Sa-gumuz. Loorag damagamamashamá. Maaçʼarakʼw masʼa. Bil okaaŋg 3

Citation preview

Sa-gumuz Loorag damagamamashamá Maaç'arak'w mas'a Bil okaaŋg

3

2010, Grade 3 Sbjct: Language, ST in GUMUZ

Sa-gumuz Loorag damagamamashamá Maaç'arak'w mas'a Bil okaaŋg

3 Na maaç'arak'w nneya naala benshaangul gumuz nat'isa mas' magamashamá biik'otageya (buk'oteya) tso.

damadak'oma  Haymanot girna  Mezgebu kerkero Trial Version, 2010

ii

mmpak'wa

ilama

Ganazaŋa Taasama 1

Maatagas / makozaŋ damas'meta ............................ Error! Bookmark not defined.

2

Magah maina ŋga .................................................................................................... 5

3

Antse bioga be'a? .................................................................................................... 8

4

Magahá mas'a anza .............................................................................................. 10

5

Jíçaa...................................................................................................................... 15

6

Baáguk'w kida etiiga nakwebamaam ..................................................................... 17

7

Kaca ...................................................................................................................... 20

8

ka - du'a duduma ................................................................................................... 23

9

Gohob'a ................................................................................................................. 25

10

Gazaŋaç sa- gumuz........................................................................................... 27

11

Mac'ak'w damas'a meta ..................................................................................... 31

12

Akasuma ........................................................................................................... 34

13

Çaç mafagaç mata............................................................................................. 39

14

Madadá ka mahons'ak'wa.................................................................................. 41

15

Mas' mahwans'ak'w lorga .................................................................................. 43

16

Makoko já .......................................................................................................... 45

17

Gomafaretsama ka çamá................................................................................... 47

18

Masanzats mad'akosh ŋgasha ala damagamashamá ........................................ 49

19

Mafunc'a bí ñawa ............................................................................................... 52

20

Mak'ot sa daŋgea (daŋgaŋa) ............................................................................. 53

21

S'ína alako (etako) makarashmakad'ak'omá ...................................................... 56

22

Mazhatsa ahwa ................................................................................................. 58

23

Mazhagok'w damas'a metam ............................................................................. 60

24

Basmas'ak'andá womas'ak'ahatá (obamak'ulasa) ............................................. 64

25

Matagasa babá (woba) ...................................................................................... 66

26

Iama eema ........................................................................................................ 69

iii

Maga maç ŋgasha Níl looraga nabaanc daban magamaça ka madaash kagwa paŋgaatsa etaagokalaga mad'aak'osh babaca maak'ota ka maakusak'w ŋgasha na maahac loorga babaçamá bil alatagea kamatagats saéétagagá/ elaagaha/ balaŋgaageetsa mahacka madadá babaçamá mak'ota etítagandagats bootgganá. Ka damadak'w looraga baane wola etampak'omá kat'iasa kadamad'aak'ok'w nea ka dabaako madá kat'iasa mad'aak'ok'w nea babak'w maga maçŋgasha balagaçagá.

iv

Makohwa Magata daban ságumuza magasak'omá, maŋgashama malak'otsamá kámak'otamá mafalash mafagakw magamamá e'atsen gomat'osh magas'ak'omá ka go mat'osh mak'otamá ka magamuwan dá gashál tso . Shook dabaana baané gobíít'oogesh maŋgahats maga magamaça loorga baané kádída etííga na benshangol gumuz ala maç'arakw mas'maagamashama okaaŋg kádamagamáshamá bígaŋgaats. Loorga la'a etaac'aga tas mak'ota gacamá na k'omá maaçea / meç'eh tso. Taajanda / metaa metaam kámaakosak'w ŋgasha jandaakwa ka babaç mak'ota bíŋgagaatsa tso. Obaáç mak'ota lan babaç mand'aak'oshama bííc'aga eatsenkwa nago molaema kágo mazhagamá bíígaagatsa tso. Nash obaç mak'ota lan kamagam mafaalamá kamazahaamá babáç gadámba/ makullámá/ bootagana/ Damagamáshamá babaçamá ka mafagak'w magamamá alamá ká lakóebamam etagatsága madadá madamá bafalagasha. Looraga bane Loorag damagamáshamá al maaçárak'w mas'okaaŋg nílna tas ŋgashamá nálán ká gomatóosh madákósh magamáça çaŋgashamá etagatagak'wa maŋkulílamá namabashilamá babaçáma magama amá ka mafalasháma maabashil eticága mató matagatsamá ká babaçamá atsa al damagamáshamá ( amaarítokor) kasé adaga kalorga alagasá`ha baahacaga tso. Ka guŋé Loorg damagamáshamá baane magamaça etacága nílamá ká gowa páŋgaats dabaaná má madash mafalash madaasamá balagatós ílamala tso. Goomaatóosh ( Maŋgashíl ŋgásha 1. Na ok matejats wola na ok mashaŋjats dagwebaç wola etamatagatsamá alaça kaats makolugeek'w aça? 2. Içan kozaŋa ( maatagasa) káaçaç? 3. Na kozaŋa ( maatagasa) ka maclgaçit/ abaa etaajahegasha?

v

1 Maatagas/ makozaŋ damas'meta Dú maha bakalaga barawogeets mas ça maanzíkwancá yaayu kohura kíl mítsalceeŋal asarea ? "bakalaga balakógats eemá. Bakalaga eemaakwa dum bacásh masha nísí báabía etíncága. Dú kwa kasá baagaandagakó bía// baagakómat'/ ka mas manzí kwaancá sí madákóshaŋgo ara acáaŋgo mashaŋmá da etagaandagak'w bíma matsara makóshare kap kap makólare akal asájílas eemá. Eyaats batsaga baakohozhagan/ baashan/ nasíbáabía dakályaayu ""dabeesh ara" akal aluŋgo. Damasjílas eemá ka babama bazhagacago namana. dbíncatgatsa badáakók'w nnea/ Na ok badábats am mashaŋa etamaoja/ etamadábesh/ amá dagweebaçatso.. Dú maha etakar magasarakóŋgo ŋgash emara leemá/ Haaí eem( emara) síbáabía badákogash ara ts madara" bakalaga baóga eemá kamacákás nashía. . nkal eema nagasíkómá baraŋgashagats kaama zíaaça eáabə matóora matabáts ama" bagakolak'w ŋgashá bakal dua" yaaya" wecákás sía nacagom bakóngats eema. Baagagama( maagam) mahalash/ maíadásh / macákás sía alamá barakalaga arakaalagango macákásama. Eema bootaga namasaanzats duumá daagowé gmasanzats lafaŋa metaama"akaltó elaa" Ëemawé damatsa mazhaga matówa bágu eedamasha Maots. Moots daashizhagan am mac'akás cagu mazhagael kaam. Naganja mpoohwa( mpaara) kíl guza madaash // Duaakwa etabaŋgashagats eema kaaho eemasha batóoga bágamá bzhagagá . Etamatsa eebaanshaago nakós mítsa ( ceeŋa) bagaŋgats du maha badáak'w cagw shía daawe daagamats. Bagamagats duu maha etaash nasía daakal nts madara daaraázhagan " ( daaŋaízh) ak awot nago gasanza. mazhamá etíga namahaatakw nnea agakalaga agamaam duwobama sía badáakógashan duumaha. Naganja baradábaga mashama. mazhamá bagaashabíl ka rázaga etagadáb" akalán cágas ambush " Ebaa ambagash kagoza par bakalga bákoga kíl gasawá . Etasía na maátáçaalama bootaaga ( baatama ) boogé kámasáma tso.

1.1 maçarak'oma metam: malak'otsama kamagamama Namahulash maalakótsa nabaanee emakót babaç makótamá emadá magaahaama kalaja " kótakóma "emakowa nadá kalaja puta. A. Duumaha etadákógá síá kasé bakogok'magasak'w ŋgash éémá Bi. Duumáho badáakógash sía bashágá.. Cí. Magasakó ŋgash dagoweeba namashaŋa babídagokó bága Dí. madagók emaheeshamá emada gashalamá tso Eí.. Étasí báabía duumaha kasé badáakógash sía baakozangá? Emafagaç makota mahulash máalakótsa baané kolajak'w kasa A. Dumaha nok batsacgá kamas çamazí kowancá atsaká badaagaash babagamá? Bí. Éé maha ats baŋgashagats ka duuma? Cí. Duumaha ŋgash éémá agasagok'w wola basájagok'wa 1

Dí. Eem móha kaduwma kamakowaan asíá madáakóshan atsaka baŋgashatsa.. Eí. Duumaha mako magasak'ŋgash éémá ats mashaŋa badaagaash ka bágamá..

1.2 Máç’arak'má 2. Mak'otama. Nasha " a" çaŋgasha etíígána anzaájatsa ketíígá na"b" A bí. 1. Shamá a. Lafaaŋa 2. Sí'a bí. Gonzama 3. Mas'ajílamá cí . Mako makasak'omá. 4. Kapakap dí. Mashá 5. Mmpara eí. Koc'koc 6. Mas'andá f. Mmfarasha kíl goza

1.3 Maçárakóma 3 maŋgashatsama 3 maŋgashatsama 1. Na maahulasha maalakótsa nabaané emaadác k'wa alamá çajaga makol ŋgasha. A. mako magasak'w ŋgasha atsaka batagea makalja ? ká mahwnsátsa maŋgashajíl kagobajadagaasha ká mazhaça ŋgashajagats B. mako magasak'w mashaŋa etataagé kabágaça awotanaç"maatara( maahaatsa ) etadaaŋesh kabágaça ŋgashats kádamagamáshamá C. Nakóebaç sína etííŋgashaga etaçaga magamaça Lakójets nts gataja baatashagak'wa kamahwaansátsa emŋgashajíl ka Tís mahwaansátsa alaça maçajaga maŋgashats níl mas'magamaça

2

2. Naba kagaca maak'otsa etíígaana gashar mazíreja etájagamágáts kagaca íc'ajak’w.

Makotsa 1-1

A. Makotsa etajagamagatsaç baané ntse mada alamám mata metam katamatagatsemá alac2a ŋgashajagats. Bi. Makots Lan (á) mts Gataga baatashagak'wa kamohwaatsátsa ŋgashajíl Ci. Na ok moétaja maŋgshílamá gataja etaatashŋak'w gataja tsamá alaça ŋgashajats.. 3. Etamtígatsama aláça makotsa babáçámá d jandaakwa matagats kaaça Da etaajagamaga emagamaja etaajagamagan ŋgashajats.

1.4 mazhoosh ŋgasha masaanzatsamá:- çaç çaŋgasha madakóma Masanzatsamá: çaç çaŋgasha madak'oma çasa gomaatóosh çaŋgasha matóonəmá wola maanzhilama çasa etííga naçaŋgasha maanzhíl gomaísamá Na matóosh çaŋgash wola na gomakarashamá çasa etíígaana manzhaíl ka gojandá. 3

Na çaŋgasha wola nabál mago ŋgasha nílaangomaan çasa etíígaan ndoá babaçamá maahooçamá eyáatsen çaç çaŋgasha matalasha madakoma magamamá bootagana. . 1. Na maahulashamá na la gomaatósh çaŋgasha çasa kamaanzhilamá kgojanda madugak'w çaç çaŋgasha.

Kamanzawá:tsá: sá

dá d'á fa

çá

A. Béya b. Lamá 1-----------------------------2.----------------------------3.----------------------------4. ---------------------------2. Na çaŋgasha na metaam çasa etíígaana gomaíshamá maanzhuwíl çaŋgasha jand maduguk'w. Kamaakotsama: çash

shaç

s'ar A. Çash ------------C. Ç'ash -------------

ras'

b. Rash -------------d. S'as---------------

3. Namahulash maalakótsa nabaané çaŋgasha namaatóoshamá ka go makarashamá çasa ka maanzhílamá madugak'w çaç çaŋgashna kamakotsamá laça= lata. Kamakotsamá:laça=lata. A. Daba cí. Tajaná Bí. Danza dí. Kohosa ( koosa) 4. Namaahulasha çaŋgasha nabane pajak'on çaç çaŋgasha dajak'w. kamazatsam: shamagazhaga. - gasha - shaamá - maazha - gaaza A. Magakwa b. Baashakowa C. Baragamagetsa d. Baafagagak'wa e. Makakíshamá

1.5 Maaç'arak'omá 5 Magasak'omá mamagamáshamá na ok bootaga etamatagatsamá kaaça magasajak'w kamaazhaça matab'ja maŋgashatsamá. 4

yedaagazha etaajagasak'wa gataga etaatashagak'wa atsakaaŋ1aa/ atse/ madamá maŋgashajíl kamahwansák'wa níl mas'magamáshamá. Na yedaagazha etílakógats kaaça ŋgash sa etakal " galakwa bashagak'w etamá" ŋgsh sa etakataga ebaané gataga etatashagak'wa lak'wjagets bága dabíga nak'webaça maŋgashojagats ka etamatagatsmá alaça? yedagazha etajagsagak'wa lan acalagaango ísha mpasama/ acakaaŋgo omeoza mpasamá / ŋgasha etakalaga ebaané botagan tso. ats bacágagas amaŋkala elan" ka mazhamá etííga mak'webaça magashajíl malakójets gaanza etaajgashesha ká mazhaça etííga níl masmagamáshamá. Gomaatóosh maŋgashílamá. 1. ka mad ŋga ká masííkómaá maanja kaats bago gasgaça"nb kóebaça bága kamad damasá alama lafaŋ etíígandagats maŋgashajagats magah ŋga.

2 Magah maina ŋga Babaçama bága zízí damasá alama bínzatsa çaambíd da jaajandá ífalashaango maínzaats damasa alamam. maínzats damasa ndo magaha alamá babaçamá kamaakotsama maanzí baacá nok bísaga maduts Tuuwía/ baamatáawa/ bataagea/ Bacá emaínzutsa masawa madúuts bága afalashaango. kaséntsa bacá nok bínzagatsa ísh Tuuwía/ baamataawa etííga nílama kasé bííshagaatso. kaséáŋ bacá macáŋma. wol maínzatsamá nashook madúutsa nabaané mbídá mafaalagosh. eátsen kwa ku hosa etííko macáŋashamá emafuwa madúutsa mataaé tso. kababaçamá hosa etíícaga kuumá emakowa madá ká mabídamá madúuts babaçamá íd çaambíd da etamataé maandara makalash tso. kaséaŋ naagamafan ( míra mafa) kuhosa macáŋshama dagonáma tso ŋga maínzats masámá magaha alamaam atsalango mada. Da etaagosaga gugqee kamas maamádámá maínzats masamá magahá gashar baçaga tso. kamakotsamá Gaaŋo nea kaməs'maamídamá macaŋkómá masamá dagonámá mada tso. kasé maanídamá bacaga ídaçaambídada etícáŋgok'wa ça acágəçe ídaçaambídada kámatabámá damasa nago baínzaga mantáramá ( mmena) kasé mafalash magamamaabaapaŋgaats tso. kasé aŋ ŋga kamas kómá çaambídada gantsamá ká magakaçamá ká damasa kamaçan mmeha/ mantóora/ mantóora/ gashar ndoá etaaŋgaagats madlama baapaŋgaatsa.

2.1 maaçárakóma:magaŋ Malakótsama Na mahulash maalakótsa baané eé wobáç makótamá emagaha kalaja kotokoma emakowa put ( pata) A. çaambídada koowoomá bínzats ( bŋínzaç) damasa aramá bísaga.. B. Damasa etaínzaga amanago gashar. Ci. Bacá nok maanzímá/ maamídamá/ kasé balegaatsa maínzatsamá apaŋgaatsaŋgo.. Di. kakósak'wa etazhagagaak'wa etamacáŋuk'wa atsabaakála tso 5

E. Damasa na ok bínzaça magəkaç madutsa mafalash macáŋash kuhosa etaapaŋgaats kaats ída baga paaŋgaatsa tso.

2.2 Maç'arak'omá 2: maŋgashatsaá.

a.

Bí.

c. 1. Nala kagacá maalak'ots etígaana kamayír makotsa makolajak'w. A. Makotsa etaajagamagatsaç baané makotsantsé madamá ŋgashajats.. B. Nak'w ebaça shook abaya ntseeŋga etíídagaan ŋga. C. Mágaha da etíídagaan ŋga ŋgashajats ka meta D. Nak'w ebaça Ntseeŋga etíígaaná magaha ká mashaŋas1 alamá aŋgmajíl ŋgəshjəts.

6

E. Na makots ntseeŋga etíígaŋgats ala nílaŋgomaam maanzaha ká maacala etííeága aŋgamajíl. kamahonsátsa maŋgashajíl namaŋgahil1lamá alaça/ ta dá bajgaŋgaaná kə tís mahomsátsa alaça maçajaga ká maŋgashats kámaaahaça maŋgashats. 2. çaambníd da alama íínzagats wola maamídamá bísaga ? emakalajaag bíísga kamamídamá da bíígasaga kamaamídamá kamohonsáts ŋgashajíl Na k'w ebaça gadáh ja etíícáŋgak'wa wola etíínzak'wa shookamá emootaná ŋgashajats.

2.3 maçárakóma 3 Makóta Emamaakotsa etamaçuwa kaaça çaŋgasha dabacaga çasa okaaŋ nzaaç maakús kótaje kamazhaça etííga níl mas'magamashamálakójagats kamaakotsa. Kamakotsa. Dabaac' dabaac. Dabaac' Okaŋg nnzaaç maakus Aya kacá jaamba Me'a jaaja zhaana Ke'a maha zhula tasa tamba 2. Etaŋgashagats etamatagats má aláça kamáhonsatsa madaja níl loorga alaça wola níl mahí zhumpa motats çasa mazejaç çaŋgasha. mbálmago ŋgasha eátsen ká mago ŋgasha makótaja 3. Na kóebəça bága damasa etííkooga maínzatsamá awotagaanae? ŋgashajíl kamaahonsátsa kámakótamá lakójats kamazhaç2a níl mas'magamáshamá..

2.4 Maaçárakóma5 mazhosh çaŋgasha 1. Etamatagatsamá alaça da etamak'ota kaça namahí zhumpa wola nadá najandá, çaŋgasha, mb'al ŋgash / kamago ŋgashá naok manzaŋjaç çasomá ka mazhaça etíga níl mas' magamashamá lak'ojats.

2.5 Maç'arak'oma 5 mazhosh çaŋgasha 1. Na bá kagacá çaŋgasha etíígaan etajaga mago ŋgasha kamaanzatsamá maamídamá maamíd opa kamasakómá kakósa bazhagagaakówa tso. tso. A. Gantsa B. Etamasatsamá C. Çaambíd dá etíemats kílíça D. Maínzaçama/ maínzatsamá E. Çaambíd dá.

Mat’osh maŋgashílama 1. Dá biíoga bea ajgaŋgaaçáaç?.? 2. Beá etííga nak'webaça ntse`ntse bíígadaga ajagamagaçaaç??

7

3 Antse bIIoga be'a? beá bág ílaçambi`dadá wola bacámá alílamá nagadada. namshad. ( namadá ) oka. namaash zhuba. nadamá naçaça kocáká bazeégaça. Beá íl bac'çaambídada kamadaan madadá gashal etatabágats eátsen kwa etasohwgak'w ( etalamlamagak'w/ bác'bág çaambída bea bííoga tso. Damac'jak'wa ( wod Hosa. Eé/ Hosa Gamagwa) ocáká eátsen çaambídadá dazhíg jak'wa( Bagala, Faaza. naanua damacá beá bííogaatso. Bea ka etagapagats nabág çaambídadá naajaha nadudumá meá batógasha. Na ok nawaaets kamaçazashamá ka taabríka ka maasits naçazabá wola kámaanzí saŋa madaaŋats matówaats maçea gashalamá tso.

3.1 Maacárakóma 1 Magamash malakótsama 1. Eéhobats makóta alamowa mahulash maalakótsa banee emədá məgaham kəja "kótəkoma eməkowa mədá kalaja "puta A. Bé'a góbíd'abagá nab'aga çámbída dá guŋemá tso. B. Bé'a ka capá, ka jakéta kajanda ka'c'ak'aca madanamá bífalagasha C. Bé'a kamánja maçétsamá bápŋgátsa. D. Be'a kamándagonan mat'o'utsa kamánzímá. E. Magáha etíd'abagán nab'aga çámbídadá atsa bé'a tso. 2. Mahulasha málak'otsa bánéé é1habaça mak'ota alamawa kolajak'w ka saça A. Bé'a ílabac'a çámbída dá kantsa kants bazegaça ? B. Kants dí'aháca dazhíga jak'wa ka damac'a jak'wa? C. Magaha etacagá bé'a botagánaça/ kígana meta metam ŋgashjats. D. Bé'a kamakowán mé'á (mayaá) e'ába mat'owá maçetsamá? E. Nak'owebaçá b'aga damaçetsa be'a ájagamagatsáçaça? Emagamajétsana eaba bat'ogá maçetsamá ŋgashajagats kamazhálaça?

3.2 Ma ç ‘ark'oma 2. Mazhosha ŋgasha 1. Çaŋgasha etiga nagazha nabaan dajaan mab’ab’al maakusk’o ŋgasha naaŋa nabagwa lak'ojagatsa kamazhaça. A. Maash zuba B. maahos'ak'wa C. Saŋa D. Be'a E. Me'a F. Maçeetsamá G. Maanaímá/ maab'açamá/ H. Maakakasha 2. Mahulasha çaŋgasha kamb'ala magoho ŋgasha mácal maac'agasa ŋgashá paŋa já. Kamákotsama : babak'oma – maáhaalak'omá obatsamá- Daduuma maahaayíma- mpuuma 8

A. Gadadá B. Maátab'atsa C. Maámadamá D. Mab'aarama E. Maaçéémá F. Çámbída maduse mas'a G. Matsatsalamá 3. Çaaŋgsha eitígá nasha‖ a‖ kéétíga nasha ― b‖. Anzaájats

a 1. Maya'á/ ma'á 2. Dazhaga jak'wa 3. Daamaca jak'wa 4. Maádamá 5. Ço'oká

b a. Woda hosa, éé hosa jaaja b . Ba'aja etáman oká. c. Mashaŋatsamá. d. Naanu'a faázá, baagala kóc'ak'a e. Máázímá.

3.3 Maaç'arak'oma 3. Mak'ota 1. Atskaaŋa bé'a ? Babaçə mak'ota botagána Babaçə mak'ota kamahotsatsa nagómataam níl mas' magamáshamá zibákwa babaç mak'ota kamasík'wmá mab'ush babaç ak'ota mbaand kotaje níl looragá alamaam. Nok mtaja namak'otamá nílaaŋgw çaŋgasha maahaataatsamágashal mat'o'á maazéeŋaak'w/ / maazaahaak'w/ mak'otamá namantuuçamá maze'aç mak'wta.. 2. Naçaganzaŋa na 1 etójak'otagé'a mab'ushil obaç mak'ota mbaand kámaak'olashamá ákulajíl mak'otamá níl mpu looraga. Nolk mótaja namak'ótamá naçasa ka çaŋgasha nílaagomaam maahaataatsa eítígaana maé'agash e'aatsen maze'aaç mantuuçá tso. Nagazaŋa nametaam kámbaand etaajək'otá gashal írajaana. Abe'a etagaagaatso...? Maat'oosha maŋgshilama 1. Damagamáshamá nagwaab1a baajafagaá kágo baajə ánzagá? 2. Ánzá ká Faga naatságo bípaŋgá emaaazuwa wola emafuguwa atsaká mashaŋa kamatá'é'a? 3. Mas'a Anza " etíkala mab'alatsamá/ kamp'alats / kamaafalóshaaçə 4. kaabé'a lafaaŋa kamafalugash mab'alatsama/ map'alatsamá/ 5. " mas Anza ? makal çaŋgasha ká zaatsaka çaŋgashá bígadak'wa. 6. çaŋgasha mmbaand ebílak'wts éé çaŋgashá metaam e'aabbííoga

9

4 Magaahá mas'a anza Naatsgobí2pŋga ma'ánza mafagaçə mad'uutsa batágé'a tso. Áha kwa. Nokabacagá dama yamalaajasa. mósh zubá ká çaambíd dá nado'á babaçama faga etíífagafa ká ánza etií anzagá kalagac áya. ka how aya. kagó maac' aya bagóhógaaçá baanasaç áya. manashaç aya kamad'uutsa babaçamá badagá ká b'aga. kas'e'a ánza ká faga naatsagobípáŋgá maísha ápŋghaatsaŋgwa. Maíí mas ánza babak'w magaha bac'agá tso. mmaam kwa bíl méta kamafamá, kamadadá jandá aya kamakowaan mantsaaçá batab'agats b'aga. Bíl mmbaand mmbe'a gomakowa mafagaaçá mak'o mad'abamá bat'ogaatso. É/e. atsen kamaanátsá ká gants maçaŋa kamakowan motaan batab'agats b'aga. kas'a 'ának'oebakwa madək'w mas'ə ánzá bápáŋgá tso. kámagakaç mad'uutsa maazeéçá étaapáŋgaatsa dáín tso. /mmaam kwa nook makolá'é namas'ə anza eyatsen kwa naagamatóshan mas'ə ŋga wola nok makaraak'w mas ŋga elu ka aya. ka saamuna matatsamá baapaŋgátsa tso. Nashok mandá nabánéé ká zhíg mas;ə anza mad'uuts etafaragé'a magakaçamá kámaakaalaash. mad'uutsa babaçamá ééshook bac' mad'uuts gataaha mako9 má'anza namas'ə anza, nook makad'ek'o anzá kwa mako mazeéç mízhatsa mad'uutsa etoké ná'ánza mad'uáák'o b'aga kamafalash. Mad'uutsa baanéé namako mazéç mízhaçə aya. ŋga, mako méfats ela n k'aac'ak'ac'a etíísagona kab'og b'aga daáko kíl bag b'aga daafaréék'w mad'uutsa. kas'e` aŋ nagomwéémá mas' ánza. anza'á etáanzagá kane'a matapak'omá baapaŋgaatsa. kamaçarashamá má'ánza namas'amá e'atsén kamaŋgaahughats damahaçama kámaafalaash.

4.1 Maaç’arak'om 1. Malak'ots magamamá / kamaaŋgamílama 1. Mahulash maálak'otsa baanee éltík'otagá nababaç mak'ota emadá magaamá kalaja" kotakoma" emakwa mada kalaja " puta" A. maánza naçne'a kamafagaç mad'uutsa kamadá tso.. B. Nas1 gomasan ŋga, emaáhogas masama kwaame'fela kamagarazééç mad'uutsa gashalama kamada tso. C. Gaárama. kámakwa kíl bacə b'aga Na áya. naŋga. nak'aac'ak'ac' damasha makowa bafalagasha tso. D. Maánza namas'a ánza mafagok'o gadésa kámagakaçə mad'uutsa ac'agaçe gaahaaçé. E. Ma'ánza namas'a ánza mafagok'o gadésa kamagakaça mad'utsa ac'agaçe gahaçé? F. Aya kamafamá e'atsen kamadadá meta metaam aya kamakokon anza makona mazéçéamá kaákwa bígaána tso. 2. Na muhulash muhulash maálak'otsa nabaánéé emak'ota alamowa kasaçá kolajek'on makol ŋgasha. A. Kafagaça mad'uutsa etadaága ab'ea? B. Áya kants baganasagaáçá?? C. Aya etatsagaáça atsaka bataagé'a?? D. Aya etaagofagá e'atsen etabogodagá dá babaçamá kamakowm mashaŋa atsaka madamá bápŋgátsa? E. Kamagakaç mad'uutsa kamaanza namas'a anza lafáaŋ janda etíígaána maázééçama ŋgashajats meta metaama?

10

F. Mako maanza namas' anza má'ánza naçane'a atsakaŋa mad'uutsa etafaragéék'wa? G. kazhíga mas' ánza émaanza'á naçane'a anza'a e'aab mat'owa baájakalááças? H. káguŋé mad'uutsa kamagakaçamá ats mat'omá bápŋgáátsa?

4.2 Maçarak'oma mbaand : maŋgasha 1. B'aga etíígá nak'oebaça faga ka anza alamaam nagwaaba bíaanzaga? Na k'oebaça e'ab bíít'o má'ánza ŋgash'jil kamahos'atsa. 2. Ma'ánza namas anza magaaha etac'aga ka móhos'atsa kámáŋgachaji etaájagamagaána ka T's mahos'atsa alaça naŋgashats kamazhça. 3. Má'ánza natsagobípaŋga mashaŋa etamata éa má'ánza natsagobípaŋga mashaŋa etamata éá kámahos'atsa kámaŋgashajíl etaajagamagána ŋgashajas kámazhaça. 4. B'aga etííga nak'oébaaça kaáts kaats bígadak'wa mas'ə anza ŋgashajats meta metaam.

4.3 Maaç'arak'oma 3 mazhosh ŋgasha Masaanzatsa: çasa dabaác' maáhaaca namo otatsa kamísasa maŋkusə etafalagash mac'agasalakoma maáhaalaç çaŋgashá madak'omá kamafalush kamaákotsa. Da

Ça

Fa

M

Ba

C’

Ts A

Be

A

A

Namaáç'arír sánduk'wa nabaán mahulasha çaŋgasha bídagok'ona A. Damaca çasa mbaand = da, lá B. Damaca çasa okaáŋg= bí'a ída, íla C. Damaca çasa nnzaaç= alím, ebía. Laçá D. Damaca çasa maak'us= ílaça, daadea.. 1. Áçaakwa kamaáhuljagasha éetík'otaga çasa níl mááçíríl sáándak'wa damc'çasa maband, okaaŋg. nnzaaçə/ kámaák'uusə çaŋgsahá dajak'on K'a K'o

ba do k'wa k'u k'om i k'um k'om

k'a la ça bu

wa be

nea la

2. shook babaç çasa kamadek'w Nampu looraga. namatabts looraga. Nakomparsátowa, Natak'wa e'atsen ká dáájanda etíígá nak'owebaça maŋgáájets kámataaje kílams' magamáshamá maŋgaájats kə çasa matagajagats kéétamatagatsamá alaça. 3. Etamatagatsamá alaça nab'ag maáhízhampa mancaç mak'ot çasa meta metaam álaça kamafarajats na baáne ŋgashajatsan çaŋgasha

11

4. Nab'ag maáhízahapa etííncagaça mak'ot çasa s'eé çáámbíd madus masa káál dagazía etaajagamagá kamamazhaça níl mas magamáshamá. 5. B'agá nak'oebaça k'ac'ak'ac'a etíígadagá madadá atsé'a shookama ( jansama ) k'otaja s'éémá níl looraga alaça meta metaam tagajagats keetamatagatsamá alaçá. 6. Noo kaats 9 záatsə gaŋzaŋaetíígáana ajagamagáçáçə "Ná 0-9 çəgənzəŋa etígána kəçəsa k'otəja təgəjəgəts ketəmətəgətsəmá aləça. 7. Nába kagacá çaŋgsahá etíígáána babaçamá çaŋgashə janda madák'on mək'ota'a níl lorəga aləçamətəjəjəts ketətəmətəgətsəmá aləça.. 8. kámaákotsamá- baámbaláálá bamá Baaba amá ləba ləmá 9. çaŋgsaha çaŋgasha etiçaga kátídagok'ona. A. Tsítsabáñd-------------------------------------------B. Labaambara-------------------------------------------C. S'ímbuubuwa-------------------------------------------D. Zhaga da-------------------------------------------E. Babatsamá-------------------------------------------F. Magaakwa-------------------------------------------G. Magamashama-------------------------------------------Masaazatsamá Nagomaát'oshamá. Níláaŋgomá wola Nak'osamá çaŋgasha etameegán çasa kamíc'ajak'w mak'otajaka jand çaŋgasha kamaákotsamá:1. Nagomát'oshamá - Amaána = lamána – Dana= madana – Lala= kalala – Dana= badana 2. Nílaáŋgomá - A. – m = alam - A- m = alím 3. Wo- - má= wodamá 4. Nakosamá - Naan ---- = naáne - Mé, ---= me'a - Máda --- --- = mádama - Do we – dowéa 8. Na bá kagaca çaŋgsha etíígaaná nílaaŋgo má etaaemagaaná ç2asa maíe'caak'w çasa etaaemagaan nagomaatoshamá. a. --- --- la b. -------- na c. ------ mba d. ----- ----- fa e. --- ----- ----- faga

12

8.2.çasa eta'eamagaan nílaaŋgomá a. B--- á b. B------ nd c. K—ga d. K----- a e. G---- ta 8.3. Çasa etaaemagaána nak'osamá a. K'oma----b. K' - - ----c. K'o - - ---d. Ma - ---e. Ho - ---K'otaja çaŋgasha dabaac'a çasa okaaŋg Kamáákotsama : 1 oka 2 me'a k'otaja dabáác'a nnzááça kamákotsama – 1 weela 2. K'ala. 3. Dabac'a çasa mák'usa kámáazatsama : 1 .okáála 2. Bóóke 9.1 naba kagaca k'otaja çaŋgash dabaac'a çasa okaaŋa 1. 2. 3. 4. 5. 9.

1 .---------------------------------------------------------------------------------9.2 k.'otaja dabáác'a çasa nnzaaç.

6. --------------------7. ---------------------8. ---------------------

1 . ---------------------2. --------------------3. --------------------4.--------------------9.3. K'otajo dabaác'a çasa maak'us 1. ---------------------2. --------------------3. --------------------4.--------------------9.4. K'otaja dabaac'a çasa mááç'eh 1. ---------------------2. --------------------3. --------------------4.--------------------5.---------------------

5.--------------------6.---------------------7.---------------------

5.--------------------6.---------------------7.--------------------8.--------------------6.---------------------7.--------------------8.--------------------9.--------------------10.-------------------

13

Masazatsamá: Matab'íla ŋgasha kababaçamá kaça s'ar bígáda'ak'ogaash kamaázaátsma: 1. Sa + Gumuz = sa - Gumuz 2. K'w+ eba= k'w- eba Çaŋgasha mbaand kamatab'aas'e'a naboŋgwa ça ŋgasha metaam mada, e'atsen mac'agasamá kwa atsa metaam. 10.amamazhaça níl mas'a magamashamá kamatab'ajats çaaŋgashá etíik'otagá naba kagca çaŋgasha etamaákugasa kampaje matab'íl ça ŋgasha madajak'w. 10. Mmpu 16. K'ác'a 11. Ça 17. Ja 12. Woda 18. Aya 13. E'ék'w 19. Ka 14. Maazí 20. Ala 15. So / saho/ 11. Maatab'aça jaŋgasha baánéé namas'e baça níl looraga alaça makotaje níl mas'a magamashamá lak'ojats kamamazhaça. Masazatsama Mab'alatsa ( map'alatsa) mak'ota çaŋgasha ema'íshamá ( . ) Wola maŋgadçamá (l) kamandugats çaŋgashá'á etamad'aak'osha çasa ' á maáŋgamílama baápŋgaátsa. Kamaázáatsma: beneshágul gumuz / b.g/ , b/g 1. Nabá kagaca s'e'a étíçaga kamab'alatsa çaŋgasha mak'utuwa níl mas'a magŋgashamá malakutsa. A. Mas'a magamashama -----m.m( m/m) B. Bas'a magamaç manstéra------ m.m.mt/ ( mlmmt) C. Maahooça k'abelea dagalea------ m.k/d. ( m.k/d) D. Mas'a maáçarak'w ŋgasha alaworada---- m.m.ŋ.w ( m/m.ŋ/w) E. Mas'a polísa ala worada---- m.p.w( m/p/w) F. Dokatera---- dr. 2. Namuhulash mab'alatsa ( map'alatsa) mak'ota çaŋgasha kamafarajígílas kamówa mata metaam lak'ojats níl mas'a magamashamá. A. Zeena máátashak' çaça ŋgasha ala itoopia--- z.m.çŋ.i( z/m/çŋ/i) B. Mas'a gaér oratoódóksa---- m.g.o ( j/g/o) C. Mas'a babak'w maçar ŋgash---- m.b.m.g/ m/b/m/ŋ D. Mas'a maçarash maç'ara ŋgasha m.m.m.ŋ ( m/m/m/ŋ) 14. Mab'ala çaŋgash babaç maataae kil mas' magamashama malak'ots ka mazhu kamasík'omá etafalagash malak'otsa má etamacak'omá emada kamb'acíl ela maŋgashugats Gomaat'osh maŋgashílamá 1. Ajad'uaats mad'uuts maandaraashá? 2. No ok baajad'uugats maandaraasha aça atsa baajadaga kab'agaça? 3. Na gaandañj ebaça maandaraasha marra/ babaç/ ad'aak'oga bagaaçaaç? 4. Mad'uuts maandaraasha shaŋtamá e'aba bat'oga b'aga? 14

5 Jíçaa Mad'uuts maandaraasha nago damaduutsama ka go dambadá etamaatashak'omá / etamaadarak'omá/ jíç'a bíoga tso. Mad'uts lan nab'ag damad'uuts ka go dambída etamandatsama ( etamatashak'omá ) eek'w jíç'a tso. Eejíç'a lan kwa na mahígwa / namagakwa/ bak'aŋ baga tso. Jíç'a damasa alamaam goíd'abaga namafíl maha b'aga tso. Mad'uuts b'aga maha alamá na oka bífagea damatea mad'uuts çaambídada dabaako ílaça magamats ka maha bagafagíla tso. Ka mahulashama batsaga bak'aŋga b'aga maabídamá mahá etatagea na go etamad'uuts baagaahogaça tso. Na ndóa etaawotagaats eebaane b'aga mbídamá mad'uuts maandaraash mak'aak'oma makalaash / mafalash. Mad'uuts maandaraash ída çaambíd da etaatashagak'wa kamagakaçamá shook díd çaambíd da' alan matetsamá baapaŋgaatsa. Baafagagaça. Kas'e aŋ shook mad'utsa bane ka makowan matae bane kamat'omá gobífagagaaç mmam maagamamá baapaŋgaatsa. Jíç'a ka babaç gobaafagaagaça gobaawokaagagwa k'webaatso. Bac' gwataafgagaaç haí ílagamá wola gobaafagagaaç maanzílagazía kamafagaç jíç'a gashalamatso. Kababaçamá na gokogwa, na b'aj maadamá maduuts maandaraash mashaŋa díd mad'ahas/ mad'as/ aya eti1íga na k'webakwa ka gamá matapílamá baapaŋgaatsa tso e'atsen kwe nagomas'a ebakwa ka go mas' amagamashamá alakwa gazía kadíd mantashak'w ja / egaálínda mmfomá mmp'amá mateuts. Ka guŋeemá ída mashaç aya ka díd mansh da ei1tíga namas' mahaanzhak'omá gashalma tso. Kamatab'amá gobafagagáça jíç'a malak'uts damas'a bí'a mazatugatsa kabía lafaŋa matagatsamá tso.

5.1 Maaçarak'oma metaam malak'ots maágamílamá 1.ééça hobaça mak'ota muhulasha maálak'otsa baánee emagaaha kalaja kotakoma " emakowa madá kalaja " put. A. Jíç'a damasa nab'aga b'aga bad'abaga. B. Emadá wodama wola ééma jíç'á bac'a etamátashak'w mandarashá tso. C. Kamazeça mízhats k'wéba magakaça mandasha kamafalush. D. Na k'wébakwa jiçá otanaŋgo.

15

2. Mahulasha málak'ots bánee ééhabaça mak'ota alamowa kolajk'w. 1. Jíç'a damasa alamaam nagowaaba bíd'abagá? 2. Mad'uutsa maándaraash nab'aga etamad'uutsa kogo etambída e'aba mat'o'á mátasha? 3. Jíç'a gomápok'oçá alamam nagowébéa? 4. Ida máashaça áya eti1ígá nak'webaça e'aba mat'oja mashamatsamá 1. Magakaça mad'uutsa maándaraasha e'abe'a lafaŋamá tso. 2. Ida mas'í k'aac'ak'ac'a alamas'a etaabugasha e'aba badaga kadamafagaç maápok'oça jíçá.

5.2 Maáçarak'omá mmbaánd mazhoosha ŋgasha Naba kagaca çaŋgasha eti1ígaána íc'ajak'w namaábas'íl ne'a.  Kamazhatsa  Kánca/ buta/  Kaamafagaáçá  Jíç'á  Ida ambíd dá  Gokogwá  Máaha 1. Nago bíi1ga nncaç'a mmbe'a ------- tso.. 2. Mad'uuts maándaráshá na -------- bifaálash mad'abamá 3. -------- gasowa batágé mand'ísa ne'a 4. --------- emakowá mazeeça mazhats k'oeba mafaguwaaça nak'oeba. 1. Namahulashamá nabá kagaca aŋgasmajíl s'e'a keétamtagats s'e'a tso. Kamákotsaamá: malé'a--- eta male'a Zabaaha---- eta zabaaha A. Mak'oshamá c. Maç'aramá e. Mak'ota B. Matagatsamá d makotsa 3. Na mahulasha maanzaatsamá emagamaja kaboŋgwa s'ee ma ka etamaŋgasha s'ea, çaŋgasha kamahons'atsa maŋgashjíl mak'otaja kamazhaça níl mas' magamashamá lak'ojats. kamanzaatsamá s'ea etamaŋgashats sea - duwa - duduumá - eamagamashamá - mazhagalatamá - baake - maítsa 4. Namahulash mago ŋgasha nabaane nílaaŋgomá etamaŋgashaçs s'ea çaŋgashá aŋgamajíl cejatsan. Kamaanzaatsamá : baake na damagamashamá mazhagílat dua tso. - ebola na madagwa womacagoma ( homac'ago má) Na maanzaatsamá na eti1ík'otage namóa eti1íç'aranza etamaŋgashats s'ee çaŋgasha tso. A. Womacago duwa boogeya B. Bab'ak'w ja babaeeega C. Hosa etajak'wa bashaga D. Ílagac'a etamadagwa baíc'agak'wa

5.3 MAa ç ‘arak'om-3 mak'ota 21. Na bá kagacá maat'oosh mago ŋgashá botagaana etakooga maíc'ak'w íc'ajak'w. 16

Kamaanzaatsamá ahwa alakwa emakow mízhaaç mada. 1. Damagamashamá etac'agá magah sahaata. Tso. Níl maázátsmá mízhíl ne'a na"a" etŋgashagatsa gobafagagaç yi1d çaambíd dá na " b" etaŋgashagatsa etí hegasha mada mafagash. A. K'oebakwa emakogwa mazeeça mízhatstsama -------------B. Nne'a kamakown mans'aasan keemalaánjasa...................... C. Kamazeeça gaándaja mas'a magamashamá------------D. Malk'otsa shooka babaça mak'ootaça ça loraga.............

5.4 Maáç'arak'oma 4 maŋgashatsama Naba kagaca málakotsa botagaána. Máalak'otsa á emaŋghashíjíl ka boŋgwa níl mas'a magamashamá ça ŋgashmá matá mataam madaja maŋgashajíl. A. Makaátíl mas'a kamagasak'w nncaja etaaota B. Nak'oeba maáhaatak'w maábushamá aba'ea dagonamá kamakalja ? Ŋgashajíl. Mazeça mízehats k'oeba madamá gashalamá ájagamagáçaáça? Magaaha alamá kaats kaatsa madamá bagápŋgaátsa.

6 Baáguk'w kida eti1iga nakwebamaam Baáguk'w na du maahalak'o eba meatam béísh tso. Baágukw duoa etagasagíls dagwebama e'atsen etahegash mazeça mízhats b'agamá kamalak'ots looraga namas'a magamashamá madamá dagoebamá ka b'aga etiíga nak'oebama bíhegashá tso. Baáguk'w nak'webamá ída dabáko mazeeça mízhats b'agamaam dabako magashílas dagowebamá ka dabaáko mahesh matsa kamas'a magamashama ída dáín ida an ba bíhos'agok'w nagomata bagá dabatsagá na çáaŋga ( nado'á) bíahíga, b'aga kwa bíŋk'agaátsa. Kashoka mota alamaam báane baáguk'w áhégashaŋgo matsa kogomaam baáguk'w ebagamgats dá gantsama etídaga ída nak'oebamaam bagís'agaáça / baágaasazagats/ tso. Atsa masaazə́tsam1 nagamadan kamabas'ash mmaam apŋgaáŋgo. Madada alamaam bapŋgá kamaŋgashuwíl nooka nametam batsaga kogomaam ida kwa mooe'a alama bíhegasha bíkalaga ída kwa kadagwa jaahaala / kadalámabaálá / káatsaka baágakogok'o mowe'a kogomíla. Namaam nala mazhil çama etíigan Baamata ka Baaŋgu dikab kabaakuk'w nookála nagwaab baa'oke'a ama ? Ats ka kwa baataagékaaíla. bílak'ogatsa. Baguk'w kwa bakaagáatsə bájapŋgá etamataaré kaaça kohomaam ( kowomaam ) ats baajapŋgá etamataaré kaaça kohomaam ( kowomaam ) ats baajapŋgá etamataaré kaaça kohomaam ( kowomaam ) bí'aaítígílaçə bílogatsa bíkalagá dála maafagadak'omá / maat'açamá / tso. Empáŋa mata kaaíla saantíma ka k'ac'ak'óca mataae' bagakalagá Baamát. Baaguk'w bakalaga ara daabaragoké kogoça dá baajadagaaç kamadamaaŋgo e'atsen eetaejalakogá saantíma nagowaba baajad'abaga kamazama ( kamagamama) bakalagaat so. Mmaam kwa bíkalagá áíla bílakoga a saantama nagodagoebíla tso. Baaguk'w batuga bakalagá ana nagodagoebama artalakogaaŋgo da ebakalaga éébaanéé kaboŋgwa 17

kaatsə bajabac'ash matsa kamatsk magamashamá mmaam kwa bíkal kohomaam ( kowomaam) matsa kamas' magamaça " al dagnzowa " tso bíkalagá

6.1 Maaç'arak'omá 1.malak'ots magamamá maaŋgamílamá 1. Mahulash maalak'ots baane emadá magaamá kalaja kotokomá emakowa madà kalaja puta. A. Baaguk'w na mas' magamashamá ala má nago dagwebamá, nak'w ebamá mahesha babak'omá bac'aga. B. Dídá etííga nak'oebam baaguk'w nagob'aga na k'webamaam maaheshaaíc'agaçé. C. Baguk'w ka dída /ídal etíga nak'w ebamam aga çanaŋgo kozaŋ ŋgasha. 2. Mahulah maalak'otsa baane éé obaç mak'ota kolaja k'w makol ŋgashamá. A. Na gwaaba baígash baagu k'wa? B. Na go etamatagatsa ma. Ka b'aga etííga nak'webamaam kantse bad'abaga maahesha? C. Ida etííga na k'webam baaguk'w moota alamá e'abea tso.? D. Baguk'w ntsa bataga kadída etííga nak'w ebamaam E. Dída ala bam baaguk'w nagwaaba bíd'abaga saant'íma? F. Baaaguk'w noka badagaash kago díd alak'webamaam ka wore bísígak'w maaŋgasha? G. Baguk'w na mas' magamashamá ala má nago dagwebamá, nak'w ebamá mahesha babak'omá bac'aga. H. Dídá etíga nak'webam baguk'w nagob'aga na k'webamam maheshaíc'agaçé. I. Baguk'w ka dída /ídal etíga nak'w ebamam aga çanaŋgo kozaŋ ŋgasha. 3. Mahulah malak'otsa bane éé obaç mak'ota kolaja k'w makol ŋgashamá. A. Na gwaba baígash bagu k'wa? B. Na go etamatagatsa ma. Ka b'aga etíga nak'webamam kantse bad'abaga mahesha? C. Ida etíga na k'webam baguk'w moota alamá e'abea tso.? D. Baguk'w ntsa bataga kadída etíga nak'w ebamam E. Dída ala bam baguk'w nagwaba bíd'abaga sant'íma? F. Baguk'w noka badagash kago díd alak'webamam ka wore bísígak'w maŋgasha?

6.2 Maç'a rak'oma 2 mazhosh ŋgasha. Na bá kagacá çaŋgasha etíganá kafaralís a kagoza kamakwa ílasa kagaeá namago ŋgasha ebílak'ogatsa mac'agas'a mmbánd bac'aga/tígajagats kamagoho ŋgaha. Kamáanzaatsamá kacá- basaga kacá. kaca- bacakoga kaca Baane nasa- gumuzkatoná bígaaŋgamgíla A. B'ía B. Andaŋa C. Sa D. Holá E. Mahá 18

2. Mahulash çaŋgasha nabaane k'otajaan mago ŋgasha ŋgashajíl ka mmazhaça. A. Zhoosh B. Kots c. Haada lóó) d. Mab'alamá 3. Na sha "a" çaŋgasha etíígaana anzaajats kaala "b" a b. 1. Daamas'aameta a. Mootats etaako mpaŋgaats 2. Maŋk'aŋatsa b. Magaah masaanzatsa 3. Gandínj k'weba c. Baba, eeya. Daádá a'a ( awe) k'oc'aka 4. Mandak'ob'ía ( gant'oosa) d.gatua ( matamá) 5. Gaalakwaaka ( gant'oosa) e. K'oewba 6. Magasaílasa ka magamaíla f. Nago b'oga etíga nak'weka maahesha. B'ac'aga g. Maísa 6. Maagasaílasa ka magamaíla

f. Nago b'oga etíga nak'weka mahesha b'ac'aga g. Maísa

6.3 Maç'arak'omá 3 mak'ota Maasanzatsamá Bab'açamá b'aga dabagaŋga e'atsen da bagaŋga kamam kamb'alamá mak'otamá bafalagaaha. No oka bík'ot kab'al mak'otçaŋgasha kamagaha ça matagusa mandagats etígan k'wŋgash emotana ça ka çamaŋgadílamá mat'omá baapaŋgaats. Mmamaamkwa: k'wŋgasha = maŋgadaça Kmaakotsamá: adís baaba= a.b wola a/b wo baaŋga= wo/b ( w/b) awe- baaŋg= a.b( a/b) 1. Na mahulashamá naba mazhosh magah çamak'ota k'otaja kamb'alamá ( mp'alamá) A. Dáade edam baalabínd etamac'amas'a tso. B. Mas' magamashamá alakwa mízhats mazeçamá baapaŋgaats. C. Adís baba maahatak'omá ka benshaangul gumuza tso D. B'aaga ala bab'ak'o eba kamadada bízalaga. 2. Mahulaagaan ka mp'alama mak'ot çŋagasha etík'otaga s'e babaçamá kameta meta k'otaja.e A. E/má= baaguíaan elma gasaanz magamaça tso. B. M.m= C. M.k'd= D. M.p.w= Baáguk'w kwa bakalagá ganzowa makalá atse daáŋá bakalagá balak'ogatsa mmaam atsa ganzówa bíkalagáatso " açá kwa e'aba bíogá s'íça? Aílaçá ída dak'weba dabaáca tso.

19

Baáguk'w kwa batugá bakalaga mas'ajílas dagweba, mako matsa kamas'a magamashamá, maŋgasha ŋgasha puta, malakwa, mako mazeça mízhatsa emadá báca nálaŋa/ nahílats/ kára bakolagá kogoboge 'a.

6.4 Maç'arak'omá 4 maŋgashatsamá 1. Na mas' magamashamá kadamas ebamá ka dak'webamam mad'ab maheshá ntse ntse mat'omá bapoŋghats ka mashwans'atsa ŋgashajíl. Kagobajagadash ka ŋgashamá ŋgashajats ka mazhaç'a. 2. Galakwa mashaŋa etatage ka dagwe baça lak'wjets makol ŋgsha etajad'abagana kamazhaça ŋgashajats. Mat'osh maŋgashílamá k'wŋgasha 1. Na k'webaça botaga kacáç? 2. E'aba bat'oga gacá maíaça ajgaŋgaç? 3. Magaha ala kacá ntse ntse badaga?

7 Kácá kácá nadapowa / pərra/ da etííga metaam tso. Na Na kácá mac'ama ( ŋgama ) kafaala bíd'abagaana mae'amá ( saagoma) etadagak'w kaca kadamasa alamá baga kadamasa wod ka madadá janda bígagaatsa tso. kacá da etíígadaga ŋgamaam ( mac'əma) ka babaç mafíl bolajaatso. ŋgaalamaam etíígaagats alən ebahak'əgaç kənnea bísəgatso.. macakacá ( ŋgakácá) magaadamas'a tso. mas saagw kácá kamaía gashal bat'ooga b'aga tso. Baçága gáraba. kamadá kakía bafalagashá, daabíd k'w mmb'ohwa daazhagəç təc'a bəb'əb'ələts ( b'ət'bət') b'é b'əga kəmədəmá kə basakuta. ka haawa madá bafalagasha ŋgakaca ka masama wola kabía janda kababaç bíc'aŋgasça badaga kafaala, Na faala shaamá ka t'oofa bídagaanaatso. ka madaguíl mas'a kadankwaana ka maŋshats mantuguk'on caapa bagaagat tso. ka faala etíígadagats dankwaana ka shaara akohogílngo aya. kacá ŋtamá ka makowaan mac'eets ŋga alamaam maanze ça etíídaga bík'aŋga b'aga tso. ks'e aŋ kácá na ok bícega kaaho tuta wola aahomagatak'wílak waamaísatsama baapaŋgaats. kaeá nook becega ke eekacá maanzeeça gashal baapaŋgaats., Kacá kamazad'a nagomataagwa bígasha na mazad'a nameta shook kacá okaŋg bígaana mmaamkwa:

Eé kacá

dagaaha ( damadadá)

wod kacá

20

Wod kacá damadada kacá ée kacá ( tas'kacá) Kacá kílak'oma, kílak'omam madadá bíc'agatso eekacáeetígamagá t'asá bíoga e'atsen kwa etamacea kacá (gazaramá) tso. Isha baíshaga shoka kacá ka malawan matean eekacá bíogaa tso. Damad madada kacá gaata kas'e bídaga Damasa/ masagwa/ bíhwaans'agek'w . Níl zaŋwa mac'amá ( bac'amá) ka saagomá bíígaagatsa e'atsen bízeegaç mízhats íl zaaŋwa e'atsen bíparagats babamá ( p'ap'amaam ) ma okask'w zubá etííga mílama bab'añk'w tso. E'atsen bata alamá nok bogea bímaəga. Madada al wod kácá ats matoko eekacá kas'ebadagaakacá jajandá níl zaŋwa bímacaga. kacá namadadá mazhagalicamá mmeen damasá etadaga du'b'aga e'atsə madada etííndagatsana. Kamaahwans'ak' waalmaadua madadá çamá kas'é gashar masgas'é kamagaha alamaam.

7.1 Maç'arak'oma 1 maŋgamaíl malak'ots çamak'ota 1. Na mahulash maalak'ots nabaane emota magahaamá kalaja" kotakomá" emakowá kalaja" pata"". A. Kacá ŋgamá bagadagak'wa ats duu - b'aga tso. B. Kamce kaca níl zaŋwa ka maanja magasakímá kowomá baapaŋgaats. C. Kaacá ka duu- b'aga maagaaha manzaats madamá makala mafulush D. Eékacá akaalashaango maísh isha E. Kacá damadadá íla zoŋwá bíwokagílaa tso. 2. Na Na maahulash maalak'otsa baané etík'ot níl obaç mak'ota kasa. A. kacá kaalab shook bahwaans'agatsa B. Na b'ag kacá etíd'abagaan atseadaana ? ( aŋá) C. kaca kaats bagaŋgaagats mac'ama ( saagoma) D. mas kacá kaatse batabagats b'aga? E. Na kacá damaísh ísha e'ab bííoga? F. Eékacá etamatak omá shok k'aca e'ab bííoga? 7.2 Maç'arak'omá 2 mazhosh ŋgashá Masanzatsamá çaŋgash bac'agá mac'ak'asamá etíc'aga mac'agasasmá mahacamá tso. Caŋgasha etad'ab'aga mac'agasá níl magoho ŋŋasha ka çaŋggasha etíganzenak'w mac'ak'asamá. Banemac'ak'as kaçaŋgasha makala maóma makalush Kamakotsamá babeça, bíambagash. Datak'w banamá,zhíga, mak'o eagomá . 1. Na mahulash malak'otsa alá kolajak'on manzaha mac'agasamá. A. Gazara B. Mad'ambatsaá C. Magasak'omá D. Mac'amá Kamohos'atsa kamadaja namahulashamá naba kagaca çaŋgashá métam pajak'on çaŋgasha jandá tagajatsen ketamatagatsamá kamázatsamá: mazhagana: -zhána -mazha -gazha A. Gasánza B. Çamáŋgwa 21

C. Baçabánja D. Tasa Namahulasha makotsa bánee emagamaçá k'ótaján s'emá

4. Namakotsa etíkogets Namowa s'eema etaájak otagaána dajak'on magoho ŋgasha tagajats kamamazhaç níl mas' magamashamá.

7.3 maáçarak'oma 3: mak'ota 1. Nak'webaçaabíd madusə mas'a ka çaabíd ílagazía etíígaana s'eemaam mak'otajé kamamazhaça matagajats níl mas' magamashamá. 2. s'íína etaŋgashats ílak'ok'oça mab'alamá mak'otaje kádamagamáshamá malak'ojats.

7.4

maáçarak'oma 4: mak'otamá

Namaahulash máálak'otsa nabaanéé kamojhos'atsa maŋgashíjíl kabóŋgwa góbaajagadaagaash kaŋgashamá kamamazhaça níl mas'ə magamáshamá meta metaam madaja maŋgashajats. 1.nak'webaça kacá kantsa kantsa madada badaga? 2. B'agá etíígá nak'webaça kacá lafáŋa etíígad'abagá kacá e'aba bíít'ooga? 3. Du ub'aga kaca kanta bígatbgá kadamacesa nndowa?

22

Gommát'oósh maŋgashil çaŋgasha 1. B'aga etíígá nak'webaça kíída maákakísha ít'oogaáç? 2. Dabogokalagá ída gazhá alamam nazaátsaka kaáts zaansaka dabadaágósha? 3. Açá kwa kíída ájagat'oógá maákakíshaáça ?

8

ka - du'a duduma

ka- du'a dudumá Dá babaçamá Baágaápaŋgaáts mat'oomá. eemá mmaákakísha duumá kamaçagá kwa kuumá Kamatétsan mad'umá oka çagadá mad'aats Nagamafagáçan mmpuugats B'agamaám naajaahaamá ní'efats. naatsona bípok'oge mmaam Mat'o mashaŋ gadeesda nab'agamaam Mafagok'oŋgo mmaam. Etema: mezgebu kerkero

8.1 Maaç’ark'oma 1. Malak'otsa magamama. 1. Namaahulash maalak'ots ŋgasha baane emadá magaahaamá kalaja " kotakoma ' emakowa mad'á kalaja " puta " pata.. A. Du'a góbad'abagá kku'a nago éémá tso. B. Oka c`agada ápŋgaatsaŋgo ki`ída mad'aatsamá. C. Ida maakakashamá apŋgaatsaçe. 2. Namahulasha maálak'ots baánee éé babak'w çamak'ota kólajék'on makol ŋgasha kasaça. A. Dá etaapŋgaats kamafagok'w ída átsaka'áŋa"? B. Mat'o gants dá etíkalaga abakaaŋa ? C. B'ogomaam naajaáhaama elaab mat'owa?? D. Eéma e'ab mat'o'a duuma"? E. Du/a nogaabaka bad'abaga ku'a?

8.2 Maaçarak'ooma 2 mazhosha ŋgasha 1. Namahulash çaŋgashá baánee maázaáma kamaáhaacamá cagajasan kamohos'atsa kamadaje makotajá kamákotsamá: 1. Maázaámá – mas'a – dabé'a 4. Mácalamá- magákwa- íla okwa mansamá – magáhamá 1. Maazaátsamá:

1 tugwa - ---------------2. Zhagada= -----------3. nndówa =---------------4. Kowaac'a = ------------5. Gosha=-------------23

2. Maacalama:1. Lamá= ------------------2. Moa'=--------------3. Ilaó óká= -----------4. Wéé = ----------5. Farats:=--------

8.3 Ma ç’erk’oma 3: mə́k’otyama Masaazatsa      

Mak'ota namagŋash saa metaam tso. Kas'e'a noka mótaja namak'otamá namahulasha k'oŋgasha naba kagaca míra magamamá gashal baápŋgaátsa. Móhotatsa çasa gashal mak'otamá Nílaaŋgw çasa goma íshamá gashal magamamá. Nílaaŋgw çaŋgasha gomaíshamá gashal magamamá Nílaaŋgw mantuuça loraga noka mak'otuwa magoho ŋgasha mazeeça maáhaátsama baápŋgaatsa matsétsan maŋkulíl mak'ota çaŋgasha.

1. Namasázatsa k'oŋgosh etík'otagéna mahulash maálak'otsa baánne k'otaja tagajats. A. Nagaándaja damagamashamá mac'a dá etíígaána atsakaaŋa atsakaaŋa B. Nílamas'a magamashama dama hos'ats mad'uuts adsa boótagaánaaç" emotaana atsaka bíídaga? C. B'aga etíígá nak'wébaça dá bíŋgashagatsa maájagawagok'wa e'atsen áçáákwa s'íína ka s'oota k'otaje kama mazhaça lak'ojats.

8.4 Maçarilama 4. Maŋgashama 1. Nakwebaça kíída maákakísh etígatt/oga bótagaánaaç? Kamóhos'atsa daja ŋgashajíl níla mas'a magamashamá kama mazhaça lak'ojats. 2. Kíída mashaŋ gadeesa dabíkalaga mmodak mmodaká tso. Lak'ojeets dagwebaçá kamamazhaça ŋgashaçíl. Maat'oosh maŋgashílamá 1. Na maádamá dagwebaça na sha baashak'oho mas'aça atse bílega? 2. Nasamas'a wola na nnza mas'a etabílega gohoba e'aba bííoga? 3. Shook goohob'a etííleega na boŋgoomas'a e'aba bawota seemá ojas'é?

24

9 Goohob'a Goohob'a etííkalaga nasamas'a wola naboŋgw ma s'a etííleegaashooka mpaç ja tso goohob' boŋgw mas' etíígaogá kas'e bííleegaanaboŋgwa mas'a tso. Goohob'a nook bííleega baatagaak'w bac'aga çamá. goob'a bígaŋgashats nnea/ bugabak'aç neea/ b'apaaçan çamá nnea etííb'acagaça kamagaama bíkokugna ( etabííleegaana) tso. Magaha alə goohob'a wogobaánd baab'ashagíl. Magaha etac'aga Bílmeta kadamasa batabn'agats b'agá, Bíl mbaand kab'aruga mak'ohe maac'a magahá baçagaat tso. Shook goob'a bab'açama bíígaanaatso. Mmaamkwa s'eemá etesagaaná kamaazaatsama. baaga ( Taba ) k'osat'a salaat'a kaak maas'eepaatua. elaaŋgea emadá jamá etíísagaana mpu sumá maweets má ( gubaara ) danaca Tahaamá etíísagaana kaaroóta, annc'ote koc'ak'a gadaamá eíísagaanaakwe balaandura ( badaanjala ) fahaanzah ( fadunzha ) koc'ak'a tso Mmbaane goohob boŋgw mas'a naokabaínzaga wola ka zahíg maínza kamaamídamá masama makaalush. Goohoba éél baaítaamína/ máadína etçáa magaaha damasa bíígaana Damasa baané maduutsa babaç kamakowaan mad'aak'wa baga batabagatsa. kas'é aŋ goohobá zízí maŋkolash masamá mad'uutsa bagakagaç kamət'o b'aga kadambída bafalgasha tso. Malea gohob'a etaçaga magashá kamasama ( kadamasa) kamatab'amá kamakoda k'oma nasuga mat'omá mafalush. Na la janda gohob'a ka mandagonats k'weba btagea kak'oçakwa maŋgagwatso.

9.1 Maaŋgamíl malak'otsamá 1. 1. Na mahulash maalak'otsa nabane emdá çaŋgasha kalaja kotakomá " emakowa madá kalaja " puta" A. Malea goohoba dá babaç ka anjaha babaç kas'e bakoragok'wa mazhagama tso. B. Goohob'a koowoomá ka zhíg maínza kamamídamá masamá mafaalush. C. Goohob'a magaha etaac'aga kaats masama janda magahá ac'anaŋgo. D. Nagohob'a etísagaana atsa çamá ka s'eemá taaŋgale tso. E. Mas goohob'á ka mazeeç madutsa babaçmagaha bacaga tso. 2. Namahulaashamá nala emadamá níl obaç mak'ota kolajak'w kasa. A. Goohob'a etígaoga goohob' baŋgw mas'aakantse? B. Na goohob'á etíd'ab'agaan mmeenak'w damasa more, more? C. Shooka maab'ashíl goohob'a etííoga more. More badaga s'eemá ojas'é D. Maínzamá etabísaga ka zhíg maínzá maanadímá etísaga shok gohoob'a s'eemaam aŋgamajílo E. Jamá etíísagan shook goohoba meta ka meta ŋgashajats.

9.2 Maaç'arak'owà 2 mak'otamá maatashak'w ŋgasha : na baane maaç'arak'w magamaça ka magamá kamagaamamá na koowoomá maasíak'w mat'osh maŋgashíl ŋgasha ílak'wa wola kamohwaans'ak'wa ka makolak'w makola mad'aambawa.

25

Maat'oosh maŋgashílamá 1. Magoho ŋgasha makala ntse daalana? 2. Magoho ŋgasha e'aba bít'o madak'omá? 3. Maab'ashíl mago ŋgasha etabíkalaga ntse ntseça? Masaanzatsamá Magooho ŋgasha  Babaçŋgasha maŋgashatsamá etafalagash babíl maahoçama tso.  Ka maahoç( mancaç) çaŋgasha bídagak'wa  Mmbaánd mab'ashílamá bac'aga. Mmaamkwa etamá ka etamaafanc'ak'omá tso. Kamamatsamá : 1 bake dawe ( bokea) 2. Díde edama ka sosa bíítsaga 1. Na maahulashamá nabaane maatosh magoho ŋgasha motaja nagometagwa wola ka mota mbánd. Mbánd maŋgashajíl maíc'ajak'w ka mak'ota má. Kamaanzatsamá malea goohob'a --------------Makola:_ 1. Meléa goohob'a kadamasa madá mafalash 2. Melé goohob'a mafagak'w makohwe mac'amá bafalagasha 3. Maala goohob'a janda madab mak'ohwe mac'amá mafalagosh. A. Baaga na shook goohob'a s'eema etíísaga tso. B. Goohob'a dagon nnea etíígaŋgaatsa........................ C. Maadaná níl goohob'a etííd'abaga........................... D. Maŋkolash masa goohob'a --------------- batb'agatsa E. Ka goohob'a makohe mac'amá--------------F. Baítaamína ka madíná------------- damasa tso. a 2. Na maat'oshamá ka gomadaashamá etííga maabasíl nnea maíc'ajak'w matgoho ŋgasha malak'ojats ka etamatagatsamá alaça. Kamaanzaatsamá :..................... Ndoá boke..................... Makolamá 1. Na magazhaga ndoá boke balá hoga 2. Najaba naokaboke ndóa balaahoga 3. Na adis baábá bookendoá balaealagats. A-------------- naanjah maafac'ak'wa----------B.--------------- maat'oosh mafagak'wa----------C. -------------- etíísagaan taahaamá ------------D.-------------- kamaandagonats k'weba-------3.na maahulashamá nabaane çaŋgasha etadaga dajak'w magoho ŋgasha tagajagats ka etamatagatsamá alaça. Kamaanzaatsamá : gashwa bazeegaç maanzahak'w gazaz masá asohwa emaemá daílagazía maía makaalushaaŋgo. A. Mpaç ja E. Maaŋgaaça B. Damas'a meta F. Kaasha C. Maazahak'oma ( maanzaahaçama) G.gashalamá D. Ilagaca

26

4. Etamatagatsamá mancaç mak'ot çaŋgash mago ŋgasha níl mahí zhumpa kamaad'ambíla mak'otaja malak'ojagats ká etamatagatsamá alaça ?? 5. Níl looraga wola níl kaarat'oná emda kwa nak'webaça dá etííga babáç çaŋgasha nakaarada madajek'w mawojage wola etamatagatsamá etaçaga níl kaarada çaŋgashá maŋkojas madá ká magoho ŋgasha. Na masík'omá madadá kámaad'aambíla kas'e badaga e'atsen nídak'w. Emakaruk'w madamá kameta meta macauts elamaam malak'ugats ká etəmətəgətsəmá aləmam.

9.3 Maŋgshatsamá 3 maŋgashatsama. 1. B'aga ala k'webaça ílega goohob'a? A emako malemá kaats bígakomalemá? Emotua na malemá e'ab'abíto malemá shook goohob' mpaçja kwa mor badaga kamahwaans'ak'wa maŋgashuwíl. Na maŋgashílamá etajad'abagaan ŋgashamá ka metaameta matarajats maŋgashjats kámazhaça níl mas'magamashamá. 2. Nak'webaça b'aga damakaalash male gob/a emootaana e'ab' bít'o male gob'a malak'ojets madada alamaam maŋgashajagats níl mas'a kádamagamashamá. 3. Aça kwa na ok bajkole namas' magamashamá na maafac'ak'wa alaça ( namfuhwa) male goohob'a ajand'aambanaaç" emad'aambaja madamá etaajad'abaga magaha nab'agamá kámahwns'atsa maŋgshajíl. 4. Male goohob'a etgaçaga magahá kaílak'wa wola kab'aga koowoomáa kə mahwaans'ak'wa ŋgashajíl.. 5. Nmaŋgshílama etaajagasak'ona maŋgashagagats níl mas' magamashamá. Gomaat'oosh maŋgashil çaŋgasha 1. Nóoka makoduwá íshamatá maík'oma ka máb'ashílamá kantsa kamaágamaajígíla? 2. Namak'ota etíígotaga namandatsa gənzəŋə sa ŋaaba tso. sagumuz acagaaç çagazaŋaaçə? 3. Emakalaja bac'əgá sa – gumuz gazaŋaçá ganzaŋamá kaats zatsaka bígadaagaash kamazaŋaçamá.

10 Gazaŋaç sa- gumuz sá guŋee al maík'w dá, alamaazaaç dá alamafagaç dá etíígaŋgashagatsa e'atsen kwa ééda etíígaagamagíl çasa bac'agá tso. makala çazsa etíígaagamagíl maíkwa, maazaaçá maíça... kocak'a shaŋat çamak'ota tso kámaak'otsamá eem 1.2.3.... çagazaŋa dabohotagaats eba tso. SaGumuz nasa etíígá guge bac'aga makota etadagá çaganzaŋamaaçan ac'agaçé shaŋatamá tso. Né bakwa keetagokéé çíç magamaça saa etííga naaítíopía guŋéé çamak'ota shaŋat ganzaçá al sa ŋaaba ktagamaga nazane'a guŋé bígadaga madada tso. kas'eá ída mapak'w çíça emasík'w mafagok'w eba s'ín etaŋgsshagatsa çaŋŋzaŋaç saGumuz magamamá gashalamá tso. kámadama ebaane íd gaashala mazaŋaç sa Gumuz na l- 100. ká shaŋat sa- ŋaaba kaç mak'otaamá níl maçríl saandakwa naba kagaca botagaana.

27

10.1

maçarak'oma 1. Malak'ots magamamá.

1Emakotama alamowa maalak'otsa etíígá naba kagaca emadá magaahaam kalaja " kotakoma" emakowa mada kalaja puta/ pata A. Saa guŋe bac'aga mazaŋaçá tso. B. Na saa guŋe etacagá shaŋata gazŋaçá sa- ámaára tso. C. Sa- gumuz nasa etíígá guŋe gazaŋaça bac'aga tso. D. Sa- gumuz nasa etííga guŋe ac'agaç shaŋata mazaŋaça tso. E. Gazaŋaça shaŋata eítík'otaga bíít'oogá 1.2.3.4. Ala sa- ŋaaba tso. 2. Maahulasha maálak'otsa baánee éé'obaça mak'ota alamowa kasaça kolajek'w/ A. Kantsaka bígazaŋgaç gazaŋaaça? B. Çah shaŋata gazaŋaça etígamaga naza nnea ábé'a? C. Na sa etííga nebokw etac'aga shaŋata abe'a?

Masazatsamá Ça-gazŋa Gazaŋaça sa- Gumuz

Ka çasa

Méta

Çagazaŋa Gazaŋç a saGumuz É6

Mmbaánd

17

Okaaŋg

18

Nnzáaça

19

Maákus

20

Máç'a'a

21

Tsítsa baand sanaakw

22

Ésanaakw

24

Atser

25

Atser nak'omá metaam Atser na k'oma okaaŋg Atsernak'o

26

Kaçasa

Atser nak'omá maaçe'a

Ça-gazaŋa Gazaŋ aça saGumuz 31

Kaçzasa

Yaawak nak'oma metaam Yawak nak'oma mmbaánd Yawak nak'oma okaaŋg Yawak nak'oma nnzaáça Yawak nak'oma maák'usa Yawak nak'oma maáçe'a Yawak nak'oma tsítsabaánd Yawak nak'omá sanaak Yawak nak'omá esanaak Yaanza

Atser nak'omá tsítsaband Atser nak'omá sanákw Atser nak'omá esanakw Gacamá

32

Gacama nak'oma metaam Gacama nak'oma mmbaand Gacama nak'oma okaŋ Gacamá nak'oma nnzaáç Gacamá nak'omá nnzaaç Gacamá nak'omá máaço'a

36

41

Yaanzanak'omá metaam

27

Gacamá nak'oma tsìtsabaand

42

28

Gacamá nak'omá

43

Yanza Nak'omá mmbaant Yanza nak'omá

23

28

33 34 35

37 38 39 40

46

47

48 49

50 51

52 ya

53 ya

54 ya

55 ya

56 ya

57 ya

58 ya

59 ya

60 ya

ma nnzáaç Atser nak'omá maak'use Atser nak'omá maak'use Yánzanak' oma maác'a Yánzanak' oma tsítsaband Yánzanak' oma sanak Yánzanak' oma esnaak Yamaak' Mák'anak' omá metaam Mák'anak' omá mmbaánd Mák'a nak'omá ókaaŋg Mák'a nak'omá nnzaaça Máka nakoma maák'us Mak'a nak'omá maaçé'a Mák'a nak'omá tsítsabaan d Mák'a nak'omá sanaákw Mák'a nak'omá esanaákw Maáç'a

29

sanaák Gacamá nak'oma esanaak

44

30

Yaawka

45

Yanza nak'omá mák'usa

62 ya

Máça nak'omá mmbaánd

78ya

Tsatsa nak'omá sanakw

63 ya

Máç'a nak'omá okaaŋg

79 ya

Tsatsa nak'omá esanaákw

64 ya

Máç'a nak'omá nnzaáç Máç'a nak'omá maáç'e'a

80 ya

Sána

81 ya

Sana nak'omá meta

Máç'a nak'omá tsítsabaánd Máç'a nak'omá sanaá kw

82 ya

Sana nak'omá mmbaánd Saná nak'omá okaáŋg

68 ya

Máç'a nakomá esanákw

84 ya

Saná nak'omá nnzáaça

69 ya

Tsatsa

85 ya

Saná nak'omá maák'ula

70 ya

Tsatsa nak'oma metaam

86 ya

Saná nak'ómá maáçaa

71 ya

Tsatsa nak'oma mmbaánd

87 ya

Sana nak'omá tsítsabaánd

72 ya

Tsatsa nak'omá okaaŋg

88 ya

Sana nak'omá sanaakw

73 ya

Tsatsa nak'omá nnzaáç

89 ya

Sanának'omá esanák

74 ya

Tsatsa na k'omá maák'us

90 ya

Esaná

75 ya

tsatsa nak'omá tsats abaand

91 ya

Esaná nak'omá meta

76 ya

Yatsata nak'oma maaçáh

92 ya

Esaná nak'omá mmbaánd

65 ya

66 ya 67 ya

29

83 ya

okaaŋg. Yanza nak'omá nnzaaça

61 ya

94 ya

95 ya

96 ya

97 ya

98 ya

99 ya

100

Máç'ana k'omá metaam Esaná nak'omá nnzaáç Esana nak'omo maák'us Esana nak'0oomá maaç'o'a Esana nak'omá tsítsabánd Esana nak'omá sanaakw Esaná nak'omá esanakw Nak'oma esanaak Bala

77 ya

Yatsatsa nak'oma tsítsabaand.

93 ya

Esaná nak'oma okaaŋge

10.2 Maaçarílama 2. mak'otama 1. Nook kamíraja masaasatsa al Ilə maaçark'omá mmbaand etaajagamaçana na 1-10 çagazaŋ sa- Gumuz k'ótaja níl looragə aləça ty'əgəjət kədəməgəməshəmá aləça. 2. mícak'w mafagaç atsér kə ç1ah gazŋaçá e'atsen ka çasa mak'otja matagajats. 3. mazaŋaç sa – Gumuz etájak'otaga níl loraga alaça níl mas'magamáshama kago mas'e ebaça kasa e'atsen kamak'ota kamahos'atsa kamadaja atsalaçaça kamadaja malakojats kámaazaazaatsamá etegaasha emaík'oma mak'otaja malak'ujíl 4. Etamatagatsama etacagaç mak'otama nabb'ag maahí zhapa kamafarajats meta metaam maŋgaajats na maahí zhapa malak'ojats 5. Etamatagatsamá gaŋazaŋaç kaarada meta metaam mafarajats malak'ojats mazaŋaçamá. 6. Etamatagatsamá. alaça çahagazaŋaçz etamaŋgash tso kaáça kasamá mafarajats meta metaam malak'ojats nab'ag maáhí zhupa.. 7. Na "A" ç2ag``gasha etíígáana keeííga nash "B" maáza alamaam ázá2jats. "a" 8.1. Maíça c 8.2. Da etaágamíla g 8.3. Etíígamagá f 8.4. Çagŋzaŋa a 8.5 gomaçak'wa d 8.6 máazhaaíla b

" b" a. Shaŋata gaŋzaŋa. b. Mafagok'wa c. Maázaak'w d. Maáírama e. Manc'aça f. Madá metam 30

g. Shaŋata Mat'osh maŋgashílamá 1. Nílaŋgo çaŋgasha etíganmaanasatsamá gashalr kamaafalushan mak'otamá wola atsaç çaŋagasha na ok bílak'ogatsa etatabn'agats akwa na malak'otsamá ntse danana? 2. Maatab'íl çaŋgasha ka mp'alats mak'ot çaŋgashá etatab'agats b'aga maŋgashuts sahat ( moota) matagusamá. 3.

11 Mac'ak'w damas'a meta Mac'ak'w damas'a makalá kamaatse mpak'ua dua. kamaatse mmpak'u boŋgwdua. nazŋaats mpak'ua dua, e'atsen damas'a mota nazŋaats maíça alamaam moota etíígaŋgashagaç çaç lafaaŋa tso. Mac'ak'w damas'a meta magaha etataagea dida etí1pak'w ga kamak'owan míc'aak'w wola maíaç madusama kamafaalush, maía alamaam kamaandagona, dída ( ida) etípk'wga kamaakakíshamá kámafagak'oma kámakohok'omá namas' magamashamá janda mashaŋa etamawe kab'agída magakəçəmá bígatalagasha tso. Magahá al mac'ak'w damas'a meta dagweba eetamkaalush madamá ída kas'e bíc'ga mazeeç madutsída ka maaygahaagwa alamá baapaŋgaatsa. magaha ala mc'ak'w damas'a meta mad'uts al eekwa kal dídá bazegaç2a. kámatab'amá na ok mmpak'wa etad'abats maasíç mashá b'aga ka dídá. mazeegac'a tso. ká mc'ak'w damas'a meta gata na ok mpak'wa mashaŋa kamakowaan mad'ab'atsa maaŋgaagwa batagagatsa.. Damas'a dabígandagats kámac'ak'wa masíuk'w maç'rash mpak'w díd káboŋgwa maad'aamb mpak'wa mafaalush. maad'aamb mpak'wa nadamas'a meta mac'a etíe'aga níl mas'amaam kamakowaan maahos batacb'agats b'aga. kámatab'amá nagodída ka dagwebamá maaŋgaahaça etíígaana bafagaç tso. Mab'as ( mako) mpak'w boŋgw ída ( dída) sísí nagodagweba bataage maaŋahagwa e'atsen dída kamafagaaŋ gashal wola kamakowaan mak'aza kash maakakíshamá bt'oga. Mmpak'wa ku ko maahu hulash ( maadadacaç) mpak'omá eeduabat'oga ka etamabíd ka etamaagaahagwa. Dida jaajand etac'aga dagwebamá na mad madadá bítab'agats. Dida aləmam gəshəl bíd'abaga maakakísha.. kamatab'amá ídaakwa madabatsaŋgo mashaŋas na masagwa ka matsa kamas' magamashamá Na maanahaç mafagaç woraamb b'aga" janda na magamashamá ká mmbídá magahá etíígaana ká mad'abaagagao ká koowoomá bat'ooga.

11.1 Maaç'arak'omá.1 magam malak'otsamá 1. Eetíkotaga níl obaç maŋk'otaç mak'ota na mahulash maalak'otsa naba emadadagonamá kalaja " kotakoma " emabas'a madá kalaja pata" A. Magahaas etaçagá mac'ak'w damas'a meta mazeeç maduts ída ka ala eemaama tso. B. Ka mahulash mpak'wa etad'abaga mashaŋa baaŋgaahagíl damas'a ka eedua tso. C. Madadá ka mac'ak'wa damas'a metaam ikonomía mashaŋa janda eítígaana mateetsamá mafalashaaŋgo. D. madadá kamac'ak'w damas'a meta baahalaçmaíç woraambab'agaatso. 31

E. Mac'ak'w damas'a meta kaats debanama magaha baçaga kádídaakwa magaha maçamá makaalaaŋgo.. 2. Maalak'otsa baane emakota etíga nílobacç mak'ota kasaça kolajak'w a. Ma'ək'wa damas'a makala ntse daanana? b. Atse magaha etaçaga mac'ak'wdamas'a meta? c. Mac'ak'w damas'a mcta magaha etaçaga kamworabajakalagaaça? d. Mako mandatsa ka mac'ak'w domas'a meta ntse mashaŋa mataae? e. Maahaalaç dída etac'aga damas'a meta etíd'abaga magahá ntse? f. Manahaç maík'w mafagaç woraamba b'aga ntse magaha etaçaga

11.2 Maaç'arak'w- 2 maak'otamá. (- ) (maŋgadíl matagusamá) (- 1 kashaŋats na ok bík'ota " kaataas" etaakal çaŋgsha baŋgashagatsa. Kamamaatsamaá na 1-10 na 50-50  Çaŋgasha mbaand bahogaç emeta çaŋgasha b'at'o bílak'ogatsa.  Kamaaŋgadíl mantugusama etí k'otaga cçaŋgasha mbaand emeta matab'íl ŋgshá badaga ac'aŋgo mahaacamá. Kamanzaatsamá ja+k'otaba= ja- k'otaba Etamahoç çaŋgasha Maatab'íl çaŋgasha A Ja Lamaŋga ( maangowa síla sagaca gaandara loraga k'ood'ora ( díalaa k'otabá B Çagafa jamaah Manjamas'a nnea mbéa koraako tsía k'awa C Ç'akaç'ashmata Gwaanja kaaja nnea gaago ( gagoho) D Baaç ( Baandja k'awa mak'aak'u (baç)patua annt'ars E Ja bcea bata K'awa kacá kagaca jíta. k'o ( k'oho) F Efaac'a yaamp Gataah shua gaagwa damá G Eb'aans' Shua k'awa kwaanc'a. yaagula lakaanzí

2. Nala kagaca etííga çaŋgasha c'ak'ajas cagoŋgashamá. A. Jamah- nnea B. Baaç(baç)-baanja C. Lak'aanzí- kwaanc'a E. Gaata- samas'a F. Woce- kaca G. Etsía- k'awa Sahaat ( moot) matagusamá 32

Meta matagusamá /./ ka mb'alats ( kamp'als) mak'ot magoho ŋgahá batab'agats b'aga . Kamanzaatsamá: - mas' magamashamá ( m.m) ( m/m) Etamb'aluts ( plalu55) ko woma çaŋgasha ango meta metaam tso. Kamaaŋgaamaaíl saant'ímá ka bara kamaanzaatsamá 1-50 (bara meeta ka shalíŋga) meta 1. Na maahulash maalak'otsa baané çaŋgasha etíçaga p'alajats ka matagusamá meta k'ataja. Kamamaatsama Magoho çaŋgasha kambn'altsa çaŋgasha Kamaashí bílmeta mas' k.b.m.m.( klb/m/m) Magashama 3.1 ça ŋgasha kamb'alatsamá A. Gazha " B. Dokatara " C. Benshaangul gumuz " D. Etamatagatsamá " 3.2. Magohocaŋgashá kamb'alatsamá a. Maandagon nna " b. Maab'ashíl gazha " C. Mas' magamashamá " D. Mas'amanstara " 3.3. Çaŋgasha etííga na mbaand ka moá kamp'alatsmá k'otaja A. K'abaale mas' mak'ota B. Babak'w mas' maç'ara C. Mas' mak'ot polísa ala woraada D. Benshaangul gumuz maaç'ark'w t'ísa. 4. Nala nagacá kaçasa etíík'otaga maíç lamaana ( haaga) ka shaŋat ( çaganzaŋa/ k'otaja tígajats. Kamaanzatasamá kaçaganzaŋa ( kashaŋt mak'ota) kaçasa Gacamá na k'omá 0.25 Kaçasa kaça- ganzaŋa Tsíts nak'omá mak'us santímá Bara meta ka shalíŋga meta 1. Atser k'oma mak'us bara kasantíma okaŋg 2. Bara yewok 3. Bara gacamá ka gacamá santíma

11.3 maç'arak'omá 3 maŋgashatsama 1. Na k'webaçakamagah mac'ak'w damas'aameta etígandagats b'aga awotan? Emota naana mac'ak'w damas'a meta etíd'aban magaha e'aba baawota kamahwaans'ats ŋgashajíl. 2. Aça kwá damas'aça kamac'ak'w damas'a metaaígandagatsan? Mac'ak'wa baane emaça magaha kaça/ ka damas'a'alaça/ ntse magaha baçaga ka kamahwaans'ak'wa ŋgahajats kída` níl mas' magamashamá. 33

3. Magaha etac'aga mac'ak'w damasa meta kamafagak'w daara atse magaha baçaga ka maahwaans'atsa maŋgahajíl. Níl maŋgashílamá etígaso má. 4. Magaha ala matagusamá meta e'ababíga ŋghashajíl. 5. Maaŋgadíl matagusamá /-/ magha alama atsáe? Kametaameta ŋgashajats. Maant'oosh maŋgashílamá 1. Gasaanzá alaaŋgashats mak'otá etaatab'agats ( Alaalabats b'aga namazhaga ntsedaanea. 2. Maŋgashats makotsa kamtse baab'ats b'aga bajakalaaç bajasaanzatsa??

12 Akasuma Akasumá namaabashíl gazh gazha bala 4 kaats bíl 5 eba alaafagaakwa tso. Na anjah gazha alan nagac nnea raaba namad zabaaha buwaaŋgam ( bíaŋgəm) gashar. Na gazha nalan ka eba etííoga ( aluo ) handa ká garíka ka çaanjaha ( ndoá) alaantash kago Auropa. kə yílaango Afaríca gobíaandar çaanjaha endóa) zabaha alaantash ( etaatash ) kannea saaba tso. Ná madamá Akasuma ká eba etíígamaga ( Alaagəcm) na zabaaha badagaatso. No ok ( Nagwa ) baad akasum kat'asa na maŋgamá alamaam karaabá ( ŋ ( abá) gedesaalamaam bab'íc'ək'w akasumaa tso. Baga al akasumá ka ebá. babacqəmá ( wobaçamá ) wola ka eba janda namac'a ( Ikonomía ) ka gadesa buc' ( bícv) maaŋgamasha na makokda. Na ok anjaha alaan akasumá gobuwa nkod da ( gobíaŋkod da) nak'weba ká (የወደብ) Yílangweba adolísa buoatso. No ok baawot áakasumá natasa gasha alamá na íkonomía ( mac'a ) ka gadesa da obək'oma bída ( bud ) tso. Na da aluda ( bída) ná maad'ahas aya. ka maat's aya bac' macan madada gha ) tso. Nalanjanda na akasum gas'aha macaca mazaza mand ela bukaalash ( namaía haawolata. wobaç dídadá etabund ká ela babaç maíç taraba ( k'omasha ) mas'tísa e'atsen haawolata bukosh tso. mala daetabíd ( alud ) ká ela ka madadá alaac'açamá ye woraamab b'aga alan kamaíameta ka mahok'wa s'ín da obaçamá aluhwaans'ek'wa ( etíhonshaka alugapek'w çama tso. cídaan dapək'w ç sína na mashalek'w ŋgash shela ( síla ) tso. síla ( shela ) da alugagam ( etíígagamagíla) maaholek'w ŋgash sín daagasaaha ka obak'a mac'ama ( íkonomía ) masholek'w ŋgash sín daagas'aha ka obak'a mac'ama ( íkonomía) magaha baaçe ( baçaga ) tso. Baane gashar magaha alac'a mat'owa mazeçamá na mazeçama alan madada al gaashala alaayír maaho ( mmaam) tso.

12.1 Maç'arak'omá 1 malak'otsamá kamaŋgamílama 1. Na mahulashama nala ela obaç mak'ota ala maéa emadá çaŋgasha makaja " kotakoma" emb'as'a maota kalaja " pata" A. Akasumá na gazh gazh bala bíl 4 kaats bíl maak'us ( 5) na zabaaha alfagak'w ( etobatagaak'w ) bígamatso. B. B'aga daakasumá ka eba kajand auc'naŋgo maahowa. C. Akasuma ka ebaaraba ( ŋaaba) alagacá bab'akw ( obak'w maaŋgama nazabaha duc'a. D. Akasum banzhagaç namada mada ela tso. E. Mmpak'w Madada akaalashaŋgo ( afalagashaaŋgo) mashalak'w s'ín daagas'aha.. F. Síla ( shela) shaŋata Alugagəmaíl mot b'aga tso. 2. Nala emak'otama níl obaç mak'ota kolajak'w kasaça A. Akasuma laakaal madash ka go obats mafagak'wa kamatsalía? 34

B. Nakwaah ( naok) t'as akasumá s'ee nnea maakoda alama elaba bííoga? C. B'aga ala ak'asumá etab'ac'ak'w ( alab'ac'ak'w) gadesa alamaam daantsea shooka b'aga? D. Madada mbabak'omá etabíd ( alud) no ok akasumá ŋgashajats meta meta. E. Ka mazeç sheela ( sííla gadeesa) wora etaayíra (alaawora).

12.2 Maaç'arak'omá 2 mazhsh ŋgash 1. Anzahajats çaŋgashaetíga nílanz "a" ka alaawot nasha " b" 1. Etamandarak'w a. Gomakoda 2. Mad'abamá b. Lua 3. Shelal c. Gomashala 4. Ílísa ( ílsísa) d. Yedaagazha 5. Dagwa e. Síla 6. S'íína f. Damanda ela 7. Zabaaha g. Lamandía. 2. Namahulash çaŋgasha naga kagaca k'otajaga maacalamá. Kamaanzahatsamá. Mmab'aramá( mb'aaŋgama) = maanzhígamá, maaemamá Maík'owa( magohoma) mp'alamá ( mb'alama) A. Maahowa f. Íla aya B. Mafagak'wa C. Çaç dá D. Maab'ac'ak'wa E. Madada nago metaagwa.

12.3 Maaç'arak'w 3 maŋgasha Na dad dá babaç aluŋgahats kamaneacama ka makotsa, ka to to garafa naílak'w maaç'aríl saanduk'wa etaŋgashagats.... Koc'ak'a mad'ab mashalík'w ŋgasha makaalush. Maasanzatsa macacá nadad dá (na da babaçamá ) madama kas'ee bukaalasha eéala mak'ot looraga wola ka matashak'w maasaanza ŋgasha k'aac' k'aac'a alaatab'ats b'aga tso.

1. Makotsa etííga ( alaí) namóa alagagamatsa( etáajagamagatsa) gasaanza 35

alaaça( etac'aga) kamahons'ats ŋgashajíl. 2. Makotsa eala macacá gataja alaantashak'w ka mazhaça ŋgashajats. 3. Na ganzaŋ-2 ntse gataja alantashak'wa ajagamagaç' meta meta matarajats kasaça kamazhaça níl mas. Magamashamá kamazhaça ŋgashojats. Masanzatsa makotsa: etamak'otsamá kamakalash makotsamá nab'aga looraga. Shaara, ka madatsamá ( kotsamá) ka dagoosha ka e'amá alaada( etaadaga) tso. Makotsa alatagats( alasaŋgashats) gasanz maŋk'otaç mak'ota kamatagatsamá batab'aats b'agá.

4. Na moá etííga( alaí) namóa ka mahwaans'atsa ŋgashajíl. Na maŋgashílama nalan alagamamana ( etajagamagaana) ka meta meta ka etamatagatamá alaça ŋgashajagats. 5. Etamatagatsamá alaaça makota alaatígats kaaça na makotsa alan da etaajagamagaana ( alajagamana) ka etamatogatsamá alaça ŋgashajagats. 6. Etamatagatsamá alaagatae ka maaho dad madada babaaçamá etamatagats ( aletagaats) makots kamaahwans'açá maŋgashajil makotsa alan da alaaŋgashats kasaça balaash níl mas' magamashamá ŋgashajats. Masanzaatsamá Footoogarafa: ka footoowa alugatída etaatagagats b'ag dá k'otatat emada jand kampuk'on mashalak'w ŋgasha na b'agamá batabats b'aga. 7. Etamatagatsama fotowa ( fotogarafa) aletawea( etamatawea) gasanza etamaçuwaan kamahwaans'atsa da alajad'ak'oshan ka t'as alaça mat'oja maŋgashats níl mas' magamashamá. 8. Footo garaafa alutaaealan ( etíítaagea) etatagagats k'weeba dá baawír footoogaarafa lan ka meta mota mat'owa maŋgashuts. Masaanzatsa Maaç'aríl saanduk'wa: wobaç dad dá kamatagatsamá kawotakwe kamaŋgashatsamá batab'agats b'aga. Kamaanzaatsamá:  Magamaç gasaanzá ka mayírwíl mas'mafagaçamá.  Damagamashamá ala mas' magamashamá metaam kaŋwaagts, ka gazha, ka maíc mas' magamashamá alaamá ka gazh gazhamá maaŋgamaagíl koc'ak'a mandaagats tso. 36

Kamaanzaatsamá: Maík'w Gazh gazha magamaça Bíl3 ( 3bíl) 1995 1997 Koowooma Maahooçamá

Gwaantsa Gunza 150 180 330

Maahoçamá Ŋgafa 115 177 292

265 357 622

9-10

11-12

13-14

Naç 15 kamoá

Kowowa mahokamá

Gwants

9. Baaha meta nakwah ( naok) suuga na metaam mazeeç mízhatsa etamadá bara 15. Ka mokod magushamaaílamá bara 24 ka ç'ap'a bara 30ka kílo bana bara 10 ka makodamá baapak'w 10. Maíç damas'amagamashamá alaça níl mas' magamashamá " gazhama " ka " gwaantsa" aŋgamajagíl k'otaja níl maanc'aríl saanduk'wa. Maíç Gazh Gazha magamaça` gaha

Gunza Ŋgafa Koowooma maahoçama Masanzatsaamá Etamaŋgashats alalak'oma na makotsa. Na footoowa na kaarata na maaç'aríl saanduk'a koc'ak'a nashamá ka maaŋgamíl motats sa alamaam aluç etamaŋgashats mp'al mak'ota tso. Kamanzaatamá. Ganzaŋ Jans k'ac'aaka'aca Maíça Mahoçamá Etíídaga ( Alubas' madaá Maahoçama aluda 1 Labaambara 1 1 2 Maaŋgadíl tugwa 1 1 3 Desaka 68 14 82 Na maaç'arak'w mas'a 3 bíl etííga amoota ka'ac'k'aaca jansama ka maíçamá etagats amaaç'aríl saanduk'wa

37

A

b 11. Kamakots alan nalíkoma aleeŋgshaats a'bea etamaaŋgashaaga aŋgamajíl ŋgshajats. Nagulak'omá alaaŋgashatsa( etamaŋgashatsamá) 1. Na maab'ak'íl maaŋgadíltugwa wola na macacak'w labaambara. 2. Namaç'aríl maaŋgadíl tugwa 3. Hoojawía/ yaambuzha/ daad'ak'w obats k'ozhakwa nak'osamá. 4. Naanua ka boŋgwa gab'or ( gacaanda)

12. Etamatatagatsamá mahwaans'akw ŋgasha matagats kaaça babaç ( obaç) mashalek'w ŋgasha mak'otua ( mak'otaja) naílak'omá eta maŋgashats tso. 13. Na mahulash ŋgasha ka mahwaans'atsa maŋgashajíl gasana alan mahwaans'ajek'w maŋgashajagats kamazhaça. A. Mahaclík'w ( mahwaans'akw ŋgasha ) na ntse, na ntse mb'aaramá ( mmb'aŋgamá) bukaalasha. B.cídaala mashaléekw ŋgasha ala magaha alamaam kantse kantse badaga. C. Na k'weebaça shooka alabe maeca etíígaana  Nanntse budak'wa?  Nntse magaha baçaga? A. Footoowa ajatínaaçaae? Maagaha footo garafa ntse magaha baçaga ŋgashajíl. B. Na . Aça etamakal makots makots a's'ína ( awotana).  Makots kantse, e'abakwe but'o madamá?  Nntse magaha baac'a bajagamaaç?

38

Maat'oosh maŋgahatsamá 2. Magaha ala mata ajaaŋgamagílaaç? 3. Na k'weebaça b'aaga dabambízaç mata awotana? 4. Mata na oka baad'aak'w mad'uts taratsa ajagamanaça" na oka bíduaatsa etama ntse baagada( bagat'o) magaha?

13 Çaç mafagaç mata Mata mafagaçamá ka gadesa ala dagas'aha ( wotsagada) da alugagamats. Mfagaçama e'atsa buga mash na otsagada nashok mata na bane maatsanamá ka damasa mat'o mad'ak'oshamá ebuça na mata bac'a etíd'aban ka íshamá haíí badaga mahalaçama tso. Kamáyíraamá na babaç k'weeba laftaaŋ çaça mafagaçmata emota nab'aga meta bac'a ka íshamá alaaína maanzhígamaak ka mahalaça baagatsa tso. Na la çaçlafaŋ nafagaç madus mata ala gaha shok mata okaaŋg odamagamashgalea baambaalatsa. Mmaamkwe: - dama ísh atsa ísha - damaísh ísha ka dabad kabac'a - atsa badaga ( dabad) kabae'a.

Mata dabad ( dabaç') B'ac'a ka ísha

mata dabaad

(dabaaç) bac'a

mata etamaísh atsa ísha.

Mata gobagahaga gomaísh kash gobugaça damasa gashar da alupaŋan nab'agamaam ebac'a ka ísha mad'abama makalush. Kajand ŋgash sa namaç magaha kañça akolaçaŋgo. Na ok bíyírats mata. Meta meta . Mata damaísh – iha nagazha nameta na250- 280 ísha maíshamá dakalash(bafalagasha) Nnea etamfagan mata k'otsagula ( k'otak'usa) emaía dagonamá tso. Kajaalantse na oka baaca dama nnea k'otsagula ( k'atakusa) ka s'e baaín ara nab'agamá mata kamakowaan mad'aak'wa ataratsa ( amadumá) baatab'ats tso. Janda magahats da etaapaŋgaats( alaapaŋ)emas'a . Edcamasa kammam mbaánd sama alaac'( etaac') mas'a magahatsamá kamaaho bootagaana. Mas'a etídagaalan maab'ashíl madá meta kamas' maísh ísha baapaŋgaatsa e'a tsen ísha kamb'as'an manshá ka mahons'a k'omá baaŋgashaáts(bagaaga.)Janda díd matá etííd'adcd'agak'wa (alud'ad'ak'wa) kamba'aruwaan ( kamb'aaŋguwaan) go okogwa jond mas'a alaakohowíl gokogwa motama baapaaŋgats tso.

39

Mata kakowaan mad'aak'ots taratsa ( madutsa) dogon mans'í( gapapatŋga) ka mízhaç aya maçuga. E. Atsen mazeç mízhats mas'a alamaam namakahatílmá gashar baapaŋ tso. Na k'weba emootaan b'aga dabaafagaça madus mata maneaç masagwa alamata makodeemá mafalush ( makaalush. ) kamatab'amá mata noka buwota namas gazía maadana ko baaítaamína bíd'aban ( bud'aban) nagan. Ka moota ala mafagaç ( maabzaç) mata na meta mas'a mad'ab ( mb'ara) bac'a ka ísh- mata jandá kamatab'amá maeshamá mpuk'w ka suuga makodak'oma makoulugash mb'ar ( mb'aaŋg) bara babaç tso.

13.1 Maç'arak'omá 1 magamíl malak'otsamá 1. Na obaç mak'ota eetabík'ote na móa emota çaŋgasha kalaja " kotakomá " embas'a A. madá çaŋgasha kalaja " puta" B. Matá na maísh ísha kañça akolaçaaŋgo C. Matá ka lafaaŋ çaç madusama ( mafagak'oma) jand kaalagas'aha maduk'omá maafalush. D. Ka lataŋ çaç mafagak'w ( madus) mata mara mata mambíza çama mad'abugaç. E. Mata matashak'w gazía asaŋgo. 2. eetíík'ot níl obaç maŋk'otaç 2 mak'ota nala kagaca etííga malak'otsa kasaça kolajak'w. A. Kaal dotsagada ( dagas'aha) mafagak'w mata baagahalaaç kojalantse? B. çaçlafaaŋ maabízaçmata ka ala dotsagada mabízaç maata maahaca alamaam ntseedaanana? C. Ojas'e okaaŋg shooka mata D. Kamad'ab babaç bac'a ka íshamata kamata mat'o maakakísha etaapaŋgaatsa ntse, ntse daanana? E. Kamafagaç mata shooka gomaísha etíígahegasha ( alupaŋa) shooka a'bea?

13.2 Maac'arak'omá 2 malak'otsamá 1.

Nala kagaeá aluça(etíçaga) çaŋgasha wola mb'al magoho ŋgasha lak'ojagats kamazhaça níl magamashamá. A. Madus(mafagaça) b. Mafagaçamá. C. K'weeba G. Míramá D. Motatsa H. Mazeeça E. Dagona etamagamaça I. Maça bía F. Mab'alamá J. Mahos'atsa

13.3 Maaç'arak'omá 3 malak'otsa má 1. Nala etííŋgashacgats maakusak'w ŋgasha nagwe wota etamatagatsamá namalak'otsamá eetamagasuk'w malak'ojats kammazhaça. Namatakala darafaresh Daílaahulash ka maashí Daílats ka kamaashí 40

na'a nacaca dílagamats macaca alatugu macaca Na nneema nnta E.taafagagaaçan mata Dílasheek'on meta Dílagameets daagona namb'aŋa Duub'oor andíŋa Etígasaho ( alugaso) kasí andíŋa.

13.4 Maaç'arak'omá 4 mak'otamá 1. Na k'weebaç alagasek'wa( etajagaseekwa) wola alajamaaça( etaajogomaaç) yeedaagasha k'otaja kamazhaç níl mas' magamashamá kafaralísa lak'ojagats. Hiv/ adisa etaanzhíg ( alaanzhi)l bía etamashaŋats b'aga tso. Aça kwe ajagamaaç shooka mad'utsa ala? Shok gants maduts ala kamaahwaans'akwa k'otaje kamazhaça lak'ojagats

13.5 Maaç'arak'omá 5 maŋgashatsamá 1. Nak'oweebaça b'aga kantse ( kaalabe) lafaaŋ mafagaçmatá etíígaŋgaatsa wotaja ka mahons'ak'wa níl mas' magamashamá ŋgashajats. Maat'oosh maŋgashílamá 1. Mahons'atsa ajac'aça? 2. Nagojad madadá kamahons'ak'wa ajac'anaaç gab'as'anamá? 3. Ala mayíríla loorgaa,. Ala maasía, alamadada ka progaraamá b'aga dabaapak'wa ajagamatsaŋaaç?

14 Madadá ka mahons'ak'wa Mahons'ak'wa makala na okaŋga e'atsen na okaaŋg ka móa dabadaga ( alaawota) madada ka yíla meta. B'aga mota kamahons'atsa wobaç madada bídagaa tso. Kamaánzaatsamá damagamasha má níl mas' magamashamá alamaam gaandínj mas'a alamaam wola mazeeç mízhatsamá. K'aac'kác obaçamá gad'amba alaaç etamatagatsamá. Maakuku mpaç ja makakísh k'weeba malea níl mə́tsa. E'atsan maasí shook ( dadmaasía) maasía babaçama koc'ak'a kamahons'ak'wa motawa aleduk'n ( etamaduk'w) madadada b'aga e'atsen madada ( gaha) kamahons'ak'wa wola kamota nagometaagwa madada gadesa alamaam tso. Madada kamahons'atsa bac' magaha maa tso mmaamkwa kamaakakísha. Kamaantab'ats. Kamasaanzats e'atsen kamaafalasha kamaŋkaalílak'wa) ka maanasatsa alaíaína ( etíga) koowoomaam mac'ak'uts ka maanzhíl gadeesa madada nagometaagwa kamafagak'w gadeesa alamam baagaha tso. Na masík'w madadá kamahwaaus'atsa ka mota na madadá maceesa etaapaŋgaatsa ( alaapaŋa) bootagaana mmaamkwa. 1. Nígamasík'on madada kamahwaans'atsa A. Maŋgashats dabaánamá B. Maŋgashats maíça damo's'ats C. Etamahos'akoma keetaa mak'otama mat'otsamá baápŋgaatsa. 2. Nóka bagotaga namada mahotsatsa A. Mazeéça noóka madéesha kab'agu maŋgasha B. Namada mahos'atsa guŋee b'aga maŋgashílamá baápŋgaatsa

41

C. Maŋgasha maga, magashak'oma damahos'atsa jaájandá mokw malagok'omá. D. Ŋgasha etamaŋgashts ab'aga metaam mako mazhogoshamá Kaguŋee b'aga kamahotsatsa émadu'a madadá babaça gaáha bac'agá tso. Kas'eaŋ madadá kamtahons'ak'wa babaç magaha kas'ebaaçaga madadá ka mahons'ak'wa baapaŋgats.

14.1 Maaç'arak'omá 1 maaŋgamaíl malak'otsamá 1. Na maalak'ots nabaane eeobaçaçamak'ota emota çaŋgasha kalaja kotakomá emakowa mota kalaja pata. A. Damagamashamá kamahwans'ak'wa ígamagashaçe maŋgahats k'aac'ak'aac magamaça. B. Kamahwans'atsa dabadaga ( dabaad) madada atsa damagamasha tso. C. Kamahwaans'ats maadada makaalasha . Maashaç'atsa mac'ak'íl mansagwa madamá magahama tso. D. Mína ( nígamat'oshan) madadá ka mahons'atsa kamasík'omá da aledua magamama baapaŋa tso. 2. Na mahulash maalak'ootsa nabaane eeobaç mak'ota kolajak'w makol ŋgashamá A. Níl madada kamahous'atsa ntse madada bawotana? B. Mahwaans'ak'wa makala ntse daanena? C. Madada ka mahons'atsa kants kantsa baagahaga? D. Mína ( nígamaat'oshan) madada kamaahwaans'ak'wa ntse . Ntse madama botagana? E. Na go motaja na madadá kamahwaans'tsa madamá etapaŋgaats kamadamá k'otaja mbaand? 1. Na maaholash çaŋasha kamabal magoŋgasha daja ka mago ŋgasha ? Kamanzatsamá A. Damagamashamá madada ka mahons'atsa bídaga ( duda) B. Nayírílamá C. Badíl eba D. Maŋkulílamá E. Mízhatsa F. Mantab'atsa.

14.2 Maaç'arak'omá 2 mak'ota 1. Maholash maalak'otsa baane egatajamá madaje mataatje matagajats. A. Maahons'ak'wa ac'a ( ac'agá) gab'as'anae? Emaac'a ŋgashajagats kamazhaça. Emanzhíga ka mahons'atsa ŋgashajíl. B. Ala matak'otsamá alamasía parogarama ajac'anaç? Emac'aja ŋgxhajats kamashaaça níl mas' magamashamá.

42

Maat'oosh maŋgahílamá 1. .ajakohon kams' mahwns'ak'w lorgae? 2. Níl mas' mahwaans'ak'w loorga ntse ntse botaganá(bootana) 3. Na k'webaça mas' mahwaans'ak'w looraga naande baawota?

15 Mas' mahwaans'ak'w looraga Mas' mahwaans'ak'w looraaga makala loorga gazet'a. Mashalak'w mak'ota loorga janda babaç ( mac'ac'ama ) shooka mak'ota kamagaahaama etabínd'ad'ats'ak'w ( alund'ad'atsan ) níl mas'a tso. Mas' mahwans'ak'aw loorga nabíl meta ka bíl mbaand mas' magamashamá. Koleja babaç magaha alaaç ( etaaçaga) mas' madadá kasha gomaandeesatsa mad'abamá makalush. Namas' mahwaans'ak'w loorga dabagandagats b'aga babaçamá tso. Kamanzahaatsamá: damagamashamá damatagatsamá damç bía. Jaajanda kwe. Kamafagak'w gaaha alamam tso. Ka matab'amá mayíramá ka mmpaŋtsamá dabawot damagamamá níl mas' mahwaans'ak'wlorga mara bugaŋgahats tso. Loorga ka malak'ots wola ka matak'omá ka mas' mahwans'ak'w loorga emakohwana ka zhíga mabalakowaan mazeeç( mad'ahak'w ) b'aga na maalaakwa baapaŋgaats tso. Mmaamkwa - mafaralísa ( malaŋgwa) ka ŋgasha. - malaŋgwa ( mafaralísa) ka matak'otsamá - malawa( galawa) - maasasaka - macets tugwa koc'aka apaŋgaatsa ŋgo. Nílams' mahwans'aka'w loorga loorga etíígana ( alaaína) naatsagan kamaísha malak'uts janda malak'ougats etamazeemá maŋaarak'omá ( mataak'omá) kamas'aa makalush. Namaç'arshamá naloorga etíígan magah masaanzats ŋgashamá maatashak'omá ka çadu- dua kas'e batalagasha k'otatac mazeema ( mazeeçamá ) baaín tso.

15.1 Maaç'arak'omá 1 maaŋgamíl malak'otsamá 1. Na maahulashamá nala eetabík'ot namagoho ŋgasha kolajak'w kamakala " kotakomá " wola " patá" A. Ka mas' mahwanas'ak'w looraga makohwa etamaakala ( etamafalaasha ) b'aga kaats anjaha etaagandatsa tso. B. Mas' mahwaans'ak'w looraga daaía ( goobaaía) naats mas' magamashama ŋgo. C. Na mas' mahwaans'ak'w looraga dabaígash b'aga mac'ac'ama tso. D. Lorga lulak'otsa ( malak'otsamá) bífalagash malak'otsama nats mas' mahwaans'ak'w looraga tso. E. Níl mas' mahwans'ak'aw loorga dad madadá etígana etamakala ( etamafalash) madamá atsa damagamashamá tso. 2. Níl mahulash malak'ots loorga emak'ot obaç looraga kalajak'w kasa. A. Níl mas' mahwaans'ak'w loorga eta baísh b'agae'aba bootagaats shook b'agaan. Níl mas' mahwaans'ak'w looraga ntse ntse bootana ? C. Níl mas' mahwaans'ak'w loorga e'ab'a mat'ogwa ka lafaaŋa mandatsa D. Níl mas' mahwaans'ak'w loorga sahaata ( maoot ) ala ko maapaŋaatsa ntse ntse? 43

15.2 Maaç'arak'omá 2 maazhoosh -ŋgasha 1. Naamalak'otsa nala ka çaŋgasha dajagak'w mago ŋgasha tíígajats. Kamanzatsamá: Matak'omá-lorga níl mas' mahwans'ak'w loraga kamalak'otsamá matak'oma mafalush. A. Mad'ad'as'amá B. Gaaha C. Mat'os'ea D. Mac'a( lamaaná) 1. Ma maahulashamá nala mmp'al ( mmb'al) mago ŋgash kasaça ŋgashamá c'ak'oajas. Kamaanzaatsamá :asahaata mad'ad'as'amá =loorga kazhíga mancaaça mant'otsamá A. Manjarats labambaara B. Kamalak'otsamá matak'omá C. Mat'os'eaníl mas'mahwaans'ak'w loorga D. Mas' mahwaans'ak'w looraga.

15.3 Maaç'arak'omá 3 maŋgashatsmá 1. Looraga níl mas' mahwaans'ak'w looraga elaba ( atse mat'owa) mad'as'd'as'amá ŋgashajagats kamazhaça níl mas' magamashamá. 2. Malak'ots looraga etabaaç magaha ŋgashajats 3. Nalooraga ka gaazeet'a etíígaan ( alaaín) maahaea ka maanzanantseedaan? Ŋgashajíl. 4. B'aga dabaak'oho kíl ma's mahwaans'ak'w looraga kago malak'ots loorga ntsa gaaha aluc'a ( abíc'aga)

44

Mat'osh maŋgashil çaŋgasha 1. Mac'agasa çaŋgash e'aba matbga mafalash magamamá? 2. Mapk'wa astsakáŋa? Kantsa kwa bagágá2? 3. Na k'webaça otagán ajajaça emotana s'émam meta metam ŋgshajats. 4. Maté2tsa ja atsa mashaŋa batágé'a?

16 Makoko já Makoko já mókógw mad'a madá oka magakaça tso. Já katahamá bagad'ákogash nne'a gashal. S'émam ka k'o'elama ( k'o'amá) mad'ata dama kamad'atán mat'oga. Nne'a etabokonagá magatak'w ( masok'w ) mazeçan mází nne'a tso. Kas'e'a makoko ja gashalamá tso. Kamakóko já kamasík'omá mawóshaça jatéraba mafagok'omá mapaçamá bápŋgáts. Mpaça já bánee kamakokomá nné'émá míratsamá botagána. Nneémá etííragéts kamakokomá kamaŋgátsamá nagamada' eshan oka makokomá kamasík'omá b'aja mmbánd e'atsen b'aja ókáŋg mac'ac'u'a nné'éma bápŋgátsa. Tso. Noka mafaguwak'wa namád'acak'wa nílaŋgomá kamáb'ajíl gómaíshamá emáhátáts ét'uba gashalamá tso. Noka mak'ushuwa homá nne'émá etapagétsan kaçanne'a makuluk'w kíl homá bápŋgátsa. Nne'a etíkolagok'ona 'á mak'os'añawíl edíba makukuwan mpaja ja tso. Nneémá kamafapugash shamá tso. Bánee níl howa zaba etígana bí'ahogá ka nne'a bat'ogá ts. Noka bíkokogo mpaça ja kaboŋgwa emahota nne'émá mótan maíça male'ílamá mmíkwo mpaça ja gazíma kə́ts mataras kamowa malé'ílamá botagána. 1. Namahulah çaŋgasha ka mab'al magoho ŋgáha nabáanee dajak'onmaagoho ŋgasha. A. Gákaca ja D. Macaca B. Gun mánja E. Mabuk'w nncaja F. Nne'a C. Mpaça ja 1. Namahulash çaŋgash maísas çaŋgashá etapagok'wa kamazhagíl sa kamaletasa mac'aga ŋgashamá ertac'agá dajakw namagoho ŋgasha tagajats. Na sa gumúza shoka bánér1 katona bígágamagíla. Kamákotsamá: kaca- bádagu etamacakw kaca. kacá- nab'aja nalá' éé kacá básagoga. A andaŋaandaŋáB. ŊàbaŋabaC. Sasá1. Namahulash çaŋgsha báne'e paŋaja mac'agasamá níl loraga babats çaŋgasha. Nakwebaça wobatsa loraga çaŋgasha emakoja mad'abamá c'agajasa kílak'oça. A. Mak'oshamáB. Makokoma C. D'aba D. Howa E. Mas'ísama F. Mánja

45

Makokw mapaça ja gáhá babaçamá bac'aga. Kaguŋ mánja ka k'ac'ak'ac mas'a madá bafalagasha. Zabá etíga nak'weba mázak'w zódama bafalagasha tso. Mazhagats mazaz musa ala nne'a ka huçamá bazégaç. Kas'é'á b'aga guŋéé makokomá kamákakíshamá gáhá madadá etadógásh kab'agamám madamá bápŋgátsa.

M akok ja al agumuza Maafagok'w mpaça ja kamakukukuwaan

16.1 Máçarílamá 1 kamalak'otsa magamamá 1.

Namahulash magagoha ŋgashá baánéé éékoŋgashama etad'áak'ogasha emadá magaahaamá kalaja " kotakomá " emakowa mada k'alaja ";put" ( pata) A. Makoko ja bazeegaça me'a makowaan mas'aa'sa B. Makoko ja mandagónats 'weeba bafala gasha. C. Kamakokw ja mpaça ja ápŋgaátsaŋgw. D. Ho'o makokw mpaça já nooka bík'oshagíla nn'e'a etapageétsana makólak'w nno'émá baápŋgá tso. 2. Mahulash maálak'otsa baánéé ééwabaça mak'otamá kolajeek'w. a. Kamakoko já atsakáaŋa dá etaapŋgaátsa? b. Mapaça ja níga maát'oshan makokomá mak'oshuwíl hómá nne'a etapagetsaná e'aba mat'owa? c. Makoko ja kantsa bagáápŋgáátsa? d. Baáha guŋé nak'weeba e'aabe'a kamada? e. Ho makokw mpaça ja maŋgaátsama kamaátsaka madá tso.

16.2 Maçakilama 2 mak'ot'a 1. Namahulash çaŋgaha nabánéé masík'omá kamáhulashamá mak'otaja A. Mpaça ja B. Ja C. S'anja D. Tahamá E. Jamá F. Óka

46

16.3 Maaçarilama 3 mazhoosh ŋgasha Masaazatsama Çaŋgasha namaísa çasa babaçamá bídagak'wa tso. Kamagama macagasamá kwa 1. Çasa masík'oma kamaahulashamá magamamá. 2. Çasa masík'omá kamaahulashamá nahobatsa mak'ota çaŋgashá mapaŋuwáan magamuwaan 3. Çaŋgasha etakogá namagoho ŋgasha mnamalak'ots mac'agsamá ka maagamamamá maáfalaásh. Kamatacb'amá nago máb'ushíl gamgamashamál etak'otagena madamá maákolíl malak'otsamá báapŋgaátsa. Mapak'oma. Makala nahobatsa looraga nago masík'omá etíkotagá etíígána tso. Níílaza mapak'wa taasa ŋgashá etíígána ka ílamá etadagá maagaha alamáam nóka mapaŋá malak'otsamá tasa ŋgasha etaapŋgá mataha alamám nóka mapaŋá malak'otsamá tasa ŋgasha etapŋgá níl mpak'wa makód'uwíl e'atsen kamíruwíl tso. Kamákotsamá :irajíl mapak'wa ala hobatsa loraga ba.

16.4 Maçarak'omǎ 4maŋgahatsama 1. Macagasa çaŋgasha e'aba mat'ogwa magamamá ? Kamahos'atsa maŋgashajíl makola ŋgashá etájad'abagána níl mas'a magamashamá kamaŋgahajíl. 2. Mapak'wa kants bagagágá kamahos'atsa ŋgashajíl makola çajagá. 3. Níla hobaça mak'ota nametam çagaáza ŋgasha etotagána e'aba mafalagosh mat'o magamamá kamohos'atsa kamaŋgashuwíl. 4. Nak'wébaça b'agaha etígána íyákakakígash mmpaça jáça? Wola bíçaragash bítégatsa" kamaça shutacmá maŋgashajíl kamamazhaça níla mas'a magamashamá maŋgashjats. Gomát'osh mmaŋgashíl çaŋgasha 1. Nadamá kajámba ábé'a etasígok'w madagwa ebájagamagatsa áça" 2. Na kowebaça madagu aya ebícagok'wa ajagamagatsa áçáça? Nadá bafaragats míc'ak'oma e'aba botagá káça.

17 Gomafaretsama ka çamá Gaomát'oshamá kaçamá mahulasha mád'ak'oshamá tso. Kamasík'omá gobdagogwá gomafad'atsamá etabadaga çamá etagáhulagasha madgoka kagomafad'amá tso. Kas'é'a ka çamá gomafad'amá maínamá botagána kamázaatsamá : nabakwa baŋkulagíl ák'oba mad'ák'o b'aga. Kak'oba mafad'emá etadaga damasa ( gátaga) máhálaçá tso. Ka damas( gátaga) gobafad'agéé máhaalaçamá namako damá maca tso. Na dowa jandá k'oba kamahálaça damasa çama etadaga maçegwa noka bítegats gasowa çamá tso. Kamadamá ebánéé gomafaed'amá etamasík'w madagwa etadagá çamá kwa etamahulash gomafad'aé madagwa tso. Anjaha guŋee gomát'oshamá dabadagá çama,

47

dabada çamá kwa gomát'oshamá madá bafalagasha namowa mace'ak'osa damasa ( gátaga) gomát'oshama k'ob'a çamá madamá bíŋgashatsa. Kamahálaça gátagá mafagá maçégwa, kazhíga uça. Kazhíga çíça lafaŋa mat'o gale'a gomafad'amá madá kamafalash. Kamáhulashamá çama k'oba tso. K'oba kagomafad'amá mánsatsa , mad'utsa , masha mabowa, madagwa kamafalash. Nadowa najandá níla mas'a magamashamá nílaŋgo damagamaçá bab aça máraka etac'a mátashá alamá kabíla metam etamagamashamá magamaça alamá gashal mahulash mírílamá tso. Kas'e'á gashal mírílamá gomafaremá kamadá, babaç máraka kamada ka çamá tso. Kamácalamá níla mas'a magamashamá nílaŋgo damagamaçamá duwa etako mada mada mas'a ka míríl loraga alamá bíígána mako mada mas'a gomafad'emá mada, çama e'aba mada kamafalasha mako míríla loraga ka mako mahulashamá kamahos'atsa ŋgashajíl?

17.1 Maçarak'oma 1 malak'otsa magamama L. Mahulash málak'otsa bánee éék'oŋgashamá emadá magahamá kalaja kotakoma emakowa mada kalaja puta ( pata) A. Çamá masík'oma kagomafad'amá e'atsen kwa máhulasha kálaboŋgwa mafalahaçe. B. Gomafad'amá ka çamá madagwa etakoga mágamá tso. C. Namba namba etadaga gomafad'ama badagá çamá, gobadagá çamá badagá gomafad'amá madá bafalagasha. 2. Namahulalash málak'otsa ééhobats mak'otamá çajaga makolamá A. Gomafad'ashamá ka çamá ábe'a etasígokw madagomá? B. Mázhíga gátaga damasa dá bókena k'oba tso. Namagoho ŋgashá bánee gomd'ama ka gomát'oshamá ábe'a tso. C. Naçamá ka gomátbshamá níláŋgsomá atsaka mágamá etícagá mmámá?

17.2

ma ç’arak'oma 2. Mazhosh ŋgasha.

1. Nmahulashama nabanéé namaŋgogo magoho ŋgasa mab'ab'al magoho ŋgasha dajak'on. A. Bakéé basagá ŋgíl oká bafagán áya? B. Kas'e bacaga damá babaçamá aya bícago'wa? C. Mázhíga gátagá k'oba kamatá'é? D. Edam ka bóká kas'e bífalagasha magamaçá bíd'abaga maça tso. 1. Namuhush magóhó ŋgashá gasánza gashalamá bíatashagok'wa tso. Kas'e'a kamahos'atsa kamaduwa masík'omá kamáhulashamá kamaŋgátsamá kotaja. A. Bashaga k'oba kas'e baáhaálagáça gaátagá? B. Baramawe namagaázhaga nooka nabánee baramuwa tso. C. Naçamáŋgw aŋgaíloka nílo macak'oras mas'ara D. Nooka mafarad'ats naçagada mac'ak'orats na b'oŋgwa kamaefara ílaçama kamatsarán kamas'a magamashamá. E. Madamá báapŋgaátsa kamazhagats ísporata. F. Kamohos'atsa madamá kamaŋgahuwaán magaáhaama? G. Aya baçéega mazhígama ja. 3. Naílaza " a" s'e'a etíçaga naílaza " b" s'é'a ketígamagá magaha etamáŋgága macagasama kamázagats. A b 1. Ee hosa a. Isha baíshagá 2. Bagala b. Çáambíd ílagazía 48

3. Ñaawa 4. Gumba 5. K'owa

c.etafalagash ŋggasha d.apok'oogáŋgw. e. Bíd'abagáan kwa f . Basíga bu'a g. Etamazéeç mas'a.

17.3 Maaç'arak'om 3 mak'otamá 1. Namahulash s'eéa nabaánee etíaazaaga ka etíía haacagá kamahos'atsa kamaŋgashajíl mak'otaja níl mas'a magama shamá. A náánu'a ka bagalá B. Gumba ka k'awa C. Mata ka maha D. Muha ka çoga E. T'aráabíína ka auropílaan F. Ŋgatseŋga ka ŋgagaawa

17.4 Maaç'ark'oma – 4 maŋgashilama 1. Mahulash maálak'otsa baánee kamohos'atsa kamadaja maŋgshajíl makol ŋgshamá kasaça kamaŋgashajíla. A. Etamagamashamá metam kamata'é babaç máaraka ntsa nats bagaápŋgaats mat'oma B. Aya kadub'aga nnts nnts magaha bacaga? C. Ilagaca etíígán nak'oewebaça ájagaamagáçaaç? Meta metaam ŋgshajatsna? Magaaha alama? Matosh maŋgshíl ŋgahá 1. Ka mad'aalk'osh masaanzats ntse ntse baapaŋghaatsa. 2. Mad'aak'osh masaanzats ŋgasha kantse kantse baagahaaga? 3. Açaawaaça ( açaakwa) lafaaŋa mad'aak'osh masaanzats ŋgasha ajagamaaç?

18 Maasaanzats mad'aakosh ŋgasha ala damagamashamá Na eba alajaína ( etaajaígaan) ka go jand nnea na t'araambíína ajatakonaaçea? Yíl nnzaŋatsa bajantsaga? Makola alaça damahwans'ak'waa alaça ka mazhaça ŋgashajats. Zía (kaça) mashag wa allam ka b'aga dabaanshaagw etarad'aak'we shna ma saanzats ŋgasha malak'orats kaaça. S'eemá emagaakw baagazí bíoga eba alam na kamaásh tso. Alamáçarak'w mas' bíl okaaŋa eetamagamashama tso. Na gazha alaantasha (etaantasha) maaç'arak'w mas' maand ebarakaralk'wa ka maadmá ka asoosa bartatsaga baragameets maampea barakole. Kaboŋgwa baaba t'araambíína etamatsaraana ílawota na mazeemá kala zaambahwa bílaant'osh matsa. Na matsa alamala ílad'ab mafac'ak'wa (maafuhwa) naajaha masa mac'ak'osa ka masa ŋgíla oka tso.

49

Eba etalísan ŋga meeta aínaago. B'agh dabíga nak'webaanan awota edukaka makukujango ja. Na eba b'aganaan ja meta aínago ebama má ( nnea) etígaashan amaho dans'ísazh amadagu aye malanjasa tso. Ebalac'ak'us edula balant'osh matsa. Aílatso mara alad'abagw ka du-eba. Eba alan ndoá ka elí- eba kowoma nasamá mmpaçjaa mara (babaç) bukukun tso. Na ok balayíragw ( balafagash ) k'oçamala kagojandagwa aínago meeta s'ee s'ínja alalaametsanaa . Ebaanan mara baandagonats ampaç ja tso. Da eba alan mmanzhajlíc b'aga motamaám baŋgamagaats kaíla . Na masík'omá eba etalasagen mac'ak'osa ka eba ala gugayíra mara baragasanzats. B'aga dabanzíagw nebamaam mara baraheesh eba etabaans'ís ndoma emalaanjasa ka mpaç ja ala em na ebamaamaaça baragacakalíç. Ala mmband eba nnea na oka balanzahatsa meta nnea k'orakwa ( kosha) metakwe eba etabanzíagon. Nagan alaant'osh matsa apats gokogwa nab'agamá edula kaboŋgwa k'oshamagazhaga balakohwe kíl asosa.

Bab ə́k’w eba etac’ja

18.1 Maç'ara k'omá 1 maŋgamaíl malak'otsamá

50

1.na maahulsh maalak'otsa baane níl obaç mala k'otsa kamayíramá ( kamalak'otsamá) kolajak'w. A. Etamagamashamá ebamaama nande? B. Etamatagatsamá gwaafarets nakamaasha kogwaaba baatsaça? C.etamatagatsamá ( du-dogona emagakw) na kamash kasosa na oka bítsaga yíl nnzaŋats mafac'ak'wa ( maafuhwa) bít'oga ? Eba etíatac'agak'onammaam e'aba botagaatsa? Masanzat'samá Mad'aak'osh masaanzats ŋgasha mara magaha baac'aga tso. Kaats sa etabíd'aak'osh kaatsagan mateshamá makalush. Níl loraga etabíd'aak'ogasha ka gazhgazha maía na ílak'wa matalash. Kas'eaŋ da alajagamatsa, alajagasak'wa. Obaç mak'ota etjalak'otsa mad'ak'oshamá kamasanzatsa do gonama tso. Ka mad'aak'osh masanzatsaa s'e-loorga ka ja-loraga maŋgaatsamá baapaŋgaats. Na ok buk'ot mad'aak'osh masaanzatsmá baapaŋgats. Na ok buk'ot mad'ak'osh masanzatsamá masíaak'w maak'ot maaka ( oka) kagazha baapaŋgaatsa tso.

18.2 Maaç'arak'omá 2 mazhosh ŋgasha 1. Na sha çasa " a" aluç( etíçaga) mb'al ( mp'al ) mago ŋgasha ka etabík'ot ( aluk'ot) nash " b" anzaajagats. A. B. 1. Etabík'ot kamad'aak'osh a. Ka mak'ot mad'aak'osh maasanzatsa etatab'agats b'aga. 2. Ja- looraga ka s'ee- looraga b. Ua emaakoŋgw( kagazh , gazha maíasha mafalash). 3. Maaka ka gazha c. Mínamasíak'w ( nígamasík'on) mak'ot mad'aak'oh masaanzatsamá masík'w mak'otama bígaana. 4. Kats ka sa d. Maemuts. ( maemuk'w) e. Loorga.

18.3 Maaç'arak'oma 3 maŋgasha 1. Mawotaja kamaahwaans'ak'wa nala kagaea etííga maalak'otsa daja ŋgshajagats kamazhaça. A. Kamad'ak'osh masaanzats ŋgasha ntse ntsa baapaŋgaatsa? B. Na meta obaç mak'ot looraga wola meeta baaha emota nago ŋgasha ka mad'aak'osh ŋgasha nílasamá ntse madamá baapaŋgatsakakwa? C. Níl çal mas' magamashamá alaaça alaín da ka kowoç tsajaan ka manshaagwa yírajats. Na oka matsaja kamanshaagwa d'aak'oja mad'aak'osh masanzats. Na makara shamá ( nañç'a) dá alajagamatsa mad'ak'oojash níl lloraga araça ŋarajak'w ŋgashajagats kamazhaça níl mas' magamashamá.

51

Maat'osh maŋgashíl ŋgasha 1. Magaha ala ñaawa ntseeça tso. 2. Ñaawa ka bua maía nagomeetagwa mafaalushae? Emafaalush e'abea? 3. Nntse bísaga ñaawa?

19 Mafunc'a bí ñaawa Ní1 meeta k'oeba dowotan mas'a meeta etílíana. Níl mas'a alan babaçamá bua ( baa) buíshan. Na k'weba alan atsametaça ñawa baín. Ñawa kas'ebat'ogak'o bua níl mas'a mawe maad'ak'osh meeta maas ats masama . Naganja janda bua etaegashan dufarats duwaahwaans'ak'w e'aba mat'owa maía duaaŋgashíl. Na mahwaans'ak'wa alamaam dotan obats bua meeta datarak'w elama daakale " mazha aça" gantsamá ñaawa akwa ka s'e bakarak'w nats masama atsamandogwakwa? Etakal makozaŋ ŋgash bíota na maŋgashílamá. Nílaangomaama daafarats du-bua daakal " akwamadadá etamadogwa ara barazah " ñaaswa etaagaarakk'w akwa na oka boke kagokwa maísasa alama agogasak'ongo. Kas'eaŋ emawe kagokwa kamagasagok'on maísasa alamá mafane'agw da etaakalçílçíl) . Ka woma bua kaaladu- bua ŋgasha dugaangaahaalí s'ee dukal ŋgasha ala dagonamá. Cídan emat'ogwa elaan mafalashaago akwa makarak'omá. Nagamadan en nñça dlawe gaanz " daakal mafane' cacarta ( da etabakl çílçíl) nab'í ñawa matane'amá gashaama tso. Careara ( çíl.çíla ) etamafalaash mafane'anamá nab'í ñaawa wore" akal alak'ots naokanan kowoma bua antatísh ílaçmaam ka boŋgw uç'ar jand anjaha ka maatab'amá maŋgashílamá janda.

19.1 Maaç'arak'omá 1 maaŋgamíl malak'otsamá 1. Na maahulash malak'otsa baane kolajak'w eobaç mak'ota etík'otaga nílamá. A. Bua ( baa) gomaísha alamaam laande? B. Kaatse baagahalagaç (bua)? C. Na b'íñaawa mafanc'uwan carcara ( çílçíl) etaŋgashagats wore? D. Ganzabua na ok bíaaŋgash ka bua atsa bakalaga kabua? E. Bua namaç'arash maaŋgashíl ŋgasha namazala ntso ŋgasha?

19.2 Maaç'arak'omá 2 maazhosh ŋgasha 1. Namaalak'otsa baane çasa etaad'ak'ogash dagon makola cejatsan. 1.1. Níl gas'aha mas'a ( namasa) etígashan maore? A. Náanua. B. Bua( baa) c. B;aga d. Makola mmean 1.2. Ñawa alabua-------------- tso. A.mazhamam b. Shokamam c. Batamam d.etamatabatsa mmam 1.3. Du- bua alaaç kozaŋa atsaaŋka? A. Na bíñaawa sía mafuncuwa B. Na cago ñaawa shad'a (era) mat'owaan C.na b'íñaawa carceara ( çílçíla) mafanc'uwa D. Akalango. 1.4. Kozaŋa ala du- bua atsa wota? A. Utek'oŋgo B. Uŋgashílanaago C.bíhegasha ( dufek'w) 52

D. Ma'kola mmean. 1.5.nañç'a etabaaŋgash bua? A. Maleçamá B.gaanza C.mazhagalíçamá D. B"ka c" makola madaámafalash Masanzatsamá Maab'ashíl çasímalk'ota: makala magoŋgash çasíma meeta wola nameeta ka móa etabadaaga nílamá nílama atsa meeta masaanzats ŋgasha baaŋgashats tso. Na ok buntt'osh mak'otama makohwa kílamá kamak'otamá tso. Maab'ashíl çasímak'ot çaŋgash etabugaahaacas mak'otamá etabík'ot ça símak'ota maíça alamaam gasher ka magamuwaan tso.

19.3 Maaç'arak'omá 3 maaŋgashatsamá 1. Namalak'otsa nala emaaŋgashajíl kaboŋgwa ŋgashajagats ka matagatsamá alaça. A. Mab'aashíl çasí mak'ota makala ntse" B.níl çamak'ota maíç maab'ashíl çamak'ota e'aba mat'owa mazahaama " kaaça malakojats níl loorga ŋgashajíl macesa etamadá. C. Níl mas' magamashamá níl samas'a gomat'ashamá etííga k'aac'kaca ka maahulashamá mak'otaja maadajagak'w mab'ashíl çasí mak'ota. D. Naoka bajawot namaaŋgashílamá awotan mashaŋa etaad'ab'agatsaçae" kajaŋgashíl kaboŋgwa ŋgashajats. E. Mafanc'ab'í ñawa etaakal mak'ota mayíraje manzaŋajeç çasímakotamá nmaŋats baagawota ŋgaashajats. Ala masík'omá mab'ashílç así maak'ota k'otaje lak'ojats nílmas' magamashama.

19.4 Maaç'arak'omá 4. Maazhosh ŋgasha 1. Namahulash mago ŋgasha etabíncaça ala masík'oma kamahulashamá ŋgaahajats k'otaja ka maab'ashíl çasí mak'ota. A. Kas'e baahulash mas' magamashama alamá gashar bamagak'wa. Baake ala bíl 3 mas'magamaça etamagamashama tso. Kajalalon daebamam mara bí( haí) bihegasha Gomaat'osh maŋgashel çaŋgash. 1. Na mahaatak'w nnea etabaawot shookaça ajaaŋgamatsanaaçea: kantse lafaaŋa etajagaaŋgamatsa ŋgashajíl 2. Nnzaŋaats jans loorg mak'ot sadaaŋgea ( sadaaŋgaŋa) etííga zhagaaça? ntse, ntsaça? 3. Kashokwola kamazha etabík'ot sadaaŋgaŋa alabea?

20 Mak'ot sa daaŋgea (daaŋgaŋa) Masanzatsaamá  Mak'ot sadaaŋgaŋa : ka mazhe kashoka ka dagweeba etabík'ot sadaaŋgaŋa tso.  Nagobíot nagoŋgasha etít'oga maameça mara apaŋaago.

53



Sahaat mak'otamá ka maçashamá ka magaamá gashar (magahad) baapaŋgaatso. Ka dagweebakwa e'atsen kab'aga alago hegasha namadada babaçamá masaha maakalush. Kaamad'aba tahaatona wola t'araambína ( arabía) maaema mafalash . Maaŋgasmatsa aa ílaça. Gowaab'as' maaŋgahaatsa ka mak'ot sadaaŋgea magaama madatso. Ka magahaamá etabínk'ot sadaŋgaaŋa kamagama gatajamá maatalash matashak'oma. Mota mok'ot sadaaŋgŋa na etamaçashama ka etamataamá mahaowa alawotan mahacamá. Yírajash meeta etamagamashmá etabak'ot looraga kamazhamá. Nagwe. Efaat'an obaanja Edída 1 bíl maík'w Mas'magamashamá Maandura P.s.g. 38 B'ajdub'aja okamá 20 1997 gazha. Na daash kago du-weebam (díbam) kago dama ok- d'ajale Kamaash bíl 1 mík'w mas' Magamashamá. Kamaash. Maahesh du- ebama e'aba( elaba) bíga? Ara gashlamá darwota. Damoka looraga alaak'ote kaara na okama dad'abegwo. Looraga etaak'otge( alak'otekara maanzazahats sporata eítídaga na mas'magamáshamá alaç magamamá ( mazohamá nílama ) barfalagasha maanzazahak'wa alan motamá dogonama namagamamá arakolaç2aango kanç'a/ Ara kwe náç ok galea alaantash najaba namas' magamáshamá alamala eítídaga( aludə) madada maŋgasharats kaam. Maaheshamá alam Damok najaba na ok galea alaantasha ( etaatashaga) námas/ magamáshamá alamala obaç madadá balat'o tso. Ná mədəda bande dəməgəməshəmá kə dəmətəgətsəmá mərabundətsən. Al mas'magamashmá alamala damagamashamá bímb'ashíl b'agamaama ka madada tso. Al bíl nzaaç mas' magamaça damagamáshamá babaçama ( mara ) howa duk'osh du kukunja Al bíl maç'ea mas'magamaça damagamáshamá ká damatagatsamá çala etabaans'ía( etabaafaata) bufarak'w bukwaak'on madamá. janda kwe damagamashamá yíl mas'a alama kə ílaçaal maam ka mantab'atsa dukahaatíl. Damok. Damagamashamá ka damatagatsamá mota nagomeetaagwa namadada mara baagahtso. Ama emaían na madadas asla ( baane) gashar begaaŋgashaago kaara.. Haía Damaok namas' magamashamá alaça ká kak'webaça eítídaga ( alud ) madndatsa ka madada kajaba ká mak'ot maçeesh looraga kamaçesh kaara məra ( gashar ) baragaat'owíl. Nala naaŋgamats masa akw gashar íí'e gashar. Daaduw Efaat'ən Obaanja. Masanzatsamá Na b'ag posta mak'ot gomaadaba. kambaand motamá baawotana 1. Na boŋgw posta al etamaçashamá káal etamataamá gomaad'aba mak'ota. kamaanzaatsamá Al etamaçashamá 54

Gomaad'aba

teembara

Ala etamaçashamá Nagwe eetat'an obaanja Edída bíl1/m/m/m alaetamataamá gomaad'aba Pl.s.g 38 ka aamok badaajala Maanduura kaamaashbíl 1 m/m/ Kaamaash Bíl mbaand gomak'ot maad'aba etamaçashamâ masíaak'w nago ílaçamá etamataamaakwa na boŋgomá mak'otua. A na íaç posata nago efaat'an obaanja edida bíl 1 m/m/m p.s.g 38 maanduura

B. Naboŋgw posta

Ka damok baad'ajala Kamaash bíl 1 m/m/m P.s.g 49 Kaamaash

teembara

20.1 Maaç'arak'omá 1 Maaŋgamíl malak'otsamá maacal çaŋgasha ka 1. Na sh çasa " a" etíŋgashagats maacal çaŋgasha ka nash çasa "b" magolaalaja ka manzaatsamá kasa kolajak'w. A b. A. Móa 1. P'ak'w ( b'ak'w) B.obatsma ( babatsama) 2. Gacá C. Kuku 3. Du dumá. d. Makaahatílamá 4. Arakaalashaango ( arafalashaango) E. Maahaalarashaango 5. Maasabad'ílama ( masabarílamá) 2. Na maahulashamá nala maalak'otsa eítíga kolajak'w kasa// A. mak'ot sadaaŋgea ntsea baaŋgashagatsa B. Na mas' magamáshama al meetaat'ana na ok madada b'aga dabaandats namadada maare. more? C. Damatagatsama naats madadabííndgatsana ? D. Na ok madada gaaha etíídaga ojas'e s'eemá " E.Damagamashamá Al maaç'arak'w mas' bílnzaaç madada etíídaga ntse daanana ??

55

20.2 Maaç'arak'omá 2 mak'ota 1. Nala kagaca aluç çaŋgsha k'otajaga mp'a ( mbal) magoho ŋgasha. Kamaanzaatsmá A. Madacak'om: Asosa ka kaamaasha madacak'oma tso. B. Damandatsa C. Mantab'atsa D. Maanzazaak'wa E. Mpaç ja. 2.etabíç( aluç) maafas ( maakutas) ŋgash kamaabas'ííl nnea etamaagahaagaalamaíc'ajak'omá kolajak'a k'otaja. Kas'eaŋ jaalantse ( maanjantsa) Na ganja` nagan kabogŋgwa. Ncaç'a ( haacaŋa ) kamad'uuts manasama tso. ..... ncaç'a ( haacaŋa ) mahwaans'akomá wola matapak'omá 2 bígaan kaakwa. B. karafarats ( emarad'ats ) ná çamazhaga mefarats ílaçamá ... mac'ak'oras. C. malak'ots looraga mara barahegasha...... ílak'omá afalgashaango mad'aak'o shamá D. Mak'ot maaça daaŋgaŋa zízí arapaŋgaango...... emaad'abala zízí dagwebamá arasaanzatsaango. 3. Sho kaça etííga na mahaatak'onnea wola mazhaça k'otajaga sadaaŋgaŋa lok'ojagats níl mas' magamáshamá 4. Nnzaŋaats shooka mak'ot gomaad'aba aloposta Alutagats kaaça " mmaamkwa moóre moóre dab aada ka mak'ota ŋ2gashajats. 5. Ná mpu loorga maŋgaats posta ealajamats na mak'ot gomaad'aba na posta alajaŋgahatsa alan k'otaja tagajats.

20.3 Maaç'arílamá 3 maaŋgasha 1. Lafaaŋ maahowa etíkalaga ( aluka ) Atse Atsa dabadaga ( dabaaota) nagodagaaha wola nagob'aga dabaagamasha lak'ojets níl mas' magamáshamá ká mahwaans'ats ta'aje ŋgashajats. 2. Najanda lafaaŋ maahowa posta kaatsa lugacats ( bígaceegatsan) atsaha ( aŋ)? 3. Nak'webaça aín ( ígaan) mas' postaaçaç" emaíana etík'ot makot maaç'adaaŋgaŋa e'ab ebínto mac'ashama ka go etamataama motmá ŋgashajíl. Maat'osh maŋgashílamá 1. Dá na maat'oshama etakoga ( alaak'o ) makad'a emad'abats aça ka maanjantse ( jaalantse) Alugakal da'alaŋ" 2. Baaha meeta sína ngwaat'oosh mak'ot nílaangomá emaabəsíl nneamá sína bane ntse məkəluga.?

21 S'ína alaako (etako) makaaraashmakad'ak'omá Maat'oshamá " – mak'ola Aluwot ( etííga ) namadamá alaako makaraashía. mat'osh s'íína nadá namata wola namoowootamá síína etaaç'aragaak'waatso. Mat'osh sína makarak'omá mafaalush

56

Maat'ooshamá2 kamakarak'omá namasí k'oma gatagaaetabaantashagak'w síína wola magamaŋgashamá baapaŋgaats. maat'osh sííná kamak'rak'omá etabít'owa sína baane maatashak'w gataja mat'owa. Alan ka kamat'omá go mafarats sína ka ndómá magaha mazahamá ka magamílamá baapaŋgaatso. Nala kageá ka maanzaatsamá etík'otaga síína kámakrak'omá kamagahaamá magamshamá baapaŋgaatsa tso. Mat'oshamá kamakarak'omá namasí k'oma gatagaetabantashagak'w sína wola magamaŋgashamá bapaŋgats. Mat'osh síná kamakarak'omá etabít'owa sína bane matashak'w gataja mat'owa. Alan ka kamat'omá go mafarats sína ka ndómá magaha mazahamá ka magamílamá bapaŋgatso. Nala kagaeá ka manzatsamá etík'otaga sína ka maka rak'omá kamagahamá magamashamá bapaŋgatsa tso. Kamanzatsamá Mat'oosh síná maahaamad ka sabad babamaama ( wobamaam ) kaEemaam meeta tso. ka mmbaandəmam naats meetaaç mas' magamáshamá buk'ot s'eemaam sabad namaaç'arak'o masa maak'us kaawota maahaamad mamaaç'arak'w mas'a nzaaç etamagamashama tso. kambaandama dídaan. Ala waac'aríl síína kjand ndóa síína mak'otmá makaalush. Etabíkarak'w maat'osh s'íína Maahaamad ka sabad obamaam kaeemaam meta tso. kambaandamaam lukoho ká meeta mas'magamáça tso. sabad al maaç'arak'omas'a bíl maak'us etamagamáshamá maahaamed al bíl nzaaç maaç'arak'wmaas/s etamagamáshamá tso. ka mtoandamá dída alan womak'oma tso. zízí sabad na mas' magamashamá baapts bílmeta. maahaamadk'we baapagats bíl mbaand. kalan mmazhamá ka etamatagatsamá alamá mara ( ha'í) bugaaŋgashaaç kamaahotso.

21.1 Maç'arak'w meta (1) maŋgamíl magamamá 1. Na mahulasha má na bane emota dogonamá kalaja " kotokomá emanasatsakwa ka laja " puta" A. maat'oshs'ína koowoma mafalushaango makarak'oma B. Ká makarak'w maat'osh s'íína al maat'oosh s'íína maatashak'w gatajamá magamamá baapáŋgaats. C. Etabíkarak'w s'ína gatajamá maotanamá aapaŋgaats D. Dá etabak'o maakaraash kawomá etabaako makara síína tso. 2. Nala kagaca etííçaga maalak'otsa kasaça kolajak'w A. Mako makarak'omá makala ntsa daanana ? B. Mako makarak'w s'íína e'ab mat'owa makarak'omá C. C. kamakarak'w maatoosh s'ína kamasík'omá etamagamaja da atsakaaŋa ? D. Maat'osh síína ká makaraan ntsa maotanamá baapŋgaatsa

21.2 Maaç'arak'omá -2 mak'ota Namaalak'otsa na ba etííga maat'osh s'íína kamatashaak'on gatajamá kamahwaans'ak'wa makarajak'w" 1. Beek'wça ka maízhats kajako mazeeçamá mataae madutsa. Nílaango madutsa alan meta ç'asak'wa ( gahaíí ílabekwa) tso. ç'ask'wa ( gahííl ílabekwa ) kad'ak'ots b'aga metak'a abas'ashango. kas'eaŋ kamabok'w gahíílabek'wa ( c2'asak'wa) ... 57

2. Oka ( woka) ka damac'a kash kowoma etamaç magaha tso ka nnea bəçe mízhagwa. kamafagak'w dad mpçja etíga nnea batab'ats b'aga tso. damac' kasha kowomá etísaga mpaç ja batagak'w tso. Emaema Oka................... 3.gasahwa( çaja) kab'aga kawotakwe ka çambídadá mara magaha bagaç tso. Kamadx mas'a ka k'osja ( guna) ka çala...koc'ak'a batab'ats b'aga. Gasahwa kadílgazía kamaíshana jandá kamasama batab'ats mmam ka b'aga ka çambídada etamaça magaha mpaçja ( gasahwa) emaç'arush kakaraja....

21.3 Maaç'arak'omáe.3 maŋgashatsmá 1. Mat'osh s'ína makal e'atse makala ka mahwans'ak'wa wotaja ŋgashajíl. 2. Mat'osh s'ína makarak'omá ntse magaha laça namagamashamá ka jaŋgashíl kaboŋgwa etabajaŋgashílan mak'otaja níl looraga alaça mafarajagalas koílaguza kamazhaça níl magamashamá Malak'otsmə́ ŋgashajats. Gamáatosha maŋgashil k'oŋgasha 1. Na çaŋgash nab'ala magoho ŋgasha....koc'ak'a nílaŋomá shoka ka mahok'o máaŋgamá kamotán etamb'atsama mmodaka' aŋa? 2. Damaákuts ŋgasha ( damáafasama) etágajamaaga ŋgashajats

22 Mazhatsa ahwa Mazhatsa ahwa kamazhatsa ílak'wa namazeç mízhatsa etíga metam tso. Mazhatsa ahwa kamazhatsa ílak'wa namazeç mízhatsa etíga metam tso. Mazéça mízhats ahwa kamazéça mízhatsa ílak'wa madamá maía gashal kamáŋggwa bat'oga b'aga tso. Mazeça mízhatsa ahwa kamaí'a gashal baápŋgaáts tso. Máahíça áahwa kamíramá kílaçá gantsama e'atsen ida t'aŋwa ka ída sakuna mafagaçanamá kamáfaláasha tso. Ida çáambídadá banee dabatage mad'utsa babakw mad'uma bafalagash mata'émá tso. Mad'utsa baánee etamáatasha kas'é badagá naátsa b'aga b'aga tso. Mad'utsa bánee etamaátasha kas'é badagá nátsa b'aga b'aga na metam alaŋgaáŋgw. Maánsatsama ( shaágwwama) na b'aga b'aga nametan bátashagá ka b'oga daamas'a tso. Kas'e'a ahwa lakwa madamá.mízhatsamá maágamílamá bápŋgátsa. Nada níla oka wola namagákwa ahwa madagoka ka áya e'atsen kasámuna ka sak'ada fakotamá mefaçamá botcgaána. Ka babaça ééma ahwa gadada. Ka ambosola guŋe ahwa etígazhagagatsa mamagakwa mudogokw mefaçama mat'omá kaça oká ida çambída dá damatá'é mad'utsa matétsama kamáfalásha. Kamatab'amá ída çámbíd dá ka íshamá emota nab'aga ahwa maokáak'w aya méfugaç mantahok'w naço'oka mashakbmá kamafalash. Kamakad'ashamá mazeça mízhats ahwa namad'utsa babaçamá kamagakaçamá batab'agatsa baga. Kamatab'amá mísatsa ahwa mízhatsamá ílak'wa kamízhíl , namís'akwa babídagák'w b'aga tso. Kas'e'a meta metam alakwa ahwa alakwa. Mazaç mizhatsama magama nla bágaŋgatsa.

58

22.1 Maçarilama 1 malak'ots magamilama 1. Kamízhila nne'a makóla ŋgasha etagóáana ééwobatsmak'otsa íc'ajak'won. A. Ahwa mantahaçamá naça okwa ídaçámbíd da dabatáge mad'utsa -- kamate'tsamá batab'agatsa B.------------- mad'utsa nab'aga b'aga nametam maátasha mawotatsmá bac'agá. C. Mísatsa ahwa mízhaçamá----------- bízhagíla. D. Maáhíça ahwa ka-------------- magahamá tso. E. Maáhíça ahwa mísatsamá nílça baga----------------------

------

Mahulasha maálak'otsa baánee eewobats mak'ota kolajak'w kasa. A mazeça mízhatsa ahwa kantsa baágagə́há ? B. Ahwa mazhaga maáfamá naço'oká kantsa batab'agatsa? C.ahwa ídaa çámbíd dá ka íshamá e'aba mat'owa mazeça mízhatsamá? D. Maáhca ahwa magaákwa kala íloká e'aba madamá ŋgashacjats? E. " maáhíça ahwa mírramá kílaça gantsamá tso. Makala atsakaáŋa? Masazatsa Çaŋgasha kaçaŋgasha , mab'al magóho ŋggasha ka mab'ala magoho ŋgasha , magoho ŋgasha kamagoho ŋgashá e'atsen mab'ushíl hobaça matagusa mak'ota kamázátsamá çasa ka çaŋgashá kamb'ala magohoŋgasha ka mád'ákoshamá çaŋgasha bíogá tso. Kamaázaátsmá: ka, e'atsen , ná'a, á kas'e badagá maadamá nada kwa.... Koc'ak'a tso. Kamázatsama : kaçamáŋ gad'amba barc'aga . Kas'é'á kamásí kamazhagara. - emalak'orats bakogá kára. Namadamá míratsamá baragacagagáça. - báguk'w ka lumura áya baarahégasha.

22.2 maçarilama 2. Maak'otama 1. Nawobaç mak'ota nílamá çaŋgasha. Çasa mab'ala magoho ŋgasha etakogá kamaád'ak'osha aŋgamajíl pajak'wn tagajats katamatagatsamá alaça 2. Maád'ak'osh ŋgasha etíçagá kada mízhíl nne'a etagaágana kamac'atsan gasázamá makotaja mic'ajak'w. Kas'elan madamá ee Mmam kas'entsa nalá Ahwa mazeça mízhatsamá kamaía gashal baápŋgaátsa tso................... Maáhíça ahwa kaílaça namaácagaáílaçá baátashagá ída çaámbída dá mafagaçanama mada. Nída çaámbíds dá kwa............... Mad'uts maátsha jajandá kwa babak'o mad'utsa mata'émá kamafalash......... Mad'ut damátasha kas'e badagá nats b'aga b'aga nametm alaŋgaŋgw. ............. Maánsatsa nab'aga b'aga nametam baátashaga kab'ogo damas'a metam badaga tso................. Ahwa lakwa mazeça mízhatsma kamaía gashalamá tso.

22.3 Maçarakoma 3 maaŋgasha 1. Eba etaájígaánaça /baga etigaána. Í'ééfagaça ahwa lamaáma ça ? E'abaaça" ŋgshajíl atsaílaçaça. 2. Namazeça mízhats ahwa álótsagada kaála zeba éémaázajatsa maácala ketíc'aga atsakaŋa? Amohos'atsa ŋgashajhíl maáhaca etíc'aga meta metam ŋgashajíl. 59

Gomat’osh maŋgashil k'oŋgasha 1. Níláŋgw dagowebaça máímíl ŋgasha ka mánasatsa eefaratsáça? Eemafad'ána kábe'a lafáŋa kamac'agugaasa" noka maŋgshuwíla níláŋgomám ŋgashá etamáŋgahugáça kamafarjak'w wola tíla kamat'ojas'é'a mmátashajak'wa wola atsaka kamadaja? 2. Maŋgashíl ŋgasha, mákalatsa ŋgash noka máguzhíl ŋgasha kamadásha kamágashílamá wola kamac'agasamá ŋgashá alaça amahéhushan nashokábé/a kamaŋgashá/ a?

23 Mazhagok'w damas'a metam Damas'a metam dabíggash namas'a nametam kaílak'omam wola guŋemam madadá etídagámam babaçamá bótagána. Kamadadá é/atsenkamandéla bnabaçmá guŋemam bíc'agá maŋgashíl mac'ak'wa botagaána mac'ak'wa etípógek'woá mada madadá kamírílama guŋémám metá metaam alamam mac'agazaŋáts kamaám.

Damas'a metam noka bíotaga namadadá nagometákwa.

Namazhagok'w damas'a metam maína guŋe botagána. Nílaŋgo damas'a metam madadá babaçamá b otagána. Dáetapŋgats kadamsa kametam mad'abamá míc'ak'omá kamákotsamá damasa( ŋga) mas'a, mas'a magamashamá, damasa jájandá kwa bígána tso. Bánee kamíc'ak'omá madadá babaçamá madamá bápŋgátsa. Madadá bánee kamadamá madak'o mac'ak'wa botagána. Mac'ak'wa ' á emandugats gashal çamá kamac'á tso. Mac'a damas'a metam bara, anjaha, maíça b'aga. Kac'ak'ac'a madugok'o mac'ak'wa gashal emadugá madadá bótagána, mac'a'á kwa emadugats kamac'ak'wa kamafagák'wa magáha tso. Dá etamadu'a ashoka damas'a metam guŋe máŋgashílamá kampok'w mac'ak'wa bápŋgàtsa. Bánéé madama ída éégazha alama namazhagok'w mas'a maína gashalamá kamadá tso. Ida éégazhá alamá guŋemam mac'uk'w mac'ak'wa. Na dan kwa ida etakw gazhamá madásha nílaza mazhagok'w mas'a metan magaça gasánza noka motuwa namaŋgshilamá mmíhush tíl ( kasaja n) kamagasuk' mat'omá kamagamushan kaboŋgwa kamadugá madadá gadésamá maócuwa noka mafaguwak'w matab'ats mmám.

60

Kas'e'á açákwa nagodamas'e baça metam kas'é bájadaga kaguŋe maŋgshílamá ka máŋgashílamá magamamá etígána mat'omá mázeçamá botagán nab'gaça.

23.1 Maçarak'oma 1.malak'otsa magamama 1. Na maahulash málak'otsa nabánee eewobaç mak'ota alamowa emadá magama kalaja " kótak'oma / emakowa mada kalaja " puta" A. Mad'kok'w damas'a metam etampak'w mac'ak'wa ábabá tso. B. Níla mad'ák'ok'w maákal ŋgsha ácagaça mac'agasa. C. Mac'a emaduga kamac'ak'w mac'ak'wa kafagok'w damas'a métam afalagash ŋgo. D. Namazhagok'w damas'a metam mashaŋa nokamotuwa namaŋgshilamá ída etapŋgaáts kamotana maína lamam baápŋgats. 2. Muhulasha maálak'otsa baánéé ééhobaça ça mak'ota kólajék'w kasaça. A. Mmóraka dabíkalagá damas'a metama B. Namazhagok'w damas'a metam wadak'a etampak'u mac'ak'wa? C. Mac'ak'wa aladamas'a metam e'aba bít'ogá mmapak'omá? D. Kashoka damas'a metam dá etagápŋgaatsa kamama waré'a etamí'ak'omá?

23.2 Maçarak'oma 2. Maŋgasha Masazatsama Kamaŋgashíl ŋgasha namahulashamá naba kagaca botagána mazhosha mahulash ŋgashamá. Mazhosha maŋgashílamá:  Macehutsan taása maŋgashílamá  Macehutsen baga métam etamahas'ak'w ŋgasahamá  Noka motuwa namaŋgashílamá maázéçá naŋgasha bótagaána  Noka bótaga etametam nagagasha jájanda gashal magasak'oma.  Noka botagá janda naŋgasha maáçaríl ŋgashamá  Maáçarak'w ŋgasha janda apŋgaátsa ŋgo.  Mafarak'w ela noka maçu'a káma mmaŋgasha.  Nagamaátbshan ŋgashá dá etíŋgashagá maágamílamá baápŋgaátsa.  Natása ŋgashamá kaçanne'a maŋgáasha ápŋgátsaŋgo.  Naŋgasha etí'otana ná'á emótaán makoílamá kamamálagutsa nagamadan kamafac'asa maŋgashílama.  Madaásha kogo maçarashamá. Naba kagaca k'óŋgasha etígána kamaŋgashílamá mazejaça mazhoshamá kamahos'ats kamadaja níla mas'a magamashamá maŋgashajíl.

61

K'oŋgash maŋgashilama A. Etamagamashamá meta kamafalasha matá'é máraka zazen atsaka bagápaŋgáts mat'amá káç'á? B. Mafagok'wa kamagáha mohotatsa gashal nago b'aga etíga nak'weba máhesha kamad'abán átsaka bagápŋgáts mat'omá ŋgashajílana C. Dabáko matsa kamas'a magamashama ka dabáhafash kamabac'ushə́n e'aba mat'owa ŋgashíjíl kat'asa damohos'atsa maçajaga gasázamá maŋgashats níl mas'a magamashamá. Masázatsama Kamat'omáguzhíl ŋgasha naba kagaca mazhosh ŋgashamá mahulashamá bótagána: Mazhosh mágozhílamá:  Kamasík'omá macéhutsan tasa ŋgashamá  Mat'o máŋgozhílamá etamac'asama t'asamá metam mat'otsamá máb'ushíl damáguzhíl ŋgashamá égo mmbánd  Nado mazhoshamá mat'ots dáña metam etamad'ákosh çama  K'oŋgasha etamáguzhuwíl ' á mashaluk'w ŋgashamá masík'omá kamáhulashamá magars'ak'omá  Namad'ák'osh çamá mat'o maŋgats maŋkuláíl.  Noka mac'ak'w ka oka máguzhíl ŋgashá mak'ot masazatsa botagána  Mazehuç máhulasha máguzhíl ŋgashamá mata'é  Mazéça anjahamá.  Mako mpatsa natasa ŋgashamá  Noka motu'a namaáguzhíl ŋgashamá janda nagat'oílas'éa.  Etamaáguzhíl ŋgash gasazama mazhá'á mako málagatatsamaó 1. Nadamahulash k'oŋgasha nabaáné céjatsan métam kamazhosh maáguzhíl ŋgasha mazéjaça níl mas'a magamashamá kamaguzhijíl ŋgahamá. Maŋguzhil k'oŋgashamá. A. Mamafagok'w éba etagaágá etamatagatsamá wola damaça bí'á

62

B. Namaátak'ou nné'a etíga mazhu'u wala shoku'u kamágamá etagága taléfon wola pósta? C. Kamafagok'w mac'a kamásí etagaága male'a wala gazaba? Masazatsama Maákala ŋgasha B'aga mmbaándé namaáhésha taása maákala ŋgasha babaçamá mat'oma mafalush makalamá kwa:  Naájaha dudumá nataása ŋgasha babaçamá mákal ŋgasha .  Shoka taása maákal ŋgasha'á babaílaamá níláŋgw détamaám maáŋgamá etícagá maduwétsa namata'émá.  Namagasak'wa ka mázeçá ŋgaashamá maŋgasha gasázamá naba madamá botagána. 3. Níla etíçagá naboáné etamagaáhan kaáça cejatsen éétat'ogats etamatagatsamá áç akalamaja nílamas'a m agamashamá.

tasa mákalatsa ŋgasha A. Ganzowa mabé'a batágé'a. B. Mako malakw anjaha magamaça. C. Atsaílaça maásázatsa ka maáhésha D. Mízhaça aya. E. Da mad'utsa dabátashaga / adsa . Mad'uts gunza, mándarasha. Maad'uts mándaratsa. 4. Na kwébaça b'aga etígaána nak'abéle'a ka zona noka bíotagá namagashíl ŋgasha e'ájagamatsaáçáça. Emagamajatsana maŋgashíl ŋgashá alamaám ahulagash magaha mazhosh maŋgashílama kaáts maçarashamá gasázamá ígadágáshaç wola bízalagá etáajamagá kamasaándjaats meta metam madaaja maŋgashajats. 5. Babaça shoka ŋgash maŋgashatsamá magŋ acesa nndomá atsaka mac'aga bac'aga kamohos'atsa ŋgashajíl tsa mahos'atsa alaçá maŋgashts níla mas'a magamashamá. Maçarak'oma 3 mazhosh ŋgasha 1. Azáajats çaŋgash etíga nílaz " a" kaála etíga nílaaza " b" "a" "b" A. Maŋkulílamá 1. Maát'oshamau B. Mazhosh ŋgash 2. Gasázamá C. Maçarashama 3. Ŋgasha D. Bókéa 4. Bapagek'wa E. Mçaŋgashá 5. Gabsana 6. Makad'ashama 2. Nabá kagacá çaŋgashá etígaána dajak'w kamagoho ŋgasha tagaçats kamaákotsamá.... Kaŋgasha: kamaŋgasha mac'ak'wa babaçamá baápŋgátsa. A. Magamíla B. Mapék'omá C. Çamá D. Kaílaçama baxgamagatsa E. Macesamá.

63

Gomatosh maŋgashil k'oŋgasha 1. Dagowébaça noka bítagagá áça gataga etíŋgashagéts káça kamaŋgashatsamá etíŋgashagets kaáça guŋ maŋgashatsamá ajakalaç? 2. Gataja ( gataga) aluŋgashats kaaça emakoja maŋgashatsamá ka saça kantse gatajana má buntashak'wa. 3. Ala janda b'aga kozaŋamá kamatashak'omá gatagamá ka zhíg manzhílamá ka ŋgasha emaka ( emakala) alua maŋgashatsamá makalashamá çaga anzatsamá meta. 4. Ala jandab'aga kozaŋa gatagamá ka zhíg manzhílamá eŋgasha etakalagam maŋgashatsamá ntse magaha baçaga?

24 Basmas'ak'andá womas'ak'ahatá (obamak'ulasa) Womas'ak'ahata (bamas'ak'anda ) na ebakwa ma çíl b'aga etabakoho díd íca tso. Bamas'ak'and ( obamak'ulasa) motatsama b'agamá mawetsamá dídamákwa mputsamá, mazam b'agamam na 15-30 santí metara etabadagash emasaçíl b'aga tso. Meta baha etabad'ak'w mad'u bans'akahata na ok bakoho íssh womas'akahata kílasamá. Ŋgafa womas'ak'ahat nameta maka ( oka) babaç éébala íshama baísh naçílakwa. Ishamá na ok bíanza bapats kannea wola aya bab'as' isha bamas'ak'anda na ela nadamasa wola namafagwa kagodamabída ílasamam bakoho. Dída kowomá da etíd'abaga kaílasamam atsamat'oma kas'ebadaga zízí badd'ak'o mad'uts womas'ak'ahata. B'aga dabad'ak'w bamas'ak'andá mad'u má etabaŋgasagak'w ka shaŋata etabatígatsa botagana. ( dawotan)  Ísha bamas'ak'andá na oka bakoho kílak'wa ka boŋgwa banzhilb'agama kagoíca ka mamacats maha badash ka gotfatea. Batage mad'uts gambahwa ( gambawa) tso.  Batage maç'araç mad'u íla, matakw íla. Shoka mad'utsa bane mago dída baíaç mad'umá  Íssh womas'ak'ata emaíc'ak'w níla mad'uíla batagea.  Meta meta ka we'a ka ka ma'anzak'omá mpatsa jandá mahañ'as íla na masaŋga bafalagash tso.  Womas'ak'ahata ŋga alagosakw kílakwa mmam ( maho) kas'e bísaga batage k'ob'a ( edabana kakwa. Wola bat'o b'aga edamako massaŋga tso. Ma'anza nats mas' anza. Mafa mízhaç aya ŋga dogonama masamá mad'uts bamas'ak'ata mmacama ( mbok'oma) makalush.

24.1 Malak'otsamá kamaŋgamílamá 1. Na maholash mago ŋgasha emada çaŋgasha kalaja " kotakoma " emako madá kaja ( kalaja) pata" A. Ba mas'ak'oahata lakalash makohwa kab'agb'aga na béílab'agb'aga tso. B. Isha bamas'akanda lakal mmacak'w b'aga na k'webakwa na anza kamandaratsa tso. C. Womas'ak'ahata nats da etífagatso bantasha na ŋga afalashango matasha. D. Bamas'ak'anda ( obamak'ulasa/ íca etabas çílwola boos b'aga tso. 64

24.2 Maç'arak'omá-2 mak'otamá Masanzatsamá Mea gasaza wola gasanza meta kamaŋgashmá eeatsa alu namahulashamá etíga nala kagaca matab'ats ŋgasha yírajash.  Moota magoho ŋgasha ka mamhílamá metaç ( manzaha/ çaŋgasha ala b'aga janda ŋgasha ee'alumat'oma wola mak'ota má makalush.  Namalak'otsa bane etabípak'w mp'al ( mb'al magoho ŋgasha ka lílak'oça ŋgashajats kamak'ota.  Kamanzatsamá  Na mazhaga mband bagwahoga. 1. Makola: na boŋgw magazhaga bagwahoga ( baragamatsa) A. Anza dahoaç ka aya B. Da alud'aba ( etíd'aba) mazhak'omá katsyílasa C. Naíla etawot ( alawot ) çíla bawokaç. D. Mad'ambíl aya. 2. Nala kagaca alaí(etíga)mmp'al (mb'al ) ŋgasha malak'ojats kamagahamá malak'ojats ka zhígmakara ka yílak'omça matab'aja mak'otamá Mmp'al ŋgasha A. Kawot kakasha eeamanashabaga mahesh madadá emashan kaboŋgwa kamb'aran maŋgahagwa. B. Yewuramba b'aga nannea meta. Ka t'asa meta. Kabandera meta etabaísh b'aga tso 3.etamatagatsama etamalak'ots kaça mat'ojagas'e etamaça kaça s'ína kawota ke yedagazha ka magahamá magasajak'w eealalak'oça ŋgashamá k'otaja.

24.3 Maç'arak'omá 3 mazhosh ŋgasha 1. Etabíaŋgadash çaŋgasha ka manzahamá k'otaja Kamanzatsamá : Etabako mmbída etabad'ak'w masha tso etabako mmbída etabad'ak'w efabako mmbida etabad'ak'w mad'uma tso.. A. B'aga dabako ( dabab'as) masa ŋga bashíl k'obatso B. Dua dats kamshah ( sha) nnta/ C. Anza hosa dancaç ka aya D. Baboka wo- teraba díaho ( duaho) ndoa. 2. Namalak'otsa nabane çaŋgasha etabílak'ots ka faralísa ka goza kamakol ílasa kane dajagak'w mago ŋgasha. Kamanzatsamá meta shok buayílagazí tso Balabínd dakode hosa meta nasuga 5. B'ía 6. Kaca 7. Sowá(sahwa) 8. Sará

65

24.4 Maç'arak'omá 4 maŋgasha 1.nak'webaça b'aga dabad'ak'w madu bamas'k'anda ajagamatsanaçea? Wotaja kamahwans'ak'wa ŋgashajíl. 2.b'aga d'abad'ak'w maduts womas'ak'ahatsa mad'uma alaŋgasa k'w ka da etadagagats na b'agamá ajagamaçe" ka mahwans'ak'wa maŋgshajíl etajamana tab'aja maŋgashamtsamá ka mazhaça. 3. Açakwe ajad'ak'on mad'uts bamas'ak'ata? Ŋgashajats 4. Na mad'uts bamas'ak'anda jand dídíca etasaga çíílak'wa a wotanea? Emotana ka meta meta ŋgshajats 5. Did íca kamakowan matae madutsa ka du- b'aga e'ab mat'owa mmacamá ( mmbok'oma) kamahonas'ak'wa wota ja ŋgashajíl

Gomat'osha maŋgashilama çaŋgasha 1. Nashamagazhaga ( nashaŋguzhaga) na mas'e baça kadago webaça maákalaŋgasha ájaásígaáçáç? 2. Emaásíja shoka mósímá é'abéa? 3. Gósíma etajagamagasha kamamazhaça níla mas'a magamashamá ŋgashajats 4. Shoka mmbaáné maát'oshamá natsa otsagada na mohok'o gab'as'ana mohotatsa kamatagatsamá átsaka bíkalaga bíoga?

25 Matagasa babá (woba) Fagaák'w dum Emagasák'w gaátagasa alama Gadadá nafac'ak'w aám Maçaragíl taáhaja kacagu Bita etamaí'ana álu Kamad'á kamazhu Nada éélu kac'ab'a Nac'ac'ak'w gaátagá Na hobats daba. Fagaáça éebék'om Mac'a'a mac'ada éé alama Atsaká éémŋgasharats kaámdum

25.1 Maçarak'oma 1. Malak'otsa magamama 1. Mahulasha maálak'otsa baánee etípagék'w níl maákusak'w ŋgasha koljek'w kasaça A. Makala " maçarágíl taáhajá k'acagu " c'agajasana ŋgashamá B. Makala " fagáça éébék'oma mac'agasamá ŋgashajíts? C. Babamá átsaka bakalaga baçagá gasánza kaduma? D. Gataga etatashagok'w maákosak'a ŋgasha átsakaáŋa?

25.2 Maçarak'oma 2. Mazhosha ŋgasha 1. Mahulash çaŋgasha baánéé c'agajasa kamaácalama. Kamaákotsama: maáhésha maakala mátutsa 66

A. Maáhígwá ----G. Áyama---------B. Gunza---------H. Bua---------C. Maáhímá---------I. Maálowa---------D. Sa---------J. Ela---------E. Malétsama---------K. Mówa---------F. Nne'á---------1. Mahulash ça- ŋgashá baánee etícégets níl hobats mak'ota c'agajas ka maázaha ŋgasha. 1. Magasak'oma---------2. Fagák'w---------3. Gaátagasa---------4. D'aba---------5. Babá---------6. C'abá----------

25.3 Maç'arak'omá 3 mak'ota Masanzatsamá ŋgash sa áuka"- yedagazha. Sota' masímahía koc'ak'a tso.  Ŋgash sa nagob'aga etabúŋgasha tso.  Dampek'w ŋgash sa b'aga tso.  Ŋgash sa ngomalea na okgafowa. Namad'ak'wa namaze hosa ... Koc'ak'a mad'abamá mafalush 1. Etamatagatsamá alaça etamalak'ots kaça s'ína at'ojagíl s'eça gashar etamaçawa malak'otsa kolajak'w A. Matashak'w gataja yedagazha nntsea? Maŋgajats kamak'ota lak'ojats nílmas' magamashamá B. Na yedagazha etajagamashana ka meta meta k'otaje ŋarajak'w 2. Nala kagacá etabíç sot'a lak'ojats nala etíga malak'otsa aŋgamajíl. Sot'a 1. Kazhaga emashá emaluŋgwa egumba 2. Díd matá na mat'amak'wa 3. Nilamá aya nak'omá manja 4. Namasík'omá bard'abaga nagor kulíl ñç'ama ard'abaŋgo. 5. Du- sohada etamaç'adíl nnea A. Malak'ojagats ka kamalak'ots sot'a etamatagasama eetamakala kaça meta ka meta alak'ojajats. B. Sot'a matashak'w gataja etíc'aga ka mota mmband maŋgashajíl makotaja lak'ojats níl mas' magamashamá. C. Na k'webaça nago damas'a meta etabajasí sot'a wojage kíl mas' magamashamá alak'ojagats D. Etamatagatsamá alaça alaça kaça janda madada dajak'w.

25.4 Maç'arak'omá 4 maŋgasha Na maholash malak'otsa nala masí dída etabawot kasa wola kamak'ot kolajak'w Masídída  Worá sael manja dá  Worá sael manj dowea ( dagwa)  Bazaŋkwa yalele 67

 

Bazaŋkwa yalele haá Wíçar. Wíçar shok basese k'aŋga b'aga basesa k'aŋga wobak'omá ka maha ç'as' yee.

Masídída  Worá sael manja dá  Worá sael manj dowea ( dagwa)  Bazaŋkwa yalele  Bazaŋkwa yalele haá  Wíçar. Wíçar shok basese k'aŋga b'aga basesa k'aŋga wobak'omá ka maha ç'as' yee. Gasí dagona kagashala  Daya nak'odola dugee  Daya nak'odola daya nak'uja  Nntsa wire daya nabola bewa daya na bola bewa daya nak'oja aba duma nabola bewa daya na k'uja aba hodamá na bola bewa day nak'uja Bagomam Bagom m Bagomam Bagom m.m Masí ala dída Masí batalía Matalí . Matalí manjo dade Matalí. Matalí manjo jamas Aya she nasía Aya she nasígwanja K'aŋak'o obak'omá K'aŋak'o obashashe kamahá b'ahash K'aŋaja bewa ka maha bahash Kasímata kasídu kamaha b'ahash gans'ara ka yawa wogashata luu Gans'ara ka yawa wogashata luu Aka cagomá elo- tasara tsar tsar Masí yagalawea. Nandawe masa uwaíwa Nandawe masa u waíwa Yegalawea shandal oka Yegalawea shanda woka shandal shandl shandal woka Shandal shandal Shandal woka. Masí yamandá ka wobageda  Dalashekwa dalashek'w yamanda  Dalashek'wa dalashek'w wobageda  Yamand. Yamand bísada ( b1samata)  Wobageda. Wobageda bísa bíangwa yamand t'oga b'agawa ka woka shar wobageda t'oga b'agamá ka woka shar A. Shoka masía etíŋgashagats( aluŋgashats) na móa ka mazhaça wotaja tagajats B. Na masí masí ntse magaha baça bajakalaça 68

C.na kwebaça alajasí masían ntse shok masían? D. Nashok masí alajasí na k'webaça ka mazhaça ŋgashajagats níl mas' magamashamá. E. Etamatagatsamá alaça etatagagats ( alatagats) masí dída eetabík'ot níl lorag damagamashamá daja 2. Magaha ala ŋgash sa nntsea " mahons'ajak'w maŋgashajl nagometagwa. Maç'arak'omá 4 Mat'owíl s'ea 9. Ŋgash sa etabaç magaha kakwa níl mas' magamashama ŋgashajíl. 10. Ŋgash sa ka du-dukwa etabatashak'w ( etabaçash) magamaça maŋgashajíl mahwans'ak'wa etajagassak'ona ŋgahajats níl mas' magamashamá. 11. Etamatagatamá etalak'ots ( alalak'ots) kaça ŋgash sa níl mas' magamashamá meta ka meta ŋgashajats. Gomatt'osha maŋgashilama çaŋgasha. 1. Atskaáŋa maákusak'w ŋgasha? 2. E'ábéa mat'ogwa malak'ots maákusak'w ŋgasha? 3. Maákosak'w ŋgasha kamak'ota jajanda kantsaka mmaágamaágíla?

26 Iama eema eema eema Íí'ama íí'ama Etampak'oma amá baámakogá ala naboŋgu bab'oraga ara nílu má'émaratsaŋgo ala madalu Ee'á etamsázatsamá Magaha ka dumá Gashal barahégash eema noka maánasatsa ka oka máshaŋatsa wóré'a etakoga ma'oma noka bí éémagatsa ( mahadama)

26.1 Maçarilama 1 malak'ots magamamá Málak'otsa etígá naba kagaca éehobaça mak'ota kolajak'on makol ŋgsha A. Maákusak'w ŋgashama mada ware'a baŋgashagatsa. B. Makala " naboŋgu kaííla'u " atsakaŋá? C. Wore'a etasazagats kaduma?

26.2 Maç'arilama 2 mazhosh ŋgasha ka mab'al magoho ŋgash 1. Namahulash çaŋgasha ka mab'almagoho ŋgashanabaánéé dajak'w kamagohu ŋgasha A. Etampak'omá B. Magaha C. Etamasázatsamá D. Baŋgwa E. Maánasatsa 2. Ka muhulasha çaŋgsha kabaánéé c'agajasa kamaácalamá 69

A. B. C. D.

K'oba Guílaçá Babá Ílak'wa

Ça ŋgsha etígá nílza " a " ázaájatsa ketígá nílaza "b" kamázaámá A b 1.magaáhamá a. Etamapk'omá 2. Du'a b.bíraga 3. Bagmagatsa c. Ída( dída) 4. Eema d. Gashalama e. Dago'ebama f. Tsá.

26.3 Maáçarílama 3 mak'otama Mahulash maálak'ots baánee kaílakoça wola kamohos'atsa madaja k'otaja níla mas'a magamashama kam mazhaça lak'jats A. Tás maákosak'w ŋgasha etagagá kaáça céjets kotajan mákusak'w magoho ŋgahamá 5 kats 7 B. B'aga nak'webaç1a lak'ojets emac'uwan makusak'w ŋgasha k'otaje C. Kótaje ge'éé maándera ala itíopía

26.4 Maáçirilama 4. Maŋgasha 1. Muhulash maálakotsa banee kamohos'ats kamadaja maŋgashjíl malak'ots t'asa mohs'ats alaça ka mazhaç níl mas'a magamashamá. A. Atsaka'ŋa maákusak'w ŋgasha? B. Ee'aba bít'oga mak'ota maáksak'w ŋgasha?

70