Tezy Rady Naczelnej Obozu Zjednoczenia Narodowego w sprawach wiejskich i upowszechniania kultury uchwalone przez Radę Naczelną Obozu Zjednoczenia Narodowego w dniu 13 sierpnia 1938 roku

Citation preview

T e z y Ra (Ty N a c z e l n e j Obozu Zjednoczenia Narodowego w sprawach wi ej ski ch i upowszechnienia kultury

uchwalone przez Rad; Naczelną Obozu Zjednoczenia Narodowego w dniu 13 sierpnia 1938 roku

OBÓZ ZJEDNOCZENIA NARODOWEGO O D D Z I A Ł P R O P A G A N D Y

■1A5 K3S O ddział P ropagandy. N r 19/38. W yd. II D ruk. DOM PRASY S. A., W arszaw a

TEZY PROGRAMOWE

dotyczące wsi i gospodarstwa wiejskiego I. Tezy zasadnicze 1. Wieś stanow i głów ną po d staw ę zd ro w y ch sił fizycznych i m oralnych N arodu oraz głów ne źródło uzupełniania w szystkich innych w arstw społecznych. R ów nocześnie stanow i ona głów ną p o d staw ę sił ob ronnych Państw a. W ludności w iejskiej tkw ią ogrom ne, choć n iew y ­ k o rzy stan e dotychczas w pełni zasoby en erg ii p o te n ­ cjalnej. Ich przem iana w siły aktyw ne dla N arodu i Państw a m usi stać się p odstaw ą p ro g ram u d o ty czą­ cego rozw oju w si i g o sp o d arstw a w iejskiego, a o b ej­ m ującego obok rolników także w szystkie inne zaw o­ dy m ieszkające na wsi. 2. Wieś p rzez w zm ożenie sw ego dynam izm u w in ­ na zająć w Państw ie należne jej m iejsce. Życie sp o ­ łeczno-gospodarcze wsi pow inno być zharm onizow a­ ne z całokształtem życia społeczno-g o sp o d arczeg o Państw a. Rozwój w si i g o sp o d arstw a w iejskiego po-

w inien być dostosow any do p o trz e b o b ronnych i ogólnych Państw a. 3. Rozwój g o sp o d arczy Polski w ym aga stałego w zrostu w y tw órczości rolniczej p rz y rów norzędnym jeszcze szybszym w zroście w ytw órczości p rzem y ­ słow ej. 4. G ospodarstw o w iejskie w inno być nadal o p a r­ te na p raw ie indyw idualnego w ładania ziem ią w g ra ­ n icach d o b ra ogółu i Państw a oraz znajdow ać się w r ę ­ ku rodziny, zdrow ej fizycznie i m oralnie, a otaczanej troskliw ą opieką władz. 5. Ludność w iejska m usi b y ć czynnym i głów nym w spółtw órcą kultury i d o b ro b y tu wsi. Jej d o ty ch cza­ sow y doro b ek pow inien być punktem w yjścia dla p ra c y nad podniesieniem w si i g o sp o d arstw a w iej­ skiego. P raca społeczna na w si pow inna o p ierać się p rz e d e w szystkim na czynnym udziale ludności w iej­ skiej. Im bardziej bow iem aktyw ny udział b ie rz e lu d ­ ność w b u dow aniu kultury narodow ej i w rozw oju p ra c y społecznej i g ospodarczej, tym bardziej ro zu ­ m ie ona solidaryzm społeczny i znaczenie sp o łeczeń ­ stw a jako całości, tym bardziej staje się gotow ą do ofiar na rzecz N arodu i Państw a. D latego w p ro g ram ie rozw oju w si i g o sp o d arstw a w iejskiego m uszą być jak najszerzej uw zględnione te zadania, k tó re m ogą być zrealizow ane siłami w łasny­ mi ludności w iejskiej. 6. W ładze p aństw ow e w inny zapew nić zasad n i­ cze w arunki dla zrealizow ania p ro g ram u rozw oju wsi i g o sp o d arstw a w iejskiego. 4

D ziałalność Państw a w pow yższym zak resie p o ­ w inna zm ierzać do w yw ołania i uzupełnienia w ysił­ ków idących z łona samej ludności w iejskiej, a nie p o ­ w inna tych w ysiłków zastępow ać, o ile ludność ta jest zdolna do ich w ykonyw ania. A dm inistracja państw ow a i sam orządow a p o w in ­ na uw zględniać w ro zstrzy g an iu sp raw w iejskich sw oiste cechy środow iska w iejskiego, b y p rzez to p rzyczynić się do ułatw iania p ro c e só w rozw ojow ych na wsi. 7. Ludność w iejska pow inna m ieć w ram ach o b o ­ w iązującej K onstytucji zapew niony należy ty w pływ na b ie g sp raw państw ow ych. W w yniku w y b o ró w p rzep ro w ad zo n y ch do sam o­ rząd u tery to rialn eg o na pod staw ie now ej ordynacji w yborczej pow inny się znaleźć w e w ładzach sam o­ rządow ych jednostki ideow e z m ocnym charakterem , znające środow isko w iejskie i p rzep o jo n e poczuciem o dpow iedzialności za losy N arodu i Państw a. 8. Ludność w iejska w obecnej chwili pozbaw iona jest opieki społecznej, poniew aż obecna o rganizacja służby zdrow ia publicznego nie odpo w iad a p o trz e ­ bom wsi. Dlatego należy w ytw orzyć p raw n e p o d sta ­ w y do zorganizow ania opieki społecznej i służby zdrow ia na wsi. 9. N astaw ienie g o sp o d arstw a w iejskiego w cza­ sie pokoju m usi uw zględniać p rzy goto w an ia w aru n ­ ków do jak n ajspraw niejszego jego p rzejścia na o rg a ­ nizację i g o sp o d ark ę w ojenną.

II. Tezy społeczno-gospodarcze 1. G ospodarstw o wiejskie winno zapewnić ludno­ ści wiejskiej maksymalne zatrudnienie oraz możność w ygospodarow yw ania coraz w iększego dochodu spo­ łecznego, ażeby jej umożliwić rozw inięcie pełni sił duchowych i fizycznych. 2. G ospodarstwo wiejskie powinno zapewnić dla potrzeb państw ow ych i obronnych w jak największym stopniu samowystarczalność. Równocześnie gospodarstw o wiejskie powinno dostarczyć na cele eksportu, możliwie duże nadwyżki produktów jak najbardziej uszlachetnionych. 3. Skład zawodow y ludności w Polsce wskazuje na wybitnie niezdrow e stosunki demograficzne, w y­ rażające się p rzede wszystkim w przeludnieniu rol­ nictwa. Celem zmniejszenia tego przeludnienia należy dążyć do: a) podniesienia w rolnictwie intensywności, b) zw iększenia pow ierzchni użytków rolnych, c) zapewnienia przejścia ludności wiejskiej do zajęć nierolniczych przede wszystkim przez uprzem ysłow ienie kraju. 4. Celem zwiększenia na wsi zatrudnienia w za­ w odach nierolniczych należy spotęgow ać zdolność wsi w zakresie przetw órstw a jej własnych surowców oraz rozbudow ać na wsi chałupnictwo, rzemiosła i za­ kłady przem ysłowe. Równocześnie zaś przem ysł miej­ ski powinien w m iarę możności opierać się na półfa6

b ry k atach dostarczanych p rzez w ytw órczość p rz e ­ m ysłow ą na wsi. 5. Wieś p rzez p o d niesienie d o b ro b y tu jej lu d n o ­ ści b ęd zie m ogła stanow ić pojem ny ry n ek zbytu dla w y ro b ó w przem ysłow ych. 6. S truktura społeczno-gospodarcza w si polskiej po w inna ulec gruntow nej przebudow ie. Na czoło tej p rzeb u d o w y m uszą być w ysunięte: a) p o d niesienie poziom u ośw iaty ogólnej i p rz y ­ gotow anie do zaw odu rolniczego,b) w p ro w ad zen ie racjonalnej organizacji ro ln i­ ctw a; c) n ap raw a stru k tu ry agrarnej; d) p o d niesienie zdolności w ytw órczej rolnictwa,e) uprzem ysłow ienie wsi; f) ro zb u d o w a podstaw ow ych u rząd zeń g o sp o ­ darczych zw iększających zdolność w ytw órczą g o sp o d arstw a w iejskiego i p o lep szający ch w a­ runki bytow ania ludności; g) rozw ój i u spraw nienie ap aratu w ym iany; h) stw orzenie m ożliw ości odpływ u ludności w iej­ skiej do now ych zaw odów p rzez u p rzem y sło ­ w ienie i u rbanizację kraju (w szczególności p rzez p o p ie ra n ie rozw oju now ych m iast i m ia­ steczek); i) u dostępnienie m łodzieży w iejskiej p rz y g o to ­ w ania się fachow ego i ułatw ienie jej p rz e ch o ­ dzenia do zaw odów nierolniczych; j) unarodow ienie handlu i przem ysłu wsi. 7

7. Podstaw ow ym w arunkiem p rzeb u d o w y g o sp o ­ d arstw a w iejskiego, realizacji jego plan ó w ro zw o jo ­ w ych oraz p rzystosow ania go do p o trz e b w ojennych jest m ożliw ie rychłe w p ro w ad zen ie racjonalnej o rg a ­ nizacji rolnictw a, k tó ra pow inna być o p arta na ścisłe) w sp ó łp racy sam orządu rolniczego i organizacji d o ­ brow olnych. W tym celu należy dążyć p rz e d e w szystkim do: a) ro zszerzen ia organizacji i zak resu działania dzisiejszego sam orządu rolniczego i b) konsolidacji w szystkich dobro w o ln y ch organizacyj rolniczych. 8. S truktura a g ra rn a Polski nie o dp o w iad a jej p o ­ trzebom społecznym i gospodarczym , zw łaszcza w o ­ b e c faktu p rzelu d n ien ia w si i szybkiego p rzy ro stu ludności, nie znajdującej zatrudnien ia po za ro ln i­ ctw em . Struktura ta pow inna ulegać gruntow nej n a ­ p raw ie, opartej na n astępujących w ytycznych: a) szybkie ukończenie p a rcelacji przym usow ej zgodnie z ustaw ą z dnia 28 gru d n ia 1928 r. c e ­ lem zw iększenia ilości sam odzielnych g o sp o ­ darstw ; b) ścisłe p o łączenie środków działania, zm ierza­ jących do n ap raw y stru k tu ry ag rarn ej (p arce­ lacja, kom asacja, podział, gru n tó w w spólnych, m elioracje, u p o rząd k o w an ie stanu p raw n eg o , likw idacja serw itutów itp.),c) zakładanie w ośrodkach podm iejskich g o sp o ­ d arstw robotniczych, o g rodniczy ch i o g ró d ­ k ów pracow niczych; 8

d) utrzym anie pew nej liczby g o sp o d arstw w ięk ­ szych o w ysokiej kulturze rolnej, a p o zo stają­ cych czy to w pryw atnym posiadaniu, czy też prow ad zo n y ch p rzez Państw o, szkoły, sam o­ rz ą d y i spółdzielnie, w celu p o p raw ien ia p ro ­ dukcji rolniczej i podn o szen ia jej poziom u zw łaszcza w zak resie hodow li elitarnej (hodo­ w la nasion, plantacje, hodow la zw ierząt z aro ­ dow ych i t. p.); e) przeciw działanie rozdrabnian iu g o sp o d arstw poniżej p o żąd an eg o w danych w aru n k ach g o ­ spo d arczy ch minimum o b szaru p rz e d e w szy st­ kim p rzez o rganizację do g o d n eg o k re d y tu na spłaty rodzinne. 9. Poza p o p ra w ą stru k tu ry rolnej i po za k ształto ­ w aniem sił fachow ych dla g o sp o d arstw a w iejskiego, n ależy dążyć do uzyskania optym alnych w yników w rolnictw ie. W yniki te b ęd zie m ożna osiągnąć p rzez: a) zastosow anie upraw , zapew niających w ysoką dochodow ość i najlepsze w yk o rzy stan ie czyn­ nika pracy; b) racjonalne inw estow anie w zak resie m elio ra­ cji, gleb w adliw ych, budow li, m aszyn i t. p., zapew niające jednakże odpow iednią in ten ­ syw ność i ciągłość produkcji, a nie o b ciążają­ ce jej nadm iernym i kosztam i o p ro cen to w an ia i am ortyzacji; c) zw iększenie zapasu ziemi d ro g ą w zięcia p od u p raw ę rolną pew nych ob szaró w leśnych z uw zględnieniem jednak p o trzeb państw o-

w ych i o b ronnych oraz zag o spo d aro w y w an ia nieużytków . 10. U w zględniając, że las p rzed staw ia doniosły czynnik w obronie kraju, a rów nocześnie jest ź ró d ­ łem coraz konieczniejszego surow ca dla przem ysłu, należy: a) pow iększyć o b sza r zalesiony p rzez zm eliororow anie nieużytków , jak rów nież p rzez zale­ sienie tych gru n tó w upraw nych, k tó re ze w zględów fizjograficznych i g o sp o d arczy ch nie pow inny być użytkow ane rolniczo; b) w ykorzystać jak najracjonalniej p o w ierzchnię leśną, w szczególności p rzez m ożliw ie szybkie u tw orzenie optym alnej stru k tu ry drzew o stan u dla uzyskania najw yższej produk cji z jed n o st­ ki pow ierzchni w zakresie drzew a u ży tk o w e­ go, p o trz e b n eg o dla go sp o d ark i narodow ej; c) rozw inąć na szeroką skalę uboczn e u ży tk o w a­ nie lasów , co pozw oli zw iększyć zatru d n ien ie ludności w iejskiej; d) rozbudow ać przem ysł drzew ny, m echaniczny i chem iczny, k tó ry by pozw olił na w yw óz g łó ­ w nie d rew n a p rzero b io n eg o , bąd ź p rz e tw o ró w drzew nych. 11. W ysoka cena ziemi, szczególnie w okolicach o gęstym skupieniu ludności w iejskiej jest tylko czę­ ściow o w ynikiem jej opłacalności, a w znacznym sto ­ pniu w ynika z nadm iernego popytu. Popyt ten jest m iędzy innym i w yw ołany trudnościam i chłopa p rz y p rzejściu do innego zaw odu. W ysoka cena ziemi po10

w oduje zbyt w ysokie koszty p rodukcji rolniczej i jest p rzeszk o d ą w spłatach rodzinnych, co p rzy czy n ia się do nadm ierneg o ro zd rab n ian ia gruntów . D latego należy dążyć do zm niejszenia rozpiętości m iędzy cenam i ziemi, a jej skapitalizow aną d o ch o d o ­ w ością. 12. A kcja osadnicza na teren ach po g ran iczn y ch w inna być p ro w ad zo n a zgodnie z w ym ogam i o b ro n ­ ności Państw a i żyw otnych in teresó w N arodu Polskie­ go dla trw ałego zw iązania w szystkich teren ó w z Pol­ ską. D latego należy roztoczyć szczególnie troskliw ą o piekę nad kolonistam i na tych terenach. 13. Położenie robotników rolnych i leśnych, zw ią­ zanych z gosp o d arstw em rolnym i leśnym pow inno ulec p o p raw ie w raz ze w zrostem dochodow ości te ­ goż gospodarstw a. 14. Różnice geograficzno - g o sp o d arcze ziem p o l­ skich zm uszają do oparcia planu g o sp o d arstw a w iej­ skiego na p o d staw ach regionalizm u. Plan ten p o w i­ nien uw zględniać zarów no m iejscow e w arunki p rz y ­ rodnicze, k ulturalne i gospodarcze, a w szczeg ó ln o ­ ści stan i ch arak ter p rodukcji przem ysłow ej i kom u­ nikacji p o szczególnych ziem, jak i p o trz e b y o b ro n n o ­ ści Państwa. G ospodarstw a w iejskie w obszarze środkow ym Państw a pow inny uzyskać jak najw iększą w ydajność i w szechstronność w ytw órczości roślinnej i zw ierzę­ cej oraz przem ysłu rolnego, celem stw o rzen ia m ożli­ w ie szerokich p o d staw zaopatrzenia k raju i w ojska w n iezb ęd n e artykuły. 11

G ospodarstw u wiejskiemu w obszarze północnozachodnim przypada specjalna rola w eksporcie rol­ niczym. G ospodarstw u wiejskiemu w obszarze południo­ wo-zachodnim o wysokim zagęszczeniu ludności i sil­ nie rozwiniętym przem yśle, przypada znowu specjal­ na rola w pokryw aniu potrzeb miejscowych w zakre­ sie aprowizacji. W reszcie tereny wschodnie powinny odegrać du­ żą rolę w zaopatryw aniu przem ysłu krajow ego w su­ row ce roślinne i zwierzęce. Równocześnie wzmożo­ n a w ytw órczość tych surow ców pow inna stać się pod­ staw ą rozwoju m iejscowego przem ysłu przetw ór­ czego. 15. Rozwój gospodarstw a wiejskiego powinien być oparty na kolejnych planach czasowych uw zględ­ niających przeprow adzenie poszczególnych zadań w przew idzianych okresach czasu, zwłaszcza z punk­ tu w idzenia obronności kraju. 16. Dla spraw nego i term inowego wykonania p o ­ wyższych planów pow inny być zapew nione niezbęd­ ne środki w ram ach ogólnego planu finansowego. 17. Aby rolnictwo polskie mogło spełnić swoje zadania gospodarcze i obronne musi mieć przyw ró­ coną opłacalność swej w ytw órczości przede w szyst­ kim przez utrzym anie odpow iedniego stosunku cen produktów sprzedaw anych i nabyw anych przez rol­ ników. Opłacalność gospodarstw a w iejskiego stanowi niezbędny w arunek dla zw iększenia konsumcji wew12

nętrznej i dla uzyskania możliwie w ysokiego dochodu społecznego. Z w arsztatów rolnych i pracy rolnika podstaw ą przyw rócenia tej opłacalności powinna być racjonal­ na organizacja zbytu w ytw órczości roślinnej i zwie­ rzęcej oraz dostosow anie polityki finansowej Państwa do potrzeo gospodarstw a wiejskiego. Szczególnie pil­ ną jest organizacja zbytu zboża, nabiału i żywca. 18. Gospodarstw o wiejskie powinno mieć zapew ­ nione warunki, w których nastąpiło by przyspiesze­ nie procesu w zrostu dochodu i kapitalizacji na wsi. Do tych w arunków zaliczyć należy między innymi roz­ budow ę podstaw ow ych urządzeń gospodarczych na wsi. W tym celu należy w ykorzystać w jak najwięk­ szym stopniu św iadczenia szarw arkow e oraz przym u­ sową służbę pracy. 19. G ospodarstwo wiejskie winno być zaopatrzo­ ne w kredyt w formie najbardziej dla niego dogodnej i na w arunkach odpow iadających opłacalności proaukcji. Zwłaszcza należy dążyć do tego, aby oszczęd­ ności wsi były w ykorzystane przede wszystkim dla jej potrzeb. Podstawowym warunkiem zapew nienia zdrow e­ go kredytu rolniczego jest szybkie zakończenie akcji oddłużenia rolnictwa, oraz przyw rócenie zdolności kredytow ej w arsztatom rolnym przede wszystkim przez polepszenie w arunków opłacalności. 20. Pełnia rozwoju życia społeczno-gospodarcze­ go wsi wym aga obok pracy na roli, w iększego zróż­ niczkowania zaw odowego i pośw ięcenia się części 13

ludności w iejskiej rów nież zajęciom nierolniczym . W tym celu należy zapew nić w arunki dla p o w staw a­ nia i rozw oju zajęć nierolniczych na wsi. 21. Przy planow aniu rozw oju przem ysłu należy u w zględnić w jak najszerszym zak resie d o ty ch czaso ­ w y doro b ek i m ożliw ości rozw ojow e w si na polu p rz e ­ m ysłu, zw iązanego z rolnictw em , przem y słu dom ow e­ go (chałupnictw a) i ludow ego (artystycznego) oraz w ykorzystać siły potencjalne i zdolności arty sty czn e ludu polskiego. 22. W zajem na w ym iana oraz św iad czen ia usług ze stro n y g o sp o d arstw a w iejskiego i p rzem ysłu p o ­ w inny odbyw ać się na płaszczyźnie obustronnej o p ła­ calności. W szczególności niezbędnym jest obniżenie cen na te artykuły zakupyw ane p rzez w ieś, których cena utrzym uje się na w ysokim poziom ie m iędzy in­ nym i z p o w o d u obecnego nastaw ienia polityki: a) kartelow ej (np. naw ozy sztuczne, żelazo, w ę ­ giel, cu k ier itp.); b) fiskalnej (np. nafta, sól); c) taryfow ej; d) opłat targow iskow ych. W w ypadkach jednak p o d yktow an y ch w zg lęd a ­ mi obronnym i lub korzyściam i gospod arczy m i natu ry ogólnej, należy dążyć do o p arcia p ro c e só w w y tw ó r­ czych o surow ce i p ro d u k ty p o chodzen ia krajow ego, n aw et g d y b y zastosow anie suro w ca lub p ro d u k tu za­ g ran iczn eg o zapew niało lepszą opłacalność indyw i­ dualną.

23. Podstaw owe urządzenia gospodarcze przyczy­ niają się w wysokim stopniu do pełnego w ykorzysta­ nia możliwości produktyw nych i wymiany gospodar­ stw a wiejskiego, jak również należytego poziomu b y ­ towania ludności. W związku z tym należy p rzepro­ wadzać na możliwie szeroką skalę inwestycje w za­ kresie komunikacji, energii, urządzeń wodnych, urzą­ dzeń obrotu publicznego. Podstawowe urządzenia gospodarcze muszą p o ­ za tym zapewnić ludności wiejskiej możność kultural­ nego bytow ania przede wszystkim przez należyte za­ budow anie wsi i zapew nienie budynków użytkowania grom adnego. Jakość tych urządzeń powinna być przystosow ana do w arunków kulturalnych i gospo­ darczych środow iska wiejskiego, przy uwzględnieniu możliwości rozwojowych wsi. 24. Jakość produkcji gospodarstw a wiejskiego musi być przystosow ana do wymagań rynków zbytu tak pod względem technicznym, jak pod względem potrzeb i zwyczajów handlowych. Jakość produkcji oraz formy jej dostaw y na ry ­ nek w ew nętrzny dadzą się unormować przepisam i standaryzacyjnym i, o ile ceny płacone będą nie tylko za ilość, ale i za jakość towaru. 25. Aparat obrotu produktam i gospodarstw a wiej­ skiego pow inien spraw nie obsługiw ać to gospodar­ stwo oraz odpow iadać rozmiarom uzasadnionym po­ trzebam i produkcji, konsumcji, eksportu w zakresie produktów gospodarstw a wiejskiego. Koszty po śred ­ nictwa powinny odpow iadać świadczonym ze strony 15

h andlu usługom . R ów nocześnie ap arat o b ro tu p ro d u k ­ tam i niezbędnym i dla g o sp o d arstw a w iejskiego, p o ­ w inien zapew nić tem u g o sp o d arstw u p o k ry w an ie p o ­ trz e b na m ożliw ie dogodnych dla niego w arunkach. 26. P ierw szeństw o w obsługiw aniu g o sp o d arstw a w iejskiego, chałupnictw a i rzem iosł w zak resie o b ro ­ tu tow arow ego, p rzetw ó rstw a i organizacji k red y tu p ow inny m ieć spółdzielnie, p o d w arunkiem spraw nej organizacji, oraz dostosow ania ich do p o trzeb g o sp o ­ d arczych i o b ronnych kraju. Szczególną uw agę należy pośw ięcić rozw ojow i spółdzielczych central gospodarczych . 27. Celem ułatw ienia ludności w iejskiej uiszcza­ nia p o d atk ó w i opłat publicznych, n ależy skom aso­ w ać ich różne rodzaje. W ysokość obciążenia p o d atk o w eg o pow inna być d ostosow ana do m ożliw ości płatniczych wsi. III. Tezy tyczące się kultury i ośw iaty ogólnej oraz w iedzy fachowej. 1. We w szystkich p racach kulturalno - o św iato ­ w ych na wsi, pow inna się p rzejaw iać jednolita ogólnopaństw ow a m yśl w ychow aw cza. 2. Celem p ra c y kulturalno-ośw iatow ej na w si jest kształtow anie na gruncie kultury narodow ej typu tw ó rczeg o i uśw iadom ionego obyw atela, p o siad ają­ cego fachow e p rzy g o to w an ie do zaw odu rolniczego oraz w yrobiony zm ysł społeczny. 16

3. T re ś c ią a k c ji k u ltu r a ln o - o ś w ia to w e j w o r g a n i­ z a c ja c h w ie js k ic h p o w in n y b y ć z a ró w n o o g ó ln e z a ­ g a d n ie n ia k u ltu r y n a ro d o w e j w o p a r c iu o z d o b y c z e k u ltu r y o g ó ln o -lu d z k ie j, ja k i z a g a d n ie n ia z a w o d o w e . k. S z c z e g ó ln ie tro s k liw ą o p ie k ą m u si b y ć o to ­ c z o n a tw ó r c z o ś ć lu d o w a , d la k tó re j P a ń s tw o i s p o łe ' c z e ń s tw o w in n y s tw o rz y ć p o m y ś ln e w a r u n k i ro z w o ju . 5. C e le a k c ji k u ltu r a ln o - o ś w ia to w e j n a w s i r e a l i ­ z u je p r z e d e w s z y s tk im s z k o ln ic tw o o g ó ln o k s z ta łc ą c e , z a w o d o w e i r o ln ic z e o r a z in s ty tu c je k u ltu r a ln o - o ś w ia ­ to w e (np. u n iw e r s y te ty lu d o w e ), w y k o r z y s tu ją c e d la u p o w s z e c h n ie n ia k u ltu r y o g ó ln e j i z a w o d o w e j w s p ó ł­ c z e s n e ś ro d k i i u r z ą d z e n ia , jak : ra d io , k in o , te a tr, k s ią ż k a , p r a s a . 6. P o d s ta w o w y m w a r u n k ie m p o d n ie s ie n ia k u ltu ­ r y w s i je s t c a łk o w ita lik w id a c ja a n a lfa b e ty z m u z g o d ­ n ie z o p r a c o w a n y m i d y r e k ty w a m i O. Z. N.

7. W d ą ż e n iu d o s z e r z e n ia p r a k ty c z n e j w ie d z y ro ln ic z e j, d o p o p ie r a n ia n a u k i, ja k ró w n ie ż , c e le m p o ­ z n a n ia g łó w n y c h e le m e n tó w g o s p o d a r s tw a i ż y c ia w ie js k ie g o , o r a z tk w ią c y c h w n ic h d ą ż n o ś c i r o z w o jo ­ w y c h , n ie z b ę d n y m je st: a) r o z w in ię c ie p r a c b a d a w c z y c h , o p a r ty c h n a m o ­ ż liw ie d o k ła d n e j i a k tu a ln e j s ta ty s ty c e r o ln i­ czej ; b ) p o w ię k s z e n ie lic z b y k a te d r n a u c z e ln ia c h a k a ­ d e m ic k ic h z z a k r e s u n a u k s p o łe c z n o - i e k o n o ­ m ic z n o -ro ln ic z y c h , a w s z c z e g ó ln o ś c i z a k ła d a ­ n ie k a te d r h a n d lu r o ln ic z e g o , s p ó łd z ie lc z o ś c i

i zrzeszeń rolniczych, ekonom iki d ro b n y ch g o ­ sp o d arstw oraz socjologii wsi; c) pow ołanie do życia naczelnej placów ki, k o o r­ dynującej p ra c ę naukow ą w dziedzinie g o sp o ­ d arstw a w iejskiego. 8. Dla zapew nienia rolnictw u odpow iedniej ilości sił fachow ych należy: a) planow o rozbudow ać i rozm ieścić sieć szkół rolniczych niższych, śred n ich i w yższych oraz zorganizow ać k u rsy specjalne dokształcające; b) u p rzy stęp n ić m łodzieży w iejskiej k o rzy stan ie ze szkół rolniczych w szelkich stopni. 9. Celem p odniesienia zaw odu rolniczego na w y ż ­ szy stopień k ultury należy dążyć do w zm ożenia akcji zaw odow ego p rzy sp o so b ien ia rolniczego. 10. Celem ułatw ienia dzieciom rolników p rz e c h o ­ d zenia do innych zaw odów należy: a) ud o stęp n ić im korzystanie ze szkół zaw o d o ­ w ych nierolniczych w szelkich stopni; b) u d ostępnić im prak ty k i w zakład ach rzem ieśl­ niczych, przem ysłow ych i handlow ych; c) zo rganizow ać odpow iedni system p rz y sp o so ­ b ienia technicznego, rzem ieślniczego i h an d lo ­ w ego. 11. N ależy dać ludności w iejskiej fachow e p o d ­ staw y zarobkow ania na w si w zaw od ach ubocznych, p rzez organizow anie szkół i ku rsó w dokształcających w różnych działach rzem iosła, chałupnictw a i handlu. 12. W organizacji szkolnictw a śred n ieg o i w y ż­ szego, należy przew id zieć kierunki i sp o so b y kształ18

cenią fachow ców nierolniczych, celem n ależytego p rzy g o to w an ia ich do p ra c y w w arun k ach w iejskich. 13. Inteligencja pracu jąca na w si pow inna być o d ­ pow iednio zespolona z życiem wsi. Liczba jej musi b yć zw iększona do granic zapew niających należyty poziom kulturalny i g o sp o d arczy w si oraz o b słu że­ nie w szystkich dziedzin życia w iejskiego. W ydatna ro la na tym polu p rz y p a d a inteligencji pochodzącej ze środow iska w iejskiego. 14. N ależy zorganizow ać Instytut A gronom ii Spo­ łecznej, k tó reg o zadaniem b ędzie p rzy g o to w an ie i d o ­ szkalanie pracow ników fachow ych i społecznych do działalności na wsi. 15. O św iata pozaszkolna m usi być p ro w ad zo n a p o d nadzorem Państw a w edług jednolitego p lan u i m e­ tody, z w yłączeniem w pływ ów partyjnych. 16. Działalność ośw iatow o-kulturalna n a w si w in­ na budzić zrozum ienie dla spółdzielczości, jako n aj­ w łaściw szej w w arunkach polskich gosp o d arczej for­ m y organizow ania się ludności w iejskiej. 17. W ychow anie fizyczne w środo w isk u w iejskim w inno być otoczone staran n ą opieką. Zm ierzać ono m usi do harm onijnego rozw oju fizycznego jed n o stek dla zapew nienia im niezbędnej spraw n o ści w d zie­ dzinie zaw odow ej oraz p rzy sp o so b ien ia do służby w obronie kraju. 18. N ależy zorganizow ać odpow iednią akcję w celu uśw iadom ienia ludności co do pod staw o w y ch zadań higieny i odżyw iania. 19. Przy organizow aniu w czasów ludności wiej19

skiej, winny być wzięte w rachubę swoiste warunki i potrzeby wsi. W szczególności należy stw orzyć od­ pow iednie możliwości dla turystyki, krajoznawstwa oraz dążyć do zapew nienia w czasie wolnym od p ra­ cy rozryw ek kulturalnych. 20. Każda grom ada pow inna posiadać własny dom społeczny, jako ośrodek, skupiający działalność kul­ turalno-oświatową i społeczno-gospodarczą.

TEZY

W ZAKRESIE ORGANIZACJI ROLNICTWA 1. Dzisiejsza organizacja rolnictw a wykazuje na­ stępujące główne wady: 1) pom ieszanie kom petencji sam orządu rolniczego z organizacjam i dobrowolnymi, co nie tylko zaciera moment odpow iedzialności za wyniki pracy, ale i nie pozw ala na sw obodny i pełny rozwój tych obu form organizacji; 2) nadm ierne rozproszkow anie organizacyj rolni­ czych, które zachowały jeszcze w wielu w y­ padkach charakter dzielnicowy. Prowadzi to do m arnotraw stw a energii społecznej i śro d ­ ków finansowych; 3) zbyt nikły odsetek rolników zrzeszonych w o r­ ganizacjach rolniczych, co uniemożliwia w szel­ kie szersze oddziaływanie na podniesienie rol­ nictwa; 20

4) w prow adzenie momentów partyjnych do całe­ go szeregu organizacyj rolniczych, co w w y­ sokim stopniu utrudnia pracę społeczno-go­ spodarczą na wsi. 2. Dotkliwe braki w obecnej organizacji rolnictwa oraz sonieczność jego intensyw nego i planow ego roz­ woju ze w zględu na potrzeby społeczne, gospodarcze i obronne Polski, wym agają jak najrychlejszego w pro­ w adzenia racjonalnej organizacji rolnictwa. 3. Racjonalna organizacja rolnictwa powinna się opierać: 1) na sam orządzie rolniczym i 2) na dobrow olnych organizacjach rolniczych. 4. Samorząd rolniczy obejmuje osoby należące do zawodu rolniczego. Kwalifikacje tych osób będą osob­ no określone. 5. Samorząd rolniczy obejmuje: 1) na szczeblu centrali — Związek Izb Rolniczych, 2) na szczeblu województwa — Wojew. Izbę Roi., 3) na szczeblu pow iatu — Powiatową Izbę Roln., 4) na szczebiu gminy — Gminną Radę Rolniczą. 6. Samorząd rolniczy ma za zadanie: 1) przygotow yw ać dla gospodarstw a wiejskiego w arunki w szechstronnego rozwoju, zharm oni­ zowanego z ogólnym planem gospodarczym Państwa; 2) wykonywać czynności poruczone mu przez w ładze państwowe; 3) opiniować ustawy, rozporządzenia i zasadni21

cze p o sunięcia w ładz p aństw o w y ch w z ak re ­ sie polityki rolnej; 4) w spółdziałać z w ładzam i państw ow ym i, sam o­ rządow ym i i w ojskow ym i w zaspakajaniu p o ­ trzeb ogólnopaństw ow ych i obronnych, zw ią­ zanych z w ytw órczością rolniczą; 5) w spółdziałać z dobrow olnym i organizacjam i rolniczym i nad podnoszeniem k u ltu ry ro ln i­ czej i n ad rozw ojem organizacji handlow ej ro l­ nictw a; ó) zbierać i o p racow yw ać w szelkie m ateriały i dane, tyczące się stosunków rolniczych; 7) re p re ze n to w a ć i bronić in teresó w rolnictw a. 7. Przygotow anie dla g o sp o d arstw a w iejskiego w arunków w szechstronnego rozw oju zharm onizow a­ nego z ogólnym planem gosp o d arczy m Państw a w y ­ m aga p rz e d e w szystkim : 1) o pracow yw ania i w ykonyw ania ok reso w y ch planów w ytw órczości, p rzetw ó rczo ści i o b ro ­ tu w zak resie g o sp o d arstw a w iejskiego; 2) p o d n o szen ia kultury rolniczej oraz szkolenia i doszkalania fachow ców w zak resie w y tw ó r­ czości, p rzetw ó rczo ści i o b ro tu artykułam i ro l­ niczym i; 3) podn o szen ie jakości w ytw orów g o sp o d arstw a wiejskiego,4) zorganizow anie ochrony p rz e d szkodnikam i w ytw órczości roślinnej i zw ierzęcej. 8. W zak resie planow ania działalności g o sp o d a r­ stw a w iejskiego: 22

1) M inisterstwo Rolnictwa i Reform Rolnych: a) ustala ogólne kierunki rozw oju w ytw órczości, p rzetw ó rczo ści i obrotu w zakresie g o sp o d a r­ stw a w iejskiego; b) zatw ierdza ogólne plany opraco w an e p rzez Zw iązek Izb Rolniczych oraz szczegółow e plany, op raco w an e p rzez W ojew ódzkie Izby Rol­ nicze, a p rzed staw io n e p rz e z Zw iązek Izb Rol­ niczych. 2) Zw iązek Izb R olniczych opracow u je na p o d sta ­ w ie w ytycznych M inisterstw a R olnictw a i Re­ form Rolnych ogólne plany rozw oju w y tw ó r­ czości, p rzetw ó rczo ści i o b rotu w zak resie g o ­ sp o d arstw a w iejskiego. 3) W ojew ódzkie Izby Rolnicze: a) na p o d staw ie szczegółow ych w skazów ek Zwią­ zku Izb Rolniczych opracow ują dla sw oich o kręgów szczegółow e plany rozw oju w y tw ó r­ czości, p rzetw ó rczo ści i obrotu w zak resie g o ­ sp o d arstw a w iejskiego; b) zapew niają na teren ie sw oich ok ręg ó w w a ru n ­ ki w ykonania dla pow yższych planów , p rz e d e w szystkim p rzez w ykorzystanie sw oich p o d le ­ głych organów oraz w sp ó łp racę d o brow olnych organizacyj rolniczych; c) czuw ają nad m ożliw ie dokładnym w ykonaniem pow yższych szczegółow ych planów , p rz e d e w szystkim p rzez koordynację działalności za­ interesow anych organizacyj. 23

4) P o d o b n e s ą z a d a n ia P o w iato w y ch Izb R olni­ czy ch . 5) G m inne R ady R olnicze: a) n a p o d s ta w ie sz c z e g ó ło w y c h w sk a z ó w e k P o ­ w iato w ej Izb y R olniczej, o p ra c o w u ją d la s w o ­ jej gm in y s z c z e g ó ło w e p la n y w y tw ó rczo ści, p rz e tw ó rc z o ś c i i o b ro tu w z a k re sie g o s p o d a r ­ stw a w iejsk ieg o ; b) z a p e w n ia ją n a te re n ie sw o ich gm in w a ru n k i w y k o n a n ia d la p o w y ż sz y c h p la n ó w , p rz e d e w sz y stk im p rz e z w y k o rz y s ta n ie w sp ó łp ra c y g ro m a d i d o b ro w o ln y c h o rg an iz acy j ro ln i­ czych; c) cz u w a ją n a d m o żliw ie d o k ła d n y m w y k o n an iem p o w y ż s z y c h p la n ó w , p r z e d e w sz y stk im p rz e z k o o rd y n a c ję d ziałaln o śc i z a in te re s o w a n y c h o r ­ g an izacy j i g o s p o d a rs tw ro ln y ch . 9. W z a k re sie k u ltu ry ro ln iczej i fach o w có w ro l­ n iczy ch , sa m o rz ą d ro ln iczy : 1) p ro w a d z i w ła sn e p la c ó w k i d o św ia d c z a ln e ; 2) p ro w a d z i b iu ra ra c h u n k o w o śc i ro ln ej; 3) u rz ą d z a w y sta w y i p o k a z y ro ln icze; 4) o rg a n iz u je i ro z ta c z a o p ie k ę n a d g o s p o d a r­ stw am i p rz y k ła d o w y m i; 5) p rz y g o to w u je do z a w o d u ro ln ic z e g o w e w ła ­ sn y ch szk o ła c h ro ln ic z y c h (n iższy ch i śred n ich ); 6) p rz y g o to w u je p rz y p o m o c y In sty tu tu A g ro n o ­ mii S po łeczn ej — in s tru k to ró w ro ln iczy ch ; 7) sp ra w u je n a d z ó r n a d p rz y s p o s o b ie n ie m ro ln i­ czym ; 24

8) dąży do racjonalnego w ykorzystania fachow ­ ców rolniczych; 9) p ro w ad zi ew idencję w ychow anków szkół ro l­ niczych, inżynierów -rolników i techników ro l­ nych. 10. W zakresie jakości w ytw orów g o sp o d arstw a w iejskiego, sam orząd rolniczy: 1) opracow uje norm y dla standary zacji a rty k u ­ łów rolniczych (przerobionych lub n ie p rz e ro ­ bionych); 2) p ro w ad zi stacje oceny artykułów stan d a ry z o ­ w anych; 3) w ydaje św iadectw a kw alifikacyjne dla celów eksportow ych. 11. W zak resie ochrony p rz e d szkodnikam i w y ­ tw órczości roślinnej i zw ierzęcej, sam o rząd rolniczy: 1) p ro w ad zi stacje ochrony roślin,2) p ro w ad zi w teren ie w alkę z chorobam i i szko­ dnikam i roślinnym i p rzy pom ocy sam orządu tery to rialn eg o ; 3) p ro w ad zi akcję zapobiegaw czą w zak resie cho­ rób zw ierzęcych. 12. Celem zorganizow ania i u spraw n ien ia w y ­ tw órczości szczególnie w ażnych artykułów g o sp o d a r­ stw a w iejskiego, tw orzy się w o b ręb ie sam orządu ro l­ n iczego pow szechne, autonom iczne zw iązki w y tw ó r­ ców w spom nianych artykułów . Te zw iązki tw orzą, zależnie od p o trz e b y sw e oddziały w w o jew ó d z­ tw ach, pow iatach, gm inach i w siach. O p o trz e b ie tw orzenia tych zw iązków w o b ręb ie 25

sam orządu rolniczego ro zstrzy g a każd o razo w o M i­ n iste r R olnictw a i Reform Rolnych po w ysłuchaniu Zw iązku Izb Rolniczych. 13. Celem planow ego szkolenia in stru k to ró w ro l­ nych, tw orzy się p rz y Zw iązku Izb Rolniczych — In­ stytut A gronom ii Społecznej. 14. O rganizacje dobrow olne m ają za zadanie: 1) rozw ijać d obrow olną p ra c ę społeczną na w si w zak resie kultury wsi; 2) organizow ać i u spraw niać w ym ianę w ytw orów rolnych, głów nie w o p arciu o zrzeszen ia sp ó ł­ dzielcze; 3) organizow ać i u spraw niać po szczeg ó ln e d zia­ ły w ytw órczości i p rzetw ó rczo ści rolnej, z w y ­ jątkiem tych działów , k tó re zostały objęte p rzez sam orząd rolniczy, zgodnie z tezą 12; 4) rep re ze n to w a ć i bronić in teresó w członków w zak resie swej podstaw ow ej działalności. 15. W szystkie polskie dobro w o ln e zrzeszenia i stow arzyszenia rolnicze, m łodzieżow e i kobiece, d ziałające na te re n ie wsi, pow inny skupiać się w je d ­ nolitej organizacji, k tó ra b ęd zie nosiła nazw ę: Pol­ skie T ow arzystw o Rolnicze. Pow yższe zrzeszenia i stow arzy szen ia działają autonom icznie w ogólnych ram ach Polskiego Tow a­ rzy stw a R olniczego i tw orzą zależnie od p o trz e b y sw e w łasne oddziały w w ojew ództw ach, pow iatach, gm inach i w siach. 16. Polskie T ow arzystw o Rolnicze tw o rzy jako sw e oddziały: 26

~

1) w w ojew ództw ie — W ojew ódzkie T ow arzy­ stw o Rolnicze; 2) w pow iecie — Pow iatow e T ow arzystw o Rol­ nicze; 3) w grom adzie — Kółko Rolnicze. 17. M inisterstw o R olnictw a i Reform Rolnych czu ­ w a n ad koordynacją działalności sam orządu ro ln icze­ go i dobrow olnych organizacyj rolniczych. 18. Celem koordynacji p ra c b ad aw czo - d o św iad ­ czalnych w zakresie rolnictw a, pow ołuje się osobną instytucję naukow o-rolniczą. 19. Przy M inisterstw ie R olnictw a i Reform Rol­ nych pow ołuje się Państw ow ą Radę Rolniczą, złożoną z p rzed staw icieli sam orządu rolniczego, sp ó łd zielczo ­ ści rolniczej, tow arzystw rolniczych, akadem ickich u czelni rolniczych i naukow ych instytucji rolniczych. Państw ow a Rada Rolnicza opiniuje zasadnicze za­ g ad n ien ia i p o sunięcia w dziedzinie państw ow ej p o li­ tyki rolnej oraz w zakresie opracow ania i w ykonania p lan ó w gospodarczych, tyczących się g o sp o d arstw a w iejskiego. 20. Spółdzielnie rolnicze pow inny stanow ić a p a ­ ra t przem ysłow y, handlow y i k red y to w y dobrow olnie zo rganizow any ch rolników . Spółdzielnie rolnicze n a ­ leżą do Związku Spółdzielni Rolniczych i Zarobkow oG ospodarczych, k tó ry p ro w ad zi całą akcję g o sp o d a r­ czą w ścisłym porozum ieniu z Polskim T ow arzystw em Rolniczym i Zw iązkiem Izb Rolniczych. Działalność Zw iązku Spółdzielni Spożyw czych „Społem " na w si pow inna być uzgodniona z działal27

1 nością Związku Spółdzielni Rolniczych i Zarobkow oG ospodarczych. 21. G rom ady W iejskie p ro w ad zą p ra c e rolnicze w ed łu g szczegółow ych w skazów ek Gminnej Rady Rolniczej. 22. Sam orząd rolniczy o p iera się na w łasnych śro d k ach finansow ych, płynących z części p o d atk u g runtow ego i specjalnych opłat. 23. Celem w pro w ad zen ia w życie racjonalnej o r­ ganizacji rolnictw a, należy: 1) o pracow ać p ro jek t now elizacji ustaw y o sam o­ rządzie rolniczym ; 2) w yo d ręb n ić Izby Rolnicze z o b ecn eg o Związ­ ku Izb i O rganizacyj R olniczych i utw orzyć osobny Zw iązek Izb Rolniczych; 3) utw orzyć p rz y pow yższym Z w ią z k u I n s ty tu t A gronom ii Społecznej, celem szkolenia in stru k ­ to ró w dla now ej organizacji; 4) p rz e p ro w ad z ić konsolidację w szystkich p o l­ skich organizacyj dobrow oln y ch w Polskim T ow arzystw ie Rolniczym; 5) uzgodnić działalność Zw iązku Spółdzielni Spo­ żyw czych „Społem" na w si z działalnością Zw iązku Spółdzielni R olniczych i Zarobkow oG ospodarczych. 24. N ow a o rganizacja rolnictw a pow inna b y ć sto ­ pniow o w p ro w ad zan a w życie, w m iarę p rz y g o to w a ­ nia niezbędnych w arunków realizacji.

28

ZAGADNIENIE STRUKTURY AGRARNEJ W POLSCE

TEZY 1. P rzy o c e n ie s tru k tu ry a g ra rn e j w P o lsce n ale ż y p rz y ją ć n a s tę p u ją c y p o d z ia ł g o s p o d a rs tw , w e d łu g o b s z a ró w i g ru n tó w u ż y tk o w a n y c h ro ln iczo : a) g o s p o d a rs tw a n ie sa m o d z ie ln e , a m ian o w icie: p a rc e lo w e i k a rło w a te do 2 ha, d ro b n o w ło śc ia ń sk ie — 2 d o S ha; b) s a m o d z ie ln e g o s p o d a rs tw a w ło śc ia ń sk ie od 5 — 20 h a ; c) g o s p o d a rs tw a k m iece o d 20 do 100 ha, d) g o s p o d a rs tw a fo lw a rc z n e p o n a d 100 ha. 2. G o sp o d a rstw a n ie sa m o d z ie ln e w o b e c o g ro m ' n e g o p rz e lu d n ie n ia p rz y n ie d o sta te c z n e j ilo ści z a ró b ' k ó w p o s tro n n y c h , n isk ie g o p o zio m u k u ltu ry ro ln iczej i w ad liw ej o rg a n iz a c ji zb y tu n ie są w sta n ie sp ełn iać z a d a ń im w łaściw y ch . Stały się o n e o g ro m n y m z b io ­ ro w isk iem m a rn o tra w io n e j e n e rg ii lu d zk iej, o ś ro d k ie m n ie p o k o jó w sp o łe c z n y c h i p o lity czn y c h . W aru n k i b y ­ to w a n ia w ty c h g o s p o d a rs tw a c h p ro w a d z ą do d e g e ­ n e ra c ji żyjącej z n ic h lu d n o ści. 3. S am o d zieln e g o s p o d a rs tw a w ło śc ia ń sk ie zaj­ m ują dziś oko ło p o ło w ę p o w ie rz c h n i g ru n tó w u ż y tk o ­ w a n y c h ro ln iczo . S tan o w ią o n e sz c z e g ó ln ie c e n n y ty p g o s p o d a rs tw . J e d n a k ich w ie lk ie w a rto śc i n ie p r z e ja ­ w iają się d ziś w n ależy te j m ie rz e w o b e c n ie d o s ta te c z ­ n e g o p o zio m u o św ia ty ro ln iczej o ra z w o b e c tr u d n o ­ ści g o sp o d a rc z y c h , k tó re p rz e ż y w a ją z p rz y c z y n od n ic h n ie zale żn y ch . 29

4. G ospodarstw a km iece nie o d g ry w ają w Polsce pow ażniejszej roli w obec ich małej liczebności. 5. G ospodarstw a folw arczne m ają szczególnie k o ­ rzystne w arunki w zak resie hodow li elitarnej (hodo­ w la nasion, zw ierząt zarodow ych itd.). 6. Struktura ag rarn a pow inna być oceniana nie tylko na zasadzie rozm iaru gosp o d arstw , lecz ró w ­ nież na p o d staw ie stopnia intensyw ności p ro w a d zo ­ nej na nich gosp o d ark i i w arunków , w jakich g o sp o ­ d arstw a pracują. 7. N aszą stru k tu rę ag rarn ą p o g a rsz a ob ecn o ść licznych szachow nic, licznych a n ieu p o rząd k o w an y ch w spólnot gruntow ych, służebności, w reszcie b ra k uporządkow ania stanu p raw nego, a w szczególności b ra k na w iększości ziem naszych w yw ołania i u p o ­ rządkow ania hipotek w śród drobnej w łasności ziem ­ skiej. 8. O becną stru k tu rę ag ra rn ą w Polsce n ależy uznać za niezdrow ą. 9. A naliza poszczególnych typ ó w w ielkościow ych g o sp o d arstw rolnych w Polsce od n ajd ro b n iejszy ch do folw arcznych w łącznie w skazuje, że k ażd y z tych typów m oże ujaw niać dodatnie i ujem ne cechy zależ­ nie od w arunków przyrodniczych, dem ograficznych i społecznych, w jakich dane g o sp o d arstw o się znaj­ duje. W arunki te decydują o celow ości teg o lub in n e­ go stosunku ilościow ego g o sp o d arstw rolnych ró ż ­ nych rozm iarów . Zdrow a stru k tu ra a g ra rn a w ym aga, b y istniały w Polsce obok siebie g o sp o d arstw a rolne różnych 30

rozm iarów od najdrobniejszych do folwarcznych włącznie. 10. Trzonem zdrowej struktury agrarnej powinny być samodzielne gospodarstw a włościańskie. Są one bowiem podstaw ą siły moralnej i fizycznej Narodu, opoką ładu społecznego, pozwalają na należyte w y­ zyskanie twórczej energii rodziny rolniczej, w reszcie mogą być pojemnym rynkiem dla przem ysłu i nale­ życie obsługiwać potrzeby spożywcze i surowcowe ludności nierolniczej przy w yraźnym nastawieniu na kierunki pracochłonne w ytw órczości roślinnej oraz na hodowlę. 11. G ospodarstw a niesam odzielne mogą być uzna­ ne jako pożądane uzupełnienie zdrowej struktury agrarnej, o ile ich znakomita w iększość będzie ściśle związana z aprowizacją blisko położonych ośrodków miejskich i przem ysłowych. Równocześnie ośrodki te będą mogły zapew niać wspomnianym gospodarstwom dodatkow e zajęcia zarobkow e oraz pochłonąć nad­ miar ich sił roboczych. Również rozwój spółdzielczo­ ści prow adzi do w ybitnego polepszenia warunków pracy gospodarstw niesamodzielnych. Przy istnieniu pow yższych sprzyjających okolicz­ ności, gospodarstw a niesam odzielne posiadać będą szereg w artościow ych cech, przeciw działać one b o ­ wiem będą oderw aniu się zupełnem u rzesz pracują­ cych w zaw odach nierolniczych od ziemi oraz proletaryzacji szerokich w arstw ludności, a następnie są szczególnie odpow iednie dla kierunków produkcji roślinnej (warzywnictwo), czy też hodowlanej (hodo31

w la nierogacizny, drobiu), w ym agających b ard zo d u ­ żo pracy. 12. Brak zapasów ziem i nie p ozw ala w rzeczy w i­ stości polskiej na zw iększenie ilości g o sp o d arstw km iecych 13. Przeludnienie w si nie pozw ala na istnienie w Polsce znaczniejszej ilości folw arków . W obec tego, że one w łaśnie m ogą szczególnie d o b rze obsłużyć te ­ go rodzaju odcinki pro d u k cji rolniczej, jak hodow la nasion, zw ierząt zarodow ych itd., nie jest w skazane przym usow e zm niejszenie ich ogólnej pow ierzchni poniżej granicy, k tó rą one osiągną p o w ykonaniu ustaw y z dnia 28 gru d n ia 1925 r. 14. A żeby w prow adzić zdrow ą stru k tu rę a g ra r­ ną należy: 1) d ążyć do zw iększenia ilości sam odzielnych g o ­ sp o d a rstw w łościańskich; 2) dążyć do stw orzenia w arunków , p rz y któ ry ch g o sp o d arstw a niesam odzielne b ę d ą m ogły p rzejaw iać należycie tkw iące w nich cechy dodatnie; 3) dążyć do zniesienia szachow nic, likw idacji słu­ żebności oraz zniesienia, ew entualnie u re g u lo ­ w ania w spólnot gruntow ych; 4) dążyć do uporząd k o w an ia stanu p raw n eg o g o ­ sp o d arstw w iejskich. 15. P arcelacja sąsiedzka czy też o sadnicza g o sp o ­ d a rstw folw arcznych, pow inna m ieć p rz e d e w szy st­ kim jako zadanie tw orzenie now ych g o sp o d arstw sa ­ m odzielnych oraz upełnorolnienie niesam odzielnych 32

Rozmiar now otw orzonych gospodarstw powinien się wahać przew ażnie w granicach 7 — 12 ha. Należy rów nocześnie zwrócić należytą uw agę na parcelację robotniczą. 16. Akcja osadnicza na terenach pogranicznych winna być prow adzona zgodnie z wymogami obron­ ności Państwa i żywotnych interesów Narodu Polskie­ go dla trw ałego związania w szystkich terenów z Pol­ ską. Dlatego należy roztoczyć szczególnie troskliwą opiekę nad kolonistami na tych terenach. 17. Ustawa z dnia 28 grudnia 1925 r. winna być w ykonana szybko, przy czym należyty nacisk winien być położony na w ykorzystanie dóbr martwej ręki do celów parcelacji. Szybkie bowiem w y k o n a n ie u s ta w y z jednej strony skłoni drobnego rolnika do skierow y­ wania swych wysiłków wyłącznie na podnoszenie sw ego warsztatu, a nie na oczekiwanie zdobycia zie­ mi folwarcznej, a z drugiej strony zapewni pozosta­ łym folwarkom norm alne warunki do spokojnej p ra­ cy nad spełnianiem ciążących na nich zadań. 18. Władze państw ow e powinny czuwać nad tym, by przy parcelacji pryw atnej uwzględnione były inte­ resy państw ow e oraz przeciw działać spekulacyjnej zwyżce cen gruntów parcelow anych. 19. Szczupły zapas ziemi do parcelacji należy zwiększyć między innymi przez zamianę za pomocą robót m elioracyjnych nieużytków na grunta, nadają­ ce się pod uprawę. 20. Procesy parcelacyjne wym agają dla szybkiej 33

i należytej realizacji taniego, d o b rze zo rg an izo w an e­ go i ro zp ro w ad zo n eg o w dostatecznej ilości kredytu. 21. Przez um ożliw ienie odpływ u nadm iaru lu d n o ­ ści zatrudnionej w rolnictw ie do zajęć n ierolniczych oraz p rzez intensyfikację p rodukcji n ależy dać m oż­ ność przejaw ianiu się dodatnich cech w łaściw ym g o ­ sp odarstw om niesam odzielnym . W iększe z tych g o sp o d arstw m ogą dzięki p o w y ż­ szym zm ianom stać się gospodarstw am i sam odzielny­ mi, p rzez co uzyskujem y w zm ocnienie tego szczeg ó l­ nie k o rzy stn eg o typu g o sp o d arstw rolnych. 22. U m ożliw ienie odpływ u nadm iaru ludności w iejskiej w ym aga uprzem ysłow ienia k raju i ro z b u d o ­ w y podstaw ow ych u rząd zeń gospodarczy ch . R ów no­ cześnie p ro ces ten b ęd zie ułatw iony p rzez u ru ch o m ie­ nie odpow iednich kred y tó w na spłaty ro d zin n e p rzy rów noczesnym uporządkow aniu stanu h ip o teczn eg o drobnej w łasności ziem skiej. Rów nież p o w ażn e zn a­ czenie dla w spom nianego p ro c e su p o siad a p rz y g o to ­ w anie fachow e m łodzieży w iejskiej, k tó ra nie p o ­ zostaje na roli, do zajęć nierolniczych. 23. Intensyfikacja produkcji w ym aga zarów no o d ­ p o w iedniego stosunku cen rolniczych i p rzem y sło ­ w ych, k tó ry b y pozw olił na osiągnięcie opłacalności p ro d u k cji rolniczej, jak i p o d niesienia k u ltu ry ro ln i­ czej. 24. Szachow nice pow inny ulec szybszem u sca le ­ niu aż do całkow itej ich likw idacji p rzy czym należy uruchom ić tanie dostateczne kredyty, pozw alające na n ależyte p rzeb u d o w an ie scalanych w arsztatów . 34

25. S łu ż e b n o ś c i g r u n to w e p o w in n y b y ć c z ę ś c io ­ w o p o d z ie lo n e , c z ę ś c io w o u r e g u lo w a n e , s e r w itu ty z lik w id o w a n e , a h ip o te k i d r o b n y c h w ła s n o ś c i z ie m ­ s k ic h w y w o ła n e i u p o r z ą d k o w a n e . 26. N a le ż y z a k ty w iz o w a ć d z ia ła ln o ś ć z m ie rz a ją ­ cą d o p r z e b u d o w y s tr u k tu r y a g r a r n e j, p o n ie w a ż w a ­ d y tej s tr u k tu r y s ta n o w ią p o w a ż n ą p r z e s z k o d ę d o r e ­ a liz a c ji p iln y c h p o s u n ię ć w k ie r u n k u u z d ro w ie n ia s to s u n k ó w w ie js k ic h . 27. N a le ż y d ą ż y ć d o u tr w a la n ia k o r z y s tn y c h p r z e ­ k s z ta łc e ń w n a s z e j s tr u k tu r z e a g r a r n e j przez.1) p o p ie r a n ie o d p ły w u n a d m ia ru lu d n o ś c i ż y ją c e j z ro ln ic tw a d o z a ję ć n ie r o ln ic z y c h ; 2 ) n o r m y p r a w n e (p ra w o s p a d k o w e , o g r a n ic z e n ie u s ta w o w e p o d z ie ln o ś c i s a m o w y s ta rc z a ln y c h g o s p o d a r s tw w ie jsk ic h ); 3) in te n s y fik a c ję p r o d u k c ji ro ln ic z e j.

T E Z Y w sprawie upowszechnienia kultury i. Obóz Zjednoczenia N arodow ego uznaje upo­ wszechnianie w artości kulturalnych za jedno z na­ czelnych zadań działalności Państwa. II.

Dla w ypełnienia tego zadania potrzebna jest p la­ nowa, jednolicie kierow ana akcja Państwa oparta o działalność zorganizow anych sił społecznych. Roz­ wiązaniu problem u winny tow arzyszyć szeroko za­ kreślone prace badaw cze nad stanem kultury w Polsce. III.

Dążeniem N arodu Polskiego winno być osiąganie we w szelkich dziedzinach kultury takiego poziomu 36

i skali oddziaływ ania, k tó re b y zapew niły Polsce w tej dziedzinie jedno z przo d u jący ch stanow isk w śród n aro d ó w św iata. K ształtow anie kultury polskiej i jej rozw ijanie w inno p rz y p a d ać w udziale elem entom rodzim ym , zw iązanym z przeszłością, teraźniejszo ścią i p rz y ­ szłością N arodu i Państw a Polskiego. IV.

Praca kulturalna w inna być pro w ad zo n a p rz y n a ­ leżytym uw zględnieniu czynników regio n aln y ch oraz obejm ow ać rów nom iernie w szystkie w arstw y sp o ­ łeczne. Ze szczególnym naciskiem O bóz Z jednocze­ nia N arodow ego stw ierd za konieczność zw iększenia udziału w łościanina i robotnika polskiego w życiu kulturalnym N arodu. Planow ą akcją kulturalną objąć rów nież należy Polaków za granicą w celu ściślejszego zw iązania ich z M acierzą. V.

Państw o, zapew niając opiekę siłom tw órczym w N arodzie oraz dążąc do stw orzenia tw órcom p o ­ m yślnych w arunków pracy, w inno dopom agać do zorganizow ania w spółżycia tw órcy i jego dzieła z szerokim i rzeszam i odbiorców . D oceniając w artość w szystkich dziedzin i form życia kulturalnego oraz dążąc do zapew nienia im na37

leżytych w arunków rozwoju i ekspansji, Obóz Zjed­ noczenia N arodow ego zam ierza w najbliższej fazie swej działalności skoncentrow ać swe wysiłki na tych działach, które ze w zględu na w arunki techniczne p o ­ siadają największy zasięg społeczny i największe zna­ czenie dla rozpow szechnienia w artości kulturalnych. Do działów tych, które stanowić powinny przedm iot powszechnej konsumcji, należy p rzede wszystkim radio, film, książka, prasa, teatr, plastyka, muzyka i śpiew. VI.

Wobec wielkich potrzeb społecznych należy w y­ sunąć na jedno z miejsc naczelnych postulat dostoso­ wania produkcji technicznej w zakresie upow szech­ nienia dóbr kulturalnych pod względem ilości i ceny do w łaściwego poziomu. VII.

Ze w zględu na w agę zagadnień kultury, Obóz Zjednoczenia N arodow ego uważa za wskazane sku­ pienie całości spraw kulturalnych w jednym ośrodku dyspozycyjnym oraz zabezpieczenie Państwu należy­ tego wpływu w dziedzinach o szczególnej doniosłości wychowawczej. VIII.

Rola Obozu Zjednoczenia N arodow ego w akcji rozpow szechnienia w artości kulturalnych w yrażać się winna: 38

a) w ścisłym w spółdziałaniu na tym polu z czyn­ nikami państwowymi; b) w opracow ywaniu planów dla poszczególnych środow isk w oparciu o plan ogólny; c) w propagandzie w śród szerokiego ogółu za­ gadnień kulturalnych i budzeniu zrozumienia dla za­ mierzeń Państwa w tej dziedzinie; d) w podejm owaniu we wskazanym zakresie prac o charakterze realizacyjnym, polegających na: 1) rejestracji potrzeb kulturalnych poszczegól­ nych regionów w różnych dziedzinach kultury, 2) koordynacji i scaleniu dotychczasowych prac jednostkow ych i zbiorowych w danym środo­ wisku, 3) inicjowaniu akcji kulturalnych (bibliotecznej, filmowej, radiowej itp.).

39