Senecae philosophi opera Naturalium quaestionum libros [1996 ed.] 3815417929, 9783815417928

Citation preview

B I B L I O T H E C A SCRIPTORVM

GRAECORVM

ET

ROMANORVM

T E V B N E R I A N A

L.ANNAEI NATVRALIVM

SENECAE QVAESTIONVM

LIBROS

RECOGNOVIT H A R R Y M.

HINE

STVTGARDIAE ET

LIPSIAE

IN A E D I B V S B. G. T E V B N E R I

MCMXCVI

Gedruckt mit Unterstützung d e r P'örderungsu n d Beihilfefonds Wissenschaft der VC W O R T ( I m b H , Goethestraße 49, 8 0 3 3 6 M ü n c h e n

Die Deutsche Bibliothek — CIP-Einheitsaufnahme Seneca, Lucius Annaeus : INaturalium quaestionum libri] L. Annaei Senecae Naturalium quaestionum libros / recogn. Harry M. Hine. — Stutgardiae ; Lipsiae : T e u b n e r , 1996 (Bibliotheca scriptorum G r a e c o r u m et R o m a n o r u m T e u b n e r i a n a ) Einheilssacht.: Naturales quaestiones ISBN 3 - 8 1 5 4 - 1 7 9 2 - 9 N E : Hine, Harry M. | H r s g . | Das W e r k einschließlich aller seiner Teile ist urheberrechtlich geschützt. J e d e Verwertung a u ß e r h a l b der engen G r e n z e n des Urheberrechtsgesetzes ist o h n e Z u s t i m m u n g des Verlages unzulässig u n d strafbar. Das gilt b e s o n d e r s f ü r Vervieirältigungen, Übersetzungen, Mikroverfilmungen und die Einspeicherung und Verarbeitung in elektronischen Systemen. ©

B. G. T e u b n e r Stuttgart u n d Leipzig 1996

Printed in G e r m a n y Satz: D W & ID Repro- und Satzzentrum G m b H D r u c k u n d Bindung: D r u c k h a u s „ T h o m a s M ü n t z e r " G m b H , Bad Langensalza

PRAEFATIO 1. DE CODICIBVS Quia alibi de Naturalium Quaestionum codicibus plenius disputaui,' hic de eis breuius disserere constitui. Saeculo nono ignotus quidam pauca, et ea breuissima, e primo Naturalium Quaestionum libro excerpsit in florilegio quod nunc exstat in codice Y

München, Bayerische 18961-11 (saec. IX^")

Staatsbibliothek,

Clm

qui uel in Britannia quae dicitur Minore uel in Ligeris ualle exaratus est.^ Erat eodem saeculo in bibliotheca monasterii Augiae maioris codex quidam Naturalium Quaestionum, nunc deperditus et tantum e librorum catalogo notus; quo codice fortasse usus est duodecimo saeculo uel antea auctor ignotus libri De mundi coelestis terrestrisque constitutione Bedae falso adscripti.' Praeterea saeculo octauo uel nono in Britannia forsitan Naturalium Quaestionum codicem legerit poeta ille ignotus qui lingua Anglo-Saxonica primum aenigma composuit quod in codice Exoniensi inuenitur.''

1 2 3 4

Vide praesertim H i n e \ Hine'. Hine'^ 558-61. Hine". Exeter, Cathedral Library, 3501, saec. X I Cf. Lapidge.

VI

PRAEFATIO

Tain rara, ut uidetur, illis saeculis erat Naturalium Quaestionum notitia ut iure dici possit hoc opus saeculo duodecimo denuo repertum esse. Hodie enim fere centum codices exstant, quorum omnes, praeter Y, inter saeculum duodecimum et quintum decimum scripti sunt, eisdemque saeculis nonnullos uiros doctos hoc opus legisse constat. Eos codices defluxisse ab uno archetypo nunc deperdito, quod £i uoco, manifestum est ex eo quod omnes ultimam partem libri qui hodie dicitur 4a et primam libri 4b^ omittunt, ut alios communes errores praeteream. Qua aetate £2 scriptum sit, quae necessitudo fuerit inter n et fontem codicis Y uel codicem Augiensem deperditum uel eum codicem quo forsitan iste poeta Anglus usus Sit, prorsus nescimus. Sed codices saeculi duodecimi omnes in Gallia septentrionali uel in Germania scripti sunt, et omnes, ut mihi quidem persuasum est, a duobus exemplaribus, quae ? et W uoco, deriuati sunt; igitur illis fere in regionibus saeculo duodecimo ineunte ^ et ^ reperta esse simile ueri est.^ Sed nunc ad certiora redeamus. Omnibus ex codicibus qui hodie exstant, decem quos primarios uoco ad archetypi lectionem restituendam sufficere credo; ideo, ut materiam satis perplexam lectori magis perspicuam reddam, primum hos primarios tractabo, deinde de ceteris disseram. Praeterea, ut codicum primariorum demonstrem adfmitates, argumenta quae alibi protuli hic repeto; sed de ceteris codicibus ea quae alibi argumentis probaui hic breuissime adtingam.

5 De librorum enumeratione uide pp. XXII-XXV. In editionibus ueteribus, nee non in multis codicibus recentioribus, liber 4a et 4b in unum librum continuantur. 6 Hine'.

PRAEFATIO

VII

2. CODICES P R I M A R I I 2.1 Familia C Familiae C unus solus exstat integer codex, Z

Geneve, Bibliotheque Publique et Universitaire, lat. 77 (saec. XII'"^'').

Ab eodem fönte in libri primi ultima et libri secundi prima parte defluxit R

El Escorial, Real Biblioteca, 0.III.2 (saec. XIII),

qui a 1.13.2 usque ad 2.53.2' cum Z in multis consentit erroribus, uelut: 1.14.6 id om.; 15.3 tacta] acta; 2.13.3 de om.\ 26.2 ut om.; 28.2 findit] fingit; sonet] solent; 29 item] idem; 43.2 hi quicumque] inquit quicumque; 45.2 inoffensus] in offensis.

Eiusdem familiae lectiones multae additae sunt codici L

Leiden, Bibliotheek der Rijksuniversiteit, Voss. Lat. F.69 (saec. XIP)

a quadam manu correctrice (L^), uelut: 2.1.4 mirum] tibi mirum RZL^; 9.4 remittit] proximo tradit RZL^; 30.2 niuis] densae niuis RZL^; 5.10.1 ferretur] fieret ZL^

Denique accedunt in Florilegio Duacensi breuia excerpta quae ab eodem fönte fluxerunt; quinque codicibus usus sum, a b

Douai, Bibliotheque Municipale, 285 (saec. XIP) Troyes, Bibliotheque Municipale, 215 (saec. XII/ XIII)

7 De codicis R fontibus diuersis uide H i n e l

VIII

c d e

PRAEFATIO

Douai, Bibliotheque Municipale, 533 (saec. XII/ XIII) London, British Library, Add. 16608 (saec. XIV) Gitta del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Reg. lat. 1707 (saec. XIII/XIV)

quorum codicum consensum nota y indicaui. Cum codice Z aliquot in locis consentiunt (plerumque in uera lectione, interdum in errore) uelut: 3.pr.4 ostendit] aspexit, pr. 11 nihil] nil, ibid. dignum habet] habes, pr. 12 aduersa] dura; 6.32.12 mortalium malorumque] mortalium est mors malorum.

Codicum R Z consensum (a 1.13.2 usque ad 2.53.2) nota C indicaui, sed U et y Semper separatim cito.^

2.2 Familia ^ Familia V in tres stirpes diuiditur, a, 9 et n. (a) Stirps a A B V

Leiden, Bibliotheek der Rijksuniversiteit, Voss. Lat. 0.55 (saec. XII) Bamberg, Staatsbibliothek, Class. 1 (M.IV.16) (saec. XIP) Gitta del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Pal. lat. 1579 (saec. XII/XIII)

Hi tres codices libri 3 finem (3.25.6 efferantur et quae sequuntur) et totum librum 4a omittunt, nec non sescentis

8 De V et y uide Hine\

PRAEFATIO

IX

in grauissimis erroribus coniurant, u e l u t in his u e r b o r u m transpositionibus: l.pr.l3 extra et intra, 1.6 mediocriter collisae, 2.4 potest fieri, 2.11 sidera cetera, 3.6 imaginem unam; 2.1.4 uidebitur mirum, 3.2 manus ossa nerui oculus; 3.7.2 potest imber suggerere, 7.4 aqua pluuialis; 6.20.3 tellus madefacta; 7.2.3 statu rerum. C o d i c u m A B V c o n s e n s u m nota 5 indicaui. I d e m codex R qui partim c u m Z consentit alibi c u m 5 cohaeret, scilicet a libri 1 initio u s q u e ad 1.13.1, a 2.53.2 u s q u e ad 3.pr.l8, et a 7.15.2 u s q u e ad libri 7 f m e m , ut ex his m u l t i s q u e aliis erroribus c o m m u n i b u s apparet: 1.8.6 repercuti] percuti, 11.2 eius om., 11.3 reddat] -it, 12.1 eius 0/7!.; 2.53.3 artium om., 55.1 non (ante uniuersus) om.; 3.pr.lO ista om., maior nulla] nulla maior, pr. 17 sibi