Plini Secundi epistularum libri novem: Epistularum ad Traianum liber. Panegyricus [3., (Ed.ster. ed.3 [1958]) Aufl. 1992] 3815416574, 9783815416570

Citation preview

BIBLIOTHECA SCRIPTORVM GRAECORVM ET ROMANORVM

TEVBNERIANA

C.PLINI CAECILI SECVNDI EPI STVLARVM L I B R I

NOVEM

E P I S T V L A R V M AD T R A I A N VM L I B E R PAN E G Y R I C V S

RECENSVIT

MAVRITIVS SCHVSTER EDITIONEM TERT1AM

CVRAVIT

RVDOLPHVSHANSLIK ADIECTAE

SVNT

DVAE

TABVLAE

EDITIO STEREOTYPA EDITIONIS TE R T I A E ( M C M LVI I I)

m S T V T G A R D I A E ET

LIPSIAE

I N A E D I B V S B. G. T E V B N E R I M C M X C I I

CIP-Titelaufnahme der Deutschen Bibliothek Plinius Caecilius Secundus, G a i u s : [Epistulae] C.Plini Caecili Secundi Epistularum libri novem / C.Plini Caecili Secundi Epistularum ad Traianum liber [u.a.] / ree. Mauritius Schuster. - 3. ed. / cur. Rudolphus Hanslik, [Nachdr.]. - Stutgardiae ; Lipsiae : Teubner, 1992 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana) ISBN: 3-8154-1657-4 NE: Schuster, Mauriz [Hrsg.]; Plinius Caecilius Secundus, Gaius: [Sammlung] Das Werk einschließlich aller seiner Teile ist urheberrechtlich geschützt. Jede Verwertung außerhalb der engen Grenzen des Urheberrechtsgesetzes ist ohne Zustimmung des Verlages unzulässig und strafbar. Das gilt besonders für Vervielfältigungen, Übersetzungen, Mikroverfilmungen und die Einspeicherung und Verarbeitung in elektronischen Systemen. © B.G. Teubner Verlagsgesellschaft Leipzig 1992 Printed in Germany Druck: Chemnitzer Verlag und Druck G m b H , Werk Zwickau

PRAEFATIO C. Plini Caecili Secundi quae exstant scripta non iisdem omnia codicibus posteritati sunt tradita : alia via ac ratione Epistularum libros novem, alia Epistulas Plini ad Traianum Traianique ad Plinium, alia Panegyricum Traiano imperatori dictum ad hanc aetatem pervenisse constat. I In Epistularum libris novem recensendis tres codicum familiae, quas primus Henricus Keil inter se distinguendas esse recte docuit, atque nonnullae editiones veteres 1 ) quasi subsidia critica debent adhiberi; sunt vero hi libri: 1. Familia noYom librorum (MV = a). Prima igitur codicum classis duobus libris designatur, quorum alter codex Mediceus (M) est, alter Vaticanus (V) : utrumque post Merrillium aliosque viros Plinianos denuo revolvi. Principem autem locum obtinet codex Mediceus (plut. M XLVII, no. 36), M, membranaceus, saeculo X minusculis Carolingianis exaratus, in bibliotheca Mediceo-Laurentiana repositus; continentur hoc libro Plini E p i s t u l a e I—IX 26, 8; sed legentibus nonnullae occurrunt lacunae, quarumhaesuntnotabiles: 116, 1 (vero) — 120, 7 (ederet) ; I I I 1, 12 (fuit) - I I I 3, 6 (potes); I I I 8, 4 (est vale) - I I I 9, 28 (dixi diligenter). litterarum Graecarum usum male scivisse videtur librarius, cum in media epistula I X 26 verbis Graecis referta opus suum destituerit. — Imaginem unius paginae phototypice expressam (fol. 130 r : Ep. V i l i 24, 9 extr.—IX 2, 1 animum) huic editioni addidimus. 1) Vide infra p. 1.. III

PRAEFATIO V

Codex V a t i c a n u s (Lat. 3864), V, membranaceus, exeunte saeculo I X vel ineunte s. X minusculis Carolingianis confeetus in bibliotheca Vaticana adservatur. praestantissimus hie codex miscellaneus praeter alia nobilium auctorum Romanorum scripta E p i s t u l a r u m P l i n i a n a r u m l i b r o s I—IV (foil. 78—108) continet iisdemque deformatus est lacunis atque codex M, quocum arta eum affinitate iunctum esse primo patet obtutu. quem librum manu scriptum neutiquam e codice M manare potuisse Merrill aliique viri litterati argumentis ad persuadendum accommodate confirmaverunt. l ) — Imago unius paginae phototypice expressa (fol. 107 r : Ep. IV 25, 1 - I V 27, 3 teneo et iam) huic editioni adiuncta est. *) Eidem familiae, ut hoc addam, etiam e x c e r p t a quaeMon. dam attribuenda sunt velut ea, quae cod. M o n a c e n s i s (olim Ratisbonenais) 14641 continet 3 ), atque ea, quae cod. L L e i d e n s i s Voseianus Lat. 98, L, exhibet (sc. Ep. I 1. 2 [ 1 - 6 nostri*].

6).

2. Familia decern librorum give centum epistularum ( B F Π — β). Altera codicum classis insignitur eo, quod solas E p i s t u l a s I—V6 habet: hae in summa sunt epis· tulae centum, utpote cum Ep. IV 26 in libris BF sit omissa ; de Π fragmento paulo infra plura dicemus. huius ciaseis codices ex archetypo, quod decern Epistularum libros Plinianos continebat, fluxisse pro certo potest affirmari. 4 ) Β Codex B e l u a c e n s i s (sive Ashburnhamensis R 98 [37], olim Riccardianus), B, bibliothecae Mediceo-Laurentianae, membranaceus, saeculo X exeunte minusculis Carolingianis perscriptus E p i s t u l a r u m libr. I—V6, 32 (per· 1) V. praef. Merrillianae p. XIX. 2) Hoc loco non alienum videtur commemorare Edmucdum Hauler iam multos ante annos aequiseimum codicie V iudicem se praebuisse : cf. Wien. Stud. 17 (1895), 128 sqq. 3) Mutilum hunc librum Monaci ipse inspexi : p. 46 r leguntur Ep. I 6 et VI 10. 4) Cf. ea, quae Merrill in editione sua (p. VI) et Carlsson in dissertatione 'Zur Textkritik der Pliniusbriefe ' (p. 6) exposuerunt. IV

PRAEFATIO

errat) continet. hic liber, quem poet alios ipse inspezi et excerpsi, maioribus hisce hiat lacunis : I I 4 , 2 (exstiterim) — I I 1 2 , 3 (vionstrandumque) et I I I 5, 20 (quae te) — I I I 11, 9 (pluris). duos correctores huius codicie menda quaedam emendasse dispicimus. Beluacensis autem nomen inde duxit, quod in inferiore primi folii margine haec legitur nota: Sci Petri Beluacensis.1) — Huius codicis folia sunt permagna; quare imaginem quartae tantum partis ex una pagina depromptae phototypice expressam (fol. 17 r : Ep. IV 28 et 29) huic editioni adiunximus. Codex S. M a r c i 284 (Florentinus), F, bibliothecaeMedi- F ceo-Laurentianae, membranaceus, saeculo XI, ut videtur, minusculis Carolingianis exaratus est. hic liber, qui inde, quod antea in bibliotheca monasterii S. Marci Florentiae repositus erat, nomen traxit, Plini E p i s t u l a r u m l i b r . I—V β (foli. 41-77) continet; Ep. IV 26 deest. altera manus post Ep. V 6 addidit Ep. V 7—V 8, 4 (curiosi) ita, ut buius additamenti contextum e codice quodam, qui ad octo librorum familiam pertinet, derivatum esse facile dignoscas. *) ubi Β et F diversas exhibent scripturas, persaepe in codice Β genuinam lectionem apparere iam hoc loco obiter attingam. - Codicem Florentinum post Merrillium eiusque uxorem rursus contuli. Eidem classi quin Πfragmentum (cod. P i e r p o n t M o r - Π g a n ) adscribendumsit, nemini profecto dubium esse potest. exstant enim antiquissimi codicis Pliniani 8 ) sex folia saeculo VI litteris uncialibus exarata, quibus textus continetur harum E p i s t u l a r u m : 1120,13 (pro)cessit ut ipse — I I I 5, 4 viginti quib(us). quae codicis perantiqui reliquiae, quas Lowe et Band in Ioannis Pierpont Morgan 1) Egre gius hic codex, cum Henricus Keil editionem suam adornaret, obscura quadam ratione hominum oculis subductus in tenebras recesserat neque usquam comparait; itaque doctissimo illi viro nil niei excerpta huius libri multifarìam mendosa praesto fuerunt. — In hoc codice Ep. IV 26 deest. 2) Haec (fol.77b) saeculo X V scripta esse manifestum est. 3) Of. E. A. Lowe and E. K. Band, A sixth-century fragment of the lettere of Pliny the Younger, Washington 1922, et Ε. T. Merrill, The Morgan fragment of Pliny's letters, Class. Phil. 18 (1923), 97-119. V

PRAEFATIO

bibliotheca Novieboracensi a. 1915 invenerunt1), particulae deperditi illius libri Pliniani (P) vix videntur esse, quem Aldus nimiis hisce laudibus ornaverat 2 ) : 'Est enim volumen ipsum non solum correctissimum, sed etiam ita antiquum, ut putem scriptum Plinii temporibus.' α Editionis A l d i n a e , quae Venetiis a. 1508 emissaest(a), scripturas permagnam partem cum lectionibus librorum BF77 congruere iam hoc loco commemorare liceat. hac editione, quam a. 1518 altera secuta est (a2), omnes novera librorum epistulae perhibentur. Ii De I et i signis infra disputabimus, ubi de iis libris, quibus Plini Epistulae ad Traianum traditae sunt, verba faciemus (vid. p. XIV). 3 ) 3. Familia oeto librorum (Dm = γ, ou χ = ó). Tertia classis nomen suum inde accepit, quod huius familiae codices octo Epistularum libros, sc. libr. I—VII et IX, continent, praeterea hoc proprium est huius familiae, ut Epistula IX 16 desideretur ac nonnullae libri quinti et noni epistulae alio atque usu reeeptus est ordine proponantur. omnium vero huius classis librorum fons atque origo fuit codex quidam V e r o n e n s i s , qui post a. 1419 ex hominum oculis elapsus est. Optimus huius familiae liber, quo genuinae archetypi Veronensis lectiones incorruptius quam ceteris huius clasD sis libris servatae sunt, codex est D r e s d e n s i s D 166, D, membranaceus, saeculo XV exaratus. 4 ) nonnullae primi 1) Vide, quae exposui in 'Bericht über die Literatur zu den Schriften des jüngeren Plinius (1915—1926) Bursian. Jahresber. 221 (1929, II), 9-14. 2) Cf. Keilii praef. p. XXII. hoc imprimis codice, quem Merrill littera Ρ signavit, Aldus, cum a. 1508 editionem Plinianam curaret, una cum aliis codicibus editionibusque usus est; hunc codicem P a r i s i n u m saeculo XVIineunte perisse veri simile est. 3) Revolví etiam, ut hoc addam, nonnullos alios codices membranáceos chartaceosque Plinianos, qui in bibliothecis Italicis servantur, in his codices quosdam A m b r o s i a n o s (velut I 75 sup., S 5 sup., al.) : sed hi libri plerumque saec. XV scripti ad restituendurn textum Plinianum nihil valent ; àpographa sunt vilia, quorum maxima pars ad codicum familiam β sese applicat. 4) Adservatur Dresda« in bibliothcca, cui nomen est 'Sächsische Landesbibliothek'. VI

PRAEFATIO libri epistulae (8, 12, 23, 24) non suo loeo, sed in fine codicie apparent; quattuor autem hae epistulae ex libro quodam, qui ad familiam β pertinet vel pertinebat, adscriptae sunt, hunc codicem elegantissime perscriptum ipse identidem revolví et diligenter excerpsi. — Unius paginae imaginera (fol. 136 v : Ep. I X 1, 1—4 videatur) huic editioni addidimus. Codex M a r c i a n u s Lat. class. X I 37, m, chartaceus, m saeculo XVscriptus, nunc Venetiis in bibliotheca S. Marci adservatur. hic liber cum alia, quae nullius fere pretii sunt, tum contextum libri primi atque indicem primi secundique Epistularum libri praebet ex codice Veronensi, ut videtur, transcriptum ; desunt Ep. I 8,12, 23,. 24. quem librum D. Johnson contulit. Hue denique nonnulli saeculi XV codices membranacei sunt referendi, quibus eaedem epistulae, quas in D invenís, e t E p . I 8, 12, 23, 24suppeditantur. sunt vero hi libri: cod. O t t o b o n i a n u s Lat. 1965 (o), cod. U r b i n a s Lat. 1153 o u x (u), cod. V i n d o b o n e n s i s 48 (x). hi libri, quos propterea, quod correctorum manus passi sunt, caute usurpari necesse est, a Merrillio eiusque uxore collati sunt ; Vindobonensem ipse denuo perlegi. Cum de c o d i c u m c o l l a t i o n i b u s M c r r i l l i a n i s c r e b r o i n e n tionem faciatn, non alienum videtur paucis enuntiare, quid de illarum fide existimem. in universum adnotationibus, quas doctus ille vir in uberrimo apparatu critico proferí, confidere licet, sunt vero nonnulla corrigenda; nam in codicibus melioris notac, cum denuo eos inspicerem, interdum alia inveni scripta atquc in adnotatione Merrilliana. quos locos hie in brevi conspectu ponere non pigebit. habet enim cod. M: Ep. II 13, 7 epistulis; III 18, 9 bene canere músicos doceant; V 6, 38 suscipit; VI 2, 7 o Regule; VI 25, 5 accersamus; VIH 2, 4 decumani — cod. Β: III 18, 9 bene canere músicos doceant; V 6, 22 próxima — cod. F: III 18, 9 bene canere m. d. — cod. D: II 10,4 desinuntque; I i 11,3 perilissimus; III 1, 2 confusa ad hue (deest apud Merr.); V 7, 3 edicievs; VI 15, 1 re interfuisti (non deest); VI 15, 2 cum recitaret (is deest) ; VI 23, 3 existimo et in hisdem studiis et hisdem etiam partibus; VI 32, 1 ut decebat tuam ßiam; VI 33, 8 pvgnatia; VII 12, 6 impendi operam; I X 3 , 1 vivet; I X 26, 9 pari (in ras.); I X 36, 3 post stomachi deest lego, praeterea hoc perquam breviter commemorem Merrillium, cum res levissimas quisquiliasque ut in amplissima editione adnotavisset, minutas illas res modo pro· tulisse, modo neglexisse.

VII

PRAEFATIO

Sed iam transeamus ad singulas codicum familias singulosque libros aestimandos. atque primum qui· dem familiae a et β in aestimationem veniant, quarum scripturae saepenumero inter se discrepant tantaque iterum iterumque sunt diversitate, ut differentiae illas nequaquam a librariorum erroribus emendandive studio infeliciter temptato profectas esse viri docti iam pridem intellexerint. immo vero archetypum aut familiae novem librorum aut classis centum Epistularum a docto quodam librario retractatum atque coniecturarum abundantia obrutum esse statuere necesse est. de illarum familiarum, λ et β dico, pretio viri Pliniani diu inter sese dissenserunt ita, ut Henricus Keil familiam α pluris aestimandam classe β atque ex fonte puriore quam archetypum codicum BF derivatam esse autumaret1), A. Otto et C. F.W. Müller et Kukula et Merrill archetypum codicum MV a librario quodam solertissimo ac linguae Latinae bene gnaro permultis interpolationibus coniecturisque foede inquinatum esse censerent. at Keil, quamvis archetypum familiae β 'constanti grammatici cuiusdam studio interpolatum ' esse arbitraretur, tamen in ipsa editione saepius quam crederes ab hoc suo deflexit iudicio. Keilio omnibus Acribus opibusque repugnavit A. Otto in disputatione 'Die Überlieferung der Briefe des jüngeren Plinius '*) sincera Plinii verba et cl tisse β et editione Aldina servata esse asseverane ; unum ho> .-η cess it contextum Plinianum in illis libris hic illic librariorum inscitia leviter esse depravatum. cui sententiae, quam ille spinosiore certe quam veriorc argumentatione stabilire temptavit, viri docti omnesque, quos modo nominavimus Plinii editores, adsensi sunt, itaque opinio Ottoniana per sex fere lustra valebat pollebatque. Anno demum 1919 ipse libello, quem 'Studien zur Textkritik des jüngeren Plinius ' inscripsi, Ottonis sententiae adversatus immodicam illam familiae β auctoritatem debi1) Codicie Β scripturae Keil e Cortil editione parum diligenter confeota re petivit; vid. edit. p. 2. 2) Cf. Herrn. 21 (1886), 287sqq.

Vili

PRAEFATIO

litare et infríngele conatus sum; atque alias postmodo publicavi commentationes 1 ), in quibus codicum classem β permultis locis a correctore quodam litterato arbitrario correctam atque interpolationibus deformatam fundamentum novae editionis esse non poese expoeui simulque familiae α multo maiorem quam codicibus BFfidem haben dam esse testatus sum. iam anno 1922 Gunnarus Carlsson, doctus ille homo Suecanus artisque criticae peritissimus, dissertationem optimae frugis plenam 'Zur Textkritik der Pliniusbriefe ' emisit, qua acri ingenio subtilique iudicio varia corruptelarum genera, quae in Plini codicibus legentibus obviam Sunt, diligentissime perpendit eo Consilio, ut omnium codicum Plinianorum indoles ac condicio perspicue cognosci possent. atque ille, quamquam libelli mei, cum librum suum scriberet, nullam fere notitiam habebat 2 ), tarnen in hac disputatione sine ira et studio facta libros classis β tanta praeetantia esse nega vit, in quibus magis quam in aliis 3 ) bona editio niteretur. imprimis ille archetypum familiae β arbitraria interpolatione multifariam depravatum esse tarn luculenter demonstravit, ut scrupulus restare queat nullus; corrector autem iste hoc maxime studio rapiebatur, ut aut genuina Secundi vocabula verbis cognominatis plerumque usitatioribus permutaret aut id, quod Plinius proprio suo dicendi genere expresserat, per circuitionem anfractumve significaret; denique Carlsson familiam α, etsi mendis haud est immunis 4 ), tarnen tantas virtutes prae se ferre docuit, ut earn in textu recensendo multo saepius quam classem β ducem sequi debeamus. 1) Vide infra p. X X V I I I sq. 2) Cf.ipsius verba (p. 9): '. . . die folgende Untersuchung, die zu einem Teile schon fertig vorlag, als die oben erwähnte Arbeit Schusters erschien'. 3) seil, in libris familiae a. 4) Ipse in librie M V nec volam nec vestigium interpolation's apparere aliquamdiu putabam ; quam ezietimationem haud probabilem esse accuratior docuit contemplatio; exempli gratia cf. Ep. III 5, 20 quamvis; V 8, I posteris traderc (M) ; VI 18, 3 morería; VI 22, 5 premium integritatis iustissimum; VI 30, 5 scio; vid. Gnomon 5 (1929), 138 sq. IX

PRAEFATIO

Iamque ii, qui de meo et Carlssonii libro iudicium fece· runt, vana Ottonis commenta aspernati sunt ñeque quisquam iam reperitur litterarum Latinarum iudex, qui codices MV melioris notae libros esse infitietur. etenim, ut aliquot homines litteratos nominem, Brakman, Giarratano, Klotz, Kroll, Norden, Stout novam hanc librorum aestimationem probaverunt 1 ) atque F.W.Levy ab nova hac cognitione tamquam novum codicum Plinianorum aestimandorum ordinem natum esse profess us est.8) ñeque tarnen codices MV tantam prae se ferúnt integritatem, ut eorum excellentiam quasi coniventibus oculis estollere eosque ceteris libris auctoritate ubique superiores praedicare mihi sit in animo, immo huic quoque codicum familiae hie illic maculae sunt adspersae temporum iniuria ñeque corruptelis plane vacat; verborum autem ordo ibi persaepe rectior quam in BF exhibetur 3 ) atque interpolationis vestigia raro inveniuntur. quocirca in textu recensendo hanc potissimum viam ingrediemur, ut neutri classi de industria faventes singulos locos varie traditos ab omni parte examinemus. etenim ne verborum quidem ordinem, ut supra commemoravimus, in libris M V semper rectiorem esse statui potest: sed cum illiue generis mutationes in classe β omnibus fere locis a correctoris cuiusdam studio sermonis Pliniani limandi poliendique profectae sint, in 1) Cf. ea, quae adnotaverunt C. Brakman in Mus. 31 (1924), 114sq., Mnem.53 (1925), 88; C. Giarratano in Boll. fil. cl. 29 (1923), 215 sq.; A.Klotz in Lit. Zentr. 74 (1924), 999sq, in Phil. Woch. 42 (1922), 1223; 48 (1928), 619, alüs locis; W. Kroll in Glotta 12 (1923), 272 et 14 (1925), 286; E. Norden in Einl. in die Altertumswissenschaft I 4 (1923), 116; S. E. Stout, A defense of the ninebook tradition of Pliny's letters: in Transactions and Proceed. 57 (1926), 5 sqq. 2) Cf. Phil. Woch. 43 (1923), 841. 3) Quam rem primus Th. Stangl, quamquam familiam β classi α anteponebat, recte animadvertit (cf. Philol. 45 [1886], 642 sqq.) eiusque cognitionem C. F.W. Müller et Kukula et alii viri docti probaverunt. at profecto mirandum mihi videtur homines illos litteratos gravissima hac re detecta ne minimum quidem de librorum BFbonitate fideque coepisse dubitare.immo Kukula verborum ordini familia α tradito magie quam par fuit confìsus est. X

PRAEFATIO

familia α verborum ordo hic illic immutatile vix umquam e perspicuo quodam librarli Consilio est ortus. Quid vero de antiquissimo codice 77 iudicandum esset, in commentatione mea 'Bericht über die Literatur zu den Schriften des jüngeren Plinius (1915—1926) ' p. 10 sq. uberius exposui. ex omnibus igitur lectionibus huius fragment! cum familia β mire conspirantis u n a a t q u e s o l a genuinum textum repraesentat, seil. Ep. I I I 1, 10 oculorum (ubi in F a oculorumque est): atque summi certe momenti est codices MVD hoc loco eandem quam 77 (et B) exhibere scripturam. quamobrem antiquissimo ilio fragmento ad textum recte constituendum nihil adferri censemus. unum hoc e codicis 77 scripturis denuo cognoscitur perantiquos nonnumquam libros correctorum manibus ita depravatos esse, ut fide prorsus indigniores sint quam codices quidam posteriore aetate confecti.1) Iam vero de codicis D proprietatibus ac pretio nonnulla exponamus. hic enim liber, tametsi eum saeculo demum quinto decimo exaratum esse atque contextum multo corruptiorem quam classes OÍ et β praebere apparet, tarnen neutiquam est spernendus. certe omnes Plini editores usque ad hoc tempus de ilio libro nimis inique iudicaverunt. nonne autem multum habet admirationis, cum permultae codicis Dresdensis lectiones modo cum MV modo cum BF concordent, eas saepissime rectas genuinasque esse scripturas, quas hic liber aut adsentiente familia α aut comitante classe β suppeditat ? H. Keil et S. E. Stout Dresdensem ex antiquo libro, qui familiae α erat, originem traxisse censent. hoc num verum sit, dubitari potest ; at Dresdensem propter nonnullas corruptelas cum classe α communes, de quibus Stout meminit 2 ), codices MVlonginquiore quadam cognatione attingere libenter concedam. ceterum hunc librum multis locis perantiquam Epistularum Plinianarum condicionem ex iis temporibus servatam retinuisse crediderim, quibus contextúe vixdum in duas illas fami1) Cf. Carlsson, diss. p. 49; E. Norden, Aus Ciceros Werkstatt, Beri. Sitz.-Ber. 1913, 21, not. 1; J. Stroux, Jahrb. d. pbilol. Vereins zu Berlin 1913, 172. 2) Vid. Transact, and Proceed. 55 (1924), 66 sqq.

XI

PRAEFATIO

lias, α et β dico, prorsus erat diffissus. inde codicem D tamquam honesto nobilique loco ortum esse patet. ') praeterea adnotandum multoties librum D a textu non solum famiHarum α et β, sed omnium differre librorum idquenonnumquam etiam gravioribus in rebus : nonne horum locorum sinceritas fidesque iusta premi poterai suspicione, quippe cum omnes has scripturas media quae vocatur aetate ab interpolatore quodam fictas atque excogitatas esse facile putares ? ñeque vero talem rationem semper constare curioso docemur examine, imprimis ad auctoritatem huius codicis recte ponderandam nonnulli faciunt loci in ceteris libris aliter atque deterius traditi, qua re nobilis eius origo firmissimis argumentis probatur ; solus enim cod. D veram genuinamque lectionem hisce locis servavit : Ep. I I I 3, 7 dis; 1119,32 diem, edi crimina; IV 3, 3 mimiavibos; IV 17, 11 vel in excusationem vel etiam commendationem meam dixero ; IV 25, 5 iners et tarnen -, V 3, 8 reverentia; V 6, 35 discripta; V 6, 37 cena; VII 3,5 acoribus: praeterea cf. IV 24, 3 decesserunt, exulant alii, sim. At in posteriore Epistularum parte, ubi deficientibus libris BP priore editióne Aldina familiae β partes expíen tur, cod. Dresdensem minore suspiciemus veneratione. qua de re paulo copiosius est dicendum. codices ou χ, cum scateant interpolationibus a codice quodam familiae β profectis ideoque persaepe easdem quas prior editio Aldina exhibeant scripturas, iis locis quasi testes ciaseis ^habendi sunt, quodsi in illis contextúe partibus, ubi lectiones codicum V et BF exstant, scripturas aut codicibus MVD aut Β FD traditas plerumque veras esse arbitramur, in posterioribus Epistularum partibus, ubi testimonio cod. V et BF caremus, plurimas lectiones aut cod. MD aut Douxa exhibitas scripturis, quas aut M aut ouxa habent, anteferendas esse veri simillimum videtur. *) neque tarnen ubique ratio illa convenit : quae res inde licet enodari, quod Aldus nonnumquam repudiato familiae β textu interpolatas familiae γ () XXVIII

DISPVTATIONES ET ADNOTATIONES Sohuster, M., Tacitus und der jüngere Plinius. Wien. Stud. 46 (1928: Wilamowitz-Heft), 234 sqq. —, Püniuslesungen. Phil. Woch. 51 (1931), 894 sqq. 957 sqq. 1068 s q q . 1405 s q q . (Sch.*)

—, Bericht über die Literatur zu den Schriften des jüng. Plinius (1915-1926). Bure. Jahresber. Bd. 221 (1929), 1 - 6 3 . (Sch.5) —, Kritisohe Nachlese zur Briefsammlung des jüng. Plinius. Wien. Stud. 53 (1935), 110-133. (Sch*) —, Zu Plinius' Beschreibung seines Landgutes bei Laurentum. Commentât. Vindob. 1 (1935), 106sqq. —, C. Plinius Caecilius Secundus: Realencyclopädie der class. Alt.-Wies., vol. XXI β. v. Stangl, Th., Zur Kritik der Briefe des jüngeren Plinius. Philol. 45 (1886), 642 sqq. - , Zu Plinius' Briefen. Woch. f. klass. Ph. 31 (1914), 752sqq., 778 sqq.; 32 (1915), 3S7sq. Steck, R., Plinius im Neuen Testament. Jahrb. f. protest. Theol. 17 (1891), 545 sqq. Stinchcomb, J., The literary tastes of the jounger Pliny. Class. Weekly 29 (1936), 161 sqq. Stout, S. E., The eight-book manuscripts of Pliny's Letters. Transact, and Proceed. 55 (1924), 62 sqq. —, T h e c o n s t r u c t i o n s invideo

aliquid

alicui

a n d invideo

alieni

aliqua re eqs. Class. Phil. 20 (1925), 145sqq. —, A defense of the nine-book tradition of Pliny's Letters. Transact. and Prooeed. 57 (1926), 5 sqq. Stroemberg, E., Ad codicem Upsaliensem, qui Panegyricos Latinos continet. Eran. Suec. 2 (1897), 46 sqq. —, Studia Panegyrica. Diss. Upsaliae 1902. Suster, G., Notizia e classificazione dei codd. continenti il panegirico di Plinio a Traiano. Riv. di Fil. 16 (1888), 512 sqq. —, Nuovi emendamenti al Panegirico di Plinio. Ib. 17 (1889), 516 sqq. Thörnell, G., Studia Panegyrica. Diss. Upsaliae 1905. Ullman, Β. L., The Vatican manuscripts of Caesar, Pliny and Sallust and the library of Corbie. Phil. Quart. 1 (1922), 17 sqq. Unità, G., Vita, valore letterario e carattere morale di Plinio il giovane. Roma-Milano 1933. Visy, J., Plinius Panegyricusa és a görög retorikai elméletek. Szeged 1936; cf. Egyetemes phil. Közl. 61 (1937), 394. Walter, Fr., Zu beiden Plinius und Tacitus Agrie. 28. Wien. Stud. 55 (1937), 193sqq. (Wal.) Wilcken, U., Plinius' Reisen in Bithynien und Pontus. Hermes 49 (1914), 120 sqq. Zieliñski, Th., Das Ausleben des Klauselgesetzes in der röm. Kunstprosa. Philol. Suppl. 10 (1907), 431sqq. XXIX

DI S r V T A T I O N E S E T A D N O T A T I O X E S Praeterea conferantur: Baehrens, G., Bericht über die Literatur zu den Panegyrici Latini. Burs. Jahresber. 1926 1 , 90sqq. Burkhard, C. I., Bericht über die Arbeiten zu den Briefen des jüngeren Plinius. Burs. Jahresber. 1895 11 , 61 sqq.; 190111, 303sqq.; 1911 11 , lsqq. —, Bericht über die Arbeiten zu den römischen Rednern. Burs. Jahresber. 1895 Π , 175sqq.; 1897 n , 88sqq. 106sqq.; 1903 n , 155sqq. 173sqq. Schuster, M., Bericht über die Literatur zu den Schriften des jüngeren Plinius (1915—1926) : Burs. Jahresber. Bd. 221 (1929), ]—63 (vid. supra p. X X I X ) ; über die Jahre 1927-1932: Burs. Jahresber. Bd. 242 (1934), 9—40.

XXX

C . P L I N I CAECILI SECVNDI E P I S T V L A R Y M L I B R I Ν OYE M

C O N S P E C T V S SIGLORVM CODICES (qui in recensendo Epistularum libris IX adhibiti sunt : cf. supra p. I I I - X I I I ) . M = codex Mediceus plut. XLV1I no. 36, saec. X V = codex Vaticanas Lat. 3864, saec. I X vel X Β = codex Ashburnhamensis Β 98 [37] s. Beluacensis, saec.X F = codex S. Marci 284, saec. X I vel X I I Π = codex Pierpont Morgan, saec. VI D = codex Dresdensis D 166, saec. X V m = codex Marcianus L a t . class. X I , 37, saec. XV 0 = codex Ottobonianus Lat. 1965, saec. XV u = codex Urbinas Lat. 1163, saec. X V χ = codex Vindobonensis 48, saec. XV EXCERPTA L = codex Ltidensis Vossianus Lat. 98 (ep. 1 , 1 ; 2, ι—β; 6) Mon. — codex Monacensis 14641 (ep. 1, 6 et 6, 10) 1 = codicis Bodleiani Auct. L. 4. 3 supplementa manu scripta ad lib. V i l i (ep. 8, 8, 3-18, U) ΐ = codicie Bodleiani Auct. L. 4. 3 adnotationes manu Guilelmi Budaei adscriptac (ep. 9 , 1 6 et passim) EDITI ONES ρ = e di ti o princeps Ludovici Carbonis an. 1471, contin. libros I - V I I , I X r = editio Romana Ioannis Schureneri c. an. 1474, contin. libros I - I X 3

BT PUnlas Minor. Ed. III [1657]

1

CONSPECTVS SIGLORVM E T NOTARVM rt= editio Aldina, Venetiis an. 1508 (ed. alt. an. 1518), contin. libros I - I X ζ

a β γ δ

Pomp. Laet. = editio Pomponii Laeti an. 1490 Ber. = editio Philippi Beroaldi an. 1498 = Cat. (Cat.1) = editio Ioannis Mariae Catanaei an. 1506 (Cat?= ed. alt. an. 1518) In iis autem Epistularum libri» locisve, ubi non omnes eius= consensus librorum M V dem familiae codices praesto sunt, hoc siglum dénotât eum = consensus librorum Β F Π librum (s. eos libros), quo — consensus librorum D m (quibus) textus ille suppedi= consensus librorum o u χ tatur. quas res iam sub uno aspectu nonemus:

Hune igitur in modum Epistularum libri novem his exemple ribus MVBF/7Dmouxpraç traditi sunt: 1—4: M V B F 7 7 D m o u x p r a ç : 1, 1,1—2, 20,13 pro{cessit); 3, 5, 4 (quib)u.s omnia—4, 30 om.n 1, 8; 12; 23; 24 om. Dm 1,16,1 (vero)—20,7 (ederet); 3, 1, U (fuit)-3, c (potes); 8, 4 (est vale)—9, 28 (dixi diligenter) om. MV 2, 1,1-Hi, 30, li om. m 2 , 4 , 2 (exstiterim)—12,3 (monslrandumque); 3,5,20 (quae te)—11, 9 (pluris) om. Β 4, 26 om. B F 5, 1—8, 4 M B F D o u x p r a ç : 6, 32 (inde a vicinasque) — 8, 4 om. Β 7,1—8, 4 (curiosi) habet F 2 ; vid. p. V δ, 8, 4—7 M D o u x p r a ;

8 Mr ας: 8,3 (quas obvias) —18, i l (amplissimos manu exarata addit I ; vid. p. X I V

hortos) om. rç,

», 1—26, 8 MDouxpraç: 16 om. Douxpr?, manu exaratam addit i; vid. p. X I V », 26, 8—40 D o u x p r o f . (In apparatu critico Aldinae lectiones, quoniam maior earum esse solet praestantia, ante prç posui.)

NOTAE (Libri, disputationee, commentatiunculae p. X X V s q q . nominantur) Al. = E. Attain: v. p. XXV Ba. — Aem. Baehrens Bac. — Quii. Baehrens Ber. = Beroaldus Bi. = Birt Br. = S. Brandt Bra. — Brakman:v.p.XXVI Bv. — Burkhard Buch. = Buchner Ca. — Carlsson Ca.1, Ca.·: v. p. XXVT Cat. — Catanaeus Em. = Ernesti tie. = J. M. Gesner Gì. = Gierig Gr. = Gruter Gro. = J. F. Gronov Gu. = Guillemin Ha. = Havet, Rev. crit. 15, 1883, 251 sqq. Han. = Β Hanslik Han.1: υ. p. XXVI Hof. = J. Β. Hofmann: v. p. XXVII In. = Instinsky: v. p. XXVII Ke. = H. Keil Ke.\ KeΑ υ. p. XXVII Kl. = A. Klotz KU, Kl.': v. p. XXVII Ko. = Kortte Kr. — Kraut Ku. — Kukula Lag. = Lagergren: v. p. XXVII Lö. = Löfntedt I/U. — Lundström

Ma.

= Jos. Martin: υ. ρ XXVII Mad. = Madvig, Adversaria critica III 215sqq. Me. = E. T. Merrill Mo. = Mommsen Mû. = C. F. W. Mailer Mün. = Münscher: v. p. XXVIII No. = fl. Novák Nord. = E. Norden: v. p. XXVIII Otto = À. Otto: v.p. XX VIII Pa. = Parib eni v.p.XXVIIl Pe. --- Perizonius Pet. = H.Peter: v.p.XXV III Po. = Postgate RE — Realencyclopädie der class. Alt.-Wissen· schaft Re. = Reifferscheid Ri. = Rittershausen Sch. = M. Schuster Seh.1-': v. p. XXVIIIsq. Schä. = G. H. Schäfer Sehe. — C. Schenkt Sehn. = Schnelle Sehn. = W. Schulze, Zur Gesch. latein. Eigennamen, Berlin 1933 Sich. = Sichardus Sta. = Stangl ßtr. — Stroemberg Su. — Suster Tkö. — Thörnell Wag. = van Wageningen Wal. = Fr. Walter: v. p. XXIX

* Asterisco moneris, ut l o c o s s i m i l e s cum scriptura electa conféras, aliae abbreviationes, quibus P a n e g y r i c i P l i n i a n i e d i t o r e s significaiitur, ante Panegyrici textum prolatae sunt. 3

LIBER

PRIMVS 1.

C. P L I N I V S S E P T I C I O SVO S. 1

Frequenter hortatus es, ut epiatulas, si quae paulo curatius scripsissem, colligerem publicaremque. col- s legi non servato temporis ordine (ñeque enim historiam componebam), sed ut quaeque in manus vene· 2 rat. superest, ut nec te consilii nec me paeniteat obsequii. ita enim fiet, ut eas, quae adhuc neglectae iacent. requiram et, si quas addidero, non supprimam. vale. io 2. G. P L I N I V S A R M A N O SVO S. l

Quia tardiorem adventum tuum prospicio, librum, quem prioribus epistulis promiseram, exhibeo. hunc LIBRI PRIMI codd. : α (MV), ß(BF), y ( D m ) ,