhn Øp\r ¹mîn kat¦ toà diabÒlou n>khn. di¦ toàto goàn oÙ mÒnon Rd>daxen, ¢ll¦ kaA pepo>hken § Rd>daxen, _na Lkastoj ¢koÚV m\n aÙtoà laloàntoj, æj Rn eDkÒni d\ bl1pwn lamb£nV ————————————————————————————————————— 17 S.o. Kap. 10,7-9.16; 12,1f (AW I,1 40,8f)

13,3f t¾n d\ oÙr£nion ... polite>an cf. EpEpisc 1,2

————————————————————————————————————— NL 1,3(usque ad lin. 21 caraktÁrej),36 34,33,9,23,28,11(usque ad lin. 20 polite>aj) WM B AHKFd n arm

————————————————————————————————————— 14 y£llei + tij oÙc 1,3 Migne + tij 36 | oÙk > 1,3 Migne | æj2 > L | aÙtÕj > 1 Migne | ín > N 15 qeù] kur>J 1 Migne | Dd>ouj + Ôntaj L | toÝj > 9 | toÚtouj] toÚtou d | Ólwj > 11 | oÛtwj — 16 yalmÕj] oátoj Ð yalmÕj Lkastoj 3 | ePrhtai] ePrhta> te 1,3 Migne | ePrhtai — 17 prÒteron > 34 16/17 Rn aÙtoSj] dautoSj 1 | ePrhtai + suntet£ktai L | kein»mata 1,3 17/18 katanoeSsqe 3 | eDrÁsqai] eDrÁsqe 3 > d | enai + ¹mîn 1 Migne + ¹m©j 3 19 ¹mîn > 1,3 Migne | ¢n£mnhsin] ¥mnhsin 1 | keinhm£twn 1,3 20 Dd>aj] ¹mîn 1,3 Migne Dde>aj 9 | § — 14,9 oân > 11 | kaA > d 21 enai post caraktÁrej 1,3 Migne 13,1 aÛth — c£rij > L | aÛth — 14,1 eDpeSn > 3 | esti 28 2 Pdion sîma] sîma tÕ Pdion 1 Migne | prosÁgen] proÁken codd.gr.(sine 1,36,34,33,28) prosÁken 34,33,28 pros»negken 1,36, coni., cf. ApFug 16,1: Ð m\n oân kÚrioj oÛtwj dautÕn prosÁgen Øp\r p£ntwn (AthW II,1 79,13) 3 toà > 36W | aÙtoà] dautoà 1 Migne dautù 36 > n 5 tin¦ 1 | eÙcairîj 1 | par¦] perA F | econtej 1 | prÕj ¢sf£leian Rn1curon ~ L 7 di¦ — Rd>daxen2 > L | ¢ll¦ — Rd>daxen > 34 | pepo>hken — Rd>daxen] Rpo>hsen codd.gr(sine 1,36,33,9,23,28) | § Rd>daxen2 > codd.gr(sine 1,36,33,9,23,28) | § + ¹m©j arm 8 _na 1 Migne i§ (sic) d | lamb£nei 9

————————————————————————————————————— 13,7 ¢ll¦ + ew inßn

| Rd>daxen2 + meu arm

15

20

5

Epistula ad Marcellinum 13,9-24

10

15

20

841

par' aÙtoà parade,gmata toà poie0n ¢koÚwn· »m£qete ¢p' 8moà, Óti pr´Òj e>mi ka? tapeinÕj tÍ kard,v«: teleiotEran dF ka? e>j ¢retÁj didaskal,an oÙk ¥n tij eÛroi, Âj 8tÚpwsen Ð kÚrioj 8n Mautù. eQte 3 g¦r ¢nexikak,an, eQte filanqrwp,an, eQte ¢gaqÒthta, eQte ¢ndr,an, eQte 8lehmosÚnhn, eQte dikaiosÚnhn, p£nta 8n aÙtù tij eØr»sei genÒmena, éste mhdFn e>j ¢ret¾n le,pein tù katanooànti tÕn ¢nqrèpinon b,on toà kur,ou. toàto g¦r e>dëj Ð Paàloj ^lege· »mimhta, mou g,nesqe, kaqëj k¢gë Cristoà«. o` mFn g¦r par' aEllhsi nomoqEtai ¥cri toà lEgein 4 ^cousi t¾n c£rin· Ð dF kÚrioj, æj ¢lhqîj kÚrioj ín toà pantÕj ka? khdÒmenoj, ïn e>rg£sato, oÙ mÒnon nomoqete0, ¢ll¦ ka? tÚpon MautÕn dEdwken e>j tÕ e>dEnai toÝj boulomEnouj t¾n toÚtou poie0n dÚnamin. di¦ toàto g¦r ka? prÕ tÁj e>j ¹m©j aÙtoà 8pidhm,aj 8n»chse ka? 8n to0j y£llousi toàto, ln' ésper 8n Mautù tÕn tEleion ka? oÙr£nion ¥nqrwpon tÚpon ^deixen, oÛtw ka? 8k tîn yalmîn t¦ kin»mata ka? t¦j diaqEseij tîn yucîn Ð boulÒmenoj katamaqe0n dÚnhtai eØr,skwn 8n aÙto0j ka? t¾n Mk£stou kin»matoj qerape,an te ka? diÒrqwsin. B 990

————————————————————————————————————— 9 Mt 11,29 15 1Cor 11,1 (cf. 1Cor 4,16) 21 Cf. 1Cor 15,47 tîn yucîn cf. VitAnt 77,4 (SC 400:332,1); ebenso s.u. Kap. 30,5

22 t¦j diaqEseij

————————————————————————————————————— NL 1,36 34,33,9,23,28 WM B AHKFd n

————————————————————————————————————— 9 parade,gmata par' aÙtoà n | parade,gmata] t¦ par£deigma (sic) 1 tÕ par£deigma Migne t¦ parade,gmata 36 | ¢koÚwn + Óti AHKFd | m£qete] o**qete 1 10 praäj 1 Migne | ka? > codd.gr.(sine 1,36,34,33,9,23,28) | ¢ret¾n 1 Migne 11 Ð kÚrioj 8tÚpwsen ~ 1 Migne | aÙtù M 12 ¢nexikak,a W | ¢nexikak,an — ¢gaqÒthta > H | filanqrwp,a W | eQte2] eQt' W | eQte3] g¦r H | ¢ndre,an 36,34NWMAHKFd9,23 | eQte4] eQt' W 13 eQte dikaiosÚnhn > 36 | ginÒmena B 14 ¢nqrèpion B | b,on] lÒgon 36 14/15 toà kur,ou] toàton 1,36 Migne | Ð Paàloj e>dëj ~ 1 Migne | g,nesqai 1 16 k¢gë] 8gë d | g¦r > 1,36 Migne 17 toà — ka?] ka? p£ntwn n 18 khdÒmenoj] hkdÒmenoj K | nomoqete0] nomoqeite0 (sic) 1 8nomoqEtei 36 | MautÕn] Mautoà ML 19 toÝj boulomEnouj] to0j boulomEnoij 9 > 34,23 | toÚtou] toà 1,36,9,23,28 Migne 20 g¦r] goàn 1 Migne 21 Mautù] aÙtù 1 Migne | tEleion] 8p,gion 1 8p,geion Migne | ¥nqrwpon + ésper 8n Mautù 36 22 tÚpon] tupîn 1 Migne tÚpJ d >H | ^deixen] ¢nEdeixen 36 > H | 8k > N 23 dun»setai 36*,34,33,23,28, c dun»shtai 36 | aÙto0j] Mauto0j 36MLBAK aÙtù 1 24 qerape,an] qewr,an d

842

Epistula ad Marcellinum 14,1-11

14,1

E" g¦r de) piqanèteron e"pe)n, p©sa m6n ¹ qe8a graf¾ did£skalÒj @stin ¢retÁj kaC p8stewj ¢lhqoàj· ¹ d6 b8bloj ¹ tîn yalmîn Jcei kaC t¾n e"kÒna pwj tÁj diagwgÁj tîn yucîn. æj g¦r Ð e"sercÒmenoj prÕj basilRa tupoàtai kaC tù sc»mati kaC to)j ·»masin, Vna m¾ par' aÙt¦ lRgwn 2 ¢pa8deutoj @gklhqÍ. oÛtwj ¹ qe8a b8bloj tÕn @p' ¢ret¾n trRconta kaC boulÒmenon katanoÁsai t¾n toà swtÁroj @n sèmati polite8an Øpomimn»skei prÒteron di¦ tÁj ¢nagnèsewj t¦ kin»mata tÁj yucÁj kaC oÛtw loipÕn tupo) kaC did£skei toÝj @ntugc£nontaj to)j toioÚtoij lÒgoij. e"sC m6n oân, Vna toàto prîtÒn tij tÁj b8blou parathr»shtai, o_ m6n @n dihg»mati legÒmenoi, o_ d6 @n parainRsei, o_ d6 @n profhte8v, o_ d6 æj @n kaC e"sCn o_ @n dihg»mati legÒmenoi dR3 eÙcÍ, o_ d6 æj @n @xomolog»sei.

————————————————————————————————————— 14,3 tÁj diagwgÁj tîn yucîn cf. VitAnt 66,2 (SC 400: 308,7)

————————————————————————————————————— NL 1,3(de lin. 1 p©sa),36 34,33,9,23,28 WM B AHKFd n 7(de lin. 1 p©sa),29(de lin. 1 p©sa),11(de lin. 9 Vna usque ad lin. 11 @xomolog»sei),6(de lin. 5 oÛtwj usque ad lin. 11 @xomolog»sei)

————————————————————————————————————— 14,1 e"] kaC 29 | de) + kaC 1,36 Migne | piqanèteron] piqanÒteron 33,29 peiqanèteron A peiqanÒteron 1 | p©sa — 8 lÒgoij] Øp6r p©san graf¾n palai£n te kaC kain¾n yucwfelestRra @sti tîn yalmîn ¹ b8bloj 7,29 | m6n + oân kaqëj proe)pon 3 | did£skalÒj] didaskal d 2 ¢retÁj] ¢retîn d | 3 æj] ¢lhqoàj] ¢lhqîj Hd | d6] dR ge 1 Migne | ¹2 > 1,36 Migne | tîn it. 1 ésper 3,33 | g¦r > 33 | prÕj] e"j B e"j tÕn W 4 tù sc»mati] to)j sc»masi n9 | par' aÙt¦] par¦ taàta 1,36 Migne t¦ aÙt¦ 3 paraut¦ KFn | lRgwn + æj 1,3,36 Migne 5 @gklhqÍ] @kblhqÍ 3 Migne @klhqÍ 1 | ¢ret¾n] ¢retÍ c 7 prÒteron] prîton 1,3,36 1,3AHKFd23,28 6 boulÒmenoj 1,36*, corr. 36 Migne 8 to)j > N 9 Vna + kaC æj 11 | Vna — parathr»shtai > 6 | prîton toàto ~ 9,29 | toàto] tÕ 34,23 > Mdn | prîtÒn tij > 11 | tij + toàto d > W | tÁj b8blou > WMLAHKFdn parathrhsethtai 1 parathr»setai 29 | @n > 7L23,28 10 dihg»mati] dihg»masi 3MH11n | legÒmenoi + e"sCn 11 | profht8v 3 profht 7 profhte8aij 29 @n1 > 33 | parenRsei 1 parainRsesi 3 | | 11 eÙcÍ] ¢rcÍ WMLAHKFdn23,28,29 | æj > 1,23,28 Migne | @n1 > WL kaC] oân 34,23 | kaC — 57 tr8toj > 6 | kaC — 73 Jnatoj > 11 | e"sCn] e"sC m6n 1,3 Migne o_sCn (sic) m6n 7 | dihg»masi 29 | legÒmenoi > 1,3,36,34,33,23,28 Migne

5

10

Epistula ad Marcellinum 14,12-17

15

843

katoj Ôgdooj, tessarakostÕj tr/toj, tessarakostÕj Ôgdooj, tessarakostÕj 1natoj, 3bdomhkostÕj deÚteroj, 3bdomhkostÕj 8bdomoj, ÑgdohkostÕj 8ktoj, ÑgdohkostÕj Ôgdooj, 3katostÕj 1natoj, 3katostÕj triskaid;katoj, 3katostÕj e d? 4 @n eÙcÍ e 34,23 georg | 3bdomhkostÕj deÚteroj] ob/ 1,3,36,34,33 MLBFd29,9,28 S arm georg Migne > N7 | 3bdomhkostÕj 8bdomoj] oz/ S arm georg o$/ 1 Migne > 36,34,33,3MLFdB23,29,9,28 13/14 ÑgdohkostÕj 8ktoj] p$/ S oz/ 1 Migne oz/ p$/ 3,36,34,33,MLBFd29,9,23,28 + pb/ 7 > arm georg | ÑgdohkostÕj Ôgdooj] ph/ 1,3,36,34,33 MLFd9,28 S arm georg Migne p/ 29 ph/ pq/ MLBFd + 3katostÕj 1natoj NHKbn | 3katostÕj 1natoj] rq/ 3,36,34,33 MLBFd29,9,23,28 S arm georg r$/ 1 Migne 14/15 3katostÕj triskaid;katoj] rig/ 1,3,36,34,33 MLBFd29,9,23,28 S Migne ri$/ arm rih/ (lem. ri$/) georg | 3katostÕj1 — 8ktoj1] rk$/ 1,36,34,33 MLBF29,9,23,28 S georg Migne rk*/ 3 rk/ d > arm | 3katostÕj2 — 8ktoj2] rl$/ 1 S arm Migne + kaR Ðmoà dèdeka Nkn Ðmoà dekatreUj H rl$/ Ðmoà dèdeka 32,34,33MBFd23,28 rl$/ Ðmoà ib/ 9 ig/ L rl$/ kaR 29 | d? + æj 1,3,36 S Migne 16 e 1,3 Migne | d;katoj — 18 prîtoj ~ 1 | d;katoj 8ktoj] i$/ 1,3,36 S Migne $/ MLBFd34,33,9,28,23,29 8ktoj NWAHKn i$/ post rma/ georg n$/ post rma/ arm | 3xhkostÕj 8bdomoj] xz/ 1,3,36,34,33 MLBFd29,9,23,28 S arm georg Migne | ÑgdohkostÕj 1natoj] pq/ 1,3,36,34,33,29,9,23,28 S arm Migne pq/ rq/ MLBFd pe/ (lem. pq/) georg 16/17 3katostÕj prîtoj] ra/ 1,3,36,34,33 MLBFd29,9,23,28 S arm georg Migne | 3katostÕj — prîtoj2] rla/ 1,3,34,33 MLBFd9,23,28 S Migne rla/ kaR 29 ante i$/ (n$/ arm) arm georg > H

————————————————————————————————————— 11/12 d;katoj Ôgdooj] Hj S ZY arm iI georg | tessarakostÕj tr/toj] Cm S ^g arm md georg | tessarakostÕj Ôgdooj] Hm S ^Y arm mI georg 12/13 tessarakostÕj 1natoj] Im S ^& arm > georg | 3bdomhkostÕj deÚteroj] Bp S hb arm ob georg | 3bdomhkostÕj 8bdomoj] Gp S hy arm oz georg 13/14 ÑgdohkostÕj 8ktoj] Fq S > arm georg | ÑgdohkostÕj Ôgdooj] Hq S hY arm PI georg | 3katostÕj 1natoj] Is S x& arm rt georg 14/15 3katostÕj triskaid;katoj] CJs S xZu arm riI (lem. riv) georg | 3katostÕj1 — 8ktoj1] Fks S rfv georg > arm | 3katostÕj2 — 8ktoj2] FLs S xlu arm rlv georg | d? + Kja S 16 d;katoj 8ktoj] Fj S iv post rma georg cu post x^a arm | 3xhkostÕj 8bdomoj] g% S ky arm Az georg | ÑgdohkostÕj 1natoj] Iq S X& arm Pe (lem. Pt) georg 16/17 3katostÕj prîtoj] As S xa arm ra georg | 3katostÕj — prîtoj2] ALs S xla ante cu arm rna ante iv georg

844

Epistula ad Marcellinum 14,18-22

5 stÕj prîtoj. o+ d- æj /n /ntuc3v ka7 eÙcÍ ka7 de»sei p=mptoj, @ktoj, @bdomoj, /nd=katoj, dwd=katoj, pentekaid=katoj, eCkostÕj t=tartoj, eCkostÕj @bdomoj, triakostÒj, triakostÕj t=tartoj, triakostÕj @bdomoj, tessarakostÕj deÚteroj, pentekostÕj tr3toj, pentekostÕj t=tartoj, pentekostÕj p=mptoj, pentekostÕj @ktoj, pentekostÕj Ôgdooj, pente-

————————————————————————————————————— NL 1,3,36 34,33,9,23,28 WM B AHKFd n 7,29 S arm georg

————————————————————————————————————— 17 JkatostÕj2 — 18 prîtoj] rma/ 1,3 MLFd9 S Migne ante i$/ (n$/ arm) arm georg + Ðmoà @x 34,33,MLBFd29,23,28 x/ o$/ 3 Ðmoà $/ 36,9 | /n > 3,9B29 | /ntuc3v] eÙtuc3v M7,23 | ka7 eÙcÍ > S | de»sei + ke/ oTon 7,29 | p=mptoj] e/ 1,3,36,34,33 MLBFd29,9,23,28 S arm georg Migne | @ktoj] $/ 1,3,36,34,33 MLBFd29,9,23,28 S Migne 19 @bdomoj] z/ 1,3,36,34,33 MLBFd29,9,23,28 S arm georg Migne | /nd=katoj] ia/ 1,3,36,34,33 MLBFd9,23,28 S arm georg Migne pq/ 29 | dwd=katoj] ib/ 1,3,36,33 MLBFd29,9,28 S arm georg Migne ig/ 34,23 | pentekaid=katoj] ie/ 1,36,34,33 MLBFd29,9,23,28 S Migne iq/ 3 iz/ arm georg | eCkostÕj t=tartoj] kd/ 1,3,36,34,33 MLBFd9,23,28 S Migne arm georg ka/ 29 19/20 eCkostÕj2 @bdomoj] kz/ 1,3,36,34,33 MLBFd9,23,28 S arm Migne k$/ (lem. kz/) georg > 29 | triakostÒj] l/ 1,3,36,34,33 MLBFd9,23,28 S georg Migne la/ arm > Nn | triakostÕj t=tartoj] ld/ 1,36,34,33 MLBFd9,23,28 S Migne la/ georg > 3n arm | triakostÕj @bdomoj] lz/ 1,3,36,34,33 MLBFd9,23,28 S arm georg Migne > n 21 tessarakostÕj deÚteroj] mb/ 1,3,36,34,33 MLBFd9,23,28 S arm georg Migne | pentekostÕj tr3toj] ng/ 1,3,36,34,33 MLBFd9,23,28 S arm georg Migne > AHKFd | pentekostÕj t=tartoj] nd/ 1,3,36,34,33 MLBFd9,23,28 S arm georg Migne 22 pentekostÕj p=mptoj] ne/ 1,3,36,34,33 MLBFd9,23,28 S arm georg Migne | pentekostÕj @ktoj] n$/ 1,3,36,34,33 MLBFd9,23,28 S arm georg Migne | pentekostÕj Ôgdooj] nh/ 1,36,34,33 MLBFd9,23,28 S arm georg Migne mh/ 3

————————————————————————————————————— 17 JkatostÕj2 — 18 prîtoj] AMs S x^a ante cu arm ante rma ante iv georg | | @ktoj] f S u arm v georg 19 @bdomoj] g S y arm z p=mptoj] e S e arm e georg georg | /nd=katoj] Aj S Za arm ia georg | dwd=katoj] Bj S Zb arm ib georg | pentekaid=katoj] Ej S Zy arm iz georg | eCkostÕj t=tartoj] Dk S ia arm fa georg 19/20 eCkostÕj2 @bdomoj] Gk S iy arm fv (lem. fz) georg | triakostÒj] l S l georg la arm | triakostÕj t=tartoj] Dl S la georg > arm | triakostÕj @bdomoj] Gl S ly arm lz georg 21 tessarakostÕj deÚteroj] Bm S ^b arm mb georg | pentekostÕj tr3toj] Cn S cg arm ng georg | pentekostÕj t=tartoj] Dn S cd arm nd georg 22 pentekostÕj p=mptoj] En S ce arm ne georg | pentekostÕj @ktoj] Fn S cu arm nv georg | pentekostÕj Ôgdooj] Hn S cY arm nI georg

20

Epistula ad Marcellinum 14,23-28

25

845

kostÕj (natoj, ,xhkostÒj, ,xhkostÕj tr1toj, ÑgdohkostÕj deÚteroj, ÑgdohkostÕj p8mptoj, ÑgdohkostÕj :bdomoj, ,katostÕj triakostÕj (natoj, ,katostÕj tessarakostÒj, ,katostÕj tessarakostÕj deÚteroj. ka? o@ mAn æj Cn Cntuc1v ka? eÙcarist1v ,katostÕj triakostÕj Ôgdooj. o@ dA æj Cn Cntuc1v mÒnV tr1toj, eJkostÕj p8mptoj, ,xhkostÕj Ôgdooj, ,xhkostÕj (natoj, ,bdomhkostÒj, ,bdomhkostÕj tr1toj, ,bdomhkostÕj Ôgdo-

————————————————————————————————————— NL 1,3,36 34,33,9,23,28 WM B AHKFd n 7,29 S arm georg

————————————————————————————————————— 22/23 pentekostÕj (natoj] nq/ 1,3,36 S arm georg Migne > codd.gr.(sine 1,3,36) | ,xhkostÒj] x/ 1,3,36,34,33 MLBFd9,23,28 S arm georg Migne > N | ,xhkostÕj tr1toj] xg/ 1,3,36,34,33 MLBFd9,23,28 S arm georg Migne | ÑgdohkostÕj deÚteroj] pb/ 1,3,36,34,33 MLBFd9,23,28 S arm georg Migne 24 ÑgdohkostÕj p8mptoj] pe/ 1,3,36,34,33 MLBFd9,23,28 S arm Migne p$/ (lem. pe/) georg | ÑgdohkostÕj :bdomoj] pz/ 1,3,36,34,33 MLBFd9,23,28 S arm georg Migne 24/25 ,katostÕj — (natoj] rlq/ S arm georg rlz/ 1 Migne > 3,36,34,33MLBFd9,23,28 | ,katostÕj tessarakostÒj] rlq/ rm/ 36MLBFd9,23,28 S georg rlq/ 3 rlq/ rma/ 1 Migne rm/ rma/ arm > W | ,katostÕj2 — deÚteroj] rmb/ 1,3,33 S arm georg Migne + Ðmoà eVkosi p8nte WAKn + Ðmoà ke/ NB + Ðmoà kd/ H rmb/ Ðmoà ke/ 36,34MLd9,28 rmb/ Ðmoà eVkosi p8nte F23 | ka? > H | o@] Ð 7,2329 Migne 26 Cn > c3,36,34BF9,23,29 | Cntuc1v] eÙtuc1v 7 + eÙcÍ ka? codd.gr.(sine 1,3,7) + de»sei ka? B 29 | eÙcariste1v 29 + ka? de»sei eYj oYon 7 + eYj Ð 29 + Cst?n 36 | ,katostÕj — Ôgdooj] rlh/ 1,3,9,29 S arm georg Migne + eYj NWAHK rlh/ eYj 34,33MLBFd9,23,28 lh/ 36 27 o@] eJs? 9 | Cn > 3,36B9 | Cntuc1v] eÙtuc1v 23 | mÒnV + ib/ oYon 7,29 | tr1toj] g/ 1,3,36,34,33 MLBFd9,23,28 S arm georg Migne | eJkostÕj p8mptoj] ke/ 1,3,36,34,33 MLBFd9,7,29,23,28 S arm georg Migne 27/28 ,xhkostÕj Ôgdooj] xh/ 1,3,36,34,33 MLB5Fd9,7,29,23,28 S arm georg Migne | ,xhkostÕj (natoj] xh/ 1,3,36,34,33 MLBFd9,7,29,23,28 S arm georg Migne | ,bdomhkostÒj] o/ 1,3,36,34,33 MLBFd9,7,29,23,28 S arm georg Migne | ,bdomhkostÕj tr1toj] og/ 1,3,36,34,33 MLBFd9,29,23,28 S arm georg Migne > 7

————————————————————————————————————— 22/23 pentekostÕj (natoj] In S c& arm nt georg | ,xhkostÒj] ! S k arm A georg | ,xhkostÕj tr1toj] C! S kg arm Ag georg | ÑgdohkostÕj deÚteroj] Bq S Xb arm Pb georg 24 ÑgdohkostÕj p8mptoj] Eq S Xe arm Pv (lem. Pe) georg | ÑgdohkostÕj :bdomoj] Gq S Xy arm Pz georg 24/25 ,katostÕj — (natoj] ILs S xl& arm rlt georg | ,katostÕj tessarakostÒj] Âs S rm georg x^ x^a arm | ,katostÕj — deÚteroj] BMs S x^b arm rmb georg 26 ,katostÕj — Ôgdooj] HLs S xlY arm rlI georg 27 tr1toj] c S g arm g georg | eJkostÕj p8mptoj] Ek S ie arm fe georg 27/28 ,xhkostÕj Ôgdooj] HO S kY arm AI georg 28 ,xhkostÕj (natoj] IO S k& arm At georg | ,bdomhkostÒj] p S h arm o georg | ,bdomhkostÕj tr1toj] Cp S hg arm og georg

846

Epistula ad Marcellinum 14,29-33

oj, $bdomhkostÕj .natoj, $katostÕj Ôgdooj, $katostÕj e4kostÕj deÚM 28 teroj, $katostÕj e4kostÕj .natoj, $katostÕj triakostÒj. |ka< Ð m>n ?n 6 ?xomolog»sei penthkostÒj. oD d> sumpeplegmFnhn .contej ?xomolÒghsin ka< di»ghsin .natoj, $bdomhkostÕj tFtartoj, $katostÕj B 991 tFtartoj, $katostÕj pFmptoj, $katostÕj Hktoj, $katostÕj $ptakai-

————————————————————————————————————— NL 1,3,36 34,33,9,23,28 WM B AHKFd n 7,29 S arm georg

————————————————————————————————————— 28/29 $bdomhkostÕj Ôgdooj] oh/ 1,3,36,34,33 MLBFd9,7,29,9,23,28 S arm georg Migne | $bdomhkostÕj .natoj] oq/ 1,3,36,34,33 MLBFd9,7,23,28 S arm georg Migne | $katostÕj Ôgdooj] rh/ 1,3,36,34,33 MLBFd9,7,23,28 S arm georg Migne > N | $katostÕj2 — 30 deÚteroj] rkb/ 1,3,36,34,33 MLBFd9,7,29,23,28 S arm georg Migne | $katostÕj1 — .natoj] rkq/ 1,3,36,34,33 MLBFd9,7,23,28 S Migne rkq/ ka< 29 rke/ arm rlz/ (lem. rkz/) georg | $katostÕj triakostÒj] rl/ 1,3,7,29 S arm Migne rih/ georg + Ðmoà dèdeka NWAHKn rl/ Ðmoà dèdeka BF23 rl/ Ðmoà ib/ 36MLd9,28 rl/ oq/ Ðmoà dèdeka 34 n.l. 33 | ka< > 7,29 | Ð] oD 1,3 Migne | m>n] d> 7,29 | ?n > B 31 penthkostÕj] n/ 3S arm georg penthkostÕj ePj 31NWMBAHKd6,11,13 h/ ePj L Ð penthkostÕj F ePj Ð penthkostÕj n n/ ePj 36,34,33,9,23,28 ePj Ð n/ 7,29 + q/, od/, ÿa/, rd/, re/, r$/, rz/, ri/, riz/, rle/, rlz/ 1 Migne | oD > 7,29 | sunpeplegmFnhn 1,3 + d> 7,29 | .contej + tÍ H + t¾n 3 32 ?xomolÒghsin ka< di»ghsin] dFhsin ka< ?xomolÒghsin S | ka< di»ghsin > codd.gr.(sine 1,36,34,33,9,23,28) | di»ghsin] dFhsin h/ oPon 29 + h/ oPon 7 | .natoj] q/ 1,3,36,34,33 L29 S arm georg Migne ?nFa M ?nnFa NB*AHFn q/ rd/ 7 | $bdomhkostÕj tFtartoj] od/ 1,3,34,33,7,29 S georg og/ (lem. od/) arm od/ rd/ 36MLBF23,28 od/ rmd/ d id/ rd/ 9 32/33 $katostÕj tFtartoj] re/ 3,36,34,33 MLBFd9,7,29,23,28 S Migne ld/ 1 ra/ arm > georg | $katostÕj pFmptoj] r$/ 1,3,36,34,33 MLBFd9,7,29,23,28 S arm georg Migne | $katostÕj Hktoj] rz/ S georg riz/ 1 Migne riz/ rle/ 3,36,34,33MLBFd9,7,29,23,28 > arm

————————————————————————————————————— 28/29 $bdomhkostÕj Ôgdooj] Hp S hY arm oI georg | $bdomhkostÕj .natoj] Ip S h& arm ot georg | $katostÕj Ôgdooj] Hs S xY arm rI georg | $katostÕj2 — 30 deÚteroj] Bks S xib arm rfb georg | $katostÕj1 — .natoj] Iks S xie arm rlz (lem. rfz) georg | $katostÕj triakostÒj] Ls S Migne xl arm riI georg 31 32 ?xomolÒghsin ka< di»ghsin] AvFNjDfvVmf penthkostÕj] n S c arm n georg AvFPb S | .natoj] i S & arm z georg | $bdomhkostÕj tFtartoj] Dp S od georg hg (lem. hd) arm 32/33 $katostÕj tFtartoj] Ds S xa arm > georg | $katostÕj pFmptoj] Es S xe arm re georg | $katostÕj Hktoj] Fs S rv georg > arm

30

Epistula ad Marcellinum 14,34-39

35

847

d"katoj, *katostÕj triakostÕj p"mptoj, *katostÕj triakostÕj 1ktoj. Ð d4 sumpeplegm"nhn ;cwn >xomolÒghsin kaA di»ghsin met¦ aDn"sewj *katostÕj d"katoj. kaA Ð m4n >n parain"sei >stA triakostÕj 1ktoj. oF d4 7 8 >n profhteHv eDsAn eDkostÒj, eDkostÕj prîtoj, tessarakostÕj t"tartoj, tessarrakostÕj 1ktoj, *bdomhkostÕj prîtoj. kaA ¢paggeltikÕj met¦ 9 profhteHaj *katostÕj ;natoj. protreptikoA d4 kaA æj parakeleuÒme- 10

————————————————————————————————————— NL 1,3,36 34,33,9,23,28 WM B AHKFd n 7,29 S arm georg

————————————————————————————————————— 33/34 *katostÕj *ptakaid"katoj] riz/ S arm georg rlz/ 1,3 B7,29 Migne rlz/ Ðmoà Ñktè LFd23 rlz/ Ðmoà h/ 36,34M28 n.l. 33 | *katostÕj1 — p"mptoj] rle/ S arm post rl$/ georg > 1,3,36,34,33 MLBFd9,7,29,23,28 Migne | *katostÕj2 — 1ktoj] rl$/ MLFd7,29,23,28 S + Ðmoà Ñktè 31NWAHKd Ðmoà h/ M9,28 rlz/ arm rlz/ (lem. rl$/) ante rle/ georg > 1,3,36,34,33 B7,29 Migne 35 Ð] oF 1,3 > 7,29 | d4 > 7,29 | sunpeplegm"nhn 1,3 + d4 7,29 | ;cwn] ;contej 1,3 | kaA di»ghsin > arm georg | di»ghsin] d"hsin N ¼ghsin 1 | met¦] met' 3,7,29 > 1 | aDn"sewj + eXj 7 + eXj Ð 29 35/36 *katostÕj d"katoj] ri/ 1,3,7,29 S arm georg + eXj NWAHK ri/ eXj 36,34,33MLBFd9,23,28 eXj Ð *katostÕj d"katoj n | kaA — >n] eDj d4 7,29 | Ð] oF 1,3 | >n > 34,9,23,28 | parain"sei >stA] parain"sV eDsAn 3 paren"sei eDsAn 1 parain"sei eXj Ð 7 paraHnesin >stAn eXj Ð 29 | triakostÕj — 1ktoj] l$/ 1,3 MF7,29 S arm georg Migne l$/ eXj 36,34MLd9,23,28 lq/ eXj B + eXj NWAHK eXj Ð triakostÕj 1ktoj n 37 profhteHaj 29 profhteHaij 7 | eDsAn + p"nte Ð 7 + e/ oXon 29 > 1 Migne | eDkostÒj] k/ 1,3,36,34,33 MLBd9,7,29,23,28 S arm georg Migne | eDkostÕj prîtoj] ka/ 1,3,36,34,33 MLBFd9,7,29,23,28 S arm georg Migne | tessarakostÕj t"tartoj] md/ 1,3,36,34,33 MLBFd7,29,23,28 S georg Migne ma/ 9 mg/ (lem. md/) arm 38 tessarrakostÕj 1ktoj] m$/ 1,3,36,34,33 MLBFd9,7,29,23,28 S arm georg Migne m$/ kaA 29 | *bdomhkostÕj prîtoj] oa/ 9,7,29,28 S arm georg m$/oe/ 1 Migne + Ðmoà p"nte NWAHK oa/ Ðmoà e/ 36,34,33ML28 oa/ Ðmoà p"nte BFd23 > 1,3 Migne | kaA > 7,29 | ¢paggeltikÕj] ¢paggeltikoA d >paggelmatikÕj 3 ¢paggelmatikÕj 9,28 >paggeltikÕj 29 + m4n 1,3 Migne 38/39 met¦ profhteHaj] metaprofhtHaj 3 | *katostÕj ;natoj] rq/ 1 S arm georg Migne rq/ eXj 36,34,33MLB23,28 mq/ eXj d eXj Ð *katostÕj ;nnatoj n + eXj NWAHKF | æj > 7,29

————————————————————————————————————— 33/34 *katostÕj *ptakaid"katoj] GJs S xZy arm riz georg | *katostÕj1 — p"mptoj] ELs S xle arm rle georg | *katostÕj2 — 1ktoj] FLs S xly arm rlz (lem. riv) georg 36 *katostÕj d"katoj] Js S xZ arm ri georg | triakostÕj — 1ktoj] Fl S lu arm lv georg 37 eDkostÒj] k S i arm f georg | eDkostÕj prîtoj] Ak S ia arm fa georg 37/38 tessarakostÕj t"tartoj] Dm S md georg ^g (lem. ^d) arm | tessarrakostÕj 1ktoj] Fm S ^u arm mv georg | *bdomhkostÕj prîtoj] Ap S ha arm oa georg 39 *katostÕj ;natoj] Is S x& arm rt georg

848

Epistula ad Marcellinum 14,40-45

no# e&sin e&kostÕj Ôgdooj, triakostÕj deÚteroj, ÑgdohkostÒj, 7nnenhkostÕj t9tartoj, 7nnenhkostÕj p9mptoj, 7nnenhkostÕj katostÕj tr#toj, >katostÕj triskaid9ka11 toj. protreptikÕj d@ met¦ °smatoj 7l9cqh >katostÕj tessarakostÕj kaG oH m@n diagr£fontej tÕn 7n£reton b#on e&sGn >katostÕj 12 Fnatoj. t9tartoj, >katostÕj >nd9katoj, >katostÕj Ñktwkaid9katoj, >katostÕj

————————————————————————————————————— NL 1,3,36 34,33,9,23,28 WM B AHKFd n 7,29 S arm georg

————————————————————————————————————— 40 e&sin] d9ka Ð 7 + i/ oPon 29 | e&kostÕj Ôgdooj] kh/ 1,3,36,34,33 MLBFd9,23,28 S arm georg Migne | triakostÕj deÚteroj] lb/ 1,3,36,34,33 MLBFd9,7,29,23,28 S arm georg Migne | ÑgdohkostÒj] p/ 1,3,36,34,33 MLBFd9,7,29,23,28 S arm georg Migne 41 7nnenhkostÕj t9tartoj] ÿd/ 1,3,36,34,33 MLBFd9,29,23,28 S arm georg Migne ÿ$/ 7 | 7nnenhkostÕj p9mptoj] ÿe/ 1,3,36,34,33 MLBF9,7,29,23,28 S arm georg Migne ÿq/ d | 42 7nnenhkostÕj katostÕj b/ n rh/ 3 rb/ kaG >katostÕj tr#toj] rg/ 1,3,36 MLBFd9,7,29,28 Migne 29 ÿh/ S > arm georg | 7nenhkostÕj tr#toj H rg/ Ðmoà i/ 34,33,23 rg/ r$/ rh/ S rg/ rh/ arm georg 42/43 >katostÕj triskaid9katoj] rig/ 1,3 MLBFd9,23,28 S Migne rid/ arm r/ ig/ georg + Ðmoà d9ka NWAHK rig/ Ðmoà i/ 36M9,28 rig/ Ðmoà d9katoj ePj B*, rig/ Ðmoà d9ka c LB Fd > 34,33,7,29 | protreptikoG S | d@ > codd.gr.(sine 1,3,36,7,29) | 7l9cqh] 7l9gcqh 1,3,9 ePj Ð 7,29 | >katostÕj — 44 Fnatoj] rmq/ 1,3,7,29 S arm Migne rmd/ georg + ePj NWAHK rmq/ ePj 36MLBFd9,23,28 rm/ ePj 34,33 ePj Ð >k. tess. Fnnatoj n | kaG > 7,29 | m@n] d@ 7,29 | e&sGn + p9nte oPon 7 e/ oPon 29 44/45 >katostÕj t9tartoj] rd/ 1,3 MLBFd S arm georg Migne id/ 36,34,33,29,7,29,23,28 | >katostÕj >nd9katoj] ria/ 1,3,36,34,33 LBFd9,7,29,23,28 S arm georg Migne rib/ M | >katostÕj Ñktwkaid9katoj] rih/ 1,36,34,33 MLBFd9,7,29,23,28 S arm georg Migne rih/ rkb/ 3

————————————————————————————————————— 40 e&kostÕj Ôgdooj] Hk S iY arm fI georg | triakostÕj deÚteroj] Bl S lb arm lb georg | ÑgdohkostÒj] q S X arm P georg 41 7nnenhkostÕj t9tartoj] dR S ]d arm pd georg | 7nnenhkostÕj p9mptoj] eR S ]e arm pe georg | 7nnenhkostÕj arm georg | >katostÕj tr#toj] Hs Fs Cs S xg x& arm rg rI georg 42/43 >katostÕj triskaid9katoj] CJs S Migne xZd arm r ig georg | 44/45 >katostÕj >katostÕj — 44 Fnatoj] IMs S x^& Migne rmd georg t9tartoj] Ds S xd arm rd georg | >katostÕj >nd9katoj] AJs S xZa arm ria georg | >katostÕj Ñktwkaid9katoj] HJs S xZY arm riI georg

40

45

Epistula ad Marcellinum 14,46-52

50

849

e"kostÕj t*tartoj, .katostÕj triakostÕj deÚteroj. o3 d4 anon ¢pag- 13 g*llont*j e"si 9 | .katostÕj — deÚteroj] rlb/ 1,7,29 S arm georg Migne + Ðmoà p*nte NWAHK rlb/ Ðmoà p*nte MLBd rlb/ Ðmoà e/ 36,34,33F,23,28 > 3 46/47 ¢pagg*llont*j e"si] ¢pagg*llontej oátoH e"sin 1 Migne + d*ka Ð 7 + i/ oRon 29 | 29 | .katostÕj1 — t*tartoj1] rld/ 1 MLBFd7,29,23,28 S arm georg Migne rl$/ rld/ 34,33 > 3 | .katostÕj2 — 48/49 t*tartoj] rmd/ 1,3,36,d23,28 S arm georg Migne rma/ 29 > NWMLBAHKn | .katostÕj1 — p*mptoj] rme/ 1,3,36,34,33 MLBF7,29,23,28 S arm georg Migne e/ d | .katostÕj2 — 50 Bktoj] rm$/ 1,3,36,34,33MLBFd7,29,23,28 S arm georg Migne | .katostÕj1 — Bbdomoj] rmz/ 36,34,33MLBFd7,29,23,28 S arm > 1 georg Migne | .katostÕj2 — 51 Ôgdooj] rmh/ 1,3,36,34,33 MLBFd7,29,23,28 S georg Migne rmh/ kaE 7,29 rmh/ rmq/ arm | .katostÕj penthkostÒj] rn/ 1,3 S arm georg Migne + Ðmoà d*ka NWAHK rn/ Ðmoà d*ka BFd rn/ Ðmoà i/ 36,34,33ML23,28 > 7 | kaE — m4n > 7,29 | eÙcaristikoH] eÙcarist»rioH n + d4 7, 29 | e"sin + i$/ Ð 7 i$/ oRon 29 | Ôgdooj] h/ 3,36,34,33 MLBFd7,29,23,28 S Migne h/ q/ 1 Migne h/ i$/ arm georg 52 .ptakaid*katoj — Inatoj] iz/ kq/ 3,34,33 MLBF7,29,23,28 S arm iz/ ka/ 36 iz/ k/ q/ d iz/ 1 Migne kq/ georg | triakostÕj trHtoj] lg/ 1,3,36,34,33 MLBFd7,29,23,28 S georg Migne ld/ arm

————————————————————————————————————— 45/46 .katostÕj1 — t*tartoj] Dks S xid arm rfd georg | .katostÕj2 — deÚteroj] BLs S xlb arm rlb georg 47 georg | .katostÕj2 — 51 Ôgdooj] HMs S rmI georg x^Y x^& arm | .katostÕj penthkostÒj] Ås S xc arm rn georg 52 Ôgdooj] h S Y Zu arm I iv georg | .ptakaid*katoj — Inatoj] ik gj S Zy i& arm ft georg | triakostÕj trHtoj] Cl S lg georg ld arm

850

Epistula ad Marcellinum 14,53-58

p"mptoj, (xhkostÕj deÚteroj, (bdomhkostÕj 4ktoj, ÑgdohkostÕj t"tartoj, (katostÕj tessarakaid"katoj, (katostÕj pentekaid"katoj, (katostÕj e;kostÒj, (katostÕj e;kostÕj prîtoj, (katostÕj e;kostÕj tr>toj, (katostÕj e;kostÕj p"mptoj, (katostÕj e;kostÕj Ôgdooj, (kato15 stÕj tessarakostÕj tr>toj. oA dB makarismÕn ¢nafwnoànt"j e;si prîtoj, triakostÕj prîtoj, tessarakostÒj, (katostÕj (nd"katoj, (kato————————————————————————————————————— NL 1,3,36 34,33,23,28 WM B AH(usque ad lin. 57 tr>toj)KFd n 7,29,6(de lin. 57 oA) S arm georg

—————————————————————————————————————

52/53 tessarakostÕj p"mptoj] me/ 1,3,36,34,33 MLBFd7,29,23,28 S arm georg Migne | (xhkostÕj deÚteroj] xb/ 1,3,36,34,33 MLBFd7,29,23,28 S arm Migne n$/ georg | (bdomhkostÕj 4ktoj] o$/ 1 S Migne og/ 36,34,33MLBFd7,29,23,28 oz/ 3 (bdomhkostÕj tr>toj NWAHK mb/ georg > arm 53/54 ÑgdohkostÕj t"tartoj] pd/ 1,3,36,34,33 MLBFd7,29,23,28 S arm georg Migne | (katostÕj tessarakaid"katoj] rid/ 1,3,36,34,33,7,29,23,28 S arm Migne rkd/ georg > NWMLBAHKFd | (katostÕj pentekaid"katoj] rie/ 1,3,36,34,33 MLBFd7,29,23,28 S arm Migne rkz/ georg 54/55 (katostÕj e;kostÒj] rk/ 1,3,36,34,33 MLBFd7,29,23,28 S arm georg Migne > N | (katostÕj1 — prîtoj] rka/ 1,3,36,34,33 MLBFd7,29,23,28 S arm georg Migne 55/56 (katostÕj2 — tr>toj] rkg/ 1,36,34,33 MBFd7,29,23,28 S georg Migne rkd/ arm > 3L | (katostÕj1 — p"mptoj] rke/ 1,3,36,34,33 MBFd7,23,28 S arm Migne rke/ kaL 29 > L georg | (katostÕj2 — Ôgdooj] rkh/ 1,3,36,34,33 MLBFd7,29,28 S arm georg Migne rka/ zh/ 23 > 29 56/57 (katostÕj3 — tr>toj] rmg/ 1,3 S Migne rmd/ arm rmg/ Ðmoà i$/ 36 rmb/ georg (k. tess. prîtoj Ðmoà (xkaid"ka NWAHK rma/ Ðmoà (xkaid"ka BFd rma/ Ðmoà i$/ 34,33ML23,28 rma/ 7,29 | oA — 73 Nnatoj > H | c makarismoL 29 makarismoL 36*, makarismoÝj 36 | ¢nafwnoànt"j + fwn¾n 7,29 | e;sin — 60 4bdomoj > 6 | e;sin 1,3,36,34,33 7,29,23,28 + (x Ð 7 + $/ oQon 29 57/58 prîtoj] a/ 1,3,36,34,33 MLBFd7,29,23,28 S arm georg Migne | triakostÕj prîtoj] la/ 1,3,36,34,33 MLBFd7,29,23,28 S arm georg Migne | tessarakostÒj — (nd"katoj] m/ 1,3 arm Migne m/ ria/ 36,34,33MLBFd7,29,23,28 S m/ ra/ georg

————————————————————————————————————— 52/53 tessarakostÕj p"mptoj] Em S ^e arm me georg | (xhkostÕj deÚteroj] BO S kb arm nv georg | (bdomhkostÕj 4ktoj] Fp S mb georg > arm 53/54 ÑgdohkostÕj t"tartoj] Dq S Xd arm Pd georg | (katostÕj tessarakaid"katoj] Djs S xZd arm rfd georg | (katostÕj pentekaid"katoj] Ejs S xZe arm rfz georg 54/55 (katostÕj e;kostÒj] ks S xi arm rf georg | (katostÕj1 — prîtoj] Aks S xia arm rfa georg 55/56 (katostÕj2 — tr>toj] Cks S rfg georg xid arm | (katostÕj1 — p"mptoj] Eks S xie arm > georg | (katostÕj2 — Ôgdooj] Hks S xiY arm rfI georg 57/58 prîtoj] a S a 56/57 (katostÕj3 — tr>toj] CMs S x^d arm rmb georg arm a georg | triakostÕj prîtoj] Al S la arm la georg | tessarakostÒj — (nd"katoj] AJs  S m arm m ra georg

55

Epistula ad Marcellinum 14,59-64

60

851

stÕj Ñktwkaid,katoj, /katostÕj e1kostÕj 2bdomoj. ka6 ¥lloj 9pideiktikÕj proqum?aj met' òdÁj /katostÕj 2bdomoj. ka6 Ð mDn protreptikÕj e1j ¢ndre?an 9st6n /bdomhkostÒj. oI dD kathgorhtiko6 tîn ¢sebîn ka6 paranÒmwn e1s6 deÚteroj, triskaid,katoj, triakostÕj p,mptoj, penthkostÕj prîtoj, penthkostÕj deÚteroj. ka6 Ð mDn 9pikl»seèj 9sti t,tartoj. oI dD 9peuktik¦ ¢pagg,llousin æj Ð

————————————————————————————————————— NL 1,3,36 34,33,23,28 WM B AKFd n 7,29,6 S arm georg

————————————————————————————————————— 58/59 /katostÕj2 Ñktwkaid,katoj] rih/ 1,3,36,34,33 MLBFd23,28 S arm Migne rih/ ka6 7,29 rkh/ georg | /katostÕj — 2bdomoj] rkz/ 1,3,36,7,29 S arm Migne rz/georg + Ðmoà 2x NWAKn rkz/ Ðmoà 2x 34,33,23,28MLBFd | ka6 ¥lloj > 7,29 59/60 9pideiktikÕj] 9pidektikÕj 29 9pidiktikÕj 1A + dD 7,29 | met' — 61 dD] eWj Ð oa/ 7 | met' òdÁj] eWj 29 | /katostÕj 2bdomoj] rz/ 1,3,7,29 S arm Migne /katostÕj /ptakaid,katoj eWj NWAK riz/ eWj MLBd rz/ eWj 36,34,33,23,28 riz/ F Ð /k. /ptakaid. n rh/ georg | ka6 Ð mDn > 29 61 protreptiko6 6 | ¢ndr?an 1 Migne | 9st6n] 9st6 Migne e1s6n M eWj 29 > 6 | /bdomhkostÒj] p/ 1 Migne /bdomhkostÕj prîtoj eWj NWAHK oa/ eWj 34,33MLBd23,28 + Ð n i/ 3 S arm georg Ð i/ eWj 36 oa/ F29 > 6 | oI dD > 29 | kathgoriko6 1,36,7,29 Migne 62 tîn ¢sebîn] 9cqrîn 7,29 | e1s6] p,nte Ð 7 e/ oWon 29 | e1s6 — 65 tr?toj > 6 | deÚteroj] b/ 1,3,36,34,33 MLBFd7,29,23,28 S arm georg Migne | triskaid,katoj] ig/ 1,3,36,34,33 MLBFd7,29,23,28 S arm georg Migne 63 triakostÕj p,mptoj] le/ 1,3,36,34,33 MLBFd7,29,23,28 S arm georg Migne | penthkostÕj prîtoj] na/ 1,3,36,34,33 MLBFd7,23,28 S arm georg Migne na/ ka6 29 | penthkostÕj deÚteroj] nb/ 1,3 7,29 S arm georg Migne + Ðmoà p,nte NWAK nb/ Ðmoà p,nte 33LBFd nb/ Ðmoà e/ 34M23,28 nb/ Ðmoà e1s6n e/ 36 | ka6 Ð mDn > 7,29 | mDn] met' 3 64 9pikl»seèj + dD 7,29 | 9sti + eWj Ð 7 eWj 29 | t,tartoj] d/ 1,3,7,29 S arm georg Migne + eWj NWAK d/ eWj 34,33ML23,28 Ð d/ eWj 32 Ð t,tartoj F eWj Ð t,tartoj n | oI dD > 7,29 | 9peuktik¦] 9paktik¦ codd.gr.(sine 1,36,34,3323,28) 9peuktiko6 7,29 9piteuktik¦ 3 9peutikÕn 31 eÙktik¦ 36 | ¢pagg,llousin] ¢pagg,lousin 1 9pagg,llousin L ¢pagg,lmata [cousin 34 dÚo Ð 7 dD b/ 29 | æj > 3 S | Ð > 1,3 Migne 3

————————————————————————————————————— 58/59 /katostÕj2 Ñktwkaid,katoj] HJs S xZY arm riI georg | /katostÕj — 2bdomoj] gks S xiy arm rfz georg | /katostÕj 2bdomoj] gs S xy arm rz georg 61 /bdomhkostÒj] j S Z arm i georg 62 deÚteroj] b S b arm b georg | triskaid,katoj] Cj S Zg arm ig georg 63 triakostÕj p,mptoj] El S le arm le georg | penthkostÕj prîtoj] An S ca arm na georg | penthkostÕj deÚteroj] Bn S cb arm nb georg 64 t,tartoj] d S d arm d georg

16 17 18 19 B 992 20

852

Epistula ad Marcellinum 14,65-70

21 !nneakaid(katoj, .xhkostÕj tr4toj. ka6 o7 m9n kauc»sewj tÁj !n kur4J ¢pagg(llontej lÒgouj eEs6n eEkostÕj deÚteroj ka6 eEkostÕj Gktoj, triakostÕj Ôgdooj, triakostÕj Jnatoj, tessarakostÕj prîtoj, .xhkostÕj prîtoj, .bdomhkostÕj p(mptoj, ÑgdohkostÕj tr4toj, !nenhkostÕj Gktoj, o7 d9 !ntrepti22 !nenhkostÕj Ôgdooj, .katostÕj penthkostÕj prîtoj. ka6 o7 m9n meq' 23 ko4 eEsi penthkostÕj Gbdomoj, ÑgdohkostÕj prîtoj. ————————————————————————————————————— NL 1,3,36 34,33,23,28 WM B AKFd n 7,29,6 S arm georg

————————————————————————————————————— 65 !neakaid(katoj] iq/ 3,36 S arm Migne oq/ MLBFd7,29,23,28 .bdomhkostÕj Jnatoj 33NWAK x$/ 34,23 iq/ ka6 1n Migne iq/ ka6 Ð n > georg | .xhkostÕj tr4toj] xg/ 1,3,7,29,23 S Migne xd/ arm .xhkostÕj Gktoj Ðmoà dÚo NWAK x$/ Ðmoà dÚo 33MLBFd x$/ Ðmoà b/ 32,28 o$/ Ðmoà b/ 34,23 xd/ xq/ georg | ka6 o7 m9n > 7,29 | kauc»sewj] !gkauc»sewj B + d9 7,29 | kur4J] cristù 3 kb (sic) 36 66 ¢pagg(llontej — eEs6] pepoiq d(ka Ð i/ 7 pepoiq»sewj i/ oWon i/ 29 | lÒgou 34,23 | eEs6n — 69 prîtoj > 6 | eEkostÕj deÚteroj] kb/ 3,36,34,33 MLBFd7,29,23,28 S arm georg kb/ ka6 1 Migne | eEkostÕj Gktoj] k$/ 3,36,34,33 MLBFd23,28 S arm georg Migne $/ 1 > 7,29 66/67 triakostÕj Ôgdooj] lh/ 1,3,36,34,33 MLBFd7,29,23,28 S arm Migne mh/ georg | triakostÕj Jnatoj] lq/ 1,3,36,34,33 MLBFd7,29,23,28 S arm georg Migne | tessarakostÕj prîtoj] ma/ 1,3,36,33 MLBFd7,29,23,28 S arm georg Migne ma/ it. 34 67/68 .xhkostÕj prîtoj] xa/ 1,36,34,33 MLBFd7,29,23,28 S arm georg Migne xa/ pa/ 3 | .bdomhkostÕj p(mptoj] oe/ 1,3,36,34,33 MLBFd7,29,23,28 S arm georg Migne | ÑgdohkostÕj tr4toj] pg/ 1,3,36,34,33 MLBFd7,29,23,28 S arm georg Migne | 69 !nenhkostÕj Gktoj] ÿ$/ 1,3,34,33 MLBFd7,29,23,28 S Migne + ka6 29 > 36 !nenhkostÕj Ôgdooj] ÿh/ 1,3,36,34,33 ML7,29,23,28 S Migne > 29 | .katostÕj — prîtoj] rna/ 1,3,34,33,7,29,23,28 S arm Migne + Ðmoà Gndeka NWAK rna/ Ðmoà Gndeka BFd rna/ Ðmoà ia/ 36,34,33ML23,28 r/ na/ georg | o7 d9 > 7,29 | o7 d9 — 70 prîtoj post 71 t(tartoj 36 69/70 !ntreptiko4] !ktreptiko4 B !pitreptiko4 7 + d9 29 | eEsi + dÚo Ð 7 + b/ oWon 29 | penthkostÕj Gbdomoj] nz/ 1,3,36,34,33 MLBFd7,29,23,28 S arm Migne ne/ georg | ÑgdohkostÕj prîtoj] pa/ 1,3,7,29 S arm georg Migne + Ðmoà dÚo NWAK pa/ Ðmoà dÚo 33LBFd pa/ Ðmoà b/ 36,34M23,28 | ka6 > 7,29 | m9n] d9 7,29 | meq' > 1,3,36 Migne

————————————————————————————————————— 65 !neakaid(katoj] Ij S Z& arm > georg | .xhkostÕj tr4toj] c% S kd arm Ad At georg 66 eEkostÕj deÚteroj] Bk S ib arm fb georg | eEkostÕj Gktoj] Fk S iu arm fv georg 66/67 triakostÕj Ôgdooj] Hl S lY arm mI georg | triakostÕj Jnatoj] Il S l& arm lt georg | tessarakostÕj prîtoj] Am S ^a arm ma georg 67/68 .xhkostÕj prîtoj] a% S ka arm Aa georg | .bdomhkostÕj p(mptoj] Ep S he arm oe georg | ÑgdohkostÕj tr4toj] Cq S Xg arm Pg georg | !nenhkostÕj Gktoj] fR S ]u arm Kv georg 69 !nenhkostÕj Ôgdooj] hR S ]Y arm KI georg | .katostÕj — 70 penthkostÕj Gbdomoj] gn S cy arm ne prîtoj] Ans S xca arm r na georg georg | ÑgdohkostÕj prîtoj] Aq S Xa arm Pa georg

65

70

Epistula ad Marcellinum 14,71-15,8

5

853

Ûmnou t¦ ·»mata l-gousi tessarakostÕj 6bdomoj, :xhkostÕj t-tartoj. o> d? ¢lalagmoà kaB perB ¢nast£sewj :xhkostÕj p-mptoj. kaB 6teroj ¢lalagmoà mÒnon ·»mata l-gei GnenhkostÕj Hnatoj. ToiaÚthj oân tÁj diat£xewj oÜshj tîn yalmîn Hsti loipÕn 15,1 dunatÕn toÝj Gntugc£nontaj eØreSn Gn :k£stJ, kaq¦ proeSpon, t¦ kin»mata kaB t¾n kat£stasin tÁj XdYaj yucÁj, oÛtwj ge perB :k£stou tÕn tÚpon kaB t¾n didaskalYan, kaB tY m?n l-gwn ¢r-skein dÚnatai tù kurYJ, di¦ poYwn d? ·hm£twn :autÕn diorqoàsqai dÚnatai kaB eÙcaristeSn tù kurYJ, Øp-r te toà m¾ eXj ¢s-beian GkpYptein tÕn par¦ t¦ toiaàta l-gonta. oÙ g¦r mÒnon perB tîn Hrgwn, ¢ll¦ kaB perB pantÕj ¢rgoà ·»matoj ¢podidÒnai lÒgon Hcomen tù kritÍ. ¥n te toYnun makarYsai tin¦ 2

————————————————————————————————————— 15,2 S.o. Kap. 10,7-9;12,1f; 13,21-23

7 Cf. Mt 12,36

————————————————————————————————————— NL 1,3,36 34,33,23,28 WM B AKH(de lin. 15,1 toiaÚthj usque ad lin. 8 kritÍ)Fd n 7,29,11(de lin. 15,1 toiaÚthj),6 S arm georg

—————————————————————————————————————

71 Ûmnou] Ûmnwn NLW MLBAKFd Ømnoàn 3 | t¦ > 1 Migne | l-gousi] l-gontej Fd l-gontej dÚo 7 l-gontej b/ 29 | tessarakostÕj 6bdomoj] mz/ 1,3,34,33 MLBFd7,23,28 S arm georg Migne md/ 29 > 6 | :xhkostÕj t-tartoj] xd/ 1,3,7,29 S arm georg Migne + Ðmoà dÚo NWAHK xd/ Ðmoà dÚo LBFdn xd/ Ðmoà b/ 34,33M23,28 > 6 72 o>] Ð Migne | o> d? > 7,29 | ¢llalagmoà NWd | kaB] d? 7,29 > 6 | ¢nast£sewj + ecj 7,29 | :xhkostÕj p-mptoj] xe/ 1,3,7,29 S arm georg Migne + ecj NWAHK xe/ ecj 36,34,33MLBFd23,28 ecj Ð :x. p-mpt. n | kaB 6teroj > 7 73 ¢llalagmoà Wd | mÒnon] mÒmou 3 > 1,36 | l-gei] l-gwn 29 Hconta 7 + Ð n | GnenhkostÕj Hnatoj] ÿq/1,3 S Migne + ecj NWAHK ÿq/ ecj 36,34,33MLBFd9,23,28 > arm georg 15,1 oân > 7,29 | oÜshj tÁj diat£xewj (diast»xewj 6) ~ 7,29,6 | diat£xewj] dial-xewj 3 | tîn yalmîn > 6 | Hsti — 9 l-gein] ÑfeYlei y£llein oÛtwj (+ tupik¦ toà yaltÁroj 29) GpB (+ m?n 29) makarismoà tinÕj l-ge 7,29 2 dunatÕn > d6 | toÝj Gntugc£nontaj > Mn6 | Gn > H | kaq¦] kaqëj 3 kaq£per 36 | epon 36 | kaq¦ — 3 kaB] æj ekrhtai 6 2/3 kein»mata 3 | oÛtwj] æj oÛtwj 11 oÛtw 3F | oÛtwj — 8 kritÍ > 6 | ge] te 1,3 Migne g¦r M > 11 | perB :k£stou > 11 4 kaB2 > 11 | tY] tYna 1 Migne | kurYJ] qeù 11 6 kurYJ] qeù S | te > 1,3 Migne | GkpYptein] GmpYptein n11 GnpYptein 3 | t¦ > 1 Migne 7 pantÕj > 1 Migne 7/8 ·»matoj] lÒgou H | ¢podoànai 1,36 Migne | te > codd.gr.(sine 1,3) | ¥n — 19,13 eÙergesYaj > H

————————————————————————————————————— 71 tessarakostÕj 6bdomoj] gm S ^y arm mz georg | :xhkostÕj t-tartoj] d% S kd arm Ad georg | :xhkostÕj p-mptoj] e% S ke arm Ae georg 73 GnenhkostÕj Hnatoj] iR S > arm georg 15, 6 kurYJ] AELa S

854

Epistula ad Marcellinum 15,9-15

q"lVj, 'ceij pîj de/ ka2 3p2 t5ni ka2 t5na de/ l"gein, tÒn te prîton ka2 tÕn triakostÕn prîton ka2 tessarakostÕn ka2 =katostÕn =nd"katon, =katostÕn Ñktwkaid"katon, =katostÕn e@kostÕn Abdomon. ¥n te m"myasqai t¾n 'Iouda5wn kat¦ toà swtÁroj 3piboul»n, 'ceij t¾n deut"ran òd»n. 3¦n dQ dièkV par¦ tîn @d5wn ka2 polloÝj 'cVj toÝj 3panast£ntaj 3 kat¦ soà, l"ge tÕn tr5ton yalmÒn. e@ dQ ka2 oÛtwj qlibÒmenoj 3pekal"sw tÕn kÚrion ka2 e@sakousqe2j q"leij eÙcariste/n, y£lle tÕn t"tar-

————————————————————————————————————— NL 1,3,36 34,33,23,28 WM B AKFd n 7,29,11,6 S arm georg

————————————————————————————————————— 9 q"lVj] qel»sVj 1 Migne q"leij 3,33NA | ka2 3p2 t5ni > 6 | t5ni] t5si 11 | te > 7,29,11 S | prîton] a/ de/2 > codd.gr.(sine 1,3,36) | 1,3,36,34,33MLB7,29,11,23,28 S arm georg Migne 9/10 ka23 tÕn] ka2 3,36 yalmÕn 11 > codd.gr.(sine 1,3,36) | triakostÕn prîton] la/ 1,3,36,34,33MLB7,29,11,23,28 S | tessarakostÒn] m/ arm Migne m/ georg | ka21 > codd.gr.(sine 1,3,36) + tÕn 7 1,3,36,34,33MLB7,29,11,23,28 S arm Migne la/ georg | ka22] tÕn 7 + tÕn 6,11 > codd.gr.(sine 1,36) | =katostÕn =nd"katon] ria/ 1,3,36,34,33MLB7,29,11,23,28 S ra/ (lem. ria/) georg + ka2 rih/ ka2 1 Migne + ka2 tÕn 6,11 + ka2 7,29 > arm 11 =katostÕn Ñktwkaid"katon] rih/ S arm georg ka2 rih/ ka2 1 Migne > codd.gr.(sine 1) | =katostÕn e@kostÕn Abdomon] rkz/ 1,3,36,34,33MLB7,29,11,23,28 S arm georg Migne rkz/ ka2 tÕn 6,11 rkz/ ka2 7,29 | ¥n] 3¦n 6 non leg. 11 12 t¾n] to/j 11 + tîn 6 | 'Iouda5wn + 3piboul¾n t¾n 33 | kat¦ — 12 'ceij > 7,29 | swtÁroj] cristoà 6 | 3piboul»n > 33 | t¾n — 13 òd»n] tÕn b/ S tÕn b/ yalmÕn ka2 tÕn b/ 7 tÕn b/ yalmÕn 3 b/ arm b/ yalmÕn georg | deut"ran] b/ 34,6,11,23,29 13 òd»n > 6 | 3¦n] ¨n 1,3,33 Migne | 3¦n dQ > 7,29 | 3¦n — 'cVj non leg. 11 | dièkV] dièkei 3 diwkÒmenoj 7,29 | par¦] per2 M | tîn > 29 | @d5wn] 'Iouda5wn c c | 'ceij 3,36*NMAd, corr. 36 | 36*NWMLBAKFdn, corr. 36 3cqrîn 7,29 3panistam"nouj n 14 kat¦ — soà > 7,29,6 | l"ge > 7,29 | tr5ton] g/ 1,3,36 ML7,29,28 Migne d/ g/ arm g/ georg | yalmÕn > 33 | e@ — 14 oÛtwj] e@j 7,29 | ka2 > 1,3,36,23,28 Migne | oÛtwj] oÛtw 3Fn > 6 | qlibÒmenoj] ql/yin 7,29 14/15 3pekal"sw — q"leij > 7,29 | e@sakousqe2j — y£lle non leg. 11 | e@sakousqe2j] e@sakoÚsqVj 3,6 | q"leij] q"lVj NWK > 1,3,6 | eÙcariste/n] eÙcarist/j 1 eÙcaristîn 3,6 eÙcarist5a 7,29 | y£lle > 7,29

————————————————————————————————————— 9 prîton] A S a arm a georg 10 triakostÕn prîton] Al S la arm m georg | | =katostÕn =nd"katon] AJs S ra tessarakostÒn] Â S ^ arm la georg (lem. ria) georg > arm 11 =katostÕn Ñktwkaid"katon] HJs S xZY arm georg | 12 t¾n — 13 òd»n] =katostÕn e@kostÕn Abdomon] gks S xiy arm rfz georg b FEl S b arm psalmuni b georg 14 tr5ton] d g arm psalmuni g georg

10

15

Epistula ad Marcellinum 15,16-22

20

855

ton ka& (katostÕn tessareskaid/katon. ka& 1¦n 1p& toÝj ponhreuom/nouj bl/pwn 1nedreÚein q/lontaj 1nwt>zesqa> sou q/lVj t¾n eÙc»n, y£lle |prw& tÕn p/mpton. aIsqanÒmenoj dK ¢peilÁj tÁj par¦ toà kur>ou 1¦n di¦ M 29 toàto tarattÒmenon seautÕn bl/pVj, dÚnasai l/gein tÕn Pkton ka& tÕn triakostÕn Pbdomon. 1¦n dK ka& bouleÚwnta> tinej kat¦ soà, æj 'AcitÒfel kat¦ toà Dab>d, ka& toàtÒ soi ¢pagg/llV t>j, y£lle tÕn Pbdomon ka& q£rsei tù ·usam/nJ se qeù.

————————————————————————————————————— 20 Cf. 2Rg 17,1-3.21-23

————————————————————————————————————— NL 1,3,36 34,33,23,28 WM B AKFd n 7,29,11,6 S arm georg

————————————————————————————————————— 15/16 t/tarton] d/ 1LB7,29,28 S arm georg Migne d/ yalmÕn 11 arm georg | ka&1] od/ ka& 1 Migne i/ ka& tÕn 6 tÕn 7 d/ tÕn 3,36,34,33,23 | (katostÕn tessareskaid/katon] rid/ 1,3,36,34,33LB7,29,28,11 arm georg tÕn rm/ ka& tÕn i/ ka& tÕn rid/ S | ka& 1¦n] 1¦n dK 11 | ka&2 — 17 y£lle] 1nedreuÒmenoj (+ dK 29) par¦ (+ tîn 29) ponhrîn 7,29 | 1p&] ^ti 1,3 Migne > 6 | ponhreuom/nouj] paraporeuom/nouj 36 17 bl/pwn] bl/pVj ^ti 6 ka& F + ka& d | q/lontaj] 1q/lontaj 3 | 1nwt>zasqa> 11 | 1nwt>zesqa> — eÙc»n > 6 | q/lVj] q/leij 3,33MBAF > 34,23 t¾n eÙc¾n q/lVj (q/leij) ~ Mn | eÙc»n] proseuc¾n 3 + Ñrqr>zwn 1,3 Migne | y£lle — 18 p/mpton] tÕ prw& y£lle tÕn e/ 1,3 Migne y£lle prw& tÕn e/ 34,33d23,28 tÕ prw& Ñrqr>zwn y£lle tÕn e/ 36 | p/mpton] e/ arm e/ yalmÕn georg | aIsqanÒmenoj] aIsqÒmenoj 3 Migne 1sqÒmenoj 1 | aIsqanÒmenoj — 19 l/gein] tarattÒmenoj (+ dK 29) par¦ tîn Øpenant>wn 7,29 | dK > N | tÁj par¦] tÁj per& M per& 11 > 1,3 Migne | 1¦n] ka& F11n | 1¦n — 19 dÚnasai > 6 | di¦] dK MLA 1n Wn ka& d > KF 19 toàto] toÚtJ 1LAKFd | sautÕn B (autÕn 11 | bl/pVj] bl/peij c c 36*N*, corr. 36 N , corr. 34, n.l. 33 | l/gein] l/gei 6 | Pkton] $/ 1,3,36,6,11,23,28L S arm georg Migne e/ B + yalmÕn 11 arm georg | ka& tÕn > 29 | tÕn2 > B 20 triakostÕn Pbdomon] lz/ 1,3,34,33,6,11,23,28L S arm georg Migne | 1¦n] ¨n 3,36 | ka& > K6,7,11,29 | kat¦ soà tinKj bouleÚwntai (bouleÚswntai 29) ~ 6,7,11,29 | kat¦ soà > 11 | æj + Ð 1,3B Migne | æj — 21 ¢pagg/llV > 6,7,11,29 20/21 'AcittÒfel 3ML28 | ¢pagg/llV t>j] tij ¢pagge>lV 1 Migne tij ¢pagg/llei B ¢pagge>lV t>j K ¢pagg/llei t>j 2d tij ¢paggellef 3 ¢paggellef tij 36 | y£lle > 7,29 | Pbdomon] z/ 1,3 ML7,29 S arm Migne h/ yalmÕn 11 iz/ (lem. z/) georg 22 ka& — qeù >arm georg | ka& — 16,2 ¢nqrèpwn > 7,29 | q£rrei 1,3 Migne | ·usam/nJ] ·uom/nJ 1,3 Migne c ·usom/nJ AKFd11 ·usam/nJ 23*, ·usom/nJ 23

————————————————————————————————————— 16 t/tarton] d S g arm psalmunsa d georg | (katostÕn tessareskaid/katon] xZd arm rid georg DJs FElf j FEl Ms FEl S 18 p/mpton] e arm e georg 19 Pkton] f S u sa&mosn arm psalmuni v georg 20 triakostÕn Pbdomon] gl S ly arm lz georg 21 Pbdomon] g S y arm psalmuni iz (lem. z) georg

856

Epistula ad Marcellinum 16,1-7

16,1

Bl#pwn d) t¾n pantacoà c£rin toà swtÁroj 6ktetam#nhn ka; swq)n tÕ g#noj tîn ¢nqrèpwn 6¦n prosfwneDn q#lVj tù kurHJ, y£lle tÕn Ôgdoon. ¢ll¦ p£lin ¶sai q#leij 6pil»nion eÙcaristîn tù kurHJ, 2 Qceij aÙtÕn tÕn Ôgdoon ka; tÕn ÑgdohkostÒn. 6p; d) tù kathrgÁsqai B 993 tÕn 6cqrÕn ka; sesîsqai t¾n ktHsin m¾ kaucèmenoj 6p; sautù, ¢ll¦ eTdëj tÕn uVÕn toà qeoà toàto katorqèsanta, l#ge tÕn eTj aÙtÕn eTrhm#non Qnaton yalmÒn. ka; 6¦n eTj deilHan s# tij tar£ttein 6q#lV, Qce sÝ t¾n

—————————————————————————————————————

16,3 6pil»nion cf. titulus Ps 8,1; 80,1; 83,1; ferner Julius Pollux Gramm., Onom. IV 55 (I 217,12 Bethe), Suda, s.v. 1004 TriptÁra (IV 592,20-23 Adler), Philo, Agr. 152 (II 126,1 Cohn, Wendland)

————————————————————————————————————— NL 1,3,36 34,33,9(de lin. 16,1 bl#pwn),23,28 WM B AKFd n 7,9,11,6 S arm georg

————————————————————————————————————— 16,1 d)] t) 3B | c£rin toà swtÁroj] toà kurHou c£rin 6 | swtÁroj] kurHou S pneÚmatoj 11 | ka; — 2 ¢nqrèpwn] di' Âj s#swstai tÕ tîn ¢nqrèpwn g#noj 6 | 6¦n + d) 7,29 > 3 | 6¦n — 3 6pil»nion > 6 | q#lVj] 6q#leij 3 | y£lle] l#ge 29 arm georg > 7 2/3 y£lle tÕn Ôgdoon] y£lle tÕn h/ 1,3 Migne tÕn Ôgdoon y£lle codd.gr.(sine 1,3,36,9L28) tÕn h/ y£lle 36,9L28 y£lle tÕn p/ 29 y£lle tÕn n/ (+ yalmÕn 11) 11,16 | tÕn — 4 aÙtÕn > N | Ôgdoon] h/ yalmÕn arm georg n/ 28 | ¢ll¦] eT d) codd.gr.(sine 1,3,36) | ¢ll¦ — 4 ÑgdohkostÒn > 29 | p£lin > 7 | q#leij] q#lVj 28 | 6pil»nion] 6pinHkion 3n > 7 | tù kurHJ] tù qeù georg > 6 S 4 Qceij aÙtÕn] y£lle 6,11 | Qceij + p£lin B | tÕn1 — ÑgdohkostÒn] p£lin tÕn h/ ka; tÕn pg/ 1 Migne p£lin tÕn h/ ka; tÕn p/ 3,36,6,7,9,11,28 S tÕn h/ ka; p/ LM,23,28 tÕn h/ ka; tÕn p/ B tÕn n/ ka; tÕn p/ 9 tÕn h/ ka; tÕn pg/ yalmÕn arm tÕn h/ [...] ka; tÕn p/ yalmÕn georg | 6p;] 6pe; 1,3 | 6p; — 7 yalmÕn > 6 | 6p; — 8 d#katon > 7,29 | tù] tÕ 36,34,9,23,28 | kathrgÁsqai] kathrnnÁsqai NM(-n-) kathrgeDsqe 3 katargeDsqai 11 5 sesîsqai] sèsasqai d ****sqai A | ktHsin] pHstin L | seautù 3n 5/6 ¢ll¦ eTdëj] ¢ll' Tdën codd.gr.(sine 1,3,9,23,28) eTj aÙtÕn > ¢ll' eTj 11 ¢ll' TdÕn N ¢ll' **** A ¢ll' eTdëj 3,34,33,9,23,28 | codd.gr.(sine 1,3) 6/7 eTrhm#non] eTrhm#nwn 23 > F11 | Qnaton] q/ 1,3,6,11,28L arm georg Migne Qnnaton WAFdn bnatwn (sic) 23 | yalmÒn] yalmîn 23 > F | ka; > 11 | 6¦n] ¨n W | eTj deilHan] lHan 1 Migne | tij + ka; 36 | tar£ssein 1 c Migne | 6q#lV] q#lei 36* q#lV 3,36 N 6q#lei 33d 6q#loi 9 | 6q#lV — 8 ka; > 6 | Qce — 8 ka; > 11 | sÝ > F

————————————————————————————————————— 16,1 swtÁroj] AjTmd S | y£lle] asa arm tku georg 3 Ôgdoon] Y sa&mosn arm psalmuni I georg | tù kurHJ] Gmertsa georg > S 4 tÕn1 — ÑgdohkostÒn] q Felf h Fel bfv S ug / uXg sa&mosn arm psalmuni igive I [...] da ese psalmuni P georg 7 Qnaton] u& arm t georg

5

Epistula ad Marcellinum 16,8-16

10

15

857

pepo$qhsin +p, kÚrion ka, y£lle tÕn d7katon. Ótan d: t¾n tîn pollîn Øperhfan$an ?dVj ka, pleon£zousan t¾n kak$an, éste mhd:n Ósion +p' ¢nqrèpoij gen7sqai, kat£fuge sÝ +p, tÕn kÚrion ka, l7ge tÕn Mnd7katon. +gcronizoÚshj d: tÁj par¦ tîn +cqrîn +piboulÁj m¾ Ñligèrei æj +pilhsqe,j par¦ tù kur$J, ¢ll¦ parak£lei tÕn kÚrion °dwn tÕn dwd7katon. +peid¦n d: blasfhmoÚntwn tinîn kat¦ tÁj prono$aj ¢koÚsVj, m¾ koinènei 3 m:n aÙtîn tÍ ¢sebe$v, +ntugc£nwn d: tù qeù l7ge tÕn triskaid7katon ka, tÕn penthkostÕn deÚteron. ka, loipÕn e[ q7leij maqe\n, Ðpo\Òj +sti tÁj basile$aj tîn oÙranîn pol$thj, y£lle tÕn tessareskaid7katon. ————————————————————————————————————— NL 1,3,36 34,33,9,23,28 WM B AKFd n 7,29,11,6 S arm georg

————————————————————————————————————— 8 +p,] e[j tÕn 1,3,36 Migne | d7katon] i/ 1,3,36,34,33,6,9,11,28L S Migne i/ yalmÒn arm georg | Ótan] +¦n 6 | Ótan — 10 Mnd7katon > 1 (Homoioteleuton) | d: + Ðr©j 6 | t¾n — 10 l7ge] toÝj ¢nqrèpouj paralÒgwj poioàntaj eÛrVj l7ge 29 paralÒ toÝj ¢nqrèpouj eÛrVj poioàntaj 7 9 ?dVj] e[dëj codd.gr.(sine 1,6,9,11) e?dVj 3,33,28 | ?dVj — kak$an > 6 | éste] æj 6 e?te 11 | +p'] +n 3,36n9,11 | +p' — 10 gen7sqai] pr£ttontaj 6 10 kat£fuge] kat£feuge ka, 3,36 | sÝ > 6 | tÕn1 > 6,11 | tÕn1 kÚrion] tÕn qeÕn georg | ka, l7ge] ka, y£lle 36 l7gwn 6 | Mnd7katon] ia/ 3,36,34,33,6,9,23,28L S arm georg Migne ia/ yalmÕn 11 arm georg 11 +gcronizoÚshj — 12 °dwn] Ótan d: tÁj par¦ tîn +cqrîn +p, (+n tÍ 29) kak$v +gcron$sVj 7,29 | par¦1 > d6,11 | Ñligèrei] çligèrei 34B*d23 ÑligèrV 28 | æj — 12 kur$J > 6 12 tù] toà 11 > 36 | kur$J] qeù 1 Migne kur$ou 11 | parak£llei 2A | tÕn kÚrion] tù kur$J Mn | dwd7katon] ib/ 1,3,36 Migne k$/ (+ yalmÒn 11,28,29) 34,33BML9,7,23,11,28,29 e[kostÕn kkton NWMAKFdn yalmÒn ib/ S ib/ yalmÒn arm georg 13 +peid¦n] +pid¦n 1N +p, d' ¨n 3 +peid' ¨n 36LA9 | +peid¦n — 14 l7ge] Ótan (+¦n 7) d: blasfhmoàsin (blasfhmîsin 29) e[j tÕ qe\on 7,29 | d: > 1 Migne | tinîn] aÙtîn 3 | m¾ — 14 ¢sebe$v > 6 | koinèni (sic) 3 14 m:n > 36 | d: — qeù] kat' aÙtîn 6 S | qeù] kur$J 3 | triskaid7katon] ig/ 1,3,36,34,33LM9Bd28,29 S Migne ig/ yalmÒn arm georg 15 ka,1 — deÚteron] +¦n d: q7lVj gen7sqai ka, maqe\n Ðpo\Òj +sti pol$thj tÁj basile$aj tîn oÙranîn id/ e[j d: 29 e[j d: 7 | tÕn > 1,3 Migne | penthkostÕn deÚteron] nb/ 1,3 S georg Migne kh/ 7,29 ib/ 36,6 nb/ yalmÕn 11 > arm georg | e[ q7leij] +¦n q7lVj 1,7,9,23,28 Migne +¦n q7leij 3 16 tîn oÙranîn basile$aj ~ AFd | oÙranîn + Ð 1,3,9,23,7,29,28 Migne | tÕn > 36 | tessareskaid7katon] id/ 1,3,36,34,6,9,23,28L S Migne id/ yalmÕn 11,33 arm georg

————————————————————————————————————— 8 d7katon] j S uZ sa&mosn arm psalmuni i georg 10 tÕn1 kÚrion] Gmrtisa georg | Mnd7katon] Aj S uZa sa&mosn arm psalmuni ia georg 12 dwd7katon] bj aTFmgm S uZb sa&mosn arm psalmuni ib georg 14 d: — qeù] kat' aÙtîn 6 S {FEJLp S | triskaid7katon] Cj S uZg sa&mosn arm psalmuni ib georg 15 penthkostÕn deÚteron] Bn S nb georg > arm 16 tessareskaid7katon] Dj S uZd sa&mosn arm psalmuni id georg

858

Epistula ad Marcellinum 17,1-7

17,1

ProseucÁj soi cre,a di¦ toÝj ¢nqesthkÒtaj soi ka8 peri:cont£j sou t¾n yuc»n, ¶de tÕn Bxkaid:katon ka8 ÑgdohkostÕn p:mpton ka8 ÑgdohkostÕn Ôgdoon ka8 BkatostÕn tessarakostÒn. ¢ll¦ q:leij maqeKn, pîj MwusÁj proshÚxato, Pceij ÑgdohkostÕn Pnaton. ¢ll' Rsèqhj ¢pÕ tîn Rcqrîn sou ka8 RrrÚsqhj ¢pÕ tîn diwkÒntwn se, ¶de ka8 sÝ qaum£zeij t¾n tÁj kt,sewj t£xin ka8 t¾n eUj aÙt¾n 2 Bptakaid:katon. tÁj prono,aj c£rin toà te nÒmou t¦ Xer¦ prost£gmata, y£lle tÕn

————————————————————————————————————— NL 1,3,36 34,33,9,23,28 WM B AKFd n 7,29,11,6 S arm georg

————————————————————————————————————— 17,1 proseucÁj] proseuc¾n t¾n 7,29 | soi1 — ka8 > 7,29 | cr,a 1 | ¢nqesthkÒtaj] Rphre£zontaj 6 | soi2] sou L | soi2 — peri:cont£j > 6 | ka8 it. A | peri:cont£j] peri:cous£n 7,29 2 t¾n yuc»n sou ~ d | t¾n > 29 | ¶de] l:ge 7 > 29 | tÕn > 29 | Bxkaid:katon] i$/ 1,3,36,34,33,9 LMBd28,29 S georg Migne k/ 6 ie/ yalmÒn i$/ arm | ka81 > 7,29 | ÑgdohkostÕn p:mpton] tÕn pe/ 1,3,36,9d S 3 ÑgdohkostÕn arm Migne pe/ 34,33,MB28,29 ke/ 11 > georg | ka82 + tÕn K Ôgdoon] tÕn p$/ 1,3,36 Migne pz/ S arm ph/ 34LB tÕn ph/ 33MFd7,29,23,28 > georg | ka8 + tÕn K > 7,29,11 | BkatostÕn tessarakostÒn] tÕn rm/ 1,3,36,34,33 LMBFd23,28 S arm Migne rm/ 7,29 > georg | ¢ll¦] R¦n d] 7,29 | ¢ll¦ — 4 Pnaton > 6 | q:leij] q:lVj 29 3/4 maqeKn + t¾n polite,an tîn oÙranîn id/ R¦n d] q:lVj 7 | pîj — Pceij] proseÚxasqai æj MwusÁj 7,29 | proseÚxato 28 | Pceij > 7,29 | ÑgdohkostÕn Pnaton] tÕn pq/ 7,29 S pq/ 1,3,36LMBFd23,28 Migne ÑgdohkostÕn Pnnaton WAn tÕn pq/ yalmÒn arm georg | ¢ll' > 7,29 | Rsèqhj] 5 ¢pÕ1] Rk 7,29 | RcqroÚj swzÒmenoj d] 7,29 + ¨n 3 | Rsèqhj — 5 ka81 > 6 sou 6 | sou > W | ka81 — sÝ > 7,29 | RrrÚsqhj] RrÚsqhj L6 + ¨n 3 | ¶de] eUp] 6 | ka8 sÝ > BF11 6 Bptakaid:katon] tÕn iz/ yalmÒn 1,3,36 arm georg Migne tÕn iz/ LMBFd23,28 S i$/ 29 | qaum£zeij — 7 prost£gmata] R¦n d] q:lVj qaum£zwn (qaÚmazen 29) t¾n kt,sin ka8 t¦ Xer¦ t£gmata Rkpl»ttesqai 7,29 7 tÁj] t¾n 3 > 9 | t¾n1 post kt,sewj K | t£xin] diakÒsmhsin 36 | eUj aÙt¾n > 6 | prono,aj] prÒnoian 3 + ¹mîn 6 | c£rin] t£xin 3 | te nÒmou] genom:nou 34,33,9,23,28 | toà — prost£gmata > 6,11 | y£lle] ¶de 11

————————————————————————————————————— 17,2 Bxkaid:katon] Fj S georg uZe sa&mosn / uZu arm | ÑgdohkostÕn p:mpton] Eq FEl S uXe arm > georg 3 ÑgdohkostÕn Ôgdoon] gq FEl S uXy arm > georg | BkatostÕn tessarakostÒn] Âs FEl S ux^ arm > georg 4 ÑgdohkostÕn Pnaton] iq FEl S uX& sa&mosn arm psalmuni Pt georg 6 Bptakaid:katon] gj FEl S uZy sa&mosn arm psalmuni iz georg

5

Epistula ad Marcellinum 17,8-16

10

15

859

Ñktwkaid(katon ka, tÕn e/kostÕn tr2ton. qlibom(nouj d: Ðrîn parak£lei toÚtouj ØpereucÒmenoj ka, l(gwn aÙtoEj t¦ Gn tù Gnneakaidek£tJ yalmù ·»mata. Ðr´j seautÕn poimainÒmenon ka, eÙodoÚmenon par¦ toà kur2ou, ca2rwn ka, Gp, toÚtJ y£lle tÕn e/kostÕn deÚteron. oQ Gcqro, 3 Gp, s(, ¢ll¦ sÝ Gpa2rwn t¾n yuc¾n prÕj tÕn qeÕn l(ge tÕn e/kostÕn t(tarton ka, Ôyei toÝj ¢nomoàntaj diakenÁj. Gpim(nousin oQ Gcqro, oÙd:n Wteron À t¦j ceEraj Ycontej aQm£twn pl»reij ka, zhtoànt(j se ¢pol(sai, m¾ dùj ¢nqrèpJ tÕ krEma, Ûpopta g¦r p£nta t¦ ¢nqrèpina. ¢ll¦ tÕn qeÕn krit¾n ¢xiîn gen(sqai, mÒnoj g¦r d2kaioj, l(ge tÕn e/kostÕn p(m-

————————————————————————————————————— NL 1,3,36 34,33,9,23,28 WM B AKFd n 7,29,11,6 S arm georg

————————————————————————————————————— 8 Ñktwkaid(katon] ih/ 1,3,36,34,33,9LMBFd23,28 Migne tÕn ih/ yalmÒn arm georg tÕn ih/ ka, tÕn kh/ S | ka, tÕn > 7,29 | ka, — tr2ton > 3 | tÕn > 6 | e/kostÕn tr2ton] kg/ 1,3,34,33,9LMBFd23,28 S arm georg Migne + kh/ 6 | qlibom(nouj — 9 tù] G¦n d: qlibÒmenoj m(llVj paramuqeEsqai ØpereucÒmenoj 29 | d: > codd.gr.(sine 1,3) 9 toÚtouj — ka, > 6 | ØpereucÒmenoj] GpeucÒmenoj 1,3 Migne | aÙtoEj] toÚtoij 11 | Gnneakaidek£tJ] iq/ 1,3,34,33,9LMBFd23,28 S arm georg Migne | yalmù — 10 poimainÒmenon > 7,29 10 Ðr´j — 11 deÚteron > 6 | seautÕn] cautÕn WB | ka, > 7,29 | eÙodoÚmenon] eÙodoÚmn 7 eÙodoÚmenoj 29 | par¦ — 11 kur2ou] ka, 7 d: ka, 29 | toà > 2L 11 kur2ou + ka, 36 + di¦ toàto 11 | ca2rwn] ca2ronta 11 | ka, > 1,3,36 Migne | Gp, toÚtJ > 7,29,11 | y£lle] ¶de 11 > 7,29 | tÕn > 7,29 S | e/kostÕn deÚteron] kb/ 1,3,36,34,33,9LMBFd23,28 Migne ke/ 16 kb/ yalmÕn 11 arm georg > S | Gcqro,] Gcqro2 sou 3 12 Gp,] per, 1,3,36 Migne kat¦ 7 | s(] sou 7 | ¢ll¦ — qeÕn > 7,29 | t¾n yuc¾n Gpa2rwn ~ 1 Migne | yuc¾n] yuc»n sou 3 | t¾n — qeÕn > 6 | tÕn1 > 1 Migne | l(ge] y£lle 6 > 7 + yalmÕn 11 12/13 e/kostÕn t(tarton] kd/ 1,3,36,34,33,9LMBFd23,28 S Migne kd/ yalmÕn arm georg | ka, — diakenÁj > 7,29 | Ôyei] Ôyh 3 | toÝj] toÚtouj 1,3 Migne | ¢nomoàntaj] ¡mart£nontaj 1 Migne | diakenÁj] diakainÁj 3 | Gpim(nousin] Gpim(nou M Gpm(nousin 1 | oÙd:n — 16 d2kaioj > 6 | oÙd:n — 16 l(ge > 7,29 14 Ycontej post Wteron 36,11 | zhtoàntej] zhtoànt(j clkàsa2 1 Migne zhtoànt(j ckkaàsai 3 zhtoànt(j Gklàsa2 11 | se + ka, 1 Migne + Gklàsai À 36,34,33,9,23,28 + À 11 15 m¾ dùj] mhdamîj 9 | Ûpopta — ¢nqrèpina > 1 | p£nta > 11 16 ¢xiîn krit¾n ~ 1,3,36 Migne | g¦r + aÙtÕj 1,3,36,9B23,28 Migne | d2kaioj] krit»j codd.gr.(sine 1,3) | tÕn] t¦ Gn tù 1,3,36 Migne | l(ge] l(getai 3

————————————————————————————————————— 8 Ñktwkaid(katon] uZY sa&mosn arm psalmuni iI georg hk felf hj fel S | e/kostÕn tr2ton] Ck S uign arm fg georg 9 Gnneakaidek£tJ] Ij S uZ& arm psalmuni it georg 11 e/kostÕn deÚteron] uib sa&mosn arm psalmuni fb georg > S 12/13 e/kostÕn t(tarton] dk S id sa&mosn arm psalmuni fd georg

860

Epistula ad Marcellinum 17,17-23

pton ka' tÕn triakostÕn t-tarton ka' tÕn tessarakostÕn deÚteron. 4 2¦n d4 ka' tracÚteron 2p6qwntai, ka' plÁqoj æj parembola' g-nwntai oA 2cqro' katafronoàntej æj m»pw sou crisq-ntoj ka' di¦ toàto polemeFn se q-lontej, m¾ pt»xVj, ¢ll¦ ¶de tÕn eLkostÕn Mkton yalmÒn. 2peid¾ ¢sqen»j 2stin ¹ fÚsij tîn ¢nqrèpwn, 2¦n p£lin ¢naiscunt»swsin oA 2pibouleÚontej, Tna m¾ prÕj 2ke6nouj t¾n scol¾n UcVj, kr£ze prÕj tÕn ka' 2¦n q-lVj eÙcaristîn 5 qeÕn l-gwn t¦ 2n tù eLkostù XbdÒmJ.

————————————————————————————————————— 17,18 Cf. ApConst 25,4f (AthW II,1 298,16-18.22-299,1); ApFug 24,3-6 (AthW II,1 84-85,4); HistAr 81,6 (AthW II,1 229,13-21), IndexEppFest 28 (SC 317: 257,8-13) zum Jahr 356: die militärische Erstürmung der Theonaskirche in der Nacht vom 8. zum 9. Februar 356, wo Athanasius die Vigil hielt.

————————————————————————————————————— NL 1,3,36 34,33,9,23,28 WM B AKFd n 7,29,11,6 S arm georg

————————————————————————————————————— 16/17 eLkostÕn p-mpton] ke/ 1,3,36,34,33,9LB23,28 S Migne ke/ yalmÕn 11 arm georg + | triakostÕn t-tarton] ld/ 1,3,36,34,33,9MLB23,28 S ka' tÕn k$/ 6 | ka'1 > d Migne ld/ yalmÕn arm georg | ka'1 tÕn1 > 7,29 | tÕn1 > 3 | tessarakostÕn c deÚteron] mb/1,3,36,34,33,B 23 S Migne md/ MLB*9,28,7,29 tessarakostÕn t-tarton 2¦n] eL 7,29 | tracÚteron > NWn mb/ yalmÕn arm georg 18 ka'1 > 29 | 7,29 | 2p6qwntai] 2piqîntai 3,34,33LBA11 + oA 2cqro6 11 | ka'2 + eLj 7 + prÕj 29 | plÁqoj > 11 | æj parembola' > 7,29 | parembola'] parekboleF 11 18/19 oA 2cqro6 > 7,11 | katafronoàntej] katafronoàs6 sou 11 | katafronoàntej — 20 ¶de > 7,29 | m»pw] m»pwj W m»pou 23 | sou > 11 | crisq-ntoj] c | toàto] toàtÒ se 3 20 se > 1,3 Migne crisq-ntej N*, corr. N crhsq-ntoj 3 | 2q-lontej 1 Migne | ¢ll' 1,3,7,29,9,F Migne | ¶de] l-ge 36 | eLkostÕn Mkton] k$/ 1,3,36,34,33,9BLMK7,29Fd S arm Migne kz/ georg | yalmÒn > 36,7,29,11 | 2peid¾ + d4 1 Migne | 2peid¾ — 21 ¢nqrèpwn > 7,29 21 fÚseij 1 | p£lin] d4 c 7,29 | ¢naiscunt»swsin] ¢naiscuntîsin 3,23*,7,29 Migne, corr. 23 ¢naiscunqîsin 1 22 Tna — 23 l-gwn > 7,29 | m¾ > N | UcVj (Uceij 3) t¾n scol»n ~ 1,3 Migne | scol¾n + krataiîj 3 | kr£xe 36,28 23 l-gwn t¦] l-gonta 33 | t¦ 2n tù > 7,29 | eLkostù XbdÒmJ] kz/ 1,3,36,34,33LF7,29,23,28 S Migne kz/ yalmù 36,9,11 arm georg | ka' > 7,29 2¦n] eL d4 7 2¦n d4 29 | q-leij 3n | eÙcaristîn — 24 prosf-rein] eÙcaristeFn 7,29

————————————————————————————————————— 16/17 eLkostÕn p-mpton] ek S uie sa&mosn arm psalmuni fe georg | triakostÕn t-tarton] dl S uld sa&mosn arm ld georg | tessarakostÕn deÚteron] bm S u^b sa&mosn arm mb georg 20 eLkostÕn Mkton] fk S uiu arm psalmuni fz georg 23 eLkostù XbdÒmJ] gk S uiy sa&mosn arm psalmuni fz georg

20

Epistula ad Marcellinum 17,24-18,4

25

861

maqe%n, pîj de% prosf1rein tù kur7J, nohtîj noîn y£lle tÕn e>kostÕn Ôgdoon. kaB loipÕn Cgkain7zwn tÕn okÒn sou t»n te yuc¾n t¾n tÕn kÚrion Øpodecom1nhn kaB tÕn a>sqhtÕn dN okon, Cn ú swmatikîj katoike%j, eÙcar7stei kaB l1ge tÕn e>kostÕn Qnaton kaB tÕn Cn to%j ¢nabaqmo%j Tka- B 994 tostÕn e>kostÕn Ukton. | WOtan dN sautÕn di¦ t¾n ¢l»qeian misoÚmenon kaB diwkÒmenon 18,1 par¦ p£ntwn tîn f7lwn kaB suggenîn ZdVj, m¾ toàto sautù katanoîn M 32 Ñligwr»sVj, mhd', ¨n toÝj gnwr7mouj ¢postrefom1nouj se, pt»xVj, ¢ll¦ Ckst¦j ¢pÕ toÚtwn skÒpei t¦ m1llonta kaB y£lle tÕn triakostÒn. ————————————————————————————————————— NL 1,3,36 34,33,9,23,28 WM B AKFd n 7,29,11,6 S arm georg

————————————————————————————————————— 24 maqe%n > 11 | prosf1rein] f1rein 1 | kur7J] qeù 11 | nohtîj tù kur7J ~ 7,29 | noîn y£lle > 7,29 | y£lle] l1ge 11 | tÕn > 7,29 24/25 e>kostÕn Ôgdoon] kh/ 1,3,36,34,33,9LBF7,29,23,28 S Migne kh/ yalmÕn 11 arm georg | kaB loipÕn] C¦n dN q1lVj 7,29 | Cgkain7zwn] Cgkain7 7 Cgkain7sai 29 Cnkain7zwn 1,3 + d1 sou 6 | sou tÕn okon ~ 29 > 6 | sou post yuc¾n 7 | t»n te yuc¾n] tÁj yucÁj 7,29 | t¾n2 — 26 katoike%j > 7,29 26 a>sqhtÕn dN] swmatikÕn 1 Migne a>sqhtÕn 36F | Cn ú it. 6 | katoike%j] Cn o>ke%j 3 o>ke%j 6 katoike%]36 27 eÙcar7stei] eÙcaristîn 29 | kaB > 29 | l1ge] l1gai 1 > 29 tÕn + te 1,3 Migne > 29 | e>kostÕn Qnaton] kq/ 1,3,36,34,33,9LBF7,29,23,28 S Migne kq/ yalmÕn 11 arm georg | kaB2 — ¢nabaqmo%j c > 7,29 | Cn — ¢nabaqmo%j > 3 | ¢nabaqmo%j] ¢riqmo%j B 27/28 TkatostÕn e>kostÕn Ukton] rk$/ 1,3,36,34,33,9LBF7,29,23,28 S georg Migne k$/ M e>kostÕn Ukton n > arm 18,1 Ótan] Ót' ¨n 3,33,9L Óte 7 C¦n 29 | sautÕn] seautÕn 3 TautÕn 36 + diwkÒmenon 6 > 7,29 | di¦ — ¢l»qeian > 11 | ¢l»qeian] e>j CristÕn p7stin codd.gr.(sine 1,3,36,34,33,9,7,29,23,28) | misoÚmenon] mishq 7 mishqÍj 29 + kaB ¢dikoÚmenon 11 | misoÚmenon — gnwr7mouj > 6 | diwkÒmenon] diwcqÍj 7,29 + di¦ t¾n ¢l»qeian 11 2 p£ntwn > Mn | p£ntwn tîn > 7,29 | tîn + te 1,3 Migne | kaB] À 7,29 | ZdVj] bl1pVj 1,3,36 Migne + CpB krithr7ou se parest£nai filoneikoÚntwn 3 | ZdVj — 4 m1llonta > 7,29 | m¾ + man7a 3 > 11 | toàto] toÚtoij mhdN 1,3 Migne toÚtJ n28 toÚtJ m¾ 33,9 > 11 | sautù] Tautù 36 > 34,23 3 Ñligwr»sVj — 4 pt»xVj non leg. 11 | mhd' ¨n] m¾ dN n | toÝj] oÝj L | gnwr7mouj] gnwrimwt1rwj 9 + ZdVj 1 Migne | se ¢postrefom1nouj ~ N | ¢postrefom1nouj — 4 m1llonta > 6 | se > 34,23 | ¢ll¦] ¢ll' 1,3Bn Migne + kaB d 4 skÒpei] kaB skopîn 1,3 Migne | t¦ — 5 lelutrwm1nouj non leg. 11 | t¦ m1llonta] tÕn m1llonton (sic) 9 | kaB > 1,3 Migne | y£lle] l1ge 29 > 7 | triakostÕn] l/ 1,3,36,34,33,9MLF23,28 S Migne l/ e>j dN 7,29 + yalmÕn arm

————————————————————————————————————— 24/25 e>kostÕn Ôgdoon] hk S uiY sa&mosn arm psalmuni fI georg 27 e>kostÕn Qnaton] ik S ui& sa&mosn arm psalmuni ft georg 27/28 TkatostÕn e>kostÕn Ukton] fks S psalmuni rfv georg > arm 18,4 triakostÕn] l S ueresown sa&mosn arm

862

Epistula ad Marcellinum 18,5-12

toÝj d' baptizom.nouj ka2 lelutrwm.nouj ¢pÕ tÁj fqartÁj gen.sewj bl.pwn ka2 qaum£zwn t¾n toà qeoà filanqrwpAan, ¶de eDj EkeAnouj tÕn triakostÕn prîton. ka2 Ótan y£llein m'n met¦ pollîn Eq.lVj, toÝj dikaAouj ¥ndraj ka2 toÝj ÑrqoÝj tù bAJ sun£gwn l.ge ka2 sÝ tÕn triako2 stÕn deÚteron. Empesën d' eDj toÝj EcqroÝj ka2 safîj aÙtoÝj diafugën ka2 EkklAnaj ¢pÕ tÁj EpiboulÁj aÙtîn, eD q.leij eÙcaristÁsai, sugkal.saj toÝj praeUj ¥ndraj Ep' aÙtîn y£lle tÕn triakostÕn trAton. ka2 E¦n WdVj tîn paranomoÚntwn t¾n Ep2 tÕ kakÕn filoneikAan, m¾ nÒmize

————————————————————————————————————— 18,7f.10f Hier wie auch Kap. 22,1f ausdrücklicher Hinweis auf gemeinschaftlichen Psalmengesang (vgl. Kap. 17,8ff; 19,7f), auf liturgischen Vortrag Kap. 25,21; ansonsten steht durchweg individuell privater Psalmengebrauch im Vordergrund, ohne dass andere Formen ausgeschloßen wären.

————————————————————————————————————— NL 1,3,36 34,33,9,23,28 WM B AKFd n 7,29,11,6 S arm

————————————————————————————————————— 5 ka2 lelutrwm.nouj > 3 | ka2 — 6 EkeAnouj > 7,29 | lelutrwm.nouj] lutroum.nouj 1 Migne | fqartÁj] fqor©j d fqor©j tÁj 6 | gen.sewj] gnèsewj 1 S genn.sewj 6,11 6 ¶de] y£lle 6 l.ge ka2 sautù 11 | eDj EkeAnouj] ka2 toUj EkeUnoij 11 >6 7 triakostÕn prîton] la/ 1,3,36,34,33,9MLBd7,29,23,28 S Migne la/ yalmÕn arm l$/ yalmÒn 11 | ka2 — Eq.lVj] E¦n d' q.lVj met¦ pollîn y£llein 29 | ka2 — 9 deÚteron > 6,7 | ka2 — 18 _kton > 11 | Ót' ¨n 3L9,28 | Ótan m'n y£llein ~ 1,3 Migne | m'n] m¾ 36 > 34F23 | met¦ + tîn 34,23 | Eq.lVj] q.lVj F | toÝj — 8 sÝ > 29 8 ÑrqoÝj ¥ndraj ka2 toÝj dikaAouj ~ N | ÑrqoÝj] Ñrqîj 33,9,28 | sun£gwn] sunagagën 1,3 Migne | l.ge ka2 sÝ] y£lle codd.gr.(sine 1,3,36) Migne l.ge 36 8/9 tÕn triakostÕn deÚteron] lb/ 1,3,36,34,33,9MLBd23,28 Migne tÕn lb/ S lb/ yalmÕn arm | Empesën — diafugën] E¦n d' Emp.sVj eDj EcqroÝj (¢n£gkhn 7) ka2 diafÚgVj 7,29 | toÝj] tÕn M > 6 | safîj] sofîj 1,3,36,34,23 Migne | aÙtoÝj] toÚtouj 36 | safîj — 10 eÙcaristÁsai] ·usqe2j 6 10 ka2 — 11 y£lle > 7,29 | eD + d' 34,33,23,28 + * 9 | q.leij] q.lVj 9 q.loij 34 10/11 sugkal.saj] sunkal.saj 1,3 sugkal. d | toÝj > 6 | y£lle Ep' aÙtîn ~ codd.gr.(sine 1,3,36) | Ep2 34,33,9,23,28 | triakostÕn trAton] lg/ 1,3,36,34,33,9LB23,28 S Migne + ** F lg/ yalmÕn ld/ yalmÕn arm | ka2 > 7,29 12 WdVj] eWdVj 1 | tîn paranomoÚntwn] paranomoànta 7,29 | t¾n > 29 | t¾n — 14 ¢ll¦] kakAa 29 > 7 | tù kakù 33F | filonikAan 1 filonikeAan 3

————————————————————————————————————— 5 gen.sewj] anfe S 7 triakostÕn prîton] al S ula sa&mosn arm 8/9 tÕn 11 triakostÕn trAton] cl S ulg triakostÕn deÚteron] bl FEl S ulb sa&mosn arm sa&mosn uld sa&mosn arm

5

10

Epistula ad Marcellinum 18,13-19,5

15

5

863

kat¦ fÚsin +n aÙto.j t¾n kak1an enai, o5a l7gousin o: a:retiko1, ¢ll¦ l7ge tÕn triakostÕn p7mpton ka@ Ôyei, Óti aÙto@ toà ¡mart£nein aGtio1 eHsin. +¦n dK poll¦ pr£ttontaj ¥noma toÝj ponhroÝj bl7pVj ka@ +pairom7nouj kat¦ tîn mikrîn ka@ q7lVj paraine.n tisi m¾ pros7cein toÚtoij mhdK parazhloàn aÙtoÝj di¦ tÕ tac7wj aÙtoÝj ¢posb7nnusqai, l7ge ka@ sautù ka@ to.j Xt7roij tÕn triakostÕn Ykton. 'All¦ d¾ ka@ sÝ proq7menoj pros7cein seautù, +¦n bl7pVj +piti- 19,1 q7menon tÕn +cqrÒn, tÒte g¦r m©llon +pege1retai kat¦ tîn toioÚtwn, ka@ q7lVj +pale1fein seautÕn kat' aÙtoà, ¶de tÕn triakostÕn Ôgdoon yalmÒn. ka@ +¦n tîn +cqrîn +pitiqem7nwn Øpom7nVj t¦j ql1yeij ka@ q7lVj maqe.n t¾n +k tÁj ØpomonÁj çf7leian, y£lle tÕn triakostÕn bnaton ————————————————————————————————————— 13 Cf. TomAnt 6,3 (AthW II,1 346,9f) und C.gent 6 (OECT 14,15.26f Thomson) 19,1 pros7cein seautù cf. Dt 4,9; 15,9; VitAnt 91,3 (SC 400: 368,16-18), auch Porphyrius, Vit. Plot. 8,47 (24,2f Harder)

————————————————————————————————————— NL 1,3,36 34,33,9,23,28 WM B AKFd n 7,29,11,6 S arm

—————————————————————————————————————

13 +n aÙto.j kat¦ fÚsin ~ 1 Migne | +n > 6 | aÙto.j] Xauto.j 9 + bcein 6 | enai — l7gousin] æj fas@n 6 14 l7ge] ¶de 6 | triakostÕn p7mpton] le/ 1,3,36,34,33,9LB29,23,28 Migne S le/ yalmÕn arm le/ +¦n q7lVj met¦ polloÝj y£llein tÕn lb/ 7 | ka@ — aGtioi > 7,29 | ÔyV 3 14/15 eHs@n aGtioi ~ 1 Migne | +¦n] eH 6 | poll¦ > 3,7,29 | poll¦ — 16 q7lVj > 6 | ¥noma] ¢nÒmouj 36 | bl7pVj] bl7peij 9 HdÍj 7,29 | ka@ — 18 Xt7roij > 7,29 15/16 +pairom7nouj] c +painoum7nouj B + aÙtoÝj 1,3,36 Migne | mikrîn] pikrîn 3 | q7leij 1,3,33M | paraine.n] parain7sai boÚlei 6 | tisi] tisin 1,3 tinaj W 16/17 toÚtoij — ¢posb7nnusqai] to.j ¢nomoàsin 6 | aÙtoÝj1] XautoÝj B aÙto.j A 18 l7ge] ¶de 6 | Xautù 36 | to.j > 6 | Xt7roij] Xta1roij NWAKn | triakostÕn Ykton] l$/ 1,36,34,33,9LB7,29,23,28 S Migne l$/ yalmÒn 3 arm 19,1 ¢ll¦ — bl7pVj > 7,29 | proq7menoj > 6 | seautù] sautù 1,36 Migne Xautù Mdn seautù boÚlei 6 | +¦n] +p' ¨n 3,6 1/2 +pitiq7menon] +pithq7menon c A*, corr. A +pitiq7me kat¦ soà 6 + se L | +pitiq7menon — +cqrÒn] +pitiqem7nou dK toà +cqroà 7,29 | tÒte — 3 aÙtoà > 7,29,6 | +pege1rete 1 3 q7leij 1,3,33 | +pale1fein] ¢pale1fein M +pal1fein 1 | sautÕn 1 Migne | katautoà 3 | ¶de] l7ge 11,29 | triakostÕn Ôgdoon] lh/ 1,3,36,34,33,9LB7,29,11,23,28 S arm Migne 4 yalmÒn > 3,7,29,6 | ka@ — 6 yalmÒn > 33,9NLW BAKFdn28 | tîn — +pitiqem7nwn > 6 | Øpom7nVj] Øpom7neij 3 Øpome1nVj 6,11,23 | t¦j + par' aÙtîn +percom7naj soi 6 | q7leij 3 5 çf7lian 3 | y£lle] ¶de 11 | triakostÕn bnaton] lq/ 1,3,36,34,11,7,29,23 S Migne > arm

————————————————————————————————————— 14 triakostÕn p7mpton] El S ule sa&mosn arm 18 triakostÕn Ykton] fl S ulu sa&mosn arm 19,3 triakostÕn Ôgdoon] hl S ulö arm

5 triakostÕn bnaton] il S > arm

864

Epistula ad Marcellinum 19,6-16

yalmÒn. bl*pwn d. polloÝj p*nhtaj ka5 ptwcoÝj ka5 q*lwn 8leÁsqai toÚtouj dÚnasai toÝj m.n ½dh 8le»santaj ¢pod*cesqai, toÝj d. ¥llouj 2 eDj tÕ poieFn protr*pesqai 8n tù l*gein tÕn tessarakostÒn. eta 8¦n p£nu tÕn pÒqon Mcwn eDj tÕn qeÕn ¢koÚsVj tîn 8cqrîn ÑneidizÒntwn, m¾ tar£ssou, ¢ll¦ sunie5j tÕn 8k toà toioÚtou pÒqou ¢q£naton karpÕn parak£lei sautoà t¾n yuc¾n tÍ eDj tÕn qeÕn 8lpUdi, ka5 taÚtV 8pikoufUzwn ka5 katapraänwn t¦j 8n tù bUJ lÚpaj aÙtÁj l*ge tÕn tessarakosunecîj d. ¢namimn»skesqai q*lwn t¦j eÙergesUaj toà 3 stÕn prîton. qeoà t¦j genom*naj eDj toÝj pat*raj ka5 per5 tÁj 8xÒdou tÁj ADgÚptou ka5 tÁj 8n tÍ 8r»mJ diagwgÁj, pîj te Ð m.n qeÕj ¢gaqÒj, o^ d. ¥nqrwpoi ¢c£ristoi, Mceij tÕn tessarakostÕn trUton ka5 tÕn _bdomhkostÕn `bdo-

————————————————————————————————————— NL 1,3,36 34,33,9,23,28 WM B AH (de lin. 13 toà)KFd n 7,29,11,6 S arm

————————————————————————————————————— 6 yalmÒn > 3,36,6 | polloÝj] pollo5 A | ka5 ptwcoÝj > 6 | q*lwn — 7 toÚtouj] q*leij (q*lwn 3,6,11) 8leeFsqai (8leÁsqai 6) aÙtoÚj (toÚtouj 11) 1,3,6,11,23 | toÝj2 — 8 protr*pesqai Migne | toÝj1 > 23 | m.n] m¾ d | ½dh > AKFd > N | poieFn] eÙ poieFn 6 non leg. 11 | tÕn > 3 | tessarakostÕn] m/ 1,3,36 Migne S + yalmÒn NWAKn m/ yalmÒn 34,33,9LB7,29,11,23,28 > arm | eta — 11 ka5 > 7,29 | eta — 12 prîton > 6 9 Mcon N | eDj] prÕj 3B11 10 tar£ttou 3,11 | ¢ll' NW | sunie5j] ¢nie5j NWAKFdn9L | ¢q£naton] ¥faton 36 10/11 8pikoÚfize 36 | parak£lei] parak£leson 34,23 parakal*sVj 33,9,28 parakal*sai 11 | t¾n yuc¾n] tÍ yucÍ 9 | tÍ] t¾n 1 | tÕn > 1,3,36,9,11 12 katapraänwn] praänwn 11 katapraänai 7 + d. 29 | Migne | ka5 > 36 tù > 3 | aÙtÁj] aÙtoFj d | l*gwn 36 | aÙtÁj — tÕn] 8¦n q*lVj 29 > 7 12/13 tessarakostÕn prîton] ma/ codd.gr.(sine NWAKn) S ma/ yalmÒn 1,3,36,11 sunecîj d.] 8¦n q*lVj 7 8¦n d. q*lVj 29 | ¢namimn»skesqai] Migne arm | ¢namn»skesqai 28 memnÁsqai 7,29 | q*lwn — eÙergesUaj] tîn eÙergesiîn 7,29 14 t¦j — 16 Mceij > 7,29 | genom*naj] ginom*naj 1 > 6 | toÝj] tÕn M | ka5 15 ka5 + per5 3 | pîj te] — 15 diagwgÁj] ¹mîn ginom*naj 6 | tÁj1 + ¢p' 3,36 ka5 Óti 6 pîj 11 | ¥nqrwpoi > 34,23 16 Mceij + l*ge 6 | tÕn > 29,2 | tessarakostÕn trUton] mg/ 1,3,36,34,33,9MLBFd6,7,29,11,23,28 S Migne > arm

————————————————————————————————————— 8 tessarakostÕn] Â S > arm 12/13 tessarakostÕn prîton] am S u^a sa&mos arm 16 tessarakostÕn trUton] cm S > arm

10

15

Epistula ad Marcellinum 19,17-20,3

20

865

mon ka& tÕn ÑgdohkostÕn Ôgdoon ka& tÕn 0katostÕn t1tarton ka& tÕn 0katostÕn p1mpton ka& tÕn 0katostÕn 4kton ka& tÕn 0katostÕn triskaid1katon. katafugën d; prÕj tÕn qeÕn ka& diaswqe&j ¢pÕ tîn per& s; genom1nwn  qlCyewn, F¦n q1lVj eÙcaristÁsai tù qeù ka& dihg»sasqai B 995 t¾n eOj s; genom1nhn filanqrwpCan, Pceij tÕn tessarakostÕn p1mpton. 'All' ¼martej ka& Fntrape&j metaginèskeij ka& FlehqÁnai ¢xioVj, 20,1 Pceij toÝj tÁj Fxomolog»sewj ka& metanoCaj lÒgouj Fn tù penthkostù. eO d; ka& diebl»qhj ponhrù basileV ka& Ðr´j tÕn di£bolon katakaucèmenon, ————————————————————————————————————— 20,3 Cf. HistAr 74,1; 76,1; 77,1f (AthW II,1 224,2-6; 225,13f; 226,4f.16): Constantius II als Bild und Vorläufer des Antichristen.

————————————————————————————————————— NL 1,3,36 34,33,9,23,28 WM B AHKFd n 7,29,11,6 (usque ad 18/19[triskaid1katon]) S arm

————————————————————————————————————— 16/17 0bdomhkostÕn 4bdomon] oz/ 1,3,36,34,33,9MLB6,7,29,11,23,28 S Migne > arm | ÑgdohkostÕn Ôgdoon] ph/ 1,3,36,34,33,9MLBFd6,7,29,23,28 S Migne kh/ 11 > arm | ka&3 > 34,33,7,29 | tÕn2 > 36,34,33,9MLB4Fd6,7,29,23,28 | 0katostÕn t1tarton] rd/ 1,3,36,6 S Migne ra/ 34,33,9MLB4Fd7,29,23,28 0katostÕn prîton NWAKn > arm | ka&3 tÕn > 34,33,7,29,11,23 18 0katostÕn p1mpton] re/ 1,3,36,34,33,9MLBFd6,7,29,11,23,28 S Migne > arm | ka&1 > 34,33,7,29,23,28 | tÕn1 > 1,36,34,33,7,29,23,28 Migne | 0katostÕn 4kton] r$/ 1,3,36MLB6,9,7,29,11,23,28 S Migne > arm | ka&2 > 7,29 | tÕn2 > 1,7,29 Migne 18/19 0katostÕn triskaid1katon] rig/ 1,3,34,33,9MLBFd6,11,23,28,7,29 S Migne m$/ yalmÕn arm | katafugën — ka&] F¦n 7 F¦n d; 29 | diaswqe&j] diaswq** 7 diaswqÍj 29 swqe&j 36 + ka& 33,9,28 | per& — 20 genom1nwn 7,29 20 ginom1nwn NLAKFd27 | qlCyewn] l1xewn 34,23 + ka& prÕj tÕn qeÕn katafÚgeij 7,29 | F¦n q1lVj] ka& q1leij 3 21 ginom1nhn W | tessarakostÕn p1mpton] me/ 1,3,36,34,33MLBF7,29,23,28 S Migne me/ ka& tÕn r/ ka& tÕn rig/ d me/ yalmÒn 9,11 arm 20,1 ¢ll'] F¦n d; PlqVj eOj FpCgnwsin æj 29 | ¼martej] ¢mart»sVj 7 ¡mart»saj 29 | ka& — metaginèskeij] ka& di¦ metanoCaj (+ mell*** 7) tù qeù Fxomolog»sasqai 7,29 | Fntrape&j] aOscunqe&j 11 | ¢xioVj — 2 tù] tÕn 7 boÚlV 29 2 toÝj tÁj] tÕn me/ L | ka& metanoCaj > 34,23 | metanoCaj] met£noian 1 | penthkostù] n/ 1,3,36,34,33,9MLBFd7,29,23,28 S Migne n/ yalmù 11 arm | eO] F¦n 7,29 3 ka&1 > 7,29 | diebl»qhj] diablhqÍj 29 | ponhrù basileV] ponhroVj basileàsi d | ponhrù — di£bolon] par¦ toà diabÒlou eOj ponhrÕn bas**** 7 par¦ toà diabÒlou ponhrù basileV 29 | diab£llonta 36 | kaucèmenon 36 | katakaucèmenon — 8 ka& > 7,29

————————————————————————————————————— 16/17 0bdomhkostÕn 4bdomon] gp S > arm | ÑgdohkostÕn Ôgdoon] hs S > arm | 0katostÕn t1tarton] ds S > arm 18 0katostÕn p1mpton] es S > arm | 0katostÕn 4kton] fs S > arm 18/19 0katostÕn triskaid1katon] cjs S u^u sa&mos arm 21 tessarakostÕn p1mpton] es S ^e sa&mos arm 20,2 penthkostù] n S uc sa&mos arm

866

Epistula ad Marcellinum 20,4-10

¢nacèrei ka* l-ge sÝ t¦ 3n tù penthkostù prètJ. ka* Óte m B*Kd23, corr. B | oÛtwj — 10 par£klhsin] non leg. 11 | toiaÚtV] tÍ aÙtÍ 3,36 | crhsBmouj] crhsmoÝj 1 Migne 10 sthlografBan 1,3,36n | lÒgouj + toÝj 1,3 Migne + tÕn 11 | penthkostù _ktJ] n$/ 1,3,36,34,33LBF7,29,23,28,11 S Migne n$/ yalmù 9 arm | ka*1 + toÝj 3n tù 1,3,36 Migne + toÝj 11

————————————————————————————————————— 4 penthkostù prètJ] an S uca sa&mos arm 7 penthkostù trBtJ] cn S ucg sa&mosn arm | penthkostù p-mptJ] en S > arm 8 sp»laion + b S 10 penthkostù _ktJ] fn S ucu sa&mosn arm

5

10

Epistula ad Marcellinum 20,11-21

15

20

867

tostù tessarakostù prètJ. .¦n d2 ka3 fulacqÁnai keleÚsV t¾n o>k?an Ð .pibouleÚwn ka3 diafÚgVj, ¢nat?qei tù qeù t¾n c£rin, æj .n st»laij ¢nagr£fwn aÙt¾n .n tÍ yucÍ, mnhmÒsunon oâsan toà m¾ .fq£rqa? se, ka3 lRge t¦ .n tù penthkostù ÑgdÒJ. .¦n d2 ka3 Ñneid?zwsi ql?bontej oU 3 .cqro3 ka3 fluaroàntej diab£llwsin oU dokoàntej enai f?loi ka3 luphqÍj .n tÍ ¢dolesc?v sou prÕj Ñl?gon, ¢ll¦ dÚnasai parakaleYsqai Ømnîn ka3 sÝ tÕn qeÕn ka3 lRgwn t¦ .n tù penthkostù tet£rtJ. ka3 prÕj m2n toÝj ØpokrinomRnouj ka3 .n tù prosèpJ kaucwmRnouj lRge prÕj .ntrop¾n .ke?nwn tÕn penthkostÕn ]bdomon. prÕj d2 toÝj Ðrmîntaj ¢gr?wj kat¦ soà ka3 qRlontaj labeYn sou t¾n yuc¾n ¢nat?qeso t¾n prÕj tÕn qeÒn sou Øpotag¾n ka3 q£rsei. ÓsJ g¦r .keYnoi ma?nontai,

————————————————————————————————————— 11f Cf. HistAr 58,3-5 (AthW II,1 215,37-216,10): Hausdurchsuchungen; dazu auch IndexEppFest 29 (SC 317: 259,1-5) zum Jahr 357; IndexEppFest 30 (SC 317:259,13f) zum Jahr 358: »L’ évêque Athanase était sûrement dans la ville d’Alexandrie, tout en étant caché«.

————————————————————————————————————— NL 1,3,36 34,33,9,23,28 WM B AHKFd n 7,29,11 S arm

————————————————————————————————————— 10/11 `katostù — prètJ] rma/ 1,3,34,33,9LBF7,29,23,28 S arm Migne rmd/ 36 ra/ 11 | .¦n — 12 Ð] non leg. 11 | d2 — 14 ka31] Ð .pibouleÚwn ful£ssV (ful£xV 29) t¾n o>k?an ka3 (+ oÙ 7) dunhqÍj (dun»sV 29) .kfug¾n (diafugeYn 29) 7,29 | t¾n o>k?an keleÚsV ~ 1,3 Migne 12 .pibouleÚsaj 36 | ¢nat?qei] ¢nat?qV 3 ¢nt?qei 9 | qeù] kur?J 1,36 Migne | æj — 13 se > 11 | st»laij] st»lV d 13 ¢nagr£fwn] gr£fwn 1,3,36 Migne | aÙt¾n] aÙtÕn d | .fq£rqa?] diefq£rqai 1,3,36 Migne 14 t¦ .n tù > 29 | penthkostù ÑgdÒJ] nh/ 3,36,34,33,9LBF7,29,23,28,11 S nh/ yalmù 1 arm Migne | ka32 — 17 tù] par¦ tîn .cqrîn ÑneidizÒmenoj luphqÍj (+ m¾ katapRsVj 29) 7,29 | Ñneid?zwsi] Ñnid?xwsin 1 Ñneid?zousin 3 15 fluaroàntej] fluarîsi F | diab£llwsin] diab£llousin 1,3 WMA28 diab£llontej F 16 luphqÍj] luphqe3j 3 | ¢ll¦ > 11 | dÚnasai] dÚnasqai 1 + aâqij 34,23 | parakaleYsqai + ka3 9 17 ka32 > 3 | penthkostù tet£rtJ] nd/ 3,36,33,9LBF7,29,28,11 S Migne d/ 34,23 lac. yalmù 3 nd/ yalmù 9,11 + ·»mata 1,3 Migne > arm | ka33 — 19 .ke?nwn] .¦n oU .cqro? sou kaucîntai (+ .n tù prosèpJ sou e>j .ntrop¾n aÙtîn ka3 a>scÚnhn 29) 7,29 18 m2n > d | toÝj > 1,3 Migne | ka3 — kaucwmRnouj > L | tù > 1,3 Migne 19 penthkostÕn ]bdomon] nz/ LBF9,7,29,23,28,11 S lac. 3 iz/ 36 nz/ yalmÕn 1,36 Migne > arm 20 ¢nat?qeso] ¢nt?qej sÝ 1,3,36,34,33,9,7,29,23,28,11 Migne 21 tÕn B11 | q£rsei] q£rrei 1,3,36 Migne | ÓsJ] Óson 11

————————————————————————————————————— 10/11 `katostù — prètJ] AMs S x^a arm 14 penthkostù ÑgdÒJ] hn S ucö sa&mosn arm 17 penthkostù tet£rtJ] dn S > arm 19 penthkostÕn ]bdomon] gn S > arm

868

Epistula ad Marcellinum 20,22-29

tosoÚtJ m©llon Øpot£ssou sÝ tù kur3J ka5 l6ge t¦ :n tù ;xhkostù 4 prètJ. ka5 :¦n m@n diwkÒmenoj eFj :rhm3an ¢p6lqVj, m¾ fobhqÍj æj mÒnoj ín :keQ, Rcwn d@ tÕn qeÕn ka5 prÕj aÙtÕn Ñrqr3zwn, y£lle tÕn ;xhkostÕn deÚteron. :kfoboÚntwn d@ tîn :cqrîn ka5 m¾ pauom6nwn toà :nedreÚein, ¢ll¦ ka5 :xereunèntwn p£nta kat¦ soà, k¨n plÁqoj ðsi, m¾ Øpendùj· b6lh g¦r nhp3wn Rsontai toÚtwn a_ plhga5 y£llontÒj sou tÕn ;xhkostÕn tr3ton ka5 tÕn ;xhkostÕn `bdomon ka5 ;xhkostÕn Rnaton ka5 tÕn ;bdomhkostÒn.

————————————————————————————————————— 23 Cf. ApConst 27,2; 32,1; 34,2 (AthW II,1 300,14; 305,29; 307,32-308,2): Flucht in die Wüste. 27 Cf. Ps 63,8

————————————————————————————————————— NL 1,3,36 34,33,9,23,28 WM B AHKFd n 7,29,11 S arm

————————————————————————————————————— c

22 tosoÚtJ] tosoÚton 36,11 | Øpot£ssou sÝ] Øpot£ssousi 9,28 Øpot£ssontai B , corr. Felckmann | ka5 > codd.gr.(sine 1,3,36,7,29) | l6ge + d@ codd.gr.(sine 1,3,36,7,29) | t¦ :n tù] tÕn 36 22/23 ;xhkostù prètJ] xa/ :¦n] 1,36,34,33LBF7,29,23,28 S Migne lac. 3 xa/ yalmù 9,11 arm | ka5 > 7,29 | ¨n W | m@n] d@ 7,29 | diwkÒmenoj — 27 sou] pollo5 ðsin o_ :cqro5 ka5 :kfoboàsi se 7 | eFj :rhm3aj diwkÒmenoj 29 | :rhm3aj 34,33,9NWMBKAn23,28 | m¾ — 24 y£lle > 29 | fobhqeQj 3 24 qeÕn + :keQ 1,3,36 Migne | Ñrqr3zwn + :keQ L | tÕn > 29,11 24/25 ;xhkostÕn deÚteron] xb/ 1,36,34,33,9MLBF7,29,23,28 S Migne lac. 3 xb/ yalmÕn 11 arm | :kfoboum6nwn d | :kfoboÚntwn — 27 sou] :¦n d@ pollo5 ðsin o_ :cqro5 ka5 :kfobîsi se 29 | d@] d6se 36 26 :xereunèntwn] :xeraunoÚntwn 1 | p£nta] p©n 1,3 Migne p£ntwn 11 | kat¦ | soà p£nta ~ L | k¨n] ka5 1,3 27 Øpendùj] ØpendÍj 1 28 tÕn1 > 29 ;xhkostÕn tr3ton] xg/ 1,36,34,33MLBF7,29,23,28 S Migne lac. 3 xg/ yalmÕn 9,11 xg/ ka51 tÕn] ka5 36 > 34,33,29,23,28 | ;xhkostÕn yalmÕn arm | ka51 > B7 | `bdomon] xz/ 3,36,34,33,9MLBF11,7,29,23,28 S xd/ 1 Migne lac. 3 x$/ yalmÕn arm | ka52] 28/29 ;xhkostÕn Rnaton] xq/ tÕn 7 > 34,33B23,28 | ka52 — Rnaton > 29 1,3,36,34,33,9MLBF7,29,23,28 S Migne xb/ 11 x$/ arm | ka5 — ;bdomhkostÒn > 7,29 | tÕn > 1 Migne | ;bdomhkostÒn] o/ 1,3,36,34,33,9MLBF11,23,28 S Migne > arm

————————————————————————————————————— 22/23 ;xhkostù prètJ] aO S uka sa&mosn arm 24/25 ;xhkostÕn deÚteron] bO S ukb sa&mosn arm 28 ;xhkostÕn tr3ton] CO S ukg sa&mosn arm | ;xhkostÕn 28/29 ;xhkostÕn Rnaton] uku arm | `bdomon] gO S uku sa&mosn arm ;bdomhkostÒn] p S > arm

25

Epistula ad Marcellinum 21,1-8

5

869

Ka# Ótan ØmnÁsai boÚlV tÕn kÚrion, ¶de t¦ :n tù codd.gr.(sine 1,3) S | :n > codd.gr.(sine 1) | eKr»nV] eKr»nhn 3 eKrhneÚontaj ka# 36 | eÙqhnoumJnouj] eÙqunoumJnouj 34 5 ka# — qlibomJnouj > codd.gr.(sine 1,3,36) 5/6 skandalisqeTj 3 | saleuqeTj 3 | ka# sÝ > F11,29 | t¦ :n tù] tÕn 29 | 7 | eKj > 3 | par£klhsin + per# 1,3 Migne 8 sunetoÝj + toÝj 1,3,36 Migne | 1,36,34,33,23,28,29 Migne | 1,36,34,33MLBFd11,7,29,23,28,9 Migne > 3 S arm | ka;1 > 34,33B23,28,7,29 | 5katostÕn d 1,36,34,33,23,28,7,29 Migne | 1,3,36,34,33,9MLBFd11,23,28 S Migne > 7,29 arm | ka;2 > 34,33B23,28,7,29 | 5katostÕn 5ptakaid 1,36,34,33,23,28,7,29 Migne 1,3,36,34,33,9MLBFd7,29,23,28 S Migne rzi/ 11 > arm 13 ka;1 > | 5katostÕn1 — 34,33B23,28,7,29,11 | tÕn1 > 1,36,34,33,23,28,7,29,11 Migne p 11 arm | ka;2 > | 5katostÕn2 — 14 34,33B,23,28,7,29,11 | tÕn2 > 1,34,33,23,28,7,29,11 Migne @bdomon] rlz/ 1,3,36,34,33,9MLBFd29,23,28 S Migne + ka; 1,3 Migne > 7,11 arm | duswpÁsai — 16 tù] %¦n dW toÝj aIretikoÝj lupÁsai t¾n %kklhs#an 7 %¦n dW duswpÁsai (duswpÁse 29) sullupoÚmenoj t¾n %kklhs#an di¦ toÝj aIretikoÝj ka; ZEllhnaj tÕn 29 | q arm

10

Epistula ad Marcellinum 21,15-23 15

20

871

par' aÙto(j +ni qeognws3a, ¢ll' 7n mÒnV tÍ 7kklhs3v, dÚnasai noîn °dein kaC lDgein t¦ 7n tù Gbdomhkostù pDmptJ. tîn dK 7cqrîn prokata- 3 labÒntwn t¦j diafug¦j kaC p£nu qlibomDnou sou, k¨n taracqÍj, m¾ ¢pelp3sVj, ¢ll' eÜcou. kaC 7¦n kr£zwn eUsakousqÍj, eÙcar3stei tù qeù lDgwn t¦ 7n tù Gbdomhkostù VktJ. 7¦n dK 7pimDnontej oW 7cqroC 7peisDlqwsi kaC mi£nwsi tÕn okon toà qeoà toÚj te ¡g3ouj ¢pokte3nwsi kaC t¦ sèmata aÙtîn to(j peteino(j toà oÙranoà ·3ywsin, _na m¾ sunelkusqeCj katapt»xVj aÙtîn t¾n çmÒthta, sÚmpasce mKn to(j p£scousin, 7ntÚgcane dK tù qeù lDgwn tÕn GbdomhkostÕn Ôgdoon.

————————————————————————————————————— 21,19-21 S.o. zu Kap. 17,18; zu Leichenschändungen besonders ApFug 7,2 (AthW II,1 73,4-7); HistAr 81,9 (AthW II,1 229,30f). 21 to(j peteino(j toà oÙranoà Ps 78.2

————————————————————————————————————— NL 1,3,36 34,33,9,23,28 WM B AHKFd n 7,29,11 S arm

————————————————————————————————————— 15 aÙto(j + oÙk 11 | +ni] eUsi 11 | qeognws3a] qeognws3aj trÒpoi 11 | ¢ll’ 7n] ¢ll¦ 11 | tÍ + kaqolikÍ 1 Migne | dÚnasai + 7n d 16 kaC lDgein > 3 | Gbdomhkostù pDmptJ] oe/ 1,3,36,34,33MLFd7,29,23,28 S Migne oe/ yalmù 9,11 arm | tîn — 19 tù] 7¦n dK oU 7cqroC katal£bwsi t¦j ÐdoÚj (diafug£j 29) sou (+ lDge tÕn 29) 7,29 16/17 prokatalambanÒntwn 3 | diafug¦j] diekfug¦j 1,36 Migne fug¦j d | kaC > 34,33,9,11,23,28,29 | qlibomDnou sou] qlibÒmenoj 1,3,36 Migne | k¨n > 3 | taracqÍj] taracqe(j 3 taracÁj 13 18 ¢felp3sVj 1,3 | ¢ll¦ 1,36 Migne | 7¦n] ¨n M | eUsakousqe3j 3,9,23 | eÙcare3stei 1 19 lDgwn] kaC lDge 3 | t¦ 7n tù] tÕn 11 | Gbdomhkostù VktJ] o$/ 1,3,36,34,33MLBFd11,7,29,23,28 S Migne o$/ yalmÒn 11 o$/ yalmù 9 | 7¦n] 7t¦n W | 7¦n — 23 Ôgdoon] yalmÕn 7¦n dK 29 > 7 | dK > 11 19/20 7peisDlqwsi] 7pisDlqousin 1 7pisDlqwsi 28 7p' eUsDlqwsin 3 | mi£nousin 1 | toÚj te] kaC toÝj 3 | ¢pokte3nwsin 1,3 21 to(j — ·3ywsin] ·3ywsi (·3yousin 1) to(j peteino(j toà oÙranoà 1 Migne | sunelkusqeCj] sunelkusqÍj BA28 22 katapt»xVj] katapt»xV 3 | sÚmpasce] sÚnpasce 1,3 | sump£scousin 36 23 GbdomhkostÕn Ôgdoon] oh/ 3,34,33,9MLBFd11,23,28 oq/ S oh/ yalmÒn 1,36 Migne

—————————————————————————————————————

15 m¾ > 11 | aÙto(j + oÙk 11 | +ni] eUsi 11 | qeognws3a] qeognws3aj trÒpoi 11 | ¢ll’ 7n] ¢ll¦ 11 | tÍ + kaqolikÍ 1 Migne | dÚnasai + 7n de52 16 Gbdomhkostù pDmptJ] ep S uhe sa&mosn arm 19 Gbdomhkostù VktJ] fp S > arm 23 GbdomhkostÕn Ôgdoon] ip S > arm

872

Epistula ad Marcellinum 22,1-10

22,1

'En %ortÍ d+ q-lwn ¶sai tù kur7J, sugkal-saj toÝj toà qeoà doÚlouj y£lle t¦ Cn tù Ñgdohkostù kaF Cnenhkostù tet£rtJ. tîn d+ Ccqrîn p£lin Cpisunacq-ntwn p£ntwn pantacÒqen kaF ¢peiloÚntwn kat¦ toà oMkou toà qeoà sunq»kaj te poioum-nwn kat¦ tÁj eÙsebe7aj, M 36 |Tna m¾ ¢qum»sVj di¦ tÕ plÁqoj kaF t¾n dunaste7an aÙtîn, Xceij ésper 2 ¥gkuran Clp7doj t¦ Cn tù Ñgdohkostù deut-rJ ·»mata. kaF C¦n bl-pVj tÕn okon toà qeoà kaF t¦ a]ènia aÙtoà skhnèmata kaF tÕn pÒqon XcVj e]j aÙt£, æj Xscen Ð ¢pÒstoloj, l-ge kaF sÝ tÕn ÑgdohkostÕn tr7ton yalmÒn. pausam-nhj d- pote tÁj ÑrgÁj kaF tÁj a]cmalws7aj luqe7shj, C¦n q-lVj eÙcaristÁsai tù kur7J, Xceij tÕn ÑgdohkostÕn t--

————————————————————————————————————— 22,4 Cf. HistAr 55,1; 56,2; 57,1; 74,2 (AthW II,1 214,13-16; 214,38-215,4.7f; 224,6ff): Bündnisse gegen die Frömmigkeit

6 ¥gkuran Clp7doj Hbr 6,19

6-8 Cf. 2Cor 5,1ff

8 Cf. Phil 1,23 und s.u. Kap. 29,24

————————————————————————————————————— NL 1,3,36 34,33,23,9,28 WM B AHKFd n 7,29,11 S arm

————————————————————————————————————— 22,1 d+ > 7,29 | q-lwn] q-leij 11 q-lVj 29 | ¶sai q-lwn ~ 34,23 | ¶sai] c | sunkal-saj 1,3 | sugkal-saj — 2 tù] tÕn 29 > 7 a]n-sai 36 | tÕn kÚrion 36 | qeoà] cristoà 11 2 doÚlouj] f7louj d | y£lle] l-ge 11 t¦ Cn tù Ñgdohkostù] p/ 1,3,36MLBFd9,11,29 S Migne p/ yalmù 11 p$/ 34,33,7,28 p$/ yalmù 9 | kaF + tÕn 9,11 + t¦ Cn tù 36 > 34,33,7,29 | Cnenhkostù tet£rtJ] ÿd/ 1,3,36,34,33,9MLBFd11,29 S Migne | tîn — 6 tù] C¦n d+ og CcqroF ¢peiloàs7 se (soi 29), tÕn (l-ge 29) 7,29 3 p£ntwn > 34WF11,23 | ¢piloÚntwn 1 4 poioum-nwn] poioÚntwn 1,3 Migne pepoihm-nwn 36 5 Tna > 3 6 Ñgdohkostù deut-rJ] pb/ 1,3,36,34,33,9MLBFd11,7,29,23,28 S Migne > arm | ·»mata — 10 tù] C¦n d+ (> 7) paÚsV ¹ Ñrg¾ tîn Ccqrîn 7,29 7 bl-pVj] bl-pwn 8 XcVj] Xceij 3,34,33,9NAFd23 | 1,36 Migne | kaF2 > 1 Migne | tÕn2 + te 3 aÙt£] aÙtÒn 11 | Xscen] ecen 1,3,36 Migne epen 11 | kaF sÝ > F 8/9 ÑgdohkostÕn tr7ton] pg/ 1,3,36MLBFd9,11,23,28 S Migne > arm | yalmÒn > 3 S | paus£menoj 1 | pote] tÒte 34n23 > 3 10 luqe7shj] luq»seij 1 luq»shj 3,36 | C¦n q-lVj > 36 | eÙcaristÁsai] eÙcaristein 11 | tù — tÕn] (tù kur7J 3) Xceij (XcVj 3) e]j tÕ l-gein t¦ Cn tù 1,3,36 Migne

————————————————————————————————————— 22,2 Ñgdohkostù] q S > arm | Cnenhkostù tet£rtJ] dw S > arm 8/9 ÑgdohkostÕn tr7ton] cq S > arm 6 Ñgdohkostù deut-rJ] bq S > arm

5

10

Epistula ad Marcellinum 22,11-23,1

15

873

tarton ka( tÕn *katostÕn e-kostÕn p/mpton. ka( t¾n m3n diafor¦n tÁj kaqolikÁj aj prÕj t¦ sc>smata smata] sc»mata codd.gr.(sine c 1,3,36 ,31,34,9,23,28,7,29) sc»smata 36* sc>smata Ðrîn 11 13 Ñgdohkostù HktJ] p$/ 34,33MBFd7,23,28 Migne ph/ L Ñgdohkostù ÑgdÒJ pg/ 29 p$/ yalmù 9,11 p$/ gegramm/na 1,36 Migne p$/ ·»mata 3 tÕn p$/ S > arm | paraqarsànai] paraqarrànai F paraqarrànein 11 | paraqarsànai — 14 q/lwn] 7) q/lVj parraqarrànai (parrànai 29) 7,29 | d3 > 1 Migne 14 *autÕn] seautÕn 1 Migne sautÕn 3,36 > 7,29 | ka( toÝj] toÝj 11 > 7,29 | *t/rouj] *ta>rouj NLAKd | qeos/beian] eÙs/beian 11 | ka(2] 7 | ¹ > 1 Migne | tÕn > MAKFdn9,11,28 15 oÙ] oÜte 1 Migne | kataiscÚnei] kataiscÚneij 1 kataiscÚnV 3 | ¢ll¦ ka(] ¢ll' B | l/[gwn] — 27,5 [m/]louj > 36 (folium omisit) 16 t¦ > WMAFL | 29 | d3 > 1,3 Migne | Xceij tÕn > 7 16/17 7 | Xceij] y£lle 3 > 7 | tÕn > 7 | e-kostÕn tr>ton] kg/ 1,3,34,33MLBFd7,23,28 ÿe/ S Migne kg/ yalmÒn 9,11 kd/ arm | boÚlei — 3 q/leij] tÍ b/ ÿb/, tÍ b/ ÿz/, tÍ d/ ÿg/, tÍ e/ xd/ 7

————————————————————————————————————— 10/11 ÑgdohkostÕn t/tarton] d q S > arm | *katostÕn — p/mpton] e ks S > arm 13 Ñgdohkostù HktJ] fq fel S > arm 16 7 | aQcmalwsLaj — 7 tù] g'nVj (g'nV 7) aQcm£lwtoj tÕn (> 7) 7,29 | genom'nhj + kaO MLAF | Ð > M 7 kaO > 11 | oQkodomhqÍ] òkodomhqh 1 òkodomhqÍ 11 | t¦ 3n tù] tÕn S | 3nenhkostù p'mptJ] ÿe/ 1,3,34,33MLBFd23,28 S Migne ÿe/ yalmù 9,11 > arm | tÁj — 8 tîn non leg. 11 | tÁj — 25,10 deÚteron > 7,29 8 kaO > K 9 basileÚsantoj 1,3 Migne | perO toÚtou > 11

————————————————————————————————————— 1/2 t¦ 3n tù] FEl Tma S | 3nenhkostù tet£rtJ] dr FElf Dm S u^d arm | 3n tù 6 3nenhkostù deut'rJ] br 3nenhkostù deut'rJ] br FEb S u]b sa&mosn arm S Migne u]b sa&mosn arm 7 t¦ 3n tù] FEl S | 3nenhkostù p'mptJ] er S > arm

5

Epistula ad Marcellinum 23,10-21 10

15

20

875

!nenhkostÕn +kton. q.leij tetr£di toà sabb£tou y£llein; ;ceij tÕn 3 !nenhkostÕn tr=ton· tÒte g¦r paradoqeBj Ð kÚrioj !kdikeEn ½rxato t¾n kat¦ toà qan£tou d=khn kaB qriambeÚein aÙtÕn !n parrhs=v. Ótan oân ¢naginèskwn QdVj tÕ eÙagg.lion tÍ tetr£di toà sabb£tou sumboÚlion labÒntaj toÝj 'Iouda=ouj kat¦ toà kur=ou, Ðrîn aÙtÕn tÒte parrhsiazÒmenon tÍ kat¦ toà diabÒlou Øp\r ¹mîn !kdik=v, y£lle t¦ !n tù !nenhkostù tr=tJ yalmù. p£lin te bl.pwn t¾n e`j p£nta prÒnoian 4 toà kur=ou kaB t¾n kuriÒthta aÙtoà kaB q.lwn kathcÁsa= tinaj e`j t¾n aÙtoà p=stin kaB Øpako»n, pe=qwn aÙtoÝj prîton !xomologeEsqai y£lle tÕn !nenhkostÕn ;naton. kaB !¦n maqën aÙtoà t¾n kritik¾n dÚnamin, kaB Óti !l.J ker£saj t¾n kr=sin kr=nei Ð kÚrioj, qel»sVj aÙtù proselqeEn, ;ceij e`j toàto lÒgouj toÝj !n tù dkatostù.

————————————————————————————————————— 11 Cf. Mt 26,1f

12 Cf. Col 2,15

13 Cf. Mt 26,3-5

————————————————————————————————————— NL 1,3 34,33,9,23,28 WM B AHKFd n 11 S arm

————————————————————————————————————— 10 !nenhkostÕn +kton] ÿ$/ 1,3,34,33MLBFd23,28 S Migne ÿ$/ yalmÒn 9,11 > arm | q.leij] q.lVj 9 + tÍ 1,3 Migne | toà > 34AKFd9,23 | y£lle 3 11 !nenhkostÕn tr=ton] ÿg/ 1,3,34,33MLBFd23,28 S Migne ÿg/ yalmÒn 9,11 arm | g¦r > 1 | Ð kÚrioj > 34,23 12 d=khn] n=khn 3,34NM23 | kaB > 11 | qriambeÚein] qriambeÚwn M | aÙtÕn > 9 | !n > 1 Migne 13 tÕ eÙagg.lion QdVj (eQdVj 3) ~ 1,3 Migne | tetr£di] d/ 11 14 labÒntaj] lamb£nontaj 3 | kur=ou + c Ðrîn aÙtÕn tÒte parrhsiazÒmenon !n tÍ kat¦ toà kur=ou 1*, del. 1 (Homoioteleuton) | kat¦ toà kur=ou toÝj 'Iouda=ouj ~ d 14/15 parrhsiazÒmenon + !n 1,3 Migne | Ømîn Migne | !kdik=v] ekdiki* 1 eÙdok=v 3 !kdik»sei 11 | !n + aÙtù 1,3 Migne 16 !nenhkostù — yalmù] ÿg/ 1,3 Migne ÿg/ yalmù 34,33,9MLBFd11,23,28 arm ÿg/ ÿh/ S | p£lin te] d\ AKFd > 1 Migne | ¤panta 3 17 e`j — 18 aÙtoà] t¾n e`j aÙtÕn 3 | aÙtoà] dautoà 11 aÙt¾n 9 | kaB Øpako»n > n | p=qwn 1 19 !nenhkostÕn ;naton] ÿq/ 1,3,34,33MLBFd23,28 S Migne ÿq/ yalmÒn 9,11 | !¦n + m¾ 9 | maqën + m\n 3 S | t¾n kritik¾n aÙtoà ~ d 20 !l.J] !la=J 1,3NL | t¾n kr=sin ker£saj ~ 1,3 Migne | krineE] kr=nei 3 Migne | kÚrioj] qeÒj codd.gr.(sine 1) | qel»sVj] kaB q.leij 3 qel»seij 33K | aÙtù — 24,2 qel»sVj > codd. gr.(sine 1,3,34,11,23) (Homoioteleuton) 21 e`j — tù] tÕn 11 | dkatostù] r/ 1,34 yalmù tù dkatostù S Migne r/ yalmÒn 11 arm r/ yalmù 3

————————————————————————————————————— 10 !nenhkostÕn +kton] fr S > arm 11 !nenhkostÕn tr=ton] crS u]g sa&mosn arm 16 !nenhkostù — yalmù] hr FEbf S uig sa&mosn arm 19 !nenhkostÕn ;naton] ir S Migne u]& sa&mosn arm | maqën + Åm S 21 dkatostù] aAmd AtFmagm S ux sa&mosn arm

876

Epistula ad Marcellinum 24,1-10

24,1

'Asqenoàj d, ¹mîn tÁj fÚsewj oÜshj, 8¦n di¦ t¦j sunoc¦j toà b>ou æj ptwcÕj genÒmenoj ¢khdi£sVj pot, kaI qel»sVj paraklhqÁnai, Mceij tÕn NkatostÕn prîton. kaI 8peid¾ prQpei di¦ p£ntwn kaI 8n p©sin ¹m©j eÙcaristeTn tù qeù, Óte qQleij eÙlogeTn aÙtÒn, Mceij eWj tÕ protrQpesqai sautoà t¾n yuc¾n kaI lQgein tÕn NkatostÕn deÚteron kaI NkatostÕn aWneTn qQleij tÕn qeÕn kaI eWdQnai, pîj kaI 8pI t>ni deT aWneTn kaI 2 tr>ton. t>naj prQpei tÕn aWnoànta lÒgouj; Mceij tÕn NkatostÕn NxkaidQkaton kaI tÕn NkatostÕn NptakaidQkaton kaI NkatostÕn triakostÕn tQtarton kaI NkatostÕn tessarakostÕn pQmpton kaI NkatostÕn tessarakostÕn [kton kaI NkatostÕn tessarakostÕn [bdomon kaI NkatostÕn tessarako————————————————————————————————————— 24,2 ¢khdi£sVj s.o. Kap. 20,6

————————————————————————————————————— NL 1,3 34,33,23,9,28 WM B AHKFd n 11 S arm

————————————————————————————————————— 24,1 d, > 11 2 qel»sVj] qQlVj 11,23 Migne qQleij 1 3 NkatostÕn prîton] ra/ 3,34,33MLBFd23,28 S Migne ra/ yalmÒn 1,9,11 arm Migne 3/4 ¹m©j eÙcaristeTn] ¹mTn eÙcaristeTn 34,23 eÙcaristeTn (eÙcaristTn 1) ¹m©j ~ 1 Migne | ¹m©j > 3 | c Óte] Óti 1*, corr. 1 | Óte qQleij] Ótan qQlVj 11 | Mceij — 5 lQgein > 11 | tÕ] c toàto 1 Migne 5 t¾n sautoà ~ d | t¾n yuc¾n] tÍ yucÍ B corr. Felckmann | | NkatostÕn deÚteron] rb/ 1,3,34,33MLBFd23,28 S Migne kaI1 > n | lQgei 9 5/6 NkatostÕn tr>ton] rg/ rb/ yalmÒn 9,11 arm | kaI2 + tÕn dn9 > 11 1,3MLBFd9,23,28 S arm Migne > 11 | qeÕn] kÚrion K S | WdQnai 33 | kaI1 > 34n 7 t>naj prQpei] t>noj prQpei 33 t>na trÒpon 11 | tÕn — lÒgouj] lQgein tÕn anon 1,3 Migne tÕn aWnoànta lQgein lÒgouj Wn toÝj aWnoàntaj lÒgouj °dein kaI ØmneTn tÕn Ømnoànta 11 + lQgein 23,d | NkatostÕn NxkaidQkaton] ri$/ MLBFd rib/ ri$/ S rib/ yalmÒn ... kaI ri$/ arm rd/ 1 Migne rib/ 34,33,23,28 rib/ yalmÒn 9 re/ yalmÒn 11 | kaI > 23 | kaI — 11 penthkostÒn > arm 8 NkatostÕn NptakaidQkaton] r$/ 1 Migne ri$/ 3,9,1123,28,0 riz/ MLBFd > S | kaI + tÕn 3,9,11 > 34,33,23,28 S | — tQtarton] rld/ 1,3,34,33,9MLBFd11,23,28 S Migne 9 kaI1 + tÕn NkatostÕn2 3,9,11 > 34,33,23,28 > S | NkatostÕn1 — pQmpton] rme/ 1,3,34,33,9MLBFd11,23,28 S Migne kaI2 + tÕn 1,3 Migne > 34,33,23,28 S | NkatostÕn2 — 10 [kton] rm$/ | kaI1 + tÕn 1,3 Migne > 34,33,23,28 S | 1,3,34,33MLBFd11,23,28 S Migne > 9 | kaI2 + tÕn 1,3 NkatostÕn1 — [bdomon] rmz/ 1,3,34,33,9MLBFd11,23,28 S Migne Migne > 23,28 S

————————————————————————————————————— 24,3 NkatostÕn prîton] As S uxa sa&mosn arm 5 NkatostÕn deÚteron] rb/ bs S uxb sa&mosn arm 5/6 NkatostÕn tr>ton] Cs S uxg sa&mosn arm | qeÕn] AjTMl S 7 NkatostÕn NxkaidQkaton] FJs bJs S uxZb sa&mosn ... ew uxZy arm 8 9 NkatostÕn1 — pQmpton] EMs S | NkatostÕn2 — NkatostÕn2 — tQtarton] dLs S 10 [kton] FMs S | NkatostÕn1 — [bdomon] gMs S

5

10

877

Epistula ad Marcellinum 24,11-25,6

15

5

stÕn Ôgdoon ka, -katostÕn penthkostÒn. 3ceij p7stin, æj epen Ð kÚrioj, ka, pisteÚeij >n o?j eÙcÒmenoj laleCj; lEge tÕn -katostÕn pentekaidEkaton. ¢ll¦ ¢naba7nonta sautÕn aKsq£nV taCj pr£xesin, éste lEgein· »toCj mQn Ôpisqen >pilanq£nomai, toCj dQ 3mprosqen >pekte7nomai«, 3ceij kaq' -k£sthn prokop¾n eKj tÕ lEgein t¦j dekapEnte tîn ¢nabaqmîn òd£j. |'HcmalwteÚqhj ØpÕ tîn ¢llotr7wn logismîn ka, Ésqou sautÕn ¢pagÒmenon ka, metEgnwj, paàsai toà loipoà ka, me7naj >n o?j ¡mart£nonta sautÕn katElabej, k£qou ka, klaàson ka, sÚ, æj pepo7hken Ð tÒte laÒj,  lEgwn t¦ >n tù -katostù triakostù ^ktJ. toÝj dQ peirasmoÝj ¹goÚmenoj ena7 sou dokim»n, met¦ toÝj peirasmoÝj >¦n eÙcaristÁsai qElVj, 3ceij tÕn -katostÕn triakostÕn Ôgdoon. sunEcV p£lin ØpÕ >c-

————————————————————————————————————— 11f Cf. Mc 11,22f. 25,4 Cf. Jac 1,2f

12 Cf. 2Cor 4,13 mit Ps 115,1

14 Phil 3,13

————————————————————————————————————— NL 1,3 34,33,9(usque ad lin. 2 toà),23,28 WM B AHKFd n 11 S arm

————————————————————————————————————— 10 -katostÕn2 — 11 Ôgdoon] rmh/ 1,3,34,33,9MLBFd11,23,28 S Migne | ka,1 + tÕn 1,3 Migne > 23,28 S | -katostÕn penthkostÒn] rn/ 1,3,34,33,9MLBFd11,23,28 S Migne | p7stin] **stin A | æj] >n o?j B 12 >n > 1,3 Migne | tÕn > 3 12/13 -katostÕn pentekaidEkaton] rie/ 1,3,34,33MLBFd23,28 S Migne rie/ yalmÒn 9,11 arm | ¢ll¦] ¢ll' 3 > codd.gr.(sine 1,3) | ¢naba7nonta] ¢naka7nonta 9 | aKsq£nV] aisqV 1,3 Migne | taCj pr£xesin aKsq£nV ~ Mn | taCj pr£xesin > F 14 toCj] t¦ 1 Migne tîn NFdn | toCj1 — >pilanq£nomai > 11 | Ôpisqen] Ñp7sw 1 Migne | dQ] mQn 11 | >pekte7nomai] >pekte7nome 1 >pekte7nesqai 11 15 3ceij kaq'] 3cein 3 | eKj > n11 | tÕ > 11 | lEgein t¦j dekapEnte] ie/ 1,3,34,33,9MLBFd11,28 S Migne > arm | òd£j + Ðmoà ie/ 9 + prÕj kÚrion >n tù ql7besqa7 me ka, toÝj -xÁj 11 25,1 tîn > 1 Migne | Ésqou] isqou M | seautÕn 1 Migne 2 loipoà — 17 pEmpton > 9 | >n] >f' 1,3 Migne 3 seautÕn Migne | k£qou] k£qison 11 | ka, sÚ > LF 4 -katostù — ^ktJ] rl$/ 1,3,34,33,9MLBFd23,28 S Migne rl$/ yalmù 11 5 ¹goÚmenoj > 33 | sou] pou 3 | eÙcaristÁsai] eÙcaristouÍ (sic) d 6 qElVj] qel»sVj 1,3 Migne | 3ceij] 3cVj K | -katostÕn — Ôgdoon] rlh/ 3,34,33,9MLBFd23,28 S Migne lh/ 11 rlh/ yalmÒn 1 Migne > arm | sunEcV] >pEcV 48 | ØpÕ] ¢pÕ 1,3 Migne

————————————————————————————————————— 10 -katostÕn2 — 11 Ôgdoon] HMs S | -katostÕn penthkostÒn] Ås S 12/13 -katostÕn pentekaidEkaton] EJs S uxZb sa&mosn 15 lEgein t¦j dekapEnte] Ej S > arm 25,4 -katostù — ^ktJ] FLs S

6 -katostÕn — Ôgdoon] HLs S

> arm

3

25,1 M 37

B 998

2

878

Epistula ad Marcellinum 25,7-16

qrîn ka' ·usqÁnai q.leij; l.ge t¦ 6n tù 8katostù triakostù 6n£tJ. dehqÁnai d? ka' proseÚcesqai q.leij; y£lle tÕn p.mpton, tÕn 8katostÕn tessarakostÒn, tÕn 8katostÕn tessarakostÕn prîton, tÕn 8katostÕn tessarakostÕn deÚteron ka' 8katostÕn tessarakostÕn p.mpton. 6cqrÕj tÚrannoj 6pan.sth tù laù kaI soi, ésper Goli¦q tù DabId, m¾ pt»xVj, ¢ll¦ pIsteue ka' sÚ, æj Ð DabId, ka' l.ge y£llwn t¦ 6n tù 8ka3 tostù tessarakostù trItJ. eta qaum£zwn t¦j eXj p£ntaj toà qeoà eÙergesIaj ka' mnhmoneÚwn tÁj te eXj s? ka' eXj p£ntaj ginom.nhj ¢gaqÒthtoj aÙtoà, 6¦n q.lVj di¦ taàta eÙloge[n tÕn qeÒn, l.ge t¦ toà Dab'd ·»mata, ¤per ka' aÙtÕj epen 6n tù 8katostù tet£rtJ. ¶sai

————————————————————————————————————— 11 6cqrÕj tÚrannoj s.o. Kap. 20,3 - 1Rg 17, cf. Ps 151

————————————————————————————————————— NL 1,3 34,33,23,28 WM B AHKFd n 7(de lin. 10 ka' usque ad lin. 11 laù),29(de lin. 10 ka' usque ad lin. 11 laù),11 S

————————————————————————————————————— 7 q.lVj N | t¦ 6n tù] tÕn 3 | 8katostù — 6n£tJ] rlq/ 1,3,34,33MLBFd23,28 S Migne rlq/ yalmù 11 8 ka' > F proseÚcesqe] proseÚxasqai 1 Migne | q.leij] q.lVj d | tÕn1 > 3 | p.mpton] e/ 1,34,33LBFd11,23,28 S Migne > 3 | tÕn2 > 23,28| tÕn2 — 10 p.mpton] ka' (> 3) rmb/ 1,3 Migne tÕn rm/, tÕn rma/, tÕn rmb/ ka' ( + tÕn M) rme/ MLBFd rm/, rma/, rmb/, rme/ 23,28 rm/, rmd/, rmq/, rme/ 34 rme/, rm/, rma/ rmb/ 33 ka' tÕn rm/, rma/, rmb/ S 10 ka'] ka' 6¦n 7 ka' 6¦n d? 29 11 ka' — 33,26 l.gwn] p$/ 6¦n aXcm£lwtoj toà logismoà g.nV tÕn rl$/ 7 l.ge tÕn p$/ 6¦n aXcm£lwtoj tù logismù g.nV, l.ge tÕn l$/, 6¦n d? q.leij y£llein tù sabb£tJ (+ l.ge 29) tÕn ÿa/, | soi] sÚ tÍ kuriakÍ kg/, tÍ b/ ÿd/, tÍ g/ ÿz/, tÍ d/ ÿg/, tÍ e/ xd/, tÍ ÿb/ 29 codd.gr.(sine 1) | ésper + Ð 3 | Goli¦q tù DabId] Dab'd tÕn Goli£q codd.gr.(sine 1,3,33) Goli¦d (coli¦d 3) tù DabId 3 S tÕn Goli£q 33 12 Ð > N | y£llwn > 1,3 Migne | t¦ 6n tù] tÕn 3 | 8katostù — 13 trItJ] rmg/ 1,3,34,33MLBFd23,28 S Migne rmg/ yalmù 11 | eta — 18 fbdomon > 11 | p£ntaj] tÕn p$/ 34,33MLFd23,28 tÕn ÔgdohkostÕn fkton NWBAHKn 14 tÁj + te 1 Migne | eXj2 > AKFd | genom.nhj 1,3,34,33n23,28 15 q.lVj > d | di¦ — eÙloge[n] eÙloge[n (eÙlogÁj d) di¦ taàta d | l.ge] hceij S 16 8katostù tet£rtJ] rmd/ 1,3,11 Migne rd/ 34,33MLBFd23,28 S rmd/ yalmù 1 Migne

————————————————————————————————————— 7 8katostù — 6n£tJ] iLs S 8 p.mpton] e S | tÕn2 — 10 p.mpton] BMs AMs Âs fef S 11 Goli¦q tù DabId] dJfd Lp dJlFcd S 12 8katostù — 13 trItJ] Cms S 16 8katostù tet£rtJ] ds S 15 l.ge] ºl vJa S

10

15

Epistula ad Marcellinum 25,17-21

20

879

q"leij tù kur-J; 0ceij e2j tÕ l"gein tÕn 6nenhkostÕn p"mpton ka= 6nenhkostÕn ?bdomon. 6¦n dD mikrÕj ín prokriqÍj e2j cre-an tin¦ tîn ¢del- 4 fîn sou, m¾ 6pa-rou kat' aÙtîn, ¢ll¦ tù 6klexam"nJ se kur-J didoÝj t¾n dÒxan y£lle ka= sÝ tÕn SkatostÕn penthkostÕn prîton Tdion Ônta toà Dab-d. ¢ll¦ q"leij y£llein Øpako¾n 0cousan tÕ ¢llhloÚia, 0ceij

————————————————————————————————————— 18 Cf. Ps 151,1 20 Tdion Ônta toà Dab-d cf. titulus Ps 151,1 nach Codex Alexandrinus: … 2diÒgrafoj toà Dau-d …, aber entgegen der Angabe 0xwqen toà ¢riqmoà hier mit Zählung (vgl. Kap. 14,69). Ob es eine offene Diskussion über die Autorschaft Davids und die Zugehörigkeit von Ps 151 zum Psalter gab, ist nicht bekannt. In den Prologtexten wird Ps 151 als Psalm Davids aufgeführt, (Origenes [?], De divisione psalmorum, 2, 81 [Bandt]; Anonyme Fortschreibung von Eusebius’ Hypomnema, lin. 47 [Bandt, Risch]), nicht so in der Kanontafel des Eusebius [ed. Wallraff], in: C. Bandt, F.X. Risch, B. Villani (Hrg.), a.a.O. 46.272.160), noch wird er in den exegetischen Werken behandelt., vgl. G. Dorival, Le psaume hors numérotation (ou psaume 151), in: ders., Sophia - Paideia. Sapienza e educatione (Sir 1,27) FS Mario Cimosa, hrg. G. Bonney, R. Vicent, Rom 2012, 181-195. 21 Øpako¾n 0contaj tÕ ¢llhloÚia: Wechselgesang (hier mit Halleluja als Antiphon) zwischen Lektor und Gemeinde. Cf. ApFug 24,4 (AthW II,1 84,15ff): 6gë dD ... pro"trepon tÕn mDn di£konon ¢nagignèskein yalmÒn, toÝj dD laoÝj ØpakoÚein: Óti e2j tÕn a2îna tÕ 0leoj aÙtoà [Ps135] ka= p£ntaj oÛtwj ¢nacwre`n ka= e2j toÝj oTkouj ¢pi"nai, cf. ApConst 16,1 (AthW II,1 291,8f): poà pr"pon Ãn ka= Ósion 6pakoàsai tÕn laÕn tÕ ¢m»n; ØpakoÚein in diesem Sinn auch bei [Eusebius], Comm. in Ps., Init. (PG 23: 73B; zur Überlieferungsproblematik C. Bandt, Eusebius (?), De diapsalmate, in: C. Bandt, F.X. Risch, B. Villani [Hrg.], a.a.O. 276f). Liturgischer Psalmengesang auch in EppFest 45 (PG 26: 1441D-1443A)

————————————————————————————————————— NL 1,3 34,33,9(de lin. 17 ka=),23,28 WM B AHKFd n 11 S

————————————————————————————————————— 17 e2j tÕ l"gein 0ceij ~ d | e2j tÕ l"gein > S | 6nenhkostÕn p"mpton] ÿb/ 1 Migne ÿe/ 3,34,33,9MLBFd11,23,28 S | ka= + tÕn 3,34,33n,23,28 17/18 6nenhkostÕn ?bdomon] ÿz/ 1,34,33,9MLBFd11,23,28 Migne ÿz/ ka= tÕn rmq/ 3 ÿz/, rme/ S | dD > 1 Migne | prokriqe`j 3 | cre-an] ¢rc»n 1,3 Migne 19 aÙtîn] aÙtoà 11 | tù] pù F | se > 1 Migne | didoÝj] d-dou 3 20 t¾n > 1 Migne | ka= sÝ > n | SkatostÕn — prîton] rna/ 1,3,34,33,9MLBFd23,28 S Migne na/ yalmÕn 11 SkatostÕn prîton N 21 Dab-d] qeoà 34,23 | ¢ll¦ — 29 penthkostÒn > 11 | Øpako¾n 0cousan] 6pako¾n 0contaj 3 S 6pako¾n 0contej 1

————————————————————————————————————— 17 6nenhkostÕn p"mpton] er S 17/18 6nenhkostÕn ?bdomon] Ems gr S 20 SkatostÕn — prîton] Ans S 21 Øpako¾n 0contaj] ºl vJa avJnpm S

880

Epistula ad Marcellinum 25,22-27

tÕn %katostÕn t*tarton ka, %katostÕn p*mpton ka, %katostÕn /kton ka, %katostÕn d*katon ka, %katostÕn 1nd*katon ka, %katostÕn dwd*katon ka, %katostÕn triskaid*katon ka, %katostÕn tessareskaid*katon, %katostÕn pentekaid*katon, %katostÕn %xkaid*katon, %katostÕn %ptakaid*katon, %katostÕn Ñktwkaid*katon, %katostÕn triakostÕn t*tarton, %katostÕn tessarakostÕn p*mpton, %katostÕn tessarakostÕn

————————————————————————————————————— NL 1,3 34,33,9,23,28 WM B AHKFd n 11 S

————————————————————————————————————— 22 %katostÕn1 — ka,1] rd/ 1,3,34,33,9,23,28 S Migne rd/ ka, MLBFd | %katostÕn2 — ka,2] re/ 1,3,34,33,23,28 S Migne re/ ka, MLBFd re/ ka, tÕn 9 | %katostÕn3 — 23 ka,2] r$/ 1,3 Migne r$/ ka, ri/ ka, MLBFd r$/ ri/ 34,33,23,28 S r$/ ka, tÕn ri/ ka, tÕn 9 tÕn %katostÕn /kton ka, tÕn %katostÕn d*katon ka, n | %katostÕn2 — ka,3] ria/ 1,3,34,33,23,28 S Migne ria/ ka, MLBFd ria/ ka, tÕn 9 tÕn %katostÕn 1nd*katon ka, n | %katostÕn — 24 ka,1] rib/ 1,3,34,33,23,28 S Migne rib/ ka, MLBFd %katostÕn dwd*katon tÕn NK rib/ tÕn F tÕn %katostÕn dwd*katon ka, n rib/ ka, tÕn 9 | %katostÕn1 — ka,2] rig/ 1,34,33,23,28 S Migne rig/ ka, MLBFd rig/ ka, tÕn 9 tÕn %katostÕn triskaid*katon ka, n > 3 | %katostÕn3 — tessareskaid*katon] rid/ 1,3,34,33,23,28 S Migne rid/ ka, MLBFd rid/ ka, tÕn 9 25 %katostÕn1 — pentekaid*katon] rie/ 1,3,34,33,23,28 S Migne rie/ ka, MLBFd rie/ ka, tÕn n9 | %katostÕn2 — %xkaid*katon] ri$/ 1,3,34,33,23,28 S Migne ri$/ ka, MLBFd ri$/ ka, tÕn 9 25/26 %katostÕn3 — %ptakaid*katon] riz/ 1,3,34,33,23,28 S Migne riz/ ka, MLBd riz/ ka, tÕn 9 tÕn %katostÕn %ptakaid*katon n rz/ ka, F | %katostÕn1 Ñktwkaid*katon] rih/ 1,3,34,33,23,28 S Migne rih/ ka, LBd rih/ ka, tÕn 9 tÕn %katostÕn %ptakaid*katon n > M 26/27 %katostÕn2 — t*tarton] rld/ 34,33,23,28 S rld/ ka, MLBFd tÕn %katostÕn triakostÕn t*tarton n rld/ ka, tÕn 9 rld/ rle/ 1,3 Migne | %katostÕn1 — p*mpton] rme/ 1,3,34,33,23,28 Migne rme/ ka, MLBFd rle/ rme/ S tÕn %katostÕn tessarakostÕn p*mpton ka, n rme/ ka, tÕn 9 + ka, N

————————————————————————————————————— 22 %katostÕn1 — ka,1] ds S | %katostÕn2 — ka,2] re/ 1,2,3,20,23,28,30 S Es | %katostÕn — 24 %katostÕn3 — 23 ka,2] js Fs S | %katostÕn2 — ka,3] Ajs S | ka,1] bjs S | %katostÕn2 — ka,2] Cjs S | %katostÕn3 — tessareskaid*katon] djs S 25 %katostÕn1 — pentekaid*katon] Ejs S | %katostÕn2 — %xkaid*katon] Fjs S 25/26 %katostÕn3 — %ptakaid*katon] gjs S | %katostÕn1 Ñktwkaid*katon Hjs S 26/27 %katostÕn2 — t*tarton] dls S | %katostÕn1 — p*mpton] Ems Els S

25

Epistula ad Marcellinum 25,28-26,6

5

881

!kton, 'katostÕn tessarakostÕn !bdomon, 'katostÕn tessarakostÕn Ôgdoon, 'katostÕn tessarakostÕn 3naton, 'katostÕn penthkostÒn. 8Ote d: qW | /katostÕn Ôgdoon] rh/ 1,3,34,33,9MLBFd11,28 S Migne 9 te] d& 3 | ka.1] tÕn 11 + tÕn 9 | eGkostÕn] k/ 1,3,34,33MLBFd28 S Migne kq/ B* eGkostÕn c Hnaton Felckmann k/ yalmÒn 11 k/ yalmÕn tÕ 9 | ka. — Hnaton > B corr. Felckmann | tessarakostÕn Hnaton] mq/ 1,3,34,33,9NMLBKF11,23,28 Migne m$/ d S | /bdomhkostÕn prîton] oa/ 1,3,34,33,9MLBFd23,28 oa/ ka. 1S oa/ (ka.) Migne oa/ 11 aÙtoà] aÙtÕn A oátoi 11 10 dhloàsi 11 | te > 11 | ka.1 + t¾n 9,11 | Hnsarkon + aÙtoà 11 | parous4an + ka. t¾n klÁsin tîn =qnîn 1 Migne | pentekaidOkatoj] ie/ 1,3,34,33MLBFd23,28 S ie/ yalmÒn 11 ie/ yalmÕn tÕ 9 12 =k nekrîn] Hnsarkon codd.gr.(sine 1) | eGkostÕj tr4toj] kg/ 1,3,34,33MLBFd11,23,28 S kg/ yalmÒj 9 | ka. + Ð 9 12/13 tessarakostÕj Qktoj] m$/ 1,3,34,33,9MLBFd11,23,28 S | ¥nodon] ¢n£basin 11 | aÙtoà > 11 | d& > n 13/14 =nenhkostÕn deÚteron] ÿb/ 1,3,34,33MLBd11,23,28 ÿb/ yalmÕn tÕ 9 | ka.1 + tÕn 3,9,11 > 34 | =nenhkostÕn pOmpton] ÿe/ 1,3,34,33,9MLBFd11,23,28 | ka.2] tÕn 11 + tÕn 3,9 > 23,28 | =nenhkostÕn Qbdomon] ÿz/ 1,3MLBFd9,23,28 ÿ$/ 11 | ka.3 + tÕn 3,9,11 > 34,23,28 14/15 =nenhkostÕn Ôgdoon] ÿh/ 1,3,34,33,9MLBFd23,28 ÿh/ toioàtouj 11 16 aÙtoà genomOnaj eÙerges4aj ~ 1 Migne

—————————————————————————————————————

7 deÚteron] b S /katostÕn Ôgdoon] Hs S 9 eGkostÕn] K S | tessarakostÕn 11 pentekaidOkatoj] Ej S 12 Hnaton] Am S | /bdomhkostÕn prîton] Ap S 12/13 tessarakostÕj Qktoj] Fm eGkostÕj tr4toj] Ck S

10

15

Epistula ad Marcellinum 27,1-10

5

10

883

Toioàtoj m)n +stin Ð carakt¾r e4j çf)leian to8j ¢nqrèpoij 27,1 +k tÁj b?blou tîn yalmîn +coÚshj aÙtÁj oÞj mGn yalmoÝj e4j diÒrqwsin tîn kinhm£twn Mk£sthj yucÁj, +n to8j loipo8j dG perO tÁj +n sèmati parous?aj toà kur?ou ¹mîn kaO swtÁroj 'Ihsoà Cristoà puknot)raj t¦j profhte?aj, kaq¦ proe8pon. di¦ t? dG met¦ m)louj kaO òdÁj y£llontai oX toioàtoi lÒgoi, ¢nagka8on mhdG toàto parelqe8n. tinGj mGn g¦r 2 tîn par' ¹m8n ¢kera?wn, ka?toi pisteÚontej enai qeÒpneusta t¦ ·»mata, Ómwj nom?zousi di¦ tÕ eÜfwnon kaO t)ryewj aneka tÁj ¢koÁj melJde8sqai toÝj yalmoÚj. oÙk csti dG oÛtwj· oÙ g¦r tÕ ¹dÝ kaO piqanÕn +z»thsen ¹ graf», ¢ll¦ kaO toàto çfele?aj aneken tÁj yucÁj tetÚpwtai t¦

————————————————————————————————————— 27,5 S.o. Kap. 10,7ff; 11,31ff; 13,19-24; 14,5-8. 7 Cf. 2Tm 3,16, s.o. Kap. 2,1 8f Vgl. J.W. McKinnon, a.a.O. 518. Indirekt positioniert sich auch damit Athanasius im Spektrum der antiken musiktheoretischen Schulrichtungen auf der Linie der Ethos-Lehre der pythagoreisch-platonischen Tradition Damons (s.o. zu Kap.10,8) im Unterschied zur epikureisch-skeptischen Ansicht, dass die Musik lediglich Vergnügen gewähre, und zu den Nachfolgern des Aristoxenos, der auf empirischer Basis ein autonomes Musikverständnis propagiert hat, ohne jedoch ethische Implikationen ganz in Abrede stellen zu wollen.

—————————————————————————————————————

NL 1,36(de lin. 5 [m)]louj),31(de lin. 2 e4j) 34,33,9,23,28 WM B AHKFd n 11(usque ad lin. 2 yalmîn) 5(de lin. 6 [lÒgoi]),6 (de lin. 1 toioàtoj usque ad lin. 2 yalmîn) S(usque ad lin. 5 proe8pon)

—————————————————————————————————————

27,1 toioàtoj > 11 | toioàtoj — 33,27 g)nhtai > 3 | mGn + oân 1 Migne | +stin] +stin kaO 1,34,23,28,9 +sti kaO Migne 1/2 tÁj b?blou tîn yalmîn e4j çf)leian to8j ¢nqrèpoij ~ codd.gr.(sine 1,34,33,23,28,9,11) | to8j ¢nqrèpoij] tîn ¢nqrèpwn n | +k > 11 | çf)leian + sunteqeOj 6 2 +coÚshj — 29,27 b)ltista > 11 | +coÚshj — 33,30 ¤gioi > 6 | aÙtÁj] aÙto8j 34,33,23,9,28 | oÞj — 3 yucÁj] 4d?ouj yalmoÝj kaO 1 Migne oÞj mGn 28 > 34,23,9 4 kaO swtÁroj > codd.gr.(sine 1,34,33,23,28) 5 profhte?aj] prosJd?aj 23 prosod?aj 34 | kaq¦] kaqëj N | di¦ — 33,30 ¤gioi > S | m)llouj d 5/6 y£llonte 1 | oX toioàtoi] oátoi oX n | lÒgoi] kaO æj aÙtÕj Ð taàt* ¥dwn p£nta noîn kaO gr£yaj c oÛtwj y£llei meq' ¹donÁj kaO katanÚxewj 5 | tinGj] t¾n 31 | mGn > B corr. Felckmann 7 tîn — 8 nom?zousi] le/ 5 | pisteÚontej] pisteuÒntwn 1 Migne | t¦ > 36 8 aneka] aneken 36 Migne anwken 1 aneke 31 9 piqanÕn] terpnÕn 36 10 kaO — aneken] t¦ 5 | aneken] aneka Md23 aneke 31 | aneken tÁj yucÁj] c£rin tÍ yucÍ L | yucÁj + çfeloànta 5 | tetÚpwtai — 18 oÛtwj > 5 | t¦] di¦ 1,36,31 Migne di¦ t¦ n

884

Epistula ad Marcellinum 27,11-17

p£nta m(n, m£lista d. di¦ dÚo taàta· prîton m(n, Óti 6prepe t¾n qe:an graf¾n m¾ mÒnon diexodikîj, ¢ll¦ kaB tÍ kat¦ pl£toj fwnÍ tÕn qeÕn M 40 ØmneGn. |kat¦ sun(ceian m.n oân eMrhtai, oO£ Psti t¦ toà nÒmou kaB tîn profhtîn kaB t¦ QstoroÚmena p£nta met¦ tÁj kainÁj diaq»khj. kat¦ pl£toj d. l(getai, oO£ Psti t¦ tîn yalmîn kaB òdîn kaB ­sm£twn ·»mata. kaB oÛtwj te swq»setai tÕ Px Ólhj YscÚoj kaB dun£mewj ¢gap©n 3 toÝj ¢nqrèpouj tÕn qeÒn. deÚteron d(, ésper ¡rmon:a toÝj aÙloÝj

—————————————————————————————————————

11-17 S.o. Kap. 9,21f Der gedehnte Gesang (kat¦ pl£toj) ist charakteristisch für den Vortrag der Psalmen im Unterschied zum einfachen, gesprochenen Vortrag (diexodikîj bzw. kat¦ sun(ceian) der übrigen Bücher der Bibel. G. Bader, Psalterium affectuum palaestra. Prolegomena zu einer Theologie des Psalters (HUTh 33), Tübingen 1996, 118f, versucht, den Ausdruck kat¦ pl£toj fwn» in der antiken Musiktheorie zu verorten, aber es ist nicht auszuschließen, dass es sich um eine Spontanbildung des Athanasius und überhaupt nicht um einen festen musikalischen Fachterminus handelt. 16 Cf. Mc 12,30.33 mit Dt 6,5; vorausgesetzt und eingebracht ist, dass der musikalische Gesang intensiver auf die Seele einwirkt als das bloß gelesene Wort. Athanasius’ Tendenz geht in die umgekehrte Richtung wie die dies betreffende Kunde, die zu Augustin gelangt ist, cf. Augustinus, Conf. X,xxxiii,50: »... quod de Alexandrino episcopo Athanasio saepe mihi dictum conmemini, qui tam modico flexu vocis faciebat sonare lectorem psalmi, ut pronuntianti vicinior esset quam canenti« (246,23-26 Skutella), dazu G. Bader, a.a.O. 144 Anm. 386, anders J. Dyer, a.a.O. 29-31. 17 ¡rmon:a hier s.v.w. »geordnete Zusammenfügung, Struktur von Tönen«, vgl. den bildlich ausgeführten Vergleich des Musikers mit der Dominanz der menschlichen Vernunft bzw. mit der kosmologischen Weltregierung Gottes in C.gent 31; 38; 42f (OECT p. 84,29-86,8; 104,23-106,6; 116,12-18.118,3-11 Thomson). Abzuheben ist dieser weite, schon Plato, Rep. III 397 b7. 398 d1f, geläufige Wortgebrauch (dazu Th.J. Mathiesen, Problems of Terminology in Ancient Greek Theory: `ARMONIA, in: B.L. Karson

————————————————————————————————————— NL 1,36,31 34,33,9,23,28 WM B AHKFd n 5

————————————————————————————————————— 11/12 tÍ qe:v grafÍ 33 12 diexodikîj] tÍ sunece:v 1,31 Migne kat¦ sun(ceian 36 | kaB + Pn 9,28 | pl£touj 34,33,23,28 | tÕn > NWMLBAHKFd 13 kaB + t¦ 31 14 QstoroÚmena] ØsteroÚmena H | tÁj > d | kainÁj] kenÁj N | kat¦ + d. W 15 pl£twj 28 | l(gete 1 | t¦ it. d | kaB2 — 16 ·»mata] ·»mata kaB tîn ¢sm£twn n | oÛtw F | t.] g¦r 1 Migne > 36dn | t. — tÕ] t:j dun»setai 31 | swqÁnai 34 | YscÚoj] kard:aj 31 17 toÝj ¢nqrèpouj > 31 | tÕn qeÕn toÝj ¢nqrèpouj ~ 1 Migne | deÚteron] deutrÕn K | d(] d. Óti 1 Migne jna 31 Óti F | ésper + Pn 31 | ¡rmon:an 34,33,23,28,9 | toÝj2] toà 36 | aÙloÝj] lÒgouj 1,31,34,33,23,28,9 lÒgou 36

15

Epistula ad Marcellinum 27,18-27

20

25

885

suntiqe(sa m,an t¾n sumfwn,an ¢potele(, oÛtwj, 7peid¾ ka: 7n tÍ yucÍ di£fora kin»mata ke(tai, ka: Astin 7n aÙtÍ tÕ log,zesqai ka: tÕ 7piqume(n ka: tÕ qumoeidGj, 7k dH tÁj toÚtwn kin»sewj ka: ¹ tîn melîn g,netai toà sèmatoj 7nGrgeia, boÚletai Ð lÒgoj m¾ ¢sÚmfwnon enai tÕn ¥nqrwpon Tautù, m»te di,stasqai prÕj TautÒn. éste log,zesqai mHn 4 t¦ bGltista, pr£ttein dH t¦ faàla tù qumù, æj Ð Pil©toj lGgwn mGn· »oÙdem,an a[t,an eØr,skw e[j aÙtÒn«, suntrGcwn dH tÍ gnèmV tîn 'Iouda,wn, À 7piqume(n mHn t¦ faàla, m¾ dÚnasqai dH pr£ttein aÙt£, æj oa kat¦ Sws£nnhj presbÚteroi, À p£lin m¾ moiceÚein mGn, klGptein dG, À m¾ klGptein mGn, foneÚein dG, À m¾ foneÚein mGn, blasfhme(n dG.

————————————————————————————————————— [ed.], Festival Essays for Pauline Alderman, Provo/UT 1976, 3-17) von verschiedenen, enger gefassten musiktheoretischen Bedeutungen wie »Tonleiter«, »Tonart«, »Stimmung« oder »Oktave«. 19ff Gemeinplatz des Platonismus nach Plato, Rep. IV 439d3-441a6; VIII 550 b1-3; IX 580d3-581a1 u.ö., wobei Plato die polaren Seelenverfassungen unter anderem mit, hier besonders relevant, ¡rmon,a, sumfwn,a, eÙruqm,a, t¦ 7n yucÍ kat¦ fÚsin einerseits (Rep. IV 431e8; 432a8f; 443d5f; 444d8f; VII 522a4f.6; Tim. 47d1-e2) und mit tarac», st£sij, par¦ fÚsin andererseits (Rep. IV 444b1.6.d10; IX 577e3) bezeichnen kann. Im Folgenden wird der Zwiespalt des Menschen im Hinblick auf lÒgoj (log,zesqai Z. 22), qumÒj (qumù Z. 23), 7piqum,a (7piqume(n Z. 25) sowie auf körperliche Handlungen (Z. 26f) illustriert. 21 m¾ ¢sÚmfwnon cf. Clem. Alex., Strom. VI 79,1 (GCS 52: 471,10f Stählin, Früchtel); Plotin, Enn. II 1 [40] 3,11 (I 134,7 Henry, Schwyzer) 24 Jo 18,38 26 (Dan), Sus - cf. Ex 20,13-16; Dt 5,17-20

————————————————————————————————————— NL 1,36,31 34,33,9,23,28 WM B AHKFd n 5

————————————————————————————————————— 18 suntiqe(sa] sunteqe(sa L | ¢potele(] ¢potelÍ 31 | oÛtwj + ka: L | oÛtwj — 19 ke(tai > 31 | 7peid¾ post yucÍ M | ka:] g¦r 5 | tÍ yucÍ] aÙtÍ 5 19 ke(tai] fa,netai 1 Migne | ka: Astin > 5 | 7n > 31 | 7n aÙtÍ > d5 | log,zesqai] loge,zesqai 1 logistikÕn 31 | ka:2 > 5 | tÕ2 > 31 19/20 7piqume(n] 7piqumhtikÕn 31 | ka:1 > 5 | tÕ > 31 | qumoeidGj] qumoàsqai 5 | dH] te 1,34,33,9,23,28,31 | toÚtwn] toÚtou 13 21 7nGrgeia + hna dH safGsteron eipw 31 | lÒgoj] logismÕj H | ¢sÚmfwnon enai] ¢sÚfwnon 1 22 m»te] mhdH 1,31 Migne mhd' 36 | hstasqai 1,31 ¢nq,stasqai 36 | loge,zesqai 1 23 tù qumù > 5 | tù qumù t¦ faàla ~ 1,36,31 Migne | æj — 25 'Iouda,wn > 5 | mGn] mHn æj 5 24 oÙdem,an + qan£tou B33,9,28 | a[t,an + qan£tou codd.gr.(sine 1,31,36,34,33,9B28) qan£tou Ólwj 36 | e[j aÙtÒn] 7n aÙtù 34,23 25 7piqume( 33 | aÙt£ > 1 Migne | æj > 9,28 26 Sws£nnhj] Sous£nnhj 1 Migne Sws£nnan KF23 Sws£nh 34 Sws£nhj M 27 klGptein mHn m» ~ n | À2 — 28 dG1 > N | blasfhme(n] dusfhme(n 36

886

Epistula ad Marcellinum 28,1-7

28,1

!In' oân m¾ toiaÚth tij 0n ¹m2n tarac¾ g6nhtai, q9lei t¾n yuc¾n Ð lÒgoj @cousan Cristoà noàn, æj epen Ð ¢pÒstoloj, toÚtJ kaqhgemÒni crÁsqai, kaK 0n toÚtJ tîn mMn 0n aÙtÍ paqhtikîn krate2n, tîn dM toà sèmatoj melîn ¥rcein, eSj tÕ ØpakoÚein tù lÒgJ· Wn', æj 0n ¡rmon6v tÕ plÁktron, oÛtwj aÙtÕj Ð ¥nqrwpoj yalt»rion genÒmenoj kaK tù pneÚB 1000 mati pros9cwn Ðlokl»rwj kaK p©si to2j m9lesi kaK to2j kin»masin Øp2 akoÚV kaK douleÚV tù boul»mati toà qeoà. tÁj dM toiaÚthj tîn lÒgwn

————————————————————————————————————— 28,1-7 Im Hintergrund steht der platonische Gedanke, dass das logistikÒn (hier: der noàj Cristoà) in der Weise die Herrschaft über die Seelenvermögen und damit auch Auswirkungen auf körperliche Handlungen ausübt, dass durch Zuspruch und Besänftigungen das qumoeid9j, das sich sowohl der Vernunft wie den Begierden zuwenden kann und insofern, obwohl der Vernunft näher stehend, nach beiden Seiten hin offen ist, dazu gewonnen wird, sich mit dem logistikÒn zu verbünden, so dass beide, das logistikÒn wie das qumoeid9j über das 0piqumhtikÒn herrschen. Das geschieht Plato zufolge auf dem Wege rationaler Überformung und musikalischer Erziehung (Plato, Rep. IV 440e2-441a6. 441e4-442b4). Aristides Quint., Mus. II 2f (54,21-55,6 Winnington-Ingram) verschiebt in dieser Konfiguration den Stellenwert des qumoeid9j auf die Seite des ¥logon. Dem scheint Athanasius näher zu stehen (s. Z. 3 tîn 0n aÙtÍ [sc. der Seele] paqhtikîn), aber er transformiert das Konzept im Sinne der gehorsamen Unterwerfung unter den Willen Gottes. 2 Cf. 1Cor 2,16 5 Cf. Clem. Alex., Strom. VI 88,3: ebh d' ¨n tù yalmJdù kiq£ra ¢llhgoum9nh ... kat¦ dM tÕ deÚteron (sc. shmainÒmenon) of prosecîj kroÚontej t¦j yuc¦j ØpÕ moushg9tV tù kurSJ (GCS 52: 476,5-7 Stählin, Früchtel), auch Protr. 5,3 (GCS 12: 6,11-18 Stählin, Treu). 7-13 Dass Gesang eine therapeutische Wirkung hat, ist auch außerhalb der Fachliteratur ein verbreiteter, oft mit dem Namen Pythagoras

————————————————————————————————————— NL 1,36,31 34,33,9,23,28 WM B AHKFd n 5

————————————————————————————————————— 28,1 tarac¾ 0n ¹m2n ~ 36,34,5,23 | g6nhtai] g6nhte 1 g9nhtai 36,34,33,9NH23,28 2 @cousan] ¥cousan 1 | æj — ¢pÒstoloj > 5 3 crÁsqai] cr»sasqai 1 Migne cr©sqai 34,33,5,9,23,28 | 0n toÚtJ > 5 | mMn > 5 | paqhtikîn] paqîn 5 c | krate2n + kaK 5 | dM > 5 4 eSj — lÒgJ > 5 | æj > B*, sup. B | tÕ2 — | p©sh 33 6/7 5 oÛtwj] tù pl»ktrJ d | ginÒmenoj d 6 kaK1 > 5F ØpakoÚV] ØpakoÚei 33,9,28 | douleÚV] douleÚei 33,9,28 | boul»mati] c | qel»mati 31n | tÁj dM toiaÚthj] ta2j dM toiaÚtaij 34,33,5,9,23,28*, corr. 28 lÒgwn] logismîn 1 Migne

5

Epistula ad Marcellinum 28,8-15

10

15

887

¢tarax&aj ka* ¢kÚmonoj katast£sewj e3kën ka* tÚpoj 6st*n ¹ tîn yalmîn 6mmel¾j ¢n£gnwsij. ésper g¦r t¦ tÁj yucÁj no»mata gnwr&zomen ka* shma&nomen di' ïn profLromen lÒgwn, oÛtwj tÁj pneumatikÁj 6n yucÍ ¡rmon&aj t¾n 6k tîn lÒgwn melJd&an sÚmbolon enai qLlwn Ð kÚrioj tetÚpwken 6mmelîj y£llesqai ka* toÝj yalmoÝj met' òdÁj ¢naginèskesqai. ka* toàtÒ 6stin ¹ 6piqum&a tÁj yucÁj tÕ kalîj aÙt¾n diake]sqai, æj gLgraptai· »eÙqume] tij 6n Øm]n; yallLtw«. oÛtwj tÕ man 6n aÙtÍ 3 taracîdej ka* tracÝ ka* ¥takton 6xomal&zetai, tÕ da lupoàn qerapeÚe-

————————————————————————————————————— verbundener Gedanke: Cicero, Tusc. IV 2 (362,21-28 Pohlenz); Aelian, Var. Hist. XIV 23 (177,12-18 Dilts); Plutarch, Virt. mor. 3 (Mor.441E, 130,11-17 Paton, Pohlenz, Sieveking); Porphyrius, Vit. Pyth. 30 (50,2ff Des Places); Sextus Empiricus, Adv. Math. VI 7 (III 164, 11-23 Mau); Jamblich, Vit. Pyth. xv 64f; xxxv 110-115; xxix 164 (68,8-70,6; 117,3-120,7; 166,10-13 von Albrecht). Unverkennbar trägt aber bei Athanasius das Hauptgewicht der Wortlaut der Psalmen, während der Gesang eine zwar wichtige, doch nur unterstützende Bedeutung hat. 7f tîn lÒgwn ... katast£sewj s.u. zu Kap. 29,21 8 ¢tarax&aj ebenso s.u. Kap. 29,11, ursprünglich epikureisch, Epicurea, frg. 519 (317, 19-23 Usener), dann weiter, auch christlich verbreitet, cf. Clem. Alex., Strom. IV 55,4 (GCS 52: 273,29-274,1 Stählin, Früchtel); Paed. II 58,3 (GCS 12: 192,15f Stählin, Treu); VitAnt 36,3; 43,3, auch 35,4f (SC 400: 234,7; 252,10 auch 230,15f; 232,3) hier im Kontext spiritueller Erscheinungen - ¢kÚmonoj cf. Clem. Alex., Paed. III 101,1 (GCS 12: 291,5 Stählin, Treu); Plotin, Enn. I 6 [1] 5,15 (I 97,25f Henry, Schwyzer); VitAnt 35,5; 51,5 (SC 400: 232,3f; 274,13f). 14 Jac 5,13 15.18 tÕ da lupoàn ... tÕ da fobhqLn Umschreibungen für zwei der vier kanonischen Affekte der Stoiker (SVF III 391394), vorbereitet bei Plato, Lach. 191e4-6; Phaed. 83 b5-c3; Rep. IV 429c7-d1. In der musiktheoretische Ethos-Lehre

————————————————————————————————————— NL 1,36,31 34,33,9,23,28 WM B AHKFd n 5

————————————————————————————————————— 8 ¢tarax&aij 34,5,9,23 | ka*1 — katast£sewj > 5 9 6mmel¾j + ¢n£graptoj 34 | g¦r > 1 | gnwr&zomen no»mata ~ d | no»mata] gnwr&smata 33 10 ka* shma&nomen > 5 | oÛtw AHKFd | tÁj — 11 lÒgwn] ka* t¾n 31 | 6n + tÍ c M9 11 sÚmbolon] sÚmboulon 1,34,5,23,B corr. Felckmann sÚmfwn tù pneÚmati 31 12 6mmelîj + t¦j òd¦j 1,36 Migne + toÝj yalmoÝj 31 | y£llesqai] y£llein 34 | toÝj yalmoÝj > 31 13 toàt’ 1 Migne | 6piqum&a] eÙqum&a 31 | aÙt¾n] aÙtoÝj 31 14 eÙqume]] ¢qume] K eÙqumi 1 | Øm]n] ¹m]n d | oÛtw F | man > 5 | 6n aÙtÍ post 15 ¥takton L | aÙtÍ] nukt* 34,33,9,23,28 15 ka* ¥takton c >5 | lupoàn] loipoàn 1,36*, corr. 36

888

Epistula ad Marcellinum 28,16-29,6

tai yallÒntwn ¹mîn· »-na t. per.lupoj e, ¹ yuc» mou, ka: -na t. suntar£sseij me;«, ka: tÕ m@n AsfalmCnon Apignèsetai lCgousa· »Amoà d@ par¦ mikrÕn AsaleÚqhsan oL pÒdej«, tÕ d@ fobhq@n Apirrèsei tÍ Alp.di An tù lCgein· »kÚrioj Amo: bohqÒj, ka: oÙ fobhq»somai t. poi»sei moi ¥nqrwpoj«. 29,1 OL m@n oân m¾ toàton tÕn trÒpon ¢naginèskontej t¦j qe.aj òd¦j oÙ sunetîj y£llousin, ¢ll' YautoÝj tCrpousin, [cousi d@ mCmyin, Óti »oÙc æra^oj anoj An stÒmati ¡martwloà«· oL d@ kat¦ tÕn proeirhmCnon trÒpon y£llontej, éste t¾n melJd.an tîn ·hm£twn Ak toà ·uqmoà tÁj yucÁj ka: tÁj prÕj tÕ pneàma sumfwn.aj prosfCresqai, oL toioàtoi M 41 |y£llousi m@n tÍ glèssV, y£llontej d@ ka: tù no, oÙ mÒnon YautoÚj,

————————————————————————————————————— des Aristides Quint., Mus. II 5, werden lÚph und deren Abkömmling Ñrg» dem qumikÒn zugewiesen, deisidaimon.a und fÒboj als Unterarten des AnqousiasmÒj dem verirrten logikÒn; und ¹don» gehört zum ApiqumhtikÒn. (¹don», lÚph und AnqousiasmÒj gelten Theophrast zufolge als die Quellen, aus denen Musik entspringt, Plutarch, Quaest.conv. I 5,2 623A [26,23f Hubert]). Yk£stou d¾ toÚtwn di¦ mousikÁj qerape.aj Ãn ¡rmÒttwn trÒpoj ... Aj Ñrq¾n kat£stasin ØpagÒmenoj ... oÙ g¦r ojÒn t' ¥llwj çfelÁsai yuc¾n An Øperbola^j ¢tax.aj À ojj Anerge^ summCtrwj AnecomCnh (58,10-28 Winnington-Ingram), s. auch Mus. II 14; III 16.25 (80,10-14; 116,2-12.129,5-11 Winnington-Ingram). Auflistung von Affektionen, zu deren Beschwichtigung in der Bruderschaft des Pythagoras bestimmte Melodien verwendet wurden, bei Jamblich, Vit. Pyth. xv 64; xxv 111 (68,22-28; 116,13-23 von Albrecht). 16 Ps 41,6.12; Ps 42,5 19 Ps 117,6 (= Hbr 13,6) 29,2 Cf. Ps 46,8 3 Eccl 15,9 6 y£llontej d@ ka: tù no cf. in anderem Kontext 1Cor 14,15

————————————————————————————————————— NL 1,36,31 34,33,9,23,28 WM B AHKFd n 5

————————————————————————————————————— 16 e] Ï 9 eph 28 | ka: — 17 me > 5 16/17 suntar£sseij] suntar£ssVj 33,9A*H28 c 18 Apirèsei 31 | tÍ Alp.di] tÁj Alp.doj 31 18/19 An tù lCgein] le/ 5 | A ka: > 36 | oÙ — ¥nqrwpoj] k­gë ApÒyomai toÝj AcqroÚj mou L | fobhq»somai] fobhq 31 | t. — 19 ¥nqrwpoj > 5,31 | moi > A 29,1 toàton tÕn] tÕn toioàton 5,23 | ¢naginèskontej] y£llontej 5 + t¦j graf¦j ½goun L | t¦j — òd¦j > 5 2 oÙ > 1 | YautoÝj + m@n 1,36 Migne 3 ¡martwloà] ¡martwlîn 31 | proeirhmCnon] eurhmCnon NF 5 yucÁj] fwnÁj codd.gr.(sine 1,36,31,34,33,5,9,23,28) | prosfCresqai 34,33,5,9,23,28 6 m@n — y£llontej > 31 | glèttV NB,23 | y£llontej] y£llousi 1 | no + ka: 31

20

5

Epistula ad Marcellinum 29,7-15

10

15

889

¢ll¦ g¦r ka) toÝj q/lontaj ¢koÚein aÙtîn meg£lwj çfel»sousin. Ð 2 goàn mak£rioj Dab)d oÛtwj katay£llwn SaoÝl aÙtÒj te eÙhr/stei tù qeù, ka) tÕn t£racon ka) tÕ manikÕn p£qoj toà SaoÝl ¢p»laune ka) galhni©n t¾n yuc¾n aÙtoà pareskeÚazen. oÛtwj oQ QereRj y£llontej eSj ¢taraxUan t¦j yuc¦j tîn laîn ka) eSj ÐmÒnoian aÙt¦j tîn Vn oÙranoRj coreuÒntwn prosekaloànto. tÕ ¥ra met¦ m/louj l/gesqai toÝj 3 yalmoÝj oÙk Xstin eÙfwnUaj spoud», ¢ll¦ tekm»rion tÁj ¡rmonUaj tîn Vn tÍ yucÍ logismîn. ka) ¹ Vmmel¾j d] ¢n£gnwsij sÚmbolÒn Vsti tÁj eÙrÚqmou ka) ¢ceim£stou katast£sewj tÁj dianoUaj. ka) g¦r tÕ aSneRn tÕn

————————————————————————————————————— 7 Cf. Aristides Quint., Mus. II 5: Die therapeutische Wirkung der Musik erstreckt sich nicht nur auf die, die sie aktiv ausüben, sondern auch auf diejenigen, die ihr zuhören (58,23-26 Winnington-Ingram). - 1Rg 16,23 10 galhni©n ursprünglich epikureisch, Epicurea, frg. 425 (284,1-7 Usener), dann weiter verbreitet, cf. Philo, Sacr. 16.90; Imm. 26. 129; Abr. 207 (I 208,1. 239,16; II 61,21. 84,2; IV 46,6f Cohn, Wendland) u.ö.; Clem. Alex., Strom. IV 32,3 (GCS 52: 262,16f Stählin, Treu); Origenes, Comm. in Joh. VI 1,2.9 (GCS 10: 106,8-12. 108,1-5 Preuschen); Jamblich, Vit. Pyth. ii 10 (22,9-14 von Albrecht); VitAnt 67,8; 87,6 (SC 400: 312,23f. 361,4ff) - Zum priesterlichen Gesang im Alten Israel cf. 1Par 15,16; 16,4-37; 2Par 5,12; zum weltweiten Lobpreis cf. z.B. Ps 95,1.3.7; 116; 148,11 11f Zum Lobpreis der Engel cf. Ps 96,7; 102,20f; 148,2, ferner Hbr 12,22 und 1 Clem. 34,5-7 15-21 Cf. Ps 150,1ff. Die Art und Weise, wie Athanasius die im Alten Israel praktizierte Instrumentalmusik spiritualisiert, weist darauf, dass er instrumentale Begleitung des Psalmengesanges in der Gegenwart nicht in Betracht zieht, vgl. auch Clem. Alex., Paed. II 41,4-42,1 (GCS 12: 182,20-183,2 Stählin, Treu), Origenes, Sel. in Ps. xxxii, 12; cl, 3-5 (PG 12: 1304BC; 1684CD).

————————————————————————————————————— NL 1,36,31 34,33,9,23,28 WM B AHKFd n 5 Nik. (de lin. 12 tÕ)

————————————————————————————————————— 7 g¦r > 1,36 Migne | ¢koÚein] ØpakoÚein codd.gr.(sine 1,36,31,34,33,5,9,23,28) | çfeloàsin 1,31,5 Migne 8 oÛtwj] oÛtw 36F aÙtÕj d | katay£llwn + toà 1 Migne | SaoÝl + ¢p»laune 9 > 31 | SaoÝl — 9 ka)1 > 5 | aÙtÒj te] aÙtÕj 1 Migne | eÙhr/stei] eÙhr/sti 1 | tù > MF 9 tÕn t£racon] t¾n tarac¾n B | tÕ manikÕn] ton manikan* 1 | SaoÝl] qeosaoÝl 5 | ¢p»laune] ¢posiwp´ 9 10 pareskeÚazen + aÙtÒj te eÙhr/stei qeù 5 | oÛtwj + ka) 31 12 prosekaloànto] proskaloàntai 36,31 | ¥ra > Nik. 12/13 toÝj yalmoÝj > 31 c 14 ¹ > 31 | Vmmel)j 28 | sÚmboulÒn 1,36*, corr. 36 15 ¢cim£stou 1N | g¦r + ka) 34,33,5,9,23,28

890

Epistula ad Marcellinum 29,16-21

qeÕn &n kumb£loij eÙ»coij ka4 kiq£rv ka4 dekacÒrdJ yalthr=J sÚmbolon p£lin Ãn ka4 shmantikÕn toà sugkeDsqai mEn nom=mwj t¦ mHlh toà sèmatoj æj cord£j, toÝj dE logismoÝj tÁj yucÁj æj kÚmbala g=nesqai ka4 loipÕn tÍ ºcÍ ka4 tù pneÚmati toà stÒmatoj taàta p£nta kineDsqai ka4 zÁn, éste kat¦ tÕ gegrammHnon tù pneÚmati tÕn ¥nqrwpon zÁn mEn 4 ka4 t¦j pr£xeij toà sèmatoj qanatoàn. oÛtwj g¦r Ð kalîj y£llwn

————————————————————————————————————— 16 Aufzählung der Instrumente nach Ps 150,3.5 sowie Ps 32,2; 91,3; 143,9 20 Cf. Rm 8,13 21 Athanasius macht keine expliziten Angaben, wie er über das performative verbale Geschehen bei der Psalterrezitation hinaus die verstärkte therapeutische Wirkung des musikalischen Faktors begründet wissen möchte. In der pythagoreisch-platonischen Tradition geht man generell davon aus, dass die ArithmosStruktur, die in analoger Weise der Seele wie der Musik zu eigen ist, solche Wirkungen ermöglicht, so Aristides Quint., Mus. II 14; 17 (80,23-81,6; 86,20-24). Claudius Ptolemaeus, Harm. III 7, spricht in diesem Zusammenhang von Verwandtschaft und Ähnlichkeit: toig£rtoi ka4 taDj &nerge=aij aÙtaDj tÁj melJd=aj sump£scousin ¹mîn ¥ntikruj a[ yuca=, t¾n suggHneian ésper &piginèskousai tîn tÁj ]d=aj sust£sewj lÒgwn ka4 tupoÚmena= tisi kin»masin o]ke=oij taDj tîn melîn ]diotrop=aj ... &p4 t¦j &k tÁj ÐmoiÒthtoj tîn lÒgwn sunistamHnaj diaqHseij (99,25100,1.6f Düring). Eine andere Position geht von empirisch physiologischen Phänomenen des Mitschwingens in der Seele aus, so Aristides Quint., Mus. II 18 (89,23-90,8 Winnington-Ingram). Außerdem kann auch die mimetische Relation zwischen der Erfahrungsrealität und der musikalischen Darbietung in Anschlag gebracht werden, so Aristides Quint., Mus. II 4; III 25 (56,10-57,2; 129,6-11 Winningtom-Ingram).

————————————————————————————————————— NL 1,36,31 34,33,9,23,28 WM B AHKFd n 5 Nik.

————————————————————————————————————— 16 kumb£loij — yalthr=J] Ñrg£noij Nik. | ka4 — yalthr=J > 5 | sÚmbolon] sÚmbola 31 17 Ãn p£lin ~ 34,5,23 | Ãn] &st4n F ka4 shmantikÕn > 5 | shmantikÕn] shmantik¦ 1,31,33,9,28 | sunkeDsqai 1 | mEn] dE 1 | nom=mwj > Ad 18 cord£j] cord»n d | kÚbala N 19 ºcÍ] ºcoD n | pneÚmati] neÚmati 1,36 Migne | stÒmatoj] pneÚmatoj 1,36 Migne | sugkineDsqai Nik. kinDsqai 1 c 20 éste — zÁn2 > N*,n, corr. in marg. N (Homoioteleuton) | gegrammHnon + mÒnJ Nik. | mEn > codd.gr.(sine 1,34,5,9,23,28) 21 oÛtw 31F | g¦r Ð] t=j Nik. | Ð] ka4 1,36,5 Migne > 34,33,9,23,28

20

Epistula ad Marcellinum 29,22-30,7

25

5

891

·uqm%zei t¾n yuc¾n /autoà, ka5 ésper :x ¢nisÒthtoj e@j @sÒthta ¥gei, éste e@j tÕ kat¦ fÚsin aÙt¾n /sthkuHan m¾ ptoeHsqai ØpÒ tinoj, ¢ll¦ B 1001 ka5 m©llon eÙfantas%aston g%nesqai, ka5 plLon aÙt¾n lamb£nein pÒqon tîn mellÒntwn ¢gaqîn. tÍ g¦r tîn ·hm£twn melJd%v sundiatiqemLnh :pilanq£netai tîn paqîn ka5 ca%rousa blLpei prÕj tÕn noàn tÕn :n Cristù logizomLnh t¦ bLltista. DeH to%nun, ð tLknon, tîn :ntugcanÒntwn Zkaston taÚtV tÍ b%- 30,1 blJ :ntugc£nein m]n ¤pasi gnhs%wj toHj :n aÙtÍ qeopneÚstoij oâsi, lamb£nein d] loipÕn aÙtÕn æj :k parade%sou çfele%aj, prÕj Ö t¾n cre%an /autÕn cconta sunor´. ¹goàmai g¦r :n toÚtoij toHj lÒgoij tÁj b%blou tÕn p£nta b%on tîn ¢nqrèpwn t£j te tÁj yucÁj diaqLseij ka5 t¦ tîn logismîn kin»mata memetrÁsqai ka5 periLcesqai, ka5 mhd]n toÚtwn plLon :n ¢nqrèpoij eØr%skesqai. eite g¦r metano%aj À :xomolog»sewj 2 ————————————————————————————————————— 22 ·uqm%zei cf. Ps. Plutarch, Mus. 26 (Mor. 1140B 22,6f Ziegler); Clem. Alex., Qds 21,7 (GCS 17: 174,9f Stählin, Früchtel, Treu); Porphyrius, Abst. I 43 (118,24-119,7 Nauck); VitAnt 55,3 (SC 400: 282,10f) - :x ¢nisÒthtoj e@j @sÒthta ursprünglich wohl pythagoreisch cf. Philo, Spec.leg. IV 231. 237 Her 161f (V 263,12-16. 264,16265,1; III 37,6-11 Cohn, Wendland); VitAnt 14,4 (SC 400: 174,4); vgl. weiter Porphyrius, Vit.Pyth. 38 (53,16-19 Des Places); Aristides Quint., Mus. II 15 (82,23ff.83,7ff Winnington-Ingram). 24f pÒqon tîn mellÒntwn ¢gaqîn Cf. VitAnt 35,5; 45,1 (SC 400: 232,5f; 256,3f) 26 S.o. Kap. 28,2 30,2 S.o. Kap. 2,1 3 S.o. Kap.2,13f

—————————————————————————————————————

NL 1,36,31 34,33,9,23,28 WM B AHKFd n 11(de lin. 30,1 deH),5 Nik.(usque ad lin. 23 tinoj)

—————————————————————————————————————

22 ·uqm%zei] ruqmi 1 | /autoà yuc¾n ~ N | /autoà] aÙtoà 1,36 Migne | ésper] oÛtwj 31 | e@j > 31 | e@j @sÒthta > Nik. | @sÒthta] e@sÒthta 1 ¥gei B 23 e@j tÕ] :n tù 1,36 Migne 24 eÙfantas%aston] eÙfant£sion 1,31 Migne eÙf£ntaston 36 :mfantas%aston B | aÙt¾n] aÙtÕn B | pÒqon] pÒqJ 9 peHran 31 25 ¢gaqîn c > 36 | tÍ] aÙtÍ 36 | melJd%an 31 | sundiatiqemLnh] suntiqemLnh B corr. Felckmann 26 ca%rousa blLpei] caHrei blLpousa n 27 Cristù + ka5 n 30,1 deH] diÕ 1 | ð — 2 ¤pasi] non leg. 11 | tîn + :n L | Zkaston] /k£stJ 31 2 aÙtÍ] aÙtoHj L | oâsi — 3 parade%sou] non leg. 11 3 loipÕn + ¢p’ 1 Migne + :x 31 | aÙtÕn] aÙtîn 1,31 Migne | parade%sou] parade%stou W parad%sou 1 + karpîn 1 Migne | çfele%aj] çfel%aj 1W t¾n çfLleian 31 4 /autÕn] aÙtÕn 11 aÙtoà 31 > AHFdn | cconta /autÕn ~ M | cconta sunor´ /autÕn ~ K | cconta] ccousa 9 | ¹goàmai — 4 b%blou] non leg. 11 | :n > 31 | lÒgoij] logismoHj 31 5 p£nta tÕn ~ N | ¤panta n | tîn > 31 31 6 c memetrÁsqai] memetreHsqai 36*N9,28 metreHsqai 36 | memetrÁsqai — 9 toioàton > 11 6/7 plLon toÚtwn ~ 1,36,31 Migne | À>1

892

Epistula ad Marcellinum 30,8-31,3

cre$a À ql*yij À peirasmÕj kat4laben À 7diècqh tij ka; 7pibouleuÒmenoj 7rrÚsqh À per$lupÒj tij g4gonen À tet£raktai ka; p£scei ti toioàton, oDon 7n to*j Emprosqen eFrhtai, À ka; sunor´ HautÕn mIn prokÒptonta, tÕn dI 7cqrÕn katargoÚmenon À ka; aJn4sai ka; eÙcaristÁsai ka; eÙlogÁsai boÚletai tÕn kÚrion, Ecei toÚtwn t¾n didaskal$an 7n to*j qe$oij yalmo*j. 7kl4gesqai g¦r Estin aÙtoÝj per; Hk£stou toÚtwn eJrhm4nouj, ka; oÛtwj æj per; aÙtoà gegramm4na l4gwn ka; sundiatiq4menoj to*j gegramm4noij ¢naf4rei tù qeù. 31,1 M¾ periball4tw m4ntoi tij aÙt¦ to*j Exwqen ·»masi piqano*j, mhdI peiraz4tw t¦j l4xeij metapoie*n À Ólwj 7nall£ttein. ¢ll' oÛtwj ¢tecnîj t¦ gegramm4na leg4tw ka; yall4tw, ésper eFrhtai, ØpIr toà

————————————————————————————————————— 10 S.o. Kap. 15-26 14 S.o. Kap. 11,8ff.32-36 – sundiatiq4menoj s.o. Kap. 12,14; 29,25 31,1f So schon oben Kap. 15,6f. Cf. Canones Synodi Laodicensis (Mitte des 4. Jh.s), Canon LIX: bOti oÙ de* JdiwtikoÝj yalmoÝj l4gesqai 7n tÍ 7kklhs$v oÙdI ¢kanÒnista bibl$a ¢naginèskesqai, ¢ll¦ mÒna t¦ kanonik¦ tÁj kainÁj ka; palai©j diaq»khj. (Discipline générale antique I,2, ed. Joannou, 154). Im Hintergrund dürften, wie auch Kap. 33,4-6 nahelegt, selbstverfertigte Beschwörungsformulare für exorzistische oder magische Praktiken stehen, deren Gebrauch unterbunden werden soll.

————————————————————————————————————— NL 1,36,31 34,33,9,23,28 WM B AHKFd n 11,5

————————————————————————————————————— 8 ql$yeij 1 | À2] ka; 1,36,31 Migne | peirasmÕj] periasasmÕj 31 | ka;] À 31 + À c 1 Migne 9 7rÚsqh 1,36*31, corr. 36 | À1] eJ dI ka; 1,36,31 Migne | per$lupÒj] | À2 tet£raktai > 5 | per$loipÒj 23 | tij > 5F | À2] ka; 1 Migne tet£raktai] tar£ttetai 1 Migne > 31 | ka; > 31 | toioàton + ka; tar£ttetai 31 10 oDon — eFrhtai > 5 | eFrhtai + memetrÁsqai ka; peri4cesqai 11 | À] eJ 1 | À — 15 qeù > 11 | mIn] m¾ n > 31F 12 toÚtwn post didaskal$an 1 Migne | didaskal$an + lÒgoij to*j 31 | qe$oij > 31 13 7kleg4sqw 1,36 Migne | 7stin aÙtoÝj] t¦ 7n aÙto*j 1,36 Migne 7n aÙto*j 31 aÙtoÝj 34,33,5,9N23,28 7stin toÝj F | toÚtwn] tîn 31,34,33,5,9,23,28 | eJrhm4nouj] eJrhm4na 1,36 Migne eJrhm4nwn 31,34,33,5,9,23,28 14 æj > N | aÙtoà] Hautoà 1 Migne Hautoà t¦ 36,31,34,33,5,9,23,28n + t¦ NLWMB 14/15 gegramm4na] eJrhm4na N | l4gein codd.gr.(sine 1,31,34,33,5,9,23,28) | ¢naf4rein codd.gr.(sine 1,36,34,33,5,9,23,28,31) ¢nafer4tw 36 | qeù] kur$J 1,36,31,9 Migne 31,1 periball4tw] peribal4tw 31B2 parabal4tw | m4ntoi — 2 peiraz4tw > 36 (Homoioteleuton) | piqano*j ·»masi ~ 1,36,31 Migne 2 7nall£ssein 1 Migne 7nal£ttein MLA5 3 eFrhtai + mIn 11 | ØpIr] ØpÕ d | toà + ka; 1,36 Migne > 11

10

Epistula ad Marcellinum 31,4-32,6

5

10

5

893

toÝj diakon»santaj ¡g/ouj aÙt¦ |4piginèskontaj t¦ 7autîn suneÚcesqai ¹m@n, m©llon dD Ena kaF tÕ pneàma tÕ lalÁsan 4n to@j ¡g/oij qewroàn toÝj par' aÙtoà lÒgouj 4nhchqOntaj 4ke/noij sunantil£bhtai ¹m@n. ÓsJ g¦r tîn ¡g/wn Ð b/oj belt/wn tîn ¥llwn 4st/, tosoÚtJ kaF t¦ par' aÙtîn ·»mata tîn par' ¹m@n suntiqemOnwn belt/ona kaF XscurÒtera ¥n tij eYpoi dika/wj. 4n toÚtoij g¦r eÙhrOsthsan tù qeù, kaF taàta lOgontej, æj epen Ð ¢pÒstoloj· »kathgwn/santo basile/aj, eXrg£santo dikaiosÚnhn, 4pOtucon 4paggeliîn, ^fraxan stÒmata leÒntwn, ^sbesan dÚnamin purÒj, ^fugon stÒmata maca/raj, 4nedunamèqhsan ¢pÕ ¢sqene/aj, 4gen»qhsan XscuroF 4n polOmJ, parembol¦j ^klinan ¢llotr/wn, ^labon guna@kej 4x ¢nast£sewj toÝj nekroÝj aÙtîn.« OÙkoàn kaF taàta nàn lOgwn bkastoj ^stw qarrîn, Óti di' aÙtîn Ð qeÕj 4pakoÚsetai to@j deomOnoij· eYte g¦r ql/betai lOgwn taàta, meg£lhn Ôyetai t¾n 4n aÙto@j par£klhsin, eYte peir£zetai kaF dièketai y£llwn oÛtwj, dokimèteroj ¢nafan»setai kaF skepasq»setai par¦ toà kur/ou toà kaF tÕn eXpÒnta taàta skep£santoj· 4n toÚtoij tÕn mDn di£bolon ¢natrOyei, toÝj dD da/monaj aÙtoà sob»sei. taàta dD lOgwn ————————————————————————————————————— 6 Cf. Rm 8,26 10 Hbr 11,33-35

7 S.u. Kap. 33,29 und De inc 57 (OECT 274,24-29 Thomson)

————————————————————————————————————— U(de lin. 32,3 meg£lhn)NL 1,36,31 34,33,9,23,28 WM B AHKFd n 11 ,5

————————————————————————————————————— 4 diakon/santaj 28 | ¡g/ouj] ¢nqrèpouj 1 Migne | aÙt¦ ¡g/ouj ~ NF9,11 | t¦] tÕ 1 Migne | 7autîn] aÙtîn B + kaF 11 4/5 sunOcesqai 9 | m©llon — 33,27 gOnhtai > 11 | Ena] i ¤ (sic) d | pneàma + tÕ ¤gion 36 | tÕ2 > n,31 | 4n + aÙto@j 31 | to@j > 36 | ¡g/oij] ¡gaqo@j 1 aÙto@j 36 5/6 qewrîn 1 | sunantil£bhtai] sunantilamb£nhtai 1,31 Migne 7 ÓsJ] Óson d | belt/wn] belt/J 9 bOltion 1 | 4stF tîn ¥llwn ~ n > 31 8 ·»mata] eXrhmOna 36 | c ¹m@n] ¹mîn 1,36 Migne | suntiqemOnwn] tiqemOnwn 34 | bOltion 1 9 ¥n — qeù > c 5 10 taàta] p£nta codd.gr.(sine 1,34,33,5,9,L 23,28,31) p£nta L*, sup. taà(ta) c L 10/11 ºrg£santo 1 | 4pOtucon 4paggeliîn > B | 4pOtucon — 13/14 ¢llotr/wn] kaF t¦ loip¦ bwj toà 5 | ^fraxan — 14 aÙtîn] kaF t¦ 7xÁj 31 12 ^sbesan — purÒj > 9 | maca/rhj 1 13 ^klinan] ^klinon d 32,1 kaF > 36 | nàn taàta ~ 1,36 Migne | nàn > 31,34,5,9,23,28,2 | taàta lOgwn nàn ~ W | lOgwn] lOgontej 31 | bkastoi 31 | ^stwsan 31 | qarrîn] qaroàntej 31 1/2 aÙtîn] aÙtÕn 34 + tacOwj 1 Migne | 4pakoÚsetai] ØpakoÚsetai 31 | c to@j deomOnoij] tîn deomOnwn 31,36*BKF, corr. 36 daiomOnoij 1 | lOgwn + tij 31 3 t¾n > N | par£klhsin] pepo/qhsin 36 4 y£llwn] lOgwn H | ¢nafan»setai] fan»setai B 5 kur/ou] qeoà 36 | taàta] taÚtou U | tÕn2 > 34,23 6 ¢natrOyei] ¢nastrOyei codd.gr.(sine 1,36) | dD > 1,36 Migne

M 44

2

32,1

B 1002

2

894

Epistula ad Marcellinum 32,7-23

e" m%n ¼marten, ,autÕn /ntr0yei ka4 paÚsetai. e" d% m¾ ¼marten, Ôyetai ,autÕn ca A | mbn + g¦r 1,36,31 Migne + oân 34H5,23

896

Epistula ad Marcellinum 33,10-22

pa#zousi, t¦ d. tîn ¡g#wn foboàntai ·»mata, À ka< f=rein aÙt¦ oÙ dÚ3 nantai. Dsti g¦r En toFj tîn grafîn ·»masin Ð kÚrioj, Ön m¾ dun£menoi f=rein Dkrazon· »d=oma# sou, m» me« prÕ kairoà »basan#sVj«· Eka#onto g¦r ka< mÒnon bl=pontej parÒnta tÕn kÚrion. oÛtwj ka< Ð Paàloj par»ggeile toFj ¢kaq£rtoij da#mosin. oÛtwj ka< toFj maqhtaFj Øpet£ssonto t¦ daimÒnia. ka< Ep< `Elissai. d. tÕn prof»thn Eg=neto »ce