139 18
English Pages [584] Year 1990
.
BOOK
THIS
IS
THE PROPER'FYOF:
STATE
PROVINCE
Book No.
COUNTY
Enter information
PARISH
in
SCHOOL
spaces
to the left as
DISTRICT
instructed
OTHER
ISSUED TO
.
XpS"?
CONDITION
Year Used /ff.0
I
RETURNED
ISSUED
...f\leou
;
i
t
j
PUPILS to or
whom
mark any
this
part of
textbook it
in
is
issued must not write on
any page
any way, consumable textbooks excepted.
1.
Teachers should see that the pupil's every book issued.
2.
The following terms should be used Poor; Bad.
in
name
is
clearly
written
in
ink
in
the
recording the condition of the book:
spaces
above
New; Good;
in
Fair;
‘-?
66
Digitized by the Internet Archive in
2017 with funding from
Kahle/Austin Foundation
https://archive.org/details/fourthyearlatinOOjenn
FOURTH YEAR
LATIN CHARLES }ENNEY,
JR.
ROGERS K SCUDDER DAVID
D.
COFFIN
PRENTICE HALL Needham, Massachusetts
Englewood
Cliffs,
New
Jersey
In this
new Fourth Year
more of
Latin, the authors present
the Aeneid
They have included Books I-VI and Book VIII in their entirety, together with selections from Books VII and IX-XII. Teachers who have regretted the omission of Book than
is
usually found in high-school texts.
VIII, with
its
imaginative retelling of
Roman
history through the device
of Aeneas’s wonderful shield, will be delighted with
its
inclusion in this
The presence of Book VIII and selections from the later books allows the teacher more freedom and flexibility in planning the year’s volume.
work.
In addition to the Aeneid, Fourth
Year Latin contains Vergil’s
Fourth Eclogue, the celebrated “Messianic” poem. Also represented are the major poets Ovid, Catullus, Horace, and Martial. Since many students will have met the Metamorphoses in second- and third-year Latin, the authors have elected to expand acquaintance with that work and to include verse which displays other facets of Ovid’s genius. Certain poems by Ovid and Catullus treat themes also used by Vergil and appear for purposes of comparison. Illustrations:
© No
Gordon
Maps:
Laite
Russell
Lenz
1990 by Prentice-Hall, Inc., Englewood Cliffs, part of this
sion in writing
New
Jersey 01622. All rights reserved.
book may be reproduced in any form or by any means without permisfrom the publisher. Printed in the United States of America.
ISBN: 0-13-329889-2 1
2
3
4
5
6
7
9
8
97
96
95
94
93
92
Prentice-Hall of Australia, Pty, Ltd., Sydney
Prentice-Hall
Canada
Inc.,
Toronto
Prentice-Hall Hispanoamericana, S.A., Me.xico Prentice-Hall of India Private Ltd., Prentice-Hall International
New
Delhi
(UK) Limited, London
Prentice-Hall of Japan, Inc.,
Tokyo
Prentice-Hall of Southeast Asia Pte. Ltd., Singapore
Editora Prentice-Hall
Do
Brasil Ltda.,
Rio de Janeiro
A Simon & Schuster Company
91
90
89
Horace represents the qualities of sanity, optimism, and literary excellence cherished and to some extent engendered by the Golden Age of Augustus. A sampling of Martial’s epigrams conveys the spirit of the less buoyant Silver Age. Indeed, the whole collection illustrates the range in subject, mood, meter, and diction to be found in Latin poetry of the Late Republic and Early Empire.
On
each page of Latin are English footnotes to aid the student
grasping the sense of m.ore
and appreciation.
tion
difficult
in
passages and to increase his informa-
Annotation
after the first six
books has been
consciously reduced to inspire more independence in reading Latin.
To
place the Aeneid in historical and literary perspective, the authors
have provided an analysis of the Augustan Age and a summary of legends surrounding the Trojan War. Biographies of Vergil and the other poets precede selections from their works and emphasize the genesis and nature of the poetry.
The text contains a very complete Latin-English vocabulary, marked to show words recommended for mastery during the first, second, third, and fourth years of high-school Latin by such organizations as the New York Board of Regents and the National Association of Independent Schools. Found in the Appendix are a list of all proper names used, with
phonetic
markings;
systematic
a
description
of versification,
poetic usage, and figures of speech; and an index.
Of
special interest in Fourth
Year Latin are the original illustrations
by the American artist Gordon Laite. The noble and romantic spirit of the Aeneid has been expressed in a sequence of drawings, 42 in all, which, though faithful to tradition in content, bring an intensity and freshness to the ancient epic.
Certain of the other poems have also been
The introduction contains photographs of details from monuments, portrait statues, and places in Italy. A descriptive list of the original drawings and the photographs is found at the end of the book. illustrated
by Mr. Laite.
Contents The Augustan Age
1
Vergil
^
The Story of Troy
13
The Aeneid
Book Book Book Book Book Book Book Book Book Book Book Book
I
II
III
The Landing in Carthage The Fall of Troy The Wanderings of Aeneas
IV
V VI VII VIII
IX
X XI XII
Dido and Aeneas
at the
56
92 126
The Funeral Games The Lower World Landing
18
159
196
Tiber
238
War
250
Preparations for
War with the Italians The War Continues The Truce End of the War
280 291
298 303
Eclogue IV
311
Ovid
316
Autobiography
319
Hardships of Life at Tomi
325
Dido
328
to
Aeneas
The Founding of Rome The Destruction of Cacus
335
Jason and Medea
340
Andromeda Midas and the Golden Touch
347
Perseus and
IV
338
351
Catullus
354
Horace
369
Martial
393
Helpful Books
402
Appendix I.
Latin Verse
II.
407
Figures of Speech
413
III.
Grammatical Constructions
Common
IV.
Pronouncing
Names
List of
Proper
in Latin
Poetry
.
415
419
Latin-English Vocabulary
429
Index
561
List of Ulustrations
566
V
=‘R»omaTX Scale of
“R^oculs
Miles
^ataviw
enua Bohania iihicon-
Arnui
L Trasum^iiS' .
VW
ClvsinfrL I^
:
CYRKOS (CORSlC/«^
.temum ^Corfinum
utni
.lbcfy:l^r^^
Tvrmi^i Mintuft
Nea^t^MoU^A^^^Iiuiffi^S^nusiurn 5:^
SARD a V /^(^ARDINI/!^
Carn^'
Hercul^
BrundisL
Intoramnu
Panormus ®
,ocri lurrv
'Q
Lilybaeum\ 'tHenna,
XNMELim
100
o you grant
79. das:
{me a
place),
Gen.
divum:
with spear point turned.
one accord;
82. velut
agmine facto:
84. Incubuere mari:
simile.
81. conversa cuspide:
80. facis (me).
pi.
like
Perf.
an assaulting column,
paralyzed with chilling horror. attitude of prayer.
be translated,
92. solvuntur ...
93. palmas:
with
simul.
creber procellis:
90. crebris
membra:
.
.
.
ignibus:
his limbs are
both hands were upturned
i.e.,
in
an
94. talia voce refert: thus speaks; voce here, as often, can hardly
beati:
blessed they were;
coixWydU '^bose happy lot
it
was.
ellipsis.
.
=
95. quis
96. oppetere (mortem):
son of Tydeus, Diomedes. Mene . . occumbere (morti). campis: Abl. of place where.
97. Tydide:
i.e.,
of instantaneous action, straight-
way they settle {i.Q.,hix\eswoope(idov/n) on the sea. 85. una = gusty; what is the literal translation? 87. virum = virorum. with lightning flashes in quick succession.
Abl. abs.,
to die.
non potuisse: 98. tua
.
.
quibus:
Dat. with
Danaum: Gen.pl.
Why
could / not?
.dextra: breathe out
99. Aeacidae telo: {slain) by the spear of of mine beneath your right hand. 100. Sarpedon (iacet): An ally of the Trojans. Achilles, grandson of Aeacus. 101. virum: Simois: A famous river near Troy, correpta: With scuta, .thc/?/ Gen. pi. this life
Liber
I
23
C?
;
.
The Storm Shatters Aeneas’s Fleet iactanti s^jldens
velum adversa
prow
tollit. ,
turn prora avertit, et undis
insequitur (^umulo praeruptus aquae rj^ns.
datliutul;
summo
Hi
fluctusgue ad sidera
ferit,
Fran^ntur remi;
Aquilone procella^y^^
pend^t;
in fluctu
105
unda dehi§cdns d
his
furit aestus arenis.
terram inter fluctus aperit;
Tres, Notus abreptas in saxa latentia torquet
(s^a vocqnt ^ali mediis quae in dorsum imnAne mari summo);
fluctibus aras,
Eurus ab alto
110
in brevia et syrtes urguet, miserabile visti,
illiditque vadis
Unam, quae
atque aggere cingit arenae.
Lycios fidumque vehebat Oronten,
ipsius ante oculos ingens a vertice
puppim
in
excutitur
ferit:
j^pusque magister
ast illam
volvitur in caput;
pontus
t^ fluctus
tor(ju|J^^ens circjm^t
ibidem
vorat aequore vortex.
^rgfte va^o,
Ajfparent rari
115
\d'^V
^
arma vjrinm tabulaeque, et Troia gaza per undas. lam validarn Ilionei navem, ijm fo^ti^^^Jii^tae, et qua vectus Abai^.et qua grai^ae
120
... ,v/u^r ''iil
accipiunt
mimicum imorem,
102. (ei) Talia iactanti:
As he
rimisqu(
thus cried aloud,
stridens Aquilone:
howling from
ad sidera: to the stars; hyperbole. 104. avertit: swings around. 105. dat: exposes, cumulo: in a mass, praeruptus mons: a towering billow, mountain high. The monosyllable mons, ending the verse, suggests 106. Hi: Some of the sailors. \his: toothers. the thud of the wave. 107. terram aperit: lays bare the ground; hyperbole, furit aestus arenis: the seething flood 103. adversa: in front,
the north.
.
.
.
.
.
.
108. Tres (naves).
Notus: Usually the south wind, but Vergil attention to the exact direction of the winds, saxa: reefs, just outside the
rages with the sands.
pays
little
Bay of Carthage. shallows or shoals, tives).
oculos:
mari summo: at the surface. 111. brevia: miserabile visu: a piteous sight visu is a supine (used with adjec110. dorsum: a reef
112. vadis: /7/5
very
on the shoals; i.e.,
Aeneas’s.
dat. with a
compound
115. excutitur:
is
verb.
114. ipsius...
thrown overboard, magister:
116. volvitur in caput: pitches headlong, helmsman. illam: her, the ship. 118. rari: (men) here and there; notice the spondees. 119. arma: Such as wicker shields and leather helmets, virum: Gen. pi. tabulae: planks. 120. Ilionei: scanned -c/, as one syllable; synizesis. Achatae: Gen. sing. 121. qua vectus Abas: the
{that ship) in which
24
Abas
sailed.
Liber
I
An Angry Neptune Ends
the
Storm
magno misceri murmure pontum, emissamque hie^|m s^iisit Neptun^s, etfimiS>ioL>//^^
^
Interea
temperat aequor. J
magno
124.
misceri
murmure:
Alliteration.
126. stagna refusa vadis:
waters had been upheaved from their lowest depths, the deep; alto, abl. of place. 129. caeli ruina:
the wreck
escaped her brother, intransitive.
i.e.,
127. placidum:
of heaven,
i.e.,
alto prospiciens:
tranquil;
his
the storm.
gazing out over
was anger with
One
syllable;
synizesis.
dignity.
130. latuere ... fratrem
he “saw through’’ Juno’s schemes; the verb lateo
131. dehinc:
that still
is
usually
132. generis ... fiducia
trust in your birth; the
winds were the sons of Aurora and Titan Astraeus. tenuit: has possessed. 133. numine: will, i.e., permission. 134. moles: mountain of water. 135. Quos ego: The rhetorical figure aposiopesis. He can now spare no time for words, praestat: it is better. 136. Post = postea. non simili poena: by a very dif-
by lot; when Saturn’s universe was divided, his sons Jupiter, Neptune, and Pluto chose their realms by lot. 140. se iactet: let
ferent penalty; litotes.
/7//n
(Aeolus)
i.e.,
quickly than the word.
annixus:
peter.
139. sorte:
play the king, 144.
aula: in his court.
Cymothoe:
A
pushing against the ships.
sea-nymph. 145. ipse:
142. dicto citius:
Triton:
Neptune’s trum-
Neptune.
opens a way through.
Liber
I
more
25
146. aperit:
Wv levibus perlabitur undas. •)1>P
atque
summas
rotis
AcwerLTfNnaenb ^
populo.cum saepe dJona
in
'
animis ignobil^vulgus,
seditio, saevitque
lamque
gravem ac mentis
^conspex^^^n^ (
re^it
ille
si
ministrat,
^irum forte virurn
ouem Que
arrectisque auri^s^as^tap^ cr
^fS^animos,
rnulcejtr^"
et
^p^cuniStus pei^i^ecidit
fr^or^equora postquam
caeloque invec^s^aperto
'’ros^iciens ^enitor
9ectit
uAr arma
faces et saxa volant
urn, pietate turn
est
Ln.
155
equos, curruque volans dat lora secundo.
The Landing of
\\\u?
the Trojans in Africa
Defessi Aeneadae, quae proxima litora, cursu
contendunt petere,
et
Libyae vertuntur ad oras.
Est in secessu long5 locus: insula portum efbcit obiectu laterum,
quibus omnis ab alto
unda reductos. Hinc atque hinc vastae rupes geminique minantur in caelum scopuli, quorum sub vertice late frangitur inque sinus scindit sese
aequora tuta
turn silvis scaena coruscis
silent;
desuper horrentique atrum nemus imminet umbra.
165
Fronte sub adversa scopulis pendentibus antrum, intus
aquae dulces vivoque
nympharum domus: ulla tenent,
sedilia saxo,
hie fessas
unco non
alligat
non vincula naves
ancora morsu.
\\\'^
dMXJu/a
one of the most celebrated of Vergil’s similes. cum sic: just as when... so. 149. saevit 148. veluti vulgus: the mob 151. virum quern: any man; obj. of goes wild with emotion; vulgus is neuter. conspexere. caelo invectus aperto: riding through the 155. genitor: Neptune, 156. curru: For currui, dat. secundo: quick-gliding. cloudless sky. 157. Aeneadae: the followers of Aeneas, quae proxima: the nearest. 158. vertuntur: turn, middle voice. 159. secessu longo: deep inlet. 160. quibus: against 161. sinus which. in reductos: into receding waxes. 162. Hinc atque hinc: 148-153. This
.
.
.
.
.
.
.
.
On
.
the background, or set, in a
scopulis pendentibus:
fresh
=
in
water,
a threatening manner.
Roman
166. Fronte sub adversa:
shore.
theater;
.
is
164. turn:
wooded cliff,
hills
also,
as seen
scaena:
from the
as they enter the harbor,
167. aquae dulces:
rocks.
of natural rock.
morsu: fluke of an anchor; this not anchors, were used for mooring ships in
26
here, the
under the opposite
formed by overhanging
vivo... saxo:
nulla,
.
.
minantur: rise
either side,
is
168. vincula:
cables.
a spring of 169. non
an anachronism because large stones,
this era.
Liber
I
.
Hue septem Aeneas numero
ex
subit;
A
,
navibus omni
cdllectis
ac
magno
egressi optata potiuntur
telluris
170
amore jpi
Troes arena,
'
tabent^arms in litore ponynt. Ac primum silici scint|llam excupit Achates,
-tzt^s
cvj:>h
et sa[Q
suscepitque ignem
foTiis,
circum
atque
175
nutrimenta dedit, rapuitque in fornite^flammam.
Turn Cef^em corruptam undis Cei^ealiaque arma rerum, frugesque receptas ^ ^CroS>U\ torrere parant flammis et frangere saxo.
expediunt et
fessi
potiuntur. dat.
of
171. subit:
seeks shelter,
173. tabentes:
separation.
telluris:
ponunt:
dripping,
175. circum
From
170. septem:
'
nal twenty.
*
.
.
.
dedit:
Obj. gen. stretch.
Tmesis.
the
172. arena:
174.
silici:
origi-
Abl. with
from a
176. rapuit:
flint,
kindled.
and twigs. 177. Cererem: grain ox corn, by metonymy, Cerealia arma: implements of Ceres, i.e., cooking utensils.
fomite: tinder, i.e., leaves
corruptam: damaged.
178. fessi rerum: weary' of their troubles; gen. of spec'if\C3.iion. receptas: rescued. 179. torrere: roast or parch (before grinding), frangere: crush, as with a mortar
Aeneas and Achates
Go
Hunting
Aeneas scopulum interea conscendit, et omnem prospectum late pelago petit, Anthea si quern
180
iactatum vento videat Phrygiasque biremes,
arma
aut Capyn, aut celsis in puppibus
Navem
conspectu nullam,
in
Caici.
tres litore cervos
hos tota armenta sequiintur longum per valles pascitur agmen.
185
prospicit errantes;
a tergo, et
arcumque manu celeresque sagittas corripuit, fidus quae tela gerebat Achates; duetdresque ipsos primum, capita alta ferentes Constitit hie,
sternit, turn vulgus, et
cornibus arboreis, miscet agens
nec prius
nemora
telis
inter frondea
omnem
190
turbam
quam septem ingentia victor humi, et numerum cum navibus
absistit,
corpora fundat
aequet.
Hinc portum petit, et socios partitur in omnes. Vina bonus quae deinde cadis onerarat Acestes litore TrinacriO
dederatque abeuntibus heros,
dividit, et dictis
maerentia pectora mulcet:
195
,
Aeneas Encourages His Companions
“0
0
socii
— neque enim ignari sumus ante malorum —
passi graviora, dabit deus his
Vos
181. Anthea
quern
si
Greek noun.
branching antlers,
.
.
.
184. tres:
sternit:
agens:
193. humi:
on the ground;
in jars,
but he sees three. vulgus:
lays low.
drives
in
confusion.
syllables;
of Antheus; Anthea
with
common
herd.
Obj. of sternit 192. prius ...
synizesis.
— the
quam: (
Acestes:
=
O
passi graviora:
quoque:
of Scylla,
0 /50
,
on the eastern
now
O
as well as in the past.
again referring to the dogs of Scylla.
Sicilian;
things,
had
Sicily,
of
so called
deus...
200. Scyllaeam rabiem : the fury penitus sonantes: deep echoing,
and Charybdis, to which there are sevfrom the Odyssey.
Scylla
eral references in the Aeneid, are taken
28
king in
you (comrades) who suffered worse
side of the Strait of Messina,
tmesis.
until;
oneraverat):
A
Trojan descent, whose guests they had been. 196. Trinacrio: because the island is triangular in shape, heros: Acestes. 199.
is
190. cornibus arboreis:
195. cadis onerarat
locative.
Two
deinde:
200
videat: to see if he can see anything
191. miscet
stowed
quoque finem.
Scyllaeam rabiem penitusque sonantes
et
acc. of
'
Liber
I
accestis scopulos, vos et Cyclopia saxa
expert!
revocate animos,
:
maestumque timorem
forsan et haec olim meminisse iuvabit.
mittite:
Per varies casus, per tot discrimina rerum
tendimus
in
ostendunt;
Latium, sedes ubi fata quietas illic
205
fas regna resurgere Tr5iae.
Durate,^et vosmet rebus servate secundis.” Talia voce refert, curisque ingentibus aeger
spem vultu Illi
simulat, premit altum corde dolorem.
praedae accingunt dapibusque futuris;
se
210
tergora deripiunt costis et viscera nudant;
pars in frusta secant veribusque trementia figunt; litore
flammasque ministrant. revocant vires, fusique per herbam
aena locant
Turn victu
alii,
implentur veteris Bacchi pinguisque ferinae.
215
Postquam exempta fames epulis mensaeque remotae, amissos long5 socios sermone requirunt, spemque metumque inter dubii, seu vivere credant, sive extrema pati nec iam exaudire vocatos. Praecipue pius Aeneas nunc acris Oronti, nunc Amyci casum gemit et crudelia secum fata Lyci, fortemque Cyan, fortemque Cloanthum.
201. accestis pia saxa: /Ac rov^’5 o/Cjc/c/75, at the eastern
=
accessistis:
220
Syncope.
end of Sicily near Mount Etna.
Cyclo202. ex-
you have experienced. 203. mittite: banish, forsan iuvabit: perhaps we shall someday remember even our present troubles with pleasure: a famous
perti (estis):
.
204. casus:
verse.
discrimina rerum: perils of fortune. 206. fas (est): it is heaven's will that.
mishaps,
.
.
205. tendimus
we make our way. 207. vosmet: Emphatic form of vos. secundis: {more) favorable. 208. curis ... aeger: though sick at heart because of his troubles. 209. spem vultu simulat: puts on a hopeful look. 210. se accingunt: gird themselves, by adjusting their clothing; as we would say 211. tergora: From “roll up our sleeves.” dapibus futuris: the coming feast. tergus, hide, viscera: flesh; all below the skin is viscera. 212. pars = alii: Correlative with alii, 1. 213; hence pi. form of secant, veribus: From veru. trementia: (iter):
.
still
.
.
quivering,
reclining.
ferinae:
indicating
haste.
213. aena:
brazen caldrons.
215. implentur: take their fill; middle voice. venison.
Bacchi
216. exempta (est): (illos)
their
vivere credant:
was
214. fusi:
Bacchi: wine; metonymy,
and ferinae are gen. with a verb of plenty or of want. satisfied.
217. requirunt:
whether to think them
living.
speak regretfully.
218. seu
219. sive extrema pati:
or to
have suffered the last extremity, i.e., death, vocatos: when called, the funeral custom 221. secum: in his heart. 220. Oronti: Gen. sing. of calling the dead.
Liber
I
29
:
Venus Appeals
Et iam
cum
finis erat,
despiciens
to Jupiter in
Her Son’s Behalf
summo
luppiter aethere
mare velivolum terrasque
iacentes
225
litoraque et latos populos, sic vertice caeli
Libyae defixit lumina regnis.
constitit, et
Atque ilium tMes iactantem pectore curas tristior et lacrimis
oculos suffusa nitentes
alloquitur Venus:
“O
qui res
hominumque deumque 230
aeternis regis imperils, et fulmine terres,
quid meus Aeneas in
committere tantum,
te
quid Trees potuere, quibus, tot funera passis, cunctus ob Italiam terrarum clauditur orbis? Certe hinc
Romanos
olim, volventibus annis,
hinc fore ductores, revocato a sanguine Teucri, qui mare, qui terras
omni dicione
235
tenerent,
quae te, genitor, sententia vertit? Hoc equidem occasum Tr5iae tristesque ruinas
pollicitus:
solabar, fatis contraria fata rependens;
nunc eadem fortuna viros tot casibus act5s insequitur. Quern das finem, rex magne, laborum? Antenor potuit, mediis elapsus Achivis, Illyric5s penetrare sinus,
regna Liburnbrum,
240
atque intima tutus
fontem superare Timavi, unde per bra novem vastb cum murmure mentis it mare prbruptum et pelagb premit arva sonanti. 223. aethere
=
228. tristior:
loving.
oculos sufTusa:
voice.
231. quid :
i.e.,
245
summit of the sky. 111. iacsadder than usual; she is by nature laughter-
225. vertice caeli:
caelo.
tantem: pondering.
Italiam
et
at the
her eyes filled; oculos
is
acc. of specification with the pass,
great offense. Aeneas (potuit). 233. ob to prevent their reaching Italy. 234. hinc from them, Aeneas and his fol.
.
.
tantum:
what
(so)
:
lowers.
Romanos
a sanguine Teucri: 238. Hoc:
with
.
.
.
fore:
from
this
Indir. disc,
depending on
236. omni dicione:
Teucer's line restored.
(promise),
equidem:
I,
pollicitus (es).
in
balancing adverse fates with (better) fates (to come).
truth.
235. revocato with full sway.
239. fatis ... rependens
240. nunc: but now.
242. An-
The legend was that, after the fall of Troy, Antenor led a colony of Trojans from Asia Minor to the northern end of the Adriatic. 243. Illyricos ... sinus: Illyricum was a country on the east coast of the Adriatic, intima: remote, lying far up the gulf, tutus: in safety. 244. superare: to pass. 246. it mare proruptum: the flood (mare) comes bursting forth, i.e., the stream became subterranean and again tenor:
emerged, spreading out into a broad channel,
30
pelago
.
.
.
sonanti:
with roaring flood.
Liber
I
Hie tamen
ille
urbem Patavi sedesque locavit genti nomen dedit, armaque fixit
Teuerdrum, et Troia; nunc placida compostus pace
quiescit:
n5s, tua progenies, caeli quibus annuls arcem,
250
navibus (infandum!) amissis, unius ob iram
prOdimur atque Italis longe disiungimur 5ris. Hie pietatis honos? Sic n5s in sceptra rep5nis?’’ Jupiter Reveals the Destiny of Aeneas and of
Olli subridens
vultu
hominum
Rome
sator atque deorum,
quo caelum tempestatesque
255
serenat,
oscula libavit natae, dehinc talia fatur:
“Parce metu, Cytherea: manent immota tuorum
urbem et promissa Lavini moenia, sublimemque feres ad sidera caeli cernes
fata tibi;
magnanimum Aenean; neque me Hie
tibi
(fabor enim, quando haec
te
Italia,
contundet, moresque tertia
dum
viris
cura remordet,
movebo)
longius et volvens fatorum arcana
bellum ingens geret
260
sententia vertit.
popul5sque feroces et moenia ponet,
Latio regnantem viderit aestas,
265
ternaque transierint Rutulis hiberna subactis. 247. Patavi: 248. nomen:
positive. .
.
.
—
compostus (= compositus)
after his
caeli
.
.
.
death. Sic
.
.
Veneti.
i.e,,
.
.
.
now
quiescit:
wars and wanderings.
instead
up, a sign of peace.
of an
ap-
249. nunc
settled in tranquil peace, he enjoys rest
Emphatic, but we (Aeneas and
250. nos:
I),
arcem: you promise an abode in heaven; Aeneas was to be deified after his 251. unius: Juno. 253. Hie honos: Is this your reward for duty? .
.
hung
fixit:
Gen.
reponis:
254. Olli:
An
Is this the
way you
old form, for
illi;
.
.
(already promised).
restore us to our rule? dat. after subridens.
(=
256. dehinc:
Read as one
Spare your fear, i.e., Fear not. Cytherea: Venus, so called as she was said to have been bom from the foam of the 258. tibi: Ethical dat., sea near the island of Cythera, south of the Peloponnesus. 259. sublimem: on high, referring to best translated by the phrase as you wish. 261. Hie: //f’, Aeneas, tibi: Ethical dat., //7/wwj’c Aeneas’s deification (1. 250). 262. longius ... fatorum: and you. fabor: From for, fari. remordet: torments. syllable;
synizesis.
257. Parce metu
further unrolling the fates. institutions (laws, etc.)
hiberna
=
tres hiemes.
263. (in) Italia.
and build Rutulis
.
cities; .
.
I
264. mores
zeugma.
ponet:
in Italy.
will establish
266. terna
265. (in) Latio.
.
.
.
of the Rutulians. These Their leader was Turnus, Aeneas’s
subactis: after the conquest
were the enemies of Aeneas after he settled great opponent and rival (Book VIII).
Liber
metui):
31
;
At puer Ascanius, additur
—
nunc cognomen lulo
cui
Ilus erat,
dum
res stetit Ilia
:
—
regno
magnos volvendis mensibus orbes imperio explebit, regnumque ab sede Lavini transferet, et longam multa vi muniet Albam. triginta
270
centum totos regnabitur ann5s gente sub Hectorea, donee regina sacerdos, Marte gravis, geminam partu dabit Ilia prolem. Hie iam
ter
275
Inde lupae fulvo nutricis tegmine laetus Romulus excipiet gentem, et Mavortia condet moenia, Romanesque suo de nomine
dicet.
His ego nec metas rerum nec tempera pono
imperium sine fine dedi. Quin aspera Iun5, quae mare nunc terrasque metu caelumque fatigat, consilia in melius referet,
mecumque
280
fovebit
Romanos rerum dominos gentemque togatam sic
placitum.
cum domus
Veniet
labentibus aetas,
lustris
Assaraci Phthiam clarasque Mycenas
servitio premet, ac victis
285
dominabitur Argis.
The son of Aeneas; by
267. Ascanius:
in-
troducing the second name, lulus, Vergil connects the Julian family, and therefore the
Emperor Augustus, with Aeneas
(see Introduction, p. 12).
torea
=
1
5 miles southeast of
Rome, was
the
mother
Troiana: Hector had been the hope of Troy,
daughter of Numitor, a priestess of Vesta.
geminam:
rw/Vz,
...nutricis:
Romulus and Remus, partu
274.
dum
—
regno:
271. longam ... Albam:
while the Trojan state stood firm in royal power.
Longa, about
268.
city
of
Rome.
regina sacerdos:
Marte
Alba 273. Hec-
Rhea
gravis: pregnant
dabit: shall give birth
Silvia,
by Mars.
275. lupae
to.
well-known legend that Romulus and fulvo tegmine laetus exulting in the tawny robe, as
his wolf-nurse, referring to the
Remus were nursed by
a she-wolf.
:
though Romulus wore a wolfskin to commemorate his wolf-nurse. 276. excipiet: shall next rule. Mavortia moenia: the walls sacred to Mars, i.e., Rome, Romulus being the son of Mars. 281. consilia ... referet 279. Quin: Nay, even. shall change her plans for the better. 282. rerum dominos masters of the world, togatam: .
.
.
:
:
toga-wearing, symbolizing the greatness of the the garb
of peace.
labentibus:
Romans
283. sic (mihi) placitum (est):
as the years pass.
284.
domus Assaraci:
in civil affairs;
such i.e.,
is
my
the toga
pleasure,
lustris
the descendants of the
Trojans; Assaracus was one of the founders of the royal family of Troy.
The home of Achilles. Mycenas: The home of Agamemnon.
was
285. Argis:
Phthiam:
The home
of Diomedes.
Romans. is
This and the previous verse prophesy the conquest of Greece by the The device of working history, in the form of prophecy, into the narrative
used throughout the Aeneid to inspire national pride and patriotism.
32
Liber
I
Nascetur pulchra Troianus origine Caesar, imperium 0cean5, famam qui terminet astris
Hunc
magn5 demissum nomen
a
lulius,
—
lulo.
tu olim cael5, spoliis Orientis
onustum,
vocabitur hie quoque votis.
accipies secura;
290
Aspera turn positis mitescent saecula bellis cana Fides, et Vesta, Remo cum fratre Quirinus, iura dabunt; dirae ferro et compagibus artis claudentur Belli portae; Furor impius intus, saeva sedens super arma, et centum vinctus aenis post tergum nddis, fremet horridus ore cruento.”
295
Jupiter Sends Mercury to Carthage
Haec
ait, et
Maia genitum
demittit ab alt5,
ut terrae, utque novae pateant Karthaginis arces
hospitio Teucris, ne fati nescia finibus arceret: volat
ille
Dido
per aera
remigio alarum, ac Libyae citus
Et iam iussa
facit,
magnum
300
astitit oris.
ponuntque ferocia Poeni
Emperor Augustus, bom Octavius, when adopted by Julius Caesar took the latter’s name and became C. Julius Caesar Octavianus. He was usually called Octavianus until the title Augustus was conferred upon him in 27 b.c. 286. Caesar;
287. qui terminet:
Milton says
in
Paradise Lost, XII. 370-371
and bound his reign With earth’s wide bounds, 288. lulius: Augustus; see note
on
1.
—
his glory with the heavens.
289. Orientis: Refers to the triumph of
286.
Augustus in the East after the battle of Actium in 31 b.c. 290. secura: dismissing all your fears, quoque: Augustus, as well as Aeneas, will be deified. 291. positis bellis: Abl. abs., and wars shall cease, referring to the Golden Age of Augustus. 292. cana: venerable. Fides, et Vesta: These represent the old religion which AugusQuirinus: The deified Romulus. 293. ferro ... artis tus endeavored to restore. .
with close-fitting bars
portae:
Of
times in
Roman
i.e.,
civil
the
of iron; hendiadys.
Temple of Janus, closed
294. Belli, Furor: Personification.
in times
of peace.
.
Belli
This was done only three
history, the last time being after the Battle of
Actium.
Furor impius:
war, which had lasted for a hundred years and was ended by Augustus.
295. vinctus: {with his hands) bound. 297.
Maia genitum: Maia' s
son. Mercury.
298. pateant: Primary sequence in a
purpose clause after the historical present, demittit. This changes to secondary in 301. remigio: oarage. 300. ille: he. Mercury, aera: acc. sing. 1. 300 (arceret). 302. facit:
Liber
I
executes,
ponunt
=
deponunt: lay aside.
33
quietum Teucros animum mentemque benignam.
corda volente deo; accipit in
in primis regina
Aeneas and Achates Meet Venus, Disguised as a Huntress
At pius Aeneas, per noctem plurima volvens, ut primum lux alma data est, exire locosque
305
explorare novos, quas vento accesserit oras,
nam
qui teneant,
inculta videt,
hominesne feraene,
quaerere constituit, sociisque exacta referre.
convexo nemorum sub rupe cavata arboribus clausam circum atque horrentibus umbris Classem
in
occulit;
ipse
bina
manu
310
uno graditur comitatus Achate,
lato crispans hastilia ferro.
Cui mater media sese tulit obvia silva virginis os habitumque gerens, et virginis arma
315
Spartanae, vel qualis equos Threissa fatigat
Harpalyce, volucremque fuga praevertitur Hebrum.
Namque
umeris de more habilem suspenderat arcum
venatrix, dederatque
comam
diffundere ventis,
nuda genu, nodoque sinus collecta fluentes. Ac prior, “Heus,” inquit, “iuvenes, monstrate mearum vidistis si
quam
320
hie errantem forte sororum,
succinctam pharetra
maculosae tegmine
et
lyncis,
aut spumantis apri cursum clamore prementem.” Sic
Venus;
et
Depends on
306. exire:
quaerere. 309. exacta:
Veneris contra
308. videt:
307. accesserit:
constituit.
Long
e\
referre:
312. Achate: Abl. of agent with ab omitted.
315. gerens:
hominesne
diastole.
what he had discovered,
broad iron head.
wearing
question, obj. of
Indir.
=
utrum ... an. Means both bring back and tell.
313. bina
314. Cui... obvia: His mother
having
325
sic filius orsus:
=
feraene
duo.
came across
lato
.
his path,
.
.
ferro:
with
x.c.^mQihxm.
arms; zeugma. 316. Spartanae ... Harpalyce: either of Sparta, or such a one as Harpalyce, the Thracian maid, when she tires her steed. Harpalyce was a famous huntress; Spartan maidens were skilled in sports and gymnastic exercises. 317. praevertitur: outstrips. 318. de more: i.e., as venatrix. 320. nuda genu: her knees bare; genu is acc. the
look,
the
dress,
bearing
the
nodoque. fluentes: and the flowing folds of her mantle gathered in a knot, collecta is middle voice. 321. prior: first, monstrate ... si tell me, if you have seen. 325. contra orsus (est): began to speak in reply; orsus is from of specification,
.
.
:
.
.
.
ordior.
34
Liber
I
— vultus 0 quam memorem, virgo? Namque baud — mortalis, nec vox hominem sonat: O, dea an Phoebi soror? an nympharum sanguinis una? — “Nulla tuarum audita mihi neque visa sororum te
tibi
certe
nostrumque leves, quaecumque, laborem, et, quo sub caelo tandem, quibus orbis in oris iactemur, doceas. Ignari hominumque locorumque erramus, vento hue vastis et fluctibus acti multa tibi ante aras nostra cadet hostia dextra.”
330
sis felix,
Venus Describes Dido’s Flight from Tyre
Turn Venus: “Haud equidem virginibus Tyriis
purpureoque Punica regna
m5s
est gestare
alte suras vincire
tali
me
dignor honore;
335
pharetram,
cothurno.
Agenoris urbem;
vides, Tyrios et
sed fines Libyci, genus intractabile bello.
Impefium Dido Tyria regit urbe profecta, germanum fugiens. Longa est iniuria, longae ambages; sed summa sequar fastigia rerum. “Huic coniunx Sychaeus erat, ditissimus agri Phoenicum, et magn5 miserae dilectus amore,
340
cui pater intactam dederat, primisque iugarat
345
Sed regna Tyri germanus habebat
ominibus.
326. audita (est).
rem, virgo:
By what name am
mihi: Dat. of agent,
I to call you,
maiden?
me. 328. nec
quam
327. .
.
.
te
memo-
sonat: nor does
your voice have a mortal sound; cognate acc. 329. an ... an: are you then ... or. Phoebi soror: Diana, goddess of hunting, sanguinis = generis. 330. sis felix: be gracious to us. 331. tandem: pray. quaecumque (es). 332. locorumque: -que is elided before erramus in the next line; this is called hypermetric verse or 334. multa
synapheia.
Haud
.
.
.
hostia
:
many a
victim.
do not deem myself worthy of. honore: Abl. after dignor. 337. cothurno: hunting boot, reaching halfway to the knee. 338. Punica Libyci: The kingdom is Phoenician, the people are Tyrians (from Tyre); Agenor 335.
.
.
.
.
.dignor:
7 confess 1
.
341. gerwas the founder of Tyre; the lands which they see are Libyan (African). manum: her brother, Pygmalion. 342. ambages: the details, fastigia: the chief amore: greatly points. 344. magno 343. agri: in land, gen. of specification. primis loved by the unhappy {Dido). 345. intactam: her, when a maiden, .
.
.
.
ominibus:
Liber
I
with first
marriage
rites,
iugarat
=
iugaverat.
35
.
.
:
:
Pygmalion, scelere ante alios immanior omnes.
Quos
medius venit
inter
furor.
Ille
Sychaeum
impius ante aras, atque auri caecus amore,
clam ferro incautum superat, securus amorum germanae; factumque diu celavit, et aegram, multa malus simulans, vana spe lusit amantem. Ipsa sed in somnis inhumati venit imag5 coniugis, ora
modis
350
attollens pallida miris,
355
crudeles aras traiectaque pectora ferr5
caecumque domus scelus omne retexit. Turn celerare fugam patriaque excedere suadet, nudavit,
auxiliumque viae veteres tellure recludit thesauros, igndtum argenti
His
pondus
et auri.
commota fugam Did5 sociosque
360
parabat:
conveniunt, quibus aut odium crudele tyranni aut metus acer erat; naves, quae forte paratae, corripiunt, onerantque auro
portantur avari :
Pygmalionis opes pelago; dux femina
facti.
Devenere loc5s, ubi nunc ingentia cernes moenia surgentemque novae Karthaginis arcem, mercatique solum, facti de nomine Byrsam, taurino quantum possent circumdare tergo. Sed VOS qui tandem, quibus aut venistis ab quove tenetis iter?” Quaerenti talibus ille suspirans,
365
oris,
370
imoque trahens a pectore vocem
347. ante
more monstrous than caecus:
the Penates,
the
348.
all others.
355. aras,
357. celerare:
Inf. to
358. auxilium viae: co/Zec/ci/
facti
:
a
PI.
to help
for
sing.
the leader
nere locos: They landed at a place.
i.e.,
of
Because
353. inhumati:
(ei)
laid
in translation
bare;
zeugma.
supply
ei, her.
360. parabat: prepared for flight and
quibus ... erat: those who felt,
362. forte paratae (sunt):
woman was
omnes
.
349. aras:
356. nudavit:
poetic usage;
her on her way. 361.
heedless.
.
the spirit returned to haunt the place of the
show purpose, a
comrades; zeugma.
the tyrant, obj. gen.
femina
pectora:
He, Pygmalion.
350. securus:
blinded.
body of Sychaeus was “unburied,”
crime.
Ille:
.
chanced
to
tyranni: for
be ready.
of the expedition, a famous phrase.
364.
dux
365. Deve-
367. mercati (sunt): they bought land.
Byrsam: story was that they were promised as much land as they could cover with an ox hide; whereupon they shrewdly cut the hide into very thin strips, made a long cord of it, and managed to inclose a wide area. The Greek word means hide. 369. vos
The
(estis).
370.
(ei)
36
Quaerenti talibus (verbis): In reply to such
inquiries.
Liber
I
Aeneas Tells Their Sad Story
“0
prima repetens ab origine pergam, et vacet annales nostrbrum audire laborum, ante diem claus5 componat Vesper Olympo. dea,
si
Nos Troia
antiqua,
Troiae nomeri
iit,
si
vestras forte per aures
375
diversa per aequora vectos
forte sua Libycis tempestas appulit oris.
Sum
pius Aeneas, raptos qui ex hoste Penates
veh5 mecum, fama super aethera n5tus. Italiam quaero patriam et genus ab love summ5. Bis denis Phrygium conscendi navibus aequor, matre dea monstrante viam, data fata secutus; vix septem convulsae undis Euroque supersunt. Ipse ignotus, egens, Libyae deserta peragro, Europa atque Asia pulsus.” Nec plura querentem passa Venus medi5 sic interfata dolore est:
classe
380
385
Venus Reveals Herself and Covers Aeneas and Achates with a Cloud
“Quisquis
es,
baud, credo, invisus caelestibus auras
Tyriam qui adveneris urbem. Perge modo, atque hinc te reginae ad limina
Vitales carpis,
Namque
tibi
perfer.
reduces soci5s classemque relatam
390
nuntiO, et in tutum versis aquilonibus actam, ni frustra
372.
si
.
.
augurium vani docuere parentes.
.pergam:
if I should tell all
from
the very beginning;
a should-would
Olympo: before {Ifinished), evening would close the day and shut the gates of Heaven. 315. Troia from Troy (with vectos). 377. forte sua: by some chance (lit., by its own chance), oris = ad 373. vacet: there were time.
condition.
374. ante ...
:
oras,
poetic
379. super
usage.
in
heaven
above.
380. patriam ..
and my kin sprung from sovereign Jove. Dardanus, son of Jupiter and the founder of Troy, came from Italy. 381. denis = decern.
summo:
383. vix
the land of
.
.
.
my
aethera:
supersunt:
384. Ipse (ego).
ancestors
Not
“scarcely seven’’ but seven barely survive after the storm.
385. (ex) Europa.
Nec
.
.
.
passa: would allow him to utter no more
complaints, but.
387. baud ... invisus :
not hateful;
litotes,
auras ... carpis :
you breathe
the
390. Namque: i.e., fear not, for. breath of life. 389. Perge modo: Only go on. 391. in tutum: into a safe port, versis aquilonibus: by a reduces: Adj., returned.
change of winds.
Liber I
392. vani
:
deceiving me.
docuere (me).
37
.
Aspice bis senos laetantes agmine cycnos, aetheria quos lapsa plaga lovis ales aperto turbabat caelo; nunc terras ordine longo
395
aut capere, aut captas iam despectare videntur: ut reduces et
ludunt stridentibus
ill!
alls,
coetu cinxere polum, cantusque dedere,
baud aliter puppesque tuae pubesque tuorum aut portum tenet aut pleno subit ostia velo. Perge modo, et, qua te ducit via, dirige gressum.”
400
Dixit, et avertens rosea cervice refulsit,
ambrosiaeque comae divinum yertice odorem spiravere, pedes vestis defluxit ad imos, et
vera incessu patuit dea.
agnovit,
fugientem
tali
“Quid natum
est
Ille
ubi
matrem
405
voce secutus:
totiens, crudelis tu
quoque,
falsis
Cur dextrae iungere dextram
ludis imaginibus?
non datur, ac veras audire et reddere v5ces?’’ Talibus incusat, gressumque ad moenia tendit: at Venus obscuro gradientes aere saepsit, et multo nebulae circum dea fudit amictu,
410
cernere ne quis eos, neu quis contingere posset,
moram, aut veniendi poscere
mdlirive
Paphum
Ipsa
causas.
415
sublimis abit, sedesque revisit
laeta suas, ubi
templum
illi,
centumque Sabaeo
ture calent arae, sertisque recentibus halant. 393. Aspice
.
.
.
cycnos:
from the movements of the swans, birds sacred laetantes agmine: in a joyous band (lit., taking Joy in their orderly array). to her. 394. aetheria plaga from the region of the sky. lapsa swooping, like the storm winds. lovis ales: the eagle. 395. turbabat: was (just now) scattering, nunc... videntur: but now we see them in a long line either settling upon the earth, or looking down on the spots where their companions have alighted. 399. baud aliter: in the same way: litotes. 402. avertens: as she turned to go. 403. ambrosiae: Food of the gods and a divine unguent, vertice = capite. odorem: fragrance. 405. incessu: by her stately walk, patuit: she revealed herself dea. Ille: Hiatus. 406. fugientem (earn). 407. Quid: Why; neut. acc. as adv. quoque: like the rest. 409. (mihi) non
Venus
tells
the fortune of the ships
.
.
:
.
:
—
=
datur
non
Achates,
phum
:
to
on high.
410. Talibus (verbis).
licet.
aere:
cloud or mist.
Paphos, 416.
in
412. circum ... fudit:
Cyprus, center of Venus worship,
templum
(est).
Aeneas and enveloped; tmesis. 415. Pa-
411. gradientes (eos):
Sabaeo:
A
i.e.,
sublimis: through the upper air,
town famous
for
its
spices.
417. sertis
.
.
.
halant: breathe the fragrance offresh-gathered garlands.
38
Liber
I
Aeneas and Achates
Make
Their
Way
to Carthage
Corripuere viam interea, qua semita monstrat.
lamque ascendebant collem, qui plurimus urbi imminet, adversasque aspectat desuper arces.
420
Miratur molem Aeneas, magalia quondam, miratur portas strepitumque
et strata
viarum.
Instant ardentes Tyrii, pars ducere mur5s,
mdlirique arcem
et
manibus subvolvere saxa,
pars optare locum tecto
et
iura magistratusque legunt hie portus
alii
effodiunt;
fundamenta locant
425
concludere sulc5;
sanctumque senatum;
hie alta theatri
immanesque columnas
alii,
rupibus excidunt, scaenis decora alta futuris. They hasten on 419. plurimus ... imminet: looms high over. 418. Corripuere viam:
their
w'ay
(lit.,
have seized the way).
molem: vast structures, magalia quondam: lately but rude huts. 422. strata viarum: paved streets. 425. sulco: a trench, to receive the foundations. 426. legunt: They enact laws and choose magistrates; zeugma. 427. hie hie: in one place ... in another. 429. scaenis: stage. .
.
.
421.
— 430
Qualis apes aestate nova per florea rura
cum
exercet sub sole labor,
educunt
fetus, aut
cum
gentis adultos
liquentia mella
stipant et dulci distendunt nectare cellas,
aut onera accipiunt venientum, aut agmine facto
435
ignavum fucos pecus a praesepibus arcent: fervet opus, redolentque thymo fragrantia mella. “0 fortunati, quorum iam moenia surgunt!” Aeneas ait, et fastigia suspicit urbis. Infert se saeptus nebula, mirabile dictu,
per medios, miscetque
viris,
neque cernitur
440
ulli.
Aeneas and Achates View the Temple at Carthage
Lucus
urbe
in
quo primum
fuit
media, laetissimus umbrae,
undis
iactati
effodere loco signum,
et turbine
quod
regia
monstrarat, caput acris equi;
egregiam
et facilem victu
sic
Poeni
luno
nam
fore bell5
445
per saecula gentem.
Hie templum Iun5ni ingens Sidonia Did5 condebat, donis opulentum et numine divae, aerea cui gradibus surgebant limina, nexaeque aere trabes, foribus cardo stridebat aenis. Hoc primum in luc5 nova res oblata timorem 430. Qualis labor like the description
=
talis
450
labor qualis:
Book
of the bees in Vergil’s
IV.
A
well-known
nova: early.
431. ex-
434. venientum: Gen.pl.; prose form would be venientium.
ercet: busies.
435. ignavum ... pecus:
facto:] marshaling their forces.
O
to fucos.
437.
439. dictu:
Abl. supine.
fortunati:
Aeneas, the
exile,
simile,
agmine
a lazy brood, appositive
envies the busy Carthaginians.
440. miscet (se) viris: mingles with the throng,
ulli:
Dat.
of agent, a poetic usage. 441. laetissimus umbrae: rich in shade. landing.
443. signum: omen.
ited steed,
i.e.,
warhorse.
A
442. quo:
With
loco,
primum:
i.e,,
on
= monstraverat. acris equi: spircommon on Punic coins, sic nam fore
444. monstrarat
horse’s head
is
Depends on the idea of telling in monstrarat for {by this token she had assured them that). The horse was a sign both of war and of wealth. 445. fa.
.
.
gentem:
cilem victu: prosperous
and
(lit.,
the presence
easy
in
getting food).
447. donis ... divae:
448. aerea of the goddess. was the threshold which crowned its steps; bronze-bound, their grating hinges were of bronze; 1. 448 is hypermetric.
offerings
40
.
.
.
aenis:
rich with
Emphatic, bronze
too, the posts;
the doors with
Liber
I
hie
leniit,
primum Aeneas
sperare salutem
melius confidere rebus.
ausus, et
afflictis
Namque
sub ingenti lustrat
dum
singula templo,
reginam opperiens, dum, quae fortuna
manus
artificumque
inter se
urbi,
sit
operumque laborem
455
miratur, videt Iliacas ex ordine pugnas,
fama t5tum vulgata per orbem, Priamumque, et saevum ambobus Achillem.
bellaque iam Atridas,
“Quis iam
Constitit, et lacrimans,
quae regio
in terris nostri
En Priamus!
locus,’' inquit,
n5n plena
“Achate,
460
laboris?
Sunt hie etiam sua praemia laudi;
mentem mortalia tangunt. Solve metus; feret haec aliquam tibi fama salutem.’’ Sic ait, atque animum pictura pascit inani, sunt lacrimae rerum et
multa gemens, largdque umectat flumine vultum.
Temple Murals of
Namque
the Trojan
465
War
videbat uti bellantes Pergama circum
hac fugerent Grai, premeret Troiana iuventus, hac Phryges, instaret curru cristatus Achilles.
Nec
procul hinc Rhesi niveis tentoria veils
agnoscit lacrimans, prim5 quae prddita
somn5
470
Tydides multa vastabat caede cruentus. 452. ausus (est). gula:
the various objects, one
by one.
454. quae ...
sit:
Indir. question,
453. sin-
depending
on miratur. se: he admires and compares the artists' handiwork. 455. artificum operum laborem: the finish of their work. 456. Iliacas: around Troy. 458. Atridas: Agamemnon and Menelaus. saevum ambobus Achillem: Achilles, angry at both; Agamemnon had offended him, and Priam was his enemy. The first words of the 461. En Priamus: See, there Iliad are: “Sing, O Muse, of the wrath of Achilles.” is Priam! laudi: Worth finds its due reward; suns often, as here, refers to the Sunt .
.
.
.
.
.
subject of the thought, not the subject of the verb.
462. sunt
.
.
.
rerum: here are
465. flumine: flood of tears.
tears for misfortune.
466. uti: how, with indir. question.
Pergama circum
=
circum Pergama: Anas-
Phryges 469. Nec procul hinc: in the next picture. Rhesus was a Thracian king (fugerent). who came as an ally to Priam.. An oracle had declared that Troy could never be taken 470. primo by the Greeks if Rhesus’ horses should taste Trojan grass and water. trophe.
467. hac
.
.
.
hac:
in
one picture ...
in
the
next.
468.
(uti)
somno: which betrayed by earliest (deepest) sleep. 471. Tydides: Diomedes, who with Ulysses killed Rhesus on the night of his arrival and seized his horses. .
.
.
Liber
I
41
ardentesque avertit equos in castra, priusquam
pabula gustassent Troiae Xanthumque bibissent. Parte alia fugiens amissis Troilus armis, infelix
475
puer atque impar congressus Achilli,
fertur equis,
curruque haeret resupinus inani,
lora tenens tamen;
huic cervixque
comaeque trahuntur
per terram, et versa pulvis inscribitur hasta.
templum non aequae Palladis ibant Iliades passis, peplumque ferebant,
Interea ad
crinibus
480
suppliciter tristes et tunsae pectora palmis;
diva solo fixos oculos aversa tenebat.
Ter circum Iliacos raptaverat Hectora muros, exanimumque auro corpus vendebat Achilles. Turn vero ingentem gemitum dat pectore ab imo ut spolia, ut currus, utque ipsum corpus amici,
485
tendentemque manus Priamum conspexit inermes. Se quoque principibus permixtum agnovit Achivis, Eoasque acies et nigri Memnonis arma. Ducit Amazonidum lunatis agmina peltis Penthesilea furens, mediisque in milibus ardet, aurea subnectens exsertae cingula bellatrix,
audetque
viris
490
mammae,
concurrere virgo.
Xanthum: A river near Troy. 474. Parte alia: In another picture. Troilus: Youngest son of Priam. 475. impar ... Achilli: no match for Achilles, congressus is the participle. 478. versa: “point downwards,” hence 473. gustassent
trailing,
=
Long
pulvis:
aequae: unfriendly.
women
ary for
gustavissent.
in
/,
479. Interea:
diastole.
in
i.e.,
another picture,
non
480. crinibus ... passis: with disheveled locks, as was custom-
mourning,
peplum:
The
robe, richly embroidered, like
that
carried in solemn procession to Minerva’s temple in Athens at the Panathenaic festival.
481. tunsae pectora:
middle voice.
482. diva:
i.e.,
smiting their breasts;
her statue,
vendebat: Note the change of tenses acc.
is
the obj. of tunsae,
on the ground.
483. raptaverat,
— he had dragged
it
currum, for metrical reasons.
489. Eoas:
.
.
.
and was
ransom which Priam paid had been dragged around the walls of Troy.
484. auro: for gold, the
body, after
=
solo:
pectora
from
the East,
nigri:
488. Se:
Aeneas,
Hectora:
selling.
to Achilles for Hector’s
486. ut: when,
quoque:
in
currus
another picture.
Memnon, son of Aurora, brought the His arms were made by Vulcan. 490. Ama-
swarthy;
Ethiopians (Eoas acies) to aid Troy.
zonidum: The Amazons also aided Troy. 491. Penthesilea: Queen of the Amazons, slain by Achilles, after she had killed many Greek heroes. 492. aurea mammae: .
clasping her golden belt beneath her bared breast. the
493. virgo:
.
.
though a maiden; at
end of the sentence for emphasis.
42
Liber
I
Dido Arrives
at the
Temple
Haec dum Dardanio Aeneae miranda
dum
videntur,
obtutuque haeret defixus in un5, regina ad templum, forma pulcherrima Dido, stupet,
incessit
magna iuvenum
495
stipante caterva.
Qualis in Eurdtae ripis aut per iuga Cynthi exercet
Diana chords, quam
mille secutae
hinc atque hinc glomerantur Oreades;
pharetram
ilia
500
umerd, gradiensque deas supereminet omnes: Latdnae taciturn pertemptant gaudia pectus:
fert
talis erat
Didd, talem se laeta ferebat
per medids, instans operi regnisque futuris.
Turn foribus divae, media testudine templi,
505
saepta armis, solidque alte subnixa resedit.
lura dabat legesque partibus aequabat
cum
operumque labdrem
viris,
aut sorte trahebat:
iustis,
subitd Aeneas concursu accedere
magnd
Anthea Sergestumque videt fortemque Cloanthum, Teucrdrumque alids, ater quds aequore turbd
510
dispulerat penitusque alias avexerat dras.
Obstipuit simul ipse simul percussus Achates
metuque; avidi coniungere dextras ardebant; sed res animds incognita turbat. Dissimulant, et nube cava speculantur amicti, quae fortuna viris, classem qud litore linquant, quid veniant; cunctis nam lecti navibus ibant, laetitiaque
drantes veniam, et
templum clamdre petebant. 495. obtutu
496. forma: talis:
515
Abl. of specification.
Just as ... such.
.
.
.
uno: he stands riveted with gaze unbroken.
497. stipante:
499. exercet ... chores:
498. Qualis...
accompanying.
leads her dancing bands,
quam
501. gradiens: 500. Oreades: Mountain nymphs. whose train. as she walks. 502. Latonae pectus: joy thrills Latona's quiet heart; Latona was 505. foribus ddii. the mother of Diana and Apollo. 504. instans: urging on, 506. armis: divae: at the doorway of the goddess's shrine, testudine: vault ov arch.
...secutae:
in
.
armed men; statutes.
metonymy,
509. concursu: o
.
.
subnixa:
resting
on.
of Carthaginians.
507. lura
.
.
.
leges:
510. Anthea: Acc.
Laws
.
.
.
512. penitus:
the strangeness of the situation. 515. res ... incognita: (ad) oras. far away, 516. Dissimulant: They remain hidden in the cloud, speculantur: they watch to see, 518. lecti: chosen men, as envoys. followed by indir. question. 517. quae (sit).
519. orantes veniam: asking for mercy ov favor.
Liber
I
43
The Speech of
Ilioneus to
Dido
520
Postquam introgressi et coram data copia fandi, maximus Ilioneus placido sic pectore coepit: “O regina, novam cui condere luppiter urbem iustitiaque dedit gentes frenare superbas,
maria omnia vecti, oramus, prohibe infandos a navibus ignes,
Troes
te miseri, ventis
parce pi5 generi,
525
propius res aspice nostras.
et
Non
nos aut ferr5 Libycds populare Penates venimus, aut raptas ad litora vertere praedas;
non ea
animo, nec tanta superbia
vis
victis.
Est locus, Hesperiam Grai cognomine dicunt,
530
terra antiqua, potens armis atque ubere glaebae;
nunc fama mindres duels de nomine gentem.
Oenotri coluere Italiam dixisse
Hie cursus
cum
viri;
fuit:
subitd assurgens fluctu nimbosus Oridn
535
vada caeca tulit, penitusque procacibus austris perque undas, superante salo, perque invia saxa dispulit; hue pauci vestris annavimus oris. Quod genus hoc hominum? Quaeve hunc tarn barbara mdrem 540 permittit patria? Hospitio prohibemur arenae; in
bella cient,
primaque vetant consistere
terra.
copia fandi: the privilege of speaking; fandi is the gerund 521. maximus (natu) //?e placido ... pectore: with calm dignity.
520. introgressi (sunt),
of for,
fari.
:
522. condere ... dedit: gentes:
pius.
.
i.e., .
has granted to found.
the neighboring Libyan tribes.
poetical expression of purpose. violence
is foreign
530. Hesperiam
ern land —
.
Italy,
our nature,
to .
.
dicunt:
Penates: victis:
homes.
527. populare:
526. proto ravage;
529. non ... animo (est):
such
Dat. of possession; supply est in translation.
called by the Greeks Hesperia,
where the Trojans
carried over.
524. vecti:
look more carefully on our condition.
nostras:
with righteous rule.
523. iustitia:
i.e.,
will eventually land.
evening land or west-
531. ubere glaebae:
the
532. Oenotri: The early poetic name for Italy was Oenotria, of the soil. meaning wine-land, fama (est). 534. Hie cursus fuit: Here was pur course. This and other incomplete verses would probably have been finished if Vergil had lived. 535. assurgens: rising. Orion was often called stormy, but usually in connection fertility
with setting at the beginning of winter. 537. superante salo:
536.
tulit (nos),
Abl. abs., as the sea overpowered
procacibus: us.
pauci: only a few of us. oris = ad oras. 539. Quod: What sort arenae: We were denied even the welcome of the beach. .
.
.
44
boisterous.
538. dispulit (nos),
of
540. Hospitio
541. vetant (nos).
Liber
I
Si
humanum
genus
at sperate
“Rex
mortalia temnitis arma,
et
deos memores fandi atque nefandi.
Aeneas nobis, qu5 iustior alter nec pietate fuit, nec hello maior et armis. Quern si fata virum servant, si vescitur aura aetheria, neque adhuc crudelibus occubat umbris, non metus; ofTicid nec te certasse priorem erat
Sunt
paeniteat.
545
regionibus urbes
et Siculis
arvaque, Troianoque a sanguine clarus Acestes.
Quassatam et silvis si
550
ventis liceat subducere classem,
aptare trabes
et stringere
datur Italiam, sociis
et
remos:
rege receptd,
Latiumque petamus; sin absumpta salus, et te, pater optime Teucrum, pontus habet Libyae, nec spes iam restat luli, tendere, ut Italiam laeti
at freta Sicaniae saltern
555
sedesque paratas,
unde hue advecti, regemque petamus Acesten.” Dido Welcomes
llioneus
and the Other Trojans
Talibus llioneus; cuncti simul ore fremebant
Dardanidae.
560
Turn breviter Dido, vultum demissa, profatur: “Solvite corde metum, Teucri, secludite curas.
Res dura
regni novitas
et
me
talia
edgunt
mdliri, et late fines custdde tueri.
=
543. at sperate
exspectate:
at least expect that, followed
by
indir. discourse;
wrong. 544. quo: Abl. of comparison. 546. vescitur aura: he lives (lit., he feeds on the air of this w'orld). 547. umbris: shades of the dead. 548. non metus (nobis est): there is no need for us to fear. officio paeniteat: do not regret having been the first in the rivalry of kindness. 552. aptare. .remos: 549. Sunt (nobis). 551. liceat (nobis): may we be allowed. to fashion planks and trim (the houghs for) oars. 553. (ut) si (nobis) datur: .so that, if we are permitted, recepto: Applies to both sociis and rege. 554. tendere (iter). luli: our hope in lulus no 556. nec spes 555. absumpta (est): is entirely gone. longer exists; luli, obj. gen. 558. advecti (sumus). regem: as our future king. fremebant: with one accord murmured assent or applauded. 559. simul vultum is object of demissa (middle 561. vultum demissa: with downcast look; moliri: adopt such measures, i.e., voice). 563. Res dura: Stern necessity, talia supply
esse, fandi
.
.
.
.
.
nefandi:
right
.
.
.
.
.
.
.
.
Liber
I
.
.
.
the attempts to
.
keep the Trojans from landing.
.
.
564. custode: soldiery, collectively.
45
Quis genus Aeneadum, quis Troiae nesciat urbem,
565
virtutesque virosque, aut tanti incendia belli?
Non
obtusa adeo gestamus pectora Poeni,
nec tarn aversus equos Tyria Sol iungit ab urbe.
Seu VOS Hesperiam magnam Saturniaque arva, sive Erycis fines regemque optatis Acesten, auxilio tOtos dimittam, opibusque iuvabd.
570
mecum pariter considere regnis? Urbem quam statuo vestra est, subducite naves; Vultis et his
Tros Tyriusque mihi nullo discrimine agetur. Atque utinam rex ipse Noto compulsus eodem
Equidem per
adforet Aeneas!
dimittam si
575
litora cert5s
Libyae lustrare extrema iubebo,
et
quibus eiectus
silvis
aut urbibus errat.”
The Sudden Appearance of Aeneas and Achates
His et
animum
arrecti dictis et fortis
Achates
iamdudum erumpere nubem
pater Aeneas
580
Aenean compellat Achates: quae nunc animo sententia surgit?
Prior
ardebant.
“Nate dea,
Omnia tuta vides, classem sociosque receptos. Onus abest, medio in fluctu quern vidimus ipsi submersum;
dictis
Vix ea fatus scindit se
erat,
nubes
respondent cetera matris.”
cum circumfusa
et in
repente
aethera purgat apertum.
Aeneas claraque
Restitit
585
in luce refulsit,
Aeneadum: Gen. pi., Trojans generally. 566. virtutesque virosque: the valorous deeds of its brave men; hendiadys. 567. obtusa adeo: so dull or blunted. 568. tarn aversus urbe: so far from our Tyrian city, i.e., we are not so far out of the world. 569. Saturnia: of Saturn; in the Golden Age, Saturn was king in Latium. 570. Erycis fines: i.e., Sicily, in which stood Mt. Eryx, famed for its temple of Venus; it was named after Eryx, a Sicilian king who was the son of Venus and Butes. 571. auxilio tutos: guarded by an escort, opibus: supplies of food and money. 572. Vultis et: Or would you like. 574. mihi: Dat. of agent. 575. Noto = vento. 576. adforet: were here. Equidem: I will, in fact, certos: trusty messen565.
.
578.
gers.
579.
si:
animum:
.
if,
.
by chance,
Acc. of specification.
vocative; dea, abl. of source.
storm
(1.
1
13).
585. dictis:
...apertum: melts
46
eiectus: shipwrecked.
582. Nate dea:
584. Unus:
Lines 390-400.
into thin air;
aethera
is
Goddess-born;
Only one, Orontes, who was 586. circumfusa: acc. sing.
encircling.
588. Restitit:
nate
is
lost in the
587. in
stood forth.
Liber
I
namque
os umerOsque de5 similis;
ipsa
decoram
caesariem nat5 genetrix Itimenque iuventae
purpureum
590
hondres:
et laetos oculis afflarat
quale mantis addunt ebori decus, aut ubi flavo
argentum Pariusve
lapis
circumdatur aur5.
Aeneas’s Gratitude
Turn
sic
reginam alloquitur, cunctisque repehte
improvisus
ait:
“Cdram, quern
quaeritis,
adsum,
595
Troius Aeneas, Libycis ereptus ab undis.
0
sola infandos Troiae miserata labdres,
quae nos, reliquias Danaum, terraeque marisque omnibus exhaustos iam casibus, omnium egenos,
dom5
urbe,
non opis
socias, grates persolvere dignas
est nostrae.
gentis Dardaniae,
600
Dido, nec quicquid ubique
magnum quae
est
sparsa per orbem.
qua pios respectant numina, si quid usquam iustitia est et mens sibi conscia recti, praemia digna ferant. Quae te tarn laeta tulerunt saecula? Qui tanti talem genuere parentes? In freta dum fluvii current, dum montibus umbrae
Di
tibi, si
lustrabunt convexa, polus
dum
605
sidera pascet,
semper bonds ndmenque tuum laudesque manebunt, quae me cumque vocant terrae.” Sic fatus, amicum
610
Ilionea petit dextra, laevaque Serestum,
post alids, fortemque
Cyan fortemque Cloanthum.
589. os umerosque: Acc. of specification,
.
.
.
591. laetos oculis
V^enus,
trix:
.
.
.
deo: Dat. with adj. similis.
honores: bright luster
in his eyes.
590. gene592. quale
decus: as when an artist's skill lends grace to ivory.
594. cunctis: 598. quae: '^\{\\
Dat. of agent. socXiiS.,
Greeks; compare with
1.
597. sola
who make 30.
.
us partners
600. urbe,
601. non opis est:
asyndeton.
.
.
in.
reliquias
domo: Abl. of place where; supply
not within our power,
it is
who alone have pitied. Danaum: those left hv the
miserata: you
nec
.
.
tua
orbem: nor
.
—
is it
power of whatever of the Trojan race still survives on earth. 603. Di tibi the repay ferant: May gods you. si quid recti: if justice and consciousness of right have any weight. 605. tulerunt: has produced. 606. talem: such a child. within the
.
.
.
607.
=
.
dum
honor,
cumque
Liber
I
.
as long as.
:
.
montibus
.
.
.
convexa
.
:
.
the mountain valleys.
tuum: Modifies honos, nomen, and laudes. 611. Ilionea: Acc. sing. me: Tmesis.
609. honos
610.quaemecumque = quae-
.
47
Dido Welcomes the Trojans
Obstipuit primo aspectu Sidonia Dido,
casu deinde
“Quis
te,
ore locuta est:
viri tanto, et sic
615
nate dea, per tanta pericula casus
immanibus applicat oris? Tune ille Aeneas, quern Dardanio Anchisae alma Venus Phrygii genuit Simoentis ad undam? Atque equidem Teucrum memini Sidona venire finibus expulsum patriis, nova regna petentem insequitur?
Quae
vis
auxilio Beli; genitor turn Belus
620
opimam
vastabat Cyprum, et victor dicione tenebat.
Tempore iam ex illo casus mihi cognitus urbis Troianae ndmenque tuum regesque Pelasgi. Ipse hostis Teucros insigni laude ferebat,
625
seque ortum antiqua Teucrorum ab stirpe volebat.
Quare agite, O tectis, iuvenes, succedite nostris. Me quoque per multos similis fortuna labores iactatam hac
Non
demum
voluit consistere terra.
630
ignara mali, miseris succurrere disco.”
The Reception and Feast
for the Trojans
memorat; simul Aenean in regia ducit tecta, simul divum templis indicit honorem. Nec minus interea sociis ad litora mittit Sic
613. primo aspectu
by the hero's presence; aspectu is abl. of cause. 615. Quis ... casus: what chance; quis is used as an interrog. adj. 616. vis: force alluding to the native tribes. 617. Tune(es): Are you? offate, immanibus: Dardanio Anchisae: Hiatus; the verse is spondaic. 619. equidem: /, in fact. Teucrum: Teucer (not the mythical ancestor of the Trojans), son of Telamon and nephew of Priam; on his return from Troy he was expelied from his native Salamis by his father. He apparently stopped at Sidon on his way to Cyprus where he built a new city. Sidona: Greek acc., m 5'/V/o/7. 621. Beli: Dido’s father. 623. Tempore illo: from that time until now. 624. reges Pelasgi: Greek kings, especially Agamemnon and Menelaus. 625. hostis: though an enemy; Teucer had fought .
.
against
.
.
.
viri: first
.
626. volebat:
the Trojans.
like yourselves.
630.
help those in trouble, a 632. divum:
Gen.
Non...
famous pi.
disco:
claimed.
No
627. agite:
come!
628. quoque:
stranger to sufi'ering, 1 have learned to
verse.
indicit
honorem:
orders a sacrifice.
633.
Nec minus:
with no less zeal; litotes.
48
Liber
I
viginti taur5s,
magnorum
centum cum matribus agnos,
terga suum, pingues
munera laetitiamque At domus interior instruitur,
horrentia centum
635
dii.
regali splendida luxu
mediisque parant convivia
tectis:
arte laboratae vestes ostroque superbo,
ingens argentum mensis, caelataque in aur5
patrum,
fortia facta
640
rerum
series longissima
per tot ducta vir5s antiqua ab origine gentis.
Aeneas Sends Achates to the Ships to Bring Ascanius and Gifts
Aeneas (neque enim patrius c5nsistere mentem passus amor) rapidum ad naves praemittit Achaten, Ascanid ferat haec, ipsumque ad moenia ducat; omnis in Ascanio cari stat cura parentis.
Munera
645
praeterea, Iliads erepta minis,
auroque rigentem, et circumtextum croceo velamen acantho, ornatus Argivae Helenae, quos ilia Mycenis, Pergama cum peteret inconcessosque hymenaeos extulerat, matris Ledae mirabile d5num pallam
ferre iubet,
signis
praeterea sceptrum, Ilione
quod
gesserat olim,
635. suum: Gen. gifts to gladden the day;
Used
hendiadys.
as an adv., sumptuously.
Roman
house.
639. (sunt) arte
dered and of royal purple. tables, caelata: embossed. 644. rapidum: discourse,
(bidding him)
648. pallam: o
hendiadys.
As an for
pi.
An
dii:
638. mediis .
.
.
.
superbo:
640. ingens
.
.
.
women,
ipsum: signis
of sus.
636. munera laetitiamque:
old form of .
.
tectis:
diei.
637. splendida:
in the central hall, as in
a
there are coverlets exquisitely embroi-
mensis: a w ealth of silver plate upon the
adv., with full speed. report,
650
645. ferat:
Ascanius.
auroque:
A command
646. stat:
is
in indir.
centered
in.
with figures woven in gold {^thread);
649. circumtextum ... acantho: with a border ofyellow acanthus leaves;
from the shape of the leaf), was a favorite plant 650. orwith artists; its leaves figure in architecture on the Corinthian capital. natus: Acc. pi., in apposition. Argivae: Grecian. Mycenis: Helen went from Sparta to Troy, but Mycenae is prominent as the city of Agamemnon, leader of the Greeks. hymenaeos: marriage, peteret: Long final e, diastole, 651. Pergama = Troiam. 653. Ilione: Eldest daughter 652. Ledae: The mother of Helen. with Paris. of Priam and Hecuba. the acanthus, or bear’s-foot (so called
Liber
I
49
:
,
maxima natarum bacatum,
Haec
et
Priami, colloque monile
duplicem gemmis auroque coronam.
655
celerans iter ad naves tendebat Achates.
Venus, Fearing for the Trojans, Asks Cupid for Help
nova pectore versat consilia, ut faciem mutatus et ora Cupido pro dulci Ascanio veniat, donisque furentem
At Cytherea novas
artes,
660
incendat reginam, atque ossibus implicet ignem;
quippe
domum
timet
urit atr5x luno, et
Ergo
nate, patris te
vires,
summi
confugio
et
Amorem
mea magna
omnia circum
lunonis iniquae,
nostrd doluisti saepe dolore.
Hunc Phoenissa
Dido blandisque moratur quo se lunonia vertant
670
tenet
vocibus; et vereor, hospitia;
665
supplex tua numina posco.
litora iactetur odiis tibi, et
potentia solus,
qui tela Typhoia temnis,
Prater ut Aeneas pelag5 tuus
nota
bilingues;
sub noctem cura recursat.
his aligerum dictis affatur
“Nate, meae
ad
ambiguam Tyriosque
baud tanto
cessabit cardine rerum.
Quocirca capere ante dolis
et cingere
654. collo 655. bacatum: of pearls,
flamma
necklace;
monile:
collo
is
dat.
of purpose.
coronam: a double coronet of gems and gold. 657. Cytherea: Venus. 658. faciem ora: with his form andfeatures changed; acc. of specification. 659. furentem incendat: kindle to madness; prolepsis. 660. ossibus: in her veins {\\i. bones). 661. quippe: in truth, ambiguam: treacherduplicem
.
.
.
.
ous.
vires.
663.
Amorem: Cupid.
664.
665. tela Typhoia: thunderbolts, i.e.,
the giants
who
rebelled against Jupiter.
represented as breaking a thunderbolt. it
.
saying one thing, meaning another.
bilingues:
torments her.
.
In
is
meae vires: i.e., (qui) solus (es) meae weapons which slew Typhoeus, one of ancient works of art, Cupid was often
666. numina:
stands tor the person as well as the power.
662. urit (earn):
the aid of thy divinity; here
667. Frater
tossed; indir. question depending on nota (sunt),
.
.
.
iactetur:
Your brother
iactetur has a long u; diastole,
how. 669. no.stro dolore: you have often grieved with my grief. 670. tenet hunc detains him. 671. vereor hospitia: I fear what turn Juno’s welcome ma\ take; quo introduces the indir. question. 672. baud cessabit: she (Juno) will ut:
.
.
.
.
.
.
.
win over,
cingere flamma: encircle her with a
the besieging operations of war.
50
.
onwhichsomuch“hinges.”
notbeidle. cardinererum: to
.
The
infinitives
673. capere:
Jlame of love, figures taken from are complementary with meditor.
Liber
I
reginam meditor, ne quo
numine mutet,
se
magno Aeneae mecum teneatur amore. Qua facere id possis, nostram nunc accipe mentem. sed
675
Regius accitu cari genitoris ad urbem
Sidoniam puer ire parat, mea maxima cura, dona ferens, pelago et flammis restantia Troiae: hunc ego sopitum somno super alta Cythera aut super Idalium sacrata sede recondam, ne qua scire dolos mediusve occurrere possit. Tu faciem illius noctem non amplius unam falle dolo, et notos pueri puer indue vultus, ut, cum te gremio accipiet laetissima Dido regales inter mensas laticemque Lyaeum, cum dabit amplexus atque oscula dulcia figet, occultum inspires ignem fallasque veneno.”
Cupid’s Arrival at the Palace
Paret
Amor
Form
in the
dictis carae genetricis, et
680
685
of Ascanius
alas^
I
gaudens incedit luli. At Venus Ascanio placidam per membra quietem irrigat, et fotum gremio dea tollit in altos V
690
exuit, et gressu
^
^
^
amaracus ilium dulci aspirans complectitur umbra.
Idaliae lucos, ubi mollis floribus et
The Banquet Begins
lamque
ibat dicto parens et
dona Cupido
695
regia portabat Tyriis, duce laetus Achate. numine: because of any heavenly power, i.e., Juno. 676. Qua (raHow. 677. Regius ... puer: Ascanius. accitu: at the summons; abl. of 679. restantia: saved from. 678. cura: care, i.e., the object of my care.
674. quo tione):
cause.
680. hunc:
.
.
.
him, obj. of recondam.
682. medius occurrere: counterfeit,
=
thwart them, the schemes.
you, a boy.
Bacchus, god of wine.
love's
of
puer:
magic charm
lulus.
693. Idaliae
(lit.
Idalium:
See
Liber
I
of
note
696. Tyriis: for the Tyrians,
684. falle:
ut,
1.
i.e.,
exulting
1.
681.
amaracus:
in
Cyprus.
{you) assume or
of wine; Lyaeus
is fallas,
with gen. force.
ref.
on
the flow
685, as
690. gressu ... luli :
poison).
Dat.
With
Sacred to Venus,
Lyaeum:
686. laticem
688. inspires:
691. Ascanio:
=
681. Idalium:
beguile her with
imitates
the gait
692. fotum: fondled.
marjoram, an herb.
Carthaginians.
51
Cum
iam se regina superbis aurea composuit sponda mediamque locavit. Iam pater Aeneas et iam Troiana iuventus venit, aulaeis
"'i
conveniunt, stratoque super discumbitur ostro.
Dant manibus famuli lymphas, Cereremque expediunt, tonsisque ferunt mantelia
700 ]
canistris
villis.
Quinquaginta intus famulae, quibus ordine long5 cura
penum
centum
struere, et
flammis adolere Penates;
totidemque pares aetate ministri,
aliae
qui dapibus mensas onerent et pocula ponant.
Nec non
per limina laeta frequentes
et Tyrii
convenere, toris iussi discumbere
pictis.
Mirantur dona Aeneae, mirantur lulum flagrantesque dei vultus simulataque verba
pallamque
Praecipue Phoenissa,
et
infelix, pesti
mentem
expleri
Ille
pictum croceo velamen a panthd.
et
devdta futufae^
1
nequit ardescitque tuendo
puerd ddnisque movetur.
et pariter
ubi complexu Aeneae colldque pependit
magnum
implevit genitdris
falsi
697. aulaeis
sponda:
.
.
amid
superbis :
.
on a golden couch;
aurea
is
amdrem, the splendid tapestries.
scanned aur(e)a;
...villis:
napkins with close-shorn nap,
rooms where
In the poss.,
Cererem: bread; metonymy,
whose task
it
the food
canistris:
.
.
.
Penates:
from
.
700. strato
.
.
the baskets.
and smooth.
soft
being prepared.
is
flammis
was.
i.e.,
.
.
701. lymphas: H’o/er, for wash-
ostro: they take their places on the purple coverlets.
ing the hands.
synizesis.
698. aurea
702. tonsis
703. intus (sunt):
704. cura (est quibus):
to
Dat. of
keep alive the fires on the sacred
hearth; the images of the Penates were kept near the hearth, which was sacred to them. 705. aliae (famulae sunt).
purpose. throng.
707.
Nec
.
.
708. pictis:
of love.
.
And
Tyrii:
712. infelix: ill-fated,
=
non
713. nequit
the neck.
716. falsi: pretended.
I
pesti
potuit.
it
is
to;
the Tyrians as well;
embroidered.
her death.
Liber
whose task
706. qui:
onerent and ponant litotes,
710. flagrantes: glowing, as .
.
.futurae:
doomed
715. complexu:
to
a
frequentes:
in
became
god
a love that
in the
show
embrace,
53
the
hw
to be
collo:
on
0
/
:
reginam
haec oculis,^haec pectore tot5
petit:
Dido
haeret et interdum gremi5 fovet, inscia
quantus miserae deus; at memor ille matris Acidaliae paulatim abolere Sychaeum incipit, et vivo temptat praevertere amore insidat
iam pridem
resides
720 f
animos desuetaque corda^^^^^j
Dido Proposes a Toast
to the
/
.
Gods
Postquam prima quies epulis, mensaeque remdtae, crateras magnos statuunt et vina cordnant. Fit strepitus tectis, vocemque per ampla volutant
725
dependent lychni laquearibus aureis incensi, et noctem flammis funalia vincunt. Hie regina gravem gemmis aurdque poposcit atria;
quam
implevitque mero pateram, a Belo
soliti;
Belus
turn facta silentia tectis
“luppiter, hospitibus
nam
730
dare iura loquuntur,
te
profectis
meminisse minores.
esse velis, nostrdsque huius
Adsit laetitiae Bacchus dator,
et
bona luno;
miserae: possesses her wretched
was a fountain
first
account of what happened
723. quies
coronant aureis
is
remotae
(fuit).
echo.
omnes a Belo:
Venus; Sychaeum: the
720. matris Acidaliae:
who had been murdered
put into the
i.e.,
mouth of Venus,
724. crateras:
11.
728. Hie:
Greek
with flowers, a custom at
726. laquearibus aureis:
read as two syllables;
covered with wax.
Cupid.
719. insidat...
suspecting.
Boeotia, sacred to Venus.
husband,
(sunt).
wreathe the wine cups,
:
volutant:
rises,
is
little
in Tyre.
335-370.
The
722. re-
desueta: unused to love.
long-slumbering,
sides:
ille:
self,
called Acidalius in
memory of Sychaeus, Dido’s full
735
0, coetum, Tyrii, celebrate faventes.”
718. inscia:
there
omnes
:
hunc laetum Tyriisque diem Trdiaque
et VOS,
et
synizesis.
Hereupon.
from
quam
bowls,
Roman feasts.
the paneled roof
111. funalia:
729.
acc.,
torches,
vina
725. Fit
of gold.
made of
rope,
(implere) ... soliti (erant).
descended from Belus; this is not Dido’s father Belus, but the supposed founder of the Tyrian dynasty. 731. hospitibus: to both hosts and
guests.
grant
all those
732. Troia profectis:
(lit.,
may you
descendants.
wish),
735. coetum
to
those
huius (diei): .
.
.
who have come from Troy. 733. velis: Gen. with verb of remembering, minores:
celebrate faventes:
honor our gathering with friendly
spirit.
54
Liber I
mensam
Dixit, et in
laticum libavit honorem,
summ5
primaque, libato,
tenus attigit ore;
turn Bitiae dedit increpitans;
spurnantem pateram, post
pleno se prdluit auro;
Cithara crinitus lopas
proceres.
alii
et
impiger hausit
ille
740
personat aurata, docuit quern maximus Atlas.
Hie canit errantem lunam s5lisque labores;
unde hominumgenus et pecudes; unde imber et ignes; Arcturum pluviasque Hyadas gemindsque Triones; quid tantum Oceano properent se tinguere s5les hiberni, vel quae tardis mora noctibus obstet. Ingeminant plausu Tyrii, Troesque sequuntur.
Dido Asks Aeneas
745
His Story
to Tell
(
Nec non
noctem sermone trahebat infelix Dido, longumque bibebat amorem, multa super Priam5 rogitans, super Hectore multa; n'unc quibus Aurorae venisset filius armis, nunc quales Diomedis equi, nunc qu^ntus Achilles. “Immo age, et a prima die, hospes, origine nobis etivario
Jiisidias,” inquit,
A erroresque tuos;
“Qanaum, casusque tuorum,
nam
omnibus errantem
mensam:
736. in
te
.
.
As on
cian noble,
755
the altar of “Hospitable Jove.”
increpitans:
with a challenge,
laticum ... honorem
Abl. abs. impersonal, after the libation.
737. libato:
merely touched {the goblet) with her
ore:
.
iam septima portat
terris et fluctibus aestas.”
poured the offering of wine.
summo
750
ille
.
.
.
lips.
738. Bitiae:
A
Phoeni-
pateram: he at once, accepting the
741. Atlas: The 740. crinitus: long-haired. foaming cup. 743. unde 742. labores: eclipses. heaven-bearer, a mountain in North Africa. 744. Hyadas: The seven stars in (sint): Indir. question, ignes: lightning flashes. the constellation Taurus, geminos Triones: i.e., the two Bears, the Great and the Little. 746. obstet: retards, v/ith dai.; this is supposed to ex745. quid: why. challenge, drained the
plain
why
Nec non
748.
mus.
nights in winter are so long.
super: about.
Vulcan,
filius:
plural
.
Liber
et:
I
And
also;
litotes.
751. quibus
Memnon.
753.
.
.
.
747. plausu: Translate as
if
acc.
750. multa super ... super multa:
armis: with what arms; these had been
Immo
age:
Now, come.
754.
made by
Danaum: Genitive
:\r-ccl obtulerat, nden^ ammi atque in utrumque paratus, seu versare dolqs, seu certae occumbere morti. Undique visendi studio Troiana iuyentus Dardanidae, qui
se
i'*
1
circumfusa
certantque illudere capto.
ruit,
Accipe nunc
Danaum
ab uno
insidias, et crimine
disce omnes.
Namque constitit
medio turbatus, inermis Phrygia agmina circumspexit:
ut conspectu in
atque oculis
‘Heu, quae nunc
tellus,’ inquit,
‘quae
me aequora
possunt
Aut quid iam misero mihi denique restat, neque apud Danaos usquam locus, et super ipsi
70
accipere? cui
Dardanidae
Quo
infensi
poenas cum sanguine poscunt?’
gemitu conversi animi, compressus
impetus.
Hortamur
fari
quo sanguine
quidve ferat; memoret, quae Ille
haec, deposita
sit
tandem formidine,
condition.
manus: Acc. of ultro:
of
fall a victim.
his
own
ruit
.
.
fuisset:
neque ... locus:
By
piteous appeal.
From
59. venientibus:
62. versare
accord.
to certant.
71. cui
cretus (sit):
.
Contrary-to-fact condi-
cresco.
Still
contrary-to-fact
a
arx: Vocative.
specification.
64. certant illudere:
number from this
fata
si
56. staret ... maneres:
condition, but the time has changed,
him.
fatur:
laeva:
contrary-to-fact
57.
75
With fata, adverse or impropitious; with vnens^ perverse an example of zeugma with an adjective. 55. impulerat = impulisset,
tion in past time.
in
cretus,
fiducia capto.
54.
or blinded;
omnis
et
vie with
66. disce
who have no
75. quid ferat:
exercere:
one another
omnes:
place,
74. fari (eum):
=
{to
to
mocking; note change of
moreover.
all
Greeks.
Quo
gemitu:
of
73.
show purpose with hortamur.
what news he brings,
memoret:
tell.
Liber II
occumbere:
carry out.
learn the nature
super:
Infin.
in
them) as they approached
59
that he
— Sinon’s Story
‘Cuncta equidem
tibi, rex, fuerit
quodcumque, fatebor v^r^Sd-
mendacemque improba
vanirni etiam
f'ando aliquod
— quern
ad aures
forte tuas pervenit
nomen Palamedis
Belidae gloria
si
et incluta
80
finget
fama
sub proditione Pelasgi
falsa
,.,„,.„_lndicio, quia bella vetabat, ipsontem jnja j^emiserelneci; nunc cassurn lumine lugent
—
me comitem
illi
pauper
dum
consangumitate propinquurn^
et
arma paterjDrimis hue
in
misit ab^am^s,
stabat regno incolumis regumque^
conciliis, et
gessimus^
vmebat
nos aliquod nomenejue d^usque postquam pell^iS Ulixi
baud ignoU loquqr i— superis concessit ab aftlictus
vitam
m
^
.1
(V'
.
^ casurn j|ison^ jnecum mdignabj Nec si
dem^hs,
facial
oris,
et
ji^^fqrs
.
)ar amici.
si
a.
qua ^Udissfil^
umquam reme as^em^victor
^atrios
90
tenebris luctuque trahebam,
.
//z.
85
cc^'
ad Argos,
95
pfomisi ultorem, et verbis odia aspera movi.
Hinc mihi prima mali febeX hinc semper Ulixes
77. fuerit
that
By
am
I
quodcumque: come what may.
a Greek.
80. finxit:
has made,
improba:
descended from Belus,
82. Belidae:
hearsay.
hoeprimum:
79.
in
this {I
she
evil as
admit) first
is.
81.
—
Fando:
apposition with Palamedis.
At
Greek forces. team, then sowed it
the start of the Trojan war, Ulysses feigned madness to avoid joining the
He yoked
together a horse and a bull, and plowed a field with this
with
When Palamedes laid
the
salt.
plow
sation.
Ulysses’ son
aside, thus proving his sanity.
Telemachus
turned
83. falsa sub proditione: under a false accu-
After Palamedes exposed the feigned madness of Ulysses, the latter avenged
himself by secreting in the tent of Palamedes offering a bribe. is dead(\\\..,
per:
in the furrow, Ulysses
deprived of light).
being poor,
88. stabat
.
84. vetabat:
.
.
85. nunc
used to oppose. illi:
Dat. of
a forged letter
ref.,
{as
.
.
.
lumine:
a companion)
from Priam
now
to him.
that he
87. pau-
ab annis: in my early youth, i.e., old enough to serve. he (Palamedes) retained his royal dignity and had weight in
primis
conciliis:
86.
money and
.
.
.
of the (Grecian) princes. 91. baud i^nota = bene nota: Litotes,
postquam: but after. superis: The opposite of the underworld he left the shores of the earth. 93. mecum indignabar: brooded in wrath over. 94. fors tulisset: 97. Hinc: From this moment, when I if any chance should permit. made my vow. the councils
.
.
89. nos:
/,
too.
90.
—
.
60
Liber II
^La.4er
criminibus terrere novis, hinc spareere voces in
vuleum ambieuas,
Nec
et
quaerere conscius arma.
—
requievit enim, donee, Calchante ministro
100
sed quid ego haec autem nequiquam ingrata revolvo?
Quidve moror,
si
omnes uno ordine
idque audire,J^'^st?
hoc Ithacus
velix, et
habetis Achivos,
lamdud^m sumite poenas; magno mercentur Atridae.’ vP-
r^'‘ P
Sinon’s Deceit
Turn vp^^r^emus ignari s^lerurn
scitari et
quaerere causas,
105
tantorum artisque Pelasgae.
Prosequitur pavitans, et ncto pectore fatur:
98. terrere:
Historical infin.; also spargere
and quaerere.
99. con-
100. Calchante ministro: using Calchas as his tool; conscious of his guih. Calchas was a soothsayer who attended the Greeks throughout the Trojan War.
scius:
Sinon
now
has aroused the curiosity of the Trojans, and artfully interrupts his story
with the next four
you consider
102.
lines.
all alike.
103. id:
that
as soon as possible.
possibly,
here,
Atridae:
Agamemnon and
105. scitari:
Quid moror:
Why
do
name, of Greek, 104. Ithacus:
you? uno lamdudum: long
I delay
Ulysses,
Menelaus, the sons of Atreus.
to question him.
107. ficto:
dissembling.
.
velit:
.
.
habetis:
due, or
would
like.
u
C^‘>‘
i
^
‘Saepe fugam Danai Troia cupiere relicta
^
^ moliri, et lon^o^^si discedere bello; Saepe illos aspera^ponti fe^s^ntque utinam
110
!
Auster jeuntes]
irit^clusit hiems, et terruit
cum iam
Praecipue,
sonuerunt aethere nimbi.
staret equus, toto
^1.
hie tiFab^bus ednfextus acernis
v\5
Suspensi Eurypylupi scitantem oracula Phoebi
>
mittimus, isque adftis haec
“Sanguine
pilacastis
cum primum
if^v,ill5
tristia dicta reportat:
v entos et virgine caesa,
Danai, venistis ad
Iliacas,
sanguine. ^uaeren^i reditus, animaque Jitandum'^^
ArgolicaJyVulgTquae vox
ut venit ad aures,
Vi
obstipuere animi, gelidusque per ima cucurrit
120
ossa tremor, cui fata parent, quern poscat Apollo.
‘Hie Ithacus vatem
magno Calchanta tumultu
protrahit in medios; quae sint ea et
flagitat;
mihi iam multi crudele canebant
artificis scelus, et taciti
Bis quinos
numina divum,
ventura videbant. tectusque recusat
silet ille dies,
quemquam
prodere voce sua
125
aut opponere morti.
Vix tandem, magnis Ithaci clamoribus actus, composito rumpit vocem, et me destinat arae. Assensere omnes,
et,
quae
sibi
quisque timebat,
130
unius in miseri exitium conversa tulere.
lamque
dies infanda aderat;
mihi sacra parari.
as they were on the point of starting. 112. Praecipue: Especially when, true) acernis: Compare with abiete, 1. {was this Us16, and pinea, 1. 258. 111. euntes:
names of
ing
scitantem:
Bewildered, .
.
.
placastis
of Iphigenia at Aulis,
=
placavistis.
.
.
parent: for
125. artificis:
=
decern,
tectus:
with Ulysses, they
the
permissible in poetry.
114. Suspensi:
pres. part, expressing purpose.
116. Sanguine
the Greeks were
118. reditus:
Nom.
pi.
hendiadys. first
This refers to the preparing to sail for Troy,
for sing,
119. Argolica: Emphatic,
whom
understood.
ing,
when
6c
sonal, .
to consult;
with the blood of a maiden slain;
et virgine caesa:
sacrifice
wood was
trees to stand for
fate prepares this
123. numina:
schemer,
the
Ulysses,
doom;
named.
now endured when turned
to
o/a
Imper-
(est):
Grcc/: on/y.
121. cui
question after verb of wonder-
meaning of these commands of the gods. {others)
taciti:
shutting himself up in
destinat:
indir.
litandum
130. quae
his .
.
.
silently.
126. Bis
quinos
tent.
129. composito:
tulere:
what each feared for himself,
one wretch's destruction.
132.
as agreed,
parari: Historical
infin.
62
Liber 11
et salsae fruges, et
circum tempora
eripui, fateor, leto
me,
et
vittae:
vincula rupi,
limosoque lacu per noctem obscurus
dum
delitui,
vela darent,
si
in ulva
135
forte dedissent.
Nec mihi iam patriam antiquam
spes ulla videndi,
nec dulces natos exoptatumque parentem;
quos
poenas ob nostra reposcent culpam hanc miserorum morte piabunt.
fors et
illi
effugia, et
Quod
per superos et conscia numina
te
140
veri,
adhuc mortalibus usquam intemerata tides, oro, miserere laborum tantorum, miserere animi non digna ferentis.’ per
qua
si
quae
est
restet
The Trojans Take Pity on Sinon
His lacrimis vitam damus,
miserescimus ultro.
et
145
Ipse viro primus manicas atque arta levari vincla iubet Priamus, dictisque ita fatur amicis:
‘Quisquis
mihique haec edissere vera roganti: molem hanc immanis equi statuere? Quis auctor?
noster
Quo
amissos hinc iam obliviscere Graios;
es,
eris,
Quae
Quidve petunt? Dixerat.
llle,
‘Vos, aeterni ignes,
numen,’
quos
ever did
sail.
142. per
.
kind.
.
.
deum, quas hostia
gessi:
.
=
.
.
140. miserorum:
forsitan
by whatever unsullied honor
143. miserere:
145. lacrimis:
still
chains; 155.
vinclis
numen:
156. hostia:
Liber II
150.
=
An
my
of
surv ives
unfortunate family.
anywhere among man-
Imperative; takes gen.
Dat.; synecdoche.
Dat. of separation.
146. viro:
Verbs of remembering and forgetting take either acc. Imperative.
155
which was sprinkled on the victim’s head vittae: bands or fdlets also were placed on the victim’s head. 136. si dedissent: if perchance they in a muddy marsh.
139. fors et fides:
arae ensesque nefandi,
salted meal,
133. salsae fruges:
1^5. limoso lacu:
ad sidera palmas: et non violabile vestrum
ait, ‘vos,
fugi, vittaeque
before a sacrifice,
aut quae machina belli?’
dolis instructus et arte Pelasga,
sustulit exutas vinclis
testor
religio,
150
Quo:
For what purpose?
vinculis,
oath
by
which these
can
—
never
sun,
or gen.
153. exutas vinclis:
be
stars,
used etc.,
148. Graios:
in
149. edissere:
now freed of
dactylic
— should
not
as a victim.
63
hexameter. be
broken.
. :
mihi Graiorum sacrata resolvere iura, fas odisse viros, atque omnia ferre sub auras, si qua tegunt; teneor patriae nec legibus ullis. fas
Tu modo
160
promissis maneas, servataque serves,
Troia, fidem,
si
‘Omnis spes
vera feram,
Danaum
magna rependam.
si
et coepti fiducia belli
semper stetit. Impius ex quo Tydides sed enim scelerumque inventor Ulixes, fatale aggressi sacrato avellere templo Palladis auxiliis
Palladium, caesis
summae
165
custodibus arcis,
corripuere sacram effigiem, manibusque cruentis virgineas ausi divae contingere vittas;
ex
illo fluere
ac retro sublapsa referri
spes
Danaum,
Nec
dubiis ea signa dedit Tritonia monstris.
fractae vires, aversa deae mens.
170
Vix positum castris simulacrum, arsere coruscae luminibus flammae arrectis, salsusque per artus sudor
iit,
terque ipsa solo
parmamque
— mirabile dictu —
hastamque trementem. ‘Extemplo temptanda fuga canit aequora Calchas, nec posse Argolicis exscindi Pergama telis, omina ni repetant Argis, numenque reducant quod pelago et curvis secum avexere carinis. Et nunc, quod patrias vento petiere Mycenas, arma deosque parant comites, pelagoque remenso improvisi aderunt: ita digerit omina Calchas.
emicuit,
157. fas (est).
maneas:
Do you
tried.
158. ferre
auras:
to bring to light.
163. stetit: depended on.
Tu ex quo: from 160.
.
Supine.
fluere ... referri
171. ea signa:
174.
176. temptanda (esse):
(=
nisi)
.petiere:
in that
64
182. digerit:
proof of
ran down,
this.
ipsa:
ships;
181. remenso:
fate
that
170. fractae
Tritonia:
when
Pallas
glittering
the statue
must recross;
unless they seek
179. carinis:
they have sailed for.
abs., after recrossing.
iit:
that they
repetant:
the favoring presence of the gods.
Historical infin.
172. arsere ... arrectis:
origin.
her staring eyes.
178. omina ni
:
.
165. aggressi (sunt)
The small statue of the goddess Pallas Athene; Troy’s 169. ex illo: from safe from harm. 168. ausi (sunt).
after canit.
.
.
180
166. Palladium:
flames flashed from
.
.
abide by your promises.
depended on keeping it //me, correlative to ex quo, 1. 163. (sunt), aversa (est). mens: favor. Athene; the epithet is of doubtful dictu:
.
164. sed enim: but; translate before Impius.
the time when.
175
ferens
itself.
discourse
indir.
new omens,
synecdoche.
Deponent
numen: 180. quod
in passive, abl.
interprets.
Liber
U
Hanc pro
Palladio moniti, pro
numine
laeso
quae triste piaret. Hanc tamen immensam Calchas attollere molem
effigiem statuere, nefas
roboribus textis caeloque educere
ne recipi portis, aut duci
iussit,
moenia
in
neu populum antiqua sub religione
Nam
manus
185
possit, tueri.
dona Minervae, magnum exitium (quod di prius omen in ipsum
turn
vestra
si
violasset
190
convertant!) Priami imperio Phrygibusque futurum; sin
manibus
vestris
vestram ascendisset
Asiam magno Pelopea ad moenia
ultro
venturam,
et
in
urbem,
bello
nostros ea fata manere nepotes.’
Talibus insidiis periurique arte Sinonis
195
credita res, captique dolis lacrimisque coactis,
quos neque Tydides, nec Larissaeus Achilles, non anni domuere decern, non mille carinae.
The Death of Laocoon and His Sons
^
Hie aliud maius miseris multoque tremendum obicitur magis, atque improvida pectora turbat.
Laocoon, ductus Neptuno sorte sacerdos, sollemnes taurum ingentem mactabat ad aras. Ecce autem gemini a Tenedo tranquilla per alta horresco referens
200
—
— immensis orbibus angues
183. pro Poll'jd'o’, the
for
molem: tis
=
Palladium. to
exchange
185. immensam... Purpose clause. 186. roboribus textis: with oaken framework. 187. por-
184. quae ... piaret:
a vast height.
188. antiqua
intra portas.
in
.
.
.
tueri:
shelter beneath their ancient faith,
i.e,,
convertant: May the same protection as the Palladium. 190. quod 193. ultro: further, i.e., gods turn this omen upon the author himself, i.e., Calchas. assuming the offensive. Asiam = Troiam. Pelopea ... moenia: Greece; Pelops was an ancestor of the royal race of Mycenae. 194. ea fata manere: such a doom would await. 196. credita (est) res: the story was believed, capti (sumus): we were degiving the
ceived
(lit.,
.
caught),
coactis:
forced.
197. Tydides:
.
.
Diomedes, son of Tydeus.
Larissaeus: of Larissa, in Thessaly, home of Achilles. 199. Here begins the 26-line description of the scene depicted in the ancient group
of statuary
known
Rome. The work provida: blind.
Liber
II
as the Laocoon, discovered in 1506 a.d. in the Baths of Titus at is
now
in the
Vatican collection,
201. ductus: chosen.
aliud: another portent.
204. orbibus: coils.
65
200. im-
:
incumbunt pelago, pariterque ad pectora
quorum
205
litora tendunt;
iubaeque
inter fluctus arrecta
sanguineae superant undas; pars cetera pontum
pone
sinuatque immensa volumine terga.
legit,
spumante
Fit sonitus
iamque arva tenebant,
salo;
210
ardentesque oculos suffecti sanguine et igne,
lambebant Unguis vibrantibus ora. Diffugimus visu exsangues: illi agmine ceno
sibila
Laocoonta petunt; et primum parva duorum corpora natorum serpens amplexus uterque implicat, et miseros morsu depascitur artus; post ipsum auxilio subeuntem ac tela ferentem corripiunt, spirisque ligarLtJnge^tibj^; et iam bis medium amplexi, bis colto s^uamea circum terga dati, superant capite et cervicibus Ille
215
altis.
simul manibus tendit divellere nodos,
220
perfusus sanie vittas atroque veneno,
clamores simul horrendos ad sidera
cum
quales mugitus, fugit
saucius
tollit:
aram
taurus, et incertam excussit cervice securim.
At gemini lapsu delubra ad summa dracones
225
effugiunt saevaeque petunt Tritonidis arcem,
sub pedibusque deae clipeique sub orbe teguntur.
Turn vero tremefacta novus per pectora cunctis insinuat pavor, et scelus expendisse
Laocoonta
ferunt,
merentem
sacrum qui cuspide robur
230
205. incumbunt
pelago:
are seen breasting
206. pectora
.
.
skims over,
arrecta
.
sinuatque
the sea
breasts
their
:
.
.
.
(lit.,
terga
:
and
on the
lie
upreared rolls
voice.
212. exsangues:
213. Laocoonta:
i.e,,
Acc. sing.
from
.
struggles.
221. perfusus vittas:
223. quales tonidis:
.
.
dati:
mugitus:
227. teguntur
229. insinuat:
se
steals.
66
pariter:
side
waves.
the
acc. of specification with the passive
unswerving course.
in
216. ipsum:
his fillets drenched;
bellowing
{Laocoon) himself.
tegunt.
represented
228. cunctis:
230. ferunt:
vittas, acc.
224. incertam:
as.
they say.
side.
208. legit
Tmesis, winding their scaly backs about his neck. such
by
folds their monstrous backs.
agmine certo:
fear,
Statues of Minerva were often
=
is
215. morsu: fangs.
218. circum
amid
many
in
210. oculos suffecti: their eyes suffused; oculos
sea),
of
220. tendit:
of specification.
ill-aimed.
226. Tri-
with serpents at the base.
everyone;
qui: since he;
dat. rel.
of
reference.
clause of cause.
Liber II
sceleratam intorserit hastam.
laeserit, et tergo
Ducendum ad
sedes simulacrum orandaque divae
numina conclamant.
i
Dividimus rhuros
The Horse et
t>>-\
Is
Taken
into
moenia pandimus r
jf.
Troy urbis.
_
Accmeunf omnes open, pedibusque ro^rum o^\niMo lapsus^^et stupp.e :junt lapsu§,,et stqpp.ea yipcula coiTo subtcjunt _ .yrvttuw
235
^‘^S*
/jw-t y'^pgvT
machma
mtjendunt: scandit fatalis 7
^
feta.armjs.
niuros,
v/V>V*'\Arn Cc\. ecv
.
Pueri circum innupta,eque puellae
.
i^yC'C£.
^
o
funCmque manu cohtmaere eaudent *u.w,Coilla sublt^mM^taeque rhmahs ill^bltuTvrbi^c^ O ^^r'ial^o dfvu% domus limb, et indTStdbello sacra .canunt,
-Si
^
p' f
" 240
Iimine portae rtioema Dardanidurn, quaier ipso in limine
,
sVv>
Ji,V
s>[%\V
nciSfi
.
substitit, '-^iinc etiam fafis ^p^nt^ Cas.sandra fAilri^ ^ei" iussu
Nos ille
(^e^^^t)ra
(t
deum
credita Jeiucris.
miseri, quibus ultin^us esset
f^^^vefamus frti^^e^r urbem.
dies, vl
non umquam
I
.
The Return of
the Greeks
Oceano nox, involvens ummra magna terramque polumque Vertitur interea caelum et ruit
.
rc|i
250
I'P
231. tergo:
side of the horse;
dat. with a
compound.
232. sedes:
temple, the
sacred resting place on the acropolis. 234. muros:
walls,
moenia:
defenses
236. vincula:
Vergilian for rotas labentes, roZ/er^. ing with
ascends.
armed men; metonymy, 243. substitit:
stood
still
of the
circum:
ropes.
Adv.
or stopped,
235. rotarum ... lapsus:
city.
240. utero:
238. feta armis: Ilia
from
subit:
It
teem-
(the horse)
the belly.
244. im-
memores: heedless of the warning of Laocoon, the omen of the stumbling of the horse, and the noise of the arms within. 246. Cassandra: Daughter of Priam and Hecuba, whose prophecies were never believed, in punishment for her rejection of the love of Apollo.
247. dei: Apollo.
250. Vertitur: Turns,
Teucris:
ruit: 5/7rm^5
Dat. of agent. ///?,
as the sun rises
from the sea
in the
so the night rises from the ocean in the evening.
Liber
II
67
morning,
;
\j
cK-
Myrmidon ijm(j.ue
dolos; fusi per moenia Teucri
^
conticuere, so^por^fessos complectitur artus: et
a
instructis navibus ibat
iam Argiva phalanx
Tenedo
litora
tacitae per arnica silentia lunae
cum
nota petens, flammas
extulerat, fatisque
inclusos utero
deum
Danaos
laxat claustra Sinon.
255
regia puppis
defensus iniquis
et
pinea furtim
ad auras
Illos patefactus
promunt
reddit equus, laetique cavo se robore
260
Thessandrus Sthenelusque duces, et dirus Ulixes, demissum lap^i per funem, Acam asque, Thoas^ue, Relidesque Neoptolemus, primusque Machaon, et
M^elau^,
£t
^p^
doli fabricatc^r Epeos.
Invadunt ui|bem^soij/in^ vm^ue^se^ultam bus omnes caeduntur vigiles, portisque ^ — / V J accipijmt socios atque.agmina/conscia^ngunt.
265
'I' tv/
Aeneas’s Vision of Hector
Tempus incipit, et
quo prima quies mortalibus dono divum gratissima serpf.
aegris
erat,
In somnis, ecce, ante oculos maestissimus Hector visus adesse mihi,
r^tatus
bigis, ut
lar^sque
eflfundere
quond^^aterque
^^s,
^
cruenk)*^
270
^
pufvere, perque pedes traiectusTora tumentes.
of the Greeks,
i.e.,
254. phalanx:
the horse.
Agamemnon,
252.
Myrmidonum
host.
256. regia:
dolos : the wiles royal,
i.e.,
the
Greeks and unbars the pine262. demissum: letdown. 260. se ... promunt: emerge. wood doors, zeugma, 263. Neoptolemus: Son of Achilles, grandson of Peleus; also called Pyrrhus, primus: or noble. Probably means that Machaon was the first to descend; possibly, 264. Epeos: Compare Masefield’s Machaon was the surgeon for the Greek forces. 267. conscia: allied Tale of Troy. 266. portis: through the gates; abl, of means. flagship of
259. laxat:
sets free
the
or confederate. 268. aegris
of heaven,
:
suffering.
serpit:
^69. dono divum :
steals over.
the chariot of Achilles,
ater:
through his swollen feet; lora
68
as a gift of the gods, or by the grace 271. visus (est). adesse: appear. 111. bigis: by
begrimed. is
213. per
.
.
.
tumentes: and thongs passed
acc. with traiectus.
V
Liber II
fl'"
^4*
Ei mihi, qualis
erat^,
cjuantum mutatus ab
illo
Hectore, qui redit ^ii^a^'indutus Achilli, vel
Danaum
275
Phryeios iacufetus puppibus ienes, >(Ce
c
*
1
squalentem barbam vulneraque
et
concrelOs sanguine crines
circum plurima muros
gerens,
ilia
accepit patrios.
Ultro*^ fl^ns^ips^vi^etjar
compellare virum
et nfaestas
expronnere voces:
280
i/jp
‘O lux Dardaniae, spes O fidissima Teucrum," quae tantae tenuere n^^rae? Quibus Hector ab
oris
Ut te post multa tuorum funera, p^t j^^^ios hominumque urbisque labores defessi aspicimus! Quae causa indigna serenos foedavit vultus? Aut cur haec vulnera cerno?’
exspectate venis?
Ille nihil,
nec
me quaerentem vana
\
^
J.
imcTde pectore ducens,
sed
^
moratur,
285
‘Heu
fuge, iial^_d^a, teque his,’ ait, ‘eripe flammis.
Hostis habet muros; ruit alto a culmine Troia.
A
Sat patriae Priamoque
datum
Pergama dextra
si
:
290 vvlt
A
defendi possent, etiam hac defensa fuissent.
Sacra suosque
tibi
commendat Troia
'Y.
j'
Penates:
/^^'295
hos cape fatorurn comites., his.,moenia quaere
magna,
pejej^^^q, statues
{K
quae denique ponto.’ Vestamque potentem
manibus vittas aeternumque adytis effert penetralibus ignem. Sic
ait, et
274. mihi: Ethical
Ah me!
dat.. i.e.,
the
qualis erat:
armor of
Achilles,
matted.
cretos:
Homer says Speaking
no one passed ipse:
Ut:
long awaited.
appear to
know
nor heeds
my i.e.,
his
myself.
How.
idle questions.
275. exuvias:
285.
plurima:
dead body without
inflicting a
282. tenuere
Quae
.
.
.
290. ruit:
292. hac: by this
is
(te).
Ille
crumbling.
hand of mine.
in
him.
277. con-
great
wound.
in
his
(respondet).
numbers;
279. Ultro:
283. exspectate:
cemo: Aeneas 287.
Acc. with indutus,
killed
or having,
bearing
that Hector has been killed..
duty has been done. Penates:
I
he looked!
worn by Patroclus when Hector
278. gerens:
that
first,
How
Vocative,
dream does not nec
—
moratur:
291. Sat... datum:
Your
293. Sacra: sacred emblems.
the national household gods, not |usi those of his
home.
294. fatorurn:
296. vittas Vestamque: for these, moenia: a city, i.e., a home. 291. adytin: from her shrine, ignem: {sacred) fire, the fillets of Vesta; hendiadys. to be taken to the new city.
fortunes,
Liber
II
his:
69
Troy
Flames
in
Diverse interea miscentur moenia luctu,
magis atque magis, quamquarn secn^ta parentis Anchisae domus arboribusque o^te^a recessit, clarescunt sonitus, armorumque ingrmt horror. et
Excutior somno,
summi
et
fastigia
^
300
tfecti
ascensu supero, atque arrectis aujrib^ asto: in
segetem veluti
incidit,
cum flamma
ftir^tibus Austris
montano flumine torrens sternit sata laeta boumque labores,
305
aut rapidus
sternit aeros,
praecipites^ue^ahit
silvas, stUpet inscius alto
310
A
V
Ucakgon; Sigea ignf^rgta lam reiucent. ,yExontur, clamorque virum clangorque tubarum.
sociis
.
capio; nec sat raTionis
manum
sed eromerare
cum
m
.
.
Arma amgns
armis,
bello et concurrere in
.
,
arcem
"'Too e' aiognLammi; furor irague menterni,,.v^
pulchrumque’"^oj^SCccurfit
pTdecif)itant,
Ecce autem
telis
in a^mfs.
j)'’'''
fj’
Panthus elapsus Achivum,
Phoebique sacerdos, sacra manu victosque deos parvumque nepotem ipse trahit, cursuque amens ad limina tendit. ‘Quo res summa loco, Panthu? Quam prendimus arcem?’ Panthus Othryades,
arcis
298. Diverse ... luctu :
l^Vith
stood back apart. fastigia tecti:
armorum
the highest point
.
of the
.
horror:
.
Son of Priam,
299. secreta ... recessit:
terror
of
bourn:
302.
battle.
304. furentibus Austris:
roof.
307. stupet: stands dazed.
310. Deiphobi:
the
306. sata laeta: plenteous crops,
raging; abl. abs, the crops.
301.
various sounds of grief.
Gen.
summi
when winds are
pi.
labores:
309. manifesto tides (est): the truth
is
i.e.,
clear.
ruinam: has fallen in ruins. 312. Ucalegon: {the house of) Ucalegon, one of Priam’s counselors. Sigea: of Sigeum, off 313. virum = virorum. 314. nec sat rationis (est): yet I have no purpose. Troy. 316. ardent animi: my spirit burns; abstract noun in the plural. 317. succurrit (mihi):
the thought
of Phoebus Apollo 321. trahit:
...loco?
comes
to
me.
in the citadel;
dedit
.
.
.
318. Achivum:
hendiadys.
320.
Gen.
manu
319. arcis Phoebique:
pi. .
.
.
ipse:
with his
With deos, carries; with nepotem, drags along; zeugma. Where is the main struggle? Panthu: Vocative.
70
own hand. 322.
Quo
Liber II
cum
Vix ea fatus eram, gemitu ‘Venit
summa
talia reddit:
dies et ineluctabile
Dardaniae: fuimus Trees,
fuit
tempus
Ilium
et
ingens
325
Teucrorum; ferus omnia luppiter Argos transtulit; incensa Danai dominantur in urbe. Arduus armatos mediis in moenibus astans
gloria
fundit equus, victorque Sinon incendia miscet insultans;
portis
alii
umquam
milia quot magnis
obsedere
stricta,
venere Mycenis;
stat ferri acies
mucrone corusco
parata neci; vix primi proelia temptant
portarum
vigiles, et
A
caeco Marte
flammas
et in
335
resistunt.’
Rally by Aeneas and His Comrades
Talibus Othryadae dictis in
330
angusta viarum
alii telis
oppositis;
bipatentibus adsunt,
arma
numine divum quo tristis Erinys,
et
feror,
quo fremitus vocat et sublatus ad aethera clamor. Addunt se socios Ripheus et maximus armis Epytus oblati per lunam Hypanisque Dymasque,
340
agglomerant nostro, iuvenisque Coroebus,
et lateri
Mygdonides
:
illis
ad Troiam forte diebus
venerat, insane Cassandrae incensus amore, et
gener auxilium Priamo Phrygibusque ferebat,
infelix,
qui non sponsae praecepta furentis
345
audierit.
324. ineluctabile tempus:
no longer vias.
326. ferus:
are.’’
wide open.
inevitable hour.
331. milia quot
333. ferri acies:
(aimless) warfare;
336. dictis:
tot
Argos:
milia quot.
final.
Perf. tense, denoting that
325. fuimus:
wrathful.
=
summa:
to
Greece.
332. angusta
the sharp edge of the sword.
“we
330. bipatentibus:
viarum
=
335. caeco Marte:
angustas in
blind
metonymy.
Abl. of cause, at these words,
numine:
by the
will
of heaven.
340. oblati: appearing. Fury of War, which delights in carnage. 341. agglomerant (se). Coroebus: Son of Mygdon, who had come to Troy lately be344. gener: as his cause of his love for Cassandra. He was slain by Peneleus.
337. Erinys:
the
{future) son-in-law.
Liber
II
345. furentis:
inspired.
71
Quos
ubi confertos audere in proelia vidi,
incipio super his:
pectora,
‘luvenes, fortissima frustra
vobis audentem extrema cupido
si
350
quae sit rebus fortuna videtis: excessere omnes, adytis arisque relictis, di, quibus. imperium hoc steterat; succurritis urbi incensae; moriamur et in media arma ruamus. certa sequi,
Una
salus victis, nullam sperare salutem.’
The Fury of
the Trojans
iuvenum furor additus: inde, lupi ceu raptores atra in nebula, quos improba ventris
355
Sic animis
exegit paecos rabies, catulique relicti
faucibus exspectant
siccis,
per
tela,
p6r hostes
vadimus baud dubiam in mortem, mediaeque tenemus urbis iter; nox atra cava circumvolat umbra. Quis cladem illius noctis, quis funera fando aequare labores?
explicet, aut possit lacrimis
Urbs antiqua
ruit,
360
multos dominata per annos;
plurima perque vias sternuntur inertia passim corpora, perque
domos
et religiosa
deorum
365
Nec soli poenas dant sanguine Teucri; quondam etiam victis redit in praecordia virtus limina.
victoresque cadunt Danai: crudelis ubique
ubique pavor,
luctus,
Primus
se,
Androgeos inscius,
et
plurima mortis imago.
Danaum magna
offert nobis, socia
comitante caterva,
370
agmina credens
atqye ultro verbis compellat amicis: 347. audere in proelia:
349. vobis (est).
battle.
amur
.
.
.
ruamus:
let
350. sequi (me). us
rush
.
.
.
and
352. quibus: die;
hunger. plicet:
ravening.
359. baud dubiam:
could
tell.
improba: certain;
363. dominata:
of the vanquished, dat. of reference. imago: death
in
72
many a form.
reckless. litotes.
aid.
hysteron-proteron.
salutem : To the vanquished, the only hope for safety seeming paradox, called an oxymoron. 356. raptores:
by whose
lies in
ventris ... rabies:
369. pavor:
367.
Long
Una
354.
despair of safety; this
361. cladem:
having ruled.
bold for 353. mori-
carnage.
diastole,
is
.
.
a
maddening 362. ex-
quondam: former, o;
.
victis:
plurima...
371. credens (nos esse).
Liber II
nam quae
‘Festinate, viri:
tarn sera
moratur
Alii rapiunt incensa feruntque
segnities?
nunc primum a navibus itis?’ Dixit, et extemplo, neque enim responsa dabantur fida satis, sensit medios delapsus in hostes. Pergama; vos
celsis
Obstipuit, retroque
improvisum pressit
pedem cum voce
aspris veluti qui sentibus
humi
375
repressit:
anguem
nitens, trepidusque repente refugit
380
attollentem iras et caerula colla tumentem;
baud secus Androgeos visu tremefactus abibat. Inruimus, densis et circumfundimur arniis, igrtarosque loci passim et formidine captos
sternimus: aspirat primo fortuna labori.
The Trojans,
Atque
in
385
Greek Armor, Win
at First
hie successu exsultans animisque Coroebus,
‘O socii, qua prima,’ inquit, ‘fortuna salutis monstrat iter, quaque ostendit se dextra, sequamur;
mutemus
Danaumque
clipeos,
aptemus: dolus an
Arma dabunt
insignia nobis
virtus, quis in hoste requirat?
390
comantem Androgei galeam clipeique insigne decorum induitur, laterique Argivum accommodat ensem.
Hoc
ipsi.’
Sic fatus, deinde
Ripheus, hoc ipse
laeta facit;
Dymas omnisque
iuventus
quisque recentibus armat.
spoliis se
395
Vadimus immixti Danais baud numine nostro, multaque per caecam congressi proelia noctem 374. rapiunt
...feruntque:
delapsum .
.
.
is
379. aspris
esse.
tumentem:
refugit
plunder and pillage.
=
311. fida satis:
asperis.
trustworthy,
380. pressit ... nitens:
=
delapsus
se
refugit
steps on.
back (from it) as it rises in anger and puffs out its blue neck; 385. as383. circumfundimur: we surround them; middle voice.
starts
trans.
from a “favoring wind.” animisque: elated by the courage
pirat: favors, a figure taken
386. successu
.
.
.
an elaborate hendiadys.
Arma
taken.
Greek armor.
Liber 11
393. induitur:
(nobis).
396. baud
comes from success;
389. insignia:
390. dolus ... requirat: fraud or valor,
helmets, especially. 391.
388. dextra: propitious.
that
.
.
.
nostro:
puts on or dons.
under auspices not our own,
397. congressi: in close conflict,
i.e.,
i.e.,
shields
who would ask 395. recentibus: i.e.,
this is
in
and war?
newly
they were wearing
hand-to-hand
fighting.
73
Danaum
conserimus, multos
demittimus Oreo.
ad naves, et litora cursu' fida petunt: pars ingentem formidine turpi scandunt rursus equum et nota conduntur in alvo. Diffugiunt
alii
The Trojans Try
Heu
nihil invitis fas
to
quemquam
400
Save Cassandra fidere divis!
Ecce trahebatur passis Priameia virgo crinibus a templo Cassandra adytisque Minervae,
ad caelum tendens ardentia lumina frustra lumina,
Non
nam
—
405
teneras arcebant vincula palmas.
hanc speciem furiata mente Coroebus,. medium iniecit periturus in agmen.
tulit
et sese
Consequimur cuncti
incurrimus armis.
et densis
The Trojans Mistaken
for
Greeks
Hie primum ex alto delubri culmine telis nostrorum obruimur, oriturque miserrima caedes armorum facie et Graiarum errore iubarum.
410
Turn Danai gemitu atque ereptae virginis ira undique collecti invadunt, acerrimus Aiax, et gemini Atridae, Dolopumque exercitus omnis; adversi rupto ceu
quondam
Eurus equis; stridunt
402. nihil ... fas
quemquam:
Oreo it
=
ad Orcum:
to the lower worlds
not right for anyone,
is
invitis:
i.e.^
death,
unwilling, dat.
In wearing Greek armor, they were putting their trust in the Greek gods. disheveled.
403. passis: lumina:
Eois
et laetus
silvae, saevitque tridenti
398.
with fidere.
turbine venti
Zephyrusque Notusque
confligunt,
415
407.
eyes.
pressing purpose. 411. obruimur:
Priameia:
Non
tulit:
daughter of Priam.
Could not endure.
409. armis: Dat. with a
Long
405. tendens:
408. periturus:
straining.
Put. part, ex-
compound.
because of the appearance. 413. gemitu ... ira: with a groan of rage at the rescue of the maiden; hendiadys. 416. adversi confligunt: clash face to face, rupto turbine: when a hurricane .
bursts forth,
.
final
//;
diastole.
.
quondam:
.
at times.
eastern steeds; the picture
74
412. facie:
is
the wind
.
.
417. laetus Eois ... equis:
in the
pride of his
god riding upon the winds.
Liber II
spumeus atque imo Nereus ciet aequora fundo. llli etiam, si quos obscura nocte per umbram fudimus
420
totaque agitavimus urbe,
insidiis
apparent; primi clipeos mentitaque tela agnoscunt, atque ora sono discordia signant.
obruimur numero; primusque Coroebus Penelei dextra divae armipotentis ad aram procumbit; cadit et Ripheus, iustissimus unus Ilicet
qui fuit in Teucris dis aliter
425
servantissimus aequi:
et
visum; pereunt Hypanisque Dymasque nec
confixi a sociis;
tua plurima, Panthu,
te
labentem pietas nec Apollinis infula Iliaci cineres et
flamma extrema meorum,
occasu vestro nec
tester, in
vitavisse vices
430
texit.
Danaum,
ut caderem, meruisse
Iphitus et Pelias
tela
fata fuissent
et, si
manu.
nec ullas
Divellimur inde,
mecum, quorum
Iphitus aevo
435
iam gravior, Pelias et vulnere tardus Ulixi, protinus ad sedes Priami clamore vocati.
The Defense of Priam’s Palace
Hie vero ingentem pugnam, ceu cetera nusquam bella forent, nulli tota sic
morerentur
in urbe,
Martem indomitum, Danaosque ad
440
tecta ruentes
419. spumeus: all-foaming, applying to the sea
god and the
deceptive or lying.
sea.
420.
423. ora
.
.
Illi .
.
.
.
quos:
AU
those, too,
whom.
422. mentita:
signant: they note our strange-sounding speech.
The
Trojans spoke a language akin to Greek, yet different enough to be almost a separate language.
424. Ilicet
=
dismissal of an assembly).
ire licet:
at once
(lit.,
may go,
one
425. divae armipotentis:
used as a formula for 426. unus: above
Minerva.
427. servantissimus aequi: most obadding emphasis to the superlative. 429. Panservant of the right. 428. dis aliter visum (est ): Heaven willed otherwise.
all others,
thu:
430. labentem: from falling in death,
Vocative.
by priests; even after testor.
deeds.
vices:
436. Ulixi:
438. ceu this
.
struggle.
.
.
not save Panthus.
encounters.
(sacred) band,
subj. gen.
/
earned
worn
Indir. discourse
433. vitavisse (me):
434. meruisse manu:
dealt by Ulysses;
forent:
it
(death) by
my
437. vocati (sumus).
as though there were no other fights anywhere, so great was
440. sic ... indomitum:
Martem: war or
Liber II
this did
infula:
struggle;
so fierce was the struggle, which
metonymy.
75
we saw.
cernimus, obsessumque acta testudine limen.
Haerent parietibus scalae, postesque sub ipsos nituntur gradibus, clipeosque ad tela sinistris protect! obiciunt, prensant fastigia dextris.
Dardanidae contra turres ac tota domorum culmina convellunt; his se, quando ultima cernunt, extrema iam in morte parant defendere telis; auratasque trabes, veterum decora alta parentum, devolvunt; alii strictis mucronibus imas
445
obsedere fores; has servant agmine denso.
450
Instaurati animi, regis succurrere tectis,
auxilioque levare viros, vimque addere
Limen
victis.
erat caecaeque fores et pervius usus
tectorum inter se Priami, postesque a tergo, infelix qua
dum
se,
relicti
regna manebant,
455
Andromache ferre incomitata solebat ad soceros, et avo puerum Astyanacta trahebat. Evado ad summi fastigia culminis, unde saepius
tela
manu
miseri iactabant irrita Teucri.
Turrim in praecipiti stantem summisque sub astra eductam tectis, unde omnis Troia videri et Danaum solitae naves et Achaia castra, aggressi ferro circum, qua summa labantes iuncturas tabulata dabant, convellimus
sonitu trahit et
incidit:
altis
ea lapsa repente ruinam
sedibus, impulimusque;
cum
460
Danaum
465
super agmina late
ullum
ast alii subeunt, nec saxa, nec
telorum interea cessat genus.
441. obsessum with an advancing roof of shields.
443. nituntur gradibus:
.
.
.
testudine: beset
they climb by the rounds
meet the attack. below. 451. Instaurati animi: Our courage was renewed. pervius usus: much-used 453. a passage. 454. postes ... a tergo: a rear gate. 456. saepius: again and again. 457. soceros: her husband's parents, Priam and Hecuba; Andromache was the wife of Hector and the mother of Asty-
(of the ladders).
446. ultima:
anax.
the end.
trahebat:
passageway.
444. fastigia:
used to take.
460. Turrim
at the very edge.
to
.
.
.
make my way, by means of this We pulled down a tower, in praecipiti:
458. Evado: convellimus:
462. solitae (sunt).
where the top story showed yielding joints.
76
445. contra:
battlements.
449. imas:
/
463. aggressi: assailing
it.
qua
.
.
.
dabant:
467. subeunt: take their place.
Liber II
Pyrrhus Enters the Palace
Vestibulum ante ipsum primoque
limine Pyrrhus
in
coryscu^ aena;
exsultat, telis et luce
470
qualis ubi in lucem cbiirberrnala gramina pastus
tumidum quern bruma
frigida sub terra
tegebat,
nunc, positis novus exuviis nitidusque iuventa, lubrica convolvit sublato pectore terga
arduus ad solem,
Una
et linguis
ingens Periphas
micat ore
equorum
et
475
trisulcis.
agitator Achillis,
armiger Automedon, una omnis Scyria pubes succedunt tecto,
et
flammas ad culmina
iactant.
Ipse inter primos correpta dura bipenni
limina perrumpit, postesque a cardine
iamque excisa trabe firma cavavit
aeratos;
robora,
480
vellit
et
ingentem lato dedit ore fenestram.
Apparet domus
intus, et atria
apparent Priami
et
longa patescunt;
veterum penetralia regum,
armatosque vident stantes
limine primo.
in
485
Greeks Swarm into the Palace
At domus
interior
gemitu miseroque tumultu
miscetur, penitusque cavae plangoribus aedes
femineis ululant;
Turn pavidae
ferit
tectis
aurea sidera clamor.
matres ingentibus errant,
amplexaeque tenent postes atque oscula
490
figunt.
470. telis ... aena: Son of Achilles, also called Neoptolemus. 471. mala ... pastus: fed on gleaming with arms of flashing brass; hendiadys. 473. positis ... exuviis: All. tumidum: .swollen, with poison. poisonous herbs.
469. Pyrrhus:
having cast off its old skin. 475. linguis:
breast erect.
478. succedunt tecto:
brass-bound,
excisa trabe:
483. patescunt:
Roman
.
.
.
Abl. of means;
terpa: rolls along translate as
press toward the palace,
480. perrumpit:
Pyrrhus.
474. lubrica
tries to
i.e.,
slimy length, with micat:
obj.
flammas: firebrands.
break through,
482. dedit:
made.
and arrangement of a
484. penetralia:
inmost rooms.
487. cavae
.
.
.aedes:
the vaulted halls.
490. postes: pillars.
II
479. Ipse:
the palace guards.
486. misero tumultu: piteous confusion.
Liber
darts.
481. aeratos:
wrench.
vellit:
Vergil here follows the plan
house, another instance of anachronism.
485. armatos:
if dir.
having cut through the woodwork.
are disclosed;
its
77
nec claustra, neque
Instat vi patria Pyrrhus;
ipsi
custodes sufferre valent; labat ariete crebro
procumbunt cardine postes. rumpunt aditus, primosque trucidant
ianua, et emoti Fit via vi;
immissi Danai,
Non
sic,
aggeribus ruptis
cum spumeus amnis
oppositasque evicit gurgite moles,
exiit,
fertur in arva furens
cum
495
complent.
et late loca milite
cumulo, camposque per omnes
armenta trahit. Vidi ipse furentem caede Neoptolemum geminosque in limine Atridas; vidi Hecubam centumque nurus, Priamumque per aras sanguine foedantem, quos ipse sacraverat, ignes. Quinquaginta illi thalami, spes tanta nepotum, barbarico postes auro spoliisque superbi, procubuere; tenent Danai, qua deficit ignis. stabulis
500
505
The Fate of Priam Forsitan et Priami fuerint quae fata requiras.
Urbis
captae casum convulsaque vidit
uti
limina tectorum et
arma diu
medium
hostem,
in penetralibus
senior desueta trementibus aevo
circumdat nequiquam umeris,
et inutile
ferrum
cingitur, ac
densos fertur moriturus
Aedibus
mediis nudoque sub aetheris axe
in
510
in hostes.
ingens ara fuit iuxtaque veterrima laurus,
incumbens arae atque umbra complexa Penates. Hie Hecuba et natae nequiquam altaria circum.
491. 492. sufferre
(eum):
to
vi
495. milite: soldiery, coWteXxseXy. 498. fertur:
dikes.
daughters-in-law; postes:
pours.
with all his father's might,
patria:
withstand
515
him.
496.
ariete:
Non
sic:
499. trahit:
Priam and Hecuba had
Not
Three
In loose apposition with thalami.
synaeresis.
with such violence.
497. moles:
501. nurus:
sons and
dat. vault
you may ask.
511. cingitur:
507. uti:
504. barbarico:
when.
on; middle voice.
daughters
daughters.
fifty
— “barbaric” from the point of view of a Roman. 506. requiras:
like Achilles.
syllables;
sweeps.
fifty
i.e.,
i.e.,
and
503. spes,
Trojan, Asiatic
510. circumdat: binds on; with
512. nudo
.
.
.
axe: beneath the open
of heaven.
7S
Liber II
praecipites atra ceu tempestate columbae,
divum amplexae simulacra sedebant. Ipsum autem sumptis Priamum iuvenalibus armis ut vidit, ‘Quae mens tarn dira, miserrime coniunx, impulit his cingi telis? Aut quo ruis?’ inquit; ‘Non tali auxilio nec defensoribus istis tempus eget; non, si ipse meus nunc adforet Hector.
condensae
et
516. praecipites:
densae:
crowded together.
...defensoribus:
headlong,
520. quo ruis:
Abl. with eget.
i.e.,
driven from the sky.
where are you rushing?
522. adforet:
were here.
520
517. con521. auxilio
Hue tandem concede; haec aut moriere simul.’
ad sese
et sacra
ara tuebitur omnes,
Sic ore effata recepit
longaevum
in
525
sede locavit.
The Murder of
Polites
Ecce autem elapsus Pyrrhi de caede Polites,
unus natorum Priami, per tela, per hostes porticibus longis fugit, et vacua atria lustrat ilium ardens infesto vulnere Pyrrhus
saucius:
iam iamque manu
insequitur,
Ut tandem ante oculos concidit, ac
tenet et premit hasta.
evasit et ora
530
parentum,
multo vitam cum sanguine
fudit.
Hie Priamus, quamquam in media iam morte tenetur, non tamen abstinuit, nec voci iraeque pepercit: ‘At
pro
tibi
qua
exclamat, ‘pro talibus ausis,
scelere,’
535
quae talia curet, persolvant grates dignas et praemia reddant
di, si
est caelo pietas,
debita, qui nati
coram me cernere letum
patrios foedasti funere vultus.
fecisti et
satum quo te mentiris, Achilles tails in hoste fuit Priamo; sed iura fidemque supplicis erubuit, corpusque exsangue sepulcro reddidit Hectoreum, meque in mea regna remisit.’
At non
540
ille,
The Death of Priam
telumque imbelle sine
Sic fatus senior,
ictu
rauco quod protinus aere repulsum
coniecit,
545
524. simul (nobiscum). 526. Pyrrhi: at the
hands of Pyrrhus.
528. porticibus longis:
down
the long col-
onnades; see note on 1.266. 529. saucius: Emphatic, wounded as he is. 530. iam iam: all but (lit. now, now), a phrase implying eagerness and speed, premit: is upon him. 533. in media morie: in the very grasp of death. 534. voci iraeque: Hendiadys. 539. patrios
.
.
.
.
536. qua
.
.
.
.
540. satum (esse) of.
iura
burial.
.
.
.
.
pietas:
justice.
538. coram:
before
my
very eyes.
you have defiled a father’s sight with the death (of his son). mentiris: whom you falsely call your sire. 541. in: in the case
vultus: .
.
.
erubuit:
he respected the rights.
544. imbelle: feeble.
80
any
545. rauco:
542. sepulcro reddidit:
ringing,
gave up for
repulsum.
Liber
n
e
summo
clipei
nequiquam umbone pependit.
Cui Pyrrhus: ‘Referes ergo haec
et
nuntius
ibis
mea tristia facta degeneremque Neoptolemum narrare memento. Nunc morere.’ Hoc dicens altaria ad ipsa trementem Pelidae genitori;
multo lapsantem sanguine
traxit et in
comam
implicuitque extulit,
ac
illi
lateri
laeva, dextraque
nati,
coruscum
capulo tenus abdidit ensem.
Haec
finis
Priami fatorum; hie exitus ilium
sorte
tulit,
Troiam incensam
Pergama,
tot
550
quondam
regnatorem Asiae.
prolapsa videntem
et
555
populis terrisque superbum
lacet ingens litore truncus,
avulsumque umeris caput, et sine nomine corpus. At me turn primum saevus circumstetit horror. Obstipui; subiit cari genitoris imago, ut
regem aequaevum crudeli vulnere
560
vidi
vitam exhalantem; subiit deserta Creusa,
domus, et parvi casus luli. Respicio, et quae sit me circum copia lustro. Deseruere omnes defessi, et corpora saltu ad terram misere aut ignibus aegra dedere.
et direpta
565
Aeneas Encounters Helen
lamque adeo super unus eram, cum limina Vestae servantem
tacitam secreta in sede latentem
et
summo
umbone: from the surface of the boss, In this instance it was probably a projection designed to turn aside the weapon. covered with leather, which Priam’s spear just pierced, then hung idly (nequiquam) from it. 548. Pelidae 547. Referes: You will relate, almost imperative in tone. referring to Priam’s regenitori: i.e., Achilles. 549. degenerem: how unworthy is mark, 1. 540. 553. lateri = in latus. capulo 550. trementem: (Priam) trembling. 546. e
...
—
tenus: up to the
hilt.
555. tulit: befell.
558. sine nomine:
i.e.,
unrecog-
Pompey’s death is suggested by this passage. 560. genitoris: of my father. 562. Creusa: i.e., the thought of 561. aequaevum: of equal age, with Anchises. nizable.
Creusa, Aeneas’s wife. question, to the
563. casus:
copia: (military) force.
what might have befallen.
565. corpora
.
.
.
misere:
564.
have flung
sit:
Indir.
their bodies
ground.
567. super
.
.
.
eram:
I
was
left
alone; tmesis,
limina
.
.
.
latentem: lurking in the
entrance of testa's temple.
Liber II
81
Tyndarida aspicio: dant clara incendia lucem erranti passimque oculos per cuncta ferenti. Ilia sibi infestos eversa ob Pergama Teucros poenas
et
Danaum
et desert!
praemetuens, Troiae
570
coniugis iras
communis
et patriae
Erinys,
abdiderat sese atque aris invisa sedebat.
cadentem sumere poenas.
Exarsere ignes animo; subit ulcisci
patriam
et sceleratas
575
ira
‘Scilicet
haec Spartam incolumis patriasque Mycenas
aspiciet,
partoque
regina triumpho,
ibit
coniugiumque, domumque, patres, natosque videbit, Iliadum turba et Phrygiis comitata ministris? Occiderit ferro Priamus?
580
Troia arserit igne?
Dardanium totiens sudarit sanguine litus? Non ita: namque etsi nullum memorabile nomen feminea in poena exstinxisse nefas
est,
nec habet victoria laudem,
tamen
et
sumpsisse merentes
585
laudabor poenas, animumque explesse iuvabit ultricis
flammae,
et cineres satiasse
meorum.’
Venus Intervenes
Talia iactabam, et furiata mente ferebar
cum mihi obtulit et
non ante oculis tarn clara, videndam pura per noctem in luce refulsit se,
590
alma parens, confessa deam qualisque videri caelicolis et quanta solet, dextraque prehensum 569. Tyndarida: sibi
Acc,,
... praemetuens:
the Greeks
would
Helen.
dreading
inflict,
in
570. erranti
(mihi).
advance, prae.
572.
coniugis:
Menelaus.
575. animo (meo).
She (Helen),
571. Ilia:
Danaum:
Subj. gen., that
scourge or curse.
573. Erinys:
an angry impulse prompts me. 511. Scilicet: What! Mycenas: Although Helen came from Sparta, Mycenae is here used for Greece in general, 580. comitata: Used here in pass, sense, at~ 574. invisa: a hated thing.
tended by.
Priam fell?
581. Occiderit:
=
subit ira:
Put. perf., expressing indignation
—
Is
it
for
this that
nomen: no glory. 585. exstinxisse nefas laudabor: 7 shall be praised for having destroyed an accursed creature, merentes = meritas. 587. flammae: Gen. with verb of plenty or want, 582. sudarit .
.
sudaverit:
reeked.
583. nullum
.
.
.
.
sumpsisse.
was carried away. 589. non = numquam. videndam: in visible 591. confessa deam: Unlike her appearance in Book I; Venus rarely apform. peared to her son in her true form. 592. caelicolis: to the gods, prehensum (me). 588. ferebar:
82
Liber II
continuit, roseoque haec insuper addidit ore:
‘Nate, quis indomitas tantus dolor excitat iras?
Quid
Non
furis,
quonam
aut
nostri tibi cura recessit?
595
prius aspicies ubi fessum aetate parentem
Anchisen; superet coniunxne Creusa, Ascaniusque puer? Quos omnes undique Graiae liqueris
circum errant
iam flammae
Non
acies, et, ni
mea
cura
resistat,
tulerint inimicus et hauserit ensis.
600
Tyndaridis facies invisa Lacaenae
tibi
culpatusve Paris: divum inclementia, divum,
has evertit opes sternitque a culmine Troiam.
— namque omnem, quae nunc obducta tuenti
Aspice
mortales hebetat visus caligat,
nubem
umida circum ne qua parentis
605
tibi et
eripiam; tu
iussa time, neu praeceptis parere recusa: hie,
ubi disiectas moles avulsaque saxis
saxa vides mixtoque undantem pulvere fumum,
Neptunus muros magnoque emota tridenti fundamenta quatit, totamque a sedibus urbem eruit;
hie luno Scaeas saevissima portas
prima
tenet,
610
sociumque furens a navibus agmen
ferro accincta vocat.
Iam summas arces Tritonia, respice, Pallas insedit, nimbo effulgens et Gorgone saeva.
615
Ipse pater Danais animos viresque secundas sufficit,
tibi
ipse deos in
cura:
anything 599. ni
the love else. .
.
Dardana
you have.
597. liqueris
resistat:
if
arma.
595.
quonam:
Non =
Nonne.
reliqueris:
Indir.
596.
=
suscitat
whither, pray, prius: first,
question,
nostri:
i.e.,
before doing
superet
Ethical dat., "Tis not, as
caligat: lies
ceptis:
=
supersit.
my care did not withstand them — a contrary-to-fact condition
with pres, and perf. tenses for imp. and pluperf., an old poetic construction. the gods.
forme.
you
604. obducta
think.
(tibi) tuenti:
dark and dank around you.
Dat. with parere — my
602. divum
.
.
.
divum: of the gods, I repeat, of
drawn over you as you gaze. 606. ne
instructions.
.
.
.
601. tibi:
time
=
608. moles:
605. umida
noli timere.
walls.
.
.
607. prae-
609. undantem:
As being the “Earth-Shaker.” It was he who 612. Scaeas: The Scaean gate led to the shore and the built the walls of Laomedon. 615. Pallas: Athene, 613. socium ... agmen i.e., the Greeks. Grecian camp. who often carried the shield of Jove, which, when shaken, emitted storm and lightning and had the head of Medusa in the center. 617. pater: Jupiter, secundas: victorious. rolling (in billows).
610. Neptunus:
:
Liber
II
83
;
.
Eripe, nate, fugam, finemque
Nusquam
impone
. :
labori.
620
abero, et tutum patrio te limine sistam.’
Dixerat, et spissis noctis se condidit umbris.
Apparent dirae facies inimicaque Troiae numina magna deum. Turn vero omne mihi visum considere in ignes Ilium et ex imo verti Neptunia Troia; ac veluti summis antiquam in montibus ornum
cum
ferro accisam crebrisque bipennibus instant
—
eruere agricolae certatim,
tremefacta
et
625
comam
ilia
usque minatur
concusso vertice nutat,
vulneribus donee paulatim evicta
supremum
630
congemuit, traxitque iugis avulsa ruinam.
Descendo, ac ducente deo flammam inter et hostes expedior; dant tela locum, flammaeque recedunt.
Anchises Refuses to Leave Troy
Atque ubi iam patriae perventum ad limina sedis antiquasque domos, genitor, quern tollere in altos optabam primum montes primumque petebam,
635
abnegat excisa vitam producere Troia ‘Vos O, quibus integer aevi
exsiliumque pati.
sanguis,’ ait, ‘solidaeque suo stant robore vires,
VOS agitate fugam
me
si
640
:
caelicolae voluissent ducere vitam,
una superque captae superavimus urbi.
has mihi servassent sedes.
vidimus excidia
et
620. (in) limine.
Satis
624. visum
627. accisam:
(est).
hacked,
repeated blows of 629. tremefacta comam trembling ir every leaf specification. 630. supremum congemuit: gives one final groan. :
ruinam:
comes crashing down, torn from
the deity {\tn\xs) guiding me.
634. perventum (est):
bus
.
.
.
sanguis
:
I reached.
make my
una:
i.e.,
Satis
.
.
642. .
631. traxit
.
.
with
way.
my first care. 638. quiservassent = servavissent
vidimus:
when Hercules destroyed
“broken promise” of Laomedon.
acc. of
primum: as
636.
whose blood is unimpaired by years.
that I have beheld,
comam,
632. ducente deo:
native ridge.
633. expedior: I
Contrary-to-fact condition in past time.
dal. with a
its
crebris:
643. superavimus
Enough
it
is
and more
the city in revenge for another
=
superfuimus:
Hence
urbi,
compound.
84
Liber II
Sic
O
sic
positum
affati discedite
manu mortem
Ipse
exuviasque petet;
lam pridem
corpus.
inveniam; miserebitur hostis
facilis iactura sepulcri.
annos
invisus divis et inutilis
demoror, ex quo
645
me divum
hominum
pater atque
rex
fulminis afflavit ventis et contigit igne.’
Talia perstabat memorans, fixusque manebat.
Nos
650
coniunxque Creusa Ascaniusque omnisque domus, ne vertere secum cuncta pater fatoque urguenti incumbere vellet. Abnegat, inceptoque et sedibus haeret in isdem. Rursus in arma feror, mortemque miserrimus opto: nam quod consilium aut quae iam fortuna dabatur? ‘Mene efferre pedem, genitor, te posse relicto sperasti, tantumque nefas patrio excidit ore? contra
efifusi
lacrimis,
655
ex tanta superis placet urbe relinqui,
Si nihil
hoc animo, perituraeque addere Troiae teque tuosque iuvat, patet isti ianua leto, iamque aderit multo Priami de sanguine Pyrrhus, natum ante ora patris, patrem qui obtruncat ad aras. Hoc erat, alma parens, quod me per tela, per ignes eripis, ut mediis hostem in penetralibus, utque Ascanium patremque meum iuxtaque Creusam alterum in alterius mactatos sanguine cernam? Arma, viri, ferte arma; vocat lux ultima victos. Reddite me Danais; sinite instaurata revisam
660
et sedet
644. afTati:
With
my own
hand.
646. facilis (erit):
after bidding farewell to. will
he easy
645. Ipse
This
to bear.
665
is
said in reckless
despair, for the ancients believed the soul could not rest in peace until the
had an appropriate struck
me
lacrimis:
=
648. ex quo:
burial.
from
the time when.
with lightning, for boasting of Venus’s love for him.
poured forth 653. fato
evertere.
...isdem:
.
.
.
incumbere:
remains unmoved
655. feror: I start to rush.
in his
Mene
657.
tum nefas: so impious a speech, multo ... de sanguine:
651. effusi (sumus)
lacrimis, abl. of
purpose, and stays efferre
pedem
660. sedet:
reeking with the blood.
is
:
in
the
same
652. vertere 654. incepto spot;
that I could depart.
fixed.
body had
649. contigit igne:
manner. hasten our impending doom.
tears (of entreaty);
manu:
zeugma. 658. tan-
662. iamque: for soon.
663. natum:
Polites;
see
1.
532.
quod: Was this the reason why? parens: Venus, who has apparently saved him only so that he will see his family killed. 668. lux: day. 669. sinite (ut) revisam: allow me to return to.
patris:
Priam.
Liber II
664.
Hoc
erat
.
.
.
85
:
Numquam omnes
proelia.
Hinc
hodie moriemur
670
inulti.’
ferro accingor rursus clipeoque sinistram
insertabam aptans, meque extra tecta ferebam. Ecce autem complexa pedes in limine coniunx haerebat,
parvumque
periturus abis, et nos rape in
‘Si
lulum omnia tecum;
patri tendebat
675
aliquam expertus sumptis spem ponis in armis, hanc primum tutare domum. Cui parvus lulus,
sin
cui pater et coniunx
quondam
tua dicta relinquor?’
An Omen Overcomes Talia vociferans gemitu tectum
Anchises’ Objections
omne
replebat,
cum subitum dictuque oritur mirabile monstrum. Namque manus inter maestorumque ora parentum ecce levis summo de vertice visus luli
680
fundere lumen apex, tactuque innoxia molles
lambere flamma comas et circum tempora pasci. Nos pavidi trepidare metu, crinemque flagrantem
685
excutere et sanctos restinguere fontibus ignes.
At pater Anchises oculos ad extulit, et caelo
sidera laetus
palmas cum voce
‘luppiter omnipotens, precibus
hoc tantum,
aspice nos;
tetendit: si flecteris ullis,
meremur, atque haec omina firma.’
et, si
690
pietate
da deinde auxilium, pater, Vix ea fatus erat senior, subitoque fragore intonuit laevum, et de caelo lapsa per umbras Stella facem ducens multa cum luce cucurrit. Illam, summa super labentem culmina tecti,
695
672. aptans: fitting place.
678.
674. patri:
quondam shed,
686. fontibus
on us when.
appears.
=
aqua.
86
688.
cum
voce:
our only prayer.
693. laevum:
multa:
682. levis ... apex:
With comas, wavy.
molles:
{in pity), this is
fiery train,
i.e.,
it
in
even death.
tua dicta: once called your wife; he seems to be deserting her.
680. oritur: dere:
omnia:
675. et: too.
to his father,
on the
a flood
left,
a
light
in
prayer.
691. deinde:
a good
tongue of flame.
684. tempora:
omen
in
temples,
690. aspice i.e.,
.
.
pasci: .
tantum:
after this sign.
Roman
augury.
683. funplay.
look
692. -que:
694. facem: a
of.
Liber II
cernimus Idaea claram se condere
silva
signantemque vias; turn longo limite sulcus dat lucem, et late circum loca sulpure fumant.
Hie vero victus genitor se tollit ad auras, affaturque decs et sanctum sidus adorat. ‘lam iam nulla mora est; sequor et qua ducitis adsum. Di patrii, servate domum, servate nepotem. Vestrum hoc augurium, vestroque in numine Troia est. Cedo equidem, nec, nate, tibi comes ire recuso.’
700
Aeneas Gives Directions for Flight
Dixerat
iam per moenia
et
ille;
705
clarior ignis
auditur, propiusque aestus incendia volvunt.
‘Ergo age, care pater, cervici imponere nostrae;
me labor iste gravabit; cumque cadent, unum et commune periclum,
ipse subibo umeris, nec
quo una
res
salus
comes,
sit
ambobus et
Mihi parvus lulus
erit.
710
longe servet vestigia coniunx:
quae dicam, animis advertite vestris. Est urbe egressis tumulus templumque vetustum
VOS, famuli,
desertae Cereris, iuxtaque antiqua cupressus
patrum multos servata per annos. Hanc ex diverso sedem veniemus in unam.
715
religione
Tu, genitor, cape sacra
manu
me, bello e tanto digressum
donee
attrectare nefas,
me
patriosque Penates;
et
caede recenti,
flumine vivo
720
abluero.’
699. victus: erect.
its
701.
No
Iam iam:
longer.
705. Dixerat:
He ceased
tide offlame.
707. imponere
I will
take you on
my
702.
speaking,
=
shoulders.
te
713.
714. desertae: lonely.
(eis) egressis:
709.
.
.
.
attrectare nefas:
Liber II
it
quo
.
.
=
servet
a sacrilege for
708. subibo umeris:
sequatur. (lit.,
712. animis
to those
.
to
715. religione: reverence.
touch them.
.
.
vestris:
having gone out).
possibly the Penates.
me
pi.
cumque: no matter how; tmesis.
.
as you go out
717. sacra: is
ad auras:
domum: house, i.e., race. moenia = urbem. 706. aestus: Acc.
Cereris: i.e., her temple.
verso: different quarters
by the omen,
pone: Middle imperative.
711. longe: i.e., as a cautious measure,
note carefully.
persuaded,
719. vivo:
87
716. di-
718.
me
running.
The
Haec
fatus, latos
Flight
umeros subiectaque
colla
veste super fulvique insternor pelle leonis,
succedoque oneri; dextrae
se
parvus lulus
non passibus aequis; pone subit coniunx: ferimur per opaca locorum; et me, quern dudum non ulla iniecta movebant tela neque adverso glomerati ex agmine Grai, nunc omnes terrent aurae, sonus excitat omnis suspensum et pariter comitique onerique timentem. lamque propinquabam portis, omnemque videbar implicuit sequiturque patrem
721. subiecta: stooping. 723. dextrae se
opaca locorum 729. comiti:
.
=
i.e.,
88
.
.
implicuit:
opaca loca; lulus,
a
111. veste ... leonis:
oneri:
placed his hand like strata
in
viarum,
robe
mine. I.
422.
725
730
of tawny
725. pone:
726.
lion's
hide.
Adv., behind.
dudum: but now.
Anchises.
Liber II
cum
evasisse viam, subito
visus adesse
pedum
creber ad aures
sonitus, genitorque per
umbram
prospiciens, ‘Nate,’ exclamat, ‘fuge, nate, propinquant!
Ardentes clipeos atque aera micantia cerno!’
The Disappearance of Creusa
Hie mihi nescio quod trepido male numen amicum
confusam
dum
eripuit
Namque
mentem.
735
avia cursu
sequor, et nota excedo regione viarum,
heu, misero coniunx fatone erepta Creusa substitit, erravitne via,
seu lassa resedit,
incertum; nec post oculis est reddita nostris.
740
amissam respexi animumque reflexi, quam tumulum antiquae Cereris sedemque sacratam venimus; hie demum collectis omnibus una defuit, et comites natumque virumque fefellit.
Nec
prius
Aeneas’s Search for Creusa
Quern non incusavi amens hominumque deorumque,
745
aut quid in eversa vidi crudelius urbe?
Ascanium Anchisenque patrem Teucrosque Penates
commendo ipse
sociis et
urbem repeto
curva valle recondo;
et
Stat casus renovare
cingor fulgentibus armis.
omnes, omnemque
750
reverti
per Troiam, et rursus caput obiectare periclis. Principio
muros obscuraque limina portae,
qua gressum extuleram, repeto, 731. creber 735. nescio 736. cursu:
Greeks.
in
=
crebrorum:
quod
my
=
i.e.,
many
of
some
aliquod:
et vestigia retro
.
738. (mihi) misero
.
.
.
.or
other.
734. aera: arms or armor.
male
amicum = inimicum.
from^ to avoid capture by the erepta: Emphatic position, Ah me, wretched man
737. excedo:
haste.
.
footsteps.
/ depart
—
740. incertum: / know not. 741. prius from me by fate, did my wife quam: until. 744. fefellit: was missed by (lit., escaped the notice of). 749. cingor: I gird on arms (which he 745. deorumque: A hypermetric verse. 750. Stat (mihi): I resolve. 751. caput could not wear when carrying Anchises). = vitam. 753. repeto sequor: I search again and retrace my footsteps. torn
.
.
Liber II
.
.
.
.
.
89
.
.
observata sequor per noctem et lumine lustro.
755
Horror ubique animo, simul ipsa silentia terrent. Inde domum, si forte pedem, si forte tulisset, me refero irruerant Danai, et tectum omne tenebant. :
summa ad
edax
Ilicet ignis
fastigia
vento
exsuperant flammae, furit aestus ad auras.
volvitur;
760
Procedo et Priami sedes arcemque reviso. Et iam porticibus vacuis lunonis asylo custodes lecti Phoenix et dims Ulixes praedam asservabant. Hue undique Troia gaza
mensaeque deorum,
incensis erepta adytis,
765
crateresque auro solidi, captivaque vestis congeritur; pueri et pavidae longo ordine matres stant circum.
The Vision of Creusa
Ausus quin etiam voces iactare per umbram implevi clamore vias maestusque Creusam nequiquam ingeminans iterumque iterumque vocavi. Quaerenti
770
et tectis urbis sine fine furenti
simulacrum atque ipsius umbra Creusae visa mihi ante oculos et nota maior imago. Obstipui, steteruntque comae et vox faucibus haesit. Turn sic affari et curas his demere dictis: infelix
775
‘Quid tantum insano iuvat indulgere dolori,
O
Non
dulcis coniunx?
nec
eveniunt;
haec sine numine divum
comitem hinc portare Creusam
te
754. lumine lustro: I scan with .
.
.
tulisset: {to
759. furit
.
.
.
auro solido.
belief
et tectis
.
.
.
.
.
.
circum:
furenti
.
.
.
she began to speak;
90
.
.
.
visa (est)
appeared.
apparitions.
778. nec
i.e.,
to shout wildly.
city, there
respecting
775. affari:
Impers.
Teacher and friend of Achilles,
766. pueri
houses of the
fills
my soul.
auras: the furious blazing tide rises heavenward.
768. voces iactare:
Quaerenti
755. animo (est):
756.
si
whether) by chance, mere chance, she had wandered thither.
see
762. Phoenix:
tuary.
m\ eyes.
fas (est):
761. asylo: sanc-
765. auro solidi
770. ingeminans: :
as I searched
repeating.
larger than
The penult
historical infin.
curas (meas).
heaven's
771. (mihi)
and rushed madly among
774. steterunt:
is it
ex
captives to be kept as slaves, or sold.
773. nota maior:
nor
=
is
the
a
common
short;
systole.
life,
776. iuvat (te):
will.
Liber II
fas,
aut
Longa
ille sinit
superi regnator Olympi.
vastum maris aequor arandum,
tibi exsilia, et
780
terram Hesperiam venies, ubi Lydius arva
et
opima virum leni fluit agmine Thybris; res laetae regnumque et regia coniunx
inter illic
parta
Non
Lacrimas dilectae pelle Creusae.
tibi.
ego
Myrmidonum
sedes
Dolopumve superbas
785
aspiciam, aut Grais servitum matribus ibo,
Dardanis,
et
divae Veneris nurus.
Sed me magna deum genetrix his detinet oris: iamque vale, et nati serva communis amorem.’ Haec ubi dicta dedit, lacrimantem et multa volentem
790
dicere deseruit, tenuesque recessit in auras.
Ter conatus ibi collo dare bracchia circum: ter frustra comprensa manus effugit imago, par levibus vends volucrique simillima somno.
Refuge
demum
in the
Mountains
consumpta nocte reviso. Atque hie ingentem comitum affluxisse novorum invenio admirans numerum, matresque virosque, collectam exsilio pubem, miserabile vulgus. Undique convenere, animis opibusque parati, in quascumque velim pelago deducere terras. Iamque iugis summae surgebat Lucifer Idae ducebatque diem, Danaique obsessa tenebant Sic
socios
795
800
limina portarum, nec spes opis ulla dabatur; cessi, et
sublato montes genitore petivi. Longa
780.
Distant scenes of exile are in store for you. 781. Lydius: 782. agmine: current. posed to have come from Lydia. perity.
regia coniunx:
obj. gen.
788. genetrix:
Cybele.
795. Sic: .
.
.
parati:
ridge.
Liber II
i.e.,
ready
790. (me) lacrimantem.
803. opis
=
=
heart
and fortune.
auxili.
exsilia
The Etruscans were sup783. res laetae: pros-
792. dare
—
circum
=
circum-
comprehensa.
without Creusa. in
.
Creusae: for Creusa, Supine, to express purpose, to serve Greek mothers.
793. comprensa
dare: Tmesis.
.
784. parta tibi: await you.
Lavinia.
786. servitum:
.
798. exsilio:
Supply
804. cessi:
ire
Dat. of purpose. or deduci.
I yielded {to fate),
799. animis
801. iugis:
montes:
91
over the
Mt. Ida.
The Trojans Embark
T^^OSTQUAM
—^
Asiae Priamique evertere gentem
res
immeritam visum superis, ceciditque superbum Ilium, et omnis humo fumat Neptunia Troia,
diversa exsilia et desertas quaerere terras auguriis agimur divum, classemque sub ipsa
5
Antandro et Phrygiae molimur montibus Idae, incerti, quo fata ferant, ubi sistere detur, contrahimusque viros. Vix prima inceperat aestas, et pater
visum
2.
from at
Anchises dare (est) superis:
the ground.
5.
it
fatis vela iubebat,
seemed best
sub ipsa: just under, near.
the southeast of Mt. Ida, where
settle,
detur
=
to the gods, \.t.,\.\\Q
liceat.
8.
prima:
6.
AtQAd&d.
Aeneas decided to build a early.
9.
dare:
3.
humo:
Antandro: Antandros, a town spread,
fleet.
fatis:
7. sistere:
Dat., destiny,
rather than the winds.
92
Liber
in
litora
cum
patriae lacrimans portusque relinquo
10
campos, ubi Troia fuit: feror exsul in altum cum sociis natoque Penatibus et magnis dis. Terra procul vastis colitur Mavortia campis, Thraces arant, acri quondam regnata Lycurgo, hospitium antiquum Troiae sociique Penates, dum fortuna fuit. Feror hue, et litore curvo moenia prima loco, fatis ingressus iniquis, Aeneadasque meo nomen de nomine fingo. et
15
The Voice from Polydorus’s Tomb
Sacra Dionaeae matri divisque ferebam auspicibus coeptorum operum, superoque nitentem
20
mactabam in litore taurum. iuxta tumulus, quo cornea summo
caelicolum regi
Forte
fuit
virgulta et densis hastilibus horrida myrtus.
Access!, viridemque ab
humo
convellere silvam
conatus, ramis tegerem ut frondentibus aras,
25
horrendum et dictu video mirabile monstrum. Nam, quae prima solo ruptis radicibus arbos huic atro liquuntur sanguine guttae,
vellitur,
et
terram tabo maculant.
membra Rursus
Mihi frigidus horror
quatit, gelidusque coit formidine sanguis.
et alterius
30
lentum convellere vimen
once stood.
cum
... dis: Spondaic verse.
Penatibus... dis: Probably hendiadys; the great gods of the Penates. 13. Terra... colitur: lies a peopled land, procul: i.e., just across the Hellespont. Mavortia: home 15. hospitium Penates: In apposiof Mars, i.e., it is a land of warlike people. 11. fuit:
12.
.
tion with terra,
i.e.,
a land friendly to adverse,
17. iniquis:
lasted.
Troy and having
as he discovered
Vergil probably wishes to connect the in
Thrace, or Aenea, 19.
.
household gods. 16. fuit: 19-48. 11. 18. Aeneadas:
allied
later,
name of Aeneas with an
ancient town, Aenos,
daughter of Dione.
divis: the other gods.
in Chalcidice.
Dionaeae matri:
20. auspicibus:
.
m ///y
Prolepsis,
that
they might
be our guardians.
21. caelicolum
=
23. hastilibus: spearquo... summo: and on its summit. 24. silvam: growth or thicket. like shoots; the myrtle was sacred to Venus. huic: from that tree which. arbos 26. dictu: Supine with mirabile. 27. quae 30. coit: curdles. 29. Mihi membra: My limbs; mihi is dat. of reference.
caelicolarum.
22.
.
.
Liber III
.
.
.
.
.
.
93
:
:
insequor, et causas penitus temptare latentes
:
ater et alterius sequitur de cortice sanguis.
Multa movens animo nymphas venerabar agrestes Gradivumque patrem, Geticis qui praesidet arvis,
35
secundarent visus omenque levarent.
rite
Tertia sed
postquam maiore
hastilia nisu
aggredior, genibusque adversae obluctor arenae
eloquar, an sileam?
—
— gemitus lacrimabilis imo
auditur tumulo, et vox reddita fertur ad aures
lam parce
‘Quid miserum, Aenea, laceras? parce pias scelerare manus.
Non me
40
:
sepulto;
Troia
tibi
externum tulit, aut cruor hie de stipite manat. Heu, fuge crudeles terras, fuge litus avarum nam Polydorus ego; hie eonfixum ferrea texit telorum seges et iaeulis inerevit aeutis.’ Turn vero aneipiti mentem formidine pressus obstipui, steteruntque eomae et vox faueibus haesit.
45
The Story of Polydorus
Hune Polydorum
auri
quondam eum pondere magno
Priamus furtim mandarat alendum Threieio regi, eum iam diffideret armis
50
infelix
Dardaniae, eingique urbem obsidione videret. Ille,
res
ut opes fraetae
Agamemnonias
32. insequor:
Teuerum,
et
vietrieiaque
/ proceed,
temptare:
fortuna reeessit,
arma to
seeutus,
probe.
33. et:
Gradivum:
35.
also.
36. secundarent levarent: prayOld name of Mars, the patron god of Thrace. ing them (venerabar) to bless the portent and lighten the omen; i.e., make it propitious. .
38. genibus adversae
.
.
.
arenae
:
.
.
with knees pressed against the sand.
Quid:
40. reddita
Why.
miserum: a wretched being. stranger. scelerare 43. externum 42. parce refrain from polluting. aut: nor; the blood does not flow from a mere shoot. 45. eonfixum (me). 46. iaeulis inerevit: has grown up in javelin shoots the weapons which killed him in his mentem with heart overwhelmed; men“took root’’ body. 47. ... pressus tem is acc. of specification. 48. See Book II. 774. 50. infelix: ill-fated, alendum: Purpose with mandarat. 51. regi: Polymestor, i.e.,
response to Aeneas’s act.
in
.
.
.
41.
:
:
— :
Priam’s son-in-law. (sunt).
54. res
94
.
.
diffideret: .
began
to distrust.
53. Ille:
the Thracian,
fraetae
seeutus: joining the side.
Liber
IQ
omne abrumpit; Polydorum
fas
obtruncat, et auro
55
Quid non mortalia pectora cogis, auri sacra fames? Postquam pavor ossa reliquit, delectos populi ad proceres primumque parentem monstra deum refero, et quae sit sententia posco. Omnibus idem animus, scelerata excedere terra,
vi potitur.
60
linqui pollutum hospitium, et dare classibus Austros.
Ergo instauramus Polydoro funus, et ingens aggeritur tumulo tellus; stant Manibus arae, caeruleis maestae vittis atraque cupresso, et circum Iliades crinem de more solutae; inferimus tepido spumantia cymbia lacte
65
animamque sepulcro magna supremum voce ciemus.
sanguinis et sacri pateras,
condimus,
et
Arrival at Delos
Inde, ubi prima fides pelago, placataque venti
dant maria
deducunt
et lenis crepitans
socii
vocat Auster in altum,
70
naves et litora complent:
provehimur portu, terraeque urbesque recedunt. Sacra mari colitur medio gratissima tellus
Nereidum matri
quam
et
Neptuno Aegaeo,
pius Arcitenens oras et litora circum
56. potitur: tion, as here.
tem:
to
57. auri
my father, 61. linqui:
(est).
as
.
.
first
.
75
Rarely third conjuga-
fames: cursed love ofgold; auri is obj. gen. in rank and age. 59. monstra: portents.
Translate as
if
linquere, with hospitium dir. obj.
58. paren60.
animus
pollutum hospi-
62. instauramus ... funus we renew the of violated hospitality. funeral rites, which had been denied Polydorus because he had been murdered. 63. stant Manibus: are raised to his spirit. 64. caeruleis: dark, atra: gloomy. cupresso: The use of cypress at funerals was a Roman custom. 65. Iliades (stant). de solutae: It was the custom in Roman sacrifices for the women to unbind their hair. we lay at rest, magna: loud. 67. sacri: consecrated. 68. condimus: supremum: Cognate acc. with adv. force, /or /Ac //me. ciemus: we call upon. 71. deducunt ... naves: launch the ships, which had been 69. placata: calm.
tium:
.
.
the scene
:
.
74. matri: drawn up on the beach in Thrace. 73. colitur: lies, tellus = insula. Doris, matri et Neptuno Aegaeo: Hiatus; the verse is spondaic. 75. pius Arcitenens: dutiful Apollo; dutiful, because Apollo was bom at Delos and so owed it affection.
Liber
ID
95
:
:
Mycono e celsa Gyaroque revinxit, immotamque coli dedit et contemnere ventos. Hue feror; haec fessos tuto placidissima portu
errantem
veneramur Apollinis urbem. Rex Anius, rex idem hominum Phoebique sacerdos, vittis et sacra redimitus tempora lauro, occurrit; veterem Anchisen agnoscit amicum. accipit;
egressi
lungimus hospitio dextras,
Templa
et tecta
80
subimus.
dei saxo venerabar structa vetusto:
‘Da propriam, Thymbraee, domum; da moenia fessis et genus et mansuram urbem; serva altera Troiae
85
Pergama, reliquias Danaum atque immitis Achilli. Quern sequimur? Quove ire iubes, ubi ponere sedes? Da, pater, augurium, atque animis illabere nostris.’
Advice of the Oracle
Vix ea fatus eram tremere omnia visa repente, liminaque laurusque dei, totusque moveri mons circum, et mugire adytis cortina reclusis.
90
:
Summissi petimus terram, et vox fertur ad aures ‘Dardanidae duri, quae vos a stirpe parentum prima tulit tellus, eadem vos ubere laeto accipiet reduces.
Antiquam
exquirite
The
matrem
was
95
:
mother of Diana and Apollo, was sheltered by Jupiter from Juno’s jealousy in Delos, which had been a floating island, but which Jupiter (Vergil says Apollo) anchored with chains. The worship of Apollo was centered in Delos, where he had a splendid temple and 78. haec (tellus). 81. tempora: temples; acc. of specification, famous oracle. lauro: Sacred to Apollo. 85. propriam: lasting oi settled. Thymbraee: Apollo, god of Thymbra, near Troy, which had a temple to Apollo, fessis (nobis). 86. mansuram: abiding, altera: second. 87. Pergama: citadel, reliquias Danaum: See 89. illabere: inspire. Book I. 30. 88. Quern sequimur: i.e., who is to guide us? 91. liminaque: Long e\ diastole. 92. mons: Mt. Cynthus. et ... reclusis and the caldron seemed to resound from the opened shrine. The adytum, or shrine, is at the farthest end of the temple; the worshipers stand before it. Within the adytum The cortina, a caldron or basin, is placed on the tripod sits the priestess on a tripod. and forms her seat. 93. Summissi: on bended knee. 94. duri: hardy, quae... tellus eadem = eadem tellus quae, stirpe parentum your ancestral stock. 95. ubere •
•
•
•
76. errantem:
as
it
floated.
story
that Latona, the
:
laeto:
in
her fruitful bosom,
96
i.e.,
as a mother.
Liber
m
hie
domus Aeneae
et nati
natorum,
et
cunctis dominabitur oris,
qui nascentur ab
illis.’
Haec Phoebus; mixtoque ingens exorta tumultu laetitia, et cuncti quae sint ea moenia quaerunt, quo Phoebus vocet errantes iubeatque reverti? Turn
genitor,
‘Audite,
O
100
veterum volvens monumenta virorum,
proceres,’
ait, ‘et
spes discite vestras:
Creta lovis magni medio iacet insula ponto;
mons Idaeus ubi, et gentis cunabula nostrae. Centum urbes habitant magnas, uberrima regna; maximus unde pater, si rite audita recordor, Teucrus Rhoeteas primum est advectus in oras, optavitque locum regno.
Nondum
105
Ilium et arces
Pergameae steterant; habitabant vallibus imis. Hinc mater cultrix Cybelae Corybantiaque aera Idaeumque nemus; hinc fida silentia sacris, et iuncti currum dominae subiere leones. Ergo agite, et, divum ducunt qua iussa, sequamur; placemus ventos et Gnosia regna petamus.
Nec longo tertia lux
distant cursu;
classem Cretaeis
modo
110
115
luppiter adsit,
sistet in oris.’
Sic fatus, meritos aris mactavit honores,
taurum Neptuno, taurum tibi, pulcher Apollo, nigram Hiemi pecudem, Zephyris felicibus albam.
97. hie:
over all lands.
oris:
100. moenia:
city.
102. genitor:
virorum: as he pondered the records of men of old.
was
120
this land,
in
cunctis
.
.
.
veterum... sacred to Jove. Jove
Anchises.
104. lovis:
bom
and brought up in Crete, on Mt. Ida. 1U5. cunabula: Anchises, thinking of Mt. Ida in Crete and Mt. Ida in Troy, assumes that Troy was colonized from Crete.
108. Rhoeteas: maximus ... pater: our great ancestor, Teucer. Trojan; Rhoeteum was a small town and promontory north of Troy. 109. regno: Dat. of 111. Hinc ... Cybelae: Hence {ivom purpose. 110. steterant: had been settled. Crete) came the mother of the gods, who dwells on Mt. Cybele, i.e. the Phrygian god107.
Corybantia aera: the cymbals of the Corybantes, the priests of Cybele, 112. fida sacris: the indanced in her honor to the sound of cymbals.
dess Cybele.
who
.
.
.
draw the chariot of their queen. 115. placemus: let us propitiate. Gnosia: Cretan; Gnosos 116. longo ... cursu About 150 miles, modo: prowas the city of King Minos. vided. 120. nigram: black offerings were appropriate for powers of evil or the underworld. Hiemi: to the Storm, pecudem: lamb. violable secrecy
of her mysteries.
113. currum
.
.
.
leones:
the Hons that
:
Liber
m
97
The Trojans Begin a Settlement
Fama
in
Crete
pulsum regnis cessisse paternis Idomenea ducem, desertaque litora Cretae, hoste vacare domos, sedesque astare relictas. Linquimus Ortygiae portus, pelagoque volamus, bacchatamque iugis Naxon viridemque Donusam, Olearon, niveamque Paron, sparsasque per aequor volat
Cycladas, et crebris legimus freta concita
125
terris.
Nauticus exoritur vario certamine clamor; hortantur socii: ‘Cretam proavosque petamus!’ Prosequitur surgens a puppi ventus euntes
130
tandem antiquis Curetum allabimur oris. Ergo avidus muros optatae molior urbis, Pergameamque voco, et laetam cognomine gentem hortor amare focos arcemque attollere tectis. lamque fere sicco subductae litore puppes;
135
et
conubiis arvisque novis operata iuventus;
domosque dabam:
iura
subito
cum
tabida membris,
corrupto caeli tractu, miserandaque venit
arboribusque satisque lues
et letifer
annus.
Linquebant dulces animas, aut aegra trahebant corpora; turn
steriles
140
exurere Sirius agros;
arebant herbae, et victum seges aegra negabat.
Rursus ad oraclum Ortygiae Phoebumque remenso
121. pulsum
regnis:
exiled
from
his
122. Idomenea:
kingdom.
Acc,
;
Ido-
meneus had been leader of the Cretans against Troy; on his return, during a storm, he had vowed to sacrifice whatever first met him on landing. This was his son,
our
whom
he sacrificed.
124. Ortygiae:
(former) foe.
pelago: across the sea. 126. niveam:
Expelled by his subjects, he settled in
'taly.
123. boste:
Ortygia was the ancient name of
125. bacchatam iugis:
with
its
Referring to the famous Parian marble.
Delos,
mountain revels to Bacchus.
we sail by. Curetum: A name given to the earliest inhab133. Pergameam: There was an ancient city of Crete called Pergamy people. 134. amare: In prose, this would be ut amarent.
130. euntes (nos): as itants of Crete.
mum.
we go
by.
127. leg'mus:
131.
gentem: focos: homes, tectis: for their houses. 135. fere: but Just. 136. operata (erat): were busied with. 137. dabam: was appointing, tabida annus: on our bodies fell a wasting plague, from an infected region of the sky, and on both trees and crops a piteous blight a year of death. 140. Linquebant: They laid down. 141. steriles: .
.
.
—
Proleptic;
menso ...
i.e.,
ire
so that they became barren.
mari
98
:
to recross the sea
142. negabat:
withheld.
143. re-
and go.
Liber
HI
hortatur pater
ire
mari, veniamque precari:
quart! fessis finem rebus ferat;
unde laborum
145
temptare auxilium iubeat; quo vertere cursus.
The Vision of Aeneas
Nox
erat, et terris
sacrae
effigies
quos
mecum
extuleram,
animalia somnus habebat:
divum Phrygiique penates,
a Troia mediisque ex ignibus urbis
visi
ante oculos astare iacentis
150
multo manifesti lumine, qua se plena per insertas fundebat luna fenestras; turn sic affari et curas his demere dictis: in somnis,
‘Quod
delato Ortygiam dicturus Apollo
tibi
est,
hie canit, et tua nos en ultro ad limina mittit.
Nos
155
Dardania incensa, tuaque arma secuti, nos tumidum sub te permensi classibus aequor, idem venturos tollemus in astra nepotes, imperiumque urbi dabimus; tu moenia magnis te,
magna para, longumque fugae ne linque laborem. Mutandae sedes: non haec tibi litora suasit
160
Delius, aut Cretae iussit considere Apollo.
Est locus, Hesperiam Grai cognomine dicunt, terra antiqua, potens armis atque ubere glaebae;
nunc fama minores Italiam dixisse ducis de nomine gentem: hae nobis propriae sedes; hinc Dardanus ortus, lasiusque pater, genus a quo principe nostrum. Oenotri coluere
144. veniam: .
.
.
ferat:
Indir. question,
150. visi (sunt), 152. insertas:
went.
=
a gracious response.
145.
quam
expanding veniam.
iacentis (mei):
in the wall.
155. canit:
165
viri;
declares,
as I lay.
153. affari ... ultro:
151. multo:
demere
unasked.
bright,
(visi sunt).
157. sub te:
se:
its
154. delato:
beams. if you
under your leadership.
159. urbi: Lavinium, and prophetically Rome, Norn. pi. magnis: for great men. 160. ne linque = noli linquere: do not shrink from. 163-166. See notes on same verses, Book I. 530-533. 162. Cretae: Locative. 158. idem
eidem:
167. Dardanus:
The mythical ancestor of the Trojans came
Etruscan town, and married the daughter of Teucer, the
to
first
Troy from Corythus, an king of Troy. Thus the
Trojans are referred to as Teucri and as Dardanidae.
Liber III
99
Surge age,
et
haec laetus longaevd" dicta parenti
baud dubitanda
Corythum terrasque
refer:
Ausonias; Dictaea negat
tibi
luppiter arva.’
The Trojans
Talibus attonitus
Sail
from Crete
voce deorum
visis et
170
requirat
—
nec sopor illud erat, sed coram agnoscere vultus
comas praesentiaque ora videbar; gelidus toto manabat corpore sudor
velatasque
—
turn
175
corripio e stratis corpus, tendoque supinas
ad caelum cum voce manus, intemerata
focis.
et
munera
|ibo
Perfecto laetus honore
Anchisen facio certum, remque ordine pando. Agnovit prolem ambiguam geminosque parentes,
180
seque novo veterum deceptum errore locorum.
Turn memorat: ‘Nate, Iliacis exercite fatis, sola mihi tales casus Cassandra canebat.
Nunc et
repeto haec generi portendere debita nostro,
saepe Hesperiam, saepe Itala regna vocare.
185
Sed quis ad Hesperiae venturos litora Teucros crederet, aut quern turn vates Cassandra moveret?
Cedamus Phoebo, Sic
ait, et
et
moniti meliora sequamur.’
cuncti dicto
paremus ovantes.
Hanc quoque deserimus sedem, paucisque vela
190
relictis
damus, vastumque cava trabe currimus aequor.
169. Surge age:
173. sopor:
corpus:
I leap,
a
Rise up, without delay.
dream.
171. Dictaea:
174. praesentia:
supinas: upturned.
before
my
prayer,
111.
Cretan. 176. corripio...
eyes.
munera ... intemerata: an
180. prolem ambiguam: of twofold race, i.e., the Cretan of unmixed wine. Teucer and the Italian Dardanus. 181. seque deceptum: and he admits that he had been misled. 182. exercite: Voc,, long vexed. 183. casus ... canebat Aloffering
:
canebat: foretold.
literation.
186. quis
predicting.
187. moveret: as
we had
left
191. trabe:
i.e.,
.
.
crederet:
persuade.
Thrace,
ships;
.
184. repeto
.
.
.
(earn) portendere:
who would have
188. meliora:
believed;
wiser counsels.
/
remember her
deliberative subjunc, 190. quoque:
also,
Those who stayed on in Cretan Pergamum. aequor: Akin to cognate acc.; with currimus, we
paucis relictis:
metonymy,
speed over the sea.
100
Liber
HI
A Postquam altum tenuere
Storm Arises
rates,
apparent terrae, caelum undique
nec iam amplius ullae et
undique pontus,
turn mihi caeruleus supra caput astitit imber,
noctem hiememque ferens, et inhorruit unda tenebris. Continue venti volvunt mare, magnaque surgunt
195
aequora; dispersi iactamur gurgite vasto; involvere diem nimbi, et abstulit;
nox umida caelum
ingeminant abruptis nubibus ignes.
Excutimur cursu, et caecis erramus in undis. Ipse diem noctemque negat discernere caelo nec meminisse viae media Palinurus in unda.
200
Tres adeo incertos caeca caligine soles
erramus pelago, totidem sine sidere noctes. Quarto terra die primum se attollere tandem visa, aperire procul montes, ac volvere fumum.
205
Vela cadunt, remis insurgimus; baud mora, nautae annixi torquent
spumas
et caerula verrunt.
The Trojan Adventure with
the Harpies
Servatum ex undis Strophadum me litora primum accipiunt; Strophades Graio stant nomine dictae, insulae lonio in magno, quas dira Celaeno
210
Harpyiaeque colunt aliae, Phineia postquam clausa domus, mensasque metu liquere priores. Tristius baud illis monstrum, nec saevior ulla
193. caelum undique ... undique pontus:
Chiasmus.
darkness ruffled the waves. 199. abstulit: stole from our sij^ht. 201. Ipse: Even,
194. imber: 198. involvere:
195. inhorruit ... tenebris:
storm cloud, enwrapped.
though he was chief pilot. 202. viae: Gen. with meminisse, his course. 203. adeo: With tres, whole, soles = dies. 205. attollere, aperire, volvere: The infinitives depend on visa (est). mora (est). 207. remis insurgimus: we ply (lit. rise on) our oars; remis is dat. 208. annixi: pulling hard,
caerula:
212. Harpyiae: Three syllables.
his food.
Strophades.
Liber ffl
the (dttYi) blue sea.
Phineus was a king of Thrace.
Because he had
was made blind and tormented by the Harpies, who snatched The Harpies, driven from Thrace by the Argonauts, fled to the
put out his sons’ eyes,
away
i.e.,
214.
hff
illis:
than they;
abl.
of comparison.
101
:
deum
pestis et ira
:
215
Stygiis sese extulit undis.
Virginei volucrum vultus, foedissima ventris proluvies,
uncaeque manus,
semper
et pallida
ora fame.
Hue
ubi delati portus intravimus, ecce
bourn passim campis armenta videmus, caprigenumque pecus nullo custode per herbas.
220
laeta
Irruimus ferro,
et
vocamus
divos ipsumque
partem praedamque lovem; turn litore curvo exstruimusque toros, dapibusque epulamur opimis. At subitae horrifico lapsu de montibus adsunt Harpyiae, et magnis quatiunt clangoribus alas, in
diripiuntque dapes, contactuque
immundo; Rursum in
turn
225
omnia foedant
vox taetrum dira
inter
odorem.
secessu longo sub rupe cavata,
arboribus clausi circum atque horrentibus umbris,
230
instruimus mensas arisque reponimus ignem
rursum ex diverso caeli caecisque latebris turba sonans praedam pedibus circumvolat polluit ore dapes.
Sociis tunc,
edico, et dira bellum
Haud
cum
arma
capessant,
gente gerendum.
secus ac iussi faciunt, tectosque per
disponunt enses
uncis,
et scuta latentia
235
herbam
condunt.
Ergo ubi delapsae sonitum per curva dedere litora, dat signum specula Misenus ab alta acre cavo. Invadunt socii, et nova proelia temptant,
240
obscenas pelagi ferro foedare volucres deum: scourge of the gods. Stygiis: A natural association of creatures and place; these birds were supposed to have come from the lower world. 216. Virginei: Maiden-like, vultus 215. ira
ventris
(sunt),
Long
proluvies:
their
booty; hendiadys. flapping.
228. vox
is
an
224. toros: couches, for reclining at feasts. (auditor):
screech.
With capessant, order; with gerendum senus:
230. horrentibus:
241. obscenas: ill-omened,
102
:
(esse), declare (that).
to share the
226. clangoribus:
dense
(lit.
233. circumvolat: hovers. 236.
tectos ... latentia: Prolepsis, in concealment, out
The Trojan trumpeter.
221. caprigenum
223. in ... praedamque
adj.
218. fame:
claw-like.
219. delati: coming to land.
232. diverso: an opposite {6\f^Qxtr\X) quarter.
just as; litotes,
217. uncae:
excrement.
as though 5th declension. pecus: a flock ofgoats: caprigenum e,
235. edico:
Haud
of sight.
bristling).
secus ac:
239.
Mi-
nova proelia: strange warfare. foedare: In apposition with proelia, 240. aere:
i.e.
tuba,
Liber
IH
sed neque vim plumis ullam nec vulnera tergo accipiunt, celerique fuga sub sidera lapsae
semesam praedam
et vestigia
foeda relinquunt.
Celaeno’s Dire Predictions
Una
in praecelsa
infelix vates,
consedit rape Celaeno,
245
rumpitque hanc pectore vocem:
‘Bellum etiam pro caede bourn stratisque iuvencis,
Laomedontiadae, bellumne et patrio
Harpyias insontes pellere regno?
243. -que: 245. hurls,
Una:
i.e.,
but.
sub: up
Alone, as
shrieks.
248. Laomedontiadae:
all
Liber
HI
to.
the others
247. Bellum:
A
had
246. infelix:
left.
Emphatic,
Is
it
war, then,
ill-boding,
pro:
rumpit:
in return for.
term of contempt, to remind the Trojans that they were
descended from Laomedon, hereditary:
inferre paratis,
who was famous
for breaking his word.
as daughters of the sea-god, they claim the islands.
103
249. patrio:
Accipite ergo animis atque haec
mea
250
figite dicta,
quae Phoebo pater omnipotens, mihi Phoebus Apollo praedixit, vobis Furiarum ego maxima pando. Italiam cursu petitis, ventisque vocatis Italiam, portusque intrare licebit;
ibitis
sed
non ante datam
cingetis
255
moenibus urbem,
quam
vos dira fames nostraeque iniuria caedis ambesas subigat malis absumere mensas.’ Dixit, et in silvam pinnis ablata refugit.
At
sociis subita gelidus
deriguit;
formidine sanguis
260
cecidere animi, nec iam amplius armis,
sed votis precibusque iubent exposcere pacem,
obscenaeque volucres. Et pater Anchises passis de litore palmis numina magna vocat, meritosque indicit honores ‘Di, prohibete minas; di, talem avertite casum,
sive deae, seu sint dirae
:
265
et placidi servate pios!’
The Trojans
Turn
Buthrotum
Sail to
funem
litore
deripere, excussosque iubet laxare rudentes.
Tendunt vela Noti; fugimus spumantibus undis, qua cursum ventusque gubernatorque vocabat. Iam medio apparet fluctu nemorosa Zacynthos
Used here
252. Furiarum: isters
of divine vengeance,
until; tmesis,
sas ..
.
in Italy (VII. in this
datam:
absumere:
in a
107
ff.),
.
.
.
.
.
Neritos:
.
.
From
malis:
mala.
.
.
.
257.
quam: ambe-
After the Trojans landed
they ate a meal on the shore, using their cakes as plates; their blood,
honores: proclaims fit sacrifice. .
555. ante
256. caedis: i.e., attempted murder.
way, the prophecy of Celaeno was
267. excussos
254. (ad) Italiam.
(natu).
gnaw and devour,
TeferQncQ,asformy companions, .
general sense; both Harpies and Furies were min-
maxima
i.e., fatis.
270
rudentes:
uncoil
fulfilled harmlessly. .
.
.
261.
259. sociis: Dat. of
pacem = veniam. 264. meritos
266. placidi servate: he merciful
and
let
out
sheets.
and
deliver.
270. Zacynthos
Places off the west coast of Greece between the Strophades and the
promontory of Actium.
104
See
map
of Aeneas’s voyage, pp. 108-109.
Liber
m
Dulichiumque Sameque
et
Neritos ardua saxis.
Efifugimus scopulos Ithacae, Laertia regna, et
terram altricem saevi exsecramur Ulixi.
Mox et
Leucatae nimbosa cacumina mentis
et
formidatus nautis aperitur Apollo.
Hunc petimus
fessi et
ancora de prora
275
parvae succedimus urbi;
iacitur, stant litore
Ergo insperata tandem
puppes.
tellure potiti,
lustramurque lovi votisque incendimus aras,
Actiaque
Iliacis
celebramus
280
litora ludis.
Exercent patrias oleo labente palaestras nudati socii; iuvat evasisse tot urbes Argolicas, mediosque Interea
magnum
et glacialis
fugam
tenuisse per hostes.
sol circumvolvitur
annum,
hiems aquilonibus asperat undas.
285
Aere cavo clipeum, magni gestamen Abantis, postibus adversis figo, et rem carmine signo: Aeneas haec de Danais victoribus arma. Linquere turn portus iubeo et considere transtris: certatim socii feriunt mare et aequora verrunt. Protinus aerias Phaeacum abscondimus arces, litoraque Epiri legimus portuque subimus Chaonio, et celsam Buthroti accedimus urbem.
273. terrain altricem
Ulysses.
275. aperitur: shows
moored along
itself.
:
290
272. Laertia : of Laertes, father of the land that reared. 274. nimbosa: cloud-capped.
Apollo:
i.e.,
his
temple at Actium.
111. stant litore : ore
279. lustramur lovi: we prows are turned seaward. ‘\.Q., on account of their adventure with the Harpies. purify ourselves in honor of Jove, 280. Actia The mention of Actium is a compliment to Augustus, who here won his victory over Antony in 3 b.c., and instituted the games held on the spot every five the shore,
i.e.,
the
:
1
years,
celebramus:
In
its literal
281. oleo labente:
sense, throng.
i.e.,
anointed
custom with ancient gymnasts. 282. nudati: As was the custom 284. annum: Obj. of circum in cirin ancient games, iuvat (nos): we are glad. cumvolvitur. a 286. Aere cavo: Of hollow bronze, gestamen: once carried by trophy taken by Aeneas from a Greek warrior, now dedicated to the gods in thankfulness for their protection. 287. postibus adversis: on the front portal, as one 288. Aeneas (dedicat), de: entered the temple, rem: my act. carmine: inscription. won from. 289. turn: In the following spring. The Trojans spent the whole winter abscondimus: we lose sight of 291. Phaeacum: Modem Corfu, at Actium. with
oil,
as
was
the
—
292. legimus:
Liber
HI
we coast
along.
293. Chaonio:
A
region in Epirus.
105
:
The Meeting with Andromache and Helenas
Hie
rerum fama occupat aures,
incredibilis
Priamiden Helenum Graias regnare per urbes, coniugio Aeacidae Pyrrhi sceptrisque potitum, et patrio
Andromachen iterum
295
cessisse marito.
Obstipui, miroque incensum pectus amore,
compellare virum
et
casus cognoscere tantos.
Progredior portu, classes sollemnes
cum
300
et litora linquens,
dona
forte dapes et tristia
ad undam libabat cineri Andromache, Manesque vocabat Hectoreum ad tumulum, viridi quern caespite inanem ante
et
urbem
in luco falsi Simoentis
geminas, causam lacrimis, sacraverat aras.
305
Ut me conspexit venientem et Troia circum arma amens vidit, magnis exterrita monstris deriguit visu in medio, calor ossa reliquit; labitur, et
‘Verane
longo vix tandem tempore fatur:
nate dea?
310
verus mihi nuntius affers,
te facies,
Vivisne, aut,
lux
si
alma
recessit.
Hector ubi est?’ Dixit, lacrimasque effudit implevit clamore locum. Vix pauca furenti
et
omnem
subicio, et raris turbatus vocibus hisco
‘Vivo equidem, vitamque extrema per omnia duco;
ne dubita,
nam
Heu, quis
te
excipit, aut
Hectoris
315
vera vides.
casus deiectam coniuge tanto
quae digna
satis
Andromachen?
fortuna revisit
Pyrrhin’ conubia servas?’
Helenum regnare: Indir. discourse depending on fama. After the fall of 296. coTroy, Helenus and Andromache became the prizes of Pyrrhus, per: over. 295.
.
=
.
.
Aeacidae: great-grandson of Aeacus, of her own country: her father had been an ally of Troy.
niugio
fired. it
coniuge.
300. portu
=
ex portu.
302. falsi:
chanced.
to the ashes {oi HteXor).
Named
301. sollemnes:
affers:
appeal out.
she
Manes:
swooned.
Do you appear (lit.
ravings).
315. extrema:
to
me a
first
cum
forte: just when, as
longo ... tempore.
true form, a real
extremes
303. cineri:
believe that these were really Trojans.
309. (post)
314. subicio: I reply,
297. patrio:
304. inanem: an empty tomb {which).
his spirit.
317. deiectam: robbed or deprived.
106
annual,
Pyrrhus.
298. incensum (est): was
after the original Simois, in Troy.
307. monstris: portent; she could not at 308. deriguit:
i.e.
messenger?
310. Verane...
313. furenti: to her wild
vocibus: Abl. of manner,
of fortune. 319. Pyrrhin’
316. ne
=
dubita
=
hisco: I gasp noli
dubitare.
Pyrrhine.
Liber
HI
Andromache
Tells
Her Story
Deiecit vultum et demissa voce locuta est:
‘O
felix
una ante
alias
Priameia virgo,
tumulum Troiae sub moenibus mori, quae sortitus non pertulit ullos,
hostilem ad iussa
nec victoris
eri tetigit
320
altis
captiva cubile!
Nos, patria incensa, diversa per aequora vectae, stirpis Achilleae fastus iuvenemque superbum, servitio enixae, tulimus:
325
qui deinde, secutus
Ledaeam Hermionen Lacedaemoniosque hymenaeos, me famulo famulamque Heleno transmisit habendam. Ast ilium, ereptae magno inflammatus amore
330
coniugis et scelerum Furiis agitatus, Orestes
incautum patriasque obtruncat ad aras. Morte Neoptolemi regnorum reddita cessit
excipit
campos Chaoniamque omnem Troiano a Chaone dixit, Pergamaque lliacamque iugis hanc addidit arcem. Sed tibi qui cursum venti, quae fata dedere? Aut quisnam ignarum nostris deus appulit oris? Quid puer Ascanius? superatne et vescitur aura,
pars Heleno, qui Chaonios cognomine
335
—
iam Troia Ecqua tamen puero est amissae cura parentis? Ecquid in antiquam virtutem animosque viriles quern
tibi
et pater
Aeneas
et
340
avunculus excitat Hector?’
321. Priameia virgo: maiden daughter of Priam, Polyxena, sacrificed by Pyrrhus at the tomb of Achilles. 323. sortitus: allotment, like the other Trojan captives. 325. Nos: son, Pyrrhus.
328.
326. stirpis ... fastus: the arrogance of Achilles's named Molossus. 327. servitio enixae: bearing him a son as a slave
/,
unlike Polyxena.
—
Ledaeam: of Leda's
race.
Hermione was
the only child of Menelaus
and Helen,
Before the Trojan war, she was betrothed to Orestes, but her father
daughter of Leda.
who was
329. famulo by Orestes in revenge. famulamque: Both Helenus and Andromache were slaves of Pyrrhus. 331. scelerum Furiis: madness born of crime; he had killed his mother Clytemnestra, and his frenzy 335. Chaone: A testifies to a guilty conscience. 332. incautum: off guard. 336. Pergama ... arcem: a new brother of Helenus, accidentally killed by him.
afterwards gave her to Pyrrhus,
slain
Pergama, even the citadel of Troy, iugis ... addidit: crowned these hills with; iugis is dat. 339. Quid: How fares? superat = super337. tibi: as for you or what about you. Troia: An incomplete line; the thought suggests whom Creusa est. 340. quern 342. Ecquid: At all. bore to you when Troy was under siege. 341. parentis: Creusa. .
Liber
ID
.
.
107
LS
COR-YTprUs
J'
\
X Pallamteu^^(roma)_
'f
y
>q.C ijL, at auro; ironde nr mit criiTfem tineens^jajque i
^
nT
waxA, onant umens; hand i11q senior ibat^ Aeneas, tantum egregio de^s^ltet ore. in montes at^e invia Postquai^ altos
?
\^0C/\
/
lustra,
v ffiTus, acri
M
^
dei^ae vertice, c^rhe i^s; ali^e parte p^e^T trS^^ntunt cursu damnos atque agrn^na cervi jiml^Kilenta fuga gKxn^ntmontesque relinquunt.
ygcce jeirae, saxi
At puer Ascanius
150
^^ 155
^
V4M^>e^
4A
X m\X^.
in
a Cave
^vvjrrAA/^^ KxjrrAA"
•
160
incipit;
»
Shfet Troiana iuVentus,
et Tyrii
V
v
Darnannisnne nenrts Veneris diversa per ^ros^^^ montib[3^s amnes. >peiuncam uiao aur et Troianys ea aeveniunt: prima et Tellus et pronuba luno /\ .^.a
k
darit
}c^
/l^
respice. cui
lieV^is luli
et
Romanaque
Italiae
Tali Cyuenius ore locutus, deoentur. Av>’;i^it: Am'; tolls to
Dido’s Suspicions
—
quis fallere possit amantem? At regina dolos praesensit, motusque excepit prima futuros, omnia tuta dyiens. Eadem impia Fama furenti detulit ^/mari classem cursumque parari. Saevit inops animi, tgtarnaue ir^nsa per urbem
b'aiWr:
—
qualis
^^0^300 h
Th^ias, ubi audito stimulant ineterrca Baccho
nocturnusque vocat clamore Cithaeron.
3rgia,
Tandem
Quo
283. i.e.,
his
.
.
Aenean compellat vocibus .
afTatu
:
with what words,
ultro:
furentem: Proleptic.
(ei)
alternanti:
289. aptent between two courses. dissimulent: Commands discourse, directing them to. 290. rebus novandis: for this change of
in his perplexity
in indir.
287.
.
.
.
.
.
.
modus: Indir. discourse, hence the subjunc. in the subordinate clauses. 292. rumpi non speret: does not suspect the breaking of. 293. temptaturum (esse) aditus: will seek the {best way of) approach. 294. rebus dexter: best
plans.
291. sese
.
.
.
suited to his purpose.
297. excepit: surmised
animi:
bereft
of reason;
{\\X.
298. tuta: {though seeming) safe.
caught).
the subject
is
Dido.
301. bacchatur:
raves,
300. inops qualis
.
.
Cithaeron: like a Bacchanal, roused by the waving of the sacred emblems, when the cry of Bacchus is heard and the bienn ial revel goads her to frenzy; and by night with its
TheT^tival of Bacchus was held at Thebes every third year; the night revels were celebrated on Mt. Cithaeron near Thebes. 302. Thyias: Two syllables. 304. ultro = prior: She speaks to him before he addresses her. shouts Cithaeron calls her.
140
Liber
IV
.
Dido Reproaches Aeneas
“Dissimulare etiam sperasti, perfide, tantum
305
posse nefas tacitusque niea decedere terra? t
Nec
noster amor, nec te data dextera
te
nec moritura
teijiet
crupeli (funere pido?|
Quin etiam hiberno moliris et
sidere classem,
mediis properas aquilonibus
crudelis? / Quid,
si
quondam,
ire
.
per alturn,
J/
^ ^
310
non arva aliena domosque
ignotas peteres, sed Troia antiqua maneret,
Troia per undosum peteretur classibus aequor?
Mene
Per ego has lacrimas dextramque tuam
fugis?
(quando aliud mihi iam miserae
te
315
nihil ipsa reliqui),
per conubia nostra, per inceptos hymenaeos, si
bene quid de
dulce oro,
meum,
merui,
te
fuit
domus
miserere
aut
quicquam
labentis, et istam
quis adhuc precibus locus
si
tibi
—
— exue mentem.
Te propter Libycae gentes Nomadumque tyranni odere, infensi Tyrii; te propter eundem exstinctus pudor, et, qua sola sidera adibam, fama prior. Cui me moribundam deseris, hospes? hoc solum nomen quoniam de coniuge restat. Quid moror? An mea Pygmalion dum moenia frater destruat, aut captam ducat Gaetulus larbas? Saltern si qua mihi de te suscepta fuisset ante fugam suboles, si quis mihi parvulus aula luderet Aeneas, qui te tamen ore referret, non equidem omnino capta ac deserta viderer.’' j/ 1^ 306. tacitus: pledge.
Emphatic;
i.e.,
setting out for
314. nihil:
311. Quid:
309. sidere: season.
Mene
it
even
your old home were
such a season.
at
fugis:
if
Is
it
from me
anything
in
purpose or resolve.
me. 320.
307. dextera:
Liber IV
your
How
313. peteretur: Contrary-to-fact in present time.
you are fleeing?
te:
With
315. aliud
oro.
1
.
.
Te propter
=
propter
te.
321. odere (me),
adibam eundem too. by which alone / was to 322. qua 324. hoc... nomen: i.e., guest, 323. moribundam: soon to die. that of husband. 325. Quid moror: i.e.. Why postpone my death. 329. qui ... referret: who would recall; rel. clause of purpose, though you have deserted me. 330. capta: deceived. :
330
would it be? 312. Troia: standing, you would not think of
i.e.,
still
325
.
317. de te: at your hands, quicquam can appeal. 318. domus: Gen. with verb of pitying. 319. mentem:
nothing else, to which
meum:
that
stealthily.
320
.
.
.
:
.
.
infensi (sunt),
win immortality.
de coniuge: from
An:
Is
it
until
tamen: after
141
.
.
.
all,
:
Aeneas’s Reply
Dixerat.
lumina,
immota tenebat
lovis monitis
Ille
,
,
,
.
obnixus curam sub corde premebat. pauca refert: “Ego te, quae plurima fando
et
Tandem
enumerare vales, numqu^m, regina, negabo^^J^ promeritam; nec me meminisse pigebit Elissae,
dum memor Pro
pauca
re
speravi
dum
ipse mei,
— ne
hos
regit artus.
Neque ego hanc abscondere
[bcfua r.
finge
spiritus
335 furto
— fugam, nec coniugis umquam
praetendi taedas, aut haec in foedera veni.
Me
si
fata meis paterentur ducere
340
vitam
mea componere curas, urbem Troianam primum dulcesque meorum. reliquias colerem, Pnami tecta ^a manereni, et recidiva manu posuissem Pergama victis.
auspiciis et sponte
Sed nunc Italiam
magnam Gryneus
,
.
cc^' 345
Apollo,
Italiam Lyciae iussere capessere sortes hie amor, haec patria est.
Si te
Karthaginis arces,
Phoenissam, Libycaeque aspectus detinet urbis,
quae tandem, Ausonia Teucros considere invidia est?
Me
terra,
350
Et nos fas extera quaerere regna.
umentibus umbris
patris Anchisae, quotiens
nox operit terras, quotiens astra ignea surgunt, admonet in somnis et turbida terret imago;
me
puer Ascanius capitisque iniuria
quern regno Hesperiae fraudo
Nunc
355
et fatalibus arvis. -
etiam interpres divum, love missus ab ipso
331. monitis: Abl. of cause.
quae plurima ... promeritam things that you can claim in words. 339. praetendi taedas:
such compact. /
As
337. Pro re:
mei (sum).
would
(esse):
335.
me
.
.
pigebit: shall I be sorry.
.
.
.
.
auspiciis:
be cherishing,
Troy, on the site of the old city.
still
haec
according to
today.
336. ipse
do not imagine it. foedera veni: made any
338. ne finge:
the case requires.
made pretense of marriage,
340. meis still
curam: pain. 333. that you have deserved (of me) the many
332. obnixus: with great effort,
te
lerem:
cari,
in
my own
344. recidiva
.
.
343. co-
direction. .
Pergama: a second Italy that. Gryneus
Emphatic, it is Lyciae: Grynium in Asia Minor and Patara in Lycia had oracles of Apollo. invidia est: what objection is there to. 353. turbida imago: 349. quae tandem troubled ghost of Anchises. 354. puer: i.e., the thought of the boy. 355. fatali.
.
345. Italiam:
.
.
.
.
.
.
.
bus: destined.
142
Liber
IV
tester
utrumque caput ipse
detulit;
deum
—
celeres
mandata per auras
manifesto in lumine vidi
intrantem muros, vocemque his auribus hausi.
Desine meque Italiam
incendere teque querelis;
tuis
360
non sponte sequor.”
Dido’s Anger Increases
iamdudum
Talia dicentem
hue
volvens oculos, totumque pererrat
illuc
luminibus
“Nec
aversa tuetur,
tacitis, et sic
accensa profatur:
diva parens, generis nec Dardanus auctor,
tibi
sed duris genuit te cautibus horrens
perfide;
Caucasus, Hyreanaeque admorunt ubera
Nam Num Num
365
quid dissimulo, aut quae
ingemuit nostro?
fletu
tigres.
me ad maiora
Num
lumina
reservo?
flexit?
amantem est? Quae quibus anteferam? lam iam nec maxima luno, lacrimas victus dedit, aut miseratus
370
nec Saturnius haec oculis pater aspicit aequis.
Nusquam
Eiectum
tuta fides.
excepi, et regni
demens
egentem
litore,
in parte locavi;
amissam classem, socios
morte reduxi. Heu furiis incensa feror! Nunc augur Apollo, nunc Lyciae sortes, nunc et love missus ab ipso interpres
divum
I,
labor
Neque
sollicitat.
375
horrida iussa per auras.
fert
Scilicet is superis
a
est,
te teneo,
ea cura quietos
neque dicta
380
refello.
sequere Italiam ventis, pete regna per undas.
357. tester 362.
.
.
.
caput
:
I
iamdudum aversa
363. (eum) totum:
i.e.,
swear by your head and mine. tuetur:
from head
has viewed him to foot.
all
along
with
face
averted.
This and the
366. duris ... cautibus:
Hyrcanae tigres commonly express hard-heartedness in love poetry. 368. maiora (mala). 367. admorunt = admoverunt. ubera (tibi): i.e., suckled you. 369. Num nostro: Did he sigh when / wept? 371. Quae quibus anteferam: What 373. tuta (est): to shall / say first, what last (lit., What shall I put before what). be trusted. 376. Nunc ... nunc ... nunc: Emphasis and scorn; i.e., but now he following
.
is
.
.
the child of destiny.
about Aeneas,
Liber IV
379. Scilicet: Verily,
quietos (eos): their tranquil
i.e.,
a likely story,
cura:
life.
143
trouble,
Spero equidem mediis, supplicia
hausurum
cum
quid pia numina possunt,
scopulis, et
Sequar
saepe vocaturum. et
si
nomine Dido
atris ignibus absens,
mors anima seduxerit
frigida
385
artus,
omnibus umbra locis adero. Dabis, improbe, poenas. Audiam, et haec Manes veniet mihi fama sub imos.” His medium dictis sermonem abrumpit, et auras aegra
fugit,
seque ex oculis avertit
et aufert,
linquens multa metu cunctantem et multa parantem dicere.
Suscipiunt famulae, collapsaque
marmoreo
390
membra
referunt thalamo stratisque reponunt.
Preparations for Departure
At pius Aeneas, quamquam solando cupit
lenire
dolentem
et dictis avertere curas,
multa gemens magnoque animum labefactus amore, iussa tamen divum exsequitur, classemque revisit.
395
Turn vero Teucri incumbunt, et litore celsas deducunt toto naves; natat uncta carina; frondentesque ferunt remos et robora silvis 400
infabricata, fugae studio.
Migrantes cernas, totaque ex urbe ruentes.
Ac velut ingentem formicae farris acervum cum populant, hiemis memores, tectoque reponunt; it
nigrum campis agmen, praedamque per herbas
convectant calle angusto; pars grandia trudunt
405
obnixae frumenta umeris; pars agmina cogunt castigantque moras; opere omnis semita fervet.
382. equidem: i.e., .
.
.
say
pia:
at least,
like a Fury.
392. thalamo:
things.
393. pius:
A
384. atris ignibus:
388. auras: the light of day
(eum) cunctantem: hesitating
many
righteous.
to
say much,
to her
{lit.,
is
doing his duty to the gods and
397. incumbunt: set to work.
399. frondentes:
untrimmed boughs.
see them;
405. pars
aliae:
144
Hence a
398. uncta:
401. cernas:
potential subjunc., normally the imp. in prose.
=
390. multa
chamber.
strong reminder that Aeneas
still
the open air).
multa parantem dicere: preparing to
reluctant to leave Dido. i.e.,
with smoking fire-
you
(i.e.,
is
well-pitched.
one) might
403. reponunt:
store.
plural verb.
Liber IV
.
:
:
..
:
Dido’s Final Appeal
Quis
Dido, cernenti
tibi turn,
quosve dabas gemitus, prospiceres arce ex
cum
talia
sensus?
litora fervere late
summa, totumque
410
videres
misceri ante oculos tantis clamoribus aequor?
Improbe Amor, quid non mortalia pectora cogis? temptare precando
Ire iterum in lacrimas, iterum
cogitur, et supplex
animos summittere amori,
ne quid inexpertum frustra moritura relinquat.
415
“Anna, vides toto properari litore; circum undique convenere; vocat iam carbasus auras, puppibus
nautae imposuere coronas.
et laeti
Hunc ego
potui tantum sperare dolorem,
si
Miserae hoc tamen
et perferre, soror, potero.
Solam nam perfidus
exsequere, Anna, mihi.
arcanos etiam
te colere,
unum
420
ille
credere sensus;
tibi
tempora noras. I, soror, atque hostem supplex affare superbum non ego cum Danais Troianam exscindere gentem Aulide iuravi, classemve ad Pergama misi, nec patris Anchisae cineres Manesve revelli;
sola viri molles aditus et
cur
mea
Quo
425
dicta negat duras demittere in aures?
Extremum hoc miserae det munus amanti exspectet facilemque fugam ventosque ferentes. Non iam coniugium antiquum, quod prodidit, oro, nec pulchro ut Latio careat regnumque relinquat ruit?
408. Quis
form of
also,
my
No
sensus (erat): quis 412. quid
Hunc
sister,
.
.
is
grave;
in
=
dir. obj.
.
used as an interrog. adj.
is
cogis:
Compare with Book
to
endure
has
.
.
III.
413. Ire
56.
420. tamen
it.
made you
his friend;
.
.
.
mihi:
still
=
432. pulchro relinquat:
.
.
.
careat:
this
423. molles
historical infin.
most accessible; noras
fleet
you can do
.
.
one .
.
424. hostem:
noveras.
426. Aulide: Aulis, in Boeotia, was revelli:
i.e.,
from the
his race.”
Sarcastic, lose his fair
Latium;
430. feabl. of
Substantive clause after oro, which also has the noun
coniugium.
Liber IV
Old
416. properari:
.Aeneas.
427. on its way to Troy. have wronged neither Aeneas nor
Greek
other words, “I
ut
409. fervere:
Impers., signs of potero: If I have been able to foresee this great sorrow, I shall i.e.,
he called coniunx or even hospes.
secundos.
separation,
.
his heart is
the rendezvous of the
rentes
.
be able
how and when
longer
.
temptare (eum):
422. te colere:
favor.
noras:
.
to.
419.
haste.
.
fervere.
Resort
in:
.
430
145
.
tempus inane peto, requiem spatiumque
dum mea me
furori,
victam doceat fortuna dolere.
—
—
miserere sororis Extremam hanc oro veniam quam mihi cum dederit, cumulatam morte remittam.”
Aeneas Remains Steadfast
in
435
His Decision
Talibus orabat, talesque miserrima fletus fertque refertque soror: fletibus,
sed nullis
ille
movetur
aut voces ullas tractabilis audit;
440
fata obstant, placidasque viri deus obstruit aures. 433. tempus inane: nothing but time.
436.
quam
meaning it
is
.
.
.
remittam:
that
A
434. dolere:
puzzling verse to scholars for centuries.
when Aeneas
grants
Dido
with interest (cumulatam) by her death
the favor of “a
little
i.e.,
how
to
.
.
The accepted
time,” she will repay
— a boon to Aeneas since
it
would
free
him
for his journey to Italy.
437. tales ... fletus: such tearful appeals. naturally sympathetic.
439. aut:
nor.
440. placidas:
i.e.,
cum
Ac, velut annoso validam
robore quercum
Alpini Boreae nunc hinc nunc fiatibus eruere inter se certant;
stridor, et altae
it
consternunt terram concusso ipsa haeret scopulis, aetherias,
et,
baud secus
in
frondes;
stipite
quantum
tantum radice
illinc
ad auras
vertice
445
Tartara tendit:
assiduis hinc atque hinc vocibus heros
magno
tunditur, et
persentit pectore curas;
mens immota manet; lacrimae volvuntur
inanes.
Dido’s Despair
Turn vero
mortem
Quo
infelix fatis exterrita
orat;
Dido
450
taedet caeli convexa tueri.
magis inceptum peragat lucemque relinquat,
vidit, turicremis
horrendum
cum dona imponeret
dictu, latices nigrescere sacros,
obscenum Hoc visum nulli, non
fusaque
aris,
in
cruorem.
se vertere vina
455
ipsi efifata sorori.
marmore templum miro quod honore colebat,
Praeterea fuit in tectis de coniugis antiqui,
velleribus niveis et festa fronde revinctum:
460
hinc exaudiri voces et verba vocantis visa viri,
nox cum
terras
solaque culminibus saepe queri
et
ferali
obscura teneret;
carmine bubo
longas in fletum ducere voces;
multaque praeterea vatum praedicta priorum terribili monitu horrificant. Agit ipse furentem 441. annoso ... robore: stridor:
a creaking sound
far
448. tunditur:
as.
is
is
heard.
assailed.
with
its
444. consternunt:
449. lacrimae
.
.
.
465 443.
strength of years. strew.
445. quantum:
it
as
inanes: his tears are shed in
vain.
451. (earn) taedet ... tueri:
heaven.
Quo
454. latices:
pose. to the
461.
452.
.
.
.
peragat:
water.
Manes of Sychaeus.
viri:
Impers., she
And
weary of the s{^ht of the canopy of
is
so that she
455. obscenum:
459. velleribus
husband, Sychaeus.
may more
ill-omened.
=
462. solaque
.
vittis. .
.
certainly fulfill her pur-
457. templum:
festa:
voces:
festal,
and alone upon
solemn. the house
seemed to complain and prolong its lingering cry into 465. Agit (earn) Superstitions about owls seem to be almost universal.
top with funereal note the owl often
a
i.e.,
shrine,
wail.
furentem :
Liber IV
pursues her frantic.
147
:
somnis ferus Aeneas; semperque relinqui
in
sola sibi,
viam,
ire
semper longam incomitata videtur et
Tyrios deserta quaerere terra.
Eumenidum veluti demens videt agmina Pentheus, et solem geminum et duplices se ostendere Thebas; aut Agamemnonius scaenis agitatus Orestes armatam
cum
facibus
matrem
et
470
serpentibus atris
sedent in limine Dirae.
fugit, ultricesque
The Plans
for a Funeral
Pyre
Ergo ubi concepit furias evicta dolore decrevitque mori, tempus secum ipsa modumque exigit, et,
maestam
consilium vultu
dictis aggressa
tegit,
475
sororem,
ac spem fronte serenat:
— gratare sorori —
“Inveni, germana, viam
quae mihi reddat eum, vel eo me solvat amantem. Oceani finem iuxta solemque cadentem ultimus Aethiopum locus
axem umero torquet
480
maximus Atlas ardentibus aptum
est,
stellis
ubi
hinc mihi Massylae gentis monstrata sacerdos,
Hesperidum templi custos, epulasque draconi quae dabat, et sacros servabat in arbore ramos, spargens umida mella soporiferumque papaver. 467. sibi:
Tyrios: She seems to be homeless. the worship of Bacchus, in
first
driven
With
videtur.
469. Pentheus:
mad and
dixxd
twofold Thebes,."
468. viam: Cognate acc.
king of Thebes,
who opposed
then killed by Bacchanals.
the play called The Bacchae, has Pentheus say,
suns
A
485
“And now methinks
471. scaenis agitatus: pursued over the stage.
Euripides, I
see two
Orestes:
Son of Agamemnon, pursued by the Furies for slaying his mother Clytemnestra, because she had killed his father. Vergil draws his similes from The Bacchae of Euripides and The Eumenides of Aeschylus, plays seen on the Roman stage. 472. matrem: Clytemnestra, in the form of an avenging Fury. 473. in limine: To prevent his escape. 474. concepit furias: 477. consilium
.
.
.
hope upon her brow.
=
caelum,
became frenzied. 476. exigit: considers (lit. examines). masks her design with a cheerful face, and assumes an air of
serenat:
aptum:
479. reddat: Rel. purpose clause, studded.
483. hinc:
from
that
solvat: release.
place.
482.
axem
484. Hesperidum:
Daughters of Hesperus, called the Hesperides, were the guardians of the golden apples. 486. soporiferum: Stock epithet with papaver, but misleading here, for the poppyseed is
not intended to be soporific in this context.
148
Liber IV
:
:
Haec quas
se
carminibus promittit solvere mentes
velit, ast aliis
aquam
sistere
duras immittere curas, vertere sidera retro;
fluviis, et
nocturnosque movet Manes; mugire videbis sub pedibus terram, et descendere montibus ornos. Testor, cara, deos et
490
germana, tuumque
te,
dulce caput, magicas invitam accingier artes.
Tu
pyram tecto interiore sub auras arma viri, thalamo quae fixa reliquit
secreta
edge, et
495
impius, exuviasque omnes, lectumque iugalem,
quo
peril,
cuncta
Haec
superimponas: abolere nefandi
viri
monumenta
iuvat,
monstratque sacerdos.”
pallor simul occupat ora.
effata silet;
Non tamen Anna
novis praetexere funera sacris
germanam
nec tantos mente furores
credit,
quam morte
concipit, aut graviora timet,
500
Sychaei
ergo iussa parat.
Dido’s Sacrifice to the Gods Below
At
regina, pyra penetrali in sede sub auras
erecta ingenti taedis atque ilice secta,
intenditque locum
sertis, et
505
fronde coronat
funerea; super exuvias ensemque relictum
effigiemque toro locat, baud ignara futuri.
Stant arae circum, et crines effusa sacerdos ter
centum tonat ore deos, Erebumque Chaosque,
510 mentes
487. promittit: professes, .
.
.
velit
:
such hearts as she pleases.
=
490. movet
evocat.
493. caput
(me) accingier: Old form of accingi, that I employ or have recourse
of middle voice verb. 495. fixa:
hanging.
497. superimponas:
500. novis
.
.
.
496. impius:
sacris:
strange
fronde:
i.e.,
well knowing what
is
no longer
sub auras: pius.
498. (me) iuvat:
in
it
is
air.
raiment.
my
wish.
502. morte: Abl. of time when.
cypress. to follow;
litotes.
with
rites.
509. crines effusa:
three hundred stands for
510. ter centum:
tonat ore: loudly invokes.
Erebum
.
.
with disheveled hair, as
.
any
Dianae: The powers of dark-
ness and mystery.
Liber IV
the open
exuvias:
Impers.,
Obj.
artes:
506. intendit: pinewood and oaken planks. 508. effigiem: the image of Aeneas, baud ... futuri
lofty
appropriate to these magic great number,
rites.
adv., in secret,
wretch;
Imperative force.
505. ingenti ... secta : strews,
As
494. secreta:
to.
self.
:
149
tergeminamque Hecaten,
tria virginis
ora Dianae.
Sparserat et latices simulates fontis Averni,
lunam quaeruntur
falcibus et messae ad
pubentes herbae nigri
cum
aenis
lacte veneni;
515
quaeritur et nascentis equi de fronte revulsus et
matri praereptus amor.
Ipsa
mola manibusque
unum
pedem
exuta
piis altaria iuxta,
vinclis, in veste recincta,
testatur moritura decs et conscia fati
quod non aequo foedere amantes curae numen habet iustumque memorque, precatur. turn,
sidera;
520
si
Dido’s Grief
Nox
placidum carpebant fessa soporem
erat, et
corpora per aequora:
cum medio
cum
omnis
tacet
quaeque lacus rura tenent,
saeva quierant
terras, silvaeque et
volvuntur sidera lapsu, 525
ager, pecudes pictaeque volucres,
late liquidos,
somno
quaeque aspera dumis
positae sub nocte silenti
lenibant curas, et corda oblita laborum.
At non
infelix
solvitur in
animi Phoenissa, nec
umquam
somnos, oculisve aut pectore noctem 511. tria... ora:
530
In apposition with Hecaten, three aspects
— as
Diana among the gods above, as Luna, the moon, and as Hecate, goddess of witchcraft in the
underworld.
512. Averni:
Ancients believed that the entrance to the
passage to the abode of the dead stood here, near Cumae, not far from Naples.
by moonlight, aenis: Use of bronze implements in sacred rites was a very ancient custom. 515. quaeritur. .amor: The reference is to hippomanes, a powerful love charm, amor, supposed to be a growth on the forehead of a newborn colt, which the mare devoured if she could. If, however, this love charm was snatched 513. ad lunam:
.
beforehand from the mare, matri praereptus, she refused to rear the colt. 517. Ipsa: Dido herself, piis: With both mola and manibus, holy; the mola salsa was used in 518. unum vinclis: sacrifices. with one foot unsandaled, recincta: ungirdled; the loose garments were associated with magic rites. 519. conscia fati: that know .
.
.
520. si quod (= quodcumque) of Fate. watch over unhappy lovers; curae is dat. of purpose.
the secrets
523. quierant tae:
quieverant.
brightly plumed.
literation of is
=
relaxed
/
sound.
.
.
.
habet:
524. volvuntur: rollon, lapsu
526. quaeque ... tenent:
528. lenibant
=
leniebant.
whatever power keeps
=
cursu.
525. pic-
both those that haunt. 530. solvitur in:
Note
sink to
al-
(lit.,
into).
150
Liber IV
ingeminant curae, rursusque resurgens saevit amor, magnoque irarurrf fluctuat aestu.
accipit:
adeo insistit, secumque ita corde volutat: “En, quid ago? Rursusne procos irrisa priores
Sic
Nomadumque petam
experiar,
conubia supplex,
535
quos ego sim totiens iam dedignata maritos? Iliacas igitur classes atque ultima
Quiane auxilio iuvat ante
iussa sequar?
bene apud memores veteris
et
Quis
me
Teucrum
autem, fac
invisam accipiet?
levatos,
stat gratia facti?
velle, sinet,
ratibusve superbis
Nescis heu, perdita,
540
necdum
Laomedonteae sentis periuria gentis? Quid turn, sola fuga nautas comitabor ovantes, an Tyriis omnique manu stipata meorum inferar, et, quos Sidonia vix urbe revelli,
agam
rursus
pelago, et ventis dare vela iubebo?
Quin morere,
Tu
545
ut merita es, ferroque averte dolorem.
lacrimis evicta meis, tu prima furentem
germana, malis oneras atque obicis
his,
Non
licuit
Non
thalami expertem sine crimine vitam
more
degere,
hosti.
550
nec tangere curas!
ferae, tales
servata fides cineri promissa Sychaeo!”
Tantos
ilia
suo rumpebat pectore questus.
Mercury Again Warns Aeneas
Aeneas
celsa in
puppe, iam certus eundi,
carpebat somnos, rebus iam
555
rite paratis.
Then she begins in this way. 534. irrisa mocked or ridiculed. 535. Nomadum: Contemptuous, i.e., among these African wild men. 538. sequar: (1) follow; (2) submit; zeugma. Quiane ... facti Shall I do this because they are thankful for past help, and gratitude for a former favor lives in their •
•
•
533. Sic
.
.
.
insistit
:
:
:
mindful hearts?
Emphatic,
540. fac
nautas:
Of Aeneas.
voicej/Jwr^wf', as a foe. It
was you, you, I say,
Historical pres.
have passed vata (est).
Liber TV
my
(me)
550. life like
velle:
but suppose I
544. stipata
=
were
comitata.
547. Quin morere: Nay, rather die. that first;
Non
.
.
.
Dido apostrophizes Anna.
curas:
Why
might not
I,
543. sola:
willing.
545. inferar:
548.
Tu
Middle
... tu prima:
549. oneras, obicis:
unmarried, above reproach,
some wild creature and never known such sorrow.
Sychaeo: Adj.
151
552. ser-
forma dei vultu redeuntis eodem obtulit in somnis, rursusque ita visa monere est omnia Mercurio similis, vocemque coloremque Huic
se
et crines flavos et
membra decora
—
iuventa:
“Nate dea, potes hoc sub casu ducere somnos, nec, quae te circum stent deinde pericula, cernis, demens, nec Zephyros audis spirare secundos? Ilia dolos dirumque nefas in pectore versat,
560
certa mori, varioque irarum fluctuat aestu.
Non
fugis hinc praeceps,
lam mare
dum
565
praecipitare potestas?
turbari trabibus, saevasque videbis
iam fervere litora flammis, si te his attigerit terris Aurora morantem. Heia age, rumpe moras. Varium et mutabile semper
collucere faces,
570
Sic fatus nocti se immiscuit atrae.
femina.”
Departure of the Trojans
Turn vero Aeneas, corripit e
somno
subitis extern tus umbris,
corpus, sociosque fatigat:
“Praecipites vigilate, solvite vela
considite transtris;
viri, et
Deus aethere missus ab
citi.
alto
fugam tortosque incidere funes ecce iterum instimulat. Sequimur te, sancte deorum, quisquis es, imperioque iterum paremus ovantes.
575
festinare
Adsis
O
placidusque iuves,
dextra feras.”
et sidera caelo
vaginaque
Dixit,
fulmineum, strictoque
eripit
ensem 580
retinacula ferro.
ferit
Idem omnes simul ardor habet, rapiuntque ruuntque; 556. eodem:
i.e.,
as before,
1.
...somnos: sleep on at such a determined 565.
to
Non =
566. Iam:
die;
569. Heia age: 571. umbris:
holy one divine.
fugis
trabibus:
Up
at once.
vision.
what
is
dum
(tibi)
Dido’s
fleet.
fugies. i.e..
Varium:
i.e.,
sky propitious.
Be
is
Hypermetric.
560. sub
564. certa mori:
now
a rare, poetical construction.
potestas (est):
while
568. attigerit:
still
finds;
you may. fut.
perf.
a fickle creature.
575. festinare (nos).
578. Adsis ... feras:
stars (weather) in the will;
=
Dido.
563. Ilia:
crisis.
the infin. used with an adj.
Nonne. Soon,
558. coloremque:
265.
576. sancte deorum: Partitive gen.,
with us
and graciously aid us, and make the they work with a
581. rapiuntque ruuntque:
the literal translation?
152
Liber IV
litora deseruere;
latet
sub classibus aequor;
spumas et caerula verrunt. Et iam prima novo spargebat lumine terras Tithoni croceum linquens Aurora cubile. annixi torquent
585
Regina e speculis ut primum albescere lucem vidit, et
aequatis classem procedere
velis,
litoraque et vacuos sensit sine remige portus,
terque quaterque
manu
pectus percussa decorum,
flaventesque abscissa comas, “Pro luppiter, hie,” ait, “et nostris iliuserit
advena regnis? 585. Tithoni:
the
dawn.
See Tennyson’s
poem
590
ibit
Tithomis.
Husband of Aurora, goddess of
587. aequatis: even,
squarely across the mast as they were sailing before the wind.
i.e.,
they were set
589. percussa,
590. flaventes: Middle voice; translate actively. the poetic color 591. advena: adventurer or chance-comer. of the hair of heroes and heroines.
abscissa:
:
Non arma
expedient, totaque ex urbe sequentur,
deripientque rates ferte citi
navalibus?
alii
Ite,
flammas, date vela, impellite remos!
—
Quid loquor, aut ubi sum? Quae mentem insania mutat? Infelix Dido, nunc te facta impia tangunt. En dextra fidesque, Turn decuit, cum sceptra dabas. quern secum patrios aiunt portare Penates, quern subiisse umeris confectum aetate parentem! Non potui abreptum divellere corpus, et undis spargere? Non socios, non ipsum absumere ferro Ascanium, patriisque epulandum ponere mensis? fuisset. Verum anceps pugnae fuerat fortuna: Quern metui moritura? Faces in castra tulissem, implessemque foros flammis, natumque patremque
595
—
600
—
—
cum
genere exstinxem,
memet super
605
ipsa dedissem.”
Dido’s Curse
“Sol, qui terrarum flammis opera
tuque harum interpres curarum nocturnisque Hecate et
Dirae
triviis
ultrices, et di
et
conscia luno,
ululata per urbes,
610
morientis Elissae,
et nostras audite preces.
592. expedient:
i.e.,
the end of the fifth foot
my
is
Si
tangere portus
time,
first
at
unusual and gives the feeling of abruptness, just as the follow594. flammas
impia:
=
faces.
Implying disloyalty to the
596. nunc:
memory of
.
.
i.e.,
Sychaeus.
En Penates: So this is Non ( = Nonne) potui Could I
Then was {your regret) more fitting.
597. Turn decuit:
The pause
593. deripient: launch in haste.
followers.
ing verse gives the impression of speed.
now,
lustras,
meritumque mails advertite numen,
accipite haec,
for the
omnia
.
the
and honor of the man who, they say, 600. not rather. 602. epulandum ponere: served as a feast, as Atreus had served up to his brother Thyestes the flesh of Thyestes’ two sons. 603. fuerat: had been, more vivid than the subjunc. fuisset: Suppose it had been, oi ihdiC. 604. metui: had truth
I to fear,
decks.
.
tulissem:
I
agent and witness
.
.
.
.
should have hurled.
606. exstinxem
607. terrarum
.
=
omnia
exstinxissem. :
all
that
is
:
605. implessem
=
implevissem.
foros:
super: Adv., on top.
done on earth.
608.
harum
.
.
.
conscia
609. nocturnis: by night. of all these woes. triviis: Hecate was worshiped at a crossroad, where three roads met hence she was called Trivia, ululata: whose name is shrieked. 611. meritum . . numen: and direct {toward me) your divine attention merited by my woes. {\.Q.,
cox\sc.\ous,W\{x\QSS)
—
.
154
Liber IV
;
infandum caput ac et sic fata lovis
terris
annare necesse
est,
poscunt, hie terminus haeret:
at hello audacis populi vexatus et armis,
finibus extorris,
complexu avulsus
615
luli,
auxilium imploret, videatque indigna suorum
cum
funera; nec,
se
sub leges pads iniquae
regno aut optata luce fruatur,
tradiderit,
sed cadat ante diem, mediaque inhumatus arena.
Haec
precor, hanc
O
Turn VOS,
620
vocem extremam cum sanguine fundo.
Tyrii, stirpem et
omne futurum
genus
exercete odiis, cinerique haec mittite nostro
Nullus amor populis, nec foedera sunto.
munera.
Exoriare aliquis nostris ex ossibus ultor,
625
qui face Dardanios ferroque sequare colonos,
nunc, ohm,
quocumque dabunt
tempore vires. Litora litoribus contraria, fluctibus undas imprecor, arma armis; pugnent ipsique nepotesque.” se
Dido’s Death
Haec
animum versabat in omnes, quaerens quam primum abrumpere lucem.
ait, et
invisam
630
partes
Turn breviter Barcen nutricem affata Sychaei;
namque suam
“Annam
patria antiqua cinis ater habebat:
cara mihi nutrix hue
siste
sororem; 614. hie terminus
haeret:
goal
this
is
615-620. Dido
fixed.
her curse
in
is
gifted with prophetic
supposed to be granted to those about to die. This imprecation, according to the legend, was largely fulfilled: Aeneas was harassed in war by the Rutuli; he was driven to leave Ascanius and implore aid from Evander many of his men were killed, and he had to accept a peace in which the name Latins was substituted for Trojans; and three years later he was drowned in the Numicius, and his body not recovered (inhumatus). 622. Tyrii: Of all generations. Her second sight foresees the Punic wars. 625. Exo624. populis: The Romans and the Carthaginians. vision,
;
riare:
2nd
nibal.
tesque:
sing, subjunc. in a hortatory sense,
627.
quocumque
The -que
.
.
elides with
.
vires:
Haec
i.e.
Liber IV
Dido’s,
cinis:
tomb.
avenger, referring to
Han-
given.
629. nepo-
she was held in high esteem.
633. suam:
at whatever time strength in the next line;
632. nutricem: nurse or foster-mother
her own,
ultor:
634. mihi
.
.
.
is
synapheia.
hue
siste:
bring here to me.
155
.
.
635
die corpus properet fluviali spargere lympha, et
pecudes secum
monstrata piacula ducat;
et
tuque ipsa pia tege tempora
sic veniat;
Sacra lovi Stygio, quae
vitta.
incepta paravi,
rite
finemque imponere curis, Dardaniique rogum capitis permittere flammae.”
perficere esf animus,
640
gradum studio celerabat anili. At trepida, et coeptis immanibus efTera Dido,
Sic ait:
ilia
sanguineam volvens aciem, maculisque trementes interfusa genas, et pallida morte futura, interiora
domus
645
irrumpit limina, et altos
conscendit furibunda rogos, ensemque recludit
Dardanium, non hos quaesitum munus in usus. Hie, postquam Iliacas vestes notumque cubile conspexit, paulum lacrimis et mente morata, 650
incubuitque toro,^dixitque novissima verba:
“Dulces exuviae,
dum
fata
deusque sinebat,
hanc animam, meque his exsolvite curis. Vixi, et, quern dederat cursum fortuna, peregi, et nunc magna mei sub terras ibit imago. Urbem praeclaram statui; mea moenia vidi; accipite
ulta virum, felix,
poenas inimico a
heu nimium
tantum
tetigissent nostra carinae!”
Dixit, et os impressa toro,
sed moriamur,”
fratre recepi;
felix, si litora
numquam Dardaniae
655
“Moriemur
inultae,
“Sic, sic iuvat ire sub umbras.
ait.
660
635. die (ut)
hid her hasten. the priestess.
636. pecudes:
638. lovi Stygio:
purpose.
640. rogum:
him are
to be burned.
Barce.
pose. cation.
anili:
=
Called
woman.
trementes:
oculos.
because
642. coeptis
649. paulum
threw herself.
.
.
651.
queen to the
657. tantum:
.
last,
.
.
only.
prescribed by
mei
.
mea.
659. impressa:
is
my
641.
ilia:
wild with her dreadful pur-
efTera:
644. genas:
Acc. of specifi-
648. Hie:
Here, at the top
this. little in
tears
and thought.
Limits dulces, dear, as long as.
=
it
reminders, monumenta, of
all
epnvering.
morata: pausing a
dum:
properet:
639. est (mihi) animus:
Pluto.
Aeneas’s
monstrata:
sacrifice,
of course actually Dido’s funeral pyre.
is
It
i.e.,
for
647. hos ... in usus: for such a deed as
majestic, a acted.
oj an old
643. aciem
of the pyre. cubuit:
victims
.
656. virum
=
coniugem.
Middle voice, pressing.
650. inr
654.
magna:
recepi:
ex-
660. iuvat
(me).
156
Liber IV
Hauriat hunc oculis ignem crudelis ab alto
Dardanus,
et
nostrae secum ferat omina mortis.”
Dixerat; atque illam media inter talia ferro
collapsam aspiciunt comites, ensemque cruore
spumantem, sparsasque manus. It clamor ad alta atria; concussam bacchatur Fama per urbem. Lamentis gemituque
665
femineo ululatu
et
resonat magnis plangoribus aether,
tecta fremunt;
non aliter quam si immissis ruat hostibus omnis Karthago aut antiqua Tyros, flammaeque furentes culmina perque hominum volvantur perque deorum.
670
Anna’s Grief
Audiit exanimis, trepidoque exterrita cursu
unguibus ora sotor foedans per medios
ruit,
et
pectora pugnis
ac morientem nomine clamat:
“Hoc illud, germana, fuit? Me fraude petebas? Hoc rogus iste mihi, hoc ignes araeque parabant? Quid primum deserta querar? Comitemne sororem sprevisti moriens? Eadem me ad fata vocasses; idem ambas
ferro dolor, atque
eadem hora
675
tulisset.
His etiam struxi manibus, patriosque vocavi
voce deos,
sic te ut posita crudelis
680
abessem?
meque, soror, populumque patresque Sidonios urbemque tuam. Date vulnera lymphis abluam, et extremus si quis super halitus errat. Exstinxti te
•
•
661. igneni:
•
662. omina:
663. ferro: tled.
Things seen
at
on the sword.
bacchatur:
sinking in ruins. 672. exanimis:
plan?
which will be lighted after her death. the beginning of a voyage were particularly ominous. 666. concussam: star664. comites: her attendants.
the {sight
fiies
w'ild/y.
671. culmina
i.e.,
the) fire,
667. femineo ululatu:
=
cursu:
aghast,
fraude petebas:
of
669. ruat:
Hiatus.
were
tecta.
haste.
675.
plotting to deceive.
Hoc
illud
IVas this your
... fuit:
678. vocasses
=
vocavisses:
would
681. sic: 680. struxi (pyram). you had called. 679. tulisset = abstulisset. Emphatic with posita, when you were lying thus, crudelis: (/), cruel one. abessem: Purpose. 684. super errat: hovers 683. Date (ut) abluam: Let me bathe. that
.
over her
.
.
.
.
.
lips.
Liber IV
157
685
Sic fata, gradus evaserat altos,
ore legam.”
semianimemque sinu germanam amplexa fovebat
cum
gemitu, atque atros siccabat veste cruores.
Ilia,
graves oculos conata attollere, rursus
infixum
deficit;
sub pectore vulnus.
stridit
Ter sese attollens cubitoque annixa ter revoluta
toro
est,
690
levavit;
oculisque errantibus alto
quaesivit caelo lucem, ingemuitque reperta.
Dido’s Spirit Set Free
Turn luno omnipotens, longum miserata dolorem difficilesque obitus, Irim demisit
Olympo,
quae luctantem animam nexosque resolveret artus. Nam quia nec fato, merita nec morte peribat,
695
sed misera ante diem, subitoque accensa furore,
nondum
illi
flavum Proserpina vertice crinem
damnaverat Oreo. croceis per caelum roscida pinnis,
abstulerat, Stygioque caput
Ergo
Iris
700
mille trahens varios adverse sole colores,
devolat, et supra caput astitit:
sacrum iussa Sic
ait, et
fero, teque isto
“Hunc ego Did
corpore solve.”
dextra crinem secat: omnis et una
705
dilapsus calor, atque in ventos vita recessit.
685. legam:
I will catch
breath” of a dying person, as a
onomatopoeia.
voluta (est): fell back.
694. Irim:
usually
custom of “catching the 686. semianimem: The first i is
referring to the
token of love.
a slurring together to produce one sound.
read like gurgles:
last
it,
cut
690. cubito annixa:
leaning on
689. stridit:
her elbow.
691. re-
692. (luce) reperta: Abl. abs.
Goddess of by
688.111a: Dido.
The thread of
the rainbow, messenger of Juno.
Proserpina.
695. quae ... artus
Purpose
:
clause.
life
was
696. fato:
course offate, i.e., by natural death. 698. illi: from her; dat. of separation, crinem: It was customary to begin a sacrifice by plucking a few hairs from the in the
and a dying person was regarded as a “victim” to the powers 699. damnaverat: had consigned. 701. trahens: trailing, adverso sole:
victim’s forehead,
below.
Ab\. ahs., against the (opposite) sun.
an offering
to Pluto,
iussa:
702.
as bidden.
Hunc
(crinem).
704. una
=
,
703. sacrum: WithDiti,
simul.
705. dilapsus (est):
fled.
158
Liber IV
TNTEREA certus
medium Aeneas iam
iter,
classe tenebat
fluctusque alros Aquilone secabat,
}± moenia respiciens, quae iam infelicis Elissae collucent flammis. Quae tantum accenderit ignem,
causa 1.
latet;
Interea:
duri i.e.,
magno
sed
amore dolores
5
during the closing scene of Book IV.
2. certus:
with fixed re-
Normally the north wind, but here used for winds in general; they are sailing north from Carthage to Sicily. accen4. flammis: blazing derit: Indir. question. duri ducunt: but the bitter grief 5. latet: is unknown, {that comes) when deep love is profaned, and the knowledge of what a frenzied woman solve.
Aquilone:
.
.
.
can do, incline the Trojans' hearts to sad premonitions.
Liber
V
159
notumque furens quid femina possit, per augurium Teucrorum pectora ducunt.
pollute, triste
Ut pelagus tenuere
rates,
nec iam amplius ulla
occurrit tellus, maria undique et undique caelum, olli
caeruleus supra caput
astitit
10
imber,
noctem hiememque ferens, et inhorruit unda tenebris. Ipse gubernator puppi Palinurus ab alta: “Heu! quianam tanti cinxerunt aethera nimbi? Quidve, pater Neptune, paras?” Sic deinde locutus colligere arma iubet validisque incumbere remis, obliquatque sinus in ventum, ac talia fatur:
“Magnanime Aenea, non,
si
15
mihi luppiter auctor
spondeat, hoc sperem Italiam contingere caelo. vespere ab atro
Mutati transversa fremunt
et
consurgunt vend, atque
nubem
Nec nos
in
20
cogitur aer.
tantum sufheimus. Superat quoniam Fortuna, sequamur, quoque vocat, vertamus iter. Nec litora longe obniti contra, nec tendere
fida reor fraterna Erycis si
modo
rite
memor
portusque Sicanos,
servata remetior astra.”
Turn pius Aeneas: “Equidem
iamdudum
et frustra
cerno
te
sic
25
poscere ventos
tendere contra:
viam velis. An sit mihi gratior ulla, quove magis fessas optem demittere naves, quam quae Dardanium tellus mihi servat Acesten, flecte
Anchisae gremio complectitur ossa?”
et patris
Haec ubi
dicta, petunt portus, et vela secundi
intendunt Zephyri; fertur cita gurgite et
30
tandem
laeti
classis,
notae advertuntur arenae.
10.
olli
=
arma /o ref/ 50/75, in preparation for the quatque ... ventum: and slants the canvas to the wind, i.e., tacks. erence.
15. colligere
should pledge his word.
:
illi:
gale.
Dat. of ref16. obli-
18. spondeat:
Neut. acc. as adv., across our course. 24. fraterna = fratris tui: Eryx was the son of Venus and Butes. The mountain in northwest Sicily took its name from him, and here was a shrine to Venus. 25. (ante) servata: observed before, i.e., when sailing along the coast of Sicily. 29. quove magis .demittere: or one to which I would rather bring. 32. secundi: .
The winds
are
19. transversa:
.
now from
160
the southeast.
33. cita:
As an
adv., swiftly.
Liber
V
Acestes Welcomes the Trojans
At procul ex celso miratus vertice montis adventum sociasque rates, occurrit Acestes,
35
horridus in iaculis et pelle Libystidis ursae,
Troia Criniso conceptum flumine mater quern genuit: veterum non
immemor
ille
parentum
gratatur reduces, et gaza laetus agresti excipit, ac fessos
40
opibus solatur amicis.
Aeneas Announces the Funeral Games
Postera
cum primo
Stellas
coetum
clara dies, socios in
Oriente fugarat litore
ab omni
advocat Aeneas, tumulique ex aggere fatur:
“Dardanidae magni, genus alto a sanguine divum, annuus exactis completur mensibus orbis, ex quo reliquias divinique ossa parentis condidimus terra maestasque sacravimus aras. lamque dies, nisi fallor, adest, quern semper acerbum, semper honoratum sic di voluistis habebo. Hunc ego Gaetulis agerem si syrtibus exsul, Argolicove mari deprensus et urbe Mycenae, annua vota tamen sollemnesque ordine pompas
—
45
—
50
exsequerer, strueremque suis altaria donis.
Nunc
ultro ad cineres ipsius et ossa parentis,
55
baud equidem sine mente reor, sine numine divum, adsumus et portus delati intramus amicos. Ergo agite, et laetum cuncti celebremus honorem;
35. miratus
.
.
.
rates: viewing with
amazement
the arrival
offriendly
ships.
37. hor-
38. Criniso: Acestes was the and pelle, bristling with. son of Egesta, or Segesta, and the river-god Crinisus. She had been sent to Sicily by her father to save her from being thrown to the sea-monster sent by Neptune against Laomedon. 40. reduces: on their return. 45. sanguine divum: Since Dardanus was the son of Jupiter. 47. ex quo: from 52. Mycenae: the time when. 51. Hunc: Emphatic, As for this day, if 1 = Gen. sing, instead of abl. pi. rite. 54. exsequerer: / would conduct. 53. ordine suis: fitting. ultro: beyond our expectation. 55. Nunc: Now, on the contrary, ridus:
With both
iaculis
.
Liber
V
.
.
161
poscamus ventos; atque haec me sacra quotannis urbe
60
templis sibi ferre dicatis.
velit posita
Bina bourn vobis Troia generatus Acestes dat
numero
capita in naves; adhibete Penates
quos colit hospes Acestes. Praeterea, si nona diem mortalibus almum Aurora extulerit radiisque retexerit orbem, et patrios epulis et
65
prima citae Teucris ponam certamina classis; quique pedum cursu valet, et qui viribus audax aut iaculo incedit melior levibusque sagittis, seu crudo
pugnam committere
fidit
caestu,
cuncti adsint, meritaeque exspectent praemia palmae.
Ore favete omnes,
70
tempora ramis.”
et cingite
At the
Tomb
of Anchises
materna tempora myrto; hoc Helymus facit, hoc aevi maturus Acestes, hoc puer Ascanius, sequitur quos cetera pubes. Sic fatus, velat
e concilio multis
Ille
cum
milibus ibat
75
ad tumulum, magna medius comitante caterva. Hie duo rite mero libans carchesia Baccho fundit humi, duo lacte novo, duo sanguine sacro, purpureosque
iacit flores,
iterum salvete, recepti
“Salve, sancte parens:
nequiquam
Non
59. atque
.
him these
.
sacrifice,
Guard
favete:
ramis:
your
lips,
Modifies certamina. like favete Unguis,
69. crudo:
rawhide.
a regular formula at a
Modifies myrto, which was sacred to Venus.
Aeneas.
76.
bright
=
82.
.
well
66. prima:
wreaths.
79. purpureos: patris mei.
64. si = cum. nona: i.e., the ninth of our country. The novemdiale was a solemn festival held on the ninth
63. patrios:
72. materna: 15. Ille:
quaerere Thybrim.’’
he ^rant that after founding a city, I may year after year a temple dedicated to him. 61. Bina bourn ... capita: Two oxen,
day after the anniversary. day after a person’s death.
Ore
est)
may
dicatis:
rites in
for each ship.
71.
fataliaque arva,
Ausonium (quicumque .
80
animaeque umbraeque paternae.
licuit fines Italos
nec tecum
offer
cineres,
ac talia fatur:
162
tumulum:
or gay.
Non
Of
Anchises.
80. recepti:
licuit (mihi):
It
was not
77. Hie:
73. aevi: i.e.,
rescued from Troy.
my
at
in years.
that
tomb.
81. paternae
lot.
Liber
V
cum
Dixerat haec, adytis
lubricus anguis ab imis
septem ingens gyros, septena volumina traxit, amplexus placide tumulum lapsusque per aras,
85
caeruleae cui terga notae, maculosus et auro
squamam
incendebat fulgor, ceu nubibus arcus
mille iacit varies adverse sole colores.
Obstipuit visu Aeneas.
tandem
Ille
agmine longo
inter pateras et levia
90
pocula serpens
libavitque dapes, rursusque innoxius
imo
successit tumulo, et depasta altaria liquit.
Hoc magis incertus,
inceptos genitori instaurat honores,
geniumne caedit
esse putet:
famulumne parentis binas de more bidentes,
95
loci
totque sues, totidem nigrantes terga iuvencos;
vinaque fundebat pateris, animamque vocabat
Anchisae magni Manesque Acheronte remissos.
Nec non dona
quae cuique est copia, laeti onerant aras, mactantque iuvencos;
100
et socii,
ferunt,
ordine aena locant
alii,
fusique per
herbam
subiciunt veribus prunas et viscera torrent.
Preparations for the
Exspectata dies aderat,
Auroram Phaethontis famaque excierat;
nonamque
Games
serena
equi iam luce vehebant,
finitimos et clari
105
nomen Acestae
laeto complerant litora coetu,
84. adytis: 87. caeruleae
shrine.
golden spots pent. ings.
up
lit
Long
e
whose back dark-blue streaks adorned, and brilliant 90. Ille: The seras when in clouds the rainbow casts. smooth, polished. 92. libavit dapes: tasted the offer-
iacit:
.
—
:
:
the sacrifice
was
called suovetaurilia.
leased from Acheron, to attend the ceremony. able;
what
is
A 11
where he had fed. 94. Hoc magis whether ... or. famulum: attendant spirit.
93. depasta
black-backed;
.
its scales,
91. levia:
95. -ne...-ne:
.
or
Here,
the literal translation?
more
eagerly.
97. nigrantes terga:
99. Acheronte remissos:
100. quae
103. veribus:
the
.
.
From
.
re-
copia: each as he was
veru, spits for roasting
meat. 105. Phaethontis:
Phaethon, son of Apollo,
who
perished while trying to drive
his father’s chariot for a day.
Liber
V
163
Aeneadas, pars
visuri
Munera
et
certare parati.
principio ante oculos circoque locantur
in
medio, sacri tripodes viridesque coronae,
et
palmae pretium victoribus, armaque
perfusae
vestes,-
et
1
10
1
15
ostro
argenti aurique talenta;
tuba commissos medio canit aggere ludos.
et
The Boat Race
Prima pares ineunt gravibus certamina remis quattuor ex omni delectae classe carinae.
Velocem Mnestheus
mox
agit acri
remige Pristim,
Mnestheus, genus a quo nomine
Italus
Memmi;
ingentemque Gyas ingenti mole Chimaeram, urbis opus, triplici pubes quam Dardana versu impellunt, terno consurgunt ordine remi; Sergestusque,
domus
tenet a
120
quo Sergia nomen,
Centauro invehitur magna, Scyllaque Cloanthus caerulea, genus unde tibi, Romane Cluenti. Est procul in pelago saxum spumantia contra litora,
quod tumidis summersum tunditur olim
125
condunt ubi sidera Cori; immotaque attollitur unda
fluctibus, hiberni
tranquillo
silet,
campus, et apricis statio gratissima mergis. Hie viridem Aeneas frondenti ex ilice metam constituit signum nautis pater, unde reverti longos ubi circumflectere cursus.
scirent, et
•
•
nera:
108. visuri:
•
•
130
Prizes,
circo:
110. tripodes:
114. pares:
109.
Mu-
where most of the games were to be held. Greek games; sacri, because used in sacrifices. medio aggere: from the central mound.
the course or field
Regular prizes
113. commissos:
Fut. part, to express purpose.
in
the he^innin^ of.
well-matched.
.
.
.
116. remige:
Collective noun.
Pristim:
Each ship
named after its figurehead. 117. mox Mnestheus: soon {to be) Mnestheus of Italy. Memmi:; A prominent Roman family; many Roman families claimed Trojan
is
descent.
.
119. urbis opus:
a floating
.
.
bank of oars; anachronistic as triremes were not invented until about 700 b.c. 122. magna: Fern., agreeing with (nave) Centhuro. 125. olim: at times. 126. condunt: i.e., with clouds. 127. tranquillo: in calm weather. 128. campus ... mergis: a level
surface
and
Roman
circus,
the favorite haunt
city, i.e., vast as
a city,
versu:
129. metam: of sun-loviny sea birds. they were to go around the goal. 130. signum: mark.
164
As
in
the
Liber
V
Turn loca sorte legunt, ipsique
puppibus auro
in
ductores longe effulgent ostroque decori; cetera populea velatur fronde iuventus,
nudatosque uineros oleo perfusa nitescit. Considunt transtris, intentaque bracchia remis; intenti exspectant
135
signum, exsultantiaque haurit
corda pavor pulsans, laudumque arrecta cupido.
The Race
Starts
Inde, ubi clara dedit sonitum tuba, finibus omnes,
baud mora, prosiluere suis; nauticus, adductis spumant
ferit
aethera clamor
140
freta versa lacertis.
With decori. 134. populea: The poplar was sacred to Her135. nudatos .perfusa: with hared cules, and was also a symbol of mourning. and well-oiled shoulders. 137. exsultantia cupido: throbbing excitement and eager 139. finibus: from starting places. passion for glory drain their bounding hearts. 132. auro ... ostroque:
.
.
.
.
.
Infindunt pariter sulcos totumque dehiscit
convulsum remis rostrisque tridentibus aequor.
Non
tarn praecipites biiugo certamine
campum
corripuere, ruuntque effusi carcere currus,
nec
145
immissis aurigae undantia lora
sic
concussere iugis pronique
in
verbera pendent.
Turn plausu fremituque virum studiisque faventum consonat omne nemus, vocemque inclusa volutant litora, pulsati colles clamore resultant.
Gyas Takes
the
150
Lead
Effugit ante alios primisque elabitur undis
fremitumque Gyas; quern deinde Cloanthus consequitur, melior remis, sed pondere pinus tarda tenet. Post hos aequo discrimine Pristis Centaurusque locum tendunt superare priorem; et nunc Pristis habet, nunc victam praeterit ingens Centaurus, nunc una ambae iunctisque feruntur frontibus, et longa sulcant vada salsa carina. lamque propinquabant scopulo metamque tenebant,
turbam
cum
inter
Gyas
princeps medioque
155
in gurgite victor
160
rectorem navis compellat voce Menoeten:
“Quo tantum ama, altum alii
Hue
mihi dexter abis?
dirige gressum;
palmula cautes; teneant.’’ Dixit; sed caeca Menoetes saxa timens proram pelagi detorquet ad undas. litus
“Quo
et laevas stringat sine
diversus abis?’’ iterum “Pete saxa, Menoete!” The rostrum, or beak,
143. tridentibus: sisted
of three huge prongs, one above the other;
ship.
144. biiugo certamine:
their starting point
or
stalls,
verbera:
i.e.,
to lash them.
152. turbam:
immissis
.
.
149. inclusa:
confusion of his rivals.
157. iunctis ... frontibus:
with
.
145. effusi carcere:
side,
iugis:
often con-
they were used to sink an
the chariot race.
arranged side by
146. nec sic (acres),
signal.
thus.
165
where they awaited the starting
over the dashing steeds.
cliff-bound.
147. in
150. resultant: re-echo.
154. discrimine:
prows even.
enemy from
leaping
distance, behind
159. tenebant:
Cloan-
were dose to
metam, which was the middle point of the race. 162. Quo... abis: Where are you going so far to the right? mihi: Ethical dat., I should like to ask, or simply omit in translation. 163. litus cautes: hug the shore, and let the oar blade graze the rock,
.
the rocks on the
left.
166
.
.
165. pelagi: the open sea.
166. diversus: out
of your course.
Liber
V
cum clamore Gyas respicit
revocabat;
instantem tergo,
et
ecce
et
Cloanthum
propiora tenentem.
Ille inter
navemque Gyae scopulosque sonantes
radit iter
laevum
interior,
praeterit, et metis tenet
subitoque priorem
aequora tuta
170
relictis.
Turn vero exarsit iuveni dolor ossibus ingens, nec lacrimis caruere genae, segnemque Menoeten,
sociumque salutis, mare praecipitem puppi deturbat ab alta;
oblitus decorisque sui in
175
ipse gubernaclo rector subit, ipse magister,
hortaturque viros, clavumque ad litora torquet.
At gravis ut fundo vix tandem redditus imo est, iam senior madidaque fluens in veste Menoetes
summa Ilium
siccaque in rupe resedit.
petit scopuli
labentem Teucri
et
et salsos rident
et risere
180
natantem,
revomentem pectore
fluctus.
Sergestus Runs His Boat onto Rocks
Hie laeta extremis spes est accensa duobus, Sergesto Mnestheique, Gyan superare morantem. Sergestus capit ante locum scopuloque propinquat, nec tota tamen
ille
185
prior praeeunte carina;
parte prior, partem rostro premit aemula Pristis.
At media socios incedens nave per ipsos hortatur Mnestheus: “Nunc, nunc insurgite remis, Hectorei socii, Troiae quos sorte suprema delegi comites; nunc illas promite vires, nunc animos, quibus in Gaetulis syrtibus usi, lonioque mari Maleaeque sequacibus undis. 168. propiora tenentem:
Cloanthus.
170. radit
.
.
holding a nearer course, .
of the youth, Gyas;
172. iuveni:
dat. of ref.
sidered the seat of deepest feelings. 178. gravis:
From
184. Mnesthei:
praeeunte:
Dat.,
The diphthong
is
played.
V
193.
dolor
=
ira.
174. decoris:
and from being
Greek form.
the
dignity,
old.
in
inside {Gyas's).
socium:
Gen.
pi.
181. risere: Trans.
186. tota ... carina
Troy's last hour.
left,
169. Ille:
ossibus: the marrow, con-
:
short before the following vowel.
190. Troiae sorte suprema:
laps.
Liber
the wet clothing,
near the rocks.
i.e.,
steers his course to
interior:
190
a full boat's length. 187. premit:
192. usi (estis):
over-
you
dis-
Maleae: The south promontory of Greece, proverbially dangerous.
167
Non iam prima peto Mnestheus, neque vincere certo; quamquam O! — sed superent, quibus hoc, Neptune, dedisti; extremos pudeat et
hoc
rediisse;
Olli certamine
prohibete nefas.”
196
vincite, cives,
summo
vastis tremit ictibus aerea puppis,
procumbunt;
subtrahiturque solum; turn creber anhelitus artus
200
undique rivis. Attulit ipse viris optatum casus honorem. Namque furens animi dum proram ad saxa suburget
aridaque ora quatit, sudor
interior,
fluit
spatioque subit Sergestus iniquo, procurrentibus haesit.
infelix saxis in
Concussae cautes,
acuto
et
in
205
murice remi
obnixi crepuere, illisaque prora pependit.
Consurgunt nautae
et
magno clamore morantur,
ferratasque trudes et acuta cuspide contos
expediunt, fractosque legunt in gurgite remos.
Mnestheus Overtakes Sergestus and Gyas
At laetus Mnestheus successuque acrior ipso agmine remorum celeri ventisque vocatis prona petit maria et pelago decurrit aperto. Qualis spelunca subito cui
domus
commota columba,
dulces latebroso in pumice nidi,
et
plausumque
fertur in arva volans,
mox
dat tecto ingentem,
Mnestheus,
aequora,
ashamed
to
194
prima:
come
in last.
203. interior:
them.
stuck fast.
i.e.,
neque commovet
impetus ipse volantem.
first place.
taking the inner course,
205. murice: rcc/,
i.e.,
211. agmine: plying ov driving. .
.
.
nidi:
driven
iniquo:
dangerous.
216. tecto:
With
207. et
the rock.
212. prona: 5/c>/?mg,
the nestlings in the cranny
gentem: flaps loudly.
upon
of the rock. exterrita,
let
us be
the ocean's surface flies beneath
204. haesit:
a rock like the rough murex, or shellfish.
broke with a crash, illisa: shouting loudly at their delay.
broso
196. extremos pudeat (nos) rediisse:
199. subtrahitur solum:
puere: i.e.,
alas:
fuga secat ultima Pristis
sic ipsa
sic illam fert
215
exterrita pinnis
aere lapsa quieto
radit iter liquidum, celeres sic
210
i.e.,
.
.
206. cre-
morantur:
.
214. late-
to the shore.
215. plausum
yVom her
dwelling.
.
.
.
dat ...
in-
217. radit:
skims.
168
Liber
V
Cloanthus Wins
primum
Et
in
scopulo luctantem deserit alto
220
Sergestum brevibusque vadis, frustraque vocantem auxilia, et fractis discentem currere remis. Inde
Cyan ipsamque
ingenti
mole Chimaeram
consequitur; cedit, quoniarti spoliata magistro
est.
Solus iamque ipso superest in fine Cloanthus:
quern
petit, et
summis annixus
225
viribus urget.
Turn vero ingeminat clamor, cunctique sequentem instigant studiis, resonatque fragoribus aether.
Hi proprium decus et partum indignantur honorem ni teneant, vitamque volunt pro laude pacisci; hos successus alit: possunt, quia posse videntur. Et fors aequatis cepissent praemia rostris ni palmas ponto tendens utrasque Cloanthus fudissetque preces, divosque in vota vocasset: “Di, quibus imperium est pelagi, quorum aequora curro, vobis laetus ego hoc candentem in litore taurum
230
235
constituam ante aras, voti reus, extaque salsos porriciam
in fluctus et
vina liquentia fundam.”
eumque imis sub fluctibus audiit omnis Nereidum Phorcique chorus Panopeaque virgo, et pater ipse manu magna Portunus euntem impulit; ilia Noto citius volucrique sagitta Dixit,
ad terram
fugit, et
portu se condidit
240
alto.
Aeneas Rewards the Winners
Turn satus Anchisa, cunctis ex more vocatis, victorem magna praeconis voce Cloanthum declarat, viridique advelat tempora lauro. 221. brevibus 228. studiis:
vadis:
cheers.
shallows.
229. Hi:
224. cedit:
she (the
Cloanthus’s men.
245
Chimaera)
falls
indignantur ... ni
behind.
(=
nisi)
230. pacisci: to barter or risk. cannot endure the thought of not keeping. 231. hos: i.e., Mnestheus’ men. possunt ... videntur: they can, because they think
teneant:
they can
famous
nymph.
V
saying.
232. fors
=
forte.
bound by my Panopea: A sea-
237. voti reus:
Son of Pontus and father of the Gorgons. 241. Portunus: Italian god of harbors.
240. Phorci:
vow.
Liber
—a
169
muneraque vinaque
et
naves ternos optare iuvencos, argenti magnum dat ferre talentum. in
praecipuos ductoribus addit honores: victori chlamydem auratam, quam plurima circum Ipsis
250
purpura maeandro duplici Meliboea cucurrit, intextusque puer frondosa regius Ida veloces iaculo cervos cursuque fatigat, acer, anhelanti similis, quern praepes ab Ida sublimem pedibus rapuit lovis armiger uncis; longaevi palmas nequiquam ad sidera tendunt custodes, saevitque
canum
255
latratus in auras.
secundum, levibus huic hamis consertam auroque trilicem
At qui deinde locum loricam, victor
tenuit virtute
quam Demoleo
apud rapidum Simoenta sub
donat habere
viro,
260
detraxerat ipse
decus
et
Ilio alto,
tutamen
in armis.
Vix illam famuli Phegeus Sagarisque ferebant multiplicem, conixi umeris; indutus at olim Demoleos cursu palantes Troas agebat.
265
dona facit geminos ex aere lebetas, cymbiaque argento perfecta atque aspera signis.
Tertia
The Centaur Returns
lamque adeo donati omnes opibusque superbi puniceis ibant evincti tempora taenis.
with optare and ferre, allows.
248. dat:
250.
quam
.
.
.
cucurrit:
around which Meliboea was
ran a deep (plurima) border of Meliboean purple in double wavy figure. a town in Thessaly, famous for its purple-fish, murex. The Maeander was a river in
Asia Minor famous for
its
many
windings.
252. puer
.
.
.
regius:
Ganymede,
car-
253. fatigat: pursues; two up by Jove’s eagle to be cup-bearer to the gods. scenes are embroidered on the garment: (1) Ganymede hunting; (2) Ganymede being carried away. 255. pedibus: talons, armiger: i.e., the eagle as it is often shown, ried
with thunderbolts.
260. Demoleo:
hendiadys.
without gift fit
for a hero.
pi.,
Dat.
262. habere:
elision.
straining shoulders,
Acc.
259. hamis ... trilicem
indutus:
cW
wrought three-ply with golden links;
of separation.
to keep,
263. ferebant
:
=
viro:
A
ferre poterant.
in this.
261. Ilio:
Shortened
repetition of huic,
1.
259;
264. conixi umeris:
265. Troas: acc.
pi.
final i.e.,
i.e.,
o,
a
with
of Tros. 266. lebetas:
Greek. 267. aspera: embossed.
269. taenis
=
taeniis, the victors’
170
emblems.
Liber
V
cum
saevo e scopulo multa vix arte revulsus,
270
amissis remis atque ordine debilis uno, irrisam sine honore ratem Sergestus agebat.
Qualis saepe viae deprensus in aggere serpens, aerea quern obliquum rota transiit, aut gravis ictu
seminecem liquit saxo lacerumque viator; nequiquam longos fugiens dat corpore tortus,
275
parte ferox, ardensque oculis, et sibila colla
arduus
attollens, pars vulnere
nixantem nodis seque tali
in
sua
clauda retentat
membra
plicantem:
remigio navis se tarda movebat;
280
vela facit tamen, et veils subit ostia plenis.
Sergestum Aeneas promisso munere donat, servatam ob navem laetus sociosque reductos.
operum baud ignara Minervae,
Olli serva datur,
Cressa genus, Pholoe, geminique sub ubere nati.
285
The Foot Race
Hoc
plus Aeneas misso certamine tendit
gramineum
in
campum, quern
collibus undique curvis
cingebant silvae, mediaque in valle theatri circus erat;
consessu
quo
se multis
medium
cum
milibus heros
290
exstructoque resedit.
tulit
Hie, qui forte velint rapido contendere cursu, invitat pretiis
animos,
praemia ponit.
et
Undique conveniunt Teucri mixtique Nisus
et
Sicani,
Euryalus primi.
271. ordine: specification with debilis.
274. aerea ... rota
the road).
gravis ictu
body
its
its sails.
etc.
in
273. viae
=
284. datur:
Of
.
290. consessu
i.e.,
Long
tendit (iter).
in the
it
its
abl.
of
the
tries to escape,
lower part.
operum:
Pholoe (nomine),
dat
tortus:
twists
281. vela facit:
hoists
i.e.,
middle of the assembly,
.
.
.
weaving, spinning,
sub: at.
288. theatri circus:
who may
{of oars);
highway (lit., the causeway of obliquum: adj. with adverb force,
before the caesura,
291. (eorum) qui ... velint: for those
V
as
278. pars (altera):
finito.
medium:
aggere:
a chariot,
285. genus: Acc. of specification.
286. misso:
Liber
.
276. fugiens:
gravi ictu.
long coils.
:
.
tier
a circular theater.
exstructo:
wish.
171
on
a mound.
Euryalus forma insignis viridique iuventa,
295
Nisus amore pio pueri; quos deinde secutus regius egregia Priami de stirpe Diores;
hunc Salius simul et Patron, quorum alter Acarnan, alter ab Arcadio Tegeaeae sanguine gentis; turn duo Trinacrii iuvenes, Helymus Panopesque,
300
assueti silvis, comites senioris Acestae;
multi praeterea, quos
Aeneas quibus
in
fama obscura
mediis
sic
recondit.
deinde locutus:
“Accipite haec animis, laetasque advertite mentes:
nemo
ex hoc
numero mihi non donatus
305
abibit;
295. viridi iuventa: 296. pueri: Euryalus. of youth. obscura: dim tradition; oxymoron. 305. mihi the freshness
dat. of agent.
301. assueti: trained. .
.
.
302. fama
donatus: without a gift from me;
Gnosia bina dabo levato lucida ferro spicula caelatamque argento ferre bipennem, omnibus hie erit unus honos. Tres praemia primi accipient, flavaque caput nectentur oliva.
Primus equum phaleris insignem victor habeto; alter Amazoniam pharetram plenamque sagittis Threiciis, lato quam circum amplectitur auro balteus, et tereti subnectit fibula tertius
310
gemma;
Argolica hac galea contentus abito.”
Nisus Helps Euryalus
Haec
locum capiunt, signoque repente corripiunt spatia audito, limenque relinquunt, elTusi
315
ubi dicta,
nimbo
similes, simul ultima signant.
Primus abit longeque ante omnia corpora Nisus emicat, et ventis et fulminis ocior alis;
proximus huic, longo sed proximus
320
intervallo,
insequitur Salius; spatio post deinde relicto tertius Euryalus;
Euryalumque Helymus sequitur; quo deinde sub ipso ecce volat calcemque terit iam calce Diores, incumbens umero, spatia et si plura supersint, transeat elapsus prior,
lamque
ambiguumve
325
relinquat.
extremo fessique sub ipsam finem adventabant, levi cum sanguine Nisus fere spatio
labitur infelix, caesis ut forte iuvencis
fusus
humum
viridesque super madefecerat herbas.
330
Hie iuvenis iam victor ovans vestigia presso 306. levato ... ferro: inlaid,
ferre:
tion.
311. alter
the Trojans,
Infin.
316. spatia:
326.
ambiguum:
Liber
V
.
.
.
(belt) encircles,
course.
323. quo
331. presso
Amazoniam,
secundus.
and Thrace had been
broad gold baldric Adv. goal.
=
309. flava: pale ^^reen.
with dabo.
.
.
.
doubtful.
solo:
allied
with Troy.
and a buckle
when he touched the
The Amazons had helped gemma: which a 312. lato with its polished gem. circum: .
clasps
they
close behind him;
328. levi:
Acc. of specifica-
caput:
Threiciis:
317. ultima signant:
sub ipso:
307. caelatam:
with points of polished steel.
slippery.
.
.
mark (keep
what
is
329. ut:
their eyes on) the
the literal translation? as,
or
spot.
173
even
where.
pronus in ipso concidit immundoque fimo sacroque cruore. Non tamen Euryali, non ille oblitus amorum; nam sese opposuit Salio per lubrica surgens;
baud
tenuit titubata solo, sed
335
autem spissa iacuit revolutus arena. Emicat Euryalus, et munere victor amici prima tenet, plausuque volat fremituque secundo. Post Helymus subit, et nunc tertia palma Diores. ille
Salius Protests
340
Hie totum caveae consessum ingentis et ora prima patrum magnis Salius clamoribus implet, ereptumque dolo reddi sibi poscit honorem. Tutatur favor Euryalum, lacrimaeque decorae, gratior et pulchro veniens in corpore virtus.
Adiuvat
magna proclamat voce
et
345
Diores,
qui subiit palmae, frustraque ad praemia venit ultima,
primi Salio reddantur honores.
si
More
Prize Giving
Turn pater Aeneas, “Vestra,” inquit, “munera vobis certa manent, pueri, et palmam movet ordine nemo;
me
liceat
casus miserari insontis amici.”
350
tergum Gaetuli immane leonis dat Salio, villis onerosum atque unguibus aureis. Hie Nisus, ‘‘Si tanta,” inquit, “sunt praemia victis. Sic fatus,
332. tenuit 334.
amorum:
revolutus:
the love he bore his friend.
thrown back hy the block.
340. ora
.
.
.
patrum:
i.e.,
335. per:
337. Euryalus:
amid.
Long
the rows of elders in front; at
final «;
Rome
345. Adiuvat: Supports him. tur:
346. venit ad
consecutus
est.
Salius.
ille:
diastole.
senators and dis342. reddi: Prose
343. decorae: becoming, as he
=
tenere potuit.
336.
tinguished persons had the front rows of seats, in the orchestra.
construction would be ut reddatur.
=
was a mere youth.
347.
si
.
.
.
reddan-
should first prize be given.
349. certa: unchanged, the prizes
gum =
from
pellem.
palmam
their order).
352. aureis:
174
ordine: alters the order of the prizes {Wi., moves 350. me: With miserari. casus: mishap. 351. ter-
Two
.
.
.
syllables;
synizesis.
Liber
V
.
lapsorum miseret, quae munera Niso digna dabis, primam merui qui laude coronam, ni me, quae Salium, fortuna inimica tulisset?” et te
Et simul his dictis faciem ostentabat
membra
turpia et
clipeum
fimo.
Risit pater
eflferri iussit,
et
355
udo
optimus
olli,
Didymaonis artem,
Neptuni sacro Danais de poste refixum. Hoc iuvenem egregium praestanti munere donat.
360
The Boxing Match
dona
Post, ubi confecti cursus, et
“Nunc
si
cui virtus
animusque
in
peregit:
pectore praesens,
adsit, et evinctis attollat bracchia palmis.”
Sic
geminum pugnae proponit honorem,
ait, et
victori
365
velatum auro vittisque iuvencum,
ensem atque insignem galeam solacia victo. Nec mora: continuo vastis cum viribus effert ora Dares, magnoque virum se murmure tollit; solus qui Paridem solitus contendere contra, idemque ad tumulum, quo maximus occubat Hector, victorem Buten, immani corpore qui se Bebrycia veniens perculit, et fulva
370
Amyci de gente ferebat, moribundum extendit arena.
Tabs prima Dares caput altum
375
in proelia tollit,
356. ni
{and would have received
ir)
359. artem:
the handiwork.
the inference
is
that
it
had
360. Danais:
let
.
.
kept displaying:
Dat. of agent,
.
tulisset:
intensive.
temple door;
poste:
was afterwards captured from the Greeks by Aeneas. 363. sicui(est): whoever possesses,
362. peregit: distributed. 364. adsit:
357. ostentabat:
not.
me
him step forward,
evinctis:
i.e.,
praesens: ready.
with the caestus, a sort of boxing
glove consisting of leather thongs, studded with lead, with which the hand and
were bound. virorum.
a warrior.
.
.
.
vittis:
its
horns gilded and decked with
rib-
369. virum what is the literal translation? 370. Paridem: Who had a reputation as a noted prize-fighter, if not as Buten: Butes, son of Amycus, 372. victorem: (hitherto) undefeated.
368. effert
bons.
=
366. velatum (cornua)
arm
appears;
ora:
king of Bebrycia (Bithynia), slain by Dares at Hector’s tomb,
se
.
.
.
veniens
.
.
boasted of his descent from; Amycus was a noted boxer, killed in a contest with Pollux. 375. Talis Dares: Such was Dares, who.
ferebat:
.
Liber
V
.
.
175
:
ostenditque umeros latos, alternaque iactat
bracchia protendens, et verberat ictibus auras.
Quaeritur huic alius; nec quisquam ex agmine tanto
audet adire virum manibusque inducere caestus. Ergo alacris, cunctosque putans excedere palma,
Aeneae
ante pedes, nec plura moratus
stetit
turn laeva
380
taurum cornu
atque
tenet,
ita fatur:
“Nate dea, si nemo audet se credere pugnae, quae finis standi? Quo me decet usque teneri? Ducere dona iube.” Cuncti simul ore fremebant
385
Dardanidae, reddique viro promissa iubebant.
Entellus Accepts Dares’s Challenge
Hie gravis Entellum dictis castigat Acestes, proximus ut viridante toro consederat herbae: “Entelle,
heroum quondam
fortissime frustra,
tantane tarn patiens nullo certamine
390
tolli
dona sines? Ubi nunc nobis deus ille magister nequiquam memoratus Eryx? Ubi fama per omnem Trinacriam, Ille
et spolia ilia tuis
sub haec:
“Non
pendentia tectis?”
laudis amor, nec gloria cessit
pulsa metu; sed enim gelidus tardante senecta
395
sanguis hebet, frigentque effetae in corpore vires.
quae quondam fuerat, quaque improbus iste exsultat fidens, si nunc foret ilia iuventas, baud equidem pretio inductus pulchroque iuvenco venissem, nec dona moror.” Sic deinde locutus in medium geminos immani pondere caestus proiecit quibus acer Eryx in proelia suetus ferre manum, duroque intendere bracchia tergo. Si mihi,
400
380. palma 382. laeva (manu).
tamine.
385. Ducere
387. gravis: Translate as adv.
quiquam: test.
in vain;
400. venissem:
176
:
lists,
403. ferre
manum:
me.
392. ne-
allowed to carry off the prize without a conyour halls. 394. sub haec in reply, gloria
in
i.e.,
re//
is
:
395. sed enim:
entered the
care about.
tectis
cer-
abducere.
391. nobis: Ethical dat.,/)ra^
Dares, a Trojan,
393. spolia : prizes,
afnbition or pride.
i.e.,
if
= me
=
but the truth I
is.
397. improbus:
should not have waited for a prize,
braggart.
moror:
Freely to enter the fray.
Liber
V
Obstipuere animi: tantorum ingentia septem
plumbo insuto ferroque rigebant. Ante omnes stupet ipse Dares, longeque recusat; magnanimusque Anchisiades et pondus et ipsa hue illuc vinclorum immensa volumina versat.
terga bourn
405
Turn senior tales referebat pectore voces: “Quid, si quis caestus ipsius et Herculis arma vidisset, tristemque hoc ipso in litore pugnam? Haec germanus Eryx quondam tuus arma gerebat sanguine cernis adhuc sparsoque infecta cerebro
410
— —
magnum Alciden contra stetit; his ego suetus, dum melior vires sanguis dabat, aemula necdum his
415
temporibus geminis canebat sparsa senectus. Sed si nostra Dares haec Troius arma recusat, idque pio sedet Aeneae, probat auctor Acestes,
aequemus pugnas. solve metus;
Erycis
tibi
terga remitto;
Troianos exue
et tu
420
caestus.’’
Haec fatus, duplicem ex umeris reiecit amictum, et magnos membrorum artus, magna ossa lacertosque exuit,
atque ingens media consistit arena.
The Match Begins
Turn satus Anchisa caestus pater extulit aequos, et paribus palmas amborum innexuit armis. Constitit in digitos extemplo arrectus uterque, bracchiaque ad superas interritus extulit auras. Abduxere retro longe capita ardua ab ictu, immiscentque manus manibus, pugnamque lacessunt. Ille pedum melior motu, fretusque iuventa; hie membris et mole valens, sed tarda trementi 404. tantorum
.
.
.
what is the literal translation? because Eryx was slain by Hercules.
envious.
419.
tibi
416. canebat:
=
si vis:
430.
Ille:
From
Dares.
409. senior:
423. exuit
=
422.
magnos ...
..
iron
411. tristem:
trained.
415. aemula:
.
418. sedet
=
placet.
artus: massive-jointed limbs;
nudavit.
431. hie: Entellus.
trementi (ei)
:
Dat. of reference; beneath
him.
Liber V
and
Entellus.
414. suetus:
caneo, sprinkled white, on
Dat. of reference.
a hypermetric verse.
430
rigebant: so vast were the seven ox-hides, stiff with lead
stitched in; fatal,
425
177
genua labant, vastos quatit aeger anhelitus artus. Multa viri nequiquam inter se vulnera iactant, multa cavo lateri ingeminant, et pectore vastos dant sonitus, erratque aures et tempora circum crebra manus, duro crepitant sub vulnere malae. Stat gravis Entellus nisuque immotus eodem, corpore
modo
tela
atque oculis vigilantibus
435
exit.
oppugnat qui molibus urbem, aut montana sedet circum castella sub armis, nunc hos, nunc illos aditus, omnemque pererrat Ille,
velut celsam
440
arte locum, et variis assultibus irritus urget.
Ostendit dextram insurgens Entellus, et alte extulit:
ille
ictum venientem a vertice velox
praevidit, celerique elapsus corpore cessit.
Entellus vires in
ventum
efifudit, et
445
ultro
ad terram pondere vasto concidit, ut quondam cava concidit aut Erymantho, ipse gravis graviterque
magna
aut Ida in
radicibus eruta pinus.
Consurgunt studiis Teucri et Trinacria pubes; it clamor caelo, primusque accurrit Acestes, aequaevumque ab humo miserans attollit amicum. At non tardatus casu neque territus heros acrior ad pugnam redit, ac vim suscitat ira.
Entellus
450
Wins
Turn pudor incendit vires et conscia virtus, praecipitemque Daren ardens agit aequore toto, nunc dextra ingeminans ictus, nunc ille sinistra; nec mora, nec requies; quam multa grandine nimbi culminibus crepitant,
sic densis ictibus
heros 432. genua:
lables;
synaeresis.
438. corpore:
433. inter
by (moving)
se ... iactant:
455
exchange.
437. nisu:
Two
syl-
position.
his body, not his feet,
tela: Obj. of exit. 439. molibus: engines of war. 440. sedet circum: besets. 441. pererrat: Zeugma. 446. effudit: wasted, ultro = suo pondere: i.e., not because he was struck by Dares. 448. quondam: sometimes, cava: i.e., through age. 450. studiis: eagerly. 453. casu: by
the fall.
454. ira:
456. aequore:
Abl.
the field.
178
Liber
V
.
creber utraque
manu
pulsat versatque Dareta.
460
Turn pater Aeneas procedere longius iras et saevire animis Entellum baud passus acerbis; sed finem imposuit pugnae, fessumque Dareta eripuit, mulcens dictis, ac talia fatur: “Infelix, quae tanta animum dementia cepit? Non vires alias conversaque numina sentis? Cede deo.” Dixitque et proelia voce diremit. Ast ilium fidi aequales, genua aegra trahentem, iactantemque utroque caput, crassumque cruorem ore eiectantem mixtosque in sanguine dentes, ducunt ad naves; galeamque ensemque vocati accipiunt; palmam' Entello taurumque relinquunt. Hie victor, superans animis tauroque superbus: “Nate dea, vosque haec,” inquit, “cognoscite, Teucri, et mihi quae fuerint iuvenali in corpore vires, et qua servetis revocatum a morte Dareta.”
465
470
475
Dixit, et adversi contra stetit ora iuvenci,
qui
donum
astabat pugnae, durosque reducta
libravit dextra
media
arduus, eflfractoque
inter
illisit
cornua caestus,
480
in ossa cerebro.
humi
Sternitur exanimisque tremens procumbit Ille
bos.
super tales effundit pectore voces:
“Hanc
Eryx, meliorem
animam pro morte
hie victor caestus
arlemque repono.”
tibi,
persolvo;
Daretis
The Archery Contest Protinus Aeneas celeri certare sagitta invitat qui forte velint, et
praemia ponit,
460. creber:
and pounds from versa:
i.e.,
moned.
side to side.
against you.
469. utroque:
476. servetis revocatum:
front
479. libravit:
upon
of.
its skull,
divine teacher,
Liber
V
See
481. bos:
Book
as a substitute for.
I.
474. haec:
i.e.,
486. qui
:
.
velint:
I
right in
dealt a crushing blow
483. Eryx: .
from what
All, adversi:
The monosyllable
105.
con-
471. vocati: when sum-
side to side.
in spirit.
batters
other {than mortal),
you save and rescue.
dashing out the brain. pro:
alias:
480. eflFracto ... cerebro
aimed.
verse, gives the effect of a thud.
from
triumphant
do now.
pulsat versatque:
ceaselessly,
Non = Nonne.
466.
473. superans animis:
485
i.
e.,
See
bos, ending the
the spirit of his 1.
291 and note.
179
ingentique
manu malum de nave
volucrem traiecto
erigit, et
Seresti
fune
in
columbam
quo tendant ferrum, malo suspendit ab
alto.
490
deiectamque aerea sortem accepit galea; et primus clamore secundo Hyrtacidae ante omnes exit locus Hippocoontis;
Convenere
quern
viri,
modo
navali
consequitur, viridi
Mnestheus certamine victor Mnestheus evinctus oliva.
Tertius Eurytion, tuus,
O
495
clarissime, frater,
Pandare, qui quondam, iussus confundere foedus,
medios telum torsisti primus Achivos. Extremus galeaque ima subsedit Acestes, ausus et ipse manu iuvenum temptare laborem. Turn validis flexos incurvant viribus arcus pro se quisque viri, et depromunt tela pharetris. Primaque per caelum, nervo stridente, sagitta in
500
Hyrtacidae iuvenis volucres diverberat auras; et venit,
adversique infigitur arbore mali.
Intremuit malus, timuitque exterrita pinnis ales, et ingenti
505
sonuerunt omnia plausu.
Post acer Mnestheus adducto constitit arcu,
telumque
alta petens, pariterque oculos
tetendit.
Ast ipsam miserandus avem contingere ferro
non
valuit;
quis innexa ilia
nodos
et
vincula linea rupit,
pedem malo pendebat ab
notos atque atra volans
in
510
alto:
nubila fugit.
Turn rapidus, iamdudum arcu contenta parato 487. ingenti:
applied to gods and heroes.
mighty, an adj. regularly
Perhaps Sergesti, whose ship was damaged in the race. 488. traiecto in fune: on a cord passed through the top of the mast. 489. quo tendant: at which they are to aim. 490. deiectam: thrown into it; names were usually written on pebbles, which were cast into an urn or helmet; this was shaken until the lot “leaped out,” exit. 493. modo: hut lately, with victor. 496. iussus: i.e.,
by Pallas Athene,
Seresti
foedus:
:
Made between
the Greeks
and the Trojans.
Pandarus
wounded Menelaus, and ended the truce (Iliad, Acestes' name or lot. 499. et ipse: he also, though an
shot an arrow which
IV.
498. Acestes:
old man.
501. pro se: according to his ability. (loca):
the whole field.
511. quis
=
quibus.
504. venit: reaches (the mast).
508. alta petens: aiming high.
pedem: Acc. of
specification.
104).
506. omnia
509. miserandus: unlucky.
512. notos:
Depends on
in, to
the winds.
180
Liber
V
:
tela tenens, fratrem
Eurytion
vota vocavit,
in
iam vacuo laetam caelo speculatus, et alis plaudentem nigra figit sub nube columbam. Decidit exanimis, vitamque reliquit in astris aetheriis, fixamque refert delapsa sagittam.
515
Acestes’ Feat and Special Prize
Amissa solus palma superabat Acestes; qui tamen aerias telum contendit in auras, ostentans artemque pater arcumque sonantem. Hie oculis subito obicitur magnoque futurum augurio monstrum; docuit post exitus ingens, seraque terrifici cecinerunt omina vates.
Namque
520
volans liquidis in nubibus arsit harundo,
525
signavitque viam flammis, tenuesque recessit
consumpta
in
ventos; caelo ceu saepe refixa
transcurrunt crinemque volantia sidera ducunt. Attonitis haesere animis, superosque precati Trinacrii Teucrique viri;
nec maximus
omen
530
abnuit Aeneas; sed laetum amplexus Acesten
muneribus cumulat magnis, ac talia fatur: “Sume, pater; nam te voluit rex magnus Olympi talibus auspiciis exsortem ducere honores. Ipsius Anchisae longaevi hoc munus habebis, cratera impressum signis, quern Thracius olim Anchisae genitori in magno munere Cisseus
monumentum
ferre sui dederat
primum
ante
omnes victorem
514. tela: arrow,
so Entellus addressed Eryx, 519. superabat 522.
magno
.
.
.
=
1.
fratrem: 483.
supererat.
vates:
pignus amoris.”
tempora lauro,
Sic fatus cingit viridanti et
et
535
540
appellat Acesten.
i.e.,
Pandarus, as a deified patron of archers;
518. fixam:
521. pater:
i.e.,
thouj^h
in its
body.
an old man;
destined to prove a nu[^lity portent ;
long
=
pro:
Liber
V
525. arsit
compare with Book II. 694. 529. haesere: 537. in 534. exsortem: With te, i.e., out of due course.
528. crinem: a trad offire;
were rooted to the spot.
diastole.
the j^reat event in after
years revealed its meaning, and fear-inspiring seers later explained the omen. caught fire.
e,
as a gift.
181
:
Nec bonus Eurytion quamvis solus avem
praelato invidit honori, caelo deiecit ab alto.
Proximus ingreditur donis, qui vincula rupit; extremus, volucri qui fixit harundine malum.
Horseback Riding by the Boys
At pater Aeneas, nondum certamine misso, custodem ad sese comitemque impubis luli Epytiden vocat, et fidam sic fatur ad aurem “Vade age, et Ascanio, si iam puerile paratum agmen habet secum cursusque instruxit equorum,
545
ducat avo turmas
550
die,”
Ipse
ait.
omnem
infusum populum,
ostendat in armis
et sese
et
longo decedere circo
campos
iubet esse patentes.
Incedunt pueri, pariterque ante ora parentum
quos omnis euntes Trinacriae mirata fremit Troiaeque iuventus. frenatis lucent in equis,
Omnibus
in
morem
tonsa
coma
555
pressa corona:
cornea bina ferunt praefixa hastilia ferro: pars leves flexilis
umero pharetras;
it
pectore
summo
obtorti per collum circulus auri.
Tres equitum numero turmae ternique vagantur ductores: pueri bis seni
quemque
560
secuti
agmine partito fulgent paribusque magistris. Una acies iuvenum, ducit quam parvus ovantem nomen avi referens Priamus tua clara. Polite,
—
541. praelato i.e.,
.
.
.
honori: grudged the honor set above his own;
Eurytion received the second prize.
winner
(lit.,
543. Proximus
.
.
.
donis:
the next prize
next in gifts).
games, in general. The introduction of the following games is a special tribute to Augustus, who revived the Troiae lusus. 548. Vade age: Go quickly, puerile = puerorum. 550. avo: Dat., in honor of his grandfather. 552. infusum: that had crowded in, to get a closer view of the last two events. 545. certamine:
555. fremit:
the
applauds.
556.
Omnibus
... corona
:
All
have
their
hair
duly
(in
vnorem) bound with a wreath of close-trimmed leaves. 557. bina: two each. 558. it . auri high on the breast around the neck passes a pliant circlet of twisted gold, the golden torques, a common military decoration. 560. terni = tres. vagantur: ride .
.
:
over the course.
182
562. magistris
=
ductoribus.
Liber
V
progenies, auctura Italos
— quern Thracius
565
albis
portal equus bicolor maculis, vestigia primi
alba pedis frontemque ostentans arduus albam. Alter Atys, genus unde Atii duxere Latini,
parvus Atys, pueroque puer dilectus lulo.
Extremus, formaque ante omnes pulcher, lulus Sidonio
est invectus
esse sui dederat
570
equo quern Candida Dido
monumentum
et
pignus amoris.
Cetera Trinacriis pubes senioris Acestae fertur equis.
Excipiunt plausu pavidos, gaudentque tuentes
575
Dardanidae, veterumque agnoscunt ora parentum.
Postquam omnem lustravere in
consessum oculosque suorum equis, signum clamore paratis laeti
Epytides longe dedit insonuitque
flagello.
Intricate Formations
Olli discurrere pares, atque
agmina
580
terni
diductis solvere choris, rursusque vocati
convertere vias infestaque tela tulere.
Inde alios ineunt cursus aliosque recursus adversi spatiis, alternosque orbibus orbes
impediunt, pugnaeque cient simulacra sub armis;
585
nunc terga fuga nudant, nunc spicula vertunt infensi, facta pariter nunc pace feruntur.
et
Ut quondam Creta
fertur Labyrinthus in alta
parietibus textum caecis mille viis habuisse
iter,
ancipitemque
dolum, qua signa sequendi
destined to increase, possibly in the
565. auctura:
town
566. vestigia ... pedis:
later called Politorium.
the foot just above the hoof); primi pedis vere: passed in review.
580. pares: their line with
in
means
parted bands.
agmina
.
irretraceable
Liber
V
the front part
choris:
.
.
582. infesta: leveled.
ing one another (Wi., opposite in their courses).
traditionally built
white pasterns (the part of
of the foot.
578. lustra-
579. insonuit flagello: cracked his whip.
equal numbers,
fensi: for the charge;
590
what
iS
maze rendered
clues
590. qua
of no
584. adversi spatiis: confront-
585. impediunt: interweave.
the literal translation?
by Daedalus.
the three companies broke up
.
.
.
error:
588. Labyrinthus:
587. inIn Crete,
where the undiscoverable and
avail.
183
falleret
baud
et irremeabilis error;
indeprensus
Teucrum
alio
nati vestigia cursu et proelia ludo,
impediunt, texuntque fugas
delphinum similes, qui per maria umida nando Carpathium Libycumque secant luduntque per undas. Hunc morem cursus atque haec certamina primus Ascanius,
Longam muris cum
rettulit, et
priscos docuit celebrare Latinos,
quo puer
cingeret
595
Albam,
modo, secum quo Troia pubes;
ipse
Albani docuere suos; hinc maxima porro accepit Roma, et patrium servavit honorem;
600
Troiaque nunc pueri, Troianum dicitur agmen. Hac celebrata tenus sancto certamina patri.
Juno Arouses the
Women
Hie primum fortuna fidem mutata novavit. Dum variis tumulo referunt sollemnia ludis, Trim de caelo misit Saturnia luno Iliacam ad classem, ventosque aspirat eunti multa movens, necdum antiquum saturata dolorem. Ilia, viam celerans per mille coloribus arcum,
605
610
nulli visa cito decurrit tramite virgo.
Conspicit ingentem concursum,
et litora lustrat,
desertosque videt portus classemque relictam.
At procul in sola secretae Troades acta amissum Anchisen flebant, cunctaeque profundum
pontum aspectabant et
“Heu
flentes.
tot vadafessis
615
tantum superesse maris!” vox omnibus una.
Urbem
orant; taedet pelagi perferre laborem.
592. baud
.
.
.
ludo:
in
maneuvers as sport a web of
movements and weave in 595. Carpathium, Libycum: i.e,, mare. 596. cursus: Gen., of fight and fight. drill. 598. rettulit: renewed. modo = eodem modo quo. 600. porro: 599. quo in direct succession. honorem: ancestral observance, originally in 601. patrium honor of Anchises. 603. Hac ... tenus: 'Til now; tmesis, patri: Anchises. intricate
(i.e.,
as the Labyrinth), interlace their
.
.
604. novavit: plotting.
broke
(lit.
616. superesse:
.
.
.
changed).
Infin.
.
605. referunt:
i.e.,
pay.
608. movens:
of exclamation, so much remains for us to cross.
617. taedet (eas).
184
Liber
V
Ergo
medias sese baud ignara nocendi conicit, et faciemque deae vestemque reponit; fit Beroe, Tmarii coniunx longaeva Dorycli, cui genus et quondam nomen natique fuissent; inter
620
Dardanidum mediam se matribus infert: “O miserae, quas non manus,” inquit, “Achaica
ac sic
bello
ad letum patriae sub moenibus! O gens infelix, cui te exitio Fortuna reservat? Septima post Troiae excidium iam vertitur aestas, cum freta, cum terras omnes, tot inhospita saxa sideraque emensae ferimur, dum per mare magnum Italiam sequimur fugientem, et volvimur undis. Hie Erycis fines fraterni, atque hospes Acestes: traxerit
625
630
muros iacere et dare civibus urbem? O patria et rapti nequiquam ex hoste Penates, nullane iam Troiae dicentur moenia? Nusquam
quis prohibet
Hectoreos amnes, Xanthum
mecum
Quin
agite et
Nam
mihi Cassandrae per
et
Simoenta, videbo?
infaustas exurite puppes.
somnum
635
imago ardentes dare visa faces: Hie quaerite Troiam; hie domus est, inquit, vobis. Iam tempus agi res, nec tantis mora prodigiis.
Neptuno; deus
ipse faces
vatis
En quattuor arae animumque ministrat.”
640
The Ships Are Set on Fire
Haec memorans, prima infensum
vi corripit
ignem,
sublataque procul dextra conixa coruscat, et iacit:
arrectae mentes stupefactaque corda
Iliadum.
Hie una
e multis,
quae rpaxima natu,
Pyrgo, tot Priami natorum regia nutrix: 618. baud ignara nocendi:
Introduces a
rel.
passing by so
many
clause of cause.
i.e.,
626. vertitur:
rocks and beneath so
many
i.e.,
that bear the
res: for action.
prosperous voyage.
Liber
V
name
of Troy.
639. arae Neptuno:
640.
animum
:
On
well skilled in mischief. is
stars;
of their voyage and the changes of weather. 633. Troiae:
645
passing.
621. cui:
628. emensae:
i.e.,
sidera suggests both the length
631. (nos) iacere:
635. infaustas:
our founding.
ill-omened.
which was to be offered
638. agi
sacrifice for a
determination to use them.
185
“Non Beroe est
vobis,
non haec Rhoeteia, matres,
Dorycli coniunx; divini signa decoris
ardentesque notate oculos; qui spiritus
illi,
qui vultus, vocisque sonus, vel gressus eunti. Ipsa egomet
dudum Beroen
aegram, indignantem,
tali
650
digressa reliqui
quod
sola careret
munere, nec meritos Anchisae inferret honores.”
Haec effata. At matres primo ancipites, oculisque malignis ambiguae spectare rates miserum inter amorem
655
praesentis terrae fatisque vocantia regna,
cum dea
se paribus per
caelum
646. vobis: Ethical dat., //W/ jom.
dum: mony. infin.
just recently.
651.
654. malignis:
tali
sustulit alis, 648. spiritus (est) : fire or energy.
650. du-
... munere: because she alone was to miss such a cere-
spiteful.
655. ambiguae:
wavering,
spectare:
Historical
ingentemque fuga secuit sub nubibus arcum. Turn vero attonitae monstris actaeque furore conclamant, rapiuntque focis penetralibus ignem; pars spoliant aras, frondem ac virgulta facesque coniciunt. Furit immissis Volcanus habenis transtra per et remos et pictas abiete puppes.
Ascanius’s Appeal to the
660
Women
Nuntius Anchisae ad tumulum cuneosque theatri incensas perfert naves Eumelus, et ipsi
nimbo
respiciunt atram in
Primus
et
ducebat,
volitare favillam.
Ascanius, cursus ut laetus equestres
sic
castra, nec
acer equo turbata petivit
exanimes possunt retinere magistri.
“Quis furor
iste
Quo nunc, quo tenditis,” inquit, Non hostem inimicaque castra
novus?
“heu, miserae cives?
Argivum, vestras spes Ascanius!”
belli
diversa
proiecit inanem,
simulacra ciebat;
accelerat simul Aeneas, simul illae
670
En, ego vester
uritis.
Galeam ante pedes
qua ludo indutus Ast
665
metu per
agmina Teucrum.
litora
675
passim
concava furtim saxa petunt; piget incepti lucisque, suosque mutatae agnoscunt, excussaque pectore luno est. Sed non idcirco flammae atque incendia vires diffugiunt, silvasque et sicubi
indomitas posuere; udo sub robore
680
vivit
stuppa vomens tardum fumum, lentusque carinas est vapor, et toto descendit
corpore
pestis,
nec vires heroum infusaque flumina prosunt. •
•
662. immissis
•
.
.
.
habenis:
Volcanus: fire; metonymy.
with
unbridled fury
(lit.,
with reins
let
loose).
stem and bow were not unusual
663. pictas:
in ancient ships.
664. cuneos: seats of a theater. 677. sicubi (sunt):
disgusted with;
for
wherever they can find them.
impers.
Juno’s influence.
used
i.e.,
calking,
669. exanimes: breathless, with pursuing him.
679. mutatae:
681. posuere lentus
.
.
.
=
est:
i.e.,
deposuere.
their vivit:
678. piget (eas):
madness gone. consumes;
est,
683. corpore: hull.
Liber
V
luno:
682. stuppa:
smolders.
the fire gradually
they are
187
i.e.,
tow
from edo.
Jupiter Sends a Rainstorm
685
Turn pius Aeneas umeris abscindere vestem, auxilioque vocare deos, et tendere palmas: “luppiter omnipotens,
Troianos,
exosus ad
unum
quid pietas antiqua labores
si
nunc, Pater, et tenues
si
nondum
humanos, da flammam evadere
respicit
Vel tu
si
Teucrum
classi
690
res eripe leto.
— quod superest — infesto fulmine morti,
mereor, demitte, tuaque hie obrue dextra.”
Vix haec ediderat, cum tempestas sine more
imbribus atra
eflfusis
furit,
tonitruque tremescunt
ardua terrarum et campi; ruit aethere toto turbidus imber aqua densisque nigerrimus austris; implenturque super puppes; semusta madescunt
695
robora; restinctus donee vapor omnis, et omnes,
quattuor amissis, servatae a peste carinae.
Nautes’s Advice to Aeneas
At pater Aeneas, casu concussus acerbo, nunc hue ingentes, nunc illuc pectore curas mutabat versans, Siculisne resideret arvis,
700
oblitus fatorum, Italasne capesseret oras.
Turn senior Nautes, unum Tritonia Pallas quern docuit multaque insignem reddidit arte,
705
(haec responsa dabat, vel quae portenderct ira
magna deum,
vel
quae fatorum posceret ordo)
Aenean solatus vocibus infit: “Nate dea, quo fata trahunt retrahuntque, sequamur; quidquid erit, superanda omnis fortuna ferendo est. isque his
Est
Dardanius divinae
tibi
685. abscindere:
unum:
to
a man.
702. -ne
= .
Pallas.
Of Jupiter.
historical infin.
689.
Atx:
grant.
691. quod superest: for that alone remains.
687. exosus (es).
ad
690. tenues ... res: 692. demitte (me).
desuper. .
.
-ne:
of the Palladium i.e.
Acestes:
as a sign of grief;
688. pietas:
failing fortunes.
697. super
i.e.,
stirpis
710
in
whether ...
Troy,
unum: above
711. divinae stirpis: See
188
704. Nautes:
or.
1.
all others.
Said to have been the guardian 705. arte: wisdom.
706. haec:
38.
Liber
V
hunc cape
consiliis
socium
et
coniunge volentem;
huic trade, amissis superanl qui navibus,
el
quos
pertaesum magni incepti rerumque tuarum est; longaevosque senes ac Tessas aequore matres, et
quidquid tecum invalidum metuensque
715
pericli est,
moenia fessi: urbem appellabunt permisso nomine Acestam.”
delige, et his
habeant
terris sine
The
\’ision of
Anchiscs
Talibus incensus dictis senioris amici,
animo diducitur omnes.
turn vero in curas
polum
Et nox atra
720
bigis subvecta lenebat:
visa dehinc caelo facies delapsa parentis
Anchisae subito
tales efTundere voces:
“Nate, mihi
quondam, dum
vita
care magis, nate, Iliacis exercite
vita
manebat, 725
Tatis,
imperio lovis hue venio, qui classibus ignem
tandem miseratus ab alto est. quae nunc pulcherrima Nautes
depulit et caelo Consiliis pare,
dat senior;
lectos iuvenes, Tortissima corda,
Gens dura atque aspera cultu debellanda tibi Latio est. Ditis tamen ante infernas accede domos, et Averna per alta
730
defer in Italiam.
congressus pete, nate, meos.
Tartara habent,
Non me
impia namque
umbrae, sed amoena piorum
tristes
Elysiumque colo. nigrarum multo pecudum
Hue
concilia
le
735
casta Sibylla
sanguine ducel: 712. volentem: a ready helper.
pertaesum ... whatever
est:
there
who are weary. pericli:
is),
718. permisso nomine:
Egesta or Segesta.
i.e.,
Obj.
716. quidquid ... est: gen.
with
with his permission.
metuens.
Acestam:
713. quos
all those
who are
(lit.,
717. sine:
From
sino.
Acesla was also called
Cicero had indicated that Segesta was founded by Aeneas (In
Verrem, V. 33). 720. animo diducitur in:
distracted hy
(lit.,
he
is
torn asunder into).
722. facies:
phantom; not the actual shade of Anchises, who was in Elysium, but a vision sent by Jupiter. The Rutulians. 733. con725. exercite: persecuted. 730. Gens: gressus ... meos: a meeting with me. Hue: Hiatus. 736. multo... 735. colo. sanguine:
Liber
V
i.e.,
after great sacrifice.
189
.
omne tuum,
quae dentur moenia, disces. lamque vale: torquet medios Nox umida cursus, turn genus
me
et
et
saevus equis Oriens afflavit anhelis.”
740
Dixerat, et tenues fugit, ceu fumus, in auras.
“Quo
Aeneas,
“Quern
deinde
quo proripis?”
ruis,
fugis, aut quis te nostris
inquit,
complexibus arcet?”
Haec memorans cinerem et sopitos suscitat ignes, Pergameumque Larem et canae penetralia Vestae 745
farre pio et plena supplex veneratur acerra.
Division of the Trojans
Extemplo socios primumque arcessit Acesten, et lovis imperium et cari praecepta parentis edocet, et quae nunc animo sententia constet.
Haud mora
consiliis,
nec iussa recusat Acestes.
Transcribunt urbi matres, populumque volentem
deponunt, animos
nil
magnae
750
laudis egentes.
flammisque ambesa reponunt aptant remosque rudentesque,
Ipsi transtra novant,
robora navigiis,
exigui numero, sed bello vivida virtus.
Aeneas urbem designat aratro sortiturque domos; hoc Ilium et haec loca Troiam esse iubet. Gaudet regno Troianus Acestes, indicitque forum et patribus dat iura vocatis. Turn vicina astris, Erycino in vertice sedes fundatur Veneri Idaliae, tumuloque sacerdos
755
Interea
760
ac lucus late sacer additur Anchiseo.
741. proripis
744. Larem:
The
Lares,
for the
ter,
nil
.
new
egentes:
.
is
settled.
city.
that
753. rudentesque:
A Roman custom, court,
spirits
of the departed,
749.
mora
(est).
:
750. Transcribunt:
do not crave high renown,
Hypermetric verse. as seen in the story of
patribus ... vocatis:
sacer
to bring blessings
enroll or regis-
751. deponunt: put ashore or aside, as though from the ships,
i.e.,
laudis:
754. vivida:
Romulus. 761. ac
Gen. with verb of want.
keen.
755. designat aratro:
758. indicit forum: proclaims a
the assembled senate.
a famous temple of Venus on Mt. Eryx. late
who continued
embers.
canae: ancient.
to their posterity,
748. constet:
good
743. cinerem:
(te).
.
.
There was Spondaic verse,
759. sedes: .
Anchiseo:
revered far and wide.
190
Liber
V
lamque
dies epulata
novem gens omnis,
et aris
factus honos: placidi straverunt aequora venti,
creber et aspirans rursus vocat Auster in altum.
Exoritur procurva ingens per litora fletus;
complexi
noctemque diemque morantur.
inter se
Ipsae iam matres,
volunt,
non
omnemque
Quos bonus Aeneas et
quibus aspera
ipsi,
visa maris facies et ire
765
tolerabile
quondam
nomen,
fugae perferre laborem.
770
dictis solatur amicis,
consanguineo lacrimans commendat Acestae.
Tres Eryci vitulos
et
Tempestatibus agnam
caedere deinde iubet, solvique ex ordine funem. Ipse, caput tonsae foliis evinctus olivae,
Stans procul in prora pateram tenet, extaque salsos
775
porricit in fluctus ac vina liquentia fundit.
Prosequitur surgens a puppi ventus euntes.
Certatim socii feriunt mare
aequora verrunt.
et
Venus Begs for a Safe Voyage
At Venus
interea
Neptunum
exercita curis
alloquitur, talesque effundit pectore questus:
“lunonis gravis
ira
780
nec exsaturabile pectus
omnes;
cogunt me, Neptune, preces descendere
in
quam
ulla,
nec longa dies, pietas nec mitigat
nec lovis imperio fatisque infracta quiescit.
Non media urbem
de gente Phrygum exedisse nefandis
odiis satis est, nec
poenam
traxe per
reliquias Troiae, cineres atque ossa
insequitur: causas tanti sciat
785
omnem:
peremptae
ilia furoris.
Ipse mihi nuper Libycis tu testis in undis
form,
i.e.,
solemnly,
parting libation.
funem
=
traxisse.
.
.
.
funes.
773. ex ordine: indue
775. procul:
pateram:
777-778. Repeated from Book
781. nec exsaturabile:
785. media
=
769. fugae: exile.
and her
insatiable.
III.
apart,
V
for the
130, 290.
784. infracta: yielding {to) ox subdued.
exedisse: to have consumed from the very heart of Phrygia. 788. sciat: let her know, i.e., for no one else can.
(es).
Liber
i.e,,
191
786. traxe 789. testis
quam molem
subito excierit:
miscuit, Aeoliis in regnis
nequiquam
hoc ausa
maria omnia caelo
790
freta procellis,
tuis.
Per scelus ecce etiam Troianis matribus actis exussit foede puppes, et classe subegit
795
amissa socios ignotae linquere terrae.
Quod
undas
Laurentem attingere Thybrim concessa peto, si dant ea moenia Parcae.”
vela si
superest, oro, liceat dare tuta per
tibi, liceat
Neptune Promises
to
—
Help the Trojans
Turn Saturnius haec domitor maris edidit alti: “Fas omne est, Cytherea, meis te fidere regnis, unde genus ducis: merui quoque; saepe furores compressi et rabiem tantam caelique marisque. Nec minor in terris, Xanthum Simoentaque testor, Aeneae mihi cura tui. Cum Troia Achilles exanimata sequens impingeret agmina muris, milia multa daret leto, gemerentque repleti amnes, nec reperire viam atque evolvere posset in mare se Xanthus, Pelidae tunc ego forti congressum Aenean nec dis nec viribus aequis nube cava rapui, cuperem cum vertere ab imo structa meis manibus periurae moenia Troiae.
Nunc quoque mens eadem
800
805
810
perstat mihi; pelle timorem.
Tutus, quos optas, portus accedet Averni.
Unus
erit
790. those,
tantum, amissum quern gurgite quaeres;
molem:
tumult.
791. freta:
Adj.
795. terrae
=
in
terra.
798. ea:
by the Tiber.
Neptune, son of Saturn. 800. Cytherea: It was at Cythera that Venus “sprang from the sea foam.” 801. merui: I have deserved your faith. 803. Xanthum Simoentaque: In the Iliad, the rivers Xanthus and Simois are represented as rising against Achilles. 805. exanimata (metu): panic-stricken. 808. Pe799. Saturnius:
Dat. with congressum, encountering the son of Peleus, Achilles. 809. nec dis ...aequis: with the gods not impartial, and their strength ill-matched; zeugma.
lidae:
810. cum:
Book
11.
another allusion to Laomedon, the bargain breaker. See 111. 248. 812. perstat: remains unchanged. 814. Unus...
although:
625 and
tantum: Only one, Palinurus; see
192
1.
859.
Liber
V
unum
pro multis dabitur caput.”
815
His ubi laeta deae permulsit pectora
dictis,
equos auro Genitor, spumantiaque addit
iungit
frena
feris,
manibusque omnes
summa
Caeruleo per
effundit habenas.
levis volat
aequora curru;
subsidunt undae, tumidumque sub axe tonanti sternitur
aequor aquis; fugiunt vasto aethere nimbi.
Turn variae comitum et senior
820
facies,
immania
cete,
Glauci chorus, Inousque Palaemon,
Tritonesque
citi,
Phorcique exercitus omnis;
laeva tenet Thetis, et Melite, Panopeaque virgo,
825
Nisaee, Spioque, Thaliaque, Cymodoceque.
Aeneae suspensam blanda vicissim gaudia pertemptant mentem: iubet ocius omnes Hie
patris
malos, intendi bracchia
attolli
Una omnes
velis.
pedem, pariterque sinistros, nunc dextros solvere sinus; una ardua torquent cornua detorquentque; ferunt sua flamina classem.
830
fecere
Princeps ante omnes densum Palinurus agebat
agmen; ad hunc
alii
cursum contendere
Palinurus Is Swallowed
lamque
fere
mediam
cum
by the Sea
nox umida metam
caeli
membra
contigerat; placida laxabant
sub remis
Up
iussi.
835
quiete
per dura sedilia nautae:
fusi
levis aetheriis
delapsus
Somnus ab
astris
aera dimovit tenebrosum et dispulit umbras, Palinure, petens, tibi
te,
somnia
tristia
816. laeta:
man ibus Greek
... habenas:
pi.,
i.e.,
gives
them
on the
made a
Thetis:
tack;
pes
is
mediam
.
begins to descend. tia
:
.
.
822. comitum:
Mother of
Inous: Ino's son. 830.
Achilles.
the corner of the sail which
832. cornua: spars or tips of the sailyards. 835.
818. feris: fiery steeds.
metam:
i.e., it is
is
V
the
names
825. laeva tenet:
i.e.,
Una: Together, fecere pedem: drawn in or out when tacking.
sua: favoring.
midnight, and night, having passed this goal,
837. sub remis: at their oars,
fusi per: stretched along.
deadly.
Liber
cete:
his retinue,
823. senior: a^ed, like Glaucus, their leader;
sea monsters.
left.
Prolepsis.
free rein.
that follow are sea-gods or sea-nymphs.
are
840
portans
193
840.
tris-
.
puppique deus consedit
insonti;
Phorbanti
similis,
in alta,
funditque has ore loquelas:
“laside Palinure, ferunt ipsa aequora classem;
aequatae spirant aurae; datur hora
quieti.
Pone caput, fessosque oculos furare labori: ipse ego paulisper pro te tua munera inibo.” Cui vix attollens Palinurus lumina fatur: “Mene salis placidi vultum fluctusque quietos ignorare iubes? Mene huic confidere monstro? Aenean credam quid enim fallacibus auris, et caeli totiens
845
850
deceptus fraude sereni?”
Talia dicta dabat, clavumque affixus et haerens
nusquam
amittebat, oculosque sub astra tenebat.
Ecce deus
ramum Lethaeo
rore
madentem,
vique soporatum Stygia, super utraque quassat
tempora, cunctantique natantia lumina 841. insonti: sailors.
845. furare:
i.e.,
solvit.
not consenting,
labori:
850. Aenean ... quid:
854. Lethaeo: Lethe, the underworld river of forgetfulness.
Stygian force.
One
842. Phorbanti:
Imperative of furor, steal away.
849. monstro: fickle monster, ih&SQ'd.
855
of the
Dat. of separation.
Why should I entrust 855.
vi
.
.
.
..
Stygia: with
856. (ei) cunctanti: though he struggled against {his influence).
194
Liber
V
Vix primos inopina quies laxaverat artus, et
super incumbens
cumque gubernaclo,
cum puppis
parte revulsa,
liquidas proiecit in undas
praecipitem ac socios nequiquam saepe vocantem;
860
ad auras, aequore classis,
ipse volans tenues se sustulit ales
tutum non setius promissisque patris Neptuni interrita fertur. lamque adeo scopulos Sirenum advecta subibat, Currit
iter
difficiles
quondam multorumque
865
ossibus albos,
turn rauca assiduo longe sale saxa sonabant:
cum
pater amisso fluitantem errare magistro
sensit, et ipse
ratem nocturnis
multa gemens, casuque
“O nimium nudus
rexit in undis,
animum concussus
amici:
870
caelo et pelago confise sereno,
in ignota, Palinure, iacebis
arena!"
Cognate acc. non setius: nevertheless, though without Palinurus. 864. Sirenum: The rocks of the Sirens, off the southern part of the Bay of Naples. 865. quondam: i.e., viewed from Vergil’s time. The Sirens cast themselves into the sea after Ulysses foiled them {Odyssey, XII. 178866. turn: i.e., after Ulysses’ time, sale saxa sonabant: Onomatopoeia. 200). 867. fluitantem: 871. nudus: 869. animum: Acc. of specification. drift int;. 861. ales:
Adj., on his win^s.
862. iter:
nnhuried, a dreadful fate.
Liber
V
195
LIBER VI Vfff/t/ttfn
UtfU t*
«•
Arrival at
FATUR
IC
S
Cumae
lacrimans, classique immittit habenas,
tandem Euboicis Cumarum
et
allabitur oris.
Obvertunt pelago proras; turn dente tenaci ancora fundabat naves, et litora curvae
luvenum manus emicat ardens Hesperium; quaerit pars semina flammae
praetexunt puppes. litus in
abstrusa
in venis silicis,
5
pars densa ferarum
tecta rapit silvas, inventaque flumina monstrat. 2.
Kuboicis
.
.
.
oris:
Cumae,
was the oldest was situated on the coast of Campania, just north a colony from Chalcis in Euboea,
Greek settlement in Italy. It Traces of the old of the Bay of Naples. i.e.,
the sterns were along the shore.
thought of as hidden
in
the
flint until
city exist
today.
5.
praetexunt:
line,
semina flammae: seeds of pame, sparks struck out of it. 8. tecta: haunts, in apposi6.
tion with silvas.
196
Liber VI
At plus Aeneas
arces, quibus altus
Apollo
praesidet, horrendaeque procul secreta Sibyllae
antrum immane
magnam
petit,
cui
10
mentem animumque
Delius inspirat vates, aperitque futura.
lam subeunt
Triviae lucos atque aurea tecta.
The Temple of Apollo
Daedalus, ut fama
Minoia regna,
fugiens
est,
praepetibus pinnis ausus se credere caelo,
insuetum per
iter
Chalcidicaque
15
gelidas enavit ad Arctos,
levis
tandem super
Redditus his primum
terris, tibi,
astitit arce.
Phoebe, sacravit
remigium alarum, posuitque immania templa. In foribus letum Androgeo: turn pendere poenas Cecropidae iussi miserum! septena quotannis
—
9. arces:
20
—
hill
or citadel, where the Temple of Apollo was situated;
under the temple were the secret caves of the Sibyl. 10. procul: at some distance, hard by. secreta: retreat. Sibyllae: This name was given to various mythical prophetic women, of whom the Cumaean Sibyl was the most famous. 12. Delius vates: Apollo, born at Delos. 13. Triviae: An epithet of Diana; see note on .
Book
.
IV. 511.
14.
Daedalus:
A
friend of Minos, king of Crete;
he was forced to seek safety Icarus.
The boy
in
other lands.
after incurring
He made wings
Minos’s enmity,
for himself
and
his
son
flew too near the sun, lost his wax-fastened wings, fell'into the sea,
and was drowned. Daedalus reached Italy, built a temple to Apollo as a thankoffering, and carved on the doors the four scenes described below, 11. 20-30, 16. Arctos: r/?c wor//; (lit., r//c 5ea/.s, the two constellations), 17. Chalcidica: Cumae was founded by men from Chalcis in Euboea, 1. 2. 19. remigium: oarage; compare Book I. 301 and note. 20. In foribus: There are four carvings on the doors: (1) the death of Androgeos, son of Minos, killed at Athens by the Athenians; (2) the penalty paid by the Athenians, who were forced to send as an annual tribute seven youths and seven maidens, chosen by lot, who were fed to the Minotaur; (3) Pasiphae and Pasiphae, wife of Minos, had angered Venus by revealing the goddess’s the bull love affair with Mars. Venus caused her to be smitten with a “cruel passion’’ for a bull and to give birth to the monster, half man and half bull, called the Minotaur, which was kept in the Labyrinth built by Daedalus; (4) Theseus and Ariadne Theseus, the Athenian hero, finally went as one of the seven youths in the annual He won the tribute, slew the Minotaur, and freed Athens from its terrible payment. love of Ariadne, daughter of Minos; and she, with Daedalus’s assistance, helped him
—
—
to
thread his
way through
the Labyrinth.
21. Cecropidae:
the descendants
of
Cecrops was the legendary ancestor of the Athenians, said to be earth-born, shown as a serpent below the waist, miserum: Acc. of exclamation. Cecrops,
Liber VI
i.e.,
Athenians.
197
corpora natorum;
stat ductis sortibus urna.
Contra data mari respondet Gnosia tellus: hie crudelis amor tauri, suppostaque furto Pasiphae, mixtumque genus prolesque biformis
Minotaurus
inest,
Veneris
domus
monumenta nefandae;
et inextricabilis error;
hie labor
ille
magnum
reginae sed enim miseratus
Daedalus ipse dolos caeca regens
tecti
filo vestigia.
partem opere
25
amorem
ambagesque resolvit, Tu quoque magnam
in tanto, sineret
30
dolor, Icare, haberes.
Bis conatus erat casus effingere in auro; bis patriae cecidere
manus.
The Cumaean Sibvl
perlegerent oculis, ni
Quin protinus omnia iam praemissus Achates
atque una Phoebi Triviaeque sacerdos,
afToret,
35
Deiphobe Glauci, fatur quae talia regi: “Non hoc ista sibi tempus spectacula poscit; nunc grege de intacto septem mactare iuvencos praestiterit, totidem lectas de more bidentes.” Talibus alTata Aenean (nec sacra morantur^^^ iussa viri),
Teucros vocat alta
in
40
templa iacerdos.
Excisum Euboicae flatus ingens, rupis m antrum, quo lati ducunt k'Hrtus^ efefft^m, c^stia centum; unde ruunt toti^e^ voces, responsa Sibyllae. Ventum erat ad lim^^^^cum virgo, “Poscere fata 24. supposta
sed enim: 30. caeca
(=
.
.
.
28. reginae: princess, Ariadne,
supposita) furto: craftily mated.
vestigia:
ambagesque:
windings;
hendiadys.
the groping footsteps of Theseus, Ariadne’s lover.
31. sine-
29. dolos ...
Ellipsis.
treacherous
ret dolor:
if grief permitted; a conditional clause, with the
erat:
pater eius, implied in patriae,
i.e.,
45
omitted.
si
33. cecidere: fell,
33.
1.
32. conatus
unnerved by
his
grief.
33. protinus ... perlegerent: 35. sacerdos:
syllables.
38. intacto:
would he 45.
i.e.,
that never
better.
Ventum
The
erat:
198
felt
they would have kept on surveying, Sibyl.
36. Glauci:
the yoke.
They had come,
daughter
39. praestiterit:
43. aditus: passages, leading \\r\y>Qxs.,
i.e.,
fata:
omnia: of
Two
Glaucus.
Potential subjunc.,
from the outer temple
it
to the cave.
of Apollo.
Liber VI
L
tempus,”
Ac^,^
,“deus, ecce, deus!”/Cui talia fanti
ait;,
ante lorSs'^subito*^ non vSl'tSs, non color unus,
non comptae mansere2 — .L^^MTj vj
.
\iA-
*.
‘
^
f*'!^"
TB
‘i
.c
,,
"
1
'
O'
/
&ed pectus arifelum,
cljrnae:
..
V
rer^orda tui^pt; maiorque viden, nec mortale sonans, Smatl est numine quando
50
iam propiore dei. “Cessas in vota precbsque. Tros,” ait, “Aenea? Cessas? Neque enim ante dehiscent attonitae, maena.ora domus.” Et talia fata V'rnju*^ bcwMJt conticuu^^elidus Teucj-i^s per dura cucurnt o^^tremor, funditque prei:es rex pectore ab mo:
55
et rabie
i
The Prayer of Aeneas
to Apollo
4^^c(o
Phoebe, graves Trojae^semper miserate labores.
Dardana qui corpus
manusque
Paridi: ridis dixexti tela
Aeacidae, maenas obeuntia tern terrgs ’
in
Kin A * maria intravi du^^e, peniiusqvie jePQS epos Massylum gentes prj^et^i^^ue
tot
60
^
I
iam tandem^^lme Yugientes hac Troiana tenus fuerit Fortuna secuta
.
nP e
/
fas^a‘i^ere dimie deaeque omnes quibus (mstiUt IlLum ^
Tuque,
CTorfa Dardaniae.
et
et itt£ens
prvph^ACL
sanctissima vates,
65
nonjndebit^osco
praesciaM/enturi, d^,
Turn Phoebo
O
genti
Triviae solid© de mafifTore' teinplum 48. comptae:
anhelum
in order,
nate acc.
i.e.,
not until
50. mortale:
Historical infin.
CogNeque
the presence of the god.
57. Paridis: 58. Aeacidae:
surrounding. as
49. videri:
52. Are you remiss, i.e., in entering upon prayer. you pray. 53. attonitae: oMe-.v/n/cA, as though the shrine
51. Cessas:
enim ante: felt
heaves.
(est):
it
seems.
lowed
us,
storm-tossed.
Augustus
Liber VI
i.e.,
in
slew Achilles, with
Achilles;
60. praetenta: 62. hac
and no
66. venturi:
who
Paris,
.
further.
Obj.
gen.
.
.
Aeacus was the grandfather of bordering, with dat.
secuta: 63.
Apollo’s aid.
thus far
max
.
.
.
fatis:
Achilles,
61. fugientes:
direxisti.
obeuntia:
ever-retreating,
Trojan fortune (misfortune) have fol-
Vos: Acc., subj. of parcere.
non indebita
=
direxti
due
to
mv
64. obstitit: destiny.
offended.
68. agitata:
templum: Probably an allusion to the Temple of Apollo 28 b.c., as a thank-offering for his victory at Actium. 69.
199
built
by
nomine Phoe^ Te quoque magna ma^nei^^^egms^^^ralia nostris:
70
instituam, festosque dies de
namque
hie ego
tua|_sortes arcanaque fata,
meae
djet a
lectosqqe^acrabo,
aimla, vims.TFoliis ne tufbata yo Ipsa cartas b ro.
a
75 it
The At;,
Phoebi
npndum
bac^i^yir ^v^s,^
manda,
ore loquendr!
Sibyl’s
Prophecy
m
imnicinis rhanis in patiens, imrr patiens",
magnum
si
antro aniru
pectofe
y ^ U cc
aLic\
3X .’Viul^V
80
OS raabidun®, fera corda domans?< fmgitque prernendo.
Ostia iamque
domus
patuere ingentia centum
sponte sua, vatisque ferunt responsa per auras:
“O tandem magnis
pelagi defuncte periclis!
Sed terrae graviora manent. In regna Lavini Dardanidae venient; mitte hanc de pectore curam;
85
non et venisse volent. Bella, horrida bella, Thybrim multo spumantem sanguine cerno.
sed et
Non
Simois
nec Xanthus, nec Dorica castra
iam partus Achilles, ipse dea; nec Teucris addita luno
defuerint;
natus et
tibi,
alius Latio
90 70. festos dies:
Apollinares, instituted in 212 b.c. here,
trans.
Sibylline
penetralia:
Books were
tos...viros:
Priests
.
.
.
i.e.,
the Sibyl, obj. of manent, which
sanctuary in the Temple of Apollo at
kept.
72. sortes:
Rome, where
oracles of the Sibylline Books.
having charge of the Sibylline Books.
manda = noli mandare: do by Helenus, Book III. 441-457.
ne
71. Te:
The Ludi is
the
73. lec-
74. tantum:
only.
Aeneas remembers the advice given ipsa canas = ut canas: Spoken, not written,
not commit; 76.
prophecy is requested. 78. si...possit: 77. immanis: Translate as adv. Indir. question. 79. excussisse: Perf. infin. for pres., for emphasis, fatigat: The image is that of taming a wild horse. 80. fingit prernendo: trains her by force. 83. periclis: Abl. with defungor. 84. Lavini: their future home. 86. non: With venisse. et: With volent. 88. Non Simois: The Trojan woes repeated: (1) the two rivers, Tiber and Numicius (where Aeneas died), like the Trojan Simois and Xanthus; (2) the Rutulian camp, like the Greek camp before Troy; (3) a second Achilles, Turnus. 90. et ipse: he, too, i.e., Turnus, son of Venilia, a nymph, like Achilles, son of Thetis, a sea-goddess,
200
addita: haunting.
Liber
VI
usquam
aberit;
cum
tu supplex in rebus egenis
quas gentes Italum aut quas non oraveris urbes! Causa mali tanti coniunx iterum hospita Teucris externique iterum thalami.
Tu ne cede
malis, sed contra audentior ito,
95
qua tua te Fortuna sinet. Via prima salutis, quod minime reris, Graia pandetur ab urbe.” Talibus ex adyto dictis
Cumaea
Sibylla
horrendas canit ambages antroque remugit, 100
obscuris vera involvens: ea frena furenti concutit, et stimulos sub pectore vertit Apollo. 93. coniunx;
Lavinia.
^ j \b
iterum:
i.e.,
a second Helen.
qua (via): by whatever way. 97. quod = id quod. Graia: Two syllables. Evander was an ally of Aeneas, who came from Arcadia and built Pallanteum on the site of Rome. 99. ambages: riddles. 100. ea = talia: With 101. vertit: plies, continuing the figure of a wild horse begun in 1. 79. furenti. hospita:
foreign.
96.
.
Aeneas Asks to Visit His Father
Ut primum
cessit furor et
in the
Lower World
rabida ora quierunt,
Aeneas heros: “Non ulla laborum, O virgo, nova mi facies inopinave surgit; omnia praecepi atque animo mecum ante peregi. incipit
Unum
oro:
quando
hie inferni ianua regis
dicitur, et tenebrosa palus ire
ad conspectum
105
Acheronte refuso,
cari genitoris et ora
contingat; doceas iter et sacra ostia pandas.
Ilium ego per flammas
et mille
sequentia tela
1
10
medioque ex hoste recepi; ille meum comitatus iter, maria omnia mecum atque omnes pelagique minas caelique ferebat, eripui his umeris,
sortemque senectae. Quin, ut te supplex peterem et tua limina adirem, idem orans mandata dabat. Natique patrisque, potes namque omnia, nec alma, precor, miserere invalidus, vires ultra
—
nequiquam si
—
115
te
Hecate praefecit Avernis potuit Manes arcessere coniugis Orpheus, lucis
120
Threicia fretus cithara fidibusque canoris, si
fratrem Pollux alterna morte redemit,
Quid Thesea, magnum quid memorem Alciden? Et mi genus ab love summo.” itque reditque
=
104. mi
viam
mihi:
overflows into
too.
where Acheron wells up or 109. contingat (mihi): may it be my happy fortune. 107. Acheronte refuso:
before me.
Lake Avernus.
115. Quin: he,
totiens.
Nay, more, ut Nati: Gen. with .
adirem: Purpose clause with mandata.
.
miserere.
Thracian bard, married Eurydice,
Hades
who was
119. coniugis: bitten
Eurydice.
116. idem: Orpheus, the
by a snake and died on her wedding
and because he charmed Proserpina, the Queen of Hades, with his music, Eurydice was returned to him on the condition that he not look back at her on the way out. Orpheus did look back, and she vanday.
Orpheus went
to
to recover her,
ished again into the underworld.
120. cithara fidibusque: Abl. with fretus.
121. Pol-
Castor was mortal, the son of Leda and Tyndareus; his twin brother was immortal, the son of Leda and Jupiter. When Castor died, Pollux received permission
lux:
from Jupiter to share his immortality with Castor. Each lived one day in the undermemorem: Why tell of. Thesea: world and the next among the gods. 122. Quid Greek acc. Theseus went to the underworld to carry away Proserpina, wife of Pluto. 123. Alciden: Hercules went to the underworld to carry away the three-headed dog, Cerberus, mi: Dat. of poss. genus: i.e., his mother, Venus, was the daughter of .
.
.
;
Jupiter.
202
Liber VI
The Golden Bough
Talibus orabat
cum
dictis,
arasque tenebat,
orsa loqui vates: “Sate sanguine divum,
sic
Tros Anchisiade,
facilis
noctes atque dies patet sed revocare
descensus Averno;
ianua Ditis;
atri
gradum superasque evadere ad
hoc opus, hie labor
125
auras,
Pauci, quos aequus amavit
est.
ad aethera virtus, Tenent media omnia silvae,
luppiter, aut ardens evexit dis geniti potuere.
Cocytusque sinu labens circumvenit
Quod
tantus
si
amor
menti,
si
130
atro.
tanta cupido,
bis Stygios innare lacus, bis nigra videre
Tartara, et insano iuvat indulgere labori Latet arbore opaca
accipe quae peragenda prius.
aureus
vimine ramus,
et foliis et lento
lunoni infernae dictus sacer; hunc lucus, et
omnis obscuris claudunt convallibus umbrae.
Sed non ante datur
auricomos
Hoc
sibi
135
quam
pulchra
telluris
operta subire,
140
quis decerpserit arbore fetus.
suum
munus
Proserpina
ferri
Primo avulso non
instituit.
tegit
deficit alter
aureus, et simili frondescit virga metallo.
Ergo
alte vestiga oculis, et rite
namque
carpe manu; si te
fata vocant;
vincere, nec
dum
aliter
non
exanimum
viribus ullis ferro.
corpus amici
tibi
—
— totamque incestat funere classem,
150
consulta petis nostroque in limine pendes.
Sedibus hunc refer ante suis
possession.
141. quis
137.
Ethical
126. Averno: Here used for the whole
foliis,
vimine:
=
aliquis.
Abl. of source.
143. instituit:
on high.
dat.,
arbore:
/
tell
142.
has ordained.
148. vincere:
you.
133. menti: Dat. of
this.
Abl. of specification with aureus.
Proserpina, the Juno of the lower world.
priate offering. 145. alte:
conde sepulcro.
131. (hoc) potuere: have been able to do
lower world. infernae:
et
sanguine: Abl. of source.
125. orsa (est).
place,
145
ipse volens facilisque sequetur,
duro poteris convellere
Praeterea iacet
heu nescis
repertum
i.e.,
151. pendes
it
=
140. subire:
suum
.
.
.
moraris.
Subj. of datur.
munus: as her appro-
144. metallo:
will resist all
your
Abl. of description. efforts.
152. Sedibus:
ante: first.
Liber VI
138. lunoni
203
149. tibi:
Dat.,
resting
Due sic
nigras pecudes; ea prima piacula sunto:
demum
lucos Stygis et regna invia vivis
obmutuit
Dixit, pressoque
aspicies.”
155
ore.
The Body of Misenus
Aeneas maesto defixus lumina vultu ingreditur, linquens antrum, caecosque volutat
eventus animo secum. it
comes,
Multa
et
Cui fidus Achates
paribus curis vestigia
figit.
sermone serebant,
inter sese vario
160
quern socium exanimem vates, quod corpus
Atque
diceret.
Misenum
illi
humandum
in litore sicco,
peremptum,
ut venere, vident indigna morte
Misenum Aeoliden, quo non praestantior alter aere ciere viros, Martemque accendere cantu.
165
Hectoris hie magni fuerat comes, Hectora circum
pugnas
et lituo
insignis obibat et hasta:
postquam ilium vita victor spoliavit Achilles, Dardanio Aeneae sese fortissimus heros addiderat socium, non inferiora secutus.
170
Sed turn, forte cava dum personat aequora concha, demens, et cantu vocat in certamina divos, aemulus exceptum Triton, si credere dignum est, inter saxa virum spumosa immerserat unda. Ergo omnes magno circum clamore fremebant, praecipue pius Aeneas. Turn iussa Sibyllae, baud mora, festinant flentes, aramque sepulcri
175
congerere arboribus caeloque educere certant. Itur in
antiquam silvam, stabula
154. sic
demum:
156. lumina:
thus,
and only
thus.
eyes; acc. of specification.
161. quern socium: as to which comrade. ciere: infin.
in
Hector.
with
their
166. Hectora
praestantior.
171. personat:
own
makes
instrument.
guard and plunged.
177.
echo,
173.
aram
159.
figit:
plants, in deep meditation.
164. quo: Abl. of comparison.
mustering with his bugle; aere,
with
alta ferarum;
metonymy circum:
concha:
for tuba; at
i.e.,
and accendere,
Hector's side.
168. ilium:
challenging the gods of the sea
exceptum ... immerserat:
sepulcri:
ciere
165. aere
funeral pyre.
had caught off his 179. Itur: They go.
stabula: coverts.
204
Liber VI
procumbunt
piceae, sonat icta securibus ilex,
fraxineaeque trabes cuneis
et fissile
scinditur, advolvunt ingentes
Nec non Aeneas opera
180
robur
montibus ornos. talia primus
inter
hortatur socios, paribusque accingitur armis.
The Search
Atque haec
for the
cum
ipse suo tristi
aspectans silvam immensam, “Si nunc se nobis
ille
Golden Bough
corde volutat,
et sic forte
185
precatur;
aureus arbore ramus
ostendat nemore in tanto, quando omnia vere
heu nimium de te vates, Misene, locuta est.” Vix ea fatus erat, geminae cum forte columbae
190
ipsa sub ora viri caelo venere volantes, et viridi sedere solo.
Turn maximus heros
maternas agnoscit aves, laetusque precatur: “Este duces, O, dirigite in lucos,
ramus humum. diva parens.”
qua via est, cursumque per auras ubi pinguem dives opacat Tuque, O, dubiis ne defice rebus,
si
195
Sic effatus vestigia pressit,
observans quae signa ferant, quo tendere pergant.
tantum prodire volando, quantum acie possent oculi servare sequentum. Inde ubi venere ad fauces grave olentis Averni, tollunt se celeres, liquidumque per aera lapsae sedibus optatis geminae super arbore sidunt, discolor unde auri per ramos aura refulsit. Quale solet silvis brumali frigore viscum fronde virere nova, quod non sua seminat arbos. Pascentes
illae
182. (de) montibus. 186. forte: ised).
as
it
chanced; also
188. omnia:
in
.
.
.
servare:
off noxious fumes.
contrasted gleam,
commonly
1.
190.
else.
199. tantum prodire ...
(cursum).
Liber VI
everything
i.e.,
confused.
to
keep them
203. optatis:
205
tools.
195. pinguem: fertile,
sacred to Venus.
200. acie
184. armis:
200
187. Si
193. maternas
= =
dives: Because
quantum:
in sight.
Utinam.
suae matris: it is
moved only
golden.
longed-for, by Aeneas.
that
{prom-
Doves were 198. tendere
so far in advance as.
201. grave olentis:
the contrast to the darker foliage,
ille:
i.e.,
Avemus gave
204. discolor ... aura:
aura:
Light and air are
206. fronde ... nova: put forth fresh foliage.
205
et
croceo fetu teretes circumdare truncos, frondentis opaca
talis erat species auri
crepitabat brattea vento.
ilice, sic leni
210
Corripit Aeneas extemplo avidusque refringit
cunctantem,
et vatis portat
sub tecta Sibyllae.
The Funeral of Misenus
Nec minus
Misenum
interea
suprema
flebant, et cineri ingrato
Principio
pinguem
in litore Teucri
ferebant.
taedis et robore secto
ingentem struxere pyram, cui frondibus
215
atris
intexunt latera, et ferales ante cupressos constituunt, decorantque super fulgentibus armis.
Pars calidos latices
et
aena undantia flammis
expediunt, corpusque lavant frigentis et unguunt.
Turn membra toro defleta reponunt, purpureasque super vestes, velamina nota,
220
Fit gemitus.
Pars ingenti subiere feretro,
coniciunt. triste
ministerium, et subiectam
more parentum
Congesta cremantur
aversi tenuere facem.
turea dona, dapes, fuso crateres olivo.
Postquam
collapsi cineres et
flamma
225
quievit,
bibulam lavere favillam, ossaque lecta cado texit Corynaeus aeno. Idem ter socios pura circumtulit unda, reliquias vino et
spargens rore
levi et
ramo
230
felicis olivae,
lustravitque viros, dixitque novissima verba.
208.
golden bough.
2i\\r\:
214. pinguem:
resinous, with pine fagots.
sociated with death; funeral
209. crepitabat: crackled.
see
Book
218. aena
custom.
.
ill. .
.
64
211. cunctantem: clinging.
216. ante:
cupressos':
in front,
A
217. decorant ... armis:
.
flammis:
bronze
vessels
very ancient
over
boiling
As-
the
fire.
219. frigentis: {of the hero) cold and dead. 220. Fit: Is raised, defleta: over which they have wept. 221. purpureas ... vestes: As at great Roman funerals, nota:
They were
his
own, and
Appositive to Pars 225. fuso ... olivo
:
.
.
.
so, well
of streaming wr/?.
oil;
abl.
223. ministerium:
with averted faces, as
of description.
was customary.
227. bibulam:
229. circumtulit: went around among.
231. novissima verba:
206
222. subiere: took up.
224. aversi:
feretro.
228. cado: (the cinerary)
well-omened.
known.
thirsty.
230. felicis:
the last words, e.g., ave, vale.
Liber VI
At pius Aeneas
ingenti
mole sepulcrum
arma viro, remumque tubamque, monte sub aerio, qui nunc Misenus ab illo dicitur, aeternumque tenet per saecula nomen. imponit, suaque
235
Aeneas Makes an Offering to the Underworld Deities
His
actis,
propere exsequitur praec^ta Sib^llae.
Spelunca alta
fuit
vastoque immanis matu,^
scrupea, tuta lacu nigro
quam
nemorumque tenebm,
super baud ullae poterant impune vomntbs
tendere iteroirinis
— tabs sese halitus
240
atris
faucibus efiiindens supera ad convexg^ j^j*^ebat
unde locum Grai dixerunt nomine Aornon. Quattuor hie primum nigiSmes terga iuvencos constituit, frontique invergit vina sacerdos;^^^^^;^ et summas carpens media inter cornua saetas
245
ignibus imponit sacris, libamina prima,
voce vocans Hecaten, Caeloque Ereboque potentem.
Supponunt
alii
cultros,
tepidumque cruorem
agnam Aeneas matri Eumenidum magnaeque sorori suscipiunt pateris.
ense
Ipse atri velleris
sterilemque
ferit,
tibi,
250
Proserpina, vaccam.
Turn Stygio regi nocturnas incohat aras, et solida imponit taurorum viscera flammis, pingue super oleum fundens ardentibus
Ecce autem, primi sub lumina sub pedibus mugire solum, 233. sua:
Today
it
is
his appropriate,
called
237. hiatu:
iuga coepta mover!
et
emblems, rather than arms.
Capo Miseno, near
n\es, flying creatures.
the
.
.
.
234. Misenus:
Bay of Naples.
238. tuta:
241. supera
255
solis et ortus,
arma:
yawning entrance.
extis.
Part,
convexa:
of tueor.
239. volantes:
heaven’s vault.
i.e.,
242. Aornon:
Referring to the supposed derivation of Avernus from Greek Aornos, meaning birdless.
243. nigrantes terga: black-backed; terga, acc. of specification.
hairs; see note
on Book IV. 698.
249. suscipiunt: catch (from below).
Eumenidum: Night,
sorori: i.e., Telluri.
the shades, barren.
252. Stygio regi:
casses.
Long
254. super:
e’,
diastole.
VI
250. matri
251. sterilem: Appropriate to the world of
Pluto.
253. solida
.
.
256. mugire (coepit).
.
viscera:
whole car-
coepta (sunt): Pass,
with pass, infin.
Liber
245. saetas:
207
.
umbram,
silvarum, visaeque canes ululare per
adventante dea.
“Procul,
O
procul
:
este,
profani,”
conclamat vates, “totoque absistite luco; tuque invade viam, vaginaque eripe ferrum
260
:
nunc animis opus, Aenea, nunc pectore firmo.”
The Descent
to the
Lower World
Tantum effata, furens antro se immisit aperto; ille ducem baud tirnidis.vadentem nassibus aequat. Jji, quibus impenum e&t,animarum. umbrae ue.silentes, et Chaps, et Phlegethon, lo^a nocte
wentm
late,
,
.
^
p’^fi^e res^f^ ^ff|t3’t fS^t caligihe c5’ligil mersasT
J
Iban^'obscuR sdla jub jnocte pei^mbram, perque
domqs^iu^acuas
q uale pe n e^t iterf
et
i^niaWegna
icejt inGeTmm ^ sun ^ luAam
lucb^ majigna
270
in^iwis^ ubi/caelum) conSidit [umbra
luppiter, et rebus
nox
Luctus
posujre^cubiH^Curae;
et uitrices
abstulit atra colorem.
t^tisque Senectus, F^^s, ac tufpis Egest^,
l^aifentesque habitant ivferfn, et
l3etus,et
m^esu^a
L»que, t^oiue‘
275
.
’
turn consanguineus Lei Leti Sopor, et
Gaudia, TTO^uI^mqh 257. canes:
that attend Hecate.
258. dea: Hecate.
uninitiated at
Away, away, ye unhallowed, the regular warning addressed to the religious ceremonies here, Aeneas’s companions, who cannot ac-
company him
to the lower world.
opus
now you need
Procul
.
.
.
profani:
(tibi est):
—
burning river of the lower world.
tral,
numine:
tenanted only by shades.
273. Vestibulum:
208
First,
But you, Aeneas.
261. animis
courage.
263. aequat: keeps pace with. things / have heard,
260. tuque: 265. Chaos:
266.
consent.
sit
.
.
The lower world. loqui: grant
269. vacuas
.
270. quale ... est iter:
they meet
human
ills
.
.
me
the right to tell the
phantom specwhen one journeys.
inania:
i.e.,
as
Phlegethon: the
.
.
.
personified.
Liber
VI
lerreique^ /Eiunenidumi thalami, et Discordia demens,
vipereum crinem i/TAck
T
vitti^ j'l
280
y Y/sr y
innexa viu^nwa.
/
tv\c.At\'Vk''A
In medio ramos annosaque bracchia pandit r\^
^U‘''
= an
where a long syllable occurs in the second half of the foot and thus the normal ratio of thesis and arsis is not preirrational spondee,
served.
—
v_/
w
or
_i
ww =
a cyclic dactyl, again an irrational foot, read trippingly in about the time of a trochee.
A = a pause of about the time value of a short
(A verse lacking a syllable at the called catalectic and has a pause. When
syllable.
end
is
the end-syllable
is
present, the verse
is
called
acatalectic.)
A. The Meters of
The following meters used by Horace in this
book:
410
Horace
are found in the selections included
1.
Alcaic Strophe, the most frequently used of Horace’s meters:
> •
j1
w
II
> ’
J_\j\
> v_/
I
Found
1 >
1
^ —w w
1
-i
1
w
1
1
J-
A
1
-L
A
^ ^w W
-'>1N'
:
WW
1
.
\
2.
s >
1
I
1
in selections 2, 3, 7, 10, 11, 12.
Sapphic Strophe:
-Lw
^w Z. w
1
h
V
-L
> >
11
1
-L
ww IZwl
J_
1
j_ \j\_t
1
1
1
ww
_L
Jl
1
11
w w
1
1
1.
w
W ^w 1
Found 3.
in selections 5, 8, 9.
First Asclepiadean:
—> Found 4.
5.
W _w
II
I
—w w _ w _ —^ w _w ^ i_ I
I
I
II
I
I
“"V./
I
I
Found
> >
— W W L_ — W _w _
1
II
I
I
_^ ^ I
I
A (three times)
I
I
in selection 6.
Fourth Asclepiadean:
w _w _A _ > -W w L_ _ A _> W _w _ _> I
I
I
Found
II
I
I
1
I
1
I
in selections 1,4, 14.
dactylic
hexameter followed by:
_ Found
Dactylic Hexameter
Found
_ WW _ A I
The Meters of Catullus
— see
§ 4.
in selection 10.
Elegiac Couplet
Found
I
in selection 16.
B.
2.
(two times)
I
First Archilochean:
A
1.
A
Third Asclepiadean:
_
7.
A
1
in selection 13.
J-
6.
L_
I
in selection 15.
Second Asclepiadean: _> —>
Found
^
I
— see
in selections 8
§ 5.
and 9
411
3.
Choliambic:
>
.
I
,
'
I
4.
w
l
\
I
I
(Here regarded as trochaic with anacrusis.)
Found 5.
>
'U
in selection 3.
Hendecasyllabic (sometimes called Phalacean):
^/ Found
in selections
>
f
L
—\u
w
1, 2, 5, 6.
Gly conic: a stanza composed of glyconics
w and a pherecratic
.I
I
1
— J_
Found
W
1
—
^ —^ w 1
1
I
^
A
where the stanza consists of three glyconic lines and selection 7, where there are four glyconics followed by
in selection 4,
a pherecratic, and in a pherecratic.
C. 1.
Iambic Strophe:
Found 2.
in selection
Elegiac Stanza
Found 3.
1.
— see
§ 5.
in selections 2, 6, 8, 9, 10, 12.
Hendecasyllabic
Found 4.
The Meters of Martial
— see
(4) in
“Meters of
Catullus.’’
in selections 3, 4, 5, 7.
Choliambic
Found
— see
(3) in
“Meters of
Catullus.’’
in selection 11.
TERMS OF PROSODY 1.
Arsis: the unaccented part of a
Caesura: the ending of a word
within a metrical foot. 3.
Dactyl:
a
the lengthening of a
two short
by
syllables.
Diaeresis:
the coincidence of
the end of a foot with the end of a
word.
of a foot.
vowel or diphthong (or and its preceding vowel) with
the
final
final
m
the
in
Elision: the slurring together of
first
syllable
of the following
word beginning with a vowel or an 7.
Hexameter:
metrical feet.
412
names or
final syllables, in the thesis 6.
metrical foot con-
sisting of a long syllable followed
4.
Diastole:
short syllable, in proper
foot. 2.
5.
a
verse
of
h.
six
8.
Hiatus:
the
meeting of two
ble of a dactylic hexameter, either
vowels without elision or contraction: 9.
Same Ictus:
long or short.
hie.
13.
two
the stress of voice given
to syllables at regular intervals. 10. Semihiatus:
the giving of half
ble) to a
long
final
one
Spondee: a metrical foot consisting of two long syllables.
1.
same
long syllable
I.
332 or
the
II.
745.
slurring
to-
dehinc, deinde. the shortening of a 774).
(II.
the accented part of a
16. Thesis:
the last sylla-
foot.
FIGURES OF SPEECH
Alliteration, a succession of
two or more words with
repetition of the
(usually initial) sound.
magno \/2.
syllable:
15. Systole:
11.
n/
between
gether of two distinct vowels to form
thong: insulae lonio.
II.
See
14. Synizesis:
vowel or diph-
12. Syllaba anceps:
elision
Such verses are known
verses.
as hypermetric.
value (the value of a short sylla-
its
Synapheia:
misceri
murmure pontum,
I.
124.
Anaphora, the repetition of the same word or word order
at the
beginning
of successive clauses or phrases.
Hic Dolopum manus, classibus 3.
/iic
locus;
/lic
/tic
saevus tendebat Achilles;
acie certare solebant,
—
!
sed motos praestat componere fluctus,
aliter
puppesque tuae pubesque tuorum,
Asyndeton, the omission of the conjunctions
Navem
in
I.
135.
I.
399.
in a closely related series.
conspectu nullam, tres litore cervos
prospicit errantes, s/1.
348.
Assonance, the close recurrence of similar sounds.
baud
y 6.
I.
effect.
Aposiopesis, the abrupt and deliberate pause in a sentence.
Quos ego n/ 5.
29-30.
Anastrophe, the inversion of the usual order of words for rhetorical
giws inter medius venit furor, 4.
II.
I.
184-185.
Chiasmus, the arrangement of pairs of words
in
Ilionea petit dextra laevaque Serestum^
\/8. Ellipsis, the omission of
opposite order. I.
611.
one or more words that are understood but
must be supplied to make a construction grammatically complete. haec secum
(dicit)y
I.
37.
413
/
9.
Euphemism, the use of a mild or agreeable expression
in place of
an
unpleasant one, such as “passed away” for “died.” seu vivere credant
she extrema pati nec iam exaudire vocatos,
I.
218-219.
Hendiadys, the use of two nouns connected by a conjunction in the sense of a noun modified by an adjective or a genitive. \/10.
molem
et
montes,
huge mountains,
i.e.,
I.
61.
^11. Hyperbole, rhetorical exaggeration. terram inter fluctus aperit,
yy
I.
107.
12. Hysteron-proteron, the reversal of the natural order of ideas.
moriamur
y 13.
Litotes, a
et in
media arma ruamus,
II.
353.
double negative, or the affirming of something by denying
its
opposite.
operum baud ignara Minervae, V.
284.
y 14.
Metaphor, the use of a word or phrase denoting one kind of object or idea in place of another, to suggest a likeness or analogy between them, as “the ship churns the sea.” remigio alarum,
y 15.
Metonymy,
the use of
on^ word
I.
301.
in place
implentur veteris Bacchi,
(Bacchus, the god of wine, used to
y 16.
of another which 1.
mean wine
montis,
suggests.
215. itself.)
Onomatopoeia, the use of a word whose sound suggests
magno cum murmure
it
I.
its
meaning.
55.
yi7. Oxymoron (paradox), the combination of apparently contradictory words in a single expression. via dividit invia terris. III. 383.
y 18.
Personification, the treatment of inanimate things as
human
attributes.
Vos, aeterni ignes
yi9. Polysyndeton,
.
.
.
testor, II. 154-155.
the use of unnecessary conjunctions.
Eurusque Notusque ruunt creberque,
414
I.
85.
if
endowed with
v/^O. Prolepsis, the use of a word before the action makes
it
logically appropri-
ate.
furentem incendat,
I.
659-660.
yil. Simile, an expressed comparison introduced by a word such as
similis,
qualis, or velut.
Ac
yYii.
magno
.
I.
.
148.
Synchysis, interlocked order {a,b,a,b).
saevae 23.
veluti
memorem
Syncope, the loss of
lunonis ob iram,
letters within
a
word
I.
4.
— pararim
for paraverim,
repostus for repositus. 24. Synecdoche, the use of the part for the whole, as carinis for navibus.
v^25. Tmesis, the separation of two parts of a
circum dea fudit,
v^6. Zeugma, a condensed expression made to stand, for two or more ideas. inclusos utero
in
Danaos
412.
which one word, usually a verb,
et
laxat claustra Sinon,
III.
I.
compound word.
is
pinea furtim
II.
258-259.
GRAMMATICAL CONSTRUCTIONS COMMON
IN
LATIN POETRY Following are the chief differences between the grammatical constructions used by Vergil and other poets and those period.
The
list
is
not exhaustive;
it
common
in
prose writing of the
represents merely the constructions
frequently used.
CASES OF NOUNS Nominative 1.
As
subject of an historical infinitive:
Mine Ulixes 2.
terrere.
From
here Ulysses spread terror,
II.
97.
In exclamations:
en dextra fidesque, behold his pledge and loyalty, IV. 597. Genitive 3.
Limiting (prose would use a nominative in apposition) a.
—
in general expressions:
venerabile
donum
fatalis virgae, the
revered gift of the fatal branch,
VI. 408-409.
415
b.
with geographical names:
urbem Patavi, 4.
With a.
adjectives
the city
of Patavium,
247.
I.
objective:
servantissimus aequi, very observant of justice, b.
—
participles having the force of adjectives
and
427.
II.
specification with adjectives expressing knowledge, skill, mastery,
and
the opposite:
nimborum storms, c.
.
.
.
tempestatum potentem, powerful over clouds and
80.
I.
specification with adjectives expressing plenty or want: fessi
5.
With neuter
trials, I.
178.
adjectives or participles used substantively:
strata viarum, the 6.
rerum, weary of their
paved streets
the
(lit.
pavements of the
streets),
I.
422.
With verbs of plenty and want: implentur veteris Bacchi, they fill themselves with old wine,
I. 2*15.
Dative 7.
Agent, with passive voice: vetor fatis, /
8.
am prevented by
I.
39.
Place to which, limit of motion (where prose would use a preposition): inferret deos Latio, he
9.
the fates,
would bring the gods
to
Latium,
I.
6.
Purpose: optare locum tecto, to choose a place for a dwelling,
I.
425.
Association with verbs meaning agree with, mix, unite, compare, resemble, struggle with, fight with, and the like. In prose a preposition would be found. 10.
furit aestus harenis, the flood
11.
rages with the sands,
With compound verbs and compound scopulo
infixit,
12. Ethical, to express a certain interest felt
the city a
mound,
416
II.
713.
is
for
107.
adjectives:
she pierced him on a rock,
Est urbe egressis tumulus, There
I.
I.
45.
by the person mentioned:
men who have gone forth from
.
Accusative
denote the part affected by the adjective:
13. Specification, to
nuda genu, with bare knee 14.
With verbs properly
I.
320.
intransitive (sometimes called cognate accusative):
navigat aequor, 15. Limit of
bare as to the knee),
(lit.
.
.
sails the sea,
I.
67.
motion without a preposition: Italiam
.
.
.
venit,
.
.
.
came
to Italy,
I.
2.
16. Adverbial:
multum 17. In
exclamations as subject of an
Mene 18.
incepto desistere,
With the middle voice inutile
much
iactatus,
bujfeted,
I. 3.
infinitive:
Am
I to forego
my purpose,
I.
37.
(see Verbs):
ferrum cingitur, he puts on the useless armor,
II.
510.
19. In exclamations:
infandum,
O
horror,
I.
251.
Ablative 20. In place constructions without the preposition:
detrudunt naves scopulo, they push the ships away from the rock,
aequore toto, over the whole sea, vasto antro, in a vast cave,
I.
I.
I.
145.
29.
52.
VERBS Tenses 21. Narrative present,
where English would use the
perfect.
See
22. Perfect of instantaneous action:
Incubuere mari, They sweep down on the sea,
I.
84.
Imperative 23. Prohibitions (negative imperative) in the second person with ne:
equo ne
credite, don’t put
your
trust in the horse, II. 48.
417
1.
83-94.
.
Infinitive
24
.
Historical:
Ulixes
.
.
.
terrere
spread terror
25 .
To
.
.
.
.
spargere
scattered
.
.
.
.
.
.
quaerere, Ulysses
sought,
II.
97-99.
.
.
.
populare
.
.
.
venimus, we have not come to devastate,
I.
527.
In exclamations:
Mene 27
.
.
express purpose:
non nos 26
.
.
.
.
occumbere
.
With
.
.
.
non
potuisse,
Why
could
I
not have fallen,
1.
91-9
adjectives:
certa mori, resolved to die, IV. 564.
Participles
28
.
The
perfect passive participle
is
frequently used as a noun: Aeneid
IV. 217, rapto, the prize. Raptus
is
the perfect passive participle of
rapio.
29
.
The
future active participle
may be
used, even without esse, to denote
purpose or destined or intended action: moriture, destined to
die.
The Supine 30.
The supine little
is
not limited to poetry, but the students will have had very
experience in
its
use before they reach Ovid or Vergil.
It
may
be
formed from the fourth principal part of the verb and as belonging to the fourth declension. It has only two cases: the accusative and the ablative. The accusative is used with verbs of motion to express purpose: Varus me visum (suos amores) duxerat, Varus has led
remembered
me
as
to see his love.
The
ablative of the supine
is
used after adjectives to
denote specification: mirabile dictu! remarkable to say!
418
IV.
PRONOUNCING VOCABULARY OF PROPER NAMES
Pronunciation of each vowel sound the sound of the vowel in the key
The
in respelled
word
names approximates
in the following list:
a as in fate
e as in
me
0 as in note
a as in far
e as in
met
0 as in not
a as in
i
as in pine
u as
in truce
a as in fat
i
as in pin
u as
in us
rule for the accent in
names
all
If the penult is long,
antepenult
is
it is
accented;
the
is if,
same
as for
all
Latin words:
however, the penult
is
short, the
accented.
Agamemnonius, of Agamemnon, ag-
A
a-mem'non
Abaris, a'ba-ris
Aganippe, a-ga-nip'e
Abas, a'bas
Agathyrsi, a-ga-ther'si
Acamas, a'ca-mas
Agenor, a-jen'or
Acarnan, Acarnian, a-kar'ni-an
Agrippa, a-grip'pa
Acesta, a-ses'ta
Agyllinus, of Agylla, a-jil'a
Acestes, a-ses'tez
Albula, al'bu-la
Achaemenides, a-ka-men'i-dez
Alcander, al-can'der
Achaicus, Achaean, a-ke'an
Alcanor, al-can'or
Achates, a-ka'tez
Alcides, descendant of Alceus, al'si-us
Acheron, ak'er-on
Aletes, a-let'ez
Achilles, a-kil'ez
Algidus, al'gi-dus
Acidalia, a-si-da'lya
Allecto, a-lec'to
Acragas, ak'ra-gas Actius, of Actium, ak'ti-um
Aloidae, sons of Aloeus, a-loy'us Alpheus, al-fe'us
Actor, ac'tor
Amata, a-mat'a
Adamastus, ad-a-mas'tus
Amphitryoniades, descendant of
Adrastus, ad-ras'tus
Am-
phitryon, am-fit'ri-on
Aeacidas, son of Aeacus, e'a-kus Aeaeus, of Aeaea, e-e'a
Amphrysius, Amphrysian, am-fri'si-an
Aegaeus, Aegean, e-je'an
Anchises, ang-kl'sez
Aeneas, e-ne'as
Androgeos, an-dr5'ji-os
Aeolia, e-o'lya Aeolius, Aeolian, e-o'lyan
Andromache, an-dro'ma-ke Andromeda, an-dro'me-da
Aeolus, e'o-lus
Antandros, an-tan'dros
Aethiops, Ethiopian, e-thi-5'pi-an
Antenor, an-te'nor
Aetna, et'na
Anthcus, an'thus
Aetnaeus, Etnian, et'ni-an
Antiphates, an-ti'fa-tez
Afer, a'fer
Antdnius, an-to'nyus
Africus, af'ri-cus
Anubis, a-nu'bis
Amycus, a'mi-kus
419
Aonius, Aonian, a-o'ni-an
Beroe, be-ro'e
Aornos, a-or'nos
Bessi, bes'i
Aquiculus, a-kwi'cu-lus
Bithyni, the Bithynians, bi-thin'yans
Araxes, a-rak'ses
Bitias, bi'shas
Arcadia, ar-ca'di-a
Bola, bo'la
Arcens, ar'kens
Boreas, bo'ri-as
Arcitenens, ar-kit'en-ens
Briareus, bri-a'ri-us
Arctos, ark'tos
Brontes, bron'tez
Arcturus, ark-tu'rus
Butes, bu'tez
Ardea, ar'de-a
Buthrotum, bu-thro'tum
Arethusa, a-re-thu'sa
Byrsa, bir'sa
Argiletum, ar-ji-le'tum Argivus, Argive, ar'jiv
C
Argos, ar'gos Arisba, a-ris'ba
Cacus, ka'kus
Arpi, ar'pl
Caecubus, Caecuban, se-kyu'ban
Ascanius, as-ka'nyus
Caedicus, se'di-kus
Asilas, a-si'las
Caeneus, se'nyus
Assaracus, a-sa'ra-kus
Caere, ke're
Astyanax, as-ti'a-nax
Caicus, ka-i'kus
Athesis, a'the-sis
Caicta, ka-ye'ta
Atrides, son of Atreus, a'trus
Calchas, kal'kas
Aulis, a'lis
Calliope, kal-i'op-e
Auruncus, a-run'kus
Camilla, ka-mil'a
Ausonia, a-so'nya
Camillus, ka-mil'us
Auster, a'ster
Canicula, ka-ni'ku-la
Automedon, a-to'me-don
Capys, ka'pis
Aventinus, the Aventine, av'en-tin
Cares, ka'rez
Avernus, a-ver'nus
Carinae, ka-ri'ne
Carmentis, kar-men'tis Carpathius, Carpathian, kar-pa'thyan
B
Caspius, kas'pi-us
Cassandra, ka-san'dra Baccha, a Bacchante, ba-kan'te
C^ilina, Catiline, ka'ti-lln
Bacchus,-ba'kus
Cato, ka'to
Bactra, bac'tra
Catullus, ka-tuTus
Baiae, ba'ya
Bandusia, ban-du'sha
Cecropides, descendant of Cecrops, se'krops
Barcaei, bar-se'i
Celaeno, se-le'no
Barce, bar'se
Ceraunia, se-ron'ya
Bebrycius, beb-ri'shus
Cerberus, ser'ber-us
Belldna, bel-Io'na
Ceres, se'rez
Belus, be'lus
Chalcidicus, of Chalcis, kal'sis
Berccyntius,
Bcrccyntian,
shan
be-re-sin'-
Chalybes, kal'i-bez
Chaon, ka'on
420
D
Chaonia, ka-o'nya
Chaos, ka'os
Daedalus, ded'a-lus
Charon, ka'ron
Dahae, da'he
Charybdis, ka-rib'dis
Danaus, da'nas
Chimaera, ki-me'ra
Dardania, dar-da'nia
Circe, sir'se
Dardanus, dar'da-nus
Cisseus, sis'yus
Dares, da'rez
Cithaeron, si-the'ron
Daunias, da'ni-as
Claros, kla'ros
Daumis, da'nus
Cloanthus, klo-an'thus
Decius, de'shus
Cloelia, kle'lya
Deiopea, de-i-o-pe'a
Clonius, klo'nyus
Deiphobe, de-i'fo-be
Cluentius, klu-en'shyus
Deiphobus, de-i'fo-bus
Clytius, kli'ti-us
Delos, de'los
Codes, kok'lez
Delphicus, Delphic, del'fik
Cocytus, ko-si'tus
Demoleos, de-mo'le-os
Coeus, se'us
Dictaeus, of Dicte, dik'te
Collatinus, of Collatia, ko-la'sha
Did5, di'do
Cora, ko'ra
Didymadn, di-di'ma-on
Corinna, ko-ri'na
Diespiter, di-es'pi-ter
Corinthus, Corinth, kor'inth
Dindyma, din'di-ma
Coroebus, ko-re'bus
Diomedes, dl-o-me'dez
Corns, ko'rus
Dibnaeus, of Dione, di-o'ne
Corybantius, of the Corybantes, ko-
Diores, di-o'rez
ri-ban'tez
Dloxippus, di-ok-sip'us
Corynaeus, ko-ri-ne'us
Dirae, di're
Corythus, ko'ri-thus
Dis, dis
Cossus, ko'sus
Dodbnaeus, do-do-ne'us
Cragus, kra'gus
Dolopes, do'lo-pez
Crdheus, kre'thus
Donusa, do-nu'sa
CreGsa, kre-u'sa
Doricus, Doric, do'rik
Cumae, kyu'me Cumaeus, Cumaean, kyu-me'an
Doryclus, do'ri-klus
Cupido, Cupid, kyu'pid
Drances, dran'sez
Cures, kyu'rez
Drusus, dru'sus
Cybele, sib'el-e
Dryopes, dri'o-pez
Cybelus, sib'el-us
Dulichium, du-lik'yum
Cyclades, sik'la-dez
Dymas, di'mas
Cyclops, sT'klops;
Dots, do'to
pi. si-klo'pez
E
Cyllene, si-le'ne
Cymodoce, sl-mo'do-se Cymothoe, si-mo'the
Electra, e-lek'tra
Cynthus, sin'thus
Elissa, e-li'sa
Cyprus, sl'prus
Elysium, e-li'shum
Cythera, sith-e'ra
Emathibn, e-math'yon
Elis, e'lis
421
Enceladus, en-se'la-dus
Geryones, ger-i'on-ez
Entellus, en-tel'us
Getae, je'te
Eous, e-o'us
Epeos, e-pe'os
Gorgo, a Gorgon, gor'gon Gracchus, gra'kus
Epirus, e-pi'rus
Gradivus, gra-di'vus
Epytus, e'pi-tus Erato, e'ra-to
Gryneus, of Grynium, gri'ni-um Gyaros, ji'a-ros
Erebus, e're-bus
Gyas,
Eridanus, e-ri'da-nus
Gyges,
ji'as ji'jez
Erinys, e-ri'nis Eriphyle,
H
e-ri-fi'le
Erulus, e'ru-lus
Haemon, he'mon
Erymanthus, e-ri-man'thus
Halius, ha'lyus
Eryx,
Halys, ha'lis
e'rix
Etruria, e-tru'ri-a
Hammon, ha'mon
Euboicus, of Euboea, yu-be'a Eumelus, yu-me'lus
Harpalyce, har-pa'li-se
Eumenides, yti-men'i-dez
Hecate, he'ka-te
Euphrates, yu-fra'tez
Hecuba, hec'yu-ba
Eur5pa, yu-ro'pa
Helenor, he-le'nor
Eurdtas, yu-ro'tas
Helenas, hel'e-nus
Eurus, yu'rus
Helicon, hel'i-con
Euryalus, yu-ri'a-lus
Helorus, hel-or'us
Eurypylus, yu-ri'pi-lus
Helymus, hel'i-mus
Eurystheus, yu-ris'thus
Herbesus, her-be'sus
Eurytion, yu-ri'ti-on
Hermione, her-mFo-ne
Evadne, e-vad'ne
Hesione, he-sT'o-ne
Evander, e-van'der
Hesperia, hes-per'i-a
Hebrus, he'brus
Hiberus, Iberian, i-ber'i-an
F
Hippocoon, hi-pok'o-on
Fabricius, fa-bri'shus
Hippolytus, hi-pol'it-us
Faunus, fa'nus
Hister, his'ter
Feronia, fe-ro'nya
Horatius, ho-ra'shus;
Fidena, fi-de'na
ace, hor'is
Fuscus, fus'kus
G
Hyades, hi'a-dez Hydaspes, hi-das'pez Hydra, hi'dra
Gabii, ga'bi-I
Hylaeus, hi-le'us
Gabinus, ga-bi'nus
Hymen, hl'men
Galaesus, ga-le'sus
Hypanis, hip'an-is
Galatea, ga-la-te'a
Hyrtacus, her'ta-kus
Ganymedes, Ganymede, gan'i-med Garamantes, ga-ra-man'tez
I
Gela, je'la
laera, i-er'a
Geloni, je-lo'ni
laniculum, ja-nik'Q-lum
422
the poet
Hor-
lanus, ja'nus
Latinus, la-ti'nus
lapyx, i-ap'ix
Latium, la'shum
lasius, i-as'yus
Latdna, la-td'na
Icarus, ic'a-rus
Laurentum, la-ren'tum
Ida, i'da
Lausus, la'sus
Idalia, i-da'lya
Lavinia, la-vi'nya!
Idas, i'das
Lavinium, la-vi'nyum
Idomeneus, I-do-me'ne-us
Leander, le-an'der
Ilia, i'lya
Leda, le'da
Ilione, i-li'o-ne
Leleges, lel'e-gez
Ilioneus, il-ron-yus
Lemnius, of Lemnos, lem'nos
Ilium, i'li-um Ilus, i'lus
Lethaeus, of Lethe, le'the Leucaspis, lyu-kas'pis
Inachus, i'na-kus
Leucata, lyu-ka'ta
Inarime, i-na'ri-me
Liber, li'ber
Indus, of Ino, i'no
Libitina, li-bi-ti'na
16, i'o
Liburni, li-bur'ni
lonius, Ionian, i-on'i-an
Libya,
I5pas, i-o'pas
Licinius, li-sin'yus
Iphitus, i'phi-tus
Licymnia, li-sim'nya
Itys, i'tis
Liger,
luba, ju'ba
Lilybeius, of Lilybaeum, li-li-be'um
lulus, i-yu'lus
Lipare, lip'ar-e
lunia, ju'ni-a
Locri, the people of Locris, lok'ris
luno, ju'no
Lucetius, lu-set'i-us
luppiter (lovis), ju'pi-ter (jov)
Lucifer, lu'si-fer
Ixidn, ik-si'on
Lucina, lu-si'na
li'bi-a
li'jer
Lupercal, lu-per'kal
K
Lupercus, lu-per'kus
Lyaeus,
Karthagd, Carthage, kar'thij
li-e'us
Lycaon, li-ka'on
L Lacedaemonius, of Lacedaemon, e-de'mon
Lycia, li'sha las-
Lyctius, of Lyctus, lik'tus
Lycurgus, li-sur'gus
Lacinius, of Lacinium, la-sin'yum
Lycus, li'kus
Laertius, of Laertes, la-er'tez
Lydius, of Lydia, li'di-a Lynceus, lin'se-us
Lalage, la'la-je
Lamus, la'mus Lamyrus, la'mi-rus Laocodn, la-ok'o-on
Laodamia, la-o-da-mi'a Laomedonteus, of Laomedon, la-om'e-don
M Machaon, ma-ka'on Maeander, me-an'der Maeonia, me-o'nya Maeotius, Maeotian, me-6'shun
Lapithae, lap'i-the
Maia, ma'ya
Larissaeus, of Larissa, la-ri'sa
Mallius, mal'yus
423
Marcellus, mar-serus
Marpesius, of Marpesus, mar-pe'sus Massyli, mas-si'll
Noricus, of Noricum, nor'i-cum Notus, no'tus
Numanus, nu-man'us
Medon, me'don
Numicius, nyu-mi'shus
Megarus, of Megara, me'ga-ra Meliboeus, of Meliboea, me-li-be'a
Numitor, nu'mi-tor Nysa, nl'sa
Melite, me'li-te
O
Melpomene, mel-po'me-ne
Memnon, mem'non
Oceanus, o-se'an-us
Menelaus, me-ne-la'us
Oechalia, e-ka'li-a
Menoetes, me-ne'tez
Oenotrius, Oenotrian, e-no'tri-an
Merops, me'rops Messapus, me-sa'pus
Oileus, o-i'le-us
Mettus, me'tus
Opheltes, o-fel'tez
Mezentius, me-zent'shus
Oreas, an Oread, 5 're-ad
Midas, ml'das
Orestes, 5-res'tez
Minoius, of Minos, ml'nos Minotaurus, of the Minotaur, min'o-
Orion, o-ri'on
Olearos, o-le'ar-os
Orontes, o-ron'tez
Orpheus, or'fy-us
tor
Misenus, mi-se'nus
Ortygia,
Mnestheus, nes'thus
Othryades, son of Othrys, oth'ris
or-ti'ji-a
Monoecus, mo-ne'kus
P
Morini, mo'ri-nl
Mulciber, mul'si-ber Miisaeus, myu-se'us
Mycenae, mi-se'ne Myconos, mik'on-os Mygdonides, son of Mygdon, mig'don Myrmidones, the Myrmidons, mer'mi-donz
Pachynum, pa-ki'num Palaemdn, pa-le'mon Palamedes, pa-la-me'dez Palatinus, the Palatine, pa'la-tln Palicus, pa-li'kus
Palinurus, pa-li-nu'rus
Palladium, pa-la'di-um Pallanteum, pa-lan'te-um
N
Pallas, pa'las
Narycius, of Naryx, na'rix Naso, na'so
Panopea, pa-no-pe'a
Nautes, na'tez
Pantagias, pan-ta'ji-as
Nemea, ne'me-a
Panthus, pan'thus
Neoptolemus, ne-op-tol'e-mus
Paphos, pa'fos
Nereis, a Nereid, ne're-id
Parcae, par'se
Nereus, Ne're-us
Parrhasius, of Parrhasia, pa-ra'sha
Neritos, ne'ri-tos
Parthenopaeus, par-then-o-pe'us
Nicaea, ni-se'a
Parthi, the Parthians, par'thi-ans
Nisaee nl-se'e
Pasiphae, pa-sif'a-e
Nisus, ni'sus
Patavium, pa-ta'vi-um
Noemon, no-e'm5n Nomentum, no-men'tum
Patron, pat'ron
424
Pandarus, pan'da-rus
Pelasgi, the Pelasgians, pe-las'ji-ans
Pelias, pe'li-as
Propertius, pro-per'shus
Pelides, son of Peleus, pel'e-us
Proserpina, pro-ser'pi-na
Pelopeus, of Pelops, pe'lops Peldrus, pe-lo'rus
Punicus, Punic, pyu'nik
Penelope, pe-nd'o-pe
Pyrgo, pir'go
Penthesilea, pen-the-si-le'a
Pyrrhus, pi'rus
Pentheus, pen'the-us
Pythius, of Pytho, pi'tho
Pygmalion, pig-ma'lyon
Pergamum, per'ga-mum
Q
Periphas, per'i-fas Persae, the Parthians, par'thi-ans
Quercens, kwer'sens
Petelia, pe-te'li-a
Quintilius, kwin-til'yus
Phaeaces, the Phaeacians, fe-a'shans
Quirinus, kwe-ri'nus
Phaedra, fe'dra
R
Phaethon, fa'e-thon
Pheneus, fe'ne-us
Rhadamanthus, rad-a-man'thus Rhaebus, re'bus Rhamnes, ram'nez
Philoctetes, filok-te'tez
Rhesus, re'sus
Phineius, of Phineus, fin'e-yus Phlegethon, fle'je-thon
Rhipeus, rip'yus
Phaleris, fal'er-is
Phegeus, fe'je-us
Phlegyas,
Rhoeteus, of Rhoeteurn, re'te-um Rhoetus, re'tus
fle'ji-as
Phoebus, fe'bus
Rutuli, rut'u-li
Phoenissa, a Phoenician, fe-ni'shan
S
Phoenix, fe'nix Pholoe, fo'lo-e
Sabaeus, Sabaean, sa-be'an
Phorbas, for'bas
Sabini, of the Sabines, sa'binz
Phryges, the Phrygians, fri'jyanz
Sagaris, sag'ar-is
Phthia, thl'a
Salamis, sal'a-mis
Pinarius, pi-na'ri-us
Salii, sal'i-i
Pirithous, pi-ri'tho-us
Salius, sal'i-us
Piemyrium, ple-mi'ri-um
Sallentinus, Salient ine, sal'en-tin
Poeni, the Phoenicians, fe-ni'shans
.
Salmdneus, sal-mo'nyus
Polyboetes, po-li-be'tez
Same, sa'me Samos, sa'mos
Polydorus, po-li-do'rus
Sarmaticus, Sarniatian, sar-ma'shan
Polyphemus, po-li-fe'mus
Sarpedon, sar-pe'don
Pometia, po-me'sha
Saturnus, Saturn, sa'turn
Porsenna, por-se'na
Satyrus, Satyr, sa'tir
Potitius, po-trti-us
Sauromatae, sa-ro'ma-ti
Praeneste, pre-nes'te
Scaea, Scaean, ske'an
Priamus, Priam, pri'am
Scipiades, of Scipio, si'pi-o
Privernus, pri-ver'nus
Scylaceum, si-la-ke'um
Prochyta, pro'ki-ta
Scylla,
Prometheus, pro-me'thus
Scyrius, of Scyros, si'ros
Promolus, pro'mo-lus
Selinus, se-li'nus
Polites, po-li'tez
si la
425
Sergius, Sergian, ser'ji-an
Thybris, thi'bris
Serranus, se-ra'nus
Thyestes, thi-es'tez
Sidon, sl'don
Thyias, thi'as
Sigeus, Sigean, si-je'an Silenus, si-le'nus
Thymbraeus, of Thymbra, thim'bra Thymoetes, thi-me'tez
Silvanus, sil-va'nus
Tiberis, the Tiber, ti'ber
Simois, si'mo-is
Tibullus, ti-bul'us
Sindn, si'non
Tibur, ti-ber
Sirenes, the Sirens, si'renz
Timavus, ti-ma'vus
Sirius, si'ri-us
Timolus, ti-mo'lus
Sirmio, Sermione, ser-mi'on-e
Tirynthius, ofTiryns, ti'renz
Soracte, so-rak'te
Tisiphone, ti-si'fo-ne
spio, spi'o
Titan, ti'tan
Steropes, ste-ro'pez
Tlthonus, ti-tho'nus
Sthenelus, sthe'ne-lus
Tityos, ti'ti-os
Strophades, stro'fa-dez Styx, stix
Tmarius, of Tmaros, tma'ros Tomitae, of Tonii, to'ml
Sychaeus, si-ke'us
Torquatus, tor-kwa'tus
Symaethius, Symaethian, si-me'thyan
Triones, tri-on'ez Triton, tri'ton
T
Tritonia, tri-to'ni-a
Taburnus, ta-bur'nus
Tydeus, tl'dus
Taenarus, te'na-rus
Tyndaris, daughter of Tyndarus, dar-us
Tarcho, tar'ko Tarpeius, Tarpeian, tar-pe'yan
Typhoius, of Typhoeus, ti-fo'yus
Tarquinius, tar-kwin'yus
Tyrrheni, ti-re'ni
Tartarus, tar'ta-rus
Tyrrheus, ti're-us
Tatius, ta'shus
Tyrus, Tyre,
tin'-
tir
Tegeaeus, of Tegea, te'jya Telemachus, te-lem'a-kus
U
Tempe, tem'pe
Ucalegon, yu-ka'le-gon
Tenedos, ten'e-dos
Ulixes, Ulysses, yu-li'sez
Teucer, tu'ser
Urania, yu-ra'ni-a
Thaliarchus, tha-li-ar'kus
V
Thaumantias, a daughter of Thaumas, tha'mas
Velinus,
Thebae, of Thebes, thebs Themillas, the-mil'as
Venafranus, of Venafruni, ve-na'frum Volcens, vol'kens
Thersilochus, ther-si'lo-kus
Volscus, of the Volsci, vol'skl
of
Velia, vel'ya
Theseus, the'sus Thespiae, thes'pi-e
Thessandrus, the-san'drus Thoas, tho'as Thracius or Thrax, Thracian, thra'-
shan
426
X Xanthus, zan'thus
Z Zacynthos, za-sin'thus Zephyrus, zef'i-rus
Latin-!English Vocabulary
A
Latin-Elnglish Vocabulary In this vocabulary, adverbs
when
given
The
formed regularly from adjectives are not
the adjective appears in the
list.
perfect participle of verbs, except deponents,
is
given in the
supine form. Definitions which are direct or indirect derivatives from the Latin
word
— including
from the root combined with various prepositional prefixes are printed in small capitals. Words which appear on various lists, such as the latest available lists published by the College Entrance Examination Board and the New York State Board of Regents, are marked in the vocabulary by the symbol •, •••, ••••, to indicate first-year words, second-year words, derivatives
—
third-year words, and fourth-year words, respectively.
ABBREVIATIONS = = =
abl.
abbr. acc.
ablative
fig.
fyurative
person.
abbreviation
foil.
following
pi.
accusative
fut.
future
poss.
yenitive
prec.
impersonal
prep.
indeclinable
pres.
interrogative
pron.
interjection
rel.
adjective
adj.
=
adv.
adverb born
b. c.
cap.
compar. conj. dat. def.
esp.
= common = capitalized = comparative = conjunction = dative = defective = especially feminine
f.
= gen. impers. = = indecl. interrog. = = interj. intrans. = = loc. = m. = n. = part. = pass.
a, ab, abs, prep,
place,
from,
with abl.:
direction, at,
on;
from,
away
of time, since,
of agency, hy Abaris, -is, m., a Rutulian after;
of
personified
plural possessive
preceded preposition
present
pronoun relative.
intransitive
related
locative
semidep.
masculine
sing.
neuter
superl.
participle
trans.
= = = =
voc.
r=
passive
A •
= = = = = = = =
•
semideponent singular superlative transitive
vocative
Abas, -antis, m., a Trojan; a king of Argos •abdo, -ere, -didi, -ditum, [do], put away, remove, hide; bury abduco, -ere, -duxi, -ductum, lead away, take away, draw hack
429
•
•abco,
-ire,
or
-ivi
-itum,
-ii,
absumd, -ere, -sumpsi, -sumptum, take away; destroy, consume
go
away, depart abies, -etis,
f.,
fir tree, fir
ac, see atque
wood;
Acamas,
ship
acanthus,
abigo, -ere, -egi, -actum, [ago],
NIAN
abiur5, -are, -avi, -atum (“swear
deny on oath -ere,
away or
off,
abnego, -are,
•
-lutum,
-lui,
wash
cleanse, purify •
refuse
abnu5, -ere, -nui, -nuitum or -nutum, refuse (by shaking the head), decline, reject; forbid
ing near, approach
accidd, -ere, -cidi, -cisum, [ad
+
abripid, -ere, -ripui, -reptum [ra-
break
n.,
-rupi,
off, tear,
broken
-cinxi,
-um,
-a, off;
rend;
steep;
accid, -ire,
violate
[abrumpd], as a noun,
call, •
abscessus, -us, m., [abscedo], ing away, departure
-cinctum,
make ready,
-ivi,
-itum, [ad+cied],
summon
accipid, -ere, -cepi, -ceptum, [ad
+
abyss
consume
equip; have recourse to
-ruptum,
abs, see a
capid],
take,
receive,
ac-
cept; perceive, hear, learn accitus, -us, m., [accid], summons, call
on or against
abscindd, -ere, -scidi, -scissum,
acclinis, -e, leaning
tear off or away, tear abscondo, -ere, -di or -didi, -di-
accold, -ere, -colui, -cultum, [ad],
tum, put out of hide;
lose sight
sight, conceal,
of
absens, -entis, [absum], absent absistd, -ere,
-stiti,
—
,
withdraw
from, depart; cease, desist, stop abstined, -ere, -tinui, -tentum, [tened],
keep hack or away,
hold hack; refrain, abstain abstrahd, -ere, -traxi, -tractum, drag away, carry away
-usum, thrust away, hide, conceal
abstrudd, -ere, -usi, •
-ere,
[ad], gird on, gird; -ere,
abruptus,
caedo], cut into;
accingd,
away, carry away,
drag off
abrumpo,
haste
fiame, arouse, excite accessus, -us, m., [accedd], com-
renwve
pid], snatch
make
•••accendd, -ere, -cendi, -censum, in[ad], kindle, set on fire;
aboleo, -ere, -evi, -itum, destroy, efface,
accedd, -ere, -cessi, -cessum, come to, come near, approach accelerd, -are, -avi, -atum, [ad], hasten,
-atum, deny,
-avi,
m., the plant bear's-
Acarnan, -anis, of Acarnania; as a noun, m., an Acarna-
outlet
abluo,
-i,
foot
drive away, drive off abitus, -us, m., [abed], departure;
off”),
Greek
-antis, m., a
absum,
abesse,
[sum], he
afui,
sent, he distant;
he missing
430
afuturus,
away from, he
abhe free from,
dwell by or near
accommodd,
-atum, fit, fit on, adjust, gird on accubd, -are, def., lie near or by accumbd, -ere, -cubui, -cubitum, -are,
-avi,
recline (at table)
accumuld, -are, -avi, -atum, [ad], heap up; bestow upon, load accurrd, -ere, -curri or -cucurri, -cursum, [ad], run to, run up, hasten to •acer,
acris,
bitter,
acre,
violent,
sharp,
fierce;
keen; eager,
brave, spirited
•••acerbus, -a, -um, harsh, bitter; grievous, mournful; fierce, cruel,
savage
acernus, tree],
-um, [acer, maple of maple, maple
adamanteus, -a, -um, of iron adamas, -antis, m., adamant, the hardest iron or steel Adamastus, -f, m., the father of
-a,
acerra, -ae,
acervus,
-i,
f.,
incense box, censer
m,, mass, pile, heap
Acesta, -ae,
f.,
a
town
in
Achaemenides
north-
west Sicily
addfco, -ere, -dlxT, -dictum, give
Acestes, -ae, m., a king of Sicily
Achaemenides,
-ae, m., a
assent ; yield, surrender
Greek
•
companion of Ulysses Achaicus or Achaius,
-um, [Achaia], Achaean, Grecian Achates, -ae, m., a companion of Aeneas Acherdn, -ontis, m., a river of the lower world; the lower world Achilles, -is, -i, or -ei, m., famous Greek hero Achilleus, -a, -um, of Achilles Achivus, -a, -um, Grecian; as a noun, m. pi., Greeks Acldalia, -ae, f,, an epithet of Venus, from a fountain in Boeotia • acies, -ei, f., [rel. to acuo], sharp edge or point; sight, eve; line
•adducd, -ere, -duxf, -ductum, lead
-a,
to,
‘4-
•
adf-, see aff-
adhaereo, -ere, -haesi, -haesum, cling to, stick to,
adhibed,
-ere,
mon, •
adhere
-hibui,
[habed], hold
to,
-hibitum,
bring to; sum-
admit
invite;
••adhuc, adv., hitherto, as yet,
still
adicid, -ere, -ieci, -iectum, [iacid],
throw
add, join to
to;
drive
to,
•••adimd,
compel -emi,
-ere,
-emptum,
[emd], take away; put out
acquire,
•
•aditus, -us, m., [aded], approach, access; opportunity
Acragas, -antis, m., a city on the southwest coast of Sicily; also called Agrigentum acta, -ae, f., seashore, beach Actius, -a, -um, of Actium, a promontory and town of Epi-
•••adiungd, -ere, -iunxi, -iunctum, join, fasten;
assist,
actor, -oris, m., [ago], herdsman
f.,
[acuo], needle
acutus, -a, -um, [acuo], pointed,
sharp •ad, prep, with acc., to, toward; near, at, by; among
aid
adl-, see all-
Actor, -oris, m., a Trojan
actutum, adv., [actus], instantly, promptly •••acuo, -ere, -ui, -utum, [acus], sharpen, whet; arouse
add
adiuvd, -are, -iuvi, -iutum, help,
rus
acus, -us,
-esum, eat up
so long; indeed, even, very, just
obtain
•
tight, strain
adigd, -ere, -egi, -actum, [agd],
to rest
quaero], get,
draw
adeo, -ire, -ivi or -ii, -itum,^o to, approach; address; encounter ••adeo, adv., to that point, so far;
acquird, -ere, -quisivi, -quisltum, [ad
to;
•
acquiescd, -ere, -evi, -etum, [ad],
come
draw
adedo, -ere,
of battle; battle rest,
•addo, -ere, -didf, -ditum, [d6], add, give; impart ; join
•
••admiror, -ari, -atus sum, admire, wonder at; wonder admisced, -ere, -miscui, -mixtum, mingle, mix with; join, unite • • admittd, -ere, -misi, -missum, admit, allow to visit or enter ••admoned, -ere, -monui, -monitum, remind; warn; urge on
admoved,
MOVE
to,
-ere,
-mdvi,
-mdtum,
carry to; apply to
adn-, see ann-
adoled, -ere, -olui, -ultum, magnify, worship, offer, pay; kindle
431
A
adolesc5,
grow
-ere,
advolvd,
-ultum,
-olevi,
up; mature
adoperid,
-ire,
-perui,
adytum,
-pertum,
[ador,
addreus, -a, -urn,
terior
spelt,
adord, -are, -avi, -atum, pray
Aeaea (near
to,
adsp-, see asp-
•
•
adfui,
adfuturus,
[sum], be present, be here or at
hand; come, appear; help, assist adsumd, -ere, -sumpsi, -sumptum, take, ASSUME, receive adulterium, -i, n., adultery adultus, -a, -um, [adolescd],^A'o>v/7 up, mature, adult advehd, -ere, -vexi, -vectum, bring or carry to; pass,, ride to, sail to, arrive
adveld, -are, -avi, -atum, veil;
crown, wreathe advena, -ae, c., [advenid], stranger, foreigner, adventurer; as adj., foreign
advenid, to,
-ire, -veni,
-ventum, come
adventd, -are, -avi, -atum, [advenid], press forward, approach •adventus, -us, m., [advenid], approach, arrival adversor, -ari, -atus sum, [adversus], resist, oppose -a,
-um,
[advertd],
turned toward, fronting; ing;
opposite;
adverse,
trary, unfavorable;
m.,
faccon-
as a noun,
enemy
summon,
-avi,
invite;
-atum,
call,
employ
advold, -are, -avi, -atum, fly to; hasten to, run to
432
f.,
temple;
pi,,
•aedificd, -are, -avi, -atum, [aedes
+
facid], build, erect, construct
-um, of the Aegean • aeger, -gra, -grum, sick, unwell, feeble; wounded; diffcult, la-
Aegaeus,
-a,
bored, painful; distressed, troubled, sick at heart
aegis, -idis,
the aegis, shield of
f.,
Jupiter, also
Aegyptius, -a,
borne by Minerva -um, of Egypt,
Egyptian Aegyptus, -i, f., Egypt aemulus, -a, -um, rivaling, vying,
emulous; envious, jealous Aeneades, -ae, m., son or descendant o/", eneas; pi., followers of Aeneas; Trojans Aeneas, -ae, m., hero of the or -idis, f., the Aeneid or Story of Aeneas Aeneius, -a, -um, of Aeneas Aenides = Aeneades ••••aenus or aeneus, -a, -um, [aes], Aeneis,
-idos
of copper, of bronze, brazen; as a noun, n,, copper or bronze vessel, kettle
realm Aeolus, god of the winds
Aeolia,
-ae,
f.,
the
of
Aeolides, -ae, m., descendant of
•advertd, -ere, -verti, -versum, turn to ox toward; observe, notice
advocd, -are,
aedes or aedis, -is, house^ abode
Aeneid
arrive at, reach
•adversus,
is-
ClRCEAN
ads-, see ass-esse,
Colchis), the
land where Circe was born;
adore
adq-, see acqAdrastus, -i, m., a king of Argos
adsum,
of a tomb
Aeacidas, -ae, m., son or descendant of Aeacus, esp. Achilles Aeaeus, -a, -um, Aeaean, of
a grain], of spelt, wheaten adorior, -iri, -ortus sum, attack, undertake, attempt
•
inmost recess of a shrine, sanctuary; in-
-i, n.,
temple:
entreat, beseech;
-volutum,
roll to, roll
cover, cover over
•
-volvi,
-ere,
Aeolus Aeolius,
-a,
-um,
of Aeolus,
Aeolian Aeolus,
-i,
m.,
god of the winds
aequaevus, -a, -um, [aequus aevum], of equal age
4-
A
aequalis, -e, [aequ5], equal, even, like;
of the same age;
noun,
c.,
time of life; age, period; passing time; old age
as a
companion, fellow aequinoctialis, -e, [aequus+nox], •
EQUINOCTIAL aequ5, -are, -avi, -atum, [aequus],
make equal
or even, balance;
EQUAL, keep pace with; •
•••aeternus, -a, -um, [contr. from aeviternus],
aequor,
•••aether, -eris, acc. -era, m., the upper air, ether; sky, heaven aetherius, -a, -um, [aether], heav-
raise
enly,
surface; sea; plain;
pi.,
waves,
aequoreus, -a, -um, [aequor], of the sea •aequus, -a, -um, plain, level, flat; like;
right,
fair,
as a noun,
tious;
cano
••••aevum,
aer,
aeris,
m.,
air,
atmosphere; mist aeratus, -a, -um, [aes], of bronze or copper, bronze-covered; clad in bronze armor aereus, -a, -um, [aes], of copper or bronze aeripes, -pedis, [aes
+
pes], bra-
zen- or bronze-footed or -hoofed aerius, lofty,
aes,
-um,
-a,
aeris,
made
n.,
copper,
trumpet of bronze
aesculetum,
— any
-i, n.,
aestas, -atis,
summer
f.,
object
oak
summer,
summer
air
-a,
-um,
[aestusl,
of
be inflamed
aestudsus, -a, -um, [aestus], hot,
allatum,
bring
forward,
carry;
present; pass, or middle voice,
aflfigo,
-ere,
-fixum, [ad],
-fixi,
fasten, attach, join
-um,
[affligo, strike
cast
down;
wretched, despondent
-atum, [ad], breathe upon, inspire; bestow afflud, -ere, -fluxi, -fluxum, [ad], FLOW to; gather, assemble, -are,
aestus, -us, m., heat;
waves or
of fames, flames;
tide (of
or passion) aetas, -atis,
f.,
[contr.
aflfor, -ari,
-avi,
to,
-atus
address;
Africa, -ae, Africus, -a,
agitated
the sea), waves; tide (of feeling
•
attuli,
throng
burn, boil, seethe;
tide
bring,
afflo,
aestud, -are, -avi, -atum, [aestus],
•
-ferre,
aflfero,
down], shattered;
forest
summer
torrid;
•
afflictus, -a,
[aestus],
season;
bronze;
aestimd, -are, -avi, -atum, [aes], ESTIMATE, assess, appraise aestivus,
strive after, seize
go, come
high
shield,
•
aerial;
[aer],
time,
eternity;
period of life, age; old age ,Afer, Afra, Afrum, African; as a noun, m. or f., an African affabilis, -e, [aflfor], easily spoken to, approachable affatus, -us, m., [aflfor], speaking to, address aflfecto, -are, -avi, -atum, [aflficio],
n., fairness,
aera,
acc.
Sicilian n.,
-i,
of Etna,
-um,
-a,
Etnaean;
justice •
in Sicily
Aetnaeus,
just;
favorable, advantageous, propi-
Celestial
ETHER, sky, heaven Aetna, -ae, f., Mt. Etna, a vol-
billows, waters
EQUAL,
ETHEREAL,
Aethiops, -opis, m., an Ethiopian aethra, -ae, f., [rel. to aether],
[aequus], level
-oris, n.,
eternal;
lasting,
adv., forever, perpetually •
same height
to the
age,
tas],
from
aevi-
sum,
[ad],
speak
bid farewell to
Africa -um, African;
f.,
as a
noun, m., southwest wind Agamemnonius, -a, -um, o/’ ga-
memnon Aganippe, Boeotia
-es,
f.,
a fountain in
433
Agathyrsi, -orum, m.
pi,,
a Scyth-
• • • •
m.,
-oris,
a
•ager, agri, m,, field, land; tory
glad alatus, -a, -um, [ala], winged Alba or Alba Longa, -ae, f., the mother city of Rome Albanus, -a, -um, of Alba, Alban; as a noun, m. pi., eager,
terri-
‘agger, -eris, m., [ad+gero], heap,
mound; dam, dike; ram-
pile,
part; raised road
heap up, pile up; increase
albesco, -ere, def., [albus],
Albula, -ae,
tempt; address, accost agitator, -oris, m,. [agito], driver,
charioteer -are,
-avi,
motion;
in
-atum,
[ago],
•
Aletes,
body, band; stroke (of oars); current agna, -ae, f., ewe lamb ••agnosco, -ere, -novi, -nitum, [ad],
RECOGNIZE
Latium
in
mo-
winged alimentum,
discuss;
come
peasant
of the fields; as a noun, m.,
•agricola, -ae, m., [ager
• •
coIo],
Ajax, son of Telamon; Ajax, son of Oileus ••aid, ais, ait, aiunt, imp., aiebam, def.,
m.,
say yes, affirm, say
434
+
pes], >v/>7^-
Mer-
time; formerly; finally
-qua, -quod, indef. [alius
+
qui],
adj.
some,
•aliquis, -qua, -quid, indef. pron.,
and a famous general
-acis,
some
and pron., any
Agrippa, -ae, m., Marcus Agrippa, adviser of Augustus Agyllinus, -a, -um, of Agylla (Caere), a town in Etruria
[al6],/ooi/
‘aliquando, adv., [alius +quand5], aliqui,
farmer, husbandman
Aiax,
o/another,
as a noun, m..
footed; cury at
+
-i, n.,
alipes, -pedis, [ala
••agrestis, -e, [ager],
rustic,
alienus, -a, -um, [alius],
aliger, -gera, -gerum, [ala+gero],
on! up! away! wild;
f.,
another's; foreign, strange
spend; age, agite, come!
rustic;
m., a Trojan
seaweed; seacoast; a thing of little worth Algidus, -i, m., a mountain in
lead, drive, force, compel,
do, perform;
-is,
omen
bird;
c.,
alga, -ae,
• •
agnus, -i, m., lamb •ago, -ere, egi, actum, put pursue;
albus, -a, -um, white
noun,
hasten,
drive,
-inis, n., [ago], train,
tion;
name of
Alcander, -dri, m., a Trojan Alcanor, -oris, m., a Trojan Alcides, -ae, m., descendant of Alceus, esp. Hercules Alecto or Allecto, -us, f., one of the Furies ••••ales, -itis, [ala], winged; as a
pursue; vex, harass
•agmen,
ancient
f.,
the Tiber
to
agglomero, -are, -avi, -atum (“wind on”), [ad], attach, join •aggredior, -gredi, -gressus sum, [gradior], approach, attack; at-
set
become
white, whiten
aggero, -ere, -gessi, -gestum, [ad], bear to, convey to; heap upon,
••agito,
Albans
the
aggero, -are, -avi, -a turn, [agger],
add
mounted huntsmen
••alacer, -cris, -ere, quick, brisk;
king of Phoenicia, ancestor of Dido
•
wing; cavalry; squad-
f.,
ron, troop;
ian people
Agenor,
ala, -ae,
+
someone, anyone; something, anything [alius
•
quis],
‘aliter, adv., [alius], otherwise, dif-
ferent I y •alius,
-a,
alius pi.,
.
.
.
some
-ud,
other,
alius,
one
.
.
.
.
others
.
another; .
another;
allabor, -labi, -lapsus sum, [ad],
alvus,
glide toward; arrive at, reach allabdro, -are, -avi, -atum, [ad],
amabilis, -e, [amo], lovely, pleas-
labor
strive,
alligd,
-are,
bind to, prison alloquor,
-atum,
im-
address
to,
—
alluo, -ere, -ui,
,
•
wash,
[ad],
warriors
Amazonis, -idis, f., an Amazon Amazonius, -a, -um, Amazonian ambages, -is, f., [amb + ago], going around; winding way,
youth
-onis, m., a Latin
almus, -a, -um,
[alo], nourishing;
kind; propitious, favorable •al5, -ere, alui, altum or alitum,
windings;
feed, nourish, support; cherish;
encourage A15idae, -arum, m.
Alpes, -ium,
pi.,
f.
dark sayings ambed5, -ere, -edi, -esum, [amb + edo], eat around; eat, con-
sons of
pi.,
the
sume
Alps
ambigo,
go
Alpheus, -i, m., a river of Elis, in southern Greece Alpinus, -a, -um, [Alpes], of the Alps, Alpine
ing,
.
-terum,
alter,
the one ... the
•
do by turns; hesitate alternus, -a, -um, [alter], one after the other, by turns, in turn, altor, -oris, m., [ 2db], foster father
•
mother,
altus, -a, tall;
-um,
go f.,
[ambio], going
food of the gods ambrosius, -a, -um, of ambrosia, ambrosial; immortal, divine ••amens, -entis, [ab + mens], out of one's senses, mad, frantic,
deep;
amentum, -i, n., strap, thong by which a javelin was thrown -mictum, [amb amicid, -ire, 4 iacio], throw around; wrap
[alo], high, lofty,
as a noun, n., the
—
sea, the deep
alumnus, alveus,
eo],
or -ii, -itum around; sur-
distracted
nurse •
obscure, dark,
about to get votes; ambition •••ambo, -ae, -6, both, two ambrosia, -ae, f., ambrosia, the
ALTERNATE [aXb], foster
-ivi
ambitio, -onis,
nus],
f.,
doubt
round, encircle; win
other;
the
alternd, -are, -avi, -atum, [alter-
altrix, -icis,
-ire,
[amb 4-
other
•
uncertain;
ambid,
on high;
deeply, far
.
in
ago],
doubt;
hesitate, it is
+
ambiguous; twofold, double
alte, adv., [altus], high,
.
about;
[amb
ambiguus, -a, -um, [ambigd], ing two ways; doubtful, waver-
ALTAR, ALTAR
alter
-ere, def.,
impers. pass.,
•altaria, -ium, n. pi., [altus], high
-tera,
particulars;
details,
riddles,
Aloeus, esp. the giants Otus and Ephialtes
•alter,
[am5], fond, lov-
Amata, -ae, f., wife of Latinus Amazon, -onis, f., an Amazon, one of the tribe of female
bathe
Almo,
-antis,
painful; cruel
alludo, -ere, -lusi, -lusum, [ad],
joke, jest
body
noun, c., lover amaracus, -i, f., marjoram, a kind of mint amarus, -a, -um, bitter; sad,
sum,
-locutus
belly;
ing; as
[ad],
fasten;
to;
-loqui,
speak
[ad],
amans,
-avi,
abdomen,
ant
at
tie
-i, f.,
-i,
-i,
m., [idb], foster son m., [alvus], hollow,
cavity; bed, channel (of a river);
hold, hull (of a ship), ship, boat
,
-
about; surround, cover •
[amicio],
an
outer garment; cloak, robe,
veil
•••amictus,
-us,
m.,
435
amicus, -a, -um, [amo], loving, friendly, kind; as a noun, m. or i., friend • amitto, -ere, -misi, -missum, [ab], send away, let go; lose • amnis, -is, m., river, esp. a large
cian chieftain
Andromache,
cued by Perseus angd, -ere,
keep close to, "‘‘hug (the shore)” pleasant, amoenus, -a, -um, delightful, charming • amor, -oris, m., [am5], love, affec-
charm (to excite love); Cupid, god of love amoved, -ere, -movi, -mdtum, [ab], MOVE away, remove
anguifer,
+
•
amplexus, embrace amplius,
anheld, -are, -avi, -atum, gasp,
pant; roar, crash
heaving
ing, puffing,
•
father
of
Aeneas
Anchises, Aeneas -is, n.,
(small oval) shield;
sacred shield, like the one that fell from heaven. • ancora, -ae, f., anchor Ancus, -i, m., Ancus Martins, fourth king of Rome
Androgeus or Androgeos, -i, m., son of Minos, king of Crete,
436
•••anima, -ae, •
f.,
animal,
-alis,
being,
wind, breath;
air,
shade
soul, spirit,
life;
n.,
[anima], living
animal
animdsus, -a, -um, [animus], proud, undaunted • animus, -i, m., the rational soul; mind, intellect; disposition; will, purpose; pi., courage, heroism; anger, fury
Anna,
Anchiseus, -a, -um, of Anchises Anchisiades, -ae, m., son of
of an old woman,
old woman's
more;
vering; distracting
ancile,
hard
breathing, panting
[amplector],
[amplus],
m.,
narrow
anhelus, -a, -um, [anheld], pant-
•amplus, -a, -um, large, ample, roomy; abundant, great Amycus, -i, m., a Trojan; a son of Neptune, famous as a boxer •an or anne, con]., or, whether anceps, -cipitis, [an+caput], twoheaded; double, uncertain, wa-ae,
n.,
anhelitus, -us, m., [anheld],
anilis, -e, [anus],
adv.,
snaky
m., corner
row; as a noun, place
embrace
further, longer
Anchises,
-i,
[anguis],
angustus, -a, -um, [angd], nar-
twine around,
m.,
[anguis
[angd], serpent
-is, c.,
angulus,
-a,
-us,
+
fero],
•••anguis,
-um, of Amphrysus, a river in Thessaly •amplector, -plecti, -plexus sum, encircle,
-ferum,
-fera,
snaky anguineus, -a, -um,
cules
plecto],
choke -um, [anguis
anguicomus, -a, coma], snaky-haired
Amphitryoniades, -ae, m., descendant of Amphitryo, Her-
+
def., [rel. to anguis],
press, squeeze,
tion, desire;
[amb
wife of Hec-
f.,
Andromeda, -ae, f., daughter of Cepheus and Cassiopeia, res-
-are, -avi, -atum, love, like;
Amphrysius,
-es,
tor
one; torrent
•amo,
by the Athenians; a Gre-
slain
•
of Dido annalis, -e, [annus], of a year; as a noun, m. pi., record, -ae,
f.,
sister
ANNALS, history anne, see an annitor,
sum,
-niti,
-nixus
or
[ad], lean against
make an
-nisus
or upon;
effort, strive
annd, -are, -avi, to; sail to;
—
,
[ad],
swim
reach
anndsus, -a, -um, [annus], of many years, aged, old
—
annu5, -ere, -ui, [ad], nod to; consent, promise, grant •annus, -i, m., year, season annuus, -a, -um, [annus], yearly,
•
,
Antandros, -i, f., a town at the foot of Mt. Ida, near Troy •ante, prep, with acc., before, in in front;
antequam,
•
antea, adv., [ante], before, earlier,
conj., sooner, before
former I y antecedo, -ere,
go
before,
-cessi,
-cessum,
precede
antefero, -ferre,
-tuli,
before, put before;
-latum, beat-
prefer
••••appareo, -ere, -parui, -paritum, [ad], APPEAR, be seen, be visible, be evident appard, -are, -avi, -atum, [ad], PREPARE, ttiake ready appell5, -ere, -puli, -pulsum, [ad], drive •
appelld, -are, -avi, -atum, [intens. call;
to;
pronounce
declare,
applied, -are, -avi or -ui, -atum
or
-itum,
T
[ad
plico],
connect, fasten, add;
-ei,
companion of
m.,
app5n5,
Aeneas
join,
bring or
APPROVE apricus, -a, -um, [aperio], exposed
•antiquus, -a, -um, [ante], old, an-
of former times, former
Roman
name of a M. Antonius,
m.,
-i,
gens;
sunny; sun-loving
to the sun, •
•••aptd, -are, -avi, -atum, [aptus], fit, apply, adjust; prepare, pro-
the triumvir
vide, furnish
antrum, -i, n., cave, cavern, grotto Anubis, -is, m., the dog-headed Egyptian god anxius, -a, -um, [ang5], anxious,
•
••aptus, -a, -um,
fitted,
fastened,
joined; studded
apud, prep, with acc., with, at, by, near, among, in the presence of
troubled; disquieting
Aonius, -a, -um, of Aonia, the region of Mt. Helicon in Boeotia; Aoniae sorores, the
•
aqua, -ae,
water
f.,
Aquiculus,
-i,
m., a Rutulian
aquild, -dnis, m., the north wind;
Muses -i,
-positum,
-posui,
down, put, place near approbo, -are, -avi, -atum, [ad],
Aeneas
Antdnius,
-ere,
[ad], set
Antiphates, -ae, m., an ally of
stormy wind or weather; (any) m.,
Lake Avernus
wind; the north
aqudsus, -a, -um, [aqua], water; watery; rainy
aper, apri, m., wild boar •aperio, -ire, -perui, -pertum, [ad -t-
bring to
drive to
Antheus,
Aornos,
to,
of appello], address, speak
than
•
un-
ery
antemna, -ae, f., [ante f tendo], sail yard Antenor, -oris, m., a Trojan, founder of Patavium Antenorides, -ae, m., descendant of Antenor antequam, conj., before, sooner
cient,
[aperio],
apex, -icis, m., summit, top; point; tongue of flame; peak (of a helmet or cap) Aphidnus, -i, m., a Trojan apis, -is, f., bee apiscor, -i, aptus sum,^c/, obtain Apolld, -inis or -onis, m., god of the sun and of prophecy, music, poetry, medicine, and arch-
anser, -eris, m., goose
•
-um,
-a,
covered, opened, open; clear
ANNUAL
front of; adv., before, earlier, previousl v
apertus,
pario],
uncover,
disclose, reveal,
open
lay
bare,
•
••ara, -ae,
f.,
altar;
as a noun,
f.
full
of
funeral pyre;
pi.,
437
the Altars,
a reef in the
take fre, kindle, be infamed; grow furious ardor, -dris, m., [arded], burn-
Mediterranean
near Sicily Arabs, -abis, m., an Arabian, an Arab Arabus, -i, m., an Arabian, an
•
-is,
height
area, -ae,
f.,
square, area, build-
ing lot
arbitrium,
-i, n.,
arena, -ae, f., sand; shore, beach, seashore, strand; amphitheater,
[arbiter, umpire],
decision, rule, control;
•arbor or arbos, -oris,
whim
ARENA
tree;
f.,
arendsus, -a, -um, [arena], sandy
wood; mast arboreus, -a, -um, [arbor], branch-
arens, -entis, [ared], dry, parched
—
ared, -ere, arui,
ing
Arcadia, -ae,
f.,
Arethusa, -ae, Syracuse
enclose,
—
,
•••argentum, plate;
send
for,
-ivi,
keep
-itum, [accedd],
summon,
invite;
bring
Arcitenens, -entis, [arcus
bow-bearing,
+
tened]
epithet
of
Apollo
• •
-i, f.,
the constellation of
the Great and Little Bear;
-i,
n.,
silver;
silver-
money
•argumentum,
gument;
-i,
n.,
[argud], ar-
subject
the
argud, -ere, argui, argutum, make clear; show, prove, declare
m., the brightest star
Argus, -i, m., (1) the hundredeyed keeper of lo; (2) a guest of Evander
north
Arcturus,
-i,
Argiletum, -i, n., a part of Rome Argivus, -a, -um, [Argos], of Argos, Argive; Greek, Grecian; as a noun, m, pi,, the Greeks Argolicus, -a, -um, [Argos], of Argolis; Grecian Argos, n. (only nom. and acc.), usually pi., Argi, -drum, m,, Argos, the capital of Argolis, in the Peloponnesus; Greece
away, avert; protect •arcesso, -ere,
a fountain near
f,,
silver, silvery
shut up,
bind;
confine;
be dry, be
argenteus, -a, -um, [argentum], of
Arcens, -entis, m., a companion of Aeneas •arced, -ere, arcui,
,
parched, dry up
a district of the
Peloponnesus Arcadius, -a, -um, Arcadian arcanus, -a, -um, [area, chest], secret, hidden; as a noun, n,, secret, mystery Areas, -adis, m., an Arcadian
Arctos,
-a,
lofty;
plough m., a river of Ar-
-i, n., {2iTo]^
menia
the
-um, steep; high, as a noun, n,, high place,
•••arduus,
Arab aratrum, Araxes,
eagerness, zeal
ing, heat;
Bootes •arcus, -us, m., bow; rainbow Ardea, -ae, f., capital of the in the constellation
Rutuli
shrill,
ardens, -entis, [arded], glowing, fiery; gleaming; eager, spirited; angry, ferce •arded, -ere, arsi, arsum, be on fre, burn, blaze; fash, gleam; he impatient, be eager, long; be deeply in love
ardesed, -ere, arsi,
438
argutus, -a, -um, [argud], clear;
—
,
[arded].
aridus,
whistling -a,
-um,
[ared],
dry,
parched aries, -etis, m., battering-ram
Arisba, -ae,
f.,
a town in the
Troad arista, -ae,
f.,
•arma, -drum, ons,
ear ofgrain n. pi.,
arms, weap-
armor; implements,
out-
equipment, sails (of
tools;
fit,
a ship) armatus,
ascensus,
•armentum,
n.,
-i,
(for ploughing);
armiger,
m., [arma
-eri,
ARMOR
herd, drove
+
gero],
the
bearer
aspectd, -are, -avi, -atum, [aspi-
armisonus, -a, -urn, [arma+son5], with resounding arms
armo, -are, -avi, -atum, [arma], ARM, equip armus, -i, m., shoulder, flank, side plough (the
m.
-drum,
pi.,
ing
• • •
by Diomedes in Apulia arrectus, -a, -um, [arrigo], upbuilt
ERECT, Standing; pricked up, listening, attentive, eager • arrigo, -ere, -rexi, -rectum, [ad + rego], raise, erect; rouse; encourage arripid, -ere, -ripui, -reptum, [ad + T 2i^\b], grasp, seize, capright,
ars, artis,
f.,
ployment;
skill;
pursuit,
m.,
[ars
+
em-
deceiver,
limbs, artus,
gions;
/b/'/ir;
assentid,
pi.,
[arced],
close,
[ard], (arable) field;
the
sea,
a
re-
“watery
a king of grandfather of Anm.,
-i,
-sensum,
-sensi,
-ire,
assent asservd, -are, -avi, -atum, [ad], watch over, guard, keep ••assiduus, -a, -um, [ad -t- seded],
•
continual, constant, unceasing assimilis, -e, like, similar
assistd, -ere, -stiti,
plain” arx, arcis,
away
ment, assent; echo
plains, country;
pi., fields,
[ad],
[ad], agree to,
-um,
-i, n.,
-atum
assensus, -us, m., [assentid], agree-
narrow, tight
arvum,
-avi,
chises
facio],
body
-a,
-are,
Assaracus, Phrygia,
schemer
artus, -us, m., [arced],
appearance, aspect • asper, -era, -erum, rough; harsh, cruel, violent, fierce, savage;
carry
ARTIST, ARTISAN, master work-
man;
look;
favor; impart asportd, -are, -avi, -atum [abs],
cunning, stratagem,
-icis ,
glance,
breathe upon, blow upon; help,
fraud, trick artifex,
sight,
at,
aspird,
make for
ture;
at
stormy; chased, engraved aspergd, -inis, f., [ad -f- spargd], sprinkling, spray asperd, -are, -avi, -atum, [asper], make rough, roughen aspicid, -ere, -spexi, -spectum, [ad -|- specid], Ipok at, behold, conobserve, examine; see; sider; regard
sea),
town
a
gaze
aspectus, -us, m., [aspicid], look-
-atum, plough,
-avi,
look at attentively, survey
earnestly,
sail
Arpi,
Asia Minor;
Troad
cid],
cultivate;
f.,
Trojan aspargd, see aspergd
like
till,
[ascendd],
Asilas, -ae, m., a
+
-are,
Aeneas
ascent
Asia (Asia), -ae,
armipotens, -ends, [arma potens], powerful in arms, war-
•aro,
m.,
-us,
climbing,
cattle
[aro],
m., son of
mount
warriors, sol-
diers
•
-i,
•ascendd, -ere, -cendi, -censum, [ad -f- scandd], climb, ascend,
m., [armo], esp. in
-i,
ARMED men,
pi.,
Ascanius,
f.,
citadel, fortress;
height, hill
worth approximately a penny
as, assis, m., the as,
—
,
stand by
or near assuescd,
-ere,
-suevi,
-suetum,
accustom, make familiar; become accustomed, learn [ad],
439
m.,
^^ultus,
-US,
^attack,
ASSAULT
assurgd,
‘astd, astare, astitl, at,
attolld, -ere, def.,
-surrec-
—
in sight ,
[ad],
stand
•
•••attonitus,
stand ready;
by, or near;
astounded;
star;
-i, n.,
pi.,
••••attend,
Astyanax, -actis, m., son of Hector and Andromache asylum, -i, n., place of refuge, sanctuary; the Asylum of
atterqued, -ere, wards, hurl [ad],
still,
avus], a
male
cestor
gloomy,
•ater, -tra, -trum, black,
dark m., a river of Italy
-is,
-drum, m. pi., name of a Roman gens Atlanteus, -a, -um, of Atlas Atlantis, -idis,
-are,
-avi,
f.,
audens, -entis, [auded], daring, bold •auded, -ere, ausus sum, semidep., dare, be bold, venture •audid, -ire, -ivi or -ii, -itum, hear, hear of; listen to, obey; in-
[\i\^s\,daughter
Atlas, -antis, m., a high
moun-
northern Africa, the supporter of the heavens, according to the ancient fable atque or ac, conj., and also, and tain
in
besides,
and indeed;
Atrides,
auditum,
m.,
move; stop, leave off Aufidus,
•auged,
-i,
n.,
[ater],
the chief
room of a Roman house; court;
atrox, -ocis,
age, fierce, wild, cruel, harsh attenud, -are, -avi, -atum, [te-
weaken, debase -ere,
440
-tigi,
—
-uris,
auxi, m.,
[avis],
soothsayer, prophet, • • •
gloomy; sav-
m., a river in Apuiia
-ere,
augur,
hall,
pi., halls
-i,
auctum, increase, enlarge; heap up, load
and Menelaus atrium,
[audid], hearsay,
report
[Atreus], son or descendant of Atreus; esp. in pi., Atridae, Agamemnon -ae,
-i, n.,
••••auferd, -ferre, abstuli, ablatum, [ab], take away, carry off, re-
and yet
atqui, conj.,
vestigate
com-
in
parisons, as, than
adviser,
courageous
bold;
of Atlas
•attingd,
attract
AUTHORITY, patron, backer •audax, -acis, [auded], daring,
Atii,
nuis],
-tractum,
-traxi,
to, lead,
up-
hurl
def.,
ator; father, founder;
Athesis,
•
stun, terrify,
-atum, [ad + traetd], touch, handle Atys, -yes, m., a youthful comrade of lulus •aucter, -dris, m., [auged], promoter, producer; author, cre-
ancestor of the fifth generation back; anforefather,
•
-ere,
draw
attreetd,
+
in-
-tenitum,
-tenui,
-are,
attrahd,
m., [ad
awestruck;
amaze, astonish
at least -i,
terrors tri cken;
[ad], thunder at;
Romulus •at, conj., but, however, yet,
[attend],
spired, frenzied
the stars,
sky, heavens
atavus,
-um,
-a,
thunders truck,
stand up; alight >*astruni,
up, raise,
lift
with se, appear, come
erect;
rise up, rise
ast, see at >
tangd], touch; reach, attain to
sali5],
find
-surrexi,
-ere,
tum, [ad],
+
[ad
•augurium,
gury,
-i,
n.,
divination;
seer,
augur
[augur],
omen,
ausign,
portent augustus, -a, -um, venerable, noble
,
[ad
+
Augustus,
-i,
m., the Venerable;
cognomen
a
given to Octavius
•
Caesar as emperor aula, -ae or -ai,
palace aulaeum, -i, hangings
auxilid (or auxilior), -are, -avi,
Boeotia, from which the Greek
-atum, g/vr help, assist, succor •auxilium, -i, n., help, aid, assistance avarus, -a, -um, avaricious, greedy, covetous aveho, -ere, -vexi, -vectum, [ab],
seaport
a
f.,
Troy
c.,
auris, -is,
ear
f.,
f.,
-i,
avello,
Avernus, -i, m.. Lake Avernus, near Cumae; in its vicinity was supposed to be the entrance to the lower world Avernus, -a, -um, of Lake Avernus; of the lower world, inas a noun, n. pi., fernal; the region about Lake Avernus; the lower world aversus, -a, -um, [averto], turned
dawn
x\.,gold
-um,
of the Aurunci, an ancient people
Auriincus,
-a,
of Italy Ausonia, -ae,
f.,
ancient
name
of
Italy
Ausonidae, -arum, m.
pi.,
poetic
away;
for Ausonii
Ausonius,
Ausonian,
-um,
-a,
•
-icis, c., [avis
augur,
who
one
omens given by soothsayer; • •
favorer •auspicium,
+
away;
specie],
carry
birds; diviner,
•
n.,
•
[audeo], bold deed,
daring act
.
.
.
or
.
.
aut, either
-i,
m., [avus],
uncle
(on the mother’s side) ••avus, -i, m., grandfather;
an-
cestor •
.
bird
-a,
avunculus,
m., the south wind;
•aut, conj., or; aut
f.,
way
(any) wind -i, n.,
avis, -is,
avius,
clination, will
ausum,
steal
-um, [a + via], out of the way, remote; as a noun, n., unfrequented place, devious
[auspex], divi-
command, augury, auspices; guidance, authority; right, in-tri,
off,
away;
drive
eager, greedy
leader,
nation (from watching birds);
Auster,
remove,
••avidus, -a, -um, [aveo], longing,
•
-i,
averted; distant, remote
face
••averto, -ere, -verti, -versum, turn
interprets
protector,
with
AVERSE, hostile;
Italian
auspex,
take off or away -ere, -velli or -vulsi,
off,
-vulsum or -volsum, tear away, break off Aventinus, -i, m., one of the seven hills of Rome aveo, -ere, def., he eager, desire
morning, dawn;
person., goddess of the
aurum.
carry
charioteer, driver
aurlga, -ae,
•••aurora, -ae, •
autumn
auxiliaris, e, helping
-idis,
•••aura, -ae or -ai, f., hreeze, air, breath of air; light, gleam auratus, -a, -urn, [aurum], g/7(/c^/, golden; gold-embroidered aureolus, -a, -um, [aureus], golden • aureus, -a, -um, [aurum], of gold, golden, gilded: bright auricomus, -a, -um, [aurum -f coma], with golden hair; with golden foliage •
-ontis, m., charioteer
of Achilles autumnus, -i, m.,
n,, tapestry, curtain,
fleet sailed for
•
Automedon,
hall,
of
Aulis,
•
court,
f.,
autem, conj., hut, on the contrary, however, moreover, indeed
•••axis,
-is,
chariot,
m.,
axle,
car;
axis
axle-tree;
(of
the
heavens), the sky, the heavens
441
•
B baca, -ae,
Bell5na, -ae,
bacatus, -a, -um, [baca], set with pearls which are berry-shaped
•
Baccha, -ae, f., a Bacchante, a female attendant of Bacchus, a Maenad bacchor, -ari, -atus sum, [Bacee lehr ate
chus],
Bacchus;
the
rites
god of wine; Bacchus; wine
ery to
Bactra, -orum, n. of Bactria
Baiae, -arum,
f.
pi.,
pi.,
a
chief city
town near
Cumae balatus,
m.,
-us,
[balo,
bleat],
balteus,
-i,
Bandusia, -ae, f., a spring celebrated by Horace barathrum, -i, n., abyss, ehasm, gulf, pit
barba, -ae, f., heard barbaricus, -a, -um, [barbarus], barbaries,
•
-ei,
f.,
barbaric an alien land,
a land of barbarians barbarus, -um, -a, foreign, strange;
uneivilized,
rude;
BARBAROUS Barcaei, -orum, m.
Barce,
pi.,
people of
Libya f., nurse of Sychaeus
in
Barce, -es, basium, -i, •
n., kiss
ous, blessed, fortunate Bebrycius, -a, -um, of Bebrycia, a district in Asia Minor; Be-
BRYCIAN -ae,
m., descendant of
Belus bellator, -oris,
m., [bello], war-
rior, soldier
bellatrix, -icis,
beast, wild beast,
f.,
m., (1) father of Dido,
founder of Dido’s
[bellator], fe-
line
bene, adv., [bonus], well
benignus, -a, -um, kind, friendly, favorable Berecyntius,
-um, of BereCYNTUS, a mountain in Phrygia, sacred to Cybele; Bere-a,
CYNTIAN -es,
f.,
wife of Doryclus
a Thracian
pi.,
tribe bi-, prefix,
see bis
—
•bibo, -ere, bibi,
drink;
,
take
drink in
bibulus, -a, -um, [bib5], absorbing, thirsty
+
bicolor, -oris, [bis
color], two-
colored; mottled, dappled bicornis,
-e,
horned;
[bis -f
cornu] , two-
(a river) that has
two
mouths bidens, -entis, [bis -f dens], with two teeth; sheep of the second year, esp. a victim (for sacrifice)
-e,
two openings;
with
double
forma] , twoFORMED, two-shaped
biformis, -e, [bis
-|-
bifrons, -ontis, [bis
+
frdns] , two-
faced bigae, -arum, f. pi., [for biiugae], span or pair (of horses); twohorse chariot biiugus, -a, -um,
f.,
male warrior, warrior maid bellicus, -a, -um, warlike
442
-i,
biforis,
•beatus, -a, -um, happy, prosper-
Belides,
•
in,
foreign, strange,
-um, charming, lovely
Bessi, -orum, m.
m., belt
per-
and king of Tyre and Sidon;
Beroe,
bleating
war, eonfliet;
monster Belus,
of
m,,
n.,
belua, -ae,
(2)
-i,
[bellum], goddess
f.,
war demon
bellus, -a,
rush madly,
rave;
of war bellum, -i, son.,
fly wildly
Bacchus,
wage
war, war
berry, small fruit
f.,
-atum,
-avi,
-are,
••bello,
[bis
+
iugum],
two-yoked, two-horse bilinguis, -e, [bis
+ lingua], double-
tongued, false, deceitful, lying
bimcmbris, -e, [bis + membrum], double-formed; as noun, m. pi., the Centaurs b'lmus, -a, -um, [bis + hicms], for two years '•bini, -ae, -a, two by two, two each or apiece; a pair; for duo, two bipatens,
-entis,
two
opening double
+
[bis
ways;
bipennis, -e, [bis
pcnna], two-
-|-
as noun,
edged; biremis,
folding,
two-edged,
winged; -is,
doublebattle-axe
+
[bis
f.,
pate5],
remus],
BiREME, a galley with two banks of oars •
bis, adv., twice
+
bisulcus, -a, -uni, [bis
sulcus],
cloven Bithyni, -orum, m.
the Bithy-
pi.,
NIANS Bitias,
m.,
-ae,
Carthaa Trojan a
(1)
ginian noble; (2) bivium, -i, n., [bis
+
Brontes, -ae, m., a Cyclops
bruma,
-ae,
f., [
vissima],
shortest
brumalis,
ing
Bola, -ae, in •
f.,
a tow n of the Aequi,
Latium
bonus,
-a,
good;
-um,
kind,
friendl v; propitious
Boreas, -ae, m., north wind •
bffs,
bovis, c., bull, bullock, ox, pi.,
cattle (gen. pi., bourn)
bracac, -arum,
f.
pi.,
breeches
•bracchium, -i, n., forearm; arm; branch or limb (of a tree); pi.,
Brutus, tus,
brattca,
-ae,
metal, gold •
thin
f.,
foil,
bre \\ s , -c, short; as noun, n.
plate
of
gold leaf brief;
pi.,
shallow;
brevia, -ium,
shallows, shoals
Briarcus,
-ei, ni.,
a giant with a
hundred hands Britanni, -brum, m.
of the
Junius Bruexpelled the Tar-
m.,
-i,
who
L.
quins from Rome brutus, -a, -um, heayy, dull bubo, -onis, c., owl bucinur'-ae, f., trumpet bulla, -ae, f., boss, stud bustum, -i, n., [akin to ur5], funeral pyre; tomb Butes, -ae, m., (1) son of cus,
by
slain
Trojan Buthrotum,
-i,
Dares; n.,
a
Amy(2)
a
town of
Epirus buxus, -i, f., BOX tree; flute, pipe Byrsa, -ae, f., the citadel of
Carthage
C cachinnus,
cacumen,
-i,
m., laughter
-inis, n.,
extreme point;
peak, top, summit Cacus, -i, m., a giant slain by Hercules cadaver, -cris, n., [cad5], dead body, corpse, body • cado, -ere, cecidi, casum, fall; of the sun and stars, set, sink, fade; of sails, be furled; fall (in war), die; subside, be stilled; happen, occur caducus, -a, -um, [cado], doomed to fall;
cadus,
sail yards
the
winter, wintry
ing of two roads, fork
sive, alluring, pleasant, charni-
in
winter
[bruma],
-e,
or bre-
day
year, winter solstice;
via], nieet-
blandus, -a, -um, flattering, fawnpersuaing, smooth-tongued;
= brcvima
-i,
fallen, slain
m.,
wine
jar,
cask;
funeral urn
Caecubus, -a, -um, of CaecuBUM, a district in Latium, famous for its wine ••••caecus, -a, -um, blind, blinded; random, aimless, rash; obscure, uncertain; private, secret
pi.,
Britons
•caedes,
-is, f.,
[caedd], a cutting
443
mur-
killing, slaughter,
Clown;
Caieta,
Aeneas;
bloodshed Caedicus, -i, m., an Etruscan caedd, -ere, cecidi, caesum, cut down, kill, slaughter, slay; sacder,
•
in
basket calcar, -aris, n., [calx], spur
of heaven, heavenly, celestial; as a noun, m. pi., the gods
[caelum + cold], inhabitant of heaven, deity, god caelifer, -era, -erum, [caelum + caelicola, -ae,
Calchas, calco,
c.,
hot, •
emboss
carve,
caelum, -i, heavens;
n.,
sky, heaven,
the
n.,
Calliope,
noun,
heat;
C.
Caesar
-ei,
f.,
hair
(of
in
Aeto-
town on south
f.,
warrior heroine
M.
Furius
Camillus, conqueror of Veii and savior of Rome, 390 b.c. -T,
m., furnace, forge;
crevice
campus, -T, m., plain, field, the open country; level surface; watery plain (of the sea); the Campus Martins •••candeo, -ere, -uF, be brilliant, shine, be white; glow, be hot Candidas, -a, -um, [candeo], white, •
the
locks of hair caespes,-itis,m., [caedo], turf, sod caestus, -us, m., [caedo], gaunt-
f.,
of the Volsci Camillus, m., -T,
his
head);
-ae,
Camilla, -ae,
adoption by the great Dictator caesaries,
town
f.,
coast of Sicily
called
after
heel
f.,
-onis,
Camerma,
-aris, m., in the Aeneid,
Julius
of
glow
camTnus, (Octavian),
Muse
the
f.,
lia
sea
Augustus
be
m., narrow path, path
calx, calcis,
n, pi., the blue sea, the
Caesar,
be dark,
calor, -oris, m., [cale5], warmth,
a
as
-es,
callis, -is,
gloomy, funereal caeruleus;
def.,
epic poetry
mud,
dirt, filth,
mist, vapor, fog;
f.,
-are,
Calydon,
see
-um, [caleo], warm,
-a,
gloomy
Caere, n., indec., or Caeres, -itis or -etis, f., an ancient city of Etruria, also called Agylla •caeruleus or caerulus, -a, -um, dark [caelum], azure, blue, caerulus,
calidus,
caligd,
mire, slime
blue; dark,
warm or
darkness, gloom, obscurity
Caenis, changed by Neptune into a boy; (2) a companion of Aeneas -i,
be
,
glow
caligo, -inis,
named
caenum,
—
-ui,
tread
-atum,
-avi,
hot
air; atmosphere, upper world, the weather; earth, contrasted to the lower world. Hades Caeneus, -eos, m., (1) formerly girl
-are,
••••caleo, -ere,
Greek
a
seer
upon
heaven-bearing caelo, -are, -avi, -atum, engrave,
m.,
-antis,
and
priest
fero],
•
the
work-
basket,
m.,
-i,
of
town and harbor
(2) a
named after modern Gaeta
calathus,
caeiestis, -e, [caelum],
a
nurse
(1)
f.,
Latium
nurse,
rifice
•
-ae,
•
—
,
boxing glove, cestus, made of thongs or straps of hide, often loaded with lead, wound
beautiful candor, -^ris, m., [candeS], daz-
around the hands and arms
caneo,
let,
Caicus,
-i,
m., a
Aeneas
444
companion of
shining,
bright; fair,
zling, whiteness, splendor
—
be white, whiten; be gray, be hoary -ere,
Canicula, -ae,
-uF,
f.,
the
,
Dog
Star
•
canis, -is,
dog
c.,
canistrum, canities,
(at starting
[canus],
f.,
gray
••career, -eris, m., prison;
basket
-i, n.,
-ei,
color;
•
hair;
—
gray
old age
cardo,
sound canorus, -a, um, [cano], melodi-
•cared, -ere,
in
ing; playing; strains, music
•
do
Carmentalis,
capio, -ere, cepi, captum, take,
take captive, take poswin, captivate, session of; seize;
cheat, deceive, be-
contain [caput],
the
Capitol, or Temple of Jupiter, in
Rome
captive,
as a noun,
m, and
•
casa, -ae,
n.,
head;
captive,
carbasus,
castellum, tle,
ment; -orum,
flax; linen garcanvas, sail; carbasa, n. pi., sails
-i,
n.,
citadel,
[castrum], cas-
fortress,
strong-
castigd, -are, -avi, -atum, [castus
+
f.,
hut
hold
life
-i,
f.,
vain
of;
summit,
Capys, -yos, m., (1) a companion of Aeneas; (2) a king of Alba
[Carmentis], of
-e,
Cassandra, -ae, f., a prophetess, daughter of Priam cassus, -a, -um, empty; deprived
top; chief town, capital; source;
person,
inscription
Sea, Caspian
capto, -are, -avi, -atum, [capi5], catch at, snatch, seize, catch capulus, -i, m., [capio], handle, hilt -itis,
incantation,
Caspius, -a, -um, of the Caspian
prisoner
caput,
poem;
affectionate, loving
captured; f.,
song,
Carmentis, -is, f., a prophetess, mother of Evander Carpathius, -a, -um, Carpathian •••carpd, -ere, carpsi, carptum, pluck, pull off; crop, graze on; enjoy, use, breathe; wear out, waste, consume; enter upon, pursue • ••carus, -a, -um, dear, beloved;
capra, -ae, f., [caper], s he-goat caprigenus, -a, -um, [caper + gigno], of the goat kind, of goats • captivus, -a, -um, [capio], taken prisoner,
in
Carmentis
m., hair (of head or
n.,
quarter
a
prophecy;
charm;
-i,
[carina],
pi.,
f.
n.,
-inis,
verse;
beard)
•
carmen,
eagerly, lay hold of, snatch at; strive to reach, hasten to, make
Capitolium,
Carians,
Rome
capesso, -ere, def., [capi5], seize
tray;
the
keel (of a ship);
f.,
Carinae,
the
caper, -pri, m., he-goat, goat
fascinate;
pi.,
Carinae, -arum,
ancient, venerable
-i,
fail
southwest Asia Minor
••••Carina, -ae, ship, boat
canus, -a, -um, white; gray; old,
capillus,
-itum, be without,
Cares, -ium, m,
to,
cantus, -us, m., [cano], song, sing-
•
-ui,
be free from; lack, want;
re-
sing
•
crisis
to obtain
cantd, -are, -avi, -atum, sing
for; perform,
m., hinge, a pivot
-inis,
and socket; • •
sounding, clanging
•
bowl
dles);
clare;
harmonious, tuneful;
place for races)
carchesium, -i, n., (large Greek) drinking-cup (with two han-
•cano, -ere, cecini, , sing, play; proclaim, foretell, prophesy, de-
ous,
barrier
agd], CHASTISE, punish, cor-
rect; •
blame, chide, reprove
castra, -drum, n.
pi.,
(fortified)
camp; naval camp Castrum Inui, an ancient town Latium
445
in
•
castus,
pure,
-urn,
-a,
submit, yield; fall to (as one’s own property); disappear
chaste,
virtuous: holy, pious •
casus,
m.,
-us,
chance,
catena, -ae, caterva,
-ae,
crowd,
f.,
•
f.,
armchair, sedan L.
catulus,
-i,
Sergius
Caucasus,
cella, -ae,
cell;
m., the
-i,
• •
caulis, -is,
rock; crag, cavea,
theater,
rough,
hollow
amphi-
cerebrum,
Ceres, -eris,
•
Cecropides, -ae, m., descendant o/ Cecrops; pi., Athenians cedo, -ere, cessi, cessum,^o away, withdraw, depart; give way.
446
a
[cen-
hundredfold;
arms
Cerealis, -e [Ceres],
be on guard against caverna, -ae, f., [cavus], hollow,
cavus, -a, -um, hollow; enveloping
adj.,
-um,
-a,
geminus],
caved, -ere, cavi, cautum, beware,
hollow out
num.
a
Cerberus, -i, m., the watchdog at the entrance of Hades -i, n.,
culture;
CAVERN, CAVE
•
-ae,
man, half horse num. adj., -a,
Cephenus, -a, -um, Ethiopian Ceraunia (saxa), -drum, n. pi., a rocky ridge on the coast of Epirus
the portion occupied
cavo, -are, -avi, -atum, [cavus],
value, esti-
,
m., an imaginary
with a hundred
by spectators •
+
tum
pointed
[cavus],
-i,
hundred • centum, indecl. hundred centumgeminus,
cliff f.,
—
-ui,
[centum], a hundred each;
pi.,
theater, circus,
-ae,
place;
f.,
conceal,
meal, dinner
••censed, -ere,
centeni,
cautiously
-is,
f.,
creature, half
Caulon, -5nis, m., a town on the east coast of Bruttium •causa, -ae, f., cause, reason; ground, occasion, excuse, pretext; in law, CAUSE, case cautes,
cena, -ae,
Centaurus,
sheepfold m., stalk of a plant
caute, adv.,
shrine (in a temple)
mate
tail f.
storeroom, granary,
•••celsus, -a, -um, raised, high, lofty
mountains between the Black and Caspian seas cauda, -ae, f., caulae, -arum,
f.,
hide
m., a Latin poet
puppy Caucasus,
quick,
swift,
celo, -are, -avi, -atum,
•
m., whelp, cub,
-i,
-ere,
-eris,
•••celero, -are, -avi, -atum, [celer], hasten, speed, do with speed
Catiline, the conspirator in Cicero’s consulship Cato, -onis, m., (1) Cato the Censor; (2) Cato the Younger, Catullus,
celer,
rapid •
called Uticensis
crowd; celebrate,
observe •
m.,
-ae,
one of the Har-
••celebro, -are, -avi, -atum, [cele-
troop,
chair, teacher"' s chair
Catilina,
f.,
ber], throng,
band, multitude cathedra, -ae,
cedar
pies
crisis,
chain, fetter
f.,
cedar tree;
f.,
Celaeno, -us,
emeropportunity, chance
gency;
-i,
wood
event;
misfortune,
fortune;
hardship, peril;
•
cedrus,
falling;
destruction;
ruin,
fall,
[cado],
f.,
o/"
Ceres
brain
goddess of agri-
grain,
corn,
bread,
food •
••cernd, -ere, crevi, cretum, separate; distinguish; discern; see,
perceive,
comprehend
cernuus, -a, -um, stooping for-
ward; headlong cerd,
with
-are, .-avi,
wax
-atum,
smear
•
certamen,
-inis, n., [certo], strife,
strug^^le, effort;
bat;
contest,
com-
game
certatim, adv., [certo], in rivalry, zealously, eagerly certe, adv., [certus], surely, cer-
tainly; at least •cert5, -are, -avi, -atum,
cblamys, -ydis, f., (Grecian) mantle, cloak chorea, -ae, f., dance (in a ring); CHORAL dance ••••chorus, -i, m., dance, choral dance; troop or band (of singers or dancers); band, crow^, .
troop
[certus],
struggle, strive, contend;
com-
••••cie5, -ere,
pete, vie with •certus,
-um, [cern5], deter-
-a,
call,
mined, resolved, fixed, decided; trusty, faithful; f,,
•cervix, -icis,
•cervus,
-i,
neck
m., stag, deer
rest
••••cingo, -ere, cinxi, cinctum, surround, enclose; gird, encircle;
get ready, prepare; clothe; besiege
cingulum, -i, n., [cingo], belt, girdle cinis, -eris, m., ashes •••circa, prep, with acc., and adv., around, about, nearby, near
• • • •
Circaeus, -a, -um, of Circe Circe, -es or -ae, f., a sorceress,
ceu, adv., as, like as, just as; as if Chalcidicus, -a, -um, of Chalcis,
town
in
daughter of the Sun
Euboea
Chalybes, -um, m. pi., a people of Pontus, skillful in forging iron
and
steel;
Circensis,
-onis, m.,
of the
Circus
son of Priam,
C'baonius, -a, -um, of
[circus],
Maximus; (ludi) Circenses, m. pi., games of the
iron, steel
ancestor of the Chaones Cbaonia, -ae, f., a district Epirus
-e,
Circus
chalybs, -ybis, m., iron, steel
Cbaon,
exhibit, present;
festivals
CEASE from, CEASE, Stop; delay, linger; be inactive cete, n. pi., sea monsters; whales •ceterus, -a, -um, the other, the rest the remainder, the of,
a
name,
cincture; particular way of wearing the toga at religious
reliable, true
•cesso, -are, -avi, -atum, [cedo],
•
invoke;
stir;
cinctus, -us, m., [cingo], girding,
[cervus], hind, deer
f.,
citum, move,
shed tears
unerring, straight, direct; sure,
cerva, -ae,
civi,
rouse, EXCITE, disturb;
circuitus, -us, m., [circumeo],
ing round; circulus,
in
Chaonia,
Chaonian Cbaos, no gen., n., void; person., god of the underworld Cbardn, -ontis, m., ferryman in the underworld Cbarybdis, -is, f., a whirlpool between Italy and Sicily Cbimaera, -ae, f., (1) a fabulous monster having the head of a lion, the body of a goat, and the tail of a dragon, and breathing fire; (2) one of the Trojan ships
ring; •
-i,
circuit,
compass
m., [circus], circle,
chain
circum, prep, with acc., and adv., around, about; nearby, near
••circumdo, -are, -dedi, -datum, encircle, surplace around; round; of jewels, etc., set circumfero, -ferre,
-tuli,
-latum,
bear around; purify (by carrying around water for sprinkling)
circumflectd, -ere, -flexi, -flexum,
bend, turn about
circumfundd, -ere, -fudi, -fusum, pour around; surround, en-
compass
447
circumfusus, -a, -um, [circum + fundd], surrounding, encompass-
•
crowding around
ing;
circumlino, -ere,
—
-litum, cover,
,
surround
clothe,
circumplector,
•
embrace,
sum, clasp around; encircle, surround
jump
•
circumsisto, -ere, -steti,
—
clang;
,
stand
•
circumspicio, -ere, -spexi, -spec-
on all sides; survey, observe, examine circumtextus, -a, -um, [circum -ftexo], woven around circumvenio, -ire, -veni, -ventum, come around, encompass, surround circumvolo, -are, -avi, -atum,y7v around, hover around; enshroud def.,
•
-idis,
classis, -is,
illustri-
fleet
f.,
claudo, -ere, clausi, clausum, shut, CLOSE, shut up, ENCLOSE, con-
claustra, -drum, n. bar,
pi.,
barricade;
barrier,
bolt;
[claudd],
narrows, narrow passage, strait clava, -ae, claviger,
daughter
f.,
of
f.,
club
-erum,
-era,
clavus,
m.,
[citus],
-um,
[clava 4-
-e,
[civis],
soon quick, rapid
of a
citizen,
m., nail; rudder, helm,
••dementia, -ae,
fellow citifellow countryman, com-
•civis, -is, c., citizen;
rade
cliens,
aster;
f.,
destruction,
slaughter,
scourge
448
dis-
massacre;
m.,
-entis,
dependant,
CLIENT clipeatus,
-um,
-a,
with
a
[clipeus],
shield,
shield-
bearing ••••clipeus, n.,
and clipeum,
m.,
-i,
-i,
(round metal) shield (of a
Cloanthus,
soldier) -i,
m., a
companion
of Aeneas Cloelia, -ae,
-is,
mercy, com-
f.,
passion
Roman
CIVIL, CIVIC
key
stripe (on the tunic)
armed
quickly,
[cieo],
•
f.,
-i,
tiller;
(1)
move quickly
adv.,
•citus, -a,
clavis, -is,
Hecuba
-el,
INCITE,
clades,
famous,
maimed
roll
a king of Thrace; (2) a Rutulian Cithaeron, -onis, m., a mountain in Boeotia cithara, -ae, f., cithara, lyre, harp cito, -“Sre, -avl, -atum, provoke, Cisseus,
zen;
sound clear Clarius, -a, -um, of Claros, a town in Ionia, where Apollo had an oracle; Clarian clarus, -a, -um. clear, bright;
gerd], club-bearing
Cisseus,
civilis,
loud,
claudus, -a, -um, lame, crippled,
m., circle, race course;
Cisseis,
•
grow
fine
ring
cito,
flapping
ous •
around, revolve around -i,
clear;
loud, distinct;
turn, [specie], view
circus,
din, blare;
grow
bright,
circumsond, -are, def., sound about; make echo circumsonus, -a, -um, barking about, sounding around
-ere,
ap-
noise;
claresco, -ere, def., [clarus],^;^/(nv
around, surround
circumvolvo,
call,
plause clangor, -oris, m., sound, noise,
circumsilid, -ire, def., [salio], leap
around,
clamor, -oris, m., [clamd], shout, outcry, cry;
-plexus
-plecti,
clam, adv., secretly, in secret clamo, -are, -avi, -atum, cry call to, aloud, shout aloud; call upon, call
f.,
a
Roman
maiden, escaped from
who Porsenna’s camp and swam
a hostage
across the Tiber to
Rome
Clonius,
m., a Trojan
-i,
Cluentius,
Roman Clytius,
name of
m.,
-i,
•
family
name of
m.,
-i,
defender of the bridge in the war with Porsenna Cocytius, -a, -um, of Cocytus C5cytus, -i, m., river of lamentation; one of the rivers of the
TINE • •
or
-ivi
-ii,
-itum, [com
crease;
together,
assemble; curdle (the blood); form a league or compact
•
•
commence -i, n.,
minate; survey, review, inspect •••cold, -ere, colui, cultum, culti-
[coepi], beginning,
vate,
restrain, repress
coetus,
-us,
m.,
ing; flock;
•
colonist color, -dris, m., color, hue, complexion
assemblage, gather-
together;
Coeus,
man;
coming
[coed],
feast
m., a Titan
-i,
columba, -ae, columna, -ae,
think,
plot
cognatus, -a, -um, [com + (g)natus], related by blood, kindred
•cogndmen, -inis, n., [com + (g)ndmen], surname, family name;
colus,
••••coma,
with;
find
-um,
compel; of tears,
coactus, etc.,
forced,
hypocritical
cohibcd,
-ere,
-hibui,
[habed], hold together; hinder, restrain
• • •
up,
-a,
-hibitum confine,
column,
pillar
spinning
distaff;
f.,
mane
hair;
(of a
long-haired;
-antis,
leafy
teacher,
ally;
guardian;
•cdgd, -ere, coegi, coactum, [agd], drive together, collect, gather; bring up {the rear); force, urge,
f.,
-itis, c.,
lower,
close
dove, pigeon
[com + ed], companion, comrade, associate; fol-
••comes,
know
condense;
f.,
foliage, leaves
crested; •
recog-
learn;
nize; understand,
drive,
-ae,
horse);
•cogndscd, -ere, -gndvi, -gnitum,
thicken,
-i, f.,
comans,
ascertain,
tint;
com-, see cum, prep.
name of
out,
settler,
coluber, -bri, m., serpent
cdgitd, -are, -avi, -atum,
become accjuainted
dwell in;
watch over; honor, worship; observe •••coldnus, -i, m., [cold], husband-
[arced], enclose, surround, confine;
inhabit,
till;
cherish, care for,
-crcitum,
-ercui,
reef m., hill
collis, -is,
gleam, shine, be resplendent ••• collum, -i, n., neck collQstrd, -are, -avi, -atum, illu-
undertaking, attempt, enterprise -ere,
in-
(sails)
colluced, -ere, def., shine brightly;
•coepi, -isse, part, coeptus, def.,
coerced,
colligd, -ere, -iegi, -lectum, [iegd],
gather, assemble, collect;
go or come
cocptum,
swoon)
Collatinus, -a, -um, of Collatia, a town of the Sabines, Colla-
meet,
begin,
weaken
totter,
sink (in a
underworld
+
fleet
collabor, -labi, -lapsus sum, fall together, fall in ruins; fall,
Codes, -itis, m., Horatius Cocles,
c6],
cohort;
-tis, f.,
make
several
Trojans
coed, -ire,
cohors,
ColchT, -drum, m., Colchians collabefactd, -are, -avi, -atum,
a
pi.,
tutor,
retinue, suite
comitatus, -us, m., [comitor], escort, train, retinue
•
•••comitor,
-ari, -atus
sum
[comes],
accompany, attend, follow commendd, -are, -avi, -atum [mandd], commit, intrust, confide
comminus, adv., [com 4- manus], hand to hand, in close conflict
449
,
[com + premo], press together; keep back, check, restrain; re-
commisceo, -ere, -miscui, -mixturn or -mistum, mix, mingle, blend:
press concavus, -a, -um, hollow, curved,
unite
commissum,
[committo],
n.,
-i,
•
committo, -ere, -misi, -missum,
•
bring together; join, unite; enter
commit
on, begin;
engage
(a crime);
or join (battle) commoveo, -ere, -movi, -motum, MOVE, shake, stir; rouse, start, in
disturb:
frighten,
excite;
en-
concieo, -ere, -civi, -citum, also
communis,
-e,
common,
concio, -ire, def., call together;
general,
COMMON
shake,
-ere,
compages,
-is, f., [^ 2iWgb],
-puli,
-ere,
•complector, -plecti, -plexus sum, embrace, clasp, grasp, hold • compleo, -ere, -plevi, -nletum, up,
fill
out;
complete;
fulfill; crowd, line complexus, -us, m., [complector],
embrace •compono, -ere, -posui, -positum, put
construct,
build,
store up, lay up;
regu-
together-,
raise; late,
arrange, reduce to order;
lay at rest, put to rest, bury
comporto, -are,
-atum, bring together, gather, carry off comprecor, -ari, -atus sum, im-avi,
plore •
concipid, [capid],
(or
comprendo),
or -prendi, -ensum, seize, grasp, catch; com-
-ere,
-liendi
prise (in description), describe,
enumerate comprimo, -ere,
450
+
[com
cieo],
assembly, gathering:
—
play -ceptum,
sing,
,
-cepi,
-ere,
take up, take
re-
in,
be possessed by; imagine, CONCEIVE, think; conbeget ceive, ••concitd, -are, -avi, -atum, [concispur on, tus], rouse, excite; hasten, speed ceive;
•
concitus,
-um,
-a,
[concied],
roused, at full speed;
ened conclamd, -are, out,
-avi,
call out,
rough-
-atum, shout
shout;
call
[com
+
claudd], shut
en-
up,
close, confine: mark out concolor, -coldris, of the
same
COLOR [com
-cordis,
+
cor],
united, harmonious, peaceful
concretus,
-a,
-um,
[concresed,
congeal], grown together; thick, clotted, matted;
ingrained, in-
veterate -pressi, -pressum.
to-
gether, call on for aid concludd, -ere, -clusi, -clusum,
concors,
comprehendd
n.,
concino, -ere, -ui,
check, restrain
fill
-i,
company; council
—
-pescui,
•concilium,
meeting,
-pulsum,
•compello, -are, -avi, -atum, accost, address: reproach, chide, rebuke
compesco,
win
over
fasten-
force, drive
drive together;
rouse,
excite,
cilium], win, gain, obtain;
•
-ere,
up;
concilio, -are, -avi, -atum, [con-
ing, joint
compello,
stir
provoke: hasten
compsi, comptum, [em5], arrange, comb, dress; deck, adorn
c6m5,
•
•concede, -ere, -cessi, -cessum,^(? away, come away, retire, depart; yield, grant, allow concha, -ae, f., shell; (shell used as a) trumpet [cado], concidd, -ere, -cidi, , fall together, fall down, fall
—
rage in
arched
vaulted,
offense, fault, crime
concubitus, -us, m., marriage
•••concurro, -ere, -curri or -cucurri, -cursum, run together, rush; rush to battle; (-’tgage
in
m.,
-us,
en-
[concurrd],
terrupt, break, violate
CONCOURSE, crowd, multitude • • • •
concutio,
-ere,
congelo, -are, -avi, -atum, con-
geal, freeze, grow hard congemind, -are, def., redouble congemd, -ere, -gemui, groan, sigh deeply; utter a groan congero, -ere, -gessi, -gestum, bring together, heap up; make,
-cussum,
-cussi,
[quatio], shake, smite, urge on,
push; ine;
terrify,
condensus, -a,
—
exam-
search, ransack,
alarm -um, dense,
thick,
—
learn
crowded condisco, -ere, -didici,
,
•
congredior, m.,
-oris,
founder ••condo, -ere, -didi, -ditum, found, establish, build; put away, lay up, store; lay in the tomb, bury; hide, conceal; of a weapon, bury, plunge
tle;
•
conitor,
gather;
strive,
•
once •conficid, -ere, -feci, -fectum, [faci5], cof?iplete,
wear
out,
accomplish,
fin-
•
shoot
(an
-ferum, [conus
+
•
dep., trust, trust
in,
through, TRANSFIX
sum, confess, acknowledge, -eri,
-fessus
reveal confligo, -ere, -flixi, -dictum, dash
together; fight, contend -ere,
stab, pierce,
wound
confugio, -ere, -fugi,
strain
struggle,
JOIN
together,
ally;
connect with
unite,
c.,
,
fiee for
fasten;
[coniungd],
coni-, see coll•
Conor, -ari, -atus sum, undertake, endeavor, try, attempt
conqueror, -i, -questus sum, complain, lament c5nsanguineus, -a, -um, [com + sanguis],
of the same blood; as a noun, brother^
kinsman cdnsanguinitas, -atis,
—
every
coniugium, -i,'n., [coniungo], marriage, wedlock; by metonomy, husband, wife coniungo, -ere, -iunxi, -iunctum,
kindred;
-fossum,
-fodi,
-nixus or -nisus sum,
together, conspire
hope
configo, -ere, -fixi, -fixum, pierce
-i,
husband, wife; bride; betrothed •coniuro, -are, -avi, -atum, sweat-
cdnfido, -ere, -fisus sum, semi-
confodio,
-fera,
••coniunx, coniugis,
weaken, exhaust,
destroy
• •
thrust;
nerve • • • •
c5nfestim, adv., immediately, at
[fateor],
hurl,
fero], cot