Degas: 500 Görsel Eşliğinde Yaşamı ve Eserleri

Citation preview

DEGAS

DEGAS 500 GÖRSEL EŞLİGİNDE YAŞAMI VE ESERLERİ

EN ÖNEMLİ 300 RESİM VE HEYKELİNDEN OLUŞAN GALERİ İLE SANATÇININ YAŞAMI VE SANATININ RESİMLİ AÇIKLAMASI

JON KEAR ÇEVİREN: BERRİN ALPAY

TÜRKiYE $BANKASI

Kültür Yayınları

1 DEGAS 500 Görsel

Eşliğinde Yaşamı

.-..:..

ve Eserleri

Orijinal Adı: DEGAS His Life And Works in 500 images © Anness Publishing Limited, U.K., 2009

yayın

haklan:

©TÜRKİYE İŞ BANKASI KÜLTÜR YAYINLARI,

20 13 / Sertifika No: 296 19

ISBN 978-605-295- 184-2 Genel Yayın Numarası : 3939

Çeviren: Berrin Alpay Editör. Cumhur Ôztürk

1. Basım: 20 18 Çin'de basılmıştır.

haklan saklıdır. kaynak göstermek şartıyl a yapılacak kısa alıntılardı şı nda gerek metin, gerek görsel malzeme hiçbir yolla yayı nevinden izin alınmadan ı;;:oğaltı lamaz, ·yayımlanamaz ve dağıtılamaz. Bu

kitabın

.

"'

GÖRSEL KAYNAKÇA sl=sol, s=sağ. ü=üst. a=alt, o=orta AKG: 151, l 62ü, 1740. Alamy: 50, 11O. 117a, l 22a,

Jon Kear

Türkiye

--

tüm

yayın

Tanıtım amacıyla,

TÜRKİYE İŞ BANKASI KÜLTÜR YAYINLARI İstiklal Caddesi, Meşelik Sokak, No:

Beyoğlu 34433 İstanbul

Tel. (0212) 252 39 9 1 Fax. (02 12) 252 39 95 www.iskultur.com.tr

214

l 2Sü •. 128a. l 29ü, 152ü, 158a, 161 ü, l 63a. l 87a. Bridgeman Art Ubrary: Özel koleksiyon, 1, 13a, 29sl, 37os, 42a, SOsl, 54ü, 57ü, 73üsl, 74ü, 79as, 82ü, 83a, 8Sa, 9Sa; 3, 39ü. 41 si,47üs, 52, 7 1üs. 73üs, 86. 90ü (Photo © Christie's lmages); Ssl, l 3ü, 94a (RogerViollet, Paris); 14- 15, 64s, 68, 69ü, 69 asi, 69as (The Stapleton Collection). 19a (Photo © Peter Nahum at The Leicester Galleries, Londra); 2Sa. 28asl, 31a.47üo (Giraudon), 28as (Ken Welsh); SSüs (Archives Charmet); 62s. 67a, 75ü, 87üsl (Photo © Lefevre Fine Art Ltd., Londra); 74a, 84ü (Peter Willi): 84a (Photo © Boltin Picture Library); Samuel Courtauld Trust, The Courtauld Gallery. Londra, İngiltere, 2; Musee d'Orsay, Paris. Fransa, 7a, 8-9, l 6ü, 21a.46, 57a, 66ü, 78, 79, 87a, 93a; Giraudon); 6a,7ü, 1O, 12s, 22a, 23a, 2Sü, 26ü. 3 1üs,32ü, 33a, 3Sü. 38a. 42ü, 47a, 59sl. 59s, 61 a, 65, 72, 76, 8Sü. 89ü, 90a; (Peter Willi) l 2sl. 26a; Metropolitan Museum of Art New York, ABD, 49ü; Art Gallery and Museum, Kelvingrove. Glasgow, İskoçya © Culture and Sport Glasgow (Museums) Ss. 79asl; © Walters Art Museum, Baltimore. ABD, 11; Van der Heydt Museum, Wuppertal, Almanya (Giraudon) l 4üsl; (Giraudon) l 4üs; Art Gallery of New South Wales, Sydney, Avustralya, 1Sü; National Gallery, Londra, İngiltere, l 6a, 24a. 43ü; © Dahesh Museum of Art New York, ABD, 17a; Louvre. Paris. Fransa. l 7ü (Peter Willi); 18. 37üs, 81 a (Giraudon); Musee Bonnat, Bayonne, Fransa, 19ü (Giraudon); Museo e Gallerie Nazionale di Capodimonte, Napoli, İtalya. 20ü (Alinari); Roger-Viollet, Paris, 20a; © Birmingham Museums and Art Gallery, İngiltere, 21 ü: Brooklyn Museum of Art New York. ABD, 22ü, 27a, 71 as; Galerie Neue Meister. Dresden, Almanya, 23ü (© Staatliche Kunstsammlungen Dresden); Fogg Art Museum, Harvard University Art Museums. ABD, 24ü (Friends of the Fogg Museum Fund. the Alpheus Hyatt Fund, William M. Prichard and Francis H. Burr Memorial Funds); 5 1ü (Bayan Herbert N. Straus'un armağanı); 6 1üs. 97ü (Collection of Maurice · Wertheim bağışı , 1906 yılı mezunlan); 80ü Q. Montgomery Sears'ın armağanı); Minneapolis lnstitute of Arts. ABD, 27ü; Bibliotheque Nationale, Paris, Fransa, 29s (Giraudon); SSüsl (Archives Charmet); Hamburger Kunsthalle. Hamburg, Almanya, 30. 33ü; Burrell Collection, Glasgow, İskoçya © Culture and Sport Glasgow (Museums) 31üsl, 48ü; Belediye Sanat Müzesi, Kitakyushu, Japonya, 32a; Museu Calouste Gulbenkian, Lizbon, Portekiz, 34sl (Giraudon); Kunsthaus. Zürich, İsviçre, 34s (Giraudon); Bibliotheque de l'Opera Gamier, Paris, Fransa, 3Sa (Giraudon); 64sl (Archives Charmet); Museum of Fine Arts, Boston. ABD, 6ü, 54a ( 1931 Purchase Fund); 36 (Bay ve Bayan John McAndrew'un armağa­ nı); 37sl (Robert Treat Paine'in armağanı); 38ü (S. A Denio Collection); Musee de la Ville de Paris. Musee Camavalet, Paris, Fransa, 4Sü, 49a (Giraudon); National Gallery, Londra, İngiltere, 81 ü, 82a; 66a (Giraudon); Detroit lnstitute of Arts, ABD, 39a W Warren ve Virginia Shelden'ın Bayan Allan Shelden hatırasına armağanı; Philadelphia Museum of Art Pennsylvania, ABD. 40; Sterling & Francine Clark Art lnstitute, Williamstown. ABD. 4 1üs, 75a; © Nationalmuseum, Stockholm, İsveç 43ü; Musee d'Art et d'Histoire, Saint-Denis, Fransa, 44 (Giraudon); © Samuel Courtauld Trust, The Courtauld Gallery,

Londra, İngilte re, 4Sa; Norton Simon Collection. Pasadena, ABD, 48a; Musee des Beaux-Arts. Pau, Fransa, 5 1a (Giraudon ); Fitzwilliam Museum, University of Cambridge. İngiltere. 53, 58s, 71 üsl, 76asl, 77as; Musee Marmottan Monet Paris, Fransa, SSa (Giraudon); 94ü, 9Sü; Petit Palais, Cenevre, İsvi çre, 56sl: © National Gallery of Scotland, Edinburgh, İskoçya, 56s. 9 1ü; © Walker Art Gallery, National Museums. Liverpool, İngiltere, 58sl; Musee des Beaux-Arts, Lyon, Fransa. 60 (Giraudon); Ashmolean Museum, University of Oxford. İngiltere, 61 üsl; Musee de la Chartreuse. Douai, Fransa, 62sl (Giraudon); Galleria d'Arte Madema. Floransa, İtalya, 63ü; National Gallery of Art Washington DC, ABD, 63a; The Art lnstitute of Chicago, ABD, 67ü, 97a; National Portrait Gallery, Smithsonian lnstitution. ABD. Art Resource, 70 (Giraudon); Musee Rodin, Paris. Fransa, 73a (Peter W illi); Philadelphia Museum of Art Pennsylvania, ABD, 77ü; Ermitaj. St. Petersburg, Rusya, 80a (Giraudon); Musee des Beaux-Arts. Reims, Fransa. 83ü; Musee des Beaux-Arts. Rouen, Fransa, 87üs (Giraudon); Bibliotheque Litteraire Jacques Doucet, Paris, Fransa, 88 (Archives Charmet); Archives Larousse. Paris, Fransa, 89a (Giraudon); Museu de Arte, Sao Paulo. Brezilya, 91 as (Giraudon); Bibliotheque Historique de la Ville de Paris, Paris, Fransa, 92, 93ü (Archives Charmet); 97ü, 100. 102ü. 102a, 103ü, 103a, 104ü, 104a, 1OSü. 1OSa, 106ü, 106a, 107ü, 107a, 108ü, 108a, 109ü, 1090, 109a, l IOü. 11 lü, 11 1a, 1l 2ü. 1l 2a. 1 l 3ü, 1l 3a, 114, 11Sü, 11Sa, 1l 6ü, 1l 60, 1l 6a, 1l 7ü, 1l 8ü, 118a, 119ü, 1l 9a. l 20ü, l 20a. 1210. 121ü, 121a, 122ü, 123ü, 123a, 124a, 12Sa, 126ü. l 26a, l 27ü, l 28ü. 1290, l 29a, l 30s, 131 üs. 131 o, 131 a, l 32ü, 1Jı.a. l 33ü, l 33a, l 34ü. l 34a, l 3Sü, l 36ü. l 36a, l 37ü, l 37a. l 38ü, l 38a, l 39ü, 1390, l 39a, l 40ü, 1400. 140a, 141ü, 141a, 142ü. 142a, 143a, 144ü, 144a. \4Süsl, 14Süs. 14Sa, 146ü, 147ü, 147a, 148ü, 149ü, l 49a, 1SOü, 1SOa, 152a. 153ü. 153a, 154ü, 154a. 1SSüsl, 1SSüs, 1SSas, 156ü, 156a. 157ü, 157a, 158ü, 159ü, 1590, 159a, l 60ü, l 60a, 161 a. 1620. l 63ü. 1630, IM~l~l~~l~a,1~~16~1~1~~1~

l 68ü, l 68a, l 69ü, l 69ü, l 70ü, 1700, l 70a, 171 ü, 171 a, 172ü. 1720, 172a, 173ü, 1730. 173a. 174ü, 174a. 17Sü, ı~a.ın~ına.ı77~ın~ına.ın~ı~ı~~

1790. l 79a, l 80ü, l 80a, 181 ü, 181 a, l 82ü, l 82a. l 83ü. l~a,IM~IMa.1~~1~~1~1%~18~1~

187ü, 188, \90ü, 190a, 191ü, 1910, 191a, 192ü, 192a, l 93ü, l 93a. l 94ü, 1940, l 94a, l 9Sü. l 95a, 196, l 97ü, 1970, l 97a, l 98ü, 1980, l 98a, l 99ü, l 99a, 200ü. 200a, 201 Ü, 201 O, 201 a, 202ü, 202a, 203ü, 2030, 203a, 203s, 204a, 205ü, 2050, 2050, 206ü, 206a, 207ü, 207a. 208ü, 208a, 209ü, 209a, 210ü, 210a. 2 11ü,21la,212ü, 212a, 213ü, 2130, 213a. 214ü, 214a, 21Sü, 2150. 215a. 216ü, 2 16a. 217ü, 2170, 217a, 218ü. 218a. 219ü, 219a, 220ü. 220a, 221 ü, 22 1a, 222ü, 222a, 223ü, 223a. 224ü, 22Sü, 22Sa. 226ü, 226a, 227ü, 227a. 228ü, 228a, 229ü, 229a, 230, 231 ü, 231 a. 232ü, 2320, 232a, 233ü. 233a, 234ü, 234a. 23Sü, 23Sa, 236ü, 236a. 237ü, 2370, 237a, 238, 240ü. 240a, 241 ü, 241 a, 242ü, 242a. 243ü, 243a, 244ü. 244a, 24Sü, 24Sa, 246ü. 246a, 247ü, 247a, 248ü. 248a, 249ü, 249a, 250ü, 250a; Corbis: 98-9; Superstock 1O1, l 30sl, l 46a, 162a. 189, 239; The Art Archive: 251.

İÇİNDEKİLER

Giriş

6

DEGAS: YAŞAMI VE DÖNEMİ 8 ESRARENGİZ SANATÇI 1O

GELENEK VE MODERNİTE ARASINDA 52 GALERİ 98

YAGLIBOYA VE PASTELLER 100 DESEN, BASKI VE YAGLIBOYA TASLAKLAR 188 HEYKELLER 238

Dizin 252

1

··--·

~

GİRİŞ 191 Tdeki ölümüne dek yaşadığı süre boyunca dahi modern bir usta olarak tanınan Degas, tüm zamanların en önemli sanatçılarından biri olarak bilinir. Eserleri sıra dışı canlılığını korumakta; özgünlüğü, zekası ve içe işleyen görsel çözümleme yeteneğiyle sevilmeye ve hayranlık uyandırmaya devam etmektedir. Degas, siyasi ve sosyal kökten değişimlerin damgasını vurduğu çalkantılı bir dönemde yaşamış ve bu

süreçte Fransa modern sınai bir ulusa dönüşürken Degas'nın doğduğu ve

yaşamını geçi~diği Paris de bu derin değişimden payını almı ştır. İ kinci Cumhuriyet ve Üçüncü Cumhuriyet'in ( 1870-1940) ilk dönemlerinin Paris'i, balerinler, at yanş l an, kafeler ve kafe konserleri gibi alameti farikası olan konulan ve şehrin iş, yaşam ve eğlence ortamlannı

onun önüne sermiştir.

Bankacılıkla uğraşan varlıklı bir ailenin

üyesi olan Degas, şehrin çalışan kesimlerinin yoksul l aşan hayatlan da dahil

Parisienne

yaşamın

uç örneklerinin

peşinden koşsa da, esas itibanyla yüksek

YÜKSELEN KARİYER Degas'nın kariyeri kabaca üç döneme

aynlabilir: 1855-65 arası klasik sanatı

bu~uvazinin değerleri ve yaşam

idealleştiren bir üslupta tarihi resim

biçiminin belgeleyicisi olmuştur.

dönemi; 1865-85 arası izlenimci grupla

Yukarıda: Degas gerçek yaşamı fotoğraf makinesiyle yakalanmış bir an gibi betimlediği_ bir üslup geliştirdi.

sıkı bağlan o lan bir gerçekçi olarak öne çıktığı dönem ve son olarak l 885'ten

itibaren estetik biçimle daha yakından

ilgilendiği dönem. İnsan bedeni ve hareketlerini çalışmalannda yaygın olarak son dönemde işlem i ştir. Bu süreçte eski ustalara olan hayranlığı ile kendi çalışmalannın özgünlüğü ve deneyselliğini uzlaştırma çabası yoğun luk kazanmıştır. En yenilikçi modern

ressamlardan biri olmakla birlikte Degas, hayranı olduğu, imrendiği klasik ustalann sanatını da her zaman aklının bir kenannda tutmuşlur.

SANATA ADANMIŞ BİR HAYAT Degas tamamen işiyle yoğrulmuştu. Hiç evlenmediği gibi sergilerine gittiği ya da

Montmartre eteklerindeki atölyelerine konuk olma şerefine nadiren erişen arkadaş çevresine dair kısıtlı hatıralar dışında yaşamı haklkında pek az şey

bilinir. Bu arkadaşlann bize aktardığı ise

Solda: Balerinler Degas'nın geç dönem eserlerinde büyük yer tutar. Bu örnekte görülen son dakika kostüm ayarlamalannın yanı sıra hareketlerin tasvirlerinden oluşan geniş bir repertıNar oluşturmuştur.

GİRİŞ

onun bir kapalı kutu; şöhrete kayıts ız, sokulgan olabilen, bonkör ve zeki fakat bir o kadar da yıprat ı cı, ulaş ılm az ve münzevi olduğudur. Degas son yıl l annda pek mutlu değildi. Gitgide soyutl anmış , büyük ölçüde kendi tercihi olan yalnızlığın dan sı klıkla söz eder olmuştu. Degas'dan bize kalan, zanaatına yorulmak bilmeden eğilen, sanatın a hakim olan konuyu durmaksızın yeniden çalışan adanmış bir sanatçı imgesidir. Yaşamı günlük bir rutin içinde atölyesinde çal ı şmak, geç dönem sanatını tan ım layan yıkananlar ve balerinleri tekrar tekrar; saplantılı biçimde çizmekten ibaret gibiydi. Başardıklannd an asla memnuniyet duymadan sanatı nı ilerletmeye o daklanm ıştı . Bozulan sağlığı ve görme yetisi bu mücadeleye bir son verdiğinde yaşamına anlam veren tek şey. varlı k sebebi, elinden alınm ış oldu. Degas, bir sanatç ı olarak sahip olduğu kudretten de, dönemi tanımlayan çağdaşı diğer pek çok natç ıd an da daha uzun yaşadı. Öldüğünde geride benzersiz ve istisnai eserlerini bıraktı . Sağda: I 9. yüzyıl Paris'inin yeniliklerinden kafe kültürü Degas'nın resimlerinin daimi ıc m alanndan biriydi. Aşağıda: Degas'nın yıkanan/an,

geç (/önem çalışma/an ile eski ustaların ı ·serleri arasındaki köprüdür:

Degas Yaşamı

ve Dönemi Degas'nın sanatı, yaşamı ve dönemiyle yakından

ilintilidir. Gerçekçi ve izlenimci hareketlerin yükse lişiyle yakından ilişkilendirilen Degas daimi bir

sanat öncüsü olmuştur. Büyük değişikliklerin yaşandığı bir dönemde Paris'te doğan Degas Paris hayatından görünüm leri çalışmalarının vazgeçilmez teması olarak belirlemişti. Çevresindeki dünyayı; Paris tiyatrosu ve

opera binası Opera Garnier'de gördüğü balerinleri, kafelerdeki atmosferi ve gösterileri, akşamları müdavimi olduğu kafe konserlerini, bu dönemde altın çağını yaşayan at yarışlarının kendine has dünyasını

betimlemişti. Pek az sanatçı kendi çağını bu kadar

keskin bir gözlemle resmetmeyi başarmıştır.

Solda: Dans Sınıfı , Degas, y 1873-7 6. Balerinleri provada gösteren bu resim, Degas 'nın sanatına meslek hayatı boyunca hükmeden balerinlerin hareketleri, disiplinli eğitimleri ve kulis yaşam/an temalanyla meşguliyetini açıkça ortaya koyar.

Esrarengiz Sanatçı

Rönesans ustalarının çalışmalarıı::ıı ilk elden görüp öğrendiği İtalya'da birkaç yıl geçirmeden önce Degas Akademi'ye bağlı Ecole des Beaux-Arts'da geleneksel sanat eğitimi aldı. Bu deneyimler sonucu Degas geleneğe, kendi özgünlüğü ve deneyselliğiyle harmanladığı, derinden ve kesintisiz bir bağlılık geliştirdi.

l 860'1ann başında tarihi resimler konusunda ilerlemek istemiş, fakat konu bulmak ve en tutkulu resimlerini üretmekte zorlanmıştı. Bu döneme ait çalışmaları

genellikle gizemli ve karasızdır: Ancak, l 860'1arın sonlarına

gelindiğinde Degas kendine çağdaş Paris ortamlarının ressamı kaftanını biçmiş

ve modernleşen yeni şehir dünyası, artık onun asıl konusu olmuştur:

Yukanda: Yarıştan Önce, Degas, y. 1882. Degas at yanşlaryla bu sporun Fransa'da altın çağını yaşadığı dönemde ilgilenmişti. Solda: Otoportre, Degas, 1855. Degas'nın kendini bir tebeşir tutucusuyla betimlediği bu otoportre, sanatçı olma arzusunun güçlü bir ifadesidir.

12 ESRARENGİZ SANATÇI

AİLE VE EGiTİM Beğenileri ve değer yargılarının yanı sıra Degas'nın tutum ve sanatının aldığı yönü ailesi şekillendirmiştir. Yetiştirilme tarzı ile çocuklukta ve gençliğinde edindiği deneyimler Degas'nın tüm yaşamında etkin olacak izler bırakmış, sanatına

da kalıcı etkileri olmuştur.

Hilaire-Germain-Edgar Degas, 6 Temmuz l 834'te, Paris'in Saint-Georges Sokağı'ndaki 8 numaralı evde dünyaya geldi. Ailesinin evi Paris'in sağ yakası nda, Notre-Dame-de-Lorette Katedrali'nin yakı n ı nda yer alıyordu. Evin bulundugu 9. Bölge, Degas'nın da parçası olduğu yüksek bu~uvazinin tercih ettiği bir yerdi. Sokaklar; zarif 18. yüzyı l konaklann ın yan ı sıra mahalleye Yeni Atina (Nowe//e Athenes) yakıştırmasını kazandıran ve

çogunlukla

bankacılar

ile gayrimenkul tercihi yeni Yunan ve yeni Roma üsluplanndaki yapılarla süslüydü. Çevrede, dönemin siyasi dalgalanmalannın kan ıtlan göze çarp ıyordu . Degas'nın doğduğu yıl Fransa Kralı Louis-Philippe, yakı nlardaki işçi mahallesi Beauborg'da düzeni yeniden sağlam ıştı, fakat Degas 14 yaş ına geldiğinde yaşanan ikinci Fransız Devrimi kralı tahtından etti. danışmanlannın

DEGAS'NIN AİLESİ Degas'nın babası

Auguste, gençliğinin ailesinin bankacılık i ş l erinin merkezi olan Napoli'de geçirm iş yan Fransız yan İtalyan bir adamdı. 20'1i yaş l ann ın başında yeni açı l an Paris şubesinin baş ına geçmek üzere Fransa'ya gelmişti. 12 Temmuz l 832'de Louisiana kökenli 19 yaşındaki Amerikan-Fransız Celestine Musson'la evlendi. İki erkek üç kız çocuğun ilki büyük

kısmını

Solda: Lorenzo Pagans'ın Portresi. Müzik, Degas ailesinin önemli bir parçasıydı. Bu resimde İspanyol tenor Lorenzo Pagans ( 1838-83) ailenin evinde betimlenmiştir. Degas'nın babası Auguste arkada dikkatle tenoru dinliyor.

Aşağıda:

Rene-Hilaire Degas' nın ( 17701858) Portresi, Degas, 1857. Sanatçının büyükbabası Rene-Hilaire ailenin serveti ve D egas'nın m esleğinin ilk dönemi üzerinde söz sahibi olan başanlı ve yenilikçi bir işadamıydı.

AİLE VE EGİTİM

13

Yukarıda: Edgar Degas'nın ( 1834-1917) siyah beyaz bir fotoğrafı. Genç Degas şık ve zarif bir salon adamı olmakla övünürdü.

o lan Edgar annesini erken bir yaşta, henüz 13 yaşındayken kaybetti ve ıı ıllyö l erin ultra modem görünümlerini il ı ıh etseler de tekniklerini dünyanın

"'