Kamu Vicdanına Çağrı Sivil Itaatsizlik [1 ed.] 9755391622

Table of contents :
a - 0001
a - 0002
a - 0003
a - 0004
a - 0005
a - 0006
a - 0007
a - 0008
a - 0009
a - 0010
a - 0011
a - 0012
a - 0013
a - 0014
a - 0015
a - 0016
a - 0017
a - 0018
a - 0019
a - 0020
a - 0021
a - 0022
a - 0023
a - 0024
a - 0025
a - 0026
a - 0027
a - 0028
a - 0029
a - 0030
a - 0031
a - 0032
a - 0033
a - 0034
a - 0035
a - 0036
a - 0037
a - 0038
a - 0039
a - 0040
a - 0041
a - 0042
a - 0043
a - 0044
a - 0045
a - 0046
a - 0047
a - 0048
a - 0049
a - 0050
a - 0051
a - 0052
a - 0053
a - 0054
a - 0055
a - 0056
a - 0057
a - 0058
a - 0059
a - 0060
a - 0061
a - 0062
a - 0063
a - 0064
a - 0065
a - 0066
a - 0067
a - 0068
a - 0069
a - 0070
a - 0071
a - 0072
a - 0073
a - 0074
a - 0075
a - 0076
a - 0077
a - 0078
a - 0079
a - 0080
a - 0081
a - 0082
a - 0083
a - 0084
a - 0085
a - 0086
a - 0087
a - 0088
a - 0089
a - 0090
a - 0091
a - 0092
a - 0093
a - 0094
a - 0095
a - 0096
a - 0097
a - 0098
a - 0099
a - 0100
a - 0101
a - 0102
a - 0103
a - 0104
a - 0105
a - 0106
a - 0107
a - 0108
a - 0109
a - 0110
a - 0111
a - 0112
a - 0113
a - 0114
a - 0115
a - 0116
a - 0117
a - 0118
a - 0119
a - 0120
a - 0121
a - 0122
a - 0123
a - 0124
a - 0125
a - 0126
a - 0127
a - 0128
a - 0129
a - 0130
a - 0131
a - 0132
a - 0133
a - 0134
a - 0135
a - 0136
a - 0137
a - 0138
a - 0139
a - 0140
a - 0141
a - 0142
a - 0143
a - 0144
a - 0145
a - 0146
a - 0147
a - 0148
a - 0149
a - 0150
a - 0151
a - 0152
a - 0153
a - 0154
a - 0155
a - 0156
a - 0157
a - 0158
a - 0159
a - 0160
a - 0161
a - 0162
a - 0163
a - 0164
a - 0165
a - 0166
a - 0167
a - 0168
a - 0169
a - 0170
a - 0171
a - 0172
a - 0173
a - 0174
a - 0175
a - 0176
a - 0177
a - 0178
a - 0179
a - 0180
a - 0181
a - 0182
a - 0183
a - 0184
a - 0185
a - 0186
a - 0187
a - 0188
a - 0189
a - 0190
a - 0191
a - 0192
a - 0193
a - 0194
a - 0195
a - 0196
a - 0197
a - 0198
a - 0199
a - 0200
a - 0201
a - 0202
a - 0203
a - 0204
a - 0205
a - 0206
a - 0207
a - 0208
a - 0209
a - 0210
a - 0211
a - 0212
a - 0213
a - 0214
a - 0215
a - 0216
a - 0217
a - 0218
a - 0219
a - 0220
a - 0221

Citation preview

. Aynntı: 174 Inceleme dizisi: 90 Kamu Vicdanına Çağn Sivil Itaatsizlik Hannah Arendt, Ronald Dworkin, Jürgen Habermas, Johan Galtung, Martin Luther King, John Rawls, Hans Saner, Henry David Thoreau Almancadan çeviren Yakup Coşar Yayıma hazırlayan Ender Ateşman

Bu kitabın tüm yayım haklan Aynntı Yayınları'naaittir

Kapak illüstrasyonu Sevinç Altan Kapak düzeni Arslan Kahraman Düzelti Ayten Koça/ Basıma hazırlık

Renk Yapımevi Tel: (0 212) 516 94 15 Baskı ve cilt Mart Matbaacı/ık Sanatları Ltd. Şti. Tel: (O 212) 212 03 39-40

Birinci basım Ocak 1997 ISBN 975-539-162-2

AYRINTI YA YlNLARI Piyer Loti Cad. 17/2 34400 Çemberiilaş-istanbul Tel: (0 212) 518 76 19 Fax: (0 212) 516 45 77

H. Arendt, R. Dworkin, J. Habennas, J. Galtung M.L. King, H. Saner, J. Rawls, H.D. Thoreau,

. SIVIL • • • ITAATSIZLIK

KAMU ViCDANINA . ÇAÖRI

i

N

C

EL

E

M

E

D

i

iZ

S

i

ŞENLiKLi TOPLUM/Ivan 11/ich/2. basım .lll YEŞiL POLiTiKA/Jonathan Porritt/2. basım .lll MARKS. FREUD VE GÜNLÜK HAYATIN ELEŞTiRiSi/Bruce Brown/2. basım .lll KADlNLlK ARZULARI/Rosa/ind Coward3. basım .lll FREUD'DAN LACAN'A PSiKANALiZ/Saffet Murat Turili 2.basım .lll NASIL SOSYALiZM? HANGi YEŞiL? NiÇiN TiNSELLiK?/Rudo/f Bahro/2. basım .lll ANTROPOLOJiK AÇlDAN ŞiD­ DET/Der: David Riches .lll ELEŞTiREL AiLE KURAMilMark Paster .lll iKiBiN'E DOGRU!Raymond Williams .lll DEMOKRASi ARAYlŞlNDA KENT/Kürşat Bumin .lll YARIN/Roberi Havemann .lll DEVLETE KARŞI

TOPLUMIPierra Ciastres .lll RUSYA'DA SOVYETLER (1905-1921)/0skar Anweiler .lll BOL-

ŞEViKLER VE iŞÇi DENETiMi/Maurice Brinton .lll EDEBiYAT KURAMI/Terry Eagleton .lll iKi FARKLI

SiYASET/Levent Köker .lll ÖZGÜR EGiTiM/Joe/ Spring .lll EZiLENLERiN PEDAGOJiSi/Pau/o Freire/2. basım .lll SANAYi SONRASI ÜTOPYALAR/Boris Franke/ .lll iŞKENCEYi DURDURUN!/Taner Akçam .lll ZORUNLU EGiTiME HAYlR !i Catherine Baker/2. bastm .lll SESSiZ YIGINLARIN GÖLGESiNDE YA DA TOPLUMSALlN SONU/Jean Baudrillard!Tükendi .lll ÖZGÜR BiR TOPLUMDA BiLiMIPaul Feyerabend .lll VAHŞi SAVAŞÇININ MUTSUZLUGU/Pierre Ciastres .lll CEHENNEME ÖVGÜ/Gündüz Vassaf/6. basım .lll GÖSTERi TOPLUMU VE YORUMLAR/Guy Debord .lll AGlR ÇEKiMILynne Segal .lll CiNSEL ŞiDDETlA/berio Godenzi .lll ALTERNATiF TEKNOLOJilDavid Dickson .lll ATEŞ VF: GÜNEŞ/Iris Murdoch .lll OTORiTE/Richard Sennett .lll TOTALiTARiZM/Simon Tormey .lll iSLAM'IN BiLiNÇALTINDA KADlNI Fetna Ayt Sabbah/2. basım .lll MEDYA VE DEMOKRASi/ John Keane/2. basım .lll ÇOCUK HAKLARI/Der: Bob Franklin .lll ÇÖKÜŞTEN SONRA/Der: Robin Blackbum .lll DÜNYANIN BATILILAŞMASI/Serge Latouche .lll TÜRKIYE'NiN BATILILAŞTIRILMASII Cengiz Aklar .lll SINIRLARI YlKMAKlMary Me/for .lll KAPiTALiZM, SOSYALiZM, EKOLOJitAndrıl Gorz .lll AVRUPAMERKEZCiLiK/Samir Amin .lll AHLAK VE MODERNLiK!Ross Poole .lll GÜNDELiK HAYAT KILAVUZU/Susan Willis .lll SiViL TOPLUM VE DEVLET/Der: John Keane .lll TELEVilYON: ÖLDÜREN EGLENCE/Nei/ Postman .lll MODERNLiGiN SONUÇLARllAnthony Giddens .lll DAHA AZ DEVLET-DAHA ÇOK TOPLUM/Ro/1 Cantzen .lll GELECEGE BAKMAK/Michael Alberi - Robin Hahne/.111 MEDYA. DEVLET VE ULUS/Phi/ip Schlesinger .lll MAHREMiYETiN DÖNÜŞÜMÜ/Anthony Giddens .lll TARiH VE TiN/Joe/ Kavel .lll ÖZGÜRLÜGÜN EKOLOJiSi/Murray Bookchin .lll DEMOKRASi VE SiViL TOPLUM/John Keane .lll ŞU HAiN KALPLERiMiZIRosa/ind Coward .lll AKLA VEDA/Paul Feyerabend .lll BEYiN iGFAL ŞEBEKESilArmand Mattelari .lll iKTiSADi AKLlN ELEŞTiRiSi/ Andre Gorz .lll MODERNLiGiN SlKlNTlLARI 1 Charles Taylor .lll GÜÇLÜ DEMOKRASi/Benjamin Barber .lll ÇEKiRGE/Bemard Suits .lll KÖTÜLÜGÜN ŞEFFAFLIG llJean Baudrillard .lll ENTELEKTÜEU Edward Said .lll TUHAF HAVA!Andrew Ross .lll YENi ZAMANLAR/S. Hall-M. Jacques .lll TAHAKKÜM VE DiRENiŞ SANATLARIIJ.C. Scott .lll SAGLIGIN GASPiiivan 1//ich .lll SEVGiNiN BiLGELiGiiA/ain Finkielkraut .lll KiMLiK VE FARKLILIK/William Canno/Iy .lll ANTiPOLiTiK ÇAGDA POLiTiKAIGeoff Mu/gan .lll YENi BiR SOL ÜZERiNE TARTIŞMALAR/Hi/ary Wainwright .lll DEMOKRASi VE KAPiTALiZMI Samuel Bowies-Herberi Gintis .lll OLUMSALLIK. iRONi VE DAYANIŞMA/Richard Rorty .lll OTOMOBiLiN EKOLOJiSi!P. Freund-G. Martin .lll ÖPÜŞME. GIDIKLANMA VE SlKlLMA ÜZERiNE/Adam Phillips .lll iMKANSIZIN POLiTiKASIIJ.M. Besnier .lll GENÇLER iÇiN HAYAT BiLGiSi EL KiTABIIRaout Vaneigem .lll CENNETiN DiBi!Gündüz Vassaff3. basım .lll EKOLOJiK BiR TOPLUMA DOGRU!Murray Bookchin .lll iDEOLOJi/Terry Eagleton .lll DÜZEN VE KALKlNMA KlSKAClNDA TÜRKiYElAhmet insel .lll AMERiKA/Jean Baudrillarcl .lfl POSTMODERNiZM VE TÜKETiM KÜLTÜRÜ/Mika Featherstone .lll ERKEK AKl UGenevieve L/oyd .lll BARBARLIK/Michel Henry .lll KAMUSAL iNSANIN ÇÖKÜŞÜ-Richard Sennett .lll POPÜLER KÜLTÜRLER/David Rowe .lll BELLEGiNi YiTiREN TOPLUM/Russell Jacoby .lll GÜLME/Henri Bergson .lll ÖLÜME KARŞI HAYATiNorman O. Brown .lll Sivil iTAATSizLiKIDer.: Yakup Coşar .lll AHLAK ÜZERiNE TARTIŞMALAR/Jan Nutta/1 .lll TÜKETiM TOPLUMU/jean Baudrillard .lll EDEBiYAT VE KÖTÜLÜK/Georges Bataif/e .lll ÖLÜMCÜL HASTALIK UMUTSUZLUK/Sören Kierkegaard .lll ORTAK BiR ŞEYLERi OLMAYANLARlN ORTAK~IGIIA/phonso Lingis

HAZlRLANAN

K

T

A

P

L A

R

KiMLiK MEKANLARilDavid Mor/ey-Kevin Robins .lll DOSTLUK ANLAYIŞLARI/Sandra Lynch .lll YÖNTEME KARŞI/Paul Feyerabend .lll POSTMODERN ETiK!Zygmunt Bauman .lll RUJ LEKESi20. Yüzyılın Gizli Tarihi/Greil Marcus .lll POLiTiK KAMERAID. Kellner-M. Ryan .lll BENLiGi KONUMLAMAK/Sey/a Benhabib .lll KENTLEŞMEDEN ŞEHiRLERE/Murray Bookchin

İÇİNDEKİLER

ÖN SÖZ: SiViL iTAATSiZLiK Yakup Coşar ......................................................................................9 I. Sivil itaatsizlik olgusunun temel unsurları ............................... .IO A. Yasadışılık ................................................................................. 10 B. Alen ilik, hesaplanabilirlik ......................................................... ll C. Politik ve hukuki sorumluluğun üst/enilmesi ............................ ll D. Şiddetin reddedilmesi ................................................................ 12 E. Ortak adalet anlayışınalkamu vicdanına yönelik bir çağrı ..................................................................................... 12 F. Sistemin geneline değil tekil haksızlıklara karşı ortak eylem .......................................................................................... 13 G. Eylem ciddi haksızlıklara karşı yapılır ve haksızlıkla makul bir ilişki içindedir ........................................ 14 H. Haksızlıklar/ailgili çifte standart kullanılamaz ....................... 15

5

II.

Nasıl

bir hukuk düzeni? ........................................................... .16

A. Farklılık ilkesi ........................................................................... 17 B. Çoğunluk kuralının işleyişi ....................................................... 18

llL Demokratik olmayan ülkelerde sivil itaatsizliğin anlamı ........ 20 A. Totalitarizm ve bireysel itaatsizlik ............................................ 20 B. Demokratik de, totaliter de olmayan rejimlerde sivil itaatsizlik.. .................................................................................. 21

IV. Türkiye'de sivil itaatsizlik ........................................................24 -Türkiye'de sivil itaatsizlik eylemleri ve "Cumartesi Anneleri" ................................................................ 25

-

DEVLETE KARŞI iTAATSiZLİK GÖREVi ÜZERİNE Henry David Thoreau .....................................................................30

-

SiViL İTAATSİZLİGİN TANIMI VE HAKLlLIG I John Rawls......................................................................................54 I. Sivil itaatsizliğin tanımı. ........................................................... .54 II. Sivil itaatsizliğin haklılığı. ........................................................6 1 III. Sivil itaatsizliğin rolü ................................................................67

-

SİVİL İTAATSİZLİK Hannah Arendt ...............................................................................76

-

SiViL İT AATSİZLİK: DEMOKRATiK HUKUK DEVLETİNİN DENEK TAŞI. ALMANYA'DA OTORiTER LEGALİZM KARŞITLIGI Jürgen Habermas ......................................................................... 116 I. Değişen protestocular sahnesi................................................ .117 II. John Rawls'ın adalet teorisi ................................................... .121 lll. Meşruiyelin koruyucuları ........................................................ 124 IV. Karşılıklı itidal ....................................................................... 126 V. Bugünkü haksızlık nerededir? ................................................ 130 VI. Çoğunluk kuralı ne zaman işler? ........................................... .133 VII. Zorla yaratılan kesinlikler. ...................................................... 134

6

SİVİL iTAATSİZLİGİN ETİGİ VE PRAGMATİÖİ Ronald Dworkin ............................................................................ l31

-

DEMOKRASiLERDE DiRENME SORUMLULUGU ÜZERİNE Hans Saner ................................................................................... 156 I. "Adile yakın bir sistemde" direniş ......................................... .l57 Il. "Çöküş süreci içerisindeki deınokrasilerde" direniş .............. 164 III. Demokrasilerde direniş için bir teorik çerçeve denemesi...... l 69

-DiKTATÖRLÜK DÖNEMLERİNDE KİŞİSEL SORUMLULUK Hannah Arend/ ............................................................................. 172 -

BIRMINGRAM CEZAEVi'NDEN MEKTUP Martin Luther King ...................................................................... 184

-

GANDHi VE ALTERNATiF HAREKET TEORiDE SATYAGRAHA-NORMLAR Johan Galtung .............................................................................. 204

-YAZAR BiYOGRAFİLERİ... ....................................................... 220

7

ÖNSÖZ: SİVİL iTAATSiZLİK Yakup Coşar

1848 yılında Amerika'da Thoreau tarafından ilk kez kullanılan sivil itaatsizlik kavramı, 1980'li yıllarda Avrupa'da yoğun tartışmaların konusu olmuş, son yıllarda Türkiye' de de kullanılmaya başlan­ mıştır.

Ancak Türkiye'de sivil itaatsizliğin ne olduğu, hangi eylemlerin sivil itaatsizlik olarak adlandırılabileceği, sivil itaatsizlikle neyin amaçlanabileceği ya da neye ulaşılabileceği konusunda var olan sınırlı sayıda yayın ve 1992 aralık ayında İstanbul Alman Kültür Merkezi'nde düzenlenen bir sempozyum 1 dışında kapsamlı tartış­ malar henüz gündeme gelmedi. Elinizdeki kitap konu ile ilgili 1. Yayırl),lanan kitaplar: Jürgen Haberma~. Sivil itaatsizlik, Ala Yayınları,1995, çev. H. Okçesiz; Hayrettin Okçesiz, Sivilltaatsizlik, Ala Yayınları, 1994; Henry David Thoreau, Haksız Yönetime Karşı, istanbul 1963, çev. Vedat GünyoL Sempozyum için bkz. Argumentum Aylık Hukuk Dergisi, sayı 36-41, Temmuz Aralık-1993.

9

önemli metinlerin ve tartışmaların bir kısmını sunarak bu boşluğu bir ölçüde gidermeyi amaçlıyor. Peki nedir sivil itaatsizlik? _Sivi! itaatsi~lik, "şu ya da bu ~l,Ç!:i_~t:: ~d)_l'~}!i~J!e!lp hü1cQm si!_!:düğü demokratik bir sistemde ortaya çıkan ciddi haksızlıklar.a "}.