Türk Halkbilimi Dili ve Poetikası Fikir Hayatı (Makale ve Denemeler) [1 ed.] 9786055413293

Citation preview

Prof. Dr. Kamil Veli Nerimanoğlu

Prof. Dr. Kamil Veli "NERIMANOGLU

HALKBiLİMİ Tu RK -DİLİ VE POETİKASl­ ..

FİKİR HAYATI (Makale ve Denemeler)

Akçağ Yayınlan: 1022 Türk Halk Edebiyatı: 58

TÜRK HALKBILIMI DiLi VE POETIKASI FiKiR HAYATI (Makale ve Denemeler)

Prof. Dr. Kamil Veli NERİMANOGLU

Türkçeye aktarma ve uyarlama: Dr. Ali Asker - Mahire Gayıbova

1. Basım: Ankara 2011 ISBN: 978-605-5413-29-3 Sertifika No.: 11382 Redaksiyon: Yrd. Doç. Dr. Nazım Muradov (Lefke Avrupa Üniversitesi- KKTC) Mustafa Sıddık Özcan

Kapak Tasanmı: Emin Bebek Kapak Resmi: İlham Enveroğlu Mizanpaj: Emel Yalçın

©Bu kitabın bütün haklan Akçağ A.Ş.ne aittir.

Baskı ve Cilt Erek Matbaası Büyük Sanayi 1. Cad. Çim Sk. No. 17/1 İskitler-Ankara Tel: (312) 342 31 01

Akçağ Basım Yayım Pazarlama A.Ş. Tuna Cad. No. 8/1 Kızılay-Ankara Tel: (312) 432 17 98 - 433 86 51 Faks: (312) 432 28 52 e-posta: [email protected]. tr www.akcag.com.tr

P rof. Dr. Kamil Veli NERIMANOGLU

••

Tu RK

•

•

•

HALKBILIMI -DİLİ VE POETİKASl­ FİKİR HAYATI

(Makale ve Denemeler)

Prof. Dr. Kimll Veli Nerlmanoğlu Türk dünyasının tanınmış Türkologu, eleştirmen, edebiyat bilimcisi ve fikir adamı Prof. Dr. Kamil Veli Nerimanoğlu 1946 yılı Ağustos ayının 18'inde Azerbaycan Cumhuriyeti Cebrayıl ilçesinde doğdu. Liseyi bitir­ dikten sonra, 1 965-1970'1i yıllarda Bakü Devlet Üniversitesinin Filoloji Fakültesinde yüksek eğitim aldı. ilk makaleleri, öğrencilik yıllarında yazdığı "Vagif dili, Vagif üslubu", "ifade yaratıcılığında bedii-poetik konuşmanın rolü", "Nesimi dili" vs. üniversitenin "ilmi Eserleri"nde ve merkezi gazetelerde yayımlandı. 1970 yılında Bakü Devlet Üniversitesini onur diploması ile bitirdi ve Azerbaycan Dilbilimi Bölümünde asistan olarak çalışmaya başladı. Aynı bölümde yardımcı doçent (1 976-1981), doçent (1981 -1988), profesör (1988-1998) olarak çalıştı. On yıl boyunca üniversitenin Azerbaycan Dil­ bilimi Bölümü Başkanlığını yürüttü. 1993 yılında Azerbaycan Cumhuriyeti Başbakan Yardımcısı görevinde çalıştı. 1992 yılında Türkiye Cumhuriyeti Ege Üniversitesinde, 1 999-2000 yılları KKTC Doğu Akdeniz Üniversitesinde, lstanbul Yeditepe Üniversi­ tesinde (2006-2009) yılında misafir profesör olarak çalıştı. Halen lstanbul Aydın Üniversitesinde öğretim üyesi olarak çalışmaktadır. Avrasya Araş­ tırmalar Merkezi'nin başkanı, 30 ciltte "Türk Dünyası Edebiyatı" serisinin başkan yardımcısı, Türkiye'de yayımlanan "Bilge", "Yol", "Milli Folklor", aynı zamanda "Azerbaycan Folkloru", "Türkologiya" (Kazakistan), "Bal­ kan Türkolojisi" (Kosovo) dergilerinin yayın kurulu üyesidir. Halihazırda Yeditepe Üniversitesinde misafir öğretim görevlisi olarak çalışmaktadır. Kamil Veli Nerimanoğlu Türk Dil Kurumu'nun, Atatürk Kültür Merke­ zi'nin ve Türk Folklor Kurumu'nun şeref üyesi, Selçuk Üniversitesinin şe­ ref doktorudur. 1998 yılında Türkiye Cumhuriyeti'nin Şeref ve Liyakat Madalyası ile onurlandırılmıştır.

Aileme

•••

Kısaltmalar

AAK ABD age AHCP AYB Azerb. SSR EA

B. B BC Bkz. c. c.

CHP Der. DTS KGB KKTC seh. ssc

SSCB TBMM vb.

- Ali Attestatsiya Komissiyası - Amerika Birleşi k Devletleri - adı geçen eser - Azerbaycan Ha lk Cephesi Partisi - Azerbaycan Yazarlar Birl iği - Azerbaycan Sovet Sosya l i st Respubl ikası'n ı n Elm ler Akademisi [Azerbaycan Sovyet Sosya l ist Cu mh uriyeti'n in Bilimler Akademisi] - Bakı [Ba kü] - BBC Radyo İ stasyonu - Bakınız - Ci lt - Ci lt - Cu m h uriyet Halk Partisi - Derleyen - Drevnetyurkskiy Slovar [Eski Türkçe'nin Sözlüğü] - [Ka-Ge-Be] Kom itet Gosudarstvennoy Bezopasnosti (SSCB istih barat Örgütü] - Kuzey Kıbrıs Türk Cumh uriyeti - seh ife [sayfa] - Sovyet Sosya l i st Cu m huriyeti - Sovyet Sosya l ist Cu m h uriyetler B irl iği - Türkiye Büyük Mil let Mecl isi - ve benzerleri; ve başka ları

iÇiNDEKiLER

-Söz Adamı +Söz Alimi

Kamil Veli Nerimanoğlu

=

(A. B. Ercilasun - N. Muradov)-

............................................................................................

Prof. Dr. Kamil Veli Nerimanoğlu'nun Yayınlarından Bazıları-

......................................

9

15

Birinci Bölüm Halk Bilimi Meseleleri

Azerbaycan Folkloru: Problemler, Vazifeler

......................................................................

Azerbaycan Halk Biliminde Yeni Çalışmalar Üzerine Türk Mitleri Hakkında Söz

.......................................................................................................

17 36 42

..........................................................................................

49

............................................................................................................

54

......................................................................................................................

68

Felsefi Ve Estetik Açıdan Nevruz. Azerbaycan'da Nevruz Nevruz Ve Bitkiler

......................................................

Nevruz Ve Mitoloji

.................................................................................................................... ....................................................................................

83

................................................................................................

85

Kültür Ve Politika Açısından Nevruz Türk Dünya Görüşünde Renk

72

Azerbaycan inanç Önderleri Üzerine

..................................................................................

94

ikinci Bölüm Dil ve Poetlka

Türk Dünyasında Ortak iletişim Dili Üzerine

.....................................................................

"Azerbaycan Türkçesi" Adı Üzerine

....................................................................................

Azerbaycan'ın Devlet Dili Politikası Üzerine

....................................................................

Azerbaycan Türkçesinde Deyimler

....................................................................................

105 111 126

...........................................................

130

..........................................................................................

137

Azerbaycan'ın Güneyinde Dil Siyaseti Hakkında Atatürk' ün Devlet Dili Politikası

99

Altay Bilimi (Altayistik) ışığında Azerbaycan Türkçesindeki ..................................................................................................

141

.....................................................................................................

148

Moğolca Kelimeler Üzerine Türk Lengüo-Folkloristiği

8

Prof. Dr. !