Q. Curtius Rufus. Historiae [1 ed.] 311020116X, 9783110201161

Table of contents :
PRAEFATIO
SVBSIDIA
SIGLA
LIBER III
LIBER IV
LIBER V
LIBER VI
LIBER VII
LIBER VIII
LIBER IX
LIBER Χ
INDEX NOMINVM

Citation preview

B I B L I O T H E C A S C R I P T O R V M G R A E C O R V M ET

ROMANORVM

T E V B N E R I A N A 2001

CYRTIVS RVFVS HISTORIAE EDIDIT

CARLO M. LUCARINI

w G DE

B E R O L I N I ET NOVI E B O R A C I W A L T E R DE G R U Y T E R MMIX

© Gedruckt auf säurefreiem Papier, das die US-ANSI-Norm über Haltbarkeit erfüllt. ISBN 978-3-11-020116-1

Bibliografische

Information

der Deutschen

Nationalbihliothek

Die Deutsche Nationalbihliothek verzeichnet diese Publikation in der Deutschen Nationalbibliografie; detaillierte bibliografische Daten sind im Internet über http://dnb.d-nb.de abrufbar.

© Copyright 2009 by Walter de Gruyter GmbH & Co. KG, D-10785 Berlin Dieses Werk einschließlich aller seiner Teile ist urheberrechtlich geschützt. Jede Verwertung außerhalb der engen Grenzen des Urheberrechtsgesetzes ist ohne Zustimmung des Verlages unzulässig und strafbar. Das gilt insbesondere für Vervielfältigungen, Ubersetzungen, Mikroverfilmungen und die Einspeicherung und Verarbeitung in elektronischen Systemen. Printed in Germany Druck und Bindung: Hubert & Co. GmbH & Co. KG, Göttingen

STEPHANO OAKLEYO MEMORIAE CVRTIANAE SOSPITATORI

SOCIETATI HVMBOLDTIANAE

PRAEFATIO

rao

Salutis 1908 Edmundus Hedicke, Curtianorum criticorum faci-

le princeps, alteram editionem suam Curti Rufi Historiarum1

pu-

blici iuris fecit. 2 Studente bibliopola Inonestissimo ut post c annos editio Hedickiana rude donaretur, cum iam munus recensendi emendandique scriptoris elegantissimi libenter suscepissem, Pisis Etruscis comperi Stephanum Oakleyum, commentario Liviano absoluto, memoriae Curtianae recognoscendae operam navare. Quatenus recensio Oakleyana progressa esset quove tenderet adhuc ignarus Bonnam migravi, ubi O t t o Zwierlein, cum me benigne excepisset, institit ut quam primum editioni Curtianae totus vacarem. Post aliquot menses, cum codices Germánicos Helvetiosque magna ex parte contulissem, quid inde elicuissem Oakleyo significavi, qui, qua est humanitate, dissertationem suam de memoria Curtiana nondum publici iuris factam Bonnam misit. Q u a lecta anim u m advertí Oakleyum, virum magnae eruditionis miraeque subtilitatis, quae necessitudines Curti libros religent cuiusque pretii ipsi sint in universum bene perpendisse. Haec, optime lector, praemisi ne huius editionis auspicia ignorares neve unde ego Oakleyi pretiosissima inventa (quae nondum edita sunt) hauserim stupefactus quaereres. 3

1

Curti opus Historias, non Historias Alexandri Magni, inscriptum esse bene vidit Bar-

don ( Q u i n t e Curce, Histoires, texte établi et traduit par H . Bardon, Paris 1947-1948) : cf. inscriptiones subscriptionesque codicum. D e similibus inscriptionum variationibus cf. E. Nachmanson, Der griechische Buchtitel. Einige Beobachtungen,

Göteborgs Högskolas

Arsskrift, 47, 1941, 9, p. 30. 2

Curtius Rufus, Historiae Alexandri

Magni,

edidit E. Hedicke, Lipsiae 1908; ante

multa lustra prodierat Q . Curti Rufi, Historiarum Alexandri Magni Macedonis libri qui supersunt, E. Hedicke recensuit, Berolini 1867. 3

Memento igitur me, ubicumque scripsero 'Oakleyum', eius dissertationem n o n d u m

publici iuris factam respicere.

VII

Vili

PRAEFATIO

C u m Q . C u r t i u m R u f u m saeculo ι aetatis nostrae suas de Alexandra historias conscripsisse pro comperto exploratoque habere possimus, quales autem hae historiae usque ad saec. ix circumlatae quasve vicissitudines perpessae sint, nullo fere testimonio edocemur. H o c certe minus miraberis, si cogitaveris et alios etiam maioris nominis aetatis Caesareae scriptores a recentioribus grammaticis (quibus fere unis nostra antiquiorum lectionum doctrina papyris exceptis innititur) perraro vel nunquam ad partes vocatos esse. Legit C u r t i u m Hegesippus, 4 legerunt certe et alii, s sed nihil inde ad textus historiam conscribendam lucri facimus. Saeculo ν , eadem fere aetate qua ille insignis Vergilius Mediceus confectus est, iisdem atque iste Vergilius litteris, capitalibus scilicet rusticis, aliquod Curti exemplar exaratum est, cuius ut folia nobis fortuna invidit, ita memoria per omnes recentioris aetatis libros manat. Huius exemplaris vestigia primus consectatus est, annos abhinc fere LV, vir de Curtió R u f o optime meritus, Conradus scilicet Müller Bernensis. Antequam tamen de antiquioribus recentioribusque Curti historiarum vicibus dissero, o m n i u m codicum laterculum conficere videtur, ne, cum testes ad partes vocavero, qua aetate orti sint, quoque loco adservati, lector ignoret. χ sunt codices antiquiores, ν vel integri vel ex magna parte servati, ν quorum frusta tantum praesto sint. A g m e n ducit Ρ

Parisinus Latinus 5716, membraneus, foli. 125, formae oblongae (mm. 256 χ 180). S. i x in Gallia est conscriptus, fortasse Altisiodori. 6 Desi-

1

Cf. Heges. 5.19 (pp. 338-340 Ussani) et C u r t . 9.4.5: cf. E. Klebs, Ein e antike

Benutz-

ung des Curtius Rufus, «Philologus» 51 (1892), 151-155. 5

Inter quos, u t videtur, auctor Epitómete Mettensis (Epitoma rerum gestarum

Alexandri

et liber de morte eius, edidit P. H . T h o m a s , Lipsiae i960). 6

In principio h u i u s codicis haec l e g u n t u r : Haimus monaehus hoc volumen

Alexandri

historiarum

magni in libris Vili domno Chuinrado illustrissimo corniti dedit ut ipse accom-

modate ei dignetur expositionem Hrabani in librum ecclesiasticum ad transcribendum

cuius

exordium est: «Omnis sapientia a Domino Deo est»·, de q u a inscriptione cf. R. Q u a d r i , Aimone diAuxerre

alla luce dei "Collectanea" di Heiric diAuxerre,

«Italia m e d . e uman.» 6

( 1 9 6 3 ) , 1-48. Cf. etiam V. von Büren, Auxerre, lieu de production de manuscrits in vol. mise. "Études d'exégèse carolingienne. A u t o u r d ' A i m o n d'Auxerre", ed. S. Shimahara, T u r n h o u t 2007, 167-186.

PRAEFATIO

IX

nit ad 10.8.14-15 (ponendis. Ig-)', in eodem libro exciderunt folia quae continebant a poni iussit (10.2.10) ad se ipsos (10.5.8). Curtium solum continet. A quot manibus conscriptus sit difficile est dictu; certe vehementer erravit Bardon, cum scriberet «// est écrit par une même main (sauffeuillet ι) ».7 Etenim et hebetudo mea palaeographica perspicue dignovit folia 1-3 (usque ad f. 31 Forsitan) a prima manu characteribus satis minutis exarata esse; exceperunt deinde una vel (quod magis probabile videtur) plures man us, quae usque ad finem perduxerunt. Prima scriptio non semel correcta est, quippe quae primum ab ipsa prima manu emendationes perpessa est;8 «deinde saeculo decimo quarto codexplurimis locis ab homine docto, qui codice Bernensi aut eius simillimo utebatur, et corrigendo et inducendo et radendo non tarn emendatus quam depravatus est» (Hedicke, p. vi praef. anni 1908) : hinc fit ut saepissime in adnotatione mea legatur: ρ™ΓΓΣ.9 Cave igitur suspiceris Σ codicis Ρ correctiones respexisse! Hunc codicem, olim Colberti, a viris doctis antea obiter inspectum,10 primus adhibuit E. Hedicke in editione anni 1867, sed maiore sagacitate uberioreque segete eo usus est C. E Kinch. 11 Contulit deinde et Bardon.12 Ego Lutetiae Parisiorum denuo non sine fructu contuli. Sequuntur iv codices ex eodem fonte, ut infra demonstrabimus, fluentes:

7 8

Bardon, op. cit., p. χ ι . Quibus correctionibus ii praecipue errores purgati sunt, quos eadem prima manus

intulerat et in antigrapho non erant. 9

D e hoc siglo cf. infra. Vir divini ingenii Richardus Bendeius pretium huius codicis agnoverat, uti nuper

monstravi, cf. C . M . Lucarini, Alcune esegesi dimenticate

di Curzio Rufo, in voi. mise.

"Esegesi dimenticate di autori classici" edd. C . Santini et F. Stok, Pisa 2008, 279-283. 11

C. F. Kinch, Quaestiones Curtianae criticae, Hauniae 1883 et C . M . Lucarini, Per una

nuova edizione critica di Curzio Rufo, (nondum publici iuris factum), in adn. ad 8.8.10. 11

Contulerant et philologi saeculorum superiorum, sed cum collationes perpetuas

non ediderint neque pretium libri d a r u m esset, notitia codicis satis accurata in editione Hedickiana anni 1867 primum invenitur.

χ

PRAEFATIO

Β

Bernensis Lat. 451, membraneus, foil. 147, formae quadratae (mm. 205 χ 210). Constat e duabus partibus in unum compactis; ff. 1-8 (ad vada Ligeris, ut videtur, exarata) excerpta epistularum Romanorum pontificum praebent; ff. 9-147, saec. ix in Gallia (Bischoffi sententia Ferrerae)13 conscripta, Curtium (ff. 9-144) et excerpta ex notitia provinciarum Galliae (ff. 144^146') habent. A Servato Lupo fortasse correctus est.14 Fuit postea Petri Danielis Aurelianensis multisque cum aliis huius viri libris in bibliothecam Bongarsianam migravit ex qua postea thesaurus bibliotheca publicae Bernensium consti tit.15 Contulerunt Hedicke16 et Bardon. Contuli pleraque per imagines; quaedam Bernae inspexi.

F

Florentinus Laurentianus pi. 64.35, membraneus, foil. 124, formae quadratae (mm. 208 χ 195). S. ix 3 ' 4 in Gallia (ut Bischoffio videtur, ad vada Ligeris) a pluribus manis est conscriptus. Praeter Curtium continet (ff. Ii5'-ii6 v ) carmen Alexandre Alberici Brigantiae (cf. Mostra di codici romanzi delle biblioteche fiorentine, Firenze 1957, 4-5). Incipit cum vix gladio (3.10.6), cum primus quaternio exciderit. Propter marginem abscisum vel alias causas haec perierunt: 3.13.17: alterum -i- verbi proditoris; 4.2.1: -0- verbi quoque-, 4.3.26: -i- (verbi magis); 4.14.21-22: -mus una; si spes non subesset·, -mulare deberet; est. Matrem mea; 5.6.18: -r-verbi frontem; 8.4.13-14: Duo milia; -is i-, est q-; 8.4.28-8.5.4: -u osten-·, -uantu-; -odo rex; -viva-; -xit; impe-·, et epu-·, sed; vu-; -tur (verbi scilicet adsentiebantur) ; mag-;

13

Β. Bischoff, Katalog der festländischen

Handschriflen

des 9. Jh. (mit Ausnahme

der

Wisigotischen), 1 vol., Wiesbaden 1998. 14

C f . V. von Büren, Auxerre, lieu., cit., sed cf. etiam E. Pellegrin, Les manuscrits de

Loup de Ferneres: à propos du ms. Orléans 162 (139), corrigé de sa main, «Biblothèque de l'École des chartres» 115 (1957), 5-31 = E. Pellegrin, Bibliothèques

retrouvées, Paris 1988,

131-157. 15

C f . quae nuper scripsit M . Germann (Bibliothecae Bongarsianae olim praefectus),

Die Burgerbibliothek

Bern, Bern 2002, 93-118 necnon praefationem editionis meae Pauli-

nianae (Paulinus Pellaeus, Carmina, XVI ) . 16

Primum editioni anni 1908.

ed. C . M . Lucarini, Monachii et Lipsiae 2006, x v -

XI

PRAEFATIO

-riti-, dice-; cete-; -min-; -cas; 8.5.15-20: -re te re-; -s est ut; -agnis; -aies-; -o, num.-; mo-; -or-; -ne; -dos; -tu-; -cili-; di-; est; -c; -ci-; si; 8.7.4-5: vivu-; etp-; ex-; -ti; ali-; est; 8.8.9: ad; -bat (verbi scilicet habebat); au-; -lia; 8.10.15: -ique; 8.10.35: -us (verbiplus); 8.13.20: -am; 8.14.15 -que (verbi intuensque); 10.10.2-10.10.20: iussus; -deret; hic; -cati (verbi scilicet precati) ; -re deum; est; -iti; -catum esse; -tri inter; fratri Iollae.. annis Alenan-; -ream translatum.. omnisque. Contulerat Hedicke. 17 Florentiae contuli. L

Leidensis Lat. BPL 137, memebraneus, foil. 132, formae quadratae (mm. 225 χ 165) S. χ in Gallia, fortasse Altisiodori, exaratus est.18 Curtium tantum continet. Desinit cum dumtaxat

patientem

(10.10.16), cum ultimum folium amissum sit. Contulit Hedicke; 19 ego partim Lugduni Batavorum partim Bonnae taeniis photographiée expressis adhibitis denuo contuli. V

Leidensis Vossianus Lat. Q . 20, membraneus, foli. 144, formae quadratae (mm. 265 χ 222), saec. ix1 et ipse in Gallia conscriptus. Vetustissimus Curtianorum codicum, qui aetatem tulerunt, videtur esse. Constat ex duabus partibus in unum compactis, altera (Caesaroduni saec. χ exarata) folia i-ix complectente, ubi leguntur fragmenta quaedam historicorum, altera (in eodem coenobio saec. ix1 exarata) reliqua, ubi Curtius aliaque fragmenta plerumque ad Alexandrum pertinentia leguntur. Curtius continetur foliis 9 r -ioi v . «Pars inferior f. 10, margo exterior f. 18, margo inferior f. 42 et 95 desecti sunt, f. 28 fere omnino deperditum est parvo fragmento excepto, f.

17

Primum editioni anni 1908. Quaedam correxit A . Castiglioni ( Osservazioni

e grammaticali a Curzio Rufo, «St. it. di filol. class.» 19,1912,121-227) intulit: cf. C . M . Lucarini, Per una nuova edizione..,

sed

critiche

gravem errorem

cit., ad 4.3.12 et apparatum huius

editionis ad locum. 18

Cf. Β. Bischoff, Katalog der festländischen Handschriften des 9. Jh. ( mit Ausnahme der

Wisigotischen), 11 vol., Wiesbaden 2004. 19

Iam editioni anni 1867. Scito Hedickium hune codicem (sicut alterum Leidensem

V ) neglegenter contulisse.

XII

PRAEFATIO

142 et 144 valde mutila sunt. F. 9 5 , 1 4 2 , 1 4 4 membr. recentiore, nonnullae rimae et foramina (e. g. f. 141,143) iam prius restaurata sunt. Textus 2 1 0 / 2 1 5

x

:

5°>

1ί η · 33 (9'-42V> io2 r -i44 v ), 3 2 (43'-ioi v ). Tres

librarli scripserunt, ut videtur: primus 9'-ioi v (38^39" et pars 39v scripta esse videntur alia manu), secundus I 0 2 r - i 4 i v , tertius 1 4 2 ' i44v.

Minuscula Carolina Turonensis («Regular» dicit R a n d ) . Lit-

terae initiales et inscriptiones rub rae» ( D e Meyier). 2 0 E x causis a D e Meyierio allatis haec fere perierunt: 3.3.8-3.3.14 -culum unde; agminis erat talis. Ignis, quem i-; praeferebatur.. Magos-, iuvenes.. pares nume-·, -pe Persis.. Haec vero turba; 4.1.4-4.1.12: -s (verbi scilicet captivos) ; -em (verbi scilicet eundem) ; -m (verbi scilicetparatum) ; -e- (verbi scilicet Graecorum) ; -i (verbi scilicet vestri) ; 4.6.14 -i- (verbi signa); 4.10.30-4.12.6: per déos patrios., notam haberem, non dicerem; tempus.. post te relique-; -uantumpetas., quod cape-; -esne, ut., ideo tam; -miae opes magnae.. vincere; -editius manus.. mors uxoris; -m misericordiae.. Alexander lega-; -et, ad consilium., sentirei; -em Parmenio.. ut capti-; -uniampotuisse redigi ex iis, qui; -re censere, ut unam anum; Opimum regnum.. occupandapraemisit; -der corpori uxoris.. intra e-; -menta cum., duo cornua; utrique lateri.. sequebantur; cum suis.. Dareus esse-;procul..procedere ni-; hinnitumque.. Mazaeus; in castra., hostium nunt-; decernere optabat, armari militem; équités, mille admodum; 4.12.22 -a- (verbi Itaque). Contulit Hedicke; 2 1 ego partim Lugduni Batavorum partim Bonnae taeniis photographiée expressis adhibitis denuo contuli. Praeter hos ν codices Íntegros exstant haec ν fragmenta antiqua: D

fragm. Darmstadtinum 3152, folii unius (mm. 227 χ 165), saec. χ Lorsaci fortasse conscriptum: exstant tantum territoque rege., fere interficiunt

(4.2.14-4.2.24).

Darmstadii contuli. fragm. Einsidlense 365, folii unius (mm. 220 χ 150), s. x - x i (super-

E

est tantum a 7.1.34 [-cere homo superbissimus\ ad 7.2.8 20 21

[Amyntan

Cfr. K. A. De Meyier, Codices Vossiani Latini, vol. π cod. in quarto, Leiden 1975. Iam editioni anni 1867. Cf. praeterea adn. 19.

PRAEFATIO

XIII

mea sen-] ), in Helvetia vel Italia conscriptum. Haec perierunt: 7.1.377.2.6 autem quae; -urus (verbi dicturus); tuae matr-; -stulerat.. et haesitantem; -rtendi; Is turnfl,erecoepit et; pro-; fratrum; iam; -nem (verbi contionem). Einsidlae contuli. H

fragm. Herbipolitanum M. p. misc. f. 22, folii unius (mm. 90 χ 140), s. ix Fuldae conscriptum;22 supersunt tantum 8.1.3-8.1.7 (ignarus eduxit..Scythas super) et 8.1.10-8.1.14 (quae appellantur..repulso et abire). Herbipoli contuli.

R

excerpta Rhenaugiensia (nunc Turici in bibliotheca publica asservata, Rheinau 95), in Germania vel Helvetia s. χ exarata. E 124 foliis constat (mm. 198 χ 137), varia opera continentibus, inter quae haec Curtiana leguntur (ff. scilicet 92r-94v et 94ν-ιθ3ν) : 7.8.12-7.8.30 (Igitur unum ex his., esse, considera) et 8.7.3-8.10.2 ( Utor-inquit..ducibus usurus). Turici contuli.

S

fragm. Vindobonense 492, s. χ, octo foliorum (mm. 235 χ 195). Foliis i'-3v aliqua Curtiana praebet (a 10.8.22 id impetratum est usque ad finem), ceteris Ps. Methodius Deprinc. saeculi. Vindobonae contuli.

Viri docti, qui a saec. xix exeunte Curtió recognoscendo operam navarunt, omnes hos testes adhibuerunt. Quos cum et ego vel totos vel magna ex parte contulissem, visum est ad recentiores convertere. Eorum laterculum dedit Oakley, quod repetere non piget2' (asterisco insigniuntur ii codices, quibus huic editioni parandae usus sum) :

22

Cfr. H . T h u m , Die Handschriflen

der Universitätsbibliothek

Würzburg, Wiesbaden

1990, 242. 23

Aetas codicum, ubi e subscriptione non discitur, a mullere doctissima A . de la Mare

vel ab ipso Oakleyo coniectata est. Hebetudinem meam palaeographicam innumerae collationes sublevare non valuerunt.

XIV

A

Ba Bb Be Bi

Bl Bn

*Bo

Bq *Br Bs

Bu Bz

21

PRAEFATIO

Parisinus Lat. 5720, annis 1353-1361 conscriptus, fortasse Mediolani. Ex Francisci Petrarcae, poetae clarissimi, peculio fuit, qui aliqua correxit atque adnotavit. Baltimorensis, Walters Art Gallery, 465, membraneus, ca. a. 1435, ut videtur, a docto Italico in Helvetia exaratus. Bernensis, Burgerbibliothek, 282, membraneus, ca. a. 1465 Florentiae, ut videtur, exaratus. Budensis bibliothecae Universitatis Lat. 4, membraneus, s.xv3'5, Neapoli, ut videtur, exaratus. Berolinensis, Staatsbibliothek Lat. fol. 99, membraneus, ca. a. 1465 Florentiae, ut videtur, exaratus. Excerpta tantum continet, de quibus alibi disserui.24 Basileensis, Universitätsbibliothek, O 11 6, chartaceus, s. XVI ineu. in Helvetia vel Germania, ut videtur, exaratus. Budensis, Országos Széchenyi Könyvtär, Clmae 160, membraneus, a Petro Cennino Florentiae vu Eid. Apr. a. 1467 confectus. Bononiensis, Biblioteca universitaria, 2418, chartaceus, s. XV medio vel exeu. in Italia, ut videtur, conscriptus. Bononiae contuli. Brixiensis, Biblioteca Queriniana, Β I 4, membraneus, s. xv l/3 Florentiae, ut videtur, exaratus. Brussellensis, Bibliothèque Royale, 10161, membraneus, in Gallia s. χιιι conscriptus. Brucellae inspexi. Barcinonensis, Biblioteca del Seminario Diocesano, 73, membraneus, a M. Laurentio Domino Laelio de Valle mense Ianuario a. 1466 Romae, ut videtur, confectus. Budensis, Országos Széchenyi Könyvtär, Clmae 161, membraneus, mense Ian. a. 1444 Mediolani confectus. Basileensis, Universitätsbibliothek, A Lambda π 23a, chartaceus, s. XV2, in Italia, ut videtur, exaratus. Continet tantum 4.1.6.12-5.6.il. Cfr. C . M . Lucarini, Per una nuova., cit.

PRAEFATIO

C

Ce

Ch Co *Col Cp, Cr Cw

Da

Db De Du

Em

Eo

XV

Florentinus, Biblioteca Medicea Laurenziana, Cov. soppr. 359, membraneus, s. xiv, in Gallia, ut videtur, conscriptus. Caesenas, Biblioteca Malatestiana, S. xix. 5, membraneus, a Iohanne a Maguntiaco, ut videtur, Caesenae vel Ferrariae ca. a. 1460 exaratus. Chapel Hill, Library of the University of North Carolina, 13, chartaceus, a. 1459 in Italia exaratus. Romanus, Biblioteca Corsiniana, 43 F 38, membraneus, a Stefano Guarnerio Romae anno 1461 exaratus. Coloniensis deperditus, a Francisco Modio adhibitus: v. infra. Cantabrigiensis, Peterhouse, 269, ca. a. 1495 Gandavi exaratus. Cracoviensis, Biblioteka Jagellionska, 521, chartaceus, s. XV med. in Polonia exaratus. Cracoviensis, Biblioteka Jagellionska, 1641, chartaceus, s. XV med. in Polonia exaratus. Continet usque ad 3.13.12 quidem ex fastigio. Dresdensis, Sächsische Landesbibliothek, De 174, membraneus, s. XV medio vel 3/4 Florentiae, ut videtur, ab Agnolo di Jacopo de' Dinuzzi exaratus. Dresdensis, Sächsische Landesbibliothek, De 175, chartaceus, s. X V 3 ' 4 Florentiae, ut videtur, conscriptus. Dresdensis, Sächsische Landesbibliothek De 175a, membraneus, s. X V 3 ' 4 Florentiae, ut videtur, exaratus. Dublinensis, Trinity College, 602, membraneus, s. xni 1 in Britannia exaratus. Excerpta tantum librorum 3-7 continet. Scorialensis, Real Biblioteca di San Lorenzo, M ni 15, membraneus, ca. a. 1455 fortasse Florentiae ab Agnolo de' Dinuzzi exaratus. Scorialensis, Real Biblioteca di San Lorenzo, O ni 13, membraneus, s. XV fortasse Romae exaratus.

XVI

Ez Fc

Fd

Fe Fl Fg Fh Fi

Fj

TlorAng

Fk

Fr *G

PRAEFATIO

Scorialensis, Real Biblioteca, Ε Iii 19, membraneus, s. xv medio in Venetia exaratus. Florentinus, Biblioteca Medicea Laurenziana, pl. 64.34, membraneus, s. xv 3 ' 4 Senae vel Romae vel Neapoli, ut videtur, exaratus. Florentinus, Biblioteca Medicea Laurenziana, pl. 64.33, chartaceus, s. xv 2 ' 4 vel medio Florentiae a scriba 'Puccini' exaratus. Florentinus, Biblioteca Medicea Laurenziana, pl. 64.32, membraneus, ca. a. 1455 Florentiae exaratus. Florentinus, Biblioteca Medicea Laurenziana, pl. 64.31, membraneus, ca. a. 1455 Florentiae exaratus. Florentinus, Biblioteca Medicea Laurenziana, pl. 64.30, membraneus, ca. 1470-1475 Florentiae exaratus. Florentinus, Biblioteca Medicea Laurenziana, pl. 64.29, membraneus, s. x v medio exaratus. Florentinus, Biblioteca Medicea Laurenziana, pl. 64.28, membraneus, s. xv 3 ' 4 Florentiae, fortasse a Domenico di Cassio Narnensi exaratus. Florentinus, Biblioteca Medicea Laurenziana, Acquisti e doni 151, membraneus, ca. a. 1465 Florentiae, ut videtur, exaratus. Florentinus, Biblioteca Medicea Laurenziana, Strozzi 75, membraneus, s. xn, vulgo 'Florilegium Angelicum' appellatus. Excerpta tantum continet ex legatione Scytharum libri VII. Florentiae contuli. Florentinus, Biblioteca Medicea Laurenziana, pi. 47.35, membraneus, a. circ. 1470-1475 Francisco Sassettio exaratus; excerpta tantum continet. Florentinus, Biblioteca Riccardiana, 625, chartaceus, ca. a. 1460 Florentiae vel Romae, ut videtur, conscriptus. Guelferbytanus, Herzog-August Bibliothek, 163 Extrav., membraneus, s. xii 2 , vel in Germania vel in Batavia exaratus. Pauca folia sunt (mm. 205 χ 125), quae varia excerpta

PRAEFATIO

XVII

ad Alexandrum Magnum pertinentia continent, inter quae haec Curtiana (in foliis 6r-gv): ab io.5.1 intuentibus lacrimile ad 10.5.9 regem invocantes·, 10.5.17; ab 10.5.15 Babylonii alius ad 10.5.16 solliciti ferebantur, ab 10.5.18 Nec muris ad 10.5.25 superstes erubuit·, ab 10.5.37 Huic regi ad 10.6.10 Haec Perdicca; ab 10.6.13 Tum Ptolomaeus ad 10.6.18 tollere iubebant; ab 10.7.1 in seditionem ad 10.7.3 s^ne

eo

ha-

buissent·, ab 10.7.6 Igitur non ad 10.7.10 potissimum crederent; ab 10.7.12 Pauci vero Perdiccae ad 10.7.14 pertinens regnum; ab 10.7.16 Igitur Perdicca ad 10.7.19 idem fecere; ab 10.10.1 Perdicca consilium principum ad 10.10.4 regem sequebantur, ab 10.10.9 Septimus dies ad 10.10.20 bonos habetur (in his ultimis insunt aliqua aliunde petita). Guelferbyti contuli. Gd

Genuensis, Biblioteca Durazzo, A iv 16, membraneus, a Iohanne de Logia d. xvi Mart. a. 1445 Genuae confectus.

Gh

Glasgoviensis, University Library, Hunter Collection, 47, membraneus, s. xv 3 ' 4 Neapoli, ut videtur, exaratus.

Gr

Grenoblensis, Bibliothèque Municipale, 354, membraneus, ca. a. 1460 Romae probabiliter a Johanne Hornsenio Monasteriensi exaratus.

Gt

Wittembergensis, Universitätsbibliothek, membraneus, s. XV, excerpta tantum continet.

Hh

Holkhamensis, Library of the Earls of Leicester, 364, membraneus, Bononiae a. 1465 a scriba Io. Ant. Ζ. P. exaratus.

Ho

Holkhamensis, Library of the Earls of Leicester, 365, membraneus, s. xv' /4 Florentiae, ut videtur, ab Ormanno de Erfordia exaratus.

In

Aenipontanus, Universitätsbibliothek, 84, membraneus, ca. a. 1460 Florentiae, ut videtur, a Sinibaldo C. conscriptus.

*J

Duacensis bibliothecae publicae 882, membraneus, s. xn exeunte in Gallia exaratus. Constat e 135 ff. (mm. 275 χ 195) excerpta varia histórica habentibus, inter quae haec

XVIII

Κ

La Lb Lc Ld Le

Lf Lg Lh

Lv

*M

25

PRAEFATIO

Curtiana (ff. ιιο'-ιΐ2 ν ) : a 4.2.2 Tyros et ad 4.4.21 mansuetudinis adquiescit; a 4.6.7 praeerat urbi ad 4.6.30 periculo regis. De hoc manuscripto alibi fusius disserui.25 Duaci contuli. Hauniensis KB fr. 21/3182, membraneus, s. xn in Gallia exaratus; haec supersunt: "decern et trium stadiorum.. rex obsidibus acceptis" (6.4.6-6.5.21) : et de his in dissertatione nuper memorata disserui. Londinensis, British Library, Add. 6794, chartaceus, Sibenici a. 1469 d. 26 mensis Jan. confectus. Londinensis, British Library, Burney 168, membraneus, ca. a. 1465 partim a Bartolomeo Fontio exaratus. Londinensis, British Library, Add. 9950, membraneus, d. 23 Aug. a. 1460 Ferrariae, ut videtur, confectus. Londinensis, British Library, Add. 22819, membraneus, ca. a. 1445 Florentiae, ut videtur, exaratus. Leidensis, Bibliotheek der Rijksuniversiteit, BPL 136 E, chartaceus, vu Eid. Apr. a. 1470 in Italia, ut videtur, confectus. Londinensis, British Library, Harley, 2727, membraneus, s. xv' /4 Florentiae, ut videtur, a scriba Μ. Β. exaratus. Londinensis, British Library, Harley, 2757, membraneus, ca. a. 1455 conscriptus. Londinensis, British Library, Harley, 4842, membraneus, a Francisco Caballo Montefortinate d. xxvui Nov. a. 1464 Romae confectus. Leidensis, Bibliotheek der Rijksuniversiteit, Vossianus Lat. Q 46, membraneus, s. xv 2 ' 4 vel medio exaratus Venetiis vel Patavi, ut videtur. Parisinus Lat. 5717, membraneus, s. xii in Gallia conscriptus: contulit Bardon.

C f . C . M . Lucarini, Per una nuova., cit.

PRAEFATIO

Ma *Mb

Mo Mu

Mv Mw Na Nb Ne Nd *0

16

XIX

Matritensis, Biblioteca Nacional, 8827, membraneus, s. XV exaratus. Monacensis, Bayerische Staatsbibliothek, elm 15739, membraneus, continet Curtium usque ad 10.10.18 (Haec utcumque); s. xv 3 ' 4 Patavi, ut videtur, exaratus est.26 Monachi contuli. Mutinensis, Biblioteca Estense, Lat. 273, membraneus, s. XV 3 ' 4 Venetiis vel Ferrariae, ut videtur, exaratus. Monacensis, Universitätsbibliothek, 20 547, chartaceus, d. XVII Oct. a. 1462 Florentiae confectus. Fortasse Johannes Tröster, qui certe hune librum possedit, etiam scripsit. Matritensis, Biblioteca Nacional, Vit. 22-9, membraneus, ca. a. 1470 Neapoli, ut videtur, exaratus. Monacensis, Bayerische Staatsbibliothek, elm 14226, s. xvi: de hoc codice diffuse alibi disputavi.27 Neapolitanus, Biblioteca Nazionale, iv c 47, membraneus, a Tomotheo Lucensi Romae s. xv 3/4 vel xv 3 ' 4 conscriptus. Neapolitanus, Biblioteca Nazionale, iv c 48, membraneus, s. X V 5 / 4 vel X V 5 / 5 Neapoli, ut videtur, conscriptus. Neapolitanus, Biblioteca Nazionale, iv c 49, membraneus, s. XV Ferrariae, ut videtur, exaratus. Neapolitanus, Biblioteca Nazionale, xvi A 2, membraneus, a. 1464 Romae conscriptus. Oxoniensis, Corpus Christi College, 82, membraneus, s. XII in Gallia, ut videtur, exaratus. Ex foliis 203 constat, quae varia excerpta histórica continent: de hoc codice fusius egi in dissertatione saepe memorata. Contuli per imagines.

In fol. i legitur : « Q. Curtius historicorum prope limatisimus Alexandri Magni gesta

dubium elegantius an verius perscripsit. Hic cum diu sicut et plures ceteri latuisset in Gallia tandem haud multis ante annis ita diminutus repertus est. N a m et in principio aliquot libri desunt et in séptimo ac octavo partim fines partim initia mutilata sunt. In ipso etiam textu plurimis in locis fenestrae inveniuntur complures». 17

C f . C . M . Lucarini, Per una nuova., cit.

XX

o

Oa

Ob

Od Pa Pb Pc Pd Pf

Pg Ph Pi Pj Pk PI

PRAEFATIO

Oxoniensis, Bodleian Library, Canon. Class. Lat. 306, membraneus, d. ix Nov. a. 1425 exaratus, Florentiae, ut videtur. Oxoniensis, Bodleian Library, Auct. F. 2. 25 (2349), membraneus, s. X V 3 ' 4 ab Ormanno de Erfordia Florentiae fortasse exaratus. Oxoniensis, Bodleian Library, Auct. F. 6. 28 (28274), membraneus, ca. a. 1420-1430 a Iohanne Andreae Florentiae, ut videtur, conscriptus. Oxoniensis, Bodleian Library, Canon. Class. Lat. 136, membraneus, s. xv 3 ' 4 Romae, ut videtur, exaratus. Parisinus, Bibliothèque d'Arsenal, 1092, membraneus, s. X V 2 ' 4 fortasse a Pagano Raudensi Mediolani conscriptus. Parisinus, Bibliothèque Nationale, Lat. 5718, membraneus, ca. a. 1175 Augustobonae Trecassium conscriptus. Parisinus, Bibliothèque Nationale, Lat. 5719, membraneus, s. XII in Gallia conscriptus. Parisinus, Bibliothèque Nationale, Lat. 5721, membraneus, s. XIV in Gallia conscriptus. Parisinus, Bibliothèque Nationale, Lat 5722, membraneus, ab Antoni Mari filio Florentiae ni Kal. Nov. a. 1448 confectus. Parisinus, Bibliothèque Nationale, Lat. 5723, chartaceus, s. XV1 in Italia conscriptus. Parisinus, Bibliothèque Nationale, Lat. 6075, chartaceus, Eid. Sext. a. 1470 Ticini exaratus. Parisinus, Bibliothèque Nationale, Lat. 6076, chartaceus, s. xv med vel X V 3 ' 4 certe ante a. 1464 Romae conscriptus. Parisinus, Bibliothèque Nationale, Lat. 9677, membraneus, a. 1469 fortasse Romae exaratus. Princetonensis, Kane 45, membraneus, ca. a. 1465-1470 Florentiae, ut videtur, exaratus. Parisinus, Bibliothèque Nationale, Lat. 9678, membraneus, s. XV1'4 Florentiae fortasse conscriptus.

PRAEFATIO

Pm Pn

Pw Py Pz

Qu

Ra Re Ro Sd *Sig *T Te To

XXI

Parisinus, Bibliothèque Nationale Lat. 14629, membraneus, s. XV in Gallia, ut videtur, exaratus. Parisinus, Bibliothèque Nationale, NAL 1119, chartaceus, s. X V 3 ' 3 Lutetiae Parisiorum a librario in Italia edocto, ut videtur, exaratus. Parisinus, Bibliothèque Nationale, Lat. 5742, chartaceus, s. XV; excerpta tantum continet. Parisinus, Bibliothèque Nationale, Lat. 6082, s. xv 3 ' 4 Florentiae, ut videtur, exaratus. Excerpta tantum continet. Patavinus, Biblioteca Capitolare, Β 45, chartaceus, s. xvmed vel xv 2 in Italia exaratus. Vaticanus, Biblioteca Apostolica Vaticana, Reginensis Lat. 971, membraneus, s. xn, ff. 88 (mm. 275 χ 215), in Gallia conscriptus. Multa desiderantur, inter quae et partes libri χ, ut infra dicemus. Contuli per imagines. Brixiensis, Biblioteca Queriniana, A π 2, membraneus, s. XIV exeu. vel xv ineu. in Gallia Cisalpina, ut videtur, exaratus. Romanus, Biblioteca Angelica, 2177, chartaceus, s. x v in Italia, ut videtur, exaratus. Roman us, Biblioteca Casanatense, 1085 (A 11 16), membraneus, fortasse a. 1464 in Italia exaratus. Rotomagensis, Bibliothèque Municipale, 1128, membraneus, s. X I I I vel X I V in Gallia, ut videtur, conscriptus. Sandanielensis, Biblioteca Civica Guarneriana 72, membraneus, s. xvmed Patavi fortasse exaratus. Sigeburgensis deperditus, a Francisco Modio adhibitus, v. infra. Vaticanus, Biblioteca Apostolica Vaticana, Ottobon. Lat. 2055, membraneus, s. xiv. Romae contuli usque ad 5.2.3. Toletanus, Biblioteca des Cabildos, 49-8, membraneus, s. xv med vel xv 3 ' 4 Florentiae, ut videtur, conscriptus. Toletanus, Biblioteca des Cabildos, 49-9, membraneus, s. x v in Italia exaratus.

XXII

Tr Ts Tu

Va Vb

Ve Vd Ve Vf Vg

Vh Vi

Vj

Vk

PRAEFATIO

Tridentinus, Biblioteca Comunale, 1659, membraneus, s. XV ineunte in Italia exaratus. Taurinensis, Biblioteca Reale, Saluzzo, 9, membraneus, s. X V 3 ' 3 Romae, ut videtur, exaratus. Taurinensis, Biblioteca Nazionale, Κ V τη, membraneus, s. XV in Italia exaratus (maiore ex parte anno 1904 igne combustus est). Vaticanus, Biblioteca Apostolica Vaticana, Barber. Lat. 95, membraneus, s. xv5'5. Vaticanus, Biblioteca Apostolica Vaticana, Barber. Lat. 96, membraneus, ca. a. 1435 Florentiae, ut videtur, conscriptus. Vaticanus, Biblioteca Apostolica Vaticana, Barber. Lat. 107, membraneus, s. x v medio fortasse Romae exaratus. Vaticanus, Biblioteca Apostolica Vaticana, Barber. Lat. no, membraneus, s. x v in Italia, ut videtur, exaratus. Vaticanus, Biblioteca Apostolica Vaticana, Barber. Lat. 161, chartaceus, s. x v Florentiae fortasse exaratus. Vaticanus, Biblioteca Apostolica Vaticana, Chigi H vii 227, chartaceus, s. xv 3 ' 3 Romae conscriptus. Vaticanus, Biblioteca Apostolica Vaticana, Chigi H vii 228, membraneus, ca. a. 1456-1460 a Raphaele Berti Pistoriensi, ut videtur, conscriptus. Vaticanus, Biblioteca Apostolica Vaticana, Chigi H VII 243, chartaceus, s. xv 3 ' 4 in Italia, fortasse Romae, conscriptus. Vaticanus, Biblioteca Apostolica Vaticana, Ottobon. Lat. 1282, membraneus, ca. a. 1460-1465 Ferrariae, ut videtur, exaratus. Vaticanus, Biblioteca Apostolica Vaticana, Ottobon. Lat. 1678, membraneus, ca. a. 1435 Florentiae, ut videtur, conscriptus. Vaticanus, Biblioteca Apostolica Vaticana, Ottobon. Lat. 1741, membraneus, ca. a. 1475 Romae, ut videtur, exaratus.

PRAEFATIO

Vi

Vm

Vo

Vp Vq Vr Vs

Vt Vu

Vv

Vw

Vx

Vy

XXIII

Vaticanus, Biblioteca Apostolica Vaticana, Ottobon. Lat. 2009, membraneus, ca. a. 1475 in Venetia, ut videtur, exaratus. Vaticanus, Biblioteca Apostolica Vaticana, Ottobon. Lat. 2053, membraneus, ca. a. 1465 Romae, ut videtur, exaratus. Vaticanus, Biblioteca Apostolica Vaticana, Palat. Lat. 914, membraneus, d. χ mensis Quint, a. 1459 exaratus, fortasse Ferrariae. Vaticanus, Biblioteca Apostolica Vaticana, Palat. Lat. 915, s. xv 3 ' 4 Romae, ut videtur, conscriptus. Vaticanus, Biblioteca Apostolica Vaticana, Palat. Lat. 916, membraneus, ca. a. 1455 Florentiae, ut videtur, exaratus. Vaticanus, Biblioteca Apostolica Vaticana, Regin. Lat. 728, membraneus, s. xiv vel xv. Vaticanus, Biblioteca Apostolica Vaticana, Regin. Lat. 885, membraneus, ca. a. 1465 Florentiae, ut videtur, conscriptus. Vaticanus, Biblioteca Apostolica Vaticana, Regin. Lat. 1929, chartaceus, s. x v ineunte conscriptus. Vaticanus, Biblioteca Apostolica Vaticana, Urbin. Lat. 427, membraneus, Urbini a Matthaeo de Contugiis de Volaterris a. 1475-1482, ut videtur, exaratus. Vaticanus, Biblioteca Apostolica Vaticana, Ross. 1045, chartaceus, d. xix Oct. a. 1441 exaratus, fortasse Florentiae. Vaticanus, Biblioteca Apostolica Vaticana, Urbin. Lat. 891, membraneus, ca. a. 1455 Florentiae, ut videtur, conscriptus. Vaticanus, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. Lat. 1865, membraneus, ab Antonio de Mario Florentiae xvin Kal. Ian. a. 1419 transcriptus. Vaticanus, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. Lat. 1866, membraneus, ca. a. 1450 in Italia, ut videtur, exaratus.

XXIV

vz

PRAEFATIO

Vaticanus, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. Lat. 5114, excerpta tantum continet.

Vz

Vaticanus, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. Lat. 1867, membraneus, ca. a. 1435 Florentiae, ut videtur, conscriptus.

Wa

Vaticanus, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. Lat. 1868, chartaceus, mensibus M a i o et Iunio a. 1458 exaratus in Italia, ut videtur.

Wb

Vaticanus, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. Lat. 1869, membraneus, s. x n 2 .

Wc

Vaticanus, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. Lat. 1870,

Wd

Vaticanus, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. Lat. 4597,

membraneus, ca. a. 1440 Romae, ut videtur, conscriptus. chartaceus, s. x v medio ab Angelo Decembrio exaratus. We

Vaticanus, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. Lat. 5221.

Wg

Vaticanus, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. Lat. 5293,

Wh

Vaticanus, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. Lat. 11430,

Wi

Vindobonensis, Osterreichische Nationalbibliothek, Lat.

Wj

Vaticanus, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. Lat. 11485,

chartaceus, s. xv 3 ' 4 Romae, ut videtur, conscriptus. membraneus, ca. a. 1460 Florentiae, ut videtur, exaratus. 129, membraneus, s. x v Genuae fortasse exaratus. membraneus, ca. a. 1475 Florentiae, ut videtur, exaratus a Nicolao Riccio Spinoso. Wk

Vaticanus, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. Lat. 11567, membraneus, mensibus Maio / Nov. a. 1441 a Iohanne de Logia Genuae scriptus.

W1

Venetus, Biblioteca Nazionale Marciana, Lat. Ζ 382 (1849) > membraneus, ca. a. 1450-1455 Bononiae, ut videtur, exaratus.

Wm

Venetus, Biblioteca Nazionale Marciana, Lat. X 86 (3504),

Wn

Venetus, Biblioteca Nazionale Marciana, Lat. X 1 0 4 (3531),

membraneus, ca. a. 1455 Bononiae, ut videtur, exaratus.

PRAEFATIO

Wo Wf

XXV

membraneus, Antonius Gallus Cristoferi filius annis 14611462 Genuae conscripsit. Veronensis, Biblioteca Capitolare, CL (138), membraneus, ca. a. 1460 Ferrariae, ut videtur, conscriptus. Washingtonensis, Folger Shakespeare Library, SM 10, membraneus, s.

XV3'4

fortasse Florentiae exaratus.

Omnes hi recentiores quantum numero antiquioribus praestant, tantum fide atque predo procul ab illis relinquuntur. Sed de his rebus infra. Nunc potius ea repetenda sunt, quae de exemplari capitalibus characteribus exarato supra obiter attigimus. Monstravit enim C. Müller multa in nostris codicibus inveniri, quae ex litteris capitalibus male intellectis videntur orta; quorum ecce specimen:28 3.13.3 penes] Zumpt: tenens ω; 4.2.15 tam] Iunius: iamíü; 4.10.8 Gordyaeos\ ed. Lugd.: cordeos ω; 4.11.19 adeatis\ Hedicke: adfatisu); 4.14.22 reorum] Cuperus:

regum ω; 5.1.42 regibus\ Vogel: regis ω; 5.2.3 cesserant] Acidalius: gesserant ω; 5.3.18 incidebant] Bruno: incedebantw, 5.9.5 Sacae] Bruno: sacaeu); 5.13.2 Paraetacene] ed. Lugd.: partelac(a)ene ω; 6.4.2 ea] Freinsheimius: ex(ù; 6.6.36 Drangas] Bruno: drancasiù·, 6.10.28 interim] Jeep: interimlù·, 7.1.38 Hecataeum] Bruno: hegateumtù·, 7.6.10 Maracanda] Bruno: marupenta fere ω; 7.8.29 pacta] Bongar-

àm: facta ω; 7.io.15 spatìis] Bruno: stadiistù-, 8.8.13 transfundo] Iunta: transeundo ω; 8.10.19 aeque] Bruno: atque ω; 9.2.17 spatio] Francinus: statio ω; 9.3.3 (et alibi) Coenus] Aldus: poenus ω; 9.5.9 ib. 12 tarnen] Jeep et Vogel: iam ω; 9-6.12

infecturas] Zumpt: iniecturas ω; 9.7.3 cum iis] Aldus: cunctisW, 9.8.9 Parapamisadis] nescio quis: caracamisadis fere ω; 10.9.8 alta] Iunta: aliaiù. Ex hac indice procul dubio efficitur ω ex exemplari capitalibus rusticis exarato (cok) descriptum esse.29 Idem Müller monstravit et errores e litteris Carolinis male dispectis ortos in ω extitisse; vide sis:

28

Siglo ω consensus codicum signifìcatur.

19

Q u a e litterae pro quibus acceptae sint iam dixit M ü l l e r ; ego in catalogo h o r u m

errorum Miilleri vestigia pressi, nisi q u o d locos a recentioribus iam restituios omisi, ne

XXVI

PRAEFATIO

4.3.il navigia\ Heinsius: navigium ω ; 4.13.38 hortantem\ Bentleius: hoc tandem ω ; 5-3-2I coniecti] Bruno: eiectiiù·, 6.2.10 redacta] Bruno: reductaiù; 6.6.25 occupaverant] Vindelinus: occupaverunt ω ; 7.2.36 perlaturis] Vindelinus: perlaturus ω ; 7.4.32 Ariorum] Laetus: arionumW,

7.5.7praepararant] Bruno:praepararunt

ω; 7.6.12 Derdam] Hedicke: pendam ω; 8.3.17 pratfecto] Bcorr: perfecto ω; 8.8.9 capimus\ Acidalius: cupimusiù-, 8.10.25 stadium] Z u m p t : stadia ω; 9.5.23 secando] Bruno: secundo ω; \o.6.x\pronuntiatam\

Freinsheimius: praenuntiantem

ω.

E x his C o n r a d i M ü l l e r i clarissimis i n v e n t i s d u o e x e m p l a r i a a g n o s c u n t u r , ex q u i b u s o m n i s m e m o r i a n o s t r a p r o f l u x i t , a l t e r u m c a p i t a l i b u s (cj k ) 3 ° a l t e r u m m i n u s c u l i s (ω"1) c o n s c r i p t u m litteris. P r i m u m i g i t u r s t e m m a t i s nostri m e m b r u m sic d i m e t a r e l i c e t : G)k ω™ ω U t tibi s u a d e a m o m n e s n o s t r a s c o d i c e s ex u n o f o n t e profluere, 3 1 v o l o et h o s errores p r o p o n e r e , q u o s , c u m in o m n i b u s fere c o d i c i b u s i n v e n i a n tur, p r i m u m recentioris aetatis viri d o c t i s u s t u l e r u n t : 3 2 3.1.7 scire Jeep; 3.2.9 ignota Nett; 3.3.4 adse\ Heinsius: esse ω; 3.3.16 alterum Nini, alterum erat Beli] Z u m p t praeeunte Scaligero:

alterinalterutrum

quis suspicetur aliam ac codicis tokmemoriam recentioribus praesto fuisse. Nondum enim monstravimus bonas recentiorum lectiones pro coniecturis habendas esse. 10 Ego iam tokvel eius fontem recensionem perpessum esse suspicatus sum; sin minus unde illud absurdum Poenus pro Coenus ad 8.12.1, 9.3.3 ; ib. 5 ; ib. 20 ortum esset, vel illud Apast(r)is 9.10.21 ; ib. 29 pro Astaspes, vel Noritas / Noritarum {Mor-) pro Horitas / Horitarum ad 9.10.6; ib. 19? Inconsulte ista menda semel nasci possunt, minime iterari! " Id quod primus, ut vulgo dicitur, contendit J. J. Scaliger. u Adde omnes testes libris 1-11 et initio terti, item fine quinti et initio sexti necnon multis partibus libri decimi carere.

PRAEFATIO

XXVII

belli ω; 3-I0.8 deditis. Ab his\ Zumpt: dedita eisiù; 3.11.20 add. Hedicke; 3.12.19 Si.. si Schefferus; 3.13.13 filiusque] Stangl:βlius cui ω; 4·ΐ.3 rectius] Schüssler: regius ω; φ 1 · 1 ^ Gronovius;

dimissi suos\

Orelli: démisses ω; 4.2.23 ex Gronovius; 4.3.12 ictas] Castiglioni: ipsas ω; 55 4-5-i6 add. Lucarini; 4.6.19 largius\ Heinsius: longius ω; 4.7.15 ducentium\ Hug: cedentiumlù-, 4.9.2 iam\ Acidalius: namlù; 4.10.32 inquit\ Walch: in teiù; 4.13.ι ostendebat Freinsheimius; 4.13.15 regi[s] Acidalius ω; 4.13.38 hortantem] Bentleius: hoc tandem ω; 4.14.7 add. Lucarini; 4.14.21 mutuo adfectamus, quia] Lucarini: quia mutuo adfectamus ω; 4.14.22 reorum] Cuperus: regum ω; 4.15.32 efferebatur] Heinsius: referebatur ω; 5.1.18 suo] Damsté: sui ω; 5.3.3 sagittariisque] Loccenius: satrianisque ω; 5.4.5 hoc dorsum transposuit Vogel; 5.5.19 ingenita] Freinsheimius: ingenita u>; 5.6.8 suos\ Acidalius: suisiù-, 5.7.7 ipsi] Bendeius: igni ω; 5.9.16 rebus\ Bruno: regis ω; 5.13.8 erat Bentleius; 6.4.1 iubentium] Bruno: subeuntium G); 6.4.2 [per Parthienen] del. Lucarini; ib. ea] Freinsheimius: ex ω; 6.5.6 se quid\ Iunta: si quidlù;

6.7.15 Iolaum\ Vogel:

Ioceum ω; 6.8.1 tum\ Zumpt: tarnen ω; 6.9.2 is primus] Hermann: spiritus ω; 6.9.29 pro spe[re] Freinsheimius; 6.10.7 Nicomacho\ Acidalius: nicomachus fere ω; 6.I0.28 Hammo, num\ Hedicke: ammodumw, 7.1.35 ius] Bentleius: suaeUi; y.^.iArsameDrangarum]

6.11.20 add. Schefferus; Hedicke: arianiorum PBL:

arianorum F: arrianiorum V; 7.3.8 [in] del. Bruno; 7.4.11 id quemque] Vogel: utramqueiù; 7.4.14 suspenderat] Palmerius: suispem dederatiù·, 7.4.25perveniunt] Lucarini:perventumU); 7.5.1 Sogdianorum\ Glareanus: susitanorum fere ω; 7.5.28 [Dum Bessusperducitur] del. Freinsheimius; 7.7.28 iussum Mützell; 7.8.28 Nec tibi., dubites] transp. Lucarini; 7.8.29 pacta\ Bongarsius: facta ω; 7.10.12 Asander] Schmieder: alexander fereO); 8.1.18 neaut\ Mützell: nam ut(ù-, 8.2.30 id precatus] Heinsius: inprecatus ω; 8.3.17 Drangarum] Feinsheimius: dramearum ω; 8.6.12 mutua] Iunta: multaiù·, 8.6.28 eos Heinsius; 8.Ç).6 Indus] Bentleius: findensiù; 8.9.30 noctis] Watt: noctiumui; 8.9.36 qui Köhler; 8.10.16 omnesse repente] Iunta: homines serpente fere ω; 8.10.33 pateba{\ Eberhard: placebat ω; 8.11.25 quo[s]Zumpt;

8.13.27 ordines\ Acidalius: ordinemià; 8.14.38 tandem] Iun-

ta: tantum ω; 9.2.3 Prasios] Salmasius: pharrhasios fere ω; 9.2.13 add. Castiglioni; 9.3.2 egeri] Gebhardus: erigi ω; 9.4.32 [telorum] del. Bruno; 9.6.17 [m]eo

" De hoc loco cf. C. M . Lucarini, Per una nuova., cit., ad loc.

XXVIII

PRAEFATIO

Francinus; 9.7.1 circa Bactra\ Loccenius: garabactra ω ; 9.7.16 et regi] Stangl: a regeU; 9.7.19 vis] Jeep: hic (Si·, 9.9.8 lentius] Acidalius: leviusiù-, 9.10.5 Arabiton] Bentleius: aboritonW, 9.10.13 noxii] Cornelissen: novi ω; 9.10.29 Astaspes] Fuhr: apastris(ù\ 10.1.11 obiectam] Schefferus: subiectam ω; 10.1.19 [ut] del. Bruno; 10.2.6 hominumque] Jeep: hominum quia fere ω; ιο.2.ιι glorine] Cornelissen: victoriae ω; IO.J.I2 Z u m p t ; 10.5.20 retractaba/^Erasmus;

jo.g.j [dus]del.

Dempsie;

10.6.14.£>?] Bendeius: estiù; 10.6.24pronuntiatam] Freinsheimius:praenuntiantem ω; 10.7.5 incessebat, sed] Novak: inpense (S)·, 10.7.12 quem spreverant] Acidalius: quam speravarantω; 10.8.9 ingens Cornelissen; 10.10.11 refero] Vogel: refert ω. U t de antiquioribus memoriae nostrae vicibus agamus, id q u o d iam prid e m a n i m u m adverterunt viri docti, codices scilicet B F L V ex e o d e m fonte (Σ n u n c u p a t o ) scatere, Ρ alteram m e m o r i a m redolere, et nos concedimus; cf. hos c o d i c u m B F L V errores: 3.1.16 editam] editum Σ; 3.2.18 is ipse] ipse Σ; 3-3-5 inlustrid] industria Σ ; 3.3.23 quae] quiH; 3.4.5 debebat] debebantH; 3.6.11 omisso] amisso Σ; 3.8.2 saltern] saltim Σ ; 3.8.26 frenabant] frenebant Σ ; 3.10.2 quantamcumque]

quantumcumque

Σ ; 3.II.23 dareo] cum Dareo Σ ; 3.13.1 satrapam] satrapaH·, 3.13.12 tres fuere] fuere Σ ; 4-1-37 Chium] hiumH·, 4.10.29 exaudiebatur] exaudiebanturll·, 5.12.4 Patron] om. Σ ; 6.2.16 itineri] itinerisT¡-, 6.5.13 plana] plenalù; 6.5.31 custode] custodiae^H; 6.5.32 ut] ac μΣ;

6.7.34 semet interemerit] interemerit semet Σ ; 7.1.18 peto] petito

Σ, ut videtur; 7.5.9 meminisset] meminisset sui Σ ; 7.11.21 nunc] tuncT¡-, 8.1.19 excusatione] excusationisH·, %.\.~2.sine minis] sinell·, 8.10.24 obmolita] admolitaH·, 8.11.12 miserabilis] om. Σ; 9.1.19 conpelleret] compellereturU·, 9.7.4 eiusdem] eius Σ ; 10.5.10 donantis] donatisi-, 10.5.13 civilia] civiliH-, 10.7.6 alium regem] alium Σ. E x Ρ m e m o r i a m in Σ servatam descendere n o n posse monstrant hi ipsius Ρ errores a Σ vitati: 54

31

Frustra igitur vir a l i o q u i n acutissimus C . F. K i n c h , Quaestiones

u n i v e r s a m m e m o r i a m s u p e r s t i t e m descendere c o n t e n d i t .

Curtianae...

cit., ex Ρ

XXIX

PRAEFATIO 3.3.20 exornatas]

et ornatas Ρ; 3.5.5 deiectum\

3.6.16 vigorem] victorem P ; 3.8.13 et Dareus] alto se] alto P; 4.9.10 operiunt] obliquum]

obliquum

tectum

operuit Ρ ; 4.11.5 quam tibi] tibi P; 4-IS·1

P; 4.16.30 si multitudinem]

quidem P ; 5.13.18 dissipabantur\

P; 3.5.16 posset] possit

dissipanturV;

similitudinem

XXXmilibus

6.2.21 potuissent] potuissetV·,

P ; 8.1.52 I nunc] nuncV;

nitente P ; 8.14.36proditoris] proditorem perfringere

P ; 9.10.5 dedidit]

Ρ ; 10.5.15 quisquís]

deditV·,

6.6.26

Ρ ; 7.11.1 cum

8.4.3 internitente

luce]

inter-

P ; 9.5.17 icta] iacta P ; 9.5.19 perfregere]

10.1.2 sed et] sedV·, 10.2.8 urbes] urbes quas

quis Ρ ; i o . 8 . i quem]

qui] misit regis nomine

agmen

P; 5.11.5 idem]

repurgari] repugnari P ; 7 . 2 . 2 0 iam ad\ ad P ; 7.5.27 inter] interim XXXmilibus]

P;

Dareus P ; 4.2.3 ipsos] ipso P ; 4.4.4

quam Ρ ; i o . 8 . 2 misitque

regis

nomine,

P.

Quae adhuc de codicum necessitudinibus protulimus satis nota sunt nec de familiae Σ cognatione est quod vulgatis non adquiescamus. Etenim haud iniuria hucusque viri docti codices B F L V pro fratribus habuerunt. Ecce codicis Β errores singulares: 35 3.6.7 incubabat]

incumbebatYi;

B ; 4.1.24 divitissimus] structor

instructaJi·,

diutissimus

3.6.20pariter] partem B ; 4.3.1 Crateronque]

4.3.18 casu] causaJi·, ^.^.z^funibus]

B ; 4.9.10 ad ea] o m . B ; 4.12.3 inpedimenta] equitum Bco";

B ; 3.12.18 victoria\ cateronque funibiH·,

inpedimento

B ; 4.13.15 in4.5.11XV]

Β ; 4.12.6

4.15.29 cornu]

o m . B ; 5.3.2 patiens]

ergo] o m . B ; 6.5.26 trecentis] centisB; rebus] regibus B ; 6.11.23 actum]

patens

videremur

B ; 5.5.17 fortuito]

B ; 6.3.5 laetitia]

B ; 7.2.16 alteram]

fortuite

corpori] corpore Β ; 7 . 1 0 . 6 viri] o m . Β ; 8.I.II ulla] illa Β ; 8.4.25potuerat]

armatorum

35

B ; 9 . 7 . 4 in] o m . B ; 10.7.16 conclave]

conclavem

Β;

6.8.25

alteram a Β ; 7.9.11

Β ; 8-5-1 milia\ o m . B ; 8.8.19 esset] esse Β; 8.9.35plena] o m . Β ; 9.2.16

fugerent

B : del.

laetia B ; 6.5.19

6.7.30 a] o m . B ; 6.8.14 vana] unaB;

auctum

XII

equitibus]

B ; 4.13.1 Tum] tunc B ; 4.15.3 se] o m . B ; 4.15.27 avem] autem

5.II-5 ex] o m . Β ; 5.12.13 viderentur]

victori

poterai

armentorum]

B ; 10.8.3

fugerint]

Β

Ex uberrima segete errorum singularium codicum B F L V eos tantum hic colligo,

quos seduli correctores non sustulerunt; etenim loci correrti nihil demonstrant, cum librarius codicis descripti bonam correctionem accipere potuerit.

XXX

PRAEFATIO

Ecce codicis F errores, quorum in partem BLV non veniunt: 4.1.26 regiam] regnarti F; 4.4.2 qua] quiaF; 4.9.5 terrain] terraF; 4.10.13 ipsa] ipsi F; 4.12.19 quem] quam F; 6.10.25 cur \ c u r n o n F; 6.11.9 vesperam] vesperum F; 6.11.21 verone] verene F; 7.2.3 eloeuto] eo loquuto F; 7.2.11 dimissa] missa F; 7.3.2 milia Graecorum] Graecorum F; 7.5.37 speetaeulum] expectaculum F; 7.7.36 unum omnes] omnes unum F; 9.1.5 ignari] gnari F; 9.2.29 avarino] avaritiae F; 9.4.20 essent] esset F; 9.10.2 ducturus] dicturus F; 9.io.5 nec] ne F; 10.5.3 audituque] auditoque F; 10.5.10 invidia] invidi F; 10.9.9 vocis] voces F; 10.10.11 ipsis usus] ipsi suus F Vide nunc codicis L errores singulares: 3.1.14 intrat] intra L; 3.3.7 somnum] somnium L; 3.11.21 ornamenta] ornatamenta L; 4.5.13 egregii] egregiae L; 4.6.3 multumque] multum quoque L; 4.6.28 aliud] om. L; 4.10.22 miserabilis] mirabilis L; 4.14.25 Ite] ita L; 4.16.14 et sicca] sicca L; 7.2.4 aetatis] aetatatis L; 7.2.27 diende] inde L; 7.7.30 inposuerant] inposuerunt\^ 7.10.5 laetitiae] laetiael.8.1.17 Lysimachum] limachum L; 8.2.2 carnificis] carnificus L; 8.5.10 sermonem] sermonum L; 8.13.13 audacia] audacie L; 8.14.18 terram] terra L; 9.7.3 qui] quaelu·, 9.7.5 ultro] ultraF.·, 9.9.15^] nec L; 10.2.29 defuga] dega L; 10.6.4 conspectum] conspectu L; 10.6.5 imperii] imperio L; 10.7.21 ne] om. L; 10.8.19 concordiae] concordi L; 10.10.4 maris] magis L Vide nunc errores codicis V a BFL vi tatos: 3.1.12 amnis] annis V; 3.5.8 misericordia] misericordiam V; 3.6.19 matura] natura V; 3.il.15 moliebantur] moriebanturN·, 3.12.11 et coniunx] eam iunxN·, 4.2.13 esset] esse V; 4.2.23 teli] teri V; 4.7.24 argenteis., latere] om. V; 4.13.38 adloquebatur] adloquebanturN; 4.16.3 sibi] siV; 5.1.5 sui] siV; 5.3.18per]proN; 5.5.6 inustisque] inustisY-, 5.6.13 iubebant] iugebantN; 5.11.11 quam] nonN\ 6.5.11 esset] esseV; 6.6.20 faciendi] facienti\\ 6.J.IJ esse] om. V; 6.8.11 Cebalini] cebalinoN; 6.9.3 omnibus] om. V; 7.1.10 ablato] oblatoN·, 7.4.5 murum] om. V; 7.4.9parere]parare V; 7.4.35 suae sortis] sues hostis V; 7.6.19 corona] coronam V; 7.7.3 quidam credidere] quidem credereY; 7.8.16 licetne] licet me\; 8.3.9 tradii] tradiditY-, 8.5.14

PRAEFATIO

XXXI

intuentibus] interventibw, 8.10.1 gentium] genitum V; 9.1.33 memoriae] memoria V; 9.4.13 humana] humanamN; 9.6.13 sumus] om. V;