Herodoti Historiae. Vol. I: Libros I - IV [1987 ed.] 3322003590, 9783322003591

Citation preview

AKADEMIE DER WISSENSCHAFTEN DER DDR ZENTRALINSTITUT F Ü R ALTE G E S C H I C H T E U N D A R C H Ä O L O G I E

BIBLIOTHECA SCRIPTORVM G R A E C O R V M ET R O M A N O R V M

TEVBNERIANA

wnia

BSB B. G. T E U B N E R V E R L A G S G E S J E L L S C H A F T

1987

HERODOTI HISTORIAE VOL.1 LIBROS I-IV CONTINENS

EDIDIT

HAIIM B . R O S E N

uci ma

BSB B. G. T E U B N E R V E R L A G S G E S E L L S C H A F T

1987

Bibliotheca scriptorum Craecorum et Romanorum Teubneriana ISSN 0233-1160 Redaktor: Günther Christian Hansen Redaktor dieses Bandes: Günther Christian Hansen

ISBN 3-322-00359-0

(g) BSB B. G. Teubner Verlagsgesellschaft, Leipzig, 1987 1. Auflage VLN 294/375/13/87 · LSV 0886 Lektor: Manfred Strümpfe! Printed in the German Democratic Republic Ceeamtheretellung: INTERDRUCK Graphischer Großbetrieb Leipzig, Betrieb der ausgezeichneten Qualitätsarbeit, 111/18/97 Beitell-Nr. 666 364 3 14800

PRAEFATIO Praefantibus ad recensionem nostram Herodoteam liceat nobis ilium in nonnullis solitum editionibus conspectum 'de sermone et dialecto' iam ilia de causa brevissimis absolvere verbis, ne dicam praetermittere, quod constituendi textus fundamentum voluimus ponere quae elaboravimus in nostra Laut- und Formenlehre der herodotischen Sprachform (Indogermanische Bibliothek, 1. Reihe: Lehr- und Handb cher, Heidelberg 1962), non tantum cum ultima pars 'grammaticae meae' (quo sub titulo ilia nostra studia infra passim citabuntur) facultatem det prospiciendae novae rationis decidendi ad textum edendum adhibendae (Editionspolitik), sea etiam cum nunc oporteat in usum converti quae principia ex illis studiis grammaticis consequuntur, ita ut hac maxime ratione se distinguat haec nostra a praecedentibus editionibus. Quoniam moris est — etsi nescio an iure — ilium, qui de antiquis linguae Graecae dialectis agere sibi proposuit, primum ad res phonologicas advertere animum, non alienum esse videtur initio de illis rebus tractare, utendo tarnen eis quidem criteriis, quae ad huius modi quaestiones vere sunt commoda, id est criteriis orthographicis. Quod ad res orthographicas attinet, distinctio est facienda inter (1) quae Herodoti aetate recognoscuntur consuetudine fuisse usurpata, et (2) usum atque consuetudinem omnium posteriorum aetatum memoriae per libraries traditae. oninino duae illae res non eodem modo sunt respiciendae. Quamvis quaeque tradentium aetas illis utatur praeceptis, quae eo ipso tempore vigebant, aetate auctoris nostri (ante edictum illud praeclarum Euclidis archontis Atheniensis) nullae fuerunt leges linguae Graecae 'recte scribendae'; itaque quicumque ad illud tempus respiciens de f oriAographia' loquitur, άναχροησμώ utitur: posterior demum aetas sibi conscia fuit regulas oportere esse de correctione scribendi, Herodoti autem aequales liberam scribendi Variationen! a cultu et humanitate non abhorrere censebant. In eis partibus grammaticae meae (cf. 16 — 36), quae de rebus phonologicis tractant, usum titulorum illius temporis et eiusdem vel simillimae dialecti liberum fuisse ostendi, imprimis quod ad vocales attinet, et de-

PEAEFATIO

monstravi scripturam εναι exstitisse in eadem inscriptione in qua είναι legitur, itemque κενόν — κείνο, Θεόδωρος — Θενδωρος, τος (ace. pi.) — εαυτούς, cet. neque igitur tempore licet alteram formam separare ab altera neque situ sermonis. haec libera variatio, quoad perraansit in memoria nostri, conservanda et sustinenda est in recensione, praecipue ubi omnes codices textum tradunt consentient es, ne fide atque auctoritate depriventur verba scripta. ita et μόνος conservamus et μοννος, et όνομα et οννομα, δεξ- iuxta δειξ-, et &ωμα et ΰωνμα (de quo infra agemus), εποίει iuxta έποίεε et similia. At si variae inveniuntur scripturae in codicibus manu scriptis, non est varietas formarum, sed certa norma vel regula firraa constanter ab uno quoque librario adhibita; regulas autem, id est de recta vel vera forma opiniones, non longe videtur a veritate abesse alias fuisse apud alios libraries, prout quisque vel hac vel alia doctrina nitebatur et prout quoque tempore verissimum habebatur iudicium de veritate dialecti. Pleraeque autem eiusmodi varietates non tarn ad litteras quam ad signa lectionis (accentus, spiritus, Ιώτα subscriptum) potissimum attinent, item ad voces vel coniungendas vel seiungendas (Iffo: ες δ vel sim.). qua de re egit iam Gardthausen (Griechische Pal ographie 394) dicens „dass unsere Handschriften in bezug auf Spiritus, Accent« unserer Ausgaben wertlos sind und bei der Constituierung des Textes z. B. von Lachmann und Cobet principiell nicht beachtet werden", interdum autem varietas doctrinarum vel regularum etiam ad litteras conserendas attinet, quia de hac quoque re erant Byzantinorum praecepta ad textus dialectis confectos scribendos (qua de re v. infra p. LI, ubi de ratione agemus qua Moschopuli memoria cum traditione textus Herodotei cohaeret); idem dicendum est de v q. d. έφελκνστικω (ν. infra). Quod ad quaestiones attinet quales sunt, unam an duas syllabas constituant litterae ηι vel cot iunctim scriptae, decidendae illae sunt cum nostris convenienter cognitionibus, quippe cum numerus syllabarum non constet nisi in sermone metris vincto. si codicem A semper vides t adscribere (e. g. κεκληισμένος, ήιε, πατρώιος), ne ex accentibus quidem positis (qui nihil nisi disciplinam significant librarii) numerus syllabarum colligendus est. accedit quod codices, qui post vocalem longam illud t non conservant, huius modi voces sine ι scribunt (censent enim hoc t esse 'subscriptum'), ita ut grammaticae unius potissimum sequentibus fundamenta nobis sit de hac re decidendum nullam tenentibus rationem codicum memoriae, consentientes ergo illis quae dicit Wackernagel (KZ 25, 1889 = Kl. Sehr. 209) scribimus fie, -κλ^σ-, πατρώος (sicut scribi solent eae voces in textibus Atticorum Doricorumve scriptorum), VI

PEAEFATIO

et Steinii rursum sequentes usum varietatein lectionum non referemus eorum codicum, in quibus illud ι deest vel in ipso versu post η vel ω adscribitur. Scripturam ergo Herodoteae aetatis conservare summum est nobis praeceptum, quod tarnen usque ad finem persequi non possumus, quod editores Alexandrinae aetatis vel aliorum temporum magnum numerum variationum scripturae et formarum a 'normis' discrepantium non tolerabant, nisi potuerunt probari e varietate orthographiae Homericae e necessitate metrica nata. cuius rei exemplum unum iam diu est notum (Struwe, Quaestionum de dialecto Herodoti specimina III, Progr. Gymn. Regiomontani 1830, 9; Aly, RhM 64,1909, 598): ei, qui temporibus antiquis uniformitati in textu recensendo studebant, ab omni inconstantia cum sibi cavere nequirent, vox &ωϋμα mox ita scripta restat mox &ωμα (itemque in vocabulis inde derivatis), et, ut e locis consensu codicum traditis iudicari potest, in libris Ι — ΊΙΙ'&ωνμα existimaverunt esse scribendum,^cD/ia autem in libris IV —IX (cf. etiam grammaticam meam 238). Eadem ratione antiqui modo νήες modo νέες tolerabant (sunt enim utriusque formae testimonia in Homero), modo όνομα modo οννομα, μοννος μόνος, ξεϊνος ξένος et huiusmodi multa, itemque, quid minim, magnam abundantiam formarum contractarum iuxta non contractas, quas omnes iam legerant in Homeri textu canonico ad necessitate!» metri aptatas. Veterum editorum haec, ut sie dicam, 'patientia tolerandi' longissime distat a rigore quo res orthographicas recensebant apud scriptores Atticos, qui ante Euclidem archontem de lingua Graeca 'recte' scribenda legem ferentem floruerunt; non est ergo illa patientia ita interpretanda, ut philologos quosdam textum Herodoti consulto propriaque manu 'homerizavisse' censeas (quod Wilamowitz, Philologische Untersuchungen 315, iudicaverat esse 'grauenhafte Verw stungen'), ultro tot restiterunt in Musis formae ab usu Homerico abhorrentes, ut veteribus philologis enormem aliquam attribueremus imperitiam vel negligentiam, si omnia ea arbitraremur Integra mansisse, cum illi textum Herodoteum ad Homericum modum consulto transformarent. in prolegomenis ad textum et sermonem Herodoti (v. grammaticam meam 193 — 254, imprimis 236 — 246, et cf. iudicia qualia exprimit inter alios v. d. H. Erbse, Glotta 39, 1961, 220sqq.) gravissimis demonstravi argumentis diutius quam saeculum fataliter erravisse editores et eos qui in dialectos Graecas inquirerent, cum alteram e formis lege variantibus 'veram Herodoteam formam' esse vellent, alteri autem 'depravationis' stigma inurerent. hie convenit iterum dicere nihil, quoad linguam, eas duas formas differre neque esse VII

PRAEFATIO

nisi varies scribendi modos ad eandem linguae naturam spectantes. in metrica dumtaxat poesi declamatorem adiuvat scriptio 'incontracta' atque adeo 'distracta' ad vocalem pluribus quam una syllaba pronuntiandam — eodem modo quo etiam in nostrae aetatis cantu est, ubi unum syllabae cacumen in binos tonos dividitur; cui rei simile est quod syllabae quaedam vel brevis vel longae loco sunt positae, cumque adesset variatio scripturae, positio metrica varia in versibus epicis redigendis varietate orthographiae exprimebatur. ubi autem facultas huius varietatis scripturae deerat, contentos esse oportebat vetustissimos editores positionibus metricis minime comprobabilibus, e. g. α&άνατος; itaque etiam A. Meillet dixit apud Legrand in introductione 224: „Dans un dialecte, ou coexistent les scansions de πατρός avec premiere syllabe longue et avec premiare syllabe breve, on ne voit pas, pourquoi οΰλος et δλος n'auraient pas aussi coexiste* . . .", et v. grammaticam meam 245s. Quae cum ita sint, infauste est factum, ut viri docti proficiscentes a suppositione formae alterius 'verae' alterius 'depravatae' alteros codices 'fideliores' alteros 'corruptiores' indicandos esse existimarent. sunt enim duae praecipuae stirpes memoriae, quarum utraque modo hanc modo illam exhibet formarum variantium, nulloque modo forma quaedam constanter in altera stirpe traditur, opposita forma in altera. quo factum est, ut maxima pars virorum doctorum !F. Bredowii Quaestiones de dialecto Herodotea (Lipsiae 1846) memoriae librorum manu scriptorum penitus diffidentes sequerentur; dixit enim (11): „Si Herodotus . .. pro norma recentis lonicae dialecti est habendus, in nostris . .. mss. vix vestigium ullum huius normae est relictum"; quae suspicio ultro translata est etiam in formas, quae — ut exemplis πόλι, βασιλέας etc. utar — in textu tradito omnino non variant, sed non nisi difficillime in numero formarum 'recentis ladis' habendae sunt. illis dialectorum peritissimis necesse erat etiam quasdam formas suspectas habere, si opinandum est sermonem nostri in omnibus rebus conformem fuisse dialecto in titulis Milesiis usurpatae; credo autem meam grammaticam monstravisse non licere aggredi ad sermonem Herodoteum huic vel illi loco in geographia dialectorum sito attribuendum, antequam quae memoria codicum traduntur sine ulla opinione praeiudicata examinarentur. idem enim usus orthographicus, etsi variat, qui in titulis invenitur, etiam ultra varietatem όνομα — οΰνομα et sim. vetustissimis Herodoti exemplaribus non est abiudicandus. nihilo secus semper memoria tenendum est vetustissimos editores eas scripturas, quae auctoritate textuum heroicorum non fruuntur, nequaquam toleravisse; tales sunt infinitivi in -εν (pro -ειν) caVIII

PRAEFATIO

denies vel genitivi in -o (pro -ov). sui generis problemata proposita sunt illic, ubi forma extra normam scripta eadem fuit ac alterius vocabuli forma secundum normam scribenda; quid enim esset factum, si grammatici Alexandrini in exemplaribus litteras εκών invenissent et oportuisset eos disceptare essetne εκών an εΐκών ad normam scribendum. quod cum ex interpretatione penderet, fieri non potuit, quin errores vel iudicia male concepta subreperent (sicut aoristi stirpes verborum δείκνυμι et δέκομαι male distentae, cf. Bredow 152s. et grammaticam meam 29s., et ό γαρ ουρος in pluriniis codicibus I 72, 2 scriptum, quamvis ubique ορός 'mons' ab οΰρος 'terminus' distinguatur). eodem etiam modo videtur factum ut ίροργία legatur in aliquot codicibus V 83, 3 et IV 28, 3 bis in aliis codicibus vocis βέρος forma genitivi contra dialectum in ·&έρος (i. e. Φέρους) esset depravata et IV 73, 2 pro verbo εκπνρονς (seil, λί'&ονς) a stirpe Florentina recte transmisso 'Romani' codices εκ πυρός ad syntaxin male aptum scriberent necnon prorsus omnes V 78 formam προΦυμέετο exhibeant, quae minime augmento caret, sedpotius vocaliolonga legenda est (Attice προν&νμεΐτο), et vero codices Florentini προε'&νμέετο habeant non contractum. nihilo secus etiam infima aetate ex ignorantia licet dicamus librariorum vitiosae lectiones irrepserunt, ut e. g. IV 66, ubi librarius Mutinensis (et eum vel simile exemplar secuta Aldina editio, cf. p. XXX) serie litterarum ονομ in εκάστου ό νομάρχης obvia inductus έκάατου οννομάρχης praebet. haec vero evenisse constat nonnullis rebus, quibus hie illic etiam ad coniecturam utemur prudentissime effectam (v. infra pp. X, XXIV). et cf. $δε = ηδει 145,3. Studium nostrum varietatis orthographicae e fontibus epigraphicis optime notae fideliter restituendae ne ea de causa diminuatur, quod quasdam formas incommodissime modo explicare possumus. hoc iudicio usus nullum e frequentissimis infinitivis aoristi secundi non contractis (βαλέειν) e textu relegavi specie βαλειν substituta, etsi ignoro, qua ratione vel ex historia vel e structura linguae illud βαλέειν explicari possit; in verborum autem 'purorum' infinitivis praesentis temporis variare constat -έειν et -εϊν.non earn viam secutus sum quam alii editores, qui in textu constanter formam in -είν praebent notitia critica in apparatu adiecta ,,-έειν codices", quae res etsi non obstat quominus aliqui vir doctus formam memoria traditam posthac grammatice explicet, tarnen talem conatum haud mediocriter impedit. Contra quod ad varietatem formarum προάστιον et προάστειον attinet, non eodem itinere profecti sumus ea de causa, quod de varietate scripturae ει — ι Herodoti temporibus vacillante nihil cognovimus itaque avaχρονισμω uteremur si earn nostro imputaremus; est enim ilia varietas IX

PRAEFATIO

manifeste itacismus recentioris Graecitatis. imino vero aliquot locis προάστειον consensu codicum traditum in προάστιον mutavimus. Eiusdem naturae, id est itacismi, verisimiliter sunt etiam scripturae είκ- (pro οίκ-) in formis participii εικός, ut tarnen hoc verbum cum variatione stirpis flectitur (v. grammaticam meam 141 SB., ad quae se adiunxit Rix, M nchener Studien 1966, 103—112), cum έοικ- inveniatur in singular! indicative, οικ- autem cum in indicativi plurali et in coniunctivo turn in participio, magis cavendum est ubi hae formae consensu codicum traduntur. Aliquot locis veterum errores ingeniosis emendationibus e textu eiecti sunt. vetustissimi editores litteras δε non recognoverunt esse δεϊ III 155, 6 το δε έν&εντεν έμοί τε και Πέρσ^σι μελήσει τάδε (sic codd., debuerunt τα δει) ποιέειν (emendavit Reiske), et cf. IV 10,3, ubi s nilia demptavi. Ubi alii libri alia vocum transcribendarum norma utuntur, nobis disceptandum est. quod facillime fit II 72, ubi ουδών pro οδών legitur in TM, et I 72, 2, ubi et Tlorentini' et 'Romani' codices όρος pro 'limite' reliquerunt (cum alias semper ο-υρος pro 'limite' ponatur, όρος pro 'monte', v. p. IX), ctertius' autem ramus (de quo v. pp. XXIX et LIVs.) οΰρος posuit quod in TMQ invenitur, et I 212, 2 τοιούτω φαρμάκφ δολώσας (δουλώσας florilegium Athoo-Parisinum) εκράτησας παιδός τον εμού, necnon IV 10, 1 συμβουλής in K.SV pro συμβολής ceterorum. difficillima vero genuinae formae restitutio est VII 86, l, ubi syntaxis et adiectivum in -ov cadens tolerat et infinitivum in -ovv cadentem: . . . φάντες δυο σφέας έόντας βασιλέας παραΦέσβαι και ου δικαιοϋν (δίκαιον stirps Romana) τω έτέρω άνευ έτερον άποδιδόναι. Plane inepte agebant veteres etiam in scriptura litteris -εο- (potius quam -ειο-) atatuenda comparativorum superlativorumque έπιτηδεότεροςΙΧ. 2, l, έπιτηδεότατοςϊ 110, 1; 126,2; frequentissimihuiusadiectivi thema in e longum quin ceciderit non potest esse dubium, quae res cum aliis dialectis congmit, in quibus usus digraphi -ει- constanter traditur. ad illam enim quantitatem vocalis debebant animos advertere illi, qui scripturam redigebant, litterae o, qua comparativi et superlativi illius adiectivi scribuntur, rationem habentes; attamen illius tantum proprietatis ladis conscii fuisse videntur, quae e differentia suffixorum (lonice -ότερος, -ότατος: Attice -έστερος, -έστατος) patet. duobus quidem locis e primo libro laudatis librarii rebus grammaticis studentes correctiorem, ut videlicet putabant, formam mutatione textus temptabant restituere: quod factum est vel littera ω scribenda illo e conservato vel secundum exemplum Attici sermonis litteris -ει- scribendis (quae re vera ne in variis quidem lectionibus huius adiectivi usquam apparent):

PRAEFATIO

I 110, 1 επιτηδεωτάτας CPC, επιτήδειο- TS; leetiones miscet D {-ειω-}, correctoris vero manus in -ειο- mutat, idem -ειο- praebent B et V, in hoc autem -so- correctura est restitution; 1126, 2 -εω- CP, -ειο- DTBMSV. plane videmus codices AB scripturam genuinam, ineptam tarnen, constanter conservavisse. Quamvis ες praepositio semper ita scripta sit (inveniuntur tarnen hie illic in codicibus menda speciei εις, quibus momentum ad stemma textumve constituendum attribuendum est nullum, sed v. infra p. XXIII s.), libri manu scripti praeverbium complexum έπεισ- semper consensu ita tradunt. qua de causa reiciendum censemus illud Reiskii έπεσελ&οϋσα pro επεξελϋ·οναα. memoria traditum VIII 99, 2, et επέδεσαν quoque praeferimus VII 110, 2 lectioni έπεσήιααν codicum ABCP. equidem scripturae έτεεια- causam prorsus ignorans earn pro tempore conservavi. Alia res est quod uno solo loco praeverbium ειό- consensu omnium invenitur in libris; quod cum semper suspectum sit, fas esse credidimus formas ab usu nostri abhorrentes, praesertim cum loco quodam cumulentur, in interpolationis suspicionem adducere, v. quae ad III 70, 2 adnotavimus. item iam v. d. Powell είς praepositionem III 48, l ab optimis codicibus sic traditam, quamvis per syntaxim liceat ponatur, similibus figuris idiomaticis collatis delevit (cf. adnotationem nostram ad locum). Transeamus hinc ad alias proprietates speciei orthographicae, scilicet ad illas, quae ad consuetudines librariorum omnium aetatum pertinent; quae cum non sint variationes, sed constantem aliquem monstrent usum e variis de orthographia Graeca opinionibus ortum, nobis non sunt eodem modo tuendae quo consuetudines aetatis Herodoteae. nostra iudicia, noster usus, cognitiones nostrae eadem sunt auctoritate atque ilia praeceptorum vel philologorum Byzantinorum et litterarum aetatis renascentium. Itaque usurpabimus normas proprias nostras et usu Teubneriano consecrates, quae res imprimis attinet ad accentus ante enclitica ponendos, qua in re maxime differunt codices manu scripti; nos autem textuum nostro tempore impressorum consuetudinem sequemur. harum rerum nullam in apparatu critico mentionem faciemus; e contrario in apparatu ad normam hodie vigentem omnia scribuntur, ita ut, si inter varias leetiones e. g. forma τούτω alicuius codicis refertur, haec notatio ι subscriptum usurpari non indicet nisi liber manu scriptus, de quo agitur, litteram t omnino vel subscribit vel adscribit. ut quovis loco indicium de memoria recte fieri possit, in conspectu codicum unumquemque describentes referemus, usurpetne ι subscriptum quaque ratione usus. eadem etiam de XI

PRAEFATIO

ν έφελκνστικω (de quo mox agetur) exponemus. desunt haec omnia in anterioribus editionibus, tarnen baud minimi sunt momenti. aliter ac Stein fecit in editione sua, nihil de elisione vocalium in codicibus modo observata modo neglecta dicemus in apparatu (cf. infra p. XXV). Inter scribendi usum Herodoteae aetatis et ortbographicas consuetudines posteriomm tempomm distinctio quam supra fecimus textus edendi opus hactenus attingit, ut ille usus ad recensionem attineat, ad cuius bonum, si iure fieri demonstratur, est convertenda, hae autem consuetudines attineant ad sermonem litteris effingendum, nee opus est lege aliqua ad eas usurpandas niti, ideoque non licet ad rationem criticam ullum earum faciamus usum. Voces vel vocum formas palam dissimiles, quae eandem vim vel habent vel habere videntur neque tarnen certa quadam lege genuinae variationis scribendi inter se distant, nequaquam licet in vicem positas (variantes) ducere, etiamsi voci vel formae alterius respondeant dialecti, sed quid inter eas intersit diligentissime est exquirendum. Si viri docti Aly legimus haec (RhM 64, 1909, 117) „Herodot schreibt nicht nur ϋ·α>νμα νιιά'&ώμα ..., sondern ΆΐιοϊιΞέρξην \πιάΞέρξεα) χάριν und χάριτα, άδνναμίη und άδνναατίη, άνοίκητος und άοίκητος . .., ohne da man daran denken darf, hier entweder Bedeutungsnuancen zu wittern oder gegen die berlieferung zu uniformieren", ne ea verba solam 'significationem' stricto sensu spectare interpretemur, sed aliae 'umbrae' vel potius distinctiones grammaticae utique Odorandae' sunt et pervestigandae; cf. grammaticam meam 69 — 74, 86, 157, et quae infra (p. XVII s.) agemus de differentia inter cat* ου et αφ3 ον, de τοιοίόε et τοίβδε, κατίει — έκά&ιζε et multis aliis similibus, cum Herodoti temporibus n, τ non cum φ, & variare neque t post consonantes modo scribi modo omitti cognoverimus. Cum variatio vere libera memoriae textus traditi non sit propria (unusquisque enim librarius suas regulas normasve constanter sequitur, prout cuiusque animus ad opus erat attentus), varietates in rebus Orthographicis', id est ultra litteras meras coniunctas, examinandae et perscrutandae sunt. quae etsi in universa quidem memoria raro incidunt, hoc exemplo bene confirmantur: Vario cum accentu legitur gen. pi. ϋηλεων, neque tarnen vera et libera est variatio: παροξντόνως scribitur in omnibus vel plerisque codicibus II 18, 2, III 85, 3, IV 2, 1; 156,1; 186,2, περωπωμένως semper in stirpe Romana (est igitur ilia fideh'or quoad hanc distinctionem) et interdum in ceteris II 46,3; 66,2; 93,2, III 105,2. perspicuum est quo differant formae: θηλέων adiectivum est ut in βοών θηλέων IV 186, 2, των &ηλέων XII

PRAEFATIO

ίππων μίαν III 85, 3, et attributi loco apud substantiva, quod sexum attingit, indifferentia eadem ratione usurpatur qua Latini lupus femina et similia dicebant; ΰηλεων contra substantivi vim habet ut in II 66, 2: έπεάν τέκωσι αϊ ΰήλεαι. . ., αρπάζοντες από των -θηλέων . . . . τα τέκνα κτείνονΰί. Etiam ν q. d. έφελκνστικοϋ mentionem fieri oportet inter consuetudines scribendi apud papyros et codices medii aevi. suam quisque enim habet librarius vel memoriae ramus consuetudinem, et libros a correctoribus ad certas quasdam normas litterae v usurpandae retractatos esse plane constat. iure dixit Bredow 102: „Apud Herodotum quidem nunc nostris in exemplaribus perpauca supersunt illius v finalis exempla, ab omnibus communiter retenta; quamquam alibi haud raro ista variant, ac saepius etiam in Codd. Mas. quibusdam illud additum reperitur, aliis non consentientibus"; neque tamen liquet, quas regulas secutus sit unusquisque librariorum. quis primus recenti aetate ν παραγωγικόν Herodoto abiudicaverit cuive attribuendum sit, quod novissimo saeculo ilia littera in editionibus Historiarum iam non legitur, ignoramus, iam antiquorum grammaticorum pars ν έφελκνστικόν Herodoteo sermoni defuisse iudicabat (cf. quae infra p. XLIV de usu papyrorum dicemus), laudatque Bredow 103s. sententiam Maximi Planudis (Bekk. Anecd. II 1400b), tantum quod illo loco de Hesiodo agitur, quod nomen pro Herodoti scriptum esse haud iniuste censet Bredow. Planudis discipulus Manuel Moschopulus in § 43 (q. v.) ladem dialectum illo ν 'ενίοτε3 usam esse diserte et plane dicit; ilia autem paragraphus iam deest novissimo exemplarium tractatus Moschopuli, illi dico quod in codicibus Musas continentibus inclusum est (v. p. LI) et magis quam cetera exemplaria Gregorium Corinthium sequitur, qui nihil de littera v habet, ν έφελκνατικόν in titulis Herodoteae aetatis non apparere ficta est fabula. Tamen non est dubium, quin illud v finale in genuinis textibus nostri neque perpetuo neque ex necessitate aliqua regulae nostrae simili usurpatum sit. post XIV demum saeculum multo latius vagatur. in codice A, in quo ν έφελκν&τικόν parce videmus poni, nusquam vero nisi ubi 'legitime* potest, ingentem multitudinem ν έφελκνστικών ad hiatus evitandos post additorum legimus; quod opus videtur duabus esse perfectum vicibus, a manu secunda et a manu recentiori, ut non solum e ductu litterae cognosci potest, sed ex eo quoque, quod saepissime littera v addita vix interstitio inter voces continetur. Νεφελκνατίκόν vel antiquissimae memoriae non erat alienum. usurpat iam Aristarchus I 194, 3 (εστίν), omniumque aetatum exstant papyri quae id praebent (cf. Paap, De Herodoti reliquiis 88ss.): cum Pap. Ox. XIII

PRAEFATIO

18, 1092, Pap. Zereteli, Pap. Soc. Ital. 1170, turn illud magnum volumen papyraceum, cuius fragmenta tantum supersunt, Oxyrrhynchi 2096. quod totum pervadunt correctiones, etiam de rebus grammaticis, posteriore manu adscriptae, quae ν έφελκνστικά, quae prima manu posita erant, erasit (I 213; 214, 1). non restat igitur dubium, quin doctrina de sermone Herodoteo ν παραγωγικά carente iam illis temporibus sit attribuenda. Florilegium Athoo-Parisinum, quod — ut infra p. LIV demonstrabimus — principalis memoriae paene est instar, v ηαραγωγικόν ferme constanter et regulariter praebet ambobus fontibus consentientibus. Tarnen inter ramos memoriae, qui — quaequae erat cuiusque de ea re doctrina — ν έφελκνατικω utuntur, non est consensus, plane non absurdum est ante primam recensionem illud v alio modo distributum fuisse vel omnino defuisse in textibus. fieri potest, ut v vetustissima recensione (id est Aristarchi, of. supra) sit illatum in Herodotum sicut in Homerum, ubi id metri causa (cf. p. VII) saepe etiam ante consonantes scribebant Alexandrini. si vero editoris est unairi saltern speciem genuinae et antiquae recensionis ostendere, dignum atque convenientem locum illi litterae finali in textu concedet; ceterum usum atque rationem investigandam posterioribus relinquet. ne multa, editor ne suam propriam opinionem de normis ad v pertinentibus exprimat in textu, sed unam saltern e rationibus vel methodis memoriae testimonio confirmatis. Hac igitur agimus ratione: (1) omnia ν έφελκνοτικά primae manus codicis A recipiuntur in textum. (2) item recipiuntur ilia, quae in florilegio Athoo-Parisino exstant; ubi discrepat A, res in apparatu adnotatur; si nihil est adnotatum, congruit A. (3) ilia ν εφελκνατικά, quae in uno tanturn florilegii codice leguntur, inter lectiones varias memoramus. (4) item memorantur in apparatu lectiones papyrorum, quae ab usu vel omissione illius v in codice A discrepant. (5) de illis v, quae posteriores manus inseruerunt in A quaeve in aliis codicibus vel scribuntur vel desunt, in apparatu nihil est dictum; in conspectu codicum vero quantum poterimus accurate exponemus, qua fere ratione unusquisque codex utatur in v παραγωγικό) usurpando vel negligendo. Ex his, quae diximus, convenit sermonem Graecum in recensione formare talem, ut nostra erga memoriam fidelitas ipsiusque fidelitatis virtus ubique recognoscantur; hac potissimum indole differet et distinguetur editio nostra ab omnibus eis, quae hoc saeculo in lucem prodierunt. e parte linguisticae quidem artis talia per novissima decennia iam postulabantur; dixit haec v. d. Aly (Glotta 15, 1926, 91): „[man] sollte kein Jota an der berlieferung ndern", quae, ut Meilletii utamur verbis XIV

PRAEFATIO

„fournit des formes plausibles, et dont l'interet est grand au point de vue linguistique". quae quamquam dixit vir ille doctissimus in introductione (p. 213) editionis Legrandianae, nihil tarnen effecit auctoritas eius, ut ex hac sententia apud ipsum editorem fiat ratio recensendi. Si recensentium munus id est, ut, quae antiquissima possit obtineri forma textus litteris mandata, illain statuant restituantve idque faciant amovendis damnis memoriae vitiisque et corruptelis, pro 'vitiis' vel 'corruptelis' illae tantum res sunt habendae, quas vere cognoscamus a norma quadam sermonis esse aberrationes, quae in omnem memoriam vel in partem eius irrepserunt. Permanemus igitur in ilia sententia, secundum quam, quod scientia linguarum recensioni prodease potest, diruptio est vinculorum, quae si consisterent, constitutionem verae formae sermonis expressi et constitutionem normae sermonis circulo vincirent vitioso: neque enim constituet hanc grammaticus nisi bona fidaque recensione constituta, neque illam editor nisi norma sermonis cognita; vincula ilia rumpi non possunt, nisi textus, sicut librorum memoria traditus est, directa via analysi perscrutatur. Liceat laudemus quae dixit v. d. M. Leroy in studiis A. Debrunner dedicatis et Sprachgeschichte und Wortbedeutung inscriptia (p. 284) de uniformitate grammatica quae adhuc in editionibus recognoscebatur: „L'examen de l'apparat critique dissipe cette illusion et montre que les editeurs ont cede au desir d'unifier le texte en adoptant les formes, qu'ils jugaient 'dialectalement correctes' ... Quoi tirer de tout cela? Assuroment une lecon de prudence. II est vain de vouloir unifier la langue d'Herodote et de chercher ä en eliminer tous les 'disparates', toutes les 'inconsequences'; l'ionien qu'ecrivait le Pere de l'Histoire est un parier souple ..., mais [une langue] suffisament neuve pour n'etre pas enserree dans les prejuges des ecoles de grammaire." et haec v. d. Paap (de Herodoti reliquiis 92): „Caveamus, ne linguam Herodoti temere uniformem reddamus."

Description! grammaticae finis propositus est, ut 'mechanismum' (ut dicimus) patefaciat, qui principium vel fundamentum est relationibus 'functionum' vi systematis linguae cohaerentibus, quibus modi loquendi (Ausdruclcsmittel) varii et distinct! inter se referuntur. huius modi grammatica de distinctionibus et differentiis imprimis aget; multo demum post neque nisi necesse est quaeret, quae forma vera sit et normae conveniat quaeque depravata et vitiosa. Nostrae aetatis scientia linguarum periti sibi conscii sunt linguas vel dialectos non tarn facie, ut ita dicam, vel materie vocum quarundam vel sonorum quorundam distingui quam differentiis distinctionibusque, quae exstant in hac lingua, desunt in ilia, cum ergo de 'norma' loquimur, iam non figuram aliquam formae materie sermonis expressae dicimus, sed potius differentiam vel distinctionem aliquam conservatam, quamvis in XV

PRAEFATIO

alia dialecto illis, qui ilia utuutur quive vel doctissimi ex ilia trahunt disciplinam suam, non sit consueta, immo vero plane ignota (cf. BEG 89, 1976, XXIVs.). Ut primum hums rei afferam exemplum, non licet credat philologus substantiva Herodotea in -ις (nom.),, -ιός (gen.) cadentia ad modum vocis πόλις flecti, quamvis haec vox frequentissima sit omnium tale thema habentium. in hunc tarnen errorem inducti sunt editores Musarum hac una de causa, quod in linguae Graecae dialectis plerisque (ne tarnen omnes credas esse v. grammaticam meam 250) omnia in -ις, -ιός cadentia substantiva eodem paradigmate sunt atque πόλις. ita pluribus quam quinquaginta locis dativum substantivorum verbalium in -ι ad exemplum πόλι ab editoribus invenis mutatum, quamquam libri semper -ει (τάξει, δυνάμει etc.) praebent. fortasse illi censebant dativi formas in -ει cadentes ut 'atticismos' semper et ubique in codices irrepsisse; sed qua de causa in substantivis deverbalibus tantum neque in vocabulo πόλις illud credamus esse factum? tali ratione edendi sicut velo occultatur et dissimulatur sermonem Herodoteum duo paradigmata nominum in -ις distinxisse (qua quidem re differt a plerisque dialectis, quae ea non distinguunt): alterum paradigma vocabulorum 'abstractorum' (dat. sg. τάξει etc.), alterum substantivorum ceterorum (πόλι, βάρι, μάντι masculini generis, cf. grammaticam meam 78s.). pariter se habent quaedam aliae dialecti titulis conservatae et patriae nostri vicinae. paulum interest illamne distinctionem morphologicam explicare possimus necne, modo constet res; nihilo secus explicationem proponamus quae sequitur. non absurdum enim videtur in substantivis 'concretis' (praecipue in nomine πόλις) syncretismo casuum effecto formam dativi e prisco locativo in -i esse tractam, cum in 'abstracts' (quorum locativum rarissime credideris esse usurpatum illo tempore quo tres adhuc distinguebantur illi casus, qui sunt dativus, Instrumentalis, locativus) dativus in diphthongum cadens cum instrumental! fusus atque unitus obduraret. aliter ac in aliis dialectis videmus, quae omnes illos casus in unam iam formam reduxerunt (Attice in priscum dativum in -ει, Dorice in priscum locativum in -ι), sermo Herodoteus suo proprio fato ortus systerna casuum vetustati multo fidius praebet, de qua re iterum nobis infra erit agendum. Est alia quoque res, quae propter editorum emendationes arbitrarias e novissimis editionibus non iam potest cognosci; ea est duplicitas stirpium relativarum in casibus obliquis: nam solae verae iudicabantur post Steinium formae τον, τον etc. ab Attico sermone differentes, cum illae aliae δν, ου etc. cum Atticis congruentes, sed codicum consensu permultis locis non minus fide conservatae, ut menda e textibus essent relegaXVI

PRAEFATIO

tae, quod illis tantum locis non faciunt quibus pronomen relativum praepositionem elisione correptam sequitur («π' φ vel sim.). Etsi mihi non contigit in grammatica mea (108 — 112), ut quanta voluissem claritudine explicarem, qua ratione modo hac modo ilia stirpe relativa noster utatur (ut ilia in summa fere exponam: quoad hanc rem differunt a ceteris propoaitionibus relativis illae quae antecedentibus carent), tamen pronomina tradita in textu conservanda sunt. accedit ad hoc, quod compluribus de causis omnino non licet pronomina relativa spiritum asperum initio habentia Herodoto denegare: 1. Particula περ nisi post praepositionem elisione correptam (v. supra) post pronominum adverbiorumque relativorum formas varietate stirpis a nostro usurpatas littera τ incipientes tantum usurpatur etiamque post voces modo anaphoricas vel coordinativas modo subordinativas (e. g. svfra, rfi locale, v. grammaticam meam 112), fere numquam vero post 8v, ov vel similia, quorum natura iam subordinatio est quaeque 'nota' subordinationis minime egent. quare usus particulae περ certum mihi videtur esse signum Herodotum duas usurpasse stirpes relativas. 2. Herodotus praepositiones correptasaspiratas (εφ3 ov, αφ* ου,av$"&v] a non aspiratis (επ' ου, απ' ου) distinguit; illae etsi ubique consensu memoriae traduntur, ab editoribus 'psiloseos' Herodoteae causa eliminabantur et litteris π, r scribebantur. firma tamen et constans est distinctio inter (1) propositiones adiectivi locum tenentes, quarum pronomen relativum cum praepositione construitur (estque ilia quamvis correpta non aspirata, quod Spiritus asper ad aliam partem constructionis separatim pertinet) et (2) propositiones adverbiales e pronominibus relativis quae antecedentibus carent natas, in quibus praepositio cum pronomine coaluit ut coniunctionem crearet novam, cuius copulationis vel, ut dicunt, 'univerbationis' signum est sonus 'aspiratus' vel rectius spirans sicut in verbis antea pro compositis sensis έκάΦιζε, μέ&ες etc. haec demonstravi in grammatica mea 37 — 42, 163—165, ubi inter multa alia haec potissima attuli eius rei exemplar (1) απ' ου 'ex quo, von welchem*: κρητήρα οϊνον, απ' ov mvovoiIVQQ, l; έπ' ov 'secundum quem, nach welchem': τον ποταμόν . . ., έπ' ου ... ό κόλπος ούτος την έπωννμίην έχει VII 58, 3; (2) αφ' ου 'ex quo tempore, seitdem': είναι δε ετεα αφ* ον Τύρον οϊκέονύι τρνηκόαι και νποδιαιροϋσΐ' κέκληνται κεκλήαται, βέβληνται βεβλήαται, ήνται ήαται και παν ι$ημα εύκτικόν τρίτου προσώπου παραλήγοντος του ε κατά μετά&εσιν του ν είς α προφέρονται, οίον λέγοιντο λεγοίατο, όδευοιντο όδευοίατο habet β | ή Ίάς — Σωσίης in fine post Ίάς — Πελοποννήσου iterat w \ τρέπει επί γενικής δ \ εάν] ει γ \ Ερμείας] οίον y | Σωσείης β LXVin

MOSCHOPVLI DE IADE /ζ

ώσι Δ ώ ρ ι α ' Ε ρ μ ε ί α ς Έρμείης, Σωσίας Σωσίης.

cdnw

fz

2 Τα είς ης λήγοντα, ων ή γενική είς ου περατοΰται, παρ' αύτοϊς Παν

λήγον,

ου

fz cdnw

εις εω λήγει* Π έ ρ σ η ς Π έ ρ σ ε ω , Ξ έ ρ ξ η ς Ξ έ ρ ς ε ω , Πηληΐάδης

fz cdnw

Πηληϊάδεω.

fz cdnto

«Sy

3 Τα είς ης αρσενικά, ων ή γενική είς ους λήγει, δια του έ~ος Των -ων,

7^~

^Γ" οίον Δημοσθένης Δημοσθένεος, άμα&ής άμα&έα,

cdnw

προσφέρει, -εται,

fz cdnw

άμα&ής άμαβέα,

την δε αίτιατικήν είς εα ποιοϋσ*· Δημοσθένεα, άπαθέα. et άμα&έα.

2 Greg. 6 τας είς ου λήγουσας γενικάς τάς από των εις ας και εις ης εν&ειων γινομένας δια του εω προφέρονοιν. από των είζ ας μεν, οίον Ηρόδοτος · 'τρίτφ δε απ' Άρχίεω γεγονότι' (III 55, 2), και Όμηρος. . . . από όέ των είς ηξ· 'Άτρείδεω δαιφρονος', 'Πηληϊάδεω Άχιλήος', Πέρσεω, Ξέρξεω 2 περατοΰται om. zs \ αύτόίς] Ίωσιν sy } βω] ώ n | λήγει — Πηληϊάδεω] λήγοι, οίον Άτρείδεω S || 3 αρσενικά om. y ] προσφέρονσιν w προφέρει c προφέρεται sy Ι οίον om. «S | Δημοσ&ένης om. y ] εις εα] των εα n των εα cd | ποιεί om. cdnS 1 ποιεί — άμα&έα~\ ποιεί, οίον Αημοσ&ένεα y \ εύπά&εα n

LXIX

MOSCHOPVLI DE IADE 4 Τάς είς δ"ΰς λήγουσας γενικάς τάς άπί» των είς ης εχόντων ούδέτε-

/« cdnu> Sy

fz cdnw

«Sy

ρον είς εξ δια του εος

προφέρουσιν ευσεβές

εΰ0«ών διαιρεί'

5 Τάς

εύσεβέος. ευσεβούς

είς εΤΤς λήγουσας ευθείας επί γενικής δια του γενικάς των ληγονσων -ίων

H

~

έχφέρουσιν

/Ι^ίλλεύς

-era« επί γενικής·

-ta Άχιλλήος,

βασιλήος·

βασιλεύς, εν Ήροδότφ δε e βασιλέας* δια του ο μιοι δε νεώτεροι και δια τον εος ως Ήρό-

«Sy

Άχιλεύς Άχιλήος, Ιερεύς Ιερήος.

fz cdn«?

κρον κατά τους νέους Ίωνας. δοτός.

4 Greg. 11 τάς είς ους λήγουσας γενικάς τάς από της είς ης εύ&βίας των αρσενικών ονομάτων καΐ ϋηλνκων δια του £5ς προφέρονσιν · εύτνχέος, άμα&έος. και τάς αλλάς πτώσεις ου οννηρημένας, αλλ' εντελείς έκφέρονσιν, εύτνχέϊ, Πολνκράτεϊ, Δημοσ&ένεϊ, εύτυχέα, ΙΙολνκράτεα, ΔημοσΟένεα λέγοντες, ωσαύτως τάς είς οϋξ λήγουσας γενικάς τάς από των είς δς καΐ είς Εξ ουδετέρων δια του εος προφέρουσι και πάσας πτώσεις τίάν τοιούτων εντελείς προάγονσιν, οίον 'τείχεος εντός', 'άσ&ενέος σώματος' καΐ πάλιν "Εκτορα δ' εκ βελέων υπάγε Ζευς' \\ 5 ibid. 20 τάς είς ος ρετίχάς τάς από των είς Έϋς ε&Φειων γινόμενος δια του Ψ]οξ προφέρουσι βασιλήος λέγοντες και Πηλήος 4 ^ενίχάς — εύ&ειων] ων ή γενική από των είς ες εύ&ειων ουδέτερα γίνονται γ \ ουδέτερα f \ προσφέρουσιν w \ ευσεβές] οίον y | ευσεβές εύσεβέος] εύσεβέος ευσεβές cdn || 5 τάς — έκφέρονσιν] item ac fz scr. w πάσαν εύ&εϊαν είς εϋς λήγουσαν s πασζά) εύ&(εϊά> εις εΰς λήζγονσά} y | εκφέρει 8 \ Άχιλλενς om. / | Άχιλήος Sy l βασιλεύς — Ιερήος] οίον Όδνσσήος y | ιερεύς ίερήος om. « | οί — Ηρόδοτος] eadem ac fz habet w om. s LXX

MOSCHOPVLI DE IADE fz cdnw sSy fz cdnw

β Των είς Ος ουδετέρων τάς γενικάς είς εος" ποιοϋσι* -«· Τα ουδέτερα -οΰσι· πλή&ος πλήθεος, τείχεος.

«Sy fz

7 Τάς

είςέΤζ από της είς εΰς εΰ&είας των ενικών

των γινόμενος εύ&είας

fz cdn eSyw

πλη&υντικώ»> τάς από των εις 35? ενικών γινομένας είς ν^ες" διαι-ας από των είς ~εϋς ενικών γινομένας

fz cdn

powrr βασιλήες' καΐ βασιλέες παρά τοις νεωτέροις. ·εί' -οΰσι· οίον

fz cdnw? eSy

8 Τάς είς αϊ πληθυντικάς διαιρεί

επί γενικής τφ e

των

6 Greg. 11 (ν. ad 4) H 7 ibid. 40 οδτοι πολλαχώς έκφέρουσι τάς εις εις λήγουσας εν&είας των πληθυντικών, εΐ μεν γαρ από των είς εϋς εύΰειών κλίνονται, δια τον ηεξ γράφονσι · βασιλήες, ίππήες, διότι και την ένικήν (om. codd. duo) γενικην ούτω προφέρουσιν. εΐ δε από των είς ης ή είς ^ς, δια του εές, οίον άλη&ής, και ή εν&εϊα των πλη&υντικών παρ' ήμίν άλη&εϊς και Ίωνικώς άλη&έες, καΐ πάλιν πολύς πολέος και ή εύΰεΐα των πλη&νντικών πόλεις καΐ το Ίωνικόν πολέες, οίον 'πολέες δε μιν ήρήσαντο φορέειν', και 'όξέες ήλοι' ... || 8 ibid. 4 τάς είς Wv λήγουσας γενικάς 6 τα — γενικάς} πάσα εν&εϊα είς ος ουδέτερα 8 \ τάς — ποιεί] είς εδς ποιεί τάς γενικάς w \ εΰς om. β \ ποιοϋσι — τείχεος] κλίνεται παρ' αύτοΐς οίον πλη&ος πλή&εος, σκάφεος, τεΐχεος, βέλεος, δρεος s ποιεί· οίον πλή&εος πλή&ος τείχεος y \\ nc

«c

7 της είς ~εΰζ] των (vel των) ενς n της ~ενζ cd | εν&είας2] των d | πλη&νντικάς] εν&είας των πλη&υντικών 8 \ πλη&υντικάς — γινομένας] εύ&είας S | είς ηες] δια τον ηξξ wy \ διαιρείται 8 προφέρονται wy \ βασιλείς βασιλήες Sy | Άχιλλήες, Πηλήες αντί του βασιλείς, Άχιλεϊς, Πηλεϊς in fine paragr. add. * || 8 εύ&είας πλη&υντικάς y | επί γενικής δια τον ε w \ επί της γενικής zs \ δια τον "εων s \ επί της — ΑΪολικόν] δια τον "εΤΰΡ επί γενικής, οίον πόλεων y | επί της — ννμφέων om. / | επί της πόλεως ibidem ao z habet w \ Θηβέων νυμφέων om. w \ Αίολικόν εστί s LXXI

MOSCHOPVLI DE IADE διάτονεΤον·

Π έ ρ σ α ι Π ε ρ σ έ ω ν , ΑθήναιΆ&ηνέωνεπί

sSy

πλη&υντικών δια του έ,

οίον

jz

της πόλεως, Θηβαι Θηβέων και νύμφαι νυμφέων. νύμφαι '

το δε νυμφάωνΑιολικόν.

«Sy

Πασά δοτική πλη&υντική εις οΐζ λήγουσα προστί&ησι το Ι, οίον καλοΐς κα-

«Sy

τάς είς αΤξ λήγουσας δοτικάς μετατών ληγονσών πλη&νντικών -ων λοϊσι, σοφοίς σοφοίσι. την λήγουσαν -ην

fz

βάλλουσι το α είςτ^, •ει

sSy

cdnw

καΐ το σνγγράφονσι -αφομένον δε τον

l προσγράψοντες, και μη

τφ δε 3 προστι&έντες και ί, οίον καλαΐς καλήσι, Ά&ήναις ως καλήσι, έκφωνονμένον, οίον καλαΐς καλβσι, ννμφαις

όμοίησι. νύμφτ]σι.

πλη&νντικάς &ηλυκάς, οίον ωρών Θηβών πυλών, ώρέων και Θηβέων και πνλέων λέγοναί' και Όμηρος' 'ως ειπών πνλέων έξέσσυτο φαίδιμοςΈκτωρ' . . . αλλά και τάς των αρσενικών πλη&νντικων γενικάς τάς από των εις ης εν&ειών γενομένας δια του εων προφέρονσι Περσέων λέγοντες και νησιωτέων Ηρόδοτος εν τη τρίτγ) κατ' αρχάς' 'και νησιωτέων μάλιστα έπλοντεον' (III 57, 2) 9 ibid. 2 τοις ληγούσαις είς οϊς δοτικαΐς των πληΰνντικών προστι&έασι το r Ηρόδοτος' 'τοισι, Σαμίοισι' (III 55, 2). 5 ταίς εις || 23 νησιώτοισι D 16

HISTORIAE I 24, 7 -29,1

[άπικόμενον ες Σάρδις], οι δε Πιττακόν τον Μυτιληνάϊον, είρομένου Κροίσου, εϊ τι εϊη νεώτερον περί την Ελλάδα, ειπόντα τάδε καταπαϋσαι την ναυπηγίην · "ω βασιλεϋ, νησιώται ϊππον συνωνέονται μνρίην ες 3 Σάρδις τε και επί σε εν νω έχοντες στρατευεσ&αι.' Κροϊαον δε έλπίσαντα 5 λέγειν εκείνον άληφέα ειπείν · fai γαρ τούτο $εοι ποιήσειαν επί νόον νησιώτησιν, έλ&εϊν επί Λνδών παϊδας συν ιπποισι.' τον δε νπολαβόντα 4 φάναι· 'ώ βασιλεΰ, προϋνμως μοι ψαίνεαι εϋξασ&αι νησιώτας ϊππευομένονς λαβείν εν ήπείρφ οικότα έλπίζων · νησιώτας δε τι δοκέεις εϋχεσ&αι άλλο ή, έπείτε τάχιστα επύ&οντό σε μέλλοντα επί σφίσι ναυπηγέεσ&αι ίο νέας, λαβείν άρώμενοι Ανδονς εν Φαλάσση, Ινα. υπέρ των εν τ^ ήπείρφ οικημένων Ελλήνων τίσωνταί σε, τους συ δουλώσας έχεις',* κάρτα τε 5 ήσϋηναι Κροΐσον τω έπιλόγω και οι (προσφυέως γαρ δόξαι λέγειν) πει&όμενον πανΰασ'&αι της νανπηγίης. και οντω τοϊαι τάς νήσους οικημένοιαιν "Ιωσι ξεινίην σννεΰήκατο. 15 Χρόνου δε έπιγινομένον και κατεστραμμένων σχεδόν πάντων των εντός 28 Αλνος πόταμου οικημένων (πλην γαρ Κιλίκων καΐ Ανκίων τους άλλους πάντας νπ* έωντω είχε καταστρεψάμενος δ Κροίσος- εισΐ δε οϊδε· Λνδοί, Φρνγες, Μυσοί, Μαριανδυνοί, Χάλυβες, Παφλαγόνες, Θρήικες οι Θυνοί τε και Βι&υνοί, Κάρες, "Ιωνες, Δωριέες, Αιολέες, Πάμφνλοι),κατεστραμ- 29 2ο μένων δε τοντων και προσεπικτωμένον Κροίσου Λυδοϊσι άπικνέονται ες

Α C P(p)

DTR bMQ SV

14 Αέξ. ξενίην συνε&ήκατο· αντί τον 'ως ξένιον (ξε(ι)νίης ν. 1.) έδωρήσατο'. Suid. ξενίην σννε&ήκατο' παρά Ήροδότφ 'ως ξένιον έδωρήσατο'. Greg. Cor. 85 αντί τον 'ξενίην έδωρήΰατο' ξενίην σννε&ήκατο ~άρόεις

l Σάρδις] Σάρδείς Ρ Πέρσας bT1 Πέρσας Μ Κροΐσον Q 1 Μντιληναϊον AD Μιτνληναΐον cett. | έρομένον δε MQ Aid. H 2 εϊπαντα Α2 || 4 Σάρδεις MQ | έΐ'ώ R | Κρείσσον R $ζρεΐσον\ \\ 5 εκείνον λέγειν b || 6 πάϊδα C1 || 7 προ&ύμονς D1 | φαίνεται D*R φαίνη* (r} ex ε corr.) V || 9 λαβείν] atv Ι) βλαβεΐν R γρ' βαλεϊν suprascr. Α2 | εικότα SVC εοικότα (quod ex οικότα natum esse veri simillimum videtur) A1 γρ' οικότα suprascr. A2 οικότα D (ut vid.) cett. (praeterM, qui οικότα έ^ίζων omisit) || 10 άρασ&αι P'pSmg γρ' άρώμενοι Pmg || 11 Ελλήνων in mg. D 2 | τίσονταί D1 R j δωλώσας b || 12 προς φύσεως D προσφύεως Α* ή παρά άλλων προς φύσεως man. rec. Am* || 14 Ίωσι secl. Stein | ξεινίη codd. quid. Lexic. alphab. || 15 επιγενομένου CR έπιγιγνομένον SbT έπιγνομένον\ έπιγινομένον ex επιγενομένου corr. Q || 16 Άλυος τον πόταμου Q j| 17 υπό DbRSV | Legrandio assentiendum est, qui verba είσι . . . 19 Πάμφνλοι a Steinio seclusa cur conservanda essent lucidissimis argumentis exposuit || 18 Μαριανδηνοί CacbMQ Μαριανδανοί Τ litteras «5α vel δη litteris δν suprascr. A man. rec. Μαρνανδννοί R S lectiones Μαρνανδανοί et Μαρνανδννοί ex Μαρνανδανοί \ extricavit Weber in BPhW 1912, 702 | οι Θννοί] Ί&ννοί CP Ol&vvoi S Θννοί MQ || 19 Bvdivoi Dac |] 20 δε] δη coni. Legrand | και . . . Λνδοϊσι secl. Stein 17

HEEODOTVS

Σάρδις ακμάζουσας πλοντω άλλοι τε οΐ πάντες εκ της Ελλάδος σοφισταί, οΐ τούτον τον χρόνον έτνγχανον έόντες, ως έκαστος αυτών άπικνέοιτο, καΐ δη καΐ Σόλων άνήρ Αθηναίος, δς Ά&ηναίοισι νόμονς κελενσασι ποιήσας άπεδήμησε ετεα δέκα κατά Φεωρίης πρόφασιν έκπλώσας, ίνα δη μη τίνα 2 των νόμων άναγκασϋ?} λϋσαι, των Μετο. (αυτοί γαρ ουκ οίοι τε ήσαν αυτό 5 ποιήσαι Αθηναίοι · όρκίοισι γαρ μεγάλοισι κατείχοντο δέκα ετεα χρήσε30 σ$αι νάμοισι, τους αν σφι Σόλων ϋηται.) αυτών δη ων τούτων καΐ της ΰεωρίης έκδημήσας 6 Σόλων εϊνεκεν ες Αϊγνπτον άπίκετο παρά Άμασιν και δη και ες Σάρδις παρά Κροισον. άπικόμενος δε έξεινίζετο εν τοΐσι βασιληίοισι υπό τον Κροίσου · μετά δε, ήμερη τρίτη ή τετάρτη, κέλευσαν- ίο τος Κροίσου τον Σόλωνα θεράποντες περιήγον κατά τους ϋησανρονς και 2 επεδείκνυσαν πάντα έόντα μεγάλα τε και ολβία, ΰεησάμενον δε μιν τα πάντα και σκεψάμενον, ως οί κατά καιρόν ην, εϊρετο δ Κροίσος, τάδε 'ξεϊνε Ά·&ηναϊε, παρ' ήμέας γαρ περί σέο λόγος άπϊκται πολλός και σοφίης εϊνεκεν της σης και πλάνης, ως φιλοσοφέων γήν πολλήν Φεωρίης 15 εϊνεκεν επελήλν&ας · νυν ων ίμερος έπειρέσ$αι μοι έπήλ&έ σε, ει τίνα ήδη 3 πάντων είδες όλβιώτατον.3 ο μεν έλπίζων είναι άνΦρώπων όλβιώτατος ταϋτα έπειρώτα, Σόλων δε ουδέν ύποφωπευσας, αλλά τω έόντι χρήσαμενος, λέγει · 'ώ βασιλεν, Τέλλον Ά&ηνάϊον.' άπο·&ωνμάσας δε Κροίσος το 4 λεχ&έν εϊρετο έπιστρεφέως· 'κοίγι δη κρίνεις Τέλλον είναι όλβιώτατον',' 2ο

Α C P(p) DTR bMQ SV Σχόλ. 30, 3 verbis τω έόντι suprascr. τα άλη&ή Α2 18 Herodian.: cf. quae ad III 80, 6 laudantur || 20 Λέξ. έπιστρεφέως· άπατητικώς ή επιμελώς. Suid. έπιστρεφέως' αντί τον 'επιμελώς' παρά Ήροόότφ και 'άπατητικως'. Greg. Cor. 86 αντί του 'άπατητικώς' ή 'επιμελώς' έπιστρεφέως l Σάρδεις PMQ [ τε om. SV || 2 έτνγχανον om. MQ || 4 μη δη DTBbMQSV || 5 αυτό om. MQ |j 6 χρήσασ&αι Β || 7 σφίσι S | αυτόν δη ων τούτον Q Aid. || 8 εΐνεκα MQ [ Άμασι RV1 || 9 Σάρδεις PQ | έξενίζετο D || 10 τον om. DRSV | τετάρτη] τρα auprascr. A man. rec., τετράτη suprascr. R, ex τετάρτη fere natum 1| 12 επεδείκνυαν Q Aid. | έόντα om.M | έόντα . . . 13 πάντα haplogr. om. D 1 , in mg. suppl. D2 [ μεγάλα οντά Q 1 τε] δε τα τε Μ | Ίϊηησάμενον b | τα om. MQ, expunx. V I! 12—13 τα πάντα και σκεψάμενον] πάντα έόντα μεγάλα MQ || 13 ήρετο D || 14 περί om. DRSV γρ' γαρ σεν suprascr. Α2 | σέο] σε RSV (supra versum) σευ TbQ || 15 την πολλήν Α ή την πόλιν όπερ κρεϊττον supraecr. Α2 την πόλιν D της πολλής TRbMQSV |] 16 εΐνεκα Q | μοι] με MQ | σε om. DTRbMQSV || 18 έπηρώτα CPDMQV0 || ι» η τοντον Ά&ην" in mg. A man. rec., ad Τέλλω p. 19, ι referri mihi videtur, ubi in aliquibus codd. τοντον pro τότε in spatio inter Τέλλω et τότε quin superscriptum fuerit vix dtibito ] Κροίσος δε άπο&ωμάσας CP | ο Κροίσος Tb [[ 20 ήρετο D | έπιστροφέως C 18

HISTOEIAE I 29,1 - 31, 2

ο δε είπε · 'Τέλλω τούτο μεν της πολιός ευ ήκονσης Λαίδες ήσαν καλοί τε κάγα&οί, και αψιν είδε απασι τέκνα έκγενόμενα και πάντα παραμείναντα, τοϋτο δε τον βίου ευ ήκοντι, ως τα παρ' ήμϊν, τελεντή τον βίου λαμπρότατη έπεγένετο · γενομένης γαρ Άΰηναίοισι μάχης προς τονς άστνγείτονας 5 5 εν ΈλενοΊνι βοηΰηο'ας και τροπήν ποιήαας των πολεμίων άπέ&ανε κάλλιστα, καί μιν Ά&ηναϊοι δημοσίγ] τε εΰα-ψαν αυτόν, τη περ έπεσε, και έτίμησαν μεγάλως.3 ως δε τα κατά τον Τέλλον προετρέψατο 6 Σόλων τον 81 Κροϊσον εϊπας πολλά τε και ΰλβια, έπειρώτα, τίνα δεύτερον μετ' εκείνον ιδοι, δοκέων πάγχν δεντερεια γών οϊσεσ&αι. ό δε είπε· "Κλέοβίν τε και ίο Βίτωνα · τοντοιοΊ γαρ έοϋσι γένος Άργείοισι βίος τε άρκέων νπήν και 2 προς τούτω ρώμη σώματος τοιήδε· άε&λοφόροι τε αμφότεροι ομοίως ήσαν, και δη και λέγεται ώδε λόγος · έονσης εορτής τη Ήρη τοϊσι Άργείοισι ε'δεε πάντως την μητέρα αντων ζενγεϊ κομισ&ηναι ες το Ιρόν, οι δε σφι βόες εκ τον άγρον ον παρεγίνοντο εν ωρη, έκκληόμενοι δε τη ωρη οι

Λ C Ρ(ρ) DTR bMQ SV Ότι Τέλλω τω Ά&ηναίφ τοΰτο μεν (30, 4) — έτίμησαν μεγάλως (30, 5) exc. Const. Porph. 77. αρ. και κακ. exc. Π || Ότι Κλέοβι και Βίτωνι τούτοισι έοϋσι (31, 2) — αρίστων γενομένων (31, 5) exc. Const. Porph. Π. αρ. και κακ. exc. Ill Σχόλ. 30,4 verb is e# ήκονσης suprascr. ευ οίκούσης Α2 31,1 ως δε κατά τον Τέλλον προετρέψατο άι-τι τον 'κατά τον Τέλλον αφηγήσεις (ut vid.) ετρεψεν' A man. rec. Τ 7 ss. Cic. Tusc. 1113 deorutn immortalium iudicia solent in acholis proferre de morte, nee vero ea fingere ipsi, sed Herodoto auctore aliisque pluribus. primum Argiae sacerdotis Cleobis et Bito filii praedicantur. nota fdbula est; cum enim illam ad sole.mne et statutum sacrificium curru vehi opus (ius v. l.) esset satis longe ab oppido ad janum morarenturque iumenta, turn iuvenes, quos modo nominavi, veste posita corpora oleo perunxerunt, ad iugum accesserunt. ita sacerdos advecta in fanum, cum currus esset ductus a filiis, precata a dea dicitur, ut id illis praemii daret pro pietate, quod maxumum Jiomini dari posset a deo; post epulatos cum matre adulescentis somno se dedisse, mane inventos esse mortuos 1 Αέξ. ήκούσης· έχονσης. Suid. ήκονσης' έχονσης παρά Ήροδότφ. Greg. Cor. 87 το 'ήκονσης' έχονσης λέγονσι 1 τοΰτο] τότε suprascr. A man. rec. τω (vel τω) SV τω αντί του τότε γρεται in mg. Α2 τούτω TbMQ | πόλεως Const. H 2 ϊδε(ν) DTBSV H 3 ες (εις DbV) τούτο DTbMQSV | ευ om. MQ | ως τα παρ' ήμϊν om. MQ | ύμϊν 2Ρ || 6 τε om. SV Const. I rri παρέπεσε Const. || 8 ειπών SV ή πων suprascr. A | έπηρώτα CPVac || 9 ef oiTRV Ι παγχναν S παγίανΎ \ γ' ων Α. γών C δεντερεια γών in mg. A man. rec. | Κλέωβίν Τ |] 10 Βίτονα b 1 γαρ om. Const. | γένος] μένος Const. || 11 τοϋτο DTRSV | ομοίως αμφότεροι D ομοίως Ρ1 αμφότεροι ομοίως 2 P p cett. || 12 ώδε λόγος bT Aid. δδε λόγος DBMQSV δδε ο λόγος cett. Ciceronis nota est fabula melius congruere videtur cum λέγεται ώδε λόγος quam cum aliis lectionibus | έονσης γάρΏ (enimCio.) \ ορτ^ς€Ρ28ν εορτές Ρ2 ρ cett. | TiaivV1 H 13 είςΐ \ ιερόν CP^SV Const. Ιρόν Ρ 2 ρ roll. || W παρεγένοντο CPD | 1 2 έκκληόμενοι CD Const, ηομ suprascr. Α έκκληϊζόμενοι TbMQ 19

HERODOTVS

νεηνίαι νποδνντες αυτοί υπό την ζεύγλην εϊλκον την αμαξαν επί της αμάξης δε σφιν ώχέετο ή μήτηρ, σταδίονς δε πέντε και τεσσαράκοντα 3 διακομίσαντες άπίκοντο ες το ίρόν. ταύτα δε σφι ποιήσασι και όφϋ·εϊσι υπό της πανηγνριος τελεντή τον βίον αρίστη έπεγένετο, διέδεξέ τε εν τοντοισι ό $εος, ως αμεινον εϊη άνΰρώπω τεϋνάναι μάλλον ή ζώειν. 5 Άργεϊοι μεν γαρ περιστάντες έμακάριζον των νεηνιέων την γνώμην, αϊ δε 4 Άργεϊαι την μητέρα αντών, οίων τέκνων έκνρησε. ή δε μήτηρ περιχαρής έονσα τω τε έργω και τη φήμη στασα άντίον τον αγάλματος ενχετο Κλεόβι τε και Βίτωνι τοϊαιν έωντής τέκνοισι, οι μιν ετίμησαν μεγάλως, 5 την ΰεον δονναι, το άν&ρώπω τνχεϊν άριστον εστί. μετά ταντην δε την ίο ενχήν ως εΦνσάν τε και ενωχή&ησαν, κατακοιμηΦέντες εν αντω τω ίρω οί νεηνίαι ονκέτι άνέστησαν, αλλ' εν τέλει τούτω εσχοντο. Άργεϊοι δε σφεων εικόνας ποιησάμενοι ανέθεσαν ες Δελφούς ως ανδρών αρίστων 32 γενομένων.' Σόλων μεν δη ενδαιμονίης δεντερεΐα ένεμε τοντοιοι, Κροίσος δε σπερχ&εις είπε· *ώ ξείνε Άΰηναϊε, ή δ" ημέτερη ενδαιμονίη οντω το ι ιό άπέρριπται ες το μηδέν, ώστε ονδέ ιδιωτέων ανδρών άξίονς ήμέας

Α C P(p) DTE bMQ SV Διέδειξε — ζώειν (31, 3) exe. paroemiogr. 91 αρίστων γενομένων (31, 5) expl. exc. Const. Porph. Κροίσος δε (32,1) - προτίθημι (32, 2) exc. Stob. CV 63 Σχόλ. 32, l (ad σπερχ&είς) ρίψεις, λυπη&είς, ταραχτείς, &νμω&είς Α2 ταραχ&είς, &υμω&είς Β2 Τ 6 Paus. II 19,4 ένταν&α . . . κείται . . . εικών Βίτωνος, άνήρ έπι ώμων φέρων τανρον ως δε Λνκέας έποίησεν, ες Νεμέαν Άργείων αγόντων -&νσίαν τφ Διι ό Βίτων υπό ρώμης τε καί ισχύος τανρον άράμενος ήνεγκεν 7 Λέξ. έκνρησεν ετνχεν \\ 15 Λέξ. σπερχΰείς' ταραχ&είς, &νμω&είς. Suid. απεοχ$είζ· παρ' Ήροδότω αντί τον 'ταραχ&είς'. Greg. Cor. 88 το 'ΰνμω&εις' και 'ταραχ&εΐς* σπερχ&εις λέγονσι l veaviaif \ νποδοΰντες Const, άποδνντες propos. Blake AJPh 65 (1944) 167ss., Ciceronis veste posita inductus || 2 όχέετο CTbSV οχετό R | τεσσεράκοντα Α ;| 3 εις Τ Ι ιερόν CP^SV Const, ίρόν P2p rell. || 4 πανηγύρεος AV Const, πανηγύρεως DP | άριστον Const. | διέδειξέ A Const. 91 signum aliquid imposuit litteris ει nescio quae manus A [1 6 νεη*νιων C νεηνιών DP1 νεηνίων Const, τεκrtovTRbMQSV | γνώμην] ρώμην AC1 Const, 'in mss. dissensu eligendi arbitrium est' Wesseling, qui Pausaniae mentem, cum quae supra laudata sunt scriberet, marmorea imagine incitatam esse absurdum non habuit, potius credo quam textu Herodoteo. 'γνώμην bono quidem consilio a probo quodam viro hue invectum' censet Schweighaeuser, potest vero etiam ab aliquo librario ρώμην e Pausania illatum ease || 7 olav Const. H 8 y* έονσα Const. 1 στασα δε Const. )| 9 Κλέοβί DQ K7.iωβί vel Κλεώβι TRbMQSV | έωντοίς TRVC || 10 δονναι την &εόν DTRbMQSV | άριστον εστί τνχεϊν Μ Q || H αντω τω] τωύτω Q | t^wCQSV Const. || 12 έσχονΌ \ Άργείαι Const. || 13 είς RV || Ίβ ή δε DTbMQ Stob. codd. quid, ήδε RV Stob, codd. quid. || 16 ούτε Const. ] ημάς b Const.

20

HISTORIAE I 31, 2 - 32, 5

έποίησας',3 ό δε είπε- 'ω Κροίσε, επιστάμενόν με το ΰεϊον παν εον φ&ονερόν τε και ταραχώδες επερωτάς άν&ρωπηίων ^ρηγμάτων περί. εν γαρ τω μακρω χρόνω πολλά μεν εστίν ίδεϊν, τα μη τις έ&έλει, πολλά δε 2 και πα&εϊν. ες γαρ έβδομήκοντα ετεα ούρον της ζόης άνΦρώπω προτίΦημι. η ούτοι έόντες ενιαντοι έβδομήκοντα παρέχονται ημέρας διηκοσίας και 3 πεντακισχιλίας και δισμνρίας εμβόλιμου μηνός μη γινομένον εΐ δε δη έ&ελήσει τοντερον των έτέων μηνι μακρότερον γίνεσ&αι, Ινα δη αϊ ώραι σνμβαίνωσι παραγινόμεναι ες το δέον, μήνες μεν παρά τα έβδομήκοντα ετεα οι εμβόλιμοι γίνονται τριήκοντα πέντε, ήμέραι δε εκ των μηνών ίο τούτων χίλιαι πεντήκοντα, τοντέων των άπααέων ήμερέων των ες τα 4 έβδομήκοντα ετεα εονσέων [πεντήκοντα και διηκοσίων και έξακισχιλίων και δισμνρίων] ή έτέρη αντέων τη έτέρη ήμερη το παράπαν ονδεν δμοιον προσάγει πρήγμα. οντω ων, Κροίσε, παν εστί αν&ρωπος ξυμφορή. έμοι 5 Α C P (p) DTR bMQ SV Ή έτέρη (32, 4) - ανέτρεψε (32, 9) exe. Stob. CV 63 Έπιστάμενόν με (32,1) — πάθει ν (32,2) et Ούτω ων — συμφορά (32,4) exe. paroemiogr. 9l Τ 1s. Plut. De Herodoti malign. 15 (857) εν τω Σόλωνος προσώπφ ταϋτ' εϊρηκεν ώ Κροίσε . . . άνθρωπηίων περί πραγμάτων || 13 Clem. Alex. Strom. Ill 3 (185) de miseria hominis vel de laude mortis agens Euripidis verba citat τίς δ' οϊδεν, ει το ζην μεν εστί κατ&ανεϊν, το κατ&ανέίν δε το ζην, et adiungit haec: ταύτόν δη τούτοις φαίνεται και Ηρόδοτος ποιών λέγοντα τον Σόλωνα' & Κροίσε, πας άνθρωπος εστί σύμφορη 10 — 13 Theo Progymn. IV 56 (199) όταν μέντοι συνεχώς έγκαταμιγννγ] τις και λαν&άνει ταϋτα τα γνωμικά, έπίχαρίς πως ή διήγησις γίνεται, ως παρά Ήροδότφ εν τη πρώτΐ] · λέγων γαρ περί τον άν&ρωπείου βίου, ως ουκ εστί στα&ερός, άλλα πολλάς εν έαντώ έχει τάς μεταβολάς, έπειτα έξαρι&μησάμενος, όσων ήμερων εστίν άν&ρωπίνη ζωή, ως έβδομήκοντα έτη, επιφέρει' τούτων των άπασέων — πρήγμα. είτα έπιφωνεί τούτον τον τρόπον οΰτως, ώ Κροίσε, — σύμφορη, ως και ό Γνγης προς τον Κανδανλην λέγει (Ι 8, 3) · δέσποτα, . . . γυνή l &είον . . . 2 άν&ρωπηίων] άν&ρώπινον παν ούδαμα εν τωύτώ μένον Τ man. rec., quod Stein in edit, sua ad 15,4 refert || 2 έπηρώτας SV Stob, η ex ει corr. Q | av&ρωπηίων] των σεωυτον MQ om. 9l | πραγμάτων MQR Stob. | πεοί πραγμάτων Plut. om.9l || 3 U&cvMQ | ^eA^DRV || 4 πα^ε(vMQ | ζώηςί)™ ζωής^ρΤ RbSV | προστί&ημι Stobaei cod. M || 6 γενομένου DTRbMcQSV || 7 έ&ελήση DR έ&ελήσ*ι Q -σει compendio notat V ut vid. | τοΰτερον] το ύστερον Vat. 122 Valla (reliquum) \\ 8 τα om. DRSV || 9 τριάκοντα TbQ || 10 τούτων] τόσων R | τοντέων] τούτων DTRbMQSV Theo | εις C Stob. || 11 ούσέων C || 11 πεντήκοντα. . . . 12 δισμνρίων a quibusdam codd. omissa secl. Stobaei edd., cumque sint insuper dialecto aliena, delevi | έξακισχιλιέων A || 12 δισμνριέων A | όμοϊον PC |] m

13 εισάγει Theo, Stob. | ων, Κροίσε] ουν ώ Κροίσε (quod ex ουν ortum censeo) RQ SV ώ Κροίσε D Theo, Stob, ώ ut vid. voci ων suprascr. A man. rec. ων ω Κροϊαε TbM | πας Tlieo, Clem., suprascr. A man. rec. | παν εστί άν&ρώπφ σύμφορη coni. Desrousseaux παν εστί άν&ρώποις σύμφορη coni. Schweighaeuser | σύμφορη AT1 συμφορά 91 σνμφορή(ι) DT 2 RMQSV (cf. quae p. XXI diximus) 21

HERODOTVS

δε συ και πλοντέειν μέγα φαίνεαι και βασιλεύς πολλών είναι άνΰρώπων · εκείνο de το εϊρεό με ον κώ σε εγώ λέγω, πριν τελεντήσαντα καλώς τον αιώνα πν&ωμαι. ον γαρ τις ό μέγα πλούσιος μάλλον τον έπ* ήμέρην έχοντος όλβιώτερός εστί, εΐ μη οι τύχη έπίσποιτο πάντα καλά έχοντα εν τελευτήσαι τον βίον. πολλοί μεν γαρ ζάπλουτοι ανθρώπων ανολβοί είσι, 5 6 πολλοί δε μετρίως έχοντες βίον εντνχέες. 6 μεν δη μέγα πλούσιος, ανολβος δε, δνοΐσι προέχει τον εντνχέος μοννον, οντος δε τον πλονοίου και άνόλβον πολλοϊσιν 6 μεν έπιϋνμίην έκτελέσαι και ατην μεγάλην προσπεσονσαν ένεϊκαι δννατώτερος, ό δε τοϊσδε προέχει εκείνον ατην μεν και έπΐ'&νμίην ουκ ομοίως δυνατός έκείνω ένεϊκαι, ταντα δε ή εύτνχίη ίο 7 οι άπερύκει, αΛηρος δε εστί, ανονσος, άπαΰης κακών, ενπαις, ενειδής · εΐ δε προς τούτοισιν έτι τελεντήοει τον βίον εν, ούτος εκείνος, τον αν ζητείς- όλβιος κεκλήσ&αι άξιος εστί· πριν δ3 αν τελεντήση, έπισχεϊν 8 μηδέ καλέειν κω δλβιον, αλλ' εντνχέα. τα πάντα μεν νυν ταντα σνλλαβεΐν αν&ρωπον έόντα αδύνατον εστίν, ώσπερ χώρη ουδεμία καταρκέει πάντα 15 έωντϊ) παρέχονσα, άλλα. άλλο μεν έχει, έτερον δε έπιδέεται · ή δε αν τα πλείστα εχη, αντη αρίστη, ως δε και άν&ρώπον σώμα εν ονδέν ανταρκέζ 9 εστί · το μεν γαρ έχει, άλλον δε ενδεές εστί · 6ς δ3 αν αυτών πλείστα έχων διατελεί] και έπειτα τελεντήσγ) ευχαρίστως τον βίον, οΰτος παρ' έμοι το οννομα τοντο ως βασιλεύς δίκαιος εστί ψέρεσΦαι. σκοπέειν δε χρή 2ο παντός χρήματος την τελεντήν κη άποβήσεται · πολλοϊσι γαρ δη νποδέξας Α C P(p) DTR bMQ SV Σχόλ. 32, 6 (ad ατην) ζημίαν Α1 Ό μεν δη — κακών (32, 6) exe. paroemiogr. 9l

3 Eust. II. 501 (ad Δ 486) αΙών . . . το μέτρον της ανθρωπινής ζωής, κα&* δ σημαινόμενον και Ηρόδοτος 'τελεντήσαι τον οίωνα φησί το &ανεΐν \\ 21 Λέξ. χρήματος' πράγματος. Suid. s. ν. χρήμα: και χρήματα παρά Ήροδότφ αντί του 'πράγματα' 1 συ και] αοι και Q και αοι Stob. codd. ΜΑ | μεν μέγα Stob. | φαίνεται ut vid. D1 I είναι πολλών DTRbMQSV || 2 εγώ om. Stob. ] πριν wA 2 DTRbMQ SV II 3 τις Stobaei codd. MS, vide K hner-Gerth I 662-663 τι Stobaei cod. A, Hdt. codd. omnes | επημέρην AC || 4 l] ή 9l | τνχηι D | εχοντι CTbMQSV || 1 4 — 5 έχοντα πάντα καλά τελεντήααι ε·δ (ες codd. AM) Stob. || 5 ανολβοί Α Stob. άνόλβιοιΑ.2τ&\1. \\ β έχοντες μετρίωςΝ.^ \\ 7 ανολβος bMQ 9l Stob, άνόλβιος roll. I δνσί D ονσι suprascr. A man. rec. | μούνοισιν Stob. || 8 άνολβίου 1PMQS2 || 9TOi(Ti'oePDRSV1 τοίσι δε Tb9l τοίσι MQ || 10 καΐ έκείνω S || Π άπειρος Τ"° Stobaei codd. AM | κακών om. Stob. || is ο ante δλβιος add. Stein | τελετπήσει TRb | έπισχέειν MQ || 14 κω] και SV | vvv P Stob, νυν ρ rell. || 15 ούδεμίη TMQ ούδεμίη b μιή DRSV | καταρκέειν DbRSV || 16 έχει ex εχη corr. V | έτερον δε έπιδέεται] άλλον δέεται MQ | έπιδεύεται Stobaei cod. Α επιδέχεται V ν. praef. ρ. LIII || 17 εχοι Q | αρίστη αντη DTRbMQSV | ως δη an emendandum sit deliberat Legrand H 18 ενδεής Stobaei cod. A | αύτέων Q Aid. || 19 διατελήίί \ τελεντήσειΤ \\ 20 όνομα Ρ | ως βασιλεύς] ω βασιλεϋ Stob, ώ* βασιλεύε V v. praef. p. LTII )| 21 ΰποδείξας Stob. cod. A 22

HISTORIAE I 32, 5 - 35,2

ό'λβον ό &εός προρρίζονς ανέτρεψε. * ταύτα λέγων τω Κρούσω ου κως οντε 33 έχαρίζετο, οντε λόγου μιν ποιησάμενος ονδενός αποπέμπεται κάρτα δόξας άμαϋ·έα είναι, δς τα παρεόντα άγαϋ·ά μετεις την τελεντήν παντός χρήματος όραν έκέλευε. 5 Μετά δε Σόλωνα οΐχόμενον ελαβεν εκ ΰεοϋ νέμεσις μεγάλη Κροϊσον, 34 ως εΐκάσαι, δτι ένόμισεν έωντόν είναι άν&ρώπων απάντων όλβιώτατον. αντίκα δε οι ενδοντι επέστη ονειρος, δς οι την άλη'&είην έφαινε τ&ν μελλόντων γενέσθαι κακών κατά τον παΐδα. ήσαν δε τω Κροίσω δυο παίδες, 2 των οντερος μεν διέφ·&αρτο, ην γαρ δη κωφός, ό δε έτερος των ήλίκων ίο μακρφ τα πάντα πρώτος · οννομα δε οι ην Άτυς. τοντον δη ων τον Άτνν σημαίνει τω Κροίσω ό ονειρος, ως άπολέει μιν αιχμή σιδηρές βλη&έντα. 6 δε έπείτε έξηγέρφη και έωντω λόγον έδωκε, καταρρωδήσας τον 3 δνειρον άγεται μεν τω παιδί γυναίκα · έωΰότα δε στρατηγέειν μιν των Λνδών ονδαμη έτι επί τοιούτον πρήγμα έξέπεμπεν, ακόντια δε και ιό δοράτια και τα τοιαϋτα πάντα, τοϊσι χοέωνται ες πόλεμον αν&ρωποι, εκ των άνδρεώνων έκκομίσας ες τους θαλάμους σννένησε, μη τ ιοί κρεμάμε νον τω παίδι έμπέση. έχοντος δε οί εν χερσί τον παιδός τον γάμον απ- 8δ ικνέεται ες τάς Σάρδις άνήρ σύμφορη έχόμενος και ου κα&αρος χείρας, έών Φρνξ μεν γενε-fj, γένεος δε τον βασιληίον. παρελ&ών δε οΰτος ες τα so Κροίσου οικία κατά νόμους τους έπιχωρίονς καΰαρσίον έδέετο κνρήσαι, Κροίσος δε μιν έκά&ηρε. (εστί δε παραπλησίη ή κά&αρσις τοϊσι Λνδοΐσι 2

A C Ρ(ρ) DTR bMQ SV ανέτρεψε (32, 9) expl. exe. Stobaei Τ Ησαν δε (34, 2) — γενέσθαι (46, 1) exe. t) inverse ordine (cf. 46,1) 16 Λέξ. άνδρεών μέγας οίκος. Suid. άνδρεών ό μέγας οϊκος παρ' Ήροδότφ l ολβιον (ι erasum) Α | λέγοντα, Κροίσφ Vc | οΰτε] ατέ coni. Herold in Progr. Gymn. Nuremberg. 1850 || 1.2 ούτε έχαρίζετο om. C1 || 2 ονδενός. αποπέμπεται distinxit (et lin. 4 άμα&ής legit) Cohoon in AJPh 64,1943,439-440 || 3 άμα&ής S ης suprascr. A man. rec. || 5 ΰεών TRbMQSV, suprascr. A2 ]| 6 ένόμισα R, suprascr. Α2 ένόμισεν ex corr. V || 7 δε om. Μ | άλη&ίψ PTRV || 8 δύω Mb j παΐδε Q H 9 δη om. Mb || 10 Άττυς D | Άττυν D || ii ό om. CS | αΙχμή αώηρέη Α Ι σιδηρών] C1 σιδηρή S σιδηρεη V σιδηρήη b || 12 έξεγέρ&η CP litteram ε litterae η superimposuit b | κατορρωδήσας TRbMQSV α in o mutavit A1, τα suprascr. A man. rec. || 14 τοιούτο AP | δε om. SV || 15 χρέονται b || 17 εχοντεςν έχον b εχοντι coni. Hude | οί del. Legrand || 18 τάςοηι. DRSV || 18 —19 χείρας έών Φρύξ distinx. DTMQV || l γένος CA.1 ε suppl. A1 || 20 οικεία Tb | έπι

εγχώριους Μ | έπικυρήααι P DT (-νσαι) RbMQSV (έπι- a voce έπιχωρίονς vel a correctione quadam eo pertinenti attractam esse veri simile est) 23

HERODOTVS

και τοΐσινΈλλησιν.) επείτε δε τα νομιζόμενα έποίησε ό Κροίσος, έπυν&ά3 νετο, όκόφεν τε και τις εΐη, λέγων, τάδε "ών&ρωπε, τις τε έών και κό&εν της Φρνγίης ήκων έπίστιος μοι έγένεο; τίνα τε ανδρών Ύ\ γνναικών έψόνευσας;' ό δε άμείβετο · *ώ βασιλεϋ, Γορδίεω μεν τον Μίδεώ είμι παις, ονομάζομαι δε Άδρηστος, ψονεύσας δε άδελφεόν έμεωυτοϋ άέκων πάρειμι 5 4 έξεληλαμένος τε υπό τον πατρός και Στερημένος πάντων.' Κροίσος δε μιν άμείβετο τοϊσδε' 'ανδρών τε φίλων τυγχάνεις έκγονος έών και έλήλν&ας ες φίλους · εν&α άμηχανήσεις χρήματος ούδενός μένων εν ημετέρου συμφο36 ρήν τε ταύτην ως κουφότατα φέρων κερδανέεις πλείστον.' ό μεν δη δίαιταν είχε εν Κροίσου, εν δε τω αύτω χρόνω τούτω εν τω Μυσίω Όλυμπω συός ίο χρήμα γίνεται μέγα· ορμώμενος δε ούτος εκ του δρεος τούτου τα των Μυσών $ργα όιαφ·&είρεσκε, πολλάκις δε οι Μυσοι έπ* αυτόν εξελθόντες 2 ποιέεσκον μεν κακόν ουδέν, επασχον δε προς αύτοϋ. τέλος δε άπικόμενοι παρά τον Κροϊσον των Μυσών άγγελοι ελεγον, τάδε 'ω βασιλεϋ, ύός χρήμα μέγιστον άνεφάνη ήμϊν εν τη χώρη, δς τα έργα διαφθείρει, τοϋτον ιό προΦυμεόμενοι έλέειν ου δυνάμεθα, νυν ων προσδεόμε'&α σεϋ τον παΐδα και λογάδας νεηνίας και κύνας συμπέμψαι ήμϊν, ως αν μιν έξέλωμεν εκ 3 της χώρης.' οι μεν δη τούτων έδέοντο, Κροίσος δε μνημονεύων του ονείρου τα επεα έλεγε σφι, τάδε 'παιδός μεν περί του έμοϋ μη μνησ&ήτε έτι · ου γαρ αν νμιν συμπέμγαιμι · νεόγαμός τε γαρ εστί και ταϋτά οι νυν ao μέλει. Λυδών μέντοι λογάδας και το κυνηγέσιον παν συμπέμψω και

AB (inc. πάρειμι 35, 3) C P (p) DTR b (expl. άέκων 35, 3) MQ SV(t») Σχόλ. 35, 3 έποικος λέγεται το έπίοτιος nescio quae manus A (cf. Lexx.) 3 Λέξ. έπίστιος' έποικος. Greg. Cor. 89 λέγεται παρ' αντοΐς ό έποικος έπίστιος. Suid. έπίστιος · παρά Ήροδότφ ό έποικος || 8 Thom. Mag. p. 47 (s. v. άμηχανώ) Ηρόδοτος εν τη πρώτγι \\ 10-11 Bust. II. 773 (ad I 535) ως ... και άλλοι σύες πράγματα τισι παρέσχον, όηλοί και . . . το παρά Ήροδότφ συός μέγα χρήμα κατ' εκείνον ειπείν εν τω Μυσίφ Όλυμπω || 19 Prise. XVIII 265 Περί apud illos (i. e. Graecos) et praeponitur et postponitur et diversas habet significationes; Herodotus Historiarum Ι: παιδός μεν περί του έμοϋ μη μνησθήσεσθαι l τοίοιν'] τίσινΕ, \\ 2 τε1 om. P^ESV | αν&ρωπε DTRbMQSV | ων PDTRb SV H 3&r«mogRQ | έμοι PDTRbMQSV | έγένετο R || 4 φονενσας (distinctione post έγένεο deleta) coni. Desrousseaux, qui 'augmentum' ex correctione έπίστιος attractum esse putat || 5 οννομάζομαι CMQ | άδελφόν PQ || 8 άμηχανήσας Q | ήμέτερον D 1 ήμετέροις PTRMQSV ις in ras. D 2 ροις suprascr. A man. rec. || 9 τε] δε PDTRSV | κουφότατον D || 10 εκ Κροίσου D Aid. Κροίσω D | τφ χρόνφ τούτω Q || 11 όρμεόμενος D όρμεώμενος C | οΰ'ρεος CDTRMQSV || 12 διεφ&είρεσκε DMQ | πολλάκι ΑΒΡ Χ Τ | e'A^ovr^PDTRMQSV || 13 έποίεσκον MQ | ουδέν κακόν DMQ || 15 τοϋτον] τον D || 16 προσ&νμεόμενοι b | έλεεϊν Α | ονν TRSV || 18 χώρας SV || 19.20 μνησ&ήτε έτι] μνησΰήσεσΰαι Prise. || 20Teom.TR MQSV II 21 μέλει] λέγει D ή λέγει suprascr. A2 1 μέντοι] τοι D | έμπέμψω to 24

HISTOBIAE I 35,2 - 39,2

διακελενσομαι τοϊσι Ιονσι είναι ως προ'&νμοτάτοισι σννεξελεϊν νμϊν το &ηρίον εκ της χώρης.' ταύτα άμείψατο, άποχρεωμένων δε τοντοισι των 37 Μνσών έπεισέρχεται ό τον Κροίαον παις άκηκοώς, των έδέοντο οι Μνσοί. ου φαμένον δε τον Κροίαον τον γε παϊδά σφι σνμπέμψειν λέγει δ προς αντόν ό νεηνίης, τάδε 'ώ πάτερ, τα κάλλιστα πρότερόν κοτε και 2 γενναιότατα ήμϊν ην ες τε πολέμους και ες άγρας φοιτέοντας ενδοκιμέειν νυν δε αμφοτέρων με τούτων άποκλήσας έχεις οντε τινά δειλίην μοι παριδύύν οντε ά&νμίην. ννν τε τέοισί με χρή δμμασι ες τε άγορήν και εξ άγορής φοιτέοντα φαίνεσ$αΐ', κοϊος μεν τις τοϊσι πολιήτησι 3 ίο δόξω είναι, κοϊος δε τις τη νεογάμω γνναικί', κοίφ δε εκείνη δόξει άνδρι σννοικέειν, έμέ ων σν ή μέ&ες Ιέναι επί την ΰηρην ή λόγω άνάπειαον, δκως μοι άμείνω εστί ταντα οντω ποιεόμενα. αμείβεται Κροίσος τοϊσδε · 38 'ώ παϊ, οντε δειλίην οντε άλλο ονδέν άχαρι παριδών τοι ποιέω ταντα, αλλά μοι σψις όνείρον εν τφ νπνω έπιστασα εφη σε όλιγοχρόνιον εσεσΰαι, is νπό γαρ αιχμής σιδηρέης άπολέεσ&αι. προς ων την όψιν ταντην τον 2 τε γάμον τοι τοντον έσπενσα και επί τα παραλαμβανόμενα ονκ αποπέμπω, φνλακήν έχων, ει κως δνναίμην έπι της έμής σε ζόης διακλέψαι. εις γαρ μοι μοννος τνγχάνεις έών παις · τον γαρ δη έτερον διεφΰαρμένον την άκοήν ονκ είναι μοι λογίζομαι,' αμείβεται δ νεηνίης τοϊσδε · 'συγγνώμη 89 20 μεν ώ πάτερ τοι Ιδόντι γε όψιν τοιαντην περί εμε φνλακήν εχειν · το όέ ον μαν&άνεις, αλλά λέλη&έ σε το δνειρον, έμέ τοι δίκαιον εστί φράζειν. φής 2 AB C P(p)

TR MQ SV(t») et usque ad δνναίμην (38,2) D

7 Thorn. Mag. s.v. ά&νμία: Ηρόδοτος εν rfj πρώτγι' ούτε τινά δειλίην μοι (μου v.l.) παριδών οΰτε άθυμίην. s.v. παρεΐδεν: αντί του 'παρέβλεψεν'· . . . Ηρόδοτος εν τ$ πρώτ-η \\ 21 Aatiatt. Bekk. Anecd. p. Ill όνειρα' Ηρόδοτος πρώτφ βνειρον ονδετέρως, Όμηρος όνείρατα 1 αννεξελέειν C || 2 άποχρεομένων SV in mg., A man. rec. | δε om. D | τοντωvl to || 3 adscripturam έπεισέρχεται cf. IV 154,2; V 15, 2; VII 42, 2; VII 00, 1 || 4 σφίσι Q || 5 νεψίας C 1 D 1 || β ην om. Τ I! 6.7 ενδοκιμέειν, νυν distinx. Desrousseaux, τα (lin. 5) pron. rel. ratus (sed cf. gramm. meam 109) et δε in Οή mutans || 7 με] μεν C1 || 8 ά&ν**μίην (& ex corr.) D quod probare videtur lectionem aowaμίην propositam a Desrousseaux, qui duarum litterarum rasuram divinabat tanturn, vero olim exstitisse | νυν τε τεοισί DTBMQS νυν τε τ*οΐσίΎ \\ 10 τι*τή Β τι τη MQV || H ·&ύρην BV || 12 ποιεύμενα οϋτω Μ | τάδε D B, suprascr. A man. rec. || 14 εφη σε D Aid. εφη σευ Μ εφησε Α εφησε(ν) rell. || 18 απολέαϋ-αι CDBS || 16 τε] τοι Q | τοι om. C | παραλαμβανόμενα] παραβαλλόμενα C2 παραλαμβανόμε&α inepte proposuisse mihi videtur Desrousseaux, cf. grammatioam meam 109 || 17 σε] γε MQ | ζωής TBQSV, suprascr. A man. rec. |j 18 εις] ή suprascr. A man. rec. et P1 || 19 τη ακοή S del. Hude nonnullos editores eecutus, qui κωφός (34,2), ut cum άφωνος (85,1) congrueret, loquendi potius quam audiendi facultate privatum significare volebant; recte tarnen την άκοήν conservant cum aliis Stein, Legrand, qui vocem κωφός supra laudatam gallice 'sourd-mitet' vertit || 20 τον δε SV || 21 έμέ τοι . . . p. 26, l το δνειρον haplogr. om. C1 | φηίς A 8

BT Herodotus I

25

HERODOTVS

τοί το δνειρον υπό αιχμής σιδηρέης φάναι έμέ τελεντήσειν · νός δε κοϊαι μεν εισι χείρες, κοίη δε αιχμή σιδηρέη, ην σν φοβέαι; εΐ μεν γαρ υπό οδόντος τοί είπε τελεντήσειν με ή άλλον τεν, ό τι τούτω έ'οικε, χρήν δη σε ποιέειν, τα ποιέεις· νυν 6ε υπό αιχμής, έπείτε ων ον προς άνδρας ήμϊν 40 γίνεται ή μάχη, μέϋ-ες με.' αμείβεται Κροίσος · *ώ παϊ, εστί τη με νικάς 5 γνώμην άποφαίνων περί τον έννπνίον ως ων νενικημένος υπό σέο 41 μεταγινώσκω μετίημί τέ σε ιέναι επί την αγρην.' εϊπας δε ταντα ό Κροίσος μεταπέμπεται τον Φρύγα Άδρηστον άπικομένω δε οι λέγει, τάδε 'Άδρηστε, εγώ σε σνμφορη πεπληγμένον άχαρι, την τοί ονκ όνειδίζω, •2 έκά&ηρα και οΐκίοισι νποδεξάμενος έχω παρέχων πασαν δαπάνην · νυν ίο ων, οφείλεις γαρ έμεν προποιήσαντος χρηστά ες σε χρηστοϊσί με άμείβεσΰ-αι, φύλακα παιδός σε τον 'μου χρήζω γενέσϋαι ες αγρην όρμεομένον, 3 μη τίνες κατ' όδόν κλώπες κακούργοι επί δηλήσει φανέωσι νμϊν. προς δε τούτω και σε τοί χρεόν εστίν ιέναι, εν&α άπολαμπρύνεαι τοΐσι εργοισι · πατρωόν τε γαρ τοί εστί και προσέτι ρώμη υπάρχει.' αμείβεται ό Αδρή- is 42 στος · 'ω βασιλεν, άλλοις μεν εγωγε αν ονκ fja ες αε&λον τοιόνδε · οντε γαρ σνμφορη τοιήδε κεχρημένον οίκος εστί ες όμήλικας εν πρήσσοντας ιέναι 2 ούτε το βούλεσφαι πάρα, πολλαχη τε αν ισχον έμεωντόν · ννν δε, έπείτε συ σπεύδεις και δει τοί χαρίζεσϋαι (οφείλω γαρ σε άμείβεσ&αι χρηστοϊσί), ποιέειν ειμί έτοιμος ταντα, παΐδά τε σον, τον διακελεύεαι φνλάσσειν, 2ο 43 άπήμονα τον φνλάσσοντος εϊνεκεν προσδοκά τοί άπονοστήσειν.' τοιούτοισιν έπείτε οντος άμείψατο Κροϊσον, ήσαν μετά ταντα έξηρτνμένοί

Α Β (expl. ευ 42, 1) C (expl. έχω 41, 1) c (inc. παρέχων 41. 1) Ρ(ρ) ΤΚ b (inc. πρήασοντας 42, 1) MQ SV(t») Σχόλ. 42, l (ad ί]α) παρεγενόμην Α man. rec. Β 43, l (ad βσαν) ως 'εβησαΐ1' in mg. A man. rec. 18 Lex. Vindob. s.v. άνίσχει: Ηρόδοτος· πολλαχη τε (όέ ed. pr.) άνίσχει έμεωυτόν |1 22 Λέξ. έξηρτνμένοι (έξηρτημένοι PCDC, cf. II 32, δ)· κατεσκενασμένοι, ήτοίμασμένοι (deest Lexx. alph.). Suid. έξηρτνμένος' παρά Ήροόότφ κατεβκενασμένος, ήτοιμασμένος 2 χείρες είΰί 31 Q | κοίη] κοΐα C | φοβέεαι ACC2P || 2 — 3 υπό μεν γαρ οδόντος τοί ει είπε Q || 3 voci τοί suprascr. σοι Α2 | δη] δε C || 5 Κροίσος τοΐσδε MQ || 7 μετήιμί Β μέτημί SV ήϊμι suprascr. A man. rec. | εϊπας Α || 9 άχάριτι Bekker Hude I r)}j>]™'MQ | όνειδίζων TMQ H ίο οϊκίησι(ν) MQSV || ΐ μετ' άμείβεσ&αι to |] 12 του 'μου ΡΒ τούμοΰ TMQ του μου V του έμοΰ cett., cf. Ill 36, 3 | χρηίζω Β χρήζω cMQRTSV |] 14 τούτο TQ | χρεών B2PTRQSV, suprascr. A2 | άπολαμπρύνεται T1BMQSV || 16 ήια Β ήια in ήια (man. rec., ut ex scholl, apparet) A || 17 εΙκός SV || 18 τε] δε Lex. Vind. ed. pr. | άνίσχον (είχον suprascr. man. rec.) A || 20 έτοιμος c || 21 εινεκε Q εινεκα ut vid. 31 || 22 ήεισαν S εϊησαν in ήησαν corr. V 26

HISTORIAE I 39, 2 - 45,1

λογάσι τε νεηνίηαι και κυσί. άπικόμενοι δε ες τον Όλυμπον το ορός έζήτεον το Φηρίον, ενρόντες δε και περιστάντες αυτό κύκλω έσηκόντιζον. εν&α δη ό ξεϊνος, ούτος δη 6 κα$αρ$εΙς τον φόνον, καλεόμενος δε Αδρή- 2 στος, άκοντίζων τον συν του μεν άμαρτάνει, τυγχάνει δε τον Κροίσου 5 παιδός. ό μεν δη βλη&εις τη αιχμή έξέπλησε τον ονείρου την φήμην, εϋεε 3 δε τις άγγελέων τω Κροίσω το γεγονός, άπικόμενος δε ες τάς Σάρδις την τε μάχην και τον τον παιδός μόρον έσήμηνέ οι. ό δε Κροίσος ·τω ΰανάτω 44 τον παιδός συντεταραγμένος μάλλον τι έδεινολογέετο, ότι μιν άπέκτεινε, τον αυτός φόνου έκάΰηρε. περιημεκτέοιν δε τη σύμφορη δεινώς εκάλεε 2 ίο μεν Δία Κα&άρσιον μαρτνρόμενος, τα υπό τον ξείνον πεπον&ώς εϊη, εκά)£ε δε Έπίστιόν τε και Έταιρήιον, τον αυτόν τούτον όνομάζων ·&εόν, τον μεν Έπίστιόν καλέων, διότι δη οίκίοισι νποδεξάμενος τον ξείνον φονέα τον παιδός ελάνϋανε βοσκών, τον δε Έταιρήιον, ως φύλακα σνμπέμγας αυτόν ενρηκοι πολεμιώτατον, παρήσαν δε μετά τούτο οι 45 ιό Ανδοι φέροντες τον νεκρόν, δπισΰ·ε δε εΐπετό οι ό φονενς. στάς δε ούτος A c Ρ(ρ) TR bMQ SV (to)

Σχόλ. 44, 2 (ad περιημεκτέων): δνσφορών Β2, suprascr. A man. rec. γρ' περιημεκτέων αντί του *δεινοπα&ών' in mg. A 9 Λέξ. ήμεκτέων όυσφορών. — Έταίριος (Εταιρείας blmqvwx)· ό Ζευς παράΚρησίν. Greg. Cor. 90 ο δνσφορων ήμεκτέων. Eust. Od. 1930 (ad χ 340) βωμός e έρκείον Α ιός έξω πον περί την ανλήν αίθριος είναι δοκεί, όποιοι πολλοί φαίνονται, εν ώ έ&νον Α u έφόρω τον ερκους, ο έΰτι τον περί ανλήν τειχίου, ωσπερ αυ πάλιν εν τ Γ/ κατ' οίκον εστία Δα έγίνοντο &νσίαι, δν οΐ μεν άλλοι έφέστιον, Ηρόδοτος δε Ίωνικώς λέγει έπίστιον, τον αυτόν οντά τω έο~ΐΐονχφ. 1562 (ad ζ 266) έπίστιον . . . το ως αν τις εϊποι έποίκειον. Ιώνων δε ή λέξις, διό και ψιλονται. κα$ά και το Ζευς καθάρσιος και έπίστιος παρά Ήροδότω αντί τον 'έφέστιος', και Αθηναίων έπίστια (V 72,1). γίνεται δε από της 'ίστίας', ήτις ομοίως τη 'εστία δασύνεται' αυτή μεν από τον 'ΐστασ&αι*, από τον 'έστάναι' δε ή 'εστία* . . . ότι δε ψιλωτικοΐ των όασννομένων οι "Ιωνες, δήλοι και το 'Λεύκιππος Περσεφόνη' παρά Πινδάρω και το 'αντόδιον', δ εστί 'κατά την όδόν', και ό 'αντήλιος' ήγονν 'παρήλιος' και ό 'άπηλιώτης' . . . ιστέον δε ως, ει και Ιώνων εστίν ή ψίλωσις τον 'έπίστιον', αλλ' αντή ή λέξις τον 'ίστίον', κα&ά και ή Ιστία', Σικελών είναι προ βραχέων έρρέ&η καϋ·' Ήρακλείδην . . . Ιστέον δε και ως, ει και το 'έπίστιον' Ίωνικόν εστί και Σικελικόν, αλλά το 'έφέστιον' άττικίζεται. Hes. εταιρείας' Ζενς εν Κρήτη. Suid. Έταιρεΐος' ό Ζευς παρά Κρησί, σημαίνει δε και τον φίλον 1 νεηνίησί τε και κνσί TRbMQSV | το om. SV || 2 αντώ SV || 3 οίτος] αυτός TBbMQSV om. to ή αυτός suprascr. A2 || 4 σνν] νν S ένν (quod sine dubio .c c υν reddit ex vv natum) to *vv V || 5 φημιν SVcto iv suprascr. nescio quae manus A || 6 τω om. Ac \ Σάρδεις PMQ || 7 έσήμεινέ c έσημήεινέ V*c έσήμαινέ TRbMQSV0 |1 8 ξνντεταραγμένος b || 11 —12 έπέστιον bis Q έπέστιον bis M utrique voci έπίστιον litt, ε suprascr. nescio quae man. Α έπΐανΎ1 to ότι sup. vers.V2 || 12 διότι] ότι MQ | ο'ικίησι(ν) bQSV | άποόεξάμενος TRbMQSV || 13 βώσκων MQ u u αντώ(ι) PTRbMQSV | εύρίσκοι MQ ενρήοι to || is τον om. PRSV I οπισ&εν MQ 8*

27

HERODOTVS

προ του νεκρού παρεδίδον έωντόν Κροίσω προτείνων τάς χείρας έπικατασφάξαι μιν κελενων τω νεκρω, λέγων την τε προτέρην έωντόν σνμφορήν, και ως έπ* έκείνγι τον καΰήραντα άπολωλεκώς εϊη, ουδέ οι εϊη 2 βιώσιμον. Κροίσος δε τούτων άκονσας τον τε Άδρηστον κατοικτείρει καίπερ έών εν κακω οίκηίφ τοοΌντω και λέγει προς αυτόν · 'έχω, ώ ξεϊνε, & παρά σεν πασαν την δίκην, επειδή σεωντον καταδικάζεις θάνατον, εϊς δε ον αν μοι τούδε τον κακόν αίτιος, ει μη όσον άέκων έξεργάσαο, άλλα ϋ'εών 3 κον τις, δς μοι και πάλαι προεσήμαινε τα μέλλοντα εσεσΦαι.' ΚροϊοΌς μεν vw ε&αψε, ως οίκος ην, τον έωντόν παΐδα · Άδρηστος δε ο Γορδίεω τον Μίδεω, οντος δη ό φονενς μεν τον έωντόν άδελφεον γενόμενος, ίο φονενς δε τον καϋηραντος, έπείτε ήανχίη των άν&ρώπων έγένετο περί το σήμα, σνγγινωσκόμενος άν&ρώπων είναι, των αντός $δε, βαρνσνμφορώτατος, έπικατασφάζει τω τνμβω έωντόν. 46 Κροΐαος δε επί δνο ετεα εν πέν&εϊ μεγάλω κα^ηστο τον παιδός έστερημένος · μετά δε ή Άστνάγεος τον Κναξάρεω ήγεμονίη καταιρε&εϊσα υπό is Κνρον τον Καμβνσεω και τα των Περσέων πρήγματα αυξανόμενα πέν&εος μεν Κροϊσον άπέπανσε, ένέβησε δε ες φροντίδα, ει κως δνναιτο, πριν μεγάλονς γενέσ&αι τονς Πέρσας, καταλαβεΐν αντών ανξανομένην 2 την δνναμιν. μετά ων την διάνοιαν ταντην αντίκα άπεπειρατο των

A c Ρ(ρ) ΤΕ bMQ μεγάλους γενέσ&αι (46, 1) expl. to et alicuiua confusionis causa sine ulla distinctione ων ον προς άνδρας (39, 2) pergit

l— 8 Hermog. De eloqu. meth. p. 438 W. των όμολογονμένων αδικημάτων μία παραμν&ΐα ή ομολογία καΐ απολογία . . . παρ' Ήροδότφ ό Άδραοτος . . . εαυτόν προτείνων κατηγορεί εαυτόν και άποκτεΐναι κελεύει, ώστε τον Κροϊσον . . . φωνήν άφιέναι προς τον νεανίσκον εϊς δε μοι ου ΟΊ!> τούτων αϊτιος, άλλα -8-εών κού τις, 6ς μοι προεσήμαινε εν τφ όνείρω \\ 12 Hes. βαρυσυμφορώτατος* βαρέως φέρων τάς συμφοράς 3 έκείνην TR | κα&άραντα TBbMQSV litterae η litt, α suprascr. A man. rec. || 4 σκοπών A1 c suprascr. σας A man. rec. | κατοικτίζει^ \\ β οΙκείωνΉ οΙκειίω\ \ ξένε Q H 6 συ έωυτοϋ SVC σεωυτοϋ V σεωυτοϋ Ό rell. | εϊς] ης suprasor. A man. post. eZSV II β— 7 εϊς δε μοι ου συ τούτων αίτιος Hermog. \\ 7 ^egydffOiMQSV || 8 και πάλαι om. Hermog. | προεσήμαινε] litteris μαι litterae μη suprascr. A man. post, η t) H 9 έοικός Α εικός cbMQSV | τον έωυτοϋ παΐδα] &άψαι έωυτοϋ παΐδα BSV | ό Γορδίεω . . . 12 βαρνσυμφορώτατος om. BSV || 10 Μήδεω Q || 11 περί] | 12 $δε, quod ladis consuetudine contractam formam (βδε) considero, ex είδε (lectione codd. bMQ) et ήΊδε (unde natam lectionem ήειδε codd. AcP veri simillimum videtur) restitui (of. praef. IX) $δεε Stephane duce edd. || 13 έωυτόν έπικατασφάζει TRbMQS || 14 εν πέν&εϊ] έπέν&ει BSV, suprascr. A2 | μεγάλω] 2 μεγάλως suprascr. A | μεγάλω . . . έστερημένος om. BSV || 15 κα&αιρε&εΐσα ΡΤ BbMQSV || 16 Περσών TBbMQSV || 17 άνέβησαν to 1 εϊκος Β H 18 καταβαλεϊν Q || 19 οΰν Q 28

HISTORIAE 145, l - 47, 2

μαντηίων των τε εν Έλληαι και τον εν Λιβνγ] διαπέμψας άλλους άλλη, τονς μεν ες Αελφονς Ιέναι, τονς δε ες Άβας τάς Φωκέων, τονς δε ες Αωδώνην οΐ δε τίνες έπέμποντο παράτε Άμφιάρηον και παρά Τροψώνιον, οι δε της Μιλησίης ες Βραγχίδας. δ Ταντα μεν νυν τα Ελληνικά μάντη ία, ες τα απέπεμψε μαντευσόμενος 3 Κροίσος, Λιβύης δε παρά Άμμωνα άπέΰτελλε άλλους χρηΰομένονς · διέπεμπε δε πειρώμενος των μαντηίων, δ τι ψρονέοιεν, ως ει φρονέοντα την άλη'&είην ενρε'&είη, επείρηταί αφεα δεύτερα πέμπων, εΐ έπιχειρέοι επί Πέρσας στρατεύεσΦαι. έντειλάμενος δε τοΐσι Λνδοϊΰι τάδε άπέπεμπε ες 47 ίο την διάπειραν των χρηστηρίων, απ* ης αν ήμερης όρμηΰέωσι εκ Σαρδίων, από ταύτης ήμερολογέοντας τον λοιπόν χρόνον εκατοστή ήμερη χρήο'&αι τοϊσι χρηστηρίοισι έπειρωτώντας, ο τι ποιέων τνγχάνοι ό Ανδών βασιλεύς Κροίσος ό Άλνάττεω, ασσα δ' αν έκαστα των χρηστηρίων &εσπίσγ], σνγγραψαμένονς άναφέρειν παρ* έωντόν. δ τι μεν ννν τα λοιπά των 2 ΐ5 χρηστηρίων έ$έσπισεν, ον λέγεται προς ονδαμών · εν δε Αελφοΐσι ως έσήλϋΌν τάχιστα ες το μέγαρον οι Λνδοι χρησόμενοι τω $εω και επειρώτων το έντεταλμένον, ή Πν&ίη εν έξαμέτρω τόνω λέγει, τάδε Α e Ρ (ρ) TbMQ et usque ad εν Δελφοϊσι quod pro εν Λιβνβ (46, 2) habent codd. BSV Σχόλ. 47, 1 (ad ήμερολογέοντας) ψηφίζοντας A man. rec. Εισήλ&ον οϋν οι Λνδοι εις το μαντεΐον χρησόμενοι (47, 2) — Σάρδεις (48, 1) et Έπεμψε Κροίσος &εοπρόπονς είς τα χρηστήρια και φυλάξας — έπιθείς (48, 2) et Μετά δε ταύτα (50, 1) — άργύρεον (51, 1), έχώρει δε ό αργυρούς αμφορέας χ' °s, έργα Θεοδώρου Σαμίου καΐ πίθους τε αργύρους δ' έπεμψε (51, 3) excerps. et in Atticam, ut ita dicam, dialectum vert. Φ T 17 es. Ruf in. Comm. in metr. Terent. 27: v. ad 12, 2 l του] των cP | τον εν Λιβύτ) . . . p. 33,10 τα χρηστήρια (53,1)] του εν Λελφοίσι· τοΐσι δε πεμπομένοισι κήρυξ ι μετά δώρων ένετέλλετο έπειρωταν ό Κροίσος τα χρηστήρια BSV ή αντίκα άποπειρατο ... τα χρηστήρια in mg. Α2 | διαπέμψας et sequentia usque ad fin. cap. 52 codicum una tantum parte transmissa et nonnullas formas dialecto alienas exhibentia fortasse sunt excludenda (cf. VIII 77ss.), praesertim cum scriptores, qui oraculum 47, 3 vel illius versum primum laudant, praeter Apollonium glossatorem Herodoti (in Et. Magn.) nomen nostri auctorie proreus non commemorent; cf. praecipue quae ex Rufino citantur; ante Prisciani tamen aetatem illam fabulam Branchidarum in Musarum exemplar quoddam esse receptam apparet ex testimoniis (cf. ad 50, 3); videas alias etiam fabulae de oraculis agentes libri primi ex eadem stirpe codd. mss. abesse 73, 3 — 75, 2; 140—177 || 2 Άβας] Zct^agMQ γρ' ες Σάβας A man. post. | Tag] των cTbMQ |] 3 Άμφιάρεων PTb Άμφιάρεον Q |] 4 Βραχίδας'Μ.^ \\2 6 μαντευαομένονς coni. Hude || 6 απέστειλε PbMQ || 7 πειρεόμενος b, suprascr. Α πειρεώμενος ΡΤΜ || 8 άλεί&ειαν suprascr. A2 II 9 τοΐσι Λυδοΐσι seel. Desrousseaux | απέπεμψε c | εις Q || ίο ημέρας Τ || 11 εκατοστή in mg. cod. Vat. gr. 122 et edd. ξκαστον τη Ρρ έκαστος τη rell. || 12 έπηρώτεον b έπειρωτέοντας PMQ | τυγχάνει Q || 13 ό om. bT | θεσπίσει b ϋ·εσπίση Τ ·&εσπίστ) Μ ΰεσπίσοι Q || 15 voci ούδαμών litt, μη (ούδαμή pro προς ονδαμών substituere volens) suprascr. Α2 ίΐ 16 εις TMQ || 17 καί σφιν ή Πν&ίη άφικομένοισιν χρϊ) εν έξαμέτρω τόνω τάδε Rufin. 29

HERODOTVS

Όΐδα δ' εγώ ψάμμον τ' άρν&μόν και μέτρα ΰαλάσσης, και κωφον σννίημι και ον φωνεϋντος άκονοι. όδμή μ' ες φρένας ήλΦε κραταιρίνοιο χελώνης έψομένης εν χαλκω άμ3 άρνείοιόι κρέεόσιν, fj χαλκός μεν νπέστρωται, χαλκόν δ' έπίεαται.'

A c Ρ (ρ)

TbMQ

Τ las. Titulus recentis aetatis Delphis a Cyriaco Ancon. olim repertus nunc perditus (exscribit CIG 11724, cf. Hemmerdinger, Les mss. 180ss.) ΟΙΔΑΔΕΓΩΨΑΜΜΟΥΤΑΡΙΘΜΟΝΚΑΙΜΕΤΡΑΘΑΛΑΣΣΗΣ ΚΑΙΚΩΦΟΥΣΥΝΙΗΜΙΚΑΙΟΥΦΩΝΕΥΝΤΟΣΑΚΟΥΩ ΟΔΜΗΜΕΣΦΡΕΝΑΣΗΛ&ΕΚΡΑΤΕΙΡΗΟΙΑΧΕΛΩΝΗΣ ΕΨΟΜΕΝΗΣΕΝΧΑΛΚΩΙΑΜΑΡΝΕΙΟΙΣΙΚΡΕΕΣΙΝ ΗΧΑΛΚΟΣΜΕΝΥΠΕΣΤΡΩΤΑΙΧΑΑΚΟΝΔΕΠΙΕΣΤΑΙ oraculum totum habet Suidas s. v. permulti scriptores aetatum omnium praeclarissimos versus primum et secundum ut ad vim et naturam Pythici oraculi spectantes exhibent: Luc. De salt. 62 (sc. ή δρχησις) κινήμασι τα αδόμενα δείξειν νπισχνεΐται, αλλ' όπερ εφη ό Πν&ικός χρησμός, δει τον Φεώμενον δρχησιν και κωφον σννιέναι και μη λαλέοντος τον δρχηστον άκονειν. Aristides XLIX 377 ο τ' Απόλλων και αυτός παραπλήσια εν τοις χρησμοϊς έπιδείκννται ούκέϋ·' ούτος δια ποιητοϋ λέγων, αλλ' ως Φέμις αύτφ, οΐδα — ακούω. Origenes c. Gels. II9 κατά . . . "Ελληνας ό λέγων οϊδα — ακούω ·&εός νενόμισται. Porph. vit. Plotini 22 'αλλά τίη μοι ταντα περί δρΰν ή περί πέτρην' φησιν δ Ησίοδος 'λέγειν;' ει γαρ δεϊ ταΐς μαρτνρίαις χρη· σ&αι τάϊς παρά των σοφών γεγενημέναις, τις αν εϊη σοφότερος &εον; και &εοΰ τον άλη&ώς ειρηκότος οΐδα — ακούω. Euseb. praep. evang. V 34, l de Oenomai adversus oracula libro disserens έπει ... ου μόνους ποιητάς, ήδη δε και πύκτας και ά&λητάς ό θαυμάσιος Φεός δια των οικείων χρησμών έξε&έωσεν, είκότως μοι δοκεΐ και ταντα άπελέγχειν δ δεδηλωμένος (i. e. Oenomaus, v. in Mullachi editione Oenomai, FPhG II 376) τούτοις τοις ρήμασιν "ω είδώς ψάμμον τ' άριϋ·μόν και μέτρα θαλάσσης καΐ κωφον ξννιεις και μη λαλέοντος άκούων' 2 Apollonii Gloss. Hdt. in Etym. Magn. s. ν. κωφός: ότι δε 'κωφός' καΐ ό μη φ&εγγόμενος, μαρτυρεί δ αυτός (sc. Απολλώνιος εν ταϊς γλώσσαις Ηροδότου) λέγων εκ παραλλήλων είναι το και κωφοϋ ξυνίημι και ου λαλέοντος ακούω. Eust. Od. 1539 (ad ε 400) έρμηνεύουσι . . . 'κωφον' ένταϋ&α οΐ παλαιοί το "αψοφον" και δια τοντο μηδέ έξακονομένην έχον την ήχήν . . . κοινώς μέντοι 'κουφός' δ μη φ&εγγόμενος , . . οίο ή Πν&ία χρήσασα το και κωφού ξυνίημι και ου λαλέοντος ακούω παραλληλίαασα διεσάφησε. Rufin.: ν. ad 12, 2. Greg. Cor. 14 ομοίως τάϊς μετοχάϊς των περισπωμένων και απλώς είπεΐν πάσαις έγκλίσισιν εντελώς κέχρηνταΓ εν τω χρησμώ' και ου λαλέοντος ακούω, και Ηρόδοτος· και νησιωτέων μάλιστα έπλούτεον (III 57, 3) 1 — 2 in invocationem ω είδώς ψάμμον . . . ξννιεις και μη λαλέοντος άκούων vertit Oenom. || 1 άρι&μονς Arist. || 2 ξυνίημι b, testimonia omnia | φωνεϋντος] λαλέοντος testimonia omnia || S ήλν&εΙΆ \ κραταιρρίνοιο 1» κραταιρήνοιο TQ κρατερίνοιο Μ κρατερίνοιο Suid. κρατειρη οία Steph., of. titulum \\ 4 άρνείοις κρέασιν Suid. ] κρέεσιν bT, cf. titulum |] 5 ^] η titulus, fortasse ή scribendum 1 | νπέστρωται] ύπέρκειται Suid. | επί εσται c* έπίεσται in mg. c επί έ'αται Α έπίεσται suprascr. Α1 επίκειται Φ υπόκειται Suid. 30

HISTORIAE I 47, 3 - 50, 3

ταντα οι Λνδοί ϋεσπισάσης της Πυ&ίης συγγραψάμενοι οϊχοντο άπιόντες 48 ες τάς Σάρδις. ως δε καϊ ώλλοι οϊ περιπεμφ&έντες παρήσαν φέροντες τους χρησμούς, έν&αϋτα ό ΚροϊοΌς έκαστα άναπτυσσων έπώρα των συγγραμμάτων των μεν δη ουδέν προσίετό μιν, ο δε ως το εκ Δελφών ήκουσε, :, αντίκα προσεύχετό τε και προσεδέξατο νομίαας μοϋνον είναι μαντήιον το εν Άελφοϊσι, δ τι οι έξευρήκεε, τα αυτός εποίησε. έπείτε γαρ δη δι- 2 έπεμψε παρά τα χρηστήρια τους &εοπρόπους, φνλάξας την κυρίην των ήμερέοιν έμηχανατο τοιάδε· έπινοήσας, τα ην άμήχανον έξευρεϊν τε και έπιφράσασ&αι, χελώνην και αρνα κατακόψας όμοϋ ήψεε αυτός εν λέβητι ίο χαλκέω χάλκεον έπίΰημα έπι&είς. τα μεν δη εκ Δελφών ούτω τω Κροίσω 49 έχρήο&η, κατά δε την Άμφιάρεω του μαντήιον άπόκρισιν ουκ έχω ειπείν, δ τι τοϊσι Λυδοϊσι έχρησε ποιήοασι περί το Ιρόν τα νομιζόμενα (ου γαρ ων ουδέ τούτο λέγεται) άλλο γε ή ότι και τούτον ένόμισε μαντήιον άψευδές κεκτήσ&αι. μετά δε ταντα Όνσίησι μεγάλησι τον εν Δελφοϊσι 50 tj ΰεόν ίλάσκετο· κτήνεά τε γαρ τα ΰύσιμα πάντα τρισχίλια ε&υσε κλίνας τε επίχρυσους και επάργυρους και φιάλας χρυσέας και εϊματα πορφύρεα και χίλιους κι·&ώνας νηήσας πυρήν μεγάλην κατέκαιε έλπίζων τον &εόν μαλλόν τι τούτοισι άνακτήβεα&αι, Λυδοϊσί τε πασι προείπε ϋ"6ειν πάντα τινά αυτών τοΰτο, ο τι εχοι έκαστος, ως δε εκ της ΰνσίης έγένετο, κατά- 2 so χεάμενος χρυσόν απλετον ήμιπλίνΰια εξ αύτοΰ έξήλαυνε, επί μεν τα μακρότερα ποιέα>ν έξαπάλαστα, επί δε τα βραχύτερα τριπάλαστα, υφός δε παλαστιαϊα, άρΐ'&μόν δε έπτακαίδεκα και εκατόν, και τοντέων άπέφ'&ου χρυσοϋ τέσσαρα, τρία ήμιτάλαντα εκαστον ελκοντα, τα δε αλλά ήμιπλίν&ια χρυσού, στα&μόν διτάλαντα. έποιέετο δε και λέοντος εικόνα 3 A c P(p) TbMQ Σχόλ. 50, l (ad νηήσας) σωρενσας A man. rec. (cf. νωντος' σωρεύοντας Phot.) Quae Φ excerpsit v. ad 47, 2 22 Etym. Magn. s. v. πανέφ&ον: Ηρόδοτος όέ άπέφθου φησιν από τον 'έφ&ός' 2 Σάρδείζ TMQ | ώλλοι] οι αλϊ,οι 31 άλλοι Tb ωιλλοι et insuper macula atramenti, super quam adhuc " apparet, A || 3 ενταύθα bQ | έπώρα] έπηρώτα Q || 4 δ scrips! o edd. || 5 προσηνχετο TbMQ || 6 ο τι Desrousseaux ότι edd. || 8 έμηχανήσατο PbMQ || 9 έπιφράσασ&αϊ] καταστοχάσασ&αι Φ | εψεε Ρ έψεεν TbQ έψεεν Μ ;| 9.10 χαλκώ λέβητι Χ || 11 εϊπαι MQ" || 12 ότι Α' δ τι in mg. Α2 | ιεροίTbQ II 13 τούτον] τοϋτο MQ || 14 έκτή&αι TMQ | Δελφοίς Tb || 15 Ιλάσκετο] εδναώπει Φ | &ναια γρ' in mg. A man. rec. || 16 φιάλας] ποτήρια t || 17 χίλιους κι&ώ)·ας scripsi χιτώνας codd. quod ex χ' κι&ώνας natum reor | νήσας TbMQ άνάψας X H 18 τι om. MQ | άνακτήσασ&αι c 1 TbMQ έξενμενίσεσΰαι Φ | προεΐπε] εκέλενε ί) || 19 τούτω PbMQ ω suprascr. A man. rec. 2| έχει Ρρ || 21 *έξαπάλαιστα cPbMQ αϊ suprascr. A man. rec. | τριπάλαιστα C PbMQ αϊ suprascr. A man. rec. | παλαιστιάϊα c 2 PbMQ at suprascr. A man. rec. || 22 τούτον Τ || 23 τρίτον ήμιτάλαντοτ com. edd., quasi e Vallae versione duorum et dimidii talenti Pollucis (IX 54) τρίτον ήμιτάλαντον omnino ad nostrum referri constaret 31

HEEODOTVS

χρνσον άπέψ'&ον, §λκονσαν ΰτα&μον τάλαντα δέκα. ούτος ο λέων, έπείτε κατεκαίετο ό εν Δελψοϊσι νηός, κατέπεσε από των ήμιπλιν&ίων (επί γαρ τοντοισι ϊδρντο) και νυν κείται εν τω Κοριν&ίων Φησανρω, £λκων οτα&μόν ίβδομον ήμιτάλαντον, άπετάκη γαρ αντον τέταρτον ήμιτάλαντον. 51 έπιτελέσας δε ό Κροίσος ταντα άπέπεμπε ες Αελφονς και τάδε άλλα αμα δ αντοΐσι · κρητήρας δύο μεγέ&εϊ μεγάλους, χρνσεον και άργνρεον, των ό μεν χρνσεος εκείτο επί δεξιά έσιόντι ες τον νηόν, ό δε άργύρεος έπ3 άρι2 στερά. μετεκινήϋησαν δε και οντοι νπο τον νηόν κατακαέντα, και ό μεν χρναεος κείται εν τω Κλαζομενίων &ησανρφ ελκών στα'&μόν ενατον ήμιτάλαντον και έτι δνώδεκα μνέας, ό δε άργνρεος επί τον προνηίον της ίο γωνίης χωρέων αμφορέας έξακοσίονς· έπικίρναται γαρ νπό Δελφών 3 Θεοφανίοισι. φασι δε μιν Δελφοί Θεοδώρου τον Σαμίον έργον είναι, και εγώ δοκέω · ον γαρ το σνντνχόν φαίνεται μοι §ργον είναι, και πΙΦονς τε άργνρέονς τεσσάρας απέπεμψε, οι εν τω Κοριν&ίων ΰ'ησανρω εστασι, και περιρραντήρια δύο άνέ&ηκε, χρνσεον τε και άργνρεον, των τω χρνσέω 15 έπιγέγραπται Λακεδαιμονίων φαμένων είναι άνάϋημα, ονκ όρΰώς 4 λέγοντες- Ιΰτι ^άρ και τοντο Κροίσου, έπέγραψε δε των τις Δελφών Λακεδαιμονίοισι βουλόμενος χαρίζεσ&αι, τον επισταμένος το οννομα ονκ έπιμνήσομαι. αλλ' ό μεν παϊς, δι3 ου της χειρός ρέει το ϋδωρ, Λακεδαι5 μονίων εστί, ον μέντοι των γε περιρραντηρίων ονδέτερον. αλλά τε 2ο άνα&ήματα ονκ επίσημα πολλά απέπεμψε άμα τοντοισι ό Κροίσος και

A c P(p) TbMQ Quae φ excerpsit v. ad 47, 2 1 Antiatt. Bekk. Anecd. 94 'έλκει σταΰμόν' αντί τον 'άγει' έκβάλλουσιν ως άδόκιμον · Ηρόδοτος πρώτφ \\ 4 Hes. ίβδομον ήμιτάλαντον · τα £ξ ήμισυ τάλαντα. Prise, fig. num. 9 hoc quoque secundum Atticos et lonas, qui ήμισυ τρίτον dicebant pro δύο ήμισυ, teste etiam Didymo qui hoc ponit. . ., unde et Herodotus in I Historiarum: έποιεϊτο δε καΐ — ήμιτάλαντον. ιδού όλον ειπών δέκα ταλάντων γεγενηο"&αι τον λέοντα, κξ.τα λέγει εχειν εβδομον ήμιτάλαντον, τουτέστιν εξ ήμισυ τάλαντα, 'septimum semitalentum' dixit pro 'sex semis talenta*. ibid. 17 Didymus ea confirmet: και Δίδυμος εν τφ περί της παρά "Ρωμαίοις αναλογίας' Ίωνες και Αττικοί τα δύο ήμισυ 'ήμισυ τρίτον' φασιν και τα εξ ήμισυ τάλαντα Ίβδομον ήμιτάλαντον'. Poll. IX 54 αρχαία . . . ή χρήσις και ή του 'πέμπτον ήμιτάλαντον' και 'τρίτον ήμιτάλαντον' και 'εβδομον ήμιτάλαντον'. Bekk. Anecd. 306 τρίτον ήμίδραχμον δυο δραχμαι καΐ της τρίτης το ήμισυ, ως είναι δύο δραχμάς και τριώβολον. ό'μοιον το εβδομον ήμιτάλαντον παρ" Ήροδότφ \\ 8 Prise.: v. ad 17, 1 2 έπι . . . 3 &ησαυρφ om. MQ || 4 άπετάκη] litterae κ litteram γ supiascr. A man. rec. || 5 έπεμψε 2> | τάδε αλλά] ταντα φ || β τοΐσι Ρ1 TbMQ αύτοΐσιΈ2^ rell. | μεγά&ει bTQ || 7 έκέετο cP c pTbMQ έκαίετο (ut vid.) P1 || 9 εννατον Α2 TQ || 10 νηΐου MQ || 12 ^εοφανί^σι Q | μιν om. MQ ] Σαμίων Tb || 15 περιρράντια TbMQ | άνέ&ηκε del. Stein || 16 φάμενον . . . 17 λέγον Madvig || 18 τοννομα bQ το δνομα Τ || 21 ο' om. Q

32

HISTORIAE 100,3 - 54, l

χενματα άργύρεα κυκλοτερέα καΐ δη και γυναικός εΐδωλον χρύσεον τρίπηχυ, το Δελφοί της άρτοκόπου της Κροίσου εΙκόνα λέγουσι είναι· προς όέ και της έωυτον γυναικός τα από της δειρής άνέ&ηκε ό Κροίσος και τάς ζώνας. ταϋτα μεν ες Δελφούς απέπεμψε, τω δε Άμφιάρεω 62 δ πυ&όμένος αΰτοΰ την τε άρετήν και την πά&ην άνέΦηκε σάκος τε χρνσεον παν ομοίως και αιχμήν στερεήν πασαν χρυσέην, το ξυστόν τησι λόγχ^σι έόν ομοίως χρύσεον · τα έτι και αμφότερα ες έμέ ην κείμενα εν Θήβησι και Θηβαίων εν τω νηω του Ίσμηνίον Απόλλωνος. Τοίσι δε αγειν μέλλουσι των Λυδών ταϋτα τα δώρα ες τα ιρά ενετέλλετο 53 ίο ο Κροίσος έπειρωταν τα χρηστήρια, ει στρατεύηται επί Πέρσας Κροίσος και ει τίνα στρατόν ανδρών προσΰέοιτο φίλον. ως δε άπικόμενοι ες τα 2 άπεπέμφ·&ησαν οϊ Αυδοι άνέ'&εσαν τα αναθήματα, έχρέωντο τοϊσι χρηστηρίοισι λέγοντες · 'Κροίσος, 6 Ανδών τε και άλλων ε&νέων βασιλεύς, νομίσας τάδε μαντήια είναι μοϋνα εν άνΰρώποισι ύμΐν τε αξία δώρα ίο έδωκε των εφευρημάτων και νυν νμέας έπειρωτα, ει στρατεύηται επί Πέρσας και ει τίνα στρατόν ανδρών προσ&έοιτο σύμμαχον. * οι μεν ταϋτα 3 έπειρώτων, των δε μαντηίων αμφοτέρων ες τώυτό αϊ γνώμαι συνέδραμον προλέγονσαι Κροίσω, ην > στρατεύηται επί Πέρσας, μεγάλην αρχήν μιν καταλνσαι· τους δε Ελλήνων δυνατωτάτους σννεβούλευόν οι έξευρόντα 2ο φίλους προσΦέσΦαι. έπείτε δε άνενεχΦέντα τα Φεοπρόπια έπν&ετο ό 64 Κροίσος, νπερήσΦη τε τοΐσι χρηστηρίοισι πάγχν τε έλπίσας καταλύσειν

A c Ρ(ρ) TbMQ ad quos rursus accedunt a τοϊσι δε πεμπομένοισι κήρνξι μετά δώρων τοιαύτα ενετέλλετο έπειρωταν δ Κροίσος τα χρηστήρια, quae pro όιαπέμψας (46, 2) — έπειρωταν τα χρηστήρια (53, 1) habent, KSV 6 Ammon. ξνστόν το τε άκόντιον, ως παρ' Ήροδότω (Ήσιόδφ scr.) εν τω πρωτω ... 1 κνκλοτερέα] litteris ε'α litteram η suprascr. Α2 ]| 6 και το ξυστόν Q | voci 2 τηισι sub obelo αύτήσι in mg. super, adscr. A | τοΐσι λόγχοισι b | λόχησι Τ H 7 και om. TbMQ || 8 Θηβέων em. Reiske, quod 'non distincte necessarium' iudicat Wesseling, acceperunt tarnen Stein Hude Legrand [| 9 — 10 v. app. crit. ad p. 29, l || 9 ίερά P^bQ H ίο είρωταν MQ | στρατενοιτο Tb | Κροίσος om. V secl. Hude || 11 άπίκοντο RSV ή άπίκοντο suprascr. A2 || 712 έπέμφ&ησαν R SV ή έπέμφ&ησαν suprascr. A man. post | Λυδοΐ] κήρυκες RSA ή οϊ κήρυκες suprascr. A man. post, l έχρέωντο] και εχρεον RSV ή και εχρεον τοΐσι suprascr. A man. rec. || 13 Λυδών βασιλεύς και άλλων έ&νών RSV || 14 ήμίν Q || 14—16 έδωκε αξία δώρα MQ |] 15 ύμας RV | έπερωτς. S ι eras. V | στρατενοιτο bj| 17 έπειρώreovTbMQ έπηρώτωνΎ || 18 στρατεύεταιVc |[ 19 καταλύσε«»TbMQ adinfinitivi tempus cf. I 24, 4 et K hner-Gerth I 192s.; nota nostri verba I 91, 4 non ad rem sicut vaticinatio dicta, sed ex eventu, et eodem modo quo infra (54,1) έλπίσας καταλύσειν ex Croesi animo atque ratione |] 19—20 έξενρόντας προσ&έσ&αι φίλους Μ έξευρόντας προσ&έσ&αι Q || 20 άνενειχ&έντα PTbMQ j| 21 πάγχυ] ταχύ RSV Ι καταλνσαι RSV σαι suprascr. A man. rec. om. MQ

33

HEEODOTVS

την Κύρον βασιληίην πέμψας αΰτις ες Πυ&ώ Δελφονς δωρέεται — πυ$όμενος αυτών το πλή&ος — κατ* άνδρα Ονο ατατήρσι εκαστον χρνσοϋ. 2 Δελφοί de αντί τούτων εδοσαν Κροίσφ και Ανδοϊσι προμαντηίην και άτελείην και προεδρίην και έξεϊναι τω βονλομένφ αντέων γίνεσ·&αι Αελφόν δδ ες τον αιει χρόνον. όωρησάμενος δε τους Αελψονς 6 Κροίσος έχρηστηριά- 5 ζετο το τρίτον επείτε γαρ δη παρέλαβεν, τον μαντηίον άλη·θ·είην ένεφορέετο, αυτόν έπειρώτα δε τάδε χρηστηριαζόμενος, ει οι πολυχρόνιος 2 εσται ή μονναρχίη. ή δε Πυ&ίη οϊ χρα, τάδε 'αλλ' όταν ήμίονος βασιλεύς Μήδοισι γένηται, και τότε, Λνδέ ποδαβρέ, πολνψήφιδα παρ'Έρμον φεύγειν μηδέ μένειν, μηδ' αϊδεϊσ&αι κακός είναι.'

ίο

5G τοντοισι έλ&ονσι τοίσι επεσι ό Κροίσος πολλόν τι μάλιστα πάντων ήσΰη έλπίζων ήμίονον ονδαμα άντ* ανδρός βασιλενσειν Μήδων, ούδ' ων αντός ονδ' οι εξ αντον πανσεσΦαί κοτε της αρχής, μετά δε τάντα έφρόντιζε ιστορέων, τους αν Ελλήνων δννατωτάτονς έόντας προσκτήσαιτο φίλους, ΐδ 2 ιστορέων δε εύρισκε Λακεδαιμονίους και Ά&ηναίους προέχοντας, τους μεν τον Αωρικον γένεος, τους δε τον Ιωνικού, ταντα γαρ fjv τα προκεκριμένα, έόντα το άρχαΐον το μεν Πελασγικόν, το δε Έλληνικόν εϋνος. κάί το μεν

A c P(p) TbMQ, ad quos accedunt BSV usque ad βασιληίην (54, 1) et iterum a και δη και ες Δελφούς χρηστηριαζόμενος έπηρώτα ει οι, quae pro πέμψας (54, 1) — εϊ οι (55, 1) habent, usque ad Ιωνικού (56, 2) Τ 9-11 Rufin, comm. in metr. Terent. 27: v. ad 12, 2. Plat. Eesp. VIII 566 κατά τον Κροίσφ γενόμενον χρηομόν πολνψήφιδα παρ' ΤΞρμον φεύγει ουδέ μένει ονδ' αιδείται κακός είναι. Dio Chrys. XIII 421 R. Κροίσφ τω Λνδών βασιλει σννεβονλενσεν ό Απόλλων . . . οντω πως &εσπίσας· Γάλλ' όταν — κακός είναι' 1 βασιλείην C \ πέμψας . . . 7 χρηστηριαζόμενος] και δη και ες Δελφονς χρηστηριαζόμενος (-ους V) έπηρώτα (-ειρ- V) RSV | αι^ίς codd. || 4 άτελείην] litteram η litterae α superimposuit Α1 άγγελίην MQ | αντών TbQ || 5 άει PTbQ || 6—7 επείτε . . . άλη&είην, ένεφορέετο αυτόν, έπειρώτα δε distinxerunt cett. edd.: ego v paragogico a cod. A praebito inductus post παρέλαβεν distinxi constructionem attractionis inversae intelligens, quasi επείτε παρέλαβεν (sc. illud munus, cf. I 38, 2), αυτό TO μαντηίον, τον άλη&είην ένεφορέετο, έπειρώτα (ad positionem part. δε cf. V 79, 2) (l 7 vocibus έπειρώτα δε τάδε suprascr. ες Δελφονς A man. rec. | έπηρώτα Q [ πονλνχρόνιος Q || 8 χραται V || 13 ονδαμή SV 1 βασιλενειν Τ | Μήδον Q || 14 παύσασ&αι TRbMQSV || 14.15 Ιστορέων έφρόντιζεν TbMQ || 15 αν προς

om. S Ι έόντας om. MQ | κτήσαιτο'Μ. προσκοτήσαι& προσκτήσαιτο (ο eras.) V || 16 τε και RSV || 17 γένους Ρ | ταΰτα . . . ο Κροίσος έπεμπε (69, 1)] και δη και έξέπεμπεν RSV || 18 έόντα] έ&νεα Porsonio duce McNeal AJPh 102, 1981, 358ss. , έόντα Dobree 34

HISTORIAE I 54, l - 57, 3

ονδαμη κω έξεχώρησε, το δε πολνπλάνητον κάρτα, επί μεν γαρ Δευκα- 3 λίωνος βασιλέος οΐκεε γήν την Φ&ιώτιν, επί δε Αώρον τον Έλληνας την υπό την Όσσαν τε και τον Όλνμπον χώρην, καλεομένην δε Ίστιαιώτιν. εκ δε της Ίστιαιώτιδος ως έξανέστη νπο Καδμείων, οϊκεε εν Πίνδω 5 iΜακεδνόν καλεόμενον. έν&εντεν δε αντις ες την Αρνοπίδα μετέβη, καΐ εκ της Αρνοπίδος όντως ες Πελοπόννησον έλ&όν Αωρικόν έκλήβη. ήντινα δε γλώσσαν ϊεσαν οϊ Πελασγοί, ονκ έχω άτρεκέως ειπείν · εΐ δε 57 χρεόν εστί τεκμαιρόμενον λέγειν τοϊσι ννν έτι έονσι Πελασγών των νπέρ Τνρσηνών Κρητώνα πάλιν οίκεόντων, οι ομονροί κοτε ήσαν τοΐσι νυν ίο Δωριεϋσι καλεομένοισι (οϊκεον δε τηνικαντα γήν την ννν Θεσσαλιώτιν κα?£ομένην), και των Πλακίην τε και Σκνλάκην Πελασγών οικησάντων εν 2 Έλλησπόντω% οϊ σννοικοι έγένοντο Άϋηναίοισι, και δσα αλλά Πελασγικά έόντα πολίσματα το οννομα μετέβαλε — ει τοντοισι τεκμαιρόμενον δει λέγειν, ήσαν οι Πελασγοί βάρβαρον γλώσσαν ίέντες · εΐ τοίννν ην και παν 3 is τοιούτο το Πελασγικόν, το Άττικόν εΰνος έόν Πελασγικόν άμα τη μεταβολή τη ες "Ελληνας και την γλώσσαν μετέμα&ε. και γαρ δη οντε οι Κρητωνιήται ονδαμοϊσι των ννν σφεας περιοικεόντων είσι όμόγλωσσοι οντε οΐ Πλακιηνοί (σφίσι δε όμόγλωσσοι) δηλονσί τε, ότι τον ήνείκαντο γλώσσης χαρακτήρα μεταβαίνοντες ες ταντα τα χωρία, τοντον εχονσι Λ c P (p)

TbMQ

Τ iss. Steph. Byz. s. ν. Λώριον: Ηρόδοτος . , . εν τϊ\ α' περί τον Δωρικού γέ· νονς φησι πολνπλάνητον αυτό καλών και δεικννς όντως' το δε πολυπλάνητον — έκλήί>ν] || 16—ρ. 36, l Dion. Hal. I 29 και γαρ δη ούτε Κροτωνιαται, ως φησιν Ηρόδοτος, ούδ* ίίλλοις των νυν — εν φυλακή ι πω Q || 2 βασιλέως Q, Steph. Byz. cod. unus | ωκεε Steph. Byz. | γήν om. Steph. Byz. || 3 Ονλνμπον Μ | δε om. Steph. Byz. | Ίσταιωτιν . . . 4 Ίσταιώτιδος Tb Ίστιώτιν . . . Ίστιώτιδος Steph. Byz. || 4 της om. Steph. Byz. | ωκεεν Steph. Byz. | Πίνονω TQ || 5 Μακεόον M | έντεν&εν TbQ Steph. Byz. | αΰ&ις c | Δρνω.TtoaTbQ || 6 ΑρνωπίδοςΎΙ)^ \\ 7 ebtai MQ | ei δε om. TbMQ || 8 χρεών ΡΤ bQ | j 9 Κρητώνα b Κρηστώνα cett. Κρότωνα Legrand secutus multos viros doctos, qui Κροτωνιήται (lin. 17) recte a Dion. Hal. praebitum putant et auctorem nostrum ad Italiae urbem Κρότωνα vel Cortonam rettulisse (cf. inter alios De Ruyt, Ant. Class. 7,1938, 281 ss., sed contra Wikon, Hermes 73, 1938, 129ss.); nihilommus haud absurdum mihi videtur formam Κρητώνα a cod. b praebitam eandem esse ac noinen kr^t n-(Crot-jCort-), si consideras quomodo in lonicam dialectum vertatur, quod Hdt. plurimis prorsus nommibus in suum sermonem translatis fecisse optime notuni est (cf. quae ad III 136 adnotavimus) || 11 των Dobree την codd. των την propoa. Schaefer || 13 μετάβαλλε M l εΐ] εν TbQ || 15 τοιούτον Tb | έΰνος το Άττικόν MQ || 17 Κρητωνιήται scripsi, v. supra ad lin. 9 Κροτωπαται Dion. Hal. Κρηατωνηϊται b Κρηστωνιήται rell. ] ούδαμοϊσι] ονδ' άλλοις Dion. Hal. (cf. vv. 11. II 91,1, III 39,2) | των νυν περιοικεόντων ονδαμοϊσι (ούδαμήσι Μ) MQ || 18 οντε ... όμόγλωσσοι haplogr. om. Q | ol om. Dion. Hal. | Πλακπκοι Tb l σφίσι] φησι Dion. Hal. | τε] δε Dion. Hal. 35

HERODOTVS

58 εν φυλακή, το δε Έλληνικόν γλώοσγ] μεν, έπείτε έγένετο, αεί κοτε τη αύτη διαχραται, ως έμοί καταφαίνεται είναι · άπο0χι έπείτε δε ποιήσαντος τούτον τα κελενόμενα έτελεύτησε το παιδίον, 5 πέμψας των ευνούχων τους πιστότατους και είδον δι' εκείνων και fflaipa μιν. ούτως εσχε, ω βασιλεν, περί τον πρήγματος τούτον, και τοιούτω μόρω έχρήσατο 6 παϊς.' Άρπαγος μεν δη τον ϊ$υν έφαινε λόγον, Αστυάγης 118 δε κρυπτών τον οί ενείχε χόλον δια το γεγονός, πρώτα μεν, κατά περ ίο ήκονσε αυτός προς τον βονκόλον το πρήγμα, πάλιν άπηγέετο τω Άρπάγω, μετά δε, ως οί έπαλιλλόγητο, κατέβαινε λέγων, ως περίεστί τε ό παις και το γεγονός έχει καλώς, 'τω τε γαρ πεποιημένω', εφη λέγων, *ές τον πάϊδα 2 τοντον εκαμνον μεγάλως και Όνγατρι τ$ έμή διαβεβλημένος ουκ εν έλαφρω έποιεύμην. ως ων της τύχης ευ μετεστεώσης τοντο μεν τον 15 σεωυτοϋ παϊδα άπόπεμψον παρά τον πάΐδα τον νεήλνδα, τοντο δε — σώστρα γαρ τον παιδός μέλλω ΰνειν τοϊσι ϋεων τιμή αυτή προσκέεται — πάρισ&ί μοι επί δεϊπνον.' Άρπαγος μεν ως ήκουσε ταύτα, προσκννήσας 119 και μεγάλα ποιησάμενος, ότι τε ή άμαρτάς οι ες δέον έγεγόνεε και δτι επί τύχ^σι χρηστ-ησι έπι δεϊπνον έκέκλητο, Ύ\ε ες τα οικία, έσελ&ών δε 2 so την ταχίστην, ην γαρ οί παις εϊς μοννος έτη τρία και δέκα κον μάλιστα γεγονώς, τοντον εκπέμπει ίέναι τε κελεύων ες Άστνάγεος και ποιέειν, δ τι

AB C P(p) DTR M SV(to) Σχόλ. 118, l (ad πάλιν) έναντίως, κεκρυμμένως Α man. rec. B τωι [Αρπαγωι] 118, l ine. et λέγων 118, 2 expl. Pap. Ox. 2096 fr. 6 mutilatum 6 Thomas Mag. 48 (s. v. ήγανακτησάμην) ωσπερ 'έγεννηαάμην' avri τον 'έγέννησα' και 'έ&ρεψάμην' αντί τον 'ε&ρεψα λέγομεν, οντω και 'ήγανακτησάμην' αντί τον 'ήγανάκτησα'. . . . ωσαύτως και 'έ&αψάμην' αντί του 'εΰαψα', Ηρόδοτος εν ττ\ ι ' και εΐδον . . . και έθαψάμην l τε] γε Hude Eltzium secutus || 2 εν ετέλλετο S t) ένετέλλε*ο\ \\ 3 είςϋ \ ονρος€ ονρος DTRMSV | αχρις MS II β Κον ΡΤ έ εΐδον S ιεΙδον\* \ εκείνον R || 6.7 ε&αψά μιν] εοαψάμην Thorn. || 7 τούτου om. DTRSV || 9 ένείχ ε b ένεΐχεε cum obelo, sed nulla in mg. adscripta adnotatione Α ένείχεε cett. ενείχε em. Steph. | χόλον] λόγον CDTRSVi) | πρώτον Τ | καΜ SV || 10 αυτός om. Τ || 11 έπαλιλόns γητο D έπαλλιλόγητο TRSV έπαλληλόγητο BC1 || 12 τω τε~] τότε D | π[οιημενωι] Pap. Οχ. 2096 || 14 οϋν RV | τύχης] ψνχής C | τοντον Vac || 16 προσκέηται SVC προσκέεται Vact» cett. |] 17 πάρι&Ι DTRSY ν&ι suprascr. man. ut vid. secunda A || 18 εϊς C || 19 fie] ή&ε R | οικεία Τ || 20 είς om. Β1 | ξτη] ultimae litterae t auprascr. nescio quae man. Α έτι C || 20—21 μάλιστα ίτεα γεγονώς ABCC μάλιστα γεγονώς ετεα Cac || 21 κέλενον Yac

79

HERODOTVS

αν εκείνος κελενη. αυτός δε περιχαρής έών φράζει τη γνναικι τα σνγκνρή3 σαντα. Αστυάγης δε, ως οί άπίκετο 6 Άρπάγον παϊς, σφάξας αυτόν και κατά μέλεα διελών τα μεν ώπτησε, τα δε ήψησε των κρεών, εντνκα δε 4 ποιησάμενος είχε [έτοιμα], έπείτε δε της ώρης γινομένης τον δείπνου παρήσαν οι τε άλλοι δαιτνμόνες και ό Άρπαγος, τοϊαι μεν αλλοιαι και ο αύτω Άατνάγεΐ παρετι&έατο τράπεζαι έπίπλεαι μηλείων κρεών, Άρπάγω δε τον παιδός τον έωντον, πλην κεφαλής τε και ακρών χειρών τε και ποδών, τάλλα πάντα · ταύτα δε χωρίς εκείτο επί κανέω κατακεκαλνμμένα. 5 ως δε τω Άρπάγω έδόκεε αλις εχειν της βορής, Αστυάγης εΐρετό μιν, εΐ ήσΰ-είη τι τη &οίνη · φαμένον δε Άρπάγον και κάρτα ήσΦήναι παρέφερον, ίο τοϊσι προσέκειτο, την κεφαλήν τον παιδός κατακεκαλνμμένην και τάς χείρας και τους πόδας, Άρπάγον δε έκέλευον προσστάντες άποκαλνπτειν 6 τε και λαβείν το βονλεται αντών. πει&όμένος δε ό Άρπαγος και άποκαλνπτων ορςί του παιδός τάλείμματα· ίδώνδε ούτε έξεπλάγη εντός τε έωντοϋ γίνεται, εϊρετο δε αυτόν ό Άστνάγης, ει γινώσκοι, δτεν ϋηρίον κρέα ίο 7 βεβρώκοι. ό δε και γινώσκειν εφη και άρεστόν είναι παν το αν βασιλεύς ερδγ). τούτοισι δε άμενφάμενος και άναλαβών τα λοιπά των κρεών ηε ες τα οικία, έν&εΰτεν δε εμελλε> ως εγώ δοκέω, άλίσας βάψειν τα πάντα. 120 Αρπάγω μεν Άστνάγης δίκην ταντην έπέ'&ηκε, Κνρον δε περί βονλενων ao έκάλεε τονς αντονς των μάγων, οι το έννπνιόν οΐ ταύτη έκριναν, άπικο-

ΑΒ C Ρ(ρ) DTR M SV(to) Ότι Άστνάγης, ως οί άπίκετο (119,3) — έπέθηκεν μη άνσχόντι Κνρον '(120, 1) expl. Const. Porph. Π. do. και κακ. exe. VII 3 Λέξ. εντνκτα' @αδίως (έτοιμα, φφδια Lexx. seriatim conscripta) ειργασμένα. Suid. εντνκτα' παρά Ήροοότφ αντί τον 'ρόδια, έτοιμα, εΐργασμένα, καλώς κατεσκενασμένα' \\ ιι Thom. Mag. (s. ν. πρόσκειμαι) και πρόσκειμαι το 'άνάκειμαι*. Ηρόδοτος εν τη πρώτη · παρέφερον — παιδός 1 σνγκνρήσανταΜ™ \\ 3 ήψησε Α.Ε1 εψησε'Ρ'Μ. l^aeCDTRSV c εψησα\α' το τρίτον πρόσωπον των πληθυντικών σώσιν αντί του 'σή&ονσιν' Ζ μειχ[^ηϊ] Pap. Soc. Ital. | έξω] έσω propos. Legrand || 3 ειπείν τοσοϋόε καλεω nomine Vallae adnot. Scaliger ad Stephani editionem (Bibl. Univ. Cantabr. Nn. V 26) | Μνλιττα] ν. quae ad 131, 3 adnotavi || 9 άπαλλάττονται Ρρ Aid. || 13 μεν δη] δε JBTMSV μεν[ Pap. Zeret. || 14 ϊχ&εις V | μόνον C || 15 οηρενσοντεςΎ™ \ ανήμωσι JRT άνήμωσι SV1 non extat Pap. Zeret, | post αύήνωσιν distinxi illius ν paragogici gratia, quod codd. AB exhibetur || 15 — 16 προς [ ........ ] σι [ ........ ] αιν[όονος] Pap. Zeret., ubi Linner, Eranos 39, 1941, 147s., ες ολμον ante έσβάλλον]σι supplere vult || 17 έχει] έδει propos. Diels, sequ. Hude [| 18 Maaaγέτας JRTMSV non extat Pap. Zeret. || 19 νπ'] έπ' Τ1 | έωντό C έωντόν JRT M SV non extat Pap. Zeret. | είναι ante λέγεται C om.M |) 22 λέγονσι om. C || 23 εΐa

ναι καΐ ελάσσων M ονκ ελάσσων είναι Palat. Gr. 176 | μεγέ&εα J 126

μεγεά&εα RSV

HISTORIAE 1199, 2 - 203,1

παραπλήσιας συχνάς φασι είναι, εν δε avrfjai άν&ρώπους, οι σιτέονται μεν ρίζας το &έρος όρύσσοντες παντοίας, καρπούς δε από δενδρέων έξενρημένονς όφι ες φορβήν κατατί&εσ'&αι ώραίονς και τούτους σιτέεσΦαι την χειμερινήν · αλλά δε σφι έξευρήσ'&αι δένδρεα καρπούς τοιούσδε τινάς 2 5 φέροντα, τους έπείτε αν ες τώντό συνέλ&ωσι κατά εϊλας και πυρ άνακαύσοινται κύκλω περιιζομένους έπιβάλλειν επί το πυρ, όσφραινομένους δε καταγιζομένου τον καρποΰ τον επιβαλλομένου με&ύσκεσϋ'αι τη όδμη κατά περ Έλληνας τω οϊνω, πλεϋνος δ' επιβαλλομένου τον καρπού μάλλον με&ύσκεσΦαι, ες δ ες δρχησίν τε άνίστασ&αι και ες άοιδήν άπικνέειο σ$αι. Τούτων μεν αυτή λέγεται δίαιτα είναι. 6 δε Άράξης ποταμός ρέει μεν 3 εκ Ματιηνών, δ$εν περ ο Γύνδηςί τον ες τάς διώρυχας τάς έξήκοντά τε και τριηκοσίας διέλαβε ό Κύρος, στόμασι δε εξερεύγεται τεσσαράκοντα, των τα πάντα πλην ενός ες ελεά τε και τενάγεα έκδιδοί, εν τοΐσι άν&ρώπονς ιό κατοικήσ'&αι λέγονσι Ιχϋϋς ώμους αιτεομένους, έσΦήτι δε νομίζοντας χρασ&αι φωκέων δέρμασι. το δε εν των στομάτων τον !4ράξεω ρέει δια 4 καθαρού ες την Κασπίην Φύλασσαν, ή δε Κασπίη θάλασσα εστίν έπ* έωυτής, ου συμμίσγονσα τη έτέρη &αλάσση. την μεν γαρ Έλληνες ναυτίλλονται πασά και ή έξω Στηλέων ·&άλασσα ή Ατλαντίς καλεομένη και ή •20 Έρυ&ρή μία έοϋσα τυγχάνει, ή δε Κασπίη εστί έτέρη έπ* έωυτής, εοϋσα 203 μήκος μεν πλόου είρεσίη χρεωμένω πεντεκαίδεκα ήμερέων, εύρος δε, τη ΛΒ C Ρ (ρ)

BJT 31 SV

λ[εγουσι] (202, 3) — αγριης ζωοντα (203, 1) Pap. Zereteli lateris aversi col. II Τ 11 — 14 Bust. Dion. 739 Ηρόδοτος 6έ φησι μείζονα μεν αντόν (sc. Araxen fluvium) είναι τον Ίστρου, ρέοντα εκ Ματιανών . . . στόμασι 0έ τεσσαράκοντα έκδιδόναι εις έλη και τενάγη, Strabo 531 ad eadem nostri spectans Hdt. verba nullam habere fidem declarat || 17 Bust. Dion. 48 Ηρόδοτος . . . λέγει, ότι ή Κασπία εστίν εφ' εαυτής ου συμμίσγουσα τη ετέρα θαλασσή || 21 ibid. 721 ενπέρατός εστί (sc. mare Caspium), μήκος μεν πλόον έχουσα τοις έρέσσονσι ιέ' ήμερων, εΰρος δε οκτώ ήμερων, οπού εστίν ευρύτατη εαυτής, κατά τον Ήρόδοτον ι συχνάς om. C | αύτοίσιν JRTMSV || 3 φορμήν ut vid. A, litterae μ (?) litteram β suprascr. A man. rec. [| 4 τοιονσδε τινας codd. nonnulli τοιούδέ τινας R || 5 τωύτώ RM | ϊλας Ρ ρ νλας S εϊλας vel εϊλας vel ειλάς cett. | άνακαύσονται RT1 || 7 καταγιαξομένου JRTMSV | επιβαλομένου C || 8 κα&ά περ JV || 12 Ματιηνών CM Ματιανών attice Eust. Ματιονών SY1 Μαντιονών V2 | Γΰδης C | τε om. JRTMSV || 13 διέβαλε 3 \ τεσσεράκοντα AB || 15 κατοικεϊπ&αι Ρ JRTMSV | ιχ&εϊς SV1 H 16 φωκιών SV | εν] εκ Pap. Zeret. || 17 [ε]ωυτης Pap. Zeret. αυτής vel αυτής rail. H 18 ξνμμίσγονσα Ρρ || 19 πάσα AB Pap. Zeret. πασαν rell. | Στηλέων] 'sc. Ήρακλέων' explic. Stein in ed. in usum scholarum locis II 33, 4, IV 42, 2 comparatis (Ήρακλέων) στηλέων Hude στηλών JRTMSV | και2 om. C || 20 τυγχάνει έονσα Pap. Zeret. Aid. | εαυτής C || 2l μεν om. JRTMSV non extat Pap. Zeret., sed quoad ex spatio iudicari potest, habebat | χρεομένω Β 127

HERODOTVS

ευρύτατη εστί αυτή έωντής, οκτώ ήμερέων. και τα μεν προς την έσπέρην φέροντα της θαλάσσης ταύτης 6 Καύκασος παρατείνει έών ορέων και πλήξει μέγιστον και μεγάΦεϊ νψηλότατον. ε&νεα δε άν&ρώπων πολλά, και παντοία εν έωντώ έχει 6 Καύκασος, τα πολλά πάντα απ' ΰλης 2 άγρίης ζώοντα. εν τοΐσι και δένδρεα φύλλα τοιήσδε Ιδέης παρεχόμενα 5 είναι λέγεται, τα τρίβοντας τε και παραμίσγοντας νδωρ ζώα έωντοϊσι ες την έσ&ήτα έγγράφειν τα δε ζώα ονκ έκπλύνεσ&αι, αλλά σνγκαταγηράσκειν τω αλλω είρίω κατά περ έννφαν&έντα αρχήν, μίξιν δε τούτων των άν&ρώπων είναι έμφανέα κατά περ τοϊσι προβάτοισι. 204 Τα μεν δη προς έσπέρην της θαλάσσης ταύτης της Κασπίης καλεο- ίο μένης 6 Καύκασος απεργεί, τα δε προς ηώ τε και ήλιον ανατέλλοντα πεδίον έκδέκεται πλή&ος άπειρον ες αποψιν. τον ων δη πεδίον (τούτον^ του μεγάλου ονκ έλαχίστην μοίραν μετέχονσι οι Μασσαγέται, έπ* ους ό 2 Κνρος $σχε προ&νμίην στρατεύσασ&αι · πολλά τε γαρ μιν και μεγάλα τα έπαείροντα και έποτρύνοντα ην, πρώτον μεν ή γένεσις, το δοκέειν πλέον 15 τι είναι άν&ρώπον, δεύτερα δε ή εντνχίη ή κατά τονς πολέμους γινομένη · οκγι γαρ Ι&ύσειε στρατεύεσ&αι Κνρος, άμήχανον ην εκείνο το ε&νος 205 διαφνγέειν. ην δε τον ανδρός αποθανόντος γννή των Μασσαγετέων βασίλεια· Τόμνρίς οι ην οννομα. ταύτην πέμπων ό Κνρος έμνατο (τω λόγω βέλων γνναϊκα ην εχειν). ή δε Τόμνρίς σννιεΐσα ονκ αντήν μιν 2ο

AB C Ρ(ρ)

BJT Μ SV

Της Κασπίης &αλάσσης τα μεν προς — ύψηλότατον (203,1), τα δε προς ηώ τε — αποψιν, ου μοίρην — ό Κΰρος έστράτευσε (204,1) exe. § 12 Poll. II 58 Ηρόδοτος . . . «at αποψιν 1 ερυτάτη Α1, ευ suprascr. A man. rec. || 2 Καυκάσιος JBTSV non extat Pap. Zeret. Καύκασις scr. Legrand 'suadente Snellio' (cf. infra 4) | έόν Β JBTSV Pap. Zeret. | ούρέων C || 3 μεγά&εϊ J μεγεά&εϊ RSV μεγά&ει Pap. Zeret. rell. | υψηλότατος M non extat Pap. Zeret. || 4 έαυτω C | Καυκάσιος JBTSV καυκασις Pap. Zeret. | απ'] εξ JBTMSV non extat Pap. Zeret. || 5 άρίης JBMSV || 8 δε] τε JBTMSV || 9 έκφανέα C || 11 Καυκάσιος JBTSV | άπείργει ABP || 12 δη om. M | πεδίον] το πεδίον C | τούτου add. Herold Progr. Reg. Gymn. Nuremb. 1850, 12 || 13 μοίρην codd. || 14 εσκε JBTSVC έχει C || 15 έπαίροντα M | και έπωτρύνοντα V om. M | το] τφ P*p || 16 δεύτερον JBTMSV | πολεμίους JBTSV | γενομένη ABC || 17 εκείνον J || 18 Μασαγετέων JBTSV || 19 Τώμυρις Pal. Gr. 176, cf. Suid. s. vv. μνωμένη, Τόμνρίς \ ταύτη JBTMSV || 20 γυναικών B | rjv scripsi ην codd., cf. gramm. meam 115, 189 μιν propos. Cobet | &έλων — Ιχειν delenda iudicat Abicht Progr. L nebg. 1862, 7; post έμνατο distinx. Legrand ] συνεΐσα JBTMSV | ου κατ' αντήν SV

128

HISTORIAE 1203,1 - 207,1

μνώμενον, αλλά την Μασσαγετέων βασιληίην, άπείπατο την πρόσοδον. Κνρος δε μετά τούτο, ως οϊ δόλω ον προεχώρεε, έλάσας επί τον Άράξην 2 έποιέετο εκ τον έμφανέος [επί τονς Μασσαγέτας] στρατηίην γέφυρας τε ζενγννων επί του πόταμου διάβασιν τω στρατω και πνργονς επί πλοίων s των δ ιαπορ&μενόντων τον ποταμόν οικοδομεόμενος. εχοντι δε οϊ τούτον 206 τον πόνον πέμψασα ή Τόμνρις κήρυκα έλεγε, τάδε 'ώ βασιλεν Μήδων, παΰααι σπενδων τα σπεύδεις, ου γαρ αν είδείης, ει τοι ες καιρόν εσται ταύτα τελεόμενα· πανσάμενος δε βασίλευε των σεωντον και ήμέας άνέχευ ορέων άρχοντας, των περ αρχομεν. ουκ ων έ&ελήσεις νπο"&ήκησι 2 ιοτησίδε χρήσ&αι, αλλά πάντως μάλλον ή δι" ήσυχίης είναι· σν δε ην μεγάλως προΰνμέαι Μααααγετέων πειρη&ήναι, φέρε μόχ&ον μεν, τον έχεις ζενγννς τον ποταμόν, αφες, συ δε ήμέων άναχωρησάντων από του πόταμου τριών ήμερέων όδόν διάβαινε ες την ήμετέρην. εΐ ό 5 ήμέας 3 βούλεαι έσδέξασ&αι μάλλον ες την ύμετέρην, συ τώυτό τούτο ποιεί.3 15 ταΰτα δε άκουσας ό Κνρος συνεκάλεσε Περσέων τους πρώτους, συναγείρας δε τούτους ες μέσον σφι προετί·&εε το πρήγμα συμβουλευόμενος, όκότερα ποιέη. των δε κατά τώυτό αϊ γνώμαι σννεξέπιπτον κελενόντων έσδέκεσ&αι Τόμυρίν τε και τον στρατόν αυτής ες την χώρην. παρεών δε και μεμφόμε- 207 νος την γνώμην ταύτην Κροίσος 6 Λυδός άπεδείκνυτο έναντίην τ^ so προκειμένη [γνώμη] λέγων, τάδε 'ώ βασιλεν, εϊπον μεν και πρότερόν τοι,

AB C P(p)

RJT Μ SV et ab επί πλοίων (205, 2) D

Τ 1 — 3 Suid. Τόμνρις (Τώμνρις cod. unus, qui in mg. add. τούτο ει δια τον ω μεγάλου γράφεται, ουκ έχει τόπον ώδε, αλλ' εν τοις έξης) · βασίλεια Μασσαγετών, ην μνώμενος Κνρος ό Περσών βασιλεύς, ως οί δόλφ — εκ του εμφανούς την στρατείαν 1 — 3 Suid. μνωμένη· μνηστενομένη- ότι Κνρος Τώμνριν μνώμενος — στρατιάν 1 Μασαγετέων JBTSV || 2 προσεχώρεε(ν) PJRTMSV | Άράξεα ABCP || 3 Μασαγέτας MVac | επί τονς Μασσαγέτας om. Suid. s. w. Τόμνρις, μνωμένη; delevi discrepantiam considerans inter hunc et superiores locos quod ad formam nominis Massagetarum traditam attinet | στρατιην t στρατιάν Suid. s. v. μνωμένη 1 1στρατείαν Suid. s. v. Τόμνρις την στρατηίην M || 7 σπενδης D | ει τοι] ει τιΤ ^ έτι S | εις C || 8 τελεόμενα] τε λεγόμενα DJRT^V τελεώμενα Pal. Gr. 176 τελενμενα ΜΤ2 || 10 πάντα S | μάλλον om. Μ | ην] ε! PDacJRTMST || 11 προϋνμέεαι Ρρ προϋνμέηαι (η ex corr. man. rec.) D προ&νμίαι V (ad subiunct. formam προ&νμέαι v. gramm. meam 159) | Μασαγετέων R SV | μεν om. J || 13 εις KV || 14 βονλεε DacJRSVac | εισδέξασ&αι CR | ήμετέρην JVac | ποίεε CD RSV || l« σννεκάλεε C || 16 είς RV | προετί&ετο το R || 17 ποιέει D JRTMSV | εΙσδέκεσϋ·αι C II 20 γνώμη Α γνώμην Pal. Gr. 176 τη" γνώμην J om. M Aid., seclusi | rot] τί oi J 129

HERODOTVS

δτι, έπεί με Ζευς έδωκε τοι, to αν ορώ σφάλμα έόν οίκω τω αφ, κατά δΰναμιν άποτρέψειν. τα δε μοι παϋηματα τα έόντα άχάριτα μασήματα 2 γεγόνεε, εΐ μεν αθάνατος δοκέεις είναι κάί ατρατιής τοιαύτης αρχειν, ουδέν αν εϊη πρήγμα γνώμας έμέ σοι άποφαίνεσΦαι · εΐ δ* εγνωκας, δτι άνθρωπος και συ είς και ετέρων τοιώνδε άρχεις, εκείνο πρώτον μά·&ε, ως 5 κύκλος των άν&ρωπηίων εστί πρηγμάτων, περιφερόμενος δε ουκ εα αίει 3 τους αυτούς εύτυχέειν. ήδη ων εγώ έχω γνώμην περί τον προκειμένου πρήγματος τα εμπαλιν ή ούτοι- εΐ γαρ έ&ελήσομεν έσδέξασ&αι τους πολεμίους ες την χώρην, δδε τοι εν αύτώ κίνδυνος ενι· έσσωΦείς μεν προσαπολλύεις πασαν την αρχήν, δήλα γαρ δη, δτι νικώντες Μασσαγέται ίο 4 ου το οπίσω φεύξονται, αλλ3 έπ' αρχάς τάς σας έλώσι · νικών δε ου νικάς τοσούτον, όσον εΐ διαβάς ες την εκείνων νικών Μασσαγέτας έποιο φεύγουσΐ' τώυτό γαρ άντί'&ήσω έκείνω, δτι νικήσας τους άντ ίου μένους 5 έλας ί'&υς της αρχής της Τομύριος. χωρίς τε τον άπηγημένου αισχρόν και ουκ άνασχετόν Κϋρόν γε τον Καμβύσεω γυναικι εϊξαντα ΰποχωρήσαι ίο της χώρης. νυν ων μοι δοκέει διαβάντα προελ&εϊν, όσον αν εκείνοι διεξίωσι, έν&εϋτεν δε τάδε ποιεϋντας πειρασΦαι εκείνων περιγενέσ&αι 6 (ως γαρ εγώ πυν&άνομαι, Μασσαγέται εισι άγαΦών τε Περσικών άπειροι και καλών μεγάλων άπαΦέες) · τούτοισι ων τοΐσι άνδράσι των προβάτων AB C P(p)

D J ET M SV

Σχόλ. 207, 3 (ad έσσω&είς) ήττη&είς Β ΕΙ δ' — εύτυχέειν (207, 2) exe. paroemiogr. 9l Τ 2 Schol. Clem. Alex. Protr. p. 310 St hlin έπι της πύρας ούτως είπεν Κροίσος, ως φηαιν Ηρόδοτος' τα δε — μαθήματα γέγονεν 5-7 Stob. CV 53 Ηροδότου- ως κύκλος - εύτυχεΐν || ΐι Thom. Mag. 118 (s. v. έλάω) Ηρόδοτος εν τγ} πρώττ)' ου το οπίσω — έλώσιν ι ότι om. Aid., seel. Desrousseaux RPh 10,1886, 64 propter discordantiam grammaticam (sequente ace. c. inf.), sed cf. IV 137, 2 et v. quae K hner-Gerth II 357 (n. 3b) afferent e Platone Lysia Xenophonte aliisque auctoribus | όρέω C || 2 τα2 om. KM | άχάριτα] άριστα C αχάριστα T9l Aid. || 3 έγεγόνεε C γέγονε(ν) DJ BTSV Schol. Clem. AI. || s και συ αν&ρωπος M || 6 άει M || 7 αυτούς om. B | εύτυχεΐν Stob. | εγώ έχω γνώμην scripsi έχω γνώμην ABCPD εγώ γνώμην έχω JBTSV γνώμην έχω Μ \ περί om. Β || 8 πράγματος V || 9 οδε τοι] δδέ τηΜ. δδε τις Aid. || 10 προς άπολλύεις D1 || 12 εις J | Μασααγέται D1 (litteram ς extr. voci adscr. D2) Μασαγέται M Μασαγέτας TBSV I! 13 εναντίον μένους D JBTM SV || U / W C l Tij ? 2 om. SV | 7Vv «5o?DJBTMSV | άπηγμένονί)", corr.D1 |j e 1 2 15 καΐ\ τε και M Aid. | γε] τε D del. D om. Μ | γυναιξί Μ | εϊξοντα D" | άποχωρήσαι Β || 16 ^ώρ^ς] μάχης JBTMSV | διαβάντας ABCP | προσελ&εΐν W JBT 1 V II 17 an sit νπεξίωσι scribendum diibitat Stein; recep. Hude, inepte vero, cf. grammaticam meam 175 | ποιεϋ'ντες Β | περιγίνεσ&αι D JBTMSV || 18 Μασαγέται Μ Ι Περσικών ανδρών (τε om.) M || 19 καλών] κακών propos. Desrousseaux RPh 10, 1886, 63 130

HISTORIAE I 207,1 - 209, 3

άφειδέο)ς πολλά κατακόψαντας και σκευάσαντας προΰεΐναι εν τω στρατόπέδω τω ήμετέρω δαΐτα, προς de και κρητήρας άφειδέως οϊνον άκρήτον και σιτία παντοία, ποιήσαντας δε ταντα νπολιπομένονς της στρατιής το 7 φλανρότατον τους λοιπούς αΰτις έξαναχωρέειν έπι τον ποταμόν. ην γαρ 5 εγώ γνώμης μη άμάρτω, κείνοι ιδόμενοι άγαΰά πολλά τρέφονται τε προς αυτά και ήμϊν το ένϋεντεν λείπεται άπόδεξις έργων μεγάλων.' Γνώμαι μεν αύται σννέστασαν, Κϋρος δε μετεις την προτέρην γνώμην, 208 την Κροίσου δε έλόμενος προηγόρενε Τομύρι έξαναχωρέειν ως αυτόν διαβησομένον έπ' έκείνην, ή μεν δη έξανεχώρεε, κα'&ά νπέσχετο πρώτα. ίο Κύρος δε Κροΐσον ες τάς χείρας έσ&εις τω έωντοϋ παιδί Καμβύση, τω περ την βασιληίην έδίδον, και πολλά έντειλάμενός οι τιμάν τε αυτόν και ενποιέειν, ήνήδιάβασις ή έπι Μασσαγέτας μη όρ$ω&η, ταντα έντειλάμενός και άποστείλας τούτους ες Πέρσας αυτός διέβαινε τον ποταμόν και ό στρατός αυτόν. i.j Έπείτε δε έπεραιώϋη τον Αράξην, νυκτός επελθούσης είδε όψιν ενδων 209 εν των Μασσαγετέων τη χώρη τοιήνδε · έδόκεε ό Κϋρος εν τω νπνω όραν των Ύστάσπεος παίδων τον πρεσβύτατον έχοντα έπι των ώμων πτέρυγας και τοντέων τη μεν την Άσίην, τη δε την Εύρώπην έπισκιάζειν. Ύστάσπεϊ 2 δε τω Άρσάμεος έόντι άνδρι Άχαιμενίδη ην των παίδων Δαρείος πρεσβύ20 τατος έών τότε ήλικίην ες είκοσι κου μάλιστα ετεα, και ούτος κατελέλειπτο εν Πέρσησι · ου γαρ είχε κω ήλικίην στρατεύεσ&αι. έπει ων δη έξηγέρ'&η 3 ο Κύρος, έδίδου λόγον έωντώ περί της δψιος · ως δε οι έδόκεε μεγάλη είναι ή οψις, καλέσας Ύστάσπεα και απολαβών μοϋνον είπε · f Ύστασπες, παις σος έπιβονλεύων έμοί τε και τη έμη αρχή έάλωκε. ως δε ταντα

AB C Ρ (ρ)

D J RT Μ SV

απ]ολα[βων (209, 3) - παροιχομε]νγιι (209, 4) Pap. Palau 135 » Suid. φλανρότατον ποιήσαντες δε ταΰτα ύττολείπεσθαι της στρατιάς το φλαυρότατον παρά Ήροδότω 1 άφειδέων Ρρ || 2 και om. JBTMSV | κρατήρας άφειδέως3Κν άφειδέως κρητήρας Τ | ακράτου Τ || 3 υπολειπόμενους D JRTMSV, cf. Suid. || 4 φαυλότατον A1C Ι έπι om. C | ποταμόν aD 1 omissum in mg. suppl. D2 || 5 τε om. Μ Aid. j| 6 άπόδειξις DBSV άπόδειξις J || 7 αύται] άλλων Β | συνέσταξαν SV 'glossema in. textum irrepsit et cum. eo contaminatum est' Weber Anal. Hdt. 200 || 8 την] του B | Κροίσου διελόμενος Τ | Τομνρα ut vid. Dac Τόμνριν BSV || 9 έξαναχώr ρέε CJ | κατά CP καΰά M || 10 παίδι om. T || 12 εύποιέειν codd. nonnulli | Maηαγέτας TM || 15 Άράξεα ABCP || 16 Μασαγετέων TM Μασσεετέων V1 | εν τω νπνφ om. S || 17 Ύστάσπεως ut vid. Dac | των] τον B || 18 την1] τη Vac | τήν2'οτα. M | Ύστάσπρ AB || 19 Άρσάμενος BD JBTMSV || 20 κου om. C | καταλέλειπτο CP JBTMSV || 2l δη om. M | έξεγέρ&η CcPp Aid. || 22 όψεως V οψις 1 1 A B o supra lin. add. nescio quae man. A || 23 καλεσάαας C 131

HERODOTVS

4 άτρεκέως οίδα, εγώ σημανέω· έμεν Ό-εοι κήδονται και μοι πάντα προδεικνύουσι τα έπιφερόμενα · ήδη ων εν τη παροιχομένη ννκτι εϋδων εϊδον των σων παίδων τον πρεσβντατον έχοντα επί των ώμων πτέρυγας καΐ 5 τοντέων τη μεν την Άσίην, τη δε την Εύρωπην έπισκιάζειν. ουκ ων εστί μηχανή από της δψιος ταύτης ουδεμία το μη ου κεϊνον έπιβουλευειν έμοί. 5 αν τοίννν την ταχίστην πορεύεο οπίσω ες Πέρσας καΐ ποίεε, δκως, έπεάν εγώ τάδε καταστρεγάμενος ελ&ω εκεί, ως μοι κατάστησες τον 210 παΐδα ες ελεγχον.3 Κύρος μεν δοκέων οι Δαρεΐον έπιβουλευειν έλεγε τάδε · τωδε οι ό δαίμων προέψαινε, ως αυτός μεν τελευτήσειν αυτόν ταύτη 2 μέλλοι, ή δε βασιληίη αυτόν περιχωρέοι ες Δαρεΐον. αμείβεται οΐ δη ων ίο ο Ύστάσπης τοίσδε · *ώ βασιλεν, μη εϊη άνήρ Πέρσης γεγονώς, δστις τοι επιβουλευσει — εΐ δ3 εστίν, άπόλοιτο ως τάχιστα —, 8ς αντί μεν δούλων εποίησας ελευθέρους Πέρσας είναι, αντί δε αρχεσ&αι υπ' άλλων αρχειν 3 απάντων, ει δε τις τοι οψις απαγγέλλει παΐδα τον έμόν νεώτερα βουλεύειν περί σέο, εγώ τοι παραδίδωμι χρήσϋ·αι αυτω τοϋτο, ο τι συ βονλεαι.' 15 Ύστάσπης μεν τούτοισι άμει-ψάμενος και διαβάς τον Αράξην $ε ες Πέρσας φυλάξων Κυρω τον παϊδα Δαρεΐον. 211 Κύρος δε προελ&ών από του Άράξεω ήμερης δδόν εποίεε τάς Κροίσου AB C Ρ (ρ)

D J RT Μ SV

τη[ν ταχιστην — ποϊ\ει ο[κως (209, ο) Pap. Οχ. 2096 fr. 10 — 12 col. I valde mutilata δο]κεων (210,1) - [απα]ν[των (210, 2) pap. Ox. fr. 10-12 col. II valde mutilata δια[βας] (210, 3) - τον \τή]ς βα[σιλειης] (211, 3) fr. 10-12 col. Ill Ουκ ων — έπιβονλενειν (209, 5) exe. paroemiogr. 9t Αμείβεται l — ως τάχιστα (210,2) exe. floril. 9l deest ^ T βασιλεν — ως τάχιστα (210, 2) exe. paroemiogr. 9l l έμεν] εμε Pap. Palau1 εμεν Pap. Palau2™8 | κηδέαται C κήδονται Pap. Palau cett. || 3 τον σον παϊδα Μ || 5 μηχανής C | ονδέ μίη D JRTSV ονδεμίη 31 ουδεμία Slrell. | ον κεϊνον] εκείνον codd., corr. Dooree coll. II181, 3, III 51,1, recep. Hude || 6 τοίννν] νυν ABC | πορενον DJRTMSV non extat Pap. Ox. 2096 I noi\ei Pap. Ox. 2096 || 7 καταστήσεις PD ac JRTV || 8 εις CD | Δαρεϊον δοκέων otM || 9 τω δε nonnulli codd. | ot ο] ό JRTMSV ό* (ι ut vid. eras.) D non extat Pap. Ox. 2096 || 10 μέλλει Μ | βασιληία Β βασιληί+η (ι ex corr.) D | περιχωρεύει D JRTV περιχορενει CS ]^ωρεοί Pap. Ox. 2096 περιχωρέει Μ | άμείο βετ' οι R αμείβεται (extr. litt, ί eras.) D άμείβετόί\ άμείβετό οι S αμειβεται[ ]ης τοισ[ Pap. Οχ. 2096 αμείβεται Τρ | ων δη Ρρ || 11 τοιοϊσοε Ρρ τοίσδε Pap. Οχ. 2096 rell. | εϊης R εϊη Pap. Ox. 2096 rell. || 12 έπιβονλενει Pap. Οχ. 2096 B X D JRSV έπιβονλενοι ΤΜ έπεβονλενσεν 91 έπιβονλενσειε sine necessitate propos. Krueger, recep. Hude | εστί Α. \ απόλλοιτο CD 1 RSV ]οιτο Pap. Ox. 2096 | δούλων jttev D JRTMSV μεν δούλων Pap. Ox. 2096 rell. |j 13 είναι Πέρσας TM || 1δ τούτο] τούτω Β2 τούτω Aid., cui favet Herold quoque in Progr. Gymn. Eeg. Nuremb. 1850, 9 || 16 ήι*εν Vc ήει (?) Vac || 18 εποίεε] supra extrem, spat, vacuum ubi εποιει ut verisimile est excidit litteram ε (vel ]ε) invenis scriptam manu secunda Pap. Ox. 2096, unde correctorem εποίεε scribi voluisse facile recognoscas

132

HISTORIAE 1209, 3 - 212, 2

νπο'&ήκας. μετά Οέ ταντα Κνρον τε και Περσέων τον κα&αροϋ στρατού 2 άπελάσαντος οπίσω επί τον Άράξην, λειφΰέντος δε τον άχρηίον, έπελ&ονσα των Μασσαγετέοιν τριτημορις τον στρατον τονς τε λειφ&έντας της Κνρον στρατιής έφόνενε άλεξομένονς και την προκειμένην Ιδόντες δαϊτα, 5 ως έχειρώσαντο τονς εναντίους, κλι&έντες έδαίννντο, πληρωΰέντες Οέ φορβής καΐ οϊνον ηνδον. οι δε Πέρσαι έπελ&όντες πολλούς μεν σφεων 3 έφόνενσαν, πολλω δ3 έτι πλεννας έζώγρησαν και άλλους και τον της βασιλείης Τομνριος παϊδα στρατηγέοντα Μασσαγετέων, τω οννομα ην Σπαργαπίσης. ή δε πν&ομένη τα τε περί την στρατιήν γεγονότα και τα 212 ίο περί τον παϊδα πέμπουσα κήρυκα παρά Κνρον έλεγε, τάδε · 'άπληστε 2 αίματος Κνρε, μηδέν έπαρσης τω γεγονότι τωδε πρήγματι, ει άμπελίνω καρπω, τω περ αντοι έμπιπλάμενοι μαίνεστε όντως, ώστε κατιόντος τον AB C Ρ (ρ)

D J ΒΤ Μ SV

usque ad βα[σιλειης] (211,3) et τ]ωι ο[υνομά] (211, 3) — [τ]ην ε[ωυτης (214,1) Pap. Οχ. 2096 fr. 10-12 col. Ill, col. IV mutilata et col. V Άπληστε (212, 2) - κορέσω (212, 3) exe. floril. Ήφ Μηδέν έπαρ&ης - τον έμοΰ (212,2) exe. paroemiogr. SR Τ 12—ρ. 134, l Athen. 613b τον Διόνυσον . . . μαινόμενον οί πολλοί λέγουσιν από του τους πλείονας ακράτου σπώντας θορυβώδεις γίνεσϋ·αι . . . (laudat φ 293 — 298) . . . κατιόντος γοΰν του οίνου ες το σώμα, ως φησιν Ηρόδοτος, έπαναπλέει κακά έπεα και μαινόμενα. Bust. II. 1156 (ad Σ 486) άλλως . . . μαινόμενος Διόνυσος δια το τους πλείονας ακράτου, φησί, σπώντας θορυβώδεις γίγνεσθαι, οτε καί, κα&' ΉρόΟοτον ειπείν, του οϊνου είς το σώμα κατιόντος άναπλώει έπεα μαινομένφ πρέποντα. id. II. 1241 (ad Φ 361) έπει και κα#' Ήρόόοτον οϊνου κατιόντος άναπλώουσιν έπεα. id. Od. 1857 (ad τ 108) ουκ ακομψον . . . εκείνο ειπείν, ως Ηρόδοτος μεν φησιν, οϊνου κατιόντος άναπλώειν έ*πεα δια το πολυλογούς είναι τους εν μέ&τ]. Όμηρος δ' ένταν&α, δ&εν καί Ηρόδοτος τον λόγον ϊσως με&είλκυσε, δεξιώς ένέφηνεν, ως άρα οϊνον κατιόντος έπιπολάζουσι δάκρυα 4 Λέξ. άλεξομένους' αμυνόμενους. Suid. άλεξόμενον:... και άλεξομένονς παρά Ήροδότφ αντί του 'αμυνόμενους' ή 'έπιβοη&οΰντας' · τριτη(ίορΙς — άλεξομένους έφόνευε l στρατού propos. Krueger coll. 191, 2; 207, 7, recep. Legrand στρατον Pap. Ox. 2096 codd. |[ 2 έπελεύσαντος JRTMSV άπελάσαντος Pap. Ox. 2096 rell. | α]ραξην Pap. Οχ. 2096 Άράξεα codd. | άπελ&οϋσα DRSV (ε suprascr. B1) έπελ&οϋσα Pap. Οχ. 2096 rell. || 3 Μασαγετέων Μ Μασααγετέων Pap. Ox. 2096 rell. | τρητημορις in τριτημορις corr. J | τε λειφ&έντας] περιλειφ&έντας Suid. | της] του V || 4 άλεξομένους έφόνευε Suid. έφόνεε άλεξομένους C έφόνευε άλεξομένους ουδέν Pal. Gr. 176 ('cuiusdam lectoris adnotatiuncula in textum irrepsit' Colonna, De Hdt. memoria 175) | δαϊταν J || 5 έχειρώσατο ΒΜ έχειρώσαντο Pap. Ox. 2096 rell. | κλη&έντες D1 κλιν&έντες JT κλι&έντες Pap. Ox. 2096 rell. | δαίνυντο D JBTSV init. vocis non exstat Pap. Ox. 2096 || 6 ένδον CPTMS ev

tv

εν*δον (ύ eras.) V ηνδον i ήϋδον Β | Πέρσαι om. Μ || 7 δε τι CDB ος όγδώκοντα DJRTMSV inter ενός et όγδώκοντα vocem δέοντος supraaor. D 2 |j 7-8 συντε&ειμένοι στάδιοι DJRTMSV || 9 τι] τη DJRTMSV || ίο μέχρι Θηβαίων μεσόγεά (μεσόγαιά ΤΜ) εστί DJRTMSV | Θηβαίων C || n Θηβαίων DJRTMV || 12 πόλιν καλεομένην S | χίλιοι] είκοσι DJRTMSV || 13 κα&άπερ Α κατάπερ cett. | i^eegCDJRSV || U δε και αύτω μοι Ρ^ JRTSV δε μοι και αύτω Μ 1 επίκτητος είναι Αίγυπτίοισι Μ | ούρέων CP || 15 είρημένων υπέρ Β | Μέμψην C | γ' om. ABCP | γε φαίνετό TRSV γεφαίνεταί Jac γε έφαίνετό D j| 16 τα τε] γε τα ABCP qui fortasse γε 1.15 omissum hie suppleverunt | ήλιον DJRTM j| 17 ως γε Schweighaeuser ώστε ABCP ως cett. || 18 προχωσάντο>ν ΤΜ || 19 έπταστόμου Pcp JRTMSV | αυτόν Τ

144

HISTORIAEII8,3-11,4

περί άξιος σνμβλη·&ηναί εστί. είσι δε και άλλοι ποταμοί ου κατά τον Νεϊλον 3 έόντες μεγά$εα οϊτινες έργα άποδεξάμενοι μεγάλα εισί· των εγώ φράσαι έχω ούνόματα και άλλων και ουκ ήκιστα Αχελώου, ος ρέων dt" Ακαρνανίας και έξιεις ες Φύλασσαν των Έχινάδων νήσουν τάς ήμισέας ήδη ήπειρον 5 πεποίηκε. "Εστί δε της Άραβίης χώρης, Αίγνπτον δε ον πρόσω, κόλπος θαλάσσης 11 έσέχων εκ της Έρν&ρής καλεομένης θαλάσσης, μακρός οντω δη τι και στεινός, ως έρχομαι φράσων · μήκος μεν πλόον άρξαμένφ εκ μνχον 2 διεκπλώσαι ες την ενρέην θάλασσαν ήμέραι άναισιμοννται τεσσαράκοντα ίο είρεσίη χρεωμένω, ε'δρος δε, τη ενρντατός εστί ό κόλπος, ήμιαν ήμερης πλόον. ρηχίη δ3 εν αντω και αμπωτις ανά πασαν ήμέρην γίνεται, έτερον 3 τοιούτον κόλπον και την Αίγνπτον δοκέω γενέσθαι κον, τον μεν εκ της βορηίης θαλάσσης έσέχοντα έπ* Αι&ιοπίης, τον δε Άράβιον, τον έρχομαι λέξων, εκ της νοτίης φέροντα επί Σνρίης, σχεδόν μεν άλλήλοισι σνντετραί15 νοντας τονς μνχονς, ολίγον δε τι παραλλάσσοντας της χώρης. ει ων έ&ε - 4 λήσει έκτρέιραι το ρέε&ρον ό Νείλος ες τοντον τον Άράβιον κόλπον, τι μιν κωλύει ρέοντος τοντον έκχωσ&ηναι εντός γε δισμνρίων έτέων; εγώ μεν AB C P(p)

D J RT Μ SV

Σχόλ. 11,2 (ad άναισιμοννται) διανύονται' εν άλλοις σημαίνει ή λέξις το 'δαπανούνται' και 'αναλίσκονται' Β R (ad ρηχίη) ανχμός, ξηρότης' εκ τον άναπεπόαΰαι και νποχωρήσαι το ύδωρ Β R Τ 3 Eust. Dion. 431 Ηρόδοτος . . . λέγει . . ., ότι Αχελώος ρέων δι' Ακαρνανίας και έξιών είς θάλασσαν των Έχινάδων νήσων τάς ήμίσεας ήπειρον πεποίηκε 6s. Lex. Vindob. 64 είσέχων αντί του 'εισερχόμενος'. Ηρόδοτος' κόλπος — θαλάσσης || 8 Λέξ. μυχοί' αϊ καταδύσεις, τα ένδον, λιμένες, κοιλότητες, τα έσχατα έσω (τα ένδον κτλ. om. Lexx. alphab. ord. conscr.). Hes. μυχοί· αϊ καταδύσεις, οι ένόότατοι και απόκρυφοι τόποι, λιμένες, κοιλότητες, έσχατα και τα πείρατα ( ? ποιήματα scr.) ή τα εσώτερα μέρη. Suid. μυχοί' παρά Ήροδότφ καταδύσεις, τα ένδον 1 πέριξ C"c (e ξ littera videtur natum, quae ad συμβλη·9·ήναί corrigendum fortasse erat superimpoaita) | ξυμβλη&ήναί D JRTMSV | άλλοι πολλοί ποταμοί D || 4 έξιών ες την &άλασσαν DRTMSV έξιών είς την ·&άλασσαν J έξιών ες (vel είς) θάλασσαν Eust. | ήδη om. Eust. || 7 είσέχων Lex. Vind. 1 θαλάσσης om. D JR MSV, habet Lex. Vind. || 8 στενός JRTMSV l πλοίου (πλόον Bc) άρξαμένου ABCP | μυχού] μάχου D JRTMSV, cf. Lexx. || 9 εύρείην ΑΒΡ εύρείαν C \ τεσσεράκοντα ABCD 2 || 10 χρωμένφ AB || 11 ριχι C ρηχείη D | αμποτις SV II 12 και έπι την PJRTMSV | κου] κοτέ 'fort, rectius' iudicat Stein om. D JRT MSV | τον] το D 1 qui 13 κόλπον non praebet || 13 βορείης D βορέης JRTMSV | έσέχοντά] κόλπον έσχέοντα (είσχέοντα C) ABCP έχοντα D JRTMSV κόλπον έσέχοντα e cod. Remigiano a Reiskio recepp. edd. omnea | Άράβιον — 14 λέξων Schweighaeuseri iudicio nisi del. Stein Hude || 14 μεν om. D JRTMSV | συμπεραίνοντας PD JRTMSV || is ων ABC1?' ων δη C2Pm«p cett. )| 17 χωα&ήναι D JRT MSV | μεν om. D JRTMSV 145

HERODOTVS

γαρ ελπομαί γε και μυρίων εντός χωσ'&ηναι αν (κον γε δη εν τω προαναισιμωμένω χρόνω πρότερον ή έμε γενέσ&αι ουκ αν χωσ&εΐη κόλπος ι) και πολλω μέζον' έτι τούτον νπό τοσούτον τε πόταμου και οϋτως έργατικον. 12 Τα περί Αϊγνπτον ων και τοϊσι λέγονσι αυτά πείθομαι και αυτός οϋτω δ κάρτα δοκέω είναι, ιδών τε την Αϊγυπτον προκειμένην της έχομένης γης κογχύλια τε φαινόμενα επί τοΐσι ορεσι και αλμην έπαν&έονσαν ώστε και τάς πυραμίδας δηλέεσ&αι, και ψάμμον μοΰνον Αϊγυπτον ορός τοντο το 2 υπέρ Μέμφιος έχον, προς δε τη χώρη ούτε τη Αραβίη προσούρω έούση την Αϊγνπτον προσεικέλην ούτε τη Αιβύη, ου μεν ουδέ τη Σνρίη (της γαρ ίο Άραβίης τα παρά θάλασσαν Σύριοι νέμονται), άλλα μελάγγεόν τε και καταρρηγννμένην ώστε έονσαν Ιλύν τε και πρόχνσιν εξ ΑΙ&ιοπίης 3 κατενηνειγμένην υπό του πόταμου, την δε Αιβύην ϊδμεν έρν&ροτέρην τε γήν καΐ νπογαμμοτέρην, την δε Άραβίην τε και Συρίην άργιλωδεστέρην 13 τε και νπόπετρον έοϋσαν. ελεγον δε και τόδε μοι μέγα τεκμήριον περί της 15 χώρης ταύτης οι ίρέες, ως επί Μοίριος βασιλέος, δκως ελΰοι 6 ποταμός επί οκτώ πήχεας το ελάχιστον, αρδεσκε Αϊγυπτον την ενεργέ Μέμφιος. και Μοίρι οϋκω ην ετεα είνακόσια τετελεντηκότι} δτε των ίρέων ταύτα εγώ ήκονον. νυν δε, ει μη έπ' έκκαίδεκα ή πεντεκαίδεκα πήχεας άναβη

AB C Ρ(ρ)

D J ΒΤ Μ SV

Σχόλ. 11, 4 (ad προαναισιμωμένφ) προπαρωχημένω, προηννσμένφ Β Β (ad άργιλωδεστέρην) λεπτογειοδεστέραν ή λευκόγειον Β Β

12, 3

Τ 4 Eust. Dion. 222 διό και έργατικον (έργαστικόν ν. 1.) ποταμόν αυτόν φησιν ό Ηρόδοτος \\ 5 id. Od. 1509 (ad ν ούτε Ελλήνων των έμοι άπικομένων ες λόγους ουδείς ύπέσχετο εϊδέναι, εϊ μη εν ΑΙγύπτω εν Σάι πόλι ό γραμματιστής των Ιρών χρημάτοιν της Ά&ηναίης. ούτος (Τ εμοιγε 2 παίζειν έδόκεε φάμενος εϊδέναι άτρεκέως. έλεγε δε ώδε· είναι δύο δρεα 5 ες οξύ τάς κορνφάς άπιγμένα μεταξύ Συήνης τε πολιός κείμενα της Θηβαΐδος και Έ^φαντίνης, ονόματα δε είναι τοΐσι δρεοΊ τω μεν Κρωφι, τω δε Μώψι · τάς ων δη πηγάς του Νείλου έούσας αβύσσους εκ τον μέσου 3 των ορέων τούτων ρέειν, και το μεν ήμισυ του ύδατος επ' Αιγύπτου ρέειν και προς βορέην ανεμον, το δ* έτερον ήμισυ επ* ΑΙ&ιοπίης τε ίο και νότου, ως δε αβυσσοί εισι αί πηγαί, ες διάπειραν εφη τούτου Ψαμ- 4 μήτιχον Αιγύπτου βασιλέα άπικέσ&αι, πολλέων γαρ αυτόν χιλιάδων όργυιέων πλεξάμενον καλόν κατεϊναι ταύτη και ουκ έξικέσΦαι ες βυσσόν. οΰτω μεν δη δ γραμματιστής, ει αρά ταϋτα γινόμενα ελεγεν, άπέφαινε, ως ~> εμε κατανοέειν, δίνας τινάς ταύτη έούσας ισχυράς και παλιρροίην, οία δε ιό εμβάλλοντας τον ύδατος τοϊσι δρεσι μη δύνασ&αι κατιεμένην καταπειρητηρίην ες βυσσόν Ιέναι. αλλού δε ούδενός ουδέν έδυνάμην πυ&έσ'&αι, αλλά 29 τοσόνδε μεν άλλο επί μακρότατον έπυ&όμην μέχρι μεν Έλεφαντίνης πολιός αυτόπτης ελϋ-ών, το ών δε τοϋτο το χωρίον αδ-8-ις εις έτερον πλοΐον έμβάς πλεύσεαι δύ' ημέρας, έπειτα ήξεις ες πόλιν μεγάλην, ή όνομα Μερόη 1 Ελλήνων ούτε Λιβύων D JRTSV || 2 πάλει CPD JRT || 3 Ιερών RS | γ' εμοιγε D JRTSV δε μοι >Ι Aid. || 4 δε om. B X V ( οϋρεα CPM ]| 5 άπηγημένα D JRTSV cf. VII 64, 2 Ι Σνήνης κείμενα πολιός D JRTSV || 6 ούνόματα CPMDT [ ονρεσι CPM I Χρωφί DJRTSV ί| 7 Μωφί MDJRTSV II 8 ονρέων CPM | τοντέων ρέειν PMD JT τοντέειν RSV || 10 Ψαμμίτιχον CP || n χιλιάδων om. M || 12 όργνέων PJR | κάλων ABC, suprascr. D1 | έξικνέεσ&αι Τ | βν&όν Μ cf. φ || 13 οντος D J RTSV Ι γενόμενα PD JRTSV | ελεγεν om. Μ | άπέφανε D || 14 κατανοείν D J RTV Ι δε om. ABC || 15 έμβαλόντος C^MDJRTSV | οϋρεσι CPM | κατά πειρητηρίην Τ κατά*πειρητηρίην Μ κατά πειρατηρίην Venet. Marc. 364 Aid. || 16 βν&όν ABDJRTSV cf. grammaticos || 17 τοσ***όνδε D !| 18 αυτόπτης - ρ. 156, ι πολιός haplogr. om. Β1 | TO]rdJ | τούτον] τον δε Μ τούδε Aid, \ axovfj ACMJR 16*

155

HERODOTVS

Έλεφαντίνης πολιός άνω Ιόντι αναντές sent χωρίον ταντ?) ων δει το πλοϊον όιαδήσαντας άμφοτέρω&εν κατά περ βονν πορενεσ&αι· ην δε 3 άπορραγί), το πλοϊον οϊχεται φερόμενον νπό Ισχνός τον ρόον. το δε χωρίον τοντό εστί επί ημέρας τεσσάρας πλόος, σκόλιος δε ταύτη κατά περ ό Μαίανδρος εστί ό Νείλος- σχοϊνοι δε δνώδεκά εισι ούτοι τονς δει δ τούτω τρόπω διεκπλώσαι· και έπειτα άπίζεαι ες πεδίον λεϊον, εν τω 4 νήσον περιρρέει ό Νείλος · Ταχομψώ οννομα αντί] εστί. οίκέονσι δε τα από Έλεφαντίνης άνω Αιθίοπες ήδη και της νήσου το ήμισν, το δε ήμισυ Αιγύπτιοι, εχεται δε της νήσον λίμνη μεγάλη, την πέριξ νομάδες Αιθίοπες νέμονται · την διεκπλώσας ες τον Νείλον το ρέε&ρον ήξεις, το ες την ίο 5 λίμνην ταύτην έκδιδοΐ- και έπειτα άποβάς παρά τον ποταμόν δδοιπορίην ποιήσεαι ήμερέων τεσσαράκοντα, σκόπελοι τε γαρ εν τω Νείλω όξέες 6 άνέχονσι και χοιράδες πολλαίείσι) δι' ων ονκ οιά τε εστί πλέειν. διεξελ&ών δε εν τησι τεσσαράκοντα ήμέρησι τοντο το χωρίον, αντις ες έτερον πλοϊον έσβάς δνώδεκά ημέρας πλεύσεαι και έπειτα ήξεις ες πόλιν μεγάλην, τη ΐδ οννομα εστί Μερόη' λέγεται δε αντη ή πόλις είναι μητρόπολις των 7 άλλων Αί'&ιόπων. οί δ* εν ταύτη Αία &εών και Διόννσον μούνονς σέβονται τούτους τε μεγάλως τιμώσι και σφι μαντήιον Διός κατέστηκε, στρατεύονται δε, έπεάν σφεας ό &εός ούτος κελεύγι δια Φεσπισμάτων, και τ^ αν 80 κελεύγι, έκεϊσε. από δε ταύτης της πολιός πλέων εν ϊσω χρόνω αλλω ZQ AB C P(p)M

D J ΒΤ SV

Τ 7 Steph. Byz. 695 Χομψώ' νήσος εν τφ Νείλω μέση Αί&ιοπίας και Αιγύπτου, ως Ηρόδοτος Οεντέρο:· το έ&νικόν Χομψοιτης, ως Σαβοίτης. nescio an hue pertineat illud Steph. Byz. 609 Ταχεμψώ · νήσος Αι&ιοπίας προς Tfj At vfl' το έ&νικόν Ταχεμψίτης || 16 id. Μερόη (Μερόπη ν Λ.)· πόλις Αί&ιόπων Ηρόδοτος δεύτερο: || 17 Gels, ap. Orig. c. Gels. V 34 locum memorat 13 Λέξ. χοιράδες· πέτραι λεΐαι εν θαλασσή. Bachmann Anecd. I 416 χοιράδες· πέτραι ή έξοχοι ή δχ&αι πετρών. Suid. id., sed δχ&οι l πολιός] ι ex corr. D πόλεως T Auct. de subl. | δεΐ] δη ABCMJacBTSVac || 2 πλεΐον Β | διαδήσαντες CS διαδήσαντα (ex tao^aavreg)PDJBTV δήσανταΙΆ. \\ 3 οϊξεται PD JBTSV ϊξεται M Aid. || 4 τέσσερας AB || β τούτω τφ τρόπω PD τρόπω

BTSV τούτω τω τω προσόπω (ex τούτω τω τρόπω fere natum?) J | άπϊξαι AB litterae ξ litteras χ& suprascr. Α2 άπίξεαι recognoscas ex Auct. de subl. | τφ] φ D JBTSV II 7 Ταχομψω] Τ ex corr. D Χομψώ Steph. Byz. 695, cf. Steph. Byz. 609 | όνομα M | εστί afafj T | τα om. D JBTSV || 8 το δε om. J || 9 της om. B || 1β δ' έκπλώσας D δη έκπλώσας S ABC || 5 περίμετρος pM Aid. | (ίσον R \\ β μεγέ&εος SV j| 9 ovv M | βασιλέως C || ΐβ εην Μ Aid. | ελεγον om. DTRSV || 11 πλόοισι Ρρ || 2 12 παρά] περί Μ Aid. || 13 μηκέτιΜ Aid. | βραγχέωνί) βρεγχέωνΧΙ \\ 14 τον R \\ 15 πολλήν στρατιήν των λαβών ABCacPM | έμποδόν RSV || 16 αυτών Ρρ αύ· Tc t C | και om. Ρ1 DTRSV || 17 δεινώς γαρ R | ανίατη S || 19 δυνάμι ΑΒ^1 | οτεων] και τέων C || 19—20 εύπετώς και αμαχητί Eust. i| 20 πόλεις MDTRSV πόλις Ρρ Aid. || 21 ταϋτα AB | και1 om. Μ | άνδρίοισι D1 άνδριήσι Τ | δη και om. Μ || 22 γυναικών Eust. | προσενέγραψε DTRSV προσανέγραφε Μ Aid. | ήσαν PM DTRSV, idem fort, recognoscas ex Eust. 199

HERODOTVS

108 ταϋτα δε ποιέων διεξηε την ήπειρον, ες δ εκ της Άσίης ες την Εύρώπην διαβάς τους τε Σκύ&ας κατεστρέψατο και τους Θρήικας, ες τούτους δε μοι δοκέει και προσώτατα άπικέσ&αι ό Αιγύπτιος στρατός· εν μεν γαρ τη τούτων χώρη φαίνονται σταΦέϊσαι αϊ στήλαι, το δε προαωτέρω τούτων 2 ούκέτι. έν&εϋτεν δε έπιστρέψας οπίσω βε · και έπείτε έγίνετο επί Φάσι 5 ποταμφ, ουκ έχω το έν&εϋτεν άτρεκέως ειπείν είτε αυτός 6 βασιλεύς Σέσωστρις άποδασάμενος της έωντοϋ στρατιής μόριον, όσον δη αυτόν κατέλιπε της χώρης οΐκήτορας, είτε των τίνες στρατιωτέων τη πλάνη 104 αύτοϋ άχΰεσφέντες περί Φασιν ποταμόν κατέμειναν. φαίνονται μεν γαρ έόντες Κόλχοι Αιγύπτιοι · νοήσας δε πρότερον αυτός ή άκουσας άλλων ίο λέγω · ως δε μοι εν φροντίδι έγένετο, ειρόμην αμφότερους, και μάλλον οί 2 Κόλχοι έμεμνέατο των Αιγυπτίων ή οί Αιγύπτιοι των Κόλχων. νομίζειν δ' έφασαν Αιγύπτιοι της Σεσώστριος στρατιής είναι τους Κόλχους· αυτός δε είκασα τηδε και δτι μελάγχροές είσι και ούλότριχες (και τοϋτο μεν ες ουδέν ανήκει, ειοΊ γαρ και έτεροι τοιούτοι), άλλα τοισίδε και is μάλλον δτι μοϋνοι πάντων άν&ρώπων Κόλχοι και Αιγύπτιοι και Αν&ίοπες 3 περιτάμνονται απ' αρχής τα αιδοία. Φοίνικες δε και Σύροι οί εν τη ΙΙαλαιστίνη και αυτοί όμολογέουσι παρ' Αιγυπτίων μεμα'&ηκέναι, Σύριοι AB C P (p)

DTR M SV

Τ 16— ρ. 201,5 los. c. Apion. I 168 — 170 περί . . . Κόλχων Ιστορών εν τη δεντέρα βίβλω φησιν όντως · μοϋνοι όέ πάντων, φησί, Κόλχοι ~ έξέμαθον (in Atticas vertit formas bis μοννος excepto). Antiqu. VIII 10, 260—262 μέμνηται . . . ταύτης της στρατείας και ό Άλικαρνασενς Ηρόδοτος περί μόνον το τον βασιλέως πλανήσεις όνομα, καΐ δτι άλλοις τε πολλοίς έπήλ&εν ε&νεσι καΐ την Παλαιστίνην Σνρίαν έδονλεύσατο λαβών αμαχητί τονς άν&ρώπονς τονς εν αυτή· φανερόν δ' εστίν, δτι το ήμέτερον έ'&νος βούλεται δηλοΰν κεχειρημένον υπό τον Αιγυπτίου, επάγει γαρ, δτι στήλας κατέλιπεν εν τη των αμαχητί παραδόντων εαυτούς αιδοία γνναικάιν έγγράψας . . . φησί δε και Αι&ίοπας παρ' Αιγυπτίων μεμα'&ηκέναι την των αιδοίων περιτομήν · Φοίνικες γαρ (om. codd. aliquot) καΐ Σύροι — μεμαθηκέναι (in Atticas formas vertit). Bust. Dion. 772 . . . λέγων δτι Σύριοι οί περί Θερμώδοντα ποταμόν — τούτοις (τούτων ν. 1.) άστυγείτονες. Schol. Apollon. Bhod. α 1024 idem memorat. 14 Bust. Od. 1864 (ad τ 246) ούλοκάρηνος . . . ο παρά Ήροδότφ ούλόθριξ, και εστίν εκείνο τον παρ' Όμήρφ σαφέστερον. Poll. II 23 καΐ ούλότριχες παρ' Ήροδότφ 2 εκ τούτον W \\ 3 και] και ου PMTRSV ου suprascr. Α2 |] 4 το] τω DRSV || 5 έγένετο CPM | Φάσει SV || 6 άτρεκέως το έν&εντεν DTRSV | ο βασιλεύς om. M || 7 όή om. SV Ι αύτοϋ om. Ρ1 DRSV habent Pmgp cett. || 8 καταλείπει ABC || 9 άχ&έντες TRSV | περί Φασιν ποταμόν om. Μ || 10 έόντες om. Μ | οί Κόλχοι AB CPM l αυτός om. Μ | άλλων om. Μ || 11 έγίνετο Τ \ ήρόμην ABCPM || 12 των1 om. Μ | oiom.M || 13 οίΑΙγύπτιοι ABC | Σεσώστριδος Τ || 14 μελάχροές DRSV || 15 άφήκει DTRSV | τοϊσδε C | και2 om. PMDTRSV |] ιβ δτι] ούτι DR ούτοι SV | ανθρώπων om. los. | και Α1ϋ·ίοπες om. Μ || 17 περιτάμνονσιν C [ Σύριοι PMDTRSV los. c. Αρ. Σύροι los. Ant. rell. | οί om. MD R || 18 otfroilos.

200

HISTORIAE II103, l - 106, 3

δε οι περί Θερμώδοντα ποταμόν και Παρ·&ένιον και Μάκρωνες οί τούτοισι άστνγείτονες έόντες από Κόλχων φασι νεωστι μεμα'&ηκέναι· ο-δτοι γαρ είσι οι περιταμνόμενοι άν&ρώπων μοϋνοι. και ούτοι Αίγνπτίοισι φαίνονται ποιεϋντες κατά ταύτα, αυτών δε Αιγυπτίων και Αί&ιόπων ουκ έχω 4 5 ειπείν, όκότεροι παρά των έτερων έξέμα&ον, άρχαϊον γαρ δη τι φαίνεται εόν. ως δε έπιμισγόμενοι Αίγύπτω έξέμα&ον, μέγα μοι και τόδε τεκμήριον γίνεται· Φοινίκων όκόσοι τ?) Ελλάδι έπιμίσγονται, ούκέτι Αιγυπτίους μιμέονται κατά τα αιδοία, αλλά των έπιγινομένων ου περιτάμνουσι τα αιδοία, φέρε νυν και άλλο ειπώ περί των Κόλχων, ως Αίγυπτίοισι προσ- 105 ίο φερέες είσί. λίνον μοϋνοι ούτοί τε και Αιγύπτιοι εργάζονται και κατά ταντά, και ή ζόη πασά και ή γλώσσα έμφερής εστί άλλήλοισι. λίνον δε το μεν Κολχικόν υπό Ελλήνων Σαρδονικόν κέκληται, το μέντοι απ3 Αιγύπτου άπικνεύμενον καλέεται Αίγύπτιον. τάς δε στήλας, τάς ϊστα κατά τάς 106 χώρας δ Αιγύπτου βασιλεύς Σέσωστρις, αί μεν πλεϋνες ούκέτι φαίνονται ΐδ περιεοϋσαι, εν δε ττ) Παλαιστίνη Συρίϊ] αυτός ωρών έούσας και τα γράμματα τα είρημένα ένεόντα και γυναικός αιδοία, είσι δε και περί 2 Ίωνίην δύο τύποι εν πέτρ^σι έγκεκολαμμένοι τούτου του ανδρός, τη τε εκ της Έφεσίης ες Φώκαιαν έρχονται και τη εκ Σαρδίων ες Σμύρνην έκα- 3 τέρω&ι δε άνηρ έγγέγλυπται μέγα'&ος πέμπτης σπι&αμής τ$ μεν δεξί?) 20 χειρι έχων αίχμήν, τη δε αριστερή τόξα, και την αλλην σκευήν ωσαύτως' AB C P(p)

DTR M SV

Σχόλ. 106, 3 (ad σκευήν) όπλισμόν Β R Τ 12 Poll. V 26 Ηρόδοτος ... το Φασιανόν, όπερ εστί Κολχικόν, νφ' Ελλήνων Σαρδονικόν καλεϊσ&αι λέγει \\ 15-16 los. Antiqu. VIII 10, 260. 261: ν. ad 104, 3 19 Didym. ap. Prise, de fig. num. 17 (GL III 411) τους τεσσάρας ήμισυ πήχεις πέμπτην σπι&αμήν, κα&άπερ φηαίν Ηρόδοτος 1 οί περί] υπέρ C | και Παρ&ένιον ποταμόν ABCPM los. ποταμόν και Παρ&ένιον Bust. rell. | μάκρονες C ω ex o corr. V || 3 άν&ρώπων περιταμνόμενοι DT RSV | μόνοι C | ΑίγυπτιοιΤΕ,$\ \\ 4 ποιονντες Μ | τα αυτά DTMSV αυτά R || 5 Ιμα&ον'Μ. | rtom.DTRSV || 6 Αιγύπτωνΰ \ τεκμήριον] μαρτύρίονΡΒΤΗΜΒΥ || 8 άλλα των - 9 αιδοία haplogr. om. Μ | τα2 om. TR || 9 vw] δη ΡρΜ Aid. || 10 λίνον μοϋνον S λίνων μοϋνοι Ρ λίνον μοΰνον οί V λίνον μοϋνοι ρ cett. | και2 om. PDTRMSV || η τα αυτά DTRSV Ι ζωή vel ζωή TRSV ζώη C Ι πασι Τ δε πάσα D | άλλήλχσι PDTRV || 12 Σαρδωνικόν ABCPS Σαρδονικόν Poll. cett. Σαρδιηνικόν coni. Abicht, v. Lucchesi Orientalia 47, 1978, 109ss. || 13 άπικνεόμενον DTRSV | καλείται Μ | at δε στήλαι τάς ABC P at δε στήλαι ας Μ | ϊστη DRSV || 13-14 κατά χώρας Ρρ κατά χωράν Μ Aid. || 15 ωρον Β όρων DTRV δρεον S || 16 τα om. D || 18 ες Φωκαι ανέρχονται RV έψ' ω και ανέρχονται S εις Φώκαιαν κατέρχονται Μ | εκατέρωθεν MSV || 19 μέγε&ος SV || 20 ^ερί Μ Aid. | τόξαν ut vid. Μ τόξον Aid. | κατασκευήν DTRSV α**ασ{ ?)ευήν Μ 19

ΒΤ Herodotus I

201

HERODOTVS

4 και γαρ Αιγνπτίην και Αί'&ιοπίδα έχει · εκ δε του ό^μον ες τον έτερον ώμον δια των στηφέων γράμματα ίρά Αιγύπτια διήκει έγκεκολαμμένα λέγοντα, τάδε 'εγώ τήνδε την χώρην ώμοισι τοΐσι έμοϊσι έκτησάμην.* δ δστις δε και όκόΰεν εστί, έν&αντα μεν ου δηλοϊ, έτέρω&ι δε δεδήλωκε. τα δη και μετεξέτεροι των Φεησαμένων Μέμνονος εικόνα είκάζονσί μιν είναι j πολύ της άλη&είης άπολελειμμένοι. 107 Τοντον δη τον ΑΙγύπτιον Σέσωστριν άναχωρέοντα και άνάγοντα πολλούς άν&ρώπους των έ'&νέων, των τάς χώρας κατεστρέγατο, ελεγον οι ιρέες, έπείτε έγίνετο άνακομιζόμενος εν Αάφνησι τησι ΙΙηλουσίησι, τον άδελφεόν αύτοϋ, τω επέτρεψε Σέσωστρις την Αϊγυπτον, τοντον επί ξείνια ίο αυτόν καλέααντα και προς αύτφ τους παϊδας περινήσαι εξωΦεν την οικίην 2 ϋλη, περινήσαντα δε ύποπρήααι· τον δε ως μα&εΐν τοντο, αντίκα σνμβονλεύεσ·&αι τη γνναικί, και γαρ δη και την γυναίκα αυτόν άμα αγεσΰαι · την δε οι σνμβονλεΰσαι των παίδων έόντων εξ τους δύο επί την πνρήν έκτείναντα γεφνρώσαι το καιόμενον, αυτούς δ3 έπ* εκείνων επιβαίνοντας ίο έκσώζεσ&αι. ταύτα ποιήσαι τον Σέσωστριν, και δύο μεν των παίδων κατακαήναι τρόπω τοιούτω, τους δε λοιπούς άποσω'&ήναι άμα τω πατρί. 108 νοστήσας δε ό Σέσωστρις ες την Αϊγυπτον και τισάμενος τον άδελφεόν τω μεν όμίλω, τον έπηγάγετο, των τάς χώρας κατεστρέψατο, τούτω μεν 2 τάδε έχρήσατο · τους τε έβδομήκοντα λίπους τους επί τούτου τον βασιλέος so κομισ&έντας ες τον Ηφαίστου το ίρόν έόντας μεγάΰεϊ περιμήκεας ούτοι ήσαν οι έλκύσαντες, και τάς διώρυχας τάς νυν έούσας εν Αιγύπτω πάσας ούτοι άναγκαζόμενοι ώρνξαν έποίευν τε ουκ έκόντες Αϊγνπτον, το πριν 3 έοϋσαν ίππασίμην και άμαξευομένην πασαν, ένδεα τούτων, από γαρ

AB C P (p)

DTR M SV

ποιήσαι (107, 2) - ομιλώ (108, 1) Pap. Rylands fr. III Σχόλ. 106,5 (ad μετεξέτεροι) mot B 108, l (ad τισάμενος) τιμωρησάμενος Β R 9 Bust. Dion. 916: v. ad 30, 2 l Αί&ιοπΙηνΤ \\ 3 νόμοισι$ ώμοισι\ \\ δ ΰειησαμένων DTRSV || 6 Aid. II 8 πολιάς M Aid. | έ&νέων] ανων(ΐ.β.άν&ρώπων)Μ. \\ 9 έγένετο RMAld. 10 ecovTotJABC | ό Σέσωστρις ABC || 11 περινηήσαινΊ>ΤΉΜ8ν \\ 12 ϋλην~Ά$\ΛΟ \ περινηήσαντα PDTRMSV || 13 &μα om. Μ || 14 τους] τάς RSV | έκτείνοντα DRSV || 15 κεόμενον TRSV || 17 τοιωδε PpM Aid. τοίαυτω (ούτω in lit. D) Pap. 1 Ryl. rell. || 18 τισάμενος] κτησάμενος vel sim. Μ | αδελ]φον Pap. Ryl. άδελφεόν Pap. Ryl.2 codd. || 19 τοΰτο CMV || 20 έβδομήκοντα (i. e. o') scripsi οι codd., quod nulla ratione e syntaxi potest explicari (non est coniungendum cum κομισ&έντας ultra modum remoto, praesertim cum liaec vox minime sit particeps illius propositionis cuius regimen eet τους λί&ονς, ex quo per posterius τους pendet κομισ&έντας) \ βασιλέως AB1! || 21 μεγά&ει ABT || 23 άνακομιζόμενοι Τ | ώρυσσον ABC | έποίεον PDTRMSV || 24 202

HISTORIAE II106, 3 -110, l

τούτον τον χρόνον Αίγυπτος έονσα απασα πεδίάς ανιππος και άναμάξεντος γέγονεν αϊτιαι οέ τούτων at διώρνχες γεγόνασιν εοϋσαι πολλοί και παντοίους τρόπους εχουσαι. κατέταμνε δε τονδε εϊνεκα την χώρην ό 4 βασιλεύς· δσοι των Αιγυπτίων μη επί τω ποταμω εκτηντο τάς πόλις s αλλ' άναμέσους, ούτοι, δκως τε άπίοι ό ποταμός, σπανίζοντες υδάτων πλατντέροισι εχρέωντο τοΐσι πόμασι [εκ φρεάτων χρεωμένοι], τοντων μεν δη εϊνεκα κατετμή&η ή Αίγυπτος, κατανεΐμαι δε την χώρην Αιγυπτίοισι 109 άπασι τούτον ελεγον τον βασιλέα, κλήρον ίσον έκάστω τετράγωνον δίδοντα και από τούτον τάς προσόδους ποιήσασΰαι έπιτάξαντα άποφορήν ίο άποτελέειν κατ3 ένιαυτόν. εΐ δε τίνος του κλήρον ό ποταμός τι παρέλοιτο, 2 ελϋ'ών αν προς αυτόν έσήμαινε το γεγενημένον ό δε έπεμπε τους έπισκεψομένονς και άναμετρήσοντας, δσω έλάσσων ό χώρος γεγονέναι, δκως του λοιπόν κατά λόγον της τεταγμένης άποφορής τελέοι. δοκέει δε μοι 3 έν&εντεν γεωμετρίη ενρε&εϊσα ες την Ελλάδα έπανελΦεϊν. πόλον μεν γαρ 15 και γνώμονα και τα δνώδεκα μέρεα της ήμερης παρά Βαβυλωνίων εμα&ον οΓΕλληνες. Βασιλεύς μεν δη οΰτος μοννος Αιγύπτιος Αίΰιοπίης ήρξε, μνημόσυνα δε 110 έλίπετο προ τον Ηφαιστείου ανδριάντας λίθινους δύο μεν τριήκοντα

AB C P (p)

DTR M SV

Σχόλ. 109, 2 (ad άποφορής) το τέλος το υπό των δούλων τοις οεσπόταις τελούμενον Β Τ 14—15 Bust. Dion. 988 σοφοί . . . οί Βαβυλώνιοι, και ως Ηρόδοτος λέγει, παρ' αυτών οί Έλληνες έμα&ον πόλον και γνώμονα και τα δώδεκα μέρη της ημέρας 1 Poll. Ill 96 ανιππος . . . καΐ άναμάξευτος · Ηρόδοτος λέγει \\ 9 Λέξ. άποφορήν (άποφρήν Lexx. alphab. ord. conscr.) την τελονμένην τιμήν υπό των δούλων τοίζ δεσπόταις. Greg. Cor. 127 άποφοράν δε την τελουμένην παρά των δούλων τοις δεσπό~ ταις. Suid. άποφορή* παρά Ήροδότφ ή τελούμενη παρά των δούλων τοις δεσπόταις. cf. Schol. l απασα πεδίάς AB πασά πεδίάς C πεδίάς πασά cett. | ανιπτος Β | άμάξεν· τος D 11 3 τόπους Vat. 122 Valla |j 4 εκτηνται C έκέκτηντο D έκτέατο fort. Bust, (cf. ad IV 66) | τάς om.P*M Aid. hab. P2p cett. || 5 άπίηΜ. \ post ό ποταπός fere και τα πεδία άποξηραίνοιτο excidisse existimat Legrand Steinium secutus )| 6 έχρέοντο PDBSV l πώμασι AB1C πόματι PRac πώματι BCV | εκ φρεάτων χρεωμένοι seclusi, iam suspicatur Schweighaeuser | χρεόμενοι Ρρ άρνόμενοι propos. Dindorf (an sit ita scribendum iam dubitat Schweighaeuser) || 7 δη om. DT BSV | ή om. ABCT || 8 Ισον'] δσον C \\ 9 τάς] τους R || ίο έπιτελέειν DT2RMSV | τι (exhaplogr. maiusculorum ΤΙ Π?) om.P1DTRSV habent P2p cett. || 12 γίγονεν ABC, ad syntaxin cf. 73, 4 || 13 τελέη M | δε om. DTRV || 15 μέρη AB )| 16 l om. M || 17 δε δη ούτος S δε ούτος δη TRV δη ούτος δη P"CD Μ μεν δη ούτος P c pM Aid. rell. || 18 έλείπετο Β | Ήφαιστίου ABC litterae ί litteras ει suprascr. nescio quae man. A l μεν] μεν καΐ Μ 1 τριάκοντα AB C 19*

203

HERODOTVS

πήχεων, έωντόν τε και την γυναίκα, τους δε παϊδας έόντας τέσσερας, 2 είκοσι πήχεων έκαστον. των δη ό Ιρεύς τον Ηφαίστου χρόνω μετέπειτα πολλω Ααρεϊον τον Πέρσην ου περιείδε ίστάντα εμπροσ·&ε ανδριάντα φας ου οι πεποιήσ&αι έργα, οία περ Σεσώστρι τω Αίγυπτίω. Σέσωστριν μεν γαρ αλλά τε καταστρέψασβαι ε·$νεα ουκ έλάσσω εκείνου καΐ δη και 5 3 Σκν&ας, Ααρεϊον δε ου δυνασφήναι Σκν&ας ελεΐν. ουκ ων δίκαιον είναι ίστάναι εμπροσ'&ε των εκείνου άναΰημάτων μη ουκ ύπερβαλλόμενον τοϊαι εργοισι. Ααρεϊον μεν νυν λέγουσι προς ταΰτα συγγνώμην ποιήσασ&αι. 111 Σεσώστριος δε τελευτήσαντος έκδέξασ&αι ε^γον την βασιληίην τον παϊδα αυτού Φερών, τον άποδέξασ&αι μεν ούδεμίαν στρατηίην, συνενειχ'&ή- ίο ναι δε οι τυψλόν γενέσ&αι δια τοιόνδε πρήγμα · του πόταμου κατελ&όντος μέγιστα δη τότε έπ' όκτωκαίδεκα πήχεας, ως ύπερέβαλε τάς άρούρας, 2 πνεύματος έμπεσόντος κυματίης 6 ποταμός έγένετο. τον δε βασιλέα λέγουσι τούτον άτασΦαλίϊ) χρησάμενον λαβόντα αίχμήν βαλέειν ες μέσας τάς δίνας του πόταμου, μετά δε αντίκα καμόντα αυτόν τους όφ&αλμούς is τυφλω'&ήναι· δέκα μεν δη ετεα είναι μιν τυφλόν, ένδεκάτω δε ετεΐ άπικέσΰαι οϊ μαντήιον εκ Βουτοΰς πολιός, ως έξήκει τέ οί ό χρόνος της ζημίης και άναβλέψει γυναικός ουρώ νιψάμενος τους οφθαλμούς, ήτις παρά τον έωυτής άνδρα μοϋνον πεφοίτηκε, άλλων ανδρών έοϋσα άπειρος · 3 και τον πρώτης της έωυτοϋ γυναικός πειρασ'&αι, μετά δε, ως ουκ άνέβλεψε, ao έπεξής πασέων πειρασ&αι, άναβλέψαντα δε συναγαγεΐν τάς γυναίκας, των έπειρή'&η, πλην ή της τω ουρώ νιψάμενος άνέβλεψε, ες μίαν πόλιν, ή νυν καλέεται Έρυ&ρή βώλος, ες ταύτην συναλίσαντα υποπρήσαι πάσας συν AB C Ρ(ρ) DTR M SV Σχόλ. 111, 2 (ad ζημίης) έπιτιμήσεως Β Τ 23 Steph. Byz. Έρν&ρά βώλος' πόλις Αιγύπτου' Ηρόδοτος δευτέρα 13 Bust. II. 827 (ad Λ 21) εστί νοήσαι .... οτί ό 'Κιννρης* Ιωνικής διαλέκτου εστίν, έπει και ο κυματίας ποταμός κυματίης παρ' έκείνω (i. e. Ήροδότω) εϊρηται. Od. 1538 (ad e 296) Ίωνικόν . . . το 'Βορέης', κα&ά και το κυματίης παρά Ήροδότω' κοινά δε γε 6 Βορέας και ό κυματίας l τεσσάρας CPDTMV || 2 τον δη Dac τον δε δη Dc των δε δη TBSV | Ιερεύς V H 3 περιίδε AB^DTBSV || 4 ot om. DTBSV | Σέσωστρις (ut vid.) 31 Σεσώστριϊ Aid. | Σέσωστρις DTBSV || 5 ερνεα Β || 6 Ααρεϊον — Σκν&ας haplogr. om. P4DTBSV habent Pra»p cett. || 7 Ιστάναι} στάναι Μ Aid. om. Τ | των] του C Ι ύπερβαλόμενον TB || 7.8 τοις εκείνου εργοισι Μ τοϊσι εκείνου εργοισι Aid. || 9 ίλεγον om. Τ || ίο Φέρωνα TBMSV Φέρων vel Φερών cett. | ουδέ μίην DTBMSV 1 ατρατιήν DTBSV 1| 14 τούτον λέγουσι Μ H 17 άναπικέσ&αι SV || 20 μετά — 21 πειρασ&αι haplogr. om. C | άνέβλεπε ABC || 21 παρεών] πολλέων coni. Legrand | δε om. V | των] ων Μ || 22 μίην Μ Aid. || 23 συναυλίσαντα V συναυλίσαντας Β συναυλήσαντα Τ

204

HISTOEIAE II110, l -113,2

αύτη rf) πόλι. της δε νιψάμενος τω ουρώ άνέβλεψε, ταυτην δε είχε αυτός 4 γυναίκα, ανάμματα δε αποφυγών την πά&ην των όφ&αλμών αλλά τε ανά τα ιρά πάντα τα λόγιμα ανέβηκε, και του γε λόγον μάλιστα άξιον έατι εχειν, ες του Ηλίου το ίρόν άξιο&έητα άνέ&ηκε έργα, όβελούς δυο ό λΐ'&ίνους εξ ενός έόντας έκάτερον λί&ου, μήκος μεν έκάτερον πήχεων εκατόν, εύρος δε οκτώ πήχεων. Τούτου δε έκδέξασΰαι την βασιληίην ελεγον άνδρα Μεμφίτην, τω κατά 112 την Ελλήνων γλώσσαν οϋνομα Πρωτέα είναι· του νυν τέμενος εστί εν Μέμφι κάρτα καλόν τε καΐ ευ έσκευασμένον, του Ηφαιστείου προς νότον ίο ανεμον κείμενον. περιοικέουσι δε το τέμενος τοΰτο Φοίνικες Τύριοι, 2 καλέεται ό' ο χώρος ούτος 6 συνάπας Τυριών στρατόπεδον. εστί δε εν τω τεμένεΐ του Πρωτέος ίρόν, το καλέεται ξείνης Αφροδίτης · συμβάλλομαι Οέ τούτο το ίρόν είναι Ελένης της Τυνδάρεω, και τον λόγον άκηκοώς, ως διαιτήΰη Ελένη παρά Προιτέι και δη και ότι Ξείνης Αφροδίτης έπώννμόν ΐ5 εστίν · δσα γαρ αλλά Αφροδίτης ιρά εστί, ουδαμώς ξείνης έπικαλέεται. ελεγον δε μοι οι ίρέες ίστορέοντι τα περί Έλένην γενέσΦαι ώδε · Άλέξανδρον 113 άρπάσαντα Έλένην εκ Σπάρτης άποπλέειν ες την έωντοϋ· και μιν, ως έγένετο εν τω Αίγαίω, έξώσται άνεμοι εκβάλλουσι ες το ΑΙγύπτιον πέλαγος, εν&εϋτεν δε (ου γαρ άνίει τα πνεύματα) άπικνέεται έςΑϊγυπτον so και ΑΙγύπτου ες το νυν Κανωβικόν καλεύμενον στόμα του Νείλου και ες Ταριχείας. ην δε επί της ήιόνος, δ και νυν εστί, Ήρακί,έος Ιρόν, ες το ην 2 καταφυγών οικέτης δτεω (ων) άν&ρώπων έπιβάληται στίγματα Ιρά AB C P (p)

DTR 31 SV

Τ 8 Eust. Od. 1500 (ad δ 365) περί... Πρωτέως ίστόρηται, ότι άνήρ τις ην Μεμφίτης, φ κατά Ελλήνων γλώσσαν όνομα Πρωτεύς, ου και τέμενος εν Μέμφη κατά Ήρόδοτον κάρτα καλόν και εδ έσκευασμένον || 21-ρ. 206, 7 Eust. Od. 1493 (ad Φωυμάσαι Ιδόντα των χρημάτων καταδεα τα άγγήια, ουκ εχειν δε, δντινα έπαιτιαται των τε σήμαντρων έόντων σώων και τον οικήματος κεκλησμένου. ως δε αυτω και δις και τρις άνοίξαντι αίει έλάσσω φαίνεσΦαι τα χρήματα (τους γαρ κλέπτας ουκ άνιέναι κεραΐζοντας), ποιήσαί μιν 2ο

AB C P(p)M

DTK SV(b)

Σχόλ. 121 β l (ad ουκ άνιέναι) ουκ ένδιδόναι Β 9 Lex. Vind. 150 προορων αντί του Τκηδόμενος'· Ηρόδοτος' ως εκείνων ττροορών δπως βίον άφθονον έχωσι || 11 Bust. II. 119 (ad A 369) 'έξελεϊν' δε ποτέ λέγεται και το έκβαλεΐν και άπολέσαι και 'νπεξελεΐν' το ες μέρος ·&εΐναι· τούτο δε και 'έξαιρείν' ονομάζεται, ο&εν έξαίρεσιν λίθου φησί που Ηρόδοτος \\ 20 Bust. II. 364 (ad B 861) 6τι δε 'κεραίζειν' και επί του απλώς φ&είρειν ή ληίξεσ&αι και ως ειπείν κείρειν λέγεται, δήλοι και Ηρόδοτος ποτέ μεν λέγων . . . κλέπτας κεραίζοντας χρήματα e

1 ύπερβαλλέσ&αι Vb | βονλόμενος Ο || 2 οίκονομέεσ&αι SVb || 4 παρασκενάσασ&αι (litt, e suprascr. man. rec., nnm παρεσκενάσ&αι indicare voluit?) A [| 6 έτεII 7 περιόντος CM περιόντος (litt, ϊ suprascr. prima ut vid. man.) A περί δντος t» || 8 αυτών D^ αυτόν R | δε] γαρ C om. DTRSV || 9 προορέων CPM | εχουσι C || ίο οίκοδομών ABC οίκοδομένων to | βασιλέως CMDTR /3ασιλήος Aid. | πάντα om. Μ || 11 την έξαίρεσιν του λί&ου] τον λί&ον και την έξαίρεσιν αύτοϋ Μ [| 12 βασιλέος propos. Herwerden, sequ. Hude | βασιλέως ABMTVto βασιλήοςΑΙά. \\ 13 εις C \\ 14 μακρόν AB CPcpM μάκρη t) | έλ&όντας DTKSVb || 15 ένενρόντας D c TRSVb || 17 ΰωμάσαι D^RSV ΰωμάσιων to | αγγεία M || 18 άπαιτιαται DTRSVto | σόων AB1D'C || 19 κεκλ^σμένον scrips! (v. gramm. meam 148) κεκλησμένου D1 to κεκλεισμένου PD 2 TRSV κεκλειμένου ABC κατακεκλεισμένον M Aid. | δε] δε και R | αίει om. ABC

212

HISTORIAE II121, α 1 - 121, δ 1

τάόε · πάγας προστάξαι έργάσασβαι καΐ ταύτας περί τα άγγήια, εν οίαι τα χρήματα ένήν, στήσαι. των δε φωρων ωσπερ εν τω προ τον χρόνω έλΦόντων 2 και έσδύντος τον έτερον αυτών, έπει προς το αγγος προσήλ&ε, ί&έως τη πάγη ένέχεο"&αι · ως δε γνώναι αυτόν, εν οϊω κακω ην, ίΦέως καλέειν τον δ άδελφεόν και δηλοϋν αντω τα παρεόντα καΐ κελεύειν την ταχίστην εσδύντα άποταμεϊν αυτόν την κεφαλήν, δκως μη αυτός όφ'&εις και γνωρισ&είς, ος εΐη, προααπολέση κάκεΐνον τω δε δόξαι ευ λέγειν και ποιήσαί μιν πεισΰέντα ταϋτα και καταρμόσαντα τον λί&ον άπιέναι έπ* οίκον φέροντα την κεφαλήν τον άδελφεόν. ως δε ήμερη εγένετο, έσελ&όντα τον γ ίο aait a ες το οίκημα έκπεπλήχ&αι όρώντα το σώμα τον φωρός εν τη πάγη άνευ της κεφαλής έόν, το δε οίκημα άσινές και ούτε εσοδον ούτε έκδνσιν ούδεμίαν έχον. άπορεύμενον δε μιν τάδε ποιήααι · του φωρός τον νέκνν κατά τον τείχεος κατακρεμάσαι, φνλάκονς δε αυτόν καταστήσαντα έντείλααϋαί αφι, τον αν ιδωνται άποκλανσαντα ή κατοικτιαάμενον, is βυλλαβόντας αγειν προς έωντόν. άνακρεμαμένον δε τον νέκνος την μη- 2 τέρα δεινώς φέρειν, λόγους δε προς τον περιεόντα παϊδα ποιενμένην προστάσσειν αύτω, δτεω τρόπω δύναται, μηχανασ&αι, δκως το οώμα τον άδελφεόν καταλύσας κομιί)· εΐ δε τούτων άμελήαει, διαπειλέειν αυτήν, ως έλΰοναα προς τον βασιλέα μηνύσει αντόν έχοντα τα χρήματα. so ως δε χαλεπώς έλαμβάνετο ή μήτηρ τον περιεόντος παιδός και πολλά δ προς αυτήν λέγων ουκ επεί'&ε, έπιτεχνήσασΦαι τοιάδε μιν όνους κατασκευασάμενον και άσκονς πλήσαντα οινον επι&εΐναι επί των όνων καΐ έπειτα έλαύνειν αυτούς · ως δε κατά τονς φνλάσσοντας ην τον κρεμάμενον

AB C P(p)M

DTK SV (t»)

15s. Lex. Vind. 45 (s. v. δεινώς φέρειν) Ηρόδοτος' άνακρεμαμένου — φέρειν ι ταϋτα R | oloi\ τοίσι ABCP2pM, ν. gramm. meam 109 || 3 ένδύντος ABC ΡΜ | ευθέως Μ || 3.4 την πάγην D || 4 εχεσ&αι DTRSVt) | έωυτόν Μ Aid. || 5 κελεύει RV καιλέβει to || β έσδύντά] έλ&όντα Τ om. B1, cf. Kallenberg Progr. Gymn. Fred.-Werderian. Berolinensis, Paschis 1884, 26 | άποτάμνειν PMDTR SVto H 7 προσαπολέσει Τ απολεσι to || » φέροντα] άπάγοντα PMDTRSVb | αδελφού ut vid. M [] ίο όρέοντα ΡρΜ Aid. δρέωντα C || 11 άσινές έόν M Aid. || 12 ούδεμίην M Aid. | έχον τε πορενόμενον S έχοντα πορενόμενον DTRSVto || 13 φύλακας SV to || 13.14 καταστήσαι έντείλασ&αί τε TRSVto καταστήσαι έντείλασ&αιδέΌ \\ 14 σφισι ABC || 15 αυτόν ABC || 16 δεινώς φέρειν] ιδείν Τ | περϊΐόνraC || 17 μηχανήαασ&αι DTRSVto | δπως ABC || 18 κομιεΐ ABCP c pM κομίcr) Ρ·' cett.,2 em. Merzdorf, sequ. Hude | άμελήστ} SV | άπειλέειν P^TRSV διαπειλέειν P p cett. | αυτόν T αντφ M Aid. || 19 ξχοντι to | τα] τάς A om. C || 20 έπελαμβάνετο Μ^Ald. || 21 έπιτεχνίσαα&αι C || 23 ήν] ήν laov TRSV Aid. om.M ήνυσεν propos. Heiberg 213

HERODOTVS

νέκυν, έπισπάσαντα των ασκών δυο ή τρεις ποδεώνας αυτόν λυειν άπαμ2 μένους · ως δε έ'ρρεε ό οίνος, την κεφαλήν μιν κόπτεα&αι μεγάλα βοώντα ως ουκ έχοντα προς όκοϊον των όνων πρώτον τράπηται · τους δε φνλάκονς ως ιδεϊν πολύν ρέοντα τον οϊνον, συντρέχειν ες την όδόν άγγήια έχοντας 3 και τον έκκεχνμένον συγκομίζειν εν κέρδεϊ ποιενμένονς. τον δε διαλοιδο- δ ρέεσ&αι πασιν όργήν προσποιεύμενον · παραμυ&ευμένων δε αυτόν των φυλάκων χρόνω πρηύνεσ'&αι προσποιέεσ&αι και ύπίεσΦαι της οργής, 4 τέλος δε έξελάσαι αυτόν τους όνους εκ της όδοϋ και κατασκευάζειν. ως δε λόγους τε πλείους έγγίνεσ&αι και τίνα και σκώψαί μιν και ες γέλωτα προαγαγέσ&αι, έπιδοϋναι αυτοϊσι των άοκών £να· τους δε αυτόν, ώσπερ ίο εϊχον, κατακλι&έντας πίνειν διανοέεσ&αι και εκείνον παραλαμβάνειν και κελεύειν μετ" έωυτών μείναντα συμπίνειν, τον δε πεισ&ήναί τε δη και 5 καταμεϊναι. ως δε μιν παρά την πόσιν φιλοφρόνως ήσπάζοντο, έπιδοϋναι αυτοϊσι και άλλον των ασκών, δαψιλέι δε τω ποτώ χρησαμένους τους φυλάκους ύπερμεΰνσφήναι και κρατηΰέντας υπό του ύπνου αύτοϋ, εν&α is 6 περ επινον, κατακοιμη&ήναι · τον δε, ως πρόσω ην της νυκτός, το τε σώμα του άδελφεοΰ καταλΰσαι και των φυλάκων επί λύμγ) πάντων ξυρήσαι τάς δεξιάς παρηίδας· έπι&έντα δε τον νέκνν έπι τους όνους άπελαυνειν ε έπ3 οίκου έπιτελέσαντα Tfj μητρι τα προσταχ'&έντα. τον δε βασιλέα, ως αυτώ άπηγγέλφη του φωρός ό νέκυς έκκεκλεμμένος, δεινά ποιέειν, 2ο πάντως δε βουλόμενον .εύρεβήναι, δστις κοτέ εϊη ό ταύτα μηχανώμενος, AB C P(p)M DTK SV (to) Σχόλ. 121 δ l (ad άπαμμένονς) κρεμάμενους Β ματίζεσ&αι και ενδοσιν ποιείσ&αι της οργής Β

121 ό 3 (ad πρηύνεσ&αι) σχη-

1 Lex. Vind. 146 ποδεώνες· οι τον δέρματος τόποι των ποδών Ηρόδοτος· των ασκών — ποδεώνας || 2 Lex. Vind. 114 (s.v. κόπτει) Ηρόδοτος· την κεφαλήν — βοώντα 1 τον άσκον SVb | αυτόν] αν ων Μ | άφαμμένονς ABC H 2 έρεε A 1 D 1 | μεγάλως Lex. Vind. || 3 πρώτον των όνων DTRSV | φύλακας MTSV φυλάς Κ ας φνλακους olim exstitisse recte iudicat Weber Anal. Hdt. 181 ]| 4 συντρέχειν — 5 έκκεχνμένον om. C haplogr. quia olvov habuit, v. quae sequ. || 5 έκκεχυμένον οΐνον ABCP Ι σννεκκομίζειν ut vid. Μ || 6 παραμν&ενμένον Β || 7 νπΐσχεοϋ·αι DT BSV 11 » έγγίγνεσ&αι PMD l και ες] ες και RSV ως καΐ Τ ες D || 10 προσαγαγέσ&αι ΒΡ1 Aid. προσαγαγεϊν ΤΒ προσαγαγαγεϊν D προσαγείν SVt» προαγαγέσοαι P2p cett. | αυτοϊσι των ασκών £να] οφι των άσκόν (ut vid.) ένα αυτοίσ» Μ οφι τον ασκών ένα αντοϊσι Aid. αντοϊσι τον άακόν ίνα Β1 || 11 κατακλισ&ένταςϋ κατακλη&έντας δε b || 12 με&' έωντώνΤΛ. \ τε δη] τε δειDEV δεΙΌ \\ 13 φιλοφρόνως om. DTRSV [ ήσπάζοντο έπιδοϋναι om. A1, in mg. suppl. A2 j| 14 άσκόν Μ || 15 και — 16 κατακοιμιγ&ήναι haplogr. om. Μ || 16 έπίπονον C | κοιμη&ηναι DTESV || 17 κατακλνσαι BSV | πάντων om. DTBSV || 18 παρηιάς BSV παρηάς b παρίας Dac παρείάς D C T || 20 άπηγγέλη DTBSV | έγκεκλεμμένος Μ Ale 214

HISTOEIAE II121, 61-121, ζ 2

ποιήσαί μιν τάδε (έμοι μεν ον πιστά] · την δε θυγατέρα την έωντον 2 κατίσαι επ' οικήματος έντειλάμενον πάντας τε ομοίως προσδέκεσ&αι, και πριν σνγγενέσβαι, άναγκάζειν λέγειν αντί], δ τι δη εν τω βίω εργασται αντώ σοφώτατον και άνοσιώτατον δς δ' αν άπηγήσηται τα περί τον 5 ψώρα γεγενημένα, τοϋτον σνλλαμβάνειν και μη άπιέναι έξω. ως δε την 3 παϊδα ποιέειν τα. εκ του πατρός προσταχΦέντα, τον φώρα πν&όμενον των εϊνεκα ταντα έπρήααετο, βονληΦέντα πολντροπίη τον βασιλέος περιγενέσΰαι ποιέειν τάδε · νεκρού προσφάτου άποταμόντα εν τω ώμω την 4 χείρα Ιέναι αυτόν έχοντα αντήν νπό τω ίματίφ, έσελ&όντα δε ως τον ίο βασιλέος την -θυγατέρα και είρωτώμενον, τα περ και οι άλλοι, άπηγήσασ&αι, ως άνοσιώτατον μεν εϊη έργασμένος, οτε τον άδελφεον εν τω *&ησανρώ τον βασιλέος νπό πάγης άλόντος άποτάμοι την κεφαλήν, σοφώτατον δε, ότι τονς φνλάκονς καταμεΰνσας καταλνσειε τον άδελφεον κρεμάμενον τον νέκνν. την δε, ως ήκονσε, απτεσϋ·αι αντον, τον δε φώρα 5 is εν τω σκότεϊ προτεϊναι αντη τον νεκρον την χείρα, την δε έπιλαβομένην εχειν, νομίζονσαν αντον εκείνον της χειρός άντέχεσ'&αι, τον δε φώρα προέμενον αύτη οϊχεσ&αι δια ΰνρέων φενγοντα · ως δε και ταντα ες τον ζ βασιλέα άνηνεϊχ'&αι, έκπεπλήχ'&αι μεν επί τη πολνφροσννη τε και τόλμη τον άν&ρώπον, τέλος δε διαπέμποντα ες πάσας τάς πόλις έπαγγέλλεσ&αι so αδειάν τε δίδοντα και μεγάλα νποδεκόμενον έλΰόντι ες όψιν την έωντον, τον δε φώρα πιστενσαντα ελΦεϊν προς αντον, "Ραμψίνιτον δε μεγάλως 2 &ωνμάσαι και οι την ϋ-νγατέρα ταντην σννοικίσαι ως πλείστα έπισταμένω άν&ρώπων. Αίγνπτίονς μεν γαρ των άλλων προκεκρίσ&αι, εκείνον δε Αιγνπτίων.

AB C P(p)M

DTR SV (to)

20 Thorn. Mag. 373 ου μόνον υφίσταμαι αντί του 'ύπισχνοϋμαι', . . . αλλά και υποδέχομαι ... και Ηρόδοτος εν τη δευτέρα · αδειάν — ύποδεκόμενον. ό αυτός όέ και 'άναΟέχομαι' λέγει έπι του αυτόν· άναδεκομένους — Αθήνας (V 91, 2) l δε om. PacMDTKSV hab. F=p cett. || 2 χα&ίσαι DTRSV κατίααι (apiritum add. neacio quae manus) A κτίσαι C l τε om. T || 3 εργασ&αι Μ Aid. στ ex συ· GOTT, ut vid. V || 4 άπηγήσεται DTKSV || 7 περιτροιπί^ Μ | βασιλέως BC, ut vid. M βασιλήος Aid. ]| 8-9 την χείρα εν τφ ωμφ ΡΜ Aid. i| 9 έσελ&εϊν DTR SV Ι ως] ες CPM, cf. 135, 6; III 140,1; IV 125,1 || 10 ήρωτώμενον C || 11 μεν om. DTRSV | έργασάμενοςΐ) εργαζόμενος to \\ 12 βασιλέως WIT βασιλήος Aid. \ άλόντα D 1 RV1» || 14 κρεμάμενου ABC || 15 αυτή] αύτοϋ D || 18 άνηνείχ&η Α άνενεΐχ&η CP | μεν om. DTRSV | re om. C || 19 τάνΰρώπον ΡΜ DTRSV του v v b | πέμπονταΤΛ. \ πωλείς Β CM πολιάς DTRSV || 20 αδειάν codd. | ύποδεχόμενον Μ 1 || 21 'Ραψίνιτον R t» || 22 Φαυμάσαι DTRSV | oi και DTRSV | συνοικήσαι D 1>

215

HERODOTVS

122J Μετά δε ταϋτα ελεγον τούτον τον βασιλέα ζωόν καταβήναι κάτω ες τον οι Έλληνες Άιδην νομίζουσι είναι, κάκεϊ&ι συγκυβεύειν rfj Αήμητρι και τα μεν νικαν αυτήν, τα δε έσσοϋσ·&αι υπ* αυτής, καί μιν πάλιν άνω 2 άπικέσφαι δώρον έχοντα παρ' αυτής χειρώμακτρον χρυσεον. από δε της 'Ραμψινίτου καταβάσιος, ως πάλιν άπίκετο, όρτήν δη άνάγειν Αιγυπτίους 5 εφασαν, την και εγώ οίδα έτι και ες έμέ έπιτελέοντας αυτούς · ου μέντοι, 3 είτε δι3 άλλο τι είτε δια ταϋτα όρτάζουσι, έχω λέγειν, φάρος δε αύτημερόν έξυφήναντες οι ίρέες κατ3 ων εδησαν ενός αυτών μίτρ?) τους όφ&αλμούς, άγαγόντες δε μιν έχοντα το φαρος ες όδόν φέρουσαν ες Αήμητρος αυτοί απαλλάσσονται οπίσω · τον δε ίρέα τούτον καταδεδεμένον τους οφθαλμούς ίο λέγουσιν υπό δύο λύκων αγεσ&αι ες το ίρόν της Αήμητρος άπέχον της πολιός είκοσι σταδίους, και αντις οπίσω εκ του ίροϋ άπάγειν μιν τους λύκους ες τώυτό χωρίον. 123 Τοΐσι μεν νυν υπ* Αιγυπτίων λεγομένοισι χράσ$ω, οτεω τα τοιαύτα πι&ανά εστί · έμοϊ δε παρά πάντα λόγον υπόκειται, δτι τα λεγόμενα 15 υπ' εκάστων ακοή γράφω, άρχηγετεύειν δε των κάτω Αιγύπτιοι λέγουσι 2 Αήμητρα και Αιόνυσον. πρώτοι δε και τόνδε τον λόγον ΑΙγύπτιοί είσι οι είπόντες, ως άν&ρώπου ψνχή ά&άνατός εστί, του σώματος δε καταφ&ίνοντος ες άλλο ζώον αίει γινόμενον εσδύεται- έπεάν δε πάντα περιέλ&γ) τα χερσαία και τα ·&αλάσσια και τα πετεινά, αυτις ες άν&ρώπου σώμα γινό- 20

AB C P(p)M DTR SV, ad quos usque ad ανθρώπων (121 ζ 2) accedit to Σχόλ. 122, l (ad σνγκνβεύειν) σννταβλίζειν κνβενται γαρ οι ταβλισταί, και κύβος παν τετράγωνον Β Τ 1-4 Athen. 410e-f Ηρόδοτος Ο' εν τβ β' φησί· μετά - χρυσεον || 17-ρ. 217,3 Stob. Ι 49,12 Ηροδότου Ιστορία β'· πρώτοι δε — ΰστερον 1 τον2 δν Athen. || 2 Άΐοην CPM Άόην DTBSV | είναι om. Athen. [ καικεΐ&ι Α και κεϊΰι Β και έκεϊ&ι DTRSV κφ τι] δευτέρα των Ιστοριών αυτόν φησίν, ως ούτος ό βασιλεύς έπι τον των Αιγυπτίων ελ&οι βασιλέα Ιερέα οντά του Ηφαίστου, πολιορκών δε το Πηλούσιον έλυσε την πολιορκίαν εξ αιτίας τοιαύτης· ηνξατο ό βασιλεύς των Αιγυπτίων τφ &εφ, ώ γενόμετος έπήκοος ό &εός πληγην ενσκήπτει τφ Άραβι. (πλανάται γαρ καν τούτω Ηρόδοτος ουκ Άσσνρίων λέγων τον βασιλέα, αλλ' Αράβων.) μυών γαρ πλή&ός φησι μια ννκτι τα τόξα και τα λοιπά όπλα διαφαγεΐν των Άσσυρίων και δια τοϋτο μη έχοντα τόξα τον βασιλέα την στρατιάν άπάγειν από του Πηλονσίου. και Ηρόδοτος μεν όντως μαρτυρεί ιστορών, άλλα και Βηρωσσός ό τα Χαλδαϊκά συγγραψάμενος μνημονεύει 6 Thom. Mag. 346 (s. ν. σιγί)) ου μόνον 'κρυφά του δεινός' φαμέν, άλλα και 'σιγϊι του δεινός' · Ηρόδοτος εν τη δευτέρα; σιγή — κομίζειν ]| 8 Λέξ. (seriatim conscr. tantum) Άμυρταίου · είμαρτοϋ \\ 15 Eust. II. 210 (ad B 227) 'εξαίρετοι* ου μόνον γυναίκες, άλλα και άρουραι παρά Ήροδότφ · και επί άλλων δε πολλών το 'έξαίρετον' τί&εται l έτάρασσε D Ι! 2 εκ της] εξ RSV | Σαβακός νεΙΣαβάκος BSV || 4 άρχειν om.C tl 5 φυτάν C |) 8 Άμαρταίου R (cf. Lexx.) | τριηκόσια Hemmerdinger Les manuscrits 168 (Τ = 300 pro + = 700 perperam interpretatus est librarius) || 9 βασιλήες M Aid. !| ΐβ Έλκω BT || 12 τους μάχιμους coni. Legrand || 13 αυτόν TRVBC || 14 τ$ο-ίΜ Ι ποοτέρων] πρόσ&ε(ν) D RSV | βασιλήων Μ Aid. || 16 τε και Άσσνρίων] cf. Joseph. H 17 δη] δε D RSV

227

HERODOTVS

άπορίην άπειλημένον έσελ'&όντα ες το μέγαρον προς τώγαλμα άποδύρεσΰαι, οία κινδυνεύει πα&έειν όλοφνρόμενον δ* αρά μιν έπελ&εϊν ϋπνον καί οι δόξαι εν rfj όψει έπιστάντα τον &εόν &αρσύνειν, ως ουδέν πείσεται άχαρι άντιάζων τον Άραβίων στρατόν αυτός γαρ οι πέμψειν τιμωρούς. 4 τούτοισι δη μιν πίσννον [τοϊσι ένυπνίοισι] παραλαβόντα Αιγυπτίων τους 5 βονλομένονς οί επεσ&αι στρατοπεδεύσασ&αι εν Πηλουσίω (ταύτΐ] γαρ είσι αϊ έσβολαί) · επεσ&αι δε οί των μαχίμων μεν ούδένα ανδρών, καπήλους δε 5 και χειρώνακτας και άγοραίονς άν&ρώπους. έν&αΰτα άπικομένονς τοϊσι έναντίοιαι αύτοΐσι έπιχν&έντας ννκτός μυς άρονραίονς κατά μεν φαγέειν τονς φαρετρεώνας αυτών, κατά δε τα τόξα, προς δε των ασπίδων τα ίο δχανα, ώστε τγ) ύστεραί?) φευγόντων σφέων γνμνών οπλών πεσέειν πολλούς. 6 καί νυν ούτος ό βασιλεύς έστηκε εν τω ιρώ του Ηφαίστου λίθινος έχων επί της χειρός μΰν, λέγων δια γραμμάτων, τάδε 'ες έμέ τις ορέων ευσεβής έστω'. 142 Ες μεν τοσόνδε τον λόγου Αιγύπτιοι τε και οί ίρέες ελεγον άποδεικνύντες is από του πρώτου βασιλέος ες του Ηφαίστου τον ίρέα τούτον τον τελευταϊον

AB CT P(p)M D R SV ad quos ab ένταν&α (141, 5) usque ad μϋν (141, 6) accedit to Σχόλ. 141, 4 (ad χειρώνακτας) χειροτέχνας και της μέσης Β 141, 5 (ad τα δχανα) τους πόρπακας, τους δεσμούς Β Τ 8—13 Eust. II. 35 (ad A 39) Ηρόδοτος δε και Αίγυπτιακην έκτί&εται ταντην, ότι Άραβίων και Άσσνρίων άφικομένων είς Αϊγνπτον έπιχυθ-έντες μύες αρουραίοι κατέφαγον μεν τους φαρετρεώνας καί τα τόξα, προς Si γε των ασπίδων τα οχανα, ώστε τη ύστεραΐ? φευγόντων αυτών γυμνών δπλων πεσεϊν πολλούς, καί Ιστηκεν ό της Αιγύπτου τότε βασιλεύς έχων επί της χειρός μΰν 4 Greg. Cor. 141 το πολεμεϊν 'άντιάζειν' λέγονσι \\ 11 Αέξ. δχανα· ασπίδων πόρπακες και οι δεσμοί (δχανα ασπίδων · πόρπακες και δεσμοί Lexx. alphab. ord. conscr.). Hes. δχανον ό της ασπίδας πόρπαξ και δ δεσμός, (όχάνοισι χείρα τιθέμενοι fort, legendum Anacr. 91 (81 D.), unde illud Photiiet Suidae όχάνοις· δεσμοίς, quod irrepsit in Herodoteas Lexx.) l άπειλημμένον codd., em. Reiske, cf. I 24, 4; VIII 109, 2 \ έλ&όντα Ε \ άποδύρασi?αtMAld. \\ 2 κινδυνεύειν TiRSV \\ 3 δψιΑΧ1 \ ^a