Rembrandt: 500 Görsel Eşliğinde Yaşamı ve Eserleri 9786053320920

Citation preview

REMBRANDT 500 GÖRSEL EŞLİGİNDE YAŞAMI VE ESERLERİ

REMBRANDT 500 GÖRSEL EŞLİGİNDE YAŞAMI VE ESERLERİ

EN ÖNEMLİ 300 ÇALIŞMASINDAN OLUŞAN GALERİ İLE SANATÇININ YAŞAMI VE SANATININ RESİMLİ AÇIKLAMASI

ROSALIND ORMISTON ÇEVİREN : MEHMET BARIŞ ALBAYRAK

TÜRKiYE $BANKASI

Kültür Yayınları

REMBRANDT 500 Görsel Eşliğinde

GÖRSEL KAYNAKÇA Yaşamı

ve Eserleri

Rosali nd Ormiston Orijinal Adı: REMBRANDT His Life and Works in 500 lmages

© Anness Publishing Limited, U.K.. 20 11 Türkiye

yayın

haklan:

© 1ÜRKİYE İŞ BANKASI KÜL1ÜR YAYINLARI, 20 13 / Sertifika No: 29619 ISBN 978-605-332-092-0 Genel Yayın Numarası: 2974 Çeviren: Mehmet

Banş

Albayrak

Editör: Cumhur Öztürk Redaksiyon: Berrin Alpay 1. Basım:

Çin'de

Haziran 2014

basılmıştır.

haklan saklıdır. kaynak göstermek şartıyla yap ılacak kısa alıntılardı şı nda gerek metin, gerek görsel malzeme hiçbir yolla yayı nevinden izin alınmadan ç:oğaltı lamaz, yayımlanam az ve dağıtılamaz. Bu

kitabın

tüm

yayın

Tanıtım amacıyla,

TÜRKİYE İŞ BANKASI KÜLTÜR YAYINLARI İ stiklal Caddesi, Meşelik Sokak, No: 2/4

Beyoğlu 34433 İstanbul Tel. (0212) 252 39 91 Fax. (02 12) 252 39 95 www.iskultur.com.tr

sl=sol,

s=sağ,

ü=üst. a=alt, o=orta

AKG akg-images/:S3a; l 90a; De Agostini Pıct. Lıb: l 37a; Graphische Sammlung Albertina, Viyana, Avusturya: 49; 126ü; British Museum, Londra, İ ngi ltere: 103ü, 2440; Erich Lessing: S9asl, Fitzwilliam Museum, Cambridge, lngiltere: l 86a. l 92ü; Fogg Art Museum, Harvard, ABD: l 86ü; Gemaldegalerie Berlın, Almanya: 70sl; Musee Conde, Chantilly, Fransa: l 69a; N ational Gallery, Londra, İngiltere: 21 Oü; National Gallery of Scotland, Edinburgh, lskoç:ya: l 87a; National Gallery of Victoria. Melboume, Avustralya: 1l Sü; Staatliche Kunstsammlungen, Dresden, Almanya: l BBü; Kunsthistoriches Museum, Viyana, Avusturya: l 73ü; Nationalmuseum, Stockholm, İsveç: l 24ü; Museum Het Rembrandthuis, Amsterdam, Hollanda: 2160; Rijksmuseum, Amsterdam, Hollanda: l SOü, 1760, 227a; Ermitaj Müzesi, St Petersburg, Rusya: 68üs; Staatliche Graphische Sammlung, Münih, Almanya: l 86o; Herzog Anton Ulrich Museum, Bn.ınswick, Almanya: 2 l 3a. Alamy Darmstadt Museum, Almanya: 244ü; Gemaldegalerie Aite Meister, Dresden, Almanya: 1240; Metropolitan Museum of Art, New York, ABD: 204ü, 206ü, 1480; Alberto

~~·t~hi;~J..s~~~~a~~~~i~~~~:7o~1~;~~~: ~;~~i: Bibliotheque des Arts Decoratifs, Pans, Fransa: 38üsl; Fnck Koleksiyonu, New York. ABD: 206ü; Gemaldegalerie Aite Meister, Dresden, Almanya: 132ü; Calouste Gulbenkian Vakfı, Oeiras, Portekiz: ISBü; Ermitaı Müzesi, St Petersburg, Rusya 125; Nanorıal Gallery, Londra. İngiltere: 40. Bridgeman Aite Pinakothek, Münih, Almanya: 13 1a, l 70ü, l 7Sa, 1770, 181 ü, 1820, 238a: Ashmolean Museum, Oxford, İngiltere: 37üsl, 242ü; The Aurora T n.ıst, New York, ABD: 172; The Barber lnstitute of Fine Arts, University of Birmingham, lngiltere: 137, 24S; Bıbliotheque des Arts Decoranfs, Paris, Fransa: 74s, 78a; Bırmingham City Art Gallery, lngiltere: 119ü; British Library, Londra, lngıltere: l 3a; British Museum, Londra, lngiltere: 69as, 2040, 237ü; Buccleuch Dükü Koleksiyonu, Dn.ımlanrig, lskoçya: 2 l 8a; Bunrell Koleksıyonu, Glasgow, lskoçya: 1l Ba; Chatsworth House, Derbyshire, İngiltere: l 29ü, 2 l 6a; Cheltenham Art Gallery & Museums, Gloucestershire, lngiltere: l 2asl; City Art Gallery, Leeds, lngiltere: 61 asi, 89üs, 89a, 1l 2a, 114 (her ikisi), 133 (her ikisi), 1420, l S9ü, l 67a. l 79ü, 196; Sterling & Francine Clark Art lnstitute, Williamstown, Massachusetts, ABD: 222ü, 230ü; The Courtauld Gallery, Londra, İngiltere: 36, 1380; Detroit lnstitute of Arts, ABD: 81 üsl, 1BOa, l 84a; Deutsches Historisches Museum, Berlin, Almanya: 81 a; Dulwich Picture Gallery, Londra. lngiltere: 64, l 42ü, 217; Ulusal Müze, Prag, Çek Cumhuriyeti: Ss; Eglise du Mas d'Agenais, Fransa: 33ü, 166 (her ikisi); Fitzwilliam Museum, University of Cambridge, lngiltere: l 7asl, SOü, 73a, l 64a, l 69ü, 206a, 207ü, 220a, 22S (her ikisi), 242a; Fogg Art Museum, Harvard, ABD: S2, 69ü; Frans Hal Museum, Haarlem, Hollanda: 62, 63ü, 630, 63a, 74sl; Galleria degli Uffızi, Floransa. ltalya: 20, 72ü, 8Sas, l S4a, 203ü, 21 1o, 2 14ü; Gemaldegalerie Berlin, Almanya: l 40a, 1780, l 82ü, l 83a, 234ü; Gemaldegalerie Aite Meister, Dresden, Almanya: 98, 107a, l 30a, 141 ü, l S4ü, l 76a. l 89ü; Gemaldegalerie Aite Meister, Kassel, Almanya: 2. 7a. 17üs, 22, 23a. 2Sasl, 2Sao, S6, 6Süsl, 67asl, 67as, 73üsl, l 20ü, l 23ü, l 23a, l 36ü, 134 (her ikisi). l 3S (tümü), l 36ü, l 44ü, l 46ü, 147, 148 (her ikisi), l 82a, l 83ü, 200ü, 23Sa, 23Sü, 248a; Gemeente-Archief. Amsterdam, Hollanda: 44; Germanisches Nationalmuseum, Nümberg, Almanya: 1OSa; Graphische Sammlung Albertina. Viyana. Avusturya: 37a, 117, l 26a. l 88a; Guildhall Library, Londra, lngiltere: 1670; Hamburger Kunsthalle, Almanya: 43üs, 4Sa, SI a, 83asl, 1l 3a, l 4Sa, l S9a, 233; Harris Museum and Art Gallery, Lancashire, lngiltere: 81 üs; Hunterian Art Gallery, University of Glasgow, lskoçya: 90; lndianapolis Museum of Art, ABD: 102ü; lsrail Müzesi, Kudüs, lsrail: l 60a, l 6Sa, 228ü, 243a; lsabella Stewart Gardner Museum, Baston, Massachusetts, ABD: 32, 1OSü; The lveagh Bequest, Kenwood House, Londra. lngiltere: 197, 21 1ü; jacob Valls, Londra. lngiltere: l 8sl; johnny van Haeflen Gallery, Londra. lngiltere: Ssl, 6a: j Paul Getty Museum, Los Angeles, ABD: 107ü, l 62ü; Art Gallery and Museum, Kelvıngrove, Glasgow, lskoçya: l BSü, 2S 1o; Koninklijk Museum voor Schone Kunsten, Antwerp, Belçika: l 4Sü; Kunsthaus, Zürich, lsviçre: 7ü; Kunsthistorisches Museum, Viyana. Avusturya: 16, 7Süs, 88ü, l 73ü; Kunstmuseum, Basel, İsviçre: 1120; Kupferstichkabinett det Staatliche Museen, Berlin, Almanya: 29a; Lobkowicz Koleksiyonlan, Nelahozeves Şatosu, Çek Cumhuriyeti: 93as; Mauritshuis, Den Haag, Hollanda: I, 8, l 7üsl, 31 ü, 39a, S3üs, 84, 103a. 106a, 1S I ü, l S3 (her ikisi), l S2 (tümü), 21 Oa, 2 l 4a, 2 1Sa. 21 6ü, 2S I ü; Metropolitan Museum of Art. New York, ABD: SSas, 73üs, l 94a, l 96a; Minneapolis lnstiture of Arts, Minnesota, ABD: BSasl, 222a; Belediye Hastanesi, Delft, Hollanda: 39ü; Museu de Arte, Sao Paulo, Brezilya:

12 1a; Musee Cond , Chan tılly, Fransa: 77sl, 77a; Musee de l'Hotel Sandelın. Saınt Omer, rransa: 34asl; Musee de la Vılle de Pans, Muse du Petıt Palaıs, Fransa: 11, 43a, 47üsl, 61 as, 6Sa, 1l 9a, l 39a, 1400, 143 (her ıkisi). l S6a. l 6Sü, l 70a, 171 ü, l 72a, 1BSo, 19 1ü, 203a. 204a. 20Sü, 223 (her ikisi), 226a, 229. (h r ikisi), 23 1 (her ıkısi). 232a, 239ü, 244a. 247 (her ikisı). 249ü; Muse des Beaux-Arts, Lyon, Fransa: 24. 11Oa: Musee des Beaux-Arts, Tours, Fransa: 26; Musee des Beaux-Arts et d'Archeologıe, Besançon, Fransa: 93sl, 94sl. 1600; Musee Bonnat. Bayonne, Fransa: l 99a, 2240, 238ü, 240ü; Musee du Louvre. Paris, Fransa: 60, 1Bü, 2 1ü, 3 1a, 49üsl, SI o. SSasl, S8, 67ü, 69asl, 71a. 7SOsl, B6s, B9üsl, 120a, 121ü, 148a, 1690, l 77ü. l 78a, l B7o, 19 1a. l 94ü, l 99ü, 20 1 (tümü), 202ü, 20Sa, 206a, 209a, 221 a. 2320. 2460; Musee jacquemart-Andre, Paris, rransa: 33as; Museum Boymansvan Beuningen, Rotterdam, 1follanda: 72as; Muzeum Narodowe, Gdansk, Polanya: 91 üs; Güzel Sanatlar Müzesi, Budapeşte. Macanstan: 2320; Museum of Fıne Arts, Houston, Teksas. ABD: l 38a, l 49a; Museum of Fine Arts, Massachusetts. ABD: 102a; Natıonal Gallery of Canada, Ontario, Kanada: 1130; Natıonal Gali ry. Londra, lngiltere: l 2as, 130, 23üs, 420, 48, 49üo, 80ü, 87ü. 11 So. 13 1ü, 132, l 74ü, l 74a, 202a, 2140; Natıonal Gallery of Scotland, Edınburgh. lskoçya: 120; Natıonal Gallery of Victona, Melboume, Avustralya: 27osl, 82a; N ationalmuseum, Stockholm, lsveç: 1O, 72asl, 82ü, 87osl, 106ü, 2 l 2a, 2 190, 240a; N wport Museum and Art Gallery, Galler. 47a: Art Gali ry of New South Wales, Sydney, Avustralya: 2260: Norton Sımon Koleksiyonu, Pasadena, Califomıa, ABD: 21 1a; Norwıch Castle and Art Gallery, lngiltere: BOa; öz 1kol ksiyon: 4, l 4ü, l 4a, 1Sü, l Sa, 190, l 9a, 21 a, 270, 27os, 28 (her ikisi), 30ü. 33asl, 37üs, 38üs, 38a, 4 1Osl, 470s, 490s. S9, 66, 68as, 78ü, 83as, 83ü, BSü, 91a, 92, 94as, 950sl, 950, 970, 108ü, 1080, l 27ü, l 29a, l 30ü, 1460, l 46a, l S60, l S6o. ıssa. ı 61 a, 162a, 1890, 200a, 2200, 246a, 2480, 250a; Pallant House Gallery, Chichest r, lngilt r ; 228a; Prado, Madrid, ispanya: 1900; Pembroke Kontu Koleksiyonu, Wılton House, Wıltshire, lngiltere: 109: Penrhyn Şatosu, Bangor, Galler. 2070; Puşkın Müzesı, Moıkova, Rusya: 42a, 100. 11 Oü. 196ü, 21 Sü, 237a; Rııksmus um, Amsterdam, Hollanda: 57, 75a, 88a, 101, 111 0, l ISa, l IBO, 122a, I SOa, 155 (her ıkisı), l 84ü, 2090, 2120; Royal Acad my of Arts, Londra, lngiltere: 94os: Royal Pavılıon. Bnghton, lngiltere: 3Sa; Rubenshuıs. Antwerp, Bclçıka . 30a: San Diego Museum of Art, ABD: 59as; Sanla Mana d lla Grazıe. M ılano, ltalya: 54; Stadelsches Kunstınstıtut, rrankfurt, Almanya: 53üs, l 63ü; Staatliche Mus en zu Beıiin, Almanya: 1220; Staatlıche Museum, Brunswıck. Almanya: 87as; Ermitaj Müzesi, St Petersburg, Rusya: 41 üs, 550, 61 ü, 71, l 7Sü, 79a, 104, 116, 136a, 1390, 144a, 173a. 177a. 179a, IBOü, 192a, 193 (her ıkisi), 21 BO, 2 l 9a, 224a, 2370, 241 ü, 243ü, 2500; Temple Newsam House, Leeds, lngıltere: 60; Timken Museum of Art, San Dıego, Calıfomia, ABD: 234a; Tafl Museum of Art, Cincınnati, Ohio, ABD: 149ü; Tokyo

~:ı;~~~~~~~~~~~~ı;:.a~~~~;,~~rn~ı~~~:~5ü:

UCL Art Collectıons, Unıversıty College, Londra, lngiltere: 50, 5 1ü, 249a; Van Gogh Museum, Amsterdam, Hollanda: 3, 9SOs; Vıctoria and Albert Museum, Londra, lngıltere:

~~~~~;4K~ı :~~~~u~~~~~f~g~:~:~~!~~~~~~~~s~a:

3Sü, 6Süo, 6Süs, l S I a, 161 ü, 207a; Wallraf-Richartz Museum, Köln, Almanya: 86sl, 221 O; Westminster Dükü Koleksiyonu, lngıltere: l 42a, 157; Worcester Art Museum, Massachusetts, ABD: 21 o: Yale Centre for Bnush Art, ABD: 79ü. Corbis © Francıs G. Mayer. 33as. 2230; © Adam Woolfrtt, 450sl; Philip de Bay: 76; Floris Leeuwenberg: 93; Gemaldegalene, Berlın, Almanya: 40; lsabella Stewart Gardner Museum, Baston, Massachusetts, ABD: 128 (her ikisi); M tropo lıtan Museum of Art, New York, ABD: 181 0; özel koleksiyon: 46. 70; Paul Getty Museum, Los Ang les, ABD: l 85a: Rııksmuseum, Amsterdam, Hollanda: 41 a, 227ü; Sergıo Prtamıtz: 96a. Mary Evans l 24a. Photo 12 Bn.ınswıck, Staaliche Museen: 87os; Gemaldegalene, Berlın, Almanya: 168; Calouste Gulbenkıan Vakfı, Oeıras, Portekiz: 2S I a; Rembrandt Evi Müzesı, Hollanda: l 63a; Rıjksmuseum, Hollanda: l 27a. Superstock © image broker.nel 96üsl; ©Age footstock: 97a; Rijksmuseum, Hollanda: 11 lü; British Museum, Londra, lngiltere: l 9S; Gemaldegalene, Dahlem-Berlin. Almanya: 236; Berwick ve Alba Dükü Koleksiyonu, Madnd, ispanya: l B9a; Gallery of Art, Washıngton DC. ABD: 14 1a; Calouste Gulbenkian Vakfı, Oeıras, Portekiz: 25 1a; Robert Harding Pıcture Library: 91 üsl; lsabella Stewart Gardner Museum, Boston, Massachusetts, ABD: 171 a; Metropolıtan Museum of Art. New York, ABD: 239a; Rııksmuseum. Amsterdam, Hollanda: 2060, 227a, 24 1a; Staatsgalerie, Stuttgart, Almanya: 112ü; Ermitaj Müzesi, St Petersburg, Rusya: 181 a. 213ü.

İÇİNDEKİLER

Giriş

6

REMBRANDT: ZANAATKAR, RESSAM, GRAVÜR USTASI

8

BİR RESSAMIN HAYATI

10

ZAFERLER VE SORUNLAR

56

GALERi

98

1620- 1630

100

163 1-1648

116

1649-1 66 9

196

Dizin

252

GİRİŞ Olağanüstü ressam Rembrandt van Rijn, yalnızca geniş bir yelpazeye sahip rağbet gören

eserleriyle değil , yüzyıllar boyunca Avrupa lı san atçıları etkileyen asli unsurlardan biri olm asıyla da 17. yüzyılda Felemenk Cumhuriyeti 'nin sanatına damga vurmuştu r.

Hollandalı ressam Rembrandt van Rijn'in sanatını değerlendirmek için, onun çok sayıda ürettiği deseni, gravürü ve resmi incelemek gerekmektedir. Yaşamöyküsü ise hayli karmaşıktır.

BELGELER VE MEKTUPLAR Rembrandt'ın bilinen yalnızca dokuz mektubu vardır ve bunlan n çoğu da aynı hamiye yazı lmıştır. Öbür kişisel belgelerin arasında, üzerinde çalıştığı işlerle ilgili notlar vardır. Mektup ve notlan n fazla olmaması, o dönem için olağandı şı değildir. Felemenk sanatçılar Jan Steen, Jacob van Ruisdael ve Frans Hals'ı n tek bir mektubu bile yoktur. Rembrandt'ı n kendi yazı lan nı n fazla olmaması na karşın elimizde, vaftiz törenleri, cenazeler, ev alı mı, mal satı mı ve hacizlerle ilgili 500 kadar resmi belge bulunmaktadır. Hollanda arşiv, galeri ve müzeleri, özellikle Rembrandt'ı n sanat eserlerinin kökeniyle ilgili önemli birincil kaynaklan bünyelerinde bulundurmaktadır. İkincil kaynak olarak, Christopher White, Seymour Slive, Svetlana Alpers, Gary Schwartz ve Simon Schama gibi Rembrandt araştırmacı lan nı n yaptığı çalışmalar, 17. yüzyı 1Felemenk Cumhuriyeti'nin dünyasını bize sunarak, Rembrandt van Rijn'in yaşamı ve eserlerini derinlemesine inceleme şansı vermektedir. BAGIMSIZ BİR ÜLKE Rembrandt'ı n 1606 y ı lında doğumundan kısa bir süre sonra, 1609-

Yukanda sağda: Hollanda ve İspanya arasındaki 1609 ateşkesinin alegorisi,

I 6 I 6, Adriaen Pietersz van de Venne ( 1589-1662), panel üzerine yağlı boya. Sağda: Arkada Bir Değinmen ve Bir Kayıkta Büyükbaş Hayvanlarla Nehir Ağzı,

I 64 5 civan, Sa/oman van Ruysdael ( 1600-70), panel üzerine yağlı boya.

1621 arasında süren "On İki Yı Ilık Kuzeydeki birleşik Felemenk eyaletlerinin, güneyde, İspanya kontrolündeki eyaletlerden bağımsı zlı klan nı kazanmaya çalıştı klan savaşı durduran bir ateşkesti bu. Ateşkes, Felemenklerin, Kral il. Felipe ( 1527-98) liderliğindeki İspanya'ya karşı Hollanda'nı n 17 eyaletinin tamamında başlattığı isyanla patlak veren "Seksen Yı 1 Savaşı "nı n ( 1568-1648) ortasında başlamıştı. il. Felipe, güneydeki eyaletleri yeniden ele geçinmişti ama Oranje Prensi 1. Willem 'in ( 1533-84) önderliğindeki Kuzeylilerin kahramanlığı yla, 1648 yılında tam Ateşkes" başlamıştı :

bağımsızlık kazanılmıştı. İspanya Ordusu'nun kovu lmasıyla, artık kuzeydeki yedi eyaletin Felemenk Cumhuriyeti'ni kurması önünde bir engel kalmamıştı.

HOLLANDALI PROTESTANLAR l 609'daki ateşkes ve l 648'deki Münster Barış Antlaşması 'yla Kuzey Hollanda' da kurulan topluluk, İspanya yönetimindeki Katolik güney eyaletlerinin tersine, orta sınıf ~rotestanlardan oluşuyordu. Yüz yı 1 kadar önce, Alman rahip Martin Luther'le ( 1483- 1546) 15 l 7'de başlayan Protestan Reformu hareketi ve ona karşı Roma Katolik Kilisesi tarafından

GİRİŞ

)oğda: Haarlem Kırsalında lşıyan Arazi,

16 70, Jacob van Ruisdae/ ( 162819-82), tuval üzerine yağlıboya. l 'ı4S 'te başlatılan Katolik Reformu lı.ııeketi, 16. ve 17. yüzyılda Avrupa'da ı 1111 kökenli çatışmalara yol açmıştı.

f ı ızey Avrupa'da, Luther ve John ı ılvi n ' in ( 1509-64) takipçileri l 'ı ı lestanlıgı yaymaktaydı . Kalvinizm, f ılı-,e lerdeki dini tasvirlerin yok t lılmes ine yol açtı. Rembrandt'ı n ı. ı~dugu dönemde, Hollanda Protestan 1 ılı•, si, Katoliklere karşı hoşgörülüydü; 1 ılolikler, kamu işl erinde görev ıl.ıııı ıyorlardı ama özel şapellerde dini ı ı~ lerini yerine getirebiliyorlardı. 1 ı ·ı nbra ndt'ı n ailesi de, bu hoşgörünün ı ömegiydi. Babası reformcu l 'ı lı •stan, annesi ise Katolik'ti.

ı ııcJa sağda: Gözleri Gölgeli 1 ı ı ıbra ndt Portresi, / 628 sonrası,

1\

I

ııı/ııandt

Harmensz van Rijn Atölyesi. ALTIN ÇAG

r ııi kurulan Cumhuriyet'te ekono11, orta sı nıf toprak sahıpleri ve tücıı l,ırdan oluşan idare meclisinin lıminde eşi benzeri görülmedik k ılde büyümeye başlamıştı. Bu ı yOmenin gerçekleştiği 17. yüzyıla, ltı ıı Çağ denmektedir. Yeni kuruı 'yaletler, Karayipler'e, Afrika'ya, y l.ın'a (Sri Lanka), Uzak Doğu'ya d ır tıcarete başlamıştı ve bunun ıı ıtıcu nda büyük bir refaha ve istikıı ı kavuşmuşlardı. Amsterdam, v ıpa'nı n bankacılık başkenti ı rnı lu. Nakrtsız para transferi tücı ı 1 . ıı ı n, ticaret adamlarının ve ı lı ı ı mc ı ları n ilgisini çekiyordu. u ıııhudyet ayrıca, Protestan ve l ıli~ reformlarından sonra kendi ı ıl~ ı IPrindeki zulümden kaçan dini ı ı ı nacıla ra da kapısını açı yordu. ıı ı ı ınsa nlan, Leıden'deki ünıversi-

.ıkı n Jı 1ı ı ı

ediyordu.

Yazarlar,

özgürlüğün tadını ı.

çıkarı­

Tecımsel büyüme,

yenı

ı ıınh u ı ıyet'te, sanatın da can lanı

rı ı sağlamıştı.

7

Rembrandt: Zanaatkar, Ressam , Gravür Ustası Usta ressam, tasan mcı ve gravür ustası Rembrandt Hanmenszoon van Rijn'in olaylı yaşamöyküsü,

Felemenk sanat pazarının 17. yüzyıldaki canlılığını ve çeşitliliğini de yansıtır.

Rembrandt, genç ve tecrübesiz Felemenk Cumhuriyeti'nin İ spanya'yla yaptığı Seksen Yı

1

Savaşı 'nı n tam ortasında doğmuştur. Savaşın Münster Barış Antlaşması 'yla sona erdiği

l 648'de kı rklan ndadı r. Savaş ve sonunda gelen barış, onun sanatçı yaşamı nı derinden etkilemiş

gibi gözü~memektedir. l 630'1arda parlayan şöhreti ve evliliğinden sonraki yinmi yı 1,

kraliyet hamiliğini, zengin kesimden müşterileri, pek çok öğrenci ve çıraktan oluşan okuluyla atölyesini beraberinde getinmiştir. Kansı Saskia'nı n l 640'taki ölümüyle, harcamalarının kontrolünü kaybetmiş, sonunda evi ve mülkünü satmak zorunda kalarak yoksu lluk sınırı na gerilemiştir. Nikahsız eşi şeye

Hendrickje ve oğlu T itus'un yardı mlan yla, kendini toparlamış ve her

yeniden başlamıştır.

Solda: Otoportre, 1669, tuval üzerine Den Haag, Hollanda.

yağlıboya,

Mauritshuis,

Bı r Ressamın Hayatı

Rembrandt van Rijn'in l 606'da doğumu, Hollanda'da sanatın canlandığı ve daha sonra Felemenk sanatının Altın Çağı olarak nitelenen 1600-1700 döneminin başı na denk gelmektedir. Sürekli İspanya ile savaşta olunsa da, yeni bir Cumhuriyet kurulmuş çoğalmıştı.

ve birleşik eyaletlerdeki yaşam ı hevesle betimleyen sanatçılar da Felemen k Cumhuriyeti'nin Protestanlı ğı benimsemesiyle, daha önce

sanatçı lan n başlıca

ekmek kapısı ve hamilik alanı olan altar resimleri, dini heykeller

ve freskler yapı imasından vazgeçilm iştir. Bunun yerine, zengin patronlardan el işçi lerine kadar, portreler, manzaralar, natürmort eserlerin talep edildiği bir sanat

pazan oluşmuştur. Düzenli kurulan sanat pazarlan nı ve yı Ilık sanat fuarlarını ziyaret eden insanlar resimler, gravürler ve desenler arayarak, yerel sanatçılara yatın m yapma peşindeydi.

Yukanda : Değirmen , 1641, gravür. Solda: Otoportre, 1630 (yüz detayı), bakır üzerine

yağlı boya.

12 BİR RESSAMIN HAYATI

REMBRANDT'IN HOLLANDA'SI 17. yüzyıl Hollanda resmi, özellikle de Protestan kuzeyde, şehirdeki gündelik yaşama odaklanarak daha çok pazardaki halkı , kırlık manzaranın güzelliğini ve denizi betimlemiştir.

17. yüzyı 1 Hollanda'sı nı yansıtan resimler, genel olarak, pazarlarda toplanan, kışın donmuş göllerde kayan, yürüyen ya da günlük işlerine giden insanlan gösterir.

HOLLANDA YAŞAMINDAN KESİTLER İngiliz gümrükçü John Evelyn ( 1620- 1706), 1641 'de, Delft, Den Haag, Leiden, Utrecht ve Rotterdam dahil olmak üzere pek ç:ok Hollanda şehrini gezmiştir. Günlügüne yazdıklan, Hollanda'daki yaşamın farklı yanlan nı ortaya sermektedir. Evelyn, 26 Temmuz günü Delft'ten Den Haag'a giderken şöyle yazm ıştır. "Yolda, nehir kenan ndaki tecrit barakalan nda yaşayan bir sürü zavallı cüzamlı gördüm. Benim gibi yolculara boş kutular uzatarak para dileniyorlardı. " Çocuklar, Almanya ve Flandre'de yetimhanelerden ya da fakir evlerden alın ı yor ve degirmenlerinde ç:alışmalan için zengin Hollandalı ailelere veriliyordu. Kayıtlara göre, Liege'deki bir

çal ı şmalan için 4000 kadar çocuk

işadamı, Leiden'deki degirmenlerde

betimleme ugraşına baglı olarak, Hollanda'daki gündelik yaşamı

bulmuştu. Zengin ve fakir arasındaki uçurum korkunç: boyutlardaydı.

betimleyen görsellerle doluydu. Ahlaki öyküler revaçtaydı. Evelyn, tam da yı Il ık

HOLLANDA SANAT PAZARLAR! H ollanda sanat pazarları, sanatçı lan n kırsalda ve kasabada yaşayan ları

Aşağıda: Kız ve Erkekler İ çin Okul (Köy Okulu), )an Havicksz Steen ( 162516-79),

1670 civan, tuval üzerine

yağlıboya.

Aşağıda: Bir Flaman Fuan,

lsaac C/aesz Swanenburgh, (1537-1614), 1602.

Yukanda: Oude Kerk'in İçi, Amsterdam, 1660 civan, Emanuel de Witte (y. 1617 -92), tuval üzerine yağlı boya.

REMBRANDT'IN HOLLANDA ' SI 13

Sağda: Delft'te Bir Ev Avlusu,

Pieter de

Hooch, 1658. sanat fuarın ı n yapıldığı 13 Ağustos 164 1'de Rotterdam'a vardı. Pazarı gözlemleyen Evelyn şöyle yazar: "Etrafta o kadar çok resim (özellikle manzara ve gülünç temsiller olan esprili resimler) va rd ı ki, şaşkına dönmüştüm. Bazılarını .atı n alıp İngiltere'ye gönderdim ... " Ya kın zamanda yap ı lan çalışmalara göre o dönemde, sanatçıların üye olduğu Aziz Luka Loncası'na bağl ı 650-700 ' ıva rı nda tanı nan sanatç ı vardır. Buna lıır de sanat simsarları için kayıt dışı \.ı lı şan s anatçı l arı ve henüz loncaya 1 ıydo lmamış çırakları da eklediğimizde , 11.ılya'daki sanatçılardan daha fazla sayı ya ı ıl,ış ı lmaktad ı r. Bu döneme ait pek çok

MICHELANGELO MERISI DA CARAVAGGIO Re mbrandt'ın yaşadığı dönemde Felemenk resim üslubuna, İtalyan sanatç ı Michelange/o Merisi da Caravaggio ( 157 1- 161 O) hakimdi. Natürmorttan tarihsel resme kadar, onun güçlü chıa­ ı oscuro tekniği görülmekteydi. ravaggio, 1592'den, tartıştığı birkişi­ yı öldürmesi yüzünden şehri terk etmek orunda kaldığı 1606 yı lı na kadar J\oma'da kalmıştı. Şehir görkemli ( .aravaggio resimlerine ev sahipliği yapıaktadı r; Vatikan Müzesi'nde ve 1 rghese Galerisi'ndekiler, özellikle San l ı J igi dei Francesi Kilisesi'ndeki Aziz

atto'yo Çağrı

bunlardandır. Sanatçının

resimlerine, seyahat ettiği yerleri rastlanabilir. Örneğin, Malta, /.ıl l etta'daki St John Katedrali'nin özel ıpelinde bulunan, soluk kesici Vaftizci cılıyo'nı n Başının Vurulması gibi. Yoğun rl ıioroscuro uygulaması ve renk paleti ·umuyla kendini belli eden .ı vaggio'nun sanatının 17. yüzyılın 1 ı lanndaki Hollandalı takipçileri, onun ı lışmala rını incelemek ve Orazio ı .c•ntileschi ( 1563-1639), Carlo ıı . ıceni ( 1579-1620) gibi öğrencileriyle ıl ı şmak iç:in sık sık İtalya'ya gitmişler­ lır Caravaggio'nun düsturu "doğayı ı 1 ", Hollandalı "Caravaggiocular" taralı rıcl,ın da benimsenmiştir.

Felemenk ya pıtında üslup ve kompozisyon değişmiştir. Bunun nedeni, l 620'1erde italya'ya giden bir grup sanatçı nın, İtalyan sanatçı Michelangelo da Merisi Caravaggio'dan ( 1571 - 161 O) etkilenmesidir.

b,ışka


-

I

"µ._ t:,.';J:FtC:H ·

Saskia Portresi, 1633, panel

izleyiciye dönük olarak

üzerine yağlı boya, Gemaldegalerie Aite Meister, Kassel, Almanya, 52,5 x 44,5 cm

betimlenmiştir. Çapkın ve çekici bir şekilde bakarken başını hafifçe egmektedir. Büyük şapkasının siperliginin

gölgesi gözlerine Saskia'nı n büst portresi

düşmektedir. Şapka büyük

evliliklerinden önce yapılmıştır. Kompozisyon, resim alanını kaplamaktadır.

bir tüyle süslenmiştir. Omuzdaki dekoratif detaylar da açıkça gönülmektedir.

Saskia profilden, yüzü

Prenses Ama/ia van So/ms Portresi (Saskia van Uy/enburgh Portresi olarak da bilinmektedir), 1632, Musee Jacquemart-Andre, Paris, Fransa, 68,5 x 55,5 cm, RHL

van Rijn 1632

şeklinde

imzalanmıştır

Tarihçiler bunun Oranje Prensi Frederik Hendrik'in

kansı Amalia van Solms'a

( 1602-75) mı yoksa Rembrandt'ı n kansı Saskia

van Uylenburgh'a mı ait oldugu konusunda kararsızdır. Amalia van Soms porselenden resme dek sanat eserleri toplayan doyumsuz bir koleksiyoncuydu. Rembrandt'ı n 13 resmine sahipti.

Masa

Başındaki

Adamın

Genç Portresi, 163 1, tuval

üzerine yağlı boya, Ermitaj Müzesi, St. Petersburg, Rusya, 104 x 92 cm

163 1 tarihli resme RHL

sanki görünmeyen bir kişinin

imzası atılmıştır. Profilden

farkı na vardığı na işaret

betimlenen kimliği bilinmeyen model masasında oturmaktadır. Yüzü izleyiciye dönüktür ve yüz ifadesi,

etmektedir. Bir şey yazmaya hazır halde betimlenmiştir. Yazdığı kağıt, bir destek üzerinde duran, açılmış

büyük bir kitabın üzerindedir. Görünmeyen bir kaynaktan gelen ışık adamın yüzünü, büyük fi rfi rlı yakayı ve kitabın sayfasını aydınlatmaktadır.

126 GALE Ri

Baldassare Castiglione Raffaello'dan esinle, 1639: hazır kahverengi kağıt

üzerine kahverengi mürekkep ve beyaz tuşe , Graphische Sammlung Albertina, Viyana, Avusturya, 16,3 x 20,7 cm

l 630'da Rembrandt'ı n önemli rakiplerinden Peter Paul Rubens ( 1577_1 640) _Raffaello'nun

Baldassar~

Castıg/ıone'sinin ( 1528 civan)

bir kopyasını yapmıştır. , Rembrandt'ı n eskizi ( Raffaello nun orijinal resminin çabuk yapılmış bir kopyasıdır. Rembrandt resm. l 639'da, zengin koleksiyoneri Alfonso Lopez'e satılmadan önce bir müzayedede görmüştür.

Amsterda~

B_ir Fil, 1637,

kağıt üzerine

sıyah tebeşir, Graphische

Sammlung Albertina, Viyana, Avusturya, 23 ,S x 35,4 cm Tebeşirin dokusu, filin kın şık densı ve yuvarlak gövdesini detaylı bir şekilde

betimlemeye imkan s~ğl~mı ştı r. Bu, Rembrandt'ı n gunumüze kalan dört fil çalışmasından biridir ve en ustalıklı olanıdır. Filin gövdesi resım alanını kaplamaktadır. Canlı modelden olduğu

kadar, Amsterdam'ı ziyaret eden gezici bir gösterinin fili olan Hansken'in resi.mlerinden yararlanılarak betımlenmektedir.

Rembrandt onu çizdiğinde Hansken yedi yaşındadır.

1 6 3 1 - 1 6 4 8 127

Pervaza Dayanmış Şekilde Otoportre, 1639, (iki versiyon), asit oyma ve kuru kazıma, British Museum,

Londra, İngiltere,

20,5 x 16,4 cm , Rembrandt f 1639 şeklinde sol üst köşesi imzalanmıştır

Rembrandt'ı n bu çalışmayı ya ptı ğ ı sıral arda,

Tiziano'nun (1487 civan-1576) 1510 tarihli Bir Adamın Portresi, Amsterdam'da Alfonso Lopez'in koleksiyonunda bu l unmaktad ı r. Tiziano'nun yapıtından haberdar olan Rembrandt kendisini

Maria Trip'in Portresi, 1639, panel üzerine yağlı boya, Rijksmuseum, Amsterdam, 107 x 82 cm,

1639

Rembrandt f.

şeklinde imzalanmıştır

Bu, zengin Amsterdamlı tüccar Al otta Adriensdra'nı n 20 yaşındaki kızı Maria T rip'in etkileyici bir portresidir. Kızın zarif hatlan, yüzüne düşerek güzel gözleri vurgulayan yumuşak ışıkla ifade edilmiştir. Işık, inci kolyesinin pan ltı sı nı, damla biçimli küpelerini ve inci bi lekl iklerini aydınlatmaktadır. Elbisenin gösterişi, dantel şal yaka ve manşetlerle pekiştirilm iştir. Maria T rip'in sol eli bir kabzanın ucuna dokunmaktadır. X ışı n l an yla yapı lan inceleme, Rembrandt'ı n kabzayı resmin boyu kadar uzun yaptığını ama daha sonra kısalttığı n ı göstermektedir.

gösterişli kadife kepiyle 16. yüzyı 1 Rönesans

elbisesi içinde betimlemiştir. Sol omzu ve dirseği pervazın üzerinde, izleyiciye dönüktür. Kompozisyon, Tiziano'nun yapıtını ve Raffaello'nun ( 1483-1520) Ba/dassare Castig/ione'sini ( 1528 civan) andın r. Raffaello'nun yapıtı, l 639'da Amsterdam'da açık arttırmaya çıkan lmı ş ve Lopez tarafından 3500 guldene satın alınmıştır. 1639 tarihl i bu otoportre her iki yap ı ttan da izler taşımaktadır.

128 GALERİ

Siyah Elbiseli Adam ve Kadın ya da }an Pietersz Bruyningh ve Karısı Hillegont Pietersz Moutmaker, 1633, tuval üzerine yağlıboya, lsabella Stewart Gardner Museum, Baston, ABD, 131 ,6 x 109 cm Bu büyük çift portrenin Mennonit vaiz, kumaş tüccarı ve sanat koleksiyoncusu jan Pietersz Bruyningh'e ait oldugu düşünü l mektedir. Adam ortada, solundaysa karısı Hillegont, dörtte üç profilden oturur pozisyonda betimlenmiştir.

X

ışınları yla

yapı lan

inceleme, iki figürün ortasında bir oglan çocugunun oldugunu göstermektedir. Çocuk büyük olasılıkla zamansız ölümü nedeniyle resimden silinmiştir. Soldaki sandalye, çocugun eksikligini temsil ediyor olabi lir.

Siyah Elbiseli Adam ve

Kadın

ya da )an Pietersz Bruyningh

ve Karısı Hillegont Pietersz Moutmaker, 1633, (detay), tuval üzerine yağlıboya , lsabella Stewart Gardner Museum, Boston, ABD, 13, 1 x 10,7 cm Siyahlar içinde bir kadının baş ve üst gövdesinden detay. Kadın, büyük olasılıkla kum;:ış tijccarı Jan Pietersz Bruyningh'in karısı Hellgont'tur.

1 6 3 1- 1 6 4 8

Doğu

Elbiseleriyle Bir Adam Yakalanan Uzziya) ,

(Cüzama

1635, ahşap panel üzerine yağlıboya, Chatsworth

House, Derbyshire, İngiltere, 103 x 72,4 cm,

1635

Rembrandt f.

şeklinde i mzalanmıştır

Baz ı araştırmacılara göre bu portre olağanüstü askeri zekaya sahip olan ama mağrur ve kibirli Kral Uzziya'yı (2. Tarihler 26: 18-29) betimliyor. Kral, yal nızca rahiplerin işi olan tap ı nak sunağ ı nda tütsü yakmakta ı srar etm i ş ve sonunda cüzama yakalanarak ölmüştür. Model, şık bir kaftan ve görkemli bir san kla oturur pozisyondadır. Bunlar büyük olasılıkla sanatçının kostüm koleksiyonunda yer almaktadır. Bu portrenin pek çok kopyas ı günümüze ka l mıştır.

Altın Tartıcısı )an Uytenbogaert, 1639, kuru

uçla asit oyma, (iki versiyon), özel koleksiyon,

26,8 x 22, 1 cm Rembrandt burada "altın tartıcı sı" Jan Uytenbogaert'i kal ı n bir elbise içinde otururken betimliyor. Masada büyük bir terazi ve kitap desteği üzerinde aç:ı k bir kayıt defteri bulunmaktadır.

Uytenbogaert bir kese parayı tartıp deftere kaydettikten sonra önünde diz çökmüş yardımcısı na uzatıyor. Sol arkada bir kadın ve bir erkek figür ellerinde para keseleriyle kapı da beklerken Uytenbogaert'e doğru

Uytenbogaert'tir. İkisi büyük olasılıkla, Uytenbogaert Leiden'de 1626-32 tarihlerinde hukuk okurken tanışmış l ardı. l 638'de Uytenbogaert Amsterdam'da, "Ulusal Vergi Toplayıcı" pozisyonuna kadar yükselmişti. Bu oymanın yapıldığı yıl olan l 639'da Uytenbogaert, Rembrandt'ı n iki yapıtı için hala para ödememiş olan Prens Frederick Hendrik'in ödeme yapması için Rembrandt adı na aracı olmuştur. Breestraat'taki yeni evinin depozitosunu ödeyebilmek için Rembrandt'ı n bu paraya ihtiyacı vardır. Baskının bakır levhası l 760'a kadar Uytenbogaert ailesinde

bakıyorlar. "Altın tartıcısı",

kalmıştır. "Altın Tartıcı sı"

Rembrandt'ı n bir arkadaşı

adı 18.yüzyı lda verilmiştir.

o lan vergi top l ayıcısı Jan

129

130 GALERİ

Protestanların Vaizi )an Uytenbogaert'in ( 155 7-1664) Portresi, 1635, kuru uçla asit

oyma ve çukur baskı, (dört versiyon), özel koleksiyon, 22,7 x 18,5 cm

Bu portre, oval biçimde ve asit oyma baskı olarak üretilmiştir. Gravürün bu dördüncü versiyonunda asit oyma yöntem iyle Uytenbogaert'in yan m boy figürünü çerçeveleyen perdelere daha koyu gölgeler eklenmiştir. Uytenbogaert önünde açık, büyük bir kitapla kazı ma

oturmaktadır. Yanında başka

kitaplar da vardır. Bu portre yapı ldığı nda Uytenbogaert 78 yaşı ndadır.

Portrenin altındaki metin Uytenbogaert'in 16 1S'de dini hoşgörüsüzlük yüzünden sürgün edilişi ve sonra Den H aag'a dö n üşü n ü an l atmaktadır.

Rembrandt ve SaskiaTaverna' daki Savurgan Oğul Benzetmesi, 1635 civarı , tuval üzerine yağlıboya , Gemaldegalerie Aite Meister, Dresden, Almanya, 161 x 131 cm Rembrandt'ın Saskia ile olan bu portresi, yaptığı en büyük otoportredir. İşlerinin çok iyi gittiği bir dönemde yapı lan resmin konusu a l ışılmadıktır. Kendini, Luka 15: 1 l -32'de geçen "savurgan oğul" olarak bir genelevde "fahişeyle" betimlemiştir. Daha önce resimdeki çiftin ortasında bulunan "madam" silinmiştir. Saskia, Rembrandt'ı n dizlerinde oturmaktadır. Rembrandt kendisini Van Rijn ai lesinin savurgan oğ l u olarak m ı betimlemektedir? Çift, izleyiciye dönmüş, Rembrandt kadehini seyirciye kal dırmaktadır.

1631-1648 131

Aechje Claesdre'nin Portresi, 1634, meşe panel üzerine yağlıboya, National Gallery,

Londra, İngiltere,

71 , 1 x 55,9 cm, Rembrandt

1634

f.

şeklinde imzalanmıştır

Aechje Claesdre 83 yaşındayken Rembrandt tarafından bir portresi yapılmıştır. Kendisi Rotterdamlı bira imalatçısı Jan Dammaszn Pesser'in dul karısı dır. Oğl u Direk Jansz Pesser ve karısı, bu portren in yapıldığı yı 1 Rembrandt'a başka bir resim siparişi vemıişlerdir. Aechje'nin portresi için Rembrandt, elbisenin en koyu halini ve yakayla başlığın en saf beyaz halini ortaya çıkartan, sevdiği şistli kömür boyayı ku ll anm ı ştır.

Doğu Adamın

Giysileri İçinde Bir Portresi, 1633, panel

üzerine yağlı boya, Aite Pinakothek, Münih, Almanya, 85,8 x 63,8 cm,

Rembrandt

f.

1633

şeklinde

imzalanmıştır

Resim büyük olasılıkla İncil'den bir karakteri betimliyor. Yarım boy portre, nüfuz sahibi bir adamı, doğu giysileri içinde dörtte üç profilden gösteriyor. Rembrandt, yaşlı adamın giyd i ği mücevherlerle kap l ı sarığı ve küpeleri özellikle vurguluyor. Altın işlemeli ve zincirli pelerin, omzunda asılı duruyor. Sol elinde, törenlerde ku llanı lan oyulmuş bir asa taşıyor. Rembrandt, koleksiyonunda pek çok doğu giysisi bulundurur ve resimleri için kullanırdı.

132 GALE Ri

Rembrandt ve SaskiaTaverna'daki Savurgan Oğul Benzetmesi, 1635 civarı (Saskia'nı n detayı), tuval

üzerine yağlıboya, Gemaldegalerie Aite Meister, Dresden, Almanya, 161 x 131 cm

Bu detayda Rembrandt, yeni eşini nazik, çekici ve zarif bir ifadeyle "savurgan Rembrandt"ı n "fahişesi" olarak betimliyor. Kendilerini neden böyle betimledigi bir sırdır ama beraberliklerinde mutlu olduklan bellidir. İzleyiciye dogru dönen Saski a' nı n baştan çıkan cı bir ifadesi vardır.

Pastoral Kostümlü Saskia van Uylenburgh, 1634-5, tuval üzerine yağlıboya, National Gallery, Londra, İngiltere, 123,5 x 97,5 cm

Saskia burada el indeki çiçek buketiyle, Roma'nı n bahar, bereket ve çiçek t ann ças ı nı temsil etmektedir. Giysisi o dönemde Amsterdam'da ortaya ç ıkan pastoral modasını yansıtmaktadır.

Rembrandt onu kırsa l bir arka planda, genç bir tannça olarak betimlemektedir. l 620'1erd e H ollanda toplumunda pastoral türe olan ilgi önce pastoral oyun lan n kostümleriyle popüler olmaya başlamış, sonras ınd a sokaklara sı ç:rayarak kırsal yaşama dair romantik ideali hayata geçinmişt i r.

1 6 3 1- 1 6 4 8

Savurgan

Oğlun Dönüşü,

1636, kağıt üzerine mürekkep, City Art Gallery, Leeds, İngiltere, 15,6 x 13,6 cm

Bu çalışma, Rembrandt'ı n

Rembrandt ve Sask.iaTavema'dak.i Savurgan Oğul Benzetmesi portresinden oldukça farlklı dır. Taverna portresinde "oğul", ailesine dönmeden önce dünyevi zevklerin tadını çıkarmaktadır. 1636 tarih li bu çalışma ise Rembrandt'ı n, oğlun pişmanlığı ve babanın affedişinde, insanın şefkatini

ustaca göstermesine bir örnektir. Bu dokunakl ı desen ve daha sonra 1668-9 tarihli resim, Rembrandt'ı n dini inancını açığa vurur.

Aziz Stephanos'un Taşlanması, 1635, asit oyma

(iki versiyon), City Art Gallery, Leeds, İngiltere, 9,5 x 8,5 cm, Rembrandt

1635

f.

şeklinde imzalanmıştır

Rembrandt burada l 625'te resmini yaptığı konuya geri dönmektedir. Gravür ortadaki karakterlere odakl anır. Konu, Elçilerin İ şleri 7:58-60'ta an l atı lan öyküden alınmıştır. İlk Hı ristiyan şehit Aziz Stephanos'un, acımasız kalabalık tarafından

taşlanarak öldünüldüğü vahşi

ve dokunaklı sahne betimlenmektedir. Kompozisyonun merlkezinde açık alanda dizleri üzerine çökmüş Stephanos sersemlemiş bir ifadeyle kolunu uzatmış izleyiciye bakmaktadır.

133

134 GALE Ri

Kırmızı Şapkalı

Saskia

Portresi, 1633-4, panel üzerine yağlı boya, Gemaldegalerie Aite Meister, Kassel, Almanya,

99,5 x 78,8 cm Saskia'nı n

elbisesinin ve renkleri

şapkasının canlı

Rembrandt'ın nişanlısının olağanüstü

bu portresini daha da

zenginleştirmektedir. Kadının saçı,

boynu ve bilekleri mücevherlerle kaplıd ı r. Başa nazikçe oturtu lan gösteriş l i bir şapka göz al ı cı tüylerle kaplıdır. Dörtte üç boy portre profıldendir. Sağ omzuna atı lan şatafatlı kürk kopçayla tutturulmuştur. Bu kürk resme sonradan eklenmiştir. l 652'de Rembrandt resmi, arkadaşı ve işvereni Jan Six'e satmıştır.

Kırmızı Şapkalı

Saskia

Portresi, 1633-4, (elbise detayı), panel üzerine yağlıboya, Gemaldegalerie

Aite Meister, Kassel, Almanya, 99,5 x 78,8 cm Saskia' nı n kırmızı

elbisesinin yüksek kalite gömleği ve ağır kürk etolü, son derece detaylı çizi lmiştir. Bu, Rembrandt'ı n nişanlısının son derece ustaca yapılmış bir portresidir. gösterişli kumaşı ,

1 6 3 1 - 1 6 4 8 135

Kırmızı Şapkalı

Saskia

el lerini göğsünün altında

Portresi, 1633-4, (ellerin detayı), panel üzerine yağlıboya , Gemaldegalerie Aite Meister, Kassel , Almanya, 99,5 x 78,8 cm

birleştiriyor. Ellerde bir nişan

Saskia ve Rembrandt'ı n nişanlandığı yı 1yapı lan bu portrede ressam, Saskia'nı n

yüzüğü

görülmüyor. Belki ilk fikir, Saski a'yı yal n ı zca bir

model olarak ku ll a n maktı. X ışınlanyla yapılan inceleme, kadının elinde daha önce, İncil'deki Judith karakterine gönderme yapar şekilde, bir hançer olduğunu gösteriyor.

Kırmızı Şapkalı

Saskia

Portresi, 1633-4, (küpelerin detayı), panel üzerine yağlı boya, Gemaldegalerie Aite Meister, Kassel, Almanya, 99,5 x 78,8 cm

Kırmızı Şapkalı

Saskia

Saskia'nı n bilekleri, ışığı

yakalayan parlak bileziklerle süslenmiştir. Resim,

nişanlandı klan ve evlenecekleri yı 1yapı !mı ştı r.

Kadının taktığı mücevherler

çeyizin bir parçası olabilir. Acaba bu bir nişan resmi miydi? Öyle ise Rembrandt burada Saskia'yı en güzel ve çekici haliyle, zarafet ve bolluk içinde betimlemiştir.

Saskia' nı n çeyizi için satın

al ı nm ı ş olabilir. Ölümünden sonra mücevherleri tart ı şma

konusu olmuştur. Bu mücevherler, Rembrandt'ı n Titus'un bakıcısı Geertghe

Rembrandt Saskia'nı n inci

Dircx'e verdiği ve onun da

damla küpelerini son derece detaylı biçimde çiziyor.

sonradan satmaya ça l ıştığ ı mücevherler olabi lir.

Küpeler, gerdanlık ve

Portresi, 1633-4, (bileziklerin detayı), panel üzerine yağlı boya, Gemaldegalerie Aite Meister, Kassel, Almanya, 99,5 x 78,8 cm

bilezikler, evliliklerinden önce

136 GALE RI

Bir Adamın Portresi

(şair Jan Hermansz Krul olabil ir), 1633, tuval üzerine yağlı boya, Gemaldegalerie Aite Meister, Kassel, Almanya, 129 x 1O1 cm,

Rembrandt

f.

1633

şeklinde

imzalanmıştır

Bu tam boy portre Amsterdam'da yaşayan, kilit ustası Katolik yazar ve şair Jan Hermansz Krul'e ( 160246) ait o labilir. Mesleğini bir süre yaptı ktan sonra, bütün zamanını yazarlık, şairlik,

tiyatro yönetmenliği ve kitap satıcılığı yaparak geçirmeye başlamıştır. Rembrandt'ı n ışık kul lanı mı , genç: adamın yüz hatlan na, beyaz kırma yakaya ve giysisinin olağanüstü parılt ı sı na odaklanmaktadır. Sağ eldivenini, eldivenli sol elinde tutmaktadır.

Flora Olarak Saskia, 1634, tuval üzerine yağlı boya, Ermitaj Müzesi, St. Petersburg, Rusya, 125 x 101 cm Bu, Saskia van Uylenburgh'un Roma'nı n bahar, bereket ve ç:iç:ek tanrıçası "Flora" olarak betimlendiği ilk portredir. Rembrandt yeni eşi Saskia'yı olağanüstü çiç~klerden oluşan

bir haleyle taçlandı n r. Genç: kadın o dönem Felemenk Cumhuriyeti'ndeki tiyatro oyunlarında, kostümlü gösteri lerde, şiirlerde ve metinlerde popüler olan pastoral modayı yansıtan şaşaalı bir kıyafet giymiştir. Rembrandt bu resimde kendi ticari içgüdülerini de yansıtmaktadır.

1 6 3 1 - 1 6 4 8 137

Yaşlı

Adam Başları ve Çocuklu 3 Kadın Üzerine Çalışmalar, 1635-36 civarı, kahverengi mürekkep, kahverengi lavi ve kırmışı tebeşir, The Barber lnstitute of Fine Arts , Birmingham Üniversitesi, İngiltere, 22 x 23 ,3 cm

Bu etkileyici desen kağıdının merkezinde yaşl ı bir adamın şişman yüzü betimlenir. Adamın başında büyük bir şapka ve omzunun etrafında bir kürk vard ı r. Eldiven tutan eli kendisine doğru çekilmiştir. Bu figürün solunda, daha genç iki adamın çizimleri yer alır; biri profildendir. Sağda ise, bebeğini emziren kadının daha küçük üç eskizi görülmektedir.

Süslenen Genç

Kadın , 1632-5

civarı , kahverengi

mürekkep, kahverengi ve gri lavi, Albertina, Viyana, Avusturya, 23,8 x 18,4 cm

Modelden çizilen bu olağanüstü desen, iki kadını

bir ev ortamında gösteren, gUndelik hayattan canlı bir taslaktır. Oturan kadının saçı örülmektedir. Kadının kimliği bilinmemekle birlikte tarihçiler onun, Rembrandt'ı n karısı Saskia ya da kız kardeşi Lisbeth olabileceğini söylemektedir. Rembrandt bu sahnenin bir başka desenini daha yapm ı ştır.

138 GA LE Ri

İlk Çocuğu Rumbartus'la Saskia, 1635-36, kırmızı tebeşir, Samuel Courtauld

Trust, The Courtauld Gallery, Londra, İngiltere, 14, 1 x 10,6 cm

Bu portrenin Saskia ve ilk oglu olduguna ilişkin bir kanıt yoktur ama Saskia'ya ait benzer desenlerle karşı !aştı rı ldı gı nda bunun, canlı modelden çizilen bir

çalışma oldugu söylenebilir.

Genç bir kadın, kucagı nda yeni doğan bebegini tutarken betimlenmiştir. Kadın

izleyiciye dogru bakmaktadır. Eger kadın Saskia ise çocuk da, l 63S'te iki aylıkken ölen Rumbartus olmalıdır.

Sakallı ,

Kürk Şapkalı ve Kadife Pelerinli Yaşlı Adam, 1632 civarı , asit oyma, Museum of Fine Arts, Houston, ABD, 15 x 13, 1 cm

Kompozisyonun merkezinde yaşlı bir adam vardır. Adam geniş pelerin ve büyük kepin

içinde neredeyse kaybolmuştur. Farklı kumaşlar sanatçının kumaş çizimindeki

ustalı gı nı göstermesi açısından önemlidir. Kumaşın

bolluğu, adamın elinin zayıf ve sarkık derisini, kırışık yüz hatlarını ve sakalının

gürlügünü saklamaz. Gravür, Sanatçının Masada Oturan Annesi ( 163 1 civarı) için yapılmış bir eş portre olabilir.

Eger bu kişi sanatçının babası ise, çalışma onun ö lümünden sonra yapı l mıştır.

1 6 3 1- 1 6 4 8

Bir

Oğlan Çocuğunun

1634

Portresi,

civarı , panel üzerine

yağlıboya, Ermitaj Müzesi,

St. Petersburg, Rusya,

67 x 47,5 cm Bu resim - kimi çekinceler olsa da- Rembrandt'a atfedilmiştir. Oğlanın kimliği

üzerinde tartışmalar vardır. Bir sava göre Rembrandt'ı n l 630'1arda beraber yaşadığı sanat simsan dostu Hendrick Uylenburg'un oğlu Gerrit'tir. Bu resimde betimlenen çocuğun pek çok başka resmi vardır. Bunlar ağırlıkl ı olarak, Amsterdam'da üç: yı 1 boyunca Rembrandt'ı n öğrencisi olan Govaert Flinck'e ( 16 15-60) atfedilmiştir.

Biri Uyuyan, Üç Kadın Başı , 1637, asit oyma, Musee de la V ille de Paris, Musee du Petit-Palais, Fransa,

13,3 x 9,7 cm, Rembrandt (. 163 7 şeklinde imzalanmıştır Bu, bir dizi kadın başı deseninden biridir. Büyük olasılıkla karakter ç:alışmalandır. Bu küçük çalışmanın önemi, desenlerin gravür olarak basılıp satı imaları için yapılmış olmasıdır. Rembrandt'ı n l 637'deki ünü öylesine yaygındı ki baskı koleksiyonculan Rembrandt ne yaparsa satın alırdı. Bazı başlar, başka bir gravür, örneğin 1646-9 tarihli Hastaları İyileştiren İsa- Yüz Guldenlik Baskı için karakter çalışmaları olabilir.

139

140 GALE RI

Cornelius Claesz Anslo ( 15921646), 1640, asit oyma ve kuru kazıma (iki versiyon), Musee de la Yille de Paris, Musee du Petit-Palais, Fransa, 18,8 x 15,8 cm

Waterland Menonnitleri başkanı Comelis Claesz Anslo ( 1592-1646), Amsterdam'da yaşayan varlıklı bir kumaş tüccan ydı ve Rembrandt'ı n dostuydu. Anslo burada, masasında oturan bir vaiz o larak betimlenmiştir. Sol eli, açık duran İncil ' i işaret etmekte, sağ eli de sanki bir an için yazmaktan alı konulmuş gibi bir kitaba dokunmaktadır. Gravür baskılar büyük olasılıkla Mennonit kiliselerinde dağıtılmıştır.

Cornelius Claesz Ans/o ve Portresi, 1641, tuval

Karısının

üzerine yağlıboya , Gemaldegalerie, Berlin, Almanya, 176 x 21 O cm

Comelius Claesz Anslo ve kansı Aeltje Gerritsdr Schouten'in çift portresi. Öncesinde, Amsterdam'daki Grojte Spijker Kilisesi'nin Mennonit vaizi Anslo'nun pek çok tek portresi ve bir gravürü yapılmıştır. Rembrandt, Anslo'yu, kalın bir örtüyle kaplı masada otururken betimlemektedir. Büyük olasılıkla İ ncil olan büyük bir kitap, dayanağın üzerinde açık durmaktadır. Rembrandt, çifti s ı cak bir ışık alt ı nda bırakarak samimi ve entelektüel bir ortam yaratmaktadır.

1631-1648 141

Kırmızı

Çiçekli Saskia, 1641,

tuval üzerine yağlıboya, Gemaldegalerie Aite Meister, Dresden, Almanya,

99 x 82,5 cm Rembrandt aşkın renginin kırmızı olduğunu, 1633-4 tarihli incelikli portresi Kırmızı Şapkalı Saskia'da göstermişti r. 164 1'de yap ı lan bu portrede karısı Saskia

sanatçı ya sevgi do lu bir ifadeyle bakmaktadır. Sol eli, sevgi ve sadakati temsilen kalbi üzerindedir. Sağ eliyle kırmızı bir çiçek uzatmaktadır. Bu portre ve o dönemde Amsterdam'da sergilenen Tiziano'nun 1515-20 civannda yaptığı

Flora

adlı çalışması arasındaki

benzerli k beli rgind ir.

Kitaplı Yaşlı Kadın ,

1647,

tuval üzerine yağlı boya, National Gallery of Art,

kim liği bilinmemektedir. Dar kalıplı

kepi odağın, kadının yüz hatlarında toplanmasını

Washington DC, ABD,

sağ lamaktadır. I ş ı ğı n vurduğu

11O x 91 cm, Rembrandt f. 164 7 şeklinde imzalanmıştır

dingin yüz, beyaz kırma yakayla vurgu lanmaktad ır. Kadın bir eliyle gözlüğünü, öbür eliyle de ciltli kitabı

Rembrandt'a ve atölyesine atfedi len bu çalışm ada, sandalyede oturan modelin

tutmaktadır.

142 GALERİ

Rembrandt'ı n

Penceredeki

Kız ,

Hizmetçisi: 1645, tuval

üzerine yağlı boya, Dulwich Picture Gallery, Londra,

İngiltere, 81,6 x 66 cm

Rembrandt hizmetçiyi bir pervaza dayanmış haldeyken (Rembrandt' ı n sevdigi

kompozisyonlardan biridir) betimlemişti r. Roger de Piles'ye ( 1635- 1709) göre, Rembrandt bir keresinde, hizmetçisinin resmini yapıp yoldan geçenleri kandırmak için pencereye asmış, bunun bir resim oldugu ancak birkaç gün sonra fark edilm i ştir.

Yüksek Kepli Adam,

(beş

versiyon), 1631 civarı, asit oyma, City

Art

Gallery,

Leeds Museums and Galleries, Leeds, İngiltere,

3,6 x 2,2 cm Bu, Rembrandt'ı n gravür olarak tasarl ad ı gı pek çok karakter çalı şmas ı nda biridir. Küçük ve kı rpı lmı ş formatı na

Bir Adamın Portresi, 1644-7 civarı , panel üzerine

yağlıboya, Westminster

Dükü Koleksiyonu, İngiltere,

73,6 x 67,3 cm, Rembrandt (. 164(7) şeklinde imzalanmıştır Bu resimdeki kişinin ressam Hendrick Martensz Sorgh ( 1609/ 1 1-70) o ldugu

söylenmektedir. Sorgh gündelik hayat resimlerinde, özellikle pazar manzaralan ya da kırsa l iç mekan betimlemelerinde popüler bir ressamdı. Bu portre büyük olasılıkl a, karısı Adriaentje Pieters Hollaer'in Rembrandt tarafından l 647'de yapı lan portresinin eş portresidir.

ragmen ragbet gören bir baskı olmuş olabilir. Rembrandt gravürün beş farkl ı halini yapmıştır. Gravür baskılar, koleksiyon parçası olarak oldukça popülerdi. Bu baskılarda farklı karakterler; çeşitli şapkalı başlar, dörtte üç profilden uyuyan ya da çocuk emziren kadınlar vardı.

1 6 3 1 - 1 6 4 8 143

Yahudi Hekim Ephraim Bonus, (iki versiyon), 1647, kuru uç ve tığkalemle asit oyma, Musee de la Ville de Paris, Musee du Petit-Palais, Fransa, 23,6 x 17, 7 cm

Portekizli hekim, yazar, çevirmen ve şair Ephraim Bueno ya da Bonus'un ( 1599-1665) bu portresi, "Merdiven Başındaki Yahudi" olarak da bilinir. Bu detaylı gravür çal ışma adamın karakterin i ve giyim tarz ını yaka l am ı ştı r. Rembrandt tüm dikkatini düz ceketten, kürk pelerine ve şapkasının keskin siperliğine dek, giysiye verm i ştir. Kul l and ı ğ ı

chiaroscuro merdivenin başında durmakta olan hekime ağırbaşl ı bir hava katmaktadır.

Pencere Kenarında Desen Çizen Otoportre, (beş versiyon), 1648, kuru uç ve tığkalemle asit oyma, Musee

de la Ville de Paris, Musee du Petit-Palais, Fransa, fotoğraf,

16 x 13 cm

Rembrandt kendisini gündelik betim lerken tek renkli gölgelemedeki koyu, ağır tarama dikkati yüzün ışıklı tarafı na ve desen defterinin sayfa ları na yönlendiriyor. Rembrandt pervazın ötesindeki kıyafetle

manzaranın gözüktüğü

pencerenin kenarı nd a, bakışları izleyene kilitlenmiş oturmaktad ır. Bu ciddi bir bakıştır ve sanatçının kendisiyle ilgili görüşünü aktarmaktad ır. Çalışma 1639 tarihli Pervaza Dayanmış Şekilde Otoportre ile karşı l aşt ırıl abilir.

144 GALE Ri

Altın Zincirli Yaşlı Adam, 1632, (detay), panel üzerine yağlıboya, Gemaldegalerie Aite Meister, Kassel, Almanya, 59,3 x 49,3 cm, RHL van Rijn 1632 şeklinde imzalanmıştır Yaşlı bir adamın yüz ifadelerini yakalayan oldukça etkileyici bir çalışma. Rembrandt bu kişinin birçok portresini yapmıştır.

Dantel Yakalı Genç Adam ın Portresi, 1634, tuval üzerine yağlı boya, Ertmitaj Müzesi, St. Petersburg, Rusya, 70 x 52 cm, Rembrandt f. 1634 şeklinde imzalanmıştır Bu, bir kan kocanın birbirine eş olarak tasarlanan portrelerinden olabilir. l 630'1arda Rembrandt bu tür portreler çizmesi için yoğun istek alıyordu. Model, ceketinin üzerinde zarif bir dantel yaka taş ı maktad ı r. 17. yüzyıl da Ho llanda' da dantel üretimi, gelişmekte olan bir endüstriydi. Bu portredeki gibi bir dantel yakayı üretmek saatler alıyordu. Böyle bir yaka, kişinin zeng i n li ğinin sembolüydü.

1 6 l 1- 16 4 8

Vaiz E/eazer Swalmius'un Portresi, 1637-42, tuval üzerine yağlıboya , Koninklijk Museum voor Schone Kunsten, Antwerp, Belçika, 132 x 109 cm, Rembrandt f.

1637

şeklinde imzalanmıştır

Bakan Eleazer Swalmius oturmakta ve izleyiciye bakmaktadır. Sağ elini selam verir gibi kaldırmış ve bu canlı portreye gerçeklik katm ı ştır. Resmin kime ait olduğu yı ll arca tartışıl m ı ştı r.

Ama resim restore edi ldikten sonra, 2009'da, Rembrandt Araştırma Projesi'nden Profesör Emst van de Wetering, resmin Rembrandt'a ait olduğunu onaylamıştır.

Maurits Huygens'in Portresi, 1632, panel üzerine yağlı boya, Hamburger Kunsthalle, Hamburg, Almanya, 31,2 x 24,6 cm Maurits Huygens ( 15951642) burada geleneksel siyah ceket ve beyaz yakayla betimlenmiştir. Model, Oranje Prensi'nin bakanı Constantijn Huygens'in kuzenidir. Portre aynı yı 1 Rembrandt tarafından yap ı lan jacob de Gheyn'in ( 1596-1641) portresine (şu anda Londra'da, Dulwich Picture Gallery'dedir) eşlik edecek şekilde tasarlanmıştır. İki genç: adam arkadaşlardır ve kim erken ölürse diğeri arkadaşının portresini alacaktır. Maurits, jacob'un portresini 1641 'de alır.

145

146 GALERİ

Andries de Graeff'in Portresi, 1639, (detay), tuval üzerine yağlı boya, Gemaldegalerie

Aite Meister, Kassel , Almanya, 199 x 123,5 cm,

Rembrandt

f. 1639 şeklinde imzalanmıştır

Andries de Graeff çok zengin bir adamdı. Tam boy portresini 500 guldene ısmarlamıştı. Portreyi

Amsterdam'ı n

kuzeyindeki llpenstein Şatosu ' nda, atalan nı n resimlerinin de yer a l dığı galeriye asmayı plan l am ı ş o labi lir. Ama bilinmeyen nedenlerden dolayı De Graeff portreyi almayı ya da parayı ödemeyi reddetmiştir. Rembrandt kendisine dava açmış, De Graeff de parayı ödemek zorunda kalmıştır.

Şahinli Adamın

Portresi,

1643, tuval üzeri ne yağlı boya, özel koleksiyon,

109 x 94 cm,

1643

Rembrandt

f.

şeklinde imzalanmıştır

Bu portre Rembrandt'a atfedilse de kimi çekinceler vardır.

Yelpazeli

Kadın

Portresi'nin ( 1643) eş portresidir. Kolunda şahin

Yelpazeli

Kadın

Portresi,

vardır. Şahinli Adamın

oldukça popülerdi. Yelpaze tutan genç ve güzel bir kadının portresinde kad ı n, omuzlan na kürk sanlı bir şekilde dönemin modası na uygun biçimde giydirilmiştir. Arka planın karanlığı, ışığın kad ı nın yüzü ve omuzları na vurmasını sağlayarak cildin

Portresi'nin eşidir. Eş portreler Amsterdam'da

çıkartmaktadır.

1643, tuval üzerine yağlı boya, özel koleksiyon,

109 x 94 cm,

1643

Rembrandt

f.

şeklinde imzalanmıştır

Bu portre Rembrandt'a atfedi lse de kimi çekinceler

gençliğini açığa

tutan genç bir adam görülür. Adam, sanatçının renk. ışık ve gölgeyi ustaca kullanarak betimlediği göz alıcı bir ceket giymektedir. Kuş, adamın uzattı gı koluna konarken kanatlan nı çırpar gibi görünür. Belirli bir anda yakalanmış gibi görünen adamsa izleyiciye bakmaktadır.

1 6 3 1 - 1 6 4 8 147

Andries de Graeff'in Portresi, 1639, tuval üzerine yağlı boya, Gemaldegalerie

Aite Meister, Kassel, Almanya, 199 x 123,5 cm,

Rembrandt

f. 1639

şeklinde

imzalanmıştır Amsterdamlı

aristokrat ve

şehrin daha sonra belediye başkanı olacak olan Andries

de Graeff ( 161 1-79), Frans Banning Cocq'un e n iştesiydi. Andries de Graeff ç:ok zengin bir adamd ı ve tam boy portresini 500 guldene sipariş etmişti. Portreyi, Amsterdam ' ı n kuzeyindeki llpenstein Şatosu'nda, atalan nı n resimlerinin de yer aldığı galeriye asmay ı planlamıştı. Ama bilinmeyen nedenlerden dolayı De Graeff portreyi almayı ya da parayı ödemeyi reddetmiştir. Rembrandt kendisine dava aç:m ı ş, D e Graeff de parayı ödemek zorunda kalmıştır. Ancak, De Graeffin çevresinden hiç: kimse bir daha Rembrandt'a sipariş vermemiştir. De Graeff resimde, büyük olasılıkla llpenstein Malikanesi'nin aç:ı k bir kapıs ı nın önünde durmaktadır. Rembrandt onu siyah rozet ve dizlerde dantelle süslenen, şık bir pantolon-ceket takı mı nı n üzerinde düz beyaz yakayla bet i mlem i şt i r. De Graeffin kurdeleli ayakkab ı sı ışıkta pariamaktadı r. Önünde, sağ elinden düşmüş bir eldiven vardır; eld ivenin işaret parmağ ı ileriyi göstermektedir. Rembrandt, gösterişçi tüketimi betimleyerek zenginliği ve refahı vurgulamıştır.

148 GALE Ri

Sandalyesinden Kalkan Portresi, 1633, tuval

Adamın

üzerine yağlıboya, Taft Museum of Art, Cincinnati, ABD, 121 ,6 x 98,4 cm,

Rembrandt (. 1633

şeklinde

imzalanmıştır

Sandalyesinden Kalkan Adamın Portresi, Rembrandt'ı n 1633 tarihli

Yelpazeli Genç

Kadının

Portresi'yle beraber düşünülmüş bir çalışmadır. Dörtte üç boy portrelerde, genç kadın ve adam hareket halinde betimlenir ve betimleme çok dinamiktir. l 630'1arda Rembrandt'a pek çok kişisel portre siparişi gelmekteydi. Bu portreler bugün, Felemenk Cumhuriyeti'nin ilk yı ilan ndaki zengin Amsterdamlı lan n yaşamı na i li şkin görsel kayıtlar gibidir.

Aelbert Cuyper'in 33 Yaşındaki Karısı Cornelia Pronck'un Portresi, 1633, panel üzerine yağlıboya, Musee du Louvre, Paris, Fransa, 60 x 47 cm,

Rembrandt (. 1633

şeklinde

imzalanmıştır

Aelbert Cuyper zengin bir tüccardı. Rembrandt'a, 33 yaşındaki kansının bir

portresini sipariş etmişti . Rembrandt elbisenin işlemesinden, zarif kepe ve göz alıcı kırma yakaya kadar varlıklı genç kadının giysisine büyük özen gösterm i ştir. Bu zenginligi ve esenligi öne çıkaran portrede Comelia'nı n yüzündeki dinginlik yakalanmış, porselen gibi güzel cildi vurgu l anm ı ştır.

1 6 3 1- 1 6 4 8 149

Yelpazeli Genç Kadının Portresi, 1633, tuval üzerine yağlıboya, Metropolitan

Museum of New York, ABD, 125,7 x 101 cm,

Rembrandt

f. 1633

şeklinde

imzalanmıştır

Büyükçe bir yelpaze tutan bu genç: kadının portresi, bir çift portrenin yansıdır. Rembrandt, modelin giysisi nin göz a lıcı kumaşı na ve kadının yüzüne ışık yan sıtıyor gibi görünen dantelli yakaya çok dikkat etmiştir. Dantelli yaka ve manşetlerin ince ve detaylı çalışması, kadını modaya uygun kibar bir hanım olarak göstermiştir. Bu resim, yi ne oldukça şık giyimli genç: bir adamı betimleyen

Sandalyesinden Kalkan Adamın

Portresi'nin

tamamlayıcısıdır.

Genç Bir

Kadının

Portresi,

1633, panel üzerine yağlıboya, Museum of Fine

Arts, Houston, ABD, 65,3 x 49 cm,

1633

Rembrandt

f.

şeklinde imzalanmıştır

Modelin kırm ı zımsı kestane rengi saç:lan nı n parlak tonu, kırmızı dudaklara ve porselen gibi narin cildine dikkat çekiyor. Kız, saraylarda

giyilen cinsten son moda bir elbise giyiyor; omuzlan nı kaplayan yoğu n dantelli yaka, inci tasma kolye, giysiye takı lan bir rozet ve göğsün altı na bağlanan bir kuşak. Felemenk Cumhuriyeti'nin varlıklı hanımları, özellikle de Amsterdam ve Den Haag'dakiler, kraliyet modasını takip ederlerdi.

150 GAL E RI

Johannes Uytenbogaert'in Portresi, 1633, (detay), Rijksmuseum, Amsterdam, Hollanda, 130 x 103 cm,

Rembrandt

f.

1633

şeklinde

imzalanmıştır

Teolog ve Hollanda Protestanlan nı n lideri johannes Uytenbogaert'in ( 1557- 1646) bu tam boy portresi, kilisenin liderleri tarafından sipariş edilen pek çok portreden biridir. Rembrandt, ayakta duran Uytenbogaert'i üzerinde açık bir elyazması nı n olduğu masanın yanı nda betimlemiştir. S ı cak

bir ışık sayfalara düşmekte ve metni aydınlatmaktadır. Rahip, sanki izleyiciyle konuşmak için kitaptan başını ka ldırmı ş gibi resmedilmiştir.

Johannes Uytenbogaert'in Portresi, 1633, (detay), Rijksmuseum, Amsterdam, Hollanda, 130 x 103 cm Hollanda Protestan lan nı n vaizi johannes Uytenbogaert'in ( 1557- 1646) tam boy portresinde Rembrandt, en güçlü ışı ğı yaşlı rahibin yüz hatlan nı belirginleştirmek için kullanır. I ş ık. karakterli bir yüzün kırışıklı klan nı ve hatlan nı açığa çıkarmakta ve pilileri olağanüstü betimlenmiş kırma yakanın

keskin kontrast oluşturmaktadır. Rembrandt, Uytenbogaert' in parlak gözleri ve aydınlık cildinden dikkatlice taranmış bı y ık ve sakala kadar yüzün hiçbir beyazıyla

detay ını kaç ırm amıştır.

1631-1648 151

Tüylü Bereli Adamın "Tronie" Portresi, 1635 civarı, panel üzerine yağlıboya, Mauritshuis, Den Haag, Hollanda, 63 x 47 cm,

Rembrandt f şeklinde imzalanmıştır

Bu portre, 29 yaşındaki halinden daha yaşlı görünse de, bir otoportre olarak Rembrandt'a atfedi l miştir. Ne var ki Rembrandt da olabili r, çünkü bir tronie yaratmak için kendi teatral kostümlerinden yararlanmı ş gibi gözükmektedir. Buradaki tronie, göz alıcı yünlü bir bere giyen sakallı bir adamın dörtte üç: profilden tasviridir. Tronie portreler Hollanda sanat pazarlan nı n popüler eserleriydi. Rembrandt farklı ortamlarda bu türde pek çok eser üretmiştir.

Siyah Kepli Otoportre, 1637 civarı, meşe

panel üzerine

yağlı boya, Wallace

Koleksiyonu, Londra, İngiltere, 63 x 50,7 cm,

Rembrandt / f şeklinde imzalanmıştır

Rembrandt Araştırma Projesi 1989'da resmin Rembrandt'a ait olmadıgı sonucuna van lmı şsa da, Rembrandt araştırmacı lan nı n son karan, bunun sanatçının elinden ç:ı kma otoportresi oldugu yönündedir. Resmin, Rembrandt'ı n 1 630'1an n başındaki otoportrelerinden daha enerji k bir üslubu vard ır. kapsamında

152 GALER1

Dr. Nico/aes Tulp'un Anatomi Dersi, 1632, (baş detayı}, tuval üzerine yağlı boya, Mauritshuis, Den Haag, Hollanda, 169,5 x 216 cm Baş Hartman Harmensz'e aittir. Elindeki kagıttan başını kaldın p izleyiciye bakı yor gibidir. Kagıtta daha önce anatomik bir desen olsa da, sonrasında degiştirilip yerine resimde yer alan lonca üyelerinin isim listesi konulmuştur (bunlar tıp

dokroru degil, berber cerrahlar denilen ve daha çok askerlerle ilgilenen bir gruptu). Kol, normalde yapıldı gı gibi beden diseksiyonu bitirildikten sonra açılmış olmalıdır. Resim üzerinde yeni yapı lan bir temizleme, Rembrandt'ı n kadavrayı, izleyicilerin canlı yüzleriyle kontrast o l uşturması için yeşi l imsi bir tonla - umbra motris (ölümün gölgesi)- renklendirdigini ortaya koymaktadır.

Dr. Nico/aes Tulp'un Anatomi Dersi, 1632, ( kadav ranın kolunun detayı) . tuval üzerine yağlıboya, Mauritshuis, Den Haag, Hollanda, 169,5 x .216 cm

Dr. Nicolaes Tulp, meslektaş lan na ve genel izleyiciye, elin ve kolun derisinin altında nası 1 bir yapı oldugunu gösteriyor. Sag elinde, kaslan kaldırmak için pens tutuyor. Rembrandt için ufak bir problem vardı ki incelenen bedenin sahibi Leiden li Adriaan Adriaans'ı n kolu kopmuştu. Bu nedenle sanatçı, eksik uzvu tamamlamak için aynca bir kol ve el çizmişti.

Dr. Nico/aes Tulp'un Anatomi Dersi, 1632, (Tulp'un elinin detayı) , tuval üzerine

yağlıboya, Mauritshuis, Den

Haag, Hollanda,

169,5 x 216 cm Rembrandt, tıp profesörü Dr. Tulp'u, el parmaklan nı hareket ettiren kol kası refleksini, sol eliyle o refleksi taklit ederek anlatırken betimliyor.

1 6 3 1 - 1 6 4 8 153

Dr. Nico/aes Tulp'un Anatomi Dersi, 1632, tuval üzerine yağlıboya ,

Mauritshuis, Den Haag, Hollanda, 169,S x 216 cm, Rembrandt

(. 1632

şeklinde

imzalanmıştır

(Bu resim, bu imzayı taşıyan ilk eserdir. Rembrandt daha önce RHL şeklinde imzalardı.)

Dr. Nico/aes Tulp'un Anatomi Dersi adlı grup portresi Amsterdam Cerrahlar Loncası tarafından sipariş edilmişti.

O s ırada 26 olan Rembrandt için bu büyük bir işti ve onu Amsterdam'ı n en seçkin portre sanatçı sı ya pacaktı . Resim, Amsterdamlı cerrah Dr. Nicolaes T ulp'un yapacağı diseksiyonu izlemek için kadavranın etrafı na toplanan seçkin adanılan yaşın da

betimleyecekti.

Dr. Nicolaes Tulp'un Anatomi Dersi, 1632, (Dr. Tulp'un Portresi) [detay] , tuval üzerine yağlı boya, Mauritshuis, Den Haag, Hollanda, 169,S x 216 cm Amsterdam Cerrahlar Loncası 'nı n üyesi Dr. Nirnlaes Tulp, l 632'de diseksiyon üzerine bir ders verdi. Kadavra bir suçluya aitti. Rembrandt diseksiyonu, bu eseriyle kayıt a ltı na a l m ı ş oldu. T ulp, Vesalius'un De humani corporis fabrica'sı ndaki ( 1543) bir gravürde olduğu gibi, derisi yüzülmüş bir kolu incelerken betimlenmek istemişti. Buna işaret etmek için kadavranın ayaklan nı n karşısı na, Andreas Vesalius'un ( 1514-64) kitabı konulmuştu.

154 GALER1

Ba/abankuşu

ile Otoportre,

1639, panel üzerine yağlıboya, Gemaldegalerie

Aite Meister, Dresden, Almanya, 121 x 89 cm, sol üstte

Rembrandt ft. 1639

şeklinde imzalanmıştır

Arlka planda bıyıklı, küpeli ve bere takan genç bir adam izleyiciye ölü kuşu gösteriyor. Kuşu birbirine baglı bacaklarından tutuyor. Resim, kuşun ve tüylerinin güzel ligi ne odaklanı yor. Aç ı k kanatlar, renkli tüyler, sarkık boyun ve baş, Rembrandt tarafı nd an detaylı bir şeki l de işleniyor.

Zırhlı

Yaka ve Bereli Genç Bir 'Tronie"si, 1639 civarı ,

Adamın

panel üzerine yağlıboya , Galleria Degli Uffizi, Floransa, İtalya, 62,5 x 54 cm, sol altta

"... ndt (."

şeklinde

imzalanmıştır

Rembrandt'ı n

otoportresi bu çalışma, daha sonra sanatç ın ın bir tronie çalışmas ı olarak degerlendirilmiştir. Yarım boy portre, z ırh lı yakası olan şık ceketl i genç bir adamın bakışı na odaklanmaktadır. Sol omuzda bir pelerin vardır ve metal zincirle görOnmeyen bir kopçayla tutturulmuştur. Kestane renkli saçların yarıs ı bereyle örtülmOştür. Sanatçının otoportresi olması zordur, çünkü model, 33 yaşındaki Rembrandt'tan daha genç durmaktadır. o l duğu dOşiinOlen

1 6 3 1 - 1 6 4 8 155

Yüzbaşı Frans Banning Cocq'un ve Teğmen Willem van Ruytenburgh'un Amsterdam Milis Birliği Subayları ve Muhafızları (Gece Nöbeti), 1642 civarı ,

tuval üzerine yağlıboya , Rijksmuseum, Amsterdam, Hollanda, 363 x 437 cm

Bu grup portresi, Rembrandt'ı n kariyerinin

zirvesinde yapılmıştır ve bir dizi grup portresi siparişinin bir parçasıdır. Rembrandt, Yüzbaşı Frans Banning Cocq'un mi lis bölüğünden 30 kişiy i betimleyecektir ve herkes kendi portresi için ödeme yapacaktır. Portrelerin kolayca tanınması beklenmektedir ama resim bittikten sonra bazı lan itiraz etmiştir. Esere Gece Nöbeti isminin verilmesinin nedeni, resmin vernikle koyulaştı rı iması ve sonuçta

bunun bir gece sahnesi olduğu yanlış hükmüdür. Vern iğin temizlenmesiyle

resmin aslında gündüzü betimlediği ani aşılmıştır.

Gece

Nöbeti, 1642

civarı,

(detay), tuval üzerine yağlıboya, Rijksmuseum,

Amsterdam, Hollanda, 363 x 437 cm

Bu dev resmin merkezinde, kırmızı kuşağıyla ayırt edilen

ve göz al ıcı san ceketi ve şapkasıyla Teğmen Wi lliam van Ruytenburgh'a bir şeyler anlatır gibi sol eliyle işaret eden Yüzbaşı Frans Banning Cocq vardır. Diğerlerinden bu kadar ayn ve odakta betimlenen yüzbaşı ve teğmenin ekstra bir ödeme

yapıp yapmadığı na ilişkin bir kayıt yoktur.

156 GALERİ

Bir

Savaşçı , 1630-40 civarı ,

tüylerle süslü göz alıcı bir

panel üzerine yağlı boya, özel koleksiyon,

şapka takmakta ve şapkanın

40 x 29,5 cm,

RH van Rijn

şeklinde imzalanmıştır

Bazı çekinceler olsa da bu portre Rembrandt'a atfedilir. Omuzlan profilden görünür halde sol omzu üzerinden izleyiciye bakan adam

açısı,

yüzün bir kısmını gölgede bırakmaktad ı r. Sanatçı, ışığı adamın

boynundaki zırh yakanın metalinin parlaklığını, bıyığının biçimini ve şapkasındaki gösterişli tüyleri

vurgulayacak şeki l de yüzü ve boynunda yoğunlaştı n r.

Süslü Elbiseli Genç

Kadın,

1635-8 civarı , tuval üzerine yağlı boya, özel koleksiyon ,

98 x 70 cm, Rembrandt f. 1638 şeklinde imzalanmıştır Bazı kaynaklar modelin, Rembrandt'ı n kansı Saskia olduğunu ileri sürmüşlerdir. Eğer öyleyse resim, evliliklerinden dört yı 1 sonra

Bölünmüş

Adamın

Kürk Şapkalı Yaşlı Portresi, 1640, (iki

versiyon) , kuru uçla asit oyma, Musee de la Ville de Par is, Musee du Petit-Palais, Fransa, 14,4 x 13,5 cm,

Rembrandt

f.

1640

şeklinde

imzalanmıştır

Bu iki versiyonlu gravür, resimlerde kullanılmak üzere yapı lan tebeşir çizimlerden

oluşan daha erken tarihli, l 630'1ara ait bir dizi erkek karakter eskiziyle bağlantılıdır. Bu gravürün modeli, tebeşirli seride de bulunur. Yanm boy portre, omzuna sarılı pelerini ve büyük, dilimli kürk şapkasıyla sakallı bir yaşlı adamı betimlemektedir. Adam sağ elini, yemin eder gibi kalbine götürmüştür.

yapılmıştır. Şık erkek ve kadın portreleri Amsterdam'da revaçtadır ve Saskia sık sık Rembrandt için modellik yapmıştır. Genç kadın bu resimde dörtte üç profilden betimlenmiştir. Hafif bir ışık demeti, yüzünün bir kısmını ve omzuna dökülen bir tutam saçı aydınlatmaktadır.

1 6 3 1 - 1 6 4 8 157

Bir Kadının Portresi, 1642-7, panel üzerine yağlıboya, Westminster Dükü Koleksiyonu, Londra, İngiltere, 64 x 67,3 cm

Bu yan m boy portrede, ustaca kullanılan chiaroscuro teknigiyle yüz ve el hatları vurgu l anmıştır. Rembrandt'a atfedilen resimler, ona ait

olup olmadıgı konusunda detaylı bir incelemeden geçmektedir. Bu eser Rembrandt'a atfedi lse de, yetenekli ögrencilerinden

Carel Fabritius'a ait olabilecegi de söylenmektedir. Eger öyleyse ögrencilerinin onu gayet yakından izledigi görülebi lir.

158 GALERİ

Hayali Kostüm İçinde Asa Tutan Yaşlı Adam, 1645, tuval üzerine yağlıboya, Calouste Gulbenkian Vakfı, Oeiras, Portekiz, 128 x 1 12 cm, ... f.1645 şeklinde imzalanmıştır

Dörtte üç: profilden görülen yaşlı adam oturmaktadır. Adam resim a l anını kap l ıyor. Arkasında sağda, bir binanın üst köşesi gözükmektedir. Tüylü bir şapka takan adam göz alıc ı giysiler giymektedir. Ellerinin arasında bir değnek tutmaktadır.

Penceresinde Figürler Olan Sazdan İki Kulübe, 1630-40 civarı ,

kahverengi mürekkep

ve beyaz guaj, özel koleksiyon, 13,5 x 20, 1 cm

Amsterdam şehrinin çevresindeki kırlık alanlarda bulunan evleri ve onları saran manzarayı yakı nd an

gözlemleyen Rembrandt'ı n bu eski kulübeleri betimleyi ş i , penceredeki sakinleriyle birlikte gündelik yaşamın doğallığını yakalıyor. Kalemi ustaca kul lanan sanatçı, iki kulüben in durumu arasındaki farkı ve toprak yolu vurgu luyor.

1 6 3 1 - 1 6 4 8 159

Değneğe

Dayanan Dilenci,

1630-9 civarı , kuru uçla asit oyma (dört versiyon), City Art Gallery, Leeds,

İngiltere, 9 x 7 cm Leiden ve Amsterdam'daki köylülerin ve di lencil erin betimlendiği, Remb randt'ı n

Geniş Kenarlı Şapkalı

Oyuncu (Panto/one Karakteri), 1635 civarı, ön sayfa, kağıt

üzerine mürekkep lavi, Hamburger Kunsthalle, Hamburg, Almanya,

18,2 x 11 ,8 cm Rembrandt'ı n l 630'1arda Amsterdam'daki gü ndelik hayattan çizdiği baz ı figür desenl eri onun oyu n cuları, özellikle de sahnede çizmeye olan ilgisini göstermektedir. Bu figür, İtalyan commedia delf'arte karakteri " Panatalone" rolündedir. Adam eğ il miş, sağ eliyle selam lama hareketi yapmakta ve sol eliyle de uzun pelerin ini arkas ı na at maktad ı r. Bel kısm ı nda bir fl üt ve çanta ile iki top taşımaktadır.

portfolyosu için hazırlanan bir dizi gündelik hayat deseninden biri. Pejmürde kıl ıkl ı bir köylü değneğine dayanm ı ş etrafi seyrediyor. Siperli bir kep ve koca göbeğin i örtemeyen düğmeli bir ceket giymektedir.

/ 160 GALERİ

Meryem'e Müjde, 1635 civarı , guaj takviyeli

kahverengi mürekkep, Musee des Beaux-Arts,

l~/1 /

Besançon, Fransa,

14,4 x 12,4 cm Rembrandt'ı n

melekli desen ve gravürlerinde, meleğin kanatlan oldukça büyük, gerçekçi ve hareket halindedir. Bu desende Melek Cebrail'in, İsa'nı n doğacağını Bakire Meryem'e müjdelemesi (Luka 1 :29-30) konu ediliyor. Rembrandt meleği, kanatlan açık bir şekilde, şaşkınlık içinde dizlerine kapanmış Meryem'e yardım ederken betimliyor. Rembrandt, melek ve genç anne adayının bu yakın anlan nı başan lı bir biçimde

'._

yansıtıyor.

İbrahim

Benyamin'i Okşuyor

(İbrahim İshak'ı Okşuyor olarak da bilinir), 1631-7 civarı , (iki versiyon) , asit

oyma, İsrail Müzesi, Kudüs, İsrail, 9, 1 x 1 1,5 cm,

Rembrandt f şeklinde imzalanmıştır

Bu çalışma doğrudan Eski Ahit anlatısı ile alakalı değildir. Sanatçı, oturan yaşlı bir adamı betim lemekted ir. Adam ı n dizinin dibinde hareketli bir çocuk, görünmeyen biri ya da bir şeye bakmak için sola dönmüştür. " İ brahim" doğrudan izleyiciye bakarken çocuğun yüzünü okşamaktadır. ·

1631-1648 161

İyi

Samiriyeli, 1633, (dört

versiyon), tığkalemle asit oyma, Wallace Koleksiyonu, Londra, İngiltere, 25,7 x 20,8 cm, ilk

Rembrandt inventor et Feecit, 1633 versiyonda

şeklinde imzalanmıştır

Bu eser, Luka 10:30-3S'te geçen İyi Samiriye/i öyküsünü temel a l ır. Rembrandt Samiriyeliyi hanın kapısında, gezginin konaklama paras ı nı öderken ve bir başka adamı, yan ç ı p l ak gezginin atından inmesine yardımcı olurken betimlemiştir. Ön planda dışkı lamakta olan köpeğin varlığı kimi tartışmalara yol açmıştır. Sanatçı böyle bir öyküye neden bu eklemeyi yapm ı ş olabilir? Bu, İ ncil'deki öyküyle mi yoksa Amsterdam'daki olaylarla mı ilgilidir? Rembrandt tarafından mı ç izilmiştir yoksa sonradan başka biri tarafından mı eklenm i ştir?

Sorular yanıtsız kalm ı ştır.

Amsterdam'da Sinagogdaki Yahudiler, 1648, kuru uçla gravür, (üç versiyon), özel koleksiyon, 12,2 x 7, 1 cm,

Rembrandt (. 1648

şeklinde

imzalanmıştır

Bu gravüre verilen isim yanlış o labilir, çünkü tari hçiler, o dönemde Amsterdam'da bir sinagog o l mad ı ğı n ı söylemektedir. Gravürün bir diğer ad ı , Tapınaktaki

Ferisi/er'dir. Oturan, konuşan, ayakta duran ya da yürüyen adam lar görülür. Rembrandt küçük bir yapı n ın kal abalı k ve canlı bir halini beti ml e mi şt i r. Mimari ögeler ö lçek ve oran konusunda bir fikir vermektedir.

162 GALE RI

Kleopatra Olarak Nü Çalışması ,

Kadın

1637 civarı ,

kırmızı ve beyaz tebeşir ve

suluboya,

J.

Paul Getty

Museum, Los Angeles, ABD, 24,7 x 13,7 cm Canlı bir modelden çizilen bir nü çalışma. Temsil edilen kişi tam olarak bilinmese de, kadının çıplak vücudunun alt kısmında dolaşan yılan, onun Mısır kraliçesi Kleopatra ya da sık sık yılan la betimlenen, mitolojik sagl ı k tan rıças ı Hygieia olabilecegine işaret etmektedir. Çıplak figür, Rembrandt'ı n 1638 tarihl i Adem ve Hawa gravüründeki Hawa'yla kıyas imkanı tanımaktadır.

İsa Satıcıları Tapınaktan

Kovuyor, 1635, (iki versiyon), asit oyma, özel koleksiyon, 13,6 x 17 cm, Rembrandt f. 1635 şeklinde imzalanmıştır

Bu çalışmanın temelini, Yuhanna 2: 13-1 Tde anlatı lan öykü oluşturmaktadır. Hamursuz Bayramı arifesinde Kudüs'teki tapı naga gelen İsa, tapı nag ı n koyun sürüsü, öküzler ve tefeci lerle dolu oldugunu görür. Halattan yaptı gı kırbaçla tefecilerin masalarını devirir ve onları döverek tapınaktan kovar. Remb.randt kızgın İsa'yı kolları havada, elinde halatla resmin ortası na yerl eştirir. Arka planda tapı nagı n yaş lıları olayı izlemektedir.

1 6 3 1- 1 6 4 8

Samson'un Kör

163

Edilişi, 1636,

tuval üzerine yağlıboya, Stadelsches Kunstinstitut, Frankfurt, Almanya, 236 x 302 cm,

1636

Rembrandt

f.

şeklinde imzalanmıştır

İncil' de anlatı lan Samson ve Delila'nı n öyküsünün ürpertici bir betimlenişi . Resimde, Delila'nın çağ ırdı ğı Filistliler, D eli la tarafından u ya ndırıl an Samson'a sa ldırı yor. Samson resimde yere yatırılmış durumdadır. "Filistli ler onu yaka l adı ve gözünü oydu ..." (Hakimler 16: 19-21 ). Delila arka tarafta, olay yerinden kaçarken betimlenmiş. D e lil a'ı n elinde, Samson'un gücünü yok etmek için kestiği saçl arı var.

Adem ve Havva, 1638, asit oyma, (iki versiyon), Rembrandt Evi Müzesi, Amsterdam, Hollanda, 16,2 x 11,6 cm

Rembrandt, Adem ve Hawa'yı Cennet Bahçesi'nde,

Hawa, iyi ve kötünün bilgisini içeren ağaçtan kopardığı yasak meyve elmayı ısı rrnadan önce gösteriyor (Yaratıl ı ş 3: 1-24). Elmayı veren pençeli ve kanatlı iblis, ağaçtan, sahneyi dikkatle izliyor. Rembrandt iblisin, Adem ve Hawa cennetten kovu lana kadar y ıl ana dönüşmediğini söyleyen İncil'i takip ediyor. Arka planda bir fil yoluna devam ediyor.

164 GALERi

İbrahim, Hacer ve İsmail'i

Kovuyor

(Şunemli Kadının

Ayrılışı), 1640 civarı, tuval

üzerine yağlıboya, Victoria&Albert Museum, Londra, İngiltere, 39 x 53 ,2 cm, Rembrandt

1640

f.

şeklinde imzalanmıştır

Rembrandt'a ya da atölyesine atfedilen bu resmin ad ı önceleri İbrahim, Hacer ve İsmai/'i Kovuyor idi (Yaratılış 16:2-2; Yaratı lı ş 21: 14). Ancak resmin adı l 960'1arda, "Şunemli Kadın" (2. Kral lar 4:24) olarak degiştirilmiştir. Yeni araştırma ve incelemeler resmi, Rembrandt'ı n l 637'de yaptıgı aynı konulu bir gravürüyle karşılaştırmaktadır.

Meryem'in Ölümü, 1639 civarı, asit oyma ve kuru kazıma, (üç versiyon),

Fitzwilliam Museum, Cambridge Üniversitesi, Cambridge, İngiltere, 41 x 3 1,5 cm, sol altta

Rembrandt

f. 1639 şeklinde imzalanmıştır

Rembrandt, Alman ressam ve gravürcü Albrecht Dürer'in ( 1471-1528) 1510 tarihli Meryem'in Ölümü adlı agaç: baskısı na sahipti. Amsterdam'daki Oude Kerk'te bulunan ve Direk Pietersz Crabeth adında Gouda'lı bir camcının 156 15 tarihleri arasında yaptı gı bir vitray da Meryem'in Ölümü'nü betimliyordu. Rembrandt bu vitrayı biliyor olmalıydı. Crabeth ve Dürer'in betimlemeleriyle Rembrandt'ı n sonraki versiyonu arasında benzerlikler vardır.

1 6 l 1 - 1 6 4 8 165

İsa'nın

Kemerli Tapınakta

Tanrıya Adanması ,

1639,

kuru uçla asit oyma (üç versiyon), Musee de la Ville de Paris, Musee du PetitPalais, Fransa, 21,6 x 29 cm

Bu gravür, Şimon ve Çocuk İsa Tapınakta o larak da bilinir. Gravür, ilk doğan oğlun, tapınağ ın yaş l ı lan na takdim edilmesi ni betimler. Bunu takiben çocuk İ sa ve an nesi Meryem kutsal Ş i mon' l a karş ıl aş ı r. Ş imon , çocuk İ sa'yı görür görmez tan ır ve bir övgü ilahisi söylemeye başlar. Rembrandt' ı n chiaroscuro kul lan ı mı cemaati, güvercin biçimindeki Kutsal Ruh'u takip eden ışıkl a ayd ı n l atıyor. Işık aynı zamanda, tonozlu kemerleri n karan lı kta kalan yerlerini de aç ı ğa çıkartıyor.

Mordekay'ı n civarı ,

Zaferi, 1640

asit oyma ve kuru

kazıma, İsrail Müzesi, Kudüs, İsrail , 17,4 x 21,5 cm

Eski Ahit'teki Ester Kitabı 'nda (6: 1- 11), Benyam in Kabilesi'nden bir Yahudi · olan Mordekay'ı n zaferiyle ilgili bir öykü anlatılır. Rembrandt Mordekay'ı asil kıyafetler içinde, kraliyet atının üzerinde, hadım edi l miş iki muhafızının Kral Ahaşveroş'a düzenleyecekleri sald ı rıyı açığa çıkarması üzerine verilen hed iyelerle birli kte betimliyor. Kralı n asi cellatlan ndan H aman'ı n, Mordekay dah il, kral ın bölgesindeki bütün Yahudileri öldürme p l anı da, Mordekay ve Ester tarafından boşa çıkartılmıştır. Rembrandt' ı n gravüründe, merkezde solda duran şaşkın Haman kaderinden henüz habersizdir.

166 GALERİ

Çarmıhta İsa, 1631 , tuval üzerine yağlıboya, Eglise du Mas d' Agenais, Fransa,

100 x 73 cm, RHL 163 I şeklinde imzalanmıştır

Bu resim, Oranje Prensi Frederik Hendrick için Constantijn Huygens'in ısmarladığı, "İsa'nın Çilesi" serisi kapsamında yapılacak tablolar için bir deneme çalışması o labilir. İsa çarm ı htaki ı st ı raba dayanı rke n betim l enm i ştir.

Rembrandt, İ sa'nı n bedenini ı ş ı kl a kaplamaktad ı r. İ sa'nı n başının

üzerinde bi ldiri Pontius Pilate

asıl ı dır.

tarafından İ branice, Latince ve Yunanca yazı lan bildiride, "Nası ralı İsa, Yahudilerin Kralı " yazmaktad ı r (Matta

27:27-50). Çarmıhı saran karan l ık, ac ı çeken İ sa'n ı n merkezde o l duğu gerilim li bir atmosfer yaratır.

Çarmıhta İsa, 1631 , (baş detayı), tuval üzerine yağlıboya, Eglise du Mas d'Agenais, Fransa, 100 x 73 cm Sanatçı, İ sa'n ı n çarmıhtaki acısını ve çilesini aktarı yor.

İ sa'n ı n gözleri yukarı ya. Tanrı 'ya bakarken yavaş

ölümün ıstırabını belgeliyor. Diken li taçtan kan lar sızı yor. Kısa sakalı ter içinde.

1 6 3 1 - 1 6 4 8 167

Meleğin

Tobit ve Ailesinden

Ayrı iması ,

1641, kuru uçla

asit oyma (dört versiyon), Guildhall Library, Londra, İngiltere, 1 1 x 15,4 cm,

Rembrandt (. 1641 imzalanmıştır

şeklinde

Kompozisyon, T obit Kitabı 12: l 6-32'deki bir anlatı ya dayanmaktad ı r. Yaşlı ve kör T obit ve oglu T obias diz çökmektedir. T obias'a yolculugunda eş l ik eden Azarias, kendisinin Başmelek

Rafael oldugunu ifşa ettikten sonra göklere dogru uçmaktad ı r. T obit'in kansı Anna'nı n da aralarında bu lundugu, ai lenin öbür üyeleri şaşkı nlık içinde o l ayı izlemektedirler.

168 GALE RI

Zina İşleyen Kadın, 1644, meşe

üzerine yağlıboya,

National Gallery, Londra,

İngiltere, 83,8 x 65,4 cm,

Rembrandt f. 1644

şeklinde

imzalanmıştır

Rembrandt'ı n, Zina İşleyen betimlemesinde

Kadın

anlatı lan, Tanrı 'nı n

bütün

günahkarları affedişidir.

Yuhanna 8:3-7'deki öykü betimlenmektedir. Öyküye göre, din bilgin leri ve Ferisi ler, zina yapan bi r kadın ı yakalayıp tapınağa

getirmiş l erdir. İ sa' nı n fikrini

alarak onu dini yasalar konusunda tuzağa düşürüp herkesin önünde kın amay ı planlamış l ard ır. Anlat ı ya göre İ sa'ya şöyle demişlerdir. "Öğretmen, bu kadın zina yaparken yakalandı. Musa, Yasa' da bize böyle kadın l arın taşlanmasını buyurdu, sen ne dersin?" İ sa'nı n yanıtı şöyle olur: "Aranızda kim günahsı zsa ilk taşı o atsın." Rembrandt, etrafın d a kalabal ığ ın top l andığı uzun boylu İ sa'yı önünde diz çökmüş kad ı n l a betim ler. Resmin üslubu, özellikle de arka plandaki küçük figürler ve iç mekanın detayı göz önüne alınd ı ğ ınd a bu ça lı şma Rembrandt'ı n 1630'1ardaki işlerine benzemektedir.

1 6 3 1 - 1 6 4 8 169

Emmaus'ta

Akşam Yemeği,

1648-9 civarı, kahverengi kahverengi lavi, Fitzwilliam

betimlemesidir. Bu çalı şma İ sa'yı, orada bulunanları

Müzesi, Cambridge

şaşkın a çeviren göz

Üniversitesi, İngiltere,

kamaştı n c ı bir ışık kümesi ve enerj i o larak

mürekkep ve beyaz guaj ile

19,8 x 18,3 cm

Desen, Rembrandt'ı n kayıp bir çalışmasının aslı na uygun bir kopyası o labilir. Bu, Markos 16: l 4- l 9'da anlatı lan

Emmaus'ta

Akşam Yemeği,

1648, panel üzerine yağlıboya, Musee du

Louvre, Paris, Fransa, 68 x 65 cm, Rembrandt

1648

f.

şeklinde imzalanmıştır

Tarihçiler, Albrecht Dü rer' in 15 1 1 tarihli küçük, agaç baskı İsa'nı n Çi/esi'n i Rembrandt'ı n bildigi ve Luka 24:30-32'de geçen akşam yemegi anlatı sı nı betimledigi bu

Karanlık

göstermekted ir. Markos 16: l 9'da anlatı lan la ilgili olabilir: "Rab İ sa, onlara sözlerini söyledikten sonra, göge alın dı ... "

ama gen i ş olan

mekanın ortas ınd a klasik bir

kemerin önünde İsa Mekan,

oturmaktadır.

etrafı nd a İ sa dışında iki takipçisi nin (büyük o l ası lı kl a

Luka ve Kleopas) oturdugu parlak şeki ld e ı ş ıkl andı n l m ı ş masa dışında ya lındı r. Masaya dördüncü bir kiş i hizmet etmekted ir. Masa küçük olması na karş ın mizansen, İ sa'nı n havari leriyle

bu esere

yedigi son akşam yemegini

gönderme yaptı g ı konusunda hemfi kirdir.

(Matta 26: 17-30) .

çal ı şmasında

Emmaus'ta Akşam Y emegi öyküsünün al ı şı lm adık bir

hatırlatmaktadır

Hastaları İyileştiren İsa, "Yüz

Guldenlik

Baskı", 1646-9,

kuru uçla asit oyma, Musee Conde, Chantilly, Fransa, 27,8 x 38,8 cm

Bu gravür Matta 19. bölümden, İ sa'n ı n hastalan iyi l eştirdigini anlatan bir dizi öyküden esinle hazırlanan bir

serinin parças ıdır. Rembrandt İn cil' deki farklı an l atı lan ustaca harmanlayarak İsa'nı n hizmetinin etkilerini vurgu luyor.

170 GALE Ri

İndiriliş (İsa'nın Çarmıhtan İndirilmesi), 1632-33, tuval üzerine yağlıboya, Aite Pinakothek, Münih, Almanya, 89,5 x 65 cm Çamıı htan

ölü bir bedeni zor ve yorucu görevi ve bu ilham verici insanın zalimce ö l dürü l üşüne tanık olmuş olmak, yas tutan figürlerin bedenlerine kazınmıştır. Sarkık kollar ve çaresiz ifadeler, o l ayı n i ndimıenin

dokunaklı lı g ı nı vurgu l amaktadır

ve Rembrandt bu anı olaganüstü biçimde yakalamıştır. Merdivende İsa'nı n düşmüş kolunu tutarak çamıı htan indirilişin bu agı r ve kederli an ını gözlemleyen adam sanatçının kendisidir.

İbrahim ve İshak, 1645, kuru uçla asit oyma, Musee de la Ville de Paris, Musee du Petit-Palais, Fransa,

16 x 13, 1 cm, Rembrandt 1645 şeklinde imzalanmıştır Rembrandt, antik İ bran i babal arından İb rahim'i, Tanrı ' nı n, inancını sınamak için oglunu bir odun yı gı nı üzerinde kurban etmesini buyumıası nı n ardından İshak ile odun toplarken betim liyor. Bu olay Eski Ahit'te Yaratı lı ş 22: l -9'da anlatı l ır. Sanatçı, İbrahim'in evlat sevgisine üstün gelen Tanrı sevgisini resmeden bu sınav ını gravür, desen ve resim olarak pek çok farklı versiyonda betimlemiştir.

1631-1648 171

Lazarus'un Dirilişi, [büyük levha] , 1632 civarı , tığkalemle asit oyma, (on

versiyon) Musee de la Ville de Paris, Musee du PetitPalais, Fransa, 36,6 x 25,8 cm

Bu büyük ölçekli gravür, Rembrandt'ı n 1630-1

civan nda yaptığı Lazarus'un Dirilişi ad l ı bir resme dayanmaktadır. Gravürün

merkezinde bu lunan İsa profil den görü lmektedi r. Taş zeminin üzerinde duran İ sa ellerin i ka l dırarak, ö lülere giydirilen keten elbisesiyle yatmakta olan Lazarus'a, "Lazarus, dı şan ç:ı k!" diye bağırır. Lazarus'un yüzündeki

şaşkınlık, İsa'nı n karşısında

duran diğer figürlere de yansım ı ştır.

Celile Denizi'nde

Fırtına ,

1633, tuval üzerine yağlı boya, lsabella Stewart Gardner Museum, Boston,

ABD, 162 x 130 cm

İ sa ve takipçilerini, Celile Den izi'nde fırtı nayla mücadele ederken (Markos 4:35-41) gösteren heyecan verici bir resim. Rembrandt bir balı kç:ı teknesini, yüksek dalgalar ve şiddetl i akı ntı da havaya kalkmış bir halde betimliyor. Soldaki bazı ba l ı kç:ı lar tekneyi ve yelkeni kontrol altı na almaya çalı ş ı rken sağdaki balı kç:ı lar, İsa'nı n bu korkunç: fi rtı nada nasıl sakin kald ı ğını sorguluyor.

172 GALERi

İbrahim ve Üç

Melek, 1646,

tuval üzerine yağlıboya, The Aurora Trust, New York, ABD, 16 x 21 cm,

Rembrandt

f.

1646

şeklinde

imzalanmıştır Yaratıl ı ş Kitabı 18:1- I S'te, üç

meleğin İbranilerin atası İbrahim'i ziyareti anlatı lı r. Bu üç melekten biri, insan kı lı ğında Tanrı 'dır. İ brahim onları eve, akşam yemeğ i ne davet eder. Sonrasında, yaş l anmakta o lan kans ı Sara'dan bir oğl an çocuğu olacağının haberini alır. Rembrandt akşam yemeği sahnesini, İbrahim' in evinin dışı na kurmuştur. İbrahim meleklere hizmet ederken diz çökmüştür. Kansı, açık kapı dan din lerken betim l enmişti r.

Lazarus'un Dirilişi, [küçük levha] , (iki versiyon), 1624, asit oyma, Musee de la Ville de Paris, Musee du PetitPalais, Fransa, 15 x 1 1,5 cm

Lazarus'un

Dirilişi'ni

betimleyen bu küçük gravür, sahneyi karşı aç ı dan göstermesinin haricinde 1632 tarihli versiyonun bir kopyas ı dır. Burada İ sa, yüzü izleyiciye dönük halde ve arkas ı nda takipçi leriyle, Lazarus'un mezan nı n üzerinde durmaktadır. Elini Lazarus'a kalkmas ı nı söylemektedir. Resim, Yuhanna 11: l -44'e

kaldın p,

dayanmaktad ı r.

1631-1648 173

Havari Paulus, 1630

civarı,

tuval üzeri ne yağlı boya, Kunsthistorisches Museum, Viyana, Avusturya,

135 x 111 cm, Rem ... J 63 ... şeklinde imzalanmıştır

Bu portre Rembrandt'a Havari Paulus'u masasında otururken betimlemektedir. Çalışma büyük olasılıkla, 1630'1arda Rembrandt'ı n yaptığı bir dizi havari portresinden biridir. Elinde kalemiyle oturan yaş lı adam, izleyiciye doğru bakmaktadır. Masada açık duran kitaplara yaslanmıştır. Bunlar, Paulus'un İsa'nı n Sözünü ve Hı risti yanlı k inancını yaymak için kaleme aldığı mektupları temsil etmektedir. atfedilmiştir.

Müneccim

Kralların

Tapınması, 1632, panel

üzerine yağlı boya, Ermitaj Müzesi, St. Petersburg, Rusya, 71 x 65,8 cm

Matta 2: l -2'de geçen öyküde bir yıldızı takip ederek yeni doğmuş "Yahudilerin Kralı "nı bu lmak için Doğu'dan Kudüs'e gelen "müneccimlerden" söz edilir. Rembrandt kompozisyonunda müneccimleri, bebek İ sa'yı Tanrı 'nı n oğlu olarak kabul ederken gösterımektedir. Müneccimlerden biri, saygı ve tevazuyla Meryem ve çocuğunun önünde diz çökerken öbürleri beklemektedir.

174 GALERİ

Belşassar'ın

sonucunda Tanrı 'dan

yağlıboya, National Gallery,

Belşassar'ı n verdiği ziyafetle ilgili bir öykü anlatılır. Babası Nebukadnessar'ı n Kudüs'teki

Londra, İngiltere,

tapınağın yağmalanmasıyla

168 x 209 cm

ele geçirilen altın ve gümüş kaplarda şarap servis etmesi, Belşassar'ı n da sonunu

PARSIN (Tanrı senin krallığının günlerini saydı ve ona son verdi, terazide tartıldı n ve eksik bulundun,

hazırlar. İ şlediği günahın

krallığın

Ziyafeti,

1636-38, tuval üzerine

Eski Ahit'in Daniel Kitabı 5: 1-6 ve 25-B'de, Babil Kralı

Ecce Homo, 1634, grizay,

"İşte o insan!" (Ecce Homo!)

kağıt üzerine yağlıboya,

diye gösterir. Rembrandt, İsa'nı n ölümünü isteyen

National Gallery, Londra,

İngiltere,

55 x 44,5 cm

rahipleri Pilatus'a doğru ve halkı

tı rımanmaya çalı şan

İsa

Pilotus'un Önünde ( 1634)

resmi için bir hazırlık deseni olan çalışma, kahverengi ve siyah tek tondan oluşmaktadır. Yuhanna l 9:5'te aktarı lan anlatı ya göre vali Pilatus, İ sa'yı halka

İsa'ya karşı kışkırtan çirkin ve nefret dolu insanlar olarak betimlemiştir. Muhafızlar,

rahipler ve Pilatus'un arasında tek başı na ayakta

duran İsa'nı n bedeni göksel ışıkla aydı nlatı lmı ştı r.

İbrani ce bir mesaj gelir: MENE, MENE, TEKEL,

ikiye bölünerek

Medlerle Perslere verildi.) Rembrandt, Belşassar'ı n az sonraki feragat ve ö lümünü öngören mesajı okuma anın ı betimlemektedir. Metindeki dört sözcük dikey olarak aktarılmıştır.

1 6 3 1- 1 6 4 8

İsa 'nın Çarmıhtan İndirilmesi, 1634, tuval üzerine yağlıboya, Erm itaj Müzesi, St. Petersburg, Rusya, 158 x 1 17 cm,

1634

Rembrandt

f.

şeklinde imzalanmıştır

Kompozisyon Rembrandt'ı n aynı konuyla ilgili l 633'te yaptığı bir resmi izlemektedir.

1634 tarihli çalışmada Rembrandt. İsa'nı n bedeni çarmıhtan indirilirken yas tutan lan n kederine odaklanmıştır. Merdivenler

çarmıha dayanmış ve etrafta

izleyiciler top lanmıştır. İ sa'nı n sol kolu birisi tarafından serbest bı rakılı rken bir diğeri İsa'nı n bedenini taşı maya hazırlanmaktadır. Hünerli

chiaroscuro

kullanımı, bazılanda

İsa'nı n merkezde olduğu ışık

odaklan yaratmaktadır. Yas tutanlardan bazı lan tabut için kumaş örtmekte, İsa'nı n annesi Meryem bayıldığı anda yas tutanlarca yakal anmaktadır.

Kutsal Aile, 1634, tuval üzeri ne yağlıboya, Aite Pinakothek, Münih, Almanya, 183,3 x 123 cm ,

Rembrandt

f. 163

şeklinde

i mzal a nmıştı r

Barok üslupta yapı lan resim, kucağında İsa'yla oturan Meryem'i göğsü açık betimlemektedir. Yusuf çocuğa dikkatle bakmaktadır. Anne ve çocuğun solunda ahşap bir beşik bulunmaktadır. Sağda,

görünmeyen bir kaynaktan gelen ışıkla kutsal ailenin yüzlerini aydınlatan Rembrandt anne, baba ve yeni doğan çocuk arasındaki samimi ortamın içtenliğini vurgular.

175

176 GALERi

Hadımın

Vaftiz Edilmesi,

1636, tuval üzerine yağlı boya,

Rijksmuseum,

Amsterdam, Hollanda, 85,5 x 108 cm, Rembrandt

1636

(t.

şeklinde imzalanmıştır

İncil'de Elçilerin İ şl eri 8:26-40'ta, Kudüs'ten Gazze'ye seyahat eden havari Filipus'un öyküsünü anlatır. Filipus yol üzerinde yüksek rütbeli bir subay, bir hadım ve Etiyopya kraliçesinin sarayı nda çalı şan bir hizmetçiyle karşılaş ı r. H adım, Fili pus tarafından vaftiz edilir. Rembrandt'ı n bu renkli betimlemesinde, kompozisyonun üst alanında, kayalıklı zeminin üzerinde yüklü bir at arabası bulunmaktadır. Ayakta duran figür Fi li pus, diz çökmüş hadım ı vaftiz ederken yo l culuğun bir parçası olan seyirciler sahneyi izlemektedirler.

Samsan Düğün Ziyafetinde Bilmece Soruyor, 1638, tuval üzerine yağlı boya, Gemaldegalerie Aite Meister, Dresden, Almanya, 126 x 175 cm, Rembrandt

1638

f.

şeklinde imzalanmıştır

Resmin merkezinde Samson'un daha sonra kendisini aldatacak olan kansı vardır. Samson, düğün ziyafetinde betimlenmiştir. Eski Ahit, Hakimler 14: 1020'de Samson, misafirlerine bir bi lmece sorar; karısı yanıtı misafirlere söyler ve Samson kendisini aldattığı için karısını ve misafirleri cezalandırır. Rembrandt, Samson'u, bi lmeceyi anlatırken canlı bir halde betimliyor.

1631-1648 177

Başme/ek Rafae/'in Tobit Ailesinden Ayn/ışı , 1637,

panel üzerine yağlıboya, Musee du Louvre, Paris, Fransa, 66 x 52 cm

Resmin iki odak noktası, kutsal insan T obit'in ailesini

Defin Töreni, 1639

civarı,

panel üzerine yağlı boya, Aite Pinakothek, Münih Almanya, 92,5 x 70 cm

Bu resim, Oranje Prensi Frederik H endrik'in bakanı Constantijn Huygens tarafından ısmarlanan

"İsa'nı n Çilesi" serisinin son siparişiydi. Bu eserle ilgili olarak Rembrandt, 12 Ocak

terk eden Başmelek Rafael ve diz çökerek başını eğmiş T obit'tir. Her ikisi de ışıkla yıkanmaktadır. Apokrif T obit Kitabı 'na göre kör T obit, oğlu Tobias ve Başmelek Rafael sayesinde görme yetisini yeni den kazanır.

l 639'da Huygens'e bir mektup yazarak çalışmada "İsa'nı n bedenini mezan n üzerinde yatar durumda" betimlediğini ifade etmiştir. Kompozisyonunu, "en doğal hareket halinde" sunduğunu ve bunun biraz zaman aldığını belirtirken işi geç: bitirdiği için özür dilemektedir.

İbrahim 'in İshak'ı Kurban Etmesi, 1635, tuval üzerine yağlı boya, Ermitaj Müzesi,

St. Petersburg, Rusya, 194 x 133 cm, Rembrandt f. 1635 şeklinde imzalanmıştır

Eski Ahit'te, Yaratılış 22'de geçen Tann'nın İbrahim 'e oğlunu kurban etmesi emrini verd iğ i öyküyü betimleyen Rembrandt, üç: kademede ya rı dairesel hareket yaratır. Yukandaki kanatlı melek merkezdeki İbrahim 'in üzerinde asılı durmakta, en altta da İ shak karşıtlı k

yaratarak hareketsiz biçimde Rembrandt meleğin, ç:ı lgı na dönmüş İbrahim'in kolunu kavradığı ve adamın elindeki bıçağı düşürdüğü en can al ı c ı sahneyi betimlemektedir. Melek ve İbrahim ' in karanlık tonlu dramatik tasvirinin aksine, İshak'ı n bedeni sıcak bir ışıkla aydı n l atı lm ı ştı r. Odun yığı n ı üzerinde yatmakta olan İshak, yüzünde İbrahim'in eli olduğundan, ne meleği ne de babasının kendisini öldürme girişimini görmektedir. yatmaktadır_

178 GALE RI

Davut ve Yonatan (ya da Davut ve Abşalom) 1642, panel üzerine yağlı boya, Ermitaj Müzesi, St. Petersburg, 73 x 61 ,S cm,

Rembrandt

f. 1642

şeklinde

imzalanmıştır

Rembrandt'a atfedilse de kimi çekinceler vardır. Rembrandt uzman lan nı n çoğu resmi, Eski Ahit'te

geçen ( 1. Samuel 20: 1-42) Davut ve Yonatan'ın yollan nı n ayn ldı ğı öykünün bir tasviri olarak yorumlamıştır. Sanatçı

duygusal bir sahneyi betimlemektedir. Rembrandt'ı n koleksiyonundaki Doğu giysileri bu resimde bariz bir şekilde kul lanı lmı ştı r.

Yusufun Beytlehem'deki Rüya, 1645,

Ahırda Gördüğü

panel üzerine yağlı boya, Gemaldegalerie, Berlin, Almanya, 20 x 27 cm,

Rembrandt

f. 1645 şeklinde

imzalanmıştır

Bu çalışma, 1645 tarihli Kör

Tobit Tarafından Oğlak Çalmakla Suçlanan Anna

adlı

resme ek olarak yapı lmıştır. Matta 1: 18 bölümünde

Dükkônı, 1640, panel üzerine yağlıboya, Musee du Louvre, Paris, Fransa, 41 x 34 cm,

Marangozun

Rembrandt

f. 1640 şeklinde imzalanmıştır

Rembrandt, İsa'nı n annesi Meryem'in kocası olan marangoz Yusufun atölyesini betimliyor. Yusuf bir pencerenin yakınında ayakta durmaktadır.

Kompozisyonun merkezinde çıpl ak bebek İsa'yı emziren

Meryem ve yanında çocuğa sevgiyle bakan Meryem'in annesi bulunmaktadır. Meryem ve annesi Azize Anna arasındaki yakın ilişki, kitap okumakta olan Azize Anna'nı n bir an için okumayı bırakıp çocuğun örtüsünü düzeltmesiyle vurgu lanı yor. Rembrandt, anne ve yeni doğan çocuk arasındaki yakın ilişkiyi ve sahnenin atölyedeki doğal l ığını çarpıcı bir biçimde yakalıyor.

anlatı !anlara dayanmaktadır.

Bir melek, ahırda uyuyan Yusuf un kulağı na İ sa'nı n Tanrı 'nı n oğlu olduğunu ve Meryem'e koca l ık etmeye devam etmesi gerektiğini söyler. Rembrandt meleği, kan koca uyurlarken, Yusufun omzunda konumlandı n r. Meryem ve Yusuf gölgede kalırken meleğin etrafındaki

ışık onu resmin odak noktası yapmaktadır.

1631-1648 179

Yusuf Rüyalarını

Anlatıyor,

1638, asit oyma (3 versiyon), City Art Gallery, Leeds,

İngiltere, 10,9 x 8,2 cm,

Rembrandt (. 1638

şeklinde

imzalanmıştır

Eski Ahit, Yaratılış 37:1-1 l 'de anlatıldı gına göre İsrailoglu Yusuf, agabeylerine gördügü rüyalan anlatı yor. Bir rüyasında anlan n kendisini daha üstün bulacaklan nı gördügünü anlatır ve bu hiç: hoş karşı !anmaz; "kardeş l eri Yusuftan daha ç:ok nefret ederler". Rembrandt genç: Yusufu, kardeşlerinin kendisini kıskandıgından ve ona kin duydugundan habersiz bir şekilde kompozisyonun ortası na yerleştirmiştir. Yusufun genç: ve parlak yüzü ile kardeş le rin şüphe ve ilgisizligi arasında karşıtlık o l uşturmak amacıy la

agabeylerin yüzlerinde farklı farklı ifadeler betimlenmiştir.

Bağcı

Benzetmesi, 1637, Ermitaj Müzesi,

St. Petersburg, Rusya,

31 x 42 cm, Rembrandt (.

1637

şeklinde imzalanmıştır

Sanatçı büyük bir yapının iç: mekanını betimliyor. Soldaki

pencereden gelen ışık, adam lan n yü7ünü

yakındaki

aydınlatıyor. Matta 20: l - l 6'da anlatı lanı temel

alan Rembrandt bütün gün çalışan bag işçilerinin, sonradan gelen lerle aynı parayı alacaktan nı, on lan n da

kendileri gibi bir dinar alacagı nı ögrendikleri anı

betimliyor. Bu konuyu görselleştirmek güçtür.

Sanatçı, adanılan konuşurken

ve kolunu uzatmış olanı da oturan bag sahibiyle tartışırken betimliyor.

180 GALERİ

Kutsal Aile, 1645

civarı , tuval

üzerine yağlıboya, Ermitaj Müzesi, St. Petersburg, Rusya, 117 x 91 cm

Çocuk İsa'nı n annesi Meryem sepet beşigin yanında otururken okumasını kesmiş, beşigin örtüsünü düzeltiyor. Beşigin üzerine inen melekler, İ sa uyurken onu koruyor. Arka planda duvarda ası l ı duran marangozluk aletleri önünde Yusufun işiyle ugraştı gı görülüyor. Kompozisyon boyunca zikzaklar çizerek kul lanı lan chiaroscuro teknigiyle Rembrandt bu şefkatli Kutsal Aile betimlemesindeki her figürü tek tek vurguluyor.

Ziyaret, 1640, panel üzerine yağlıboya, Detroit lnstitute

of Arts, ABD, 56,5 x 48 cm, Rembrandt 1640 şeklinde imzalanmıştır

Luka 1:39:56'da geçen

Ziyaret (ya da Meryem, Elizabeti'i Ziyaret Ediyor), Meryem'in, Vaftizci Yahya'nın annesi olacak kuzeni Elizabet'i ziyaretin i betimliyor. İki kadın da hamiledir. Rembrandt, her iki figürü de buluşmanın samimiyetini vurgulamak için ışıga boguyor. Rembrandt Meryem'in gelişini temsil eden sag alttaki eyerli atlan ya da Meryem'i karşılamak için merdivenlerden inen Elizabet'in yaşlı kocası Zekeriya gibi gündelik detayları da unutmamıştı r.

1631-1648 181

Çobanların Tapınması ,

1645,

tuval üzerine yağlıboya, Aite Pinakothek, Münih, Almanya, 97 x 71,3 cm

yald ı z kakma varaklarla süslü

olasılıkl a, Oranje Prensi ve

Resim Kutsal Aile'yi çobanlarla birlikte hanın ahırında betimliyor.

tarafından ısmarlanan ve

Süslenirken, 1642,

(detay), panel üzerine yağlıboya, Metropolitan Museum of Art, New York,

ABD, 57 x 76 cm,

Rembrandt ft. 1643

(2. Samuel 1 1: 1-27). Bat-Şeva yıkandıktan sonra otururken betimlenmiştir. Etrafında süs ve

şeklinde

takılar bu lunan Bat-Şeva'nı n ayağını bir hizmetçi kurularken bir başkas ı da

Resim, Rembrandt'a atfedilse

saçını yapmaktad ır. İzleyiciyi

de kimi çekinceler vardır. Bat-

gören Bat-Şeva çıplak bedenini örtmeye çal ışmakta ve böylece as l ında bedenine dikkat çekmektedir.

bir parçasıdır. Kral Davut'un, başkasının karıs ı na duyduğu

siyah çerçevelere sahipti.

şehvetl i arzuyu anlatan Eski Ahit öyküsü temel alınmıştır

imzalanmıştır

Şeva figürü büyükçe resmin

oluşturmaktadır. Saray envanterine göre her iki resim de üstleri oval ve kenarları

Tabloya 1645 tarihi düşülmüştür. Resim büyük Vali Frederik H endrik

Bat-Şeva

bugün kayıp olan Sünnet isimli resimle bir çift

Kutsal Aile, 1645

civarı,

(meleklerin detayı), tuval üzerine yağlı boya, Ermitaj Müzesi, St. Petersburg, Rusya, 117 x 91 cm

rüzgar Meryem'in beşikteki örtüyü düzeltmesine neden olmuş olabi lir. Belki de okuduğu kutsal metinlerden çocuğunun "Tanrı 'nı n Oğlu" olduğunu anlam ı şt ır.

Melekler, bulutların

Rembrandt, yorumu

arasından

başka l arı na bırakırken resmi,

süzülerek

doğrudan Meryem, Yusuf ve çocuk İsa'nı n olduğu odaya gelirler. Kanatlarının yarattığı

hem dünyevi hem de ilahi sevgi ve koruyucu sembollerle donatır.

182 GALERi

İsa 'nın Başı , 1648-50 civarı ,

yapılmıştır. Resim, ortadan

tuval üzerine yağlıboya ,

ayn lmı ş uzun siyah saçlan,

Gemaldegalerie, Berlin,

kısa ama gür sakalı ve ince

Almanya, 75,2 x 60 cm

bir bıyığı olan genç bir adamı betimlemektedir. Yüz

Resim Rembrandt'a atfedilmiştir. İsa'nı n burada olduğu gibi dörtte üç profilden başı ve omuzlan , sanatçı tarafından benzer şekillerde pek çok kez

solgun ve kın şı ksı zdı r; gözleri sağ tarafa, uzakta bir yere bakmaktadır. Kahverengiyle gölgelendirilmiş gösterişsiz

bir kıyafet giymektedir.

Çobanların Tapınması , 1645,

vurduğu çobanlar çocuk

(detay), tuval üzerine

İsa'ya bağlı lı klan nı

yağlı boya, Aite Pinakothek,

Münih, Almanya,

göstermektedir. Usulca bebeğin beşiğinin yanı na

97 x 71 ,3 cm

yanaşmaktadı rlar.

Merkezin hafif sağında bir ışık çemberi, yeni doğmuş

tekniğini ustaca kullanışı,

çocukl arı na doğru bakan

amacı n ı ve bu sam im i ve

Meryem ve Yusufu aydınlatmaktadır. Solda,

durağan sahneyi incelikle

Rembrandt'ı n

bazı lan nı n yüzüne ışığın

Kutsal Aile

(Çizilmiş Çerçeve

ve Perde ile), 1646, panel üzerine yağlıboya, Gemaldegalerie Aite Meister, Kassel , Almanya,

47 x 68,4 cm, Rembrandt fc. 1646 şeklinde imzalanmıştır Kutsal Ai le'nin ev halini betimleyen resme, tropme l'oeil bir çerçeve ve açılmış bir perde eklemesiyle bir tiyatro sahnesi havası verilmiştir.

chiaroscuro

çobanların ziyaretinin

anlatmaktadır.

1 6 3 1 - 1 6 4 8 183

Kutsal Aile (Çerçeve ve Perde ile), 1646, (kedi detayı), panel üzerine yağlıboya, Gemaldegalerie

Aite Meister, Kassel , Almanya, 47 x 68,4 cm

Meryem ve çocuk İsa'nı n samimi bir anının betimlendiği resmin merkezinde, ateşin başında ısı nan bir kedi vardır. Kedi dikkatli gözlerle, belki de çocuğun kısa bir süre önce beslendiğine işaret eden hemen yanındaki boş kase ve kaşığa bakmaktadır.

Susanna ve

Yaşlılar, 1647,

ahşap panel üzerine yağlı boya, Gemaldegalerie

Aite Meister, Kassel, Almanya, 76,6 x 92,7 cm

Rembrandt 1636-7 civarında, kırmızı tebeşirle, ustası

Pieter Lastman'ı n l 6 l 4'de yaptığı Yaşlılar Susanna'yı

Şaşırtıyor' la aynı ad ı taşı yan

bir desen yapmıştır. Tebeşir desenin kompozisyonu kabaca bu resimde de vardır. Rembrandt, mermer sfenks gibi objeleri kaldırmış ve odak noktası na yıkanmakta olan Susanna'ya yakl aşan şehvet dolu yaşlı adamları koymuştur. Resimde iki katman vardır. Alttaki katman tahminen l 637'ye aittir ve kompozisyonu, Rembrandt'ı n 1637 tarihli Susanna ve Yaşlılar çalışmasını andırmaktadır.

ı84 GALER1

Tavuskuşlu

Natürmort, 1639

civarı , Rijksmuseum,

Amsterdam , Hollanda,

145 x 135,5 cm, Rembrandt şeklinde imzalanmıştır

Bir pencere pervaz ı nın arkasından bakan genç: bir kız kilere ya da soğuk bir

yere yerleştirilmiş ölü tavuskuşlan na bakı yor.

Hayvan lar yen i vurulmuş; yerde yatan tavuskuşundan kan sızmaya devam ediyor.

T avuskuşlan, yenmeden önce bir ya da iki gün as ı lı tutulurlardı . Sağdaki tavuskuşu, tüyleri açık

biçimde gösteriliyor. I şık kaynağı, tüylerin çok renkliliğine odaklanıyor. Sanatçı, yemek için vurulan

bu güzel hayvan lan n acı sonunu betimliyor.

Lucretia'nın Ölümü, 1644, tuval üzerine yağlı boya, Detroit lnstitute of Arts, ABD , 174 x 220 cm Lucretia'nı n intihan , Romal ı tarihçi Livius'un (MÖ 59-MS 17) Antik Roma'nı n tarihini anlattığı

Ab urbe condita libri

ile (MÖ 27-25) ilişkilidir. Romalı bir soylu olan Lucretia, Etrüsk kral ının oğlu

T arquin Superbus tarafından tecavüze uğrar. Ai lesini utançtan kurtarmak için intihar eder. Ölümü, Etrüsk kral lan n ı n kovulması na ve Roma Cumhuriyeti'nin doğuşuna neden olur. Lucretia

kendisini öldürmeden önce kocası, babası ve arkad aş lan ndan, intikamını almalarını istemiştir.

1 6 3 1 - 1 6 4 8 185

Kadın ,

kadının ıstı rap dolu ifadesini

1635-40 civarı , kahverengi mürekkep ve kahverengi lavi, Musee de la Ville de Paris, Fransa, 16,3 x 14,5 cm

yansıtıyor. Tarihçiler kadın ı n,

Bu küçük desen yatakta yatan bir kadını betimliyor. Kadının yüz hatl arı hasta

tas l ağın yapıldığı sıralarda

Saskia, doğum lan ndan kısa bir süre sonra ölen üç çocuk

olan ya da acı çeken bir

dünyaya getirmiştir.

Yatakta Yatan

Bir Öküz Karkası , l 630' 1arı n sonu, panel üzerine yağlıboya, Art Gallery and Museum, Kelvingrove, Glasgow, İskoçya, 73 ,3 x 51,7 cm

temizlemek için eğilmiş kadınla

Kesilmiş öküz tasvirinde

hayvanın gövdesini kalın bir boya tabakasıyla kaplamış,

bir karşıtlık oluşturmaktadır. Bu konu, o dönemki ressam lar arasında oldukça popülerdi. Rembrandt yüzey derinlikleri yaratmak için

hayvan, ayaklan ndan bağlı asıl ı durmaktadır. Akan kan, arka

sonras ı nda kazıyıp sıyırarak

planda kaldın m taşlarını

biçimlendirmiştir.

Rembrandt'ı n karısı Saskia o l abileceğin i söylemektedir.

Eğer öyleyse, bu o ldukça kişise l bir taslaktır. Bu

Europa'nı n Kaçı rı iması

(Europa'ya Tecavüz) , 1632, ahşap

üzerine yağlı boya, Paul Getty Museum, Los Angeles, ABD, 62,2 x 77 cm, RHL van

Rijn 1632

şeklinde

imzalanmıştır

Resmin konusu Metamorfoz/ar 2: 836-75'te (MS 8. yüzyıl) bahsedilen bir Yunan mitinden alınmıştır: Beyaz boğa kılığına giren Zeus, Sur Kralı Agenor'un kızı Europa'yı baştan ç ı kan r. Europa, beyaz bir boğa tarafından deniz kıyısında kandın lmı ştı r.

Rembrandt, boğa tarafından kaçırılan Europa'nı n ve ona eşlik eden lerin hayretini betimlemektedir.

186 GALERİ

Perdenin Önünde Oturan Erkek Nü , 1646, asit oyma (iki versiyon), Fogg Art Museum , Cambridge, ABD, 16,4 x 9,7 cm, Rembrandt f. 1646 şeklinde imzalanmıştır Üzerinde peştamal olan yarı çıplak genç erkek, ellerini kucağında birleştirmiş

bir perde asılı; perde, resmin kompozisyonun neredeyse yarısını kaplıyor. 1646'da Rembrandt, kadın nü çalışmaları na ara verip, üç: genç: erkek nü çalışması yapmıştır. Bu, büyük olasılıkla, öğrencilerine

yönelik, canl ı modelden çizme dersleriyle ilgilidir.

oturuyor. Arkasında büyük

İki

Erkek Nü (Yürüteç) , 1646

civarı, asit oyma (üç

versiyon), Staatliche Graphische Sammlung, Münih, 19,4 x 12,8 cm

Gravürdeki farklı figürler arasında yarı çıplak genç: bir adam, hem oturarak hem ayakta betimlenmiştir. Arka planda daha silik ve profilden betimlenen bir kadın eğilmiş,

Yerde Oturan Erkek Nü , 1646, asit oyma (iki versiyon) , Fitzwil liam Museum, Cambridge,

İngiltere , 97 x 16,9 cm,

Rembrandt

f.

1646

şeklinde

imzalanmıştır Yalnızca bir peştamalı olan, profilden gördüğümüz genç: adam bir yastık ya da alçak

bir oturakta bir bacağını oturuyor. Bu, Rembrandt'ı n büyük

uzatmış şekilde

olasılıkla öğrencilerine verdiği,

modelden çizme dersi için 1646 civarında yaptığı üç: erkek nü çalışmasından biridir. Taslaktaki figür Rembrandt'ı n öğrencilerinin elinden ç:ı kan eskizlerde de görülmektedir.

yürüteç:teki küçük bir çocuğa doğru hamle yapı yor. Kollarını açmış olan çocuk, kadı na doğru gitmeye çalış ı yor. Bu genç erkek model, Rembrandt'ı n öğrencilerinin taslaklarında

da vard ı r. Bu nedenle belki de bu ve diğer iki gravür Rembrandt ders verirken yapılmıştır.

1 6 3 1 - 1 6 4 8 187

İki Cennetkuşu Çalışması , 1639 civarı , kağıt üzerine kahverengi mürekkep ve kahverengi lavi, beyazla vurgu, Musee du Louvre, Paris, Fransa, 18, 1 x 15,4 cm Cennetkuşları Hollanda'ya, Hollanda Doğu Hindistan Şirketi tarafından ithal edilmişti.

l 656'da ödeme aczi

ilanı sonrası ç:ı karı lan

envanterde, birkaç: hayvan deseni yanında "bir çekmecede bir cennetkuşu ve altı yelpaze" bulunmuştur. O doldurulmuş cennetkuşu, bu desende model olarak kul l an ı lmı ş olabilir. Kuşların ayakları çizilmemiştir;

muhtemelen ayaklar, hayvan doldurulmadan önce kopartı 1mı ştı r.

Yataktaki

Kadın, 1647 civarı,

tuval üzerine yağlı boya, National Gallery of Scotland, Edinburgh,

İskoçya, 81, 1 x 67,8 cm ,

Rembr...

f.

164

şeklinde

imzalanmıştır

Bu resmin modelinin Rembrandt'ı n nikahsız eşi

H endrickje Stoffels olduğu düşünü l mektedir. Yarım boy

portrede ç:ı plak bir genç: kadın üzerini ç:arşafia örterken yastığa dayanarak kalkmaktadır. İ leriye ya da görünmeyen birine bakmak için kalın kumaştan dokunmuş cibinliği aç:maktadı r. Kadının soluk

yüzüne vuran güçlü ışık, taktı ğı altı n başlığı

vurgulamaktadır. Portrenin

konusu bilinmemektedir.

188 GALE RI

Ganymedes'in

Kaçı rı iması ,

1635 civarı , kahverengi mürekkep, kahverengi lavi, Staatliche Kunstsammlungen, Dresden, Almanya, 18,3 x 16 cm

Rembrandt, çocuk Ganymedes'in bir kartal (hayvan kılığındaki ölümsüz tann Zeus) tarafı n dan kaçın lı şı nı, sarsıcı bir şekilde

betimlemek istem i ştir. Rembrandt, bir çocu ğun ailesinden kopan l ı şı nı n gerçekl iğini , küçük çoc uğun korku ve şaşkınlıkla allak bullak olan yüzü ve savunmasızlığını vurgulayarak aktarmaktadır. Sahneyi izleyen diğer fıgürl er eskizde

yer almakla birlikte gravürde bulunmamaktad ır. Rembrandt'ı n bu betimlemesi diğer sanatçı lan n, örneğin Michelangelo Buonarotti'nin

1533 tarihli

Ganymedes'in Geçilmesi

lrzı na

betimlemesinden oldukça farklıdır.

Fırtı nalı

Gökyüzü Altınnda Kulübeler, 1635-40 civarı,

kahverengi laviyle önceden hazırlanmış kağıt üzerine

kahverengi mürekkep, beyaz guajla kahverengi lavi, Graphische Sammlung Albertina, Viyana, Avusturya, 18,2

x 24,5 cm

Fırtı nadan sonra güneş ışığının vurduğu ku lübelerin canl ı bir betim l en i şi. Bacalar ve çatılar, uzaklaşmakta olan fırtı na bulutlan na karşı vurgulanmıştır.

Chiaroscuro

tekniğinin ustaca kul lanı lı şı

kompozisyonu be l irginleştirir. 1630 ve 1650 arasında Rembrandt, küçük kulübeler, barakalar, mezralar ve toprak yol lardan oluşan manzara desenleri ve gravürleri yapmıştı r.

1 6 3 1 - 1 6 4 8 189

Ganymedes'in

Kaçı rı iması ,

1635, tuval üzerine

nedeniyle, kartal kılığına giren Zeus tarafından

yağlı boya, Gemaldegalerie

kaç ı rı lı r ve tanrıların sakisi

Aite Meister, Dresden ,

yapıl ı r. Rembrandt ge l eneğin

Almanya, 171 x 130 cm,

d ı ş ı na çı karak o l ay ın

gömleğin üzerine

gerçekli ğ i ne o d akl anır; havaya

ft. 1635 şeklinde

Rembrandt

imzalanmıştır

kaldın lan ve serbest

bı rakı i ması için bağıran bir

Fare

Yakalayıcısı

(Fare Zehiri (üç

Satıcısı), 1632, asit oyma,

versiyon), özel koleksiyon, 14 x 12,5 cm, RHL 1632 şeklinde imzalamıştır

Bir evin kap ı sındaki fare yakalayı cısın ı betimleyen,

gündelik yaşamdan bir sahne. S ı ngın ucundaki sepetten

Yunan mitolojisinde

çocuğun dehşet

Ganymedes, T ruva prens ve prensesinin oğludur. Güzelligi

yüzünü ve korkudan altı na yapışı nı betimlemektedir.

içindeki

sarkan ölü fare ler, adamın başan s ı n ı göstermektedir. Omzunda bir gelincik (veya bir

köpek yavrusu) durmaktadır. Resmin alternatif adı, adamın fareleri ö ldürmek için zehir sattığına işaret etmektedir. İki adamı n yaşam tarzlan arasındaki farkı vurgulamak için

yanm bir kapı ku ll anıl m ı ştır.

Kiliseli Manzara , 1640-42 civarı, ahşap üzerine

yağlıboya, Berwick ve Alba

Dükü Koleksiyonu, Madrid, İspanya, 42 x 60 cm

Rembrandt ahşap panel üzerine pek çok manzara resmi yapmıştı r. Bu lutlu göklerden gelen ı şık huzmelerini kullan ı şı, izleyici gerçekten orada manzarayı izliyormuşçası na resme sihirli bir dokunuş vermektedir. Güneş ışığı eserin farkl ı yerlerine, uzaktaki ki liseden, sol önde görülen biniciye

kadar hafifçe ulaşmaktadır.

190 GALERİ

Artemisia, 1634, tuval üzerine yağlıboya, Prado, Madrid, İspanya, 142 x 152 cm, Rembrandt

1634

f.

şeklinde imzalanmıştır

Kral Mausolos'un, kocasın ı n küllerini kadehindeki şaraba kan ştı ran ( Noctes Atticae X; 18,3) kansı, mitolojik figür "Artemisia"nı n dörtte üç boy portresini görüyoruz. Artemisia ipek, brokar ve kürkten oluşan görkem li bir kıyafet içinde bet i m l e nmi şti r. Kendisine bir hizmetçi kı z yardım etmektedir. Kompozisyon, Rembrandt'ı n genç eşi Saskia van Uylenburgh'un merkezde o lduğu tuval üzerine yağ lı boya resimler Flora ( 1635) ve Samsan Düğün

Ziyafetinde Bilmece Soruyor'a ( 1638) benzemektedir.

Büyük Yahudi Gelin, kuru uç ve tığka lemle asit oyma, 1635 (beş versiyon), 21,9 x 16,8 cm, üçüncü versiyonundan itibaren

1635. Haarlem

R

şeklinde

imza l a nmıştır

Gravürün modeli Saskia'dı r. Kasvetli biçimde bakan kadın oturmaktadır; dörtte üç: profilden sağı na, arkasındaki duvarda gölgesini bırakan ışığın kaynağı na doğru bakmaktadır. Gösterişli bir biçimde giyinm iştir ve uzun saçlan omuzları na yay ılmıştır. Büyük olas ı l ıkla, Kral Ahaşveroş'un karısı Ester olarak betimlenmiştir. Sol eli nde Yahudilerin katledilmesi için verilen ama kendisinin araya girmesiyle hasıraltı edilen buyruk vardır.

1631-1648 191

Yabandomuzu , 1643, asit oyma ve kuru kazıma , Musee de la Ville de Paris, Musee du Petit-Palais, Fransa, 14,S x 18,4 cm,

Rembrandt

f 1643

şeklinde

imzalanmıştı r

Ön planda, yerde yatmakta olan bir domuz bulunmaktadır. A yaklan iple bir kazığa bağlanmıştır. Arka planda baltası, kancası ve askısı görünen bir kasap vardır. Adamın yanında

gösteriyi izlemek üzere heyecanla bekleyen anne ve çocuklar gözükmektedir. O dönemde bir aile kend i domuzunu kesebilir ya da seyyar bir kasabı bu iş için tutabilirdi . Çalışmaya verilen bir diğer ad ise Dişi Domuz' dur.

Düşünen Filozof (Sarmal Merdivenli Odadaki Bilgin),

1631-2 civarı , panel üzerine yağlıboya, Musee du Louvre,

Paris, Fransa, 28 x 34 cm,

RHL van Rijn 163

şeklinde

imzalanmıştır

Bu resmin konusunun ne olduğuna i l işkin farklı görüş l er vardır. Merkez solda erkek bir filozof ya da bilgin, derin düşünceler içinde pencere kenan nda otunmaktadı r. Ortasında sanma! bir merdivenin bulunduğu bir odadadır. Pencereden gelen ışık adamı ve merdivenin yapıs ı nı vurgu l amaktad ı r. Sağda, yaş l ı

bir kadın ateşle resimdeki varlığı çiftin, İ ncil'de geçen kör T o bit ve kansı Anna olma ihtimalini güçlendinmektedir.

meşguldür. Kadının

Chiaroscuro olağanüstü

tekniğinin

kul lanı mı yalnız figürü öne çı kanmaktadır.

192 GALERi

Üç Ağaç, 1643, asit oyma, Fitzwilliam Museum, Cambridge Üniversitesi, İngiltere, (KS-292), 20,5 x 27,4 cm

Üç Ağaç çalışmasının kompozisyonu, Golgota Tepesi' nde İsa ve iki h ı rsız için kurulan üç çarmıh ı sembolize ediyor olabilir.

Ama Rembrandt bu gravüre, manzaraya yediri len iki çift figür ekl emiştir. Önde sol köşede, bir balıkçı ve kansı nehir kıyıs ında oturmaktadır. En sağda ön taraftaysa, yeşi lliklerin içinde gizli bir sevgili çift vard ı r. Bu çal ı şma, Rembrandt'ı n en ince iş l erinden biri o larak kabul edi lir.

1 6 3 1 - 1 6 4 8 193

Danae, 1643, tuval üzerine

Kadın'a benzemektedir. Bu

yağlıboya, Ermitaj Müzesi,

çalışma, tanrı Jüpiter'in

Danae'nin başının üzerinde kelepçeli, bronz bir Eros

sevgilisi Danae'yi betimlemektedir. Resmin ilk

figürü vardır. Danae, tunç: renkli perdeleri ve gösterişli

halinde, Danae sağ eliyle perdeyi çekmektedir. Rembrandt resim üzerinde

saçakları olan bir yatağa

değişiklik yaparak perdeyi

beklemekted ir.

St. Petersburg, Rusya,

185 x 203 cm, Rembrandt 16(3)6 şeklinde

f.

imzalanmıştır

Resmin kompozisyonu, 1645 civarında yapı lan Yataktaki

resmin köşesine çekmiştir.

uzanmıştır. Arka planda

beliren sevgi li sini

194 GALE RI

Dinlenen Aslan, 1645-50, kağıt üzerine kahverengi

mü rekkep, kahverengi lavi, Musee du Louvre, Paris, Fransa, 13,8 x 20,7 cm

Rembrandt, mürekkebi ustaca kullanarak narin kürk ile gür yele arasındaki karşıtlıgı vurguluyor. Daha çok Aziz Hieronymus desenleri ve gravürlerinde olmak üzere Rembrandt, pek çok kez aslan l arı betim l emiştir. Rembrandt, aslanları ve desenlerinde karşılaşılan diger hayvanları çizmek için, hayvanat bahçesini ziyaret etmiş olabilir.

Koru

Kenarındaki

Kulübe,

1644, kağıt üzerine mürekkep ve kahverengi lavi, Metropolitan Museum

Art, New York, ABD, Rembrandt (. 1644 şeklinde imzalanmıştır

of

29,9 x 45,5 cm,

Rembrandt 1640'1arda daha büyük manzara desenleri çizmeye başlad ı . 1644 tarihli

Koru Kenan ndoki Kulübe, günümüze kalan en büyük manzara desenidir. Rembrandt araştırmacıları, desenin büyük kesiminde kullanılan lavinin olaganüstü bir örnek oldugunu söylemektedirler. Buna ek olarak, çalışmanın Rembrandt tarafından imzalanıp tarihlenmesinin, desene özgünlük katması dışında, imzalanan tek manzara deseni olarak eşsiz o lma özelligi de vardır.

1 6 3 1- 1 6 4 8

Yaşlı

Adam ve Çocuk

Eskizleri, 1639-40 civarı , soluk kahverengi laviyle hazırlanmış kağıt üzerine

kahverengi mürekkep ve kahverengi lavi, Biritsh Museum, Londra, İngiltere, 18,9 x 15,7 cm Canlı modelden çizilen bu iki

küçük eskizde, oturmakta olan yaşlı adam kucağındaki çocukla oynuyor. Yanındaki baston, sandalyeye yaslanmış duruyor. Küçük çocuk, adamın dizlerinde ayağa kalmış ve alttaki eskizde adam ı n kepini almaya

çal ışıyor. Yukandaki eskizde, yaşlı adam çocuğu kollan na almış ve kepi yok. Belli ki çocuk, kepi almayı başarmış.

195

1649-1669

l 640' 1 arı n sonunda, Hendrickje Stoffels adı nda 23 yaşın d aki Felemenk genç kı z, Rembrandt'ın nikahsız eşi oldu ve 1654 yılında Cornelia adında bir kız çocuğu

dünyaya getirdi. Doğumun getirdiği mutluluk Rembrandt'ı n ödeme acziyle gölgelendi. Yaşadığı sorunlara karş ı n , kraliyeti kapısına getirtecek kadar olağanüstü resimler yap may ı sürdürdü. Bu dö neme ait önem li resi mleri aras ı n da ,

Aristoteles ( 1653) ve

bir grup portresi başyapı tı olan Amsterdam Kumaşçı lor Loncası ( 1662) gi bi eserler bu lunur. Öldüğü 1669 yıl ı na kadar ai lesini n ve kendisinin kişisel portrelerini de yapmaya devam etti.

Yukarıda: İki Çemberli O t oportre, 1665-9 civan , (baş detayı), tuval üzerine yağlıboya. Rembrandt'ı n

son otoportrelerinden biri olan bu çalışmada sanatçı , izleyiciye ve karamsar bir şekilde bakmaktadır.

Solda: Dr. Faust Çal ı şma Od as ın da, 1652, gravür. boyanan bu çalışmada Rembrandt, işinin

Hayatının zor başında

doğrudan

bir döneminde, l 652'de bir bilgini betimliyor.

198 GALE RI

Yaşlı

Bir

Kadının

Portresi,

1650 civarı , tuval üzerine yağlıboya, Puşkin Müzesi,

Moskova, Rusya,

82 x 72 cm, Rembrandt f 16 .. şeklinde imzalanmıştır Portre, kimliği bilinmeyen bir kadını otururken dörtte üç: profilden betimlemektedir. Kadının etkileyici yüzü, Rembrandt'ı n chiaroscuro tekniğiy l e ustaca aydı nlatı l mı ştı r. Yüzüne ve ellerine vuran ışık, elbisenin ağır kumaşını ve kadının sükunetini vurgulamaktadır. Kadın oturmuş düşünmektedir.

Rembrandt sürecini yakalayarak, modelinin iç:sel yaşantı sını olağanüstü bir derinlikte kavramaktadır. kadının düşünme

Aristoteles Homeros'un Büstüyle, 1653, tuval üzerine yağlıboya, Metropolitan

Museum of Art, New York,

ABD, 144 x 137 cm Bugün Aristoteles Homeros'un Büstüyle olarak bi linen resim, Sicilyalı sanat koleksiyoncusu Don Antonio Ruffo ( 161O/1 1-78) iç:in yapılmıştır. Ruffo'nun temsilcisi Giacomo di Battista, varlıklı bir Amsterdamlı tüccar olan Cornelis Gijbrechtsz aracılığı y l a resmin pazarlı ğını yapm ıştır. Ruffo'nun beklediği bir eş portre, muhtemelen Rembrandt işlerini bitirmekte geciktiği iç:in gelmeyecektir. Ancak İtalyan sanatçı Guercino ( 1591-1 666), eş portre niteliğinde bir kozmograf portresi yaparak Ruffo'yu olan minnetini ifade etmiştir.

1 6 4 9 - 16 6 9

C/ement

de Jonghe , 1651 , asit

oyma, kuru kazıma ve gravür, (altı versiyon), Musee de la

Ville de Paris, Musee du PetitPalais, Fransa, 20,7 x 16, 1 cm,

Rembrandt f. 165 I şeklinde i mzalanmıştır

Yayıncı ve sanat simsarı Clement de Jonghe ( 1624/5-79), 1640-79 aras ı nda sanatçının baskı resimlerini satm ı ştır. Ölümünün ardından tutu lan envanterde Rembrandt'ın 74 bakır levh as ı na ve pek çok baskısı na sahip oldugu belirtilmiştir. Bu dörtte üç: boy portrede De Jonghe, boyunu kı sa gösteren yüksek bir sandalyede oturmaktadır. Arka planın ç: ı plaklıgı ve sandalye, dikkati modelde toplamaktadır. Adam geniş siperlikli bir şapka takmakta, ceket ve ko l al ı beyaz gömlek giymektedir. Omuzlarında bir pelerin ve ellerinde eldiven vardır.

Yaşlı

Bir Adamın

Başı , 1650

civarı , tuval üzerine

yağlı boya, Musee Bonnat,

Bayonne, Fransa, 55 x 44 cm

D örtte üç: profilden gösterilen bu tanıdık burun ve kömür karası gözler Rembrandt'ı n ailesinin bir üyesine, belki de ağabeylerinden birine ait olabilir. Yüz yorgun ve gözler uzaga bakmaktadır. Rembrandt daha çok tronie olarak satılmak ya da dini resimlerdeki aziz veya kahin betimlemelerinde kullanılmak üzere pek çok yaşlı adam portresi çizmiştir.

199

200 GALERİ

Kep ve Altın Zincirli Otoportre, 1654, tuval üzerine yağlı boya, Gemaldegalerie Aite Meister, Kassel, Almanya, 72,5 x 59,3 cm, Rembrandt f.

1654

şeklinde imzalanmıştır

Bu çalışmanın kesin olarak Rembrandt'a ait olduğuna dair şüpheler vardır. Ama resmin önceki sahiplerinden, 18. yüzyılı n başlan nda en büyük Felemenk sanatı koleksiyoneri olan Delftli Valerius Röver ( 1686-1739) koleksiyonunda, "Rembrandt'ı n en iyi döneminde yaptığı bir otoportre" bulunduğunu ifade etmiştir. Modelin bu yan m boy portresi, Rembrandt'ı n düşünceli bakı şlan nı ve izleyicinin içine işleyen kömür karası gözlerini vurgulamaktadır.

}an Six'in Portresi ( 1618-1700), 1654, tuval üzerine yağlı boya, özel koleksiyon, 112 x 102 cm jan Six resimde, eldivenini takmış gitmek üzere gibidir. Bu önemli işverenin başı, Rembrandt tarafından dikkatle çizilirken kınmız ı pelerin ve koyu gri-yeşil ceket için kalın fırça darbeleri kullanılmıştır. İşverenin düşünceler içinde, dalgın bir hali vardır. Şapkasının siperliği gözlerini gölgelemektedir. Bu, Rembrandt'ın Six için yaptığı son çalışmadır. Bir zamanlar yakın olan ikilinin arası büyük olasılıkla bir borç yüzünden bozulmuştur. Rembrandt'ı

bekleyen tehlike, malvarlı ğı nı n yanı sıra müşteri l erini de kaybetmektir.

1 6 4 9 - 1 6 6 9 201

Bat-Şeva Yıkanırken, 1654,

tuval üzerine yağlı boya, Musee du Louvre, Paris, Fransa, 142 x 142 cm

Bu usta işi resmin kaynağı belirsizdir. Rembrandt nikahsız eşi Hendrickje'n in Bat-Şeva kılığında dingin bir portresini yapmıştır. Sahne. Kral Davut'un İncil'de anlatı lan bir öyküsüne dayanmaktadır (2. Samuel 11: 1-27). Anlatıya göre BatŞeva, Kral D avut'tan gelen bir mektubu okumaktad ır. BatŞeva'yı hem günahkar hem de kurban olarak gösteren, etik ve erotizmi kaynaştıran bir çalışmadır.

Bat-Şeva Yıkanırken , 1654,

Uriya'nın kansı Bat-Şeva'ya

(baş ve üst gövde detayı )

olan arzusunu anlatmaktadır. Kral, Bat-Şeva'yı yıkan ırken görür ve hizmetçilerine kadını bul malan emrini verir. "Kadın ona geldi ve Davut onunla yattı." Kadın hamile kalır ve kocası savaşta öldükten sonra Kral Davut'la evlenir ve ona bir oğlan çocuk doğurur.

tuval üzerine yağlıboya, Musee du Louvre, Paris, Fransa, 142 x 142 cm

İncil'deki anlatı (2. Samuel 11: 1-27) bir ahlaksızlık ve tutku öyküsüdür. Öykü, Kral Davut'un, ordusunda kumandan olan Hititli

Bat-Şeva Yıkanırken, 1654,

(mektup detayı) tuval üzerine yağlıboya, Musee du Louvre, Paris, Fransa, 142 x 142 cm

Rembrandt, Bat-Şeva'yı, Kral Davut'un mektubunu okurken betimliyor. Mektup ya kadını çağırmakta ya da kocası Uriya'nı n ölümünü

haber vermektedir. Anlatının popüler bir yorumu olan bu betimleme İnci l'd e yer almamaktadır (2. Samuel 1 1: 1-27). Resimde Hendrickje, Bat-Ş eva kılığındadır. Düşüncelerde

kaybolmuş gibi görünmektedir. Sanatçı, kadını çıplak ve güzel bir genç kadın olarak betimlemektedir.

202 GALE Ri

Kolunda Bir Sırtında Şah

Şahinle

At Cihan, 1655-60

civarı, mürekkep ve

suluboya, Musee du Louvre, Paris, Fransa,

21 ,9x 19,2cm Rembrandt'ı n desenlerinin

kaynağı son derece geniştir.

Pers baskı resimlerini seven Rembrandt, sanat düşkünü Şeyh Abbas ' ı n sarayında çalı şan sanatçı Reza

Abbasi'nin ( 1565-1635 civarı) pek çok eserini bulundurmaktaydı. Abbasiler,

kaligrafi çizimindeki ustalı klan yla tanını yordu. Rembrandt da at sürerken şahini tutmakta olan Şah Cihan çalışmasını bu tekniği

kullanarak, mürekkeple yapm ı ştır.

Nehirde

Yıkanan Kadın

(Hendrickje Stoffels?) , 1654, panel üzerine yağlı boya, National Gallery, Londra,

İngiltere, 61 ,8 x 47 cm İmzalı ve tarihli bu yağl ı boya çal ışma, İ ncil'den Bat-Şeva ya

da Susanna karakteri olabilir. Genel kanı modelin, Rembrandt'ı n nikahsız eşi

Hendrickje Stoffels olduğu yönündedir. Eserin yapıldığı tarihte Hendrickje, Ekim l 654'te doğacak olan ilk çocuğuna hamiledir. Aynı yı 1,

Rembrandt'la nikahsız yaşad ı ğı için kilisenin gazabı na uğramış

ve

Rembrandt'la günahkar bir hayat sürmekle suçlanmıştır. Sanatçı , kadını kendi gördüğü biçimde, gösterişli

giysisini ardında bırakmış, nehirde yıkanmak için iç: gömleğini yukan doğru kaldı rken

sudaki yansıması na

bakan güzel bir kad ı n o larak betimlemektedir.

1 6 4 9 - 1 6 6 9 203

Otoportre, 1655

civarı , ahşap

panel üzerine yağlıboya, Galleria degli Uffizi, Floransa, İtalya, 76 x 61 cm

Daha önceki bir natürmortun üzerine boyanmış olan bu portre, dörtte üç kompozisyon dışında, 1655 tarihli Otoportre'ye benzemektedir. Bu portrede kullanılan

chiaroscuro,

Rembrandt'ı n

yüz hatlarını vurgulamakta, özel likle yaş l anma belirtisi o lan çene hattındaki sarkmayı belirgin l eştirmekted i r.

Resmin uzun yıllar bir kopya olduğu sanılmıştır. Son incelemeler ve temizleme çalı şmalan yla özgün bir Rembrandt olduğu tescil edilmiştir.

Kapının Önündeki Dilenciler,

1648, kuru uç ve

tığkalemle

asit oyma, Musee de la Ville de Paris, Musee du PetitPalais, Fransa,

16,6 x 12, 9 cm, Rembrandt f. 1648 şeklinde imzalanmıştır Bir evin girişinde, keman benzeri yaylı bir çalgı çalmakta olan bir adam, küçük bir çocuk ve sırtında bebek olan bir kadın, kapı eşiğinde durmuş, yarım boy bir kapının ardından onlara para uzatan şık giyinimli bir adamdan sadaka almaktadırlar. Ziyaretçiler dilencidir. Rembrandt, di lenciler de dahi l olmak üzere yoksul kesimden insanların pek çok eskizini yapmıştır. Bu gravürde dikkat çeken, oğlanın sırttan görünür biçimde örneklenmesi ve bebeğin yumruğunu sıkması gibi ince detaylardır.

204 GALER1

"Flora" Olarak Hendrickje Stoffels, l 650'1er, tuval üzerine yağlıboya, Metropolitan Museum of Art, New York, ABD, 100 x 92 cm

Bu, Rembrandt'ı n kansı Roma bahar ve bereket tannçası Flora

Saskia'nı n,

1634 tarihli Flora Olarak Saskia ve Pastoral Kostümlü Saskia van Uylenburgh portrelerinden

kılığındaki

oldukça farklıdır. Profilden betimlenen Hendrickje ciddi bir şekilde bakmaktad ı r; kostümü sadedir. Bu, çağdaş bir "Flora"dı r.

Uyuyan Genç Kadın (Hendrickje Stoffels), 1654-5 civarı , kağıt üzerine beyaz guajla fı rça ve kahverengi lavi , British Museum, Londra, İngiltere, 24,6 x 20,3 cm

Rembrandt burada, uyuyan vurgulamak için fırçasını son derece özenle kullanmaktadır. Kadın , büyük ihtimalle, uyumak için başını bir koltuğun koluna kad ı nı

Thomas Jacobsz Haringh , 1655-6 civarı , (iki versiyon), kuru uç ve tığkalemle asit oyma, Musee de la Ville de Paris, Musee du Petit-Palais, Fransa, 19,5 x 14,9 cm

Thomas Jacobsz Haringh ( l 586n civan -1660) Amsterdam Belediye Binası 'nda kapı görevlisiydi. l 656'da Rembrandt'ın ödeme aczi ilan etmesinden sonra mallan nı satma işinden sorumluydu. Rembrandt, 25 Aralık l 65S'ten Ocak l 656'ya kadar olan sürede bazı mallannı Amsterdam'da, Kalverstraat'taki Kiezerskroon hanında gerçekleştirilen aç ı k

arttırmada satmaya çalıştı.

dayamıştır.

Ayaklan nı koltukta dinlendirmek için de dizlerini yukan çekmiş. Kalın fırça darbeleri kadının genç bedenini ve koluna yasladığı başını vurguluyor. Rembrandt bu çalışmasında, büyük olasılıkla nikahsız eşi Hendrickje Stoffels olan genç kadının özell iklerini , atmosferi ve zamandaki bir anı olağanüstü bir şekilde yakalıyor.

1 6 4 9 - 1 6 6 9 205

jean Lutma, 1656, asit oyma ve kuru kazıma (iki versiyon, ikinci versiyonda tığkalem) , Musee de la Ville de Paris, Musee du Petit-Palais, Fransa, 19,6 x 15 cm, sol üstte

Rembrandt f. 1656

şeklinde imzalanmıştır

Rembrandt, Jan Lutma'yı ( 1584-1669) oturmuş halde betimliyor. Adam izleyiciye bakı yor; yanındaki masada meslegi olan kuyumculukta kullandıgı araç gereçler, bir çanak ve ç:ekiç: var. Lutma sag elinde gümüş bir heykelcik ya da şamdan tutuyor. Masada, 1621 'den beri Amsterdam'da gümüşç:ülükle ugraşan Lutma'nı n yaptı gı göz alıcı bir gümüş kadeh bulunmakta. Gravürün iki versiyonu vardır; bunlardan biri pencereli digeri penceresizdir.

Hendrickje Stoffels'in Kadife Bereli Portresi, 1654 civarı , tuval üzerine yağlıboya, Musee du Louvre, Paris, Fransa, 74 x 61 cm Rembrandt'ın nikahsız eşi

Hendrickje'nin, 20'1i yaşlan ndayken yapılmış

Venedik stili zarif bir portresi. Kadını, güzel bir genç kadın olarak betimleyen bu yan m boy portre, Rcmbrandt'ı n yine yan m boy portresi, Şapka ve Altın Zincirli Otoportre'nin ( 1654) eşi olabilir. Hendrickje kürk ve mücevherlerle süslenmiştir. Başında küçük bir kadife kep vardır.

1

L

206 GALE R i

Bayraktar, 1654, tuval üzerine yağlıboya, Metropolitan Museum of Modern Art, New York,

ABD, 138 x 113 cm, Rembrandt f. 1654 şeklinde imzalanmıştır

Portre, bayraktar Floris Soop'a ( 1604-57) aittir. Bir sivil muhafız bayraktannın kıyafetini giyen Soop bir bayrak, sorguçlu göste rişli bir şap ka ve kılı ç kayış ı yla beti mle nmişti r. Soop tan ı nm ış bir sanat koleksiyoncusudur ve Rembrandt'ı n onu çizmesi normaldir. Ancak, resmin Rembrandt'a ait olduğu yeni tescil l enmiştir. Resim 18. yüzyılda, sanat koleksiyoncusu İ ngiliz ressam Sir Joshua Reynolds'un ( 1723-92) koleksiyonunda yer bulmuştur.

Yatakta Yatan

Kadın , 1658,

Altında

örtü o lan bir kadın

yatakta yatarken

tığkalemle asit oyma ve

betimlenmiştir. Sırtı

yüzey tonlaması , Fitzwilliam

dönüktür. Yatay duruş

Museum, Cambridge

kadın ı n hatlarını açığa

Üniversitesi, İngiltere,

ç ı karmaktadır.

8 x 15,9 cm, Rembrandt f. 1658 şeklinde i mzal anmıştır

olarak, 1659 civan nda yaptığı gravür Jüpiter

(üç versiyon), ku ru uç ve

izleyiciye

Rembrandt pek çok nü figürü n gravür ve desenini yapm ı ştır. Örnek

ve

Antiope ya da 1658 civan nda, kalem ve lavi ile yaptığı desen çalışma Yaslanan Nü gösteri lebilir.

1 6 4 9 - 1 6 6 9 207

Ocağın Yanında Yarı Çıplak

Oturan

Kadın, 1658, kuru uç

ve tığkalemle asit oyma, (yedi versiyon), Fitzwilliam Museum , Cambridge Üniversitesi, İngiltere, 22,8 x 18,4 cm,

f.

1658

Rembrandt

şeklinde imzalanmıştır

vermektedir. Dökme ocakta MM kısaltması vard ır ve bu, "fah i şe" Mecdelli Meryem'e bir gönderme o labilir. Çizimdeki figür yarı ç:ı plak oturmaktadır. ışık, gövdenin üst kısm ını ve bele kadar indirilmiş göm l eği v urgulamaktadır. Kadının ayağı terliğin

Gravür, 17. yüzyı 1 Hollanda'sı nı n tipik bir iç: mekan görünümünü

Catherine Hoogsaet'in Portresi (baş detayı), 1657, tuval

üzerine yağlıboya, Penrhyn Şatosu, Bangor, Galler,

Catrina Hoog/Saetout 50/jaer. Rembrandt f. 165 7 şeklinde 126 x 98,5 cm,

imzalanmıştır

Dörtte üç: profilden çizilen bu tam boy portre, Mennonit H endrick jacobsz

üzerinde Resimde terlik, kadın cinsel organı na yapı lan bir göndermeydi. durmaktadır.

Hooleeuw'un kansı Catherine Hoogsaet'e aittir. Buradaki detay kadının başını göstermektedir. Kadın, özen li bir şeki l de detaylandınlmış ve büyük, süslü saç: tokalarıyla tutturu lmu ş o lan göz alıcı bir kep giymektedir. Bu aksesuvar o dönem Amsterdam'da old ukça popülerdir.

Sanatçının Oğlu

Titus, 1657

civarı , tuval üzerine yağlıboya, Wallace

Koleksiyonu, Londra,

İngiltere, 68,5 x 57 cm,

R şeklinde

imzalanmıştır

Bu, Saskia ve Rembrandt'ı n ikinci oğu ll arı ve hayatta kalan tek çocukları olan

Titus'un yarım boy portresidir. Rembrandt, T itus'un giydiği ceket ve paltonun koyu rengini, toprak tonları ve gevşek fi rç:a darbeleri kullanarak öne ç:ı karı yor. Başınd aki yum u şak şapkan ın koyu kırm ızı s ı genç: adam ın saçlarında ve dudaklarında devam ediyor.

208 GALERİ

Otoportre, 1658, tuval üzerine yağlı boya, Frick Koleksiyonu, New York, ABD, 131x102 cm,

Rembran ...

f. 1658

şeklinde

imzalanmıştır

Sanatçının karakterini samimiyetle açığa ç ı karan gerçek boyutlu olağanüstü bir portre. San atçı oturmakta ve doğrudan izleyiciye bakmaktadır. Gözlerindeki ifade izleyiciyi soğukkanl ılı kla

gözlem leyen birine aittir. Büyük ölçekli resim, Rembrandt'ı 16. yüzyı 1 Venedik tarzı elbisesi ve Doğu aksesuvarlanyla (kendi koleksiyonundan parçalar olabilir) görkemli bir şekilde sunmaktad ı r. Sol elinde bir değnek tutmaktad ı r. Mücevher gibi parlayan renklerin görkemli kul lanı mı, resmin üslubu ve kompozisyonu, Venedikli sanatçı Tiziano'yu ( 14901576) andırmaktadır.

Kumaşçılar Loncası

("De

Staalmeesters") , 1662, tuval üzeri ne yağlıboya, Rijksmuseum, Amsterdam , 19, 1 x 27,9 cm,

1662

Rembrandt

f.

şeklinde imzalanmıştır

Bu grup portresinde Kumaşçılar Loncası 'nı n beş üyesi bulunmaktadır. Hollanda kökenli bir kaynağa göre ( 17 65) staalmeesters, satılacak boyal ı kumaşlan n kalitesini kontrol eden ve kumaş numunelerini kaydeden memurlardı. Birçok sanat tarihçisine göre bu çalışma, Rembrandt'ı n en güzel grup portresidir.

Genç Bir Adamın Portresi, 1658, tuval üzerine yağlıboya, Musee du Louvre, Paris, Fransa, 75 x 60,5 cm,

Rembrandt

f. 1658 şeklinde imzalanmıştır

Resim Rembrandt'a atfedilse de kimi çekinceler vardır. Resme bir öğrencisi tarafından ekleme yapı l mış ya da Rembrandt bir öğre n c i sinin tuvali üzerine bu portreyi yapmış o labilir. Alttaki katman Rembrandt'a ait değildir. Yarım boy portrenin modelinin kimliği bilinmemektedir.

1 6 4 9 - 1 6 6 9 209

Ok Tutan Nü (Venüs ve Cupido), 1661, asit oyma, Rijksmuseum, Amsterdam, Hollanda, 20,5 x 12,3 cm Rembrandt'ı n son

döneminde üretilen bir dizi nü çalışmadan biri olan bu çizim, öğrencileriyle yaptığı modelden çizme derslerinden birine ait olabilir. Canlı kadın model, çarşaf seri li yatağın kenan nda, sırtı izleyiciye dönük oturmaktadır. Teninin yumuşaklığ ı yatağın kınşık

örtüsüyle karşıtlık oluşturmaktadır. Kadın asl ında tuttuğu ipin yerine

okun çizilmesiyle, Venüs'e dönüştürü lm üştür. Modelin duruşu kad ının esnekliğini vurgulamaktadır. Arka planda

solda belli belirsiz görünen küçük yüz, Eros düşünülerek çizilmiş olabilir.

Sanatçının Şövale Başında

Portresi, 1660, tuval üzerine yağlıboya, Musee du Louvre,

Paris, Fransa, 1 1 1 x 90 cm,

Rem.../f 1660 şeklinde imzalanmıştır

1660 yılından, sanatçıyı mesleki araç gereçleriyle gösteren bir dizi otoportreden biri. Sanatçı dörtte üç profilden izleyiciye doğru bakmaktadır.

Şövalesin in önünde bir

sandalyeye oturmuştur. Sanki çalışırken bir an için dönüp bakmış gibi, elinde üzerindeki boya kümeleriyle paleti, fi rçalan ve değneğiyle durmaktadır. Rembrandt ilk başta, boya katmanının altında görülen tabakada kendisini siyah keple çizmiş ama sonra bunu bilindik beyaz kepe dönüştürmüştür.

210 GALERi

Frederik Rihe/'in At Sırtındaki Portresi, 1663, tuval üzerine yağlıboya, National Gallery,

Londra, İngiltere, 294,5 x 241 cm Amsterdamlı

Luteryen tüccar Frederik Rihel'in ( 1621-81) bu tam boy, gerçek boyutlu atlı portresi, oldukça etkileyici bir çalışmadır. Felemenk sanatında o döneme ait olduğu bilinen iki atlı portreden biridir. Rihel aslında Strasbourg doğumlu olsa da, l 642'den itibaren Amsterdam'da yaşadığı bilinmektedir. Sivil muhafızlann önde gelen üyelerindendir. Ful an, kılıcı ve tabancasıyla göz alıcı bir kıyafeti vardır. Atı şaha kalmıştır. Arka planda bir

tören alayı görülebilmektedir.

İki Mağribi, 1661, tuval üzerine yağlıboya , Mauritshuis, Den Haag, Hollanda, 77,8 x 64,4 cm,

Rembrandt

f. 1661

şeklinde

imzalanmıştır

Rembrandt'ın l 656'da ödeme aczi içinde olduğu dönemde tutulan envanterde "no. 344, bir resimde iki Mağribi" gibi bir ifade vardır. Bu nedenle sanat tarihçileri bu resmin 1661 'den önce yapıldığını düşünmüş l er

sonra, l 656'da yanm bı rakılı p, 166 1'de tamamlandığı sonucuna varmışlardır. Ancak resimde, l 656'da söz edilen çalışma olduğuna i l işkin hiçbir işaret yoktur.

1649-1669 2 11

İki

Çemberli Otoportre,

1665-9 civarı, tuval üzerine yağlı boya,

The lveagh

Bequest, Kenwood House, Londra, İngiltere, 114,3 x 94 cm Sanatçının

son yı ilan nda bir otoportre. Rembrandt durmuş, izleyiciye bakmakta,

yaptığı olağanüstü

Otoportre, 1664-9

civarı ,

tuval üzerine yağlıboya , Galleria degli Uffizi, Floransa,

İtalya, 74 x 55 cm Resim, Floransa'daki Medici ailesini n 1663-7 1 tarihli envanterinde kayıtlıdır. Cosimo de' Medici, Aral ı k l 667'de Amsterdam'ı ziyaret etm i ştir. Seyahatnamesi, bazı eserler

elinde resim araç: gereçleri resim yaparken giyd i ğ i kep ve üzerinde iş elbisesi vard ır. Arka plandaki iki çemberin anlam ı üzerine tartışmalar sürmektedir ama genel kanı bunların, Rembrandt tarafından atölye duvarı na çizi len dekoratif çemberler olduğu yönündedir.

tutmaktadır. Başında,

satın

almak üzere tanınmış atölyelerini ziyaret ettiğini bildirmektedir. Cosimo, 29 Aralık günü "Rembrandt pittore famoso' 'ya (ünlü ressam Rembrandt) bir ziyaret gerçekl eştirdiğini yazm ı ştır. İl k ziyaretinde Rembrandt'ı n atölyede bitmiş çalışmas ı yoktur. Bu portre, Haziran l 669'daki ikinci ziyarette al ı nmı ş olabilir. sanatçı lan n

Şık

Kostümlü Çocuğun Portresi, 1660 civarı, tuval

üzerine yağlı boya, Norton Simon Koleksiyonu, Pasadena, ABD, 64,8 x 56 cm

Uzun yıllar bu çocuğun, Rembrandt'ı n oğl u Titus o ldu ğu öne sürüldüyse de bu

sav kanıtlanamamıştır. Figür, boy portrenin resim alanını tamamen kaplamaktadır. Çocuk doğrudan izleyiciye bakmaktadır. Elbise pahalı kumaştan yap ılmıştır ve çocuk göz alı c ı bir şapka

yarım

takmaktadır.

212 GALERi

Kadını Kucaklayan Adam (Yahudi Gelin), 1665-7 civarı,

tuval üzerine yağlı boya, Rijksmuseum, Amsterdam, Hollanda, 121 ,5 x 155,5 cm,

Rembrandt

f. 16 ...

şeklinde

imzalanmıştır Rembrandt'ı n son portrelerinden biri olan bu çalı şma belki de en güzellerindendir. Şık elbiseler içinde bir çifti betimlemektedir. Paletindeki renkleri, yoğun kırmızının ve panldayan altın sansının sıcakl ı ğını tüm resme yaymaktadı r. Adam kad ını nazikçe kucaklamaktadır. Kadın sol eliyle adam ı n sağ eline dokunmaktadır. Rembrandt çiftin birbirlerine olan şefkatli hareketlerini olağanüstü biçimde

yakalamaktadır.

Claudius Civilis Batavyalıların

Komutasındaki

Komplosu ,

1661-2 (detay), tuval üzerine Nationalmuseum, Stockholm, İsveç, 196 x 309 cm

yağlıboya,

Rembrandt'ı n büyük ölçekli tarihsel resmi Claudius Civilis'in Komplosu'nun 580 cm'lik orij inal boyutu, resim şehir meclisinin onayını a lm ayınca küçültülmüştür. Rembrandt, Claudius Civilis ve Batavyalı liderlerin, MS 69-70 civannda Romalılara karşı isyan yemini etmelerini betimlemektedir. Resmi ısmarlayanlar bu isyanı, Felemenkleri n İ spanya Kralı il. Felipe'ye karşı l 568'de verdikleri mücadeleye benzetmektedir.

1649-1669 2 13

Şair jeremias

de Dekker'in Portresi, 1666, ahşap panel

üzerine yağlı boya, Ermitaj Müzesi, St. Petersburg, Rusya, 71 x 56 cm,

Rembrandt f. / 666

şeklinde

imzalanmıştır

Şair Jeremias de Dekker'in

( 161 O civan -66) portresi, 1666 yı lında yapılmıştır. Şair, Rembrandt'ı n büyük bir hayranıdır ve "bu olağanüstü, dünyaca ünlü ressam Rembrandt van Rijn'e" teşekkür etmek için bir şiir yazmıştır: "Sanatını parayla değil yi ne sanatla ödüllendirsem/ve seni dizelerimde, senin beni çizebildiğin gibi yazabi lsem/senin yüzünü değil de hünerli zihnini betimlerdim Ey Rembrandt!"

Aile, 1666-8

civarı , tuval

üzerine yağlıboya, Herzog Anton Ulrich Museum, Brunswick, Almanya, 126 x 127 cm,

Rembrandt

f

şeklinde imzalanmıştır

Bu aile grup portresinin kompozisyonunda, kan ve koca ile üç küçük çocukları bulunmaktadır. Rembrandt kırmızı, yeşil ve altın sansı gibi canlı renkleri bonkörce kullanarak görsel olarak ihtişamlı bir portre yaratmışt ır. Tuval üzerindeki rahat fırça darbeleri sanatçının l 630'1arda yaptığı çift portrelerinde sakı narak ve ciddiyetle kul lanı lan fırçadan çok farklıdır.

214 GALERİ

Koltukta Oturan Yaşlı Adamın Portresi, 1660 civarı, Galleria degli Uffızi, Floransa, İtalya, 102 x 73 cm,

166

Rembrandt

f.

şeklinde imzalanmıştır

Yüksek arkalıklı bir koltukta oturan yaşl ı bir adamın dörtte üç profilden güçlü bir portre çal ı şması. Sağ eli

masanın

üzerinde ve elleri birbirine kenetlenmiştir. Düşünce l i bir halde, izleyicinin ötesine bakmaktadır. Adamın ince yüz hatları ve siyah saçları, akl aşmış b ı yı ğı ve gür, kaban k sakal ı y l a karşıtlık oluşturmaktadır.

Otoportre - Yaş 63, 1669,

hafifçe birbirine

t uval üzerine yağlıboya,

kenetlenmiştir. Renkler koyu ve açık tonlar arasında gidip gelen yoğun bi"r kırmızı yelpazeden o l uşmaktadır. Işık yüzüne düşerek kaş, burun ve ağzı vurgulamaktadır. Resim üzerinde X ı ş ı nıy l a yap ı lan incelemeler, resmin pek çok kez değiştirildiğini, bazılarında beyaz ceket giydiğini ya da sağ elinde fırça benzeri bir sopa

National Gallery, Londra,

İngiltere, 86 x 70,5 cm, sol altta, ... t

f// 669 şeklinde

imzalanmıştır Rembrandt'ı n son yılı na ait en az üç otoportre bulunmaktadır. Bu otoportrede sanatçı, sakin ve hoşnut bir ruh halinde gibidir. Kendisini dörtte üç profilden, izleyiciye bakarken betimlemiştir. Kürk yakalı bir ceket giymektedir. Elleri

Otoportre, 1669, tuval üzerine yağlıboya, Mauritshuis, Den Haag, Hollanda, 63,5 x 57,8 cm

Bu son çalışma son yılında yapılmıştır. Büst portre Rembrandt'ı n sevdiği kompozisyon olan dörtte üç profilden üretilmiştir. Sanatçı, yüzünü yarı aydın l ık olarak Rembrandt'ı n

betimlemiştir. Yukarıdan sağ

yanağı na düşen ışık

yorgun

gözleri, yuvarlak bumu ve sarkan gerdanı aydınlatır. Işık, Rembrandt'ı n gevşek fırça darbeleriyle boyanan baş l ığının parlak renklerini de öne çıkarmaktadır. X ışınıyla yapı lan inceleme başlığın yerinde daha önce, Rembrandt'ı n daha önceki otoportrelerinde taktığı nı gördüğümüz beyaz kepin olduğunu göstermektedir. Rembrandt bu sefer kepi şık bir başlığa dönüştürmüştür.

tuttuğunu göstermiştir.

1649-1669 2 15

Yaşlı

Bir

Kadının

Portresi,

1654, tuval üzerine yağlıboya, Puşkin Müzesi,

Moskova, Rusya, 74 x

1654

63

cm,

Rembrandt f.

şeklinde imzalanmıştır

Bu resim saygı değer Hollandalı sanat tarihçisi, Rembrandt uzmanı ve

Rembrandt Bütün Eserleri adlı kitabın yazan Abraham Bredius'a ( 1855- 1946) göre Rembrandt' ı n yaşlı kadın çalı şma l arın ın en önemlilerinden biridir.

Yaşlı

Bir Adamın Portresi, 1667, tuval üzerine

yağlıboya, Mauritshuis, Den

Haag, Hollanda,

78,7 x 66 cm, Rembrandt f. 1667 şeklinde imzalanmıştır Rembrandt sandalyede oturan bir adamı betimlemektedir. Modelin elleri sandalyenin kollan ndadı r. Siperlikli şapkası başı na tam oturmamıştır ve yakası açıktır. Yüzü dolgundur ve yaşını göstermektedir, ama gözleri parlayarak izleyiciye bakmaktadır. Çalışmanın

kompozisyonu, aynı yı 1 sipariş edilen başka bir portre

olan San şı n Adamın Portresi'ne ( 1667) benzemektedir.

216 GALERi

Yaşlı

Bir Adam

Çalışması ,

1650, tuval üzerine yağlıboya , Mauritshuis, Den

Haag, Hollanda, 80,5 x 66,5 cm,

Rembrandt

f. 1650 şeklinde imzalanmıştır Rembrandt'a atfedilen bu portre, sanatçının sevdiği bir kompozisyon olan dörtte üç

profilden, yaşlı bir adamı betimlemektedir. Portredeki kişinin Rembrandt'ı n ağabeyi Adriaen o ldugu düşünülmektedir ama bununla ilgili bir kanıt yoktur. Rembrandt'ı n geç dönem yapıtlan nda olduğu gibi, rahat fi rça darbeleri ve kalın boya kul lanı mı görülür.

Tam Boy Otoportre, 1650-4 c i varı , kahverengi kağıt

üzerine kahverengi mürekkep, Museum Het Rembrandthuis, Amsterdam, Hollanda,

20,3 x 13,4 cm

yapmıştır.

Elleri belinde, bacaklar ayn k. doğrudan izleyiciye bakar şekilde ayakta durmaktadır. Rembrandt'ı n elinden çıkmamış olan bir yazıda, "Rembrandt atölyede giyindiği haliyle kendisini çizmiştir," yazmaktadır. Yazı,

Hayali Kostüm İçinde Yaşlı Bir Adam, 165 1, tuval üzerine yağlı boya, Chatsworth

House, Derbyshire, İngiltere, 78 x 66 cm,

Rembrandt

f.

1651

şeklinde

imzalanmıştır

Kesin olmamakla birlikte Rembrandt'a atfedilen bu resim, yardımcı lan ya da öğrencileriyle beraber

Sanatçı kendisinin, kemerli

ayrı

palto, truvakar kol ve si lindir şapkalı, tam boy portresini

tutturulmuştur.

yap ı l mış olabi li r. Yarım boy portrenin kimliği bilinmeyen modeli, resim alanını doldurmaktadır. Bir koltukta oturmakta ve doğrudan izleyiciye bakmaktadır. Büyük ve sarkık bir şapka takan adamın sivri sakalı çene ve yanak hatlan nı vurgulamaktadır. Adam varl ıklı haline işaret eden bir cüppe giymektedir.

bir kağıda yazı lı p resme

1649-1669 217

Genç Bir Adamın, Belki Sanatçın ı n Oğlu Titus'un Portresi, 1663 civarı , tuval üzerine yağlıboya, Dulwich Picture Gallery, Londra,

İngiltere , 78,6 x 64,2 cm

Bu yan m boy portrenin Rembrandt'a ait oldugu, pek çok Rembrandt uzmanınca kabul edilmektedir. Aynca, bazı tarihçiler resimdeki kişinin, sanatçının oglu Titus oldugunu ileri sürmektedir. Resim, etkileyici, büyük

gözleri ve uzun saçlan olan, agı rbaşlı bir ifadeyle izleyiciye bakan genç bir adamı betimlemektedir. Eger model Titus ise onun, Rembrandt'ı n ödeme aczi yükünü hafifietmek için Hendrickje'yle beraber

kurduklan şirketi tek başı na idare etmek durumunda kaldıgı yıldaki görüntüsüdür. Şirket aslında, kaçınılmaz

ifiasa karşı Rembrandt'ı n kariyerini devam ettirmesi için geliştirdikleri bir taktikti.

218 GALERi

Kırmızılar İçinde Yaşlı

Adam, 1654

Bir

civarı , tuval

üzerine yağlıboya, Ermitaj Müzesi , St. Petersburg, Rusya, 106 x 86 cm,

Rembrandt

f.

şeklinde

imzalanmıştır [tarih yok]

Bazı akademisyenlerin

itirazlan yla beraber Rembrandt'a atfedilen bu resim, yüksek arkalıklı bir sandalyede oturan ve doğrudan izleyiciye bakan yaşlı

bir adamı betimlemektedir. Ellerini kavuşturmuştur (bu, sanatçının sevdiği bir pozdur). Giysisinin yoğun kırmızı tonu kar beyaz sakalını ortaya çıkarmaktadır.

Chiaroscuro

tekniği modelin kın şık yüzünü

ve damarlı ellerini vurgulamaktadır.

Kitap Okuyan

Yaşlı Kadın,

1655, tuval üzerine yağlı boya, Buccleuch Dükü

Koleksiyonu, Drumlanrig, İskoçya, 79 x 65 cm,

Rembrandt f. 1655

şeklinde

imzal a nmıştır

Büyükçe bir kitabı okuyan kadının yarım boy

portresinin kompozisyonu, ışığın kaynağı kitap mı şçası na kadının yüzünün aydınlanmasını sağlar.

Bu, kutsal metinlerin okunması na işaret eden bir semboldür.

Kapüşon, dikkati kadının yüzüne ve okuma eylemine

çekerken sanatçı sanki zamanda bir anı yakalamaktadır.

1649-1669 2 19

Pencerede Uyuyan

Kadın ,

1655 civarı, kağıt üzerine kahverengi mürekkep, kahverengi lavi ve beyaz suluboya, Nationalmuseum, Stockholm, İsveç,

16,3 x 17,5 cm Gün ışığı, hava almak için pencere pervazı na yaslanmış kadını aydınlatmaktadır.

Gözleri kapalıdır. Dinlenmekte ya da uyuklamaktadır. Kamış

kaleminin birkaç darbesiyle Rembrandt, genç kadının karakterini ve sükunet içindeki yüz hatlan nı aktarmayı başarmıştır.

Aynca, yüze ve kola fazla dokunmayarak güneş ışı klan nı n gücünü vurgulamıştır.

Yaşlı

Bir Yahudi'nin Portresi, 1654, tuval üzerine

yağlı boya, Ermitaj Müzesi,

St. Petersburg, Rusya,

109 x 85 cm, Rembrandt f. 1654 şeklinde imzalanmıştır Bu yan m boy portrede, resmi sipariş eden model bir sandalyede oturmaktadır. Kaynağı görünmeyen ışık,

dikkati yaşlı adamın güçlü yüz hatlan na ve kucağında kavuşmuş damarlı ellerine

çekmektedir. Bu çalışma, 1654 tarihli Yaşlı Bir Kadının Portresi'nin tamamlayıcısıdır ve muhtemelen bir karı kocanın eş portreleridir.

220 GALE Ri

Yanında Şapkasıyla

Banyodaki

Kadın , 1658, kuru

uç ve tığkalemle asit oyma, (iki versiyon) , özel koleksiyon, 15,5 x 12,9 cm Kadının banyo yaptığına dair herhangi bir işaret yoktur. Rembrandt. Derede Ayağını Yıkayan Genç Kadın ( 1658) adlı çalışmada da kullandığı

Derede

Ayağını Yıkayan

Genç

Kadı n , 1658, kuru uç ve tığkalemle

asit oyma,

Fitzwill iam Museum, Cambridge Üniversitesi, İngi ltere, 15,9 x 7,8 cm,

Rembrandt

f.

1658

şeklinde

imzalanmıştır

Bu çalışma Çin kağıdı üzerine yapı l m ı ş olabilir. Gravürün adı açık alanda, küçük bir dere kenan nda yıkanan çıplak bir kadını çağn ştı nmaktadı r. Ama çalışmaya yakından bakıldığında, kadının

sandalyeye konan bir yastı ğın üzerinde oturduğu ve bir atölyede poz verdiği anlaşılmaktadır. Sahnenin kompozisyonu, 1658 tarihli Ocağın Yanında

Yan Çıplak Oturan Kadın'a

benzemektedir. arka planda yaptığı güçlü tarama, kadının çıplaklığını öne Rembrandt'ı n

çı kanmaktadır.

modeline poz verdinmek için atölyesindeki aksesuvarlan kullanmıştır. Gravürün ikinci versiyonunda kadının başında türban tipi bir başlık vardır. İkinci versiyonun üzerinde, Voor't Chirurg sözcükleri yazmaktadır ve bu, büyük olasılıkla Amsterdam Cerrahlar Loncası 'na bir göndenmedir.

16 4 9 - 16 6 9

Otoportre, 1668-9

civarı,

panel üzerine yağlıboya, Wallraf-Richartz Museum, Köln, Almanya, 82,5 x 65 cm Sanatçının son otoportreleri nden biridir. Rembrandt'ı n burada, olağanüstü becerileri ve esprili karakteriyle bilinen Yunan ressam Zeuksis (MÖ 5. yüzyı 1) kıl ı ğı na girdiği düşünülmektedir. Rembrandt kendisini neşeli bir şekilde gülümserlken betimlemiştir. Dörtte üç: profilden akta rı lan kompozisyonda iş elbisesini giyen Rembrandt'ı n başı , izleyiciye bakmak için hafifçe eğilmiştir. Önceden resm in solunda bulunan bir büst sütununa dayalı o lduğu tespit edilen sağ elinde bir fı rç:a tutmaktadır.

İmparator Timur ( 1336-1405) Tahtında (Bir Hint Minyatüründen Esinle) ,

1655-60 civarı, Japon kağıd ı üzerine mürekkep ve lavi, Musee du Louvre, Paris, Fransa, 18,6 x 18,7 cm

Rebmrandt, 17. yüzy ı 1Babür minyatürlerinden esinlenerek pek çok desen yapmıştır. Bu çalışmada İmparator Timur'u ( 1336- 1405) tahtında bir hükümdar o larak betimliyor. Etrafı na toplamış saraylılar ya da ziyaretçiler kendisine bağlı lı klan nı bildirmiş, söylediklerini dinliyorlar. Rembrandt'ın malvarlığına ilişkin 1656'da ç:ıkanlan envanterde "pek çok ilginç: minyatür desen"in olduğu bir kitaptan bahsedilir. Bu kitap, Hint minyatürlerinden esin le yaptığı desenlerden müteşekkil olabilir.

221

222 GALE RI

İsa Havarileri Uyurken Buluyor, 1654 civarı, kağıt üzerine mürekkep ve lavi, Sterling & Francine Clark Art lnstitute, Williamstown, ABD, 18,8 x 27,9 cm Rembrandt desenin odak noktasında, döndügünde

havarileri uyurken bulan İsa'yı betimliyor. Bu ince işlenmiş çalışmada İsa'nı n havarilerini kusurlu bularak öfkelendigi an, kamış kalem ve kahverengi mürekkeple lavi kul lanarak yakalanmıştı r.

Lucretia 'nı n İntiharı, 1666,

tuval üzerine yağlıboya, Minneapolis lnstitute of Arts, ABD, 105, I x 92,3 cm,

Rembrandt (. 1666

şeklinde

imzalanmıştır

Roma şehrinin kuruluşunun tarihin i aktaran Livius (MÖ 59-MS 17), Romalı soylu Lucretia'nı n, Roma'daki Etrüsk Kralı T arquin Superbus'un (MÖ 6. yüzyı 1) oglu tarafından tecavüze ugradı gı ndan bahseder. Lucretia, ailesini utançtan kurtarmak için intihar eder. Ölümü, Etrüsk kral lan nı n kovulması na ve Roma Cumhuriyeti'nin doguşuna neden olur. Bu yan m boy portrede Rembrandt, Lucretia'yı, büyük olasılıkla

ailesini çagı rmak için sol eliyle ipi çekerken betimliyor. Sag elinde bir hançer tutan Lucretia, ai lesinden kendisinin intikamını almasını istemiştir.

1649-1669 223

Devekuşu

Kadının

Tüyü Yelpazeli Portresi, 1660, tuval

üzerine yağlı boya, National Gallery of Art, Washington

DC, ABD, 99,5 x 83 cm 1658-60 civan nda yapı lan

Eldiven Tutan Silindir Şapkalı Adamın Portresi' ne eş olarak yapı lan

1660 tarihli bu da diğeri gibi Washington'da National Gallery of Art' dadır. Karı kocanın birbirini tamamlayan çal ı şma

Doktor Arnoldus Tholinx, 165055 civarı, kuru uç ve tığkalemle asit oyma, (iki

versiyon), Musee de la Ville de Paris, Musee du PetitPalais, Fransa, 19,8 x 14,9 cm

Bu gravürün iki versiyonundan yal nızca bir ya da iki baskısı günümüze kalm ı ştır. Kuru kazı ma-tığkalem tekniklerinin daha hafif uygulamalar olması na bağlı olarak, netlik kaybolmadan fazla sayı da baskı yap ı iması mümkün olmamıştır. Model, hekimler birliği Amsterdam Collegium Medicum'un eski denetçisi Dr. Amoldus Tholinx'tir. Rembrandt kendisini, Dr. Nicolaes T ulp aracılığıyla tanıyor olabilir. Tholinx, Tulp'un en büyük kızı Catharina T ulp'la evlidir.

bu portreleri, yan yana Bu portrede Rembrandt, soldan gelen hafif ışığı kadının yüz hatlan nı belli edecek şekilde kullanmıştır. Kadının koyu renk giysisini, şalının sergilenmiş olmalıdır.

güze lliğini , geniş manşetleri

ve dönemin modası kuştüyü yelpazeyi vurgu l amaktadır. Kad ının mücevherleri hafif ı şıkta parlamaktadır. Modelin kimliği bilinmemektedir.

224 GALE RI

Tabita 'nın Dirilişi Öncesi Aziz

Petrus'un

Duası,

1654-55,

kağıt üzerine mürekkep,

Musee Bonnat, Bayonne, Fransa, 19

x 20 cm

Yahudi kadın Tabita, İncil'de Aziz Petrus'la ilgili anlatı lan öykülerin birinde geçer (Elçilerin İ şleri 9:36-42). Kutsal bir kadın ve İsa'nı n takipçilerinden o lan T abita ölür. Arkadaşları, Petrus'tan onu ziyaret etmesini isterler. Evin üst katında Petrus, Tabita için dua eder ve kadın dirilir. Rembrandt, Petrus'u dua ederken betimlemektedir. Arkadaki odada T abita'nı n cansız bedeni gönülkmektedir.

Üç Çarmıh , 1653, (beş versiyon), kuru uç ve tığkalemle asit oyma,

Ermitaj Müzesi , St. Petersburg, Rusya,

38,2 x 44,6 cm Rembrandt, İsa'nı n ve iki suçlunun çarmıha gerildigi Golgota tepesindeki karmaşayı betimliyor. At sırtında mızrak tutan kimligi belirsiz biri çarmı hlara dogru koşturuyor. Luka 23:32'de, kalabalı gı n elbiseler için kura çektigi anlatılır. Luka 23:44'te, İsa öldükten sonra gökyüzü kararmıştır. O anı betimleyen bu gravür önceki versiyonları na göre daha karanlıktır.

1649-1669 225

Üç Çarmıh, 1653, kuru uç ve tığkalemle asit oyma,

(B.78.111) Fitzwilliam Museum, Cambridge Üniversitesi, İngiltere, 38,5 x 45 cm, üçüncü versiyon

Rembrandt

f 1653

şeklinde imzalanmıştır

Luka 23:44-8'de anlatılana dayanan Rembrandt, iki hırsız ve "Yahudilerin kralı" İsa' nı n gerildiği çarmıhın etrafı na toplanan büyük fakat düzensiz kal abal ığı betim liyor. Ön planda iki erkek figür hararetli bir tartışma içerisinde, arkalan ndaki kargaşaya aldın ş etmiyor gibiler. Rembrandt İncil anlatısını takip ederek haçlan göksel ışıkla aydınlatmaktadır. İsa'nı n çarmıhının yakınında

Meryem üzüntüden kendinden geçmiştir.

İsa Halka Gösteriliyor, 1655, kuru kazımayl a kağıda baskı , (sekiz versiyon), Fitzwilliam Museum, Cambridge Üniversitesi, İngi ltere, 38,3

x 45,5 cm, dördüncü versiyondan itibaren 35,8 x 45,5 cm

Rembrandt, Pontius Pilate'nin izleyicilere İsa'yı göstererek. "İşte o insan!" dediği sahneyi betimliyor (Yuhanna 19:5). Hollanda tipi yapılara da gönderme yapan mimari arka planın önündeki Pontius ve İsa, halkın önünde yüksek bir yerde durmaktadırlar. Bir hizmetçi, Pilate ellerini yıkasın diye bir sürahi ve tas tutmaktadır. Bu, İsa'nı n çarmıha gerilmesini isteyen kalabalığın karan ndan Pilate'nin kendisini aklaması na ilişkin sembolik bir an nmadı r.

226 GALERi

İsa

Halka Gösteriliyor, 1655,

(sekiz versiyon), asit oyma ve kuru kazıma, Art Gallery of New South Wales, Sydney, Avustralya, 35,5 x 45 cm Bu, sekiz versiyonun üçüncüsüdür ve Japon kagı dı na basılmıştır. Rembrandt İsa'nı n, Pontius Pilate'nin yanında halka gösterilmesini betimlemektedir. Pilate ve İsa'nı n önlerinde bir grup insan toplanmıştır. Kalabalık daha sonraki versiyonlarda yap ı ya kemer biçimli

eklemeler yapı iması için kaldın lmı ştı r. Rembrandt, sevdigi sanatçılardan biri olan Lucas van Leiden'in ( 14941533) aynı adı taşıyan ve 15 1O civan na tarihlenen çalışmasındaki kompozisyonu

kopya etmiştir.

İsa Tapı noktan

Dönüyor,

1654, kuru uçla asit oyma, Musee de la Ville de Paris, Musee du Petit-Palais, Fransa, 14,4 x 9,5 cm Luka 2:4 l -52'de bahsedi len, İsa'nı n, tapı nagı ziyaret ettikten sonra ailesiyle eve dönüşünün anlatı ldıgı öykü canlandın lmı ştı r. Hamursuz

Bayramı 'nda tapınak ziyareti

yapmak bir gelenekti. İsa on iki yaşı na geldiginde ailesi onu Kudüs'teki tapı naga götünmüştü. Rembrandt,

İ sa'yı anne babasının elinden tutmuş, daglı k bir arazide yürürken betimlemektedir. İsa yukan bakmaktadır. Yanlannda küçük bir köpek vardır.

1649-1669 227

Fransisken

Keşişi

Olarak Titus,

1660, tuval üzerine yağlı boya, Rijksmuseum,

Amsterdam, Hollanda,

22,6 x 18,7 cm, Rembrandt (.

1660

şeklinde imzalanmıştır

Keşişin giysisi onun Assisili Aziz Francesco olduğu düşüncesini vermekted ir ama başka bir Fransisken keşişi de olabilir. Rembrandt'ı n evine yakın olan Sint Antoniesbreestraat'ta iki Fransisken kuru l uşu vardır. Katolik cemaati ayinlerine katılanlar oldukça fazlaydı . Acaba Rembrandt, Titus'u model olarak kullanarak, bi linmeyen bir işvereni için anonim bir Fransisken keşişi mi betimlemişti?

Dr. joan Deyman 'ın Anatomi Dersi, 1656, tuval üzerine yağlı boya, (parça),

Rijksmuseum, Amsterdam, Hollanda, 100 x 134 cm,

Rembrandt (. 1656

şeklinde

imzalanmıştı r

Dr. Joan Deyman l 653'te, Dr. Nicolaes T ulp'un yerine Cerrah Loncası 'nı n yeni başhekimi oldu. Aslından kalan bu parçanın solunda (yangında kısmen yok olmuştur), kafatası nı tutan kişi Gysbrech Matthisijsz Calcoen'dir. Dr. Deyman kadavranın arkasındadır. Dr. Deyman anatomi amfisinde ilk sunumunu 29 Ocak'ta yapmıştır. Rembrandt, beynin açıldığı anı göstermektedir ki bu, o dönemin Hollanda sanatında alışıldık bir durumdur değildir.

228 GALE Ri

İbrahim 'in İshak 'ı Kurban Etmesi, 1655, asit oyma ve kuru kazıma, İsrail Müzesi, Kudüs, İsrail , 15,6 x 13, 1 cm, sağ altta

Rembrandt

f.

1655

şeklinde

imzalanmıştır

Rembrandt, Yaratılış 22: l - l 8'de geçen, İbrahim'in İshak'ı kurban etmek istemesiyle ilgili öyküyü pek çok kez ele almıştır. Öyküde T ann, İ brahim'den oğlunu kurban etmesini isteyerek onun sadakatini ölçmektedir. Bu gravürde Rembrandt, Tann tarafından gönderilen meleğin, İbrahim'in oğlunu öldürmek üzere olduğu bıçağı tuttuğu anı

betimlemektedir 22:10-12).

(Yaratılış

Mısır'a Kaçış:

Dereyi Geçerken, 1654, kuru uçla asit oyma, Pallant House Gallery, Chichester,

İngiltere, 9,7 x 14,4 cm,

Rembrandt f. 1654

şeklinde

imza lanmıştır

Matta 2: 13- 1S'te anlatı lana ilişkin görsel bir atıf Rembrandt yaklaşık 1626 yılından sonra " Mı sı r'a Kaçış" temalı, ufak farklılıklara sahip birkaç: çalışma yapmıştır. Anlatılana göre Tann'nın gönderdiği melek. Yusufa gelip Meryem'i ve çocuğunu alarak Mı sı r'a kaçmalan nı ve çocuğu öldürülmekten kurtarmasını söyler. Burada Meryem, eşarba sanlı çocuk İ sa kucağında, eşeğe yan laması na oturmuş bir şekilde betimlenmiştir. Yusuf eşeği dereden geçirmektedir.

1 6 4 9 - 1 6 6 9 229

Meşale lşığında Çarmıhtan

İndirilen İsa, 1654, asit oyma ve kuru kazıma, Musee de la Ville de Paris, Musee du Petit-Palais, Fransa, 21 x 16, 1 cm,

1654

Rembrandt f.

şeklinde imzalanmıştır

Rembrandt, Matta 27:57-SS'de geçen anlatının dokunaklı bir betimlemesini yapmaktadır. Anlatıya göre Aramatyalı

Yusufa İsa'nı n bedenini çarmıhtan indirmesi ve gömmesi izni verilir. "Yusuf

cesedi aldı, temiz keten beze sardı, kayaya oydurduğu kendi yeni mezan na yat ı rdı." Gece geçen sahne meşalelerle aydı nlat ı lm ı ştı r. Rembrandt cesedin, İ sa'n ı n takipçi lerinin yardı m ı yla indirilişini

betim lemektedir. Önde, cesedi mezara taşıyacak bir sedye bulunmaktadır.

Kral Davut Dua Ediyor, 1652, (üç versiyon), asit oyma, Musee de la Ville de Paris, Musee du Petit-Palais, Fransa, 14,3 x 9,5 cm,

Rembrandt

f. 1652

şeklinde

imzalanmıştır

Mezmurlar 1 l 9:62'de şöyle der: "Dogru hükümlerin için gece yansı kalkıp sana şükrederim." İsrail'in ikinci kralı ve Mezmurlar'ı n yazarı

Davut, yatagı nı n kenan nda dizleri üzerinde dua ederken betimlenmiştir. Davut'un arpı yanındadır. Kuzey rüzgan nı n

tellere dokunmasıyla uyanan Davut duaya başlamıştır. Davut müzikal yeteneğiyle tanınırdı ( I. Samuel 16: 17; 2. Samuel 23: 1). özellikle de arp çalmasıyla. Bu, Yahudi ve Hı ristiyan metinlerinde

popü ler bir konuydu.

230 GALERİ

Natan Davut'u Azarlıyor, 1652 civarı , kağıt üzerine mürekkep, Sterling and

Art lnstitute, ABD, 12,6 x 14,9 cm

Francine Clark

Williamstown,

Rembrandt'ı n bu konu üzerine yaptığı iki desenden birid ir. Kompozisyon, Kral Davut'un, Kumandan Uriya'nı n kans ı Bat-Şeva ile evlenmek için Uriya'yı öldürtmesinden sonra, Tanrı ' nı n elçisi Natan'ı n Davut'u azarlayışını betimliyor. Natan, Davut'un zalim eylemlerini çağn ştı ran bir öykü anlatıyor. Davut'un sinirlenmesine rağmen Natan onu işaret ederek, "O adam sensin!" diyor.

İsa 'nın Tapınakta Tanrıya Adanması ,

1654 civarı , kuru

uçla asit oyma, Musee de la Ville de Paris, Musee du Petit-Palais, Fransa, 20,7 x 16,2 cm

Bu gravür, figürleri saran tonlar nedeniyle "Siyah T arz"da yapılan İsa'nın Tann ya Adanması olarak da bilinir. Gravünün konusu Luka 2:22-39'da an l atı l anlara dayanır. Yahudi yasasına göre ilk doğan erkek çocuklar tapınağa götünü lerek Tanrı 'ya sunu lurdu. Rembrandt, İsa'nı n tapınaktaki yaş lı lara sunu l duğu anın pek çok gravününü yapmıştır. karanlık

1 6 4 9 - 1 6 6 9 23 1

Kör Tobit, 1651 , (iki versiyon), kuru uçla asit oyma, Musee de la Ville de Paris, Musee du Petit-Palais, Fransa, 16 x 13 cm,

Rembrandt

f.

1651

şeklinde

imzalanmıştır

Gravür, apokrif T o bit Kitab ı 1 1: 1O' dan bir sahneyi betimlemekted ir. T obit kapıdan gelen sesler üzerine

uzun bir yolculuktan gelen oğlu T obias' ı karşılamak üzere kollan nı açarak heyecanla kapı ya doğru gitmektedir. Rembrandt, T obit'in körlüğünü gerçekçi bir şekilde yansıtmaktadır. Tobit aceleyle kapı ya giderken bir çı kn ğı devirmiş ve T obias ' ı n, kendine doğru koşan küçük köpeğinin farkı na varmadan üzerine

yürürken betimlenmiştir.

İsa'nı n Doğumu, 1654, asit oyma, Musee de la Ville de Paris, Musee du Petit-Palais, Fransa, 10,6 x 12,9 cm

Rembrandt 1654'te, doğumundan ölümüne kadar

İ sa' nı n yaşamından kesitleri

anlatan pek çok gravür yapmıştır. Bun lan n arasında Mı sı r'a Kaçış,

Sünnet, Doktorlar Arasında İsa gibi ça l ışmal ar vard ı r. Rembrandt

İ ncil' de anlatıl anları yakı ndan izl emiş ve İsa'n ı n insan tarafını ve duyarlılığını derinden anlayıp şefkatle yorumlayarak pek çok etkileyici eser meydana getirmiştir. İsa' nı n hanın ahın ndaki doğumunu anlatan bu ça l ışmada, Kutsa Aile 'nin birbirine olan yakın l ığı aç ı ktır.

232 G AL ER 1

Yusufun

Rüyası ,

Yusufa, oğlunun Tann 'nı n bir hediyesi olduğunu söylemektedir. Sıcak ışık ve zengin tonlar samimiyet hissi uyandırmaktadır. Sol üstteki

1650-5,

tuval üzerine yağlıboya, Güzel Sanatlar Müzesi, Budapeşte , Macaristan,

105 x 83 cm

me l eğin geniş kanatları Sanatçı

resim mekanını üç figürle çaprazlamasına bölmektedir. Kompozisyon, Matta 1: l B'deki anlatıdan alınmıştır. Buna göre T ann 'nı n gönderdiği melek. İ sa'nı n dünyevi babası olacak

vardır.

Yusuf ve Meryem bir ahırda uyumaktadır. Melek, Yusufun omzuna dokunarak onunla rüyasında meleğin altında,

konuşmaktadır.

Aziz Matta ve Melek, 1661, tuval üzerine yağlıboya, Musee du Louvre, Paris, Fransa, 66 x 52 cm,

Rembrandt

f.

1661

şeklinde

imzalanmıştır

İ ncil yazarı Matta'nı n dikkatle betimlenen bir portresi. Rembrandt, Matta'yı dörtte

üç profilden otururken ve

Petrus ve Yuhanna Girişinde,

Tapınağın

1659, (dört

versiyon), kuru uç ve tığkalemle asit oyma, Musee

de la Ville de Paris, Musee du Petit-Palais, Fransa,

18 x 21 ,5 cm, Rembrandt

1659

f.

şeklinde imzalanmıştır

Elçilerin İ şleri 3: 1- 1O'da geçen, Aziz Petrus ve Aziz Yuhanna'nın kötürüm bir dilenciyle konuştuklan an betimlenmektedir. Rembrandt bu konuya ait pek çok gravür yapmıştır.

yazarken betimlemektedir. Adam ı n yüz hatlan derin bir konsantrasyon anını göstermektedir. Sağ omzunda kanatsız bir melek, Matta'nı n kulağı na fi sı ldayarak ona ebed i i lh am ı vermekted ir. Üslup olarak. Havari Bartolomeus ( 1657) ve Havari Pau/us ( 165 7 civan) çal ı şmalan na benzemektedir.

1 6 4 9 - 1 6 6 9 233

Manzarada Kitap Okuyan Aziz Hieronymus, 1653 civarı , beyaz kağıt üzerine

mürekkep ve beyaz lavi, Hamburger Kunsthalle, Hamburg, Almanya,

25,2 x 20,4 cm

Rembrandt, İncil yorumlan , düzeltileri ve Latince İncil tercümesiyle tanı nan kadim tann bilimci Aziz Hieronymus'un (MS 3404 20 civan) pek ç:ok betimlemesini yapmıştır.

Aziz Hieronymus'un, ilki 1629 tarihli olan en az yedi gravürü vardır. Hieronymus, bir aslanın pençesine batan dikeni ç:ı kardı gına ilişkin öyküye atıfla ç:ogu kez bir aslanla betimlenir.

234

GALERİ

Musa Yasa

Levhalarını

Kırıyor, 1659, tuval üzerine yağlıboya, Gemaldegalerie,

Berlin, Almanya, 168,5 x 136,5 cm,

Rembrandt

f.

1659 şeklinde i mzalanmıştır

Resim, Amsterdam'daki yeni belediye binası için ısmarl anan daha büyük bir

resmin parçası o labilir. Eski Ahit'in Mısır'dan Çıkış Kitabı 'nı n 32. Bab'ı nda anlatı lan öyküyü betimliyor.

Musa, Sina Dagı 'ndan, "Tann'nın yazısıy l a yazılm ı ş"

iki taş tabletle döndügünde halkın, erimiş altından yapı lan buzagıya ibadet ettigini görmüş ve sinirinden elindeki

levhalan fırlatmıştır.

Aziz Bartolomeus, 1657, tuval üzerine yağlıboya, The Putnam Foundation, Timken Museum of Art, San Diego, ABD, 122,7 x 99,7 cm,

Rembrandt

f. 165 7 şeklinde

i mzalanmıştır

Aziz Bartolomeus'un portresi 1657 tarihli Aziz Paulus portresiyle aynı zamanda, belki de eş portre şeklinde yapılmış olmalıdır. Rembrandt'ın

1650'1erin sonu 1660'1an n başlan nda ürettigi daha geç:

dönem dini konu lu çalı şmalan düşünceli, yalnız

figürleri betimlemektedir. Bartolomeus'un Ermenistan'ı n Albanopolis kentinde derisinin yüzü lüp boynunun vurularak ya da ç:armı ha gerilerek şe h it oldugu söylenmektedir. Portrede de ölümüne atfen elinde bir bı ç:akla betim l enmiştir.

1 6 4 9 - 1 6 6 9 235

Yakup, Yusufun Oğullarını Kutsarken , 1656, tuval üzerine yağlı boya, Gemaldegalerie Aite Meister, Kassel , Almanya,

173 x 209 cm Rembrandt kendi üslubuyla, ölüm döşegindeki Yakup'u, en küçük oglunun çocuklan nı kutsarken betimliyor. Resimde Yusufun, İncil'de (Yaratılış 48: 1-22; İbranilere Mektup 1 1: 1-22) sözü edilmeyen kans ı Asenat da vardır. Kadın, sevgi dolu bir aile resmini tamamlamaktadır. İncil'deki anlatıya göre, yarı kör Yakup yeteneklerini aktan şı nı n sembolü olarak elini torunlan Efrayim ve Manaşşe'nin başlan na uzatarak onlan kutsuyor. Rembrandt. yarı kör Yakup'un elini öncelikle ikinci çocugun başına uzattıgında oglu Yusuf tarafından durduruldugu anı betimliyor. Yusuf, Yakup'un hata yaptı gı nı sanırken , yan kör Yakup bunu bilerek yapmıştır.

Yakup, Yusufun Oğullarını Kutsarken, 1656, (detay), tuval üzerine yağlıboya, Gemaldegalerie Aite Meister, Kassel , Almanya, 173 x 209 cm

İncil, ilk kutsayışı n daha güçlü oldugunu ve en büyük çocuktan başlanması gerektigini söyler. Ama Yakup ilk olarak. Yusufun ikinci oglunu kutsamak istemiştir. Yakup gençken hilekar biridir; agabeyi Esav'a ait paltoyu giydiginden, kör babası ilk onu kutsamışt ı r.

236

GALERİ

Yakup'un Melekle

Güreşi,

1659, tuval üzerine yağlıboya, Gemaldegalerie,

Dahlem-Berlin, Almanya, 137 x 1 16 cm, Rembrandt

f.

şeklinde imzalanmıştır (sağ

altta tuvale eklenen küçük bir kısımda)

Bu, kimi çekincelerle Rembrandt'a atfedilmiş bir eserdir. Resmin as l ı daha büyüktür ve bu, Rembrandt'ı n, resim kesildikten sonra sağ alta imzasını eklemesini açıklayabilir.

Musa Yasa

Levhalannı Kın yor adlı

resimde o l duğu gibi bu da, Amsterdam'daki yeni belediye binas ı için yapı lan daha büyük bir resmin parças ı olabilir. Resim, Yaratılış 32: 2-32'de anlatı lan lan betimlemektedir. ça l ışma

1 6 4 9 - 1 6 6 9 237

Dağda Dua, 1657 c i varı , hafif yüzey tonlamasıyla asit oyma ve kuru kazıma, British Museum, Londra, lngiltere, 10,9 x 8,3 cm, 165. tarih i atılmıştır

öncesini anlatan öyküyü betimlemektedir. İsa dua etmek için Zeytin Dağı 'na gitmiştir. Ona eşlik eden üç takipçisi dua etmek ve onu korumak için uyanık kalamamıştır. Rembrandt Zeytin Dağı 'ndaki İsa'yı geceleyin betimler. Bi r melek. İsa'yı dostça kucaklayı p ona güç vermektedir.

Gravür, Luka 22:39-46'da İsa'nı n Yahuda tarafından aidatı imasından kısa süre

Haman Kaderini Öğreniyor, 1665, tuval üzerine yağlı boya, Ermitaj Müzesi, St. Petersburg, Rusya, 127 x 117 cm, Rembrandt f şeklinde imzalanmıştır

Rembrandt uzmanlan bu resmin konusu üzerinde tartışmaktadır. Ermitaj Müzesi'ne göre Kral Ahaşveroş'un, Etiyopya'dan Hindistan'a uzanan topraklan ndaki bütün Yahudileri öldürmeyi

planlayan gözden düşmüş hizmetkan Haman ' ı (Eski Ahit, Ester 6: 1- 1O) betimlemektedir. Kraliçe Ester ve kuzeni Mordekay tarafından maskesi düşürülen Haman asılacaktır. Resmin alternatif adı, Eski Ahit 2. Samuel 1 1: 1- 13'te, Davut'un, ordusunun komutanlan ndan Uriya'nı n ka rı s ı Bat-Şeva'ya duyduğu

arzuyu anlatan kısma atfen,

Davut ve

Uriya'dır.

Ahaşveroş,

Haman ve Ester,

1660 civa rı , tuval üzerine yağlıboya, Puşkin Müzesi, Moskova, Rusya, 73 x 94 cm, Rembrandt f.

1660

şeklinde imza lanmıştır

Rembrandt, Eski Ahit'in Ester kitabı nda geçen üç figürü, Ahaşveroş, Haman ve Ester'i betimliyor. Haman'ı n bütün Yahudileri öldürme planı Ester tarafından boşa çıkartılacaktır.

238 GALERİ

Aziz Martin ve Dilenci, 1660 civarı , kağıt üzerine

mürekkep, Musee des Beaux-Arts, Besançon, Fransa, 21 ,3 x 15,2 cm,

R şeklinde

imzalanmıştır

Romalı asker Martin

(Tourslu Aziz Martin, MS 3 16-97) at sırtında betimlenmiştir.

Desen, Martin'in üniformasını keserek yarısın ı dilenciye verdigi öyküyü temel al maktadır. Rembrandt, tam da Martin'in kı lıc ı y l a giysisini ikiye kestigi anı yakalamıştır. Bu Hı ristiyan öyküsü, Martin'in rüyasında dilenciye verdigi pelerini İ sa'nı n giydigini görmesine dayanmaktadır. Bu anlatı, bir dönem sanatçılar arasında çok popülerdi .

Ecce Homo (ya da Göğe

Yükselen İsa), 1660, tuval üzerine yağlı boya, Aite Pinakothek, Münih, Almanya, 81 x 64 cm,

Rembrandt f. 1661

şeklinde

imzalanmıştır

İ sa'n ı n bu oval portresi kesi lip küçültülmüş olabil ir. İ sa'n ı n

portresinin yapı l ış nedeni belli degildir. Tarihçiler, Pontius Pilate'nin İsa'yı takdim ederken kullandıgı "Ecce Homo" (İşte o insan!) sözlerini (Yuhanna 10:5), "Göge Yükselen İ sa" ya da çarmıha geril i şinin ardından

bir akşam yemeginde kendini göstermesiyle i l işki l endi ril erek "Emmaus'ta Akşam Yemegi" (Luka 24:30-3 1) gibi konular öne sürmüşlerdir. X ı şınıy l a yap ı lan incelemeler, resmin altında, İsa'nı n elinde kitaba benzer bir şey tuttugunu göstermiştir.

1649-1669 239

Doktorlar Arasında İsa, 1652, kuru uçla asit oyma, (üç versiyon), Musee de la Ville de Paris, Musee du PetitPalais, Fransa,

21 ,S x 12,S cm Luka 2:4 l -48'e göre, İsa 12 ailesiyle birlikte H amursuz Bayramı 'nda Kudüs'teki tapınağa gider. Üç gün sonra "öğretmenler aras ınd a, on ları dinlerken ve onlara sorular sorarken" bulunur. Rembrandt, ortada çocuğun bulunduğu sahneyi canlı bir bıçımde betimlemektedir. yaşındayken

İsa 'nın Başı ' l 6SO'ler, tuval üzerine yağlı boya, Metropolitan Museum of Art, New York, ABD, 42,S x 34,3 cm Rembrandt'a atfedilen bu resim, l 6SO'lere ait büst portre biçiminde, 1O kadar İsa başı betimlemesınden biridir. Bazı lan bu resmi Rembrandt' ı n öğrencilerinin yaptığını öne sürmektedir. Rembrandt' ı n evinde 1656 y ılında çıkarı lan envantere göre evde, İsa' nı n modelden çizilen üç adet büst portresı bulunmaktadır. Ancak bu resmin on lardan biri olup o l madığı belli değildir.

240 GALERİ

Şimon ve İsa Tapınakta, 1639 civarı, desen, Musee des Beaux-Arts, Besançon, Fransa, 18 x 19 cm

::('

-,

, ,....,_ ~ :'f ' ~

Rembrandt, yaşlı bilge Şimon ve İsa' nı n tapınakta takdim edilmesi konusunu pek çok kez ele a l mıştır. Doğan ilk erkek ç:ocuklan n tapınağa götürülmesi ve orada "Tann 'ya takdim edilmeleri" bir gelenekti. Bu desende sanatçı, Şimon'u kucağında

çocuk İsa'yla betimliyor. Meryem ile Yusuf da bu sırada onlara bakmaktadır. Sağdaki figür büyük olasılıkla, çocuğun kutsallığını etrafa haber veren kadın peygamber Anna'dır.

Şimon Tapınakta , 1669, tuval

üzerine yağlı boya, Nationalmuseum, Stockholm, İsveç, 98,5

x 79,5 cm

Bu betimleme Luka 2:22-35'te anlat ı lana dayanmaktadır.

Buna göre, Kudüslü kutsal insan Şimon'a gelen Kutsal Ruh kendisine, İsa'yı görene kadar ölmeyeceğini haber verir. Çocuk İsa tap ı naga getiri l diğinde Şimon onu kucağı na alarak, " Ey Rabbim ... Artık ben, kulun huzur içinde ölebili rim," demiştir. Rembrandt, Şimon'un yüzündeki sevinç: anını yakal amaktadır. Şimon ' un

arkasındaki kadın büyük olasılıkla, Rembrandt'ı n

ölümüyle resim yan m kaldığından başkası

tarafından tamamlanmıştır.

1649-1669 241

Savurgan

Oğlun Dönüşü,

1668-9 civarı, tuval üzerine yağlıboya, Ermitaj Müzesi,

St. Petersburg, Rusya, 262 x 205 cm, R. v. Rijn

f.

şeklinde imzalanmıştır (imza alışılmadıktır çünkü sanatçı adını baş harfleriyle, soyadını tam yazmıştır.) Rem brandt' ı n son resim lerinden biri olan bu ça lı şma dram ve merhamet doludur. Resmin konusu, Luka l 5:20-24'te anlatı lan "savurgan oğu l " benzetmesinden gelmektedir ve İsa'nı n başı bozuk "savurgan oğu l " kıssasının sonunu aktarmaktadır. Rembrandt baba ve oğlun birleşmesini betimlerken baba, ellerini onu kutsar gibi oğ l unun omuzlan na koymuştur.

Havari Petrus İsa 'yı İnkar Ediyor, 1660, tuval üzerine yağlı boya, Rijksmuseum,

Amsterdam, Hollanda, 154 x 169 cm, Rembrandt

1660 şeklinde imzalanmıştır Bu resim, Markos l 4:66-72'de anlatılanlan betimlemektedir. İ sa yakalandıktan sonra başkahinin hizmetçisi bir kız, Petrus'u, Nası ra lı İsa'yl a beraber olup olmadığı konusunda sıkıştın r. Petrus bu iddiayı üç: kez reddeder. Ardından bir horoz, İsa'nı n kehanetinde belirttiği gibi iki kez öter. İ sa daha önce Petrus'a, " Horoz iki kez ötmeden önce beni üç: kez inkar edeceksin," demiştir. Resimde hizmetçi kız, kendisini İ sa'nı n havarisi olmakla suçlarken Petrus ayakta durmaktadır. Koyu ton lara sahip resimde parlak ışık huzmesi kızın parmaklan nı aydınlatmaktadır.

242 GALERİ

Susanna 'nın

Mahkemeye

Çıkarılışı, 1645-55 civarı, kamış

kalem, kahverengi

mürekkep ve beyaz düzeltme, Ashmolean Museum, Oxford Üniversitesi , İngiltere, 23,8 x 19,6 cm,

Rembr...

şeklinde imzalanmıştır

Eski Ahit'in apokrif kitabı Daniel'de an l atılanlara göre Babil li Susanna, iki ihtiyar tarafından haksız yere zinayla suç: l anı r

ve ölüme mahkum

edilir. Genç: peygamber Daniel, adam lan n anlattı klan ndaki u yuşmaz l ıklardan yalan söylediklerini kanıtlar ve genç: kadını kurtan r. Rembrandt, Susanna ' nı n gözleri bağlı adalet heykelinin önünden

geçiri lerek mahkemeye ç: ı kartı lı şı nı betimlemiştir.

İtalya Manzarasında Aziz

Hieronymus, 1653

civarı ,

kahverengi mürekkep ve kahverengi lavi, Fitzwilliam Museum, Cambridge Üniversitesi, İngiltere,

25,9 x 20,7 cm Rembrandt'ı n ilk Aziz

Hiemnymus

ç:alı şmal arı

1629

yılında başlamıştır.

Sonuncusuysa bu desendir. Aziz Hieronymus burada, bir

ağacın dibinde İtalya manzarası na karşı oturmaktadır. Rembrandt italya'ya gitmem i ştir, ama Venedik sanatından, özellikle de Tiziano'dan çok etkilenmiştir. H ieronymus okuduğu kitaba dalmıştır. Solunda, ağacın öbür tarafında, koruyucusu aslan durmaktad ı r. Aslan uzaktaki manzaraya bakmaktadır.

1 6 4 9- 1 6 6 9 243

İsa ve Samiriyeli Kadın, 1659, Ermitaj Müzesi, St. Petersburg, Rusya, 60 x 75 cm, Rembrandt f.

1659 şeklinde imzalanmıştır Resim Rembrandt'a atfedilse de ögrencilerinden birinin yapmış olabilecegine ilişkin iddialar vardır. Mimari bir çerçeve içinde sanatçı, bir kuyunun etrafında iki kişiyi betimlemektedir. Arka planda yemyeşil bir manzara vardır. Sagda, Samiriyeli bir kadın kuyudan su çekmektedir. Kadın , zinciri ve kovayı tutarken İsa'yla konuşmaktadır (Yuhanna 4: 1-42). İkisinin ortasında, küçük bir çocuk kuyuya bakmaktad ı r; çocugun başı ve elleri gözükmektedir. Öyküye göre, Yahudi olan İ sa, Samiriyelilerin Yahudilerle konuşmaması na ragmen kadından

kendisine su vermesini istemiştir.

İbrahim Melekleri Ağırlıyor, 1656, kuru uçla asit oyma, İsrail Müzesi, Kudüs, İsrail, 16 x 13, 1 cm, Rembrandt f.

1656

şeklinde imzalanmıştır

Yaratılış Kitabı 18:1-IS'te,

İbranilerin atası İbrahim'in 99 önünde otururken, T ann 'nı n iki melegiyle birlikte, insan kılı gı nda kendisine görünmesini betimlemektedir. İbrahim dinlenmeleri ve yemege katı lmalan için kendilerini davet eder. Karşı lıgı nda, kendisi gibi yaşlı kansı Sara'dan bir erkek çocuk sahibi olacag ı sözünü a l ır. Rembrandt kutsal misafırleri agı rlayan İbrahim'i ve on lan kapı da dinleyen Sara'yı evlerinde betimlemektedir. yaşında çadı n nı n

244 GALE Ri

Sütuna Bağlı İsa, 1658, tuval üzerine yağlı boya, Darmstadt Museum, Almanya, 93

x 72 cm,

f.

şeklinde

Rembrandt

1658

imzalanmıştır (imzanın sahte olduğu düşünülmektedir.)

Resmin tarihi 1658'dir ama Rembrandt tuvale on yı 1

sonra, yaklaşık 1668'de yeniden dokunmuş o labi lir. Resme daha sonraki dokunuşun Rembrandt'ı n bir yardımcısı tarafından yapıld ı ğ ı n ı

öne sürenler

vardır. Resim, İsa'yı çile

çekerken betimliyor. Sütuna bağlanan İsa dövülüp kı rbaç:lanacak, başı na diken li bir taç: takıl acaktır.

Kralların Yıldızı ;

Bir Gece

Çalışması,

civarı, asit

1651

oyma ve kısmen kuru kazıma, British Museum,

Londra, İngiltere,

9,5 x 14,3 cm "Kra l ların Yıldızı" adl ı

bir Hollanda ge l eneğine göre her yı 1 6 Ocak'ta, üç: müneccim kralın yeni doğmuş İ sa'yı Beytlehem'de

Ahırda

Sünnet, 1654, asit

oyma, (iki versiyon), Musee de la Ville de Paris, Musee du Petit-Palais, Fransa,

9,7 x 14,4 cm, Rembrandt

1654

f.

şeklinde imzalanmıştır

Gravürde, Luka 2:2 1'de çocuk İ sa'n ı n sünnetinin an l atıldığı bölüme uygun olarak sünnet sahnesi bir ahırda betimlenmektedir: "Sekizinci gün, çocuğu sünnet etme zamanı gelince, O 'na İsa adı verildi. Bu, O'nun anne rahmine düşmesinden önce meleği n kendisine verd iği isimdi." Meryem ellerini dua eder gibi kenetlemiştir.

ziyaret etmeleri Epifani Bayramı o larak kutlanırdı. Rembrandt' ı n döneminde çocuklar, ellerinde yıldız şeklinde lambalarla kap ı kapı dolaşıp şarkı söyler, karşılığında para alırlardı. Gece vaktini betimleyen bu ça l ışmada kap ı daki çift, ellerinde y ıldız şeklinde lambalar taşı yan bir grup çocuğu izlemektedir.

1 6 4 9- 1 6 6 9 245

İsa ve Samiriyeli Kadın , 1640'1arın sonu, kağıt üzerine kahverengi mürekkep, The Barber lnstitute of Fine Arts, Birmingham Üniversitesi, İngiltere, 21 x 19 cm

Rembrandt'ı n desenleri daha çok kişisel amaçlıydı. Atölyesindeki albümlerde saklanırdı ve satılmazdı . Desen ve eskizlerinde işlediği konular genellikle Eski ve Yeni Ahit'ten alınırdı. Kamış

kalem ve kahverengi mürekkeple yapı lan bu desen, kuyu başında konuşmakta olan Samiriyeli kadın ve İ sa'yı betimlemektedir (Yuhanna 4: 1-42). Öyküde önemli olan

nokta, Samiriyelilerin normalde Yahudilerle ko n uşmamasıdır. Yahudi olan İ sa, kendisinden su istediğinde Samiriyeli kadın şaşırmıştır.

246 GALERİ

Derisi Yüzülmüş Öküz, 1655, tuval üzerine yağlı boya, Musee du Louvre, Paris, Fransa, 94 x 68 cm,

Rembrandt

f.

1655

şeklinde

imzalanmıştır

Rembrandt bu resimde, çizdiği konuya geri dönüyor. Derisi yüzülmüş öküzün gövdesi, kasap onu parçalamadan önce kanlan aksın diye direğe bağlanıp sarkıtı l m ı ştı r. Arka plandan çıkıveren bir hizmetçi kad ı n, Hollanda köyleri ve evlerinden tanıdık bir manzarayı betimleyen bu natürmorta gerçeklik katmaktadır. Rembrandt, koyu kan kırmızısı ton lan karı ştı rd ığı kalı n boya katmanıyla tuvalin üzerinde kesikler ve yarıkl ar

l 630'1arda

oluşturmaktadır.

Deniz Kabuğu (Conus Marmoreus), 1650, kuru uç ve tığkalemle asit oyma (üç versiyon), özel koleksiyon ,

9,7 x 13,2 cm, Rembrandt

1650

f.

şeklinde imzalanmıştır

Sanatçı dan, ender rastlanan bir natürmort çalışma Damarlı koni, Felemenk natürmortunda popüler bir obje olan zehirli bir deniz salyangozuna (Conus marmoreus) aittir. Can lı nın örnekleri Hollanda Doğu Hint Adalan 'ndan gelmiş olabilir. Deniz kabuğu top l ayıc ı s ı Rembrandt. farklı tarama ve gölgelemelerle gravürün üç: farklı versiyonunu yapmıştır. Deniz canlısının çıktığı yönü gözden kaç ı rdığından sarmal motifi yanlış yöne doğru

çizmiştir.

1649-1669 247

Ağaçlar, Çi~lik

Kule

Evleri ve Bir

Manzarası , 1650-1

civarı, (üç versiyon), kuru

uçla asit oyma, Musee de la Ville de Paris, Musee du Petit-Palais, Fransa, 12,3 x 31 ,9 cm, fotoğraf

Golf Oyunu, 1654, asit oyma, (iki versiyon), Musee de la Yille de Paris, Musee du Petit-Palais, Fransa, 10,3 x 14,4 cm, Rembrandt (.

1654

şeklinde imzalanmıştır

Büyük olasılıkla meyhane olan bir yap ının önünde golf (Felemenkçe "kolf') oynayan bir adamla içeride ayagı nı bir banka uzatmış dinlenen bir adamın ilginç bir tasviri. Rembrandt'ı n döneminde "kolf' oyunu çok popülerdi ve hatta donmuş göl lerin üzerinde bile oynanıyordu . "Kolf', modem golf oyunun atasıdır. Meyhanenin penceresinden "kolf ' oyuncusuyla sohbet eden iki adam daha gözükmektedir.

Bu gravür agaçlar, çiftlik yap ı lan ve arka planda sagda

bir kulenin oldugu geniş bir manzara betimlemektedir. İki versiyonda kulenin kubbeli bir çatısı varken üçüncüsünde kubbe ka l d ı n l m ı ş ve

perdahlanmı ştı r. Manzara, Amstelveen'e giden yolun bir noktas ı nda gözüken bir yer olabilir. Eger öyleyse resimdeki yapılar, Rembrandt'ı n dostu, vergi tahsildan Jan Uytenbogaert'ı n arazisinde yer almaktadır.

248 G AL ER i

Nieuwe Meer'de Nehirde Bir Yelkenli, kahverengi mürekkep, özel koleksiyon, 8,9 x 15,2 cm

Kalıntı /arla

Nehir

Manzarası ,

l 650'1er, panel üzerine yağlıboya, Gemaldegalerie

Aite Meister, Kassel, Almanya, 67 x 87,5 cm,

Rembrandt f.

şeklinde

imzalanmıştır

Bu çalışman ı n 1637-40 civan nda yapıldığı ve muhtemelen yan m bırakı l dığı ya da 1656 civan nda tamamlandığı sanılmaktadır.

Sonraki eklemeler Rembrandt ya da bir yardımcısı tarafından yapılmış olabilir. Çalışma, geniş bir gökyüzü ile yeşil bir doğayı betimlemektedir. Sol önde bir atlı, nehrin bir mavnanın demirl i bu l unduğu kıyı sı boyunca ilerlemekte, uzaktaki kal ıntılara u l aşan taş l ı köprüye doğru ilerlemektedir.

Nehir manzarası 8 km güneybatısında yer alan Nieuwe Meer'deki bir Amsterdam'ı n

yelkenliyi betimliyor. Bu desende sanatçı, yörenin dingin sularını ve bataklıkları aktarıyor.

1 6 4 9 - 1 6 6 9 249

Üçgen Çatılı Üç Kulübe 1650, kuru uçla asit oyma (üç versiyon), Musee de la Ville de Paris, Musee du petit-Palais, Fransa, 16, 1 x 20,2 cm, Rembrandt f. 1650 şeklinde

Manzarası,

imzalanmıştır

Kulübelerin görünümü, Schinkel Kanalı 'ndaki kulübeleri betim l ediği, Overtoom'a Doğru Schinkelweg'deki Kulübeler ad l ı çalışması ndakilere

benzemektedir. Rembrandt'ı n iyi bi l diği bu bölge, Sloten yolunda, Amsterdam'ı n biraz dışında yer almaktadır. Işık ve gölge kul lanı mı özellikle ikinci ve üçüncü versiyonda,

ku lübelere ve çevresi ne özel bir hava katmaktadır.

. J.

Samanlık

ve Koyun Sürüsü

Manzarası ,

1652 civarı,

kuru uçla asit oyma, (iki versiyon), UCL Art Collections, University College, Londra, İngiltere, 8,3 x 17,5 cm

bulunmaktadır.

Merkez solda bir koyun sürüsünü, samanlığın

Ağaçlar.

kenan ndaki toprak yoldan geçerken betimleyen bir manzara çalışmas ı . Sol arka

gravürlerde, farklı yön ve açı l ardan ku l l an ı l mı ştı r.

planda, koyunlara kıyasla büyük çizilen üç figür

Bu mekan,

Çiftlik Evleri ve Bir

Kule ( 165 1 civan) gibi

farklı

250 GALE RI

Ağaçlar Arasında

Kulübelerle

Kış Manzarası,

1650 civarı, kamış kalem ve kahverengi mürekkep, Ermitaj Müzesi, St. Petersburg, Rusya, 13, 1 x 23, 1 cm Rembrandt'ı n

genellikle hızlı eskizlerden oluşan, şehrin dışında küçük mezralar ve kulübeler içeren birçok deseninden biri. yap ı lmış

Manzarası, 1650 kahverengi mürekkep, özel koleksiyon, 12,5 x 8,2 cm

Houtewaal civarı,

Rembrandt' ı n

bildigi bir güçlü bir betimlenişi. Ödeme aczi çektigi ve mal lan nı satmak zorunda olduğu o zor manzaranın

dönemde, şehir dışı na birçok yürüyüş yapmış ve mahalli manzaralan kagı da dökmüştür.

1 6 4 9 - 1 6 6 9 25 1

Homeros, 1663, tuval üzerine Mauritshuis, Den Haag, Hollanda, 108 x 82 cm, ...andt f. 1663

yağlıboya,

şeklinde imzalanmıştır

Homeros'u dizelerini iki katibe dikte ettirirken betimleyen daha büyük, kayıp bir resmin parçası. Öbür iki figürle ilgili, sağ altta yalnızca kalem tutan iki parmak gözükmektedir. Resim,

Zırhlı

Bir Adam (Büyük

İskender), 1655, tuval üzerine yağlı boya,

Art Gallery and Museum, Kelvingrove, Glasgow, İskoçya, 138 x 104,5 cm

Rembrandt Sicilyalı sanat koleksiyoncusu Antonio Ruffo için üç portre yapmıştır: Aristoteles, Büyük İ skender ve Homeros. Büyük İskender portresi, ilk olarak bir baştan

Sicilyalı sanat koleksiyoncusu Antonio Ruffo tarafından sipariş edilen üç resimden biridir. Ruffo, temsi lcisi aracı l ığı yla Tem muz 1661 'de ödeme yapm ı ş, çalışma ancak l 663'te tamamlanabilmiştir. Büyük olasılıkla resim, l 738'de Ruffo'nun Messina'daki sarayında, deprem sonrasında çıkan yangında zarar görmüştür.

ibaretti. Daha sonra yan m boydan bir portre oluşturmak üzere dört tuval parçası daha eklenerek 1653 tarihli Aristote/es Homeros'un Büstüyle resmi ile aynı boyuta getiri l miştir. Ruffo'nun, çalışmanın parçalan ndan hoşnut olmadığı bilinmektidir. Tarihçiler, Zırhlı Bir Adam portresinin Ruffo'nun resimlerinden biri olup olmadığı konusunda karasızdır.

Büyük lskender, tuval üzerine yağlı boya, Calouste Gulbenkian Vakfı, Oeiras, Portekiz, 1 18 x 91 cm Tarihi kayı tlar, Rembrandt'ı n, Don Antonio Ruffo için Makedon kahraman ve fahri Yunan Büyük İskender'in

(MÖ 356-323) iki portresini yapmış olabileceğini

gösteriyor. Bu resimde genç bir Yunan savaşçı olarak gösterilen Büyük İskender, bir kalkan ve mızrak taşıyor. Migferiyse bir baykuş simgesiyle süslenmiştir.

İlham veren Hollandalı ressam ve gravür ustası Rembrandt Harmenszoon

van Rijn hakkında kapsamlı bir referans kitabı .

•

Sanatçının ilk yıllarını, kişisel yaşamını ve erken 17. yüzyılın tarihsel bağlamını keşfe çıkan olağanüstü

bir biyografi .

•

Etkileyici baroktan daha sade üsluplara kadar değişen sanat anlayışını şekillendiren

etkenler.

•

En çarpıcı ve en önemli resimleri ve desenlerini içeren muhteşem bir seçkiyle üslubu ve tekniğinin uzman gözüyle analizi.

•

500 göz kamaştırıcı resimden oluşan olağanüstü bir derleme.

1 il 111