Vitae sanctae Wiboradae: Die ältesten Lebensbeschreibungen der heiligen Wiborada

876 123 15MB

German Pages 239 Year 1983

Report DMCA / Copyright

DOWNLOAD FILE

Polecaj historie

Vitae sanctae Wiboradae: Die ältesten Lebensbeschreibungen der heiligen Wiborada

Table of contents :
IMG_20191102_0038......Page 1
IMG_20191102_0039......Page 2
IMG_20191102_0040......Page 3
IMG_20191102_0041......Page 4
IMG_20191102_0042......Page 5
IMG_20191102_0043......Page 6
IMG_20191102_0044......Page 7
IMG_20191102_0045......Page 8
IMG_20191102_0046......Page 9
IMG_20191102_0047......Page 10
IMG_20191102_0048......Page 11
IMG_20191102_0049......Page 12
IMG_20191102_0050......Page 13
IMG_20191102_0051......Page 14
IMG_20191102_0052......Page 15
IMG_20191102_0053......Page 16
IMG_20191102_0054......Page 17
IMG_20191102_0055......Page 18
IMG_20191102_0056......Page 19
IMG_20191102_0057......Page 20
IMG_20191102_0058......Page 21
IMG_20191102_0059......Page 22
IMG_20191102_0060......Page 23
IMG_20191102_0061......Page 24
IMG_20191102_0062......Page 25
IMG_20191102_0063......Page 26
IMG_20191102_0064......Page 27
IMG_20191102_0065......Page 28
IMG_20191102_0066......Page 29
IMG_20191102_0067......Page 30
IMG_20191102_0068......Page 31
IMG_20191102_0069......Page 32
IMG_20191102_0070......Page 33
IMG_20191102_0071......Page 34
IMG_20191103_0007......Page 35
IMG_20191103_0008......Page 36
IMG_20191103_0009......Page 37
IMG_20191103_0010......Page 38
IMG_20191103_0011......Page 39
IMG_20191103_0012......Page 40
IMG_20191103_0013......Page 41
IMG_20191103_0014......Page 42
IMG_20191103_0015......Page 43
IMG_20191103_0016......Page 44
IMG_20191103_0017......Page 45
IMG_20191103_0018......Page 46
IMG_20191103_0019......Page 47
IMG_20191103_0020......Page 48
IMG_20191103_0021......Page 49
IMG_20191103_0022......Page 50
IMG_20191103_0023......Page 51
IMG_20191103_0024......Page 52
IMG_20191103_0025......Page 53
IMG_20191103_0026......Page 54
IMG_20191103_0027......Page 55
IMG_20191103_0028......Page 56
IMG_20191103_0029......Page 57
IMG_20191103_0030......Page 58
IMG_20191103_0031......Page 59
IMG_20191103_0032......Page 60
IMG_20191103_0033......Page 61
IMG_20191103_0034......Page 62
IMG_20191103_0035......Page 63
IMG_20191103_0036......Page 64
IMG_20191103_0037......Page 65
IMG_20191103_0038......Page 66
IMG_20191103_0039......Page 67
IMG_20191103_0040......Page 68
IMG_20191103_0041......Page 69
IMG_20191103_0042......Page 70
IMG_20191103_0043......Page 71
IMG_20191103_0044......Page 72
IMG_20191103_0045......Page 73
IMG_20191103_0046......Page 74
IMG_20191103_0047......Page 75
IMG_20191103_0048......Page 76
IMG_20191103_0049......Page 77
IMG_20191103_0050......Page 78
IMG_20191103_0051......Page 79
IMG_20191103_0052......Page 80
IMG_20191103_0053......Page 81
IMG_20191103_0054......Page 82
IMG_20191105_0013......Page 83
IMG_20191105_0014......Page 84
IMG_20191105_0015......Page 85
IMG_20191105_0016......Page 86
IMG_20191105_0017......Page 87
IMG_20191105_0018......Page 88
IMG_20191105_0019......Page 89
IMG_20191105_0020......Page 90
IMG_20191105_0021......Page 91
IMG_20191105_0022......Page 92
IMG_20191105_0023......Page 93
IMG_20191105_0024......Page 94
IMG_20191105_0025......Page 95
IMG_20191105_0026......Page 96
IMG_20191105_0027......Page 97
IMG_20191105_0028......Page 98
IMG_20191105_0029......Page 99
IMG_20191105_0030......Page 100
IMG_20191105_0031......Page 101
IMG_20191105_0032......Page 102
IMG_20191105_0033......Page 103
IMG_20191105_0034......Page 104
IMG_20191105_0035......Page 105
IMG_20191105_0036......Page 106
IMG_20191105_0037......Page 107
IMG_20191105_0038......Page 108
IMG_20191105_0039......Page 109
IMG_20191105_0040......Page 110
IMG_20191105_0041......Page 111
IMG_20191105_0042......Page 112
IMG_20191105_0043......Page 113
IMG_20191105_0044......Page 114
IMG_20191105_0045......Page 115
IMG_20191105_0046......Page 116
IMG_20191105_0047......Page 117
IMG_20191105_0048......Page 118
IMG_20191105_0049......Page 119
IMG_20191105_0050......Page 120
IMG_20191105_0051......Page 121
IMG_20191105_0052......Page 122
IMG_20191105_0053......Page 123
IMG_20191105_0054......Page 124
IMG_20191105_0055......Page 125
IMG_20191105_0056......Page 126
IMG_20191105_0057......Page 127
IMG_20191105_0058......Page 128
IMG_20191105_0059......Page 129
IMG_20191105_0060......Page 130
IMG_20191105_0061......Page 131
IMG_20191105_0062......Page 132
IMG_20191105_0063......Page 133
IMG_20191105_0064......Page 134
IMG_20191105_0065......Page 135
IMG_20191105_0066......Page 136
IMG_20191105_0067......Page 137
IMG_20191105_0068......Page 138
IMG_20191106_0001......Page 139
IMG_20191106_0002......Page 140
IMG_20191106_0003......Page 141
IMG_20191106_0004......Page 142
IMG_20191106_0005......Page 143
IMG_20191106_0006......Page 144
IMG_20191106_0007......Page 145
IMG_20191106_0008......Page 146
IMG_20191106_0009......Page 147
IMG_20191106_0010......Page 148
IMG_20191106_0011......Page 149
IMG_20191106_0012......Page 150
IMG_20191106_0013......Page 151
IMG_20191106_0014......Page 152
IMG_20191106_0015......Page 153
IMG_20191106_0016......Page 154
IMG_20191106_0017......Page 155
IMG_20191106_0018......Page 156
IMG_20191106_0019......Page 157
IMG_20191106_0020......Page 158
IMG_20191106_0021......Page 159
IMG_20191106_0022......Page 160
IMG_20191106_0023......Page 161
IMG_20191106_0024......Page 162
IMG_20191106_0025......Page 163
IMG_20191106_0026......Page 164
IMG_20191106_0027......Page 165
IMG_20191106_0028......Page 166
IMG_20191106_0029......Page 167
IMG_20191106_0030......Page 168
IMG_20191106_0031......Page 169
IMG_20191106_0032......Page 170
IMG_20191106_0033......Page 171
IMG_20191106_0034......Page 172
IMG_20191106_0035......Page 173
IMG_20191106_0036......Page 174
IMG_20191106_0037......Page 175
IMG_20191106_0038......Page 176
IMG_20191106_0039......Page 177
IMG_20191106_0040......Page 178
IMG_20191106_0041......Page 179
IMG_20191106_0042......Page 180
IMG_20191106_0043......Page 181
IMG_20191106_0044......Page 182
IMG_20191106_0045......Page 183
IMG_20191106_0046......Page 184
IMG_20191107_0001......Page 185
IMG_20191107_0002......Page 186
IMG_20191107_0003......Page 187
IMG_20191107_0004......Page 188
IMG_20191107_0005......Page 189
IMG_20191107_0006......Page 190
IMG_20191107_0007......Page 191
IMG_20191107_0008......Page 192
IMG_20191107_0009......Page 193
IMG_20191107_0010......Page 194
IMG_20191107_0011......Page 195
IMG_20191107_0012......Page 196
IMG_20191107_0013......Page 197
IMG_20191107_0014......Page 198
IMG_20191107_0015......Page 199
IMG_20191107_0016......Page 200
IMG_20191107_0017......Page 201
IMG_20191107_0018......Page 202
IMG_20191107_0019......Page 203
IMG_20191107_0020......Page 204
IMG_20191107_0021......Page 205
IMG_20191107_0022......Page 206
IMG_20191107_0023......Page 207
IMG_20191107_0024......Page 208
IMG_20191107_0025......Page 209
IMG_20191107_0026......Page 210
IMG_20191107_0027......Page 211
IMG_20191107_0028......Page 212
IMG_20191107_0029......Page 213
IMG_20191107_0030......Page 214
IMG_20191107_0031......Page 215
IMG_20191107_0032......Page 216
IMG_20191107_0033......Page 217
IMG_20191107_0034......Page 218
IMG_20191107_0035......Page 219
IMG_20191107_0036......Page 220
IMG_20191107_0037......Page 221
IMG_20191107_0038......Page 222
IMG_20191107_0039......Page 223
IMG_20191107_0040......Page 224
IMG_20191107_0041......Page 225
IMG_20191107_0042......Page 226
IMG_20191107_0043......Page 227
IMG_20191107_0044......Page 228
IMG_20191107_0045......Page 229
IMG_20191107_0046......Page 230
IMG_20191107_0047......Page 231
IMG_20191107_0048......Page 232
IMG_20191107_0049......Page 233
IMG_20191107_0050......Page 234
IMG_20191107_0051......Page 235
IMG_20191107_0052......Page 236
IMG_20191107_0053......Page 237
IMG_20191107_0054......Page 238
IMG_20191107_0055......Page 239

Citation preview

€86

t

NII'I.IVO'JS SNOINY) SII(I NIIIUIIA IIIIHCSIUOJSIH

NII.ITV9'JS S.\I^I -\;

NIHCSUgg UAI'IY,&\ uo^ lSrosoq 'Eunzlesregg pun uolllpt eqcsrlrJ{'Eunlreprg

spBroql^(\ ue8rloq rop uoEunqlofl{csoqsuoqoT uo}se}lg olcl

NIITTVD 'JS S \

O

'I'

.\ ;'

EIHJIHfSID

AVCYUOflI/!\ EYIJNVS EVJ,IA

\1D

LE(, 987, NEZ

: : : : : : : : : : : : . ,;iT#rsä#Jäh':## nTssay

OII 80r

'

qcslnep - gcslulolsl EunqlerqcsoqsueqoT suu€IulreH qcsrural?l 6uogc,$drpuesnl{ox' '^I susge{{E :Suequy qcslnop - qcsruIelsl

EunqrerqcsoqsuoqeT'I sueqe{{g uauo!tlpg

0t OZ

JN,BJO,IT

:::::::::::::::

L

I

e€psroqrl(\'s 31lA suuBlulreH III osPBroqrl(\'s €ll^ 'I slrsge{{g II

erqderEorg uogcsrrolsFl rnz srulqcgpog ueqcsrErnq uro1

I

Sunyaprg

I'IVHNI

CNNIIgTNIiI

I 'l€ 'd rerq 'gV-lE'd '9161 ule»'§l6t nl {otlcsyasag-sailog np uplaqsaqo1'lcnrnz

ilO

ure e?lzuto sle re^r pun uollo,lr uosselro^ lqcru (ue8ueyrl '1§) eqcrqsnuEel4l rep req elez olroneturo^ err.lr elleq ers 'ure3u61 uopuelleJure uolleD'1S uop luroqrA\ esnl{ol{ otp lulre 9(,6lElN 'I ulv

q op rlrrnp poger,Qreru

'§'S lJepunqJquf '^X urr elt4uereEunl;ep ueEunzlasreqn eqcslnep puneurolrdg eqcsrureleT S'S slrepunqrqel'IX sep BtrA e;e8unl elq - 'y'g uerqdulldg "AI slrer{e»lg osre1 'urnrzg6 'snuur.,{11 'zuenbeg 'eru1nurrogge141 'reue1l1 ';epueley : sJe}leletlrl4l sep e]xe] -eperoqrl11 orepuv - '€ 'S strepunqrq?t'X sop BtrA erelle elq - 'Z'S seror€ru sasuelle8ueg seluuuv uep uI pun Z 'g ueEun;epnJgJe^ uep Jolun xepocle8eg ur e8g.r1urg or.{JsrJo}srH 'S uelleg'1S lelqv rep r.IcnqüeJord tur eperoqrl6 e8rpeq erp reqn Eunuqcrez;nv elsre er6l

-

-'I

!IIHdVUC OIg N!IHSSIUOIS IH'UNZ

SINIHSY(SC NEHCSTDUnIT-I ruOA I

langsamer, zögernder aus dem historischen Gedächtnis, in dessen Treue sich St. Gallen kaum von einem anderen Ort übertreffen ließ. Wir dürfen die wenigen bedeutungsvollen Worte im Profeßbuch als eine Aufnahme Wiberats in das innerste Gedenken der Abtei interpretieren und als ein Zeugnis für den Beginn des Jahrtagsgedächtnisses unter Abt Engelbert (926-934). Auf diesen liturgisch-commemorativen Eintrag im Profeßbuch folgen drei historische Einträge im Codex 915 der Stiftsbibliothek. Unter den Ver-

brüderungen am Anfang dieses Buchs, dem meistbenützten «Regelcodex>> der Abtei, steht die Notiz4 Anno ab incornatione domini DCCCCXXVI passa est a pagani(s) beatae memorioe Wiborada reclusa Indictione XIIil KLD Maias «Im Jahr 926 nach Fleischwerdung des Herrn hat durch die Heiden gelitten die Rekluse Wiborada seligen Andenkens in der vierzehnten Indik-

tion am 1. Mai». In den Annales Sangallenses maiores im selben Codex heißt es5: t Xy1 ... Uuiberat reclusa est. I XXV ... Agareni monasterium sancti GALLI invaserunt Uuiberat martyrizata est perr suollegl'1S rälgllgol[ opuo]nopeq ue ue8unreuulrg lltu puIS ue8unrepnrq -JoA elp uuop llqpneE 1nE 21e14 rop ]sI rUECI 'uB srulqcppog ellcslrolslq sep or^\ eqcsl8rnlrl sep Jn€ rr{os os lgcru se tue{ qcnqs8unropgrqro1 tul

l\atr ::: -. :----.

, ,.

-:-::

:.

-JeF;r:-;_:,

sBp i1:--; [, ]

-r-:

-=)'

llll1l-):i...'--i "'I^\\, i-;!!.r:-

_

-)ilpul ua].i - ; ': q::::

ueprsH eip

oZx IIII-Y ;:(t:-. ossod

-:,-

-; r:".

J,7y,y)))):

«xepoclaio{,, g;'---JoA uop

J3lul

'r.-;--

ue31og {JnQSaJra:q '(vt a-gze) t:eqt::sru8neT uro sle pr-: -0q1./y\. stuI{EuJnY :, :

olp uoJrnP rlr!\

'ü:1.

gcIS eneJJ uossep Lr

'

Angabe im selben Kapitel, daß Ekkehart I., der Dekan (t 973), beauftragt war, die Vita, deren Grundzüge durch die genannten Einträge schon feststanden, niederzuschreiben. Entgegen einem früher geäußerten Zweifel möchte ich auch die Nachricht - immer im selben Kapitel XLV der alten Vita - ernst nehmen, daß es Ulrich von Augsburg war, der Ekkehart I. dazt bewogen hat, die Arbeit zu übernehmenl1. An anderer Stelle sind Gründe dafür angeführt, daß die Abfassung der älteren Vita S. Wiboradae in das Jahrzehnt 960-970 fallen dürfte12. So läßt sich der Weg vom historischen Ereignis über commemoratio, historische Notiz und Annalenwerk bis zur Biographie in folgender Tabelle darstellen:

926 Martyrium um 930 Eintrag ins Profeßbuch um 950 Historische Notiz unter den Verbrüderungen ca. 956 Aufnahme in die Annalen um 9601970 erste Vita Nach und neben der ersten Vita gibt es noch andere lateinische Texte zur Verherrlichung der Heiligen: Eintrag in Kalendarl3 und Litaneira, Meßformularels, Sequenzl6 und Hymnusl7, eine nur fragmentarisch erhaltene,

Lt Dazu veranlaßt mich die Untersuchung «Sanktgallische Offiziendichtung aus ottonischer Zeit>>, in: Lateinische Dichtungen des X. und XI. tahrhunderts (Festgabe Walther Bulst), Heidelberg 1981, p. 13-48, bes. p. 2g. 12 W.8., ZSKG66,1972,p.276sq.und AlemannischesJahrbuchl973ll975,p.326sq. 13 zum Beispiel St. Gallen, Stiftsbibliothek Cod. 339,340 und 341, saec. XI. In den Kalendarien aller dreier Sakramentare stehen auch Bischof Ulrich von Augsburg (t 973) und Adalbert von Prag (f 997), die neuen ottonischen «Reichsheiligen». 14 St. Gallen, Stiftsbibliothek Cod. 360 (saec. XII), p. 17. 15 zum Beispiel st. Gallen, stiftsbibliothek cod. 339, p.2gg (3gg),

cod. 340, p.767 und Cod. 341, p.734. Das Wiboradafest wurde am 2. Mai gefeiert. Ekkehart IV. (unten S. 108) und ihm folgend Herimann (unten S. 202) erklären die Verschiebung um einen Tag so, daß zwar der l. Mai der Tag der Passion, aber erst der 2. Mai der Todestag gewesen sei. 16 Aus Stiftsbibliothek Cod. 546 («Codex Branderi>>,

a.1507), fol. l3gv (alt 103") unkritisch gedruckt von G. MonEL, Lateinische Hymnen des Mittelalters,Einsiedeln-New York-Cincinnati 1868, p. 327 nr. 566. Die Sequenz entspricht völlig der Sequen z De sancta Margareta, edd. ci. Blume - H. Bannister, Analecta Hymnica 53, Leipzig l9ll, p.293 nr. 180. Sie ist noch in weiteren vier sanktgallischen Handschriften erhalten, cf. G. ScurnRER, Verzeichni§ der Handschriften der Stiftsbibliothek von St.Gallen, Halle 1875, p.516 s.v. Gaude semper serena. 17 St. Gallen Stiftsbibliothek 503k (saec. XIV), fol. 235". Inc. Festum diem Wiboradoe Virginis et martyris, ed. H. CANrsrus, Antiquae lectiones t. 5, Ingolst adt 1604,p. 789. Daraus

4

noch unedierte Oir Dazlkommt die i:;.

ten sanktgallisci:e: im zweiten Bano s:-: dieses reichen \[a:;: ist. Manche diese: Wiboradas, entslf,---:

z** dann die um l0-5 . schen Tätigkeit

die eine inhaltlic:e dae nach dem Ge=;.

Das XV. Jah::.beitet. Aus der;t:;, Etwa gleichzeitig -:-:

Der Mönch Frie::-. sanktgallischen F^" Asceticia «mit E:: -

Migne PL 87, col. 5i. p. 109-114) ist ka'.:= :.= 18 St. Gallen. S:=:'zu St. Gallen, saec. \-. scher Zeit» (wie Ac: . St. Gallen Stiftsbi'c.: : :--. acht Antiphonen. I;: :. wie die im Fragn:e:: := des XI. Jahrhunder:s =herstellen lassen du:::= der Hs. 503k beginr:.

-

schriften 425 (p. E-l :-:.: Aevi Helvetica t. -?. C:--

19 J. Ecr-t, Der L:: aus dem Codex .Sar;-;. eigenhändige Anme:*-: Reichenau, Stiftsbi :l:.- ::

,

Ulrichsvita den Ung-:

ab eis est passa. 2o Zum ersten S. -Stiftsbibliothek Cod. : einZitat aus Ekkeha- . tionum, ed. Ecrr, F. 21 St. Callen, S:r:s:

ll:

.vEZ-UZZ,.d

.?€0I .po3

{og}orlqrqsults

,ue11e9

.}S

rz

'tZZ,'d 'rrog 'pe (utnuo!, -clpauag fiql7 'p'sDuoloc Dpotoqt^ ,ttttout sonp o8.utt uagg :'AI U"geIIA sne leIZ uß 1sr srensEueEurg ureg 'EL'd'(9ZgI 'B ((snuer8reqsreg xepo3») €19'poC {egtollqlqsups uolleg'lS llgqlue unrqdelrdg se4ea\z urg '(uor11pil) g0I pun ,t 'S uelsre vtnZ oz 'ossod

snEJ:c -;_

sa sla qo

DpDnqlnn sou pndo opuonb 'luqelue IWItu 926 sorqef säp lleJureure8u;g uep e]lasgcrrln elp Uep'ZLE'd Jn€'g'z U€qe{{g tlo8ugureq UoCI'§9s'po) {oqlorlqrqsul}S'neueqcrey Jep uo^ suJeg elr^sqcrJln rep reldurexg ueqcsrlle8l4ues ur ue8un>1Järuuv eErpuequeEre sguqe)plg qcne nzuq '?peroql1A '^'s '606I uelleD'lS 't6t slsuallo8uog xapo) Luap sno

uaSuntqclq uraulaly uap $qau 'AI s1tD7aylg wnuolt)lpauag raq!1 rae 'r:cg'1' 61 '(eg 'qq '896t Juec 'g'1oc1uat'1aH !^av lpaw oyotdltcg'uaNxcoug'V'scBJ'uenuneu'l'd) tLl pun (§g pun rg 'd) SZV ueurJtlcs

-puBH uep ut 'ueEerlaEule 'AI sperle{)tg puBH rep uo^ 'qcls lepug '1uurEaq {ggs 'sH Jep ul trrnrzgo sep rep tyrtr'sluyaa? ap olpnog uoqdrlueredsal erq 'eurnp ueswl uelletsreq -ropoy( IreI ueqollqegre rueure nz ueEunregerlreqp uopreq uep sn" silepunqrrlef 'IX sep tunrzgo egorE ellu sep qcrs gep os 'uepegerlJaqn slqcJelpels sep lueur8eJg rul erp erlrr ueroqeEue eJnls[ls ueqlesrep e]xel sselp g€p 'lcnrpulE uep eqeg qcl 'ueuoqdltuv tqce 'loJ llgglue {t0§ {eqlolqlqslJlls uallBD '}s sne rrJnlzuo-?p€roqrlA sezrn{ ule "gtz-a§Ez UrrqospueH ageglz'ruuv reErroa ur uoqcs e1q 'bs 9i 'd'98'u '(t I 'ruuv emr) «1re7 reqcs -ruollo sne Eunlqcrpuerzgg eqcsrlle8l>1uus» ''g'71yJJ 'peftuneu '1y 'cees 'ue11eg ']S nz 'lS uo^ qonquelrezrqef tuep sne 11e1q1eEerd5 "u's 'ua11eg'lS gr

Ee1-;-: -:--

(Ei6

=

uap uI 'bs

9::

sne 3u:.: -:

ueEue141

^lqcJelpets reqlluq rrne{ }q (?I I-60I 'd 'Ig6l'gV 1XSD'I il"qe)plg ue srdwn'rncg'g Eunqrarqcsnz olCI '69'loc 'Äg 74 aufly,t1

'euel1r:::

-:;

-üaI\ '-' :-iua8llleJul€ Eosrp nz ullel uo[lqns tuäp ü^ ]leqre reüor8 l[ru» Brcllocsv pun Bperoqrl6 'reu16 'snu8u141 'sn11eg uoE[roqsneH uoqcsrlluEl{u"s rop uo?unqrorqcsoqsueqeT elrlcBrq (tSft nL) reu1o3 r{crrporrd rIcuoIAI ro(I '31r^?psJoql^\.Jep uo8unzlosJoqo eqcslnep usru ruqeurelun SqrezqcrelS umlg 'rzlllelsoEJog Snzsnv ule eprn&\ o?p€Joqr \.S €1lA uoJe8un[ Jep snv ']olloq -tee? uolxal uoqcsqder8orq uop uB ropora\ luq Uepunr{rqef'^X sBCI 'lllolsJep suopunqJqsf 'Ix sep {csruqcsoD ruop rlcBu eep -?Joqr^[ 's ?]lA uoJollg rep Sunue]se8ul.n äqcsqsills pun ogculsr{ur eure erp 'snuueruueH sep eeperoqr^[ 'S BllA elßtu\z euoqorrgcso8 sÄgl run erp uu€p totnopoq slropunrlrr{B,t'X sep urr.(lrel I rop oruqng tunz lre>l8pgt uäqcs -Irerolq reserp {undgnlqcg ua8gn"lJo^ ueurg 'ures uopue}slua 'seperoqrTyl Sunqcerds8rpell rap rr{€f ruop 'ttgl uln uepro^\ e}xol Jeserp eqruel [ 'lsr lelteqree8;ne sollser lqcru qcou qcuou sep 'uu1eE slBrrolBl^l ueqcror sesorp SungeqqcsJg erp rBJ Ier^ 9z6l vol Urrqcssrunruopl/{ Jeuros pu?g ue}re^\z urr turl r{9.{ JIopV ruelle ro^ 'Sunqrorqcsstqcrqcse8relsol) ueqcsql"Sques uol -uue{oq JOp ur eperoqrl11 ueEryeq rep Sunuq?,!\Jg arlceJler^ orp lrutuo>l nrcO 'ssueqde1rdg pun

6r'^I slJer{o)plg

esJo1 'slSunlqcrpuozgg e}rorpoun qcou

Jnz

et\;

' :l::

Jnz sIa, \--: u0r{3s

sEp u

0punl nzBp

uallE

\.,2 -:'

IOJIa

-:

--::

-

13ert3r.e;:.' :_-

tutsch»22. Grundlage seiner Übersetzung war die jüngere Vita S. Wiboradae des Herimannus. Empfänger des deutschen Codex war - wie so oft bei deutscher Literatur des späten Mittelalters - ein Frauenkloster, St. Georgen oberhalb St. Gallen. Colners Arbeit wurde alsbald überboten durch die des St. Galler Bürgers Konrad Sailer, der mit dem Leben der vier sanktgallischen Hausheiligen eine

Reihe anderer Heiligenviten verband23. Trotzdem behielt sein Buch den Charakter eines sanktgallischen «Codex domesticus deutsch» dadurch, daß nur die Leben von Gallus, Magnus, Otmar und Wiborada illuminiert wurden. Am reichsten ist das Wiboradaleben bebildert. Nicht weniger als 53 Miniaturen begleiten den deutschen Text von Station zu Station. Auch diese zweite deutsche Übersetzung war für die Frauen im Wiborada-Klost er za St. Georgen bestimmt. Diese Übersetzungen des XV. Jahrhunderts sind noch nicht ediert, desgleichen die beiden Preislieder auf St. Wiborada in deutschen Versen, die der sanktgallische Konventual Anton Widenmann im Jahr 1641 schrieb. Sie sind im Codex 1257 der Stiftsbibliothek St. Gallen erhalten.

II

EKKEHARTS

Verfasserproblem

vita S. 9.

-

u:: l

Die H::.:.-

das Exemplar, aus :-=_gänzung von X? S. -

-:

Exkurs zur Litera:*:- _ S. I4. - Anlaß der 3;.: Darstellung der Te:.:3.i,

Mabillon S. 18. -

Ge

--:;

Die ältere \-ita S tur- und Geistesge.;. Das liegt zunächs: ; gewordenen Leben.:senschaftlicher Ber:: * noch problematisch. tische Geschichte r-. ausnahmsweise u irc gelesen und geu.ürCi:

Zweifellos hat au.

in der Verfasserfrag;

22 St. Gallen, Stiftsbibliothek Cod.5g6; cf. Dvrr, Die Ungarn in St.Gallen, p.72. I»., Sankt Otmar in Kult und Kunst, St. Gallen 1966, p.64 sq. Innrrcn, Die Vitae S. Wibo-

radae,p. 18 sq. 23 St. Gallen, Stiftsbibliothek Cod. 602l. cf . Durr, Die Ungarn in St. Gallen, p. 63-67 und72 sq. In., Sankt Otmar in Kult und Kunst, p. 65 sq. IRnrrcH, Die Vitae S. Wiboradae, p-19-23. Noch gilt, was JonaNNrs Durr 1957 schrieb: l .1uueu .I il?q -0{{E erp '1sq1es ?tr^ rop aquSue:ess€Jro^ rop roqnueSeS pun pTlrTea4cyyJ/ftz 1s3plo9 Jorr{cloN Jn? Jnu r{crllz}ol «snuu?rulJ?H» orusuJosssJJo^ Jop üBp 'ergznuese,neS lgnmeq ruql uuo^r'eilgrl1e1sre1e8 HDI I rep pu€qse.rolducg ue1 -rar^ urr Blr^speroqr^& uorellg rap >Icnrc uepulolulunlsrä^ uep zlrsl(\ Eroeg qcrs qo 'ueplezn lleJro.^Azeq qcllSBJJrBp sE .uorolnv ropuoupronzuro 1n3 qcsrr -olsH 'reluue4eq e>lJe/[ slE sru]uuex Jnz ro8ruervr le8eg Jop ur zuerue^oJd JeJn{sgo repo reurr(uou? e{JoA\ lrururu uBIAtr .opJn.,!\ truu"{oq Srueryr lxeJ, Jop

gep 'ue8erle8req nzap a€puroqr^r\ 's

?ll^

'.-:r ::__: nz ua11atfi 'jj --- : uonrpEJf +:--i : : ;, -J.IaZ S?p ;i.;: :: ---:!; ueqclo-\\ ' :-i :-::--r+: - -: lllu qJrs l?i )' :; -: ; l ., 'l-' :-- .r - - ": 'aDpDJoq!.1: -.- .'r

,

_-

L9-€.9'd

-oq!,/u '§a:';: . ' .- - -a -i - - .': -* 'T,l_

'd

'ua,,iej)

uerolle rep e8ergrass€Jro^ rep ur

Sunrrrlrre^ epueqoS>1cn.rnz veroz olle uogcs erp qcng lug solloJleMZ Jne 'lErprnme8 pun uesele8 lsun) pun Jnl?JolrT Jep {Je^\. ure 'sezusc sle 3}r^ euro pJr^\ esrs^\suquusn€ rnN 'uelqcerloq nz ulrzrueSueH reuro 1e1rde; uoluB^ol3r olqcrqcsoc oqcsrl -qod erp r$J olp .reurud 'eqzu se 13er1ro>lrrolsrH uep rnc .qcsrleuelqord qoou Joruurr elxoJ, reqcsrqderSorSeq srupu€lsJo^ s€p ueSunqnureg Jeqcrlusqcsues -sr^\ Jelor^ zToJl ]sr uuBpos 'osnpleu s1e ,pep[qcs ruJoJsueqeT ueuepromeS luu€>lequn sun Jeuro ur nBJc euro Jep gols rue grrvreS lsgcsunz feq seq 'luorpre^ ors uop 'uepunJe8 zTeld uep lqcru gcou elqclqcseSselsroc pun -rn} -Br0lr1 rop uraslun.{[eg ueureueS[e lul t€r{ espsroql1!\. .s 3}lA ereuB orcl

uoll?c'}s ri3::--:: :: IUI Uu?ItruOPJ-\,r

::: - ;

uI spBroql-\\ :s -:-: puls suapuritri_-:-- -, nz Jolsol)-EF?-: :. ,:, '91 'g aqeEsnv raserp nZ - .gl.S ztle1\ E.roeg .gI .S uollrqel4l u€ef -'lI 's uogcsuäH per{1109 :ueqeEsnv erc -'tI 's elqcrqcseslxeJ rop Sungelsreq .gI .S .AI .rt .S eqcsrleueqcs '9I 'S «tügl urn» sger4e{{E Eunlreqreeg rep U€luV _ '^I sueqe{4E Eunltoqrureqn el(I - 'tI 'S otqclqcseErnllny pun -rnterery-I mz srn{xg -'tI -'II's

'S '1S uellB0 pun sneX S uo,r Eunre;erlroqn rep 14und1raz _.(,I.S iX uo,r EunzueE -rg aqsrJur{euessolc (x) puls uessogeS .ssg ueEuqn ery luep sne.reldruexE s?p pun (S) «el€uorssed re1reE11n1g)) sEO :uorsuezeu .0I .S ueurrrlrspueH elc _ .6 .S uU^ -Bpuroqr^a pun esre^lllq3?u 'g's Iltsls"rluox uolldezeg pun tuelqo;dresseJren

- 't's

-

eSelp qCnV 'U11.l?li -l g§ sl? leStua t : -- I ..,\

-Jna\

ueruFuni.::::_-

Uep 'rlcJnpBp . --r::-:: uop qcng ures :-::_: euIO ue8rlreqsnrT- -::sro8rng rslleD '1( !;:

uo8Joog'1S'Je1s. -r-::

flVCIVUOSLT\ 'S

VIIA 'I SIUVHEI)>IS II

Teq

uo os er \\ -

_?

r.-

aBPeJoqIA'S Ell.1. :::

ten Verfasser zu erkennen, und wir dürfen Gustav Gröber und LudwigZoepf als Beleg dafür anführen, daß dies auch erkannt worden ist26.

Die ältere Vita S. Wiboradae gehört zu den Viten des X. Jahrhunderts, in denen ein starkes historisches Element steckt. Sie

ist aber zugleich auch eine der bildhaftesten Biographien der Epoche. Das gilt besonders für die historischen Abschnitte, die Berichte vom Herzog Burchard und vom Einfall der Ungarn in St. Gallen. Genau betrachtet wird hier nicht erzählt, sondern geschildert. Selbst wo die Dramatik der Ereignisse ein rasches Fortschreiten der Handlung erfordert, verzichtet der Verfasser nicht darauf, das Geschehene nach Möglichkeit bildhaft zu verdichten. 1etqn5 s?p

s 1eq s1e1rd3)

(g) srtuols as ut lx 'c lerdsreg urnz 'gnru uerer8rrro>1 Bunre;ellreq0 ue8rrqn JAp Sn€ uBur erp 'ueJne1;e1un ueqesren eSruem eSlure Iuqr purs qcouuoc 'qcl18nzroa. per8undrelur pun '1eq ueqerJr{csJo^ gcrs Jo ueuop ue ,ue11e15 uo8ruerrr erp uossoq;el 'neue8 qcrlluepJoJeün€ qcn€ lsr uJopuos ,sgepunq -Jrl?r'IIX sop le{snurlN erp Srgerule8er qcsrqderSrlls{ rnu }{cru }qlorgcs S' uo^ roqrarqcs nq '('17o9 n Dpgo wnnlf^ ue8o8 (g

plc*pa tannilt,r .c ,(.ttog

'c

XXX '('ltog y) stuod lwaq ue8e8 (g) stuod ltclpauaq IIXX y) afiu!^ Dlnpas ue3e3 (s) arullntas pppas y 'c lerdsreg Iunz i1xe1 ueresseq pun uereSrpuBlsllo^ uep s lsrolu 13q req€c 'uellsJorl(z sne «ol€uorsse4 regeS -llnls» sBp § ue3e3 uoqols ueEurlqrll pun ueSurllrc snB uourrr{cspuBH rop e14cnrpe8 uelsrpusllog uep uo^ rop pun urrr{cspueH reErnqs8ny lxeJ. sep ''17o9 v ts\ gureddy sep Bunrerddnr8uel8rg eqcsrd,$ elq

'LL6l ueiu

3:::": :'

l:q '- -

-

.: :

'l+-

-uto4a8

-rr{Bf

--._-

_

qrI;-j:-: :::

'xl\

u; - - -.

:

'ueqeq t3dg -.:,::- - : , SeC[ ']qJnS3:: --: ' :"; :

u::-*-:---:

-s8ny Jep

1e oueSutllC S S;', ur uoJerlrz :;s -::;ep oqeis:1';: '-

-s8ny nz Ejj\' ; -- -': 'vgvl rr.{?I -.-: -::: i: .1 -' 'S.lnqsiny r:.

uelleJol.\\z r:::. : -:. uereleds uiü ', -" i r : sep erp'ua-;':.:i :-.pun -qr3Jr.{3q ::: i-:

: -:

'uOll?r.lre u31jl. -. ::

ffl I -- -:: 'lqlg --

JeP '8§"2

J;::: - -::

Sunure6 -euqcseS

.;:

=-

-

.

ep tgleg

::--

uorsuozeu

etp'erqde:l-crg -;: :-JJOH ::-" :': l:':'. .il 0q3SrIL^.

'ystall. uoqerlre o€peroqrl6 .S BllA orp urep ur ,puug elroa\z rep llgeJ roproT 'trlepueq suepunqrqel 'Ax sep rBpuoSel ure Iun qcrs usrrolc ]{uBS ur Iuep sn? uossr^\ rrd\ .uetu se üBp 'pue8 uelsre uouollBgro

-IpJI Jep Uo..

llltlcsu « ut: .'u:: - :;

r',I.;- ::: 'uoueSelqrsrf r:: :::

JOp ll3queS3

Über die verlorenen Handschriften aus Dillingen und Wiblingen, nach denen die Bollandisten druckten, läßt sich nur so viel sagen, daß sie viele Lücken hatten. Da sich diese Lücken mit denen von A meist treffen, kann man auf eine gemeinsame Vorlage (X) für die Handschriften aus Augsburg, Dillingen und Wiblingen schließen. Es gibt in der Handschrift ,S eine Stelle, an der man fast sehen zu können glaubt, wie die Fehler aller späteren Handschriften entstanden sind. In c. IV (vgl. Apparat unter*) ist das si iamfast wie sua geschrieben; der in ,4 und Boll. auftretende Fehler summa kommt aus

der Auflösung eines solchen Buchstabenbildes. Dennoch kann ,S wegen seiner (wenigen, aber deutlichen) Lücken nicht die Vorlage von A und Boll. beziehungsweise ihre gemeinsame Quelle X sein. § und X gehen vielmehr unabhängig voneinander auf eine Vorlage, vermutlich des XI. Jahrhunderts

(^s)

(x)

Cara mater'

ranti praesr:: Prüft man darauii.: die im Apparat r::;: .

RedundanZeo r 1-r1

i

(s) c.

XII

(x) Talib.:. props:: (s)

c.

XXII (x)

zurück.

Aus ganz wenigen Lücken, die alle Handschriften gemeinsam haben, VI und XII) mag man mit Vorsicht schließen, daß auch dieses Exemplar nicht absolut fehlerfrei war. Wichtiger ist eine andere Beobachtung. In ,S ist der Name Gallus an einer Stelle in Majuskeln hervorgehoben (c.xvIID. Merkwürdigerweise hebt A an anderer Stelle (c. XXIX) denselben Namen durch Rubrizieren hervor. Das deutet auf eine Vorlage, in der der Name (c.

Gallus als der des Hausheiligen grundsätzlich durch Majuskeln hervorgehoben war, jedenfalls auf ein Buch aus dem Skriptorium von St. Gallen. Vielleicht kann der Apparat zt c. XXXVIII noch eine Spur näher an die gemeinsame Vorlage von ,S und X heranführen. Rachilt sagt

^S

X (: A Boll.)

Cara mater, si uoluntas dei sit, aliquod iuuamen

Cara mater, si voluntas dei, aliquod iuvamen

Drei «Ergänz-.: famula) in der Fass.

mulierung (X)

ei::-

gänzungen des Ter:;

(hier Uenerunt etict,. das schon oben beh. deutliche Ct-,

ob cautel.:. Es gibt zwei Erli.

tui medicaminis magna

magna

§ stammen von de;: Abschrift, während Exemplar die stilisrr Zweitens: X und .S .

infirmitate mihi laboranti praestare

inflrmitate mihi (deest A) laboranti praestare

Exemplaren ab. Die: Einen Schritt weiter

digneris

digneris

Beides sind akzeptable Formulierungen; X klingt härter. Hier ist nun zu fragen, ob die Fassung X durch Kürzung oder (erstaunlich planmäßigen) Wortausfall entstanden ist, oder ob nicht vielmehr ,S einen eru'eiterten Text hat, den man sich als glossenähnliche Ergänzung des Textes X vorstellen kann

t2

?

Die Überlieferung len aus. Spätester

be Ze

graphisch ca.ll41 [ Terminus ante quem

€I enou erp

qcJnc

'uo>lcnJJnBurrl trropunr{JqBf uro lsBJ run Iuonb o}uE

snururoJ

resorp qcls 1u3l rlcrll{cqcsoSrntrere}l.I 'ß uo^ Sunrel}?cl) wII.Ba qcsqdBr8 -oel€d lsr uell€C '1S uoa. 8un1re;qsnv e1p rpg tlundq.ez ß$e1edg .sne ue1 -lBC ']S uo,r SurB €]r^€pBroqr1\(\ uerollg Jop e?rc,ut7 roproq SunregelFoqfl olCI

uOllO]sJo ! .I !:-',.: - : 1x0I ueu3lil':'-i -: - : (ueSrgeuuel; --:.' -- : nz unu lsl i:::-- ::'--:

elqcqcse8lln) pun -rnl€rolr-I

Jnz sJn{xg Jezrn{ uro }qnelJe 'ueqe8 nz Jo}re^\ illJrlcs uourg 'uuB{ uerr{nJ orsuoceu erp Iuep nz srq '}4un4 Jep lsr ser( 'q3 uerelduexg ueqcsqle8l{u?S uouopeqcsJo^ sB^\}e ro,^az uo^ uo(uruels pun X :sualro,r,|,Z ^S

'uopJn,r ueSerleSul'€ ezleslz uopuepunJqs sB,^Ale r{csrlsrlr}s erp .reldruexg sle 'epln,trr ueqerJgcsa8qe lsre Sy puoJrle,^& 6urJqcsqv

ueqcsqleSl-lues rur

ororln4 pun

e1p ]sl

X

:qE.teldurexg ueqcsryleS]{ues ueqlosuop uo^ uoruru€}s uosorp rnJ uolro{qcqSous8unrel{rg re,nz lqr8 sg

,S

X : suolsrg 'punJeg

']opuu srur8rla. ä1cuus tuelelnec qo erp uB Jaq?u

alpo§n2

-e8:onraq

Sunzue8rg sl" sep rlcou qcrs tuop q'III^XXX .c oqopueqoq uoqo uoqcs sep '(i seluered uerlo lunrouon sne uopuelslue ... saruarod p tuoqa runnuan relq)

'uelltrD

eqcqlnop

la

1;1XX 'XIXX 'I^XX 'c ueller{luo X.rsqnue8e8 Sy uo^ so}xeJ sep ue8unzups -rg re8rpuol*rlou furpequn lqcru ellgc orelreli\ 'uuls ueure (y) Sun"rerlnul

-roc uorozrn{ rop ur qcne ueqeS uelle}s ell€ 's uo,r EunssBc rep ur (e1nueJ uouoclrolsro^ rop Sunureqcsrg) IIIXX 'c lelerq luo>l ueure se lqrE .repo '18ur.rque8e81ue uellelseD ueqcsrleSl{ues uo}le uessor8 uolle 'AI

Ueqe»lg orp 'ltutuo{ eqolT rep snu qcuJure erp 'Sunrqero^ ouro sep }sI 'lqcerqe8 3un11eg rnz lBreqrla1 esnple11 e8qreq elp rBJ Sun.rqe

-e8rnle.ratll

qcnB

ueüS[uJesSr rr3-: ?::-,-

aretalogie{t, zu der des unteritalischen Griechen Symeon von Trier (1042) die wahrheitsliebende Vita Abt Eberwinsa2. Nach dem ottonischen Bischof und den griechisch-orientalischen Anachoreten stand nun als vierte in der Reihe der in Rom zu Kanonisierenden eine Rekluse und Martyrin der Ungarneinfälle. Ein Zusammenhang mit der damaligen Ungarnpolitik des Reiches ist nicht von der Hand zu weisena3. Man muß sich aber auch die großen Lebenselemente vergegenwärtigen, die die alernannische Heilige yerkörperte und die nun ins Licht gerückt wurden: Strengste Lebensform als Rekluse, Martyrium und nicht zuletzt, daß es eine Frau war, die durch eine römische Bulle zur Ehre der Altäre erhoben wurde. Diese erste römische Heiligsprechung einer Frau besiegelt auf ihre Weise die unübersehbare Rolle großer Frauen im Leben der sächsisch-frühsalischen Epoche des Imperiumsa4. Zut Einleitung dieser Kanonisation muß in St. Gallen ein Exemplar der Vita vorbereitet worden sein, das in Rom vorgelegt wurde und dessen Text man an Interessenten weitergab. Das dürfte das den beiden Zweigen der Überlieferung zugrundeliegende sanktgallische Exemplar gewesen sein, das «um 1047» anzusetzen ist. Als seinen Bearbeiter haben wir oben Ekkehart IV. genannt. Da wir die Arbeitsgewohnheiten Ekkeharts IV. kennen, brauchen wir an dem Mehr, das gegenüber x dem Exemplar entnommen hat,

ca.960/970

um 10fl

saec. xll

saec. xp

a.1680

^s

keinen Anstoß zu nehmen. Ekkehart IV. hat unentwegt an seinen Texten geändert und gebessert. Man kann unter Umständen sogar davon aus,eehen, daß Ekkehart IV. keine Abschrift des XI. Jahrhunderts für seine philologi-

Arbeit benutzte, sondern das Exemplar des X. Jahrhunderts gebrauchte. Man möchte annehmen, daß die St. Galler wenigstens für das Kanonisationsverfahren eine Abschrift gefertigt haben; doch gewiß ist das nichtas. sche

Schematische Darstellung der Textgeschichte der älteren Vita S. Wiboradae. Das Alter

der verlorenen Dillinger Handschrift ist unbekannt.

s kann entweder vom Exemplar Ekkeharts IV. in späterem Zustand oder von einem sanktgallischen Zweitexemplar abgeIeitet sein. Zwischenglieder zwischen A, Dillingen und Wiblingen einerseits und X anderseits sind möglich. 47 Acta S^S Jul. t. 6, Antwerpen 1729, p. 324-337. Neue Ausgabe von p. GorrNrrrr, Studi Medievali III 20, 1979, p.745-7g6. 42 Acta,S§ Jun. t. 1, Antwerpen 1695, p. g9-95. a3 Treffend B. Wmurn, Wiborada. Die Klausnerin mit Hellebarde und Buch, St. GalIen 1966, p. l6sq. IRnLrcH, Die Vitae S. Wiboradae,p.162sq. 44

Hietzu ist immer noch wertvoll E. RosBNsroc«, Königshaus und Stämme in

Deutschland zwischengll und l250,Leipzigl9l4, p. 1g sqq.: lcnrq Jezlos rep '.le1qe;osoT rIcIS uololslel uelsrdo;1 erp '}nB lgclu requogo uerem ue8u4qr16 pun UoBUHIIC q ue8upollxel

erp f luue{oqun qollq S el€uolsse6 epue8ell ue}lsJoIMZ uI slstuup sBC 'll€t rep lqclu oBperoql1l(\'s 31lA rop uoIlIpE Jop Ieq rB1( sBp IIV 'ules lnH rop Jn€ Jozlos rep'uelteqre SrsselJo^nz lsldo; lep 'utes uepun;e8 elgntu UIJt{cs -pueH e8rlqcrr olq :uoqolsloq rollpg ruop {cnlg s€p e}Unru odruea ruosolp

'] Ieg '(E-I 't IBIAI) rorp uatsgcuu olp uogcs ue131og 089I rge,t tül'(E-I IIrdV) lqcerqe8sn€ror{ opugqollog lorp eIS ue}}Br[ gLgl rqef. rut lgetpe ue]Insef uegcsru€U o1p sleuep ueqeq Sun8uerlsuv uogcsllrulrorl U€rlrg€^\ roulo uI 'ueJersrlrJ{ nz eIS '}tuunule}un Se uetu JOAeq 'ue8lprn&\ pun ueuuo>l uOlSIp -u€llog rep SunlsloT elp Untu UBIAI 'syu,mnpuos DtcY rep pueg-l€ru u0]sr0 rur e€pBroql^\ 's €1r^ eJellg olp r0]sr0 slB el>lcnJp uegcsuoH pel{}}oD ueqe8sny erq

'nog

08q'e

(ua6urtqlc§)

(u:öur11rq)

ß

4X ?a?S

IeD'lS'.i:..E : -- ::-:'Il1f^xrro9 i -:

i- :

-JOpuE t' pr:. :- ;':-: - : -e8qe:e1c;:..:-: - -:-

reldruax3 i-,-.. -:-: -Jellv sEC'::::-. _ j

'Stl{ctu S?: -: * -SSIUOUE\ ::: --_'olqcnEJqai..-:: --

i

-

-t8o1o1rqd : -:; j : - -. 'uoqaäsne'- - ..:. -:' uolxof ueu:;; -: -': oluq uatuu..-:-: :i : -nBJq 'uauu; : '-. --}rBr.lo{If u::. sep 'uras u;:; , :: .lep ueSra\\Z -:::lxoJ uoss3P:-- ::--.: -: :

_

,

rep re1du3\f

'pyStUIlIJOdI;- ::l : -

-

0llo{ OrPq'.1;:-:-- --

(x>

ltx'c2?s

S

\-/

oL6/096'e)

4'speqar!J)

/{01 urn

(ut $sq raar'321>

aq)sll.llol .]i-.r-r :i: .eule qcJnp 3rl '_t : sle r.uJoJSu:-.;- ;:,= -;en aSrlraH :-.:. - -orp r.lJnB J.i: _': :

sop {ttlloiiu::: -

--

-un Jep ur:',:-:;.; : Jop ur 0u3r,. i _- _

;

JOI{CSrg UeL".i:_

QVO)

rorrl

r:,-

::.

..

-.:

rltm, soncta statt sacrota, diu statt dixi usw.), 8 Druckfehler (inmento für iumento usw.) und 18 Stellen, an denen das mittelalterliche Latein zeitentsprechend etwas aufgeschönt wurde (amplexa für amplexota, catucae im-

ponere

füt

caruuca imponere, mondata f:dir demandato, missarum celebratio fijt missarum adimpletio, abbas fidrr abba, incolumitas für incolomitas, aliquoties fij'r aliquotiens u.a.). Nimmt man hinzu, daß der Text der Bollandisten an 9 Stellen Lücken aufweist, die nicht durch gleichartige Lücken bei A ,rgedeckt» sind, so wird deutlich, daß der Text der Acta Sonctorum von 1680 nicht als endgültig angesehen werden kann.

Im VII. Mai-Band der Acta Sanctorum gab Henschen als einen kleinen Nachtrag zur älteren Wiboradavita das Ergebnis einer Kollation der Ausgabe mit der Abschrift einer Augsburger Handschrift, die er von Johannes Gamansius erhalten hatte. Seitdem die Augsburger Handschrift wieder bekannt ist, kann man sich davon überzeugen, wie flüchtig Gamans gelesen hatas

-

bis zum Datum der Handschrift, das er falsch aufgenom-

men hat.

Schon fünf Jahre nach Erstausgabe durch die flämischen Jesuiten brach-

ten die französischen Benediktiner in ihrem Parallel- und Konkurrenz-

unternehmen der Acta Sanctorum Ordinis S. Benedicti eine zweite Ausgabe heraus, die freilich als bloßer Abdruck der Henschenschen Edition ohne eigenen Wert istag. Ebensowenig konnte Georg Waitz durch seinen Teildruck der Vita im vierten Scriptores-Band der Monumenta Germaniae Historica (1841) die Ausgabe der Acta Sanctorum ersetzen. Zwar hatte Waitz dant das Mittel in Händen, indem er § kollationieren konnte; aber man verfiel auf den unglücklichen Gedanken, nur die passa gen zv edieren, die man damals als historisch relevant ansahso.

Diese Ausgabe wurde möglich und nötig durch das Wiederauffinden der Augsburger Handschrift (A) im Jahr 1975, das Rolf Schmidt zu verdanken ist. Mrit A war eine Kontrollmöglichkeit für den Überlieferungszweig gegeben, auf dem die Ausgabe der Bollandisten beruht. Trotz des gelegentlichen Eindrucks, daß etwa in ,4 sich Altertümliches und Originales bewahrt haben könne, das bis auf +s Vgl. c. VII, 5.42, Apparatw und c. XI, S. 48, Apparatx. a9 J. MarrLLoN, Acta Sanctorum OSB t.5, paris 16g5, p. 42-61. s0 MGH Scriptores t. 4, Hannover 1841, p.452457.

l8

EA.,

den Verfasser Ekkel clusi BolL ,S), uurie

Handschrift,S -sefr-' -, bedingtesvalsutra: ein ziemlich auther:: Der Text kommt ie: modernisierter unr

s

man etwas eingeles. Graphie und Inter; am Text, letztere zc:

A und Boll. ttur,

sonst gestört ist. in : tigt : getilgte Versc:': umstellungen, die -1 Yon a-ae-g, b-p, c-c i-ii-ij-y, inc-igc. rii-:

und Fälle der Buchs mal verzeichnet. Di seiner fragmentaris,-

Klammern (arabi>c;

Sanctorum ange_ueb Ausgabe von R. \\-e: Epitaphium B. \\-ib,

Rachildae gegenübe:

Ekkehart IV. ergänz ständig vor Augen z erhebt keinen Anspr

6I

JnB srq sEp 31!U0

-snY

':::.'; :

ü3p 's\-:--: -

-

erp ru:r -:: _:. t;;,i :: _

Oure J3.\\ F-

-puEH ta8rr.;...--:

'sl€ur8rro uoqcsrurotrsl sep oq"Sropoll& al?nb"pBJnB qcnrdsuv ueulol lqoqre pun lrlcepe8 egpqeseT sle lst Eunzlesreqn eIC 'uorqg nz ue8ny:oa.3rpue1s -llo^ Isrrrure «uoqcr(ldrpuesnl{ou» eErlqcrn Sunsseg e1zu.e.aJ€'AJ u8qo)plg uol eure sl€ €1IA rop sluluue{rg elp rU sep Iun'}lle}seEreqnue8eS e€plqceg 'g runrqdelldg s?p xlpuoddy s1e gnFIcS IUB ]sI eep?roqll& 'g runrqdelldg uro6[ 'ueqe8eEreq ruzsreds '11e1sue1oqlfl ']un6 Jop uI reqel& 'U uo^ eqe8sny -u1e31nn rep ue18rs uop ltur 'puts uelelleredleqlg 'ueqe8e8ue lunrolcues BlcV rep eqe8snv Jop uolg?zlollde; erp (uteg17 eqcslqere) ueululell ur purs rolurrle6l '(urc917 eqcsrulor) aflo; uolllPg ueqcslrslueu8erg reuIOS ur zlr€1v\ uoqcs Jep 's uo^ olp 1sr Sunlteluteleltdex olc 'louqclozJe^ I€tu -ure rnu s1te,lo.e[ puIS uoluelreluetue5l 'Eunleddopueqe]sgcng rop olleg pun A\-nn-n 'lc-ql-l 'z-s 'ql-l 'rr-n-+-g oulq-tuul ou-dur-utu-ul 'c8l-cut 'f-[-]l-] 'qc-q '3ue;ue1ro/y\. rue rl 'qd-J 'eo-I-e o]-p 'p-rc 'nb-qc-c 'd-q 'ä-ee-e uol

r;l--:

-lro/y\ uelor^ e\p ''llog uo^ relqeJesel'v uol ue8unq[oJl{csren ef1r1e3 :rap

rsnelcul

AXXX 'c 'g'z) ilqn;>lonrrrz'I ilBqo4>lg rosseJreA

uop

:

uorlrpf -: _ :: _

-uoue3;ne H-'S'::

uoluBrJBA erp 'ueqeq ru€sulolue8 pueqe81rcM'ilog pun Y etp 'ue8unllelstun

o1xe1

f

;' -:

sl? sluruEp tr?: : : -un uop JnE ': -_ : .

ul le]llr\ sE: :::: -snvarp(If!. :' Iul ?]l^ r3p ouqo

eqe8sny atr:'..-- :- :-- -

-zuoJJn{uoY

-I{C?Jq UOlrn!;-' _: _ r:

Jeur3

-qcrs{cnree lrlclu purs lereddv rul 'ueruruoueE 1xe1 uop uI '}sl lrglse8 lsuos Jepo 1e9 ue{cn-I S o^\ 'ue11e1g ueSruelr uop u€ Jnu uopJnM'ilog pvn Y

'?U^ rop ro]{Br?r{J ueqcsrrolegr uep }?rez eßlzlsl ure 1]eQry eqcsItrIDI olp lrolqclelre erelsrg 'uo{rouleq uoll>lundrelul pun eqderg ueqcrlJoll?lalllIuqcor{ Jop ellouo^ elp uetu p.rtzn olsr ueseleEure sB^\tre u€tu pleqos reqv'lxeJ rel.rer8undrolur ggrueEuurs qcsrl>le1u,(s pun relrelsluJepotu pueqe8qcrnp uro orm uo8eEluo os l{cru lsrlceunz JosoT tuop ltutuo{ }xel roq 'stropunqrr{Bf'IIX sop }lelse81xel rep >lcnrpulg Jogcsl}ueq}ne r{clltuelz ula qcrs trqr8re sE 'UorsluJeporu Eunuue;luol& olp 'getqu4suerl n s1e a, sefurpeq qcsrqder8 ureJ 'uoruruoureqn lqoru uepJn.t\ eluaDIV 'floge8 S lJlrqcspuuH ueqcll8nzro^ Jop uorl4undrolul pun erqdurSoqlrO rop uI oprna\'(g '17og tsnlc -ur ue8e8

-l ::.

elm'ue8nozl+;- -. :. erp ueplres '::_1 _ _: utJqsSi\' _:: _

:nzBe:1qce-\

-;-; . -:-

0891 UO.\ ttt1.t .. . :_.-

-e3>>

y

req

-:-':--

:

uB uolsrpuEi:-.E -rt -onbtp'sDlt:rr---'-- -: -OUDlqaP) \tt1.ti-. .-. aD)nJlD) ':-: ..: ,

-LLil

UrelEl :_-:. llljJ oluault/ll i;--:_: i:

-1U0]r3Z

III

HERIMANNS VITA S. WIBORADAE

Das Verfasserproblem S.20. - Weitere Werke Herimanns? S.21. - Cod. Sang. 560 ein Autograph ? 5.22. - Cod. Sang. 564, die «Doublette des XII. Jahrhunderts» S. 24. - Die Salemer Handschrift 5.24. - Vad. 70 und Sang. 610 «Codices gemelli» des XV. Jahrhunderts S. 25. - Die Basler Handschrift S. 25. - Rezension und Überlieferungsgeschichte: Sang. 560 ist maßgebend für den Text S. 26. - Sang. 564 ist überlieferungsgeschichtlich die zentrale Hs. S. 26. - Goldast druckte nach Vad. 70 5.27. - Stemma S. 28. - Altere Ausgaben S.28. - Zu dieser Ausgabe S.29.

darauf, davon et',',:: Exkursen u eitsc:'.-'zählung immer "'..-verfällt, den unc '.:..

disputiert. Das

::.::

Herimannus. de:

:,

S. Galli Ekkeha::, --

sonst manche

I::;:;

S. Wiboradae

ge:

neigt

-

=,

vielleich.: ...-

Man kann s:;..

_:

Auch der Name des Autors der zweiten Vita ist lange verschüttet gewesen. Im Codex Sang. 560, vermutlich Autograph unseres Autors, ist er unter

erste Fortsetzer ', --:-

Benützung eines griechischen Rho und dem für abendländisches Griechisch charakteristischen «Siglen-M»51 etwas verfremdet geschrieben als HEPI)-CANNI. Der Schreiber des Cod. Sang. 564 im XII. Jahrhunderts hat das,

Ekkehardts I\-. I:.: -t.-:. Casus S. Gaili. Goldast die Bezt:: -. maiores nicht g":-:

verstanden oder unverstanden, genau nachgeahmt.

Ein Schreiber des XV. Jahrhunderts stolperte jedoch über die kryptographischen Elemente und transkribierte im Vad. 70 und Sang. 610 Hepidanni.Yon ihm übernahm es der Editor Goldast, der einem Hepidan auch die Annales Sangallenses maiores zuschriebs2. Von Goldast übernahmen den Namen die Bollandisten, und so kam ein Autor, den es nie gegeben hat, allmählich zu einem kräftigen Nachleben. Die Lösung hat schließlich Anton Chroust als erster gefunden53.

Die Vita des Herimannus ist bekannter als ihre Vorläuferin. Ihr kulturgeschichtliches Detail hat immer schon fnteresse algezogen. Herimannus schildert die Reklusen aus der Sicht des XI. Jahrhunderts und überträgt die geistlichen Schäden seiner Zeit unbedenklich auf das strengere X. Jahrhundert. Für die Anschauungen vom Reklusentum im späteren XI. Jahrhundert ist Herimannus jedenfalls eine gute Quelle, doch was den Wahrheitsgehalt bezüglich Wiborada und das Reklusentum des X. Jahrhunderts angeht, ist Herimann gegenüber Vorsicht angezeigt. Literarisch ist er eine beachtliche Erscheinung. Herimannus ist in klassischer Literatur und theologischen Kontroversfragen gebildet und legt Wert 51 Cf.

W.B.,

, Bern-München 1980, p.

42

sq.

und 125. 52

M. GoLoAst, Alamannicarum rerum scriptores aliquot vetusti, Frankfurt

schwaches Indiz ;.: falls zu lesen - - -:

jedenfalls erft'rrJ.;:. :. nus, nochmals ;:: .:

mustern. Es u äre '. -: Unternehmen ein;: : hätte.

Herimannus l.:

Schriftsteller St. G. Annalisten und F-:.

Notkeri Balbuli:.

-

5a Continuatio "-.,-

5. Cf. \\'. B.. (Festschrift Johan:es -' 1879, p.

55 Der Wert ier ;:, in den Nachrichten ::t 984), Ulrich I. (98r-t' 56 Der Abt Ke:h":

günstigen und mißg::; 1606,

p. I

(Vorbemerkung) und p. 6-18 (Edition). s3 A. CHnousr, Monumento Palaeographica ser.I, fasc. 16, München 1904, tab. 10.

20

Nachfolger Eki:::..

(942-958) getan hatte. 57 Goroasr, ,,1!c,'': 58 E.

LrcnxrR. I ;:

IT,

'ZL6l uelq9'lS '(t, 1AI1D !ruqpg uayrcN z/:rz1 'uaNnra'I 'E ss 'bbs 9 'd '909I 'satoydltcg utntal utntu)luuoruo1V 'lrsvanoD rE 'etlel{ uele8 (gg6-776) qoleJ) lqv tuloq '^I uerlo»lg selp er.tr 'irepyqcseE sse16 ue8tlsugägru pun ueBtlsur-t8 -un qcrluqe reure ut rezlespod Lueresun uo^ prlly\ (tOOt-O0O'uc) 1:eq;e;1 lqv req 9s '(ZZOt-tOOt) '11 peqcrnd pun (OOO-7SO)'I qctrtn '(t86 -9Lö otrrtuÄ '(5rc-trc) re{}oN e}qv räp ue8un13l15 pun ue}n€g reqn uelgclrt{reN uäp uI '^I sueqe{{g IIIeC 'S sns€J ;ep Eunzles}roJ uolsre rep }r0lA re6[ ss

ruelle ro^ t8ell

'8 'u tpu E4'd rerq 'IeT-lL 'd '(tgnq seuueqof guqcslseg) 'asuayoSuog runßap.ro1g ur '«rlleg'S ell^ ep tunJtetr\l sre{}oN» ''fl'1y\ l3 's'd '618I uelleD'lS'OI gAW) nyNoNX'^ uaÄal4tr'pe'3ee;d'llleD'S tunnsec ollenu!|uol 7s

'0I 'qel ';1,61 '::--: --

I 'd

'909

I

ur_:

,';

\ -:- -

r3a1

pe16

'd 'O:t- -:-:--

'bs Zl

-ISSBI{ uI 1sr 'lqeiuE s:-:: -- - -': .'. - : r

llEqaSslItqr

uorluosgrder snuuErurroH 'Blr€q?d ep snperuonc pun 8§llnqlBg lro{}oN BlrA rop Jolnv eur,(uoue Jop 6rllBD 's snsec Jop rozleslJoc pun uolsllBuuv ueru,(uouB elp uoruIuo>l lugr ricBN 'rellelollrN rul suollBD'ls rellolsulrgcs uoqcsrurol€l uoluue{eq qcll}uoruBu uovl3l Jep r0ul0 lsl snuuBrulJeH

.El}BTI

uoqerrrlcse8 sorepue qcou l{cru espsroqll[ 's B]lA uenou roulo ueuqeure]ul I ue8rzre8rqo ruouros uoqeu snuuzrurJoH uuat\ 'qcq.repun,tn'Jo^ oJBA\ sE 'uJolsntu

nz slrepunqrr{€f 'IX sop suellED 'ls rnlBro}lT or{csruro}€l elp sl€tuqcou 6snu -uBrurJoH seJesun {ro/y\. uouogcrsoS ruo^ puoqeSsne 'qcIIJopJoJJo sleJuepel

lsl sa 're^\ lSrlroleq uelBuuv uoqcsqleSllues uop ue qcnB - uosol nz slleJ -uepef «snuuepldeg» lsl os uuop - snuuelulreH gep 'r11Jep z1pul seqoe^\rlcs ure Sunqrerr.lcsnz reserp ur 13er1 'tsleq uopunJJe rc4 zue? l{cru seJoletu sesuelle8ues soleuuv o1p rnJ ((ruu€pldeH soleuuv)) Sunuqcrezog e1p lseplog uuel11 'lelroqreroqn '1z1es1roJ 6Juuo>1 (euperoql6'S BllA 'llleg'S sns?J 'rye9 'S €]l^ ep runrlol I ste41o51) uo]roqrv pun uossero]ul 'AI s]prer{e{{E rep 'sl.repunqrqef'Ix sep uollel rogt uop ul 'AI suer{a>plg re31ogqce51 rep - purs uosred eqloserp pun uro snsBS '^I suBqo>l{E uo^ roz}os}rog e}sra Jop pun snuuerurroH rolneuoll^ Jop g?p 'ue11e1sroa. 1nB qcts uue{ uBI l

'e§I{csl?l) utrtz - 'AI ilego{{E uo^ üngulg rol{cllqropro^ ulo lqcle[ol^ - ]8teu pun EEgdo) reuorluorro qcsrrollsu(t>l uro lsr Jg 'ru€suteure8 eep€roqll&'S €lr^ Jap JessBJJe^ uelre,^Az ruop lrtu uogorlJo^ pun uosseJelul oqcuelu lsuos qcne snuuerurreH sep essoue?Tez reserq 'pflßrltz ''n1s1reqe>l{E IIIeD 'S 1?g snse3 olsro epuoqrerqcs 9t0I r{ceu pl€q rop 'snuuetuuell rop rozloslroC (runrlotr soJOSun essoueSlreZ uIe sep I sJe>lloN uB uouurre sB( 'uollndsry tuqr lnu pun lrerllz llndqrergcs ures ro^ uopulepu€H ueuef pun uep 'Up.Jre^ 8o1erg uop ur qcr1z1o1d Je uopur 'ue8runelqcsoq nz Jopor,ln. JoIrrIuI Sunlqez -Jg Joures odue; sep 'se Jo lqolsJol lzlr,ne8 Joqv 'Sgre.nqcslIo,to. uesJn{xg uouros ur Jo lsr egrr8eg eJosun

rng 'ue8rez tz BlrA

Jop ur

se,{A.Jo

'ueq0lq3E-\ ur3

ruel

os

SOSuellEö-uE( :: : s0ruqEuJe;.-:_

.

pun Oluaur!-f -: _ :

'sep leq s1r:: --Id3H slE *::.: --:, qcsrr.{JarJD s:_ r; : -JOlUn Je lsr '!- _ --', : taltr---:-: ;. 'a.tne8

: elqcrqcseis:- -- :..: - :: -L{ef '-\\ ::: -'; elc-'i; q ;--;: ulo 09§ '3-:< : . _- -

uo^€p Jnerup

St. Gallen an dem Punkt, da seine literarische Kraft zurückgeht, aber sich nicht unwürdig noch behauptet.

Die Handschriften Die jüngere

vita s.

wiboradae hat eine hervorragende und sehr

ge-

schlossene Überlieferung, die sich in St. Gallen konzentriert. Bis vor kurzem

schien es, als wäre die jüngere Wiboradavita ausschließlich

bibliothek St. Gallen überliefert;

in der Stifts-

sind dazu unlängst zwei weitere Handschriften bekanntgemacht worden5e, die das Bild freilich nur etwas modifizieren: die eine Handschrift liegt in der Kantonsbibliothek (Vadiana) St. Gallen und hat das Kloster nur um ein Geringes verlassen; die andere, Heidelberger, kommt aus Salem; sie ist unser einziger zeuge dafür, daß die jüngere Vita S. Wiboradae des Herimannus während des Mittelalters auch außerhalb St. Gallens gelesen wurde. Hinzu kommt nun noch eine Basler Handschrift vom Jahr 1508. Cod. 560 der Stiftsbibliothek, von Eva Irblich treffend «die Trilogie der Sankt-Galler Hausheiligen» genan1160, enthält die Lebensbeschreibungen von Gallus, Otmar und Wiborada, geschrieben in karolingischer Minuskel «schrägovalen Stils» von einem Schreiber, der sich dem heiligen Gallus so es

empfiehlt: Servum, Galle, tuum

libri

decus hoc Herimannum

Divite cum voto tibi perfecisse memento ! «

Gallus, sei eingedenk, daß dein Knecht Herimann dir dieses Schmuckstück

von einem Buch61 vollendet hat mit reichem Gebet». So kunstbewußt konnte Herimannus mit Recht von seinem Codex reden. Es ist wohl der schönste unter all den vielen Codices mit Heiligenleben der Stiftsbibliothek 5e W. 8., Alemannisches fahrbuch 197311975, p.326-334. 60 E.Innucn,«HeiligeimBodenseeraum)), Montfort20,1968,p.664.Paläographische

Beschreibung in CHnousrs Monumenta Palaeographica (wie Anm. 53). 61 Denkbar wäre auch die Übersetzung , und dann wäre Herimannus der Buchmaler, nicht der Schreiber. Für die erste Übersetzung («Schmuckstück von einem Buch») spricht u.a. die Parallele im Widmungstitulus des «Goldenen Evangelienbuches Heinrichs III.» im Escorial (Vitrinas 17,fol.4r): Heinricus Caesar ... Regi cunctorumfert hoc diadema librorum... Ire «snuuetulreH» setrepruo{re^ lgcrol rnu uro sle S1NNy)-CIdEH suerueN sap Sunlassglgcs -JaA opuogrls 8un;.rrltre^ Iol^ os erp uoplros 6ue8rltere^ eslel11 JeqcII

-llels srepuosoq ur >lre1\ soqcsrJellelslJlrrlcs seue8te uros ?zlrle re ellloli1 'uegeqcse8 «sncrlsetuop xopo3» sop d,{1 uon JoqcBg uo]suoqcs rop seure pun suopunrlrrlBf 'IX sep lsun>lqrerqcs roqcslnep I rop soure leq pun uroreJ ruroC ueqcst8.rn111 pun uel€} -uerunuoru qcrel8nz Jeulo ur suofl€C 'lS ue8qreqsneH IoJp erp o]llo^\ snuuetu

''1y stlctttttaH :,-"-1,- .-lqceJd salp JE: :": -:,: -: 7nl utntollttrr,- :-i ' j seqcnquorla8'.::'-= -: -:: )l::sri:- : -:_i e-:r' - -:. : tueule uo.\

SnUUELUIJäH

:;

eqcsrqdu.GoE'?6j

;--- :

;

>Ioqlollqlqsl:.:( ::: : JOp Iqo.l\ lsr :: -:: 'lünaoqlsun)- : i >lcnls)iJnL--,r( !:!: -

os snllsD Li-..- - i,

I3{snurl\::-:;

--

ue8unqra:q,'s::. -: : :

;eperSolrrl:: :-: JelsBg eure ::. - _gcnB sJall[';:- ;'\ :::

alp üBp'J1',.:; :-'-:'etepuz aia : -:;;: -: (euerpe.1) r;:-- - :

-glpotu sE'i.-: -*

-

-

-

-pu?H:r;:::', :::

-sulls r:: *:,r -: "'"-IU3ZJflIi:'-:: -aB -iqa: : -- ;: - =::

-pns e{Jo^\Je}sroJ

-lreH 'snlloqr1ue8ryeH sep ruop sle sreluetueDl€S sep d,(1 ruop rgotu plog uoa. Sunpuel\Jo^ uogcroJ Jop pun uoclelsgcnqs8unuqcrezsnv Jop {cntul{os oügr9 ;ep 'slueue8re4 sop lloguleC Jep ut lqcrrdslue pun uep

'1gr.rqcs Jep

IIJIS J:C.;

von Kalligraphie und Schriftstellerei. Otloh von St. Emmeran (t 1067) war zugleich ein hochangesehener Autor und ein Meister des «schrägovalen Stils» der Schreibkunst63. Vom «Codex domesticus>», den Herimannus für die Abtei geschrieben hatte, wurde im XII. Jahrhundert eine Doublette hergestellt64, Stiftsbibliothek Cod. 564. Auch dieses Buch wurde in einer guten Form, aber doch nicht so üppig geschrieben wie die Vorlage. Das erste Buch der Wiboradavita steht auf p. 231-309 des Codex. Das zweite Buch ist auf einem Ternio p.310-320 von einer Hand des XIII. Jahrhunderts ergänzt worden. Da es sich hier um die letzte Lage des Bandes handelt, ist anzunehmen, daß eine verdorbene oder verlorene Lage ersetzt wurde Der Hauptschreiber dieses Exemplars verzichtete auf das Gold und die vielen dekorativen Textunterbrechungen durch verzierte Buchstaben. Er schrieb dem Zeitstil entsprechend die karolingische Minuskel auch wesentlich dichter als sein Vorgänger des XI. Jahrhunderts. Da zugleich die Zeilen enger aneinandergerückt wurden (21 statt 17 pro Seite), brauchte der Schreiber des XII. Jahrhunderts rund ein Drittel weniger Pergament als Herimann. Sei es, daß man den Vorteil der jüngeren Handschrift schätzte, den Text bess er nr überblicken, sei es, daß man den Prachtcodex des Herimannus schonen wollte: Die Abschrift wurde das Gebrauchsexemplar der Abtei. Es wurde zur Lesun g am Heiligenfest benützt65, zur Lektüre (Noten des XV. Jahrhunderts) und zur Abschrift ausgeliehen. Für die Überlieferungsgeschichte der Wiboradavita des Herimann ist ,B der zentrale Codex66. Das im Jahr 1138 gegründete Kloster Salem hat sich, wie es scheint, an St. Gallen wegen einer Vita S. Wiboradae gewandt und von dort den jetzigen Sang. 564 (B) zur Abschrift erhalten (- oder es durfte ein Salemer Schreiber in St. Gallen kopieren). Die jetzt in Heidelberg6T aufbewahrte Handschrift Sal. IX 21 zeigt die Merkmale der Handschriften aus der Epoche Abt Eberhards I. von Salem (1192-1240): eine für deutsche Verhältnisse weit fortgeschrittene Schaftbrechung, jedoch noch ohne Bogenverbindungen. Man kann diese Schrift mit gleichem Recht als eine (der deutschen Spätromanik

vergleichbarc) letzte Ausprägung der karolingischen Minuskel bezeichnen 63 Cnnousr ser. f, fasc. 3, tab.7. A. BnucKNER, scriptoria Medii Aevi Helvetica t.3, p. 110 mit tab.49. 65 Im Gallusleben des Sang. 564 findet sich an entsprechender Stelle der Vermerk, daß zusätzlich zu Walahfrids Vita Notkers Sermo S. Galli zu lesen sei. W.8., in Florilegium Sangallense (Festschrift Johannes Duft), p. 88. 66 Man vergleiche das Stemma u. S. 28. 67 Angezeigt und beschrieben W.B., Alemannisches Jahrbuch 197311975, p.334. 6a

24

oder auch «frühgoti

dichtet (29 Zeilen p: Im Text hat der S man annehmen mu:

Den Prolog des H, Büchern der Vita ha Das XIV. Jahrh,

schichte, hat keine -: plare dage*een das s;:

Name noch zu er:. ältere68 ist der Code:

len; die jüngere ist

S

den Tag der Volle:i Diesen fleißigen Zeir Editor der Wibora;a verglich diese Absc:. diese Weise einen r c sodann in Sang. 61tr

Der Schreiber c Bastarda. Abermals spaltig zu 50 Zeilen. nimmt die Wiborad; Seiten im Vad.70,

3-

und Kapitelverzeichr (,B,' die kleine Lück XI. Jahrhunderts (.{ Schließlich fand s XVI. Jahrhunderts i

r

bibliothek. Er enthä B. Brunonis und un

zu 35 Zeilen in

sor,

S. Wiboradae in ei:datiert 1508. Die «S derts (Salemer Hs.). St. Margrethen in K

68 wie vorige Anmer

97, 'Eun>1.reuruy eEuo,r

elld

sg

'rtC 'd '§-5.

utnßa1rto11

'les€gurol) ul uorllorSrBN 'ls Jolsoplresnelre) ruop sn€ ltutu€1s puuqletutues roq '('sU .lerueleg) suep -unqrq€['IIIX sep rop ropel^\ ]qcudslue «etqclpqlort{cs» elq '80sI UoI}Bp epug tue lsl lxeJ 106[ 'UoH uauerlloJ pepuose8 tueule uI o€p€roql/y\. 'S EllA olp eprulsefl rouor{Bue8ue enbr}uv rap re8r11-e;8ros uI vqloz 9E rtz Sllledsle,rnz tuor{crl}Jrrr{cspueH rue8rpeueporrlcsrol Jo}un pun sluounrg'g 8r.I.c elr^ ot{cn.rpe8 Ios€g ur ueqoJC roq ouro Sueguy tu" }l?g}uo rE '{oq}o[qlq '[sBg -s]3]rsre^Iuo rolsefl rop 8I 'I'c pusqloluurBs luop uI suepunqrq€f 'IAx uor{n.t; sep Suruegollreqn eqcllglrtlcspu€q oulo qcou I{3IS pueJ qcIIüoIHcS

1(y) spepunqrg€t

'IX

sop «leur8rrg» rul uellos 0rI pun (]euqcere8 l{cru e{cnT eulel{ elp .'g) sgepunrlrr{B,t'IIX sop trJrrqcspu€H rop uI ue}Ies 96 '(sruqctezrelleltde) pun 3o1o.t4 eur{o .'J) t;uqcspu€H relrroles rop uI uetrIes ,/,tE'0L 'pe1 IUI ue}Ies ZZ ßqnue8e8 'ure uolres 0Z rr{oru Jnu suuerurreH €}rA€p€JoqIA elp }rutulu

xopoJ ruosorp uI 'neyoz VS tz Srllzdsrenz O1.9'8ueg 'ueye7 0s nz 31l1eds ro qorrrlcs 0l 'P?^ 'lolqclpro^ p[qulrtlcs s"p ]sI slBturoqv 'BprB]s€g -toMZ

0I9

ue18uu.rpe8 reure qcrs oluolpoq slrepunrlrl{Bf'^X sop roqlorqcs 106l 'relduexE ueqcsrluepr neueSuolraz ?.sBJ ruouro '919 '8ueg uI uuepos

'äueg re e1;erdo>l uesorq '01 'pE^ : opuelsnz lxol uoqcrlSnzroa. ueulo eslol11 esolp JnB elqcerq pun (V) OgS'8ueg ruop tuu roqe uuep Urrqcsqv osolp qcllSren 'qe (g) y9E '8ueg uop lsqc?unz qelJqcs rg 'uauuou BII^Bp€roql^\ rep rollpg uelsJo uep uoqcs lsBJ ueru uue>l sS.requelng uessoue?yaT ueEtgteg ueselq

'6gVI roqo]{O 'I :ue11eqe8}soJ e}r^Epsroql6 rep Sunpuollo1 rep 3e1 uep reqrorqcs rop luq ruerelzlol uI'0I9'po3 {eqtoqqlqstJlts tst ereEunf erp iuel 0r 'pu^ -l?c) '1S nz (euerpun) 4eqlo{qlqsuoluB) rop (Zti 0, xepoJ rep lsl seorou? op :uourrrlcspueH oproq rltrr ue>luepro^ 'lqlelq ulolllturo nz qcou oIUBN uourg 'uopunrlrr{B,t '^X e8rpnergqrorqcs sup ue8e8ep ereld uessop ';eqrerqcg

-ruoxg rcttz lpoJorlroqn Blr^BpeJoqr6 Jerosun Urrrlcsqv eulo{ 1eq 'elqctqcs -e3;e1so1;1 ueqcsqleSques rop alsle{unp sep 'gepunqrqsf'^IX s€C 'uessele8sne re leq BllA rop ureqcng uopreq uep nz essruqcroz.re,,r.lelrde; erp pun uuBrurJeH sep 8o1ord ue(I ']qcnsJel ue,UBJls nz s€^\]o lxol uop lgn&\eq eqerl te 'gntu uetuqouue u?tu gep'ue8unrepuv pun uo{cnT elor^ os Joqrorgcs reruoles JOp l€q }xeI url '(elles otd ueyeT 6Z) rergcrp -rä^ qcrlqoqre sleruraqe lsl p[glJlrr{cs seCI 'uouuou «qcstlo8qlpJ)) qcne Jepo

i-:

.

u:' :': -::=: : . -:

gep'1:aru.ta-\

uouqJlezeq ::-:.- - l >llueuroJlri< *:l :, -- : -; -

UBIAI 'ua,:iut':

-uoJ

1re

\\

-roqg lqY

:ss . -

-': . -;

3'-':-:r -:: :' -_,: : :

urrr{sspuEF{

JeqroJqJq i:--: :. - : :- - i; uaSrzlai ua:

uu '1ureq-'s

=-

.;: ::' :-

uu?lulJal{

-sn€ urJqr>c.': --. : lsaguairlr:.*- :: . --

opJn,r urJL-:!:.-;

gzp 'sa Ias '-;

i:

:

-

_

-:'

JOp llOlJt'.\ -:l -- punJ slJet-*_-_-

uopJn\\ 1\l- j::-:: -, sep "reiurl:,- .. -:, puaqca:Cst*: .,-:_ ,: -Jelunlral -1-:'. -: :

soselp JeJ.::- - 'i -: 0ur0 üEp

'

-:

_-

-': _ - ---_

seSc'u;:-

--'-.=.

oruJel :-;-: _.-:

:.

IqJIUU-'.-:-::;.--

-_

-orlqrri:-:.:i --:.:'

UeqalJ:l-'::: :- -'- - :

ueie.roSr:::. r:::: r:-: --.

.tu.\\ (i9r_r]

=

,

Er ergänzte am unte

Rezension und Überlieferungsgeschichte

Alle Handschriften sind von Sangallensis

560 (A)abhängig, teils

direkt,wie

Sang. 564 (B), teils indirekt. Nach den strengen Regeln alter Rezensions- und Editionstechnik wäre nur die Abhängigkeit zu erweisen, und dann könnte man alle späteren Handschriften außer Acht lassen. Aber die moderne Edition darf sich nicht damit begnügen, den Text des Autors herzustellen, sondern muß auch die Überlieferungsströme sichtbar machen. Deshalb sollen die verschiedenen Abhängigkeiten hier doch eingehender dargestellt werden. Sang. 564 (B) ist direkt nach Sang. 560 (A) kopiert. Bis in Details wie HEPD-CANNI im Incipit des Prologs, oder spalmodie (Kapitelverzeichnis zum I. Buch, XXXD folgt B der Vorlage, aber es unterlaufen doch einige kleine Auslassungen und Fehler, die es dann ermöglichen, sicher zu sagen, daß nicht ,4, sondern ,B die Vorlage frir die Salemer Abschrift (C) abgegeben hat. BC ist die typische Siglengruppe des Apparats. C stand seiner Vorlage B mit einer gewissen Kritik gegenüber und hat sich Auslassungen und Anderungen erlaubt, die zu Sonderlesarten führen. Sie sind überlieferungsgeschichtlich allerdings, soweit wir wissen, folgenlos geblieben. Auffällig ist, daß am Ende des Textes gemeinsame Lesarten von A :und Cauftauchen. In c. 14 und 15 des II. Buches (Apparat *, , und a auf S. 228) gehen A und C zusammen gegen B. Soll man daraus schließen, daß C am Ende seiner Arbeit (in St. Gallen?) die Vorlage gewechselthat und nach ,4 kopierte? Wahrscheinlicher ist jedoch, daß B zu der Zeit, als C abschrieb, noch einen anderen Text hatte als heute. Denn das zweite Buch der Wiborudavitaist, wie erwähnt, in,B in einer Schrift des frühen XIII. Jahrhunderts geschrieben, die wohl als eine Restauration anzusehen ist. Der Schreiber des XV. Jahrhunderts, dem wir die 1ertp

req? pue6 uoJelun arc elzvg8re

sltei'3riu;

rg

i1--.

Sang. 5öo (A)

uur 1075

saec. Xg

abbringen; so kehrr hortor gegen lrcrtar

li (ß) 5*

saec. xll saec. Xlll in.

fach durch Goldas:

Sang.

nuncupqtur,' Goldas:

kamen die Bollandi, unglückliches fi'ii,.: lichsten hat freilic:. ( «Hepidannus» aui nach ,4 geprüft. urr hunderte in die .\-:

Sal. tx 21(C) Vab.7O

Es wäre undan-.:: gen, Druckfehler ur:.

vorzüglich, und

sie

vor allem in den Di.

Sang.610 a. 1508

EaseL o. I.18

a.1606

barocken Editore: Außerlichkeiten. i: geraten sind. - \1r: Sarrctorum abhänt::

eb.6otbaft

\ \

a. ]060

e b.

Eottanb.

Die Ausgaben

folgt der fast fehle:l Gründen die Varia l, C. In Ortho_eraphie bedingte Majuskeln ., hundert noch nichr

Nomen vollzogen.

D

Es ist nicht verwunderlich, daß die jüngere Wiboradavita lange vor der älteren publiziert wurde. Die jüngere ist wesentlich besser überliefert und wurde am Ort der Verehrung tradiert. Freilich hat sich der Ersteditor Melchior Goldast nicht um die älteste Überlieferung besorgt; er warzufrieden, einen Codex aus Vadians Besitz zur Verfügung zu haben, nach dem er die Vita wie auch anderes druckteT2. Er hat gelegentlich falsch gelesen (l 12 socios statt scros,'I16 alacriusstattalaricus(im Text Goldasts jedoch durch Konjektur geheilt) und geändert (I 29 Ende hortor statt hortar), aber auch den

Varianten, die hier r. spiritualis). In überl' anten aus den Zuil sowie aus den Editic, die Übersetzung der älteren*.

richtigen Text gefunden (I2l Vad. 70 corpusculum, Goldast crepusculum\. Gottfried Henschen oder der für ihn tätige Kollationator ließ sich mehr-

gewirkt die Studenren i
lu?p nz

säqJng säp Sunna.rleg elp rnJ qcrlzJäg lsr'uell€D'l§

'uarcol

u:rNu:rdyJq.ru^rrlcreslJlls

'uaNcv^\ a)ryHua qerJr.IJs ul€tuulols erc 'z'rv^A vaHJouoc pun >r3as'rl-Nrs-rx vNrrJat 'cINo;1 uaJad 'sNacuo1vauaNv 'luvuxnng uarad 'ru3ag NoausD : lrozneN Jop pun sJelle -le]tlry sep a6o1o1rqd eqcsrurele-I rnJ sr€urrrIas ;e8:eqlepreH sop ueluopnts erp ll.lltre8 -l1u qcng ueserp ue ueq€q re1st3e6 pun JnlIärroy 'Sunzlesreq1 'uol1u11o;1 r{cJnq *

'*uoJollB

rop orp rnJ orly\ 8un>lreureg eqlosory 1ll3 BUA uoroSunr Jop Sunzlosreqn ery tlill'(ttog) ueqcsueH por{llo0 pun }sBploD uo^ uouoplpg uop sne or^\os 'pqnge8uu 919'3ue5 pun 0l'pBA uolJrrgcspuerls8uq[,^az uop sne uoluB -lr€A purs rlcne uell€C ue8rlqcr,tt r{crl}qcrqcso8s8unroJorlJeql uI'$1Dn44ds rorq erp 'ueluer.ren

-

sllott,nds) erU-e1 pun II

-

6uoprem lSrsselqoeuro^ 1u purs

e}uqBly\Je }qcru gcou !1e1se11ue 6I's'o elzn uerdrzrtrtd ueqlosuep qcBu ]sr 1e;eddy req 'uessele8sne ueprn^\ 'sH Jep eluez{v erq 'ue8oz[o^ ueuoN pun uorlrsoderd (rezrn>1) uo,r SunuuerJ epqnge8ure lgcru qcou Uepunrl -rqef 'IX rul erp 'lzleso8un u1e>lsnurl4l ur qcopef uoprn,^A. u1e>1snlery efurpeq qcsqde;8 ulo6 'pueqeSgew y lsr uorl>lund"re1u1 pun erqderSoqlrg uI ',

pun g ueurrr{cspu€H uo8r8ueqqe rrlr uo^ uop sne or}cel erre1 orp uopunrD uoqclllgclqcse8s8unroJollreqn sne lqr8 pun f, 'sH uesolrolr{eJ tseJ Jop 13loJ

-o!lq!g uaq)srur:::.'

.:. -"

-Jgolu qsIS Ee:- : -- -: - , '1tutt\t;l :': :.:, - - i i I uep qcnE Jac.: ' .:-.

-

-uo) qrrnp '-: . :: : -' sooos zl 1r -:.: ;: BU^ Olp l3 ;:: -:iuoule 'uapau-:.: -: -; JOIqJIStr\ Jcrlil:-!- - -: pun uOJaIIj;;.- ::::. -

Jop Jo.\

'q \

aiu:- t-

upll0 3 'i

1:1

i

\ \

:;:

\

eqe8sny esorq

\

'St8ueqqe

Dtcv uop uo^ zue? 1sr eqeSsnv elurlu,{&Jo uoqcs suopqe141

\ ^. \. i-'-- t J

wnnpltos

L\ i

- 'puls uelere8

'se1xe1 uoqceJure 1qcru sop srupuelsJe1 s€p JnJ ueqer.{ ors

>,

-

'

Sunup;oug ul Sunlqezlelldey rop uo]le11volqez op U€p 'uelrelqcrlrognv o1p ul srq lqe8 seq 'trlopro;e8 regd6 ouros qcryo{ }eq uorolrpg ue{coreq rep oduelslrogry e;neqe8un sBC[ 'uB]eB 1ela.'uel]redSolerq uop ur tuells JoA

pun 'qcrlSnzrozr

eqe8sny orp rB^\ UeZ elrp JnC 'ueuqceJnzr{ceu ue{cnT pun JelqeJ>1cnrq 'ue8 -unJepuv oqcsrletutuer8 slerureqe uolsrpuullofl uep'.req>1u€pun orelvr sA 'ue8ueSeSure uolgcrqcse8rnlerollT pun eSolele>iuorolnv olp ur olropunrl -rgef JnJ Joln€ruolueqd olJorsruoue>l osp Jop lsr os pun ']3nrde? V rllev lqcru uorueN uop uoqeq els !11rrme8 uelsrpuellog olp JnB «snuueprdell» uerueuresseJre1 ue111e1sa3sneror{ go.l3 uop gcrnp }seplog qcryo{ }Br.I uo}sqcr1 ->1cn13un ruv 'elllos uolnopeq «ne8qcIr+Z»> sep 'auo7tl)uJ seqcrplcnl8un ure JnB («ne84crrC») v 8unse1 uollo^uurs rop uol uelsrpuellog orp uerue{ gcrnpep FIoA 'auo8t.tE lqropre^ 0l 'pe^ r{ceu e}{cnrp tseploD ! tnrudncunu anno8qcrtE mb oSod Lq y ßq 6 II uo^ uurSeg nZ 'v ut to4oq ue8e8 nuoq 6Z Iu! pun ropor tu\ solcos oqcsleJ sep ZI IloI v ue8eS Uop lrr{e>i os i ueSur.rqqe Urrr{cspueH uopuoge8geur ;ep SunseT rop uol lxeJ s}seploC rlcrnp r{ceJ

I

LITERATUR

W. BrnscslN, , Zs.für Schweizerische Kirchengeschichte 66, 1972, p. 250-277 . -, , Alemannisches lahrbuch 197311975 (: Alemannica, Landeskundliche Beiträge. Festschrift für Bruno Boesch, Bühl/Baden 1976), p. 326334.

Galli. Einleitung und Edition>>,in Florilegium Sangallense (Festschrift Johannes Duft), St. Gallen-Sigmaringen 1980, p. 7l-121. -, , Freiburger Diözesan-Archiv 102, 1982, p. 5-15. J. Dunr, Die Ungarn in St. Gallez. Mittelalterliche Quellen zur Geschichte des ungarischen Volkes in der Sanktgaller Stiftsbibliothek, Zürich-Lindau-Konstanz 1957. -, Mittelalterliche Schreiber. Bilder, Anekdoten und Sprüche aus der Stiftsbibliothek St. Gallen, St. Gallen 21964. , in 50 Jahre Katholische Kirche und Pfarrei -, St. Georgen 1932-1982, St. Georgen-St. Gallen 1982, p. 12-18. A. FAn, Die heilige Wiborada t. 1 [: Das Leben der wundertätigen hl. Wiborada), t.2: Die Verehrung der Heiligen, St. Fiden-St. Gallen 1926. H. F. HaBrnrr, >, Montfort 20,

-,

lrol11 uop u€

-olnv

Stpuelseq pun Slgreg os rB^\ uropuos '.8lULr* lqcru lorg rrll Ue ers, 'ueqo8 nz eqcrr) Jnz re8gneq 'elqcerq nzep JoJIS uopuoqnlS uerqr r{cJnp pun 're,lo, pul) ure qcou ers F{o^\qo 'eluqeuue eSurq uoqcrll}g8 :ep Sun8rssel -gc€uJo^ JaJqr ue8e,l qc€JJqeru 'ueJB.^& frlgeqcseq lleqrv r0rr{r lIIu }l0l(\ rosorp ropur» Jop lrv r{cBu rlcou -uep roqe 'uor8r1e11 ue8llreq rop roq?qqer1 'ue18es rr^\ erzu 'erp 'ure11g oJr{r qcn? ors [J?p os 'rezvr luJeJluo Jr{olu pun s3e16 ollol4t eSrrer,rqcs pun e8r8req euro sner{ro}e1

tuol erp 'eqcly rnz

ünJr€e fgo pun qcr13e1 regdel

ers SurB 'oueplem ueSozeS.lo^ lsuorpso]log ruep ilos strgclN, lrlols ueqorrr{cse8 erzu 'e}}gq uesela8 ers qo sle pun'.lreq8rlqcereg euros pun selloC qcle6 sep lsJenz loqcns, ellgrl ueturuouJo^ UJJoH sep punlN tuop snB lsqles ors qo

sly 'roJIE ue8n11 lFu uelng

urelle ur qcrs

ers olqn os '8oz1ue uelqnelroun urefi€ qcrs ep€Joql6 o8lles olp el1\. '{cnrnz euregJ runz Jr^\ uoJqe>l roqy

snrJoqll

sllu:; -:: ::

-[cop etnbtl-E::i: -. eJBIuB redu-:. ?:::: . llnpnis a:ai:.- . :.-: -€JJ IUnJOsllSe;:; : TIUflJOOUBJ1\; :- ' : euoq le se sn:i;-. i saJoq€l . JnlE:- -- -' : : -UetU ,r)OU lE-:':.:' -olleulluluos *: IueuollBullull -'I -: -dt.rcs ru€I IS t: . -:-:tunnuElu snql-:: - :: -ed lrreln i: : : :-o{ IuBISalr:i :: .: :: : -:. : -

-

.

Bllue8el8au

oJolu ^ulnllE.: -.-

snurxrp

]n ;-::;

. ]BqBlJal::1.:-:. snqrssud 1.:.::: : ; E änb ue ts:':: : :1 oulnlp

IIL{I::

. --- -- -

uinuSe: eu:::: --q€ lnlon :::E\ - -: -. ::' rF:-. :. :' -tUO Slur-\q

-

qB InJIS

ornaculis laxos

sinus preciosioris amictus aureolis

praefigeret fibulis ' posita in equo una cum genitrice et sociis ire perrexit ' Cum ecce uia media ' caput dolere

' confestimque per spiritum diuina se sentiens uisitatione commonitam ab equo desiliit nudaque tellure residens ' reductis intra" amphibalum manibus aurum primo pectoris soluit ' deinde subtus theristrum uittatoriam uerticis compositionem detrahens

grauiter cgpit cf. Sulpicius Dial. II 1, 5

Severus,

cf. Is 3, 23

et reuellens sinu interiore recondit ' Cui e uestigio mater superueniens ' quid causg sit quod ibi substitit et quare remoretur inquirit' Quam dissimulatar pro tempore causas uti procederet adhortatur' se quoque continuoh subsequi profltetur' Cunque eam comites utequum reascenderet perurgerent ' penitus non consensit ' sed pedestri itinerei ad gcclesiam usque peruenit ' Hgc dies ultima aliquid in eallcompositorig superfluitatis ' siue superflug compositionis aspexit'Post hanc diem nullus eam iumentoj 'uel alicuius uehiculi adminiculo ' quoad uiueretk impositam uidit excepto cum sicut dicturi sumus 'romam orationis gratiapeteret' si ei necessitas transmeandir alicuius fluminis aut torrentis forte euenerit-.

131r&

vI

(5)

oc modo illa in tenerrimis et uix habilibus magno intellectui annis mundi uoluptatibus renuntians ' et matrimonii contractionem mente" contempnens procos quoslibet aduentantes solius sponsi christi amore despiciens ' fratri suo Hittoni clerico apud cgnobium sancti Galli confessoris christi tunc temporis in scolis agenti seruire disposuit ' cui diebus certis uestimenta et pleraque alia necessaria per fideles internuncios destinauit ' In quo etiam monasterio reuerentissimis quibusdam patribus ad obuoluenda e inter Boll.

I

dissimulate Boll.

s

deest Boll.

h continue -Bol/. t deest A. j in iumento l. 38

k quo aduiueret separant S et A.

r

m

t

l.

transeundi eueniret mirificr- Boll.

l.

\:I

6E

sJopnrg sep l?ulc tuep I{c?u eslea\s8nzsn€ pun eslea\ -lrol uu€8oq pun u3 oqol'I rolro^\sueqot pun JeSllqcu -Jnp ur rugl oIS Sulq '.lern uotutuoue8gnu sulnlJetrselJd

sop puels uop uI Jopnrg reluueueE rql slv 'uoqo,tr nz Jor{cng ue8rpeq rop uopulqulg unz e8elqcstun euoqcs uepueH ueue8te lpr r{cne els efegd re}sol) ueserp uI uJole^ ue8rprnrlulle Jqes 'uesstlteg 'uolog enerl r{cJnp e8rpuenloN saJepu" pun Joplel) ue8el oIS etr{clqcs urql '8ut8 elnqcs rnz sletu€p

uetruurlsoq u€

snlle5l TlsIrr{J sJouuo{eg ue8rpeq sop Jo}sol)

IUI

re{rJol1 sl€ rop 'olUH sropnJg serrll }suol6[ uep uI qcls elllels pun 'sn1strq3 ule8rlngJg ue8tzule IueJrII nz eqel'I

sne 'uorue{ olp oreterg olle elelqc۟Itu 'Sunpulqeqg erp lsrog tur ololqcerel '11e16 rep ueuuol11 olp JnB 'ueqcrlSouue srupuelsJo^ seJoJell ule{ qcou etp'uerqel uolselJBz uoP uI 0IS elalqcrzJe^ osle/!\ oselp Jnv

I^

P S tuondas Bpuenlonqo pE

s::.-:

-ols?uol.u tuEll; -- - I red ettessarau r:': :rnc . llnsodsiP :-:--; IlslJr{c sIJoss;:'-:I " IuollIH Or.S -::--

-elc

snrlos

salu?:

-:-::

-uoc uelueLLI 'a; - : :::

snqrleldnlon snqrllqBq

I:::.:

xln :;

i

'olgnlu uezlos rlcsqzJnls JOpo

ünld uouro Jeqn

€A\10 ors

uuot\

'ue1eq

ouoJ sllusrloi

nz run

SurB tuo11 qozu 'uepterrr uelqclJeq qcou JIÄ\ oI^\ 'ets s1e

S?1ISSoCoU

l:.?

I3 IS , ::-:-;'

snllnu ulelp 3u?; :i

rct7 rcflpsngreqn ropo üngrogg uelrerze8 uo^ s€^tle

rJnlclp lnf,IS ;:.: :puonb. olntlu:;;:

e8uelos 'rqeur Joura{ ors q?s Eu1 rueselp rlceN 'tles

uoruruouo8sne ouo8ela1 Jepo JOIuleU tueuleJnB 'e1qe1ets

rqr uB .rep '3e1 elztol rop r€^\ sBC 'gnt nz er{crl) rnz srq Ee16 uezuu8 uep SurE uropuos 'ure lqcru sner{cJnp ers e13r11rrrr 'ue8relsoq nz Jepor^\ pJeJd sup 'ue18upJp

ols re1re18eg errll

slv

'ue81og

-

. lISuOSUtll

pOS

cäg . ttu::-:: :

serp

. sllellnLll::-S

enIS

---

j

I

-

:

urnnbaln seliLr- t'-' ::: -lluoc enbonL' :s ' :- -ue1 o.rd 1B1E[t^.r.:: r

nz pleqslu qcerdsrel

pun ueqe8nzJolro^\ Jo]lnIN olp ]Eq'punrg uep ]sqceunz Eermgcsre^ els 'elre^rJel pun eqels Uop ers runJe,l\ 'e13e.g pun nzurg ro]1nry erp rue{ qcrelSog 'gcsn€q -pue^\og uoJeuur url uql Sreq pun qB uql grr 'qereq

10

;: - :

lrlllsqns Iql

ot8tlsen e

:.

-.: -

Inl

IHISoP onba c.? es BuInIp u:n:i:.:; :

rerlcllllg8 uI lslogl uop qcrnp r{cls eIS e}lqnJ qcte18

snlqns opulep :.- ' : urnleqqdtue :E:: -. :

uusc 'lsnrg rop uo^ ploD s€p lsrenz elsgl pun >lcnrnz Ioluururoqq uep ur opugH erp 3oz 'aprg o>lu€lq erp JnB qcrs elzlos 'preg6 ruoa. Eue.rds 'luqeurre SunqcnsuloH

SueI{?J}ep tUäl-O.-:: -

zlnd;do; uollo^lsun{ uap rorelr{Js

ruop ro}un ers Eoz

-os pun 'qengdoy se8qgeq 3e16 ruep Jne uelluu qcrl -ztgld ers logroqg ep ']tpurqep uetrrleJog pun ronnl l gBS proJd nz oelget uleglC ueueqregplo8

JoJrlr

eJolop lnder

' i:::=

le eclJlluai u::.: : --. srlooJnE snl3lE?

l5u pun

-

!

sacrorumo librorum uolumina propriis manibus decora solebat contexere linteamina . Memorato itaque fratre

eius ad prespiteratus ordinem promoto sincerg et laudandg caritatis glutinon coherensq eo dictante psalmos quibus iuuencula (non)nullam. operam dedit partim ac sparsim ediscere cgpit Cunque ille tum diuinis operibus tum incidentibus causis aliis praepeditus . ab insinuanda ei lectione pigritaret . pro accipiendo psalmo quinquagesimo soror ei sedulo asside-

cf. Notker, Gesta Karoli

II7

l31rb

bat ' nec tamen ut ad hoc uacare uellet obtinere praeualuit ' Cum ecce nocte quadam sacerdoti in somnis persona astitit . specie fulgida . auctoritate metuenda . graui eum animaduersione corripiens . ac terribili comminatione interdicens . ne quid die proximo. gustare praesumat .priusquam uirgo psalmum diu multumque flagitatum ediscat . Quid plura ? De nocte consurgenst sororem accersit uisum aperit seque paratum ad demonstrationem poslltulati sepius psalmi affirmat . His illa auditis . alacriter ad meditandum accingitur . et non solum ex prioris feruore" desiderii . sed etiam studio fratris ieiunio absoluendi . propinata scripturg

pocula sitibundo pectore hauriens psalmum cum omni celeritate excepit . ac memorie fundamento firmauit . Quinquaginta ergo psalmis sparsim ut dictum est a memorato germano suo perceptis . reliquos solo

cf. Isid., Etym. VI 2, 15

sancti spiritus magisterio imbuente apprehendit"

.

continuato recitandi usu reciproca ruminatione

eos

conficiens . quasi naturale organum ori cordique suo compaginando conexuit .

o sanctorum A Boll.

o glutine ^S. q adherens l.

r

nullam codd.; A postea delevit. s proxima A Boll. t surgens Bol/.

40

et

o feruore deest A et Boll.; seriem verborum A confundit ita: ex prioris desiderii studio . sed eciam fratris ieiunio absoluendi.

v comprehendit A.

tv

-osq? orunlat

s::::-- --.

. orpnls ilJep:s:: ; -. -l' :-''. -.: l'ttog ta f':::::':-

tryuntuü

1O

.Ä1IpU3.i::::? :. olossonL'rl:i.:.:::.

-Je^ JeSuo ur uozJeH pun punN ruoJql utu oIS eIS qo1( -Je^ 6oln?pJo^ puon"{Jopel,tl pun -uq tu?st{clol8 oIS pun elletlrzil Srpuelseq uorulBsd elp oIS Iuepul pun 6solsloD uo8rlroH sop errie'I olp qcrnp rnu uo8lrqn elp ols elurel 'o]]€q u3lllruro^ qceu pun gc€u uelulBsd 31z3ug3 6Jepnrg Joluq",{aJo ueqo JI{I oslu Jql slv '18ese8 or1( 'sossrulqcEpec sep luoluspunc luop JnB uql efllsoJoq pun JnB lrelSrput,u,qcsoD relle lltu url€sd uop tul{Bu 'uezre11 uepuolsrnp l1ru lJlrtlcs rep reqcog uelqcre:e8 erp ors {ueJ} 'uetergeq nz ue}seg ruo^ JepnJg uap 'reJIE rur qcn" uJopuos 'seqcsunll uelle sop lnlg rep uI Jnu 1qcru pun '8un1llc€Jleg ;nz Srgnq qcls oIS elelrn8 'olrgq s€p ors 016 'ueJqel nz rulusd uelqcsun.^d,e8 13o os uep 'lre.req qcls t?!ez pun lqclso8une;1 sep rr{I }euggre tne relseznqcs e1p re lqcns l{ce51 rep uI t{coN 6re}Io^\ sBly\. 'eqBg 1ure1e3 ull€sd uouoloclro rr{os pun e3ue1 uep nerg8unl erp Joloq 'uosso nz ?ea uopuoutuo{ 'SunqoJC JoqcrlrelqcJnJ 15u ruql elSesrelun pun

!:.

soo euonEur::--

'luetunJlsul pun uBSro uoqcllrnlBu luoule nz Sunpulq

---

ons enbrpr.r

ue

lr{coJnz ro/y\r{3s uqr ser^\ '}g}Fo1ny .IepueSerro}qcJnJ uol SunurerlcsJg epuezuulS eule Jelqcs rul Jolselrd tuop uoqeu slr{ceN seure pue}s ep 'eqetg 'ruq€u UeZ rr.ep qcrs Je gep 'ueqcroJJo lqcru JoqB eluuo>1 'ueu.rel rulesd uels8rzgun; uop ollo^\ els 'Epg1e uql rolso,&\qcs e1p efuerpeq'e18rsse1qc€uJe^ lqclJrelun UoJLII tuoJopue pun solsuerpsel]og sep ue8ezn .reuel s1y 'qe8 oqnIAI lot,,t. uegcpel I e8unl szp qcrs ]rruo,{a 'ueu.re1 nz uotulesd olp

-:

r.unlJrp 1n :t;-r:; ' -JU OIUaI.LE:::-- :.IUnC tunLuIE!: t-

ä;nldrrcs

_

E::r.-.-:

ru?rle pas . I'*:: ::: . rnlr8urrrE :--- -:: . }BLUJUE I:'i:- :p3 runlBJu; :-::; ,sue8:nsuo-l;-r-, :. anburnllnlu :.:r :erelsnS sor,'r::: : -ruoc rlrqrJja: :: i -: . Bpuanle-.L a-?-- _ -: -rod stururrs -. .- - r -l -enae:d ai;-*:-:. - -; : -eprssB olr:='i '; - . -rcce o:ci . ::-r: -odee:d srr-: !:-r: tunl elll ::.r-llpep ue:;:- - *:' 0luB13rp ,,-i :!-!-=le a:arUt: ::- "oJl?JI ar.ir:: '.7 -' s:.:.-i ; -: _-

SJOrap

vrr

S. Desiderii, Migne PL 123,

col.438 A

l0,2l

13lva

(7)

e c€tero parentes dum adhuc ambo uiuerent nemo reuerentius coluit nemo sanctius honorauit . nemo erga suos diuing praecepta legis deuotius

n LJ

adimpleuit

.

Post patris uero obitum

.

matrem iam

w Deinde legerunt Boll. et post relaturus su m s up p lev e r unt r em. Paulo post contra fidem codicis Augustani aliam fallacem lectionem contulerunt.' Rem roboraturus sum, Acta SS Maii t. 7,

v

qui A.

'

Quem virgo A.

p.552.

e eaA.

.

42

\.II

pro labore diei sequentis sollicitum esse conquereretur . maximeque pro cantu qui tractus dicitur . etv eodem die admodum protrahitur eo quod non haberet scolasticum uel quemlibet concinendi peritum adiutorem . uirgo eumz sancta modesta increpatione compescuit . deumque ministris suis in omni oportunitate certissimum adiutorem commonuit semper" assistere . Quid multa ? Superueniente die crastina competenti missarum tempore presbyter ad altare procedit .sacrg actionis officium solemne imponit . Cum quo sine mora wiborada decantare cgpit tam efficaciter et auctoraliterb .ut non in ordine uersuum . uel in proprietate dictionum . aut in ipsa musici tenoris euphonia. sacerdote inferior uideretur . sed eid cum sustentationis solatio et gaudium ingereret . et stuporem admirationis incuteret . Tua sunt hgc christe miracula . cui mortua uiuunt . insensibilia sapiunt . cgca contemplantur surda audiunt . muta diserta sunt . qui abscondisti secretum sapientig tug thesaurum a sapillentibus huius saeculi et prudentibus et reuelasti eume paruulis .

cf. Ado, Passio

vrrr

sum huic non dissimilem et

nimis" admirandam . Uespere sabbati qug lucescit in dominicam incipientis quadragesime .cum idem sacerdos inter alia domesticg confabulationis dicta .se

S. Desiderii, Migne PL 123, col.440 C

cf. Lc

em w relaturus

(6)

cf. Ado, Passio

magis Boll.

a deest A Boll. b auctorialiter A.

c euphania d sed eil ut

l. l.

VIII

E?

'elErls8ugeE lte4ulesulg olp Joqn Jon?JI ul 'elepntu -Je IBSgntr l uo^ 'el.rernqcseq rellv ruo^ olp eIS 139 JeqB sr0]3/\ sep pol ulop qc€N 's011oD ueulrtlcsro^ -sezlosag erp Jetutuo4 ueulos uep reqnue8eE Joulo{ elllnJJo 're8rlteq puetuolu ols epqo 'reStletqreJrle pu?ru

-eru ers

efegd 'ue1qe1 qcou oploq uroqg orql s1y

IIIA

'.1seq 1J€quo.Uoe8 reqe uoulel) uep 'ue8roqJe^, llo1y\. Jeserp .ue8n1;1 pun uosloly\. uep Jo^, lloqslad\ Joulop zleqcs uoturogo9 uep np rep 'leper etutunls s€p 'lJgg oqnel sep'lqers opu[g sup '1qe1s:ea, e8lpuelsro^u{ll sep 6]qel olol sep ruep 'sn1suq3 'sep puls Jopunl11 ouIä(I 'o]zlesJe^ uoun€ls sopuropun^roq uI pun elne4Je 'e1e1sgr1 Sunzlgls.rolun oJqI qcJnp uql urepuos 'pue1s -qceu rolsorrd ruop eryolelll rop 3ue111qo16 urr reEos Jepo ogcerdssny ueJopuosoq Jop uI qcou '1e4tsren rep Eunuprg Jop ur Jepe^\ ors gep 'ue8uts nz JoqcIS pun Iues -ryI,!\ os ?p€roql^\. qc[8ßzro^un uueSeq ulql ]lntr '3un1

-lluapnrd 1: :-:.r::. i ärluerdes rL::;-::.-. lunrpne E:-: ! -' -ISUoSUI . 1U:.: .- i-" €nI 13ler:.: -: unrpne8r;--:::'.:; '

: JOTJOJUT alo:.;l?! . tunuoll-11: ::::: -: }n . qJa1IIEJ,-1lll.I -l -Oql.t\PJtl'-l-:.-: sIuoIlJE i:-'is . : :: L .BSSITU IlU::::::: :

.

-pu€H ue8rpeq rep lury or{cllroloJ sep uueSeq pun JBUV

urnz Taz uoqcrlqn JoreJgeIAI elp ru Jop nz relsalrd lllrgcs 'ure>1 3e1 elsqceu rop slv ü rqeu se1yoqals Jop

-roq roJloH rolsreqcrs sle ]Ieque8eleg repef Ioq urouolq ueuros

plnö

lloD gep 'uerep uql egeuulro pun IopBI rueu

unN

ar:::

.:::

-

-;

-ISSrUal;:r:.--:.:.

-opreqcsoq llur nerg8unl e8rpeg olp uqr efqnreq 'eqeq Sueseg rur reJIoH uouorgqre uoure lsuos Jopo olnqcs Jop sn? pu?rueru qcrl{ueu Jo ep 'ltlerz e3uu1 olp uI Jqes 3e1 urese1p u€ qcrs Jop 's8ueseg ueluueuo8 snlcerl sep ueEem urells ro^ 'ros lSroseq s8el uepuotutuo>l sop lreqrv rep ueEelr Je g€p 'efep1 ueqcerdse9 uerlc -11sngq ueJopu€ ro]un [onm] rolserrd eqlesrop luur8eq uelrlonal nz s8eluuosuelseC uelsro sop lqcrT sep ruep uB 'pueqe8elstu€S ruu slv'uo1{gzJe nz solJot\suJopunllrofl snBJoqR pun soqcrlurl?un lgcru sEnle qcr oqsrl

.lrncsedu--r ;-: -: . ruSJolni:: :- - -:: -BIOJS 1:J;;.:-- -. - : UOpOa .il3 -i- :': .JnleJ3Jea.:*-::::: s:--.:: -::.. es . El-..\lp

ulapl t].i^.,'.; .::-:-ocnl är.b ::::.:.i: ::

IIA

le [U:-.:::l: --

senio grauem . laboribus fatigatam . orbitatis luctu anxiam .frequenti languore confectam . quanta carita-

tis benignitate coluerit quam

reuerenti modestia

honorauerit . quam indefessa diligentia usque ad finem uitg eius procurauerit .facile dici non potest. Sed quid describenda eius erga parentes humanitate . quod cunctis pene naturg iura seruantibus commune uidetur esse diutius immoremur? Cum indigentibus quibusque tam notis quam incognitis . tam indigenis quam extraneis tanta consueueratt dignitate ministrare . ut etiam

in

talia libenter credentium possit excedere fidem . adeo ut egrotos quosque ac debiles quasi dominum suscipiens exultaret . quos ei germanus suus praedictus nunc humeris suis .nunc iumento impositos prout se quisque

ei iter agenti ingereret deferre consueuerat quos cf. Venantius Fortunatus, Vita S. Radegundis c.

4

et 17; BauS. Rade-

donivia, Vita gundis c.

8

rx

13Ivb

(8)

a

nulla familig sug persona tractari perpessa est . sed ipsa per se eis et alimenta praebuit . et fomenta exhibuit . balnea ministrauit . lectisternia disposuit . ipsa eos et reclinauit . et competenti tempore eleuauit .

(-gpit inter hgc fratrem cotidianis monitis perur\-, gere ut quia scirent beato petro apostolorum principi commissam esse curam gregis dominici clauesquec regni cglestis cum potestate ligandi soluendique contraditas . eius aliorumque sanctorum limina romg quibus incomparabiliter urbs eadem illustratur pariter debeant uisitare . Qui cum sanis eius adhortationibus accommodaret assensum . iter aggressi sunt . In qua profectione quidh gemituum lacrimarumuei profu- | derit . quali deuotione loca martyrum circuieritk tumbasque eorum affectu quanto amplexatat fuerit . solus |

- instigator et

remunerator bonorum omnium ' nouerat deus Quanta uero in eundo et redeundo largitatis munera pie prodiga disperserit.quidue pauperibus et

r

consueveüt Boll.

e

claves Boll.

h quantum

i

44

-Bol/.

lacrimarumque Boll.

k circumierit Boll.

l

amplexa Boll.

m iste

l.

IX

9t

-.,;,.,r*

§raEE-rE--

- __-

se,ll pun olllolsn€ Sunpuelr.qcsJe1 JoIuIuo{ ut Som4cng

pun -uIH tuop JnB ers 1re>18t8nzüoJ9 rerql o>lueqcseg elorler.{d. 'ue.rep Sunreuutrg el61 'e}ruJetun Jog€Jg eJqr ers 8un8e,teg Jetlclo^\ lpr pun euopu€1v\qcJnp uell"lsror,(gery olp els l1e18nuuorg ror{claa }lIlr 'uel8uerpJolJoq esle6 Josolp JnB JqI uI qcIS ueuBJI pun JezJnoS Ior^or^\'UIo^\'1uqo1eq pun leryIls elng sells Jap ouog JnI{ 'osla5 elpJnB ue8ur8 ols pun'nz ue8unugentr

ueln8 uerql oltutulls rE 'prlll lolqcnolJa qcllqclelEro^un lpels esolp elp r{crnp 'tuo}f ut ue8tltaH uaropus rep

-6re1 opur,;::: -: .: ulnlutuLr ;--: - snlos . llJ::-: :.? : -tunl r,lIl:l:.-'::: -I l-ngord :!r. *- -: : u1 1-:.: , , :-. i- : -- -::

enb

-

snqruollElj

-senBIJ l-ll'*:-:

ers tuop uon 'ue111os ueqcnseq snJlod uelsrnJlelsody ue8rles sop uellel\gcs olp uotuluesnz eIS ü€p 'repnrg uep qcnrdsnT ueqc113p ltut els e18ue;p IeqEC

rolued Jnl::-:- -; :: ätuor ?ull-:- :enbrpuanli. .: -,:

pun 'ueres ueqe8reqn uesol nz pun uepulq nz UB^\oD Jep lru seqcIaJIeIuuIH sep IossnI{cs elp pun }n€Juo^ -uB urreH sep eproH älp rRJ e8rog e1p utql gep 'uelgnun

'Tez velqcet

ffv

XI

s1q

-

: ; :;

IIIflJOlOlScl-l - --;-

-rn:ad srt,-: .- :

'

räpel^, ols

qor{ro pun ueJelrlcs lsqlos ers e13e1 '}}eg pun peg o}el -rereq 'uepun41 elp rU pu€qro1 pun Sunrrl€N olllcurq lsqles ers uropuos 'ulepueqeq ors olJrnp puulssn€H ruop

-:

:'::-: : ; ?:-:*

. llnqlq\;

.. .

esdr pas . l>: :: :: *- :

e sonb 1:-:-:-; :: : -- :

sne Jouro) J€JluB e3e16 ruouros Jne eIS Jo eI^\ 'efegd ue8uuq nz Jor]llo'l{ ruep JnB Jepel{e uuep 'u;e11nqcg uep Jne Ieruuro JopnJg ;aluueue8Jo^ JqI etp 'ruquugne lsqlos uJroH uop oI^\ puleqnt uogce^\qcs pun ue{usr) olle ors gep 'os qcrlrusu 'e1uuo>l uourorlcsJe SrprnnqnzlS -un 'ueqne18 ure8 soqclos erp 'ueuep req qcne serp üep 'eluerp epJ$/y\. Joqclos Uru Jorutur uapure{ er1( uoqcs -rturequre'ueluue>1equn or,{4. uo}uu€>loq uep'uepuoplel

enbsrnb es

-

,

-

cunu snl-lii::-: :- -: -lJsns Lun-:--: :: oepE . tu:;; r-!- rr, -BJUa

rL?:: : -i: :

enbsnqr:: ;- : . -:: Jnleprn:-:.::-:,ponb !::-.*:---

-loN u0ll3 rlcop ors BC ö uorq€^\ rnlBN rep elqceu elp ep'lureqcs uros nz ureue8 uoll€ lsBJ sep 'ure11g uep lpu slrlnJo8tlyrt sorqr Eunqrerqcseg rop roq rr^\ uolre^\ro^ sE^\ JoqV '1sr ue8es nz tune{ etrrr'18rosJe^ sueqeT saJql epug sue

luouq pc ;:::- ! . -: ?rlsepo; .- -:-;-:-

tlegE"ros rolopnuroun os pun uqoo8 ltequep

?:

-BlUEl El-:-: nlJnl s::::::.- -

-roqcsog .re11o,r.14edsor os l1ur 'fegdeS elng rello^oqorl Jolln141 olrlce,&\qcse8 lrepluer) re8qnuq uoa.

os

lru

-:

dederit . iusticig eius in seculum seculi mansurQn commemorandum derelinquo..

x

(e)

cf. Ps 83, 6 cf. Ps 83, 8

post hgc autem cum regrederentur ad patriam . ut I uirtus stare loco nescit . sed semper ad meliora

X

proficere gestit . uirgo dei ascensiones in corde suo disponens ' per gradus scalg qua ibunt sancti de uirtute in

uirtutem ut uideant deum deorum in syon . cum ani-

.in radium contemplatiug iocunditatis transferre molireturp . pro fratris salute cui eatenus sedula seruituteq ministrauerat anxia sagaci eum affabilitate adorta est . persuadens . ut periculosum seculi fluitantis" naufragium deuitans . ad quietem uitg monasticA se conferat .ubi diuinis operibus liberius ac tutius insistere ualeat . Sibi quoque profitetur esse cordi . artioris propositi studium. quomodo uel ubi deus annuerit quantocius aggredi . nec difficile obtinuit quod cum pietatis sinceritate suggessit. Obsequitur salubri consilio sororis religiosa simplicitas fratris . omnique dilatione seposita. ad cgnobium sancti Galli confessoris christi confugiens . regulari iugo legis mum iam actualis exercitii sudore decoctum

cf. Gregorius M., Epist. V 53a (Dedicatio Moralium in Iob), c. I

ceruices corporis inclinauit et cordis . In quo etiam quam pudice . quam modeste . quam patienter sancte-

que

uixerit multi nostrorum qui

uidentur meminerunt

a.906-912

superesse

K (lo) T) t-,

enique beata uirgo post conuersionem fratris ' sex annorum spatio remorata est in saeculo corpore . sed non uoluntatet . ostensione . non intentione . Nempe uidens mundum cum omni sua dulcedine omni-

t

deest

Boll. l.

s virtute A Boll.l

r

o relinquo

p transferre moliretur] ferrit A

46

adhuc

.

Boll.

trans-

fluctuantis seculi A Boll.

s supposita

t

uoluptate

l. sl.

XI

LV

'llog

pun 'J?t\ trrIcEJd uorlcrllroz rerr{r II" pun zrou ruoJgr il? lFrI llola1 elp Srpu"lsoqun pun 8{l-q;urg orlvr 'qes ers eq 'qcrlJouur l{cru 'qcq:egn-e 'ueru,&\. rul }qcru reqe 'eqre1 IuI - uoge-I ueqculo^\ rur oJrlsl sgces qcou sJopnJg sop lllruoqn tuep rlceu nerg8unl e8rles erp eqre^rre^ sA

IX

y'

eulp:l-:: ?-: .euorlueluru-- :--

-

-rutuo

-. :;: :. SIJIB{ tu3:: ..-:- -.

-JOC OInJSES

'uoqol qcou ylet a1p 'sun uo^ elor^ qcrs uJouurJe u?JBp 6lerl lqole8 re 8ryeq pun Srplnpe8 'ueproqcseq pun uroJ erly[ 'suozroH pun s.redro;1 souros uo{ceN uop soz}oseD sop qco[1e8e11 sep relun el8reu pun 'rlsuq3 srouuo{efl sep 'sn11eg ue8rlreq

selrcrldu-irs es--:-:

-sueqe'I oropgrl euro pleq ers ollo^\ 'ers elEes '1sq1es qcrs qcnv 'euuo{ uetupllyl JoJoqJIS pun JoIe{ uo>lJeft\ ueqcrl -UgB uop qcrs Jo oA\ 'ueqe8eq nz suoqo.I ueqcsrqcuoru sop eqnu olp u[ qcrs pun uoprorure^ nz ]le^(\ uopue>l -ue1( Josarp qcnJqpgcs uofio^rqege8 uep ouqr o]opoJ

esso;edns --:: -olcuBs JOlU:::i: , -- :':r::'-.::-

sop rolsolx Iunz !]Ip|].ulr.z oures re tuqBu qngcsJnv ouqo pun 're1se^\gcs Jop l€U uorueslrog uep 13log srep -nrg sop lleJuJE errrruo{ erq '8n1qcsro^ 1re48ruulo.rg ;aSrlqcugnu ur ers se^\'ers e13ue1ro Jo^tqcsun 'eqcqSou

-1a.

tuelle onb sr8el oänr

:

-re s€p rr{l llo9 o^\ pun ol^\ 'ue8elre;ne Sunrqn; .

1rsse33ns

e1:-.-:

r

:- ; -:

cou . tperS.ie i--.: - --onb . tunrp::: ': : :

enbonb

IqlS

-?:

t

-uoc =ä:n:-;::-- " -:+

'lqlelq l1e>18rzug olle ur ory 11e43r1qcoro9 reuros qcr esselreqn 'qe8 uoruJv uop ers

ord. cJnlä-r'-._:-: (unrpBJ ur. *...-r.::: -IUe [UnJ. -: '' ur O]nurn :r :-:r:: -odsrpons::-:: - := BJOrlSiU pE -::.:, ln . LuEIJle; :. :---

-JegR pun uB r{crlpune{ pun 3np1 IroH ures uln e8ro5 ur 'el]?q luerpeE Ue{req}suorq reErgleg }[u ulqep srq ers urep 'repnJg uoJr{r ers qcerds 'ue;qggnzJeqnurq opnoJg uopuenerlcsoq Jeure zuel9 uop ur 'rezvr gelnule8 uoqcs Sunqn uoqcsrl{Brd rep IBSgnru ery gcrnp orp 'e1eeg erqr 'e1e1qceJl rlceu€p ers slv '6uon?qcs uors ur JollgD Jop UoD uep, ors slq '.1ger; tz UeJ>l uol, ueqoE ue8rlrell orp JopJne '.le1re1Jop uoJnls uezroH ruorr{r ur, 'lqerls rueJeqoH r{c€u rorurur uropuos '}qlelq uoqe}s spue8rru pue8n; erp er^\ os 'se11og ne;g8unl erp efel 'uepqe44cßrnz letureH olp ul qceu?p reqe ers slv

-edo stutnlp ,;.:. -:-= . SUBIInOp L-: .j::-_-- :

. suopBnsJs; , ::: ilsJanSJlSrU;;.:--_ -

132,"

I Cor

13, 12

que temporali pompa caducum instabilemque"llipsaque instabilitate defectionemv sui iam iamque minitare 'pro nihilo pendens omnia oblectamenta blandientis . respuit . contempsit . atque calcauit . Et cum actualem eximio largitatis affectu uitam praetenderet . interioris tamen hominis perspicacibus oculis facie ad faciem domini semper iocundatur contemplatione . Nam quis recitando poterit explicare quanta continentia corpus fragile a mundi illecebris refrenando compesceret 'et ob seruitium christi carnem spiritui subiacere coegisset * ? Multa etenim tempora transierunt ex quo se ab usu carnium uinique abstinuit . cum nec uicino-

rum nec aliquis ex ipsius familia aliter suspicaretur

cf.

Venantius For-

tunatus, Vita S. Radegundis c. 4

cf. ib.

quam quod cotidie uariis deliciarum uteretur opulentiis ' exceptis duabus qug ei familiares erant . quarum una kebini" altera pertheradav uocabatur qug pia sodalitate germang multa tempora in sanctg uirginis ministerio pariter perdurauere . Nam cum plerumque lautiora et delicatiora ciborum alimenta ei praepararentur ' istg ut praemonitg erant aut holera aut legumina ei in cibos attulerunt . Cunque pariter mensg superposita fuissent . sepe ori admotam et quasi dentibus inferendam tamen reiecit carnem - ut per carnis abstinentiam carnem corporis edomando spiritum redderet fortiorem . Vilioribus denique contenta alimentis qug sibi praeparabantur, . in cibos pauperum et peregrinorum superuenientium quorum illi maxima ut diximus cura fuit . seu etiam astantis familig erogata sunt . Orationis ergo iugi tutamine se aduersus inimici infestantis'insidias die noctuque muniuit . Solebat enim noctibus de domo furtim excedere . seque incomitatam ad gcclesiam conferre . ibique precum iugi instantia perü

v

v bertheda l, Bertherada Boll. z cetera suppl. Boll., quam

et instabilem Boll.

deffectior coegit A.

l.

* * Kebeni Boll. Contra

fidem

codicis Augustani contulerunt

Kelmi, Acta S,S Maii t.7, p.552. 48

coniecturam Actis Sanctorum p. 552 revocayerunt

Maii t.7,

et alia compensaverunt. u in se stantis ,S!

6V

sap eqn6 erp ualle uo^ ouuos rep Sue8reluil ruleq loqog tuepuolleque lnu uuol11 'ue8uuqre^ nz lqceN erp

lrop pun ueqe8eq nz eqcrr) ;nz 3un1re13eg euqo qcrs 'ueqe8 nz osn?H tuep sne l{Jouequn s}r{cuu rlcrlrueu efegd ers 'sopuroC uäpuo8uerpeq ors sop a{cn}uroH rop ro^ l{ce51 pun Ee1 qcrs ors olrr{e,^o.eq seloqog sop ezlnqcs ua8tpuelseq tuop rolun 'epurseD opuolJ€1ygne sup uB r{cne repo'11e8 e8rog elgor8 erqr 'ue18ss uoqcs Jr^\ er^\'ueuep 'sne eprueJC opueqorzreqJon pun uoruJv

erp uB 'ep.rnm lelrereqnz Jql e1p 'esredg orp ors elllol 3uruqe51 rororlcuJulo lFu uepoqJrrz'e>lrets ]srog uop

pun e8urmzeq s.radto;tr sorr{r qcsrelC sep gnue8qcsrolC urloq 110{ru€s}t€q1ug r{cJnp ors üEp gne '>lcnrnz qcou -uep 'ue11os uopro^\ uoqoqcse8 eppq auqgz orp uor{cs -r,^Az unu sep 'gcsrelC eUqnJoB epun141 tunz uoqcs s€p sleuruo sepreq unu uued\ '-telr lqcsrle8gne 'JOA UoSSE rUnZ esntueC ers e13e1

ropo

lner;

3unsre16 rorgr geue8 qcnu reqe rqr uelzles

'uesred5 epuo{coruqcsl{o^\ pun e8rddn lgceJ }sretu Jr{r ue}e}roroq ors 'nergilunl ue8rlleq rep }suorq rur ruBS -ureure8 ya7 e?uel ueqorlq lloquopunqre^ Joruruo4 ur uJelse,{.qcs eserq 'goFI peJoqgod eJapue erp 'rurqe;tr eure uouop uo^ 'uoJe,& lneJlJo^ Jr{l olp 'uoro,^Az Jegn? 'e11ege1 uossele>lrloq uouoperqcsro^ lpu qcq8ul ors tlep s1u 'elelnruJo^ säJopue s€,lgo pueuel orlrueC ueuo8ro JoJqr sne gcou uJeqr{ceN uop uo^ Jepol\ s1e 'e18esren

ule1\ pun qcsrelC uo^ gnuo5 uep qcrs ers üBp 'ue8ue8 -ßL UeZ IoIA Je1tt uoqcs 6Jre,t\Jelun lsl09 tuep qcslolC s?p uellr,,!\ selsuerpsnlslfl{f, sop lun pun }lerq auffrcz rJrr llo/y\.rep ueEun{coT uep reqnue8e8 .redro) uoqcrFlcorq -Joz ueJr.lr ers Sunqcsrroqog regor8 qcio^\ 1ru 'ue8el"rep 8er1;on urr oJuuo{ qcrpueu Je^\ ',lr{crse8uy nz lqcrs -e8uy uo^, UJJoH sop 8un1qce.r1eg Jep ur Jorurur uoqcs -ueIAI uerouur sep ue8ny uolleq orp qcrnp gcrs ers olnor; -re 'elrqng lre4Srqe8reJC rnz eqol.I roJapuoseq ur uoqeT seregnB rqr ers puorrlB^\ pun 'ueg$c llul s0 lBr] pun s0 olelqc€ren '>lcnlnz se sor,{a 'slqcru JU }106 uopuloqc -rouqcs Josorp uezlo8rg soll€ ers ololrlceJo 'e1qo;p SuuB

-Jolun Jrlr uor{os pleqsle lgelSrlsegun erql rlcJnp

or^\

.

Nempe cum solis occubitu somni quies a cunctis peteretur . ipsa lectuli qui semper sumptuosi suppellectilis ornatu pallratus assistebat spreuit accubitum . ianuisque clausis egdem qug supra memoratgb sunt germang cilicium super nudam humum substernebant" proque capitali saxum aliquod capiti subdiderunt' sicque paululum gustato somno cum gratissimus aliorum pectora sopord grauasset . illa clanculo surgens noctare

l32rb

Io20,26

gcclesiam petiuit

xrr

(11)

.

falibus ergo uirtutum incrementis inuidens diabolus I eamu ad basilicamr properantem illicque manentem seu pedem indes ferentem creberrimis impugna-

cf. Eph 6,

16

cf. Gregorius M.,

Dial.

III

30

tionum luctaminibus lacessiuit .uarias terrorum figuras nefanda arte subdoloque commento in semet transfiguratas ei obiciens ' Qug omnia machinamenta diaboli illa inexpugnabili scuto non fictg fidei protecta gladioque (spiritus armata) ' signaculoh crucis inperterrita bellatrix deiecit ' Et ut ea qug generaliter complexa sunt . singillatim auctoritate ueritatis aliqua ex parte proferam . quadam nocte dum solito more ad gcclesiam properaret . audiuit in ipso limine basilicg terribilem grunnientisi suis fremitum acsik ingressum intrare cupienti denegantist . Quod ut illa * uidit . per spiritum sentiens diabolico commento patratumn quo quidemo hoc perterrita terrore . desisteret ab incepto bong operationis conuertit se ad illud quo monstrum furere cognouit ostium . atque aliquantisper substitit . Dein cum signum crucis dextera pretulisset .hostis nusquam

comparuit. b commemorate

ex

comme-

morauimus corr. A. c sternebant A Boll. d deest S.

e deest A Boll.

r

ecclesiam A Boll.

siu....

i

grinnientis

k

ac sibi

I a

l.

l.

negantis Boll. ipsa Boll.

s intro Boll.

n paratum A Boll.

h gladioque signaculi ,S; glaA; ex Heri-

o quo quideml ut

dioque signaculo

50

manni vita c. 9 locum sanaverunt Boll.

l.

XII



'u0pun^\qcsJe^ pula.{ rop r3Ä\ '8n1qcs uegclezsozneJ) s€p uolgco'U JeJqr lgr uuep ors se,trrle qellq pun 'olelnzn reneqe8u1 sep o^\ 'Sue8urg tunz qcrs alpue^\ ors 'oüorlqe so>lJol11 ueln8

slv 'ueqels

seuro ueluqouJolun luep uo^ 1z10slu0 sru>lcoJrlcs seserp

gcrnp ers lnu€p 'rum Sunpugrg Joqcsrgnol {re16 uro so gep 'elsreD ruorrlr ur ers ellqg 'qes sup euef s1y 'opr{e^\

lloq?lp e1'.;:: - -:1

-ueEe81ue lsqlos rouros ue8unlpue^\ro^ lsr.I rogcsl{cn}

uretsoyccä t: :-ego.rd ettr; ''.i l- l . eralj: - I -; luns !::-: ?t-.;:::: :: -

-rea.8ue8urg uop 'e111om ueleJlure olp 'Jql se uuo^\ or^\ 'seurervrqcs uopuezunr3 seure ueqol ogclplceJrlcs s€p eqcl) rep ello^lqcs rop u? qcou ers ogorl 'elllo eqcrr) rnz ollrs Joluqo^\o8 qceu slqceN soure ers slv :uo8erl -nzJo^ esra^tlrol suels8rue,n UorIJr{eA\ Jop lg}rJo}nv Jop lrtu ulozure 'oqeq lgegeSuauruesnz ueureureS[e tul rlcr sB^\ 'sep run pun ']eugeltoq solsrog sep Ue^\qcs r'uep sle soznorx sep uegcrezwep lFu pun suoqn€lD uol -leqcnegoEun seure pgqcs uereq8ur,lzoqun uep qcrnp lzlnqcse8 'elqcrunz sleJnel sop ueueqcsueqcel4l euel elle ors elqc?tu ulregdule;1 euo{corrlcsreun slv 'oqlo}s

-uI[Oq

lFu pun roplrq{corqcs

uesolgcnJ Jouros

-edo äuoq

.:::: -

:

'*- -: - ' oIUOPInb er1. l :: ulnltrrdsl:: -n3 OJSJ1UI --:;;:-. UAIIqIJJaI;:- ..: ='-

.

elurelradut -orpe1ä

eueporqcsro^ }sun)

llru JrIr Je ruopur

'EurB Jeper^\ Jepo

ellre,l\ gop 'e1pe orlcJr) Jnz ors uuo^\ 'snereq egdug; pun egu8uy aEgnerl rr{es qcrnp IeJneI Jop ers epop -JoJ uepue8nl rorrlr uesqcel& sosorp JnB preN IIoA

IIX

sernSg tun.L-:-:: ;: -: ::;--:.-

-uu8ndrur s:-:. -ueuBlu :r.-:':: snloq?IP

S-,-i::

--

-

: --

'erloJr) rnz SurB pun qcrFuroq qcrs ers qogre 'epezlrqcsoq uoJopu€ rep lsnJg orp JBIqcS Jeu -oulruo{llr1( puorge^\ pun 'e}}eg 1e1so>1eE Jelqcs Sruerrr ure os ers tuopgc?u pun Jdo) uerr{r rolun ulels uouro suess»1gdo) sop llels uel8el pun sne uepog uel{ceu Iuep JnE e{ce(I oqnBJ eura ur0}se.,\&qcs ue}uq?A\ro ueqo erp uolelrerq oueletr uessolqcse8 uern; erp uue1ypuetrs lleroq l{cntuqcse? Snezneg ue8rpue^Une lrru returur sup ';e8e1 sep ers olr{gtuqcslea.'eprnrrr }qcnse8 soJBIqcS

xrrr

(12)

XIII

nterea ne lucerna in angulo domus abdita modioque supposita clari luminis radios occuleret . sed ut in medium prolata candelabro superponeretur quatenus cunctis in domo dei commorantibus iocundissime rutilans iubar preberet . peruenit ad aures uenerandi constantiensis gcclesig episcopi salomonis fama uirtutum

XI\

mata. propius cum tot hostibus conflictura accessit pedemque suum dextrump dorso furentis superposuit . IESUM suppliciter imploranss . ut hominem ad honorem sug imaginis plasmatum . dgmonum non sineret seug subiacere tyrannidi . Spiritus enim" maligni cognoscentes sibi precibus beatg uirginis denegari facultatem ibi subsistendi ' ll horribili uoce cunctorum aures impleuerunt Pessima inquiunt ista wiborada dorsa nostra cum brachiis conculcando contriuit .quapropter differre non possumus effugii discessum .His dictis . confestim discesserunt .

132"L

cf. Lc

nequam spiritibus peruaf)uidam. etiam a multis sus ei oblatus est . Ipsa autem uexillo crucis arY .

11,33 XIV (13)

f I

beatg uirginis

.

xv (13) l\Tec multum post ad monasterium sancti Galli J. \ idem episcopus iter suum dirigens . misit ad eam

a.912-916

interrogans si secum proflcisci uellet .Magnoque statim gaudio repleta ' cum suis illis quas praediximus'domesticis festinanter ad nauem properat . et prospero cursu ad litus optatum perueniunt . Deinde in cella quadam in montibus sita iuxta gcclesiam sancti georgii . paruat constructa mansiuncula ' pene annis quatuor fldeliter

conuersata

est

tanta abstinentia cibi potusque

se

constringens . ut uix narranti quisquam credere ualeat.

dexterum.Bol/. Boll. r eniml yero A; autem Boll. P

q exorans A

52

"

t

diximus

l. l.

parvaque

x\'

ۤ

:

:- --

'-: ,enred . ttl:--;:-

ut Euel eJqef JotA eq€uloq qcllnolle8 'lezvr uopJo./y\ lol -qcrJJe snBH sourol>l ure Uop uepqceu 'ers e11te,lt uuBO

es enbsntr;

-Jeun ourBqre^ pun 'er{crl) Jop ul lrlc€N pun 3BI ers eqre^\ qcrlu"u Srpuelseg 'oprn^\ ueqnelS ropl"zrg ruop rune{ sep uuru ern 'e18e1JeJnB {UBJJ pun esreds uol Ue{ures}l€qlug ego.r8 os oulo qcIS oIS Ioqo^\ 'ue8reg uop ur 8;oeg ue8rgeq sep eqcrly rep ueqou efiez reuro

'reJn elugesre s€p u€ ers ue1Eue1e8 pqeg reqcry1cn18 gHcS runz uouurJouorq ueluueue8 uoJr{I

ur

: :-

.-:- :' . l?elEn aJ::;:l ,: : :. J.-::?-r : -".

Jelrlopu

-:'

uepenb Eir:r -" : - -

-

pu1-1

lpu pur^\qcse8 ollro pun lllgro epnerg rego.r8 lFu ors rezn qcrelSos 'ollo^\ uosror uor.urussnzwqllFu ors qo 'Jql nz el{crqcs pun snll?D ue8qreq sop ro}soly urnz 3e16 uouros Jogcsrg roserp tuqeu rlcsuep e8uel ]qclN

^x

-OlUOp

sSI., '^-

rurlels enbc LUSO

.-'.

: :: - -

-.':;',

pE llSI:

lle$

'

:

.;

-;' -

I13uE: -_- ':-:

:

'nurg8unl ue8rles Jop uopuo8nl rep urqn11 rep ooruoleg 'zuelsuo) uo^ erlcJr) Jep sJor{csrg ue8rprn,ns8unrqoJel sop ueJqo nz ue4 'epueds zuelg uopuJeruuqcs uepuono{ro uoure 'eplnrr 'uepe,tnuJJOH sep esneH rul e1p 'ue11e ors üBpJne

relgcneT ueuro JnB e]]rntr o1p ul ors lnuep urop -uos 'e8reqro^ solqcrT uolleq sep uelqerls olp elqcnoT

l11e1se8

e111e1se8 uep relun pun e]{co}sro^ sesneH IoJoqoS ul elp uessaprelun lqcru l|ueq

sop le>lurl(\ ruouro

'spuolrä ers uepu€AtqcsJe^ uolJol(\ uosorp l!]Ai '«ueqerqcsJne re8uel 1r{oru }qcnlC erp rr,,vr uouuo{ qlBqsec 'ltulBruroz orurY pun ue{cn){ llpl ruorqr lrur sun lerl» 'ers uelepe; 'I Jnu uuBp so ors uue^\ 'e111on uerutuo{ sun nz ls8qlr,llreJeq ors o,r 'epunlg olp lrutuo>l se uuoq 'Suegdrug ur ure8 ue3r1re11 Jouros pun sollog eqe8sueSeg erp SunBes4uB(I ]Fu lruqou uJepuos 'u.relsenqcs 'lqnJlocl lqclu plos » : ueuqr nz ors e13es ';em Sun8rpreleg oure uenBJC uopuosolrrue uop ;eqnue8e8 se Uep 'qes pun rqnJro nurg8unl e8rpeq ery serp slv 'oJrnpeq uosorulv r0rr{r sll€Jseure{ ers gep ouel -JoA uep 1nu uoruruo{ rtz 'JeM ue8rrqn erp sle JerlcroJ olp 'ueuqr uo,r eSrzuro ouro so olrlerurlcsJol. 'ueure>1 -uouru?snz Srpnerg Sroeg ue8qreq sep ollez Jep reg uauegnre8reqreH elle sl€ pun 'uelllos uenor; ue8rpell ueuros pun ]]oc nz oqorT ur pun uleturussJe1' vellez uoJqr sne runs8urJ uonBJC uogeqr{ceuoq erp Jrl€f rur Ieruure qcrs lrruep 'ue.rtlu,roqJne ueSrqnelg uoruruor; Ioq UoI ueuro qcns reqe [lerl 'eplem uo]l€qeq{cnrnz 'e111os uepre.r tr[o]Je^ qc[8p uerurv rep uoz]nN nz rop '1re1 ure uo^ep gep '1oqe8 .lS 'uoprn^\ uros qcrlrrlog -lueun Jr{r ers gep ors ueuop uo^ 'uB e8urq 'uelgoq rerutuo4 ilo^ ,uoret\

rql uoloq pun 1le>lSrqe8rerg

lgeJJo eqelT Jeqcs[ururq uo^ erp 'e1era. uorue{ 'sqcnlr tuep re}un nerg8unl ue8llreq Jop JnU rep eC

e{lo^

IAX

'urolie ]slog rur uJeporlD u0]0u"»l -luo roq olqol pun redroy volmz uorr{r uo}seg sollloru 3e; nz ?ea uo^ r{cJnp o}qc€zvrgcs 'l}o9 ers e}uerp -rea.

ue8unqn ueserp tlht 'sottoC oJIIH llru sery otr{cerq JIo^ pun sne eqcrr) rop ur UeZ ezueE elp epreq ers 'o1{Jg}s Jopar^\ ue8e; roJp r{c€u uelre,rsrq redrol uosol ,se

-lJ€r{ uerqr ors üBp repo Jeqqcs sB^Uo ers ü€p ros '1er1eq 're,l Brpuo/(lou furpequn so uue^\ ouelles zue? Jnu snBH eurepl seuef ors g"p os 'ueqegrlzue epeug oqcrlngS erp uor{cB^(\ pun }oqoc r{crnp .leqep qc[p(uu

aduocans uirum suum causam infirmitatis indicat . At ille carruca" impositam ad famulam dei perduxit . Qua correpta de inobgdientia . benedicens panem dedit ei . Quem ut comedit . ilico fugatis doloribus et sanitate recepta gaudens domum regressa est .

XVII

(1s) ff.utu igitur

wiborada sicut predictum estd

pene

x\-rr

L)annos quatuor in ceila sancti georgii" probatis mo-

a.912-916

ribus et uirtutibus adornata in dei seruitio permanebat

.

Uenerabilis itaque pontifex iterum ad monasterium ueniens . clausula quam tota uita sitiebat iam parata . missis quibusdammonachis iussiteam duci ad se.Quam

episcopus

cum paucis prosecutus et

benedicens

clausulam obserauitr .Ast inimicus atrox inuidus omnis boni diabolus terrorem illi incutere temptans . caput hominis hispidum et horridum tanquam uiuens et ore

hianti sua malicia proferens ante illam iacentem in oratione proiecit .At sancta uirgo nihilg territa uel loco mota supplex in oratione perllsistens . signo sanctq crucis frontem muniuit .moxque omnis fantasia diaboli

I 33"a

uelut fumus euanuit

xv[r Iun.23

Act 10, 3 etc.

(16)

.

octe quadam id esth in uigilia sancti iohannis baptistg prima incipientis diei aurora . uidit in uisu sanctum et uenerabilem patrem nostrum GALLVM . quasi uiuentem in corpore paratum ad missam cum magna claritate luminis aduenisse Secum etiam tanta multitudo candidatorum id est felicium animarum aduenit . ut tota latitudo illius gcclesig repleretur . Sanctus

NT I \

itaque Gallus ad altare accedens . celebrat missam beati

c

56

r

carrucae Boll. d deest Boll.

s nil Boll.

e georij

n itemBoll.

l.

observavit Boll.!

XVIII

L9

els8rloq e1p olp ur '6iserreqcez 'lqcru qcrp olqcrgg, uP uoqdrluy erp elrurulls 'sJeJn?J sop souueqof ue8rles sop ossol/{ erp eporoJ pun r?llv tunz snlleg e8ryaq rop lllrgcs unN 're,^e lllnJe8 Sunuqopsnv uezue? rerrll ur orlcrr) olp gep 'ueleeg uoqcrl{cn18 oslu -ülo1$. rro^ rerlcs ego.r8 os oure qcn€

'ue1epre1>1e8

tue{ ruqr

}}}At 'rue4

essotrAl rnz selqcrT sep t1e1341ag regorS lpu Srr3eqqrel Jo or,{a 'sn11eg Je}eA ue8rprnr*rs8unrqere^ pun ue8rlreq

uorosun lqcrso8un€Jl

rur se8el uepueuul3eq sop

elo.rue8rotr l uelsJo Jop ur ers qBS 's.tegne1 sep souuerlof ue8rlreq sep UBI^ rep ur lgloq sep 's1qce1q seurg

IIIAX

snlJuEs. -pB

-:-:-: -:-

-

r.unrr:.-; -- -

:

€luBl L-E::: :- . : r -B[UI,Unl;::: -:: -

. htr,\l-i\ ! -- - .: lr::- :- - - :: -: : -

nsln ur

-

-deq sruu:

--

'SunureqcsJosleJnol ezue? a1p

qcnz5 or,r pu€^\qcsJe^ qcrelSos pun 'seznery ua8rpeq sep ueq)rcz ruop lFu urlls errll eleuddem 'toqog rur Srlgruop opr€rlro^ pun ellols rep uo^ trrfclu qcy!\ 'ue1ce;qcsro slqcru qcJnp rlcrs Uarl reqe ne;gEunl e8rlreq erq '3e1uepog ru? ]oqog rur ors s1e'urq ors Jo^ urlrJJe.,!\ pun Jo^req ]lor{sog Jeuros ur 'ergrvr Srpueqey Jo uuo^\ er^\

'punry ruopuoqelsuego tlur gdo4ueqcsuol l ueElrneqcs pun uo8r]loz uoure etrqceJq 'uegognzure uo{coJrlcs Jql olqcnsre^ '1e;ne1 ogcsrprou elnD soll€ Jne rop 'pule.{ eqcrl>lcol{cs Jop reqy 'osnel) orp Uolqcsro^ pun ors eleu8es Joqcsrg rop uuep rqr eflog ueSruon lly{ 'opro^\ lqcerqe8 uqr nz ers gep !oqe8 pun rqr nz oqcuo141 eErure Je el>lcrqcs 'J€1v\ lelreJeqJo^ uogcs 'elleg luqesJe ueqoT sozuu8 Jr{r ors o1p 'Eungerlqcs -ulg elp pun tue{ relsol) tunz slerureqe Jor{csrg e8rp sly 'uepueSng uol {cntugcs -rn.trsEunJqeJe^ Jop unu

tur pun Iopuu^\suoqoT uelqordrs llu llo5 ue lsuor6l un 8.toeg ue8ryeq sop ollez rop ur erqel ror^ orleuraq €peroqrl11 e8rles elp '18use8 er,u 'egleqJo^ oslv

II^x

'{cBrnz osneH r{c?u epnerc IIo^ eugo{ pun roper1!\ lloqpunseD 0l{l 01leq els 'uezreruqcg e1p qcrelEos ers uotJorlre,r 'e11eq uesseSeE se ers s1y 'rqr se qe8 pun lorg ure ors eleuSes 'olluq 11epu1e8 swesroqe8un seJrlr ue8em ors osorp tuoprlceN 'solloD urJouer( Jop nz ors eUqßJ pun ue8e71\ ueuro Jne ors ofel Joq€ Jeuol

.:; OIB1IUES

:: :-: -

. ro llpe: -: -:: : -:: €nö.l:\::::: ;: -: -?- _

lV

. 1E-'::*. ;

Hesbert, Corpus antiphonalium fficii,

nr. 3864

xrx

(17)

iohannis baptistg . et leuata antiphona . ne tlmeas zacharia dulcisona modulatione sanctissimo illarum animarum conuentu pariter concinente ad finem usque compleuit . Post missam accedens ad fenestram .futura qugdam sanctg uirgini reuelauit . in quibus hoc predixit futurum et iam decretum ante diuing maiestatis conspectum quod peccatis idi exigentibus plurimi in potamico lacu eodem anno de familia sedx et de aliis quibusdam periculosa nauigatione essent mergendi quod postea multorum experimento probauit euentus.

uidam puerulus bong indolis de nobilibus parentibus ortus nomine ödalricus ad scolam causa doctring uenit inr monasterium . Qui quidem edoctus . cum ad - intellegibilem" peruenisset gtatem cum etiam beatg illi amabilis crebro ab ea ut iuuenilia desideria fugeret moneretur . cgpit uirtutibus pollere . castitatem amare . in dei seruitio sedulus et deuotus existere . omnibus cum quibus conuersabatur honorabilis et amabiliso haberi . Vnde et patres nostri fratrem sibi conscriptum ceperunt eump habereq maximo amore et

xI\

honore.

xx (17) a.920

1

33.b

iilo tempore salomone fratre et abbate nostro JI nepiscopo facto . cum nos unice diligeret . post obitum" illius uerentes fratres et ipse ne sicut ante eum in potestatem alienam traderentur . eius nutu ödalricum ipsum secrelltius accitum suadere cgperunt quatenus monachico habitu suscepto . se dei et sancti. galli ser-

uitio traderet . hoc pacto . ut mox patris nomine assumpto abbas eist post illum constitueretur . At ille ut i illud A Boll. k

deest A.

1 ad A Boll. m ad supra

"

o amabis 58

lineam add. S.

intelligibilem A Boll.

l.

P deest A.

q inadd. A. abitum Boll. s beati A Boll.

r t

eisl deest

A;

eius Boll.

x\-

69

ure sle

pun

'uegceJdspß nz ueqcnsuv ruoJgr 'ergar

lroJoq lqcrsurH repel ur Je ü€p 'ueqeqcse8 se11og oueld urep ggure8 qcnu euuo{ serp 'SunugoH rop ur ra qcerds 'urqeuJe^ rlcsunli1 ueJgr JoqB Jo slv 'opJnllr lzlos sle 'ollgrl ueruruouo8ue srelen

-rel

-e8ure ureuef r{ceu

'llog _l lsrJt uelzlesoE urJJoH ue8ryeq Joures uo^ JOpJn"lJoA qc€N '> :e13es reqe ner;?un1 e8ryeq oIO «'uoqcetu nz els '8nr1gne Jelse,\A,rlcs JeJgr pun J?,t\ uelleqe8 -Jn€ lreqJv oJepu? euro qcJnp urrouorc oneJl eJno Bp 'urer lqcru purs 'ueprnlrr lqcetue8 ls8ugpn op 'uer1so11 elp qcnv lue8rurer nz Jossel& ruouroJ 'urerz11 lrtu se11e '1srq luqome8 ue8ur.rqnz.rep regdg sep np lpro^\ '1edrue141 uep qcne pun elerodroy sup 'eueled orp pun qcla) uep 'ue qcop eupro 'ur.ue11 olsgorl ouroJ I» :rqr nz e13es ors 'JB^r ueSue8e8 urJoH runz orp pun 'e11uq gqnge8 uoqof ser{crlplqro^ uro 'rem ue8uege8 11e16 Jesarp uoclroJl rur ors e8uelos 'orp 'uuouorq oJgr runeJl ue8rlos rep uorqcsJe slrlceN sourg

rul Bperoqrl6

IIIXX

lpt.uod

o::-;- :-r: :;-:--

-tr:od ra s-=-:::-:,

oEA .

.

j1-- ;

;-

--

1rp:::':'- - -:

,

}V . itru:.i," :-::1., : SCrlSeIUOl ?--::- : .

::

orurxo:d

=::

:

EpunI'IrlaE:::.'-

'. ;

lopes. al::r''-: :Surruop o . ::: :: Iu?lln sua::: ;'-. ":' SnqIlJE Ii:.::: - -- äpe.toqr.rr =::::. -:.-

'uJJ0H

ruoulos Joqsrq er,n Srpneu eluorp pun {cnJnz lroqpuns -0c 0llo^ euros lslr.{ uozrn{ rouro Jn?lro^ r{c?u }l0rrlr0 'uelger; nz Jeper^\ o[o]S Jop Jne Je ruB>I 'elleqlelso>1e8 'eleuSos ors s€p 'JoJg ure Jeper^\ rugr

uo^€p Je

oulluop L1:.s :"].:_ ;:-IunllBnJSl'r.::--: :., IUIIEIS :OlEl:l::ll - - " enbueuud ::- i-.:: -ou ulruS: ::-- - =-snllll I'unl:;:s--: :--acoerd.:'Jr'-?::: :l0 Inurs s:.: ;:'_;: lV . rllu:--:.r:: Sotu BlEfr;- ::::. -SflqIU?LU:S1." , :-, ?lUBl 3Un- :: :;-7: oulluoc.1:.-:'t,i--r j;-:.: ;-, -

slv

elgcroJ pun uursue8rE ueuros Jrlos ellepul 'sruremqcsag eures unu qes nerg8unl eErpeq erq 'ue8uug rLZ lqcrse8

-uV III ro^ uqr '8er1gny uep qe8 pun Jner€p uql efel 'ueloqnzroqJer{ pJeJd uro 'Je IqBJOg'e1uue>pe uepue8erl -ropolureq

sop plngcs o1p qcralSnz pun ru1Yr grzvre8 rqes

nergSunl ue8rles rep lre4SrlroH rop roqe rouof qcrs eq «'ueqe8e8'eleuSe8eq Jrru Jop '[uouro so uJopuos 'uesseS -eB uo,tep lecru qcr eq€g uopuns Joureru ue8e,to. reqe lSugdule lorg ure uopupH ueErqe8rery pun ue8lpeq ueJqr sn€ qcr Iro/( 'e8eqreperuJep oqce,^arlcs rego.lS os uI ylal qleqsep qcr gep 'euue>lre pun gre^\ qcl irreH ulontr» :eluuo>I ro lnBI os Jerr pun lgn^\eq Sungeul -uV Bf 'plnqcs Jeures qcrs opJnm oeqeg uoruuro;g JeJgr qcrlpuo qcrs re euouurro

3c «elsopJn^\

lpuBSeS

-oJJB 1an

:::-

1nö I su:d;:::

uqlrop

sum illa quondam famula tua . et huc missa sum* hgc eadem nunciare tibi . Dic mihi ait.quomodo tecum est? At illa dixitv . Domina, . dei gratia et tuis meritis . inenarrabilibus bonis utor . et delectabili requie perfruor .Ad hgc sancta . uade inquit ad praeparatam tibi

requiem . et mei memor esse digneris

. Facto autem mane . aduocans ministram . quis inquit quas hac uice tulisti fecit oblatas ? Respondit . Ego domina . Cui sancta ait . Cur hoc te facere fingis quod non fecisti ? Moxll illa reatus sui et neglegentig memor . ueniam

l34ra

petens inquit . Piissima domina . audeo dicere aliquid

?

At illa . Dic aitn quod uis . Quomodo inquit domina meab scire poteris omne quod. facio ? Quis mei apud te delator est facti ? Nullam causam te celari posse credo .

Beata uirgo respondit . Hac nocte quiescenti apparuit

mihi in uisu famula mea quondam fidelissima . nunc in christo soror karissimad . hgc omnia qug ad nos pertinent . et qug diuina gratia illius meritis rependere uoluit . per ordinem pandens . Nunc praeceptum nobis sine ulla tarditate studeas implereu . Uasa offertoria et diuino cultui praeparata corporale et linteum oblaticium mundissima lympha purgare non pigeat . ulterius caueto ne in dei seruitio rebus exercendis crimen surrepat neglegentisr

xxIV (21)

.

LTe" sancta uir-so quicquid de annona sibi uel I Iministrantibus supererat .aut a quoquam accepe-

rat . larga manu cuncta pauperibus erogabat . Inter quos unum elegit quem tempore sui prandii circa nonam iugiter secretius adesse precepit . Huius gressus aliter esse non poterat . nisi quod duobus baculis inters ascellas sustentantibus incedebat . Igitur diabolus omnis

x

v

deest A Boll.

d dilectissima

ait A Boll.

Boll.

z mi add. A.

" inquit A. b deest A Boll. c omnia quae A. 66

e adimplere

r

A;

carissima

l.

neglegentiae Boll.

s interl intra A;

deest Boll.

)Cil\'

L9

-rels lzlef - lnB[ re errgcs os - re üBp 'lüeJre or{cg^\rlcs JogoJS os uo^ ros Je 'ro.t elqcsne1 pun uopofl uop JnE uorloJolsued ruep Jo^ qcIS JJ€^\ 'reqep llezsuossg

Jep Jo^ uo{cnJ) Jop oso}og tuo}nel }Iru uolrrJy seuef pgg rul se8el souro rue>1 'ue13[]s nz uopeqcs '1uua1 elsun) puosnq pun leplou olng soll€ rop '.reqe leJnol Jec['elz]ntrs ulesqcY euros ue>IcnJ) Ie^\z lltu r0 ruopul 'ueqe8 Jnu eluuo{ JE 'ueruruo{ nz elll}S re11e ut '1tez -suessg JeJqr nz 'epunls elunou elp run '1oqe8 oIS ruep 'sne uouro ers elß{?^\ uesorp Jo}un 'ueluJy olp ue puBH re8rqe8rerg llru ors e1{uogcsre^ selp 11e 'ue11etq.lo pueureI -pue8.rr uo^ ors sB^\ repo qollq SFqn ulollnusuoqeT uB

uouurJouorq uoJqr Jopo nBUBunl ue8rlteq Jop

se7y1

AIXX

€IUISSIJ?-'

;

1-

sruuro sn-: -.: : - SIIr.l:- :- -

3JO]UI

snssa.t8 s: .SCJIJ

-

Irpit:::

Jolul

rE;.:

-=

-

-: .-:

-adecce u:: -- - Ion Iqls i-_ -_'

.

«'lsuorpso]1oC uop rnJ e8urq rep Sun8roseg Jep ur Srsselqceu lsoJel( np ']ruruo{Jn€ Jqeru JJn^\Jo^ uro>l üep 'gclp e1ßH 'ue8rurer nz rossel& ruolsrolnel

]rru uouurlregdg sep pun e1e;odro;1 elelrereqro^ lsuorp -sollog uep rnJ sep 'ege;e8regdg erp 'uegerrpro^ lgcru r{crp nos sA 'uellnJJe ute7o7 euqo eueqerrqcse8ron sun sep np lseqlos unN 'elllo,^d. ualle8rel elsuerpJo^ erqr rllJ JrIr opuug eqcr111o8 orp sellt. pun fueloclu€ sun sem 'sey1e serp r{ceu 0ql0g rop o}requogo pun '1sr uep -rone8 Jolsel\qcs olsqerl euro snlsrJrl3 ul p1e[ erp 'urr -ouerq e8rleureqe olsenerl ouroru runerl rur Jerlqcs qcr 'rrur uorqcsJe 1r{ce51 Jeserp uI » : olouo^\}ue ner33un1 s1e

e8{es erq «'uepJol\ }qcrlurerlJo^ Jrp uu?{ 'qcr 'eqne18 rlp lBr{ re^(\ ien} qcr sB^\

slrlclN tuelsrJo^ 13I

ourol,u

'uessrld. selle np lsuue>l Jego^\ 'urrre11 eurel4tr » : eleu8e8 -lue ors «'lsllrt\ np se,l\ » : el8es Jocle ouof '8eg «6ue8zs semlo gcou qcr

grep 'urrroH eruwoJC)> :e13es pun SunqßzßL run 1?q !1e48rssu1qceN pun plnqcs orr{r ers e}qc€peq qcrel8og ouele8 « 6 lsuq uele8 l{cru np se^\ }sollgr{ np 'rol np }sqp runJslN» :Jqr elJeprzvr:e eErlreH elc «'urrreH 'r{cl» :ele1ro^Uue ols «6lseg uoruruouo8 Iey{ seserp np e1p 'uelcuqe8 uolelqo erp lBrI re1\» : e13er; pun urreuerq eJqr ors JorJ Joq? ue8rol4 uolsrlceu ruv «'ueluepe8 nz Joureu eqrue8 pun '1sr ]olroJeq JIp o1p oure oqn11

.k-**-_,,

boni inuidus gerens mille nocendi artes . quadam die in similitudine illius egeni magno strepitu baculorum ho-

ram refectionis anteuenit et prostratus terrg ante fenestellam tanta se infirmitate detentum simulat . ut iam se deflcere proclamaret . nisi solitam elemosinam mox ab ea perciperet . Illa immota manens ut semper sine intermissione prostrata in oratione iacebat.nullum profano responsum dedit . Econtra deceptor animarumh flens et eiulans . quid proderunt tibi inquit si hic moriar elemosing quas ante dedisti ? Vbi nunc larga manus quam mihi sepe praebuisti ? Quare exeuntem animam saltimi in hora subitg mortis non recreas ? At sancta uirgo ll sicut ceperat tacita permansit . Interea

I 34rb

malignus suasor caput horrendum ad fenestellam subrigens introspicit . Sancta itaque uirgo se paululum a terua leuans . contra hostis nequiciam signum sanctg

crucis

imprimit et

semetipsam undique muniuit

deinde ad fantasma dixit .Recede quisquis es adiuratus per tremendum et uenerandum christi nomen recede . a me non accipiesk quicquam . Ilico sancti nominis inuocatione fantasma uelut palea uenti flamine trans-

lata nusquam comparuit Discedente diabolica fraude . certot refectionis tempore sicut antea solitus

erat elemosinarius pauper cum magna cautela aduenerat . At* uirgo beata gaudio repleta simul" admirans . ueni ait amice te agnosco ueni . qug a domino praeparata sunt lgtus suscipe. Ille incognitus qui dudum aduenit dei uirtute superatus et confusus procul recedat a nobis.

xxv (22)

n uadam nocte paululum quid beata wiborada in Ylectulo quiescente per uisionem apparuit ei domi-

nus noster sanctus Gallus scissis uestibus et ueluti sordidis . et inter scapulas quasi signo crucis insignituso . h amarum Boll.!

I

saltem Boll.

k recipies A Boll.

I

68

cefiae Boll.

m vero add.

t

A.

et add. A.

o insignitas

l;

insignitis Boll.

xx\-

69

ure uJepuos 'lsr 6ozre11 ure{ Jop 'preqcrng uuer,(; JoO» :reuef pun «e]8e1e8ue Jeprol) euossrrroz pun e8rzlnurgcs os Jrp pun uzle8ue lelerg uoqclos uouro rrp l€q rem 'ue11 ulory >> : elSes pun 8q;eq els {BJqcsJe 'e1>1cr1qre uqr e3rye11 älp slv 'louqcrozo8 urollnqcs uep uoqcsrl\z zneJ) rueuro l5u ruesrlcrelS rem pun uJeprel) ue8rzlnurqcs pun uouessrJJoz ur or^\ 'sn11eg e8qreq rep 'lre11 Josun runBJI rul Jql ueqcsJe ep ols,?eltuoJgrJnE Sruom ulo ?peroqr16 e8qes olp elqnr slrlcuN seurg

. : l--oSnlIU:lS-. rlni:: :: :- -

-JOS

-Fuop r: :::

-:::

,

«'u?r) seiloc qcJnp ilolsJoz pun lSerseq lsl Je uuop 'sun uo,r. ureg egcre^\ 'lem ep epere8 rep 'reqe aluu€>laqun Jouof 'lsl trolroJeq UJJoH rrro^ se,r\ 'uu Srpnery rururu pun rutuo{ 'gclp ouue>IJe qcr 'puneJC uretu 'urruo;tr» :e13es pun

rqes qcrs elrepun^\ pun olne4 nergSunl e8lles e1p pun 'JB^\ luqoare8 uoqcs so Je em 'lrezsuessg rnz Srlqcrr

lle{rueslnqog JoSorA }lru orrrrv e8rlgrnpequosorule

Jop

rue>1 'qcm Enrleg ogcsrgnol Jop BC '18erguoa,Bp pul^\ uepuorle^\ rur nerdg CIl^r os 'pogos >lnds rep pue.&qcsJo^ suerueN ue8rlreq sep Sungnruv Jep reg (('uellerlre slqcru

np lsJl,l Jrru uo1 iegcret\ '[]suq3 uorueN ue8rprnm -rqe pun uoJsqlqcrnJ urep Ioq qclp ero.^&qcseq qcl '1sres np Jo^\ 'eqcre16» :4ndg ruop nz e13es pun uolres ue11€ uo^ qcrs eleudde,ll 'sezner; ue8qreq sop uoqcroz sep sepureg sep lleqsog erp ue8e8 8n1qcs 'uepog tuozr

Etuaztr ure unu qcrs qogJe nerg8unl e8rpeq orq 'urounl elneqcs pun ueqcJolsued unz ldneH seqcrplcoJr{cs uros JeJolsngulg osgq rep o]{cer BC[ 'ue8re,lrqcg urr ue Suug -uV uo^ or1( qorlq reqe ne{8un1 e8qreq olq «6sopol uerlollzlgld soule opun1s rep ur sue1s8ruem lqcru eloos epuoproqcs e1p np 1s>lcrnbre urnre1\. ülseg lqcrereS 1go

Jrru np elp 'pue11 e8rqe8rerg eurep 1z1e[

1s1 o./y\. ü

oqrels

JeIg gcr uuo^\ 'lseg ueqeEe8 rerln4 np e1p 'uezlgu ues -oully elp rlp uopra^\ sBÄ\» :;e8grlequeleos rep ellneg pun euetutur1!\ Jopr^l'BC 'uo^rluv euro{ uesoll}oc urep qe8 pun uepog ruu leqeg ulr Sunqcorqrolug euqo JeuItur ertr 3e1 'lSeznequn qogq ouel 'erue{oq uasotulv eluqome8 sep Jr{r uo^ lJoJos lgcru Je uuorr\ 'essnur ueq

Quem cernens sancta nimisp obstupefactaq . quis inquit

domine mip tantum scelus in te perpetrauit . uel tam sordidis et ruptis uestibus induit? At ille . tyrannus ait burchardusr non dux sed praedator et desolator istius" prouincig tanta in me commisit scelera . Locaet praedia circumquaque a fidelibus mihi collata praedauit . et sibi cooperantibus in benef,cium tradidit . crucem auream uenerandis sanctorum reliquiis plenam abstulit . familiolam desolauit .monachos in loco hoc sub sancta professione deo et sanctis eius seruituros fame et inedia cruciauit . Vere dico tibi quia melius ei esset si natus

iMt26,24; cf .

non fuisset Mox sancta uirgo somno recedente euigilans secum de uisione tractauit . nulllli tamen hanc

Mc14,2l 134"a

illis diebus innotuit.

xxvr

xx\-l (22-23)

admonasterium NT on post multum autem comperto J. \ eiusdem ducis aduentu . cumt abbas tyranno loco cederet .ilico ut aduenit . eum ad se accersiri praecepit . Quem aduenientem dure" suscipiens . asperis uerbis de singulis sibi per uisionem ostensis ualde increpauit . et

hoc addidit . Cur inquit hunc adis quem tu" tantis iniuriis affiixisti ? Crucem eius auream cum sanctorum reliquiis refertam contumaciter de isto loco tecum asportare ausus es . At ille cum hanc non sponte sed monachis offerentibus et sibi dantibus se suscepisse testareturw . non propter amorem tuum ait hoc fecerunt . sed propter timorem . et" nisi reddideris ut loco sancto unde ablata est restituatur . scias uitam tuam in periculo et in extremis constitutam . Cunque de omnibus pro quibus erat admonitus emendationem dignam promitteret . et crucem sanctam aliaque quam plurima iniuste ablata se reddere paratum fore . inquit inter alia . Domina karissima . scio quia mulier sancta es . P deest Boll.

s aitadd. A.

r

burckhardus

s huius

t 70

l.

supr. lin. S.

l.

u dyre A; dire Boll. e deest A. w

testaretur.illa ait. Non

* Sed.Bol/.

l.

IL rrru np uueÄ\» :01J0pr^\re reqs ors « iJnE 10q0D urep ur

qcpr rururu pun qcru rRJ elqg 'lsrq nBrC e8rpeq eure np gep 'ülem qcr 'ur.r.reH olsJonol» :ruoJopue Jolun Jo e13zs'ueqe8nz4cnJnz Jopor^\ oueruruoueSSel6 lqcoJun nz eJopue seler^ pun zner) e8qreq sep 'les UeJoq r{cnz

'u

uo\ :':

Je ü?p 'pun qcerdsrel Sun.lesseg euossorue8ue eule '.rem uep;o^\ luq€tu.re .re ue8e,t\se,tt'se11e JnJ Je sl€

pun

'«lst opua tuep egsu pun rr{BJoc q ueqeT urop ü€p 'uossrrvt np ls[os os 'prrm ]el]B]sJo{cnJnz 'eprnm 1g€qcs -e33em so tuep uo,r '1.r9 ue8rlreq ruop so lfulep 'lsqF ->lcnJnz Joperl( ]qcru se np uue,{t pun'uz1e8 se ers uoq?q lqcJnC sne uJepuos'rrp nz oqorT sne lgcrN» :ors e13es 'uell?{ ueqeSe8 pun ueloqe8ue eqcugry olp ruqr so Iroa uJepuos 'ollgg uoruruoue8 qcrs uB qorJluy rueue8ro sne 1qclu se Jo gep 'e1;eqcrsro^ JeqB ro slV r«'ueddelqcsnz -troJ rlp l1u lro ruosorp uoa. Srzlort znor) sellpge8 uernbqerue8qrell lpr pun seueplo8 ures '18eme8 se lseq nc ülsBq l8ugrpoq uolBlun uoqclos lltu np uep 'urep nz np lsge8 runJe^!» :nzurg ol8ßJ pun oue.re,l uele8 -pun{ tunBrI rul rr{l elp 'ue1u1 rolle qo rqos uouol(\ uolreg lltu uqr ller{cs pun 8uet1s ugl ers Sugdule 'rue4 Je slv 'epJo./y\ ueJnre8 rgr nz Jo [JBp ']Jun>1uy Jeuros req qcre18 'qcln Jolsol) tuep sns ueuue;,(; tuep JoA lQ17.tep ep 'ers loqe8 'rqn;re Jolsol) uu sSoz.reH sosorp -ueqo UUn>IUV Jop uo^ .releds 8rue,r,r JoqB ers

slv

IAXX

'ue8eg ueuef ur pueruoru qcopef ers o]Jeq

-ueJo 'qceu Sunureqcsrg elp roqn olqcep pun J€lqcs ruep sne nerg8unl e8rlreq orp elrlce^\re pleg .«5erg^\ ueroqe8 lecru Je uuo,{a 'ur{l tRJ Jasseq oJe.{A se, .;rp e8es qcr 'qclpqe16 '11enbe8 1o51 pun re8unH r{crnp ,ue11os

Snl€U IS l;i:: €IpeUI 13 ::i-

: ,- :--

: . --.

"J3U?Sqrs:._ . lllnlsqE *:-. : -aJnBtu?t:.-: _:::

ueuorp ue3lpe11 uoures pun 1]oC Sungnreg ;e8rlreq ur IJO ruoselp uB erp 'eqcuohtr elp 'uessel uepoJo^ Je leq Uegcsuretueg o1p'lgeqcse8poJ ro 1eq uernb4e.rue8ryrell reSrprn,ls8unrqerea, Jello^ znoJ) seuaplo8 urE .ueqe8e8

10

uer{oT nz u"reEuelpueH ueures pun Uepunlde8 .uepln,u lepuezneSnz ueneJloD uouroru uo^ Jrru erp .runsSuu JoIBC pun eUO elle lurl rg 'ua8ue8eq lur uB uelelun eqclos 1eq 'sepu?T sosorp Jolsn^\Je^ pun roJopunld

. lrnEr;:::

:::

:

sSflIlSI lCl:

-

erpee:d 1; .:

-

:

:-=

'.: :

ITE SnUUE:

ru?l

:-,

Ia.. : -:: -: -- : =

ltnbur srr.-:, : ?-ri- : --

ora pro me et suscipe me in orationem tuam . At illa . si iuxta promissa tua inquit coram deo et sanctis eius

mihi satisfeceris faciam uoluntatem tuam

Quo

audito . uertens se ad altare iurisiurandi affirmatione omnia secundum condictum se facturum . et deinceps

emendaturum spopondit . Quem his uerbis suscipiens . data licentia cum se parumperv a sanctis eius obtutibus auertisset .iterum eum ad se uocans inquit, .Prouisores

monasterii relicti fratres circa tuum, aduentum solliciti mane consiliantur quo thesauro honorare te

134"b

(23)

possint . En ego tuq incolomitatin consulens praedico . quia calicem aureume cum patena tibi donod offerente . caue ne suscipias . Quod si susceperis . et ista qug promisistit non impleueris scias tibi longi temporis uiuendi spacium esse denegatum .At ille promissis promissa superadiciense benedictione percepllta ad domicilium sanctg rachildg processit. Qug a spirituali matre praemonita . illis uerbis similia promittentem . humiliter suscepit ac dimisit . Mane facto . sicut sancta uirgo praedixerat - inito consilio monachir, sacratai uasa id est calicem aureum cum patena quia aliud non habuerunt . duci pro munere obtulerunt . Qug dona suscipiens . oblitus sui iuramentik et sponsionis quam uirgini deo digng promiserat ad propria remeauit .

xxvll (23) l\T on post rnultum

I \

temporis idem dux iter suum dirigens ad italiam . Reginlindgr matrong sibimet

in coniugium", sociatg . omnia qug sancta wiborada et v paurumper l.

"

ait A.

a deest A. b incolumitati Boll. c auream A! d deest A Boll. e offerunt l,S. r promisti l. 72

e adiciens

h fratres

A;

i

sancta Boll.

k

deest S.

I

adjiciens Boll.

l.

relinginde

A;

Rolingindae

Boll. m

matrimoniumBoll.

XX\-II

EL

-reper^\

Jolsol) wep elsqcs rop lIu qclo) uop 'e8our

uelun?sJo^ lqcru se ers üBp 6nzurr{ sJopuosoq ofnJ pun 'el}Brl ]8ese8 Iroquoleos uros pun uerqeJeg erp Jeqn Bp€r -oql,/v\. eSrlreq erp sBA\ 'qceu eqlou Jop sollB purprSeg ne4eqg Jeures ellqe.zJo pun uerle}I rlceu 3e16 ueures

?ozrcy1 oqlosrop ololqcrr

ye7 rc?uul lqcru qcBN

II^xx

]e EpEJt-:.: .'. ::: --

leurqrs;--:.:-

'{cnJnz osn€H r{ceu ouqo{ pun'e11eq 1e1sre 1eB nz.rg8unl ue8r11e.;e311o8 rop Je erp'sruqoleD pun Jn^\qcs ge8re,r'e>lueqcseD olp rur{eu JA 'ue}}€q sorepu€ s}r{rru ers Bp'ue 4ueqcsoD sle 'eleqcg lgr r{clo) ueueplo8 uouro qcrlrueu'ege;eg efrl -rcqe8 3oz.re11 uep SunleJog rouo8ueSo8sneJo^ rlceu 'e11BrI

Iunns

ilt. ',-: -::

lSese8reqroa. ne.rg8unl e8rlreq olp so or,r\ 'eqcuo14

orp uotoq ue3ro141 ruv'reper^a ur{l üorl}ue punJne

Spgu

-ep 'qce-rdsJel seqcrlur{e uogo16 ueuef Uru JOp 'uqr ulqeu uerr.{r

-eg ue8qroq rop sn€H runz qcrs qe8eq pun ue8eg

'pp{c

'1u:eme8 JoUnIAI ueqcrllsre8 rerqr uo^ Jely\ esorg

Sugdure 'nzulq eJolrelvr qcou ueqcerds.ro^ ueuros e]8BJ Jeqe Jouof '«pJr^\ uoqrolq lrqo,^&Jo^ uaqoT se8uel uro Jrp

gep 'essrm os

'1s11ng;o

lqcru 'lseq uaqcordsrel np

s€,&\

osep

pun lstururuue se np uue1\ iuatuqeunzue so 'qc1p elnH 'uopre^\ uolorquB {ueqcsoc sI€ elBr.lcs rep }Itu qclo) ueueplo8 uoure Jrp ors gep 'snerol qcr e8es ueqe8 'rolqo71\urep tun e8rog ur 'ue1qo16 'uoluuo{ uorqe r{orp ors zlerlcs ruoqclot\ l|ur 'uo8.roru uoleJeq'purs 18rqnr -uneq uoruruo;tr urop Joqn erp ';epnrg ueuesseleS>lcnrnz

srolsol) sop roq€^\re1 sle elq» :e13es pun {cnrnz uql ers gerr 'e11eq luJoJluo ue8ny ue8rpeg uoJr{r uo^ Sruezn ure uoqcs qcrs Je sl" pun '[ueqe8 nz] sruqnepE ruqt qe8 Jne [teqeg rrII ul] uqr ers rur{Bu uepola1 a1p

uesorp r{cEN 'opro,& uJesseq rlcrs pun un1 Sunpe:qu -re1 rop ouurs tur solle re gep 'plg relun elqole8 pun J€1lV tunz qcrs Je olpuu.tt 'urqeurel serp Jo slv '«unl uoru/v\. uourep qcr opro^\ 'lsBq ue1e3 eSnueg ue3r1re11 uouros pun iloC ro.t ueSunqcardsre^ uourap geueS

periculosa et ad salutem animg pertinentia praemonuit ex ordine narrauit .hoc ei praecipue iniungens ut si ad propria uita" comite" non redisset . calicem cum patena monasterio restituere non distulisset . Sed heu hominem dolendum . non solum istum sed unumquemque qui ipse sibi dum potest consulere desinit et non cogitat quia uilitati fgni quod in campis uirescit et florescit eto mane incisum arescit assimilatus est . Dux itaque sicut mente conceperat magno comitatu italiam ingressus . dum totam sibi terram subicere et multos decipere cogitat . ipse dolositate illius gentis praeuentus ' dum studet euadere subito lapsu infrenis equi in foueam ueluti casui illius praeparatamp cecidit . hocque

cf. Ps lO2, 151' Is 40, 6-8; Iac l, 10-11; I Pt 1, 2+25

cf. Ps 7, 16 etc. 926,

April.

xxvrrr

insperato obitu miserabiliter uitam finiuit (23)

.

f gitur Reginlinda matrona domini sui ducis obitu I.o-p.rto non sicut antea ab ipso commonita fuerat

XX\'Ii:

de sacratisq uasis fecit . sed patenam precioso opere

decoratam secum retinuit . aliamque multo minorem minorisque precii fabricatam sicut in praesenti cernimus cum praedicto calice monasterio restituere praece-

pit' xxrx 925,

Iun.28

135.4

(24)

f)uadam die post celebratam solemnitatem beati \!iohannis baptistg ante festiuitatem. sanctorum

apostolorum petri et pauli inter meridianum tempus et in I Jpsalmodia beata residente iacens ante eam patens psalterium subito se ultro complicuit ' in quod paulisper caput reclinans obdormiuit . Hoc tenui somno per uisum ei reuelatum est seuam gentem ungariorums anno futuro in kalendis maiit aliis terris peruagatis et deuastatis ad monasterium sancti Galli" peruenturam . et in eadem reuelatione ostensum est illi quod per martyrii gloriam ipsis paganis eam uulne-

nonam solito sedili

t

deest A. o deest AS.

o praeparata A. q sanctis,Bol/.

74

r

festum

l.

s Hungarorum Boll.

t t

i erasit S. nomen linea rubraproduxit A.

secundam

xxr\

9L

-gcrnp pun ers e1933^\re Jn?r?p pt€g 'oprn^\ uoll?q -Je seqcreu ueqcsrTurulg sop trro{8rlos rop ur 6uepJn^\ uepun/r\Jo^ ers ueproH osorp ?p 6surnu,{geyq sop

Iuqnu

ruop lru segdrue; sorqr pun oqnl I Jergr ugoT uep ers gep't?pze8 rqr eprnt\ Sunrequego uoqlasrop ut pun 'ellgg lolsna\Jo^ pun ueEozqcrnp JopugT oJopue so ruop -rlceu'eprezu ue8uele8 snlleg ue8rpeq sep relsol) tunz soJrlel uapueSlog sop rsIAI uelsre ure ure8un rop {lo^ e8rururr8 s€p ü€p 'lrequego runerl rul rgl oprn^\Jelrlcs uelqcrol {uesorp uI 'uro Jorlgcs ers pun JeqnJ€p sB^uo >1ues Jr{l pun uoa. qcqzlold 'ueruruesnz ldneH }sqles rep qcrs eloUBJ '3e1 rqr

ro^ rep

'.re11es4 eue8elqcsoS3ne

ep pun'ep esre11 rolugo^\e8 ur Sueso8rules4 rur 3e11ru

-rlceN ueqrl{ rue snlned pun snr}ad lelsody ue8rlreq rop trsod Iuep Jo^ pun sroJngl sop seuueqol ue8rles sep roreg rop rlceu e8qeg orp Ues se8el sourfl ossel4tr Jep

xlxx

'y ryxnpoti :.

--"

.

:

'§::.;.,' '..'-'a

--

-eulnnILi;:.-:::: :

:

IUflSUOlStl :- --.: :-.-

SIIIeIIIBE !.: -: - . - --i :-:.unrurJ0l-.- !LU?noS 1S;

-IUOJ OJll:. ;a , . 0lu0prs3J :-:: 1e sndu:t :- -: : ...- IUIJOIJU:! .-;_:-- - ru::::.--: : -

rlE3q

'uo1]slsroropor^\ rolsol) ruop qcle;tr ueluueueS uoqo ruep lnu 'ueqes 1z1e[ ers Jr^\ or,l\ 'egqn;e8sne UeA\ urere8ur;e8 1eu. ur oure gerl pun {cnJnz qcrs req eleqcs

olrerzra^ ueqrv Jor?qlso{ llur olp llerqoq urepuos 'rum uepro^\ uolEJeB *gl uo^ JeqJo^ Jql so orl\ 'lqcru l1u ors 1e1 'rqngre 's3oz;e11 sep

uogB.JoC uelSrpeqe8 uep

'uue11 sorqr

opol tuo^ purlur8ell ner;orlg

ouros

slv

IIIAxx

'u0g0T ures pu0l0 pol uelJogro^un ueserp rlcrnp elopuoog pun 'rem lelroJog IIBC uouros JnJ ruesrlcrelS erp 'eqnrg euro ur sopJeJd uesolle8nz seures uelrelEsny ure qcJnp qcqzlold Jo IoU'elllon uouurrluo Je Bp pun'rolnz se{lo1 seuel e{c111 olp urql ure>1 'ueqcsnz} nz elor^ pun uoJJo^\Jolun nz pusT ezue3 sep rlcrs 'elqcep JO Bp pun

enbcoq',,..,=-, ---ur rnba sr;:--- -:-uenae:d s:: -:: ,sollnl.Il 13 i-ir --: ruerlElrnl?:.*: -i: i:-a - ::: xnc[ . ls;

'ure uer1e11 ur e8logegr ulego.r8 lrur'a11eq uoruruoue8ro.,r qcrs so Jo er,l\ 'os1e 3oz 3oz;e11 roCI '1>llo1y\Jo^ lr{gule8

1O lrJSSJrn

Eeluelsqc?u we pun ]qrllq pun lunr8 esord\ ropJne sep '1qcre13 sos€rg sep lre4Erlesrurv rop ro gep 'lquepeq }€}I qcou qcrs

l{ctu pun }gzlrolun

:-: -:

-ruenbunu:.::t'- --:

serp 'uue4 {rogeqcs

Je pueJgBun'.rep 'uepef

S.:-*:: -

uou }a lrurs::

neq pas ::i: -_: : -ed runr rL;r::: :: p? rs tn su;i-:'.-' :- lrnuouee:d rr:-:- ' ;

urepuos 'ueserp Jnu lqcru 'uue141

uouoly\suoSepleq uop Joqn eqo./r\ roqv 'elllos uorrlo{ -{cnrnz esneH r1ceu puoqel }qcru r0 slle; 'ue11e1s:enz

cf. c.

XX

cf. c. XXII

rantibus sui" laboris" et certaminis praemia in cglestis regni beatitudine percipere deberet . Mox euigilans et de uisione sollicita intentione pertractans . inter spem metumque posita . spe sug uocationis metu populi contritionis . aliquantis diebus conticuit . Deinde cogitans se deliquisse si revelata a deo aliis non manifestaret uirum uenerabilem waldrammum cuius antea fecimus mentionem sibi affabilem secretius ad se uoca-

tum paganorum aduentum tempusque signatum pronunciat . ipsi autem nec unquam ulli qug ei de sua passione reuelata fuerant pandens . Insuper admonuit ut palam in gcclesia* cunctis aduenientibus sed et undique circumquaque manentibus imminens periculum patefacere curaret . Se etiam in hoc laborare promittens quatenus dilatione tanti temporis concessax orationum

frequentatione ieiuniorum celebratione

sacratav

elemosinarum largitione . sine intermissione misericor-

diam domini iugiter implorantes iram superni iudicis,

propter multimoda cunctorum populorum delicta seuientis

.

aliquatenus bonis actibus insistendo miti-

garenta

xxx (25) (lunOue illius anni circulus

1

35rb

uergeretur . et tempus \-zpraedictum" maii mensis sanctg uirgini per uisionem ostensum appropinquaret . subito fama terras peruolante nunciatur paganos tota prouincia baioariorum esse diffusos . Sed corda hominum peccatis exigentibus quo imminens exitium euadere possent cum heu dura semperz essent ad credendum . iterum I I atque iterum fama percrebrescente de aduentu paganorum . antea credere noluerunt quam seuiens interitus gladio imminente . hanc etiam prouinciam usque ad lacum potamicum etb gens barbarica circumsepsit . plures et innu-

meros occidit . cuncta uillarum €dificia. circumquaque a

*

deest Boll. ecclesiam

l.

* deest A Boll. v sancta Boll. 76

z omisit A. a mitigaret Boll. b deest Boll.

c officia A Boll.

xxx

LL

epuer{orp erp ue lgcru ldneq.leqn repo leds uresu{l Jop uolsloul elp qcnB IIIo,!\qO 'oUooIIr3A lsunJqsronet

l1u elJoqog uopuo8erlun elle pun elolgl e8rlqezu6l ef 'e1erl Jqos 'elle8urzrun oosuopog runz srq zur^oJd osorp

rlcns

{lo^

oqcsrrsqrBq s?p

pun uo^\qcs opuorloJp

sep rlcrnp Sue8relun euresne;8 rop srq oueqnelS lgcru 'elelrerqre^ Jolro^\ Jorurur qcrs uopreH Jop lJun{uv erp Joqn lqcnJeg sep Ir{o^\qo 'ers ue111ozn 'ue1uuo4 ueqe8 -1ue SueBJoluO uapuor{oJp ruop ers qcJnporvr 'ueqne13

nz 'uoJz,r loUBr{JoA gcou Jerurur uopuns JoJrIr ue8em uoqcsuetrN rep uezreH olp 3p - ieqe/( - Joqv 'uellgr{ lelreJqJe^ ure,(eg Jop zur^ot4 ezuea 3rp Joqn uoproH orp qcrs gep 'epueT elp roqn tqcnrog sep qcl1z1o1d 3og 'elquuuereq'lezn uapJo,r\ ilBquego tun€Jl ur ne:;8un1 ue8rpeq Jop or^\ 'lelrrl s1€uo1 J sop lßZ elSese8snurol erp pun 3ul3 epug nz sror{sorqsf reuef sle pun 'ue8rlgues eq nz uegeurre8ruro uolng sop uo>lrrl[ seqcr1rreqoq r{crnp 'ue11eq 18erre ro{lg1 roll" ueqe8rel ue8pl-e;lel^ olp uep 'srelqclg ueqcsrl -ulru1q sep uJoZ uep tun 'ueqegre UJJOH sop uoruJ€q -rE s?p gelJolun ougo pun Srpuglsoq uepuedsuesour

1y selSqreqe8 pun uolsed soqcrlJeres 'ue1eg se8gneq gcJnp lslJg uouopuelse8nz Jop puoJqen 'eplezn uoqnu -oq qcrs ers ü€p oqcne qce;dsrel ors 'epJnrrl lqceule8 luu€{eq rgeJeD Opuor{orp orp ueqcsuol^I uopueuqoa runsSurr uoll€ qcne pun uror{cnsog ue[€ oqcJr) Jop ur uego gep'ue8.ros nz JruBp r{cou uqr e}ur{BtuJe ors 'JB^t' uepJo^\ 1[ßq]uo uorssed oJqr Jeqn Jqr se,r oueugo -Ja nz sep ruopueruel ]suos repo s8urpJelle ruqr ouqo 'y.eTualeuqcrozog rop pun uoproH rep lJun>luv rop uo^ tuqr olo]qcrroq pun qcrs nz 0l[]S rolle ur 're,u. uele8nz JqI Jop pun ueqerl luqe^\Jo ueqo Jr,r uop 'ure;p1e16 ue8rprgrvrs8un:qere^ uop ;err 'e111nqluo lqcru uoJopu€ oguquogo ]lo9 uo^ s€p ors uuo,{N'ueqe8rel ure eJ?^\ se 'ets elqcep JnBTBC 'e8e1 eqcrlle Sermqcs pun - se{lo1 sep uoqrepre^ ruop ro^ lr{crnd pun Sungnrog erp Jne 3unugo11 - SunugoH pun trr{crng uorlcsr^\z e}{ue^\qcs 'runer; uerqr 3r119;3tos pun ru€s{roruJne e}qcep

-llltu op'j:-i.: -" :- ?]crlep ;--. -- zsISIpIlI t-:::-. .JOSIJASI; ;- i: -.: ,r€lBJC?S :-- -l--: tunuorlE-:,,-, :i: : t. - : suelllluol; :::- . :: : UnlnCr:a::-=-- ---- -;

-

-Un le p;::::

unuoupr:::-:- : r; ;-: - -:' €ns ap

UnleU;rS i-l:--.-=-€con 0s :: !- -:- :: BaluE s:.:- r '*- --EISAJIUEL- -: - : "1 -r8oc apur:C - -: : tlndodnl;: :-.1

-

tuods Jalui . i-a-:.-* suelrirn! i^ - ;'i ::-

1e

sr1sa1äc

ur

E.;;:-:

:

ignis incendio deuastauit . Plurimi etiam apud nostrates imminens periculum tarde uel nullatenus credentes domini tamen misericordiam sine intermissione implorare studuerunt . aliquio etiam exu illis" nullo modo crediderunt . Quidam etiam de familia iuga montis excelsi supra monasterium positi scandentes . flammarum et fumi usque ad gthera tendentis indicio . uix aliquando credere potuerunt .Abbas itaque monasterii Engilbertus nomine uir prouidus . cum iam castellum quoddam monasterio proximum ualde firmasset . undecim fratres de praecipuis monachis misit ad beatam wiboradam quatenus cum illa tractarent quomodo ipsa saluari possit . et se ob paganorum seuitiam deuitandam de clausula educere pateretur . et hoc illi dicerent. quia domino protegente scirent eam quidem de se ipsa esse securam . nec periculum mortis pauere . sed

ob statum loci et in eo commorantium uel deo seruientium pro quibus semper deuoter orauit et adhuc orare deberet domino confortante uitam sibi illius per longa tempora fore necessariam .At illi iuxta praeceptum properantes . consilium et uoluntatem abbatis sanctg uirgini indicarunt . Que ut audiuit sermones istos . gratanter suscepit . et certa de uisione prae-

terito sibi anno ostensa . sed et de spe retributionis

gterng .inducias usque mane postulans . dum sibi apud abbatem ipsum colloqui liceret .illis abeundi licentiam

tribuit.

xxxr (26-27) 1

35va

7f ane facto . nuncii iterato aduenientes barbaros aduentasse proclamant . Ilico . abbas uelutig anhelus ad eam ueniens . pridie demandatah ll per monachos repetiuit . dicens cum lacrimis ad sanctam dei . Quare domina sicut fama est paganos superuenientesi

l\ IYt

d

alü A Boll.

e deest A.

r

devota Boll.

78

***ftF

e velut A Boll.

b mandata Boll.

i

deest A Boll.

xxxr

6L

-oru:ad :::?: -: Sa;.:.: ' ::: -; -: - :

lelqcrre8sne ro^nz s8el eqcugl4tr olp sem 'sep ellorl -Jepor,l\ 'tgt nz uroly roün€ 0p\ lqv rop rue{ lJoJoS 'u€Jeq uärug{ uoruqr?g erp o8unplel i rop lFu uelog

TSeIUOIU!l--;:- : . Iep rue::-;a ::

[rrouro uB lsoJl rueJosun 1z »ez eJoSu€l JnJ np üep 'lqcru np lsoplnp qlsrlsol(\ epuls rg€JeD ur rr^\ uuel\ 'lqnereq sozlgluv ue8qreq seurop pun eloqoC rourep rr1!\ uopre1\\ runrs^\ iuoproH Jep IIqJoqn ulop Jo^ lqcru 'Ugg ueru erl\ 'np lsqerg ouurell 'urnrel1>> :uou€rl Jolun sollog ueE4re11 rep e13es pun 'ue11eq

sleruroqe uouerqcsre

'ue4

ue8ro141 elsqceu rop

slv

sllnlOn

SOJEqJEq

rxxx

'ueqe8 nz sruqnelrg elp ueuef qe8 pun 'e1uuo4 ueqcerds lsqles lqv tuop lFu ors srq '3e1 uolsqcuu tunz srg qnqcsJnv 3un11e3;en eSrne gnu 3unugo11 Jop ur pun 'len uopJol( lJeguogo Jqef uouo8ueSrerr url Jrll erp 'SunureqcsJg rep ue8e,l l[oqrogcrs Jouoru -ruo{llo^ ur leqre pun JnB Jeq{uep ors wq€u 'ego41 orp elrorl ors 'solqv sep uellrl[ pun qcsunl6 nerg8unl ue8rpeq Jep uelqcerqroqn pun 3er13nv ruerr{l geure8 uollo eIS 'qcrlrqoqluoun ye7 a?,uel Jne [qcou] ueqe'I Jqr uouqr res 'ossnur ueloq selloD puelsreg Uru Jolro,r pun oquq leleqe8 Jerurur ors orp rng 'uapuouorq llo9 pun uepuouoly\. uop rop pun s3lro sep e3e1 rep ueSe1|

tu?rluSlrl :: --: : --:-: .: :

pndelqls

--.

-

sluorlnqii-:-

-

-ee;d oua::.- =-r r-:-qS uretE:-: - .: Blxnr IIIi lY _. -rqrs r.uElr:. :--:-

: _

10 ltnE:: :i._--l oop Ien :- :_,_ os op

ue8;og euro{ lsqlos qcrs tun urroH sop äzlnqos rur qcrs oIS üep 'p{o,n ue}gn,r ers 'ue8es Jrlr ue}llos ols 'erqg -snBJoq esnslx Jep sne uoproH Jep uo]nlA ruep Jo^ ors uerrr gep 'esselnz so ors go pun 'euuo4 uepJea lellere8 lsqlos ers or1( 'ulepueqre^ nz Jrlr lrru run 'epeloql1\. ue8rles Jnz ueqcuotrN uolsruqouJol uep uo^ Jopnrg JIo elpues pun frlssgeq {re}s 8;ng eue8ele8 eq€u ro}sol)

pes.eJe:.|::-

roqv 'elrlcrnJ l{cru rqege8sepol olp qcne pun

egceru

:

- :=

-^:

--:

uap;:.

-eclp rllr

-lnopruEr:::;:

.. - - -- _- .'_

_--

_

ruElEOqDi:: .': -un.13ssa__-__ .: -IUnllOlsEr-::. -:

:

IIJOISEUI\I :- --=: : :: XIn . OIfl:*. :'--:: -. -eur.uEu . s::-=-: _l: srluoru E---r . : -:_. . opouI olir,- :: , l

ruep ouro uoqcs 011?q 'uue141 ;epueSrosrol ule '1req le8ug suerueu sJelsol; sep lqv rop qrog 'tune>l r{cou ue1qne13 pun qcneU pun ueturuelC uo^ uoqcßZ uep -uoqcreJ lorururH runz srq erp uorles 're1so1;1 urep Jeqn lelles8reg uegog uop Jne ue8erls Uerlcsurorue8relsol;1 rop sne e8rurg 'ueqne18 ]qc1u sn€qcrnp uelllollr. ueuqr uo^ oqcusur qcoc 'uB uorursqrg tun iloD fJelrolun euqo pun Srrgra qcouuop ors uolqeg 'ue1qne13 Jr{EJoD

-o1dur oua:i:.'*-:- - i seluepeJ-1 s: *::: - _ -?Jlsou pncz --

-::-:

non deuitas ? Cur in periculis constituti priuamurk tuis orationibus et sancto conspectu ? Quare non paterist

te tuto loco aliquantum temporis ad consolationem nostram dei gratia comitante et adiuuante seruari ? At illa his fletibus mota . cur inquit uenerande pater tantam mihi tristiciam ingeris? Cur mihi quia tua in me potestas est tantillum spatium exacti laboris perdere precipis ? Si dominus mihi sicut. spero et credo adiutor est

' quod semel animo flxum

est mutari non potest

.

Istam mansiunculam dei clementia mihi concessam uiuens in corpore uacuam non relinquam . Igitur abbas

tantam constantiam uirginalis animi in deo flxam conspiciens . ueniam sibi dare" poscit . quod eam in tantumo suis uerbis fatigauit . et pro certo cognoscens quamuis ipsa non diceret aliquam sug uocationis reuelationemp sibimet factam . interrogaln quod nunc sibi-

cf. Gregorius Turon.,

Histor. VI 6

Q7)

met rebus agendis consilium daret . At illa inquit . Sancte pater . nullam moram interponas . quin temetipsum et animas tibi a deo commendatas saluare studeas ' Thesaurum sancti Galli sicut iam cApisti" . et quicquid ad usus monachorum vel familig adhuc reliquum est hodie et hac nocte portando et uehendo ad castellum transmittere non tardes . Crastina enim die sine omni dubietate. uallis ista undique circumsepta seuat multitudine barbarorum replebitur. Tandem abbas uenerandus omni dubietate summota" et cunctis illius" uerbis credulus fecit ut monuit . et omnem qui relictus est thesaurum sancti galli in libris . in auro . in argento ' in uestibus diuersi generis . et quicquid in sumptibus* uel usibus monachorum esse poterat . cum omni cautela et festinatione ad castellum transmisit . IJenerunt etiam ett parentes domine rachildg tractantes k privantur A Boll.

r

patieris S. m ut A Boll. n dari A Boll. o ex tantam correxit tantum

s sine dubitatione

t

P ex revelationes corr. S.

q interrogantque 80

l.

I

capisti

l.

l.

deest A Boll.

u submota A Boll. ,S.

'

eius

A;

deest Boll.

w somptibus

l.

L

t

I I

I8

rur uuo( 'lSrqnruneq lgcru rolgcol ourortr roqn pros » :ers e13us uouql 'ueluuo{ uorgBJUoJ rlcrs }ru 3un11eg JAJgr trz lto uoJorlcrs uouro u€ 0sn3l) JoJqr sn? Jel -qcol errlr ors err*, oeperoqrl6 ue8rlos rop 11ur uefelroqn pun pIgc8u urrroH rep urellg erp qcn€ uoruB>I sE 'uogeqcs Srng rnz olrg pun lqcrs -Jo^ Jolle trrru 'e1uuo4 uros uezJnl{ Jepo Uo^\ uo^ uoqc -ugl I uop s€^\ 'ue11e pun Uv rouoporqcs;e.r. Sunprel;1 'req[S 'plog 'ureqcng uB snlleg ueSrlreq sop z]Er{cs ueuoqorlqro^ uozu€3 uep gorl pun uogol11 uepuour.{uru

uorr{r 11e qceu

]€] 'rql

e1qne13

fqy e8ryrn^\rge

Jop

pun oltunere8sne IeJ\oL\Z Jolle qcrTpue JB^\ EC '«uros lllgre uoJn€queregreg uoplr^\ uepue8uupure uep uo^ Il€roqn I?I sosorp prr,r qcrltueu ue3.to14 'uorrleJ nz pun ue8erl nz Srng rnz lqceN Josorp ur pun elneq '1sr Suqn qcou U€rlcsuretueS;e1so1y orp pun eqcuolN erp rnJ sB^\ 'se11z pun snll"g ue8ryeq sep z]€qcs uop 'ls€q ueuuo8 -0q slreJaq np 01,!\ 'lqcru olun?s 'uo]]oJ rtz uoloos uelnuJlro^ue llo9 uo^ Jrp orp pun qcrp 'rqeu lloz euro{ oJorlJa^ '.re1en re8r1re11» : elogo.^Alue Jecle ers 'eqe8 're a13ery

ulopueH uros JnJ unu ruqr ors 1€U

uogolezvr

'e13es qcnu lsqlos so ors Sruezlr os 'eqeq uoqeqro Sungnr

-og oJr{r .reqn SunJeguogo ouro ors gep 'Sun8nozJogn rop ut pun 'e11eq 18{leqoq rr{os os uepol11 uauros lrtu oIS Je gep 'SunqrezJe^ run ors 1eq 'suez.roH ueqcrlne4 -8unl serqr tle18r1geqpu?ls epueqnr ]lo9 ur egor8 e1p lqv rep eluu€{re BC «'oqol qcl e8uelos 'uessel reel lqclu qcr epJo^\'ep;nm uepuelse8nz olng sollog qcJnp Jrru orp 'Eunsneqeg oserg '1eq ueturuouo8roa. Ieruuro qcrs zJäH s?p s€1yl 'Ueprozvr gepueeS ]gcru uu?{ os '1sr roJIeH ure 'eqne18 pun oJor{ qcr or^\ os 'ue11 Jop Jrru uuel\ e uororlro^ nz IBSqnI I rep Sunpuefio^ tyrz sIqt:.ez ezJn1 os [qcou ;nu] erp 'ro,r '1seq qc1u Joqn lqcel l np [e,!\ 'rlru np lsqroJrlcs runJel(\ ü JonBrI er{clos oule JIru np lsr{cBSJnJeA 're1en .re8rp;nmrqe 'urn;e11>» :lrqnra8 uoueJl ouros r{crnp 'e}3es JOqB ouof» 6}sJr^\ lzlnqcsoq s0]1oc oJIIH pun opeuc rop llru uo u0r0q3rs

solu?lc?r1 äp1tu-':: : -

. llsliusu€Jl :::' ::; runc . leralod ;s!: :ur prnbcrnb ta !-; uI . oJnB uI . s:i-. ' rnb rueuuo la. ::-.-. SIICUnC

]e

nBlur

I I-

:

-qB tuopuel ':::.:.=uldesruncrrc an-:.: -erp Iuruo BurlsEj^ pB opuoqon le.:-?,

-llal cnr{pe ät1t::-: : le . .rllsldäo t^.l: -- : -nls eJ€nlBS sE:.: -: --lotuo] urnb .

s?

-

. lrnbur €llr 1\' :: ponr : -i-

-IqIS cunu

-oneJ sruorlel::. ;-; suecsouSoc or::t :-: ur ru€o ponb ::--: rusxg oop uI I-- .;i- -- seqqz -rn1t31 .

.

IUBSSOCUOJ

IU:: :

. lselod uou LI::: Jolnrps operr 1: - -:: erep;ed srJoqr- :-:: eru ur en1 erni : - -uel .reled epur-;-:trv erJBnJes a1i*::- :

:i : ::::.)

IUOuor]Slosuor

,srreled uou

srnl {Jntuenr:i i-:.-::

cum beata wiborada . quatenus ll filiam suam de clausula sumptam .ad tutiora loca secum seruandam dedu-

I 35"b

. Quibus ipsa . nolite ait solliciti esse de fllia . mea Omnipotentis enim dei et sanctorum eius municerent

mine uobis ad consolationem multisque aliis per multa

tempora seruabitur" Ite ad hospitium uestrum et maturius surgentes uenite ad nos ut benedictione dei sanctique magni de manibus nostris percepta . gaudentes redeatis ad propria - Illucescente itaque altera die propinqui beatg RachildE sicut erant religiosi uerbis et consolationibus uenerandgv uirginis fldem adhibentes . omni sollicitudine postposita pro filia sua uenerunt et gratias ei reddentes pro omnibus bonis semper sibimet tanta benignitate ostensis . licentiam abeundi postulauerunt . Quibus illa . accipite ait benedictionem domini de manibus meis . et paululum gustantes ite cum pacez. Cunque hoc factum fuisset illius sanctis orationibus muniti et dei gratig sanctorumque eiusu commendati . salutata fllia sua redierunt ad propria .

xxxrr cf. Horat., Carm. 13

(28)

I4,

einde quidamb ex familia equi uelocitate lapsus" . paganis insequentibus uenit fugiens . etd multis adhuc in ualle . siue in tabernis . seue in diuersis locis consistentibus clamore magno . fugite inquit o miseri fugite ' assuntt quos aduenire credere noluistis . Senior etiam et monachus Hitto adhuc in gcclesia sancti magni consistens quia ipsius gcclesig custos erat . secum deliberans ut nusquam fugeret . hortatu et preceptis sanctg

T\ L-f

wiboradg tandem compulsus in proximum lucum monti adiacenti inherentem cum duobus sibi famulantibus uix aufugit

"

salvabitur A Boll.

z

sanctae A Boll. ex pauce corr. S.

v

.

a eiusl orationibus A Boll.

b quideml. 82

c

delapsus A Boll. d deest A. e sive A Boll. t adsunt Boll.

x)o«I

t8

'loN

ue

reddeu>l llru plely\. ueuo8ele8 se8reg sep oüng

'uelsqcuu uop ur uJeuerg rel\z

lpr

ure{}uo pun

uaSo,leq nzep qcllpue Bperoqll11 ue3rpeq rep 3unsre11

pun uepemz qcrnp epJn^\ 'eprptr uoqerg sleruoru pun '.rux re1p11 uorop re Bp snu8eyq ue8rpeq sop er{cJr;1 Jop ur qcou Jerurur

Je üsp 'elqcep qcrs req rep 'e1pe.,vr

rep 'o11r11 qougl4tr pun rreH Jep r{cnv « i}o}llo^\ uoq -ne13 lgcru Jgr UUn>IUV uoJep u€ 'ers purs uoruuro{og 'lqeru 'uapuelg rq1 '1qeqg» :nz oruurlls Jeln€t tpr 'uellerqgn? o^\sropue Jopo uJosnBH uop

gcrs erp uorr

11113

ur'lel ul

qcou

'ue1era. uep JeIr pun proJd uellouqcs ruouros oueprell uepue81oJ rur{r uop ro^ lqcnlc rop Jn?

UugcsurorueErelsol; Jop sne Joure uorqcsJe JnBJorH

IDOrX

'e11eq ueser./$.Je

-u?lnIueJ IqIS snq.:.:

tuncnl

unurxc:;

-

ä1cues srldecerd la :.:?

luncos . ]BJe s::! ru8eru llcu?s ers:1-':=

-rTop

JOTUaS . Srlsrnlou 3-;: rJosrur o lrnbur atri:_-

slcol SISJenlp ul

=I',!:

srqnu plo . suor6:_: . csnsdel elelrcolan

. eudo:c

'{cnJnz esn8H qc€u ue3rya11 rouros pun solloD opeug orp Jne uonerl -re^ rur pun oleqog ue8rper{ orql r{crnp lSqsege8 ue1 -rr{o{ pun re}qcol orgr els ue}ünr8 '.rent ueqeqcse8 serp s1y «'uopelrC uI lqe8 pun Sruem ure luo 'uue11 ruon seleu8eseg uepu"H ueureru snu lSuegdug>> :uouqr nz e13es ers 'ueJrnp nz ueqoS 'sruqnulrg elp run uoluq

pun

:

::: ::

-ueluIuoc esnro enb--: -orlBJo srlcu€s snrllr : runo olr seluelsnä u:.' -op ueuoBcrpouaq l: -n1sod rpuneqe ruEr:leurqrs redues srucc.

elng :ego.r8 os 1tru Jorurur uouqr

le lunJeuen ens BIIS

ers s€p 'elnC selle rnJ rrlr uel{uep 'l1e;;eq Je}gcol err{r tun e8rog Jolle uo^ pun ne.r;8un1 ue8rprn^\rr{o rep ue8unlsorJ pun opo^11 orpJne uonBJlJeA rur pun uoJet\ ers ora\ Srlqcrggsello8 'p11rIcEU ueSrles rop uolpuu^r

. selueqrqp? Iuepg srr

lo srqJen rsor8rler 1u;: orp BJoU€ enbelr atu.' -uepne8 . eldecred si:: reP ouorlcrpousq 1n s

-re^ erp qlerlsep uerue{ se8el uo}srlceu sep qcnrquy reg «'uge)plcnJnz esneH qceu Srpnery pun lSuegdrua

le .

runJlsen urnrirds

€llntu red srrle enbsrrl

sllg ep esse rlrcrllos -npop ruBpusnJos r.un-l -n€lc 0p rusns ulellg

lqels '3unuqo11 rorne nz lqog 'uoqrolq l'lr4aneq lez e8uel JU lsoJJ runz ueJepue ueler^ pun gcne ors pJra pun so]]og ue8llqcetulle sop ezlngcs

-runlu snre lunJolSu€s

snu8e141 ue8ryeq sep pun solloD ueEeg uep uopu?H ueJesun sne Jr{I gup 'sun nz lturuo{ pun gne 8r1rez

ue3qre11 Jeuros

xxxflr

1

(29)

36ra

cf. Gregorius Turon., Histor. VI 6

nterea uesanus quidam et deo odibilis ascitis sibi similibus sociis . ad sancti magni basilicam una properant . ignique supposito . cum mansiunculam sanctg uirginis exurere uellent diuina uirtute flammg restinctg sunt . Cunque effectum peruersg ll uoluntatis se non posse perficere cernerent . circueuntess ediculam . aditum quo intrare potuissent qugrunt . Et non inuenientes duo ex illis ascenderunt super tectum et disiectis tegulis incidunt obstacula qugque factoque foramine se immittentesh sanctam uirginem ante altariolum stantem . et deuotis precibus deo omnipotenti et sanctorum omnium suffragiis suppliciter se commendantem spoliauerunt uestibus . sicque omni tegminei preter cilicium ablato . libratis asciolis tria capiti uulnera sanctgk martyri infligunt . et seminecem relinquentes discesserunt . At sanguis undatim profluens .

f I

xxxIII

cilicium pene totum perfudit . sed et murus eiusdem

claustrit sancti sanguinis aspersione perfusus per multa tempora martyrium sanctg uirginis aduenientibus pate-

fecit

. Qui nullis abolitionibus

quamuis mera calce

sepius obductus quin se panderet obtegi potuit . Nos etiam hoc uerum esse proximis temporibus oculis nostris inspeximus .

xxxlv (30) p

t ut plenius ueritas pandatur f,delibus .uerbi gratia

I-rinterseram ordini lectionis meritis ipsius et

hac

ope factum miraculum .Quidam turicini pagi mercator

oculorum dolore grauiter laborabat . ita ut tanta cecitate obtenebratus incederet . ut uix callem baculo regente teneret . Hic audiens famam uirginis egregie pro c circumeuntibus

-Bol/. h imminentes l. i tegimine Boll.

euntes

84

l; circum-

k sanctg ex sancti corr.,S; virgini et add. A Boll. I claustri del. A et in marg. adiecit clausu...

XXXIV

§8

eqcrr) orp re slu pun 'roqrsq l{JB}so3 uoqn"lD rur pun 8r1r1urep re rus{'e}leg uegloqeä polruorgr ro^ uo{uzr) uoler^ pun uollrlJo polJor,(pe14 uop Dsrrgc uoru€N uop JIIJ erp 'egoq nerg8unl uoqqe^\rosne räp uo^ resorp slY 'eluuo{ uollBrl oüBr}s rop Jn? q€}s ruop lFu runs{ uogeg ruloq gcrs re gep 'l1e>lunpre^ os rely\ lqcrpe8ny ures 'ueprelue8ny seJe^\qcs ure elleg ne8qcrrnT urep sne uuuruJn€) urg 'lsr uoqoqcseS 1ge.r11 Josorp ur pun elsuerpJe1 eJqr r{cJnp sep 'ue8ngure Jopunl& ure Suns -oT rep e31og e1p q qnBIreA lpu qcr 11r,u, 'unlnzpun{ ror{crlneqcsue tloqrrl€l11 elp ue8rqnulg uop uln

Alxxx

"'i^!-: l. '8tout m la ,' '.',:.: '--ij-:: '; 'llog l' :: i "'-t

-ryr i5 'tto) n:':at

ord el?or8a stu::-::-eJ olncsq Lu:i-?: -ICOC

BIU€l

'

: -

ln E:: -. -

cerl ]o snlsdt s.:-:

-

JolecJotu tieC : *.:

.-

-

egeta IqJen. sn;.:':: -

'lsl Jrlelvr sarp üEp 'ueqese8 ue8ny ueuo8ra ueJosun l1ul qcrlzr11>l ueq€g rr^r qcnv 'uoqcsgcrnp so gep 'uep -Je^\ ilepurrlro^ uogcunl ure{ r{crnp e}uuo{ se - opJnlö, ue8oz;eqn {l€) ruouror llur uoregg sep qcne oserp rqes orl& 'JBA\ uepJo^\ lzlouoq 1n1g ue8rlroq rueJqr uol, ers Bp

s{nco SnquLri;:: ; soN . lrnlod rir::: . : sr:,::-:

'ner;8un1 ue8rpeq rep runu,(ilel tr ruep uo^'ure>l ulrlep rep 'uep 4a7 e?uel rU olepun{ eIIeZ Josorp renel I rlonv 'pue.&eD euorer{ ezue? sep roqn ogeureq qcrs lnlg opuoruorlsro^rog puelle^\ seq 'uop

eclBc BJolu

erp

-eled

go8.re Jocle

iloc

!

:: : --

. suongoJd u:r:r:

.UIIEJ I.UOJOUIL.:: :: .1

Fldec Brrl srlons: -Eel ruuro anL,-'rs

:-

-etle eyJE ruauri:

enbolce; enbär.: runlsol ::;:

le

-onul uou

lf

:

.

:

---'

. IUepclpe ;S3l-*ri-:AS Sllelunlon ;.::* -er äuiueg e::.:-.-. -. -, ä]cues ru€ln3un:i

ueqclelSseuros lrru

uro etrlro uossepro}un

snqrluaru;:::

Bllnru .red snsn-r-:: : uopsnrs snJnu

-ue^\rlcsJo^ pun {cnrnz lolqleq ors uoüerl 'uepunm;do;1 Ierp uogelqlxv llur uuÄpe1ltr ue8rlreq rop els ue8nlqcs 'rezvr uossueSSem sepue^\og uouoJerl sep etur{Busnv lrtu Sun>lcepeg olle os rqr sle pun 'Japrol) rorr{r 'elne.rgezr -ue ue8rlroH relle uo]]rqrng uop pun iloC ue8rlqceurlu tuop ueprg ue8qrlurop lFu r{crs pun pue}s JB}lv uaurol{ Iuop ro^ erp 'nergEunl e8rTreq elp uelgneroq pun qeurq qcrs ers uoger1 'lem uepuelsluo SslqcJnq ura slv 'ure srurepurH sepelue8nlqcs pun 1e8er7 erp uoporurunrgoz 'qceq s€p JnE uouqr uo^ rel\z ue8erls 'uepue; uouro{ ers tuopqceSl 'ue8urJpnzuro un SueBurE ruoure r{ceu uelqcns pun runreq uoqcsneH sep run ors ueJell o8ul8 uelll/y\ ueqcsr{rngcs ruorr{r r{cBu }{cru se uBp 'ue1uue4 -r0 ers slB pun '1{cr1sr0 se}loD 1{ce6 rep uo^ uetu -ur€lC erp uopJn^\ qcop 'ueuuelqre,r nzr;8un1 ue8qreq

rep Sunsneqeg erp uol[o1( pun ronaC pop uefel els B{rlrseg xv 'snu8utr41 ue8rpeq sop

rlcrJell]l(\ r01re,{4,sueswq

mxxx

-ord eun r.uerrlr:?: IqIS SrlrJSB Srir;.:::

christi nomine martyrizatg . quia multis infirmantibus ante suum transitum subueniret . deuotus et fide firma-

tus- aduenit . Cunque gcclesiam sancti magni orandi gratia intraret . rogat se ad uenerandg uirginis sepulchrum duci . ibique querulas preces domino fundens cum sanctg martyris auxilium flagitasset . surrexit" . et

quia antea audiuit clausulg eius murum aspergine sancti cruoris infusum . petiit sibi monstrari locum . Hocque facto . aliis discedentibus cultello parum quid

136rb

sanguinolenti pulueris abradens . et lintel lolo inuoluens secum retinuit . Deinde" gratig domini . et sanctg uirgini se commendans . iter quo uenerat repedauit . et nil moratus cum domum propriam intraret puluerem sanctificatum pene cecatis luminibus iniecit . moxque omni fugato dolore integre se uisum recepisse gauisusn ' meritum et martyrium sanctg wiboradg multis antea ignorantibus patefecit . Posteaque quam citius potuit

ad monasterium cum oblatione ueniens . gratias deo

omnipotenti et sanctg uirgini pro recepta sanitate rependit . et publice illius meritis se saluatum . omnibus manifestauit.

xxxv (31) frarrsactis igitur octo diebus . inclusiq castello mul926, Mai. 8 I torum qui aduenerunt. attestatione' discessum paganorum audientes ' abbas cum monachis et familia ad monasterium rediit . Sed et alii multi ex diuersis locis in idipsum castellum congregati ad propria remearunt . Predictus etiam monachus et presbyter tercio die passionis eius rediens clam ad basilicam sancti magni sibi commendatam . assumptisque quibusdam de fratribus et laicis una cum illis et fideli eius ministra m

86

formatus

l.

q inclausi

l.

n surrexerunt A Boll.

r

o DeA. P est add. A.

8 deest A Boll.

advenerant Boll.

xxxv

L8

-lua e8rpuglsoq qcrnp pun uo8rlreq uep ors sl€ pul-I 'ors Jeqn leqec eluqo^\e8 wp ueqcerds ers pun 'ue33l rop -e[C uo8{req erp o^\'esne1;1 europl orp urrouor6l uenoJl [sepuroqrl6] rerqr pun ueuqr ]Fu ]?r]oq pun uereT

pun Jepnrg e8rure rlors trrtu ruqeu '>lcnlnz snu8el4i us8tpeq sop u>lrlrszt uolneJpo^ue rurlr Jep nz qcrl -Iulog surnuz(pel^I sorr{r e8el uo}}rrp rue eurlo>l [ofllH] Jolsolrd pun gcuol4 eluueue8 rop reqv 'osneH qceu rep -errn ue8ur8 'uelem uetutuo{OSueurruesnz 8;ng ueqlos -Jop ur ueUO uouepeqcsJo^ sn? erp 'erepu€ elerl qcne JoqY '{cnrnz ro}sol) Iunz u?rlcsureruoD rop pun ueqc -ugl I uop 1tru lqv rop our{o>l 'uepoq uoproH rep 8nz -qV tuep uo^ 'uorue{ elp 'relerl sru8neT sep qcJnp uou -ossolqcse8ulg Srng rop ur erp ue8u1lqc" r{ceu slv 'res

^xxx

EJISIUIuI Sn::

ruepsnqmb

:':: - -;

;- :: -: -

IlcuBS LUEaI:::::. oIoJOl

::

.tal.iq.;:* -: : -

-e: et:do:.i l. :.::srsJonlp \e ::'- : 'ell[[u?J la sl-'-^:-

:

unssocslp :?--.-!-!i -lnlu ollalS?-' : .i-'l -

uepJolr lpeqe8 olsuorp

-re^ err{r rlcrnp re UBp 'qc111uogg uollu eg€que.Uo pun lroqpunseg euoqeqroroper^\ elp rr-rJ nerg8unl ue8 -Ueg rop pun iloC ue8rlqcuull€ ruep ol{u€p ,re1so1;1

urnz eqeSregdg Jeure lpu 'e1uuo>l Jo Ilouqcs os ,re elpa

snqlulUo. u:.-:- :: : el?lrUBS Ct;;::: selle:i s -:" -: --:-:

uuBC 'pun{ Bperoqrl11 ue8rpeq rop runrrÄ9e141 pun lsuorpJe^ 'uelgnm uo^Bp slqcru Jo^nz erp .ue1era. Jo lel. 'ueqeq nz uoll?qre Slpuelsllo^ ropor^{ UeDpleS oures 'epnsrg ilo^ pun 'ueSogrea. zroruqcs Jelle JB^\ plefl 'ue8ny uolopuqqro or{Bureq e1p ul qn€}S uelSrlreqe8 uep t{Jrs J0 o}neJls'1er1eq sneH ures Ure.tlJe^un Je sl€ pun '4cgrnz Jeperl\ 'JB^\ ueunuo4e8 Jo ruep ;ne ,3e16 uep

oep

tlnlod snlll.'

.

Belue sllln L.. =: : - : . oSnSInBi

ass:*:::-

enbxoru . 1I-':.- :-: ure.renlnd r:-:-: -

SurE 'ue nerg8unl ue8rpeq Jop pun urroH sop opeu11 JOp gcrs J0 elnsrue^ JnBJorH 'l1ur se tuq€u pun urol -gcg souourel ure ur s0 olle{cr1Yr 'qe qnE}S ue1>1uer1e8 -lnlq ruop uo^ Sruem ure uoqcJossol4l ruouro l5u Jo epler1-'ue8urSSen ue8rrqn ery sle pun .qeqcse8 serq 'oprot\ t8rcze? ellels olp tuql gep ore 1eq .res l8ue:ds -eq lnlg ure8rlreq l1ur esn€l) rerrlr rene1 tr elp UBp

IIu 10 . lrnep:;:SUOtl[OflUI

::-:

t]'.- :: -'

-

prnb runrei :--:- -: . Iuncol IJE::a * ;:-- --

eurS.rodse

}e.

'elleq poge8 ro^nz re ?p pun Jne ro puels ,e]]BH lqegro urr.(1le14 ue8rpeq rep oJIIH olp pun 1e11nqcse8sne

ulIXeJJnS .

.

:::.:-

suepunJ oul---: !:r: lndas stuti::: =: -: rpueJo ruSr -* .:: - i: r. t: - -. :

urroH ruop ro^ ]eqeg sepue8el4 ures Uop JO ruopqceN 'errlg nergSunl ue8rprnlurle rop qEJD tunz uqr ueru gep 're 1eq 'ua1eq nz run luJloq snu8e141 ua8rpeq sep

-?IUJU 3pU

snglluEluJuu: !'.'-.- :

cf. c.

XXXIX

cf. Ado, Passio

S.

Desiderii, Migne PL 123, col. 441 C

Walahfrid, Vita S.

Galli I32

I 36"a

xxxvl (32)

intrantes clausulam ubi sancta membra iacebant . solitam orationem super illam fecerunt . Cunque sanctum corpusculum iugi parsimonia consumptum et ossa arida uix tenui cute et neruis coherentia ad lauandum cilicio cruore rigente nudarent . uulnera capitis sana reppererunt . pedes etiam antea asperitate duri et nimii frigoris truncatos sanitati pristing redintegratos inuenerunt ' uno tantum brachio et crure sicut adhuc uiuens ad se contraxerat aliquantulum curuatis ' Inspicientes etiam corpusculum inuenerunt cicatrices ferreg catenulg qua se circumligatam habebat suicatast ' hocque cruciatu" corpus tenerum mactabat . imitatrix egregia uenerandi patris nostri sancti galli qui gnea catena Iigatus ll quatuor partibus corporis profunda uulnera cernentibus patefecit . Ipsa etiam martyrii sui die beata uirgo catenulam quam dixi" priusquam barbara gens adueniret de corpore ablatam subtus altarium posuit et abscondit . et* postea in uisione apparens his qui excubias circa sanctas exequias celebrabant admonuit ut assumptam ipsam catenulam iuxta suum corpus in sarcofago collocarent . Quod et factum est '

f)uadam Yerow nocte fidelis ministra eius orandi {sratia ad sepulchrum accedere uolens' priusquam

ad ostiolum ediculg perueniret'tantam luminis claritatem intus splendescere uidit ' ut si acum querere debe-

ret* inuenire potuisset ' At illa subita luminis apparitione obstupefactav et minime propius accedere ausa . loco quo stetit solo prostrata est . et subnixis precibus deo et meritis sanctg uirginis se commendans . rediit ad lectulum laudans et benedicens dominum, '

t

sulcatas deest S Boll.

u cruciatum

"

diu Boll.

w deest

88

Boll.

l.

z t supr. Iin.

v

"

S.

stupefacta Boll. deum A.

XXXVI

68

:

--

j,

:-:"'""-5_i-

'llog nz SurB pun uJroH uep seud pun olqol 'uB ne;g8un1 ua8rlreq rop uolsuorpro1 uop pun lloC ]oqo9 rua8rpuelsur lrru qcrs elneJl;ea.'uepog nz 'puu1s ors o1y\ 'ep qcts JJ€,\A. 'ueqe8nz.relloly\ l{cru ers elSen SunureqcsJelr{crT eqcrlzlold erp roqn lJre}s -JO UOUn€}§

rOn

'UeSSnIu UeqCnS

o]l?q

OrS OrS

Uuez!\'UeU

-u9{ uepuu o}}?q Iop€N eure uop ors g€p '}qclT solleq puop€rls os ure urrep 'e13ue1e8 suor{csneH sep SueB -urg runz ors Jo^eq 'ers qes 'ue1eq nz run 'e111o,10, ueqe8 qErD tunz urJouolc 0n0J] eJrlr slqc€N souro slv

I^XXX

'so q€qosoE os pu61 'uotllos ue3el 3.re5 uep ul qläT uorrlr ueqou pun uotuqeuJne 0]10x orp ers üep 'eluqeur pun runEJI rul 'ue11erq oqcs/y\uelol erp tu€u -qcloT ue8rpeq tuop roq erp 'ueuep ers uerqcsre .le1ed5 'ue8;oq.rel pun fele8 JBIIV uop Jolun 'uoururoueS red -r9) ruorqr uo^ se{lo^ ueqcsrreqreq sop lJun{uv rop Jo^ epe) eluueue8 erp nergSunl e8rles orp e1]Er{ srunrJ -,(1re141 serql 3e; uy 'e13rc2 urolrlcerlag uop uopunl[

lllpor

-:

' zül:'--'--

suE:

-:: -

:

l

snqrcerd sI\:--.-. -: . ?snB oJep:r:: :- : stul;-- ?- --

-uedde -eqop

era::r.:

-?]rJ?lJ

SI

U:

:-:n

-:- . -- : '.

urunbsnt:d.s-;,-; IpuSJO Snr: ?--:

. 1S0 I.uni-1EI :: : runns ?lxnl '::.- -:-p3 lueqer;:':l :i' srq sua.red.lc :IUnrJBl[B Sn:,.-;

egerl s.ledJo) souros uellels JorA ue pun oner4 leiln8 -tun ello> ueuJosre Jeuro lFu r{crs rep 'sn11eg ue8rpeq

?JBqJBq

olp Ins

sep's;e1e1 ue8rp.rnmrrle seresun urJourqeqc€Nl eqcrgerl

-Jo^ sle 'q€ qloT velJaz uol{r ors olo}o} JoU€W

'-

tUCr.::-'-tt: .,l::: --

BJOUInnBpU:.-:

Josorp

UW 'eller{ loun8urn qcrs ers Jep 1rur 'e11e;1 ueuJosre rep uoqrBNI uelrlcrnJe8 erp uepueJ pun qroT ueurel{ uop qcn€ uololqceJleg ols 'uolrozqel nz uoqcs er,l'ueSoze8

erSe.t8e xrJlEir

-* -: -! :

enbcoq . is?rrr

-oluc äa::a1

qcIS ue lturunJ{o8 8ruo,n ure ors o}}sr{ Io{uorlcsJolufl uoulo pun urrv uouro JnN 'lloripunsoC re8rleru:o,l

s;:*-.:

seluetctdsul . i'.'-:- -suonrn Snqp?

epu€]snz rur Joperl( 1z1ef ers uopueJ 'uoJe.r llorurunls uego.r8 rrzlle pun ue8uorls rop ]roqn€U rop -Jo^

:-: : :

-ouonursolu::-::-::.

ollz)

Ilrulu

ueSom Jo^nz olp 'egnC erp qcne !11reqe8 uepun.,r,r3do;1

13

Irno

::::'-;:

uues stltde--\ ?:: - - PE:.--:-:

orp ers uepueJ 'uelgolqlue pue^\og uouereq uepueJ

runpuBnBl

-rslslnlq tuop uo^ 3unqcsu16 rnz uoqcouy uepueSugq -uoruruesnz rune>l uouqos pun 1n€H euunp qcrnp 'ual -Jnp olp pun ;ed.ro) uourol{ uel.rqeze8gnB lro{rues}leg

BSSO 10 [Ur.:J. -* - : tunlcues anbu: *- : -[os . luEqa-.ir ?-:. -

L

.Jd

xxxvll (33) p

rtut. vero sui transitus finiente ' et autumnali teminstante . uenerabilis presbyter et monachus Hitto uiridis fgniculi germen circa tumulum eius fixit . Quod dispensante gratia diuina radicem figens terrg per totam hiemem floruit et ueluti in modum coron€ se sibimet intexens . totum sepulchrum hoc sepsit ornamine . et adeo creuit in altum ut multi qui aduenerant mirarentur . dicentes se in hortis uernali tempore sub diuo eiusmodi herbam nunquam uidisse tam nobilibus foliis infloruisse ' De hoc etiam germine multis postea in, inflrmitate laborantibus subuenitur . Sed et beatg rachildg iugiter egrotanti . exinde sorbiciuncula facta ' ilico se medelam recepisse sensit in corpore . O flos uirgineus semper uiridis et pulcher quanta dignitater splendebis coram domino in perennitate . qui tanto honore decoraris in mundi peregrinatione .

xxx\rll

I-lpore

I 36vb

xxxv[I

(34)

sdem. diebus post passionem sanctg wiboradq sicuti paulo ante enarrauimus beata rachilda magna corporis infirmitated detenta omnium membrorum uiribus destituta iacebat nihil gustans praeter si sacrosancti corporis et sanguinis domini uiuificamine sit recreata ' hacque infirmitate diu perdurante . contigit ut tribus continuis diebus ita immobilis et desperata iaceret ' ut hi qui excubiis interfuerant mortua esset an uiueret penitus nescirent" ' Quibus etiam ante fenestram gdicule

f I

interfuit uenerabilis magister et monachus notkerusr medicus'Illa etiam fidelis ministra ambarum quondam uirginum in angulo ipsius cellulg paruo lectuli stramine ob cautelam custodi€* sanctg uirginis quiescebat'Tandem sancta uirgo qug desperata iacebat ' tercia nocte circa pullorum cantum paululum resumpto spiritu a deest Boll. t ex dignitati coru.

e ignorarent

r

l.

nocerus l, Nokerus Boll. c deest A Boll.

S.

c Eisdem,Bol/. a infirmitatae S.

90

,

"#,1i&nF$dff06i,,,.,*,

XXXVIII

I6 Srueivr uro Jeporly\ urelV Jgr qcrs ruoprlceu 'rerqcsueuqell uop tun tr{c251 ue}}rrp Jop ur 'Selrepemep sols8unugog erp 'ne.g8un1 e8rpeq e1p qce.rds qc[pug 'uor{ce^\ nz nerg8unl e8rpeq orp Joqn run 'se11eg seuro norls se^\1e oe11eq luerpe8 JnB sueqcJeruuu) sep o{cg Jeuro ur nerl uonerg8unl uoproq sl€rrrro^ erp 'p8ey41 euef elqnr qcnv 'lzt17 rop ro{}oN 'gcugIAI pun rorrlol e8rprnluqe rop rlcnB suoqcsnsH sop rolsuoc luep ro^ qcrs puBJoq ueserp relu1 'res Srpueqel Jepo 1ol ers qo 'ue1gn,tn rr{etu l{cru ldneqreqn 'uelqcezn rql Ioq erp 'ueSruefe1p gep '3e1ep sols8unuJoq pun femoqun os Sunqcerqrel -un ouqo e8el reJp ars gep 'gcrs se eleu8re;e '11elqsne qe7 e8uel lroq>lu€r) rosorp ur ers puorrlel11 'eprn^\ ue3loqeEgne urreH sop solnlg pun soqreT ue8rlreq -qcoq sop esredssueqel e1p rlcrnp rr{l uuo^\ reüne 'slgcru üe els 'reperurep lqn€roq sredro;1 serr{r elJgr) rolle pun Tu€DI ro1(gcs pUqcEU e8rles elp 'ueqeq l[lezJo JogßU Eruelr uro uoqcs rr1( orl\ '3e1 upuroqrl6 ue8tlreq rep UezsuepleT rep qceu ue8el uop uI

i

IIIAXXX

'uo8. snJsrio-\ .F

nlutds oldtut'.s:: -elcou BIJJ31 . l::..:l:

-usl .leqacs:r-:;

-

eurruBJls llnl3a-,:'-.-:.

urepuonb

ulniEJ. -:

rsnJo{lou snu.-'i-'

-

elncrpä IuEJlsa'il:- ::

r:.i: : elr-;:;::

-ed le.rentn uE

}n . ]oJoJBr

snqrJl 1n lrirtu,--: . elBoJceJ lIS e'a::-:l Ilcu€soJc?s IS l;-:?: snqrJrn

runJoJq':::

-roc euEeru Eptr--::: IlncIS äpe;oqt !\ ;:-^

-

lsrr1( t{cntugcse8 11e16

roselp Uerlcsropu?y1\ JOp Jne eprcrz rego.r8 os lrtu np erp 'ue1qerls rone6l re8rpuulsoq ul urroH ruep ro^ np lsJr^r epJn,/y\. .rego:8 qclo^\ 1IIu 'uoqcs pun unrS.raurur 'eurnlg eqcrlnerg8unf O 'elrnds leilrulroH sle eqreT

. oucil? -.

olu€l 1nb . elerr--: oeleltu8tp elue:: :;

ulr ollols rep Jne uql e1p pun eprn^\ lgceule8 {uerl ure sn€Jep tep '.re,t {u€D[ rorrnur e1p 'p[qceg ue8rles Jop

erod:c-'

sog O

*

. epeJ BIncunIsIC.::

qcne 'uellll lleq{uer) uB erp 'uegloqe8 ueler^ re}eds eprn^\ gordg ueserp uo1 'uoqos ueqrepe8 ure]lulg ueqcrluqosue os llru uv Josorp ezu€ud oure sl8rueru IeururH ruoro4 rolun ueU"D uep ur ors uoll€q Suqqgrg rut r{cne ouelSes puJopun&\oq roqcnseg olor^ gep 'oqgH elp ut os sqcnl( pun qBrC ezue? sep >Icnuqcs uoures rues -elp lltu qe8run'euoJ) Jeuro nz era\ rlcrs lqcogrerr'.le1ur41 uezue? uep rlcrnp elqnlq 'u1ezrnp1 eprg rop ur epeuC eqc[]]93 r{crnp 8n1qcs reserc 'qerc rrlr uB sloqcuec uep -ueunr8 go.rdg ueure olllH gcugl4tr pun relserr4 e8rprnn -rqe rep epuegd 'puelsroneq lrozlsqroH orp pun SurB epug nz'JBdr ueqrolse8 ers tuep ur'Jeruulos Jop slv

ä1eeq

le

!

pos t:::-.

ealsod slllnu eu:--; SnqIIIqou lu€l eS:.::-

qns eJodruo] rlE*::: luuJouanpe rnb r:-: -BuJo 1[sdes f,or.{ -*: es

äuo:oc

unpo;

-

.

ärre1 sue8g tuat:::. lFg SnIe Iunln:-:.-

II^xxx

snqc?uou }e :at rc.' -Iu01 rlsurunlns l: .

Ct 4,

l;

aiebat . Cara mater ' si uoluntas dei sitg aliquod iuuamen tuie medicaminisg magna infirmitate mihih laboranti praestare digneris ' Nec mora ilico diuina affuit miseratio ' Ipsa namque custode uigilante et aspiciente' sancta ac beata et gloriosa martyr cum magna luminis claritate et suauissimi odoris dulcedinei apparuit ' et caput suum capiti infirmantis reclinans ' salubri etiam tactu manus ut ei uisum est diu inibi morata substitit ' At ministra fidelis tremefacta hgc cernens ' ait intra se ' Quam pulchra et decora splendes domina mea' Mox-

6,3

que cum ipsa luminis apparitione uisibus humanis sublata ' martyr gloriosa recessit ' suauissimi odoris dulcedine ad lucem inibi usque perdurante ' Sancta etiam uirgo post discessum pig matris infirmitate recedente ' resumptis uiribus conualuit '

xxxrx

l3Ta cf. c. XXXV cf. c.

XLII

(3s)

(luidam iuuenis monachus in uenerandi patris Vnostrik Galli congregatione ödalricus nomine sub icolari disciplina degebat ' Qui infirmitate superuenlliente longum tempus grauiter laborauit ' ita ut durante egritudine ossibus tenui cute et neruis uix coherentibus supremumr spiritum trahere uideretur ' nilque somni uel edulii capere potuerit ' Hic cum morti proximus esse cerneretur* condiscipulorum subleuamine ductus ante sepulchrum beatg martyris prouoluitur ' Cunque flebili et supplici prece se meritis

illius aliquod medicamentum percipere deplorasset cf. c. XLIII

' Moxque sub ipsa hora euigilans ' rogat sibi aliquid ad manducandum donari ' Hocque cum beatg rachildg nunciatum fuisset ' misit ei panem et piscem . At ille suscipiens ' satis auide comedit ' sicque obdormiuit

c

deest A Boll.

b deest A.

i

92

suavitate A Boll.

k S. (ancti) add. Boll.

I

suppmü l,S.

m

videretur

l.

xxxlx

E6

uo8rlos Jop 4nrlcs uop qcrnp os pun 8uet8eq so gB pun ruq€u JE 'r{cslC pun }org ruqr ors olpues 'eprn.tr leplerue8 p[qce5 ue8rles rep so1p slv 'eqe8 uosso nz s€^\lo tuqr ueru UBp 6]€q pun Jopera Jo olrlceltJe epunls uaqles rnz qcoN 'uro re Jerlqcs 'ue11eqre Iollpu

'liog

{eH uro älsuerpra^ orqr qcrnp eSoul re 'e11eq tqege8 leqoD ure8rlr_rurep ur pueuro^\ Jo uieprlceu pun 'rop -eru urr,(1re14 ueSrlos Jep qerD ruep JoA 'ure1nqcs1r141 uoulos uo^ lzlnlse8 pun gqnge8 '.re 1eg 'les eqeu rqes opol ruep re gep 'rem lSnezreqn ueur slv 'oluuo{ uosso gcou uoJ€lqcs JOpo^\ pun uelqcs uo8erl nz ueßn7 uolzlol ueuros ur Jo 'ueprn,tr. uelleqe8uoruruusnz urne>l ueuqos pun 1n3H ouunp rlcrnp uor{cou) euras 1r0q

-{uer)

reSuey r{ceu gep os 'remqcs

ye7

e?uel UII re pun

'l1eq>iuery ouro Ioueq uq1 '8unp[qsnv roqcsrlnqcs ur

snlluD sJo]e^ ueSrprnms8unrqe.re^ seJesun U€r{csuroru -eC rop ur rB^\ qclrln suorueu rlcugl4l .le8unl urg

xxxx

'seue8 pun uogeJ) nz Jopor^\ rue{ n€{3un1 e8qreq ery pun 6qoq{uer)

01p qcn€ pus^\qcs rol]nl I ua8qle;e8go8 rop SueB -8ery1 ruap ]11AI 'qollq uener8ue8ro6 runz srq solJnq uotsoüns sap lro{qc1qol'I otp puerr{gm 'gog reperm SurB pun ue>lcrlg ueqcrlqcsuoru uop urr,(pe141 ollo^Iugnr erp Sunuroqcsrelr{clT rop }1ur qcrelSnz qcrs Eozlue uuBO

-0C0J 31€1I:*j-:* :--: BlcuBS !1 -:--:::: SIJOpO ItIIi:.-l-:

«'urJJeH oureru 'np lselqcnel Srlnurue pun uoqcs ol,&\.» :qcrs nz e13es pun 'ruqeuJr{B^\ sorp ors s1e 'epe11ru ßqe urrouorC enorl eIA, 'UoZ e8uel lsqlesep 'uerqcs Jqr so etrvr 'pue11 JoJr{r Sunrqnreg uolueslrorl Jouro }lul o}[o,rl -Je^ pun uo{uer1 rop sep ue 1dne11 rr{r oluqol 'selgnq uelsoüns sep uo{qcllqolT rop ur pun olleq}qclT regor8 ur uu,(pufü o[oltuqnr pun e8rles 'e8rpeq erp uorqcsJo 'elneqcs pun elqce^\ urrelqcp,/y\ elp puorLIB^\ uueg .uro l[e{Srzleqtureg eqcrl}}g8 erp qcrs e}llo}s qcr13nzre,ru61 '«ue8uuq nz louzry europ rlcrnp oJIIH eurepueS;l 'ulq qcl 01p 'lrru 'qcrp eSlp;nzlt uuep '1sr se1 uuo,r '.1e11n141 oqolf » :01]3r{ fr1se3a3 {uBJ>l

-loD

SIUBIUflq S:.;..: - :-xoIAI . E3L.. :: . 0s ?JIUI llE . ! -: --; . lpllsqns E1?- - :

IUelle IJqr.iE: ! -i le . trrn:ed;: :-::. uuie-- --: srurrunl

. eluercrdsE :e ;: -:- ' IInJB Bulnlp --: : -oq€l ,ilQIu ::l-.--

Jo.^ArIcs

olll1y\. Jop so

-Bnnr ponbrlz

:r.!

.r

patrociniis beatg martyris ueluti de precipitio mortis ereptus . non sine admiratione ipse per se gradiens ad claustrum rediit . qui aliorum adminiculo" adductus

titubanti gressu membris etiam dissolutis uix aduenerat. xL

927,

Mai. I

l37rb

927,

Mai.2

(36)

iugiter ad sepulff it et tantis signorum uirtutibus . I lchrum beatg uirginis ostensis uenerabilis abbas engilbertuso anniuersario depositionis illius tempore adueniente ' anteriori die uocauit ad se Hittonem monachum fratrem ipsius uenerandg martyris . et aliis plurimis patribus de congregatione presentibus rationem cum illo de ipsiso uirtutibus habuit . Quiqueo cum plurima qug uel nota omnibus uel adhuc ignota fuerant ueritatis assertione in medium proferret . omni dubitatione summota abbas certissimus quanti meriti quantique honoris glorificatione ante deum digna haberetur . qug tantis signis et uirtutibus inter homines claresceret . cum consilio fratrum eidem monacho et presbytero mandat ut superuenturg noctis uigilias cum psalmodia et dulci ymnorum modulatione sicut antiquorum patrum ordinatione de uirginibus conscriptum habemus cum dei licentia et adiutorio ad tumulllum eius deuotissime adimpleret . deinde etiam superuenientem diem sinaxi et missarum adimpletione" solemnem duceret At ille magna gratulatione cum matutinas laudes iuxta preceptum sibi ad sepulchrum sanctg uirginis deuotus exsolueret . illucescente iam die gratia quiescendi paululum ad domicilium rediit . Cunque lectulo se collocaret et obdormisset . adest in uisu beata uirgo de seruitio dei. reuerenter expleto . grates reddidit . sed tamen aliquid fore quod sibi displiceret indicat . At ille . audio inquit uocem loquentis . sed cui respondere debeam nesciot . Ego sum ait" wiborada . et in ipsa hora lgtanti n ex adminuculo corr. S. o engelbertus l. P ipsius -Bol/.

o Quibus 94

A;

Qui Boll.

r

, t "

celebratione Boll, deo

Boll.

non scio A Boll. inquit l.

XL

96

sB/v\» :Jgr 0133s Jg 'elloqc"lue ul€sgJrol8 osrol& Joln€Jl -Je^ JorI Jor{nu uo^ uI pun qcrlpunoJJ uqr ors er^\ (ors re e1{crTqre gcrolSnz putr'«eperoqr1\. ulg qcl)) :olol -Jo^\lue 0IS «'ilos uolJo^\lue gcr rue^\ 'lqcru Joqe gro,{r. '1eper erp 'erurulls oulo ororl qcl» :el8es rg 'olle;ürur qtou se,l\10 Jqt Uup 'reqe e13es '1suerpse1log uolllnJ -ro SrletqJorr{e uop rU rlors o}{uepoq 'nerg8unl e8rles elp tunBJI UII uoqcsJo 're,t uegelqcse8ure pun olleq 13e1e8 llog uros Jn€ qcrs ro sle pun 'uoqnr nz Sluem ure run 'lcnrnz 3unuqo16 Joures nz se8el sop gcnJquv Ieq Je epqe>l 'elleg uepunse8 Srlqcgpue urlnletr tr rop qoT sep epnoJC regorS llur nerg8unl ue8lyrerl rep gBrD ure e8erlgny ruoures guure8 Je slv 'eqe8eq qcrlJoroJ rereJgep pun laqe8uepunls ur 3e1 uepueSlo; uop qcn? uusp pun ell€q qsrc ruorr{r ue }gcspuv r0llB ur so}}oD

oJIIH pun sruqnelrg lrur erp roqn

[unrzgg

ur1]

'1sr ueqeuqcseSgne

uener;Sunl

sly

BIXflI SepnE' ::- --. 10J3Jnp L-: -.*: -:--::

.

ru3lp rualu:.

relen rep Sunuprouv rop r{ceu

sun roq so erlt 'ueuur,(11 rep Sueseg uoüns ruop lrtu pun erpotul€sd lrru eqce^\]gce51 epue8loJ elp Jo gup Jne repnrg rep IBU lFu rolserrd pun qcuol4 ueqles -uep 'e1e1qcne1 ueqcsuotrAl uop relun uo]€]repun^11 pun veqxßZ egor8 os r{cJnp ers ?p 'res lqcrlrroqro^. }}oC Jo^ ers rop 1!tu 'erqg rop pun solsuorpre1 sorqr otlorD rop lloqgr,l\og re8r11oa. ul 3nr1 ]qv rep pun 'lrunere8sne 1eg - lr'Z Jolle rB^\ 'elqcerq;o^ lrogrqe16 rep SunBrlJgDIog

Jolun 'ren luue>loqun qcou qcne Jopo luu€{eq uolle sezn 'seler^ Jo

'Jopunl(\ orp Jeqn lJ?r{csuegcou [ugr

Itru lJegcsureure8relsol) Jep sne Jolg^ rorapue Jeler^ gemue8e1; ur llelq pun qcrs nz'urtß1teyrtr ue8rprnt\Jqo rop ropnrg uop 'olllH r{cugl4tr uep 8u1ro1 rue 'e1qeu suopreqcsurH sorqr Selserqel rap

up 'lroqlo8ug fqv

e8rprnmrqe rop gerr 'ue1ßrcz Srpue.lseq ner33un1 ue8lles

rop qerg rue uor{crezropund\ uego.r8 oserp qcrs €C 'eilopun^\re,r Surre8 1r{cru s€,r

'Je.&\

etporuyesd

orelÄqsa:d

;:.: .: :; : -. : i

. JOJOJSOJEI-'

:: - -

. JnlOJeqEq:-: : -uenb rirJe; .--i- -Bllqnp ruL--- ::--:.

luBJonJ etoui. :- -:. UIflc nonblnÖ . -.- :: -orlBJ snqrlu:s:-- : -OtU IUOUOllll-1 :: - . e;odual snl:.; i'-

lndes pE JOtr-::: .-

:

srFqE-;-:-

ssqqB

uetutuo{

-eE urqgop erlgry lnu uroporlg ue1so1e33ne trlur pun sltrrrrlcs uepuo>luen pqnge8 oJIIH roprue4 lrru rnu rop Je '4cr3;nz

Jelsol) tunz ueüng ueue8re 1!tu re gerl uossue8

-{onrnz sepol sep punr8qv tuo^ ruesqcralS

urr.Qre141

-euenpB xrn

s:::

_::

snlcnpp€ ;oir.-':-.-_i p€ suorpe:6 es -r- i

sluoiu orirdn:::

lr-"-i ts-_/

uultu et noto anteav . sibi quasi arridentem conspexit.. Cui ait . Quid est domina quod deliqui ? At illa . altariolum meum uelamine meis manibus dum in carcere huius seculi morabar semper coopertum expoliasti . et aliud preciosius quod alterius est superexpandisti . Surge citius et nil moratus . quod nostrum est restitue loco suo . Quod ille audiens . concitus surrexit et ilico preceptum perfecit .

xl,r

(37)

Lt I I

oc etiam silentio pretereundum non esse utile arbitramur . quod sancta uirgo et martyr non

XLI

solum ad sepulchrum suum fidelibus aduenientibus et deuote illius solatium petentibus medicina salubri oc-

currit . uerum etiam his qui procul positi seu infirmitate ' seu qualicunque labore detenti . si fideliter illius prestolantur auxilium diuina opitulante clementia assistere non cessat

.

XLII

xl-rr

(37)

f I

n pago frichgowe nuncupato quem araris fluuius uno

latere preterfluit . et ex altera parte nobilissimus fluuiorum alamanniam penetrans renus inundat . fuit qugdam mater familias laudabilem uitam seculariter ducens nomine blitdruda* beatg rachildg reclusg germana ' Que superueniente infirmitate tanta corpollris

l37ve

molestia detinebatur

bibendi cf. c.

cf.

XXXIX

II Tim

1, 12

'

ambulandi

'

ablatafacultate manducandi . sedendi . quidue paululum in

lectulo quiescendi extremum alitum uix trahere uideretur' Cunque diu tantis languoribus fatigata tabesceret. tandem superna miserante clementia qug in se sperantes salubriter castigat ut saluet . paululum resumpto ggri pectoris spiramine . uoce qua poterat beatg uirginis implorans auxilium . Beatissima ait uirgo et martyr christi dignissima wiborada succurre mihi miserg ualde laboranti . Scio enim et credo quia dei gratia conet voto . ante se noto . antea interpunxit S.

v letanti vultu

l.

96

.ut

. conspicit A Boll. * hiltruda A Boll.

L6

'1suue4 uJopurl EuepreT eulo 'lgdtugl qcFu ue8e8

6llag{uer)

elp uoplg ueulep }1ur so}}og ap€ug erp Jap ur np üBp 'eqne18 pun [JIo^r qcl uuoq 'req 'epre1 Jgos gcr erp 'ueurtv JIur qols » 'ets qce;ds '« tlstrq3 uu.(l -rel4tr els8rprnm pun Bperoqlly1 nerg8unl o1s8t1e5 » 'uB oJIIH run nerg8unl e8rlss erp 'e1uuo{ ers Jr.Ios os 'e1qeg

'11,-d '- :--' |t'C'

'liog'r

":

-:

:,- : ::-- :: -

-uoc Brleri tel

ärestur HILU

rÄUeu la rr..-l:i- : : oldunsa: Lur.--'-: -

ers 'ua]loJ nz ors urn '13r1qcnz IIoH ruoJql nz uopuegoH

srur8rrn eteeq, :;::: . :

pun ]snrg uo>lu?r>l rergl ers JnE

lpr tuelv se,{l.}o elgdoqcs

elp elp 'op[W eqcrlllg8 orp qcrlpue rerr{r

qcrs

;:.: : : r:::::: - i

-ue:eds as ut

-oJopln oJer{E::

-1ug eüorE os qcrnp 'UeZ e8uel oIS sly 'uolqcs ue8erl nz ue?nT veptel ueJqr ur pun rolro^ 'ueqnrnzsnu ]1eg ruepJnB 8rue,r,r uro qcrs Jopo uozlrs nz'ueqeflnz 'ue4uu1

. troJocsoqsl

elruJeqro ep'elgcersurqup'uoruuloue8lrru geq

Sungurl

nz ouesso nz 1re13rq?C a1p ors [JBp 'uepremqcseg egorE os ur ]leq{ueJ) r{crnp trer.re8 oserq 'plFIcBU esnpleg ue8rles Jep relse^rqcs ouro 'puelsuere'I rul uoqeT sogo^a -suoqol ure nsusnBH pun rollntr\l sl€ pnrp]llg ourll]J '1z1eueq pueuoJlsqcJnp uoruueruelv 'uloq5 .lep 'essnlg rollE elslepo Jop IIoI uerepus uessop pun lüeryroq -Jo^ oJ?V erp elras Joure uossop ue 'nu8>1clJ.{ url

ur unlnlned

,..-:

;-:

. rpu"cnpu?u ::i- -: sullod.roo E1u:- :-i-;eB äsn1ca: i:'.--::: L-:::- -: JolrJBInCeS

llnJ . lspunul !- -:-

;*::

oun snrnnu sLr:::

?

::'

Brluoluol) 31'i:'-: :

r>

snml relrlapu

.--

-IIUJUUI nes IllS - :

-

-co IJqnlPS Eul,-:::

ur.rÄ1re141

ue8ro.^d.gcs

snurssrlqou TITX

'uoJJzr{ äJIIH JeJqr qcrlnerle8 ors uuo^\ 'lqe1s -roq Joturur solloc op[ntr Jop oJIIH l]ur 'uepro,r uo]lBq -e8qe uepreT urepueSrr .repo lloq>luer) ouro qcrnp puoqel ouJed Jep ur erp 'ueuep qcne urepuos '1unuo4

oJIIH oz ßuzty rerueslror{ l}ru 'ue11rqJe trsoJI uorrlr Sqgruep pun uoqcnsoq qBrD rql elp 'uene.rleg uep rnu pun ne.rg8un1 e8rpeq olp gep 'ue3rnp lpr lqcru 'ueqnel8 .rr1i1 lqcru

nz ueqeS;eqn

I'IX

]e sngrluoruon:. !- uou rÄ1ruu t; --- ollln osse uLlu :::

'3unsre16 olp uoJos olllnJro pun qcser qcrs ra qoq -re'e11eq uaruruouJo^ serp Jo ruopqceN «'lsr Josun se^\

'zleld uouros ue sep reper.^c, e8el pun lqcru olrolvrJol Jne puurqcse8 qols 'lolro.rqe8 reqnrep 'luruels uoropue Jouro uo^ sep 'serellonlrel6 sBA\]e pun 'eqeq uelleqe8 l{cepeq rorurur 'e11re,r }lo1y\. roserp sru8uu.;eg rul qcl e8uelos 'uql qcl tuop lrtu 'lqne;eq uepueH ueuroru sne segcnl sep J€}lY uourol>l ueureru ls€g nc» :eleuo^\ -lue

ocIII le llxeJJn: S-- l enlrlseJ 1s0 Lri:.-:: . -

. llstpuedxer;;:: :i le. rls€rlodxa r:.:-:

!-:

oJorJBc ur I'unP

-ell? . BIII tY ;::.: : .^lrxedsuoJ r.uet;:: -

JOqs euOI «üt1qe3e3 qcr oqBg urJoly\ 'uruo11 's.1sr

-

in me morbum

cedente potes tuis precibus pugnantem

aliquandiu releuare . quo membra paululum diu fatigata quiescant . H€c fessa orando flebiliterv ut postea

retulit neque dormiens neque penitus uigilans . uidit sibi assistere sanctam uirginem et in manu tenere iacincting pellis particulam similitudinem habentis uaging qua enses obduci solent . Quam etiam super eam iaciens, inquit . Optasti a me ut aliquantulum dormias ' quiesce et dormi cum benedictione domini ' Ilico somni suauitate salubriter obtenta dormiuit illam noctem et magnam partem sequentis diei . Deinde euigilans et circa manentes ob custodiam sui uocans ' date inquit mihi ad manducandum quantotius ut corpus morbo et fame penea consumptum paulisper recreem quia nihil mali patior . Dei enim gratia et meritisb doming me€ wiboradg liberata sum ab hac infirmitate ' QuE post paululum corporis uiribus pleniter resumptis ad monasterium sancti Galli properat . moxque uisitato sanctg uirginis tumulo" ob receptam sanitatem laudesd et gratias deo omnipotenti meritisque illius oblata benedictione deuota persoluit .

XLIII l37vb

(38) post obitum Hittonis presbyter quidam Eggibertus I. nomine seculo renuncians ad llmonasterium uenit .

ibique ab abbate benigne susceptus est . Hic in monasterio probabilem ducens uitam'cum omnibus conuersatio eius placuisset successor domni hittonis effectus' ab abbate sancti magni gcclesiam suscepit regendam .

Contigit autem post paucos annos infirmitate superueniente tantis illum doloribus oculorum cruciari ' ut nec

v -li-

"

supr. lin. S.

iacens A.

a deest A Boll. 98

b deest Boll.

c tumulum

l.

d laudat Boll.

XLIII

66

pun uollrle8 trrewtu€J) Joserp u3 3u3l IPZ

elgJe

Je

slv

'eluuo>l ueqo8 ulgo^\puo8rr Srpuelsqles slqcrpe8ny uotrle{unpJo^ soulos ua8elr qcou 'ueqeq ogn6 Jopoly\ Je g?p 'eprnrvr llunbeE uezJotuqcsue8ny uegor8 os uo^ pun Iog troq>lueJ) uI uorqef ue8tuervr rlceu ro uep 'reqe qcrs eleu8loro sg '3un1te1 tnz snu8el4 ueSlpeq sep eqcrr) e1p trgV uro^ llelqro pun lqc€rue8 o11t11 uJJoH sep reElo3rlceN Iunz Jo oprn^\ '1ege8 eslel\suoqoT euros uellB pun eurlnJ ueqoT sor{cllqol ule re}sol) 'ueruruoueSSne rlcrlpune4 lqv ulo^ ]rop Jolsol; tunz geqr88E suolueu JolselJd JOp

tur re €C

epJn^\ pun

-ue8eslue lle^\. rop uro rue{ sollrH

opol tuop r{ceN

IIIlX

ceu ]n . IJEI3nir ---enredns atc:r:--- i ii:::;-,

-

. urepueia: .

snlJeJe

sru.:::-' -

-Jenuoc snqru

-Buolu ul

.-.

llH

,

: --- : l>! :-

. lluan I'unlJels: sngeqr363 u:: - -- -

'.rep eqe8sue8eg eure Srlqcgpue

elrlceJq pun uolsuerpre^ uergr pun nog ueS4qcgu JI€ urop Iu"C pun qoT 8pr_rurep tlogpunsop efuel -Joreper/( elp rRJ sot^\Jo pun ne.r;Eunl ue8tlterl rop qBrC sep qcrelSos elqcnsoq 6snlluD ue8ryeq sep relsol) tunz ers ellre 'el1€H ueuuoneS>lcnrnz SUgn JopeIA\ \eZ rcz -rn{ rlcuu elggr>1;edrg) elp ärs slv «'}ro4oq lloq>Iu?r) Jos3rp uo^ qcr urq ?pEJoqrl(\ urJJeH Jeureu elsuerp -re^ erp qcrnp pun s011oc opeuc orp gcrnp uue(

. 1rn1os:ai ::-IJoLU llUOlL.);:--

ueldoca;

9..

. .-

-;-

-

*-.

. le,rodo:d Il:.!

-

-JOC

-e8ep elp 'e1p Jerr pun ers olqce^\ro uu€psly 'se8e1 uepueElog sep IoI uegor8 uoure pun lgreN euefgegqcs

relrueld snqrJ::. :.-Jgul c?[{ qE --:i :-rJeru le erle:i * -: -er;odsrlned u--:

'eplol rqeru IeqO tueure>l uB r{cr €p s€^\le repar^\ redro;1 uepqezeEgne eqeureq ;e8un11 pun lreq>iuer) gcJnp ueureru qcr lrtu€p ouosse nz gcs€J Jrtu lqeg » :uopol11 uop lltu 'ueqce.l nz JqI Ieg run 'uoJ€,l\ uogorlq

60q0l0q

ln Sfl11tr1-i- I --

. suBcon Ins L-a:: _ -: epulec . rerp sr: -:- r :

pun seJslrlcs uotueslroq seure 0üßs 0p ul Ors IOu uoJos «'uJroH sep ue8eg tuop lrtu eJelqcs pun sne r{crp eqng 'trsJglqcs Sruex urä np UBp 'lqcsunne8 rrru uo^ lseq nC» :ers e13es Jren ors roqn osorp ors uepul 'fagd uollnquln nz roilea\gcs ueru rep lnu oelleq epreqcs

lrnruJop

El

-:: :

. ru[uop auor]-' .:: -: runlnlu€nbr1e :: : * redns tu?rla Lr-ir,' srlueqeq urau::::

reuro lpr lre{qcr1urlv szp 'tlolg ln"H ueueq}urzedq roure uegc{crus s?p pusH rorqr ur pun pu?}s olles rnz nergEunl e8rpeq elp Jrll üBp 'ers qes '.re,l qcem 8mg,r qcou Jerlqcs Jepe,r pun'elelqcrJoq releds ors orl\ ';eult epnru ueplg uegcrlluoqag Jo^ ers slv «'uouuo{ uerlnrsne Sruen uro Joporlg uefelde8 e8uel erp ]ru?p

oJouel nueru

u. ::

l1pln . sueltirn

::- -

eelsod Jfl .iJ31r{rc.r- -l]?J nlp unlnl:.t: : IUnqJOIU oIU UI

r;;:*:

.§-F

requiem habere . nec per se quoquam incedere obtene-

brato uisu potuisset ' Cunque in hac inflrmitate ali quandiu laborasset et adhibita medicina nihil profecisset ' adueniente festiuitate sanctg Agnetis martyris fide roboratusu cellam qua beatg uirginis et martyris wiboradg membra tumulata quiescunt ingreditur ibique ante sepulchrum prostratus diu supplicem fudit orationem Tandem uoce flebili precibus pia uota coniungens . domina mea ait sanctissima ' credo quia apud omnipotentis dei misericordiam meg inflrmitati potes implorare remedium ' Scias etiam quia sir in his laboribus tuis meritis mihi succurrere dignaris ' quod omni ebdomada dum uiuo ' et uires corporis habeo ad altarium tuo sepulcro appositum missam de sancta cruce feria sexta celebrare non desinam ' His uotis et orationibus finitis cum paululum obdormisset moxque

Ian.2l

cf. c. XXXIX

eadem hora euigilasset . fugato omni dolore et cecitate

tantam claritatem oculorum sibi sentiebat adesse ' ut se in iuueniligtate clarius uidere non posse fateretur' sicque post omnibus diebus uitg sug sana et clara oculorum acie perdurans ' largitori omnium bonorum et beniuolg largitrici quod promiserat deuote et fideliter impleres non cessat

XLIV

t38ra

.

(3e) l\ /f ulier qugdam reginsinda nomine iugi capitis

IYI dolore laborabat ' Hgc comperta fama de uirtutibus sanctg uirginis qualiter domini aspirante gratia infirmantibus medebatur . in festiuitate anniuersallria depositionis illius ad sepulchrum uenit ' ibique cum fletibus deuotis precibus insistens ' uotis se constrinxit si illius medelam mereretur quamdiu uiueret diem transitus sui festiue celebraret Cunque paululum obdormisset' labente infirmitate sana recessit' Iterumque anniuersaria depositione natalis ipsius insistente ' e armatus A Boll. 1 deest A.

100

e adimplere

l.

XLIV

IOI ueqo^\o8 34reg lseJ uoqcs elp 'ueSoze8gn€ pue^ruroT eure gcou 'eprnn puoqv uor{os so sle 'ers e11eq 'pue1s -Jo^oq SzlsgnqeD rql sopol sep Segq€f rue Jopor^\ slv '>lclUnz lpeqe8 euqe{ ors pun 'qceu }log{usr11 e1p üo11 'rer* uegelqcse8ure Srue,n ure ers tuopgceN 'eSuepe Sun.repurl ers r{crnp ors uuo.{l.'e11orvr ueqe8eq qcrlJereJ 8e1sepol uoJr{r'eqey ers e8uelos 'ers gep 'stu -qgleg ruop nz loqeD ure8rpuelsul pun ure8rlgruep 'ueu -le1\. relun uop qcrs elelqcrydro^ pun qBrC s?p sepol serr{r 8egqe1 ruz ors o}qcnsoq 'o}lloq e>[uer) sot]oC epeug Jop pu?lsleg lFu ors or^\ ';qngre ne;g8un1 ue8 -ruoq rop uropunl[ uop uo^ osorp slv 'uezrourqcsgdoy uB puerqg^rlroJ llII pursut8e11 suarueu n€rg eurg

AI'IX

. oluolsrsul si'.:!:: ; -: -runJeu . liss:-':: : -. : urnlnlnzd a:li--._Iuelp leJenlr ::--:' lrxurJlsuof, as s.: _ -

errllesranruu? :::- alue:t:r: ,- -

erle;8

-nlJrn ep ELr-?: ?:-: ;- -

srlrdec ISnl

'u0llnJr0 nz nerle8 pun uoqo8re 'e11eq ueqcordsro^ Je sezvr 'sup uuepuedg uepuollo^\F{o,!\ rop pun ue}nD sallu.repuedg aerOldrut

urep ']qcru Je eltungs 'qo1q ue8ny rouros l1e13q1ep1 pun

Jall-::--

::

älonruaq la :-:- - - : Ej:': -: i-

lleqpunsoD olp suoqo-I souros e8ul olle gceuep urgl Bp pun 'ueuuo{ ueqes rerel>l }qcru Jo}lV ueqcrlpue?nf rur eqeq re 'e1uue>1ocl Jo üBp 6elllolsure selqcqueEny sep re pun 'ueSogrerr

IUnJOInCO

:

enbcrs . Jntaj;:a-- :: 0s

llogrel) ego;E os ouro r{crs gep 'e}HrlJ

ln

. sssapE

:::.: - -;

el4rJer la e.i,:' _ : -

lloqpuqg ery pun zreruqcs relle rۀ\ 'elqcezvr.re gcou epunls ueqlesJep ur pun JB^\ uoJelqcse8ure Sruem ure

enbxoru

e10q0c pun opqnleD reserp epua ru€ ro slv '«epro/( uroreJ fJelrelun euqo zner; ueErlreq ruo^ esse141 o1p ']r{e}s qEJC rueurep Ioq Jop're}ly tuep u€'ezlrseq [Bry eqcrl;edro{ pun oqol qcr e8uelos 's8elsues eqco16 epet 'uegleq nz elsuerpJo1 europ gcJnp ueproT uouroru ur olsSrpJn^\ qcrp np uue^\ 'r{cl üup 'uossuv\ qcne }sllos

10 srlon

lass::-.: slH .

-

:: - : :

pB oeqBr.{ su.;- - : ):ponb . sr:eui:: :::' sFI ul ,ts ttnb :: -: Ilellrurgut i:: :i : etnb oparJ i -* :: - : elon erd snJ.:::-:

rnu

n(I '1suu3{ u0q0gr0 Io}}rrulloH uro uäwlu€r) eureur JnJ solloC ue8qgcuurlle sop lleq8rzreqtur€g rop roq np

llpnJrueotldi:s::,

gzp 'eqnelS qcl 'uule11 els8rlreq eurotr tr» :el8es pun uB opqnloC etutuoJJ uo}llg ueulos pu0ul01y\ re üo[{cs qclpug 'qcrllueqog loz e3ue1 elotoq pun raporu q€rg

. rnlrpa:8ur : -- :.: sur(1ruu la sr-::-- sl.lr(geru sn;u:-; '--ord IHIU Euir.r:*

ruep Jo^ Uop qcrsJ.re,r 'uelqnJ 1el]€]saq epeJoqrl6 uuÄ1 -r€I4tr pun nerg8unl ueSrles rop euroqoD elp Jep ur 'ellaz elp l{rgtse8 ueqnelg url seu8y urr.(gu;41 ue8rpeq rep lsog Iuu Je leJleq 'olleg lpuuzlre8ue leuzty gcrlqe8rel

-ouelqo OJepelu:

-:-

r-t b--*-"{

uesperascente iam die telam habens erectam usque ad

extremitatem texendi prope perductam . anni preteriti promissa reminiscens ait in corde suo .Laborem operis mei finem aspiciens . cito perficiam . sicque quod uotis promiseram domning meg festiuum diem celebrare non desinam . Nec mora doloribus capitis antea sibi ualdeh notis stimulata cecidit . stratumque causa huius infir-

mitatis ueluti obliuioni traditum per uim requisiuit . sicque magnis cruciata doloribus tandem reatus sui pgnam considerans iterato ad sepulchrum uenit ibique se ream et preuaricatricem uoti decedentis anni

proclamans uota uotis adiungit preces precibus sicque omnem lacrimabiliter emendationem debiti pro-

mittens obdormiuit . Tunc uisum est ei quasi aliquis ueniret et magnam grauitatem ligni in modum trabis super caput eius proiecisset . lVIoxi euigilans sedata infirmitate capitis . deo et sanctg uirgini gratias agens propria habitacula lgtabunda reuisit .

xl.v (40)

§.d ut aliquantum ab ordine temporis digrediaLJmurk dum craloh abbar uenerandus cgnobio preesset

cf. c. XIX

138rb

sq.

' sanctus ödalricus

qui- nunc felici

obitu cum christo gaudet" et fideli deuotione poscentibus opem ino diuersis necessitatibus mirabiliter misericorditerque accommodat uenit ad monasterium Cunque pro sua consuetudine loca sancta circuiret . ad tumulum nutricis quondam sue wiboradg oraturus accessit . Qui expleta oratione . inter reliquos circumstantes respiciens uirum uenerabilem eiusdem mollnasterii monachum et bene doctum nomine Eggehardump ' interrogabat eum dicens ' Estne aliquid karissime ab aliquo fratrum quos doctissimos scimus de h vald A.

i

moxque

n gauderet

l.

k degrediamur A Boll.

I

abbas Boll.

m deest

t02

episcopus

AS.

l.

o deest A Boll. P nomine' Eggehardum interpunxit S.

xL\:

EOI

slu qcltu gcl Ep '11oq8er1 ouroru qcr olpzl roqnreq 'uou -ut8eq nz lrv resorp {roly\, ure '1>1ce;lso8sne pu€H oures uouql uo^ puBrueru qcou lBr{ JOrISrg» :Iuqr e}01Jo^\1u? Jouef «öuoJerlreqn qcrlurrqcs ner33un1 ueSrlreq rep ueploT pun ueqeT ello^zue18 sep reqn o.tepnrg uelep -pqe8qcoq 'uossrn Jr^\ erl\ olep rueuro uo^ 'lelsrenol uroru 'sen1e pueS;r opJnl[» : uqr e13e;g pun pJ€qo{{E suorueu srolsol) sasorp qcugl4tr ueleppqeSlqo^\ pun ueErprnlugo uop uopuoqolstun uop relun re e1{rorueq leqeg tuep qceN 'uelog nz run oeperoqrl6 urrorlorzrg ue8rlsure Joures qBJD runz Je SurB 'elqcnsJne uollgls ue8rpeq erp lroquqo^\eg roures qczu ro ?p pu61 'ralsol) runz'1.roqre ßlz;equJeq pun JuqJopunx'ue11rqro oJIIH uelgN uouoporqcsJe^ ur neJl pun ruruory erp 'erp pun lsl snlslrqJ tyu opnerC ur unu SurEurrell ueqcrlqcnlE ruouro rlceu rep 'qcu1n Joqcsrg e8qleq rep tue{ 'a1e1le1 relsol) sep qol€r) lqv e8rprnlrrqo rep slv :uoqcro^\nz -qe eSlogueqlo1 ueqcrllrez rep uo^ sB^Ue qcou tun

^-rx

4aru! wnpreqa8Sl

.

',r.'--g i

;

-=-.

--

ep snlulcs sot-i!!:-l

--

-srre{ prnbrle ;r::: -reqe333 aulLuc'* ---

-lloru tuopsnle ;: .:. -IuncJIc sonbt;a: :::snJnleJo äpe:i :.. ', p3 . lOJrnCJrJ si:;:! : . runrJels?uou:: i::

-

-es[u JO]IIIqEI:

-uecsod

ouonor'.::

IclloJ cunu 'tn-r .-: orqouäc snpuEr: -:-utper8ry suoi::-

-

3ne Sunuqo^\. eJrlr opnoJC IIoA repor^\ ers olqcns ne;g8unl e8qleq orp pun uog ue ueEunS?s{ueq

.lIUOn tunJq-'':.::i

-JeA rrlr rnJ eJerls orp ers olr{cepoq rlollpug 'frurede8 uozJeurlcg uegor8 uol epJn^\ pun Jne .re8e1 euesseE;ea. uoqcs lsBJ sep Joporl( uogeruJoue8unnze8 lloq>lu?r) JoJrIr ueSern olqcns pun Jeperu Ieg ers 'uelen luu€{eq Jrles Jeqn{ uo^ Jrll o1p 'uezleruqcsgdo; erp ers ueqc?}s qcrelSos pun «'oq€q ueqcordsrea. epqnleC tur se qcr er,l 'ueqe8eq qcqlsoJ uuJeH Joureru 3e1 uep uuup pun ueqceru8rgoJ rlcl IIr^\ ileuqcs 'lreqry rouroru opug s€p uoqcs 0r{0s qcl» : uozJoH rueJrlr ur ers qcerds soJrlef uou -e8uu8e8uuJo^ sop sueqcerdsro^ soJrlr >luepeEulg 'rem

ruu€ srluspslap :: - -.

Uop eluue{oq pun qBrD runz slerureqe 8utE 'ueqo8

. - isue?e setle:i t--::-: -ur ?13pos suelrs::: srq8J] r,unpolu ';: :*.srnbrle rsenb r; :!: -ord rlrqep tu:u.:-::

Jelun pun lllrlso8 ret\ uepregdo;1 sep 'ers alqc€^\Je BCI Jr?^\ ldneg rqr reqn suo{leg souro lrv Jop ur ls€lzloH egor8 eure pun orug{ pueuel qo sle orqr se uerqcsJe €C 'ure Jerlqcs pun pFgcs Jorrlr Sunqceurln8roperl6 eqc -n8ef uouerl rolun qce.ldsrea. 'ue11e erp Jne uollrg pun epqnlog enou elJngq 'e]ter{ uoqcorqo8 serqul ueue8 -ue8;en sop opqnle9 sep ors gep pun 6plnqcs ergr lnBI

rns snleoJ r.u?p'-:- ! . llntstnbal uit:. -:-JUul snrnq ?sn:,^ :qeplen IqIS EeluE :.:

uou eJBJqeleJ u-:.: sllon ponb anl,-':s . : suedotueJoqc-J. .-:! 1llre1erd Iuu€ . L-f:r pe enbsn ruElJOr: ! -

preclara sanctg uirginis uita et passione per literas memorig traditum ? Cui ille ' nemo ait adhuc eorum manum ad huiusmodi opus inchoandum extendit ' De quo tarditatem meam reprehendo ' debitorem me sciens eius laudis proferendgo si uires scientig cum quantitate materig concordarent Quod episcopus audiens auidusque preconiorum" eius audiendorum requisiuit quid illud esset in quo se debitorem asseueraret . Et ille 'egritudinis inquit incommoditatem gutta infestante ' et totum corpus meum contrahente' tantopere incurri ' ut inter intolerabiliter sguientes dolores spem recuperandg sospitatis amitterem ' medicis revera

pro leuamine languoris assistentibus omnemque sug artis industriam cassatam fatentibus Quapropter quantum humanum desperabam auxilium tantum cApi intentius implorare diuinumt ' fnterea dum sanctorum patrocinia diuersorum uotis precibusque flagitarem ' meritis sanctg uirginis ad memoriam reductis" ' rogaui ut cilicium quo sanctos artus pro mortificatione carnis attriuerat ' mihi quamuis indigno apportaretur ' Quo impetrato ' uoui ut si mihi uitg incolomitasv per merita sanctg uirginis concederetur quod scirem* aut discere possem de laudandis eius actibus scripto me* memorig commendaturum

'

Cunque post illam spon-

sionem sanctum illud sanctQv uirginis indumentum mihi aliquotiens, superextenderetur ' ilico cApi leuius"

habere ac deinde non multis

1

38""

diebus exactis plena sospitate conualui ' sed adhuc diuersis obstaculorum occasionibus impeditus uotum soluere cessaui ' Sanctus antistes hoc audiens modestis eum increpationibus hortabatur ne se infidelem sponsorem exhiberet' sed id quod aliquandiu neglexerat ll citius aggrederetur per-

o preferende

l.

precuniorum A. s contrahentem A.

"

t

diuinum] pars posterior in

ras. S.

" 104

redactis Boll.

"

incolumitas Boll.

x

deest A Boll.

v

deest A.

w scire

,

l.

aliquoties Boll.

a lenius

-Bol/.

§0I '."--.:

'i"'€:

::

-

;--

-r

7 "-':

-,-.. uorusslroq 0ur0s elJgq JE 'uopuo[o^ pun uetuqou JrrBuV ur Ilouqcs 'e}]Br[ ]SrsseFlcBuro^ Suelsrq re sB^\ 'sep u;epuos 'uesrem;e '1qcuq opqBIoD ure Jop 'reure s1e lqcru qcts eSour Je .lopel tuoUuBS trlur uqr Je olur.{Bu -re 'e1roq serp Joqcsrg e8rlrer{ rep slv '« uellnJre nz sruqoloC sep';eqsrq qcr olrunesJel uelleqeS3ne essruJop -ur11 e8lllgJrtz ouepoqcsre^ rlcrnp roqv 'ueseue8 lreq -punseg Jollo^ nz ue8el ue8rue,l qceu Je.tl pun uelrIRJ

nz Jelqcrol lroJos qcltu qcl uue8eq 'eprnzn lelrerqe8 qcpr rocln el€IAI e8luro ne.rg8unl ue8rlleq.rep Sunpraly e8rpeq orp ueqco,rds;en uosorp r{ceu sle pun 'e}uuo{ uoJrleJJo ropo o]unlt uolel ue8lprnznqol uoJrlr uol qcr seuvr 'ep.rn^\ uJeJerlJeqn uo>luepuv ruop qcrlul.lqcs 'uep -uelse8nz sueqoT souroru 8un11eqrg erp nerg8unl ue8 -llloq rep elsuorpJe1 erp r{cJnp Jnu oprn^\ 'qcr gzp 'qcr elqole8';e.rrr ueqeqcse8 serp slv'opJe1( lqce.rqe8'ure8rp -Jnl\un qcne uue^\ 'Jrur nz'ollsq ueqeueEpun&\ seqcs -relC sop 3un1o1qy Jnz roperlg ueEqreq orr{l ors ruop lpu 'pue,rog ouererl sep gup '1Bq qcl pun 'srulqcgpoD sul nu.rg8unl ue8qreq rop olsuerpro1 orp rrtu ueru -e4 'elqegre re8r1re11 rouoparqcsre^ zlnqcs uop uolllg pun uopqnlog relun gcr puorqel6 'uoqegro nz oqc[]]g8 elp qcl uue8eq re8rr;re olsep 'allegre,lzre^ oJIrH uor{c -tlqcsuoru rop uB unu qcr Jqeru ef 'res qcqqe8ren ]sun) JeJqr uoqntueg solle UBp 'ueuue4eq Jeqs uolgnru 'req lleq{uer) rep SunrepulT trrz te;- rap ur Jrru uepuzls epty'rolro^ llor{punsog roureur Sunllelsraqroporl& gne SunugoH olp uozroruqcs uopuolnm qcrlSergoun Jolun qcl üEp os 'gr.r8;e red.loy uezue8 uoureu pun efeyd e-r8epo4 orp qcrtu €p 'lroq>luer;1 orlcrlprelun ouro ul IoU qcl» :]ro,r\luv mz qe? rE 'er€l{re reuplnqcs Jr{r sle gcrs Je urJo^\ 'res so se.tr 'e13eg pun ,ueroq nz '3uer8eq Jo JB1vr 'uqeu.rea. sorp Jor{csrg Jop slv

qof rql

«'eqcerdslue sgols sop o[nC Jep suessrl& seureu 13er; elp Jnu uuel\ 'ua8etlnzJol qo.I rqr 'grem Jouplnqcs

'

'1'o, ,r -

.-,

-:-

,-

-Jod JnleJapa:.---i:

:

pl pos . 10r3qIL-\: ::: snqruolleda:out :-: -cu€s . InBSSal :::-

-

. .

l

IunJOIncBlSQur S.S-i-

eueld sIlcBXa s:.:.: : €snlnel tdäc o:ril . :- tunluotunput st-.1: -uods

TUBIII

,.eur oldtJcs ]fl?

aTIUeJICS

lSt'i :-: sncl:l:

:

pO:.] :--

Jod osBllluolo.1u: =: . JnleJBlJodde .--i:: -

t--l- :-

OUOIISCUIUOLU

::

. nSIlCflpOJ IUEIIC

--'

-l8eu enbsnqtr::; .

:

-cuES r.unp BeJe:--

-

äns enbuouluo s::.

-

runluBl tunllll.:: reldorden§ s:.:..BJ0^0J SICIpaU .

:::::

soJolop seluatnis

-::

:-

-1u31 sOluOr{BJ}u-'l

ellnSIuo]?lrpol..*-: -enOss?

ruoJolrq:: ::

runJopuelpne s:..: sndocstde ponö :

urnc ätluetcs sa-:-

.

elu LueJollqap . : -: . llpuelxe unp;:: ,-'

tunJoo cnqps 1r: :: ssJolrl Jed 3utllS!?-

ficere . Cuius salubria monita ille humiliter audiens 'et in nullo dubitans eorumn qug a diuersis personis audiuit . ut proposuerat scribere inchoauit'et pleraque scribendo comprehendit'

xl.vr

(40)

otum sit omnibus christum amantibus quia ea qug dictauimus in ueritate comperta fidelium antecessorum relatione conscripsimus' Testantur etiam

hoc plurimi et nostris adhuc temporibus uariis infirmitatibus pressi ' id est frigoretici ' capitis egritudine ' dentium dolore ' aurium' oculorum ' manuum ' pedum .

omniumque membrorum

qui ad sepulchrum beatg

uirginis medelam recuperationis experiuntur ' prestante domino nostro IESU CHRISTO ' qui cum patrec et spiritu sancto uiuit et regnat deus ' per infinita secula seculorum ' AMENd'

Explicit vita. sanctg Wiberadgr uirginis et martyris'

b [multa] eorum coniec. Boll. De hoc loco et de genetivo partitivo eorum disputavi ZSKG 66, 1972, p.253 sq. Cf. huius vitae c. XI (supra p .48) cum nec vicinorum nec aliquis ex ipsius familia aliter suspicaretur. 106

c deo patre A Boll. a Lilteris graecissantibus scripsir AXHN S. e vita et passio Explicit

A;

deest Boll.

t

ita S; wiborade

l.

XLVI

L0t

tolldxg iy

0pug

'uoruv 'ueuez oSr.ure qcrnP lJarSoJ lloc sle pun trqel (snlsrrqS lslec ueSrlreH urop pun rels^ ruop lrtu Jop snsef UJJoH seJesun pu?lsrog uop rlcJnp ueJr{?JJo 3un1re11ner;Eunl uoErlos Jep qBJD ru€ orp pun 'uJeperl5 uelle pun ueün{ 'uepue11 'ueEny 'uerq6 'uewqp.7 Jdo:t uB epuoproT pun o>luer{roqorg oslz 'ueprelt llgnbo8 uolrog{ueJ) euoporqcsJel gcJnp o1p 'e1erl JrIOs uaqez ueJosun nz qcou qcne ue8nezeq solq 'uoqug uegerrr{cse8gne pun uerqegre re8uz8ron renerl lqcrroguop r{crnp lloqJq€A\ uI0}g3JJ0^ sun uo^ s?p rr^r 'ueqerl snlsrrrl3 olp 'ue11y gep 'ules luue{eq

11os

I^TX

'uelutu€snz osror\JepuoqroJqcs elsreu enbereld le . llnz --:- r sruosred sISJani: ?

s€p elüeJ pun 'ueqraJr,Ics nz 'egoq uäuosJed ueuop -orgcsJo^ uo^ Je szzr 'urep uolr. 'zlesro^ ruouros ggureS

un?oT eugo uue8eq pun uB E4puep

ue8unugel4l

10

. suelpn€

Jelllr::

--

Appendix l: (Ekkeharti IV) Epitaphium sancte Wiberade,

Stuttgart, Bibl. 20 58, fol. 138"4

bibl. 393, p.260

ilius altithroni postquam resplenduit orbi Christust in hoc mundo" uirgine natus homo Annis nongentis uiginti quinque uolutis . Post quatuor menses bis quattuorque dies.

926, }idai. I

l0

Mai.

1

]|v4.ai.2

.

Wiborada deo meritis dignissima uirgo. Palma martyrii scandit ad astra poli . Illa hic sponte sua moribundo corpore clausad . Visibus humanis abdita et alloquiis . Celebs cglesti sponso sed cognita soli . Affatu angelico pascitur atque cibo . Hac parsimonia durauit tempora multa . Semper ut instantem mortis itura diem" . Demum a paganis maii tunc passa kalendis . Mane sequentet obiit mane perenne petits . Cuius amore sacro curamus membra sepulchro . Debita soluentes fundimus atque preces Eius at exultans uictricin et dote coruscans . Spiritus in cAlo uiuiti ouatque DEO .

a Incipit epitalmus beatewiborade A; Epitaphium B. Wiboradae Boll. b XPICTUS.S. c de virgine l. d s supr. lin. S.

108

St. Gallen, Stifts-

e mortis itura dieml meritis itura dieta l.

r

sequenti A Boll.

s pecijt

l.

h nutrici l. r uenit l.

a.917

10

946,

Nov.23

60r

'po) 'rqnr . JnlIuI{ g 'poc 'sot u! -anJc o8Jrn J 'po)

'sDr u!

!e-

a

'poc '§Dt a! -xg, p 'poJ 'sat u! enb- o 'poc tense q 'Poc

'sD.t

u!

e

. solntun] ,rr{ tr?p BSSo . oläc rusruruB srH . sryuel"{ BuBd rqrs rlurcep sruou ur rn}Bp änÖ . ruBISOS lrnJerue rrrBrulBd snqrcnJc esrH . onburdord Blcop epuroqrnil orredur srr.(UBJ . ruslrJoruo uBl?s qol ru?Jlsou Iuolr l[nbr1

sllIJaLu

tz'^oN'9?6

tr

. tunu>IÄl eren8ur]soJ o]r€ lolBn runruonnnl ln €llnN . oälo suercuns. osuods IFIn .enln rnl{odos crg sncods coq uetu?l JnlrporSul }3 srlel . lunop epJoS . lsJolod snurru ocoo lsJo(uoIu . o8rrn arecln loc?I elusld runc ecruon IsluenJc . lerocluns lqls qol leredns nxes Io11 . IuBplrgcsu oJolop ellr lrueJd ru€ssecuoc . BJou ceN

OI

. lercnJc arufleurSJrn lo]druol ]n plr]odxa . erunlcBru cenbeJog [ruonnr qol "runeu[ueJ Iqls . oulluop luolr qlE]sB . olBJ8?red oqJo . srluoSuou sruuv sllnlon 'enbureldes rsruop ouoq snl€u ourSJrn otu€q u€ql€rnoT . lpeqns enbrolcrn urenbtsod tr18er3uoc ecnrc u

LT6'E

I

097,'d '€68 'tqlq

-sulls '.uelleD 'ls

äsnlcer srur8rrn äp1ryce6 ö1cues runlqdelrdg

^I

IUsrle{{E :Z xrpueddv

q.r*,,,.4lmlirL**-

St. Gallen, Stifts-

bibliothek Cod.560 (A), p.374

INCIPIT PROLOGVS HERIMANNI" CENOBITE SANCTI GALLI DE VITA SANCTE WIBORADE VIRGINIS ATQUEb MARTYRIS CHRISTI eLERUMeUE MoDERNIS scRlptoriQ orerpatribus \J bus a uitio deputari . traditiones antiquo-

p.375

rum scriptis uel factis ab eis mutari . ea uidelicet obiectione'quod quasi illorum uirtutibus calcatis . suis nihil probabilius uelint estimari . Sed eorum reuerendam

canitiem ab huiusmodi suspicione oportet alienam p.376 Horat., Epist.

II

1,

83-85

ib., 69

sq.

conspici ' quicquam ab eis reprehendi . non quia crasse composilltum inlepideque putetur . sed quia nuper . uel quia nil rectum nisi quod placuit sibi ducunt . uel quia turpe putant parere minoribus . et qug inberbes didicere . senes perdenda fateri . Non equidem insector . delendaque carmina liui" esse

cf. Vita

I

c.

XLV

p.377

Horat., Ars poet. 359 Servius,

Aen.

I

In Virgilii

praef.

reor'

Cum enim legerim aliquem priorum deum orasse .quo dignaretur alicuius spiritum suscitare . qui uirginem suam wiboradam tot uirtutibus decoram uenustiori stilo faceret saporam . quid dicam posteros optasse . cum aliqui eorum si temporalis uitae dilatio illorum uotis responderet hoc opus uoluissent adtemllptare . tamen numquam in animum duxi quid tale aggredi . tum considerans rusticitatem mei ingenii . tum ne putarer meo studio mihi ad fauorem patrum negligentiam uelle denotare . h€c denotatio duobus modis euenire solet . cum uel quilibet arrogans iniussus presumit suscitare dormitantemd homerum .uel cum tucca et uar(i)o quis oboediens preuento morte uirgilio tantum superflua studet . precidere . Ad illud prouocat arrogantia. Prologum omisit codex olim Salemitanus, nunc Heidelbergensis

Sal.IX 21 (C).

(B) imitatus est; Hepidanni codex Vadianus 70 et Sangallensis 610.

b ET,B.

a

HEPI)-CANNI

graecis-

sando scripsit Herimannus in autographo Sangall. cod. 560 (A), quod suiptor codicis 564 110

Leuii A,leui, secunda i erasa .8. leui Vad.70, Sang.610 et

"

Basil.

D.I.

18.

d dormientem.B.

III ur Jr&\ uuo,r 'Srpuanlou sun 1sr 'uoqerl Jr{l '}gyt rqr erir 'ruusJorloD JeC 'uresJogoD rep lEumrz uosotp nz Jne lre4qcrlqegroqO a1p Unr ruouol n7 'uepreuqcsnzgu

.e8rssngrege, sup rnu'lqnuroq ruesJoqe8 po; ure8rltoz -rol s16rr^ rlo?u snrJe^ pun Bccnl elllr Jeure qcls uuell. rapo 'ue>1ce,l\ nz 6JoruoH uopuoJ€lqcs uep, olgeru -ue qcrlqarlJeqn Jeure qcrs uue&\ 'ue>1cg1g uoler; sn" :ueuv ro^rzJne qcrlurloa\eE lqeqcseE >p1u;1 eserq 'ueJorsrlrr{ relg^ rep lte>lErssglr{ceN olp uetrsunC

1o8uog la

0/ stir::-..

luueptdell'.tsa -ir-:-

Jepe^\truo

uoureru nz JeJrE uouroru r{oJnp ello^l qcr oeqnelE rnu uo^ lqcru u?ru lnuep 'urnreporlr uusp '8olue solsreD

seurou lleguegrlr{cse8u61 olp Ieruulo qcl ruepur 'ue8 -u€Jnzue s?^rle os 'uurg rur sletueru qct oileg qcouuoq 'ep?q ueqcordslue ueqcsutrl11 uargr suoqaT uogcrl]roz seJqr qnqcsJny ure uuot\ 'uelllon uoqcnsJe^ {J0^{. uosorp ue r{crs ueugr uoa. eEture uogcs qcop ep 'ueqeq lqcsun^re8 sery qcrs erp 'ueqce;ds uereludg uop uo^ trsJe uuep gcr IIos nzo,trr'ue11e1snzrep 8q1e;e8 IpS uoror{crlrorz rueure lpr 'uepua8nl ueler^ os uB uor{cs 'eperoqrl6 run'ue>1c01rt,Jo nz ueqcsuel4l souropue8rr nerg8unl oures

IISIUH] S äovuoslÄ*\ ir-l EugoNHo "I\-\t'

'psrrq3 uu.Qre14i pun ne.lg8unl'uperoql11 ue8rpaq rep ueqeT runz opeuon 'ue11e9 '1S ur qcuohl 'suueuluell

-uo1dp13s SI\U I

uep uo^ lsretu pJr^\ uJollelslJrJqcs uouJepolu uec

-onbrlue souorlrp?j:

trslog uep 'eqeq ueleqeE tlog uerorllpg Jop Jouro [JEp 'se1 qcr Bp uueq '5uollos uepro^\ fpleE elqcrpoD oures gep 'Sunurel4l rop 1gcru pun urer8 snr^rT ruop qcrlugs -;ed lgcru ulq qcl 'suelurolro lsure uoqeu) esol]reg sl€ ers s€zr 'ueuuou nz sollJo1!\ wp ellv slB pun ueEnJ nz ue;e8upl qcrs 'parue8 ers sa Irel\ repo '1ege31sq1es ueuqr sutt 'uossel ue11e8 Jnu ers Ire^r pun, lsr neu sa pe,rrr 'lnu uJopuos 'ue11eq Uceruqcse8qe pun durnld rnJ so ors lre^\ lqcru 'ue11epe1 se,nlepue8Jr ers gep 'lqeqluo solgcup -JoA sop ers sep 'ueqerz lqc€Jleg ur Jellv seSrprn,lrqa re]g^ Jep u?tu gnru qcoq 'uo11e8 o{ro1f, ueueSre erqr sle slgcru ueüoq pun uoünC l5u uepue8nl erqr uel?rl ers 'uegrorne8roa. pun '1e1 Jepo trJrJqcS ul uollv Jep Sunregeqroqß o1p uelropu"rel ors 'ue11eqeE.ro^ urele1

cInII Bulru:ec en5:: -

.lrelEJ

Er*::

änb to . snqrr.. lunCnp rqrs trn-':

:

. rednu etnb p;. " : ess€Jc ernb uou . I; -: rueuerle lol:odo ;--

tu€puoJonoJ

runil:

Iqru srns . srlssiE-' i-. -corqo locrloprn E: . _ .

ad istud cogit oboedientia ' Oboedientia ut nostis karissimi nobis est necessaria ' si perfecte libertatis cupimus adipiscill compendia ' hgc enim quamuis omni humang

p. 378

IPt2,

13

creaturQ ut apostolus hortatur ' sit exhibenda propter deum ' specialius tamen ad illos respicit ' sub quorum regimine in cgnobiis degentes ' districto iudici rationem de nostris excessibus reddituros pro certo scimus illorumque excusationem' nostram fore damnationem'

a. lo72

Ad quod regimen tu uenerabilis pater ödalrice ' anno

a.1034-1072

millesimo septuagesimo secundo incarnationis domini eius mira dispensatione uocatus cum bong memorig abbatis tui nortperti tunc triginta et octo annis

p.379

super ouilell sancti GALLI

p.380 cf. Ps 63,4

Priscian., epist. ad

Iulianum 3, ed. Keil, Grammatici latini t.2, p.2

p. 381

uigilantis non solum

amabili praeceptione 'uerum etiam communi fratrum electione successor effectus prout complacuit tuae paternitati onus iniunxisti ' quod prius exhorrui imponere meg paruitati ' nempe ut uitam memoratg uirginis interdum propter diuersorum simplicitatem scriptorum ' superfluitate uerborum quasi quibusdam foliis exuberantem ' falce strictioris eloquii praecidere studerem ' At ego quamquam in hac oboedientia me scirem onus importabile debilibus aptare humeris ' tamen non exacui linguam uerbisll contradictionis'eligens mihi satius esse sub praeceptorum tuorum fasce deficere . quam eis repugnando titulum inoboedientig incurrere ' Exemplum etiam cum grammatico proponere placuit' ne pigeat alios etiam a me ' uel ignorantia forte pretermissa ' uel uitiose dicta ' nihil enim ex omni parte perfectum in humanis credo esse inuentionibus posse ' sua quoque industria uel addere uel mutare ' Sed antequam mihi alligatum onus ad aptandum moueam' oper€ precium esse duco . breuiter in medium proferre ' ll per quos prgclara gesta huius uirginis posteris primitus innotuerint ' ut cum aperietur me non huius relationis esse nouum auctorem . sed potius auctorum sequacem . nullus uitium falsitatis adnotet meg paging .Tempore igitur quo uenerabilis gralo congregationem sancti Galli rexit . fuit in ea quidam frater no-

tt2

er*ffi'

.g$!{ffi',

€tI uerr{BJr{cBN uep nBJJ8unf rosorp uo}BI uersqropun^\ olp JouuBJAtr oqclo^\ qcJnp 'ue8erlnztoa. zrn>1 'lrem oqnru Jop res se 'qcr ouroul 'ua?etlnzqe lsBT elep.rnqe8 -Jne Jnrr erp 'eqe8 u?Jep qcl Jo^eq JeqV.'uJOpuBJe^ nz

repo ue8ngnznzuryUlolC ueue8te qcJnp - uu€{ ulos uelu -ulo{llo^ qcrl>lrr^\ ue8unpugrg ueqcrlqcsuou uE s}qclu gep 'eqnelE qcl uuop -'eqeg l8ese8 qcsleJ repo ue8ue8 -Jeqn sruluuo{un ul qcl suzlt'sep 'egeuprea. }qclu uJOpuE erp se ]Frrep 'ue11e1s ue8ny ro,r ptdsrog ulo, - ueqcerds nz J0>[r]3ruru?Jc rueuro ]Fu urn -. qcl IIra r{cnv, 'u0}3J nz suesroqe8u6l sepgnU uop uI pun ueqcerds:epp\ -aß

nz uesorp s1e 'ueqrels nz ueurJqcsJo^ Jourep Iäpußq -uelnll ruop Jelun.reqe 'uaSoze?tot'pun lzlrdse8 sqcnrds -repl1$, sep ueuola1 nz e?un7 orp lgcru qcouuop'uepelnz -JnB uJeqnqos uoqce^\gcs uouroru lsBT eJeq8erlun eure 'urq lgnmoq Jrtu tuBSJor{oC uosorp u} qcl Ho.{\.qo 'eqeq roq€ gcl 'uozlnls nz s>lcnrpsny uereddeu4 Ier{crs rep lrru 'peqcn^\ urollelg ul uresqcrelS egola1 rop Ungroqn rrrr rellelsglJr{os Jeueporqcsre^ }leJurg rop ue8e,r uolre.^A. -srq sep 'ne;g8unl ue8rprnm{uop Jop uoqol sep 'ueqnur -eqnz r{olur gollrueu'ue8eyrenzgne 1re>13r1qclN Jeuraru

'elneqcs req1.tr; qcl e1p '1eprnqe8;ne lsBT erp '1ege8 llo{qcrlJe}B1 Jourop so er^\ '.uru np }seq Bp 'lseprnzvr uoqoqro repnrg rep Irlel11 euresurorue8 erp qcrnp qcne uJopuos 'Sunup.rouv ueqcrlno4Jo Joure pun.rSgne Jnu lqcru'e1]€q lqceme8 snlluC ue8ryreq sep epreH erp reqn erqef 8E rep 'sue>luepuy ueln8 gedpo5l setqv seurep reSlogqceN tunz pun ueJnreq Sunlrel roserp nz Sun8ng eJeqJepunl\ eures qcJnp UJJoH sep Sunpro,/y\qcsrolg Jop 6np slv ZLOI eilryf

tul 'tlcFln role1 re8rprnmrqo

-ou Jele.t; ruepr:.i ;; .::: -e8a.ISuoc o1e:.- >:

äaur loloupe

slr::.i

:.-

-cne snllod p;s . ::: uou olu rnlat:a;: .*-:

-

srur8rtn snlnq

r:;::

tuntpatu uI JSlIn:::. .

-

urnpueldu pE s:. . eJ€}ntu Ien 3J::::

-

snqruolluonul ass; :: IUIUO X0 IUIUS .:- erlue'touit -::. ; olJoJ

oJouodoJd

oJIIE;::-

-ut ärluerpooqout :-' -gop ecseJ lunlo:.: :sue8rle. sruolt3rp;:- -

-

-Bl . srJer,unq eJE::? i eru srluerpsoqo r:ereprcee;d rlnbrl-: ! -

ruepsnqlnb tsenb

*-

urelelrcrldurs L..:- - ; -rrn ä1e:orueru L-.: -rul InJJOqXe Sr. *: : :: eenl llncelduo-.' Iunullija: --: IUnJleJJ

tunlos

uou sr:-:

sruuB olJo

.

le c1'-::---

-oruoru äuoq r..:.,' rururop sruorlEuj:-',.

ouus . sJrJIBpg

j;:::

'lolnep0q

SunuruepJo^ eJesun 'ueuuo>1 ue8rplnqcsluo qcrs

ors

uue/$. 'se gep pun ueqe8ren oJesun rnJ uepJe.,r,r ue8eyqe Uegcsuoqceg Jelqcrll ue8uerls ruop JoA ers gep 'uessl.u. neue8 Jr1( ueuep uo^ pun uoqel uJelsol) uop ur Jr^\ 3un1re1 uorap Jelun 'eue[ sJepuosoq qcouuop se Urr]oq

. IuouorlBuruep :l-- - : snlurJS ouSJ a'-:

.

IuOuolleJ IJIpnl trlr

*-

urn;onb qns . tr-'r-::-

-srJB{ sr}sou ln

ueuume8 llorlrorg Jop Sergg uep Uequouuo{llo^

reldord Bpuoqlli\; -.: äuzurnq Iuruo srn::: snundnc srleuaqr' ;::

gdoqcseg oqcrlqcsueur sepef uqr Igo^\qo uueq 'uollo,,!\

'1uqeu lelsody Jop erll 'gnru uolsrol

llo9 reqnue8e8

E

r

t'-;

.

cf. Vita

I

c.

XLV

p.382

p. 383

cf. I, II, passim

p. 384

p. 385

III

Esr

mine ekkehardus . uir totus ex sapientia uirtutibusque factus ' Is cum quodam tempore ydrope ad extrema poene ductus esset .uouit beatae wiboradae omnia quq de eius sanctitate posset comperire literis se traditurum . si ei ad llpresens dignaretur a deo aliquod impetrare remedium . O archiater in uirga et in baculo . o propagator tuorum sanctitatis electorum . ilico uenit ei in animum ' ut sibi postularet afferri martyris cilicium . illudque super aqualenta extenderet membra .Quod cum factum fuisset . confestim sensit se aliquid melius habere . ac deindee non multis diebus exactis . ad plenum conualuit . Tunc memor sponsionis sug . conuenit kebeni . qug beatg uirgini ab ipsis cunabulis usque ad mortis articulum obsecundauit.indicans ei quali uoto se obligauit . quodque sequenllti die ad eam uenturus foret ' ut de hoc themate plenius ab ea informaretur . Que uehementer in uerbis eius admirans . non minus etiam coepit anxiari . quia ea de quibus interroganda erat . iam dudum letheus obsorbuerat morbus .Ad ultimum suasu cuiusdam sacerdotis ad tumbam doming sug oratura prosternitur . ut qui incensam a chaldeis legem per esdram uoluit reparare . ipse etiam martyris suae merita .quantum ad hominum memoriam abolita.per

eam dignaretur declarare Postquam huiuscemodi exaggerauit prgces . ll surrexit . atque basilicam non minori anxietate egreditur quam etiam ingressa est . Erat enim ignara . quam in proximo esset eius consolatio . Nocte uero insequenti cum se sopori dedisset . uisum est ei locum orationis repetere . atque beatam uirginem pittacium aureis conscriptum literis sibi ostendere . hac uoce subiuncta . Utere cupitis . Mox expergefacta. omni fragilitate obliuionis propulsa . ita perfecte coepit memorig uiribus uti . ut luce reuersa . non solum nihil sollicita esset quid supradicto fratri responderet ' uerum etiam ultronea fieret inuilltatrix. eique desideratum thema . a primordio usque ad acceptum cum palma martyrii brauium promulgaret . Quod ille e dein.B.

tt4

§II er{?u Jges }soJI Jop

rgl s?p 'lgclu

e}gn1lt'

eIS uuec 'J€^r ls8uy rerep

ueEue8a8ureulg eIS slp 'u4l1tseg rop snB

-ulur lrlclu lrru l€J] Pun gcIS eIS qorlro 'o]lBq lolqclJJe^ IJV Josorp ueillg Jqeu qcou oIS uepqce5l 'a8oru uomlq -lue ors rlcJnp 'uoJezr uelera8 llequesse8Jo1 uI uoqcs -uory rop SunreuulJg Jop qceu els 1lo,{ael^\ut 'utr.(1re141 Jeures elsuorpJe^ etp 'elllo,l uelgcl4ne Jopol^\ zleseg etruusrqre^ uroBplBrlS uop uo^ sep serpsg I{cJnp rop '1sq1es reuef gep 'ue1eq nz IunJ€p tun 'lepetu UIJJoH JeJrIr q€Jc ru€ sJolsolJd soule lBlI uap Jn? IIoIS els JJe&\ qcrlüorgcs 'e11€q ueSose8gne 1s8ue1 uoqcs 'lem ue8erg -Je nz Jr{I uo^ sett 'sep suesse8.le^ sop Uoq{uBJ) elp pom 'Eruo^l lqcru gcne r{cIS elo}qcJnJ pun Jrlos qcIS oIS euepun^r uolJo^\ uoulos Ieg 'uopJe.^ö. nz lelqclJJolun saserp Jeqn JrlI uo^ JoqcIIJqnJsnE tun 'eprean "ureql uotutuo{ rgr nz 3e1 uelsqc?u IUB ro g€p pun 'e11eq lelqcrgdre^ qcrs re epqnlog eqclo^\ rlcrnp '.rqt ellqezre pun 'eluerp sopol sep l4undqoz urnz slq u€ e8al16 JeJrIr uoa. nerg8unl ueEqroq JOp ery Jnu ruoqe) olqcns 'opqnlog ures uB rlcrs Je olJeuurJe eO 'punse8 Stpuels -1lo^ Jeperl( Je ren ua8ea ue8ruern qceu pun Josseq s?^\le UoJos qcrs Je ellqg 'rem lelqclrro^ sory pleqos 'uolrorqnzsn€ roperlg ue8rlqcgsJesse^r olp Jn" ols pun uass?1nz ue8urrq uu.(1rel4tr rep e11n) olp qcIS 'uuls

ueP

uI Iuqr ut"{ elle}S rop JnV itrsrgoturo^ ue}lllBly\

-Jg Jourop t1e48qreg e1p np rep 'np o 'qels pun oln11 Uat tzt17 regorE np O 'e]lrqro iloC roq Ie]llulreH ure pluqsle rurlr ers uuo^\'ue8elnz;epelu qcIIUIJqcs'e1uuo4

uaEurrq SunrqegrE

ur

l1e>18qreg

erql roqg ro

setv\

oergzlt

ueqrolse8 'se11u'eperoqr4l ue8rpeq rep re elqole8 lrlcnsJesss^\ Jop u3 ]s?J I?ruuro resorp slv 'puelseq uep -ueEnl pun lreqsro1\ snu rnu rep 'uuuy41 ute 'preqel>19 suorueu JepnJg uro qcne JolunJ?p ren 'a1e1rol snlleD

ueEqreq sep Uer{csureuog oqcrlro}sopl o1p qol"r3 e8rprnrrrqe Jep s1e 'os1e qa7 leuel uI 'ueJolnv JeJepue uueursSlogeg Jrlorulor^ uJopuos 'urq solqcrrog sesorp Jolnv Jeneu ure lqcru qcl gup 'p.rln treugoJo uuel\ 'e1su1ue qcng ruourour tge48rlgeqrolgoC Jop Io{sIAt uap Jeuro{ trluep 'ueprnzn luue{oq Ieruuo}sJa runz

e1p

pon§ . lareiT:,::.

urnldecce pu anbs:. :: enbre . xIJlBt Inur :;-: -uodser IJt?{ or:t::-: uou . €sJeneJ asnl ::. -rod elt. ?slndL1l; >:-rodxo xohtr . srir;:.: :

-uolso IqIS slJall[ --:::. rueleoq onbte ;::::: . t:odos ;. : :: trossrpop

-BIOSUOC Snra 13SS:

. lse ESSetBut ri-r:::

uou ruEclllsEq ::::: IPOUeCSnInq t-r:::; red . eltloqe ruEu:

::

: .-:! -

eens suÄ1Jer.u r.rE::: ure8e1 sleplBr{r E

äns äututop u:Ec.:-: IunIullln pv . sr..:: epueSo::;--: !. lBJo

tu?rle snurru Lrou .

s

-

enö. JnloJeru-:.--. ?: -oJ snJnluen tLE:

:?

:

es olon rlenb ra s ..:: : pe enbsn srlnei-:.: i UuenuoJ.änssr--.;-s:.:.:

-e1d pe . sIlJE\a

snlletu prnbrle

.) :.:-:

ponö . Erqure= ::-r ' . unrJrlrJ sr:

":-:

.

q I0 lluen o-al'. .---edo:do.oln,'i;.-:: z :: ererledur por.:.

. runJnlrpEJt:s ! *:-' : änb eruuo aE:r- - :. €tueJlxe pe ac..::'. :

enbsnqtlnurn

Er:-:.:.

Virgil., Ecl. Ps 55, 12-13

p. 386

III

54

imis reponens sensibus . cum feruenti opera recte proclamauit cum psalmista .in me sunt deus uota tua . qug reddam laudationes tibi quoniam eripuisti me de morte ' Sed cum hgc uota ex parte redderet . heu dira morte praeuentus . multos sui propositi habuit hgredes ' Qui quoniam diuersi diuersa sapiunt . interdum minus necessaria necessariis miscuerunt Horum egor insistens uestigiis . studui ea qu€ mihi digna memoria uidebantur ' ad huius uirginis llsanctitatem comprobandam strictim colligere non illis ad obprobrium ' sed quod uerius est.prgcipue tibi ad oboediendum ut predictum est . pater reuerentissime .

EXPLICIT PROLOGUS

.

(Liber primus) CAPITULA LIBRI SEQUENTISg

I Quali parentela beata uuiborada

originem duxit . et qualis eius conuersatio in annis infantig fuit . II Quam laudabile sit nomen illius .

I ex 116

ergo corr. B.

s

Capitula desunt C.

Ii

LTT

'c runsap n;'::::: ']sr eru?N rqt uo^\suoqol 'J3^\

ell(\

II

lIeqpul)

JoJIII uoJgB[ uo]sJe uep uI Iepu?.{Ö,Su0q0T JIII OIIY\ pun 'lturuelsq€ €peroqll& oAIIos olp urollg uegcla^\ uo^

I

. S::

.llnJ ättu:-:;: llxnp tueutSll,,' f :

:\

sruqcrozroa.laltdey

(qcng se1srl) 'rele^.relsSrprnrrrrqe 'equq 13ese8 uoqcs uäqo qcl oIA\ 'ueqc;oqe8 nz rrp run';eqe sJopuosoq']qcudslue Jr{etu

llogrrlsl(\ Jep s3 Iloly\ uJopuos 'ueqceu nz JrnAl,JoA ueuro ueuef run lgclu 'ue8tlglseq nz ne.lg8unl Jesolp orp run 'ue?etlnzuotutu€snz ddeu4 'uetqcs pezn SunrouurJg Jop JItu se.t 'sep ']qgrueq runJBp qcFu

1le>13r1re11

eqeq 'ezlesqceu uerndg uorr{I qcl Jop 'qc1 'tue8lpuoly\ -]oN 11ur se8rpuo,ll,loN reStuem uello^\slq oIS uolqcsltu -JoA '1sr uepergcsJo^ Jeulozulo uessll11 s€p Joq€ e(I 'uoqra elor^ uoqsqro^ ulos JnJ ra o]]eg qcoc 'Jo^nz pol oqcrplcerqcs rop ruqr tu€{ 'eqett 'o}}?g }llgro epqnloc 0s0rp IroI lunz ro slE reqY 6uesslrlue epol ruop qcrru lseq np uuep olltn ue8urrqrep gcl o1p '.regdo -{UBCI 'gc1p ue8e8 opqBIoD 'tr}oD 'ue8etlqo rItrAL : sne uolsrulesd tuop llru rä JoIr llo{tues{retuJny repueqnlS ur pun 6Jn€ ouurs Jouros elsJeuul sur se tuqeu' Joqe Jouof 'uolrelnalur euledre.r,(gery Jep uu sesrerdse8er5 sep 3ue;drug runz srq uB Sueguy uol BtuerII elqcsuntrt -eB sep urqr 'ure nzep sne qcrs uo^ sneurrl JoqnJ?p pnl uJopuos 'e11os uouo,{A.}ue Jopnrfl uel8eseq ers sB^\ 'reqnrep frqnreq zue? rnu lqclu Sul uepueSlog Iu€ r€^\ orp Joqn uoturuo{llo^ os

pun Sunrouurrg rorgr

. EIUISSIlL;.:-uorpooqo pB Iq! ;-:

-ordqo pB sllll - - -tuoc l.uolElllJuEs i -' -eur eu8rp tqru :-: . runJoH lunl;-.:! tUnpJelUI . lunt;:. ., -eräq llnqzq Ius:-:-BJrp neq . lorapl:- :" op oru llsrndr:a ::.-

lJer;

e18ng.ren ers 'uese1qe88o,n Je,t\ suesse8ren seJql

lle{qcll

-qcerqe9 epet Jne ers elqce^\ pl€g « iolqcsun^\eg sep

rururN» :qcerds nzep pun llequeEeSlue uoqelsqcng ueueplo8 lpr ueqc>lcnlsluorueS;e4 uro rr.Ir nergSunl e8rles e1p qo sle pun elqcnsJne sloqoD sop uO uop sletu -qcou ers qo s1e 'rqr so uorqcs 'ollur{ ueqe8e8up{ JBIr{cS ruop gcrs ors sle 'reqe 1r{cu51 uepueSlog rop uI 're^\

änb. Bn] Blon s.:: :r -o.rd elce: u:ado ::-:-

fII

Quomodo qugdam soror illius noluit ad chorum exire cum coequalibus eo quod audisset angelicos

III

concentus'

IIII

' quando ad intellegi

IV

Quomodo quodam festo die cum parentibus ad gcclesiam processura ' noluit priuatam uestem mutare nisi ab illis coacta ' et quod grauiter caput dolere coepit in uia . quodque ll illa dies maximg fuit inceptiua non amare transitoria' VI Quod frater eius hitto eam psalmos docturus ' cum eum tederet inceptus ' per uisionem est correptus ' VII Quomodo in dominica incipientis quadragesimae ' adiuta est fratrem suum in missarum celebratione ' VIII Quomodo hortata est eundem fratrem suum ' ut

V

Qualis eius conuersatio fuit bilem aetatem peruenit'

V p. 387

relictis omnibus monachicum susciperet habitum illoque prebente consensum . presbiter gcclesig beati magni efficitur ad ultimum . VIm Quale propositum elegit sibimet ipsi post fratris conuersionem . et quomodo diabolus eam terruit ' ad

p. 388

basilicam nocte gradientem ' X Quomodo seruientem cuiusdam matrorig doemoniosum . suis precibus reddidit sensatumh ' XI Quomodo diabolus ei infamiam adulterii per quandam ipsius ancillam impingebat ' et qualiter diuina clementia coram salomone episcopo . copiosaque multitudine eius innocentiam per iudicium comprobabat' XII Quomodo ultio diuinitus illata est eidem ancillg' ll XIII Quod salomon episcopus post iudicium eam in tantum amare coepit . quod etiam cum equitatu illam ad constantiam perduci precepit ' illaque spreto equitatu ad pedes eundo eo peruenit ' XIm Quomodo cilia reclusa eam diuinis eloquiis gdificatura . ei ostendit sua marsupia' illius oboedientiam in horum feneratoria augmentatione probatura '

\.I

\.II \IIII

IX

X

XI

XII

XIII

XIV h sensatim

A;

sensatum ex

sensatim coru. B. 118

6II 'uoqordre nz plec ruoJqr llur olJsgsso8Jerlcnl(\ rlcrnp urBsroqoD uerqr uln 'o13roz Ialnoqplec err{r Jw pun olllo^t uonsq -re epeu eqcrlngS r{crnp ors BIIrJ esnplou olp el^\. 'Sur8uq Uop ünC nz pun

AIX

IIX

oqleserp reqg osro^\ eqcrltlo8 gne eqce6 olp olly\.

IIIX

elg?ruqcsJo^ uelreg s?p roqe ers ogerl ueloq zuelsuo) r{ceu pJeJd nz reSos ers Je gep 'elqer1 Jrles os lrepn tuoserp qceu ors otuoles Jogcsrg rep gep 'uo.teq

'rue{ pBeIN

ue8un.ru.ze?

'relr

nzep ueuel

uol

. BJnl?qori :: - .: snl": :

ruslluolpeoqo

-rpä srrnbole sIuIr.::

Ix x

anbr--.

:

uTEIII nlelrnba urr.: :: ur LuBo runtctpnt :s: : ll . äpcue ruepre r!; .:? . leqeqo:druol :-': ": -lllnur enbesoti.'-^ -

-e[c .tettlenb "ulnrp -uenb red rrratlnt?

. qtun:as

-ouoop äuo:teu

XI

IIIA IIA IA

:: :

-rnbe o1e:ds

'sor^\oq UeUn uro rlcJnp e8uaruueqcsuetr [ uegor8 Joure pun otuolss Joqcslg ruop ro^ pFr{csull errlr oplrw eqcrll]g8 erp or^\ pun'e1e13or{u3 op8BI tr rorrlr ouro r{crnp

lqcnzun rop Jnu uolqB uop rr{r IeJneI rop 0rl& 'olqc€tu Srpuutrsren Joper^\ oloqog aJqr rlcrnp nBJd Jeuerc uouossasoq IeJneJ ruo^ uop ers erd\ JOUre

'8ur8 B>lrISsg Jnz slqJ€u ols sle 'e1>1ce;qcs ers IoJneI Jep or^{ pun 'e11qe&\ sJepnJg sorr{r Eunrqeleg rop r{ceu r{crs ers IorZ seqclel11 'oprn^\ snu8e141

ua8rpeq sop oqcrr) rep rolsorJd tzleptz pun olturuqs -nz to errrr 'ueurqou pu€1(o3sqcuo141 s?p pun ueqeSJne

solle ellos re

'eluqeruJo JopnJg ueqlosuop ors 016 JIBr{ JoroJSoIAI rop req ropnJg ruorrlr

llezuolsug uopuouur8eq rep Seluuog ru€ ers erd\ 'epJn^r Uepele8 uorsr1 euro gcJnp 'rezr Erssnrpreqg lleqrv ueue8uegeEue rep ro sle 'pun e111os uerr{o1uetulesd erp ers o}llH repnrg rql g€p 'uoleq 'uoqerl nz rqoru lqcru eqcq8ue8

::

=:

*::

::;

pB . lInJJel tuEe S..'l:.: slrle4 lsod tsdt r;;.:..: rl?Oq ärselccä J31rc.t:::

.

rururqer1 ta:rir-^s-;

ln . tunns [uaJl?JJ =:: -t-:-: . eUollBJqOlel

. sn;:. ezurrse8e.rpenb . snlderroc ts: ::

runc . snJnlcop

-Je^ sep 'rex 8uz3uv rop Eel reuef srepuoseq ü€p pun 'elzretugcs Ellgeq 3e16 uep gne gdo; rop rgr gep

pun oergzlr uopJolrt

so-;'::

uou unrldacur lrn: ;-: lldeoc eJolop lnder ::: oJ?lntu tuolsen [uE]?:.

lqcru

ers uue^\'e111olr us8elqe 1r{cru proplsnuH rr{r pun ueqe8 3e11seg rueuro uB ors erd\

erlcJr) Jnz uJollg uap lru

'rue{ rellv -JoA sep ur ers sle

A

pB snqrlua.red runl ;

e8rpuuls

lapue,rsuoqoT Jr{l el^\

'e1]"q goqe8 le8ug rep Sueseg

uop ols lrezt 'e111o,r uaqe8 ue3re11 Iunz lqcru uouup -rqe:o8srellv uollr ]lru uro]so^\r{os JeJqr oure er^&

AI

III

-rEo11e1ur

pe opuenb,

,

socqeEue lessrpne p.' runJor{c p3 lrnlou sr.:

XV Quomodo eadem cilia contra uirginem inuidiam coepit habere et quomodo salomonem episcopum

X\-

hortabatur ' ut eam fecisset morarii linthaugie . et qualiter per uisionem prohibita est ab hoc itinere . et ciliam

p. 389

post aliquos annos de clausula eiectam esse . XVI Quomodo praedictum praesulemi ad coenobium sancti GALLI pergentem uoluntarie est secuta et quia eodem iubente ei apud cellam sancti georgiik mansiuncula ob secretum est constructa . breuisque dialogus de conuersatione eius in illa . ll XVII Quomodo iacens in oratione . quandam personam angelicg uisionis uidit sibi assistere . eandemque audiuit primum uersum . xx.I.psalmi tercio dulciter

X\'I

X\'II

decantare.

XVIII

Quomodo coepit ei displicere mansio apud cel-

lam martyris . et de annua karitate in fractione panis

XVIII

cum mulieribus deuotis . et quia una ex illis dedignans

hoc officium karitatis . decidit in lectum doloris . ac postea illius precibus recepit gaudia sospitatis . XUIII Quomodo in pentecoste a salomone episcopo

iuxta basilicam sancti magni est inclusa et quia a diabolo mox est temptata .

XXt Qualiter dissoluta cuba . eius precibus est reiuncta. XXI Quomodo in uigilia sancti iohannis baptistg ' uidit beatum GALLUM missas celebrare

XX

.

XXII

p. 390

XIX

Quomodo predixit beato ödalrico illum augustg episcopum esse futurum . multaque aduersa in episcopio passurum . XXm Quomodo puer quem uualtrammus presbyter ad illam ll direxit ' benedictum panem ab ea accepit . eumque cuidam sibi occurenti despectiue porrexit . hacque de causa tam diu cibos fastidiuit . donec iterato benedictum panem ab ea accepit .

XXI

XXII

XXIiI

XXIIII

Quomodo una ex ancillis eius uasa sacriflcii purgare neglexit eique dominus hoc per uisionem reuelauit. 1 deest B, cod. Vad. 70, Sang. k georigi l. 610, Basil. D.L 18 et ed. Gold- I xxx A, quem errorem usque ast. adfinem capitulorumprotraxit.

120

XXI\I

t7,t tlxo,t1otd utntoln tt do : anbsn tuatotta ruani '

'olllnqlue uotsIA

nz elele? ronlr oura er^&

,r

euro qcJnp solp Jrir JJoH Jop pun 'ue8rurer

-]suorpso]]o9 olp 'ge8re.t

opSgIAtr

'Sugdrue Jgr uo^ ]oJfl selou8ese8 Jepera Je srq 'e11e1e uesrsdg uolle rol e8uelos qleqsop ur{l pun 'e1>lueqcs -Jolro,l\ qcrnrlcgrea. 'elau8e8eq tuql rep 'ureurepue8rt se

pun lleqre loJg

soleuSose8 ure Jr{r uoa.'e11eq

^Ixx

tuouolsln :ad rc-: IICgTJCBS

llcqcse8

Jqr nz urerplel11 relsorrd Jop uep 'eqeuy uro erl& 'essnru ueplnpre uelre4Supr16 elorl trlezslruv Jouros ur re üBp pun opro^\ 8;nqs8ny uo^ Jor{csrg I€ruure ro gep 'el8essnero^ qcrJln ueSrlreq tuep ers er6 'qES urereJ essetr l orp snlleg ua8rles uop sreJnEI sop seu -ueqof ue8ryeq sop solsoC sop puoqeJo1 rue ors erd\ 'o]z]osuoruruBsnz Joper^\ ]sqles uo^ ue]]rfl pun 8ue:dsrez ouu€^\epeg orqr er^&

eJr{r qcJnp rlcrs

'opJn.& lqcnsJe^ IeJnsI Iuo^ JneJBp pleq pun lroneure8ure €{rlrs?qsnu8e1.,q '19 rop uoqou otuolss Jor{csrg uon uels8uud uB ors orl11 'Eugdue ropor^\ llor{punseg rep uepnerC erp .reuel ue]eqeg uop qc€u pun 'elqetuqcsJel eqeSseqerl lrelr'1eg re8elsuezJetuqcs s€pJnB ueuqr uo^ eure

elp

eSEn

Sn13

ol€Jell couop . 1l!'":::-!:.

. lrxe.uod ennl;;:::

IIIxX

. lldecce

BO

qE

L-;-::

re1Äqse.rd snuLuE::-.-

IIxX -ocsrda uI BSJenpr

::::

. älsqdeq slUU?t{tri .:l

xx

älsn8ne ulnlll orui:: . EJEJC.:'=':

IXX

'BlcunloJ ]se snql:;-: : -

e ernb ]o Esnll'*I :: odocstde euotuolrs . . slleltdsos E:::

XIX

ce . srJolop un13.' *, sueu8tpep sIIII xe ?*-. sruzd ouollce{ ur :::1ec pnde oISuBLu al;r"

eIS

erltr pun 'uenu;g uotuuro.l3 uop }rru Sunqce.lqloJg Jop roq oqeg oppu eqcqrqul orp reqn pun '1ege8 rqeu lqcru ellezrctrllJelN rop Ioq ilelsuqo^\ orp rr{r orl(\

IIIAX

'Eues

gclqol IeturoJp srulesd uels8lzue^\zpunuro sop sJo^ uoJSJe uop eserp ern 'egoq pun r{BS uoqe}s qcrs ueqeu uosred eqcrelSle8ue oure pun 3e1 leqeC tur ers 0116 'lJop Iepue,l\sueqe'I ueJqr Jeqn rlczJdse8er,nT sozrn{ ure

JOlrclnp orcJel ru1:..: enburepuee . oJalsr:s: -osred uupuenb ; -: ' E--1 enbsmerq ?lJnrls-- -

IIAX

I

ozee 'eprn^\ lneqe8 ellelsugola1 europl oure uollr^\ lreq -ueporqcseSqy Jep run Sroeg ueäqleq sop ellez JOp roq gloqoC uros JnB pun 'ef1og snll€C ue8llreq sop rolsol;1 sep ur sn€ qcrs uo^ Jorlcsrg uelSesoq ruop ors 016 'oprrl^\ 13ele8 afiez rop sn€ uorqel ueSrure qceu pun ]repurqeE esleg resorp uB "lll3 uorsr^ euro rlcJnp esorp er^\ pun 'essel uolro,^a nepurT ur ors Je gep 'eluqeruJe ourol€S Joqcsrfl uep ers ar1( pun oprn^\ ne"g8unl orp JnB r{csrpreu zlllf, oqlosorp ar111

orrSroo8 llJues

10

I^x

€]ncos lse

rur":: eu::-'

unrqoueoc pB rlU?lli . esso LuEll::: IUEIIIC }e . eJeUIU 3tl -,

-"

-enb le . ar8neqtull :r-;

urndocstde tuouollia,-:

uerprnur rueurS:rn z:

AX

specialem pauperem elegit ' et doemon in eius similititudine quadam die illi se obtulit.

XXV Quomodo sibi

XXVI Quod

xx\'

mecham quQ puerum suum perdidit '

cessare ab iteruta poenitentia fecit '

XX\-I

XXVII

Quomodo beata rachilda ad illam uenit ' XXVII Quod parentes beatg rachildg uoluerunt illam repatriare ' et hoc beata uuiborada coepit disuadere ' dicens eam dei predistinatione reclusa ibi fieri debere ' XXUIII Quomodo beata rachilda inflrma fuit ' atque

p. 391

in susceptione baculi beatg uuiboradg conualuit ' XXX Quomodo sanctus GALLUS beatg uuiboradg scissis uestibus ll innotuit ' quod purchardus dux gcclesiasticas res diripuit ' ab illaque pro his correptus emendationem promisit ' quam continuo per calicis acceptionem non obseruauit et quomodo in italia postea uitam

XX\-II XX\-III

XXi\ XX\

finiuit'

XXXI

Quomodo quadam meridie uacans spalmodiese complicante pressa est sopore" ' diuinitusque cognouit de ungrorum uastatione ' et quomodo consuluit quendam uualtrammum si debuisset uisionem proferre et quia abbas eam uoluit secum ad castellum quoddam quo ipse omnia sua fugarat uehere . illaque noluit discedere ' XXXII Quomodo parentes beatg rachilde eam uoluerunt de cella uehere ' et quia beata uuiborada eis promittente f,lig illorum nihil mali prouenire ' laeti ad sua

libro ultro

rediere

.

XXXII" p.392

XXXI

Quomodo uuito presbyter incredulus de ungrorum ll uastatione ad castellum pergendo factus est credulus . in oppressi pueri saluatione ' XXXIIII Quomodo ungri cellam inuadentes ferro

XXXII

uastantes ad ultimum ad uirginis

XXXIII

igneque omnia

deuenerunt aedes ' et quomodo tria uulnera capiti eius infligentes ' abierunt seminecem eam relinquentes ' m pro psalmodiae; ita etiam B. suprat notatum prosecutus; nun pressa est sopore inter- merum oblitus est B, quo facto punxit A. B numeros capitulorum ad

o

t22

XLIII scripsit A errorem XXXVIII tantum produxit.

XXXiV

EZI

'uoüoI>lcnrnz lolql?rl ols pun uoSnlqcs uspunl(\ Iarp

JdoX ru€ Jqr ers erl\ pun 'uerue4 ner;8unf Jop sneH runz rlsrlüeHqcs pun uelolsn1!\re^ s0ll3 uo^\qcs pun Jonog

llu

'ue8uerpulo eVeZ o1p ut u.leSun o1p

el6

'

4xnpotd un tuo t

pD wntolnTtdot

III.\::,

soJ,)."t'"..

o1col onb 'g lsu sttttlaL^' :., -na :snfi)asold ttttttotc;, '.:.

AIXXX

'oprn,{A. 3rqng13

. seluanbulleJ LLi:

uoquuy uolollnrlosJo^ soule 3un11e6 Jop Ioq 'elqceur qcrs re s1e 'pun e1qne13 u.le8un etp -gne Erng

ßp tz

snte tlldec €Joulnn E:-:

trso

epuroqrl6 e8qreq olp ü€p 'uoa.ep pun 'ue11lo^\ ueloq eIpZ rop sn€ ers ppqcell ue8rles rep urollg e1p ol71\ 'elllo^\

srur8rtn pB Iuntull:: oJJeJ Soluop?nul :*:

rlcrnp Sunlsnrvrro^ep uB ltlclu ollA\ relselrd rep oll11 'ue8ut8 esnuH qceu Jopoll( rIoU eIS pun 'epre^\ uoqoqcs Jelqcol JeJr{I gep 'qce;dsre,r ueuql

IIXXX

-eB sesog slqcru

I1yXX

usqe8Sem lqcp reqz els 'o11eq lelqcnge8 oqBH ezueß eules Jo urqoa 'e111orvr uotuqeullu Srng eule uI ols lqv räp üep pun 'e11os ueqceLuluu"{oq uorsr1 erp ors qo 'e18erg 1B'lI [un lueJplel(\ uesstrvteS uaulo eIS oI^\ pun'e1uue>1.re u.re8un elp gcrnp Sunlsnmre1 olp ulrep esroÄ\ eqcqllo8 Jn€ pun oprn^\ ]uu€ruroqß J€lr{cs tuo^ ers 'elddel{uoturuesnz }sqles uo^ qcng sep 'qe8urq erporulesd rep gcrs ors slu

's3u11rtr41

seure qcrs orla1

. auc::asnlc€J opueS:e; -.':;: :

-un op snlnpaJJut Ens pB

-ord

ll3?l . e;tuer..--:

ste BpBJoqInn

-enlon

LUBa

;:::

apllt{lr: -.

lere8ng €ns Elutu. pB IUnCoS llnlon t-.i:

IXXX

'qJBls uorlBll ur JnsJ€p ro orly\ pun 'uqeuu€ qclox uouro re lro^\ '110F{ u€rep }qcru roq€ puoüorlqcsue qcrs

uqr ors s1e 'qcerdsrea. Sunqceur uuep re er^\ ielrepunld ln8ueqcrr) sep

-oISIn losslnqep IS :: oporuonb 1e . ouortE:!: -1uln1p . ueJodos ts: :: ruOlpoIu[?ds suecen :::

'e11epe1 rßJ€p 81lgeq

-1n3.reper16

pJeqcJng 3oz.re11 yrem'elrequego uroprol; ueuossrrroz tnu Bperoqrl6 ue8qroq rop snlleC e8rpeq rop r{crs erli1 'epJn^\ punse8 JeporÄ^. 'Sugdue eperoqrl& ue8rpeq .rep q€ls uop ors sle'pun 4ueDI plqceg e8rles o1p 0116 'essnru uepre^\ osnplog urq Sunruturlsog oqcrll]g8 JnB lJop ors gep'e13es ors uopur'elqcns.rel uepoJnzsne sorp uouqr ep?Joqr6 eSqreq orp pun 'ue111on uoloq osn€H r{ceu eue[ppqce11 ue8rles rop ure]lg olp UBp'uoreq

u€{ rqr nz plqceg e8rles e1p el1\. 'elqcerqge eünfl uolloqroperu, nzye] rep uo^'oUBg

]eloloS

pul;

xxx

?llelt ut oporuonb t: sIcIIec red onutlucl o:d e: snlder.loc stq -a1ccä

xIXx

xnp snpJeq-lr

:.

;

äperoqtnn ä1eeq 5-1 . llnl?nuoc apr: enble . llnJ €Iurgul E:

-

. oreqop Irou Iql ?sr.:l

III^XX

rI^xx

[1go

Jgl elp 'eurrq oure ers gep 'uo,req

IAXX

'e111e1sueBe3

. eJopenslp l1deoc rp: urslll lunrenlon eplH: . 1lu0n lu€lll pE . . :l . llplPred ulnns uln:

'llluqo

-1ue se8el souro Jqr qcrs llelsoD uossep ur uorue( ure pun elFIBl!\Jo sJepuoseg uoruJv u0ur0 qcrs ors 0rl(\

^xx

1e

.

es

III

olp ruE::

1r8e1a ruerednei

sanguis eius inspersus muri 'per pluripotuit aboleri ' et quomodo per huius non mos annos inspersionem uisus redditus est cuidam mercatori ' XXXVI Quod frater eius uenerat eam sepelitum ' et cum hoc a beata rachilda esset prohibitum ' ad castellum perrexit hgcn nuntiatum ' XXXVII Quomodo ueniente die octaua abbas cum fratribus rediit ad monasterium ' et quod in corpore

XXXV Quod

xxx\'

XXXVI

XXXYII

martyris nulla cicatrix patuit uulnerum cum illud nudarent lauatum ' p.

XXXUII Quomodo cum

idem corpus uellent leuareq prg curuitate mem' potuerunt in ll sarcophagum' non brorum et quomodo illis uidentibus extendit se in

393

XXXVIII

directum'

XXXVIIII

Quomodo uenit abbas cum congregatione' atque celebrantes missarum solemnia pro eius requie ' honorifice eam tradiderunt sepulturae '

INCIPIT UITA. SANCTAE WIBORADE UIRGINIS ATQVET MARTYRIS CHRISTI"

p.394

p.395

I

flI-l

EerA DEr" ulRco UvIBoRADA Ex ALAUeXnorum prosapia oriunda a

secundum sqculi dignitatem non

inflmis

parentibus secundum

christianam autem libertatem nobilissimis originem

duxit ' Itaque deo ab ipsis cunabulis deuota existens ' ac uirtutum incrementis transcendens tempus aetatis ' nobilitatem suam religiosa conuersatione ornabat cf. Horat., Carm. III 6,24 Tb 3,17 p.396

Nam uniuersas* iuuenilis petulantig illecebras a tenero ungue execrans'ut legitur de raguelis fllia'numllquam miscuit se cum ludentibus ' neque cum his qui in leui-

tate ambulabant ' Spiritus enim sanctus qui eandem puellam iusti uiri thalamo sociandam ' in umbra legis p hoc -8. q lauare,B.

"

sarchaphagum A.

s passio C. 124

t etBC. i deest B C. v

deest C.

* universaiC.

XXXIX

SZT

el8rpJn,,!\ 'epqurrreq l{cogoqun sozloseg sop ez}ngcs url 'e111os uolrel souu€J I ueqcrlpoJ soule qceuleElnerg sep sep 'ueqcpplAl soserp rep '1sre5l e8ryeg rop uueC '.ulop

-ueltr. 1re>184regtr{croT ur erp 'ueuep qcou 'l11ese8toq uepuelerdS uop, qcrs oIS 6leq slelrrelN, :lsol1 slenSeg Jotrrlcol Jep uo^ uslu olr!\ 'rtB uouleqsoput) uo^ ers elolqce.re,r,'e1uuo{ uozloJ uulslqcleT ueqcrlpuaSnl sezn'se11u uuec 'lopuB^\ uetutuoJJ uouto r{cJnp IopY ueJqr el>Icnuqcs pun snEJoA Joll€suoqeT rueJql uep

-ue8n; JOJqr runlsrlcelA rur JeA\'ueqe8re 11oC ue e8er16 Jop uo^ uor{3s 3rs J3^\ qlBgsec 'ueJ€1!\ Iepv lue}s -qcorlrolle uo^ Joq€ lreqrerg roqcrllsrrqc gzrue8 '3ue11 euqo 1qcru eprn1L reqcrllle,,!\ guure8 erp 'qe ure11g uo^ uun>lJeH eJrlr elelrol pun erlltu€c Joqcsruueluols sne olrutuels ep€roqrl11 sollog nerg8unl e8qes erq

Ilsuq3

sr8el

erqun ul . LUE: -

: ::

ruepueo tnb snlruEs

-rnol uI rnb srq u:n-'

tuenbl lrunu . EIIS st';oJauo] ? ssJqoJellt ;.:-

. lEq€UJO

OUOIIESI::

-

. srl€log sndruat su:t . suolsrxo Blonap s:'::"i ureur8tro sIIUISSIIIC - -

unpuncos srruuu: snqrluered e Ep-:. -VTV XE VCI\-UOE:

urr,(1re141

pun nerg8unl 'epuroqrl6 ue3ryeq rep uoqeT s€(I

"IIS IU

-rDlrlo ä«vuos^"-

'uequ8reqn qBJC ruorqr

Ilo^uorrlo ors pun uolroroJ assotrAl ery oqng e8r.re e.rqr 'ueure{ opuretueS.relsoly orp pun lqv rop or^&

.rgg

'01{c0rls

xlxxx

.3Ei:.:-: . arnbor snre ord Er---: . euotleSorSuoc [un-l -i:

epereS ue8ny uoJgr Jolun uuep qcrs Jo erm pun 'ue1

ut 0s 1lpu01x0 snqlr'*:

-uuo>l lqcru JeperTC uelturunJ4e8 rep ue8errr reqe se'ue1

JIo,K ueqeq Seqdo>Fes uep ut;edro;X uorrlr ers orl(\ 'ueqcse^\ nz ers run 'uelgolelue ers ers s1e 'uepueg uopunl11 uep uo^ eqreN euro{ uu.(1ru141 rep redro;1 rue ers gep 'uo,r,€p pun 'e1rqe>14cnJnz Jolsoly tunz uJopnrg uouros tlur e8el uolrlce tue lqv rop er16 'ueple{u nz sorp 'elqceurgne Erng rnz qcrs ro pun 'eprn^\ Uopuqe8 uerep pl${ceU ue8rles rep uo^ JeqB 'ueqe.r8eg nz ors run 'rue4 Jepnrg Jgl el1\. 'epJn^\ ueqe8e8repor^r lqcrl

-ue8ny sep uueruJn€) ueure lnlg soserp qcrnp or,r pun 'e1uuo4 uopro^\ lqcsmreSSa,l\ ]qcru 3ue1 erqef oJoJqoru 'tetttlzlttdse8 rene14 orp ue s€p 6lnlg rrll üBp uo^eq

IIhXXX

-rueru elelrnJnJ a:ci

:-

neJ?flol truollon snd:c:

II^XXX IAXXX

AXXX

pnllr lunc tunJsulr: orodroc ur ponb 1e tun3 seqq€ €nelJo :, -lels?c pB . unlrqrq;1e . tunlrledes ruea i:. rJolscJetu tuEprr.-' snrng red oporuonb i: -un1d rod . unur sns-;

immaculatam conseruauit . ipse etiam uuiboradam per lauacrum regenerationis in adoptionem filiorum dei receptam . dignatus est inuiolatam custodire .ut sancta et corpore et spiritu . thalamum cAlestis sponsi mereretur introire .

II

ptors* I

p.397 Ps 112, 3; Mal 1,

11

p. 398 cf. Lc 10, 38-40

III

Prv 14,

13

siue prgparare credulos nos efficit . huic beatg uirllgini ita laudabile nomen non sine eius prouidentia esse impositum . cuius nomen a solis ortu usque ad occasum

ERGO uidetur . lectioni inserere . \-/ quod huic beatg uirgini soror erat . summa innocentia uitam ducens Quam cum quadam die eius

(-ONGRUVM

coguulg secum ad chorum exire hortarentur .illa cuiusdam sapientis edocta prouerbiis . extrema gaudii luctus occupata.etiterum .fili mi . si te lactauerint peccato- ll x quae

docet coni.

in editione

Bolt.

Henschenius z wiberade

v dignabitur iterum scripsit delevit C.

r26

solum

laudabile est . Nam theutonica locutione prolatum . mulierum consilium sonat . Quotienscumque enim ita spiritualia nomina electorum dei legimus . aperte per ipsa uocabula datur intelligi . quod angelus magni consilii . in cordibus utriusque sexus dignabitur spiritum consilii, diffundere . ut cum ab illis nobis errantibus spiritualiter consulatur . ipse in eorum consiliis glorietur ' Deus qui gloriflcatur in consilio sanctorum proclamat psalmista.Laudabile ll inquam est nomen beatg uuiboradg, quia cum martha actiuam uitam agendo .et cum maria speculatiuam . omnibus pie uiuentibus uiris ac mulieribus . consilium utriusque dilectionis perfectionem exequendi in se exhibuit .

Ps 88, 8

Prv 1, 10

DIUINAM PRouidentiam non

facta . sed etiam uoluntates hominum prouidere

C.

a occupant luctus C. et

III

L7,T

ery qcop gcl ep 'utes qcrur JßJ gns eluuo{ U0lVL Jeselp ua8nu8re^ soqcle1\» :JeIr pun - .ilqclu uauql a31og os oue>1co1 Jopuns olp qc1p uuol( 'ugos ulel4[, : unJepolt\ pun '.lre48uner1 lnelnz l8loJ opnoJC olp JnV, :ueslo1\ sep oqcnJds alp qcr1ru"u oluu€{ eIS -JneJoI} oIS olzJnes 'ueururo>lnzsneJoq ueugr l1ur ue8reg tunz'uepeprogne se8el soure esorp uouulurlp.Je8srelly ergl slv 'ougr-U pprlcsun rolsuler uI ueqo'I Jql ep 'el1€q relso^tqcs eure nerg8unl e8rles elp UBp oue8ngnzure 8unse1 eJesun ur 'lqcergeEu€un lqcru se lurogcs Jerleq

III

', snlcnllue,j:.::. ', epel>; . ll -olecced lurren€trEI snlcnl upne8 Bruorl\; -snrnc BIIr . JnlueJ€lr.-

e ,

--

snro erp urepenb ur.: -ouul etutuns . 1BJ3 J"': . eJeJosul ruol]cel . J:.:;

'ueqcreJJo nz eqorT Jop uouv ropreq llequeturuo{llo1 erp '}eq gedrg4re^ tre)I uep uonBJC pun uJouu"tr I uapuoqel turuo4 uolle 'oUg!]J soqcrlnegcseq ure errBIA[ et^\ pun uoqoT se8rlpl ure BrllJBI I er,l\ ors gep 'qcrnp€p ers pezlr 'eperoql,/V\. ua8rles

.

rop erueN Jop lsr 'qcr e8zs 'Srprnmqol '}8es ]s5u -[€sd Jop er/( '.ue8r1re11 Jep e]e6 rur pJr.t lqcrlJJer{Je^ rep 'Uogl, luepreryr luqnre8 lsqlos llo9 ue8ulqcs1ell ueJrlr ur'prrn llropo l€U Joqcrllsre8 uouqr uo^ uopuoJJJ sun uuo,l\ '11os og 'ueger8nzsne sole)f sep lsreg uep ers ur 'l1pq Srprn^\ rBJ solgcelgcsog rolroproq uozroH sossnlqcsleg ueüor8 sep le8ug rop gep 'ueqe8e8 l{crs -urg oJspl orp Jouo^(\ orp rlcJnp uoqcs sun pJr/y\ 'uese1 seilog uoUge^\Josnv Jop uorueN uor{cr1}sro8 erp os 'tny-uanotf :ß lolnel 'llcgrpe8sne qcrlrrreu Jr^\ UooS '6res lqole8 8ue8.reper1q

-cegred stuotlceltp enb. sIJIn snqlluenln atd sr;. 1e .

opue8e tuelln LuEni:

ä1eeq uoruou lse uenb -ord urnrolcues oIIISu.-

-erro18 srrlrsuoc runJoe

snqrluBJre slqou sllll c unlurds rnlrqeu8rp sn -uoc ruSeur snle8ue p..:

;ed euede . snrur8al r:

eqcerdg reqcslnop ur 'uueq

ruoJqr nz srq euuos rep EueBgnV ruol erueN, uessop 'laq ueruruo{ag uossop Sunqesron e1p euqo }qcru uelu€N uerlcllqol uoJrlr os nerg8unl e8qreq elp üBp 'ueqne18 sun lüBi 'lelrereqro^ pun lqersJorlJo^ uoqcs -uol I Jop uo[rl[ uop qcn€ uropuos 'ue1e; ory urelle lqcru Sunqesro1 orlc11]]g8 rlp gep 'ueneruo1 s€Cl

ell tuluo enbruncsuenc

. runleloJd euorlncol runsecco pe enbsn nt:c -rur osse ?rluoprnord s:-. rurSllrrn ä1eoq crnq . 1r

ereprnord runurtuoq s:

II

Iunlos uou ru?rluoprr.

'oluerpJe^ ueqe8nzure sure8rlnerg uoqcsryutug sep r{cerue8lnerg sep ur redro;1 pun lsreg ue Srpeq ers lrtu?p 'uerqeneq rv lzlelJe^un 'JBA\ uoruruoue8ue se11og pul) sle oJne; Jep Unqe8repetl6 orp r{crnp erp 'uperoq[/y\. 'gcne qcrs

-oJeJeru rsuods sr1se1äc ?lCuES ln . eJrpolsnc lu Iep tunJorTu rueuorldo

red urepeJoqrnn ruerle

p.399

cf. Sap 4,

Ps 83, 13

p.400

14

res non acquiescas eis . post alta suspiria sic erupit in uocem . Qug delectatio huius sgculi potest mihi dulcis esse qug audio angelicos choros dulcisong modulationis frequentare armoniam . Illuc ire desidero . his chorisb intermisceri delector Uix sermonem compleuit . et genas ubertim lacrimis perfudit .Post paucos uero dies carne soluta est . quia deus propter hoc properauit educere eam de medio iniquitatum" . quia pla-

cita ei erat anima illius . De cuiusd ergo natalitio gaudentes 'certi quod dominus uirtutum non priuauit eam bonis ' ll quia ambulauitu in innocentia . stilum ad opus inceptum acuemus

.

p Eera IGITUR

uulborada ut prefati sumus I-lomnimodis petulantiam execrans . in tantum studuit diuinum preceptum implere ut poene cottidie Mt 6,33 Prv 31,27 Ps 127,2

p.401

p.402

omnibus postpositis . nudipes ad gcclesiam qug longe a domo paterna distabat gradiens . primum qugreret regnum dei et iustitiam eius . et postea operibus manuum suarum se irretiret . Panem enim otiosa non comedit . sed labores manuum suarum manducauit . unde beata est ' et bene ei erit . Popularem enim frequentiam non ll solum extraneorum sed etiam notorum prout licuit fugiens secreta semper amabat. quatinus et otiosa uerba facilius posset uitare et sanctis meditationibus aciem mentis liberius infigere . Parentes nemo reuerentius coluit . nemo ergar suos diuing legis praecepta deuotius impleuit . nemo inopia morbisque confectos amabilius tractauit . quia ipsa eis alimenta praebens ministrauit . fomenta parauit . balnea contulit. lectisternia disposuit . et ipsa eos reclinauit . et competenti tempore leuauit . Parsimoniam uero in tantum amabat . ut plerumque in ll secunda . quam sepe in tertia die . nisi ad uesperum non ieiunium solueret.Nostrg etenim non est b deest C.

c iniquitatis

C.

d supra cuius manus saec. scripsit eius

128

l.

XV

e ambulabat Vad. 70, Sang. 610 et ed. Goldast ' ambulavit Basil. D.

L lB.

I ex ergo corr. B.

Iv

67,t

'ue3e1 IeJp qcsu lsJo tlcou reSgneg 'tetv\z rlceu lsJe suelsreru ors üBp 'rqes os ols elzleqcs lle>lures -lleqlug elCI 'qor{ro repol^\ uez u01qc0r rfrz pun efel uoJelrlcs lsqlos els 'eleltereq Jopgg 'e13e1ue epueqJo^ pun elqcre.r uested5 uouql oIS uuel\ oeluelp -oq lsqlos ors oIS ep o;e11o,roqoll uouolleJofl lloq>lu€r) repo 1e8uEtrAI uo^ elp ollopuegoq pustuolN 'oloqog ueqcrlllo8 rop ue4lrqcsro^ olp rello^s8unqeEuq uoules uop reqnue8e8 elllnJro pueruelu 're8rlqcrggrr{e urellg euros eurloJo^ puBIuoIN 'uepue&\ rtz ue8unlqc€J]efl eSqreq JnB uepuqe8un selsleg sorrll eJr?tIcS elp pun uaqeSlue nz apaJOD ruoJoel '.rerrr relqclol os Jr{I se €p '1re>luesulg olp slols elqoll ols ':e,l qcqSoru se lle^\os 'els popr 'ueluue>1eg JoJTII qcne uJepuos '.repruerg erq '.ueqe8re orp Jnu 'ueqcsue141 uol lqcru Ueqcs[oso9 -lr{o^\ Jqr pJr,,!\ se pun oIS }sI JorI€C '.epupH 'qctp1cn13, uropuos o.lorg .rgt Srgnru roJr1r

ori1l

I

Jop

uol olqel,

1r{3lu [J3 ers, uuoo 'o]ol'uplA\ epugH rergl ]loqrY rop qcrs uuup pun elqcns .1re48r1qcoroD ouros pun sonog qcloU sep lsronz, os pun SurB eqcrr) uopue8erlqe lrett sJel"^ soJqr osn€H ruo^ Jep nz gnJJBq - >lcnJnz ers - rlc[8pl oqeuroq ers U€p 'ue11ngre nz zlosoD er{crl}}g8 sep 'ge141 rueqslos ur qcrs e}qnlueq

elllols oropu€ solle

pun olsuJeun solle osrol& repe[ ur 'ueqeq ]8ese8 erzn oosle eluusqro^ speJoqr1\(\ ner33un1 e8qes

.urrL

erq

^I

'g ')lü oE:: '81 ',I',C

.'' ;

lr^€lnqtuB :lsDplog 'p2 :: '&uog '91 'poA ßqa'.r...: ISeUOU ruruOle ertSO-1 pB rsru . erp Bluel ul e-;

.

ln .}€qBruB runluEl u. -ruol lluoleduoc ta . r:-JOlSIlCOl.

UnluoJ

E3L

s:; sueqeerd "]ueuIIE solcoJuoc enbsrqro; :

eldeceerd st3e1 äurr.:: -uoJeneJ oulou selue-l?c snqruorlBllPeiu sr13uz: -Jen Ssorlo 1e snurte r.: llncll lnord Iunrolo-

||uou ure4uenbeU Lrr-, elBoq epun . llnErnp';: llpOtuoC UoU €Sollta

runnu"tusnquedo

Ears

--

lera;3nb urnrutrd su:

e8uol önb uetsalc-ri :: epploc eueod ln :: -nls lunlu€} ul . suEr,^: snruns qegerd ln El?

'uoqeq ueuuo8eq

rl,!\ sBp

'se4;e16 sop 8unrql-rJuog

xtz IoJIrc

uep rueo lrnenud uou runi:.

selnD uoJ€qcsJeoH rop rroH rep, üBp Jne;ep uenurl -ro^ rur pun ilnqe8ne51 errlr roqn gorg '.uql legs8 eloos oJrlr, uuep 'oueruqeunz?e.trurq Jolse'I Jep o11rntr llo9 Bp 'lsglro soi{csrelC sop ls€.I Jep

sndo pu runlrls . Prluar,:

uezlrds 'elyepue^l qcrgeJlsun orp 'rqr .e18esJe^ ]qcru

.rrm

-ne8 or111eleu oAJe .s:., -e1d ernb . orunlelrnbiu -ord coq reldo.rd snrp

Jop sn€ ors 'e1po,

uo^ ors opJn^\ ue8el ue8rue.tt qceu JOqy 'uou"Jl uelor^ ]1ur ueSue^\ eJrII qcrs uesso8reqn ep 'ueqcordse8 opug nz ers o]ler{ run€X «'epnoJC Jrru le}reJeq s€p 'ueqrer -nzuro uoJor{J ueserp qcpr lqcrur qcr euqes qceuep 'ueqe8nzurq iloC 'ue8ur1>1,re eruotureH pun eryolelAl repue8url{Uns ur Srsselqeun orp 'eJgq 1e3uE Jop oJoqJ

socned lsod . lpn3:ai -ruoc rueuoruJos xl:l

srrl . oreprsep 0rr rnlll -Blnpotu äuosrclnp st: srclnp tqrru lsolod rlnr= u1 lydnre cts eutdsns u

facundig scriptis percurrere eius sanctam conuersationem ' et quomodo corpus suum castigauit . ut sancti

Ps

67,36

spiritus dignum fieri habitaculum mereretur ideo pauca de multis . parua de magnis scribentes . eos qui altiuss sapiunt admonemus .ut in paucis plurima. in paruis maiora pensantes . glorificent mirabilem deum rn sanctrs suls

cum f)uaoAM ITAQUE CElebri festiuitater' parentes eius ad gcclesiam processuri . decentius Y

p.403

cf. Sir 3,

3

Prv 3,12

p.404

ITim2,9

p.405

.

solito ornarentur'illa ll sciens deum magis delectari in puritate cordis quam in uestium nitorei . noluit priuati consuetudinem uestitus mutare Sed parentes eius more sgcularium occasionem improperii fugientes nam sicut in patre filia .ita et in f,lia pater .honoratur . iusserunt eam desistere ceptis . Quorum iussioni illa honorem deferens ' decoris amicta uestimentis . capitalibusque compta redimiculis . iter cum eis aggressa est .Pergentibus autem illis . uirgo caput grauiter dolere coepit . quia dominus qui eam dilexit corripuit . ut ista correptio quasi premonitio esset obseruandg humilitatis ne ui lltium elationis propter exteriorem uestis candorem allapsum ' interius obfuscaret cordis splendorem . Contra quam allapsionem . etiam pastorem aecclesiae sibi traditas oues cautificare estimo . ubi dicit ' non in ueste preciosa . Confestim uero sentiens per spiritum se diuina uisitatione commonitam . equi cui insidebat dorsa descendendo releuans . theristrum cum omni uittatoria compositione detrahens numquam deinceps huiusmodi ornamentis usa est . Cumque comites ut equum reascenderet hortarentur . penitus non consensit . sed pedellstri itinere usque ad qcclesiam s

alta C.

i

nitorei C.

h die celebri C.

r30

.i*,r,'

.,di*im,,4rySp.

I€I -Jonn? ors relrel8efl eJtlr slv '{cnIuqcs ueqclos rI{etu sl?Iuaru uBlJoJ etrzlnueq pun JelunJerl {cntuqcsJepus8 ruelle Urrr JereFIcS uop 3oz 'ges oIS tuep gne 'sepreg4 sop uo{c1}U uop epe}qclope 'qe ets 3er1s 'eplelt }uq€tu -re SunqcnsuroH oqc[]]g8 rlcrnp ors [JBp 'elrnds ]slo5» uop rlcrnp rog€ oIS pleqog .13unpte1;1 re8tlqcerd ut lrlclN, :13es Jo o^r'e;eqcg uelnerge^u" ruql elp eqcJIX rop oUrH rop rlcne 'qcr eqne18 os 'lzlnqcseq Sunlqceg

-uV osery ue8eg 'el{unpro^ uozroH sop zuelg uorouul uep 'elleq, ueqcqqcse8ute soplel) sop zuel1 uer{cll -reüng uop rlcJnp qcrs sep 'sez1o1g sep relseT sep 1r{cru lplep 'ue11eq nz lnruo6[ elp uB qcts 'lezlt Sunuqeurrg eure ruesqcrelS Sun8rlqcnz osolp gup os '.e18t1qcnz 'olqoll ers Jop '.r.re11 Jep, ers ep 'uez;etuqcsgdo; e8q;eq

nerg8unl orp uoloureqn'ue8ozurr{Bp Joqe ors slv 'UeIz -eB u.repugquouroT s€p pun uroprol) uou llur ldneg ueuql lltu qcIS elqcerlr -grlcs

l1u uele8ue

'3e7y1 uop JnB

ers i Sunlqcv oJr{r ors ser^\Je IrleJeg ruoserq 'uosselnz -qe ueqegro1 ruorrlr uo^ 'rqr uelqegeq pun - rolqcoJ Jop ur Jel€A Jep qcne os 'prrtt gqee8 rol€A rul Jelqcol elp eIzK uuop - uo]elq apuBqcs rep $BIUV uoulo>l Uoly\ resorp repur) Jep lrv r{c?u ueulo^\ urolla erp roqv 'uJepue lr{cBJI uo}gcrlr{os uoqc[qn JoJTII u€ s]gclu'1ner3 Joprel) rop >lunrd rus sl€ suozroH sop 1r0qur0'u rep u3 Jqeru qcrs llo9 gep 'puessll\ Igol( 'ets e111oult 'ueJet\ UcnruqcseS qcqqn sle reuoqcs 'ueqe8 nz egcrr) elp ul 'gu8eg rur uJollg orr{r sle '3e11seg ueqoq ueure uV

'ueur{nJ

.ue8r1re11 uouros

',

r::--: -

uurselccä pe anbsn e:: -:

snlrued

JnluaJel-It-

- ll

enbun3 . lse esn slt *: --ulnu suoq8Jlop :-,-:: runJlsrJoql . suBnale: rnbe . Iuelluorutuo-1 :*suorluos oJon tullsal -: ^

Iqn

.

olullso oJsJu:l:..:

tuerolsed

ruullo tt-:;

:

-ue1ds slpJoc JaJeJSr"::. :

sllsen [uoJolJel\e ];:--€]Uulnq äpuentasc.,-' :: Blsr ln . llndr.rroc 1I\:'.: oJolop reltner8 lndu-' '--:r usserSSe slo IunJ rell -rduc . slluerullson Ett.BIII IuoISSnt runron§ . JnleJouoq . reled EIi-. seluer8n; luadorC--: snre seluered pes ; rlenr.rd

llnlou . roJolIU -

ur rJelcolop sr8eut i.un;: snllueJSp . IJnsseJol; qe]?llnllseJ Ir;.:

runc

ur JeqJopun,{a, sle

llo9 os pun ue8e,nre epuelnepeg sep ueurel; wr pun ellnd erp ueSrue1\ trlop ur ors gep 'purs tqe8eq puuls -Je^ uororlgrl ruour3 llu etp 'ue8ruelelp uour{Brura pun

seSurreg Jnu ueüoJg ruep uol 'se8rue1\. Jnu uolor1 tuep uo^ Jr,l\ uoqrorqcs 'uepJo^\ nz solsrog ue8qreq sep llelslutell e8tprn^\ eule 'eluetprea. se eIS 1[uep 'urqeu t\cn7 olp ut red;g;1 uerqr ors or,{4, 'uelyelsnzrup pun uelrolSeq nz uoqoT se8qreq rqr ueSunuqcrezJnv ueJosun Utu 'lsl ueqe8e8 lqcru llo{ruespoJeg JoJosun se €( 'rlcerqrelun uolseg sep 'pueqv ut? rnu Bp pun

tunop uolIq?JIIU

luelii

ur .?rurJnld srcnud ui : rnb soe . selueqlJcs sru.= oepl Jnlororelu tuni: Ilcues 1n . lrneSllseJ ; -orl8sJonuoc ru?]3uBs

s

peruenit ' Illa dies in tantumk inceptiua fuit rebus transitoriis renuntiandi ' ut etiam matrimonii contractione in animo spreta ' fratri suo hittoni apud coenobium sancti GALLI in scolis agenti ' magis quam procis aduentantibus se commendare studeret' ea quibus indigebat per fideles internuntios mittendo '

-.1

L

,] L

\ T

I

S

l

i,

vI l\ 7f EMORATUS ITAQUE clericus ad presbiteriir M gradum promotus ' studuit sine crimine uiuere ' I

Tim 3,

p.406

p.407

12

VI

atque unius uxoris uir esse ' id est gcclesiae ' Cumque septies in die laudern deo dicturus frequentaret psalmodiam . ardentius beata ll uirgo coepit ei insistere ' communicans ei - omnibus bonis ' ut etiam" se cathezizareto uerbo Cuius desiderio se satisfacturum spondens ' In ipsa inchoatione feruebat in erudiendo ' sed studium eius paulatim tepescens ' ad ultimum refrigerauit. Cum ecce quadam nocte per uisionem correptus ' in abstinentia cibi praecipitur esse donec sororem suam psalmum quinquagesimum edoceret ' Nam anteriores ab illo edocta ' iste solus de quinquaginta supererat '

Quid plura? De nocte surrexit ' sororem accersiuit ' uisum aperit seque paratum ll ad erudiendum innotuit ' Factusque est tunc discendi hortator ' qui prius fuerat docendi negator ' Quinquaginta igitur psalmis ita carptim a fratre perceptis ' reliquos sancti spiritus magisterio didicit'

L

L

1,

c

F

vII f

ordientis quadragesime ' cum Iprgdictus sacerdos missarum sollemnia celebraturus conquestus esset sibi deesse adiutorem 'consolans eum

X DOMINICA DIE

k intantum sttpr. lin.

t ultima i supr. lin. A. ^ in add. C.

C.

t

deest C.

o

ita AC (pro

VII

Si

catechizaret),

kathezizaret B.

F

132

qttil|}s.qi\§

gtI «'uoJloq pun ulos rlp Ieq trsqlos re prlzlr uuep 'ue1sqco11 sop oJIIH erp JnB on€rlre1» :e13es pun ner33un1 e8lles elp ugt elelsorl 'reg1a11 ulo ruql olgal se 'e13e11 pun elllo^r ueqe8eq JoIoJüoIN olp relselrd Joluueue8ueqe llezuolsed rep uur8eg nz Seluuog IueuIO uB slv

II^

'Br

lelri-::

'(tanzylcaloc otd S ;tr

')

runo suBlosuoJ .

-

-

:, :.-.:

'

u:::: :-

snJnl€JCIoioJ BIULU:-'--

!

ulnc . eutse8erpu:b .:-

'JelsIoIuJqeT sle olslag ue8tgeq ruo^ lse6 uep ers oluJel 'elleg lurele8 JopnJg IuoJrlI uo^ I{cBu pun qceu uerulesd Elzgugg elp os eIS uepqcuN 'uerqel

nz 'e11erq ile8rerlre8 qcIS Jo^nz lep'luqeurre uouJeT {unz Jep 'ruouro nz opJna BO 'lloJee lqcprelufl Iunz qcrs opgl{ro pun uorsr1 olp rrll e}euJgro 'relsarrrqcg erp olloq Jne re puels gcou tI{cBN Jop uI öre}Io^\ se16 '8rrqn qcou Spgur;g uelsJe uop uo^ Je^\ Josolp Jnu llurele8 ruqr uo^ ep€roqll11 011€q uepueqe8usro^ elp uueq 'eqerl gqeleE lsnap Dtu aa.tasryyl rxps4 uels8lz -JuU uop Jelse^rqcs euros Je slq 'ue11uq1ue nz esredg Jop qcrs 'uegreqe8 pun ueselm,eSlqce;nz UoISI^ Jeulo uI slrlceu qcqzlold ro oprna eq'zueß qc[üolp{cs o}o}l€{ro pun ronel rlcllggurlle 8un:elste8eg oulos oprn^\ uuep reqe 'uelqcrJrolun rul JeJIg Jo^ rlcou qcne Jo eluueJq Sueguy ruv 'uellnJre nz re qcerdsre^ olllg erql osotg 'ergel olro1\ rur qcne ors re gep 'ue8uup rv 8r1geq rqes ugt ul 'eU.Bg ruesurerue8 relng elle ruql l1ul eIp 'nerg -3un1 e8rles erp uue8eq 'elurturlsue Suese8rules4 uep selloC eqoT runz 3e1ur" IeI^{ uoqers re BC 'or{crr) rop qcrpr"u 'uros nz 6neJC ue8rzuro Jeuro uue1 I Jop, pun ueqol nz opuns euqo 'qcrs re olqnueq 'olleg 18uepe ro{rrol) oturl"^\ro JOp slv eprn,urelserrd erp [onl11]

snltrtds IlcuBS sor, :.':: srurlesd rnlrSt ztul::- : sntrd tnb . roleutr; .t -ouut unpuolpnJa a. . IItISJOCCB LUOJO.itrS

. lereredns elutieri': -.soJolJeluB

tuBN l:::l

IUBNS IUOJOJOS JAUC: :I . snlderroc lueuotst:. :; -e8uger luntullln pE . ! pos . opuolpnJa uI :::.

:

-uods IunJn]f,BJSIt?>

-EzvetLlex os utuEll: :-. ta

-IUOC . oJoISISUI

lt;::

'orulesd lereluenb3r I .: enbrun3 . eetselcrä :;: . OJONIN EUIIUIJJ EUIS ..'

I^

r][ro]lQsord Pu

'ell€q 31tgu Je s€.^A. 'sep uelog enerl r{Jrnp rur{r ellallrruroqg pun - '8ur8 snlleg ue8rlreq sop srolsol) sop olnqcs ep ur rep 'ue o11r11 repnrg ruerqr r{Jrs ers elnBJlJO^'ueuerqcsre Sgneq erp 'urereJC uop sle JeqerT

snri::.:

. opual11: -ur snqrnb Be . loJop:: srco.rd ruznb stSeur

'elelqceJe^ ue{uepoD ueJgr ur Sunpurqre^er{E euro ors tJsp '8ur8 lre^\ os rep 'e8urq oqcrllle^\ Jn€ slqcrzJe^ serr{r Bueguy uep ele}nopoq 3e; reserq '{cnrnz ünC nz eqcrr) Jnz srq 3e16 uep efel pun qc€u lqcru snegcrnp als qe8 'ue8rols nz proJd sJn€ Jopor^\ qcop 'uepep

unrqouooc pnde ruoi: euorlcBJluoc IIuotulJlE -u€J] snqoJ lrng enrtd:-'

.&§

.,

rH*li

cf. Ps 90,

beata uirgo dixit ' Conflde de adiutoriop altissimi ' et ipse te adiuuans tecum commorabitur ' Uirginis igitur credens promissioni processit et spirituale officium inchoauit 'llCum quo statim ita auctoraliters ipsa psallere coepit ' ut in scientia eorum qug inibi carltabantur ' nequaquam inferior esse uideretur sacerdote ' Tua sunt hgc miracula domine pater cgli et terrg ' qui

1

'

p.408

cf. Vita I c. VII

LclO,2l

abscondisti thesaurum sapientig a prudentibus huius sgculi ' et reuelasti eum paruulis ' Tibi enim mortua uiuunt ' Insensibilia sapiunt caca contemplantur surda audiunt ' muta diserta sunt ' ad laudem et gloriam nominis tui ' Sacerdos autem et uniuersa circumstans contio ista audientes ' post non modicam admira-

p.409

tionem glorificabant deum

'll

eius possibilitati hgc

asscribentes'

VIII Mt

p.

19, 16 sqq.

410

Ps 83,7

Ps 136,

Ps

I

83,8

Psl2l,2

cf. Ps 136,1

TOeu

SACERDOS IAM inde a iuuentute cum illo I.rrunr.lico iuuene mandata uitg custodiens ' illud solummodo quod perfectionis esse ueritas docuit adhuc etiam cum eo tristis audiuit ' Beata uero uuiborada qug iam transitoriis in mente renuntiando fluctibus huius saeculi se emerserat'cupiens etiam fratrem suum ad portum perennis tranquillitatis peruenire ' huiuscemodi uerbis eum alloquitur ' Quam diu frater karissime ista temporalia amando ' in fluminibus ballbylonis iactamur? Humiliati enim sumus in hac ualle lacrimarum propter presumptionem primi parentis ' et necesse est si per elationem amissam patriam consequi desideramus per humilitatem promereri ' idcirco te moneo frater mi 'ut neque sub fluminibus 'neque in fluminibus ' sed super flumina huius babylonis sedentes ' cottidie cum lacrimis prestolemur fi.nem nostrum ' ut dolore cordis

nostri ad deum ascendente eius gratia mereamur adiuuari ' ut per gradus humilitatis de uirtute in uirtutem conscendentes ' pedes nostri stabiliantur in atriis P dei scrupsit et delevit C.

s

ex auctorialiter

correxisse

videtur B.

t34

"#ß'

§€I (lErelsJnBurrl os pun ueuerpJo^ epsuc Jouros oJIIH erp nz Jep 'suezre11 soJesun zJeur{cs uep rlcJnp JI,l\

llo9

tr]urep 'ueltetue epug Jesun gcUBH (uouprl relun os pun uezlrs JoJn rue Jossel& ruop Joqn, uJepuos ouessel

'{a

a§s!xailoc JelIIeIJoll:.:

Iunc elpllloc . salu;::s pes. snqlulunu ut::.:: JA13{ OoUOIU e1 C-'::-':

eueJolJea lnurJoqn rlcJnp s?p JI^\ uuel(\ 'sJelB^JIf seJesun Eungeuruv Jop ue8ezu o.ueugtl Jop I€I rul, JOIr{

sIIJle Ut JnIUBIIIqBIS :-: -nlJrn uI olnuln 3p s:::: JnruuoJolu erle.ti s:.:: srpJoc oJoloP ln . L-:-:-

ueqreJlrorlun ueugr Jn€ qcou uelndsreqn uo1.(qeg soserp uelnlg uep uo^ tr{ctu sun JI^\ gep ';epnJfl uroru glegsoq 'uouolpro^ trntuoq qcrnp 'r{c1p gcr euq€ture

so Jra\ uessgru

uu€p

'ue11ozu ueuurne8Jepolly\

puBIJelB^

rr^\ purs 1EllnuropoC 6uoJrone8req pun -urg uelnlg uoqcsruol,(qeq uep Jn? veq)\Tez runz eqor-I eJosun rlcJnp Jr^\ uepJox'rspnrg Jelsqorl 'qcou e8uel erl&» :uB uogeruropueSlo; uqr qce.rds pun 'e8uele8 egnll ue8rzte Jep uoJeH Iunz JepnJB Jrll gcne üep 'e111o,trt 'elleq uoqor{re Eun8eslug r{crnp lla^\ reserp uelnlC ueqc -r18ueEre.n uäp sne uor{cs }slog tur qcrs erp 'eperoqrl6 eEges erp JeqV 'goqe8 311mrun rnu rouaf erm Suelsrq ro

en€q szp

'e11qsg

qcou Eunpuello1 rnz 'Uqel llogJrl€i\& rnu 'uelleqe8ure uoqeT sep JnJ

erp er,{r. 'se/r\ 'ure1l? sep

eloqeC erp runlle8ue^A ruep sne uu€JAI eEunl e]uue>leq Jop or1( ue pue8nl uo^ uoqcs oll€g rolsorrd

oqlesrog

IIIA

snruuJeplsep tnbasuc':

lse

OSSoCaU

:

]e . Stti:;::f E -. -

runJsIuIJJsl ollBn

-cet sruolÄql I eq snc.r *: oIutssIJB{ Je13{ nlp =? -ocsnlnq . oJIuonJei s::

urnns rueJl?JJ IUEII: s:; snqrlcng opuEllunu:: :: . :;: -oqmn oJon "lBeg . llncop s?]Iren as:; pnlll . suelpotsnc i::olll Iunc olnluonnl E ::

'nz ueSoruJo^ ruouros uoqeqcsog s€p uoqerrr{cs pun nog ors uoltuqnr req? uuup lSruem lqcru lsqcgunz qcrs uopepunt\ 'uelroq sup erp 'epuretu -oC epueseÄ\ue ezue? ery pun JegB JelsorJd JeC 'suoru

cäq ltetlgqtssod snI: -"JIIUp€ IU?CIpOIU Ur-lt lE t-;

-"N seurop ulqnu pun qoT lunz 1p0r0g lsl solutunls 'lJgg soqnel 'lqers sopuqg 'l>lceurqcs 'lsl le]lelse8 -sne {c€ulqcseg }ltu trgcru sB^\ '8rpueqe1 so}ol lsr rlclp JßJ uueq .ilseq t4cepe8gn€ uropur) uourop roqe uql 'ueErogrea., llo1\. Joserp .uaEn1;1 uop Jo^, llog -sle/y\ Jep zleqcs uop .np rep 'eprg Jep pun sleururH sep JolB^ 'rre11 o, 'repun1\ europ purs seq 'uorgcs

.IIINCJIC ?SJONIUN

-o13 1e ruepnel pB . rt rnlueldrueluoc e-.i:

.

BnlJoru rurue IqlI . 1, snrnq snqlluopn:d e = rnb . ärre1 1e rlac ::tr: . elopJecEs Jn]oJepln :

uoqolsnzgceu esre1\ Jeure{ ur Jo}serJd urep e8uus -eg ue8rrQrle8 Jop sruluue) rep ur ors gep 'uereglesd nz lrogreqcrs Jeqolos lpr lsglos ers uu€8eq ruqr lrru pun 'lsuelg uoqrlllste8 uep qcrelSos uuu8eq pun ro^ l€r1 nerg8unl rop ueqcords;an sep JnB uen€rlro^ rul

-Bluec rqrur änb runic;

esdr nrellleJolcne Ell tunrcgo elenlurds ta rn1t8r srur8.rrn . Jntrqr

le . IuISsfllB oolJolnlpr

Je

p.4ll II Cor 5, I

hierullsalem Scimus enim quod terrestris" domus nostra huius habitationis dissoluitur idcirco nunc agendum est . ut post huius dissolutionem gdificationems habeamus a deo domum non manufactam

Rm 12,3 cf. Mt 25

Apc 1, 3;22,10; Mt 26,18 Lc 5, 11

p.412

cf. Gregorius M., Epist. V 53a (Dedi-

catio Moralium in Iob) c.1

IX

p.413

Iuvenal.

I l,

159

aeternam in caelis .Te enim sacras scripturas scientem . non opus est a me insulsa edoceri quomodo oporteat sapere ad sobrietatem . et uigilare ad aduentum reuertentis a nuptiis . tamen unum moneo . tempus enim

' Tali allocutione sororis mutatum est cor fratris ' atque relictis omnibus . nudus de naufragio huius mundi fugiens.rellmis uirtutum studuit arripere portumt salutis . Itaque in monasterio sancti GALLI . ad suaue iugum regularis uitg se humilians cum uniuersis eius conuersatio placuisset . fratribus id in commune consiliantibus . gcclesig beati magni a patre monasterii praeficitur . Qua etiam usqueu post sororis martyrium probabiliter gubernata - diuina uocatione migrauit in regionem uiuorum . prope est

T T ENERABILIS IGITUR uirgo . posr conuersio\-,/ nem fratris nil credens actum si non et illa augeret propositum . uocatis duabus de domesticis suis qug sibi fide ll prg coeteris uidebantur . denudauit eis uoluntatem suam . quod neque ita deliciosis" uti prius ultra uellet refici alimentis ' neque in plumis pensilibus quiescere ' et tamen hgc omnia non minus sumptuose parari ' quam si et ipsa eis uellet uti . Qug uoluntarie obsequentes praeceptis doming . olera siue legumina una cum carne mensg superponunt . Illa uero interdum

t ex

tertestis manus correxit B.

s

deest

C.

posterior t

viam C.

n ad scripsit et delevit

"

C.

ex delicioseis corr. C.

136

'rxffi3r*'-

.

IX

LEI ars 'uelqnel8 orp 'e1ne1 orp pun punntr uop os e]qcsnutr

pun epunJ I Iunz gcslelg repollY\ rolutul o]rIIl]J Joq€ eIS 'qcsll uep JnB qcsrolc lIu olqJn{ueslnH ropo osntuoD uelllels pun sne urrJoH rorql Sunuprouv elp 8[1.n -lreroq uouqu oIS 'elllo^! uoqc€Iu qcn€rqeD uo^?p qcrgcgsl€1 els uuo^\ s1e 'ueprol( lollaJeq Slpuemgne re8rue,l lgcru soll" olllos ruopzlorl 'uoqnJ 6uJolslod uaqcsrlsele Jne, qcou '.reqgrg otly\ unl qcII][8 uestedg uoro{cel os uB Jrletu }qclu qcIS olllo^\ 0IS : uellll(\

')

')')tO) SISSU-il.'ll ilAalap ta ::;::-' -'

)::

rrrnpJo]ul oJan EIi^ . :--

eururn8el onIS Et:',errelunlon änÖ . .:: : esonldurns snulu: '*: : snqrlrsued strunld ;: ;-

srns slcllsoluop ap s: -.

zlESroA uogcrllsro8 ue;qr lsqlos qcn€ lqcp oIS uuo^\ 'lqcrerre slqcru ros llruep 'srepnrg seJrII Sunrqe>1eg rep qceu e1qnu13 Joqe ne{8un1 e8tprnznrqe elCI

snr.rd !1Il asISoI3ila: :-, sre lrnBpnuep . J:.i-::.

uaJr{r ueuqr e}lpr{tuo pun'ueuelqcs ules nz neJ} ue8uqn uop Jo^ Jrll olp 'ueuuueuorq JoJrlI Io^\z JoIJ 'e11re1srel

XI

BIIr

le

UOU

IS ;:-l'

-orsJenuoc lsod

. ci:.

'uopueqoT rop qcre6 sur JnU ueqcrlpo8 ruep re e18log uuep 'esrell JerlcrTpoJ ur Jolse./y\rlcs Joules runlJ

-,(geyq tuep qceu UeZ ory ul slq qcne re el>luel e{cqcs -oD uereq 'lnerloq snu8zl4i ue8rlteq sep erlcrl) Jep 3un1re1 rop tru srelsol) sep lgV ruo^ uq Jopnrqlrntr Joll€ lBU uop Jne re oprna '1ege8 uelle SunrqngsuoqoT ouros Bp pun 'ye8eg rop qceu sueqeT sep qcol uoüns urep snllug ue8rpeq sep rolsol) tul qcIS re Jre^\rol -un ql€qseq 'uogcrerre flz slloH sep uoJeH uep pue8nl

rop urepn6 uep lrru 'qcrs elqnureq pun

ouollBcon

€ulnlp :-

:stJoJos lsod "enbs..

6llel11 rosorp

e-rtred

e tu8etu

ttr;-.

.

.ITTYC IlcuBS trl-!l! eredt.rre llnpnls t-i^.::

0p0U osorp rlcJn( « i6eq€u $r \eZ olp, 'rlcl ouqeru ouro sup rnN 'ur€r.{ srue8rlng.rg uopuerqo{{cnrnz llezgcoH Jop uo^ sep uuruluv olp JnB pun .lluruo>l lqcrsura JouJolr{cnrr nz, ueru er^\ 'ueprervr nz ilqoloq JegnJep nBJg JolqcrJol JIru uo^ lqcru np lsqcneJg '1suue>1 lJIrr{cS eErlreq elp np B(I '6letuurlH rul snBH se8me solr{ceruo8 uepuzll l5rr }qcru ure 'ue8ue;drue 11og uo.t. nBB ueure, qcnJqqv ruorgr rlc€u Jr^\ lnuep 'ulepueq ql?qse( '.pJI,!\ ueqcoJqeSqe e11p11

snqlrle{ 1:!::{unc suellllunq ::

gcnrqgrr{cs ruop l{ceu qog}ua, '4c11;nz selle serl rE 'lrururlse8run sJepnJg sop zJe1gSBp epJnl\ Jolsal\qcs Jep

lztel

uI pl

ot8er;neu op snpr,JOt lse IunlElnLU S:-: ruruo sndrue] o:u.'

unluenpE

-JenoJ

:r

:

leolrodo oporuon'r :: . tuoluercs se:ntd}::s .. tuelc?JnuBtu uou -: -orlecgrpä ruouolln',t :

tr,vt uossßru

eqcsrpJr eJosun osorp gep 'uessrrvl Jrly\ uuoq, '6sruolesnJof

cunu ocJIcpI Jnli:'

uollsqrol uop ur, uepug ll"H eüßC eJosun pun ue8rels .pua8n1 nz pue8nl uo^, lntueq Jop uoJnls orp roqn

snIuop .rsrJlsoJJal ;

--

.t"

p.414

p.415 cf.

Mt 8,28-32; Mc5,

11-13; Lc 8, 30-33

Eph 6, 16 sq.

carnem ori admouens . os et populum putantem eam carnibus uti fefellit . nempe clanculo reiecit . ut per carnis abstinentiam . spiritum redderet fortiorem . Et post paulolum quasi ll prg saturitate fastidiens . pauperibus uel astantibus erogauit . Similiter et eius lectus ornate parabatur ad presens . sed post minus secretorum abscessionem .iussit sibi cilicium substerni . silice capiti subposito . Et ita paulolum pausans . cum quies gratissima esset mortalibus surrexit . et clam basilicam intrans ' dominum pro delictis suis humiliter geniculans deprecata est . Sgpe uirtutum insectator diabolus eam ad basilicam gradientem conatus est deterrere modo ante * ualuas gcclesiae ueluti scropha grunniens . scilicet recolens antiquam permissionem ll in gregem porcorum interdum in oratione iacenti in flgura rang ante oculos eius repens . Sed illa fidei clipeo praemunita . et gladio spiritus quod est uerbum dei armata. omnem uirtutem inimici effugauit .

(-UM HEC COTTIDIE indefesse agerentur et \-/ fama eius conuersationis passim diuulgaretur qugdam praediues matrona illius sanctitate rescita quendam de suis seruientibus malignis spiritibus obsessum ad eam transmiserat . quatinus eius meritis opitulantibus sanitati restitueretur . Illa uero per p.416

inuocationem nominis iesu christi exclusis doemonibus . fellcit eum repatriare incolomem .Matrona autem pro eius sospitate glorificans deum .post aliquos dies remisit illum beatg uirgini . unice obsecrans .ut quem diuino auxilio tot iniquis dominis surripuerat . eiusdem deinceps sola dignaretur dominari .Cuius petitioni quamuis

inuite assensum prebens . aliquandiu retentum in ser-

uitio . donauit eum libertate w

138

deest C.

.

6tI 'lleqlerC elp ruql ols opluoqcs uuep 'lsuerq ruerql uI elloly\. euro uqr lloqeq pun nz - Sqp.Lrun qcrel8uuezt\ ors ellutu4s elug r0rgl 'u0[o1( nz ulos ulrroH uloll" unu 'eqeg uessrrlue uo]rlcel I uosgq uelol^ os oJIIH reqcqllo8 lrtu ers uep'uepuutuolreqn'rqas oIS Jo1(gcseq

pun {cnJnz nerg8unl ueSqes rop ue8el uo8tuto qc€u

uql ol{cgcs 'SunpeH eules rrlJ uoD serrd reqe n€rg elo 'u0rqe{>lcßrnz esn€H qcBu uqesro^un uql üoII pun sne psuq3 nsel suoueN sop SunSnruy r{crnp uou -orup6 erp qerJl unu ers 'opJn,l\ punse8 Jepol{t elsuetp -Jo^ oJqr qcJnp Je lrtuep 'tgr nz UBrlcsJeueIC JoJgt sne uouessosog uJolsrog uesoq uo^ uouro 'oller{ uoJgeJJe tyelSrpeg rorqr uol erp 'nerg oqcloJ rgos eulo o»lclqcs 'e1e1re.rqre^

lro^\ osro.&suoqeT JoJqr uo^ lqcnJog

sep

qcrs pun le1 rlclpßrursun pun qcq8gl so1p ers slv

'sepuroc sop

x

-Jes

uI tunluela-I :.,;:'

stnuenb Iuoltlle. s:. -ulop tuopsnl3 . ::-:-; ournrp ruanb tn . ! -::: -rruoJ setp sonbriE :s -

ord ruelne BuoJt?;.i sngluoluoop SISL'I'.i .

red oren

EIII

-:.-:-

srJIJeu snle snu:::-:

'qo snqlltrtds st'*i.-: . ?}ICSOJ O]E1Il-.\U:S : . rn1e.re81nnlP L-:ii:le Jnluo;afu es--:-::

usDlßqlez olls ors olqcneqcsJo^

'.se11og trJo^\. sep trsr seqcle^\ 'selsrecl sop ile^\qcs, sep pun (suoqn€lc sop ppqcs, uop r{crnp 1z1nqcse8 reqv 'uepue8erleq uo{unsrol loqog sur rop ue8ny elp Jo^ soqcsoJ{ seulo llelsoD uI Je qcoDl J0p0I1y\ uu"C 'olluq oprogeuro^\qcs erp ue8e8 ro orp 'elqceru r{cnerqog sruqn?lJg uo}l€ Jop uo^ '}ülog sep 'elzunr8 ure^,r{cs uro or^r. ueJnluoqcJr) uop Jo^ Jo ruopur 'pleq

. ltneSn;: : rop unqJen lsa : - -.: oodrrc IopU ?lll p:S t uI Iluoc€I OuollE.l-' ur ll ureuotsstu:;: :

'ue>lcerqcsnzqe '8ur8 egcJr) Jnz ors uuo/( 'ers 'uopue8n;

rep re?logro1 rep '1e3ne; rop olqons reqe [e 'Sunqe8 -JeA run uepuns errlr rnJ puoru{ Srlgruep UoD l€q pun erlcJr) erp qcrTrrrrog leJloq 'qcrs ers qogJo '1sr elstuqeu -e8ue erp uegcsuel4 uep JnJ aqng orp uuo^\ 'reqe uu?p lSruom uro ors olrlnr os pun 'opro,{.l fele8 Jdo) uop Jolun ulols uro pun 1e1re;qe8sne e{coq euoJeq oure JgI Jolun gep 'ue ors oleupJo 'uorezl\ ue8ue8e8 uelneJl

-un.r8 eqdorcs

It: ;

. eJeJJoleP lSe Sn:: snloqBlp JolBlJes..: -nctue8 Jelllluinq :.ruscrlrs?g ru?lr 13 -.' sucs:.tsarnb runJ .

ocrlrs . ruJolsgns ::..: -oleJcos snulu 1s.';

-ren .re8ruo.& Jgr erp uue^\ uuop '4cllque8nv uop JnJ rnu reqe '1e1qcr.re8 S4qcgrd 11eg rr{l qcn€ oprnl( esred\ reqcrluq" uI 'uelelre^Une rql 01p 'ueuep repo uorurv uop se ge8 pun 'euuo>J rr{etu }{cru SunAI}}gS Jo^ ers qo slu 'os ers lB] olro1\ Jouro qceN 'uopJo.&\ nz 18r1sege8 Srlsre8 r{JSrolC uo^ }re{tues}lerl}ug qcrnp urn 'olresroq so ors 1B] urreqe?sur uuop iqcsrelg esse

snlcel snro le J31r-:::.

-ned . suelpllsEl

:-::

1g . ruoJoluoJ ial::: red ln . lIJereJ o':.r rueo ruoluelnd tur.':..

'.ffiH*p

,nfrffi

XI cf. Sap 5, 18; Is 59, 17 p.417

AUTEM VENdicator imaginis dei . fre-I- mens se ex alieno mancipio a beata uuiborada expulsum . zelo ultionis in ipsam armatur . Itaque cum iam cognouisset per diuersos terrores ll a se illatos . frequentiam orationum eius non rarescere nisus est

I mquus

eandem frequentiam macula infarnig obuoluere ' concitans aduersus eam quandam ex ipsius ancillis ' qug affirmaret eam non causa orationis clam per singulas

noctes

surgere sed potius ut nefaria qu€ sub

sole

erubuisset agere 'nocturna freta caligine securius pera-

geret ' et hoc uerbum quod iret oratum

'

quasi de-

aurationem esse eius scelerum . qug et cum tam multis exercuisset . ut sibi uideretur impossibile eos calculo conprehendere

.

Super his autem tacendum

esse

si

inmunis existeret ll pollutione fraterni concubitus . Haec illa circumquaque incessabiliter latrante et quibusdam flcta esse dicentibus ' aliis uero humanam fragilitatem culpantibus . peruenit fama ad aures salomonis constantiensis episcopi ' Quid opus est uerbis ? Sistitur presuli uice mechg sponsa christi ' criminatur pro innumero adulterio" qug non polluta fuit saltim uno . diffamatur . fratris esse concubina fraterng casti-

p.418

tatis consiliaria ' Negantur a uirgine affirmata a meresed populus ignarus ueri .Qque creditit utrique . Episcopus autem uolens eorum ll dubietativ finem imponere . statuit ei diem . in qua de sibi obiectis . cum dei iudicio dubitanti, populo fidem faceret . Fiducialiter agas uuiborada oportet enim nunc modicum contristari in uariis tribulationibus ' ut fides nostra preciosior sit auro quod per ignem probatur ' Ille enim filius fabri . ille non propheta ob tactum meretricis ' ille doemonium habens ' ille alia innumerabilia obprobria sustinens ' tuis quoque compatietur obprobriis ' Per hgc oportuit illum intrare in gloriam suam per hgc et nos oportet eiusdem glorig fieri

trice ' p.419

I

Pt

l,

6-7

Mt 13,55 cf. Lc 7,

cf. Io 7, 10,20

Rm 5,3

39

20;. 8, 48;

coheredes Cum enim audio ab apostolo quod " i supr. lin. A.

v dubietati eorum 140

' .BC.

ex dubietanti corr, C.

ll

\I

lvl '.plog selrolnelo8 reneg qcJnp sle Ios reJeqlso{ sololl run oqnBID, JOSun 6lltuep 'ue8unlqcoJuv IelJeqcu€u q lgnlu uoplnp sluqnrleg euo^\, eulepl eute lzlel qcnB np uue.& 'eperoqt6 'uene;lron IIo^ Jnu olpueH 'elllos ue8nez.reqn lreilnsollog ulo qcrnp {lo^ orogcls -un oJJn^\JoA Jop qc[lqclsug s€p oIS ruep nz 'ers lgl ultuJol ueuro a]Iutul]soq pun uezles epug ule ols Joqn 1pJlott\Z ruop eqlo^r reqe Jorlcslfl ro( 'äsloi![ reqctelS ur uoproq e1qne18 '1uue>11{ctu trIegrgel6 elp s€p '41on sup

reqe 'uelllJlsoq nerg8unl Jop uo^ uopJä^\ euJI( Jop ue8unldneqog elq ilelr lloqqcsne) rnz tuql etp '.lezlt qcop se ors F{o^\qo 'uros nz sJopnJg sop oulqn{uo) elp 'lepunepo^ pJr,r\ ors iepJn,t l{cogeq ue8tzure Jeule uo^ Ietuure lqcru qcop erp '18rp1nqcseq lqcnzug roqc€Jlol^ prrl( ers 'psuq3 trn€Jg euro urJolgng J0ur0 llBls ulo qcrs ulels Joqcsrg rulo8 öeuo^(\ r{cou nzod[zuBlsuo) uo^ sJorlcsrg sep 'suouroleg uorrlo uep nz lqc$rog s€p efuele8 BC'eJrnÄ\ro^ lle{gcllqcerqoC uogcllgcsuotu Jäp uolqceru Jeqe eJepuz 'ue8o1re tos so 'ueleldneqeq eqcuelN 'lleroqn pun Srpuelsoq eJro{og rql qc.rnp euel olelrorqre^ secl 'ropnJfl ruep lrIu Jslr{csre8 uäp rlcrnp Sunlepnseg Jop uol oJglvr uroJ ors uuo^\ 'ue8re,tqcs

qcou JoqB u€ru ouuo>l JeqnJsc 'uouuou nz lqez ouro 'eureqcs qcrlSourun Jr{r so gep 'eqeq ue8uz8eq uelor^ os lru eserp erp 'ueqe8;e1 JeJr{r 3unp1o8;en erp ruesrlcrelS res 'ue1eg runz eqe8 ers 'Sunldneqeg 'essnlu ueloJJo euuos Jep lqcrT rrrr ors sBp Jeqn

erc

'un1 nz sogcrlpu"gcs llor{lo>lunq eqcrl}r{ceu erp JnB ueneJge1 rur JoJor{crs o}sop urn 'Jnu uJopuos 'eqelsgnu gcrprroq l{ce51 epel ue8e^\ so}egog sop lqcru ors [iep 'ueldneqeq olllos ors : elzloqJne uouurJeuorq JoJqr oure ors ue8eS JO

ruopur 'ue11nqre.t nz soJnlI uelqcop{cs seuro

Io{BI t uep rlcrnp r1e13gn3H oserp 'qcrs le o}qnuloq 'uquuqe l{cru e}eqog JoJrIr 1re>18gneg olp UBp oe}l"q Urorueq 'elelrereq Jrlr Je erp 'ue>lceJrlcs uouepeqcsJal uap roq r0q3 r0 3c 'er{c8u rop uBqcsuoproT IIo^ ors ue8e8 qcrs ololsnJ pun 'rem ueqerruo^ upeJogrl11 e8rles erp qcrnp runlue8rE ruepruo{ sne ro üBp 6e}qo} '}geur -uB s01]oC p[guogg sep qcrs rep 'reqe esog JoC

IX

'c

't.toc

Iluel;i:..:

ll ponb ololsode c.: rreg äuo13 ruapsnl: urerrolS uI eJBJtuI ::. rnlotleduoc anbor,i . -erunuul ?II€ alll . : -: runlc?1 qo eleqdc-:

. rnluqo:d uauär

::;

sepg }n . snqluollEL:.:. CUflU IUIUO 131:t-';:

.

}OJeJBI '--.::

Iunc . sllcolqo Iqls

;;

-tUI tUeu$ .rflel3tQr,l . enbuln l1ttpa:o ar.:; -oJoru € €]€tuJg€ 3-.-: -Ils€c äure1er3 EUIC:.1

urpl€s tlng e1n11od JnIBUILUIJC

.

IISIJU,--

;

-

:;

6srqJon 1se sndo pt:. -ol?s seJnB pB Br.uE: :: ru?u€(unq oJon sIIlE .

10 olueJlBl JeIIII;.: . snlrqncuoc ruJatE-rs esse IunpuoJEl : olncl?J soe elrqrsscr

i:. rsenb runleJo r

srllntu ruel IunJ ta

-ep

-ered snrJnces aurirlr-'

olos qns änb

et:e1a-;

seln8urs red ruelc sr; änb . sIIIIoUB sntsdt :,. -uoc . erenlonqo är';: 1S0

SnSru eJeCSslEl

. solBIII es e ll se:c. urnc enbell . Jnleur: -x0 epBJoqrnn BlE3q -qr3 . rep sruferur Jerl

--a fu-

p.420

cf. Dn

13

gloriandum est in tribulationibus . non uideo causam tug diffidentig . nisi inde quid fias pusillanimis . quod pro leui tribulatione etiam cuiusdam" sub impossibilitate legis adhuc pugnantis impar uideris . dico autem susanng . Illa enim diffamata est a duobus presbiteris quibus credendum erat ut senioribus populi . tu uero ab una uili ancillulab . cuius uerba reseruantur iudicio probanda" . Illa sine mora morti addicitur . tu uero

p.421

cf. Dt 32,35

quod ulla pgna plectaris nec loquetur . Sed neque adhuc diffidas quasi a deo derelicta . ueniet enim dies . cum plus probaris susanna . De qua die no llster sermo ad presens est reprimendus . potiusque ad tibi praescriptum iudicium reflectendus . Conueniente autem cum episcopo ad prgfinitum diem

copiosa multitudine omnipotens deus omnibus ita liquido eius innocentiam comprobauito . ut incredibili lgtitia tripudiantes illi geminarent grates . et quod in ea innocentiamd conseruauit . et eandem diffamatam infamia disculciauit" .Cumque ei a presule daretur optio quali pgna plecteretur inflciatrix . respondit . deo uindictam . ipse ei retribuet .

a seriem verborum cuiusdam adhuc sub ponunt BC. b ancilla C. c comprobanda C.

142

d comprabavit innocentiam omisit C. e discaltiauit C.

EVI

'J lln?l:-":i

'«uelle8rä^ rrll

leqceg

e1p

llo9»

pJr1!\ Je

:ors ololro^\lue 'e111os uopre^\

feleq

urJoptunelJe1 orp eJBrlS reqclo^\ lgu 'uoqcsunl( nz qcrs 'eprnzn lunera8uro Joqcsrg ruo^ Jgr sle pulf 'elleg lre{ -oq Io{BW ruop uo^ 'eplnm frplnqcseq ors sle 'srs pun ollerl lrq?^\oq plnqcsun olp Jgl ur re Ire^\ 'ue1>1uep 11ed -dop rrrqr pun ualzuel epnoJC JorlcrlqnelSun ro,a, elneT elp üBp 6plnqcsulf orgr os p;eMZ uels8ulre8 uap eugo ellu JnJ iloD e8rlqcgurlle Jep olegegre 'eltugrlsueur -ruesnz Jogcsrg ruop ro^ eSueuiueqcsuotrAl ogcrorlrlez eure urruJeg ue18rpun4e8ue tuep uB reqe unu slv 'uäJrle{{cnrnz }gcrreg uelSepe -JnB Jrp ruep nz Jr{oulor^ uossgru uJopuos 'ueqcerds lgclu qcou 1z1e[ rraa ueJrnp 3e1 ueselp JoqO 'Buues -nS sle lsrr^r uosro^rre;egor8 qclp np ep'3e;.' rep uetu -tuo{ pJr^\ se uuop !lserulr uesselre^ iloC uo^ np qo sle 'uenergen eugo Jgoru l{cru res JoqV 'ueqcerds rgeru pu€ruäru [lqcueg ueurop qceu] prr^\ uo^ep ']sopJn^\ uoJro^\rolun eJBrlS reurepue8rr roqe np gep l11re1rn -Je^ opoJ urnz qcqSnzJelun opJnl( ouef 'uossntu uap -rem 1grude8 lsro lqcrrog ruo^ egod\ uoJop 'p3e141 ua8 -rpJnl\slqcru Jeuro uo^ Joqe np lelgnur uopJo.& l{uoqcs -eB ueqnzlC so{o^ sop uotrsollv uop s1e ueuep ,1ep -tunolJe^ uJolsarJd ro1(z uo^ epJn,^d. ers uuo( 'euuBsns oureru qcl 'lsuroqcs uoruruo{nzgcrolS lqcru 'e1gdure1 qcou ez10s0D rep trqcBtuugo rep relun lsqlos rep 'urepueuref loN uelqcrol Jourep Ioq np pervr '1srmr 8r1pru -ulel{ Srue,l ure np gep 'uuep ros so 'lsrerllezr ueneJl -r0^ sep np UBp 'punrg ueuro{ qcr oqes uuep 'ue11os uaruqnJ 60lESqnJJ Jep qcne, sun Jr^\ gep 'eroq lelsody Iuo^ qcr uue,{& uuoG 'uepJo^d, lle{qcrlrreH ueqlosJep uoqJelrl i nz Jr^\ qcne uossl]ru serp r{cJnp pun 'ue1er1 -ure lre{qcrlrreH euros ur Je o}gntu sorp r{cJnc 'uolu -JBqJe r{cBurrlcs Jeurep qcnB gcrs pJrly\ re 'ruquu qcrs Jep'plletluoru"C uoure,

Jn€ eJJn^\Jo^ oJolre^\ esollqez

rep 'e11eq UgnJoq euJrq oure uqr ep 'lem leqdor4 ure4 rep 'reuef '.suueulJoluu.rnlz soure uqos, reuel uuoq

IuerlueJouul

-

,)::

lr.\P;.E-:;

:

-urn oep . llpuods:: orldo Jnlorep alnsej: -ur ru?l€ru?glp ru3::: .

?o ur ponb le . sate::rlrqrpoJcul ln . plrr.E,l. €1r snqluluo snsp s-: ulelp urnlrugärd pe :

-ducsezrd Iqll pE a:.: pB oruJes .re1s | ,ou ::: runc . serp Iurua 1:ru: cnrlpe onbeu pes . rl'.r; oJon n} . JnlrcrppP : olcpnl Jnlu€nJoser :; oJen n1 . rlndod sn; srrelrqserd sngonp E ruolnB oclp . srrepr.. -qrqrssodurl qns eluEl

ponb . sruruelysnd russnec oeprn uou

s

.

€- r-

XII p.422 Terent., Eunuchus 105

IS ITA TRANSACTIS . infelix quam praelibaui serua ' sciens ll finem esse suis mendatiis apud scios uirginis innocentig . pergens ultra lacum potamicum ' facta est et ibi plena rimarum . omnibus ubiubi ut turpissime potuit de illa loquens . Atque ut eius

LI I I

ficta credibiliora uiderentur . solita erat subinferrer . se a uuiborada ob aliam causam non esse expulsam . nisi ut ab eius increpationibus pro inlicitis quieta foret . Sed deus omnipotens sibi deputatam uindictam non diu differens ' sicut prius per iudicium comprobauit . uirginis innocentiam .ita etiam postea manifestauit per inficiatricis amentiam . Nam cuidam ll malefico spe felicis coniugii se subponens non post multum temporis coepit diabolizare . et ita uagata est circumquaque . donec in nimiam pauperiem delapsa est . et sic de morte transmigrauit in mortem . Sic deus fidelis in se sperantes (non)s solummodo non confundit ' uerum etiam eorum gloriam ex inuidia dat crescere . quia con-

p.423

traria semper fecere uiam uirtuti

xlr p.424

.

constantiensis presul . post I agnitionem innocentig beatg uuiboradg . ampliori dilectione iocundior factus est erga illam . in tantum .

f)nEOICTUS IGITUR

ut etiam sollicitus sgllculares tumultus ei impedimento fore ad dei seruitium . eam alicubi congregationi sanctimonialium inserere cogitaret . ubi posset sine intermissione orare ' atque huius rei gratia directis ministris suis cum equitatu prgciperet eam ad se perduci Quibus illa hospicium et cgtera necessaria benigne contulit ' atque sequenti die faciens eos cum equitatu remeare' comitantibus duabus ancillis . pedes constantiam peruenit' Quamh episcopus honoriflce susceptam . improperabat ei aliquantulum spreuisse equitatumh

r subinferi

inferre. r44

xrr

mutavit ,B ex

sub-

s non

add. Boll.

h Quam - equitatum omisit C,

XIII

svl opJoJd etp eIS II0&\ roq erlsu ueugr slY 'eq?q lg?turlcsro^ oegrnmron szlrlo Jqr elqceru punJns llo^uoJr{o eIs ruq?u

Jor{csrg JeA'zuelsuo) rlceu ünC nz opSgIAI Jelo^\z EunlrelSeg ur tu?{ JoqB els iuerqerylcnrnz uopreJd uep lrtu e8el uepueSlog rue oIS üoII pun 'ue11eq Spgu qcou lsuos ars s€^\ 'sa11e pun Uun{ralu.n qcllpune4 0IS egqgme8 uougl 'uorqg nz tuqt nz uoproJd JnB ets '3er1 -Jnv luop lIu reuäIc eulos re o}{clgcs qlEqsoo 'ouuo>l ueleq SunqcerqJelun ouqo ols o^\ 'uaqtetnzule uou -uoN uo^ trJ€rlcsurorueD uor{clllslo8 reute oznpueS.lr els 'elqcep UBJBp 'urepurq sellog elsuol6l tue eIS uoluuo>l ueqnJun uoqcllloa\ erp 'l8roseq 're gep ';qes os Jurl\z pun'reqnueSe8 Jqr uellol\Ho,&\. pun 8un8ßunz Je>lJ?1s re oISBJ 'ellsH luu€>Ire ep€roql16 ue8tles rop plnqcs -un olp zuetrsuoy uo^ Jogcsrg oluueue8 rep s1y

IIIX

')

ils!ruo unletrnba

'llog

- -::: '[:: --

. qurnl€]rnba asst:.;::; . ueldecsnS oJeIJur - -'*-uelsuoc seped . s:--:,'*'

nleltnbe runo so: ! * -uoc eu8tuecl

.

BIJES s:

rcnpred es pE

srJlsruru srlcSJIp

t:

-.:: r:::::

-Jelur ouIS lossoi i;.: -ouBS

ruotleSo.riut:

.

:.

oluolulpodtut to sri:-:

-

. IUnIUB] Ut . Ue 't ::uorldue . äpe:oq::lsod . lnse:d stsue:-..?:

'leq lqcerue8te:g 3e16 uep Jeruul qcou rgt elzlese8ueEeSlug pue8nl rop s€p pen 'uesqce^r ruqng uerqr pleN rrrep sn€ uJopuos 'ueqe8.le1un lqcru Jnu l{cru 'ueqne18 ugr u€ ep 'olp uogl ene;1e8 rep lgpl oS 'e1repu3^\roqnurq pol tunz pol tuo^ os pun leue8

lntuJv egor8 ur

-uoc etnb . eJoJSai-'

ors srq 'uegrervlqcsnzJogrun II€Joqn uos lqcp ers uuu8eq 'qe8

Iro)

-:

IUnJon . lIpUnJUO,' *: uI s[opg snsp ]:i

-sesoq uursur{eÄ\ ruo.n releds lor^

-urg

uolgco1qcs ruouropueS.lr eqg eqcrl>1cn18 eure

es

gnu SunugoH rop ur qcrs ors sle uue6l 'urroptunelro1 uop gcJnp releds gcnB ers Je olouBqJe os

.

op cIS 1o . lsa

esdei::

-enbruncrlc lse

JOp uursuq€/y\.

-

et:::-

-IUe] IUnl1nu 1so.i . eds ocgeleu ';i:.red ltnelseJlueiu E::: :

'e}]€q }Elt?tseq ne.r33un1 rop plnqcsun ory lqcrrec sep qcJnp Jor{Jo^ Jo er,\e uJepuos Jne e8uel }qcru Sunge4seg euesselroqp urr{l orp qoqcs iloC e8llqcgrulle rep roqv 'epuu oqn6 ueqe?re1 rep ue8ezvr uopo,no'}loqcs uerqr Jo^ ers gep sle 'uepro,lo. ]8e[rel punrD uoJopue ruouro{ sne ep€Joqrl11 uol ros ors 'uezlesnznzuq ors efegd 'ueuerqcs re8rprnznqnelS uoqorBIAI err{l }}urep pun" 'aqq€zre säqcrlpusrlrs lsqcrlSour un;oq Il€roqn uolneT uo[€ euef reqn ors uopur'.JeturE re8uqcol, uro er^\ lJop qcne epJn^\ pun 'ueres opug ue ue3n1 erql 're.tn tuue{eqnerg8unlrop plnqcsug erp ueuep 'uo11e Ioq gep 'elgnn ers Bp 'easuepog uop Joqn 'qce.lds qcr Jep uo^ 'p8eru eqcrqcnl8un erp 3ul3 uellegro1 uosorp rlcuN

. lrneqordtuoJ

ulir::

uou lu€]clpuln L-rl:: . loJoJ elernb sItI-':-* . ureslndxa ass; IS1u

es . reJJoJulqns

snlo 1n

lEJl :-

enbly

s,*:-

Iqnlqn snqruuo

IIx

';--

-rurelod runcel Ell:. ! pnde srrlepuaut sr:: Ineqlleerd urenb \r':--

Data autem mansiuncula prope basilicam ' presul accersitis duabus quas ll predixi ancillis ' exquisiuit ab eis . quid in alimentis percipere solita esset ' Illg uero

p.425

ut praemonite erant responderunt ' dominam suam

a

nullis comestionibus abstinere ' quibus christiano homini uti licuisset ' Quod ille laudans ' legerat enim in

genesi omnia ualde bona esse qug creauit deus ' ideo nihil eii reiciendum ' quia neque enoch qui primus deo placuit ' neque noe qui in diluuio solus iustus inuentus est ' neque abraham ille amicus dei ' aut cateri iusti ab his abstinuisse leguntur ' omnia quibus indigebat sufflcienter dari prgcepit . At illa solito more corpus

Gn 1, 4 etc. Sir 44,16

ieiuniis afficiens ' ea ll que sibi ad uictum dabantur ' poene omnia dispergens dedit pauperibus ' uix secunda seu tertia die ad uesperum parum quid panis et aqug

p.426

degustans'

XIv Cassian., Inst.

cf.

VII

6

I Tim 6, 10

Ps44,2 p.427

IIo4,1

cf. I Sm 15,22;Ecl4,

t7

TEMPORE fuit ibi qugdam inclusa I-;nomine cilia ' corpore non mente inclusa ' quia nondum in se mortificauit philargiriam ' qug est radix omnium malorum'Quam expetens beata uirgo ' atque spiritualem matrem existimans ' petiuit ut de bono thesauro cordis sui dignaretur eructuarek uerbum bonum Cuius petitionem non solum promissionis uerba sunt subsecuta ' ll uerum etiamr quadam die iterum adest ultro uocata promissionis solutione gauisura . At illa aperta fenestella ' post mutuam salutationem infit ' Incedis soror cara forinsecus in uesti-

p o»ru

mentis ouium ' sed nostrum est ut ait apostolus probare spiritum si ex deo sit* ' antequam tibi ad exemplum nudentur secreta nostrae conuersationis ' Obgdientia sine mora primus humilitatis gradus est ' et sine hac nemo potest deo" digne seruire ' nam et uictimis prae-

i

deest BC.

k ita codd.

I t46

deest C.

m est C.

1 supr. lin, C.

XII,'

LVt

qcr tuopur epsraD 'ue8ozeSro^ ureJdo uep qcne prr,,!\ ers uuop oueuerp Srprn,l

llo9 pu€ruoru uu?{ ars euqo

pun '1nuoq Jnz illJqcs elsJo Jep soJolre^\ euqo lsr tu?s -Joqeg 'uapJe^\ leugoJe suaqoT uesorSqer soJesun essru -tureqog erp lerdsreg runz Jrp Joloq '.lsr Jlogl sne Jo go, '13us lelsody lep orun 'oue3:ntd nz lslog uep, 'ue8erle8 -JnB lsr sun JoqV 'eJ€qcs rep prel) tur qrrlreüng 're1s

-o^\qcs eqo[ 'reqep lstutuo{ nG» :ers 13es Sungnr8eg re8rlresue8eE qceu pun'ueqcJolsueC s€p lougg ouel 'uro ropor^\ sueqcerdsre1 sop Sunsolurg erp JnB opnoüro^ Jello^ qcrs elfio]s pun uegrue8 reSos ers oprn^\ se8el seurä uJepuos oue8unqcerdsren rnu lqcru ue18log e]llg

Jec '.uoruoJlssnB

ilo/K

selnS ure, suezJoH seJrlr zlBrlcs

ueln8 tuo^ qcop eSour ers 're11n141 eqcrllsro8 oure res

ars

'snereq ueqnBIC ruep sne oserp unu leq nerg8unl o8rTes ero '.1s[ Ieqo ßIle lezrn/v\ orp erp, '1e1o1e3qe .rer8 -ploc, erp lqcru qcou 011"q ors uuoo 'ell€q uessoFlcs -e8ure lslog ueJgr l{cru 'redro; uoJrlr Jnu Jeqe erp 'BIIIJ suerueu esnplelt eure ilop olqol UaZ ßp nZ

AIX

':, ,j' , j -eerd srtullcln la u]E; c?q ouIS l0 . lse sr:?: sluoIiEs:

e4uepäqo

.

urnldruexa pB

IqIl

ereqo.rd snlolsode

t-:: tti :

-pson ut sn3osulloi r: :-n[?s ruen]ntu lsod .

euollnlos stuotsstu.-

:

erp tuep€nb ,ruutt; -: sluolssttuold tuni.rs -: IUnqJon ltoJ€nlJnJa ouoq ep }n ltnttac enble . o8rrn Bleaq s--: xlpeJ lse änb . LUEI:.::ernb . Bsnlcul olua r BSnlcuI ulepönb i",i

.J0ssB1!\

pun trorg Sruem uro puoqv ue8eE ers olelso>1 e8el rerp Jepo relrrz 0llz rune) 'ueruJv uop so qe8 pun 'eplnlr lqcrere8 uossE runz Jr{r su,l 'se11e ls"J e}lrol.re,t 'uelseg rlcrnp redroy uoJrlr esre1\ reluqo,ra8 ur elqce^\qcs ols JoqV 'ueqeE nz qcrqcroJ eElpuelgo5l so[e ,ve Je oloupJo Jor{BC 'uue>l uosel ueru or^\ 'ueil?q uelleq

önbe tre srued ptnb

;:

€punces xtn . snqt:aC:.:

. Jnlu?q?p Iunlcln p. snd;oc eJolu oltlrrS a

-true uo^ep qcls uolgcereD ue8rrqn erp qcou 'setr1og

punerC .rep 'uleqerqv qcou '1ng1urg Jep lez rnz olqceJ

-gns leqe8tput snqrnb qe rlsnt rreläc lnc . I:: snluonur snlsnl snlcs .oop snruud tnb rlJou:

-eg eEzura Jop 'eoN r{cou 'eqeq .uepunge8 uolleJeC llo9 Jo^, JolsJe sle Jop 'qcoug Jepo^\ up 'uesreznnz>lcnJ -nz slqcru ers eqcne;q ue8em,so(I 'leq uogerlcso8 lloD seld '.Jellr 1nB rqes selle, gep 'uesole8 srseueg Jep ur eilerl ro uuep 're e1qo1 sBC 'oJJnp uesso lslrrl3 ure orp 'uesredg Jeure{ qcrs ellerl}uo urJJeH e.rqr 'rem uelgoJeq Jer{Jo^ ueuqr erlr 'uelepo^\lue Jeqe erq 'etuqeu qcrs

oopl . snop lrnBe:c ;:. ur ruruo lere8el . suE;" -oq ouerlsrrgo snqrnb 3 ruBns tu€ultuop . 1'-

nz qcrpqorneS uesredS ue ers s?A\'ers e13er3 pun .qcerds qor ueuop uo^ 'ueulruo4 epBeIN ueproq orp Joqcsrg räp gerl 'rem uopJo^\ ueserne8ue Uun{Jetru1l ouro orloJr) JOp

oren ä91 . lesso

BTIICS

qB lrnrsrnbxo . srllrJuE -ce lnserd . ruecIIISEq

fertur ' per huius impositionem inprimis te uolo probare ' Et proferens loculum cum nummis dixit ' Accipe soror hos ll nummos quos mihi ad elemosinam a multis oblatos usque huc seruaui ' et hic diuitibus urbanis mutuum da ad tempus quando eos recipias cum usura ' At illa ualde obstupescens inquit ' Tale praeceptum interrogans propheta super perfectione

p.428

Ps 14,

habitantium in tabernaculo dei non accepit' aut requiescentium in monte sancto eius Apostolus quoque usurariis siue dicam auaris'auaricia enim est studium peccunigo ' minatur ut audio non esse partem in regno christi et dei ' hosque non semel nominat seruitores idolorum ' Quorum consortium ll longe sit a me'Etiam incautum foret me hoc aggredi ' cum nesciam de tot talentis emissesclasp uel obolos obseruare ' huiusmodi enim negotium numquam gessi ' Nam captatoribus et fgneratoribus notius est tale negotium ' his trade hanc prouintiams ' llla uero ut eius intentionem collegit

l-5

Eph 5,5

cf. Col

3,

p.429

dixit. Pers.

3,21

Percussa maligne

sq.

respondet uiridi non cocta fidelia limo '

' conuersatio tua inutilis est sine oboedientia'perdis labores ' His dictis 'fecerunt discidium' crede mihi

p. 430

I

r CILIA. INUIDIOSE

-fa.propter ll

tumens contra uirginem eius inoboedientiam ' simul uerita sibi

decrescere questum si diu

ibi moraretur ' demandauit

episcopo ' quod uellet cum illo' secrete uerba miscere ' Quo adueniente ' postquam semotis cgteris multa per-

C. emiss8clasABCt.

o ita AB; pecunie

cuniam Cod. Yad. 70, Sang. p 610 et Basil. D.1.18. q ita AC; pecuniam ex prouin- r Et Cilia (corr. ex Cilica) C. tiam corr. B (saec. XV?);Pe- s eo C.

148

x\

6nl

rrll üBp rlcrlueu 'uerqegre suoqcpelN seuel qcrl]gcrsuq ueld uerlcrllsre8 ruerne uo^ oq€q qcl» :zlBS uepueSlog qcn€ ureJepue Jelun 'ne;g8un1 orp Jogn solerl 11e>13lsse1 -JeLnZ Jep uroqcsuv ruep Jelun .leqe 'e4cnlurlaH Jollo^ ets elSes - ueJ€llr luJoJluo ue8rrqn ory ruepqceu pun Uun{uv roures qcBN 'ueqce;ds ue8ny Jor^ rolun rugr t5u ello^& srs Joqcslg urop ors eleplotu reqeq 'oqlolq gop e8uel eserp uuo^\ 'geleuiqcse8 epre,l uurirreD rrlr 'qcrelEnz ololqcrnJ pun sruesroqe8u6l sorr{r ue8e,u, ner; -3un1 erp regn ]soqre pun qcsrpreu re^\ €lllC roqv 'qcrs ors ueluuoJl uouo^\ ueserp qc€N «'uoJ -eds rp np lsuue{ uor{Rl I eureg '}ro^\ s}r{cru lopus^l -suogoT urop ]sr russrorloc eugo :rrtu oqnBID '.lügls -ue ur{r uerrr uuoa\ 'uol ruo}qcneJ sne 3nr;1 Je1uueJq -o8un ure lqr8 3uep1 uolqcegcs ueurg,)> :ers e13es

'e1uue4re Sunuurseg errlr roqe euel s1y « Seqe8gny osorp q6reqn uouoq 'sne Jessoq lJer{csoC ruouro os I[(II qcrs ueuue>I Jetuqousu[z purl JeJer.Icna 'ueqerJ]oq eru qcou qcr oqeq ilV 0s0rp lJeqcseg ure uuop 'ueqcelr

nz oluelBl reler^ os uol(\ wr ueloqo pun lo{eqcs reqn'uolep slqcru eqolsJe^ qcr uuop 'ue8uegnzue se,\rle os 'Jrru uol SrsselJr{uJ so oJB.{l uropJoünv iJrru uo^ uJeJ ros ueuop lFrr lJBqcsurowoc erc '6rouorpuozloc' Isruuro Jnu lqcru ors luuou Je pun '6se11oD pun rlsrJqS aqcro6 rrre Iräluv ueure{, 'eJgr{ qcr orl\ ,els .rng eqe8 se - ploC qceu rorC erp sle seropue slqcru et1s1 zro9 uuep uJeuqousurz 'uesleqzeg uop

:JOSSeq e8es

qcl Jepo

-

uep lrlorp [snyne6] lelsody rop rlcny 'suoqnrsne e8;eg ue8rlreq rueures Jn€, orp 'lerep lepo 'ueuqorr.r sa]]og Iod

-ulol url elp 'e13e;g rorep Uequoturuo{llo^ rop qceu

JO

s1e'1qcru [plnuO] leqdor4 rop lloniJo Sunsrezvruv eqclos

ourg» :lJepun^\Jo^ Jges elelJol\lue euef JoqV «.uolqez -{cnJnz surz }ttu Jrp s0 UBI uu€p ,11e7 essrne8 eure .urlB.^Aoq JnB lpBls rop ur ueqcrou erp uB se np egrolre^ -1ne lzlel srq pun uoruruo>laq eqeS;egdg sle uelneT uoler^ uol se eqeq qcr iralseldqcs 'pleg sesorp rururN» e13es pun ro^req uezuntrAl lpu uor{c}se) ule ols :

3oz reqeq «'uegrud gclp qcl lpzn 'e8el.roJne soqclos rrp

'3 ti

', (Bclllf, xa'uot) ?lll) rl 'gI'I'A'llsD{ i} I '8uog '01 'po/ 'po) t!r:::

elpu streläc sllo:. oJecsrur EqJon 01aJ33s :

-red

lrnepustuop . JnlalEJ.; rqrs sllJen InUIS . IuEll ureutErm €Jluoc suaLl:

. Iunrplcslp lunJeJsJ . s:. -rpooqo euls ]s0 sIIIln-

. oul[ €Ilepg El], eu8rleu €ssn3J:( lpe11oc ruouolluolul s

cusg op?J1 stq . 1o

unttci

snqrJoletdec rue-\

IpotUsnln{ .

.

eJ?IUOSQcl

tro} ep ru?Icseu runf,

urBllg. eru 3}|s

'

o3uo1

l?ulIuou I: ou8er ut ruel.led essa u

seJotrrnJes

Iunlpnls lse Iuruo slJur enbonb snlolsody : -ember lnu . ltdeccu uo euorlcegred redns Ela:

ol€I . lpbur

suecsadn:

ssrdrcer soe opuenb

-rn snqplnp cF{ le . I 3 IuBulsotuole pe F{lur edrccy . ]FIp sltuiunu -ord olon e1 srurudut

fide quasi fideliter de uirginet locuta est ' etiam hanc sententiam subintulit Compertam habeo uestram spiritualem uoluntatem erga eandem puellam ' quod eam si uobis occasio datur uultis inserere alicubi choro

p.431

p.432

cf. Mt 27,14

p.433

sanctimonialium . quatinus tuta a mundiali fluctuatione . liberius in dei seruitio possit durare ' Ad hoc etiam rescitum habeo uellstrum iter linthaugiam' eo loci si uos non alias trahit uoluntas consiliarer eius insertionem ' tum quod conuersatio ibi ualde spiritualis est ' tum quod promptior ei illic pateret ingressus ' ubi" omnia uestro nutui parebunt ' Presul autem hgc omnia de radice dilectionis procedere autumans'lgtus effectus est . Et precipiens ratem armare ' misit quendam de suis seruientibus beatg uirgini intimandum ' ut sibi ad nauim eunti ' expedita foret ad nauigandum secum ad prgdictam insulam' Sed illa antequam episcopalis legatio uenisset ' ingressa basilicam 'l I oratura prosternitur coram quodam altari in honorem sancti GALLI consecrato ' et sicut fuit uoluntas dei inter preces obdormiuit .et uidit oraculum necnon somnium .beatum uirum sibi uas sanguinolentum porrigentem ' multis spurcitiis plenum ' dicentemque sibi ' Si ad locum ad quem episcopus te ducere cupit perueneris ' hunc sor-

didum uictum manducabis et sanguine Kerbirgg reclusg ibi inebriaberis ' Cumque euigilasset et secum miraretur de somnio ' offendit eam legatus in admiratione ' Q,ri cum deposuisset ei mandata presulis ' non respondit ei nec ad unum uerllbum ' sed dimisit illum abire sine affatu ' Super qug admirans episcopus cum didicisset . misit alium et iterum alium . uirgine in eadem

taciturnitate permanente ' Episcopus autem continuo cogitans ei aliquid reuelatum esse ' nauigationem suam peregit"'et ad urbem deo gubernante ipsa die prospere rediit' Cumque ad cAnam discumberet'non est oblitus prioris consuetudinis ' sed omnia necessaria in cibis et

potibus* uenerabili puellg . direxit . cilia iam tum t de virgine deest BC et Basil. 't ibi -8. D.I. 18; in marg. suppl. Cod. v pergit C. w et in potibus B. Yad.70.

150

,{r6itsq, s§l .:,!.

ffifrff'

I§I -IIIo{llo^ plef uoqcs ro o]l?q roqB sllr] 'uoqcpsl^I ue8 -rprnÄ\Jr{o tuep uo{ugJlog pun uesred5 ue e8rpuemlo5l solle el{crqcs uropuos 'lrequqoztrog e}l€ ouros }qcru Jo ge8re,r. 'ges qcstl nz te s1y '{cnrnz lpels rnz qcrp1cn18 'elleq uu€ruJenols sl€ lloD Jo ep 'e8e1 uäqlos ru€

'"

,"0,i]0,._=r=,

'g:;

runl rusl slllc . 1N;-:: 10

srqlc uI elJ?ssef,eu

snuqo

E:,

}sä uou . lelac.=

onulluoc tueln?

-tr[rp uouro r{cou uuep pun'ue;epue ueure e}{crqcs pun

eredsord etp esdr alua'; ru€ns ureuotleSlneu . :s

qcou olJgo{ pun rlornp osrorsglrlcs ouros '}qeqe8 uorsr1 eure oqeq ers 'ueqnelg tul Jor{csrfl rep epqnJ JnerB(I 'uaErenqcs ruarrll ur our€qrel nur3Sunl olp reqy 'uol r{crs ro egopun^\ 'rqng;e sep Joqcslfl rep

slv 'ueqsq nz

ueqcordse8ue uqr ouqo 'gog uql ol>lcqcs uropuos 'Uo1V\.

ure{ tuqr ers olropr^\ra 'e11eq lolqcue8sn? sJogcslg sop e8u;1gny olp rr{l Je slv 'ue Sun4cnzJe^ rep pue}snz uoserp ur olog Jop ers gerl 'elrepunl\ tunBJI uop raqn qcrs pun olqce^\Jo ers sly «'uepJel\ uo{unJ} Srrgre; osnpleU Jop lnlg tuo^ pun ueJrleuJo esledg JouroJun os uo^ qc1p np lsrr^\ uuep '11rirr ue;qg qclp Jor{csrg rep ulrloa\ '1suruo4 IJO uep uB np uuo^\» : elSes pun ue8e8 lBrun rello^ üpJeD sollopnseq]nlq uro Jrlr el{cor}s -1u0

'uue141 e8ryeq Jop

plrqrunerl pun Sun8essrell sl"

Jr{r uorqcsJe BC 'uro uo}eqog uoJtir Jeqn ors;arlqcs 'rem. olllly\. solloc se or^\ pun 'ualeq 1z un '1>1ce.r1se3urq r€1lv uelqreme8 snlleg ueSrlreq ruop ruouro ro^ 3e1pun uetroJloq eqcrr) erp Je;1uro sJoqcsrg sop UBrlcslpu€seg erp Jo^oq 'e1]erl euel reqy 'uoJrleJ nz Iosul ueluueue8

sr,.i.-

:

Iuopee ut eut8rtn . ulnl-: runc sndocstde suE-II *:

Iunlll llsrulp pos . i::; uou . sllnserd BlEpuE: -BJrrrrpe ut sn1e3e1

i-':; ::

ä8.rrqre;1 eutniues

;:.

runces 1e lesszlriln:

-JOS CUnq . SlraUan:;; p3 ulncol p€ IS . IC.l!

slllntu . uolua8r:rr;

ruuBSq . Iunluuos u--Jopqo seca.td Jelul :a: -uoc IT'IVC IlcuES ;: JnlruJolso.ld e:nte:.. -e8e1 stledocsrda ue :,: p€ runcos urnpueir:e -

zruruo c3q utalne 1ns;:

oqolT

pB Iqls ln . IunpuE'.rl:ep ru€puonb ltstru . a: snlco.Ue sn1ä1 . suzu-n::

'.reuerq Jouros uoure e1>lcrqcs pun 'uelsnJnzsn? gHcS

Jep nz ruqr ]rtu 'ue11uq1lereq 'eqe8 -UF{cS runz Je uuo,r ers 'uepelnzlru nergEunl ue8qes Jop run

'qcrs

e11os

ule 'uB Jo eloupJo oS 'qcrs elnor; pun 'lolreq oeluretu

Jop Iezrnl& rep sne eqe8 se11e sep roq€ Jorlcsrg Jo(I «'lqorqcse8 uoSunslenuv uerne r{c€u se[e Uop Bp '1st qcrlSotu JeqcsBJ Uop trUJlurE Jrlr [ro,{d. oqcne uuep 'fegd Sun.rqngsueqoT eqcrllsre8 rqos eure Uop ueru Irea 'leurure 'ue8elqcs.roa. 'lqeqro^ soJopue slqcru Jqr uueA\

'qcr eprn,l 'ue8ulrqnzJolun Uop ers 'lqEqJoA nzpur.I r{ceu osreg oure rqr gep '}JgrIeB qcr eqeq Jourog 'uue{ uorupr^\ trsuorpsollog tuop rolrepuqe8un qcrs 'lle1l Joserp uelnlg uep Jo^ plnqcse8 'ers lnuep 'l11o.no. ueSng -ule JorlcueuuoN ruouro ozlrpue8rr l1eque8e1ec roq ers

"lgn

. snsserSut

ta:atr;

sgenlutds eplen Iql .; -uI snla JoJ€IIISUOf, SEl

oo .urer8neglull rau cog pv . eJErnp 1ISS.-

-snlcng IIBIpunu €

?

oJor{c lqncll€ OJaresul ponb . urellend uap-i rusJlson ooq€q uEi-:;

cueq ur?Ile . lso Eln:,

;ffiffi

penitus obliuioni tradita ' Nam eius res exinde ita retro c€perunt uergere ' ut post aliqua" annorum curri llcula ' pelle eius simulatg sanctitatis dettacta' etiam de clau-

p.434

sula eliminaretur procul dubio nutu dei ' nolentis scilicet se a suis fidelibus diutius in idolorum seruitute

Eph 5, 5

glorif,cari'

x\l

xvl f

xacTIS AUTEM PAUcis diebus 'idem presul ad Lcoenobium sancti GALLI profecturus ' misit ad

interrogandum sgpedictam puellam' si secum proflcisci uellet ' At illa statim ingenti perfusa gaudio ' cum dua-

bus ancillis ad nauim properat ' Igitur uento secundante nauigium celeriter litus attingunt optatum Episcopus uero ueniens ad monasterium ll a fratribus honoriflcev susceptus est Beata etiam uirgo eumz pedestri itinere tractimu prosequens ' et ad locum circa

p.435

solis occasum perueniens'ab episcopo necnon ab omni congregatione benigne suscepta est ' Beniuolus autem pontifex ' etsi non ex toto uoluntatem suam erga eam perfecit ' nam praelibata uisio eam inserere sanctimo-

nialibus eumb non permisit

' tamen ne eius uoluntas

penitus careret effectu ' iussit ei domicilium iuxta basia.912-916

p.436 Sallust,

Cat.3,2

licam sancti georiio martyris parari ' ut ibi posset secrete conuersari ' Quali igitur parsimonia quatuor pene annos inibi se afficeret ' loqui arduum ll uidetur ' quia ubi de magna uirtute atque gloria bonorum memores ' qug sibi quisque facilia factud putat Qquo animo accipit ' supra ea ueluti ficta pro falsis ducit ' Erumpe

queso potius alarice serue dei dic quid caput gcclesig preciperet" te demandare membro suo ' (Alaricus:) Cur me frater ea adtemptare cogis ' quQ tu ut conitio uidens quosdam iuxta apostoli presagium a ueritate auditum auertisse aggredi detrectas ?

tu IITm4,4

*

aliquot C.

v risupr.lin. A. z cwC. a tractum C.

b deest C.

c

georgä BC.

d coni. Boll.; facto codd.

e preceperit C.

152

qgr;

hrttff,l,t#e

g§I

erp 'ls€q e8ny rur olno'I euel'elnruJe^ qcr erm onp ep 'ueqe8nzu" ]sugelqe lsqlos np se1vr 'ueqcnsre^ nz sep

'repnrg'qcpu np ls8urmz tunrud!» (:HJIUTVAV) 'goll ue8erlnz;ne reporlg Jouros ueuro qcrp agcJl) Jep ldneg sup sB1('e8es 'se11og reu -erq 'qcul€pv'ueruqeulo^ qcrp np Joqorl ellrq osl€ ü€.I '.llgrl rlcsleJ rr-rg 'ergrvr ueSolre so qo s1e 'lqe8sneurq JoqnJep Joq" s31y\'lrururu sruluue>I Jnz uqnJoSun '1ner1 -nz 1re48rlr{cre1 }1ur lsqles qcrs Jo sem 'sep 'luqenra ueqcsuol4l reln8 ruqnU uep pun pue8nl egor8 erp uuru uue^\ ';epe[ ep '8rrer,u,qcs luroqcsJo, uoqcetdsnzsne sep 'e18e1regne Euel orrl€I Jer^ oq?uroq uouurJp lJop unu qcrs ors 110{ru?slleq}ug eqclol(\ 'euuo{ uorrIBJ u0q0T soruruo4 ure qcrs JU Uop ers tnu?p 'elqcrrure eqlelg eure 8.roeg srer,{pe14 ue8rlroq sop orlcrr) rep uoqou Jgr ueru gep'ue JO eloupJo'oqe[q sruqe8rg euqo zue?

'J lllil:l;-'ppü o],eJ :"i11':19 j -' '3g :::--::l :

(, s€lceJlep r:::-=: urnr8eserd tlolsoC: :-,stSoc e:etci::::. . ons oJqrL::._ ::

änb

.

lndec prnb

crP I:;

edulnrg . ltcnP sISi:: orurue onbä lelnd

:

-

r.ll!

-äIU IUflJOUOq ?ULr,:-

::

. Jnteprn ll runnP:: :- : .ronlenb etuoutts:r; -

lessod

Iql 1n Ir?-?:

-oluncuBs oJeJosul :-.:: uree e8re luens tu:1.: * ruolnB snlonlueg . ::: ruruo gB uouceu od --:.

'sne uourulo{llo^ l{cru reqnue8e8 Jqr ueld uoures Jet'liz eurlgJ rege Jorlcsrg epuello^\F{o^\ rocl 'ueruuoueS -JnB r{cr1punor; luo^uo) uezue? ruep pun Jor{csrg ruo^ epJn,r,r. 'rue4u? uo rue SueSrelunuouuoS ue3e3 pun eflog rues8uel gng nz tuql o1p 'nerg8unl erp qcn? 'ue8uegduro ilo^ueJrlo uJepnrg uop uol'ue{ Je}sol; tunz Je s1e 'eprnlr Joqe Jor{csrg JeC 'raJn o}qcsun^\Je sep purl& ue8r1su48 .UIqcS s€p rnJ ruoure lrru Ileuqcs oslv .UF{oS ulnz uep8?I tr rea\z }Fu lll1Jro

-ls?q Blxnl tunlllll'rr --: sBlunlon snlo 0u u:,-?

lltuBp JoqY 'ueqlernzule uouuoN uep uolsr^ eluq€llrJe uoqo orp uuop

}t{clu olll./y\.

uIOS

ers '1qcru ruqr elo]lelse8

eIS

uelqcrorre

epnoJd regorS uo^ UoJos eueloqre €C[ 'ello^\ uosrer rur4r 1nu ors qo 'ue8urg nz uoqcpEIAJ oluueue8 slerulgo sep run 'e111on uoqcergJne snlleD ue8rlreq sop rolsol) runz ro s1e Jogcsrg eqlosrop o1>lcrqcs ue8el ue8rure qc€N

?cJrc Iuncol pB le .

-:

s

ztuno o3.trn uIBIte i:: snqlrl€r; e ll unt:;:.: . runleldo luniurt:: . -unces oluen rnt13, -Bnp Iunc . otpneS :.rcsrcgord tunoos IS ' --.. pB lrsrI,II . snJnlls;---: pe lnserd tuopl . säq;::

'elllo^\ u0q0s trqcrl -JJeqJo^ 6lsuarpuezlgg, urr ue8rqnelC uouros uol.re8uel tr{cru gmre8 qcrs rop 'se11og {ul6 ueure Jne IeyeMZ eugo'eprn,lluJeJluo osn€l) JoJr{r sne gcne .e}}e{ ue8oz -e8qe l1e48qreg uolqcsnzlesro,r rorrlr ileg s€p rrlr u€ru {uopqceu 'uerqel ue8rule r{ceu ors g?p os ,uepue M nz s?p unu qcrs uue8eq ors JnJ uue(I .uesse8.rea, ueur

llslg

elnllnJos runJolopl -:

srluelou Iep nlr. j

:

-n?lc 3p IuBIlo . Ell;-. elncllurnc tunrouu? oJloJ ell opulxo s3J s:.

a*ffiwtff*

D=

(Herimannus :) Mihi domine mi ut nulla uirtute predito

p.437

cf. Flavius Iosephus, Ant. Iud. XVIII 9 Mc 6, 20

Mt

11,

11

loquenti uirtutes discredunt ' respersi uero dulcedine tuq sanctitatis ' libentes tibi praebent auditum ' Nam et maioris ll potentiq uisus gener arate,r regis ' baptistam sciens uirum iustum et sanctum ' non solum eum libenter audiebat ' uerum etiam eo audito multa facie-

bat' (Alaricus:) Pape cessent obsecro grauia exempla ' nam quamuis ad loquendum confortent ' nobis tamen minoribus multum est audire ad comparationem summumc in natis mulierum neque uulgus urbanis

loqui audet conscendere solium tetrarchg Nisi quod utrobique in hac apologya tutis auribus depono propter detrahentes consului quibusque

nesciush Horat., Carm.I27,l8

p. 438

exemplis cessantibus . agnoscerem me hinc clebitorem eius promendg sanctitatis quod dominus diuing ll illius conuersationisi me primum post se dignatus est

intimum eligere Ego alaricus minimus seruorum christi ' decreui me pro eius nomine in quadam insula turicini lacus solitarium persistere ' Ergo me inibi consistente . quadam nocte . quid me cogis frater loqui ' quo me indignum hgc audientes possunt reputare

p.439

angelico affatu huiuscemodi uerbis ammonitus sum ' fn monasterio sancti GALLI . cella quadam in montibus constructa ' scias quandam uirginem deo consecratam ' in eius seruitio f,deliter perdurantem ' Ad hanc fldelem legatum ista mandata portantem ll dirigas ' Unaqueque arbor . siue fructuosa uel infructuosa ' dum uiua terra radix tegitur in uiriditate poterit permanere ' etk fructibus uel frondibus se obducerek . At si terram qug foueat abesse contingat ' nudata radice ' necesse est ut arbor arescat ' Quapropter deo ammonita ' par-

t

ex arete corr. atate C.

i

congregationis BC.

s ita codd.; summam scripsit

k et

Goldast, summi,Bol/. h nescimus codd., nescius Gol-

Basil.

-

obducere deest BC et

D.I.

18.

dast, nesciw Boll. 154

*4§4@if,

,lnffiE5#

s§I

uolqcnrc pun qn?T llru qcrs pun ueqals u€s tur 61sl 6uu3>l tr4copeq oprg reSrpueqel lFu Iozrn^\ orp oSuBIos 'reqlqcnrgun Jopo reqlrlcn4 qo 'urneg ropel :8uns -Ie/y\. repue81oJ uru uelog ua8rssel;e^nz uoure e{cqcs tq nZ 'lrreqsn€ norl lsuerq uouros q olp '1qe1 nerg -3un1 elqreme8 UoD ouro ollez uelneqe8 uo8reg uop ur rouro ur snlluC ue8rpeq sop relsol;1 ulloq gep 'essr11» :lugeruJo pun ueqcordse8ue os le8ug uoure rlcJnp iueluuo{ ue}ler{ Srprn,tnun gcFu roroH orp s€p rRJ se1rr10 reqn 'repnrg 'qcrur np ls8urr*rznzow

-

'ueqcerds nz

- slrlceN souro qcr epJna'olleq

uessele8.reporu lJop unu

qcFu rlcl slv'uerruqnzsne relporsurg sle [neuegn] seeg ßrqcr.Jttz sep lesul Jouro ;ne 'ue11rm suoureN seuros run 'golqcseq'llsrrg3 reuorq rop els8uueg.rap'qcrrlepv'qcl 'elqnre8 uolq"^\ro nz slopue^\suoqoT uor{crl}}g8 sorr{r uelqrelre8urg rrrnzqcrs qceu uoJSJe uep sle qclurJJoH Jop

pe,l 'uepun{ro^ nz 1re13r1reH orqr 'eqe1s plngcs rop ul qct gep 'ueuuä>lrouu elerdsreg oqclos eugo qcne qcr epJnd\ uuep - oua uoJr{O uoJor{crs, slrosJeproq el8olody Jeserp ur se onBJuoA qcr - e]üRiu ueqorz lqceJ]ofl ur Jop -runelJe1 orp lgcru qcr uueli1 'ue8relseq nz uoqcJeJ]el sop uoJr{I uep '}qcru qcne 13e,l '}qe1s;ea. ueqce:ds nz ue8unpuel$. ueleppqe8 ur lqcru rop '1eqo4 req 'uoJorl nz [re;ne1 ruop souuerlof] 6ueuoJogo8 ureqrell uo^ uop Jolun, uolUoJC ruo^ gcrelSren urnz '1erl uoqcs ere8uueg sun JnJ qcouuop so trsr 'uezlgu uopo6 ruloq gcne ors uuo^\ uuep 'uelerdsreg ueJo.rqcss8unlnepeq ro^ qcru euoqcsrol'puesnelzlod» (: UC1UfVAV) «'6elleg poqe8 ur{r Jo uuel\ 'selerl qcne

lal

ß iue ue8

'e1uue>1

uuuJ

I ue8rpeq pun uelqce.re8

uoure sle J0 uep ';egnpl uop olJgr{, 'uerqcs uo4rseq nz lrIcBIAtr oqcrllqc?rpq zueB rep '[sedpuy seporeg] s€lerv s8ruo;1 sop uqosreSermgcg rop gcne uuoq 'uo{ -uogcs Jgrlog ure8 rrp ueru prrl( l1e43rpeg rourop oü$S rop lru lSuerdseq .reqe ! qe lqcru uepue8n; elp '1z1rseq pue8nl eure{ lep 'ureure sle Jrru ueru lrururu uuep 'eqca;ds 'ue11 ureur 'qcr uue16» (:NNyI IIUEH) Jep uo^

«6 uoqeq .lpueme8qu UerUr{BIA sep SunrezeqdoJd rop r{o?u

rgrleg rqr, slolsody

P )g

.81

'I

O

§aaP ere]nPr.e- 'rBr sluoll?'i;-= -:

-red . elluotutue o;: osseceu . eclp?J E1E:: ru3JJ01 IS }V .r;3J!-lLl.i . oJeueruJed ltreto; ::: Iunp. Bsonlcn{ul i.:. : . su8r.rrp ll uetue::--: cu?r.{ pv . uelue:np::* 'osuoc oep rueul3:i:. -|luotu uI IuBpEnb r": . IUnS SnIIUOiUIUE SI;.:

. erelnder lunssod s: . rnbol role.r3 stSor ;--uoc IqIuI eru o3:3 . : BInsuI ruepenb ut eut IUNJONJOS SNTUIUI'.]j

:

lse snleu8lp os JSt'-t : äumtp snultuop p.:

ll

rueJollqop culq Oru L-.: Inlns:i,-:

enbsnqrnb

snqlJne sl1n1 e,(6o',': . äqcre;1e] uIflt[r-rS :srueqJn sn81nn anb; -runs tuouollsJudruo-', uoru?l slqou . luelJC-. uldruexe etnet6 o:: -olcBJ

€llnIu ollpn€ c:

tuno Iunlos uou . i.un: -srtrdeq . st8er ,ä1e:r : ruEN . Iunllpn€ luaq; eurpoclnp olen ts:ais olrperd olnpln ?llnu 1

tibi aliquid de nimia abstinentia ' quatinus aridum corpus plus aliquid solito reficiens eius seruitio et cas

laudibus plenius insistere praeualeas ' (Herimannus:) Magnam sane ostendis alarice uirginis parsimoniam ' cum deum praedicas huic allegasse temperantiam 'll Nam labores pauli ' regyratio laurentii ' ostendunt eum posse pati electos suos multum probari ' Sed et tibi non desunt testes ' et bis refici iussus

p.440

III Rg 19, 4-7; Mc 8,2

cf.

iunipero et turba dominum triduo ' postremo uniuersitas cui educitur panis de terra ' ne ei in itinere huius uitg desint uiatica ' Quid si et illud miraculum in testimonium sumatur ' nosti

propheta sub sustinens

cum praedictus a te lacus in tantum proluit ut plurimi dies transirent quam nauigando eum ullust intrare auderet ' et cum tu iam pene fame consumptus ad orationem confugeres persona ll quqdam tibi apparens panem uinumque capiti tuo imminere indicauit ' quibus

p.44t

refocilatus conualuisti cf.

I Sm

30, 12

?

(Alaricus:) Tuo frater arbitratu ' nam scientia ueritatis terret alaricum huic testimonio refragari ' inperfectio uero meritorum dissuadet eum hgc affirmando praedicare ' Tuum enim est potius hgc'annuntiare ' maxime cum ad gloriam uuiboradg tug non parum sint respicientia"'

I

nullus Vad.70, Sang.610 Goldast; ullas Boll. 156

et

ßdeestBC.

n respicienda BC.

L9t

'1?q urq 1z epercqrl(\ rourep luqnu ulep lpr Eruem lgclu se Ilo^\ sropuosoq 'uelqctreq nz uo^ep ose 1sr eqe8;ny eulop Jogg 'uapun{re nz ^ uo8unldn€qog rlcrnp e1s 'ge uo^ep Joporl( qcnu urrll IEJ qcopel elsuerpra1 Jouros lroguoruruo>lllo^un erp I uezlas

-Jopr1( nz sru8noz ueserp qcrs 'qe qcrrl€pv Ucerr{cs llogrqul11 rep sru]uuo) o1p uuep lunu oqces etp fe1pe1 -un 'repn;g 'Sunpreqcslug Jouro( : (HOI1{'IVAV>

«'lsru€{ uo}JeJ) nz JopoIA\ np llctnbJo ueuep uo,r'e18tez puoqoa\qcs 1dne11 uourop JOqR reqlellrtuun uloly\. pun loJg pun uarqcsJo llelsoD oure ep Jrp orl\ 'lsuqeu T1onErrZ treqog rrrn.z 'gqeze8sne oqeuloq re8unll uoa. 'np slu pun i uerqegeq nz gqcs tuop lnu uqr 'e13e,n Joure srq 'ue8ur8rea. e3e1 eJeJr.{ou gep 're,rn tlqg,le8gne Sunpue"rg uo^ Jgos os 'trsqcerds np ruop uol 'eeg rep

sle :lüre^\ np 'lruru1u sru8ne7 slu ropunl6 seuel gcou ueru uue,r 'er,l pu11 'elgoJ SunrqezSola1 ue sueqoT rrlr so lgrep 'prlm lrlcerq seserp esre6 rep JnB lr1cru

-e8ro,rreq lorg sep eprg rop uo^ elp rU ']1eqqcsue141 ezueß orp qcrTt1orp{cs pun lleq uelleqe8sne urreH urloq e8el rerp orp 'e8ueurs4lo1 olp uu€p lueryels nz qcrs 'eprnm pep;oge8gne leurß/dz roploqcel& ruop rolun ;ep '[set1g] tegdord rop lsl €C :ue?ne7 ue ]r{oru so llqeJ rlp gcn€ roqv 'uopro,r lgnrde8 rqos uollqg,!\rg eures gep 'uesselnznz '1sr epu4srur snerlcJnp Je [Jep '13rc2 sep 'ep.rnm lqe;pe8tun lsog ruep Jne snrluorneT elulr '1eq lqgue8qe qcls snlned el^\ uueq '1epe.re8 Sun8rge711

uo^ rognue8e8

rqr eqeq llo9

'1s8es np uuo^\

'qculepy 'ue8ny Jo^ Bp np ls[a]s nu;g8un1

JOp

]ro{rues

-]lsglug egor8 ];er{rge^\ ourg» (:XXVlrttIUEH) «

iueluprl( nz Jr{oru qcou qoT

-rdser luIS uInJBd u.orurx?ru . oJ?Ilunuu?

.. _

-rpoe;d opuetulge -'; . tre8e.i1:orlcegredut

srleuJen Slluolcs lIlE::

.

snqrnb . llneclpul era *: tuep.r.:

suerudde

lqll

-€Jo pE snldurnsuo-l :

-

oJBJIUI rsnlln tuns c rurr.rnld 1n 1rn1o-rd run:

Ilsou . JnJsruns lunlu. plnö . BcrlBIn lutsap ep srued Jnllcnpa Inl onprJ] runultuop Eq: snssnr rcgeJ srql0 . se1s Iununlu sons so133la -uernsl otle.rÄ8e.t . IInE crnq s€olpo€.

runprJ€ snurlunb . Ertu

olp pun llgoJ uopoqrq"N Jop uuo^\ Joqv 'uo{cntur{Js

le

pun lsuorq ruoures qcrp 'lseq lJer;,1 erp pun 1s{Je}s lsuos sle Jgeru Srue,l ure red.ro;tr uepJope8sne ueurep np llurep '1reryues11€qlug .rego.rE nzlle ro^ 8rue,tr ure qcrp euogcsre1 :eluqerurg lloC r{crnp np 6qlur{soq 'ueu>lcoJpe^ runeg Jop ünut uu€p'lsl 1üglqluo Iozrnl&

esse8e11e

-r'rrn ecrJsl€ rr,.rä;* ollrnJos

snro

suai

,=Ü

xvII

n Y

UADAM IGITUR NOcte iacenti in oratione . uidit sibi quandam personam angelicA uisionis

xvir

assistereo . non sine magna claritate. Que illam obam-

'll primum uigisimi primip psalmi uersiculum tribus uicibus dulci modulatione decantauit . moxque

p.442

bulans

eadem claritate qua uenerat abscessit . At illi cogitanti de uisione .uenit ei in memoriam .quod hunc psalmum prius consueuerat ad cursus decantare . et quod hanc

consuetudinem tum diu obliuioni tradidit Tunc agens pgnitentiam de obliuione . correxit in meiius quod ignoranter dereliquit .

xuII p.443

p.444

cf.Horat., Ars poet.97

SPES BEATE uuiboradg secrete conuersandi LJapud cellam supradicti martyris non diu erat spes . quia undique ll ad eius sanctitatem confluxerant . corpori necessaria ei deferentes . et corpori et animg salubria ab illa recipientes . De quibus partim destinauit ad pauperum refectionem . partim uero ad deuotarum mulierum susceptionem .qug ad illam annuatim uenire consueuerant .et in spirituali tripudio panem frangere . Quam caritatem qugdam opulentior cAteris opprobrio egestatis ascribens . dedignata est ad eam insequenti anno uenire . dicens se eius fragmentorum non esse indigam ' De cuius absentia cum cAtere mestg fuissent . beata uirgo consolllans eas dixit.Consolamini sorores . ueniet enim dies quando libenter adueniret . si posse ei non deesset. Igitur iuxta uerbum eius in lectum decidens cum egritudo inualescens redigeret eam in desperationem uitg confessa est marito suo quas ampullas emisit contra beatam uirginem . optans ut

§.t,

eius obtutibus praesentaretur . Cuius uotis maritus allubescens . detulit eam illuc .At uirgo illius contumaciam

redarguens .benedicens panem dedit ei . Quo degustato

o persistere,BC.

r psalmi primi BC supr.lin. C).

158

(primi

x\

I--

6§I 'uo^€p Jgr qB8 pun loJB s?p olouSos 'zloJl ueJqr e1lap31 n?UBunI er(I 'uqlrop ers elqc€Jq pun eBIoC UUBIAI rep el -olsrel uolrol& uesorq 'uopJo^\ rrzplcetge8 uo8ny Jo^ Jgr 'elqcsunrrr ers 'eneg ilopnolgcse8 ne;g8unl elp ueSe8 ers 5egol\{unJd, JßJ sem'uue141 rueJrlr ers pue}so8'elqcurq

ls8uesepol ul pun alqce^\qcs ers lreq>luer) erp sle pun euol erm 'ers 4ues oslv sur 'e11eq '11e9 ]Euse8 «'eluuo>I Jnu ers uuolrt. 'eprnlt uerutuo>l ure8 ers ep '3e1 Jop ue{utuo{ prrl( so uuop 'urelsemqcg 'qcne lelsoJl» :e13es pun ne.rg8unl e8qes erp ärs elolsoJl 'uoJu^r Srrnerl lregueso^\qv JoJr{r ue8errr ue8rrqn elp slv '31tgu lr[cru Ietunr) erqr eqeq ers 'ege1>1 -Jo ers uepur 'ueruurol nz Jqr nz 'll.qe1 uepueSlog rur sa etrgeruqcsJol pun 1re>lSrlosruJv opuolo s1e 'ue8r.lqn

erp sle J€^\ Jor.{croJ orp 'eure eleuqcrozeq {Jo,,!\seqorT säsolq 'uefegd uoqcerq nz lorg sep loqn,t ruogcrl -1sre8 ur pun uoruruo{ nz qcrlrgeftle rW nz erp ouenerg re8rlgurep ouqeuJnv xv ßqe ueJepue uep 'uerulv rop Sunsredg elp rU IroI ueure ers eltuturlseq ue8urq ueserp uo^ 'uollorr{re rgr uo^ elees pun redro) rßJ Io}}rulreH JBJBp pun uolqcerq e8rpuo^\]oN qreT uep rnJ sep rr{r erp'uelurorls 1re>18qreH JoJr{r nz o}neT Joq IIBJeqn uo^ Iezt 'SunugoH eurs e8uel ]r{cru qo[q s;er,(1re141 ue1 -uueue8uoqo sop ellez rop roq llo>luesurg rep ur uoqoT ule JnB Eperoqrl11 ue8qes rep SunugoH olp roqv

IIIAX

rurud)

'(3'u:"

Cg trut:d I::-::

olelsn8ep onö . Ie rrr: IuelC?IUnluoc SflII I I C -nll? snltJsIu sllon sr.::. 1n sueldo . tuautS:t:. :---

senb ons olIJEtu is ur ru€e le.re8rpe: SU!r: uI snle tunq.I.:. IUn]301

rs . loJluonpe

Jä1uac.:'

-oJos rurruBlosuoJ . :. . luessrru ä]sau ar;ri: osse uou urn.roluaui:

rluenbesul rueo pE 1s or.lqo.lddo suetäc :,--,t: . ere8uurg rueued oiD:. oJruen ulllBnuu? iIjE,.1

tunJ€]onep p3 oJen

llneullsep urtl.ted

i-

sn;.,

-nles äurue 1e rrod:c -JOC . lUeJoXnUUOs

-'

ir:

. sods ]eJe nrp uou sr-

;

rpu€sJonuoc ele:cas

'JsA\ uoruuro4eEqe sopo>luepo8 ers tuop uo^ 'uelesseg

tunz qcrs olepuelrr pun lre>lgcllgeErel erqr reqn enoU ers puegdrue BCI 'ellerl uossel uelure8 lraquesse8re1 ur e8uel uoqcs llequgo^\eD eserp pun JeA\ uese,treS luqomeS ue8urs nz leqe8uopunls tunz rulesd ueserp Jor{nu ors gep 'uurg uep ur JrIr tu€{ 'elqcepqceu uolsr^ arp Joqn

ponb

snlloru uI ]IXOJJral

cunl

llprp?rl

cuerl ponb 1o .

ers sl€ JoqV 'J€1( uoruruoqe8 ors or1( 'zue1g uoqlos -Iuop ur pl€qslB rlcrs oluJoJluo pun oruoruJ€H Joüns ur andsat'snatu snap

Iu,-.1

eJ€1uE

urnurlesd cunq ponb

.

1lue1rEocmlv.llssa: unlncrsJon rrulBsd ir -rueqo urelll än§ . are: sruorsrn äcrle8uz rueu

snagl srulesd'IZ sep sro^uelsJe uep Sues'ue8e31ue.rqr

enbxour . lrneluecep

IBurIoJp lil4sybuabp au,t a.tonb'aut

u1

3ut3 eserq 'ret zuelg uegor8 euqo lqcru erp 'ueqels -reqnue8e8 sle8ug soure uogessnv ruo^ uosJod Jeura oue4unsre^ troqeg sur'qcrs ors r{ES osle slgc?N sourg

IIAX

.

oUOTIEJO

UI rlUOJBr

extimplo conualuit . atque laetabunda cum gratiarum p.445

actione ll repatriauit.

xlx p UOLUTIS UERO

PEne quatuor annorum

cir-

.praedictus constantiensis praesul ad coenobium sancti GALLI uenit . Beata autem uuiborada qug cum martha iam diu stetit . in actiua uita laboriose decertans ' iuxta pedes domini cum maria considere desiderans ' quatinus peccatis et uitiorum tumultibus libera. optata in christo mentis quiete perfrueretur . postulauit ab eo sibi domicilium alterari . et ut" breuiter eius desiderium prosequar . secretum clausulg concupiuit . Qui studens omnibus modis ei morigerare . ll iussit ei desideratum domiciliurn prope basilicam sancti magni construi . atque in sacrosancto" die pentecostes copiosa multitudine cum diuinis laudibus prosequente . deuotis precibus deo commendatam . sanctisque benedictionibus consignatam . includens abscessit . Igitur omnibus cum episcopo abscgdentibus .virgo dei cogitans se locum certaminis ingressam . diuina adminicula mox oratura prosternitur . Quod fuit probabile inceptum . et memoriale exemplum dimicaturis contra uersutias antiqui hostis . Non exarmes te fortis dornini bellatrix inexpugnabillli scuto qquitatis sciens te contra quem te munis quam cito conflicturam . Inimicus autem humang salutis sperans se non parum pro-

I-lculisq

cf. Lc

p.446

a.916

p.447

10,

38-40

mouere si nouiter

inclusam terroribus initiaret

proiecit ante eam inter preces caput hominis . ore hianti . oppido hispidum .atque ut succincte eius deformitatem includam . simile fuit proicienti . At illa immobilis in oratione persistens atque uexillum crucis fronte figenst . omnem phantasiam inimici effugauit .

q curriculis C.

r 160

ut et

.e;\t\t B;Etut

s sacrosancta C.

t

signans C.

C.

\t>.

19I 'sepurad sop pFqSnrI ezusS seP os elEBfuo^ pun urlls olp Jnu ueqcßzzrteJ) s?p ololJorl 'leqog tur UgIUoBun epreqJel eIS JeqV 'qclugg roJrol& Iuep :uosseJnzuourussnz l1o{qclrgBH eulos zJn>l Iun 'pun Srddnrls zue8 'punIAI tuopuogel{ f5u uoqcsuolN soureJdo) uop uoleqeg uoJgl relun uollltu oIS Jo^JrB^\ pun 'e8ueJpoq uo{corgcs gcrnp ouossolr{JseEutg ueqo

erp Je uuol( 'Srue,l lecru eqcleJJe re oelgoq solIOH uoqc -rF{csuetu sep roq€ puloC roCI iuossrlru uegdutg4 lsrll(

lseuddem qc1p np uep ue8e8 'urep l1ur qctelSos np Uep 'lgrear' np ep 'qe 11e>lSrlqcoreD rop pFIcS ueqctl8utnz

-oqun uep lqcru e8el 'se11ogl ulrollorls eregdel nq - 'uello./y\ ueSdrug>1 sepuroc uoll? sop o{u?u erp ue3a3 lerdsreg se8rprn/(>luop ulo pun ueuutEeg

'J

(r'T='-: '1 J --'*

PI3U€St-:":

. ltne8nga

rt:;

eluoJJ sIcnJJ iUnlll'ri ur srlrqol.utul slll 1\' r.solBlrr,uJoJop snle :l-' .

I1UBIII eJO . SIUIIUOq

. l0J3I}IUI

1:.

SnqIJOJJ:l

-Iu}uI . tuBJnlJIUUtll -

selqcor ur3 J?^r s3« 'uogouro nz s011oc oJIIH orp tun 'reparu pleq qcrs Jre^\ pun 'eqeq uolarloq Sunpreqcslug rep UO uop ers gep oue.lep so]1o9 nerg8unl elp elgc€p

-ord run;ed uou as >::

olp 'olp

rr_rg

el suolos . sgleltnt,=, : Iurtuop sIlJoJ 01 s:Lr-: -JOn BJ1UOC SrJnlsllL...: -decur epquqord llnl ; slncruriupB eurnlp . '--: -r8oc rep o8.rra. . snqnsua::.

-op osorJoq€l elrn €nn-'

uo^rl{€ tur pun uelleqe8 €rIu€IAtr erm e8uel so erp 'requ nurg8unl e8rles orq 'snlle1l ue8rpeg sop rolsol; runz

-ISOp OJOpISUOC €IJELU

or^\ unu olllo^\ 'ellerl t3due>1e8 uoqnntr rolun uoqoT

-eq{ snql}lnlun}

uopul]S uo^ re4 run'.uoz1rs UJJoH sop uognd nz,Br.JeIN

snre JelrneJq Iln 10 . u -n1sod . JnleJon{;ed ::

'uore^\ ue8uu8eSSezn goqcslg ruop llur olle uuep slv 'lroJ re SurB uuuq 'golqcsuro olqlo^\ -eg ue8unu8eg ue8rpeq lpr pun euelqogdureuv iloC ueulg ua8rlguep lFu olp re sye 'req ueuqr roluq se]log oqoT ruep relun e8ueytr egor8 eure 3oz e8eps8ug4 ue8rpeqqcoq tue pun 'uelqcuJe nz snu8el4 ue8ryeq sop orlcrr) rop roq orlBu 113]sur{ol(\ e}r{csun,{A.re olp ;qr 're 'ua;qeg11rlr nz osla^i1 .repef ul rql ']qerlseg lq€Joq 'esn8l) Jouro llo{Iu€surg elp qcrs o}qcsun,{ö. ors - eEepep qcsunl[ uorqr Slpunq pun zrn>l qcr ]nrrep - pun 'uesrelrnzue llelsurlo^/y\. eJepue euro Ji{r 'uqr ers leq rogBCI 'ueuuo{ nz uetJerue8 snlsrrq3 ur so}sreD sop oqnu oluqesro orp rolsB'I rop rr{nunv ulop pun

zuelsuo) uo^ Jorlcsrg retruueue8ueqo ue4 'ue11eq ]op -uallo^ JnBT uerr{r eJrlsr rer^ eqeureq unu ulopqc€Nl

xIx

rn1131 . ]Issecsqe

-eq enbsr]oues r.uer; . eluenbesord snqrpnr' -oc . solsocelued arp . ru8eru llcu€s ureJrlrsr. re lrssnr | | .

e;e;eiu..:-

. lrnrdncuoc ä1nsne1r

tutlJ--ri -1

änb epuroqrnn tualnc -oueoc pe lnsee;d srsua

-Jrc runJouue ronlenb

'{cnrnz ue8un8es{u€61 uerloq ro}un agr{o{ pun

uegzr)

nz roporn lroJos ors rrre{ oolleq 1a1so4e8 ors

slv

urnrerlu.r8 tunc €punq

xx cf. Ven. Fortunatus,

Vita S.

(-ONSUETUDO FUIT huic beatg uirgini ter in

X\

\-z

p.448 Radegundis

c. 17

p.449

anno balneo uti . non tamen sine ll licentia abbatis sui ' Quadam autem die cum ei balneum in tina" paratum esset - repente uinculis resilientibus . dissolutio tegularum aquis profluendi dedit locum . Super hac re cum eius serua nimis contristaretur . consolatorie dixit ei beatauirgo . Noli mgrore affici . sed expectemus misericordiam domini . His dictis . consignans semetipsam et uas ' per sanctg crucis impressionem . conglutinauit omnem eius dissolutionem . Quod uas non solum tunc et deinceps quamdiu in corpore uixit . ad usus balnei utile fuit . sed etiam post eius martyrium pro diuersis languoribus medicabile fuit . et ll est .

X\r

xxI Iun.23

peCruU EST IN PROfesto sancti iohannis I baptistg . cum adhuc orientale crepusculum esset .

uidit non sine oraculo uisionem . beatum GALLUM

sacerdotali infula albatum missas celebrare . et multitudinem animarum merev fulgentium cum illo audiuit psallere . atque post expletionem missarum ad fenestellam accedere . sibique complura qug postea euentus

p.450 Rm 8,5 .I Cor 2, 14 Rm 8,9 cf

probauit presagire* . De hoc oraculo plerique solent mirari . quomodo beata uirgo adhuc in corpore constituta inuisibiles sui natura spiritus posset contemplari . Sed ll hi tales adhuc ut carnales quae carnis sunt sapiunt nescientes ut spiritualis omnia examinare Quibus eos qui non sunt in carne sed in spiritu oportet innotescere res corporales corporalibus . spirituales uero etiam spiritualibus oculis uideri . Certum est esse spiritualem quandam naturam in nobis . ubi corporalium rerum formantur similitudines . siue cum aliquod

u in tina supr. lin. C. v ita codd.; mire Boll.

t62

w

presagare C.

E9l

Eunrouuug rep uI pun leppqe8 lsle5 IUI reqlellru -un pgggv ures pun uosseJro sredro;1 sep ueue8ro -souurs uep lpr !3e5 ue8ny uoqcrlqcsrog uop ro^ rep 'redro) uouro JrA\ uuo,l\ ';apenlue 'uop11q e8urq ueqcq.redro>l Jop Jopllqqv olp qcls otrt'1st sun uI

'3 a::i:.>::

rnleN

esso

-reE lrur reqe seErlslog 'ueqcqredrg{ }Iu seqcrpedro;1 gep'un1pun4 'purs '.8r1sre8 uJepuos 'qc4qcsteg l{cru, '01p uessrlru uoueq '.uollalJnoq tv selle, r{csuel I

ponbrle runc enrs .

e8rlsre8 euro UBp ';oqcrs lsl sg 'lsr uoqos nz ueEny ue8rls

ep

JOlllßJJe lsleD ruo^ ure er^\ lqcru qcou uessr/K pun '.1s1 seqcsrolC sop s?^\ 'sep gne, eqcrplcsrelg qcou sle uouurs

eserp Jeqv '01uuo{ uoqos ro}sroc u3J€q}qcrsun rn}eN orr{r qcrnp olp }elJugre^ redro;1 tuorqr ur qcou ner;

-3un1 e8rles erp qcrpugu oI^\ 'urepun,r nz uolsraru orp qcrs uoäegd 1e4e;g sosorp roqß 'sor^\ro rr481rr s1e e8urq

rep 3uu9 rep releds sB^\ 'seueperqcsJe1 Jgr elrezeqd -ord pun ueqcJolsuaC tuäJgr nz te tue4 'rezn JoqnJo^ essotrAl erp sle pun 'ueSuls ulql lrtu ueleog repuezuelS urer eEue14 eure ogoq pun uJoreJ ossel/{ orp sopuer!\og uogcrlralserrd sep glo/v\. ull snllzg ueSrles uep uorsr^ roulo ur Eunlnepoqro1 ouqo l{cru ges ers :8ugue Sunr -euruepuo8rol4l orp uolso rul €p 'sregnel sep seuueqof ue8ryeq sep selsot sep Eepon rue qeqcse8 sE

!;-.

-urodroc rqn . srq.'j -: Iunuo] . rj;:: lso

selenlrrrds snqrir- -- ' legodo nlr.rrds ur p:s : . OJ€UIIUBXO BIULr-:.1 :. ae:.: ;: -

-BS lUnS STUJEJ

. rrelduoluoJ t?SSt-.r. i-llsuoc e:od.toc ut -1: --: luolos enbrrald oi'n-'?: snluone eelsod inb :: -lolseuoJ p3 unrEs!r_llnlpn€ ollr urnJ Li..::-lllnu 10 . erBrq:l:r !: IAInTTVC runlBeq : . lesso runlncsnCel:

:':

sruuBgor Ilcuss c,:!:

-

IXX

'gcou se lsr pun russlrog ueprof euopärgcsJe^ JnJ runrJ -r(pe141 ruoJrlr r{ceu qcne JB.r uJopuos

'ueprg runz'e1qe1 . lso li ta . u:-: ord urnufl"reu snr! :! . lrxrn eJ..*--

redroy rueJr{r ur ors e8uelos 'qcou r{ceu€p qcne pun 1z1e[ Jnu trgcru Jgr 01u0rp sE 'uoluluBsnz ueruulo{llo^ ü-B.Jec

snsn pB

euelero8 ue8ng uop sn? s€p os o]8U pun 'e11cn.lp

-JnB znär; e8rpaq sup ors ruopur (rellgrleg uop pun lsqles qcrs ors eleu8es 'o11er{ 13ese8 s€p ors s1y «'uepe,t\

runlos uou sen pon| -1]n13uoc . ruauorss:i-dllerues sueuSrsur.-' . .. snruelcedxe pas . n:= : :

-qe urreH sop prelll6 sep sun üBI uropuos oSrrnerl 1qcru IoS » : xlr nz puelsorl nerg8unl e8rles erp qcerds 'e1qru1eq rqes roqnr€p urrouor( erqr qcrs sly 'uogorg

-sne ressel11 sup uogerl uoqneq uepe{cole8 erp pun 'qu repuzquesrg erp qcrlzlgld ue8uelds '.lezn lelroroq ßqoz rueuro q p?g sep rrlr s1e 'reqe se8el seurg 'solqv seJgI sruqn€lJg orp ouqo lqcru s8urprellu 'ueruqeu nz peg ura Jr{BI urr Ierurorp efegd nerg8unl e8rles elq

orJol€losuoS Jnle::::. ceq;edng . runrol r;::; -nloSSIp . Snqlluelli::nsul] Ur lunoulEq I: r -Bqqe erluocrl i, aurs

xx

;:

uI Jol rurS;rn äluao. ::

p.451

corpus carnalibus oculis subiectum sensu corporis tangimus ' et continuo formatur eius similitudo in spiritu . memoriaque reconditur . siue absens sed" olim notum . siue quod non nouimus sed tamen esse non dubita-ll mus siue ita spiritu assumente alienamur ab omni corporis sensu et auertimur . ut solis similitudinibus

corporum . spirituali uisione teneamur . Haec igitur natura spiritualis . in qua non corpora sed corporum similitudines exprimuntur . inferioris generis uisiones habet ' quam illud mentis atque intelligentig lumen .

Gal 5, 22 sq. p.452 cf. Rm 11,36

quo et ista inferiora diiudicantur' etv ea autem cernuntur qug neque sunt corpora . nec ullas gerunt formas similes corporum ut est caritas . gaudium pax longanimitas . benignitas . bonitas . fides . et cgtera huiusmodi quibus propinquatur deo . ll et" ipse deus ' ex quo omnia . et per quem omnia - et in quo omnia Quamuis itaque in una eademque anima

fiant diuersg uisiones . siue qug sentiuntur per corpus quas dicimus corporales . siue que spiritu uidentur et uocantur spirituales . siue qug mente intelliguntur et dicuntur intellectuales . tamen habent ordinem suum .

et est aliud alio praecellentius . Prestantior est enim

p.453

uisio spiritualis quam corporalis . et rursus praestantior intellectualis quam spiritualis Corporalis enim sine spirituali esse non potest . quando quidem momento eodem quo corpus sensu corporis tangitur . fit etiam in animo tale ll aliquid . non quod hoc sit . sed quod simile sit . Quod si non fieret . nec sensus ille esset. quo ea qug extrinsecus adiacent sentiuntur Neque enim corpus sentit . sed anima per corpus . quo uelut nuntio utitur ad formandum in se ipsa . quod extrinsecus nuntiatur . Sed non discernitur . nisi cum fuerit sensus ablatus a corpore . ut id quod per corpus uidebatur . inueniatur in spiritu . Nam cum aliquid oculis

cernitur . continuo flt imago eius in spiritu . sed non

t64

x

seu C.

v

deest C.

,

cognoscitur coni. Boll.

§91

uep qcJnp s€^\ 'sep llruep

'1u.reg1ue

redroy ruol

qcrs

uurs Jop uuoly\ Jegn€ 'ueperqcsrelun }qcru pJrA\ soprog Joqv 'pJI,!r 1ep1eure8 uognE uo^ sB/t\ 'uopllq nz lsqlos qcrs ur run'luerpoq ualog souro orulr gcrs ers uessep 'red -Jg) uop rlcJnp oloos orp uJopuos orqen slgcru lrururu redro; Jop uueq 'uopro^\ uoruruouo?rqe.u.'ue8eq qleq -Joüne erp 'e8urq ery uep r{crnp '}qcru uurs uep qcn€ se eqe8 uuep 'eqeqcse8 1gcru s€p uuo1\ 'lsl qclTuge r,ugr JoqB 'puelsue8eg Josorp lqoru JeA\z sep 'lr{els -1ue se,^§le eloes Jep ur qcnu 'prl,r lüBJJe uauurs ueqcrl redro) ulo Iuop ur '1cr1que8nv tuop ur

-qrel uop uo,r

el ep 'ures lqcru ueges e8rlsre8 sep euqo uue{ ueqos eqcrTqrol sep uuo« 'uegos e8rlsro8 s€p sle rorlgr{ lqcrs -urg Jep ner{cs orp }sr runJopor^\ pun 'ueqes eqcrlqrol s€p sl€ rärlgr{ lsr uoqos e8rlsre8 sep uuoq 'ue8epeqn uerepue rep oure lsr pun eSlog8ueg err{r qcop ers uaqeq oueuuou lr{crsura Jep ueqes Jr^, erp pun pJr,{A, }uu€{Jo puelsJo1 uep r{crnp elp 'elp 'uouueu ueges seSrlsre8 rrm orp pun pJrA\ ueqose8 lsreg uep qcrnp o1p 'op 'ueuueu uoqos soqcrlqrel rl,!\ olp pun prl^e uoruruouoSrqe.r,r .redro;1 uop qcJnp elp 'erp qcrlureu 'uepug suoneqcs sop ueuY eueporgcsre^ qcls el00s uoqlesrop pun ulo ur rorlep qcre13q6 '1sl ruep ur pun sefl€ 6selle uop r{cJnp 'se11e ruop sne, }}oC e[ '1leqpu '1sq1es

llo9 qcls uuru qcrnpo^\ 'UV

resorp oropue selle

pun 6uoqnBID 'olllD 'ue11o.trt,1qo16 '1nru8ue1 'eperrg 'epnerg 'eqel'L lerdsreg runz or^\'1eq ueru.roC oqcrluqe -red.ro4 qcou '1sr .redro) Jopel( sB^\ 'ptllr ueqeseS sep qcne Joqe sle oprl,lr ueporqcsJelun eJopuelnopoqun sory 1{o.^Aos s€p qcrnp '}qcrsurE rop pun sopue}sro^ sop lqcrT seuel sle uv rere8r;peru ue8unn€qcs 1eq 'purs t4cgrpe8sne red.ro; rop ropllqgv uropuos '.redro;1 'os1e rn1e51 e8rlsre8 erq 'ueprem uelleqe8 r{crnp uroll?

lqclu rep uI

nsqcs re8rlsre8 ul redro;1 rop roplrqqv

e1p

pun uoproly\ tr{uoleSqe pun }eptuou}ue s;edro;1 sep Sunuqeurqe^\seuurs Joll€ uo^ Jr1( üBp '.]ü€JJe lsreD Jep os sun uuelt ;epo 'u1egro,^ez ]qcru zuolsrxg Jouros uB qcouuop Joq€ 'ueuue4l{cru ur{r Jr1yl,.lepo ';e,tr }uue>l -eq Joqn{:eqe '13erl uJoJ Je uuo^\ repo 'p.rrm ilrl€rvreq

*"*tr*,t'

'llog 'ruü Jntr:s.'--: l

uou pos . nltrrds uI s:.: s{nco pmbqe litll-r --i -epln snd;oc :ad p,-':.: IIJOnJ IUnC ISIU . Jnl:*:: -uIJJxo ponb . EStt ;i lnlen onb . snd:t-': :;: enbe51 Jnlunlluas '--:. . lossa elll snsuos feu . -: pes . IIS coq ponb --: 1g . rnlr8uel st:cd:,- :

-oru tuoptnb opue:.: urrue srle.rodro3 :.': -uulseerd snsJnJ t. :. rurue 1s0 Jolluslseii . Iunns IuoulpJo 1u;;.:1e rnlunSrllatul el*.: ]e Jnluepln nlt:tJs :-: snd;oc ;ed ;ntuntt';;; Bruru? enbruapea . -

onb ur

lo

?IuLutr

'--i-

esdr ,le Il . oap -: . sapg s::. . xed . runrpnei !?: ereläc 1e

serrrroJ 1urua3 sEII.. -': -U0UJOC IUOlne

B?

:li . -

. uorunl är1ueit11ati-: ; seuolsln srreuai sIi: :-: urnrodroc pes ?r11;.r l rnlr8r coBH Jnr.uE: -; snqrurpnuluIls srlos : ruruo qB JnusuerlE ;: u;:*

ll-etlqnp uou

esse

. IUnlou IUIJO xp3S SU!:: . nltrtds uI opnlrpLurs i -ue] suodJoc nsuas L-:

,".**,r*o

dinoscitur facta. nisi cum ablatis oculis ab eo quod per oculos uidebamus . imaginem eius in animo inuenerimus ' At uero ll spiritualis uisio etiam sine corporali fieri potest . cum absentium corporum similitudines in spiritu apparent . et finguntur multg pro arbitrio uel opinatione . Ab his omnibus ita discernimus illa corporalia quae uidemus . et in quibus presentibus sunt sensus corporis nostri .ut non dubitemus . haec esse corpora . illas uero imagines corporum . Rursus spiritualis uisio

p.454

Act 10,

13 sqq.

p. 455

cf. Act 10,17

Act

10, 20

p.456

indiget intellectuali ut diiudicetur . Cum enim petrus illum discum uideret alienatus a corporis sensibus . et

illas uoces macta et manduca . et qug deus mundauitu tu communia ne dixeris .in spiritu audiebat.Redditus ll autem corporis sensibus . id ipsum quod uisum atque auditum memoria tenuerat .in eodem spiritu cogitando cernebat . QUE omnia non corporalia sed corporalium imagines erant . siue cum primum in ipsa alienatione uisq sunt . siue cum postea recordatq atque cogitatq . Cum uero disceptabatur et requirebatur ut illa signa intellegerenturb mentis erat actio conantis sed deerat effectus donec nuntiati sunt qui uenerant a cornelio . Hac uero corporali etiam accedente uisione . cum et spiritus sanctus sursumc in spiritu eius diceret . uade cum eis . ubi et illud signum ostenderat .ll et impresserat uoces 'adiuta diuinitus mens intellexit. euida illis signis omnibus ageretur . Intellectualis" uero ista spirituali inferiore non indiget . non enim fallitur intellectualibus uisis . aut enim intelligit et uerum est . aut si uerum non est non intelligit. Inluditur autem anima similitudinibus rerum non earum uitio . sed opinionis sug .cum appro-

bat qug similia sunt pro his quibus similia sunt ab intelligentia deflciens Fallitur ergo in uisione cora ex mandauit corr. B, man-

d ex quod coru. A.

dauit C. b intelligerentur C. c ita A; surdum BC,Vad.70, Sang. 610 et Basil. D. I. 18;

e Intellexit Vad.70, Sang. 610

surge Goldast.

166

et Goldast.

L9I

lqclu se uuo^\ 'repo 'rgezn lsr so pun lqcrsulg elp Je leg Jopo^rlue !lqcsnele8 lqcru puelsre^ rop prr,{A. o}nuqcseg lqclsulg uI s€p rlcrnp uueq '1{cru ue8rlsre8 ueraEuue8 reserp Jrepeq r0q3 }r{crsurg rep nBqcs er(J '0}}3rl qcrs lltu so se,t\ 'puelsren olzlnlsJalun uo^ rop 'e11eq lqcerqe8 {cnJpsnv runz oUo/V\

JnE uoqcroz uasorp IIB

919 '8uog '01'po.l

'Y',t.to)

llo9

erp pun ueqe8e8 veqcßZ sep Josorp pl"qos 'e1uue>pe Bp '(( iuouqr lpu qog » : qce.rds elsreD rueures ur « iJnv» lsle11 e3ryeq rop sle 'rue{ oJIIH nz neqcs oqcrlqrol euel requ slv 'uoJB^\ ueruuro>1e8 snrlouJoC uo^ erp 'ueprnm 1ap1eue3 elp slq 'sruqe8rg ueure{ nz rue{ re reqe 'elqcnsJol rlors Jep 'sepuels.re^ sop 3un1pue11 eure JB^\ JeqB sueqcrez sosorp srupuelsJo1 ruep qceu ue8erg

-JOC oUOISIn

UI C:-:.^ :

qB lUnS EIIII'uIS S:.J.:- l -ordde runc . äns sr';,- : snqrurpnlllFuls ELU I;? : uou tunJon rs ln? . ls; snqq€nlcollo}ul rnl l -' :-: .

sruErs sr11r nprnb . rr\:'-: luresserdurr 1o . 1?r:: epBn . loJeclp snlt :.: -.

'ureqcrpedro; uo^ ropllqqv uropuos 'e8urq aqc[

qenlrrrds Blsr oJar. :r,

pun ue8elreqg sBC 'uopJn^\ lgc€prlcrnp pun

ue3rue8

Sunreuuug ur "relzds ers sl€ r{Jn€ ern 'ueprnzn ueqese8 sulesqcrsJegnv sop opuels1'].z a|f,lsJonz ors sl€ Flo^\os

-.redro1 l{cru uere^\ so[e s€C 'qcrs ro^ Sun8elreqn gcrnp lslo11 uoqlesruop ur 'e11eq Sunreuurrg ur soporleg pun seuoqeseg sle Je sem 'sup Je r{€s ep 'rem ueqe8e8 -{cnJnz sredro;1 sep uouurs uop reqe Je slv « lurerue8 l{cru np ouueu '1eq lSrure.re8 11og sBA\)) 'pun l roqu uegeg e8rlsre8 s€C 'lsroC ull pllg ure os uopug pun 'ueqeg uoqeso8 ueuqr llru Jr^r se,l 'urep uo^ q€ ua8ny erp ueqez JrA\ uuep ros se '1uue>1re plrg ure sle 1{cru prr^\ se.reqe '1sreg tur uo^Bp pllg ule UoJos lqe}s -1ue 'prm ueqese8 ue8ny uop lnu semle uuol( uuo6l 'epJo&\ uepunge8 lsleg rur 'eprnzn ueqese8 redroy

10 lunc . ouorsrn ;t-:: . ollouJoc B luBlal-:: . 13J00p pos srlusuor _ .

-ur eu8rs PIIr ln Jnr?:.;-. ä1e1rEoc enbte ,:::-. ouorl€uor1e esdr ur :-, urntlerodJoo pas Er-:- -

opu4rSoc nlurds u::: enble runsrn ponb ;:.i snlrppau . lBqarpnE ::€lrnepuntu snep ar.b :: lo . snqrsues suod:c: : sn.rled rurue

urn3 ::

orsrn sqenlrrrds snsj:.l,: . erodroc osso oeeq . !snsuos

luns snqrluas::

erlerodroc BIII snli-r *-: -eurdo Ien orJlrqre c:: = -tds ur seurpnlrlrruls :treg qerodJoc ours

=.::

-IJOUOflUI OIUIUE UI ::.. red ponb oo qB slin-1. s.

:3r

porali ' cum ipsis corporibus fieri putat quod f,t in corporis sensibus ' sicut nauigantibus uidentur in terra ll p.457

cf. Ex 19

cf.

I Cor 13,12

p. 458

moueri qug stant'et intuentibus cAlum stare sidera qug mouentur ' In uisione autem spirituali ' id est in cor-

porum similitudinibus quae spiritu uidentur fallitur anima ' cum ea qug sic uidet ipsa corpora esse arbitratur ' uel quod sibi suspitione falsaque coniectura flnxerat ' hoc etiam in corporibus putat qug non uisa coniectat'Illa corporali usus est moyses in monte syna' ista uero spirituali esaias uel ille uirgo in insula pathmosr ' tertia cum apostolo usuri sumus cum omni enigmate sublato deum uidebimus sicuti est' Sed quid moyses? Quidue esaias? nonne ll asseclg uuiboradg? Nonnee similiter ing corporee constituti ' cum eisdem uisionibus sunt usi ? Erant plane ' Quan de re cessent in uuiborada quasi discredendo mirari ' qug exuberante scripturarum auctoritate in plerisque patribus facta esse non possunt negare '

xxr p

ooevr TEMPORE fuit in

I-lGALLI

monasterio sancti quidam adolescens nomine ödalricus

cuius mores ibi extendit apposita regula disciplinae ' Is uero cum grauitates senum ' in iuuenili flore uirtuti-

XXII

l

f

I

J

r

paphmos

s inmarg. 168

l. C.

h Qua si Vad.70, Sang.610 et

e

Goldast.

5

69r

-sqcuolN

olp 'uoleqe8 uropnJg uep uo^

uoruoles

uoluu€ue8 go sep Sue8urrell tuep qceu ro epJn^t'e1.regre -]tre^r uallv Jep oprnl& rop lrtu uepue8n; ue pua8nl reures olnlg rep ur re sly 'olrossoqren [qcou] urldlzslq rop le8eg elpueme8ue Uop orp qcJnp qcrs Sunrqng

-sueqoT eln8 uessep 'qcrrln uorueN llru uuel i .re8unf ulo snll€D ua8rpeq sap rolsol) url rcll^yoz leuel n7

IIxx

p Ug'&uog

'.lr-f-.:.'

--

'01 'Po.,1 ts z: ir

-pnlJln eJog llluennl uI ' . eeurldtcstp elnia: e:ts: . snclJlepg eultuou s'-. Ilcu€s olJelsBuolu uI :

'lsr uogerlcse8 urele^ uolor^ Jqos so gep 'uue4 uolreJlseg lqcru uegrJqcs Jop sessru -3ne7 ueqcroJroqn sep punJg JnB u€ru uo^o^\ 'ue8urrq

nz lrpeDlglry ul uesqcrelS sep €peroql6 IOq'ueroq;nu ueur Seur qlegsoq ise uorulrt ols üu011€g uouorsr^ orr.lr eIS Bp '1e1guqrea. ;edrg;1 tur qcrluqg lqclu ors uerel1\ 6 Bperoqrl11 Jop uossoueE8el6 lqcru ers puls e serBSI el1!\ 6 sosotrAl Joqs ol/yL 'lsl Je ol,!\ 'uep.lelr uegos

lloD Ies]g6 rele Sunsggnv r{ceu rr^\ uuolrr 'ueqeq [sn1ne4] lelsody rop or^\ rr^\ uoprol( roqe e]lrrp seCI 'soruled Iesul rop Jne [seuueqol] ueqc4nerg8unl rueuel ropo seresl roqe e8rlsre8 sep ileuls Sreg tuep JnB

sas

-o14l r{Bgcse8 ueqeg oqcrlqrol souef '}8oq ue8unlnturen 'uep.rnuu ueqese8 lqcru ors F{o.&qo 'ers ueuop uoa.'1e1nur

etrleJ snquled anbsu:'

-;ea. uredJo) uep ur qcne 'lerl lopllqe8ure ue8unlnur -Je^ eqcsleJ pun ueqnelSrrl qcrnp qcrs ers sem 'sep ors uuo^\ repo '11eq lsqlos red;oy elp JU 'lqers os ers selt 'sep ers uuol('e1eeg orp qcrs lqcsne1 'uep.ren uoqos -eB 1sre9 rul e1p 'ured.ro;tr uo^ uropllqqv ul lüreq sup 'ueqeg ue8rlsre8 tu1 'ue8e,leq qoop r{crs orp 'ueureqcs

olueJeqnxe änb . IJEII'; luossec oJ op qen§ . :-

Iuepslo Iunc . IlnlIlSU,l: 6äperoqrnn älcesse : pmb pe5 . lso IlncIS s:-

tunc . snluns IJ:-{ted €lnsul ut o6rtn :-

ures nz eqn11 ur euJels elp 'ueneqcsue leruurH uep erp 'ueuep pun 'purs eqn6 ul lre{qcrl{rl,/y\. ul e1p 'ueureqcs ua8eneq nz qcrs puB.I ruep Jne e8urq e1p ,ule8es

IUrUO .

erp 'ue1ne'I erl\ os '11erdsq€ seqreT ueuo8ro sep uou -urs uep ur qcrs sem '1sq1es redro;1 orp r{crnp eqeqcse8 se '1qne13 ors uuo^\ 'lqcsngle8 uoqes ueqcrlgrel ullog osl€ pJr&\ ers 'purs qcl1uqp ers ueuop 'Ugq olp rn; eEurq eqcrluqe lqcrsurg repule8ueru sne ers uuolvr '3unule14

eur(s eluour ur ses.(o'-i:

€sln uou änb letnd

s:

-uU €Jnlceluoc eubesl:. -€JlIqJe esse e:odJoJ ES

JnllllBJ Jnluopln nllrrr -JOC

UI lSO pl . II€nlu-J

änb erepls eJels run15-' ll erral uI Jnluopln sn.

JoJqr uop uJepuos 'e8urq Jop Jelr{oC ueuro qcJnp }{cru os 'plrzlr ilreue8 e8urq rep uolro{qcl1uqy erp rlcrnp leq uuep ,1sr rqual

JeqB 0l0as erp uuol11 'lecru ers Je

-Joc uI tg ponb lelnd

bus gmularetur . post discessum iam sgpedicti salomo-

a.920 p.459

nis rogatus est a fralltribus ut monachico habitu

cf. Sir 32,

assumpto ' nomen et curam pastoris eorum hereditaret. sciens omnia facienda esse cum consilio .beatam uuiboradam ut in omnibus agendisi solitus adiit . desi-

At ille

24

p.460

Gerhard, Vita S. Uo-

dalricillsiveBerno, Vita

S.

Uodalrici c.

3

derium fratrum ei innotuit seque si dei uoluntas esset'in omnibus uelle obtemperare illorum uotis ' Illa autem trium dierum spatium petens ' post horum expletionem sic prophetice dixit .Nec monachus nec abbas hic fles . quia omnipotens deus in orientali plaga te episcopum fieri predistinauit . Multa enim tempora tuae res ibi secundg erunt.tandem autemll multa aduersak a paganis et malis christianis passurus eris ' Sed in his omnibus superabis . et in magna tranquillitate deinceps dum uiuesr tuum episcopium reges ' Qug omnia iuxta eius praesagium ink eor. impleta* esse . liber gestorum ipsius euidenter adtestatur . Tale donum prophetig ei a domino concessum esse . non ista solummodo lectio loquitur . uerum etiam alie complures . ut istum libel-

lum legentibus liquet . quas nos continuare diuersitas temporum non permisit . Quasdam etiam in nostris auctoribus legendas reseruauimus . ut est per spiritum cognoscellre gallum uicisse uulpeculam ' claues perditas" monstrare . hospitum aduentum prophetare '

p.461 Vita I c. XXI

xxrr f) nesfffen QUIDAM nomine uualtrammus . I haboit quendam seruientem quem frequenter ad beatam uuiboradam dirigere solebat

' Contigit

autem

quadam die eo missus ' frustum benedicti panis accepisset . Qui regrediens . forsan non ita indigus ut

ut I

sm 3Q 11

sqq'

ille aegyptius puer proditor amalechitarum ' eundem

panem cuidam sibi occurrenti ita despectiue dedit . Nec

i k

I 170

deest BC.

m

deest C.

n perditos

uiuis codd.

completa -BC.

l.

xxrrr

tLl 'p'Srrl:l-iJ 'JBr

sll"Juopef i e]eu8e8eq tur{r Jop 'ureuro }org soserp (]qcou; aqcs4d,(8e reuef eln lerrro^ rellcoletuv o1p rop 343;npeq os lqcru lgcrellol^ - ra qe8 'epqe4lcllrnz re slv 'uru>loq 1orfl selqreneB {cn}S ure oeprnm llcrqcse8 urr{uop se8el soure ro sle 're gup 'requ qcrs qe8eq sg 'efegd ue>lcrgcs nz eperoqrl6 ue8rles rnz Sgngg Jo uop oreuerq uoure o]lerl ureJplel11 suerueu JolsorJd urg

IIIXX

Elo''r:

-

coN . llpep entlcadsan : Iuepune . runJEllr{fe:E,1n sn8tpul €lI uou UES: srued Ilcpeuaq uInls: ruolne 16t1uo3 . 1?q!p€ Jeluonberg ruanb -. snIulu?Jll€nn euI'ü.-

'elSesreqro^ uels€D

uo^ Uun{uv

e1p

pun

e1?loz Iossnlqcs euorolro^ ers

-leqI lunlsl 1n . sa:n';orlcel opolulunlos ElsI

uJepuos oserp Jnu lqcru 13es 're,l uepuelse8nz '8unse1 e4eqdor4 rop 1ueqcsog sesorp ü€C

sBlrsJenlp eJBnulluos :

gep 'e18ersoq urelsqcnC s€p ugBH rop U€p oeluue>pe lsloD uop rlcrnp ers üep 'erzvr s1e 'uesseleq uolnolsJq€&\ -oD uoJosun req uesoplceN tunz Jr^\ uoqeq elerdsleg e8rurg 'lqnelre lqcru vel:.ez rop Iosqcel& JOp sun lerl qclllo:; Sunzlespog ourg 'pJI1( gcrllnop'uesel urelqcng s€p erp 'ueuep ar,l 'e.repu? eJeJgeru qcne ue8nezeq

. ereleqdo.rd runlu:

uolel

:"

-.rad senelc . ruelnca;': unlurds red lse ln . s: uI IuSIla LuE3Sl srJlsou

llo9 uo^ l{r

'fnezeq puelqcneluro

u re äqeqdord runuop ; runrolseS Joqll . ossa ,

rouros gcng s?p or^\

'Sun8rpun{uv rorr{r r{ceu r{crs oUInJre solle sorq «'ue>l -uel tunlslg ulop 'lsqol qcou np eEuelos 'eqn11 regor8 ur uuep pun uoqrelq ;e8erg np lsrr1vr ulopolle ur qcop

elxnr eruluo än§ . s:i; sdecutep elelrlynbue:t' sF{ ul pes . sIJe snrnsl € {ssJenp€ ?}lnuI ui eroduel uIIuä

'uessgru uoplnpJo uolsrJrlC uelqcoplcs pun uopreH uol se8uprl6 Ier^ np lsrr^\ reqe qcrpuE 'ueqe31nB pop rrp so prr^\ qe7 e?ueT ']eq ueqesrosnu pue8eg ueqcrllsg reuro ur Joqcsrg tunz qcrp ]]oD e8llqcgulle rop lroly\ 'retq np lsrr^\ lqv qoou qrugl tr ropol&» : sepueSlog Jn€lqv uorop qceu elrozeqdord pun ue8el rorp uo^

seJ e€n}

-ocstde e1 e8uld IIPlueIl crrl sBqqs ceu snl{cEuot-e1dxe runJoq lsod . sua

€lll . snon runrolll arEr selunlon lop IS enbas

lslrg oure qcrs l€qro roq€ osorq 'ello^\ uorlcror{e8 ueqcs -un11L uoJop ruelle ur 'ros elll./$. sellog se uue,l 'lo üBp pun repnrg rop qcsun1\. uop rqr o]eugo.re 'epul -oql1\. ueErles tnz'tet luqol*eE ';B,l un1 nz s€^\ 'ure11e ur se Je er^\ '3ur3 'gnru uopJe^\ gqn;e8sne .le6 lrur salle, gep 'puessr^\ IqoA\ 'leuef JeqV 'ueqJo nz uogrH Sunprepl seJqr uequS;ny

-lsep . l[pe sn]Ilos rsipj ruelBeq . oIIISuoc uInJ .

10J81Ip0Jeq runJoo

sllc

ulqsq oclrlcsuolu ln

pun lelll run 'ueSelnzue

-oruoles 11c1pedäs utet

multum post a febre corripitur . atque in tanta detinebatur inflrmitate .quod nequell manducare neque bibere suaue duxit . donec iterato beatg uirgini praesentatus benedictum panem accepit . et per huius degusta-

p.462

tionem ' et fastidium cibi pepulit . et pristinam corporis incolomitatemo recepit .

xxIV LfnC EADEM BEATA uirgo uni ex ancillis suis I I id iniunxit officii . ut utensilia quibus in sacrificio

p.463

cf .

Mal2,

p.464

l;

1, 11

sq.

solita erat uti sibi munda praeberet 'At illa quadam die nescio quid negotiata . id ipsum officium sorori suae commendauit . Sed cum illa minus deuote illud impleuisset omnipotens deus qui est amator omnis mundilltiE ' precepit quandam famulam suam ei per uisionem apparere . qug ut ipsa in eadem uisione testabatur in corpore manens eius serua fuit ' ut ei intimaret ' oblationes non ita munde paratas esse ' ut puritas sacrificandi poposcisset et cuius negligentia hoc euenisset ' Sic et sacerdotes olim panes propositionis neglexerant quos ipsi iuxta traditiones hebraicas serere .ipsi demetere 'ipsi molere'ipsi coquere debuerant ' Unde et eis a domino per malachiamp prophetam dicitur ' Ad uos o sacerdotes qui despicitis nomen

meum sermoq iste dirigilltur offertis super altare meums panem pollutum . Facta autem die . uocans ad se beata uirgo praenotatam ancillam ' postquam interrogauerat eamr quis oblatas in proximo parauisset . uasaque sacrificii purgasset . illaque iuisset in inficias ' neminem nisi seipsam hoc fecisse . proferens qug sibi per uisionem dicta erant . deuicit eam a ueritatis regula deuiasse . Tunc in ea negligentiam redarguens ' iussit eam neglectum officium implere .admonens .ut ea qug ad dei seruitium pertinerent .non ita despectui haberet'

o sanitatem C. a P malachim A; malachim B; malachiam C. s versiculum sermo

172

-

meum

oblitum («Zeilensprung») [n marg. suppl. C.

r

eam deest C.

]:].'.

ELI

'ulepusgoq nz gcfllgcpJo^ os ]qclu 'ggqeE lsuolpsellog Iunz se,l 'sep '3unuqe141 rep lltu 'uetuqeunzlqaw luly eflssglgceu -ro^ sep 6rg[ IqBJoq pun lre4SlsselgceN ergl oIS e]lope]

uu€C 'ures nz ueqcttreEqe llogJrlel11 Jop 1eEe6 rep uol'ers alrrlnJJogn pun rem lEeseE uotsln alp gcJnp JgI sem 'rqr ers elouggro Bp - lqcutuo8 sep eqeg lsqles eIS sle seJopu€ pustuolu : tuq€u lqcngnz uolqcnusnY rlz euel pun 'eqeq lErurere8 re;d6 wp rnJ eUpJoD orp pun lolroreq lzlolnz uol€lqo elp ro,l\ 'o]l€t{ 1fle4e? ers ors ruopqceu pun 'qcts nz p8e141 olouqclozoq uego erp nerg8unl e34es e1p gou oeprnm 3e1 so slv «iJ€p lorg souroJun rellv ruourelu gne fuuq rrll 'opoU osolp qcrs trolqcu '1e1qce.rä^ uorueN uoulotu Jr{l olp 're1seu6 rgr qcne ue8egl» :fese8 seqo€IBIAI ueleqdor4 uep rlcJnp UJJoH tuo^ ueuqt 0pJn1( Jeqsc 'ualgntu uo{ceq lsqlos pun uolq€tu ]sqlos 'uepteuqcs ]sqles 'uegs lsqles uelry uegcsrerqeq uop qc€u eIS e1p '18tsse1qceurel eloJqnBgcs elp rolserrd elp qcnE lsulo u0]1eq os 'rB^\ ueqeqcse8 sup trro{SrsselgceN uosse^\ rlcrnp pun 'erep -rog regdg JU lroquro11 olp se or^\ 'uoros lolroJoq uIoJ os lgclu uaqeg elp gep 'ue1te11nu rrlr elllos etg 'uese,ne8 urJeuorq erqr 'ren redro;1 ruoJr{r ur qcou ers e8uelos 'e18nezeq uorsr1 Josorp ur lsqlos ers er^\ 'rem eserq 'ueu -rogcsJe nz uorsr1 Jeure

ul Jql 'ueuur.rouerq [ueueqJo]s

-rerr] ;erqr rouro 'lqou oureu sollB Jep'lloD e8rlgcgurllu Jep IrIBJeq 'alluq trrqnge8sne go,tsEunqe8uq lqcoJ os lqcp sep euel sle reqv 'relso^\qcs rorqr eqe8gny osorp frlggqcseq qcl [lre^\ sB^\ lyu se8e; soure Snrlreqn euef roqv 'elqcrrnz lSrurere8 'e18r1gueq re;dogery runz qcrl

-uqolre8 ers orp 'elereg olp rrll ors üBp oue8erlreqg ltuv sep epBgIAI Jergr roure oll€q nergSunl e8rles erq

AIxx

u!

.

'J

Js:-?:'

;-:;

.3.7uiu..; J.: («Sunrdsua1.az,'

)

:..'..:

laroq?q rnlcedsap ei: '-,

änb eo

ln . suouolupE .

llssnt . suan8repoJ t!::: eln8er sll€llJen e uir: :. rqrs änb sueregord

losslneJed

.

SBICgUI Ut laSStnt

.

. ;;; ar.::

otutr.':;

-Jolur ruenblsod . u:?--.: pB suBcon . olp rualr.:

elelle redns sIlJaIi. uoruou sllrcrdsep I:.b

ureleqdord d Iu€lr{-lE'. : -onqop erenboc ts,it . a: sBcrBJger{ sauoIlIpEJl sruorlrsodord seued :: coq z1]ue3l13eu snr:.1 selrrnd }n . osso sErE-:-?Iullul I0 ln . ]lnJ Er.:; -elsol ouoISIn uepE. -:

red re ruens

IUBInL::E:

sruruo Jolerlu lse i . -ull pnru elonap snur: eens IJOJOS IUnICULI : erp tu€penb elll ty . r::; orculJc€s ur snqlnb et':s srns srllrcue xo tun oi:

'Japor,t\ lloqpunseD oll€ orp llorr{Jo pun esredg

ro^ Io{A uep os qorrlJe^ 'uolep elolso{ rg

suodroc rueurlsud te . -elsn8ep snrnq :ed ta -elueseerd rutS.rrn etea c -rq enbeu eJecnpuelu -ourlop Eluel ur enbte

'Sugdure

loJg seleu8ese8 ure pun rue{ ueSny ro.r. nerg8unl ue8rles Jop lnouJe re srq 'trlog uqeue8ue rnJ ue{urJl gcou uossg Jopo^r Je [JBp '4uer4 os pun uegu8re JoqerC

.

uo^ Jo aprn^r relgds ler^ lrlorN 'r{crltrgcero^ os neuo8

.

*\*

xxv

p.465

f Sfe UIRGO SANCTA UT PRAE-ll libauimus I quicquid de alimonia sibi supererat. totum pauperi-

x'\r,

bus profligauit . De quibus sibi specialem quendam eligens . praecepit eum cottidie circa nonam secretius aduenire . Huius incessus ita laboriosus fuit .quod duo-

bus baculis inter ascellas illum sustentantibus non incongrue posset tibi in memoriam reuocare debilitatem miphiboseth .Quadam itaque die diabolus in similitu-

IISm4,4

dine eiusdem pauperis magno strepitu baculorum predictam horam anteueniens prostrauit se humi ' tanta infirmitate dicens se laborare . quod nisi quam cito consuelltam elemosynam perciperet . sub eodem momento se extrema pati non incertum duceret . O lucifer qui mane oriebaris . hi habitus . eaeques uoces non decent arrogantem sibi sedem in lateribus aquilonis . et similitudinem altissimi . At illa ut in oratione iacuit . nullum profano responsum dedit. Ille autem affiictimt clamitans cum cognouisset se preces in

p.466 Is 14, 12 Is 14,

13

cf. Is 14, 14

uentum fundere . surrexit a tellure . atque caput Qquans fenestellg . intro prospexit" . At uirgo se consignans . per oppositionem sanctg crucis diabolicum phantasma esse probauit .Nam ilico nusllquam comparuit .Etiam hoc ei magnam praestitit certitudinem . quod pauper

p.467

iuxta consuetudinem suam circiter" nonam horam secretius

aduenit

consuetam elemosinam patienter

donec sibi daretur praestolans

XXVI cf. Sir 3,29

.

IGITUR MEcha genitrix effecta 1J UEDAM infantem Y adiecit peccatum super peccatum peperit . quem ex adulterio conceptum

in

uiuarium

demergens . Sed deus omnipotens quem magis delectat

s

t

heque.BC. affiictum Vad.70, Sang.

et Goldast; effiictim Boll.

174

u introspexitBc.

610 " circa C.

X\t''-

9Ll -eB lrelSrlqcoJog Jop JoJrE ruop trrtu uogcoJqre1 soqc -los ure ue8eS'ue8rqnelg rop >llo^ sep üogcsoq rorl€C

'r8r

IIINIJSNIN UI

ruoure ur 'e11eq ueroqe8 pun ue8uegdura lqcnzun Jep

l"1calop sr8eur

'opre^\ luuB{oq IreH runz rqr uegcerqre^ soserp u?p 'e111ozn 'ueqrapre^ Josun sle lne4 Sunrqeleg eJosun Jqoru uop 'llo9 a8rlqcgurlle rop roqv 'qcrolqcsrg sne ers sep

'pury ssp el>lu"Jlro els uuep 'epung

gne

epuns elJn?r{ 'relt ueprone8 Jo}}nhl erp 'eu;rq eurg

IAXX

'J

"l: llxN::-:-

rrrelusJur

.

€lcoJe

'apJna lgcrere8 oq?D eluqomeE e1p rugt srq 'elepen Srpppe8 pun urB{ tqr nz IIr}s opun}s 0}un0u orp Iun llequqo^a -oD rouros r{ceu orury Jop UBp 'l1eqgmeg egor8 rqr qe8 sep qcnv 'Jeqlrlcrsun ro oprn^\ ellels rop Jn€ uuop irem s1e;noJ sop SunureqcsJg eure so gep 'ers selmle 'l1erque8e81ue zner;1 e8rpeq sep ers ruepur pun oqcrs eleu8os nerg8unl erp rogy 'urourg elnerlcs pun uoqc -Jelsuod urep gdo; uoules egorleu 'eprg rop uo^ qcrs

reluellud uIBuISo'{-:': IUeJOTI TUBUOU.l::.::

redned ponb . ru;L:::. ur€pg . lrn.redruoJ ;::. €tusuluetld unct1..q: :

qoqre 'egerqcs pul71\ uep ur uolllg eures ro gep 'e1>peru ro sle ue8elqcse8reporu ollnoq roq€ reuof 'Uo^r Jne -1uV eure>I uesoluoD uep qe8 pun ue>Iunsro^ loqog reqy 'ue]sqcoqrollv tuop ]rru lle{gcr1ugv

.

. sueu8tsuoc es on:::.

pz

lqcevreluJ tr rep elros rop r{ceu,

sesorp }le}sog ory

:

suenbä lnduc anbre . :: ur secerd os lassrn;-::

sur 3e1 eue[

orp pun lgBruu€

Iu01n€

elll

.llpap :::: i

ouorlsJo ur ln ellr 1\- .

zlrs uoure qcrs Jop 'uep rng lr1cru qcrs uoruorz ogol11 eserp pun SunqceuJnv eserp '.ls8ur8gnu qll4 np rop

-tnbe snqIJOlEI uI

'te;rcn1, O 'elggur uoqrols >lcqque8nv ueqlos rur regcrs zve?'e11erqre oqeg eluqozne8 elp qcrlSoru or^\ [eugcs os ]qcru Jo uuo^\ '.re gep 'eqce,lqcg Jorlclos uB eprel re 'e13es pun uopog nz r.lors Jre^\ JE 'epun]g ueluueue8 -uoqo Jep Jo^ rlcou uo{clp) Jop ruJef ruegorS Je}un

rue{ pun uB uorurv

:::

Socon senbeea . snl:;.a-

o . lo.lecnp tunua-'-: uopoe qns . leradr-.:;: urenb rstu

. Funq

ponb a::-

OS ]ItlBJlStlJ*

tunJolnc€q nlrda:rs --

IeJnoI;ep se8el

seuro tuq€u BCI 'o]uuo{ uoJnJ Sunrauuug ur sqlosoq -lgdlhl lle)tqclplcorqoD erp puossedun lqcru 'ue1z1n1s ulosgcv uop Jolun ue>lcnJ) reltz ur{r ep 'rueure ro UBp 'utesqgu os ueqeD sep JB^\ uql rnd 'uoruruo>l qcrs nz olil1s relle ur opuqs eJuneu erp tun qc[39] ury üerl pun sn? sJepuosoq u0ur0 r{crs ers e}qcns uessrp uo^ 'sneurq

uoluJy uep 'qeqq 8Fq+ ulal]rtusuoqoT uB Jqr sen 'se11e 'lelqcrreq uoqcs elm 'qu8 nutgSunl e81peq osorg

-nllllturs ur snloqEIP ruelBlrlrqop or?Jon;r

uou

:,

:,

snqrluEluals:.!

-onp ponb . 1|flJ SrlStlr:

-

snlleJces ruBuou g-1Ji:

urupuenb urelercads :;,

^xx

-r.tedned tunlo] . ter:-;. . snlulneq[ ll- gVUa .

cf. Tb 3, 22 p.468

cf. Sallust., Cat.

51,

20-24

p.469

Johannes Diaconus,

Vita S. Gregorii II44

Io 3,5 p.470

Donat., Ars gramm. ed. Keil, Gram-

III6,

matici latini t. 4,p. 400 Sm 22, 19 etc.

I

Johannes Diac., ib.

nostra conuersio quam perditio . uoluit hoc scelus ei ad salutem manifestari . Itaque plebs fidelium contra tallle nefas zelo iustitig armata. decreuit eam ad stipitem ligatam cute priuari . Cogito plebem istam cum gaio cesare de uerberibus sensisse cum tale nefas eorum uindicta audio ab illa punisse . et etiam priusquam ultima sententia imponeretur qug subiungitur . Ad hoc etiam decretum est . ut circulum anni clauderet ' omnibus festiuis diebus . passis crinibus . pedibusque nudis . in atrio* sancti magni stando . ut qui eius sceleris conscii contristabantur . illius poenitentiam videntes consolarentur . Postquam autemcirculum anni in tali ll poenitentia fideliter persistendo clausit . recogitans immanitatem reatus sui . eadem poenitentia sponte sua tamdiu se adhuc obligauit . donec beata uuiborada eam ad se uocauit.frenaque affiictionis iam laxanda esse indicauit" puerum in refrigerio esse Huic non erit dissimile . quod de traiani anima legitur . quia liberata sit ab inferno . gregorio dolente pro illo . Nam eius animam ab inferno ereptam . atque in paradysum collocatam esse . omnino incredibile uideretur . ipsa ueritate dicente . Nisi quis renatus fuerit ex aqua et spiritu . non potest ll introire in regnum dei . Sed infernus hic per metonomiam dicitur . id quod continet pro eo quod continetur . sicut est percutere ciuitatem in ore gladii .cum populus in illa habitans percutiatur . tendens ad hoc . traianum a cruciatibus inferni refrigerium esse consecutum . non autem ex inferno eductum ' Ualet enim anima et in inferno existere . et inferni cruciatus per dei misericordiam non sentire sicuti unus gehenng ignis ualet omnes peccatores pariter detinere. sedv per dei autem iustitiam cunctos equaliter non ualet exurere Nam uniuscuiusque quantum

w

*

D.I.

atriis -BC. dicens add. C.

v sed delevit

B;

deest

Vad. 70, Sang. 610 et Basil.

176

C,

18. Eo loci sic legitur apud lohannem Diaconum, Vita S. Gregorii II 44, Migne PL 75,

col. 106.

LLI se Je ela\ 'llrlgJe8 os eJ€JtrS uepef soulo prl^\ sollog IIouIf elqcereE sep gcrnp uuoq 'ueuuerq {rels qcre18 elle lrlcru seilog tlelSqqceregl elp r{cJnp reqe 'uuu4 uess€JJe osretr\JerlctelS repuns elle JoneJuollog eule s€p

am iuornds 1r[cru qcop sellog opuug olp qoJnp ällgH Jop uolenö ep pun ulos ellgH Jep uI qcne uu€{ aloos erp, uuoq 'oprn^\ pqnge8sneJog ellgH rop sne re gep 'reqe trr{cru '1eq lSuelre oqn'U ollgH rop ure}rel^[ uop uorr ueferJ ü€p 'luretu pun - pJI^{ lrqoqr{cJnp 'luqozn Jqr ur s€p '{lo^ sup uua^\ 'uerqoqqcrnp sogelarlcs sep eJrgqcs Jep t$r lp€ls oule :13es uBIu el,!\ os -.1s1ue.UlrEequr szrrr 'sep rU lrlc?tusne eqces rep gu8eq -uI uop s31rr'sBp, r{cllurBu ']3ese3 erur,(uolel^I slB Jerg lsl ollgH reqv '.ueqe8ure lgclu solloC qclo6 sep uI ro uuB>I os '1sreg tuop pun Josselv\ ruop sne p.rrlr ueroqe8

-Jopor^\ ]qcru rouro uuod\, :13es lsqlas llor{rrlel11 olp ep 'lgeqqnelSun zue8 luroqcs 'eprnlt uoluruoue8gne serp -3r8d sur pun uossrrlue ollgH rap oloos eulos ü8p uuoo

'oponer] ur{r tun ro8e.rg [ord 'ep.rntt lloryeq ollgH

Jop uol ors üBp 'qcqueu '1ser1 suufeJl oloes erp Joqn uuru set\ 'ures nz qcrluq"un l{cru lureqcs tueq 'oqn}I Jop uO ruu ros eqeu) rop : uro{col nz qcop Sunqcsrru>1 -ßZ ßp 1pßtlz erp 'elelnopoq rqr pun JOrr r{crs nz ors Bperoqrl11 e8rles op slq Jne .relrezyr e8uelos Srlpnrerg oüng oqlesorp qcrs e13e1.re pun plnqcs Jorrlr llo{qcrlroneq -e8u6l erp ers elqc€peq'egreqsne egng roqclos ur norl ors tuopul 'elt€q lopuollo^ seJrI?I sep sror) uep req€ ors uepqceN 'ueprn^\ lelsorle8 ogng rorqr {clquv uep rlcrnp 'uorer$ lqnJleq roqnrep pun uo]un^r ueqcerq

-ro^ ruarqr uo^ elp 'olp 1]urep 'eqe1s snu3e141 ue8rlreq sep o[€qro1 rop ur uoüRg uo]{ceu pun r€BH urelsole8 llur ue8ellseC uolle uB ors uopur 'epue11o,r. seJg€f sop lseg uop ers üep 'uessolqcsoq qcrlzlesnz qcrluuu opJnlr sg'prr^\ lolqcrroq unu s?p'e1Ee1.re;ne Irolrn epuegelqcs -qB sep Jql u€ru Jo^eq qcou relrlz pun 'egerlseq ue8tlqcg uo^ eJ€rls rep lnu ueqcerqJen se8rlrerep ure se gep 'orgrl qcr uue^\ 6lBrI lrlcepe8 e8epcs roq4 r?sBC snrTnf or^\ >llo1 soserp gep 'eqnelS qcl 'epro^\ lqcslrede8 -sn" pun uepunqe8 Igz;d uoure ue ors gep 'leudduzn

'gl 'Id au&4 'SS 11 ::..:: 'S Dttl 'utnuocotq ;.,:--.'pndo n7ßa1 crs lror' :._:

i,

-'

urnluenb enbsnr:.-'.: : relrlunbe solJunl -;:::.relued se;oleora; s::.

[]ncIS

oJr]ues u,.

- -'

ruJeJur le . oJelsr\: -- *-:--3np0 ouJoJur \3 t-;:-: -lJJoJ ruJoJur snqrl::t. JnlerlncJed suetr:.r-'

:

ruo]ulrnrc etalnc:ej :.: louquoc ponb pi . -:-.1 -q pes. rop unui;: enbe xo ]rJonJ sntE-:: : elrqrpelt-. . JnloJoprn

-emd ur enble . LLr::::

:

. rn1t3e1 erurue ruEr:-:

-..-l

. o11t o.rd olualop o r'-

.

esse orre8r:ga:

ui ::-

Irrer sruorlclge enb: *;:_Eleeg ceuop . lrne:^:-;., srluolrueod uapea . r- s . usnslc opuo]srsra; :;: [unlncJrJ ruelne lue:. : :. -ueltueod snllll r:.- -: rnb 1n . opuels ru.ir: -lpod . snqrurJJ srss:: .

.

-nelc ruuB unlnJJri -:. . rnlr8unrqns änb rnt;-: -snud ruello le . assr'--ssJeu

elel

tunc

3ss:!*

tunc tu€]sl ureqeld .-:::-tdrls pu ru€o lfnoJ-rll . ?rluor urnrlopu sqal; : Ie snlms coq lrnlon . ,,-:

p.471

Ps24,6

Iob 30,24

p.472 Ps 55, 9

Mt

12,45

p.473

meruit culpa . ll iusto dei iudicio tantum sentietur et poena . Sed tu deus noster memor humang fragilitatis . noli ita districte intrare in iudicium cum seruis tuis . Reminiscere queso potius miserationum tuarum domine ' et misericordiarum tuarum qug a saeculo sunt . Liceat nos sperare in te cum propheta . quia non ad consumptionem nostram emittas, manum tuam et quia si in profundum inferni dimersi fuerimus . inde nos liberabis . Haec qug a nobis nunc breuiter ad te domine sunt singultata .confidentes apud tuam misericordiam nobis in perpetuum profutura . qui II lacrimas prophetg in conspectu tuo posuisti . ad praedicandam uirginis tug sanctitatem sermonem reflectimus . Postquam uero uuiborada meretricem frenis affiictionis absoluit . catenam cautelg ei innexuit . admonens eam . ut in posterum de tam nefandis sceleribus se custodiret . ne ei nouissima peiora fierent prioribus . Ergo eius admonitionibuso admodum aedificata in sanctitate et iustitia deinceps seruire deo studuit omnibus diebus uitg suae .

xxvll ||,,) UEDAM IGITUR PREnobilis puella nomine . sua deo dicata \]rallchilda qug etiam uirginitate . in eius obsequio iugiter perdurabat frigoretico morbo

non modice uexabatur.Quam cum parentes eius romam deferre uellent spe recipiendg sospitatis . demandauit ei beata uuiborada . ut si uellet sanitatem recuperare . quantotius ad eam ueniret .Procul sit ab animis audientium uuiboradg legationem omnis suspitio quasi

p.474

sperantem puellam ab apostolica potestate salutem . sub quadam gquiperatione in potestate curationum ab itinere retraxisse cum longe aliam eius intentionem fuisse . sellquentia diligenter inspecta declarentb .At illa

,

emittis C.

8 -ni-supr. lin A. 178

b sequentia declarabunt diligenter inspecta C.

>*vr:

6LT

JrIr sel, 'e111ngre pun lJerlcslog ärp roqn qcrs elnerg euef reqv 're11 Sunlrlcerleg reneue8 req essruSrerE uepue8 -toJ elp ueqceru 'rem arepue uoruruo>lllo^ oure lqcrsqv eJr{r gep uuoq 'ue11eqe8>lcgJnz osro6 Jop uo^ uolroH rur lqrBIAI rep Sunllelsqrräl5l uV Jouro ur 'elgoqro IIoH soFInlS ue8ryeq sop lrlcel I rop uo^ qcrs s€p 'ueqcpe141 sep eqeg ers 'lqcepro^ rep 'ueroq €peroqrl6 rep Uegcs -trog Jop uol orp 'rerep lsleg ruep ros uJeg 'uoruruo>[ Jrlr nz qcrlSour or1( Ilauqcs os ors e11os 'e11o,{l. ueqer.I Jopara

lloqpunseg e1p eIS uue.^l,'eperoqtTyl e8tles elp rrlr olep -1eru 'uelllozn ue8urJq ruo6 qceu '8unseueg gne Sunu -goH Jep ur urollg eJrlr esarp s1y 'llgnbe8

8ruem.

l{cru

Jeqorg ruo^ opJnm 'egreqsne Srsselqeun lsuor6l urouros ur pun r€.,l\ lqro^t.e8 11og llo{gcrlnerg8unl oures rlcrnp gcne sep 6p1n{ceg suorueu uogcpBIAI souqouro^ ulg

'suoqoT sorr{r

II^xx

-lllp 3lll

'3 zlrais'-: ::lunqBrel3ep

lv

E::

. qJuerBI3sP

Iueuolluo]ul snla qB tunuorlEJnJ

-::

:

?:r:,

;..':

elrr!::

-

. IuolnlBs atelsaii; :: rsenb orlrdsns s. - ri. ':

-uerpne sIIuIuB qE

. ererednceJ ruetc:r-:! lrnBpuBruop IUEIUOJ SNIE

. s[E]::: :: -

SEIU:.8-

oqJou octla:o8r,_l . -::. BleCrp Oep BnS arr::-

-'

ourruou e11and si':-.- -

e8ul elle ueuerp nz }}oD lreq8p

-qcoroC pun 1re>18IIoH ur'u€ Bp uo^ qcrs olqnuoq pun 1e1qcr.re8;ne Joporl\ lre^\os ue8unuqeruJg orr{r r{cJnp ers J€1vr oslv 'uor1uqcse8 .uelsre orp slu;e8re e8urq ualz;rol elp, lqclu JqI lruep 'uelgrl nz ueqceJqJe^ uesolqcnJ

snqerp snqruuo 1r:.:: elBlrlcuBs ur E].r *:: snro o8rg snqu . :-: .lOJrpOlSnC 3S Snqu; ::

e] p€ JolrnoJq cur. * i . epu[ . snrurJonJ rs-::-. 10 IUBnI IUnUELU :i;

'rrp rrzn se,l 'serp gep Jne;Bp uen€rgo^ url ']sra4eq Joper^\ sn€rep 'purs lqcnele8relun ellgH rop oJorl rep ur Jr^\ uuo^\ 'sun np Uup pun 6ls{coJ}ssne puBH ourop Sunlqcrure^, rorosun nz lgcru np üep '[qol] leqdor4

. tII€o suouorupE . :,: -q€ sruorlclus sru.-__ : -lSOd . SnurlJauar ::. ruBpuecrpeerd pu . ::!. serurrcel ll lnb . Err.r:.-,

qclos Jo^ Uun>ltz Ltr. qcrs 'ers elurleruJe pun u€ ]qcrs -ro^ rop o11o) elp rrll ers e13e1 'o11url ]lo4eq Sunqcsrrul -JeZ ßrqr u1e8n7 uop uo^ ourrq orp €peroqrl6 osle tueprlceN 'uesre;d nz nzrg8unf rourop t1e48ryeg orp run '4cnrnz epo6 erp unu Jr1( uo{ue1 '.lselqcerq lqcrse8uy urep ro^ ueugrl, [ppeO] ueleqdor4 sop np rep 'prrm uros qcre{lrg Jorurur rgg lrelSrzrorlrureg Jeurep roq sun 'ueqeq ue3e;1e8ro^ uezqcnFlcs Jelun zJn{ unu 'ue11

Jop er^\ uogor{ nz qcrp gne 'ures lene}se8 sun se e8gl

-rJosrru tuen] pnde s:- -

pB uou ernb . Eie{; - . ]uns olncoes e anb :: -Op IUflJBII] UII1Ueal-?-i

tr

'.puls req 1re13rl\g uo^ erp 'epeuD rourop pun ue8 -unruJ€qJg Jeurep, reqe 'qcrp e]]lq qcl '.JJog o 'e4uep

. slnl SInJSS rUnJ LL:..: . stleltp8erg äuuurnq : -

-eg, ']qcrJeg sur urouorq ueurep 1]ru 8uor1s os lgcru eqeE pun 1re>13q1e;urH uogcllr{csuoru rerosun eluepe8 'llo9 Jesun'np reqy '6leq luorpJo^ ppqcs ouros rlcrnp

10 Jntrorluos

L-

IunluEl : i

.J

-

-h*

hac legatione gauisa . impleuit sibi demandata ' Postquam autem uentum est ad oscula ' sancta uuiborada inflt . Benedictus dominus qui te diu desideratam huc

Prv 3,

transmisit . sibi ad seruitium ' et nobis ad solatium ' Postea inibi morata 'infra paucos dies non ex parte sanitatem recepit ' atque cuncta qug spiritualis mater eam docuit ' non solum in tabulis cordis notauit ' sed etiam ut ita dicam supra suum posse omnia perfecit'

3;7,3

p.475

LI ISDEM DIEBUS PURchardo duce alamanI lnorum ll bella gerenti ' populis etiam inter se

cf. Ekkehart IV, Casus S. Galli c.50

dissidentibus propter saxonicum heinricumc regem factum ' cum militaris populatio grauem penuriam terris

XXVIII

xxYl:l

inferret

p.476

parentes beatg rachildg metuentes eam ibi fame cruciari ' uoluerunt eam repatriare ' Cumque se prgsentarent beatg uuiboradae causa petendg licentiae ' dixit eis ' super hac re non tunc sioi esse respondendum ' sed irent ad hospicia et in crastinum conuenirent eam . Fecerunt ergo iuxta uerbum eius ' et dictum est illis . ut cum gaudio ad sua remearent ' dei praedistinationemd ll esse.filiam eorum inibi subsistere'Monstrabatur illis etiam locus ' qui ei a domino ad clausulam deputatus esse dicebatur ' Igitur illius praesagio non discredentes ' iter arripiunt ' Nec longum tempus euolutum est inter parentum abscessionem et fllig inclusionem ' in eodem locello quo sancta uirgo praemontrauerat .

xxlx §, npe MEMORATA p.477

uirgo rachilda quodam temLJ pore egrotabat ' et ex nimia infirmitate in desperatione uitae praesentis iacuit ' Sancta uero uuiborada corrogata una ex dollmesticis tradidit ei baculum suum ' et huiuscemodi mandata 'Defer illum spirituali

o hainricum saxonicum 180

C.

d predestinationem C.

XXI\

I8I ueurrqcsro^ elp urrouorc orp slB pun «'uolllluo{ rrru

'i) Iueuorl?uusal;j.

nz pun 'l?q egrlC roJp sep 'relleuesreJg s"p erlr uogc -eru so ellos ers 'rqr e8es pun Jolgcol ue8rlsre8 reureru

ugl e8uuqreq6l» :Sunsrenuy

repueSlo;

lfur

qels

uoJqr .rqr qe8reqg pun uouulJeuelq JeJrU oulo JoIJ JogB erq 'Joperurep uoqoT se8rlrgmue8

Bperogrl6 e8rpeq

-eB .rqr urn Sungrol(zJe1 ur >[u€r{ Jo^\r{cs 3e1 pun leru -ure el>lu€Dlro plrqceg nerg8unl eluq€1uo trJo eICl

xIxx

genlurds utnlll reJaq runlncEq I0 llplpBrl

,

€p?Joqrnn oJsn E13u?( -eredsep uI olullturrur -ruol IrlsPonb ePltqr::

'ellerl 1?rczeB ror{Jo^ se ner;8un1 eEqteq elp tuop ue ueqlesruop uB Jelqcol Jop Sungeqqcsulg Jop pun Sur8rel

'96

uJellg rep osrerqv rep uegcslmz UeZ

1pr^ 1qcru

so pun '8e/v\. uop Jn€ qcrs uolgceru pun 3un3essre16 Jop ue lqcru ers uolloJre^\z oslv 'res uosor,l\e8nz esnel;1 sl" llo9 uo^ Jqr Jo Uep 'eprnzlr fese8 ruep uo^ '1?rcze? uo rop qcn€ uäuqr oprna sE 'ogrolqrorrl rolgcoJ orrlr gep 'se11og Sunqesro1 arp roge ros se lue.rqe)plcnrnz uJeln9 ueJrlr nz Srpne.rg uelllos ers '18ese8 uouqr opJnt\ se pun 'Uo1y\. rueJr{r gceu osle uo}lopueq ors 'uerutuo>l JqI nz 3e; ue.repuu ruu pun ueqe8 etuneJlseD orp ur uo] llos ors 'euuo{ ueSes slqcru nzJorg 1z1ef ers gep 'ueuqr ets e13es ['ueloqnztuloq p[qc€U] 'ue11rq:e nz sruqnel -rE olp run 'uome{ ep"roqr16 e8rles erp ro^ ors sle pu.n 'errlo{{cnJnz ers gep 'ue11lo,t\ pun 'oplel re8unll ue ilop eIS üep 'p11qce6 ue8rles rop ureqg orp ue]o]qcrnJ ep 'elqcerq ]oN ere.{A,r{cs uropugT uop >llo^ueleplos sep pun ['I] uesqcss sop sqcrrureH lrle.^&s8ruo;1 rep ue8ex uoJB^\ suroun Je{lg^ erp pun eUrIU 8eu; 'uouu€ur -elv rep 3ozre11 .rep'p.reqcrng ue8ea uoserp ul slv

-uouraerd o8:rn E13u:: -nlcul äqg te tueucts!: -one sndurel urn6ucl -' uou ot8eseerd snIIII :: Iu€lnsn?lc pB oulul,l: -?Jlsuotr [. eJe]sISqns ir.

-Burlsrpoerd rap . lu:j.: lunlCrp ]e . Snre 'j::

lSA

luoJruonuoc runurlsE:-' . unpuopuodsa: assa r.. . eBIluecII äpuotad PS:.. es onburn3 . ereutu;;:

IqI

LUBO

SelUenlaU

srJJel rueunued

IJI^xx

;:'

ruen:::

-ce; ue8eJ crunJrJuraJ es Jelur ru€rlo sr1nC.-* -uBIuelB ocnp oprEqr

'sne sn€urq ueSouJe1 Jr{r Joqn

Jolurrr srlenlrlds änb : elred xe uou sorp so:: . tunrlslos pB srqou 13

pes . lln€lou srpJol s:'

-JoH seJrll uleJBL erp Jne Jnu ]qcru ers qerJgcs 'e1.lqe1 ers Jellnhtr e8rlsreS eJqr selvr'se11e pun'reperl\ uotutuo>l -[o^ lraqpunsoD orrlr ers e8el re8ruem uouurq Uerqro 'qe1q UopJneJBp ers slv «'lsoJJ ruoureru nz pun lsuer6l

. llce;red elutuo ass,t.

gcou ue8esnzos sollp rlon€ so oggnJ uJopuos '.suoz

rueures nz 'e1>lcrqcs Jer{rorg eluqesre8uel qclp Jep 'ue11 rop res llepeuoqoD» :BperoqrA e8rpeq erp e13es uopqc?N 'rB^\ ue8er1e8;ne

cnq ruBlsJeprsep nrp

.

BpsJoqrnn 8]cu3s . EI: -lsod . ?l?puuulop Iqls

'ue11eq 1ü1.t>le8 JoqB qcrs ers

filig meae . et dic ei ut tripedem imitans senectutem . ueniat ad me . Cumque ministra exequeretur precepta doming . beata rachilda extensa manu suscepit baculum . atque in ipsa susceptione conualuit . Confestimcf. IV Rg 4, 25

p.478

sqq.

que surgens . beatg uuiboradg se presentauit . (Herimannus:) Quid nunc iezi? Uideo te nescio unde mutato uultu . Forsan miraris per susceptionem baculi uirginis egram conualuisse cum cogitas per positionem baculi domini tui defunctum non surrexllisse . et quodammodo praecellere eam in gratia curationum . (Giezi:) Non equidem miror . non enim ibi multum laborat admiratio . ubi rerum fieri potest equiperatio . Baculo uuiboradg tugu egra accepto surrexit . domino autem meo superueniente puer reuixit . Et etiam ut ipse nosti . minus est egram sanare . quam mortuum resuscitare . Qua de re minus patet mihi ex parte uuiboradg

illud praecellere

.

(Herimannus:) Bene dixisti domino tuo superue-

p.479 cf. Act 19,12

niente ' defunctum reuixisse .ego uero inquio uuiborada absente egram tantum per susceptionem bacillir eius conilualuisse . Sic et absentis pauli semicintia egrotanti-

bus superposita sanabant . quod maioris uirtutis erat quam ipsum superuenisse . et longa oratione morbos fugasse . Potes et in hoc notare si placet illud uirginis

praecellere quod baculus eius non ad efficiendum miraculum mittitur et tamen in ipsa susceptione efficit . baculus uero domini tui hac de causa per te

p.480

IV Rg 4,32-35

directus . nec longa positione consequis miraculi effectum ' Sed quid loquar per positionem baculi signum non euenisse . cum ipse baculi dominus superueniens hoc quasi uix obtillnens moraretur . Scriptum quippe est ' Ingressus est ergo eliseus domum . et ecce puer mortuus iacebat in lectulo eius . Ingressusque clausit ostium super se et super puerum . et orabat ad dominum . Et ascendit et incubuit super puerum .posuitque os suum super os eius . et oculos suos super oculos eius .

e ex meq corr. B saec. XV.

r

t82

baculi C.

s (potuit) coni. Boll.

€8r

nzolr\ Jeqv 'ueuuo>l uelorzJo 8un>FrArepunl& oure{ ue8egny se8uel gcrnp lsqles 1zq 'eprn,t\ lrlcurqJoqn Jrp uo^ \cefi\Z ruosorp nz ueqo rep 'urre11 seurop JegB qBlS Jep ie1>lrmreq seuro eruqeuue8aSlug ouros r{cJnp uoqcs ruepzloJl pun 'ue8uuq nz opuelsnz Jepun^[ uro run 'eprnm l4crqcse8 trqcru qels Jr{l pem '1sr regor8 nerg8unl erp 1{und rueserp ul gep 'ueruqeu sruluue) rnz '1sr lqceJ Jrp so uuo^\ olsuue>1 n61 'ellgg ueqerJl -Je^ uolreq>luer) orp eloqog e8uel gcrnp pun ere&l ueuuo{o?nzep }sglos re uue^{ s1e 'rapunl[ sorouor8 ure JBlr\ sup pun 'puelreq 'ueprnm 18ele8gne ue{u"r) uop ery '1egng euros snlnpd sep lroquoso,rgv rep ur qcne uel{rr^r oS 'oprn^\ punse8 sueqcq€ls soJqr Euegdulg uep r{crnp rnu sspBJoqt1!\ trloquose^eqv rop ur olu€r)

ouro üBp 'ue8e81ue tuep elleq qcr JeqB '1sr ueuruloleE uegoT runz Joporl( olol Jep UJJoH seurop uo]oJlnzurH

wp qcrnp [Jep ']3BSe3 np lseq lng )) (: NXVftrugH> «'Ios ures Jogg.rE seperoqrli1 uolros uo^ s"p ü"p 'ure lqcru JIIU lslqcnel qlBI{SoC 'ue{co1y\Je nz uolol ueule sl? uolreq nz e{ueJ) eure '.le8rue/rl so 1sr 'lgrezn lsqles qcnz np or/K puo 'Slpuoqel Jepor^4, oq€u) ure oprn^\ reqs UJJoH seuroru uo,UeJlurg sep r{cJnp iepeq ue8uegdule €peroqr^11 Jeurop qels uep ors sl€ 'qcls goqre e>lu€r) eulg : uue>l uepro^\ l11e1se8ue uoqcesl?J rep qcrelE -JAA UrO Ozn 'EUnlepunluo^ Ier^ lqcru uBtu lr{cnBJq Bp uuep ilqcru qc1ur eropun^\ qcl» (:IZEIC) elgrrgoqn Sunlreqropun.l1\. Jep ep€ug rop ur smpue8rr qcrp ers üep pun lsr uepu?lsroJne lqcru rotol ure urreH sourep seqqs sep ue8egnv szp qcJnp UBp 6l$luep u€rep np Bp'eprnzlr punse8 nerg8unl Jop soqels sep eurgeuue8eSlug ery r{crnp e>luer) euro

gep 'lqcreller^ qcrp lsJopun^r nC 'euortrlü erp oleurtul gcne punJg rueuro JnJ sBA\ snu 'lsqetzJel np .eqes gcl epolg 'unu se lqols el1\.» (:NXVyUT5IH> '?peroqrl& ue8qes rop gcrs el?rcz pun lJoJos r{Jrs qoqre ors pun 'punse8 ers oprn/( 'gu8re uqr ers erllr, pun 'qels uop pueH re1>1cer1se8 -snz lrru p11rlceU e8qes erp grr8re 'opqngsnz urrJeH rop

'llog 'luo) :::

-

--.,

. snre solnco ;edns s,-:, enblrnsod . run:ani ::,

-Fuop pB 13q?ro

ra

-

llsnelc enbsnssa:iu^ rend ecce 1o . tun;,-: .

::: snur;::

eddrnb urnldr-rc5 . suoruonJodns

urnu8rs rlnJtq ru;'u. : -cOJe IIflcBJILU :tn'C;: -

e} rod BSn33 oP -.r--- : euoqdecsns esdr ur Iunpuorcuo p? uc'i srurS;m pnllr IaJEI; :; SoqJOIu euotlero

e .-

-

tr?Je SIlnlJIn STJOTE;

-puelor8e BrlurJruras

-

.

SnIe IIIIIJBQ tUOUtr.iJi ep€Joqrnn ornbur o:::

-enredns

onl our-;,-:

ur::

-nsoJ Iunnuor.u

\e

äperoqrnn eued esdr 1n ruerle

.

*.

lT . 1i\:-

ourl.uop . lrxaJJns

::-

. ollBrodrnbe tsaroi -

IununIu rqr rurue u: -onb

. unuorl?Jnr ?:. essrllxa:r:.. * 1o

ruouorltsod :ed sel r:: -r1nc€q ureuorlde-.rsr.:

opun orcseu

01

-

oetr-^

. ]rnBlu3s;r; -IullseJuoJ .

lrnlEnr-i,--

-nc€q lrdecsns nuE; eldecerd ;n1a:enber.;' . Iuelnlcouos suelrl-:

et manus suas super manus eius ' Et incuruauit se super eum et calefacta est caro pueri ' At ille reuersus

deambulauit in domo semel huc et iiluc ' et ascendit et incubuit super eum ' et oscitauit puer septies ' aperuitque oculos suos ' ll Postremo ubi tu maxime heres wiboradam mortuum non resuscitasse cum

p.481

dominus tuus legatur hoc fecisse 'nequaquam obest ad iam ostensam uirginis praecellentiam ' qui scis obitam non reuicturam ' quam uides egram sanatam? an dubitas qui hgc per merita uirginis sug dignatus est operari ' per eadem merita et maiora si opus foret posse operari ?

(Giezi:) Admirationem quam putaui equiperationes' leuigare ' mirabiliter frater in laude uirginis procedendo p.482

Ex 12,

10

non solum mihi augmentasti uerum etiamh quod rarum est contradictorem reddidisti audilltorem tui beniuolum ' Sed quia si quid residuum fuerit igni con-

' suppressa super iudiciis dei qug sunt ammiratione hortari te ' si qua adhuc multa abyssus supersunt de tali uirgine loqui ' et tamen si possis quen gloriam domini mei non sint ita obnubentia ' (Herimannus:) Pareturi ' Uuiborada autem benedictione premissa ' salutauit amice uenientem rachildam ' edocens illam ' quod fldes eius et oboedientia eam alleuarent Postquam uero multa spiritualia locutg

burendum est Ps

35,7

p. 483

sunt ' coepit beata rachilda flagitare 'eundem baculum ll sibi condonari a matre ' quatinus pro eius amore eum seruaret ' quoadusque uiueret ' Quo impetrato ' nec

non usque ad finem uitae conseruato ' post obitum suum sepulchro pig matris eum restitui disposuit '

e' equiperationem

184

co dd. ;

aequi-

i

hortor ed. Goldast et Boll.

paratione Boll.

J Paretur eras. (saec. XV?) B;

h deest

deest Basil. D.

C"

L 18.

§8I 'uorlcroge8 qc1 » (: NNyIAIIU1IH) run ille{unpra^ rges os lqcru u.rJeg seuroru ruqng uop s€p 'sun1e olsuue>1 np uuo1yL 'enlq ;eqe '1qt3 veyqazß nz nerg8unl oserp reqn s€^\]o qcou se uue,l\ 'uelqcueq nz 'purs .oJoll egor8 ouro or^\, o1p ']sl ue8erlrqcsro^ sol]oC olrogn orp Joqn qcou sB^\ Sunrepun^\og regor8 qc1p qcl ereprog ,ls1 'sep 1nu Jne 6lqlolq SFqr; se,tl, '1rezr Jeqy 5uouuoJqJel rtz JoneC rur 'lqcerueS ßrcqnz ueuoEoryre8 ,1p ruouro nz ,1sr uoqes

:

A

(tlX

'gI'I',O 'caos)

'ltsog

's11./a

'ilog P tso\log

:i::

rn':a:!i

'PO rtlr''"-.

. ltnsodslP Inlllsai : tunllqo ]sod . olenl:s. olerledurr onÖ '

Jqos s€/y\ 'reu8eg uep qcnB uJepuos 'pegor8re^ qcou Jnu lqcru Jrru roq 'nerg8unl Jap qo"I rur lsrq ue8ue8e8 .;epnrg trro,l\ os np ü€p'qcrnpep esre4 oJeqJopun^\Jne 'np lseq 'ueuuo4 nz uJeplrur qcrelEre1 ueure qcJnp o1p 'Sunrepunzlreg olq» (lZgl3) 'e1qne13

ceu

runo oJorue snle o:d s:.

qcl

llunlncequePune. a:":

«öuuB{ uoSur.rq epu€}snz soJopuolnopeg qcou qcns 31lgu uuo,l\ 'elsuelp.re1 ueqlesorp rlcJnp ,leg lSrprnlreE

ä1nco1 etlenlurds Ell:-*

ruBe €ItrUelpooqo 1a s:. ruBpllqcBJ luelualue:" -clpouoq lu01n€ EpEr-- :.

Inl

ner;8un1 rep Sue;ro1 ueuesorl(eq uoqcs ruep lqols sep :lsr uesel nz orl\ 'lerqlgcetqflo^ sep JJoH urop pueJqz^t 'eqer{ }{ceA\JeJn€ ue}oJ uouro{ epuJoqrl11 üBp .lsJJeq -eq Jn"JBp sJepuosoq np ep ,qcqge$lcs .,gnu ue8ny

' BlluOqnuQul ? qenb srssod ts uaruet t:

qcrs unl nz sorp ne"lg8unl Jouros lsuorpJo1 s€p r{cJnp Jep 'rep gep 'np 1s1egre1rrz ropo ü lerl llreqe8 e>1uer; eure 'lsqers np erl\ 'ers ep 'uue4 uo>lce^\JoJne elol ouro{ ers Uep 'uossr^\ uuep np lsllr^\ er16 .ue8e8lue lqoru

cnqp€ enb ls 31 :l::j luns änb IOP sIIJIPnI : -uoc tu8l llJenJ Iunnli: ruorolll1pne Ilsi;i; ponb qIuBIlo ulnlan

,ueq

0ur0s lE] pun Ieruuoqors eluqe8 oqeu) .rep pun -Bu) uop roqn gcrs e]>Irorls pun Jn€urq ropor^t re Bells uuepsle 'reg pun uq Ieruure osneH un BurB pun Berrr JepeIAI qcls Je elepuo^\ uuBC 'ruJBA\ pJBly\ ueqBu) sep qroT rep pun 'uqr reqn qcrs e13neq pun epueH uessep Joqn epueH eures pun ue8nv uessap gnu ue8nv oures pun punl4 uessop Jn€ punIAI ueuros e13e1 ,ueqeu;1 uep roqn qcrs a1{co.r1s Jnuulq ;e Seqs uuupos .urJoH runz eleleq pun uoq€u>I ulop

Uoplcsre^

rep :

Ee1

oulg re 3ut3

ep

opuopecord stutSrtn ar ,EeuolleJedlnbe InEln;

-ado essod 1ero3 sndo . ueredo 1se snleuirP i -lqnp ue LurelEuBS uE

ru€llqo stcs tnb . LUEII

relurg pun gcrs reluq rRI olp lo] oqeuy

eq

oeqers 'ue{

ueqerrqcseE 1qe1s se

p€ lseqo urenbunbau

runc

'1109 uouros Jne

snBH sep ur snesrlE unu slv, 31ogrg Enzral pun

.

essellSsnseJ u

eullx€ru

nl Iqn

otu.

-ede . serldes .rend ii llpuocse le .cnlll le

uuoq 'e]1eg

oqRIAI lrru Jnu ue8esnzos 'ue4nzep Ja sle .seqelg sep JroH rep lsqles e[ ep 'eplnzr ]qcerqllo^ Jepunl11 uro{ sogels sep ue8egnv sep rlcJnp gep .uonep qcr epoJ

10

. snsronoJ olll }v . F

Jodns os lln?nJncul

1f

ffi

,/^t\ UADAM IGITUR Nocte ' uidit

V

beata uuibo-

rada somnium ' beatum GALLUM ' sordidis et

'

Cumque obstupescens inquireret ab eo ' quid tegeret his figuris ' audiuit illum se conqueri de gcclesiasticarum rerum direptione ' et populi sui contritione'et huius sceleris effectum prellscisslis uestibus amictum

p.484

cf. Mt 13, 5 sqq. Mc 4, 5 sqq.

Lc 8, 6 sqq. p. 485

dicto duci alamannorum imponere ' Post non prolixumk tempus 'idem dux ad monasterium ueniens ' confestim ab ea accersitus est' Quo ueniente ' postquam eum de iniquitatisr perseuerantia ualde redarguit exposuit ei uisionem per ordinem ' hoc adnectens ' nisi scissurq uestium sancti GALLI digna pgnitentia consuerentur ' uitam eius in periculo constitutam fore ' Ille autem (quasi) semen cadens super petrosa ' cum gaudio suscepit uerbum increpationis ' a quo erat recessurus ut non habens radicem in tempore temptationis ' atque sub iullreiurando pollicitus est de praeteritis emendationem ' et de talibus in posterum abstinentiam ' Cui illa sic occurrens inquit ' Probatio iuramenti tui ' non diu differtur ' Cgnobitg eiusdem uiri de quo nunc apud nos sermo est'tractantesm qui mitigarent ferocitatem animi tui super ad eos pertinentia ' disposuerunt te cum perfecto calice de auro" donare ' Et nosti ut tam pauper k multum

r 186

C.

suae add. C,

tu

ex tranctantes corr. A.

n de auro deest C.

\-\".

t8I 'lgrea.r np pun 'uo>lueqcseqnz plog sne rlclo) u010puo -llo^ tueulo lpr qcrp 'uessoplrsoq ueqeq pun ueluuo{

'c

lsaap

cl:.:

'v 't.tü soluElr-:::

ue8rlgueseq uolroque8ele8uy uerql reqnueSe8 suesely[ sourap elJ?H orp ers ettr '13e1reqn qcIS ueqerl 'ueqcerds lzlel rrm ruop uo^ 'seuue141 sop eqcuol/{ :uoqoqcse8 -gne e8uel lqctu pJIl( plg uoulap Jne ogord oIC)) :oIS eleu8eSluo tuo(I'uolleqluo nz UUn>In Z ur trole 1rägclos qcrs pun uJessoq nz ueue8ueS;en tuop Joqnue8e8 qcts 'prg relun Jo^\qcs Je pun 'Sunqcnsre^ Jop UeZ erp ffiJ lezrn^& euro>l ro Bp 'e111os uoqclo^\ ropol^l. pleq re o11€g

redned ruel ln Ilsou : -red utnc o] lunJer.i:: tuelEllsoJsl : *:-' rr.uruB

sou pnde cunu onb ;: nrp uou . Inl Iluei:i:-

BIII InO . tu€lluaurls:.n -orlBpuoue stlt:et:r: : enble . sruotletdll.a: snJnssecal lEle a:

ruelnB

euosseruo8ue qcrnp snlleD ue8rlreq sop prol) tur osse{ erp lqcru uuo^\ 'nzurq o13g ors 'qceu oqlo6 rop uots

-ns orpne8

ur uoqeT ules oqellqcs 'ueprnt\ 1{clge8 ;epet,lt oüng

ln

ruop uo^ Jne Srpne{'.lllpJ punrC ue8tsleg;ne s€p 'uro>1 -uoruBs, uro or1!\lJolY\lloqcs Jrll IurlBu JoqB Jouef 'JqBJec

,1runxr1o.rd

-l^ erql ruql otlqgzro pun lqcorun rur 1re18»lceupeH Joures ue8e,ro, Jrlos uqr ors ollop€1 'rue{ Je slv 'uegnre8 Jgr uo^ uoJos epJn,^6. pun Jolsol) runz Sozsg oqlosJep wa1- TeZ rozrn{ rlceN 'eJJo1(Jo^ uouueluely rep 3oz -JoH ueluueue8 uogo ruop suoqcorqro^ sosorp Sunrqng

pug

p[g

e8rles olp g€s slqceN seurg

uoqe8e8>lcnrnz

unc

ES::

elll . 3rol :.:

. JnluoJonsuoc EIlu;::

1o

-snv erp re üBp pun'efepleq so{lo^ soures Sunlqceu;1 elp pun ln8uoqcrr) uo,r Sunropunld elp Joqn qcIS Je er1( 'ers elroq 'e8reqrea. SunureqcsJg Josolp Jolutq 'uJoplo1y

Jo s€^\'e18erg urlr pun olzlnls ors sle

uouessrrroz pun ueSrzlnurqcs ur snlleg ue8qreq uep

-run€rl rur eperoqrl6

rgl ul pun

ä.rnssrcs ISIU . su:rr;-: lrnsodxe 1tn3:ct:: ;:

op rune ruenblsoi . rurlsoJuoc . sualu:n

::

uou lsod . ;

-l runlcoge slr.-:r lord . euolldertp [ur.::: Iunlll trInIpnE . sur.-.-

-ur suoJsedntsqo :::' }e slplpros . hlall-I-i' -oqrnn €lBeq llprn .

'opro.{a fele8 qerD rellnl tr uowruo4 rop epol

{uoJr{r r{ceu Jo U€p 'uB ers e}oupJo 'e}}€q ilqe.&oqJne suoqeT sorqr opug suB srq uqr pun 0]]3r{ lqcrsrre sBp ers

slv 'oqol ors eSuelos

6orrle,^eeqJn€

oqorT rorr.Ir pueJd

sle ur{r ors }ruep ouepre,ro. t>lueqcse8 Jollnry JoJqr uo^ rqr eSour qsls rouef 'uenlq nz p1n{c€g e8rles erp uuu8 -eq 'ue11eg uoqcordseq seqc[]sreg Ier^ roqe ers tuep -r{cBN 'uellgg 1g€gcsre^ Sunrelqcrolrg rr{r ruBSrorIOC pun eqnBIC gep 'rqr e1re11;e pun 'elteq »lcqcse8 -sneJo^ srerdqol ueuro ers ruopqceu 'rue1 Jqr nz orp 'pgqce6 qcrllJerlcspunery elggrEeq roq€ Ep€roqrl&

p. 486

locellus in tali munere exhauriatur . ad hoc quod nunc exterius a te uastatus ut dictum est dinoscitur . Quem calicem . si tibi cura sit reseruande uitg . ll nequaquam presumas accipere ' At ille quasi abhorrens eius dictis . iterando confirmat iuramenta . se non solum exinde de

rebus sancti GALLI quid tale (non)o accepturum sed etiam inrationabiliter eis utentibus omni studio contraire ' In hac igitur sententia ab illa digressus . uenit ad monasterium . Susceptus est uero a fratribus ut scriptum est . terror diuitum exigit sibi honorem .

p.487

p. 488

Mt 8,9

p.489

ipse abbas nomine engilbertusp . eius tyrandinem contremiscens . se credidit frgg . Cum autem in crastinum discessurus esset . fratres praemisllsa benedictione . obtulerunt ei praedictum a beata uirgine munus .

(Herimannus:) Quid nunc? Quid conaris? Nonne si accipiso fies periurus? Contine obsecro manus . Dic ut magne uirtutis hominem decet . Gratam duco fratres uestram clientelam .diues uoluntas gratior est munere. munus non sperno . tollens relinquo . Penitet me scelerum . fui praedo hactenus in seruos sancti GALLI . hinc potius oportet per me eius gcclesiasticas res augmentari quam minui . (Purchardus:) Si scires frater inexuperabiles principum huius saeculi necessitates .nimirum huiusmodi suasio-ll nibus parceres . Me enim sub potestate constitutum . oportet tali munere in regis domini mei prodire obtutum Creberrimi etiam militares apparatus . nolunt pauca adesse eorum sumptibus . atque danda largiter stipendia militibus Preterea sunt excedentia numerum . qug persepe cogunt amicos huius saeculi transgredi iustitiam dei . (Herimannus:) Si uis amicus esse huius saeculi . quid mihi tunc tecum . cum constituaris inimicus esse dei ? Perge perge . non adicio uerbum . Cerneres illum tot periuria non uereri . sed incunctanter utrasque manus in eius susceptionem ll extendentem . Ut gratificatur . o non add. Boll. P egilbertus B, egibertus C.

188

q accipies C.

68I

I

elp 'UeI sapef e8urg erp ue8uerds ruepregn" pug 'uopro^\ \qezeq Sr8nzgor8 uetuplos uop ünru plos rop gcne 'lqels Sun8ng.ren rnz pu€,,!Unv ueJrII rpg se3rue16 Jnu Wp 'lqctu loplnp Sunlsng eqcslr?lllltu äqclor -8ue;urn elp qcne pun 'uoler1 'urre11 soulotu 's8rug,11 sep ue8ny orp Jo^ {uoqcsog uoqclos luoule }1ur üntu pun 6lllelsrelun lqce6 roule, ulq qcl uuoq 'uoreds l€U uoqolos gcllla4 rlp np trsoprn,tl. uuep ouetgtt gu8eg uro llol11 roserp uolsrnC rop uolqclgd uoqcll -qcreasneun arp 'repn.rg 'rrp uue11» (: 61UVHOU1g> «'6uJolBruqcs

. rnlecgller8 11 . c-: snueru snbserln re:-: 1o] tunru sereure] erep esso sncrurur s;-

plnb . rlncoes

snrnL- ;

-su?Jl rlncOBs snrn- : -Ournu ?rtruOpaJ\e :re1r8re1 Bpuep an'n::

IS eUUoN 6SIJEuol

e(I 'lgcnlC e1p JnB r{cIS qe8eq pun lJ€rlcsrreqSur,nT

clc . snueru oJf,3s..,

uaqe8Se,n Joporl( 3e1 ue:epue rue JOqB Josorp

's111orvr

. oJountu lse;orler: . soJlBU ocnp tuEiErD

sä sle ueJgoruJoa. ln8ueqcJl) uros Joge qcl üntu Jorl€( 'snlleg ue8rpeq sop uolqceu) uop raqnue8e8 reqsrq Joqn?l{ uro Je^\ qcl 'uolBluIf Joureu qclur }noJ sE 'Jorrl gcop se essel pun u? so oruqeu qcr '1qcru qcr elrlceJo^ {uoqcsog sep i>lueqcsoC sep sle uoz}€qcs nz roqorl lsl 0lll71\. ror{cror uro reqe 'repn.rg 'qer1 rrur }sr }Jegcs -31o;eg erng, :lruruo>lnz lre4regdel regor8 uo^ ouuetr [ urouro se er^r 'qcr.rds iqc1p elllq qct 'uo,rep re8urg erp ge1 Llstururuue np uuo^\ 'Srqcnrqpro lqcru np lsrrA\ önp tsreEoz s€/y\. eunu s?Ä\» (:xNvruIugH) '{uoqcsag elSese8reqro^ nergSunl ue8rles rep uo^ sep ruqr uoloq pun ue8eg uep repnrg olp ueqcurds

]unlou . snlereCir . -nlqo ertpo:d ra-Lij r-: . Iunlnlrlsuoc alEts;: -otsens Ipousnrn-;- : || rundrcuud salrqEJe a :'

-3ne se: secrlsers;;,':

. I'ITVC

IlcuBS

:

s.:,:.

-elocs etu lo]rue4 .

.

::

IunurlsBJc ur tuelnE ; -uoc rueurpue;,(t sn:: . Luorouoq Iqls lrii".: sngrJlBu B OJsn 1s: s . snsser8rp elll qE i:

uo1 'Jelsol) tunz rue{ pun Se,l rqr uo^ re SurB unu lro71\ ueserp 116 'apJo^\ uelerlue8eSlue JOJIE ruelle lrur'uelqceru r{cn?JqoD uo^ep Srlgunuolun erp oueuep rlcnu uJopuos 'ueurqeuue snlluD ue8ryeq sop ezlrsog

. ouorlcrpoueq ?s s;

gcIS

-rerrlg

rol

reuros

eilollrzre uoqle8ug fqv rop lsqles '8un1erq JU uoproJ uor{creu rep ue{coJtlcs roc :}sr

ueqorJqcso8 erm'ue8uegdura JeqB Je epJn^\ uJapnJg uop

ruo^ slqcru Jnu lgcru ua unu uo^ Je gep 'sruqgloC ures llorlJopor^\ 'ellcerqcs{cnrnz uelJol& uorqr Jo^ ro qo s1e 'el8pp1seq reuef roqv « ilsr qerl uoqoT urep rrp uue,l\ 'ueruqeunzue r{cle;1 uesorp '}qcru e8e16'opJnl\

. snuntu eurS:::.

orpnls ruruo snqrlu::

. runrnldocce o uo; op epurxo Iunlos uÖr. sllclp snle suoJJorir,.

:

uan§ . rnlrcsoulp t:;

lEese8 errvr 1z1e[ Je IroA\ 'levtnz'prln ]3rdoqcs.le {ueqcs Jouropl JeturB os ure u€p

urunbenbou ll . älrn

lelsn^\Jo^ JIp uo^ ueün?Jp

-0c

seqclos ure qcrnp

Jelre,^A. ueü3r.uJ0]uu€>Ieq

ilo

ounu ponb cori pP . r

III Rg 2l;22

p.490

cf. Act 5, 1 sqq.

IITim 4,7 p.491

quotiens inter manus libratur . quam diuersi pretii a circumstantibus estimatur . Igitur inde se domum proripiens . uxori suae qu€cumque beata uirgo ad eum locuta est per ordinem retexuit . eique calicem ostendit . Iamiam uero ad italiam in miliciam profecturus .rogauit eam ut illum sancto GALLO remitteret.si mors eius reditum praeoccuparet. Sicque discessit in ramoth galaad . infaustus peruasor substantig naboth hiezrahelitg . experturus in eodem itinere dominum locutum esse per os micheg . Nam insperato in follueam cecidit.et ita quasi quadam praesaga fine malorum de medio sublatus est . utpote in lacu gterng miserig digna sua prauitate praemia accepturus . Matrona autem eius obitu comperto . calicem ut rogata fuit monasterio remisit . patenam uero lapidibus intextam pretiosis retinuit . o defraudatrix saffira . aliamque multo minorem pro illa dedit .

(-UM AUTEM OMNlpotens deus uirginem suam \-/iam diu bonum certamen certantem .per palmam martyrii uellet cursum consummare .quadam mellridie ei ex more uacanti psalmodig . psalterium ultro se complicuit . Res admiratione digna" . Super quod faciem

r

190

Res

-

digna deest C.

XI\I

I6I uJepunl\ FIol( qcrs u€tu uop Joqn'lpgron urg 'uerurues -nz lsqlos uo^ rellesd rep 'e1e1aq uotulesd orp luqo^\ -aB erm ers sle 's8211r141 seuro qcrs elllor €p 6egorlgcsoq surnu,$reru sop srerdse8ers uep r{crnpJnBISuoqeT uorqr '.e1gduru>1gdue; uelnE uep, eSuul uogcs erp 'nerg8unl euros gup 'e111o,l\ 11og eS4qcgurlle Jop roqe slv

IxxX

ruorc€J ponb tednq -IUOC eS OJUn

UrnrJs.'?

elplrlleur uepenb . ;: uruuled red . ruatur-: tuens rueurS;rn snef, !

'euelrng ore8urreE

lor^ orepue eure qe8 pun - lerqdes eqcsrro8nrleq o - {cnrnz ers 1l0rq0q rsqB el€qcsuerlsoH elz}oseq uouro}s ueJ€qlso{ lFu eure '4cntnz Jolsol) urep '.re,tt uopJoa\ uelege8 ers er^\ 'gcle) uop ers e1{crgcs 'rqngre po1 rueuros uol JaqB neJd oures s1y 'ue8uegdrue nz Sunu -golefl euessoruo8ue 1re>lSpgcogcs roures orp sopuolg ue8rne sep oos tur qcrlro{ urn 'ueururouo88ervr o}llhtr JoJesun sn€ Ioqn Jep epug selSese8sn€Jo^ ruesqcrelS uro rlcrnp ro eprn^\ os pun äqnrg euro ur [preqcrng] re IeU lgorlro^un uuoq 'eileq ueqcordse8 seeqcry4l punhl uep qcrnp rreH rop UBp 'uerqe3re qcsrel4l ruosorp JnB o1üntu pun'[quqcy] epeq uegu8rel qlogeN uelrleursl sep runlue8rE rue qcrs rep '.rep peeleD ul qlotueg qceu rlcne SurB og 'ouuo{ro^nz rqo)plcng rouros pol Jop uue^\ 'ue4crqcsnzryftJrrz snll?g ue8rlleq tuep uqr 'ors Jo leq uorlell r{ceu Seuy tunz qcnJqJnv rur uoqcs pun 'qclä) uop ;qr e18rez pun 'e11eg fese8 nerg8unl e8qes olp ruq1 sen'qceu eqlo5 rop nerg rouros e\rlpzre Jne esneH gceu Uop uo^ qcrs re elgcetu uuBC

.t -ru?rlB . eJUBS xrJlEl:.

-ur sngrprdel o;an

::

eleäot 1n ruocrleJ .-eIN . snrnldecce Er:-: äure1ä nc€l ur

iprl.^e

lzleqcse8 uepueqelsurn uep uo^ se sego1\ uer.irrlperqcs

elodrn

eug e8useurd uepen: oleredsur rueN . äaql:

-Jolun qclozlr 'prlrn ueSo,ne8 uopu€H uop ur se Uo erAt 'prlm gegerle8sne ruql se el^\. i1{cor}ssne se>luoqcs -oD sop eurqeuue8eSlug tnz opu?H opleq 'ute3oz

oJoulll ruopoo ur snJn:-qns Jos€n.red snlsr'.renbcrg . lerednccoeE.r;

nz euqo 'u;epuos '1e1qc;n; lqcru qcnJqprg uep .leuef erm'uouuo{ueqes e}l?q ueIA[ « irqoru UoA\. ure>1 e8es qcl

OTTVC olcues tunll: -uul ur Iu€rlBlr pB ore:

'reyezn os rnu qcBI I e ]slq solloC pulog uro lrtuep np sp

uuep gcr eqeq se,u. '1s1p,^A, ures 'uegeqcs tz Jr.p lrtu np uued\)> (: NNyTIUSH>

lle1\

. lrnxeleJ r,uourpJo Jec. -runcänb eens rJoxn

reserp punerg ure

'«uo]erlreQ-r] nz sollog

.

lre{

-84qcereg erp 'ue8ur^\z llol11 rosorp epunoJg erp Sgnzq

e ulerd

rsJonrp urunb

x60

aliquantisper inclinans . gelido sopore fuso per artus . paulolum obdormiuit . Hac tenui pausatione diuinitus

Mai. I

uastata

cf. Prudentius, Cath.

p.492 Ps 59, 6

Iob 12,12 cf. c.

XXIII

p.493

ei reuelatum est sequenti anno ungros alamannia .in kalendis maii cellam sancti GALLI inuasu. ros seque ei isdem uulnerantibus ultima fata passu-

ram . Euigilans autem nimis fluctuare coepitde uisione . utrum propalandas foret an non . pensabat enim quid de futuris praedicere ultra eius meritum esse.nihilo-ll minus etiam cogitauit . deum plerumque electis suis etiam per peccatores innotescere ut fugiant a facie arcus . metuitque si reticeret . eorum contritionis set ream fleri . quos prescientia periculi posset saluare . Postremo pertractans . quia in antiquis est sapientia . accersito cuidam monacho nomine uualdrammo cuius etiam superius fecimus mentionem prouectg aetatis uiro . denudauit ei omnem uisionem usque ad

martyrium . et quomodo fluctuaret utrum occulenda foret uel propalanda . eumque huius rei gratia accersitum . quia speraret in eo ll portum consilii reperire sug fluctuationi . Ille uero ut rem per totum collegit . post aliquantulam deliberationem censuit . tam commune periculum nequaquam esse celandum . euamuis

igitur consilium daret tamen ipse non modice anxiatus" . fecit anxietatem" duorum esse multorum abbati suo aliisque fratribus haec eadem propinans . Abbas uero stupefactus ex auditis . directis quibusdam de fratribus ad illam . tum causa diligentius de his in-

p.494

dagandi . tum quatinus cum illa tractarent . ut egressa de clausula . ad tutiora loca se pateretur f l transferri quoadusque paganorum furor pertransiret. nil ei potuit extorquere quid esset eius uoluntatis . nisi ipse adueniret .et solus* cum sola misceret colloquia . Nec mora . regrediuntur legati ' abbati suo nil certi referentes . nisi uirginem ipsius desiderare praesentiam . eui sperans se ad hoc uocari . ut coeteris remotis ille quasi secretior s ex propalando corr.

t

A.

contritioni se C. u tamen - anxiatus in 192

se

marg.

suppl. C.

v anxitatem w ea

BC.

l.

g6I 'res uoSoze8reqnrol uoproH Jep uesug sep stq'uessel ue8 -ulJq ilo ueJeJerlcrs ueure uB qcrs pun uassBIJä^ esnsl) erqr eSgru ers 'uellepueqJo^ JrlI lru oIS ]Iruup 'uerep -ue runz 'ueqcsrogre nz Joneue8 ets JoqR trIogue8ele8uy

erp slresJoure run 'xqr nz JepnJg e8ture oqcqcs pun 'opeq sep Je s1e'gcrs ogepun^\ JeqB lqv JeC[ 'eleugoro uJepnrg ueJopuB uop pun lqY ulop sells selp re ruoput 'eprnx Jelor^ ls8uy elp unu uolnoT Io^\z uo^ ls8uy elp gep oel4rrznre pun 13t1s3uee8 Elue,vr 1qcru lsqles qcouuep ro r?^\ 'qe8 1eg uep osle re qctelSqg 'oJrßp uopJo^r lqcrltureqro^ II€g u0ul0{ Jn? rqeJoD eulotu -e8ge os euro gep 'ue8elreqg tuezrn>l qc€u 'e11eq ueul -uoue8gne qcrs ur oqces ezue? erp Je uropr{ceu 'elureru reqB roc 'uepug nz leJr.eMZ 0rr{r rnJ se}eu sep u3J3H ueuro urgl ul 'egor{ ers lrelr 'ueSozo8req uql ers egeq JoqBC 'e11os uopJo^\ ]qceure8 luue{oq repo ue8er,t\qcs -Jo^ sä go 'a>luengcs ors orll pun ournrrr(geru s€p Jn" srg JBp uorsr1 eltuese8 erqr tuqr efel pun 're11y ue1 -4crue8ro^ uo^ uuetrAl ure 'egeq lug€A\Je Jorry_r{ uogcs qcr uop 'nzurq ruBJplB^11 suerueu qcugIAI ueure '.1s1 lloqsral11 uotlv uop roq, gep 'snereq Sun8elroqß rop sne ers 3oz gc[üe1gcs 'o]uuo{ ue}lor rgBJoD rep sru}uuo)

eJrlr r{cJnp ers erp 'uepoznluuJo^ JoJop Sunlqcruro1 olp JnJ qcrs ers ossnur 'e8renqcsJe^ se oIS uuo^\ 'elelqcrng pun o.ueqerg sueSog sep ezlrdg Jop ro^ ers eIS

'lqp uoqcßZ

lnu€p,

uro Jopuns r{cJnp r{cnu uo}lgu^\rg uouros

suelsretu llo9 gep'uerep qcne olr{cep ers JoqB'ueEesnz -sneJo^ lJun>lnz erp Joqn se^\tre 'eqe8 sneurq lsuery -JoA rgr roqn se gep

'8olue

ers

uueq 'lqcru Jopo olllos

uepJo^\ ]qceure8 luuu>leq uorsr^ elp Jges lsJenz ers Je,^l. 'elqcemgne ors

qo

slv

'Srssnlqcsun

'uopJnzvr ue8n;

-nz rgr oserp erp 'uepun1\ r{crnp eprea\ ueprolre poI uop uql rnJ ers pun uoprn^r ueJror8ue sn11eg ue8rpeq sop 0[02 elp IsI I sep uopuelE) uop ue sueruuBurolv Sunlsna.t;o^ rep qceu u.re8un erp rqef uepueSlog ull gep 'lllßHluo tlogl uol rql oprn,& [sleqeg serqr] Sunqc

uI

JolloJcas

')a .P'L;::::

,-

) rsenb elli s:: Inö . u:;r- -

os suereds

ISIu . SolUeJoJeJ rlJ.,^ ': . eJolu coN . emb,:;':: -Iuonpe osdr rsru . ir:?

llnlod Io I1u . lorisij.:rrreJsuerl | ;nra:;::: ln . luaJEt-'::: |

esse.r8e

-ul sH ep snrluai-li,; Luepsnqrnb srlca:i; , ; . sueurdo.rd uapr; ::

.

runJollnru osse

;:.-

-uB acrporu uou ;;;: stnuren§ . unpuri.r tu?l . lrnsua-l -_ -IUOC

. 1r8e11oc tuntot

r:;

--

erueder rrlrsuoJ r-l: t-Jooce elqet8 ral si'.::

*

Epuo[ncco runJln ];:: pe enbsn ruouorsrn ;: älceno;d uroutrq ji ari*

.

oruruBJpl?nn

. erluerdes

1se

srnbi:-

. eJBnlBS lessod ri't'.1.-, los sruorJrJluoJ rua..r - : elceJ e luer3ng rn :: srns srloola enbrun::':

ll-oFIIu.

osso

untrr::

prnb ruruo leq?suod . . euorsrn eplldeoc eJE:.. -nssed BIBJ €turqn s:.-ns€nur ITTYC r13u!! snlrurnrp euollusned l:

'uu€r roperlg erp rlcrnp rqr (JelgJS elq${, rep slu pun 6lqclso9 rqr Srueulr uro ors elSreu Joll€sd uep Joqn iuu€{

Bruuetuelu so:8un .-;

'ure Sruem ure ers Jerlqcs

-oJqrelug uozrn{ Jesorp

=.-

E;;-

. snue red

osn3 oJodrrs

=---rF

p.495

p.496 Ps 117,6

Ps 717, 12 Ps 117, 14

p.497

Ps 89, 2

I Cor 10, 11

p.498

eligeretur suasor eius euasionis . accelerauit ad eam gressum . Sed illa iam diuina reuelatione certificata de die uocationis sue . magis ei coepit consilium dare de exteriorum uidelicet gcl lclesiasticarum domesticarumque rerum procuratione . quam de temporali uitg sug dilatione . Quae consilia ille adtente percipiens . expectabat si etiam ad ea uellet tendere qug ipse sperabat . Sed cum nulla uox de his audiretur . ad ultimum cupiens cognoscere quid haberet animi . huiusmodi uerbis coepit uti . De coeteris iam nauigo in portu . remis tuorum consiliorum nauim meg intentionis adiuuantibus . de te uero quid fiat . adhuc in media caribdi

laboro . De me inquit noli sollicitus esse . nam ego confidens de adiutorio dei . non timellbo quid faciat mihi homo .Si circumdabunt me sicut apes .et si exardescunt in me sicut ignis in spinis . fortitudo mea dominus f,et mihi in salutem . Tunc senior prorumpens in lacrimas . rogauit eam ut propitia sibi esset . atque egrederetur . Noli inquit pater uenerabilis me ita perturbare lacrimis tuae compassionis sciens procul dubio . quod semel animo unitum" est mutari non posse . si diuina non dedignabitur clementia adesse . Locum enim quem contra uersutias antiqui hostis pugnatura elegi . deo iuuante spiritu redeunte ad eum qui dedit illum . etiam ll corpore tegam . Animaduerteres in ea esse intrepidi militis animum . et uelle pro illius gloria omne subire periculum . qui priusquam montes fierent existens . nobis in quos fines sgculorum deuenerunt factus est refugium .Tunc uenerabilis pater admirans eius constantiam . commendans se illius precibus . ad claustrum reddit . Cum autem haberet quandam munitionem unius miliarii a mona-

sterio . optimum factuv ratus est . in hac se suaque omnia premunirez quoniam naturalis firmitas loci . tribuit ei fiduciam a nullo posse expugnari . si custodientillbus eam uictus non deesset . x ita

codd., fortasse

tum. 194

pro

muni-

v c supr. lin. A. z ex pre munere corr. B,

§6r (qe? ur{I rop 'urep nz lslog lsollgq nO - 'lrgo{{cnffv Jep uue^\ 'ue>lcepeq red;9;1 rueulelu l1ul r{cne uusp r{cr opJo^\ 'uegdue>1 nz sopuloC uo}le sap e{3nl elp ue8e8 run 'eqeq llqgme8 sollog oJIIH lltu qcl uep 'qct1 'urgu lro ueCI 'ueJleq nz 'lqeurqcsJe^ l{ctu s0 operrg eqcrl»g8 elp uuo^\ 'uue>1 uopJe^\ gepuge8 lqctu '1st lgege8 lsleC tut IBruuIe se^l gep 'pi1enr7 ouqo 1ülotvr np uuap 'soplellll I seulop uou€rl uop ]Iru 're1en re8tprnaa, -Jge» 'ers elSes '«1qctu qcFu oJJI.{AJoA» :uorutuo>inz -snEJer{ pun uoJqsJIII,ll nz IuqI 'ers 1uq pun sn€ ueueJl uI lqv Jop qcerq €(I '.lleH Iunz rltu, prl^l pun .o{rg}s euroru lsl JJoH JoC, :qc1u ueSo8 (ueuJoq uI Jonod elr!!, uJapol pun 6uOIuJB^\I{CStun uouOlg el'!\ ticltU, ers uue^\ 'seluuo{ unl JIIu qcsuel4tr ule sel\ '}qctu qct elgcrnJ, so]log oJIIH elpJnB uon?rlJo^ rul uuop'ue8;og oulo{ JIp r{c€tu)) 'oIS e}8es ' '«srpq,ft -Brlf, rop lepnr]s rul uo]]ru qcou qcFu qct eqltu '11os

'g

"tto)

eJeuntu aic

lqv

'ue>1co1}ue

nz lqclu Jea\ JgI JoqV

:

ICOI SBlrruJg SrlEJnl.

ur ti:

lunc . llppa.r :

cunl . unrinl;:

ull: ::

rleroduel a:

Joün€ 'sesstlteg slqclu

re lren olll,/y\ Jr{t sBA\

i

'/'tttl't:':. . t::

-olsnc rs . rreuindr:

.

onbens os cerl

-?UOIU S IrJ?rlrtu Snru:

ruoln?

suspuelutuoc . r,uErlr-;-ouon

seug sonb ur srqou . : -

Fb . urnlncuad etrc:.i . runluruB srlrlrLu Il,-.: .

tnb rune pe olunep:-

-nd srlsoq rnbrlue si::. essop? 3rlu0ru3l-1 l:::

-IUnJSCrlSOtUOp runjE I

IueJqI uelqcerqJoqn pun

uopJol( JIp sne selt oe8etC Jop uI JegB | 1st ueurruo>1e8 -uero^ e8glqcsle6 roulop ropn6 olp rlcrnp su€ld soulotu gHcS sep Bp 'uege11 rul uoqcs qcl ulq ']qe8ue e8utq ue8rrqn elp se7y\» :uolrol11 uepue81o; l.lru ro uue8eq 'eqeqroa. eIS sel\ 'e111ozvr uessl^\ qclluollqcs Jo pun Je,tl. ueror{ nz e8utq eselp regn Lro111 ulo>l slu reqv 'e}gog lsqlos Je sBA\ 'ourg{ ueqcerds nz s€p JnB oIS qo 'e1e1retr pun Jne rues{roluJn€ Je tur{Bu e8elqcsle)I esolg 'sueq -oT uoqclllloz sorrlt SunreBuEIroA rep gcIIlqcISuIq sle ouele.req nz e8utq uoqclisn€q pun uoqcllqcrPl rep lgloq sep 'ueqcllroüne rep Sun8rosog rop r{cl]qclsulg rqetu uqr ors uue8eq oeprg,l uoJnJ gcIS nz eIS Jo ruep ue '3e1 uop roqn ü€seq UeqüI^\eC uogcs Sunrequego so]loD qcJnp eIS €p JeqY 'uepJe^\ nz uoqesJesne [untJosnpleg urep sne] s8nzsny seJr{I reqeSleg Joreluleqo8 s1e ruzs -qcrelE ue8rrqg rep SunuoJlug r{ceu tun'ue;n.le8 eprelr re'SunugoH roP u['Jql nz o1]Irqcs eulos spuello o]{uol JoC'oqcsun^\]sqles llequeso.&uv eulos ner33un1 olp gep

{cnrnz ue}og olp ueuge4 qcllSnzro^un 'uopor ueSny rolun rgl lFu ulelle pun ueluluo{ lsqlos olllos JerA

uou lJelntu 1s3 rLLt-._ lncord suorcs sru. .! ! -red e1r eru srlrqer:';::. losso rqrs i::::

enble

ur suedunro;d Joru;i -FuOp 30tu opnlll.Itl- . : . sede ln-.:s :

-J€xo

IS 1o

ßlceJ ptnb oq elu:t * o8e ueu essa snlr::IpqIJEC €rpolu ur -1:.*-: -lluBnnrp€ sruonue:*:' sltuoJ

. ngod ur urii::

slqJon rpousnrnq . r:-. -nc Iunlurtln pB Ii:::

. leqereds esdr änb :-: -cedxe . suerdrc;ed ;:*:: äns 31rn

:

-

0p oJBp r.untlrsuoJ 1r;;€]33UrU0C ouorlBlsnsl ruBo

p? 1rn3J0l3J3E .

si

tL

XXXII

Q

UfERUENERUNT, etiam parentes beatg ra-

LJ childe '

cf. Io 7, 30 etc.

p.499

uolentes eam ad tutiora deducere loca ' uuiborada sic allocuta est ' Nolite solliciti beata Quos ' esse de filia mea quia tempus eius nondum aduenit ' sed adhuc per multa temporab uobis aliisque multis ad solatium reseruabitur ' Qui nihil hesitantes in eius promissionibus ' nempe illos creduliores reddidit ' quod uiderunt priorem prophetiam in filia eorum impletam''

quia sequentium rerum certitudo est praeteritarum exhibitio'ad sua cum gaudio relluersi sunt non parum admirantes de nobili constantia uirginis ' Quomodo

ista retentio beatg rachildg placuisset heremus ' quia fertur postea extimuisse martyrium ' atque spiritualis matris ne pateretur implorasse auxilium illamque quoddam membranum dominica suspensione depictum ei dedisse ' ut illud ibi expanderet ' ubi infirmanti(s) aditus fuerat introeunti ad illam ancillg atque hoc

'

munimine ab hostibus esse protecta '

a Nvper uenerunt C. b tempora suppl. monus

196

XV B; deest C.

saec. c completamBC.

\),1'--.

L6t 'r8r uIsl3ii'; 'c lsaap:g 'ures uopJoa\ lzlnqcso8 uopureg uep ro^ ors IIos zlnqcs uosorp gcrnp pun 'lu?{ Jr{r nz ors uuol\ 'rezn p8el4 olp JRJ uo>lueJ) xtz flue? -urg Jop oru. 'ouuedssn€ 3p so ors llur€p 'ueqeq ueqe8eE urroH sep Sun8rzner) rep p[g ruäure lltu ]uetue8re4 ure rqr 11os euel pun 'lqegre ro]]ntr\[ ue8rlsre8 rep oJIIH erp 'ueprelrc nz lqcru so run 'eqeq pun 1{ceJqcseS4cnrnz urnuÄ1.re141 ruep Jo^ reluds ros ors 'prl,n lelqcrJoq €p '1u11 ueure>l Jr^\ uossrly\ JeqnJep 'epln,to. uoqeqoqep ers gep '1ege8 p[gce11 ue8rles rop so 1nB er16 'ne4 -Eun1 rep lre>lSruegpuels olpo orp Srue,n lqcru uelrop -un^\oq pun IcnJnz esn€H qceu Srpnerg ualJqe{ ors pun

'-

lruuro>1 qcou sezu'sep rßJ lreqgrlvt.oD lsr ueue8ue8ren

sep 8un11BJrE olp uuop

-

oll€q lll113ro rlcrs rolgcol

ergr Joqn Sunrezeqdord ereqn4 erql gep 'ueqes ors Bp 're1qcre1 uenerlro^ sep uouqr IeU qcrlre4 i ue8unqcerds -J0^ ueJrlr u€ lqcru uelleJre^\z 0s0rc «'uoqrolq urIB,{Aoq elsoJl runz uoJopue uolorl pun qcno qe7 efluel qcou pJra ors uJepuos 'ueutruo4e8 lqcru qcou lsr lroz oJqr uuop ';e1qco1 auroru run uoS.ros ouro{ qcno }qoBI41» :u€ uoü?ruropueSlog Bperoqr1\ e8llreq olp qcerds esäIC 'ue8utrq lJO uoJeJeqcrs uouro uB ors uelllo,^A pun nzurq pUgcBU ue8rles rop urollg orp qcne uotu€>l sE

IIXXX

. El-^: coq enble . ä1pcue ': (s)pueu;Uur rqn . t;j runlcrdep euorsuadsns

enburzlp tunrlrxn? sqenlrrds enble . urr. urnb . snueJoq lessr..l opouron§ . srurS.rrn urnred uou truns rsJen urruelrreleerd lse

oi

. ou€]e[dur urnJoe Eri-:

ponb . tplpper sercri: -ord snre ur soluetrsaq pe srllnru enbsrrle srqc: . lluenp? unpuou sn:; HcIIos ouloN . lse Et

. ?co[ OJocnpep sJorin -et ä1eeq soluered :

'otlgeJ 3uruqe51 uB tqcru ure8rprelren uep se uuo^\'uep;em. uoruruoue8ure pueruoru uol euuo>l

re oelgoguro uenergo^ sep rugr seUO sep Sun8rlsoJog eqcrlJnleu elp Ep 'uezlnqcs nz ilop 'egoqe8 tuqr sE^\ 'se11u pun qcrs 'e1seg s€p JnJ so JO llorg '1ureg1ue Jolsory ruo^ olrelN eure 'geseg Sunlssg ouro JoqB JO eC 'TcnJnz

rolsol) runz olJqe{ pun uo}oqeg uerr{r qcrs lgeJd 'ure o1re18r1;eqpuels orrll Jole1 e8rprnzvuqe rop elrop -unaoq BC - '6trsr lrozllel(\ uelzlol reserp ur' ]qcngnz pun 'oueprnm ueger{cso8 eSreg erp Jo^oq, 'rezn uoqcs JOp 'uessep eurqng urnz ueruqau nz qcrs eJosun Jep

JnB uäJgBJeD elle 'lzun lrereq ors g"p pun J€A\ uolsplos uesollrlcJnJ s0ur0 trnI I Jop Jr{l ul gep 'ueuuo{ uo{roruoq

xxxIII p.500 cf.Martianus Capella,

De nuptiis

I

2

cf. Walahfrid, Vita S. Galli

Iuvenal. p.501

I

11

I

3, 10

/-\ UIDAM PRESBITER nomine uuito fama \| sciente de aduentu ungrorum uenit .ad ll beatam

' dicens se creperum sapere tam sacrum locum umquam a paganis posse contaminari ' atque uuiboradam

hoc nefas existimari . preces beati GALLI prius a deo pro eius emundationed exauditas ' modo in eius contaminatione credere adnullari . Quem illa mox diuinis oraculis non incredulum esse monens 'fugamque quan-

totius accelerare hortans . praedixit ei in eundo inprouisum merorem propter eius incredulitatem prouenire ' Quod et factum est ' Postquam tota domus reda componitur una ' quendam puerum impositg suppellectili supersedellre fecerunt' En subito nescio quo casu reda subuersa est' et puer qui dudum supersedens impositam suppellectilem premebat . diffidebat aliquantisper huius impressione uiuus euadere 'Tunc illi quasi exanimati maxime propter puerurn ' redamque cum impositis reponderantes ' inuenerunt puerum in periculo sanum . Presbiter autem animo recolligens sibi praedictum merorem'non solum fit credulus omnium qug sancta uirgo praedixerat ' uerum etiam glorificauit deum . qui ei tale donum prophetiae conferre dignatus est . Mox igitur ll mgrore gaudio propulso . lgto cursu ad castellum peruenit .

p. 502

xxxw 926,Mai.l

(-uM HEC AGERENTUR ' iam tum non fama \-/ uolabat per cellam de aduentu ungrorum sed illorum rabies undique eam circumsepserat ' Mox ad praedandum cuneus dispergitur omnis

cf. Prudentius,

ingemitque" auaritia contra eius patentes sinus uacua pa-

Psychomachia454 d emendatione datione C. 198

B; commen- e ingemuitque C.

§§"

661

-uJepol ogQ,H olp u] uop roqe '1e1qcu;e ueJnerlretrlägcs uopJn^\ ueqcrr) uop uI 'ue8elep reel urolutu€{ztrBgcs

'p onbtrnu:a

orp uo{o?S ueuo.Uo uerql ro^ üBp Jne epgnes rel6 -qBH orp pun'l4clqcse8repu?ulosne uegJeluelnog tunz JeoH azue? s€p opJn^\ pleg 'uoln^\ IUoJIII lpr

uollos

uolle uo^ so ualle8urzrun trsglos eIS uJopuos 're1so1; sep roq1 ureSun rep lJun{uv rop uo^ lgcnJogl sep rnu Jqoru trqcru qcrs elollorqre^ ep 'qeqcse8 sep s1y

AIXXX

'8rng Jnz IJqBC reqcrplcnl8 ur Je efuelo8 'rervr ueqelJue^ epneJg gcJnp zJotuqcs rop ruopqceu 'reqe pl€g 'ueneJuo^nzue etleqdor4 rep >luoqcso9 seqclos ure rr{r 'elqnre8 rep '1}og» qcne seud uJepuos 'olleq lSese8snerol nerg8unl e8rlreq erp s?A\ 'ue1yu reqnue8e8 3rqne13 rnu lqcru pre^\ pun zJeruqcs uelSese8sneJo^ ruqr uop uB lsrog tur qcrs elJouurJe roqe rolsarrd req 'punse8 rgeJog ßp ztrptl ugl uepuzJ pun JnB repor^\ 8unpe1 Jop lru ue8u16 uep 'ueqeu;1 sep ue8ezn tue[e ro.r, 'sols8unuurseq lsBJ ors ue]olqclJ €c 'oru?{uo^Bp ueqeT ruop }Itu {cnrc uossop snB re qo 'e1rep1 oure elleJrctyrz oe11eq l{cgrpeE 1ersne11 ueu -epele8 uop qcou uoqe rep 'eqeu) rop pun'run ue8e16 rop pu€lsrun uouropue8.u gcJnp elzJnls qcqzlold pun 'ue4os lnD pun qeH euapule8 sepgne r{trs ue8unl ueure ers uoüar1 'oJeA\ lnelsJe^ ue8e16 ruouro Jne lBJsnBH rop, uepqceN'gcne qeqcse8 s€p pun'oprn,,rr ueu8tere lrequeqe8eg eqcrlzreruqcs elogz^\Joun euro 3e16 urep

-ed encen snurs seluat:,

.

slutuo rnlrS.radsrp

pos

.

s:

. le;esdas;:: run.ro;8un n1u.^: tunl ruEI

euJeJ uou

.

. lruenred

orpnu8

eroräru

eurleqdord runuop

;'

Jr.t:

:':

runJen . leJoxrpoer d c' !-

Iunlos uou. IuoJoter* ruelns JolrqsoJd . r.un-. solueJopuodor snrs --

-dord orurx?ru rler.uru:' euorsse;dur snrnr.l J;: ulolrlcolladdns ruurrs i' le . 1s0 €sJenqns €peJ n! e;l lepes;edns rp1ca11:;.

JnB rlcou l1e>18rqnel8un Jeures ue8e,n qcrs üBp 'sneJo,\ uqr elEes erg 'ueqe8eq nz l{cn1g orp JnB qcrlSoru eur Ilourlcs os qcrs Jne uqr epeproJ pun 'ures nz 8rqne18un

lqcru reqnue8e8 ue8unrezeqdor4 uogcplg8'qcre18os ols olug€ruJo ueserq 'uepJn^\ lqceueS sols8un>prm Sun4cegeg rouros nz unu 'oqeq lrorlrä ror{n.lg nog erp 'Sun81ule6 uessep rnJ snlleg ue8rpeq sop uollrg elp üBp 'eqne18 uuru uuet\ 'ueqesnzu" Ia^oJd slu ros so pun 'euug{ uepre^\ }{cegeq uopreH uol e[ g6 ;e8ryeq os uro qo, '.1e1unp JU se elluq, re 'e13es pun Ep€Joqrl11 ue8rles rnz 'algnzn ure8u;l Jop UUn>IUV Jop uol uor{cs lrlcnJog s"p sle 'rue{ oll^\ suorueu JalsorJd urg

. Bun rnltuodru,--r: -onord urolulrlnpoJf,

ui

-uI opune ul I0 lr\rp. -uenb anbule8n; . suau srurnrp xotu ellr uan§ -uoc snro ur oporu . s oep B snud ITTV9 Il enble . rJeurrueluol a: runJces tuel . a:edes pe 1ruen rur

Iuel€oq

mxxx

3tu3J

ll

Olrnn eurruor

tere graria' Exstruuntur in basilicis pyrg' prorumpentesque in altum flammg.diuina uirtute uix permittuntur ob-

fuscare laquearia' Incenduntur altaria ' sanctorumquer reliquig ignium dominaturg ignibus traduntur' Hul lmiliantur usque ad terram in altum exstructg domus . humiles

p. 503 cf. Horat.,

Carm.II 3, 19

p. 504

cf. Ps 50,

p. 505

19

uero aut deiciebantur ' aut ignis dominabatur earum ' Tali uastatione basilicam sancti MAGNI adeuntes uoluerunt et illam rogo exstructo concremare ' Sed ubi diuina potentia eis resistente ' eorum uoluntas caruit effectu ' tunc auaricig suae consulentes ' cgperunt spe pecunig qugque secretae rimari ' sicque rimando ad ultimum ad oratorium uirginis deuenerunt ' Quod un-

dique premunitum esse comperientes autumantes omnem thesaurum eo loci fugatum esse ' ll disiectione tegularum sibi aditum parabant . Cumque introgressi essent . inuenerunt eam cilicio indutam ' spiritum contribulatum deo sacrificantem . Utrum propter hoc quia noluisset secreta patriae denudare facerent . uel quod gstimarent eam eis aliquid officere in qugrenda pecunia ignoramus .postquam ei omnem amictum preter cilicium detraxerunt .tria uulnera in caput eius librabant' et ita seminecem relinquebant ' O detestabile uitium auaricig . cuius potio cum sit sitis ' sui amatores omnia exquirere terra et marir' sollicitat ' et non solum lltalentorum reconditores .uerum etiam uictu et uestitu contentos plerumque iugulare efficit propter questum ' et

quod dolendum est . illos quam sgpe ab his quorum sanguinem sitiunt exceptos 'precibus fidelium indignos expirare . Ergo post peractami necem . qugque absconsioni idonea diligenter scrutantes . postquam nihil

inuenerunt horum qug sperabant . protinus erumpebant foras ' magis sceleribus quam gazis onusti '

sanctorum C. deest C.

200

h marique C.

I

actam B.

t0z 3111-u;3ros 'ue11eq oers

lqcerqllo^ pro6 uop ors ruoprlcuu -'puls 8rprn,,vr ]qcru ueSrqnelg

uelqcnsrloJnp oslv

rop uellrgrnt

'f, t-I-li1?

';r anbi:::

: -

Jop erp 'e1ne1 sle ueqcner{sne uoqo-I rqr lnlg ueJop r{ceu 'ueuep

'ueprezvr ue8uege8 'uezqcel ors

uo^ ers uuol\ 'eue[ uossnru go e116 :]sr rlorlzJoruqcs sB^\ pun iuopJoruJe nz suur^\og sep ue8ern 'puls uopor4nz Eunprely pun Sun.lqBN llru o1p 'o1p qcne suolsroru uJepuos 'ueSreq;e^ oluolel erp 'erp ule11e l{cru '13uuq rrzep pun uoqcsroJqcrnp tz pue-I nz pun Jossel[ nz selle '1zret'ueqeq lsJn6[ ers uuo^\ 'rerqeren ouros >[uer]eg uessop ';et3qe11 rep Jols?T segcrlnoqcs -q? np O - '{cLlrnz lolqleg os ers uogerl pun gdoy uep ur uepunl11 rorp rrlr ers ue8nlqcs 'ue11eq ueSoze8qereq pue^\og ueuorurl ruop reün€ Sunprel; elle Jql ols

tuepr{ceN :lqcru Jr^\ uossrl\oeuedslel pleg qceu ogcns Jop raq se^Uo uouqr ers üBp 'uetrqne18 ors Irorvr Jepo 'e1uuo4 ue{cepJne }qcru uour{r lerureH Jorr{r e>lce}sro1 orp ors pen 'ue1el unu so ers qO '.olJeJdo gog lslog uolqcsJru{Jez ueJql, els erzvr 'pueAec uoueJsg ruoura lpu loprel{oq ers ors uepueJ 'uoJezlr uelerle8ure ors slv 'D!;+n7 up8erT uo^ ue>lcepqv r{crnp qcls uo}geqcsro^ pun 'les lqcutqeS ller{Jeqcrs ur UO uosorp uB z}uqcs ezue8 JOp üBp 'ers uelelnruJel 'rerrr lreqcrse8 uelros uolle uo^ so gep 'ueluue>lro ors Irel& .ne"rg8unl rep snBrlsloqeD tunz gcrlgerF{cs ureqo}s ruloq os uetue>l

pun 'ureqolsqcrnp nz Io{url& uelsue8el}ue erp ple9 gne SunugoH rep ur 'ueuue8eq pun rer8qell rerr{r 'qelq 81ogrE euqo elll6 l{l pun ers uolgcepe8 Bp

olzlesJoprA\ uour{r l{ce141 egcrlDQ8 erp qcrs slB roqy 'uJoqcsuuro ueJneqJelreqcs uolelgJrJe8gne ueuro qcJnp

esorp qcns ors uoulozn 'ueulel snu3e6 ueSrpeq sep oqcJr) rnz ue8unlsn,{§Jo1 uor{clos Jolun ors slv .JoJqr qcrs e18r1qc"uroq Joneg sep Jepo .uessue8qe uoprn^\ Joqe uoJo8upelu erp 'lrglsJoz JesrcH uelneqe8 eqo11 erp ueprn^\ uJeneupunJg orp Jne srfl .JroH

Olp

ul

sJeneC sep uepJn,{\ ers .leqe 'ueqe8reqn ueturuelC uep ue3r1re11 rep uelnblog elp pun lepunze?ue uoprn^\ er?1lv 'uoünrro^ nz ue>lcec uelleJgleS erp .lellelseE lJer; ery r{cJnp oprn^\ uoluruslc uop

Iuns>l solloD

. Ilsnuo stzei ur:': -edunre snutlo:d 1-*::.: Irglu tu€nblsod . selu:::-: -qe enbänb tua-.'e- ':: sou8tpur runlloPg sn;.::;: : urnronb sFI qB adis ::lo . runlsenb ;aldo:i :::' -uoc nlllson le nllln :^::.-ue1e1ll unlos uou la ' :::' BIUIUO SoJOI€IUE InS ' s:-.4 Iunllln ellqBlselap o ' :r . lueqerqll snle lndu: ;: :

-IIIo JoloJd urnlctruu ::* uruncod ePueränb uI e:;-'-

ponb lon . luorocq 3l?:: ernb coq reldo.rd lunrl -uoc runllrtds . IuBlnP'.:

'

rsserEorlut enbun3 ' t'-. ll . essa u;:.:: selu€I.unln? SalUat::; ouoItrceISIP

-un pon§ . ]unJeuanaD : pB opueluu enbcts ' LIf --. lunredäc . soluelnsue-t-l ! ' :: -3C S?lUn[On IUnJOe

pos .

.

oJBIUoJCUOJ O1-1't'.:

selunepB

INDYI\ ill

. IUnJee Jnl€qBUIuIOp

S:-

selrung . snruoP Slcn:isr-Urul lng . rnlunPerl sI' c.: ,enbtuntolcuBs . ?IJEll? -qo Jnluntlpl.led xln elr. -seluedurnrord . är.(d st:t-

E}

xxxv

p.507

xxxvl 926,Mai.2

p. 508

Tk UIRGINALIS CRUOR undatimr profluens in prima eruptione uicinum conspersit murum

'

p nafA IGITURp UIRgo et martyr christi non D.uO.m hora emisit spiritum ' sed uiuens usque in sequens mane ' in sinum abrahg exspirauit ' Uenit itaque bonae memorig frater eius ' qui nescio ubi inter frutecta latens totum conspexerat ' uolens pretiosum thesaurum terrg commendare ' ne forte barbara gens iterato ueniens igni eum traderet' Sed huius rei uoluntate abeata rachilda spoliatus ' donec abbate cum omni clero adueniente honorifice sepulture daretur ' inuolutum sacro uelallminep" ad castellum proficiscitur' atque

K

I

EtC.

o rüus B; riuvs

nudatim,BC.

C.

n ita separant codd.

et ed.Gold-

asl,' exinde currens .Bol/.

202

'

atque exin decurrensm riuis"'cilicium ll totum perfudit' Qug conspersio quamuis sgpe calce dealbaretur'nullatenus per multos annos potuit aboleri ' Quod miraculum quidam excgcatus mercator audiens 'uenit in basilicam sancti MAGNI ' baculo regente gressum ' Qui praemissa oratione ' postulauit se deduci ad locum ' quo deductus ' parum quid radens de sacro sanguine ' panno inuolutum domum duxito ' Cumque diuersorium suum ingressus fuisset'ilico orbatis inspargens luminibus . mox de recepto uisu gratulabatur ' atque sepulchrum beatg uirginis cum debita ueneratione reuisit ' glollrificans deum.

p. 506

cf. Lc 16,22

A A

ex

rirtis corr.

o deduxit -BC. P wiborada add. C. P' Punctum deest A, suppl. B.

'-'-

EÜe

'g'pdns'V

'c

$aap utt:: : i'ppD Ep:j,- -

'JEr

pun

lqv

ruep olelqcrroq punJn" Srng rep nz Je qceJq €O

'epJe.,tl ueqa8reqn

'.r,ro, sInIJ ,ra s^nr-r

:

:l\: ::

g s:

sruqzr8eg uollo^uoJge Iueulo reIeF{cS

ue8ryaq uop ur Unqe8ute qloT rtll pun otutuo{ snrol) uazue? ruop lltu lqv rop g€p slq 'nzep uollrl11 uop ruqr tuq€u plrgczg e8rtes olp reqv 'eqe8reqn rened ruep 'erqe4reperzn se uuod\ 'uql {lolueJsqJeg s€p ?^\]e lqcru lfruep 'uenerpea.ue opJA ßp 4erps ueJ"q -lso{ uop ouolv\ pun oe11eq ueqeseSu€}Ilu selle l{cels -Je^ qcsnqeg url o,lpuo3rr rep 'sue4uepe8uy ueln8 3c '.sru8g?JqY üoqcs, uep uI sn€ eleos JopnJg Jgr ru€>l

erql ols elqcneq uuep 'ue3;o141 uepueSlog Iunz slq qcou 0lq0l uropuos Jne lsreg uorr{Iopun1s uoqlosrop ut 1qcru qe8 qsrrq3 uuÄ1rentr pun nerg8unl e8tles etq

IAXXX

'lloC serrd pun Sunrqoro1 eleplnqcse8 op ser^\ro 'nerg8unl ue8rles rep qBrC runz Jeperl( ruz>I ']gcque8nv soueuuorne8repell\ ulos JoqR rlcrs re elne4 pl€qslu pun lue8ny uopullq eules lJoJos re elSuerdseq 'e]trBq ueleJleq e8reqrell euros roqe re slv 'osneH r{c€u }leqcme8 qcnl uro ur se tuquu pun q€ 1n1g ue8rlog tuop uo^ se,{ale rc olzler4 'reu, uopJo,r pqnge8 uulgop Jo slv 'uopJol( nz gqrue8 uO rrrep nz'e1?uelro^ pun ro^ o]llg eulos olgc€rq JA 'ol{uol ogrrrlcs ouros {cols uro roqol( 'snu8ey41 ue8rpeq sop or{cJl>J Jnz re ruel 'e1rg,r{ Jepun^[ tuesolp uo^ uueruJne) relepurlqre uro slv'uopren lSrlreseq osrol6 oure{ gne 3ue1 err{Bf e1era. 'eprn,t lgre,te8 {lB) llur Uo [pue6 erp] gomqo 'ueluuo{ uo{celg esorq 'puellreg ezue? sep goSreqn pun uerlcug ur gBJorI so Jell ep uo^ lpue16 olsqceu erp uoqcerqro^roH uolsro urr elzlrrdseq pun uotugrls u1 gog tnlg eqcrperg8unf sep roqv 'uopBloq uozlBqcs llur

enble . Jnlrcsrcgo:d ;:' -nlonur . JnlsJ€p aj::': ruruo runs olBqqE f: -: -unlon reJ snrnq pes . : sue8 ereqrecl euoi ;;

urnsollerd

suolon :::

Jolul tqn orcseu rnb -Blr ]ruelf . lrne:ris:r: ut enbsn suenrn p:s . uou 4srJgc r{Ueu: -:

. llslnoJ ouoll?Jau:n

?:

-1ndes enble . JnlEc:--

-ruflunl suoS.redsur

:

:::

runrJosJenlp enbun3 . eurn8ues oJcBS ep s.

. Iuncol p€ rcnpap as 1nö . urnsse:8 atuei;: -lsBg ul lruen . suerpn:

-nceJnu

ponö . rJ3i:,;.

-€llnu . rnlorBqlEsp et': .

AXXX

fprurod

lunlol

tun:-^

. {unJntu 1rs;edsuor isuengord rrurl?pun U .

1131s

uerlooJqJoA sur qcrlSnzJo^un ers ue8ue;p 'eretg 11ur 'urep uo^ uopueJ slrlcru ers

'uelgoqre qcrs ors

s€1vr

tuopqceu pun 'rem leu8ree8 ue8reqren runz sBA\

'se11e

cf. Io 7, 13;19,

38

xxxvII 926,MaL8

abbati cgtereque multitudini omnia uti gesta erant per ordinem retexuit . qui fraternam commemorationems pro eius requie celebrantes . manserunt ibi octo dies propter metum paganorum .

. abbas comT T ENIENTE AUTEM die octaua . perto paganorum \-,/ discessu rediit cum fratribus

ad monasterium . reliquis etiam qui illo confugerant repatriantibus . Memoratus autem frater eius collectis secum quibusdam de fratribus ac laicis . coepit studiop. 509

sius satagere . ut corpus eodem die sepulturg traderetur 'll Cumque illud nudarent lauandum ut moris est . nulla in eo patuerunt uulnerum indicia . nisi qua catena sulcabat . sed ita sanum atque inuiolatum uiderunt .ut etiam a plerisque de martyrio posset dubitari .si effusus cruor testis non esset . Eandem uero catenam ante barbarorum irruptionem a se dissoluens iuxta altariolum occuluit ' et postea eos qui excubias circa funus eius celebrabant per uisionem admonuit . ut de eodem loco

sumptam prope eam in sarchophago collocarent quod et fecerunt

p.510

.

xxxvrr posrquAM uERo LAUTVM" ll corpus linteaI minibus reinuolutum in sarchophagum leuare uoluerunt . cognouerunt eis inpedimento esse .beatam uirginem in finali angore unum crus atque brachium

ad se trahendo curuasse spirituque recedente ante eorum extensionem .ita in curuitate diriguisse . Procul dubio fidelium est credere deum hoc ad declaranda martyris sug merita fleri uoluisse Uolant in turba diuersg cogitationes . nam sectionem artuum estimabant uirgini esse iniuriam . libitinam autem secundum membrorum curuitatem formare laboriosum duxerunt . p.511

Cumque

ita penduli ll stetissent uiderunt

q commerationem

204

-8.

r

Iotum,BC.

eadem

:,-\,\,-.

,

907,

puoqel or^\ qcrs repolg uoqlesery ü€p 6oIs uog?s 'uepuels -runJeq puloJle^\z os oIS EV 'tuesgnru ueqcsle 'uotu -toJ trz reporT9 rep Sunrutunr) Jep pueqcerdslue reqe Ereg uep inerg8unl rop ue lr{ceJun ule rnJ eIS ue}leq roparlgl rep Sunuuerlqy e1p uuoq 'tun ue>luepeg uolsuepolqcsJe^ erp ue8ut8 e8ueyq rep uI 'uollolsnz -snereg urr,(pe14 Joulos elsuelpJe1 olp tun 'l11one8 sep eqer{ }log 'uetuqsuue eStqnelC uossntu euqosleJlol\Z 'lJJ€]sJe Sun8neg rep uI ols uoJel( os pun 'ueJet\

llcerlse8sne JepoIA\ esolp ro^oq 'ueqctme8

JIil uol

J?^\ ]sroD JaCI 'elleq trrutu1Dle8 os pun ueSoze8 qcIS ue urrv pun IO{uoqcS ueule ls8uy uelztelrep uI nerg8unl e3rles olp üBp 'res qcqrepulq uouql gep 'ets ue1>peur

ueqeq Seqdoryes uop ut redro;1 ue111nqe8 ueu Jopor.&'ueueqcseme8 uep Jeg€ ets ruopqceN

'ue111ozvr

-loT

q

'uelel

IIIAXXX

urepBo

'rg L::-:.

trunJoprn t -:

. trunJexnp runsorJ0;.:' unpuncos luolnE L:?*:

-?tUIlSe IUnnlJE

?grnl ul

L;a-::

luBlo:) :!! ::

Bpu€JBIcOp pE 3Lr:

IncoJd . essrnSr:rp

::.-.

etruB oluopoceJ a:.::.: -. runrqc€Jq enbte s:-: Iu€leoq . esso otu::::; eJenol urn8zqdouri?i -eelurl snd:oc .I\..- -

nz Seqdo{res uop ul rql qcne ors se.^l. 'ue8e1 oIS 'uotstn eure

uoqeu pun uoloq nz

neld Iuesolp uo^

rlcJnp'ue11erq er{ced\uo}oJ olp oJgeg JeJqI ue olp 'etp els

.

olurleruJe ;eleds pun '1>lcelsJol J€llV ruep ueqou pun uoruruouo8qe uereqJ€fl Jop qcnrqulg tuop Jo^ eIS eu€q e3ne7lnlg ouossoge8

Joq"

olle;

esorq

-J€q 01u3 ruBueiEs snsn}O rs . rJElrqnp

uo^ qcne üep 14elre^un pun

rql

-'

.-:: :::;

ln . lunJeprn uinlEl..-. euoluc enb rsru . Br-1i: *. .

1S0 STJOTU

ln unpu?:: a:':

-erop?J1 ä;n11ndas

-olpnls lldeoc . sr.'\r?' : srlcolloc snre JeleJI ;;:

'uore^r lelqcnge8 urglrop

rolsol) tunz uJopnJg

lpr 'e11€q uarrleJre uoproH rep Snzqy tuo^ ro tuep 'lqy rep eurle{ 'uru{ 3e1 elqce rep Jeq€ slv

-qceu

lueJucolloc o6eu;:

ocol Iuepoo ep tn . t::, snle snunJ ScJrc sEr;.:: IUnlorJBllB ?lxnr su;:.'

'eJ€1vr uese.to.e8

s?p lqclu uue.&\ 'ueuuo4 uopJat\ tleglemze8 e1l?q IUnIJ -r$re141 ru€ uolsrou uep

punse8 os uqr uoq€s ers pun 'e]lerl ueqer8e8uro ello; orp qcrs om 'ep JoünB 'uepun11 uo^ uoqcßzuy oulo{ rugrJn€ se qe8'ue1epre14lue uogcsel11 Iunz'1sr qcrlqn se erzvr.'uqr ers slB purl 'epro1!\ ueqe8reqn qeJC ruep e8el ueqles ue redro;1 Jop üep 'ueqgru nz Sugre qcrs uue8eg pun qcrs tun uor€T pun uJopnJg uep uoa. e8rure elJegcs

roqe repnrg roluq€^\ro

erp 'ue8uqn o1p qcne pun '4crunz

uop

IIAXXX

luura8n;uoo ollr rnb : snqrJls{ tunc lrrper . . -ruoc s€qq? . 3nE1-.l

'uoproH uop ro^ lr{crnc sorp olco lqr lunJesu?:

sne e8ea lqce uop qcou roqe ueqo[q 'oqn5 arqr rnJ sru}r{cEpec oqcrlropBrq s?p uo}releJ els 'r€^\ uoqogcs

-eB se ern 'qceu eqlo'l{ Jep solle

{to1

r IUOUOI]€JOIUOIUIUO

J=

red 1uu;e elso8 Iln Eru-j

ua8rrqn ruap

membra ueluti uiuentia in directum se extendere .faciemque eius quodam angelico rubore perfusam . quasi in risum hilarescere . Tunc et ipsi lgtabundi . preciosum thesaurum sarchophago imposuerunt . iuxta eius admonitionem catenam prope illam collocantes .

xxxIx

p.512

926(.1,

Mai.8

OMNIBUS EXpeditis . uenit abbas cum I-lcongregatione fratrum et copiosa multitudine utriusque sexus non sine magna deuotione ' atque missarum solemnia celebrantes . in spiritu humilitatis sacrificabants pro eius requie summo et uero sallcerdoti . Expletis autem missarum solemniis . acceptaque

p ncO

cruce et his qug exequiis exhibentur . usque ad locum sepulchri procedunt . Ibi deum cui omnia uiuunt fideli ter pro ea deprecantes . uirginalem glebam spoliatg telluri uirginitate cum multa lacrima commendauerunt ' anno nongentesimo uigesimo quinto incarnationis domini nostri iesu christi . qui uiuit et regnat deus . per infinita sgcula amen .

s in marg. suppl. manus posterior B; deest C. 206

107,

'ueluv 'Iqez euqo euopunq -rge,t qcJnp l1oC s[€ lqcsrror{ pun lqet Jop 'sn1suq3 snsef UJJoH soresun Eunp;earqcsrolC rep r{ceu lqel['926 :8r1qcu] uels8rzue^rzpunJunJlrepunquneu rur qeqcse8 sBC 'ueu"Jl ueler^ Jolun eprg uolqneroq llo{qcrlnsu -3un1 roJqr rop oprg eqcllnerg8unl eserp ueqeEreqn pun '1qe1 sollz urop 'llo9 nz uoneJlro^ IIo^ ers rllJ ers uolgog uocl 'soqsrc sop lro runz srq 'pryr lqcnerqaS essru8ueSoqueqcroT JRJ se^r'urop pun znaJ) rueuro lnu els uellrrrlcs orelv\ tropuello^ JoroJgeIN olp slv 'rolserrd

uerrlB^\ pun uelsqcoq luep eqnu erql JI]J lnuloc rep lsreg tur uelreJdo pun essol I e8qreq erp uolroroJ pun '8un1erq:eJqg JeüoJB ur'uenerC pun uJouueIAJ pun ers

'e8ue141 uoqcroJlrlez tevle

-eC rop

11ur

lqv

ropnrg Jop Ueqcsuroru

rop ure{ 'rem Srgeg solle unu slv

xIxxx

. snop leu8er 1ä lrnrr. : 'ol]€uJecur olurnb c:-onBpuoluruoc Er.uut: ä1e11ods ueqe13

-[Opg lunnln

ur:':

BIULUe-t

]r.

runcol pe enbsn . Jn:enbeldecce . srruual.- : -recllus oJen le orul-: sllelllrtunq nlrrrds ul enblu . euorlonap eueurpnlrllnru esordor : tunc sBqqE lruen sr: .

. soluecollo3 :-

'eIS uoqeu ello;tr srp '8unuq"W JoJrlr pueqcerdslue 'pun Sreg uop ur zlurlcs uollo^lro^\ uep ue13e1 'epnerg ilo^ lsqles qcn8 ors uore^r 3c[ 'eJe]reqJnB uerIcBT rueurs nz qcrs so qo s1e 'uesso8reqg elgg ueryuqle3ue lsEJ Jeure uo^ J€,l\ Joq€ lqcrsoc JgI 'uo1{coJ}ssne epereS

-pB snre Blxnr lunJ;r runsorcerd . lpunqeiä'

ur rsenb . ruesng:ed e:, -ruorcBJ. eJopuelxo es I'L]

E-

p. 513

(Liber secundus)

(Capitula)t

I

De candela qug ad sepulchrum eius posita cglitus est tricies incensa' II Quod qugdam de ancillis eius uoluit noctu basilicam intrare causa orandi sed propter inmensum

lumen quod uidit in ea non ausa est ingredi ' III Quod germen feniculi circa tumulum eius creuit tempore hiemali ' IIII De pectinis eius inuentione ' V Quod cuiusdam turgidum caput eodem pectine benedictum ' pristing sanitati est redditum ' VI Quod beata rachilda cum infirmaretur per eius uisitationem sanabatur' VII Quomodo iuuenis ödalricus ad sepulchrum eius est sanatus '

VIII

Quod engilbertus abba monasterii anniuersarium eius cantu et lectionibus prgcepit uenerari et" quod per uisionem innotuit ' quia mutatio uelaminis altaris displicuit' VIII Quomodo beatg rachildg germana ' eius uisita-

p.514

tione est sanitati restituta ' ll X De obitu hittonis germani

illius et quomodo

egibertus successor eius uisu orbatus

' per

eius merita

est sanatus '

XI De quadam reginsinda

qug debuit uacare eius

sollemnia'

XII

Quod duo diuersis morbis uexati ' ad eius sepulchrum sunt sanati' XIII Quomodo quidamqui dentium dolorelaborauit' tactus ligniculo de cupa eius sanus recessit ' XIIII Quomodo diabolus kebininam in ignem trusit' et quomodo inde eruta quasi in extasi iacuit ' et ad uesperum resipuit '

t

Capitula desunt

C.

u Secundam partem numeravit

208

capituli

IX et ita numerum

capitulorum lavit B.

XYI

usque

prote'

607,

'urz{ gcrs nz

Jepar^\

pun Eepp tr{cl}Jlue ruesqcrelS

pueqv ue8e8

uossrr}uo ulop

ers er^\ pun'ge4s Jonog sur rurqe) loJnel rop erl11 'elJqeTurleq punse8 ouue7y\ JoJqr uo,r, uedg uouro

roqg .e]]eg

os;e1so1;1

sep

lqv

Jep .Uaqle8ug

-atold anbsn

l[{

'5: i uir;r---..:

^IX

rlcJnp ugnJoq 'il1 qe,nur4ez ue rep '.reure er16 ruX 'uopJn^\ lyreqeE g€JD uerqr ue 'ue11r1 uelrag{ueJ) ueuopoqcsJe^ uB elp 'renz geq 'elüntu ueuBquro 3e11seg uergr erp 'pursut8eg essrlre8 eure

uerolro^ trqclpe8nv uros Je sle 'eprnm tlleqeE lsuerpJe^ Jqr r{cJnp 'reSlogqceN uros 'peql88g er^\ pun 'srepnrg seJr{r 'solqH pol uop Joqß 'opJnl\ punse8 Jopor^\ gcnseg ueJqr

qcJnp p[rloe6 ue8rles JOp Jelso,!\r{cs elp el1\. 'loggpu sqcnlrellv sep qcsneJ rop rrll gep'e1req -uogo uorsr^ ouro rlcJnp als üep pun ouerqelel nz uoSunseT pun Sueseg l1ru Selserqef uorrlr 'eleuproue

IIx

P3

le . Un33r rsEl\e -.

.llsnJl ueu8t uI urE-:-. . usse-1äl s: llnBroqsl orolop l::":: .

Ix -1ndes snle pB .

rlE\::.

snro oJ€3Bn lrnqsF

;-

x slrJOrU Snre .ted . :i-t: -

XI

opouronb

1e

§r I i-'

-?lrsrn snro . eueru:e!

geq IIIA

snte red JnloJeruJuri . unlrpp;i : eurlced ruepoo tnd;-'

A AI

snro runJgclndes pE s:

IA

srullu?lon orlB]nu E::. ltda-'i:; -l

IIA

'opJn^\

llleqa8 qBrD ruorgr ue qcrrll'I e8unl rop er1\ 'eprn^\ lpeqe8 qcnsog uorqr qcrnp 'rem 4uer{ ors slu 'pUrloBU e8rles elp üBCI

ntre

.

IJBJOUon

-BSJonIUU€ rrJa]SBUu-

'e13ue1rerep

-orl\ lrogpunsog ellu orp seuuBJAI seuregdoy euel -lomqcse8 eleu8eso8 turue) ruesorp llur rop geq 'seturue) serr{r Eunpugnv op reqfl 'sqcn^\ Jolur^\ tur qBrC rr{r urn punr gordsleqcueg uro IJEC

III lrnoJc snle lunlnlunt :

uoloJl

'e18e,,yr

-nzuro lqc1u 'qes;qr ur ors erp '1ro48llloH uegor8 Jep uo8em Joqe 'e111ozvr uoleJloq uolog runz eqcJr) ery slr{ceu uep8ul4 uorrlr uo^ euro U€C 'epJn^\ lepurlze8u€ lotururH ruo^ IetureJp pun pu€ls qBJD rrreJqr uB orp 'ez:e;1 erp Joqn

. rpetSur ts? : i;

tunsuetuur reldo:d

u

-lllssq nlcou lrnlon 1se sn1r1äc

(sruqcrezre,rlelrde;

si-..

:

elrsod snra

)

(qcng selremT)

--'tilry-

XV

Quomodo diuina reuelatione corpora ambarum uirginum basilicg sancti magni sunt intromissa et quod unus artificum pede lesus sospitati pristinae est redditus. ll

2t0

xv

ttT,

IunJBqruE u:od-ro-- : - : .-:

rep regreT erp Sunrequego eqc[ilg8 gcrnp erl&

10

'}[olgre {cnrnz lleqpunsec elle erp 'rclrl^ 1z1e1Je^ ünd tue Jep 're4ranpue11 Jep reure ü€p pun 'ueplnn lqcerqeE snu8e141 ue8rpeg sep ogcrr) elp uI uener;Eun1 teh\z

lse oeurlsrrd rtet::. SssrruoJlUi

_

!

t::!

:- i :::::

T clrun posr SEpULTURAM pRECLUIS'' IecoNISTE . DIUINA potentia qug ea adhuc in

p. 515

cf. Milo, Vita Amandi

II8

p. 516

p.517

S.

carne manente ' signorum adtestatione dignata est mortalibus innotescere ' quam fideliter in mandatis eius incederet'ipsa etiam non dedignata est post eius depositio-

nem frequentia miraculorum mundo declarare' quali gloria ab ea remunerata sit in cglis ' Ad eius tumbam lucerna posita erat ' quatinus quando" missarum sollemnia ' seu uespertinalis oratio ' seu matuting laulldes celebrarentur ' lumen adesset ' Quadam uero die post officiorum expletionem edituus eam exstinguens 'altera die ingressus ' repperit eam ardentem ' Quam secundo extinctam' secundo inuenit incensam 'atque exstinxit' Similiter tertio ingressus repperit ardentem sed minime exstinxit'cupiens prius indagare ' quis ei officium suum ita dimidiaret ' Cumque ab interrogatis non so1um nil certi posset exarare ' uerum etiam eius inquisitio omnium admiratio fuisset ' itur in commune ad lucernam Posses mirari fluentem ceram a facie ignis ' tunc ll eius calore nil esse imminutam ' atque id ipsum lumen paulatim se subtrahere uisibus humanis '

ut facile in hoc miraculo animaduerteres cf.i|i{t25,7 I Tim 6, 16

beatam

uirginem ornata lampade ad nuptias cglestis sponsi intromissam ' cum illo habitare lumen inaccessibile '

\ /xe SERUARVM HUIUS uirginis quadam V ,rocte stratu suo relicto 'causa orationis basilicam

p. 518

petiit . Quae testata est se tantam claritatem in ea uidisse ' ut ingenti terrore correpta ' fusis precibus ante ualuas ' minus periculosum esse eligeret ' positum in horrentibus tenebris thorum ll reuisere ' quam irradiatam cglesti lumine basilicam introire ' n'

2r2

ita codd.,' praedictae Boll.

v cum

C.

ET7,

'uoleJleq nz er{crr) e}lq?rtrsoq lgcl.I lueqcsrFuIurq uo^ orp sl€ 6uer{3nsnzJn" Jsperl\ }}oB epueqols lrorl -10{un( Jeqcrl{corqcs ur s?p 6llorg gcrlrr{BJo8 JoSruo^\ JnJ se pun olrlJeJqJo^ ueJnJ uep Jo^ eleqeD 'eprnur lgBJJo uo{coJr{cs urago.r8 uo^ ers gep 'eqeq ueqese8 Jgl q l1e13r11eg egclos ouro ors gep 'e18nozoq esorg 'orlcJr) rnz uoleg runz SurB pun re8eT

rql

slrlcuN

soulo [JerlJo^ nergSunl Jesorp uouurJouer6[ Jep ourg

-"rp€JJr ruenb . ;::> uI tunllsod . 1;j:.'"-

elue snqrcerd

srs:_:

-tn 3e uI luelelu:': ru?crlrssg sruorlEi:

urepenb sruri:::

'6olugo/I\ o}qcl.I ueJsqqeuun rur, ruqr lrru uoruruusnz pun 8ut8ure sureE -rlngrg uoqcsrlluluu sop eqEIolp ur ezre{s}rezqcoH ue} -{cntuqcse8 rep lpu nerg8unl e8rles elp üsp'e11gq }uuu{ -re Jopun^& sesorp qcJnp lqcrol ueru üep os '8oz1ue ue{3[g ueqcrtqcsuou uep qclr{gurlle }sqlos }qcrT sBp r{crs ü3p pun opJn^\ uepuruJo^ s}qcru oruJ?l(\ euros rlcrnp gep 'uuep pun uouuo>l uoqes sqce111 epueüory Jenec tlrep Jo^ s€p uepun^\Jo^ e]lErl ushl 'eußle-I xtz ruesurorue8 ueur 8uG 'elelreJeq Sunrepun^\Jo^ ue[? ue8erg ures Jr{etulerl 'lem ue8ulrq nz EunrqBJJE ul sererlcrs slgcru rnu lqcru uefer3eg uep uo^ slv 'ell€.^, selurv seures gcou €p JoA\ 'e111orvr uoturuo>leqsneJoq l{cru ers Jo e}qcsol unN .puouuoJq

1SJO JO

Iezyr 'rqeUr

.sn€

ers pusJ pun IeI I s011rrp ure re ru€{ uu?( ors elr{csgl pun pueuuorq Jepel^a IeIAI s01r0^\z ure ers puBJ 'sne 1e141 uolre^\z tunz ers olqcsol Jg 'lepunze?ue ors Je pue; 'ue{Jeper^\ 3e1 uerepue ru€ Jeqe Je s1y .ueqe8

-Jnv reuros Sun8rpelrg rlceu reusol4l rep ers elqcsol se8e; sourg 'ros uopuzr{Jol lqclT ule 'eprnun l.rerege8 urlnletrAtr repo redsen 'essetr41 e8rpeq euro '111e1se3gn€

euJelBT ouro JB^\

uuol\

geJC rueJqr uV

.11ulep

.ros uop

. olrqrssocs?ur '-: * -ur tsuods sr1se1ä,' :: :: ru3]30q seJeua:.;.:

. sruB(unq snqrsrn :-:l: pr enblu . Iuelnutl;: : B IU?JoJ r..:--:

elcsJ

p€ ounlutuoc ur J:-rsrnbut snlo iugrla :---os uou sIleSoJJalL: :.r

runrcgo

re srnb . a:r-=-::

-rlu pes lueluopt? : lFullsxo enble . u:.: .

opuncos ruen§ . rue:-:' eJella . suon8urlsxa * : :

lsod erp o.ren uepe-' sepl

Inel äur1n1eru r.a.

-los tunJ?ssrtu "opu:-: pY . s: =:

,"slnrSgud N\t.--

uelurlnroq Jop sruger8eg tuep qc€u elqnreS oslv

ur cngpe ue änb Er:-;:

-ro^\ luqoloq lotururH tul ulw uo^ ers uqnu l.uoqcl3,,!\ lltu 'uoqo8 nz ueuue{re nz }lo/$. rep repunl& oqcrorlrl€z rlcJnp Sunzlesreg JoJqr qceu qcne 'e11epuem uoloqog uoures ur ers neJl erl\ 'e111om ueJequogo ueqcrlqJels uop urepun1\ uo^ sru8ne7 sep qcrnp 'elqol qcsreld rur gcou ers sl€ 'uoqcs rop 'ltroD ello^lr{ceur Jop urro}reJ}S

r,usqr,unl snro

qenb . ererelcep op::-orlrsodep snre lsod rs:

:

-ur snro srlepuBru ur ::--JoIu lse eleu8rp ourr:?-

a.926

m

uiridis fgniculi germen circa tumulum eius flxit ' Quod diuina dispensatione radicem terrg* fi.gens ' atque per totum brumale tempus in sui uiriditate permanens ad ultimum adeo creuit' quod comis in modum corone nexis ' totum sepulchrum protexit ' De cuius germinis uiriditate non solum multi sunt mirati ' uerum etiam plerique languentes sanitati sunt restituti ' per acceptionem ll temperati ex eo antidoti '

p. 519

Iv

p.520

p.521

beatq f N AUTUMNO QUI QSTAtem passionis eius frater ' memoratus I uuiboradg retrudit sepe

BEatg martyri nomine Q onon ERAT HUIC"possidens gradum ' Haec IJ vuillidruda ' tricesimum

cum haberet natam ' rogabatur a uirgine sorore ' ut hanc permitteret aliquot dies secum morari ' Qua permittente cum apud materteram paucos exegisset soles ' inflrmatav ' morti debitum soluit ' Mater autem post aliqua annorum curricula ' morte intercedente' soluta a lege uiri ' coepit frequentare tumulum martyrizate sororis ' ibique diuinis laudibus die noctuque se occupans ' in gradu sexagesillmo a morte inuenta

est' Huic adhuc in corpore degenti ' quodam matutino crepusculo predicta filia eius hilari uultu apparens huiuscemodi uerbis ad eam usa est Num uigilas mater? Qug respondit ' vigilo ' Surge inquit ' et dic auunculo meo quod domna mea uuiborada egre feret ' eius thesaurum illius neglegentiau tam diu celari ' At illa suspicans de thesauro pecunig ' dixit ' Qualem thesaurum credenda est occuluisse ' quam sperabamus consortem uerg beatitudinis in cAlis ' eo quod in terris posita ' non sperare uisa ll est in pecunia et thesauris ? Cui illa ' Non est inquit ita ut tu suspicaris nam inuentio thesauri ' tollet tibi huiusmodi suspectum '

w

terraBC.

= huius beate martyri B!

v

2t4

deest C.

,

interveniente C. a negligentia BC.

1\

9rc (('uelugeu lgc€Pre^ uegclos ueuro Jrp pJr1lr sezlsgcs sop pund Jap llselnurrel np errr\ 'os lqcru lsr sg» :aue[ ololJolrr]ue JnBJBC ((euorqcs uegoq nz oz]"qcs pun plog JnB lqcru 'rezn eprE rop JnB gcou ors sl" 'qcop ers oA\ 'pe11re48rlos{cnlg uoJr{e^\ Jop uB loruurrH tur oq€q ers 'uelgoq Jlllr JOp uo^ 'uoqeq ue8roqrel ers ilos zlegcs ueqclel[» : elSes pun zlerlcspleD ueuro uB e1qne13 esorp roqv «'lqlolq ueEroqren e8uel os 1re>13rso1 -Erog ouros qcrnp zlerlcs Jrll g€p 'reqnrep 3r11rmun res

uperoqr1\ urrJoH euroru '[ott]H] Ie{uO tuoureru 8es» 'ers e13us 'l qcou'lem. lqcnoqcsJo^ lroq -pu[g Jop uo^ r0rlro^sep ']rlJI.I sep elrqo{'re.l 11e11nqcs -e8qe Jo sl" pun 'pelqcrolJo uoproT ruop uo^ ue8ny ueJel\qcs Jslrlcs ruo^ oures uopJn1!\ osrola oJeqJep -un^\ Jne pun 'ure Jo Jorlqcs uopqnloC uosorp Jelul I '8e1ueqco^11 uelsqcos uop 6eqcn€lqcg e111ngeE ulol$. ruoneu, lFu slB Jeq€ Jrly\ 'ueuuou [8e1lerg] snuo^ rep 3e1 uop uerpnls rerlcqllea epunerC orp uep ,3e1 Iuop uB 'eplen uJeroJ esso14[ euro JBIIV rueJqr u€ sez uopuopuodssueqel sop uerqg nz .eqe1 .le e8uulos

IUnJOICUO Iu€rle ru:i l Unlod uelodrarur :

.

-rJelo rns ur eelsod ar'.i -€lc . urnle8ng srrqeu::

. Jnlu€noleJ srqJou

11

IunrrJAI . llnrruropqo 81. rrr€lxos srronbrl rnou s;: tuelp runJsJo]rl unrrEl:" -nl?Jqolec russsrru aJEtl

-ner)

uI.loJonrn enbsnpeonb

p.

533

lantur uota melius soluenda prioribus neglectis ' exaggerantur preces pro Il uenia . precibus pro incolomitate ' singultusque continui sepe illi abrumpunt praecantia uerba ' Tandem diuina clementia respecta ' que nobis delinquentibus ' semper post uirgam correptionis por-

rigit baculum consolationis

repente inter preces

somnoo grauatur ' Quo exonerata

'ilico surrexit

sana '

atque cum gaudio regreditur ad sua '

xII \.T I\ p. 534

oN ENIM ARBITROR

et hoc miraculum

esse

XII

reticendum ' quod duo diuersis affiicti morbis ' nam unus febre ' alter dentium dolore laborabat ' ll aliorum adminiculo ad memoriam huius uirginis adducti ' ingens enim dolor utrique proprias uires consumpserat ' per eius merita pristing redditi sunt incolo-

mitati'

xm ÖxeTUS MINISTRI beatg uuiboradg adeo uexa\ftutrr dolore dentium ' quod capiteo ex omni

XIII

parte tumescente ' ab omnibus eum intuentibus desperabatur ' Cui cum pater dentes ligniculo de cupa uirginis tangeret ' tribus uix guttis sanguinis prorumpentibusp ' sospes cunctis mirantibus surrexit ' ll

p. 535

xIv l\T I \

EC HOC SILENTIO pretereundum ' quantam pietatem uirtus diuina ostendere dignata est ob merita uirginis atque martyris suq planius declaranda ' supra fidelem seruam eius kebininam ' Post transitum igitur beatg uuiboradg commissione et praecepto illius '

P -rumpentibus textus B bifolio exciso iterum inciPit.

224

XI\'

gze

-roq{uBJ) uoSunBr{ uo^ suoqo-I rrezueß seJr{r puoJrls^\ lsBJ eprn^\ pIIIIcBu reqv 'luorpe8 gcrl8u"qus pun nerl pllgcB)I ueSrles rop SunupJouv pun Sun8ure^ uoJop r{c?u ors o}}Bq Bpsroqrl(\ ueSrlos Jop pol ulep gc€N rorel{ qcou 1ulqe) pBeN onorl orqr roqn urJ nzr;8unf Jouros olsuerpJo1 erp run'elqnre8 'ue?rcz nz

-.(Ue11I pun

uesreaJo nz

sello9 ger;tr orp opeug oqcle^\

ue8ueS.reqg ue8re.trqcs

'uep.re,n

lFu lqcru JrBp s€p qcnv

. snll1 oldeceurd la auol Iunlrsu?J} lsod . [uEulu . BpuBJBIcep sntueld än

qo lse e1eu8ry orepu.l, ureluenb . unpuneJat;

^IX

JnB punseS re11e uoun€lsJg rrrnz

ll ' l1xer:ns s -rluedrunro.rd slutniu:. -r8rtn ednc ep olnoru3i'

pu?ls Ja pun'sne 1n1g uegdorl rorp Jnu ualeJl 'elrqnreq ne.g8unl rop ouu€l11 rop uo^ uedg ruouro t\ril evrryZ

olp ruql ro]e1 rep roge slv 'oprnm ueqe8eSsne 'ueqes e1p 'ue11e uo^ ro pun r€zvr uollo.^d.qcse8 ue8unlqcry

-edsep snqlluenlul ui:: rutuo xe oeltdec po::

uql

uolle qc€u Jdo) ures gep 'llgnbe8 zroruqcsuqez uo^ os epJn,r €peJoqr16 ue8rles Jep sJeuer( soure uqos JeC

ilIx

-exon oopu äpe:oqtn:.

;

'lreqPunseD olle orp Jeporm ers uel8uelJe olsuerpJo^ oJqr r{cJnp rcqe'yqeza? -JnB

oUBr;

ueueSre orp uoproq

-oloJul luns Illppar i;: -uoc seJln seudo.td :: -pe srutS.lm snlnq L-E.

olleq zroruqcs .lerneqe8

-un uuec 'uoprni!\ lqcerqeS nur33un1 reserp o]]?}ssru -lr{cEpoD rnz oJIrH epruo4 qcrnp - qe1!\ur{Bz uE ercpue rep ';aqerC uB 11ll ouro rep uuop - uolq uelroq{u€r) u? elp 'remz gep 'uep;ezu ue8eurqcs

ll . leqeroq"l orolop . sIqroIII pclu€ slsra:.:

uouepoqcsJo^

-ro^ lqcru 'qcr eqne18 Jrep ropunl& sepueSlog rlcnv

'{cnrnz esneH r{c€u go4 o}rqe{ punJn€ punseS go3os

ux

'p.rr,ro,

esso IunlncEJllu cor{ 1:

ers

puetrs 'eprnn ler; urrll uo^ ers slv '}re.^&qcsaq JBIgcS uo^ ueleqeD ueJrlr rolun qc4z1o1d ers epJnl(']qcrernz solsoJl sop qBlS uep 8un8üqc-z rap eln6 rop r{ceu rorurur 'ueqceru Jolqog Jrly\ uuolvr 'sun erp 'e1uue1re apsug egc[ilg8 erp qcqpuo ors slv 'olrolN uopuoqou erp Sgneq rqr rlcerqrolun uozqcnlqcs sopuerqu^UroJ pun 'lleq -punseg tun uollrg orp regn qcrs ueqoqre SunqeEren

. ?ns . EU€S IIXoJJnS OJIII . E

secerd Jolur eluada:

run uollrg 'uelSrssulqceuJel'uereqnrg orp sls uelllos uep -re/y\ uollBqeSure resseq erp 'lqcerqeSrep epqnleD roqn

ueusJl qcrlgcreJ uepJn^\ sg ö 60lneJJre rue, qcrs Jo üep s1e

-rod sruorlde.r.roc

uei:

srqou änb . elcadsa: e erlueco€Jd lundrun:qz . ol€llruolocut ord snqr

UJJoH sop z}eseD

gqnge8 .opußS rop zlosog,

-e88exe . sr1ce18eu snqu

p. 536 cf. lib.

I

c.

II

beatg rachildg fideliter seruiendo adherebat ' Ipsa uero rachilda ' crebra inflrmitate fere per omne tempus uitg sug cruciabatur ' Haec autem quam praedixi serua quoddam potyrium miscere edocta fuit a beata uuiborada . contraq eius consuetudinariam" infirmitatemn ' ll Quod cum quadam die in testula igni apponere uoluisset ut se inclinauit ' diabolus utriusque dilectionis

insectator quadam inuisibili impulsione trusit eam

p.537

in ignem ' In quo cum diu huc illucque uolutata miserabititer cremaretur ' nemo enim astabat qui eam extraheret ' tandem diuina miseratione et beatg martyris'ut credimus auxilio ignibus eruta ' sella iuxta posita consedit ' Tarde post qugdam conserua eius ' aliique cum supradicto sacerdote egiberto intrantes diuersorium ' illamque uidentes itacrematamt : obstupuerunt I linsolita facie 'Cumque inquirerent" ab ea si ipsa esset kebinina' paulolum resumpto spiritu ' respondit ' ego quidem sum 'Nolite queso obstupescere neque mirari'Inimicus haec fecit ' Non enim hgc mala quasi non praescita mihi euenere ' Nam cum in cella sancti georii apud

dominam meam uuiboradam mansitarem contigit me grauissima infirmitate detineri ' Cumque mihi in dubio esset uita et mors ' subito uisus est capiti meo astare iuuenis pulcherimus ' et alius quasi persona deforp. 538

cf. Iob 2, 6

mis ethiopisv ' Quem ille pulcher increpans 'quid ll inquit hic astas cruenta bestia ? In aliquo enim adhuc post

tempus dabitur tibi potestas ledere hoc corpus In anima uero nec modo nec deinceps ' ullam tibi concessam scias En tempus lesionis Spero autem de domini misericordia ' si cum propheta ei tradita sum in interitum carnis ' quod etiam animam meam cum illius anima seruet ' Mirabile dictu ' cerneres eam in uno latere usque ad pectus ita concrematam ' ut ossa et

interiora quedam apparerent et uestem s contra

C.

r

infirmitatem

consuetudineriam

eraso)

226

-

B.

desunt s wiborade C.

t concrematam (e partim " deest C. " ethypos -8.

C.

nil

esse

LZZ

ruo^ se^\lä pun uogcou) olp üep 'lem luueJqJol

os

lsnJg Jnz srq elles Joure ue ors or,l'uouuo{ uoges o}l9g ueru : uelqcrJoq nz reqJopun^\ lsr sg «'lolloJ 0le0s uessep er^\ eloes oureru qcne Jo ü€p 'urq ueqeS;eqn segcsrolg sep SueE.rolun unz [qo1] leqdor4 rop er^\ urql qcl uue/v\ 'uue11 sop proltlru sep Jnu JoqE oJor{ qcl 'Bp Eunzlel -ro1 Jop l4und1re7 rop lsl 1z1el'uuep unN «'uepu€1s -e8nz 1{cery re}eds qcou 1z1e[ repervr '1grem np or,!r. 'rrp lsl roqe oloes olp .teqn luezlolro^ nz qreT ueserp 'uepre,rnueqe8e8 qcou 1{ceyq erp.releds rrp prr^\ lleque8

-eleg reropue Iefl 6 orlsog e84nyq '.rerq np lsgels sel11» :euoqcs rep 1l€gcs uoq 'sredory]V uoi{crlgeq seure UBlsoD Jep ur ueJelre^\ ueure qcou pun 'ueqels gdo; rueuroru uoqou 3u43un1 uouoqcs Jr.{as uoure qcrlzlgyd r{cr rIBS '8ur8 po1 pun uoqo'I run so sle pun '1req4ue.l; oJo,^ar{cs lsJogn€ oure ur qcr lerre8 'a1uqo,rn Bp€JoqrA urJJoH Joureru req 8.loeg ue8rpeq sop o[oz Jop ur qcr sle uuoq 'Uroro esols8unuqv qcrlzueS s1e 1gcru qcrur lerl >1cn13un seserp roqv 'uele8 puleg osoq rep leq seq 'lqclu qcno ilepunlll. pun 'qcne olllq qcl 'lqcru lunels 's.ulq qcl» :rue{ ureslgnlvrefl nz Sruezn ulo Jopar,{a ers sle 'ers e1e1-ro^\1ue 'res rurqey ors qo 'ue18erg reqe ors sly 'uoqessnv selur{o^\o8un rqr Joqn qcrs ors uepep -un^\'ueqes luu€JqJo^ os ors ers sle pun 'tuneg uop ur geqffi8g JolserJd ueluu€uo8ueqo {uop lnu uoruruesnz uoleJl oropue pun'ueuurJeuerplrl4[ JoJrIr ouro rue>l relpds a3ue1 'Jeperu 'pue1s uoqeuep .rep '1esse5 ruouro Jne qcrs gerl pun uetll[uelc uep ur.r,(1rery ueSrles rep oJIIH elp 'ueqne18 rr^\ or,r\ 'pun se11oD plolllntr sep qcrnp qcripue ueuuo>I ueqerzsn€Joq e1]Br{ ers Jop oIS rue>lluo

€p

'-

'loqep pu€ruoru qcrlueu puels so - opJn,{A, luueJqJe^ r{crlrorutu?[ pun e]zle,{d,rorl pun -urg urrep e8uel qcrs ors slv'renoC sur üols uor€qlqcrsun rueur3 llu '[uegcrl -neqcsoq pun ue8rlg] rop] ueclorT Jeproq pureC rep '1egne1 Jop ors gerls 'e18neqJo^ osle r{ors pun o}llo,ll uozles JeneC sgne gdol ueurel>l ruoure ur se8el seure slv 'uor{csnu nz uoprol soqcrluqome8 uerep soserp ors

ue8e8 >lu€rleg ure '1ure1e8 epe.roqrl6 ue8rles Jep uo^ olleq'qcurds qcr Jop uol'rege urJeuor« erq '11enbe8 ue1

osse

',

'g soJ'. --:

'J .'i.:: luBlBlUai:---

',

epEjJJ..

IIu u0]s0n 13

10 BSSO }n tuBlEula:] oun uI IuBo soJeuJa-l . :: IUnC IU€orU tUSLlIIUE ,-. r,uns Blrpsrl te ete -: : ep tuolne orad5 s:-uoc Iql] LUBIIn s;;: u1 . sndroc coq ej::: lsod cnqpe uIIu: .::

lpbur Il ptnb. sucJ:-: -JoJep euos.rad tsun'r soaru tltdec lso snsr:,

-

q HItu enbrun3 :-: lprluoc tuoJelts;: -* pnde ttroe8 IIJUES :" elrcsee;d uou tsc:: : sncrurul. IJElIui e::: . rrp* -: rueplnb o8a

. BUrUrqo{ lesse

e;;. ; .

ulrlosurl I lunrendr.::

:.

. IUnrJOSJonrp salu::: urnc enbrrle . snl. :--: -uoc Blrsod elxnr r' :. 1n ssr.rÄ].reru ä1eaq :: : -BJlxe uee rnb lEC.:.:= €lelnlon :r: : -- -BJOSTU

tu?a lrsnJl Suors[:.;--': sruorlcolrp enbsnr:::. . -srnlon ereuodde r-;:^. . i | nueleUluJgul :L-.i--oqrnn el€eq B lrnl ?-_' . BnJes rxrpeerd rur:.: ä1rn

sndue] ouuo

r;-

oren esdl . l€qeraqpE

p. 539

lesam ' In altero uero uestem combustam ' et carnem in nullo penilltus lesam'

IGITUR* DOLORE HUIUS ustionis in

p.540

lectum decidens cum per aliquot dies grauiter laborasset ' accidit ut quadam uesperax resolutis membris ' frigido corpore . ita omnium officiorum iaceret effeta ' ut a cunctis circumstantibus mortua nuntiaretur ' Fletur ' extenditur' ordinatisque excubiis 'pro mortua custoditur . Circa pullorum uero cantum ' fragor nimius ' ueluti tonitrusv ita grauiter super ipsam domum increpuit ' ut omnes qui in excubiis aderant ' nimio terrore perculsi ' ad terram corruerent ' At ll uirgo rachilda diuino ut credimus instinctu uocans ad se praedictam conseruam . dedit ei cilicium beatg uuiboradg' eamque super defletg corpus expandere iussit ' Sed et baculum eius addens ' superponi precepit ' Quod cum factum fuisset' extimplo recalefacta' conualuit' resedit' uisum aperuit ' omnibusque quinquepertitis' officiis ad plenum recuperata est ' Tunc erumpens in uocem dixit ' Gratias tibi refero christe ' salus omnium in te sperantium'qui dolores meg ustionis medicamento gratig tug

p.541

fugasti ' et tibi domina mea uuiborada ' per cuius

ll

merita hanc misericordiam confido me consecutam '

(^)rEnE

PRECIUM ESSE duximus . et hoc paging

\-,

commendare ' qualiter omnipotens deus has sanctas uirgines ' priusu in ergastulis in quibus se pro eius amore incluserant tumulatas ' basilicA sancti magni inw

Litteram initialem pingunt z quinque pestitis B; quinque

codd.

perticis Vad.70, Sang.610 et

x uespere -8. v tonitruus -BC.

ed. Goldast ; perstitis Basil. D.

18; partitis ed. Boll.

a pius B. 228

I.

l;-

627,

1|rrr 'uerqcs Jr{I et,l 'rep 'uerqatz UoJJB) ue8upertenz ueure 'rezn ueqesnzue uoqcs rep '3ur13unf uoulo tun€Jl rur rurge) eluueue8 lJo elp q€s qcl1uleu slqceN soulg 'uolllos uäpJe.{\ uasseleSure snu8e141 ue8tpeq sop or{crl) elp q'ue11eq uossolqcse8uto uolll^\ eqolT roulos tun qcIS ors ueuop ur 'uerett ueqer8eq velloz uop uI lsqc"unz erp 'uenergSunl ue8rpeq osolp g€p 6el11o,l\ uer€quego llo9 eS4qcpuqle Jop er,tt 'uenellJa^nzue luerue8re6 ruop sep r{cne '}rem eq$ntr rep rnJ se uoll€rl rll11

^x

IUBS BC

o8rrn ly

.

orruru . 1uE-1;:'

-OJCUI IUnI.Uop

ue.;:

-en . snrturu .roSurJ . : -rpolsnc €nuor.u o:; .

. JnlOl{ . JnlOJEIlur:* 3 ln . 31090 ]oJe-lE: : opppg . srrqtueut sn: . IOSSBJOqBI JOlIIlEli-Iunlcol ur sruorls:

.lzplto^

lqclu ldneqreqn qcsrolC sep pun luuerq -r0^ prol>I sBp r€,r Joq€ o]res uorepu€ rop Jnv 'uqes -JoA lqcru JB^t. prol) sup qcop irezvr reqlgcrs uoJouul

ur ruouJBc 10 . ruslsnqr

tromitti reuelare dignatus est . Quadam igitur nocte

.

sepedictg kebening uisum estu' somnium . quidam iuuenis ' aspectu decorus . trahens redam . geminis rotis compositam quadam cerea materia ut ei uisum est

p.542

p.543

p.544

oneratam . Cumque illa interrogaret . qua de causa ueniret ' uel quid ex hac ll materia facere uellet . missus sum ait . ut harum sanctarum uirginum sepulchra . muro interrupto basilicg intromittam . Post hanc igitur uisionem aliquod diebus exactisb.gralo qui id temporis cAnobio sancti GALLI praeerat . in. animum duxit . credo diuina inspiratione . uisionem ancillg factis exequi ' Tunc prostratus ad memoriam uirginum . deuotis praecibus illarum uoluntatem et adiutorium coepit implorare ' ut is cuius uoluntas opus est . patrandum opus dignaretur aspirando praeuenire . et adiuuando prosequi .Postquam hgc et his similia uirgineis aurillbus humiliter instillauit . surrexit . conueniensque ancillam quam praedixi ' enucleauit illi archana uoluntatis su€ . His illa auditis .retulit ei e contra somnium quod uiderat ' Sicque factum est . ut fide ueniente ab utroque ad utrumque . duo certa fugarent dubium ab opere patrando ' Extimplo uocantur cgmentarii . opusque in diuina prouidentia perfectum .humanis studiis traditur perficiendum Iam tum feruente opere . contigit ut quoddam immane saxum ab eisdem artificibus incaute leuatum ' sed incautius relictum .uni ex ll illis in pedem

cecidisset grauiterque collideret . Qui a sociis ad

diuersorium delatus . iussit cgreum parari . eumque ad sepulchrum beatg uuiboradg accendi . Quod cum factum fuisset . meritis beatg martyris id optinentibus . sequenti die cum cgterisd cgmentariis . sospes et lgtus ad opus inceptum mature uenit" . "'per add. Boll. b transactis C. c InA.

hystoria sancte wiborade virginis et martiris christi anno domini 1459 in die sancti re-

d deest C.

migii confessoris et pontificis Sang.610. - Laus deo. 1508

e finito libro lsit laus et gloria

Christo) B. Et sic est finis Vad.70 et ed. Goldasr. Explicit

230

actum Basil.

D.I.

18.

TE(,

'81 '1',0 ,':-i::

80§t 'oap snul - '-.;

srcgtluod 1e srJoss:-: - - l

'lleqrv uououuoSoq Jnz E1l1ez1qcal r{ory pun punse8 urerne6 ue8uqn tuop lltu Eel uepueSlog rue 'ue1ryI^\Jo selp etp 'utr,(1re141 ueStles Jop olsuolpJe^ rop {uep ro IUB{ 'lezn ueqeqcse8 sup slv 'uopuplznzue ep€roqll11 ue8rles rop qerg IUB els pun uelg)u nz ezß>I eule '1qu3eq pun lqcerqeE 13uru1 -J01un elp ul uossouoD uoulos uo^ opJnt\ JE '012101J0/\ Jot\qcs uqr pun IoU ün.{ uop JnB uougt uol Irreuto 'JBA\ uepJol\ uessele8ue8erl resolEros qcou reqe 'ge4co1e8 solE.ros uJo>lJeiy\pueH uep uo^ Jop 'uelcorq.lene6 regor8 ure gep 'se qeqcse8 'ren e8ueg Iuollo^ uI uoqcs ryo16 s€p slv 'ueqe8reqn Sunrqggsnv rnz raJlg ueqcrFlcsuoru unu epJn^\ 'rerr,r. lepuollol uoqcs Sunq -r{osro^ ueqcrll}g8 rop ur sep '>Fe16 s€p pun 'ueJnre8 rernel4tr uoprn^\ lroJos 'qelrue^ se{re6 sep 31ogrg ruu 6J\IMZ uep Sun.reqcls elleddop eute 'e11uoqcs uenerl

-re1 uerepue ruop roure gep 'qcrnpep üBp 'se qeqcse8 oS 'oneq ueqese8 ers uop 'urnerg uop IunJopoIA\ tuql ors ololqcueq 'e11eq poqe8 sup euaf slv 'uBId uoluleq -eB ueures Jr{l o}llßqluo pun 'qcerds qcl JOp uoa. 'p8eyq Jop nz SurB 'qcrs re qorlro '01]€q lggge8ure Stlgruep uorqg ueqcrlne48unf uep seqcrluge pun serp re ruop -rlceN 'e1re1e8 Sunzlnls.rolun oules qcJnp so pun ueqe8 -nzu?Jo^ puJepJo.J 'rem ue:qnJnzsne sep '4re11 ruep 'e8rprnzn qcrs '1sr Sltgu olll,/y\. uossep ';ep gup 'ueqegnz -u3 oJIIH err{r pun uolllly\ uorrlr e}oqoD e8t1lruep qcrnp

'uenerg8unl rep ollplssru]qcgpoD rep uB l4cerlse8 -urq 're uue8eq eC 'uossel nz ue81og uel€I p8e14 rep uorsr1 rep 'eqnelS qcl erlr o8unqe8ulE oqcrlugS r{crnp 'e1e1re1 rolsol) sap TaZ rosorp nz rep 'qo1e;3 Uolqcseq uorsr1 Josorp r{ceu e8el e8rurg «'uesselnzure eqcJr) elp ur rlcnJqr{crnpJenetrAI uoure qcJnp uene;g8un1 ue8rlreq Josorp reqBJC erp 'uepro^\ 1>Icqcse8 urq qcl» :Jo elSes 'eqeqro,r IBrJo]BIAI ruop lnu Je s€tvr Jepo etutuo>l Je nzoA\ 'elEerg ers slv 'r€^\ uopeloq IBrrel€IN ruouoqreJsrlc"a\

-er IJcu€s elp ul 6-.:. ouu? rlsrJqJ srJr:r?-: -: -JI^ epBJOqr,\\ el,'-:j :

pe sn131 1o sedscs . ;'-

. snqrlueultdo p: ; lunc ponö . :; -: '

-cBJ

pe enburne . rJE:?* pe srrcos € Inö ureped ul

::

sllll \: --

olnscur snqrJrlrui

:::

ln lr8rluoJ e-:- JnlrpeJl srrpnls

s:

:

-i :-

ut enbsndo ru.: -: -ud eredo qe rl.:.:-.-: pe enborln qB a:-:.-: -epln ponb runr;-*: ! . äns srlelunlon r-:-: tu€llrcue enbsu::-:- -

snqllune sreurS:r:. :.

opuennrp€ 13 . ::._: tunpueJled . ts: .-: lldeoc runrJolrir:? -:

-

srlonep . tunurä:r: :: -oxe srlcBJ e11r-.u: -- : . lFnp tunulluE *. suodruel pl Inb

i':-: :i:.

rn1t8r cuer.{ isod

.

.

erqclndos tuflu-;:--.-

snsslru . lellon 3Ja-':-: BSnBc

ep

enb r:::i

UnSIn r0 ln EU;:: srloJ srunue8 . uu:::

1S0

-onnr ueprnb . [unri: --

. oloou rnlr8r ruepe:.I

UgISICgU

INDEX NOMINUM

zu den Editionen

Iohannes baptista -':. : Israelita, NaL,oth -:-

Italia 72,74. 1::.

r

I

Kebini (Kebeni. Kebt:.. una

e duabus ar.;...-.

Kerbirga reclusa 1j.t Abraham 146,202

Eliseus 182 Engilbertus (Engelbertus) abbas 70, 78, 80,

Aegyptius puer 170 S. Agnetis festivitas 100

86, 94, 122, 124, Igg, 192,

Achab rex 190

lg4, 202, 204,

206, 209, 216, 2lg Enoch 146

Alamanni 32,124 Alamannia, provincia 76,96, 192 Alaricus, in quadam insulaTuricini lacus solitarius Adalrich von Ufenau 152,754,156 Amalechita 170

Esaias 168 Esdras 114

Araris fluvius 96,220

Frichgowe, pagus 96, 220

Arates Aretas rex 154 Augusta Augsburg 60, 120, 170

Blitdruda (Pliddruda) B. Rachildae germana 96,220 Burchardus (Purchardus) dux Alamannorum 70, 72,74,122,180,186, 190

Constantiensis episcopus vide Salomon

Cornelius centurio 166 Craloh (Gralo) abba 102, 112,230 David propheta 148, 178

Galli 102, 104,110,

decanus

174

5

Galaad yzZe Ramoth S. Gallus 38, 46, 52, 56, 58, 62, 68,74,80, 88,92,98, 110, 112, 120, 722, 732, 136, 150, 152, 154, 160, 162, 16g, 196, 1gg, 190, 192, 199, 2lg, 220, 230 S. Georgii (Georii) cella in montibus sita St. Georgen 52, 54, 56, 120, 152, 154, 158,

Gregorius Magnus 776

Heinricus [I], Saxonicus, rex 180,

\aboih Israeli:: --. \oe 1-i6 \rrltFeriUS ab:r= -( : \..rlerus [], ::.: - -, chus

Hebraica, traditio 172 188

Herimannus coenobita S. Galli 110, 152, 188 Herodes Antipas, gener Aratae regis 154 Hierusalem 136 Hitto, frater S. Wiboradae 38, 40,42,44, 46, 82,86, 90, 94,99, 1lg, 124, 132, 134, 136, 140, 202, 204, 209, 214, 216, 2lg,

90

P":hnos i:su..

-

Paulus äpoSIur--S 1+S. 1-