Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugati VIII [8, 1 ed.] 9789944252782, 9786052249321

Table of contents :
Boş Sayfa

Citation preview

Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugati ©Türkiye Bilimler Akademisi,

2019

Türkiye Bilimler Akademisi Piyade Sokak No

27, 06690

Çankaya - Ankara Tel:

0312 442 29 03

ww\v. tuba.gov.tr

ISBN: ISBN:

978-9944-252-78-2 (tk.) 978-605-2249-32-1 (8. cilt)

Proje Yoneticisi Muzaffer Şeker TÜBA Başkanı Editörler Nurettin Demir Emine Yılmaz İletişim ve Koordinasyon Aynur Odabaş Grafik Tasarım Ece Yavuz Birinci Baskı

1100 adet

Baskı Yeri, Tarihi Tek Ses Ofset Matbaacılık, ANKARA Kasım

2019

TARİHİ VE ETİMOLOJİK TÜRKİYE TÜRKÇESİ LUGATİ

Sekizinci Cilt

T-V

ANDREAS TIETZE

Editörler Nurettin Demir, Emine Yılmaz

TüRKİYE BİLİMLER AKADEMİSİ Ankara 2019

TüRKİYE BİLİMLER AKADEMİSİ Editörler: Prof. Dr. Nurettin DEMİR, Prof. Dr. Emine YILMAZ Araştırmacılar: Dr. Duygu Özge GÜRKAN, Dr. Işıl AYDIN ÖZKAN, Hasan GüzEL, Hasan HAYIRSEVER, Emre ÇETİNKAYA

İÇİNDEKİLER Ön Söz

.

.

.

Editörlerin Ön Sözü Hurufat

.

.

.

.

.

Bibliyografya

..

.

. .. .

....................... .......... .......................................................... .

İşaretler ve Kısaltmalar

..

.

.

.

. .

...

.

.................... ..... .......

. .. .

.

.

... ..... .. ...... .................. ...................

.............................................

.............................. ......... .... . .. .....................................................................

.

.

............ . ......................... ................................................................. ...................................

Bibliyografik Kısaltmalar

T

. .

....... ......................... .................. .... .......... ............. ..... . .................. .................

Transkripsiyon (Yazı Çevrimi) İşaretleri

Lugat

.

...................................................... ............ ...... ...... ...........................................................................

.

.

..................................... ........................................................... . ................

............................................................................................................................................................... ..........

7

9

11

12

16

20

96 101

U ......................................................................................................................................................................... 304

Ü

.

.

.

..................................................................................................................... ................... ....................... .......

369

v ......................................................................................................................................................................... 397

ÖN SÖZ Türkiye B i l i mler Akademisi (TÜBA) olarak, Avustu ryalı ü n l ü Türkolog, TÜBA Şeref Üyesi Prof. Andreas Tietze'nin Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lug ati' n i (TETTL) özgün taslak ve malzemelere daya l ı olara k ta mamlayıp yayı m l a mayı amaçlayan projemiz kapsamında eserin sekizi nci cildini yayım l a m a aşamasına gelmekten büyük onur ve memnuniyet duyuyoruz. Şeref üyemiz Prof. Tietze'nin bir ömür boyu çalışarak topladığı malzemelere daya l ı o l a ra k hazırlamaya başladığı Lügat'in ilk cildi, kendisi h ayattayken Avusturya Bilimler Akademisi ve Simurg Yayınevi iş birliğiyle 2002 yılında1; kendisi tarafından hazırl ı kları ilerletilmiş durumda olan ikinci cildi ise vefatı n d a n ancak 6 yıl sonra asistan ve öğrencileri tarafından tamam l a n a ra k Avu sturya Bilimler Akademisi tarafından yayımlanmıştır.2 2 0 1 5 yılında TÜBA ile Tietze ailesi ve i l k iki cildin hazırl a n ı p yayımlanmasına m a li destek sağlamış olan Avustu rya Bilimler Akademisi a rasında a n l aşmaya varı l a ra k TETTL'ye a it bütün taslak, fiş ve malzemeler ile yayın hakları n ı n TÜB A'ya d evri konusunda sözleşmeler imzalanmıştır. B u şekilde Prof. Andreas Tietze'ye a it, a i lesi tarafından TÜBA'ya verilen, özgün metin, tasla k, fiş ve m alzemelere bağlı kal ı nara k tamamlanması ve yayı m lanmasını a maçlayan "TÜBA-TETTL Projesi" başlatılmıştır. Proje kapsamında, Prof. D r. Semih Tezcan ' ı n yürütücülüğüyle, sözlüğün d a ha önce iki cilt halinde yayı m l a n a n kıs ı m la rı n ı d a içeren A-L h a rflerini kapsayan kısmı 2 0 1 6 y ı l ı n d a tamamlanmış ve dört cilt halinde yayımlanmıştır. Prof. Dr. Semih Tezcan ' ı n vefatı n ı n a rd ı nd a n , Prof. Dr. Emine Yılmaz v e Prof. Dr. Nurettin Demir editörlüğünde yürütülen proje kapsa m ı nda, Lugat'in M-N h a rflerini kapsayan beşinci cildi ve 0-R h a rflerini kapsayan a ltıncı cildi 2018 yılında; S-Ş harflerini kapsaya n yedinci cildi ise 2019 yılında tamamlanara k yayıml a n mıştır. Şimdi de Lugat'in T-V h a rflerini kapsayan sekizinci cildi bilim d ü nyamızın istifadesine s u n u l m a ktad ı r. Eserin geriye kalan dokuzuncu cildini eldeki özgü n taslak ve ma lzemelere dayal ı olara k tamamlayıp dizini de d üzenleyerek en kısa sürede bilim camiasına kazandırmayı hedefliyoruz. TÜBA o l a ra k, iki cildini gözden geçirerek, diğerlerini de Prof. Andreas Tietze' n i n özg ü n tas l a k ve malzemelerine daya l ı olara k tamamlayıp yayımlamakla, Türkiye Türkçesinin yaklaşık 700 yıllık dönemini kapsayan bu önemli l ü gati belki de kaybolmaktan kurta rıp Türk bilim ve kültür hayatına kazan d ı ra ra k, önemli bir u lusal ve a kademik görevi yeri ne getirdiğimize inanıyoruz.

1

2

Andreas Tıetze, Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugati. Sprachgeschichtliches und etymo­ logisches Wörterbuch des Türkei-Türkischen. Cilt 1 A-E. Österreichische Akademie der Wissen­ schaften. Simurg Yayınevi. lstanbul-Wien 2002. 763 s. Andreas Tıetze, Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugati. Sprachgeschichtliches und etymologis­ ches Wörterbuch des Türkei-Türkischen. Cilt 2 F-J. Österreichische Akademie der Wissenschaften. Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften. Wien 2009. 440 s.

7

Bu değerli Lugat'in bilim d ünyasına kazandırılması konusundaki değerli bağış, iş birliği ve katkıları için Prof. Tietze ile değerl i ailesine ve Avusturya Bilimler Akademisi'ne; eserin TLirkçeye kazandı rılmasında ve i l k 7 c i l d i n bası m ı n d a göstermiş olduğu öncülük v e ça ba larından dolayı görevi devra l d ı ğ ı m b i r önceki dönem Akademi Başka n ı Prof. Dr. Ahmet Cevat Acar'a ; eserin i l k dört cildinin ta mamlanıp yayımlanması sürecinde proje yürütücülüğü y a p a n merhum Prof. Dr. Semih Tezcan v e ekibine; beşinci v e izleyen ciltlerin yayına hazırlanması işini titizli kle sürd ü ren proje yürütücüleri Prof. Dr. Emine Yılmaz, Prof. Dr. Nurettin Demir ve proje ekibine; bu projeyle T Ü BA'da ilgilenen mesai arkadaşımız Aynur Odabaş'a ve TETTL projesine katkı ve destek sağlaya n tüm paydaşla rımıza çok teşekkür ediyor, eserin TLirkçem iz v e b i l i m d ünyası için ya rarlı olmasını d i l iyorum.

Prof. D r. M u zaffer Şeker T ÜBA Başka n ı Ankara, Kasım 2 0 1 9

ÖN SÖZ B i l i n d i ğ i gibi, Prof. D r. Andreas Tietze'nin Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türk­ çesi Lugati'nin (TETTL) ilk dört cildi, TÜBA tarafından Prof. Dr. Semih Tezcan editörlüğünde yayınlanmıştı. Beşinci cilt (M-N) Temmuz 2 0 18'de, altıncı cilt (0-Ö-P-R) Eylül 2 018'de ve yedinci cilt ise Şubat 2019'da bizim editö rlüğü­ müzde yayınlanmıştır. Elin izdeki sekizinci cilt (T-U-Ü-V), herhangi bir yazılı metin olmaksızın, TÜ­ BA'dan teslim a lı n m ış olan 2961 fişin işlenmesiyle hazırl a nmıştır. Dolayısıyla altıncı ve yedinci ciltlerin önsözlerinde belirtilmiş olan sorunlar bu cilt için de geçerl i d i r. Altıncı ve yedinci ciltlerde olduğu gibi bu cilde ait fişlerde d e yer a l a n keli melerin çoğunun anlamla rı Tietze tarafından veri l memiştir, yani cilt­ lerde sadece madde başı kelime yer almaktadır. Sözkonusu fişlerde, madde başı kel i m eler d ışında sadece örnek cümlelerin alındığı eserlere ait kısaltma­ l a r b u l u n m a ktad ı r. Altıncı ciltten itibaren işlenmiş hiçbir madde başı bulun­ madığı için editörlü k yapmamakta, doğrudan sözlü k yazmaktayız. Sekizinci ci ltte, t h a rfi ile başlayan sözcük sayısı çoktur ve bunları n çoğu­ nun d ile başlayan değişkeleri de bulunmaktad ı r. Bir sözcü kle i l g i l i olara k, d ile başlayan değişkede veril m iş olan bilgi ve örnekler t ile başlayan değiş­ kede tekrarlanmamıştır. Ancak t'li fişte yeni bir bilgi ve örnek varsa bunlar g irilmiştir. Ta bii her d u rumda dile başlayan değişkeye gönderme yapılmıştır. İ kinci cildin hazırlandığı tarihte H. Eren'in etimolojik sözlü ğ ü yayımlanmamış olduğu için, d'li değişkede bu sözlüğe gönderme yapılmamıştır. B u nedenle t h a rfli değişkenin yanına H. Eren sözlüğü eklenmiştir: tutkal b . dutgal. H. E ren 1999 s. 419 g i b i . TETTL'd a m a d d e başı seçimi tamamen Tietze'ye aittir. Yayın ilkeleri gereği yeni madde başı eklememekteyiz. Ayrıca TETTL zaten Tü rkçenin tüm sözvar­ l ı ğ ı n ı içine a l m ayı hedefl emez. Tietze bunu önsözünde şöyle açıklamaktad ı r: " Lugati mizde Türkçe'nin her kel imesin i bulamayacaksınız. Sadece şeklinde veya m a n a gelişiminde açıklanacak bir husus veya hususlar bulunan kel i me­ l e r a l ı nm ıştır. Bazı nadir kullanılan veya diyalektlere ait kelimelerin edebi dile g i rm i ş olduklarını, yeni yazarların eserleri nden bunlara d a i r örnekler vererek, m ü m kü n olduğunca ispatlamaya çaba gösterdik." Yani Tietze için teneşir kaçkmı ilginçtir ama teneşir kelimesini n bir özell i ğ i yoktur. Onun için de a l maya gerek duymamıştır. Tietze, b i r sözcüğ ü n her değişkesini örneklendirmemiştir. Hatta bazen tek değişkeli sözcüklerde bile h iç örnek vermemiştir. Biz bu durumlard a , Tietze kayna klarının d ışına çıkmadan, örnek a rayıp ekledik ama bulamadığımızda, veri kayb ı n ı önlemek için, örneksiz de olsa maddebaşını korumayı tercih ettik.

9

Bir ciltte aynı sesle başlayan değişkeler, yanyana ve / işareti i le ayrı l a ra k verilmişlerd i r. Yani to/az/ toloz/ tolos v b . Ancak, b i r değişke başka b i r sesle başlıyorsa, yani başka bir cilde a itse, örneği n tıkıl- maddebaşına ait dıkı/­ değişkesi varsa, bu değişke maddenin en sonunda, b . dıkıl- şeklinde belirtil­ mektedir. Bu d u rumun tek istisnası şudur: eğer farklı sesle başlayan değişke, bizden önce hazırlanmış ciltlerde yer a lmış olmalıyken yer a l m am ışsa, b u d u rumda, yine veri kaybın ı engellemek için, farkl ı sesle başlayan değişkeyi de maddebaşına aldık. Ö rneğ i n tebeşür/ tebeşir/ debeşür 'tebeşi r; Kre­ ide' maddebaşında böyle bir d u rum vardı r. debeşür önceki ciltlerde yer a lmadığından bu veriyi maddebaşına ekledik. Burada şunu da beli rtmek ge­ rekir, debeşür örneğinde olduğu gibi, kimi fişler ait olmaları gereken yerde değil t fişlerinin a rasından çıkm ıştır. Yan i , en başta fişlerin tasnif edilmesiyle ilgili bir sorun vard ı r ve bu sorun ancak TETI L projesi tam a m l a n dıktan sonra, tüm ciltlerin yeni bir baskısında çözülebilir. TETIL projesi 30 Kasım 2019'da, dokuzuncu cilt ve Dizin cildinin tarafı mızd a n TÜBA'ya teslim edilmesiyle tamamlanmış olacaktır. Böylece i k i y ı l g i b i ( 2 0182019), böyle b i r p roje için imkansız sayı l a bilecek bir süre içinde, TÜBA'ya beş cilt ve bir D izin tesli m edilmiş olacaktır. İlk dört cildin top l a m on a ltı yılda ( 2 002-2017) yayınlanmış olduğu d ikkate a l ı n ı rsa bu s ü renin gerçekten ne kadar kısa olduğu daha iyi anlaşılabilir. Ayrıca, ilk dört cildin editörl ü ğ ü yazılı metinler üzerinden gerçekleştirilm iştir. S o n beş c i l t i s e doğrudan fişler üzerinden hazırlanmıştır. Editörlüğümüzden, daha doğrusu sözlük yazım ı ­ mızdan kaynaklanmış olabilecek t ü m eksik v e yan lışlıkl a rı n b ü y ü k ölçüde zaman baskısıyla i l işkil i olduğunun bilinmesini isteriz. Yararlı olması dileklerimizle . . .

E ditörlerin önsözü

HURUFAT Kitab ımıza esas olan bugünkü standart Türkiye Türkçesi ( BSTTk. ) olduğu için, transkripsiyonda (yazı çevrimi) kullanılan harfler de mümkü n olduğun­ c a BSTTk.nde geçerli h urufattan seçilmiştir. Mesela "cim" harfi için Ara p dili çalışm a l a rı n d a yaygın olduğu şekliyle "ğ" değil "c" harfi kul l a n ı l m ıştır. Latin a lfabesin i kul l anmayan d i l lerdeki kelimeler (mesela Slav d i l leri nden a l ı n a n kel imeler) tra nsliterasyonla ( harf çevrimi) Türk h a rflerine akta rılmış v e icap ederse telaffuzları fonetik işaretlerle gösterilmiştir. Yunanca kelimeler orjinal imlaları ile tespit edilmiş ve a rdından tel affuzları Türk h arfleriyle gösterilmiştir. Klasik Yunanca ve Yen i Yunanca kel imelerde b u d i l lere a it b i l i m d a l l a rı nda yaygı n olarak kul lanılan telaffuz şekilleri kaydedil­ miş, n a d i ren her iki telaffuz şekli de verilmiştir. Arap h urufatlı d i llere, yani Arapça, Farsça, Kürtçe ve Osmanlı Türkçesi ne, a it kel i melerde Türkiye'de yaygın olan transkripsiyon (yazı çevrimi) sistemi uyg u la n mıştır. M esela Anglo-Sakson sisteminde ligaturla /sh/ ve Deutsche Morgenlandische Gesel/schaft'ın sisteminde köşeli ters şapka (hacek) i l evs o l a ra k tra nskribe edilen harfi biz ş ile gösterdik. Diğer h a rfler için aşağıdaki l i steye bakınız. E rmenice, b u eserde Ermenicenin Anadolu şivesi anlamında kul l a n ı l m a ktadır. E rmen i ceden Türkiye Türkçesine geçen kelimeler genellikle şivelerden kay­ n a k l a n d ı ğ ı için Türkçede bu diyalektlerin telaffuzu n u m uh afaza etmişlerd i r. Batı ve Doğu Ermeniceleri Eski Ermeniceden (Klasik Ermenice) g ra me r bakı­ m ı n d a n farkl ı d ı r. Bununla beraber Batı Ermenicesi diğer şivelerden telaffuz­ da ayrı l ı r; ms. tenues (tonsuz, sert kapantı sesleri p, t, k) yerine media (tonlu kapantı sesleri b, d, g) telaffuz edilir (/b/ yerine /p/, /c/ yerine /ç/ vs.) , aspi­ rata (soluklu ünsüzler) aynen telaffuz edi l i r. Ama Batı ve Doğu Ermenicesi a rasınd a ki fark en çok edebi d ilde görülür. Şiveler bu ayrı m ı bütün nokta l a r­ d a a ç ı k b i r biçimde ortaya koymazlar, yani Ermenicenin Anadolu şiveleri n i n hepsi B a t ı E rmeniceye a i t değildir. Örneği n Van'da konuşul a n Ermenice e n az ınd a n fon etik olara k Doğu Ermeniceye d e n k düşmektedi r. B u n ların d ışında ö b ü r diyalektler de Batı/Doğu ayrımı kurallarına uymazl a r. Bu nedenle biz d iy a le ktlerin konuşulduğu yerleri de gösteriyoruz: Erm. (diyal. Van). B u ra d a Ermenice kel imeler transliterasyonla ( h a rf çevrim i ) a ktarıl ırken kıs­ men Ermenicen i n milletlera rası transkripsiyon sistemine uymayan ku l l a n ı m ­ l a r yaptık (ms. /j/ h a rfi yerine /dz/ kul l a nıl ması vs.) . Bu kita pta aspirata (so­ l u kl u ü nsüzler) bir a postrof ile gösteril miştir (ms. /p'/, /k'/, /ç'/, /t'/, /ts'/) . E rmenice tenues (tonsuz, sert kapantı sesleri p, t, k) ve aspirata (soluklu ünsüzler) Türkiye Türkçes i ' ne tenues (tonsuz, sert kapantı sesleri p, t, k) o l a ra k yansı r, yani /p/ ve /p'/: /p/; /ç/, /ç'/, /ts/ ve /ts'/: /ç/; /k/ ve /k'/: /k/; /ti ve /t'/: /ti) .

il

ARAP HARFLER İ İ Ç İ N TRANSKRİ PS İYON (YAZI Ç EVR İ M İ } İ ŞARETLER İ

adı

harf

...

.

b. .

se ·cim

.)

. .

Lh

.J,

'

'

: ze

) -�rfa

.. . . . .

.

..

' ' ...

..... .

re,, ,, '

.

.

.

_çirrı ı:ıa

dal , ?al

. iti : ng. b�i.ıı gibi j /S/ ...... ...... ... . ... ...... ... . . 'j/c/' ..... ................ T c ................................ ..... . ... ç . .. ... ·······.··...·····...· ... L.!�!.. ... .... ..... .. . .. .........···...... .

� hı

)

······················

.... . ... . J!P! .. ...... .............

. .. . . ..... . .

te

t

\-

..... !P. .

.. ..

, pe

..... .. ·

telaffuz

i

:.

·elif . .e . ..

! Fa.

: göre

·hemze

.

! Farsça

transkripsiyon (yazı çevrimi)

•

�i�.

. . .

.

: t:ı

. .. .

.. .

.

.

.

.... . . . . .

kuvvetli /h/ kuvvetli ve frikatif /h/, j -

..

.

.z • z

.

..

..

__ , ................... .. . ......

.

.

..... ........................ . . . . ...........................................................

i�

, ,,,,

·········································· : . ...

. -�ırı:ı· �?Fi:ı. 9.ib_i . /d/

.

! /h/

aspirasyon ile çıkan

ıh !d

' r

.

. .. .

.

. .

. r...

.

..

..

.. . ..... . . . u.n.�:.�.�.r.e,9i�i

...... .....

. ...

l /Z/

.. ..

. . ...Vr.!.. . . . .

. .

.. · ::::..::.:.:.·:.:::::!:.::...:.::·::::::. _·:..:·::·: ... . .. . . . .

...,. ...............!. !�'............... . .... . ................ ..!Ji!.. .. ...... .... .. . ..:..L . . . . .. . .......... .. .. �.... . v�ı. ... . . .. . . .. .. . : : . . . . . . :

.

.

: s . ......

.

. .

� .

.. ... ........ .

.

..

.

...

. .

.

.

...... .. . . . .. ..... .. ........... ..... .......... .... .

.

.

: _iş/._ . .. ..... . .. .... ........ ... . . .. . . . vD .. .. . . / . . . . .. . � çJad �; r � ii� � 'i i · · · ··;cii . . : . . . ··: L9 � .. 9 : :: . . . . . . ... . . . . . .� . .. . .... . T �T .. . .. .... . . .b ··· ·:···k�_i!_�:ı�;_·:.::. ::..:·:·. _ _:: .::.· .:_: ·:(" :::::·::::·:::::::·:.:::·:·:·: ; tı .b :? . . . .ZI. . . . ...... :.. �.. . .... . • kalı_�.!�!.. . . . . . . . . !..'.�'.......................... ı ' . . .. ::. '. Ç, .. .. : �a.Y.ı.�. . ... !. -�- ............ .... .. . . . . . . !i. sert kesme -a a : g �k� � ci k;�: i gayın � � � y� ·· ·· g · · ! kalın ./g/. ..... .................. ....... .. ........ . ......... :........................... · fe :·· •f iJ . ... ::...:.....·:·:-...... ·.:: :·:.:ı::rr.ı·.:·..:. .·:· .-. ........... ····················· : �at i sert /k/ :·····ı···· ··········..··.·.··.....····..····....... } .t . . . . . ······...························ . . .. . .. :k . . kef · · ·· · ·· : . : : �c .t. � .... x.� . . . rrıu.Ş,�: . . ......... .......J"/9/""'"'"' ...... ... ....... ... ..ı:. s . ..:.g�f... .......... :.. Q....... ..................... i '" . . . . .. . ...: : . . . ... . .. : lam )1 J ............................ı : ·"''"'"' · im imim J'.... ................ ......!. m. ... . .. .. .... . ...... ı . /mi ... . . . . . . .. . . . ..·....·· . . . ··.·.···· ··..···.·· ·in : nOn : n. .... ..... .i!.n.! . .. . ıi.. ... .. .. •h he 1 Jh/ . ..... . . .. : v,w,ü vav 'W,U : ing. why gibi; -���� 1. .: . . . . ..i ./U../,/V. / . . . . . .... . y,i ye i Jy/ uzun /i/ ····::·:.:::::::::.:::::::·::.:::::·::.:......... .

.. ..

.

. .

: Ş�ci····

: -�

..

.. ..

.

.

' ş

!

ş

.

. . . ..

...

...

.. .. . .

.

ş

..

. . .

.

:

..

.

.

. .

.

..

.. .

..

..... ....

. ..

..

:.

i kalın . /s/

.. ... . ..... ..

..

. .

..

. .. .

.. . .. .. ... ..

. ......... .. ... ..

.

. ....... ......

....

. . .

..

.. .

.

..... . ....

....... ... . ..

..

..

..... ...

... . .... .....

. ..... . ... . ......... ..

.

.... .. .

. . .

.

.

.

.

..

.

..

. ......

..

..

..... .... .

.

. . ...

.

.... ................... ............ ...

...

.. .

...

..... . . ........

.. .

..

:

. ... ..

..

.

..

.....

.

. ...

..

:

...

.. ..

..... ........

.

........ .

....... ...

. .. ..

.

.

.

.

.

. .... .. .

. ....

.... . ... ... ....... . .... .

,

DMG: Alman Doğu Araştırmaları Derneği - işareti telaffuzun Farsçada aynı olduğunu gösterir. * - işareti harfin Arapçada bulunmadığını gösterir.

*

*

Farsça alfabede

he harfi vav harfinden sonra gelmektedir. 12

.

...

:

..

.

.. . . ...... . ....

.

....

. .

...

.

.. .

.. . .

.

... ....

.. . . .

..

... .. ..

....lia.ifier

...... .

.

.

OSMANLI TÜ RKÇES İ

····

.

! tran skripsiyon :·telaffuz ·

...... . ........L.