Sa-Gumuz Masʼa alaMaatʼooshama Nooraga Alaacees Caañjaha ká-Etamatigatsama

Citation preview

Sa-Gumuz Mas'a alaMaat'ooshama Nooraga Alaacees Caañjaha ká-Etamatigatsama

Sa-Gumuz

Grade 1 book This primer is a product of the Benishangul-Gumuz Language Development Project, which is a joint project between: Education Bureau, Bureau of Culture & Information, BenishangulGumuz National Regional State, P.O. Box 64, Assosa and SIL Ethiopia, P.O. Box 2576, Addis Ababa Title:

Sa-Gumuz Mas'a alaMaat'ooshama Nooraga Alaacees Caañjaha ká-Etamatigatsama

English title:

The Gumuz Language Grade 1 book

Language:

Gumuz, spoken in Ethiopia and Sudan

Type of book:

Teacher's Guide and Student's Book

Year of publication:

2015

Developers and Writers:

Thomas Goshu, Haymanot Girma, Worku Goshu, Gaw Adem, Worku Migi, Abselo Jane, Yeshiwas Bashu, Mathewos Befekadu, Miikka Kallio, Travis Williamson, Ammi Kallio

Illustrators:

SIL International Illustration Resources

Illustrations are copyrighted by:

SIL International

Copies Printed:

Teacher Guide 30, Student Book 400

Sa-Gumuz Mas'a alaMaat'ooshama Nooraga Alaacees Caañjaha ká-Etamatigatsama

Sa-Gumuz

Introduction

This teacher's book was designed in accordance with the Ethiopian national syllabus for grade one. It is composed of 180 lessons to be taught over a period of 36 weeks. Each lesson is designed for one class period. Before the start of each unit there is a page stating the unit topic and how many lessons are in each unit. Every fifth lesson is a review lesson which should be taught on the Friday of each week. Alongside this text book there is a series of Big Books which are to be used with the lessons. New Big Book story starts always on the Friday's review lesson.

In the Teacher's guide book, the left hand page includes notes and instructions for the teacher, while the right hand page shows the corresponding page from the student book. In this way the teacher can conveniently refer to both the teacher instructions and the student book at the same time.

Mapak'wa

1.

Mas’a-Magamashama ................................................1

2.

Daamas’a ...................................................................13

3.

Mpaça-Da ..................................................................42

4.

Mas’a .........................................................................61

5.

Wodaazha ..................................................................81

6.

Yedaagizha .................................................................101

7.

Masa-Da ....................................................................121

8.

Mayizhatsa-B’aga-B’aga ..............................................136

9.

Da alila-Eba ................................................................151

10. Mawota alaMagasa-B’aga ...........................................171

Unit 1 - Mas’a-Magamashama 10 lessons (two weeks)

Guma'iisha

1

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1.

የሚደመጥ ታሪክ a) የታሪክ አተራረክ ዘዴ ተማሪዎች በጥሞና እንዲዳምጡ ከተደረገ በኃላ ከመፃፉቸው ላይ በሳጥን ውስጥ ያሉትን ስዕሎች እንዲመለከቱ ያድርጉ፡፡ በመቀጠልም ታሪክ እንደሚነበብላቸው መግለፅ፡፡ ከዚያም ታሪኩን በሚያነቡላቸው ጊዜ እነሱ ደግሞ ከሚነበበውታሪክ ጋር የሚሄደውን ስዕል ለይተው እንዲያሳዩ ወይም እንዲያመለክቱ መግለፅ፡፡ b) ታሪኩን ማንበብ ቀጥሎ የሚገኘውን ታሪክ ለተማሪዎች ማንበብና ከታሪኩ ቀጥሎ የሚቀርቡላቸውን ጥያቄዎች መጠየቅ፡፡ Wo'Aanze ka-Obamá Na-oka nameeta daawot duwa aluu'o s'eemá Wo'Aanze. Nagwaazhizhaagw kazaambuhwa, daats kámaça-daaŋgeya ká-obamá namas'amá. Nagana daaka, "Eelabi alaazhijaam, baaba? Gashaama ama." Nagana daatij a-obamá kálimitsa kámawud'eets taak'a. Nagwaakwaae nalimitsa, daad'abok'w daamfaga aluu'o s'eemá WoBaañja, daakáç daaŋgeya, nagana kábooŋgwa, daakwaae kámas'amá, daa'efaliç. ምንባቡን ያቁሙና እነዚህን ጥያቄዎች ተማሪዎችን ይጠይቁ -Abi makotsa alaatigats makotsa ala-Wo'Aanze nagwaakáç daaŋgeya? -Nagwaakáçizh daaŋgeya ká-obamá kábooŋgwa, ká-wuli alaakáç daaŋgeya jinda? Nagwaawot nagumatsa kámas'a-magamashama, daaahooç kadaamfaga kaluu'o s'eemá WoKwaac'. Nagwaakáç daaŋgeya, daaahooç ka-ŋgafa kaluu'o s'eemá YaNdowa maawot nagumatsa kámaça-daaŋgeya kádaamfaga káluu'o s'eemá WoDimane. ምንባቡን ያቁሙና እነዚህን ጥያቄዎች ተማሪዎችን ይጠይቁ -Abi makotsa alaatigats makotsa ala-WoAanze nagwaats kámasa-magamashama, nagwaakás daaŋgeya ká-WoKwaac'? Nagwaad'abogw a-Wo'Aanze kámas'a-magamashama, daaahooç ka-wodaazhamá kaluu'o s'eemá WoHiis, daakáç daaŋgeya. Nagana daakohwe a-etamatigatsama a-alamaama, daakáç daaŋgeya kákooma. ምንባቡን ያቁሙና እነዚህን ጥያቄዎች ተማሪዎችን ይጠይቁ Nagwaad'abogw a-Wo'Aanze kámas'a-magamashama, ká-wuli alaakáç daaŋgeya? Eelabi aluunt'o maça-daaŋgeya, faraçats, tigaçats? 2. ስዕልን ከግራ ወደ ቀኝ አቅጣጫ መፈለግ ዓላማ፡ ተማሪዎች ለማንበብና ለመጻፍ የሚያዘጋጃቸውን አይቶ የማስተዋል ክህል ያሳድጋሉ፡፡ ተማሪዎች በሳጥን ውስጥ በተርታ ከተደረደሩት ስዕሎች መካከል የመጀመሪያዎቹን ስዕልሎች ይመለከታሉ፤ ከዚያም ካዩት ስዕል ጋር ተመሳሳይ የሆኑትን ስዕሎች ከእያንዳንዱ ተርታ ውስጥ ይፈልጋሉ፡፡ መምህሩ “መጀመሪያ የምትመለከቱት ስዕል ምንድን ነው ?” ብለው ይጠይቋቸው፡፡ ተማሪዎች “ኮርማ” መምህሩ በጣም ጥሩ!፡፡ መምህሩ እስኪ ከዚሁ ተርታ ውስጥ ሌላ ኮርማ ፈልጉ፡፡ ከዚያም በረድፉ ውስጥ የተገኘውን የኮርማ ስዕል ማክበብ፡፡ ቀሪዎቹን መለማመጃዎች ተማሪዎች በግል ወይም በጥንድ ሆነው እንዲጨርሱ ያድርጉ፡፡ 3. የጽህፈት ልምምድ ዓላማ፡ ተማሪዎች መጻፍ እንዲችሉ የሚያዘጋጃቸውን የእጅ እንቅስቃሴ ክህል ያዳብራሉ፡፡ መስመሮች እንዴት እንደሚሰሩ በጥቁር ሰሌዳ ላይ ያሳዩዋቸው፡፡ ተማሪዎች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ መስመሮችን እንዲገለብጡ ያድርጉ፡፡ በተጨማሪም ተማሪዎች እንዲገለብጡ የተነገራቸውን መስመሮች ቢያንስ በሁለቱም መስመሮች እስከ መጨረሻ ደጋግመው እንዲፅፉ ማድረግ።

1a

1

Wo'Aanze ka-Obamá

1

Guma'iisha

2

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. ከግራ ወደ ቀኝ አቅጣጫ መጠበቅ ማስመር ዓላማ፡ ተማሪዎች ቀኝ እና ግራን አቅጣጫ የመለየት ችሎታቸውን እንዲያዳብሩ፣ ጣታቸውን በመጠቀም ከግራ ጀምረው ወደ ቀኝ መስመር ያሰምራሉ፤ ለተማሪዎችዎ የሚከተለውን መመሪያ ይስጡ፡ ኳሷን መትቶ ጎል በማግባት ነጥብ ለማስቆጠር የሚያስችለውን መስመር በእስኪርብቶ ወይም በጣታችሁ እየተከተላችሁ አሳዩ፡፡ጦጣው ሙዝ ለማግኘት ከአንድ ዛፍ ወደ ሌላ ዛፍ እየዘለለ የሚሄድባቸውን መንገዶች የሚያሳዩ መስመሮችን በእስኪርብቷችሁ ወይም በጣታችሁ እየተከተላችሁ አሳዩ፡፡

2. ስዕልን ከግራ ወደ ቀኝ መፈለግ ዓላማ፡ ተማሪዎች ለማንበብና ለመጻፍ የሚያዘጋጃቸውን አይቶ የማስተዋል ክህል ያሳድጋሉ፡፡ ተማሪዎች በሳጥን ውስጥ በተርታ ከተደረደሩት ስእሎች መካከል የመጀመሪያዎቹን ስዕል ይመለከታሉ፤ ከዚያም ካዩት ስዕል ጋር ተመሳሳይ የሆኑትን ስዕሎች ከእያንዳንዱ ተርታ ውስጥ ይፈልጋሉ፡፡ መምህሩ “መጀመሪያ አይመትመለከቱት ስዕል ምንድን ነው ?” ብለው ይጠይቋቸው፡፡ ተማሪዎች “ዱባ” መምህሩ “በጣም ጥሩ!” መምህሩ እስኪ ከዚሁ ተርታ ውስጥ ሌላ ኮርማ ፈልጉ፡፡ ከዚያም በረድፉ ውስጥ የተገኘውን ዱባ ስዕል ማክበብ፡፡ ቀሪዎቹን መለማመጃዎች ተማሪዎች በግል ወይም በጥንድ ሆነው እንዲጨርሱ ያድርጉ፡፡

3. የጽህፈት ልምምድ ዓላማ፡ ተማሪዎች መጻፍ እንዲችሉ የሚያዘጋጃቸውን የእጅ እንቅስቃሴ ክህል ያዳብራሉ፡፡ መስመሮች እንዴት እንደሚሰሩ በጥቁር ሰሌዳ ላይ ያሳዩዋቸው፡፡ ተማሪዎች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ መስመሮችን እንዲገለብጡ ያድርጉ፡፡ በተጨማሪም ተማሪዎች እንዲገለብጡ የተነገራቸውን መስመሮች ቢያንስ በሁለቱም መስመሮች እስከ መጨረሻ ደጋግመው እንዲፅፉ ማድረግ።

2a

2

2

Guma'iisha

3

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. ከግራ ወደ ቀኝ አቅጣጫ መጠበቅ ማስመር ዓላማ፡ ተማሪዎች ቀኝ እና እቅጥጫ የመለየት ችሎታቸውን እንዲያዳብሩ፣ ጣታቸውን በመጠቀም ከግራ ጀምረው ወደ ቀኝ መስመር ያሰምራሉ፤ ለተማሪዎች የሚከተለውን መመሪያ ይስጡ፤ ተማሪዎች ወደትምህርት ቤታቸው ለመሄድ መከተል የሚገባቸውን መንገድ መስመር በመሳል አሳዩ፤ እንቁራሪቷ ወደ ውሃ ውስጥ ዘላ የምትገባበትን መንገድ በእስኪርብቷችሁ ወይም በጣታችሁ በመከተል አሳዩ፡፡

2.ተማሪዎች ለማንበብና ለመፃፍ የሚያዘጋጃቸውን የማየትና የማድመጥ ክህሎታቸውን ያሳድጋሉ:: ካዳመጣቹ በኃላ ተመሳሳዩን ጥንድ በሉ መመህር፡-በስተግራ በኩል ያለውን ምስል ካመለከትክ በኃላ የምን ስዕል እንደሆነ

ተማሪዎችን መጠየቅ፡፡ አዎ!

ከዛም ከስዕሉ ስር የተቀመጠውን ቃል ማመልክትና ከዛም ቀሉን መጥራት፡፡ በመቀጠል በቀኝ በኩል ያለውን ምስል ካመለከትክ በኃላ የምን ስዕል እንደሆነ ተማሪዎችን መጠየቅ፡፡ አዎ! ከዛም ከስዕሉ ስር የተቀመጠውን ቃል ማመልክትና ከዛም ቀሉን መጥራት፡፡ የተፃፈውን ልዩነት ማስተዋል በመጀመሪያ ቀሉን በጥቁር ሰሌዳ ላይ መፃፍ ከዛም ተማሪዎችን የሚከተለውን ጥያቄ መጠየቅ “በነዚህ ቃላት መሐከል ምን ዓይነት ልዩነት ታያላቹ?” “አዎ! የተለያዩ የሚመስሉት በዚህ ምልክት ምክኒት ነው” መመህሩ ከጥቁር ሰሌዳ ላይ ያሳያል፡፡ፊደል ገና ወደ ፊት የሚማሩት ስለሆነ፡፡ “አዎ! ይህ መልክት “ kácá ” ፣ ይህ ምልክት የሚያሳየው የድምፁን ከፍ ማለት ነው፡፡” “አዎ! ይህ መልክት " kaca" የሌለው ጊዜ ፣ ምልክቱ አለመኖሩ ሚያሳየው ድምፁ መሐከለኛ መሆኑን ነው፡፡” መመህር ፡- የትኛውንም ፊደል ማመልከት የለብንም ፣ የምናመለክተው የድምፅ (የቶን) ከፍታን በምታሳየውን ምልክት ላይ ብቻ ነው :: ፊደል ገና ወደ ፊት የሚማሩት ስለሆነ፡፡ መመህር፡- ተማሪዎች በመጀመሪያ ተርታ ላይ የሚገኘውን ቃል እንዲመለቱ መንገር ፣ በያንዳንዱ የጀመሪያ የሳጥን ተርታ ካለው ቃል ጋር ተመሳሳይ የሆኑትን እንዲፈልጉ መግለፅና እንዲያከቡ መግለፅ፡፡ መመህር፡- ለተማሪዎች “ተማሪዎች በሳጥኑ መጀመሪያ የሚገኘውን ቃል በአመልካች ጣታቹ አመልክቱ(አሳዩ)” በጣም ጥሩ! በመቀጠል ረድፉን በመከተል ከግራ ወደቀኝ ተመደሳሳዩን በመፈለግ በማክበብ ተመሳሳዩን አሳዩ፡፡ አንዱን ለምሳሌ እንደዚህ ሰርተው ካሳ በኃላ የተቀረውን ተማሪዎች በራሳቸው ወይም በጥንድና በቡድን ሰርተው እንዲያሳ ማድረግ፡፡

3. የጽህፈት ልምምድ ዓላማ፡ ተማሪዎች መጻፍ እንዲችሉ የሚያዘጋጃቸውን የእጅ እንቅስቃሴ ክህል ያዳብራሉ፡፡ መስመሮች እንዴት እንደሚሰሩ በጥቁር ሰሌዳ ላይ ያሳዩዋቸው፡፡ ተማሪዎች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ መስመሮችን እንዲገለብጡ ያድርጉ፡፡ በተጨማሪም ተማሪዎች እንዲገለብጡ የተነገራቸውን መስመሮች ቢያንስ በሁለቱም መስመሮች እስከ መጨረሻ ደጋግመው እንዲፅፉ ማድረግ።

3a

3

kaca

kácá kácá

kaca

kácá

kaca

kácá

kaca

kácá

kácá

kaca

kaca

kaca

kácá

3

Guma'iisha

4

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. ስዕል ቅደም ተከተል ማስያዝ ዓላማ፡ ተማሪዎች ስእሎችን በቅደም ተከተል ይደረድራሉ፤ለምን በዚያ መልክ ቅደም ተከተል እንዳሲያዙም ምክንያታቸውን ይገልጻሉ፡፡ ተማሪዎች እያንዳደንዱ ስእል ተመልክተው ስዕሎቹ ምንን እንደሚገልጹ ይናገሩ፤መምህሩ ስለስዕሉ ምንም ምግልፅ የለበትም ተማሪዎች በጥንድ ወይም በትንሽ ቡድን በመሆን ስእሎቹ በምን ዓይነት ቅደም ተከተል መደርደር እንዳለባቸው ይወያዩ፡፡ በምን ዓይነት መንገድ መደርደር እንዳለባቸው ከተወያዩ በኋላ የሚከተለውን ይጠይቋቸ ው፡፡ “ የትኛኛው ስእል ነው መጀመሪያ መሆን ያለበት?”፤ መልሳቸውን ከሰሙ በኋላ “ለምን ይህን አላችሁ?” ብሎ መጠየቅ፤ “የትኛኛው ስእል ነው ሁለተኛ መሆን ያለበት?”፤ “ለምን ይህን አላችሁ?” ብሎ መጠየቅ “የትኛኛው ስእል ነው ሶስተኛ መሆን ያለበት?”፤ “ለምን ይህን አላችሁ?”

2.ተማሪዎች ለማንበብና ለመፃፍ የሚያዘጋጃቸውን የማየትና የማድመጥ ክህሎታቸውን ያሳድጋሉ:: ካዳመጣቹ በኃላ ተመሳሳዩን ጥንድ በሉ መመህር፡-በስተግራ በኩል ያለውን ምስል ካመለከትክ በኃላ የምን ስዕል እንደሆነ ተማሪዎችን መጠየቅ፡፡ አዎ! ከዛም ከስዕሉ ስር የተቀመጠውን ቃል ማመልክትና ከዛም ቀሉን መጥራት፡፡ በመቀጠል በቀኝ በኩል ያለውን ምስል ካመለከትክ በኃላ የምን ስዕል እንደሆነ ተማሪዎችን መጠየቅ፡፡ አዎ! ከዛም ከስዕሉ ስር የተቀመጠውን ቃል ማመልክትና ከዛም ቀሉን መጥራት፡፡ የተፃፈውን ልዩነት ማስተዋል በመጀመሪያ ቀሉን በጥቁር ሰሌዳ ላይ መፃፍ ከዛም ተማሪዎችን የሚከተለውን ጥያቄ መጠየቅ “በነዚህ ቃላት መሐከል ምን ዓይነት ልዩነት ታያላቹ?” “አዎ! የተለያዩ የሚመስሉት በዚህ ምልክት ምክኒት ነው” መመህሩ ከጥቁር ሰሌዳ ላይ ያሳያል፡፡ፊደል ገና ወደ ፊት የሚማሩት ስለሆነ፡፡ “አዎ! ይህ መልክት “ hwá, hwa ” ፣ ይህ ምልክት የሚያሳየው የድምፁን ከፍ ማለት ነው፡፡” “አዎ! ይህ መልክት የሌለው ጊዜ ፣ ምልክቱ አለመኖሩ ሚያሳየው ድምፁ መሐከለኛ መሆኑን ነው፡፡” መመህር ፡- የትኛውንም ፊደል ማመልከት የለብንም ፣ የምናመለክተው የድምፅ (የቶን) ከፍታን በምታሳየውን ምልክት ላይ ብቻ ነው :: ፊደል ገና ወደ ፊት የሚማሩት ስለሆነ፡፡ መመህር፡- ተማሪዎች በመጀመሪያ ተርታ ላይ የሚገኘውን ቃል እንዲመለቱ መንገር ፣ በያንዳንዱ የጀመሪያ የሳጥን ተርታ ካለው ቃል ጋር ተመሳሳይ የሆኑትን እንዲፈልጉ መግለፅና እንዲያከቡ መግለፅ፡፡ መመህር፡- ለተማሪዎች “ተማሪዎች በሳጥኑ መጀመሪያ የሚገኘውን ቃል በአመልካች ጣታቹ አመልክቱ(አሳዩ)” በጣም ጥሩ! በመቀጠል ረድፉን በመከተል ከግራ ወደቀኝ ተመደሳሳዩን በመፈለግ በማክበብ ተመሳሳዩን አሳዩ፡፡ አንዱን ለምሳሌ እንደዚህ ሰርተው ካሳ በኃላ የተቀረውን ተማሪዎች በራሳቸው ወይም በጥንድና በቡድን ሰርተው እንዲያሳ ማድረግ፡፡

3. የጽህፈት ልምምድ ዓላማ፡ ተማሪዎች መጻፍ እንዲችሉ የሚያዘጋጃቸውን የእጅ እንቅስቃሴ ክህል ያዳብራሉ፡፡ መስመሮች እንዴት እንደሚሰሩ በጥቁር ሰሌዳ ላይ ያሳዩዋቸው፡፡ ተማሪዎች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ መስመሮችን እንዲገለብጡ ያድርጉ፡፡ በተጨማሪም ተማሪዎች እንዲገለብጡ የተነገራቸውን መስመሮች ቢያንስ በሁለቱም መስመሮች እስከ መጨረሻ ደጋግመው እንዲፅፉ ማድረግ።

4a

4

hwa

hwá hwá

hwa

hwá

hwa

hwá

hwa

hwá

hwá

hwa

hwa

hwa

hwá

4

Guma'iisha

5

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. ከግራ ወዳ ቀኝ ምስሎችን መፈለግ ዓላማ፡ ተማሪዎች ለንባብ እና ለፅህፈት የሚያዝጋጀቸዉን የማየትና የመገንዘብ ችሎታቸዉን ያዳብራሉ፡፡ ተማሪዎች የመጀመረያዉን ምስል ከሳጥኑ መጀመሪያ ላይ ተመልክተዉ እና በረደፉ ከግራ ወደ ቀኝ ከተደረደሩት ምስሎች ውስጥ የተለየዉን ያወጡ፡ ፡ ለተማርዎቹ የሚከተለዉን ይንገሩ በየእያንዳዱ የምስል ረድፍ ዉስጥ እንዱ ክሁሉም የተለየ ነዉ። ከሁሉም የተለየዉን እንዲያከቡ ያድርጉ። የተቀሩትን መልመጃዎች ተማሪዎች በግል ወይም በጋራ እየሆኑ እንዲጨርሱ ያዳርጉ።

2. አመዳዳብ/ማጣመር/ ዓላማ ፡ ከመልመጃዎቹ መጨረሻ ልጆች እንድ አይነት ወይም ተዛማጅነት ያላችዉን ነገሮች ይላያሉ ለተማሪዎች የሚከተለዉን ይንገሩ በመጀመሪያ ተማሪዎች በስተግራ በኩል ያሉትን ስዕሎች እያንዳንዳቸውን ምን እንደሆኑ መጥየቅና ተማሪዎች እንዲመልሱ ማድለግ።ከዚያም በሁዋላ በቅኝ በኩል ያሉትንም በተመሳሳይ በመጠየቅ ከመለሱ በሁዋላ እንደ ምሳሌ ይተዛመዱትን ሁለቱን ምስሎች ከግራ ወደቀኝ ምንና ምን እንደሆኑ እንዲጠቅሱ ማድረግና ለምን ሁለቱ አብረው እንደሄዱ ተማሪዎች እንዲገልፁ ይደረግ።

እያንዳዱ በግራ በኩል ያለ የዕቃ አይነት በቀኝ በኩል ካለዉ የዕቃ አይነት ጋር ይመሳከራል፡ ፡ እርሳስ ከወረቀቱ ጋር የሚያይዝ መስመር አለ፡ ፡ እነዚህ የዕቃ አይነቶች ለምን ተዛመዱ። አሁን በግራ የሉትን አይነትች በቀኝ በኩል የሉት የዕቃ አይነቶች ጋር አዛምዱ፡ ፡ እነዚህ የዕቃ አይነቶች ለምን ተዘመዱ። ማሳስቢያ ያዛመዱዋቸውን ዕቃዎች ለምን እንዳዛመዱ መመለስ ያልባቸው ተማሪዎች ብቻ ናቸው።መምህሩ ለምን አብለው እንደሚሄዱ መግልፅ የለበትም።

5a

5

5

Guma'iisha

5

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

3. ዝርዝር ነገሮችን ከአጠቃላይ ውስጥ መለየት ፤ አይቶ መለየት ዓላማ፡ ተማሪዎች ከትልቅ ስእል ውስጥ ዝርዝር ነገሮችን ይገልጻሉ፤ በትልቁ ስእል ውስጥ ያሉትን እያንዳንዷን ትንንሽ ስእሎች ያሳያሉ፡፡ ተማሪዎች በትልቁ ስዕል ውስጥ ምን እንደሚመለከቱ መጠየቅና በቡድን እንዲወያዩ ማድርግ፡፡ በተርታ ከተቀመጡት ስዕሎች ውስጥ የመጽሃፍ ስእልን መጠቆም፤ ከዚያም ስእሉ የምን እንደሆነ መጠየቅ፤አያይዞም ከትልቁ ስዕል ውስጥ ተመሳሳይ የመጽሃፍ ስእል ለይተው እንዲያመለክቱ መጠየቅ፤ ተሪዎቹን ስእሎች ተማሪዎች በጥንድ ማለት ሁለት ለሁለት በመሆን ከትልቁ ስእል ውስጥ እንዲፈልጉ ያድርጉ፡፡ ይስእሎቹ ስም፥ መፅሀፍ ካላንደር ጥቁርስሌዳ እርሳስ

4. Obatsa-Nooraga: Añjaha alaMatsa káMas'a-Magamashama በግፅ—ያለውን መመሪያ ያንብቡ

5. የጽህፈት ልምምድ ዓላማ፡ ተማሪዎች መጻፍ እንዲችሉ የሚያዘጋጃቸውን የእጅ እንቅስቃሴ ክህል ያዳብራሉ፡፡ ክቦች እና መስመሮች እንዴት እንደሚሰሩ በጥቁር ሰሌዳ ላይ ያሳዩዋቸው፡፡ ተማሪዎች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ መስመሮችን እና ክቦችን እንዲገለብጡ ያድርጉ፡፡ በተጨማሪም ተማሪዎች እንዲገለብጡ የተነገራቸውን መስመሮች ቢያንስ በሁለቱም መስመሮች እስከ መጨረሻ ደጋግመው እንዲፅፉ ማድረግ።

6a

5

Añjaha alaMatsa káMas'a-Magamashama

6

Guma'iisha

6

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. የሚደመጥ ታሪክ a) የታሪክ አተራረክ ዘዴ ተማሪዎች በጥሞና እንዲዳምጡ ከተደረገ በኃላ ከመፃፉቸው ላይ በሳጥን ውስጥ ያሉትን ስዕሎች እንዲመለከቱ ያድርጉ፡፡ በመቀጠልም ታሪክ እንደሚነበብላቸው መግለፅ፡፡ ከዚያም ታሪኩን በሚያነቡላቸው ጊዜ እነሱ ደግሞ ከሚነበበውታሪክ ጋር የሚሄደውን ስዕል ለይተው እንዲያሳዩ ወይም እንዲያመለክቱ መግለፅ፡፡ b) ታሪኩን ማንበብ ቀጥሎ የሚገኘውን ታሪክ ለተማሪዎች ማንበብና ከታሪኩ ቀጥሎ የሚቀርቡላቸውን ጥያቄዎች መጠየቅ፡፡

WoKe ka-WoMpu Na-oka nameeta, daakohok'w abaaba aluu'o s'eemá WoDam didamá mbaand aluu'o s'eemama WoKe ka-WoMpu kámas'a-magamashama. Nagwaagamoots amaahama dida nagumaasiya nilaçaañjaha, daakáka a-WoKe ká-WoMpu, “We, t'ookots nooraga alokwa nasha-ja. Etsokwa eyaasiyookwa yaakuuta nagudida.” Kazhiiga-maasiyuwa marra, daac adama, nagana duukabas'ash maasiya alamaama. Daakaakwe a-WoKe kádida, “Faraçok'w yaakuuta alana, 'iyookoka kasha-ja.” ምንባቡን ያቁሙና እነዚህን ጥያቄዎች ተማሪዎችን ይጠይቁ -Abi makotsa alaatigats dida nagumaasiya? -Kábooŋgwa, ntsi da aled'aba nab'agamaama? Nagwaabo adama kábooŋgwa, daakwaaowe kíla-eba. Daalak'ots a-obama, daaka, “Naandi nooraga alaça?” Nagwaakwaaowe, daadabo nooraga alamaama nasha-ja maazhagotsizh. ምንባቡን ያቁሙና እነዚህን ጥያቄዎች ተማሪዎችን ይጠይቁ -Tigaçats ka'eyaaça abi makotsa alaatigats nooraga alaazhagosh adama? -Kábooŋgwa, ntsi da aled'aba nab'agamaama? Nagwaakwaaowe ká-ebamaama, daalak'ots a-obamaama da alaakákwaaowe ká-eba. Daakaakwe a-WoKe, “Nagwilawot nagumaasiya, daacats adama nooraga alamila.” Nagana daakámaç a-obamaama. ምንባቡን ያቁሙና እነዚህን ጥያቄዎች ተማሪዎችን ይጠይቁ -Wuli alaakámaç a-obamaama kacanaka? Ká-ntsi? -Nas'iina nala, ntsi alaçagamashaaç? 2. ተማሪዎች ለማንበብና ለመፃፍ የሚያዘጋጃቸውን የማየትና የማድመጥ ክህሎታቸውን ያሳድጋሉ:: ካዳመጣቹ በኃላ ተመሳሳዩን ጥንድ በሉ መመህር፡-በስተግራ በኩል ያለውን ምስል ካመለከትክ በኃላ የምን ስዕል እንደሆነ ተማሪዎችን መጠየቅ፡፡ አዎከዛም ከስዕሉ ስር የተቀመጠውን ቃል ማመልክትና ከዛም ቀሉን መጥራት፡፡ በመቀጠል በቀኝ በኩል ያለውን ምስል ካመለከትክ በኃላ የምን ስዕል እንደሆነ ተማሪዎችን መጠየቅ፡፡ አዎ! ከዛም ከስዕሉ ስር የተቀመጠውን ቃል ማመልክትና ከዛም ቀሉን መጥራት፡፡ የተፃፈውን ልዩነት ማስተዋል በመጀመሪያ ቀሉን በጥቁር ሰሌዳ ላይ መፃፍ ከዛም ተማሪዎችን የሚከተለውን ጥያቄ መጠየቅ “በነዚህ ቃላት መሐከል ምን ዓይነት ልዩነት ታያላቹ?” “አዎ! የተለያዩ የሚመስሉት በዚህ ምልክት ምክኒት ነው” መመህሩ ከጥቁር ሰሌዳ ላይ ያሳያል፡፡ፊደል ገና ወደ ፊት የሚማሩት ስለሆነ፡፡ “አዎ! ይህ መልክት “ńtá” ፣ ይህ ምልክት የሚያሳየው የድምፁን ከፍ ማለት ነው፡፡” “አዎ! ይህ መልክት "nta" የሌለው ጊዜ ፣ ምልክቱ አለመኖሩ ሚያሳየው ድምፁ መሐከለኛ መሆኑን ነው፡፡” መመህር ፡- የትኛውንም ፊደል ማመልከት የለብንም ፣ የምናመለክተው የድምፅ (የቶን) ከፍታን በምታሳየውን ምልክት ላይ ብቻ ነው :: ፊደል ገና ወደ ፊት የሚማሩት ስለሆነ፡፡ መመህር፡- ተማሪዎች በመጀመሪያ ተርታ ላይ የሚገኘውን ቃል እንዲመለቱ መንገር ፣ በያንዳንዱ የጀመሪያ የሳጥን ተርታ ካለው ቃል ጋር ተመሳሳይ የሆኑትን እንዲፈልጉ መግለፅና እንዲያከቡ መግለፅ፡፡ መመህር፡- ለተማሪዎች “ተማሪዎች በሳጥኑ መጀመሪያ የሚገኘውን ቃል በአመልካች ጣታቹ አመልክቱ(አሳዩ)” በጣም ጥሩ! በመቀጠል ረድፉን በመከተል ከግራ ወደቀኝ ተመደሳሳዩን በመፈለግ በማክበብ ተመሳሳዩን አሳዩ፡፡ አንዱን ለምሳሌ እንደዚህ ሰርተው ካሳ በኃላ የተቀረውን ተማሪዎች በራሳቸው ወይም በጥንድና በቡድን ሰርተው እንዲያሳ ማድረግ፡፡ 3. የጽህፈት ልምምድ ዓላማ፡ ተማሪዎች መጻፍ እንዲችሉ የሚያዘጋጃቸውን የእጅ እንቅስቃሴ ክሂል ያዳብራሉ፡፡ ክቦች እንዴት እንደሚሰሩ በጥቁር ሰሌዳ ላይ ያሳዩዋቸው፡፡ ተማሪዎች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ ክቦችን እንዲገለብጡ ያድርጉ፡፡ በተጨማሪም ተማሪዎች እንዲገለብጡ የተነገራቸውን መስመሮች ቢያንስ በሁለቱም መስመሮች እስከ መጨረሻ ደጋግመው እንዲፅፉ ማድረግ።

7a

WoKe ka-WoMpu

6

nta

ńtá ńtá

ńtá

nta

nta

ńtá

nta

ńtá

nta

ńtá

nta

nta

ńtá

7

Guma'iisha

7

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1.ሆህያትን ከግራ ወደ ቀኝ መፈለግ ዓላማ፡ ተማሪዎች ለንባብ እና ለጽህፈት የሚያዘጋጃቸውን የእይታ ክህሎታቸውን ያዳብራሉ፡፡ ተማሪዎች በሳጥን ውስጥ ከተደረደሩት ከእያንዳንዱ ተርታዎች የመጀመሪያዎቹን ሆሄያት በማስተዋል ከዚያው ተርታ ተመሳሳይ ሆሄ ያላቸውን መለየት ይችላሉ፡፡ ለተማሪዎችዎ የሚከተለውን ይንገሩ፤ ”ከተርታው ያያችሁትን የመጀመሪያውን ሆሄ አመልክቱ? በጣም ጥሩ! ከዚሁ ተርታ ተመሳሳይ ቅርጽ ያለው ፈልጉ፤ ከዚያም አክብቡበት፤” ቀሪውን መለማመጃ ተማሪዎች በግል ወይም በጥንድ እየሆኑ እንዲጨርሱ ያድርጉ 2. ተማሪዎች ለማንበብና ለመፃፍ የሚያዘጋጃቸውን የማየትና የማድመጥ ክህሎታቸውን ያሳድጋሉ:: ካዳመጣቹ በኃላ ተመሳሳዩን ጥንድ በሉ መመህር፡-በስተግራ በኩል ያለውን ምስል ካመለከትክ በኃላ የምን ስዕል እንደሆነ ተማሪዎችን መጠየቅ፡፡ አዎ! ከዛም ከስዕሉ ስር የተቀመጠውን ቃል ማመልክትና ከዛም ቀሉን መጥራት፡: በመቀጠል በቀኝ በኩል ያለውን ምስል ካመለከትክ በኃላ የምን ስዕል እንደሆነ ተማሪዎችን መጠየቅ፡፡ አዎ! ከዛም ከስዕሉ ስር የተቀመጠውን ቃል ማመልክትና ከዛም ቀሉን መጥራት፡፡ የተፃፈውን ልዩነት ማስተዋል በመጀመሪያ ቃሉን በጥቁር ሰሌዳ ላይ መፃፍ ከዛም ተማሪዎችን የሚከተለውን ጥያቄ መጠየቅ “በነዚህ ቃላት መሐከል ምን ዓይነት ልዩነት ታያላቹ?” “አዎ! የተለያዩ የሚመስሉት በዚህ ፊደል ምክኒያት ነው ፊደል ምክኒያት ነው ” መመህሩ ከጥቁር ሰሌዳ ላይ ያሳያል፡፡ “አዎ! ይህ ፊደል “ k'ula ” ፣ የሚያሳየው የአናባቢውን አጭርነት ነው፡፡ “አዎ! ይህ ፊደል “ k'uula “ ፣ የሚያሳየው የአናባቢውን ርዝመት ነው፡፡”፡” መመህር ፡- የትኛውንም ፊደል ማመልከት የለብንም ፣ መምህር:-የምናስተምረው ስለ አናባቢ ርዝመት ብቻ ነው ፡፡ፊደል ገና ወደ ፊት የሚማሩት ስለሆነ፡፡ መምህር፡- ተማሪዎች በመጀመሪያ ተርታ ላይ የሚገኘውን ቃል እንዲመለቱ መንገር ፣ በያንዳንዱ የጀመሪያ የሳጥን ተርታ ካለው ቃል ጋር ተመሳሳይ የሆኑትን እንዲፈልጉ መግለፅና እንዲያከቡ መግለፅ፡፡ መመህር፡- ለተማሪዎች “ተማሪዎች በሳጥኑ መጀመሪያ የሚገኘውን ቃል በአመልካች ጣታቹ አመልክቱ (አሳዩ)” በማለት ማዘዝ፡፡ በጣም ጥሩ! በመቀጠል ረድፉን በመከተል ከግራ ወደቀኝ ተመደሳሳዩን በመፈለግ በማክበብ ተመሳሳዩን አሳዩ፡፡ አንዱን ለምሳሌ እንደዚህ ሰርተው ካሳ በኃላ የተቀረውን ተማሪዎች በራሳቸው ወይም በጥንድና በቡድን ሰርተው እንዲያሳ ማድረግ፡፡

3. የጽህፈት ልምምድ ዓላማ፡ ተማሪዎች መጻፍ እንዲችሉ የሚያዘጋጃቸውን የእጅ እንቅስቃሴ ክሂል ያዳብራሉ፡፡ ክቦች እና መስመሮች እንዴት እንደሚሰሩ በጥቁር ሰሌዳ ላይ ያሳዩዋቸው፡፡ ተማሪዎች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ መስመሮችን እና ክቦችን እንዲገለብጡ ያድርጉ፡፡ በተጨማሪም ተማሪዎች እንዲገለብጡ የተነገራቸውን መስመሮች ቢያንስ በሁለቱም መስመሮች እስከ መጨረሻ ደጋግመው እንዲፅፉ ማድረግ።

8a

7

o

a

e

o

u

a

u

o

i

i

e

u

é

o

u

é

k'uula

k'ula k'ula

k'uula

k'ula

k'uula

k'ula

k'uula

k'ula

k'ula

k'uula

k'uula

k'uula

k'ula

8

Guma'iisha

8

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1.ሆህያትን ከግራ ወደ ቀኝ መፈለግ ዓላማ፡ ተማሪዎች ለንባብ እና ለጽህፈት የሚያዘጋጃቸውን የእይታ ክህላቸውን ያዳብራሉ፡፡ ተማሪዎች በሳጥን ውስጥ ከተደረደሩት ከእያንዳንዱ ተርታዎች የመጀመሪያዎቹን ሆሄ በማስተዋል ከዚያው ተርታ ተመሳሳይ ሆሄ ያላቸውን መለየት ይችላሉ፡፡ ለተማሪዎችዎ የሚከተለውን ይንገሩ፤ ”ከተርታው ያያችሁትን የመጀመሪያውን ሆሄ አመልክቱ በጣም ጥሩ! ከዚሁ ተርታ ተመሳሳይ ቅርጽ ያለው ፈልጉ፤ ከዚያም አክብቡበት፤” ቀሪውን መለማመጃ ተማሪዎች በግል ወይም በጥንድ እየሆኑ እንዲጨርሱ ያድርጉ

2. ከግራ ወዳ ቀኝ ምስሎችን መፈለግ ዓላማ፡ ተማሪዎች ለንባብ እና ለፅህፈት የሚያሀጋጀቸዉን የማየትና የመገንዘብ ችሎታቸዉን ያዳብራሉ፡፡ ተማሪዎች ለመጀመረያዉን ምስል ከስጥት የመጃመሪያ ለይ ተመልክተዉ እና በረደፉ ላይ ከተያረያሩት ምስሎች የተለዉን ያወጡ፡ ፡ ለተማርዎቹ የሚከተለዉን ይንገሩ በየእያንዳዱ የምስል ረድፍ ዉስጥ እንዱ ክሁሉም የተለየ ነዉ። ከሁሉም የተለየዉን እንዲያከቡ ያድርጉ። የተቀሩትን መልመጃዎች ተማሪዎች በግል ወይም በጋራ እየሆኑ እንዲጨርሱ ያዳርጉ።

3. የጽህፈት ልምምድ ዓላማ፡ ተማሪዎች መጻፍ እንዲችሉ የሚያዘጋጃቸውን የእጅ እንቅስቃሴ ክሂል ያዳብራሉ፡፡ መስመሮች እንዴት እንደሚሰሩ በጥቁር ሰሌዳ ላይ ያሳዩዋቸው፡፡ ተማሪዎች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ መስመሮችን እንዲገለብጡ ያድርጉ፡፡በተጨማሪም ተማሪዎች እንዲገለብጡ የተነገራቸውን መስመሮች ቢያንስ በሁለቱም መስመሮች እስከ መጨረሻ ደጋግመው እንዲፅፉ ማድረግ።

9a

8

O

I

O

E

U

O

A

U

Á

U

Á

I

E

A

O

E

9

Guma'iisha

9

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. ስዕልን ከግራ ወደ ቀኝ መፈለግ ዓላማ፡ተማሪዎች ለማንበብና ለመጻፍ የሚያዘጋጃቸውን አይቶ የማስተዋል ክህል ያሳድጋሉ፡፡ ተማሪዎች በሳጥን ውስጥ በተርታ ከተደረደሩት ስእሎች መካከል የመጀመሪያዎቹን ስዕል ይመለከታሉ፤ ከዚያም ካዩት ስዕል ጋር ተመሳሳይ የሆኑትን ስዕሎች ከእያንዳንዱ ተርታ ውስጥ ይፈልጋሉ፡፡ መምህሩ ለተማሪዎች የሚመሳሰለውን ቅርፅ ከግራ ወደ ቀኝ እንዲፈልጉ ማድረግና ሲያገኙትም በየትኛው ደረጃ እንዳለ ያግለፁ።አንደኛ ላይ ካለ አንድኛ።ሁለተኛ ላይ ካለ ሁለተኛ በማልትና ሶስተኛ ላይ ካለ ሶስተኛ በማለት እንዲመልስሱ ማድለግ። ለምሳሌ፥መጀምሪያ የተከበው ምልስ ሁለተኛ ላይ እንዳለ ማስርዳት። ትቀሪዎቹን መለማመጃዎች ተማሪዎች በግል ወይም በጥንድ ሆነው እንዲጨርሱ ያድርጉ፡፡

2. ማቡዋደን ዓላማ ፡ ከመልመጃዎቹ መጨረሻ ልጆች እንድ አይነት ወይም ተዛማጅነት ያላችዉን ነገሮች ይላያሉ ለተማሪዎች የሚከተለዉን ይንገሩ በመጀመሪያ ተማሪዎች በስተግራ በኩል ያሉትን ስዕሎች እያንዳንዳቸውን ምን እንደሆኑ መጥየቅና ተማሪዎች እንዲመልሱ ማድለግ።ከዚያም በሁዋላ በቅኝ በኩል ያሉትንም በተመሳሳይ በመጠየቅ ከመለሱ በሁዋላ እንደ ምሳሌ ይተዛመዱትን ሁለቱን ምስሎች ከግራ ወደቀኝ ምንና ምን እንደሆኑ እንዲጠቅሱ ማድረግና ለምን ሁለቱ አብረው እንደሄዱ ተማሪዎች እንዲገልፁ ይደረግ። እያንዳዱ በግራ በኩል ያለ የዕቃ አይነት በቀኝ በኩል ካለዉ የዕቃ አይነት ጋር ይመሳከራል፡ ፡ እርሳስ ከወረቀቱ ጋር የሚያይዝ መስመር አለ፡ ፡ እነዚህ የዕቃ አይነቶች ለምን ተዛመዱ። አሁን በግራ የሉትን አይነትች በቀኝ በኩል የሉት የዕቃ አይነቶች ጋር አዛምዱ፡ ፡ እነዚህ የዕቃ አይነቶች ለምን ተዘመዱ።

3. የጽህፈት ልምምድ ዓላማ፡ ተማሪዎች መጻፍ እንዲችሉ የሚያዘጋጃቸውን የእጅ እንቅስቃሴ ክሂል ያዳብራሉ፡፡ መስመሮች እንዴት እንደሚሰሩ በጥቁር ሰሌዳ ላይ ያሳዩዋቸው፡፡ተማሪዎች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ መስመሮችን እንዲገለብጡ ያድርጉ፡፡ በተጨማሪም ተማሪዎች እንዲገለብጡ የተነገራቸውን መስመሮች ቢያንስ በሁለቱም መስመሮች እስከ መጨረሻ ደጋግመው እንዲፅፉ ማድረግ።

10a

9

10

Guma'iisha

10

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1.ተማሪዎች ለማንበብና ለመፃፍ የሚያዘጋጃቸውን የማየትና የማድመጥ ክህሎታቸውን ያሳድጋሉ:: ካዳመጣቹ በኃላ ተመሳሳዩን ጥንድ በሉ መመህር፡-በስተግራ በኩል ያለውን ምስል ካመለከትክ በኃላ የምን ስዕል እንደሆነ ተማሪዎችን መጠየቅ፡፡ አዎ! ከዛም ከስዕሉ ስር የተቀመጠውን ቃል ማመልክትና ከዛም ቀሉን መጥራት፡፡ በመቀጠል በቀኝ በኩል ያለውን ምስል ካመለከትክ በኃላ የምን ስዕል እንደሆነ ተማሪዎችን መጠየቅ፡፡ አዎ! ከዛም ከስዕሉ ስር የተቀመጠውን ቃል ማመልክትና ከዛም ቀሉን መጥራት፡፡ የተፃፈውን ልዩነት ማስተዋል በመጀመሪያ ቀሉን በጥቁር ሰሌዳ ላይ መፃፍ ከዛም ተማሪዎችን የሚከተለውን ጥያቄ መጠየቅ “በነዚህ ቃላት መሐከል ምን ዓይነት ልዩነት ታያላቹ?” “አዎ! የተለያዩ የሚመስሉት በዚህ ምልክት ምክኒት ነው” መመህሩ ከጥቁር ሰሌዳ ላይ ያሳያል፡፡ፊደል ገና ወደ ፊት የሚማሩት ስለሆነ፡፡ “አዎ! ይህ መልክት “'ísats " 'isats ” ፣ ይህ ምልክት የሚያሳየው የድምፁን ከፍ ማለት ነው፡፡” “አዎ! ይህ መልክት የሌለው ጊዜ ፣ ምልክቱ አለመኖሩ ሚያሳየው ድምፁ መሐከለኛ መሆኑን ነው፡፡” መመህር ፡- የትኛውንም ፊደል ማመልከት የለብንም ፣ የምናመለክተው የድምፅ (የቶን) ከፍታን በምታሳየውን ምልክት ላይ ብቻ ነው :: ፊደል ገና ወደ ፊት የሚማሩት ስለሆነ፡፡ መመህር፡- ተማሪዎች በመጀመሪያ ተርታ ላይ የሚገኘውን ቃል እንዲመለቱ መንገር ፣ በያንዳንዱ የጀመሪያ የሳጥን ተርታ ካለው ቃል ጋር ተመሳሳይ የሆኑትን እንዲፈልጉ መግለፅና እንዲያከቡ መግለፅ፡፡ መመህር፡- ለተማሪዎች “ተማሪዎች በሳጥኑ መጀመሪያ የሚገኘውን ቃል በአመልካች ጣታቹ አመልክቱ (አሳዩ)” በጣም ጥሩ! በመቀጠል ረድፉን በመከተል ከግራ ወደቀኝ ተመደሳሳዩን በመፈለግ በማክበብ ተመሳሳዩን አሳዩ፡፡ አንዱን ለምሳሌ እንደዚህ ሰርተው ካሳ በኃላ የተቀረውን ተማሪዎች በራሳቸው ወይም በጥንድና በቡድን ሰርተው እንዲያሳ ማድረግ፡፡

11a

10

'isats

'ísats 'ísats

'ísats

'isats

'isats

'isats

'ísats

'ísats

'isats

'ísats

'isats

'ísats

'isats

daanc'

daańc' daańc'

daanc'

daańc'

daanc'

daańc'

daanc'

daańc'

daańc'

daanc'

daanc'

daanc'

daańc'

11

Guma'iisha

10

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

2. ማቡዋደን ዓላማ ፡ ከመልመጃዎቹ መጨረሻ ልጆች እንድ አይነት ወይም ተዛማጅነት ያላችዉን ነገሮች ይላያሉ ለተማሪዎች የሚከተለዉን ይንገሩ በመጀመሪያ ተማሪዎች በስተግራ በኩል ያሉትን ስዕሎች እያንዳንዳቸውን ምን እንደሆኑ መጥየቅና ተማሪዎች እንዲመልሱ ማድለግ። ከዚያም በሁዋላ በቅኝ በኩል ያሉትንም በተመሳሳይ በመጠየቅ ከመለሱ በሁዋላ እንደ ምሳሌ ይተዛመዱትን ሁለቱን ምስሎች ከግራ ወደ ቀኝ ምንና ምን እንደሆኑ እንዲጠቅሱ ማድረግና ለምን ሁለቱ አብረው እንደሄዱ ተማሪዎች እንዲገልፁ ይደረግ። እያንዳዱ በግራ በኩል ያለ የዕቃ አይነት በቀኝ በኩል ካለዉ የዕቃ አይነት ጋር ይመሳከራል፡ ፡ እርሳስ ከወረቀቱ ጋር የሚያይዝ መስመር አለ፡ ፡ እነዚህ የዕቃ አይነቶች ለምን ተዛመዱ። አሁን በግራ የሉትን አይነትች በቀኝ በኩል የሉት የዕቃ አይነቶች ጋር አዛምዱ፡ ፡ እነዚህ የዕቃ አይነቶች ለምን ተዘመዱ።

3. Obatsa-Nooraga: Añjaha alaMatsa káMas'a-Magamashama በግፅ—ያለውን መመሪያ ያንብቡ

4. የጽህፈት ልምምድ ዓላማ፡ ተማሪዎች መጻፍ እንዲችሉ የሚያዘጋጃቸውን የእጅ እንቅስቃሴ ክሂል ያዳብራሉ፡፡ ክቦች እና መስመሮች እንዴት እንደሚሰሩ በጥቁር ሰሌዳ ላይ ያሳዩዋቸው፡፡ ተማሪዎች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ መስመሮችን እና ክቦችን እንዲገለብጡ ያድርጉ፡፡በተጨማሪም ተማሪዎች እንዲገለብጡ የተነገራቸውን መስመሮች ቢያንስ በሁለቱም መስመሮች እስከ መጨረሻ ደጋግመው እንዲፅፉ ማድረግ።

12a

10

Añjaha alaMatsa káMas'a-Magamashama

12

Unit 2 - Daamas’a 20 lessons (four weeks)

Guma'iisha

11

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. የሚደመጥ ታሪክ a) የታሪክ አተራረክ ዘዴ ተማሪዎች በጥሞና እንዲዳምጡ ከተደረገ በኃላ ከመፃፉቸው ላይ በሳጥን ውስጥ ያሉትን ስዕሎች እንዲመለከቱ ያድርጉ፡፡ በመቀጠልም ታሪክ እንደሚነበብላቸው መግለፅ፡፡ ከዚያም ታሪኩን በሚያነቡላቸው ጊዜ እነሱ ደግሞ ከሚነበበውታሪክ ጋር የሚሄደውን ስዕል ለይተው እንዲያሳዩ ወይም እንዲያመለክቱ መግለፅ፡፡ b) ታሪኩን ማንበብ ቀጥሎ የሚገኘውን ታሪክ ለተማሪዎች ማንበብና ከታሪኩ ቀጥሎ የሚቀርቡላቸውን ጥያቄዎች መጠየቅ፡፡ Etagaha Na-oka nameeta, daaŋaarok'w a-WoBaake gooda, daatso kamaatsamá kílagaziya. Nagana kábooŋgwa, daashah a-WoBaake ńtá, daagatats kasiya. ምንባቡን ያቁሙና እነዚህን ጥያቄዎች ተማሪዎችን ይጠይቁ -Nagana kábooŋgwa, ntsi da aledaagw? Daat'oots a-WoBaake gooda nagucogomá, daaka kámaatsamá, “Kamaçeetsaaŋgo gooda ala.” Daafarok'okwe amaatsamá gooda alana daakats kílamashaha-ńtá. ምንባቡን ያቁሙና እነዚህን ጥያቄዎች ተማሪዎችን ይጠይቁ -Namakotsa nala abi makotsa alaatigats etamafarok'o-gooda? -Nagana kábooŋgwa ntsi da aledaagw? Nagwaashah adiibamá ala-WoBaake ńtá daakashahats 'eyaamá. Nagwaakwaae a-a'amá daagamats 'eyaa-diibamá nagwaapeen amaha, daahaaŋg kámas'a-biya. ምንባቡን ያቁሙና እነዚህን ጥያቄዎች ተማሪዎችን ይጠይቁ -Ka-wuli alaaŋarook'w a-WoBaake gooda? -Wuli duwa alaashahats 'eyaamá kagooda? 2. አናባቢን መረዳት ዓላማ፡ ተማሪዎች ( a ) የተባለውን ሆሄ እና ድምጹን ይለያሉ፤በቃል ውስጥ የትቦታ እንደሚገኝ ይጠቁማሉ፡፡ መምህሩም ( a A ) የሚለውን ሆሄ በጥቁር ሰሌዳ ላይ ይጽፋሉ፤ድምጹንም ይጠራሉ፡፡ ምሳሌ ይሆናቸው ዘንድ መምህሩ በአንድ ቁልፍ ቃል በመጀመር ለተማሪዎች ( a ) ያሳዩ፡፡ ለእያንዳንዱ ቁልፍ ቃል ቀጥሎ የተመለከተውን መመሪያ ተከተሉ፡ስእልንማሳየት(aya)፡ “ምን ታያላችሁ?” ብሎ መጠየቅ “አዎን!” ብሎ በማረጋገጥና ወደቃሉ በመጠቆም፣ ቃሉን ከተማሪዎቹ ጋር አብሮ ማለት ስለ ስእሉ መናገር፡ (ስእሉን በተመለከተ ሁለት ወይም ሶስት ጥያቄዎችን መጠየቅ) ድምጽን ማዳመጥ፡ ወደተጻፈው ቃል እየጠቆሙ ቃሉን ደጋግሞ መጥራት፤ተማሪዎች አብረው እንዲሉ ማድረግ፤ ከዚያም ( a ) የሚለውን ቃል ሰማችሁ?” ብሎ መጠየቅ:: መምህሩ ቃል በጥቁር ሰሌዳ ላይ ይጻፉ፣ከዚያም የተለያዩ ተማሪዎች ወደ ፊት እንዲመጡ ማድረግ…. ሆህያትን መጠቆም፤ ”ማን ነው antt በሚለው ቃል ውስጥ “ a ” የሚለውን ሆሄ ያሚያሳይ?፤ ከዚያም አንድ ብቻ ነው ወይስ ሌሎችም አሉ?” ብሎ መጠየቅ፤ ቃሉን ሙሉውን ማንበብ: aya “ a ” ን ማዳመጥ: “ተማሪዎችን “ a ” የሚለውን ሆሄ የያዘውን ይህን ቃል ሳነብ አዳምጡ” ብሎ ማዘዝ፤ ከዚያም ያንን ድምጽ የያዘውን ሁለት ወይም ሶስት ቃልት መጥራትና ተማሪዎች እንዲያዳምጡ ማድረግ፤ ይህን ተግባር በ1 የተለያየ ቃላት ደጋግሞ ማለት:- ja

13a

11

Etagaaha

aA

ja a

aya aa

13

Guma'iisha

11

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

3. አናባቢን መረዳት፡ ዓላማ፡ከቃላት ውስጥ ( a ) የሚለውን ፊደል በመስማት ተማሪዎች የማዳመጥ ክህላቸውን ያዳብራሉ፤ ተማሪዎች በግራ በኩል ያሉትን የምስል ድምጾች በስተቀኝ በኩል ካለው የ a ሆሄ ጋር በማዛመድ ተማሪዎች የድምጽና የሚወክላቸውን (ምልክቶችን) የማገናኘት ክህላቸውን ያዳብራሉ፡፡ ስዕልን/ፊድል መለየት በግራ በኩል ያሉትን እያንዳንዱን ስእሎች ምን እንደሆኑ ተማሪዎችን መጠየቅ፤ከዚያም በመቀጣዩ ሰንጠረጅ ውስት ያለውንም ምስል ምን እንደሆኑ ወደታቸ ተራበተራ መጠይየቅ።አክሂያም በመቀጠልም ከመጀመሪያው ስዕል ጀምሮ ወደታች በየትኛው የምስል ጥሪ ውስጥ የ a ድምፅ እንዳለ እንዲገልፁ ማድለግ። መምህሩ የ a ድምፅ ተምሪዎች ድምፃቸውን ከፍ አድርግው እንዲጠሩ ማድረግ አለበት።ነገር ግን በመደጋገም መጮህ የለባቸውም። ስዕሎችን/ቃላትን ከአናባቢ ድምጾች ጋር ማዛመድ፡ የትኛው ቃላት ( badana ) ወይም/ስዕል በውስጡ “ a ” የተባለውን አናባቢ እንደያዘ ተማሪዎችን መጠየቅ፡፡ ተማሪዎች “ a ” የተባለውን አናባቢን በውስጡ a የተባለውን ሆሄ ከያዘ ስዕል ጋር በመስመር እንዲያገናኙ ማድረግ፤ በግል መስራት፡ ተማሪዎች ቀጣዩን መለማመጃ ከመስራታቸው በፊት ከላይ በልምምድ ያለፉባቸውን ሂደቶች በሙሉ በግል ወይም በቡድን እንዲሰሩ ያድርጉ፤ መልሶች፡ badana, aya, nta, ja, kaca, k'ula, mas'a, gumba, hwa

4. የጽህፈት ልምምድ ( a, A ) የመጻፍ ልምምድ ፡ በመጅመሪያ መምህሩ ፊድሉን ከሶስት ጊዜዬ በላይ በስሌዳ ላይ እንዴት እንደሚፃፍ የእጅ አጣጣሉን ማሳየ። እነዚህን አዳዲስ ሆሄያት በጥቁር ሰሌዳው ላይ ይፃፉ። ተማሪዎቹም ሁለት ሙሉ መስመር ሆሄያት በመማሪያ ደብተራቸው ላይ እንዲፅፉ ያድርጉ።ተማሪዎች ወደ ደብተራቸውን ፊደሎቹን ሰግለብጡ ትንሹን a በአንድ መስመር ሙሉና ትልቁን A በሌላ አንድ መስመር ሙሉ ድጋድመው መፃፍ አለባቸው። መምህር እስክቢርቶ በመያዝ ተማሪዎችን መከታተልና ምልከታ በማድረግ ተማሪዎችን ማገዝና ማረም ያስፍልጋል።

14a

11

a

a

a

a

14

Guma'iisha

12

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. ስዕል ቅደም ተከተል ማስያዝ ዓላማ፡ ተማሪዎች ስእሎችን በቅደም ተከተል ይደረድራሉ፤ለምን በዚያ መልክ ቅደም ተከተል እንዳሲያዙም ምክንያታቸውን ይገልጻሉ፡፡ ተማሪዎች እያንዳደንዱ ስእል ተመልክተው ስዕሎቹ ምንን እንደሚገልጹ ይናገሩ፤ ተማሪዎች በጥንድ ወይም በትንሽ ቡድን በመሆን ስእሎቹ በምን ዓይነት ቅደም ተከተል መደርደር እንዳለባቸው ይወያዩ፡፡ በምን ዓይነት መንገድ መደርደር እንዳለባቸው ከተወያዩ በኋላ የሚከተለውን ይጠይቋቸ ው፡፡ “ የትኛኛው ስእል ነው መጀመሪያ መሆን ያለበት?”፤ መልሳቸውን ከሰሙ በኋላ “ለምን ይህን አላችሁ?” ብሎ መጠየቅ፤ “የትኛኛው ስእል ነው ሁለተኛ መሆን ያለበት?”፤ “ለምን ይህን አላችሁ?” ብሎ መጠየቅ “የትኛኛው ስእል ነው ሶስተኛ መሆን ያለበት?”፤ “ለምን ይህን አላችሁ?” “የትኛኛው ስእል ነው አራተኛ መሆን ያለበት?”፤ “ለምን ይህን አላችሁ?” 2. አናባቢን መረዳት ዓላማ፡ ተማሪዎች ( e ) የተባለውን ሆሄ እና ድምጹን ይለያሉ፤በቃል ውስጥ የትቦታ እንደሚገኝ ይጠቁማሉ፡፡ መምህሩም ( e E ) የሚለውን ሆሄ በጥቁር ሰሌዳ ላይ ይጽፋሉ፤ድምጹንም ይጠራሉ፡፡ ምሳሌ ይሆናቸው ዘንድ መምህሩ በአንድ ቁልፍ ቃል በመጀመር ለተማሪዎች ( e ) ያሳዩ፡፡ ለእያንዳንዱ ቁልፍ ቃል ቀጥሎ የተመለከተውን መመሪያ ተከተሉ፡ስእልን ማሳየት ( eba )፡ “ምን ታያላችሁ?” ብሎ መጠየቅ “አዎን!” ብሎ በማረጋገጥና ወደቃሉ በመጠቆም፣ ቃሉን ከተማሪዎቹ ጋር አብሮ ማለት ስለ ስእሉ መናገር፡ (ስእሉን በተመለከተ ሁለት ወይም ሶስት ጥያቄዎችን መጠየቅ) ድምጽን ማዳመጥ፡ ወደተጻፈው ቃል እየጠቆሙ ቃሉን ደጋግሞ መጥራት፤ተማሪዎች አብረው እንዲሉ ማድረግ፤ ከዚያም ( e ) የሚለውን ቃል ሰማችሁ?” ብሎ መጠየቅ:: መምህሩ ቃል በጥቁር ሰሌዳ ላይ ይጻፉ፣ከዚያም የተለያዩ ተማሪዎች ወደ ፊት እንዲመጡ ማድረግ…. ሆህያትን መጠቆም፤ ”ማን ነው eba በሚለው ቃል ውስጥ “ e ” የሚለውን ሆሄ ያሚያሳይ?፤ ከዚያም አንድ ብቻ ነው ወይስ ሌሎችም አሉ?” ብሎ መጠየቅ፤ ቃሉን ሙሉውን ማንበብ: eba “ e ” ን ማዳመጥ: “ተማሪዎችን “ e ” የሚለውን ሆሄ የያዘውን ይህን ቃል ሳነብ አዳምጡ” ብሎ ማዘዝ፤ ከዚያም ያንን ለያየ ቃላት ደጋግሞ ማለት:- me'a, mbeya

15a

12

eE eba e

me'a e

mbeya e 15

Guma'iisha

12

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

3. አናባቢን መረዳት፡ ዓላማ፡ ዓላማ፡ከቃላት ውስጥ ( e ) የሚለውን ፊደል በመስማት ተማሪዎች የማዳመጥ ክህላቸውን ያዳብራሉ፤ ተማሪዎች በግራ በኩል ያሉትን የምስል ድምጾች በስተቀኝ በኩል ካለው የ e ሆሄ ጋር በማዛመድ ተማሪዎች የድምጽና የሚወክላቸውን (ምልክቶችን) የማገናኘት ክህላቸውን ያዳብራሉ፡፡ ስዕልን/ፊድል መለየት በግራ በኩል ያሉትን እያንዳንዱን ስእሎች ምን እንደሆኑ ተማሪዎችን መጠየቅ፤ከዚያም በመቀጣዩ ሰንጠረጅ ውስጥ ያለውንም ምስል ምን እንደሆኑ ወደታቸ ተራበተራ መጠይየቅ።አክሂያም በመቀጠልም ከመጀመሪያው ስዕል ጀምሮ ወደታች በየትኛው የምስል ጥሪ ውስጥ የ e ድምፅ እንዳለ እንዲገልፁ ማድለግ። መምህሩ የ e ድምፅ ተምሪዎች ድምፃቸውን ከፍ አድርግው እንዲጠሩ ማድረግ አለበት።ነገር ግን በመደጋገም መጮህ የለባቸውም። ስዕሎችን/ቃላትን ከአናባቢ ድምጾች ጋር ማዛመድ፡ የትኛው ቃላት (eba) ወይም/ስዕል በውስጡ “ e ” የተባለውን አናባቢ እንደያዘ ተማሪዎችን መጠየቅ፡፡ ተማሪዎች “ e ” የተባለውን አናባቢን በውስጡ a የተባለውን ሆሄ ከያዘ ስዕል ጋር በመስመር እንዲያገናኙ ማድረግ፤ በግል መስራት፡ ተማሪዎች ቀጣዩን መለማመጃ ከመስራታቸው በፊት ከላይ በልምምድ ያለፉባቸውን ሂደቶች በሙሉ በግል ወይም በቡድን እንዲሰሩ ያድርጉ፤ መልሶች፡ a-hwa, e-eba, a-nta, a-kaca , e-m'ea, a-badana, e-s'eya, a-gumba, a-ja በግል መስራት፡ ተማሪዎች ቀጣዩን መለማመጃ ከመስራታቸው በፊት ከላይ በልምምድ ያለፉባቸውን ሂደቶች በሙሉ በግል ወይም በቡድን እንዲሰሩ ያድርጉ፤ መልሶች፡ a –hwa e - eba, a-nta ; a-kaca, e - m'ea, a - badana; e - s'eya, a - gumba, a - ja 4. የጽህፈት ልምምድ ( e, E )

የመጻፍ ልምምድ ፡ በመጅመሪያ መምህሩ ፊድሉን ከሶስት ጊዜዬ በላይ በስሌዳ ላይ እንዴት እንደሚፃፍ የእጅ አጣጣሉን ማሳየ። እነዚህን አዳዲስ ሆሄያት በጥቁር ሰሌዳው ላይ ይፃፉ። ተማሪዎቹም ሁለት ሙሉ መስመር ሆሄያት በመማሪያ ደብተራቸው ላይ እንዲፅፉ ያድርጉ።ተማሪዎች ወደ ደብተራቸውን ፊደሎቹን ሰግለብጡ ትንሹን e በአንድ መስመር ሙሉና ትልቁን E በሌላ አንድ መስመር ሙሉ ድጋድመው መፃፍ አለባቸው። መምህር እስክቢርቶ በመያዝ ተማሪዎችን መከታተልና ምልከታ በማድረግ ተማሪዎችን ማገዝና ማረም ያስፍልጋል።

16a

12

e

e

e

e

16

Guma'iisha

13

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1.ሆህያትን ከግራ ወደ ቀኝ መፈለግ ዓላማ፡ ተማሪዎች ለንባብ እና ለጽህፈት የሚያዘጋጃቸውን የእይታ ክህላቸውን ያዳብራሉ፡፡ ተማሪዎች በሳጥን ውስጥ ከተደረደሩት ከእያንዳንዱ ተርታዎች የመጀሪያዎቹን ሆሄ በማስተዋል ከዚያው ተርታ ተመሳሳይ ሆሄ ያላቸውን መለየት ይችላሉ፡፡ ለተማሪዎችዎ የሚከተለውን ይንገሩ፤ ”ከተርታው ያያችሁትን የመጀመሪያውን ሆሄ አመልክቱ? በጣም ጥሩ! ከዚሁ ተርታ ተመሳሳይ ቅርጽ ያለው ፈልጉ፤ ከዚያም አክብቡበት፤” ቀሪውን መለማመጃ ተማሪዎች በግል ወይም በጥንድ እየሆኑ እንዲጨርሱ ያድርጉ 2.አናባቢን መረዳት ዓላማ፡ ተማሪዎች ( i ) የተባለውን ሆሄ እና ድምጹን ይለያሉ፤በቃል ውስጥ የትቦታ እንደሚገኝ ይጠቁማሉ፡፡ መምህሩም ( i I ) የሚለውን ሆሄ በጥቁር ሰሌዳ ላይ ይጽፋሉ፤ድምጹንም ይጠራሉ፡፡ ምሳሌ ይሆናቸው ዘንድ መምህሩ በአንድ ቁልፍ ቃል በመጀመር ለተማሪዎች ( i ) ያሳዩ፡፡ ለእያንዳንዱ ቁልፍ ቃል ቀጥሎ የተመለከተውን መመሪያ ተከተሉ፡ስእልን ማሳየት ( sima )፡ “ምን ታያላችሁ?” ብሎ መጠየቅ “አዎን!” ብሎ በማረጋገጥና ወደቃሉ በመጠቆም፣ ቃሉን ከተማሪዎቹ ጋር አብሮ ማለት ስለ ስእሉ መናገር፡ (ስእሉን በተመለከተ ሁለት ወይም ሶስት ጥያቄዎችን መጠየቅ) ድምጽን ማዳመጥ፡ ወደተጻፈው ቃል እየጠቆሙ ቃሉን ደጋግሞ መጥራት፤ተማሪዎች አብረው እንዲሉ ማድረግ፤ ከዚያም ( i ) የሚለውን ቃል ሰማችሁ?” ብሎ መጠየቅ:: መምህሩ ቃል በጥቁር ሰሌዳ ላይ ይጻፉ፣ከዚያም የተለያዩ ተማሪዎች ወደ ፊት እንዲመጡ ማድረግ…. ሆህያትን መጠቆም፤ ”ማን ነው sima በሚለው ቃል ውስጥ “ i ” የሚለውን ሆሄ ያሚያሳይ?፤ ከዚያም አንድ ብቻ ነው ወይስ ሌሎችም አሉ?” ብሎ መጠየቅ፤ ቃሉን ሙሉውን ማንበብ: sima “ i ” ን ማዳመጥ: “ተማሪዎችን “ i ” የሚለውን ሆሄ የያዘውን ይህን ቃል ሳነብ አዳምጡ” ብሎ ማዘዝ፤ ከዚያም ያንን ድምጽ የያዘውን ሁለት ወይም ሶስት ቃል መጥራትና ተማሪዎች እንዲያዳምጡ ማድረግ፤ ይህን ተግባር በ1 የተለያየ ቃላት ደጋግሞ ማለት:- liça

17a

13

m

k

ç

m

t

k

t

w

d

d

z

r

h

r

b

h

g

d

g

y

iI

sima i

liça i

17

Guma'iisha

13

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

3. አናባቢን መረዳት፡3. አናባቢን መረዳት፡ ዓላማ፡ ከቃላት ውስጥ ( i ) የሚለውን ፊደል በመስማት ተማሪዎች የማዳመጥ ክህላቸውን ያዳብራሉ፤ ተማሪዎች በግራ በኩል ያሉትን የምስል ድምጾች በስተቀኝ በኩል ካለው የ ( i ) ሆሄ ጋር በማዛመድ ተማሪዎች የድምጽና የሚወክላቸውን (ምልክቶችን) የማገናኘት ክህላቸውን ያዳብራሉ፡፡ ስዕልን/ፊድል መለየት በግራ በኩል ያሉትን እያንዳንዱን ስእሎች ምን እንደሆኑ ተማሪዎችን መጠየቅ፤ከዚያም በመቀጣዩ ሰንጠረጅ ውስት ያለውንም ምስል ምን እንደሆኑ ወደታቸ ተራበተራ መጠይየቅ።አክሂያም በመቀጠልም ከመጀመሪያው ስዕል ጀምሮ ወደታች በየትኛው የምስል ጥሪ ውስጥ የ i ድምፅ እንዳለ እንዲገልፁ ማድለግ። መምህሩ የ ( i )ድምፅ ተምሪዎች ድምፃቸውን ከፍ አድርግው እንዲጠሩ ማድረግ አለበት።ነገር ግን በመደጋገም መጮህ የለባቸውም። ስዕሎችን/ቃላትን ከአናባቢ ድምጾች ጋር ማዛመድ፡ የትኛው ቃላት iss ወይም/ስዕል በውስጡ “ i ” የተባለውን አናባቢ እንደያዘ ተማሪዎችን መጠየቅ፡፡ ተማሪዎች “ i ” የተባለውን አናባቢን በውስጡ i የተባለውን ሆሄ ከያዘ ስዕል ጋር በመስመር እንዲያገናኙ ማድረግ፤ በግል መስራት፡ ተማሪዎች ቀጣዩን መለማመጃ ከመስራታቸው በፊት ከላይ በልምምድ ያለፉባቸውን ሂደቶች በሙሉ በግል ወይም በቡድን እንዲሰሩ ያድርጉ፤ መልሶች፡ i - sima, e-mbeya, u - duwa; i -liça, o– k'owa, e- s'eya; e- eba, i - ica, o oka

4. የጽህፈት ልምምድ ( i, I ) የመጻፍ ልምምድ ፡ በመጅመሪያ መምህሩ ፊድሉን ከሶስት ጊዜዬ በላይ በስሌዳ ላይ እንዴት እንደሚፃፍ የእጅ አጣጣሉን ማሳየ። እነዚህን አዳዲስ ሆሄያት በጥቁር ሰሌዳው ላይ ይፃፉ። ተማሪዎቹም ሁለት ሙሉ መስመር ሆሄያት በመማሪያ ደብተራቸው ላይ እንዲፅፉ ያድርጉ።ተማሪዎች ወደ ደብተራቸውን ፊደሎቹን ሰግለብጡ ትንሹን i በአንድ መስመር ሙሉና ትልቁን I በሌላ አንድ መስመር ሙሉ ድጋድመው መፃፍ አለባቸው። መምህር እስክቢርቶ በመያዝ ተማሪዎችን መከታተልና ምልከታ በማድረግ ተማሪዎችን ማገዝና ማረም ያስፍልጋል።

18a

13

i i

i

e

e

i e

18

Guma'iisha

14

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1.ሆሄያትን ከግራ ወደ ቀኝ መፈለግ ዓላማ፡ ተማሪዎች ለንባብ እና ለጽህፈት የሚያዘጋጃቸውን የእይታ ክህላቸውን ያዳብራሉ፡፡ ተማሪዎች በሳጥን ውስጥ ከተደረደሩት ከእያንዳንዱ ተርታዎች የመጀሪያዎቹን ሆሄ በማስተዋል ከዚያው ተርታ ተመሳሳይ ሆሄ ያላቸውን መለየት ይችላሉ፡፡ ለተማሪዎችዎ የሚከተለውን ይንገሩ፤ ”ከተርታው ያያችሁትን የመጀመሪያውን ሆሄ አመልክቱ? በጣም ጥሩ! ከዚሁ ተርታ ተመሳሳይ ቅርጽ ያለው ፈልጉ፤ ከዚያም አክብቡበት፤” ቀሪውን መለማመጃ ተማሪዎች በግል ወይም በጥንድ እየሆኑ እንዲጨርሱ ያድርጉ 2. አናባቢን መረዳት ዓላማ፡ ተማሪዎች ( o ) የተባለውን ሆሄ እና ድምጹን ይለያሉ፤በቃል ውስጥ የትቦታ እንደሚገኝ ይጠቁማሉ፡፡ መምህሩም ( o O ) የሚለውን ሆሄ በጥቁር ሰሌዳ ላይ ይጽፋሉ፤ድምጹንም ይጠራሉ፡፡ ምሳሌ ይሆናቸው ዘንድ መምህሩ በአንድ ቁልፍ ቃል በመጀመር ለተማሪዎች ( o ) ያሳዩ፡፡ ለእያንዳንዱ ቁልፍ ቃል ቀጥሎ የተመለከተውን መመሪያ ተከተሉ፡ስእልን ማሳየት ( hosa )፡ “ምን ታያላችሁ?” ብሎ መጠየቅ “አዎን!” ብሎ በማረጋገጥና ወደቃሉ በመጠቆም፣ ቃሉን ከተማሪዎቹ ጋር አብሮ ማለት ስለ ስእሉ መናገር፡ (ስእሉን በተመለከተ ሁለት ወይም ሶስት ጥያቄዎችን መጠየቅ) ድምጽን ማዳመጥ፡ ወደተጻፈው ቃል እየጠቆሙ ቃሉን ደጋግሞ መጥራት፤ተማሪዎች አብረው እንዲሉ ማድረግ፤ ከዚያም ( o ) የሚለውን ቃል ሰማችሁ?” ብሎ መጠየቅ:: መምህሩ ቃል በጥቁር ሰሌዳ ላይ ይጻፉ፣ከዚያም የተለያዩ ተማሪዎች ወደ ፊት እንዲመጡ ማድረግ…. ሆህያትን መጠቆም፤ ”ማን ነው oko በሚለው ቃል ውስጥ “o” የሚለውን ሆሄ ያሚያሳይ?፤ ከዚያም አንድ ብቻ ነው ወይስ ሌሎችም አሉ?” ብሎ መጠየቅ፤ ቃሉን ሙሉውን ማንበብ: hosa “ o ” ን ማዳመጥ: “ተማሪዎችን “ o ” የሚለውን ሆሄ የያዘውን ይህን ቃል ሳነብ አዳምጡ” ብሎ ማዘዝ፤ ከዚያም ያንን ድምጽ የያዘውን ሁለት ወይም ሶስት ቃል መጥራትና ተማሪዎች እንዲያዳምጡ ማድረግ፤ ይህን ተግባር በ2 የተለያየ ቃላት ደጋግሞ ማለት: oka, d'ogwa

19a

14

sh

h

tt

sh

d

m

d

kk

ç'

bb

k'

ç'

s'

pp

s'

sh

ñ

d

kk

ñ

oO hosa o

oka o

d'ogwa o 19

Guma'iisha

14

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

3. አናባቢን መረዳት፡ ዓላማ ፡ ከቃላት ውስጥ ( o ) የሚለውን ፊደል በመስማት ተማሪዎች የማዳመጥ ክህላቸውን ያዳብራሉ፤ ተማሪዎች በግራ በኩል ያሉትን የምስል ድምጾች በስተቀኝ በኩል ካለው የ ( o ) ሆሄ ጋር በማዛመድ ተማሪዎች የድምጽና የሚወክላቸውን (ምልክቶችን) የማገናኘት ክህላቸውን ያዳብራሉ፡፡ ስዕልን/ፊድል መለየት በግራ በኩል ያሉትን እያንዳንዱን ስእሎች ምን እንደሆኑ ተማሪዎችን መጠየቅ፤ከዚያም በመቀጣዩ ሰንጠረጅ ውስጥ ያለውንም ምስል ምን እንደሆኑ ወደታቸ ተራበተራ መጠይየቅ።አክሂያም በመቀጠልም ከመጀመሪያው ስዕል ጀምሮ ወደታች በየትኛው የምስል ጥሪ ውስጥ የ i ድምፅ እንዳለ እንዲገልፁ ማድለግ። መምህሩ የ ( o ) ድምፅ ተምሪዎች ድምፃቸውን ከፍ አድርግው እንዲጠሩ ማድረግ አለበት።ነገር ግን በመደጋገም መጮህ የለባቸውም። ስዕሎችን/ቃላትን ከአናባቢ ድምጾች ጋር ማዛመድ፡ የትኛው ቃላት hosa ወይም/ስዕል በውስጡ “ o ” የተባለውን አናባቢ እንደያዘ ተማሪዎችን መጠየቅ፡፡ ተማሪዎች “ o ” የተባለውን አናባቢን በውስጡ o የተባለውን ሆሄ ከያዘ ስዕል ጋር በመስመር እንዲያገናኙ ማድረግ፤ በግል መስራት፡ ተማሪዎች ቀጣዩን መለማመጃ ከመስራታቸው በፊት ከላይ በልምምድ ያለፉባቸውን ሂደቶች በሙሉ በግል ወይም በቡድን እንዲሰሩ ያድርጉ፤ መልሶች፡

i - ica, o - hosa, e - mbeya; e - me'a, i - liça, o– oka; o - d'ogwa, e - eba, a - sima

4. የጽህፈት ልምምድ ( o, O )

የመጻፍ ልምምድ ፡ በመጅመሪያ መምህሩ ፊድሉን ከሶስት ጊዜዬ በላይ በስሌዳ ላይ እንዴት እንደሚፃፍ የእጅ አጣጣሉን ማሳየ። እነዚህን አዳዲስ ሆሄያት በጥቁር ሰሌዳው ላይ ይፃፉ። ተማሪዎቹም ሁለት ሙሉ መስመር ሆሄያት በመማሪያ ደብተራቸው ላይ እንዲፅፉ ያድርጉ።ተማሪዎች ወደ ደብተራቸውን ፊደሎቹን ሰግለብጡ ትንሹን o በአንድ መስመር ሙሉና ትልቁን O በሌላ አንድ መስመር ሙሉ ድጋድመው መፃፍ አለባቸው። መምህር እስክቢርቶ በመያዝ ተማሪዎችን መከታተልና ምልከታ በማድረግ ተማሪዎችን ማገዝና ማረም ያስፍልጋል።

20a

14

o e

e

o

o

i

i

e o i

20

Guma'iisha

15

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. አናባቢን መከለስ ዓላማ፡ ተማሪዎች በግራ መደዳ ከሚታዩት ስዕሎች ውስጥ አናባቢዎችን በማዳመጥ ፤ በቀኝ መደዳ ከተዘረዘሩት ሆሄዎች መካከል ድምጹን የሚወክል እናባቢ መርጠው ያከባሉ፡፡ መምህር በመጀመሪያ e i o በሳጥን ውስጥ እንዳለ በጥቁር ሰላዳ ላይ ይፃፉዋቸው።ከዛ ተማሪዎች መምህሩ ሳያነብላቸው አስታውሰው በራሳቸው ማንበብ ከቻሉ ፍቃድኛ ተማሪዎችን እንዲያነቡ በመጠየቅ መጀመ።



ወደ እሳቱ ስእል ያመልክቱ፡፡



ከዚያም ተማሪዎችን “ይህ የምን ምስል ነው?” ብለው ይጠይቋቸው፡፡

አያይዞም እሳት ከሚለው ቃል ውስጥ የምትሰሟቸው ድምጾች የትኞቹ ናቸው? “ e i o" እሳት ስእል ጎን “ e ” የሚለው ሆሄ እንዲከበብ ተደርጓል፤ ምክንያቱ ደግሞ እሳት በሚለው ቃል ውስጥ “ e ” ስለሚገኝ፡፡ ቀሪዎቹን ስእሎች/ቃሎች ይመልከቱ፤ ከዚያም በስያሜያቸው ውስጥ የሚገኙትን ሆህያት እየመረጡ ያክብቡባቸው፡፡ የአናባቢ ፊደላት ክለሳ፡ e , i , o መልሶች፡ mbeya - e, biya - i, d'ogwa - o; hosa- o, liça– i, k'owa - o,

2. ዝርዝር ነገሮችን ከአጠቃላይ ውስጥ መለየት ፤ አይቶ መለየት ዓላማ፡ ተማሪዎች ከትልቅ ስእል ውስጥ ዝርዝር ነገሮችን ይገልጻሉ፤ በትልቁ ስእል ውስጥ ያሉትን እያንዳንዷን ትንንሽ ስእሎች ያሳያሉ፡፡ ተማሪዎች በትልቁ ስዕል ውስጥ ምን እንደሚመለከቱ መጠየቅ፡፡ በተርታ ከተቀመጡት ስዕሎች ውስጥ የመጽሃፍ ስእልን መጠቆም፤ ከዚያም ስእሉ የምን እንደሆነ መጠየቅ፤አያይዞም ከትልቁ ስዕል ውስጥ ተመሳሳይ የመጽሃፍ ስእል ለይተው እንዲያመለክቱ መጠየቅ፤ ቀሪዎቹን ስእሎች ተማሪዎች በጥንድ በመሆን ከትልቁ ስእል ውስጥ እንዲፈልጉ ያድርጉ፡፡ መምህሩ ተምሪዎችን የሚጠይቃቸው ጥያቅይዎች 

ስዕሎቹ ምን ምን ናቸው



ማን ምን እየሰራ ነው



እነማን ናቸው

3. Obatsa-Nooraga: Daamas'a Meeta በግፅ—ያለውን መመሪያ ያንብቡ

21a

15

e

i

o

e i o

i e o

i e o

e i o

e o i

o i e

Daamas'a Meeta

21

Guma'iisha

16

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1.የፅሁፍ ልምምድ ዓላማ ፡ተማሪዎች ለፅህፈት የሚያዘጋጃቸዉን የተለያዩ ቅርፅዎች ያላቸውን መስመሮች እና ቅርፆች እየሳሉ ችሎታቸውን ያዳብራሉ፡፡ መምህር መጀመሪያ 1-3 ያሉትን ስዕሎች በትቁር ሰልዳው ላይ ይሳሉና የቀስት ምልክቶቹን በመቀጠል ይሳሉ።ከዚያም ተማሪዎች ከመምህሩ ጋር አንድ ላይ በጣታቸው አየር ላይ እንዲስሉ አመንገርና ማለማመድ።በመፅሃፋችው ላይ ያለውን ተመሳሳይ ስዕል እንዲመለከቱና ቀስቶቹንም አብረው ከመምህሩ ጋር መፅሃፉ ላይ በጣታቸው አብረው እንዲስሉ ማድረግ ማድርረግና ማሰራት። እንዴት ቅርፆች እንደሚሰሩ በጥቁር ሰሌዳ ላይ ለተማሪዎቹ ያሳዩ። ለተማሪዎች የሚከተለዉን ይንገሩ ቅርፆቹን ለመስራት በምሳሌ የተቀመጡትን ቀስቶች ተከተሉ። የምሳሌውን ቅርፅ ከተከተላችሁ በኋላ የራሳችሁን የሆነ አንድ ቅርፅ በክፍት ቦታው ላይ ይሳሉ። መምህር ተማሪዎች የቅርፆቹን ስዕል አንዳንድ መስመር ሙሉ እንዲስሉ ያድርጉ። 2. አናባቢን መረዳት ዓላማ፡ ተማሪዎች ( u ) የተባለውን ሆሄ እና ድምጹን ይለያሉ፤በቃል ውስጥ የትቦታ እንደሚገኝ ይጠቁማሉ፡፡ መምህሩም ( u U ) የሚለውን ሆሄ በጥቁር ሰሌዳ ላይ ይጽፋሉ፤ድምጹንም ይጠራሉ፡፡ ምሳሌ ይሆናቸው ዘንድ መምህሩ በአንድ ቁልፍ ቃል በመጀመር ለተማሪዎች ( u ) ያሳዩ፡፡ ለእያንዳንዱ ቁልፍ ቃል ቀጥሎ የተመለከተውን መመሪያ ተከተሉ፡ ስእልን ማሳየት ( duwa )፡ “ምን ታያላችሁ?” ብሎ መጠየቅ “አዎን!” ብሎ በማረጋገጥና ወደቃሉ በመጠቆም፣ ቃሉን ከተማሪዎቹ ጋር አብሮ ማለት ስለ ስእሉ መናገር፡ (ስእሉን በተመለከተ ሁለት ወይም ሶስት ጥያቄዎችን መጠየቅ) ድምጽን ማዳመጥ፡ ወደተጻፈው ቃል እየጠቆሙ ቃሉን ደጋግሞ መጥራት፤ተማሪዎች አብረው እንዲሉ ማድረግ፤ ከዚያም ( u ) የሚለውን ቃል ሰማችሁ?” ብሎ መጠየቅ:: መምህሩ ቃል በጥቁር ሰሌዳ ላይ ይጻፉ፣ከዚያም የተለያዩ ተማሪዎች ወደ ፊት እንዲመጡ ማድረግ…. ሆህያትን መጠቆም፤ ”ማን ነው duwa በሚለው ቃል ውስጥ “ u ” የሚለውን ሆሄ ያሚያሳይ?፤ ከዚያም አንድ ብቻ ነው ወይስ ሌሎችም አሉ?” ብሎ መጠየቅ፤ ቃሉን ሙሉውን ማንበብ: duwa “ u ” ን ማዳመጥ: “ተማሪዎችን “u” የሚለውን ሆሄ የያዘውን ይህን ቃል ሳነብ አዳምጡ” ብሎ ማዘዝ፤ ከዚያም ያንን ድምጽ የያዘውን ሁለት ወይም ሶስት ቃል መጥራትና ተማሪዎች እንዲያዳምጡ ማድረግ፤ ይህን ተግባር በ2 የተለያየ ቃላት ደጋግሞ ማለት:- gumba, k'ula

22a

16 1.

2.

3.

u U

duwa u

gumba u

k'ula u 22

Guma'iisha

16

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

3. አናባቢን መረዳት፡ ዓላማ ፡ ከቃላት ውስጥ ( u ) የሚለውን ፊደል በመስማት ተማሪዎች የማዳመጥ ክህላቸውን ያዳብራሉ፤ ተማሪዎች በግራ በኩል ያሉትን የምስል ድምጾች በስተቀኝ በኩል ካለው የ ( u ) ሆሄ ጋር በማዛመድ ተማሪዎች የድምጽና የሚወክላቸውን (ምልክቶችን) የማገናኘት ክህላቸውን ያዳብራሉ፡፡ ስዕልን/ፊድል መለየት በግራ በኩል ያሉትን እያንዳንዱን ስእሎች ምን እንደሆኑ ተማሪዎችን መጠየቅ፤ከዚያም በመቀጣዩ ሰንጠረጅ ውስጥ ያለውንም ምስል ምን እንደሆኑ ወደታቸ ተራበተራ መጠይየቅ።አክሂያም በመቀጠልም ከመጀመሪያው ስዕል ጀምሮ ወደታች በየትኛው የምስል ጥሪ ውስጥ የ u ድምፅ እንዳለ እንዲገልፁ ማድለግ። መምህሩ የ ( u ) ድምፅ ተምሪዎች ድምፃቸውን ከፍ አድርግው እንዲጠሩ ማድረግ አለበት።ነገር ግን በመደጋገም መጮህ የለባቸውም። ስዕሎችን/ቃላትን ከአናባቢ ድምጾች ጋር ማዛመድ፡ የትኛው ቃላት duwa ወይም/ስዕል በውስጡ “ u ” የተባለውን አናባቢ እንደያዘ ተማሪዎችን መጠየቅ፡፡ ተማሪዎች “ u ” የተባለውን አናባቢን በውስጡ u የተባለውን ሆሄ ከያዘ ስዕል ጋር በመስመር እንዲያገናኙ ማድረግ፤ በግል መስራት፡ ተማሪዎች ቀጣዩን መለማመጃ ከመስራታቸው በፊት ከላይ በልምምድ ያለፉባቸውን ሂደቶች በሙሉ በግል ወይም በቡድን እንዲሰሩ ያድርጉ፤ መልሶች፡ d'ogwa—o, duwa—u, s'eya—e; u—gumba, i- biya, e- eba; o - oka, i– tsiya, u - k'ula “ምን ታያላችሁ?” ብሎ መጠየቅ “አዎን!” ብሎ በማረጋገጥና ወደቃሉ በመጠቆም፣ ቃሉን ከተማሪዎቹ ጋር አብሮ ማለት

4. የጽህፈት ልምምድ ( u, U ) የመጻፍ ልምምድ ፡ በመጅመሪያ መምህሩ ፊድሉን ከሶስት ጊዜዬ በላይ በስሌዳ ላይ እንዴት እንደሚፃፍ የእጅ አጣጣሉን ማሳየ። እነዚህን አዳዲስ ሆሄያት በጥቁር ሰሌዳው ላይ ይፃፉ። ተማሪዎቹም ሁለት ሙሉ መስመር ሆሄያት በመማሪያ ደብተራቸው ላይ እንዲፅፉ ያድርጉ።ተማሪዎች ወደ ደብተራቸውን ፊደሎቹን ሰግለብጡ ትንሹን u በአንድ መስመር ሙሉና ትልቁን U በሌላ አንድ መስመር ሙሉ ድጋድመው መፃፍ አለባቸው። መምህር እስክቢርቶ በመያዝ ተማሪዎችን መከታተልና ምልከታ በማድረግ ተማሪዎችን ማገዝና ማረም ያስፍልጋል።

23a

16

u

o

i

u

e

e

u

o u i

23

Guma'iisha

17

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1.ሆህያትን ከግራ ወደ ቀኝ መፈለግ ዓላማ፡ ተማሪዎች ለንባብ እና ለጽህፈት የሚያዘጋጃቸውን የእይታ ክህላቸውን ያዳብራሉ፡፡ ተማሪዎች በሳጥን ውስጥ ከተደረደሩት ከእያንዳንዱ ተርታዎች የመጀሪያዎቹን ሆሄ በማስተዋል ከዚያው ተርታ ተመሳሳይ ሆሄ ያላቸውን መለየት ይችላሉ፡፡ ለተማሪዎችዎ የሚከተለውን ይንገሩ፤”ከተርታው ያያችሁትን የመጀመሪያውን ሆሄ አመልክቱ? በጣም ጥሩ! ከዚሁ ተርታ ተመሳሳይ ቅርጽ ያለው ፈልጉ፤ ከዚያም አክብቡበት፤” ቀሪውን መለማመጃ ተማሪዎች በግል ወይም በጥንድ እየሆኑ እንዲጨርሱ ያድርጉ

2.አናባቢን መረዳት ዓላማ፡ ተማሪዎች ( a ) ወይም ( aa ) የተባለውን ሆሄ እና ድምጹን ይለያሉ፤በቃል ውስጥ የትቦታ እንደሚገኝ ይጠቁማሉ፡፡ መምህሩም ( a ) ወይም ( aa ) የሚለውን ሆሄ በጥቁር ሰሌዳ ላይ ይጽፋሉ፤ድምጹንም ይጠራሉ፡፡ ምሳሌ ይሆናቸው ዘንድ መምህሩ በአንድ ቁልፍ ቃል በመጀመር ለተማሪዎች ( a ) ወይም ( aa ) ያሳዩ፡፡ ለእያንዳንዱ ቁልፍ ቃል ቀጥሎ የተመለከተውን መመሪያ ተከተሉ፡ስእልን ማሳየት(-)፡ “ምን ታያላችሁ?” ብሎ መጠየቅ “አዎን!” ብሎ በማረጋገጥና ወደ ቃሉ በመጠቆም፣ ቃሉን ከተማሪዎቹ ጋር አብሮ ማለት ስለ ስእሉ መናገር፡(ስእሉን በተመለከተ ሁለት ወይም ሶስት ጥያቄዎችን መጠየቅ) ድምጽን ማዳመጥ፡ ወደ ተጻፈው ቃል እየጠቆሙ ቃሉን ደጋግሞ መጥራት፤ተማሪዎች አብረው እንዲሉ ማድረግ፤ከዚያም ( a ) ወይም ( aa ) የሚለውን ቃል ሰማችሁ?” ብሎ መጠየቅ:: መምህሩ ቃል በጥቁር ሰሌዳ ላይ ይጻፉ፣ከዚያም የተለያዩ ተማሪዎች ወደ ፊት እንዲመጡ ማድረግ…. ሆህያትን መጠቆም፤ ”ማን ነው "ja" በሚለው ቃል ውስጥ “a” የሚለውን ሆሄ ያሚያሳይ?፤ከዚያም አንድ ብቻ ነው ወይስ ሌሎችም አሉ?” ብሎ መጠየቅ፤ ”ማን ነው maañja በሚለው ቃል ውስጥ “aa” የሚለውን ሆሄ ያሚያሳይ?፤ከዚያም አንድ ብቻ ነው ወይስ ሌሎችም አሉ?” ብሎ መጠየቅ፤ ቃሉን ሙሉውን ማንበብ: ( a ) ን ወይም ( aa ) ማዳመጥ: “ተማሪዎችን ( a ) ወይም ( aa ) የሚለውን ሆሄ የያዘውን ይህን ቃል ሳነብ አዳምጡ” ብሎ ማዘዝ፤ ከዚያም ያንን ድምጽ የያዘውን ሁለት ወይም ሶስት ቃል መጥራትና ተማሪዎች እንዲያዳምጡ ማድረግ፤ ይህን ተግባር በሶስት የተለያየ ቃላት ደጋግሞ ማለት:- ja, maañja, hwa, zhaana 24a

17

n

u

w

n

e

a

e

o

sh

s

h

sh

ç

u

ç

e

ŋ

r

p

ŋ

a

aa

ja a

maañja aa

hwa a

zhaana aa 24

Guma'iisha

17

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

3. አናባቢን መረዳት፡ ዓላማ፡ከቃላት ውስጥ ( a ) ወይም ( aa ) የሚለውን ቃል በመስማት ተማሪዎች የማዳመጥ ክሂላቸውን ያዳብራሉ፤ ተማሪዎች በግራ በኩል ያሉትን ድምጾች በስተቀኝ በኩል ከተዘረዘሩበት ሆህያት ጋር በማዛመድ ተማሪዎች የድምጽና ውክልናዎችን (ምልክቶችን) የማገናኘት ክሂላቸውን ያዳብራሉ፡፡ ስዕልን/ቃልን መለየት በግራ በኩል ያሉትን እያንዳንዱን ስእሎች ምን እንደሆኑ ተማሪዎችን መጠየቅ፤(ቃላትን እንዲጠሩ ማድረግ፡፡ ስዕሎችን/ቃላትን ከአናባቢ ድምጾች ጋር ማዛመድ፡ የትኛው ቃላት ወይም/ስዕል በውስጡ ( a ) ወይም (aa ) የተባለውን አናባቢ እንደያዘ ተማሪዎችን መጠየቅ፡፡ ተማሪዎች ( a ) ወይም (aa ) የተባለውን አናባቢን በውስጡ ( a ) ወይም (aa ) የተባለውን ሆሄ ከያዘ ስዕል ጋር በመስመር እንዲያገናኙ ማድረግ፤ ተማሪዎችን የትኛው ስእል ወይም ቃል የ ( a ) ወይም (aa ) ድምፅ በውስጡ እንዳለ መጠየቅ ከዛም ከ ( a ) ወይም (aa ) በመነሳት ድምፃቸውን ወደ ያዘው ስዕል ቀጥ ያለ መስመር ማስመር። በግል መስራት፡ ተማሪዎች ቀጣዩን መለማመጃ ከመስራታቸው በፊት ከላይ በልምምድ ያለፉባቸውን ሂደቶች በሙሉ በግል ወይም በቡድን እንዲሰሩ ያድርጉ፤ a—badana መልሶች፡ aa— zhaara, a—badana, aa - waanc'a; a - kaca, aa— maañja, a - aya, 4.ዓላማ፡ የአናባቢ ክለሳ ተማሪዎች የአናባቢዎችን ፊደሎችን በትንሹና በትልቁ ይከልሳሉ ፡፡እንዲሁም በአይታ የሚረዝሙ አናባቢዎችን በትለቁ (ካፒታል) ይማራሉ፡፡ ተማሪዎች በጣታቸው በመታገዝ ከትንሹ አናባቢ በመነሳት ወደ ትልቁ ቀጥ ያለ መስመር በመስራት ያዛምዳሉ፡፡ለተማሪዎች ተመሳሳይ አናባቢ እንዲፈልጉ ይንገሩዋቸው፡፡ ለተማሪዎች እንዲህ በሉ ፡- በጣታቹ ወደ መጀመሪያው ፊደል ( a ) አመልክቱ ፡፡ በዚህ ጊዜ ተማሪዎች በጣታቸው ከ (a) ወደ ( A) መስመር በመስራት ያሰምራሉ፡፡ተማሪዎች ወደ ሚቀጥለው ሳጥን እንዲመለከቱ መንገር፡፡ ሳጥኑ ውስጥ ባሉት አናባቢዎች ውስጥ ምን አይነት ልዩነት እንደሚመለከቱ መጠየቅ፡፡ አዎ! ረጅም ናቸው፡፡ጥሩ! ለተማሪዎች ረጃጅሞቹንም አናባቢዎች በፊት በሰሩት መልክ እንዲያዛምዱ መመሪያ መስጠት፡፡ ከዛም የተቀሩትን ተግባራት ተማሪዎች በራሳቸው ወይንም ከሌሎች ተማሪዎች ጋር በጥንድ ወይንም በጋራ እንዲሰሩ መንገር፡፡ በስተመጨረሻም ፍቃደኛ የሆነ ተማሪ ወደ ፊትለፊት መጥቶ በተማሪዎች ፊት ትክክለኛውን መልስ እንዲሳይና እንዲጠራ ማድረግ፡፡

5. የጽህፈት ልምምድ ( aa, Aa ) የመጻፍ ልምምድ ፡ በመጅመሪያ መምህሩ ፊድሉን ከሶስት ጊዜዬ በላይ በስሌዳ ላይ እንዴት እንደሚፃፍ የእጅ አጣጣሉን ማሳየ። እነዚህን አዳዲስ ሆሄያት በጥቁር ሰሌዳው ላይ ይፃፉ። ተማሪዎቹም ሁለት ሙሉ መስመር ሆሄያት በመማሪያ ደብተራቸው ላይ እንዲፅፉ ያድርጉ።ተማሪዎች ወደ ደብተራቸውን ፊደሎቹን ሰግለብጡ ትንሹን aa በአንድ መስመር ሙሉና ትልቁን Aa በሌላ አንድ መስመር ሙሉ ድጋድመው መፃፍ አለባቸው። መምህር እስክቢርቶ በመያዝ ተማሪዎችን መከታተልና ምልከታ በማድረግ ተማሪዎችን ማገዝና ማረም ያስፍልጋል።

25a

17

a

A

aa

Aa

a

aa

aa

a

a

U

aa

Ii

o

A

ii

Ee

i

I

uu

Aa

e

O

oo

Uu

u

E

ee

Oo

25

Guma'iisha

18

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

9. ስዕል ቅደም ተከተል ማስያዝ ዓላማ፡ ተማሪዎች ስእሎችን በቅደም ተከተል ይደረድራሉ፤ለምን በዚያ መልክ ቅደም ተከተል እንዳሲያዙም ምክንያታቸውን ይገልጻሉ፡፡ ተማሪዎች እያንዳደንዱ ስእል ተመልክተው ስዕሎቹ ምንን እንደሚገልጹ ይናገሩ፤ ተማሪዎች በጥንድ ወይም በትንሽ ቡድን በመሆን ስእሎቹ በምን ዓይነት ቅደም ተከተል መደርደር እንዳለባቸው ይወያዩ፡፡ በምን ዓይነት መንገድ መደርደር እንዳለባቸው ከተወያዩ በኋላ የሚከተለውን ይጠይቋቸ ው፡፡ “የትኛኛው ስእል ነው መጀመሪያ መሆን ያለበት?”፤ መልሳቸውን ከሰሙ በኋላ “ለምን ይህን አላችሁ?” ብሎ መጠየቅ፤ “የትኛኛው ስእል ነው ሁለተኛ መሆን ያለበት?”፤ “ለምን ይህን አላችሁ?” ብሎ መጠየቅ “የትኛኛው ስእል ነው ሶስተኛ መሆን ያለበት?”፤ “ለምን ይህን አላችሁ?” “የትኛኛው ስእል ነው አራተኛ መሆን ያለበት?”፤ “ለምን ይህን አላችሁ?” ይሆናል፡፡

2.አናባቢን መረዳት ዓላማ፡ ተማሪዎች ( e ) ወይም ( ee ) የተባለውን ሆሄ እና ድምጹን ይለያሉ፤በቃል ውስጥ የትቦታ እንደሚገኝ ይጠቁማሉ፡፡ መምህሩም ( e ) ወይም ( ee ) የሚለውን ሆሄ በጥቁር ሰሌዳ ላይ ይጽፋሉ፤ድምጹንም ይጠራሉ፡፡ ምሳሌ ይሆናቸው ዘንድ መምህሩ በአንድ ቁልፍ ቃል በመጀመር ለተማሪዎች ( e ) ወይም ( ee ) ያሳዩ፡፡ ለእያንዳንዱ ቁልፍ ቃል ቀጥሎ የተመለከተውን መመሪያ ተከተሉ፡ስእልን ማሳየት(-)፡ “ምን ታያላችሁ?” ብሎ መጠየቅ “አዎን!” ብሎ በማረጋገጥና ወደ ቃሉ በመጠቆም፣ ቃሉን ከተማሪዎቹ ጋር አብሮ ማለት ስለ ስእሉ መናገር፡(ስእሉን በተመለከተ ሁለት ወይም ሶስት ጥያቄዎችን መጠየቅ) ድምጽን ማዳመጥ፡ ወደ ተጻፈው ቃል እየጠቆሙ ቃሉን ደጋግሞ መጥራት፤ተማሪዎች አብረው እንዲሉ ማድረግ፤ከዚያም ( e ) ወይም ( ee ) የሚለውን ቃል ሰማችሁ?” ብሎ መጠየቅ:: መምህሩ ቃል በጥቁር ሰሌዳ ላይ ይጻፉ፣ከዚያም የተለያዩ ተማሪዎች ወደ ፊት እንዲመጡ ማድረግ…. ሆህያትን መጠቆም፤ ”ማን ነው "me'a" በሚለው ቃል ውስጥ “ e ” የሚለውን ሆሄ ያሚያሳይ?፤ከዚያም አንድ ብቻ ነው ወይስ ሌሎችም አሉ?” ብሎ መጠየቅ፤ ”ማን ነው seera በሚለው ቃል ውስጥ “ ee ” የሚለውን ሆሄ ያሚያሳይ?፤ከዚያም አንድ ብቻ ነው ወይስ ሌሎችም አሉ?” ብሎ መጠየቅ፤ ቃሉን ሙሉውን ማንበብ: ( e ) ን ወይም ( ee ) ማዳመጥ: “ተማሪዎችን ( e ) ወይም ( ee ) የሚለውን ሆሄ የያዘውን ይህን ቃል ሳነብ አዳምጡ” ብሎ ማዘዝ፤ ከዚያም ያንን ድምጽ የያዘውን ሁለት ወይም ሶስት ቃል መጥራትና ተማሪዎች እንዲያዳምጡ ማድረግ፤ ይህን ተግባር በሶስት የተለያየ ቃላት ደጋግሞ ማለት:- me'a, seera, eba, eemá

26a

18

e

ee

me'a e

seera ee

eba e

eemá ee 26

Guma'iisha

18

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

3. አናባቢን መረዳት፡ ዓላማ፡ከቃላት ውስጥ ( e ) ወይም ( ee ) የሚለውን ቃል በመስማት ተማሪዎች የማዳመጥ ክሂላቸውን ያዳብራሉ፤ ተማሪዎች በግራ በኩል ያሉትን ድምጾች በስተቀኝ በኩል ከተዘረዘሩበት ሆህያት ጋር በማዛመድ ተማሪዎች የድምጽና ውክልናዎችን (ምልክቶችን) የማገናኘት ክሂላቸውን ያዳብራሉ፡፡ ስዕልን/ቃልን መለየት በግራ በኩል ያሉትን እያንዳንዱን ስእሎች ምን እንደሆኑ ተማሪዎችን መጠየቅ፤(ቃላትን እንዲጠሩ ማድረግ፡፡ ስዕሎችን/ቃላትን ከአናባቢ ድምጾች ጋር ማዛመድ፡ የትኛው ቃላት ወይም/ስዕል በውስጡ ( e ) ወይም ( ee ) ወይም ( a ) ወይም ( aa ) የተባለውን አናባቢ እንደያዘ ተማሪዎችን መጠየቅ፡፡ ተማሪዎች ( e ) ወይም ( ee ) የተባለውን አናባቢን በውስጡ ( e ) ወይም ( ee ) የተባለውን ሆሄ ከያዘ ስዕል ጋር በመስመር እንዲያገናኙ ማድረግ፤ ተማሪዎችን የትኛው ስእል ወይም ቃል የ ( e, ee, a ,aa ) ድምፅ በውስጡ እንዳለ መጠየቅ ከዛም ከ ( e, ee, a, aa ) በመነሳት ድምፃቸውን ወደ ያዘው ስዕል ቀጥ ያለ መስመር ማስመር። በግል መስራት፡ ተማሪዎች ቀጣዩን መለማመጃ ከመስራታቸው በፊት ከላይ በልምምድ ያለፉባቸውን ሂደቶች በሙሉ በግል ወይም በቡድን እንዲሰሩ ያድርጉ፤ ee—seera መልሶች፡ e—me'a, ee– seera, e– s'eya, ; ee– eemá, e—eba, e– mbeya; aa - maañja, e– seya, a - aya,

4. የጽህፈት ልምምድ ( ee, Ee ) የመጻፍ ልምምድ ፡ በመጅመሪያ መምህሩ ፊድሉን ከሶስት ጊዜዬ በላይ በስሌዳ ላይ እንዴት እንደሚፃፍ የእጅ አጣጣሉን ማሳየ። እነዚህን አዳዲስ ሆሄያት በጥቁር ሰሌዳው ላይ ይፃፉ። ተማሪዎቹም ሁለት ሙሉ መስመር ሆሄያት በመማሪያ ደብተራቸው ላይ እንዲፅፉ ያድርጉ።ተማሪዎች ወደ ደብተራቸውን ፊደሎቹን ሰግለብጡ ትንሹን ee በአንድ መስመር ሙሉና ትልቁን Ee በሌላ አንድ መስመር ሙሉ ድጋድመው መፃፍ አለባቸው። መምህር እስክቢርቶ በመያዝ ተማሪዎችን መከታተልና ምልከታ በማድረግ ተማሪዎችን ማገዝና ማረም ያስፍልጋል።

27a

18

e

E

ee

Ee

ee

e

e

ee

aa

a

a

aa

e

e

27

19

Guma'iisha

1. የአናባባቢ ክለሳ

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

a, e, i, o, u

ዓላማ፡ ተማሪዎች በግራ መደዳ ከሚታዩት ስዕሎች ውስጥ አናባቢዎችን በማዳመጥ ፤ በቀኝ መደዳ ከተዘረዘሩት a, e, i, o, u, ሆሄዎች መካከል ድምጹን የሚወክል እናባቢ መርጠው ያከባሉ፡፡ መምህር በመጀመሪያ በሳጥን ውስጥ እንዳለ በጥቁር ሰላዳ ላይ ይፃፉዋቸው።ከዛ ተማሪዎች መምህሩ ሳያነብላቸው አስታውሰው በራሳቸው ማንበብ ከቻሉ ፍቃድኛ ተማሪዎችን እንዲያነቡ በመጠየቅ መጀመር። ምስሉን ተማሪዎቹን “ይህ የምን ምስል ንዉ ብለዉ ያሳያ” mas'a በቻም ጥሩ፡፡ ተማርዎቹን፦ የትኛዉን የአናባቢ ድምፅ ሰማችሁ “ mas'a ” በሚለዉ ቃል ውስጥ a e i o u ባጣም ጥሩ በል ሆሄ mas'a ከሚለዉ ቃል በዱላ እክብብ፡፡ ምክንያቱም ይሄ ዲምዕ mas'a በሚለዉ ቃል ዉስጥ አለና የተቀሩትን ምስሎች ተመልከቱ እና በቃላቶቹ ዉስጥ የምት መለከŸቹዉን አንባቢ ሆሄያትን አክብቡ፡፡ የአናባቢ ሆሄያት ክለሳ። a– mas'a, e - seya, o-k'owa, i –ica

2. የተለያዩ አካላትን ከሳጥን ዉስጥ መፈለግ በማየት መለየት

ዓላማ፡ ተማሪዎች ከትልቅ ስእል ውስጥ ዝርዝር ነገሮችን ይገልጻሉ፤ በትልቁ ስእል ውስጥ ያሉትን እያንዳንዷን ትንንሽ ስእሎች ያሳያሉ፡፡ ተማሪዎች በትልቁ ስዕል ውስጥ ምን እንደሚመለከቱ መጠየቅ፡፡

በተርታ ከተቀመጡት ስዕሎች ውስጥ የመጽሃፍ ስእልን መጠቆም፤ ከዚያም ስእሉ የምን እንደሆነ መጠየቅ፤አያይዞም ከትልቁ ስዕል ውስጥ ተመሳሳይ የመጽሃፍ ስእል ለይተው እንዲያመለክቱ መጠየቅ፤ ቀሪዎቹን ስእሎች ተማሪዎች በጥንድ በመሆን ከትልቁ ስእል ውስጥ እንዲፈልጉ ያድርጉ፡፡ መምህሩ ተምሪዎችን የሚጠይቃቸው ጥያቅይዎች 

ስዕሎቹ ምን ምን ናቸው



ማን ምን እየሰራ ነው



እነማን ናቸው

28a

19 a

i

e

u

o

a

e

i

o

e

u

i

e

28

Guma'iisha

19

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

3.ሆህያትን ከግራ ወደ ቀኝ መፈለግ ዓላማ፡ ተማሪዎች ለንባብ እና ለጽህፈት የሚያዘጋጃቸውን የእይታ ክህላቸውን ያዳብራሉ፡፡ ተማሪዎች በሳጥን ውስጥ ከተደረደሩት ከእያንዳንዱ ተርታዎች የመጀሪያዎቹን ሆሄ በማስተዋል ከዚያው ተርታ ተመሳሳይ ሆሄ ያላቸውን መለየት ይችላሉ፡፡

ለተማሪዎችዎ የሚከተለውን ይንገሩ፤ ”ከተርታው ያያችሁትን የመጀመሪያውን ሆሄ አመልክቱ? በጣም ጥሩ! ከዚሁ ተርታ ተመሳሳይ ቅርጽ ያለው ፈልጉ፤ ከዚያም አክብቡበት፤”

ቀሪውን መለማመጃ ተማሪዎች በግል ወይም በጥንድ እየሆኑ እንዲጨርሱ ያድርጉ

4. ማዛመድ ተማሪዎች የቋንቋ ክህሎት ግንዛቤ የሚያሳድጉት ትንሿን ፊደልና ትልቋን ፊደል ማዛመድ ሲችሉ ነው ። ለተማሪዎች እንዲህ በል፦ "በግራ በኩል ባለው አምድ ውስጥ ያሉትን ፊደላት እዩት ። አሁን ደግሞ ቀጥሎ በቀኝ በኩል ባለው አምድ ውስጥ ያሉትን ፊደላት እዩት ። እነዝህ ፊደላት እንደት እርስ በእርሳቸው ይለያያሉ ? ትክክል ነው በግራ በኩል ባለው አምድ ውስጥ ያሉት ፊደላት ትንንሾች ሲሆኑ በቀኝ በኩል ባለው አምድ ውስጥ ያሉት ፊደላት ደግሞ ትልልቆች ናቸው ።" "በግራ በኩል ባለው አምድ ውስጥ የመጀመሪያዋ ፊደል ማን ናት ? ፊደል a, በጣም ጥሩ ። ይችን ፊደል በግራ በኩል ባለው አምድ ውስጥ ከሌላ ፊደል ጋር የሚያገናኛት መስመር አለ ። ያቺ ፊደል ማን ናት ? ፊደል A, በጣም ጥሩ ። ያ መስመር ለምን እነዝህን ፊደላትን ያገናኛቸዋል ? የተገናኙበት ምክንያት አንድ አይነት ፊደል ሆኖ ነገር ግን አንዱ ትንሽ ሲሆን ሌላው ደግሞ ትልቅ ፊደል ሲለሆነ ነው ።"

ቀሪውን መልመጃ ተማሪዎች በተናጥል ወይም በቡድን በመሆን ያጠናቅቁ ።

29a

19

A E U I O

O A I E U

I E U I E

A I O U O

a

U

Aa

uu

o

A

Uu

ee

i

I

Ii

aa

e

O

Oo

ii

u

E

Ee

oo

29

Guma'iisha

20

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. አናባቢን መከለስ ዓላማ፡ ተማሪዎች በግራ መደዳ ሚታዩትን ምስሎች ስም በመጥራት አናባቢዎችን ከውስጣቸው በማዳመጥ ፤ በቀኝ መደዳ ከተዘረዘሩት አናባቢ ሆሄዎች መካከል ድምጹን የሚወክል አናባቢ ሆሄ መርጠው ያከባሉ፡፡ በመጀመሪያ ሰባቱንም አናባቢዎች በትቁር ሰሌዳ ላይ መፃፍና ክፍለ ትምህርቱ የክለሳ በመሆኑ ተማሪዎች በራሳቸው ጊዜ ወደ አናባቢዎቹ በጣት በመጠቆም የአንባቢዎቹን ድምፅ በትክክል እጅ እያወጡ እንዲጠሩ(እንዲያነቡ)ማድረግ የግድ ነው።ከዛም ሁሉም ተማሪ ወደ መማሪያ መፅሃፋችው እንዲምልክቱ በማድረግ መጅመሪያ ላይ የሚኘው ስዕል ምን እንድሆን ምጠየቅ ከዛም መምህር ወደ ውሻ ስእል ያመልክቱ፡፡ ከዚያም ተማሪዎችን “ይህ የምን ምስል ነው?” ብለው ይጠይቋቸው፡፡ አያይዞም ውሻ ከሚለው ቃል ውስጥ የምትሰሟቸው ድምጾች የትኞቹ ናቸው? “ a, e, i, o, u ” ውሻ ስእል ጎን “ a ” የሚለው ሆሄ እንዲከበብ ተደርጓል፤ ምክንያቱ ደግሞ ውሻ በሚለው ቃል ውስጥ “ a ” ስለሚገኝ፡፡ ቀሪዎቹን ስእሎች/ቃሎች ይመልከቱ፤ ከዚያም በስያሜያቸው ውስጥ የሚገኙትን ሆህያት እየመረጡ ያክብቡባቸው፡፡ መምህር የስዕሉን ስም እየጠሩ የተሰጣቸውን መልመጃ እንዲስሩ ማድረግ እንጂ ብጭራሽ የስዕሎቹን ስም መምህሩ መናገር የለበትም። የአናባቢ ፊደላት ክለሳ፡ a, e, i, o, u መልሶች፡kaca–a, hosa –o, nta –a, liça –i, gumba –u, mbeya – e, ica –i, badana –a. 2. ሆህያትን ከግራ ወደ ቀኝ መፈለግ ዓላማ፡ ተማሪዎች ለንባብ እና ለጽህፈት የሚያዘጋጃቸውን የእይታ ክሂላቸውን ያዳብራሉ፡፡ ተማሪዎች በሳጥን ውስጥ ከተደረደሩት ከእያንዳንዱ ተርታዎች የመጀሪያዎቹን ሆሄ በማስተዋል ከዚያው ተርታ ተመሳሳይ ሆሄ ያላቸውን መለየት ይችላሉ፡፡ ለተማሪዎችዎ የሚከተለውን ይንገሩ፤ ”ከተርታው ያያችሁትን የመጀመሪያውን ሆሄ አመልክቱ? በጣም ጥሩ! ከዚሁ ተርታ ተመሳሳይ ቅርጽ ያለው ፈልጉ፤ ከዚያም አክብቡበት፤” ቀሪውን መለማመጃ ተማሪዎች በግል ወይም በጥንድ እየሆኑ እንዲጨርሱ ያድርጉ

3. Obatsa-Nooraga: Daamas'a Meeta በግፅ—ያለውን መመሪያ ያንብቡ

30a

20 a

e

u e o i e o

i

i

o

a

u u o i e u e o i

u

e u a

i o

o u e i

i

o

e o i

u

e

e

a

o

e

o

o

e

u

a

u

a

i

u

o

u

i

i

e

i

a

Daamas'a Meeta

30

u a

Guma'iisha

21

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

ይዕይታ ቅላት 1. የእነዚህ ሁለት ገጾች ዓላማ በመጽሐፉ አጠቃላይ ገጾች ውስጥ ተማሪዎች እንዲያስታውሷቸው የምንፈልጋቸውን ሶስት ቃላት ለማለማመድ ነው፡፡ ልጆች በየቃሉ ውስጥ ያሉትን ሆህያት በሙሉ ማንበብ አይጠበቅባቸውም:: (ቃላትን የመጥራት ልምምድ በንባብ መጽሃፉ ውስጥ ይቀርባል፡፡) ዓላማ፡ ተማሪዎች ልጅ እና ልጃገረድ የሚለውን ቃል በማየት ቅርጹን ይገነዘባሉ፤ከዓረፍተነገር ውስጥም ቃሉን ለይተው ያመለክታሉ፡፡ ለልጆች የተሰጣቸውን ስም እና ያላቸውን ገጽታና አቁዋም የማዛመድ ብቃታቸውን ያዳብራሉ፡፡ ወደፊት በመጽፉ ውስጥ በሚያገኟቸው ታሪኮች ውስጥ ያሉትን ስሞች ማንበብ እንዲችሉ የሚያዘጋጃቸውን ሁለት ወጥ(ሙሉ) ቃላትን በማየት የመለየት ችሎታቸውን ያዳብራሉ፡፡ ስእሉን ማሳየት (WoTaak'/YeC'uli) ማንን ታያለህ? ይህ አሁን የምትተዋወቁት ልጅ ነው፤ በዚህ መጽሐፍ ውስጥ የፈጸማቸውን ብዙ አስገራሚ ስራዎች ታነባላችሁ፤(WoTaak') ወደተባለው ስም እየጠቆሙ ከተማሪዎች ጋር ስሙን አብሮ መጥራት)፤ ማስታወሻ፡ በዚህ ጊዜ ተማሪዎች በስሙ ውስጥ ያሉትን ሆህያት እየቆጠሩ መጥራት አይጠበቅባቸውም፤ይልቁንም ሙሉውን ቃል እንዲጠሩ ይበረታታሉ፡፡ ይህቺ ልጅ አሁን የምትተዋወቋት ልጅ ናት፤ በንባብ መጽሃፋችሁ ውስጥ አስገራሚ ነገሮችን ያደረገች ልጅ ናት፤ስሟም (YeC'uli) ይባላል(ወደተጻፈው ስም እየጠቆሙ ከተማሪዎች ጋር ስሙን አብሮ መጥራት) ማስታወሻ፡ (በዚህ ጊዜ ተማሪዎች በስሙ ውስጥ ያሉትን ሆህያት እቆጠሩ መጥራት አይጠበቅባቸውም፤ይልቁንም ሙሉውን ቃል እንዲጠሩ ይበረታታሉ፡፡) ስለ ስእሉ ማውራት WoTaak' ምን ዓይነት ሰው ይመስላችኋል? ለምን እንዲህ አሰባችሁ? YeC'uli ምን ዓይነት ሰው ትመስላችኋላች? እንዴት እንዲህ ልታስቡ ቻላችሁ? አሁን መጽሃፉን በጋራ ስናነብ ስለ WoTaak' እና YeC'uli ማንነት እንረዳለን ስሞችን መፈለግ ወደ ቃሉ እየጠቆሙ በማሳየት ቃሉን ከተማሪዎች ጋር ደጋግሞ መጥራት WoTaak' የሚለው ስም በሌላ ገጽ ውስጥ ይገኛል፤ እስኪ ለማሳየት ሞክሩ፡፡ YeC'uli የሚለው ስም በሌላ ገጽ ውስጥ ይገኛል፤ እስኪ ለማሳየት ሞክሩ፡፡ 2. ከግራ ወደ ቀኝ ቃላትን በማየት መፈለግ ለተማሪዎች የሚከተለውን ይንገሩ፤ “መጀመሪያ የምታዩት ቃል ምንድን ነው? በጣም ጥሩ!WoTaak' የሚለው ነው፤ በዚሁ ተርታ ውስጥ WoTaak' የሚለውን ቃል እንደገና ፈልጉ፤ከዚያም አክብቡበት” ቀሪዎቹን መለማመጃዎች በግል ወይም በጥንድ ሆነው እንዲያጠናቅቁ ያድርጓቸው፡፡ 3. የጽህፈት ልምምድ ( a A ) የመጻፍ ልምምድ ፡ በመጅመሪያ መምህሩ ፊድሉን ከሶስት ጊዜዬ በላይ በስሌዳ ላይ እንዴት እንደሚፃፍ የእጅ አጣጣሉን ማሳየ። እነዚህን አዳዲስ ሆሄያት በጥቁር ሰሌዳው ላይ ይፃፉ። ተማሪዎቹም ሁለት ሙሉ መስመር ሆሄያት በመማሪያ ደብተራቸው ላይ እንዲፅፉ ያድርጉ።ተማሪዎች ወደ ደብተራቸውን ፊደሎቹን ሰግለብጡ ትንሹን a በአንድ መስመር ሙሉና ትልቁን A በሌላ አንድ መስመር ሙሉ ድጋድመው መፃፍ አለባቸው።’ መምህር እስክቢርቶ በመያዝ ተማሪዎችን መከታተልና ምልከታ በማድረግ ተማሪዎችን ማገዝና ማረም ያስፍልጋል።

31a

21

WoTaak' WoTaak' YeC'uli

YeC'uli

WoTaak' YeC'uli

WoTaak'

YeC'uli

WoTaak'

YeC'uli

WoTaak'

YeC'uli

YeC'uli

WoTaak'

WoTaak'

YeC'uli

WoTaak'

YeC'uli

YeC'uli

WoTaak'

WoTaak'

WoTaak'

YeC'uli

YeC'uli

WoTaak'

YeC'uli

WoTaak'

YeC'uli

WoTaak'

31

YeC'uli

Guma'iisha

22

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

የእይታ ቃላት የዚህ ገጽ ዓላማ በመጽሐፉ አጠቃላይ ገጾች ውስጥ ተማሪዎች እንዲያስታውሷቸው የምንፈልጋቸውን ሶስት ቃላት ለማስተዋወቅ ነው፡፡ (ልጆች በየቃሉ ውስጥ ያሉትን ሆህያት በሙሉ ማንበብ አይጠበቅባቸውም) ቃላትን የመጥራት ልምምድ በንባብ መጽሐፍ ውስጥ ይቀርባል፡፡ ዓላማዎች፡ተማሪዎች በማየት የሚለዩ ቃላትን አስተውለው ቃላቱን ከዓርፍተ ነገር ውስጥ ለይተው ያመለክታሉ፡፡ተማሪዎች የሚያዩዋቸውን ቃላት ቅርጽ እና ትርጉም የማዛመድ ችሎታቸውን ያዳብራሉ፡፡ በቀጣይ በዚህ መጽሃፍ ውስጥ የሚገጥማቸውን ታሪኮች ለማንበብ የሚረዳቸውን ሙሉ ቃልን( ግስን ) በማየት የመለየት ችሎታን፣ እንዲሁም ቀደም ሲል ያወቋቸውን ስሞች ከልሶ የማስታወስ ችሎታን ያዳብራሉ፡፡ ስዕላዊ ዓረፍተነገሮችን በማንበብ ከግራ ወደ ቀኝ የዐይን እንቅስቃሴን ይለማመዳሉ፡፡ ተማሪዎች ከተጻፈ ነገር ትርጉም ያለው ነገር ሊገኝ እንደሚችል መገመት ይጀምራሉ፡፡ 1. ቃሉን ማሳየት daagamats የሚለውን ቃል በጥቁር ሰሌዳ ላይ መጻፍ፤ከዚያም መምህር ወደ ቃሉ በመጠቆም ይህ ቃል daagamats ይባላል በማለት ያስተዋውቅ፡፡ ቃሉን መፈለግ፡ በገጹ ራስጌ ያለውን daagamats የሚለውን ቃል ንኩ፡፡ ዓረፍተ ነገርን ማንበብ፡ መምህሩ በጥቁር ሰሌዳ ዓረፍተ ነገር ይጻፍ፤ መምህር ዓረፍት ነገሩን አንድ ጊዜ ብቻ ያንብቡ፤ ከዚያም ተማሪዎች ተከትለው ያንብቡ፡፡ ቃሉን መፈለግ ከዓረፍ ተነገር ውስጥ daagamats የሚለውን ቃል የሚያገኝ ማን ነው? Daagamats የሚለውን ቃል በመንካት አሳዩ፡፡ WoTaak' የሚለውን ቃል ከአረፍተ ነገር ውስጥ የሚያሳይ ማን ነው? WoTaak' የሚለውን ቃል በመንካት አሳዩ፡፡ YeC'uli የሚለውን ቃል ከዓረፍተ ነገር ውስጥ የሚያሳይ ማን ነው? YeC'uli የሚለውን ቃል ንኩና አሳዩ፤ YeC'uli የሚያየው ማንን ነው?( WoTaak') ዓረፍተ ነገርን ማንበብ መምህር ሁለተኛውን ዓረፍተ ነገር በጥቁር ሰሌዳ ላይ ይጻፍ፤ መምህሩ ዓረፍት ነገሩን አንድ ጊዜ ብቻ ሲያነብ ተማሪዎች ተከትለው ያንብቡ፡፡ ቃሉን መፈለግ ከዓረፍ ተነገር ውስጥ daagamats የሚለውን ቃል የሚያገኝ ማን ነው? daagamats የሚለውን ቃል በመንካት አሳይ፡፡ WoTaak' የሚለውን ቃል ከአረፍተ ነገር ውስጥ የሚያሳይ ማን ነው? WoTaak' የሚለውን ቃል በመንካት አሳዩ፡፡ YeC'uli የሚለውን ቃል ከዓረፍተነገር ውስጥ የሚያሳይ ማን ነው? YeC'uli የሚለውን ቃል ንኩና አሳዩ፤ YeC'uli የሚያየው ማንን ነው? (WoTaak')

2. ዓረፍተ ነገርን ማንበብ፡ በአርፍተ ነገሩ ውስጥ የመጀመሪያው ቃል ምን ይላል? YeC'uli! በጣም ጥሩ! መምህር ፈቃደኛ ተማሪዎች ስእልን ጨምሮ ዓረፍተ ነገርን ከግራ ወደቀኝ እንዲያነቡ ያበረታቷቸው፡፡ ቀጣዮቹን ሁለት ዓረፍተ ነገሮች ጎናችሁ ካለው ልጅ ጋር በመሆን አንዳችሁ ለሌላኛው አንብቡ፤ 32a

22 daagamats

YeC'uli daagamats WoTaak'.

daagamats

WoTaak' daagamats YeC'uli.

YeC'uli daagamats

.

YeC'uli daagamats

.

WoTaak' daagamats

.

WoTaak' daagamats

. 32

Guma'iisha

23

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. አናባቢን እና የድምፅ ከፍታና ዝቅታ መገንዘብ ዓላማዎች፡ ተማሪዎች በሆሄ ( i I, ii Ii ) መካከል ያለውን የቅርጽ ልዩነት ይገነዘባሉ፡፡ ድምጾቹን ከቃላት ውስጥ ማመልከት ይችላሉ፤እንዲሁም በከፍተኛ እና በዝቅተኛ አናባቢ ድምጸት መካከል ያለውን ልዩነት ይከልሳሉ፡፡ መምህሩ ( i, I , ii Ii ) በጥቁር ሰሌዳ ላይ በመጻፍ ድምጾቹን ያንበቡ(ይጥሩ) መምህሩ የመጀመሪያውን ቁልፍ ቃል በመጠቀም ምሳሌ ማሳየት፤ የቀሩትን ቁልፍ ቃላት ለማለማመድ ቀጥለው ያሉትን መመሪያዎች መከተል፤ ስእሉን ማሳየት፡( biya ) ምን ታያላችሁ? አዎን! (ወደ ቃሉ በመጠቆምና ቃሉን ከተማሪዎች ጋር አብሮ በመጥራት) (ስዕሉን በተመለከተ አንድ ጥያቄ መጠየቅ) ድምጽን ማዳመጥ ወደተጻፈው ቃል በመጠቆም ቃሉን ባንድነት ደጋግሞ መጥራት፤ ከዚያም “ i, ii ” የሚለውን ድምጽ በ biya ውስጥ መስማት ትችላላችሁ? የ “ i, ii ” ን ድምጽ ማዳመጥ፡ መምህሩ አስቀድመው የ “ i, ii” ን ድምጽ የያዙትን ቃላት ሳነብ አዳምጡ ብለው ለተማሪዎች መመሪያ ይስጡ፤ ከዚያም ድምጹን የያዙ ሶስት ወይም አራት ቃላት መጥራት(ማንበብ)፤ ተማሪዎችም እንዲያዳምጡ ማድረግ፡፡ መምህሩ በጥቁር ሰሌዳ ላይ ቃላት ይጽፋሉ፤ ከዚያም የተለያዩ ተማሪዎች ወደ ፊት እንዲወጡ በማድረግ የሚከተለውን መለማመጃ ማሰራት፤ ሆሄውን በመንካት ማሳየት፡ i - biya, ii–s'iina, i -lita, ii –tsiimá 2. አናባቢን መረዳት፡ ዓላማ፡ከቃላት ውስጥ ( i ) ወይም ( ii ) የሚለውን ቃል በመስማት ተማሪዎች የማዳመጥ ክሂላቸውን ያዳብራሉ፤ ተማሪዎች በግራ በኩል ያሉትን ድምጾች በስተቀኝ በኩል ከተዘረዘሩበት ሆህያት ጋር በማዛመድ ተማሪዎች የድምጽና ውክልናዎችን (ምልክቶችን) የማገናኘት ክሂላቸውን ያዳብራሉ፡፡ ስዕልን/ቃልን መለየት በግራ በኩል ያሉትን እያንዳንዱን ስእሎች ምን እንደሆኑ ተማሪዎችን መጠየቅ፤(ቃላትን እንዲጠሩ ማድረግ፡፡ ስዕሎችን/ቃላትን ከአናባቢ ድምጾች ጋር ማዛመድ፡ የትኛው ቃላት ወይም/ስዕል በውስጡ ( i ) ወይም ( ii ) ወይም ( e ) ወይም ( ee ) የተባለውን አናባቢ እንደያዘ ተማሪዎችን መጠየቅ፡፡ ተማሪዎች ( i ) ወይም ( ii ) የተባለውን አናባቢን በውስጡ ( i ) ወይም ( ii ) የተባለውን ሆሄ ከያዘ ስዕል ጋር በመስመር እንዲያገናኙ ማድረግ፤ ተማሪዎችን የትኛው ስእል ወይም ቃል የ ( i ii, e, ee ) ድምፅ በውስጡ እንዳለ መጠየቅ ከዛም ከ ( i, ii, e, ee ) በመነሳት ድምፃቸውን ወደ ያዘው ስዕል ቀጥ ያለ መስመር ማስመር። በግል መስራት፡ ተማሪዎች ቀጣዩን መለማመጃ ከመስራታቸው በፊት ከላይ በልምምድ ያለፉባቸውን ሂደቶች በሙሉ በግል ወይም በቡድን እንዲሰሩ ያድርጉ፤ መልሶች፡ ii –s'iina, e -s'eya, i –sima; i –ica, ee –seera, ii –tsiimá 3. የጽህፈት ልምምድ ( ii, Ii ) የመጻፍ ልምምድ ፡ በመጅመሪያ መምህሩ ፊድሉን ከሶስት ጊዜዬ በላይ በስሌዳ ላይ እንዴት እንደሚፃፍ የእጅ አጣጣሉን ማሳየ። እነዚህን አዳዲስ ሆሄያት በጥቁር ሰሌዳው ላይ ይፃፉ። ተማሪዎቹም ሁለት ሙሉ መስመር ሆሄያት በመማሪያ ደብተራቸው ላይ እንዲፅፉ ያድርጉ።ተማሪዎች ወደ ደብተራቸውን ፊደሎቹን ሰግለብጡ ትንሹን ii በአንድ መስመር ሙሉና ትልቁን Ii በሌላ አንድ መስመር ሙሉ ድጋድመው መፃፍ አለባቸው።’ መምህር እስክቢርቶ በመያዝ ተማሪዎችን መከታተልና ምልከታ በማድረግ ተማሪዎችን ማገዝና ማረም ያስፍልጋል።

33a

23

I

i

Ii

ii

s'iina ii

biya i

tsiimá ii

lita i

i

ee

ii

i

e

ii

33

Guma'iisha

24

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1.ሆሄያትን ከግራ ወደ ቀኝ መፈለግ ዓላማ፡ ተማሪዎች ለንባብ እና ለጽህፈት የሚያዘጋጃቸውን የእይታ ክሂላቸውን ያዳብራሉ፡፡ ተማሪዎች በሳጥን ውስጥ ከተደረደሩት ከእያንዳንዱ ተርታዎች የመጀሪያዎቹን ሆሄ በማስተዋል ከዚያው ተርታ ተመሳሳይ ሆሄ ያላቸውን መለየት ይችላሉ፡፡ ለተማሪዎችዎ የሚከተለውን ይንገሩ፤ ”ከተርታው ያያችሁትን የመጀመሪያውን ሆሄ አመልክቱ? በጣም ጥሩ! ከዚሁ ተርታ ተመሳሳይ ቅርጽ ያለው ፈልጉ፤ ከዚያም አክብቡበት፤” ቀሪውን መለማመጃ ተማሪዎች በግል ወይም በጥንድ እየሆኑ እንዲጨርሱ ያድርጉ

2.አናባቢን መረዳት ዓላማ፡ ተማሪዎች ( o ) ወይም ( oo ) የተባለውን ሆሄ እና ድምጹን ይለያሉ፤በቃል ውስጥ የትቦታ እንደሚገኝ ይጠቁማሉ፡፡ መምህሩም ( o ) ወይም ( oo ) የሚለውን ሆሄ በጥቁር ሰሌዳ ላይ ይጽፋሉ፤ድምጹንም ይጠራሉ፡፡ ምሳሌ ይሆናቸው ዘንድ መምህሩ በአንድ ቁልፍ ቃል በመጀመር ለተማሪዎች ( o ) ወይም ( oo ) ያሳዩ፡፡ ለእያንዳንዱ ቁልፍ ቃል ቀጥሎ የተመለከተውን መመሪያ ተከተሉ፡ስእልን ማሳየት(-)፡ “ምን ታያላችሁ?” ብሎ መጠየቅ “አዎን!” ብሎ በማረጋገጥና ወደ ቃሉ በመጠቆም፣ ቃሉን ከተማሪዎቹ ጋር አብሮ ማለት ስለ ስእሉ መናገር፡(ስእሉን በተመለከተ ሁለት ወይም ሶስት ጥያቄዎችን መጠየቅ) ድምጽን ማዳመጥ፡ ወደ ተጻፈው ቃል እየጠቆሙ ቃሉን ደጋግሞ መጥራት፤ተማሪዎች አብረው እንዲሉ ማድረግ፤ከዚያም ( o ) ወይም ( oo ) የሚለውን ቃል ሰማችሁ?” ብሎ መጠየቅ:: መምህሩ ቃል በጥቁር ሰሌዳ ላይ ይጻፉ፣ከዚያም የተለያዩ ተማሪዎች ወደ ፊት እንዲመጡ ማድረግ…. ሆህያትን መጠቆም፤ ”ማን ነው "oka" በሚለው ቃል ውስጥ “ o ” የሚለውን ሆሄ ያሚያሳይ?፤ከዚያም አንድ ብቻ ነው ወይስ ሌሎችም አሉ?” ብሎ መጠየቅ፤ ”ማን ነው "goosha" በሚለው ቃል ውስጥ “ oo ” የሚለውን ሆሄ ያሚያሳይ?፤ከዚያም አንድ ብቻ ነው ወይስ ሌሎችም አሉ?” ብሎ መጠየቅ፤ ቃሉን ሙሉውን ማንበብ: ( o ) ን ወይም ( oo ) ማዳመጥ: “ተማሪዎችን ( o ) ወይም ( oo ) የሚለውን ሆሄ የያዘውን ይህን ቃል ሳነብ አዳምጡ” ብሎ ማዘዝ፤ ከዚያም ያንን ድምጽ የያዘውን ሁለት ወይም ሶስት ቃል መጥራትና ተማሪዎች እንዲያዳምጡ ማድረግ፤ ይህን ተግባር በሶስት የተለያየ ቃላት ደጋግሞ ማለት:- oka, goosha, d'ogwa, gooda

34a

24

a e i o ç

u o i u e

á e u o ç

a u ç a u

o

oo

oka o

goosha oo

d'ogwa o

gooda oo 34

Guma'iisha

24

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

3. አናባቢን መረዳት፡ ዓላማ፡ከቃላት ውስጥ ( o ) ወይም ( oo ) የሚለውን ቃል በመስማት ተማሪዎች የማዳመጥ ክሂላቸውን ያዳብራሉ፤ ተማሪዎች በግራ በኩል ያሉትን ድምጾች በስተቀኝ በኩል ከተዘረዘሩበት ሆህያት ጋር በማዛመድ ተማሪዎች የድምጽና ውክልናዎችን (ምልክቶችን) የማገናኘት ክሂላቸውን ያዳብራሉ፡፡ ስዕልን/ቃልን መለየት በግራ በኩል ያሉትን እያንዳንዱን ስእሎች ምን እንደሆኑ ተማሪዎችን መጠየቅ፤ (ቃላትን እንዲጠሩ ማድረግ፡፡ ስዕሎችን/ቃላትን ከአናባቢ ድምጾች ጋር ማዛመድ፡ የትኛው ቃላት ወይም/ስዕል በውስጡ ( o ) ወይም ( oo ) ወይም ( e, i ) ወይም ( ee, ii ) የተባለውን አናባቢ እንደያዘ ተማሪዎችን መጠየቅ፡፡ ተማሪዎች ( o ) ወይም ( oo ) የተባለውን አናባቢን በውስጡ ( o ) ወይም ( oo ) የተባለውን ሆሄ ከያዘ ስዕል ጋር በመስመር እንዲያገናኙ ማድረግ፤ ተማሪዎችን የትኛው ስእል ወይም ቃል የ ( o, oo, e ,ee, i, ii, aa ) ድምፅ በውስጡ እንዳለ መጠየቅ ከዛም ከ ( o, oo, e, ee, i, ii, aa ) በመነሳት ድምፃቸውን ወደ ያዘው ስዕል ቀጥ ያለ መስመር ማስመር። በግል መስራት፡ ተማሪዎች ቀጣዩን መለማመጃ ከመስራታቸው በፊት ከላይ በልምምድ ያለፉባቸውን ሂደቶች በሙሉ በግል ወይም በቡድን እንዲሰሩ ያድርጉ፤ oo—goosha መልሶች፡ e—mbeya, oo-goosha, o– k'owa, e– seya, o– d'ogwa, oo– gooda, e– keya, i— biya, aa—zhaara, ii—tsiimá, ee—seera

4. የጽህፈት ልምምድ ( oo, Oo ) የመጻፍ ልምምድ፡በመጅመሪያ መምህሩ ፊድሉን ከሶስት ጊዜዬ በላይ በስሌዳ ላይ እንዴት እንደሚፃፍ የእጅ አጣጣሉን ማሳየ። እነዚህን አዳዲስ ሆሄያት በጥቁር ሰሌዳው ላይ ይፃፉ። ተማሪዎቹም ሁለት ሙሉ መስመር ሆሄያት በመማሪያ ደብተራቸው ላይ እንዲፅፉ ያድርጉ።ተማሪዎች ወደ ደብተራቸውን ፊደሎቹን ሰግለብጡ ትንሹን oo በአንድ መስመር ሙሉና ትልቁን Oo በሌላ አንድ መስመር ሙሉ ድጋድመው መፃፍ አለባቸው። መምህር እስክቢርቶ በመያዝ ተማሪዎችን መከታተልና ምልከታ በማድረግ ተማሪዎችን ማገዝና ማረም ያስፍልጋል።

35a

24

o

O

oo

Oo

e

o

o

oo

oo

e

i

ii

o

aa

e

ee

35

Guma'iisha

25

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1.የሚታዩ ቃላት እና የአናባቢ ልምምድ ዓላማ፡ከዚህ ትምህርት በኋላ ተማሪዎች ከመጽሐፋቸው ውስጥ ዓረፍተ ነገሮችን ማንበብ ይችላሉ፡፡ ከእያንዳንዱ ስእላዊ ቃላት አናባቢን ያዳምጣሉ፤ ተማሪዎች ከስእላዊ ቃላት ያዳመጡትን አናባቢ ከየዓረፍ ተነገሩ መጨረሻ ይጽፋሉ፤ መምህር በመጀመሪያ በሳጥኑ ውስጥ ያሉትን አናባቢዎች በጥቁር ሰሌዳ ላይ መገልበጥና ተምሪዎች አንድ በአንድ እንዲያንቡዋቸው ማድረግ። ከዚያም የዓረፍተ ነገሩ የመጀመሪያ ዓረፍተነገር ምንድን ነው? YeC'uli አላችሁ፤ በጣም ጥሩ! መምህር ፈቃደኛ የሆኑ ተማሪዎች ዓረፍተ ነገሮችን (ስእልን ጨምሮ) ከግራ ወደ ቀኝ እንዲያነቡ ያበረታቱ፡፡ “ hosa ” በሚለው ቃል ውስጥ ያለው የአናባቢ ድምጽ ምንድን ነው? " o ” አላችሁ፤ በጣም ጥሩ! (ከአረፍ ተነገሩ መጨረሻ “ o ” የሚለው አናባቢ ተጽፏል) ቀጣዮቹን ሶስት ዓረፍተ ነገሮች አጠገባችሁ ካለው ልጅ ጋር በመሆን አንዳችሁ ለሌላችሁ አንብቡ፤ እንዲሁም ከስእላዊ ቃል የሰማችሁትን የአናባቢ ድምጽ ጻፉ፡፡ መልሶች: 1. hosa

ːo

2. me ː 'a

:e

3. ica

ːi

4. oka

ːo

5. sima

:i

6. mbeya

ːe

2. ባዶ ቦታዎቹን መሙላት ( i /e ) መምህር በመጀመሪያ በሳጥኑ ውስጥ ያሉትን አናባቢዎች በጥቁር ሰሌዳ ላይ መገልበጥና ተምሪዎች አንድ በአንድ እንዲያንቡዋቸው ማድረግ። ስዕሉን ተመልከቱ፤ ከምስሉ በላይ ካለው ሳጥን ውስጥ ትክክለኛ አናባቢ ሆሄ በመምረጥ ባዶ ቦታውን በመሙላት ከስእሉ ግርጌ ያለውን ቃል አሟሉ፡፡ መልሶች

eba

liça

s'eya

3. Obatsa-Nooraga: Duwa ka-Obamá በግፅ—ያለውን መመሪያ ያንብቡ

36a

tsiya

25

o

e

i

1) YeC'uli daagamats

. o

2) WoTaak' daagamats

.

3) WoTaak' daagamats

.

4) YeC'uli daagamats

.

5) YeC'uli daagamats

.

6) WoTaak' daagamats

.

i / e

__ba

s'__ya

l__ ça Duwa ka-Obamá

36

s__ma

Guma'iisha

26

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. አናባቢን እና የድምፅ ከፍታና ዝቅታ መገንዘብ ዓላማዎች፡ ተማሪዎች በሆሄ ( u U, uu Uu ) መካከል ያለውን የቅርጽ ልዩነት ይገነዘባሉ፡፡ ድምጾቹን ከቃላት ውስጥ ማመልከት ይችላሉ፤እንዲሁም በከፍተኛ እና በዝቅተኛ አናባቢ ድምጸት መካከል ያለውን ልዩነት ይከልሳሉ፡፡ መምህሩ ( u, U, uu Uu ) በጥቁር ሰሌዳ ላይ በመጻፍ ድምጾቹን ያንበቡ(ይጥሩ) መምህሩ የመጀመሪያውን ቁልፍ ቃል በመጠቀም ምሳሌ ማሳየት፤ የቀሩትን ቁልፍ ቃላት ለማለማመድ ቀጥለው ያሉትን መመሪያዎች መከተል፤ ስእሉን ማሳየት፡( gumba ) ምን ታያላችሁ? አዎን! (ወደ ቃሉ በመጠቆምና ቃሉን ከተማሪዎች ጋር አብሮ በመጥራት) (ስዕሉን በተመለከተ አንድ ጥያቄ መጠየቅ) ድምጽን ማዳመጥ ወደተጻፈው ቃል በመጠቆም ቃሉን ባንድነት ደጋግሞ መጥራት፤ ከዚያም “ u, uu ” የሚለውን ድምጽ በ biya ውስጥ መስማት ትችላላችሁ? የ “ u, uu ” ን ድምጽ ማዳመጥ፡ መምህሩ አስቀድመው የ “ u, uu ” ን ድምጽ የያዙትን ቃላት ሳነብ አዳምጡ ብለው ለተማሪዎች መመሪያ ይስጡ፤ ከዚያም ድምጹን የያዙ ሶስት ወይም አራት ቃላት መጥራት(ማንበብ)፤ ተማሪዎችም እንዲያዳምጡ ማድረግ፡፡ መምህሩ በጥቁር ሰሌዳ ላይ ቃላት ይጽፋሉ፤ ከዚያም የተለያዩ ተማሪዎች ወደ ፊት እንዲወጡ በማድረግ የሚከተለውን መለማመጃ ማሰራት፤ u—muhwa ሆሄውን በመንካት ማሳየት፡ u– muhwa, uu–suuga, u –k'ula, uu –mfuuhwa 2. አናባቢን መረዳት፡ ዓላማ፡ከቃላት ውስጥ ( u ) ወይም ( uu ) የሚለውን ቃል በመስማት ተማሪዎች የማዳመጥ ክሂላቸውን ያዳብራሉ፤ ተማሪዎች በግራ በኩል ያሉትን ድምጾች በስተቀኝ በኩል ከተዘረዘሩበት ሆህያት ጋር በማዛመድ ተማሪዎች የድምጽና ውክልናዎችን (ምልክቶችን) የማገናኘት ክሂላቸውን ያዳብራሉ፡፡ ስዕልን/ቃልን መለየት በግራ በኩል ያሉትን እያንዳንዱን ስእሎች ምን እንደሆኑ ተማሪዎችን መጠየቅ፤ (ቃላትን እንዲጠሩ ማድረግ፡፡ ስዕሎችን/ቃላትን ከአናባቢ ድምጾች ጋር ማዛመድ፡ የትኛው ቃላት ወይም/ስዕል በውስጡ ( u ) ወይም ( uu ) ወይም ( u ) ወይም ( uu ) የተባለውን አናባቢ እንደያዘ ተማሪዎችን መጠየቅ፡፡ ተማሪዎች ( u ) ወይም ( uu ) የተባለውን አናባቢን በውስጡ ( u ) ወይም ( uu ) የተባለውን ሆሄ ከያዘ ስዕል ጋር በመስመር እንዲያገናኙ ማድረግ፤ ተማሪዎችን የትኛው ስእል ወይም ቃል የ ( u, uu ) ድምፅ በውስጡ እንዳለ መጠየቅ ከዛም ከ ( u, uu ) በመነሳት ድምፃቸውን ወደ ያዘው ስዕል ቀጥ ያለ መስመር ማስመር። በግል መስራት፡ ተማሪዎች ቀጣዩን መለማመጃ ከመስራታቸው በፊት ከላይ በልምምድ ያለፉባቸውን ሂደቶች በሙሉ በግል ወይም በቡድን እንዲሰሩ ያድርጉ፤ መልሶች u –gumba, u—duwa, uu - mfuuhwa, u - wump'uwa , uu –suuga, u–una 3. የጽህፈት ልምምድ ( uu, Uu ) የመጻፍ ልምምድ ፡ በመጅመሪያ መምህሩ ፊድሉን ከሶስት ጊዜዬ በላይ በስሌዳ ላይ እንዴት እንደሚፃፍ የእጅ አጣጣሉን ማሳየ። እነዚህን አዳዲስ ሆሄያት በጥቁር ሰሌዳው ላይ ይፃፉ። ተማሪዎቹም ሁለት ሙሉ መስመር ሆሄያት በመማሪያ ደብተራቸው ላይ እንዲፅፉ ያድርጉ።ተማሪዎች ወደ ደብተራቸውን ፊደሎቹን ሰግለብጡ ትንሹን uu በአንድ መስመር ሙሉና ትልቁን Uu በሌላ አንድ መስመር ሙሉ ድጋድመው መፃፍ አለባቸው።’ መምህር እስክቢርቶ በመያዝ ተማሪዎችን መከታተልና ምልከታ በማድረግ ተማሪዎችን ማገዝና ማረም ያስፍልጋል።

37a

26

u

U

uu

muhwa u

Uu

suuga uu

k'ula u

mfuuhwa uu

u

u

uu

uu

u

u

37

Guma'iisha

27

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. አናባቢን እና የድምፅ ከፍታና ዝቅታ መገንዘብ ዓላማዎች፡ ተማሪዎች በሆሄ ( e E እና i I ) መካከል ያለውን የቅርጽ ልዩነት ይገነዘባሉ፡፡ ድምጾቹን ከቃል ውስጥ ማመልከት ይችላሉ፤እንዲሁም በከፍተኛ እና በዝቅተኛ አናባቢ ድምጸት መካከል ያለውን ልዩነት ይከልሳሉ፡፡ መምህሩ e E እና i I በጥቁር ሰሌዳ ላይ በመጻፍ ድምጾቹን ያንበቡ(ይጥሩ) መምህሩ የመጀመሪያውን ቁልፍ ቃል በመጠቀም ምሳሌ ማሳየት፤ የቀሩትን ቁልፍ ቃላት ለማለማመድ ቀጥለው ያሉትን መመሪያዎች መከተል፤ ስእሉን ማሳየት፡( eba ) e ምን ታያላችሁ? አዎን! (ወደ ቃሉ በመጠቆምና ቃሉን ከተማሪዎች ጋር አብሮ በመጥራት) (ስዕሉን በተመለከተ አንድ ጥያቄ መጠየቅ) ድምጽን ማዳመጥ ወደ ተጻፈው ቃል በመጠቆም ቃሉን ባንድነት ደጋግሞ መጥራት፤ ከዚያም “ eba ” የሚለውን ድምጽ በ ugu ውስጥ መስማት ትችላላችሁ? e የ “ e ” ን ድምጽ ማዳመጥ፡ መምህሩ አስቀድመው የ “ e ” ን ድምጽ የያዙትን ቃላት ሳነብ አዳምጡ ብለው ለተማሪዎች መመሪያ ይስጡ፤ ከዚያም ድምጹን የያዙ ሶስት ወይም አራት ቃላት መጥራት(ማንበብ)፤ ተማሪዎችም እንዲያዳምጡ ማድረግ፡፡ መምህሩ በጥቁር ሰሌዳ ላይ ቃላት ይጽፋሉ፤ ከዚያም የተለያዩ ተማሪዎች ወደፊት እንዲወጡ በማድረግ የሚከተለውን መለማመጃ ማሰራት፤ ሆሄውን በመንካት ማሳየት፡ በ lita ቃል ውስጥ የ “ i ” ን ሆሄ የሚያሳይ ማን ነው? አንድ ብቻ ነው ያለው ወይስ ሌላም አለ? ብሎ መጠየቅ፤ ሙሉ ቃሉን መጥራት፡ lita ሌሎቹንም ቃላት በዚሁ መልክ መጥራት eba–e, lita –i, dida –i, keya –e, yila –i 2. አናባቢን ማስተዋል e, i, ii, ee ዓላማ፡ ከስእላዊ ቃላት የአናባቢ ድምጽን በመስማት የማዳመጥ ክሂላቸውን ያዳብራሉ፡፡ በግራ በኩል ያሉትን ድምጾችና ስእሎች በቀኝ በኩል ካሉት ሆህያት ጋር በማዛመድ ድምጽና ምልክቶችን የማገናኘት ክሂላቸውን ያዳብራሉ፡፡ ስእል/ቃላት መለየት፡ በግራ በኩል ያሉት ስዕሎች ምን እንደሆኑ ተማሪዎችን መጠየቅ( እያንዳንዱን ቃል አብሮ በመጥራት) ስእሎችን/ቃላትን ከአናባቢ ድምጾች ጋር ማዛመድ የትኛው ስእል/ቃላት ( me'a) በውስጡ የ e ድምጽን እንደያዘ ተማሪዎችን መጠየቅ፡፡ ተማሪዎች e የሚለውን ሆሄ እና በውስጡ የ e ድምጽ የያዘውን ስእል በመስመር እንዲያገናኙ ያድርጉ፡፡ በግል መስራት፡ ተማሪዎች ከላይ የታለፈባቸውን የልምምድ ሂደቶች ተከትለው ቀጣዮን መለማመጃ በግል ወይም በቡድን እንዲሰሩ ማድረግ፡፡ መልሶች : i– ica, e– me'a, ii –s'iina; ee –eemá, i –liça, e –s'eya 3. የመጻፍ ልምምድ ( e, E )፡ የመጻፍ ልምምድ ፡በመጅመሪያ መምህሩ ፊድሉን ከሶስት ጊዜዬ በላይ በስሌዳ ላይ እንዴት እንደሚፃፍ የእጅ አጣጣሉን ማሳየ። እነዚህን አዳዲስ ሆሄያት በጥቁር ሰሌዳው ላይ ይፃፉ። ተማሪዎቹም ሁለት ሙሉ መስመር ሆሄያት በመማሪያ ደብተራቸው ላይ እንዲፅፉ ያድርጉ። ተማሪዎች ወደ ደብተራቸውን ፊደሎቹን ሰግለብጡ ትንሹን e በአንድ መስመር ሙሉና ትልቁን E በሌላ አንድ መስመር ሙሉ ድጋድመው መፃፍ አለባቸው።’ መምህር እስክቢርቶ በመያዝ ተማሪዎችን መከታተልና ምልከታ በማድረግ ተማሪዎችን ማገዝና ማረም ያስፍልጋል።

38a

27

e

E

eba e

i

dida i

lita i

keya e

I

yila i

i

e

e

i

ii

ee

38

Guma'iisha

28

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. የሚታዩ ቃላት እና የአናባቢ ልምምድ ዓላማ፡ ከዚህ ትምህርት በኋላ ተማሪዎች ከመጽሐፋቸው ውስጥ ዓረፍተ ነገሮችን ማንበብ ይችላሉ፡፡ ከእያንዳንዱ ስእላዊ ቃላት አናባቢን ያዳምጣሉ፤ ተማሪዎች ከስእላዊ ቃላት ያዳመጡትን አናባቢ ከየዓረፍተ ነገሩ መጨረሻ ይጽፋሉ፤ መምህር በመጀመሪያ በሳጥኑ ውስጥ ያሉትን አናባቢዎች በጥቁር ሰሌዳ ላይ መገልበጥና ተምሪዎች አንድ በአንድ እንዲያንቡዋቸው ማድረግ። የዓረፍተ ነገሩ የመጀመሪያ ዓረፍተ ነገር ምንድን ነው? YeC'uli አላችሁ፤ በጣም ጥሩ! መምህር ፈቃደኛ የሆኑ ተማሪዎች ዓረፍተ ነገሮችን (ስእልን ጨምሮ) ከግራ ወደቀኝ እንዲያነቡ ያበረታቱ፡፡ “ me'a ” በሚለው ቃል ውስጥ ያለው የአናባቢ ድምጽ ምንድን ነው? “ e ” አላችሁ፤ በጣም ጥሩ! (ከአረፍተ ነገሩ መጨረሻ “ e” የሚለው አናባቢ ተጽፏል) ቀጣዮቹን ሶስት ዓረፍተ ነገሮች አጠገባችሁ ካለው ልጅ ጋር በመሆን አንዳችሁ ለሌላችሁ አንብቡ፤ እንዲሁም ከስእላዊ ቃል የሰማችሁትን የአናባቢ ድምጽ ጻፉ፡፡ መልሶች 1. me'a 2. tsiya

ːe ːi

3. dida

ːi

4. keya

ːe

5. biya

ːi

6. seya

ːe

2. ባዶ ቦታዎቹን መሙላት ( o /u ) መምህር በመጀመሪያ በሳጥኑ ውስጥ ያሉትን አናባቢዎች በጥቁር ሰሌዳ ላይ መገልበጥና ተምሪዎች አንድ በአንድ እንዲያንቡዋቸው ማድረግ። ስዕሉን ተመልከቱ፤ ከምስሉ በላይ ካለው ሳጥን ውስጥ ትክክለኛ ሆሄያትን በመምረጥ ባዶ ቦታውን በመሙላት ከስእሉ ግርጌ ያለውን ቃል አሟሉ፡፡ መልሶች d'ogwa

gumba

k'owa

39a

wump'uwa

28

e

i

1) YeC'uli daagamats

.

2) WoTaak' daagamats

.

3) WoTaak' daagamats

.

4) YeC'uli daagamats

.

5) YeC'uli daagamats

.

6) WoTaak' daagamats

.

e

o / u

d'__gwa

g__mba

k'__wa 39

w__mp'__wa

Guma'iisha

29

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. አናባቢን እና የድምፅ ከፍታና ዝቅታ መገንዘብ ዓላማዎች፡ ተማሪዎች በሆሄ ( i I, ii Ii, e, E, እና ee, Ee ) መካከል ያለውን የቅርጽ ልዩነት ይገነዘባሉ፡፡ ድምጾቹን ከቃል ውስጥ ማመልከት ይችላሉ፤እንዲሁም በከፍተኛ እና በዝቅተኛ አናባቢ ድምጸት መካከል ያለውን ልዩነት ይከልሳሉ፡፡ መምህሩ i I, ii Ii, e E እና ee Ee በጥቁር ሰሌዳ ላይ በመጻፍ ድምጾቹን ያንበቡ(ይጥሩ) መምህሩ የመጀመሪያውን ቁልፍ ቃል በመጠቀም ምሳሌ ማሳየት፤ የቀሩትን ቁልፍ ቃላት ለማለማመድ ቀጥለው ያሉትን መመሪያዎች መከተል፤ ስእሉን ማሳየት፡( lita ) ምን ታያላችሁ? አዎን! (ወደ ቃሉ በመጠቆምና ቃሉን ከተማሪዎች ጋር አብሮ በመጥራት) (ስዕሉን በተመለከተ አንድ ጥያቄ መጠየቅ) ድምጽን ማዳመጥ ወደ ተጻፈው ቃል በመጠቆም ቃሉን ባንድነት ደጋግሞ መጥራት፤ ከዚያም “ i ” የሚለውን ድምጽ በ lita ውስጥ መስማት ትችላላችሁ? የ “ i ” ን ድምጽ ማዳመጥ፡ መምህሩ አስቀድመው የ “ i ” ን ድምጽ የያዙትን ቃላት ሳነብ አዳምጡ ብለው ለተማሪዎች መመሪያ ይስጡ፤ ከዚያም ድምጹን የያዙ ሶስት ወይም አራት ቃላት መጥራት(ማንበብ)፤ ተማሪዎችም እንዲያዳምጡ ማድረግ፡፡ መምህሩ በጥቁር ሰሌዳ ላይ ቃላት ይጽፋሉ፤ ከዚያም የተለያዩ ተማሪዎች ወደፊት እንዲወጡ በማድረግ የሚከተለውን መለማመጃ ማሰራት፤ ሆሄውን በመንካት ማሳየት፡ በ lita ቃል ውስጥ የ “ i ” ን ሆሄ የሚያሳይ ማን ነው? አንድ ብቻ ነው ያለው ወይስ ሌላም አለ? ብሎ መጠየቅ፤ ሙሉ ቃሉን መጥራት፡ lita ሌሎቹንም ቃላት በዚሁ መልክ መጥራት lita –i, seera –ee, seya –e, eemá– e, tsiimá –ii, mbeya –e 2. አናባቢን ማስተዋል ዓላማ፡ ከስእላዊ ቃላት የአናባቢ ድምጽን በመስማት የማዳመጥ ክሂላቸውን ያዳብራሉ፡፡ በግራ በኩል ያሉትን ድምጾችና ስእሎች በቀኝ በኩል ካሉት ሆህያት ጋር በማዛመድ ድምጽና ምልክቶችን የማገናኘት ክሂላቸውን ያዳብራሉ፡፡ ስእል/ቃላት መለየት፡ በግራ በኩል ያሉት ስዕሎች ምን እንደሆኑ ተማሪዎችን መጠየቅ( እያንዳንዱን ቃል አብሮ በመጥራት) ስእሎችን/ቃላትን ከአናባቢ ድምጾች ጋር ማዛመድ የትኛው ስእል/ቃላት (yila) በውስጡ የ “ i’’ ድምጽን እንደያዘ ተማሪዎችን መጠየቅ፡፡ ተማሪዎች ‘’i " የሚለውን ሆሄ እና በውስጡ የ i ድምጽ የያዘውን ስእል በመስመር እንዲያገናኙ ያድርጉ፡፡ ( i– yila ) በግል መስራት፡ ተማሪዎች ከላይ የታለፈባቸውን የልምምድ ሂደቶች ተከትለው ቀጣዮን መለማመጃ በግል ወይም በቡድን እንዲሰሩ ማድረግ፡፡ መልሶች keya –e, yila –i, seera –ee ; s'iina –ii, lita –i, eba –e 3. የመጻፍ ልምምድ ( i, I )፡ የመጻፍ ልምምድ ፡በመጅመሪያ መምህሩ ፊድሉን ከሶስት ጊዜዬ በላይ በስሌዳ ላይ እንዴት እንደሚፃፍ የእጅ አጣጣሉን ማሳየ። እነዚህን አዳዲስ ሆሄያት በጥቁር ሰሌዳው ላይ ይፃፉ። ተማሪዎቹም ሁለት ሙሉ መስመር ሆሄያት በመማሪያ ደብተራቸው ላይ እንዲፅፉ ያድርጉ። ተማሪዎች ወደ ደብተራቸውን ፊደሎቹን ሰግለብጡ ትንሹን i በአንድ መስመር ሙሉና ትልቁን I በሌላ አንድ መስመር ሙሉ ድጋድመው መፃፍ አለባቸው።’ መምህር እስክቢርቶ በመያዝ ተማሪዎችን መከታተልና ምልከታ በማድረግ ተማሪዎችን ማገዝና ማረም ያስፍልጋል።

40a

29

i I

ii Ii

e E

ee Ee

lita i

seera ee

seya e

eemá ee

tsiimá ii

mbeya e

ee

e

i

ii

e

i

40

Guma'iisha

30

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1.አናባቢን እና የድምፅ ከፍታና ዝቅታ መገንዘብ ዓላማዎች፡ ተማሪዎች በሆሄ ( o O, oo Oo, u U እና uu Uu ) መካከል ያለውን የቅርጽ ልዩነት ይገነዘባሉ፡፡ ድምጾቹን ከቃል ውስጥ ማመልከት ይችላሉ፤እንዲሁም በከፍተኛ እና በዝቅተኛ አናባቢ ድምጸት መካከል ያለውን ልዩነት ይከልሳሉ፡፡ መምህሩ o O, oo Oo , u U እና uu Uu በጥቁር ሰሌዳ ላይ በመጻፍ ድምጾቹን ያንበቡ(ይጥሩ) መምህሩ የመጀመሪያውን ቁልፍ ቃል በመጠቀም ምሳሌ ማሳየት፤ የቀሩትን ቁልፍ ቃላት ለማለማመድ ቀጥለው ያሉትን መመሪያዎች መከተል፤ ስእሉን ማሳየት፡( d'ogwa ) ምን ታያላችሁ? አዎን! (ወደ ቃሉ በመጠቆምና ቃሉን ከተማሪዎች ጋር አብሮ በመጥራት) (ስዕሉን በተመለከተ አንድ ጥያቄ መጠየቅ) ድምጽን ማዳመጥ ወደ ተጻፈው ቃል በመጠቆም ቃሉን ባንድነት ደጋግሞ መጥራት፤ ከዚያም “ o ” የሚለውን ድምጽ በ dwa ውስጥ መስማት ትችላላችሁ? ወደ ተጻፈው ቃል በመጠቆም ቃሉን ባንድነት ደጋግሞ መጥራት፤ ከዚያም “ o, oo, Oo, u, uu , Uu ” የሚለውን ድምጽ በ ውስጥ መስማት ትችላላችሁ? የ o, oo, Oo, u, uu, Uu ን ድምጽ ማዳመጥ፡ መምህሩ አስቀድመው የ o, oo, Oo, u, uu Uu ን ድምጽ የያዙትን ቃላት ሳነብ አዳምጡ ብለው ለተማሪዎች መመሪያ ይስጡ፤ ከዚያም ድምጹን የያዙ ሶስት ወይም አራት ቃላት መጥራት(ማንበብ)፤ ተማሪዎችም እንዲያዳምጡ ማድረግ፡፡ መምህሩ በጥቁር ሰሌዳ ላይ ቃላት ይጽፋሉ፤ ከዚያም የተለያዩ ተማሪዎች ወደ ፊት እንዲወጡ በማድረግ የሚከተለውን መለማመጃ ማሰራት፤ ሆሄውን በመንካት ማሳየት፡ በ d'ogwa ቃል ውስጥ የ o ን ሆሄ የሚያሳይ ማን ነው? አንድ ብቻ ነው ያለው ወይስ ሌላም አለ? ብሎ መጠየቅ፤ በ d'ogwa ቃል ውስጥ የ ‘’ o ’’ ን ሆሄ የሚያሳይ ማን ነው? አንድ ብቻ ነው ያለው ወይስ ሌላም አለ? ብሎ መጠየቅ፤ ሙሉ ቃሉን መጥራት፡ d'ogwa ሌሎቹንም ቃላት በዚሁ መልክ መጥራት d'ogwa –o, goosha –oo, una –u, gomba –o, gooda –oo, suuga– uu 2. አናባቢን ማስተዋል ዓላማ፡ ከስእላዊ ቃላት የአናባቢ ድምጽን በመስማት የማዳመጥ ክሂላቸውን ያዳብራሉ፡፡ በግራ በኩል ያሉትን ድምጾችና ስእሎች በቀኝ በኩል ካሉት ሆህያት ጋር በማዛመድ ድምጽና ምልክቶችን የማገናኘት ክሂላቸውን ያዳብራሉ፡፡ ስእል/ቃላት መለየት፡ በግራ በኩል ያሉት ስዕሎች ምን እንደሆኑ ተማሪዎችን መጠየቅ( እያንዳንዱን ቃል አብሮ በመጥራት) ስእሎችን/ቃላትን ከአናባቢ ድምጾች ጋር ማዛመድ የትኛው ስእል/ቃላት ( k'ula ) በውስጡ የ u ድምጽን እንደያዘ ተማሪዎችን መጠየቅ፡፡ ተማሪዎች u የሚለውን ሆሄ እና በውስጡ የ u ድምጽ የያዘውን ስእል በመስመር እንዲያገናኙ ያድርጉ፡፡ በግል መስራት፡ ተማሪዎች ከላይ የታለፈባቸውን የልምምድ ሂደቶች ተከትለው ቀጣዮን መለማመጃ በግል ወይም በቡድን እንዲሰሩ ማድረግ፡፡ መልሶች : mfuuhwa-uu, k'ula –u, hosa– o; goosha –oo, k'owa -o, duwa –u

3. Obatsa-Nooraga: Duwa ka-Obamá በግፅ—ያለውን መመሪያ ያንብቡ

41a

30

o O

oo

Oo

u U

uu

Uu

d'ogwa o

goosha oo

una u

gomba o

gooda oo

suuga uu

u

oo

o

u

uu

o

Duwa ka-Obamá

41

Unit 3 - Mpaça-Da 20 lessons (four weeks)

Guma'iisha

31

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. የሚታዩ ቃላት እና የአናባቢ ልምምድ ዓላማ፡ ከዚህ ትምህርት በኋላ ተማሪዎች ከመጽሐፋቸው ውስጥ ዓረፍተ ነገሮችን ማንበብ ይችላሉ፡፡ከእያንዳንዱ ስእላዊ ቃላት አናባቢን ያዳምጣሉ፤ ተማሪዎች ከስእላዊ ቃላት ያዳመጡትን አናባቢ ከየዓረፍተነገሩ መጨረሻ ይጽፋሉ፤ u, e, o መምህር በመጀመሪያ በሳጥኑ ውስጥ ያሉትን አናባቢዎች በጥቁር ሰሌዳ ላይ መገልበጥና ተምሪዎች አንድ በአንድ እንዲያንቡዋቸው ማድረግ። የዓረፍተ ነገሩ የመጀመሪያ ዓረፍተ ነገር ምንድን ነው? YeC'uli አላችሁ፤ በጣም ጥሩ! መምህር ፈቃደኛ የሆኑ ተማሪዎች ዓረፍተ ነገሮችን (ስእልን ጨምሮ) ከግራ ወደ ቀኝ እንዲያነቡ ያበረታቱ፡፡ “ duwa ” በሚለው ቃል ውስጥ ያለው የአናባቢ ድምጽ ምንድን ነው? “ u ” አላችሁ፤ በጣም ጥሩ! (ከአረፍተ ነገሩ መጨረሻ “ u ” የሚለው አናባቢ ተጽፏል) ቀጣዮቹን ሶስት ዓረፍተ ነገሮች አጠገባችሁ ካለው ልጅ ጋር በመሆን አንዳችሁ ለሌላችሁ አንብቡ፤ እንዲሁም ከስእላዊ ቃል የሰማችሁትን የአናባቢ ድምጽ ጻፉ፡፡ መልሶች 1. duwa 2. eba 3. una 4. gomba 5. s'eya 6. muhwa

ːu ːe ːu ːo ːe ːu

2. ባዶ ቦታዎቹን መሙላት ( oo,uu ) መምህር በመጀመሪያ በሳጥኑ ውስጥ ያሉትን አናባቢዎች በጥቁር ሰሌዳ ላይ መገልበጥና ተምሪዎች አንድ በአንድ እንዲያንቡዋቸው ማድረግ። ስዕሉን ተመልከቱ፤ ከምስሉ በላይ ካለው ሳጥን ውስጥ ትክክለኛ ሆሄያትን በመምረጥ ባዶ ቦታውን በመሙላት ከስእሉ ግርጌ ያለውን ቃል አሟሉ፡፡ መልሶች goosha

suuga

42a

mfuuhwa

gooda

31

u

e

o

1) YeC'uli daagamats

u

.

2) WoTaak' daagamats

.

3) WoTaak' daagamats

.

4) YeC'uli daagamats

.

5) YeC'uli daagamats

.

6) WoTaak' daagamats

.

oo / uu

g__sha

mf__hwa

s__ga 42

g__da

Guma'iisha

32

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. የሚታዩ ቃላት እና የአናባቢ ልምምድ ዓላማ፡ ከዚህ ትምህርት በኋላ ተማሪዎች ከመጽሐፋቸው ውስጥ ዓረፍተ-ነገሮችን ማንበብ ይችላሉ፡፡ ከእያንዳንዱ ስእላዊ ቃላት አናባቢን ያዳምጣሉ፤ ተማሪዎች ከስእላዊ ቃላት ያዳመጡትን አናባቢ ከየዓረፍተ ነገሩ መጨረሻ ይጽፋሉ፤ e, i, o, u መምህር በመጀመሪያ በሳጥኑ ውስጥ ያሉትን አናባቢዎች በጥቁር ሰሌዳ ላይ መገልበጥና ተምሪዎች አንድ በአንድ እንዲያንቡዋቸው ማድረግ። የዓረፍ-ተነገሩ የመጀመሪያ ዓረፍተ ነገር ምንድን ነው? WoTaak' አላችሁ፤ በጣም ጥሩ! መምህር ፈቃደኛ የሆኑ ተማሪዎች ዓረፍተ ነገሮችን (ስእልን ጨምሮ) ከግራ ወደቀኝ እንዲያነቡ ያበረታቱ፡፡ “ mbeya ” በሚለው ቃል ውስጥ ያለው የአናባቢ ድምጽ ምንድን ነው? “ e ” አላችሁ፤ በጣም ጥሩ! (ከአረፍ-ተነገሩ መጨረሻ “ e ” የሚለው አናባቢ ተጽፏል) ቀጣዮቹን ሶስት ዓረፍተ ነገሮች አጠገባችሁ ካለው ልጅ ጋር በመሆን አንዳችሁ ለሌላችሁ አንብቡ፤ እንዲሁም ከስእላዊ ቃል የሰማችሁትን የአናባቢ ድምጽ ጻፉ፡፡ መልሶች 1. mbeya ː e 2. dida ːi 3. k'ula ː u 4. yila ːi 5. wump'uwa ː u 6. seya ːe

2. የጽህፈት ልምምድ ( A, O ) ዓላማ፡ ተማሪዎች ሙሉ ቃልን ብሎም ዓረፍተ ነገርን ለመጻፍ የሚያዘጋጃቸውን ሆህያትን መጻፍ ይለማመዳሉ፡፡ መምህር በመጀመሪያ በሳጥኑ ውስጥ ያሉትን አናባቢዎች በጥቁር ሰሌዳ ላይ መገልበጥና ተምሪዎች አንድ በአንድ እንዲያንቡዋቸው ማድረግ። የሆህያትን አጻጻፍ በጥቁር ሰሌዳ ላይ በመጻፍ ለክፍል ተማሪዎች ያሳዩዋቸው፡ ተማሪዎች ከመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ሆህያት በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ መመሪያ ስጧቸው ፡፡

43a

32

e

i

o

1) WoTaak' daagamats

u e

.

2) YeC'uli daagamats

.

3) YeC'uli daagamats

.

4) WoTaak' daagamats

.

5) WoTaak' daagamats

.

6) YeC'uli daagamats

.

43

Guma'iisha

33

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. አናባቢን እና የድምፅ ከፍታና ዝቅታ መገንዘብ ዓላማዎች፡ ተማሪዎች በሆሄ ( i I o O እና u U ) መካከል ያለውን የቅርጽ ልዩነት ይገነዘባሉ፡፡ ድምጾቹን ከቃል ውስጥ ማመልከት ይችላሉ፤እንዲሁም በከፍተኛ እና በዝቅተኛ አናባቢ ድምጸት መካከል ያለውን ልዩነት ይከልሳሉ፡፡ መምህሩ i I, o O እና u U በጥቁር ሰሌዳ ላይ በመጻፍ ድምጾቹን ያንበቡ(ይጥሩ) መምህሩ የመጀመሪያውን ቁልፍ ቃል በመጠቀም ምሳሌ ማሳየት፤ የቀሩትን ቁልፍ ቃላት ለማለማመድ ቀጥለው ያሉትን መመሪያዎች መከተል፤ ስእሉን ማሳየት፡ ( tsiya ) ምን ታያላችሁ? አዎን! (ወደ ቃሉ በመጠቆምና ቃሉን ከተማሪዎች ጋር አብሮ በመጥራት) (ስዕሉን በተመለከተ አንድ ጥያቄ መጠየቅ) ድምጽን ማዳመጥ ወደ ተጻፈው ቃል tsiya በመጠቆም ቃሉን ባንድነት ደጋግሞ መጥራት፤ ከዚያም “ i ” የሚለውን ድምጽ በ tsiya ውስጥ መስማት ትችላላችሁ? የ i ን ድምጽ ማዳመጥ፡ መምህሩ አስቀድመው የ i ን ድምጽ የያዙትን ቃላት ሳነብ አዳምጡ ብለው ለተማሪዎች መመሪያ ይስጡ፤ ከዚያም ድምጹን የያዙ ሶስት ወይም አራት ቃላት መጥራት(ማንበብ)፤ ተማሪዎችም እንዲያዳምጡ ማድረግ፡፡ መምህሩ በጥቁር ሰሌዳ ላይ ቃላት ይጽፋሉ፤ ከዚያም የተለያዩ ተማሪዎች ወደፊት እንዲወጡ በማድረግ የሚከተለውን መለማመጃ ማሰራት፤ ሆሄውን በመንካት ማሳየት፡ በ tsiya ቃል ውስጥ የ i ን ሆሄ የሚያሳይ ማን ነው? አንድ ብቻ ነው ያለው ወይስ ሌላም አለ? ብሎ መጠየቅ፤ ሙሉ ቃሉን መጥራት፡ tsiya ሌሎቹንም ቃላት በዚሁ መልክ መጥራት tsiya –i, oka—o, suuga –u; liça—i, goosha –oo, wump'uwa –u 2. አናባቢን ማስተዋል ዓላማ፡ ከስእላዊ ቃላት የአናባቢ ድምጽን በመስማት የማዳመጥ ክሂላቸውን ያዳብራሉ፡፡ በግራ በኩል ያሉትን ድምጾችና ስእሎች በቀኝ በኩል ካሉት ሆህያት ጋር በማዛመድ ድምጽና ምልክቶችን የማገናኘት ክሂላቸውን ያዳብራሉ፡፡ ስእል/ቃላት መለየት፡ በግራ በኩል ያሉት ስዕሎች ምን እንደሆኑ ተማሪዎችን መጠየቅ( እያንዳንዱን ቃል አብሮ በመጥራት) ስእሎችን/ቃላትን ከአናባቢ ድምጾች ጋር ማዛመድ የትኛው ስእል/ቃላት ( k'owa ) በውስጡ የ o ድምጽን እንደያዘ ተማሪዎችን መጠየቅ፡፡ ተማሪዎች o የሚለውን ሆሄ እና በውስጡ የ o ድምጽ የያዘውን ስእል በመስመር እንዲያገናኙ ያድርጉ፡፡ በግል መስራት፡ ተማሪዎች ከላይ የታለፈባቸውን የልምምድ ሂደቶች ተከትለው ቀጣዮን መለማመጃ በግል ወይም በቡድን እንዲሰሩ ማድረግ፡፡ መልሶች: o - k'owa , u– muhwa , i - lita; i - biya , o - hosa, u - gumba 3. የመጻፍ ልምምድ ( I, E )፡ የመጻፍ ልምምድ ፡በመጅመሪያ መምህሩ ፊድሉን ከሶስት ጊዜዬ በላይ በስሌዳ ላይ እንዴት እንደሚፃፍ የእጅ አጣጣሉን ማሳየ። እነዚህን አዳዲስ ሆሄያት በጥቁር ሰሌዳው ላይ ይፃፉ። ተማሪዎቹም ሁለት ሙሉ መስመር ሆሄያት በመማሪያ ደብተራቸው ላይ እንዲፅፉ ያድርጉ። ተማሪዎች ወደ ደብተራቸውን ፊደሎቹን ሰግለብጡ በአንድ መስመር ትልቁን I, E በሌላ አንድ መስመር ሙሉ ድጋድመው መፃፍ አለባቸው።’ መምህር እስክቢርቶ በመያዝ ተማሪዎችን መከታተልና ምልከታ በማድረግ ተማሪዎችን ማገዝና ማረም

44a

33

i I

o O

u U

tsiimá ii

oka o

suuga uu

liça i

goosha oo

wump'uwa u

u

i

o

o

u

u

i

44

Guma'iisha

34

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. ማዛመድ ተማሪዎች የቋንቋ ክህሎት ግንዛቤ የሚያሳድጉት ትንሿን ፊደልና ትልቋን ፊደል ማዛመድ ሲችሉ ነው ። ለተማሪዎች እንዲህ በል: "በግራ በኩል ባለው አምድ ውስጥ ያሉትን ፊደላት እዩት ። አሁን ደግሞ ቀጥሎ በቀኝ በኩል ባለው አምድ ውስጥ ያሉትን ፊደላት እዩት ። እነዝህ ፊደላት እንደት እርስ በእርሳቸው ይለያያሉ ? ትክክል ነው በግራ በኩል ባለው አምድ ውስጥ ያሉት ፊደላት ትንንሾች ሲሆኑ በቀኝ በኩል ባለው አምድ ውስጥ ያሉት ፊደላት ደግሞ ትልልቆች ናቸው ።" "በግራ በኩል ባለው አምድ ውስጥ የመጀመሪያዋ ፊደል ማን ናት ? ፊደል o, በጣም ጥሩ ። ይችን ፊደል በግራ በኩል ባለው አምድ ውስጥ ከሌላ ፊደል ጋር የሚያገናኛት መስመር አለ ። ያቺ ፊደል ማን ናት ? ፊደል o, O በጣም ጥሩ ። ያ መስመር ለምን እነዝህን ፊደላትን ያገናኛቸዋል ? የተገናኙበት ምክንያት አንድ አይነት ፊደል ሆኖ ነገር ግን አንዱ ትንሽ ሲሆን ሌላው ደግሞ ትልቅ ፊደል ሲለሆነ ነው ።" ቀሪውን መልመጃ ተማሪዎች በተናጥል ወይም በቡድን በመሆን ያጠናቅቁ ። 2. የሚታዩ ቃላት እና የአናባቢ ልምምድ ዓላማ፡ ከዚህ ትምህርት በኋላ ተማሪዎች ከመጽሐፋቸው ውስጥ ዓረፍተነ ገሮችን ማንበብ ይችላሉ፡፡ ከእያንዳንዱ ስእላዊ ቃላት አናባቢን ያዳምጣሉ፤ ተማሪዎች ከስእላዊ ቃላት ያዳመጡትን አናባቢ ከየዓረፍ ተነገሩ መጨረሻ ይጽፋሉ፤ የዓረፍተ ነገሩ የመጀመሪያ ዓረፍተ ነገር ምንድን ነው? WoTaak' አላችሁ፤ በጣም ጥሩ! መምህር ፈቃደኛ የሆኑ ተማሪዎች ዓረፍተ ነገሮችን (ስእልን ጨምሮ) ከግራ ወደቀኝ እንዲያነቡ ያበረታቱ፡፡ “ hwa ” በሚለው ቃል ውስጥ ያለው የአናባቢ ድምጽ ምንድን ነው? “a” አላችሁ፤ በጣም ጥሩ! (ከአረፍ ተነገሩ መጨረሻ “ a ” የሚለው አናባቢ ተጽፏል) ቀጣዮቹን ሶስት ዓረፍተ ነገሮች አጠገባችሁ ካለው ልጅ ጋር በመሆን አንዳችሁ ለሌላችሁ አንብቡ፤ እንዲሁም ከስእላዊ ቃል የሰማችሁትን የአናባቢ ድምጽ ጻፉ፡፡ መልሶች hwa ː a

dida ː i

mas'a

wump'uwa ː u

2. የጽህፈት ልምምድ ( U ) ዓላማ፡ ተማሪዎች ሙሉ ቃልን ብሎም ዓረፍተ ነገርን ለመጻፍ የሚያዘጋጃቸውን ሆህያትን መጻፍ ይለማመዳሉ፡፡ መምህር በመጀመሪያ በሳጥኑ ውስጥ ያሉትን አናባቢዎች በጥቁር ሰሌዳ ላይ መገልበጥና ተምሪዎች አንድ በአንድ እንዲያንቡዋቸው ማድረግ። የሆህያትን አጻጻፍ በጥቁር ሰሌዳ ላይ በመጻፍ ለክፍል ተማሪዎች ያሳዩዋቸው፡ ተማሪዎች ከመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ሆህያት በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ መመሪያ ስጧቸው ፡፡

45a

34 a

U

u

E

o

A

a

I

i

I

i

U

e

O

e

A

u

E

i

I

1) WoTaak' daagamats 2) WoTaak' daagamats

. .

3) YeC'uli daagamats

.

4) YeC'uli daagamats

.

45

Guma'iisha

35

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. አናባቢን መከለስ ዓላማ፡ ተማሪዎች በግራ መደዳ ሚታዩትን ምስሎች ስም በመትራት አናባቢዎችን ከውስጣቸው በማዳመጥ ፤በቀኝ መደዳ ከተዘረዘሩት አናባቢ ሆሄዎች መካከል ድምጹን የሚወክል አናባቢ ሆሄ መርጠው ያከባሉ፡፡ በመጀመሪይ ሰባቱንም አናባቢዎች በትቁር ሰሌዳ ላይ መፃፍና ክፍለ ትምህርቱ የክለሳ በመሆኑ ተማሪዎች በራሳቸው ጊዜ ወደ አናባቢዎቹ በጣት በምጠቆም የአንባቢዎቹን ድምፅ በትክክል እጅ እያወጡ እንዲጠሩ (እንዲያነቡ)ማድረግ የግድ ነው።ከዛም ሁሉም ተማሪ ወደ መማሪያ መፅሃፋችው እንዲምልክቱ በማድረግ መጅመሪያ ላይ የሚኘው ስዕል ምን እንድሆን ምጠየቅ ከዛም መምህር ወደ ውፍጮ ስእል ያመልክቱ፡፡ ከዚያም ተማሪዎችን “ይህ የምን ምስል ነው?” ብለው ይጠይቋቸው፡፡ አያይዞም ወፍጮ ከሚለው ቃል ውስጥ የምትሰሟቸው ድምጾች የትኞቹ ናቸው? “ a, e, i, o, u” ከወፍጮ ስእል ጎን “ a ” የሚለው ሆሄ እንዲከበብ ተደርጓል፤ ምክንያቱ ደግሞ aya በሚለው ቃል ውስጥ “ a ” ስለሚገኝ፡፡ ቀሪዎቹን ስእሎች/ቃሎች ይመልከቱ፤ ከዚያም በስያሜያቸው ውስጥ የሚገኙትን ሆህያት እየመረጡ ያክብቡባቸው፡፡ መምህር የስዕሉን ስም እየጠሩ የተሰጣቸውን መልመጃ እንዲስሩ ማድረግ እንጂ በጭራሽ የስዕሎቹን ስም መምህሩ መናገር የለበትም። የአናባቢ ፊደላት ክለሳ፡ a, e, i, o, u መልሶች፡ seya– e, gomba - o, gumba—u, ica – i, aya– a 2. ማዛመድ ተማሪዎች የቋንቋ ክህሎት ግንዛቤ የሚያሳድጉት ትንሿን ፊደልና ትልቋን ፊደል ማዛመድ ሲችሉ ነው ። ለተማሪዎች እንዲህ በል: "በግራ በኩል ባለው አምድ ውስጥ ያሉትን ፊደላት እዩት ። አሁን ደግሞ ቀጥሎ በቀኝ በኩል ባለው አምድ ውስጥ ያሉትን ፊደላት እዩት ። እነዝህ ፊደላት እንደት እርስ በእርሳቸው ይለያያሉ ? ትክክል ነው በግራ በኩል ባለው አምድ ውስጥ ያሉት ፊደላት ትንንሾች ሲሆኑ በቀኝ በኩል ባለው አምድ ውስጥ ያሉት ፊደላት ደግሞ ትልልቆች ናቸው ።" "በግራ በኩል ባለው አምድ ውስጥ የመጀመሪያዋ ፊደል ማን ናት ? ፊደል u በጣም ጥሩ ። ይችን ፊደል በግራ በኩል ባለው አምድ ውስጥ ከሌላ ፊደል ጋር የሚያገናኛት መስመር አለ ። ያቺ ፊደል ማን ናት ? ፊደል U በጣም ጥሩ ። ያ መስመር ለምን እነዝህን ፊደላትን ያገናኛቸዋል ? የተገናኙበት ምክንያት አንድ አይነት ፊደል ሆኖ ነገር ግን አንዱ ትንሽ ሲሆን ሌላው ደግሞ ትልቅ ፊደል ሲለሆነ ነው ።" ቀሪውን መልመጃ ተማሪዎች በተናጥል ወይም በቡድን በመሆን ያጠናቅቁ ። 3. Obatsa-Nooraga: Da Alaaapaŋaats ká-Mpaça-Da በግፅ —ያለውን መመሪያ ያንብቡ

46a

35

a

e

i

o

i

u

e

u

e

o

i

o

u

i

e

e u

o

i

u

e

o

i

o

u

a

u

A

I

u

e

O

A

e

o

I

O

a

a

U

U

i

i

E

E

o

Da Alaaapaŋaats ká-Mpaça-Da

46

Guma'iisha

36

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. ስዕልን ማሳየት (eemá) ምን ታያለህ? አዎን eemá (ወደ ቃሉ በመጠቆም ከተማሪዎች ጋር አብሮ ማለት)፡፡ ሙሉ ቃሉን መጥራት፡፡ ድምጹን ማድመጥ፡፡ስለ ስዕሉ መናገር : Mak otsa ala eemakotsa-ntsi alaawotaats? Na-aça wuli alaafeesh eemá kacanaka? Ntsi mada-da alaado ama-eekwa? በቁልፍ ቃሉ ውስጥ ያለውን አዲስ ሆሄ መጠቆም፡፡ ከዚያም ድምጹን መጥራት፡፡ (የተጻፈው ቃልን እየጠቆሙ ቃሉን ደጋግሞ መጥራት፡፡ ቃሉን በህብረት መጥራት) በ eemá ውስጥ ያለውን የ m ድምጽ ትሰማላችሁ? ሆሄውን እየጻፉ ድምጹን መጥራት፡፡ በሰሌዳ ላይ እየጻፉ ማሳየት ድምጹን ማዳመጥ (መምህሩ ያንን ድምጽ የያዘ ሁለት ወይም ሶስት ቃላት ሲጠራ ተማሪዎች ድምጹን ያዳምጣሉ፡፡መምህሩም “የn ድምጽ የያዘውን ቃል በምጠራበት ጊዜ አዳምጡ” ብሎ ተማሪዎቹን ማሳሰብ አለበት፡፡ eemá, miimá 2. የማዳማጥ ጨዋታ አሁን የn ድምጽ የያዙ አንዳንድ ቃላትን እጠራለሁ፡፡ ያንን ድምጽ ያልያዘ ቃል በምጠራበት ጊዜ ግን ቶሎ እጃችሁን አንሱ፡፡ eemá, dida, miimá, saagwa, dama, una 3. ትንተና (ሳጥን 1)፡ ከጥቅል ወደ ዝርዝር ቁልፍ ቃሉን በጥቁር ሰሌዳ ላይ መጻፍ፡፡eemá “ይህ ምን ተብሎ ይጠራል?” “አዎን eemá” መምህሩ የቃሉን የተወሰነ ክፍል በወረቀት ይሸፍናል፡፡ ከዚያም ይህ eemá የሚለው የቃሉ ክፍል ነው፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም “አዎ eemá” አሁን መምህሩ ee የሚለውን ሆሄ በቁራጭ ወረቀት ይሸፍን፤ ከዚያም ይህ የeemá ክፍል ሲሆን má ተብሎ ይጠራል፡፡ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም “አዎ má” አሁን መምህሩ m የሚለውን ሆሄ በቁራጭ ወረቀት ይሸፍን፤ ከዚያም ይህ የmá ክፍል ሲሆን m ተብሎ ይጠራል፡፡ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም “አዎ m” 4. ማቀናጀት (ሳጥን 2) መምህሩ m የሚለውን ሆሄ በጥቁር ሰሌዳ ላይ ይጻፍ፤ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ መጠየቅ፤ ”ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም “አዎን m” ይበል ፡፡ መምህሩ máን ከ m ስር ይጽፋል፡፡ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ ይጠይቅ፤ ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም “አዎን má” ይበል፡፡ መምህሩ eemáን ከ má ስር ይጽፋል፡፡ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ ይጠይቅ፤ ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም “አዎን eemá” ይበል፡፡ 5. መለየት (ሳጥን 3) ተመሳሳይነትን ማስተዋል እና ማዳማጥ፤ ተማሪዎች በሳጥን ሶስት ውስጥ ያለውን እንዲያነቡ ማድረግ፤የመጀመሪያው ክፈለ ቃል በሳጥን ሁለት ውስጥ ከተማሩት ክፈለ ቃል ጋር ተመሳሳይ መሆኑን ማስታወስ ይገባል፤ከዚህ የተነሳም ተማሪዎች በቀላሉ ሊያነቡት ይችላሉ፡፡ ሁሉንም አናባቢዎች በመሰረታዊ ንባብ አውድ ውስጥ ተምረዋቸዋል፡፡ (መምህሩ ይህ ምንድን ነው የሚል ተጨማሪ ግልጽ ጥያቄ ማከል፤ መምህሩም ምላሽ ከመስጠት ይልቅ ራሳቸው እንዲመልሱት ማድረግ) 6. ማወዳደር (ሳጥን 4) (በላይኛው መደዳ አናባቢዎችን ማካተት) እያንዳንዱን ተርታ ወደታች ማንበብ፡፡ ከሳጥን 4 ውስጥ የመጀመሪያውን ተርታ በጥቁር ሰሌዳ ላይ መጻፍ፡፡ ተማሪዎች እነኚህን ክፈለ ቃል እንዲያነቧቸው መጠየቅ፡፡ የመዘንጋት ሁኔታ የሚፈጠር ከሆነ የተዘነጋው ሆሄ ያለበትን ቁልፍ ቃል ማስታወስ፤ ከዚያም ክፈለ ቃል እንዲያስታውሱ መርዳት የዚህ መለማመጃ ዓላማ አዲሱን ድምጽ ቀደም ሲል ከሚያውቋቸው ድምጾች ጋር እንዲያነጻጽሩ ለማድረግ ነው፡፡ በአንድ ጊዜ አንድ ተርታ እየጻፉ፣ ተጨማሪ ተርታዎችን ተራ በተራ መጨመር፡፡ ተማሪዎቹ ክፈለ ቃል በተርታ እንዲያነቧቸው ማድረግ፡፡ ይህን መለማመጃ በሳጥን ውስጥ ማስገባት፡፡ ከሳትኑ ጎን 4 ቁጥርን መጻፍ፤ ተማሪዎች በሳጥን 4 ውስጥ ያለውን በማንበባቸው ማመስገን፡፡ 7. ቃላት መገንባት (ሳጥን 5) ተነጣጥለው የተቀመጡ የቃል ክፍሎችን ለየብቻ ከተመለከትን በኋላ የተነጣጠሉትን መልሰን እናገጣጥማለን፡፡ ከላይ ተነጣጥለው የተቀመጡትን የቃል ክፍሎች ለብቻ ማንበብ፤ከስር ደግሞ ሙሉውን ቃል ማንብብ፡፡ አሁን በፈጠርከው ታሪክ ውስጥ የምታገኛቸውን አንዳንድ ቃላትን ማንበብ ትጀምራለህ፡፡ 8. የመጻፍ ልምምድተማሪዎች በመጽሀፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተ ነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

47a

36

m M

eemá

3

1

eemá má m

4

a

o

e

i

ma

mo

me

mi

2

m má eemá

ma mo me mi

5

mii má miimá

ee má eemá

6

M

m 47

Guma'iisha

37

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. የቋንቋ ግንዛቤ ተማሪዎች ሐረጋትን ወይም ዓረፍተ ነገሮችን እንዲያነቡ መጠየቅ፡፡ በሚያነቧቸው ሐረጋት ወይም ዓረፍተ ነገሮች ውስጥ ተመሳሳይ ቃላት ወይም የቃል ክፍሎች እንዳሉ መለየት፡፡ ፍቺያቸውንም ማስረዳት፡፡ በያንዳንዱ ሐረግ ወይም ዓረፍተ ነገር ውስጥ ያሉትን ልዩነቶች ማውጣት(መለየት)፡፡

2. የማንበብ ሰበብ ለተማሪዎቹ የሚከተለውን ንገር፡Nas'iina nala nagwaçawud'iilizhaaç kábooŋgwa, degamaça da alaado ama-YeC'uli ka-WoTaak'.

ተማሪዎች ታሪክ ሳያሰሙ በግል ወይም በጥንድ እንዲያነቡ መምህሩ ይዘዛቸው፡፡ መምህሩ ታሪኩን ድምጹን ከፍ በማድረግ ለተማሪዎቹ ማንበብ አይጠበቅበትም፡፡ ተማሪዎች ድምጻቸውን ሳያሰሙ አንብበው ከጨረሱ በኋላ መምህሩ አንዳንድ ጥያቄዎችን ይጠይቃቸው

ሌሎች የታሪክ ጥያቄዎች ተማሪዎች ታሪኩን ካነበቡ በኋላ እነዚህን ጥያቄዎች ጠይቃቸው፡፡ ጥያቄዎቹን በጥቁር ሰሌዳ ላይ ከመጻፍ ይልቅ በቃል ጠይቃቸው፡፡ Wuli alaagamats a-WoTaak'? Wuli alaagamats a-YeC'uli? Mii-wuli alaagamats a-WoTaak'?

3. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሀፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተ ነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

48a

37 1

WoTaak' daagamats YeC'uli. WoTaak' daagamats ma-YeC'uli.

2

YeC'uli daagamats WoTaak'. WoTaak' daagamats eemá. WoTaak' daagamats miimá. YeC'uli daagamats mii–WoTaak'.

3

M

m eemá 48

Guma'iisha

38

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. ስዕልን ማሳየት (dida) ምን ታያለህ? አዎን dida(ወደ ቃሉ በመጠቆም ከተማሪዎች ጋር አብሮ ማለት)፡፡ ሙሉ ቃሉን መጥራት፡፡ ድምጹን ማድመጥ፡፡ ስለ ስዕሉ መናገር፡: Makotsa ala eemakotsa-ntsi alaawotaats? Dida ala magunzae we gaafa-dida? Anzaŋants dida alaaŋhokoob'i alana? በቁልፍ ቃሉ ውስጥ ያለውን አዲስ ሆሄ መጠቆም፡፡ ከዚያም ድምጹን መጥራት፡፡ (የተጻፈው ቃልን እየጠቆሙ ቃሉን ደጋግሞ መጥራት፡፡ ቃሉን በህብረት መጥራት) በ dida ውስጥ ያለውን የd ድምጽ ትሰማላችሁ? ሆሄውን እየጻፉ ድምጹን መጥራት፡፡ በሰሌዳ ላይ እየጻፉ ማሳየት ድምጹን ማዳመጥ (መምህሩ ያንን ድምጽ የያዘ ሁለት ወይም ሶስት ቃላት ሲጠራ ተማሪዎች ድምጹን ያዳምጣሉ፡፡መምህሩም?”የ d ድምጽ የያዘውን ቃል በምጠራበት ጊዜ አዳም?” ብሎ ተማሪዎቹን ማሳሰብ አለበት፡፡ dida, dama, maadama….. 2. የማዳማጥ ጨዋታ አሁን የ d ድምጽ የያዙ አንዳንድ ቃላትን እጠራለሁ፡፡ ያንን ድምጽ ያልያዘ ቃል በምጠራበት ጊዜ ግን ቶሎ እጃችሁን አንሱ፡፡ dida, dama, eemá, lisa, gooda, miimá 3. ትንተና (ሳጥን 1) ከጥቅል ወደ ዝርዝር ቁልፍ ቃሉን በጥቁር ሰሌዳ ላይ መጻፍ፡፡dida "ይህ ምን ተብሎ ይጠራል?" ?"አዎን dida" መምህሩ የቃሉን የተወሰነ ክፍል በወረቀት ይሸፍናል፡፡ ከዚያም ይህ dida የሚለው የቃሉ ክፍል ነው፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ dida" አሁን መምህሩ da የሚለውን ሆሄ በቁራጭ ወረቀት ይሸፍን፤ ከዚያም ይህ የdida ክፍል ሲሆን di ተብሎ ይጠራል፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ di" አሁን መምህሩ i የሚለውን ሆሄ በቁራጭ ወረቀት ይሸፍን፤ ከዚያም ይህ የdi ክፍል ሲሆን d ተብሎ ይጠራል፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ d" 4. ማቀናጀት (ሳጥን 2) መምህሩ d የሚለውን ሆሄ በጥቁር ሰሌዳ ላይ ይጻፍ፤ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ መጠየቅ፤ "ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን d" ይበል ፡፡ መምህሩ diን ከ d ስር ይጽፋል፡፡ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ ይጠይቅ፤ ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን di" ይበል፡፡ መምህሩ didaን ከ di ስር ይጽፋል፡፡ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ ይጠይቅ፤ ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን dida" ይበል፡፡ 5. መለየት (ሳጥን 3) ተመሳሳይነትን ማስተዋል እና ማዳማጥ፤ ተማሪዎች በሳጥን ሶስት ውስጥ ያለውን እንዲያነቡ ማድረግ፤የመጀመሪያው ክፈለ ቃል በሳጥን ሁለት ውስጥ ከተማሩት ክፈለ ቃል ጋር ተመሳሳይ መሆኑን ማስታወስ ይገባል፤ከዚህ የተነሳም ተማሪዎች በቀላሉ ሊያነቡት ይችላሉ፡፡ ሁሉንም አናባቢዎች በመሰረታዊ ንባብ አውድ ውስጥ ተምረዋቸዋል፡፡ (መምህሩ ይህ ምንድን ነው የሚል ተጨማሪ ግልጽ ጥያቄ ማከል፤ መምህሩም ምላሽ ከመስጠት ይልቅ ራሳቸው እንዲመልሱት ማድረግ) 6. ማወዳደር (ሳጥን 4) (በላይኛው መደዳ አናባቢዎችን ማካተት) እያንዳንዱን ተርታ ወደታች ማንበብ፡፡ ከሳጥን 4 ውስጥ የመጀመሪያውን ተርታ በጥቁር ሰሌዳ ላይ መጻፍ፡፡ ተማሪዎች እነኚህን ክፈለ ቃል እንዲያነቧቸው መጠየቅ፡፡ የመዘንጋት ሁኔታ የሚፈጠር ከሆነ የተዘነጋው ሆሄ ያለበትን ቁልፍ ቃል ማስታወስ፤ ከዚያም ክፈለ ቃል እንዲያስታውሱ መርዳት የዚህ መለማመጃ ዓላማ አዲሱን ድምጽ ቀደም ሲል ከሚያውቋቸው ድምጾች ጋር እንዲያነጻጽሩ ለማድረግ ነው፡፡ በአንድ ጊዜ አንድ ተርታ እየጻፉ፣ ተጨማሪ ተርታዎችን ተራ በተራ መጨመር፡፡ ተማሪዎቹ ክፈለ ቃል በተርታ እንዲያነቧቸው ማድረግ፡፡ ይህን መለማመጃ በሳጥን ውስጥ ማስገባት፡፡ ከሳትኑ ጎን 4 ቁጥርን መጻፍ፤ ተማሪዎች በሳጥን 4 ውስጥ ያለውን በማንበባቸው ማመስገን፡፡ 7. ቃላት መገንባት (ሳጥን 5) ተነጣጥለው የተቀመጡ የቃል ክፍሎችን ለየብቻ ከተመለከትን በኋላ የተነጣጠሉትን መልሰን እናገጣጥማለን፡፡ ከላይ ተነጣጥለው የተቀመጡትን የቃል ክፍሎች ለብቻ ማንበብ፤ከስር ደግሞ ሙሉውን ቃል ማንብብ፡፡ አሁን በፈጠርከው ታሪክ ውስጥ የምታገኛቸውን አንዳንድ ቃላትን ማንበብ ትጀምራለህ፡፡ 8. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሀፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተ ነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

49a

38

d D

dida

3

1

dida di d

2

d di dida

di 4

i

a

o

u

do

di

da

do

du

du

mi

ma

mo

mu

da

5

di da dida

a maa da ma amaadama

da ma dama

6

D

d 49

Guma'iisha

39

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. የቋንቋ ግንዛቤ ተማሪዎች ሐረጋትን ወይም ዓረፍተ ነገሮችን እንዲያነቡ መጠየቅ፡፡ በሚያነቧቸው ሐረጋት ወይም ዓረፍተ ነገሮች ውስጥ ተመሳሳይ ቃላት ወይም የቃል ክፍሎች እንዳሉ መለየት፡፡ ፍቺያቸውንም ማስረዳት፡፡ በያንዳንዱ ሐረግ ወይም ዓረፍተ ነገር ውስጥ ያሉትን ልዩነቶች ማውጣት(መለየት)፡፡

2. የማንበብ ሰበብ ለተማሪዎቹ የሚከተለውን ንገር፡ Nas'iina nala nagwaçawud'iilizhaaç kábooŋgwa, degamaça da alaagamats a-WoTaak' kamaadama

ተማሪዎች ድምጻቸውን ሳያሰሙ በግል ወይም በጥንድ እንዲያነቡ መምህሩ ይዘዛቸው፡፡ መምህሩ ታሪኩን ድምጹን ከፍ በማድረግ ለተማሪዎቹ ማንበብ አይጠበቅበትም፡፡ ተማሪዎች ድምጻቸውን ሳያሰሙ አንብበው ከጨረሱ በኋላ መምህሩ አንዳንድ ጥያቄዎችን ይጠይቃቸው) ሌሎች የታሪክ ጥያቄዎች ተማሪዎች ታሪኩን ካነበቡ በኋላ እነዚህን ጥያቄዎች ጠይቃቸው፡፡ ጥያቄዎቹን በጥቁር ሰሌዳ ላይ ከመጻፍ ይልቅ በቃል ጠይቃቸው፡፡ Ntsi daagamats a-WoTaak'? Ntsi alaad aduu-miimá? Wuli alaagamats duu-miimá?

3. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሀፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተ ነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

50a

39 1

Mii-WoTaak' daad mada-da. Daad amii-WoTaak' mada-da.

2

Dáád amaadama. WoTaak' daagamats dama. Daagamats duu-miimá. Duu-miimá daad mada-da. Dida daado mada-da. 3

D d Dáád amaadama. 50

Guma'iisha

40

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. ባዶ ቦታዎችን መሙላት ስዕሉን ተመልከት፤ ከስዕሉ በላይ ካለው ሳጥን ውስጥ ትክክለኛ ሆሄያትን በመምረጥ ባዶ ቦታውን በመሙላት ከስዕሉ ግርጌ ያለውን ቃል አሟላ፡፡ dida, eemá, dama, miimá

2. ክፈለ ቃልን በማዛመድ ቃልን መመስረት ተማሪዎችን እንዲህ በላቸው፡በመጀመሪያው ተርታ ላይ ምን ትመለከታላችሁ? በሁለተኛው ተርታ ላይ የተዘረዘሩትን ክፈለ ቃል ተመልከት፡፡ ከተዘረዘሩት ውስጥ የመጀመሪያው ክፈለ ቃል ምንድን ነው? di አዎን! በጣም ጎበዝ፡፡ ከሁለተኛው ተርታ ውስጥ ካሉት ክፈለ ቃል መካከል ከዚህ ክፈለ ቃል ጋር ተጣምሮ ቃል መመስረት የሚያስችለው የትኛው ክፈለ ቃል ነው? da በጣም ጥሩ! አሁን ከታች ባለው ክፍት ቦታ ቃሉን መጻፍ ትችላለህ፡፡ dida ከዚህ በኋላ የቀሩትን ክፈለ ቃል በማዛመድ ሌሎች ቃላት መስርቱ፡፡ ee.má = eemá, daaga.mats = daagamats

3. ባዶ ቦታዎችን መሙላት በሳጥን ውስጥ ያሉትን ቃላት አንብቡ፤ከዚያም ዓረፍተ ነገሩን አንብቡና ከሳጥኑ ውስጥ ተገቢውን ቃል በመምረጥ ባዶ ቦታዎቹን ሙሉ፡፡ 1. WoTaak' daagamats

dama.

2. YeC'uli daagamats

dida.

3. WoTaak' daagamats

miimá.

4. YeC'uli daagamats

eemá.

4. Obatsa-Nooraga: Da Alaaapaŋaats ká-Mpaça-Da በግፅ—ያለውን መመሪያ ያንብቡ

51a

Maakwaaiilama

40 d m d m

1

di__a

2

ee__á

di

má

ee

mats

daaga

da

dida

__ama

__iimá

3

1. WoTaak' daagamats _____. dida dama eemá miimá

2. YeC'uli daagamats _____.

3. WoTaak' daagamats _____.

4. YeC'uli daagamats _____.

Da Alaaapaŋaats ká-Mpaça-Da

51

Guma'iisha

41

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. ስዕልን ማሳየት (kaakama) ምን ታያለህ? አዎን kaakama (ወደ ቃሉ በመጠቆም ከተማሪዎች ጋር አብሮ ማለት)፡፡ ሙሉ ቃሉን መጥራት፡፡ ድምጹን ማድመጥ፡፡ ስለ ስዕሉ መናገር፡ : Ee-ntsi alaawotaats a-mpaça-ja a-ala? Na-ebaça ntsi aluukad kakaakama? Na-aça wuli alaas kaakama? በቁልፍ ቃሉ ውስጥ ያለውን አዲስ ሆሄ መጠቆም፡፡ ከዚያም ድምጹን መጥራት፡፡ (የተጻፈው ቃልን እየጠቆሙ ቃሉን ደጋግሞ መጥራት፡፡ ቃሉን በህብረት መጥራት) በ kaakama ውስጥ ያለውን የ k ድምጽ ትሰማላችሁ? ሆሄውን እየጻፉ ድምጹን መጥራት፡፡ በሰሌዳ ላይ እየጻፉ ማሳየት ድምጹን ማዳመጥ (መምህሩ ያንን ድምጽ የያዘ ሁለት ወይም ሶስት ቃላት ሲጠራ ተማሪዎች ድምጹን ያዳምጣሉ፡፡መምህሩም?"የk ድምጽ የያዘውን ቃል በምጠራበት ጊዜ አዳም?" ብሎ ተማሪዎቹን ማሳሰብ አለበት፡፡ kama, daaka, daakod 2. የማዳማጥ ጨዋታ አሁን የk ድምጽ የያዙ አንዳንድ ቃላትን እጠራለሁ፡፡ ያንን ድምጽ ያልያዘ ቃል በምጠራበት ጊዜ ግን ቶሎ እጃችሁን አንሱ፡፡ kama, eemá, daaka, daakod, dida 3. ትንተና (ሳጥን 1)፡ ከጥቅል ወደ ዝርዝር ቁልፍ ቃሉን በጥቁር ሰሌዳ ላይ መጻፍ፡፡kaakama ?"ይህ ምን ተብሎ ይጠራል?" ?”አዎን kaakama" መምህሩ የቃሉን የተወሰነ ክፍል በወረቀት ይሸፍናል፡፡ ከዚያም ይህ kaakama የሚለው የቃሉ ክፍል ነው፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ kaakama" አሁን መምህሩ kama የሚለውን ሆሄ በቁራጭ ወረቀት ይሸፍን፤ ከዚያም ይህ የkaakama ክፍል ሲሆን kaa ተብሎ ይጠራል፡፡ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም "አዎ kaa" አሁን መምህሩ aa የሚለውን ሆሄ በቁራጭ ወረቀት ይሸፍን፤ ከዚያም ይህ የkaa ክፍል ሲሆን k ተብሎ ይጠራል፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ k" 4. ማቀናጀት (ሳጥን 2) መምህሩ k የሚለውን ሆሄ በጥቁር ሰሌዳ ላይ ይጻፍ፤ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ መጠየቅ፤ "ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?”አዎን k" ይበል ፡፡ መምህሩ kaaን ከ k ስር ይጽፋል፡፡ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ ይጠይቅ፤ ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን kaa" ይበል፡፡ መምህሩ kaakamaን ከ kaa ስር ይጽፋል፡፡ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ ይጠይቅ፤ ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን kaakama" ይበል፡፡ 5. መለየት (ሳጥን 3) ተመሳሳይነትን ማስተዋል እና ማዳማጥ፤ ተማሪዎች በሳጥን ሶስት ውስጥ ያለውን እንዲያነቡ ማድረግ፤የመጀመሪያው ክፈለ ቃል በሳጥን ሁለት ውስጥ ከተማሩት ክፈለ ቃል ጋር ተመሳሳይ መሆኑን ማስታወስ ይገባል፤ከዚህ የተነሳም ተማሪዎች በቀላሉ ሊያነቡት ይችላሉ፡፡ ሁሉንም አናባቢዎች በመሰረታዊ ንባብ አውድ ውስጥ ተምረዋቸዋል፡፡ (መምህሩ ይህ ምንድን ነው የሚል ተጨማሪ ግልጽ ጥያቄ ማከል፤ መምህሩም ምላሽ ከመስጠት ይልቅ ራሳቸው እንዲመልሱት ማድረግ) 6. ማወዳደር (ሳጥን 4) (በላይኛው መደዳ አናባቢዎችን ማካተት) እያንዳንዱን ተርታ ወደታች ማንበብ፡፡ ከሳጥን 4 ውስጥ የመጀመሪያውን ተርታ በጥቁር ሰሌዳ ላይ መጻፍ፡፡ ተማሪዎች እነኚህን ክፈለ ቃል እንዲያነቧቸው መጠየቅ፡፡ የመዘንጋት ሁኔታ የሚፈጠር ከሆነ የተዘነጋው ሆሄ ያለበትን ቁልፍ ቃል ማስታወስ፤ ከዚያም ክፈለ ቃል እንዲያስታውሱ መርዳት የዚህ መለማመጃ ዓላማ አዲሱን ድምጽ ቀደም ሲል ከሚያውቋቸው ድምጾች ጋር እንዲያነጻጽሩ ለማድረግ ነው፡፡ በአንድ ጊዜ አንድ ተርታ እየጻፉ፣ ተጨማሪ ተርታዎችን ተራ በተራ መጨመር፡፡ ተማሪዎቹ ክፈለ ቃል በተርታ እንዲያነቧቸው ማድረግ፡፡ ይህን መለማመጃ በሳጥን ውስጥ ማስገባት፡፡ ከሳትኑ ጎን 4 ቁጥርን መጻፍ፤ ተማሪዎች በሳጥን 4 ውስጥ ያለውን በማንበባቸው ማመስገን፡፡ 7. ቃላት መገንባት (ሳጥን 5) ተነጣጥለው የተቀመጡ የቃል ክፍሎችን ለየብቻ ከተመለከትን በኋላ የተነጣጠሉትን መልሰን እናገጣጥማለን፡፡ ከላይ ተነጣጥለው የተቀመጡትን የቃል ክፍሎች ለብቻ ማንበብ፤ከስር ደግሞ ሙሉውን ቃል ማንብብ፡፡ አሁን በፈጠርከው ታሪክ ውስጥ የምታገኛቸውን አንዳንድ ቃላትን ማንበብ ትጀምራለህ፡፡ 8. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሀፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተ ነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

52a

41

k K

kaakama

3

1

kaakama kaa k

k kaa kaakama

2

ka ke ki ko

4

a

e

i

o

ka

ke

ki

ko

da

de

di

do

ma

me

mi

mo

5

ka ma ko daam

kama

kodaam

daa da mak daadamak

6

K

k 52

Guma'iisha

42

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. የቋንቋ ግንዛቤ ተማሪዎች ሐረጋትን ወይም ዓረፍተ ነገሮችን እንዲያነቡ መጠየቅ፡፡ በሚያነቧቸው ሐረጋት ወይም ዓረፍተ ነገሮች ውስጥ ተመሳሳይ ቃላት ወይም የቃል ክፍሎች እንዳሉ መለየት፡፡ ፍቺያቸውንም ማስረዳት፡፡ በያንዳንዱ ሐረግ ወይም ዓረፍተ ነገር ውስጥ ያሉትን ልዩነቶች ማውጣት(መለየት)፡፡

2. የማንበብ ሰበብ፤ ለተማሪዎቹ የሚከተለውን ንገር፡ Nas'iina nala nagwaçawud'iilizhaaç kábooŋgwa, degamaça da alaakod a-eemá ala-YeC'uli nasuuga. ተማሪዎች ድምጻቸውን ሳያሰሙ በግል ወይም በጥንድ እንዲያነቡ መምህሩ ይዘዛቸው፡፡ መምህሩ ታሪኩን ድምጹን ከፍ በማድረግ ለተማሪዎቹ ማንበብ አይጠበቅበትም፡፡ ተማሪዎች ድምጻቸውን ሳያሰሙ አንብበው ከጨረሱ በኋላ መምህሩ አንዳንድ ጥያቄዎችን ይጠይቃቸው) ሌሎች የታሪክ ጥያቄዎች ተማሪዎች ታሪኩን ካነበቡ በኋላ እነዚህን ጥያቄዎች ጠይቃቸው፡፡ ጥያቄዎቹን በጥቁር ሰሌዳ ላይ ከመጻፍ ይልቅ በቃል ጠይቃቸው፡፡ Wuli alaagamats kama? Wuli alaaka ká-eemá kámakoda-kama? Wuli alaakod kama?

3. የመጻፍ ልምምድ፡ ተማሪዎች በመጽሀፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተ ነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

53a

42 1

YeC'uli daaka, “Daam mada-da!” Daaka a-YeC'uli, “Daam mada-da!”

2

YeC'uli daagamats kama. Daaka ká-eemá, “Kodaam kooma.” Eemá daakod kama. Eemá daakod kuma kooma. YeC'uli daadamak makoda-kaakama. 3

K k Eemá daakod kama. 53

Guma'iisha

43

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. ስዕልን ማሳየት (gooda)

ምን ታያለህ? አዎን gooda (ወደ ቃሉ በመጠቆም ከተማሪዎች ጋር አብሮ ማለት)፡፡ ሙሉ ቃሉን መጥራት፡፡ ድምጹን ማድመጥ፡፡ ስለ ስዕሉ መናገር፡ : Makotsa ala eemakotsa-ntsi alaawotaats? Awotan agooda namas'aça? Ntsi aluukad kagooda? በቁልፍ ቃሉ ውስጥ ያለውን አዲስ ሆሄ መጠቆም፡፡ ከዚያም ድምጹን መጥራት፡፡ (የተጻፈው ቃልን እየጠቆሙ ቃሉን ደጋግሞ መጥራት፡፡ ቃሉን በህብረት መጥራት) በ gooda ውስጥ ያለውን የg ድምጽ ትሰማላችሁ? ሆሄውን እየጻፉ ድምጹን መጥራት፡፡ በሰሌዳ ላይ እየጻፉ ማሳየት ድምጹን ማዳመጥ (መምህሩ ያንን ድምጽ የያዘ ሁለት ወይም ሶስት ቃላት ሲጠራ ተማሪዎች ድምጹን ያዳምጣሉ፡፡መምህሩም?”የg ድምጽ የያዘውን ቃል በምጠራበት ጊዜ አዳም?” ብሎ ተማሪዎቹን ማሳሰብ አለበት፡፡ gooda, gaaha, suuga 2. የማዳማጥ ጨዋታ አሁን የg ድምጽ የያዙ አንዳንድ ቃላትን እጠራለሁ፡፡ ያንን ድምጽ ያልያዘ ቃል በምጠራበት ጊዜ ግን ቶሎ እጃችሁን አንሱ፡፡ kaakama, gooda, gaaha, kamaka, suuga... 3. ትንተና (ሳጥን 1)፡ ከጥቅል ወደ ዝርዝር ቁልፍ ቃሉን በጥቁር ሰሌዳ ላይ መጻፍ፡፡gooda "ይህ ምን ተብሎ ይጠራል?" ?"አዎን gooda" መምህሩ የቃሉን የተወሰነ ክፍል በወረቀት ይሸፍናል፡፡ ከዚያም ይህ gooda የሚለው የቃሉ ክፍል ነው፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ gooda" አሁን መምህሩ da የሚለውን ሆሄ በቁራጭ ወረቀት ይሸፍን፤ ከዚያም ይህ የgooda ክፍል ሲሆን goo ተብሎ ይጠራል፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ goo" አሁን መምህሩ oo የሚለውን ሆሄ በቁራጭ ወረቀት ይሸፍን፤ ከዚያም ይህ የgoo ክፍል ሲሆን g ተብሎ ይጠራል፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ g" 4. ማቀናጀት (ሳጥን 2) መምህሩ g የሚለውን ሆሄ በጥቁር ሰሌዳ ላይ ይጻፍ፤ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ መጠየቅ፤ "ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን g" ይበል ፡፡ መምህሩ gooን ከ g ስር ይጽፋል፡፡ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ ይጠይቅ፤ ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን goo" ይበል፡፡መምህሩ goodaን ከ goo ስር ይጽፋል፡፡ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ ይጠይቅ፤ ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን gooda" ይበል፡፡ 5. መለየት (ሳጥን 3) ተመሳሳይነትን ማስተዋል እና ማዳማጥ፤ ተማሪዎች በሳጥን ሶስት ውስጥ ያለውን እንዲያነቡ ማድረግ፤የመጀመሪያው ክፈለ ቃል በሳጥን ሁለት ውስጥ ከተማሩት ክፈለ ቃል ጋር ተመሳሳይ መሆኑን ማስታወስ ይገባል፤ከዚህ የተነሳም ተማሪዎች በቀላሉ ሊያነቡት ይችላሉ፡፡ ሁሉንም አናባቢዎች በመሰረታዊ ንባብ አውድ ውስጥ ተምረዋቸዋል፡፡ (መምህሩ ይህ ምንድን ነው የሚል ተጨማሪ ግልጽ ጥያቄ ማከል፤ መምህሩም ምላሽ ከመስጠት ይልቅ ራሳቸው እንዲመልሱት ማድረግ) 6. ማወዳደር (ሳጥን 4) (በላይኛው መደዳ አናባቢዎችን ማካተት) እያንዳንዱን ተርታ ወደታች ማንበብ፡፡ ከሳጥን 4 ውስጥ የመጀመሪያውን ተርታ በጥቁር ሰሌዳ ላይ መጻፍ፡፡ ተማሪዎች እነኚህን ክፈለ ቃል እንዲያነቧቸው መጠየቅ፡፡ የመዘንጋት ሁኔታ የሚፈጠር ከሆነ የተዘነጋው ሆሄ ያለበትን ቁልፍ ቃል ማስታወስ፤ ከዚያም ክፈለ ቃል እንዲያስታውሱ መርዳት የዚህ መለማመጃ ዓላማ አዲሱን ድምጽ ቀደም ሲል ከሚያውቋቸው ድምጾች ጋር እንዲያነጻጽሩ ለማድረግ ነው፡፡ በአንድ ጊዜ አንድ ተርታ እየጻፉ፣ ተጨማሪ ተርታዎችን ተራ በተራ መጨመር፡፡ ተማሪዎቹ ክፈለ ቃል በተርታ እንዲያነቧቸው ማድረግ፡፡ ይህን መለማመጃ በሳጥን ውስጥ ማስገባት፡፡ ከሳትኑ ጎን 4 ቁጥርን መጻፍ፤ ተማሪዎች በሳጥን 4 ውስጥ ያለውን በማንበባቸው ማመስገን፡፡ 7. ቃላት መገንባት (ሳጥን 5) ተነጣጥለው የተቀመጡ የቃል ክፍሎችን ለየብቻ ከተመለከትን በኋላ የተነጣጠሉትን መልሰን እናገጣጥማለን፡፡ ከላይ ተነጣጥለው የተቀመጡትን የቃል ክፍሎች ለብቻ ማንበብ፤ከስር ደግሞ ሙሉውን ቃል ማንብብ፡፡ አሁን በፈጠርከው ታሪክ ውስጥ የምታገኛቸውን አንዳንድ ቃላትን ማንበብ ትጀምራለህ፡፡ 8. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሀፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሃረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

54a

43

g G

gooda

3

1

gooda gugu goo gu g u

2

g goo gooda

go go

gi

ga

ge

ko

ki

ka

ke

ga

do

di

da

de

ge

mo

mi

ma

me

gi

5

4

ka goo da má kagoodamá ka ma ka

daa ká kod daakákod

kamaka

6

G

g 54

Guma'iisha

44

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. የቋንቋ ግንዛቤ ተማሪዎች ሐረጋትን ወይም ዓረፍተ ነገሮችን እንዲያነቡ መጠየቅ፡፡ በሚያነቧቸው ሐረጋት ወይም ዓረፍተ ነገሮች ውስጥ ተመሳሳይ ቃላት ወይም የቃል ክፍሎች እንዳሉ መለየት፡፡ ፍቺያቸውንም ማስረዳት፡፡ በያንዳንዱ ሐረግ ወይም ዓረፍተ ነገር ውስጥ ያሉትን ልዩነቶች ማውጣት(መለየት)፡፡

2. የማንበብ ሰበብ ለተማሪዎቹ የሚከተለውን ንገር፡ Nas'iina nala nagwaçawud'iilizhaaç kábooŋgwa, degamaça da alaakod a-eemá ala-WoTaak' ká-WoTaak'. ተማሪዎች ድምጻቸውን ሳያሰሙ በግል ወይም በጥንድ እንዲያነቡ መምህሩ ይዘዛቸው፡፡ መምህሩ ታሪኩን ድምጹን ከፍ በማድረግ ለተማሪዎቹ ማንበብ አይጠበቅበትም፡፡ ተማሪዎች ድምጻቸውን ሳያሰሙ አንብበው ከጨረሱ በኋላ መምህሩ አንዳንድ ጥያቄዎችን ይጠይቃቸው) ሌሎች የታሪክ ጥያቄዎች ተማሪዎች ታሪኩን ካነበቡ በኋላ እነዚህን ጥያቄዎች ጠይቃቸው፡፡ ጥያቄዎቹን በጥቁር ሰሌዳ ላይ ከመጻፍ ይልቅ በቃል ጠይቃቸው፡፡ Wuli alaakod gooda? Wuli alaagamo gooda-WoTaak'? Wuli alaad mada-da kamaka?

3. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተ ነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

55a

44 1

WoTaak' daad mada-da kamiimá. WoTaak' daakod gooda kámiimá.

2

WoTaak' daagamats gooda. Daaka ká-eemá,“Kodaam.” Eemá daakákod gooda. Dida kooma daagam gooda-WoTaak'. WoTaak' daakad mada-da kagoodamá. Mii-WoTaak' daakad mada-da kamaka.

3

G g Eemá daakákod gooda. 55

Guma'iisha

45

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. ባዶ ቦታዎችን መሙላት ስዕሉን ተመልከት፤ ከስዕሉ በላይ ካለው ሳጥን ውስጥ ትክክለኛ ሆሄያትን በመምረጥ ባዶ ቦታውን በመሙላት ከስዕሉ ግርጌ ያለውን ቃል አሟላ፡፡ gooda, kaakama, eemá, miimá

2. ክፈለ ቃልን በማዛመድ ቃልን መመስረት ተማሪዎችን እንዲህ በላቸው፡በመጀመሪያው ተርታ ላይ ምን ትመለከታላችሁ? በሁለተኛው ተርታ ላይ የተዘረዘሩትን ክፈለ ቃል ተመልከት፡፡ ከተዘረዘሩት ውስጥ የመጀመሪያው ክፈለ ቃል ምንድን ነው? goo አዎን! በጣም ጎበዝ፡፡ ከሁለተኛው ተርታ ውስጥ ካሉት ክፈለ ቃል መካከል ከዚህ ክፈለ ቃል ጋር ተጣምሮ ቃል መመስረት የሚያስችለው የትኛው ቀለም ነው? da በጣም ጥሩ! አሁን ከታች ባለው ክፍት ቦታ ቃሉን መጻፍ ትችላለህ፡፡ gooda ከዚህ በኋላ የቀሩትን ክፈለ ቃል በማዛመድ ሌሎች ቃላት መስርቱ፡፡ kama.ka = kamaka, Wo.Taak' = WoTaak' 3. ባዶ ቦታዎችን መሙላት በሳጥን ውስጥ ያሉትን ቃላት አንብቡ፤ከዚያም ዓረፍተ ነገሩን አንብቡና ከሳጥኑ ውስጥ ተገቢውን ቃል በመምረጥ ባዶ ቦታዎቹን ሙሉ፡፡ 1. WoTaak' daakod kamaka 2. YeC'uli daakod

gooda.

3. WoTaak' daakod kaakama. 4. YeC'uli daakod

kama.

4. Obatsa-Nooraga: Mpaça-Da Alaakawotash kaÇaambida በግፅ—ያለውን መመሪያ ያንብቡ

56a

Maakwaaiilama

45 1

2

aa ee ii oo

goo

ka

kama Taak' Wo g__da

__má

k__kama

m__má

3

1. WoTaak' daakod _____. kaakama 2. YeC'uli daakod _____. kamaka kama

3. WoTaak' daakod _____.

gooda

4. YeC'uli daakod _____.

Mpaça-Da Alaakawotash kaÇaambida

56

da

gooda

Guma'iisha

46

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. ስዕልን ማሳየት (waaga) ምን ታያለህ? አዎን waaga (ወደ ቃሉ በመጠቆም ከተማሪዎች ጋር አብሮ ማለት)፡፡ ሙሉ ቃሉን መጥራት፡፡ ድምጹን ማድመጥ፡፡ ስለ ስዕሉ መናገር፡ : Makotsa ala eemakotsa-ntsi alaawotaats? Kamaatsi alaap a-waaga? Ntsi aluukad ka-waaga? በቁልፍ ቃሉ ውስጥ ያለውን አዲስ ሆሄ መጠቆም፡፡ ከዚያም ድምጹን መጥራት፡፡ (የተጻፈው ቃልን እየጠቆሙ ቃሉን ደጋግሞ መጥራት፡፡ ቃሉን በህብረት መጥራት) በ waaga ውስጥ ያለውን የw ድምጽ ትሰማላችሁ? ሆሄውን እየጻፉ ድምጹን መጥራት፡፡ በሰሌዳ ላይ እየጻፉ ማሳየት ድምጹን ማዳመጥ (መምህሩ ያንን ድምጽ የያዘ ሁለት ወይም ሶስት ቃላት ሲጠራ ተማሪዎች ድምጹን ያዳምጣሉ፡፡መምህሩም?"የw ድምጽ የያዘውን ቃል በምጠራበት ጊዜ አዳም?" ብሎ ተማሪዎቹን ማሳሰብ አለበት፡፡ waaga, duwa, daawe 2. የማዳማጥ ጨዋታ አሁን የw ድምጽ የያዙ አንዳንድ ቃላትን እጠራለሁ፡፡ ያንን ድምጽ ያልያዘ ቃል በምጠራበት ጊዜ ግን ቶሎ እጃችሁን አንሱ፡፡ waaga, gooda, duwa, kaakama, dida, daawe 3. ትንተና (ሳጥን 1)፡ ከጥቅል ወደ ዝርዝር ቁልፍ ቃሉን በጥቁር ሰሌዳ ላይ መጻፍ፡፡waaga "ይህ ምን ተብሎ ይጠራል?” ?"አዎን waaga" መምህሩ የቃሉን የተወሰነ ክፍል በወረቀት ይሸፍናል፡፡ ከዚያም ይህ waaga የሚለው የቃሉ ክፍል ነው፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ waaga" አሁን መምህሩ ga የሚለውን ሆሄ በቁራጭ ወረቀት ይሸፍን፤ ከዚያም ይህ የwaaga ክፍል ሲሆን waa ተብሎ ይጠራል፡፡ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ waa" አሁን መምህሩ aa የሚለውን ሆሄ በቁራጭ ወረቀት ይሸፍን፤ ከዚያም ይህ የwaa ክፍል ሲሆን w ተብሎ ይጠራል፡፡ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ w" 4. ማቀናጀት (ሳጥን 2) መምህሩ w የሚለውን ሆሄ በጥቁር ሰሌዳ ላይ ይጻፍ፤ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ መጠየቅ፤ "ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን w" ይበል ፡፡ መምህሩ waaን ከ w ስር ይጽፋል፡፡ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ ይጠይቅ፤ ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን waa" ይበል፡፡መምህሩ waagaን ከ waa ስር ይጽፋል፡፡ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ ይጠይቅ፤ ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን waaga" ይበል፡፡ 5. መለየት (ሳጥን 3) ተመሳሳይነትን ማስተዋል እና ማዳማጥ፤ ተማሪዎች በሳጥን ሶስት ውስጥ ያለውን እንዲያነቡ ማድረግ፤የመጀመሪያው ክፈለ ቃል በሳጥን ሁለት ውስጥ ከተማሩት ክፈለ ቃል ጋር ተመሳሳይ መሆኑን ማስታወስ ይገባል፤ከዚህ የተነሳም ተማሪዎች በቀላሉ ሊያነቡት ይችላሉ፡፡ ሁሉንም አናባቢዎች በመሰረታዊ ንባብ አውድ ውስጥ ተምረዋቸዋል፡፡ (መምህሩ ይህ ምንድን ነው የሚል ተጨማሪ ግልጽ ጥያቄ ማከል፤ መምህሩም ምላሽ ከመስጠት ይልቅ ራሳቸው እንዲመልሱት ማድረግ) 6. ማወዳደር (ሳጥን 4) (በላይኛው መደዳ አናባቢዎችን ማካተት) እያንዳንዱን ተርታ ወደታች ማንበብ፡፡ ከሳጥን 4 ውስጥ የመጀመሪያውን ተርታ በጥቁር ሰሌዳ ላይ መጻፍ፡፡ ተማሪዎች እነኚህን ክፈለ ቃል እንዲያነቧቸው መጠየቅ፡፡ የመዘንጋት ሁኔታ የሚፈጠር ከሆነ የተዘነጋው ሆሄ ያለበትን ቁልፍ ቃል ማስታወስ፤ ከዚያም ክፈለ ቃል እንዲያስታውሱ መርዳት የዚህ መለማመጃ ዓላማ አዲሱን ድምጽ ቀደም ሲል ከሚያውቋቸው ድምጾች ጋር እንዲያነጻጽሩ ለማድረግ ነው፡፡ በአንድ ጊዜ አንድ ተርታ እየጻፉ፣ ተጨማሪ ተርታዎችን ተራ በተራ መጨመር፡፡ ተማሪዎቹ ክፈለ ቃል በተርታ እንዲያነቧቸው ማድረግ፡፡ ይህን መለማመጃ በሳጥን ውስጥ ማስገባት፡፡ ከሳትኑ ጎን 4 ቁጥርን መጻፍ፤ ተማሪዎች በሳጥን 4 ውስጥ ያለውን በማንበባቸው ማመስገን፡፡ 7. ቃላት መገንባት (ሳጥን 5) ተነጣጥለው የተቀመጡ የቃል ክፍሎችን ለየብቻ ከተመለከትን በኋላ የተነጣጠሉትን መልሰን እናገጣጥማለን፡፡ ከላይ ተነጣጥለው የተቀመጡትን የቃል ክፍሎች ለብቻ ማንበብ፤ከስር ደግሞ ሙሉውን ቃል ማንብብ፡፡ አሁን በፈጠርከው ታሪክ ውስጥ የምታገኛቸውን አንዳንድ ቃላትን ማንበብ ትጀምራለህ፡፡ 8. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሀፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሃረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

57a

46

w W

waaga

3

1

waaga waa w

4

waa

wee

woo

wuu

gaa

gee

goo

guu

kaa

kee

koo

kuu

daa

dee

doo

duu

2

w waa waaga

waa wee woo wuu

5

ee máá kwe ká gu du wa káguduwa

eemáákwe

daa kwa daakwa

6

W

w 57

Guma'iisha

47

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. የቋንቋ ግንዛቤ ተማሪዎች ሐረጋትን ወይም ዓረፍተ ነገሮችን እንዲያነቡ መጠየቅ፡፡ በሚያነቧቸው ሐረጋት ወይም ዓረፍተ ነገሮች ውስጥ ተመሳሳይ ቃላት ወይም የቃል ክፍሎች እንዳሉ መለየት፡፡ ፍቺያቸውንም ማስረዳት፡፡ በያንዳንዱ ሐረግ ወይም ኣረፍተ ነገር ውስጥ ያሉትን ልዩነቶች ማውጣት(መለየት)፡፡

2. የማንበብ ሰበብ ለተማሪዎቹ የሚከተለውን ንገር፡- Nas'iina nala nagwaçawud'iilizhaaç kábooŋgwa, degamaça alaakode a-eemá ala-WoTaak' alaad kákohwa. ተማሪዎች ድምጻቸውን ሳያሰሙ በግል ወይም በጥንድ እንዲያነቡ መምህሩ ይዘዛቸው፡፡ መምህሩ ታሪኩን ድምጹን ከፍ በማድረግ ለተማሪዎቹ ማንበብ አይጠበቅበትም፡፡ ተማሪዎች ድምጻቸውን ሳያሰሙ አንብበው ከጨረሱ በኋላ መምህሩ አንዳንድ ጥያቄዎችን ይጠይቃቸው) ሌሎች የታሪክ ጥያቄዎች ተማሪዎች ታሪኩን ካነበቡ በኋላ እነዚህን ጥያቄዎች ጠይቃቸው፡፡ ጥያቄዎቹን በጥቁር ሰሌዳ ላይ ከመጻፍ ይልቅ በቃል ጠይቃቸው፡፡ Wuli alaagamats waaga? Wuli alaakode waaga alaakwa kágu-eemá? Wuli alaakode kuma-waaga kooma?

3. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሃረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

58a

47 1

YeC'uli daakwa kágu-eemá. YeC'uli daakwa káguma-eemá.

2

WoTaak' daagamats waaga. Daadugw káguduwa, daaka,“We!” Duwa daadugw, daakod waaga, daakwa kágu-eemá. Eemáákwe daadugw, daakode kuma-waaga kooma. Daakad kakama.

3

W w Duwa daadugw. 58

Guma'iisha

48

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. ስዕልን ማሳየት (naanuwa) ምን ታያለህ? አዎን naanuwa (ወደ ቃሉ በመጠቆም ከተማሪዎች ጋር አብሮ ማለት)፡፡ ሙሉ ቃሉን መጥራት፡፡ ድምጹን ማድመጥ፡፡ ስለ ስዕሉ መናገር፡ : Makotsa ala eemakotsa-ntsi alaawotaats? Ntsi aluukad kanaanuwa? Ntsi da alila-eba alaatab'ats b'aga nagab'oora eelanaanuwa? በቁልፍ ቃሉ ውስጥ ያለውን አዲስ ሆሄ መጠቆም፡፡ ከዚያም ድምጹን መጥራት፡፡ (የተጻፈው ቃልን እየጠቆሙ ቃሉን ደጋግሞ መጥራት፡፡ ቃሉን በህብረት መጥራት) በ naanuwa ውስጥ ያለውን የn ድምጽ ትሰማላችሁ? ሆሄውን እየጻፉ ድምጹን መጥራት፡፡ በሰሌዳ ላይ እየጻፉ ማሳየት ድምጹን ማዳመጥ (መምህሩ ያንን ድምጽ የያዘ ሁለት ወይም ሶስት ቃላት ሲጠራ ተማሪዎች ድምጹን ያዳምጣሉ፡፡መምህሩም?”የn ድምጽ የያዘውን ቃል በምጠራበት ጊዜ አዳም?” ብሎ ተማሪዎቹን ማሳሰብ አለበት፡፡ naanuwa, una, shana 2. የማዳማጥ ጨዋታ አሁን የn ድምጽ የያዙ አንዳንድ ቃላትን እጠራለሁ፡፡ ያንን ድምጽ ያልያዘ ቃል በምጠራበት ጊዜ ግን ቶሎ እጃችሁን አንሱ፡፡ naanuwa, miimá, shana, una, waaga 3. ትንተና (ሳጥን 1)፡ ከጥቅል ወደ ዝርዝር ቁልፍ ቃሉን በጥቁር ሰሌዳ ላይ መጻፍ፡፡naanuwa "ይህ ምን ተብሎ ይጠራል?" ?"አዎን naanuwa" መምህሩ የቃሉን የተወሰነ ክፍል በወረቀት ይሸፍናል፡፡ ከዚያም ይህ naanuwa የሚለው የቃሉ ክፍል ነው፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ naanuwa" አሁን መምህሩ nuwa የሚለውን ሆሄ በቁራጭ ወረቀት ይሸፍን፤ ከዚያም ይህ የnaanuwa ክፍል ሲሆን ተብሎ ይጠራል፡፡ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ naa" አሁን መምህሩ aa የሚለውን ሆሄ በቁራጭ ወረቀት ይሸፍን፤ ከዚያም ይህ የnaa ክፍል ሲሆን n ተብሎ ይጠራል፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ n" 4. ማቀናጀት (ሳጥን 2) መምህሩ n የሚለውን ሆሄ በጥቁር ሰሌዳ ላይ ይጻፍ፤ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ መጠየቅ፤ "ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?”አዎን n" ይበል ፡፡ መምህሩ naaን ከ n ስር ይጽፋል፡፡ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ ይጠይቅ፤ ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን naa" ይበል፡፡ መምህሩ naanuwaን ከ naa ስር ይጽፋል፡፡ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ ይጠይቅ፤ ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን naanuwa" ይበል፡፡ 5. መለየት (ሳጥን 3) ተመሳሳይነትን ማስተዋል እና ማዳማጥ፤ ተማሪዎች በሳጥን ሶስት ውስጥ ያለውን እንዲያነቡ ማድረግ፤የመጀመሪያው ክፈለ ቃል በሳጥን ሁለት ውስጥ ከተማሩት ክፈለ ቃል ጋር ተመሳሳይ መሆኑን ማስታወስ ይገባል፤ከዚህ የተነሳም ተማሪዎች በቀላሉ ሊያነቡት ይችላሉ፡፡ ሁሉንም አናባቢዎች በመሰረታዊ ንባብ አውድ ውስጥ ተምረዋቸዋል፡፡ (መምህሩ ይህ ምንድን ነው የሚል ተጨማሪ ግልጽ ጥያቄ ማከል፤ መምህሩም ምላሽ ከመስጠት ይልቅ ራሳቸው እንዲመልሱት ማድረግ) 6. ማወዳደር (ሳጥን 4) (በላይኛው መደዳ አናባቢዎችን ማካተት) እያንዳንዱን ተርታ ወደታች ማንበብ፡፡ ከሳጥን 4 ውስጥ የመጀመሪያውን ተርታ በጥቁር ሰሌዳ ላይ መጻፍ፡፡ ተማሪዎች እነኚህን ክፈለ ቃል እንዲያነቧቸው መጠየቅ፡፡ የመዘንጋት ሁኔታ የሚፈጠር ከሆነ የተዘነጋው ሆሄ ያለበትን ቁልፍ ቃል ማስታወስ፤ ከዚያም ክፈለ ቃል እንዲያስታውሱ መርዳት የዚህ መለማመጃ ዓላማ አዲሱን ድምጽ ቀደም ሲል ከሚያውቋቸው ድምጾች ጋር እንዲያነጻጽሩ ለማድረግ ነው፡፡ በአንድ ጊዜ አንድ ተርታ እየጻፉ፣ ተጨማሪ ተርታዎችን ተራ በተራ መጨመር፡፡ ተማሪዎቹ ክፈለ ቃል በተርታ እንዲያነቧቸው ማድረግ፡፡ ይህን መለማመጃ በሳጥን ውስጥ ማስገባት፡፡ ከሳትኑ ጎን 4 ቁጥርን መጻፍ፤ ተማሪዎች በሳጥን 4 ውስጥ ያለውን በማንበባቸው ማመስገን፡፡ 7. ቃላት መገንባት (ሳጥን 5) ተነጣጥለው የተቀመጡ የቃል ክፍሎችን ለየብቻ ከተመለከትን በኋላ የተነጣጠሉትን መልሰን እናገጣጥማለን፡፡ ከላይ ተነጣጥለው የተቀመጡትን የቃል ክፍሎች ለብቻ ማንበብ፤ከስር ደግሞ ሙሉውን ቃል ማንብብ፡፡ አሁን በፈጠርከው ታሪክ ውስጥ የምታገኛቸውን አንዳንድ ቃላትን ማንበብ ትጀምራለህ፡፡ 8. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሀፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሃረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

59a

48

n N

naanuwa

3

1

naa noo nee nuu

4

naanuwa naa n

2

n naa naanuwa

naa

noo

nee

nuu

waa

woo

wee

wuu

gaa

goo

gee

guu

kaa

koo

kee

kuu

5

da ma keen daa ka we

damakeen

na ga na nagana

daakawe 6

N

n 59

Guma'iisha

49

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. የቋንቋ ግንዛቤ ተማሪዎች ሐረጋትን ወይም ዓረፍተ ነገሮችን እንዲያነቡ መጠየቅ፡፡ በሚያነቧቸው ሐረጋት ወይም ዓረፍተ ነገሮች ውስጥ ተመሳሳይ ቃላት ወይም የቃል ክፍሎች እንዳሉ መለየት፡፡ ፍቺያቸውንም ማስረዳት፡፡ በያንዳንዱ ሐረግ ወይም ዓረፍተ ነገር ውስጥ ያሉትን ልዩነቶች ማውጣት(መለየት)፡፡

2. የማንበብ ሰበብ ለተማሪዎቹ የሚከተለውን ንገር፡-Nas'iina nala nagwaçawud'iilizhaaç kábooŋgwa, degamaça da alaapaŋ amiimá a-ala-WoTaak' nagu-YeC'uli kámasama. ተማሪዎች ድምጻቸውን ሳያሰሙ በግል ወይም በጥንድ እንዲያነቡ መምህሩ ይዘዛቸው፡፡ መምህሩ ታሪኩን ድምጹን ከፍ በማድረግ ለተማሪዎቹ ማንበብ አይጠበቅበትም፡፡ ተማሪዎች ድምጻቸውን ሳያሰሙ አንብበው ከጨረሱ በኋላ መምህሩ አንዳንድ ጥያቄዎችን ይጠይቃቸው) ሌሎች የታሪክ ጥያቄዎች ተማሪዎች ታሪኩን ካነበቡ በኋላ እነዚህን ጥያቄዎች ጠይቃቸው፡፡ ጥያቄዎቹን በጥቁር ሰሌዳ ላይ ከመጻፍ ይልቅ በቃል ጠይቃቸው፡፡ Atsaaka amiimá ala-WoTaak' ká-YeC'uli? Ntsi alaaka a-YaCuli awotanaaŋgo? Wuli alaaŋaareek'w una kanaanuwa?

3.የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሀፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተ ነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

60a

49 1

WoTaak' daagamats YeC'uli ka-eemá. WoTaak' daaka ká-eemá, “We kága.”

2

Daaka amii-WoTaak' ká-YeC'uli, “Damakeen una daaman.” Daakaakwe a-YeC'uli, “Mmeen.” Nagana daagamats a-YeC'uli naanuu-WoTaak' maakawe ka-una. Daaka a-YeC'uli ká-WoTaak', “Wake naga!” 3

N n Damakeen una daaman. 60

Guma'iisha

50

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. ባዶ ቦታዎችን መሙላት፡ ስዕሉን ተመልከት፤ ከስዕሉ በላይ ካለው ሳጥን ውስጥ ትክክለኛ ሆሄያትን በመምረጥ ባዶ ቦታውን በመሙላት ከስዕሉ ግርጌ ያለውን ቃል አሟላ፡፡ waaga, kaakama, una, naanuwa 2. ክፈለ ቃልን በማዛመድ ቃልን መመስረት ተማሪዎችን እንዲህ በላቸው፡በመጀመሪያው ተርታ ላይ ምን ትመለከታላችሁ? በሁለተኛው ተርታ ላይ የተዘረዘሩትን ቀለማት ተመልከት፡፡ ከተዘረዘሩት ውስጥ የመጀመሪያው ክፈለ ቃል ምንድን ነው? kaa አዎን! በጣም ጎበዝ፡፡ ከሁለተኛው ተርታ ውስጥ ካሉት ክፈለ ቃል መካከል ከዚህ ክፈለ ቃል ጋር ተጣምሮ ቃል መመስረት የሚያስችለው የትኛው ክፈለ ቃል ነው? kama በጣም ጥሩ! አሁን ከታች ባለው ክፍት ቦታ ቃሉን መጻፍ ትችላለህ፡፡ kaakama ከዚህ በኋላ የቀሩትን ክፈለ ቃል በማዛመድ ሌሎች ቃላት መስርቱ፡፡ u.na=una, waa.ga=waaga, ka.ma=kama 3. ባዶ ቦታዎችን መሙላት በሳጥን ውስጥ ያሉትን ቃላት አንብቡ፤ከዚያም ዓረፍተ ነገሩን አንብቡና ከሳጥኑ ውስጥ ተገቢውን ቃል በመምረጥ ባዶ ቦታዎቹን ሙሉ፡፡ 1. Eemá daagamats waaga. 2. Miimá daagamats kaakama. 3. Eemá daagamats kama. 4. Miimá daagamats una. 4. ቃላትን በቃል ማጻፍ ቃላትን በቃል በምታነብላቸው ጊዜ ተማሪዎች እያንዳንዱን ቃል በማስታወሻቸው ላይ እንዲጽፉ መመሪያ ስጥ፡፡ ተማሪዎቹ ቃሉን እያዳመጡ እንዲጽፉ በቂ ጊዜ ስጣቸው፡፡ 1. WoTaak' 2. YeC'uli 3. eemá 4. miimá 5. dida 5.Obatsa-Nooraga: Mpaça-Da Alaakawotash kaÇaambida በግፅ—ያለውን መመሪያ ያንብቡ

61a

Maakwaaiilama

50 a aa

1

w__ga

un__

2

a aa

kaak__ma

n__nuwa

1. Eemá daakod waaga. waaga

gooda kaakama

2. Miimá daakod

3. Eemá daakod

4. Miimá daakod

Mpaça-Da Alaakawotash kaÇaambida 61

ga

u

ma

waa

kama

ka

na

kaakama

3

kama

kaa

.

.

.

Unit 4 — Mas’a 20 lessons (four weeks) Home/House

Guma'iisha

51

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. ስዕልን ማሳየት (suuga) ምን ታያለህ? አዎን suuga (ወደ ቃሉ በመጠቆም ከተማሪዎች ጋር አብሮ ማለት)፡፡ ሙሉ ቃሉን መጥራት፡፡ ድምጹን ማድመጥ፡፡ ስለ ስዕሉ መናገር፡ : Makotsa ala eemakotsa-ntsi alaawotaats? Na-ebaça kamaatsi aluud suuga? Ntsi da aluukod nasuuga? በቁልፍ ቃሉ ውስጥ ያለውን አዲስ ሆሄ መጠቆም፡፡ ከዚያም ድምጹን መጥራት፡፡ (የተጻፈው ቃልን እየጠቆሙ ቃሉን ደጋግሞ መጥራት፡፡ ቃሉን በህብረት መጥራት) በ suuga ውስጥ ያለውን የs ድምጽ ትሰማላችሁ? ሆሄውን እየጻፉ ድምጹን መጥራት፡፡ በሰሌዳ ላይ እየጻፉ ማሳየት ድምጹን ማዳመጥ (መምህሩ ያንን ድምጽ የያዘ ሁለት ወይም ሶስት ቃላት ሲጠራ ተማሪዎች ድምጹን ያዳምጣሉ፡፡መምህሩም?”የs ድምጽ የያዘውን ቃል በምጠራበት ጊዜ አዳም?” ብሎ ተማሪዎቹን ማሳሰብ አለበት፡፡ suuga, sima, saagwa, daas 2. የማዳማጥ ጨዋታ አሁን የs ድምጽ የያዙ አንዳንድ ቃላትን እጠራለሁ፡፡ ያንን ድምጽ ያልያዘ ቃል በምጠራበት ጊዜ ግን ቶሎ እጃችሁን አንሱ፡፡ suuga, waaga, sima, dida, naanuwa, saagwa 3. ትንተና (ሳጥን 1) ከጥቅል ወደ ዝርዝር ቁልፍ ቃሉን በጥቁር ሰሌዳ ላይ መጻፍ፡፡suuga"ይህ ምን ተብሎ ይጠራል?" ?"አዎን suuga" መምህሩ የቃሉን የተወሰነ ክፍል በወረቀት ይሸፍናል፡፡ ከዚያም ይህ suuga የሚለው የቃሉ ክፍል ነው፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ suuga" አሁን መምህሩ ga የሚለውን ሆሄ በቁራጭ ወረቀት ይሸፍን፤ ከዚያም ይህ የsuuga ክፍል ሲሆን suu ተብሎ ይጠራል፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ suu" አሁን መምህሩ uu የሚለውን ሆሄ በቁራጭ ወረቀት ይሸፍን፤ ከዚያም ይህ የsuu ክፍል ሲሆን s ተብሎ ይጠራል፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ s" 4. ማቀናጀት (ሳጥን 2) መምህሩ s የሚለውን ሆሄ በጥቁር ሰሌዳ ላይ ይጻፍ፤ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ መጠየቅ፤ "ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?”አዎን s" ይበል ፡፡ መምህሩ suuን ከ s ስር ይጽፋል፡፡ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ ይጠይቅ፤ ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን suu" ይበል፡፡ መምህሩ suugaን ከ suu ስር ይጽፋል፡፡ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ ይጠይቅ፤ ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን suuga" ይበል፡፡ 5. መለየት (ሳጥን 3) ተመሳሳይነትን ማስተዋል እና ማዳማጥ፤ ተማሪዎች በሳጥን ሶስት ውስጥ ያለውን እንዲያነቡ ማድረግ፤የመጀመሪያው ክፈለ ቃል በሳጥን ሁለት ውስጥ ከተማሩት ክፈለ ቃል ጋር ተመሳሳይ መሆኑን ማስታወስ ይገባል፤ከዚህ የተነሳም ተማሪዎች በቀላሉ ሊያነቡት ይችላሉ፡፡ ሁሉንም አናባቢዎች በመሰረታዊ ንባብ አውድ ውስጥ ተምረዋቸዋል፡፡ (መምህሩ ይህ ምንድን ነው የሚል ተጨማሪ ግልጽ ጥያቄ ማከል፤ መምህሩም ምላሽ ከመስጠት ይልቅ ራሳቸው እንዲመልሱት ማድረግ) 6. ማወዳደር (ሳጥን 4) በላይኛው መደዳ አናባቢዎችን ማካተት) እያንዳንዱን ተርታ ወደታች ማንበብ፡፡ ከሳጥን 4 ውስጥ የመጀመሪያውን ተርታ በጥቁር ሰሌዳ ላይ መጻፍ፡፡ ተማሪዎች እነኚህን ክፈለ ቃል እንዲያነቧቸው መጠየቅ፡፡ የመዘንጋት ሁኔታ የሚፈጠር ከሆነ የተዘነጋው ሆሄ ያለበትን ቁልፍ ቃል ማስታወስ፤ ከዚያም ክፈለ ቃል እንዲያስታውሱ መርዳት የዚህ መለማመጃ ዓላማ አዲሱን ድምጽ ቀደም ሲል ከሚያውቋቸው ድምጾች ጋር እንዲያነጻጽሩ ለማድረግ ነው፡፡ በአንድ ጊዜ አንድ ተርታ እየጻፉ፣ ተጨማሪ ተርታዎችን ተራ በተራ መጨመር፡፡ ተማሪዎቹ ክፈለ ቃል በተርታ እንዲያነቧቸው ማድረግ፡፡ ይህን መለማመጃ በሳጥን ውስጥ ማስገባት፡፡ ከሳትኑ ጎን 4 ቁጥርን መጻፍ፤ ተማሪዎች በሳጥን 4 ውስጥ ያለውን በማንበባቸው ማመስገን፡፡ 7. ቃላት መገንባት (ሳጥን 5) ተነጣጥለው የተቀመጡ የቃል ክፍሎችን ለየብቻ ከተመለከትን በኋላ የተነጣጠሉትን መልሰን እናገጣጥማለን፡፡ ከላይ ተነጣጥለው የተቀመጡትን የቃል ክፍሎች ለብቻ ማንበብ፤ከስር ደግሞ ሙሉውን ቃል ማንብብ፡፡ አሁን በፈጠርከው ታሪክ ውስጥ የምታገኛቸውን አንዳንድ ቃላትን ማንበብ ትጀምራለህ፡፡ 8. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሀፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሃረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

62a

51

s S

1

suuga suu s

4

suu

saa

see

sii

see

nuu

naa

nee

nii

sii

wuu

waa

wee

wii

guu

gaa

gee

gii

suuga

3

2

s suu suuga

suu saa

5

daa ka wee kwe daakaweekwe soo kwaa me

na suu ga nasuuga

sookwaame

6

S

s 62

Guma'iisha

52

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. የቋንቋ ግንዛቤ ተማሪዎች ሐረጋትን ወይም ዓረፍተ ነገሮችን እንዲያነቡ መጠየቅ፡፡ በሚያነቧቸው ሐረጋት ወይም ዓረፍተ ነገሮች ውስጥ ተመሳሳይ ቃላት ወይም የቃል ክፍሎች እንዳሉ መለየት፡፡ ፍቺያቸውንም ማስረዳት፡፡ በያንዳንዱ ሐረግ ወይም ኣረፍተ ነገር ውስጥ ያሉትን ልዩነቶች ማውጣት(መለየት)፡፡

2. የማንበብ ሰበብ ለተማሪዎቹ የሚከተለውን ንገር፡-Nas'iina nala nagwaçawud'iilizhaaç kábooŋgwa, degamaça da alaakode a-YeC'uli nasuuga jinda da alaaŋaareek'w a-WoTaak' kámasama. ተማሪዎች ድምጻቸውን ሳያሰሙ በግል ወይም በጥንድ እንዲያነቡ መምህሩ ይዘዛቸው፡፡ መምህሩ ታሪኩን ድምጹን ከፍ በማድረግ ለተማሪዎቹ ማንበብ አይጠበቅበትም፡፡ ተማሪዎች ድምጻቸውን ሳያሰሙ አንብበው ከጨረሱ በኋላ መምህሩ አንዳንድ ጥያቄዎችን ይጠይቃቸው) ሌሎች የታሪክ ጥያቄዎች ተማሪዎች ታሪኩን ካነበቡ በኋላ እነዚህን ጥያቄዎች ጠይቃቸው፡፡ ጥያቄዎቹን በጥቁር ሰሌዳ ላይ ከመጻፍ ይልቅ በቃል ጠይቃቸው፡፡ Wuli alaakode saagwa nasuuga kasima? Wuli alaaka ká-WoTaak',?“Sookwa saagwa?” Wuli alaakawe kakaakama?

3. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተ ነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

63a

52 1

Naanuwa daas sima. Daas anaanuwa sima. Daas a-WoTaak' sima.

2

YeC'uli daakode saagwa kasima nasuuga. Daaka ká-WoTaak',“Sookwa saagwa.” Nagana daaso. Daakaweekwe kakaakama a-WoTaak'. Daakáka,“Sookwaame.” Nagana daaso kaakama. 3

S s Sookwa saagwa. 63

Guma'iisha

53

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. ስዕልን ማሳየት (lisa) ምን ታያለህ? አዎን lisa (ወደ ቃሉ በመጠቆም ከተማሪዎች ጋር አብሮ ማለት)፡፡ ሙሉ ቃሉን መጥራት፡፡ ድምጹን ማድመጥ፡፡ ስለ ስዕሉ መናገር፡ : Makota ala eemakotsa-ntsi alaawotaats? Ntsi aluukad kalisa? Ntsi alaawot nalisokwa? በቁልፍ ቃሉ ውስጥ ያለውን አዲስ ሆሄ መጠቆም፡፡ ከዚያም ድምጹን መጥራት፡፡ (የተጻፈው ቃልን እየጠቆሙ ቃሉን ደጋግሞ መጥራት፡፡ ቃሉን በህብረት መጥራት) በ lisa ውስጥ ያለውን የl ድምጽ ትሰማላችሁ? ሆሄውን እየጻፉ ድምጹን መጥራት፡፡ በሰሌዳ ላይ እየጻፉ ማሳየት ድምጹን ማዳመጥ (መምህሩ ያንን ድምጽ የያዘ ሁለት ወይም ሶስት ቃላት ሲጠራ ተማሪዎች ድምጹን ያዳምጣሉ፡፡መምህሩም?"የl ድምጽ የያዘውን ቃል በምጠራበት ጊዜ አዳምጡ" ብሎ ተማሪዎቹን ማሳሰብ አለበት፡፡ lisa, maleya, yila 2. የማዳማጥ ጨዋታ አሁን የs ድምጽ የያዙ አንዳንድ ቃላትን እጠራለሁ፡፡ ያንን ድምጽ ያልያዘ ቃል በምጠራበት ጊዜ ግን ቶሎ እጃችሁን አንሱ፡፡ gooda, sima, maleya, lisa, yila, una 3. ትንተና (ሳጥን 1)፡ ከጥቅል ወደ ዝርዝር ቁልፍ ቃሉን በጥቁር ሰሌዳ ላይ መጻፍ፡፡lisa"ይህ ምን ተብሎ ይጠራል" "አዎን lisa" መምህሩ የቃሉን የተወሰነ ክፍል በወረቀት ይሸፍናል፡፡ ከዚያም ይህ lisa የሚለው የቃሉ ክፍል ነው፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ lisa" አሁን መምህሩ sa የሚለውን ሆሄ በቁራጭ ወረቀት ይሸፍን፤ ከዚያም ይህ የlisa ክፍል ሲሆን li ተብሎ ይጠራል፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ li" አሁን መምህሩ i የሚለውን ሆሄ በቁራጭ ወረቀት ይሸፍን፤ ከዚያም ይህ የli ክፍል ሲሆን l ተብሎ ይጠራል፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ l" 4. ማቀናጀት (ሳጥን 2) መምህሩ l የሚለውን ሆሄ በጥቁር ሰሌዳ ላይ ይጻፍ፤ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ መጠየቅ፤ "ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን l" ይበል ፡፡ መምህሩ liን ከ l ስር ይጽፋል፡፡ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ ይጠይቅ፤ ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?”አዎን li” ይበል፡፡ መምህሩ lisaን ከ li ስር ይጽፋል፡፡ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ ይጠይቅ፤ ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን lisa" ይበል፡፡ 5. መለየት (ሳጥን 3) ተመሳሳይነትን ማስተዋል እና ማዳማጥ፤ ተማሪዎች በሳጥን ሶስት ውስጥ ያለውን እንዲያነቡ ማድረግ፤የመጀመሪያው ቀለም በሳጥን ሁለት ውስጥ ከተማሩት ክፈለ ቃል ጋር ተመሳሳይ መሆኑን ማስታወስ ይገባል፤ከዚህ የተነሳም ተማሪዎች በቀላሉ ሊያነቡት ይችላሉ፡፡ ሁሉንም አናባቢዎች በመሰረታዊ ንባብ አውድ ውስጥ ተምረዋቸዋል፡፡ (መምህሩ ይህ ምንድን ነው የሚል ተጨማሪ ግልጽ ጥያቄ ማከል፤ መምህሩም ምላሽ ከመስጠት ይልቅ ራሳቸው እንዲመልሱት ማድረግ) 6. ማወዳደር (ሳጥን 4) (በላይኛው መደዳ አናባቢዎችን ማካተት) እያንዳንዱን ተርታ ወደታች ማንበብ፡፡ ከሳጥን 4 ውስጥ የመጀመሪያውን ተርታ በጥቁር ሰሌዳ ላይ መጻፍ፡፡ ተማሪዎች እነኚህን ክፈለ ቃል እንዲያነቧቸው መጠየቅ፡፡ የመዘንጋት ሁኔታ የሚፈጠር ከሆነ የተዘነጋው ሆሄ ያለበትን ቁልፍ ቃል ማስታወስ፤ ከዚያም ክፈለ ቃል እንዲያስታውሱ መርዳት የዚህ መለማመጃ ዓላማ አዲሱን ድምጽ ቀደም ሲል ከሚያውቋቸው ድምጾች ጋር እንዲያነጻጽሩ ለማድረግ ነው፡፡ በአንድ ጊዜ አንድ ተርታ እየጻፉ፣ ተጨማሪ ተርታዎችን ተራ በተራ መጨመር፡፡ ተማሪዎቹ ክፈለ ቃል በተርታ እንዲያነቧቸው ማድረግ፡፡ ይህን መለማመጃ በሳጥን ውስጥ ማስገባት፡፡ ከሳትኑ ጎን 4 ቁጥርን መጻፍ፤ ተማሪዎች በሳጥን 4 ውስጥ ያለውን በማንበባቸው ማመስገን፡፡ 7. ቃላት መገንባት (ሳጥን 5) ተነጣጥለው የተቀመጡ የቃል ክፍሎችን ለየብቻ ከተመለከትን በኋላ የተነጣጠሉትን መልሰን እናገጣጥማለን፡፡ ከላይ ተነጣጥለው የተቀመጡትን የቃል ክፍሎች ለብቻ ማንበብ፤ከስር ደግሞ ሙሉውን ቃል ማንብብ፡፡ አሁን በፈጠርከው ታሪክ ውስጥ የምታገኛቸውን አንዳንድ ቃላትን ማንበብ ትጀምራለህ፡፡ 8. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

64a

53

l L

3

lisa

1

li

4

lisa li l

l li lisa

2

li

lu

la

le

lu

si

su

sa

se

la

ni

nu

na

ne

le

wi

wu

wa

we

5

na li su wa nalisuwa

na ga naa kwe

daa kaa kwe

naganaakwe

daakaakwe

6

L

l 64

Guma'iisha

54

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. የቋንቋ ግንዛቤ ተማሪዎች ሐረጋትን ወይም ዓረፍተ ነገሮችን እንዲያነቡ መጠየቅ፡፡ በሚያነቧቸው ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች ውስጥ ተመሳሳይ ቃላት ወይም የቃል ክፍሎች እንዳሉ መለየት፡፡ ፍቺያቸውንም ማስረዳት፡፡

2. የማንበብ ሰበብ ለተማሪዎቹ የሚከተለውን ንገር፡- Nas'iina nala nagwaçawud'iilizhaaç kábooŋgwa, degamaça da alaalak'ots a-WoTaak' nagu-YeC'uli. ተማሪዎች ድምጻቸውን ሳያሰሙ በግል ወይም በጥንድ እንዲያነቡ መምህሩ ይዘዛቸው፡፡ መምህሩ ታሪኩን ድምጹን ከፍ በማድረግ ለተማሪዎቹ ማንበብ አይጠበቅበትም፡፡ ተማሪዎች ድምጻቸውን ሳያሰሙ አንብበው ከጨረሱ በኋላ መምህሩ አንዳንድ ጥያቄዎችን ይጠይቃቸው) ሌሎች የታሪክ ጥያቄዎች ተማሪዎች ታሪኩን ካነበቡ በኋላ እነዚህን ጥያቄዎች ጠይቃቸው፡፡ ጥያቄዎቹን በጥቁር ሰሌዳ ላይ ከመጻፍ ይልቅ በቃል ጠይቃቸው፡፡ Naandi alaawe a-WoTaak'? Ntsi alaagamats a-WoTaak' nalisa-YeC'uli? Eelabi alaaka a-WoTaak' nagwaalak'ots YeC'uli?

3. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

65a

54 1

Naanuwa alana alam. Naanuwa alana aluwa. Naanuwa alana alamá.

2

Daawe a-WoTaak' nagumalee-da-masa. Daaka ká-YeC'uli,“Naandi una alaakode a-eeuwa?” Daakaakwe,“ Una mmeen.” Naganaakwe daagamats a-WoTaak' una nalisa-YeC'uli maas, daaka, “Naandi alaawe a-una a-alaasaam nalisuwa?” 3

L l a-alaasaam nalisuwa 65

Guma'iisha

55

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. ባዶ ቦታዎችን መሙላት፡ ስዕሉን ተመልከት፤ ከስዕሉ በላይ ካለው ሳጥን ውስጥ ትክክለኛ ሆሄያትን በመምረጥ ባዶ ቦታውን በመሙላት ከስዕሉ ግርጌ ያለውን ቃል አሟላ፡፡ sima, suuga, maleya, saagwa 2. ክፈለ ቃልን በማዛመድ ቃልን መመስረት ተማሪዎችን እንዲህ በላቸው፡በመጀመሪያው ተርታ ላይ ምን ትመለከታላችሁ? በሁለተኛው ተርታ ላይ የተዘረዘሩትን ክፈለ ቃል ተመልከት፡፡ ከተዘረዘሩት ውስጥ የመጀመሪያው ክፈለ ቃል ምንድን ነው? saa አዎን! በጣም ጎበዝ፡፡ ከሁለተኛው ተርታ ውስጥ ካሉት ክፈለ ቃል መካከል ከዚህ ክፈለ ቃል ጋር ተጣምሮ ቃል መመስረት የሚያስችለው የትኛው ክፈለ ቃል ነው? gwa በጣም ጥሩ! አሁን ከታች ባለው ክፍት ቦታ ቃሉን መጻፍ ትችላለህ፡፡ saagwa ከዚህ በኋላ የቀሩትን ክፈለ ቃል በማዛመድ ሌሎች ቃላት መስርቱ፡፡ ma.leya=maleya, suu.ga=suuga, si.ma=sima 3. ባዶ ቦታዎችን መሙላት በሳጥን ውስጥ ያሉትን ቃላት አንብቡ፤ከዚያም ዓረፍተ ነገሩን አንብቡና ከሳጥኑ ውስጥ ተገቢውን ቃል በመምረጥ ባዶ ቦታዎቹን ሙሉ፡፡ 1.

WoTaak' daagamats sima.

2.

YeC'uli daagamats

3.

WoTaak' daagamats suuga.

4.

YeC'uli daagamats daamaleya.

saagwa.

4. ቃላትን በቃል ማጻፍ ቃላትን በቃል በምታነብላቸው ጊዜ ተማሪዎች እያንዳንዱን ቃል በማስታወሻቸው ላይ እንዲጽፉ መመሪያ ስጥ፡፡ ተማሪዎቹ ቃሉን እያዳመጡ እንዲጽፉ በቂ ጊዜ ስጣቸው፡፡ 1. dama 2. maadama 3. kama 4. kaakama 5. gooda 5.Obatsa-Nooraga: Mas'a Alam በግፅ—ያለውን መመሪያ ያንብቡ

66a

Maakwaaiilama

55 2

i

1

a

uu

aa

s__ga

s__ma

saa

ma

male

ga

suu

gwa

si

ya

saagwa

m__leya

s__gwa

3

1. WoTaak' daagamats sima. sima

2. YeC'uli daagamats

.

maleya 3. WoTaak' daagamats

.

saagwa suuga

4. YeC'uli daagamats daa

Mas'a Alam

66

.

Guma'iisha

56

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. ስዕልን ማሳየት (hosa) ምን ታያለህ? አዎን hosa (ወደ ቃሉ በመጠቆም ከተማሪዎች ጋር አብሮ ማለት)፡፡ ሙሉ ቃሉን መጥራት፡፡ ድምጹን ማድመጥ፡፡ ስለ ስዕሉ መናገር፡ : Makotsa ala eemakotsa-ntsi alaawotaats? Ntsi aluukad kahosa? Ká-ntsi aluugahats bee-hosa? በቁልፍ ቃሉ ውስጥ ያለውን አዲስ ሆሄ መጠቆም፡፡ ከዚያም ድምጹን መጥራት፡፡ (የተጻፈው ቃልን እየጠቆሙ ቃሉን ደጋግሞ መጥራት፡፡ ቃሉን በህብረት መጥራት) በ hosa ውስጥ ያለውን የh ድምጽ ትሰማላችሁ? ሆሄውን እየጻፉ ድምጹን መጥራት፡፡ በሰሌዳ ላይ እየጻፉ ማሳየት ድምጹን ማዳመጥ (መምህሩ ያንን ድምጽ የያዘ ሁለት ወይም ሶስት ቃላት ሲጠራ ተማሪዎች ድምጹን ያዳምጣሉ፡፡መምህሩም?"የh ድምጽ የያዘውን ቃል በምጠራበት ጊዜ አዳምኡ" ብሎ ተማሪዎቹን ማሳሰብ አለበት፡፡ gaaha, ahwa, daahad' 2. የማዳማጥ ጨዋታ አሁን የh ድምጽ የያዙ አንዳንድ ቃላትን እጠራለሁ፡፡ ያንን ድምጽ ያልያዘ ቃል በምጠራበት ጊዜ ግን ቶሎ እጃችሁን አንሱ፡፡ maleya, kaakama, gaaha, ahwa, suuga, daahad' 3. ትንተና (ሳጥን 1)፡ ከጥቅል ወደ ዝርዝር ቁልፍ ቃሉን በጥቁር ሰሌዳ ላይ መጻፍ፡፡hosa"ይህ ምን ተብሎ ይጠራል?" ?"አዎን hosa" መምህሩ የቃሉን የተወሰነ ክፍል በወረቀት ይሸፍናል፡፡ ከዚያም ይህ hosa የሚለው የቃሉ ክፍል ነው፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ hosa" አሁን መምህሩ sa የሚለውን ሆሄ በቁራጭ ወረቀት ይሸፍን፤ ከዚያም ይህ የhosa ክፍል ሲሆን ho ተብሎ ይጠራል፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ ho" አሁን መምህሩ o የሚለውን ሆሄ በቁራጭ ወረቀት ይሸፍን፤ ከዚያም ይህ የho ክፍል ሲሆን h ተብሎ ይጠራል፡፡ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ h" 4. ማቀናጀት (ሳጥን 2) መምህሩ h የሚለውን ሆሄ በጥቁር ሰሌዳ ላይ ይጻፍ፤ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ መጠየቅ፤ ”ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን h" ይበል ፡፡ መምህሩ ho ን ከ h ስር ይጽፋል፡፡ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ ይጠይቅ፤ ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን ho" ይበል፡፡ መምህሩ hosaን ከ ho ስር ይጽፋል፡፡ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ ይጠይቅ፤ ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን hosa" ይበል፡፡ 5. መለየት (ሳጥን 3) ተመሳሳይነትን ማስተዋል እና ማዳማጥ፤ ተማሪዎች በሳጥን ሶስት ውስጥ ያለውን እንዲያነቡ ማድረግ፤የመጀመሪያው ክፈለ ቃል በሳጥን ሁለት ውስጥ ከተማሩት ክፈለ ቃል ጋር ተመሳሳይ መሆኑን ማስታወስ ይገባል፤ከዚህ የተነሳም ተማሪዎች በቀላሉ ሊያነቡት ይችላሉ፡፡ ሁሉንም አናባቢዎች በመሰረታዊ ንባብ አውድ ውስጥ ተምረዋቸዋል፡፡ (መምህሩ ይህ ምንድን ነው የሚል ተጨማሪ ግልጽ ጥያቄ ማከል፤ መምህሩም ምላሽ ከመስጠት ይልቅ ራሳቸው እንዲመልሱት ማድረግ) 6. ማወዳደር (ሳጥን 4) በላይኛው መደዳ አናባቢዎችን ማካተት) እያንዳንዱን ተርታ ወደታች ማንበብ፡፡ ከሳጥን 4 ውስጥ የመጀመሪያውን ተርታ በጥቁር ሰሌዳ ላይ መጻፍ፡፡ ተማሪዎች እነኚህን ክፈለ ቃል እንዲያነቧቸው መጠየቅ፡፡ የመዘንጋት ሁኔታ የሚፈጠር ከሆነ የተዘነጋው ሆሄ ያለበትን ቁልፍ ቃል ማስታወስ፤ ከዚያም ክፈለ ቃል እንዲያስታውሱ መርዳት የዚህ መለማመጃ ዓላማ አዲሱን ድምጽ ቀደም ሲል ከሚያውቋቸው ድምጾች ጋር እንዲያነጻጽሩ ለማድረግ ነው፡፡ በአንድ ጊዜ አንድ ተርታ እየጻፉ፣ ተጨማሪ ተርታዎችን ተራ በተራ መጨመር፡፡ ተማሪዎቹ ክፈለ ቃል በተርታ እንዲያነቧቸው ማድረግ፡፡ ይህን መለማመጃ በሳጥን ውስጥ ማስገባት፡፡ ከሳትኑ ጎን 4 ቁጥርን መጻፍ፤ ተማሪዎች በሳጥን 4 ውስጥ ያለውን በማንበባቸው ማመስገን፡፡ 7. ቃላት መገንባት (ሳጥን 5) ተነጣጥለው የተቀመጡ የቃል ክፍሎችን ለየብቻ ከተመለከትን በኋላ የተነጣጠሉትን መልሰን እናገጣጥማለን፡፡ ከላይ ተነጣጥለው የተቀመጡትን የቃል ክፍሎች ለብቻ ማንበብ፤ከስር ደግሞ ሙሉውን ቃል ማንብብ፡፡ አሁን በፈጠርከው ታሪክ ውስጥ የምታገኛቸውን አንዳንድ ቃላትን ማንበብ ትጀምራለህ፡፡ 8. የመጻፍ ልምምድ፡ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

67a

56

h H

1

hosa ho h

4

ho

ha

hi

hu

hi

lo

la

li

lu

hu

so

sa

si

su

no

na

ni

nu

hosa

3

2

h ho hosa

ho ha

5

a ko do hwa akodohwa ma ga haa li

daa du gu kwe daadugukwe

magahaali

6

H

h 67

Guma'iisha

57

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. የቋንቋ ግንዛቤ ተማሪዎች ሐረጋትን ወይም ዓረፍተ ነገሮችን እንዲያነቡ መጠየቅ፡፡ በሚያነቧቸው ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች ውስጥ ተመሳሳይ ቃላት ወይም የቃል ክፍሎች እንዳሉ መለየት፡፡ ፍቺያቸውንም ማስረዳት፡፡

2. የማንበብ ሰበብ፤ ለተማሪዎቹ የሚከተለውን ንገር፡- Nas'iina nala nagwaçawud'iilizhaaç kábooŋgwa, degamaça da alaad ahosa a-ala-WoTaak'. ተማሪዎች ድምጻቸውን ሳያሰሙ በግል ወይም በጥንድ እንዲያነቡ መምህሩ ይዘዛቸው፡፡ መምህሩ ታሪኩን ድምጹን ከፍ በማድረግ ለተማሪዎቹ ማንበብ አይጠበቅበትም፡፡ ተማሪዎች ድምጻቸውን ሳያሰሙ አንብበው ከጨረሱ በኋላ መምህሩ አንዳንድ ጥያቄዎችን ይጠይቃቸው ሌሎች የታሪክ ጥያቄዎች ተማሪዎች ታሪኩን ካነበቡ በኋላ እነዚህን ጥያቄዎች ጠይቃቸው፡፡ ጥያቄዎቹን በጥቁር ሰሌዳ ላይ ከመጻፍ ይልቅ በቃል ጠይቃቸው፡፡ Wuli alaaka kamiimá,?“Magahaali ahosa a-ala kágaaha?” Wuli alaagamats hosa nagwaas ahwa? Wuli alaalalo hosa alana?

3. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

68a

57 1

Naandi hosa alam? Naandi hosa alamila? Naandi hosa alokwa?

2

Daaka a-WoTaak' kámiimá, “Magahaali ahosa a-ala kágaaha?” Nagana daakus WoTaak' ahosa a-alana, daadugukwe a-ahama. Nagana daagamats akodohwa a-ala-WoTaak' ahwa alamá nalisa-hosa maas. Nagana daawe, daalalo hosa alana, daahad, daakale. 3

H h daalalo hosa alana 68

Guma'iisha

58

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. ስዕልን ማሳየት (tahamá) ምን ታያለህ? አዎን tahama (ወደ ቃሉ በመጠቆም ከተማሪዎች ጋር አብሮ ማለት)፡፡ ሙሉ ቃሉን መጥራት፡፡ ድምጹን ማድመጥ፡፡ ስለ ስዕሉ መናገር፡ : Makotsa ala eemakotsa-ntsi alaawotaats? Ntsi aluus tahamá? Ntsi gaahama alataha-ja? በቁልፍ ቃሉ ውስጥ ያለውን አዲስ ሆሄ መጠቆም፡፡ ከዚያም ድምጹን መጥራት፡፡ (የተጻፈው ቃልን እየጠቆሙ ቃሉን ደጋግሞ መጥራት፡፡ ቃሉን በህብረት መጥራት) በ tahamá ውስጥ ያለውን የt ድምጽ ትሰማላችሁ? ሆሄውን እየጻፉ ድምጹን መጥራት፡፡ በሰሌዳ ላይ እየጻፉ ማሳየት ድምጹን ማዳመጥ (መምህሩ ያንን ድምጽ የያዘ ሁለት ወይም ሶስት ቃላት ሲጠራ ተማሪዎች ድምጹን ያዳምጣሉ፡፡መምህሩም?"የt ድምጽ የያዘውን ቃል በምጠራበት ጊዜ አዳምጡ" ብሎ ተማሪዎቹን ማሳሰብ አለበት፡፡ tahamá, tamohwa, meeta, daawot 2. የማዳማጥ ጨዋታ አሁን የt ድምጽ የያዙ አንዳንድ ቃላትን እጠራለሁ፡፡ያንን ድምጽ ያልያዘ ቃል በምጠራበት ጊዜ ግን ቶሎ እጃችሁን አንሱ፡፡ hosa, tahamá, meeta, lisa, daatit, tamohwa, eemá 3. ትንተና (ሳጥን 1)፡ ከጥቅል ወደ ዝርዝር ቁልፍ ቃሉን በጥቁር ሰሌዳ ላይ መጻፍ፡፡tahamá"ይህ ምን ተብሎ ይጠራል?" ?"አዎን tahamá" መምህሩ የቃሉን የተወሰነ ክፍል በወረቀት ይሸፍናል፡፡ ከዚያም ይህ tahamá የሚለው የቃሉ ክፍል ነው፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ tahamá" አሁን መምህሩ hamá የሚለውን ሆሄ በቁራጭ ወረቀት ይሸፍን፤ ከዚያም ይህ የtahamá ክፍል ሲሆን ta ተብሎ ይጠራል፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ ta" አሁን መምህሩ a የሚለውን ሆሄ በቁራጭ ወረቀት ይሸፍን፤ ከዚያም ይህ የta ክፍል ሲሆን t ተብሎ ይጠራል፡፡ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ t" 4. ማቀናጀት (ሳጥን 2) መምህሩ t የሚለውን ሆሄ በጥቁር ሰሌዳ ላይ ይጻፍ፤ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ መጠየቅ፤ "ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን t" ይበል ፡፡ መምህሩ ta ን ከ t ስር ይጽፋል፡፡ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ ይጠይቅ፤ ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን ta" ይበል፡፡ መምህሩ tahamáን ከ ta ስር ይጽፋል፡፡ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ ይጠይቅ፤ ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን tahamá" ይበል፡፡ 5. መለየት (ሳጥን 3) ተመሳሳይነትን ማስተዋል እና ማዳማጥ፤ ተማሪዎች በሳጥን ሶስት ውስጥ ያለውን እንዲያነቡ ማድረግ፤የመጀመሪያው ክፈለ ቃል በሳጥን ሁለት ውስጥ ከተማሩት ክፈለ ቃል ጋር ተመሳሳይ መሆኑን ማስታወስ ይገባል፤ከዚህ የተነሳም ተማሪዎች በቀላሉ ሊያነቡት ይችላሉ፡፡ ሁሉንም አናባቢዎች በመሰረታዊ ንባብ አውድ ውስጥ ተምረዋቸዋል፡፡ (መምህሩ ይህ ምንድን ነው የሚል ተጨማሪ ግልጽ ጥያቄ ማከል፤ መምህሩም ምላሽ ከመስጠት ይልቅ ራሳቸው እንዲመልሱት ማድረግ) 6. ማወዳደር (ሳጥን 4) (በላይኛው መደዳ አናባቢዎችን ማካተት) እያንዳንዱን ተርታ ወደታች ማንበብ፡፡ ከሳጥን 4 ውስጥ የመጀመሪያውን ተርታ በጥቁር ሰሌዳ ላይ መጻፍ፡፡ ተማሪዎች እነኚህን ክፈለ ቃል እንዲያነቧቸው መጠየቅ፡፡ የመዘንጋት ሁኔታ የሚፈጠር ከሆነ የተዘነጋው ሆሄ ያለበትን ቁልፍ ቃል ማስታወስ፤ ከዚያም ክፈለ ቃል እንዲያስታውሱ መርዳት የዚህ መለማመጃ ዓላማ አዲሱን ድምጽ ቀደም ሲል ከሚያውቋቸው ድምጾች ጋር እንዲያነጻጽሩ ለማድረግ ነው፡፡ በአንድ ጊዜ አንድ ተርታ እየጻፉ፣ ተጨማሪ ተርታዎችን ተራ በተራ መጨመር፡፡ ተማሪዎቹ ክፈለ ቃል በተርታ እንዲያነቧቸው ማድረግ፡፡ ይህን መለማመጃ በሳጥን ውስጥ ማስገባት፡፡ ከሳትኑ ጎን 4 ቁጥርን መጻፍ፤ ተማሪዎች በሳጥን 4 ውስጥ ያለውን በማንበባቸው ማመስገን፡፡ 7. ቃላት መገንባት (ሳጥን 5) ተነጣጥለው የተቀመጡ የቃል ክፍሎችን ለየብቻ ከተመለከትን በኋላ የተነጣጠሉትን መልሰን እናገጣጥማለን፡፡ ከላይ ተነጣጥለው የተቀመጡትን የቃል ክፍሎች ለብቻ ማንበብ፤ከስር ደግሞ ሙሉውን ቃል ማንብብ፡፡ አሁን በፈጠርከው ታሪክ ውስጥ የምታገኛቸውን አንዳንድ ቃላትን ማንበብ ትጀምራለህ፡፡ 8. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

69a

58

t T

tahamá

3

1

tahamá ta t

t ta tahamá

4

ta

tu

to

ti

to

ha

hu

ho

hi

ti

la

lu

lo

li

sa

su

so

si

2

ta tu

5

a ta mo hwa atamohwa a laa wo to

ka ta ha má katahamá

alaawoto

6

T

t 69

Guma'iisha

59

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. የቋንቋ ግንዛቤ ተማሪዎች ሐረጋትን ወይም ዓረፍተ ነገሮችን እንዲያነቡ መጠየቅ፡፡ በሚያነቧቸው ሐረጋት ወይም ዓረፍተ ነገሮች ውስጥ ተመሳሳይ ቃላት ወይም የቃል ክፍሎች እንዳሉ መለየት፡፡ ፍቺያቸውንም ማስረዳት፡፡ በያንዳንዱ ሐረግ ወይም ዓረፍተ ነገር ውስጥ ያሉትን ልዩነቶች ማውጣት(መለየት)፡፡

2. የማንበብ ሰበብ ለተማሪዎቹ የሚከተለውን ንገር፡- Nas'iina nala nagwaçawud'iilizhaaç kábooŋgwa, degamaça da allkátit a-eemá tamohwa ala. ማሪዎች ድምጻቸውን ሳያሰሙ በግል ወይም በጥንድ እንዲያነቡ መምህሩ ይዘዛቸው፡፡ መምህሩ ታሪኩን ድምጹን ከፍ በማድረግ ለተማሪዎቹ ማንበብ አይጠበቅበትም፡፡ ተማሪዎች ድምጻቸውን ሳያሰሙ አንብበው ከጨረሱ በኋላ መምህሩ አንዳንድ ጥያቄዎችን ይጠይቃቸው) ሌሎች የታሪክ ጥያቄዎች ተማሪዎች ታሪኩን ካነበቡ በኋላ እነዚህን ጥያቄዎች ጠይቃቸው፡፡ ጥያቄዎቹን በጥቁር ሰሌዳ ላይ ከመጻፍ ይልቅ በቃል ጠይቃቸው፡፡ Ntsi alaagamats atamohwa? Wuli alaataae kaakama katahamá? Eelabi alaat'o a-eemá tamohwa kábooŋgwa nagwaataae taha-kaakama?

3. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

70a

59 1

YeC'uli daakwa kágum. YeC'uli daakwa káguwa. YeC'uli daakwa kágumá.

2

Daagamats atamohwa ameeta dida alaawoto nagumasa-kaakama. Daadugw, daataae kaakaama katahamá. Nagana daatit a-eemá, daahot, daaka, “Ama tamohwa ala! Wuli alaas kaakama katahamá?” 3

T t Ama tamohwa ala! 70

Guma'iisha

60

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. ባዶ ቦታዎችን መሙላት ስዕሉን ተመልከት፤ ከስዕሉ በላይ ካለው ሳጥን ውስጥ ትክክለኛ ሆሄያትን በመምረጥ ባዶ ቦታውን በመሙላት ከስዕሉ ግርጌ ያለውን ቃል አሟላ፡፡ una, tahamá, kaakama, suuga 2. ክፈለ ቃልን በማዛመድ ቃልን መመስረት ተማሪዎችን እንዲህ በላቸው፡በመጀመሪያው ተርታ ላይ ምን ትመለከታላችሁ? በሁለተኛው ተርታ ላይ የተዘረዘሩትን ክፈለ ቃል ተመልከት፡፡ ከተዘረዘሩት ውስጥ የመጀመሪያው ክፈለ ቃል ምንድን ነው? ma አዎን! በጣም ጎበዝ፡፡ ከሁለተኛው ተርታ ውስጥ ካሉት ክፈለ ቃል መካከል ከዚህ ክፈለ ቃል ጋር ተጣምሮ ቃል መመስረት የሚያስችለው የትኛው ክፈለ ቃል ነው? leya በጣም ጥሩ! አሁን ከታች ባለው ክፍት ቦታ ቃሉን መጻፍ ትችላለህ፡፡ maleya ከዚህ በኋላ የቀሩትን ክፈለ ቃል በማዛመድ ሌሎች ቃላት መስርቱ፡፡ suu.ga=suuga, gaa.ha=gaaha, si.ma=sima 3. ባዶ ቦታዎችን መሙላት በሳጥን ውስጥ ያሉትን ቃላት አንብቡ፤ከዚያም ዓረፍተ ነገሩን አንብቡና ከሳጥኑ ውስጥ ተገቢውን ቃል በመምረጥ ባዶ ቦታዎቹን ሙሉ፡፡ 1. Miimá daataae waaga. 2. Eemá daataae

una.

3. Miimá daataae

kaakama.

4. Eemá daataae

sima.

4. ቃላትን በቃል ማጻፍ ቃላትን በቃል በምታነብላቸው ጊዜ ተማሪዎች እያንዳንዱን ቃል በማስታወሻቸው ላይ እንዲጽፉ መመሪያ ስጥ፡፡ ተማሪዎቹ ቃሉን እያዳመጡ እንዲጽፉ በቂ ጊዜ ስጣቸው፡፡ 1. waaga 2. naanuwa 3. lisa 4. sima 5. saagwa 5.Obatsa-Nooraga: Mas'a Alam በግፅ—ያለውን መመሪያ ያንብቡ

71a

Maakwaaiilama

60 2

aa a uu u

1

__na

t__hamá

ma

ga

suu

ma

gaa

leya

si

ha

maleya

k__kama

s__ga

3

sima kaakama una waaga

1. Miimá daataae

waaga.

2. Eemá daataae

.

3. Miimá daataae

.

4. Eemá daataae

.

Mas'a Alam

71

Guma'iisha

61

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. ስዕልን ማሳየት (tsiimá) ምን ታያለህ? አዎን tsiimá (ወደ ቃሉ በመጠቆም ከተማሪዎች ጋር አብሮ ማለት)፡፡ ሙሉ ቃሉን መጥራት፡፡ ድምጹን ማድመጥ፡፡ ስለ ስዕሉ መናገር፡ Makotsa ala eemakotsa-ntsi alaawotaats? Ntsi da alaagee'a aluugahats natsiifahaza? በቁልፍ ቃሉ ውስጥ ያለውን አዲስ ሆሄ መጠቆም፡፡ ከዚያም ድምጹን መጥራት፡፡ (የተጻፈው ቃልን እየጠቆሙ ቃሉን ደጋግሞ መጥራት፡፡ ቃሉን በህብረት መጥራት) በ tsiimá ውስጥ ያለውን የts ድምጽ ትሰማላችሁ? ሆሄውን እየጻፉ ድምጹን መጥራት፡፡ በሰሌዳ ላይ እየጻፉ ማሳየት ድምጹን ማዳመጥ (መምህሩ ያንን ድምጽ የያዘ ሁለት ወይም ሶስት ቃላት ሲጠራ ተማሪዎች ድምጹን ያዳምጣሉ፡፡መምህሩም?"የts ድምጽ የያዘውን ቃል በምጠራበት ጊዜ አዳምጡ" ብሎ ተማሪዎቹን ማሳሰብ አለበት፡፡ tsiimá, atsitsa, limitsa 2. የማዳማጥ ጨዋታ አሁን የts ድምጽ የያዙ አንዳንድ ቃላትን እጠራለሁ፡፡ ያንን ድምጽ ያልያዘ ቃል በምጠራበት ጊዜ ግን ቶሎ እጃችሁን አንሱ፡፡ hosa, tsiimá, limitsa, naanuwa, gooda, atsitsa 3. ትንተና (ሳጥን 1)፡ ከጥቅል ወደ ዝርዝር ቁልፍ ቃሉን በጥቁር ሰሌዳ ላይ መጻፍ፡፡tsiimá"ይህ ምን ተብሎ ይጠራል?" "አዎን tsiimá" መምህሩ የቃሉን የተወሰነ ክፍል በወረቀት ይሸፍናል፡፡ ከዚያም ይህ tsiimá የሚለው የቃሉ ክፍል ነው፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ tsiimá" አሁን መምህሩ má የሚለውን ሆሄ በቁራጭ ወረቀት ይሸፍን፤ ከዚያም ይህ የtsiimá ክፍል ሲሆን ta ተብሎ ይጠራል፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ tsii" አሁን መምህሩ ii የሚለውን ሆሄ በቁራጭ ወረቀት ይሸፍን፤ ከዚያም ይህ የtsii ክፍል ሲሆን ts ተብሎ ይጠራል፡፡ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ ts" 4. ማቀናጀት (ሳጥን 2) መምህሩ ts የሚለውን ሆሄ በጥቁር ሰሌዳ ላይ ይጻፍ፤ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ መጠየቅ፤ "ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን ts" ይበል ፡፡ መምህሩ tsii ን ከ ts ስር ይጽፋል፡፡ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ ይጠይቅ፤ ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን tsii" ይበል፡፡ መምህሩ tsiimáን ከ tsii ስር ይጽፋል፡፡ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ ይጠይቅ፤ ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን tsiimá" ይበል፡፡ 5. መለየት (ሳጥን 3) ተመሳሳይነትን ማስተዋል እና ማዳማጥ፤ ተማሪዎች በሳጥን ሶስት ውስጥ ያለውን እንዲያነቡ ማድረግ፤የመጀመሪያው ክፈለ ቃል በሳጥን ሁለት ውስጥ ከተማሩት ክፈለ ቃል ጋር ተመሳሳይ መሆኑን ማስታወስ ይገባል፤ከዚህ የተነሳም ተማሪዎች በቀላሉ ሊያነቡት ይችላሉ፡፡ ሁሉንም አናባቢዎች በመሰረታዊ ንባብ አውድ ውስጥ ተምረዋቸዋል፡፡ (መምህሩ ይህ ምንድን ነው የሚል ተጨማሪ ግልጽ ጥያቄ ማከል፤ መምህሩም ምላሽ ከመስጠት ይልቅ ራሳቸው እንዲመልሱት ማድረግ) 6. ማወዳደር (ሳጥን 4) በላይኛው መደዳ አናባቢዎችን ማካተት) እያንዳንዱን ተርታ ወደታች ማንበብ፡፡ ከሳጥን 4 ውስጥ የመጀመሪያውን ተርታ በጥቁር ሰሌዳ ላይ መጻፍ፡፡ ተማሪዎች እነኚህን ክፈለ ቃል እንዲያነቧቸው መጠየቅ፡፡ የመዘንጋት ሁኔታ የሚፈጠር ከሆነ የተዘነጋው ሆሄ ያለበትን ቁልፍ ቃል ማስታወስ፤ ከዚያም ክፈለ ቃል እንዲያስታውሱ መርዳት የዚህ መለማመጃ ዓላማ አዲሱን ድምጽ ቀደም ሲል ከሚያውቋቸው ድምጾች ጋር እንዲያነጻጽሩ ለማድረግ ነው፡፡ በአንድ ጊዜ አንድ ተርታ እየጻፉ፣ ተጨማሪ ተርታዎችን ተራ በተራ መጨመር፡፡ ተማሪዎቹ ክፈለ ቃል በተርታ እንዲያነቧቸው ማድረግ፡፡ ይህን መለማመጃ በሳጥን ውስጥ ማስገባት፡፡ ከሳትኑ ጎን 4 ቁጥርን መጻፍ፤ ተማሪዎች በሳጥን 4 ውስጥ ያለውን በማንበባቸው ማመስገን፡፡ 7. ቃላት መገንባት (ሳጥን 5) ተነጣጥለው የተቀመጡ የቃል ክፍሎችን ለየብቻ ከተመለከትን በኋላ የተነጣጠሉትን መልሰን እናገጣጥማለን፡፡ ከላይ ተነጣጥለው የተቀመጡትን የቃል ክፍሎች ለብቻ ማንበብ፤ከስር ደግሞ ሙሉውን ቃል ማንብብ፡፡ አሁን በፈጠርከው ታሪክ ውስጥ የምታገኛቸውን አንዳንድ ቃላትን ማንበብ ትጀምራለህ፡፡ 8. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

72a

61

ts Ts

1

tsiimá tsii ts

4

tsii

tsaa

tsuu

tsee

tsuu

tii

taa

tuu

tee

tsee

hii

haa

huu

hee

lii

laa

luu

lee

tsiimá

3

2

ts tsii tsiimá

tsii tsaa

5

ká ma ga ha tsa ma kámagahatsama de ga haats

ka maa tsi kamaatsi

degahaats

6

Ts

ts 72

Guma'iisha

62

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. የቋንቋ ግንዛቤ ተማሪዎች ሐረጋትን ወይም ዓረፍተ ነገሮችን እንዲያነቡ መጠየቅ፡፡ በሚያነቧቸው ሐረጋት ወይም ዓረፍተ ነገሮች ውስጥ ተመሳሳይ ቃላት ወይም የቃል ክፍሎች እንዳሉ መለየት፡፡ ፍቺያቸውንም ማስረዳት፡፡ በያንዳንዱ ሐረግ ወይም ዓረፍተ ነገር ውስጥ ያሉትን ልዩነቶች ማውጣት(መለየት)፡፡

2. የማንበብ ሰበብ ለተማሪዎቹ የሚከተለውን ንገር፡- Nas'iina nala nagwaçawud'iilizhaaç kábooŋgwa, degamaça da alaagahats aduwa a-alamii-WoTaak'. ተማሪዎች ድምጻቸውን ሳያሰሙ በግል ወይም በጥንድ እንዲያነቡ መምህሩ ይዘዛቸው፡፡ መምህሩ ታሪኩን ድምጹን ከፍ በማድረግ ለተማሪዎቹ ማንበብ አይጠበቅበትም፡፡ ተማሪዎች ድምጻቸውን ሳያሰሙ አንብበው ከጨረሱ በኋላ መምህሩ አንዳንድ ጥያቄዎችን ይጠይቃቸው) ሌሎች የታሪክ ጥያቄዎች ተማሪዎች ታሪኩን ካነበቡ በኋላ እነዚህን ጥያቄዎች ጠይቃቸው፡፡ ጥያቄዎቹን በጥቁር ሰሌዳ ላይ ከመጻፍ ይልቅ በቃል ጠይቃቸው፡፡ Ntsi alaagahats a-WoTaak' kásii-daka? Wuli alaaka,“Degahaats ataaga-duum katsamá?” Wuli alaats kílamagahatsa-atsitsa?

3. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሀፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተ ነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

73a

62 1

WoTaak' daad mada-da kagoodam. WoTaak' daad mada-da kagooduwa. WoTaak' daad mada-da kagoodamá.

2

Daagahats a-WoTaak' tsii-hosa kásii-daka. Nagana daawe amiimá, daahiits, daaka, “Degahaats ataaga-duum katsamá.” Daakaakwe a-WoTaak',“Eh! Taaga-duwa aluwa alana daats kílamagahatsa-atsitsa nalimitsa?”

3

Ts ts kílamagahatsa-atsitsa 73

Guma'iisha

63

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. ስዕልን ማሳየት (yaagweya) ምን ታያለህ? አዎን yaagweya (ወደ ቃሉ በመጠቆም ከተማሪዎች ጋር አብሮ ማለት)፡፡ ሙሉ ቃሉን መጥራት፡፡ ድምጹን ማድመጥ፡፡ ስለ ስዕሉ መናገር፡ Makotsa ala eemakotsa-ntsi alaawotaats? Na-aça wuli alaas bac'a-yaagweya? Na-aça wuli alaagamats yaagweya? በቁልፍ ቃሉ ውስጥ ያለውን አዲስ ሆሄ መጠቆም፡፡ ከዚያም ድምጹን መጥራት፡፡ (የተጻፈው ቃልን እየጠቆሙ ቃሉን ደጋግሞ መጥራት፡፡ ቃሉን በህብረት መጥራት) በ yaagweya ውስጥ ያለውን የy ድምጽ ትሰማላችሁ? ሆሄውን እየጻፉ ድምጹን መጥራት፡፡ በሰሌዳ ላይ እየጻፉ ማሳየት ድምጹን ማዳመጥ (መምህሩ ያንን ድምጽ የያዘ ሁለት ወይም ሶስት ቃላት ሲጠራ ተማሪዎች ድምጹን ያዳምጣሉ፡፡መምህሩም?"የy ድምጽ የያዘውን ቃል በምጠራበት ጊዜ አዳምጡ" ብሎ ተማሪዎቹን ማሳሰብ አለበት፡፡ yaagweya, siya, yila 2. የማዳማጥ ጨዋታ አሁን የy ድምጽ የያዙ አንዳንድ ቃላትን እጠራለሁ፡፡ ያንን ድምጽ ያልያዘ ቃል በምጠራበት ጊዜ ግን ቶሎ እጃችሁን አንሱ፡፡ yaagweya, tsiimá, siya, tahamá, mata, yila, daahiyaagw 3. ትንተና (ሳጥን 1)፡ ከጥቅል ወደ ዝርዝር ቁልፍ ቃሉን በጥቁር ሰሌዳ ላይ መጻፍ፡፡yaagweya "ይህ ምን ተብሎ ይጠራል?" "አዎን yaagweya" መምህሩ የቃሉን የተወሰነ ክፍል በወረቀት ይሸፍናል፡፡ ከዚያም ይህ yaagweya የሚለው የቃሉ ክፍል ነው፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ yaagweya" አሁን መምህሩ weya የሚለውን ሆሄ በቁራጭ ወረቀት ይሸፍን፤ ከዚያም ይህ የyaagweya ክፍል ሲሆን yaag ተብሎ ይጠራል፡፡ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ yaag" አሁን መምህሩ y የሚለውን ሆሄ በቁራጭ ወረቀት ይሸፍን፤ ከዚያም ይህ የyaag ክፍል ሲሆን aag ተብሎ ይጠራል፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ aag" 4. ማቀናጀት (ሳጥን 2) መምህሩ aag የሚለውን ሆሄ በጥቁር ሰሌዳ ላይ ይጻፍ፤ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ መጠየቅ፤ ”ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን aag" ይበል ፡፡ መምህሩ yaagን ከ aag ስር ይጽፋል፡፡ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ ይጠይቅ፤ ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን yaag" ይበል፡፡ መምህሩ yaagweyaን ከ yaag ስር ይጽፋል፡፡ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ ይጠይቅ፤ ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም "አዎን yaagweya" ይበል፡፡ 5. መለየት (ሳጥን 3) ተመሳሳይነትን ማስተዋል እና ማዳማጥ፤ ተማሪዎች በሳጥን ሶስት ውስጥ ያለውን እንዲያነቡ ማድረግ፤የመጀመሪያው ክፈለ ቃል በሳጥን ሁለት ውስጥ ከተማሩት ክፈለ ቃል ጋር ተመሳሳይ መሆኑን ማስታወስ ይገባል፤ከዚህ የተነሳም ተማሪዎች በቀላሉ ሊያነቡት ይችላሉ፡፡ ሁሉንም አናባቢዎች በመሰረታዊ ንባብ አውድ ውስጥ ተምረዋቸዋል፡፡ (መምህሩ ይህ ምንድን ነው የሚል ተጨማሪ ግልጽ ጥያቄ ማከል፤ መምህሩም ምላሽ ከመስጠት ይልቅ ራሳቸው እንዲመልሱት ማድረግ) 6. ማወዳደር (ሳጥን 4) (በላይኛው መደዳ አናባቢዎችን ማካተት) እያንዳንዱን ተርታ ወደታች ማንበብ፡፡ ከሳጥን 4 ውስጥ የመጀመሪያውን ተርታ በጥቁር ሰሌዳ ላይ መጻፍ፡፡ ተማሪዎች እነኚህን ክፈለ ቃል እንዲያነቧቸው መጠየቅ፡፡ የመዘንጋት ሁኔታ የሚፈጠር ከሆነ የተዘነጋው ሆሄ ያለበትን ቁልፍ ቃል ማስታወስ፤ ከዚያም ክፈለ ቃል እንዲያስታውሱ መርዳት የዚህ መለማመጃ ዓላማ አዲሱን ድምጽ ቀደም ሲል ከሚያውቋቸው ድምጾች ጋር እንዲያነጻጽሩ ለማድረግ ነው፡፡ በአንድ ጊዜ አንድ ተርታ እየጻፉ፣ ተጨማሪ ተርታዎችን ተራ በተራ መጨመር፡፡ ተማሪዎቹ ክፈለ ቃል በተርታ እንዲያነቧቸው ማድረግ፡፡ ይህን መለማመጃ በሳጥን ውስጥ ማስገባት፡፡ ከሳትኑ ጎን 4 ቁጥርን መጻፍ፤ ተማሪዎች በሳጥን 4 ውስጥ ያለውን በማንበባቸው ማመስገን፡፡ 7. ቃላት መገንባት (ሳጥን 5) ተነጣጥለው የተቀመጡ የቃል ክፍሎችን ለየብቻ ከተመለከትን በኋላ የተነጣጠሉትን መልሰን እናገጣጥማለን፡፡ ከላይ ተነጣጥለው የተቀመጡትን የቃል ክፍሎች ለብቻ ማንበብ፤ከስር ደግሞ ሙሉውን ቃል ማንብብ፡፡ አሁን በፈጠርከው ታሪክ ውስጥ የምታገኛቸውን አንዳንድ ቃላትን ማንበብ ትጀምራለህ፡፡ 8. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

74a

63

y Y

yaagweya 1

3

yaagweya yaag aag

aag yaag yaagweya

2

ya 4

ya

yu

ye

yo

ye

tsa

tsu

tse

tso

yo

ta

tu

te

to

ha

hu

he

ho

yu

5

na gu ma le ya nagumaleya ká ma ti ya kámatiya

ni la si ya nilasiya

6

Y

y 74

Guma'iisha

64

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. የቋንቋ ግንዛቤ ተማሪዎች ሐረጋትን ወይም ዓረፍተ ነገሮችን እንዲያነቡ መጠየቅ፡፡ በሚያነቧቸው ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች ውስጥ ተመሳሳይ ቃላት ወይም የቃል ክፍሎች እንዳሉ መለየት፡፡ ፍቺያቸውንም ማስረዳት፡፡

2. የማንበብ ሰበብ ለተማሪዎቹ የሚከተለውን ንገር፡- : Nas'iina nala nagwaçawud'iilizhaaç kábooŋgwa, degamaça da alaasheekw a-WoTaak' alaakawe ká-eba. ተማሪዎች ድምጻቸውን ሳያሰሙ በግል ወይም በጥንድ እንዲያነቡ መምህሩ ይዘዛቸው፡፡ መምህሩ ታሪኩን ድምጹን ከፍ በማድረግ ለተማሪዎቹ ማንበብ አይጠበቅበትም፡፡ ተማሪዎች ድምጻቸውን ሳያሰሙ አንብበው ከጨረሱ በኋላ መምህሩ አንዳንድ ጥያቄዎችን ይጠይቃቸው) ሌሎች የታሪክ ጥያቄዎች ተማሪዎች ታሪኩን ካነበቡ በኋላ እነዚህን ጥያቄዎች ጠይቃቸው፡፡ ጥያቄዎቹን በጥቁር ሰሌዳ ላይ ከመጻፍ ይልቅ በቃል ጠይቃቸው፡፡ Wuli alaagamats yaagweya nagwaawe nilasiya? Ntsi alaahul a-WoTaak' kámatiima? Kamaatsi alaakawe a-WoTaak' ka-yaagweya kágu-eemá?

3. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

75a

64 1

Mii-WoTaak' daawe nasuuga. Mii-WoTaak' daawot nasuuga.

2

Nagwaawot ama-WoTaak' nagumaleya daagamats yaagweya nagwaawe nilasiya. Daadugw a-yaagweya, daahul a-WoTaak' kámatiya. Nagana daati yila-yaagweya. Nagwaahiyaagw, daakawe kágu-eemá, daaso. 3

Y y yila-yaagweya 75

Guma'iisha

65

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. ባዶ ቦታዎችን መሙላት፡ ስዕሉን ተመልከት፤ ከስዕሉ በላይ ካለው ሳጥን ውስጥ ትክክለኛ ሆሄያትን በመምረጥ ባዶ ቦታውን በመሙላት ከስዕሉ ግርጌ ያለውን ቃል አሟላ፡፡ siya, maleya, yaagweya, limitsa 2. ክፈለ ቃልን በማዛመድ ቃልን መመስረት ተማሪዎችን እንዲህ በላቸው፡በመጀመሪያው ተርታ ላይ ምን ትመለከታላችሁ? በሁለተኛው ተርታ ላይ የተዘረዘሩትን ክፈለ ቃል ተመልከት፡፡ ከተዘረዘሩት ውስጥ የመጀመሪያው ክፈለ ቃል ምንድን ነው? yaag አዎን! በጣም ጎበዝ፡፡ ከሁለተኛው ተርታ ውስጥ ካሉት ክፈለ ቃል መካከል ከዚህ ቀለም ጋር ተጣምሮ ቃል መመስረት የሚያስችለው የትኛው ክፈለ ቃል ነው? weya በጣም ጥሩ! አሁን ከታች ባለው ክፍት ቦታ ቃሉን መጻፍ ትችላለህ፡፡ yaagweya ከዚህ በኋላ የቀሩትን ክፈለ ቃል በማዛመድ ሌሎች ቃላት መስርቱ፡፡ si.ya=siya, ma.leya=maleya, tsi.má= tsiimá

3. ባዶ ቦታዎችን መሙላት በሳጥን ውስጥ ያሉትን ቃላት አንብቡ፤ከዚያም ዓረፍተ ነገሩን አንብቡና ከሳጥኑ ውስጥ ተገቢውን ቃል በመምረጥ ባዶ ቦታዎቹን ሙሉ፡፡ 1. YeC'uli daagamats eemá. 2. WoTaak' daagamats limitsa. 3. YeC'uli daagamats dida. 4. WoTaak' daagamats maleya. 4. ቃላትን በቃል ማጻፍ ቃላትን በቃል በምታነብላቸው ጊዜ ተማሪዎች እያንዳንዱን ቃል በማስታወሻቸው ላይ እንዲጽፉ መመሪያ ስጥ፡፡ ተማሪዎቹ ቃሉን እያዳመጡ እንዲጽፉ በቂ ጊዜ ስጣቸው፡፡ 1. tahamá 2. yaagweya 3. limitsa 4. yila 5. atsitsa

5.Obatsa-Nooraga: Mas'a በግፅ—ያለውን መመሪያ ያንብቡ

76a

Maakwaaiilama

65 i

1

a

i

2

a

m__leya

s__ya

yaag

má

si

leya

ma

weya

tsii

ya

yaagweya

lim__tsa

yaagwey__

3

limitsa dida maleya eemá

1. YeC'uli daagamats

____.

2. WoTaak' daagamats

.

3. YeC'uli daagamats

.

4. WoTaak' daagamats

.

Mas'a

76

Guma'iisha

66

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. ስዕልን ማሳየት (shaantiya) ምን ታያለህ? አዎን shaantiya(ወደ ቃሉ በመጠቆም ከተማሪዎች ጋር አብሮ ማለት)፡፡ ሙሉ ቃሉን መጥራት፡፡ ድምጹን ማድመጥ፡፡ ስለ ስዕሉ መናገር፡ Makotsa ala eemakotsa-ntsi alaawotaats? Ntsi aluukad kaskaantiya? Na-ntsali aluugahats shaantiya? በቁልፍ ቃሉ ውስጥ ያለውን አዲስ ሆሄ መጠቆም፡፡ ከዚያም ድምጹን መጥራት፡፡ (የተጻፈው ቃልን እየጠቆሙ ቃሉን ደጋግሞ መጥራት፡፡ ቃሉን በህብረት መጥራት) በ shaantiya ውስጥ ያለውን የsh ድምጽ ትሰማላችሁ? ሆሄውን እየጻፉ ድምጹን መጥራት፡፡ በሰሌዳ ላይ እየጻፉ ማሳየት ድምጹን ማዳመጥ (መምህሩ ያንን ድምጽ የያዘ ሁለት ወይም ሶስት ቃላት ሲጠራ ተማሪዎች ድምጹን ያዳምጣሉ፡፡መምህሩም?"የsh ድምጽ የያዘውን ቃል በምጠራበት ጊዜ አዳምጡ" ብሎ ተማሪዎቹን ማሳሰብ አለበት፡፡ shana, shooka, shaantiya 2. የማዳማጥ ጨዋታ አሁን የsh ድምጽ የያዙ አንዳንድ ቃላትን እጠራለሁ፡፡ ያንን ድምጽ ያልያዘ ቃል በምጠራበት ጊዜ ግን ቶሎ እጃችሁን አንሱ፡፡ shaantiya, maleya, sima, shana, shooka, kamaka 3. ትንተና (ሳጥን 1)፡ ከጥቅል ወደ ዝርዝር ቁልፍ ቃሉን በጥቁር ሰሌዳ ላይ መጻፍ፡፡shaantiya"ይህ ምን ተብሎ ይጠራል?" "አዎን shaantiya" መምህሩ የቃሉን የተወሰነ ክፍል በወረቀት ይሸፍናል፡፡ ከዚያም ይህ shaantiya የሚለው የቃሉ ክፍል ነው፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ shaantiya" አሁን መምህሩ tiya የሚለውን ሆሄ በቁራጭ ወረቀት ይሸፍን፤ ከዚያም ይህ የshaantiya ክፍል ሲሆን shaan ተብሎ ይጠራል፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ shaan" አሁን መምህሩ aan የሚለውን ሆሄ በቁራጭ ወረቀት ይሸፍን፤ ከዚያም ይህ የshaan ክፍል ሲሆን a ተብሎ ይጠራል፡፡ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ sh" 4. ማቀናጀት (ሳጥን 2) መምህሩ sh የሚለውን ሆሄ በጥቁር ሰሌዳ ላይ ይጻፍ፤ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ መጠየቅ፤ "ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?”አዎን sh" ይበል ፡፡ መምህሩ shaanን ከ sh ስር ይጽፋል፡፡ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ ይጠይቅ፤ ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን shaan" ይበል፡፡ መምህሩ shaantiyaን ከ shaan ስር ይጽፋል፡፡ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ ይጠይቅ፤ ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን shaantiya" ይበል፡፡ 5. መለየት (ሳጥን 3) ተመሳሳይነትን ማስተዋል እና ማዳማጥ፤ ተማሪዎች በሳጥን ሶስት ውስጥ ያለውን እንዲያነቡ ማድረግ፤የመጀመሪያው ክፈለ ቃል በሳጥን ሁለት ውስጥ ከተማሩት ክፈለ ቃል ጋር ተመሳሳይ መሆኑን ማስታወስ ይገባል፤ከዚህ የተነሳም ተማሪዎች በቀላሉ ሊያነቡት ይችላሉ፡፡ ሁሉንም አናባቢዎች በመሰረታዊ ንባብ አውድ ውስጥ ተምረዋቸዋል፡፡ (መምህሩ ይህ ምንድን ነው የሚል ተጨማሪ ግልጽ ጥያቄ ማከል፤ መምህሩም ምላሽ ከመስጠት ይልቅ ራሳቸው እንዲመልሱት ማድረግ) 6. ማወዳደር (ሳጥን 4) (በላይኛው መደዳ አናባቢዎችን ማካተት) እያንዳንዱን ተርታ ወደታች ማንበብ፡፡ ከሳጥን 4 ውስጥ የመጀመሪያውን ተርታ በጥቁር ሰሌዳ ላይ መጻፍ፡፡ ተማሪዎች እነኚህን ክፈለ ቃል እንዲያነቧቸው መጠየቅ፡፡ የመዘንጋት ሁኔታ የሚፈጠር ከሆነ የተዘነጋው ሆሄ ያለበትን ቁልፍ ቃል ማስታወስ፤ ከዚያም ክፍለ ቃል እንዲያስታውሱ መርዳት የዚህ መለማመጃ ዓላማ አዲሱን ድምጽ ቀደም ሲል ከሚያውቋቸው ድምጾች ጋር እንዲያነጻጽሩ ለማድረግ ነው፡፡ በአንድ ጊዜ አንድ ተርታ እየጻፉ፣ ተጨማሪ ተርታዎችን ተራ በተራ መጨመር፡፡ ተማሪዎቹ ክፈለ ቃል በተርታ እንዲያነቧቸው ማድረግ፡፡ ይህን መለማመጃ በሳጥን ውስጥ ማስገባት፡፡ ከሳትኑ ጎን 4 ቁጥርን መጻፍ፤ ተማሪዎች በሳጥን 4 ውስጥ ያለውን በማንበባቸው ማመስገን፡፡ 7. ቃላት መገንባት (ሳጥን 5) ተነጣጥለው የተቀመጡ የቃል ክፍሎችን ለየብቻ ከተመለከትን በኋላ የተነጣጠሉትን መልሰን እናገጣጥማለን፡፡ ከላይ ተነጣጥለው የተቀመጡትን የቃል ክፍሎች ለብቻ ማንበብ፤ከስር ደግሞ ሙሉውን ቃል ማንብብ፡፡ አሁን በፈጠርከው ታሪክ ውስጥ የምታገኛቸውን አንዳንድ ቃላትን ማንበብ ትጀምራለህ፡፡ 8. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

77a

66

sh Sh

shaantiya

3

1

shaantiya shaan sh

sh shaan shaantiya

2

sha 4

sha

she

shi

shu

shi

ya

ye

yi

yu

shu

tsa

tse

tsi

tsu

ta

te

ti

tu

she

5

shaan ti ya shaantiya na shaan ti ya

daa na hoosh daanahoosh

nashaantiya

6

Sh

sh 77

Guma'iisha

67

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. የቋንቋ ግንዛቤ ተማሪዎች ሐረጋትን ወይም ዓረፍተ ነገሮችን እንዲያነቡ መጠየቅ፡፡ በሚያነቧቸው ሐረጋት ወይም ዓረፍተ ነገሮች ውስጥ ተመሳሳይ ቃላት ወይም የቃል ክፍሎች እንዳሉ መለየት፡፡ ፍቺያቸውንም ማስረዳት፡፡ በያንዳንዱ ሐረግ ወይም ዓረፍተ ነገር ውስጥ ያሉትን ልዩነቶች ማውጣት(መለየት)፡፡

2. የማንበብ ሰበብ ለተማሪዎቹ የሚከተለውን ንገር፡- Nas'iina nala nagwaçawud'iilizhaaç kábooŋgwa, degamaça da alaakawe a-WoTaak' nalimitsa kíla-eba. ተማሪዎች ድምጻቸውን ሳያሰሙ በግል ወይም በጥንድ እንዲያነቡ መምህሩ ይዘዛቸው፡፡ መምህሩ ታሪኩን ድምጹን ከፍ በማድረግ ለተማሪዎቹ ማንበብ አይጠበቅበትም፡፡ ተማሪዎች ድምጻቸውን ሳያሰሙ አንብበው ከጨረሱ በኋላ መምህሩ አንዳንድ ጥያቄዎችን ይጠይቃቸው) ሌሎች የታሪክ ጥያቄዎች ተማሪዎች ታሪኩን ካነበቡ በኋላ እነዚህን ጥያቄዎች ጠይቃቸው፡፡ ጥያቄዎቹን በጥቁር ሰሌዳ ላይ ከመጻፍ ይልቅ በቃል ጠይቃቸው፡፡ Ntsi alaagamats a-WoTaak' nasha-seya? Wuli alaakwa kágu-eemá alaataae shaantiya? Wuli alaaso shana nashaantiya?

3. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

78a

67 1

YeC'uli daats kásuuga. YeC'uli daakode gooda kámaatsamá.

2

WoTaak' nagwaats kálimitsa kálamá daagamats shana nasha-seya. Daakwa kágu-eemá, daataae shaantiya. Nagana daakawe kashana nashaantiya, daas kashookamá, daanahoosh. 3

Sh sh kashana nashaantiya 78

Guma'iisha

68

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. ስዕልን ማሳየት ( çala ) ምን ታያለህ? አዎን çala (ወደ ቃሉ በመጠቆም ከተማሪዎች ጋር አብሮ ማለት)፡፡ ሙሉ ቃሉን መጥራት፡፡ ድምጹን ማድመጥ፡፡ ስለ ስዕሉ መናገር፡ Makotsa ala eemakotsa-ntsi alaawotaats? Ntsi aluukad kaçala? Çala ka-ntsi aluukad? በቁልፍ ቃሉ ውስጥ ያለውን አዲስ ሆሄ መጠቆም፡፡ ከዚያም ድምጹን መጥራት፡፡ (የተጻፈው ቃልን እየጠቆሙ ቃሉን ደጋግሞ መጥራት፡፡ ቃሉን በህብረት መጥራት) በ çala ውስጥ ያለውን የç ድምጽ ትሰማላችሁ? ሆሄውን እየጻፉ ድምጹን መጥራት፡፡ በሰሌዳ ላይ እየጻፉ ማሳየት ድምጹን ማዳመጥ (መምህሩ ያንን ድምጽ የያዘ ሁለት ወይም ሶስት ቃላት ሲጠራ ተማሪዎች ድምጹን ያዳምጣሉ፡፡መምህሩም?"የç ድምጽ የያዘውን ቃል በምጠራበት ጊዜ አዳምጡ" ብሎ ተማሪዎቹን ማሳሰብ አለበት፡፡ çala, daaç, aça, çiça 2. የማዳማጥ ጨዋታ አሁን የç ድምጽ የያዙ አንዳንድ ቃላትን እጠራለሁ፡፡ ያንን ድምጽ ያልያዘ ቃል በምጠራበት ጊዜ ግን ቶሎ እጃችሁን አንሱ፡፡ una, çiça, çiçama, duwa, çala, miimá, daaç 3. ትንተና (ሳጥን 1)፡ ከጥቅል ወደ ዝርዝር ቁልፍ ቃሉን በጥቁር ሰሌዳ ላይ መጻፍ፡፡çala"ይህ ምን ተብሎ ይጠራል?" "አዎን çala" መምህሩ የቃሉን የተወሰነ ክፍል በወረቀት ይሸፍናል፡፡ ከዚያም ይህ çala የሚለው የቃሉ ክፍል ነው፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ çala" አሁን መምህሩ la የሚለውን ሆሄ በቁራጭ ወረቀት ይሸፍን፤ ከዚያም ይህ የçala ክፍል ሲሆን ça ተብሎ ይጠራል፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ ça" አሁን መምህሩ a የሚለውን ሆሄ በቁራጭ ወረቀት ይሸፍን፤ ከዚያም ይህ የça ክፍል ሲሆን a ተብሎ ይጠራል፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም "አዎ ç" 4. ማቀናጀት (ሳጥን 2) መምህሩ ç የሚለውን ሆሄ በጥቁር ሰሌዳ ላይ ይጻፍ፤ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ መጠየቅ፤ "ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን ç" ይበል ፡፡ መምህሩ çaን ከ ç ስር ይጽፋል፡፡ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ ይጠይቅ፤ ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን ça" ይበል፡፡ መምህሩ çalaን ከ ça ስር ይጽፋል፡፡ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ ይጠይቅ፤ ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን çala" ይበል፡፡ 5. መለየት (ሳጥን 3) ተመሳሳይነትን ማስተዋል እና ማዳማጥ፤ ተማሪዎች በሳጥን ሶስት ውስጥ ያለውን እንዲያነቡ ማድረግ፤የመጀመሪያው ክፈለ ቃል በሳጥን ሁለት ውስጥ ከተማሩት ክፈለ ቃል ጋር ተመሳሳይ መሆኑን ማስታወስ ይገባል፤ከዚህ የተነሳም ተማሪዎች በቀላሉ ሊያነቡት ይችላሉ፡፡ ሁሉንም አናባቢዎች በመሰረታዊ ንባብ አውድ ውስጥ ተምረዋቸዋል፡፡ (መምህሩ ይህ ምንድን ነው የሚል ተጨማሪ ግልጽ ጥያቄ ማከል፤ መምህሩም ምላሽ ከመስጠት ይልቅ ራሳቸው እንዲመልሱት ማድረግ) 6. ማወዳደር (ሳጥን 4) (በላይኛው መደዳ አናባቢዎችን ማካተት) እያንዳንዱን ተርታ ወደታች ማንበብ፡፡ ከሳጥን 4 ውስጥ የመጀመሪያውን ተርታ በጥቁር ሰሌዳ ላይ መጻፍ፡፡ ተማሪዎች እነኚህን ክፈለ ቃል እንዲያነቧቸው መጠየቅ፡፡ የመዘንጋት ሁኔታ የሚፈጠር ከሆነ የተዘነጋው ሆሄ ያለበትን ቁልፍ ቃል ማስታወስ፤ ከዚያም ክፈለ ቃል እንዲያስታውሱ መርዳት የዚህ መለማመጃ ዓላማ አዲሱን ድምጽ ቀደም ሲል ከሚያውቋቸው ድምጾች ጋር እንዲያነጻጽሩ ለማድረግ ነው፡፡ በአንድ ጊዜ አንድ ተርታ እየጻፉ፣ ተጨማሪ ተርታዎችን ተራ በተራ መጨመር፡፡ ተማሪዎቹ ክፈለ ቃል በተርታ እንዲያነቧቸው ማድረግ፡፡ ይህን መለማመጃ በሳጥን ውስጥ ማስገባት፡፡ ከሳትኑ ጎን 4 ቁጥርን መጻፍ፤ ተማሪዎች በሳጥን 4 ውስጥ ያለውን በማንበባቸው ማመስገን፡፡ 7. ቃላት መገንባት (ሳጥን 5) ተነጣጥለው የተቀመጡ የቃል ክፍሎችን ለየብቻ ከተመለከትን በኋላ የተነጣጠሉትን መልሰን እናገጣጥማለን፡፡ ከላይ ተነጣጥለው የተቀመጡትን የቃል ክፍሎች ለብቻ ማንበብ፤ከስር ደግሞ ሙሉውን ቃል ማንብብ፡፡ አሁን በፈጠርከው ታሪክ ውስጥ የምታገኛቸውን አንዳንድ ቃላትን ማንበብ ትጀምራለህ፡፡ 8. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

79a

68

ç Ç

çala

3

1

çala ça ç

4

ça

ço

çi

çu

çi

sha

sho

shi

shu

çu

ya

yo

yi

yu

tsa

tso

tsi

tsu

2

ç ça çala

ça ço

5

a laa ga ha tsaam alaagahatsaam ka çi ça

ká gu miim kágumiim

kaçiça

6

Ç

ç 79

Guma'iisha

69

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. የቋንቋ ግንዛቤ ተማሪዎች ሐረጋትን ወይም ዓረፍተ ነገሮችን እንዲያነቡ መጠየቅ፡፡ በሚያነቧቸው ሐረጋት ወይም ዓረፍተ ነገሮች ውስጥ ተመሳሳይ ቃላት ወይም የቃል ክፍሎች እንዳሉ መለየት፡፡ ፍቺያቸውንም ማስረዳት፡፡ በያንዳንዱ ሐረግ ወይም ዓረፍተ ነገር ውስጥ ያሉትን ልዩነቶች ማውጣት(መለየት)፡፡

2. የማንበብ ሰበብ ለተማሪዎቹ የሚከተለውን ንገር፡- Nas'iina nala nagwaçawud'iilizhaaç kábooŋgwa, degamaça da alaagahats a-WoTaak' nasa-mitsa

ተማሪዎች ድምጻቸውን ሳያሰሙ በግል ወይም በጥንድ እንዲያነቡ መምህሩ ይዘዛቸው፡፡ መምህሩ ታሪኩን ድምጹን ከፍ በማድረግ ለተማሪዎቹ ማንበብ አይጠበቅበትም፡፡ ተማሪዎች ድምጻቸውን ሳያሰሙ አንብበው ከጨረሱ በኋላ መምህሩ አንዳንድ ጥያቄዎችን ይጠይቃቸው) ሌሎች የታሪክ ጥያቄዎች ተማሪዎች ታሪኩን ካነበቡ በኋላ እነዚህን ጥያቄዎች ጠይቃቸው፡፡ ጥያቄዎቹን በጥቁር ሰሌዳ ላይ ከመጻፍ ይልቅ በቃል ጠይቃቸው፡፡ Wuli alaagahats çala nasa-mitsa? Wuli alaahade adida? Ka-ntsi aluukagahats çiça-çala?

3. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

80a

69 1

WoTaak' daad mada-da kamaka. WoTaak' daas saagwa kamiimá.

2

WoTaak' daagahats çala-hosa nasa-mitsa. Nagana daawosh ça-da, daaka kádida, “Aça tsaça kágumiim, hadaçe, naawe kága.” Nagwaawe amiimá, daaka, “Çiça-çala alaagahatsaam kaçiça daagah.” 3

Ç

ç

daaka kádida 80

Guma'iisha

70

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. ባዶ ቦታዎችን መሙላት ስዕሉን ተመልከት፤ ከስዕሉ በላይ ካለው ሳጥን ውስጥ ትክክለኛ ሆሄያትን በመምረጥ ባዶ ቦታውን በመሙላት ከስዕሉ ግርጌ ያለውን ቃል አሟላ፡፡ çala, shaantiya, limitsa, çiça 2. ክፈለ ቃልን በማዛመድ ቃልን መመስረት ተማሪዎችን እንዲህ በላቸው፡በመጀመሪያው ተርታ ላይ ምን ትመለከታላችሁ? በሁለተኛው ተርታ ላይ የተዘረዘሩትን ክፈለ ቃል ተመልከት፡፡ ከተዘረዘሩት ውስጥ የመጀመሪያው ክፈለ ቃል ምንድን ነው? shaan አዎን! በጣም ጎበዝ፡፡ ከሁለተኛው ተርታ ውስጥ ካሉት ክፈለ ቃል መካከል ከዚህ ክፈለ ቃል ጋር ተጣምሮ ቃል መመስረት የሚያስችለው የትኛው ክፈለ ቃል ነው? tiya በጣም ጥሩ! አሁን ከታች ባለው ክፍት ቦታ ቃሉን መጻፍ ትችላለህ፡፡ shaantiya ከዚህ በኋላ የቀሩትን ክፈለ ቃል በማዛመድ ሌሎች ቃላት መስርቱ፡፡ sha.na=shana, shoo.ka=shooka, çiça.ma=çiçama 3. ባዶ ቦታዎችን መሙላት በሳጥን ውስጥ ያሉትን ቃላት አንብቡ፤ከዚያም ዓረፍተ ነገሩን አንብቡና ከሳጥኑ ውስጥ ተገቢውን ቃል በመምረጥ ባዶ ቦታዎቹን ሙሉ፡፡ 1. YeC'uli daakod shaantiya. 2. WoTaak' daagamats çiça. 3. YeC'uli daagamats çala. 4. WoTaak' daakod hosa. 4. ቃላትን በቃል ማጻፍ ቃላትን በቃል በምታነብላቸው ጊዜ ተማሪዎች እያንዳንዱን ቃል በማስታወሻቸው ላይ እንዲጽፉ መመሪያ ስጥ፡፡ ተማሪዎቹ ቃሉን እያዳመጡ እንዲጽፉ በቂ ጊዜ ስጣቸው፡፡

1. 2. 3. 4. 5.

shana shooka daanahash çiçama çiça

5.Obatsa-Nooraga: Mas'a በግፅ—ያለውን መመሪያ ያንብቡ

81a

Maakwaaiilama

70 ç

1

__ala

sh

ts

2

ç

__aantiya

shaan

ma

sha

ka

shoo

tiya

çiça

na

shaantiya

limi__a

çi__a

3

shaantiya

1. YeC'uli daakod

____.

çala

2. WoTaak' daagamats

.

hosa

3. YeC'uli daagamats

.

çiça

4. WoTaak' daakod

.

Mas'a

81

Unit 5 — Wodaazha 20 lessons (four weeks) Friendship

Guma'iisha

71

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. ስዕልን ማሳየት ( caaga ) ምን ታያለህ? አዎን caaga (ወደ ቃሉ በመጠቆም ከተማሪዎች ጋር አብሮ ማለት)፡፡ ሙሉ ቃሉን መጥራት፡፡ ድምጹን ማድመጥ፡፡ ስለ ስዕሉ መናገር፡ Makotsa ala eemakotsa-ntsi alaawotaats? Ntsi aluukad kacaaga? Dida kuwaasi kacaaga, ntsi shagaawa aled'abowa? በቁልፍ ቃሉ ውስጥ ያለውን አዲስ ሆሄ መጠቆም፡፡ ከዚያም ድምጹን መጥራት፡፡ (የተጻፈው ቃልን እየጠቆሙ ቃሉን ደጋግሞ መጥራት፡፡ ቃሉን በህብረት መጥራት) በ caaga ውስጥ ያለውን የc ድምጽ ትሰማላችሁ? ሆሄውን እየጻፉ ድምጹን መጥራት፡፡ በሰሌዳ ላይ እየጻፉ ማሳየት ድምጹን ማዳመጥ (መምህሩ ያንን ድምጽ የያዘ ሁለት ወይም ሶስት ቃላት ሲጠራ ተማሪዎች ድምጹን ያዳምጣሉ፡፡መምህሩም?"የc ድምጽ የያዘውን ቃል በምጠራበት ጊዜ አዳምጡ" ብሎ ተማሪዎቹን ማሳሰብ አለበት፡፡ caaga, kaca ciimá 2. የማዳማጥ ጨዋታ አሁን የc ድምጽ የያዙ አንዳንድ ቃላትን እጠራለሁ፡፡ ያንን ድምጽ ያልያዘ ቃል በምጠራበት ጊዜ ግን ቶሎ እጃችሁን አንሱ፡፡ shaantiya, kaca, ciimá, canaka, çala, tsiimá 3. ትንተና (ሳጥን 1)፡ ከጥቅል ወደ ዝርዝር ቁልፍ ቃሉን በጥቁር ሰሌዳ ላይ መጻፍ፡፡caaga "ይህ ምን ተብሎ ይጠራል?" "አዎን caaga" መምህሩ የቃሉን የተወሰነ ክፍል በወረቀት ይሸፍናል፡፡ ከዚያም ይህ caaga የሚለው የቃሉ ክፍል ነው፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ caaga" አሁን መምህሩ ga የሚለውን ሆሄ በቁራጭ ወረቀት ይሸፍን፤ ከዚያም ይህ የcaaga ክፍል ሲሆን caa ተብሎ ይጠራል፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ caa" አሁን መምህሩ aa የሚለውን ሆሄ በቁራጭ ወረቀት ይሸፍን፤ ከዚያም ይህ የcaa ክፍል ሲሆን c ተብሎ ይጠራል፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ c" 4. ማቀናጀት (ሳጥን 2) መምህሩ c የሚለውን ሆሄ በጥቁር ሰሌዳ ላይ ይጻፍ፤ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ መጠየቅ፤ "ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም"አዎን c" ይበል ፡፡ መምህሩ caaን ከ c ስር ይጽፋል፡፡ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ ይጠይቅ፤ ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም "አዎን caa" ይበል፡፡ መምህሩ caagaን ከ caa ስር ይጽፋል፡፡ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ ይጠይቅ፤ ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን caaga" ይበል፡፡ 5. መለየት (ሳጥን 3) ተመሳሳይነትን ማስተዋል እና ማዳማጥ፤ ተማሪዎች በሳጥን ሶስት ውስጥ ያለውን እንዲያነቡ ማድረግ፤የመጀመሪያው ክፈለ ቃል በሳጥን ሁለት ውስጥ ከተማሩት ክፈለ ቃል ጋር ተመሳሳይ መሆኑን ማስታወስ ይገባል፤ከዚህ የተነሳም ተማሪዎች በቀላሉ ሊያነቡት ይችላሉ፡፡ ሁሉንም አናባቢዎች በመሰረታዊ ንባብ አውድ ውስጥ ተምረዋቸዋል፡፡ (መምህሩ ይህ ምንድን ነው የሚል ተጨማሪ ግልጽ ጥያቄ ማከል፤ መምህሩም ምላሽ ከመስጠት ይልቅ ራሳቸው እንዲመልሱት ማድረግ) 6. ማወዳደር (ሳጥን 4) (በላይኛው መደዳ አናባቢዎችን ማካተት) እያንዳንዱን ተርታ ወደታች ማንበብ፡፡ ከሳጥን 4 ውስጥ የመጀመሪያውን ተርታ በጥቁር ሰሌዳ ላይ መጻፍ፡፡ ተማሪዎች እነኚህን ክፈለ ቃል እንዲያነቧቸው መጠየቅ፡፡ የመዘንጋት ሁኔታ የሚፈጠር ከሆነ የተዘነጋው ሆሄ ያለበትን ቁልፍ ቃል ማስታወስ፤ ከዚያም ክፈለ ቃል እንዲያስታውሱ መርዳት የዚህ መለማመጃ ዓላማ አዲሱን ድምጽ ቀደም ሲል ከሚያውቋቸው ድምጾች ጋር እንዲያነጻጽሩ ለማድረግ ነው፡፡ በአንድ ጊዜ አንድ ተርታ እየጻፉ፣ ተጨማሪ ተርታዎችን ተራ በተራ መጨመር፡፡ ተማሪዎቹ ክፈለ ቃል በተርታ እንዲያነቧቸው ማድረግ፡፡ ይህን መለማመጃ በሳጥን ውስጥ ማስገባት፡፡ ከሳትኑ ጎን 4 ቁጥርን መጻፍ፤ ተማሪዎች በሳጥን 4 ውስጥ ያለውን በማንበባቸው ማመስገን፡፡ 7. ቃላት መገንባት (ሳጥን 5) ተነጣጥለው የተቀመጡ የቃል ክፍሎችን ለየብቻ ከተመለከትን በኋላ የተነጣጠሉትን መልሰን እናገጣጥማለን፡፡ ከላይ ተነጣጥለው የተቀመጡትን የቃል ክፍሎች ለብቻ ማንበብ፤ከስር ደግሞ ሙሉውን ቃል ማንብብ፡፡ አሁን በፈጠርከው ታሪክ ውስጥ የምታገኛቸውን አንዳንድ ቃላትን ማንበብ ትጀምራለህ፡፡ 8. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

82a

71

c C

1

caaga caa c

4

caa

coo

cii

cee

cii

çaa

çoo

çii

çee

cee

shaa

shoo

shii

shee

yaa

yoo

yii

yee

caaga

3

2

c caa caaga

caa coo

5

daa ka sii cogw daakasiicogw ka caa co wa

ka ca na ka kacanaka

kacaacowa

6

C

c 82

Guma'iisha

72

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. የቋንቋ ግንዛቤ ተማሪዎች ሐረጋትን ወይም ዓረፍተ ነገሮችን እንዲያነቡ መጠየቅ፡፡ በሚያነቧቸው ሐረጋት ወይም ዓረፍተ ነገሮች ውስጥ ተመሳሳይ ቃላት ወይም የቃል ክፍሎች እንዳሉ መለየት፡፡ ፍቺያቸውንም ማስረዳት፡፡ በያንዳንዱ ሐረግ ወይም ዓረፍተ ነገር ውስጥ ያሉትን ልዩነቶች ማውጣት(መለየት)፡፡

2. የማንበብ ሰበብ ለተማሪዎቹ የሚከተለውን ንገር፡- Nas'iina nala nagwaçawud'iilizhaaç kábooŋgwa, degamaça da alaakode a-YeC'uli nasuuga jinda alaa káç káciimá.

ተማሪዎች ድምጻቸውን ሳያሰሙ በግል ወይም በጥንድ እንዲያነቡ መምህሩ ይዘዛቸው፡፡ መምህሩ ታሪኩን ድምጹን ከፍ በማድረግ ለተማሪዎቹ ማንበብ አይጠበቅበትም፡፡ ተማሪዎች ድምጻቸውን ሳያሰሙ አንብበው ከጨረሱ በኋላ መምህሩ አንዳንድ ጥያቄዎችን ይጠይቃቸው) ሌሎች የታሪክ ጥያቄዎች ተማሪዎች ታሪኩን ካነበቡ በኋላ እነዚህን ጥያቄዎች ጠይቃቸው፡፡ ጥያቄዎቹን በጥቁር ሰሌዳ ላይ ከመጻፍ ይልቅ በቃል ጠይቃቸው፡፡ Ká-ntsi alaakásiicogw a-YeC'uli kamatsa? Ntsi alaashah a-YeC'uli kacaaga? Nagwaçad kohwa namas'aça, ntsi da alaçat'owaaç alaamanats?

3. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

83a

72 1

Daagamats a-YeC'uli hosa aluwa. Daagamats a-YeC'uli hosa alaça.

2

YeC'uli daats kásuuga. Nagwaac adama, daakasiicogw, daakakwaae kasima nakaca nalamá. Nagana daataae caaga, daakashah sima kacanaka. Daakadats kohwa kacaacowa. Daakáç káciimá. 3

C c Daakáç káciimá. 83

Guma'iisha

73

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. ስዕልን ማሳየት ( ŋga ) ምን ታያለህ? አዎን ŋga (ወደ ቃሉ በመጠቆም ከተማሪዎች ጋር አብሮ ማለት) ፡፡ ሙሉ ቃሉን መጥራት፡፡ ድምጹን ማድመጥ፡፡ ስለ ስዕሉ መናገር፡ Makotsa ala eemakotsa-ntsi alaawotaats? Ntsi alaawotaats shooka-ça-da-masa aluud ká-ŋga? Eelabi aluut'o mada-ŋga? በቁልፍ ቃሉ ውስጥ ያለውን አዲስ ሆሄ መጠቆም፡፡ ከዚያም ድምጹን መጥራት፡፡ (የተጻፈው ቃልን እየጠቆሙ ቃሉን ደጋግሞ መጥራት፡፡ ቃሉን በህብረት መጥራት) በ ŋga ውስጥ ያለውን የŋ ድምጽ ትሰማላችሁ? ሆሄውን እየጻፉ ድምጹን መጥራት፡፡ በሰሌዳ ላይ እየጻፉ ማሳየት ድምጹን ማዳመጥ (መምህሩ ያንን ድምጽ የያዘ ሁለት ወይም ሶስት ቃላት ሲጠራ ተማሪዎች ድምጹን ያዳምጣሉ፡፡መምህሩም?”የŋ ድምጽ የያዘውን ቃል በምጠራበት ጊዜ አዳምጡ" ብሎ ተማሪዎቹን ማሳሰብ አለበት፡፡ ŋga, taaŋgale 2. የማዳማጥ ጨዋታ አሁን የŋ ድምጽ የያዙ አንዳንድ ቃላትን እጠራለሁ፡፡ ያንን ድምጽ ያልያዘ ቃል በምጠራበት ጊዜ ግን ቶሎ እጃችሁን አንሱ፡፡ suuga, taaŋgale, ŋga, waaga, saagwa 3. ትንተና (ሳጥን 1)፡ ከጥቅል ወደ ዝርዝር ቁልፍ ቃሉን በጥቁር ሰሌዳ ላይ መጻፍ፡፡ŋga"ይህ ምን ተብሎ ይጠራል?" "አዎን ŋga" መምህሩ የቃሉን የተወሰነ ክፍል በወረቀት ይሸፍናል፡፡ ከዚያም ይህ ŋga የሚለው የቃሉ ክፍል ነው፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ ŋga" አሁን መምህሩ ga የሚለውን ሆሄ በቁራጭ ወረቀት ይሸፍን፤ ከዚያም ይህ የŋga ክፍል ሲሆን ŋ ተብሎ ይጠራል፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም "አዎ ŋ" 4. ማቀናጀት (ሳጥን 2) መምህሩ ŋ የሚለውን ሆሄ በጥቁር ሰሌዳ ላይ ይጻፍ፤ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ መጠየቅ፤ "ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?”አዎን ŋ" ይበል ፡፡ መምህሩ ŋgaን ከ ŋ ስር ይጽፋል፡፡ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ ይጠይቅ፤ ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን ŋga" ይበል፡፡ 5. መለየት (ሳጥን 3) ተመሳሳይነትን ማስተዋል እና ማዳማጥ፤ ተማሪዎች በሳጥን ሶስት ውስጥ ያለውን እንዲያነቡ ማድረግ፤የመጀመሪያው ክፈለ ቃል በሳጥን ሁለት ውስጥ ከተማሩት ክፈለ ቃል ጋር ተመሳሳይ መሆኑን ማስታወስ ይገባል፤ከዚህ የተነሳም ተማሪዎች በቀላሉ ሊያነቡት ይችላሉ፡፡ ሁሉንም አናባቢዎች በመሰረታዊ ንባብ አውድ ውስጥ ተምረዋቸዋል፡፡ (መምህሩ ይህ ምንድን ነው የሚል ተጨማሪ ግልጽ ጥያቄ ማከል፤ መምህሩም ምላሽ ከመስጠት ይልቅ ራሳቸው እንዲመልሱት ማድረግ) 6. ማወዳደር (ሳጥን 4) (በላይኛው መደዳ አናባቢዎችን ማካተት) እያንዳንዱን ተርታ ወደታች ማንበብ፡፡ ከሳጥን 4 ውስጥ የመጀመሪያውን ተርታ በጥቁር ሰሌዳ ላይ መጻፍ፡፡ ተማሪዎች እነኚህን ክፈለ ቃል እንዲያነቧቸው መጠየቅ፡፡ የመዘንጋት ሁኔታ የሚፈጠር ከሆነ የተዘነጋው ሆሄ ያለበትን ቁልፍ ቃል ማስታወስ፤ ከዚያም ክፈለ ቃል እንዲያስታውሱ መርዳት የዚህ መለማመጃ ዓላማ አዲሱን ድምጽ ቀደም ሲል ከሚያውቋቸው ድምጾች ጋር እንዲያነጻጽሩ ለማድረግ ነው፡፡ በአንድ ጊዜ አንድ ተርታ እየጻፉ፣ ተጨማሪ ተርታዎችን ተራ በተራ መጨመር፡፡ ተማሪዎቹ ክፈለ ቃል በተርታ እንዲያነቧቸው ማድረግ፡፡ ይህን መለማመጃ በሳጥን ውስጥ ማስገባት፡፡ ከሳትኑ ጎን 4 ቁጥርን መጻፍ፤ ተማሪዎች በሳጥን 4 ውስጥ ያለውን በማንበባቸው ማመስገን፡፡ 7. ቃላት መገንባት (ሳጥን 5) ተነጣጥለው የተቀመጡ የቃል ክፍሎችን ለየብቻ ከተመለከትን በኋላ የተነጣጠሉትን መልሰን እናገጣጥማለን፡፡ ከላይ ተነጣጥለው የተቀመጡትን የቃል ክፍሎች ለብቻ ማንበብ፤ከስር ደግሞ ሙሉውን ቃል ማንብብ፡፡ አሁን በፈጠርከው ታሪክ ውስጥ የምታገኛቸውን አንዳንድ ቃላትን ማንበብ ትጀምራለህ፡፡ 8. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

84a

73

ŋ Ŋ

1

ŋga ŋ

4

ŋa

ŋu

ŋi

ŋo

ŋi

ca

cu

ci

co

ŋo

ça

çu

çi

ço

sha

shu

shi

sho

ŋga

3

2

ŋ ŋga

ŋa ŋu

5

maa la ŋa çaaŋ go maalaŋaçaaŋgo

ka maaŋ ga hii la kamaaŋgahiila

ka ça maaŋ gwa kaçamaaŋgwa

6

Ŋ

ŋ 84

Guma'iisha

74

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. የቋንቋ ግንዛቤ ተማሪዎች ሐረጋትን ወይም ዓረፍተ ነገሮችን እንዲያነቡ መጠየቅ፡፡ በሚያነቧቸው ሐረጋት ወይም ዓረፍተ ነገሮች ውስጥ ተመሳሳይ ቃላት ወይም የቃል ክፍሎች እንዳሉ መለየት፡፡ ፍቺያቸውንም ማስረዳት፡፡ በያንዳንዱ ሐረግ ወይም ዓረፍተ ነገር ውስጥ ያሉትን ልዩነቶች ማውጣት(መለየት)፡፡

2. የማንበብ ሰበብ ለተማሪዎቹ የሚከተለውን ንገር፡- Nas'iina nala nagwaçawud'iilizhaaç kábooŋgwa, degamaça da alaad nab'aga-YeC'uli nagwaas taaŋgale. ተማሪዎች ድምጻቸውን ሳያሰሙ በግል ወይም በጥንድ እንዲያነቡ መምህሩ ይዘዛቸው፡፡ መምህሩ ታሪኩን ድምጹን ከፍ በማድረግ ለተማሪዎቹ ማንበብ አይጠበቅበትም፡፡ ተማሪዎች ድምጻቸውን ሳያሰሙ አንብበው ከጨረሱ በኋላ መምህሩ አንዳንድ ጥያቄዎችን ይጠይቃቸው) ሌሎች የታሪክ ጥያቄዎች ተማሪዎች ታሪኩን ካነበቡ በኋላ እነዚህን ጥያቄዎች ጠይቃቸው፡፡ ጥያቄዎቹን በጥቁር ሰሌዳ ላይ ከመጻፍ ይልቅ በቃል ጠይቃቸው፡፡ Wuli alaas ŋga taaŋgale? Kamaatsi alaahad a-YeC'uli shookamá? Nagwaças ŋga taaŋgale, agah we anas?

3. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

85a

74 1

WoTaak' daale una aluwa. WoTaak' dale una alaça.

2

Na-oka nameeta YeC'uli daad ŋga, daas taaŋgale. Nagana daad agaashaŋiila. Naganaakwe kaçamaaŋgwa, daahade shookamá kooma, daaka,“Maalaŋaçaaŋgo, woçe!” Daaso akooma kamaaŋgahiila. 3

Ŋ ŋ kamaaŋgahiila 85

Guma'iisha

75

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. ባዶ ቦታዎችን መሙላት ስዕሉን ተመልከት፤ ከስዕሉ በላይ ካለው ሳጥን ውስጥ ትክክለኛ ሆሄያትን በመምረጥ ባዶ ቦታውን በመሙላት ከስዕሉ ግርጌ ያለውን ቃል አሟላ፡፡ miimá, caaga, dida, ŋga 2. ክፈለ ቃልን በማዛመድ ቃልን መመስረት ተማሪዎችን እንዲህ በላቸው፡በመጀመሪያው ተርታ ላይ ምን ትመለከታላችሁ? በሁለተኛው ተርታ ላይ የተዘረዘሩትን ክፈለ ቃል ተመልከት፡፡ ከተዘረዘሩት ውስጥ የመጀመሪያው ክፈለ ቃል ምንድን ነው? taaŋ አዎን! በጣም ጎበዝ፡፡ ከሁለተኛው ተርታ ውስጥ ካሉት ክፈለ ቃል መካከል ከዚህ ክፈለ ቃል ጋር ተጣምሮ ቃል መመስረት የሚያስችለው የትኛው ክፈለ ቃል ነው? gale በጣም ጥሩ! አሁን ከታች ባለው ክፍት ቦታ ቃሉን መጻፍ ትችላለህ፡፡ taaŋgale ከዚህ በኋላ የቀሩትን ክፈለ ቃል በማዛመድ ሌሎች ቃላት መስርቱ፡፡ maaŋga.hiila=maaŋgahiila, gaasha.ŋiila=gaashaŋiila, cii.má=ciimá 3. ባዶ ቦታዎችን መሙላት በሳጥን ውስጥ ያሉትን ቃላት አንብቡ፤ከዚያም ዓረፍተ ነገሩን አንብቡና ከሳጥኑ ውስጥ ተገቢውን ቃል በመምረጥ ባዶ ቦታዎቹን ሙሉ፡፡ 1. YeC'uli daataae ŋga. 2. WoTaak' daataae caaga . 3. YeC'uli daagamats dida. 4. WoTaak' daagamats miimá. 4. ቃላትን በቃል ማጻፍ ቃላትን በቃል በምታነብላቸው ጊዜ ተማሪዎች እያንዳንዱን ቃል በማስታወሻቸው ላይ እንዲጽፉ መመሪያ ስጥ፡፡ ተማሪዎቹ ቃሉን እያዳመጡ እንዲጽፉ በቂ ጊዜ ስጣቸው፡፡ 1. kaca 2. ciimá 3. gaashaŋiila 4. taaŋgale 5. maaŋgahiila

5.Obatsa-Nooraga: Dida kama-Wodaazhamá በግፅ—ያለውን መመሪያ ያንብቡ

86a

Maakwaaiilama

75 a

1

aa

i

ii

2

m__má

c__ga

d__da

ŋg__

taaŋ

má

maaŋga

ŋiila

gaasha

gale

cii

hiila

taaŋgale

3

1. YeC'uli daataae

____.

miimá dida ŋga caaga

2. WoTaak' daataae

.

3. YeC'uli daagamats

.

4. WoTaak' daagamats

.

Dida kama– Wodaazhamá

86

Guma'iisha

76

Nooraga alaaCees Çaañjaha ká-Etamatigatsama

1. ስዕልን ማሳየት ( sarma )

ምን ታያለህ? አዎን sarma (ወደ ቃሉ በመጠቆም ከተማሪዎች ጋር አብሮ ማለት)፡፡ ሙሉ ቃሉን መጥራት፡፡ ድምጹን ማድመጥ፡፡ ስለ ስዕሉ መናገር፡ Makotsa ala eemakotsa-ntsi alaawotaats? Na-eba nalaça, ka-ntsi aluuka'is sarma? Kamaatsi aluu'is sarma? በቁልፍ ቃሉ ውስጥ ያለውን አዲስ ሆሄ መጠቆም፡፡ ከዚያም ድምጹን መጥራት፡፡ (የተጻፈው ቃልን እየጠቆሙ ቃሉን ደጋግሞ መጥራት፡፡ ቃሉን በህብረት መጥራት) በ sarma ውስጥ ያለውን የr ድምጽ ትሰማላችሁ? ሆሄውን እየጻፉ ድምጹን መጥራት፡፡ በሰሌዳ ላይ እየጻፉ ማሳየት ድምጹን ማዳመጥ (መምህሩ ያንን ድምጽ የያዘ ሁለት ወይም ሶስት ቃላት ሲጠራ ተማሪዎች ድምጹን ያዳምጣሉ፡፡መምህሩም?"የr ድምጽ የያዘውን ቃል በምጠራበት ጊዜ አዳምጡ" ብሎ ተማሪዎቹን ማሳሰብ አለበት፡፡ darutsa, gaandara, ara, marra 2. የማዳማጥ ጨዋታ አሁን የr ድምጽ የያዙ አንዳንድ ቃላትን እጠራለሁ፡፡ ያንን ድምጽ ያልያዘ ቃል በምጠራበት ጊዜ ግን ቶሎ እጃችሁን አንሱ፡፡ sarma, hosa, lisa, ara, gaandara, marra, caaga 3. ትንተና (ሳጥን 1)፡ ከጥቅል ወደ ዝርዝር ቁልፍ ቃሉን በጥቁር ሰሌዳ ላይ መጻፍ፡፡sarma "ይህ ምን ተብሎ ይጠራል?" "አዎን sarma" መምህሩ የቃሉን የተወሰነ ክፍል በወረቀት ይሸፍናል፡፡ ከዚያም ይህ sarma የሚለው የቃሉ ክፍል ነው፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ sarma" አሁን መምህሩ ma የሚለውን ሆሄ በቁራጭ ወረቀት ይሸፍን፤ ከዚያም ይህ የsarma ክፍል ሲሆን sar ተብሎ ይጠራል፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ sar" አሁን መምህሩ sa የሚለውን ሆሄ በቁራጭ ወረቀት ይሸፍን፤ ከዚያም ይህ የsar ክፍል ሲሆን r ተብሎ ይጠራል፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ r" 4. ማቀናጀት (ሳጥን 2) መምህሩ r የሚለውን ሆሄ በጥቁር ሰሌዳ ላይ ይጻፍ፤ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ መጠየቅ፤ "ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን r" ይበል ፡፡ መምህሩ sarን ከ r ስር ይጽፋል፡፡ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ ይጠይቅ፤ ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን sar" ይበል፡፡ መምህሩ sarmaን ከ sar ስር ይጽፋል፡፡ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ ይጠይቅ፤ ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን sarma" ይበል፡፡ 5. መለየት (ሳጥን 3) ተመሳሳይነትን ማስተዋል እና ማዳማጥ፤ ተማሪዎች በሳጥን ሶስት ውስጥ ያለውን እንዲያነቡ ማድረግ፤የመጀመሪያው ክፈለ ቃል በሳጥን ሁለት ውስጥ ከተማሩት ክፈለ ቃል ጋር ተመሳሳይ መሆኑን ማስታወስ ይገባል፤ከዚህ የተነሳም ተማሪዎች በቀላሉ ሊያነቡት ይችላሉ፡፡ ሁሉንም አናባቢዎች በመሰረታዊ ንባብ አውድ ውስጥ ተምረዋቸዋል፡፡ (መምህሩ ይህ ምንድን ነው የሚል ተጨማሪ ግልጽ ጥያቄ ማከል፤ መምህሩም ምላሽ ከመስጠት ይልቅ ራሳቸው እንዲመልሱት ማድረግ) 6. ማወዳደር (ሳጥን 4) (በላይኛው መደዳ አናባቢዎችን ማካተት) እያንዳንዱን ተርታ ወደታች ማንበብ፡፡ ከሳጥን 4 ውስጥ የመጀመሪያውን ተርታ በጥቁር ሰሌዳ ላይ መጻፍ፡፡ ተማሪዎች እነኚህን ክፈለ ቃል እንዲያነቧቸው መጠየቅ፡፡ የመዘንጋት ሁኔታ የሚፈጠር ከሆነ የተዘነጋው ሆሄ ያለበትን ቁልፍ ቃል ማስታወስ፤ ከዚያም ክፈለ ቃል እንዲያስታውሱ መርዳት የዚህ መለማመጃ ዓላማ አዲሱን ድምጽ ቀደም ሲል ከሚያውቋቸው ድምጾች ጋር እንዲያነጻጽሩ ለማድረግ ነው፡፡ በአንድ ጊዜ አንድ ተርታ እየጻፉ፣ ተጨማሪ ተርታዎችን ተራ በተራ መጨመር፡፡ ተማሪዎቹ ክፈለ ቃል በተርታ እንዲያነቧቸው ማድረግ፡፡ ይህን መለማመጃ በሳጥን ውስጥ ማስገባት፡፡ ከሳትኑ ጎን 4 ቁጥርን መጻፍ፤ ተማሪዎች በሳጥን 4 ውስጥ ያለውን በማንበባቸው ማመስገን፡፡ 7. ቃላት መገንባት (ሳጥን 5) ተነጣጥለው የተቀመጡ የቃል ክፍሎችን ለየብቻ ከተመለከትን በኋላ የተነጣጠሉትን መልሰን እናገጣጥማለን፡፡ ከላይ ተነጣጥለው የተቀመጡትን የቃል ክፍሎች ለብቻ ማንበብ፤ከስር ደግሞ ሙሉውን ቃል ማንብብ፡፡ አሁን በፈጠርከው ታሪክ ውስጥ የምታገኛቸውን አንዳንድ ቃላትን ማንበብ ትጀምራለህ፡፡ 8. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

87a

76

r R

sarma 1

3

sarma sar r

2

r sar sarma

ra ra

re

ri

ro

ri

ŋa

ŋe

ŋi

ŋo

ro

ca

ce

ci

co

ça

çe

çi

ço

re

4

5

a lar ga hats alargahats ká gaan da ra kágaandara

ká ma soo kwa kámasookwa

6

R

r 87

Guma'iisha

77

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. የቋንቋ ግንዛቤ ተማሪዎች ሐረጋትን ወይም ዓረፍተ ነገሮችን እንዲያነቡ መጠየቅ፡፡ በሚያነቧቸው ሐረጋት ወይም ዓረፍተ ነገሮች ውስጥ ተመሳሳይ ቃላት ወይም የቃል ክፍሎች እንዳሉ መለየት፡፡ ፍቺያቸውንም ማስረዳት፡፡ በያንዳንዱ ሐረግ ወይም ዓረፍተ ነገር ውስጥ ያሉትን ልዩነቶች ማውጣት(መለየት)፡፡

2. የማንበብ ሰበብ ለተማሪዎቹ የሚከተለውን ንገር፡- Nas'iina nala nagwaçawud'iilizhaaç kábooŋgwa, degamaça da alaagameets a-WoTaak' nagwaats kílakee-Darutsa. ተማሪዎች ድምጻቸውን ሳያሰሙ በግል ወይም በጥንድ እንዲያነቡ መምህሩ ይዘዛቸው፡፡ መምህሩ ታሪኩን ድምጹን ከፍ በማድረግ ለተማሪዎቹ ማንበብ አይጠበቅበትም፡፡ ተማሪዎች ድምጻቸውን ሳያሰሙ አንብበው ከጨረሱ በኋላ መምህሩ አንዳንድ ጥያቄዎችን ይጠይቃቸው) ሌሎች የታሪክ ጥያቄዎች ተማሪዎች ታሪኩን ካነበቡ በኋላ እነዚህን ጥያቄዎች ጠይቃቸው፡፡ ጥያቄዎቹን በጥቁር ሰሌዳ ላይ ከመጻፍ ይልቅ በቃል ጠይቃቸው፡፡ Ká-ntsi alaakáta a-WoTaak' kágaandara? Ntsi alaagameets a-WoTaak' nagwaats kágaandara? Na-ebaça, ntsi aluud nakee-Darutsa?

3. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

88a

77 1

Naandi limitsa alamá? Naandi limitsa alamaama?

2

Na-oka-kee-Darutsa, daats a-WoTaak' kágaandara kílakeya. Nagana daagameets sarma okaag kashaandiŋa meeta. Daaka a-YeC'uli, “Detsara, detaare ŋga alargahats marra kámasookwa koowa.” 3

R r alargahats marra 88

Guma'iisha

78

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. ስዕልን ማሳየት ( badana ) ምን ታያለህ? አዎን badana (ወደ ቃሉ በመጠቆም ከተማሪዎች ጋር አብሮ ማለት)፡፡ ሙሉ ቃሉን መጥራት፡፡ ድምጹን ማድመጥ፡፡ ስለ ስዕሉ መናገር፡ Makotsa ala eemakotsa-ntsi alaawotaats? Naandi alaa'i agoosha? Anzoŋantsi s'hooka-goosha alaça gamaas? በቁልፍ ቃሉ ውስጥ ያለውን አዲስ ሆሄ መጠቆም፡፡ ከዚያም ድምጹን መጥራት፡፡ (የተጻፈው ቃልን እየጠቆሙ ቃሉን ደጋግሞ መጥራት፡፡ ቃሉን በህብረት መጥራት) በ badana ውስጥ ያለውን የb ድምጽ ትሰማላችሁ? ሆሄውን እየጻፉ ድምጹን መጥራት፡፡ በሰሌዳ ላይ እየጻፉ ማሳየት ድምጹን ማዳመጥ (መምህሩ ያንን ድምጽ የያዘ ሁለት ወይም ሶስት ቃላት ሲጠራ ተማሪዎች ድምጹን ያዳምጣሉ፡፡መምህሩም?"የb ድምጽ የያዘውን ቃል በምጠራበት ጊዜ አዳምጡ" ብሎ ተማሪዎቹን ማሳሰብ አለበት፡፡ obamá, baaga, gumba 2. የማዳማጥ ጨዋታ አሁን የb ድምጽ የያዙ አንዳንድ ቃላትን እጠራለሁ፡፡ ያንን ድምጽ ያልያዘ ቃል በምጠራበት ጊዜ ግን ቶሎ እጃችሁን አንሱ፡፡ badana, shana, obamá, gumba, yila, baaca 3. ትንተና (ሳጥን 1)፡ ከጥቅል ወደ ዝርዝር ቁልፍ ቃሉን በጥቁር ሰሌዳ ላይ መጻፍ፡፡badana "ይህ ምን ተብሎ ይጠራል?" "አዎን badana" መምህሩ የቃሉን የተወሰነ ክፍል በወረቀት ይሸፍናል፡፡ ከዚያም ይህ badana የሚለው የቃሉ ክፍል ነው፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ badana" አሁን መምህሩ dana የሚለውን ሆሄ በቁራጭ ወረቀት ይሸፍን፤ ከዚያም ይህ የbadana ክፍል ሲሆን ba ተብሎ ይጠራል፡፡ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ ba" አሁን መምህሩ ba የሚለውን ሆሄ በቁራጭ ወረቀት ይሸፍን፤ ከዚያም ይህ የba ክፍል ሲሆን b ተብሎ ይጠራል፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ b" 4. ማቀናጀት (ሳጥን 2) መምህሩ b የሚለውን ሆሄ በጥቁር ሰሌዳ ላይ ይጻፍ፤ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ መጠየቅ፤ "ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?”አዎን ba" ይበል ፡፡ መምህሩ baን ከ b ስር ይጽፋል፡፡ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ ይጠይቅ፤ ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን ba" ይበል፡፡ መምህሩ badanaን ከ ba ስር ይጽፋል፡፡ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ ይጠይቅ፤ ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን badana" ይበል፡፡ 5. መለየት (ሳጥን 3) ተመሳሳይነትን ማስተዋል እና ማዳማጥ፤ ተማሪዎች በሳጥን ሶስት ውስጥ ያለውን እንዲያነቡ ማድረግ፤የመጀመሪያው ክፈለ ቃል በሳጥን ሁለት ውስጥ ከተማሩት ክፈለ ቃል ጋር ተመሳሳይ መሆኑን ማስታወስ ይገባል፤ከዚህ የተነሳም ተማሪዎች በቀላሉ ሊያነቡት ይችላሉ፡፡ ሁሉንም አናባቢዎች በመሰረታዊ ንባብ አውድ ውስጥ ተምረዋቸዋል፡፡ (መምህሩ ይህ ምንድን ነው የሚል ተጨማሪ ግልጽ ጥያቄ ማከል፤ መምህሩም ምላሽ ከመስጠት ይልቅ ራሳቸው እንዲመልሱት ማድረግ) 6. ማወዳደር (ሳጥን 4) (በላይኛው መደዳ አናባቢዎችን ማካተት) እያንዳንዱን ተርታ ወደታች ማንበብ፡፡ ከሳጥን 4 ውስጥ የመጀመሪያውን ተርታ በጥቁር ሰሌዳ ላይ መጻፍ፡፡ ተማሪዎች እነኚህን ክፈለ ቃል እንዲያነቧቸው መጠየቅ፡፡ የመዘንጋት ሁኔታ የሚፈጠር ከሆነ የተዘነጋው ሆሄ ያለበትን ቁልፍ ቃል ማስታወስ፤ ከዚያም ክፈለ ቃል እንዲያስታውሱ መርዳት የዚህ መለማመጃ ዓላማ አዲሱን ድምጽ ቀደም ሲል ከሚያውቋቸው ድምጾች ጋር እንዲያነጻጽሩ ለማድረግ ነው፡፡ በአንድ ጊዜ አንድ ተርታ እየጻፉ፣ ተጨማሪ ተርታዎችን ተራ በተራ መጨመር፡፡ ተማሪዎቹ ክፈለ ቃል በተርታ እንዲያነቧቸው ማድረግ፡፡ ይህን መለማመጃ በሳጥን ውስጥ ማስገባት፡፡ ከሳትኑ ጎን 4 ቁጥርን መጻፍ፤ ተማሪዎች በሳጥን 4 ውስጥ ያለውን በማንበባቸው ማመስገን፡፡ 7. ቃላት መገንባት (ሳጥን 5) ተነጣጥለው የተቀመጡ የቃል ክፍሎችን ለየብቻ ከተመለከትን በኋላ የተነጣጠሉትን መልሰን እናገጣጥማለን፡፡ ከላይ ተነጣጥለው የተቀመጡትን የቃል ክፍሎች ለብቻ ማንበብ፤ከስር ደግሞ ሙሉውን ቃል ማንብብ፡፡ አሁን በፈጠርከው ታሪክ ውስጥ የምታገኛቸውን አንዳንድ ቃላትን ማንበብ ትጀምራለህ፡፡ 8. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

89a

78

b B

badana

3

1

badana ba b

4

ba

bi

bo

bu

bo

ra

ri

ro

ru

bu

ŋa

ŋi

ŋo

ŋu

ca

ci

co

cu

2

b ba badana

ba bi

5

na gwaa shu mo nagwaashumo ká li ga ca

ká gwaa wot kágwaawot

káligaca

6

B

b 89

Guma'iisha

79

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. የቋንቋ ግንዛቤ ተማሪዎች ሐረጋትን ወይም ዓረፍተ ነገሮችን እንዲያነቡ መጠየቅ፡፡ በሚያነቧቸው ሐረጋት ወይም ዓረፍተ ነገሮች ውስጥ ተመሳሳይ ቃላት ወይም የቃል ክፍሎች እንዳሉ መለየት፡፡ ፍቺያቸውንም ማስረዳት፡፡ በያንዳንዱ ሐረግ ወይም ዓረፍተ ነገር ውስጥ ያሉትን ልዩነቶች ማውጣት(መለየት)፡፡

2. የማንበብ ሰበብ ለተማሪዎቹ የሚከተለውን ንገር፡- Nas'iina nala nagwaçawud'iilizhaaç kábooŋgwa, degamaça da alaado a-YeC'uli ka-obamá nagwaatso káligaca. ተማሪዎች ድምጻቸውን አንድን ታሪክ ሳያሰሙ በግል ወይም በጥንድ እንዲያነቡ መምህሩ ይዘዛቸው፡፡ መምህሩ ታሪኩን ድምጹን ከፍ በማድረግ ለተማሪዎቹ ማንበብ አይጠበቅበትም፡፡ ተማሪዎች ድምጻቸውን ሳያሰሙ አንብበው ከጨረሱ በኋላ መምህሩ አንዳንድ ጥያቄዎችን ይጠይቃቸው) ሌሎች የታሪክ ጥያቄዎች ተማሪዎች ታሪኩን ካነበቡ በኋላ እነዚህን ጥያቄዎች ጠይቃቸው፡፡ ጥያቄዎቹን በጥቁር ሰሌዳ ላይ ከመጻፍ ይልቅ በቃል ጠይቃቸው፡፡ Wuli alaats kasha-obamá káligaca? Ntsi aluushum kíla-aya alaasheen abadana a-mbaand? Naandi ligaca gwaawot goosha marra?

3. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

90a

79 1

Obam daats kásuuga. Obamila daats kásuuga. Obokwa daats kásuuga.

2

YeC'uli daatso kasha-obamá káligaca kágwaawot agoosha cannaka. Nagwaashumo koramceeta kíla-aya, daasheen aobatsa-badana a-mbaand. Kábooŋgwa daaka kabaaca,“Ara gumba!” 3

B b Ara gumba! 90

Guma'iisha

80

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. ባዶ ቦታዎችን መሙላት ስዕሉን ተመልከት፤ ከስዕሉ በላይ ካለው ሳጥን ውስጥ ትክክለኛ ሆሄያትን በመምረጥ ባዶ ቦታውን በመሙላት ከስዕሉ ግርጌ ያለውን ቃል አሟላ፡፡ sarma, badana, gumba, kaca 2. ክፈለ ቃልን በማዛመድ ቃልን መመስረት ተማሪዎችን እንዲህ በላቸው፡በመጀመሪያው ተርታ ላይ ምን ትመለከታላችሁ? በሁለተኛው ተርታ ላይ የተዘረዘሩትን ክፈለ ቃል ተመልከት፡፡ ከተዘረዘሩት ውስጥ የመጀመሪያው ክፈለ ቃል ምንድን ነው? gaan አዎን! በጣም ጎበዝ፡፡ ከሁለተኛው ተርታ ውስጥ ካሉት ክፈለ ቃል መካከል ከዚህ ክፈለ ቃል ጋር ተጣምሮ ቃል መመስረት የሚያስችለው የትኛው ክፈለ ቃል ነው? dara በጣም ጥሩ! አሁን ከታች ባለው ክፍት ቦታ ቃሉን መጻፍ ትችላለህ፡፡ gaandara ከዚህ በኋላ የቀሩትን ክፈለ ቃል በማዛመድ ሌሎች ቃላት መስርቱ፡፡ oba.má=obamá, ke.ya=keya, mee.ta=meeta 3. ባዶ ቦታዎችን መሙላት በሳጥን ውስጥ ያሉትን ቃላት አንብቡ፤ከዚያም ዓረፍተ ነገሩን አንብቡና ከሳጥኑ ውስጥ ተገቢውን ቃል በመምረጥ ባዶ ቦታዎቹን ሙሉ፡፡ 1. WoTaak' daagamats gumba. 2. Miimá daagamats badana. 3. YeC'uli daagamats kaca. 4. Eemá daagmats sarma. 4. ቃላትን በቃል ማጻፍ ቃላትን በቃል በምታነብላቸው ጊዜ ተማሪዎች እያንዳንዱን ቃል በማስታወሻቸው ላይ እንዲጽፉ መመሪያ ስጥ፡፡ ተማሪዎቹ ቃሉን እያዳመጡ እንዲጽፉ በቂ ጊዜ ስጣቸው፡፡ 1. sarma 2. darutsa 3. badana 4. gumba 5. obamá 5.Obatsa-Nooraga: Dida kama-Wodaazhamá በግፅ—ያለውን መመሪያ ያንብቡ

91a

Maakwaaiilama

80 a

1

b

a

b

2

__adana

s__rma

gum__a

k__ca

1. WoTaak' daagamats____. badana 2. Miimá daagamats

.

3. YeC'uli daagamats

.

4. Eemá daagamats

.

gumba

kaca

Dida kama– Wodaazhamá

91

ya

oba

ta

ke

dara

mee

má

gaandara

3

sarma

gaan

Guma'iisha

81

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. ስዕልን ማሳየት ( k'owa ) ምን ታያለህ? አዎን k'owa (ወደ ቃሉ በመጠቆም ከተማሪዎች ጋር አብሮ ማለት)፡፡ ሙሉ ቃሉን መጥራት፡፡ ድምጹን ማድመጥ፡፡ ስለ ስዕሉ መናገር፡ Makotsa ala eemakotsa-ntsi alaawotaats? K'owa dilagaziya we da alila-eba? Ntsi mada-da alak'owa? በቁልፍ ቃሉ ውስጥ ያለውን አዲስ ሆሄ መጠቆም፡፡ ከዚያም ድምጹን መጥራት፡፡ (የተጻፈው ቃልን እየጠቆሙ ቃሉን ደጋግሞ መጥራት፡፡ ቃሉን በህብረት መጥራት) በ k'owa ውስጥ ያለውን የk' ድምጽ ትሰማላችሁ? ሆሄውን እየጻፉ ድምጹን መጥራት፡፡ በሰሌዳ ላይ እየጻፉ ማሳየት ድምጹን ማዳመጥ (መምህሩ ያንን ድምጽ የያዘ ሁለት ወይም ሶስት ቃላት ሲጠራ ተማሪዎች ድምጹን ያዳምጣሉ፡፡መምህሩም?"የk' ድምጽ የያዘውን ቃል በምጠራበት ጊዜ አዳምጡ" ብሎ ተማሪዎቹን ማሳሰብ አለበት፡፡ k'owa, k'osa, daak'aŋ 2. የማዳማጥ ጨዋታ አሁን የk' ድምጽ የያዙ አንዳንድ ቃላትን እጠራለሁ፡፡ ያንን ድምጽ ያልያዘ ቃል በምጠራበት ጊዜ ግን ቶሎ እጃችሁን አንሱ፡፡ kaakama, k'owa, daak'aŋ, daakodok'w, daakod 3. ትንተና (ሳጥን 1)፡ ከጥቅል ወደ ዝርዝር ቁልፍ ቃሉን በጥቁር ሰሌዳ ላይ መጻፍ፡፡k'owa "ይህ ምን ተብሎ ይጠራል?" "አዎን k'owa" መምህሩ የቃሉን የተወሰነ ክፍል በወረቀት ይሸፍናል፡፡ ከዚያም ይህ k'owa የሚለው የቃሉ ክፍል ነው፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ k'owa" አሁን መምህሩ wa የሚለውን ሆሄ በቁራጭ ወረቀት ይሸፍን፤ ከዚያም ይህ የk'owa ክፍል ሲሆን k'o ተብሎ ይጠራል፡፡ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ k'" አሁን መምህሩ o የሚለውን ሆሄ በቁራጭ ወረቀት ይሸፍን፤ ከዚያም ይህ የk'o ክፍል ሲሆን k' ተብሎ ይጠራል፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ k'" 4. ማቀናጀት (ሳጥን 2) መምህሩ k' የሚለውን ሆሄ በጥቁር ሰሌዳ ላይ ይጻፍ፤ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ መጠየቅ፤ "ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?”አዎን k'" ይበል ፡፡ መምህሩ k'oን ከ k' ስር ይጽፋል፡፡ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ ይጠይቅ፤ ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን k'o" ይበል፡፡ መምህሩ k'owaን ከ k'o ስር ይጽፋል፡፡ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ ይጠይቅ፤ ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን k'owa" ይበል፡፡ 5. መለየት (ሳጥን 3) ተመሳሳይነትን ማስተዋል እና ማዳማጥ፤ ተማሪዎች በሳጥን ሶስት ውስጥ ያለውን እንዲያነቡ ማድረግ፤የመጀመሪያው ክፈለ ቃል በሳጥን ሁለት ውስጥ ከተማሩት ክፈለ ቃል ጋር ተመሳሳይ መሆኑን ማስታወስ ይገባል፤ከዚህ የተነሳም ተማሪዎች በቀላሉ ሊያነቡት ይችላሉ፡፡ ሁሉንም አናባቢዎች በመሰረታዊ ንባብ አውድ ውስጥ ተምረዋቸዋል፡፡ (መምህሩ ይህ ምንድን ነው የሚል ተጨማሪ ግልጽ ጥያቄ ማከል፤ መምህሩም ምላሽ ከመስጠት ይልቅ ራሳቸው እንዲመልሱት ማድረግ) 6. ማወዳደር (ሳጥን 4) (በላይኛው መደዳ አናባቢዎችን ማካተት) እያንዳንዱን ተርታ ወደታች ማንበብ፡፡ ከሳጥን 4 ውስጥ የመጀመሪያውን ተርታ በጥቁር ሰሌዳ ላይ መጻፍ፡፡ ተማሪዎች እነኚህን ክፈለ ቃል እንዲያነቧቸው መጠየቅ፡፡ የመዘንጋት ሁኔታ የሚፈጠር ከሆነ የተዘነጋው ሆሄ ያለበትን ቁልፍ ቃል ማስታወስ፤ ከዚያም ክፈለ ቃል እንዲያስታውሱ መርዳት የዚህ መለማመጃ ዓላማ አዲሱን ድምጽ ቀደም ሲል ከሚያውቋቸው ድምጾች ጋር እንዲያነጻጽሩ ለማድረግ ነው፡፡ በአንድ ጊዜ አንድ ተርታ እየጻፉ፣ ተጨማሪ ተርታዎችን ተራ በተራ መጨመር፡፡ ተማሪዎቹ ክፈለ ቃል በተርታ እንዲያነቧቸው ማድረግ፡፡ ይህን መለማመጃ በሳጥን ውስጥ ማስገባት፡፡ ከሳትኑ ጎን 4 ቁጥርን መጻፍ፤ ተማሪዎች በሳጥን 4 ውስጥ ያለውን በማንበባቸው ማመስገን፡፡ 7. ቃላት መገንባት (ሳጥን 5) ተነጣጥለው የተቀመጡ የቃል ክፍሎችን ለየብቻ ከተመለከትን በኋላ የተነጣጠሉትን መልሰን እናገጣጥማለን፡፡ ከላይ ተነጣጥለው የተቀመጡትን የቃል ክፍሎች ለብቻ ማንበብ፤ከስር ደግሞ ሙሉውን ቃል ማንብብ፡፡ አሁን በፈጠርከው ታሪክ ውስጥ የምታገኛቸውን አንዳንድ ቃላትን ማንበብ ትጀምራለህ፡፡ 8. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

92a

81

k' K'

1

k'owa k'o k'

4

k'o

k'e

k'i

k'u

k'i

bo

be

bi

bu

k'u

ro

re

ri

ru

ŋo

ŋe

ŋu

ŋi

k'owa

3

2

k' k'o k'owa

k'o k'e

5

k'waa co go má k'waacogomá

daa ko dok'w daakodok'w

daa ŋaa rok'w daaŋaarok'w

6

K'

k' 92

Guma'iisha

82

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. የቋንቋ ግንዛቤ ተማሪዎች ሐረጋትን ወይም ዓረፍተ ነገሮችን እንዲያነቡ መጠየቅ፡፡ በሚያነቧቸው ሐረጋት ወይም ዓረፍተ ነገሮች ውስጥ ተመሳሳይ ቃላት ወይም የቃል ክፍሎች እንዳሉ መለየት፡፡ ፍቺያቸውንም ማስረዳት፡፡

2. የማንበብ ሰበብ ለተማሪዎቹ የሚከተለውን ንገር፡- Nas'iina nala nagwaçawud'iilizhaaç kábooŋgwa, degamaça da alaakád'u ak'waacogo-YeC'uli. ተማሪዎች ድምጻቸውን ሳያሰሙ በግል ወይም በጥንድ እንዲያነቡ መምህሩ ይዘዛቸው፡፡ መምህሩ ታሪኩን ድምጹን ከፍ በማድረግ ለተማሪዎቹ ማንበብ አይጠበቅበትም፡፡ ተማሪዎች ድምጻቸውን ሳያሰሙ አንብበው ከጨረሱ በኋላ መምህሩ አንዳንድ ጥያቄዎችን ይጠይቃቸው) ሌሎች የታሪክ ጥያቄዎች ተማሪዎች ታሪኩን ካነበቡ በኋላ እነዚህን ጥያቄዎች ጠይቃቸው፡፡ ጥያቄዎቹን በጥቁር ሰሌዳ ላይ ከመጻፍ ይልቅ በቃል ጠይቃቸው፡፡ Ntsi da alaaŋaarok'w a-YeC'uli kásuuga? Ntsi alaak'aŋ ak'owa? Eelabi alaça'ootsaaç, eshaak'w a-oba-YeC'uli k'owae?

3. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

93a

82 1

Hosa ala-WoTaak' daas taak'a alamá. Hosa alama-WoTaak' daas taak'a alamaama.

2

YeC'uli daaŋaarok'w taak'a kásuuga, daakodok'w. Nagana nagwaakwaae ká-ebamá daak'aŋ ak'owa k'waacogomá. Daaluŋgw, daaka ká-obamá, “K'osa-k'owa ala omama! Shok'waam!” 3

K' k' Shok'waam! 93

Guma'iisha

83

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. ስዕልን ማሳየት ( t'uwiya ) ምን ታያለህ? አዎን t'uwiya (ወደ ቃሉ በመጠቆም ከተማሪዎች ጋር አብሮ ማለት)፡፡ ሙሉ ቃሉን መጥራት፡፡ ድምጹን ማድመጥ፡፡ ስለ ስዕሉ መናገር፡ Makotsa ala eemakotsa-ntsi alaawotaats? Eelabi alaawotaats t'uwiya? Ntsi alaas at'uwiya? በቁልፍ ቃሉ ውስጥ ያለውን አዲስ ሆሄ መጠቆም፡፡ ከዚያም ድምጹን መጥራት፡፡ (የተጻፈው ቃልን እየጠቆሙ ቃሉን ደጋግሞ መጥራት፡፡ ቃሉን በህብረት መጥራት) በ t'uwiya ውስጥ ያለውን የt' ድምጽ ትሰማላችሁ? ሆሄውን እየጻፉ ድምጹን መጥራት፡፡ በሰሌዳ ላይ እየጻፉ ማሳየት ድምጹን ማዳመጥ (መምህሩ ያንን ድምጽ የያዘ ሁለት ወይም ሶስት ቃላት ሲጠራ ተማሪዎች ድምጹን ያዳምጣሉ፡፡መምህሩም?"የt' ድምጽ የያዘውን ቃል በምጠራበት ጊዜ አዳምጡ" ብሎ ተማሪዎቹን ማሳሰብ አለበት፡፡ t'uwiya, daat'o, limit' 2. የማዳማጥ ጨዋታ አሁን የt' ድምጽ የያዙ አንዳንድ ቃላትን እጠራለሁ፡፡ ያንን ድምጽ ያልያዘ ቃል በምጠራበት ጊዜ ግን ቶሎ እጃችሁን አንሱ፡፡ daat'o, t'uwiya, tahamá, daaat'am, tamohwa, meeta 3. ትንተና (ሳጥን 1)፡ ከጥቅል ወደ ዝርዝር ቁልፍ ቃሉን በጥቁር ሰሌዳ ላይ መጻፍ፡፡t'uwiya "ይህ ምን ተብሎ ይጠራል?” ?"አዎን t'uwiya" መምህሩ የቃሉን የተወሰነ ክፍል በወረቀት ይሸፍናል፡፡ ከዚያም ይህ t'uwiya የሚለው የቃሉ ክፍል ነው፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ t'uwiya" አሁን መምህሩ wiya የሚለውን ሆሄ በቁራጭ ወረቀት ይሸፍን፤ ከዚያም ይህ የt'uwiya ክፍል ሲሆን t'u ተብሎ ይጠራል፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ t'u" አሁን መምህሩ u የሚለውን ሆሄ በቁራጭ ወረቀት ይሸፍን፤ ከዚያም ይህ የt'u ክፍል ሲሆን t' ተብሎ ይጠራል፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ t'" 4. ማቀናጀት (ሳጥን 2) መምህሩ t' የሚለውን ሆሄ በጥቁር ሰሌዳ ላይ ይጻፍ፤ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ መጠየቅ፤ "ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን t'" ይበል ፡፡ መምህሩ t'uን ከ t' ስር ይጽፋል፡፡ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ ይጠይቅ፤ ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን t'" ይበል፡፡ መምህሩ t'uwiyaን ከ t'u ስር ይጽፋል፡፡ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ ይጠይቅ፤ ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን t'uwiya" ይበል፡፡ 5. መለየት (ሳጥን 3) ተመሳሳይነትን ማስተዋል እና ማዳማጥ፤ ተማሪዎች በሳጥን ሶስት ውስጥ ያለውን እንዲያነቡ ማድረግ፤የመጀመሪያው ክፈለ ቃል በሳጥን ሁለት ውስጥ ከተማሩት ክፈለ ቃል ጋር ተመሳሳይ መሆኑን ማስታወስ ይገባል፤ከዚህ የተነሳም ተማሪዎች በቀላሉ ሊያነቡት ይችላሉ፡፡ ሁሉንም አናባቢዎች በመሰረታዊ ንባብ አውድ ውስጥ ተምረዋቸዋል፡፡ (መምህሩ ይህ ምንድን ነው የሚል ተጨማሪ ግልጽ ጥያቄ ማከል፤ መምህሩም ምላሽ ከመስጠት ይልቅ ራሳቸው እንዲመልሱት ማድረግ) 6. ማወዳደር (ሳጥን 4) (በላይኛው መደዳ አናባቢዎችን ማካተት) እያንዳንዱን ተርታ ወደታች ማንበብ፡፡ ከሳጥን 4 ውስጥ የመጀመሪያውን ተርታ በጥቁር ሰሌዳ ላይ መጻፍ፡፡ ተማሪዎች እነኚህን ክፈለ ቃል እንዲያነቧቸው መጠየቅ፡፡ የመዘንጋት ሁኔታ የሚፈጠር ከሆነ የተዘነጋው ሆሄ ያለበትን ቁልፍ ቃል ማስታወስ፤ ከዚያም ክፈለ ቃል እንዲያስታውሱ መርዳት የዚህ መለማመጃ ዓላማ አዲሱን ድምጽ ቀደም ሲል ከሚያውቋቸው ድምጾች ጋር እንዲያነጻጽሩ ለማድረግ ነው፡፡ በአንድ ጊዜ አንድ ተርታ እየጻፉ፣ ተጨማሪ ተርታዎችን ተራ በተራ መጨመር፡፡ ተማሪዎቹ ክፈለ ቃል በተርታ እንዲያነቧቸው ማድረግ፡፡ ይህን መለማመጃ በሳጥን ውስጥ ማስገባት፡፡ ከሳትኑ ጎን 4 ቁጥርን መጻፍ፤ ተማሪዎች በሳጥን 4 ውስጥ ያለውን በማንበባቸው ማመስገን፡፡ 7. ቃላት መገንባት (ሳጥን 5) ተነጣጥለው የተቀመጡ የቃል ክፍሎችን ለየብቻ ከተመለከትን በኋላ የተነጣጠሉትን መልሰን እናገጣጥማለን፡፡ ከላይ ተነጣጥለው የተቀመጡትን የቃል ክፍሎች ለብቻ ማንበብ፤ከስር ደግሞ ሙሉውን ቃል ማንብብ፡፡ አሁን በፈጠርከው ታሪክ ውስጥ የምታገኛቸውን አንዳንድ ቃላትን ማንበብ ትጀምራለህ፡፡ 8. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

94a

83

t' T'

t'uwiya

3

1

t'uwiya t'u t'

2

t' t'u t'uwiya

t'u 4

t'u

t'a

t'o

t'i

t'o

k'u

k'a

k'o

k'i

t'i

bu

ba

bo

bi

ru

ra

ro

ri

t'a

5

daa kaa t'o wiil daakaat'owiil ká ma sa ma kámasama

ka ga tu wa kagatuwa

6

T'

t' 94

Guma'iisha

84

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. የቋንቋ ግንዛቤ ተማሪዎች ሐረጋትን ወይም ዓረፍተ ነገሮችን እንዲያነቡ መጠየቅ፡፡ በሚያነቧቸው ሐረጋት ወይም ዓረፍተ ነገሮች ውስጥ ተመሳሳይ ቃላት ወይም የቃል ክፍሎች እንዳሉ መለየት፡፡ ፍቺያቸውንም ማስረዳት፡፡ በያንዳንዱ ሃረግ ወይም ኣረፍተ ነገር ውስጥ ያሉትን ልዩነቶች ማውጣት(መለየት)፡፡

2. የማንበብ ሰበብ ለተማሪዎቹ የሚከተለውን ንገር፡- Nas'iina nala nagwaçawud'iilizhaaç kábooŋgwa, degamaça da alaakát'it' a-yila-YeC'uli kagatuwa? ተማሪዎች ድምጻቸውን አንድን ታሪክ ሳያሰሙ በግል ወይም በጥንድ እንዲያነቡ መምህሩ ይዘዛቸው፡፡ መምህሩ ታሪኩን ድምጹን ከፍ በማድረግ ለተማሪዎቹ ማንበብ አይጠበቅበትም፡፡ ተማሪዎች ድምጻቸውን ሳያሰሙ አንብበው ከጨረሱ በኋላ መምህሩ አንዳንድ ጥያቄዎችን ይጠይቃቸው) ሌሎች የታሪክ ጥያቄዎች ተማሪዎች ታሪኩን ካነበቡ በኋላ እነዚህን ጥያቄዎች ጠይቃቸው፡፡ ጥያቄዎቹን በጥቁር ሰሌዳ ላይ ከመጻፍ ይልቅ በቃል ጠይቃቸው፡፡ Ka-ntsi alaakapaŋ a-YeC'uli t'uwiya kámashok'oma? Eelabi alaat'o at'uwiya maat'ama? Na-aça, wuli alaakal mat'oo-daka?

3. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

95a

84 1

YeC'uli daashah sima kacaaga. YeC'uli daashah sima kamiimá. YeC'uli daashah sima kámiimá.

2

Na-oka nameeta daakat'o a-YeC'uli daka kat'uwiya. Nagana daashan at'uwiya. Daakaat'owiil a-YeC'uli kámasama. Kábooŋgwaakwe daat'uhok'w siya daaat'am, daakohw kílasiya limit'. Nagana daat'it' a-yila-YeC'uli kagatuwa. 3

T'

t' t'uwiya 95

Guma'iisha

85

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. ባዶ ቦታዎችን መሙላት፡ ስዕሉን ተመልከት፤ ከስዕሉ በላይ ካለው ሳጥን ውስጥ ትክክለኛ ሆሄያትን በመምረጥ ባዶ ቦታውን በመሙላት ከስዕሉ ግርጌ ያለውን ቃል አሟላ፡፡ k'owa, t'uwiya, k'osa, siya 2. ክፈለ ቃልን በማዛመድ ቃልን መመስረት ተማሪዎችን እንዲህ በላቸው፡በመጀመሪያው ተርታ ላይ ምን ትመለከታላችሁ? በሁለተኛው ተርታ ላይ የተዘረዘሩትን ክፈለ ቃል ተመልከት፡፡ ከተዘረዘሩት ውስጥ የመጀመሪያው ክፈለ ቃል ምንድን ነው? t'u አዎን! በጣም ጎበዝ፡፡ ከሁለተኛው ተርታ ውስጥ ካሉት ክፈለ ቃል መካከል ከዚህ ክፈለ ቃል ጋር ተጣምሮ ቃል መመስረት የሚያስችለው የትኛው ክፈለ ቃል ነው? wiya በጣም ጥሩ! አሁን ከታች ባለው ክፍት ቦታ ቃሉን መጻፍ ትችላለህ፡፡ t'uwiya ከዚህ በኋላ የቀሩትን ክፈለ ቃል በማዛመድ ሌሎች ቃላት መስርቱ፡፡ daa.shok'w=daashok'w, daako.dok'w=daakodok'w, daaa.t'am=daaat'am 3. ባዶ ቦታዎችን መሙላት በሳጥን ውስጥ ያሉትን ቃላት አንብቡ፤ከዚያም ዓረፍተ ነገሩን አንብቡና ከሳጥኑ ውስጥ ተገቢውን ቃል በመምረጥ ባዶ ቦታዎቹን ሙሉ፡፡ 1. Tomas daaŋaarok'w siya. 2. Worku daaŋaarok'w kaca. 3. Tomas daaŋaarok'w k'owa. 4. Worku daaŋaarok'w shaantiya. 4. ቃላትን በቃል ማጻፍ፡ ቃላትን በቃል በምታነብላቸው ጊዜ ተማሪዎች እያንዳንዱን ቃል በማስታወሻቸው ላይ እንዲጽፉ መመሪያ ስጥ፡፡ ተማሪዎቹ ቃሉን እያዳመጡ እንዲጽፉ በቂ ጊዜ ስጣቸው፡፡ 1. k'owa 2. t'uwiya 3. k'osa 4. daaat'am 5. daakodok'w 5.Obatsa-Nooraga: Daamagamashama በግፅ—ያለውን መመሪያ ያንብቡ

96a

Maakwaaiilama

85 a

1

k'__wa

o

a

2

o

t'u

t'am

daa

dok'w

daako

wiya

daaa shok'w

t'uwiy__

t'uwiya

k'__sa

siy__

3

1. Tomas daaŋaarok'w ____. k'owa

2. Worku daaŋaarok'w

.

3. Tomas daaŋaarok'w

.

4. Worku daaŋaarok'w

.

shaantiya siya kaca

Daamagamashama

96

Guma'iisha

86

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. ስዕልን ማሳየት ( s'eya ) ምን ታያለህ? አዎን s'eya (ወደ ቃሉ በመጠቆም ከተማሪዎች ጋር አብሮ ማለት)፡፡ ሙሉ ቃሉን መጥራት፡፡ ድምጹን ማድመጥ፡፡ ስለ ስዕሉ መናገር፡ Makotsa ala eemakotsa-ntsi alaawotaats? Ntsi mada-da alas'eya? Ntsi aluut'o agaafa nas'eemaama kámaandok'wa kadagona? በቁልፍ ቃሉ ውስጥ ያለውን አዲስ ሆሄ መጠቆም፡፡ ከዚያም ድምጹን መጥራት፡፡ (የተጻፈው ቃልን እየጠቆሙ ቃሉን ደጋግሞ መጥራት፡፡ ቃሉን በህብረት መጥራት) በ s'eya ውስጥ ያለውን የs' ድምጽ ትሰማላችሁ? ሆሄውን እየጻፉ ድምጹን መጥራት፡፡ በሰሌዳ ላይ እየጻፉ ማሳየት ድምጹን ማዳመጥ (መምህሩ ያንን ድምጽ የያዘ ሁለት ወይም ሶስት ቃላት ሲጠራ ተማሪዎች ድምጹን ያዳምጣሉ፡፡መምህሩም?"የs' ድምጽ የያዘውን ቃል በምጠራበት ጊዜ አዳምጡ" ብሎ ተማሪዎቹን ማሳሰብ አለበት፡፡ bas'as'a, masis'a, s'eya 2. የማዳማጥ ጨዋታ አሁን የs' ድምጽ የያዙ አንዳንድ ቃላትን እጠራለሁ፡፡ ያንን ድምጽ ያልያዘ ቃል በምጠራበት ጊዜ ግን ቶሎ እጃችሁን አንሱ፡፡ s'eya, tsiimá, shana, atsitsa, daas'i, masis'a 3. ትንተና (ሳጥን 1)፡ ከጥቅል ወደ ዝርዝር ቁልፍ ቃሉን በጥቁር ሰሌዳ ላይ መጻፍ፡፡s'eya "ይህ ምን ተብሎ ይጠራል?" "አዎን s'eya" መምህሩ የቃሉን የተወሰነ ክፍል በወረቀት ይሸፍናል፡፡ ከዚያም ይህ s'eya የሚለው የቃሉ ክፍል ነው፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ s'eya" አሁን መምህሩ ya የሚለውን ሆሄ በቁራጭ ወረቀት ይሸፍን፤ ከዚያም ይህ የs'eya ክፍል ሲሆን s'e ተብሎ ይጠራል፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ s'e" አሁን መምህሩ e የሚለውን ሆሄ በቁራጭ ወረቀት ይሸፍን፤ ከዚያም ይህ የs'e ክፍል ሲሆን s' ተብሎ ይጠራል፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ s' " 4. ማቀናጀት (ሳጥን 2) መምህሩ s' የሚለውን ሆሄ በጥቁር ሰሌዳ ላይ ይጻፍ፤ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ መጠየቅ፤ "ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን s' " ይበል ፡፡ መምህሩ s'eን ከ s' ስር ይጽፋል፡፡ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ ይጠይቅ፤ ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን s' " ይበል፡፡ መምህሩ s'eyaን ከ s'e ስር ይጽፋል፡፡ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ ይጠይቅ፤ ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን s'eya" ይበል፡፡ 5. መለየት (ሳጥን 3) ተመሳሳይነትን ማስተዋል እና ማዳማጥ፤ ተማሪዎች በሳጥን ሶስት ውስጥ ያለውን እንዲያነቡ ማድረግ፤የመጀመሪያው ክፈለ ቃል በሳጥን ሁለት ውስጥ ከተማሩት ክፈለ ቃል ጋር ተመሳሳይ መሆኑን ማስታወስ ይገባል፤ከዚህ የተነሳም ተማሪዎች በቀላሉ ሊያነቡት ይችላሉ፡፡ ሁሉንም አናባቢዎች በመሰረታዊ ንባብ አውድ ውስጥ ተምረዋቸዋል፡፡ (መምህሩ ይህ ምንድን ነው የሚል ተጨማሪ ግልጽ ጥያቄ ማከል፤ መምህሩም ምላሽ ከመስጠት ይልቅ ራሳቸው እንዲመልሱት ማድረግ) 6. ማወዳደር (ሳጥን 4) (በላይኛው መደዳ አናባቢዎችን ማካተት) እያንዳንዱን ተርታ ወደታች ማንበብ፡፡ ከሳጥን 4 ውስጥ የመጀመሪያውን ተርታ በጥቁር ሰሌዳ ላይ መጻፍ፡፡ ተማሪዎች እነኚህን ክፈለ ቃል እንዲያነቧቸው መጠየቅ፡፡ የመዘንጋት ሁኔታ የሚፈጠር ከሆነ የተዘነጋው ሆሄ ያለበትን ቁልፍ ቃል ማስታወስ፤ ከዚያም ክፈለ ቃል እንዲያስታውሱ መርዳት የዚህ መለማመጃ ዓላማ አዲሱን ድምጽ ቀደም ሲል ከሚያaውቋቸው ድምጾች ጋር እንዲያነጻጽሩ ለማድረግ ነው፡፡ በአንድ ጊዜ አንድ ተርታ እየጻፉ፣ ተጨማሪ ተርታዎችን ተራ በተራ መጨመር፡፡ ተማሪዎቹ ክፈለ ቃል በተርታ እንዲያነቧቸው ማድረግ፡፡ ይህን መለማመጃ በሳጥን ውስጥ ማስገባት፡፡ ከሳትኑ ጎን 4 ቁጥርን መጻፍ፤ ተማሪዎች በሳጥን 4 ውስጥ ያለውን በማንበባቸው ማመስገን፡፡ 7. ቃላት መገንባት (ሳጥን 5) ተነጣጥለው የተቀመጡ የቃል ክፍሎችን ለየብቻ ከተመለከትን በኋላ የተነጣጠሉትን መልሰን እናገጣጥማለን፡፡ ከላይ ተነጣጥለው የተቀመጡትን የቃል ክፍሎች ለብቻ ማንበብ፤ከስር ደግሞ ሙሉውን ቃል ማንብብ፡፡ አሁን በፈጠርከው ታሪክ ውስጥ የምታገኛቸውን አንዳንድ ቃላትን ማንበብ ትጀምራለህ፡፡ 8. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

97a

86

s' S'

s'eya

3

1

s'eya s'e s'

s' s'e s'eya

2

s'e 4

s'e

s'a

s'i

s'o

s'i

t'e

t'a

t'i

t'o

s'o

k'e

k'a

k'i

k'o

be

ba

bi

bo

s'a

5

daa ça tash daaçatash na gwaa bas' nagwaabas'

ba s'a s'a bas'as'a

6

S'

s' 97

Guma'iisha

87

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. የቋንቋ ግንዛቤ ተማሪዎች ሐረጋትን ወይም ዓረፍተ ነገሮችን እንዲያነቡ መጠየቅ፡፡ በሚያነቧቸው ሐረጋት ወይም ዓረፍተ ነገሮች ውስጥ ተመሳሳይ ቃላት ወይም የቃል ክፍሎች እንዳሉ መለየት፡፡ ፍቺያቸውንም ማስረዳት፡፡ በያንዳንዱ ሕረግ ወይም ዓረፍተ ነገር ውስጥ ያሉትን ልዩነቶች ማውጣት(መለየት)፡፡

2. የማንበብ ሰበብ ለተማሪዎቹ የሚከተለውን ንገር፡- Nas'iina nala nagwaçawud'iilizhaaç kábooŋgwa, degamaça da aluukáat'uhwiil s'ee-hosa mup'. ተማሪዎች ድምጻቸውን አንድን ታሪክ ሳያሰሙ በግል ወይም በጥንድ እንዲያነቡ መምህሩ ይዘዛቸው፡፡ መምህሩ ታሪኩን ድምጹን ከፍ በማድረግ ለተማሪዎቹ ማንበብ አይጠበቅበትም፡፡ ተማሪዎች ድምጻቸውን ሳያሰሙ አንብበው ከጨረሱ በኋላ መምህሩ አንዳንድ ጥያቄዎችን ይጠይቃቸው) ሌሎች የታሪክ ጥያቄዎች ተማሪዎች ታሪኩን ካነበቡ በኋላ እነዚህን ጥያቄዎች ጠይቃቸው፡፡ ጥያቄዎቹን በጥቁር ሰሌዳ ላይ ከመጻፍ ይልቅ በቃል ጠይቃቸው፡፡ Ká-ntsi alaakágahats a-eemá a-ala YeC'uli bas'as'a? Ká-ntsi alaakáshum a-eemá a-ala-YeC'uli s'ee-hosa? Kaawot mas'as'ak'a-hosa alana alaça, eelabi alet'ooçaaç nagwuwaashiil s'eemá?

3. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

98a

87 1

WoTaak' daadugw namas'a-miimá. WoTaak' daadugw kámas'a-miimá.

2

Eemá ala-YaCuli daas'iyeek'w bas'as'a. Daagahats káciŋka. Nagwaabas' masis'a, daawe amas'as'ak'a-hosa daaçatash ká-nneya, daas'i hom. Nagana daashum a-ee-YeC'uli hosa kacaaga daakaat'uhwiil s'eemá. 3

S' s' nagwaabas' masis'a 98

Guma'iisha

88

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. ስዕልን ማሳየት ( jaaja ) ምን ታያለህ? አዎን jaaja (ወደ ቃሉ በመጠቆም ከተማሪዎች ጋር አብሮ ማለት)፡፡ ሙሉ ቃሉን መጥራት፡፡ ድምጹን ማድመጥ፡፡ ስለ ስዕሉ መናገር፡ Makotsa ala eemakotsa-ntsi alaawotaats? Ntsi aluukad kajaaja? Najaaja kame'a abi alaabas' mandaak'w? በቁልፍ ቃሉ ውስጥ ያለውን አዲስ ሆሄ መጠቆም፡፡ ከዚያም ድምጹን መጥራት፡፡ (የተጻፈው ቃልን እየጠቆሙ ቃሉን ደጋግሞ መጥራት፡፡ ቃሉን በህብረት መጥራት) በ jaaja ውስጥ ያለውን የj ድምጽ ትሰማላችሁ? ሆሄውን እየጻፉ ድምጹን መጥራት፡፡ በሰሌዳ ላይ እየጻፉ ማሳየት ድምጹን ማዳመጥ (መምህሩ ያንን ድምጽ የያዘ ሁለት ወይም ሶስት ቃላት ሲጠራ ተማሪዎች ድምጹን ያዳምጣሉ፡፡መምህሩም?"የj ድምጽ የያዘውን ቃል በምጠራበት ጊዜ አዳምጡ" ብሎ ተማሪዎቹን ማሳሰብ አለበት፡፡ jaaja, jak'wa, ja 2. የማዳማጥ ጨዋታ አሁን የj ድምጽ የያዙ አንዳንድ ቃላትን እጠራለሁ፡፡ ያንን ድምጽ ያልያዘ ቃል በምጠራበት ጊዜ ግን ቶሎ እጃችሁን አንሱ፡፡ jaaja, yaagweya, shaantiya, siya, ja, jak'wa 3. ትንተና (ሳጥን 1)፡ ከጥቅል ወደ ዝርዝር ቁልፍ ቃሉን በጥቁር ሰሌዳ ላይ መጻፍ፡፡jaaja "ይህ ምን ተብሎ ይጠራል?" "አዎን jaaja" መምህሩ የቃሉን የተወሰነ ክፍል በወረቀት ይሸፍናል፡፡ ከዚያም ይህ jaaja የሚለው የቃሉ ክፍል ነው፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ jaaja" አሁን መምህሩ ja የሚለውን ሆሄ በቁራጭ ወረቀት ይሸፍን፤ ከዚያም ይህ የjaaja ክፍል ሲሆን jaa ተብሎ ይጠራል፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ jaa" አሁን መምህሩ aa የሚለውን ሆሄ በቁራጭ ወረቀት ይሸፍን፤ ከዚያም ይህ የjaa ክፍል ሲሆን j ተብሎ ይጠራል፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ j" 4. ማቀናጀት (ሳጥን 2) መምህሩ j የሚለውን ሆሄ በጥቁር ሰሌዳ ላይ ይጻፍ፤ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ መጠየቅ፤ "ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን j" ይበል ፡፡ መምህሩ jaaን ከ j ስር ይጽፋል፡፡ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ ይጠይቅ፤ ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን jaa" ይበል፡፡ መምህሩ jaajaን ከ jaa ስር ይጽፋል፡፡ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ ይጠይቅ፤ ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን jaaja" ይበል፡፡ 5. መለየት (ሳጥን 3) ተመሳሳይነትን ማስተዋል እና ማዳማጥ፤ ተማሪዎች በሳጥን ሶስት ውስጥ ያለውን እንዲያነቡ ማድረግ፤የመጀመሪያው ክፈለ ቃል በሳጥን ሁለት ውስጥ ከተማሩት ክፈለ ቃል ጋር ተመሳሳይ መሆኑን ማስታወስ ይገባል፤ከዚህ የተነሳም ተማሪዎች በቀላሉ ሊያነቡት ይችላሉ፡፡ ሁሉንም አናባቢዎች በመሰረታዊ ንባብ አውድ ውስጥ ተምረዋቸዋል፡፡ (መምህሩ ይህ ምንድን ነው የሚል ተጨማሪ ግልጽ ጥያቄ ማከል፤ መምህሩም ምላሽ ከመስጠት ይልቅ ራሳቸው እንዲመልሱት ማድረግ) 6. ማወዳደር (ሳጥን 4) (በላይኛው መደዳ አናባቢዎችን ማካተት) እያንዳንዱን ተርታ ወደታች ማንበብ፡፡ ከሳጥን 4 ውስጥ የመጀመሪያውን ተርታ በጥቁር ሰሌዳ ላይ መጻፍ፡፡ ተማሪዎች እነኚህን ክፈለ ቃል እንዲያነቧቸው መጠየቅ፡፡ የመዘንጋት ሁኔታ የሚፈጠር ከሆነ የተዘነጋው ሆሄ ያለበትን ቁልፍ ቃል ማስታወስ፤ ከዚያም ክፈለ ቃል እንዲያስታውሱ መርዳት የዚህ መለማመጃ ዓላማ አዲሱን ድምጽ ቀደም ሲል ከሚያaውቋቸው ድምጾች ጋር እንዲያነጻጽሩ ለማድረግ ነው፡፡ በአንድ ጊዜ አንድ ተርታ እየጻፉ፣ ተጨማሪ ተርታዎችን ተራ በተራ መጨመር፡፡ ተማሪዎቹ ክፈለ ቃል በተርታ እንዲያነቧቸው ማድረግ፡፡ ይህን መለማመጃ በሳጥን ውስጥ ማስገባት፡፡ ከሳትኑ ጎን 4 ቁጥርን መጻፍ፤ ተማሪዎች በሳጥን 4 ውስጥ ያለውን በማንበባቸው ማመስገን፡፡ 7. ቃላት መገንባት (ሳጥን 5) ተነጣጥለው የተቀመጡ የቃል ክፍሎችን ለየብቻ ከተመለከትን በኋላ የተነጣጠሉትን መልሰን እናገጣጥማለን፡፡ ከላይ ተነጣጥለው የተቀመጡትን የቃል ክፍሎች ለብቻ ማንበብ፤ከስር ደግሞ ሙሉውን ቃል ማንብብ፡፡ አሁን በፈጠርከው ታሪክ ውስጥ የምታገኛቸውን አንዳንድ ቃላትን ማንበብ ትጀምራለህ፡፡ 8. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

99a

88

j J

jaaja

3

1

jaaja jaa j

j jaa jaaja

4

jaa

je

ji

joo

jii

s'aa

s'ee

s'ii

s'oo

joo

t'aa

t'ee

t'ii

t'oo

k'aa

k'ee

k'ii

k'oo

2

jaa jee

5

daa ji sa tsan daajisatsan ká ma taa e

na gwaa ji baagw nagwaajibaagw

kámataae

6

J

j 99

Guma'iisha

89

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. የቋንቋ ግንዛቤ ተማሪዎች ሐረጋትን ወይም ዓረፍተ ነገሮችን እንዲያነቡ መጠየቅ፡፡ በሚያነቧቸው ሐረጋት ወይም ዓረፍተ ነገሮች ውስጥ ተመሳሳይ ቃላት ወይም የቃል ክፍሎች እንዳሉ መለየት፡፡ ፍቺያቸውንም ማስረዳት፡፡ በያንዳንዱ ሕረግ ወይም ዓረፍተ ነገር ውስጥ ያሉትን ልዩነቶች ማውጣት(መለየት)፡፡

2. የማንበብ ሰበብ ለተማሪዎቹ የሚከተለውን ንገር፡- Nas'iina nala nagwaçawud'iilizhaaç kábooŋgwa, degamaça da alaajisats a-WoTaak' alaaso kama-eemá. ተማሪዎች ድምጻቸውን አንድን ታሪክ ሳያሰሙ በግል ወይም በጥንድ እንዲያነቡ መምህሩ ይዘዛቸው፡፡ መምህሩ ታሪኩን ድምጹን ከፍ በማድረግ ለተማሪዎቹ ማንበብ አይጠበቅበትም፡፡ ተማሪዎች ድምጻቸውን ሳያሰሙ አንብበው ከጨረሱ በኋላ መምህሩ አንዳንድ ጥያቄዎችን ይጠይቃቸው) ሌሎች የታሪክ ጥያቄዎች ተማሪዎች ታሪኩን ካነበቡ በኋላ እነዚህን ጥያቄዎች ጠይቃቸው፡፡ ጥያቄዎቹን በጥቁር ሰሌዳ ላይ ከመጻፍ ይልቅ በቃል ጠይቃቸው፡፡ Káandi alaatij WoTaak' alaaso kama-eemá? Ki-ntsi alaakáns'iik'w a-WoTaak' ja? Nabac'a-jaaja abi alaaman ká-aça kacanaka?

3. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

100a

89 1

Jaaja ala aluli? Alam. Jaaja ala aluli? Aluwa. Jaaja ala aluli? Alamá.

2

WoTaak' daakode jaaja alaac' jak'omá. Nagwaajibaagw, daatij amiimá WoTaak' kájinda-eba kámataae caaga, daakashok'w jaaja nasha-ja. Nagana daans'iik'w a-WoTaak' ja, daajisatsan çiila-jaaja. Daaso kasha-eemá najasa-masa. 3

J j jaaja nashaja 100

Guma'iisha

90

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. ባዶ ቦታዎችን መሙላት፡ ስዕሉን ተመልከት፤ ከስዕሉ በላይ ካለው ሳጥን ውስጥ ትክክለኛ ሆሄያትን በመምረጥ ባዶ ቦታውን በመሙላት ከስዕሉ ግርጌ ያለውን ቃል አሟላ፡፡ jaaja, jasa-mas'a, s'eya, jak'wa 2. ክፈለ ቃልን በማዛመድ ቃልን መመስረት ተማሪዎችን እንዲህ በላቸው፡በመጀመሪያው ተርታ ላይ ምን ትመለከታላችሁ? በሁለተኛው ተርታ ላይ የተዘረዘሩትን ክፈለ ቃል ተመልከት፡፡ ከተዘረዘሩት ውስጥ የመጀመሪያው ክፈለ ቃል ምንድን ነው? mas'a አዎን! በጣም ጎበዝ፡፡ ከሁለተኛው ተርታ ውስጥ ካሉት ክፈለ ቃል መካከል ከዚህ ክፈለ ቃል ጋር ተጣምሮ ቃል መመስረት የሚያስችለው የትኛው ክፈለ ቃል ነው? s'aka በጣም ጥሩ! አሁን ከታች ባለው ክፍት ቦታ ቃሉን መጻፍ ትችላለህ፡፡ mas'as'aka ከዚህ በኋላ የቀሩትን ክፈለ ቃል በማዛመድ ሌሎች ቃላት መስርቱ፡፡ ma.sis'a=masis'a, ga.tuwa=gatuwa, ja.k'wa=jak'wa 3. ባዶ ቦታዎችን መሙላት በሳጥን ውስጥ ያሉትን ቃላት አንብቡ፤ከዚያም ዓረፍተ ነገሩን አንብቡና ከሳጥኑ ውስጥ ተገቢውን ቃል በመምረጥ ባዶ ቦታዎቹን ሙሉ፡፡ 1. WoTaak' daagamats jasa-mas'a. 2. YeC'uli daagamats jaaja. 3. WoTaak' daagamats jak'wa. 4. YeC'uli daagamats kaca. 4. ቃላትን በቃል ማጻፍ፡ ቃላትን በቃል በምታነብላቸው ጊዜ ተማሪዎች እያንዳንዱን ቃል በማስታወሻቸው ላይ እንዲጽፉ መመሪያ ስጥ፡፡ ተማሪዎቹ ቃሉን እያዳመጡ እንዲጽፉ በቂ ጊዜ ስጣቸው፡፡ 1. s'eya 2. bas'as'a 3. masis'a 4. jaaja 5. jak'wa 5.Obatsa-Nooraga: Daamagamashama በግፅ—ያለውን መመሪያ ያንብቡ

101a

Maakwaaiilama

90 s'

1

jaa__a

__eya

j

s'

j

2

mas'a

k'wa

ma

tuwa

ga

s'aka

ja

sis'a

jasa-ma__a

mas'as'aka

__ak'wa

3

kaca jak'wa jaaja

1. WoTaak' daagamats ____. 2. YeC'uli daagamats 3. WoTaak' daagamats

jasa-mas'a 4. YeC'uli daagamats

Daamagamashama

101

. . .

Unit 6-Yedaagizha 20 lessons (four weeks) Riddles

Guma'iisha

91

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. ስዕልን ማሳየት ( b'ija ) ምን ታያለህ? አዎን b'ija (ወደ ቃሉ በመጠቆም ከተማሪዎች ጋር አብሮ ማለት)፡፡ ሙሉ ቃሉን መጥራት፡፡ ድምጹን ማድመጥ፡፡ ስለ ስዕሉ መናገር፡ Makotsa ala eemakotsa-ntsi alaawotaats? B'ija alaazhizhogw kalimagaakwa we kalimaaka? Ntsi alaad adida nagwaapu ab'ija? በቁልፍ ቃሉ ውስጥ ያለውን አዲስ ሆሄ መጠቆም፡፡ ከዚያም ድምጹን መጥራት፡፡ (የተጻፈው ቃልን እየጠቆሙ ቃሉን ደጋግሞ መጥራት፡፡ ቃሉን በህብረት መጥራት) በ b'ija ውስጥ ያለውን የb' ድምጽ ትሰማላችሁ? ሆሄውን እየጻፉ ድምጹን መጥራት፡፡ በሰሌዳ ላይ እየጻፉ ማሳየት ድምጹን ማዳመጥ (መምህሩ ያንን ድምጽ የያዘ ሁለት ወይም ሶስት ቃላት ሲጠራ ተማሪዎች ድምጹን ያዳምጣሉ፡፡መምህሩም?”የb' ድምጽ የያዘውን ቃል በምጠራበት ጊዜ አዳም?” ብሎ ተማሪዎቹን ማሳሰብ አለበት፡፡ b'ija, b'aga, k'ob'a, daab'aal 2. የማዳማጥ ጨዋታ አሁን የb' ድምጽ የያዙ አንዳንድ ቃላትን እጠራለሁ፡፡ ያንን ድምጽ ያልያዘ ቃል በምጠራበት ጊዜ ግን ቶሎ እጃችሁን አንሱ፡፡ b'ija, badana, obamá, baaca, k'ob'a, b'aga 3. ትንተና (ሳጥን 1)፡ ከጥቅል ወደ ዝርዝር ቁልፍ ቃሉን በጥቁር ሰሌዳ ላይ መጻፍ፡፡b'ija "ይህ ምን ተብሎ ይጠራል?" "አዎን b'ija" መምህሩ የቃሉን የተወሰነ ክፍል በወረቀት ይሸፍናል፡፡ ከዚያም ይህ b'ija የሚለው የቃሉ ክፍል ነው፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ b'ija" አሁን መምህሩ ja የሚለውን ሆሄ በቁራጭ ወረቀት ይሸፍን፤ ከዚያም ይህ የb'ija ክፍል ሲሆን b'i ተብሎ ይጠራል፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ b'i" አሁን መምህሩ i የሚለውን ሆሄ በቁራጭ ወረቀት ይሸፍን፤ ከዚያም ይህ የb'i ክፍል ሲሆን b' ተብሎ ይጠራል፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ b' " 4. ማቀናጀት (ሳጥን 2) መምህሩ b' የሚለውን ሆሄ በጥቁር ሰሌዳ ላይ ይጻፍ፤ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ መጠየቅ፤ "ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም "አዎን b' " ይበል ፡፡ መምህሩ b'iን ከ b' ስር ይጽፋል፡፡ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ ይጠይቅ፤ ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን b'i " ይበል፡፡ መምህሩ b'ijaን ከ b'i ስር ይጽፋል፡፡ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ ይጠይቅ፤ ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን b'ija" ይበል፡፡ 5. መለየት (ሳጥን 3) ተመሳሳይነትን ማስተዋል እና ማዳማጥ፤ ተማሪዎች በሳጥን ሶስት ውስጥ ያለውን እንዲያነቡ ማድረግ፤የመጀመሪያው ክፈለ ቃል በሳጥን ሁለት ውስጥ ከተማሩት ክፈለ ቃል ጋር ተመሳሳይ መሆኑን ማስታወስ ይገባል፤ከዚህ የተነሳም ተማሪዎች በቀላሉ ሊያነቡት ይችላሉ፡፡ ሁሉንም አናባቢዎች በመሰረታዊ ንባብ አውድ ውስጥ ተምረዋቸዋል፡፡ (መምህሩ ይህ ምንድን ነው የሚል ተጨማሪ ግልጽ ጥያቄ ማከል፤ መምህሩም ምላሽ ከመስጠት ይልቅ ራሳቸው እንዲመልሱት ማድረግ) 6. ማወዳደር (ሳጥን 4) (በላይኛው መደዳ አናባቢዎችን ማካተት) እያንዳንዱን ተርታ ወደታች ማንበብ፡፡ ከሳጥን 4 ውስጥ የመጀመሪያውን ተርታ በጥቁር ሰሌዳ ላይ መጻፍ፡፡ ተማሪዎች እነኚህን ክፈለ ቃል እንዲያነቧቸው መጠየቅ፡፡ የመዘንጋት ሁኔታ የሚፈጠር ከሆነ የተዘነጋው ሆሄ ያለበትን ቁልፍ ቃል ማስታወስ፤ ከዚያም ክፈለ ቃል እንዲያስታውሱ መርዳት የዚህ መለማመጃ ዓላማ አዲሱን ድምጽ ቀደም ሲል ከሚያaውቋቸው ድምጾች ጋር እንዲያነጻጽሩ ለማድረግ ነው፡፡ በአንድ ጊዜ አንድ ተርታ እየጻፉ፣ ተጨማሪ ተርታዎችን ተራ በተራ መጨመር፡፡ ተማሪዎቹ ክፈለ ቃል በተርታ እንዲያነቧቸው ማድረግ፡፡ ይህን መለማመጃ በሳጥን ውስጥ ማስገባት፡፡ ከሳትኑ ጎን 4 ቁጥርን መጻፍ፤ ተማሪዎች በሳጥን 4 ውስጥ ያለውን በማንበባቸው ማመስገን፡፡ 7. ቃላት መገንባት (ሳጥን 5) ተነጣጥለው የተቀመጡ የቃል ክፍሎችን ለየብቻ ከተመለከትን በኋላ የተነጣጠሉትን መልሰን እናገጣጥማለን፡፡ ከላይ ተነጣጥለው የተቀመጡትን የቃል ክፍሎች ለብቻ ማንበብ፤ከስር ደግሞ ሙሉውን ቃል ማንብብ፡፡ አሁን በፈጠርከው ታሪክ ውስጥ የምታገኛቸውን አንዳንድ ቃላትን ማንበብ ትጀምራለህ፡፡ 8. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

102a

91

b' B'

b'ija

3

1

b'ija b'i b'

b' b'i b'ija

4

b'i

b'a

b'e

b'o

b'e

ji

ja

je

jo

b'o

s'i

s'a

s'e

s'o

t'i

t'a

t'e

t'o

2

b'i b'a

5

daa ba ŋo daabaŋo daan da ro wiil daandarowiil

daa b'aa lo daab'aalo

6

B'

b' 102

Guma'iisha

92

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. የቋንቋ ግንዛቤ ተማሪዎች ሐረጋትን ወይም ዓረፍተ ነገሮችን እንዲያነቡ መጠየቅ፡፡ በሚያነቧቸው ሐረጋት ወይም ዓረፍተ ነገሮች ውስጥ ተመሳሳይ ቃላት ወይም የቃል ክፍሎች እንዳሉ መለየት፡፡ ፍቺያቸውንም ማስረዳት፡፡ በያንዳንዱ ሕረግ ወይም ዓረፍተ ነገር ውስጥ ያሉትን ልዩነቶች ማውጣት(መለየት)፡፡

2. የማንበብ ሰበብ ለተማሪዎቹ የሚከተለውን ንገር፡- Nas'iina nala nagwaçawud'iilizhaaç kábooŋgwa, degamaça da alaakáb'aalo ab'aga nagwaab'aŋo ka-mpuu-b'ija. ተማሪዎች ድምጻቸውን አንድን ታሪክ ሳያሰሙ በግል ወይም በጥንድ እንዲያነቡ መምህሩ ይዘዛቸው፡፡ መምህሩ ታሪኩን ድምጹን ከፍ በማድረግ ለተማሪዎቹ ማንበብ አይጠበቅበትም፡፡ ተማሪዎች ድምጻቸውን ሳያሰሙ አንብበው ከጨረሱ በኋላ መምህሩ አንዳንድ ጥያቄዎችን ይጠይቃቸው) ሌሎች የታሪክ ጥያቄዎች ተማሪዎች ታሪኩን ካነበቡ በኋላ እነዚህን ጥያቄዎች ጠይቃቸው፡፡ ጥያቄዎቹን በጥቁር ሰሌዳ ላይ ከመጻፍ ይልቅ በቃል ጠይቃቸው፡፡ Kamaatsi alaab'aŋo ab'aga nilakee-masha? Nagwaawe amanasa-gumba, ntsi alaado ab'aga? Na-ebaça, ntsi alaado ab'aga nilakee-masha?

3. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

103a

92 1

Jaaja ala aluli? Alamila. Jaaja ala aluli? Alokwa.

2

Daats ab'aga kíla-mb'aŋa nilakee-masha. Nagana daab'aŋo ka-mpuu-b'ija hii, daashok'okwe ak'ob'a. Nagana daagamoots ab'aga kwaakob'a, daab'ak'owiil, daaso. Nagwaawe amanasa-gumba, daab'aalo ab'aga, daandarowiil duu-b'aaka, daakwaao ká-ebamaama. 3

B'

b'

Daats ab'aga kíla-mb'aŋa 103

Guma'iisha

93

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. ስዕልን ማሳየት ( d'ogwa ) ምን ታያለህ? አዎን d'ogwa (ወደ ቃሉ በመጠቆም ከተማሪዎች ጋር አብሮ ማለት)፡፡ ሙሉ ቃሉን መጥራት፡፡ ድምጹን ማድመጥ፡፡ ስለ ስዕሉ መናገር፡ Makotsa ala eemakotsa-ntsi alaawotaats?Ntsi aluukad kad'ogwa?

Anzaŋantsishooka-dida-d'ogwa? በቁልፍ ቃሉ ውስጥ ያለውን አዲስ ሆሄ መጠቆም፡፡ ከዚያም ድምጹን መጥራት፡፡ (የተጻፈው ቃልን እየጠቆሙ ቃሉን ደጋግሞ መጥራት፡፡ ቃሉን በህብረት መጥራት) በ d'ogwa ውስጥ ያለውን የd' ድምጽ ትሰማላችሁ? ሆሄውን እየጻፉ ድምጹን መጥራት፡፡ በሰሌዳ ላይ እየጻፉ ማሳየት ድምጹን ማዳመጥ (መምህሩ ያንን ድምጽ የያዘ ሁለት ወይም ሶስት ቃላት ሲጠራ ተማሪዎች ድምጹን ያዳምጣሉ፡፡መምህሩም?"የd' ድምጽ የያዘውን ቃል በምጠራበት ጊዜ አዳምጡ" ብሎ ተማሪዎቹን ማሳሰብ አለበት፡፡ daad'ab, daawud', d'onga 2. የማዳማጥ ጨዋታ አሁን የd' ድምጽ የያዙ አንዳንድ ቃላትን እጠራለሁ፡፡ ያንን ድምጽ ያልያዘ ቃል በምጠራበት ጊዜ ግን ቶሎ እጃችሁን አንሱ፡፡ d'onga, s'eema, badana, baaca, daad'ab, daawud' 3. ትንተና (ሳጥን 1)፡ ከጥቅል ወደ ዝርዝር ቁልፍ ቃሉን በጥቁር ሰሌዳ ላይ መጻፍ፡፡d'ogwa "ይህ ምን ተብሎ ይጠራል?" "አዎን d'ogwa" መምህሩ የቃሉን የተወሰነ ክፍል በወረቀት ይሸፍናል፡፡ ከዚያም ይህ d'ogwa የሚለው የቃሉ ክፍል ነው፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ d'ogwa" አሁን መምህሩ gwa የሚለውን ሆሄ በቁራጭ ወረቀት ይሸፍን፤ ከዚያም ይህ የd'ogwa ክፍል ሲሆን d'o ተብሎ ይጠራል፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ d'o" አሁን መምህሩ o የሚለውን ሆሄ በቁራጭ ወረቀት ይሸፍን፤ ከዚያም ይህ የd' ክፍል ሲሆን e ተብሎ ይጠራል፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ d'" 4. ማቀናጀት (ሳጥን 2) መምህሩ d' የሚለውን ሆሄ በጥቁር ሰሌዳ ላይ ይጻፍ፤ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ መጠየቅ፤ "ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን d' " ይበል ፡፡ መምህሩ d'oን ከ d' ስር ይጽፋል፡፡ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ ይጠይቅ፤ ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን d'o" ይበል፡፡ መምህሩ d'ogwaን ከ d'o ስር ይጽፋል፡፡ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ ይጠይቅ፤ ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን d'ogwa" ይበል፡፡ 5. መለየት (ሳጥን 3) ተመሳሳይነትን ማስተዋል እና ማዳማጥ፤ ተማሪዎች በሳጥን ሶስት ውስጥ ያለውን እንዲያነቡ ማድረግ፤የመጀመሪያው ክፈለ ቃል በሳጥን ሁለት ውስጥ ከተማሩት ክፈለ ቃል ጋር ተመሳሳይ መሆኑን ማስታወስ ይገባል፤ከዚህ የተነሳም ተማሪዎች በቀላሉ ሊያነቡት ይችላሉ፡፡ ሁሉንም አናባቢዎች በመሰረታዊ ንባብ አውድ ውስጥ ተምረዋቸዋል፡፡ (መምህሩ ይህ ምንድን ነው የሚል ተጨማሪ ግልጽ ጥያቄ ማከል፤ መምህሩም ምላሽ ከመስጠት ይልቅ ራሳቸው እንዲመልሱት ማድረግ) 6. ማወዳደር (ሳጥን 4) (በላይኛው መደዳ አናባቢዎችን ማካተት) እያንዳንዱን ተርታ ወደታች ማንበብ፡፡ ከሳጥን 4 ውስጥ የመጀመሪያውን ተርታ በጥቁር ሰሌዳ ላይ መጻፍ፡፡ ተማሪዎች እነኚህን ክፈለ ቃል እንዲያነቧቸው መጠየቅ፡፡ የመዘንጋት ሁኔታ የሚፈጠር ከሆነ የተዘነጋው ሆሄ ያለበትን ቁልፍ ቃል ማስታወስ፤ ከዚያም ክፈለ ቃል እንዲያስታውሱ መርዳት የዚህ መለማመጃ ዓላማ አዲሱን ድምጽ ቀደም ሲል ከሚያaውቋቸው ድምጾች ጋር እንዲያነጻጽሩ ለማድረግ ነው፡፡ በአንድ ጊዜ አንድ ተርታ እየጻፉ፣ ተጨማሪ ተርታዎችን ተራ በተራ መጨመር፡፡ ተማሪዎቹ ክፈለ ቃል በተርታ እንዲያነቧቸው ማድረግ፡፡ ይህን መለማመጃ በሳጥን ውስጥ ማስገባት፡፡ ከሳትኑ ጎን 4 ቁጥርን መጻፍ፤ ተማሪዎች በሳጥን 4 ውስጥ ያለውን በማንበባቸው ማመስገን፡፡ 7. ቃላት መገንባት (ሳጥን 5) ተነጣጥለው የተቀመጡ የቃል ክፍሎችን ለየብቻ ከተመለከትን በኋላ የተነጣጠሉትን መልሰን እናገጣጥማለን፡፡ ከላይ ተነጣጥለው የተቀመጡትን የቃል ክፍሎች ለብቻ ማንበብ፤ከስር ደግሞ ሙሉውን ቃል ማንብብ፡፡ አሁን በፈጠርከው ታሪክ ውስጥ የምታገኛቸውን አንዳንድ ቃላትን ማንበብ ትጀምራለህ፡፡ 8. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

104a

93

d' D'

d'ogwa

3

1

d'ogwa d'o d'

d' d'o d'ogwa

2

d'o 4

d'o

d'a

d'i

d'u

d'i

b'o

b'a

b'i

b'u

d'u

jo

ja

ji

ju

s'o

s'a

s'i

s'u

d'a

5

daa ti d'ash daatid'ash ka ca na ka

daa ka wud' daakawud'

kacanaka

6

D'

d' 104

Guma'iisha

94

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. የቋንቋ ግንዛቤ ተማሪዎች ሐረጋትን ወይም ዓረፍተ ነገሮችን እንዲያነቡ መጠየቅ፡፡ በሚያነቧቸው ሐረጋት ወይም ዓረፍተ ነገሮች ውስጥ ተመሳሳይ ቃላት ወይም የቃል ክፍሎች እንዳሉ መለየት፡፡ ፍቺያቸውንም ማስረዳት፡፡ በያንዳንዱ ሕረግ ወይም ዓረፍተ ነገር ውስጥ ያሉትን ልዩነቶች ማውጣት(መለየት)፡፡

2. የማንበብ ሰበብ ለተማሪዎቹ የሚከተለውን ንገር፡- Nas'iina nala nagwaçawud'iilizhaaç kábooŋgwa, degamaça da alaakati a-YeC'uli kad'ogwa jinda da alaakád'u as'eemá. ተማሪዎች ድምጻቸውን አንድን ታሪክ ሳያሰሙ በግል ወይም በጥንድ እንዲያነቡ መምህሩ ይዘዛቸው፡፡ መምህሩ ታሪኩን ድምጹን ከፍ በማድረግ ለተማሪዎቹ ማንበብ አይጠበቅበትም፡፡ ተማሪዎች ድምጻቸውን ሳያሰሙ አንብበው ከጨረሱ በኋላ መምህሩ አንዳንድ ጥያቄዎችን ይጠይቃቸው) ሌሎች የታሪክ ጥያቄዎች ተማሪዎች ታሪኩን ካነበቡ በኋላ እነዚህን ጥያቄዎች ጠይቃቸው፡፡ ጥያቄዎቹን በጥቁር ሰሌዳ ላይ ከመጻፍ ይልቅ በቃል ጠይቃቸው፡፡ Ka-ntsi alaakawud' a-YeC'uli mata nagumasa-gad'aha-ja? Ká-ntsi alaakád'u as'ee-YeC'uli kacanaka? Agahali nagwuushok'w mata-ligaziya?

3. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

105a

94 1

Jaaja ala aluli? Alamaama. Jaaja ala aluli? Alaça.

2

Daad'ab a-YeC'uli d'ogwa nasha-ja. Daad'aak'w, daakawud' mata nagumasa-gad'aha-ja. Daakad'aamb matiima, nagana daatid'ash. Daakahat asii-d'ogwa s'eemá, daad'u kacanaka. Daashok'w agatuwa, daakwaae ká-eba. 3

D' d' nagana daatid'ash 105

Guma'iisha

95

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. ባዶ ቦታዎችን መሙላት፡ ስዕሉን ተመልከት፤ ከስዕሉ በላይ ካለው ሳጥን ውስጥ ትክክለኛ ሆሄያትን በመምረጥ ባዶ ቦታውን በመሙላት ከስዕሉ ግርጌ ያለውን ቃል አሟላ፡፡ eba, b'ija, dama, d'ogwa 2. ክፈለ ቃልን በማዛመድ ቃልን መመስረት ተማሪዎችን እንዲህ በላቸው፡በመጀመሪያው ተርታ ላይ ምን ትመለከታላችሁ? በሁለተኛው ተርታ ላይ የተዘረዘሩትን ክፈለ ቃል ተመልከት፡፡ ከተዘረዘሩት ውስጥ የመጀመሪያው ክፈለ ቃል ምንድን ነው? daa አዎን! በጣም ጎበዝ፡፡ ከሁለተኛው ተርታ ውስጥ ካሉት ክፈለ ቃል መካከል ከዚህ ክፈለ ቃል ጋር ተጣምሮ ቃል መመስረት የሚያስችለው የትኛው ክፈለ ቃል ነው? b'aal በጣም ጥሩ! አሁን ከታች ባለው ክፍት ቦታ ቃሉን መጻፍ ትችላለህ፡፡ daab'aal ከዚህ በኋላ የቀሩትን ክፈለ ቃል በማዛመድ ሌሎች ቃላት መስርቱ፡፡ gad'a.ha=gad'aha, e.ba=eba, b'aa.ka=b'aaka 3. ባዶ ቦታዎችን መሙላት በሳጥን ውስጥ ያሉትን ቃላት አንብቡ፤ከዚያም ዓረፍተ ነገሩን አንብቡና ከሳጥኑ ውስጥ ተገቢውን ቃል በመምረጥ ባዶ ቦታዎቹን ሙሉ፡፡ 1. Haymanot daagamats b'ija. 2. Yashiwas daagamats dama. 3. Haymanot daagamats eba. 4. Yashiwas daagamats d'ogwa. 4. ቃላትን በቃል ማጻፍ፡ ቃላትን በቃል በምታነብላቸው ጊዜ ተማሪዎች እያንዳንዱን ቃል በማስታወሻቸው ላይ እንዲጽፉ መመሪያ ስጥ፡፡ ተማሪዎቹ ቃሉን እያዳመጡ እንዲጽፉ በቂ ጊዜ ስጣቸው፡፡ 1. b'ija 2. b'aga 3. k'ob'a 4. b'aaka 5. d'ogwa 5.Obatsa-Nooraga: Muha ka-Waasaaseya በግፅ—ያለውን መመሪያ ያንብቡ

106a

Maakwaaiilama

95 b'

1

e__a

d'

b

d

2

__ija

daa

ba

gad'a

ka

e

b'aal

b'aa

ha

daab'aal

__ama

__ogwa

3

1. Haymanot daagamats ____. eba

2. Yashiwas daagamats

.

3. Haymanot daagamats

.

4. Yashiwas daagamats

.

d'ogwa b'ija dama

Muha ka-Waasaaseya

106

Guma'iisha

96

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. ስዕልን ማሳየት (ofa) ምን ታያለህ? አዎን ofa (ወደ ቃሉ በመጠቆም ከተማሪዎች ጋር አብሮ ማለት)፡፡ ሙሉ ቃሉን መጥራት፡፡ ድምጹን ማድመጥ፡፡ ስለ ስዕሉ መናገር፡ Makotsa ala eemakotsa-ntsi alaawotaats? Ntsi aluukad ka-ofa? Nagwaaasi adida na-ofa agahae we agahaaŋgo? በቁልፍ ቃሉ ውስጥ ያለውን አዲስ ሆሄ መጠቆም፡፡ ከዚያም ድምጹን መጥራት፡፡ (የተጻፈው ቃልን እየጠቆሙ ቃሉን ደጋግሞ መጥራት፡፡ ቃሉን በህብረት መጥራት) በ ofa ውስጥ ያለውን የf ድምጽ ትሰማላችሁ? ሆሄውን እየጻፉ ድምጹን መጥራት፡፡ በሰሌዳ ላይ እየጻፉ ማሳየት ድምጹን ማዳመጥ (መምህሩ ያንን ድምጽ የያዘ ሁለት ወይም ሶስት ቃላት ሲጠራ ተማሪዎች ድምጹን ያዳምጣሉ፡፡መምህሩም?”የf ድምጽ የያዘውን ቃል በምጠራበት ጊዜ አዳምጡ" ብሎ ተማሪዎቹን ማሳሰብ አለበት፡፡ ofa, ŋgafa, gofa 2. የማዳማጥ ጨዋታ አሁን የf ድምጽ የያዙ አንዳንድ ቃላትን እጠራለሁ፡፡ ያንን ድምጽ ያልያዘ ቃል በምጠራበት ጊዜ ግን ቶሎ እጃችሁን አንሱ፡፡ gofa, b'ija, baaca, badana, ŋgafa, ofa 3. ትንተና (ሳጥን 1)፡ ከጥቅል ወደ ዝርዝር ቁልፍ ቃሉን በጥቁር ሰሌዳ ላይ መጻፍ፡፡ofa "ይህ ምን ተብሎ ይጠራል?" "አዎን ofa" መምህሩ የቃሉን የተወሰነ ክፍል በወረቀት ይሸፍናል፡፡ ከዚያም ይህ ofa የሚለው የቃሉ ክፍል ነው፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ ofa" አሁን መምህሩ o የሚለውን ሆሄ በቁራጭ ወረቀት ይሸፍን፤ ከዚያም ይህ የofa ክፍል ሲሆን fa ተብሎ ይጠራል፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ fa" አሁን መምህሩ a የሚለውን ሆሄ በቁራጭ ወረቀት ይሸፍን፤ ከዚያም ይህ የfa ክፍል ሲሆን f ተብሎ ይጠራል፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ f" 4. ማቀናጀት (ሳጥን 2) መምህሩ f የሚለውን ሆሄ በጥቁር ሰሌዳ ላይ ይጻፍ፤ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ መጠየቅ፤ ”ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን f" ይበል ፡፡ መምህሩ faን ከ f ስር ይጽፋል፡፡ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ ይጠይቅ፤ ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን fa" ይበል፡፡ መምህሩ ofaን ከ fa ስር ይጽፋል፡፡ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ ይጠይቅ፤ ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም? "አዎን ofa" ይበል፡፡ 5. መለየት (ሳጥን 3) ተመሳሳይነትን ማስተዋል እና ማዳማጥ፤ ተማሪዎች በሳጥን ሶስት ውስጥ ያለውን እንዲያነቡ ማድረግ፤የመጀመሪያው ክፈለ ቃል በሳጥን ሁለት ውስጥ ከተማሩት ክፈለ ቃል ጋር ተመሳሳይ መሆኑን ማስታወስ ይገባል፤ከዚህ የተነሳም ተማሪዎች በቀላሉ ሊያነቡት ይችላሉ፡፡ ሁሉንም አናባቢዎች በመሰረታዊ ንባብ አውድ ውስጥ ተምረዋቸዋል፡፡ (መምህሩ ይህ ምንድን ነው የሚል ተጨማሪ ግልጽ ጥያቄ ማከል፤ መምህሩም ምላሽ ከመስጠት ይልቅ ራሳቸው እንዲመልሱት ማድረግ) 6. ማወዳደር (ሳጥን 4) (በላይኛው መደዳ አናባቢዎችን ማካተት) እያንዳንዱን ተርታ ወደታች ማንበብ፡፡ ከሳጥን 4 ውስጥ የመጀመሪያውን ተርታ በጥቁር ሰሌዳ ላይ መጻፍ፡፡ ተማሪዎች እነኚህን ክፈለ ቃል እንዲያነቧቸው መጠየቅ፡፡ የመዘንጋት ሁኔታ የሚፈጠር ከሆነ የተዘነጋው ሆሄ ያለበትን ቁልፍ ቃል ማስታወስ፤ ከዚያም ክፈለ ቃል እንዲያስታውሱ መርዳት የዚህ መለማመጃ ዓላማ አዲሱን ድምጽ ቀደም ሲል ከሚያaውቋቸው ድምጾች ጋር እንዲያነጻጽሩ ለማድረግ ነው፡፡ በአንድ ጊዜ አንድ ተርታ እየጻፉ፣ ተጨማሪ ተርታዎችን ተራ በተራ መጨመር፡፡ ተማሪዎቹ ክፈለ ቃል በተርታ እንዲያነቧቸው ማድረግ፡፡ ይህን መለማመጃ በሳጥን ውስጥ ማስገባት፡፡ ከሳትኑ ጎን 4 ቁጥርን መጻፍ፤ ተማሪዎች በሳጥን 4 ውስጥ ያለውን በማንበባቸው ማመስገን፡፡ 7. ቃላት መገንባት (ሳጥን 5) ተነጣጥለው የተቀመጡ የቃል ክፍሎችን ለየብቻ ከተመለከትን በኋላ የተነጣጠሉትን መልሰን እናገጣጥማለን፡፡ ከላይ ተነጣጥለው የተቀመጡትን የቃል ክፍሎች ለብቻ ማንበብ፤ከስር ደግሞ ሙሉውን ቃል ማንብብ፡፡ አሁን በፈጠርከው ታሪክ ውስጥ የምታገኛቸውን አንዳንድ ቃላትን ማንበብ ትጀምራለህ፡፡ 8. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

107a

96

f F

ofa

3

1

ofa fa f

2

f fa ofa

fa 4

fa

fi

fe

fo

fe

d'a

d'i

d'e

d'o

fo

b'a

b'i

b'e

b'o

ja

ji

je

jo

fi

5

daa fa d'ats daafad'ats daa b'i shok'w daab'ishok'w

na gwaa t'oon nagwaat'oon

6

F

f 107

Guma'iisha

97

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. የቋንቋ ግንዛቤ ተማሪዎች ሐረጋትን ወይም ዓረፍተ ነገሮችን እንዲያነቡ መጠየቅ፡፡ በሚያነቧቸው ሐረጋት ወይም ዓረፍተ ነገሮች ውስጥ ተመሳሳይ ቃላት ወይም የቃል ክፍሎች እንዳሉ መለየት፡፡ ፍቺያቸውንም ማስረዳት፡፡ በያንዳንዱ ሕረግ ወይም ዓረፍተ ነገር ውስጥ ያሉትን ልዩነቶች ማውጣት(መለየት)፡፡

2. የማንበብ ሰበብ ለተማሪዎቹ የሚከተለውን ንገር፡- Nas'iina nala nagwaçawud'iilizhaaç kábooŋgwa, degamaça da alaagahats a-ŋgafa jinda alaakáfuuhw adaamfaga nagofa. ተማሪዎች ድምጻቸውን አንድን ታሪክ ሳያሰሙ በግል ወይም በጥንድ እንዲያነቡ መምህሩ ይዘዛቸው፡፡ መምህሩ ታሪኩን ድምጹን ከፍ በማድረግ ለተማሪዎቹ ማንበብ አይጠበቅበትም፡፡ ተማሪዎች ድምጻቸውን ሳያሰሙ አንብበው ከጨረሱ በኋላ መምህሩ አንዳንድ ጥያቄዎችን ይጠይቃቸው) ሌሎች የታሪክ ጥያቄዎች ተማሪዎች ታሪኩን ካነበቡ በኋላ እነዚህን ጥያቄዎች ጠይቃቸው፡፡ ጥያቄዎቹን በጥቁር ሰሌዳ ላይ ከመጻፍ ይልቅ በቃል ጠይቃቸው፡፡ Ntsi alaagahats a-ŋgafa na-ofa? Ntsi da alaaf adaamfaga? Ká-ntsi alaakáts adaamfaga kágofa?

3. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

108a

97 1

WoTaak' daawe namas'a-miimá. WoTaak' daawe namas'a nalamiimá.

2

Daab'ishok'w a-ŋgafa ofa, daagahats kát'asha. Nagwaat'oon kákohwa daaafaak'w. Daawe adaamfaga, daafuŋats, daakáçiŋ fok'w fok'w. Daafad'ats adaamfaga, daats, daakohw kágofa, daafuuhw.Nagana daakátaae a-ŋgafa kee-ofokwaaça, daaf. 3

F f daafad'ats adaamfaga 108

Guma'iisha

98

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. ስዕልን ማሳየት ( paatuwa ) ምን ታያለህ? አዎን paatuwa (ወደ ቃሉ በመጠቆም ከተማሪዎች ጋር አብሮ ማለት)፡፡ ሙሉ ቃሉን መጥራት፡፡ ድምጹን ማድመጥ፡፡ ስለ ስዕሉ መናገር፡ Makotsa ala eemakotsa-ntsi alaawotaats?Napaatuwa ntsi aluusizhan? Paatuwa káma'iyaash b'ija cannaka eelabi aluut'o magahatsama? በቁልፍ ቃሉ ውስጥ ያለውን አዲስ ሆሄ መጠቆም፡፡ ከዚያም ድምጹን መጥራት፡፡ (የተጻፈው ቃልን እየጠቆሙ ቃሉን ደጋግሞ መጥራት፡፡ ቃሉን በህብረት መጥራት) በ paatuwa ውስጥ ያለውን የp ድምጽ ትሰማላችሁ? ሆሄውን እየጻፉ ድምጹን መጥራት፡፡ በሰሌዳ ላይ እየጻፉ ማሳየት ድምጹን ማዳመጥ (መምህሩ ያንን ድምጽ የያዘ ሁለት ወይም ሶስት ቃላት ሲጠራ ተማሪዎች ድምጹን ያዳምጣሉ፡፡መምህሩም?"የp ድምጽ የያዘውን ቃል በምጠራበት ጊዜ አዳምጡ" ብሎ ተማሪዎቹን ማሳሰብ አለበት፡፡ paatuwa, pogo, mpa, poohwa 2. የማዳማጥ ጨዋታ አሁን የp ድምጽ የያዙ አንዳንድ ቃላትን እጠራለሁ፡፡ ያንን ድምጽ ያልያዘ ቃል በምጠራበት ጊዜ ግን ቶሎ እጃችሁን አንሱ፡፡ mpa, maleya, kaakama, suuga, poohwa, pogo 3. ትንተና (ሳጥን 1)፡ ከጥቅል ወደ ዝርዝር ቁልፍ ቃሉን በጥቁር ሰሌዳ ላይ መጻፍ፡፡paatuwa "ይህ ምን ተብሎ ይጠራል?" "አዎን paatuwa" መምህሩ የቃሉን የተወሰነ ክፍል በወረቀት ይሸፍናል፡፡ ከዚያም ይህ paatuwa የሚለው የቃሉ ክፍል ነው፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ paatuwa" አሁን መምህሩ tuwa የሚለውን ሆሄ በቁራጭ ወረቀት ይሸፍን፤ ከዚያም ይህ የpaatuwa ክፍል ሲሆን paa ተብሎ ይጠራል፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ paa" አሁን መምህሩ aa የሚለውን ሆሄ በቁራጭ ወረቀት ይሸፍን፤ ከዚያም ይህ የpaa ክፍል ሲሆን p ተብሎ ይጠራል፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ p" 4. ማቀናጀት (ሳጥን 2) መምህሩ p የሚለውን ሆሄ በጥቁር ሰሌዳ ላይ ይጻፍ፤ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ መጠየቅ፤ "ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?”አዎን p" ይበል ፡፡ መምህሩ paaን ከ p ስር ይጽፋል፡፡ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ ይጠይቅ፤ ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን paa" ይበል፡፡ መምህሩ paatuwaን ከ paa ስር ይጽፋል፡፡ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ ይጠይቅ፤ ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን paatuwa" ይበል፡፡ 5. መለየት (ሳጥን 3) ተመሳሳይነትን ማስተዋል እና ማዳማጥ፤ ተማሪዎች በሳጥን ሶስት ውስጥ ያለውን እንዲያነቡ ማድረግ፤የመጀመሪያው ክፈለ ቃል በሳጥን ሁለት ውስጥ ከተማሩት ክፈለ ቃል ጋር ተመሳሳይ መሆኑን ማስታወስ ይገባል፤ከዚህ የተነሳም ተማሪዎች በቀላሉ ሊያነቡት ይችላሉ፡፡ ሁሉንም አናባቢዎች በመሰረታዊ ንባብ አውድ ውስጥ ተምረዋቸዋል፡፡ (መምህሩ ይህ ምንድን ነው የሚል ተጨማሪ ግልጽ ጥያቄ ማከል፤ መምህሩም ምላሽ ከመስጠት ይልቅ ራሳቸው እንዲመልሱት ማድረግ) 6. ማወዳደር (ሳጥን 4) (በላይኛው መደዳ አናባቢዎችን ማካተት) እያንዳንዱን ተርታ ወደታች ማንበብ፡፡ ከሳጥን 4 ውስጥ የመጀመሪያውን ተርታ በጥቁር ሰሌዳ ላይ መጻፍ፡፡ ተማሪዎች እነኚህን ክፈለ ቃል እንዲያነቧቸው መጠየቅ፡፡ የመዘንጋት ሁኔታ የሚፈጠር ከሆነ የተዘነጋው ሆሄ ያለበትን ቁልፍ ቃል ማስታወስ፤ ከዚያም ክፈለ ቃል እንዲያስታውሱ መርዳት የዚህ መለማመጃ ዓላማ አዲሱን ድምጽ ቀደም ሲል ከሚያaውቋቸው ድምጾች ጋር እንዲያነጻጽሩ ለማድረግ ነው፡፡ በአንድ ጊዜ አንድ ተርታ እየጻፉ፣ ተጨማሪ ተርታዎችን ተራ በተራ መጨመር፡፡ ተማሪዎቹ ክፈለ ቃል በተርታ እንዲያነቧቸው ማድረግ፡፡ ይህን መለማመጃ በሳጥን ውስጥ ማስገባት፡፡ ከሳትኑ ጎን 4 ቁጥርን መጻፍ፤ ተማሪዎች በሳጥን 4 ውስጥ ያለውን በማንበባቸው ማመስገን፡፡ 7. ቃላት መገንባት (ሳጥን 5) ተነጣጥለው የተቀመጡ የቃል ክፍሎችን ለየብቻ ከተመለከትን በኋላ የተነጣጠሉትን መልሰን እናገጣጥማለን፡፡ ከላይ ተነጣጥለው የተቀመጡትን የቃል ክፍሎች ለብቻ ማንበብ፤ከስር ደግሞ ሙሉውን ቃል ማንብብ፡፡ አሁን በፈጠርከው ታሪክ ውስጥ የምታገኛቸውን አንዳንድ ቃላትን ማንበብ ትጀምራለህ፡፡ 8. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

109a

98

p P paatuwa 1

3

paatuwa paa p

p paa paatuwa

2

pa 4

pa

po

pi

pu

pi

fa

fo

fi

fu

pu

d'a

d'o

d'i

d'u

b'a

b'o

b'i

b'u

po

5

a ta mo hwa atamohwa daa fa d'ok'w

paa tu wa paatuwa

daafad'ok'w

6

P

p 109

Guma'iisha

99

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. የቋንቋ ግንዛቤ ተማሪዎች ሐረጋትን ወይም ዓረፍተ ነገሮችን እንዲያነቡ መጠየቅ፡፡ በሚያነቧቸው ሐረጋት ወይም ዓረፍተ ነገሮች ውስጥ ተመሳሳይ ቃላት ወይም የቃል ክፍሎች እንዳሉ መለየት፡፡ ፍቺያቸውንም ማስረዳት፡፡ በያንዳንዱ ሕረግ ወይም ዓረፍተ ነገር ውስጥ ያሉትን ልዩነቶች ማውጣት(መለየት)፡፡

2. የማንበብ ሰበብ ለተማሪዎቹ የሚከተለውን ንገር፡- Nas'iina nala nagwaçawud'iilizhaaç kábooŋgwa, degamaça da alaad'ab nab'aga-tamohwa nagwaakode paatuwa nasuuga.

ተማሪዎች ድምጻቸውን አንድን ታሪክ ሳያሰሙ በግል ወይም በጥንድ እንዲያነቡ መምህሩ ይዘዛቸው፡፡ መምህሩ ታሪኩን ድምጹን ከፍ በማድረግ ለተማሪዎቹ ማንበብ አይጠበቅበትም፡፡ ተማሪዎች ድምጻቸውን ሳያሰሙ አንብበው ከጨረሱ በኋላ መምህሩ አንዳንድ ጥያቄዎችን ይጠይቃቸው) ሌሎች የታሪክ ጥያቄዎች ተማሪዎች ታሪኩን ካነበቡ በኋላ እነዚህን ጥያቄዎች ጠይቃቸው፡፡ ጥያቄዎቹን በጥቁር ሰሌዳ ላይ ከመጻፍ ይልቅ በቃል ጠይቃቸው፡፡ Wuli alaakode mpitsa-paatuwa nasuuga? Ntsi alaad a-mpa nagwaad'ab paatuwa? Na-ntsi gwet'ouuts paatuwa alegaha?

3. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

110a

99 1

YeC'uli daamic k'owa ala-WoTaak'. YeC'uli daamic k'oo-WoTaak'.

2

Daakode atamohwa paatuwa nasuuga mpitsama alaapas najinda. Nagwaat'oots nasa-poohwa, daawe a-mpa daaapuukoç kílamá, daas çamá, nagana daapats. Daafad'ok'w atamohwa paatuwa alamá, daaka, “Ká-ntsi alaakápapaak'w paatuwa ala?” 3

P p alaakápapaak'w 110

Guma'iisha

100

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. ባዶ ቦታዎችን መሙላት፡ ስዕሉን ተመልከት፤ ከስዕሉ በላይ ካለው ሳጥን ውስጥ ትክክለኛ ሆሄያትን በመምረጥ ባዶ ቦታውን በመሙላት ከስዕሉ ግርጌ ያለውን ቃል አሟላ፡፡ mpa, gofa, ofa, paatuwa 2. ክፈለ ቃልን በማዛመድ ቃልን መመስረት ተማሪዎችን እንዲህ በላቸው፡በመጀመሪያው ተርታ ላይ ምን ትመለከታላችሁ? በሁለተኛው ተርታ ላይ የተዘረዘሩትን ክፈለ ቃል ተመልከት፡፡ ከተዘረዘሩት ውስጥ የመጀመሪያው ክፈለ ቃል ምንድን ነው? paa አዎን! በጣም ጎበዝ፡፡ ከሁለተኛው ተርታ ውስጥ ካሉት ክፈለ ቃል መካከል ከዚህ ክፈለ ቃል ጋር ተጣምሮ ቃል መመስረት የሚያስችለው የትኛው ክፈለ ቃል ነው? tuwa በጣም ጥሩ! አሁን ከታች ባለው ክፍት ቦታ ቃሉን መጻፍ ትችላለህ፡፡ paatuwa ከዚህ በኋላ የቀሩትን ክፈለ ቃል በማዛመድ ሌሎች ቃላት መስርቱ፡፡ daa.d'ab=daad'ab, go.fa=gofa, suu.ga=suuga 3. ባዶ ቦታዎችን መሙላት በሳጥን ውስጥ ያሉትን ቃላት አንብቡ፤ከዚያም ዓረፍተ ነገሩን አንብቡና ከሳጥኑ ውስጥ ተገቢውን ቃል በመምረጥ ባዶ ቦታዎቹን ሙሉ፡፡ 1. Gaw daad'ab gofa. 2. Abselo daad'ab mpa. 3. Gaw daad'ab b'aaka. 4. Abselo daad'ab paatuwa. 4. ቃላትን በቃል ማጻፍ፡ ቃላትን በቃል በምታነብላቸው ጊዜ ተማሪዎች እያንዳንዱን ቃል በማስታወሻቸው ላይ እንዲጽፉ መመሪያ ስጥ፡፡ ተማሪዎቹ ቃሉን እያዳመጡ እንዲጽፉ በቂ ጊዜ ስጣቸው፡፡ 1. ofa 2. gofa 3. paatuwa 4. poohwa 5. mpa 5.Obatsa-Nooraga: Muha ka-Waasaaseya በግፅ—ያለውን መመሪያ ያንብቡ

111a

Maakwaaiilama

100 p

1

m__a

f

p

2

f

go__a

paa

ga

daa

fa

go

tuwa

suu

d'ab

paatuwa

o__a

__aatuwa

3

1. Gawo daad'ab

______.

b'aaka paatuwa gofa mpa

2. Abselo daad'ab

_

.

3. Gawo daad'ab

_

.

4. Abselo daad'ab

_

.

Muha Ka-Wosaaseya

111

Guma'iisha

101

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. ስዕልን ማሳየት ( p'ap'a ) ምን ታያለህ? አዎን p'ap'a (ወደ ቃሉ በመጠቆም ከተማሪዎች ጋር አብሮ ማለት)፡፡ ሙሉ ቃሉን መጥራት፡፡ ድምጹን ማድመጥ፡፡ ስለ ስዕሉ መናገር፡ Makotsa ala eemakotsa-ntsi alaawotaats? Ntsi alaakad amata kap'ap'amá? P'ap'a-ntsi alaa'iyiil alaapas nalakooma? በቁልፍ ቃሉ ውስጥ ያለውን አዲስ ሆሄ መጠቆም፡፡ ከዚያም ድምጹን መጥራት፡፡ (የተጻፈው ቃልን እየጠቆሙ ቃሉን ደጋግሞ መጥራት፡፡ ቃሉን በህብረት መጥራት) በ p'ap'a ውስጥ ያለውን የp' ድምጽ ትሰማላችሁ? ሆሄውን እየጻፉ ድምጹን መጥራት፡፡ በሰሌዳ ላይ እየጻፉ ማሳየት ድምጹን ማዳመጥ (መምህሩ ያንን ድምጽ የያዘ ሁለት ወይም ሶስት ቃላት ሲጠራ ተማሪዎች ድምጹን ያዳምጣሉ፡፡መምህሩም?" የp' ድምጽ የያዘውን ቃል በምጠራበት ጊዜ አዳምጡ" ብሎ ተማሪዎቹን ማሳሰብ አለበት፡፡ p'ap'a, yaap'ohwa, daap'ad 2. የማዳማጥ ጨዋታ አሁን የp' ድምጽ የያዙ አንዳንድ ቃላትን እጠራለሁ፡፡ ያንን ድምጽ ያልያዘ ቃል በምጠራበት ጊዜ ግን ቶሎ እጃችሁን አንሱ፡፡ , paatuwa, mpa, poohwa, daap'ad, yaap'ohwa 3. ትንተና (ሳጥን 1)፡ ከጥቅል ወደ ዝርዝር ቁልፍ ቃሉን በጥቁር ሰሌዳ ላይ መጻፍ፡፡p'ap'a "ይህ ምን ተብሎ ይጠራል?” ?"አዎን p'ap'a" መምህሩ የቃሉን የተወሰነ ክፍል በወረቀት ይሸፍናል፡፡ ከዚያም ይህ p'ap'a የሚለው የቃሉ ክፍል ነው፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ p'ap'a" አሁን መምህሩ p'a የሚለውን ሆሄ በቁራጭ ወረቀት ይሸፍን፤ ከዚያም ይህ የp'ap'a ክፍል ሲሆን p'a ተብሎ ይጠራል፡፡ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ p'a" አሁን መምህሩ a የሚለውን ሆሄ በቁራጭ ወረቀት ይሸፍን፤ ከዚያም ይህ የp'a ክፍል ሲሆን e ተብሎ ይጠራል፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ p' " 4. ማቀናጀት (ሳጥን 2) መምህሩ p' የሚለውን ሆሄ በጥቁር ሰሌዳ ላይ ይጻፍ፤ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ መጠየቅ፤ "ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን p' " ይበል ፡፡ መምህሩ p'aን ከ p' ስር ይጽፋል፡፡ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ ይጠይቅ፤ ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን p'a " ይበል፡፡ መምህሩ p'ap'aን ከ p'a ስር ይጽፋል፡፡ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ ይጠይቅ፤ ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን p'ap'a " ይበል፡፡ 5. መለየት (ሳጥን 3) ተመሳሳይነትን ማስተዋል እና ማዳማጥ፤ ተማሪዎች በሳጥን ሶስት ውስጥ ያለውን እንዲያነቡ ማድረግ፤የመጀመሪያው ክፈለ ቃል በሳጥን ሁለት ውስጥ ከተማሩት ክፈለ ቃል ጋር ተመሳሳይ መሆኑን ማስታወስ ይገባል፤ከዚህ የተነሳም ተማሪዎች በቀላሉ ሊያነቡት ይችላሉ፡፡ ሁሉንም አናባቢዎች በመሰረታዊ ንባብ አውድ ውስጥ ተምረዋቸዋል፡፡ (መምህሩ ይህ ምንድን ነው የሚል ተጨማሪ ግልጽ ጥያቄ ማከል፤ መምህሩም ምላሽ ከመስጠት ይልቅ ራሳቸው እንዲመልሱት ማድረግ) 6. ማወዳደር (ሳጥን 4) (በላይኛው መደዳ አናባቢዎችን ማካተት) እያንዳንዱን ተርታ ወደታች ማንበብ፡፡ ከሳጥን 4 ውስጥ የመጀመሪያውን ተርታ በጥቁር ሰሌዳ ላይ መጻፍ፡፡ ተማሪዎች እነኚህን ክፈለ ቃል እንዲያነቧቸው መጠየቅ፡፡ የመዘንጋት ሁኔታ የሚፈጠር ከሆነ የተዘነጋው ሆሄ ያለበትን ቁልፍ ቃል ማስታወስ፤ ከዚያም ክፈለ ቃል እንዲያስታውሱ መርዳት የዚህ መለማመጃ ዓላማ አዲሱን ድምጽ ቀደም ሲል ከሚያaውቋቸው ድምጾች ጋር እንዲያነጻጽሩ ለማድረግ ነው፡፡ በአንድ ጊዜ አንድ ተርታ እየጻፉ፣ ተጨማሪ ተርታዎችን ተራ በተራ መጨመር፡፡ ተማሪዎቹ ክፈለ ቃል በተርታ እንዲያነቧቸው ማድረግ፡፡ ይህን መለማመጃ በሳጥን ውስጥ ማስገባት፡፡ ከሳትኑ ጎን 4 ቁጥርን መጻፍ፤ ተማሪዎች በሳጥን 4 ውስጥ ያለውን በማንበባቸው ማመስገን፡፡ 7. ቃላት መገንባት (ሳጥን 5) ተነጣጥለው የተቀመጡ የቃል ክፍሎችን ለየብቻ ከተመለከትን በኋላ የተነጣጠሉትን መልሰን እናገጣጥማለን፡፡ ከላይ ተነጣጥለው የተቀመጡትን የቃል ክፍሎች ለብቻ ማንበብ፤ከስር ደግሞ ሙሉውን ቃል ማንብብ፡፡ አሁን በፈጠርከው ታሪክ ውስጥ የምታገኛቸውን አንዳንድ ቃላትን ማንበብ ትጀምራለህ፡፡ 8. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

112a

101

p' P' p'ap'a

3

1

p'ap'a p'a p'

4

p'a

p'i

p'e

p'o

p'e

pa

pi

pe

po

p'o

fa

fi

fe

fo

d'a

d'i

d'e

d'o

2

p' p'a p'ap'a

p'a p'i

5

na gwaa a pohw nagwaaapohw

a tsa p'a p'a má atsap'ap'amá

yaa ga s'ee p'a d'a yaagas'eep'ad'a

6

P'

p' 112

Guma'iisha

102

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. የቋንቋ ግንዛቤ ተማሪዎች ሐረጋትን ወይም ዓረፍተ ነገሮችን እንዲያነቡ መጠየቅ፡፡ በሚያነቧቸው ሐረጋት ወይም ዓረፍተ ነገሮች ውስጥ ተመሳሳይ ቃላት ወይም የቃል ክፍሎች እንዳሉ መለየት፡፡ ፍቺያቸውንም ማስረዳት፡፡ በያንዳንዱ ሕረግ ወይም ዓረፍተ ነገር ውስጥ ያሉትን ልዩነቶች ማውጣት(መለየት)፡፡

2. የማንበብ ሰበብ ለተማሪዎቹ የሚከተለውን ንገር፡- Nas'iina nala nagwaçawud'iilizhaaç kábooŋgwa, degamaça da alaashum amii-WoTaak' yaap'ohwa. ተማሪዎች ድምጻቸውን አንድን ታሪክ ሳያሰሙ በግል ወይም በጥንድ እንዲያነቡ መምህሩ ይዘዛቸው፡፡ መምህሩ ታሪኩን ድምጹን ከፍ በማድረግ ለተማሪዎቹ ማንበብ አይጠበቅበትም፡፡ ተማሪዎች ድምጻቸውን ሳያሰሙ አንብበው ከጨረሱ በኋላ መምህሩ አንዳንድ ጥያቄዎችን ይጠይቃቸው) ሌሎች የታሪክ ጥያቄዎች ተማሪዎች ታሪኩን ካነበቡ በኋላ እነዚህን ጥያቄዎች ጠይቃቸው፡፡ ጥያቄዎቹን በጥቁር ሰሌዳ ላይ ከመጻፍ ይልቅ በቃል ጠይቃቸው፡፡ Ntsi alaagamats a-yaap'ohwa nagwaa'iish naja? Ka-ntsi alaakashum amii-WoTaak' yaap'ohwa? Ká-ntsi alaakámic amii-WoTaak' yaap'ohwa?

3. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

113a

102 1

Daak'aŋ ahwá cogomá alajaaja. Daak'aŋ ahwá cogo-jaaja.

2

Daawe a-yaap'ohwa, daafuuhw najayaagas'eep'ad'a. Nagana daap'ad' gapapata-p'aans'a ká-nneya. Nagwaaapohw ká-nneya, daad'aamb mashiila-da. Mii-WoTaak'kwe daap'eesh ja daakashum p'ap'amá, daap'aak'w atsap'ap'amá nagana daadugw. 3

P' p' daawe a-yaap'ohwa 113

Guma'iisha

103

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. ስዕልን ማሳየት (zoŋwa) ምን ታያለህ? አዎን zoŋwa (ወደ ቃሉ በመጠቆም ከተማሪዎች ጋር አብሮ ማለት)፡፡ ሙሉ ቃሉን መጥራት፡፡ ድምጹን ማድመጥ፡፡ ስለ ስዕሉ መናገር፡ Makotsa ala eemakotsa-ntsi alaawotaats? Ka-ntsi aluukad kazoŋwa? Nagwuucee kácá, ntsi da alaad'ab nab'aga-b'aga? በቁልፍ ቃሉ ውስጥ ያለውን አዲስ ሆሄ መጠቆም፡፡ ከዚያም ድምጹን መጥራት፡፡ (የተጻፈው ቃልን እየጠቆሙ ቃሉን ደጋግሞ መጥራት፡፡ ቃሉን በህብረት መጥራት) በ zoŋwa ውስጥ ያለውን የz ድምጽ ትሰማላችሁ? ሆሄውን እየጻፉ ድምጹን መጥራት፡፡ በሰሌዳ ላይ እየጻፉ ማሳየት ድምጹን ማዳመጥ (መምህሩ ያንን ድምጽ የያዘ ሁለት ወይም ሶስት ቃላት ሲጠራ ተማሪዎች ድምጹን ያዳምጣሉ፡፡መምህሩም?" የz ድምጽ የያዘውን ቃል በምጠራበት ጊዜ አዳምጡ” ብሎ ተማሪዎቹን ማሳሰብ አለበት፡፡ zoŋwa, eza, daaze 2. የማዳማጥ ጨዋታ አሁን የz ድምጽ የያዙ አንዳንድ ቃላትን እጠራለሁ፡፡ ያንን ድምጽ ያልያዘ ቃል በምጠራበት ጊዜ ግን ቶሎ እጃችሁን አንሱ፡፡ zoŋwa, s'eya, bas'as'a, hosa, eza, daaze 3. ትንተና (ሳጥን 1)፡ ከጥቅል ወደ ዝርዝር ቁልፍ ቃሉን በጥቁር ሰሌዳ ላይ መጻፍ፡፡zoŋwa "ይህ ምን ተብሎ ይጠራል?" "አዎን zoŋwa" መምህሩ የቃሉን የተወሰነ ክፍል በወረቀት ይሸፍናል፡፡ ከዚያም ይህ zoŋwa የሚለው የቃሉ ክፍል ነው፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ zoŋwa" አሁን መምህሩ ŋwa የሚለውን ሆሄ በቁራጭ ወረቀት ይሸፍን፤ ከዚያም ይህ የzoŋwa ክፍል ሲሆን ze ተብሎ ይጠራል፡፡ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ zo" አሁን መምህሩ z የሚለውን ሆሄ በቁራጭ ወረቀት ይሸፍን፤ ከዚያም ይህ የzo ክፍል ሲሆን z ተብሎ ይጠራል፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ z" 4. ማቀናጀት (ሳጥን 2) መምህሩ z የሚለውን ሆሄ በጥቁር ሰሌዳ ላይ ይጻፍ፤ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ መጠየቅ፤ "ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን z" ይበል ፡፡ መምህሩ zoን ከ z ስር ይጽፋል፡፡ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ ይጠይቅ፤ ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን zo" ይበል፡፡ መምህሩ zoŋwaን ከ zo ስር ይጽፋል፡፡ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ ይጠይቅ፤ ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን zoŋwa" ይበል፡፡ 5. መለየት (ሳጥን 3) ተመሳሳይነትን ማስተዋል እና ማዳማጥ፤ ተማሪዎች በሳጥን ሶስት ውስጥ ያለውን እንዲያነቡ ማድረግ፤የመጀመሪያው ክፈለ ቃል በሳጥን ሁለት ውስጥ ከተማሩት ክፈለ ቃል ጋር ተመሳሳይ መሆኑን ማስታወስ ይገባል፤ከዚህ የተነሳም ተማሪዎች በቀላሉ ሊያነቡት ይችላሉ፡፡ ሁሉንም አናባቢዎች በመሰረታዊ ንባብ አውድ ውስጥ ተምረዋቸዋል፡፡ (መምህሩ ይህ ምንድን ነው የሚል ተጨማሪ ግልጽ ጥያቄ ማከል፤ መምህሩም ምላሽ ከመስጠት ይልቅ ራሳቸው እንዲመልሱት ማድረግ) 6. ማወዳደር (ሳጥን 4) (በላይኛው መደዳ አናባቢዎችን ማካተት) እያንዳንዱን ተርታ ወደታች ማንበብ፡፡ ከሳጥን 4 ውስጥ የመጀመሪያውን ተርታ በጥቁር ሰሌዳ ላይ መጻፍ፡፡ ተማሪዎች እነኚህን ክፈለ ቃል እንዲያነቧቸው መጠየቅ፡፡ የመዘንጋት ሁኔታ የሚፈጠር ከሆነ የተዘነጋው ሆሄ ያለበትን ቁልፍ ቃል ማስታወስ፤ ከዚያም ክፈለ ቃል እንዲያስታውሱ መርዳት የዚህ መለማመጃ ዓላማ አዲሱን ድምጽ ቀደም ሲል ከሚያaውቋቸው ድምጾች ጋር እንዲያነጻጽሩ ለማድረግ ነው፡፡ በአንድ ጊዜ አንድ ተርታ እየጻፉ፣ ተጨማሪ ተርታዎችን ተራ በተራ መጨመር፡፡ ተማሪዎቹ ክፈለ ቃል በተርታ እንዲያነቧቸው ማድረግ፡፡ ይህን መለማመጃ በሳጥን ውስጥ ማስገባት፡፡ ከሳትኑ ጎን 4 ቁጥርን መጻፍ፤ ተማሪዎች በሳጥን 4 ውስጥ ያለውን በማንበባቸው ማመስገን፡፡ 7. ቃላት መገንባት (ሳጥን 5) ተነጣጥለው የተቀመጡ የቃል ክፍሎችን ለየብቻ ከተመለከትን በኋላ የተነጣጠሉትን መልሰን እናገጣጥማለን፡፡ ከላይ ተነጣጥለው የተቀመጡትን የቃል ክፍሎች ለብቻ ማንበብ፤ከስር ደግሞ ሙሉውን ቃል ማንብብ፡፡ አሁን በፈጠርከው ታሪክ ውስጥ የምታገኛቸውን አንዳንድ ቃላትን ማንበብ ትጀምራለህ፡፡ 8. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

114a

103

z Z zoŋwa

3

1

zoŋwa zo z

z zo zoŋwa

4

zo

za

zi

zu

zi

p'o

p'a

p'i

p'u

zu

po

pa

pi

pu

fo

fa

fi

fu

2

zo za

5

ká la gu za kálaguza na gwaa bas'

ka zaam bu hwa kazaambuhwa

nagwaabas'

6

Z

z 114

Guma'iisha

104

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. የቋንቋ ግንዛቤ ተማሪዎች ሐረጋትን ወይም ዓረፍተ ነገሮችን እንዲያነቡ መጠየቅ፡፡ በሚያነቧቸው ሐረጋት ወይም ዓረፍተ ነገሮች ውስጥ ተመሳሳይ ቃላት ወይም የቃል ክፍሎች እንዳሉ መለየት፡፡ ፍቺያቸውንም ማስረዳት፡፡ በያንዳንዱ ሕረግ ወይም ዓረፍተ ነገር ውስጥ ያሉትን ልዩነቶች ማውጣት(መለየት)፡፡

2. የማንበብ ሰበብ ለተማሪዎቹ የሚከተለውን ንገር፡- Nas'iina nala nagwaçawud'iilizhaaç kábooŋgwa, degamaça da alaad'ab nab'aga-zoŋwa ala-WoTaak'.

ተማሪዎች ድምጻቸውን አንድን ታሪክ ሳያሰሙ በግል ወይም በጥንድ እንዲያነቡ መምህሩ ይዘዛቸው፡፡ መምህሩ ታሪኩን ድምጹን ከፍ በማድረግ ለተማሪዎቹ ማንበብ አይጠበቅበትም፡፡ ተማሪዎች ድምጻቸውን ሳያሰሙ አንብበው ከጨረሱ በኋላ መምህሩ አንዳንድ ጥያቄዎችን ይጠይቃቸው) ሌሎች የታሪክ ጥያቄዎች ተማሪዎች ታሪኩን ካነበቡ በኋላ እነዚህን ጥያቄዎች ጠይቃቸው፡፡ ጥያቄዎቹን በጥቁር ሰሌዳ ላይ ከመጻፍ ይልቅ በቃል ጠይቃቸው፡፡ Na-ntsi alaakohw akácá? Ká-ntsi alaakás a-eza kácá ala-WoTaak' nazoŋwa nalamá? Eelabi aluut'o manc'a-zoŋwa naja?

3. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

115a

104 1

K'waafa manziima tso. Manzii-k'waafa tso.

2

Daaŋaarok'w a-WoTaak' zoŋwa nzaaç. Daakatokw naja kálaguza, daaakacok'w. Nagana kábooŋgwa, daakohon akácá nazoŋgwa nalana kamaanzaaçama. Kazaambuhwa, nagwaabas' mazeema zi zi, daawe a-eza daatokots zoŋwa kája, daas kooma. 3

Z z zoŋwa nzaaç 115

Guma'iisha

105

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. ባዶ ቦታዎችን መሙላት፡ ስዕሉን ተመልከት፤ ከስዕሉ በላይ ካለው ሳጥን ውስጥ ትክክለኛ ሆሄያትን በመምረጥ ባዶ ቦታውን በመሙላት ከስዕሉ ግርጌ ያለውን ቃል አሟላ፡፡ p'ap'a, zoŋwa, eza, p'aanza 2. ክፈለ ቃልን በማዛመድ ቃልን መመስረት ተማሪዎችን እንዲህ በላቸው፡በመጀመሪያው ተርታ ላይ ምን ትመለከታላችሁ? በሁለተኛው ተርታ ላይ የተዘረዘሩትን ክፈለ ቃል ተመልከት፡፡ ከተዘረዘሩት ውስጥ የመጀመሪያው ክፈለ ቃል ምንድን ነው? yaa አዎን! በጣም ጎበዝ፡፡ ከሁለተኛው ተርታ ውስጥ ካሉት ክፈለ ቃል መካከል ከዚህ ክፈለ ቃል ጋር ተጣምሮ ቃል መመስረት የሚያስችለው የትኛው ክፈለ ቃል ነው? p'ohwa በጣም ጥሩ! አሁን ከታች ባለው ክፍት ቦታ ቃሉን መጻፍ ትችላለህ፡፡ yaap'ohwa ከዚህ በኋላ የቀሩትን ክፈለ ቃል በማዛመድ ሌሎች ቃላት መስርቱ፡፡ p'aan.s'a=p'aans'a, ká.cá=kácá, e.za=eza 3. ባዶ ቦታዎችን መሙላት በሳጥን ውስጥ ያሉትን ቃላት አንብቡ፤ከዚያም ዓረፍተ ነገሩን አንብቡና ከሳጥኑ ውስጥ ተገቢውን ቃል በመምረጥ ባዶ ቦታዎቹን ሙሉ፡፡ 1. Gaw daad'ab zoŋwa. 2. Abselo daad'ab p'aans'a. 3. Gaw daad'ab yaap'ohwa. 4.

Abselo daad'ab eza.

4. ቃላትን በቃል ማጻፍ፡ ቃላትን በቃል በምታነብላቸው ጊዜ ተማሪዎች እያንዳንዱን ቃል በማስታወሻቸው ላይ እንዲጽፉ መመሪያ ስጥ፡፡ ተማሪዎቹ ቃሉን እያዳመጡ እንዲጽፉ በቂ ጊዜ ስጣቸው፡፡ 1. p'ap'a 2. yaap'ohwa 3. p'aans'a 4. zoŋwa 5. eza 5.Obatsa-Nooraga: K'owa kaMuha በግፅ—ያለውን መመሪያ ያንብቡ

116a

Maakwaaiilama

105 p'

1

z

p'a__a

p'

2

z

__oŋwa

yaa

za

p'aan

cá

ká

p'ohwa

e

sa

yaap'ohwa e__a

__aansa

3

1. Gawo daad'ab yaap'ohwa

_____.

2. Abselo daad'ab

.

3. Gawo daad'ab

.

4. Abselo daad'ab

.

eza zoŋwa p'aansa

K'owa kaMuha 116

Guma'iisha

106

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. ስዕልን ማሳየት (zhaana) ምን ታያለህ? አዎን zhaana (ወደ ቃሉ በመጠቆም ከተማሪዎች ጋር አብሮ ማለት)፡፡ ሙሉ ቃሉን መጥራት፡፡ ድምጹን ማድመጥ፡፡ ስለ ስዕሉ መናገር፡ Makotsa ala eemakotsa-ntsi alaawotaats? Zhaana da alila-eba we alaligaziya? Nak'waebaça awotan azhaana ziyaala? Kalagas'ahaakwe? በቁልፍ ቃሉ ውስጥ ያለውን አዲስ ሆሄ መጠቆም፡፡ ከዚያም ድምጹን መጥራት፡፡ (የተጻፈው ቃልን እየጠቆሙ ቃሉን ደጋግሞ መጥራት፡፡ ቃሉን በህብረት መጥራት) በ zhaana ውስጥ ያለውን የzh ድምጽ ትሰማላችሁ? ሆሄውን እየጻፉ ድምጹን መጥራት፡፡ በሰሌዳ ላይ እየጻፉ ማሳየት ድምጹን ማዳመጥ (መምህሩ ያንን ድምጽ የያዘ ሁለት ወይም ሶስት ቃላት ሲጠራ ተማሪዎች ድምጹን ያዳምጣሉ፡፡መምህሩም "የzh ድምጽ የያዘውን ቃል በምጠራበት ጊዜ አዳምጡ" ብሎ ተማሪዎቹን ማሳሰብ አለበት፡፡ zhaana, gizha, wodaazha 2. የማዳማጥ ጨዋታ አሁን የzh ድምጽ የያዙ አንዳንድ ቃላትን እጠራለሁ፡፡ ያንን ድምጽ ያልያዘ ቃል በምጠራበት ጊዜ ግን ቶሎ እጃችሁን አንሱ፡፡ zhaana, eza, laguza, nzaaç, wobaazhega, gizha 3. ትንተና (ሳጥን 1)፡ ከጥቅል ወደ ዝርዝር ቁልፍ ቃሉን በጥቁር ሰሌዳ ላይ መጻፍ፡፡zhaana "ይህ ምን ተብሎ ይጠራል?" "አዎን zhaana" መምህሩ የቃሉን የተወሰነ ክፍል በወረቀት ይሸፍናል፡፡ ከዚያም ይህ zhaana የሚለው የቃሉ ክፍል ነው፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ zhaana" አሁን መምህሩ na የሚለውን ሆሄ በቁራጭ ወረቀት ይሸፍን፤ ከዚያም ይህ የzhaana ክፍል ሲሆን zhaa ተብሎ ይጠራል፡፡ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ zhaa" አሁን መምህሩ zh የሚለውን ሆሄ በቁራጭ ወረቀት ይሸፍን፤ ከዚያም ይህ የzhaa ክፍል ሲሆን e ተብሎ ይጠራል፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም "አዎ zh" 4. ማቀናጀት (ሳጥን 2) መምህሩ zh የሚለውን ሆሄ በጥቁር ሰሌዳ ላይ ይጻፍ፤ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ መጠየቅ፤ ”ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም? "አዎን zh" ይበል ፡፡ መምህሩ zhaaን ከ zh ስር ይጽፋል፡፡ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ ይጠይቅ፤ ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን zhaa" ይበል፡፡ መምህሩ zhaanaን ከ zhaa ስር ይጽፋል፡፡ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ ይጠይቅ፤ ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን zehaana" ይበል፡፡ 5. መለየት (ሳጥን 3) ተመሳሳይነትን ማስተዋል እና ማዳማጥ፤ ተማሪዎች በሳጥን ሶስት ውስጥ ያለውን እንዲያነቡ ማድረግ፤የመጀመሪያው ክፈለ ቃል በሳጥን ሁለት ውስጥ ከተማሩት ክፈለ ቃል ጋር ተመሳሳይ መሆኑን ማስታወስ ይገባል፤ከዚህ የተነሳም ተማሪዎች በቀላሉ ሊያነቡት ይችላሉ፡፡ ሁሉንም አናባቢዎች በመሰረታዊ ንባብ አውድ ውስጥ ተምረዋቸዋል፡፡ (መምህሩ ይህ ምንድን ነው የሚል ተጨማሪ ግልጽ ጥያቄ ማከል፤ መምህሩም ምላሽ ከመስጠት ይልቅ ራሳቸው እንዲመልሱት ማድረግ) 6. ማወዳደር (ሳጥን 4) (በላይኛው መደዳ አናባቢዎችን ማካተት) እያንዳንዱን ተርታ ወደታች ማንበብ፡፡ ከሳጥን 4 ውስጥ የመጀመሪያውን ተርታ በጥቁር ሰሌዳ ላይ መጻፍ፡፡ ተማሪዎች እነኚህን ክፈለ ቃል እንዲያነቧቸው መጠየቅ፡፡ የመዘንጋት ሁኔታ የሚፈጠር ከሆነ የተዘነጋው ሆሄ ያለበትን ቁልፍ ቃል ማስታወስ፤ ከዚያም ክፈለ ቃል እንዲያስታውሱ መርዳት የዚህ መለማመጃ ዓላማ አዲሱን ድምጽ ቀደም ሲል ከሚያaውቋቸው ድምጾች ጋር እንዲያነጻጽሩ ለማድረግ ነው፡፡ በአንድ ጊዜ አንድ ተርታ እየጻፉ፣ ተጨማሪ ተርታዎችን ተራ በተራ መጨመር፡፡ ተማሪዎቹ ክፈለ ቃል በተርታ እንዲያነቧቸው ማድረግ፡፡ ይህን መለማመጃ በሳጥን ውስጥ ማስገባት፡፡ ከሳትኑ ጎን 4 ቁጥርን መጻፍ፤ ተማሪዎች በሳጥን 4 ውስጥ ያለውን በማንበባቸው ማመስገን፡፡ 7. ቃላት መገንባት (ሳጥን 5) ተነጣጥለው የተቀመጡ የቃል ክፍሎችን ለየብቻ ከተመለከትን በኋላ የተነጣጠሉትን መልሰን እናገጣጥማለን፡፡ ከላይ ተነጣጥለው የተቀመጡትን የቃል ክፍሎች ለብቻ ማንበብ፤ከስር ደግሞ ሙሉውን ቃል ማንብብ፡፡ አሁን በፈጠርከው ታሪክ ውስጥ የምታገኛቸውን አንዳንድ ቃላትን ማንበብ ትጀምራለህ፡፡ 8. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

117a

106

zh Zh zhaana 1

3

zhaana zhaa zh

2

zh zhaa zhaana

zha 4

zha

zhi

zhe

zho

zhe

za

zi

ze

zo

zho

p'a

p'i

p'e

p'o

pa

pi

pe

po

zhi

5

an zhiil aam anzhiilaam k'á wo daa zha k'áwodaazha

a zhaa na azhaana

6

Zh

zh 117

Guma'iisha

107

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. የቋንቋ ግንዛቤ ተማሪዎች ሐረጋትን ወይም ዓረፍተ ነገሮችን እንዲያነቡ መጠየቅ፡፡ በሚያነቧቸው ሐረጋት ወይም ዓረፍተ ነገሮች ውስጥ ተመሳሳይ ቃላት ወይም የቃል ክፍሎች እንዳሉ መለየት፡፡ ፍቺያቸውንም ማስረዳት፡፡ በያንዳንዱ ሕረግ ወይም ዓረፍተ ነገር ውስጥ ያሉትን ልዩነቶች ማውጣት(መለየት)፡፡

2. የማንበብ ሰበብ ለተማሪዎቹ የሚከተለውን ንገር፡- Nas'iina nala nagwaçawud'iilizhaaç kábooŋgwa, degamaça da alaak'on a-wodaazhiiga naguzhaana.

ተማሪዎች ድምጻቸውን አንድን ታሪክ ሳያሰሙ በግል ወይም በጥንድ እንዲያነቡ መምህሩ ይዘዛቸው፡፡ መምህሩ ታሪኩን ድምጹን ከፍ በማድረግ ለተማሪዎቹ ማንበብ አይጠበቅበትም፡፡ ተማሪዎች ድምጻቸውን ሳያሰሙ አንብበው ከጨረሱ በኋላ መምህሩ አንዳንድ ጥያቄዎችን ይጠይቃቸው) ሌሎች የታሪክ ጥያቄዎች ተማሪዎች ታሪኩን ካነበቡ በኋላ እነዚህን ጥያቄዎች ጠይቃቸው፡፡ ጥያቄዎቹን በጥቁር ሰሌዳ ላይ ከመጻፍ ይልቅ በቃል ጠይቃቸው፡፡ Wuli alaabanok'w zhaana nagumazhija? Aho-wuli alaapaŋ a-wodaazhiiga kamaanzhaakiil azhaana? Ekaalali azhaana maanzhiila-ahwa alamata?

3. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

118a

107 1

WoTaak' daagamats zhaana obatsama. WoTaak' daagamats obatsa-zhaana.

2

Nagwaawot zhaana nagumazhija nasha-ja, daawe a-wodaazhiiga, daabanok'w, daaka, “Gizha gizha darpaŋ ama kámat'oora k'á-wodaazha. Anzhiilaam ká-ara aho-mazhijok'wa alaawot nagu-wobaazheya.” Daakaakwe azhaana, “Tsizh nagum, kamaaŋgazhalis'eyaaŋgo ara! Darwot nagumazhija!” 3

Zh zh azhaana nagumazhija 118

Guma'iisha

108

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. ስዕልን ማሳየት (c'agura) ምን ታያለህ? አዎን c'agura (ወደ ቃሉ በመጠቆም ከተማሪዎች ጋር አብሮ ማለት)፡፡ ሙሉ ቃሉን መጥራት፡፡ ድምጹን ማድመጥ፡፡ ስለ ስዕሉ መናገር፡ Makotsa ala eemakotsa-ntsi alaawotaats? Kamaatsi añjaha alaashaagw ac'agura? Ntsi shooka-mata alaaanzah kac'agura? በቁልፍ ቃሉ ውስጥ ያለውን አዲስ ሆሄ መጠቆም፡፡ ከዚያም ድምጹን መጥራት፡፡ (የተጻፈው ቃልን እየጠቆሙ ቃሉን ደጋግሞ መጥራት፡፡ ቃሉን በህብረት መጥራት) በ c'agura ውስጥ ያለውን የc' ድምጽ ትሰማላችሁ? ሆሄውን እየጻፉ ድምጹን መጥራት፡፡ በሰሌዳ ላይ እየጻፉ ማሳየት ድምጹን ማዳመጥ (መምህሩ ያንን ድምጽ የያዘ ሁለት ወይም ሶስት ቃላት ሲጠራ ተማሪዎች ድምጹን ያዳምጣሉ፡፡መምህሩም?"የc' ድምጽ የያዘውን ቃል በምጠራበት ጊዜ አዳም?ጡ" ብሎ ተማሪዎቹን ማሳሰብ አለበት፡፡ c'agura, c'ok'omá, daac' 2. የማዳማጥ ጨዋታ አሁን የc' ድምጽ የያዙ አንዳንድ ቃላትን እጠራለሁ፡፡ ያንን ድምጽ ያልያዘ ቃል በምጠራበት ጊዜ ግን ቶሎ እጃችሁን አንሱ፡፡ daac', gizha , laguza, eza, c'ok'omá, mac'a 3. ትንተና (ሳጥን 1)፡ ከጥቅል ወደ ዝርዝር ቁልፍ ቃሉን በጥቁር ሰሌዳ ላይ መጻፍ፡፡c'agura"ይህ ምን ተብሎ ይጠራል?" "አዎን c'agura" መምህሩ የቃሉን የተወሰነ ክፍል በወረቀት ይሸፍናል፡፡ ከዚያም ይህ c'gura የሚለው የቃሉ ክፍል ነው፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም "አዎ c'gura " አሁን መምህሩ gura የሚለውን ሆሄ በቁራጭ ወረቀት ይሸፍን፤ ከዚያም ይህ የc'agura ክፍል ሲሆን c'a ተብሎ ይጠራል፡፡ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም? "አዎ c'a" አሁን መምህሩ a የሚለውን ሆሄ በቁራጭ ወረቀት ይሸፍን፤ ከዚያም ይህ የc'a ክፍል ሲሆን c' ተብሎ ይጠራል፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም "አዎ c' " 4. ማቀናጀት (ሳጥን 2) መምህሩ c' የሚለውን ሆሄ በጥቁር ሰሌዳ ላይ ይጻፍ፤ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ መጠየቅ፤ "ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን c' " ይበል ፡፡ መምህሩ c'aን ከ c' ስር ይጽፋል፡፡ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ ይጠይቅ፤ ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን c'a " ይበል፡፡ መምህሩ c'aguraን ከ c'a ስር ይጽፋል፡፡ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ ይጠይቅ፤ ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን c'agura" ይበል፡፡ 5. መለየት (ሳጥን 3) ተመሳሳይነትን ማስተዋል እና ማዳማጥ፤ ተማሪዎች በሳጥን ሶስት ውስጥ ያለውን እንዲያነቡ ማድረግ፤የመጀመሪያው ክፈለ ቃል በሳጥን ሁለት ውስጥ ከተማሩት ክፈለ ቃል ጋር ተመሳሳይ መሆኑን ማስታወስ ይገባል፤ከዚህ የተነሳም ተማሪዎች በቀላሉ ሊያነቡት ይችላሉ፡፡ ሁሉንም አናባቢዎች በመሰረታዊ ንባብ አውድ ውስጥ ተምረዋቸዋል፡፡ (መምህሩ ይህ ምንድን ነው የሚል ተጨማሪ ግልጽ ጥያቄ ማከል፤ መምህሩም ምላሽ ከመስጠት ይልቅ ራሳቸው እንዲመልሱት ማድረግ) 6. ማወዳደር (ሳጥን 4) (በላይኛው መደዳ አናባቢዎችን ማካተት) እያንዳንዱን ተርታ ወደታች ማንበብ፡፡ ከሳጥን 4 ውስጥ የመጀመሪያውን ተርታ በጥቁር ሰሌዳ ላይ መጻፍ፡፡ ተማሪዎች እነኚህን ክፈለ ቃል እንዲያነቧቸው መጠየቅ፡፡ የመዘንጋት ሁኔታ የሚፈጠር ከሆነ የተዘነጋው ሆሄ ያለበትን ቁልፍ ቃል ማስታወስ፤ ከዚያም ክፈለ ቃል እንዲያስታውሱ መርዳት የዚህ መለማመጃ ዓላማ አዲሱን ድምጽ ቀደም ሲል ከሚያaውቋቸው ድምጾች ጋር እንዲያነጻጽሩ ለማድረግ ነው፡፡ በአንድ ጊዜ አንድ ተርታ እየጻፉ፣ ተጨማሪ ተርታዎችን ተራ በተራ መጨመር፡፡ ተማሪዎቹ ክፈለ ቃል በተርታ እንዲያነቧቸው ማድረግ፡፡ ይህን መለማመጃ በሳጥን ውስጥ ማስገባት፡፡ ከሳትኑ ጎን 4 ቁጥርን መጻፍ፤ ተማሪዎች በሳጥን 4 ውስጥ ያለውን በማንበባቸው ማመስገን፡፡ 7. ቃላት መገንባት (ሳጥን 5) ተነጣጥለው የተቀመጡ የቃል ክፍሎችን ለየብቻ ከተመለከትን በኋላ የተነጣጠሉትን መልሰን እናገጣጥማለን፡፡ ከላይ ተነጣጥለው የተቀመጡትን የቃል ክፍሎች ለብቻ ማንበብ፤ከስር ደግሞ ሙሉውን ቃል ማንብብ፡፡ አሁን በፈጠርከው ታሪክ ውስጥ የምታገኛቸውን አንዳንድ ቃላትን ማንበብ ትጀምራለህ፡፡ 8. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

119a

108

c' C'

c'agura

3

1

c'agura c'a c'

2

c' c'a c'agura

c'a 4

c'a

c'i

c'o

c'u

c'o

zha

zhi

zho

zhu

c'u

za

zi

zo

zu

p'a

p'i

p'o

p'u

c'i

5

ga ma tsaam gamtasaam a c'aaŋ go

c'o k'o má c'ok'omá

ac'aaŋgo

6

C'

c' 119

Guma'iisha

109

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. የቋንቋ ግንዛቤ ተማሪዎች ሐረጋትን ወይም ዓረፍተ ነገሮችን እንዲያነቡ መጠየቅ፡፡ በሚያነቧቸው ሐረጋት ወይም ዓረፍተ ነገሮች ውስጥ ተመሳሳይ ቃላት ወይም የቃል ክፍሎች እንዳሉ መለየት፡፡ ፍቺያቸውንም ማስረዳት፡፡ በያንዳንዱ ሕረግ ወይም ዓረፍተ ነገር ውስጥ ያሉትን ልዩነቶች ማውጣት(መለየት)፡፡

2. የማንበብ ሰበብ ለተማሪዎቹ የሚከተለውን ንገር፡- Nas'iina nala nagwaçawud'iilizhaaç kábooŋgwa, degamaça mawota-c'agura alaakáŋgishats a-eemá ká-YeC'uli.

ተማሪዎች ድምጻቸውን አንድን ታሪክ ሳያሰሙ በግል ወይም በጥንድ እንዲያነቡ መምህሩ ይዘዛቸው፡፡ መምህሩ ታሪኩን ድምጹን ከፍ በማድረግ ለተማሪዎቹ ማንበብ አይጠበቅበትም፡፡ ተማሪዎች ድምጻቸውን ሳያሰሙ አንብበው ከጨረሱ በኋላ መምህሩ አንዳንድ ጥያቄዎችን ይጠይቃቸው) ሌሎች የታሪክ ጥያቄዎች ተማሪዎች ታሪኩን ካነበቡ በኋላ እነዚህን ጥያቄዎች ጠይቃቸው፡፡ ጥያቄዎቹን በጥቁር ሰሌዳ ላይ ከመጻፍ ይልቅ በቃል ጠይቃቸው፡፡ Wuli alaaka “Dargameets c'agura”? Naandi alaa'iish ac'agura? Nashooka-mata nalilagaziya, abi alaa'iish naho-ja?

3. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

120a

109 1

Ara dars ŋga. Ama daasaam ŋga. Ahama daas ŋga.

2

Daawe a-YeC'uli, daaka ká-eemá, “Dargameets c'agura nac'ok'omá.” Daakaakwe a-eemá, “C'agura ac'aaŋgo c'ok'omá, daab'as' na-atsaja. Gamatsaam mac'a alana, daac' homá. C'agura daakohw, daazhij nashooka-hwa nala.” 3

C' c' c'agura nac'ok'omá 120

Guma'iisha

110

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. ባዶ ቦታዎችን መሙላት፡ ስዕሉን ተመልከት፤ ከስዕሉ በላይ ካለው ሳጥን ውስጥ ትክክለኛ ሆሄያትን በመምረጥ ባዶ ቦታውን በመሙላት ከስዕሉ ግርጌ ያለውን ቃል አሟላ፡፡ c'agura, zhaana, c'ok'oma, wobaazheya 2. ክፈለ ቃልን በማዛመድ ቃልን መመስረት ተማሪዎችን እንዲህ በላቸው፡በመጀመሪያው ተርታ ላይ ምን ትመለከታላችሁ? በሁለተኛው ተርታ ላይ የተዘረዘሩትን ክፈለ ቃል ተመልከት፡፡ ከተዘረዘሩት ውስጥ የመጀመሪያው ክፈለ ቃል ምንድን ነው? c'o አዎን! በጣም ጎበዝ፡፡ ከሁለተኛው ተርታ ውስጥ ካሉት ክፈለ ቃል መካከል ከዚህ ክፈለ ቃል ጋር ተጣምሮ ቃል መመስረት የሚያስችለው የትኛው ክፈለ ቃል ነው? c'ok'oma በጣም ጥሩ! አሁን ከታች ባለው ክፍት ቦታ ቃሉን መጻፍ ትችላለህ፡፡ c'ok'oma ከዚህ በኋላ የቀሩትን ክፈለ ቃል በማዛመድ ሌሎች ቃላት መስርቱ፡፡ zhaa.na=zhaana, ma.c'a=mac'a, wobaa.zheya=wobaazheya 3. ባዶ ቦታዎችን መሙላት በሳጥን ውስጥ ያሉትን ቃላት አንብቡ፤ከዚያም ዓረፍተ ነገሩን አንብቡና ከሳጥኑ ውስጥ ተገቢውን ቃል በመምረጥ ባዶ ቦታዎቹን ሙሉ፡፡ 1. WoTaak' daapaŋ c'agura. 2. YeC'uli daapaŋ wodaazhiiga. 3. WoTaak' daapaŋ c'ok'oma. 4.

YeC'uli daapaŋ wobaazheya.

4. ቃላትን በቃል ማጻፍ፡ ቃላትን በቃል በምታነብላቸው ጊዜ ተማሪዎች እያንዳንዱን ቃል በማስታወሻቸው ላይ እንዲጽፉ መመሪያ ስጥ፡፡ ተማሪዎቹ ቃሉን እያዳመጡ እንዲጽፉ በቂ ጊዜ ስጣቸው፡፡ 1. zhaana 2. wodaazhiiga 3. c'agura 4. c'ok'omá 5. mac'a 5.Obatsa-Nooraga: K'owa kaMuha በግፅ—ያለውን መመሪያ ያንብቡ

121a

Maakwaaiilama

110 c'

1

zh

c'

2

zh

c'o

zheya

zhaa

c'a

ma

k'oma

wobaa

na

__aana

__agura

__ok'oma

c'ok'oma

wobaa__eya

3

wodaazhiiga c'agura wobaazheya c'ok'oma

1. WoTaak' daapaŋ ____. 2. YeC'uli daapaŋ 3. WoTaak' daapaŋ 4. YeC'uli daapaŋ

K'owa kaMuha

121

. . .

Unit 7- Masa-Da 15 lessons (three weeks) Food

Guma'iisha

111

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. ስዕልን ማሳየት ( ç'iduhwa ) ምን ታያለህ? አዎን ç'iduhwa (ወደ ቃሉ በመጠቆም ከተማሪዎች ጋር አብሮ ማለት)፡፡ ሙሉ ቃሉን መጥራት፡፡ ድምጹን ማድመጥ፡፡ ስለ ስዕሉ መናገር፡ Makotsa ala eemakotsa-ntsi alaawotaats? Anzaŋantsi cogo-ç'iduhwa? Ntsi gaaha alaç'iduhwa? በቁልፍ ቃሉ ውስጥ ያለውን አዲስ ሆሄ መጠቆም፡፡ ከዚያም ድምጹን መጥራት፡፡ (የተጻፈው ቃልን እየጠቆሙ ቃሉን ደጋግሞ መጥራት፡፡ ቃሉን በህብረት መጥራት) በ ç'iduhwa ውስጥ ያለውን የç' ድምጽ ትሰማላችሁ? ሆሄውን እየጻፉ ድምጹን መጥራት፡፡ በሰሌዳ ላይ እየጻፉ ማሳየት ድምጹን ማዳመጥ (መምህሩ ያንን ድምጽ የያዘ ሁለት ወይም ሶስት ቃላት ሲጠራ ተማሪዎች ድምጹን ያዳምጣሉ፡፡መምህሩም?"የç' ድምጽ የያዘውን ቃል በምጠራበት ጊዜ አዳምጡ" ብሎ ተማሪዎቹን ማሳሰብ አለበት፡፡ ç'iduhwa, ç'asha, ç'ad 2. የማዳማጥ ጨዋታ አሁን የç' ድምጽ የያዙ አንዳንድ ቃላትን እጠራለሁ፡፡ ያንን ድምጽ ያልያዘ ቃል በምጠራበት ጊዜ ግን ቶሎ እጃችሁን አንሱ፡፡ ç'ad, nzaaç, gizha, wodaazha, maaç'eeh, ç'asha 3. ትንተና (ሳጥን 1)፡ ከጥቅል ወደ ዝርዝር ቁልፍ ቃሉን በጥቁር ሰሌዳ ላይ መጻፍ፡፡ç'iduhwa" ይህ ምን ተብሎ ይጠራል?” ?"አዎን ç'iduhwa" መምህሩ የቃሉን የተወሰነ ክፍል በወረቀት ይሸፍናል፡፡ ከዚያም ይህ ç'iduhwa የሚለው የቃሉ ክፍል ነው፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ ç'iduhwa" አሁን መምህሩ duhwa የሚለውን ሆሄ በቁራጭ ወረቀት ይሸፍን፤ ከዚያም ይህ የç'iduhwa ክፍል ሲሆን ç'i ተብሎ ይጠራል፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ ç'i " አሁን መምህሩ i የሚለውን ሆሄ በቁራጭ ወረቀት ይሸፍን፤ ከዚያም ይህ የç'i ክፍል ሲሆን ç' ተብሎ ይጠራል፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ ç' " 4. ማቀናጀት (ሳጥን 2) መምህሩ ç' የሚለውን ሆሄ በጥቁር ሰሌዳ ላይ ይጻፍ፤ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ መጠየቅ፤ ”ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን ç' " ይበል ፡፡ መምህሩ ç'i ን ከ ç' ስር ይጽፋል፡፡ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ ይጠይቅ፤ ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን ç'i " ይበል፡፡ መምህሩ ç'iduhwaን ከ ç'i ስር ይጽፋል፡፡ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ ይጠይቅ፤ ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን ç'iduhwa" ይበል፡፡ 5. መለየት (ሳጥን 3) ተመሳሳይነትን ማስተዋል እና ማዳማጥ፤ ተማሪዎች በሳጥን ሶስት ውስጥ ያለውን እንዲያነቡ ማድረግ፤የመጀመሪያው ክፈለ ቃል በሳጥን ሁለት ውስጥ ከተማሩት ክፈለ ቃል ጋር ተመሳሳይ መሆኑን ማስታወስ ይገባል፤ከዚህ የተነሳም ተማሪዎች በቀላሉ ሊያነቡት ይችላሉ፡፡ ሁሉንም አናባቢዎች በመሰረታዊ ንባብ አውድ ውስጥ ተምረዋቸዋል፡፡ (መምህሩ ይህ ምንድን ነው የሚል ተጨማሪ ግልጽ ጥያቄ ማከል፤ መምህሩም ምላሽ ከመስጠት ይልቅ ራሳቸው እንዲመልሱት ማድረግ) 6. ማወዳደር (ሳጥን 4) (በላይኛው መደዳ አናባቢዎችን ማካተት) እያንዳንዱን ተርታ ወደታች ማንበብ፡፡ ከሳጥን 4 ውስጥ የመጀመሪያውን ተርታ በጥቁር ሰሌዳ ላይ መጻፍ፡፡ ተማሪዎች እነኚህን ክፈለ ቃል እንዲያነቧቸው መጠየቅ፡፡ የመዘንጋት ሁኔታ የሚፈጠር ከሆነ የተዘነጋው ሆሄ ያለበትን ቁልፍ ቃል ማስታወስ፤ ከዚያም ክፈለ ቃል እንዲያስታውሱ መርዳት የዚህ መለማመጃ ዓላማ አዲሱን ድምጽ ቀደም ሲል ከሚያaውቋቸው ድምጾች ጋር እንዲያነጻጽሩ ለማድረግ ነው፡፡ በአንድ ጊዜ አንድ ተርታ እየጻፉ፣ ተጨማሪ ተርታዎችን ተራ በተራ መጨመር፡፡ ተማሪዎቹ ክፈለ ቃል በተርታ እንዲያነቧቸው ማድረግ፡፡ ይህን መለማመጃ በሳጥን ውስጥ ማስገባት፡፡ ከሳትኑ ጎን 4 ቁጥርን መጻፍ፤ ተማሪዎች በሳጥን 4 ውስጥ ያለውን በማንበባቸው ማመስገን፡፡ 7. ቃላት መገንባት (ሳጥን 5) ተነጣጥለው የተቀመጡ የቃል ክፍሎችን ለየብቻ ከተመለከትን በኋላ የተነጣጠሉትን መልሰን እናገጣጥማለን፡፡ ከላይ ተነጣጥለው የተቀመጡትን የቃል ክፍሎች ለብቻ ማንበብ፤ከስር ደግሞ ሙሉውን ቃል ማንብብ፡፡ አሁን በፈጠርከው ታሪክ ውስጥ የምታገኛቸውን አንዳንድ ቃላትን ማንበብ ትጀምራለህ፡፡ 8. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

122a

111

ç' Ç' ç'iduhwa 1

3

ç'iduhwa ç'i ç'

2

ç' ç'i ç'iduhwa

ç'i 4

ç'i

ç'a

ç'e

ç'o

ç'e

c'i

c'a

c'e

c'o

ç'o

zhi

zha

zhe

zho

zi

za

ze

zo

ç'a

5

a maa ç'eeh amaaç'eeh a ç'i du hwa aç'iduhwa

daa ç'o wiil daaç'owiil

6

ç'

Ç' 122

Guma'iisha

112

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. የቋንቋ ግንዛቤ ተማሪዎች ሐረጋትን ወይም ዓረፍተ ነገሮችን እንዲያነቡ መጠየቅ፡፡ በሚያነቧቸው ሐረጋት ወይም ዓረፍተ ነገሮች ውስጥ ተመሳሳይ ቃላት ወይም የቃል ክፍሎች እንዳሉ መለየት፡፡ ፍቺያቸውንም ማስረዳት፡፡ በያንዳንዱ ሕረግ ወይም ዓረፍተ ነገር ውስጥ ያሉትን ልዩነቶች ማውጣት(መለየት)፡፡

2. የማንበብ ሰበብ ለተማሪዎቹ የሚከተለውን ንገር፡- Nas'iina nala nagwaçawud'iilizhaaç kábooŋgwa, degamaça da alaakashats a-waagana kagaawa.

ተማሪዎች ድምጻቸውን አንድን ታሪክ ሳያሰሙ በግል ወይም በጥንድ እንዲያነቡ መምህሩ ይዘዛቸው፡፡ መምህሩ ታሪኩን ድምጹን ከፍ በማድረግ ለተማሪዎቹ ማንበብ አይጠበቅበትም፡፡ ተማሪዎች ድምጻቸውን ሳያሰሙ አንብበው ከጨረሱ በኋላ መምህሩ አንዳንድ ጥያቄዎችን ይጠይቃቸው) ሌሎች የታሪክ ጥያቄዎች ተማሪዎች ታሪኩን ካነበቡ በኋላ እነዚህን ጥያቄዎች ጠይቃቸው፡፡ ጥያቄዎቹን በጥቁር ሰሌዳ ላይ ከመጻፍ ይልቅ በቃል ጠይቃቸው፡፡ Ntsi alaad'abo aç'iduhwa amaaç'eeh? Wuli alaagasok'w gaç'ii-ç'iduhwa? Ntsi shooka-dida-çaambida-da alaanzah kaç'iduhwa?

3. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

123a

112 1

Ara darts kásuuga. Ama daatsaam kásuuga. Ahama daats kásuuga.

2

Na-oka nameeta daatso aç'iduhwa amaaç'eeh daad'abo masha-mata. Nagana daaç'owiil nneya, daaat'ooosh masa-ç'asha-mata. Nagwaamp'ap'aç kooma, daaç'iyook'w. Daagasok'w a-waagana gaç'iya alamaama daakashats kagaawa ç'ad' ç'ad'. 3

ç'

Ç'

aç'iduhwa amaaç'eeh 123

Guma'iisha

113

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. ስዕልን ማሳየት ( ñaha ) ምን ታያለህ? አዎን ñaha (ወደ ቃሉ በመጠቆም ከተማሪዎች ጋር አብሮ ማለት)፡፡ ሙሉ ቃሉን መጥራት፡፡ ድምጹን ማድመጥ፡፡ ስለ ስዕሉ መናገር፡ Makotsa ala eemakotsa-ntsi alaawotaats? Ntsi masa-da alaas añaha? Açagamatsanaaç ñaha nagwaawot kaçaambida? በቁልፍ ቃሉ ውስጥ ያለውን አዲስ ሆሄ መጠቆም፡፡ ከዚያም ድምጹን መጥራት፡፡ (የተጻፈው ቃልን እየጠቆሙ ቃሉን ደጋግሞ መጥራት፡፡ ቃሉን በህብረት መጥራት) በ ñaha ውስጥ ያለውን የñ ድምጽ ትሰማላችሁ? ሆሄውን እየጻፉ ድምጹን መጥራት፡፡ በሰሌዳ ላይ እየጻፉ ማሳየት ድምጹን ማዳመጥ (መምህሩ ያንን ድምጽ የያዘ ሁለት ወይም ሶስት ቃላት ሲጠራ ተማሪዎች ድምጹን ያዳምጣሉ፡፡መምህሩም?"የñ ድምጽ የያዘውን ቃል በምጠራበት ጊዜ አዳምጡ" ብሎ ተማሪዎቹን ማሳሰብ አለበት፡፡ ñaha, s'iiñja, baañja 2. የማዳማጥ ጨዋታ አሁን የñ ድምጽ የያዙ አንዳንድ ቃላትን እጠራለሁ፡፡ ያንን ድምጽ ያልያዘ ቃል በምጠራበት ጊዜ ግን ቶሎ እጃችሁን አንሱ፡፡ ñaha, eemá, miimá, ŋga, s'iiñja, daaañahaz 3. ትንተና (ሳጥን 1)፡ ከጥቅል ወደ ዝርዝር ቁልፍ ቃሉን በጥቁር ሰሌዳ ላይ መጻፍ፡፡ñaha" ይህ ምን ተብሎ ይጠራል?" "አዎን ñaha" መምህሩ የቃሉን የተወሰነ ክፍል በወረቀት ይሸፍናል፡፡ ከዚያም ይህ ñaha የሚለው የቃሉ ክፍል ነው፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ ñaha" አሁን መምህሩ ha የሚለውን ሆሄ በቁራጭ ወረቀት ይሸፍን፤ ከዚያም ይህ የñaha ክፍል ሲሆን ña ተብሎ ይጠራል፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ ña" አሁን መምህሩ a የሚለውን ሆሄ በቁራጭ ወረቀት ይሸፍን፤ ከዚያም ይህ የña ክፍል ሲሆን ñ ተብሎ ይጠራል፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ ñ" 4. ማቀናጀት (ሳጥን 2) መምህሩ ñ የሚለውን ሆሄ በጥቁር ሰሌዳ ላይ ይጻፍ፤ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ መጠየቅ፤ ”ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን ñ" ይበል ፡፡ መምህሩ ñaን ከ ñ ስር ይጽፋል፡፡ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ ይጠይቅ፤ ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን ña" ይበል፡፡ መምህሩ ñahaን ከ ña ስር ይጽፋል፡፡ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ ይጠይቅ፤ ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን ñaha" ይበል፡፡ 5. መለየት (ሳጥን 3) ተመሳሳይነትን ማስተዋል እና ማዳማጥ፤ ተማሪዎች በሳጥን ሶስት ውስጥ ያለውን እንዲያነቡ ማድረግ፤የመጀመሪያው ክፈለ ቃል በሳጥን ሁለት ውስጥ ከተማሩት ክፈለ ቃል ጋር ተመሳሳይ መሆኑን ማስታወስ ይገባል፤ከዚህ የተነሳም ተማሪዎች በቀላሉ ሊያነቡት ይችላሉ፡፡ ሁሉንም አናባቢዎች በመሰረታዊ ንባብ አውድ ውስጥ ተምረዋቸዋል፡፡ (መምህሩ ይህ ምንድን ነው የሚል ተጨማሪ ግልጽ ጥያቄ ማከል፤ መምህሩም ምላሽ ከመስጠት ይልቅ ራሳቸው እንዲመልሱት ማድረግ) 6. ማወዳደር (ሳጥን 4) (በላይኛው መደዳ አናባቢዎችን ማካተት) እያንዳንዱን ተርታ ወደታች ማንበብ፡፡ ከሳጥን 4 ውስጥ የመጀመሪያውን ተርታ በጥቁር ሰሌዳ ላይ መጻፍ፡፡ ተማሪዎች እነኚህን ክፈለ ቃል እንዲያነቧቸው መጠየቅ፡፡ የመዘንጋት ሁኔታ የሚፈጠር ከሆነ የተዘነጋው ሆሄ ያለበትን ቁልፍ ቃል ማስታወስ፤ ከዚያም ክፈለ ቃል እንዲያስታውሱ መርዳት የዚህ መለማመጃ ዓላማ አዲሱን ድምጽ ቀደም ሲል ከሚያaውቋቸው ድምጾች ጋር እንዲያነጻጽሩ ለማድረግ ነው፡፡ በአንድ ጊዜ አንድ ተርታ እየጻፉ፣ ተጨማሪ ተርታዎችን ተራ በተራ መጨመር፡፡ ተማሪዎቹ ክፈለ ቃል በተርታ እንዲያነቧቸው ማድረግ፡፡ ይህን መለማመጃ በሳጥን ውስጥ ማስገባት፡፡ ከሳትኑ ጎን 4 ቁጥርን መጻፍ፤ ተማሪዎች በሳጥን 4 ውስጥ ያለውን በማንበባቸው ማመስገን፡፡ 7. ቃላት መገንባት (ሳጥን 5) ተነጣጥለው የተቀመጡ የቃል ክፍሎችን ለየብቻ ከተመለከትን በኋላ የተነጣጠሉትን መልሰን እናገጣጥማለን፡፡ ከላይ ተነጣጥለው የተቀመጡትን የቃል ክፍሎች ለብቻ ማንበብ፤ከስር ደግሞ ሙሉውን ቃል ማንብብ፡፡ አሁን በፈጠርከው ታሪክ ውስጥ የምታገኛቸውን አንዳንድ ቃላትን ማንበብ ትጀምራለህ፡፡ 8. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

124a

113

ñ Ñ ñaha

3

1

ñaha ña ñ

4

ña

ñi

ño

ñu

ño

ç'a

ç'i

ç'o

ç'u

ñu

c'a

c'i

c'o

c'u

zha

zhi

zho

zhu

2

ñ ña ñaha

ña ñi

5

daa a ña haz daaañahaz na maañ ja

ni la ma saañ ji la nilamasaañjila

namaañja

6

Ñ

ñ 124

Guma'iisha

114

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. የቋንቋ ግንዛቤ ተማሪዎች ሐረጋትን ወይም ዓረፍተ ነገሮችን እንዲያነቡ መጠየቅ፡፡ በሚያነቧቸው ሐረጋት ወይም ዓረፍተ ነገሮች ውስጥ ተመሳሳይ ቃላት ወይም የቃል ክፍሎች እንዳሉ መለየት፡፡ ፍቺያቸውንም ማስረዳት፡፡ በያንዳንዱ ሕረግ ወይም ዓረፍተ ነገር ውስጥ ያሉትን ልዩነቶች ማውጣት(መለየት)፡፡

2. የማንበብ ሰበብ ለተማሪዎቹ የሚከተለውን ንገር፡- Nas'iina nala nagwaçawud'iilizhaaç kábooŋgwa, degamaça da alaakáañahaz añaha.

ተማሪዎች ድምጻቸውን አንድን ታሪክ ሳያሰሙ በግል ወይም በጥንድ እንዲያነቡ መምህሩ ይዘዛቸው፡፡ መምህሩ ታሪኩን ድምጹን ከፍ በማድረግ ለተማሪዎቹ ማንበብ አይጠበቅበትም፡፡ ተማሪዎች ድምጻቸውን ሳያሰሙ አንብበው ከጨረሱ በኋላ መምህሩ አንዳንድ ጥያቄዎችን ይጠይቃቸው) ሌሎች የታሪክ ጥያቄዎች ተማሪዎች ታሪኩን ካነበቡ በኋላ እነዚህን ጥያቄዎች ጠይቃቸው፡፡ ጥያቄዎቹን በጥቁር ሰሌዳ ላይ ከመጻፍ ይልቅ በቃል ጠይቃቸው፡፡ Naandi alaafuuhw amii-WoTaak'? Nagu-ntsi alaati amii-WoTaak' ñaha? Bac'a-ñaha uus we uusaaŋgo?

3. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

125a

114 1

Ara dartokw kája. Ama daatokwaam kája. Ahama daatokw kája.

2

Daafuuhw amii-WoTaak' nilamasaañjila, dazhijats nas'iñja nasha-baañja daagamats ñaha nagumasa-gad'aha-baañja. Daati, daashok'w, daajisats namaañja, nagana daaañahaz amasha-ñaha namaañja. 3

Ñ ñ amasha-ñaha namaañja 125

Guma'iisha

115

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. ባዶ ቦታዎችን መሙላት፡ ስዕሉን ተመልከት፤ ከስዕሉ በላይ ካለው ሳጥን ውስጥ ትክክለኛ ሆሄያትን በመምረጥ ባዶ ቦታውን በመሙላት ከስዕሉ ግርጌ ያለውን ቃል አሟላ፡፡ ç'iduhwa, ñaha, ç'asha, maañja 2. ክፈለ ቃልን በማዛመድ ቃልን መመስረት ተማሪዎችን እንዲህ በላቸው፡በመጀመሪያው ተርታ ላይ ምን ትመለከታላችሁ? በሁለተኛው ተርታ ላይ የተዘረዘሩትን ክፈለ ቃል ተመልከት፡፡ ከተዘረዘሩት ውስጥ የመጀመሪያው ክፈለ ቃል ምንድን ነው? ç'i አዎን! በጣም ጎበዝ፡፡ ከሁለተኛው ተርታ ውስጥ ካሉት ክፈለ ቃል መካከል ከዚህ ክፈለ ቃል ጋር ተጣምሮ ቃል መመስረት የሚያስችለው የትኛው ክፈለ ቃል ነው? duhwa በጣም ጥሩ! አሁን ከታች ባለው ክፍት ቦታ ቃሉን መጻፍ ትችላለህ፡፡ ç'iduhwa ከዚህ በኋላ የቀሩትን ክፈለ ቃል በማዛመድ ሌሎች ቃላት መስርቱ፡፡ baañ.ja=baañja, ga.ç'iya=gaç'iya, maa.ç'eeh=maaç'eeh 3. ባዶ ቦታዎችን መሙላት በሳጥን ውስጥ ያሉትን ቃላት አንብቡ፤ከዚያም ዓረፍተ ነገሩን አንብቡና ከሳጥኑ ውስጥ ተገቢውን ቃል በመምረጥ ባዶ ቦታዎቹን ሙሉ፡፡ 1. WoTaak' daapaŋ ñaha. 2. YeC'uli daagamats ç'asha. 3. WoTaak' daapaŋ maañja. 4. YeC'uli daagamats ç'iduhwa. 4. ቃላትን በቃል ማጻፍ፡ ቃላትን በቃል በምታነብላቸው ጊዜ ተማሪዎች እያንዳንዱን ቃል በማስታወሻቸው ላይ እንዲጽፉ መመሪያ ስጥ፡፡ ተማሪዎቹ ቃሉን እያዳመጡ እንዲጽፉ በቂ ጊዜ ስጣቸው፡፡ 1. ç'iduhwa 2. ç'asha 3. ñaha 4. baañja 5. maañja 5.Obatsa-Nooraga: Masogwa በግፅ—ያለውን መመሪያ ያንብቡ

126a

Maakwaaiilama

115 ç'

1

ñ

ç'

2

ñ

ç'i

ç'eeh

baañ

ç'iya

ga

duhwa

maa

ja

__aha

__iduhwa

ç'iduhwa

__asha

maa__ja

3

ç'iduhwa maañja ç'asha ñaha

1. WoTaak' daapaŋ ____. 2. YeC'uli daagamats 3. WoTaak' daapaŋ 4. YeC'uli daagamats

Masogwa

126

. . .

Guma'iisha

116

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. ስዕልን ማሳየት ( wuvara ) ምን ታያለህ? አዎን wuvara (ወደ ቃሉ በመጠቆም ከተማሪዎች ጋር አብሮ ማለት)፡፡ ሙሉ ቃሉን መጥራት፡፡ ድምጹን ማድመጥ፡፡ ስለ ስዕሉ መናገር፡ Makotsa ala eemakotsa-ntsi alaawotaats? Naandi gwaa'iish a-wuvara? Nagwaak'aŋ a-wuvara b'aga, eelabi alet'ooçaaç? በቁልፍ ቃሉ ውስጥ ያለውን አዲስ ሆሄ መጠቆም፡፡ ከዚያም ድምጹን መጥራት፡፡ (የተጻፈው ቃልን እየጠቆሙ ቃሉን ደጋግሞ መጥራት፡፡ ቃሉን በህብረት መጥራት) በ wuvara ውስጥ ያለውን የv ድምጽ ትሰማላችሁ? ሆሄውን እየጻፉ ድምጹን መጥራት፡፡ በሰሌዳ ላይ እየጻፉ ማሳየት ድምጹን ማዳመጥ (መምህሩ ያንን ድምጽ የያዘ ሁለት ወይም ሶስት ቃላት ሲጠራ ተማሪዎች ድምጹን ያዳምጣሉ፡፡መምህሩም?"የv ድምጽ የያዘውን ቃል በምጠራበት ጊዜ አዳምጡ" ብሎ ተማሪዎቹን ማሳሰብ አለበት፡፡ wuvara, vara, daavah 2. የማዳማጥ ጨዋታ አሁን የv ድምጽ የያዙ አንዳንድ ቃላትን እጠራለሁ፡፡ ያንን ድምጽ ያልያዘ ቃል በምጠራበት ጊዜ ግን ቶሎ እጃችሁን አንሱ፡፡ wuvara, ofa, paatuwa, gumba, vara, daavah 3. ትንተና (ሳጥን 1)፡ ከጥቅል ወደ ዝርዝር ቁልፍ ቃሉን በጥቁር ሰሌዳ ላይ መጻፍ፡፡wuvara"ይህ ምን ተብሎ ይጠራል?" "አዎን wuvara" መምህሩ የቃሉን የተወሰነ ክፍል በወረቀት ይሸፍናል፡፡ ከዚያም ይህ wuvara የሚለው የቃሉ ክፍል ነው፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ wuvara" አሁን መምህሩ wu ra የሚለውን ሆሄ በቁራጭ ወረቀት ይሸፍን፤ ከዚያም ይህ የwuvara ክፍል ሲሆን vaተብሎ ይጠራል፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ va" አሁን መምህሩ a የሚለውን ሆሄ በቁራጭ ወረቀት ይሸፍን፤ ከዚያም ይህ የva ክፍል ሲሆን e ተብሎ ይጠራል፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ v" 4. ማቀናጀት (ሳጥን 2) መምህሩ v የሚለውን ሆሄ በጥቁር ሰሌዳ ላይ ይጻፍ፤ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ መጠየቅ፤ ”ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን v" ይበል ፡፡ መምህሩ vaን ከ v ስር ይጽፋል፡፡ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ ይጠይቅ፤ ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን va" ይበል፡፡ መምህሩ wuvaraን ከ va ስር ይጽፋል፡፡ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ ይጠይቅ፤ ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን wuvara" ይበል፡፡ 5. መለየት (ሳጥን 3) ተመሳሳይነትን ማስተዋል እና ማዳማጥ፤ ተማሪዎች በሳጥን ሶስት ውስጥ ያለውን እንዲያነቡ ማድረግ፤የመጀመሪያው ክፈለ ቃል በሳጥን ሁለት ውስጥ ከተማሩት ክፈለ ቃል ጋር ተመሳሳይ መሆኑን ማስታወስ ይገባል፤ከዚህ የተነሳም ተማሪዎች በቀላሉ ሊያነቡት ይችላሉ፡፡ ሁሉንም አናባቢዎች በመሰረታዊ ንባብ አውድ ውስጥ ተምረዋቸዋል፡፡ (መምህሩ ይህ ምንድን ነው የሚል ተጨማሪ ግልጽ ጥያቄ ማከል፤ መምህሩም ምላሽ ከመስጠት ይልቅ ራሳቸው እንዲመልሱት ማድረግ) 6. ማወዳደር (ሳጥን 4) (በላይኛው መደዳ አናባቢዎችን ማካተት) እያንዳንዱን ተርታ ወደታች ማንበብ፡፡ ከሳጥን 4 ውስጥ የመጀመሪያውን ተርታ በጥቁር ሰሌዳ ላይ መጻፍ፡፡ ተማሪዎች እነኚህን ክፈለ ቃል እንዲያነቧቸው መጠየቅ፡፡ የመዘንጋት ሁኔታ የሚፈጠር ከሆነ የተዘነጋው ሆሄ ያለበትን ቁልፍ ቃል ማስታወስ፤ ከዚያም ክፈለ ቃል እንዲያስታውሱ መርዳት የዚህ መለማመጃ ዓላማ አዲሱን ድምጽ ቀደም ሲል ከሚያaውቋቸው ድምጾች ጋር እንዲያነጻጽሩ ለማድረግ ነው፡፡ በአንድ ጊዜ አንድ ተርታ እየጻፉ፣ ተጨማሪ ተርታዎችን ተራ በተራ መጨመር፡፡ ተማሪዎቹ ክፈለ ቃል በተርታ እንዲያነቧቸው ማድረግ፡፡ ይህን መለማመጃ በሳጥን ውስጥ ማስገባት፡፡ ከሳትኑ ጎን 4 ቁጥርን መጻፍ፤ ተማሪዎች በሳጥን 4 ውስጥ ያለውን በማንበባቸው ማመስገን፡፡ 7. ቃላት መገንባት (ሳጥን 5) ተነጣጥለው የተቀመጡ የቃል ክፍሎችን ለየብቻ ከተመለከትን በኋላ የተነጣጠሉትን መልሰን እናገጣጥማለን፡፡ ከላይ ተነጣጥለው የተቀመጡትን የቃል ክፍሎች ለብቻ ማንበብ፤ከስር ደግሞ ሙሉውን ቃል ማንብብ፡፡ አሁን በፈጠርከው ታሪክ ውስጥ የምታገኛቸውን አንዳንድ ቃላትን ማንበብ ትጀምራለህ፡፡ 8. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

127a

116

v V

wuvara

3

1

wuvara va v

4

va

vi

ve

vo

ve

ña

ñi

ñe

ño

vo

ç'a

ç'i

ç'e

ç'o

c'a

c'i

c'e

c'o

2

v va wuvara

va vi

5

na gwaa wot nagwaawot co go má cogomá

ka goo da kagooda

6

V

v 127

Guma'iisha

117

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. የቋንቋ ግንዛቤ ተማሪዎች ሐረጋትን ወይም ዓረፍተ ነገሮችን እንዲያነቡ መጠየቅ፡፡ በሚያነቧቸው ሐረጋት ወይም ዓረፍተ ነገሮች ውስጥ ተመሳሳይ ቃላት ወይም የቃል ክፍሎች እንዳሉ መለየት፡፡ ፍቺያቸውንም ማስረዳት፡፡ በያንዳንዱ ሕረግ ወይም ዓረፍተ ነገር ውስጥ ያሉትን ልዩነቶች ማውጣት(መለየት)፡፡

2. የማንበብ ሰበብ ለተማሪዎቹ የሚከተለውን ንገር፡- Nas'iina nala nagwaçawud'iilizhaaç kábooŋgwa, degamaça manasa-mawota alaad'ab nab'aga-miimá ala-WoTaak'.

ተማሪዎች ድምጻቸውን አንድን ታሪክ ሳያሰሙ በግል ወይም በጥንድ እንዲያነቡ መምህሩ ይዘዛቸው፡፡ መምህሩ ታሪኩን ድምጹን ከፍ በማድረግ ለተማሪዎቹ ማንበብ አይጠበቅበትም፡፡ ተማሪዎች ድምጻቸውን ሳያሰሙ አንብበው ከጨረሱ በኋላ መምህሩ አንዳንድ ጥያቄዎችን ይጠይቃቸው) ሌሎች የታሪክ ጥያቄዎች ተማሪዎች ታሪኩን ካነበቡ በኋላ እነዚህን ጥያቄዎች ጠይቃቸው፡፡ ጥያቄዎቹን በጥቁር ሰሌዳ ላይ ከመጻፍ ይልቅ በቃል ጠይቃቸው፡፡ Nagu-ntsi alaad'abok'w amii-WoTaak' madana? Ashok'oli amii-WoTaak' madana kagooda? Nagwaamac a-wuvara, eelabi alaat'o b'agamá?

3. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

128a

117 1

Ara darf keya. Ama daafaam keya. Ahama daaf keya.

2

Nagwaawot amii-WoTaak' nagumavaha-kaanca, daad'abok'w madana nagumasa-vara. Daamic, daashum kagooda vag vag, daacak, daaatish agooda nasha-s'eemá vak. Nagana daab'ic' manasa-wuvara, daak'aŋkwe a-wuvara cogomá, daash. 3

V

v

vag vag daacak 128

Guma'iisha

118

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. ስዕልን ማሳየት (me'a) ምን ታያለህ? አዎን me'a (ወደ ቃሉ በመጠቆም ከተማሪዎች ጋር አብሮ ማለት)፡፡ ሙሉ ቃሉን መጥራት፡፡ ድምጹን ማድመጥ፡፡ ስለ ስዕሉ መናገር፡ Makotsa ala eemakotsa-ntsi alaawotaats? Me'a da alila-eba we dilagaziya? Ntsi aluukad kame'a? በቁልፍ ቃሉ ውስጥ ያለውን አዲስ ሆሄ መጠቆም፡፡ ከዚያም ድምጹን መጥራት፡፡ (የተጻፈው ቃልን እየጠቆሙ ቃሉን ደጋግሞ መጥራት፡፡ ቃሉን በህብረት መጥራት) በ me'a ውስጥ ያለውን የ” ' ” ድምጽ ትሰማላችሁ? ሆሄውን እየጻፉ ድምጹን መጥራት፡፡ በሰሌዳ ላይ እየጻፉ ማሳየት ድምጹን ማዳመጥ (መምህሩ ያንን ድምጽ የያዘ ሁለት ወይም ሶስት ቃላት ሲጠራ ተማሪዎች ድምጹን ያዳምጣሉ፡፡መምህሩም?"የ ” ' ” ድምጽ የያዘውን ቃል በምጠራበት ጊዜ አዳምጡ" ብሎ ተማሪዎቹን ማሳሰብ አለበት፡፡ me'a, atse'a, daa'o 2. የማዳማጥ ጨዋታ አሁን የ ” ' ” ድምጽ የያዙ አንዳንድ ቃላትን እጠራለሁ፡፡ ያንን ድምጽ ያልያዘ ቃል በምጠራበት ጊዜ ግን ቶሎ እጃችሁን አንሱ፡፡ daa'o, daac', shooka, baaca, daa'inz, daa'o 3. ትንተና (ሳጥን 1)፡ ከጥቅል ወደ ዝርዝር ቁልፍ ቃሉን በጥቁር ሰሌዳ ላይ መጻፍ፡፡me'a "ይህ ምን ተብሎ ይጠራል?" "አዎን me'a" መምህሩ የቃሉን የተወሰነ ክፍል በወረቀት ይሸፍናል፡፡ ከዚያም ይህ me'a የሚለው የቃሉ ክፍል ነው፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ me'a " አሁን መምህሩ m የሚለውን ሆሄ በቁራጭ ወረቀት ይሸፍን፤ ከዚያም ይህ የme'a ክፍል ሲሆን ze ተብሎ ይጠራል፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም "አዎ e'a " አሁን መምህሩ e' የሚለውን ሆሄ በቁራጭ ወረቀት ይሸፍን፤ ከዚያም ይህ የe'a ክፍል ሲሆን a ተብሎ ይጠራል፡፡ ምን ይላል? ብሎ ይጠይቃል፡፡ ተማሪዎችም ይመልሳሉ፡፡ መምህሩም?"አዎ a" 4. ማቀናጀት (ሳጥን 2) መምህሩ a የሚለውን ሆሄ በጥቁር ሰሌዳ ላይ ይጻፍ፤ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ መጠየቅ፤ ”ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን a" ይበል ፡፡ መምህሩ e'aን ከ a ስር ይጽፋል፡፡ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ ይጠይቅ፤ ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን e'a " ይበል፡፡ መምህሩ me'aን ከ e'a ስር ይጽፋል፡፡ ከዚያም ይህ ምን ተብሎ ይጠራል ብሎ ይጠይቅ፤ ተማሪዎችም ይመልሱ፡፡ እሱም?"አዎን me'a " ይበል፡፡ 5. መለየት (ሳጥን 3) ተመሳሳይነትን ማስተዋል እና ማዳማጥ፤ ተማሪዎች በሳጥን ሶስት ውስጥ ያለውን እንዲያነቡ ማድረግ፤የመጀመሪያው ክፈለ ቃል በሳጥን ሁለት ውስጥ ከተማሩት ክፈለ ቃል ጋር ተመሳሳይ መሆኑን ማስታወስ ይገባል፤ከዚህ የተነሳም ተማሪዎች በቀላሉ ሊያነቡት ይችላሉ፡፡ ሁሉንም አናባቢዎች በመሰረታዊ ንባብ አውድ ውስጥ ተምረዋቸዋል፡፡ (መምህሩ ይህ ምንድን ነው የሚል ተጨማሪ ግልጽ ጥያቄ ማከል፤ መምህሩም ምላሽ ከመስጠት ይልቅ ራሳቸው እንዲመልሱት ማድረግ) 6. ማወዳደር (ሳጥን 4) (በላይኛው መደዳ አናባቢዎችን ማካተት) እያንዳንዱን ተርታ ወደታች ማንበብ፡፡ ከሳጥን 4 ውስጥ የመጀመሪያውን ተርታ በጥቁር ሰሌዳ ላይ መጻፍ፡፡ ተማሪዎች እነኚህን ክፈለ ቃል እንዲያነቧቸው መጠየቅ፡፡ የመዘንጋት ሁኔታ የሚፈጠር ከሆነ የተዘነጋው ሆሄ ያለበትን ቁልፍ ቃል ማስታወስ፤ ከዚያም ክፈለ ቃል እንዲያስታውሱ መርዳት የዚህ መለማመጃ ዓላማ አዲሱን ድምጽ ቀደም ሲል ከሚያaውቋቸው ድምጾች ጋር እንዲያነጻጽሩ ለማድረግ ነው፡፡ በአንድ ጊዜ አንድ ተርታ እየጻፉ፣ ተጨማሪ ተርታዎችን ተራ በተራ መጨመር፡፡ ተማሪዎቹ ክፈለ ቃል በተርታ እንዲያነቧቸው ማድረግ፡፡ ይህን መለማመጃ በሳጥን ውስጥ ማስገባት፡፡ ከሳትኑ ጎን 4 ቁጥርን መጻፍ፤ ተማሪዎች በሳጥን 4 ውስጥ ያለውን በማንበባቸው ማመስገን፡፡ 7. ቃላት መገንባት (ሳጥን 5) ተነጣጥለው የተቀመጡ የቃል ክፍሎችን ለየብቻ ከተመለከትን በኋላ የተነጣጠሉትን መልሰን እናገጣጥማለን፡፡ ከላይ ተነጣጥለው የተቀመጡትን የቃል ክፍሎች ለብቻ ማንበብ፤ከስር ደግሞ ሙሉውን ቃል ማንብብ፡፡ አሁን በፈጠርከው ታሪክ ውስጥ የምታገኛቸውን አንዳንድ ቃላትን ማንበብ ትጀምራለህ፡፡ 8. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

129a

118

' me'a

3

1

me'a e'a a

4

a'a

o'o

u'u

i'i

u'u

ava

ovo

uvu

ivi

i'i

aña

oño

uñu

iñi

aç'a

iç'i

oç'o

uç'u

2

a e'a me'a

a'a o'o

5

ká booŋ gwa kábooŋgwa jin daa kwe

san naakw sannaakw

jindaakwe

6

' 129

Guma'iisha

119

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. የቋንቋ ግንዛቤ ተማሪዎች ሐረጋትን ወይም ዓረፍተ ነገሮችን እንዲያነቡ መጠየቅ፡፡ በሚያነቧቸው ሐረጋት ወይም ዓረፍተ ነገሮች ውስጥ ተመሳሳይ ቃላት ወይም የቃል ክፍሎች እንዳሉ መለየት፡፡ ፍቺያቸውንም ማስረዳት፡፡ በያንዳንዱ ሕረግ ወይም ዓረፍተ ነገር ውስጥ ያሉትን ልዩነቶች ማውጣት(መለየት)፡፡

2. የማንበብ ሰበብ ለተማሪዎቹ የሚከተለውን ንገር፡- Nas'iina nala nagwaçawud'iilizhaaç kábooŋgwa, degamaça da aluud nakee-masha nalamii-WoTaak'.

ተማሪዎች ድምጻቸውን አንድን ታሪክ ሳያሰሙ በግል ወይም በጥንድ እንዲያነቡ መምህሩ ይዘዛቸው፡፡ መምህሩ ታሪኩን ድምጹን ከፍ በማድረግ ለተማሪዎቹ ማንበብ አይጠበቅበትም፡፡ ተማሪዎች ድምጻቸውን ሳያሰሙ አንብበው ከጨረሱ በኋላ መምህሩ አንዳንድ ጥያቄዎችን ይጠይቃቸው) ሌሎች የታሪክ ጥያቄዎች ተማሪዎች ታሪኩን ካነበቡ በኋላ እነዚህን ጥያቄዎች ጠይቃቸው፡፡ ጥያቄዎቹን በጥቁር ሰሌዳ ላይ ከመጻፍ ይልቅ በቃል ጠይቃቸው፡፡ Anzaŋantsi me'a aluushahab'i nakee-masha-mii-WoTaak'? Ntsi alaado ab'aga nakee-masha-mii-WoTaak'? Nagwuushok'w da cannaka nilakee-masha, agahali alana ká-aça?

3. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

130a

119 1

Aila dilats kásuuga. Akwa dakots kásuuga.

2

Nagwaash amii-WoTaak' kábooŋgwa duud kee-mashamá. Duushok'w me'a sannaakw duu'inzats namaañja. Duu'ís k'ome'a ashooka-WoTaak' jindaakwe daagee'o gee'a kacanaka nasa-mas'a-'aampamá naluu'o s'eemá Wo'Aanze. 3

' me'a sannaaka 130

Guma'iisha

120

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. ባዶ ቦታዎችን መሙላት፡ ስዕሉን ተመልከት፤ ከስዕሉ በላይ ካለው ሳጥን ውስጥ ትክክለኛ ሆሄያትን በመምረጥ ባዶ ቦታውን በመሙላት ከስዕሉ ግርጌ ያለውን ቃል አሟላ፡፡ me'o, vara, wuvara, ç'iduhwa 2. ክፈለ ቃልን በማዛመድ ቃልን መመስረት ተማሪዎችን እንዲህ በላቸው፡በመጀመሪያው ተርታ ላይ ምን ትመለከታላችሁ? በሁለተኛው ተርታ ላይ የተዘረዘሩትን ክፈለ ቃል ተመልከት፡፡ ከተዘረዘሩት ውስጥ የመጀመሪያው ክፈለ ቃል ምንድን ነው? wu አዎን! በጣም ጎበዝ፡፡ ከሁለተኛው ተርታ ውስጥ ካሉት ክፈለ ቃል መካከል ከዚህ ክፈለ ቃል ጋር ተጣምሮ ቃል መመስረት የሚያስችለው የትኛው ክፈለ ቃል ነው? vara በጣም ጥሩ! አሁን ከታች ባለው ክፍት ቦታ ቃሉን መጻፍ ትችላለህ፡፡ wuvara ከዚህ በኋላ የቀሩትን ክፈለ ቃል በማዛመድ ሌሎች ቃላት መስርቱ፡፡ at.se'a=atse'a, va.ra=vara, ña.ha=ñaha 3. ባዶ ቦታዎችን መሙላት በሳጥን ውስጥ ያሉትን ቃላት አንብቡ፤ከዚያም ዓረፍተ ነገሩን አንብቡና ከሳጥኑ ውስጥ ተገቢውን ቃል በመምረጥ ባዶ ቦታዎቹን ሙሉ፡፡ 1. WoTaak' daapaŋ wuvara. 2. YeC'uli daagamats vara. 3. WoTaak' daapaŋ me'a. 4. YeC'uli daagamats ç'iduhwa. 4. ቃላትን በቃል ማጻፍ፡ ቃላትን በቃል በምታነብላቸው ጊዜ ተማሪዎች እያንዳንዱን ቃል በማስታወሻቸው ላይ እንዲጽፉ መመሪያ ስጥ፡፡ ተማሪዎቹ ቃሉን እያዳመጡ እንዲጽፉ በቂ ጊዜ ስጣቸው፡፡ 1. vara 2. wuvara 3. me'a 4. atse'a 5. 'aampamá 5.Obatsa-Nooraga: Masogwa በግፅ—ያለውን መመሪያ ያንብቡ

131a

Maakwaaiilama

120 u

1

a

u

2

a

var__

me'__

wu

ha

at

ra

va

vara

ña

se'a

wuvara

w__vara

ç'id__hwa

3

1. WoTaak' daapaŋ ____. vara wuvara ç'iduhwa me'a

2. YeC'uli daagamats 3. WoTaak' daapaŋ 4. YeC'uli daagamats

Masogwa

131

. . .

Guma'iisha

121

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. Built words : Ask the children to read each word and match it to a picture. Give students time to finish the exercise. In the end ask the students to tell the right answers for the whole class. 2. ክፈለ ቃልን በማዛመድ ቃልን መመስረት ተማሪዎችን እንዲህ በላቸው፡በመጀመሪያው ተርታ ላይ ምን ትመለከታላችሁ? በሁለተኛው ተርታ ላይ የተዘረዘሩትን ክፈለ ቃል ተመልከት፡፡ ከተዘረዘሩት ውስጥ የመጀመሪያው ክፈለ ቃል ምንድን ነው? u አዎን! በጣም ጎበዝ፡፡ ከሁለተኛው ተርታ ውስጥ ካሉት ክፈለ ቃል መካከል ከዚህ ክፈለ ቃል ጋር ተጣምሮ ቃል መመስረት የሚያስችለው የትኛው ክፈለ ቃል ነው? na በጣም ጥሩ! አሁን ከታች ባለው ክፍት ቦታ ቃሉን መጻፍ ትችላለህ፡፡ una ከዚህ በኋላ የቀሩትን ክፈለ ቃል በማዛመድ ሌሎች ቃላት መስርቱ፡፡ suu.ga=suuga, shaan.tiya=shaantiya, bada.na=badana

3. Fill in Punctuation: Instruct the students to read each sentence. Students will fill in the missing punctuation for each sentence. The needed punctuation mark for each sentence is in the box in front of the sentence. Ask students to write the sentences to their notebooks. Remind them to start the sentence with a capital letter. After giving students some time to finish, write correct sentences to the blackboard. -WoTaak' daagamats eemá.

-YeC'uli daagamats WoTaak'. -WoTaak' daagamats miimá.

4. ቃላት መገንባት ተነጣጥለው የተቀመጡ የቃል ክፍሎችን ለየብቻ ከተመለከትን በኋላ የተነጣጠሉትን መልሰን እናገጣጥማለን፡፡ ከላይ ተነጣጥለው የተቀመጡትን የቃል ክፍሎች ለብቻ ማንበብ፤ከስር ደግሞ ሙሉውን ቃል ማንብብ፡፡ አሁን በፈጠርከው ታሪክ ውስጥ የምታገኛቸውን አንዳንድ ቃላትን ማንበብ ትጀምራለህ፡፡

132a

121 u

ga

shaan

na

bada

na

suu

tiya

2

1

waaga

saagwa

una

sima

kaakama

3

.

WoTaak' daagamats eemá

.

YeC'uli daagamats WoTaak'

.

WoTaak' daagamats miimá

4

daa kaa ma naagw daakaamanaagw ká di da má

na gwaa so nagwaaso

kádidamá

132

Guma'iisha

122

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. የቋንቋ ግንዛቤ ተማሪዎች ሐረጋትን ወይም ዓረፍተ ነገሮችን እንዲያነቡ መጠየቅ፡፡ በሚያነቧቸው ሐረጋት ወይም ዓረፍተ ነገሮች ውስጥ ተመሳሳይ ቃላት ወይም የቃል ክፍሎች እንዳሉ መለየት፡፡ ፍቺያቸውንም ማስረዳት፡፡ በያንዳንዱ ሕረግ ወይም ዓረፍተ ነገር ውስጥ ያሉትን ልዩነቶች ማውጣት(መለየት)፡፡

2. የማንበብ ሰበብ ለተማሪዎቹ የሚከተለውን ንገር፡- Nas'iina nala nagwaçawud'iilizhaaç kábooŋgwa, degamaça mana-da alaas a-mmii-WoTaak'.

ተማሪዎች ድምጻቸውን አንድን ታሪክ ሳያሰሙ በግል ወይም በጥንድ እንዲያነቡ መምህሩ ይዘዛቸው፡፡ መምህሩ ታሪኩን ድምጹን ከፍ በማድረግ ለተማሪዎቹ ማንበብ አይጠበቅበትም፡፡ ተማሪዎች ድምጻቸውን ሳያሰሙ አንብበው ከጨረሱ በኋላ መምህሩ አንዳንድ ጥያቄዎችን ይጠይቃቸው) ሌሎች የታሪክ ጥያቄዎች ተማሪዎች ታሪኩን ካነበቡ በኋላ እነዚህን ጥያቄዎች ጠይቃቸው፡፡ ጥያቄዎቹን በጥቁር ሰሌዳ ላይ ከመጻፍ ይልቅ በቃል ጠይቃቸው፡፡ Ntsi da alaakode a-YeC'uli nasuuga? Ntsi da alaakáç a-WoTaak' kámiimá?

3. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

133a

122 1

Aça daçats kásuuga. Maahamaama daatso kásuuga. Maahamaama duuts kásuuga.

2

YeC'uli daakode sima nasuuga. Daakad masa-da kasima. Nagana WoTaak' daakawe ka-waaga. Daaka kámiimá, “Sa waaga.” Mii-WoTaak'kwe daakaamanaagw. YeC'uli daaka kádidamá, “Sookwa waaga kama-WoTaak'.” Didaakwe nagwaaso waaga daakaamanowaagw. 3

waaga Sa waaga. 133

Guma'iisha

123

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. Built words : Ask the children to read each word and match it to a picture. Give students time to finish the exercise. In the end ask the students to tell the right answers for the whole class. 2. ክፈለ ቃልን በማዛመድ ቃልን መመስረት ተማሪዎችን እንዲህ በላቸው፡በመጀመሪያው ተርታ ላይ ምን ትመለከታላችሁ? በሁለተኛው ተርታ ላይ የተዘረዘሩትን ክፈለ ቃል ተመልከት፡፡ ከተዘረዘሩት ውስጥ የመጀመሪያው ክፈለ ቃል ምንድን ነው? li አዎን! በጣም ጎበዝ፡፡ ከሁለተኛው ተርታ ውስጥ ካሉት ክፈለ ቃል መካከል ከዚህ ክፈለ ቃል ጋር ተጣምሮ ቃል መመስረት የሚያስችለው የትኛው ክፈለ ቃል ነው? mitsa በጣም ጥሩ! አሁን ከታች ባለው ክፍት ቦታ ቃሉን መጻፍ ትችላለህ፡፡ limitsa ከዚህ በኋላ የቀሩትን ክፈለ ቃል በማዛመድ ሌሎች ቃላት መስርቱ፡፡ ta.hamá=tahamá, caa.ga=caaga, goo.da=gooda

3. Fill in Punctuation: Instruct the students to read each sentence. Students will fill in the missing punctuation for each sentence. The needed punctuation mark for each sentence is in the box in front of the sentence. Ask students to write the sentences to their notebooks. After giving students some time to finish, write correct sentences to the blackboard.

-Dáád amaadama. -Sa waaga. -We!

4. ቃላት መገንባት ተነጣጥለው የተቀመጡ የቃል ክፍሎችን ለየብቻ ከተመለከትን በኋላ የተነጣጠሉትን መልሰን እናገጣጥማለን፡፡ ከላይ ተነጣጥለው የተቀመጡትን የቃል ክፍሎች ለብቻ ማንበብ፤ከስር ደግሞ ሙሉውን ቃል ማንብብ፡፡ አሁን በፈጠርከው ታሪክ ውስጥ የምታገኛቸውን አንዳንድ ቃላትን ማንበብ ትጀምራለህ፡፡

134a

123 2

1

ŋga

una

li

ga

caa

da

taha

mitsa

goo

má

limitsa

shaantiya

kaca 3

.

Dáád amaadama

.

Sa waaga

!

We

4

a naa nu wa anaanuwa a la mii má

na gwaa dugw nagwaadugw

alamiimá

134

Guma'iisha

124

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. የቋንቋ ግንዛቤ ተማሪዎች ሐረጋትን ወይም ዓረፍተ ነገሮችን እንዲያነቡ መጠየቅ፡፡ በሚያነቧቸው ሐረጋት ወይም ዓረፍተ ነገሮች ውስጥ ተመሳሳይ ቃላት ወይም የቃል ክፍሎች እንዳሉ መለየት፡፡ ፍቺያቸውንም ማስረዳት፡፡ በያንዳንዱ ሕረግ ወይም ዓረፍተ ነገር ውስጥ ያሉትን ልዩነቶች ማውጣት(መለየት)፡፡

2. የማንበብ ሰበብ ለተማሪዎቹ የሚከተለውን ንገር፡- Nas'iina nala nagwaçawud'iilizhaaç kábooŋgwa, degamaça da alaakáashats gaawa a-YeC'uli.

ተማሪዎች ድምጻቸውን አንድን ታሪክ ሳያሰሙ በግል ወይም በጥንድ እንዲያነቡ መምህሩ ይዘዛቸው፡፡ መምህሩ ታሪኩን ድምጹን ከፍ በማድረግ ለተማሪዎቹ ማንበብ አይጠበቅበትም፡፡ ተማሪዎች ድምጻቸውን ሳያሰሙ አንብበው ከጨረሱ በኋላ መምህሩ አንዳንድ ጥያቄዎችን ይጠይቃቸው) ሌሎች የታሪክ ጥያቄዎች ተማሪዎች ታሪኩን ካነበቡ በኋላ እነዚህን ጥያቄዎች ጠይቃቸው፡፡ ጥያቄዎቹን በጥቁር ሰሌዳ ላይ ከመጻፍ ይልቅ በቃል ጠይቃቸው፡፡ Ká-ntsi alaakámic a-YeC'uli naanuwa? Nagwaadugw anaanuwa, ntsi alaaaŋgatiil cogomá?

3. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

135a

124 1

Aila dilaf keya. Akwa dakof keya.

2

YeC'uli daad ŋga, daats. Nagana, nagwaaaŋgaleeç, daagamats naanuwa alamiimá nagumasa-ŋga alaaŋgahats a-ahama. Daaluŋgw, daaka, “Aluwaaŋgo!” Nagana daamic naanuwa kamuhwa. Nagwaadugw anaanuwaa daaaŋgatiil cogomá a-andiŋa. Daaashats gaawa a-YeC'uli kamaaŋgahiila. 3

naanuwa Ya'Culi daad ŋga. 135

Guma'iisha

125

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. Tell the students to look at the syllable boxes. Give them an example word using syllables from the boxes and write it on the blackboard. Ask the students to make up other words from the syllables. Tell the students to write the words in their notebooks. Tell students to read their words to other students.

badana, shaantiya, suuga, kaca, gooda, una

2. ባዶ ቦታዎችን መሙላት በሳጥን ውስጥ ያሉትን ቃላት አንብቡ፤ከዚያም ዓረፍተ ነገሩን አንብቡና ከሳጥኑ ውስጥ ተገቢውን ቃል በመምረጥ ባዶ ቦታዎቹን ሙሉ፡፡ 1. YeC'uli daaka, “Daam mada-da!” 2. Daaka a-YeC'uli, “Daam mada-da!” 3. YeC'uli daaka, “We!”

4. Daaka a-YeC'uli, “We!”

3. ቃላትን በቃል ማጻፍ፡ ቃላትን በቃል በምታነብላቸው ጊዜ ተማሪዎች እያንዳንዱን ቃል በማስታወሻቸው ላይ እንዲጽፉ መመሪያ ስጥ፡፡ ተማሪዎቹ ቃሉን እያዳመጡ እንዲጽፉ በቂ ጊዜ ስጣቸው፡፡ 1. sima 2. daakode 3. nagana 4. ŋga 5. cogomá 4.Obatsa-Nooraga: Shooka-Da-Masa በግፅ—ያለውን መመሪያ ያንብቡ

136a

Maakwaaiilama

125 1

2

ba

goo

ga

ka

ti

na

shaan

da

u

suu

ca

ya

YeC'uli

a-YeC'uli

1. _____ daaka, “Daam mada-da!” 2. Daaka _____, “Daam mada-da!” 3. _____ daaka, “We!” 4. Daaka _____, “We!”

ShookaDa-Masa

136

Unit 8 - Mayizhatsa-B’aga-B’aga 15 lessons (three weeks) Sanitation

Guma'iisha

126

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. Built words : Ask the children to read each word and match it to a picture. Give students time to finish the exercise. In the end ask the students to tell the right answers for the whole class. 2. ክፈለ ቃልን በማዛመድ ቃልን መመስረት ተማሪዎችን እንዲህ በላቸው፡በመጀመሪያው ተርታ ላይ ምን ትመለከታላችሁ? በሁለተኛው ተርታ ላይ የተዘረዘሩትን ክፈለ ቃል ተመልከት፡፡ ከተዘረዘሩት ውስጥ የመጀመሪያው ክፈለ ቃል ምንድን ነው? di አዎን! በጣም ጎበዝ፡፡ ከሁለተኛው ተርታ ውስጥ ካሉት ክፈለ ቃል መካከል ከዚህ ክፈለ ቃል ጋር ተጣምሮ ቃል መመስረት የሚያስችለው የትኛው ክፈለ ቃል ነው? da በጣም ጥሩ! አሁን ከታች ባለው ክፍት ቦታ ቃሉን መጻፍ ትችላለህ፡፡ dida ከዚህ በኋላ የቀሩትን ክፈለ ቃል በማዛመድ ሌሎች ቃላት መስርቱ፡፡ da.ma=dama, daaga.mats=daagamats, daa.kod=daakod

3. Fill in Punctuation: Instruct the students to read each sentence. Students will fill in the missing punctuation for each sentence. The needed punctuation mark for each sentence is in the box in front of the sentence. Ask students to write the sentences to their notebooks. After giving students some time to finish, write correct sentences to the blackboard. -YeC'uli daaka, “We!” -WoTaak' daagamats waaga. -YeC'uli daaka, “We!”

4. ቃላት መገንባት ተነጣጥለው የተቀመጡ የቃል ክፍሎችን ለየብቻ ከተመለከትን በኋላ የተነጣጠሉትን መልሰን እናገጣጥማለን፡፡ ከላይ ተነጣጥለው የተቀመጡትን የቃል ክፍሎች ለብቻ ማንበብ፤ከስር ደግሞ ሙሉውን ቃል ማንብብ፡፡ አሁን በፈጠርከው ታሪክ ውስጥ የምታገኛቸውን አንዳንድ ቃላትን ማንበብ ትጀምራለህ፡፡

137a

126 di

ma

daaga

kod

da

da

daa

mats

2

1

lisa

hwá

dida

gooda

maka 3

!

YeC'uli daaka, “We ”

.

WoTaak' daagamats waaga

,

YeC'uli daaka “We!”

4

a laa dugw alaadugw ka mu hwa

daa na has daanahas

kamuhwa

137

Guma'iisha

127

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. የቋንቋ ግንዛቤ ተማሪዎች ሐረጋትን ወይም ዓረፍተ ነገሮችን እንዲያነቡ መጠየቅ፡፡ በሚያነቧቸው ሐረጋት ወይም ዓረፍተ ነገሮች ውስጥ ተመሳሳይ ቃላት ወይም የቃል ክፍሎች እንዳሉ መለየት፡፡ ፍቺያቸውንም ማስረዳት፡፡ በያንዳንዱ ሕረግ ወይም ዓረፍተ ነገር ውስጥ ያሉትን ልዩነቶች ማውጣት(መለየት)፡፡

2. የማንበብ ሰበብ ለተማሪዎቹ የሚከተለውን ንገር፡- Nas'iina nala nagwaçawud'iilizhaaç kábooŋgwa, degamaça da alaado ama-YeC'uli nagwaagamats hwá.

ተማሪዎች ድምጻቸውን አንድን ታሪክ ሳያሰሙ በግል ወይም በጥንድ እንዲያነቡ መምህሩ ይዘዛቸው፡፡ መምህሩ ታሪኩን ድምጹን ከፍ በማድረግ ለተማሪዎቹ ማንበብ አይጠበቅበትም፡፡ ተማሪዎች ድምጻቸውን ሳያሰሙ አንብበው ከጨረሱ በኋላ መምህሩ አንዳንድ ጥያቄዎችን ይጠይቃቸው) ሌሎች የታሪክ ጥያቄዎች ተማሪዎች ታሪኩን ካነበቡ በኋላ እነዚህን ጥያቄዎች ጠይቃቸው፡፡ ጥያቄዎቹን በጥቁር ሰሌዳ ላይ ከመጻፍ ይልቅ በቃል ጠይቃቸው፡፡ -Tisok'w naandi alaagamats a-YeC'uli hwá? -Ntsi alaat'o a-WoTaak' nagwaakohw ahwá káhwa?

3. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

138a

127 1

Aça daçaf keya. Maahamaama daafo keya. Maahamaama duuf keya.

2

Nagwaawot a-YeC'uli nagumada-kohwa, daagamats hwá nahada, daaka ká-eemá, “Hana hwá!” Nagana daadugw ahwá a-alana, daakohw káhwa. Daawe a-WoTaak', daaka, “Káandi alaadugw ahwá a-alana?” Daakaakwe, “Mahii-hwá alana daakohw káhwa kálana.” Nagana daahokw a-WoTaak' kamuhwa hii, daanahas. 3

hwá Hana hwá! 138

Guma'iisha

128

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. Built words : Ask the children to read each word and match it to a picture. Give students time to finish the exercise. In the end ask the students to tell the right answers for the whole class. 2. ክፈለ ቃልን በማዛመድ ቃልን መመስረት ተማሪዎችን እንዲህ በላቸው፡በመጀመሪያው ተርታ ላይ ምን ትመለከታላችሁ? በሁለተኛው ተርታ ላይ የተዘረዘሩትን ክፈለ ቃል ተመልከት፡፡ ከተዘረዘሩት ውስጥ የመጀመሪያው ክፈለ ቃል ምንድን ነው? nagwaa አዎን! በጣም ጎበዝ፡፡ ከሁለተኛው ተርታ ውስጥ ካሉት ክፈለ ቃል መካከል ከዚህ ክፈለ ቃል ጋር ተጣምሮ ቃል መመስረት የሚያስችለው የትኛው ክፈለ ቃል ነው? wot በጣም ጥሩ! አሁን ከታች ባለው ክፍት ቦታ ቃሉን መጻፍ ትችላለህ፡፡ nagwaawot ከዚህ በኋላ የቀሩትን ክፈለ ቃል በማዛመድ ሌሎች ቃላት መስርቱ፡፡ a.hwa=ahwa, Ya.C'uli=YeC'uli, çi.ça=çiça

3. Fill in Punctuation: Instruct the students to read each sentence. Students will fill in the missing punctuation for each sentence. The needed punctuation mark for each sentence is in the box in front of the sentence. Ask students to write the sentences to their notebooks. After giving students some time to finish, write correct sentences to the blackboard. -Daakaakwe a-YeC'uli, “Mmeen.” -Daakaakwe a-YeC'uli, “Mmeen.” -Daakaakwe a-YeC'uli, “Mmeen.”

4. ቃላት መገንባት ተነጣጥለው የተቀመጡ የቃል ክፍሎችን ለየብቻ ከተመለከትን በኋላ የተነጣጠሉትን መልሰን እናገጣጥማለን፡፡ ከላይ ተነጣጥለው የተቀመጡትን የቃል ክፍሎች ለብቻ ማንበብ፤ከስር ደግሞ ሙሉውን ቃል ማንብብ፡፡ አሁን በፈጠርከው ታሪክ ውስጥ የምታገኛቸውን አንዳንድ ቃላትን ማንበብ ትጀምራለህ፡፡

139a

128 2

1

caaga

ahwa

nagwaa

ça

çi

C'uli

a

wot

Ya

hwa

nagwaawot

çiça

suuga 3

,

Daakaakwe a-YeC'uli “Mmeen.”

.

Daakaakwe a-YeC'uli, “Mmeen”

“ ” Daakaakwe a-YeC'uli, Mmeen. 4

na gwaa ca kas nagwaacakas ká suu ga

daa shah daashah

kásuuga

139

Guma'iisha

129

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. የቋንቋ ግንዛቤ ተማሪዎች ሐረጋትን ወይም ዓረፍተ ነገሮችን እንዲያነቡ መጠየቅ፡፡ በሚያነቧቸው ሐረጋት ወይም ዓረፍተ ነገሮች ውስጥ ተመሳሳይ ቃላት ወይም የቃል ክፍሎች እንዳሉ መለየት፡፡ ፍቺያቸውንም ማስረዳት፡፡ በያንዳንዱ ሕረግ ወይም ዓረፍተ ነገር ውስጥ ያሉትን ልዩነቶች ማውጣት(መለየት)፡፡

2. የማንበብ ሰበብ ለተማሪዎቹ የሚከተለውን ንገር፡- Nas'iina nala nagwaçawud'iilizhaaç kábooŋgwa, degamaça da alaad a-YeC'uli nagwaashah ahwa alamá.

ተማሪዎች ድምጻቸውን አንድን ታሪክ ሳያሰሙ በግል ወይም በጥንድ እንዲያነቡ መምህሩ ይዘዛቸው፡፡ መምህሩ ታሪኩን ድምጹን ከፍ በማድረግ ለተማሪዎቹ ማንበብ አይጠበቅበትም፡፡ ተማሪዎች ድምጻቸውን ሳያሰሙ አንብበው ከጨረሱ በኋላ መምህሩ አንዳንድ ጥያቄዎችን ይጠይቃቸው) ሌሎች የታሪክ ጥያቄዎች ተማሪዎች ታሪኩን ካነበቡ በኋላ እነዚህን ጥያቄዎች ጠይቃቸው፡፡ ጥያቄዎቹን በጥቁር ሰሌዳ ላይ ከመጻፍ ይልቅ በቃል ጠይቃቸው፡፡ -Ká-ntsi alaats a-YeC'uli kágaca? -Nagwaashah ahwa alamá kábooŋgwa, kágu-wuli alaats a-YeC'uli?

3. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

140a

129 1

Ara darkod jaampa nasuuga. Aila dilakod jaampa nasuuga. Akwa dakokod jaampa nasuuga.

2

YeC'uli daats kágaca kámacakasa-caaga alamá. Nagwaacakas caaga alamá, daashah ahwa alamá. Nagana daats kásuuga, daaka, ká-etamacima-ahwa, “Cime ahwa alam.” Nagwaaahos macima-ahwa, daaçit a-YeC'uli, daakwaae káguciimá. 3

ahwa Cime ahwa alam. 140

Guma'iisha

130

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. Tell the students to look at the syllable boxes. Give them an example word using syllables from the boxes and write it on the blackboard. Ask the students to make up other words from the syllables. Tell the students to write the words in their notebooks. Tell students to read their words to other students.

çiça, suuga, gooda, lisa, ahwa, caaga

2. ባዶ ቦታዎችን መሙላት በሳጥን ውስጥ ያሉትን ቃላት አንብቡ፤ከዚያም ዓረፍተ ነገሩን አንብቡና ከሳጥኑ ውስጥ ተገቢውን ቃል በመምረጥ ባዶ ቦታዎቹን ሙሉ፡፡

1. WoTaak' daagamats YeC'uli ka-eemá. 2. WoTaak' daakod gooda kámiimá. 3. WoTaak' daad mada-da kamiimá. 4. YeC'uli daakwa kágu-eemá.

3. ቃላትን በቃል ማጻፍ፡ ቃላትን በቃል በምታነብላቸው ጊዜ ተማሪዎች እያንዳንዱን ቃል በማስታወሻቸው ላይ እንዲጽፉ መመሪያ ስጥ፡፡ ተማሪዎቹ ቃሉን እያዳመጡ እንዲጽፉ በቂ ጊዜ ስጣቸው፡፡ 1. ahwa 2. hwá 3. hwa 4. caaga 5. suuga 4.Obatsa-Nooraga: Shooka-Da-Masa በግፅ—ያለውን መመሪያ ያንብቡ

141a

Maakwaaiilama

130 1

2

a

caa

sa

goo

hwa

ga

suu

ça

li

ga

da

çi

ka

ká

1. WoTaak' daagamats YeC'uli ___-eemá. 2. WoTaak' daakod gooda ___miimá. 3. WoTaak' daad mada-da ___miimá. 4. YeC'uli daakwa ___gu-eemá.

ShookaDa-Masa

141

Guma'iisha

131

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. Built words : Ask the children to read each word and match it to a picture. Give students time to finish the exercise. In the end ask the students to tell the right answers for the whole class. 2. ክፈለ ቃልን በማዛመድ ቃልን መመስረት ተማሪዎችን እንዲህ በላቸው፡በመጀመሪያው ተርታ ላይ ምን ትመለከታላችሁ? በሁለተኛው ተርታ ላይ የተዘረዘሩትን ክፈለ ቃል ተመልከት፡፡ ከተዘረዘሩት ውስጥ የመጀመሪያው ክፈለ ቃል ምንድን ነው? eta አዎን! በጣም ጎበዝ፡፡ ከሁለተኛው ተርታ ውስጥ ካሉት ክፈለ ቃል መካከል ከዚህ ክፈለ ቃል ጋር ተጣምሮ ቃል መመስረት የሚያስችለው የትኛው ክፈለ ቃል ነው? biya በጣም ጥሩ! አሁን ከታች ባለው ክፍት ቦታ ቃሉን መጻፍ ትችላለህ፡፡ etabiya ከዚህ በኋላ የቀሩትን ክፈለ ቃል በማዛመድ ሌሎች ቃላት መስርቱ፡፡ jasa-.mas'a=jasa-mas'a, e.ba=eba, go.fa=gofa

3. Fill in Punctuation: Instruct the students to read each sentence. Students will fill in the missing punctuation for each sentence. The needed punctuation mark for each sentence is in the box in front of the sentence. Ask students to write the sentences to their notebooks. After giving students some time to finish, write correct sentences to the blackboard. -Nagana daaso.

-Daakáka,“Sookwaame.”

-Daakáka,“Sookwaame.”

4. ቃላት መገንባት ተነጣጥለው የተቀመጡ የቃል ክፍሎችን ለየብቻ ከተመለከትን በኋላ የተነጣጠሉትን መልሰን እናገጣጥማለን፡፡ ከላይ ተነጣጥለው የተቀመጡትን የቃል ክፍሎች ለብቻ ማንበብ፤ከስር ደግሞ ሙሉውን ቃል ማንብብ፡፡ አሁን በፈጠርከው ታሪክ ውስጥ የምታገኛቸውን አንዳንድ ቃላትን ማንበብ ትጀምራለህ፡፡

142a

131 2

1

biya

s'eya

eta

mas'a

go

ba

jasa-

biya

e

fa

etabiya

etabiya

ofa 3

.

Nagana daaso

,

Daakáka “Sookwaame.”

“ ” Daakáka, Sookwaame. 4

a maan da raa sha amaandaraasha tsi tsa baand

ká booŋ gwa kábooŋgwa

tsitsabaand

142

Guma'iisha

132

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. የቋንቋ ግንዛቤ ተማሪዎች ሐረጋትን ወይም ዓረፍተ ነገሮችን እንዲያነቡ መጠየቅ፡፡ በሚያነቧቸው ሐረጋት ወይም ዓረፍተ ነገሮች ውስጥ ተመሳሳይ ቃላት ወይም የቃል ክፍሎች እንዳሉ መለየት፡፡ ፍቺያቸውንም ማስረዳት፡፡ በያንዳንዱ ሕረግ ወይም ዓረፍተ ነገር ውስጥ ያሉትን ልዩነቶች ማውጣት(መለየት)፡፡

2. የማንበብ ሰበብ ለተማሪዎቹ የሚከተለውን ንገር፡- Nas'iina nala nagwaçawud'iilizhaaç kábooŋgwa, degamaça da alaad a-WoTaak' nagwaad'aak'w amaandaraasha.

ተማሪዎች ድምጻቸውን አንድን ታሪክ ሳያሰሙ በግል ወይም በጥንድ እንዲያነቡ መምህሩ ይዘዛቸው፡፡ መምህሩ ታሪኩን ድምጹን ከፍ በማድረግ ለተማሪዎቹ ማንበብ አይጠበቅበትም፡፡ ተማሪዎች ድምጻቸውን ሳያሰሙ አንብበው ከጨረሱ በኋላ መምህሩ አንዳንድ ጥያቄዎችን ይጠይቃቸው) ሌሎች የታሪክ ጥያቄዎች ተማሪዎች ታሪኩን ካነበቡ በኋላ እነዚህን ጥያቄዎች ጠይቃቸው፡፡ ጥያቄዎቹን በጥቁር ሰሌዳ ላይ ከመጻፍ ይልቅ በቃል ጠይቃቸው፡፡ -Ka-ntsi alaakatso a-WoTaak' kadiibamá kágu-etabiya? -Anzaŋantsi gaabeya alaataŋ a-WoTaak' biya?

3. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

143a

132 1

Oba-WoTaak' daash. Mii-WoTaak' daaash kadidamá.

2

WoTaak' dáád amaandaraasha. Daatokwo kasha-diibamá na-arbiya daatso kágu-etabiya. Daakod biya tsitsabaand.

Nagana kábooŋgwa daakwaaowe ká-ebamaama. Nagwaataŋ biya gaabeya mbaand, daabid. 3

amaandaraasha WoTaak' dáád amaandaraasha. 143

Guma'iisha

133

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. Built words : Ask the children to read each word and match it to a picture. Give students time to finish the exercise. In the end ask the students to tell the right answers for the whole class. 2. ክፈለ ቃልን በማዛመድ ቃልን መመስረት ተማሪዎችን እንዲህ በላቸው፡በመጀመሪያው ተርታ ላይ ምን ትመለከታላችሁ? በሁለተኛው ተርታ ላይ የተዘረዘሩትን ክፈለ ቃል ተመልከት፡፡ ከተዘረዘሩት ውስጥ የመጀመሪያው ክፈለ ቃል ምንድን ነው? k'o አዎን! በጣም ጎበዝ፡፡ ከሁለተኛው ተርታ ውስጥ ካሉት ክፈለ ቃል መካከል ከዚህ ክፈለ ቃል ጋር ተጣምሮ ቃል መመስረት የሚያስችለው የትኛው ክፈለ ቃል ነው? sa በጣም ጥሩ! አሁን ከታች ባለው ክፍት ቦታ ቃሉን መጻፍ ትችላለህ፡፡ k'osa ከዚህ በኋላ የቀሩትን ክፈለ ቃል በማዛመድ ሌሎች ቃላት መስርቱ፡፡ aco.gomá=acogomá, maañ.ja=maañja, oba.ma=obama

3. Fill in Punctuation: Instruct the students to read each sentence. Students will fill in the missing punctuation for each sentence. The needed punctuation mark for each sentence is in the box in front of the sentence. Ask students to write the sentences to their notebooks. After giving students some time to finish, write correct sentences to the blackboard. -Naanuwa alana alam.

-Naanuwa alana aluwa.

-Naanuwa alana alamá.

4. ቃላት መገንባት ተነጣጥለው የተቀመጡ የቃል ክፍሎችን ለየብቻ ከተመለከትን በኋላ የተነጣጠሉትን መልሰን እናገጣጥማለን፡፡ ከላይ ተነጣጥለው የተቀመጡትን የቃል ክፍሎች ለብቻ ማንበብ፤ከስር ደግሞ ሙሉውን ቃል ማንብብ፡፡ አሁን በፈጠርከው ታሪክ ውስጥ የምታገኛቸውን አንዳንድ ቃላትን ማንበብ ትጀምራለህ፡፡

144a

133 2

1

mas'a-biya

ç'iduhwa

k'o

ma

aco

ja

maañ

sa

oba

gomá

k'osa

ç'asha

liça 3

.

Naanuwa alana alam

.

Naanuwa alana aluwa

.

Naanuwa alana alamá a co go má

4

acogomá ni la çaañ ja ha

na gwaa ti d'ash nagwaatid'ash

nilaçaañjaha

144

Guma'iisha

134

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. የቋንቋ ግንዛቤ ተማሪዎች ሐረጋትን ወይም ዓረፍተ ነገሮችን እንዲያነቡ መጠየቅ፡፡ በሚያነቧቸው ሐረጋት ወይም ዓረፍተ ነገሮች ውስጥ ተመሳሳይ ቃላት ወይም የቃል ክፍሎች እንዳሉ መለየት፡፡ ፍቺያቸውንም ማስረዳት፡፡ በያንዳንዱ ሕረግ ወይም ዓረፍተ ነገር ውስጥ ያሉትን ልዩነቶች ማውጣት(መለየት)፡፡

2. የማንበብ ሰበብ ለተማሪዎቹ የሚከተለውን ንገር፡- Nas'iina nala nagwaçawud'iilizhaaç kábooŋgwa, degamaça da alaad a-WoTaak' nagwaak'aŋ ab'iñja cogomá.

ተማሪዎች ድምጻቸውን አንድን ታሪክ ሳያሰሙ በግል ወይም በጥንድ እንዲያነቡ መምህሩ ይዘዛቸው፡፡ መምህሩ ታሪኩን ድምጹን ከፍ በማድረግ ለተማሪዎቹ ማንበብ አይጠበቅበትም፡፡ ተማሪዎች ድምጻቸውን ሳያሰሙ አንብበው ከጨረሱ በኋላ መምህሩ አንዳንድ ጥያቄዎችን ይጠይቃቸው) ሌሎች የታሪክ ጥያቄዎች ተማሪዎች ታሪኩን ካነበቡ በኋላ እነዚህን ጥያቄዎች ጠይቃቸው፡፡ ጥያቄዎቹን በጥቁር ሰሌዳ ላይ ከመጻፍ ይልቅ በቃል ጠይቃቸው፡፡ -Ntsi alaad ab'iñja nagwaats a-WoTaak' nilaçaañjaha? -Ká-ntsi alaakát'oon çiña nacogomá?

3. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

145a

134 1

YeC'uli daat'oosh ant'arsa namaañja. YeC'uli daaat'oosh mashaha-sima.

2

Daak'aŋ cogo-WoTaak' ab'iñja nilaçaañjaha. Nagana daanshiñ acogomá kacanaka. Kámaañjalana, daat'oon çiña ká-mb'iñaatsan. Nagwaatid'ash matsa, daaañañiil, daakañjiç' kaja. 3

WoTaak' cogo-WoTaak' 145

Guma'iisha

135

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. Tell the students to look at the syllable boxes. Give them an example word using syllables from the boxes and write it on the blackboard. Ask the students to make up other words from the syllables. Tell the students to write the words in their notebooks. Tell students to read their words to other students.

biya, s'eya, etabiya, ofa, gofa, eba

2. ባዶ ቦታዎችን መሙላት በሳጥን ውስጥ ያሉትን ቃላት አንብቡ፤ከዚያም ዓረፍተ ነገሩን አንብቡና ከሳጥኑ ውስጥ ተገቢውን ቃል በመምረጥ ባዶ ቦታዎቹን ሙሉ፡፡

1. WoTaak' daad mada-da kamaka. 2. WoTaak' daaka ká-eemá, 3. “We kága.” 4. WoTaak' daas saagwa kamiimá.

3. ቃላትን በቃል ማጻፍ፡

ቃላትን በቃል በምታነብላቸው ጊዜ ተማሪዎች እያንዳንዱን ቃል በማስታወሻቸው ላይ እንዲጽፉ መመሪያ ስጥ፡፡ ተማሪዎቹ ቃሉን እያዳመጡ እንዲጽፉ በቂ ጊዜ ስጣቸው፡፡ 1. biya 2. etabiya 3. ofa 4. gofa 5. mas'a-biya 4.Obatsa-Nooraga: Mazhizhatsa-B'aga'B'aga

በግፅ—ያለውን መመሪያ ያንብቡ

146a

Maakwaaiilama

135 1

2

e

go

o

ma

ta

s'a

s'e

fa

bi

ya

ba

b'i

ka

ká

1. WoTaak' daad mada-da ___maka. 2. WoTaak' daaka ___-eemá, 3. “We ___ga.” 4. WoTaak' daas saagwa ___miimá.

MazhizhatsaB'aga-B'aga

146

Guma'iisha

136

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. Built words : Ask the children to read each word and match it to a picture. Give students time to finish the exercise. In the end ask the students to tell the right answers for the whole class. 2. ክፈለ ቃልን በማዛመድ ቃልን መመስረት ተማሪዎችን እንዲህ በላቸው፡በመጀመሪያው ተርታ ላይ ምን ትመለከታላችሁ? በሁለተኛው ተርታ ላይ የተዘረዘሩትን ክፈለ ቃል ተመልከት፡፡ ከተዘረዘሩት ውስጥ የመጀመሪያው ክፈለ ቃል ምንድን ነው? daa አዎን! በጣም ጎበዝ፡፡ ከሁለተኛው ተርታ ውስጥ ካሉት ክፈለ ቃል መካከል ከዚህ ክፈለ ቃል ጋር ተጣምሮ ቃል መመስረት የሚያስችለው የትኛው ክፈለ ቃል ነው? 'efats በጣም ጥሩ! አሁን ከታች ባለው ክፍት ቦታ ቃሉን መጻፍ ትችላለህ፡፡ daa'efats ከዚህ በኋላ የቀሩትን ክፈለ ቃል በማዛመድ ሌሎች ቃላት መስርቱ፡፡ daaga-mats=daagamats, daa.paŋ=daapaŋ, taha.má=tahamá

3. Fill in Punctuation: Instruct the students to read each sentence. Students will fill in the missing punctuation for each sentence. The needed punctuation mark for each sentence is in the box in front of the sentence. Ask students to write the sentences to their notebooks. After giving students some time to finish, write correct sentences to the blackboard. -Oba-WoTaak' daash. -Shok'waam! -Ara gumba!

4. ቃላት መገንባት ተነጣጥለው የተቀመጡ የቃል ክፍሎችን ለየብቻ ከተመለከትን በኋላ የተነጣጠሉትን መልሰን እናገጣጥማለን፡፡ ከላይ ተነጣጥለው የተቀመጡትን የቃል ክፍሎች ለብቻ ማንበብ፤ከስር ደግሞ ሙሉውን ቃል ማንብብ፡፡ አሁን በፈጠርከው ታሪክ ውስጥ የምታገኛቸውን አንዳንድ ቃላትን ማንበብ ትጀምራለህ፡፡

147a

136 2

1

saamuna

maleya

daa

má

taha

mats

daa

'efats

daaga

paŋ

daa'efats

daa'efats nooraga'aanza 3

.

Oba-WoTaak' daash

!

Shok'waam

!

Ara gumba

4

na ma s'a má namas'amá daa ka ba s'oosh

ee la maa ma eelamaama

daakabas'oosh

147

Guma'iisha

137

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. የቋንቋ ግንዛቤ ተማሪዎች ሐረጋትን ወይም ዓረፍተ ነገሮችን እንዲያነቡ መጠየቅ፡፡ በሚያነቧቸው ሐረጋት ወይም ዓረፍተ ነገሮች ውስጥ ተመሳሳይ ቃላት ወይም የቃል ክፍሎች እንዳሉ መለየት፡፡ ፍቺያቸውንም ማስረዳት፡፡ በያንዳንዱ ሕረግ ወይም ዓረፍተ ነገር ውስጥ ያሉትን ልዩነቶች ማውጣት(መለየት)፡፡

2. የማንበብ ሰበብ ለተማሪዎቹ የሚከተለውን ንገር፡- Nas'iina nala nagwaçawud'iilizhaaç kábooŋgwa, degamaça ŋgisha alaakáç amii-WoTaak' kádida.

ተማሪዎች ድምጻቸውን አንድን ታሪክ ሳያሰሙ በግል ወይም በጥንድ እንዲያነቡ መምህሩ ይዘዛቸው፡፡ መምህሩ ታሪኩን ድምጹን ከፍ በማድረግ ለተማሪዎቹ ማንበብ አይጠበቅበትም፡፡ ተማሪዎች ድምጻቸውን ሳያሰሙ አንብበው ከጨረሱ በኋላ መምህሩ አንዳንድ ጥያቄዎችን ይጠይቃቸው) ሌሎች የታሪክ ጥያቄዎች ተማሪዎች ታሪኩን ካነበቡ በኋላ እነዚህን ጥያቄዎች ጠይቃቸው፡፡ ጥያቄዎቹን በጥቁር ሰሌዳ ላይ ከመጻፍ ይልቅ በቃል ጠይቃቸው፡፡ -Naandi gwaahwaansok'w amii-WoTaak' dida? -Na-ŋgisha nalamii-WoTaak', eelabi dida alagas'aha? Magahamae we manasama?

3. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

148a

137 1

Ma-WoTaak' daaŋgisho kámiimá. Ma-WoTaak' daaaŋgisho atsaliçamaama.

2

Mii-WoTaak' daahwaans'ok'w dida kooma namas'amá, daakáç ŋgisha, daaka, “T'ookaças'e! Dida alagas'aha daagawus'ok'wa, daakabas'oosh magamaça, akat'oos'eyaaŋgo. Açaakwe kambas'açashaaŋgo eelamaama.” 3

dida mii-WoTaak' 148

Guma'iisha

138

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. Built words : Ask the children to read each word and match it to a picture. Give students time to finish the exercise. In the end ask the students to tell the right answers for the whole class. 2. ክፈለ ቃልን በማዛመድ ቃልን መመስረት ተማሪዎችን እንዲህ በላቸው፡በመጀመሪያው ተርታ ላይ ምን ትመለከታላችሁ? በሁለተኛው ተርታ ላይ የተዘረዘሩትን ክፈለ ቃል ተመልከት፡፡ ከተዘረዘሩት ውስጥ የመጀመሪያው ክፈለ ቃል ምንድን ነው? ç'a አዎን! በጣም ጎበዝ፡፡ ከሁለተኛው ተርታ ውስጥ ካሉት ክፈለ ቃል መካከል ከዚህ ክፈለ ቃል ጋር ተጣምሮ ቃል መመስረት የሚያስችለው የትኛው ክፈለ ቃል ነው? sha በጣም ጥሩ! አሁን ከታች ባለው ክፍት ቦታ ቃሉን መጻፍ ትችላለህ፡፡ ç'asha ከዚህ በኋላ የቀሩትን ክፈለ ቃል በማዛመድ ሌሎች ቃላት መስርቱ፡፡ saa.muna=saamuna, k'o.sa=k'osa, mas'a.faga=mas'a-faga

3. Fill in Punctuation: Instruct the students to read each sentence. Students will fill in the missing punctuation for each sentence. The needed punctuation mark for each sentence is in the box in front of the sentence. Ask students to write the sentences to their notebooks. After giving students some time to finish, write correct sentences to the blackboard. -Ara darts kásuuga. -Jaaja ala aluli? -Alokwa.

4. ቃላት መገንባት ተነጣጥለው የተቀመጡ የቃል ክፍሎችን ለየብቻ ከተመለከትን በኋላ የተነጣጠሉትን መልሰን እናገጣጥማለን፡፡ ከላይ ተነጣጥለው የተቀመጡትን የቃል ክፍሎች ለብቻ ማንበብ፤ከስር ደግሞ ሙሉውን ቃል ማንብብ፡፡ አሁን በፈጠርከው ታሪክ ውስጥ የምታገኛቸውን አንዳንድ ቃላትን ማንበብ ትጀምራለህ፡፡

149a

138 2

1

k'osa

nta

ç'a

sa

saa

faga

k'o

sha

mas'a-

muna

ç'asha

mbeya

aya 3

.

Ara darts kásuuga.

?

Jaaja ala aluli?

.

Alokwa.

4

ni la d'i ba nilad'iba na d'u k'wa

ká la hor t'aa ya kálahort'aaya

nad'uk'wa

149

Guma'iisha

139

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. የቋንቋ ግንዛቤ ተማሪዎች ሐረጋትን ወይም ዓረፍተ ነገሮችን እንዲያነቡ መጠየቅ፡፡ በሚያነቧቸው ሐረጋት ወይም ዓረፍተ ነገሮች ውስጥ ተመሳሳይ ቃላት ወይም የቃል ክፍሎች እንዳሉ መለየት፡፡ ፍቺያቸውንም ማስረዳት፡፡ በያንዳንዱ ሕረግ ወይም ዓረፍተ ነገር ውስጥ ያሉትን ልዩነቶች ማውጣት(መለየት)፡፡

2. የማንበብ ሰበብ ለተማሪዎቹ የሚከተለውን ንገር፡- Nas'iina nala nagwaçawud'iilizhaaç kábooŋgwa, degamaça da alaad a-WoTaak' nagwaad'ab bwa nad'iba.

ተማሪዎች ድምጻቸውን አንድን ታሪክ ሳያሰሙ በግል ወይም በጥንድ እንዲያነቡ መምህሩ ይዘዛቸው፡፡ መምህሩ ታሪኩን ድምጹን ከፍ በማድረግ ለተማሪዎቹ ማንበብ አይጠበቅበትም፡፡ ተማሪዎች ድምጻቸውን ሳያሰሙ አንብበው ከጨረሱ በኋላ መምህሩ አንዳንድ ጥያቄዎችን ይጠይቃቸው) ሌሎች የታሪክ ጥያቄዎች ተማሪዎች ታሪኩን ካነበቡ በኋላ እነዚህን ጥያቄዎች ጠይቃቸው፡፡ ጥያቄዎቹን በጥቁር ሰሌዳ ላይ ከመጻፍ ይልቅ በቃል ጠይቃቸው፡፡ -Ntsi alaaka a-WoTaak' kábwa? -Ntsi alaagahats a-WoTaak' nabee-bwa?

3. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

150a

139 1

Ahama daaat'oosh maleya. Ara daraat'oosh maleya Aila dilaat'oosh maleya. Akwa dakwaat'oosh maleya.

2

WoTaak' daad'ab bwa nilad'iba. Daad'ahok'w, daaka, “Makwaaeenaaŋgo kága ká-yilabaand!” Daad'ah, daakad'aak'osh kadaka.

Daakod' beemá. Daat'oots nad'uk'wa, daasis'. Nagana daagahats kálahort'aaya. 3

bwa Daakod' bemá. 150

Guma'iisha

140

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. Tell the students to look at the syllable boxes. Give them an example word using syllables from the boxes and write it on the blackboard. Ask the students to make up other words from the syllables. Tell the students to write the words in their notebooks. Tell students to read their words to other students.

saamuna, k'osa, saamuna alak'osa, lisa, mas'a-faga

2. ባዶ ቦታዎችን መሙላት በሳጥን ውስጥ ያሉትን ቃላት አንብቡ፤ከዚያም ዓረፍተ ነገሩን አንብቡና ከሳጥኑ ውስጥ ተገቢውን ቃል በመምረጥ ባዶ ቦታዎቹን ሙሉ፡፡

1. YeC'uli daakwa kágu-ma-eemá. 2. YeC'uli daashah sima kacaaga. 3. YeC'uli daashah sima ka/kámiimá. 4. YeC'uli daashah sima ka/kámiimá.

3. ቃላትን በቃል ማጻፍ፡

ቃላትን በቃል በምታነብላቸው ጊዜ ተማሪዎች እያንዳንዱን ቃል በማስታወሻቸው ላይ እንዲጽፉ መመሪያ ስጥ፡፡ ተማሪዎቹ ቃሉን እያዳመጡ እንዲጽፉ በቂ ጊዜ ስጣቸው፡፡ 1. k'osa 2. lisa 3. daa'efats 4. daa’efats ‘eyaamá 5. saamuna alak’osa 4.Obatsa-Nooraga: Mazhizhatsa-B'aga-B'aga

በግፅ—ያለውን መመሪያ ያንብቡ

151a

Maakwaaiilama

140 1

2

saa

k'o

a

sa

mu

la

na

ma

li

ga

fa

s'a

ka

ká

1. YeC'uli daakwa ___gu-ma-eemá. 2. YeC'uli daashah sima ___caaga. 3. YeC'uli daashah sima ___miimá. 4. YeC'uli daashah sima ___miimá.

MazhizhatsaB'aga-B'aga

151

Unit 9 - Da alila-Eba 20 lessons (four weeks) Domestic and wild animals

Guma'iisha

141

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. Built words : Ask the children to read each word and match it to a picture. Give students time to finish the exercise. In the end ask the students to tell the right answers for the whole class. 2. ክፈለ ቃልን በማዛመድ ቃልን መመስረት ተማሪዎችን እንዲህ በላቸው፡በመጀመሪያው ተርታ ላይ ምን ትመለከታላችሁ? በሁለተኛው ተርታ ላይ የተዘረዘሩትን ክፈለ ቃል ተመልከት፡፡ ከተዘረዘሩት ውስጥ የመጀመሪያው ክፈለ ቃል ምንድን ነው? naa አዎን! በጣም ጎበዝ፡፡ ከሁለተኛው ተርታ ውስጥ ካሉት ክፈለ ቃል መካከል ከዚህ ክፈለ ቃል ጋር ተጣምሮ ቃል መመስረት የሚያስችለው የትኛው ክፈለ ቃል ነው? nuwa በጣም ጥሩ! አሁን ከታች ባለው ክፍት ቦታ ቃሉን መጻፍ ትችላለህ፡፡ naanuwa ከዚህ በኋላ የቀሩትን ክፈለ ቃል በማዛመድ ሌሎች ቃላት መስርቱ፡፡ ma.ta=mata, ká.cá=kácá, daa.taae=daataae

3. Fill in Punctuation: Instruct the students to read each sentence. Students will fill in the missing punctuation for each sentence. The needed punctuation mark for each sentence is in the box in front of the sentence. Ask students to write the sentences to their notebooks. After giving students some time to finish, write correct sentences to the blackboard. -YeC'uli daashah sima kacaaga. -Nagana daashan at'uwiya. -Ti mata alokwa?

4. ቃላት መገንባት ተነጣጥለው የተቀመጡ የቃል ክፍሎችን ለየብቻ ከተመለከትን በኋላ የተነጣጠሉትን መልሰን እናገጣጥማለን፡፡ ከላይ ተነጣጥለው የተቀመጡትን የቃል ክፍሎች ለብቻ ማንበብ፤ከስር ደግሞ ሙሉውን ቃል ማንብብ፡፡ አሁን በፈጠርከው ታሪክ ውስጥ የምታገኛቸውን አንዳንድ ቃላትን ማንበብ ትጀምራለህ፡፡

152a

141 2

1

ńtá

kácá

naa

ta

daa

cá

ma

nuwa

ká

taae

naanuwa

mata

gofa 3

.

YeC'uli daashah sima kacaaga

.

Nagana daashan at'uwiya

?

Ti mata alokwa

4

ka ma gaa kwa kamagaakwa a la maa ma

ká gwaa wot kágwaawot

alamaama

152

Guma'iisha

142

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. የቋንቋ ግንዛቤ ተማሪዎች ሐረጋትን ወይም ዓረፍተ ነገሮችን እንዲያነቡ መጠየቅ፡፡ በሚያነቧቸው ሐረጋት ወይም ዓረፍተ ነገሮች ውስጥ ተመሳሳይ ቃላት ወይም የቃል ክፍሎች እንዳሉ መለየት፡፡ ፍቺያቸውንም ማስረዳት፡፡ በያንዳንዱ ሕረግ ወይም ዓረፍተ ነገር ውስጥ ያሉትን ልዩነቶች ማውጣት(መለየት)፡፡

2. የማንበብ ሰበብ ለተማሪዎቹ የሚከተለውን ንገር፡- Nas'iina nala nagwaçawud'iilizhaaç kábooŋgwa, degamaça manasa-da alaad aduu-mii-WoTaak' nab'aga-mata.

ተማሪዎች ድምጻቸውን አንድን ታሪክ ሳያሰሙ በግል ወይም በጥንድ እንዲያነቡ መምህሩ ይዘዛቸው፡፡ መምህሩ ታሪኩን ድምጹን ከፍ በማድረግ ለተማሪዎቹ ማንበብ አይጠበቅበትም፡፡ ተማሪዎች ድምጻቸውን ሳያሰሙ አንብበው ከጨረሱ በኋላ መምህሩ አንዳንድ ጥያቄዎችን ይጠይቃቸው) ሌሎች የታሪክ ጥያቄዎች ተማሪዎች ታሪኩን ካነበቡ በኋላ እነዚህን ጥያቄዎች ጠይቃቸው፡፡ ጥያቄዎቹን በጥቁር ሰሌዳ ላይ ከመጻፍ ይልቅ በቃል ጠይቃቸው፡፡ -Nagwaate amata, káandi alaats? -Ntsi alaad aduu-mii-WoTaak' nagwaad'ab mata?

3. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

153a

142 1

Eemá ala-YeC'uli daadugw ká-eba. Eemá ala-YaaC'uli daadugwe kága.

2

Daate amata-mii-WoTaak' kamagaakwa. Daakohw kágwaawot a-ńtá, daatokw ká-ńtá hii. Daawe ataaga-duu-mii-WoTaak', daagamats mata alamaama nila-ńtá. Daati, daakawe kágu-eemá.

Nagwaataae, daatu a-eemá hii. Daaka, “Wuli alaaka ká-ama, ‘Ti mata alokwa?’ ” 3

mata Ti mata alokwa? 153

Guma'iisha

143

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. Built words : Ask the children to read each word and match it to a picture. Give students time to finish the exercise. In the end ask the students to tell the right answers for the whole class. 2. ክፈለ ቃልን በማዛመድ ቃልን መመስረት ተማሪዎችን እንዲህ በላቸው፡በመጀመሪያው ተርታ ላይ ምን ትመለከታላችሁ? በሁለተኛው ተርታ ላይ የተዘረዘሩትን ክፈለ ቃል ተመልከት፡፡ ከተዘረዘሩት ውስጥ የመጀመሪያው ክፈለ ቃል ምንድን ነው? waa አዎን! በጣም ጎበዝ፡፡ ከሁለተኛው ተርታ ውስጥ ካሉት ክፈለ ቃል መካከል ከዚህ ክፈለ ቃል ጋር ተጣምሮ ቃል መመስረት የሚያስችለው የትኛው ክፈለ ቃል ነው? gana በጣም ጥሩ! አሁን ከታች ባለው ክፍት ቦታ ቃሉን መጻፍ ትችላለህ፡፡ waagana ከዚህ በኋላ የቀሩትን ክፈለ ቃል በማዛመድ ሌሎች ቃላት መስርቱ፡፡ ala.maama=alamaama, maañ.ja=maañja, yelaa.uwa=yelaauwa

3. Fill in Punctuation: Instruct the students to read each sentence. Students will fill in the missing punctuation for each sentence. The needed punctuation mark for each sentence is in the box in front of the sentence. Ask students to write the sentences to their notebooks. After giving students some time to finish, write correct sentences to the blackboard. -Daati, daakawe kágu-eemá.

-Daati, daakawe kágu-eemá. -Naanuwa ala aluli?

4. ቃላት መገንባት ተነጣጥለው የተቀመጡ የቃል ክፍሎችን ለየብቻ ከተመለከትን በኋላ የተነጣጠሉትን መልሰን እናገጣጥማለን፡፡ ከላይ ተነጣጥለው የተቀመጡትን የቃል ክፍሎች ለብቻ ማንበብ፤ከስር ደግሞ ሙሉውን ቃል ማንብብ፡፡ አሁን በፈጠርከው ታሪክ ውስጥ የምታገኛቸውን አንዳንድ ቃላትን ማንበብ ትጀምራለህ፡፡

154a

143 2

1

hosa

gumba

waa

uwa

ala

ja

yelaa

gana

maañ

maama

waagana

ja

zhaara 3

,

Daati daakawe kágu-eemá.

.

Daati, daakawe kágu-eemá

?

Naanuwa ala aluli ka ma ha ta ma

4

kamahatama daa maa tsi

na ga naa kwe naganaakwe

daamaatsi

154

Guma'iisha

144

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. የቋንቋ ግንዛቤ ተማሪዎች ሐረጋትን ወይም ዓረፍተ ነገሮችን እንዲያነቡ መጠየቅ፡፡ በሚያነቧቸው ሐረጋት ወይም ዓረፍተ ነገሮች ውስጥ ተመሳሳይ ቃላት ወይም የቃል ክፍሎች እንዳሉ መለየት፡፡ ፍቺያቸውንም ማስረዳት፡፡ በያንዳንዱ ሕረግ ወይም ዓረፍተ ነገር ውስጥ ያሉትን ልዩነቶች ማውጣት(መለየት)፡፡

2. የማንበብ ሰበብ ለተማሪዎቹ የሚከተለውን ንገር፡- Nas'iina nala nagwaçawud'iilizhaaç kábooŋgwa, degamaça da alaaka a-yelaauwa ká-waagana nagwaad'aamb maat'aliçama.

ተማሪዎች ድምጻቸውን አንድን ታሪክ ሳያሰሙ በግል ወይም በጥንድ እንዲያነቡ መምህሩ ይዘዛቸው፡፡ መምህሩ ታሪኩን ድምጹን ከፍ በማድረግ ለተማሪዎቹ ማንበብ አይጠበቅበትም፡፡ ተማሪዎች ድምጻቸውን ሳያሰሙ አንብበው ከጨረሱ በኋላ መምህሩ አንዳንድ ጥያቄዎችን ይጠይቃቸው) ሌሎች የታሪክ ጥያቄዎች ተማሪዎች ታሪኩን ካነበቡ በኋላ እነዚህን ጥያቄዎች ጠይቃቸው፡፡ ጥያቄዎቹን በጥቁር ሰሌዳ ላይ ከመጻፍ ይልቅ በቃል ጠይቃቸው፡፡ -Ntsi alaagamats a-waagana kamahatama? -Aasiyo a-waagana ka-yelaauwa?

3. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

155a

144 1

Daaŋaarok'w a-obam bac'a-me'a. Daaŋaareek'w a-obam bac'a-me'a.

2

Waagana daatokw káseya. Daagamats aya kamahatama. Daats na-nneya, naganaakwe daatokw na-atsasiya kágu-aya. Nagana daawe a-yelaauwa, daaka, “Weyaam eyaasiikwa na-aya.” Daamaatsi a-waagana, daakwa kásiya. Nagana daatu a-yelaauwa, daats. 3

waagana

Waagana daatokw káseya. 155

Guma'iisha

145

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. Tell the students to look at the syllable boxes. Give them an example word using syllables from the boxes and write it on the blackboard. Ask the students to make up other words from the syllables. Tell the students to write the words in their notebooks. Tell students to read their words to other students.

mata, gumba, kácá, waagana, zhaara

2. ባዶ ቦታዎችን መሙላት በሳጥን ውስጥ ያሉትን ቃላት አንብቡ፤ከዚያም ዓረፍተ ነገሩን አንብቡና ከሳጥኑ ውስጥ ተገቢውን ቃል በመምረጥ ባዶ ቦታዎቹን ሙሉ፡፡

1. YeC'uli daats kásuuga. 2. YeC'uli daakode gooda kámaatsamá. 3. WoTaak' daad mada-da kamaka. 4. WoTaak' daadugw kámas'a-miimá.

3. ቃላትን በቃል ማጻፍ፡

ቃላትን በቃል በምታነብላቸው ጊዜ ተማሪዎች እያንዳንዱን ቃል በማስታወሻቸው ላይ እንዲጽፉ መመሪያ ስጥ፡፡ ተማሪዎቹ ቃሉን እያዳመጡ እንዲጽፉ በቂ ጊዜ ስጣቸው፡፡ 1. mata 2. kácá 3. gumba 4. zhaara 5. waagana 4.Obatsa-Nooraga: Mazeeça-B'aga-B'aga naMad'uuma በግፅ—ያለውን መመሪያ ያንብቡ

156a

Maakwaaiilama

145 1

2

ma

sa

waa

ga

ká

ta

cá

na

gum

ra

ba

zhaa

ka

ká

1. YeC'uli daats ___suuga. 2. YeC'uli daakode gooda ___maatsamá. 3. WoTaak' daad mada-da ___maka. 4. WoTaak' daadugw ___mas'a-miimá.

MazeeçaB'aga-B'aga naMad'uuma 156

Guma'iisha

146

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. Built words : Ask the children to read each word and match it to a picture. Give students time to finish the exercise. In the end ask the students to tell the right answers for the whole class. 2. ክፈለ ቃልን በማዛመድ ቃልን መመስረት ተማሪዎችን እንዲህ በላቸው፡በመጀመሪያው ተርታ ላይ ምን ትመለከታላችሁ? በሁለተኛው ተርታ ላይ የተዘረዘሩትን ክፈለ ቃል ተመልከት፡፡ ከተዘረዘሩት ውስጥ የመጀመሪያው ክፈለ ቃል ምንድን ነው? tsii አዎን! በጣም ጎበዝ፡፡ ከሁለተኛው ተርታ ውስጥ ካሉት ክፈለ ቃል መካከል ከዚህ ክፈለ ቃል ጋር ተጣምሮ ቃል መመስረት የሚያስችለው የትኛው ክፈለ ቃል ነው? má በጣም ጥሩ! አሁን ከታች ባለው ክፍት ቦታ ቃሉን መጻፍ ትችላለህ፡፡ tsiimá ከዚህ በኋላ የቀሩትን ክፈለ ቃል በማዛመድ ሌሎች ቃላት መስርቱ፡፡ shin.daam=shindaam, zhaa.ra=zhaara, man.ziima=manziima

3. Fill in Punctuation: Instruct the students to read each sentence. Students will fill in the missing punctuation for each sentence. The needed punctuation mark for each sentence is in the box in front of the sentence. Ask students to write the sentences to their notebooks. After giving students some time to finish, write correct sentences to the blackboard. -Ara dars ŋga.

-K'waafa manziima tso. -Shindaam!

4. ቃላት መገንባት ተነጣጥለው የተቀመጡ የቃል ክፍሎችን ለየብቻ ከተመለከትን በኋላ የተነጣጠሉትን መልሰን እናገጣጥማለን፡፡ ከላይ ተነጣጥለው የተቀመጡትን የቃል ክፍሎች ለብቻ ማንበብ፤ከስር ደግሞ ሙሉውን ቃል ማንብብ፡፡ አሁን በፈጠርከው ታሪክ ውስጥ የምታገኛቸውን አንዳንድ ቃላትን ማንበብ ትጀምራለህ፡፡

157a

146 2

1

me'a

yelaauwa

tsii

ra

shin

ziima

zhaa

má

man

daam

tsiimá

tsiimá

goosha 3

.

Ara dars ŋga

.

K'waafa manziima tso

!

Shindaam

4

daa ti shats daatishats na gwaa shiil

daa ka wo we daakawowe

nagwaashiil

157

Guma'iisha

147

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. የቋንቋ ግንዛቤ ተማሪዎች ሐረጋትን ወይም ዓረፍተ ነገሮችን እንዲያነቡ መጠየቅ፡፡ በሚያነቧቸው ሐረጋት ወይም ዓረፍተ ነገሮች ውስጥ ተመሳሳይ ቃላት ወይም የቃል ክፍሎች እንዳሉ መለየት፡፡ ፍቺያቸውንም ማስረዳት፡፡ በያንዳንዱ ሕረግ ወይም ዓረፍተ ነገር ውስጥ ያሉትን ልዩነቶች ማውጣት(መለየት)፡፡

2. የማንበብ ሰበብ ለተማሪዎቹ የሚከተለውን ንገር፡- Nas'iina nala nagwaçawud'iilizhaaç kábooŋgwa, degamaça da alaado ama-WoTaak' nagwaad'abo manasa-yelaauwa.

ተማሪዎች ድምጻቸውን አንድን ታሪክ ሳያሰሙ በግል ወይም በጥንድ እንዲያነቡ መምህሩ ይዘዛቸው፡፡ መምህሩ ታሪኩን ድምጹን ከፍ በማድረግ ለተማሪዎቹ ማንበብ አይጠበቅበትም፡፡ ተማሪዎች ድምጻቸውን ሳያሰሙ አንብበው ከጨረሱ በኋላ መምህሩ አንዳንድ ጥያቄዎችን ይጠይቃቸው) ሌሎች የታሪክ ጥያቄዎች ተማሪዎች ታሪኩን ካነበቡ በኋላ እነዚህን ጥያቄዎች ጠይቃቸው፡፡ ጥያቄዎቹን በጥቁር ሰሌዳ ላይ ከመጻፍ ይልቅ በቃል ጠይቃቸው፡፡ -Nagwaaka a-WoTaak' kámadugwa, ntsi alaaka amiimá? -Eelabi alaat'o amii-WoTaak' yelaauwa?

3. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

158a

147 1

YeC'uli daawe nasuuga. YeC'uli daadugwe nasuuga. YeC'uli daase jaampa nasuuga.

2

WoTaak' kasha-miimá daatso kílagwiya. Nagana duugamats manasa-yelaauwa. WoTaak' daamaatsi, daaka kámadugwa. Daatishats amiimá, daaka, “Shindaam!” Nagana daati amiimá, daash a-yelaauwa si. Nagwaashiil, daakawowe kamasha-yelaauwa kágushookamaama. 3

yelaauwa Shindaam! 158

Guma'iisha

148

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. Built words : Ask the children to read each word and match it to a picture. Give students time to finish the exercise. In the end ask the students to tell the right answers for the whole class. 2. ክፈለ ቃልን በማዛመድ ቃልን መመስረት ተማሪዎችን እንዲህ በላቸው፡በመጀመሪያው ተርታ ላይ ምን ትመለከታላችሁ? በሁለተኛው ተርታ ላይ የተዘረዘሩትን ክፈለ ቃል ተመልከት፡፡ ከተዘረዘሩት ውስጥ የመጀመሪያው ክፈለ ቃል ምንድን ነው? daaa አዎን! በጣም ጎበዝ፡፡ ከሁለተኛው ተርታ ውስጥ ካሉት ክፈለ ቃል መካከል ከዚህ ክፈለ ቃል ጋር ተጣምሮ ቃል መመስረት የሚያስችለው የትኛው ክፈለ ቃል ነው? t'am በጣም ጥሩ! አሁን ከታች ባለው ክፍት ቦታ ቃሉን መጻፍ ትችላለህ፡፡ daaat'am ከዚህ በኋላ የቀሩትን ክፈለ ቃል በማዛመድ ሌሎች ቃላት መስርቱ፡፡ taaŋ.gale=taaŋgale, ja.k'wa=jak'wa, daa.b'aal=daab'aal

3. Fill in Punctuation: Instruct the students to read each sentence. Students will fill in the missing punctuation for each sentence. The needed punctuation mark for each sentence is in the box in front of the sentence. Ask students to write the sentences to their notebooks. After giving students some time to finish, write correct sentences to the blackboard. -Eelabi alaawotaats t'uwiya? -Ntsi alaas at'uwiya? -Ntsi aluukad kad'ogwa?

4. ቃላት መገንባት ተነጣጥለው የተቀመጡ የቃል ክፍሎችን ለየብቻ ከተመለከትን በኋላ የተነጣጠሉትን መልሰን እናገጣጥማለን፡፡ ከላይ ተነጣጥለው የተቀመጡትን የቃል ክፍሎች ለብቻ ማንበብ፤ከስር ደግሞ ሙሉውን ቃል ማንብብ፡፡ አሁን በፈጠርከው ታሪክ ውስጥ የምታገኛቸውን አንዳንድ ቃላትን ማንበብ ትጀምራለህ፡፡

159a

148 2

1

d'ogwa

daaa

b'aal

taaŋ

k'wa

ja

t'am

daa

gale

c'ok'oma

daaat'am

t'uwiya

saant'ima 3

?

Eelabi alaawotaats t'uwiya

?

Ntsi alaas at'uwiya

?

Ntsi aluukad kad'ogwa

4

na la hor t'aa ya nalahort'aaya saan t'i ma

na gwaa káç nagwaakáç

saan t'i ma

159

Guma'iisha

149

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. የቋንቋ ግንዛቤ ተማሪዎች ሐረጋትን ወይም ዓረፍተ ነገሮችን እንዲያነቡ መጠየቅ፡፡ በሚያነቧቸው ሐረጋት ወይም ዓረፍተ ነገሮች ውስጥ ተመሳሳይ ቃላት ወይም የቃል ክፍሎች እንዳሉ መለየት፡፡ ፍቺያቸውንም ማስረዳት፡፡ በያንዳንዱ ሕረግ ወይም ዓረፍተ ነገር ውስጥ ያሉትን ልዩነቶች ማውጣት(መለየት)፡፡

2. የማንበብ ሰበብ ለተማሪዎቹ የሚከተለውን ንገር፡- Nas'iina nala nagwaçawud'iilizhaaç kábooŋgwa, degamaça maça-da alaaç a-YeC'uli kát'uwiya.

ተማሪዎች ድምጻቸውን አንድን ታሪክ ሳያሰሙ በግል ወይም በጥንድ እንዲያነቡ መምህሩ ይዘዛቸው፡፡ መምህሩ ታሪኩን ድምጹን ከፍ በማድረግ ለተማሪዎቹ ማንበብ አይጠበቅበትም፡፡ ተማሪዎች ድምጻቸውን ሳያሰሙ አንብበው ከጨረሱ በኋላ መምህሩ አንዳንድ ጥያቄዎችን ይጠይቃቸው) ሌሎች የታሪክ ጥያቄዎች ተማሪዎች ታሪኩን ካነበቡ በኋላ እነዚህን ጥያቄዎች ጠይቃቸው፡፡ ጥያቄዎቹን በጥቁር ሰሌዳ ላይ ከመጻፍ ይልቅ በቃል ጠይቃቸው፡፡ -Na-ntsi nalaaceets a-YeC'uli saant'ima? -Nagwaat'oots a-YeC'uli taak'a ká-nneya, ntsi alaad at'uwiya?

3. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

160a

149 1

WoTaak' daakod me'a. WoTaak' daakode me'a.

2

Daagamats a-YeC'uli t'uwiya. Daaceets saant'ima nalahort'aaya, daakakod taak'a. Nagwaakáç kát'uwiya daat'e a-ahama. Nagana daakát'oots ká-nneya. Nagana daawe at'uwiya, daaat'oosh masama.

3

t'uwiya Daagamats a-YeC'uli t'uwiya. 160

Guma'iisha

150

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. Tell the students to look at the syllable boxes. Give them an example word using syllables from the boxes and write it on the blackboard. Ask the students to make up other words from the syllables. Tell the students to write the words in their notebooks. Tell students to read their words to other students.

t'uwiya, goosha, yaap'ohwa, tsiimá, d'ogwa

2. ባዶ ቦታዎችን መሙላት በሳጥን ውስጥ ያሉትን ቃላት አንብቡ፤ከዚያም ዓረፍተ ነገሩን አንብቡና ከሳጥኑ ውስጥ ተገቢውን ቃል በመምረጥ ባዶ ቦታዎቹን ሙሉ፡፡

1. Ara dars ŋga. 2. Ama daasaam ŋga. 3. Ara dars p'aans'a. 4. Ama daasaam p'aans'a.

3. ቃላትን በቃል ማጻፍ፡

ቃላትን በቃል በምታነብላቸው ጊዜ ተማሪዎች እያንዳንዱን ቃል በማስታወሻቸው ላይ እንዲጽፉ መመሪያ ስጥ፡፡ ተማሪዎቹ ቃሉን እያዳመጡ እንዲጽፉ በቂ ጊዜ ስጣቸው፡፡ 1. yaap'ohwa 2. poohwa 3. daak'aŋ 4. daakodok'w 5. daashok'w 4.Obatsa-Nooraga: Mazeeça-B'aga-B'aga naMad'uuma በግፅ—ያለውን መመሪያ ያንብቡ

161a

Maakwaaiilama

150 1

2

t'u

tsii

hwa

yaa

p'o

goo

má

wi

gwa

d'o

sha

ya

ar aam 1. Ara d___s ŋga. 2. Ama daas___ ŋga. 3. Ara d___s p'aans'a. 4. Ama daas___ p'aans'a.

MazeeçaB'aga-B'aga naMad'uuma

161

Guma'iisha

151

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. Built words : Ask the children to read each word and match it to a picture. Give students time to finish the exercise. In the end ask the students to tell the right answers for the whole class. 2. ክፈለ ቃልን በማዛመድ ቃልን መመስረት ተማሪዎችን እንዲህ በላቸው፡በመጀመሪያው ተርታ ላይ ምን ትመለከታላችሁ? በሁለተኛው ተርታ ላይ የተዘረዘሩትን ክፈለ ቃል ተመልከት፡፡ ከተዘረዘሩት ውስጥ የመጀመሪያው ክፈለ ቃል ምንድን ነው? wum አዎን! በጣም ጎበዝ፡፡ ከሁለተኛው ተርታ ውስጥ ካሉት ክፈለ ቃል መካከል ከዚህ ክፈለ ቃል ጋር ተጣምሮ ቃል መመስረት የሚያስችለው የትኛው ክፈለ ቃል ነው? p'uwa በጣም ጥሩ! አሁን ከታች ባለው ክፍት ቦታ ቃሉን መጻፍ ትችላለህ፡፡ wump'uwa ከዚህ በኋላ የቀሩትን ክፈለ ቃል በማዛመድ ሌሎች ቃላት መስርቱ፡፡ daaa.hooç=daaahooç, daa.ka=daaka, kab'u.gwa=kab'ugwa

3. Fill in Punctuation: Instruct the students to read each sentence. Students will fill in the missing punctuation for each sentence. The needed punctuation mark for each sentence is in the box in front of the sentence. Ask students to write the sentences to their notebooks. After giving students some time to finish, write correct sentences to the blackboard. -Darwot nagumazhija!

-WoTaak' daad'ab zoŋwa. -Ka-ntsi aluukad kazoŋwa?

4. ቃላት መገንባት ተነጣጥለው የተቀመጡ የቃል ክፍሎችን ለየብቻ ከተመለከትን በኋላ የተነጣጠሉትን መልሰን እናገጣጥማለን፡፡ ከላይ ተነጣጥለው የተቀመጡትን የቃል ክፍሎች ለብቻ ማንበብ፤ከስር ደግሞ ሙሉውን ቃል ማንብብ፡፡ አሁን በፈጠርከው ታሪክ ውስጥ የምታገኛቸውን አንዳንድ ቃላትን ማንበብ ትጀምራለህ፡፡

162a

151 2

1

kwaak'oba

wump'uwa

wum

gwa

daaa

ka

daa

p'uwa

kab'u

hooç

wump'uwa

muhwa

kab'ugwa 3

!

Darwot nagumazhija

.

WoTaak' daad'ab zoŋwa

?

Ka-ntsi aluukad kazoŋwa ká ma sha b'i ma

4

kámashab'ima kwaa ko b'a

ba s'o k'waam bas'ok'waam

kwaakob'a

162

Guma'iisha

152

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. የቋንቋ ግንዛቤ ተማሪዎች ሐረጋትን ወይም ዓረፍተ ነገሮችን እንዲያነቡ መጠየቅ፡፡ በሚያነቧቸው ሐረጋት ወይም ዓረፍተ ነገሮች ውስጥ ተመሳሳይ ቃላት ወይም የቃል ክፍሎች እንዳሉ መለየት፡፡ ፍቺያቸውንም ማስረዳት፡፡ በያንዳንዱ ሕረግ ወይም ዓረፍተ ነገር ውስጥ ያሉትን ልዩነቶች ማውጣት(መለየት)፡፡

2. የማንበብ ሰበብ ለተማሪዎቹ የሚከተለውን ንገር፡- Nas'iina nala nagwaçawud'iilizhaaç kábooŋgwa, degamaça manasa-da alaad'ab nab'aga-kwaakob'a nagwaat'aliç ab'ugwa.

ተማሪዎች ድምጻቸውን አንድን ታሪክ ሳያሰሙ በግል ወይም በጥንድ እንዲያነቡ መምህሩ ይዘዛቸው፡፡ መምህሩ ታሪኩን ድምጹን ከፍ በማድረግ ለተማሪዎቹ ማንበብ አይጠበቅበትም፡፡ ተማሪዎች ድምጻቸውን ሳያሰሙ አንብበው ከጨረሱ በኋላ መምህሩ አንዳንድ ጥያቄዎችን ይጠይቃቸው) ሌሎች የታሪክ ጥያቄዎች ተማሪዎች ታሪኩን ካነበቡ በኋላ እነዚህን ጥያቄዎች ጠይቃቸው፡፡ ጥያቄዎቹን በጥቁር ሰሌዳ ላይ ከመጻፍ ይልቅ በቃል ጠይቃቸው፡፡ -Nagu-wuli alaalak'ots akwaakob'a mb'as'a? -Ká-ntsi alaalak'ots akwaakob'a mb'as'a?

3. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

163a

152 1

Mii-WoTaak' daashab'i jaaja. Mii-WoTaak' daasheeb'i jaaja.

2

Kwaakob'a daats ka-mpuu-b'ija daaahooç kab'ugwa, daaka, “Bas'ok'waam ara, b'aga daab'ah ara kámashab'ima.” Daab'iis ab'ugwa, daaka, “Tsa, b'as'aam kámas'am.” Nagwaakohw kámas'a-b'ugwa, daaab'ak'iil ab'ugwa bee-kwaakob'a nagana daas. 3

kwaakob'a

Tsa, b'as'aam kámas'am. 163

Guma'iisha

153

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. Built words : Ask the children to read each word and match it to a picture. Give students time to finish the exercise. In the end ask the students to tell the right answers for the whole class. 2. ክፈለ ቃልን በማዛመድ ቃልን መመስረት ተማሪዎችን እንዲህ በላቸው፡በመጀመሪያው ተርታ ላይ ምን ትመለከታላችሁ? በሁለተኛው ተርታ ላይ የተዘረዘሩትን ክፈለ ቃል ተመልከት፡፡ ከተዘረዘሩት ውስጥ የመጀመሪያው ክፈለ ቃል ምንድን ነው? yaap'a አዎን! በጣም ጎበዝ፡፡ ከሁለተኛው ተርታ ውስጥ ካሉት ክፈለ ቃል መካከል ከዚህ ክፈለ ቃል ጋር ተጣምሮ ቃል መመስረት የሚያስችለው የትኛው ክፈለ ቃል ነው? lowa በጣም ጥሩ! አሁን ከታች ባለው ክፍት ቦታ ቃሉን መጻፍ ትችላለህ፡፡ yaap'alowa ከዚህ በኋላ የቀሩትን ክፈለ ቃል በማዛመድ ሌሎች ቃላት መስርቱ፡፡ yaap'o.hwa=yaap'ohwa, shin.daam=shindaam, sho.kwaam=shokwaam

3. Fill in Punctuation: Instruct the students to read each sentence. Students will fill in the missing punctuation for each sentence. The needed punctuation mark for each sentence is in the box in front of the sentence. Ask students to write the sentences to their notebooks. After giving students some time to finish, write correct sentences to the blackboard. -K'owa ala aluli? -Alokwa! -Alamila!

4. ቃላት መገንባት ተነጣጥለው የተቀመጡ የቃል ክፍሎችን ለየብቻ ከተመለከትን በኋላ የተነጣጠሉትን መልሰን እናገጣጥማለን፡፡ ከላይ ተነጣጥለው የተቀመጡትን የቃል ክፍሎች ለብቻ ማንበብ፤ከስር ደግሞ ሙሉውን ቃል ማንብብ፡፡ አሁን በፈጠርከው ታሪክ ውስጥ የምታገኛቸውን አንዳንድ ቃላትን ማንበብ ትጀምራለህ፡፡

164a

153 2

1

k'owa

yaap'ara

yaap'a

hwa

yaap'o

daam

sho

lowa

shin

kwaam

yaap'alowa

badana

yaap'ohwa 3

4

?

K'owa ala aluli

!

Alokwa

!

Alamila k'waan t'u hwa k'waant'uhwa ká ma ko hwaan

ma ko hwe yaaŋ go makohweyaaŋgo

kámakohwaan

164

Guma'iisha

154

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. የቋንቋ ግንዛቤ ተማሪዎች ሐረጋትን ወይም ዓረፍተ ነገሮችን እንዲያነቡ መጠየቅ፡፡ በሚያነቧቸው ሐረጋት ወይም ዓረፍተ ነገሮች ውስጥ ተመሳሳይ ቃላት ወይም የቃል ክፍሎች እንዳሉ መለየት፡፡ ፍቺያቸውንም ማስረዳት፡፡ በያንዳንዱ ሕረግ ወይም ዓረፍተ ነገር ውስጥ ያሉትን ልዩነቶች ማውጣት(መለየት)፡፡

2. የማንበብ ሰበብ ለተማሪዎቹ የሚከተለውን ንገር፡- Nas'iina nala nagwaçawud'iilizhaaç kábooŋgwa, degamaça ŋgisha-gahiya alaaŋgish a-yaap'alowa nab'aga-yaap'ara.

ተማሪዎች ድምጻቸውን አንድን ታሪክ ሳያሰሙ በግል ወይም በጥንድ እንዲያነቡ መምህሩ ይዘዛቸው፡፡ መምህሩ ታሪኩን ድምጹን ከፍ በማድረግ ለተማሪዎቹ ማንበብ አይጠበቅበትም፡፡ ተማሪዎች ድምጻቸውን ሳያሰሙ አንብበው ከጨረሱ በኋላ መምህሩ አንዳንድ ጥያቄዎችን ይጠይቃቸው) ሌሎች የታሪክ ጥያቄዎች ተማሪዎች ታሪኩን ካነበቡ በኋላ እነዚህን ጥያቄዎች ጠይቃቸው፡፡ ጥያቄዎቹን በጥቁር ሰሌዳ ላይ ከመጻፍ ይልቅ በቃል ጠይቃቸው፡፡ -Tisok'w wuli alaamic yaap'ara? -Ká-ntsi alaakákohw a-yaap'ara kámas'a-yaap'alowa?

3. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

165a

154 1

YeC'uli daad mada-da. YeC'uli daade mada-da. YeC'uli daale nneya. YeC'uli daalee nneya. 2

Daamic a-yaap'ohwa yaap'ara. Daadugw a-yaap'ara kagat'eya, daap'ap'ah b'agamá naho-yaap'alowa kámakohwaan. Nagana daamic a-yaap'alowa yaap'ara, daakáka, “Ama k'waant'uhwa ala, makohweyaaŋgo kámas'am.” 3

yaap'ohwa Daamic a-yaap'ohwa yaap'ara. 165

Guma'iisha

155

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. Tell the students to look at the syllable boxes. Give them an example word using syllables from the boxes and write it on the blackboard. Ask the students to make up other words from the syllables. Tell the students to write the words in their notebooks. Tell students to read their words to other students.

yaap'ara, yaap'ohwa, badana, muhwa, kwaakob'a

2. ባዶ ቦታዎችን መሙላት በሳጥን ውስጥ ያሉትን ቃላት አንብቡ፤ከዚያም ዓረፍተ ነገሩን አንብቡና ከሳጥኑ ውስጥ ተገቢውን ቃል በመምረጥ ባዶ ቦታዎቹን ሙሉ፡፡

1. Ahama daas ŋga. 2. Ara darts kásuuga. 3. Ama daatsaam kásuuga. 4. Ahama daats kásuuga.

3. ቃላትን በቃል ማጻፍ፡

ቃላትን በቃል በምታነብላቸው ጊዜ ተማሪዎች እያንዳንዱን ቃል በማስታወሻቸው ላይ እንዲጽፉ መመሪያ ስጥ፡፡ ተማሪዎቹ ቃሉን እያዳመጡ እንዲጽፉ በቂ ጊዜ ስጣቸው፡፡ 1. yaap'ohwa 2. yaap'ara 3. yaap'alowa 4. kwaakob'a 5. kab'ugwa 4.Obatsa-Nooraga: Maduusa-Da alila-Eba

በግፅ—ያለውን መመሪያ ያንብቡ

166a

Maakwaaiilama

155 1

2

yaa

na

kwaa

ko

p'o

mu

b'a

ra

hwa

p'a

da

ba

Ara

Ama

Ahama

1. ____ daas ŋga. 2. ____ darts kásuuga. 3. ____ daatsaam kásuuga. 4. ____ daats kásuuga.

MaduusaDa alila-Eba

166

Guma'iisha

156

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. Built words : Ask the children to read each word and match it to a picture. Give students time to finish the exercise. In the end ask the students to tell the right answers for the whole class. 2. ክፈለ ቃልን በማዛመድ ቃልን መመስረት ተማሪዎችን እንዲህ በላቸው፡በመጀመሪያው ተርታ ላይ ምን ትመለከታላችሁ? በሁለተኛው ተርታ ላይ የተዘረዘሩትን ክፈለ ቃል ተመልከት፡፡ ከተዘረዘሩት ውስጥ የመጀመሪያው ክፈለ ቃል ምንድን ነው? c'a አዎን! በጣም ጎበዝ፡፡ ከሁለተኛው ተርታ ውስጥ ካሉት ክፈለ ቃል መካከል ከዚህ ክፈለ ቃል ጋር ተጣምሮ ቃል መመስረት የሚያስችለው የትኛው ክፈለ ቃል ነው? gura በጣም ጥሩ! አሁን ከታች ባለው ክፍት ቦታ ቃሉን መጻፍ ትችላለህ፡፡ c'agura ከዚህ በኋላ የቀሩትን ክፈለ ቃል በማዛመድ ሌሎች ቃላት መስርቱ፡፡ c'o.k'oma=c'ok'oma, ç'i.duhwa=ç'iduhwa, wu.vara=wuvara

3. Fill in Punctuation: Instruct the students to read each sentence. Students will fill in the missing punctuation for each sentence. The needed punctuation mark for each sentence is in the box in front of the sentence. Ask students to write the sentences to their notebooks. After giving students some time to finish, write correct sentences to the blackboard. -Naandi una alaakode a-eeuwa? -Ara dars ŋga. -Uwi!

4. ቃላት መገንባት ተነጣጥለው የተቀመጡ የቃል ክፍሎችን ለየብቻ ከተመለከትን በኋላ የተነጣጠሉትን መልሰን እናገጣጥማለን፡፡ ከላይ ተነጣጥለው የተቀመጡትን የቃል ክፍሎች ለብቻ ማንበብ፤ከስር ደግሞ ሙሉውን ቃል ማንብብ፡፡ አሁን በፈጠርከው ታሪክ ውስጥ የምታገኛቸውን አንዳንድ ቃላትን ማንበብ ትጀምራለህ፡፡

167a

156 2

1

jaaja

mpa

c'a

k'oma

wu

duhwa

ç'i

gura

c'o

vara

c'agura

hosa

p'ap'a 3

?

Naandi una alaakode a-eeuwa

.

Ara dars ŋga

!

Uwi ka zaam bu hwa

4

kazaambuhwa na gwe shuu b'i

e k'o c'ar kas ek'oc'arkas

nagweshuub'i

167

Guma'iisha

157

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. የቋንቋ ግንዛቤ ተማሪዎች ሐረጋትን ወይም ዓረፍተ ነገሮችን እንዲያነቡ መጠየቅ፡፡ በሚያነቧቸው ሐረጋት ወይም ዓረፍተ ነገሮች ውስጥ ተመሳሳይ ቃላት ወይም የቃል ክፍሎች እንዳሉ መለየት፡፡ ፍቺያቸውንም ማስረዳት፡፡ በያንዳንዱ ሕረግ ወይም ዓረፍተ ነገር ውስጥ ያሉትን ልዩነቶች ማውጣት(መለየት)፡፡

2. የማንበብ ሰበብ ለተማሪዎቹ የሚከተለውን ንገር፡- Nas'iina nala nagwaçawud'iilizhaaç kábooŋgwa, degamaça ŋgisha alaaka a-YeC'uli nagwaab'ic' ahosa cogomá.

ተማሪዎች ድምጻቸውን አንድን ታሪክ ሳያሰሙ በግል ወይም በጥንድ እንዲያነቡ መምህሩ ይዘዛቸው፡፡ መምህሩ ታሪኩን ድምጹን ከፍ በማድረግ ለተማሪዎቹ ማንበብ አይጠበቅበትም፡፡ ተማሪዎች ድምጻቸውን ሳያሰሙ አንብበው ከጨረሱ በኋላ መምህሩ አንዳንድ ጥያቄዎችን ይጠይቃቸው) ሌሎች የታሪክ ጥያቄዎች ተማሪዎች ታሪኩን ካነበቡ በኋላ እነዚህን ጥያቄዎች ጠይቃቸው፡፡ ጥያቄዎቹን በጥቁር ሰሌዳ ላይ ከመጻፍ ይልቅ በቃል ጠይቃቸው፡፡ -Cogo-wuli alaayic' kacanaka? -Ntsi aleda kác'ak'os kála-YeC'uli?

3. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

168a

157 1

Ahama daat'oosh ant'arsa namaañja. Maahamaama duut'oosh ant'arsa namaañja. Maahamaama daat'ooosh ant'arsa namaañja.

2

Nagwaawot a-YeC'uli nagu-mfinc'a-hosa, daab'ic' ahosa cogomá, daaluŋgw “Uwi! ” Nagana daayic' kacanaka, daaka, “Shindaam! Nagweshuub'i ama desara bac'a aluwa, ek'oc'arkas! Dec'aŋara k'ot'uwa kazaambuhwa ec'ak'orkas!” 3

hosa YeC'uli daad mada-da. 168

Guma'iisha

158

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. Built words : Ask the children to read each word and match it to a picture. Give students time to finish the exercise. In the end ask the students to tell the right answers for the whole class. 2. ክፈለ ቃልን በማዛመድ ቃልን መመስረት ተማሪዎችን እንዲህ በላቸው፡በመጀመሪያው ተርታ ላይ ምን ትመለከታላችሁ? በሁለተኛው ተርታ ላይ የተዘረዘሩትን ክፈለ ቃል ተመልከት፡፡ ከተዘረዘሩት ውስጥ የመጀመሪያው ክፈለ ቃል ምንድን ነው? di አዎን! በጣም ጎበዝ፡፡ ከሁለተኛው ተርታ ውስጥ ካሉት ክፈለ ቃል መካከል ከዚህ ክፈለ ቃል ጋር ተጣምሮ ቃል መመስረት የሚያስችለው የትኛው ክፈለ ቃል ነው? da በጣም ጥሩ! አሁን ከታች ባለው ክፍት ቦታ ቃሉን መጻፍ ትችላለህ፡፡ dida ከዚህ በኋላ የቀሩትን ክፈለ ቃል በማዛመድ ሌሎች ቃላት መስርቱ፡፡ du.wa=duwa, e.za=eza, i.shaam=ishaam

3. Fill in Punctuation: Instruct the students to read each sentence. Students will fill in the missing punctuation for each sentence. The needed punctuation mark for each sentence is in the box in front of the sentence. Ask students to write the sentences to their notebooks. After giving students some time to finish, write correct sentences to the blackboard. -Ama, adaam mada-da? -K'waafa manziima tso. -'Ishaam jinda!

4. ቃላት መገንባት ተነጣጥለው የተቀመጡ የቃል ክፍሎችን ለየብቻ ከተመለከትን በኋላ የተነጣጠሉትን መልሰን እናገጣጥማለን፡፡ ከላይ ተነጣጥለው የተቀመጡትን የቃል ክፍሎች ለብቻ ማንበብ፤ከስር ደግሞ ሙሉውን ቃል ማንብብ፡፡ አሁን በፈጠርከው ታሪክ ውስጥ የምታገኛቸውን አንዳንድ ቃላትን ማንበብ ትጀምራለህ፡፡

169a

158 2

1

mata

eza

di

wa

du

za

i

da

e

shaam

dida

yaagweya

c'agura 3

,

Ama adaam mada-da?

.

K'waafa manziima tso

!

'Ishaam jinda

4

daa ŋaa rok'w daaŋaarok'w 'i sha ma ta

a tsa 'i sha má atsa'ishamá

'isha-mata

169

Guma'iisha

159

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. የቋንቋ ግንዛቤ ተማሪዎች ሐረጋትን ወይም ዓረፍተ ነገሮችን እንዲያነቡ መጠየቅ፡፡ በሚያነቧቸው ሐረጋት ወይም ዓረፍተ ነገሮች ውስጥ ተመሳሳይ ቃላት ወይም የቃል ክፍሎች እንዳሉ መለየት፡፡ ፍቺያቸውንም ማስረዳት፡፡ በያንዳንዱ ሕረግ ወይም ዓረፍተ ነገር ውስጥ ያሉትን ልዩነቶች ማውጣት(መለየት)፡፡

2. የማንበብ ሰበብ ለተማሪዎቹ የሚከተለውን ንገር፡- Nas'iina nala nagwaçawud'iilizhaaç kábooŋgwa, degamaça ŋgisha alaat'o a'epa-YeC'uli kámata.

ተማሪዎች ድምጻቸውን አንድን ታሪክ ሳያሰሙ በግል ወይም በጥንድ እንዲያነቡ መምህሩ ይዘዛቸው፡፡ መምህሩ ታሪኩን ድምጹን ከፍ በማድረግ ለተማሪዎቹ ማንበብ አይጠበቅበትም፡፡ ተማሪዎች ድምጻቸውን ሳያሰሙ አንብበው ከጨረሱ በኋላ መምህሩ አንዳንድ ጥያቄዎችን ይጠይቃቸው) ሌሎች የታሪክ ጥያቄዎች ተማሪዎች ታሪኩን ካነበቡ በኋላ እነዚህን ጥያቄዎች ጠይቃቸው፡፡ ጥያቄዎቹን በጥቁር ሰሌዳ ላይ ከመጻፍ ይልቅ በቃል ጠይቃቸው፡፡ -Ntsi alaase' na'eyaa-'epa-YeC'uli ká-nneya? -A'iish amata 'ishamá jinda ká'epa-YeC'uli?

3. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

170a

159 1

Duwa daat'oos'e tak. Dida daat'ooos'e tak. Dida duut'oos'e tak.

2

Daaŋaarok'w a'epa-YeC'uli 'isha-mata, nagana daase' na'eyaamá ká-nneya. Nagana daa'iish ká-nneya, daa'ís, daaka kámata. “'Ishaam jinda!” Nagwaaa'aanz amata daa'oots a'epa-YeC'uli atsa'ishamá, daaaŋgahaiil. 3

'isha-mata Ishaam jinda! 170

Guma'iisha

160

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. Tell the students to look at the syllable boxes. Give them an example word using syllables from the boxes and write it on the blackboard. Ask the students to make up other words from the syllables. Tell the students to write the words in their notebooks. Tell students to read their words to other students. wuvara, vara, mata, eza, c'agura, ñaha, p'ap'a

2. ባዶ ቦታዎችን መሙላት በሳጥን ውስጥ ያሉትን ቃላት አንብቡ፤ከዚያም ዓረፍተ ነገሩን አንብቡና ከሳጥኑ ውስጥ ተገቢውን ቃል በመምረጥ ባዶ ቦታዎቹን ሙሉ፡፡ 1. Ama daatokwaam kája. 2. Ara dartokw kája. 3. Ama daasaam ŋga. 4. Ahama daatokw kája.

3. ቃላትን በቃል ማጻፍ፡ ቃላትን በቃል በምታነብላቸው ጊዜ ተማሪዎች እያንዳንዱን ቃል በማስታወሻቸው ላይ እንዲጽፉ መመሪያ ስጥ፡፡ ተማሪዎቹ ቃሉን እያዳመጡ እንዲጽፉ በቂ ጊዜ ስጣቸው፡፡ 1. 'Ishaam jinda! 2. Shindaam! 3. Uwi! 4. 'isha-mata 5. a'epa-YeC'uli 4.Obatsa-Nooraga: Maduusa-Da alila-Eba በግፅ—ያለውን መመሪያ ያንብቡ

171a

Maakwaaiilama

160 1

2

wu

e

ta

p'a

va

c'a

ra

ma

ña

ha

gu

za

ar

aam

aa

1. Ama daatokw___ kája. 2. Ara d___tokw kája. 3. Ama daas___ ŋga. 4. Ahama d___tokw kája.

MaduusaDa alila-Eba

171

Unit 10-Mawota alaMagasa-B’aga

20 lessons (four weeks) Honesty

Guma'iisha

161

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. Built words : Ask the children to read each word and match it to a picture. Give students time to finish the exercise. In the end ask the students to tell the right answers for the whole class. 2. ክፈለ ቃልን በማዛመድ ቃልን መመስረት ተማሪዎችን እንዲህ በላቸው፡በመጀመሪያው ተርታ ላይ ምን ትመለከታላችሁ? በሁለተኛው ተርታ ላይ የተዘረዘሩትን ክፈለ ቃል ተመልከት፡፡ ከተዘረዘሩት ውስጥ የመጀመሪያው ክፈለ ቃል ምንድን ነው? a አዎን! በጣም ጎበዝ፡፡ ከሁለተኛው ተርታ ውስጥ ካሉት ክፈለ ቃል መካከል ከዚህ ክፈለ ቃል ጋር ተጣምሮ ቃል መመስረት የሚያስችለው የትኛው ክፈለ ቃል ነው? ra በጣም ጥሩ! አሁን ከታች ባለው ክፍት ቦታ ቃሉን መጻፍ ትችላለህ፡፡ ara ከዚህ በኋላ የቀሩትን ክፈለ ቃል በማዛመድ ሌሎች ቃላት መስርቱ፡፡ aha.ma=ahama, ka.ca=kaca, ká.cá=kácá

3. Fill in Punctuation: Instruct the students to read each sentence. Students will fill in the missing punctuation for each sentence. The needed punctuation mark for each sentence is in the box in front of the sentence. Ask students to write the sentences to their notebooks. After giving students some time to finish, write correct sentences to the blackboard. -Daakwa kágu-eemá, daataae shaantiya. -YeC'uli daats kásuuga. -Ntsi aluukad kashaantiya?

4. ቃላት መገንባት ተነጣጥለው የተቀመጡ የቃል ክፍሎችን ለየብቻ ከተመለከትን በኋላ የተነጣጠሉትን መልሰን እናገጣጥማለን፡፡ ከላይ ተነጣጥለው የተቀመጡትን የቃል ክፍሎች ለብቻ ማንበብ፤ከስር ደግሞ ሙሉውን ቃል ማንብብ፡፡ አሁን በፈጠርከው ታሪክ ውስጥ የምታገኛቸውን አንዳንድ ቃላትን ማንበብ ትጀምራለህ፡፡

172a

161 2

1

kaca

kácá

a

ca

ka

cá

aha

ra

ká

ma

ara

hwa

hwá 3

,

Daakwa kágu-eemá daataae shaantiya.

.

YeC'uli daats kásuuga

?

Ntsi aluukad kashaantiya

4

ká gu mii má kágumiimá a mii má

daa kwaan daakwaan

amiimá

172

Guma'iisha

162

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. የቋንቋ ግንዛቤ ተማሪዎች ሐረጋትን ወይም ዓረፍተ ነገሮችን እንዲያነቡ መጠየቅ፡፡ በሚያነቧቸው ሐረጋት ወይም ዓረፍተ ነገሮች ውስጥ ተመሳሳይ ቃላት ወይም የቃል ክፍሎች እንዳሉ መለየት፡፡ ፍቺያቸውንም ማስረዳት፡፡ በያንዳንዱ ሕረግ ወይም ዓረፍተ ነገር ውስጥ ያሉትን ልዩነቶች ማውጣት(መለየት)፡፡

2. የማንበብ ሰበብ ለተማሪዎቹ የሚከተለውን ንገር፡- Nas'iina nala nagwaçawud'iilizhaaç kábooŋgwa, degamaça da alaado ama-WoTaak' nagwaadugw naanuwa ká-nneya kálamá.

ተማሪዎች ድምጻቸውን አንድን ታሪክ ሳያሰሙ በግል ወይም በጥንድ እንዲያነቡ መምህሩ ይዘዛቸው፡፡ መምህሩ ታሪኩን ድምጹን ከፍ በማድረግ ለተማሪዎቹ ማንበብ አይጠበቅበትም፡፡ ተማሪዎች ድምጻቸውን ሳያሰሙ አንብበው ከጨረሱ በኋላ መምህሩ አንዳንድ ጥያቄዎችን ይጠይቃቸው) ሌሎች የታሪክ ጥያቄዎች ተማሪዎች ታሪኩን ካነበቡ በኋላ እነዚህን ጥያቄዎች ጠይቃቸው፡፡ ጥያቄዎቹን በጥቁር ሰሌዳ ላይ ከመጻፍ ይልቅ በቃል ጠይቃቸው፡፡ -Wuli alaagamats naanuwa maadugwa? -Káandi alaats anaanuwa? -Adugw amii-WoTaak' kámad'aak'osha-naanuwa?

3. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

173a

162 1

YeC'uli daats kásuuga. YeC'uli detsa kásuuga.

2

WoTaak' daagamats naanuwa maadugw. Daadugw kágumiimá, daaka, “ Naanuwa daadugw, daakwa ká-nneemá.” Daaka amiimá, “Dekwaae kága.” Nagana mii-WoTaak' daakwaan kágumada-da. 3

mii-WoTaak' Dekwaae kága. 173

Guma'iisha

163

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. Built words : Ask the children to read each word and match it to a picture. Give students time to finish the exercise. In the end ask the students to tell the right answers for the whole class. 2. ክፈለ ቃልን በማዛመድ ቃልን መመስረት ተማሪዎችን እንዲህ በላቸው፡በመጀመሪያው ተርታ ላይ ምን ትመለከታላችሁ? በሁለተኛው ተርታ ላይ የተዘረዘሩትን ክፈለ ቃል ተመልከት፡፡ ከተዘረዘሩት ውስጥ የመጀመሪያው ክፈለ ቃል ምንድን ነው? k'uu አዎን! በጣም ጎበዝ፡፡ ከሁለተኛው ተርታ ውስጥ ካሉት ክፈለ ቃል መካከል ከዚህ ክፈለ ቃል ጋር ተጣምሮ ቃል መመስረት የሚያስችለው የትኛው ክፈለ ቃል ነው? la በጣም ጥሩ! አሁን ከታች ባለው ክፍት ቦታ ቃሉን መጻፍ ትችላለህ፡፡ k'uula ከዚህ በኋላ የቀሩትን ክፈለ ቃል በማዛመድ ሌሎች ቃላት መስርቱ፡፡ naa.nuwa=naanuwa, daa.dugw=daadugw, k'u.la=k'ula

3. Fill in Punctuation: Instruct the students to read each sentence. Students will fill in the missing punctuation for each sentence. The needed punctuation mark for each sentence is in the box in front of the sentence. Ask students to write the sentences to their notebooks. After giving students some time to finish, write correct sentences to the blackboard. -Nagana dáád agaashaŋiila. -Daakáç káciimá. -Ntsi aluukad kacaaga?

4. ቃላት መገንባት ተነጣጥለው የተቀመጡ የቃል ክፍሎችን ለየብቻ ከተመለከትን በኋላ የተነጣጠሉትን መልሰን እናገጣጥማለን፡፡ ከላይ ተነጣጥለው የተቀመጡትን የቃል ክፍሎች ለብቻ ማንበብ፤ከስር ደግሞ ሙሉውን ቃል ማንብብ፡፡ አሁን በፈጠርከው ታሪክ ውስጥ የምታገኛቸውን አንዳንድ ቃላትን ማንበብ ትጀምራለህ፡፡

174a

163 2

1

k'uula

k'ula

k'uu

dugw

naa

la

daa

la

k'u

nuwa

k'uula

ńtá

nta 3

4

.

Nagana dáád agaashaŋiila

.

Daakáç káciimá

?

Ntsi aluukad kacaaga a laa ká gaa kwee tsaam alaakágaakweetsaam daa ká hii tsa kwe

na gwaa gaa kots nagwaagaakots

daakáhiitsakwe

174

Guma'iisha

164

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. የቋንቋ ግንዛቤ ተማሪዎች ሐረጋትን ወይም ዓረፍተ ነገሮችን እንዲያነቡ መጠየቅ፡፡ በሚያነቧቸው ሐረጋት ወይም ዓረፍተ ነገሮች ውስጥ ተመሳሳይ ቃላት ወይም የቃል ክፍሎች እንዳሉ መለየት፡፡ ፍቺያቸውንም ማስረዳት፡፡ በያንዳንዱ ሕረግ ወይም ዓረፍተ ነገር ውስጥ ያሉትን ልዩነቶች ማውጣት(መለየት)፡፡

2. የማንበብ ሰበብ ለተማሪዎቹ የሚከተለውን ንገር፡- Nas'iina nala nagwaçawud'iilizhaaç kábooŋgwa, degamaça da alaagaakw a-YeC'uli.

ተማሪዎች ድምጻቸውን አንድን ታሪክ ሳያሰሙ በግል ወይም በጥንድ እንዲያነቡ መምህሩ ይዘዛቸው፡፡ መምህሩ ታሪኩን ድምጹን ከፍ በማድረግ ለተማሪዎቹ ማንበብ አይጠበቅበትም፡፡ ተማሪዎች ድምጻቸውን ሳያሰሙ አንብበው ከጨረሱ በኋላ መምህሩ አንዳንድ ጥያቄዎችን ይጠይቃቸው) ሌሎች የታሪክ ጥያቄዎች ተማሪዎች ታሪኩን ካነበቡ በኋላ እነዚህን ጥያቄዎች ጠይቃቸው፡፡ ጥያቄዎቹን በጥቁር ሰሌዳ ላይ ከመጻፍ ይልቅ በቃል ጠይቃቸው፡፡ -Káandi alaats a-YeC'uli nagwaagaakw atsitsa? -Ká-ntsi alaakáhiits a-eemá YeC'uli?

3. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

175a

164 1

WoTaak' daas ŋga. WoTaak' desa ŋga.

2

Daakawe aduu-miimá ala-WoTaak' ka-atsitsa nalimitsa. Daagaakots a-YeC'uli atsitsa alana, daakats katsamá kágu-eemá. Daaka ká-eemá, “Duugaheets ká-akwa.” Nagana daakohweets aduu-miimá a-ala-WoTaak' YeC'uli, daaka, “Ká-ntsi alaakágaakweetsaam atsitsa alam?” Daakáhiitskwe a-eemá ká-YeC'uli nagwaagaakots da alana. 3

atsitsa

Duugaheets ká-akwa. 175

Guma'iisha

165

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. Tell the students to look at the syllable boxes. Give them an example word using syllables from the boxes and write it on the blackboard. Ask the students to make up other words from the syllables. Tell the students to write the words in their notebooks. Tell students to read their words to other students. kaca, kácá, k'ula, k'uula, naanuwa, ara

2. ባዶ ቦታዎችን መሙላት በሳጥን ውስጥ ያሉትን ቃላት አንብቡ፤ከዚያም ዓረፍተ ነገሩን አንብቡና ከሳጥኑ ውስጥ ተገቢውን ቃል በመምረጥ ባዶ ቦታዎቹን ሙሉ፡፡

1. Ara darkod jaampa nasuuga. 2. Aila dilakod jaampa nasuuga. 3. Akwa dakokod jaampa nasuuga. 4. Aila dilaf keya.

3. ቃላትን በቃል ማጻፍ፡ ቃላትን በቃል በምታነብላቸው ጊዜ ተማሪዎች እያንዳንዱን ቃል በማስታወሻቸው ላይ እንዲጽፉ መመሪያ ስጥ፡፡ ተማሪዎቹ ቃሉን እያዳመጡ እንዲጽፉ በቂ ጊዜ ስጣቸው፡፡ 1. kaca 2. kácá 3. k'ula 4. k'uula 5. YeC'uli daats kásuuga. 4.Obatsa-Nooraga: Maduusa-Mata በግፅ—ያለውን መመሪያ ያንብቡ

176a

Maakwaaiilama

165 1

2

a

k'uu

wa

k'u

ra

cá

nu

la

naa

ka

ká

ca

ar

ila

ako

1. Ara d___kod jaampa nasuuga. 2. Aila d___kod jaampa nasuuga. 3. Akwa d___kod jaampa nasuuga.

4. Aila d___f keya.

MaduusaMata

176

Guma'iisha

166

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. Built words : Ask the children to read each word and match it to a picture. Give students time to finish the exercise. In the end ask the students to tell the right answers for the whole class. 2. ክፈለ ቃልን በማዛመድ ቃልን መመስረት ተማሪዎችን እንዲህ በላቸው፡በመጀመሪያው ተርታ ላይ ምን ትመለከታላችሁ? በሁለተኛው ተርታ ላይ የተዘረዘሩትን ክፈለ ቃል ተመልከት፡፡ ከተዘረዘሩት ውስጥ የመጀመሪያው ክፈለ ቃል ምንድን ነው? 'i አዎን! በጣም ጎበዝ፡፡ ከሁለተኛው ተርታ ውስጥ ካሉት ክፈለ ቃል መካከል ከዚህ ክፈለ ቃል ጋር ተጣምሮ ቃል መመስረት የሚያስችለው የትኛው ክፈለ ቃል ነው? sats በጣም ጥሩ! አሁን ከታች ባለው ክፍት ቦታ ቃሉን መጻፍ ትችላለህ፡፡ 'isats ከዚህ በኋላ የቀሩትን ክፈለ ቃል በማዛመድ ሌሎች ቃላት መስርቱ፡፡ di.da=dida, daa.ka=daaka, na.gana=nagana

3. Fill in Punctuation: Instruct the students to read each sentence. Students will fill in the missing punctuation for each sentence. The needed punctuation mark for each sentence is in the box in front of the sentence. Ask students to write the sentences to their notebooks. After giving students some time to finish, write correct sentences to the blackboard. -“Maalaŋaçaaŋgo, waçe!”

-“Maalaŋaçaaŋgo, waçe!” -“Maalaŋaçaaŋgo, waçe!”

4. ቃላት መገንባት ተነጣጥለው የተቀመጡ የቃል ክፍሎችን ለየብቻ ከተመለከትን በኋላ የተነጣጠሉትን መልሰን እናገጣጥማለን፡፡ ከላይ ተነጣጥለው የተቀመጡትን የቃል ክፍሎች ለብቻ ማንበብ፤ከስር ደግሞ ሙሉውን ቃል ማንብብ፡፡ አሁን በፈጠርከው ታሪክ ውስጥ የምታገኛቸውን አንዳንድ ቃላትን ማንበብ ትጀምራለህ፡፡

177a

166 2

1

'isats

'ísats

'i

da

na

ka

daa

sats

di

gana

'isats

daanc'

daańc' 3

!

“Maalaŋaçaaŋgo, waçe”

,

“Maalaŋaçaaŋgo waçe!”

“ ”

Maalaŋaçaaŋgo, waçe!

4

daa guut daaguut de ga haa ka

ká maa tsu wa kámaatsuwa

degahaaka

177

Guma'iisha

167

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. የቋንቋ ግንዛቤ ተማሪዎች ሐረጋትን ወይም ዓረፍተ ነገሮችን እንዲያነቡ መጠየቅ፡፡ በሚያነቧቸው ሐረጋት ወይም ዓረፍተ ነገሮች ውስጥ ተመሳሳይ ቃላት ወይም የቃል ክፍሎች እንዳሉ መለየት፡፡ ፍቺያቸውንም ማስረዳት፡፡ በያንዳንዱ ሕረግ ወይም ዓረፍተ ነገር ውስጥ ያሉትን ልዩነቶች ማውጣት(መለየት)፡፡

2. የማንበብ ሰበብ ለተማሪዎቹ የሚከተለውን ንገር፡- Nas'iina nala nagwaçawud'iilizhaaç kábooŋgwa, degamaça magaha-da alaakode a-YeC'uli ká-eemá.

ተማሪዎች ድምጻቸውን አንድን ታሪክ ሳያሰሙ በግል ወይም በጥንድ እንዲያነቡ መምህሩ ይዘዛቸው፡፡ መምህሩ ታሪኩን ድምጹን ከፍ በማድረግ ለተማሪዎቹ ማንበብ አይጠበቅበትም፡፡ ተማሪዎች ድምጻቸውን ሳያሰሙ አንብበው ከጨረሱ በኋላ መምህሩ አንዳንድ ጥያቄዎችን ይጠይቃቸው) ሌሎች የታሪክ ጥያቄዎች ተማሪዎች ታሪኩን ካነበቡ በኋላ እነዚህን ጥያቄዎች ጠይቃቸው፡፡ ጥያቄዎቹን በጥቁር ሰሌዳ ላይ ከመጻፍ ይልቅ በቃል ጠይቃቸው፡፡ -Ntsi alaakáç a-YeC'uli ká-eemá? -Ká-ntsi alaakáguut a-eemá YeC'uli?

3. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

178a

167 1

Ara desara ŋga. Ama desaam ŋga. Ahama desa ŋga.

2

YeC'uli daakode meeça-ahwa, daaç ká-eemá. Nagwaaç, daaka a-eemá, “Ala çiçamae?” Daaka a-YeC'uli, “Ayi, dagonaçama.” Daaguut a-eemá YeC'uli, nagana daaka, “Çakáam mahiiça-ahwa alam kámaatsuwa. Degahaaka.” 3

ahwa Degahaaka. 178

Guma'iisha

168

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. Built words : Ask the children to read each word and match it to a picture. Give students time to finish the exercise. In the end ask the students to tell the right answers for the whole class. 2. ክፈለ ቃልን በማዛመድ ቃልን መመስረት ተማሪዎችን እንዲህ በላቸው፡በመጀመሪያው ተርታ ላይ ምን ትመለከታላችሁ? በሁለተኛው ተርታ ላይ የተዘረዘሩትን ክፈለ ቃል ተመልከት፡፡ ከተዘረዘሩት ውስጥ የመጀመሪያው ክፈለ ቃል ምንድን ነው? si አዎን! በጣም ጎበዝ፡፡ ከሁለተኛው ተርታ ውስጥ ካሉት ክፈለ ቃል መካከል ከዚህ ክፈለ ቃል ጋር ተጣምሮ ቃል መመስረት የሚያስችለው የትኛው ክፈለ ቃል ነው? ma በጣም ጥሩ! አሁን ከታች ባለው ክፍት ቦታ ቃሉን መጻፍ ትችላለህ፡፡ sima ከዚህ በኋላ የቀሩትን ክፈለ ቃል በማዛመድ ሌሎች ቃላት መስርቱ፡፡ s'ii.na=s'iina, gum.ba=gumba, gom.ba=gomba

3. Fill in Punctuation: Instruct the students to read each sentence. Students will fill in the missing punctuation for each sentence. The needed punctuation mark for each sentence is in the box in front of the sentence. Ask students to write the sentences to their notebooks. After giving students some time to finish, write correct sentences to the blackboard. -Naandi limitsa alamá? -Kamaatsi aluu'is sarma? -Naandi limitsa alamaama?

4. ቃላት መገንባት ተነጣጥለው የተቀመጡ የቃል ክፍሎችን ለየብቻ ከተመለከትን በኋላ የተነጣጠሉትን መልሰን እናገጣጥማለን፡፡ ከላይ ተነጣጥለው የተቀመጡትን የቃል ክፍሎች ለብቻ ማንበብ፤ከስር ደግሞ ሙሉውን ቃል ማንብብ፡፡ አሁን በፈጠርከው ታሪክ ውስጥ የምታገኛቸውን አንዳንድ ቃላትን ማንበብ ትጀምራለህ፡፡

179a

168 2

1

gomba

gumba

si

ba

gom

na

s'ii

ma

gum

ba

sima

s'iina

sima 3

?

Naandi limitsa alamá

?

Kamaatsi aluu'is sarma

?

Naandi limitsa alamaama

4

na gwaa kwaa e nagwaakwaae ka pi ta

a poo ho sa apoohosa

kapita

179

Guma'iisha

169

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. የቋንቋ ግንዛቤ ተማሪዎች ሐረጋትን ወይም ዓረፍተ ነገሮችን እንዲያነቡ መጠየቅ፡፡ በሚያነቧቸው ሐረጋት ወይም ዓረፍተ ነገሮች ውስጥ ተመሳሳይ ቃላት ወይም የቃል ክፍሎች እንዳሉ መለየት፡፡ ፍቺያቸውንም ማስረዳት፡፡ በያንዳንዱ ሕረግ ወይም ዓረፍተ ነገር ውስጥ ያሉትን ልዩነቶች ማውጣት(መለየት)፡፡

2. የማንበብ ሰበብ ለተማሪዎቹ የሚከተለውን ንገር፡- Nas'iina nala nagwaçawud'iilizhaaç kábooŋgwa, degamaça pita-ŋgisha ala-WoGooshe.

ተማሪዎች ድምጻቸውን አንድን ታሪክ ሳያሰሙ በግል ወይም በጥንድ እንዲያነቡ መምህሩ ይዘዛቸው፡፡ መምህሩ ታሪኩን ድምጹን ከፍ በማድረግ ለተማሪዎቹ ማንበብ አይጠበቅበትም፡፡ ተማሪዎች ድምጻቸውን ሳያሰሙ አንብበው ከጨረሱ በኋላ መምህሩ አንዳንድ ጥያቄዎችን ይጠይቃቸው) ሌሎች የታሪክ ጥያቄዎች ተማሪዎች ታሪኩን ካነበቡ በኋላ እነዚህን ጥያቄዎች ጠይቃቸው፡፡ ጥያቄዎቹን በጥቁር ሰሌዳ ላይ ከመጻፍ ይልቅ በቃል ጠይቃቸው፡፡ -Wuli alaati mpuu-poohosa? -Ashok'w a-WoGooshe poohosa alana?

3. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

180a

169 1

Aila desila ŋga. Akwa desookwa ŋga.

2

Daati a-WoGooshe mpuu-poohosa, daaapacakats, daaciil apapa. Nagana daapar apoohosa. Nagwaakwaae a-WoGooshe ká-eba, daaka kapita. “Darsheek'w poohosa pil!”

3

poohosa

Darsheek'w poohosa pil! 180

Guma'iisha

170

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. Tell the students to look at the syllable boxes. Give them an example word using syllables from the boxes and write it on the blackboard. Ask the students to make up other words from the syllables. Tell the students to write the words in their notebooks. Tell students to read their words to other students. 'isats, 'ísats, dida, gumba, gomba, s'iina, sima

2. ባዶ ቦታዎችን መሙላት በሳጥን ውስጥ ያሉትን ቃላት አንብቡ፤ከዚያም ዓረፍተ ነገሩን አንብቡና ከሳጥኑ ውስጥ ተገቢውን ቃል በመምረጥ ባዶ ቦታዎቹን ሙሉ፡፡

1. Ara daraat'oosh maleya. 2. Ahama daaat'oosh maleya. 3. Aila dilaat'oosh maleya. 4. Akwa dakwaat'oosh maleya.

3. ቃላትን በቃል ማጻፍ፡ ቃላትን በቃል በምታነብላቸው ጊዜ ተማሪዎች እያንዳንዱን ቃል በማስታወሻቸው ላይ እንዲጽፉ መመሪያ ስጥ፡፡ ተማሪዎቹ ቃሉን እያዳመጡ እንዲጽፉ በቂ ጊዜ ስጣቸው፡፡ 1. 'isats 2. 'ísats 3. Ara desara ŋga. 4. Ama desaam ŋga. 5. Ahama desa ŋga. 4.Obatsa-Nooraga: Maduusa-Mata በግፅ—ያለውን መመሪያ ያንብቡ

181a

Maakwaaiilama

170 1

2

'i

gom

da

ba

'í

gum

di

s'ii

sats

si

na

ma

Ahama

Akwa

Ara

1. ____ daraat'oosh maleya. 2. ____ daaat'oosh maleya. 3. ____ dilaat'oosh maleya.

4. ____ dakwaat'oosh maleya.

MaduusaMata

181

Aila

Guma'iisha

171

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. Built words : Ask the children to read each word and match it to a picture. Give students time to finish the exercise. In the end ask the students to tell the right answers for the whole class. 2. ክፈለ ቃልን በማዛመድ ቃልን መመስረት ተማሪዎችን እንዲህ በላቸው፡በመጀመሪያው ተርታ ላይ ምን ትመለከታላችሁ? በሁለተኛው ተርታ ላይ የተዘረዘሩትን ክፈለ ቃል ተመልከት፡፡ ከተዘረዘሩት ውስጥ የመጀመሪያው ክፈለ ቃል ምንድን ነው? a አዎን! በጣም ጎበዝ፡፡ ከሁለተኛው ተርታ ውስጥ ካሉት ክፈለ ቃል መካከል ከዚህ ክፈለ ቃል ጋር ተጣምሮ ቃል መመስረት የሚያስችለው የትኛው ክፈለ ቃል ነው? ma በጣም ጥሩ! አሁን ከታች ባለው ክፍት ቦታ ቃሉን መጻፍ ትችላለህ፡፡ ama ከዚህ በኋላ የቀሩትን ክፈለ ቃል በማዛመድ ሌሎች ቃላት መስርቱ፡፡ daato.kwaam=daatokwaam, ká.ja=kája, se.ya=seya

3. Fill in Punctuation: Instruct the students to read each sentence. Students will fill in the missing punctuation for each sentence. The needed punctuation mark for each sentence is in the box in front of the sentence. Ask students to write the sentences to their notebooks. After giving students some time to finish, write correct sentences to the blackboard. -Ara dartokw kája.

-Ama daatokwaam kája. -Ahama daatokw kája.

4. ቃላት መገንባት ተነጣጥለው የተቀመጡ የቃል ክፍሎችን ለየብቻ ከተመለከትን በኋላ የተነጣጠሉትን መልሰን እናገጣጥማለን፡፡ ከላይ ተነጣጥለው የተቀመጡትን የቃል ክፍሎች ለብቻ ማንበብ፤ከስር ደግሞ ሙሉውን ቃል ማንብብ፡፡ አሁን በፈጠርከው ታሪክ ውስጥ የምታገኛቸውን አንዳንድ ቃላትን ማንበብ ትጀምራለህ፡፡

182a

171 2

1

aya

ja

a

ya

daato

ja

ká

ma

se

kwaam

ama

seya

mbeya 3

.

Ara dartokw kája

.

Ama daatokwaam kája

.

Ahama daatokw kája

4

ka zaam bu hwa kazaambuhwa ka ca na ka

ka ma ga ha ma kamagahama

kacanaka

182

Guma'iisha

172

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. የቋንቋ ግንዛቤ ተማሪዎች ሐረጋትን ወይም ዓረፍተ ነገሮችን እንዲያነቡ መጠየቅ፡፡ በሚያነቧቸው ሐረጋት ወይም ዓረፍተ ነገሮች ውስጥ ተመሳሳይ ቃላት ወይም የቃል ክፍሎች እንዳሉ መለየት፡፡ ፍቺያቸውንም ማስረዳት፡፡ በያንዳንዱ ሕረግ ወይም ዓረፍተ ነገር ውስጥ ያሉትን ልዩነቶች ማውጣት(መለየት)፡፡

2. የማንበብ ሰበብ ለተማሪዎቹ የሚከተለውን ንገር፡- Nas'iina nala nagwaçawud'iilizhaaç kábooŋgwa, degamaça da alaad'ab nab'aga-gaanza nagwaad mada-da ka-etaganzowa.

ተማሪዎች ድምጻቸውን አንድን ታሪክ ሳያሰሙ በግል ወይም በጥንድ እንዲያነቡ መምህሩ ይዘዛቸው፡፡ መምህሩ ታሪኩን ድምጹን ከፍ በማድረግ ለተማሪዎቹ ማንበብ አይጠበቅበትም፡፡ ተማሪዎች ድምጻቸውን ሳያሰሙ አንብበው ከጨረሱ በኋላ መምህሩ አንዳንድ ጥያቄዎችን ይጠይቃቸው) ሌሎች የታሪክ ጥያቄዎች ተማሪዎች ታሪኩን ካነበቡ በኋላ እነዚህን ጥያቄዎች ጠይቃቸው፡፡ ጥያቄዎቹን በጥቁር ሰሌዳ ላይ ከመጻፍ ይልቅ በቃል ጠይቃቸው፡፡ -Ntsi alaadok'w agaanza ka-etaganzowa? -Nagwaawe aziba, ntsi alaad?

3. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

183a

172 1

Aça desaça ŋga Maahamaama desuwa ŋga.

2

Daadok'w agaanza ameeta çiça-mas'a ka-etaganzowa kameeta. Nagwaatid'ash a-etaganzowa magahatsa-k'waa-mas'a kamagahama, daawe aziba kazaambuhwa kazandiya. Daazilaç gaziya nak'waa-mas'a zil zil. Nagana daasaanz agaanza a-alana kacanaka. 3

ŋga

Maahamaama desuwa ŋga. 183

Guma'iisha

173

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. Built words : Ask the children to read each word and match it to a picture. Give students time to finish the exercise. In the end ask the students to tell the right answers for the whole class. 2. ክፈለ ቃልን በማዛመድ ቃልን መመስረት ተማሪዎችን እንዲህ በላቸው፡በመጀመሪያው ተርታ ላይ ምን ትመለከታላችሁ? በሁለተኛው ተርታ ላይ የተዘረዘሩትን ክፈለ ቃል ተመልከት፡፡ ከተዘረዘሩት ውስጥ የመጀመሪያው ክፈለ ቃል ምንድን ነው? maaha አዎን! በጣም ጎበዝ፡፡ ከሁለተኛው ተርታ ውስጥ ካሉት ክፈለ ቃል መካከል ከዚህ ክፈለ ቃል ጋር ተጣምሮ ቃል መመስረት የሚያስችለው የትኛው ክፈለ ቃል ነው? maama በጣም ጥሩ! አሁን ከታች ባለው ክፍት ቦታ ቃሉን መጻፍ ትችላለህ፡፡ maahamaama ከዚህ በኋላ የቀሩትን ክፈለ ቃል በማዛመድ ሌሎች ቃላት መስርቱ፡፡ a.ça=aça, desa.ça=desaça, desu.wa=desuwa

3. Fill in Punctuation: Instruct the students to read each sentence. Students will fill in the missing punctuation for each sentence. The needed punctuation mark for each sentence is in the box in front of the sentence. Ask students to write the sentences to their notebooks. After giving students some time to finish, write correct sentences to the blackboard. -Ara darf keya.

-Ama daafaam keya. -Ahama daaf keya.

4. ቃላት መገንባት ተነጣጥለው የተቀመጡ የቃል ክፍሎችን ለየብቻ ከተመለከትን በኋላ የተነጣጠሉትን መልሰን እናገጣጥማለን፡፡ ከላይ ተነጣጥለው የተቀመጡትን የቃል ክፍሎች ለብቻ ማንበብ፤ከስር ደግሞ ሙሉውን ቃል ማንብብ፡፡ አሁን በፈጠርከው ታሪክ ውስጥ የምታገኛቸውን አንዳንድ ቃላትን ማንበብ ትጀምራለህ፡፡

184a

173 2

1

me'a

eemá

maaha

ça

a

ça

desu

maama

desa

wa

maahamaama

maañja

zhaana 3

.

Ara darf keya

.

Ama daafaam keya

.

Ahama daaf keya ka li ma gaa kwa

4

kalimagaakwa ka saa jin

ká ma taa e kámataae

kasaajin

184

Guma'iisha

174

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. የቋንቋ ግንዛቤ ተማሪዎች ሐረጋትን ወይም ዓረፍተ ነገሮችን እንዲያነቡ መጠየቅ፡፡ በሚያነቧቸው ሐረጋት ወይም ዓረፍተ ነገሮች ውስጥ ተመሳሳይ ቃላት ወይም የቃል ክፍሎች እንዳሉ መለየት፡፡ ፍቺያቸውንም ማስረዳት፡፡ በያንዳንዱ ሕረግ ወይም ዓረፍተ ነገር ውስጥ ያሉትን ልዩነቶች ማውጣት(መለየት)፡፡

2. የማንበብ ሰበብ ለተማሪዎቹ የሚከተለውን ንገር፡- Nas'iina nala nagwaçawud'iilizhaaç kábooŋgwa, degamaça da alaad'ab nab'aga-diiba-YeC'uli nagwaats kalimagaakwa.

ተማሪዎች ድምጻቸውን አንድን ታሪክ ሳያሰሙ በግል ወይም በጥንድ እንዲያነቡ መምህሩ ይዘዛቸው፡፡ መምህሩ ታሪኩን ድምጹን ከፍ በማድረግ ለተማሪዎቹ ማንበብ አይጠበቅበትም፡፡ ተማሪዎች ድምጻቸውን ሳያሰሙ አንብበው ከጨረሱ በኋላ መምህሩ አንዳንድ ጥያቄዎችን ይጠይቃቸው) ሌሎች የታሪክ ጥያቄዎች ተማሪዎች ታሪኩን ካነበቡ በኋላ እነዚህን ጥያቄዎች ጠይቃቸው፡፡ ጥያቄዎቹን በጥቁር ሰሌዳ ላይ ከመጻፍ ይልቅ በቃል ጠይቃቸው፡፡ -Ká-ntsi alaakátij a-YeC'uli diibamá kámas'a-ma-WoTaak'? -Ntsi alaad nagwaas'as adiiba-YeC'uli najisha?

3. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

185a

174 1

Ara de'efarats naligaca. Aila de'efilats naligaca. Akwa de'efookwats naligaca.

2

Daajahas a-YeC'uli jaha kalimagaakwa. Daakatij diibamá kámas'á-ma-WoTaak' kámataae ja-ŋga. Naagwaakwaae daac adama kasaajin. Daas'as najisha, daaas'i aja-ŋga hash. 3

aja-ŋga Daaas'i aja-ŋga hash. 185

Guma'iisha

175

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. Tell the students to look at the syllable boxes. Give them an example word using syllables from the boxes and write it on the blackboard. Ask the students to make up other words from the syllables. Tell the students to write the words in their notebooks. Tell students to read their words to other students. aya, seya, mbeya, ama, eemá, zhaana, maañja

2. ባዶ ቦታዎችን መሙላት በሳጥን ውስጥ ያሉትን ቃላት አንብቡ፤ከዚያም ዓረፍተ ነገሩን አንብቡና ከሳጥኑ ውስጥ ተገቢውን ቃል በመምረጥ ባዶ ቦታዎቹን ሙሉ፡፡

1. YeC'uli daats kásuuga. 2. YeC'uli detsa kásuuga. 3. WoTaak' daas ŋga. 4. WoTaak' desa ŋga.

3. ቃላትን በቃል ማጻፍ፡ ቃላትን በቃል በምታነብላቸው ጊዜ ተማሪዎች እያንዳንዱን ቃል በማስታወሻቸው ላይ እንዲጽፉ መመሪያ ስጥ፡፡ ተማሪዎቹ ቃሉን እያዳመጡ እንዲጽፉ በቂ ጊዜ ስጣቸው፡፡ 1. seya 2. mbeya 3. Ara darf keya. 4. Ama daafaam keya. 5. Ahama daaf keya. 4.Obatsa-Nooraga: Magaha-Mawota alaDida በግፅ—ያለውን መመሪያ ያንብቡ

186a

Maakwaaiilama

175 1

2

a

má

ya

zhaa

se

a

ma

na

mbe

ja

maañ

ee

aa

e

1. YeC'uli d___ts kásuuga. 2. YeC'uli d___tsa kásuuga. 3. WoTaak' d___s ŋga.

4. WoTaak' d___sa ŋga.

MagahaMawota alaDida

186

Guma'iisha

176

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. Built words : Ask the children to read each word and match it to a picture. Give students time to finish the exercise. In the end ask the students to tell the right answers for the whole class. 2. ክፈለ ቃልን በማዛመድ ቃልን መመስረት ተማሪዎችን እንዲህ በላቸው፡በመጀመሪያው ተርታ ላይ ምን ትመለከታላችሁ? በሁለተኛው ተርታ ላይ የተዘረዘሩትን ክፈለ ቃል ተመልከት፡፡ ከተዘረዘሩት ውስጥ የመጀመሪያው ክፈለ ቃል ምንድን ነው? li አዎን! በጣም ጎበዝ፡፡ ከሁለተኛው ተርታ ውስጥ ካሉት ክፈለ ቃል መካከል ከዚህ ክፈለ ቃል ጋር ተጣምሮ ቃል መመስረት የሚያስችለው የትኛው ክፈለ ቃል ነው? ça በጣም ጥሩ! አሁን ከታች ባለው ክፍት ቦታ ቃሉን መጻፍ ትችላለህ፡፡ liça ከዚህ በኋላ የቀሩትን ክፈለ ቃል በማዛመድ ሌሎች ቃላት መስርቱ፡፡ bi.ya=biya, daa.ka=daaka, ká.miima=kámiima

3. Fill in Punctuation: Instruct the students to read each sentence. Students will fill in the missing punctuation for each sentence. The needed punctuation mark for each sentence is in the box in front of the sentence. Ask students to write the sentences to their notebooks. After giving students some time to finish, write correct sentences to the blackboard. -Daaka kámiimá, “Sa waaga.” -Daaka kámiimá, “Sa waaga.”

-Daaka kámiimá, “Sa waaga.”

4. ቃላት መገንባት ተነጣጥለው የተቀመጡ የቃል ክፍሎችን ለየብቻ ከተመለከትን በኋላ የተነጣጠሉትን መልሰን እናገጣጥማለን፡፡ ከላይ ተነጣጥለው የተቀመጡትን የቃል ክፍሎች ለብቻ ማንበብ፤ከስር ደግሞ ሙሉውን ቃል ማንብብ፡፡ አሁን በፈጠርከው ታሪክ ውስጥ የምታገኛቸውን አንዳንድ ቃላትን ማንበብ ትጀምራለህ፡፡

187a

176 2

1

biya

s'eya

li

ka

bi

miima

daa

ça

ká

ya

liça

liça

lita 3

,

Daaka kámiimá “Sa waaga.”

.

Daaka kámiimá, “Sa waaga ”

“ ” Daaka kámiimá, Sa waaga. 4

e ko du wa ekoduwa a gaa kwa

ká di du wa kádiduwa

agaakwa

187

Guma'iisha

177

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. የቋንቋ ግንዛቤ ተማሪዎች ሐረጋትን ወይም ዓረፍተ ነገሮችን እንዲያነቡ መጠየቅ፡፡ በሚያነቧቸው ሐረጋት ወይም ዓረፍተ ነገሮች ውስጥ ተመሳሳይ ቃላት ወይም የቃል ክፍሎች እንዳሉ መለየት፡፡ ፍቺያቸውንም ማስረዳት፡፡ በያንዳንዱ ሕረግ ወይም ዓረፍተ ነገር ውስጥ ያሉትን ልዩነቶች ማውጣት(መለየት)፡፡

2. የማንበብ ሰበብ ለተማሪዎቹ የሚከተለውን ንገር፡- Nas'iina nala nagwaçawud'iilizhaaç kábooŋgwa, degamaça da alaagaakw agaakwa nagu-WoTaak'.

ተማሪዎች ድምጻቸውን አንድን ታሪክ ሳያሰሙ በግል ወይም በጥንድ እንዲያነቡ መምህሩ ይዘዛቸው፡፡ መምህሩ ታሪኩን ድምጹን ከፍ በማድረግ ለተማሪዎቹ ማንበብ አይጠበቅበትም፡፡ ተማሪዎች ድምጻቸውን ሳያሰሙ አንብበው ከጨረሱ በኋላ መምህሩ አንዳንድ ጥያቄዎችን ይጠይቃቸው) ሌሎች የታሪክ ጥያቄዎች ተማሪዎች ታሪኩን ካነበቡ በኋላ እነዚህን ጥያቄዎች ጠይቃቸው፡፡ ጥያቄዎቹን በጥቁር ሰሌዳ ላይ ከመጻፍ ይልቅ በቃል ጠይቃቸው፡፡ -Kamaatsi alaawe agaakwa? -Wuli gaakwa alaawe nab'aga-WoTaak'?

3. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

188a

177 1

Ama de'efaatsaam naligaca. Aça de'efaça naligaca.

2

Daawe agaakwa kamagaakwa. Daagaakw gooda-WoTaak' kamaka. Kamaaka, daawe a-WoTaak' kágumiimá, daaka ka-oma, “Diduwa daagaakwa! Duuwe kamagaakwa, duugaakw. Ama kaakaam kádiduwa ekoduwa da kooma.” 3

kamaka

Diduwa daagaakwa! 188

Guma'iisha

178

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. Built words : Ask the children to read each word and match it to a picture. Give students time to finish the exercise. In the end ask the students to tell the right answers for the whole class. 2. ክፈለ ቃልን በማዛመድ ቃልን መመስረት ተማሪዎችን እንዲህ በላቸው፡በመጀመሪያው ተርታ ላይ ምን ትመለከታላችሁ? በሁለተኛው ተርታ ላይ የተዘረዘሩትን ክፈለ ቃል ተመልከት፡፡ ከተዘረዘሩት ውስጥ የመጀመሪያው ክፈለ ቃል ምንድን ነው? ç'a አዎን! በጣም ጎበዝ፡፡ ከሁለተኛው ተርታ ውስጥ ካሉት ክፈለ ቃል መካከል ከዚህ ክፈለ ቃል ጋር ተጣምሮ ቃል መመስረት የሚያስችለው የትኛው ክፈለ ቃል ነው? p'a በጣም ጥሩ! አሁን ከታች ባለው ክፍት ቦታ ቃሉን መጻፍ ትችላለህ፡፡ ç'ap'a ከዚህ በኋላ የቀሩትን ክፈለ ቃል በማዛመድ ሌሎች ቃላት መስርቱ፡፡ a.la=ala, mana.sama=manasama, káma.koho=kámakoho

3. Fill in Punctuation: Instruct the students to read each sentence. Students will fill in the missing punctuation for each sentence. The needed punctuation mark for each sentence is in the box in front of the sentence. Ask students to write the sentences to their notebooks. After giving students some time to finish, write correct sentences to the blackboard. -YeC'uli daad ŋga, daats. -YeC'uli daad ŋga, daats. -Diduwa daagaakwa!

4. ቃላት መገንባት ተነጣጥለው የተቀመጡ የቃል ክፍሎችን ለየብቻ ከተመለከትን በኋላ የተነጣጠሉትን መልሰን እናገጣጥማለን፡፡ ከላይ ተነጣጥለው የተቀመጡትን የቃል ክፍሎች ለብቻ ማንበብ፤ከስር ደግሞ ሙሉውን ቃል ማንብብ፡፡ አሁን በፈጠርከው ታሪክ ውስጥ የምታገኛቸውን አንዳንድ ቃላትን ማንበብ ትጀምራለህ፡፡

189a

178 2

1

muhwa

mfuuhwa

ç'a

koho

a

sama

mana

p'a

káma

la

ç'ap'a

WoTaak'

YeC'uli 3

,

YeC'uli daad ŋga daats.

.

YeC'uli daad ŋga, daats

!

Diduwa daagaakwa

4

na gwaa d'ab nagwaad'ab na la ç'a p'a

daa d'a kaç daad'akaç

nalaç'ap'a

189

Guma'iisha

179

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. የቋንቋ ግንዛቤ ተማሪዎች ሐረጋትን ወይም ዓረፍተ ነገሮችን እንዲያነቡ መጠየቅ፡፡ በሚያነቧቸው ሐረጋት ወይም ዓረፍተ ነገሮች ውስጥ ተመሳሳይ ቃላት ወይም የቃል ክፍሎች እንዳሉ መለየት፡፡ ፍቺያቸውንም ማስረዳት፡፡ በያንዳንዱ ሕረግ ወይም ዓረፍተ ነገር ውስጥ ያሉትን ልዩነቶች ማውጣት(መለየት)፡፡

2. የማንበብ ሰበብ ለተማሪዎቹ የሚከተለውን ንገር፡- Nas'iina nala nagwaçawud'iilizhaaç kábooŋgwa, degamaça mada-tamohwa alaat'o ab'aga ka-aç'iya kalamá.

ተማሪዎች ድምጻቸውን አንድን ታሪክ ሳያሰሙ በግል ወይም በጥንድ እንዲያነቡ መምህሩ ይዘዛቸው፡፡ መምህሩ ታሪኩን ድምጹን ከፍ በማድረግ ለተማሪዎቹ ማንበብ አይጠበቅበትም፡፡ ተማሪዎች ድምጻቸውን ሳያሰሙ አንብበው ከጨረሱ በኋላ መምህሩ አንዳንድ ጥያቄዎችን ይጠይቃቸው) ሌሎች የታሪክ ጥያቄዎች ተማሪዎች ታሪኩን ካነበቡ በኋላ እነዚህን ጥያቄዎች ጠይቃቸው፡፡ ጥያቄዎቹን በጥቁር ሰሌዳ ላይ ከመጻፍ ይልቅ በቃል ጠይቃቸው፡፡ -Nagwaats atamohwa kílamak'osha-aç'iya, anzaŋantsi aç'iya alaad'ab? -Na-ntsi nalaat'ootsan atamohwa aç'iya alamá?

3. የመጻፍ ልምምድ ተማሪዎች በመጽሃፉ ግርጌ የተጻፉትን ቃላት፣ ሐረጋት ወይም ዓረፍተነገሮች በማስታወሻ ደብተራቸው ላይ እንዲገለብጡ ምራቸው፡፡

190a

179 1

Ahama de'efaaç naligaca. Maahamaama de'efuuç naligaca.

2

Na-oka nameeta daats atamohwa kílamak'osha-aç'iya. Nagana daad'ab obatsa-aç'iya maaç'eeh. Daat'ootsan nanokwa nalaç'ap'a. Nagwaad'ab a-eemá daaka, “Ç'ap'a ala manasama.” Nagana daad'akaç kámakoho-ç'iduhwa. 3

ama

Ama de'efaatsaam naligaca. 190

Guma'iisha

180

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

1. Tell the students to look at the syllable boxes. Give them an example word using syllables from the boxes and write it on the blackboard. Ask the students to make up other words from the syllables. Tell the students to write the words in their notebooks. Tell students to read their words to other students. biya, s'eya, liça, lita, ç'a p'a, aya

2. ባዶ ቦታዎችን መሙላት በሳጥን ውስጥ ያሉትን ቃላት አንብቡ፤ከዚያም ዓረፍተ ነገሩን አንብቡና ከሳጥኑ ውስጥ ተገቢውን ቃል በመምረጥ ባዶ ቦታዎቹን ሙሉ፡፡

1. Dida daat'ooos'e tak. 2. Duwa daat'oos'e tak. 3. Dida duut'oos'e tak.

3. ቃላትን በቃል ማጻፍ፡ ቃላትን በቃል በምታነብላቸው ጊዜ ተማሪዎች እያንዳንዱን ቃል በማስታወሻቸው ላይ እንዲጽፉ መመሪያ ስጥ፡፡ ተማሪዎቹ ቃሉን እያዳመጡ እንዲጽፉ በቂ ጊዜ ስጣቸው፡፡ 1. lita 2. liça 3. muhwa 4. mfuuhwa 5. Ahama de'efaaç naligaca. 4.Obatsa-Nooraga: Magaha-Mawota alaDida በግፅ—ያለውን መመሪያ ያንብቡ

191a

Maakwaaiilama

180 1

2

bi

mu

li

ta

ya

hwa

p'a

s'e

ç'a

mfuu

a

ça

Dida

Duwa

1. ____ daat'ooos'e tak. 2. ____ daat'oos'e tak. 3. ____ duut'oos'e tak.

MagahaMawota alaDida

191