Sa-Gumuz Maaçerakʼo-Masʼa 2 Etamaceesa-Çaañjaha ká-Etamatigatsama

Citation preview

Sa- Gumuz Maaçerak'o-Mas'a 2 Etamaceesa-Çaañjaha ká-Etamatigatsama

Sa-Gumuz

Grade Two Language Subject Textbook - Trial Edition This textbook is a product of the Benishangul-Gumuz Language Development Project, which is a joint project between: Education Bureau, Bureau of Culture & Information, Benishangul-Gumuz National Regional State, P.O. Box 64, Assosa and SIL Ethiopia, P.O. Box 2576, Addis Ababa

Title:

Sa- Gumuz Maaçerak'o-Mas'a Mbaand Etamaceesa-Çaañjaha ká-Etamatigatsama

English title:

Gumuz As A Subject Grade 2

Language:

Gumuz, spoken in Ethiopia and Sudan

Type of book:

Teacher's Book

Year of publication:

2016

Writers:

Tomas Goshu, Gawo Adem, Hayemanot Girma , Comander Gawo ,Mathewos Befekadu

Translators:

Tomas Goshu, Gawo Adem, Hayemanot Girma ,Comander Gawo

Editor:

Travis Williamson

Illustrators:

Kaleb Belete & SIL International Illustration

Resources Illustrations are copyrighted by: SIL Copies Printed:

110

Sa- Gumuz Maaçerak'o-Mas'a Mbaand Etamaceesa-Çaañjaha ká-Etamatigatsama

Sa-Gumuz

Introduction

This teacher's book was designed in accordance with the Ethiopian national syllabus for grade two. It is composed of 180 lessons to be taught over a period of 36 weeks. Each lesson is designed for one class period. Before the start of each unit there is a page stating the unit topic and how many lessons are in each unit. Every fifth lesson is a review lesson which should be taught on the Friday of each week. The layout of the teacher's book is similar to the Gumuz Grade 1 teacher book. The left hand page includes notes and instructions for the teacher while the right hand page shows the corresponding page from the student book. In this way the teacher can conveniently refer to both the teacher instructions and the student book at the same time.

Mapok'wa

Guma'iisha-ça-ganzaŋa ( Goiilama) 1. Ahwa……………………………………………………………………………….. 1

2. Kwaaha………………………………………………………………………… ..21 3. Soot' jinda kaS'iina.…………………………………………………….……41 4. Mpaça-da alilaçala…………………………………………………...…… 51 5. Mayizhatsa alila-eba…………………………………………………………61 6. Dilagaziya……………………………………………………………………….. 81 7. Magahatsa-masogwa…………………………….…………………….. 101 8. Mada-magasa………………………………………………………………. 121 9. Gee'a aluukaawotok'w…………………………………………………. 141 10. Kee-maawud'ok'wa...……………………………………………..……..161

Guma'iishama 1 - Ahwa Magamaça ala-Añjihama 20 Gaabeya 4

Magamaça ala-Añjahama

1

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ŋgishaçats s'eeahwa? Na-ntsi aluugahats ká-ahwa? Ŋgishaçats jinasama alaahwa? Maŋgahatsa kamawud'iilama Naakáŋgishats kádaamagamashama kámawud'uwa makotsa. Lak'waakáts daamagamashama eelabi alewota kaboŋgwa. Çaká kádamagamashama kájinda kámakwaauuk'on ŋgisha. T'o naawud'o taasa-maat'ooshama magamashama kaawot adaamagamashama a-alaakaal mawud'iilama nagana lok'waakats. T'o naawud'uwiil katsamaama, kaakaapaŋaats maatab'atsa, tab'atsaam. Naaakwaaiil malak'otsama naakáka eelabi alaawot as'iina ala? Wud'aça ŋgisha ala-añjihama. Nagana naakáŋgishats kádaamagamashama malañahok'o-da alana, nuutigats kak'waatsitsamaama. Naakáka, “Wuli alekaala mawud'iila-mazila-ŋgisha ala?” Jinda naalok'ots, naaka, “Wuli alekaalaash mawud'iilama kooma ala?” Gahaçats malañahok'oma alilabaanda ka-alila-okaag ee-atselana.

Mak'ota Ŋgishaçaká kádaamagamashama naak'oto ça-nooraga alaawot nilamalañahok'oma kilanooraga kálamaama. -e'isarats ,e'isarats , ma'isaratsaaŋgo

Ŋgisha alaapats nalisa Naakáŋgishats kádaamagamashama kámawud'uwa alaawot nilasaaduuk'a. Nagana naakáŋgishats kádaamagamashama kámawud'uwa s'iina alatisok'wa. Naalak'ots daamagamashama, naaka, “Tugoçatsan 'eyaaça namatisok'o-makotsa, ee-ntsi alaawotaats makotsa ala? Daagah!” Nagana naalak'ots daamagamashama kámaŋgishuts ça-sa alaawot nagonahama, eelabi aluu'o ça-sa ala? Nagana naakuho káguça-ŋgisha alaawot nilasaanduuk'a. Nagana naalak'ots daamagamashama kámaŋgishuuts kak'waatsitsamaama gwaa'iish aça-ŋgisha a-alana. Naalak'ots daamagamashama naaka, “Wuli alewud'aaiil gwaa'iish as'iina a-ala?” Naakahulashkwe ajinda a-alaa'iyoosh na-nneya eela-etamawud'iilama. Nagana naaatish kágus'iina kájinda.

Mak'ota Nagwaawud'iilizh káboŋgwa, naakáŋgish kádaamagamashama kámak'otuwa nanooraga nalamaama. Naakák'ots kádaamagamashama makotsa meeta namahii-saaleda. - (a, A), (e, E), ( i, I)

1a

1 Aho-gaafa

e'i sa ra ts e'isarats na gwaa ga ma ts

ma'i sa ra tsaa ŋgo

e'isarats

ma'isaratsaaŋgo

1.

2.

3.

ça-sa Mazalilama K'o-ngisha Mak'ota a

a ya

aya

a, A

e

e ba

eba

e, E

i

li ça

liça

i, I

1

Magamaça ala-Añjihama

2

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ŋgisha alaapats nalisa Naakáŋgishats kádaamagamashama kámawud'uwa alaawot nilasaaduuk'a. Nagana naakáŋgishats kádaamagamashama kámawud'uwa s'iina alatisok'wa. Naalak'ots daamagamashama, naaka, “Tugoçatsan 'eyaaça namatisok'o-makotsa, ee-ntsi alaawotaats makotsa ala? Daagah!” Nagana naalak'ots daamagamashama kámaŋgishuts ça-sa alaawot nagonahama, eelabi aluu'o ça-sa ala? Nagana naakuho káguça-ŋgisha alaawot nilasaanduuk'a. Nagana naalak'ots daamagamashama kámaŋgishuuts kak'waatsitsamaama gwaa'iish aça-ŋgisha a-alana. Naalak'ots daamagamashama naaka, “Wuli alewud'aaiil gwaa'iish as'iina a-ala?” Naakahulashkwe ajinda a-alaa'iyoosh na-nneya eela-etamawud'iilama. Nagana naaatish kágus'iina kájinda.

-

Mak'ota Nagwaawud'iilizh káboŋgwa, naakáŋgish kádaamagamashama kámak'otuwa nanooraga nalamaama. Naakák'ots kádaamagamashama makotsa meeta namahii-saaleda. ( o,O), ( u,U), ( m, M )

Ça-mak'ota Maat'oos'eya kás'iina. Akwaaçiil k'o-ŋgisha alaçagamashaaç namagazhija, k'otaça namahii-saaleda. Lak'otsaam daamagamashama naawud'iil. T'owaam daamagamashama naaŋgishowiil kámawota ŋgisha alaapeets nilamak'ota. Lak'otsaam daamagamashama naawud'o makotsa cannaka alaawot nilanooraga. Ŋgishaakáts kádaamagamashama naawud'o makotsa alaawot nilanooraga nalamaama. Naakáŋgishats kádaamagamashama eelewud'aakiil s'iina kámaahamaama. Nagwuuwot nagumawud'iila-s'iina alana, naakatigats adaamagamashama kak'waatsitsamaama makotsa alaakaants kas'iina kaluuwud'iil kalana. Nagwaad'abogwaam kágumakotsa ka-alila-mbaand káboŋgwa, bas'aakash mawud'iilama, eelok'waats daamagamashama malak'otsa 3 alaawot nilanooraga-etamaceesa-etamatigatsama. Nagwaad'abogwaam kágumakotsa ka-alila-nzaaç kabooŋgwa, bas'aakash mawud'iilama, lak'otsaam malak'otsa okaag (3) alaawot nilanooraga. Nagwuuwud'iilizh s'iina alana kooma káboŋgwa, lak'oçats malak'otsa alaapeets nilas'iina. Aho-Gaafa Aça daamagamashama, t'ooçakás'e dewud'ariil ká-aça s'iina jinda. Daawot b'aga meeta aluu'o Baadam. Daakáka aduumá aluu'o s'eemá Baalibind, “Baaba kodeyaam ahwa ká-ara e'isarats?” Nagana daats a-obamá kíla-makoda-ahwa kásuuga, daakákode káBaalibinda aho-gaafa daakáka “'Isats.” Nagwaagamats aBaalibinda ahwa alana daaka, ara ma'isaratsaaŋgo, ahwa ala aho-gaafa tso. Daakámaç a-obamá daaka 'isatsaam kasaajin! Nagana daawe a-WoBaandohwa daakáka káBaadam, “Anzhaakiil ahwa ala káduwa, kodaaké ahwa alagunza, çaká.” Ŋgishaçats makotsa alaçatigatsaaç ka'eyaaça? Ntsi alaalak'ots aBaalibinda kamakodaaké a-obamá? Ŋgishaçats makotsa alaçatigatsaaç ka'eyaaça? Ahwa aluukode kaBaalibinda afeesh we afeeshaaŋgo? Naguça wud'aaç eelabi aleewotaagw nabongwa? Maalak'otsa alaapats nila-ça-mak'ota Nagwaawud'iilizh a-etamatigatsama nagwaakarok'w káboŋgwa, naakalak'ots daamagamashama kámalak'otsa kalaapats nila-ça-mak'ota. Nagana aŋgishaçiil eelaawot amak'ota a-alana. Shooka-abi ahwa alaakode aBaadama káduumá? Eelabi alewotaats ahwa alekoduwe káBaalibinda? Ká-ntsi alaakákook'w aBaalibinda ahwa aluukode ká-ahama?

2a

2 Çasa Mazalilama K'o-ngisha Mak'ota

o

o ka

oka

o, O

u

gum ba

gumba

u, U

m

ee má

eemá

m, M

Aho-gaafa

2

Magamaça ala-Añjihama

3

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ŋgisha alaapats nalisa Naakáŋgishats kádaamagamashama kámawud'uwa alaawot nilasaaduuk'a. Nagana naakáŋgishats kádaamagamashama kámawud'uwa s'iina alatisok'wa. Naalak'ots daamagamashama, naaka, “Tugoçatsan 'eyaaça namatisok'o-makotsa, ee-ntsi alaawotaats makotsa ala? Daagah!” Nagana naalak'ots daamagamashama kámaŋgishuts ça-sa alaawot nagonahama, eelabi aluu'o ça-sa ala? Nagana naakuho káguça-ŋgisha alaawot nilasaanduuk'a. Nagana naalak'ots daamagamashama kámaŋgishuuts kak'waatsitsamaama gwaa'iish aça-ŋgisha a-alana. Naalak'ots daamagamashama naaka, “Wuli alewud'aaiil gwaa'iish as'iina a-ala?” Naakahulashkwe ajinda a-alaa'iyoosh na-nneya eela-etamawud'iilama. Nagana naaatish kágus'iina kájinda.

Mak'ota Nagwaawud'iilizh káboŋgwa, naakáŋgish kádaamagamashama kámak'otuwa nanooraga nalamaama. Naakák'ots kádaamagamashama makotsa meeta namahii-saaleda. - (d, D) , ( k, K ) ,( g , G)

Magama-ça-ŋgisha / Mfagok'o-ça-ŋgisha Ŋgishaçakáts kádaamagamashama naawud'o ça-ŋgisha alaawot nilasaanduuk'a nak'osama alamaat'ooshama, naakatigoots kak'waatsitsamaama. Nagana ŋgishaçakátsaam kádaamagamashama naakáluŋgo kámawud'iilama nuunzahas kameeta lisa. Nagana naakahuloon mawud'iilama ee-atselana na'eyaad'aça ká'eyaa-gunza. Jinda ŋgishaçaká kádaamagamashama, naatugootsan 'eyaamaama namakotsa nalamaat'ooshama. Lak'oçats kaaçaká, ntsi alaçagamatsaaç? Ŋgishaçaká kádaamagamashama nuut'oos'e, nagana, nuupaŋ ça-ŋgisha alamá nilasaanduuk'a. Lak'oçats ekaaça, “Wuli alaad'aba?” Jinda ŋgishaçaka kádaamagamashama nuupaŋ ça-ŋgisha alaawot nilasaanduuk'a nuuntadasa, nuuk'ot nanooraga nalamaama. Nagana hulaçaká kágumakotsa kájinda, ŋgishaçakáts kádaamagamashama kájinda, nuugahats ee-ats eelana. -kwaambarta, kwaata, shooraaba, galaba

3a

3 Ça- Mazalilama sa

K'o-ngisha Mak'ota

d

di da

dida

d, D

k

kaa ka ma

kaakama

k, K

g

goo da

gooda

g, G

shoo

gu

d'a

ba

ga

kwaam

hu

pi

ta

lii

t'e

kwaa

raa

zaa

la

ra

1.

3.

2.

4.

3

Magamaça ala-

4

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ŋgisha alaapats nalisa Naakáŋgishats kádaamagamashama kámawud'uwa alaawot nilasaaduuk'a. Nagana naakáŋgishats kádaamagamashama kámawud'uwa s'iina alatisok'wa. Naalak'ots daamagamashama, naaka, “Tugoçatsan 'eyaaça namatisok'o-makotsa, ee-ntsi alaawotaats makotsa ala? Daagah!” Nagana naalak'ots daamagamashama kámaŋgishuts ça-sa alaawot nagonahama, eelabi aluu'o ça-sa ala? Nagana naakuho káguça-ŋgisha alaawot nilasaanduuk'a. Nagana naalak'ots daamagamashama kámaŋgishuuts kak'waatsitsamaama gwaa'iish aça-ŋgisha a-alanaNaalak'ots daamagamashama naaka, “Wuli alewud'aaiil gwaa'iish as'iina a-ala?” Naakahulashkwe ajinda a-alaa'iyoosh na-nneya eela-etamawud'iilama. Nagana naaatish kágus'iina kájinda. Mak'ota Nagwaawud'iilizh káboŋgwa, naakáŋgish kádaamagamashama kámak'otuwa nanooraga nalamaama. Naakák'ots kádaamagamashama makotsa meeta namahii-saaleda. -(w, W) , ( n, N ) , ( s ,S )

Ça-mak'ota Aho-gaafa Ŋgishaakátsaam kádaamagamashama naawud'o makotsa alamaŋkwaaiilama jinda mantadasa-ça-ŋgisha alamaŋkwaaiilama. Mawud'uukiilaaŋgo Kádaamagamashama mantadasa-ça -ŋgisha. Ŋgishaakáam kádaamagamashama, naakáwud'iil mantadasa-ŋgisha alatisok'wa kádaamagamashama kájinda kálaa'iish nagonahamaama. Naakáŋgish ká-etamawud'iilama kámeeta naakáluŋgw kámawud'iilama, nagwaawud'iil aetamagamashama ameeta, meetaakwe alaawot nagumaat'oos'eya, naakahulash kak'waatsitsamá. Ee-atselana naawud'iilkwe ameeta kámeeta atsen. Naawud'owiila mantadasa-ça-ŋgisha kooma eeatselana. Naakáç saata aledaala kámaahamaama. Nagana káboŋgwa naafarats a-etamagamashama ameeta a-alaakaalash mawud'iilama, naa'iicogw naliça-daamagamashama, naakáwud'iila kámaahamaama mantadasa-ça-ŋgisha kooma. Daamagamashamaakwe jinda naawoto tak tak, naakahuloosh kak'waatsitsamaama nanooraga nalamaama, da aluwowot namawud'iilama. Lak'otsaam daamagamashama kamawota-mawud'iilama. Ekaaluwaali makwaak'oma?

Maalak'otsa alaapats nila-ça-mak'ota Alabi shooka-ahwa ale'isaats agunza-dida? Alabi ahwa aluwaanzhiil káBaalbinda? Nagwaad agadida alabi shooka-ahwa alaagah kama'isatsama? Ŋgishaçats shooka-ahwa alaa'isats agumuza?

4a

4 Çasa Mazalilama

K'o-ngisha

Mak'ota

w

waa ga

waaga

w, W

n

naa nu wa

naanuwa

n, N

s

suu ga

suuga

s, S

Aho-gaafa 1. Baadama obamá alaBaalibinda tso. 2. Daaka aBaalibinda ká-obamá, “Kode ahwa ká-ara.” 3. Daakákode aBaadama káduumá ahwa. 4. Daakáç aBaadama káduumá aho-gaafa. 5. Duukáç ŋgisha ká-obamá kalaBaalibida. 6. Duukaanzhiil káBaalibinda jinda-ahwa. 4

Magamaça ala-

5

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ça-mak'ota Ŋgishaçakáts kádaamagamashama kámawud'uwiil káluk'omama, mantadasa-ça-ŋgisha. Nagana naalak'ots nadaamagamashama b'aga meeta, nagwewud'aakiil mantadasa-ça-ŋgisha kádaamagamashama kájinda kámaluŋgwaaka káluguza. Maka makotsa kooma daancaaçizh, lak'otsaam daamagamashama, abi makotsa alaakaats kas'iina kaluuwud'iila. Naakáŋgishats kádaamagamashama kákooma kámatigowaakats kak'waatsitsamaama makotsa alaakaats kamantadasa-ça-ŋgisha alas'iina. Gahaçats mantadasa-ça-ŋgisha aluubas' magahatsama ee-atsen.

Mak'ota aluŋgishats kalisa Kamakaalaashan adaamagamashama ça-sa mak'otama, ŋkwaaçakiil maŋgishatsa-ŋgisha meeta kalisaça gashaad yila-3 naak'oto nnooraga nalanaana ŋgisha alaagasook'w. Ça-sa aluut'oots namatisok'oma, kámatab'aats maahamaama nagwek'otuwa nanooraga nalamaama. Nagwek'otuwa nanooraga nalamaama, Ŋgishaçakáts kádaamagamashama k'otat gweyaat'ooush mak'otsama. Ŋgishaçakáts kádaamagamashama nagweyaat'ooush mak'otama, nuuk'ot na'eyaa-d'aç'a ká'eyaagunza, kamak'otuwaaŋgo nas'arra kámao'a jinda kamak'otuwaaŋgo nas'arra kágaca, nuut'o naa'iish aça-mak'ota nas'arra. Ŋgishaçaká kádaamagamashama, alatisok'wa ça-sa eeluuk'ot na'eyaa-d'aç'a ká'eyaa-gunza nagana jinda eeluubas'aç ça-s'arra meeta eeluuk'ot kágaca. Namakad'ashama kaak'otowizh adaamagamashama nanooraga nalamaama káboŋgwa, naak'ot a-etamatigatsama çaŋgisha alana kooma namahii-saaleda, nagana naakaawud'aç adaamagamashama kalamaama. Nagana lak'oçats daamagamashama, “Anzaŋantsi daamagamashama alaad'aba?” -t'aaaga, aho-jiÇa, duuŋgwa , zaraÇa

Magama-ça-ŋgisha / Mfagok'o-ça-ŋgisha Ŋgishaçakáts kádaamagamashama nuuwud' makotsa nzaaç alana. Lak'oçats daamagamashama mp'aak'o-malak'otsa kámawota-makotsa alana. Maka, eelabi alaawotaats alamaat'ooshama? Jindaakwe lak'oçats ee-atsa eelana.... Nagana naawud'iil adaamagamashama katsamaama ça-ŋgisha alaawot nzaaç na'eyaa-gunza, naakaawud'ooç kamakotsa kalaawot na'eyaa-d'aça. Namakad'ashama, naak'ot a-etamatigatsama namahii-saaleda kamaanzahatsa-makosama -kwaambarta, kwaata, shooraaba, galaba

5a

Maŋkwaaiilama

5 1. Baadama obamá alaBaalibinda tso.

___ (a)

2. Daaka aBaalibinda ká-obamá, “Kode

___ (b)

ahwa ká-ara.”

3. Daakákode aBaadama káduumá ahwa.

___ (c)

4. Daakáç aBaadma káduumá aho-gaafa.

___ (d)

5. Duukáç ŋgisha ká-obamá kálaBaalibida. 6. Duukaanzhiil káBaalibinda jinda- ahwa.

1 (e) ___ (f)

1. t'

3. d

2. a

4. z

1.

___ (a) galaba

2.

___ (b) kwaata

3.

1

4.

(c) kwaambarta

___ (d) shooraaba

5

Magamaça ala-Añjahama

6

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Nak'waaeba nalaça shooka-abi ahwa alaça'isatsaaç? Ntsi da alaad adida a-alaazhigaaliç namas'a-magamashama? Nalabi añjaha aluuŋkod ahwa ká-aça? Maŋgahatsa kámawud'iilama Naakáŋgishats kádaamagamashama kámawud'uwa makotsa. Lak'waakáts daamagamashama eelabi alewota káboŋgwa. Çaka kádamagamashama kájinda kámakwaauuk'on ŋgisha. T'o naawud'o taasa-maat'ooshama magamashama kaawot adaamagamashama alaakaal mawud'iilama nagana lok'waakats. T'o naawud'uwiil katsamaama, kaakaapaŋaats maatab'atsa tab'atsama. Naakwaaiil malak'otsama naakáka eelabi alaawot as'iina ala? Wud'aça ŋgisha ala-añjihamá. Nagana naakáŋgishats kádaamagamashama malañahok'o-da alana, nuutigats kak'waatsitsamaama. Naakáka, “Wuli alekaala mawud'iila-mazila-ŋgisha ala?” Jinda naalok'ots, naaka, “Wuli alekaalaash mawud'iilama kooma ala?” Gahaçats malañahok'oma alilabaanda ka-alila-okaag ee-atselana.

-

Mak'ota Ŋgishaçaká kádaamagamashama naak'oto ça-ŋgisha alaawot nilamalañahok'oma kilanooraga kálamaama. kamagamaç , nagumagamashama , etamatigatsama

Ŋgisha alaapats nalisa Naakáŋgishats kádaamagamashama kámawud'uwa alaawot nilasaaduuk'a. Nagana naakáŋgishats kádaamagamashama kámawud'uwa s'iina alatisok'wa. Naalak'ots daamagamashama, naaka, “Tugoçatsan 'eyaaça namatisok'o-makotsa, ee-ntsi alaawotaats makotsa ala? Daagah!” Nagana naalak'ots daamagamashama kámaŋgishuts ça-sa alaawot nagonahama, eelabi aluu'o ça-sa ala? Nagana naakuho káguça-ŋgisha alaawot nilasaanduuk'a. Nagana naalak'ots daamagamashama kámaŋgishuuts kak'waatsitsamaama gwaa'iish aça-ŋgisha aalanaNaalak'ots daamagamashama naaka, “Wuli alewud'aaiil gwaa'iish as'iina a-ala?” Naakahulashkwe ajinda a-alaa'iyoosh na-nneya eela-etamawud'iilama. Nagana naaatish kágus'iina kájinda. Nagwaaŋwaawilaizh mawud'iilama káboŋgwa, naakáŋgish kádaamagamashama kámak'otuwa nanooraga nalamaama. Naakák'ots kádaamagamashama makotsa meeta namahi saaleda. Mak'ota Nagwaawud'iilizh káboŋgwa, naakáŋgish kádaamagamashama kámak'otuwa nanooraga nalamaama. Naakák'ots kádaamagamashama makotsa meeta namahii-saaleda. - ( l, L) , ( h, H ) , ( t ,T )

6a

6 Çiça-ahwá

ka ma ga maç kamagamaç na gu ma ga ma sha ma

eta ma ti ga tsa ma

nagumagamashama

etamatigatsama

1.

2.

3.

Çasa Mazalilama K'o-ngisha Mak'ota l

li sa

lisa

l, L

h

ho sa

hosa

h, H

t

ta ha má

tahamá

t, T

6

Magamaça ala-Añjahama

7

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ŋgisha alaapats nalisa Naakáŋgishats kádaamagamashama kámawud'uwa alaawot nilasaaduuk'a. Nagana naakáŋgishats kádaamagamashama kámawud'uwa s'iina alatisok'wa. Naalak'ots daamagamashama, naaka, “Tugoçatsan 'eyaaça namatisok'o-makotsa, ee-ntsi alaawotaats makotsa ala? Daagah!” Nagana naalak'ots daamagamashama kámaŋgishuts ça-sa alaawot nagonahama, eelabi aluu'o ça-sa ala? Nagana naakuho káguça-ŋgisha alaawot nilasaanduuk'a. Nagana naalak'ots daamagamashama kámaŋgishuuts kak'waatsitsamaama gwaa'iish aça-ŋgisha a-alanaNaalak'ots daamagamashama naaka, “Wuli alewud'aaiil gwaa'iish as'iina a-ala?” Naakahulashkwe ajinda a-alaa'iyoosh na-nneya eela-etamawud'iilama. Nagana naaatish kágus'iina kájinda. Mak'ota Nagwaawud'iilizh káboŋgwa, naakáŋgish kádaamagamashama kámak'otuwa nanooraga nalamaama. Naakák'ots kádaamagamashama makotsa meeta namahii-saaleda. Ça-mak'ota Maat'oos'eya kás'iina. Akwaaçiil k'o-ŋgisha alaçagamashaaç namagazhija, k'otaça namahii-saaleda. Lak'otsaam daamagamashama naawud'iil. T'owaam daamagamashama naaŋgishowiil kámawota ŋgisha alaapeets nilamak'ota. Lak'otsaam daamagamashama naawud'o makotsa cannaka alaawot nilanooraga. Ŋgishaakáts kádaamagamashama naawud'o makotsa alaawot nilanooraga nalamaama. Naakáŋgishats kádaamagamashama eelewud'aakiil s'iina kámaahamaama. Nagwuuwot nagumawud'iila-s'iina alana, naakatigats adaamagamashama kak'waatsitsamaama makotsa alaakaants kas'iina kaluuwud'iil kalana. Nagwaad'abogwaam kágumakotsa ka-alila-mbaand káboŋgwa, bas'aakash mawud'iilama, eelok'waats daamagamashama malak'otsa 3 alaawot nilanooraga-etamaceesa-etamatigatsama. Nagwaad'abogwaam kágumakotsa ka-alila-nzaaç kabooŋgwa, bas'aakash mawud'iilama, lak'otsaam malak'otsa okaag (3) alaawot nilanooraga. Nagwuuwud'iilizh s'iina alana kooma káboŋgwa, lak'oçats malak'otsa alaapeets nilas'iina. Çiça-ahwá Aça daamagamashama, t'ooçakás'e dewud'ariil ká-aça s'iina jinda. Na-oka nameeta daawot b'aga meeta aluu'o s'eemá WoMagaakwa daaçash duumá aluu'o s'eemá YaGofa kámas'a-magamashama. YaGofaakwe mazhigaliça-duwa nagumagamashama. Da alaaŋgishats aetamatigatsama kooma daakáat'oos'e k'otat, jinda daak'ot nanooraga. Nagwaad'aambiil a-etamatigatsama daamagamashama, daakwaak'okwe a-ahama malak'otsa kooma. Na-oka-makad'ashama nagwuunzaŋ kádida karda, daakapas a-ahama kamagamaça, nagana daaaŋgahiil daamas'a alamá kooma, nagana duukákode çiçaahwa kasha-b'aka, daa'isa. Ŋgishaçats makotsa alaçatigatsaaç ka'eyaaça? Elabi aluu'o s'et-etamagamashama alaamaak'w namagamaça? Ŋgishaçats makotsa alaçatigatsaaç ka'eyaaça? Ntsi da alaad YaGofa nagwaawot etamatigatsama nagamatigatsama? Naguça udaaç eelabi alewotaagw nabongwa?

Maalak'otsa alaapats nila-ça-mak'ota Nagwaawud'iilizh a-etamatigatsama nagwaakarok'w káboŋgwa, naakalak'ots daamagamashama kamalak'ots kalaapats nila-ça-mak'ota. Nagana aŋgishaçiil eelaawot amak'ota a -alana. Kágwaabi alaaçash a-WoMagaakwa duumá? Eelabi alaawot a-YaGofa Namas'a-magamashama? Ká-ntsi alaakaaŋgahiil daamas'a ala-YaGofa? Nagwaad'aambiil a-etamatigatsama daamagamashama, wuli alaakwaak'w malak'otsa kooma?

7a

7 Ça-sa Mazalilama K'o-ngisha Mak'ota ts

tsii má

tiimá

ts, Ts

y

yaa gwe ya yaagweya

y, Y

sh

shaan ti ya shaantiya

sh, Sh

Çiça-ahwá

7

Magamaça ala-Añjahama

8

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ŋgisha alaapats nalisa Naakáŋgishats kádaamagamashama kámawud'uwa alaawot nilasaaduuk'a. Nagana naakáŋgishats kádaamagamashama kámawud'uwa s'iina alatisok'wa. Naalak'ots daamagamashama, naaka, “Tugoçatsan 'eyaaça namatisok'o-makotsa, ee-ntsi alaawotaats makotsa ala? Daagah!” Nagana naalak'ots daamagamashama kámaŋgishuts ça-sa alaawot nagonahama, eelabi aluu'o ça-sa ala? Nagana naakuho káguça-ŋgisha alaawot nilasaanduuk'a. Nagana naalak'ots daamagamashama kámaŋgishuuts kak'waatsitsamaama gwaa'iish aça-ŋgisha a-alanaNaalak'ots daamagamashama naaka, “Wuli alewud'aaiil gwaa'iish as'iina a-ala?” Naakahulashkwe ajinda a-alaa'iyoosh na-nneya eela-etamawud'iilama. Nagana naaatish kágus'iina kájinda.

Mak'ota Nagwaawud'iilizh káboŋgwa, naakáŋgish kádaamagamashama kámak'otuwa nanooraga nalamaama. Naakák'ots kádaamagamashama makotsa meeta namahii-saaleda. - ( ç, Ç ) , ( c, C ) , ( ŋ , ŋ )

Magama-ça-ŋgisha / Ŋgishaçakáts kádaamagamashama naawud'o ça-ŋgisha alaawot nilasaanduuk'a nak'osama alamaat'ooshama, naakatigoots kak'waatsitsamaama. Nagana ŋgishaçakátsaam kádaamagamashama naakáluŋgo kámawud'iilama nuunzahas kameeta lisa. Nagana naakahuloon mawud'iilama ee-ats eelana na'eyeaa-d'aça ká'eyaa-gunza. Jinda ŋgishaçaká kádaamagamashama naatugootsan 'eyaamaama namakotsa nalamaat'ooshama. Lak'oçats kaaçaká, “Ntsi alaçagamatsaaç?” Ŋgishaçaká kádaamagamashama nut'oos'e, nagana, nuupaŋ ça-ŋgisha alamá nilasaanduuk'a. Lak'oçats ekaaça, “Wuli alaad'aba?” Jinda ŋgishaçaká kádaamagamashama nuupaŋ ça-ŋgisha alaawot nilasaanduuk'a nuuntadasa, nuuk'ot nanooraga nalamaama. Nagana hulaçaká kágumakotsa kájinda, ŋgishaçakáts kádaamagamashama kájinda, nuugahats eeats eelana. -tibaana,sareya, aho- jiÇa, waaluŋgwa

8a

8

Ça-sa Mazalilama K'o-ngisha Mak'ota

ç

ça la

çala

ç, Ç

c

caa ga

caaga

c, C

ŋ

ŋ ga

ŋga

ŋ,ŋ

waa

ya

ta

-

ti

sa

baa

wa

ji

a

aho

ça

luŋg

na

gi

re

1.

3.

2.

4.

8

Magamaça ala-Añjahama

9

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ŋgisha alaapats nalisa Naakáŋgishats kádaamagamashama kámawud'uwa alaawot nilasaaduuk'a. Nagana naakáŋgishats kádaamagamashama kámawud'uwa s'iina alatisok'wa. Naalak'ots daamagamashama, naaka, “Tugoçatsan 'eyaaça namatisok'o-makotsa, ee-ntsi alaawotaats makotsa ala? Daagah!” Nagana naalak'ots daamagamashama kámaŋgishuts ça-sa alaawot nagonahama, eelabi aluu'o ça-sa ala? Nagana naakuho káguça-ŋgisha alaawot nilasaanduuk'a. Nagana naalak'ots daamagamashama kámaŋgishuuts kak'waatsitsamaama gwaa'iish aça-ŋgisha a-alanaNaalak'ots daamagamashama naaka, “Wuli alewud'aaiil gwaa'iish as'iina a-ala?” Naakahulashkwe ajinda a-alaa'iyoosh na-nneya eela-etamawud'iilama. Nagana naaatish kágus'iina kájinda. .

Mak'ota Nagwaawud'iilizh káboŋgwa, naakáŋgish kádaamagamashama kámak'otuwa nanooraga nalamaama. Naakák'ots kádaamagamashama makotsa meeta namahii-saaleda. - ( r, R), ( b, B ) ,( k', K')

Çiça-ahwá Ŋgishaakátsaam kádaamagamashama naawud'o makotsa alamaŋkwaaiilama jinda mantadasa-çaŋgisha alamaŋkwaaiilama. Mawud'uukiilaaŋgo kádaamagamashama mantadasa-ça-ŋgisha. Ŋgishaakáam kádaamagamashama, naakáwud'iil mantadasa-ŋgisha alatisok'wa kádaamagamashama kájinda kálaa'iish nagonahamaama. Naakáŋgish ká-etamawud'iilama kámeeta naakáluŋgw kámawud'iilama, nagwaawud'iil a-etamagamashama ameeta, meetaakwe alaawot nagumaat'oos'eya, naakahulash kak'waatsitsamá. Ee-atselana naawud'iilkwe ameeta kámeeta atsen. Naawud'owiila mantadasa-ça-ŋgisha kooma ee-atselana. Naakáç saata aledaala kámaahamaama. Nagana káboŋgwa naafarats a-etamagamashama ameeta a-alaakaalash mawud'iilama, naa'iicogw naliça-daamagamashama, naakáwud'iila kámaahamaama mantadasa-ça-ŋgisha kooma. Daamagamashamaakwe jinda naawoto tak tak, naakahuloosh kak'waatsitsamaama nanooraga nalamaama da aluuwot namawud'iilama. Lakotsaam daamagamashama kamawota-mawud'iilama. Ekaaluwaali makwaak'oma?

Maalak'otsa alaapats nila-ça-mak'ota Ntsi aleeduwa kamawotuwaan mazhigaliça-etamagamashama? Ntsi da aledaçaaç kadaamas'a alaça kamaaŋghiilan? Ntsi da aledokwa nagwewota etamatigatsama nagumatigatsama?

9a

9 Ça-sa Mazalilama K'o-ngisha

Mak'ota

r

sar ma

sarma

r, R

b

ba da na

badana

b, B

k'

k'a wa

k'awa

k', K'

Çiça-ahwá 1. YeGofa etamagamashama tso. 2. Daaçash a-obamá YeGofa kámas'amagamashama.

3. YeGofa daats kámas'a-magamashama. 4. YeGofa mazhigaliça-etamagamashama tso.

5. Na-oka-maça-karda kádaamagamashama 6. Duukákod ká-YeGofa ahwa adaamas'a a-alamá. 9

Magamaça ala-Añjahama

10

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ça-mak'ota Ŋgishaçakáts kádaamagamashama kámawud'uwiil káluk'omama, mantadasa-çaŋgisha. Nagana naalak'otsa nadaamagamashama b'aga meeta, nagwewud'aakiil mantadasa-ça-ŋgisha kádaamagamashama kájinda kámaluŋgwaaka káluguza. Maka makotsa kooma daancaaçizh, lak'otsaam daamagamashama, abi makotsa alaakaats kas'iina kaluwud'iila. Naakáŋgishats kádaamagamashama kákooma kámatigowaakats kak'waatsitsamaama makotsa alaakaats kamantadasa-ça-ŋgisha alas'iina. Gahaçats mantadasa-ça-ŋgisha aluubas' magahatsama ee-atsen.

Mak'ota aluuŋgishats kalisa Kamakaalaashan adaamagamashama ça-sa mak'otama, ŋkwaaçakiil maŋgishatsa-ŋgisha meeta kalisaça gashaad yila-3 naak'oto nanooraga nalamaama ŋgisha alaagasook'w. Ça-sa aluut'oots namatisok'oma, kámatab'aats maahamaama nagwek'otuwa nanooraga nalamaama. Nagwek'otuwa nanooraga nalamaama, Ŋgishaçakáts kádaamagamashama k'otat gweyaat'ouush mak'otsama. Ŋgishaçakáts kádaamagamashama nagweyaat'ouush mak'otama, nuuk'ot na'eyaa-d'aç'a ká'eyaagunza, kamak'otuwaaŋgo nas'arra kámao'a jinda kamak'otuwaaŋgo nas'arra kágaca, nuut'o naa'iish aça-mak'ota nas'arra. Ŋgishaçaká kádaamagamashama, alatisok'wa ça-sa eeluuk'ot na'eyaa-d'aç'a ká'eyaa-gunza nagana jinda eeluubas'aç ça-s'arra meeta eeluuk'ot kágaca. Namakad'ashama kaak'otowiizh adaamagamashama nanooraga nalamaama káboŋgwa, naak'ot a-etamatigatsama çaŋgisha alana kooma namahii-saaleda, nagana naakaawud'aç adaamagamashama kalamaama. Nagana lak'oçats daamagamashama, “Anzaŋantsi daamagamashama alaad'aba?” -haseeŋa, baakosiya, caca, liba

Magama-ça-ŋgisha / Ŋgishaçakáts kádaamagamashama nuuwud' makotsa nzaaç alana. Lak'oçats daamagamashama mp'aak'o-malak'otsa kámawota-makotsa alana. Maka, eelabi alawotaats alamaat'ooshama? Jindaakwe lak'oçats ee-ats eelana.... Nagana naawud'iil adaamagamashama katsamaama ça-ŋgisha alaawot nzaaç na'eyaa-gunza, naakaawud'ooç kamakotsa kalaawot na'eyaa-d'aça. Namakad'ashama, naak'ot a-etamatigatsama namahii-saaleda kamaanzahatsa-makosamá

10a

Maŋkwaaiilama

10 1. YeGofa etamagamashama tso.

___ (a)

2. Daaçash a-obamá YeGofa kámas'amagamashama

___ (b)

3. YeGofa daats kamas'a-magamashama.

___ (c)

4. YeGofa mazhigaliça-etamagamashama tso.

___ (d)

5. Na-oka-maça karda kádaamagamashama.

1 (e)

6. Duukákod ká-yeGofa ahwa adaamas'a a-alamá.

___ (f)

1. h

3. c

2. b

4. l

1.

___ (a) tibaana

2.

___ (b) aho-jiça

3.

1

4.

(c) waaluŋgwa

___ (d)

10

sareya

Magamaça ala-Añjahama

11

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Uniforma/aho-Daamagamashamamaka ntsi? Ntsi aluukad ka-aho-damagamashamá? Nadaamagamashama alaabas' ma'isaats aho-daamagamashama, eelabi alet'oouwa? Maŋgahatsa kamawud'iilama Naakáŋgishats kadaamagamashama kámawud'uwa makotsa. Lak'waakáts daamagamashama “Eelabi alewota káboŋgwa?” Çaka kádamagamashama kájinda kámakwaauuk'on ŋgisha. T'o naawud'o taasa-maat'ooshama magamashama kaawot adaamagamashama alaakaal mawud'iilama nagana lak'waakats. T'o naawud'owiil katsamaama, kaakaapaŋaats maatab'atsa tab'atsaam. Naaakwaaiil malak'otsama naakáka “Eelabi alaawot asiina a-ala?” Wud'aça ŋgisha ala-añaihama. Nagana naakáŋgishats kádaamagamashama malañahok'o-da alana, nuutigats kak'waatsitsamaama. Naakáka, “Wuli alekaala mawud'iil-amazila-ŋgisha ala?” Jinda naalak'ots, naaka, “Wuli alekaalaash mawud'iilama kooma ala?” Gahaçats malañahok'oma alilabaanda ka-alila-okaag ee-atselana. Mak'ota Ŋgishaçaká kádaamagamashama naak'oto ça-ŋgisha alaawot nilamalañahok'oma kilanooraga kálamaama. -duuk'oshats ,kámagamuukaan , daakakaañats

Ŋgisha alaapats nalisa

Naakáŋgishats kádaamagamashama kámawud'uwa alaawot nilasaaduuk'a. Nagana naakáŋgishats kádaamagamashama kámawud'uwa s'iina alatisok'wa. Naalak'ots daamagamashama, naaka, “Tugoçatsan 'eyaaça namatisok'o-makotsa, ee-ntsi alaawotaats makotsa ala? Daagah!” Nagana naalak'ots daamagamashama kámaŋgishuts ça-sa alaawot nagonahama, eelabi aluu'o ça-sa ala? Nagana naakuho káguça-ŋgisha alaawot nilasaanduuk'a. Nagana naalak'ots daamagamashama kámaŋgishuuts kak'waatsitsamaama gwaa'iish aça-ŋgisha a-alanaNaalak'ots daamagamashama naaka, “Wuli alewud'aaiil gwaa'iish as'iina a-ala?” Naakahulashkwe ajinda a-alaa'iyoosh na-nneya eela-etamawud'iilama. Nagana naaatish kágus'iina kájinda. Nagwaaŋwaawilizh mawud'iilama káboŋgwa, naakáŋgish kádaamagamashama kámak'otuwa nanooraga nalamaama. Naakák'ots kádaamagamashama makotsa meeta namahii-saaleda. Mak'ota Nagwaawud'iilizh káboŋgwa, naakáŋgish kádaamagamashama kámak'otuwa nanooraga nalamaama. Naakák'ots kádaamagamashama makotsa meeta namahii-saaleda. - ( t', T ) , ( s', S. ) , ( j, J )

11a

11 Aho -Daamagamashama

duu k'o sha ts duuk'oshats

ká ma ga muu kaan

daa ka kaa ñats

kámagamuukaan

daakakaañats

1.

2. Çasa

3.

Mazalilama K'o-ngisha Mak'ota

t'

t'u wi ya

t'uwiya

t', T'

s'

s'e ya

s'eya

s', S'

j

jaa ja

jaaja

j, J

11

Magamaça ala-Añjahama

12

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ŋgisha alaapats nalisa Naakáŋgishats kádaamagamashama kámawud'uwa alaawot nilasaaduuk'a. Nagana naakáŋgishats kádaamagamashama kámawud'uwa s'iina alatisok'wa. Naalak'ots daamagamashama, naaka, “Tugoçatsan 'eyaaça namatisok'o-makotsa, ee-ntsi alaawotaats makotsa ala? Daagah!” Nagana naalak'ots daamagamashama kámaŋgishuts ça-sa alaawot nagonahama, eelabi aluu'o ça-sa ala? Nagana naakuho káguça-ŋgisha alaawot nilasaanduuk'a. Nagana naalak'ots daamagamashama kámaŋgishuuts kak'waatsitsamaama gwaa'iish aça-ŋgisha a-alanaNaalak'ots daamagamashama naaka, “Wuli alewud'aaiil gwaa'iish as'iina a-ala?” Naakahulashkwe ajinda a-alaa'iyoosh na-nneya eela-etamawud'iilama. Nagana naaatish kágus'iina kájinda. . Mak'ota Nagwaawud'iilizh káboŋgwa, naakáŋgish kádaamagamashama kámak'otuwa nanooraga nalamaama. Naakák'ots kádaamagamashama makotsa meeta namahii-saaleda. - ( b', B' ) , ( d' D' ) , ( f , F ) ça-mak'ota

Maat'oos'eya kás'iina. Akwaaçiil k'o-ŋgisha alaçagamashaaç namagazhija, k'otaça namahii-saaleda. Lak'otsaam daamagamashama naawud'iil. T'owaam daamagamashama naaŋgishowiil kámawota ŋgisha alaapeets nilamak'ota. Lak'otsaam daamagamashama naawud'o makotsa cannaka alaawot nilanooraga. Ŋgishaakáts kádaamagamashama naawud'o makotsa alaawot nilanooraga nalamaama. Naakáŋgishats kádaamagamashama eelewud'aakiil s'iina kámaahamaama. Nagwuuwot nagumawud'iila-s'iina alana, naakatigats adaamagamashama kak'waatsitsamaama makotsa alaakaants kas'iina kaluuwud'iil kalana. Nagwaad'abogwaam kágumakotsa ka-alila-mbaand káboŋgwa, bas'aakash mawud'iilama, eelok'waats daamagamashama malak'otsa 3 alaawot nilanooraga-etamaceesa-etamatigatsama. Nagwaad'abogwaam kágumakotsa ka-alila-nzaaç kabooŋgwa, bas'aakash mawud'iilama, lak'otsaam malak'otsa okaag (3) alaawot nilanooraga. Nagwuuwud'iilizh s'iina alana kooma káboŋgwa, lak'oçats malak'otsa alaapeets nilas'iina. Aho-Daamagamashama Aça daamagamashama, t'ooçakás'e dewud'ariil ká-aça s'iina jinda. Na-oka nameeta WoDama ka-YaGwaañje duuk'oshats ahwa aladaamagamashama kámagamuukaan eelaawot daamagamashama. Nagana daakabas'ash a-WaaDama ahomá, daats kámas'a-magamashamá. YaGwaañjeyaakwe daa'isats ahomá, daakatsats. Nagwuuts nagwuud'abogw kálisa-çala, daakakaañats a-etamad'ahasa-çala kámakohwa. Nagana daak'on a-WoDama mazha alana, daakáç ŋgisha a-etamad'ahasa-çala daakuhok'w. Nagana WoDama daagas ŋgisha alana, nagwaawe kámas'a-magamashama, daa'iseets ahomá zi zi. Ŋgishaçats makotsa alaçatigatsaaç ka'eyaaça? Eelabi alaawotaats jinas ahwa alaa'isats adaamatigatsama? Ŋgishaçats makotsa alaçatigatsaaç ka'eyaaça? Eelabi alaawotaats jinas ahwa alaa'isats apolisa? Naguça udaaç eelabi alewotaagw nabongwa? Maalak'otsa alaapats nila-ça-mak'ota Nagwaawud'iilizh a-etamatigatsama nagwaakarok'w káboŋgwa, naakalak'ots daamagamashama kamalak'ots kalaapats nila-ça-mak'ota. Nagana aŋgishaçiil eelaawot amak'ota a-alana. Wuli alaats kámas'a-magamashama kazhiiga-ma'isaats ahwa? Wuli etamagamashama alaa'isats ahwa kamagahama kámas'a-magamashama? Wuli aluud'aak'osh nagwaats kámas'a-magamasha kazhiiga-ma'isaats ahwa? Ká-ntsi alaaká'isats a-WoDama aho-daamagamashama nagwaats kámas'a-magamashama zi zi?

12a

12 Çasa

Mazalilama K'o-ngisha Mak'ota

b'

b'i ja

b'ija

b', B'

d'

d'o gwa

d'ogwa

d', D'

f

o fa

ofa

f, F

Aho-Daamagamashama

12

Magamaça ala-Añjahama

13

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ŋgisha alaapats nalisa Naakáŋgishats kádaamagamashama kámawud'uwa alaawot nilasaaduuk'a. Nagana naakáŋgishats kádaamagamashama kámawud'uwa s'iina alatisok'wa. Naalak'ots daamagamashama, naaka, “Tugoçatsan 'eyaaça namatisok'o-makotsa, ee-ntsi alaawotaats makotsa ala? Daagah!” Nagana naalak'ots daamagamashama kámaŋgishuts ça-sa alaawot nagonahama, eelabi aluu'o ça-sa ala? Nagana naakuho káguça-ŋgisha alaawot nilasaanduuk'a. Nagana naalak'ots daamagamashama kámaŋgishuuts kak'waatsitsamaama gwaa'iish aça-ŋgisha a-alanaNaalak'ots daamagamashama naaka, “Wuli alewud'aaiil gwaa'iish as'iina a-ala?” Naakahulashkwe ajinda a-alaa'iyoosh na-nneya eela-etamawud'iilama. Nagana naaatish kágus'iina kájinda.

Mak'ota Nagwaawud'iilizh káboŋgwa, naakáŋgish kádaamagamashama kámak'otuwa nanooraga nalamaama. Naakák'ots kádaamagamashama makotsa meeta namahii-saaleda. -( p, P ), ( p' , P' ) , ( z, Z )

Magama-ça-ŋgisha Ŋgishaçakáts kádaamagamashama naawud'o ça-ŋgisha alaawot nilasaanduuk'a nak'osama alamaat'ooshama, naakatigoots kak'waatsitsamaama. Nagana ŋgishaçakátsaam kádaamagamashama naakáluŋgo kámawud'iilama nuunzahas kameeta lisa. Nagana naakahuloon mawud'iilama ee-ats eelana na'eyeaa-d'aça ká'eyaa-gunza. Jinda ŋgishaçaká kádaamagamashama naatugootsan 'eyaamaama namakotsa nalamaat'ooshama. Lak'oçats kaaçaká, “Ntsi alaçagamatsaaç?” Ŋgishaçaká kádaamagamashama nut'oos'e, nagana, nuupaŋ ça-ŋgisha alamá nilasaanduuk'a. Lak'oçats ekaaça, “Wuli alaad'aba?” Jinda ŋgishaçaká kádaamagamashama nuupaŋ ça-ŋgisha alaawot nilasaanduuk'a nuuntadasa, nuuk'ot nanooraga nalamaama. Nagana hulaçaká kágumakotsa kájinda, ŋgishaçakáts kádaamagamashama kájinda, nuugahats ee-ats eelana. -fiiduwa,aho-mazhijok'wa, aho-yekapaaÇa,barnet'a

13a

13

Ça-sa

Mazalilama K'o-ngisha Mak'ota

p

paa tu wa

paatuwa

p, P

P'

p'a p'a

p'ap'a

p' P'

z

zoŋ wa

zoŋwa

z, Z

ka

fii

k'w

ça

wa

mazhi

-

ne

paa

du

bar

bu

ja

aho

t'a

ye

1.

3.

2.

4.

13

Magamaça ala-

14

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

ŋgisha alaapats nalisa Naakáŋgishats kádaamagamashama kámawud'uwa alaawot nilasaaduuk'a. Nagana naakáŋgishats kádaamagamashama kámawud'uwa s'iina alatisok'wa. Naalak'ots daamagamashama, naaka, “Tugoçatsan 'eyaaça namatisok'o-makotsa, ee-ntsi alaawotaats makotsa ala? Daagah!” Nagana naalak'ots daamagamashama kámaŋgishuts ça-sa alaawot nagonahama, eelabi aluu'o ça-sa ala? Nagana naakuho káguça-ŋgisha alaawot nilasaanduuk'a. Nagana naalak'ots daamagamashama kámaŋgishuuts kak'waatsitsamaama gwaa'iish aça-ŋgisha a-alanaNaalak'ots daamagamashama naaka, “Wuli alewud'aaiil gwaa'iish as'iina a-ala?” Naakahulashkwe ajinda a-alaa'iyoosh na-nneya eela-etamawud'iilama. Nagana naaatish kágus'iina kájinda. Mak'ota Nagwaawud'iilizh káboŋgwa, naakáŋgish kádaamagamashama kámak'otuwa nanooraga nalamaama. Naakák'ots kádaamagamashama makotsa meeta namahii-saaleda. - ( zh, Zh ) , ( c', C') , ( ç' , Ç )

Aho-Daamagamashama Ŋgishaakátsaam kádaamagamashama naawud'o makotsa alamaŋkwaaiilama jinda mantadasa-ça-ŋgisha alamaŋkwaaiilama. Mawud'uukiilaaŋgo Kádaamagamashama mantadasa-ça -ŋgisha. Ŋgishaakáam kádaamagamashama, naakáwud'iil mantadasa-ŋgisha alatisok'wa kádaamagamashama kájinda kálaa'iish nagonahamaama. Naakáŋgish ká-etamawud'iilama kámeeta naakáluŋgw kámawud'iilama, nagwaawud'iil a-etamagamashama ameeta, meetaakwe alaawot nagumaat'oos'eya, naakahulash kak'waatsitsamá. Ee-atselana naawud'iilkwe ameeta kámeeta atsen. Naawud'owiila mantadasa-ça-ŋgisha kooma eeatselana. Naakáç saata aledaala kámaahamaama. Nagana káboŋgwa naafarats a-etamagamashama ameeta a-alaakaalash mawud'iilama, naa'iicogw naliça-daamagamashama, naakáwud'iila kámaahamaama mantadasa-ça-ŋgisha kooma. Daamagamashamaakwe jinda naawoto tak tak, naakahuloosh kak'waatsitsamaama nanooraga nalamaama da aluwowot namawud'iilama. Lak'otsaam daamagamashama kamawota-mawud'iilama. Ekaaluwaali makwaak'oma?

Maalak'otsa alaapats nila-ça-mak'ota Aŋkwaaiil malakotsa-maalok'otsa aluupeek'w naça-mak'ota. Naandi aluuk'oshats aho-damagamashama? Wuli alaahul çaañjaha-mas'a-magamashama? Mada-da ala-etamazee-lisa-çala alamas'a-magamashama kotakomae?

14a

14 Ça-sa Mazalilama

K'o-ngisha Mak'ota

zh

zhaa na

zhaanz

zh, Zh

c'

c'a gu ra

c'agura

c', C'

ç'

ç'i du hwa

ç'iduhwa

ç' , Ç'

Aho -Daamagamashama 1. WoDama ka-YaGwaanja daamagamashama tso. 2. WoDama ka-YaGwaanja duuc' ahodaamagamashama.

3. YaGawaanja ka-WoDama duuwot nagumatsa kámas'a-magamashama. 4. WoDama nagwaako ma'isatsa-ahodamagamashama, daad'aak'osh a-etamazee-lisaçala-magamashama. 5. Daak'on a-WoDama etamazee-lisa-çala kámakohwaak'w kámas'a-magamashama.

6. WoDama daa'isats aho-damagamashama zi zi kámas'a-magamashama.

14

Magamaça ala-Añjahama

15

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ça-mak'ota Ŋgishaçakáts kádaamagamashama kámawud'uwiil káluk'omama, mantadasa-çaŋgisha. Nagana naalak'otsa nadaamagamashama b'aga meeta, nagwewud'aakiil mantadasa-ça-ŋgisha kádaamagamashama kájinda kámaluŋgwaaka káluguza. Maka makotsa kooma daancaaçizh, lak'otsaam daamagamashama, abi makotsa alaakaats kas'iina kaluuwud'iila. Naakáŋgishats kádaamagamashama kákooma kámatigowaakats kak'waatsitsamaama makotsa alaakaats kamantadasa-ça-ŋgisha alas'iina. Gahaçats mantadasa-ça-ŋgisha aluubas' magahatsama ee-atsen.

Mak'ota aluŋgishats kalisa Kamakaalaashan adaamagamashama ça-sa mak'otama, ŋkwaaçakiil maŋgishatsa-ŋgisha meeta kalisaça gashaad yila-3 naak'oto nanooraga nalamaama ŋgisha alaagasook'w. Ça-sa aluut'oots namatisok'oma, kámatab'aats maahamaama nagwek'otuwa nanooraga nalamaama. Nagwek'otuwa nanooraga nalamaama, Ŋgishaçakáts kádaamagamashama k'otat gweyaat'ouush mak'otsama. Ŋgishaçakáts kádaamagamashama nagweyaat'ouush mak'otama, nuuk'ot na'eyaa-d'aç'a ká'eyaagunza, kamak'otuwaaŋgo nas'arra kámao'a jinda kamak'otuwaaŋgo nas'arra kágaca, nuut'o naa'iish aça-mak'ota nas'arra. Ŋgishaçaká kádaamagamashama, alatisok'wa ça-sa eeluuk'ot na'eyaa-d'aç'a ká'eyaa-gunza nagana jinda eeluubas'aç ça-s'arra meeta eeluuk'ot kágaca. Namakad'ashama kaak'otowiizh adaamagamashama nanooraga nalamaama káboŋgwa, naak'ot a-etamatigatsama ça-ŋgisha alana kooma namahii-saaleda, nagana naakaawud'aç adaamagamashama kalamaama. Nagana lak'oçats daamagamashama, “Anzaŋantsi daamagamashama alaad'aba?” -ampala,galaba ,shaad'a, kaakama

Magama-ça-ŋgisha Ŋgishaçakáts kádaamagamashama nuuwud' makotsa nzaaç alana. Lak'oçats daamagamashama mp'aak'o-malak'otsa kámawota-makotsa alana. Maka, eelabi alaawotaats alamaat'ooshama? Jindaakwe lak'oçats ee-ats eelana.... Nagana naawud'iil adaamagamashama katsamaama ça-ŋgisha alaawot nzaaç na'eyaa-gunza, naakaawud'ooç kamakotsa kalaawot na'eyaa-d'aça. Namakad'ashama, naak'ot a-etamatigatsama namahii-saaleda kamaanzahatsa-makosamá -barnet'a, aho-mazhijok'w, aho-yekapaaça, fiiduwa

15a

Maŋkwaaiilama

15 1. WoDama KaYaGwaanj daamagamashama tso.

2. WoDama ka-YaGwaanje duuc' aho-

___ (a) ___ (b)

daamagamashama.

3. YoGawaanja ka-WoDama duuwot nagomatsa kamas'a-magamashama.

___ (c)

4. WoDama nagwaako ma'isatsa-aho-

damagamashama, daad'aak'osh etamazeelisaçala-magamashama.

5. Daakon a-WoDama etamazee-lisaçala ká-

___ (d)

makohwaak'w kamas'a-magamashama.

1 (e)

6. WoDama daa'isats aho-damagamashama zi zi kámas'a-magamashama.

___ (f)

1. a

3. sh

2. g

4. k

1.

___ (a) fiiduwa

2.

___ (b) aho-yekapaaça

3.

1

4.

(c) barnet'a

___ (d) aho-mazhijok'w

15

Magamaça ala-Añjahama

16

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ntsi aluukad ka-ahwa? Ntsi aluukad ka-aho-daamagamashama? Maŋgahatsa kamawud'iilama Naakáŋgishats kadaamagamashama kámawud'uwa makotsa. Lak'waakáts daamagamashama, “Eelabi alewota káboŋgwa?” Çaká kádamagamashama kájinda kámakwaauuk'on ŋgisha. T'o naawud'o taasa-maat'ooshama magamashama kaawot adaamagamashama alaakaal mawud'iilama nagana lak'waakats. T'o naawud'owiil katsamaama, kaakaapaŋaats maatab'atsa tab'atsaam. Naaakwaaiil malak'otsama naakáka “Eelabi alaawot asiina a-ala?” Wud'aça ŋgisha ala-añaihama. Nagana naakáŋgishats kádaamagamashama malañahok'o-da alana, nuutigats kak'waatsitsamaama. Naakáka, “Wuli alekaala mawud'iil-amazila-ŋgisha ala?” Jinda naalak'ots, naaka, “Wuli alekaalaash mawud'iilama kooma ala?” Gahaçats malañahok'oma alilabaanda ka-alila-okaag ee-atselana.

Mak'ota Ŋgishaçaká kádaamagamashama naak'oto ça-ŋgisha alaawot nilamalañahok'oma kilanooraga kálamaama. -nagweetsara , anzaŋantsi , matagaçaaŋgo

ŋgisha alaapats nalisa Naakáŋgishats kádaamagamashama kámawud'uwa alaawot nilasaaduuk'a. Nagana naakáŋgishats kádaamagamashama kámawud'uwa s'iina alatisok'wa. Naalak'ots daamagamashama, naaka, “Tugoçatsan 'eyaaça namatisok'o-makotsa, ee-ntsi alaawotaats makotsa ala? Daagah!” Nagana naalak'ots daamagamashama kámaŋgishuts ça-sa alaawot nagonahama, eelabi aluu'o ça-sa ala? Nagana naakuho káguça-ŋgisha alaawot nilasaanduuk'a. Nagana naalak'ots daamagamashama kámaŋgishuuts kak'waatsitsamaama gwaa'iish aça-ŋgisha aalanaNaalak'ots daamagamashama naaka, “Wuli alewud'aaiil gwaa'iish as'iina a-ala?” Naakahulashkwe ajinda a-alaa'iyoosh na-nneya eela-etamawud'iilama. Nagana naaatish kágus'iina kájinda.

Mak'ota Nagwaawud'iilizh káboŋgwa, naakáŋgish kádaamagamashama kámak'otuwa nanooraga nalamaama. Naakák'ots kádaamagamashama makotsa meeta namahii-saaleda. -( ñ, ñ ),( v,V)(',')

16a

16 Makoda-ahwa kágunza-duwá

nag wee tsa ra nagweetsara an za ŋan tsi

ma ta ga çaa ŋgo

anzaŋantsi

matagaçaaŋgo

1.

2.

3.

Ça-sa Mazalilama

K'o-ngisha

Mak'ota

ñ

ña ha

ñaha

v

wu va ra

wuvara

v, V

'

me' a

me'a

', '

16

ñ, ñ

Magamaça ala-Añjahama

17

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

ŋgisha alaapats nalisa Naakáŋgishats kádaamagamashama kámawud'uwa alaawot nilasaaduuk'a. Nagana naakáŋgishats kádaamagamashama kámawud'uwa s'iina alatisok'wa. Naalak'ots daamagamashama, naaka, “Tugoçatsan 'eyaaça namatisok'o-makotsa, ee-ntsi alaawotaats makotsa ala? Daagah!” Nagana naalak'ots daamagamashama kámaŋgishuts ça-sa alaawot nagonahama, eelabi aluu'o ça-sa ala? Nagana naakuho káguça-ŋgisha alaawot nilasaanduuk'a. Nagana naalak'ots daamagamashama kámaŋgishuuts kak'waatsitsamaama gwaa'iish aça-ŋgisha a-alanaNaalak'ots daamagamashama naaka, “Wuli alewud'aaiil gwaa'iish as'iina a-ala?” Naakahulashkwe ajinda a-alaa'iyoosh na-nneya eela-etamawud'iilama. Nagana naaatish kágus'iina kájinda.

Mak'ota Nagwaawud'iilizh káboŋgwa, naakáŋgish kádaamagamashama kámak'otuwa nanooraga nalamaama. Naakák'ots kádaamagamashama makotsa meeta namahii-saaleda. -( aa, Aa ) , ( ee, Ee ) , ( ii, Ii ) Ça-mak'ota Maat'oos'e kas'iina Maakwaaiil mak'ota-s'iina ala-oka meeta namahiila-zhimpa. Lak'ots daamagamashama kámawud'iilama. Ŋgishaçiil malak'otsa alaapeets nila-ça-mak'ota. Lak'ots daamagamashama kámawud'uwa makotsa alaawot nilanoorga. Ŋgishaakáts kadaamagamashama eelewud'aakiilaam s'iina alana. Kaakákohoshkwe kádaamagamashama as'iina a-alana makotsa alaakaants kas'iina kalana matigaçats kak'waatsitsaça. Kamakotsa kalila-mbaand alaakaats s'iina kaalakots kábongwa malok'otsa 3 alaawot nilanoorga etamaceesa -etamatigatsama lak'waakats damagamashama. Nagwewud'iilizh mak'otsa ala-nzaaç káboŋgwa mbas'aash mawud'iilama. Mahulaakan malakwaakats dida kamaalak'otsa 3 alaawot nilanoorga alaaceesaetamatigatsama. S'iina alana kaakarok'w mawud'iilama nabongwa malakwaakats kamaalak'otsa aluupeek'w nilas'iina. Makoda-ahwa kágunza-duwá Aça daamagamashama, t'ooçakás'e dewud'ariil ká-aça s'iina jinda. Na-oka nameeta daagamats a-WoGaziya ahwa nagu-wodaazhama, daaká, ká-obamá, “Baaba kodeyaam ká-ara shooka-ahwa alab'aga-WoNaanuwa.” Daakaakwe a-obamá, “Anzaŋantsi aluukod ahwa alana?” Daakaakwe aduumá, “Bira 30 (yaawok).” Daaka a-obamá, “Shinde nagwetsara kásuuga kajiba, dekodare ká-ama. Nagwaats a-obamá kásuuga, daakákode jinda-ahwa. Daakákaakwe aduumá, “Shooka-alanaaŋgo ahwa alarakaar ká-ama kode.” Daakákaakwe a-eemá ká-WoGaziya, “Matagaçaaŋgo obuwa kámakodamazhiga-ahwa, bira nagu-obuwa awotanaaŋgo tso.” Ŋgishaçats makotsa alaçatigatsaaç ka'eyaaça? Alaatid'ash adaamas'a makodama ekaalokwaali matagaçanama kámakodama? Ŋgishaçats makotsa alaçatigatsaaç ka'eyaaça? Da alakogamatsaakw kooma ekaalokwaal makodama? Naguça udaaç eelabi alewotaagw nabongwa? Maalak'otsa alaapats nila-ça-mak'ota Nagwaawud'iilizh a-etamatigatsama nagwaakarok'w káboŋgwa, naakalak'ots daamagamashama kamalak'ots kalaapats nila-ça-mak'ota. Nagana aŋgishaçiil eelaawot amak'ota a-alana. Ntsi alaagamats a-WoGaziya nagu-wodaazhamá? Anzaŋantsi bira aluukod shooka-ahoWoNaanuwa? Ká-ntsi aluukákode ká-WoGaziya jinda-ahwa? Ká-ntsi alaakálak'ots a-obamá ala-WoGaziya shooká-ahoWoNaanuwa?

17a

17 Ça-sa Mazalilama K'o-ngisha Mak'ota aa

maañ ja

maañja

aa, Aa

ee

ee má

eemá

ee, Ee

ii

tsii má

tsiimá

ii, Ii

Makoda-ahwa kágunza-duwá

17

Magamaça ala-Añjahama

18

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ŋgisha alaapats nalisa Naakáŋgishats kádaamagamashama kámawud'uwa alaawot nilasaaduuk'a. Nagana naakáŋgishats kádaamagamashama kámawud'uwa s'iina alatisok'wa. Naalak'ots daamagamashama, naaka, “Tugoçatsan 'eyaaça namatisok'o-makotsa, ee-ntsi alaawotaats makotsa ala? Daagah!” Nagana naalak'ots daamagamashama kámaŋgishuts ça-sa alaawot nagonahama, eelabi aluu'o ça-sa ala? Nagana naakuho káguça-ŋgisha alaawot nilasaanduuk'a. Nagana naalak'ots daamagamashama kámaŋgishuuts kak'waatsitsamaama gwaa'iish aça-ŋgisha a-alanaNaalak'ots daamagamashama naaka, “Wuli alewud'aaiil gwaa'iish as'iina a-ala?” Naakahulashkwe ajinda a-alaa'iyoosh na-nneya eela-etamawud'iilama. Nagana naaatish kágus'iina kájinda. .

Mak'ota Nagwaawud'iilizh káboŋgwa, naakáŋgish kádaamagamashama kámak'otuwa nanooraga nalamaama. Naakák'ots kádaamagamashama makotsa meeta namahii-saaleda. - ( oo, Oo) , ( uu, Uu) , ( á, Á )

Magama-ça-ŋgisha Ŋgishaçakáts kádaamagamashama naawud'o ça-ŋgisha alaawot nilasaanduuk'a nak'osama alamaat'ooshama, naakatigoots kak'waatsitsamaama. Nagana ŋgishaçakátsaam kádaamagamashama naakáluŋgo kámawud'iilama nuunzahas kameeta lisa. Nagana naakahuloon mawud'iilama ee-ats eelana na'eyeaa-d'aça ká'eyaa-gunza. Jinda ŋgishaçaká kádaamagamashama naatugootsan 'eyaamaama namakotsa nalamaat'ooshama. Lak'oçats kaaçaká, “Ntsi alaçagamatsaaç?” Ŋgishaçaká kádaamagamashama nut'oos'e, nagana, nuupaŋ ça-ŋgisha alamá nilasaanduuk'a. Lak'oçats ekaaça, “Wuli alaad'aba?” Jinda ŋgishaçaká kádaamagamashama nuupaŋ ça-ŋgisha alaawot nilasaanduuk'a nuuntadasa, nuuk'ot nanooraga nalamaama. Nagana hulaçaká kágumakotsa kájinda, ŋgishaçakáts kádaamagamashama kájinda, nuugahats ee-ats eelana. -baamboola,b'aka, komba, shaasha

18a

18 Çasa Mazalilama K'o-ngisha Mak'ota oo

goo sha

goosha

oo, Oo

uu

suu gá

suu gá

uu, Uu

á

ká cá

kácá

á, Á

baam

po

b'a

shaa

du

kom

ca

la

ba

sa

sha

fee

ti

boo

buu

ka

1.

3.

2.

4.

18

Magamaça ala-Añjahama

19

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ça-mak'ota Naakáŋgish kádaamagamashama kámawod'uwiil kaluk'omaama matisok'o-mantadasa-ça-ŋgisha. Nagana naalak'ots nadaamagamashama b'aga meeta nagwewud'aaiil kámaluŋgoká kacanaka ŋgisha alana. Maka makotsa kooma daancaaçiizh, lak'otsaam daamagamashama, abi makotsa alaakaats kas'iina kaluuwud'iila. Naaakáŋgish kádaamagamashama kákooma naakatigoots kak'waatsitsamaama makotsa alaakaats kamantadasa-ça-ŋgisha alas'iina. Gahaçats jinda mantadasa-ça-ŋgisha aluubas' magahatsama ee-atselana.

Ká-ntsi alaakámaç a-WoGaziya? Ká-ntsi alaakáç a-eemá ala-WoGaziya ŋgisha káduumá? Ká-ntsi alaakákode a-obamá ala-WoGaziya jinda ahwa?

Mak'ota aluŋgishats kalisa Kamakaalaashan adaamagamashama ça-sa mak'otama, ŋkwaaçakiil maŋgishatsa -ŋgisha meeta kalisaça gashaad yila-3 naak'oto nanooraga nalamaama ŋgisha alaagasook'w. Ça-sa aluut'oots namatisok'oma, kámatab'aats maahamaama nagwek'otuwa nanooraga nalamaama. Nagwek'otuwa nanooraga nalamaama, Ŋgishaçakáts kádaamagamashama k'otat gweyaat'ouush mak'otsama. Ŋgishaçakáts kádaamagamashama nagweyaat'ouush mak'otama, nuuk'ot na'eyaa-d'aç'a ká'eyaagunza, kamak'otuwaaŋgo nas'arra kámao'a jinda kamak'otuwaaŋgo nas'arra kágaca, nuut'o naa'iish aça-mak'ota nas'arra. Ŋgishaçaká kádaamagamashama, alatisok'wa ça-sa eeluuk'ot na'eyaa-d'aç'a ká'eyaa-gunza nagana jinda eeluubas'aç ça-s'arra meeta eeluuk'ot kágaca. Namakad'ashama kaak'otowiizh adaamagamashama nanooraga nalamaama káboŋgwa, naak'ot a-etamatigatsama ça-ŋgisha alana kooma namahii-saaleda, nagana naakaawud'aç adaamagamashama kalamaama. Nagana lak'oçats daamagamashama, “Anzaŋantsi daamagamashama alaad'aba?” -isha-mata, magaha, yedaagizha, sima

Magama-ça-ŋgisha Ŋgishaçakáts kádaamagamashama nuuwud' makotsa nzaaç alana. Lak'oçats daamagamashama mp'aak'o-malak'otsa kámawota-makotsa alana. Maka, eelabi alaawotaats alamaat'ooshama? Jindaakwe lak'oçats ee-ats eelana.... Nagana naawud'iil adaamagamashama katsamaama ça-ŋgisha alaawot nzaaç na'eyaa-gunza, naakaawud'ooç kamakotsa kalaawot na'eyaa-d'aça. Namakad'ashama, naak'ot a-etamatigatsama namahii-saaleda kamaanzahatsa-makosamá -shaaha, b'aka, baamboola, komba

19a

Maŋkwaaiilama

19 1. WoGaziya daagamats ahwa ala-wodaazhamá? 2. Daaka a-WoGaziya ká-obamá,

___ (a)

“Kode ahwa ká-ara eela-wodaazham.”

___ (b)

3. WoGaziya duwaaŋgish kaobamá.

___ (c)

4. WoGaziya daakákode a-obamá ahwa nasuuga. 5. Daamaç a-WoGaziya nagwaakákode jinda-ça-ahwa.

___ (d) 1 (e)

6. WoGaziya daakáç a-eemá ŋgisha.

___ (f)

1. i

3. y

2. m

4. s

1.

___ (a) baamboola

2.

___ (b) komba

3.

1

4.

(c) shaasha

___ (d) b'aka

19

Magamaça ala-Añjahama

20

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ça-mak'ota Aŋgishaças kadaamagamashama kámawota-ça-mak'ota. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama kámawud'uwiil káluk'omaama. Lak'oçats nadaamagamashama b'aga meeta kámawud'iilamantadasa-ça-ŋgisha meeta, naakáluuŋgw kámawud'iilama káluguza. Ee-atsen ŋgishaçaká kádaamagamashama ká-mfad'uwa kámawud'iilama meeta kameeta, jindaakwe alaawoto namaat'oos'eya, naakahuloosh kak'waatsitsamaama s'iina alaawot namawud'iilama. Nagana káboŋgwa lak'oçats malak'otsa alaapats nila-ça-mak'ota. Nagwewud'açiil siina ala kabongwa degamaçaaç da alaakats a-YaMakasha káligica.

Wuli alaabas' ma'efaaç ahomá? Ntsi alaagamats a-YaMakash alaakáts kama'efaça-ahomá? Eelabi alaaka a-YaMakash nagwaagameets ahwa alama-wodaazhamá?

Ŋgisha alaapats nalisa Naakáŋgish kádaamagamashama kámawud'uwa ça-ŋgisha alaawot nilasaanduuk'a. Naaŋaarok'w ça-ŋgisha meeta alaawot nilasaanduuk'a, naakátigash kádida namahii-saaleda eeluut'o magahatsama. -meemá, mpuuma, mahiima, mas'as'ak'ama, yaagafak'a, yaashabagohwa

Magama-ça-ŋgisha Ŋgishaçakáts kádaamagamashama naawud'o makotsa alaawot kágaca naakatigoots kak'waatsitsamaama. Lak'oçats daamagamashama kaaçaká eela, “Nilamakotsa nala, ntsi alaçagamatsaaç?” Lak'oçakats etamagamashama meeta malak'otsa kameeta maañja-ntse, ká-mbas'aan a-atsamazha a-alana makwaak'oma, kámakwaaeek'on adaamagamashama ajinda malak'otsa jinda aluubas' makwaak'oma. Nagana káboŋgwa ŋgishaçaka kádaamagamashama naagahoots maŋkwaaiilama kaluk'omaama. Naad'abo kotako-ça-ŋgisha nilamakotsa katsamaama, naaŋgishoots alaawotan jinda alaa'eman nilamá.

20a

20

Maŋkwaaiila-guma'iisha Mahii-Ahwa

Na-oka nameeta daa'isats aduwa a-aluu'o YaMakash atsa-mahiiçaahwa a'efasaaŋgo. Na-oka nameeta daats a-YaMakasha kílamaasiya káguma-wodaazhamá.

Nagana

daagamats

nagumawodaazhama, daaka, “Araakwe atsen de'efaraç ahwa

ahwa

alam eelamaahama. má yaa

i

fa

hii

ma

sha ga

k'a

ba mpuu

goh mee wa

o s'a

1.__________________________ 2.__________________________ 3.__________________________ 4.__________________________

✓

bwa

_____

gisha-kaanzhiila

X

baaga/tiba

_____

keya

_____

da-mazhija

_____

b'aka

_____

maakobaana

_____

maandana

_____

licogwa

_____

kaca

20

Guma'iishama 2—Kwaaha Magamaça ala-Añjahama 20 Gaabeya 4

Magamaça ala-Añjahama

21

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Daamagamashama açagamaaç da aluu'o kwaaha? Nakwaaha-maadama ntsi da alaad ab'aga? Nakwaaha-ntsi aluuhwaans'ok'w ça-da-masa? Maŋgahatsa káMawud'iilama Naakáŋgishats kádaamagamashama kámawud'uwa makotsa. Lak'waakáts daamagamashama eelabi alewota káboŋgwa. Çaká kádaamagamashama kájinda kámakwaauuk'on ŋgisha. T'o naawud'o taasa-maat'ooshama magamashama kaawot adaamagamashama alaakaal mawud'iilama nagana lak'waakats. T'o naawud'uwiil katsamaama, kaakaapaŋaats maatab'atsa tab'atsaam. Naakwaaiil malak'otsama naakáka, “Eelabi alaawot as'iina a-ala?” Wud'aça ŋgisha ala-añjahama. Nagana naakáŋgishats kádaamagamashama malañahok'o-da alana, nuutigats kak'waatsitsamaama. Naakáka, “Wuli alekaala mawud'iila-mazila-ŋgisha ala?” Jinda naalak'ots, naaka, “Wuli alekaalaash mawud'iilama kooma ala?” Gahaçats malañahok'oma alila-baanda ka-alila-okaag ee-atselana.

Ŋgishaçaká kádaamagamashama nuuwud' ça-ŋgisha alaawot nilasaanduuk'a. Ŋgishaçaká kádaamagamashama nuukahulash kak'waatsitsamaama ça-ŋgisha nagwewotuwa namawud'iilama kaetamatigatsama, nuukáluŋgw kacanaka. Ŋgishaçaká kádaamagamashama nuuwud' makotsa alamatisok'oma. Naaŋgishoots mawota-makotsa alana. Nuukahulan makotsa jinda ee-atselana. Ŋgishaçaká kádaamagamashama nuugolaal ça-ŋgisha kotakoçama alec'ic'aak'w na-mbas'iilama alaawot nagumakotsa kágaca. Nagana nuuk'ot mac'ic'ok'o-ça-ŋgisha alana kánooraga kálamaama. Ŋgishaçaká kádaamagamashama, nagwuuk'ot kánooraga kálamaama, kamak'otuwaaŋgo kágonahama, nuuk'ot naçiçamatuuçama. Kaakarook'w adaamagamashama kooma aluukáka kámaahama, gahaçats káboŋgwa, k'otaçaká kádaamagamashama kotakoça-makwaak'wa namahii-saaleda namo'a kágaca. Naanzahootskwe adaamagamashama nanooraga nalamaama. -oka, b'ija, waŋgila, paatuwa,

Mak'otama Ŋgishaçaká kadaamagamashama nuuwud' maŋkwaaiilama alehuluukaan. Ŋgishaçaká kádaamagamashama naawud'o mantadasa-ça-ŋgisha nilanooraga. Nagana naalak'ots a-etamatigatsama daamagamashama, naaka, “Anzaŋantsi mantadasa-ça-ŋgisha alaçawud'aaç nilanooraga.” Jinda naakáŋgish kádaamagamashama naakad'ook'w magahatsa-mantadasa-ça-ŋgisha alaawot nilasaanduuk'a. Ŋgishaçaká kádaamagamashama nuukatigats kak'waatsitsamaama ça-ŋgisha alatisok'wa. Naakátigats atsen aetamatiagatsama nilanooraga nalamá. Ŋgishaçaká kádaamagamashama kálaa'iyoosh meetaa-gonaha naakáluŋgo kámawud'iilama. T'ooça daamagamashama nuugahats alaa'eyaash ee-atsen. Nagwetigaçats kooma ala t'ooça ee-atselana. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama kákooma nuukatigats kak'waatsitsamaama matisok'o-ça-ŋgisha jinda matisok'o -mantadasa-ça-ŋgisha. T'ooça daamagamashama kámawud'owiil katsamaama mantadasa-ça-ŋgisha mbaand alaakáçaam. Ŋgishaçaká kádaamagamashama nagwewotowa nagumawud'iila-mantadasa-ça-ŋgisha alana, naakahuloosh kak'waatsitsamaama. Kooma nagwawoto nagumawud'iilama, naawoto tak tak. Nagana káboŋgwa naalgolaalo adaamagamashama ça-ŋgisha alaafeyoosh alaawot nilasaanduuk'a. Makwaak'wa ala kooma, kotakoma tso. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama naak'oto mantadasa-ça-ŋgisha ala nanooraga nalamaama. Çaçaká añjaha kádaamagamashama, naak'oto kamagaha-k'waatsitsa kámagahaaçan. Ŋgishaçaká kádaamagamashama kámeeta meeta naakáluŋgo kámawud'owiil kámagasaak'w adaamagamashama ajinda. Kamaanzahama - K'otaçaká kádaamagamashama mantadasa-ça-ŋgisha namahii-saaleda. T'ooçakás'e k'otat- ŋgishaçaká kádaamagamashama, kámaañjalaawotizhan nilanooraga nalamaama amatuuçama, kamaakwaaiilaaŋgo matuuçama jinda.

21a

21

Maadama

ma tsar aaŋ go

daa c'i c'eek'w daac'ic'eek'w

matsaraaŋgo

i

_ka

1.

u

a

b'_ja

daaa koo 'e ya daaakoo'eya

o

waaŋgil_

paat_wa

daamanaash ká-ara.

Maaka Maadama Mpoogwa

2.

amanaashaango ká-ara.

Çá-da

Mitsa Gand'owa 21

Magamaça ala-Añjahama

22

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ça-mak'ota S'iina ala nagwaçawud'iil káboŋgwa degamaça da alaakáts a-WoKe káligica. K'otaçaká kádaamagamashama maakwaaiila-ça-ŋgisha alila-s'iina namahii-saaleda. Nagana lak'waakats daamagamashama kámawud'iilama. Aŋgishaçiil mawota-ça-mak'ota ala. Ŋgishaçakáts kádaamagamashama naawud'o ça-mak'ota nilanooraga alamaama. Ŋgishaaçakáts kádaamagamashama eelewud'açakiil kádaamagamashama ça-mak'ota alamaat'ooshama. Naakáŋgishats kádaamagamashama, nagwewota a-ahama nagumawud'iilama kámahuluukash adaamagamashama kak'waatsitsamaama nagwaat'oosh a-ahama kágwetugwaas. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama kámatiguuts kak'waatsitsamaama ça-mak'otsa alehuluukaan mawud'iilama. Nagana káboŋgwa çaçaká añjaha kámawud'uwiil akooma meeta kameeta. Ŋgishaçakáts kadaamagamashama kákooma kámawud'uwiil ça-mak'ota nagumeetaagwa meeta kameeta kámaluŋgoká kálaguza. Ara degolaalara meeta etamagamashama kámawud'iila çamak'ota ala. Jindaakwe daamagamashama naakahuloosh kak'waatsitsamá. Ara nagwekaara ká-etamawud'iilama bas'açash mawud'iilama ahama debas'aakash, açaakwe naanzaçats guçat'oosaaç kak'waatsitsaça gwaa'iicogw a-ahama, 'iiçacogw atsen. Mahulaçakash nagwaawud'iil a-ahama, nagwekaauwa ká-aça wud'açiil, kámakaalaçaan mawud'iilama. Etamatigatsama, naat'o daamagamashama nuuwud'iil ee-atselana. Kaakad' amawud'iila-ça-mak'ota káboŋgwa, naakalak'ots a-etamatigatsama daamagamshama.

Ka-wuli alaats a-WoKe kaligica? Wuli alaakáka kádiibamá, “Tsokwa káligica? Naandi alaace adama alaatsohw aho-WoKe? Ká-ntsi alaakáka adiibamá ala-WoKe, “Etsaraaŋgo káligica?” Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama Namatisok'o-Gaabeya 1 Akwaaçakiil kádaamagamashama maŋgishatsa-oka alagaabeya. Oka alagaabeya, daawot nilanooraga na-etamaceesa-etamatigatsama. Lak'oçats daamagamashama ekaaçaká, “Amanaash oka-suuga nak'o-eba nalaça?” “Na-oka-ntsi alaçatsaaç kámas'a-magamashama?” Jinda, “Oka-ntsi alaçafeeshaaç kacanaka?” Tigaçakáts kádaamagamashama oka alagaabeya ŋkwaaçakiil yila-okaag (yila-3) kádaamagamashama ma'oos'e-oka alagaabeya tigaçakats kak'waatsitsaça. Na-oka-yila-nzaaç kaoka-yila-maak'us, t'ooça daamagamashama nuuwud'iil ka-etamatigatsama koowa. Nagana naa'oos'e adaamagamashama agunza-dida ka-etamatigatsama s'ee-oka alagaabeya. Eeatselana, naa'oos'e adaamagamashama agaafa-dida ka-etamatigatsama s'ee-oka alagaabeya. Lak'oçats daamagamashama ekaaçaká, “Wuli alefaraats káliça-daamagamashama ale'owaas'e oka alagaabeya?” Kaaa'em adaamagamashama alefaraats káma'oos'eema, naafaroots adaamagamashama a-mbaand naa'oos'e.

22a

22

Maadama

S'iina ala kaçawud'iil káboŋgwa degamaça da alaakáts a-WoKe káligica. Na-oka nameeta WoKe daaka kádiibamá, “Tsokwa

kílama'efaça-ahwa naligica. Daakaakwe adiibamá, “Ara matsaraaŋgo, kaac'ic'e a-aya detsohwa ahwa alokwa. Daakaakwe a-WoKe, “Ara detsara taaŋgale. Nagana

daa'efaç ahomá, daantahaç nasaala-gisha. Daace adama nab'ii-aya namo'a, daac'ic'eek'w, daawe, daatsohw ahwa ala-WoKe. Nagwaadugo kílamad'aak'oshama, daatsohw a-aya kasha-ahama, daakadugw. Nagana daaakoo'eya naja, daapeets, daakwaae ká-eba.

nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

22

Magamaça ala-Añjahama

23

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

!?.

Maawotok'wa ala-Ŋgisha

Ŋgishaçaká kádaamagamashama naawud'owiil mantadasa-ça-ŋgisha we mamb'ishiila-çamak'ota ala, nuugam katsamaama nilamantadasa-ca-ŋgisha nakooma ça-ŋgisha alaaanzah. Nagana aŋgishaçiil kadaamagamashama mawota-mac'ak'asa alana.

Magama-ça-ŋgisha / Mfagok'o-ça-ŋgisha Ŋgishaçaká kádaamagamashama kákooma nuuwud' ça-ŋgisha alaawot nilasaanduuk'a jinda nuukagaah kaça-ŋgisha kalaawot nilasaanduuk'a. Nagana naawud'iil aduwa ameeta naakáluugw kacanaka. Daamawudiilama kooma, naat'oosh na'eyaa-d'aç'a ká'eyaa-gunza. Nagana ehulaçakaan ewud'açiil kooça matisok'o-makotsa. Nagana lak'oçats daamagamashama ekaaça, “Ntsi alaçagamatsaaç?” Alekaaeek'w makwaak'wa alana, daamagamashama tso, etamatigatsamaaŋgo. Kámagamaçaan makwaak'oma eelaawot kotakoma, wud'açakats alaawot nilasaanduuk'a. Lak'oçats ekaaça, “Wuli aled'aba si?” Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama nuuk'ot ça-ŋgisha alana nilanooraga nalamaama. Ŋgishaçaká nuugahats makotsa alaas'ahaakon ee-alatisok'wa. Naak'oto adaamagamashama nanooraga nalamaama ça-ŋgisha aluud'ab nilasaanduuk'a. Ŋgishaçakáts eeled'abuwa nilamá ça-ŋgisha alaapas na-nzaaç. K'otaçaká kádaamagamashama namahii-saaleda ça-ŋgisha kooma aluugahats nilamaŋkwaaiilama namas'a-magamashama. Ŋaaraçeek'w ça-ŋgisha alaawot nilasaanduuk'a namo'a ŋhooçaça k'otaça naça-matuuça kágaca. Tisok'w gahaçakáts ça-matuuça kaja-matuuça namahiisaaleda. Ŋgishaçaká kádaamagamashama kájinda nuuwud'iil makwaak'oma alaawot namahiisaaleda. Atsa-etamakwaak'omaaŋgo. Ŋgishaçaká kádaamagamashama kálaatid'ash makwaak'oma naakaanzahats kalamá makwaak'wa alaanzahats a-etamatigatsama. Nagwek'otuwa nuwaat'oweesh namo'a kágaca. Ŋgishaçaká kádaamagamashama naakaanzahoots kalamaama makwaak'wa aluuk'ot namahii-saaleda. -kwaac'a, boola-ja ,waapila, taba,

23a

23 !?.

Daaf ameyaawa kuu-hosa. Daad'aak'osh agumba meyaawa.

Daac adama namagazhija kacanaka.

waa

ja

p'o

c'a

la

-

boo

zh

t'

kwaa

k'

ta

ba

boo

pi

Ç

1.

3.

2.

4.

23

Magamaça ala-Añjahama

24

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ça-mak'ota S'iina ala nagwaçawud'iil káboŋgwa degamaça da alaakáts a-WoKe káligica. Na-oka-çawos'ila dakowud'iilanaakw s'iina alaaka Maadama eelanaagwi? Ala-ntsi s'iina alana? Aŋgishaçiil kámawota-ça-mak'ota ala? Ŋgishaçakáts kádaamagamashama kamaanazahatsama. Ŋgishaçakáts kádaamagamashama kámawud'uwiil s'iina alamazhija-yilabaand. Nuuwud'iil akooma we ab'aga a-mbaand kamawota tak tak. T'ooça daamagamashama naakáluŋgo kámawud'iila-s'iina alana. Nagwewud'uwiilizh s'iina ala káboŋgwa ,akwaaçiil malak'otsama maalak'otsa alaawot namo'a. Ŋgishaçaká kádaamagamashama naaaŋgalaç káguma-wodaazhamá, naakáwud'iil kámaahama. Ŋgishaçakáts kádaamagamashama nuukáat'oos'e kámaatadasa-ça-ŋgisha nagwewud'uwiil a-etamagamashamá ameeta, jindaakwe daamagamashama naakahuloosh kak'waatsitsamaama nilanooraga nalamaama. Ŋgishaçakáts kádaamagamashama kájinda, naakatigoots kak'waatsitsamaam makotsa alaakaants kamantadasa-ça-ŋgisha kalaawud'iil a-etamagamashama ameeta. Naaanzhowiil b'agamaama namawud'iila-mantadasa-ça-ŋgisha alana.

Mat'ooça daamagamashama malak'otsa makwaak'o-ŋgisha/ça-sa-mak'ota kagasasaka. Nagana káboŋgwa, mfaraçok'w duwa meeta malak'waakats makwaak'o-ŋgisha alana kadaamagamashama nilamas'a. Nagana mahulaçakaan nada naluulak'ots nalana etabaagaanzah kamakotsa malak'oçakats dida alana. Kaakaanzah amakwaak'o-ŋgisha alana kamakotsa kalana, mat'ooça daamagamashama matagukats kak'waatsatsamaama. Naawud'uwa kalana nagana káboŋgwa alaaa'eyaashan çaçaká kádaamagamashama masowa katsamaama

Maawud'a alaMaŋkwaaiilama Wud'aça kadaamagamashama koowa mañçariila-mantuuçama alamaawud'a ala. Ŋgishaçaká kádaamagamashama ekaaçaká, “Ara nagwarwot namalak'otsama, açaakwe ehulaçakash kak'waatsistaça nalinza-ça-mak'ota.” Nagwewud'açakiil kádaamagamashama, ça-ŋgisha alaawot namo'a awud'açakaça kaça-ŋgisha kalaawot nagaca. Maanzhatsama;-___________________.

24a

24 Maadama S'iina ala nagwaçawud'iil káboŋgwa degamaça da alaakáts a-WoKe káligica 1. Daakaakwe adiibamá ara matsaraaŋgo, kaac'ic'e a-aya, detsohwa ahwa alokwa. 2. Daace adama nab'ii-aya namo'a, daac'ic'eek'w, daawe, daatsohw ahwa ala-WoKe. 3. Nagana daaakoo'eya naja, daapeets, daakwaae ká-eba.

___ (a)

___ (c)

___ (b)

ñíhi

ñiihi

ñihíí

ñihii

ñihi

ñihi

ñihi

ñihi

24

Magamaça ala-Añjahama

25

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

!?.

Maawotok'wa ala-Ŋgisha Ŋgishaçaká kádaamagamashama naawud'owiil mantadasa-ça-ŋgisha alana, Nuuc'ic'ok'on daambi-ça-matugusa. Ŋgishaçaká ká-etamagamashama kámeeta naafarats naak'ot makwaak'wa alana namahii-saaleda. Ŋgishaçaká kádaamagamashama kájinda naanzahoots makwaak'wa alamaama mak'otama.

Magama-ça-ŋgisha / Mfagok'o-ça-ŋgisha

Ŋgishaçaká kádaaamagamashama naawud'owiil kamawota tak tak ça-ŋgisha alaawot nagumakotsa na'eyaa-gunza. Nagana çaçakáts añjaha kámawud'uwiil. Ŋgishaçaká kadaamagamashama nuuwud' matisok'o-makotsa alaawot na'eyaa-d'aç'a, awud'açaka kamakotsa kalaawot na'eyaa-gunza. Naakatigoots kak'waatsitsamaama makotsa alaakaawo ala kotakomakwaak'wa. Etamatigatsamaakwe naats naawud'ats makwaak'o-ça-ŋgisha alaatugots adaamagamashama kak'waatsitsamaama, we naalak'ots a-etamatigatsama etamagamashama meeta, naawud'iil ça-ŋgisha alaakatigats kak'waatsitsamá. Kaawot makwaak'wa alana kotakoma, naawud'ats a-etamatigatsama daamagamashama kooma kaad'aboozh makwaak'wa alaakwaak'w alana atsen. Kaabas'kwe mawota kotakoma, Ŋgishaçaká naanzahoots. -Nagwaakad'ook'w kooma, hulaçakaan kágumakotsa kájinda.

Ma'oos'e Ça-Ŋgisha Wud'aakiil kádaamagamashama ça-ŋgisha alaawot nzaaç alana akwaakiil yila okaag, nagana káboŋgwa naak'oto adaamagamashama nanooraga nalamaama ça -ŋgisha alaagasook'w nalisuwa. Nagana káboŋgwa, nagwaakad'ook'w adaamagamashama akooma mak'ota-ça-ŋgisha nilanooraga nalamaama aluukáŋgishats yila-okaag, naafaroots meeta kameeta nuuk'ot namahii-saaleda. Ŋgishaçaká kádaamagamashama nuukaawud'aç makwaak'wa alamaama kalaak'ot a-etamatigatsama namahii-saaleda. Nagana lak'oçats ekaaça, “Anzaŋantsi kotakoça-makwaak'wa alaçad'abaaç?” -Ça-da-masa, Ça-wos'ila, limaaka, shamagaazhija

25a

25

Maŋkwaaiilama

!?.

daas ameyaawa obatsa-buwa

daac adama kalimaadama zi zi

1.

___ (a) kwaac'a

2.

___ (b) waapila

3.

1

4.

(c) taba

___ (d) boola-ja

1.

3.

2.

4. 25

Magamaça ala-Añjahama

26 ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Matisok'o-Maaŋgishiila-ŋgisha alamalak'otsa, kazhiiga-mawud'iila-s'iina, anzaŋantsi kwaaha alaawot nagizha nameeta? Nakwaaha-ntsi alaaawokaagw kacanaka? Maŋgahatsa káMawud'iilama Naakáŋgishats kádaamagamashama kámawud'uwa makotsa. Lak'waakáts daamagamashama eelabi alewota káboŋgwa Çaká kádaamagamashama kájinda kámakwaauuk'on ŋgisha. T'o naawud'o taasa-maat'ooshama magamashama kaawot adaamagamashama alaakaal mawud'iilama nagana lak'waakats. T'o naawud'uwiil katsamaama, kaakaapaŋaats maatab'atsa tab'atsaam. Naakwaaiil malak'otsama naakáka, “Eelabi alaawot as'iina a-ala?” Wud'aça ŋgisha ala-añjahama. Nagana naakáŋgishats kádaamagamashama malañahok'o-da alana, nuutigats kak'waatsitsamaama. Naakáka, “Wuli alekaala mawud'iila-mazila-ŋgisha ala?” Jinda naalak'ots, naaka, “Wuli alekaalaash mawud'iilama kooma ala?” Gahaçats malañahok'oma alila-baanda ka-alila-okaag ee-atselana.

Ŋgishaçaká kádaamagamashama nuuwud' ça-ŋgisha alaawot nilasaanduuk'a. Ŋgishaçaká kádaamagamashama nuukahulash kak'waatsitsamaama ça-ŋgisha nagwewotuwa namawud'iilama ka-etamatigatsama, nuukáluŋgw kacanaka. Ŋgishaçaká kádaamagamashama nuuwud' makotsa alamatisok'oma. Naaŋgishoots mawota-makotsa alana. Nuukahulan makotsa jinda ee-atselana. Ŋgishaçaká kádaamagamashama nuugolaal ça-ŋgisha kotakoçama alec'ic'aak'w na-mbas'iilama alaawot nagumakotsa kágaca. Nagana nuuk'ot mac'ic'ok'o-ça-ŋgisha alana kánooraga kálamaama. Ŋgishaçaká kádaamagamashama, nagwuuk'ot kánooraga kálamaama, kamak'otuwaaŋgo kágonahama, nuuk'ot naçiça-matuuçama. Kaakarook'w adaamagamashama kooma aluukáka kámaahama, gahaçats káboŋgwa, k'otaçaká kádaamagamashama kotakoça-makwaak'wa namahii-saaleda namo'a kágaca. Naanzahootskwe adaamagamashama nanooraga nalamaama. —kanza, dama, ńtá, K'waafa,

Mak'otama Ŋgishaçaká kadaamagamashama nuuwud' maŋkwaaiilama alehuluukaan. Ŋgishaçaká kádaamagamashama naawud'o mantadasa-ça-ŋgisha nilanooraga. Nagana naalak'ots a-etamatigatsama daamagamashama, naaka, “Anzaŋantsi mantadasa-ça-ŋgisha alaçawud'aaç nilanooraga.” Jinda naakáŋgish kádaamagamashama naakad'ook'w magahatsa-mantadasa-ça-ŋgisha alaawot nilasaanduuk'a. Ŋgishaçaká kádaamagamashama nuukatigats kak'waatsitsamaama ça-ŋgisha alatisok'wa. Naakátigats atsen a-etamatiagatsama nilanooraga nalamá. Ŋgishaçaká kádaamagamashama kálaa'iyoosh meetaa-gonaha naakáluŋgo kámawud'iilama. T'ooça daamagamashama nuugahats alaa'eyaash ee-atsen. Nagwetigaçats kooma ala t'ooça ee-atselana. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama kákooma nuukatigats kak'waatsitsamaama matisok'o-ça-ŋgisha jinda matisok'o-mantadasa-çaŋgisha. T'ooça daamagamashama kámawud'owiil katsamaama mantadasa-ça-ŋgisha mbaand alaakáçaam. Ŋgishaçaká kádaamagamashama nagwewotowa nagumawud'iila-mantadasa-ça-ŋgisha alana, naakahuloosh kak'waatsitsamaama. Kooma nagwawoto nagumawud'iilama, naawoto tak tak. Nagana káboŋgwa naalgolaalo adaamagamashama ça-ŋgisha alaafeyoosh alaawot nilasaanduuk'a. Makwaak'wa ala kooma, kotakoma tso. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama naak'oto mantadasa-ça-ŋgisha ala nanooraga nalamaama. Çaçaká añjaha kádaamagamashama, naak'oto kamagaha-k'waatsitsa kámagahaaçan. - Ŋgishaçaká kádaamagamashama kámeeta meeta naakáluŋgo kámawud'owiil kámagasaak'w adaamagamashama ajinda. Kamaanzahama - K'otaçaká kádaamagamashama mantadasa-ça-ŋgisha namahii-saaleda. T'ooçakás'e k'otat- ŋgishaçaká kádaamagamashama, kámaañjalaawotizhan nilanooraga nalamaama amatuuçama, kamaakwaaiilaaŋgo matuuçama jinda.

26a

26

Mmaaka/Ç00ká

tso kwaa me ça tsokwaameça

daa d'a boogw daad'aboogw

a aa

kámatsaaŋgo

á

d_ma

ts_nz_

ká ma tsaa ŋgo

K'w__fa

ńt_

1.Mmana-kaca daapas ká-ara n

.

bac'a karamila

2.

.

Ca arfeeshaango

bambaaya Gad'aha-ja

Kácá Shaaya 26

Magamaça ala-Añjahama

27

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ça-mak'ota S'iina ala nagwewud'açiil káboŋgwa degamaçaaç da alaad'ab nab'aga-duwa naluu'o WoGunda. K'otaçaká kádaamagamashama maakwaaiila-ça-ŋgisha alila-s'iina namahii-saaleda. Nagana lak'waakats daamagamashama kámawud'iilama. Aŋgishaçiil mawota-ça-mak'ota ala. Ŋgishaçakáts kádaamagamashama naawud'o ça-mak'ota nilanooraga alamaama. Ŋgishaaçakáts kádaamagamashama eelewud'açakiil kádaamagamashama ça-mak'ota alamaat'ooshama. Naakáŋgishats kádaamagamashama, nagwewota a-ahama nagumawud'iilama kámahuluukash adaamagamashama kak'waatsitsamaama nagwaat'oosh a-ahama kágwetugwaas. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama kámatiguuts kak'waatsitsamaama ça-mak'otsa alehuluukaan mawud'iilama. Nagana káboŋgwa çaçaká añjaha kámawud'uwiil akooma meeta kameeta. Ŋgishaçakáts kadaamagamashama kákooma kámawud'uwiil ça-mak'ota nagumeetaagwa meeta kameeta kámaluŋgoká kálaguza. Ara degolaalara meeta etamagamashama kámawud'iila ça-mak'ota ala. Jindaakwe daamagamashama naakahuloosh kak'waatsitsamá. Ara nagwekaara ká-etamawud'iilama bas'açash mawud'iilama ahama debas'aakash, açaakwe naanzaçats guçat'oosaaç kak'waatsitsaça gwaa'iicogw a-ahama, 'iiçacogw atsen. Mahulaçakash nagwaawud'iil a-ahama, nagwekaauwa ká-aça wud'açiil, kámakaalaçaan mawud'iilama. Etamatigatsama, naat'o daamagamashama nuuwud'iil ee-atselana. Kaakad' amawud'iila-ça-mak'ota káboŋgwa, naakalak'ots a-etamatigatsama daamagamshama.

Aça daamagamashama, açagamaaç da aluu'o mmaaka? Ntsi da aluu'o gab'aha? Wuli alaasheek'w a-mba-aya nilagab'aha? Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama Nagaabeya nala-yila-baand (2) Ŋgishaçakáts kádaamagamashama s'ee-b'ija. Jinda 'oçakás'e b'ija alaawot nilanooraga nalaacees etamatigatsama. Wud'açakiil kádaamagamashama kamaahulashama s'ee-b'ija maaç'eeh (6) alagizha alameeta. Nagana káboŋgwa lak'oçats daamagamashama. Lak'oçats daamagamashama, “Eelabi aluu'o s'ee-b'ija alamatisok'o-gizha? Nalabi b'ija aluud keeDarutsa, kee-Yaañjad'a, kee-T'amk'ata jinda kee-Faanzaga? Abeli s'ee-b'ija aluwaat'oosh mak'otama kaça-sa ka-ma?” - ŋkwaaçakiil yila-okaag (yila-3) kádaamagamashama ma'oos'e-b'ija alaaahulash nagizha, at'ooçash nameeta kámaaç'eeh (6) tigaçakats kak'waatsitsaça. Na-oka-yila-nzaaç ka-oka-yilamaak'us, t'ooça daamagamashama nuuwud'iil ka-etamatigatsama koowa. Nagana naa'oos'e adaamagamashama agunza-dida ka-etamatigatsama s'ee-b'ija alagizha. Ee-atselana, naa'oos'e adaamagamashama agaafa-dida ka-etamatigatsama s'ee-b'ija alagizha. Lak'oçats daamagamashama ekaaçaká, “Wuli alefaraats káliça-daamagamashama ale'owaas'e b'ija alagizha?” Kaaa'em adaamagamashama alefaraats káma'oos'eema, naafaroots adaamagamashama a-mbaand naa'oos'e.

27a

27

Mmaaka/Çooká

S'iina ala nagwewud'açiil káboŋgwa degamaçaaç da alaad'ab nab'aga-duwa naluu'o WoGunda.

Na-oka nameeta daats a-WoMagaakwa kílagab'aha.

Nagana daaká'ísats a-WoGunda kámatsowa ka-ahama. Daakáka a-WoMagaakwa, “Tsokwaameça.” Daad'aak'w a-WoMagaakwa labinda, WoGundaakwe daad'aak'w d'ogwa, daats kílagab'aha, daad'aboogw kílagaziya.

Nagana daashid a-oka kagirba, daashok'w WoGunda amba-aya. Nagana daatso kílagica kíla-mfa-aya, ayaakwe nilagica awotanaaŋgo.

Naganaakwe daa'is a-WoGunda, daaka, “Ama tso alaahaaŋge ara kága, taaeyaam aya efara!” Nagana daamookwe a-WoMagaakwa, daakawe ká-eba. Daakaakwe a-eemá, kamatsaaŋgo kílagaziya yilabaand, deshaaeek'w ama a-mba-aya.

nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

27

Magamaça ala-Añjahama

28

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

!?.

Maawotok'wa ala-Ŋgisha K'otaçaká kádaamagamashama namahii-zhiimpa mantadasa-ça-ŋgish alaa'eman a-obok'o-ça-sa (N), aça-matugusa (.), aça-maalak'otsa (?), jinda akoma (,). Daawot mantadasa-ça-ŋgisha aluuk'otizh nanooraga-etamaceesa-daamatigatsama. Ŋgishaçaká kádaamagamashama nuuc'ic'ok'on da alaaa'eman we alaaafo namantadasa-ça-ŋgisha nala. Namawotama nagwuugahats mantadasa-ça-ŋgisha, aluuwaat'oosh, ka-obatsa-ça-nooraga tso (N). Jinda nagwuuk'ot mantadasa-ça-ŋgisha aluwaandis'ok'w kaça-matugusa tso (.). Ee-atsen nagwuuk'ot mantadasa-ça-ŋgisha alamaalak'otsa, duwaandis'ok'w ahama kaçamalak'otsa (?). Komaakwe kámamb'ishuukiil s'ee-da, maka nagwuuk'ot kamaanzahatsama, me'a, kowa, hosa, mata....(,). Ŋgishaçaká kádaamagamashama nuuk'ot nanooraga nalamaama mantadasa-ça-ŋgisha alaac' obok'o-ça-sa, ça-matugusa.

Magama-ça-ŋgisha / Mfagok'o-ça-ŋgisha Ŋgishaçaká kádaamagamashama kákooma nuuwud' ça-ŋgisha alaawot nilasaanduuk'a jinda nuukagaah kaça-ŋgisha kalaawot nilasaanduuk'a. Nagana naawud'iil aduwa ameeta naakáluugw kacanaka. Daamawudiilama kooma, naat'oosh na'eyaa-d'aç'a ká'eyaa-gunza. Nagana ehulaçakaan ewud'açiil kooça matisok'o-makotsa. Nagana lak'oçats daamagamashama ekaaça, “Ntsi alaçagamatsaaç?” Alekaaeek'w makwaak'wa alana, daamagamashama tso, etamatigatsamaaŋgo. Kámagamaçaan makwaak'oma eelaawot kotakoma, wud'açakats alaawot nilasaanduuk'a. Lak'oçats ekaaça, “Wuli aled'aba si?” Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama nuuk'ot ça-ŋgisha alana nilanooraga nalamaama. Ŋgishaçaká nuugahats makotsa alaas'ahaakon ee-alatisok'wa. Naak'oto adaamagamashama nanooraga nalamaama ça-ŋgisha aluud'ab nilasaanduuk'a. Ŋgishaçakáts eeled'abuwa nilamá ça-ŋgisha alaapas na-nzaaç. K'otaçaká kádaamagamashama namahii-saaleda ça-ŋgisha kooma aluugahats nilamaŋkwaaiilama namas'a-magamashama. Ŋaaraçeek'w ça-ŋgisha alaawot nilasaanduuk'a namo'a ŋhooçaça k'otaça naça-matuuça kágaca. Tisok'w gahaçakáts ça-matuuça kaja-matuuça namahii-saaleda. Ŋgishaçaká kádaamagamashama kájinda nuuwud'iil makwaak'oma alaawot namahii-saaleda. Atsa -etamakwaak'omaaŋgo. Ŋgishaçaká kádaamagamashama kálaatid'ash makwaak'oma naakaanzahats kalamá makwaak'wa alaanzahats a-etamatigatsama. Nagwek'otuwa nuwaat'oweesh namo'a kágaca. Ŋgishaçaká kádaamagamashama naakaanzahoots kalamaama makwaak'wa aluuk'ot namahiisaaleda. -peeka,dama, gaziya oka

28a

28 !?.

Duud wodaazh a-Wogaaw ka-Yasohwa. Naanu-WoBaadama oma-cogomá. YaDam daas maaŋgowa.

ka

aa

da

o

ma

d'

ga

k'

zi

ee

zh

Ç

ts

pee

ya

c'

1.

3.

2.

4.

Magamaça ala-Añjahama

29

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ça-mak'ota S'iina ala nagwewud'açiil káboŋgwa degamaçaaç da alaad'ab nab'aga-duwa naluu'o WoGunda. Na-oka-çawos'ila dakowud'iilanaakw s'iina alaaka Mmaaka/Çooká eelanaagwi? Ala-ntsi s'iina alana? Aŋgishaçiil kámawota-ça-mak'ota ala? Ŋgishaçakáts kádaamagamashama kamaanazahatsama. Ŋgishaçakáts kádaamagamashama kámawud'uwiil s'iina alamazhija-yilabaand. Nuuwud'iil akooma we ab'aga a-mbaand kamawota tak tak. T'ooça daamagamashama naakáluŋgo kámawud'iila-s'iina alana. Nagwewud'uwiilizh s'iina ala káboŋgwa ,akwaaçiil malak'otsama maalak'otsa alaawot namo'a. Ŋgishaçaká kádaamagamashama naaaŋgalaç káguma-wodaazhamá naakáwud'iil kámaahama. Ŋgishaçakáts kádaamagamashama nuukáat'oos'e kámaatadasa-ça-ŋgisha nagwewud'uwiil, a-etamagamashamá ameeta, jindaakwe daamagamashama naakahuloosh kak'waatsitsamaama nilanooraga nalamaama. Ŋgishaçakáts kádaamagamashama kájinda naakatigoots kak'waatsitsamaama makotsa alaakaants kamantadasa-ça-ŋgisha kalaawud'iil a-etamagamashama ameeta. Naaanzhowiil b'agamaama namawud'iila-mantadasa-ça-ŋgisha alana.

Mat'ooça daamagamashama malak'otsa makwaak'o-ŋgisha/ça-sa-mak'ota kagasasaka. Nagana káboŋgwa, mfaraçok'w duwa meeta malak'waakats makwaak'o-ŋgisha alana kadaamagamashama nilamas'a. Nagana mahulaçakaan nada naluulak'ots nalana etabaagaanzah kamakotsa malak'oçakats dida alana. Kaakaanzah amakwaak'o-ŋgisha alana kamakotsa kalana, mat'ooça daamagamashama matagukats kak'waatsatsamaama. Naawud'uwa kalana nagana káboŋgwa alaaa'eyaashan çaçaká kádaamagamashama masowa katsamaama

Maawud'a alaMaŋkwaaiilama Wud'aça kadaamagamashama koowa mañçariila-mantuuçama alamaawud'a ala. Ŋgishaçaká kádaamagamashama ekaaçaká, “Ara nagwarwot namalak'otsama, açaakwe ehulaçakash kak'waatsistaça nalinza-ça-mak'ota.” Nagwewud'açakiil kádaamagamashama, ça-ŋgisha alaawot namo'a awud'açakaça kaça-ŋgisha kalaawot nagaca. Maanzhatsama;-___________________.

29a

29 Mmaaka/Çooká S'iina ala nagwewud'açiil káboŋgwa degamaçaaç da alaad'ab nab'aga-duwa naluu'o WoGunda.

1. Nagana daaká'ísats a-WoGunda kámatsowa ka-ahama. Daakáka a

-WoMagaakwa, “Tsokwaameça.” daad'aak'w aWoMagaakwa

labinda, WoGundaakwe daad'aak'w d'ogwa daats kíla-gab'aha daad'aboogw kílagaziya. 2. Nagana daatso kílagica kíla-mfa-aya, ayaakwe nilagica awotanaaŋgo.

3. Daakaakwe a-eemá, kamatsaaŋgo kílagaziya yilabaand, deshaaeek'w ama a-mba-aya.

___ (b)

___ (a)

___ (c)

d'iilama

d'iilama

d'iilama

d'iilama

d'ilama

d'iilaama

d'iilamaa

d'iilaamaa

29

Magamaça ala-Añjahama

30

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

!?.

Maawotok'wa ala-Ŋgisha Ŋgishaçaká kádaamagamashama naawud'owiil mantadasa-ça-ŋgisha alana, Nuuc'ic'ok'on daambi-ça-matugusa. Ŋgishaçaká ká-etamagamashama kámeeta naafarats naak'ot makwaak'wa alana namahii-saaleda. Ŋgishaçaká kádaamagamashama kájinda naanzahoots makwaak'wa alamaama mak'otama.

Magama-ça-ŋgisha / Mfagok'o-ça-ŋgisha Ŋgishaçaká kádaaamagamashama naawud'owiil kamawota tak tak ça-ŋgisha alaawot nagumakotsa na'eyaa-gunza. Nagana çaçakáts añjaha kámawud'uwiil. Ŋgishaçaká kadaamagamashama nuuwud' matisok'o-makotsa alaawot na'eyaa-d'aç'a, awud'açaka kamakotsa kalaawot na'eyaa-gunza. Naakatigoots kak'waatsitsamaama makotsa alaakaawo ala kotakomakwaak'wa. Etamatigatsamaakwe naats naawud'ats makwaak'o-ça-ŋgisha alaatugots adaamagamashama kak'waatsitsamaama, we naalak'ots a-etamatigatsama etamagamashama meeta, naawud'iil ça-ŋgisha alaakatigats kak'waatsitsamá. Kaawot makwaak'wa alana kotakoma, naawud'ats a-etamatigatsama daamagamashama kooma kaad'aboozh makwaak'wa alaakwaak'w alana atsen. Kaabas'kwe mawota kotakoma, Ŋgishaçaká naanzahoots. Nagwaakad'ook'w kooma, hulaçakaan kágumakotsa kájinda.

Wud'aakiil kádaamagamashama ça-ŋgisha alaawot nzaaç alana akwaakiil yilaokaag, nagana káboŋgwa naak'oto adaamagamashama nanooraga nalamaama ça-ŋgisha alaagasook'w nalisuwa. Nagana káboŋgwa, nagwaakad'ook'w adaamagamashama akooma mak'ota-ça-ŋgisha nilanooraga nalamaama aluukáŋgishats yila-okaag, naafaroots meeta kameeta nuuk'ot namahii-saaleda. Ŋgishaçaká kádaamagamashama nuukaawud'aç makwaak'wa alamaama kalaak'ot a-etamatigatsama namahii-saaleda. Nagana lak'oçats ekaaça, “Anzaŋantsi kotakoça-makwaak'wa alaçad'abaaç?” -mmaaka, kaÇamaaŋgwa, gaÇiita, Gwaawot amaawokogwa

30a

30

Maŋkwaaiilama

!?.

WoShuwa daa'iish na-Asosa.

YeGoshe haakima tso.

Duugahats beek'o-YeShagaawa

1.

___ (a) peeka

2.

___ (b) gaziya

3.

1

4.

(c) oka

___ (d) dama

1.

3.

2.

4. 30

Magamaça ala-Añjahama

31

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Eelabi alaawotaagw kasa-mpoogwa? Eelabi alaawot adamasa kasa-mpoogwa? Ntsi ntsi da-masa aluus? Kasa-mpoogwa, ekaalaça maŋgishatsama? Maŋgahatsa káMawud'iilama Naakáŋgishats kádaamagamashama kámawud'uwa makotsa. Lak'waakáts daamagamashama eelabi alewota káboŋgwa Çaká kádaamagamashama kájinda kámakwaauuk'on ŋgisha. T'o naawud'o taasa-maat'ooshama magamashama kaawot adaamagamashama alaakaal mawud'iilama nagana lak'waakats. T'o naawud'uwiil katsamaama, kaakaapaŋaats maatab'atsa tab'atsaam. Naakwaaiil malak'otsama naakáka, “Eelabi alaawot as'iina a-ala?” Wud'aça ŋgisha ala-añjahama. Nagana naakáŋgishats kádaamagamashama malañahok'o-da alana, nuutigats kak'waatsitsamaama. Naakáka, “Wuli alekaala mawud'iila-mazila-ŋgisha ala?” Jinda naalak'ots, naaka, “Wuli alekaalaash mawud'iilama kooma ala?” Gahaçats malañahok'oma alila-baanda ka-alila-okaag ee-atselana. Ŋgishaçaká kádaamagamashama nuuwud' ça-ŋgisha alaawot nilasaanduuk'a. Ŋgishaçaká kádaamagamashama nuukahulash kak'waatsitsamaama ça-ŋgisha nagwewotuwa namawud'iilama ka-etamatigatsama, nuukáluŋgw kacanaka. Ŋgishaçaká kádaamagamashama nuuwud' makotsa alamatisok'oma. Naaŋgishoots mawota-makotsa alana. Nuukahulan makotsa jinda ee-atselana. Ŋgishaçaká kádaamagamashama nuugolaal ça-ŋgisha kotakoçama alec'ic'aak'w na-mbas'iilama alaawot nagumakotsa kágaca. Nagana nuuk'ot mac'ic'ok'o-ça-ŋgisha alana kánooraga kálamaama. Ŋgishaçaká kádaamagamashama, nagwuuk'ot kánooraga kálamaama, kamak'otuwaaŋgo kágonahama, nuuk'ot naçiçamatuuçama. Kaakarook'w adaamagamashama kooma aluukáka kámaahama, gahaçats káboŋgwa, k'otaçaká kádaamagamashama kotakoça-makwaak'wa namahii-saaleda namo'a kágaca. Naanzahootskwe adaamagamashama nanooraga nalamaama.

-ísats, tahamá, miimá, eemá

Mak'otama Ŋgishaçaká kadaamagamashama nuuwud' maŋkwaaiilama alehuluukaan. Ŋgishaçaká kádaamagamashama naawud'o mantadasa-ça-ŋgisha nilanooraga. Nagana naalak'ots a-etamatigatsama daamagamashama, naaka, “Anzaŋantsi mantadasa-ça-ŋgisha alaçawud'aaç nilanooraga.” Jinda naakáŋgish kádaamagamashama naakad'ook'w magahatsa-mantadasa-ça-ŋgisha alaawot nilasaanduuk'a. Ŋgishaçaká kádaamagamashama nuukatigats kak'waatsitsamaama ça-ŋgisha alatisok'wa. Naakátigats atsen a-etamatiagatsama nilanooraga nalamá. Ŋgishaçaká kádaamagamashama kálaa'iyoosh meetaa-gonaha naakáluŋgo kámawud'iilama. T'ooça daamagamashama nuugahats alaa'eyaash ee-atsen. Nagwetigaçats kooma ala t'ooça ee-atselana. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama kákooma nuukatigats kak'waatsitsamaama matisok'o-ça-ŋgisha jinda matisok'o -mantadasa-ça-ŋgisha. T'ooça daamagamashama kámawud'owiil katsamaama mantadasa-ça-ŋgisha mbaand alaakáçaam. Ŋgishaçaká kádaamagamashama nagwewotowa nagumawud'iila-mantadasa-ça-ŋgisha alana, naakahuloosh kak'waatsitsamaama. Kooma nagwawoto nagumawud'iilama, naawoto tak tak. Nagana káboŋgwa naalgolaalo adaamagamashama ça-ŋgisha alaafeyoosh alaawot nilasaanduuk'a. Makwaak'wa ala kooma, kotakoma tso. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama naak'oto mantadasa-ça-ŋgisha ala nanooraga nalamaama. Çaçaká añjaha kádaamagamashama, naak'oto kamagaha-k'waatsitsa kámagahaaçan. - Ŋgishaçaká kádaamagamashama kámeeta meeta naakáluŋgo kámawud'owiil kámagasaak'w adaamagamashama ajinda. Kamaanzahama - K'otaçaká kádaamagamashama mantadasa-ça-ŋgisha namahii-saaleda. T'ooçakás'e k'otat- ŋgishaçaká kádaamagamashama, kámaañjalaawotizhan nilanooraga nalamaama amatuuçama, kamaakwaaiilaaŋgo matuuçama jinda.

31a

31

Sa-mpoogwa

de hu la ra dehulara

daa haŋg kwe

daa d'u waa luk'w

daahaaŋgkwe

daad'uwaaluk'w

á

‘_sats

1.

í

miim_

taham_

daamanaash ká–ara kacanaka.

eem_

Çawos'ila çiima

2. Oka

ca amanaashango.

Çaadogwa çaedumuna

dumusa kokowa 31

Magamaça ala-Añjahama

32

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ça-mak'ota Nagwewud'açiil s'iina ala káboŋgwa degamaçaaç da alaad'ab nab'aga-YaDiiza. K'otaçaká kádaamagamashama maakwaaiila-ça-ŋgisha alila-s'iina namahii-saaleda. Nagana lak'waakats daamagamashama kámawud'iilama. Aŋgishaçiil mawota-ça-mak'ota ala. Ŋgishaçakáts kádaamagamashama naawud'o ça-mak'ota nilanooraga alamaama. Ŋgishaaçakáts kádaamagamashama eelewud'açakiil kádaamagamashama ça-mak'ota alamaat'ooshama. Naakáŋgishats kádaamagamashama, nagwewota a-ahama nagumawud'iilama kámahuluukash adaamagamashama kak'waatsitsamaama nagwaat'oosh a-ahama kágwetugwaas. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama kámatiguuts kak'waatsitsamaama ça-mak'otsa alehuluukaan mawud'iilama. Nagana káboŋgwa çaçaká añjaha kámawud'uwiil akooma meeta kameeta. Ŋgishaçakáts kadaamagamashama kákooma kámawud'uwiil ça-mak'ota nagumeetaagwa meeta kameeta kámaluŋgoká kálaguza. Ara degolaalara meeta etamagamashama kámawud'iila ça-mak'ota ala. Jindaakwe daamagamashama naakahuloosh kak'waatsitsamá. Ara nagwekaara ká-etamawud'iilama bas'açash mawud'iilama ahama debas'aakash, açaakwe naanzaçats guçat'oosaaç kak'waatsitsaça gwaa'iicogw a-ahama, 'iiçacogw atsen. Mahulaçakash nagwaawud'iil a-ahama, nagwekaauwa ká-aça wud'açiil, kámakaalaçaan mawud'iilama. Etamatigatsama, naat'o daamagamashama nuuwud'iil ee-atselana. Kaakad' amawud'iila-ça-mak'ota káboŋgwa, naakalak'ots a-etamatigatsama daamagamshama. Káandi alaatso a-WoShuwa ka-ŋgafamá? Ká-ntsi alaakápaŋ a-YaDiiza matsa kílamitsa? Eelabi alaawot a-YaDiiza nagwaaceets adama nilamitsa? Natisokwa eelabi alaakáka a-eemá ká-YaDiiza?

Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama Nagaabeya nala-yila-okaag (3) ŋkwaaçakiil kádaamagamashama ma'oos'e-b'ija alaaahulash nagizha nameeta, at'ooçash mawud'iilama natsitsabaand (7) kágwaakad'ash gizha. (Daawot as'ee-b'ija akooma nanooraga nalaacees etamatigatsama.) Wud'açakiil kádaamagamashama 'oos'e b'ija alaaahulash nagizha nameeta, at'ooçash mawud'iilama natsitsabaand (7). Nagana hulaçakaan lak'oçats daamagamashama. Eelabi aluu'o s'ee-b'ija alamakad'ashma? Eelabi aluu'o s'ee-b'ija mp'aama? Nalabi b'ija aluupok'w aça? Ŋkwaaçakiil yila-okaag (yila-3) kádaamagamashama ma'oos'e-b'ija alaaahulash nagizha, at'ooçash natsitsabaand (7) kágwwaakad'aash gizha. Na-oka-yila-nzaaç ka-oka-yila-maak'us, t'ooça daamagamashama nuuwud'iil ka-etamatigatsama koowa. Nagana naa'oos'e adaamagamashama agunza-dida ka-etamatigatsama s'ee-b'ija alagizha. Eeatselana, naa'oos'e adaamagamashama agaafa-dida ka-etamatigatsama s'ee-b'ija alagizha. Lak'oçats daamagamashama ekaaçaká, “Wuli alefaraats káliça-daamagamashama ale'owaas'e b'ija aleyaat'owaash mawud'iilama natsitsabaand (7) kágwaakad'ash gizha?” Kaaa'em adaamagamashama alefaraats káma'oos'eema, naafaroots adaamagamashama a-mbaand naa'oos'e.

32a

32

Sa-mpoogwa

Nagwewud'açiil s'iina ala káboŋgwa degamaçaaç da alaad'ab nab'aga-YaDiiza. Na-oka nameeta daatso WoShuwa ka-ŋgafamá ka-

YaMas'a kílamitsa kíla-mp'a-taak'a. Daakaakwe aduumá aluu'o s'eemá YaDiiza, “Ara dehulara aça esaren mac'aŋako-opa.” Daakaakwe a-eema ká-duumá, “YaDiiz, 'iyeesh na-eba, tsa kámas'a-magamashama, dama alasa-mpoogwa agahaaŋgo, nagweecaats ama, ded'aak'wa ama kámaandaraasha.”

Daa'ísakwe a-YaDiiza daaka, “Ara detsara kasaajin.” Nagana daahaaŋgkwe a-eemá kílamitsa.

Nagana daace a-obatsa-dama kaziba, daacats YaDiiza. Na-oká nalana káboŋgwa, daad'uwaaluk'w YaDiiza

kacanaka, daaka kámasha, nagana duukats kámas'abiya, daabid. nooraga alaacees çaañjaha

ká-etamatigatsama

32

Magamaça ala-Añjahama

33

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

!?.

Maawotok'wa ala-Ŋgisha K'otaçaká kádaamagamashama namahii-saaleda mantadasa-ça-ŋgish alaa'eman a-obok'o-ça-sa (N), aça-matugusa (.), aça-maalak'otsa (?), jinda akoma (,). Daawot mantadasa-ça-ŋgisha aluuk'otizh nanooraga-etamaceesa-daamatigatsama. Ŋgishaçaká kádaamagamashama nuuc'ic'ok'on da alaaa'eman we alaaafo namantadasa-ça-ŋgisha nala. Namawotama nagwuugahats mantadasa-ça-ŋgisha, aluuwaat'oosh, ka-obatsa-ça-nooraga tso (N). Jinda nagwuuk'ot mantadasa-ça-ŋgisha aluwaandis'ok'w kaça-matugusa tso (.). Ee-atsen nagwuuk'ot mantadasa-ça-ŋgisha alamaalak'otsa, duwaandis'ok'w ahama kaçamalak'otsa (?). Komaakwe kámamb'ishuukiil s'ee-da, maka nagwuuk'ot kamaanzahatsama, me'a, kowa, hosa, mata....(,). Ŋgishaçaká kádaamagamashama nuuk'ot nanooraga nalamaama mantadasa-ça-ŋgisha alaac' obok'o-ça-sa, ça-matugusa.

Magama-ça-ŋgisha / Mfagok'o-ça-ŋgisha Ŋgishaçaká kádaamagamashama kákooma nuuwud' ça-ŋgisha alaawot nilasaanduuk'a jinda nuukagaah kaça-ŋgisha kalaawot nilasaanduuk'a. Nagana naawud'iil aduwa ameeta naakáluugw kacanaka. Daamawudiilama kooma, naat'oosh na'eyaa-d'aç'a ká'eyaa-gunza. Nagana ehulaçakaan ewud'açiil kooça matisok'o-makotsa. Nagana lak'oçats daamagamashama ekaaça, “Ntsi alaçagamatsaaç?” Alekaaeek'w makwaak'wa alana, daamagamashama tso, etamatigatsamaaŋgo. Kámagamaçaan makwaak'oma eelaawot kotakoma, wud'açakats alaawot nilasaanduuk'a. Lak'oçats ekaaça, “Wuli aled'aba si?” Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama nuuk'ot ça-ŋgisha alana nilanooraga nalamaama. Ŋgishaçaká nuugahats makotsa alaas'ahaakon ee-alatisok'wa. Naak'oto adaamagamashama nanooraga nalamaama ça-ŋgisha aluud'ab nilasaanduuk'a. Ŋgishaçakáts eeled'abuwa nilamá ça-ŋgisha alaapas na-nzaaç. K'otaçaká kádaamagamashama namahii-saaleda ça-ŋgisha kooma aluugahats nilamaŋkwaaiilama namas'a-magamashama. Ŋaaraçeek'w ça-ŋgisha alaawot nilasaanduuk'a namo'a ŋhooçaça k'otaça naça-matuuça kágaca. Tisok'w gahaçakáts ça-matuuça kaja-matuuça namahii-saaleda. Ŋgishaçaká kádaamagamashama kájinda nuuwud'iil makwaak'oma alaawot namahii-saaleda. Atsa-etamakwaak'omaaŋgo. Ŋgishaçaká kádaamagamashama kálaatid'ash makwaak'oma naakaanzahats kalamá makwaak'wa alaanzahats a-etamatigatsama. Nagwek'otuwa nuwaat'oweesh namo'a kágaca. Ŋgishaçaká kádaamagamashama naakaanzahoots kalamaama makwaak'wa aluuk'ot namahiisaaleda. -Ja, wafakwaaÇ, ligaca, muha

33a

33 !?.

WoHiis'eya daawosh gasaraaba, gaaguhwa, jinda baaga.

Daaac' afuk'wa jamá, seemá jinda eyaamá.

ca

fa

ha

j

a

kwaa

wa

ee

li

s'

Ça

n

ga

mu

ts

ii

1.

3.

2.

4.

33

Magamaça ala-Añjahama

34

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ça-mak'ota Nagwewud'açiil s'iina ala káboŋgwa degamaçaaç da alaad'ab nab'aga-YaDiiza. Na-oka-çawos'ila dakowud'iilanaakw s'iina alaaka Sa-mpoogwa eelanaagwi? Ala-ntsi s'iina alana? Aŋgishaçiil kámawota-ça-mak'ota ala? Ŋgishaçakáts kádaamagamashama kamaanazahatsama. Ŋgishaçakáts kádaamagamashama kámawud'uwiil s'iina alamazhija-yilabaand. Nuuwud'iil akooma we ab'aga a-mbaand kamawota tak tak. T'ooça daamagamashama naakáluŋgo kámawud'iila-s'iina alana. Nagwewud'uwiilizh s'iina ala káboŋgwa ,akwaaçiil malak'otsama maalak'otsa alaawot namo'a. Ŋgishaçaká kádaamagamashama naaaŋgalaç káguma-wodaazhamá naakáwud'iil kámaahama. Ŋgishaçakáts kádaamagamashama nuukáat'oos'e kámaatadasa-ça-ŋgisha nagwewud'uwiil, a-etamagamashamá ameeta, jindaakwe daamagamashama naakahuloosh kak'waatsitsamaama nilanooraga nalamaama. Ŋgishaçakáts kádaamagamashama kájinda naakatigoots kak'waatsitsamaama makotsa alaakaants kamantadasa-ça-ŋgisha kalaawud'iil a-etamagamashama ameeta. Naaanzhowiil b'agamaama namawud'iila-mantadasa-ça-ŋgisha alana.

Mat'ooça daamagamashama malak'otsa makwaak'o-ŋgisha/ça-sa-mak'ota kagasasaka. Nagana káboŋgwa, mfaraçok'w duwa meeta malak'waakats makwaak'o-ŋgisha alana kadaamagamashama nilamas'a. Nagana mahulaçakaan nada naluulak'ots nalana etabaagaanzah kamakotsa malak'oçakats dida alana. Kaakaanzah amakwaak'o-ŋgisha alana kamakotsa kalana, mat'ooça daamagamashama matagukats kak'waatsatsamaama. Naawud'uwa kalana nagana káboŋgwa alaaa'eyaashan çaçaká kádaamagamashama masowa katsamaama

Maawud'a alaMaŋkwaaiilama Wud'aça kadaamagamashama koowa mañçariila-mantuuçama alamaawud'a ala. Ŋgishaçaká kádaamagamashama ekaaçaká, “Ara nagwarwot namalak'otsama, açaakwe ehulaçakash kak'waatsistaça nalinza-ça-mak'ota.” Nagwewud'açakiil kádaamagamashama, ça-ŋgisha alaawot namo'a awud'açakaça kaça-ŋgisha kalaawot nagaca. Maanzhatsama;-___________________.

34a

34 Sa-mpoogwa Nagwewud'açiil s'iina ala káboŋgwa degamaçaaç da alaad'ab nab'aga-YaDiiza.

1. Daakaakwe aduumá aluu'o s'eemá YaDiiza, “Ara dehulara aça esaren mac'aŋako-opa.” 2. Daa'ísakwe a-YaDiiza daaka, “Ara detsara kasaajin.” Nagana daahaaŋgkwe a-eemá kílamitsa.

3. Na-oká nalana káboŋgwa, daad'uwaaluk'w YaDiiza kacanaka, daaka kámasha, nagana duukats kámas'a-biya, daabid.

___ (a)

___ (b)

___ (c)

zhiija

zhijaa

zhiijaa

zhiija

zhija

zhija

zhija

zhija

34

Magamaça ala-Añjahama

35

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

!?.

Maawotok'wa ala-Ŋgisha Ŋgishaçaká kádaamagamashama naawud'owiil mantadasa-ça-ŋgisha alana, Nuuc'ic'ok'on daambiça-matugusa. Ŋgishaçaká ká-etamagamashama kámeeta naafarats naak'ot makwaak'wa alana namahii-saaleda. Ŋgishaçaká kádaamagamashama kájinda naanzahoots makwaak'wa alamaama mak'otama.

Magama-ça-ŋgisha / Mfagok'o-ça-ŋgisha Ŋgishaçaká kádaaamagamashama naawud'owiil kamawota tak tak ça-ŋgisha alaawot nagumakotsa na'eyaa-gunza. Nagana çaçakáts añjaha kámawud'uwiil. Ŋgishaçaká kadaamagamashama nuuwud' matisok'o-makotsa alaawot na'eyaa-d'aç'a, awud'açaka kamakotsa kalaawot na'eyaa-gunza. Naakatigoots kak'waatsitsamaama makotsa alaakaawo ala kotakomakwaak'wa. Etamatigatsamaakwe naats naawud'ats makwaak'o-ça-ŋgisha alaatugots adaamagamashama kak'waatsitsamaama, we naalak'ots a-etamatigatsama etamagamashama meeta, naawud'iil ça-ŋgisha alaakatigats kak'waatsitsamá. Kaawot makwaak'wa alana kotakoma, naawud'ats a-etamatigatsama daamagamashama kooma kaad'aboozh makwaak'wa alaakwaak'w alana atsen. Kaabas'kwe mawota kotakoma, Ŋgishaçaká naanzahoots. Nagwaakad'ook'w kooma, hulaçakaan kágumakotsa kájinda.

Wud'aakiil kádaamagamashama ça-ŋgisha alaawot nzaaç alana akwaakiil yilaokaag, nagana káboŋgwa naak'oto adaamagamashama nanooraga nalamaama ça-ŋgisha alaagasook'w nalisuwa. Nagana káboŋgwa, nagwaakad'ook'w adaamagamashama akooma mak'ota-ça-ŋgisha nilanooraga nalamaama aluukáŋgishats yila-okaag, naafaroots meeta kameeta nuuk'ot namahii-saaleda. Ŋgishaçaká kádaamagamashama nuukaawud'aç makwaak'wa alamaama kalaak'ot a-etamatigatsama namahii-saaleda. Nagana lak'oçats ekaaça, “Anzaŋantsi kotakoça-makwaak'wa alaçad'abaaç?” -zaambuhwa,ho-jisha,mitsa,yaad'aampiya

35a

35

Maŋkwaaiilama

!?.

Baake daakod mata, me'a, jinda hosa.

YeBeo daakod mooza jinda lamuuna.

1.

___ (a) ligica

2.

___ (b) ja

3.

1

4.

(c) muha

___ (d) wofakwaaça

1.

3.

2.

4. 35

Magamaça ala-Añjahama

36

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Aça daamagamashama, açagamaaç da aluu'o sa-gafid'a? Ntsi da aluud ab'aga kasa-gafid'a? Eelabi alaawotaagw kasa-gafid'a? Maŋgahatsa káMawud'iilama Naakáŋgishats kádaamagamashama kámawud'uwa makotsa. Lak'waakáts daamagamashama eelabi alewota káboŋgwa. Çaká kádaamagamashama kájinda kámakwaauuk'on ŋgisha. T'o naawud'o taasa-maat'ooshama magamashama kaawot adaamagamashama alaakaal mawud'iilama nagana lak'waakats. T'o naawud'uwiil katsamaama, kaakaapaŋaats maatab'atsa tab'atsaam. Naakwaaiil malak'otsama naakáka, “Eelabi alaawot as'iina a-ala?” Wud'aça ŋgisha ala-añjahama. Nagana naakáŋgishats kádaamagamashama malañahok'o-da alana, nuutigats kak'waatsitsamaama. Naakáka, “Wuli alekaala mawud'iila-mazila-ŋgisha ala?” Jinda naalak'ots, naaka, “Wuli alekaalaash mawud'iilama kooma ala?” Gahaçats malañahok'oma alilabaanda ka-alila-okaag ee-atselana.

Ça-mak'ota Nagwewud'açiil s'iina ala káboŋgwa degamaçaaç da alaad'ab nilamitsa-WoLibinda. K'otaçaká kádaamagamashama maakwaaiila-ça-ŋgisha alila-s'iina namahii-saaleda. Nagana lak'waakats daamagamashama kámawud'iilama. Aŋgishaçiil mawota-ça-mak'ota ala. Ŋgishaçakáts kádaamagamashama naawud'o ça-mak'ota nilanooraga alamaama. Ŋgishaaçakáts kádaamagamashama eelewud'açakiil kádaamagamashama ça-mak'ota alamaat'ooshama. Naakáŋgishats kádaamagamashama, nagwewota a-ahama nagumawud'iilama kámahuluukash adaamagamashama kak'waatsitsamaama nagwaat'oosh a-ahama kágwetugwaas. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama kámatiguuts kak'waatsitsamaama ça-mak'otsa alehuluukaan mawud'iilama. Nagana káboŋgwa çaçaká añjaha kámawud'uwiil akooma meeta kameeta. Ŋgishaçakáts kadaamagamashama kákooma kámawud'uwiil ça-mak'ota nagumeetaagwa meeta kameeta kámaluŋgoká kálaguza. Ara degolaalara meeta etamagamashama kámawud'iila ça-mak'ota ala. Jindaakwe daamagamashama naakahuloosh kak'waatsitsamá. Ara nagwekaara ká-etamawud'iilama bas'açash mawud'iilama ahama debas'aakash, açaakwe naanzaçats guçat'oosaaç kak'waatsitsaça gwaa'iicogw a-ahama, 'iiçacogw atsen. Mahulaçakash nagwaawud'iil a-ahama, nagwekaauwa ká-aça wud'açiil, kámakaalaçaan mawud'iilama. Etamatigatsama, naat'o daamagamashama nuuwud'iil ee-atselana. Kaakad' amawud'iila-ça-mak'ota káboŋgwa, naakalak'ots a-etamatigatsama daamagamshama.

Nakwaaha-ntsi aluuńc' ça-da? Eelabi alaawot akwaac'a ala-WoLibinda nagwaabas' mazeema? Eelabi aluu'o s'ee-dida-WoLibinda? Ntsi alaashiil ça-kwaac'a alaańc' a-WoLibinda ka-ŋgafamá?

36a

Sa-gafid'a

36

mań c'a ma mańc'ama

na gwaac nagwaac

Daa kán c'oots daakánc'oots

Sa-gafid'a Nagwewud'açiil s'iina ala káboŋgwa degamaçaaç da alaad'ab nilamitsa-WoLibinda. Na-oka nameeta daatso kasa-gafid'a a-WoLibinda ka-ŋgafamá ka-YaDaaya kílamańc'a-kwaac'a kílamitsa. Nagana daatso daańc'o hii daakad'ook'w mańc'ama. Nagwuuwe ká-eba, daawe amuha kasha-kaanza daashiil ça-kwaac'a na-nneya daaso . Nagwaac adama, daap a-atsa-gaziya. Nagana daashok'w WoLibinda agatuwa kacanaka. S'ee-didamáákwe meeta YaSohwa meetaakwe

WoBaak'owa. Nagana daakánc'oots adida a-alana siya ká-muha daakad'aak'oosh, daakawowe ká-eba, daaso. 36

Magamaça ala-Añjahama !?.

37

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Maawotok'wa ala-Ŋgisha

K'otaçaká kádaamagamashama namahii-zhiimapa mantadasa-ça-ŋgish alaa'eman a-obok'o-ça-sa (N), aça-matugusa (.), aça-maalak'otsa (?), jinda akoma (,). Daawot mantadasa-ça-ŋgisha aluuk'otizh nanooraga-etamaceesa-daamatigatsama. Ŋgishaçaká kádaamagamashama nuuc'ic'ok'on da alaaa'eman we alaaafo namantadasa-ça-ŋgisha nala. Namawotama nagwuugahats mantadasa-ça-ŋgisha, aluuwaat'oosh, ka-obatsa-ça-nooraga tso (N). Jinda nagwuuk'ot mantadasa-ça-ŋgisha aluwaandis'ok'w kaça-matugusa tso (.). Ee-atsen nagwuuk'ot mantadasa-ça-ŋgisha alamaalak'otsa, duwaandis'ok'w ahama kaçamalak'otsa (?). Komaakwe kámamb'ishuukiil s'ee-da, maka nagwuuk'ot kamaanzahatsama, me'a, kowa, hosa, mata....(,). Ŋgishaçaká kádaamagamashama nuuk'ot nanooraga nalamaama mantadasa-ça-ŋgisha alaac' obok'o-ça-sa, ça-matugusa.

Magama-ça-ŋgisha / Mfagok'o-ça-ŋgisha Ŋgishaçaká kádaamagamashama kákooma nuuwud' ça-ŋgisha alaawot nilasaanduuk'a jinda nuukagaah kaça-ŋgisha kalaawot nilasaanduuk'a. Nagana naawud'iil aduwa ameeta naakáluugw kacanaka. Daamawudiilama kooma, naat'oosh na'eyaa-d'aç'a ká'eyaa-gunza. Nagana ehulaçakaan ewud'açiil kooça matisok'o-makotsa. Nagana lak'oçats daamagamashama ekaaça, “Ntsi alaçagamatsaaç?” Alekaaeek'w makwaak'wa alana, daamagamashama tso, etamatigatsamaaŋgo. Kámagamaçaan makwaak'oma eelaawot kotakoma, wud'açakats alaawot nilasaanduuk'a. Lak'oçats ekaaça, “Wuli aled'aba si?” Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama nuuk'ot ça-ŋgisha alana nilanooraga nalamaama. Ŋgishaçaká nuugahats makotsa alaas'ahaakon ee-alatisok'wa. Naak'oto adaamagamashama nanooraga nalamaama ça-ŋgisha aluud'ab nilasaanduuk'a. Ŋgishaçakáts eeled'abuwa nilamá ça-ŋgisha alaapas na-nzaaç. K'otaçaká kádaamagamashama namahii-saaleda ça-ŋgisha kooma aluugahats nilamaŋkwaaiilama namas'a-magamashama. Ŋaaraçeek'w ça-ŋgisha alaawot nilasaanduuk'a namo'a ŋhooçaça k'otaça naça-matuuça kágaca. Tisok'w gahaçakáts ça-matuuça kaja-matuuça namahii-saaleda. Ŋgishaçaká kádaamagamashama kájinda nuuwud'iil makwaak'oma alaawot namahii-saaleda. Atsa -etamakwaak'omaaŋgo. Ŋgishaçaká kádaamagamashama kálaatid'ash makwaak'oma naakaanzahats kalamá makwaak'wa alaanzahats a-etamatigatsama. Nagwek'otuwa nuwaat'oweesh namo'a kágaca. Ŋgishaçaká kádaamagamashama naakaanzahoots kalamaama makwaak'wa aluuk'ot namahiisaaleda. -gwaanja,maandaaÇa-dama,k'waafa,k'waakuja

37a

37 !?.

YeGofa daats kámas'a-magamashama.

Atsi a-YeGofa kámas'a– magamashama? Duupok'w YaMpuwa naGalagala. Uupok'wi YaMpuwa naGalagala?

k'waa

-

maan gwaan

da

daa

ha

fa

fee

li

Ça

ja

sho

ku

so

ma

1.

3.

2.

4.

Magamaça ala-Añjahama

38

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ça-mak'ota Nagwewud'açiil s'iina ala káboŋgwa degamaçaaç da alaad'ab nilamitsa-WoLibinda. Na-oka-çawos'ila dakowud'iilanaakw s'iina alaaka Sa-gafid'a eelanaagwi?Ala-ntsi s'iina alana? Aŋgishaçiil kámawota-ça-mak'ota ala? Ŋgishaçakáts kádaamagamashama kamaanazahatsama. Ŋgishaçakáts kádaamagamashama kámawud'uwiil s'iina alamazhija-yilabaand. Nuuwud'iil akooma we ab'aga a-mbaand kamawota tak tak. T'ooça daamagamashama naakáluŋgo kámawud'iila-s'iina alana. Nagwewud'uwiilizh s'iina ala káboŋgwa ,akwaaçiil malak'otsama maalak'otsa alaawot namo'a. Ŋgishaçaká kádaamagamashama naaaŋgalaç káguma-wodaazhamá naakáwud'iil kámaahama. Ŋgishaçakáts kádaamagamashama nuukáat'oos'e kámaatadasa-ça-ŋgisha nagwewud'uwiil, a-etamagamashamá ameeta, jindaakwe daamagamashama naakahuloosh kak'waatsitsamaama nilanooraga nalamaama. Ŋgishaçakáts kádaamagamashama kájinda naakatigoots kak'waatsitsamaama makotsa alaakaants kamantadasa-ça-ŋgisha kalaawud'iil a-etamagamashama ameeta. Naaanzhowiil b'agamaama namawud'iila-mantadasa-ça-ŋgisha alana.

Mat'ooça daamagamashama malak'otsa makwaak'o-ŋgisha/ça-sa-mak'ota kagasasaka. Nagana káboŋgwa, mfaraçok'w duwa meeta malak'waakats makwaak'o-ŋgisha alana kadaamagamashama nilamas'a. Nagana mahulaçakaan nada naluulak'ots nalana etabaagaanzah kamakotsa malak'oçakats dida alana. Kaakaanzah amakwaak'o-ŋgisha alana kamakotsa kalana, mat'ooça daamagamashama matagukats kak'waatsatsamaama. Naawud'uwa kalana nagana káboŋgwa alaaa'eyaashan çaçaká kádaamagamashama masowa katsamaama

Maawud'a alaMaŋkwaaiilama Wud'aça kadaamagamashama koowa mañçariila-mantuuçama alamaawud'a ala. Ŋgishaçaká kádaamagamashama ekaaçaká, “Ara nagwarwot namalak'otsama, açaakwe ehulaçakash kak'waatsistaça nalinza-ça-mak'ota.” Nagwewud'açakiil kádaamagamashama, ça-ŋgisha alaawot namo'a awud'açakaça kaça-ŋgisha kalaawot nagaca. Maanzhatsama;-___________________.

38a

38 Sa-gafid'a Nagwewud'açiil s'iina ala káboŋgwa degamaçaaç da alaad'ab nilamitsa-WoLibinda. 1. Nagana daatso daańc'o hii daakad'ook'w mańc'ama.

2. Nagwaac adama, daap a-atsa-gaziya.

3. S'ee-didamáákwe meeta YaSohwa meetaakwe WoBaak'owa.

Nagana daakánc'oots adida a-alana siya ká-muha daakad'aak'oosh, daakawowe ká-eba, daaso.

___ (a)

___ (b)

___ (c)

daamagama

daamagama

daamagama

daamagama

damagama

damagamaa

damaagama

damagaama

38

Magamaça ala-Añjahama

39

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

!?.

Maawotok'wa ala-Ŋgisha Ŋgishaçaká kádaamagamashama naawud'owiil mantadasa-ça-ŋgisha alana, Nuuc'ic'ok'on daambiça-matugusa. Ŋgishaçaká ká-etamagamashama kámeeta naafarats naak'ot makwaak'wa alana namahii-saaleda. Ŋgishaçaká kádaamagamashama kájinda naanzahoots makwaak'wa alamaama mak'otama.

Magama-ça-ŋgisha / Mfagok'o-ça-ŋgisha Ŋgishaçaká kádaaamagamashama naawud'owiil kamawota tak tak ça-ŋgisha alaawot nagumakotsa na'eyaa-gunza. Nagana çaçakáts añjaha kámawud'uwiil. Ŋgishaçaká kadaamagamashama nuuwud' matisok'o-makotsa alaawot na'eyaa-d'aç'a, awud'açaka kamakotsa kalaawot na'eyaa-gunza. Naakatigoots kak'waatsitsamaama makotsa alaakaawo ala kotakomakwaak'wa. Etamatigatsamaakwe naats naawud'ats makwaak'o-ça-ŋgisha alaatugots adaamagamashama kak'waatsitsamaama, we naalak'ots a-etamatigatsama etamagamashama meeta, naawud'iil ça-ŋgisha alaakatigats kak'waatsitsamá. Kaawot makwaak'wa alana kotakoma, naawud'ats a-etamatigatsama daamagamashama kooma kaad'aboozh makwaak'wa alaakwaak'w alana atsen. Kaabas'kwe mawota kotakoma, Ŋgishaçaká naanzahoots. -Nagwaakad'ook'w kooma, hulaçakaan kágumakotsa kájinda.

Wud'aakiil kádaamagamashama ça-ŋgisha alaawot nzaaç alana akwaakiil yilaokaag, nagana káboŋgwa naak'oto adaamagamashama nanooraga nalamaama ça-ŋgisha alaagasook'w nalisuwa. Nagana káboŋgwa, nagwaakad'ook'w adaamagamashama akooma mak'ota-ça-ŋgisha nilanooraga nalamaama aluukáŋgishats yila-okaag, naafaroots meeta kameeta nuuk'ot namahii-saaleda. Ŋgishaçaká kádaamagamashama nuukaawud'aç makwaak'wa alamaama kalaak'ot a-etamatigatsama namahii-saaleda. Nagana lak'oçats ekaaça, “Anzaŋantsi kotakoça-makwaak'wa alaçad'abaaç?” -kácá,ligaziya,oka, limaaka

39a

39

Maŋkwaaiilama

!?.

Eelabi aluulo s'eeuwa?

Na-anzaŋantsi mas'a alaagamashaam? Naandi alaawotaam?

1.

___ (a) k'waakuja

2.

___ (b) k'waafa

3.

1

4.

(c) gwaanja

___ (d) maandaaça-dama

1.

3.

2.

4. 39

Magamaça ala-Añjahama

40

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ça-mak'ota Aŋgishaças kadaamagamashama kámawota-çamak'ota. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama kámawud'uwiil káluk'omaama. Lak'oçats nadaamagamashama b'aga meeta kámawud'iil mantadasa-ça-ŋgisha meeta, naakáluuŋgw kámawud'iilama káluguza. Ee-atsen ŋgishaçaká kádaamagamashama ká-mfad'uwa kámawud'iilama meeta kameeta, jindaakwe alaawoto namaat'oos'eya, naakahuloosh kak'waatsitsamaama s'iina aluuwot namawud'iilama. Nagana káboŋgwa lak'oçats malak'otsa alaapats nilaça-mak'ota. Nagwewud'açiil s'iina ala káboŋgwa degamaçaaç da alaad a-mazhigaliça-duwa kamawodaazhamá.

Wuli alaaka kapeeka ad'aambagocogw? Ka-ntsi alaakantadas apeeka b'agamaama? Wuli alaa'owees naliça-WoDibaagoteya?

Ŋgishaçaká kádaamagamashama naawud'o gwaa'iish aça-ŋgisha nilasaanduuk'a. ŋaaraçok'w çaŋgisha meeta aleeda kádaamgamashama maanzahastama, alaawot nilasaanduuk'a, ahooçaç, K'otaçaká namahii-saaleda. Ŋgishaçaká kádaamagamashama naagahoots ça-ŋgisha jinda alaawot nilasaanduuk'a. Nagana kagahootsizh ça-ŋgisha alana káboŋgwa kílanooraga kálamaama. Nagana naakáwud'owiil kádaamagamashama kájida -oka,gaabeya,b'ija,dimba, madama,ça-oka,k'uma

!?.

Maawotok'wa ala-Ŋgisha Ŋgishaçaká kádaamagamashama naawud'owiil mantadasa-ça-ŋgisha alana, Nuuc'ic'ok'on daambiça-matugusa. Ŋgishaçaká ká-etamagamashama kámeeta naafarats naak'ot makwaak'wa alana namahii-saaleda. Ŋgishaçaká kádaamagamashama kájinda naanzahoots makwaak'wa alamaama mak'otama.

40a

40

Maŋkwaaiila-gomaiisha Mazhigaliça-Duwa kama-Wodaazhamá

Na-oka nameeta daaŋc'o adida wofokwaaça kasa-gafid'a. Daap awofokwaaça daac' baasama. Naganaça daatisok'w adida jinda masa

-baasa-wofokwaaça duukakuuc'as. Mazhagaliça-duwaaça daazeec çama daakak'oc'asa daapas nama-wodazhama.

o

ba

Ça

ma

1.___________________

be

gaa

da

ja

2.___________________

b'i

ŋ

tsa

K'u

-

dim

ka

ya

3.___________________ 4.___________________

!?.

WoBaakeya daats káligica.

Daas a-WoGazheya lamooza, jinda paapaya.

Kamaadama daac adama zi zi. Eelabi aluu'o s'eeuwa?

40

Guma'iishama 3—Soot'a jinda kaS'iina Magamaça ala-Añjahama 10 Gaabeya 2

Magamaça ala-Añjahama

41

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Aça daamagamashama, açagamaaç da aluu'o soot'a? Eelabi aluut'o soot'a maasiima? Açaasiinaaç nak'oeba nalaça soot'a? Maŋgahatsa káMawud'iilama Naakáŋgishats kádaamagamashama kámawud'uwa makotsa. Lak'waakáts daamagamashama eelabi alewota káboŋgwa. Çaká kádaamagamashama kájinda kámakwaauuk'on ŋgisha. T'o naawud'o taasa-maat'ooshama magamashama kaawot adaamagamashama alaakaal mawud'iilama nagana lak'waakats. T'o naawud'uwiil katsamaama, kaakaapaŋaats maatab'atsa tab'atsaam. Naakwaaiil malak'otsama naakáka, “Eelabi alaawot as'iina a-ala?” Wud'aça ŋgisha ala-añjahama. Nagana naakáŋgishats kádaamagamashama malañahok'o-da alana, nuutigats kak'waatsitsamaama. Naakáka, “Wuli alekaala mawud'iila-mazila-ŋgisha ala?” Jinda naalak'ots, naaka, “Wuli alekaalaash mawud'iilama kooma ala?” Gahaçats malañahok'oma alila-baanda ka-alila-okaag ee-atselana.

Ŋgishaçaká kádaamagamashama nuuwud' ça-ŋgisha alaawot nilasaanduuk'a. Ŋgishaçaká kádaamagamashama nuukahulash kak'waatsitsamaama ça-ŋgisha nagwewotuwa namawud'iilama ka-etamatigatsama, nuukáluŋgw kacanaka. Ŋgishaçaká kádaamagamashama nuuwud' makotsa alamatisok'oma. Naaŋgishoots mawota-makotsa alana. Nuukahulan makotsa jinda ee-atselana. Ŋgishaçaká kádaamagamashama nuugolaal ça-ŋgisha kotakoçama alec'ic'aak'w na-mbas'iilama alaawot nagumakotsa kágaca. Nagana nuuk'ot mac'ic'ok'o-ça-ŋgisha alana kánooraga kálamaama. Ŋgishaçaká kádaamagamashama, nagwuuk'ot kánooraga kálamaama, kamak'otuwaaŋgo kágonahama, nuuk'ot naçiçamatuuçama. Kaakarook'w adaamagamashama kooma aluukáka kámaahama, gahaçats káboŋgwa, k'otaçaká kádaamagamashama kotakoça-makwaak'wa namahii-saaleda namo'a kágaca. Naanzahootskwe adaamagamashama nanooraga nalamaama. -zhaana, mfuuhwa, seera, gooda,

Mak'otama Ŋgishaçaká kadaamagamashama nuuwud' maŋkwaaiilama alehuluukaan. Ŋgishaçaká kádaamagamashama naawud'o mantadasa-ça-ŋgisha nilanooraga. Nagana naalak'ots a-etamatigatsama daamagamashama, naaka, “Anzaŋantsi mantadasa-ça-ŋgisha alaçawud'aaç nilanooraga.” Jinda naakáŋgish kádaamagamashama naakad'ook'w magahatsa-mantadasa-ça-ŋgisha alaawot nilasaanduuk'a. Ŋgishaçaká kádaamagamashama nuukatigats kak'waatsitsamaama ça-ŋgisha alatisok'wa. Naakátigats atsen a-etamatiagatsama nilanooraga nalamá. Ŋgishaçaká kádaamagamashama kálaa'iyoosh meetaa-gonaha naakáluŋgo kámawud'iilama. T'ooça daamagamashama nuugahats alaa'eyaash ee-atsen. Nagwetigaçats kooma ala t'ooça ee-atselana. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama kákooma nuukatigats kak'waatsitsamaama matisok'o-ça-ŋgisha jinda matisok'o-mantadasa-ça-ŋgisha. T'ooça daamagamashama kámawud'owiil katsamaama mantadasa-ça-ŋgisha mbaand alaakáçaam. Ŋgishaçaká kádaamagamashama nagwewotowa nagumawud'iila-mantadasa-ça-ŋgisha alana, naakahuloosh kak'waatsitsamaama. Kooma nagwawoto nagumawud'iilama, naawoto tak tak. Nagana káboŋgwa naalgolaalo adaamagamashama ça-ŋgisha alaafeyoosh alaawot nilasaanduuk'a. Makwaak'wa ala kooma, kotakoma tso. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama naak'oto mantadasa-ça-ŋgisha ala nanooraga nalamaama. Çaçaká añjaha kádaamagamashama, naak'oto kamagaha-k'waatsitsa kámagahaaçan. - Ŋgishaçaká kádaamagamashama kámeeta meeta naakáluŋgo kámawud'owiil kámagasaak'w adaamagamashama ajinda. Kamaanzahama - K'otaçaká kádaamagamashama mantadasa-ça-ŋgisha namahii-saaleda. T'ooçakás'e k'otat- ŋgishaçaká kádaamagamashama, kámaañjalaawotizhan nilanooraga nalamaama amatuuçama, kamaakwaaiilaaŋgo matuuçama jinda.

41a

41

B'aga Okaag Daamaasii-Soot'a

ma kaa la çaa çi makaalaçaaçi

daa kaa o kwe Daakaaookwe

oo

zh__na

1.

2.

ee

aa

nagwaakaam

uu

s__ra

mf__hwa

na gwaa kaam

damanaash ká-ara .

. ça manaashaango.

g__da

Maŋgisha-sa Soot'a Mb'aŋa Aka-suuga

Añjaha-oma-oka Akakooma

41

Magamaça ala-Añjahama

42

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ça-mak'ota Nagwewd'açiil s'iina ala káboŋgwa degamaçaaç da aleyaasiya ab'aga. K'otaçaká kádaamagamashama maakwaaiila-ça-ŋgisha alila-s'iina namahii-saaleda. Nagana lak'waakats daamagamashama kámawud'iilama. Aŋgishaçiil mawota-ça-mak'ota ala. Ŋgishaçakáts kádaamagamashama naawud'o ça-mak'ota nilanooraga alamaama. Ŋgishaaçakáts kádaamagamashama eelewud'açakiil kádaamagamashama ça-mak'ota alamaat'ooshama. Naakáŋgishats kádaamagamashama, nagwewota a-ahama nagumawud'iilama kámahuluukash adaamagamashama kak'waatsitsamaama nagwaat'oosh a-ahama kágwetugwaas. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama kámatiguuts kak'waatsitsamaama ça-mak'otsa alehuluukaan mawud'iilama. Nagana káboŋgwa çaçaká añjaha kámawud'uwiil akooma meeta kameeta. Ŋgishaçakáts kadaamagamashama kákooma kámawud'uwiil ça-mak'ota nagumeetaagwa meeta kameeta kámaluŋgoká kálaguza. Ara degolaalara meeta etamagamashama kámawud'iila ça-mak'ota ala. Jindaakwe daamagamashama naakahuloosh kak'waatsitsamá. Ara nagwekaara ká-etamawud'iilama bas'açash mawud'iilama ahama debas'aakash, açaakwe naanzaçats guçat'oosaaç kak'waatsitsaça gwaa'iicogw a-ahama, 'iiçacogw atsen. Mahulaçakash nagwaawud'iil a-ahama, nagwekaauwa ká-aça wud'açiil, kámakaalaçaan mawud'iilama. Etamatigatsama, naat'o daamagamashama nuuwud'iil ee-atselana. Kaakad' amawud'iila-ça-mak'ota káboŋgwa, naakalak'ots a-etamatigatsama daamagamshama.

Wuli alaakalak'ots ma-wodaazhamá kasoot'a? Wuli alaaŋgishats makwaak'wa alasoot'a? Ntsi aluu'o jaaja-ebamila yecaats? Nilamak'ota nala, anzaŋantsi b'aga daamaasii-soot'a? Nooraga alaacees çaañjaha ká-etamatigatsama

Wud'açakiil kádaamagamashama mp'aak'o-maakwaak'o-ça-ŋgisha, nilanooraga nalaacees etamatigatsama. A. Eelaba azhijaam YaMpu, deekali ama? B. Eelaba azhijaam WoMas'a? Ara darwot deek. Amaawa? A. Araakwe atsen darwot deek, naaç aMisa. B. Ntsi aledaam namaaka nala? A. Tisok'w detsara kámas'a-magamashama, nagana káboŋgwa etsara elak'oreets 'epeya. ŋkwaaçakiil mawud'iilama maakwaak'o-ça-ŋgisha kádaamagamashama yila-okaag (3). Naalak'ots a-etamatigatsama daamagamashama, naaka, “Wuli alaaaŋgisho ala? Ntsi aluwaaŋgshatsa?” Jinda ŋgishaçaká kádaamagamashama, ekaaçaká, “Na-aça wuli aleda ká-WoMas'a, wulekwe aleda ká-YaMpuwa, ale'iyaacogw naliça-daamagamashama alet'oowa maakwaak'o-ŋgisha.

42a

42

B'aga Okaag Daamaasii-Soot'a

Nagwewd'açiil s'iina ala káboŋgwa degamaçaaç da aleyaasiya ab'aga. Na-oka nameeta daawot b'aga okaag aluu'o s'eemaama

WoNdowa, YaTaaŋgeya, kaBaajisha, daakaao, “Asiyookwa soot'a.” Na-oka nameeta daalak'ots a-WoNdowa, YaTaaŋgeya,

kaBaajisha, daaka, “Makaalaçaaçi soot'a makwaak'oma karkalak'ots aça?” Daakaaookwe amaahama, “Ded'aambila makwaak'oma.” Nagana daaka a-WoNdowa, “Soot'.” Daakaaookwe ama-YaTaaŋgeya, “Ntsi da alana?” Daaka a-WoNdowa, “Jaaja-ebamila yecaatsa” Nagana daaka a-Baajsha, “Woda-me'a” Daaka a-WoNdowa, alanaaŋgo. Daakaakwe a-YaTaaŋgeya, “Diŋa.” Daaka a-WoNdowa ká-YaTaaŋgeya, “Makwaak'wa aluwa nagwaakaam diŋa kotakoma tso.” nooraga alaacees çaañjaha

ká-etamatigatsama

42

Magamaça ala-Añjahama

43

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

!?.

Maawotok'wa ala-Ŋgisha Ŋgishaçaká kádaamagamashama naawud'owiil mantadasa-ça-ŋgisha we mamb'ashiil ça-makotsa ala, nuugam katsamaama nilamantadasa-ca-ŋgisha nakooma ça-ŋgisha alaaahac. Nagana aŋgishaçiil kadaamagamashama mawota-mac'ak'asa alana.

Magama-ça-ŋgisha / Mfagok'o-ça-ŋgisha Ŋgishaçaká kádaamagamashama kákooma nuuwud' ça-ŋgisha alaawot nilasaanduuk'a jinda nuukagaah kaça-ŋgisha kalaawot nilasaanduuk'a. Nagana naawud'iil aduwa ameeta naakáluugw kacanaka. Daamawudiilama kooma, naat'oosh na'eyaa-d'aç'a ká'eyaa-gunza. Nagana ehulaçakaan ewud'açiil kooça matisok'o-makotsa. Nagana lak'oçats daamagamashama ekaaça, “Ntsi alaçagamatsaaç?” Alekaaeek'w makwaak'wa alana, daamagamashama tso, etamatigatsamaaŋgo. Kámagamaçaan makwaak'oma eelaawot kotakoma, wud'açakats alaawot nilasaanduuk'a. Lak'oçats ekaaça, “Wuli aled'aba si?” Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama nuuk'ot ça-ŋgisha alana nilanooraga nalamaama. Ŋgishaçaká nuugahats makotsa alaas'ahaakon ee-alatisok'wa. Naak'oto adaamagamashama nanooraga nalamaama ça-ŋgisha aluud'ab nilasaanduuk'a. Ŋgishaçakáts eeled'abuwa nilamá ça-ŋgisha alaapas na-nzaaç. K'otaçaká kádaamagamashama namahii-saaleda ça-ŋgisha kooma aluugahats nilamaŋkwaaiilama namas'a-magamashama. Ŋaaraçeek'w ça-ŋgisha alaawot nilasaanduuk'a namo'a ŋhooçaça k'otaça naça-matuuça kágaca. Tisok'w gahaçakáts ça-matuuça kaja-matuuça namahii-saaleda. Ŋgishaçaká kádaamagamashama kájinda nuuwud'iil makwaak'oma alaawot namahii-saaleda. Atsa-etamakwaak'omaaŋgo. Ŋgishaçaká kádaamagamashama kálaatid'ash makwaak'oma naakaanzahats kalamá makwaak'wa alaanzahats a-etamatigatsama. Nagwek'otuwa nuwaat'oweesh namo'a kágaca. Ŋgishaçaká kádaamagamashama naakaanzahoots kalamaama makwaak'wa aluuk'ot namahiisaaleda. -bija, fahatsa ,mazhija, luk'o-mo'a

Mak'ota Nagwaawud'iilizh adaamgamashama mantadasa-ça-ŋgisha aluugahats kamaanzahama káboŋgwa, Ŋgishaçaká nuuŋaarok'w nilamaŋkwaaiilama nalatisok'wa ça-ŋgisha, gahaçats kámantadasa-çaŋgisha tigaçats. -

43a

43

!?.

WoMpu daakode kácá nasuuga.

YaKwaac' daakode kaca nasuuga. Yake daa'ísats aho-duumá.

WoDaayi daa'isats aho-duumá. hat

zhi

ko

mo'a

bi

K'o

ti

ja

-

bo

fa

lee

sa

ma

lu

oo

1.

3.

2.

4.

1.Daagah asoot'a kagashama. 2. 43

Magamaça ala-Añjahama

44

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ça-mak'ota Nagwewd'açiil s'iina ala káboŋgwa degamaçaaç da aleyaasiya ab'aga. Na-oka-çawos'ila dakowud'iilanaakw s'iina alaaka B'aga Okaag Daamaasii-Soot'a eelanaagwi? Ala-ntsi s'iina alana? Aŋgishaçiil kámawota-ça-mak'ota ala? Ŋgishaçakáts kádaamagamashama kamaanazahatsama. Ŋgishaçakáts kádaamagamashama kámawud'uwiil s'iina alamazhija-yilabaand. Nuuwud'iil akooma we ab'aga a-mbaand kamawota tak tak. T'ooça daamagamashama naakáluŋgo kámawud'iila-s'iina alana. Nagwewud'uwiilizh s'iina ala káboŋgwa ,akwaaçiil malak'otsama maalak'otsa alaawot namo'a. Ŋgishaçaká kádaamagamashama naaaŋgalaç káguma-wodaazhamá naakáwud'iil kámaahama. Ŋgishaçakáts kádaamagamashama nuukáat'oos'e kámaatadasa-ça-ŋgisha nagwewud'uwiil, a-etamagamashamá ameeta, jindaakwe daamagamashama naakahuloosh kak'waatsitsamaama nilanooraga nalamaama. Ŋgishaçakáts kádaamagamashama kájinda naakatigoots kak'waatsitsamaama makotsa alaakaants kamantadasa-ça-ŋgisha kalaawud'iil a-etamagamashama ameeta. Naaanzhowiil b'agamaama namawud'iila-mantadasa-ça-ŋgisha alana.

Mat'ooça daamagamashama malak'otsa makwaak'o-ŋgisha/ça-sa-mak'ota kagasasaka. Nagana káboŋgwa, mfaraçok'w duwa meeta malak'waakats makwaak'o-ŋgisha alana kadaamagamashama nilamas'a. Nagana mahulaçakaan nada naluulak'ots nalana etabaagaanzah kamakotsa malak'oçakats dida alana. Kaakaanzah amakwaak'o-ŋgisha alana kamakotsa kalana, mat'ooça daamagamashama matagukats kak'waatsatsamaama. Maawid'uga kalan naganaja kaboŋgwa etabaa'eyaashana maçajaga kadaamagamashama maswa katsamaama.

Maawud'a alaMaŋkwaaiilama Wud'aça kadaamagamashama koowa mañçariila-mantuuçama alamaawud'a ala. Ŋgishaçaká kádaamagamashama ekaaçaká, “Ara nagwarwot namalak'otsama, açaakwe ehulaçakash kak'waatsistaça nalinza-ça-mak'ota.” Nagwewud'açakiil kádaamagamashama, ça-ŋgisha alaawot namo'a awud'açakaça kaça-ŋgisha kalaawot nagaca. Maanzhatsama;-___________________.

44a

44 B'aga Okaag Daamaasii-Soot'a Nagwewd'açiil s'iina ala káboŋgwa degamaçaaç da aleyaasiya ab'aga. 1. Na-oka nameeta daalak'ots a-WoNdowa, YaTaaŋgeya, kaBaajisha, daaka, “Makaalaçaaçi soot'a makwaak'oma karkalak'ots aça?”

2. Nagana Daaka a-WoNdowa, “Soot'.” Daakaaookwe ama-YaTaaŋgeya, “Ntsi da alana?” Daaka a-WoNdowa, “Jaaja-ebamila yecaatsa”

3. Daaka a-WoNdowa ká-YaTaaŋgeya, “Makwaak'wa aluwa nagwaakaam diŋa

kotakoma tso.”

___ (a)

___ (c)

___ (b)

ŋgisha

ŋgiisha

ŋgishaa

ŋgiishaa

ŋgishá

ŋgishá

ŋgishá

ŋgishá

44

Magamaça ala-Añjahama

45

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

!?.

Maawotok'wa ala-Ŋgisha Ŋgishaçaká kádaamagamashama naawud'owiil mantadasa-ça-ŋgisha nuuc'ic'ok'on makwaak'wa alaafo nilamá. Ŋgishaçaká nuuk'ot nanooraga nalamaama ça-ŋgisha aluwaanzahatsizh. (Nuugolaal nilasaanduuk'a kotako-makwaak'wa.) Ŋgishaçaká ká-etamagamashama kámeeta, naafarats, naak'ot makwaak'wa alana namahii-saaleda. Kaawot makwaak'wa alana kotakoma, ŋgishaçaká kádaamagamashama kálaatid'oosh makwaak'oma, naak'oto nanooraga nalamaama.

Magama-ça-ŋgisha / Mfagok'o-ça-ŋgisha Ŋgishaçaká kádaaamagamashama naawud'owiil kamawota tak tak ça-ŋgisha alaawot nagumakotsa na'eyaa-gunza. Nagana çaçakáts añjaha kámawud'uwiil. Ŋgishaçaká kadaamagamashama nuuwud' matisok'o-makotsa alaawot na'eyaa-d'aç'a, awud'açaka kamakotsa kalaawot na'eyaa-gunza. Naakatigoots kak'waatsitsamaama makotsa alaakaawo ala kotakomakwaak'wa. Etamatigatsamaakwe naats naawud'ats makwaak'o-ça-ŋgisha alaatugots adaamagamashama kak'waatsitsamaama, we naalak'ots a-etamatigatsama etamagamashama meeta, naawud'iil ça-ŋgisha alaakatigats kak'waatsitsamá. Kaawot makwaak'wa alana kotakoma, naawud'ats a-etamatigatsama daamagamashama kooma kaad'aboozh makwaak'wa alaakwaak'w alana atsen. Kaabas'kwe mawota kotakoma, Ŋgishaçaká naanzahoots. Nagwaakad'ook'w kooma, hulaçakaan kágumakotsa kájinda.

Wud'aakiil kádaamagamashama ça-ŋgisha alaawot nzaaç alana akwaakiil yilaokaag, nagana káboŋgwa naak'oto adaamagamashama nanooraga nalamaama ça-ŋgisha alaagasook'w nalisuwa. Nagana káboŋgwa, nagwaakad'ook'w adaamagamashama akooma mak'ota-ça-ŋgisha nilanooraga nalamaama aluukáŋgishats yila-okaag, naafaroots meeta kameeta nuuk'ot namahii-saaleda. Ŋgishaçaká kádaamagamashama nuukaawud'aç makwaak'wa alamaama kalaak'ot a-etamatigatsama namahii-saaleda. Nagana lak'oçats ekaaça, “Anzaŋantsi kotakoça-makwaak'wa alaçad'abaaç?” -b'aga-mo'a, luk'omo'a, b'aak'a, kurma-aya

45a

45

Maŋkwaaiilama

!?.

Dida-mata daatsohw a___. abiyaaŋgwa / abiyááŋgwa Nabisa daapatsan a____.

ab'iya / ab'íya

Hosa-WoDowa________. daapók'w / daapok'w

1.

___ (a) fahatsa

2.

___ (b) luk'omo'a

3.

1

4.

(c) mazhija

___ (d) b'ija

1.

3.

2.

4. 45

Magamaça ala-Añjahama

46

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Aça daamagamashama, awotan na-aça adaamagama-soot'a alaapas na-5? Kaawotan adaamagama-soot'a, naafad', naakawud'iil kádaamagamashama. Nagwuuka ká-aça, “Soot'” eelabi alekaaçaaç? Maŋgahatsa káMawud'iilama Naakáŋgishats kádaamagamashama kámawud'uwa makotsa. Lak'waakáts daamagamashama eelabi alewota káboŋgwa. Çaká kádaamagamashama kájinda kámakwaauuk'on ŋgisha. T'o naawud'o taasa-maat'ooshama magamashama kaawot adaamagamashama alaakaal mawud'iilama nagana lak'waakats. T'o naawud'uwiil katsamaama, kaakaapaŋaats maatab'atsa tab'atsaam. Naakwaaiil malak'otsama naakáka, “Eelabi alaawot as'iina a-ala?” Wud'aça ŋgisha ala-añjahama. Nagana naakáŋgishats kádaamagamashama malañahok'o-da alana, nuutigats kak'waatsitsamaama. Naakáka, “Wuli alekaala mawud'iila-mazila-ŋgisha ala?” Jinda naalak'ots, naaka, “Wuli alekaalaash mawud'iilama kooma ala?” Gahaçats malañahok'oma alila-baanda ka-alila-okaag ee-atselana. Ça-Mak'ota Nagwewud'açiil s'iina ala káboŋgwa degamaçaaç shooka-dida alaakaahaç a-WoKwaac'a nilaçaañjaha. K'otaçaká kádaamagamashama maakwaaiila-ça-ŋgisha alila-s'iina namahii-saaleda. Nagana lak'waakats daamagamashama kámawud'iilama. Aŋgishaçiil mawota-ça-mak'ota ala. Ŋgishaçakáts kádaamagamashama naawud'o ça-mak'ota nilanooraga alamaama. Ŋgishaaçakáts kádaamagamashama eelewud'açakiil kádaamagamashama ça-mak'ota alamaat'ooshama. Naakáŋgishats kádaamagamashama, nagwewota a-ahama nagumawud'iilama kámahuluukash adaamagamashama kak'waatsitsamaama nagwaat'oosh a-ahama kágwetugwaas. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama kámatiguuts kak'waatsitsamaama ça-mak'otsa alehuluukaan mawud'iilama. Nagana káboŋgwa çaçaká añjaha kámawud'uwiil akooma meeta kameeta. Ŋgishaçakáts kadaamagamashama kákooma kámawud'uwiil ça-mak'ota nagumeetaagwa meeta kameeta kámaluŋgoká kálaguza. Ara degolaalara meeta etamagamashama kámawud'iila çamak'ota ala. Jindaakwe daamagamashama naakahuloosh kak'waatsitsamá. Ara nagwekaara ká-etamawud'iilama bas'açash mawud'iilama ahama debas'aakash, açaakwe naanzaçats guçat'oosaaç kak'waatsitsaça gwaa'iicogw a-ahama, 'iiçacogw atsen. Mahulaçakash nagwaawud'iil a-ahama, nagwekaauwa ká-aça wud'açiil, kámakaalaçaan mawud'iilama. Etamatigatsama, naat'o daamagamashama nuuwud'iil ee-atselana. Kaakad' amawud'iila-ça-mak'ota káboŋgwa, naakalak'ots a-etamatigatsama daamagamshama.

Nagu-ntsi alaad'abok'w a-WoKwaac'a dida? Eelabi alaaka a-WoKwaac'a kádida nagwaakwaaook'w malak'otsa? Ntsi aluutij alaakwaae si?

46a

WoKwaac'a kaDida naguMaasii-Soot'a

46

na gwuu tij nagwuutij

ka ma kwaa ça çaaŋ go

daa ma ga ma sha maa li

kamakwaaçaçaaŋgo

daamagamashamaali

WoKwaac'a kaDida naguMaasii-Soot'a Nagwewud'açiil s'iina ala káboŋgwa degamaçaaç shooka-dida alaakaahaç a-WoKwaac'a nilaçaañjaha. Na-oka nameeta daats a-WoKwaac'a,daad'abok'w dida maak'us nagumaasiya. Daalak'ots dida alana,daaka, “Daamagamashamaali aça?” Daakaaookwe amaahama, “Ayi.” Nagana daalak'ots daaka, “Soot'. Daakaaookwe adida, “Ntsi da alana?” Daaka a-WoKwaac'a, “Nagwuutij, daakwaae si” Daakaao adida akooma a-alana, “Liça” Nagana daaka a-WoKwaac'a kádida kálana, “Aça mazhigaliça-dida, namagamaça nalaça, kamakwaaçaçaaŋgo káboŋgwa.” 46

Magamaça ala-

47

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Maawotok'wa ala-Ŋgisha Ŋgishaçaká kádaamagamashama naawud'owiil mantadasa-ça-ŋgisha we mamb'ashiil ça-makotsa ala, nuugam katsamaama nilamantadasa-ca-ŋgisha nakooma ça-ŋgisha alaaahac. Nagana aŋgishaçiil kadaamagamashama mawota-mac'ak'asa alana.

Magama-ça-ŋgisha / Mfagok'o-ça-ŋgisha Ŋgishaçaká kádaamagamashama kákooma nuuwud' ça-ŋgisha alaawot nilasaanduuk'a jinda nuukagaah kaça-ŋgisha kalaawot nilasaanduuk'a. Nagana naawud'iil aduwa ameeta naakáluugw kacanaka. Daamawudiilama kooma, naat'oosh na'eyaa-d'aç'a ká'eyaa-gunza. Nagana ehulaçakaan ewud'açiil kooça matisok'o-makotsa. Nagana lak'oçats daamagamashama ekaaça, “Ntsi alaçagamatsaaç?” Alekaaeek'w makwaak'wa alana, daamagamashama tso, etamatigatsamaaŋgo. Kámagamaçaan makwaak'oma eelaawot kotakoma, wud'açakats alaawot nilasaanduuk'a. Lak'oçats ekaaça, “Wuli aled'aba si?” Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama nuuk'ot ça-ŋgisha alana nilanooraga nalamaama. Ŋgishaçaká nuugahats makotsa alaas'ahaakon ee-alatisok'wa. Naak'oto adaamagamashama nanooraga nalamaama ça-ŋgisha aluud'ab nilasaanduuk'a. Ŋgishaçakáts eeled'abuwa nilamá ça-ŋgisha alaapas na-nzaaç. K'otaçaká kádaamagamashama namahii-saaleda ça-ŋgisha kooma aluugahats nilamaŋkwaaiilama namas'a-magamashama. Ŋaaraçeek'w ça-ŋgisha alaawot nilasaanduuk'a namo'a ŋhooçaça k'otaça naça-matuuça kágaca. Tisok'w gahaçakáts ça-matuuça kaja-matuuça namahii-saaleda. Ŋgishaçaká kádaamagamashama kájinda nuuwud'iil makwaak'oma alaawot namahii-saaleda. Atsa-etamakwaak'omaaŋgo. Ŋgishaçaká kádaamagamashama kálaatid'ash makwaak'oma naakaanzahats kalamá makwaak'wa alaanzahats a-etamatigatsama. Nagwek'otuwa nuwaat'oweesh namo'a kágaca. Ŋgishaçaká kádaamagamashama naakaanzahoots kalamaama makwaak'wa aluuk'ot namahii-saaleda. -hiizha, mahiigwa , mawoshama, etagab'aha

Nagwaawud'iilizh adaamgamashama mantadasa-ça-ŋgisha aluugahats kamaanzahama káboŋgwa, Ŋgishaçaká nuuŋaarok'w nilamaŋkwaaiilama nalatisok'wa ça-ŋgisha, gahaçats kámantadasa-ça-ŋgisha, tigaçats.

47a

47 !?.

Gaziya daafag kálaguza. Duwa daafág namas'a.

Dílád ŋga namagazhija.

Dílad kádaamagamashama. ga

bii

ko

ha

ma

hiig

wa

sha

wo

b'a

s'e

lee

ye

zha

eta

oo

1.

3.

2.

4.

1. Wuli alaagam ŋgisha-soot'a alana? 2. 47

Magamaça ala-Añjahama

48

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ça-mak'ota Na-oka-çawos'ila dakowud'iilanaakw s'iina alaaka WoKwaac'a kaDida naguMaasii-Soot'a eelanaagwi? Ala-ntsi s'iina alana? Aŋgishaçiil kámawota-ça-mak'ota ala? Ŋgishaçakáts kádaamagamashama kamaanazahatsama. Ŋgishaçakáts kádaamagamashama kámawud'uwiil s'iina alamazhija-yilabaand. Nuuwud'iil akooma we ab'aga a-mbaand kamawota tak tak. T'ooça daamagamashama naakáluŋgo kámawud'iila-s'iina alana. Nagwewud'uwiilizh s'iina ala káboŋgwa ,akwaaçiil malak'otsama maalak'otsa alaawot namo'a. Ŋgishaçaká kádaamagamashama naaaŋgalaç káguma-wodaazhamá naakáwud'iil kámaahama. Ŋgishaçakáts kádaamagamashama nuukáat'oos'e kámaatadasa-ça-ŋgisha nagwewud'uwiil, a-etamagamashamá ameeta, jindaakwe daamagamashama naakahuloosh kak'waatsitsamaama nilanooraga nalamaama. Ŋgishaçakáts kádaamagamashama kájinda naakatigoots kak'waatsitsamaama makotsa alaakaants kamantadasa-ça-ŋgisha kalaawud'iil a-etamagamashama ameeta. Naaanzhowiil b'agamaama namawud'iila-mantadasa-ça-ŋgisha alana.

Mat'ooça daamagamashama malak'otsa makwaak'o-ŋgisha/ça-sa-mak'ota kagasasaka. Nagana káboŋgwa, mfaraçok'w duwa meeta malak'waakats makwaak'o-ŋgisha alana kadaamagamashama nilamas'a. Nagana mahulaçakaan nada naluulak'ots nalana etabaagaanzah kamakotsa malak'oçakats dida alana. Kaakaanzah amakwaak'o-ŋgisha alana kamakotsa kalana, mat'ooça daamagamashama matagukats kak'waatsatsamaama. Maawid'uga kalan naganaja kaboŋgwa etabaa'eyaashana maçajaga kadaamagamashama maswa katsamaama.

Maawud'a alaMaŋkwaaiilama Wud'aça kadaamagamashama koowa mañçariila-mantuuçama alamaawud'a ala. Ŋgishaçaká kádaamagamashama ekaaçaká, “Ara nagwarwot namalak'otsama, açaakwe ehulaçakash kak'waatsistaça nalinza-ça-mak'ota.” Nagwewud'açakiil kádaamagamashama, ça-ŋgisha alaawot namo'a awud'açakaça kaça-ŋgisha kalaawot nagaca. Maanzhatsama;-___________________.

48a

48 WoKwaac'a kaDida naguMaasii-Soot'a Nagwewud'açiil s'iina ala káboŋgwa degamaçaaç shooka-dida alaakaahaç a-WoKwaac'a nilaçaañjaha. 1. Daalak'ots dida alana,daaka, “Daamagamashamaali aça?” Daakaaookwe amaahama, “Ayi.” 2. Daaka a-WoKwaac'a, “Nagwuutij, daakwaae si” 3. Nagana daaka a-WoKwaac'a kádida kálana, “Aça mazhigaliçadida, namagamaça nalaça, kamakwaaçaçaaŋgo káboŋgwa.”

___ (a)

___ (c)

___ (b)

çakáts

çakáts

çakáts

çakáts

çaakats

çakats

çakaats

çakáts

48

Magamaça ala-Añjahama

49

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

!?.

Maawotok'wa ala-Ŋgisha Ŋgishaçaká kádaamagamashama naawud'owiil mantadasa-ça-ŋgisha nuuc'ic'ok'on makwaak'wa alaafo nilamá. Ŋgishaçaká nuuk'ot nanooraga nalamaama ça-ŋgisha aluwaanzahatsizh. (Nuugolaal nilasaanduuk'a kotako-makwaak'wa.) Ŋgishaçaká ká-etamagamashama kámeeta, naafarats, naak'ot makwaak'wa alana namahii-saaleda. Kaawot makwaak'wa alana kotakoma, ŋgishaçaká kádaamagamashama kálaatid'oosh makwaak'oma, naak'oto nanooraga nalamaama.

Magama-ça-ŋgisha / Mfagok'o-ça-ŋgisha Ŋgishaçaká kádaaamagamashama naawud'owiil kamawota tak tak ça-ŋgisha alaawot nagumakotsa na'eyaa-gunza. Nagana çaçakáts añjaha kámawud'uwiil. Ŋgishaçaká kadaamagamashama nuuwud' matisok'o-makotsa alaawot na'eyaa-d'aç'a, awud'açaka kamakotsa kalaawot na'eyaa-gunza. Naakatigoots kak'waatsitsamaama makotsa alaakaawo ala kotakomakwaak'wa. Etamatigatsamaakwe naats naawud'ats makwaak'o-ça-ŋgisha alaatugots adaamagamashama kak'waatsitsamaama, we naalak'ots a-etamatigatsama etamagamashama meeta, naawud'iil ça-ŋgisha alaakatigats kak'waatsitsamá. Kaawot makwaak'wa alana kotakoma, naawud'ats a-etamatigatsama daamagamashama kooma kaad'aboozh makwaak'wa alaakwaak'w alana atsen. Kaabas'kwe mawota kotakoma, Ŋgishaçaká naanzahoots. Nagwaakad'ook'w kooma, hulaçakaan kágumakotsa kájinda. -mawoshama, hiizha, mahiigwa, etagab'aha

Wud'aakiil kádaamagamashama ça-ŋgisha alaawot nzaaç alana akwaakiil yila -okaag, nagana káboŋgwa naak'oto adaamagamashama nanooraga nalamaama ça-ŋgisha alaagasook'w nalisuwa. Nagana káboŋgwa, nagwaakad'ook'w adaamagamashama akooma mak'ota-ça-ŋgisha nilanooraga nalamaama aluukáŋgishats yila-okaag, naafaroots meeta kameeta nuuk'ot namahii-saaleda. Ŋgishaçaká kádaamagamashama nuukaawud'aç makwaak'wa alamaama kalaak'ot a-etamatigatsama namahii-saaleda. Nagana lak'oçats ekaaça, “Anzaŋantsi kotakoça-makwaak'wa alaçad'abaaç?” -s'ee-k'waa-eba, paapaaya, çaaŋjaha, gaaguhwa

49a

49

Maŋkwaaiilama

!?.

________daas zhokwa.

çiça / zhaana

________ daak'osh cogo-duumá.

ŋga/k'owa

YaMpu daa'isacogw____ká-mb'aga. ñça/atsitsa

1.

___ (a) biizha

2.

___ (b) etagab'aha

3.

1

4.

(c) mawoshama

___ (d) mahiigwa

1.

3.

2.

4. 49

Magamaça ala-Añjahama

50

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Aŋgishaças kadaamagamashama kámawota-çamak'ota. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama kámawud'uwiil káluk'omaama. Lak'oçats nadaamagamashama b'aga meeta kámawud'iil mantadasa-ça-ŋgisha meeta, naakáluuŋgw kámawud'iilama káluguza. Ee-atsen ŋgishaçaká kádaamagamashama ká-mfad'uwa kámawud'iilama meeta kameeta, jindaakwe alaawoto namaat'oos'eya, naakahuloosh kak'waatsitsamaama s'iina aluuwot namawud'iilama. Nagana káboŋgwa lak'oçats malak'otsa alaapats nilaça-mak'ota. Nagwewud'açiil s'iina ala káboŋgwa, degamaçaaç da alaad a-WoDibaagoteya kapeeka.

Wuli alaaka kápeeka ad'aambagocogw? Ka-ntsi alaakantadas apeeka b'agamaama? Wuli alaa'owees nilaça-WoDibaagoteya?

Ŋgishaçaká kádaamagamashama naawud'o gwaa'iish aça-ŋgisha nilasaanduuk'a. Ŋaaraçok'w ça-ŋgisha meeta aleda kádaamgamashama maanzahastama, alaawot nilasaanduuk'a, ahooçaç, K'otaçaká namahii-saaleda. Ŋgishaçaká kádaamagamashama naagahoots ça-ŋgisha jinda alaawot nilasaanduuk'a. Nagana nagwaagahootsizh ça-ŋgisha alana káboŋgwa kílanooraga kálamaama, nagana naakáwud'owiil kádaamagamashama kájinda. -soot',haagamata,maŋgisha,maŋaarok'oma,duwa,tok'wa

!?.

Maawotok'wa ala-Ŋgisha Ŋgishaçaká kádaamagamashama naawud'owiil mantadasa-ça-ŋgisha nuuc'ic'ok'on makwaak'wa alaafo nilamá. Ŋgishaçaká nuuk'ot nanooraga nalamaama ça-ŋgisha aluwaanzahatsizh. (Nuugolaal nilasaanduuk'a kotako-makwaak'wa.) Ŋgishaçaká ká-etamagamashama kámeeta, naafarats, naak'ot makwaak'wa alana namahii-saaleda. Kaawot makwaak'wa alana kotakoma, ŋgishaçaká kádaamagamashama kálaatid'oosh makwaak'oma, naak'oto nanooraga nalamaama.

50a

50

Maŋkwaaiila-Guma'iisha WoDibaagoteya kaPeeka

Na-oka nameeta, daad'aambacogw a-WoDibaagoteya kapeeka.

Nagana daantadas apeeka b'agamaama kágwaat'oos agumadugwa.

Daab'as'o apeeka kalagiziya. Daahad a-WoDibaagoteya daa'owees ajinda peeka nilaçamá. Daadugw a-WoDibaagoteya kagirba daaçariil, daash.

soo

haa

ro

ma 1._______________________

sha

du

-

ŋgi 2._______________________

ŋaa

t'

to

K'o

ga

ta

K'wa

wa

3._______________________ 4._______________________

!?.

Dida-mata daatsohw a___. abiyaaŋgwa / abiyááŋgwa Nabisa daapatsan a____.

ab'iya / ab'íya

________daas zhokwa.

çiça/zhaana

50

Guma'iishama 4 - Mpaça-Da alilaÇala Magamaça ala-Añjahama 10 Gaabeya 2

Magamaça ala-Añjahama

51

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Aça daamagamashama, açagamaaç daaluu'i yaakwaaliya? Açagamatsaaç b'aga-zhaana? Naandi alaa'iish a-yaakwaaliya? Maŋgahatsa káMawud'iilama Naakáŋgishats kádaamagamashama kámawud'uwa makotsa. Lak'waakáts daamagamashama eelabi alewota káboŋgwa. Çaka kádamagamashama kájinda kámakwaaook'on ŋgisha. T'o naawud'o taasa-maat'ooshama magamashama. Kaawot adaamagamashama a-alaakaal mawud'iilama, nagana lok'waakáts. T'o naawud'owiil katsamaama, kaakaapaŋaats maatab'atsa, tab'atsaam. Naaakwaaiil malak'otsama, naakáka, “Eelabi alaawot as'iina ala?” Wud'aça ŋgisha ala-añjahamá. Nagana naakáŋgishats kádaamagamashama malañahok'o-da alana, nuutigats kak'waatsitsamaama. Naakáka, “Wuli alekaala mawud'iila-mazila-ŋgisha ala?” Jinda naalok'ots, naaka, “Wuli alekaalaash mawud'iilama kooma ala?” Gahaçats malañahok'oma alilabaand ka-alila-okaag ee-atselana.

Ma'oos'e Ça-Ŋgisha Nagwewud'açakiilizh kádaamagamashama káboŋgwa, lak'oçats ma'ísa-sa alaaanzah nilaçaŋgisha. Ŋgishaçakáts kádaamagamashama eelaahac ama'ísa-sa a-alatisok'wa nakooma. Nagana lak'oçats daamagamashama kuukaal magahatsa-ça-ŋgisha alaac' mac'ak'asa alamá kágujaandogwa.

Mak'otama Andis'açok'w mac'ic'ok'oma kamazama-mantadasa-ça-ŋgisha. Ŋgishaçaká kádaamagamashama naawud'o mantadasa-ça-ŋgisha alaawot kágaca aluubas' makarok'oma. T'ooça daamagamashama naagolaalo kotako-ça-ŋgisha alaawot nilasaanduk'a, nuuc'ic'ok'w mantadasa-ça-ŋgisha alana, nuuk'ot kílanooraga kálamaama.

51a

51

Zhaana ka-Yaakwaaliya

ni la çaañ ja ha daam b'a ciil kwe

nilaçaañjaha n tsa ma taa tsaam

daamb'aciilkwe

ntsamataatsaam

1.

1.

2. (a). asaaŋgo

(a). kota

(b). ka-ailaaŋgo

(b). nta

(3). ____ŋgo

(c). __ta

(4). ____ŋgo

(d). __ta

daamanaash ká-ara.

Maaŋgowa Lamooza Papaaya

2.

amanaashaango ká-ara.

Meetaha Sima Laamuna

51

Magamaça ala-Añjahama

52

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ça-Mak'ota Nagwaçawud'iilizh ça-mak'ota ala káboŋgwa, degamaçaaç da alaakaa'oots azhaana kayaakwaaliya. Ŋgishaçakáts kádamagamashama naawud'o ça-mak'ota nilanooraga nalamaama. Ŋgishaçakats kádamagamashama eelewud'açakiil kádaamagamashama ça-mak'ota alamaat'ooshama. Naakáŋgishats kádaamagamashama, nagwewota a-ahama nagumawud'iilama kámahuluukash adaamagamashama kak'waatsitsamaama nagwaaat'oosh a-ahama kágwetugwaas. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama kámatiguuts kak'waatsitsamaama ça-mak'otsa alehuluukaan mawud'iilama. Nagana káboŋgwa, çaçaká añjaha kámawud'uwiil akooma meeta kameeta. Ŋgishaçakáts kádaamagamashama kákooma kámawud'uwiil ça-mak'ota nagumeetaagwa meeta kameeta kámaluŋgoká kálaguza. Ara degolaalara meeta etamagamashama kámawud'iila çamak'ota ala. Jindaakwe daamagamashama naakahuloosh kak'waatsitsamaama. Ara nagwekaara ká-etamawud'iilama, “Bas'açash mawud'ilama,” ahama debas'aakash, açaakwe saanzaçats gwaçat'oosaaç kak'waatsitsaça gwaa'iicogw a-ahama, 'iiçacogw atsen.” Mahulaçakash nagwaawud'iil a-ahama, nagwekaauwa ká-aça, “Wud'açiil,” kamakaalaçaan mawud'iilama. Etamatigatsama, naat'o daamagamashama nuuwud'iil ee-atselana. Kaakad' amawud'iila-ça-mak'ota káboŋgwa, naakalak'ots a-etamatigatsama daamagamshama. K'otaçaká kádaamagamashama maakwaaiila-ça-ŋgisha alila-s'iina namahii-saaleda. Nagana lakwaakáts daamagamashama kamawud'iilama. Aŋgishaçiil mawota-ça-mak'ota ala.

Kamaatsi alaakaa'oots azhaana ka-yaakwaaliya? Naandi alaadok'w a-yaakwaaliya mas'amá? Eelabi alaaka azhaana nagwaaka a-yaakwaaliya, “Ka-ntsi alaakákaam eelana?” Eelabi alaat'o a-yaakwaaliya mashok'o-zhaana?

Nooraga Alaacees Çaañjaha ká-Etamatigatsama Lak'oçats daamagamashama naaŋgishoots s'ee-gohob'a alaawot nilacalamaama, aluukále.Nagana k'otaça s'ee-gohob'a alaa'oos'e adaamagamashama. Nagana lak'oçats daamagamashama naaŋgishoots see-gohob'a alaafeyoosh masama. Ká-ntsi alaakáfeewosh we alaakáhiyoots.

52a

52

Zhaana ka-Yaakwaaliya

Nagwaçawud'iilizh ça-mak'ota ala káboŋgwa, degamaçaaç da alaakaa'oots azhaana ka-yaakwaaliya. Kalagas'aha daaa'oots azhaana ka-yaakwaaliya maañja-mas'a. Gumazhija-zhaana na-nneya, gumazhija-yaakwaaliyaakwe naja. Nagana daadok'w a-yaakwaaliya mas'amá nasa-

çaañjaha-zhaana. Nagwaaatish a-zhaana nilaçaañjaha, daazilaç mas'a-yaakwaaliya. Nagana daawe a-yaakwaaliya, daalak'ots zhaana, daaka, “Ká-ntsi alaakázilaçaam mas'a alam?” Daakákaakwe azhaana ká-yaakwaaliya,

“Ntsamataatsaam karzilaçan mas'a aluwa.” Daaka a-yaakwaaliya, “Ká-ntsi alaakákaam eelana?” Daaka azhaana, “T'oos'e tak!” Nagana daaka a-yaakwaaliya kázhaana, “Zeeçaam ara.” Nagana daadugw, daakohw kálita-zhaana limit'. Daamb'aciilkwe azhaana wozeramá najisha zil zil zil, daash pil. Nagana daapeets, daashats gaawa, daaka “Ha ha ha agamatsaam da alartaaeets?”

Nooraga Alaacees Çaañjaha ká-Etamatigatsama

52

Magamaça ala-Añjahama

53

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

!?.

Maawotok'wa ala-Ŋgisha Mat'ooça daamagamashama malak'otsa makwaak'o-ŋgisha/ça-sa-mak'ota kagasasaka. Nagana káboŋgwa, kamalak'otsama etampaŋa adaamagamashama ameeta malak'waats kadida nilamas'amaama. Mahulaçaan káboŋgwa etabaa'eyaashan makwaak'o-ŋgisha jinda maçaça kámaahama madwa katsamaama.

Magama-Ça-Ŋgisha/Mfagok'o-Ça-Ŋgisha Ŋgishaçaká kádaamagamashama kákooma, naawud'o ça-ŋgisha alaawot nilasaanduk'a, nagana káboŋgwa naakáluŋo kámawud'iilama kacanaka. Ŋgishaçaká kádaamagamashama naak'oto kánooraga kálamaama ça-ŋgisha aluugahatsiizh alaawot nilasaanduk'a kooma. Nagana golaalaça kotako-ça-ŋgisha aluuk'otowiizh nilanooraga, k'otaçaká kádaamagamashama namahii-saaleda. K'otaçaká naça-matuuçama nameeta, ça-ŋgisha atsa-meeta. Nagwek'otaçaká, gahaçakats kajamatuuçama. K'otaçaká makwaak'oma namahii-saaleda, alewudaaiil etamad'abamakwaak'omaaŋgo, daamagamashama jinda tso. Kaad'ab adaamagamashama nilanooraga nalamaama çiça-ŋgisha, ŋgishaçaká naak'oto namahiisaaleda. K'otaçaká naça-matuuçama nameeta, ça-ŋgisha atsa-meeta. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama naak'oto kotako-ça-ŋgisha aluuk'ot namahii-saaleda. -maaŋgowa, partukan, papaaya, laamuna

Mak'otama Nagwaawud'iilizh adaamgamashama mantadasa-ça-ŋgisha aluugahats kamaanzahama káboŋgwa, ŋgishaçaká nuuŋaarok'w nilamaŋkwaiilama nalatisok'wa ça-ŋgisha, gahaçats kámantadasa-çaŋgisha, tigaçats. -

53a

53 !?.

Daad'aak'osh ameyaawa buwa.

Baak'owa daac' mata. Wuli alaac' mata? maŋ

par

ya

wa

kan

paa

laa

sh

mu

o

go

ka

tu

paa

lo

na

1.

3.

2.

4.

1. WoShuwa daas mmana-partukaana. 2. 53

Magamaça ala-Añjahama

54

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ça-Mak'ota Nagwaçawud'iilizh ça-mak'ota ala káboŋgwa, degamaçaaç da alaakaa'oots azhaana kayaakwaaliya. Na-oka-çawos'ila dakowud'iilanaakw s'iina alaaka Zhaana ka-Yaakwaaliya eelanaaŋgwi? Alantsi s'iina alana? Aŋgishaçiil kámawota-ça-mak'ota ala? Ŋgishaçakáts kádaamagamashama kamaanazahatsama. Ŋgishaçakáts kádaamagamashama kámawud'uwiil s'iina alamazhija-yilabaand. Nuuwud'iil akooma we ab'aga a-mbaand kamawota tak tak. T'ooça daamagamashama naakáluŋgo kámawud'iila-s'iina alana. Nagwewud'uwiilizh s'iina ala káboŋgwa, akwaaçiil malak'otsama maalak'otsa alaawot namo'a. Ŋgishaçaká kádamagamashama naaaŋgalaç káguma-wodaazhamá, naakáwud'iil kámaahama. Ŋgishaçakáts kádaamagamashama nuukáat'oos'e kámaatadasa-ça-ŋgisha, nagwewud'uwiil aetamagamashama ameeta, jindaakwe daamagamashama naakahuloosh kak'waatsitsamaama nilanooraga nalamaama. Ŋgishaçakáts kádaamagamashama kájinda naakatigoots kak'waatsitsamaama makotsa alaakaants kamantadasa-ça-ŋgisha kalaawud'iil a-etamagamashama ameeta. Naanzhowiil b'agamaama namawud'iila-mantadasa-ça-ŋgisha alana.

Mat'ooça daamagamashama malak'otsa makwaak'o-ŋgisha/çasa-mak'ota kagasasaka. Nagana káboŋgwa mfaraçok'w duwa meta malak'waats makwaak'o-ŋgisha alana kádaamagamashama nilamas'a. Nagana mahulaçakaan nada naluulak'ots nalana etabaagaanzah kamakotsa malak'oçakats dida alana. Kaakaanzah amakwaak'o-ŋgisha alana kamakotsa kalana, mat'ooça daamagamashama matagukats kak'waatsatsamaama. Maawid'uga kalan naganaja kaboŋgwa etabaa'eyaashana maçajaga kadaamagamashama maswa katsamaama.

Ma'oos'e Ça-Ŋgisha Nagwewud'açakiilizh kádaamagamashama káboŋgwa, lak'oçats ma'ísa-sa alaaanzah nilaçaŋgisha. Ŋgishaçakáts kádaamagamashama eelaahac ama'ísa-sa a-alatisok'wa nakooma. Nagana lak'oçats daamagamashama kuukaal magahatsa-ça-ŋgisha alaac' mac'ak'asa alamá kágujaandogwa. -daaso, daaka, duusa, kooma

54a

54

Zhaana Ka-Yaakwaaliya

Nagwaçawud'iilizh ça-mak'ota ala káboŋgwa, degamaçaaç da alaakaa'oots azhaana ka-yaakwaaliya. 1.Nagana daadok'w a-yaakwaaliya mas'amá nasa-çaañjaha-zhaana.

Nagwaaatish a-zhaana nilaçaañjaha, daazilaç mas'a-yaakwaaliya.

2.Daakákaakwe azhaana ká-yaakwaaliya, “Ntsamataatsaam karzilaçan mas'a aluwa.” Daaka a-yaakwaaliya, “Ká-ntsi alaakákaam eelana?” 3. Daamb'aciilkwe azhaana wozeramá najisha zil zil zil daash

pil.Nagana daapeets, daashats gaawa, daaka “Ha ha ha agamatsaam da alartaaeets?”

___ (a)

___ (c)

___ (b)

1. daaso

a / aa

2. daaka

aa/ ee

3. d__sa

u / uu

4. K__ma

o / oo 54

Magamaça ala-Añjahama

55

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

!?.

Maawotok'wa ala-Ŋgisha Daamagamashama aluuncaç makwaak'o-ŋgisha ala nilanooragaça daawotan. Kamaŋgahuuts makaaçaká ŋgahaçats. Mata daa'ish 'ishamá. Daakod a-WoMagaakwa ahwa. Yadam daad'u aliçamá.

Magama-ça-ŋgisha / Mfagok'o-ça-ŋgisha Ŋgishaçaká kádaaamagamashama naawud'owiil kamawota tak tak ça-ŋgisha alaawot nagumakotsa na'eyaa-gunza. Nagana çaçakáts añjaha kámawud'uwiil. Ŋgishaçaká kadaamagamashama nuuwud' matisok'o-makotsa alaawot na'eyaa-d'aç'a, awud'açaka kamakotsa kalaawot na'eyaa-gunza. Naakatigoots kak'waatsitsamaama makotsa alaakaawo ala kotakomakwaak'wa. Etamatigatsamaakwe naats naawud'ats makwaak'o-ça-ŋgisha alaatugots adaamagamashama kak'waatsitsamaama, we naalak'ots a-etamatigatsama etamagamashama meeta, naawud'iil ça-ŋgisha alaakatigats kak'waatsitsamá. Kaawot makwaak'wa alana kotakoma, naawud'ats a-etamatigatsama daamagamashama kooma kaad'aboozh makwaak'wa alaakwaak'w alana atsen. Kaabas'kwe mawota kotakoma, Ŋgishaçaká naanzahoots. Nagwekad'owaak'w kooma, hulaçakaan kágumakotsa kájinda.

Ma'oos'e Ça-Ŋgisha Wud'aakiil kádaamagamashama ça-ŋgisha alaawot nzaaç alana akwaakiil yilaokaag, nagana káboŋgwa naak'oto adaamagamashama nanooraga nalamaama ça-ŋgisha alaagasook'w nalisuwa. Nagana káboŋgwa nagwaakad'ook'w adaamagamashama akooma mak'ota-ça-ŋgisha nilanooraga nalamaama aluukáŋgishats yila-okaag, naafaroots meeta kameeta nuuk'ot namahii-saaleda. Ŋgishaçaká kádaamagamashama nuukaawud'aç makwaak'wa alamaama kalaak'ot -mada-da, s'iñja, b'ab'a-ja, mb'acogo-jisha

55a

55

Maŋkwaaiilama

!?.

Daa'ish 'ishamá mata.

Ahwa daakod a-WoMagaakwa. Daad'u YaDam aliçamá .

1.

___ (a) maaŋgowa

2.

___ (b) partukaana

3.

1

4.

(c) paapaaya

___ (d) laamuna

1.

3.

2.

4. 55

Magamaça ala-Añjahama

56

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Açagamaaç da aluu'o gohob'a? Anzaŋantsi jinasa-gohob'a alaçagamaaç naebaça? 'Ooças'e s'ee-gohob'a káma-wodaazhaça alaçagam? Ŋgishaçats s'ee-gohob'a aluule jinda aluubas' malema? Maŋgahatsa káMawud'iilama Naakáŋgishats kádaamagamashama kámawud'uwa makotsa. Lak'waakáts daamagamashama eelabi alewota káboŋgwa. Çaka kádamagamashama kájinda kámakwaaook'on ŋgisha. T'o naawud'o taasa-maat'ooshama magamashama. Kaawot adaamagamashama a-alaakaal mawud'iilama, nagana lok'waakáts. T'o naawud'owiil katsamaama, kaakaapaŋaats maatab'atsa, tab'atsaam. Naaakwaaiil malak'otsama, naakáka, “Eelabi alaawot as'iina ala?” Wud'aça ŋgisha ala-añjahamá. Nagana naakáŋgishats kádaamagamashama malañahok'o-da alana, nuutigats kak'waatsitsamaama. Naakáka, “Wuli alekaala mawud'iila-mazila-ŋgisha ala?” Jinda naalok'ots, naaka, “Wuli alekaalaash mawud'iilama kooma ala?” Gahaçats malañahok'oma alilabaand ka-alila-okaag ee-atselana.

Ça-Mak'ota Nagwewud'açiilizh ça-mak'ota ala káboŋgwa, degamaçaaç da alaado ama-WoAndiŋa kadidamá. K'otaçaká kádaamagamashama maakwaaiila-ça-ŋgisha alila-s'iina namahii-saaleda. Nagana lakwaakáts daamagamashama kamawud'iilama. Aŋgishaçiil mawota-ça-mak'ota ala. Ŋgishaçakáts kádamagamashama naawud'o ça-mak'ota nilanooraga nalamaama. Ŋgishaçakats kádamagamashama eelewud'açakiil kádaamagamashama ça-mak'ota alamaat'ooshama. Naakáŋgishats kádaamagamashama, nagwewota a-ahama nagumawud'iilama kámahuluukash adaamagamashama kak'waatsitsamaama nagwaaat'oosh a-ahama kágwetugwaas. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama kámatiguuts kak'waatsitsamaama ça-mak'otsa alehuluukaan mawud'iilama. Nagana káboŋgwa, çaçaká añjaha kámawud'uwiil akooma meeta kameeta. Ŋgishaçakáts kádaamagamashama kákooma kámawud'uwiil ça-mak'ota nagumeetaagwa meeta kameeta kámaluŋgoká kálaguza. Ara degolaalara meeta etamagamashama kámawud'iila ça-mak'ota ala. Jindaakwe daamagamashama naakahuloosh kak'waatsitsamaama. Ara nagwekaara ká-etamawud'iilama, “Bas'açash mawud'ilama,” ahama debas'aakash, açaakwe saanzaçats gwaçat'oosaaç kak'waatsitsaça gwaa'iicogw a-ahama, 'iiçacogw atsen.” Mahulaçakash nagwaawud'iil a-ahama, nagwekaauwa ká-aça, “Wud'açiil,” kamakaalaçaan mawud'iilama. Etamatigatsama, naat'o daamagamashama, nuuwud'iil ee-atselana. Nagwaakad' amawud'iila-ça-mak'ota káboŋgwa, naakalak'ots a-etamatigatsama daamagamshama.

Gohob'a-ntsi alaahweek'w a-YaNneya nilaçala? Eelabi aluu'o s'ee-gohob'a alaahweekw a-WoBaandohwa nilagaziya? Ntsi alaańc' a-WoAndiŋa nilaçala nalamá? Na-ntsi nalaahob'ats a-WoBaandohwa gohob'a alamá?

56a

56

Malee-Gohob'a nilaÇala

daa hweek'w

ká laa c'aŋ

daahweek'w

kálaac'aŋ

daa ç'a sheek'w daaç'asheek'w

Malee-Gohob'a nilaÇala Nagwewud'açiilizh ça-mak'ota ala káboŋgwa, degamaçaaç da alaado ama-WoAndiŋa kadidamá.

Na-oka nameeta daacokw a-WoAndiŋa çala, daańc'an paatuwa, madaañjala, baaga, gasaraaba/wofokwaaça, gaaguhwa. Nagana daafag abaaga nilaçala, daats aduu-WoAndiŋa aluu'o s'eemá YaNneya, daahweek'w gohob'a-baaga, daac'aŋ.

Nagana daawe adiibamá aluu'o WoBaandohwa nagumazeeme'a, daahweek'w bada, kaakama jinda woboose'a, daakawe kámas'a. Nagana daat'oon gohoba alana kooma kágohob'a kálaac'aŋ a-YaNneya.

Nagana daawe a-YaNneya, daamaç daaceetsizhan alana, daaka, “Ká-ntsi alaakáncaçaam gohob'a alaac'aŋizh kamaambidagohob'a?” Nagana daats aWoBaandohwa daaç'asheek'w s'ee-baañja, daahob'atsan, daas.

56

Magamaça ala-Añjahama

57

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

!?.

Maawotok'wa ala-Ŋgisha Mat'ooça daamagamashama malak'otsa makwaak'o-ŋgisha/ça-sa-mak'ota kagasasaka. Nagana káboŋgwa, kamalak'otsama etampaŋa adaamagamashama ameeta malak'waats kadida nilamas'amaama. Mahulaçaan káboŋgwa etabaa'eyaashan makwaak'o-ŋgisha jinda maçaça kámaahama madwa katsamaama.

Magama-Ça-Ŋgisha/Mfagok'o-Ça-Ŋgisha Ŋgishaçaká kádaamagamashama kákooma, naawud'o ça-ŋgisha alaawot nilasaanduk'a, nagana káboŋgwa naakáluŋo kámawud'iilama kacanaka. Ŋgishaçaká kádaamagamashama naak'oto kánooraga kálamaama ça-ŋgisha aluugahatsiizh alaawot nilasaanduk'a kooma. Nagana golaalaça kotako-ça-ŋgisha aluuk'otowiizh nilanooraga, k'otaçaká kádaamagamashama namahii-saaleda. K'otaçaká naça-matuuçama nameeta, ça-ŋgisha atsa-meeta. Nagwek'otaçaká, gahaçakats kajamatuuçama. K'otaçaká makwaak'oma namahii-saaleda, alewudaaiil, etamad'abamakwaak'omaaŋgo, daamagamashama jinda tso. Kaad'ab adaamagamashama nilanooraga nalamaama çiça-ŋgisha, ŋgishaçaká naak'oto namahiisaaleda. K'otaçaká naça-matuuçama nameeta, ça-ŋgisha atsa-meeta. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama naak'oto kotako-ça-ŋgisha aluuk'ot namahii-saaleda. -manzii -fahaanzha, madaa ñjala, gubaara, bambaaya

Mak'otama Nagwaawud'iilizh adaamgamashama mantadasa-ça-ŋgisha aluugahats kamaanzahama káboŋgwa, ŋgishaçaká nuuŋaarok'w nilamaŋkwaiilama nalatisok'wa ça-ŋgisha, gahaçats kámantadasa-ça-ŋgisha, tigaçats. -

57a

57 !?.

WoGune etamandaliça tso. YeGooshe daaze hosa. YeDaayi mazhigaliça-duwa gamashama. man

ma

ja

fa

-

koo

ra

daañ

haan

zii

bam

ya

la

gu

baa

zha

1.

3.

2.

4.

1. Amaango aHalim badaanjila. 2. 57

Magamaça ala-Añjahama

58

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ça-Mak'ota Nagwewud'açiilizh ça-mak'ota ala káboŋgwa, degamaçaaç da alaado ama-WoAndiŋa kadidamá. Na-oka-çawos'ila dakowud'iilanaakw s'iina alaaka Malee-Gohob'a nilaÇala eelanaaŋgwi? Alantsi s'iina alana? Aŋgishaçiil kámawota-ça-mak'ota ala? Ŋgishaçakáts kádaamagamashama kamaanazahatsama. Ŋgishaçakáts kádaamagamashama kámawud'uwiil s'iina alamazhija-yilabaand. Nuuwud'iil akooma we ab'aga a-mbaand kamawota tak tak. T'ooça daamagamashama naakáluŋgo kámawud'iila-s'iina alana. Nagwewud'uwiilizh s'iina ala káboŋgwa, akwaaçiil malak'otsama maalak'otsa alaawot namo'a. Ŋgishaçaká kádamagamashama naaaŋgalaç káguma-wodaazhamá, naakáwud'iil kámaahama. Ŋgishaçakáts kádaamagamashama nuukáat'oos'e kámaatadasa-ça-ŋgisha, nagwewud'uwiil a-etamagamashama ameeta, jindaakwe daamagamashama naakahuloosh kak'waatsitsamaama nilanooraga nalamaama. Ŋgishaçakáts kádaamagamashama kájinda naakatigoots kak'waatsitsamaama makotsa alaakaants kamantadasa-ça-ŋgisha kalaawud'iil a-etamagamashama ameeta. Naanzhowiil b'agamaama namawud'iila-mantadasa-ça-ŋgisha alana.

Mat'ooça daamagamashama malak'otsa makwaak'o-ŋgisha/çasa-mak'ota kagasasaka. Nagana káboŋgwa mfaraçok'w duwa meta malak'waats makwaak'o-ŋgisha alana kádaamagamashama nilamas'a. Nagana mahulaçakaan nada naluulak'ots nalana etabaagaanzah kamakotsa malak'oçakats dida alana. Kaakaanzah amakwaak'o-ŋgisha alana kamakotsa kalana, mat'ooça daamagamashama matagukats kak'waatsatsamaama. Maawid'uga kalan naganaja kaboŋgwa etabaa'eyaashana maçajaga kadaamagamashama maswa katsamaama.

Ma'oos'e Ça-Ŋgisha Nagwewud'açakiilizh kádaamagamashama káboŋgwa, lak'oçats ma'ísa-sa alaaanzah nilaçaŋgisha. Ŋgishaçakáts kádaamagamashama eelaahac ama'ísa-sa a-alatisok'wa nakooma. Nagana lak'oçats daamagamashama kuukaal magahatsa-ça-ŋgisha alaac' mac'ak'asa alamá kágujaandogwa. -t'ísa, dúúd, teets, dáád

58a

58 Malee-Gohob'a nilaÇala Nagwewud'açiilizh ça-mak'ota ala káboŋgwa, degamaçaaç da alaado ama-WoAndiŋa kadidamá.

1. Nagana daafag abaaga nilaçala, daats aduu-WoAndiŋa aluu'o s'eemá YaNneya, daahweek'w gohob'a-baaga, daac'aŋ. 2. Nagana daat'oon gohoba alana kooma kágohob'a kálaac'aŋ a-YaNneya. 3. Nagana daats aWoBaandohwa daaç'asheek'w s'ee-baañja, daahob'atsan, daas.

___ (a)

___ (c)

___ (b)

1. t'isa

í / íí

2. dúúd

ú / úú

3. t__ts

é / ee

4. d__d

á / áá 58

Magamaça ala-

59

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

!?.

Maawotok'wa ala-Ŋgisha Daamagamashama aluuncaç makwaak'o-ŋgisha ala nilanooragaça daawotan. Kamaŋgahuuts makaaçaká ŋgahaçats.

Ŋgishaçaká kádaaamagamashama naawud'owiil kamawota tak tak ça-ŋgisha alaawot nagumakotsa na'eyaa-gunza. Nagana çaçakáts añjaha kámawud'uwiil. Ŋgishaçaká kadaamagamashama nuuwud' matisok'o-makotsa alaawot na'eyaa-d'aç'a, awud'açaka kamakotsa kalaawot na'eyaa-gunza. Naakatigoots kak'waatsitsamaama makotsa alaakaawo ala kotakomakwaak'wa. Etamatigatsamaakwe naats naawud'ats makwaak'o-ça-ŋgisha alaatugots adaamagamashama kak'waatsitsamaama, we naalak'ots a-etamatigatsama etamagamashama meeta, naawud'iil ça-ŋgisha alaakatigats kak'waatsitsamá. Kaawot makwaak'wa alana kotakoma, naawud'ats a-etamatigatsama daamagamashama kooma kaad'aboozh makwaak'wa alaakwaak'w alana atsen. Kaabas'kwe mawota kotakoma, Ŋgishaçaká naanzahoots. Nagwekad'owaak'w kooma, hulaçakaan kágumakotsa kájinda.

Wud'aakiil kádaamagamashama ça-ŋgisha alaawot nzaaç alana akwaakiil yilaokaag, nagana káboŋgwa naak'oto adaamagamashama nanooraga nalamaama ça-ŋgisha alaagasook'w nalisuwa. Nagana káboŋgwa nagwaakad'ook'w adaamagamashama akooma mak'ota-ça-ŋgisha nilanooraga nalamaama aluukáŋgishats yila-okaag, naafaroots meeta kameeta nuuk'ot namahii-saaleda. Ŋgishaçaká kádaamagamashama nuukaawud'aç makwaak'wa alamaama kalaak'ot -baaga, paatuwa, gomba, lafuureya

59a

59

Maŋkwaaiilama

!?.

YeTaaŋgeya hosa daanc'. Daańc' WoBaak'owa kwaac'a.

1.

___ (a) gubaara

2.

___ (b) bambaaya

3.

1

4.

(c) manzii-fahaanzha

___ (d) madaañjala

1.

3.

2.

4. 59

Magamaça ala-Añjahama

60

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ça-Mak'ota Aŋgishaças kadaamagamashama kámawota-ça-mak'ota. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama kámawud'uwiil káluk'omaama. Lak'oçats nadaamagamashama b'aga meeta kámawud'iilamantadasa-ça-ŋgisha meeta, naakáluŋgw kámawud'iilama káluguza. Ee-atsen ŋgishaçaká kádaamagamashama ká-mfad'uwa kámawud'iilama meeta kameeta, jindaakwe alaawoto namaat'oos'eya, naakahuloosh kak'waatsitsamaama s'iina aluuwot namawud'iilama. Nagana káboŋgwa lak'oçats malak'otsa alaapats nilaça-mak'ota.

Ntsialaas paatuwa nilaÇala? Eelabi alaat'o alakajaamba mad'aak'osh daaiya? Ntsi da alaatisak'w alakajaamba mad'aak'oshama?

T'ooça daamagamashama kooma naawud'o ça-ŋgisha alaawot nilasaanduk'a. Nagana káboŋgwa naakáluŋo kámawud'iilama kacanaka. Nagwewud'açakiil at'ooçakásh na'eyaa-d'aça ká'eyaa-gunza. Wud'açiil lisaanduk'a nagana lak'oçats daamagamashama. Dekaalaça magahatsa-ça-ŋgisha kaça-ŋgisha kalaawot nilasaanduk'a. Gahaçats kamaanzahama alatisok'wa kadaamagamashama koowa, nagana k'otaça namahiisaaleda. Ŋgishaçaká kádaamagamashama nuupaŋ jinda nuugahats cannaka. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama nuuk'ot ça-ŋgisha alana kílanooraga kálamaama.

Maawotok'wa ala-Ŋgisha Daamagamashama aluuncaç makwaak'o-ŋgisha ala nilanooragaça daawotan. Kamaŋgahuuts makaaçaká ŋgahaçats. Wuli alaac' mata. YeDam daad'u aliçamá. YeTaaŋgeya daanc' hosa. !?.

60a

60

Maŋkwaaiila-guma'iisha WoJaawiya kaDaaiya

Nagwewud'açiil s'iina ala káboŋgwa, degamaçaaç da alaad a-mbaand çaambida-da.

Na-oka nameeta daawe adaaiya daas paatuwa nilaçala. Daawe etaliçala daakanc'ats lakajaamba. Daawe a-WoJaawiya, daashan na-eyaamá. Nagana daawe adaaiya daa'oots lakajaamba eepaatuwa na'eyaa-

WoJaaawiya. Daat'o eemad'aak'otsama daacetsizhan a-WoJaawiya eyaamá, daashan a-atsa-daaiya.

daa

ts'

hii

d

sa

pó

dáá

t'i

kw dúú

ka

éé

ma

tee

so

óo

1.__________________________ 2.__________________________ 3.__________________________ 4.__________________________

!?.

alaac' Wuli mata. adaad'u YeDam alicamá.

hosa YeTaaŋgeya daanc'. 60

Guma'iishama 5 - Mayizhatsa-Li-Eba Magamaça ala-Añjahama 20 Gaabeya 4

Magamaça ala-

61

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ntsi aluukad kaja? Ká-ntsi aluukákokw ja? Ŋgishaçats makoko-ja aluus mad'ahamá. Jinda ŋgishaçats makoko-ja aluubas' mad'ahamá masama. Maŋgahatsa káMawud'iilama Naakáŋgishats kádaamagamashama kámawud'uwa makotsa. Lak'waakáts daamagamashama eelabi alewota káboŋgwa. Çaka kádamagamashama kájinda kámakwaaook'on ŋgisha. T'o naawud'o taasa-maat'ooshama magamashama. Kaawot adaamagamashama a-alaakaal mawud'iilama, nagana lok'waakáts. T'o naawud'owiil katsamaama, kaakaapaŋaats maatab'atsa, tab'atsaam. Naaakwaaiil malak'otsama, naakáka, “Eelabi alaawot as'iina ala?” Wud'aça ŋgisha ala-añjahamá. Nagana naakáŋgishats kádaamagamashama malañahok'o-da alana, nuutigats kak'waatsitsamaama. Naakáka, “Wuli alekaala mawud'iil-mazila-ŋgisha ala?” Jinda naalok'ots naaka, “Wuli alekaalaash mawud'iilama kooma ala?” Gahaçats malañahok'oma alilabaand ka-alila-okaag ee-atselana

Ma'oos'e Ça-Ŋgisha Nagwewud'açakiilizh kádaamagamashama káboŋgwa, lak'oçats ma'ísa-sa alaaanzah nilaça-ŋgisha. Ŋgishaçakáts kádaamagamashama eelaahac ama'ísa-sa a-alatisok'wa nakooma. Nagana lak'oçats daamagamashama kuukaal magahatsa-ça-ŋgisha alaac' mac'ak'asa alamá kágujaandogwa.

Mak'otama Andis'açok'w mac'ic'ok'oma kamazama-mantadasa-ça-ŋgisha. Ŋgishaçaká kádaamagamashama naawud'o mantadasa-ça-ŋgisha alaawot kágaca aluubas' makarok'oma. T'ooça daamagamashama naagolaalo kotako-ça-ŋgisha alaawot nilasaanduk'a, nuuc'ic'ok'w mantadasa-ça-ŋgisha alana, nuuk'ot kílanooraga kalamaama.

61a

61

Makokoko-Ja nilaÇala

a laa ká gaa kwaam alaakágaakwaam tso kwaats

du waaŋ ga mats

tsokwaats

duwaaŋgamats

1.

1.

2. (a). Ça-sa

(a). ŋgafa

(b). Misa

(b). ofa

(3). __sa

(c). ___fa

(4). __sa

(d). __fa

daamanaash ká-ara.

Da-mazhija Aya Gisha

2.

amanaashaango ká-ara.

Pita Hwá K'owa

61

Magamaça ala-Añjahama

62

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ça-Mak'ota Wud'açiil ça-mak'ota alaawot kágaca, nagana ded'abaçaan nilama da alaakaa'oots a-WoGaduwa ka-WoGuk'we. K'otaçaká kádaamagamashama maakwaaiila-ça-ŋgisha alila-s'iina namahii-saaleda. Nagana lakwaakáts daamagamashama kamawud'iilama. Aŋgishaçiil mawota-ça-mak'ota ala. Ŋgishaçakáts kádamagamashama naawud'o ça-mak'ota nilanooraga nalamaama. Ŋgishaçakats kádamagamashama eelewud'açakiil kádaamagamashama ça-mak'ota alamaat'ooshama. Naakáŋgishats kádaamagamashama, nagwewota a-ahama nagumawud'iilama kámahuluukash adaamagamashama kak'waatsitsamaama nagwaaat'oosh a-ahama kágwetugwaas. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama kámatiguuts kak'waatsitsamaama ça-mak'otsa alehuluukaan mawud'iilama. Nagana káboŋgwa, çaçaká añjaha kámawud'uwiil akooma meeta kameeta. Ŋgishaçakáts kádaamagamashama kákooma kámawud'uwiil ça-mak'ota nagumeetaagwa meeta kameeta kámaluŋgoká kálaguza. Ara degolaalara meeta etamagamashama kámawud'iila ça-mak'ota ala. Jindaakwe daamagamashama naakahuloosh kak'waatsitsamaama. Ara nagwekaara ká-etamawud'iilama, “Bas'açash mawud'ilama,” ahama debas'aakash, açaakwe saanzaçats gwaçat'oosaaç kak'waatsitsaça gwaa'iicogw a-ahama, 'iiçacogw atsen.” Mahulaçakash nagwaawud'iil a-ahama, nagwekaauwa ká-aça, “Wud'açiil,” kamakaalaçaan mawud'iilama. Etamatigatsama, naat'o daamagamashama nuuwud'iil ee-atselana. Nagwaakad' amawud'iila-ça-mak'ota káboŋgwa, naakalak'ots a-etamatigatsama daamagamshama

-Ntsi alaańc' a-WoGaduwa nilaçalamá? -Wuli alaagaakw maaŋgowa ala-WoGaduwa? -Mada-gaakwa agahai? -Wuli alaaŋgamats ma-WoGuk'we ka-WoGaduwa?

Nooraga Alaacees Çaañjaha ká-Etamatigatsama Nagaabeya nameeta (na-1) Lakoçats daamagamashama ekaaça eela, “Ká-ntsi alaçaká'efatsaaç 'eyaaça?” Jinda “Ká-ntsi alaçakásohoçaaç k'osaça?”

62a

62

Makokoko-Ja nilaÇala

Wud'açiil ça-mak'ota alaawot kágaca, nagana ded'abaçaan nilama da alaakaa'oots a-WoGaduwa ka-WoGuk'we. Na-oka nameeta daawot b'aga meeta aluu'o

WoGaduwa. Daagahats çala, daakokon maaŋgowa. Nagana duugaakw

maaŋgowa alana. Nagana daalak'ots WoGuk'we, daaka, “Wuli alaap'ash maaŋgowa alam?” Daakaakwe a-WoGuk'we, “Araaŋgo.” Daakaakwe

a-WoGaduwa, “Tsokwaats, wud'akeets maaŋgowa aluwa.”

Nagwuuts kílaçala-WoGuk'we, daagamats a-WoGaduwa maaŋgowa alamá. Nagana daapash a-WoGaduwa WoGuk'we taaç, daaka, “Ká-ntsi alaakágaakwaam maaŋgowa alam.”

Nagana daawe a-eemá a-alaWoGaduwa, daaka káeemá kála-WoGuk'we, “Tsokwa, aŋgamakots didokwa, agahaaŋgo nagweduwa oma.” Nagana duwaaŋgamats didamaama. Nooraga Alaacees Çaañjaha ká-Etamatigatsama

62

Magamaça ala-Añjahama

63

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

!?.

Maawotok'wa ala-Ŋgisha Mat'ooça daamagamashama masiyuuk'w malak'otsa maŋkosa-ça-ŋgisha, nagana káboŋgwa etaabaaganzah kajinda maŋkosa-ça-ŋgisha malak'oçats maaho. Nagana kadamaç'arak'o-mas'amaama ka-mmazhamaama maaŋgashowiil. Jindaakwe mat'ooça dida alana malak'otsa maŋkosa-ŋgisha alana nagana etabeekawaaga maanzahaaga maaŋgamuwiil maŋgishuuts.

Magama-Ça-Ŋgisha/Mfagok'o-Ça-Ŋgisha Ŋgishaçaká kádaamagamashama kákooma, naawud'o ça-ŋgisha alaawot nilasaanduk'a, nagana káboŋgwa naakáluŋo kámawud'iilama kacanaka. Ŋgishaçaká kádaamagamashama naak'oto kánooraga kálamaama ça-ŋgisha aluugahatsiizh alaawot nilasaanduk'a kooma. Nagana golaalaça kotako-ça-ŋgisha aluuk'otowiizh nilanooraga, k'otaçaká kádaamagamashama namahii-saaleda. K'otaçaká naça-matuuçama nameeta, ça-ŋgisha atsa-meeta. Nagwek'otaçaká, gahaçakats kajamatuuçama. K'otaçaká makwaak'oma namahii-saaleda, alewudaaiil, etamad'abamakwaak'omaaŋgo, daamagamashama jinda tso. Kaad'ab adaamagamashama nilanooraga nalamaama çiça-ŋgisha, ŋgishaçaká naak'oto namahiisaaleda. K'otaçaká naça-matuuçama nameeta, ça-ŋgisha atsa-meeta. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama naak'oto kotako-ça-ŋgisha aluuk'ot namahii-saaleda. -'eya, gaahi'a , jiiça , kabriita

Mak'otama Nagwaawud'iilizh adaamgamashama mantadasa-ça-ŋgisha aluugahats kamaanzahama káboŋgwa, ŋgishaçaká nuuŋaarok'w nilamaŋkwaiilama nalatisok'wa ça-ŋgisha, gahaçats kámantadasa-ça-ŋgisha, tigaçats.

63a

63 !?.

Magamashama magahama tso. Agahaaŋgo amagamashama. B'aga cannaka daawotoon. B'aga awotanaaŋgo cannaka.

'e

c'a

kab

ba

ga

rii

baa

'a

gaa

ji

ya

ba

Ça

zi

ta

hi

1.

3.

2.

4.

1. Mas'a-'aanza magahaama tso kacanaka. 2. 63

Magamaça ala-Añjahama

64

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ça-Mak'ota Wud'açiil ça-mak'ota alaawot kágaca, nagana ded'abaçaan nilama da alaakaa'oots a-WoGaduwa ka-WoGuk'we. Na-oka-çawos'ila dakowud'iilanaakw s'iina alaaka Makokoko-ja nilaÇala eelanaaŋgwi? Ala-ntsi s'iina alana? Aŋgishaçiil kámawota-ça-mak'ota ala? Ŋgishaçakáts kádaamagamashama kamaanazahatsama. Ŋgishaçakáts kádaamagamashama kámawud'uwiil s'iina alamazhija-yilabaand. Nuuwud'iil akooma we ab'aga a-mbaand kamawota tak tak. T'ooça daamagamashama naakáluŋgo kámawud'iila-s'iina alana. Nagwewud'uwiilizh s'iina ala káboŋgwa, akwaaçiil malak'otsama maalak'otsa alaawot namo'a. Ŋgishaçaká kádamagamashama naaaŋgalaç káguma-wodaazhamá, naakáwud'iil kámaahama. Ŋgishaçakáts kádaamagamashama nuukáat'oos'e kámaatadasa-ça-ŋgisha, nagwewud'uwiil a-etamagamashama ameeta, jindaakwe daamagamashama naakahuloosh kak'waatsitsamaama nilanooraga nalamaama. Ŋgishaçakáts kádaamagamashama kájinda naakatigoots kak'waatsitsamaama makotsa alaakaants kamantadasa-ça-ŋgisha kalaawud'iil a-etamagamashama ameeta. Naanzhowiil b'agamaama namawud'iila-mantadasa-ça-ŋgisha alana.

Mat'ooça daamagamashama malak'otsa makwaak'o-ŋgisha/çasa-mak'ota kagasasaka. Nagana káboŋgwa mfaraçok'w duwa meta malak'waats makwaak'o-ŋgisha alana kádaamagamashama nilamas'a. Nagana mahulaçakaan nada naluulak'ots nalana etabaagaanzah kamakotsa malak'oçakats dida alana. Kaakaanzah amakwaak'o-ŋgisha alana kamakotsa kalana, mat'ooça daamagamashama matagukats kak'waatsatsamaama. Maawid'uga kalan naganaja kaboŋgwa etabaa'eyaashana maçajaga kadaamagamashama maswa katsamaama.

Ma'oos'e Ça-Ŋgisha Nagwewud'açakiilizh kádaamagamashama káboŋgwa, lak'oçats ma'ísa-sa alaaanzah nilaçaŋgisha. Ŋgishaçakáts kádaamagamashama eelaahac ama'ísa-sa a-alatisok'wa nakooma. Nagana lak'oçats daamagamashama kuukaal magahatsa-ça-ŋgisha alaac' mac'ak'asa alamá kágujaandogwa. -hacaŋa, jiça, t'ooha, mad'uuma

64a

64

Makokoko-ja nilaÇala

Wud'açiil ça-mak'ota alaawot kágaca, nagana ded'abaçaan nilama da alaakaa'oots a-WoGaduwa ka-WoGuk'we. 1. Daagahats çala, daakokon maaŋgowa. Nagana duugaakw maaŋgowa

alana. Nagana daalak'ots WoGuk'we daaka, “Wuli alaap'ash maaŋgowa alam?” Daakaakwe a-WoGuk'we, “Araaŋgo.” Daakaakwe a-WoGaduwa, “Tsokwaats, wud'akeets maaŋgowa aluwa.”

2. Nagana daapash a-WoGaduwa WoGuk'we taaç, daaka, “Ká-ntsi alaakágaakwaam maaŋgowa alam.”

3. Nagana duwaaŋgamats didamaama.

___ (a)

___ (c)

___ (b)

1. Haca__

ŋa / daa

2. ji____

b'i / ça

3. t'oo___

p'o / ha

4. mad'uu__

ma / d'o 64

Magamaça ala-Añjahama

65

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

!?.

Maawotok'wa ala-Ŋgisha Daamagamashama kotako-ça-ŋgisha etabaawota k'otaça kagumazilaçama. WoDam adugwaaŋgo. Me'a asaaŋgo saŋa. Na-ŋga uut'oonaaŋgo kohwa.

Ŋgishaçaká kádaaamagamashama naawud'owiil kamawota tak tak ça-ŋgisha alaawot nagumakotsa na'eyaa-gunza. Nagana çaçakáts añjaha kámawud'uwiil. Ŋgishaçaká kadaamagamashama nuuwud' matisok'o-makotsa alaawot na'eyaa-d'aç'a, awud'açaka kamakotsa kalaawot na'eyaa-gunza. Naakatigoots kak'waatsitsamaama makotsa alaakaawo ala kotakomakwaak'wa. Etamatigatsamaakwe naats naawud'ats makwaak'o-ça-ŋgisha alaatugots adaamagamashama kak'waatsitsamaama, we naalak'ots a-etamatigatsama etamagamashama meeta, naawud'iil ça-ŋgisha alaakatigats kak'waatsitsamá. Kaawot makwaak'wa alana kotakoma, naawud'ats a-etamatigatsama daamagamashama kooma kaad'aboozh makwaak'wa alaakwaak'w alana atsen. Kaabas'kwe mawota kotakoma, Ŋgishaçaká naanzahoots.

Wud'aakiil kádaamagamashama ça-ŋgisha alaawot nzaaç alana akwaakiil yilaokaag, nagana káboŋgwa naak'oto adaamagamashama nanooraga nalamaama ça-ŋgisha alaagasook'w nalisuwa. Nagana káboŋgwa nagwaakad'ook'w adaamagamashama akooma mak'ota-ça-ŋgisha nilanooraga nalamaama aluukáŋgishats yila-okaag, naafaroots meeta kameeta nuuk'ot namahii-saaleda. Ŋgishaçaká kádaamagamashama nuukaawud'aç makwaak'wa alamaama kalaak'ot -maadagonatsama, mañç'ashama, maçalak'oma, makodama

65a

65

Maŋkwaaiilama

!?.

Daadugw a-Wodaama.

Daas ame'a saŋa. Na-ŋga duut'oon kohwa.

1.

___ (a) kabriita

2.

___ (b) jiiça

3.

1

4.

(c) 'eya

___ (d) gaahi'a

1.

3.

2.

4. 65

Magamaça ala-

66

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ká-ntsi aluukápaŋ mayizhatsa-li-ebá? Ŋgishaçats meeta kameeta. Ntsi da aluu'o maandaraasha, açagamaaç? Kuubas' mayizhuuts li-eba, ntsi manasa-da alewaae káb'aga-b'aga? Maŋgahatsa káMawud'iilama Naakáŋgishats kádaamagamashama kámawud'uwa makotsa. Lak'waakáts daamagamashama eelabi alewota káboŋgwa. Çaka kádamagamashama kájinda kámakwaaook'on ŋgisha. T'o naawud'o taasa-maat'ooshama magamashama. Kaawot adaamagamashama a-alaakaal mawud'iilama, nagana lok'waakáts. T'o naawud'owiil katsamaama, kaakaapaŋaats maatab'atsa, tab'atsaam. Naaakwaaiil malak'otsama, naakáka, “Eelabi alaawot as'iina ala?” Wud'aça ŋgisha ala-añjahamá. Nagana naakáŋgishats kádaamagamashama malañahok'o-da alana, nuutigats kak'waatsitsamaama. Naakáka, “Wuli alekaala mawud'iil-mazila-ŋgisha ala?” Jinda naalok'ots naaka, “Wuli alekaalaash mawud'iilama kooma ala?” Gahaçats malañahok'oma alilabaand ka-alila-okaag ee-atselana

Ma'oos'e Ça-Ŋgisha Nagwewud'açakiilizh kádaamagamashama káboŋgwa, lak'oçats ma'ísa-sa alaaanzah nilaçaŋgisha. Ŋgishaçakáts kádaamagamashama eelaahac ama'ísa-sa a-alatisok'wa nakooma. Nagana lak'oçats daamagamashama kuukaal magahatsa-ça-ŋgisha alaac' mac'ak'asa alamá kágujaandogwa.

Mak'otama Andis'açok'w mac'ic'ok'oma kamazama-mantadasa-ça-ŋgisha. Ŋgishaçaká kádaamagamashama naawud'o mantadasa-ça-ŋgisha alaawot kágaca aluubas' makarok'oma. T'ooça daamagamashama naagolaalo kotako-ça-ŋgisha alaawot nilasaanduk'a, nuuc'ic'ok'w mantadasa-ça-ŋgisha alana, nuuk'ot kílanooraga kalamaama.

66a

66

Mayizhatsa-lieba

daa ka ha ta lis daakahatalis

a ka ha ta li saaŋ go

a laa kaa laŋ aam

akahatalisaaŋgo

alaakaalaŋaam

1.

2. (a). Daasa - eç

(a). daasok'w

(b). degamaçaaç

(b). daashok'w

(3). ______ç

(c). _____ok'w

(4). ______ç

(d). _____ok'w

saabuuna

1.Nagwuu'efats 'eyaa ka

gafofokwa

daagah kacanaka. 2.B'agama ka

ma'efatsama

arfeeshaaŋgo.

gahasha-sabuna gawoka-aya çiña mac'ic'a-aya

66

Magamaça ala-Añjahama

67

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ça-Mak'ota Nagwaçawud'ilizh ça-mak'ota ala káboŋgwa, degamaçaaç da alaad'ab nabaga-WoDamat nagwaabas' lisa-mas'amaama makahaatalisama. K'otaçaká kádaamagamashama maakwaaiila-ça-ŋgisha alila-s'iina namahii-saaleda. Nagana lakwaakáts daamagamashama kamawud'iilama. Aŋgishaçiil mawota-ça-mak'ota ala. Ŋgishaçakáts kádamagamashama naawud'o ça-mak'ota nilanooraga nalamaama. Ŋgishaçakats kádamagamashama eelewud'açakiil kádaamagamashama ça-mak'ota alamaat'ooshama. Naakáŋgishats kádaamagamashama, nagwewota a-ahama nagumawud'iilama kámahuluukash adaamagamashama kak'waatsitsamaama nagwaaat'oosh a-ahama kágwetugwaas. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama kámatiguuts kak'waatsitsamaama ça-mak'otsa alehuluukaan mawud'iilama. Nagana káboŋgwa, çaçaká añjaha kámawud'uwiil akooma meeta kameeta. Ŋgishaçakáts kádaamagamashama kákooma kámawud'uwiil ça-mak'ota nagumeetaagwa meeta kameeta kámaluŋgoká kálaguza. Ara degolaalara meeta etamagamashama kámawud'iila ça-mak'ota ala. Jindaakwe daamagamashama naakahuloosh kak'waatsitsamaama. Ara nagwekaara ká-etamawud'iilama, “Bas'açash mawud'ilama,” ahama debas'aakash, açaakwe saanzaçats gwaçat'oosaaç kak'waatsitsaça gwaa'iicogw a-ahama, 'iiçacogw atsen.” Mahulaçakash nagwaawud'iil a-ahama, nagwekaauwa ká-aça, “Wud'açiil,” kamakaalaçaan mawud'iilama. Etamatigatsama, naat'o daamagamashama nuuwud'iil ee-atselana. Nagwaakad' amawud'iila-ça-mak'ota káboŋgwa, naakalak'ots a-etamatigatsama daamagamshama

Ká-ntsi alaakák'aŋ ab'iñja WoDamat? Eelabi alaaka a-etamatigatsama kádaamagamashama? Eelabi alaakáka ama-wodaazhamá ká-WoDamat? Wuli daamagamashama alaakahatalis mas'amaama kagashaama?

Nooraga Alaacees Çaañjaha ká-Etamatigatsama

67a

67

Mayizhatsa-Li-Eba

Nagwewud'açiilizh ça-mak'ota ala káboŋgwa, degamaçaaç da alaad'ab nabagaWoDamat nagwaabas' lisa-mas'amaama makahatalisama.

Na-oka nameeta daagasoweek'w adida a-okaag namas'a-magamashama eeluut'o makahatalisa-mas'a. Nagana duukahatalis a-YeC'uli ka-YeTaaŋgeya mas'a alamaama. WoDamatkwe akahatalisaaŋgo alamaama. Nagana daawe ab'iñja, daab'as' nilasibad'a nalana. Nagwaapats a-WoDamat kájaab'a, daak'aŋ ab'iñja cogomá. Nagana daaalaŋ kámas'a-magamashama. Duude amawodaazhamá gad'aambiila. Duuwe, duulak'ots ahama, duuka, “Ká-ntsi alaakáalaŋaam kámas'a-

magamashama?” Daakaakwe, “Ara daak'aŋ ab'iñja nilasibad'a nalana.”

Nagana daakao ama-wodaazhamá, “Kaawot eedaakahatalisizhaam mas'aça ek'aŋaanaaŋgo ama.” Nagana daabidaaç duwa alana, daakahatalis mas'amaama si si.

Nooraga Alaacees Çaañjaha ká-Etamatigatsama

67

Magamaça ala-Añjahama

68

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

!?.

Maawotok'wa ala-Ŋgisha Mat'ooça daamagamasha kamalak'ots maŋkosa-ça-ŋgisha nagana maaŋgamowiilan maacalama maaŋgashowiil ka-mmazhamaama nilamas'a.

Magama-Ça-Ŋgisha/Mfagok'o-Ça-Ŋgisha Ŋgishaçaká kádaamagamashama kákooma, naawud'o ça-ŋgisha alaawot nilasaanduk'a, nagana káboŋgwa naakáluŋo kámawud'iilama kacanaka. Ŋgishaçaká kádaamagamashama naak'oto kánooraga kálamaama ça-ŋgisha aluugahatsiizh alaawot nilasaanduk'a kooma. Nagana golaalaça kotako-ça-ŋgisha aluuk'otowiizh nilanooraga, k'otaçaká kádaamagamashama namahii-saaleda. K'otaçaká naça-matuuçama nameeta, ça-ŋgisha atsa-meeta. Nagwek'otaçaká, gahaçakats kajamatuuçama. K'otaçaká makwaak'oma namahii-saaleda, alewudaaiil, etamad'abamakwaak'omaaŋgo, daamagamashama jinda tso. Kaad'ab adaamagamashama nilanooraga nalamaama çiça-ŋgisha, ŋgishaçaká naak'oto namahiisaaleda. K'otaçaká naça-matuuçama nameeta, ça-ŋgisha atsa-meeta. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama naak'oto kotako-ça-ŋgisha aluuk'ot namahii-saaleda. -woŋguc'a ,daaf, sareya, mas'a, laamuna, paapaaya,

Mak'otama Nagwaawud'iilizh adaamgamashama mantadasa-ça-ŋgisha aluugahats kamaanzahama káboŋgwa, ŋgishaçaká nuuŋaarok'w nilamaŋkwaiilama nalatisok'wa ça-ŋgisha, gahaçats kámantadasa-ça-ŋgisha, tigaçats.

68a

68 !?.

YeDam matazama tso WoGunda mp'aama tso.

YeÇuli mahaatsama tso. WoGadu obatsama tso. woŋ

laa

re

daa

ya

s'a

c'a

na

f

ma

gu

tu

paa

mu

par

sa

1.

3.

2.

4.

1. Ahwa nagwuubas' ma'efaçama dáád asukuna nilamá.

2.

68

Magamaça ala-

69

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ça-Mak'ota Nagwaçawud'ilizh ça-mak'ota ala káboŋgwa, degamaçaaç da alaad'ab nabaga-WoDamat nagwaabas' lisa-mas'amaama makahaatalisama. Na-oka-çawos'ila dakowud'iilanaakw s'iina alaaka Mayizhatsa-Li-Eba eelanaaŋgwi? Ala-ntsi s'iina alana? Aŋgishaçiil kámawota-ça-mak'ota ala? Ŋgishaçakáts kádaamagamashama kamaanazahatsama. Ŋgishaçakáts kádaamagamashama kámawud'uwiil s'iina alamazhija-yilabaand. Nuuwud'iil akooma we ab'aga a-mbaand kamawota tak tak. T'ooça daamagamashama naakáluŋgo kámawud'iila-s'iina alana. Nagwewud'uwiilizh s'iina ala káboŋgwa, akwaaçiil malak'otsama maalak'otsa alaawot namo'a. Ŋgishaçaká kádamagamashama naaaŋgalaç káguma-wodaazhamá, naakáwud'iil kámaahama. Ŋgishaçakáts kádaamagamashama nuukáat'oos'e kámaatadasa-ça-ŋgisha, nagwewud'uwiil a-etamagamashama ameeta, jindaakwe daamagamashama naakahuloosh kak'waatsitsamaama nilanooraga nalamaama. Ŋgishaçakáts kádaamagamashama kájinda naakatigoots kak'waatsitsamaama makotsa alaakaants kamantadasa-ça-ŋgisha kalaawud'iil a-etamagamashama ameeta. Naanzhowiil b'agamaama namawud'iila-mantadasa-ça-ŋgisha alana.

Mat'ooça daamagamashama malak'otsa makwaak'o-ŋgisha/çasa-mak'ota kagasasaka. Nagana káboŋgwa mfaraçok'w duwa meta malak'waats makwaak'o-ŋgisha alana kádaamagamashama nilamas'a. Nagana mahulaçakaan nada naluulak'ots nalana etabaagaanzah kamakotsa malak'oçakats dida alana. Kaakaanzah amakwaak'o-ŋgisha alana kamakotsa kalana, mat'ooça daamagamashama matagukats kak'waatsatsamaama. Maawid'uga kalan naganaja kaboŋgwa etabaa'eyaashana maçajaga kadaamagamashama maswa katsamaama.

Ma'oos'e Ça-Ŋgisha Nagwewud'açakiilizh kádaamagamashama káboŋgwa, lak'oçats ma'ísa-sa alaaanzah nilaça-ŋgisha. Ŋgishaçakáts kádaamagamashama eelaahac ama'ísa-sa a-alatisok'wa nakooma. Nagana lak'oçats daamagamashama kuukaal magahatsa-ça-ŋgisha alaac' mac'ak'asa alamá kágujaandogwa, daad, hwá, daats, ñça

69a

69 Mayizhatsa-Li-Eba Nagwewud'açiilizh ça-mak'ota ala káboŋgwa, degamaçaaç da alaad'ab nabaga-WoDamat nagwaabas' lisa-mas'amaama makahaatalisama.

1. Nagana duukahatalis a-YeC'uli ka-YeTaaŋgeya mas'a alamaama. WoDamatkwe akahatalisaaŋgo alamaama. 2. Nagana daaalaŋ kámas'a-magamashama. Duude

ama-wodaazhamá gad'aambiila. Duuwe, duulak'ots ahama, duuka, “Ká-ntsi alaakáalaŋaam kámas'a-magamashama?” Daakaakwe, “Ara daak'aŋ ab'iñja nilasibad'a nalana.”

3.Nagana daabidaaç duwa alana, daakahatalis mas'amaama si si.

___ (a)

___ (c)

___ (b)

1. daa__

d / th

2. __wá

h / f

3. d__ts

a / aa

4. __ça

ñ /ŋ 69

Magamaça ala-Añjahama

70

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

!?.

Maawotok'wa ala-Ŋgisha Daamagamashama ça-ŋgisha etabaawot na-A kalaawot na-B, maawud'açaga maceeçatsan maacala alaça-ŋgisha ala.

Ŋgishaçaká kádaaamagamashama naawud'owiil kamawota tak tak ça-ŋgisha alaawot nagumakotsa na'eyaa-gunza. Nagana çaçakáts añjaha kámawud'uwiil. Ŋgishaçaká kadaamagamashama nuuwud' matisok'o-makotsa alaawot na'eyaa-d'aç'a, awud'açaka kamakotsa kalaawot na'eyaa-gunza. Naakatigoots kak'waatsitsamaama makotsa alaakaawo ala kotakomakwaak'wa. Etamatigatsamaakwe naats naawud'ats makwaak'o-ça-ŋgisha alaatugots adaamagamashama kak'waatsitsamaama, we naalak'ots a-etamatigatsama etamagamashama meeta, naawud'iil ça-ŋgisha alaakatigats kak'waatsitsamá. Kaawot makwaak'wa alana kotakoma, naawud'ats a-etamatigatsama daamagamashama kooma kaad'aboozh makwaak'wa alaakwaak'w alana atsen. Kaabas'kwe mawota kotakoma, Ŋgishaçaká naanzahoots.

Wud'aakiil kádaamagamashama ça-ŋgisha alaawot nzaaç alana akwaakiil yilaokaag, nagana káboŋgwa naak'oto adaamagamashama nanooraga nalamaama ça-ŋgisha alaagasook'w nalisuwa. Nagana káboŋgwa nagwaakad'ook'w adaamagamashama akooma mak'ota-ça-ŋgisha nilanooraga nalamaama aluukáŋgishats yila-okaag, naafaroots meeta kameeta nuuk'ot namahii-saaleda. Ŋgishaçaká kádaamagamashama nuukaawud'aç makwaak'wa alamaama kalaak'ot -yaapaapaha, ahwa, buuziya, muha

70a

70

Maŋkwaaiilama

!?.

A. 1) dii

__________

B. a) ŋgafamá

2) mmanama __________

b) gunza

3) ŋgafa

c) obatsama

4) dagona

__________ __________

5) gunzamá __________

d) manasatsama e) manc'aŋama

1.

___ (a) sereya

2.

___ (b) mas'a

3.

1

4.

(c) woŋguc'a

___ (d) daaf

1.

3.

2.

4. 70

Magamaça ala-

71

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Aça daamagamashama, eelabi alaçat'owaaç mayizhatsa-b'agaça? Ká-ntsi aluukápaŋ mayizhatsa-b'aga-b'aga? Maŋgahatsa káMawud'iilama Naakáŋgishats kádaamagamashama kámawud'uwa makotsa. Lak'waakáts daamagamashama eelabi alewota káboŋgwa. Çaka kádamagamashama kájinda kámakwaaook'on ŋgisha. T'o naawud'o taasa-maat'ooshama magamashama. Kaawot adaamagamashama a-alaakaal mawud'iilama, nagana lok'waakáts. T'o naawud'owiil katsamaama, kaakaapaŋaats maatab'atsa, tab'atsaam. Naaakwaaiil malak'otsama, naakáka, “Eelabi alaawot as'iina ala?” Wud'aça ŋgisha ala-añjahamá. Nagana naakáŋgishats kádaamagamashama malañahok'o-da alana, nuutigats kak'waatsitsamaama. Naakáka, “Wuli alekaala mawud'iil-mazila-ŋgisha ala?” Jinda naalok'ots naaka, “Wuli alekaalaash mawud'iilama kooma ala?” Gahaçats malañahok'oma alilabaand ka-alila-okaag ee-atselana

Ma'oos'e Ça-Ŋgisha Nagwewud'açakiilizh kádaamagamashama káboŋgwa, lak'oçats ma'ísa-sa alaaanzah nilaçaŋgisha. Ŋgishaçakáts kádaamagamashama eelaahac ama'ísa-sa a-alatisok'wa nakooma. Nagana lak'oçats daamagamashama kuukaal magahatsa-ça-ŋgisha alaac' mac'ak'asa alamá kágujaandogwa.

Mak'otama Andis'açok'w mac'ic'ok'oma kamazama-mantadasa-ça-ŋgisha. Ŋgishaçaká kádaamagamashama naawud'o mantadasa-ça-ŋgisha alaawot kágaca aluubas' makarok'oma. T'ooça daamagamashama naagolaalo kotako-ça-ŋgisha alaawot nilasaanduk'a, nuuc'ic'ok'w mantadasa-ça-ŋgisha alana, nuuk'ot kílanooraga kalamaama.

71a

71

Mayizhatsa-B'aga-B'aga

a 'e fee tsaaŋ go a'efeetsaaŋgo

'e fa çeets

a laa ku c'ok'w

'efaçeets

alaakuc'ok'w

1.

2. (a). ara

(a). tabá

(b). marra

(b). tibá

(3). __ra

(c). __bá

(4). __ra

(d). __bá

1.Daapas agoraadiya

.

ee-caaga taba da

2.

agahaaŋgo ká-ara.

Embeya Gaahia Maçaŋama

71

Magamaça ala-

72

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ça-Mak'ota Nagwewud'açiilizh ça-mak'ota ala káboŋgwa, degamaçaaç da alaakákuc' aBaadama. Ŋgishaçakáts kádamagamashama naawud'o ça-mak'ota nilanooraga nalamaama. Ŋgishaçakats kádamagamashama eelewud'açakiil kádaamagamashama ça-mak'ota alamaat'ooshama. Naakáŋgishats kádaamagamashama, nagwewota a-ahama nagumawud'iilama kámahuluukash adaamagamashama kak'waatsitsamaama nagwaaat'oosh a-ahama kágwetugwaas. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama kámatiguuts kak'waatsitsamaama ça-mak'otsa alehuluukaan mawud'iilama. Nagana káboŋgwa, çaçaká añjaha kámawud'uwiil akooma meeta kameeta. Ŋgishaçakáts kádaamagamashama kákooma kámawud'uwiil ça-mak'ota nagumeetaagwa meeta kameeta kámaluŋgoká kálaguza. Ara degolaalara meeta etamagamashama kámawud'iila ça-mak'ota ala. Jindaakwe daamagamashama naakahuloosh kak'waatsitsamaama. Ara nagwekaara ká-etamawud'iilama, “Bas'açash mawud'ilama,” ahama debas'aakash, açaakwe saanzaçats gwaçat'oosaaç kak'waatsitsaça gwaa'iicogw a-ahama, 'iiçacogw atsen.” Mahulaçakash nagwaawud'iil a-ahama, nagwekaauwa ká-aça, “Wud'açiil,” kamakaalaçaan mawud'iilama. Etamatigatsama, naat'o daamagamashama nuuwud'iil ee-atselana. Kaakad' amawud'iila-ça-mak'ota káboŋgwa, naakalak'ots a-etamatigatsama daamagamshama. K'otaçaká kádaamagamashama maakwaaiila-ça-ŋgisha alila-s'iina namahii-saaleda. Nagana lakwaakáts daamagamashama kamawud'iilama. Aŋgishaçiil mawota-ça-mak'ota ala.

-Aça daamagamashama, açagamaaç da alaad'ab nab'aga-Baadam? -Wuli alaa'efaç ahwa alamá si si? -Eelabi alaakáka a-etamatigatsamá kádaamagamashama? -Eelabi aluu'o da alaaf maha-Baadam?

Nooraga Alaacees Çaañjaha ká-Etamatigatsama Nagaabeya na-okaag (na-3) Hadaça etamagamashama meeta kaliça-daamagamashama elak'oçats kamaalak'otsa. Ekaaça, “Eelabi aluu'o s'eeuwa? Anzaŋantsi gizha aluwa? Awotan kamas'uwa amawo'waauwa? Anzaŋantsi? Nagana et'ooça daamagamashama ee-atsen, naaŋgisho kadamagamashama kalaawot nagonahamaama kajinda.

72a

72

Mayizhatsa-B'aga-B'aga

Nagwewud'açiilizh ca-mak'ota ala káboŋgwa, degamaçaaç da alaakákuc' a-Baadama. Na-oka nameeta daatso a-mBaake kaBaadam kámas'a-

magamashama. Nagana daaka a-etamatigatsama, “Nagwewoçe kámas'amagamashama, 'efaçeets b'agaça kasha-ahoça.”

Baakekwe daakaaŋgas, daa'efeets b'agamá kashaahomá. Baadamaaça a'efeetsaaŋgo. Nagwaabas' ma'efeetsa-b'agamá kasha-ahomá, dáád agaahi'a nab'agamá kásukuna. Daaf asukuna mahamá daakuc'. Daaka ama-wodaazhamá,

“Baadam, ntsi alaakuc'ok'w ama?” Nagana duugamats na-aho-

Baadama sukuna maat'ok'on marra. Daakákaao, “Alaakuc'ok'w ama asukuna a-alaawot na-ahwa naluwa eelana.” Nagana

daa'efaç aBaadama ahomá, daantahaç na-oka. Nagana daakad' asukuna na-ahomá çat. Nagana daak'oc.

Nooraga Alaacees Çaañjaha ká-Etamatigatsama

72

Magamaça ala-

73

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

!?.

Maawotok'wa ala-Ŋgisha Mat'ooça daamagamashama masiyuuk'w malak'otsa maŋkosa-ça-ŋgisha, nagana káboŋgwa etaabaaganzah kajinda maŋkosa-ça-ŋgisha malak'oçats maaho. Nagana kadamaç'arak'o-mas'amaama ka-mmazhamaama maaŋgashowiil. Jindaakwe mat'ooça dida alana malak'otsa maŋkosa-ŋgisha alana nagana etabeekawaaga maanzahaaga maaŋgamuwiil maŋgishuuts.

Magama-Ça-Ŋgisha/Mfagok'o-Ça-Ŋgisha Ŋgishaçaká kádaamagamashama kákooma, naawud'o ça-ŋgisha alaawot nilasaanduk'a, nagana káboŋgwa naakáluŋo kámawud'iilama kacanaka. Ŋgishaçaká kádaamagamashama naak'oto kánooraga kálamaama ça-ŋgisha aluugahatsiizh alaawot nilasaanduk'a kooma. Nagana golaalaça kotako-ça-ŋgisha aluuk'otowiizh nilanooraga, k'otaçaká kádaamagamashama namahii-saaleda. K'otaçaká naça-matuuçama nameeta, ça-ŋgisha atsa-meeta. Nagwek'otaçaká, gahaçakats kajamatuuçama. K'otaçaká makwaak'oma namahii-saaleda, alewudaaiil, etamad'abamakwaak'omaaŋgo, daamagamashama jinda tso. Kaad'ab adaamagamashama nilanooraga nalamaama çiça-ŋgisha, ŋgishaçaká naak'oto namahiisaaleda. K'otaçaká naça-matuuçama nameeta, ça-ŋgisha atsa-meeta. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama naak'oto kotako-ça-ŋgisha aluuk'ot namahii-saaleda. -aya, hwá, lahakima, we'a

Mak'otama Nagwaawud'iilizh adaamgamashama mantadasa-ça-ŋgisha aluugahats kamaanzahama káboŋgwa, ŋgishaçaká nuuŋaarok'w nilamaŋkwaiilama nalatisok'wa ça-ŋgisha, gahaçats kámantadasa-ça-ŋgisha, tigaçats.

73a

73 !?.

WoDama magaha-duwa tso. YeC'uli manasa-duwa tso.

Daagam a-YaKe s'iina marra. WoDaab'ij magamashama marra. e

aa

ha

uu

ma

h

we'

ee

la

í

wá

oo

a

ki

ii

ya

1.

3.

2.

4.

1. Daaapaŋaats kacanaka mazeeça-b'aga-b'aga

kamayizhatsama.

2. 73

Magamaça ala-

74

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ça-Mak'ota Nagwewud'açiilizh ça-mak'ota ala káboŋgwa, degamaçaaç da alaakákuc' a-Baadama. Na-oka-çawos'ila dakowud'iilanaakw s'iina alaaka Mayizhatsa-B'aga-B'aga eelanaaŋgwi? Ala-ntsi s'iina alana? Aŋgishaçiil kámawota-ça-mak'ota ala? Ŋgishaçakáts kádaamagamashama kamaanazahatsama. Ŋgishaçakáts kádaamagamashama kámawud'uwiil s'iina alamazhija-yilabaand. Nuuwud'iil akooma we ab'aga a-mbaand kamawota tak tak. T'ooça daamagamashama naakáluŋgo kámawud'iila-s'iina alana. Nagwewud'uwiilizh s'iina ala káboŋgwa, akwaaçiil malak'otsama maalak'otsa alaawot namo'a. Ŋgishaçaká kádamagamashama naaaŋgalaç káguma-wodaazhamá, naakáwud'iil kámaahama. Ŋgishaçakáts kádaamagamashama nuukáat'oos'e kámaatadasa-ça-ŋgisha, nagwewud'uwiil a-etamagamashama ameeta, jindaakwe daamagamashama naakahuloosh kak'waatsitsamaama nilanooraga nalamaama. Ŋgishaçakáts kádaamagamashama kájinda naakatigoots kak'waatsitsamaama makotsa alaakaants kamantadasa-ça-ŋgisha kalaawud'iil a-etamagamashama ameeta. Naanzhowiil b'agamaama namawud'iila-mantadasa-ça-ŋgisha alana.

Mat'ooça daamagamashama malak'otsa makwaak'o-ŋgisha/çasa-mak'ota kagasasaka. Nagana káboŋgwa mfaraçok'w duwa meta malak'waats makwaak'o-ŋgisha alana kádaamagamashama nilamas'a. Nagana mahulaçakaan nada naluulak'ots nalana etabaagaanzah kamakotsa malak'oçakats dida alana. Kaakaanzah amakwaak'o-ŋgisha alana kamakotsa kalana, mat'ooça daamagamashama matagukats kak'waatsatsamaama. Maawid'uga kalan naganaja kaboŋgwa etabaa'eyaashana maçajaga kadaamagamashama maswa katsamaama.

Ma'oos'e Ça-Ŋgisha Nagwewud'açakiilizh kádaamagamashama káboŋgwa, lak'oçats ma'ísa-sa alaaanzah nilaça-ŋgisha. Ŋgishaçakáts kádaamagamashama eelaahac ama'ísa-sa a-alatisok'wa nakooma. Nagana lak'oçats daamagamashama kuukaal magahatsa-ça-ŋgisha alaac' mac'ak'asa alamá kágujaandogwa. -meeta, maañja, suuga, miimá

74a

74

Mayizhatsa-B'aga-B'aga

Nagwewud'açiilizh ça-mak'ota ala káboŋgwa, degamaçaaç da alaakákuc' a-Baadama. 1. Nagana daaka a-etamatigatsama, “Nagwewoçe kámas'amagamashama, 'efaçeets b'agaça kasha-ahoça.” 2. Baadamaaça a'efeetsaaŋgo. 3. Daaf asukuna mahamá daakuc'. Daaka ama-wodaazhamá,

“Baadam, ntsi alaakuc'ok'w ama?” Nagana duugamats na-aho-

Baadama sukuna maat'ok'on marra. Daakákaao, “Alaakuc'ok'w ama asukuna a-alaawot na-ahwa naluwa eelana.” Nagana daa'efaç

aBaadama ahomá, daantahaç na-oka. Nagana daakad' asukuna naahomá çat. Nagana daak'oc.

___ (a)

___ (c)

___ (b)

1. m

ta

e / ee

2. ma__ñja

aa / a

3. s__ga

uu / u

4. m__má

i / ii 74

Magamaça ala-

75

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

!?.

Maawotok'wa ala-Ŋgisha Paŋaça alaawot na-A kalaawot na-B maanzaha alamaama.

Ŋgishaçaká kádaaamagamashama naawud'owiil kamawota tak tak ça-ŋgisha alaawot nagumakotsa na'eyaa-gunza. Nagana çaçakáts añjaha kámawud'uwiil. Ŋgishaçaká kadaamagamashama nuuwud' matisok'o-makotsa alaawot na'eyaa-d'aç'a, awud'açaka kamakotsa kalaawot na'eyaa-gunza. Naakatigoots kak'waatsitsamaama makotsa alaakaawo ala kotako-makwaak'wa. Etamatigatsamaakwe naats naawud'ats makwaak'o-ça-ŋgisha alaatugots adaamagamashama kak'waatsitsamaama, we naalak'ots a-etamatigatsama etamagamashama meeta, naawud'iil ça-ŋgisha alaakatigats kak'waatsitsamá. Kaawot makwaak'wa alana kotakoma, naawud'ats a-etamatigatsama daamagamashama kooma kaad'aboozh makwaak'wa alaakwaak'w alana atsen. Kaabas'kwe mawota kotakoma, Ŋgishaçaká naanzahoots.

Wud'aakiil kádaamagamashama ça-ŋgisha alaawot nzaaç alana akwaakiil yila -okaag, nagana káboŋgwa naak'oto adaamagamashama nanooraga nalamaama ça-ŋgisha alaagasook'w nalisuwa. Nagana káboŋgwa nagwaakad'ook'w adaamagamashama akooma mak'ota-ça-ŋgisha nilanooraga nalamaama aluukáŋgishats yilaokaag, naafaroots meeta kameeta nuuk'ot namahii-saaleda. Ŋgishaçaká kádaamagamashama nuukaawud'aç makwaak'wa alamaama kalaak'ot -daac'ic'ok'w, gaahi'a, mas'a-'aanza, maañja

75a

75

Maŋkwaaiilama

!?.

A. 1) mak'uuraama

B.a) daafaratsizh

2) etamad'uuma

b) oma-cogomá

3) daazhijizh

c) mazhooshama

4) shamagaazhija

d) alakamad'uuts

5) daas'ahaak'w

e) daaahokots

1.

___ (a) we'a

2.

___ (b) lahakima

3.

1

4.

(c) aya

___ (d) hwá

1.

3.

2.

4. 75

Magamaça ala-

76

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ka-ntsi alaakaapaŋaats mayizhatsama-b'aga-b'aga jinda limas'a? Atsa-b'agab'agaali aluuzeeç kamayizhatsama? Maŋgahatsa káMawud'iilama Naakáŋgishats kádaamagamashama kámawud'uwa makotsa. Lak'waakáts daamagamashama eelabi alewota káboŋgwa. Çaka kádamagamashama kájinda kámakwaaook'on ŋgisha. T'o naawud'o taasa-maat'ooshama magamashama. Kaawot adaamagamashama a-alaakaal mawud'iilama, nagana lok'waakáts. T'o naawud'owiil katsamaama, kaakaapaŋaats maatab'atsa, tab'atsaam. Naaakwaaiil malak'otsama, naakáka, “Eelabi alaawot as'iina ala?” Wud'aça ŋgisha ala-añjahamá. Nagana naakáŋgishats kádaamagamashama malañahok'o-da alana, nuutigats kak'waatsitsamaama. Naakáka, “Wuli alekaala mawud'iil-mazila-ŋgisha ala?” Jinda naalok'ots naaka, “Wuli alekaalaash mawud'iilama kooma ala?” Gahaçats malañahok'oma alilabaand ka-alila-okaag ee-atselana

Ça-Mak'ota Nagwewud'açiilizh ça-mak'ota ala káboŋgwa, degamaçaaç da alaad alaas a-YeMaañje namas'amaama. Ŋgishaçakáts kádamagamashama naawud'o ça-mak'ota nilanooraga nalamaama. Ŋgishaçakats kádamagamashama eelewud'açakiil kádaamagamashama ça-mak'ota alamaat'ooshama. Naakáŋgishats kádaamagamashama, nagwewota a-ahama nagumawud'iilama kámahuluukash adaamagamashama kak'waatsitsamaama nagwaaat'oosh a-ahama kágwetugwaas. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama kámatiguuts kak'waatsitsamaama ça-mak'otsa alehuluukaan mawud'iilama. Nagana káboŋgwa, çaçaká añjaha kámawud'uwiil akooma meeta kameeta. Ŋgishaçakáts kádaamagamashama kákooma kámawud'uwiil ça-mak'ota nagumeetaagwa meeta kameeta kámaluŋgoká kálaguza. Ara degolaalara meeta etamagamashama kámawud'iila ça-mak'ota ala. Jindaakwe daamagamashama naakahuloosh kak'waatsitsamaama. Ara nagwekaara ká-etamawud'iilama, “Bas'açash mawud'ilama,” ahama debas'aakash, açaakwe saanzaçats gwaçat'oosaaç kak'waatsitsaça gwaa'iicogw a-ahama, 'iiçacogw atsen.” Mahulaçakash nagwaawud'iil a-ahama, nagwekaauwa ká-aça, “Wud'açiil,” kamakaalaçaan mawud'iilama. Etamatigatsama, naat'o daamagamashama nuuwud'iil ee-atselana. Kaakad' amawud'iila-ça-mak'ota káboŋgwa, naakalak'ots a-etamatigatsama daamagamshama. K'otaçaká kádaamagamashama maakwaaiila-ça-ŋgisha alila-s'iina namahii-saaleda. Nagana lakwaakáts daamagamashama kamawud'iilama. Aŋgishaçiil mawota-ça-mak'ota ala.

-Ntsi alaabas' a-YeMaañje mat'ootsama namas'amaama kagaahi'a? -Ka-wuli alaats ama-YeMaañje kámas'a-magamamashama? Nagwaakwaae a-YeMaañje namas'a-magamashama, ntsi aláád?

76a

76

Maazeeça-B'aga-B'aga Jinda Mas'a káMayizhatsama

na ma s'a maa ma

ká boŋ gwa

na gwaa kwaa e

namas'amaama

káboŋgwa

nagwaakwaae

Maazeeça-B'aga-B'aga Jinda Mas'a kaMayizhatsama Nagwewud'açiilizh ça-mak'ota ala káboŋgwa, degamaçaaç da alaad alaas a-YeMaañje namas'amaama. Na-oka nameeta daawot duwa aluu'o s'eemá YeMaañje. Ahama at'ootsaaŋgo da meeta namas'amaama kagaahi'a.

Daa'efats dida-k'aac'k'aac'a alaawot namas'amaama kooma.

Nagana kazaambuhwa daafarats, daa'efats 'eyaamá kashaliçama, jinda daasohoç k'osamá. Nagana káboŋgwa daagahats ŋga-mac'ok'osa, daaso kowa.

Nagana daaŋaarok'w nooraga alamá, daats duuŋho kama-wodaazhamá, daatso kámas'a-magamashama. Nagwaakwaae namas'a-magamashama, daatab'ats eemá

namada-da nakooma. Nagwaakwaae namas'a-magamashama,

daatab'ats namada-da nakooma. Nagana káboŋgwa daawud'iil nooraga alamá k'otat.

76

Magamaça ala-

77

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

!?.

Maawotok'wa ala-Ŋgisha Ŋgishaakáam kádaamagamashama naawud'owiil mantadasa-ŋgisha ala. Nagana naaŋgishoots mantadasa-ŋgisha alaanzaho. Nagana naaŋgishoots magaha alaac'. Nagwaawud'owiilizh mantadasa-ŋgisha alana káboŋgwa, nuwaaŋgishiil

Magama-Ça-Ŋgisha/Mfagok'o-Ça-Ŋgisha Ŋgishaçaká kádaamagamashama kákooma, naawud'o ça-ŋgisha alaawot nilasaanduk'a, nagana káboŋgwa naakáluŋo kámawud'iilama kacanaka. Ŋgishaçaká kádaamagamashama naak'oto kánooraga kálamaama ça-ŋgisha aluugahatsiizh alaawot nilasaanduk'a kooma. Nagana golaalaça kotako-ça-ŋgisha aluuk'otowiizh nilanooraga, k'otaçaká kádaamagamashama namahii-saaleda. K'otaçaká naça-matuuçama nameeta, ça-ŋgisha atsa-meeta. Nagwek'otaçaká, gahaçakats kaja-matuuçama. K'otaçaká makwaak'oma namahii-saaleda, alewudaaiil, etamad'abamakwaak'omaaŋgo, daamagamashama jinda tso. Kaad'ab adaamagamashama nilanooraga nalamaama çiça-ŋgisha, ŋgishaçaká naak'oto namahiisaaleda. K'otaçaká naça-matuuçama nameeta, ça-ŋgisha atsa-meeta. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama naak'oto kotako-ça-ŋgisha aluuk'ot namahii-saaleda. -mbeya, kaca, biya, salakaata

Mak'otama Nagwaawud'iilizh adaamgamashama mantadasa-ça-ŋgisha aluugahats kamaanzahama káboŋgwa, ŋgishaçaká nuuŋaarok'w nilamaŋkwaiilama nalatisok'wa ça-ŋgisha, gahaçats kámantadasa-ça-ŋgisha, tigaçats.

77a

77 !?.

YeBewa daad'ab aç'iya. WoGadowa daaalazh aç'iya.

Namas'a-magamashama, duud'ab magamaça. Kuuko magamaça magamashama, egamuwaaŋgo.

mbe

d'

la

ta

sa

ka

ya

p'

bi

zh

c'

f

ca

b'

kaa

ts

1.

3.

2.

4.

1. Daçaça nagwuubas' mazeeça-mayizhatsa-

b'agamaama daad'uwaats.

2. 77

Magamaça ala-

78

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ça-Mak'ota Nagwewud'açiilizh ça-mak'ota ala káboŋgwa, degamaçaaç da alaad alaas a-YeMaañje namas'amaama. Na-oka-çawos'ila dakowud'iilanaakw s'iina alaaka Maazeeça-B'aga-B'aga Jinda Mas'a kaMayizhatsama eelanaaŋgwi? Ala-ntsi s'iina alana? Aŋgishaçiil kámawota-ça-mak'ota ala? Ŋgishaçakáts kádaamagamashama kamaanazahatsama. Ŋgishaçakáts kádaamagamashama kámawud'uwiil s'iina alamazhija-yilabaand. Nuuwud'iil akooma we ab'aga a-mbaand kamawota tak tak. T'ooça daamagamashama naakáluŋgo kámawud'iila-s'iina alana. Nagwewud'uwiilizh s'iina ala káboŋgwa, akwaaçiil malak'otsama maalak'otsa alaawot namo'a. Ŋgishaçaká kádamagamashama naaaŋgalaç káguma-wodaazhamá, naakáwud'iil kámaahama. Ŋgishaçakáts kádaamagamashama nuukáat'oos'e kámaatadasa-ça-ŋgisha, nagwewud'uwiil a-etamagamashama ameeta, jindaakwe daamagamashama naakahuloosh kak'waatsitsamaama nilanooraga nalamaama. Ŋgishaçakáts kádaamagamashama kájinda naakatigoots kak'waatsitsamaama makotsa alaakaants kamantadasa-ça-ŋgisha kalaawud'iil a-etamagamashama ameeta. Naanzhowiil b'agamaama namawud'iila-mantadasa-ça-ŋgisha alana.

Mat'ooça daamagamashama malak'otsa makwaak'o-ŋgisha/çasa-mak'ota kagasasaka. Nagana káboŋgwa mfaraçok'w duwa meta malak'waats makwaak'o-ŋgisha alana kádaamagamashama nilamas'a. Nagana mahulaçakaan nada naluulak'ots nalana etabaagaanzah kamakotsa malak'oçakats dida alana. Kaakaanzah amakwaak'o-ŋgisha alana kamakotsa kalana, mat'ooça daamagamashama matagukats kak'waatsatsamaama. Maawid'uga kalan naganaja kaboŋgwa etabaa'eyaashana maçajaga kadaamagamashama maswa katsamaama.

Ma'oos'e Ça-Ŋgisha Nagwewud'açakiilizh kádaamagamashama káboŋgwa, lak'oçats ma'ísa-sa alaaanzah nilaçaŋgisha. Ŋgishaçakáts kádaamagamashama eelaahac ama'ísa-sa a-alatisok'wa nakooma. Nagana lak'oçats daamagamashama kuukaal magahatsa-ça-ŋgisha alaac' mac'ak'asa alamá kágujaandogwa. -muhwa, k'ula, dida, eba

78a

78 Maazeeça-B'aga-B'aga Jinda Mas'a kaMayizhatsama Nagwewud'açiilizh ça-mak'ota ala káboŋgwa, degamaçaaç da alaad alaas a-YeMaañje namas'amaama. 1.Ahama at'ootsaaŋgo da meeta namas'amaama kagaahi'a. Daa'efats dida-k'aac'k'aac'a alaawot namas'amaama kooma. 2.Nagana káboŋgwa, daagahats ŋga-mac'ok'osa, daaso kowa. 3.Nagwaakwaae namas'a-magamashama, daatab'ats eemá namadada nakooma. Nagwaakwaae namas'a-magamashama, daatab'ats

namada-da nakooma. Nagana káboŋgwa, daawud'iil nooraga alamá k'otat.

___ (a)

___ (c)

___ (b)

1. muhwa

u / a

2. k'_la

u / a

3. d_da

i/ e

4. _ba

e / i 78

Magamaça ala-

79

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

!?.

Maawotok'wa ala-Ŋgisha Paŋaça kotako-ça-ŋgisha mayic'açok'on namaambas'iilama nala.

Ŋgishaçaká kádaaamagamashama naawud'owiil kamawota tak tak ça-ŋgisha alaawot nagumakotsa na'eyaa-gunza. Nagana çaçakáts añjaha kámawud'uwiil. Ŋgishaçaká kadaamagamashama nuuwud' matisok'o-makotsa alaawot na'eyaa-d'aç'a, awud'açaka kamakotsa kalaawot na'eyaa-gunza. Naakatigoots kak'waatsitsamaama makotsa alaakaawo ala kotako-makwaak'wa. Etamatigatsamaakwe naats naawud'ats makwaak'o-ça-ŋgisha alaatugots adaamagamashama kak'waatsitsamaama, we naalak'ots a-etamatigatsama etamagamashama meeta, naawud'iil ça-ŋgisha alaakatigats kak'waatsitsamá. Kaawot makwaak'wa alana kotakoma, naawud'ats a-etamatigatsama daamagamashama kooma kaad'aboozh makwaak'wa alaakwaak'w alana atsen. Kaabas'kwe mawota kotakoma, Ŋgishaçaká naanzahoots.

Wud'aakiil kádaamagamashama ça-ŋgisha alaawot nzaaç alana akwaakiil yila -okaag, nagana káboŋgwa naak'oto adaamagamashama nanooraga nalamaama ça-ŋgisha alaagasook'w nalisuwa. Nagana káboŋgwa nagwaakad'ook'w adaamagamashama akooma mak'ota-ça-ŋgisha nilanooraga nalamaama aluukáŋgishats yila-okaag, naafaroots meeta kameeta nuuk'ot namahii-saaleda. Ŋgishaçaká kádaamagamashama nuukaawud'aç makwaak'wa alamaama kalaak'ot -maŋk'ork'wareya, mas'a-mako, shakaad'eya, mas'a-mazhija

79a

79

Maŋkwaaiilama

!?.

____ ńtá, daad kásiya. ____ 'eyaamá kámasa-ŋga. YeC'uli _________ kohwa. WoTaak' _________ yila-çala.

1.

___ (a) biya

2.

___ (b) salakaata

3.

1

4.

(c) mbeya

___ (d) kaca

1.

3.

2.

4. 79

Magamaça ala-Añjahama

80 ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ça-Mak'ota Aŋgishaças kadaamagamashama kámawota-ça-mak'ota. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama kámawud'uwiil káluk'omaama. Lak'oçats nadaamagamashama b'aga meeta kámawud'iilamantadasa-ça-ŋgisha meeta, naakáluŋgw kámawud'iilama káluguza. Ee-atsen ŋgishaçaká kádaamagamashama ká-mfad'uwa kámawud'iilama meeta kameeta, jindaakwe alaawoto namaat'oos'eya, naakahuloosh kak'waatsitsamaama s'iina aluuwot namawud'iilama. Daamagamashama nagwewud'uwiil s'iina ala káboŋgwa, eelabi alaawotaats eba-ma-WoBaañja, gamaça.

-Wuli s'ee-baaha alaa'iish nak'waaeba aluu'o Eeja-Ńtá? -Ká-ntsi aalaakáandogon asa-mas'a ma-WoBaañja? -Eelabi aluu'o s'ee-k'waaeba alama-WoBaañja?

Maawotok'wa ala-Ŋgisha T'ooça daamagamashama kooma naawud'o ça-ŋgisha alaawot nilasaanduk'a. Nagana káboŋgwa naakáluŋo kámawud'iilama kacanaka. Nagwewud'açakiil at'ooçakásh na'eyaa-d'aça ká'eyaagunza. Wud'açiil lisaanduk'a nagana lak'oçats daamagamashama. Dekaalaça magahatsa-ça-ŋgisha kaça-ŋgisha kalaawot nilasaanduk'a. Gahaçats kamaanzahama alatisok'wa kadaamagamashama koowa, nagana k'otaça namahiisaaleda. Ŋgishaçaká kádaamagamashama nuupaŋ jinda nuugahats cannaka. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama nuuk'ot ça-ŋgisha alana kílanooraga kálamaama.

!?.

Paŋaça kotako-ça-ŋgisha mayic'açok'on namaambas'iilama nala. -magaha, maamanasha, daab'aaŋg, ab'aaŋgaaŋgo

80a

80

Maŋkwaaiila-guma'iisha Mayizhatsa-K'waaeba

Daamagamashama nagwewud'uwiil s'iina ala káboŋgwa, eelabi alaawotaats eba-ma-WoBaañja, gamaça.

Daawot baaha meeta aluu'o s'eemá WoBaañja, daa'iish nak'waaeba aluu'o Eeja-Ńtá. Ebamaama mandagonama

duukaahat'alis sa-mas'a alamaama zi zi. Na-ebamaama awotanaaŋgo a-mbeya, ajiç'a ee-atsen shookamáákwe ad'aak'otsaango amad'uumá.

waan

d

ha

ya

yaa

le saag tsa

baa

mi zhaa wa

t' oo

tu

wa

ha

1.__________________________ 2.__________________________ 3.__________________________ 4.__________________________

!?.

WoKamaala ______-duwa tso. WoNaasara_______-gaaha daad tso. WoTaak'__________bara.

Waadam __________daab'aaŋg bara.

80

Guma'iishama 6 - Dilagaziya Magamaça ala-Añjahama 20 Gaabeya 4

Magamaça ala-Añjahama

81

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ntsi aluu'o aŋkima? Awotan a-aŋkima nak'waaebaça? Ntsi aluu'o jiça, naandi alaawot? Maŋgahatsa káMawud'iilama Naakáŋgishats kádaamagamashama kámawud'uwa makotsa. Lak'waakáts daamagamashama eelabi alewota káboŋgwa. Çaká kádaamagamashama kájinda kámakwaaook'on ŋgisha. T'o naawud'o taasa-maat'ooshama magamashama. Kaawot adaamagamashama a-alaakaal mawud'iilama, nagana lok'waakáts. T'o naawud'owiil katsamaama, kaakaapaŋaats maatab'atsa, tab'atsaam. Naaakwaaiil malak'otsama, naakáka, “Eelabi alaawot as'iina ala?” Wud'aça ŋgisha ala-añjahamá. Nagana naakáŋgishats kádaamagamashama malañahok'o-da alana, nuutigats kak'waatsitsamaama. Naakáka, “Wuli alekaala mawud'iila-mazila-ŋgisha ala?” Jinda naalok'ots, naaka, “Wuli alekaalaash mawud'iilama kooma ala?” Gahaçats malañahok'oma alilabaand ka-alila-okaag ee-atselana.

Maŋhooça-Ça-Sa káÇa-Ŋgisha Wud'açakiil kádaamagamashama maanzahatsama nanooraga nalaacees etamatigatsama. Lak'oçats daamagamashama, abeli ça-ŋgisha alaaanzah nagwuu'oos'e. Nagana ŋgishaçakáts kádaamagamashama alaataae maahaca nilaaguma nala eelaawot ma'ísa-sa alamakad'ashama. Lak'oçats daamagamashama ekaaçaká, “Ekaalaçashaaçi maŋhooça-ça-ŋgisha kámça jindamac'ak'asa?” Gahaçats nagumeetaagwa matisok'o-maŋkwaaiilama alaawot na'eyaa-d'aça, nagana káboŋgwa, naagahoots adaamagamashama kaluk'omaama maŋkwaaiilama alaas'ahaak'on. Saanzaçakáts kádaamagamashama eeled'abuwa nilama makaak'oma alaapas na-nzaaç.

Mak'ota Ŋgishaçakáts kádaamagamashama kákooma naakatigoots kak'waatsitsamaama mantadasaça-ŋgisha alatisok'wa. Nagana çaçaká kádaamagamashama añjaha kámawud'uwiilan mantadasaça-ŋgisha alatisok'wa. Ŋgishaçaká kádaamagamashama kákooma naawud'owiil kamawota tak tak kámasaanzowaatsan nilamaama eeluut'o maandis'ok'o-mantadasa-ça-ŋgisha. Nagana ŋgishaçakáts eelaabas' mawota makwaak'wa alamá atsameeta. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama naak'oto mantadasa-ça-ŋgisha alaagahootsizh kánooraga kálamaama. Nagana káboŋgwa, çaçaká kádaamagamashama añjaha, nuuk'ot kamagahak'waatsitsa. Nagana lak'oçats daamagamashama alaafeesh mfaratsa kámawud'iilama, naawudiil mantadasa-çaŋgisha alana naakálugw kámawud'iilama. Nagana káboŋgwa, tsa ewud'ats mantadasa-ŋgisha alaagahats adaamagamashama.

81 a

81

Aŋkima Daaç Ŋgisha káB'aga

Ká maañ ja laa ka wo tash kámaañjalaakawotash e va ha ra shaaŋ go

Ká maan da raa sha

evaharashaaŋgo 1.

kámaandaraasha 2.

(a). gamagwa

(a). musa

(b). gababa

(b). muha

(3). ga__

(c). mu__

(4). ga__

(d). mu__

1.Namagaazhija darmic wokoca. 2.Namagaazhija 3.Namagaazhija

. 81

Magamaça ala-Añjahama

82

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ça-Mak'ota Nagwewud'açiilzh ça-mak'ota ala káboŋgwa, degamaçaaç da alado ab'aga na-ebamaama. K'otaçaká kádaamagamashama maakwaaaiila-ça-ŋgisha alila-s'iina namahii-saaleda. Nagana lak'waakáts daamagamashama kámawud'iilama. Aŋgishaçiil mawota-ça-mak'ota ala? Ŋgishaçakáts kádaamagamashama naawud'o ça-mak'ota nilanooraga nalamaama. Ŋgishaaçakáts kádaamagamashama eelewud'açakiil kádaamagamashama ça-makota alamaat'ooshama. Naakáŋgishats kádaamagamashama, nagwewewota a-ahama nagumawud'iilama kámahuluukash adaamagamashama kak'waatsitsamaama nagwaaat'oosh aahama kágwetugwaas. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama kámatiguuts kak'waatsitsamaama ça-mak'otsa alehuluukaan mawud'iilama. Nagana káboŋgwa, çaçaká añjaha kámawud'uwiil akooma meeta kameeta. Ŋgishaçakáts kádaamagamashama kákooma kámawud'uwiil ça-mak'ota nagumeetaagwa meeta kameeta kámaluŋgoká kálaguza. Ara degolaalara meeta etamagamashama kámawud'iila çamak'ota ala. Jindaakwe daamagamashama naakahuloosh kak'waatsitsamaama. Ara nagwekaara ká-etamawud'iilama, “Bas'açash mawud'ilama,” ahama debas'aakash, açaakwe saanzaçats gwaçat'oosaaç kak'waatsitsaça gwaa'iicogw a-ahama, 'iiçacogw atsen.” Mahulaçakash nagwaawud'iil a-ahama, nagwekaauwa ká-aça, “Wud'açiil,” kamakaalaçaan mawud'iilama. Etamatigatsama, naat'o daamagamashama nuuwud'iil ee-atselana. Kaakad' amawud'iila-ça-mak'ota káboŋgwa, naakalak'ots a-etamatigatsama daamagamashama. K'otaçaká kádaamagamashama maakwaaiila-ça-ŋgisha alila-s'iina namahii-saaleda. Nagana lakwaakáts daamagamashama kamawud'iilama. Aŋgishaçiil mawota-ça-mak'ota ala. -Eelabi alaaka a-WoDam kámawota-ŋgafa alana? -Kámas'a-wuli alaahwaans'ok'w ajiç'a? -Nagwaçawud'aaç eelabi alewotaagw káboŋgwa?

Nooraga Alaacees Çaañjaha ká-Etamatigatsama Yila-1 : Nagaabeya nala-yila-meeta Lak'oçats daamagamashama naaŋgishoots s'ee-dilagaziya jinda eelaawotaats

b'agamaama. Ŋgishaçakáts kádaamagamashama kamaanzahatsama, eelaawotaats b'aga-gumba. Maka gumba daac' cogomá nzaaç, beemá maapod'eek'osama, gaamba-b'iimáákwe manzamama, nagwaa'ísab'i daaweets gat'eya kacanaka.

82 a

82 Aŋkima Daaç Ŋgisha káB'aga Na-oka nameeta daawot aŋkima aluu'o s'eemá YeDogwe. Daawe kámaça-ŋgisha káb'aga nak'waaeba. Daahwaans'ok'w b'aga kooma daakáŋgish, daaka, “Ziyaala eelaawot kwaaha-maadama, evahaçash mas'aça alaça ká-mbas'aan ajiç'a mad'ad'aan.”

Nagwewud'açiilizh ça-mak'ota ala káboŋgwa, degamaçaaç da alaado ab'aga na-ebamaama. Nagana duuvahash ab'aga akooma baasha-mas'amaama. Meetaaça b'aga aluu'o s'eemá WoDaaiya daaka, “Araaça evaharashaaŋgo mas'am. Aŋkima daapita tso.” Nagana kámaañjalaakawotash agaziya nabaashamas'amá, daaboween ajiç'a a-alabaasha-mas'a-b'aga alakooma kábaasha-mas'a-WoDaaiya. Nagana daad'ad ajiç'a nagana, daaŋk'a didamá kamagaakwa, daad kámaandaraasha. Nagana daakats kámas'a-aŋkima, duud'abeen nab'aga-didamá maandaraasha.

Nooraga Alaacees Çaañjaha ká-Etamatigatsama

82

Magamaça ala-Añjahama

83

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

!?.

Maawotok'wa ala-Ŋgisha T'owaam daamagamashama nuuwud'iil mantadasa-ça-ŋgisha k'otat. Nagana káboŋgwa nuuwud' nuugam nuwaaŋgishiil. Nagwaakwaawiilizh mawud'iila-mantadasa-sa-ŋgisha káboŋgwa, nuuwud' mantadasa-ŋgisha alaaanzah jinda alaaahac nuwaaŋgishiil.

Magama-Ça-Ŋgisha / Mfagok'o-Ça-Ŋgisha Nagana lak'ots daamagamashama nuutigats kak'waatsistamaama ça-ŋgisha alaawot nilamatisok'omañç'ariila-saanduk'a. Lak'ots daamagamashama naantadoos ça-ŋgisha alaawot nilamaç'ariilasaanduk'a naantadoos, nagana naaŋgishoots nalabi mañç'arok'o-saanduk'a aluuŋaarok'w ŋgisha alana kámantadasama. Ça-ŋgisha aluuntadas alana nuuk'ot nanooraga nalamaama. Nagana káboŋgwa, ŋgishaaká kádaamagamashama nuugahatsa alaawot nilasaanduk'a kooma ee-atsen. Lak'ots daamagamashama eelekaaluwa magahatsa-ça-ŋgisha nzaaç jinda eelekaaluwa magahatsama alaapas nala. Nagana káboŋgwa k'otaam makwaak'wa aladaamagamashama namahii-saaleda namo'a kágaca. Kaakaalaamkwe mak'otuwa naça-mantuuçama k'otat. T'owaam daamagamashama meeta meeta nuuwud'iil aluuk'ot namahii-saaleda. T'owaam daamagamashama alaatid'oosh makwaak'oma, nuuk'ot nanooragamaama aluuŋgahatsizh namahii-saaleda. _ manzii-damasa, isha, gwaañja, gwaañja, muhwa

Mak'ota Wud'açakiil kádaamagamashama mantadasa-ça-ŋgisha aluuç kamaanzahatsama;Maahamaamakwe naagahoots mantadasa-ça-ŋgisha namaŋkwaaiilama nalaagahootsizh tisok'wa.

83 a

83 !?.

Uusaaŋgo bee-birtukwaana. Duus ça-lamaŋga.

Duus bac'a-gwaañja. Uusaaŋgo bac'a-k'owa. i

man

-

da

wa

ñja

ti

gwaa

ma

bo

sha

lee

zii

muh

luu

sa

1.

3.

2.

4.

1. Zeyookwa madaamfaga kamagahama.

2. 3. 83

Magamaça ala-Añjahama

84

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ça-Mak'ota -Atsi alaçawud'iilizh naçawatsil najaab'a? S'iina alana ahaawatsaŋgwa wud'açiil s'iina alana ebet'owa mahowasa daiy zahaçaç? Akowud'iilanaaŋgwi s'iina na-oka-çawos'iya alaaka Aŋkima Daaç Ŋgisha káB'aga? Eelabi alaaka as'iina a-alana? Aŋgishaçiil kámawota-maalak'otsa alaawot nilaça-mak'ota. Ŋgishaçaká kádaamagamashama kaaçaká eela, “___________________________________”? Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama nagwewud'owaaiil naaká'iyoosh taaŋgale we mbaand mbaand naawud'owiil kamawota tak tak. Nagana wud'açakíil kádaamagamashama ça-mak'ota alana. Ŋgishaçaká kádaamagamashama naaaŋgalaç naawud'owiil matisok'o-s'iina kádaamagamasha kájinda kálaawot nagonahamaama. Ŋgishaçaká kádaamagmashama, nagwewud'iil ameeta, jindaakwe daamagamashama naakahulash kak'waatsitsamaama. Ŋgishaçaká naawud'owiil malak'otsa alaça-mak'ota káluk'omaama. Nagana çaçaká añjaha alamasaanzatsa-makwaak'oma. Lak'oçats daamagamashama kaawotan namaahamaama a-etamakaala-makwaak'oma. Tab'aça jinda kaawotan a-etamakaala-makwaak'oma. T'ooça maŋkwaaiilama kooma gahaçats ee-atselana. Namakad'ashama lak'oçakats daamagamashama kamalak'otsa kalaapeets nilamak'ota.

-Eelabi alet'oouwa jiça mateetsama? -Wuli ka-wuli alaatigats mawota mayizhatsa-'eya?

Mac'ic'ok'o-Gumbas'iilama Ŋgishaçakáts kádaamagamashama nuuc'ic'ok'w ça-ŋgisha na-mbas'iila-matuuçama. Nagana wud'açakiil kádaamagamashama ça-ŋgisha aluut'oots kámagolaalama alaawot mbaand alana, luŋgoçaká kámawud'iilama. Nagana lak'oçats daamagamashama, abeli alaawot kotakoma. ŋgishaçaká kádaamagamashama, nuuk'ot alaawot kotakoçama kánooraga kálamaama. Gahaçakáts kádaamagamashama ça-ŋgisha nzaaç alaawot ee-atsela. Naatsagana nagwaçakád'ok'w, naafareets adaamagamashama a-nzaaç alaafeyoosh ma'iya káliçadaamatigatsama, naak'oto namahii-saaleda ça-ŋgisha alaakaao amaahamaama kotakoma. Daamagamashama alaabas' amakwaak'wa alamaama mawota kotakoma, nuuk'ot nuukanzahats kamakwaak'wa kalaawot kotakoma. -ç'iç, c'aŋ, b'aga, p'ap'a

84 a

84

Aŋkima Daaç Ŋgisha káB'aga

Atsi alaçawud'iilizh naçawatsil najaab'a? S'iina alana ahaawatsaŋgwa wud'açiil s'iina alana ebeet'owa mahowasa daiy zahaçaç?

Nagana daaçiite bara cannka ká-aŋkima. Nagana daakáka a-aŋkima, “Tsa vahash mas'uwa, nagana deebowa ajiç'a a-alana.” Daakaaŋgaskwe

aWoDaaiya ka-ŋgisha-aŋkima, daawe, daavahash mas'amá. Nagana daabo ajiç'a.

Atsavahashamaaŋgo taaŋgale alaat'o a-WoDaaiya, daatso ka-aŋkima kák'waaeba daatigats káb'aga, daaka, “Kazhiiga-ma'efaçats 'eyaaça jinda kazhiiga-mawokáçash kohwa, kamasaçaaŋgo, dedá nab'agaça káJaardiya, ká-Ameba, káTaaifoid.” “Jinda kama'aanzaçaaŋgo naça-nneya, nagwekahataak'w amaad'aha-aya, deyaahowaakaç ka-aya kaluuf. Dida cannaka alaasho kamawota kashooka-ala tso.” Nagana daakáwe káduumá aça-magamaça, daats ká-universitiya, nagwaakad'eek'w aduumá, daawe, daatigats káb'aga nak'waaeba ee-atsala-obamá.

1. Atsaka aŋkima ka-WoDaaiya? 2. Kazhiiga-ma'efaçats 'eyaaça, ntsi mad'umma aleetaae ká-aça? 3. Ntsi alaatigats aduu-WoDaaiya nagwaakwaae na-universitiya?

1. ç' i ç'

ç / ç'

2. __aŋ

c' / c

3. __aga

b / b'

4. p'a__a

p' / p 84

Magamaça ala-Añjahama

85

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

!?.

Maawotok'wa ala-Ŋgisha Etabusa bac'ama etabikaw masa bac'ama madus yiilagizy ahacaçats wepaŋça.

Magama-Ça-Ŋgisha / Mfagok'o-Ça-Ŋgisha Ŋgishaçaká kádaaamagamashama naawud'owiil kamawota tak tak ça-ŋgisha alaawot nagumakotsa na'eyaa-gunza. Nagana çaçakáts añjaha kámawud'owiil. Ŋgishaçaká kadaamagamashama nuuwud' matisok'o-makotsa alaawot na'eyaa-d'aç'a, awud'açaka kamakotsa kalaawot na'eyaa-gunza. Naakatigoots kak'waatsitsamaama makotsa alaakaao ala kotakomakwaak'wa. Etamatigatsamaakwe naats, naawud'ats makwaak'o-ça-ŋgisha alaatugots adaamagamashama kak'waatsitsamaama, we naalak'ots a-etamatigatsama etamagamashama meeta, naawud'iil ça-ŋgisha alaakatigats kak'waatsitsamá. Kaawot makwaak'wa alana kotakoma, naawud'ats a-etamatigatsama daamagamashama kooma kaad'abowaazh makwaak'wa alaakwaak'w alana atsen. Kaabas'kwe mawota kotakoma, ŋgishaçaká naanzahoots.

Mazhija-Yila-Maak'us Ça-ŋgisha alaawot nzaaç (4) alana, nagwe'owaas'e a-etamatigatsama meeta kameeta yila-okaag (yila-3) káboŋgwa, naak'ot adaamagamashama kánooraga kálamaama. Kaakad'ook'w adaamagamashama akooma ça-ŋgisha nzaaç alana mak'otama kánooraga kálamaama, naafaroots meeta kameeta, naak'oto namahii-saaleda. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama kájinda naakaawud'ooç makwaak'wa alana kamakwaak'wa kalamaama. Nagana lak'oçats daamagamashama ekaaç, “Anzaŋantsi alaçad'abaaç kakotakoma?” -wokaca, muhwa, daka, makuwa

85 a

85

Maŋkwaaiilama

!?.

gumba, me'a, woda-hosa, ambogwa, isha, naanuwa

A) Dilagaziya

B) Da alila-eba

1.

___ (a) maañja

2.

___ (b) isha

3.

1

4.

(c) gwaañja

___ (d) muhwa

1.

3.

2.

4. 85

Magamaça ala-Añjahama

86

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Anzaŋantsi shooka-dilagaziya alaçagamaaç? 'Ooças'e. Ac'ali adilagaziya etamá? Enasaali nagwedaguus dilagaziya? Maŋgahatsa káMawud'iilama Naakáŋgishats kádaamagamashama kámawud'uwa makotsa. Lak'waakáts daamagamashama eelabi alewota káboŋgwa. Çaká kádaamagamashama kájinda kámakwaaook'on ŋgisha. T'o naawud'o taasa-maat'ooshama magamashama. Kaawot adaamagamashama a-alaakaal mawud'iilama, nagana lok'waakáts. T'o naawud'owiil katsamaama, kaakaapaŋaats maatab'atsa, tab'atsaam. Naaakwaaiil malak'otsama, naakáka, “Eelabi alaawot as'iina ala?” Wud'aça ŋgisha ala-añjahamá. Nagana naakáŋgishats kádaamagamashama malañahok'o-da alana, nuutigats kak'waatsitsamaama. Naakáka, “Wuli alekaala mawud'iila-mazila-ŋgisha ala?” Jinda naalok'ots, naaka, “Wuli alekaalaash mawud'iilama kooma ala?” Gahaçats malañahok'oma alilabaand ka-alila-okaag ee-atselana.

Maŋhooça-Ça-Sa káÇa-Ŋgisha Wud'açakiil kádaamagamashama maanzahatsama nanooraga nalaacees etamatigatsama. Lak'oçats daamagamashama, abeli ça-ŋgisha alaaanzah nagwuu'oos'e. Nagana ŋgishaçakáts kádaamagamashama alaataae maahaca nilaaguma nala eelaawot ma'ísa-sa alamakad'ashama. Lak'oçats daamagamashama ekaaçaká, “Ekaalaçashaaçi maŋhooça-ça-ŋgisha kámça jindamac'ak'asa?” Gahaçats nagumeetaagwa matisok'o-maŋkwaaiilama alaawot na'eyaa-d'aça, nagana káboŋgwa, naagahoots adaamagamashama kaluk'omaama maŋkwaaiilama alaas'ahaak'on. Saanzaçakáts kádaamagamashama eeled'abuwa nilama makaak'oma alaapas na-nzaaç.

Mak'ota Ŋgishaçakáts kádaamagamashama kákooma naakatigoots kak'waatsitsamaama mantadasa-çaŋgisha alatisok'wa. Nagana çaçaká kádaamagamashama añjaha kámawud'uwiilan mantadasa-çaŋgisha alatisok'wa. Ŋgishaçaká kádaamagamashama kákooma naawud'owiil kamawota tak tak kámasaanzowaatsan nilamaama eeluut'o maandis'ok'o-mantadasa-ça-ŋgisha. Nagana ŋgishaçakáts eelaabas' mawota makwaak'wa alamá atsameeta. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama naak'oto mantadasa-ça-ŋgisha alaagahootsizh kánooraga kálamaama. Nagana káboŋgwa, çaçaká kádaamagamashama añjaha, nuuk'ot kamagahak'waatsitsa. Nagana lak'oçats daamagamashama alaafeesh mfaratsa kámawud'iilama, naawudiil mantadasa-çaŋgisha alana naakálugw kámawud'iilama. Nagana káboŋgwa, tsa ewud'ats mantadasa-ŋgisha alaagahats adaamagamashama.

86 a

86

Maduusa-dilagaziya

na li çaañ ja ha naliçaañjaha daa ka muc

na ma s'a má

daakamuc 1.

namas'amá 2.

(a). boola

(a). bija

(b). booge

(b). biizha

(3). bo__

(c). bi__

(4). bo__

(d). bi__

1.Gumba daas atsabac'a. 2.Gumba 3.Gumba 86

Magamaça ala-

87

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ça-Mak'ota Nagwewud'açiilizh ça-mak'ota ala káboŋgwa, degaamaçaaç da alaad'ab nab'aga-WoMagaakwa. K'otaçaká kádaamagamashama maakwaaaiila-ça-ŋgisha alila-s'iina namahii-saaleda. Nagana lak'waakáts daamagamashama kámawud'iilama. Aŋgishaçiil mawota-ça-mak'ota ala? Ŋgishaçakáts kádaamagamashama naawud'o ça-mak'ota nilanooraga nalamaama. Ŋgishaaçakáts kádaamagamashama eelewud'açakiil kádaamagamashama ça-makota alamaat'ooshama. Naakáŋgishats kádaamagamashama, nagwewewota a-ahama nagumawud'iilama kámahuluukash adaamagamashama kak'waatsitsamaama nagwaaat'oosh a-ahama kágwetugwaas. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama kámatiguuts kak'waatsitsamaama ça-mak'otsa alehuluukaan mawud'iilama. Nagana káboŋgwa, çaçaká añjaha kámawud'uwiil akooma meeta kameeta. Ŋgishaçakáts kádaamagamashama kákooma kámawud'uwiil ça-mak'ota nagumeetaagwa meeta kameeta kámaluŋgoká kálaguza. Ara degolaalara meeta etamagamashama kámawud'iila ça-mak'ota ala. Jindaakwe daamagamashama naakahuloosh kak'waatsitsamaama. Ara nagwekaara ká-etamawud'iilama, “Bas'açash mawud'ilama,” ahama debas'aakash, açaakwe saanzaçats gwaçat'oosaaç kak'waatsitsaça gwaa'iicogw a-ahama, 'iiçacogw atsen.” Mahulaçakash nagwaawud'iil a-ahama, nagwekaauwa ká-aça, “Wud'açiil,” kamakaalaçaan mawud'iilama. Etamatigatsama, naat'o daamagamashama nuuwud'iil ee-atselana. Kaakár amawud'iilama-ça-mak'ota káboŋgwa, naakalak'ots a-etamatigatsama daamagamashama.

-Abi mantadasa-ŋgisha etamaŋgishatsa-da alaad'ab nab'aga-ambogwa naligica? -Na-oka nalana ntsi alaad aBaadam namas'amá? -Naandi alaad'abok'w aBaadam b'aga etamashok'o-ambogwa alamá? -Nagwaçawud'aaç eelabi alewotaagw káboŋgwa?

Nooraga Alaacees Çaañjaha ká-Etamatigatsama yila-2: Nagaabeya nala-yila-mbaand T'o daamagamashama naaaŋgishowiil atsaliçamaama mawota-dilagaziya. Nagana lak'oçats daamagamashama naaŋgishoots s'ee-dilagaziya alaamaç káb'aga jinda alaabas' mmaaç káb'aga. Jinda lak'oçats ká-ntsi aluukáka mashaçak'waaŋgo dilagaziya? Nagana t'o daamagamashama naaŋgishowiil kámawota-dilagaziya alaamaç káb'aga. Ká-ntsi alaakámaç adilagaziya? 'Ooças'e káma-wodaazhaça dilagaziya alaamaç.

87 a

87 Maduusa-dilagaziya Na-oka nameeta daats aBaadama kíla-kaaçiya. Nagana daadabok'w duu-ambogwa nagu-mfa-aya, daagwiik'w gashaad, daad'ak'osh

rip'.

Nagwewud'açiilizh ça-mak'ota ala káboŋgwa, degamaçaaç da alaad'ab nab'aga-WoMagaakwa.

Nagana daakawe ká-eba, daatoots namas'amá daaduus. Na-oka nameeta daats aduu-ambogwa kíla-mfa-aya káligica. Nagana daa'oots a-WoMagaakwa atsa-alilagaziya, daakamuc kakowa daashok'w. Nagana daapaŋ aBaadama

duu-ambogwa alamá daa'emash. Nagana duukaahooç ka-WoMagaakwa naliçaañjaha. Nagwaagamats aBaadama daamaç kacanaka.

Nooraga Alaacees Çaañjaha ká-Etamatigatsama

87

Magamaça ala-Añjahama

88

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

!?.

Maawotok'wa ala-Ŋgisha Ŋgishaakáam kádaamagamashama naawud'owiil mantadasa-ŋgisha ala. Nagana naaŋgishoots mantadasa-ŋgisha alaanzaho. Nagana naaŋgishoots magaha alaac'.

Magama-Ça-Ŋgisha / Mfagok'o-Ça-Ŋgisha Nagana lak'ots daamagamashama nuutigats kak'waatsistamaama ça-ŋgisha alaawot nilamatisok'o-mañç'ariila-saanduk'a. Lak'ots daamagamashama naantadoos ça-ŋgisha alaawot nilamaç'ariila-saanduk'a naantadoos, nagana naaŋgishoots nalabi mañç'arok'osaanduk'a aluuŋaarok'w ŋgisha alana kámantadasama. Ça-ŋgisha aluuntadas alana nuuk'ot nanooraga nalamaama. Nagana káboŋgwa, ŋgishaaká kádaamagamashama nuugahatsa alaawot nilasaanduk'a kooma ee-atsen. Lak'ots daamagamashama eelekaaluwa magahatsa-ça-ŋgisha nzaaç jinda eelekaaluwa magahatsama alaapas nala. Nagana káboŋgwa k'otaam makwaak'wa aladaamagamashama namahii-saaleda namo'a kágaca. Kaakaalaamkwe mak'otuwa naça-mantuuçama k'otat. T'owaam daamagamashama meeta meeta nuuwud'iil aluuk'ot namahii-saaleda. T'owaam daamagamashama alaatid'oosh makwaak'oma, nuuk'ot nanooragamaama aluuŋgahatsizh namahii-saaleda. -gotaha, ŋga, d'uk'wa, wokoca

Mak'ota Wud'açakiil kádaamagamashama mantadasa-ça-ŋgisha aluuç kamaanzahatsama;Maahamaamakwe naagahoots mantadasa-ça-ŋgisha namaŋkwaaiilama nalaagahootsizh tisok'wa.

88 a

88 !?.

Ala-wuli ja-nooraga? Zantsaka dideebu baac'agaama?

Nagwaab baa'iigashaaama? B'aga ats ságá? wo

ga

ko

ta

ya

k'wa

ti

yaa

ru

go

s'e

lee

ca

ŋ

d'u

ha

1.

3.

2.

4.

1. Kuwaabook'w gaziya alaawotan adilagaziya, definc'uukáts etamaambok'oma. 2. 3. 88

Magamaça ala-Añjahama

89

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ça-Mak'ota -Atsi alacauwud'ilizhça naçawatsil najaaba? S'iina alana ahaawatsaŋgwa wud'açiil s'iina alana ebeet'owa mahowasa daiy zahaçaç? Akowud'iilanaaŋgwi s'iina na-oka-çawos'iya alaaka Maduusa-Dilagaziya? Eelabi alaaka as'iina a-alana? Aŋgishaçiil kámawota-maalak'otsa alaawot nilaça-mak'ota. Ŋgishaçaká kádaamagamashama kaaçaká eela, “___________________________________”? Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama nagwewud'owaaiil naaká'iyoosh taaŋgale we mbaand mbaand naawud'owiil kamawota tak tak. Nagana wud'açakíil kádaamagamashama ça-mak'ota alana. Ŋgishaçaká kádaamagamashama naaaŋgalaç naawud'owiil matisok'o-s'iina kádaamagamasha kájinda kálaawot nagonahamaama. Ŋgishaçaká kádaamagmashama, nagwewud'iil ameeta, jindaakwe daamagamashama naakahulash kak'waatsitsamaama. Ŋgishaçaká naawud'owiil malak'otsa alaça-mak'ota káluk'omaama. Nagana çaçaká añjaha alamasaanzatsa-makwaak'oma. Lak'oçats daamagamashama kaawotan namaahamaama a-etamakaala-makwaak'oma. Tab'aça jinda kaawotan a-etamakaala-makwaak'oma. T'ooça maŋkwaaiilama kooma gahaçats ee-atselana. Namakad'ashama lak'oçakats daamagamashama kamalak'otsa kalaapeets nilamak'ota.

-Wuli alaashok'w agatuwa kacanaka? -Wuli etampaŋa-baga kámatambok'oma nagufuulisa?

Mac'ic'ok'o-Gumbas'iilama Ŋgishaçakáts kádaamagamashama nuuc'ic'ok'w ça-ŋgisha na-mbas'iila-matuuçama. Nagana wud'açakiil kádaamagamashama ça-ŋgisha aluut'oots kámagolaalama alaawot mbaand alana, luŋgoçaká kámawud'iilama. Nagana lak'oçats daamagamashama, abeli alaawot kotakoma. ŋgishaçaká kádaamagamashama, nuuk'ot alaawot kotakoçama kánooraga kálamaama. Gahaçakáts kádaamagamashama ça-ŋgisha nzaaç alaawot ee-atsela. Naatsagana nagwaçakád'ok'w, naafareets adaamagamashama a-nzaaç alaafeyoosh ma'iya káliçadaamatigatsama, naak'oto namahii-saaleda ça-ŋgisha alaakaao amaahamaama kotakoma. Daamagamashama alaabas' amakwaak'wa alamaama mawota kotakoma, nuuk'ot nuukanzahats kamakwaak'wa kalaawot kotakoma. -s'imba, t'at'a, shama, k'utsatsela

89 a

89

Maduusa-Dilagaziya

Atsi alaçawud'iilizh naçawatsil najaaba? S'iina alana ahaawatsaŋgwa wud'açiil s'iina alana ebeet'owa mahowasa daiy zahaçaç?

Nagana daaçash madaamfaga kágu-WoMagaakwa, daaçiitkwe a-WoMagaakwa káBaadama me'a okaag, meetaakwe duus amadaamfaga. Nagana daaŋgish

adaamfaga, daaka, “Kamashaçok'waaŋgo dilagaziya, daakaawot ka-atsala.

Nagwaagam aBaadam eelebas'a a-WoMagaakw mbas'ashama, daakáka, “Kaakwaatsaam jinda kámashok'oma, detsara deŋgisharats ama káfuulisa.” WoMagaakwaakwe akabas'ashaaŋgo mashok'o-dilagaziya kagamaashiya. Na-oka nameeta daagamats a-WoMagaakwa gwaañja nagumazhija, daakugun,

daati kalibinda, daashok'w. Nagana daadugwe agumba daad'aak'osh gwaañja alana, nagwaaka kámasa, daati a-WoMagaakwa guumba alana jinda, nagana daadugwe agumba a-alana ak'aŋ haf haf, daashok'w. Nagana daaka a-ŋgafa kasa-ma'ísa, “Kaakabas'ashizh gab'aha alamá, eelana dedaha tso.”

Eelabi alaaka adaamataga inagwaaç ŋgisha ka-baga? Ntsi alaashok'w a-WoMagaakwa kagamaashiya? Ntsi alaashok'w agumba ? 1. _imba

s / s'

2. _a_a

t / t'

3. _ama

ts / sh

4. _utsatsela

k / k' 89

Magamaça ala-Añjahama

90

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

!?.

Maawotok'wa ala-Ŋgasha Maalak'otsa alaawot nagaeakulaçak'wa.

-Kágwaab kamad'aja? -Kas'e atseya bika'efagaç awa? -Naanuwa cogwa zantsaka/nzaŋaats?

Magama-Ça-Ŋgisha / Mfagok'o-Ça-Ŋgisha Ŋgishaçaká kádaaamagamashama naawud'owiil kamawota tak tak ça-ŋgisha alaawot nagumakotsa na'eyaa-gunza. Nagana çaçakáts añjaha kámawud'owiil. Ŋgishaçaká kadaamagamashama nuuwud' matisok'o-makotsa alaawot na'eyaa-d'aç'a, awud'açaka kamakotsa kalaawot na'eyaa-gunza. Naakatigoots kak'waatsitsamaama makotsa alaakaao ala kotako-makwaak'wa. Etamatigatsamaakwe naats, naawud'ats makwaak'o-ça-ŋgisha alaatugots adaamagamashama kak'waatsitsamaama, we naalak'ots a-etamatigatsama etamagamashama meeta, naawud'iil ça-ŋgisha alaakatigats kak'waatsitsamá. Kaawot makwaak'wa alana kotakoma, naawud'ats a-etamatigatsama daamagamashama kooma kaad'abowaazh makwaak'wa alaakwaak'w alana atsen. Kaabas'kwe mawota kotakoma, ŋgishaçaká naanzahoots.

Mazhija-Yila-Maak'us Ça-ŋgisha alaawot nzaaç (4) alana, nagwe'owaas'e a-etamatigatsama meeta kameeta yilaokaag (yila-3) káboŋgwa, naak'ot adaamagamashama kánooraga kálamaama. Kaakad'ook'w adaamagamashama akooma ça-ŋgisha nzaaç alana mak'otama kánooraga kálamaama, naafaroots meeta kameeta, naak'oto namahii-saaleda. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama kájinda naakaawud'ooç makwaak'wa alana kamakwaak'wa kalamaama. Nagana lak'oçats daamagamashama ekaaç, “Anzaŋantsi alaçad'abaaç kakotakoma?” -mata-eba, dida-mata, jihaas'a, gamogwa

90 a

90

Maŋkwaaiilama

!?.

Kágwaab kamad'aja? Kas'e atseya bika'efagaç awa? Naanuwa cogwa zantsaka/nzaŋaats ?

1.

___ (a) gotaha

2.

___ (b) ŋga

3.

1

4.

(c) d'uk'wa

___ (d) wokoca

1.

3.

2.

4. 90

Magamaça ala-Añjahama

91

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

- Aça daamagamashama, egahaali nagweshuuk'w dilagaziya? - Aça daamagamashama, ekaaluwaaŋgwe mazee-dilagaziya? - Kakoze dilagaziya, ntsi magaha-da aleceyaats káb'aga? Maŋgahatsa káMawud'iilama Naakáŋgishats kádaamagamashama kámawud'uwa makotsa. Lak'waakáts daamagamashama eelabi alewota káboŋgwa. Çaká kádaamagamashama kájinda kámakwaaook'on ŋgisha. T'o naawud'o taasa-maat'ooshama magamashama. Kaawot adaamagamashama a-alaakaal mawud'iilama, nagana lok'waakáts. T'o naawud'owiil katsamaama, kaakaapaŋaats maatab'atsa, tab'atsaam. Naaakwaaiil malak'otsama, naakáka, “Eelabi alaawot as'iina ala?” Wud'aça ŋgisha ala-añjahamá. Nagana naakáŋgishats kádaamagamashama malañahok'o-da alana, nuutigats kak'waatsitsamaama. Naakáka, “Wuli alekaala mawud'iila-mazila-ŋgisha ala?” Jinda naalok'ots, naaka, “Wuli alekaalaash mawud'iilama kooma ala?” Gahaçats malañahok'oma alilabaand ka-alila-okaag ee-atselana.

Maŋhooça-Ça-Sa káÇa-Ŋgisha Wud'açakiil kádaamagamashama maanzahatsama nanooraga nalaacees etamatigatsama. Lak'oçats daamagamashama, abeli ça-ŋgisha alaaanzah nagwuu'oos'e. Nagana ŋgishaçakáts kádaamagamashama alaataae maahaca nilaaguma nala eelaawot ma'ísa-sa alamakad'ashama. Lak'oçats daamagamashama ekaaçaká, “Ekaalaçashaaçi maŋhooça-ça-ŋgisha kámça jindamac'ak'asa?” Gahaçats nagumeetaagwa matisok'o-maŋkwaaiilama alaawot na'eyaa-d'aça, nagana káboŋgwa, naagahoots adaamagamashama kaluk'omaama maŋkwaaiilama alaas'ahaak'on. Saanzaçakáts kádaamagamashama eeled'abuwa nilama makaak'oma alaapas na-nzaaç.

Mak'ota Ŋgishaçakáts kádaamagamashama kákooma naakatigoots kak'waatsitsamaama mantadasa-çaŋgisha alatisok'wa. Nagana çaçaká kádaamagamashama añjaha kámawud'uwiilan mantadasa-çaŋgisha alatisok'wa. Ŋgishaçaká kádaamagamashama kákooma naawud'owiil kamawota tak tak kámasaanzowaatsan nilamaama eeluut'o maandis'ok'o-mantadasa-ça-ŋgisha. Nagana ŋgishaçakáts eelaabas' mawota makwaak'wa alamá atsameeta. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama naak'oto mantadasa-ça-ŋgisha alaagahootsizh kánooraga kálamaama. Nagana káboŋgwa, çaçaká kádaamagamashama añjaha, nuuk'ot kamagahak'waatsitsa. Nagana lak'oçats daamagamashama alaafeesh mfaratsa kámawud'iilama, naawudiil mantadasa-ça-ŋgisha alana naakálugw kámawud'iilama. Nagana káboŋgwa, tsa ewud'ats mantadasa-ŋgisha alaagahats adaamagamashama.

91 a

91

Mazee-Dilagaziya

a laa ká ti yaam alaakátiyaam daaŋ gi shats

ká ma hwaa çan kámahwaaçan

daaŋgishats 1.

2. (a). gumaba

(a). miima

(b). guda

(b). miinza

(3). gu__

(c). mi__

(4). gu__

(d). mi__

1.Zeekwa dida gaaduwa kamagahama. 2.Zeekwa 3.Zeekwa 91

Magamaça ala-Añjahama

92

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ça-Mak'ota Nagwewud'açiilizh ça-mak'ota ala káboŋgwa, degamaçaaç aláád nak'waaeba. K'otaçaká kádaamagamashama maakwaaaiila-ça-ŋgisha alila-s'iina namahii-saaleda. Nagana lak'waakáts daamagamashama kámawud'iilama. Aŋgishaçiil mawota-ça-mak'ota ala? Ŋgishaçakáts kádaamagamashama naawud'o ça-mak'ota nilanooraga nalamaama. Ŋgishaaçakáts kádaamagamashama eelewud'açakiil kádaamagamashama ça-makota alamaat'ooshama. Naakáŋgishats kádaamagamashama, nagwewewota a-ahama nagumawud'iilama kámahuluukash adaamagamashama kak'waatsitsamaama nagwaaat'oosh a-ahama kágwetugwaas. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama kámatiguuts kak'waatsitsamaama ça-mak'otsa alehuluukaan mawud'iilama. Nagana káboŋgwa, çaçaká añjaha kámawud'uwiil akooma meeta kameeta. Ŋgishaçakáts kádaamagamashama kákooma kámawud'uwiil ça-mak'ota nagumeetaagwa meeta kameeta kámaluŋgoká kálaguza. Ara degolaalara meeta etamagamashama kámawud'iila ça-mak'ota ala. Jindaakwe daamagamashama naakahuloosh kak'waatsitsamaama. Ara nagwekaara ká-etamawud'iilama, “Bas'açash mawud'ilama,” ahama debas'aakash, açaakwe saanzaçats gwaçat'oosaaç kak'waatsitsaça gwaa'iicogw a-ahama, 'iiçacogw atsen.” Mahulaçakash nagwaawud'iil a-ahama, nagwekaauwa ká-aça, “Wud'açiil,” kamakaalaçaan mawud'iilama. Etamatigatsama, naat'o daamagamashama nuuwud'iil ee-atselana. Kaakad' amawud'iila-ça-mak'ota káboŋgwa, naakalak'ots a-etamatigatsama daamagamashama.

-Abi mantadasa-ŋgisha alaatigats nagwaahad a-WoDam b'aga alila-eba? -Eelabi aluu'o s'ee-b'aga alaaze dilagaziya? -Eelabi aluu'o s'ee-b'aga alaalak'ots mbos'ashaama? -Eelabi aluu'o s'ee-dilagaziya alaaŋk'aŋ WoGunda?

Nooraga Alaacees Çaañjaha ká-Etamatigatsama Yila3 : Nagaabeya nala-yila-okaag Lak'oçats daamagamashama naa'oos'e dila-eba. Kamaanzahatsama;- Kaawotan anaanuwa alaça, ntsi aluukad kanaanuwa? Jindaawaaça alaabas' mawota naanuwa, ntsi aluukad? 'Ooças'e dila-eba aluus bac'amá. Jinda, 'ooças'e dila-eba alaad kab'aga wodaazha.

92 a

92 Mazee-Dilagaziya Kalagas'aha daawot b'aga aluu'o WoDama. Daawot nasa-mitsa nalamá a-obatsa-gasoho-siya. Daawe adilagaziya, daahwaans'ook'on káguma. Nagana daakáŋgish a-WoDama káb'aga, daaka, “Kamashaçok'waaŋgo dilagaziya alasa-mitsam. Na-oka nameeta daats a-WoGunda, daati isha nasamitsa-WoDama kalibinda, daacak, nagana daadugwe a-isha a-alana, daak'aŋ WoGunda. Nagwewud'açiilizh ça-mak'ota ala káboŋgwa, degamaçaaç aláád na-

k'waaeba. Nagana daakwaae kíla-eba, daaŋgishats káb'aga. Nagwaagasok'w a-WoDama, daakámaç ká-WoGunda kacanaka, daakáka, “Ká-ntsi alaakátiyaam digaziya nasa-mitsa nalam. Ara tso darpaŋ kámazeera we kámaduuras dilagaziya alana kámahwaaçan ab'aga-b'aga. Nagana daahad b'aga kooma daahwaans'ok'w, daakáŋgish, daaka, “Kamashookok'waaŋgo dilagaziya kooma, zeyookwa eeb'agokwa.” Nagana daalok'ots a-WoGunda mbas'ashama nagu-WoDama.

Nooraga Alaacees Çaañjaha

ká-Etamatigatsama

92

Magamaça ala-Añjahama

93

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

!?.

Maawotok'wa ala-Ŋgisha Ŋgishaakáam kádaamagamashama naawud'owiil mantadasa-ŋgisha ala. Nagana naaŋgishoots mantadasa-ŋgisha alaanzaho. Nagana naaŋgishoots magaha alaac'.

Magama-Ça-Ŋgisha / Mfagok'o-Ça-Ŋgisha Nagana lak'ots daamagamashama nuutigats kak'waatsistamaama ça-ŋgisha alaawot nilamatisok'omañç'ariila-saanduk'a. Lak'ots daamagamashama naantadoos ça-ŋgisha alaawot nilamaç'ariilasaanduk'a naantadoos, nagana naaŋgishoots nalabi mañç'arok'o-saanduk'a aluuŋaarok'w ŋgisha alana kámantadasama. Ça-ŋgisha aluuntadas alana nuuk'ot nanooraga nalamaama. Nagana káboŋgwa, ŋgishaaká kádaamagamashama nuugahatsa alaawot nilasaanduk'a kooma ee-atsen. Lak'ots daamagamashama eelekaaluwa magahatsa-ça-ŋgisha nzaaç jinda eelekaaluwa magahatsama alaapas nala. Nagana káboŋgwa k'otaam makwaak'wa aladaamagamashama namahii-saaleda namo'a kágaca. Kaakaalaamkwe mak'otuwa naça-mantuuçama k'otat. T'owaam daamagamashama meeta meeta nuuwud'iil aluuk'ot namahii-saaleda. T'owaam daamagamashama alaatid'oosh makwaak'oma, nuuk'ot nanooragamaama aluuŋgahatsizh namahii-saaleda. -waagana,emaleya,ambogwa,buwa

Mak'ota Wud'açakiil kádaamagamashama mantadasa-ça-ŋgisha aluuç kamaanzahatsama;Maahamaamakwe naagahoots mantadasa-ça-ŋgisha namaŋkwaaiilama nalaagahootsizh tisok'wa.

93 a

93 !?.

Kas'e atseya ebaakw isagats awa açagamagaae? Kas'e atseya ebacaga dama açagamagaae?

Da etasaga ŋaawuwa açagamagaae? Kas'e atseya ebad'uugaats yida açagamagaae?

waa

na

ko

wa

am

koo

ti

ya

bu

bog

s'e

le

ema

ga

luu

oo

1.

3.

2.

4.

1.Daak'uhw ajihaans'a alfuureya. 2. 3. 93

Magamaça ala-Añjahama

94

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ça-Mak'ota -Atsi alaçawud'iilizh naçawatsil najaaba? S'iina alana ahaawatsaŋgwa wud'açiil s'iina alana ebeet'owa mahowasa daiy zahaçaç? Akowud'iilanaaŋgwi s'iina na-oka-çawos'iya alaaka Mazee-Dilagaziya? Eelabi alaaka as'iina a -alana? Aŋgishaçiil kámawota-maalak'otsa alaawot nilaça-mak'ota. Ŋgishaçaká kádaamagamashama kaaçaká eela, “___________________________________”? Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama nagwewud'owaaiil naaká'iyoosh taaŋgale we mbaand mbaand naawud'owiil kamawota tak tak. Nagana wud'açakíil kádaamagamashama ça-mak'ota alana. Ŋgishaçaká kádaamagamashama naaaŋgalaç naawud'owiil matisok'o-s'iina kádaamagamasha kájinda kálaawot nagonahamaama. Ŋgishaçaká kádaamagmashama, nagwewud'iil ameeta, jindaakwe daamagamashama naakahulash kak'waatsitsamaama. Ŋgishaçaká naawud'owiil malak'otsa alaça-mak'ota káluk'omaama. Nagana çaçaká añjaha alamasaanzatsa-makwaak'oma. Lak'oçats daamagamashama kaawotan namaahamaama a-etamakaala-makwaak'oma. Tab'aça jinda kaawotan a-etamakaala-makwaak'oma. T'ooça maŋkwaaiilama kooma gahaçats ee-atselana. Namakad'ashama lak'oçakats daamagamashama kamalak'otsa kalaapeets nilamak'ota.

-Nilas'iina nala ká-ntsi alaakáçiito ab'aga bata? -Nadilagaziya, abi alaa'iyaaç ganzaŋa alamaama kacanaka? -Ká-ntsi alaakáshook'w ab'aga a-alagas'aha dilagaziya?

Mac'ic'ok'o-Gumbas'iilama Ŋgishaçakáts kádaamagamashama nuuc'ic'ok'w ça-ŋgisha na-mbas'iila-matuuçama. Nagana wud'açakiil kádaamagamashama ça-ŋgisha aluut'oots kámagolaalama alaawot mbaand alana, luŋgoçaká kámawud'iilama. Nagana lak'oçats daamagamashama, abeli alaawot kotakoma. ŋgishaçaká kádaamagamashama, nuuk'ot alaawot kotakoçama kánooraga kálamaama. Gahaçakáts kádaamagamashama ça-ŋgisha nzaaç alaawot ee-atsela. Naatsagana nagwaçakád'ok'w, naafareets adaamagamashama a-nzaaç alaafeyoosh ma'iya káliçadaamatigatsama, naak'oto namahii-saaleda ça-ŋgisha alaakaao amaahamaama kotakoma. Daamagamashama alaabas' amakwaak'wa alamaama mawota kotakoma, nuuk'ot nuukanzahats kamakwaak'wa kalaawot kotakoma -d'ogwa, zhimpa, ñata, weela

94 a

94

Mazee-Dilagaziya

Atsi alaçawud'iilizh naçawatsil najaaba? S'iina alana ahaawatsaŋgwa wud'açiil s'iina alana ebeet'owa mahowasa daiy zahaçaç?

Nagana daahad a-WoDama b'aga kooma alila-eba, daaka, “Tsookwa çalookok'w dilagaziya alana ká-mbas'aan matsa ká-nne-b'aga kájinda.” Nagana daafarats

amadaamfaga alila-eba, daahwaans'ook'w atsaliçamaama, daakaoo, “Mashok'o-dilagaziya naakaawot ka-atsa-akwa, ziyaalaaça aça dida alaafago ala, kamb'ak'uuçaaŋgo maha-dilagaziya alameeta ká-nneya. Akwa kalagas'aha alakoshok'w dilagazya kama'emama tso. Ziyaalaaça b'aga meeta aleshaak'w dilagaziya, definc'uwa. Gamaçatsaaç dilagaziya alaateezh natisok'wa, ziyaala daakwaae ká-ebokwa. S'ee-dilagaziya alana, gamogwa, isha, gumba, gotaha, ambogwa, madana, yaagweya, waagana, daaiya, 'eyowa, jinda biyaaŋgwa aluu'o yaabaatuwa.....da alana kooma daakwaae. Nagana duuçalok'w dilagaziya alana, daapok'o, daaandaak'w marra, daaka a-WoDama, “Zeyokwa dilagaziya ala, nagana et'ookwa, ewoween ab'aga alajinda-nneya kílamawud'ok'oma. Nagwewud'uuk'w, deçiituwa ká-akwa bara

marra. Nagana deyaanzhookwiil nneya alokwa, defagaak'w kagashaama.” Atsi alaat'o ab'aga daamashok'o-dilagaziya? Eelabi aluu'o s'ee-dilagaziya alaa'iyaaç marra? Baga alaawe najinda-k'waaeba, atsi alaat'o magolaala dilagaziya?

1. d'ogwa

d/ d'

2. zhimpa

zh / h

3. _ata

ŋ/ñ

4. _eela

m/w 94

Magamaça ala-Añjahama

95

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

!?.

Maawotok'wa ala-Ŋgisha Maalak'otsa alaawot nagaeakulaçak'wa. -Anzaŋants dida-ebuwa? -Wuli etamaçac-biya káb'aga? -Anzaŋants gizha aluwa?

Magama-Ça-Ŋgisha / Mfagok'o-Ça-Ŋgisha Ŋgishaçaká kádaaamagamashama naawud'owiil kamawota tak tak ça-ŋgisha alaawot nagumakotsa na'eyaa-gunza. Nagana çaçakáts añjaha kámawud'owiil. Ŋgishaçaká kadaamagamashama nuuwud' matisok'o-makotsa alaawot na'eyaa-d'aç'a, awud'açaka kamakotsa kalaawot na'eyaa-gunza. Naakatigoots kak'waatsitsamaama makotsa alaakaao ala kotako-makwaak'wa. Etamatigatsamaakwe naats, naawud'ats makwaak'o-ça-ŋgisha alaatugots adaamagamashama kak'waatsitsamaama, we naalak'ots a-etamatigatsama etamagamashama meeta, naawud'iil ça-ŋgisha alaakatigats kak'waatsitsamá. Kaawot makwaak'wa alana kotakoma, naawud'ats a-etamatigatsama daamagamashama kooma kaad'abowaazh makwaak'wa alaakwaak'w alana atsen. Kaabas'kwe mawota kotakoma, ŋgishaçaká naanzahoots.

Mazhija-Yila-Maak'us Çaŋgisha alaawot nzaaç (4) alana, nagwe'owaas'e a-etamatigatsama meeta kameeta yila-okaag (yila-3) káboŋgwa, naak'ot adaamagamashama kánooraga kálamaama. Kaakad'ook'w adaamagamashama akooma ça-ŋgisha nzaaç alana mak'otama kánooraga kálamaama, naafaroots meeta kameeta, naak'oto namahii-saaleda. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama kájinda naakaawud'ooç makwaak'wa alana kamakwaak'wa kalamaama. Nagana lak'oçats daamagamashama ekaaç, “Anzaŋantsi alaçad'abaaç kakotakoma?” -waaŋgowa, waak'arkuwa, isha, 'ewa, zahaafa, kalaala, yaaŋara'ahashasha, b'iñja

95 a

95

Maŋkwaaiilama

!?.

Anzaŋants dida-ebuwa?

Wuli etamaça-biya káb'aga? Anzaŋants gizha aluwa?

1.

___ (a) waagana

2.

___ (b) emaleya

3.

1

4.

(c) ambogwa

___ (d) buwa

1.

3.

2.

4. 95

Magamaça ala-Añjahama

96

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Aça daamagamashama, açagamaaç da alaagahats akácá ká-ŋgamá? Açagamaaç da aluu'o daaiya? Akaali adilagaziya magahatsa-da kaluk'omá? Maŋgahatsa káMawud'iilama Naakáŋgishats kádaamagamashama kámawud'uwa makotsa. Lak'waakáts daamagamashama eelabi alewota káboŋgwa. Çaká kádaamagamashama kájinda kámakwaaook'on ŋgisha. T'o naawud'o taasa-maat'ooshama magamashama. Kaawot adaamagamashama a-alaakaal mawud'iilama, nagana lok'waakáts. T'o naawud'owiil katsamaama, kaakaapaŋaats maatab'atsa, tab'atsaam. Naaakwaaiil malak'otsama, naakáka, “Eelabi alaawot as'iina ala?” Wud'aça ŋgisha ala-añjahamá. Nagana naakáŋgishats kádaamagamashama malañahok'o-da alana, nuutigats kak'waatsitsamaama. Naakáka, “Wuli alekaala mawud'iila-mazila-ŋgisha ala?” Jinda naalok'ots, naaka, “Wuli alekaalaash mawud'iilama kooma ala?” Gahaçats malañahok'oma alilabaand ka-alila-okaag ee-atselana..

Ça-Mak'ota Nagwewud'açiilizh ça-mak'ota ala káboŋgwa, degamaça alaad açaambida-da a-mbaand? Ŋgishaçakáts kádaamagamashama naawud'o ça-mak'ota nilanooraga nalamaama. Ŋgishaaçakáts kádaamagamashama eelewud'açakiil kádaamagamashama ça-makota alamaat'ooshama. Naakáŋgishats kádaamagamashama, nagwewewota a-ahama nagumawud'iilama kámahuluukash adaamagamashama kak'waatsitsamaama nagwaaat'oosh a-ahama kágwetugwaas. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama kámatiguuts kak'waatsitsamaama ça-mak'otsa alehuluukaan mawud'iilama. Nagana káboŋgwa, çaçaká añjaha kámawud'uwiil akooma meeta kameeta. Ŋgishaçakáts kádaamagamashama kákooma kámawud'uwiil ça-mak'ota nagumeetaagwa meeta kameeta kámaluŋgoká kálaguza. Ara degolaalara meeta etamagamashama kámawud'iila çamak'ota ala. Jindaakwe daamagamashama naakahuloosh kak'waatsitsamaama. Ara nagwekaara ká-etamawud'iilama, “Bas'açash mawud'ilama,” ahama debas'aakash, açaakwe saanzaçats gwaçat'oosaaç kak'waatsitsaça gwaa'iicogw a-ahama, 'iiçacogw atsen.” Maholaçakash nagwaawud'iil a-ahama, nagweekáuwa ká-aça wud'açiil, kmakaalaçaan mawud'iilama. Etamatigatsama, naat'o daamagamashama nuuwud'iil ee-atselana. Kaakad' amawud'iila-ça-mak'ota káboŋgwa, naakalak'ots a-etamatigatsama daamagamashama. K'otaçaká kádaamagamashama maakwaaaiila-ça-ŋgisha alila-s'iina namahii-saaleda. Nagana lak'waakáts daamagamashama kámawud'iilama. Aŋgishaçiil mawota-ça-mak'ota ala?

-Tigaçats kak'waatsitsaça mantadasa-ŋgisha alaatigats mada-wodaazha aladaaiya kakácá? -Wuli etamagahatsa-keya? Nagwaçawud'aaç eelabi alewotaagw káboŋgwa?

96 a

96

Kácá kaDaaiya

na gwaa man nagwaaman daa feesh

ká maañ ja la na

daafeesh

kámaañjalana

Kalagas'aha daado akácá wodaazha kadaaiya. Kácá namawotamá nagwaagahoots ŋgamaama, daakahatowe

boola-ja nacogomaama, daafoweek'w boola-ja kasha-aya, daakagahoots ŋgamaama. Nagana daaman a-ŋgamaama a-alana kacanaka. Nagwewud'açiilizh ça-mak'ota ala káboŋgwa, degamaça alaad açaambida-da ambaand?

Nagana káboŋgwa, daapaŋ adaaiya mada-wodaazha kakácá. Nagana daafeesh akácá. Na-oka nameeta daad akácá keya, daats, daahade daaiya kooma ká-mfa-keya alana. Nagwuuf keya alana nagwaaman kacanaka, daafad' adaaiya ameeta, daalak'ots t'isa-kácá, daaka, “Eelabi alaçat'owaaç madakeya alaawot eela?” Daakaakwe at'isa-kácá, “Aila nagwilad keya, dila'aanziil, dilafágiil, dilat'ihiil, dilakaciil kadamakana, jinda dilaŋk'ahad'atsan tok'wa alacogomila, kámaañjalana alaakáman akeemila kacanaka eela. Nagana daanahoosh adaaiya keya alana daawuo ká-ebamaama. 96

Magamaça ala-Añjahama

97

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

!?.

Maawotok'wa ala-Ŋgisha Ŋgishaakáam kádaamagamashama naawud'owiil mantadasa-ŋgisha ala. Nagana naaŋgishoots mantadasa-ŋgisha alaanzaho. Nagana naaŋgishoots magaha alaac'.

Magama-Ça-Ŋgisha / Mfagok'o-Ça-Ŋgisha Nagana lak'ots daamagamashama nuutigats kak'waatsistamaama ça-ŋgisha alaawot nilamatisok'omañç'ariila-saanduk'a. Lak'ots daamagamashama naantadoos ça-ŋgisha alaawot nilamaç'ariilasaanduk'a naantadoos, nagana naaŋgishoots nalabi mañç'arok'o-saanduk'a aluuŋaarok'w ŋgisha alana kámantadasama. Ça-ŋgisha aluuntadas alana nuuk'ot nanooraga nalamaama. Nagana káboŋgwa, ŋgishaaká kádaamagamashama nuugahatsa alaawot nilasaanduk'a kooma ee-atsen. Lak'ots daamagamashama eelekaaluwa magahatsa-ça-ŋgisha nzaaç jinda eelekaaluwa magahatsama alaapas nala. Nagana káboŋgwa k'otaam makwaak'wa aladaamagamashama namahii-saaleda namo'a kágaca. Kaakaalaamkwe mak'otuwa naça-mantuuçama k'otat. T'owaam daamagamashama meeta meeta nuuwud'iil aluuk'ot namahii-saaleda. T'owaam daamagamashama alaatid'oosh makwaak'oma, nuuk'ot nanooragamaama aluuŋgahatsizh namahii-saaleda. -gomba, waaŋgowa, gumba, siya

Mak'ota Wud'açakiil kádaamagamashama mantadasa-ça-ŋgisha aluuç kamaanzahatsama;Maahamaamakwe naagahoots mantadasa-ça-ŋgisha namaŋkwaaiilama nalaagahootsizh tisok'wa.

97 a

97

!?.

Gasok'w da alaaka a-etamatigatsama ká-ama! Wud' nooraga aluwa! Kwaae! 'Iish! ni

ba

ko

wa

gam

koo

si

waaŋ

gum

go

s'e

lee

ya

mi

luu

oo

1.

3.

2.

4.

1.Daakus a-oma-gamogwa gumba kajuk'omá. 2. 3. 97

Magamaça ala-

98

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ça-Mak'ota Atsi alaçawud'iilizh naçawatsil najaaba? S'iina alana ahaawatsaŋgwa wud'açiil s'iina alana ebeet'owa mahowasa daiy zahaçaç? Akowud'iilanaaŋgwi s'iina na-oka-çawos'iya alaaka Kácá kaDaaiya? Eelabi alaaka as'iina a-alana? Aŋgishaçiil kámawota-maalak'otsa alaawot nilaça-mak'ota. Ŋgishaçaká kádaamagamashama kaaçaká eela, “___________________________________”? Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama nagwewud'owaaiil naaká'iyoosh taaŋgale we mbaand mbaand naawud'owiil kamawota tak tak. Nagana wud'açakíil kádaamagamashama ça-mak'ota alana. Ŋgishaçaká kádaamagamashama naaaŋgalaç naawud'owiil matisok'o-s'iina kádaamagamasha kájinda kálaawot nagonahamaama. Ŋgishaçaká kádaamagmashama, nagwewud'iil ameeta, jindaakwe daamagamashama naakahulash kak'waatsitsamaama. Ŋgishaçaká naawud'owiil malak'otsa alaça-mak'ota káluk'omaama. Nagana çaçaká añjaha alamasaanzatsa-makwaak'oma. Lak'oçats daamagamashama kaawotan namaahamaama a-etamakaala-makwaak'oma. Tab'aça jinda kaawotan a-etamakaala-makwaak'oma. T'ooça maŋkwaaiilama kooma gahaçats ee-atselana. Namakad'ashama lak'oçakats daamagamashama kamalak'otsa kalaapeets nilamak'ota.

-Tigaçats ka'eyaaça mantadasa-ŋgisha alaatigats eelaawot obatsa-masogwa? -Eelabi alaaawot aguma'iisha-daaiya? -Eelabi alaat'o akácá makwaak'o-ŋgisha kádaaiya?

Mac'ic'ok'o-Gumbas'iilama Ŋgishaçakáts kádaamagamashama nuuc'ic'ok'w ça-ŋgisha na-mbas'iila-matuuçama. Nagana wud'açakiil kádaamagamashama ça-ŋgisha aluut'oots kámagolaalama alaawot mbaand alana, luŋgoçaká kámawud'iilama. Nagana lak'oçats daamagamashama, abeli alaawot kotakoma. ŋgishaçaká kádaamagamashama, nuuk'ot alaawot kotakoçama kánooraga kálamaama. Gahaçakáts kádaamagamashama ça-ŋgisha nzaaç alaawot ee-atsela. Naatsagana nagwaçakád'ok'w, naafareets adaamagamashama a-nzaaç alaafeyoosh ma'iya káliçadaamatigatsama, naak'oto namahii-saaleda ça-ŋgisha alaakaao amaahamaama kotakoma. Daamagamashama alaabas' amakwaak'wa alamaama mawota kotakoma, nuuk'ot nuukanzahats kamakwaak'wa kalaawot kotakoma. -naanafa, oka, vah, una

98 a

98

Kácá kadaaiya

Atsi alaçawud'iilizh naçawatsil najaaba? S'iina alana ahaawatsaŋgwa wud'açiil s'iina alana ebeet'owa mahowasa daiy zahaçaç?

Nagana káboŋgwa daadkwe adaaiya obatsa-keya atsen, daahade shookamá duu'aanziil, duufágiil, duukaciil kadamakana jinda duuŋk'ahad'atsan tok'wa

alacogomaama. Nagana duuts, duuhade kácá, duuka, “Woçe kooça, tsoowa fookwa keya atsen na-ebamila, eelakofo na-ebaça.” Nagana daawe akácá kooma, duud'abeegw kák'waaeba-daaiya. Nagana daaçiŋaagw kákácá tafah. Nagana daaŋaareek'w adaaiya keya, daakátah kákácá ká-nneya. Nagana daaka akácá, “Abeli keya alaataaeyaam ka-aila?”

Daakaakwe adaaiya, “Atsala!” Nagana daaka at'isa-kácá, “Kee-ntsi alaaçiŋ akeya eela, mazha ala daaac'ats akwa, k'aŋaça!” Nagana daak'aŋ akácá daaiya kooma daazilooç zil zil. Nagana daaka at'isa-kácá, “Aila uwaac'atsaaŋgo namwotamila.”

Wuli alahaade b'aga kamatajeya. Atsi alada kakeya?

Atsi alakaçiŋ kakác'a nagwaatso kágu-mfa-keya? Atsi alaakado kadaaiya nagwaafizh keya magahamae we manasama?

1. _aa_afa

l / n

2. o_a

k / g

3. v_h

v/ r

4. _na

g / u 98

Magamaça ala-Añjahama

99

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

!?.

Maawotok'wa ala-Ŋgisha

Maalak'ots etabok'ota nagacaha kagomalak'ots azhaçila. -Asanaagwaami ? - Sa! -A'iishaaŋgwaami? - 'Iish! -Atsanaaŋgwaami ? - Tsa!

Magama-Ça-Ŋgisha / Mfagok'o-Ça-Ŋgisha Ŋgishaçaká kádaaamagamashama naawud'owiil kamawota tak tak ça-ŋgisha alaawot nagumakotsa na'eyaa-gunza. Nagana çaçakáts añjaha kámawud'owiil. Ŋgishaçaká kadaamagamashama nuuwud' matisok'o-makotsa alaawot na'eyaa-d'aç'a, awud'açaka kamakotsa kalaawot na'eyaa-gunza. Naakatigoots kak'waatsitsamaama makotsa alaakaao ala kotakomakwaak'wa. Etamatigatsamaakwe naats, naawud'ats makwaak'o-ça-ŋgisha alaatugots adaamagamashama kak'waatsitsamaama, we naalak'ots a-etamatigatsama etamagamashama meeta, naawud'iil ça-ŋgisha alaakatigats kak'waatsitsamá. Kaawot makwaak'wa alana kotakoma, naawud'ats a-etamatigatsama daamagamashama kooma kaad'abowaazh makwaak'wa alaakwaak'w alana atsen. Kaabas'kwe mawota kotakoma, ŋgishaçaká naanzahoots.

Mazhija-Yila-Maak'us Ça-ŋgisha alaawot nzaaç (4) alana, nagwe'owaas'e a-etamatigatsama meeta kameeta yila-okaag (yila-3) káboŋgwa, naak'ot adaamagamashama kánooraga kálamaama. Kaakad'ook'w adaamagamashama akooma ça-ŋgisha nzaaç alana mak'otama kánooraga kálamaama, naafaroots meeta kameeta, naak'oto namahii-saaleda. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama kájinda naakaawud'ooç makwaak'wa alana kamakwaak'wa kalamaama. Nagana lak'oçats daamagamashama ekaaç, “Anzaŋantsi alaçad'abaaç kakotakoma?” -madaana/madana, ya, yamadeha, waagana

99 a

99

Maŋkwaaiilama

!?.

Asanaagwaami?

A'iishaaŋgwaami? Atsanaaŋgwaami?

1.

___ (a) gambba

2.

___ (b) waaŋgowa 1

(c) gumba

3. ___ (d) siya 4.

1.

3.

2.

4. 99

Magamaça ala-Añjahama

100

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ça-Mak'ota Aŋgishaças kadaamagamashama kámawota-ça-mak'ota. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama kámawud'uwiil káluk'omaama. Lak'oçats nadaamagamashama b'aga meeta kámawud'iila-mantadasa-ça-ŋgisha meeta, naakáluuŋgw kámawud'iilama káluguza. Ee-atsen ŋgishaçaká kádaamagamashama ká-mfad'uwa kámawud'iilama meeta kameeta, jindaakwe alaawoto namaat'oos'eya, naakahuloosh kak'waatsitsamaama s'iina aluuwot namawud'iilama. Nagana káboŋgwa lak'oçats malak'otsa alaapats nilaça-mak'ota.

-Asanaagwaami ? -A'iishaaŋgowaami? -Atsanaaŋgwaami ?

T'ooça daamagamashama kooma naawud'o ça-ŋgisha alaawot nilasaanduk'a. Nagana káboŋgwa naakáluŋo kámawud''iilama kcanaka. Nagwewud'açakiil at'ooçakásh na'eyaa-d'aça ká'eyaa-gunza. Wud'açiil lisaanduk'a nagana lak'oçats daamagamashama. Deekaalaça magahatsa-ça-ŋgisha kaça-ŋgisha kalaawot nilasaanduk'a. Gahaçats kamaanzahama alatisok'wa kadaamagamashama koowa, nagana k'otaça namahiisaaleda. ŋgishaçaká kádaamagamashama nuupaŋ jinda buugahats cannak. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama nuuk'ot ça-ŋgisha alana kilanooraga kálamaama. -waaŋgowa, yimaleya, wok'oca, wobabala

!?.

Maawotok'wa ala-Ŋgisha -Nilasaanduk'a daawot gad'aha-ja etabiisa káluubas' masama kamakala

a'bashçila. -laamuna, hwiya, madaañjala, mandrin, açokwa, k'asha A) Etiisaga/dabiisaga B) Dabiikooga masuwa/Etiikooga masuwa

100 a

100

Maŋkwaaiila-Guma'iisha Gumba ka-Waagana

Daamagamashama nagwewud'açiilizh s'iina ala, degamaçaaç da alaad a-waagana kagumba.

Na-oka nameeta daawot meeta gaanza-Gumba nagwaatid'ash mamaca-

dilagaziya kamad'aak'oshama, daazhij nilasiya, daaka, “Dard'uwaats.”

Naganaaça, daaweyo amala'eça-dilagaziya kamawud'ok'oma. Daafareets agaanza-gumba alana, daand'aak'osh dilagaziya alana, daasats tsar.

Daawe a-waagana daatokw naja, daakaç daaŋgeya kágaanza-gumba kalana

daakáka, “Eelaba gumba awotaam deek?” Daaka agumba, “Kohweme kílasiya eelak'waats ara d'ace. Adaahataak'w ama alaatokw naja.”

Daaka a-waagana, “He! Ara bargamash dilagaziya nagwuukoho kílasiya káguwa, naguwuupoots argamootsaaŋgo.”

Wuli dilagaziya alaad'uwaats? Abi dilagaziya alaasats agumba? Abi dilagaziya alaazhigaaliç?

!?.

ya

le

ca

wa

waaŋ

li

ka

fa

la

c

go

k'o

ba

yi

wo

ma

1.__________________________ 2.__________________________ 3.__________________________ 4.__________________________

laamuna, hwiya, madaañjila, maandrin, açokwa, k'asha

A) Etiisaga/dabiisaga ___ ____ ____ B) Dabiikooga masuwa /Etiikooga masuwa ____ 100

Guma'iishama 7 - Magahatsa-Masogwa Magamaça ala-Añjahama 20 Gaabeya 4

Magamaça ala-Añjahama

101 ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Aça daamagamashama, açagamaaç eeluut'o mada-ŋga? Ekaaluwaali mawota kazhiiga-masuwa ŋga? Maŋgahatsa káMawud'iilama Naakáŋgishats kádaamagamashama kámawud'uwa makotsa. Lak'waakáts daamagamashama eelabi alewota káboŋgwa. Çaká kádaamagamashama kájinda kámakwaaook'on ŋgisha. T'o naawud'o taasa-maat'ooshama magamashama. Kaawot adaamagamashama a-alaakaal mawud'iilama, nagana lok'waakáts. T'o naawud'owiil katsamaama, kaakaapaŋaats maatab'atsa, tab'atsaam. Naaakwaaiil malak'otsama, naakáka, “Eelabi alaawot as'iina ala?” Wud'aça ŋgisha ala-añjahamá. Nagana naakáŋgishats kádaamagamashama malañahok'o-da alana, nuutigats kak'waatsitsamaama. Naakáka, “Wuli alekaala mawud'iila-mazila-ŋgisha ala?” Jinda naalok'ots, naaka, “Wuli alekaalaash mawud'iilama kooma ala?” Gahaçats malañahok'oma alilabaanda ka-alila-okaag ee-atselana.

Maŋhooça-Ça-Sa káÇa-Ŋgisha Wud'açakiil kádaamagamashama maanzahatsama nanooraga nalaacees etamatigatsama. Lak'oçats daamagamashama, abeli ça-ŋgisha alaaanzah nagwuu'oos'e. Nagana ŋgishaçakáts kádaamagamashama alaataae maahaca nilaaguma nala eelaawot ma'ísa-sa alamakad'ashama. Lak'oçats daamagamashama ekaaçaká, “Ekaalaçashaaçi maŋhooça-ça-ŋgisha kámça jinda-mac'ak'asa?” Gahaçats nagumeetaagwa matisok'o-maŋkwaaiilama alaawot na'eyaa-d'aça, nagana káboŋgwa, naagahoots adaamagamashama kaluk'omaama maŋkwaaiilama alaas'ahaak'on. Saanzaçakáts kádaamagamashama eeled'abuwa nilama makaak'oma alaapas na-nzaaç.

Mak'ota Ŋgishaçakáts kádaamagamashama kákooma naakatigoots kak'waatsitsamaama mantadasa-ça-ŋgisha alatisok'wa. Nagana çaçaká kádaamagamashama añjaha kámawud'uwiilan mantadasa-ça-ŋgisha alatisok'wa. Ŋgishaçaká kádaamagamashama kákooma naawud'owiil kamawota tak tak kámasaanzowaatsan nilamaama eeluut'o maandis'ok'o-mantadasa-ça-ŋgisha. Nagana ŋgishaçakáts eelaabas' mawota makwaak'wa alamá atsameeta. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama naak'oto mantadasa-ça-ŋgisha alaagahootsizh kánooraga kálamaama. Nagana káboŋgwa, çaçaká kádaamagamashama añjaha, nuuk'ot kamagaha-k'waatsitsa. Nagana lak'oçats daamagamashama alaafeesh mfaratsa kámawud'iilama, naawudiil mantadasa-ça-ŋgisha alana naakálugw kámawud'iilama. Nagana káboŋgwa, tsa ewud'ats mantadasa-ŋgisha alaagahats adaamagamashama.

101 a

101

Matigasha-Mada-Ŋga

na gwaa ká ti ga tsizh nagwaakátigatsizh na gwe kwaa i le

ká maa shi yaa kwa

nagwekwaaile

kámaashiyaakwa

1.

2. (a). shamagaazhija

(a). aluŋgwaaŋgo

(b). shama

(b). alamá

(3). sh__

(c). al__

(4). sh___

(d). al__

1. Woda-mata daa'ísab'i. 2. Wodá

.

3. Wodá

. 101

Magamaça ala-Añjahama

102

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ça-Mak'ota Nagwewaud'iilzh ça-mak'ota ala káboŋgwa, degamaça da alaad a-YeFuk'wa? K'otaçaká kádaamagamashama maakwaaaiila-ça-ŋgisha alila-s'iina namahii-saaleda. Nagana lak'waakáts daamagamashama kámawud'iilama. Aŋgishaçiil mawota-ça-mak'ota ala? Ŋgishaçakáts kádaamagamashama naawud'o ça-mak'ota nilanooraga nalamaama. Ŋgishaaçakáts kádaamagamashama eelewud'açakiil kádaamagamashama ça-makota alamaat'ooshama. Naakáŋgishats kádaamagamashama, nagwewewota a-ahama nagumawud'iilama kámahuluukash adaamagamashama kak'waatsitsamaama nagwaaat'oosh a-ahama kágwetugwaas. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama kámatiguuts kak'waatsitsamaama ça-makotsa alehuluukaan mawud'iilama. Nagana káboŋgwa, çaçaká añjaha kámawud'uwiil akooma meeta kameeta. Ŋgishaçakáts kádaamagamashama kákooma kámawud'uwiil ça-mak'ota nagumeetaagwa meeta kameeta kámaluŋgoká kálaguza. Ara degolaalara meeta etamagamashama kámawud'iila ça-mak'ota ala. Jindaakwe daamagamashama naakahuloosh kak'waatsitsamaama. Ara nagwekaara ká-etamawud'iilama, “Bas'açash mawud'ilama,” ahama debas'aakash, açaakwe saanzaçats gwaçat'oosaaç kak'waatsitsaça gwaa'iicogw a-ahama, 'iiçacogw atsen.” Mahulaçakash nagwaawud'iil a-ahama, nagwekaauwa ká-aça, “Wud'açiil,” kamakaalaçaan mawud'iilama. Etamatigatsama, naat'o daamagamashama nuuwud'iil ee-atselana. Kaakad' amawud'iila-ça-mak'ota káboŋgwa, naakalak'ots a-etamatigatsama daamagamashama.

-Ekaalaça matigatsama ka'eyaaça mantadasa-ŋgisha alaatigats duwa ka-eemá nagugahatsamasogwa? Aa'inzizh a-ŋga a-alana k'otat? Ka-ntsi? Nagwaçawud'aaç eemá nagwaawe nasuuga, eelabi aleka?

Nooraga Alaacees Çaañjaha ká-Etamatigatsama Nagaabeya nala-yila-meeta (yila-1) Lak'oçats daamagamashama naaŋgishoots s'ee-shooka-masa-da alaagamo amaahama. Jinda lak'oçats daamagamashama, ekaaç, “Shooka-abeli masa-da masama kacanaka?”

102 a

102 Matigasha-Mada-Ŋga Kalagas'aha daawot ŋgafa aluu'o s'eemá YeDama etamakaala-mada-ŋga tso. Na-oka nameeta, daaka káduumá, “We etigarats ká-ama mada-ŋga eeluunt'o madama.” Nagana daakátigats madaŋga káduumá káluu'o s'eemá YeFuk'wa. YeFuk'wa awud'ashaaŋgo k'otat eelaat'o a-eemá mada-ŋga.

Nagwewud'açiilizh ça-mak'ota ala káboŋgwa, degamaça da alaad a-YeFuk'wa? Nagwaakátigatsizh káboŋgwa, daaka a-eemá, “YeFuk'wa, ama ziyaala 'iyeesh na-eba, dedaare ŋga ká-aila, nagana nagwekwaaile nilamitsa, desila. Daakaaŋaskwe a-YeFuk'wa, daagaasok'w ŋga alana, daab'as'aç, daat'o kámaashiyaakwa, daagohot, daa-

labok'w ŋga alana maambidama a'inzaaŋgo.

Nooraga Alaacees Çaañjaha ká-Etamatigatsama

102

Magamaça ala-Añjahama

103

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

!?.

Maawotok'wa ala-Ŋgisha Mat'ooça daamagamashama masiyuuk'w malak'otsa maŋkosa-ça-ŋgisha, nagana káboŋgwa etaabaaganzah kajinda maŋkosa-ça-ŋgisha malak'oçats maaho. Nagana kadaamaç'arok'o-mas'amaama ka-mmazhamaama maaŋgashowiil. Jindaakwe mat'ooça dida alana malak'otsa maŋkosa-ŋgisha alana nagana etabeekawaaga maanzahaaga maaŋgamuwiil maŋgishuuts.

Magama-Ça-Ŋgisha / Mfagok'o-Ça-Ŋgisha Nagana lak'ots daamagamashama nuutigats kak'waatsistamaama ça-ŋgisha alaawot nilamatisok'omañç'ariila-saanduk'a. Lak'ots daamagamashama naantadoos ça-ŋgisha alaawot nilamaç'ariilasaanduk'a naantadoos, nagana naaŋgishoots nalabi mañç'arok'o-saanduk'a aluuŋaarok'w ŋgisha alana kámantadasama. Ça-ŋgisha aluuntadas alana nuuk'ot nanooraga nalamaama. Nagana káboŋgwa, ŋgishaaká kádaamagamashama nuugahatsa alaawot nilasaanduk'a kooma ee-atsen. Lak'ots daamagamashama eelekaaluwa magahatsa-ça-ŋgisha nzaaç jinda eelekaaluwa magahatsama alaapas nala. Nagana káboŋgwa k'otaam makwaak'wa aladaamagamashama namahii-saaleda namo'a kágaca. Kaakaalaamkwe mak'otuwa naça-mantuuçama k'otat. T'owaam daamagamashama meeta meeta nuuwud'iil aluuk'ot namahii-saaleda. T'owaam daamagamashama alaatid'oosh makwaak'oma, nuuk'ot nanooragamaama aluuŋgahatsizh namahii-saaleda. -mata, jaaja, ńtá, 'isha-mata

Mak'ota Wud'açakiil kádaamagamashama mantadasa-ça-ŋgisha aluuç kamaanzahatsama;Maahamaamakwe naagahoots mantadasa-ça-ŋgisha namaŋkwaaiilama nalaagahootsizh tisok'wa.

103 a

103 !?.

Duwa meeta daagahats k'ome'a. Daagee'o adida. Duwa meeta daawot nagumaasiya. Daaambe adida. n

ja

ko

ma

ta

koo

ti

'isha

ru

-

s'e

lee

ye

mi

luu

jaa

1.

3.

2.

4.

1.Saŋa daamanats kohwa. 2. 3. 103

Magamaça ala-

104

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

ça-Mak'ota -Atsi alaçawud'iilizh naçawatsil najaaba? S'iina alana ahaawatsaŋgwa wud'açiil s'iina alana ebeet'owa mahowasa daiy zahaçaç? Akowud'iilanaaŋgwi s'iina na-oka-çawos'iya alaaka Matigasha-Mada-Ŋga? Eelabi alaaka as'iina a-alana? Aŋgishaçiil kámawota-maalak'otsa alaawot nilaça-mak'ota. Ŋgishaçaká kádaamagamashama kaaçaká eela, “___________________________________”? Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama nagwewud'owaaiil naaká'iyoosh taaŋgale we mbaand mbaand naawud'owiil kamawota tak tak. Nagana wud'açakíil kádaamagamashama ça-mak'ota alana. Ŋgishaçaká kádaamagamashama naaaŋgalaç naawud'owiil matisok'o-s'iina kádaamagamasha kájinda kálaawot nagonahamaama. Ŋgishaçaká kádaamagmashama, nagwewud'iil ameeta, jindaakwe daamagamashama naakahulash kak'waatsitsamaama. Ŋgishaçaká naawud'owiil malak'otsa alaça-mak'ota káluk'omaama. Nagana çaçaká añjaha alamasaanzatsa-makwaak'oma. Lak'oçats daamagamashama kaawotan namaahamaama a-etamakaala-makwaak'oma. Tab'aça jinda kaawotan a-etamakaala-makwaak'oma. T'ooça maŋkwaaiilama kooma gahaçats ee-atselana. Namakad'ashama lak'oçakats daamagamashama kamalak'otsa kalaapeets nilamak'ota.

Wuli alaaka, “Esaraaŋgo ŋga”? Ŋgafa-duwa alana etamaat'oos'e ka-ŋgisha we aat'oos'eyaaŋgo? Eelabi alaawot amasa-da a-alaagahats káboŋgwa?

Mac'ic'ok'o-Gumbas'iilama Ŋgishaçakáts kádaamagamashama nuuc'ic'ok'w ça-ŋgisha na-mbas'iila-matuuçama. Nagana wud'açakiil kádaamagamashama ça-ŋgisha aluut'oots kámagolaalama alaawot mbaand alana, luŋgoçaká kámawud'iilama. Nagana lak'oçats daamagamashama, abeli alaawot kotakoma. ŋgishaçaká kádaamagamashama, nuuk'ot alaawot kotakoçama kánooraga kálamaama. Gahaçakáts kádaamagamashama ça-ŋgisha nzaaç alaawot ee-atsela. Naatsagana nagwaçakád'ok'w, naafareets adaamagamashama a-nzaaç alaafeyoosh ma'iya káliçadaamatigatsama, naak'oto namahii-saaleda ça-ŋgisha alaakaao amaahamaama kotakoma. Daamagamashama alaabas' amakwaak'wa alamaama mawota kotakoma, nuuk'ot nuukanzahats kamakwaak'wa kalaawot kotakoma. -daaliman, aya, k'owa, daasis'

104 a

104

Matigasha-Mada-Ŋga

Atsi alaçawud'iilizh naçawatsil najaaba? S'iina alana ahaawatsaŋgwa wud'açiil s'iina alana ebeet'owa mahowasa daiy zahaçaç?

Daawe a-eemá nilamitsa, daakáka, “Taae ŋga esara?” Nagana daakáç. Nagwaas a-eemá, daaka, “Ŋga ala a'inzanaaŋgo, esaraaŋo, naas a-etamá.” Nagana

daaka a-eemá, “Ká-ntsi alaakát'owaam mada-ŋga eela? Artigatsanaaŋgwi ká-ama najiba?” Nagana daawe a'aampamá, daaka, “Didaakwe alaakátid'ash mada-da, nagwaas'ajiil ŋgisha alaakáŋgishats a-eemá ka-obamá jinda ŋgisha alaakáŋgishats ama-wodaazhamá. Daamanda eelana b'aga daampaŋa-matsa kaluk'omá tso. Kakahos duwa ala kámandama eelana, edaaŋgo káb'aga.” Nagana daahad a-eemá, jinda daaka, “We gamash k'otat káboŋgwa nagwegahaatsaam kaluk'uwa kámakaalaashanaam magahatsama.” Nagana daawud'ash a-YeFuk'wa k'otat eelaat'o a-eemá mada-ŋga. Nagana káboŋgwa, daagahats a-YeFuk'wa ŋga kasha-kohwa alaaman edeŋk'aŋuukat k'waatsitsa. Nagwaad'aambats a-eemá, daati k'ot'amá d'aak'w, daaka, “Eelaaça aluut'o magahatsa-masa-da.” Kaandatsi eemá ká-Yefuk'wa alaagaka deya ŋga? Daaka 'aampa-YaFuk'wa ka-ntsi alagakwa agaaata magahatsa-ŋga kagakwa? Eelabi alaaka eemá nagwaas'aambats?

1. daalima_

m / n

2. a_a

y / ts

3. _owa

w / k'

4. daasi_

s' / j 104

Magamaça ala-

105

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

!?.

Maawotok'wa ala-Ŋgisha -Ŋgishaakátsaam kádaamagamashama kámaanzhuwiil ça-mak'otsa alana na-singular ká-plural. Hosa daaso gaziya. K'owa daas bac'a. Daagee' a-ŋgafa-duwa

Magama-Ça-Ŋgisha / Mfagok'o-Ça-Ŋgisha Ŋgishaçaká kádaaamagamashama naawud'owiil kamawota tak tak ça-ŋgisha alaawot nagumakotsa na'eyaa-gunza. Nagana çaçakáts añjaha kámawud'owiil. Ŋgishaçaká kadaamagamashama nuuwud' matisok'o-makotsa alaawot na'eyaa-d'aç'a, awud'açaka kamakotsa kalaawot na'eyaa-gunza. Naakatigoots kak'waatsitsamaama makotsa alaakaao ala kotakomakwaak'wa. Etamatigatsamaakwe naats, naawud'ats makwaak'o-ça-ŋgisha alaatugots adaamagamashama kak'waatsitsamaama, we naalak'ots a-etamatigatsama etamagamashama meeta, naawud'iil ça-ŋgisha alaakatigats kak'waatsitsamá. Kaawot makwaak'wa alana kotakoma, naawud'ats a-etamatigatsama daamagamashama kooma kaad'abowaazh makwaak'wa alaakwaak'w alana atsen. Kaabas'kwe mawota kotakoma, ŋgishaçaká naanzahoots.

Mazhija-Yila-Maak'us Çaŋgisha alaawot nzaaç (4) alana, nagwe'owaas'e a-etamatigatsama meeta kameeta yila-okaag (yila-3) káboŋgwa, naak'ot adaamagamashama kánooraga kálamaama. Kaakad'ook'w adaamagamashama akooma ça-ŋgisha nzaaç alana mak'otama kánooraga kálamaama, naafaroots meeta kameeta, naak'oto namahii-saaleda. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama kájinda naakaawud'ooç makwaak'wa alana kamakwaak'wa kalamaama. Nagana lak'oçats daamagamashama ekaaç, “Anzaŋantsi alaçad'abaaç kakotakoma?” -bac'a, ŋga, bambaaya, waaga

105 a

105

Maŋkwaayilama

!?.

Hosa daaso gaziya.

K'owa daas bac'a. Daagee' aŋgafa-duuwa.

1.

___ (a) mata

2.

___ (b) jaaja

3.

1

4.

(c) ntá

___ (d) 'isha-mata

1.

3.

2.

4. 105

Magamaça ala-

106

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

-Açagamaaç da aluu'o gaakwa? -Nagwuugaakw, ntsi manasa-da alaataae káb'aga-b'aga? Maŋgahatsa káMawud'iilama Naakáŋgishats kádaamagamashama kámawud'uwa makotsa. Lak'waakáts daamagamashama eelabi alewota káboŋgwa. Çaká kádaamagamashama kájinda kámakwaaook'on ŋgisha. T'o naawud'o taasa-maat'ooshama magamashama. Kaawot adaamagamashama a-alaakaal mawud'iilama, nagana lok'waakáts. T'o naawud'owiil katsamaama, kaakaapaŋaats maatab'atsa, tab'atsaam. Naaakwaaiil malak'otsama, naakáka, “Eelabi alaawot as'iina ala?” Wud'aça ŋgisha ala-añjahamá. Nagana naakáŋgishats kádaamagamashama malañahok'o-da alana, nuutigats kak'waatsitsamaama. Naakáka, “Wuli alekaala mawud'iila-mazila-ŋgisha ala?” Jinda naalok'ots, naaka, “Wuli alekaalaash mawud'iilama kooma ala?” Gahaçats malañahok'oma alilabaand ka-alila-okaag ee-atselana.

Maŋhooça-Ça-Sa káÇa-Ŋgisha Wud'açakiil kádaamagamashama maanzahatsama nanooraga nalaacees etamatigatsama. Lak'oçats daamagamashama, abeli ça-ŋgisha alaaanzah nagwuu'oos'e. Nagana ŋgishaçakáts kádaamagamashama alaataae maahaca nilaaguma nala eelaawot ma'ísa-sa alamakad'ashama. Lak'oçats daamagamashama ekaaçaká, “Ekaalaçashaaçi maŋhooça-ça-ŋgisha kámça jindamac'ak'asa?” Gahaçats nagumeetaagwa matisok'o-maŋkwaaiilama alaawot na'eyaa-d'aça, nagana káboŋgwa, naagahoots adaamagamashama kaluk'omaama maŋkwaaiilama alaas'ahaak'on. Saanzaçakáts kádaamagamashama eeled'abuwa nilama makaak'oma alaapas na-nzaaç.

Mak'ota Ŋgishaçakáts kádaamagamashama kákooma naakatigoots kak'waatsitsamaama mantadasa-ça-ŋgisha alatisok'wa. Nagana çaçaká kádaamagamashama añjaha kámawud'uwiilan mantadasa-ça-ŋgisha alatisok'wa. Ŋgishaçaká kádaamagamashama kákooma naawud'owiil kamawota tak tak kámasaanzowaatsan nilamaama eeluut'o maandis'ok'o-mantadasa-ça-ŋgisha. Nagana ŋgishaçakáts eelaabas' mawota makwaak'wa alamá atsameeta. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama naak'oto mantadasa-ça-ŋgisha alaagahootsizh kánooraga kálamaama. Nagana káboŋgwa, çaçaká kádaamagamashama añjaha, nuuk'ot kamagahak'waatsitsa. Nagana lak'oçats daamagamashama alaafeesh mfaratsa kámawud'iilama, naawudiil mantadasa-çaŋgisha alana naakálugw kámawud'iilama. Nagana káboŋgwa, tsa ewud'ats mantadasa-ŋgisha alaagahats adaamagamashama.

106 a

106

Etagaakwa

duu ko da kwe duukodakwe daa gaa ko we

du waa hoos

daagaakowe

1.

duwaahoos

2. (a). baba

(a). tso

(b). bada

(b). tsa

(3). ba__

(c). ts__

(4). ba__

(d). ts__

1.YaDama daad ŋga. 2.YaDama

.

3.YaDama

. 106

Magamaça ala-Añjahama

107

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ça-Mak'ota -Nagwaçawud'iilizh Ça-mak'ota ala káboŋgwa, degamaça alada ab'aga ambaanda. K'otaçaká kádaamagamashama maakwaaaiila-ça-ŋgisha alila-s'iina namahii-saaleda. Nagana lak'waakáts daamagamashama kámawud'iilama. Aŋgishaçiil mawota-ça-mak'ota ala? Ŋgishaçakáts kádaamagamashama naawud'o ça-mak'ota nilanooraga nalamaama. Ŋgishaaçakáts kádaamagamashama eelewud'açakiil kádaamagamashama ça-makota alamaat'ooshama. Naakáŋgishats kádaamagamashama, nagwewewota a-ahama nagumawud'iilama kámahuluukash adaamagamashama kak'waatsitsamaama nagwaaat'oosh a-ahama kágwetugwaas. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama kámatiguuts kak'waatsitsamaama ça-mak'otsa alehuluukaan mawud'iilama. Nagana káboŋgwa, çaçaká añjaha kámawud'uwiil akooma meeta kameeta. Ŋgishaçakáts kádaamagamashama kákooma kámawud'uwiil ça-mak'ota nagumeetaagwa meeta kameeta kámaluŋgoká kálaguza. Ara degolaalara meeta etamagamashama kámawud'iila ça-mak'ota ala. Jindaakwe daamagamashama naakahuloosh kak'waatsitsamaama. Ara nagwekaara ká-etamawud'iilama, “Bas'açash mawud'ilama,” ahama debas'aakash, açaakwe saanzaçats gwaçat'oosaaç kak'waatsitsaça gwaa'iicogw a-ahama, 'iiçacogw atsen.” Mahulaçakash nagwaawud'iil a-ahama, nagwekaauwa ká-aça, “Wud'açiil,” kamakaalaçaan mawud'iilama. Etamatigatsama, naat'o daamagamashama nuuwud'iil ee-atselana. Kaakad' amawud'iila-ça-mak'ota káboŋgwa, naakalak'ots a-etamatigatsama daamagamashama.

-Lak'ots daamagamashama naatigoots mantadas-ŋgisha alaatigats da alaagaako aetagaakwa nagwaadaakw nagu-wodaazhamá? -Eelabi alaaka adaagaakwa káb'aga? -Nagwaçawud'aaç eelabi alewotaaŋgo káboŋgwa?

Nooraga Alaacees Çaañjaha ká-Etamatigatsama Nagaabeya nala-yila-mbaand (yila-2) Wuli alaagahats masa-da zi zi namas'aça, eçaae? Akaalashaaŋgwi agunza magahatsa-masa-da kámasama? Kaatab'ats agunza gaafa namada-da, ntsi ganasa aletaae? Ká-ntsi?

107 a

107 Etagaakwa Kalagas'aha daawot b'aga meeta etaganzowa aluu'o s'eemá WoBazhaaŋgaha. Mazha alana akaalaaŋgo maleya, daashaagw na-atsa-li-eba namaŋgaako-da alab'aga.

Nagwaçawud'iilizh ça-mak'ota ala káboŋgwa, degamaça alaad ab'aga a-mbaand.

Na-oka nameeta duud kaduu-shuwa kameeta kaluu'o s'eemá Imbiyaala ka-etagaakwa ee-atsala-ahama. Na-oka-kee-Faanzaga, daatso daagaakowe hosa-shosamá ala-wodaazhaImbiyaala, daakaao káb'aga, “Woçe, kodaça bac'a kamale'a-bara.” Duukodakwe ab'aga bac'a-hosa alana duwaahoos.

Nooraga Alaacees Çaañjaha ká-Etamatigatsama

107

Magamaça ala-

108

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

!?.

Maawotok'wa ala-Ŋgisha Ŋgishaçaká kádaamagamashama naawud'owiil mantadasa-ça-ŋgisha we mamb'ashiila-çamak'otsa ala, nuugam katsamaama nilamantadasa-ça-ŋgisha nakooma ça-ŋgisha alaaahac. Nagana aŋgishaçiil kadaamagamashama mawota-mac'ak'asa alana.

Magama-Ça-Ŋgisha / Mfagok'o-Ça-Ŋgisha Nagana lak'ots daamagamashama nuutigats kak'waatsistamaama ça-ŋgisha alaawot nilamatisok'omañç'ariila-saanduk'a. Lak'ots daamagamashama naantadoos ça-ŋgisha alaawot nilamaç'ariilasaanduk'a naantadoos, nagana naaŋgishoots nalabi mañç'arok'o-saanduk'a aluuŋaarok'w ŋgisha alana kámantadasama. Ça-ŋgisha aluuntadas alana nuuk'ot nanooraga nalamaama. Nagana káboŋgwa, ŋgishaaká kádaamagamashama nuugahatsa alaawot nilasaanduk'a kooma ee-atsen. Lak'ots daamagamashama eelekaaluwa magahatsa-ça-ŋgisha nzaaç jinda eelekaaluwa magahatsama alaapas nala. Nagana káboŋgwa k'otaam makwaak'wa aladaamagamashama namahii-saaleda namo'a kágaca. Kaakaalaamkwe mak'otuwa naça-mantuuçama k'otat. T'owaam daamagamashama meeta meeta nuuwud'iil aluuk'ot namahii-saaleda. T'owaam daamagamashama alaatid'oosh makwaak'oma, nuuk'ot nanooragamaama aluuŋgahatsizh namahii-saaleda. -ant'arasa-showa, mbarakohwa, paatuwa, ma'inzatsama

tisok'wa.

Mak'ota Wud'açakiil kádaamagamashama mantadasa-ça-ŋgisha aluuç kamaanzahatsama;Maahamaamakwe naagahoots mantadasa-ça-ŋgisha namaŋkwaaiilama nalaagahootsizh

108 a

108 !?.

Daaleyo adaamaleya kacanaka. Daamagamashama daatso kámas'a-magamashama zi

zi.

Gaafa daakaalo matsowa kámas'a-magamashama. Dagona daatsa kámas'a-magamashama.

ma

wa

sa

paa

ah

'in

ci

tsa

an

-

soh

lee

t'a

ra

tu

za

1.

3.

2.

4.

1.Daamazeya daafeesh hosamaama. 2. 3. 108

Magamaça ala-

109

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ça-Mak'ota -Atsi alaçawud'iilizh naçawatsil najaaba? S'iina alana ahaawatsaŋgwa wud'açiil s'iina alana ebeet'owa mahowasa daiy zahaçaç? Akowud'iilanaaŋgwi s'iina na-oka-çawos'iya alaaka Etagaakwa? Eelabi alaaka as'iina a-alana? Aŋgishaçiil kámawota-maalak'otsa alaawot nilaça-mak'ota. Ŋgishaçaká kádaamagamashama kaaçaká eela, “___________________________________”? Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama nagwewud'owaaiil naaká'iyoosh taaŋgale we mbaand mbaand naawud'owiil kamawota tak tak. Nagana wud'açakíil kádaamagamashama ça-mak'ota alana. Ŋgishaçaká kádaamagamashama naaaŋgalaç naawud'owiil matisok'o-s'iina kádaamagamasha kájinda kálaawot nagonahamaama. Ŋgishaçaká kádaamagmashama, nagwewud'iil ameeta, jindaakwe daamagamashama naakahulash kak'waatsitsamaama. Ŋgishaçaká naawud'owiil malak'otsa alaça-mak'ota káluk'omaama. Nagana çaçaká añjaha alamasaanzatsa-makwaak'oma. Lak'oçats daamagamashama kaawotan namaahamaama a-etamakaala-makwaak'oma. Tab'aça jinda kaawotan a-etamakaala-makwaak'oma. T'ooça maŋkwaaiilama kooma gahaçats ee-atselana. Namakad'ashama lak'oçakats daamagamashama kamalak'otsa kalaapeets nilamak'ota.

-B'aga alana alaate ahosamá, naandi alaad'ab bac'a? -Eelabi alaat'o aFulisha daagaakwa alana nagwaahaaŋg kámas'a-manc'a?

Mac'ic'ok'o-Gumbas'iilama Ŋgishaçakáts kádaamagamashama nuuc'ic'ok'w ça-ŋgisha na-mbas'iila-matuuçama. Nagana wud'açakiil kádaamagamashama ça-ŋgisha aluut'oots kámagolaalama alaawot mbaand alana, luŋgoçaká kámawud'iilama. Nagana lak'oçats daamagamashama, abeli alaawot kotakoma. ŋgishaçaká kádaamagamashama, nuuk'ot alaawot kotakoçama kánooraga kálamaama. Gahaçakáts kádaamagamashama ça-ŋgisha nzaaç alaawot ee-atsela. Naatsagana nagwaçakád'ok'w, naafareets adaamagamashama a-nzaaç alaafeyoosh ma'iya káliçadaamatigatsama, naak'oto namahii-saaleda ça-ŋgisha alaakaao amaahamaama kotakoma. Daamagamashama alaabas' amakwaak'wa alamaama mawota kotakoma, nuuk'ot nuukanzahats kamakwaak'wa kalaawot kotakoma. -bana, 'aanza, ciya, p'ap'a

109 a

109

Etagaakwa

Atsi alaçawud'iilizh naçawatsil najaaba? S'iina alana ahaawatsaŋgwa wud'açiil s'iina alana ebeet'owa mahowasa daiy zahaçaç?

Nagana daawe a-etamá, daaka ká-wodaazhamá ká-Imbiyaala, “We paŋokwa hosam?” Duupaŋ hii ad'abaaŋgo. Daatso, daad'abook'w b'aga meeta nilamas'amá

nagumat'ama-bac'a. Daaka, “Shaçees bac'a, 'inzaçeets, esara” Duukásheeskwe bac'a, daas. Nagana daalak'ots a-etahoha b'aga alana, daaka, “Naandi alaçataae bac'a alaagaak'w eelana?" Daakaakwe ab'aga a-alana, “Atsa-ma-wodaazhuwa tso ala ka-WoBazhaaŋgaha daashook'w dilakod nagumaama.” Nagana daahade ashuwa a-alana fuulisa duukad'aak'osh b'aga alana. Nagana duwaambuhok'w afuulisa bee-hosha alana wogo-mbaand duuzhiluk'on, duutaae jinda çiila-hosa duuka'isab'i eemiiza, duugee'ok'w duukats kílasuuga. Nagana duufinc'. Káboŋgwa duuc'ak'ees. Nagana daabaŋ a-WoBazhaaŋgaha nacogo-daaat'oosh gaakwa kaluk'oma taaŋgale. Na-oka nameeta daats daagamees manasa-anzhowa, aluubas' ab'aga magamasama. Daats daagaakwe hosa-b'aga daaat'ab'iin ká-atsagana. Nagana daakálañahe daakohwe nagaca, daakod', daaat'am, daat'o nasiya. Na-oka nameeta daagaakwe hosa obatsama, daad'aak'w juk'o-hosa kámaat'ab'iima, daakuskwe ahosa, daakaçatash kajuk'omá kíla-anzhowa, daabe', daans'i hash hash, hosa daash pil. Hosaakwe daakwa ká-ebamá. B'aga mbaand aladawwadaaazhu antsile? Eelabi alaat'o afuulisa daagaakwa mbaand alana nagwaad'aak'osh? Eelabi alaat'o ahosa alana b'aga alana maçatashama?

1. ba_a

n / h

2. 'aan_a

p/ z

3. _iya

c / s'

4. _a_a

sh / p' 109

Magamaça ala-Añjahama

110

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

!?.

Maawotok'wa ala-Ŋgisha -Nagaca etabuk'ota(mahalaçam) çaŋgagha kámaiiça kamakala kádaamagamasha azhaçila. daamalya, gaafa, damagamashama, magunza, daagona, daamazeya, gaashalá, dida

Magama-Ça-Ŋgisha / Mfagok'o-Ça-Ŋgisha Ŋgishaçaká kádaaamagamashama naawud'owiil kamawota tak tak ça-ŋgisha alaawot nagumakotsa na'eyaa-gunza. Nagana çaçakáts añjaha kámawud' owiil. Ŋgishaçaká kadaamagamashama nuuwud' matisok'o-makotsa alaawot na'eyaa-d'aç'a, awud'açaka kamakotsa kalaawot na'eyaa-gunza. Naakatigoots kak'waatsitsamaama makotsa alaakaao ala kotakomakwaak'wa. Etamatigatsamaakwe naats, naawud'ats makwaak'o-ça-ŋgisha alaatugots adaamagamashama kak'waatsitsamaama, we naalak'ots a-etamatigatsama etamagamashama meeta, naawud'iil ça-ŋgisha alaakatigats kak'waatsitsamá. Kaawot makwaak'wa alana kotakoma, naawud'ats a-etamatigatsama daamagamashama kooma kaad'abowaazh makwaak'wa alaakwaak'w alana atsen. Kaabas'kwe mawota kotakoma, ŋgishaçaká naanzahoots.

Mazhija-Yila-Maak'us Ça-ŋgisha alaawot nzaaç (4) alana, nagwe'owaas'e a-etamatigatsama meeta kameeta yila-okaag (yila-3) káboŋgwa, naak'ot adaamagamashama kánooraga kálamaama. Kaakad'ook'w adaamagamashama akooma ça-ŋgisha nzaaç alana mak'otama kánooraga kálamaama, naafaroots meeta kameeta, naak'oto namahii-saaleda. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama kájinda naakaawud'ooç makwaak'wa alana kamakwaak'wa kalamaama. Nagana lak'oçats daamagamashama ekaaç, “Anzaŋantsi alaçad'abaaç kakotakoma?” _bac'a, ant'arasa, mogwa, bambaaya

110 a

110

Maŋkwaaiilama

!?.

Daamaleya, gaafa, daamagamashama, magunza, daagona, daamazeya, gaashalá, dida

1.

___ (a) ant'arasa-showa

2.

___ (b) mbarakohwa

3.

1

4.

(c) paatuwa

___ (d) ma'inzatsama

1.

3.

2.

4. 110

Magamaça ala-Añjahama

111

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Açagamaaçi da aluu'o kácá, eelabi alaawot nagwuus? Açagamaaçi da aluu'o waagana, naandi alaawot? Maŋgahatsa káMawud'iilama Naakáŋgishats kádaamagamashama kámawud'uwa makotsa. Lak'waakáts daamagamashama eelabi alewota káboŋgwa. Çaká kádaamagamashama kájinda kámakwaaook'on ŋgisha. T'o naawud'o taasa-maat'ooshama magamashama. Kaawot adaamagamashama a-alaakaal mawud'iilama, nagana lok'waakáts. T'o naawud'owiil katsamaama, kaakaapaŋaats maatab'atsa, tab'atsaam. Naaakwaaiil malak'otsama, naakáka, “Eelabi alaawot as'iina ala?” Wud'aça ŋgisha ala-añjahamá. Nagana naakáŋgishats kádaamagamashama malañahok'o-da alana, nuutigats kak'waatsitsamaama. Naakáka, “Wuli alekaala mawud'iila-mazila-ŋgisha ala?” Jinda naalok'ots, naaka, “Wuli alekaalaash mawud'iilama kooma ala?” Gahaçats malañahok'oma alilabaand ka-alila-okaag ee-atselana.

Maŋhooça-Ça-Sa káÇa-Ŋgisha Wud'açakiil kádaamagamashama maanzahatsama nanooraga nalaacees etamatigatsama. Lak'oçats daamagamashama, abeli ça-ŋgisha alaaanzah nagwuu'oos'e. Nagana ŋgishaçakáts kádaamagamashama alaataae maahaca nilaaguma nala eelaawot ma'ísa-sa alamakad'ashama. Lak'oçats daamagamashama ekaaçaká, “Ekaalaçashaaçi maŋhooça-ça-ŋgisha kámça jindamac'ak'asa?” Gahaçats nagumeetaagwa matisok'o-maŋkwaaiilama alaawot na'eyaa-d'aça, nagana káboŋgwa, naagahoots adaamagamashama kaluk'omaama maŋkwaaiilama alaas'ahaak'on. Saanzaçakáts kádaamagamashama eeled'abuwa nilama makaak'oma alaapas na-nzaaç.

Mak'ota Ŋgishaçakáts kádaamagamashama kákooma naakatigoots kak'waatsitsamaama mantadasa-çaŋgisha alatisok'wa. Nagana çaçaká kádaamagamashama añjaha kámawud'uwiilan mantadasa-çaŋgisha alatisok'wa. Ŋgishaçaká kádaamagamashama kákooma naawud'owiil kamawota tak tak kámasaanzowaatsan nilamaama eeluut'o maandis'ok'o-mantadasa-ça-ŋgisha. Nagana ŋgishaçakáts eelaabas' mawota makwaak'wa alamá atsameeta. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama naak'oto mantadasa-ça-ŋgisha alaagahootsizh kánooraga kálamaama. Nagana káboŋgwa, çaçaká kádaamagamashama añjaha, nuuk'ot kamagahak'waatsitsa. Nagana lak'oçats daamagamashama alaafeesh mfaratsa kámawud'iilama, naawudiil mantadasa-çaŋgisha alana naakálugw kámawud'iilama. Nagana káboŋgwa, tsa ewud'ats mantadasa-ŋgisha alaagahats adaamagamashama.

111 a

111

Waagana kaB'aga

daa ç'a sheek'w na gwaa wot

daaç'asheek'w na gwaa na hash

nagwaawot 1.

nagwaanahash 2.

(a). homa

(a). Zhokwa

(b). hozi

(b). zhazhuwa

(3). ho__

(c). zh__

(4). ho__

(d). zh__

1. Duudamakon rohwa káBaadama. 2.

káBaadama.

3.

káBaadama. 111

Magamaça ala-Añjahama

112

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ça-Mak'ota -Nagwewud'açiilizh ça-mak'ota ala káboŋgwa, degamaça da eelaat'o a-waagana Dooc'e maat'açama. K'otaçaká kádaamagamashama maakwaaaiila-ça-ŋgisha alila-s'iina namahii-saaleda. Nagana lak'waakáts daamagamashama kámawud'iilama. Aŋgishaçiil mawota-ça-mak'ota ala? Ŋgishaçakáts kádaamagamashama naawud'o ça-mak'ota nilanooraga nalamaama. Ŋgishaaçakáts kádaamagamashama eelewud'açakiil kádaamagamashama ça-makota alamaat'ooshama. Naakáŋgishats kádaamagamashama, nagwewewota a-ahama nagumawud'iilama kámahuluukash adaamagamashama kak'waatsitsamaama nagwaaat'oosh a-ahama kágwetugwaas. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama kámatiguuts kak'waatsitsamaama ça-mak'otsa alehuluukaan mawud'iilama. Nagana káboŋgwa, çaçaká añjaha kámawud'uwiil akooma meeta kameeta. Ŋgishaçakáts kádaamagamashama kákooma kámawud'uwiil ça-mak'ota nagumeetaagwa meeta kameeta kámaluŋgoká kálaguza. Ara degolaalara meeta etamagamashama kámawud'iila ça-mak'ota ala. Jindaakwe daamagamashama naakahuloosh kak'waatsitsamaama. Ara nagwekaara ká-etamawud'iilama, “Bas'açash mawud'ilama,” ahama debas'aakash, açaakwe saanzaçats gwaçat'oosaaç kak'waatsitsaça gwaa'iicogw a-ahama, 'iiçacogw atsen.” Mahulaçakash nagwaawud'iil a-ahama, nagwekaauwa ká-aça, “Wud'açiil,” kamakaalaçaan mawud'iilama. Etamatigatsama, naat'o daamagamashama nuuwud'iil ee-atselana. Kaakad' amawud'iila-ça-mak'ota káboŋgwa, naakalak'ots a-etamatigatsama daamagamashama.

Ntsi alaad a-waagana nagwaawot aDooc'e nagu'aanza? Ká-ntsi alaakáshats a-waagana gaawa? Ntsi alaad a-waagana nagwaawot aDooc'e nagu'aanza? Wuli alaatokw kája?

Nooraga Alaacees Çaañjaha ká-Etamatigatsama Nagaabeya nala-yila-okaag (yila-3) Ntsi mpaça-da aluus tahamá? Yec'a, una, bambaaya, kaarota, book'a, meeça-taha, mpaasaha.... Ntsi mpaça-da aluus s'eemá? Baaga, maluguhok'o-baaba, kaakama, k'ost'a, bada, laalak'a, yelaageya, saalaat'a, yaas'entsa, woboose', wob'araasiya..... Ntsi mpaça-da aluus gad'ahamá? Maaŋgowa, gohwa, paapaaya, k'ota, kota, howya, andad'a, fuk'wa......... Ntsi mpaça-da aluus çamá? Lafuureya, jizk'wa, opa, gaaguhwa, taatukwiya, yaadara, ofokwaaça............

112 a

112 Waagana kaB'aga Na-oka maeeta daawot b'aga etagaaha aluu'o s'eemá Dooc'e. Daaŋaarok'w kácá, daakats kásuuga. Nagana daadahat, daa'iish nasha-ja, daak'os'ok'w kácá alana dii', daas, nagana daats, daakohw kílagaziya kíla'aanza. Nagana

daawud'ash a-waagana da alaad aDooc'e kooma, nagana daahul kílagaziya kágu'aanza.

Nagwewud'açiilizh ça-mak'ota ala káboŋgwa degamaça da eelaat'o a-waagana Dooc'e maat'açama. Nagwaawot aDooc'e nagumac'ak'a-sareya, daaç'asheek'w

a-waagana s'ee-b'aañja daab'aale gashaad, daat'owiil daa'aanzan aDooc'e hii, daaandis'ok'w. Nagwaawot aDooc'e naguma'iishasha-sareya, daagaakw a-waagana 'aanza alana, daakadugw. Nagana daacees kácá nabahaga p'uk', daak'os'ok'w, daas hii, Nagwaanahash, daatisok'on mat'oo'aanza kíla-nzama, daakalalamok'w kakácá daanahas tip'. Daadugw, daatokw kája, daakasheets Dooc'e kagaawa, “Aha

ha ha!” Agamiilaaŋgokwe aDooc'e

Nooraga Alaacees Çaañjaha ká-Etamatigatsama

112

Magamaça ala-

113

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

!?.

Maawotok'wa ala-Ŋgasha Mat'ooça daamagamashama masiyuuk'w malak'otsa maŋkosa-ça-ŋgisha, nagana káboŋgwa etaabaaganzah kajinda maŋkosa-ça-ŋgisha malak'oçats maaho. Nagana kadaamaç'arok'o-mas'amaama ka-mmazhamaama maaŋgashowiil. Jindaakwe mat'ooça dida alana malak'otsa maŋkosa-ŋgisha alana nagana etabeekawaaga maanzahaaga maaŋgamuwiil maŋgishuuts.

Magama-Ça-Ŋgisha / Mfagok'o-Ça-Ŋgisha Nagana lak'ots daamagamashama nuutigats kak'waatsistamaama ça-ŋgisha alaawot nilamatisok'omañç'ariila-saanduk'a. Lak'ots daamagamashama naantadoos ça-ŋgisha alaawot nilamaç'ariilasaanduk'a naantadoos, nagana naaŋgishoots nalabi mañç'arok'o-saanduk'a aluuŋaarok'w ŋgisha alana kámantadasama. Ça-ŋgisha aluuntadas alana nuuk'ot nanooraga nalamaama. Nagana káboŋgwa, ŋgishaaká kádaamagamashama nuugahatsa alaawot nilasaanduk'a kooma ee-atsen. Lak'ots daamagamashama eelekaaluwa magahatsa-ça-ŋgisha nzaaç jinda eelekaaluwa magahatsama alaapas nala. Nagana káboŋgwa k'otaam makwaak'wa aladaamagamashama namahii-saaleda namo'a kágaca. Kaakaalaamkwe mak'otuwa naça-mantuuçama k'otat. T'owaam daamagamashama meeta meeta nuuwud'iil aluuk'ot namahii-saaleda. T'owaam daamagamashama alaatid'oosh makwaak'oma, nuuk'ot nanooragamaama aluuŋgahatsizh namahii-saaleda. -kula, ant'arsa, maaŋk'wareya, caaga

Mak'ota Wud'açakiil kádaamagamashama mantadasa-ça-ŋgisha aluuç kamaanzahatsama;Maahamaamakwe naagahoots mantadasa-ça-ŋgisha namaŋkwaaiilama nalaagahootsizh tisok'wa.

113 a

113 !?.

Daawud'iil adagona nooraga. Daawoto adaagona nagugee'a.

Ŋgafa-duwa daapok'w. Depaak'w agaafa hosa nilaçala. ni

sa

ku

ga

an

maaŋ

ti

t'ar

ru

ya

s'e

caa

re

la

k'wa

oo

1.

3.

2.

4.

1.Duus koho-woja. 2. 3. 113

Magamaça ala-Añjahama

114

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ça-Mak'ota Nagwewud'açiilizh s'iina ala káboŋgwa, degamaça da alaat'o a-waagana nab'aga-etakácá. Akowud'iilanaaŋgwi s'iina na-oka-çawos'iya alaaka Etagaakwa? Eelabi alaaka as'iina a-alana? Aŋgishaçiil kámawota-maalak'otsa alaawot nilaça-mak'ota. Ŋgishaçaká kádaamagamashama kaaçaká eela, “___________________________________”? Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama nagwewud'owaaiil naaká'iyoosh taaŋgale we mbaand mbaand naawud'owiil kamawota tak tak. Nagana wud'açakíil kádaamagamashama ça-mak'ota alana. Ŋgishaçaká kádaamagamashama naaaŋgalaç naawud'owiil matisok'o-s'iina kádaamagamasha kájinda kálaawot nagonahamaama. Ŋgishaçaká kádaamagmashama, nagwewud'iil ameeta, jindaakwe daamagamashama naakahulash kak'waatsitsamaama. Ŋgishaçaká naawud'owiil malak'otsa alaça-mak'ota káluk'omaama. Nagana çaçaká añjaha alamasaanzatsa-makwaak'oma. Lak'oçats daamagamashama kaawotan namaahamaama a-etamakaala-makwaak'oma. Tab'aça jinda kaawotan a-etamakaala-makwaak'oma. T'ooça maŋkwaaiilama kooma gahaçats ee-atselana. Namakad'ashama lak'oçakats daamagamashama kamalak'otsa kalaapeets nilamak'ota.

-Ká-ntsi alaakáat'oosh a-waagana masa-partukaana? -Ká-ntsi alaakáshumash aDooc'e partukaana? -Nagwuud'aban adaamakodama 'aanza nakácá nalana, káandi aluukats?

Mac'ic'ok'o-Gumbas'iilama Ŋgishaçakáts kádaamagamashama nuuc'ic'ok'w ça-ŋgisha na-mbas'iila-matuuçama. Nagana wud'açakiil kádaamagamashama ça-ŋgisha aluut'oots kámagolaalama alaawot mbaand alana, luŋgoçaká kámawud'iilama. Nagana lak'oçats daamagamashama, abeli alaawot kotakoma. ŋgishaçaká kádaamagamashama, nuuk'ot alaawot kotakoçama kánooraga kálamaama. Gahaçakáts kádaamagamashama ça-ŋgisha nzaaç alaawot ee-atsela. Naatsagana nagwaçakád'ok'w, naafareets adaamagamashama a-nzaaç alaafeyoosh ma'iya káliçadaamatigatsama, naak'oto namahii-saaleda ça-ŋgisha alaakaao amaahamaama kotakoma. Daamagamashama alaabas' amakwaak'wa alamaama mawota kotakoma, nuuk'ot nuukanzahats kamakwaak'wa kalaawot kotakoma. -kuwa, daaweya, nneya, hada

114 a

114

Waagana kaB'aga

Nagwewud'açiilizh s'iina ala káboŋgwa degamaça da alaat'o a-waagana nab'aga-etakácá. Nagana káboŋgwa nagwaakwaae aDooc'e, daazhuuhok'w ká-mfaraak'w kácá. Ja alaafuuhon a-ahama kámaañjalaawot ja-partukaana, nagwaawud'ogw

káluguza, daagamats atsa-waagana. Káma'emuwaan etamasa-kácá alana, daaat'oosh a-waagana masa-partukaana. Kámaañjalaabas' a-waagana magasiila-ŋgisha, daafarok'w aDooc'e partukaana ala-nneya, daashumash ká-nneya, waaganaakwe daat'uhweek'w atsen daashume ká-nneya. Nagana daafarok'w aDooc'e alaashume a-waagama alana, daas. Nagana daakats kakácá kámakodok'omá nasuuga.

Nagana daakad'ab'ogw kásuuga, daakodeek'w. Nagwaaso adaamakodama kácá alana, nagana káboŋgwa daakad'aboots 'aanza. Nagana duukakwaae adaamakodama kágu-etamá, daakaao, “Ká-ntsi alaakát'owaam eela?” Nagana daasaanzats aDooc'e eelaaapitaç a-waagana na-oka nalana. Nalabi sha-ja alaafuuhok'w aDooc'e? Káandi alaashumash aDooc'e partukaan?

Ká-ntsi aluukakwaae kakácá kágu-etamá?

1. _uwa

d / k

2. daa_eya

w / g

3. _eya

n / s

4. _ada

l / h 114

Magamaça ala-Añjahama

115

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

!?.

Maawotok'wa ala-Ŋgisha Daamagamashama nilasanduk'a alaawot ça-ŋgisha kamak'otanama ŋgishakáts. Kamazahatsama: Nuukáç kádida magaha-masogwa.

Magama-Ça-Ŋgisha / Mfagok'o-Ça-Ŋgisha Ŋgishaçaká kádaaamagamashama naawud'owiil kamawota tak tak ça-ŋgisha alaawot nagumakotsa na'eyaa-gunza. Nagana çaçakáts añjaha kámawud'owiil. Ŋgishaçaká kadaamagamashama nuuwud' matisok'o-makotsa alaawot na'eyaa-d'aç'a, awud'açaka kamakotsa kalaawot na'eyaa-gunza. Naakatigoots kak'waatsitsamaama makotsa alaakaao ala kotakomakwaak'wa. Etamatigatsamaakwe naats, naawud'ats makwaak'o-ça-ŋgisha alaatugots adaamagamashama kak'waatsitsamaama, we naalak'ots a-etamatigatsama etamagamashama meeta, naawud'iil ça-ŋgisha alaakatigats kak'waatsitsamá. Kaawot makwaak'wa alana kotakoma, naawud'ats a-etamatigatsama daamagamashama kooma kaad'abowaazh makwaak'wa alaakwaak'w alana atsen. Kaabas'kwe mawota kotakoma, ŋgishaçaká naanzahoots.

Mazhija-Yila-Maak'us Ça ŋgisha alaawot nzaaç (4) alana, nagwe'owaas'e a-etamatigatsama meeta kameeta yila-okaag (yila-3) káboŋgwa, naak'ot adaamagamashama kánooraga kálamaama. Kaakad'ook'w adaamagamashama akooma ça-ŋgisha nzaaç alana mak'otama kánooraga kálamaama, naafaroots meeta kameeta, naak'oto namahii-saaleda. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama kájinda naakaawud'ooç makwaak'wa alana kamakwaak'wa kalamaama. Nagana lak'oçats daamagamashama ekaaç, “Anzaŋantsi alaçad'abaaç kakotakoma?” -ŋga, andaha, waaga, bac'a

115 a

115

Maŋkwaaiilama

!?.

nuukáç

nagwed'aba

namada-da

naatab'ats kádida

gunza

nuud'aak'w ab'aga

nilamas'a

magaha-masogwa agizha

alamaama

1.

___ (a) kula

2.

___ (b) ant'arsa

3.

1

4.

gaafa

(c) maaŋk'wareya

___ (d) caaga

1.

3.

2.

4. 115

Magamaça ala-Añjahama

116

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Maŋgahatsa káMawud'iilama Naakáŋgishats kádaamagamashama kámawud'uwa makotsa. Lak'waakáts daamagamashama eelabi alewota káboŋgwa. Çaká kádaamagamashama kájinda kámakwaaook'on ŋgisha. T'o naawud'o taasa-maat'ooshama magamashama. Kaawot adaamagamashama a-alaakaal mawud'iilama, nagana lok'waakáts. T'o naawud'owiil katsamaama, kaakaapaŋaats maatab'atsa, tab'atsaam. Naaakwaaiil malak'otsama, naakáka, “Eelabi alaawot as'iina ala?” Wud'aça ŋgisha ala-añjahamá. Nagana naakáŋgishats kádaamagamashama malañahok'o-da alana, nuutigats kak'waatsitsamaama. Naakáka, “Wuli alekaala mawud'iila-mazila-ŋgisha ala?” Jinda naalok'ots, naaka, “Wuli alekaalaash mawud'iilama kooma ala?” Gahaçats malañahok'oma alilabaand ka-alila-okaag ee-atselana.

ça-Mak'ota -Nagwewud'açiilizh s'iina ala káboŋgwa degamaça da alaad a-ma-YeCaaya ká-eemá. K'otaçaká kádaamagamashama maakwaaaiila-ça-ŋgisha alila-s'iina namahii-saaleda. Nagana lak'waakáts daamagamashama kámawud'iilama. Aŋgishaçiil mawota-ça-mak'ota ala? Ŋgishaçakáts kádaamagamashama naawud'o ça-mak'ota nilanooraga nalamaama. Ŋgishaaçakáts kádaamagamashama eelewud'açakiil kádaamagamashama ça-makota alamaat'ooshama. Naakáŋgishats kádaamagamashama, nagwewewota a-ahama nagumawud'iilama kámahuluukash adaamagamashama kak'waatsitsamaama nagwaaat'oosh a-ahama kágwetugwaas. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama kámatiguuts kak'waatsitsamaama ça-mak'otsa alehuluukaan mawud'iilama. Nagana káboŋgwa, çaçaká añjaha kámawud'uwiil akooma meeta kameeta. Ŋgishaçakáts kádaamagamashama kákooma kámawud'uwiil ça-mak'ota nagumeetaagwa meeta kameeta kámaluŋgoká kálaguza. Ara degolaalara meeta etamagamashama kámawud'iila ça-mak'ota ala. Jindaakwe daamagamashama naakahuloosh kak'waatsitsamaama. Ara nagwekaara ká-etamawud'iilama, “Bas'açash mawud'ilama,” ahama debas'aakash, açaakwe saanzaçats gwaçat'oosaaç kak'waatsitsaça gwaa'iicogw a-ahama, 'iiçacogw atsen.” Mahulaçakash nagwaawud'iil a-ahama, nagwekaauwa ká-aça, “Wud'açiil,” kamakaalaçaan mawud'iilama. Etamatigatsama, naat'o daamagamashama nuuwud'iil ee-atselana. Kaakad' amawud'iila-ça-mak'ota káboŋgwa, naakalak'ots a-etamatigatsama daamagamashama.

-Ká-ntsi alaakámaatsi a-YeDam? -Kámaañja-ntsi alaakát'it' a-ŋga? -Eelabi alaaka a-eemá káduumá? -Káandi alaad'abogw a-YeDam?

116 a

116

Mada-Ŋga

maa t'i t'izh daa wu d'ats

maat'it'izh

daawud'ats

a laa ká t'it' alaakát'it'

Na-oká nameetá YeDamá kadídamá daawot namada-ŋga. Daaka a-YeDam kádidamá kameeta káluu'o s'eemá YeCaaya, “Zeeçeeç ŋga ala egohotiil ká-mbas'aan mat'it'a, ara detsara káligica kílamaçilok'o-aya ká-mfama nagwewotila nagumasa-ŋga. Nagwaats a-YeDam káligica, daad'abogw, daaçileek'w aya, daakakwaae. Nagwewud'açiilizh s'iina ala káboŋgwa, degamaça da alaad a-ma-YeCaaya

ká-eemá.

Nagwaad'abeegw kíla-eba daaat'oosh aya daawud'ats ŋga namaañja maat'it'izh. Daamaatsi, daagamats YeCaaya, daaká, “Ká-ntsi alaakábas'aam magohotiila-ŋga ala namaañja?” Daaka aduumá, “Ara tso nde, arkaalashaaŋgo magohotiilama namaashiyaakwa, kámaañjalana alaakát'it' a-ŋga a-ala.” Nagana daaka eemá, “We matigarakáts ká-ama eeluunt'o mada-ŋga.”

116

Magamaça ala-

117

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

!?.

Maawotok'wa ala-Ŋgisha Mat'ooça daamagamashama masiyuuk'w malak'otsa maŋkosa-ça-ŋgisha, nagana káboŋgwa etaabaaganzah kajinda maŋkosa-ça-ŋgisha malak'oçats maaho. Nagana kadaamaç'arok'o-mas'amaama ka-mmazhamaama maaŋgashowiil. Jindaakwe mat'ooça dida alana malak'otsa maŋkosa-ŋgisha alana nagana etabeekawaaga maanzahaaga maaŋgamuwiil maŋgishuuts.

Magama-Ça-Ŋgisha / Mfagok'o-Ça-Ŋgisha Nagana lak'ots daamagamashama nuutigats kak'waatsistamaama ça-ŋgisha alaawot nilamatisok'omañç'ariila-saanduk'a. Lak'ots daamagamashama naantadoos ça-ŋgisha alaawot nilamaç'ariilasaanduk'a naantadoos, nagana naaŋgishoots nalabi mañç'arok'o-saanduk'a aluuŋaarok'w ŋgisha alana kámantadasama. Ça-ŋgisha aluuntadas alana nuuk'ot nanooraga nalamaama. Nagana káboŋgwa, ŋgishaaká kádaamagamashama nuugahatsa alaawot nilasaanduk'a kooma ee-atsen. Lak'ots daamagamashama eelekaaluwa magahatsa-ça-ŋgisha nzaaç jinda eelekaaluwa magahatsama alaapas nala. Nagana káboŋgwa k'otaam makwaak'wa aladaamagamashama namahii-saaleda namo'a kágaca. Kaakaalaamkwe mak'otuwa naça-mantuuçama k'otat. T'owaam daamagamashama meeta meeta nuuwud'iil aluuk'ot namahii-saaleda. T'owaam daamagamashama alaatid'oosh makwaak'oma, nuuk'ot nanooragamaama aluuŋgahatsizh namahii-saaleda.

tisok'wa.

Mak'ota Wud'açakiil kádaamagamashama mantadasa-ça-ŋgisha aluuç kamaanzahatsama;Maahamaamakwe naagahoots mantadasa-ça-ŋgisha namaŋkwaaiilama nalaagahootsizh

117 a

117

!?.

Jaaja daashook'w a-mba-aya. Daas ahosa ahomá. Daawot adida nagumaasiya. Naagamoosh agaashala kámaanzhuukiilan luk'omaama.

ni

ba

ka

ma

ta

waan

ti

naa

ra

bo

t'i

lee

ye

c'a

man

oo

1.

3.

2.

4.

1.Duuc'aŋ buuna namaaŋk'ork'wareya.

2. 3. 117

Magamaça ala-

118

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ça-Mak'ota -Nagwewud'açiilizh s'iina ala káboŋgwa, degamaça da alaad a-ma-YeCaaya ká-eemá. Akowud'iilanaaŋgwi s'iina na-oka-çawos'iya alaaka Etagaakwa ? Eelabi alaaka as'iina a-alana? Aŋgishaçiil kámawota-maalak'otsa alaawot nilaça-mak'ota. Ŋgishaçaká kádaamagamashama kaaçaká eela, “___________________________________”? Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama nagwewud'owaaiil naaká'iyoosh taaŋgale we mbaand mbaand naawud'owiil kamawota tak tak. Nagana wud'açakíil kádaamagamashama ça-mak'ota alana. Ŋgishaçaká kádaamagamashama naaaŋgalaç naawud'owiil matisok'o-s'iina kádaamagamasha kájinda kálaawot nagonahamaama. Ŋgishaçaká kádaamagmashama, nagwewud'iil ameeta, jindaakwe daamagamashama naakahulash kak'waatsitsamaama. Ŋgishaçaká naawud'owiil malak'otsa alaça-mak'ota káluk'omaama. Nagana çaçaká añjaha alamasaanzatsa-makwaak'oma. Lak'oçats daamagamashama kaawotan namaahamaama a-etamakaala-makwaak'oma. Tab'aça jinda kaawotan a-etamakaala-makwaak'oma. T'ooça maŋkwaaiilama kooma gahaçats ee-atselana. Namakad'ashama lak'oçakats daamagamashama kamalak'otsa kalaapeets nilamak'ota.

-Nagwaandis'ok'w a-YeCaaya mada-ŋga ntsi alaad jinda? -Ntsi alaado ama-wodaazha-YeCaaya káboŋgwa nagwaakatigatsizh a-YeCaaya? -Eelabi alaaka a-YeCaaya nagwaamaatsi?

Mac'ic'ok'o-Gumbas'iilama Ŋgishaçakáts kádaamagamashama nuuc'ic'ok'w ça-ŋgisha na-mbas'iila-matuuçama. Nagana wud'açakiil kádaamagamashama ça-ŋgisha aluut'oots kámagolaalama alaawot mbaand alana, luŋgoçaká kámawud'iilama. Nagana lak'oçats daamagamashama, abeli alaawot kotakoma. ŋgishaçaká kádaamagamashama, nuuk'ot alaawot kotakoçama kánooraga kálamaama. Gahaçakáts kádaamagamashama ça-ŋgisha nzaaç alaawot ee-atsela. Naatsagana nagwaçakád'ok'w, naafareets adaamagamashama a-nzaaç alaafeyoosh ma'iya káliçadaamatigatsama, naak'oto namahii-saaleda ça-ŋgisha alaakaao amaahamaama kotakoma. Daamagamashama alaabas' amakwaak'wa alamaama mawota kotakoma, nuuk'ot nuukanzahats kamakwaak'wa kalaawot kotakoma. -taak'a, yilamá, caaga, nooraga

118 a

118

Mada-Ŋga

Nagwewud'açiilizh s'iina ala káboŋgwa, degamaça da alaad a-ma-YeCaaya ká-eemá.

Nagana daawe aduwa a-alana daa'iish natigana-eemá, daawud'ash k'otat eelaat'o a-eemá mada-ŋga jinda eelaat'o mac'aŋa-kohwa. Nagwaats a-eemá ká-

boŋgwa kálimitsa, daakahulash a-duumá ala-eemá, daad ŋga hii daaandis'ok'w. Daac'aŋ jinda kohwa daakadats kakama. Nagana daawe ama-wodaazhamá, daakaao, “Taaeets ŋga aluwa alana eed'aambilats?” Daakátaaeekwe a-YeCaaya ŋga alana, nagwaaso, duuka, “He he! Daaman akohwa yedare' kacanaka, darka kámaak'aŋarakats k'waatsitsam.” Duukaka ama-wodaazhamá, “Eelabi alaat'owaam madama?” Daakatigatskwe nagana hii kama-wodazhamá eelaat'o madama. Nagana duukahulash ama-wodaazhamá ee-atselana. Nagaawe eemá nalimitsa, daaka, “Wuli alaad ŋga ala?” Nagana daamaatsi a-YeCaaya, daaka, “Ká-ntsi?” Daakaakwe eemá, “Daaman tso kacanaka! Kámaañjalana alarkáka ká-ama eelana.” Naganaaça daaaŋgahaaiil YeCaaya mar-

ra namagamaça nalana. Ká-ntsi alaaká'iish a-YeCaaya natigana-eemá?

Eelabi alaakaao amawodaazha-YeCaaya nagwaad'aamboots kohwa? Ká-ntsi alaakálok'ots a-eemá YeCaaya?

1. __aak'a

t / ts

2. __ilimá

y / sh

3. __aaga

ç/ c

4. noo__aga

r / a 118

Magamaça ala-Añjahama

119

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

!?.

Maawotok'wa ala-Ŋgisha -kámaŋgishats kádaamagamashama kamakal ma'iiça maç'arok'-ŋgisha kagumahalaçama azhaçila. -Daagu ak'owa. ( Daaguuo ak'owa ) -Daa'oots a-ŋgafa. ( Daa'ooots agaafa ) -Daakaleyo adaamaleya kakeya. ( Daakale a-etamaleya kakeya )

Magama-Ça-Ŋgisha / Mfagok'o-Ça-Ŋgisha Ŋgishaçaká kádaaamagamashama naawud'owiil kamawota tak tak ça-ŋgisha alaawot nagumakotsa na'eyaa-gunza. Nagana çaçakáts añjaha kámawud'owiil. Ŋgishaçaká kadaamagamashama nuuwud' matisok'o-makotsa alaawot na'eyaa-d'aç'a, awud'açaka kamakotsa kalaawot na'eyaa-gunza. Naakatigoots kak'waatsitsamaama makotsa alaakaao ala kotakomakwaak'wa. Etamatigatsamaakwe naats, naawud'ats makwaak'o-ça-ŋgisha alaatugots adaamagamashama kak'waatsitsamaama, we naalak'ots a-etamatigatsama etamagamashama meeta, naawud'iil ça-ŋgisha alaakatigats kak'waatsitsamá. Kaawot makwaak'wa alana kotakoma, naawud'ats a-etamatigatsama daamagamashama kooma kaad'abowaazh makwaak'wa alaakwaak'w alana atsen. Kaabas'kwe mawota kotakoma, ŋgishaçaká naanzahoots.

Mazhija-Yila-Maak'us Ça-ŋgisha alaawot nzaaç (4) alana, nagwe'owaas'e a-etamatigatsama meeta kameeta yila-okaag (yila-3) káboŋgwa, naak'ot adaamagamashama kánooraga kálamaama. Kaakad'ook'w adaamagamashama akooma ça-ŋgisha nzaaç alana mak'otama kánooraga kálamaama, naafaroots meeta kameeta, naak'oto namahii-saaleda. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama kájinda naakaawud'ooç makwaak'wa alana kamakwaak'wa kalamaama. Nagana lak'oçats daamagamashama ekaaç, “Anzaŋantsi alaçad'abaaç kakotakoma?” -gac'aŋok'wa, aya-kuwa, kaampa, kama, keya ,kaca

119 a

119

Maŋkwaaiilama

!?.

Daagu ak'owa.

Daa'oots a-ŋgafa. Daakaleyo adaamaleya kakeya.

1.

___ (a) mata

2.

___ (b) maŋka

3.

1

4.

(c) baranaat'i

___ (d) waanc'a

1.

3.

2.

4. 119

Magamaça ala-Añjahama

120

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ça-Ḿak'ota Aŋgishaças kadaamagamashama kámawota-ça-mak'ota. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama kámawud'uwiil káluk'omaama. Lak'oçats nadaamagamashama b'aga meeta kámawud'iilamantadasa-ça-ŋgisha meeta, naakáluuŋgw kámawud'iilama káluguza. Ee-atsen ŋgishaçaká kádaamagamashama ká-mfad'uwa kámawud'iilama meeta kameeta, jindaakwe alaawoto namaat'oos'eya, naakahuloosh kak'waatsitsamaama s'iina aluuwot namawud'iilama. -YeC'uli nagobadaŋga ntse da alaad'abats a-ahama kámalak'otsama ŋgishaçats.

-Koho-ntsi alaac'aŋ a-YeC'uli? -Na-ntsi alaahas a-YeC'uli kama? -Káandi alaashumash a-YeC'uli kama?

T'ooça daamagamashama kooma naawud'o ça-ŋgisha alaawot nilasaanduk'a. Nagana káboŋgwa naakáluŋo kámawud''iilama kcanaka. Nagwewud'açakiil at'ooçakásh na'eyaa-d'aça ká'eyaa-gunza. Wud'açiil lisaanduk'a nagana lak'oçats daamagamashama. Deekaalaça magahatsa-ça-ŋgisha kaçaŋgisha kalaawot nilasaanduk'a. Gahaçats kamaanzahama alatisok'wa kadaamagamashama koowa, nagana k'otaça namahiisaaleda. ŋgishaçaká kádaamagamashama nuupaŋ jinda buugahats cannak. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama nuuk'ot ça-ŋgisha alana kilanooraga kálamaama. -'isha-mata, paatuwa, maaŋk'wareya, waanc'a

!?.

Maawotok'wa ala-Ŋgisha Daamagamashama ça-ŋgisha alaawot na-A kalaawot na-B A: etamaleya, ŋgafa, dagona, gashala, gaafa, B: Daamaleya, gaafa, daagona, gaashala, ŋgafa

120 a

120

Maŋkwaaiila-Guma'iisha Magahatsa-Masogwa

Nagwewud'açiilizh s'iina ala káboŋgwa, degamaça da alaad'ab nab'aga-YeC'uli nagwaawot nagumagahatsa-ŋga. Kalagas'aha daawot duwa aluu'o YeC'uli. Na-oka nameeta, daad ŋga, daaandis'ok'w. Nagana daac'aŋ koho-bac'a, daakágaas'ok'w kama daahas na'eyaamá kámat'owaan, nagana daakas'aç nagishagahasha nalamá, daakakot b'aga-mas'a rap'. Nagana daagaas'ok'e kama jinda daakadats kohwa. Koho-ntsi alaac'aŋ a-YeC'uli?

Na-ntsi alaahas a-YeC'uli kama? Káandi alaashumash a-YeC'uli kama? c'a -

'i

re waan

ma paa ya

tu

po

k'wa 1.__________________________ ta sha

de maaŋ wa

2.__________________________ 3.__________________________ 4.__________________________

!?.

A) etamaleya, ŋgafa, dagona, gashala, gaafa,

B) Daamaleya, gaafa, daagona, gaashala, ŋgafa

120

Gum'iishama 8– Mada-Magasa Magamaça ala-Añjahama 20 Gaabeya 4

Lesson

121

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ntsi da aluu'o magaha-mawota ? Daamagamashama atsaawot amawota alaça aŋgishaçiíl ka-mmazhaça? Maŋgahatsa káMawud'iilama Naakáŋgishats kádaamagamashama kámawud'uwa makotsa. Lak'waakáts daamagamashama eelabi alewota káboŋgwa. Çaká kádaamagamashama kájinda kámakwaauuk'on ŋgisha. T'o naawud'o taasa-maat'ooshama magamashama kaawot adaamagamashama alaakaal mawud'iilama nagana lok'waakáts. T'o naawud'owiil katsamaama, kaakaapaŋaats maatab'atsa, tab'atsaam. Naaakwaaiil malak'otsama, naakáka, “Eelabi alaawot as'iina ala?” Wud'aça ŋgisha ala-añjahamá. Nagana naakáŋgishats kádaamagamashama malañahok'o-da alana, nuutigats kak'waatsitsamaama. Naakáka, “Wuli alekaala mawud'iila-mazila-ŋgisha ala?” Jinda naalok'ots, naaka, “Wuli alekaalaash mawud'iilama kooma ala?” Gahaçats malañahok'oma alilabaand ka-alila-okaag ee-atselana.

Mac'ic'ok'o-Gumbas'iilama T'owaam daamagamashama nuuc'ic'ok'w kotako-ça-ŋgisha aluupaŋ mac'ic'ok'oma nambas'iilama. T'owaam daamagamashama nuuwud'ogw kágu-ça-ŋgisha kálana. Nagana naatigoots ka'eyaamaama ça-ŋgisha alamá, nagana káboŋgwa wud'açiil koowa. Nagana káboŋgwa, aŋgishaças namac'ak'asa nalamá. Nagana káboŋgwa, ŋgishaakáam kádaamagamashama naak'oto mantadasa-ŋgisha alana nanooraga nalamaama. Nagana wud'ats mantadasa-ŋgisha alaak'oto adaamagamashama naçamantuuçama eelaat'oosh mak'otama ka-obatsa-ça-sa jinda eelaatugoos kaça-matugosama. Nagana shaagwaam nilaagu-daamagamashama, ewud'aatsaam mada-da alaado adaamagamashama, kaaapaŋaatsan matab'atsama, etab'aats maahama.

Mak'otama Tisok'w ŋgishaçaká kádaamagamashama naawud'o makotsa alaawot nanooraga. Nagana t'o daamagamashama naaaŋgisho kámawota kálamakota. Nagana, çaçaká añjaha kádaamagamashama naagahoweets mantadasa-ŋgisha alamakotsa alajinda. Añjaha aluukáç kámaahamaama kámagahowaatsan mantadasa-ŋgisha, naakarook'w. Nagana lak'ots daamagamashama naawud'owiil mantadasa-ŋgisha alaat'o amaahama. Nagana ŋgishaakáts kádaamagamashama eelaac' amakotsa a-alana makwaak'wa jinda. Ŋgishaaká kádaamagamashama nuuk'ot mantadasa-ŋgisha alana nanooraga nalamaama. Çaká añjaha kádaamagamasha kámak'otuwaan kamagahama. Ŋgishaakáts kádaamagamashama nagwuwaat'oosh mak'ota-çiça-ŋgisha naça-matuuçama nameeta, eeluuk'ot ka-obok'o-ça-sa. Kuukarok'w mak'otama nuukahaañç'as kaça-matugosama. Nagana ŋgishaaká kádaamagamashama kágashishama, naakáwud'owiil kádaamagamashama kálaa'iyoosh nilamas'amagamashama. Nagana naashaagw a-etamatigatsama naawud'ats da alaado adaamagamashama.

121a

121

Magaha-Mawota

ká ma s'a ma ga ma sha má

kámas'a- magamashamá daa ma ga ma sha ma

ká ma wo daa zha má

daamagamashama

Káma-wodaazhamá

1. WoGazi _____________. 2. Jaaja daas __________

gaanza/ gaziya .

gaziya / gaanza

3. WoHanc'o ___________ .

etabaaca/ etabac'a

4. YeC'uli________lafuureya .

Daanc'/ daanc'

1. Faatima daakahatalis mas'amá. 2. 3.

121

Lesson

122

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ça-Mak'ota Nagwaçawud'iilizh ça-mak'ota ala káboŋgwa, degamaça ŋgisha alaaaŋgishats a-WoMuhwa káma-wodaazhamá. Aŋgishaçiil kámawota-mawud'iila-nooraga ala. Ŋgishaçaká kádaamagamashama naawud'owiil nooraga kamawota tak tak. Lak'ots nadaamagamashama b'aga meeta, naafad', naakáluuŋgw kámawud'iila-mantadasa-ŋgisha. Nagana káboŋgwa, naawud'iil adaamagamashama ajinda jinda-mantadasa-ŋgisha. Nagana naakahulan ajinda mawud'iila-mantadasa-ŋgisha alana ee-atsen. Nagwaawot a-etamagamashama ameeta namawud'iilama, nuukahulash adaamagamashama ajinda kak'waatsitsamaama nanooraga nalamaama. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama nuuwud'iil maalok'otsa alaapats naçamawud'iilama nalana. Nagana lak'ots kotakoça-makwaak'wa nagudaamagamashama, k'otaaká namahii-saaleda.

-Eelabi alaaka a-WoDaaiya ká-WoTaageya? -Ntsi magaha-da alaado ama-WoDaaiya ka-WoTaage? -Wuli etagaafeegwa alaaka káma-wodaazhamá “Wotaça eelam”?

Nooraga Alaace Çaañjaha ká-Etamatigatsama Namatisok'o-Gaabeya (nala-1) Ntsi aluuka magaha-mawota? Nalimas'a-magamashama nalaça, wuli etamagamashama alaac' magaha-mawota? Nak'waaebaça, awotan ab'aga a-alaac' magaha-mawota? Kaawotan ŋgishaçats s'eemaama.

122a

122

Magaha-Mawota

Naguçawud'iilazh ça-mak'ota ala káboŋgwa, degamaça ŋgisha alaaaŋgishats a-WoMuhwa káma-wodaazhamá. Na-oka nameeta daawot daamagamashama okaag aluu'o s'eemaamá WoDaaiya, WoMuhwa, WoTaageyaakwe. Daawoto nameetaaçak'waaeba. Didaakwe alana daamagamashama tso. Daatso kámas'amagamashama, daakáka a-etamatigatsama, “Aça ziyaala nagwekwaaça ká-ebaça, matsaça mantab'açats ma-obaça kama-eeça.” Nagana daaka a-WoMuhwa káma-wodaazhamá, “Açagasok'waaç ŋgisha alaaŋgisheets a-etamatigatsama ká-akwa nagwakowote namas'a-mgamashama? “Ziyaala matsookwa matab'ookots ma-obokwa kasha-ma-eekwa.” Nagwaakwaae a-WoMuhwa namas'a-magamashama kashamagaazhija, daaŋkohok'w me'a alamaama, ma-WoDaaiyaakwe kaWoTaage uuŋkohok'waaŋgo me'a alamaama.

Eelabi alaaka a-WoDaaiya ká-WoTaageya? Ntsi magaha-da alaado ama-WoDaaiya ka-WoTaageya? Wuli etagaafeegwa alaaka káma-wodaazhama wotaça eelam? Nooraga Alaace Çaañjaha ká-Etamatigatsama

122

Lesson

123

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

!?.

Maawotok'wa ala-Ŋgisha Mat'ooça daamagamashama masiyuuk'w malak'otsa maŋkosa-ça-ŋgisha, nagana káboŋgwa etaabaaganzah kajinda maŋkosa-ça-ŋgisha malak'oçats maaho. Nagana kadaamaç'arok'o-mas'amaama ka-mmazhamaama maaŋgashowiil. Jindaakwe mat'ooça dida alana malak'otsa maŋkosa-ŋgisha alana nagana etabeekawaaga maanzahaaga maaŋgamuwiil maŋgishuuts.

Magama-Ça-Ŋgisha / Mfagok'o-Ça-Ŋgisha Nagana lak'ots daamagamashama nuutigats kak'waatsistamaama ça-ŋgisha alaawot nilamatisok'omañç'ariila-saanduk'a. Lak'ots daamagamashama naantadoos ça-ŋgisha alaawot nilamaç'ariilasaanduk'a naantadoos, nagana naaŋgishoots nalabi mañç'arok'o-saanduk'a aluuŋaarok'w ŋgisha alana kámantadasama. Ça-ŋgisha aluuntadas alana nuuk'ot nanooraga nalamaama. Nagana káboŋgwa, ŋgishaaká kádaamagamashama nuugahatsa alaawot nilasaanduk'a kooma ee-atsen. Lak'ots daamagamashama eelekaaluwa magahatsa-ça-ŋgisha nzaaç jinda eelekaaluwa magahatsama alaapas nala. Nagana káboŋgwa k'otaam makwaak'wa aladaamagamashama namahii-saaleda namo'a kágaca. Kaakaalaamkwe mak'otuwa naça-mantuuçama k'otat. T'owaam daamagamashama meeta meeta nuuwud'iil aluuk'ot namahii-saaleda. T'owaam daamagamashama alaatid'oosh makwaak'oma, nuuk'ot nanooragamaama aluuŋgahatsizh namahii-saaleda. -çaañjaha , muhu , siya , gisha

Mak'ota Wud'aakiil kádaamagamashama mantadasa-ŋgisha alatisok'wa, nagana kámak'otuwaan amaahama kaluk'omaama mantadasa-ŋgisha jinda mbaand kámawota-da kájinda.

123a

123

!?.

Karmila daawot namas'a-makodok'o-da. Daadaak'w daagona naguuga narra. Daatoko adida kámac'ak'owaaek'w zoŋa naja. Daatoko adida naja. ñ

gi

ko

ha

ya

koo

si

çaa

ru

bo

sha

lee

ja

mu

luu

oo

1.

3.

2.

4. K'otaça okaag maŋkosa-ça-ŋgisha alamagaha-mawota.

1.Nagwuuyizhats b'aga-b'aga, daagah. 2. 3. 123

Lesson

124

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ça-Mak'ota Nagwaçawud'iilizh ça-mak'ota ala káboŋgwa, degamaça ŋgisha alaaaŋgishats a-WoMuhwa káma-wodaazhamá. Akowud'iilanaaŋgwaakwi s'iina na-oka-çawos'iya alaaka Magaha-Mawota? Eelabi alaaka as'iina a-alana? Aŋgishaçiil kámawota-maalak'otsa alaawot nilaça-mak'ota. Ŋgishaçaká kádaamagamashama kaaçaká eela, “___________________________________”? Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama nagwewud'owaaiil naaká'iyoosh taaŋgale we mbaand mbaand naawud'owiil kamawota tak tak. Nagana wud'açakíil kádaamagamashama ça-mak'ota alana. Ŋgishaçaká kádaamagamashama naaaŋgalaç naawud'owiil matisok'o-s'iina kádaamagamasha kájinda kálaawot nagonahamaama. Ŋgishaçaká kádaamagmashama, nagwewud'iil ameeta, jindaakwe daamagamashama naakahulash kak'waatsitsamaama. Ŋgishaçaká naawud'owiil malak'otsa alaça-mak'ota káluk'omaama. Nagana çaçaká añjaha alamasaanzatsa-makwaak'oma. Lak'oçats daamagamashama kaawotan namaahamaama a-etamakaala-makwaak'oma. Tab'aça jinda kaawotan a-etamakaala-makwaak'oma. T'ooça maŋkwaaiilama kooma gahaçats ee-atselana. Namakad'ashama lak'oçakats daamagamashama kamalak'otsa kalaapeets nilamak'ota.

-A-wuli alaaka, “Ziyaala ekoduwaaŋgo ahwa ká-aça”? -Ma-wuli alaaas'açats kálagaziya? -Ká-ntsi aluukáfeesh ma-WoTaageya adaalimas'a a-alamaama?

Maŋgisha kaMaat'oos'eya Paŋaça ça-ŋgisha alaawot nilaagu-maŋkwaaiilama. Nagana wud'açiil kádaamagamashama ça-ŋgisha okaag alaawot nilasaanduk'a nalana. T'owaam daamagamashama naatigoots ka'eyaamaama ça-ŋgisha alaawot nilasaanduk'a, nagana naafarats ameeta b'aga, naakáluŋgw kámawud'iilama. Nagana lak'otsaam daamagamashama makaam, “Anzaŋantsi çaŋgisha alaawot nilasaanduk'a nala? Kaakwaaek'w a-Etamagamashama kamagahama nagwuukáb'aciil 'eyaamaama. Nagana t'owaam duwa alana naagahoots kadaamagamashama kajinda makwaak'wa alana koowa. Nagwaawud'iilizh adaamagamashama ça-ŋgisha alaawot nilasaanduk'a nalana káboŋgwa, lok'otsaam maahama ekaakáam, “Wud'aça alila-saanduk'a alatisok'wa, abi ça-ŋgisha alaanzah nilasaanduk'a?? Ŋgishaakáts kádaamagamashama nuutigats kak'waatsitsmaama. Çakáts kádida kájinda nuuŋgishats makwaak'oma. Kamaa'ematsaaŋgokwe daamagamashama alaahatowaak'w alaa'iyoosh káb'aga-mas'a. Nagana káboŋgwa, nuukahulan maŋkaaiilama, nuud ee-atsen.

124a

124

Magaha-Mawota

Naguçawud'iilazh ça-mak'ota ala káboŋgwa, degamaça ŋgisha alaaaŋgishats a-WoMuhwa káma-wodaazhamá. Nagana kashamagaazhija daawe ab'ugwa, daad'aak'osh me'a alama-WoDaaiya kalama-WoTaage, daashashok'w. Nagana duwaambe

ab'aga, duumuc b'ugwa alana, duushok'w. Daamaç a-obamá ká-WoDaaiya kasha-obama ala-WoTaage. Daakákaao kádidamaama, “Ziyaala makodilaaŋgo ahwa ka-aça nagwaçabas' me'a mazema.” Nagana daaas'aç'oots ama-WoDaaiya ka-WoTaage kílagaziya, daa'iyoosh, daa'íso hii. Nagana káboŋgwa, daakwaaowe ká-eba daa'iyoosh, daasaanzoots ganasa alamaama. Nagana daaka a-WoDaaiya

ká-WoTaage, “Mazha ama! Kámakoduwaan adaalimas'a a-alokwa ahwa ká-akwa, t'ookwa magaha-da meeta aleshaab'aaç yilamaama.” Nagana daats a-WoDaaiya, daatab'ats daalimas'a alamá, WoTaageyaakwe daats, daat'o ee-atselana. Daakohook'w me'a alamaama

ahut', jinda daado ŋga kasha-kohwa, daasiyoots, daakazahooç daalimas'a alamaama. Nagwaat'oo zi zi ee-atselana, daafeyoosh adaalimas'a

a-alamaama, daakákodo ahwa kasha-b'aka. Nagana daa'iyoosh kamaaŋgahaça. Daaaŋgahaaiil daalimas'a alamaama.

Paŋaça ça-ŋgisha alaawot nilasaanduk'a nalajindama. 1. s'e

2. hu

3. bi

pok'w

me'a

naatuwa

huma

s'eema

kuwa

biya

duutokw

dama

124

Lesson

125

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

!?.

Maawotok'wa ala-Ŋgisha -Tell the students to change the negative sentences in to positive. WoFaanzaga daat'uhok'w maaŋgowa. (WoFaanzaga at'uhok'waaŋgo maaŋgowa.) YeShagaaw daansheek'w maañja. (YeShagaao ansheek'waaŋgo maañja.) Daamic a-YeHiik'wa waagana. (Amicaaŋgo a-YeHiik'wa waagana.)

Magama-Ça-Ŋgisha / Mfagok'o-Ça-Ŋgisha Ŋgishaçaká kádaaamagamashama naawud'owiil kamawota tak tak ça-ŋgisha alaawot nagumakotsa na'eyaa-gunza. Nagana çaçakáts añjaha kámawud'owiil. Ŋgishaçaká kadaamagamashama nuuwud' matisok'o-makotsa alaawot na'eyaa-d'aç'a, awud'açaka kamakotsa kalaawot na'eyaa-gunza. Naakatigoots kak'waatsitsamaama makotsa alaakaao ala kotakomakwaak'wa. Etamatigatsamaakwe naats, naawud'ats makwaak'o-ça-ŋgisha alaatugots adaamagamashama kak'waatsitsamaama, we naalak'ots a-etamatigatsama etamagamashama meeta, naawud'iil ça-ŋgisha alaakatigats kak'waatsitsamá. Kaawot makwaak'wa alana kotakoma, naawud'ats a-etamatigatsama daamagamashama kooma kaad'abowaazh makwaak'wa alaakwaak'w alana atsen. Kaabas'kwe mawota kotakoma, ŋgishaçaká naanzahoots.

Mazhija-Yila-Maak'us Ça-ŋgisha alaawot nzaaç (4) alana, nagwe'owaas'e a-etamatigatsama meeta kameeta yila-okaag (yila-3) káboŋgwa, naak'ot adaamagamashama kánooraga kálamaama. Kaakad'ook'w adaamagamashama akooma ça-ŋgisha nzaaç alana mak'otama kánooraga kálamaama, naafaroots meeta kameeta, naak'oto namahii-saaleda. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama kájinda naakaawud'ooç makwaak'wa alana kamakwaak'wa kalamaama. Nagana lak'oçats daamagamashama ekaaç, “Anzaŋantsi alaçad'abaaç kakotakoma?” -Atsaam kásuuga. -Afeeshaaŋgo ŋga-shuwa. -Náád magahama.

125a

125

Maŋkwaaiilama

!?.

Wofaanzaga daat'uhok'w maaŋgowa. YeShagaao daansheek'w maañja. Daamic a-YeHiik'wa waagana.

1.

___ (a) siya

2.

___ (b) gisha

3.

1

4.

(c) çaañjaha

___ (d) muha

1. A

.

2. A

.

3. N

. 125

Lesson

126

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

-Atsuut'o magasalis obaça ? -Ka-ntsi aluut'o magasajalis obaça? -Ntsi aled'aba adaamagasalisa-obamá? Maŋgahatsa káMawud'iilama Naakáŋgishats kádaamagamashama kámawud'uwa makotsa. Lak'waakáts daamagamashama eelabi alewota káboŋgwa. Çaká kádaamagamashama kájinda kámakwaauuk'on ŋgisha. T'o naawud'o taasa-maat'ooshama magamashama kaawot adaamagamashama alaakaal mawud'iilama nagana lok'waakáts. T'o naawud'owiil katsamaama, kaakaapaŋaats maatab'atsa, tab'atsaam. Naaakwaaiil malak'otsama, naakáka, “Eelabi alaawot as'iina ala?” Wud'aça ŋgisha ala-añjahamá. Nagana naakáŋgishats kádaamagamashama malañahok'o-da alana, nuutigats kak'waatsitsamaama. Naakáka, “Wuli alekaala mawud'iila-mazila-ŋgisha ala?” Jinda naalok'ots, naaka, “Wuli alekaalaash mawud'iilama kooma ala?” Gahaçats malañahok'oma alilabaand ka-alila-okaag ee-atselana. Mac'ic'ok'o-Gumbas'iilama

T'owaam daamagamashama nuuc'ic'ok'w kotako-ça-ŋgisha aluupaŋ mac'ic'ok'oma nambas'iilama. T'owaam daamagamashama nuuwud'ogw kágu-ça-ŋgisha kálana. Nagana naatigoots ka'eyaamaama ça-ŋgisha alamá, nagana káboŋgwa wud'açiil koowa. Nagana káboŋgwa, aŋgishaças namac'ak'asa nalamá. Nagana káboŋgwa, ŋgishaakáam kádaamagamashama naak'oto mantadasa-ŋgisha alana nanooraga nalamaama. Nagana wud'ats mantadasa-ŋgisha alaak'oto adaamagamashama naçamantuuçama eelaat'oosh mak'otama ka-obatsa-ça-sa jinda eelaatugoos kaça-matugosama. Nagana shaagwaam nilaagu-daamagamashama, ewud'aatsaam mada-da alaado adaamagamashama, kaaapaŋaatsan matab'atsama, etab'aats maahama. Mak'otama Tisok'w ŋgishaçaká kádaamagamashama naawud'o makotsa alaawot nanooraga. Nagana t'o daamagamashama naaaŋgisho kámawota kálamakota. Nagana, çaçaká añjaha kádaamagamashama naagahoweets mantadasa-ŋgisha alamakotsa alajinda. Añjaha aluukáç kámaahamaama kámagahowaatsan mantadasa-ŋgisha, naakarook'w. Nagana lak'ots daamagamashama naawud'owiil mantadasa-ŋgisha alaat'o amaahama. Nagana ŋgishaakáts kádaamagamashama eelaac' amakotsa a-alana makwaak'wa jinda. Ŋgishaaká kádaamagamashama nuuk'ot mantadasa-ŋgisha alana nanooraga nalamaama. Çaká añjaha kádaamagamasha kámak'otuwaan kamagahama. Ŋgishaakáts kádaamagamashama nagwuwaat'oosh mak'ota-çiça-ŋgisha naça-matuuçama nameeta, eeluuk'ot ka-obok'o-ça-sa. Kuukarok'w mak'otama nuukahaañç'as kaça-matugosama. Nagana ŋgishaaká kádaamagamashama kágashishama, naakáwud'owiil kádaamagamashama kálaa'iyoosh nilamas'amagamashama. Nagana naashaagw a-etamatigatsama naawud'ats da alaado adaamagamashama.

126a

126

Magasalisa-Obamá ka-Eemá

ká maa la ŋa çaaŋ go kámaalaŋaçaaŋgo na gwaa hi yaagw

Ka sa ça maaŋ gwa

nagwaahiyaagw

kasaçamaaŋgwa

1.YeDam daakaçok'w káduwa____. kuma / kuumá

2. Dama__________

.

daac / daac'

3. Maañja ___________ .

daasogw / daaso

4. Maaŋgowa________ .

daad'ah / daad'ah

1.Balibind daaç ká-obamá daaŋgeya. 2.

.

3.

126

Lesson

127

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ça-Mak'ota Nagwaçawud'iilizh ça-mak'ota ala káboŋgwa degamaça da alaadab nab'aga-dida-WoDam nagwaatso kílakee-masha. Aŋgishaçiil kámawota-mawud'iila-nooraga ala. Ŋgishaçaká kádaamagamashama naawud'owiil nooraga kamawota tak tak. Lak'ots nadaamagamashama b'aga meeta, naafad', naakáluuŋgw kámawud'iila-mantadasa-ŋgisha. Nagana káboŋgwa, naawud'iil adaamagamashama ajinda jinda-mantadasa-ŋgisha. Nagana naakahulan ajinda mawud'iila-mantadasa-ŋgisha alana ee-atsen. Nagwaawot a-etamagamashama ameeta namawud'iilama, nuukahulash adaamagamashama ajinda kak'waatsitsamaama nanooraga nalamaama. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama nuuwud'iil maalok'otsa alaapats naçamawud'iilama nalana. Nagana lak'ots kotakoça-makwaak'wa nagudaamagamashama, k'otaaká namahii-saaleda.

Eelabi alaaka aduwa ameeta ká-mmaatsamá? Wuli alaalak'ots adida a-okaaga a-alana? Eelabi alaakaao adida a-mbaand?

Nooraga Alaace Çaañjaha ká-Etamatigatsama NaGaabeya naMbaand- 2 Manasa-mawota Lak'ots daamagamashama. T'o nuwaaŋgishiil mawota-manasa-mawota. Ntsi manasa-da alaataae káb'aga?

127a

127

Magasalisa-Obamá ka-Eemá

Nagwaçawud'iilizh ça-mak'ota ala káboŋgwa degamaça da alaadab

nab'aga-dida-WoDam nagwaatso kílakee-masha. Na-oka na-meeta daawot b'aga meeta aluu'o s'eemá WoDam, daac' didamá okaag. Nagana daakáŋgish kádidamá kasaçamaaŋgwa, daaka, “Aça didam, t'ooçakás'e ká-ŋgisham k'otat. Magaakoçaaŋgo da alab'aga, maa'ooçatsaaŋgo kab'aga, mafaçaaŋgo es'oolaña, dedaaç aça, jinda kámaalaŋaçaaŋgo kámas'amagamashama, káçat'o eelana, da kooma dewota naguça. Na-añjaha nameeta duud kee-masha nak'waaebamaama. Duulak'ots adida a-alana obamaamá, duuka, “Aila detsila kíla-andiŋa kágu-mb'aŋa, dekwaaile kámas'a si.” Nagana duutso kama-okaagamaama, duud'abogw kíla-andiŋa. Nagana duub'aŋ hii. Nagana káboŋgwa, nagwaahiyaagw, daaka aduwa ameeta ká-mmaatsamá, “Tsookwa mazha ká-ebokwa, daahiyaagw.” Daakaao adida a-mbaanda, “Mawuookwaaŋgo ká-eba, tsookwa, fookwa es'oolaña.”

Elabi alaaka aduwa ameeta ká-mmaatsamá? . Wuli alaaLak'ots adida a-okaaga a-alana? Eelabi alaakaao adida a-mbaand?

Nooraga Alaace Çaañjaha ká-Etamatigatsama

127

Lesson

128

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

!?.

Maawotok'wa ala-Ŋgisha Mat'ooça daamagamashama masiyuuk'w malak'otsa maŋkosa-ça-ŋgisha, nagana káboŋgwa etaabaaganzah kajinda maŋkosa-ça-ŋgisha malak'oçats maaho. Nagana kadaamaç'arok'o-mas'amaama ka-mmazhamaama maaŋgashowiil. Jindaakwe mat'ooça dida alana malak'otsa maŋkosa-ŋgisha alana nagana etabeekawaaga maanzahaaga maaŋgamuwiil maŋgishuuts.

Magama-Ça-Ŋgisha / Mfagok'o-Ça-Ŋgisha Nagana lak'ots daamagamashama nuutigats kak'waatsistamaama ça-ŋgisha alaawot nilamatisok'omañç'ariila-saanduk'a. Lak'ots daamagamashama naantadoos ça-ŋgisha alaawot nilamaç'ariilasaanduk'a naantadoos, nagana naaŋgishoots nalabi mañç'arok'o-saanduk'a aluuŋaarok'w ŋgisha alana kámantadasama. Ça-ŋgisha aluuntadas alana nuuk'ot nanooraga nalamaama. Nagana káboŋgwa, ŋgishaaká kádaamagamashama nuugahatsa alaawot nilasaanduk'a kooma ee-atsen. Lak'ots daamagamashama eelekaaluwa magahatsa-ça-ŋgisha nzaaç jinda eelekaaluwa magahatsama alaapas nala. Nagana káboŋgwa k'otaam makwaak'wa aladaamagamashama namahii-saaleda namo'a kágaca. Kaakaalaamkwe mak'otuwa naça-mantuuçama k'otat. T'owaam daamagamashama meeta meeta nuuwud'iil aluuk'ot namahii-saaleda. T'owaam daamagamashama alaatid'oosh makwaak'oma, nuuk'ot nanooragamaama aluuŋgahatsizh namahii-saaleda. -daaŋgeya , lisa , baaba , eeya

Mak'ota Wud'aakiil kádaamagamashama mantadasa-ŋgisha alatisok'wa, nagana kámak'otuwaan amaahama kaluk'omaama mantadasa-ŋgisha jinda mbaand kámawota-da kájinda.

128a

128

!?.

Daahaaŋk' ak'osa-Yaaŋe. Daak'aŋ ak'owa dida. Jimaate daaf keya. Daafeyoosh amadaamfaaga mfa-keya. d'a

ba

ko

sa

ya

koo

li

daaŋ

de

n

s'e

lee

ge

mi

baa

oo

1.

3.

2.

4. K'otaça okaag maŋkosa-ça-ŋgisha alamanasa-mawota.

1. Mpaŋa-maa'ootsa agahaaŋgo. 2.

.

3. 128

Lesson

129

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ça-Mak'ota Nagwaçawud'iilizh ça-mak'ota ala káboŋgwa degamaça da alaadab nab'aga-dida-WoDam nagwaatso kílakee-masha. Akowud'iilanaaŋgwi s'iina na-oka-çawos'iya alaaka Aŋkima Daaç ŋgisha káb'aga ? Eelabi alaaka as'iina a-alana? Aŋgishaçiil kámawota-maalak'otsa alaawot nilaça-mak'ota. Ŋgishaçaká kádaamagamashama kaaçaká eela, “___________________________________”? Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama nagwewud'owaaiil naaká'iyoosh taaŋgale we mbaand mbaand naawud'owiil kamawota tak tak. Nagana wud'açakíil kádaamagamashama ça-mak'ota alana. Ŋgishaçaká kádaamagamashama naaaŋgalaç naawud'owiil matisok'o-s'iina kádaamagamasha kájinda kálaawot nagonahamaama. Ŋgishaçaká kádaamagmashama, nagwewud'iil ameeta, jindaakwe daamagamashama naakahulash kak'waatsitsamaama. Ŋgishaçaká naawud'owiil malak'otsa alaça-mak'ota káluk'omaama. Nagana çaçaká añjaha alamasaanzatsa-makwaak'oma. Lak'oçats daamagamashama kaawotan namaahamaama a-etamakaala-makwaak'oma. Tab'aça jinda kaawotan a-etamakaala-makwaak'oma. T'ooça maŋkwaaiilama kooma gahaçats ee-atselana. Namakad'ashama lak'oçakats daamagamashama kamalak'otsa kalaapeets nilamak'ota.

-Eelabeli alaaka a-obamá káduwa kálaawe taaŋgale? -Kaandi alaatso adida a-mbaanda a-alana káboŋgwa? -Ntsi da alaad'ab nab'aga-dida na-mbaanda nalana?

Maŋgisha kaMaat'oos'eya Paŋaça ça-ŋgisha alaawot nilaagu-maŋkwaaiilama. Nagana wud'açiil kádaamagamashama ça-ŋgisha okaag alaawot nilasaanduk'a nalana. T'owaam daamagamashama naatigoots ka'eyaamaama ça-ŋgisha alaawot nilasaanduk'a, nagana naafarats ameeta b'aga, naakáluŋgw kámawud'iilama. Nagana lak'otsaam daamagamashama makaam, “Anzaŋantsi ça-ŋgisha alaawot nilasaanduk'a nala? Kaakwaaek'w a-Etamagamashama kamagahama nagwuukáb'aciil 'eyaamaama. Nagana t'owaam duwa alana naagahoots kadaamagamashama kajinda makwaak'wa alana koowa. Nagwaawud'iilizh adaamagamashama ça -ŋgisha alaawot nilasaanduk'a nalana káboŋgwa, lok'otsaam maahama ekaakáam, “Wud'aça alilasaanduk'a alatisok'wa, abi ça-ŋgisha alaanzah nilasaanduk'a?? Ŋgishaakáts kádaamagamashama nuutigats kak'waatsitsmaama. Çakáts kádida kájinda nuuŋgishats makwaak'oma. Kamaa'ematsaaŋgokwe daamagamashama alaahatowaak'w alaa'iyoosh káb'aga-mas'a. Nagana káboŋgwa, nuukahulan maŋkaaiilama, nuud ee-atsen.

129a

129

Magasalisa-Obamá ka-Eemá

Nagwaçawud'iilizh ça-mak'ota ala káboŋgwa degamaça da alaadab nab'aga-dida-WoDam nagwaatso kílakee-masha. Nagana daaka aduwa ameeta, “Ara dewura ká-eba, Baaba daakaazh ká-akwa najiba, ‘Kamfaçaaŋgo es'oolaña, dedaaç aça.’” Nagana daats

aduwa ameeta a-alana ká-eba, daad'abok'w obamá ka-eemá namas'amaama. Daalak'ots a-obamá, daaka, “Abeça mmaatsuwa?” Daaka aduwa a-alana, “Daakawotoweesh naboŋgwa.” Nagana káboŋgwa, daatso adida a-mbaand a-alana, daakoho kámas'a kámeeta, daafo es'oolaña kacanaka, daadaç maahama. Nagwaawoto nagumatsa naliçaañjaha, daabe' ameeta kápoohwa, daaas'i acogomá meetaakwe, daabe' daans'i ak'osamá kooma. Nagana daaka a-obama, “Gamaçakáts bana-mas'ijiila-ŋgisha alaça, káçabas'aaç mfaes'oolaña alana, ekaad'abaaŋgo amanasa-da a-ala kooma nab'agaça.” Eelabi alaaka a-obamá káduwa kálaawe taaŋgale? Káandi alaatso adida a-mbaanda a-alana káboŋgwa?

Ntsi da alaad'ab nab'aga-dida na-mbaand nalana?

Paŋaça ça-ŋgisha alaawot nilasaanduk'a nalajindama. 1. dii

2. da

3. zi

mbaŋa

mpa

sama

diiéa

ts'ok'w

homa

dáád

ziyaala

daap

129

Lesson

130

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

!?.

Maawotok'wa ala-Ŋgisha Naguça aluuk'ot (mahalaçam) ça-ŋgisha káma'iiça kamakala kádaamagamasha azhaçila. Daashahi aMaahamad hosa. ( Maahamad daashah 'eyaama. ) Haalim daansheek'w maañja. ( Halima daans'aril p'aans'a.)

Magama-Ça-Ŋgisha / Mfagok'o-Ça-Ŋgisha Ŋgishaçaká kádaaamagamashama naawud'owiil kamawota tak tak ça-ŋgisha alaawot nagumakotsa na'eyaa-gunza. Nagana çaçakáts añjaha kámawud'owiil. Ŋgishaçaká kadaamagamashama nuuwud' matisok'o-makotsa alaawot na'eyaa-d'aç'a, awud'açaka kamakotsa kalaawot na'eyaa-gunza. Naakatigoots kak'waatsitsamaama makotsa alaakaao ala kotakomakwaak'wa. Etamatigatsamaakwe naats, naawud'ats makwaak'o-ça-ŋgisha alaatugots adaamagamashama kak'waatsitsamaama, we naalak'ots a-etamatigatsama etamagamashama meeta, naawud'iil ça-ŋgisha alaakatigats kak'waatsitsamá. Kaawot makwaak'wa alana kotakoma, naawud'ats a-etamatigatsama daamagamashama kooma kaad'abowaazh makwaak'wa alaakwaak'w alana atsen. Kaabas'kwe mawota kotakoma, ŋgishaçaká naanzahoots.

Mazhija-Yila-Maak'us Ça-ŋgisha alaawot nzaaç (4) alana, nagwe'owaas'e a-etamatigatsama meeta kameeta yila-okaag (yila-3) káboŋgwa, naak'ot adaamagamashama kánooraga kálamaama. Kaakad'ook'w adaamagamashama akooma ça-ŋgisha nzaaç alana mak'otama kánooraga kálamaama, naafaroots meeta kameeta, naak'oto namahii-saaleda. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama kájinda naakaawud'ooç makwaak'wa alana kamakwaak'wa kalamaama. Nagana lak'oçats daamagamashama ekaaç, “Anzaŋantsi alaçad'abaaç kakotakoma?” WoGaziya daatab'ats mada-ŋga Mas'a daabo. Halima afeeshaaŋgo ŋga.

130a

130

Maŋkwaaiilama

!?.

Daashahi aMaahamad hosa.

Haalim daansheek'w maañja.

1.

___ (a) lisa

2.

___ (b) ndeya

3.

1

4.

(c) daaŋgeya

___ (d) Baaba

1. W

.

2. M

.

3. H

. 130

Lesson

131

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

-Atsuut'o masa-bara? -Ntsi aluukad kabara? -Astaawotaats b'aga-bara? Maŋgahatsa káMawud'iilama Naakáŋgishats kádaamagamashama kámawud'uwa makotsa. Lak'waakáts daamagamashama eelabi alewota káboŋgwa. Çaká kádaamagamashama kájinda kámakwaauuk'on ŋgisha. T'o naawud'o taasa-maat'ooshama magamashama kaawot adaamagamashama alaakaal mawud'iilama nagana lok'waakáts. T'o naawud'owiil katsamaama, kaakaapaŋaats maatab'atsa, tab'atsaam. Naaakwaaiil malak'otsama, naakáka, “Eelabi alaawot as'iina ala?” Wud'aça ŋgisha ala-añjahamá. Nagana naakáŋgishats kádaamagamashama malañahok'o-da alana, nuutigats kak'waatsitsamaama. Naakáka, “Wuli alekaala mawud'iila-mazila-ŋgisha ala?” Jinda naalok'ots, naaka, “Wuli alekaalaash mawud'iilama kooma ala?” Gahaçats malañahok'oma alilabaand ka-alila-okaag ee-atselana. Mac'ic'ok'o-Gumbas'iilama

T'owaam daamagamashama nuuc'ic'ok'w kotako-ça-ŋgisha aluupaŋ mac'ic'ok'oma nambas'iilama. T'owaam daamagamashama nuuwud'ogw kágu-ça-ŋgisha kálana. Nagana naatigoots ka'eyaamaama ça-ŋgisha alamá, nagana káboŋgwa wud'açiil koowa. Nagana káboŋgwa, aŋgishaças namac'ak'asa nalamá. Nagana káboŋgwa, ŋgishaakáam kádaamagamashama naak'oto mantadasa-ŋgisha alana nanooraga nalamaama. Nagana wud'ats mantadasa-ŋgisha alaak'oto adaamagamashama naçamantuuçama eelaat'oosh mak'otama ka-obatsa-ça-sa jinda eelaatugoos kaça-matugosama. Nagana shaagwaam nilaagu-daamagamashama, ewud'aatsaam mada-da alaado adaamagamashama, kaaapaŋaatsan matab'atsama, etab'aats maahama. Mak'otama Tisok'w ŋgishaçaká kádaamagamashama naawud'o makotsa alaawot nanooraga. Nagana t'o daamagamashama naaaŋgisho kámawota kálamakota. Nagana, çaçaká añjaha kádaamagamashama naagahoweets mantadasa-ŋgisha alamakotsa alajinda. Añjaha aluukáç kámaahamaama kámagahowaatsan mantadasa-ŋgisha, naakarook'w. Nagana lak'ots daamagamashama naawud'owiil mantadasa-ŋgisha alaat'o amaahama. Nagana ŋgishaakáts kádaamagamashama eelaac' amakotsa a-alana makwaak'wa jinda. Ŋgishaaká kádaamagamashama nuuk'ot mantadasa-ŋgisha alana nanooraga nalamaama. Çaká añjaha kádaamagamasha kámak'otuwaan kamagahama. Ŋgishaakáts kádaamagamashama nagwuwaat'oosh mak'ota-çiça-ŋgisha naça-matuuçama nameeta, eeluuk'ot ka-obok'o-ça-sa. Kuukarok'w mak'otama nuukahaañç'as kaça-matugosama. Nagana ŋgishaaká kádaamagamashama kágashishama, naakáwud'owiil kádaamagamashama kálaa'iyoosh nilamas'amagamashama. Nagana naashaagw a-etamatigatsama naawud'ats da alaado adaamagamashama.

131a

131

Mad'aak'osha-K'waanza káBara

na gwaa wo we nagwaawowe ma ko ho ça ka

a laa ká ti jaam

makohoçaka

alaakátijaam

1.Oka_______________ .

daap / daapu

2. Woke daaçarash______.

jaaja / ja

3. Yemagaakw daac'____ __.

mas'a/ matsa

4. Waagana_______.

daale / daaapohw

1. Lome daajisaç maañja.

.2.

3. 131

Lesson

132

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ça-Mak'ota Nagwaçawud'iilizh ça-mak'ota ala káboŋgwa degamaça da alaado ama-WoBaasag káBaaç'o. Aŋgishaçiil kámawota-mawud'iila-nooraga ala. Ŋgishaçaká kádaamagamashama naawud'owiil nooraga kamawota tak tak. Lak'ots nadaamagamashama b'aga meeta, naafad', naakáluuŋgw kámawud'iila-mantadasa-ŋgisha. Nagana káboŋgwa, naawud'iil adaamagamashama ajinda jinda-mantadasa-ŋgisha. Nagana naakahulan ajinda mawud'iila-mantadasa-ŋgisha alana ee-atsen. Nagwaawot a-etamagamashama ameeta namawud'iilama, nuukahulash adaamagamashama ajinda kak'waatsitsamaama nanooraga nalamaama. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama nuuwud'iil maalok'otsa alaapats naçamawud'iilama nalana. Nagana lak'ots kotakoça-makwaak'wa nagudaamagamashama, k'otaaká namahii-saaleda.

Wuli alaakode ja-nooraga kasha-nooraga? Ntsi alaakakode aBaaç'o kabara kalamá? Eelabi alaaka a-obamaama nagwaawe adidamá nasuuga?

Nooraga Alaace Çaañjaha ká-Etamatigatsama NaGaabeya na-okaag na-3 -Daaŋgeya Lok'waakats daamagamashama kamaalak'otsa kala, naaŋishowiil atsaliçamaama. Eelabi alaçat'o maça-daaŋgeya? Anzahali adaaŋgeya alaçaçaaç káma-wodaazhaça kadaaŋgeya kalaçaç káma-obatsa-b'aga? Kaabas' maanzaha nalabi alaawot amaahacama.

132a

132 Mad'aak'osha-K'waanza káBara

Nagwaçawud'iilizh ça-mak'ota ala káboŋgwa degamaça da alaado ama-WoBaasag káBaaç'o. Na-oka nameeta daakáka a-WoHiis kádidamá káWoBaasaga kaBaaç'o, “Tsaça kásuuga makodaçe ja-nooraga kanooraga, makohoçaka kámas'a-magamashama. Daakáç kádidamá bara, daakatij kásuuga. Nagana daatso kásuuga daakode a-WoBaasaga ja-noraga kasha-nooraga, Baaçokwe daakakod kabara kalamá p'aans'a jinda baskuta, daas pil. Nagwaawowe adida a-alana nasuuga ká-eba, daalak'ots obamá, daaka, “Açakode da alarkátij aça kásuuga?” Daakaakwe a-WoBaasaga, “Ara darkode da kooma alaakátijaam ara. Baaç'owaaça daakase kabara kalamá p'aans'a kabaskuta.”

Wuli alaakode ja-nooraga kasha-nooraga? Ntsi alaakakode aBaaç'o kabara kalamá? Eelabi alaaka a-obamaama nagwaawe adidamá nasuuga?

Nooraga Alaacees Çaañjaha ká-Etamatigatsama

132

Lesson

133

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

!?.

Maawotok'wa ala-Ŋgisha Mat'ooça daamagamashama masiyuuk'w malak'otsa maŋkosa-ça-ŋgisha, nagana káboŋgwa etaabaaganzah kajinda maŋkosa-ça-ŋgisha malak'oçats maaho. Nagana kadaamaç'arok'o-mas'amaama ka-mmazhamaama maaŋgashowiil. Jindaakwe mat'ooça dida alana malak'otsa maŋkosa-ŋgisha alana nagana etabeekawaaga maanzahaaga maaŋgamuwiil maŋgishuuts.

Magama-Ça-Ŋgisha / Mfagok'o-Ça-Ŋgisha Nagana lak'ots daamagamashama nuutigats kak'waatsistamaama ça-ŋgisha alaawot nilamatisok'omañç'ariila-saanduk'a. Lak'ots daamagamashama naantadoos ça-ŋgisha alaawot nilamaç'ariilasaanduk'a naantadoos, nagana naaŋgishoots nalabi mañç'arok'o-saanduk'a aluuŋaarok'w ŋgisha alana kámantadasama. Ça-ŋgisha aluuntadas alana nuuk'ot nanooraga nalamaama. Nagana káboŋgwa, ŋgishaaká kádaamagamashama nuugahatsa alaawot nilasaanduk'a kooma ee-atsen. Lak'ots daamagamashama eelekaaluwa magahatsa-ça-ŋgisha nzaaç jinda eelekaaluwa magahatsama alaapas nala. Nagana káboŋgwa k'otaam makwaak'wa aladaamagamashama namahii-saaleda namo'a kágaca. Kaakaalaamkwe mak'otuwa naça-mantuuçama k'otat. T'owaam daamagamashama meeta meeta nuuwud'iil aluuk'ot namahii-saaleda. T'owaam daamagamashama alaatid'oosh makwaak'oma, nuuk'ot nanooragamaama aluuŋgahatsizh namahii-saaleda. -k'owa , bara , waaga , ma'efatsama

Mak'ota Wud'aakiil kádaamagamashama mantadasa-ŋgisha alatisok'wa, nagana kámak'otuwaan amaahama kaluk'omaama mantadasa-ŋgisha jinda mbaand kámawota-da kájinda.

133a

133

!?.

Duwa daapats kájaab'a! Dida daapoots kájaab'a! Yak'owa daadugwa! Gaafa daambewo! ni

ba

k'o

ra

wa

koo

ti

waa

ru

bo

ma'e

lee

ga

fa

tsa

ma

1.

3.

2.

4.

K'otaçaats maŋkosa-ŋgisha alaaŋgishas alaçat'owaaç matab'atsa kádaamas'a kálaça.

1.Mazeeça-limas'a kamyizhatsama. 2. 3. 133

Lesson

134

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ça-Mak'ota Nagwaçawud'iilizh ça-mak'ota ala káboŋgwa, degamaça da alaado ama-WoBaasag káBaaç'o. Akowud'iilanaaŋgwi s'iina na-oka-çawos'iya alaaka Maad'aak'osha-Kwaanza káBara? Eelabi alaaka as'iina a-alana? Aŋgishaçiil kámawota-maalak'otsa alaawot nilaça-mak'ota. Ŋgishaçaká kádaamagamashama kaaçaká eela, “___________________________________”? Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama nagwewud'owaaiil naaká'iyoosh taaŋgale we mbaand mbaand naawud'owiil kamawota tak tak. Nagana wud'açakíil kádaamagamashama ça-mak'ota alana. Ŋgishaçaká kádaamagamashama naaaŋgalaç naawud'owiil matisok'o-s'iina kádaamagamasha kájinda kálaawot nagonahamaama. Ŋgishaçaká kádaamagmashama, nagwewud'iil ameeta, jindaakwe daamagamashama naakahulash kak'waatsitsamaama. Ŋgishaçaká naawud'owiil malak'otsa alaça-mak'ota káluk'omaama. Nagana çaçaká añjaha alamasaanzatsa-makwaak'oma. Lak'oçats daamagamashama kaawotan namaahamaama a-etamakaala-makwaak'oma. Tab'aça jinda kaawotan a-etamakaala-makwaak'oma. T'ooça maŋkwaaiilama kooma gahaçats ee-atselana. Namakad'ashama lak'oçakats daamagamashama kamalak'otsa kalaapeets nilamak'ota.

Eelabi alaakáka a-obama káBaaç'o nagwaahaañç'ok'w namas'a? Ntsi alezeyaaka aBaaç'o kabara kaluukáç ká-ahama? Eelabi alaat'o a-WoHiis duumá Baaç'o nagwaalak'ots mbas'asha nagu-obamá?

Maŋgisha kaMaat'oos'eya Paŋaça ça-ŋgisha alaawot nilaagu-maŋkwaaiilama. Nagana wud'açiil kádaamagamashama ça-ŋgisha okaag alaawot nilasaanduk'a nalana. T'owaam daamagamashama naatigoots ka'eyaamaama ça-ŋgisha alaawot nilasaanduk'a, nagana naafarats ameeta b'aga, naakáluŋgw kámawud'iilama. Nagana lak'otsaam daamagamashama makaam, “Anzaŋantsi ça-ŋgisha alaawot nilasaanduk'a nala? Kaakwaaek'w a-Etamagamashama kamagahama nagwuukáb'aciil 'eyaamaama. Nagana t'owaam duwa alana naagahoots kadaamagamashama kajinda makwaak'wa alana koowa. Nagwaawud'iilizh adaamagamashama ça -ŋgisha alaawot nilasaanduk'a nalana káboŋgwa, lok'otsaam maahama ekaakáam, “Wud'aça alilasaanduk'a alatisok'wa, abi ça-ŋgisha alaanzah nilasaanduk'a?? Ŋgishaakáts kádaamagamashama nuutigats kak'waatsitsmaama. Çakáts kádida kájinda nuuŋgishats makwaak'oma. Kamaa'ematsaaŋgokwe daamagamashama alaahatowaak'w alaa'iyoosh káb'aga-mas'a. Nagana káboŋgwa, nuukahulan maŋkaaiilama, nuud ee-atsen.

134a

134

Mad'aak'osha-K'waanza káBara

Nagwaçawud'iilizh ça-mak'ota ala káboŋgwa degamaça da alaado ama-WoBaasag káBaaç'o. Nagana daahad a-obamá, daahaañçok'w namas'a, daakáka, “Golaalaam da meetaam! Apaŋaami matsa kámas'a-magamashama

we apaŋaam matsa kágumazee-me'a?” Daakaakwe aBaaç'o, “Darpaŋ matsa kámas'a-magamashama.” Daaka a-obamá, “Kántseça alaakázilaçanaam bara aluukáç ká-ama?” “Agasaam! Ziyaala nagwuukáç ká-ama bara, et'owaats ezeyaaka b'aguwa, jinda ekodaaka atsa-da aluuka ká-ama, kamakodakaaŋgo jindatsa-da.” Daalok'otskwe aduumá aBaaç'o mbas'ashama nagu-obamá, daaka, “Baaba, ekwaaratsaaŋgo jinda manda eelana, t'owaam ká-ara mbs'ashama.” Daaahokotskwe a-obamá Baaç'o, daas'imas.

Eelabi alaakáka a-obama káBaaç'o nagwaaahaañç'ok'w namas'a? Ntsi alezeyaaka aBaaç'o kabara kaluukaç ká-ahama? Eelabi alaat'o a-WoHiis duumá Baaç'o nagwaalak'ots mbas'asha nagu-obamá?

Paŋaça ça-ŋgisha alaawot nilasaanduk'a nalajindama. 1. tah

2. bú

3. ba

daawé

B'eya

t'uwaiya

buwa

B'iija

S'iya

Husa

baba

taha

134

Lesson

135

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

!?.

Maawotok'wa ala-Ŋgisha Naguça aluuk'ot (mahalaçam) ça-ŋgisha káma'iiça kamakala kádaamagamasha azhaçila. 'iish! ( 'Iiçash !) Fa ! ( Faça) Gamash! (Gamaçash!)

Magama-Ça-Ŋgisha / Mfagok'o-Ça-Ŋgisha Ŋgishaçaká kádaaamagamashama naawud'owiil kamawota tak tak ça-ŋgisha alaawot nagumakotsa na'eyaa-gunza. Nagana çaçakáts añjaha kámawud'owiil. Ŋgishaçaká kadaamagamashama nuuwud' matisok'o-makotsa alaawot na'eyaa-d'aç'a, awud'açaka kamakotsa kalaawot na'eyaa-gunza. Naakatigoots kak'waatsitsamaama makotsa alaakaao ala kotakomakwaak'wa. Etamatigatsamaakwe naats, naawud'ats makwaak'o-ça-ŋgisha alaatugots adaamagamashama kak'waatsitsamaama, we naalak'ots a-etamatigatsama etamagamashama meeta, naawud'iil ça-ŋgisha alaakatigats kak'waatsitsamá. Kaawot makwaak'wa alana kotakoma, naawud'ats a-etamatigatsama daamagamashama kooma kaad'abowaazh makwaak'wa alaakwaak'w alana atsen. Kaabas'kwe mawota kotakoma, ŋgishaçaká naanzahoots.

Mazhija-Yila-Maak'us Çaŋgisha alaawot nzaaç (4) alana, nagwe'owaas'e a-etamatigatsama meeta kameeta yila-okaag (yila-3) káboŋgwa, naak'ot adaamagamashama kánooraga kálamaama. Kaakad'ook'w adaamagamashama akooma ça-ŋgisha nzaaç alana mak'otama kánooraga kálamaama, naafaroots meeta kameeta, naak'oto namahii-saaleda. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama kájinda naakaawud'ooç makwaak'wa alana kamakwaak'wa kalamaama. Nagana lak'oçats daamagamashama ekaaç, “Anzaŋantsi alaçad'abaaç kakotakoma?” -Maabrate daagahats mas'amá kamayizhatsama. -Daaahijogw a-WoBadadeya marra. -YeZiba mazhigaliça-duwa namagamashama.

135a

135

Maŋkwaaiilama

!?.

'iish! Fa ! Gamash!

1.

___ (a) ma'efatsama

2.

___ (b) waaga

3.

1

4.

(c) k'owa

___ (d) bara

1. M

.

2. D

.

3. Y

. 135

Lesson

136

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

-Ka-ntsi mbas'uush manasa-mawota? Atse mat'oouwa mbas'asha-manasa-mawota alana? Maŋgahatsa káMawud'iilama Naakáŋgishats kádaamagamashama kámawud'uwa makotsa. Lak'waakáts daamagamashama eelabi alewota káboŋgwa. Çaká kádaamagamashama kájinda kámakwaauuk'on ŋgisha. T'o naawud'o taasa-maat'ooshama magamashama kaawot adaamagamashama alaakaal mawud'iilama nagana lok'waakáts. T'o naawud'owiil katsamaama, kaakaapaŋaats maatab'atsa, tab'atsaam. Naaakwaaiil malak'otsama, naakáka, “Eelabi alaawot as'iina ala?” Wud'aça ŋgisha ala-añjahamá. Nagana naakáŋgishats kádaamagamashama malañahok'o-da alana, nuutigats kak'waatsitsamaama. Naakáka, “Wuli alekaala mawud'iila-mazila-ŋgisha ala?” Jinda naalok'ots, naaka, “Wuli alekaalaash mawud'iilama kooma ala?” Gahaçats malañahok'oma alilabaand ka-alila-okaag ee-atselana.

Ça-Mak'ota Nagwaçawud'iilizh ça-mak'ota ala káboŋgwa degamaça da alaad'ab nab'aga-Baake. Ŋgishaçakáts kádamagamashama naawud'o ça-mak'ota nilanooraga nalamaama. Ŋgishaaçakáts kádamagamashama elewud'açakíil kádaamagamashama ça-mak'ota alamaat'ooshama. Naakáŋgishats kádaamagamashama, nagwewota a-ahama nagumawud'iilama kámahulukash adaamagamashama kakwaatsitsamaama nagwaaat'oosh a-ahama kágwetugwaas. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama kámatiguuts kak'waatsitsamaama ça-mak'otsa alehuluukaan mawud'iilama. Nagana káboŋgwa, çaçaká añjaha kámawud'uwiil akooma meeta kameeta. Ŋgishaçakáts kádaamagamashama kákooma kámawud'uwiil ça-mak'ota nagumeetaagwa meeta kameeta kámaluŋgoká kálaguza. Ara degolaalara meeta etamagamashama kámawud'iila çamak'ota ala. Jindaakwe daamagamashama naakahuloosh kak'waatsitsamaama. Ara nagwekaara ká-etamawud'iilama, “Bas'açash mawud'ilama,” ahama debas'aakash, açaakwe saanzaçats gwaçat'oosaaç kak'waatsitsaça gwaa'iicogw a-ahama, 'iiçacogw atsen.”. Mahulaçakash nagwaawud'iil a-ahama, nagwekaauwa ká-aça, “Wud'açiil,” kamakaalaçaan mawud'iilama. Etamatigatsama, naat'o daamagamashama nuuwud'iil ee-atselana. Kaakad' amawud'iila-ça-mak'ota káboŋgwa, naakalak'ots a-etamatigatsama daamagamashama. K'otaçaká kádaamagamashama maakwaaiila-ça-ŋgisha alila-s'iina namahii-saaleda. Nagana lakwaakáts daamagamashama kamawud'iilama. Aŋgishaçiil mawota-ça-mak'ota ala.

-Naandi alaafag aBaake? Ká-ntsi alaakák'amok'w aBaake faga? Káandi alaatij a-Waasu Baake?

136a

136

Mabas'asha-Manasa-Mawota

ká maañ ja laa ká t'e Kámaañjalaakát'e ka luu ka po k'oç

a d'a ba tsaaŋ go

kaluukapok'oç

ad'abatsaaŋgo

Nagwaçawud'iilizh ça-mak'ota ala káboŋgwa degamaça da alaad'ab nab'aga-Baake.

Na-oka nameeta, daawot duwa meeta aluu'o s'eemá Baake.

Kaluukapok'oç adaalimas'a a-alamá, ad'abatsaaŋgo dida, duut'o daa'iish na-atsalimas'a.

Nagwaad'ab agizha a-alamá, daatij a-obamá a-Waashu kámas'amagamashama. Nagwaakát'e kádida, daad'aak'w gomba, daakakohw kámas'a-magamashama. Nagana daakohw a-etamagamashama, daatigats hii, nagwaawot a-etamatigatsama, daaweets Baake afága. Kámaañjalaakát'e ká-etamatigatsamá jinda kádaamagamashama, daak'amok'w fága hii, nagana daafinc'as ç'oomá kasii-showaala

d'aŋ. Nagana daagak afága beesa-ç'oomá, daab'ak' afaga nilamas'a-magamashama pah. Naandi alaafág aBaake?

Kántsi alaakák'amok'w aBaake fága? Káandi alaatij a-Waasu Baake? 136

Lesson

137

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

!?.

Maawotok'wa ala-Ŋgisha Mat'ooça daamagamashama masiyuuk'w malak'otsa maŋkosa-ça-ŋgisha, nagana káboŋgwa etaabaaganzah kajinda maŋkosa-ça-ŋgisha malak'oçats maaho. Nagana kadaamaç'arok'o-mas'amaama ka-mmazhamaama maaŋgashowiil. Jindaakwe mat'ooça dida alana malak'otsa maŋkosa-ŋgisha alana nagana etabeekawaaga maanzahaaga maaŋgamuwiil maŋgishuuts.

Magama-Ça-Ŋgisha / Mfagok'o-Ça-Ŋgisha Nagana lak'ots daamagamashama nuutigats kak'waatsistamaama ça-ŋgisha alaawot nilamatisok'omañç'ariila-saanduk'a. Lak'ots daamagamashama naantadoos ça-ŋgisha alaawot nilamaç'ariilasaanduk'a naantadoos, nagana naaŋgishoots nalabi mañç'arok'o-saanduk'a aluuŋaarok'w ŋgisha alana kámantadasama. Ça-ŋgisha aluuntadas alana nuuk'ot nanooraga nalamaama. Nagana káboŋgwa, ŋgishaaká kádaamagamashama nuugahatsa alaawot nilasaanduk'a kooma ee-atsen. Lak'ots daamagamashama eelekaaluwa magahatsa-ça-ŋgisha nzaaç jinda eelekaaluwa magahatsama alaapas nala. Nagana káboŋgwa k'otaam makwaak'wa aladaamagamashama namahii-saaleda namo'a kágaca. Kaakaalaamkwe mak'otuwa naça-mantuuçama k'otat. T'owaam daamagamashama meeta meeta nuuwud'iil aluuk'ot namahii-saaleda. T'owaam daamagamashama alaatid'oosh makwaak'oma, nuuk'ot nanooragamaama aluuŋgahatsizh namahii-saaleda. -fuulisa, ŋgafa-duwa, ja-nooraga, mas'a-magamashama

Mak'ota Wud'aakiil kádaamagamashama mantadasa-ŋgisha alatisok'wa, nagana kámak'otuwaan amaahama kaluk'omaama mantadasa-ŋgisha jinda mbaand kámawota-da kájinda.

137a

137

!?.

Yeguuhwa daaŋaareek'w b'aka. Yake daahwaans'ok'w b'aka.

Daad'aak'osh a-WoGaziya muha. WoGof daa'inzats, daas. ja

sa

sha

fa

ga

noo

li

fuu

duu

ŋ

ra

la

ma

-

fuu

s' a

1.

3.

2.

4.

K'otaçaats maŋkosa-ça-ŋgisha da alaçadaaç namas'amagamashama.

1. Magahakots mada-da alila-mas'a-magamashama si. 2. 3. 137

Lesson

138

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ça-Mak'ota Nagwaçawud'iilizh ça-mak'ota ala káboŋgwa, degamaça ŋgisha alaaaŋgishats a-WoMuhwa káma-wodaazhamá. Akowud'iilanaaŋgwi s'iina na-oka-çawos'iya alaaka Aŋkima Daaç ŋgisha káb'aga? Eelabi alaaka as'iina a-alana? Aŋgishaçiil kámawota-maalak'otsa alaawot nilaça-mak'ota. Ŋgishaçaká kádaamagamashama kaaçaká eela, “___________________________________”? Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama nagwewud'owaaiil naaká'iyoosh taaŋgale we mbaand mbaand naawud'owiil kamawota tak tak. Nagana wud'açakíil kádaamagamashama ça-mak'ota alana. Ŋgishaçaká kádaamagamashama naaaŋgalaç naawud'owiil matisok'o-s'iina kádaamagamasha kájinda kálaawot nagonahamaama. Ŋgishaçaká kádaamagmashama, nagwewud'iil ameeta, jindaakwe daamagamashama naakahulash kak'waatsitsamaama. Ŋgishaçaká naawud'owiil malak'otsa alaça-mak'ota káluk'omaama. Nagana çaçaká añjaha alamasaanzatsa-makwaak'oma. Lak'oçats daamagamashama kaawotan namaahamaama a-etamakaala-makwaak'oma. Tab'aça jinda kaawotan a-etamakaala-makwaak'oma. T'ooça maŋkwaaiilama kooma gahaçats ee-atselana. Namakad'ashama lak'oçakats daamagamashama kamalak'otsa kalaapeets nilamak'ota.

-Wuli alaalak'ots Baake? -Ee-abi alaa'oots ama-eemá ka-obamá? -Ee-abi alaaka a-obamá alaBaake káBaake?

Maŋgisha kaMaat'oos'eya Paŋaça ça-ŋgisha alaawot nilaagu-maŋkwaaiilama. Nagana wud'açiil kádaamagamashama ça-ŋgisha okaag alaawot nilasaanduk'a nalana. T'owaam daamagamashama naatigoots ka'eyaamaama ça-ŋgisha alaawot nilasaanduk'a, nagana naafarats ameeta b'aga, naakáluŋgw kámawud'iilama. Nagana lak'otsaam daamagamashama makaam, “Anzaŋantsi ça-ŋgisha alaawot nilasaanduk'a nala? Kaakwaaek'w a-Etamagamashama kamagahama nagwuukáb'aciil 'eyaamaama. Nagana t'owaam duwa alana naagahoots kadaamagamashama kajinda makwaak'wa alana koowa. Nagwaawud'iilizh adaamagamashama ça -ŋgisha alaawot nilasaanduk'a nalana káboŋgwa, lok'otsaam maahama ekaakáam, “Wud'aça alilasaanduk'a alatisok'wa, abi ça-ŋgisha alaanzah nilasaanduk'a?? Ŋgishaakáts kádaamagamashama nuutigats kak'waatsitsmaama. Çakáts kádida kájinda nuuŋgishats makwaak'oma. Kamaa'ematsaaŋgokwe daamagamashama alaahatowaak'w alaa'iyoosh káb'aga-mas'a. Nagana káboŋgwa, nuukahulan maŋkaaiilama, nuud ee-atsen.

138a

138

Mabas'asha-Manasa-Mawota

Nagwaçawud'iilizh ça-mak'ota ala káboŋgwa degamaça da alaad'ab nab'aga-Baake. Nagwaapatsizh a-etamatigatsama káboŋgwa, nagwaalak'ots at'isadaamagamashama, daata gomba, daaamicok'w daamagamashama

alaawot nilamas'a-magamashama, daazilaç zil zil zil. Nagana daawe

a-etamatigatsama a-alamaama, daad'aak'osh, daat'o duuhade daalimas'a aladuwa alana.

Nagwuuwe ama-obamá ka-eemá, daamaatsiyo nagwaagamoots duwa alana na'eyaa-etamatigatsama, maazid'ook'w adaamagamashama. Daa'oots daak'aŋ ada. Daaka a-etamatigatsama ká-obamá, “Duwa aluwa ala daandok'w namas'a-magamashama, daaamicok'w dida alaawot namas'a-magamashama kooma, ŋgishaçaká kádidaça.”

Nagana daakáŋgish a-obamá hii jinda daakáŋgish a-eemá ee-atsen. Nagana daa'ís aBaake, daaka, “Ara namawotam araasiyaaŋgo kadida jinda, ara'iishaaŋgo. Kámaañjalana, t'ooça ká-ara mbas'asahma? Nagana daaka a-obamá, “Tisok'w tsa, lak'ots mbas'ashama nagudaamagamashama nalaawoto namas'a-magamashama, nagana káboŋgwa det'ooila ká-ama.” Daatskwe daakohw kámas'a-magamashama, daalak'ots mbas'ashama.

Wuli alaaLak'ots Baake? Ee-abi alaa'oots ama-eemá ka-obamá? Ee-abi alaaka a-obamá alaBaake káBaake?

Paŋaça ça-ŋgisha alaawot nilasaanduk'a nalajindama. 1. daa

2. ma

3. sha

shama

mmaam

daawé

ñsh

siiaya

aya

Kácá

maaama

obatsa

138

Lesson

139

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

!?.

Maawotok'wa ala-Ŋgisha Naguça aluuk'ot (mahalaçam) ça-ŋgisha káma'iiça kamakala kádaamagamasha azhaçila. Daamic ak'owa yaampowa. ( Daamico a-k'owa yaampuwa.) Daac'aŋ a-WoGuk'we buna. ( Ma-WoGuk'we daac'aŋo buna.)

Magama-Ça-Ŋgisha / Mfagok'o-Ça-Ŋgisha Ŋgishaçaká kádaaamagamashama naawud'owiil kamawota tak tak ça-ŋgisha alaawot nagumakotsa na'eyaa-gunza. Nagana çaçakáts añjaha kámawud'owiil. Ŋgishaçaká kadaamagamashama nuuwud' matisok'o-makotsa alaawot na'eyaa-d'aç'a, awud'açaka kamakotsa kalaawot na'eyaa-gunza. Naakatigoots kak'waatsitsamaama makotsa alaakaao ala kotakomakwaak'wa. Etamatigatsamaakwe naats, naawud'ats makwaak'o-ça-ŋgisha alaatugots adaamagamashama kak'waatsitsamaama, we naalak'ots a-etamatigatsama etamagamashama meeta, naawud'iil ça-ŋgisha alaakatigats kak'waatsitsamá. Kaawot makwaak'wa alana kotakoma, naawud'ats a-etamatigatsama daamagamashama kooma kaad'abowaazh makwaak'wa alaakwaak'w alana atsen. Kaabas'kwe mawota kotakoma, ŋgishaçaká naanzahoots.

Mazhija-Yila-Maak'us Ça-ŋgisha alaawot nzaaç (4) alana, nagwe'owaas'e a-etamatigatsama meeta kameeta yila-okaag (yila-3) káboŋgwa, naak'ot adaamagamashama kánooraga kálamaama. Kaakad'ook'w adaamagamashama akooma ça-ŋgisha nzaaç alana mak'otama kánooraga kálamaama, naafaroots meeta kameeta, naak'oto namahii-saaleda. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama kájinda naakaawud'ooç makwaak'wa alana kamakwaak'wa kalamaama. Nagana lak'oçats daamagamashama ekaaç, “Anzaŋantsi alaçad'abaaç kakotakoma?” Daaiya daas ofokwaaça. Daaambe amata. Daakásaanz a-WoDama ká-ŋgafama kacanaka.

139a

139

Maŋkwaaiilama

!?.

Daamic ak'owa yaampowa.

Daac'aŋ a-WoGuk'we buna.

1.

___ (a) ŋgafa-duwa

2.

___ (b) mas'a-magamashama

3.

1

4.

(c) fuulisa

___ (d) ja-nooraga

1. D

.

2. D

.

3. D

. 139

Lesson

140

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ça-Mak'ota Aŋgishaças kadaamagamashama kámawota-çamak'ota. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama kámawud'uwiil káluk'omaama. Lak'oçats nadaamagamashama b'aga meeta kámawud'iilamantadasa-ça-ŋgisha meeta, naakáluuŋgw kámawud'iilama káluguza. Ee-atsen ŋgishaçaká kádaamagamashama ká-mfad'uwa kámawud'iilama meeta kameeta, jindaakwe alaawoto namaat'oos'eya, naakahuloosh kak'waatsitsamaama s'iina aluuwot namawud'iilama. Nagana káboŋgwa lak'oçats malak'otsa alaapats nila-ça-mak'ota.

Wuli alaafeelis aBaarud? Ntsi alaabas' aBarud mfeesh? Kamaañjantsi alaakáfeesh akooma Baarud?

T'ooça daamagamashama kooma naawud'o ça-ŋgisha alaawot nilasaanduk'a. Nagana káboŋgwa naakáluŋo kámawud''iilama kacanaka. Nagwewud'açakiil at'ooçakásh na'eyaa -d'aç'a ká'eyaa-gunza. Wud'açiil lisaanduk'a nagana lak'oçats daamagamashama. Dekaalaça magahatsa-ça-ŋgisha kaça-ŋgisha kalaawot nilasaanduk'a. Gahaçats kamaanzahama alatisok'wa kadaamagamashama koowa, nagana k'otaça namahiisaaleda. Ŋgishaçaká kádaamagamashama nuupaŋ jinda nuugahats cannaka. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama nuuk'ot ça-ŋgisha alana kilanooraga kálamaama. -çaañjaha , daaŋgeya , mas'a-magamashama , fuulisa

!?.

Maawotok'wa ala-Ŋgisha -Tell the students to fill in the blank space with the words given in the box. -daadugw , daadugw , dáád , daamic

140a

140

Maŋkwaayila-gomaiisha Magasa-Duwa

Nagwaçawud'iilizh ça-mak'ota ala káboŋgwa degamaça da alaad'ab aBaarud.

Na-oka nameeta, daawot duwa aluu'o Baarud. Ahama namwotamá afeeshaaŋgo b'aga daabaaca, daaganzowa. Baarud etamfeelisa-daamas'a alamá, etamatigatsa alamá, ma-wodaazhamá jinda namagamasha nalamá mazhigaliçaduwa tso. Nagwaawot eelana, daakaaŋgahaaç b'aga kooma ka-ahama. Nagwaakaagahaaç WoTaadasa kaBaaruda, daakáç arbiya meeta.

Wuli alaafeelis aBaarud? Ntsi alaabas' aBaarud mfeesha. Ntsi alaad'ab aBaarud? Ká-ntsali?

!?.

li

s'a

ge

la

ha

fuu

ja

ñ

ga

çaa

-

ma

sha

ya

sa

daaŋ

1.__________________________ 2.__________________________ 3.__________________________ 4.__________________________

1)Haalima___________. 2)Daaño____________. 3)Dawa alana________. 4)WoBaarud_________. daamic daadugw daawud'iil

140

dáád

Gum'iishama 9 - Gee'a Aluukaawotok'w Magamaça ala-Añjahama 20 Gaabeya 4

Lesson

141

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

-Daamagamashama atsuut'o kashooka magee'a? -Astaaŋka agee'a alaGumuz? Shooka aluuka ntsi daan? Maŋgahatsa káMawud'iilama Naakáŋgishats kádaamagamashama kámawud'uwa makotsa. Lak'waakáts daamagamashama eelabi alewota káboŋgwa. Çaká kádaamagamashama kájinda kámakwaauuk'on ŋgisha. T'o naawud'o taasa-maat'ooshama magamashama kaawot adaamagamashama alaakaal mawud'iilama nagana lok'waakáts. T'o naawud'owiil katsamaama, kaakaapaŋaats maatab'atsa, tab'atsaam. Naaakwaaiil malak'otsama, naakáka, “Eelabi alaawot as'iina ala?” Wud'aça ŋgisha ala-añjahamá. Nagana naakáŋgishats kádaamagamashama malañahok'o-da alana, nuutigats kak'waatsitsamaama. Naakáka, “Wuli alekaala mawud'iila-mazila-ŋgisha ala?” Jinda naalok'ots, naaka, “Wuli alekaalaash mawud'iilama kooma ala?” Gahaçats malañahok'oma alilabaand ka-alila-okaag ee-atselana.

Mac'ic'ok'o-Gumbas'iilama T'owaam daamagamashama nuuc'ic'ok'w kotako-ça-ŋgisha aluupaŋ mac'ic'ok'oma na-mbas'iilama. T'owaam daamagamashama nuuwud'ogw kágu-ça-ŋgisha kálana. Nagana naatigoots ka'eyaamaama ça-ŋgisha alamá, nagana káboŋgwa wud'açiil koowa. Nagana káboŋgwa, aŋgishaças namac'ak'asa nalamá. Nagana káboŋgwa, ŋgishaakáam kádaamagamashama naak'oto mantadasa-ŋgisha alana nanooraga nalamaama. Nagana wud'ats mantadasa-ŋgisha alaak'oto adaamagamashama naçamantuuçama eelaat'oosh mak'otama ka-obatsa-ça-sa jinda eelaatugoos kaça-matugosama. Nagana shaagwaam nilaagu-daamagamashama, ewud'aatsaam mada-da alaado adaamagamashama, kaaapaŋaatsan matab'atsama, etab'aats maahama. .

Mak'otama Tisok'w ŋgishaçaká kádaamagamashama naawud'o makotsa alaawot nanooraga. Nagana t'o daamagamashama naaaŋgisho kámawota kálamakota. Nagana, çaçaká añjaha kádaamagamashama naagahoweets mantadasa-ŋgisha alamakotsa alajinda. Añjaha aluukáç kámaahamaama kámagahowaatsan mantadasa-ŋgisha, naakarook'w. Nagana lak'ots daamagamashama naawud'owiil mantadasa-ŋgisha alaat'o amaahama. Nagana ŋgishaakáts kádaamagamashama eelaac' amakotsa a-alana makwaak'wa jinda. Ŋgishaaká kádaamagamashama nuuk'ot mantadasa-ŋgisha alana nanooraga nalamaama. Çaká añjaha kádaamagamasha kámak'otuwaan kamagahama. Ŋgishaakáts kádaamagamasha naguwaat'oosh mak'ota-çiça-ŋgisha naçamatuuçama nameeta, eeluuk'ot ka-obok'o-ça-sa. Kuukarok'w mak'otama nuukahaañç'as kaça-matugosama. Nagana ŋgishaaká kádaamagamashama kágashishama, naakáwud'owiil kádaamagamashama kálaa'iyoosh nilamas'a-magamashama. Nagana naashaagw a-etamatigatsama naawud'ats da alaado adaamagamashama.

141a

141

Gee'a-Gumuz nak'o-Andiŋa

daaa t'oosh a la kwaae ba

daaat'oosh

alakwaaeba

du waa ta gash duwaatagash

1.Mada-_____magahama tso.

ŋgafa / ŋga

2. Mada-oma daataae_____káb'aga-b'aga. maashokwa/mazhagats 3. Mpaa-ja kamawota kalab'aga_____tso . magahama/mahama 4. YeDama______dilagaziya .

daamic/ daamaça

1.Duugahats duhwa káda kálagee'a.

2. 3.

141

Lesson

142

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ça-Mak'ota Nagwaçawud'iilizh ça-mak'ota ala káboŋgwa degamaça da alaad'ab nab'aga-WoBateya nak'oandiŋa. Aŋgishaçiil kámawota-mawud'iila-nooraga ala. Ŋgishaçaká kádaamagamashama naawud'owiil nooraga kamawota tak tak. Lak'ots nadaamagamashama b'aga meeta, naafad', naakáluuŋgw kámawud'iila-mantadasa-ŋgisha. Nagana káboŋgwa, naawud'iil adaamagamashama ajinda jinda-mantadasa-ŋgisha. Nagana naakahulan ajinda mawud'iila-mantadasa-ŋgisha alana ee-atsen. Nagwaawot a-etamagamashama ameeta namawud'iilama, nuukahulash adaamagamashama ajinda kak'waatsitsamaama nanooraga nalamaama. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama nuuwud'iil maalok'otsa alaapats naçamawud'iilama nalana. Nagana lak'ots kotakoça-makwaak'wa nagudaamagamashama, k'otaaká namahii-saaleda.

Ntsi alaaat'oosh a-WoBateya? Eelabi alaawot a-WoBateya nagwuub'acak'os? Eelabi alaadaagw nagwuub'acak'os WoBateya?

Nooraga Alaace Çaañjaha ká-Etamatigatsama Namatisok'o-Gaabeya Nameeta na-1 T'owaam daamagamashama nuu'os'e k'ac'ak'aac'a-gee'a eelaawotowaats.

142a

142 Gee'a-Gumuz nak'o-Andiŋa

Nagwaçawud'iilizh ça-mak'ota ala káboŋgwa, degamaça da alaad'ab nab'aga-WoBateya nak'o-andiŋa. Kalagas'aha daad a-WoBaandohwa kee-masha ala-eemá. Nagana daahade b'aga alakwaaeba alakooma jinda b'aga alamahata-eba aluuŋgam ka-ahama ká-mfa-kee-masha kálana. Nagana daaat'oosh ab'aga a-aluu'o WoBateya maahulok'o-gee'a káb'aga nak'o-andiŋ. Daagee' bita alamá marra. Nagana daacakiil bita alamá, daawowe, duwaatagash gee'a hii, nagana duub'aca-k'os WoBateya raf, daaguhot'inaaiil lisamá gwuuhot'in. Nagana daad a-oma marra, duubisats b'aga cannaka.

Ntsi alaaat'oosh a-WoBateya? Eelabi alaawot a-WoBateya nagwuub'acak'os? Eelabi alaadaagw nagwuub'acak'os WoBateya?

Nooraga Alaace Çaañjaha ká-Etamatigatsama

142

Lesson

143

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

!?.

Maawotok'wa ala-Ŋgisha Mat'ooça daamagamashama masiyuuk'w malak'otsa maŋkosa-ça-ŋgisha, nagana káboŋgwa etaabaaganzah kajinda maŋkosa-ça-ŋgisha malak'oçats maaho. Nagana kadaamaç'arok'o-mas'amaama ka-mmazhamaama maaŋgashowiil. Jindaakwe mat'ooça dida alana malak'otsa maŋkosa-ŋgisha alana nagana etabeekawaaga maanzahaaga maaŋgamuwiil maŋgishuuts.

Magama-Ça-Ŋgisha / Mfagok'o-Ça-Ŋgisha Nagana lak'ots daamagamashama nuutigats kak'waatsistamaama ça-ŋgisha alaawot nilamatisok'omañç'ariila-saanduk'a. Lak'ots daamagamashama naantadoos ça-ŋgisha alaawot nilamaç'ariilasaanduk'a naantadoos, nagana naaŋgishoots nalabi mañç'arok'o-saanduk'a aluuŋaarok'w ŋgisha alana kámantadasama. Ça-ŋgisha aluuntadas alana nuuk'ot nanooraga nalamaama. Nagana káboŋgwa, ŋgishaaká kádaamagamashama nuugahatsa alaawot nilasaanduk'a kooma ee-atsen. Lak'ots daamagamashama eelekaaluwa magahatsa-ça-ŋgisha nzaaç jinda eelekaaluwa magahatsama alaapas nala. Nagana káboŋgwa k'otaam makwaak'wa aladaamagamashama namahii-saaleda namo'a kágaca. Kaakaalaamkwe mak'otuwa naça-mantuuçama k'otat. T'owaam daamagamashama meeta meeta nuuwud'iil aluuk'ot namahii-saaleda. T'owaam daamagamashama alaatid'oosh makwaak'oma, nuuk'ot nanooragamaama aluuŋgahatsizh namahii-saaleda. -bakeya, pina, atsitsa, sarma

Mak'ota Wud'aakiil kádaamagamashama mantadasa-ŋgisha alatisok'wa, nagana kámak'otuwaan amaahama kaluk'omaama mantadasa-ŋgisha jinda mbaand kámawota-da kájinda.

143a

143

!?.

Daamac aWoTaak'. Daamic a-WoTaak' daaiya. Daazhij a-YeDama naGalgala. Dezhija a-YeDama naGalgala. ba

t

ke

ya

na

koo

a

hwa

tsi

ra

sa

lee

sa

pi

luu

ma

1.

3.

2.

4.

K'otaça okaag maŋkosa-ça-ŋgisha alaaŋgishats mb'aŋa dootsagada madaça matigaçats

1. Halima mazhigaliça-duwa tso.

2. 3. 143

Lesson

144

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

ça-Mak'ota Nagwaçawud'iilizh ça-mak'ota ala káboŋgwa, degamaça ŋgisha alaaaŋgishats a-WoMuhwa káma -wodaazhamá. Akowud'iilanaaŋgwi s'iina na-oka-çawos'iya alaaka Aŋkima Daaç ŋgisha káb'aga ? Eelabi alaaka as'iina a-alana? Aŋgishaçiil kámawota-maalak'otsa alaawot nilaça-mak'ota. Ŋgishaçaká kádaamagamashama kaaçaká eela, “___________________________________”? Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama nagwewud'owaaiil naaká'iyoosh taaŋgale we mbaand mbaand naawud'owiil kamawota tak tak. Nagana wud'açakíil kádaamagamashama ça-mak'ota alana. Ŋgishaçaká kádaamagamashama naaaŋgalaç naawud'owiil matisok'o-s'iina kádaamagamasha kájinda kálaawot nagonahamaama. Ŋgishaçaká kádaamagmashama, nagwewud'iil ameeta, jindaakwe daamagamashama naakahulash kak'waatsitsamaama. Ŋgishaçaká naawud'owiil malak'otsa alaça-mak'ota káluk'omaama. Nagana çaçaká añjaha alamasaanzatsa-makwaak'oma. Lak'oçats daamagamashama kaawotan namaahamaama a-etamakaala-makwaak'oma. Tab'aça jinda kaawotan a-etamakaala-makwaak'oma. T'ooça maŋkwaaiilama kooma gahaçats ee-atselana. Namakad'ashama lak'oçakats daamagamashama kamalak'otsa kalaapeets nilamak'ota.

-Eelabi alaaka a-Wobateya nagwaalak'ots afuulisa? -Eelabi alaaka afuulisa ká-WoBateya nagwaakámaç kacanaka? -Shooka-abi gee'a aluukáçats ká-WoBateya kámagee'ama?

Maŋgisha kaMaat'oos'eya Paŋaça ça-ŋgisha alaawot nilaagu-maŋkwaaiilama. Nagana wud'açiil kádaamagamashama ça-ŋgisha okaag alaawot nilasaanduk'a nalana. T'owaam daamagamashama naatigoots ka'eyaamaama ça-ŋgisha alaawot nilasaanduk'a, nagana naafarats ameeta b'aga, naakáluŋgw kámawud'iilama. Nagana lak'otsaam daamagamashama makaam, “Anzaŋantsi ça-ŋgisha alaawot nilasaanduk'a nala? Kaakwaaek'w a-Etamagamashama kamagahama nagwuukáb'aciil 'eyaamaama. Nagana t'owaam duwa alana naagahoots kadaamagamashama kajinda makwaak'wa alana koowa. Nagwaawud'iilizh adaamagamashama ça-ŋgisha alaawot nilasaanduk'a nalana káboŋgwa, lok'otsaam maahama ekaakáam, “Wud'aça alila-saanduk'a alatisok'wa, abi ça-ŋgisha alaanzah nilasaanduk'a?” Ŋgishaakáts kádaamagamashama nuutigats kak'waatsitsmaama. Çakáts kádida kájinda nuuŋgishats makwaak'oma. Kamaa'ematsaaŋgokwe daamagamashama alaahatowaak'w alaa'iyoosh káb'aga-mas'a. Nagana káboŋgwa, nuukahulan maŋkaaiilama, nuud ee-atsen.

144a

144

Gee'a-Gumuz Nak'o-Andiŋa

Nagwaçawud'iilizh ça-makota ala káboŋgwa degamaça da alaad'ab nab'aga-WoBateya nak'o-andiŋa. Na-oka nalana, daad'aak'w WoBaandowa aganasiila, daaasaanz

kacanaka. Nagana daaka a-WoBaandowa káfuulisa, “D'aak'oçash b'aga alaab'acak'os WoBateya kasha-WoBateya, finc'aça lok'oçats da

alaakaab'acook'os.” Nagana daaka ab'aga a-alana nagwaalak'ots

afuulisa, “Daagee' a-WoBateya Baabeya nagwaashok'wiz ab'aga, kamaañjalana tso alarkáb'acak'os ahama.

Nagana duulak'ots tisok'w b'aga alaab'cak'os WoBateya, nagana ká-

boŋgwa daalak'otskwe afuulisa WoBateya atsen. Akwaak'waaŋgokwe

a-WoBateya ŋgisha meeta daawot tak tak. Nagana daakámaç afuulisa

ká-WoBateya kacanaka, daaka, “Ká-ntsi alaakágee'aam b'aga aluushok'w shooka-gee'a tso alana etamaat'ooça-b'aga.”

Nagana daahwaans'ook'w amadaamfaga kooma duwaaŋgishats

kámawota-gee'a. Daafad' adaamfaga ameeta a-aluu'o s'eemá Baahwe

daaka, “Bas'ookosh magee'a-b'aga aluushok'w jinda alaasho, gee'ookwa kámawota-maaŋgahaça, kámawota-nneya alokwa jinda kámawotamagamaça. Shookalana gee'a gee'ookwa.

Eelabi alaaka a-Wobateya nagwaalak'ots afuulisa?

Eelabi alaaka afuulisa ká-WoBateya nagwaakámaç kacanaka?

Shooka-abi gee'a aluukáçats ká-WoBateya kámagee'ama? Paŋaça ça-ŋgisha alaawot nilasaanduk'a nalajindama. 1. sha

2. de

3. be

taaka

aluwa

baabiiluma

fag

beama

maaŋgo

shapa

atila

Deeat'oosh

144

Lesson

145

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

!?.

Maawotok'wa ala-Ŋgisha -Kaats kaça aluuk'ot maŋkosa-ça-ŋgisha k'otaça kágumaatishok'w añjahama. YaMakash namasa-ŋga. ( YaMakash daasizh ŋga.) Work'u nagugat'eya kañaawa. ( Work'u daagat'e kañaawa.) WoDam nagumazhija. ( WoDam daazhijizh, daafarts.) .

Magama-Ça-Ŋgisha / Mfagok'o-Ça-Ŋgisha Ŋgishaçaká kádaaamagamashama naawud'owiil kamawota tak tak ça-ŋgisha alaawot nagumakotsa na'eyaa-gunza. Nagana çaçakáts añjaha kámawud'owiil. Ŋgishaçaká kadaamagamashama nuuwud' matisok'o-makotsa alaawot na'eyaa-d'aç'a, awud'açaka kamakotsa kalaawot na'eyaa-gunza. Naakatigoots kak'waatsitsamaama makotsa alaakaao ala kotakomakwaak'wa. Etamatigatsamaakwe naats, naawud'ats makwaak'o-ça-ŋgisha alaatugots adaamagamashama kak'waatsitsamaama, we naalak'ots a-etamatigatsama etamagamashama meeta, naawud'iil ça-ŋgisha alaakatigats kak'waatsitsamá. Kaawot makwaak'wa alana kotakoma, naawud'ats a-etamatigatsama daamagamashama kooma kaad'abowaazh makwaak'wa alaakwaak'w alana atsen. Kaabas'kwe mawota kotakoma, ŋgishaçaká naanzahoots.

Mazhija-Yila-Maak'us Ça-ŋgisha alaawot nzaaç (4) alana, nagwe'owaas'e a-etamatigatsama meeta kameeta yila-okaag (yila-3) káboŋgwa, naak'ot adaamagamashama kánooraga kálamaama. Kaakad'ook'w adaamagamashama akooma ça-ŋgisha nzaaç alana mak'otama kánooraga kálamaama, naafaroots meeta kameeta, naak'oto namahii-saaleda. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama kájinda naakaawud'ooç makwaak'wa alana kamakwaak'wa kalamaama. Nagana lak'oçats daamagamashama ekaaç, “Anzaŋantsi alaçad'abaaç kakotakoma?” Daatigats agee'a mawota alokwa. WoKe daafeesh gee'a. YaMpu daafeesh magamaça.

145a

145

!?.

Maŋkwaaiilama

YaMakasha namasa-ŋga. Work'u nagugat'eya kañaawa. WoDam nagumazhija.

1.

___ (a) atsitsa

2.

___ (b) sarma

3.

1

4.

(c) bakeya

___ (d) pina

1. D

.

2. W

.

3. Y

. 145

Lesson

146

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Gee'a-gahaja ugea'n na-ebaça? Amore laagee'a gee'a-gahaja agwaagunza wola agaafa? Kamaatse aluuŋgee'a gee'a-gahaja? Maŋgahatsa káMawud'iilama Naakáŋgishats kádaamagamashama kámawud'uwa makotsa. Lak'waakáts daamagamashama eelabi alewota káboŋgwa. Çaká kádaamagamashama kájinda kámakwaauuk'on ŋgisha. T'o naawud'o taasa-maat'ooshama magamashama kaawot adaamagamashama alaakaal mawud'iilama nagana lok'waakáts. T'o naawud'owiil katsamaama, kaakaapaŋaats maatab'atsa, tab'atsaam. Naaakwaaiil malak'otsama, naakáka, “Eelabi alaawot as'iina ala?” Wud'aça ŋgisha ala-añjahamá. Nagana naakáŋgishats kádaamagamashama malañahok'o-da alana, nuutigats kak'waatsitsamaama. Naakáka, “Wuli alekaala mawud'iila-mazila-ŋgisha ala?” Jinda naalok'ots, naaka, “Wuli alekaalaash mawud'iilama kooma ala?” Gahaçats malañahok'oma alilabaand ka-alila-okaag ee-atselana.

Mac'ic'ok'o-Gumbas'iilama

T'owaam daamagamashama nuuc'ic'ok'w kotako-ça-ŋgisha aluupaŋ mac'ic'ok'oma na-mbas'iilama. T'owaam daamagamashama nuuwud'ogw kágu-ça-ŋgisha kálana. Nagana naatigoots ka'eyaamaama ça-ŋgisha alamá, nagana káboŋgwa wud'açiil koowa. Nagana káboŋgwa, aŋgishaças namac'ak'asa nalamá. Nagana káboŋgwa, ŋgishaakáam kádaamagamashama naak'oto mantadasa-ŋgisha alana nanooraga nalamaama. Nagana wud'ats mantadasa-ŋgisha alaak'oto adaamagamashama naçamantuuçama eelaat'oosh mak'otama ka-obatsa-ça-sa jinda eelaatugoos kaça-matugosama. Nagana shaagwaam nilaagu-daamagamashama, ewud'aatsaam mada-da alaado adaamagamashama, kaaapaŋaatsan matab'atsama, etab'aats maahama.

Mak'otama Tisok'w ŋgishaçaká kádaamagamashama naawud'o makotsa alaawot nanooraga. Nagana t'o daamagamashama naaaŋgisho kámawota kálamakota. Nagana, çaçaká añjaha kádaamagamashama naagahoweets mantadasa-ŋgisha alamakotsa alajinda. Añjaha aluukáç kámaahamaama kámagahowaatsan mantadasa-ŋgisha, naakarook'w. Nagana lak'ots daamagamashama naawud'owiil mantadasa-ŋgisha alaat'o amaahama. Nagana ŋgishaakáts kádaamagamashama eelaac' amakotsa a-alana makwaak'wa jinda. Ŋgishaaká kádaamagamashama nuuk'ot mantadasa-ŋgisha alana nanooraga nalamaama. Çaká añjaha kádaamagamasha kámak'otuwaan kamagahama. Ŋgishaakáts kádaamagamasha naguwaat'oosh mak'ota-çiça-ŋgisha naçamatuuçama nameeta, eeluuk'ot ka-obok'o-ça-sa. Kuukarok'w mak'otama nuukahaañç'as kaça-matugosama. Nagana ŋgishaaká kádaamagamashama kágashishama, naakáwud'owiil kádaamagamashama kálaa'iyoosh nilamas'a-magamashama. Nagana naashaagw a-etamatigatsama naawud'ats da alaado adaamagamashama.

146a

146

Gee'a-Gahaja

na gwaa ga miil nagwaagamiil ma ga maa tsi zhan

Ka sha ma gaa zhi ja

magamaatsizhan

kashamagaazhija

1.Nalbanbara___________.

2. Dilagaziya daakaal _______. 3. YeBuuge' _____tso.

duu'iishan / duwaashan

mawota / mo'a diyaaŋga / diŋa

4. Zeegoç lakwok'waalaema____. mad'wam / daa-duwma

1. Yemun daafeesh baak'eya kacanaka. 2. 3.

146

Lesson

147

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ça-Mak'ota Nagwaçawud'iilizh ça-mak'ota ala káboŋgwa, degamaça da alaado ama-wodaazha-YeÇala nagwaawowe kágu-ahama. Aŋgishaçiil kámawota-mawud'iila-nooraga ala. Ŋgishaçaká kádaamagamashama naawud'owiil nooraga kamawota tak tak. Lak'ots nadaamagamashama b'aga meeta, naafad', naakáluuŋgw kámawud'iila-mantadasa-ŋgisha. Nagana káboŋgwa, naawud'iil adaamagamashama ajinda jinda-mantadasa-ŋgisha. Nagana naakahulan ajinda mawud'iila-mantadasa-ŋgisha alana ee-atsen. Nagwaawot a-etamagamashama ameeta namawud'iilama, nuukahulash adaamagamashama ajinda kak'waatsitsamaama nanooraga nalamaama. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama nuuwud'iil maalok'otsa alaapats naçamawud'iilama nalana. Nagana lak'ots kotakoça-makwaak'wa nagudaamagamashama, k'otaaká namahii-saaleda.

Kamaatsi alaahwaans'eek'w ama-wodaazhama ala-YeÇala? Anzaŋantsi mazhija aluugee'ok'w Yeçala? Naantsi aluwaad'abaç agaashala?

kalaGumuz.

Nooraga Alaace Çaañjaha ká-Etamatigatsama Nagaabeya na-mbaand -2 T'owaam daamagamashama naagee'oots gee'a alaakaats ka-oka-kee-Misa

147a

147

Gee'a-Gahaja

Nagwaçawud'iilizh ça-mak'ota ala káboŋgwa degamaça da alaado ama-wodaazha-YeÇala nagwaawowe kágu-ahama. Na-oka nameeta, daawot duu-Baando s'eemá aluu'o YeÇala.

Nagwaats lila-aya, daagameets nab'agamá gahaja-ça-dida. Nagana daamaats nagwaabas' magamaatsizhan da alama, daakawees kama'ísa. Nagwaagamiil a-eemá eelaawot gahaja daakáka ká-YeÇala, kama'ísaaŋgo.

Nagana daahwaans'oweek'w ama-wodaazhamá kashamagaazhija,

daadowe ŋga, daakawowe. Nagana daagee'ook'w hii gaabeya meeta. Nagwaanzhats a-YeÇala gahaja alana, daafarats adaagona

kilamagaakwa nasaata na-11 (na-atse'a k'oma meeta) duukohots

gaashala kámaduuka ka-ofa. Duwaad'abaç gaashala nazhibata nalamaama jinda namas'a-ma-eemá, duukad ka-ofa. Daafatskwe agaashala atsen, duukad daagona ka-ofa.

Kamaatsi alaahwaans'eek'w ama-wodaazhamá ala-YeÇala? Anzaŋantsi mazhija aluugee'ok'w YeÇala? Na-ntsi aluwaad'abaç agaashala? Nooraga Alaace Çaañjaha ká-Etamatigatsama

147

Lesson

148

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

!?.

Maawotok'wa ala-Ŋgisha Mat'ooça daamagamashama masiyuuk'w malak'otsa maŋkosa-ça-ŋgisha, nagana káboŋgwa etaabaaganzah kajinda maŋkosa-ça-ŋgisha malak'oçats maaho. Nagana kadaamaç'arok'o-mas'amaama ka-mmazhamaama maaŋgashowiil. Jindaakwe mat'ooça dida alana malak'otsa maŋkosa-ŋgisha alana nagana etabeekawaaga maanzahaaga maaŋgamuwiil maŋgishuuts.

Magama-Ça-Ŋgisha / Mfagok'o-Ça-Ŋgisha Nagana lak'ots daamagamashama nuutigats kak'waatsistamaama ça-ŋgisha alaawot nilamatisok'omañç'ariila-saanduk'a. Lak'ots daamagamashama naantadoos ça-ŋgisha alaawot nilamaç'ariilasaanduk'a naantadoos, nagana naaŋgishoots nalabi mañç'arok'o-saanduk'a aluuŋaarok'w ŋgisha alana kámantadasama. Ça-ŋgisha aluuntadas alana nuuk'ot nanooraga nalamaama. Nagana káboŋgwa, ŋgishaaká kádaamagamashama nuugahatsa alaawot nilasaanduk'a kooma ee-atsen. Lak'ots daamagamashama eelekaaluwa magahatsa-ça-ŋgisha nzaaç jinda eelekaaluwa magahatsama alaapas nala. Nagana káboŋgwa k'otaam makwaak'wa aladaamagamashama namahii-saaleda namo'a kágaca. Kaakaalaamkwe mak'otuwa naça-mantuuçama k'otat. T'owaam daamagamashama meeta meeta nuuwud'iil aluuk'ot namahii-saaleda. T'owaam daamagamashama alaatid'oosh makwaak'oma, nuuk'ot nanooragamaama aluuŋgahatsizh namahii-saaleda. -etok'waasa , andiŋa , bahaga , duhwa

Mak'ota Wud'aakiil kádaamagamashama mantadasa-ŋgisha alatisok'wa, nagana kámak'otuwaan amaahama kaluk'omaama mantadasa-ŋgisha jinda mbaand kámawota-da kájinda.

148a

148

!?.

WoKe daagamas Guuma. Faatim daagamas Asosa. WoGuune daazeeç daamagamashama.

Daakáç a-WoGuune daaŋgeya ká-wodaazhamá.

tsi

ba

to

an

e

koo

di

ga

ha

wa

k'wa

lee

ke

sa

na

Duh

1.

3.

2.

4. Nakee-Misa nagwuuwot nagu-mb'aŋa ŋgishaçats k'aac'ak'aaç'a aluu'ís.

1. Duu'ís etuŋkwaasa daagah kágee'a. 2. 3. 148

Lesson

149

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ça-Mak'ota Nagwaçawud'iilizh ça-mak'ota ala káboŋgwa, degamaça ŋgisha alaaaŋgishats a-WoMuhwa káma-wodaazhamá. Akowud'iilanaaŋgwi s'iina na-oka-çawos'iya alaaka Gee'a Gahaja? Eelabi alaaka as'iina a-alana? Aŋgishaçiil kámawota-maalak'otsa alaawot nilaça-mak'ota. Ŋgishaçaká kádaamagamashama kaaçaká eela, “___________________________________”? Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama nagwewud'owaaiil naaká'iyoosh taaŋgale we mbaand mbaand naawud'owiil kamawota tak tak. Nagana wud'açakíil kádaamagamashama ça-mak'ota alana. Ŋgishaçaká kádaamagamashama naaaŋgalaç naawud'owiil matisok'o-s'iina kádaamagamasha kájinda kálaawot nagonahamaama. Ŋgishaçaká kádaamagmashama, nagwewud'iil ameeta, jindaakwe daamagamashama naakahulash kak'waatsitsamaama. Ŋgishaçaká naawud'owiil malak'otsa alaça-mak'ota káluk'omaama. Nagana çaçaká añjaha alamasaanzatsa-makwaak'oma. Lak'oçats daamagamashama kaawotan namaahamaama a-etamakaala-makwaak'oma. Tab'aça jinda kaawotan a-etamakaala-makwaak'oma. T'ooça maŋkwaaiilama kooma gahaçats ee-atselana. Namakad'ashama lak'oçakats daamagamashama kamalak'otsa kalaapeets nilamak'ota.

-Kaandi alaadugw aKawaane nagwaamic a-obamá alaLoome? -Eelabi alaaka amadaamfaga ká-obamá kálaLoome? -Ntsi alaado amadaamfaga namas'ama-YeGaziya?

Maŋgisha kaMaat'oos'eya Paŋaça ça-ŋgisha alaawot nilaagu-maŋkwaaiilama. Nagana wud'açiil kádaamagamashama ça-ŋgisha okaag alaawot nilasaanduk'a nalana. T'owaam daamagamashama naatigoots ka'eyaamaama ça-ŋgisha alaawot nilasaanduk'a, nagana naafarats ameeta b'aga, naakáluŋgw kámawud'iilama. Nagana lak'otsaam daamagamashama makaam, “Anzaŋantsi ça-ŋgisha alaawot nilasaanduk'a nala? Kaakwaaek'w a-Etamagamashama kamagahama nagwuukáb'aciil 'eyaamaama. Nagana t'owaam duwa alana naagahoots kadaamagamashama kajinda makwaak'wa alana koowa. Nagwaawud'iilizh adaamagamashama ça-ŋgisha alaawot nilasaanduk'a nalana káboŋgwa, lok'otsaam maahama ekaakáam, “Wud'aça alila-saanduk'a alatisok'wa, abi ça-ŋgisha alaanzah nilasaanduk'a?? Ŋgishaakáts kádaamagamashama nuutigats kak'waatsitsmaama. Çakáts kádida kájinda nuuŋgishats makwaak'oma. Kamaa'ematsaaŋgokwe daamagamashama alaahatowaak'w alaa'iyoosh káb'aga-mas'a. Nagana káboŋgwa, nuukahulan maŋkaaiilama, nuud ee-atsen.

149a

149

Gee'a-Gahaja

Nagwaçawud'iilizh ça-mak'ota ala káboŋgwa, degamaça da alaado ama-wodaazha-YeÇala nagwaawowe kágu-ahama. Nagana daamic aKawaane Loome daabe', daaas'i a'eyaamá. Nagana daadugwe a-obamá a-alaLoome, daamic Kawaane kámashok'oma.

Daadugokwe aKawaane kílagaziya, daab'as'. Jinda duukashumok'w liça-YeÇala ka-ofa, daaweyaak'w dañ. Nagana duukats kamas'aaŋkima duut'oween biya, nagana daabid.

Nagana daawe a-obamá a-alaLoome, daaka káBaando, “Çiitaam 'eyaa-duum! Alaas'i a'eyaa-duum nagahaja naladuu'uwa tso.”

Daakaakwe amadaamfaga, “He! Eenaaŋgo.” Uut'owizhanaaŋgo

namawotamá zi zi eelamá, ziyaala naat'o aKawaane Loome namas'aaŋkima, naabidok'w. Nagana káboŋgwa, kamaakwaaooshaaŋgo shooka-mawota alaawot eelana.

Nagana daazhij a-YeGaziya, nagwaawowe ama-wodaazhamá

duukáŋaareek'w ŋga, shatuwa, duukákode ahwa. Ma-eemáákwe daado keya, daawowe, daafo keya alamá, nagana daaguuto YeGaziya kamagahama.

Káandi alaadugw aKawaane nagwaamic a-obamá a-ala-Loome? Eelabi alaaka amadaamfaga ká-obamá kálaLoome? Ntsi alaado amadaamfaga namas'ama-YeGaziya?

Paŋaça ça-ŋgisha alaawot nilasaanduk'a nalajindama. 1. lo

2. sa

3. zh

añjaha

nooraga

gatija

sarama

daatamaaz

daaashash

daale

lokwa

zhama

149

Lesson

150

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

!?.

Maawotok'wa ala-Ŋgisha -Kaats kaça aluuk'ot maŋkosa-ça-ŋgisha k'otaça kágumaatishak'w añjahama. YaKe daataae buuna. (YaKe daataaeezh buuna) Halima daagee' nilamas'a. (Halima daagee'izh nilamas'a)

Magama-Ça-Ŋgisha / Mfagok'o-Ça-Ŋgisha Ŋgishaçaká kádaaamagamashama naawud'owiil kamawota tak tak ça-ŋgisha alaawot nagumakotsa na'eyaa-gunza. Nagana çaçakáts añjaha kámawud'owiil. Ŋgishaçaká kadaamagamashama nuuwud' matisok'o-makotsa alaawot na'eyaa-d'aç'a, awud'açaka kamakotsa kalaawot na'eyaa-gunza. Naakatigoots kak'waatsitsamaama makotsa alaakaao ala kotakomakwaak'wa. Etamatigatsamaakwe naats, naawud'ats makwaak'o-ça-ŋgisha alaatugots adaamagamashama kak'waatsitsamaama, we naalak'ots a-etamatigatsama etamagamashama meeta, naawud'iil ça-ŋgisha alaakatigats kak'waatsitsamá. Kaawot makwaak'wa alana kotakoma, naawud'ats a-etamatigatsama daamagamashama kooma kaad'abowaazh makwaak'wa alaakwaak'w alana atsen. Kaabas'kwe mawota kotakoma, ŋgishaçaká naanzahoots.

Mazhija-Yila-Maak'us Ça-ŋgisha alaawot nzaaç (4) alana, nagwe'owaas'e a-etamatigatsama meeta kameeta yila-okaag (yila-3) káboŋgwa, naak'ot adaamagamashama kánooraga kálamaama. Kaakad'ook'w adaamagamashama akooma ça-ŋgisha nzaaç alana mak'otama kánooraga kálamaama, naafaroots meeta kameeta, naak'oto namahii-saaleda. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama kájinda naakaawud'ooç makwaak'wa alana kamakwaak'wa kalamaama. Nagana lak'oçats daamagamashama ekaaç, “Anzaŋantsi alaçad'abaaç kakotakoma?” -WoShu daashok'w ak'ob'a. -Andiŋa k'ac'ak'aac'a alagee'a tso. -K'omi'a k'ac'ak'aac'a alagee'a aluu'ís kagashokwa tso.

150a

150

Maŋkwaaiilama

!?.

Yeke daataae buuna.

Halima daagee' nilamas'a

1.

___ (a) bahaga

2.

___ (b) duhwa

3.

1

4.

(c) etok'waasa

___ (d) andiŋa

1. W

.

2. A

.

3. K'

. 150

Lesson

151

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

-Atsuut'o maatagasha-ma'ísa-etaŋk'waasa? -Ntsi aluud Etuŋk'waasa? Maŋgahatsa káMawud'iilama Naakáŋgishats kádaamagamashama kámawud'uwa makotsa. Lak'waakáts daamagamashama eelabi alewota káboŋgwa. Çaká kádaamagamashama kájinda kámakwaauuk'on ŋgisha. T'o naawud'o taasa-maat'ooshama magamashama kaawot adaamagamashama alaakaal mawud'iilama nagana lok'waakáts. T'o naawud'owiil katsamaama, kaakaapaŋaats maatab'atsa, tab'atsaam. Naaakwaaiil malak'otsama, naakáka, “Eelabi alaawot as'iina ala?” Wud'aça ŋgisha ala-añjahamá. Nagana naakáŋgishats kádaamagamashama malañahok'o-da alana, nuutigats kak'waatsitsamaama. Naakáka, “Wuli alekaala mawud'iila-mazila-ŋgisha ala?” Jinda naalok'ots, naaka, “Wuli alekaalaash mawud'iilama kooma ala?” Gahaçats malañahok'oma alilabaand ka-alila-okaag ee-atselana.

Mac'ic'ok'o-Gumbas'iilama T'owaam daamagamashama nuuc'ic'ok'w kotako-ça-ŋgisha aluupaŋ mac'ic'ok'oma na-mbas'iilama. T'owaam daamagamashama nuuwud'ogw kágu-ça-ŋgisha kálana. Nagana naatigoots ka'eyaamaama ça-ŋgisha alamá, nagana káboŋgwa wud'açiil koowa. Nagana káboŋgwa, aŋgishaças namac'ak'asa nalamá. Nagana káboŋgwa, ŋgishaakáam kádaamagamashama naak'oto mantadasa-ŋgisha alana nanooraga nalamaama. Nagana wud'ats mantadasa-ŋgisha alaak'oto adaamagamashama naçamantuuçama eelaat'oosh mak'otama ka-obatsa-ça-sa jinda eelaatugoos kaça-matugosama. Nagana shaagwaam nilaagu-daamagamashama, ewud'aatsaam mada-da alaado adaamagamashama, kaaapaŋaatsan matab'atsama, etab'aats maahama.

Mak'otama Tisok'w ŋgishaçaká kádaamagamashama naawud'o makotsa alaawot nanooraga. Nagana t'o daamagamashama naaaŋgisho kámawota kálamakota. Nagana, çaçaká añjaha kádaamagamashama naagahoweets mantadasa-ŋgisha alamakotsa alajinda. Añjaha aluukáç kámaahamaama kámagahowaatsan mantadasa-ŋgisha, naakarook'w. Nagana lak'ots daamagamashama naawud'owiil mantadasa-ŋgisha alaat'o amaahama. Nagana ŋgishaakáts kádaamagamashama eelaac' amakotsa a-alana makwaak'wa jinda. Ŋgishaaká kádaamagamashama nuuk'ot mantadasa-ŋgisha alana nanooraga nalamaama. Çaká añjaha kádaamagamasha kámak'otuwaan kamagahama. Ŋgishaakáts kádaamagamasha naguwaat'oosh mak'ota-çiça-ŋgisha naçamatuuçama nameeta, eeluuk'ot ka-obok'o-ça-sa. Kuukarok'w mak'otama nuukahaañç'as kaça-matugosama. Nagana ŋgishaaka kádaamagamashama káshishama naakáwud'owiil kádaamagamashama kálaa'iiwosh nilamas'a-magamashama. Nagana naashaagw a-etamatigatsama nawud'ats da alaado adaamagamashama

151a

151

Maatagasha-maísa-yetuŋkwasa

du waa ça rok'w duwaaçarok'w u waaŋ ga siil

ŋ gi sha ça ká

duwaaŋgasiil

ŋgishaçaká

1. Halima daagasok'w_______ ala-eemá. ŋgisha/ŋgafa 2. WoTaak' _______kacanaka. 3. YaBaatuwa daatsohw_______.

etamaleya / etamaliya mata / meeta

4. Duwaagahaats bas'as'aka ________. kaŋka / caŋka

1.Dida-bahaga daagah kágee'a.

2.

3. 151

Lesson

152

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ça-Mak'ota Nagwaçawud'iilizh s'iina ala káboŋgwa degamaça da alaado agaashala a-mbaand aluutija. Aŋgishaçiil kámawota-mawud'iila-nooraga ala. Ŋgishaçaká kádaamagamashama naawud'owiil nooraga kamawota tak tak. Lak'ots nadaamagamashama b'aga meeta, naafad', naakáluuŋgw kámawud'iila-mantadasa-ŋgisha. Nagana káboŋgwa, naawud'iil adaamagamashama ajinda jinda-mantadasa-ŋgisha. Nagana naakahulan ajinda mawud'iila-mantadasa-ŋgisha alana ee-atsen. Nagwaawot a-etamagamashama ameeta namawud'iilama, nuukahulash adaamagamashama ajinda kak'waatsitsamaama nanooraga nalamaama. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama nuuwud'iil maalok'otsa alaapats naçamawud'iilama nalana. Nagana lak'ots kotakoça-makwaak'wa nagudaamagamashama, k'otaaká namahii-saaleda.

-Yila-anzaŋantsi aluumicok'w daamaçasha-gatija? -Nagwuutab' daamaçasha-nooraga mmicok'oma, eelabi alaado? -Wuli alaafarats nakwaaeba na-mbaand nalana?

Nooraga Alaace Çaañjaha ká-Etamatigatsama Nagaabeya na-okaag-3 -Nalabi añjaha aluukaasi kak'ac'ak'aac'a kalagee'a? Lak'ots daamagamashama kámawota-da alaaŋgishoots najiba. Ziyaalaakwe t'owaam daamagamashama nuwaaŋgishats kámawota-k'aac'ak'aac'a alagee'a, makaakaam, “Nalabi añjaha aluupók'w kámaasiyuuka?

152a

152 Maatagasha-Ma'ísa-Etuŋk'waasa

Nagwaçawud'iilizh s'iina ala káboŋgwa degamaça da alaado agaashala a-mbaand aluutija. Na-oka nameeta, daawot ká-eba mbaand alaGumuz, duwaaŋgasiil

ŋgisha kámaataguush Etuŋk'waasa. Nagana duwaaç'arok'w oka aleyaataguushan Etuŋk'waasa. Nagana duuhad keya nak'waaeba na-mbaand nalana.

Nagana duutij gaashala mbaand, duukáka, “Tsaça, ŋgishaçaká káb'aga kálaawot nak'waaeba nalana, kaaçaká, ‘Ŋgahaçatsiz

b'agaça, aila dewaaile kama'íshabii-mata.’” Nagana daŋkwaaowe adida a-alana ká-ebamaama, daakaao, “Dilakáŋgisheets.”

Yila-anzaŋantsi aluumicok'w daamaçasha-gatija? Nagwuutab' daamaçasha-nooraga mmicok'oma, eelabi alaado? Wuli alaafarats nak'waaeba na-mbaand nalana?

Nooraga Alaacees Çaañjaha ká-Etamatigatsama

152

Lesson

153

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

!?.

Maawotok'wa ala-Ŋgisha Mat'ooça daamagamashama masiyuuk'w malak'otsa maŋkosa-ça-ŋgisha, nagana káboŋgwa etaabaaganzah kajinda maŋkosa-ça-ŋgisha malak'oçats maaho. Nagana kadaamaç'arok'o-mas'amaama ka-mmazhamaama maaŋgashowiil. Jindaakwe mat'ooça dida alana malak'otsa maŋkosa-ŋgisha alana nagana etabeekawaaga maanzahaaga maaŋgamuwiil maŋgishuuts.

Magama-Ça-Ŋgisha / Mfagok'o-Ça-Ŋgisha Nagana lak'ots daamagamashama nuutigats kak'waatsistamaama ça-ŋgisha alaawot nilamatisok'omañç'ariila-saanduk'a. Lak'ots daamagamashama naantadoos ça-ŋgisha alaawot nilamaç'ariilasaanduk'a naantadoos, nagana naaŋgishoots nalabi mañç'arok'o-saanduk'a aluuŋaarok'w ŋgisha alana kámantadasama. Ça-ŋgisha aluuntadas alana nuuk'ot nanooraga nalamaama. Nagana káboŋgwa, ŋgishaaká kádaamagamashama nuugahatsa alaawot nilasaanduk'a kooma ee-atsen. Lak'ots daamagamashama eelekaaluwa magahatsa-ça-ŋgisha nzaaç jinda eelekaaluwa magahatsama alaapas nala. Nagana káboŋgwa k'otaam makwaak'wa aladaamagamashama namahii-saaleda namo'a kágaca. Kaakaalaamkwe mak'otuwa naça-mantuuçama k'otat. T'owaam daamagamashama meeta meeta nuuwud'iil aluuk'ot namahii-saaleda. T'owaam daamagamashama alaatid'oosh makwaak'oma, nuuk'ot nanooragamaama aluuŋgahatsizh namahii-saaleda. -jaha ,mb'aŋa ,maakotasha , yaandilaaweya

Mak'ota Wud'aakiil kádaamagamashama mantadasa-ŋgisha alatisok'wa, nagana kámak'otuwaan amaahama kaluk'omaama mantadasa-ŋgisha jinda mbaand kámawota-da kájinda.

153a

153

!?.

Deda a-YeHiik'wa ŋga. Daad a-YeHiik'wa ŋga. Deda a-WoMahamad çiha-me'a.

Daad a-woMahamad çiha-me'a.

di

maa

b'a

ha

ta

yaan

ti

ŋa

ru

ko

sha

eto

ja

m

laa

ya

1.

3.

2.

4.

K'otaça k'aac'ak'aac'gee'a dootsagada okaag na-ntsi duud/duuŋgahats ŋgishaçats.

1.Duugahats nta kátrukwa. 2. 3. 153

Lesson

154

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ça-Mak'ota Nagwaçawud'iilizh ça-mak'ota ala káboŋgwa, degamaça da alaado agaashala a-mbaand aluutija. Akowud'iilanaaŋgwi s'iina na-oka-çawos'iya alaaka Maatagasha-Ma'ísa Etuŋk'waasa? Eelabi alaaka as'iina a-alana? Aŋgishaçiil kámawota-maalak'otsa alaawot nilaça-mak'ota. Ŋgishaçaká kádaamagamashama kaaçaká eela, “___________________________________”? Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama nagwewud'owaaiil naaká'iyoosh taaŋgale we mbaand mbaand naawud'owiil kamawota tak tak. Nagana wud'açakíil kádaamagamashama ça-mak'ota alana. Ŋgishaçaká kádaamagamashama naaaŋgalaç naawud'owiil matisok'o-s'iina kádaamagamasha kájinda kálaawot nagonahamaama. Ŋgishaçaká kádaamagmashama, nagwewud'iil ameeta, jindaakwe daamagamashama naakahulash kak'waatsitsamaama. Ŋgishaçaká naawud'owiil malak'otsa alaça-mak'ota káluk'omaama. Nagana çaçaká añjaha alamasaanzatsa-makwaak'oma. Lak'oçats daamagamashama kaawotan namaahamaama a-etamakaala-makwaak'oma. Tab'aça jinda kaawotan a-etamakaala-makwaak'oma. T'ooça maŋkwaaiilama kooma gahaçats ee-atselana. Namakad'ashama lak'oçakats daamagamashama kamalak'otsa kalaapeets nilamak'ota.

-Nagwaafuuho ab'aga na-ntsi alaado? -Ee-abi alaat'o adaagona mb'aŋasa-Etuŋk'waasa? -Ntsi aluut'o amadaamfaga alawowe nak'waaeba na-mbaand?

Maŋgisha kaMaat'oos'eya Paŋaça ça-ŋgisha alaawot nilaagu-maŋkwaaiilama. Nagana wud'açiil kádaamagamashama ça-ŋgisha okaag alaawot nilasaanduk'a nalana. T'owaam daamagamashama naatigoots ka'eyaamaama ça-ŋgisha alaawot nilasaanduk'a, nagana naafarats ameeta b'aga, naakáluŋgw kámawud'iilama. Nagana lak'otsaam daamagamashama makaam, “Anzaŋantsi ça-ŋgisha alaawot nilasaanduk'a nala? Kaakwaaek'w a-Etamagamashama kamagahama nagwuukáb'aciil 'eyaamaama. Nagana t'owaam duwa alana naagahoots kadaamagamashama kajinda makwaak'wa alana koowa. Nagwaawud'iilizh adaamagamashama ça-ŋgisha alaawot nilasaanduk'a nalana káboŋgwa, lok'otsaam maahama ekaakáam, “Wud'aça alila-saanduk'a alatisok'wa, abi ça-ŋgisha alaanzah nilasaanduk'a?” Ŋgishaakáts kádaamagamashama nuutigats kak'waatsitsmaama. Çakáts kádida kájinda nuuŋgishats makwaak'oma. Kamaa'ematsaaŋgokwe daamagamashama alaahatowaak'w alaa'iyoosh káb'aga-mas'a. Nagana káboŋgwa, nuukahulan maŋkaaiilama, nuud ee-atsen.

154a

154

Maatagasha-Ma'ísa-Etuŋk'waasa

Nagwaçawud'iilizh s'iina ala káboŋgwa degamaça da alaado agaashala a-mbaand aluutija. Nagana daatso kilamagaakwa, daakuhoots, daaatagoosh hii, duumicok'w daamaçasha-gatija yila-okaag. Nagana duufuhw, duuf keya, jinda duus una, kasha-gasaraaba, duunahash kacanaka. Nagana duwaakwaaiil maatagashama hii daab'aŋooskwe adaagona

ka-atsitsa tsar tsar tsar. Nagana duutab' daamaçasha-gatija alana

mmicok'oma. Na-atsagana daadowiil ká-oma duukaab'ac ka-etuŋk'waasa

marra, daatid' ab'aga diiza kalitamaama nagumaambeya, jinda gaafa kasha-cogo-atsitsa, duwaambe hii duudaash ká-ebamaama.

Nagana daafarats nak'waaeba nambaand nalana amadaamfaga duut'o gacaha, duuka, “Kamaakwaakwiilaaŋgo mawota alana ká-yilabaand. Kaawotkwe maasiya kamadookwiilaaŋgo ká-oma.” Nagwaafuuho ab'aga ntsi alaado? Ee-abi alaat'o adaagona mb'aŋasa-yetuŋkwaasa Ntsi aluut'o amadaamfaga alawowe nak'waaeba na-mbaanda?

Paŋaça ça-ŋgisha alaawot nilasaanduk'a nalajindama. 1. ña

2. ŋga

3. ts

aya

gisha

mata

ŋgafa

tsa

ñaha

daaa'oot's

sudaan

kaca

word

word

word

154

Lesson

155

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

!?.

Maawotok'wa ala-Ŋgisha -Tell the students to change the sentences that are in past tens to present tens Daagee' a-YeZiba dagona-gee'a. (Daawot a-YeZiba nagumagee'a dagona-gee'a.) Daagahats a-WoDam k'ome'a. (Daawot a-WoDam nagumagahatsa-k'ome'a.)

Magama-Ça-Ŋgisha / Mfagok'o-Ça-Ŋgisha Ŋgishaçaká kádaaamagamashama naawud'owiil kamawota tak tak ça-ŋgisha alaawot nagumakotsa na'eyaa-gunza. Nagana çaçakáts añjaha kámawud'owiil. Ŋgishaçaká kadaamagamashama nuuwud' matisok'o-makotsa alaawot na'eyaa-d'aç'a, awud'açaka kamakotsa kalaawot na'eyaa-gunza. Naakatigoots kak'waatsitsamaama makotsa alaakaao ala kotakomakwaak'wa. Etamatigatsamaakwe naats, naawud'ats makwaak'o-ça-ŋgisha alaatugots adaamagamashama kak'waatsitsamaama, we naalak'ots a-etamatigatsama etamagamashama meeta, naawud'iil ça-ŋgisha alaakatigats kak'waatsitsamá. Kaawot makwaak'wa alana kotakoma, naawud'ats a-etamatigatsama daamagamashama kooma kaad'abowaazh makwaak'wa alaakwaak'w alana atsen. Kaabas'kwe mawota kotakoma, ŋgishaçaká naanzahoots.

Mazhija-Yila-Maak'us Ça-ŋgisha alaawot nzaaç (4) alana, nagwe'owaas'e a-etamatigatsama meeta kameeta yila-okaag (yila-3) káboŋgwa, naak'ot adaamagamashama kánooraga kálamaama. Kaakad'ook'w adaamagamashama akooma ça-ŋgisha nzaaç alana mak'otama kánooraga kálamaama, naafaroots meeta kameeta, naak'oto namahii-saaleda. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama kájinda naakaawud'ooç makwaak'wa alana kamakwaak'wa kalamaama. Nagana lak'oçats daamagamashama ekaaç, “Anzaŋantsi alaçad'abaaç kakotakoma?” YeC'uli daaká'iish kágee'a na-nneya. YeKaaj daakaalash ma'ísa-baak'eya. YeGuk'w daafeesh maakotasha kacanaka.

155a

155

Maŋkwaaiilama

!?.

Daagee' a-YeZiba dagona-gee'a.

Daagahats a-WoDam k'ome'a.

1.

___ (a) maakotasha

2.

___ (b) yaandilaaweya

3.

1

4.

(c) jaha

___ (d) mb'aŋa

1. Y

.

2. Y

.

3. Y

. 155

Lesson

156

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

-Atsuut'o ma'ísa-pina? Nakwaahantse aluu'ís pina? Maŋgahatsa káMawud'iilama Naakáŋgishats kádaamagamashama kámawud'uwa makotsa. Lak'waakáts daamagamashama eelabi alewota káboŋgwa. Çaká kádaamagamashama kájinda kámakwaauuk'on ŋgisha. T'o naawud'o taasa-maat'ooshama magamashama kaawot adaamagamashama alaakaal mawud'iilama nagana lok'waakáts. T'o naawud'owiil katsamaama, kaakaapaŋaats maatab'atsa, tab'atsaam. Naaakwaaiil malak'otsama, naakáka, “Eelabi alaawot as'iina ala?” Wud'aça ŋgisha ala-añjahamá. Nagana naakáŋgishats kádaamagamashama malañahok'o-da alana, nuutigats kak'waatsitsamaama. Naakáka, “Wuli alekaala mawud'iila-mazila-ŋgisha ala?” Jinda naaLak'ots naaka, “Wuli alekaalaash mawud'iilama kooma ala?” Gahaçats malañahok'oma alilabaanda ka-alila-okaag ee-atselna. Ça-Mak'ota Nagwaçawud'iilizh ça-mak'ota ala káboŋgwa degamaça maasiya alaado ama-YeSuuga kad'içamá. Ŋgishaçakáts kádamagamashama naawud'o ça-mak'ota nilanooraga nalamaama. Ŋgishaaçakáts kádamagamashama elewud'açakíil kádaamagamashama ça-mak'ota alamaat'ooshama. Naakáŋgishats kádaamagamashama, nagwewota a-ahama nagumawud'iilama kámahulukash adaamagamashama kakwaatsitsamaama nagwaaat'oosh a-ahama kágwetugwaas. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama kámatiguuts kak'waatsitsamaama ça-mak'otsa alehuluukaan mawud'iilama. Nagana káboŋgwa, çaçaká añjaha kámawud'uwiil akooma meeta kameeta. Ŋgishaçakáts kádaamagamashama kákooma kámawud'uwiil ça-mak'ota nagumeetaagwa meeta kameeta kámaluŋgoká kálaguza. Ara degolaalara meeta etamagamashama kámawud'iila ça-mak'ota ala. Jindaakwe daamagamashama naakahuloosh kak'waatsitsamaama. Ara nagwekaara ká-etamawud'iilama, “Bas'açash mawud'ilama,” ahama debas'aakash, açaakwe saanzaçats gwaçat'oosaaç kak'waatsitsaça gwaa'iicogw a-ahama, 'iiçacogw atsen.”. Mahulaçakash nagwaawud'iil a-ahama, nagwekaauwa ká-aça, “Wud'açiil,” kamakaalaçaan mawud'iilama. Etamatigatsama, naat'o daamagamashama nuuwud'iil ee-atselana. Kaakad' amawud'iila-ça-mak'ota káboŋgwa, naakalak'ots a-etamatigatsama daamagamashama. K'otaçaká kádaamagamashama maakwaaiila-ça-ŋgisha alila-s'iina namahii-saaleda. Nagana lakwaakáts daamagamashama kamawud'iilama. Aŋgishaçiil mawota-ça-mak'ota ala.

Eelabi alaaka a-YeSuuga nagwuuwe nalimitsa? Ntsi alaagahats a-YeSuuga ká-mb'aŋa? Káandi alaatso agaashala? Ká-ntsi alaakápaŋ a-YeSuuga?

156a

156

Mab'aŋa-piina

duu ká reek'w duukáreek'w na ma s'a má

Na gwuu ká reek'w

na mas'amá

nagwuukáreek'w

Nagwaçawud'iilizh ça-mak'ota ala káboŋgwa degamaça maasiya alaado ama-YeSuuga kad'içamá. Na-oka nameeta daawot ŋgafa-WoMata aluu'o s'eemá YeSuuga. Daad kee-maleya namas'amá kámanc'uuké kwaac'a. Nagana daatso ab'aga

marra kílamitsa kálamá, duunc'e kwaac'a alana hii duukáreek'w. Nagana duuwe ká-eba.

Nagana daaka a-YeSuuga, “'Isaça pina ká-ara eb'aŋaraka

nagwuukáreek'w maleya ká-ara.” Nagana daatso agaashala, duuh-

waans'eek'w pina ma-obatsama kasha-didama, duukawe kámas'aYeSuuga. Duwaat'oosh ma'ísama. Daaac'iilkwe a-YeSuuga ahwa

daab'aŋ hii, nagana daaka kád'içamá, “Fad', b'aŋokwa.” Daafaratskwe ad'içamá, duub'aŋ, daab'aŋookwe kasha-b'aga

Eelabi alaaka a-YeSuuga nagwuuwe nalimitsa? Ntsi alaagahats a-YeSuuga ká-mb'aŋa?

Káandi alaatso agaashala? Ká-ntsi alaakápaŋ a-YeSuuga? 156

Lesson

157

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

!?.

Maawotok'wa ala-Ŋgisha Mat'ooça daamagamashama masiyuuk'w malak'otsa maŋkosa-ça-ŋgisha, nagana káboŋgwa etaabaaganzah kajinda maŋkosa-ça-ŋgisha malak'oçats maaho. Nagana kadaamaç'arok'o-mas'amaama ka-mmazhamaama maaŋgashowiil. Jindaakwe mat'ooça dida alana malak'otsa maŋkosa-ŋgisha alana nagana etabeekawaaga maanzahaaga maaŋgamuwiil maŋgishuuts.

Magama-Ça-Ŋgisha / Mfagok'o-Ça-Ŋgisha Nagana lak'ots daamagamashama nuutigats kak'waatsistamaama ça-ŋgisha alaawot nilamatisok'omañç'ariila-saanduk'a. Lak'ots daamagamashama naantadoos ça-ŋgisha alaawot nilamaç'ariilasaanduk'a naantadoos, nagana naaŋgishoots nalabi mañç'arok'o-saanduk'a aluuŋaarok'w ŋgisha alana kámantadasama. Ça-ŋgisha aluuntadas alana nuuk'ot nanooraga nalamaama. Nagana káboŋgwa, ŋgishaaká kádaamagamashama nuugahatsa alaawot nilasaanduk'a kooma ee-atsen. Lak'ots daamagamashama eelekaaluwa magahatsa-ça-ŋgisha nzaaç jinda eelekaaluwa magahatsama alaapas nala. Nagana káboŋgwa k'otaam makwaak'wa aladaamagamashama namahii-saaleda namo'a kágaca. Kaakaalaamkwe mak'otuwa naça-mantuuçama k'otat. T'owaam daamagamashama meeta meeta nuuwud'iil aluuk'ot namahii-saaleda. T'owaam daamagamashama alaatid'oosh makwaak'oma, nuuk'ot nanooragamaama aluuŋgahatsizh namahii-saaleda. -dida , soho-k'waatsitsa , wataaliya , miiza

Mak'ota Wud'aakiil kádaamagamashama mantadasa-ŋgisha alatisok'wa, nagana kámak'otuwaan amaahama kaluk'omaama mantadasa-ŋgisha jinda mbaand kámawota-da kájinda.

157a

157

!?.

Dewud'iil a-YeOka nooraga. Daawud'iil a-YeOka nooraga. WoDogwa daafinc' mata. Definc'a a-WoDogwa mata. di

ŋa

so

da

za

taa

li

yaan

tsi

k'waa

-

tsa

ya

mii

waa

ho

1.

3.

2.

4. Nagwuuwot na-mb'aŋa dootsagada gaafa eeluut'o mb'aŋa, k'otaça okaag maŋkosa-ça-ŋgisha alamaama.

1.Daagah agee'a-gaafa. 2. 3. 157

Lesson

158

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

ça-Mak'ota Nagwaçawud'iilizh ça-mak'ota ala káboŋgwa, degamaça maasiya alaado ama-YeSuuga kad'içamá. Akowud'iilanaaŋgwi s'iina na-oka-çawos'iya alaaka Maatagasha-Ma'ísa-Etuŋk'waasa? Eelabi alaaka as'iina a-alana? Aŋgishaçiil kámawota-maalak'otsa alaawot nilaça-mak'ota. Ŋgishaçaká kádaamagamashama kaaçaká eela, “___________________________________”? Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama nagwewud'owaaiil naaká'iyoosh taaŋgale we mbaand mbaand naawud'owiil kamawota tak tak. Nagana wud'açakíil kádaamagamashama ça-mak'ota alana. Ŋgishaçaká kádaamagamashama naaaŋgalaç naawud'owiil matisok'o-s'iina kádaamagamasha kájinda kálaawot nagonahamaama. Ŋgishaçaká kádaamagmashama, nagwewud'iil ameeta, jindaakwe daamagamashama naakahulash kak'waatsitsamaama. Ŋgishaçaká naawud'owiil malak'otsa alaça-mak'ota káluk'omaama. Nagana çaçaká añjaha alamasaanzatsa-makwaak'oma. Lak'oçats daamagamashama kaawotan namaahamaama a-etamakaala-makwaak'oma. Tab'aça jinda kaawotan a-etamakaala-makwaak'oma. T'ooça maŋkwaaiilama kooma gahaçats ee-atselana. Namakad'ashama lak'oçakats daamagamashama kamalak'otsa kalaapeets nilamak'ota.

-Na-ntsi alaasok'w WoMata amaañja? -Ká-ntsi alaakáb'as'e a-YeSuuga nilagaziya? -Ká-ntsi alaadugw a-YeSuuga?

Maŋgisha kaMaat'oos'eya Paŋaça ça-ŋgisha alaawot nilaagu-maŋkwaaiilama. Nagana wud'açiil kádaamagamashama ça-ŋgisha okaag alaawot nilasaanduk'a nalana. T'owaam daamagamashama naatigoots ka'eyaamaama ça-ŋgisha alaawot nilasaanduk'a, nagana naafarats ameeta b'aga, naakáluŋgw kámawud'iilama. Nagana lak'otsaam daamagamashama makaam, “Anzaŋantsi ça-ŋgisha alaawot nilasaanduk'a nala? Kaakwaaek'w a-Etamagamashama kamagahama nagwuukáb'aciil 'eyaamaama. Nagana t'owaam duwa alana naagahoots kadaamagamashama kajinda makwaak'wa alana koowa. Nagwaawud'iilizh adaamagamashama ça -ŋgisha alaawot nilasaanduk'a nalana káboŋgwa, lok'otsaam maahama ekaakáam, “Wud'aça alilasaanduk'a alatisok'wa, abi ça-ŋgisha alaanzah nilasaanduk'a?? Ŋgishaakáts kádaamagamashama nuutigats kak'waatsitsmaama. Çakáts kádida kájinda nuuŋgishats makwaak'oma. Kamaa'ematsaaŋgokwe daamagamashama alaahatowaak'w alaa'iyoosh káb'aga-mas'a. Nagana káboŋgwa, nuukahulan maŋkaaiilama, nuud ee-atsen.

158a

158

Maatagasha-Ma'ísa-Etuŋk'waasa

Nagwaçawud'iilizh ça-mak'ota ala káboŋgwa degamaça maasiya alaado ama-YeSuuga kad'içamá. Nagana daaahokots a-YeSuuga d'içamá WoMata kámaasiya daakabe'ook'w kámaañja d'u. Nagana daasok'w amaañja beek'omá pil.

Nagana duumaatsi ab'aga akooma alaahwaans'ook'w namasa-YeSuuga.

Na-oka nalana daaçats amaañja luk'omá kacanaka, daaka kámasha, akaalaaŋgo maŋgisha. Nagana daadugw a-YeSuuga kílagaziya kámac'asa-b'iimá kasiya. Nagana daakwaae kámas'amá namazhija na-okaag. Daabidkwe

a-WoMata namas'a-aŋkima, daakwaae kámas'amá. Nagana daalak'ots a-YeSuuga mbas'ashama nagu-WoMata. Daaka, “Eekwaaratsaaŋgo manda eelana.” Na-ntsi alaasok'w WoMata amaañja? Ká-ntsi alaakáb'as'e a-YeSuuga nilagaziya? Ká-ntsi alaadugw a-YeSuuga?

Paŋaça ça-ŋgisha alaawot nilasaanduk'a nalajindama. 1. b'

2. d'

3. p'

sohwa

ambeçs

aluwa

d'ogwa

baaba

b'aga

daaç'ara

p'ap'a

amabeeja

158

Lesson

159

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

!?.

Maawotok'wa ala-Ŋgisha -Tell the students to change the sentances which are in the past to present tens. YeZhazhuwa daagomaç maañja. (YeZhazhuwa daawot nagumagomaça-maañja.) YeFaak'w daa'isats ahwa. (YeFaak'w daawot naguma'isatsa-ahwa) Haasan daats kásuuga. (Haasan daawot nagumatsa kásuuga)

Magama-Ça-Ŋgisha / Mfagok'o-Ça-Ŋgisha Ŋgishaçaká kádaaamagamashama naawud'owiil kamawota tak tak ça-ŋgisha alaawot nagumakotsa na'eyaa-gunza. Nagana çaçakáts añjaha kámawud'owiil. Ŋgishaçaká kadaamagamashama nuuwud' matisok'o-makotsa alaawot na'eyaa-d'aç'a, awud'açaka kamakotsa kalaawot na'eyaa-gunza. Naakatigoots kak'waatsitsamaama makotsa alaakaao ala kotakomakwaak'wa. Etamatigatsamaakwe naats, naawud'ats makwaak'o-ça-ŋgisha alaatugots adaamagamashama kak'waatsitsamaama, we naalak'ots a-etamatigatsama etamagamashama meeta, naawud'iil ça-ŋgisha alaakatigats kak'waatsitsamá. Kaawot makwaak'wa alana kotakoma, naawud'ats a-etamatigatsama daamagamashama kooma kaad'abowaazh makwaak'wa alaakwaak'w alana atsen. Kaabas'kwe mawota kotakoma, ŋgishaçaká naanzahoots.

Mazhija-Yila-Maak'us Ça-ŋgisha alaawot nzaaç (4) alana, nagwe'owaas'e a-etamatigatsama meeta kameeta yila-okaag (yila-3) káboŋgwa, naak'ot adaamagamashama kánooraga kálamaama. Kaakad'ook'w adaamagamashama akooma ça-ŋgisha nzaaç alana mak'otama kánooraga kálamaama, naafaroots meeta kameeta, naak'oto namahii-saaleda. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama kájinda naakaawud'ooç makwaak'wa alana kamakwaak'wa kalamaama. Nagana lak'oçats daamagamashama ekaaç, “Anzaŋantsi alaçad'abaaç kakotakoma?” WoBaak'o daatees mas'amá. Daate asoho-k'waatsitsa alaBaake. WoMpu daafeesh didamá.

159a

159

Maŋkwaaiilama

!?.

YeZhazhuwa daagomaç maañja. YeFaak'w daa'isats ahwa. Haasan daats kásuuga.

1.

___ (a) miiza

2.

___ (b) waataaliya

3.

1

4.

(c) dida

___ (d) soho-k'waatsitsa

1. W

.

2. D

.

3. W

. 159

Lesson

160

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ça-Mak'ota Aŋgishaças kadaamagamashama kámawota-çamak'ota. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama kámawud'uwiil káluk'omaama. Lak'oçats nadaamagamashama b'aga meeta kámawud'iilamantadasa-ça-ŋgisha meeta, naakáluuŋgw kámawud'iilama káluguza. Ee-atsen ŋgishaçaká kádaamagamashama ká-mfad'uwa kámawud'iilama meeta kameeta, jindaakwe alaawoto namaat'oos'eya, naakahuloosh kak'waatsitsamaama s'iina aluuwot namawud'iilama. Nagana káboŋgwa lak'oçats malak'otsa alaapats nila-ça-mak'ota. -Kántse bukatanc'awe bukac'a WoKomandera kamalak'otsama ŋgashaçatsa.

-Wuli alaas'ariil 'eyaa-b'aga? -Wuli baaha aluwaas'ariil 'eyaamá? -Ntsi da aluu'o daamad'aak'osha-b'aga? -Ntsi da aluu'o maarameya?

T'ooça daamagamashama kooma naawud'o ça-ŋgisha alaawot nilasaanduk'a. Nagana káboŋgwa naakáluŋo kámawud''iilama kacanaka. Nagwewud'açakiil at'ooçakásh na'eyaa-d'aç'a ká'eyaa-gunza. Wud'açiil lisaanduk'a nagana lak'oçats daamagamashama. Dekaalaça magahatsa-ça-ŋgisha kaça-ŋgisha kalaawot nilasaanduk'a. Gahaçats kamaanzahama alatisok'wa kadaamagamashama koowa, nagana k'otaça namahiisaaleda. Ŋgishaçaká kádaamagamashama nuupaŋ jinda nuugahats cannaka. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama nuuk'ot ça-ŋgisha alana kilanooraga kálamaama. -pina, etuŋk'waasa, mb'aŋa

Maawotok'wa ala-Ŋgisha -Kaats kaça etabuk'ot maŋkosa-ça-ŋgisha k'otaça kágumaatishak'w añjahama !?. Desa a-YeMakasha ŋga. (Daas aYeMakasha ŋga.) Haalima degee'a nilamas'amaama. (Haalima daagee' nilamas'amaama.) Degahaats a-WoDam k'ome'a. (Daagahats a-WoDam k'ome'a.)

160a

160

Maŋkwaayila-gomaiisha Mada-Magasa

Kántse bukatanc'awe bukac'a WoKomandera kamalak'otsama ŋgashaçatsa. Na-oka nameeta daawot baaha aluu'o s'eemá WoKomaandar, mazha alana eta-oma tso. Duwaatim ka-WoMuhwa, duwaash daas'ariil 'eyaamá. Daadugw a-WoMuhwa, daashaki nagudaamaç'arok'wa. Duud'aak'osh, duufanc', daa'ís a-WoKomaandar, daaka, “Bas'açash ara.” Nagana duuka, “Manda aluwa daanas.” Duukaç'arok'w gizhamá, duuçash kamaarameya. Wuli alaas'ariil 'eyaa-b'aga? Wuli baaha aluwaas'ariil 'eyaamá? Ntsi da aluu'o daamad'aak'osha-b'aga? Ntsi da aluu'o maarameya?

!?.

b'a

mii

K'

ŋa

to

na

m

duu

wa

-

sa

tsa

e

za

pi

ho

1.__________________________ 2.__________________________ 3.__________________________

4.__________________________

Desa a-YeMakasha ŋga. Haalima degee'a nilamas'amaama. Degahaats a-WoDam k'ome'a. 160

Guma'iishama 10 - Kee-Maawud'ok'w Magamaça ala-Añjahama 20 Gaabeya 4

Lesson

161

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

-Ntsi aluu'o kee-Misa? Ka-ntsi aluukad kee-Misa? Maŋgahatsa káMawud'iilama Naakáŋgishats kádaamagamashama kámawud'uwa makotsa. Lak'waakáts daamagamashama eelabi alewota káboŋgwa. Çaká kádaamagamashama kájinda kámakwaauuk'on ŋgisha. T'o naawud'o taasa-maat'ooshama magamashama kaawot adaamagamashama alaakaal mawud'iilama nagana lok'waakáts. T'o naawud'owiil katsamaama, kaakaapaŋaats maatab'atsa, tab'atsaam. Naaakwaaiil malak'otsama, naakáka, “Eelabi alaawot as'iina ala?” Wud'aça ŋgisha ala-añjahamá. Nagana naakáŋgishats kádaamagamashama malañahok'o-da alana, nuutigats kak'waatsitsamaama. Naakáka, “Wuli alekaala mawud'iila-mazila-ŋgisha ala?” Jinda naalok'ots, naaka, “Wuli alekaalaash mawud'iilama kooma ala?” Gahaçats malañahok'oma alilabaand ka-alila-okaag ee-atselana.

Mac'ic'ok'o-Gumbas'iilama T'owaam daamagamashama nuuc'ic'ok'w kotako-ça-ŋgisha aluupaŋ mac'ic'ok'oma na-mbas'iilama. T'owaam daamagamashama nuuwud'ogw kágu-ça-ŋgisha kálana. Nagana naatigoots ka'eyaamaama ça-ŋgisha alamá, nagana káboŋgwa wud'açiil koowa. Nagana káboŋgwa, aŋgishaças namac'ak'asa nalamá. Nagana káboŋgwa, ŋgishaakáam kádaamagamashama naak'oto mantadasa-ŋgisha alana nanooraga nalamaama. Nagana wud'ats mantadasa-ŋgisha alaak'oto adaamagamashama naçamantuuçama eelaat'oosh mak'otama ka-obatsa-ça-sa jinda eelaatugoos kaça-matugosama. Nagana shaagwaam nilaagu-daamagamashama, ewud'aatsaam mada-da alaado adaamagamashama, kaaapaŋaatsan matab'atsama, etab'aats maahama.

Mak'otama Tisok'w ŋgishaçaká kádaamagamashama naawud'o makotsa alaawot nanooraga. Nagana t'o daamagamashama naaaŋgisho kámawota kálamakota. Nagana, çaçaká añjaha kádaamagamashama naagahoweets mantadasa-ŋgisha alamakotsa alajinda. Añjaha aluukáç kámaahamaama kámagahowaatsan mantadasa-ŋgisha, naakarook'w. Nagana lak'ots daamagamashama naawud'owiil mantadasa-ŋgisha alaat'o amaahama. Nagana ŋgishaakáts kádaamagamashama eelaac' amakotsa a-alana makwaak'wa jinda. Ŋgishaaká kádaamagamashama nuuk'ot mantadasa-ŋgisha alana nanooraga nalamaama. Çaká añjaha kádaamagamasha kámak'otuwaan kamagahama. Ŋgishaakáts kádaamagamashama nagwuwaat'oosh mak'ota-çiça-ŋgisha naça-matuuçama nameeta, eeluuk'ot ka-obok'o-ça-sa. Kuukarok'w mak'otama nuukahaañç'as kaça-matugosama. Nagana ŋgishaaká kádaamagamashama kágashishama, naakáwud'owiil kádaamagamashama kálaa'iyoosh nilamas'amagamashama. Nagana naashaagw a-etamatigatsama naawud'ats da alaado adaamagamashama.

161 a

161

Kee-Misa

ma baan daan mabaandaan Ka baaŋ gi shas

Kam fa raak'w

kabaaŋgishas

ka-mfaraak'w

1.Gaak'owa_______tso .

daanas / dowas

2. WoBakow_________ .

ŋgafa-duwa/ gunza-duwa

3. Daatuwa ___________ .

dowas / daa'is

4. YeTaak'a___________ .

gunza-duwa / ŋgafa-duwa

1.Baandera daawot nak'waaeba nak'ooma.

2. 3. 161

Lesson

162

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ça-Mak'ota -B'aga alaawot na-eba we nak'waaeba daa'i ntsi boda ŋgishaçats. Aŋgishaçiil kámawota-mawud'iila-nooraga ala. Ŋgishaçaká kádaamagamashama naawud'owiil nooraga kamawota tak tak. Lak'ots nadaamagamashama b'aga meeta, naafad', naakáluuŋgw kámawud'iila-mantadasa-ŋgisha. Nagana káboŋgwa, naawud'iil adaamagamashama ajinda jinda-mantadasa-ŋgisha. Nagana naakahulan ajinda mawud'iila-mantadasa-ŋgisha alana ee-atsen. Nagwaawot a-etamagamashama ameeta namawud'iilama, nuukahulash adaamagamashama ajinda kak'waatsitsamaama nanooraga nalamaama. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama nuuwud'iil maalok'otsa alaapats naçamawud'iilama nalana. Nagana lak'ots kotakoça-makwaak'wa nagudaamagamashama, k'otaaká namahii-saaleda.

Ntsi aluu'o kee-Misa? Ka-ntsi aluukad kee-Misa?

Nooraga Alaacees Çaañjaha ká-Etamatigatsama Namatisok'o-Gaabeya Nameeta na-1 Lok'otsaam daamagamashama naaŋgishoots s'ee-kee-Misa alagizha jinda eeluut'o madama.

162 a

162 Kee-Misa

B'aga alaawot na-eba we nak'waaeba, baiiy ntsi boda ŋgishaçats.

Na-oka nameeta WoKaacíiya daahad kee-Misa nak'waaebamaama, daaka kágaafa, “Guk'oça kee-Misa alana. Duuguk'w agaafa koomaama, nagana daaŋgish aWoKaaciya, daaka káb'aga nakee-Misa nalana, “Maa'ooçatsanaaŋgo, kaçaf yas'olaña, maad'aambaça mafama.

Ntsi aluu'o kee-Misa? Ka-ntsi aluukad kee-Misa?

Nooraga Alaacees Çaañjaha ká-Etamatigatsama

162

Lesson

163

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

!?.

Maawotok'wa ala-Ŋgisha Mat'ooça daamagamashama masiyuuk'w malak'otsa maŋkosa-ça-ŋgisha, nagana káboŋgwa etaabaaganzah kajinda maŋkosa-ça-ŋgisha malak'oçats maaho. Nagana kadaamaç'arok'o-mas'amaama ka-mmazhamaama maaŋgashowiil. Jindaakwe mat'ooça dida alana malak'otsa maŋkosa-ŋgisha alana nagana etabeekawaaga maanzahaaga maaŋgamuwiil maŋgishuuts.

Magama-Ça-Ŋgisha / Mfagok'o-Ça-Ŋgisha Nagana lak'ots daamagamashama nuutigats kak'waatsistamaama ça-ŋgisha alaawot nilamatisok'omañç'ariila-saanduk'a. Lak'ots daamagamashama naantadoos ça-ŋgisha alaawot nilamaç'ariilasaanduk'a naantadoos, nagana naaŋgishoots nalabi mañç'arok'o-saanduk'a aluuŋaarok'w ŋgisha alana kámantadasama. Ça-ŋgisha aluuntadas alana nuuk'ot nanooraga nalamaama. Nagana káboŋgwa, ŋgishaaká kádaamagamashama nuugahatsa alaawot nilasaanduk'a kooma ee-atsen. Lak'ots daamagamashama eelekaaluwa magahatsa-ça-ŋgisha nzaaç jinda eelekaaluwa magahatsama alaapas nala. Nagana káboŋgwa k'otaam makwaak'wa aladaamagamashama namahii-saaleda namo'a kágaca. Kaakaalaamkwe mak'otuwa naça-mantuuçama k'otat. T'owaam daamagamashama meeta meeta nuuwud'iil aluuk'ot namahii-saaleda. T'owaam daamagamashama alaatid'oosh makwaak'oma, nuuk'ot nanooragamaama aluuŋgahatsizh namahii-saaleda. -ak'owata, labaambara , kubaaya , gomba

Mak'ota Wud'aakiil kádaamagamashama mantadasa-ŋgisha alatisok'wa, nagana kámak'otuwaan amaahama kaluk'omaama mantadasa-ŋgisha jinda mbaand kámawota-da kájinda.

163 a

163

!?.

Ŋga daaso akoowa.

Desowa akoowa ŋga.

Daawe a-etagirba na-eba.

Dewaae a-etagirba na-eba.

ba

ta

go

wa

a

gom

ti

baa

ra

ya

k'o

lee

baam

mi

ku

la

1.

3.

2.

4. K'otaça okaag maŋkosa-ça-ŋgisha da aluud nakee-Misa.

1. B'aga marra daab'aŋo nakee-Misa.

2. 3. 163

Lesson

164

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ça-Mak'ota -B'aga alaawot na-eba we nak'waaeba baiiy ntsi boda ŋgishaçatsa. Akowud'iilanaaŋgwi s'iina na-oka-çawos'iya alaaka Kee-Misa? Eelabi alaaka as' iina a-alana? Aŋgishaçiil kámawota-maalak'otsa alaawot nilaça-mak'ota. Ŋgishaçaká kádaamagamashama kaaçaká eela, “___________________________________”? Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama nagwewud'owaaiil naaká'iyoosh taaŋgale we mbaand mbaand naawud'owiil kamawota tak tak. Nagana wud'açakíil kádaamagamashama ça-mak'ota alana. Ŋgishaçaká kádaamagamashama naaaŋgalaç naawud'owiil matisok'o-s'iina kádaamagamasha kájinda kálaawot nagonahamaama. Ŋgishaçaká kádaamagmashama, nagwewud'iil ameeta, jindaakwe daamagamashama naakahulash kak'waatsitsamaama. Ŋgishaçaká naawud'owiil malak'otsa alaça-mak'ota káluk'omaama. Nagana çaçaká añjaha alamasaanzatsa-makwaak'oma. Lak'oçats daamagamashama kaawotan namaahamaama a-etamakaala-makwaak'oma. Tab'aça jinda kaawotan a-etamakaala-makwaak'oma. T'ooça maŋkwaaiilama kooma gahaçats ee-atselana. Namakad'ashama lak'oçakats daamagamashama kamalak'otsa kalaapeets nilamak'ota.

Wuli baaha alaad kee-Misa nak'waaemaama? Ntsi aluukahad b'aga kákee-Misa? Ka-ntsi aluukabi Misa?

Maŋgisha kaMaat'oos'eya Paŋaça ça-ŋgisha alaawot nilaagu-maŋkwaaiilama. Nagana wud'açiil kádaamagamashama ça-ŋgisha okaag alaawot nilasaanduk'a nalana. T'owaam daamagamashama naatigoots ka'eyaamaama ça-ŋgisha alaawot nilasaanduk'a, nagana naafarats ameeta b'aga, naakáluŋgw kámawud'iilama. Nagana lak'otsaam daamagamashama makaam, “Anzaŋantsi ça-ŋgisha alaawot nilasaanduk'a nala? Kaakwaaek'w a-Etamagamashama kamagahama nagwuukáb'aciil 'eyaamaama. Nagana t'owaam duwa alana naagahoots kadaamagamashama kajinda makwaak'wa alana koowa. Nagwaawud'iilizh adaamagamashama ça-ŋgisha alaawot nilasaanduk'a nalana káboŋgwa, lok'otsaam maahama ekaakáam, “Wud'aça alila-saanduk'a alatisok'wa, abi ça-ŋgisha alaanzah nilasaanduk'a? Ŋgishaakáts kádaamagamashama nuutigats kak'waatsitsmaama. Çakáts kádida kájinda nuuŋgishats makwaak'oma. Kamaa'ematsaaŋgokwe daamagamashama alaahatowaak'w alaa'iyoosh káb'aga-mas'a. Nagana káboŋgwa, nuukahulan maŋkaaiilama, nuud ee-atsen.

164 a

164

Kee-Misa

B'aga alaawot na-eba we nak'waaeba baiiy ntsi boda ŋgishaçats.

Nagana nakeya WoKaaciya daaŋgishats ká-ŋgafamá, “Taae bara atse'a k'oma maak'us, makodara araak'iya, daakakañats a-epamá kabara. Nagana daagamaç ká-epamá, daaŋaarok'w bara kagirba, daakats aduumá a-WoMagaakwa , daakakode araak'iya, duuf kasha-duumá. Nagana daadaç WoKaaciya araak'iya kasha-duumá . Daakáka ká-duumá ká-WoMagaakwa, “Tsa, taheek'w keya, efara.”

Daad'aambats aduumá mfaratsa eela, daabe' kámaanja. Daadugwe

a-WoKaaciya ká-mfaraak'w duumá namaañja, ahamaakwe atsen

daabe' kámaanja. Nagana daadugwe a-epamá, daafarok'w b'aga mabaandaan namaanja. Maasok'w WoKaaciya naja-ampalamá.

Wuli baaha alaad kee-Misa nak'waaebamaama? Ntsi aluukahad b'aga kákee-Misa? Ka-ntse aluukabi Misa? Paŋaça ça-ŋgisha alaawot nilasaanduk'a nalajindama. 1. ra

2. p'o

3. da

P'ap'a

K'owa

keya

daamagamashama

nneya

duwa

nooraga

raada

ciya

164

Lesson

165

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

!?.

Maawotok'wa ala-Ŋgisha -Tell the students to change the sentances in present tense to the future. YaYuwa daawot namac'aŋa-koho-paatuwa. ( YaYuwa dec'aŋa koho-paatuwa. ) WoDam daap'ats papa-mata. ( WoDam dep'aats papa-mata. )

Magama-Ça-Ŋgisha / Mfagok'o-Ça-Ŋgisha Ŋgishaçaká kádaaamagamashama naawud'owiil kamawota tak tak ça-ŋgisha alaawot nagumakotsa na'eyaa-gunza. Nagana çaçakáts añjaha kámawud'owiil. Ŋgishaçaká kadaamagamashama nuuwud' matisok'o-makotsa alaawot na'eyaa-d'aç'a, awud'açaka kamakotsa kalaawot na'eyaa-gunza. Naakatigoots kak'waatsitsamaama makotsa alaakaao ala kotakomakwaak'wa. Etamatigatsamaakwe naats, naawud'ats makwaak'o-ça-ŋgisha alaatugots adaamagamashama kak'waatsitsamaama, we naalak'ots a-etamatigatsama etamagamashama meeta, naawud'iil ça-ŋgisha alaakatigats kak'waatsitsamá. Kaawot makwaak'wa alana kotakoma, naawud'ats a-etamatigatsama daamagamashama kooma kaad'abowaazh makwaak'wa alaakwaak'w alana atsen. Kaabas'kwe mawota kotakoma, ŋgishaçaká naanzahoots.

Mazhija-Yila-Maak'us Ça-ŋgisha alaawot nzaaç (4) alana, nagwe'owaas'e a-etamatigatsama meeta kameeta yila-okaag (yila-3) káboŋgwa, naak'ot adaamagamashama kánooraga kálamaama. Kaakad'ook'w adaamagamashama akooma ça-ŋgisha nzaaç alana mak'otama kánooraga kálamaama, naafaroots meeta kameeta, naak'oto namahii-saaleda. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama kájinda naakaawud'ooç makwaak'wa alana kamakwaak'wa kalamaama. Nagana lak'oçats daamagamashama ekaaç, “Anzaŋantsi alaçad'abaaç kakotakoma?” -Daagah akee-Misa. -D'abokots gizha kamagahama. -Kukaataraç b'agokwa ká-mfogwa daaŋaareek'w manasa-da.

165 a

165

Maŋkwaayilama

!?.

YaYuwa daawot nagumac'aŋa-koho-paatuwa.

WoDam daap'ats paapa-mata.

1.

___ (a) kubaaya

2.

___ (b) labaambara

3.

1

4.

(c) ak'owata

___ (d) gomba

1. D

.

2. D'

.

3. K

. 165

Lesson

166

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

-Daamagamashama, ntsi da aluu'o yaanjad'a? -Uwaatin na-ebaça yaanjad'a? Açagamashaaç yaañjad'a nagwuwaatiya? Maŋgahatsa káMawud'iilama Naakáŋgishats kádaamagamashama kámawud'uwa makotsa. Lak'waakáts daamagamashama eelabi alewota káboŋgwa. Çaká kádaamagamashama kájinda kámakwaauuk'on ŋgisha. T'o naawud'o taasa-maat'ooshama magamashama kaawot adaamagamashama alaakaal mawud'iilama nagana lok'waakáts. T'o naawud'owiil katsamaama, kaakaapaŋaats maatab'atsa, tab'atsaam. Naaakwaaiil malak'otsama, naakáka, “Eelabi alaawot as'iina ala?” Wud'aça ŋgisha ala-añjahamá. Nagana naakáŋgishats kádaamagamashama malañahok'o-da alana, nuutigats kak'waatsitsamaama. Naakáka, “Wuli alekaala mawud'iila-mazila-ŋgisha ala?” Jinda naalok'ots, naaka, “Wuli alekaalaash mawud'iilama kooma ala?” Gahaçats malañahok'oma alilabaand ka-alila-okaag ee-atselana. Mac'ic'ok'o-Gumbas'iilama T'owaam daamagamashama nuuc'ic'ok'w kotako-ça-ŋgisha aluupaŋ mac'ic'ok'oma na-mbas'iilama. T'owaam daamagamashama nuuwud'ogw kágu-ça-ŋgisha kálana. Nagana naatigoots ka'eyaamaama ça-ŋgisha alamá, nagana káboŋgwa wud'açiil koowa. Nagana káboŋgwa, aŋgishaças namac'ak'asa nalamá. Nagana káboŋgwa, ŋgishaakáam kádaamagamashama naak'oto mantadasa-ŋgisha alana nanooraga nalamaama. Nagana wud'ats mantadasa-ŋgisha alaak'oto adaamagamashama naçamantuuçama eelaat'oosh mak'otama ka-obatsa-ça-sa jinda eelaatugoos kaça-matugosama. Nagana shaagwaam nilaagu-daamagamashama, ewud'aatsaam mada-da alaado adaamagamashama, kaaapaŋaatsan matab'atsama, etab'aats maahama.

Mak'otama Tisok'w ŋgishaçaká kádaamagamashama naawud'o makotsa alaawot nanooraga. Nagana t'o daamagamashama naaaŋgisho kámawota kálamakota. Nagana, çaçaká añjaha kádaamagamashama naagahoweets mantadasa-ŋgisha alamakotsa alajinda. Añjaha aluukáç kámaahamaama kámagahowaatsan mantadasa-ŋgisha, naakarook'w. Nagana lak'ots daamagamashama naawud'owiil mantadasa-ŋgisha alaat'o amaahama. Nagana ŋgishaakáts kádaamagamashama eelaac' amakotsa a-alana makwaak'wa jinda. Ŋgishaaká kádaamagamashama nuuk'ot mantadasa-ŋgisha alana nanooraga nalamaama. Çaká añjaha kádaamagamasha kámak'otuwaan kamagahama. Ŋgishaakáts kádaamagamashama nagwuwaat'oosh mak'ota-çiça-ŋgisha naça-matuuçama nameeta, eeluuk'ot ka-obok'o-ça-sa. Kuukarok'w mak'otama nuukahaañç'as kaça-matugosama. Nagana ŋgishaaká kádaamagamashama kágashishama, naakáwud'owiil kádaamagamashama kálaa'iyoosh nilamas'amagamashama. Nagana naashaagw a-etamatigatsama naawud'ats da alaado adaamagamashama.

166 a

166

Kwaah Yaanjád'á

a si yo gwa asiyogwa dar ga t'eek'w

a kwaa ha má

dargat'eek'w

akwaahamá 1. Magashama _______tso. 2. YeBoge daac'ic' _____ tso . 3. Mas'a___________ .

magahama/ manjama aya / ama duuwlan / daanas

4. Magashama___________ . manasama / magahama

1. Daashook'w ab'aga me'a marra nakee-Misa.

2. 3. 166

Lesson

167

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ça-Mak'ota Gamaça da aluud adida na-oka-kee-Misa. Aŋgishaçiil kámawota-mawud'iila-nooraga ala. Ŋgishaçaká kádaamagamashama naawud'owiil nooraga kamawota tak tak. Lak'ots nadaamagamashama b'aga meeta, naafad', naakáluuŋgw kámawud'iila-mantadasa-ŋgisha. Nagana káboŋgwa, naawud'iil adaamagamashama ajinda jinda-mantadasa-ŋgisha. Nagana naakahulan ajinda mawud'iila-mantadasa-ŋgisha alana ee-atsen. Nagwaawot a-etamagamashama ameeta namawud'iilama, nuukahulash adaamagamashama ajinda kak'waatsitsamaama nanooraga nalamaama. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama nuuwud'iil maalok'otsa alaapats naçamawud'iilama nalana. Nagana lak'ots kotakoça-makwaak'wa nagudaamagamashama, k'otaaká namahii-saaleda.

Daamagamashama, ntsi da aluu'o yaañjad'a? Uwaatin na-ebaça yaañjad'a? Açagamashaaç yaañjad'a nagwuwaatiya?

Nooraga Alaacees Çaañjaha ká-Etamatigatsama Nagaabeya na-mbaand -2 T'owaam daamagamashama nuud'aamb maça-daaŋgeya alakee-Misa.

167 a

167

Kwaaha-Yaañjad'a

Gamaça da aluud adida nakee-Misa. Nagazha nameeta, daad'ab akee-yaañjad'a aalaŋaaŋgo tso. Nagana, nagwaad'ab akwaahamá, daaka adida maak'us, “Asiyookwa yaañjad'a nak'waaebokwa.” Daaka aduwa ameeta, “Ara dargat'eek'w kámaasii-yaanjad'a tso.”

Daamagamashama ntsi da aluu'o yaañjad'a?

Uwaatin na-ebaça yaañjad'a? Açagamashaaç yaañjad'a nagwuwaatiya?

Nooraga Alaacees Çaañjaha ká-Etamatigatsama

167

Lesson

168

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

!?.

Maawotok'wa ala-Ŋgisha Mat'ooça daamagamashama masiyuuk'w malak'otsa maŋkosa-ça-ŋgisha, nagana káboŋgwa etaabaaganzah kajinda maŋkosa-ça-ŋgisha malak'oçats maaho. Nagana kadaamaç'arok'o-mas'amaama ka-mmazhamaama maaŋgashowiil. Jindaakwe mat'ooça dida alana malak'otsa maŋkosa-ŋgisha alana nagana etabeekawaaga maanzahaaga maaŋgamuwiil maŋgishuuts.

Magama-Ça-Ŋgisha / Mfagok'o-Ça-Ŋgisha Nagana lak'ots daamagamashama nuutigats kak'waatsistamaama ça-ŋgisha alaawot nilamatisok'o-mañç'ariila-saanduk'a. Lak'ots daamagamashama naantadoos ça-ŋgisha alaawot nilamaç'ariila-saanduk'a naantadoos, nagana naaŋgishoots nalabi mañç'arok'o-saanduk'a aluuŋaarok'w ŋgisha alana kámantadasama. Ça-ŋgisha aluuntadas alana nuuk'ot nanooraga nalamaama. Nagana káboŋgwa, ŋgishaaká kádaamagamashama nuugahatsa alaawot nilasaanduk'a kooma ee-atsen. Lak'ots daamagamashama eelekaaluwa magahatsa-ça-ŋgisha nzaaç jinda eelekaaluwa magahatsama alaapas nala. Nagana káboŋgwa k'otaam makwaak'wa aladaamagamashama namahii-saaleda namo'a kágaca. Kaakaalaamkwe mak'otuwa naça-mantuuçama k'otat. T'owaam daamagamashama meeta meeta nuuwud'iil aluuk'ot namahii-saaleda. T'owaam daamagamashama alaatid'oosh makwaak'oma, nuuk'ot nanooragamaama aluuŋgahatsizh namahii-saaleda. -baandeera , b'aga , t'aarabila , ka'eyaamá

Mak'ota Wud'aakiil kádaamagamashama mantadasa-ŋgisha alatisok'wa, nagana kámak'otuwaan amaahama kaluk'omaama mantadasa-ŋgisha jinda mbaand kámawota-da kájinda.

168 a

168

!?.

Daazhij aduwa.

Dezhija aduwa.

Daabite a-Arupala.

Debitaae a-Arupala.

la

baan

ko

ga

K'e

koo

t'aa

ya

ra

sa

b'

dee

ya

bi

maa

oo

1.

3.

2.

4.

K'otaça okaag maŋkosa-ça-ŋgisha da aluud naçiça-gizha maŋgishaçats.

1. Nak'waaha-keya de'isaats çaçaahowa. 2. .

3. 168

Lesson

169

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ça-Mak'ota -Gamaça da aluud adida na-oka-kee-Misa. Akowud'iilanaaŋgwi s'iina na-oka-çawos'iya alaaka K'waaha-Yaañjad'a? Eelabi alaaka as'iina a-alana? Aŋgishaçiil kámawota-maalak'otsa alaawot nilaça-mak'ota. Ŋgishaçaká kádaamagamashama kaaçaká eela, “___________________________________”? Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama nagwewud'owaaiil naaká'iyoosh taaŋgale we mbaand mbaand naawud'owiil kamawota tak tak. Nagana wud'açakíil kádaamagamashama ça-mak'ota alana. Ŋgishaçaká kádaamagamashama naaaŋgalaç naawud'owiil matisok'o-s'iina kádaamagamasha kájinda kálaawot nagonahamaama. Ŋgishaçaká kádaamagmashama, nagwewud'iil ameeta, jindaakwe daamagamashama naakahulash kak'waatsitsamaama. Ŋgishaçaká naawud'owiil malak'otsa alaça-mak'ota káluk'omaama. Nagana çaçaká añjaha alamasaanzatsa-makwaak'oma. Lak'oçats daamagamashama kaawotan namaahamaama a-etamakaala-makwaak'oma. Tab'aça jinda kaawotan a-etamakaala-makwaak'oma. T'ooça maŋkwaaiilama kooma gahaçats ee-atselana. Namakad'ashama lak'oçakats daamagamashama kamalak'otsa kalaapeets nilamak'ota.

Ntsi aluud nakwaaha-yaañjad'a? Ka-ntse alaagacalalac duwa wodaazhamá? Ka-ntsi alaagamaç obamá kaduwa?

Maŋgisha kaMaat'oos'eya Paŋaça ça-ŋgisha alaawot nilaagu-maŋkwaaiilama. Nagana wud'açiil kádaamagamashama ça-ŋgisha okaag alaawot nilasaanduk'a nalana. T'owaam daamagamashama naatigoots ka'eyaamaama ça-ŋgisha alaawot nilasaanduk'a, nagana naafarats ameeta b'aga, naakáluŋgw kámawud'iilama. Nagana lak'otsaam daamagamashama makaam, “Anzaŋantsi ça-ŋgisha alaawot nilasaanduk'a nala? Kaakwaaek'w a-Etamagamashama kamagahama nagwuukáb'aciil 'eyaamaama. Nagana t'owaam duwa alana naagahoots kadaamagamashama kajinda makwaak'wa alana koowa. Nagwaawud'iilizh adaamagamashama ça-ŋgisha alaawot nilasaanduk'a nalana káboŋgwa, lok'otsaam maahama ekaakáam, “Wud'aça alila-saanduk'a alatisok'wa, abi ça-ŋgisha alaanzah nilasaanduk'a? Ŋgishaakáts kádaamagamashama nuutigats kak'waatsitsmaama. Çakáts kádida kájinda nuuŋgishats makwaak'oma. Kamaa'ematsaaŋgokwe daamagamashama alaahatowaak'w alaa'iyoosh káb'aga-mas'a. Nagana káboŋgwa, nuukahulan maŋkaaiilama, nuud ee-atsen.

169 a

169

Kwaaha-Yaañjad'a

Wud'aciila s'iina ala kámagamaça da aluud adida nakee-Yaañjad'a.

Duuka “Ama nagwaat'eyaam aila dilaasi.” Nagana duwaasi adida a-nzaaç, duwaati, daad'aamb aduwa ameeta eemaatima eela, duugacalaliç kaja nilaçamá. Duukats kaduwa kalana kámas'a. Lahakima duut'oon biya nilaça-duwa nalana, daabid. Nagana daaka aduwa ameeta a-alaakaawok'w, “Maati yaañjad'a kaça mazhaam maatiyaaŋgo yaañjad'a .

Daafeesh aduwa aluugacalaliç kaja ŋgisha ala-wodaazhamá, daakabas'ash maati yaañjad'a nakwaaha yaañjad'a tso. Ntsi aluud nakwaaha-yaañjad'a? Kaintsi alaagacalalaç duwa wodaazhamá ? Ka-ntsi alaagamaç obamá kaduwa? Find the syllables in the words below. 1. pa

2. mo

3. zh

alan

zhok'wa

bana

p'aap'a

anza

caaga

aluwo

moo'a

zhaana

169

Lesson

170

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

!?.

Maawotok'wa ala-Ŋgisha Ask students to change the present tense into future tense. Kodaçe ahwa ká-ara káçiça-gizha. ( Dekodaçe ahwa ká-ara káçiça-gizha. ) Diibamá daats kámas'a-magamashama zi zi. (Diibamá detsa kámas'a-magamashama zi zi) Nakwaaha-suuga kaÇaadogwa magamaça awotanaaŋgo. ( ...ewotaanaaŋgo)

Magama-Ça-Ŋgisha / Mfagok'o-Ça-Ŋgisha Ŋgishaçaká kádaaamagamashama naawud'owiil kamawota tak tak ça-ŋgisha alaawot nagumakotsa na'eyaa-gunza. Nagana çaçakáts añjaha kámawud'owiil. Ŋgishaçaká kadaamagamashama nuuwud' matisok'o-makotsa alaawot na'eyaa-d'aç'a, awud'açaka kamakotsa kalaawot na'eyaa-gunza. Naakatigoots kak'waatsitsamaama makotsa alaakaao ala kotakomakwaak'wa. Etamatigatsamaakwe naats, naawud'ats makwaak'o-ça-ŋgisha alaatugots adaamagamashama kak'waatsitsamaama, we naalak'ots a-etamatigatsama etamagamashama meeta, naawud'iil ça-ŋgisha alaakatigats kak'waatsitsamá. Kaawot makwaak'wa alana kotakoma, naawud'ats a-etamatigatsama daamagamashama kooma kaad'abowaazh makwaak'wa alaakwaak'w alana atsen. Kaabas'kwe mawota kotakoma, ŋgishaçaká naanzahoots.

Mazhija-Yila-Maak'us Ça-ŋgisha alaawot nzaaç (4) alana, nagwe'owaas'e a-etamatigatsama meeta kameeta yila-okaag (yila-3) káboŋgwa, naak'ot adaamagamashama kánooraga kálamaama. Kaakad'ook'w adaamagamashama akooma ça-ŋgisha nzaaç alana mak'otama kánooraga kálamaama, naafaroots meeta kameeta, naak'oto namahii-saaleda. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama kájinda naakaawud'ooç makwaak'wa alana kamakwaak'wa kalamaama. Nagana lak'oçats daamagamashama ekaaç, “Anzaŋantsi alaçad'abaaç kakotakoma?” -Kodaçe ahwa ká-ara káçiça-gizha. -Diibamá daats kámas'a-magamashama zi zi. -Nakwaahasuuga ka-çaaadogwa magamaça awotanaaŋgo.

170 a

170

Maŋkwaayilama

!?.

Kodaçe ahwa ká-ara káçiça-gizha. Diibamá daats kámas'a-magamashama zi zi. Nakwaaha-suuga kaÇaaadogwa magamaça awotanaaŋgo.

1.

___ (a) b'aga

2.

___ (b) keyamaasa

3.

1

4.

(c) badeera

___ (d) t'aarabila

1. K

.

2. D

.

3. N

. 170

Lesson

171

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

-Nakee-Faanzaga ntsi alaad ama-obaça? Na-ebaça uudan kee-Faanzaga? Maŋgahatsa káMawud'iilama Naakáŋgishats kádaamagamashama kámawud'uwa makotsa. Lak'waakáts daamagamashama eelabi alewota káboŋgwa. Çaká kádaamagamashama kájinda kámakwaauuk'on ŋgisha. T'o naawud'o taasa-maat'ooshama magamashama kaawot adaamagamashama alaakaal mawud'iilama nagana lok'waakáts. T'o naawud'owiil katsamaama, kaakaapaŋaats maatab'atsa, tab'atsaam. Naaakwaaiil malak'otsama, naakáka, “Eelabi alaawot as'iina ala?” Wud'aça ŋgisha ala-añjahamá. Nagana naakáŋgishats kádaamagamashama malañahok'o-da alana, nuutigats kak'waatsitsamaama. Naakáka, “Wuli alekaala mawud'iila-mazila-ŋgisha ala?” Jinda naalok'ots, naaka, “Wuli alekaalaash mawud'iilama kooma ala?” Gahaçats malañahok'oma alilabaand ka-alila-okaag ee-atselana. Mac'ic'ok'o-Gumbas'iilama T'owaam daamagamashama nuuc'ic'ok'w kotako-ça-ŋgisha aluupaŋ mac'ic'ok'oma na-mbas'iilama. T'owaam daamagamashama nuuwud'ogw kágu-ça-ŋgisha kálana. Nagana naatigoots ka'eyaamaama ça-ŋgisha alamá, nagana káboŋgwa wud'açiil koowa. Nagana káboŋgwa, aŋgishaças namac'ak'asa nalamá. Nagana káboŋgwa, ŋgishaakáam kádaamagamashama naak'oto mantadasa-ŋgisha alana nanooraga nalamaama. Nagana wud'ats mantadasa-ŋgisha alaak'oto adaamagamashama naçamantuuçama eelaat'oosh mak'otama ka-obatsa-ça-sa jinda eelaatugoos kaça-matugosama. Nagana shaagwaam nilaagu-daamagamashama, ewud'aatsaam mada-da alaado adaamagamashama, kaaapaŋaatsan matab'atsama, etab'aats maahama.

Mak'otama Tisok'w ŋgishaçaká kádaamagamashama naawud'o makotsa alaawot nanooraga. Nagana t'o daamagamashama naaaŋgisho kámawota kálamakota. Nagana, çaçaká añjaha kádaamagamashama naagahoweets mantadasa-ŋgisha alamakotsa alajinda. Añjaha aluukáç kámaahamaama kámagahowaatsan mantadasa-ŋgisha, naakarook'w. Nagana lak'ots daamagamashama naawud'owiil mantadasa-ŋgisha alaat'o amaahama. Nagana ŋgishaakáts kádaamagamashama eelaac' amakotsa a-alana makwaak'wa jinda. Ŋgishaaká kádaamagamashama nuuk'ot mantadasa-ŋgisha alana nanooraga nalamaama. Çaká añjaha kádaamagamasha kámak'otuwaan kamagahama. Ŋgishaakáts kádaamagamashama nagwuwaat'oosh mak'ota-çiça-ŋgisha naça-matuuçama nameeta, eeluuk'ot ka-obok'o-ça-sa. Kuukarok'w mak'otama nuukahaañç'as kaça-matugosama. Nagana ŋgishaaká kádaamagamashama kágashishama, naakáwud'owiil kádaamagamashama kálaa'iyoosh nilamas'amagamashama. Nagana naashaagw a-etamatigatsama naawud'ats da alaado adaamagamashama.

171 a

171

Kee-Faanzaga

ká ma s'a ma ga ma sh a ma kámas'a-magamashama daa ma ga ma sha ma

mee taa kwe

daamagamashama

meetaakwe

1.Gaashala daamaasi_________ . 2. Gumba _______ tso

.

3. Gotaha daas ___________ . 4. maŋgisha paata-ŋgisha___tso .

Yakut / yaakoda bac'a / p'aans'a gaziya / ŋga

manasama / magahama

1. Daaasi adida . 2. 3. 171

Lesson

172

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ça-Mak'ota -Nakee-Faazaga ntsi da alaawotan we aluudan na-ebaça? Aŋgishaçiil kámawota-mawud'iila-nooraga ala. Ŋgishaçaká kádaamagamashama naawud'owiil nooraga kamawota tak tak. Lak'ots nadaamagamashama b'aga meeta, naafad', naakáluuŋgw kámawud'iila-mantadasa-ŋgisha. Nagana káboŋgwa, naawud'iil adaamagamashama ajinda jinda-mantadasa-ŋgisha. Nagana naakahulan ajinda mawud'iila-mantadasa-ŋgisha alana ee-atsen. Nagwaawot a-etamagamashama ameeta namawud'iilama, nuukahulash adaamagamashama ajinda kak'waatsitsamaama nanooraga nalamaama. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama nuuwud'iil maalok'otsa alaapats naçamawud'iilama nalana. Nagana lak'ots kotakoça-makwaak'wa nagudaamagamashama, k'otaaká namahii-saaleda.

Nakee-Faanzaga ntsi alaad ama-obaça ? Na-ebaça uudan kee-Faanzaga?

Nooraga Alaacees Çaañjaha ká-Etamatigatsama Nagaabeya na-okaag -3 T'owaam daamagamashama naa'iyoosh mbaand mbaand, nuwaaŋgishats da aluud na-oka-kee-Misa.

172 a

172 Kee-Faanzaga

Nakee-Faazaga ntsi da alaawotan we aluudan na-ebaça? Wud'açiil s'iina ala. Nak'waaeba nameeta daamagamashama mbaand dida-WoMaaka s'eemá alameeta WoDogwa, meetaakwe WoMaañja. Duunts kámas'a-magamashama zi zi.

Nakee-Faanzaga ntsi alaad ama-obaça? Na-ebaça uudan kee-Faanzaga?

Nooraga Alaacees Çaañjaha ká-Etamatigatsama

172

Lesson

173

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

!?.

Maawotok'wa ala-Ŋgisha Mat'ooça daamagamashama masiyuuk'w malak'otsa maŋkosa-ça-ŋgisha, nagana káboŋgwa etaabaaganzah kajinda maŋkosa-ça-ŋgisha malak'oçats maaho. Nagana kadaamaç'arok'o-mas'amaama ka-mmazhamaama maaŋgashowiil. Jindaakwe mat'ooça dida alana malak'otsa maŋkosa-ŋgisha alana nagana etabeekawaaga maanzahaaga maaŋgamuwiil maŋgishuuts.

Magama-Ça-Ŋgisha / Mfagok'o-Ça-Ŋgisha Nagana lak'ots daamagamashama nuutigats kak'waatsistamaama ça-ŋgisha alaawot nilamatisok'omañç'ariila-saanduk'a. Lak'ots daamagamashama naantadoos ça-ŋgisha alaawot nilamaç'ariilasaanduk'a naantadoos, nagana naaŋgishoots nalabi mañç'arok'o-saanduk'a aluuŋaarok'w ŋgisha alana kámantadasama. Ça-ŋgisha aluuntadas alana nuuk'ot nanooraga nalamaama. Nagana káboŋgwa, ŋgishaaká kádaamagamashama nuugahatsa alaawot nilasaanduk'a kooma ee-atsen. Lak'ots daamagamashama eelekaaluwa magahatsa-ça-ŋgisha nzaaç jinda eelekaaluwa magahatsama alaapas nala. Nagana káboŋgwa k'otaam makwaak'wa aladaamagamashama namahii-saaleda namo'a kágaca. Kaakaalaamkwe mak'otuwa naça-mantuuçama k'otat. T'owaam daamagamashama meeta meeta nuuwud'iil aluuk'ot namahii-saaleda. T'owaam daamagamashama alaatid'oosh makwaak'oma, nuuk'ot nanooragamaama aluuŋgahatsizh namahii-saaleda. -k'osha , mobela , nooraga ,gwaama

Mak'ota Wud'aakiil kádaamagamashama mantadasa-ŋgisha alatisok'wa, nagana kámak'otuwaan amaahama kaluk'omaama mantadasa-ŋgisha jinda mbaand kámawota-da kájinda.

173 a

173

!?.

Daak'oshats a-WoZhaana ahwa. Wozhaana daaka kámak'oshats ahwa. Daaçe' a-ofuukwaaça. Daaka kámaçe'a a-ofuukowaç. g

sha

ko

la

wa

noo

ti

ma

ra

mo

k'o

lee

be

mi

waa

ga

1.

3.

2.

4.

K'otaça okaag maŋkosa-ça-ŋgisha da alaad na-oka-muhwa nalagas'aha ŋgishaçats.

1. Nagizha nameeta baat'okwa akeya maas'a canaka. 2. 3. 173

Lesson

174

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ça-Mak'ota -Nakee-Faanzaga ntsi da alaawot we aluud na-ebaça? Akowud'iilanaaŋgwi s'iina na-oka-çawos'iya alaaka Kee-Faanzaga? Eelabi alaaka as'iina aalana? Aŋgishaçiil kámawota-maalak'otsa alaawot nilaça-mak'ota. Ŋgishaçaká kádaamagamashama kaaçaká eela, “___________________________________”? Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama nagwewud'owaaiil naaká'iyoosh taaŋgale we mbaand mbaand naawud'owiil kamawota tak tak. Nagana wud'açakíil kádaamagamashama ça-mak'ota alana. Ŋgishaçaká kádaamagamashama naaaŋgalaç naawud'owiil matisok'o-s'iina kádaamagamasha kájinda kálaawot nagonahamaama. Ŋgishaçaká kádaamagmashama, nagwewud'iil ameeta, jindaakwe daamagamashama naakahulash kak'waatsitsamaama. Ŋgishaçaká naawud'owiil malak'otsa alaça-mak'ota káluk'omaama. Nagana çaçaká añjaha alamasaanzatsa-makwaak'oma. Lak'oçats daamagamashama kaawotan namaahamaama a-etamakaala-makwaak'oma. Tab'aça jinda kaawotan a-etamakaala-makwaak'oma. T'ooça maŋkwaaiilama kooma gahaçats ee-atselana. Namakad'ashama lak'oçakats daamagamashama kamalak'otsa kalaapeets nilamak'ota.

Ká-ntsi aluushok'w me'a nakee-Faanzaga? Ká-ntsi aluukáts ama-WoMaañja kámas'a-magamashama zi zi? Ká-ntsi aluukánd kee-Faanzaga?

Maŋgisha kaMaat'oos'eya Paŋaça ça-ŋgisha alaawot nilaagu-maŋkwaaiilama. Nagana wud'açiil kádaamagamashama ça-ŋgisha okaag alaawot nilasaanduk'a nalana. T'owaam daamagamashama naatigoots ka'eyaamaama ça-ŋgisha alaawot nilasaanduk'a, nagana naafarats ameeta b'aga, naakáluŋgw kámawud'iilama. Nagana lak'otsaam daamagamashama makaam, “Anzaŋantsi ça-ŋgisha alaawot nilasaanduk'a nala? Kaakwaaek'w a-Etamagamashama kamagahama nagwuukáb'aciil 'eyaamaama. Nagana t'owaam duwa alana naagahoots kadaamagamashama kajinda makwaak'wa alana koowa. Nagwaawud'iilizh adaamagamashama ça -ŋgisha alaawot nilasaanduk'a nalana káboŋgwa, lok'otsaam maahama ekaakáam, “Wud'aça alilasaanduk'a alatisok'wa, abi ça-ŋgisha alaanzah nilasaanduk'a? Ŋgishaakáts kádaamagamashama nuutigats kak'waatsitsmaama. Çakáts kádida kájinda nuuŋgishats makwaak'oma. Kamaa'ematsaaŋgokwe daamagamashama alaahatowaak'w alaa'iyoosh káb'aga-mas'a. Nagana káboŋgwa, nuukahulan maŋkaaiilama, nuud ee-atsen.

174 a

174

Kee-Faanzaga

Nakee-Faanzaga ntsi da alaawot we aluud na-ebaça? Nagana daaka a-WoDogwa kadiibamá kajiba, “Kaad'ab

akee-Faanzaga, maalaŋeyaaŋgwaam kámas'a-magamashama, dewotaan agad'aamba tso. Daaka a-WoMaañja, “Ŋgishuwa daagah, naça-keya maalaŋe na-mb'iñama mawogwe.

Nagana daad'ab akee-Faanzaga daaka a-WoDaagwa ká-WoMaañja, “Tsogwa.”

Mazha kámas'a-magamashama daaka etamatígatsma gad'aamba

naçe-Damuna daawotan, daaka a-WoMaañja, “Ara matsaraaŋgo kámas'a-magamashama.”

Nagana daats a-WoDogwa kámas'a-magamashama daade gad'aamba paaeets nagad'aama nalana WoMaañjaakwe ebaalaŋa daaba'a kalanja daaka a-WoMaañja, “Ara jinda maalaŋaraaŋgo kámas'amagamashama.

Ká-ntsi aluushok'w me'a nakee-Faanzaga? Ká-ntsi aluukáts ama-WoMaañja kámas'a-magamashama zi zi?

Ká-ntsi aluukánd kee-Faanzaga?

Find the syllables in the words below. 1. shi

2. bu

3. di

paatuwa

baake

daawe

buwa

daatokw

me'a

didama

shiida

beya

174

Lesson

175

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

!?.

Maawotok'wa ala-Ŋgisha -Ask students to change the future tense into present tense. Daaka ak'owa kámaat'aaç. (K'owa daat'aaç) Daaka a-YaMpu kámada ŋga. (YaMpu daad ŋga.) Me'a daaka kámak'osha gumba. (Me'a daak'osh gumba.)

Magama-Ça-Ŋgisha / Mfagok'o-Ça-Ŋgisha Ŋgishaçaká kádaaamagamashama naawud'owiil kamawota tak tak ça-ŋgisha alaawot nagumakotsa na'eyaa-gunza. Nagana çaçakáts añjaha kámawud'owiil. Ŋgishaçaká kadaamagamashama nuuwud' matisok'o-makotsa alaawot na'eyaa-d'aç'a, awud'açaka kamakotsa kalaawot na'eyaa-gunza. Naakatigoots kak'waatsitsamaama makotsa alaakaao ala kotakomakwaak'wa. Etamatigatsamaakwe naats, naawud'ats makwaak'o-ça-ŋgisha alaatugots adaamagamashama kak'waatsitsamaama, we naalak'ots a-etamatigatsama etamagamashama meeta, naawud'iil ça-ŋgisha alaakatigats kak'waatsitsamá. Kaawot makwaak'wa alana kotakoma, naawud'ats a-etamatigatsama daamagamashama kooma kaad'abowaazh makwaak'wa alaakwaak'w alana atsen. Kaabas'kwe mawota kotakoma, ŋgishaçaká naanzahoots.

Mazhija-Yila-Maak'us Ça-ŋgisha alaawot nzaaç (4) alana, nagwe'owaas'e a-etamatigatsama meeta kameeta yila-okaag (yila-3) káboŋgwa, naak'ot adaamagamashama kánooraga kálamaama. Kaakad'ook'w adaamagamashama akooma ça-ŋgisha nzaaç alana mak'otama kánooraga kálamaama, naafaroots meeta kameeta, naak'oto namahii-saaleda. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama kájinda naakaawud'ooç makwaak'wa alana kamakwaak'wa kalamaama. Nagana lak'oçats daamagamashama ekaaç, “Anzaŋantsi alaçad'abaaç kakotakoma?” -Kilamaadama daac'ic'ok'w a-aya tso. -Dara'efaç ahwa alam ká-kee-Misa, dara'isats. -Na-oka-kee-Misa maaŋgahogwa tso.

175 a

175

Maŋkwaayilama

!?.

Daaka ak'owa kámaat'aaç. Daaka a-YaMpu kámada ŋga.

Me'a daaka kámak'osha gumba.

1.

___ (a) mobala

2.

___ (b) gwaama

1

3.

(c) k'osha

___ (d) nooraga

4.

1. K

.

2. D

.

3. N

. 175

Lesson

176

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

-Dáámagamashama ntsé dá búó kérabá? Údan ké rabá naebaçá ? Maŋgahatsa káMawud'iilama Naakáŋgishats kádaamagamashama kámawud'uwa makotsa. Lak'waakáts daamagamashama eelabi alewota káboŋgwa. Çaká kádaamagamashama kájinda kámakwaauuk'on ŋgisha. T'o naawud'o taasa-maat'ooshama magamashama kaawot adaamagamashama alaakaal mawud'iilama nagana lok'waakáts. T'o naawud'owiil katsamaama, kaakaapaŋaats maatab'atsa, tab'atsaam. Naaakwaaiil malak'otsama, naakáka, “Eelabi alaawot as'iina ala?” Wud'aça ŋgisha ala-añjahamá. Nagana naakáŋgishats kádaamagamashama malañahok'o-da alana, nuutigats kak'waatsitsamaama. Naakáka, “Wuli alekaala mawud'iila-mazila-ŋgisha ala?” Jinda naalok'ots, naaka, “Wuli alekaalaash mawud'iilama kooma ala?” Gahaçats malañahok'oma alilabaand ka-alila-okaag ee-atselana.

Mac'ic'ok'o-Gumbas'iilama -B'aga alaawot na-eba we nak'waaeba baiiy ntsi boda ŋgishaçats. T'owaam daamagamashama nuuc'ic'ok'w kotako-ça-ŋgisha aluupaŋ mac'ic'ok'oma nambas'iilama. T'owaam daamagamashama nuuwud'ogw kágu-ça-ŋgisha kálana. Nagana naatigoots ka'eyaamaama ça-ŋgisha alamá, nagana káboŋgwa wud'açiil koowa. Nagana káboŋgwa, aŋgishaças namac'ak'asa nalamá. Nagana káboŋgwa, ŋgishaakáam kádaamagamashama naak'oto mantadasa-ŋgisha alana nanooraga nalamaama. Nagana wud'ats mantadasa-ŋgisha alaak'oto adaamagamashama naçamantuuçama eelaat'oosh mak'otama ka-obatsa-ça-sa jinda eelaatugoos kaça-matugosama. Nagana shaagwaam nilaagu-daamagamashama, ewud'aatsaam mada-da alaado adaamagamashama, kaaapaŋaatsan matab'atsama, etab'aats maahama.

Mak'otama Tisok'w ŋgishaçaká kádaamagamashama naawud'o makotsa alaawot nanooraga. Nagana t'o daamagamashama naaaŋgisho kámawota kálamakota. Nagana, çaçaká añjaha kádaamagamashama naagahoweets mantadasa-ŋgisha alamakotsa alajinda. Añjaha aluukáç kámaahamaama kámagahowaatsan mantadasa-ŋgisha, naakarook'w. Nagana lak'ots daamagamashama naawud'owiil mantadasa-ŋgisha alaat'o amaahama. Nagana ŋgishaakáts kádaamagamashama eelaac' amakotsa a-alana makwaak'wa jinda. Ŋgishaaká kádaamagamashama nuuk'ot mantadasa-ŋgisha alana nanooraga nalamaama. Çaká añjaha kádaamagamasha kámak'otuwaan kamagahama. Ŋgishaakáts kádaamagamashama nagwuwaat'oosh mak'ota-çiça-ŋgisha naça-matuuçama nameeta, eeluuk'ot ka-obok'o-ça-sa. Kuukarok'w mak'otama nuukahaañç'as kaça-matugosama. Nagana ŋgishaaká kádaamagamashama kágashishama, naakáwud'owiil kádaamagamashama kálaa'iyoosh nilamas'amagamashama. Nagana naashaagw a-etamatigatsama naawud'ats da alaado adaamagamashama.

176 a

176

Kee-Misa

a tsa ma daam fa ga atsamadaamfaga a ma daam fa ga

daa ga ta hwo

amadaamfaga

daagatahwo

B'aga alaawot na-eba we nak'waaeba baiiy ntsi boda ŋgishaçats.

Na kee-Misa daaguut amadaamfaga marra. Duuts atsamadaamfaga kámas'a-WoCaŋka ká-mfa-keya, daagatahwo efa-WoCaŋka keya nambara taaŋgale. Nagana duuka ariyogwa atsaç madaamfaga duwaarits gas'aha gee'a alamaama. Daamagamashama ntsi da aluu'o kee-Misa?

Uudan kee-Misa na-ebaça?

176

Lesson

177

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Maawotok'wa ala-Ŋgisha Mat'ooça daamagamashama masiyuuk'w malak'otsa maŋkosa-ça-ŋgisha, nagana káboŋgwa etaabaaganzah kajinda maŋkosa-ça-ŋgisha malak'oçats maaho. Nagana kadaamaç'arok'o-mas'amaama ka-mmazhamaama maaŋgashowiil. Jindaakwe mat'ooça dida alana malak'otsa maŋkosa-ŋgisha alana nagana etabeekawaaga maanzahaaga maaŋgamuwiil maŋgishuuts.

Magama-Ça-Ŋgisha / Mfagok'o-Ça-Ŋgisha Nagana lak'ots daamagamashama nuutigats kak'waatsistamaama ça-ŋgisha alaawot nilamatisok'o-mañç'ariila-saanduk'a. Lak'ots daamagamashama naantadoos ça-ŋgisha alaawot nilamaç'ariila-saanduk'a naantadoos, nagana naaŋgishoots nalabi mañç'arok'o-saanduk'a aluuŋaarok'w ŋgisha alana kámantadasama. Ça-ŋgisha aluuntadas alana nuuk'ot nanooraga nalamaama. Nagana káboŋgwa, ŋgishaaká kádaamagamashama nuugahatsa alaawot nilasaanduk'a kooma ee-atsen. Lak'ots daamagamashama eelekaaluwa magahatsa-ça-ŋgisha nzaaç jinda eelekaaluwa magahatsama alaapas nala. Nagana káboŋgwa k'otaam makwaak'wa aladaamagamashama namahii-saaleda namo'a kágaca. Kaakaalaamkwe mak'otuwa naça-mantuuçama k'otat. T'owaam daamagamashama meeta meeta nuuwud'iil aluuk'ot namahii-saaleda. T'owaam daamagamashama alaatid'oosh makwaak'oma, nuuk'ot nanooragamaama aluuŋgahatsizh namahii-saaleda. -duwa , lagaca , woda-mata , bowan

Mak'ota Wud'aakiil kádaamagamashama mantadasa-ŋgisha alatisok'wa, nagana kámak'otuwaan amaahama kaluk'omaama mantadasa-ŋgisha jinda mbaand kámawota-da kájinda.

177a

177

!?.

Maandaraash etamashok'wa tso. Maandaraash daaka kámashok'o-b'aga. Dama daac.

Dama daaka kámaca. -

wa

ko

sa

la

wo

ca

ma

du

ho

ta

wan

da

mi

bo

ga

1.

3.

2.

4.

Nagwaad'ab añjaha alak'oda yaawok nagwaasiyaak'w

mahaañç'asa-mas'a-magamashama, da aluudan k'otaça okaag maŋkosa-ça-ŋgisha.

1.Darfeesh mas'a-magamashama.

2. 3. 177

Lesson

178

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ça-Mak'ota -B'aga alaawot na-eba we nak'waaeba baiiy ntsi boda ŋgishaçats. Akowud'iilanaaŋgwi s'iina na-oka-çawos'iya alaaka Kee-Misa? Eelabi alaaka as' iina a-alana? Aŋgishaçiil kámawota-maalak'otsa alaawot nilaça-mak'ota. Ŋgishaçaká kádaamagamashama kaaçaká eela, “___________________________________”? Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama nagwewud'owaaiil naaká'iyoosh taaŋgale we mbaand mbaand naawud'owiil kamawota tak tak. Nagana wud'açakíil kádaamagamashama ça-mak'ota alana. Ŋgishaçaká kádaamagamashama naaaŋgalaç naawud'owiil matisok'o-s'iina kádaamagamasha kájinda kálaawot nagonahamaama. Ŋgishaçaká kádaamagmashama, nagwewud'iil ameeta, jindaakwe daamagamashama naakahulash kak'waatsitsamaama. Ŋgishaçaká naawud'owiil malak'otsa alaça-mak'ota káluk'omaama. Nagana çaçaká añjaha alamasaanzatsa-makwaak'oma. Lak'oçats daamagamashama kaawotan namaahamaama a-etamakaala-makwaak'oma. Tab'aça jinda kaawotan a-etamakaala-makwaak'oma. T'ooça maŋkwaaiilama kooma gahaçats ee-atselana. Namakad'ashama lak'oçakats daamagamashama kamalak'otsa kalaapeets nilamak'ota.

Ntsi aluud ab'aga nakee-Misa? Ka-ntsi aluukád kee-Misa? Atsuut'o kee-Misa madama?

Maŋgisha kaMaat'oos'eya Paŋaça ça-ŋgisha alaawot nilaagu-maŋkwaaiilama. Nagana wud'açiil kádaamagamashama ça-ŋgisha okaag alaawot nilasaanduk'a nalana. T'owaam daamagamashama naatigoots ka'eyaamaama ça-ŋgisha alaawot nilasaanduk'a, nagana naafarats ameeta b'aga, naakáluŋgw kámawud'iilama. Nagana lak'otsaam daamagamashama makaam, “Anzaŋantsi ça-ŋgisha alaawot nilasaanduk'a nala? Kaakwaaek'w a-Etamagamashama kamagahama nagwuukáb'aciil 'eyaamaama. Nagana t'owaam duwa alana naagahoots kadaamagamashama kajinda makwaak'wa alana koowa. Nagwaawud'iilizh adaamagamashama ça-ŋgisha alaawot nilasaanduk'a nalana káboŋgwa, lok'otsaam maahama ekaakáam, “Wud'aça alila-saanduk'a alatisok'wa, abi ça-ŋgisha alaanzah nilasaanduk'a? Ŋgishaakáts kádaamagamashama nuutigats kak'waatsitsmaama. Çakáts kádida kájinda nuuŋgishats makwaak'oma. Kamaa'ematsaaŋgokwe daamagamashama alaahatowaak'w alaa'iyoosh káb'aga-mas'a. Nagana káboŋgwa, nuukahulan maŋkaaiilama, nuud ee-atsen.

178 a

178

Kee-Misa

B'aga alaawot na-eba we nak'waaeba baiiy ntsi boda ŋgishaçats.

Nagana duuka kákoomaama, “Fok'wogwa bara maak'us maak'us makoduuke arak'iya.” Duuç bara akoomaama, nagana duukatij YeCaŋka kabara kalana, daakakode arak'iya. Duuka kákooma kefa-WoCaŋka, “Tahe arak'iya alana nafañjaala manc'ic'aak'on.” Nagana, duuf arak'iyan, daadaç WoCaŋka, daad'aamb a-WoCaŋka mfaratsa, daafaat kayaalasama ka-nneya, daas'i ak'osamá. Nagana daagashats adída kagalaalowa. Nagana duukáŋgish

amodaazhamá duukáka, “Mancaçaaŋgo mfa-arak'iya kakeya.”

Ntsi aluud ab'aga nakee-Misa? Ka-ntsi aluukád kee-Misa? Atsuut'o kee-Misa madama?

Paŋaça ça-ŋgisha alaawot nilasaanduk'a nalajindama. 1. ci

2. ts'

3. ñ

çaañjaha

mpa

mmeen

ts'a

ñaha

mashek'wa

nadowa

mban

s'eemaa

178

Lesson

179

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

!?.

Maawotok'wa ala-Ŋgisha -Ask students to change the future tense into present tense. Daac'ic' aligica. (Dec'ic'a aligica) Daa'isats a-WoKe ahwa. (De'isaats a-WoKe ahwa) YeDama dáád ká-aŋkima. (YeDam dedá ká-aŋkima)

Magama-Ça-Ŋgisha / Mfagok'o-Ça-Ŋgisha Ŋgishaçaká kádaaamagamashama naawud'owiil kamawota tak tak ça-ŋgisha alaawot nagumakotsa na'eyaa-gunza. Nagana çaçakáts añjaha kámawud'owiil. Ŋgishaçaká kadaamagamashama nuuwud' matisok'o-makotsa alaawot na'eyaa-d'aç'a, awud'açaka kamakotsa kalaawot na'eyaa-gunza. Naakatigoots kak'waatsitsamaama makotsa alaakaao ala kotako-makwaak'wa. Etamatigatsamaakwe naats, naawud'ats makwaak'o-ça-ŋgisha alaatugots adaamagamashama kak'waatsitsamaama, we naalak'ots a-etamatigatsama etamagamashama meeta, naawud'iil ça-ŋgisha alaakatigats kak'waatsitsamá. Kaawot makwaak'wa alana kotakoma, naawud'ats a-etamatigatsama daamagamashama kooma kaad'abowaazh makwaak'wa alaakwaak'w alana atsen. Kaabas'kwe mawota kotakoma, ŋgishaçaká naanzahoots.

Magama-Ça-Ŋgisha / Mfagok'o-Ça-Ŋgisha Ŋgishaçaká kádaaamagamashama naawud'owiil kamawota tak tak ça-ŋgisha alaawot nagumakotsa na'eyaa-gunza. Nagana çaçakáts añjaha kámawud'owiil. Ŋgishaçaká kadaamagamashama nuuwud' matisok'o-makotsa alaawot na'eyaad'aç'a, awud'açaka kamakotsa kalaawot na'eyaa-gunza. Naakatigoots kak'waatsitsamaama makotsa alaakaao ala kotako-makwaak'wa. Etamatigatsamaakwe naats, naawud'ats makwaak'o-ça -ŋgisha alaatugots adaamagamashama kak'waatsitsamaama, we naalak'ots a-etamatigatsama etamagamashama meeta, naawud'iil ça-ŋgisha alaakatigats kak'waatsitsamá. Kaawot makwaak'wa alana kotakoma, naawud'ats a-etamatigatsama daamagamashama kooma kaad'abowaazh makwaak'wa alaakwaak'w alana atsen. Kaabas'kwe mawota kotakoma, ŋgishaçaká naanzahoots. Ŋga daas ak'owa. Me'a daaka kámak'owaash gumba. Baandera daawot na-eba nakooma.

179 a

179

Maŋkwaayilama

!?.

Daac'ic' aligica. Daa'isats a-WoKe ahwa.

YeDama dáád ká-aŋkima.

1.

___ (a) ligica

2.

___ (b) bowan

3.

1

4.

(c) duu-hosa

___ (d) woda-mata

1. Ŋ

.

2. M

.

3. B

. 179

Lesson

180

ŋgisha alaaç a-etamatigatsama

Ça-Mak'ota Aŋgishaças kádaamagamashama kámawota-ça-mak'ota. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama kámawud'uwiil káluk'omaama. Lak'oçats nadaamagamashama b'aga meeta kámawud'iilamantadasa-ça-ŋgisha meeta, naakáluŋgw kámawud'iilama káluguza. Ee-atsen ŋgishaçaká kádaamagamashama ká-mfad'uwa kámawud'iilama meeta kameeta, jindaakwe alaawoto namaat'oos'eya, naakahuloosh kak'waatsitsamaama s'iina aluuwot namawud'iilama -Daamagamashama s'iina ala kaçawud'iilizhaaç da alaado awida kamaadama açazahaaç.

-Wuli alaapaŋ masogwa? -Wuli alaagee' kamaadama? -Wuli etamac'a-masogwa kamaadama?

T'ooça daamagamashama kooma naawud'o ça-ŋgisha alaawot nilasaanduk'a. Nagana káboŋgwa, naakáluŋgo kámawud''iilama kacanaka. Nagwewud'açakiil at'ooçakásh na'eyaa-d'aç'a ká'eyaa-gunza. Wud'açiil lisaanduk'a nagana lak'oçats daamagamashama. Dekaalaça magahatsa-ça-ŋgisha kaça-ŋgisha kalaawot nilasaanduk'a. Gahaçats kámaanzahama alatisok'wa kadaamagamashama koowa, nagana k'otaça namahiisaaleda. Ŋgishaçaka kádaamagamashama nuupaŋ jinda, nuugahats cannaka. Nagana ŋgishaçaká kádaamagamashama nuuk'ot ça-ŋgisha alana kílanooraga kálamaama.

!?.

Maawotok'wa ala-Ŋgisha YaYuwa daawot nagumac'aŋa-koho-paatuwa. WoDama daap'ats papa-mata.

180 a

( Yayuwa dec'aŋa koho-paatuwa. ) ( WoDama dep'aats papa-mata. )

180

Maŋkwaaiila-guma'iisha Kee-Maawud'ok'wa

Nagwaçawud'iilizh s'iina ala, degamaça da alaado a-wuida kamaadama. Na-oka nameeta, wuida daad'aak'w ak'oba, daats kágu-mpaŋa-

masogwa. Daagamats yaahazha meeta maab'oorok'w masogwa. Daabi a-wuida daakáka, “Taae masogwa, masara.” Daakáka

a-yaahazha ká-wuida, “Ntsaadaamli kamaadama lagaanzhigan masogwa?” Daakáka a-wuida, “Darwot nagugee'a tso.” Daaka a-yaahazha, “Sameeja gea'awwaan.”

Wuli alaapaŋ masogwa? Wuli alaagee' kamaadama? Wuli etamac'a-masogwa kamaadama?

!?.

ke

o

se

ta

ca

maa

ga

la

ra

ya

k'o noo

wa

ga

pi

sa

1.__________________________ 2.__________________________ 3.__________________________ 4.__________________________

YaYuwa daawot nagumac'aŋakoho-paatuwa. WoDama daap'ats papa-mata. 180