Babel. Człowiek bez losu 9788381917773

Citation preview

SERIA BIOGRAFIE

Już w księgarniach: Beata Chomątowska Lachert i Szanajca. Architekci awangardy Aleksander Kaczorowski Havel. Zemsta bezsilnych Małgorzata Czyńska Kobro. Skok w przestrzeń Aleksander Kaczorowski Hrabal. Słodka apokalipsa Stanisław Bereś Gajcy. W pierścieniu śmierci Olga Szmidt Kownacka. Ta od Plastusia Mariusz Urbanek Makuszyński. O jednym takim, któremu ukradziono słońce Wojciech Orliński Lem. Życie nie z tej ziemi Klementyna Suchanów Gombrowicz. Ja, geniusz Anna Bikont Sendlerowa. W ukryciu Jakub Socha Żebrowski. Hipnotyzer Aleksander Kaczorowski Ota Pavel. Pod powierzchnią Małgorzata Czyńska Berezowska. Nagość dla wszystkich Andrzej Skalimowski Sigalin. Towarzysz odbudowy Radosław Młynarczyk Hłasko. Proletariacki książę

Aleksander Kaczorowski

Babel Człowiek bez losu

wydawnictwo

zarne

Wołowiec 2023

Projekt okładki Agnieszka Pasierska Projekt typograficzny i redakcja techniczna Robert Oleś Fotografia na okładce © Ullstein bild / be&w Wybór fotografii Waldemar Gorlewski

Copyright © by Aleksander Kaczorowski, 2023 Redakcja Tomasz Zając Korekta Karolina Górniak-Prasnal / d2d.pl, Anna Hegman / d2d.pl Skład pismami Secca i Charter itc Robert Oleś

Książka powstała m.in. dzięki: Stypendium Instytutu Nauk o Człowieku w Wiedniu oraz Fundacji Erste w Wiedniu

I w z/\

ERSTE

tnUitut fur 204, 208-209, 216, 223, 229, 233, 235-237, 240, 247253, 259-260, 274, 276, 280-283, 286-289 Gowiński, woźnica 103 Granowski Aleksiej 169 Grin Aleksander 131 Griszczuk, woźnica 95-96,101,103, 137 Gronfajn Berta 49-50, 65-66,150, 177,182,184,187,192193, 236 Gronfajn Borys 45,48-50, 65-66, 150,177,182,184,192193 Gronfajn Eugenia zob. Babel Eugenia (z d. Gronfajn) Gronfajn Lew 49, 65-66, 69,180, 193 182,192Gronfajn Maria 49 Gronfajn Raja 49 Grydzewski Mieczysław 223 Gumilow Nikołaj 112,125,195

324

Indeks osób

Hamsun Knut 90 Haśek Jaroslav 181 Hauptmann Gerhart 44 Heard, nauczyciel angielskiego 43 Hemingway Ernest 30, 70, 181, 255 Herzfelde Wieland 200 Hitler Adolf 249,270 Homer 145 HuxleyAldous 275 Ibsen Henrik 145 Ilf Ilja 118,137,152,167 Iljin Iwan 127 Ingułow Siergiej 68, 70,137 Iwanczenko Iwan 244 Iwanowa Tamara zob. Kaszyrina Tamara Iwanow Emanuel Michaił 179-180, 182-183,185,188,198, 224, 249, 254, 290, 295 Iwanow Wsiewołod 144-145,182183,198, 249, 253, 274, 277, 290 Iwan, wozak 105 Jagoda Gienrich 16,141,238, 259260, 267, 276, 284, 288 Jakirlona 211,280,284 Jakowlew Wadim 83,110 Jangfeldt Bengt 127 Jasieński Bruno 220-221, 223, 226, 253 Jegorow Aleksander 78,100,108 Jenta zob. Babel Eugenia Jesienin Siergiej 127,144-145,149, 154, 170. 226 Jewdokimow Jefim 67,175-178,182, 235, 257, 266, 270, 288 Jeżowa Jewgienija 17,177,186-187, 198, 200, 213-215, 267-270, 279, 286, 288-289 Jeżowa Natalia 200 Jeżów Nikołaj 16-17,177-178, 213215, 238-239, 267-270, 276, 284, 288-289

Jonowllja 185-186 Judenicz Nikołaj 64 Kafka Franz 47 Kaganowicz Lazar 236-238, 244 Kagan S., członek organizacji pomocowej 81 Kalinin Michaił 178 Kałmykow Betał 255, 257 Kamieniew Lew 100,146,178,195196, 214, 237, 284 Karłowicz Konstanty 107 Karnicki Aleksander 78 Kaszyrina Tamara 167-172,174-175, 178-185,187-189,198, 207, 254, 290, 295 Katajew Walentin 115,118,137,152, 186, 249 Katarzyna 11 23,51,150,219 Kiereński Aleksander 50,146-147 Kiereński Fiodor Michajłowicz 147 King Charles 24 Kirów Siergiej 276, 284 Kisch Egon Erwin 250 Klujew Nikołaj 127 Koba zob. Stalin Józef Kolcow Michaił, właśc. Moisiej Fridland 70,137, 240, 268, 270, 274-275, 282 Kołłontaj Aleksandra 58,165 Koniuchowski 87 Krachmalnikow Abram 42-43 Kraszewski Józef Ignacy 86 Kriuczkow Piotr 288 Krupnow Iwan 227 Krupska Nadieżda 144,146 Kuprin Aleksander 127 KurdiukowTimofiej 123 Lenin Włodzimierz 16, 55, 61-64, 69, 99-toi, 124-127,144,146-147, 165,195, 226, 276-277, 283 Lermontow Michaił 134, 258 Lewin Stiw 40

Lhote Andre 165,190, 203 Listowski Antoni 76, 78 Liwszyc Izaak 31,42-44. 64, 68, 70-71,112-114,127-129,136-138, 150,160,189, 204-205, 208 Liwszyc Ludmiła 64, 67,127,134135,187 LodsJean 280

Lakoba Nestor 256 Lempicka Tamara 165 Łunaczarski Anatolij 55, 58

Machno Nestor 77, 80,104,108, 241 Maczeret Aleksander 273 Majakowski Władimir 19,123,127, 138-143,148-150,166-167,212-213, 220, 223,250,274 Malaev-Babel Andrei 295-297 Malraux Andrć 30, 250, 254-255, 271-272, 275, 278, 282, 284, 292 Małyszew Siergiej 62-63 Mamontow Konstantin 72 Mandelsztam Nadieżda (z d. Chazina) 65,177-178, 210, 214 Mandelsztam Osip 65,127,141,166, 178, 210, 214, 240 Marszak Samuił 251 Matisse Henri 65 Matusewicz, żołnierz iii Maupassant Guy de 20,42, 48,169, 180, 203-204, 215, 220, 230-232 Mendelsohn Mojżesz 24 Mereżkowski Dmitrij 127 Messalina 198 Meyerhold Wsiewołod 266-267, 270 Michoels Solomon 46,169 Mielników S., żołnierz 159,161-162 Mienżynski Wiaczesław 238, 259 Mierkułow Wsiewołod 266 Mikołaj 1 154 Mikołaj n 37,141 Miłosz Czesław 220

Indeks osób

325

Ochotników Jaków 161,169, 211, 245 Olesza Jurij 118,123,137,152,186, 247, 289 Ordżonikidze Sergo 145, 212 Orłowski Siergiej 158 Ostrowski Nikołaj 44, 287 Owrucka Maria 184 Oziecki Emil Iwanowicz 43

Piłsudski Józef 70, 74-75, 78, 80 Piotr 1 35,150,159 Pipes Richard 217 Pirożkowa Antonina 18,184, 244-246, 253-258, 260, 273-275, 277-280, 283, 285-287, 289-293, 295-296 Płochij Serhij 82 Podolski 86 Poggioli Renato 40 Pogorielska Jelena 40, 63,164, 297 Pollak Borys 86 Połonski Wiaczesław 189,192, 232-233 Postyszew Paweł 279 Potiomkin Władimir 275 Powarcow Siergiej 44,162,174 Primakow Witalij 211 Proust Marcel 28 Pryszczepa, komunista 102-103 Przerwa-Tetmajer Kazimierz 105 Pucykowicz Teofil 35 Pugaczow Jemielian 100 Puszkin Aleksander 35,145 PutnaWitowt 211

Pasternak Borys 17,127,141,149, 275-277, 283, 289-290 Paustowska Jekatierina 127 Paustowski Konstanty 65-66,118, 127-129,134-137,152-153,188,194, 225, 284-285 Petlura Symon 74-75, 80-81 Piatnicki, zastępca kuratora 35 Picasso Pablo 65,173 Pieszkow Aleksiej zob. Gorki Maksym Pieszkowa Timosza, właśc. Nadieżda 197, 235, 259 Pieszkow Maksym 197, 235, 259, 288 Pieszkow Zinowij 141 Pietrow Jewgienij 118,137,167 Pietrusow Gieorgij 279 Pilniak Borys 141,144-145,178

Rachmaninow Siergiej 52 Racine Jean Baptiste 42 Radek Karol 145-146, 284 RajzmanJulij 273 Razin Stiepan 100 RebArie-Lejb 121 Remarque Erich Maria 181 Rembek Stanisław 85 Ribbentrop Joachim von 270 Richelieu Armand Emmanuel 23 Rieginin Wasilij 167, 232 Riemizow Aleksiej 127,190-191 Rimski-Korsakow Nikołaj 44 Rivera Diego 173 Rodos Borys 266-267 Rolland Romain 30,184,191, 250 Romanowowie, dynastia 23, 35, 141, 218

Modigliani Amedeo 173 Molier, właśc. Jean Baptiste Poquelin 42 Mołotow Wiaczesław 240, 266, 270 Morozow Pawlik 281 Muromcewa Wiera 68

Nabokow Władimir (Nabokov Vladimir) 127,145,185 Narbut Władimir 70,112-114,118, 137,169,180, 269, 280 Nezval Vitezslav 271 Mikołajewski Borys 238-239, 246247 Nikulin Lew 167,189-190, 252-253 Nurnberg Amszej 190

326

Indeks osób

Rozanow Wasilij 151 Rublow Andriej 150 Russell Bertrand 275 Russell Ken 229 Rydz-Śmigły Edward 76, 78

Salvemini Gaetano 277 Sawicki Siergiej 162 Schlichter, restaurator 203 Schwanecke, restaurator 200, 203 Sebag Montefiore Simon 198 Sejfullina Lidia 243 Sforim Mendele Mojcher 47 Shaw George Bernard 184 Siemiczew Nikołaj 245 Sienkiewicz Henryk 92 Siewierianin Igor 52, 221 Sinclair Upton 208 Singer Bernard 206 Singer Izaak Baszewis (Singer Isaac Bashevis) 207 Słonim Anna 57,152,182,184-185, 188-189,193, 207-208, 215, 220, 241-242, 279 Słonim Ilja 57, 60, 64, 215-216 Słonim Lew 57,152,184-185, 215, 220, 241 Sołogub Fiodor 52 Souvarine Boris 238-240, 247, 266 Spinoza Baruch 89 Stach-Gierminowicz Boris 292 Stach Tatiana 149,184, 292 Stalin Józef 13,16-18, 64, 72-74, 76, 78, 97, 100,108,138,146,157-158, 175,178,182,195-197, 209-215, 217-218, 235-240, 247-250, 252, 256-257, 264, 266-267, 269-271, 275-277, 281-284, 288-289, 291, 295 Steiner Bruno 243-244, 246, 258 Stendhal, właśc. Marie-Henri Beyle 203-204 Stepanida, kobieta ze wsi pod Kijowem 208

Stor Nikołaj 131 Suok Lidia 269, 280 Swiatopołk-Mirski Dmitrij 190, 253 Swierdłow Jaków 141,259 Szalapin Fiodor 64 Szaposznikow Grigorij 165, 296 Szaposznikow Maria (z d. Babel) 15,18, 33, 39-40, 49, 53, 66, 94, 113,118,134-136,149-150,165, 167,172,175,178,180,185,187, 192,198-199, 207, 212, 215, 234, 241-242, 250-251, 256, 258, 260, 272, 279, 291, 296 Szczadienko Jefim 138 Szeko Jaków 107, iio-m Szepielew Gieorgij iii Szeremietiewowie, ród hrabiowski 213 Szkłowski Wiktor 46,58, 65,139, 162, 296 Szmidt Dmitrij 211 Szołochow Michaił 198, 237, 270, 274, 288 Szostakowicz Dmitrij 281-282 Szwarcman Lew 266-267, 278 Szwechwel Aron 26 Szwechwel Chaja Leja 26 Szwechwel Fejga 26 Szwechwel Mosze Froim 24, 26, 42,104 Szwechwelowie, rodzina z Demidówki 102 Szyszkowski, pilot 169 Tess Tatiana 277 Timoszenko Siemion 96, 98-99, 106-107,158-162 Tołstoj Aleksy 145, 274 Topolnikow 86 Trocki Lew 16, 33, 36, 69, 72-74, 100,125-126,145-148,158,178, 195-196, 211-212, 214, 226, 237239,276, 284

Indeks osób

327

Tuchaczewski Michaił 13, 69, 76, 100,107-109,125, 270, 284 Turgieniew Iwan 48 Utiosow Leonid, właśc. Lejzer Wajsbejn 173-174,176, 245, 255, 269 Vadaun Aleksander Aleksandrowicz 42-43,189 Vidal Gaston 68

Wat Aleksander 220, 285 Weintraub Aron 43 Wells Herbert George 126 Winnicki Mosze Jaków (Miszka Japończyk) 29-30 Wiszniewski Wsiewołod 271 Witte Siergiej 34, 37 Wołkońscy, ród książęcy 264 WoolfVirginia 275 Woronicyn Iwan 79-80 Woronski Aleksander 144-145,148, 153-154,156,158,163,165,170, 209, 212-213, 220, 223, 233, 243

Woroszyłow Klimient 73-74, 97-98, 105,112,157-158,162,175, 247, 275, 289 Wrangel Piotr 104,108,175 Wwiedenski Iwan 151 Zajcew Borys 127 Zamiatin Jewgienij 141 Zamoyski Adam 77, 79,100, ni Zinowjew Grigorij 100,126,146, 178,185,195-196, 214, 237, 276277, 284 Zoszczenko Michaił 152, 289 Zozula Jefim 190 Zuzienko, kapitan marynarki, znajomy Paustowskiego 7

Żabotyński Władimir 16, 278 Żołnarkiewicz (właśc. Żołnierkiewicz) Konstanty 93, 106-107,162 Żołnierkiewicz Michał 93 Żuków 86

zdań - mówiono, że takiego Gogola. Był także mistrzem ja nie znała o; zmyślenia. Aleksander Kaczorowski zmierzył się z trudnym zadaniem - jak opisać losy prozaika, który w opowieści o swoim życiu nieustannie meandrował między prawdą a fikcją? Wielu faktów z życiorysu Babla nie udało się ustalić, a on sam zacierał ślady. Był też pełen sprzecz­ ności - chciał być pisarzem sowieckim i mieszkać we Francji, być i zarazem nie być czekistą i intelektualistą, Żydem i budionnowcem, kosmopolitą i człowiekiem radzieckim. W literaturę wierzył jednak do końca. Opowiadania odeskie czy Armia Konna weszły do światowego ka­ nonu, on sam nie ma w Moskwie grobu, pomnika ani nawet tablicy pamiątkowej.

Zycie i pisarstwo Izaaka Babla to nieb przypadku i konieczności, okrucieńst kiej historii, która za nic ma jednostki. ni oddać - tworząc przy okazji wnik r talentu i pióra Aleksandra Kaczorowskiego. jest tego bezspornym dowodem.

komplikowana mozaika ości, prywatności i wiel+ I. . . S ’__ - _I Ta fascynująca książka

Tomasz Stawiszyński

(ur. 1969) - eseist literatury czeskiej, autor biografii Oty Pavla, lava Havla, esejów Praski elementarz i Balic książek Czechy. To neyymysUś i wywiadu niewskim. Redaktor naczelny pisma „Aspt Za książkę o Havlu otrzymał tytuł Amba był nominowany do Nagrody ..Nowsweekc książkę o Ocie Pavlu zdobyć G ' rhoćjąską t i nagrodę Warszawskiej ! 'e^Literack nale Nagrody Literackie1 ' x«‘-

ISBN 978-83-8191-777-3

788381

ułjest ( ...

>m.|

inikarz, tłumacz

B

a Hrabala i Vac-

pciach, a także

: Aleksandrem Kwaśiew Central Europę". j Nowej Europy oraz Feresy Toruńskiej. Za ię Literacką „Juliusz” akże znalazł się w fiim. Vaclava Buriana A/oeuropejskiego.