Apokriewe van die Ou Testament 9780627020636, 0627020631

Citation preview

FELIX MIJNHA

3 okriezue van die Ou Testament FELIX MIJNHARDT

JL van Schaik

Uitgegee deur J.L van Schaik Uitgewers, Arcadiastraat 1064, Hatiield, Pretoria Alle regte voorbehou Kopiereg 0 1996 F.A. Aiijnhardt Geen gedeelte van hietdie bock mag sonder sktiftehke verlof van die uitgewer gereproduseer of langs enige elektroniese of meganiese weg weergegee word nie, betsy deur fotokopiering, plaat- of bandopname, vetmikrohlming of enige ander stelsel van inligtingbewaring. Eerste uitgawe 1996 Tweede drnk 1997 ISBN 0 627 02063 1

Bandontwerp deur Barrett Joubert Geset in 10'/i 'l l './* pt Plantin deur Pace-Setting lk Graphics, Pretoria Gedruk en gebind deur 'Aasionale Boekdrukkery, Drukkerystraat, Goodwood, %'es-Kaap.

VO O RWOO RD

Felix Mijnhardt is as eertydse onderwyser in Latyn en Grieks goed toegerus om die groot uitdaging te kon aanvaar om die Latynse weergawe van die apokriewe bocke in Afrikaans te vertaal. Hy het dit nie met die oog op die kundige vakman gedoen nie. Dit is 'n vrye vertaling en lees makiik, Dit is egter 'n betroubare weergawe van die Latynse teks. Dit is 'n goeie vertaling. Die bibliografte aan die einde van die bock dui daarop dat Mijnhardt 'n indringende studie van die Apokriewe gemaak het. Die insiggewende kommentaar oor elke bock getuig daarvan. Dit is 'n deegike werk. In Protestantsekringe word daar deurgaans onderskei tussen die kanonieke en apokriewe bocke. Die kerk mag hierdie bocke wel lees en daaruit leer, maar alleen in sover as wat dit met die kanonieke bocke ooreenstem. Hierdie standpunt word deur Mijnhardt ondersteun. Die waarde en betekenis van die apokriewe bocke le daarin dat die leser horn maklik met die stryd en hoop van die karakters in dü bocke kan identifiseer. Dit kan dus tot lering, stigting, bemoediging en opbou van jou geloofslewe gelees mord. Die lesse geneem uit die alledaagse lewe self, tnaak dit die moeite werd om dit te lees. Dit bevat ook interessante en insiggewende informasie oor die omstandighede en godsdienstige agtergrond van die Bybellande en hulle mense. Vir die leergierige mens bevat die apokriewe bocke aangename ure van leesgenot. Ek ~il J.L. van Schaik Uitgewers gelukwens dat hulle dit gewaag het om die apokriewe bocke in Afrikaans aan die wyer publiek beskikbaar te stel. Mag hierdie bock 'n wye leserskring bereik. D R. %' I LLI E M A RA I S

I NH O U D

Meiding 1. DieboekTobias . 2. Die bock Judith 3. Die wysheid van Salomo . 4. Die leerstellinge van Jesus, seun van Sirag 5. Die bock Barug

26 46 98

6. 1 iNakkabeers .

104

7. 2A~

137

be e rs .

12

Byvoegsels Byvoegings tot die bock Daniel Die brief van Jeremia Drie jongmanne aan die hof van Darius Byvoegings tot die bock Ester (Griekse weergawe) Die gebed van Manasse . Bibhograße

169 175 179 183 189

I NL E I D I N G

Die Ou Testament, wat deur die Statevertaling as "de canonieke bocken des ouden verbonds" getipeer word, is afgesluit op die rabbynse sinode in Jamnia in die jaar 100 n.C. Dü kanon het uit die drie dele, thora (Hebreeuse wet), nebi'i~n(profete) en ketoebim (geskrifte) bestaan, wat ook in d ie v olgorde die proses van hul ontstaan in die loop van die geskiedenis aangee. Die Wet is eerste afgesluit toe die bock Deuteronomium, indie 7e eeu v.C. met Mosalese gesag beklee, aan d ie bestaande wetgewing toegevoeg is. Hierdie Wet het sy gesag in d i e daaropvolgende eeue assterkste gesag gehandhaaf. Die "profetiese bocke" word onderskei in vroee en latere profete. Onder die vroee profete word verstaan 'n aantal historiese bocke en onder die latere die eintlike profetiese geskrif gesus Si eg, wat ongeveer 200 v.C. geleefhet,noem Jesaja, Jeremia, Esegiei en die twaalf profete, in sy ' *lof van die vaders" — wat aandui dat die tweede deel van die kanon reeds voltooi was. Ons merk dat Daniel, wat gedeeltelik, in die tweede eeu voor Christus ontstaan het, nie meer in die tweede deel van die Hebreeuse kanon opgeneem is nie, maar in die derde. Die "geskrifte" ondeen hul naam aan die feit dat die bocke wat daarin opgeneem is aanvanklik nie in die godsdiensoefening voorgedra is nie. Met feestye is sekere bocke gebruik, nl, die sg. megNot (feesrolle), Hooglied met Pase, Rut op die Weke- of Pinksterfees, Klaagliedere op die vasdag ter gedagtenis aan die verwoesting van Jerusalem, Prediker op die Loofhuttefees en Ester op die Purimfees. Tot die geskrifte is byvoegings gemaak met die oortuiging dat die krag van die Wet 'n m u u r d aarom bou en di t d u s beskerm teen minderwaardige geskrifte. Toe dit egter by die vaslegging van die kanon korn, was die maatstaf formeler: die tydpetk van openbaring is vasgestel as die tyd van Moses tot Artaxerxes (ook Artasastra I Longimanus, 464-424 v.C.), Net wat uit dü tyd afkomstig was, soos Prediker en gedeeltes van Daniel wat aanvaar is as so oud, is opgeneem. Wat nieopgeneem is nie,is die Apokriewe Bocke (of verborge bocke) en die pseudegraßese bocke. Die Apokriewe Bocke is 'n aantal geskrifte wat voorkom in die Griekse vertaling van die H ebreeuse Bybel, die sg. Sepruagint of Sewentig (LXX), wat, so lui dit, deur twee-en-sewentig rabbi's vertaal is ter wille van die Griekssprekende Jode onder meer in Alexandrie, ari se moedertaal na die ballingskap in onbruik geraak het. Die bocke en bylaes is die volgende: Die verhaal van Tobias Die verhaal van Judith Byvoegings tot die bock Daniel

Die gebed van Asarja Die lied van die drie jongmanne in die vuuroond Die verhaal van Susanna Die geskiedenis van Bel en die verhaal van die groot slang Die bock Wysheid Die leerstellinge van Jesus, die seun van Sirag Barug Die brief van Jeremia Die gebed van Manasse Drie jongmanne aandie hof van Darius Byvoegings tot die bock Ester 1 Makkabeers: Die oorloe van die Makkabeers 2 Makkabeers: Die oorloe van die Makkabeers III Esdras

apasse

Die ]aaste bock word in die Statevertaling as III Esra aangegee; in die L vertaling heet dit III Esdras en in die ~ Esd r as I. Die volledige vertaling van die bock is nie hierin opgeneem nie vanwee die parallelle met die kanonieke bocke Esra en Nehemia en die laaste hoofstukke van 2 Kronieke. Wat wel in hierdie vertaling van die Apokriewe Bocke opgeneem is, is die verhaal van 'n wedstryd tussen drie hofknape aan die hof van Darius I waarin die jong Serubbabel die prys wen. Bogenoemde bron bevatgeen verwysing na die geheure tussen 586 v.C. en die dekreet van Cyrus (Kores) nie, en laat ook besonderhede weg wat verwys na die tydperk wat wel voorkom in 2 K o n ings 25:22 — 30, Jeremia 40 — 43, Daniel en Ester. Die rede daarvoor is nie bekend nie. Die skrywer of samesteller gee sy aandag aan die bannelinge en hulle arbeid ni hul terugkeer uit Babel, aan die herbou van die tempel en aan die reiniging van godsdienstige en sosiale toestande te midde van sterk teenkanting binne en buite Jerusalem. Daar word algemeen gedink aan 'nenkele samesteller of redakteur van die bock, maar aangesien dit oor en weer vertaal of hersien is voordat dit sy huidige vorm aangeneem het, kan net gegis word dat dit ontstaan het na 333 v,C. In die Opmerkings by D ahn die hof z,an Darius mord meer besonderhede verstrek. Die Apokriewe Bocke mord dikwelsaangehaal deur die kerkvaders Origenes e n Clement Alexandrinus, wat die Griekse Bybel gebruik het en wel ' d i e skrifte', 'goddelike Skrif', 'geinspireerd', ens. Hierdie beginsel is deur latere kerkvaders verwerp, maar dit is deur die bekende Augustinus gehandhaaf. Waar die Cxriekse vertaling van die Hehreeuse grondteks verskil het, het hy beweer dat dit toe te skryS is aan goddelike inspirasie en dat die betrokke dele beskou moet word as allegories en nie letterhk wat betekenis berref nie. Aangesien hy genee was om die Latynse Bybel waarin die Apokriewe ingesluit is,te gebruik, het hy horn beroep op die gesag van hierdie bocke sowel as van die kanonieke Skrifte. Op die Raad van Hippo was Augustinus aanwesig as biskop sowel as ouderling. Dit was in die jaar 393 n.C. Daar is 'n lys van die kanonieke bocke

rin ongma nne

saamgestel, en hoewel dit deur Latynsprekende biskoppe gedoen is, was dit die vernaamste geag deur die Raad van Trente en is syeie besluite daarop gegrond. Deur 'n misverstand is die apokriewe bock I Esdras as kanoniek verklaar. By hierdie geleentheid is die Vulgaat atnptelik gekanoniseer. Leraars wat bekend was met Palestina en met die Hebreeuse kanon, soos Africanus en Hieronymus, hetegter aBe bocke buite die Hebreeuse kanon as apokrief verklaar. D ie P r o testantse kerke

d w a rsdeur E u r op a h e t b u l l e v e rbin d t o t d i e

Hebreeuse kanon. Luther het in sy voorwoord tot die vertaling van die Bybel die Apokriewe Bocke as uiters leesbare bocke verklaar, maar het hulle nie op een voet met die kanonieke bocke geplaas nie. Ook Calcium het gemeen dat die bocke in die openbaar gelees kon ivord, ter stigting, maar nie om enige leer van die kerk teen te gaan of op sigself bygeroep te word om die leer te onderskryS nie. Ek is van mening dat dit uiters leersame bocke is wat die Bybelleser en -student kan prikkel om die Skrif noukeuriger te lees, en ook otn omstandighede gedurende die donker jare in die na-ballingskaptyd op te klaar. Ek sou graag op fassinerende punte van verskil in die vertalings in Grieks en Latyn wou gewgs het en ander interessanthede wou toegelig het, maar dit sou die bock te moeisaam maak om te lees.

In die Nederlandse Geloofsbelydenis lees ons: "Hierdie bocke kan die Kerk wel lees en ook daaraan onderrig ontleen x~ sover hulle ooreenkom met die kanonieke bocke, maar hulle besit nie so 'n krag en gesag dat hulle deur hul getuienis enige stuk van die geloof van die Christelike godsdiens bevestig kan word nie ..." (Inleiding tot Art. Xrl, hfst. 8 vanDie ¹derlandse Geloofsbelydenis). Dan volg hierdie waarskun~g: "Sover is dit daarvandaan dat huile die gesag van die ander heilige bocke kan vertninder."

Hierdie vertaling van die Apokriewe Bocke het daarom glad nie die ooginerk om die waarheid van enige leerstuk van die Kerk aan te tas nie. Inteendeel, met die vertaling word siegs beoog oin 'n beeld te gee van die omstandighede en godsdienstige agtergrond van 'n paar uitstaande figure en

otn 'n stuk Joods'Griekse fzlosofie uit die tyd van die Diaspora (Verstrooiing) in 'n toeganklike vorm te laat herlewe, Ek het hierdie bocke begin vertaal nadat die 8e uitgawe van die Ajikaanse Bybelkonkordansiein 1986 versQw het. Toevallig het prof. Ferdinand Deist se boekie Kan ons die Bybel dan nog gloP in dieselfde jaar by J.L. van Schaik, die uitgewers van die Konkordansie, versQm. Dit het xny getref dat hy in die hoofstuk Bezrozzbaarheid en onfeilbaarheid (oor die Sesde Artikel van die Nederlandse Geloofsbelydenis) daarop wys dat die Kerk ook die Apokriewe Bocke kan lees en selfs onderrig daaraan kan ontleen vir sover dit ooreenkom met die Kanonieke Bocke. Ek het vromr as onderen>wer onderrig in Lagm en Grieks gegee. Die Griekse S eptuagint

m e t v e r t a lings i n o u d - L a t yn , e n d ie v a n T he o d o t io n e n

Hieronymus in die Vulgaat was onder my vader, ds. C.F. Mijnhardt, se boekery. Dit het daartoe bygedra dat ek besluit het om die L weergawe van die Apokriewe te vertaal. In die privaat kollege van die Anglikaanse Kerk waar ek werksaam was, wasdaar ook 'n menigte teologiese bocke waarvan ek duplikaatkopiee oorgeneetn het na die sluiting van die kollege in 1957. Ek het nie oral letterlik vertaal nie, maar het liewer 'n eenvoudige, leesbare vertaling gemaak. Teksnommers ontbreek indie bocke Tobias en Judith omdat ek die bocke graag as verhale wou laat lees en teksverwysings somtnige lesers miskien sou

apasse

steur.

Maar by die Byvoegings tot Daniel en Ester is teksnommers gebruik om vemysings na die Bybelboeke te vergemaklik. Belangstellendes sal maklik die gedeeltes waarna in die aantekeninge veb~ word, kan naslaan. Ons is grootliks afhanklik van die Apokriewe Bocke wat in tekste in die Qumrangrotte ontdek is om vergelykbare gedeeltes in die oorgelewerde bocke aan te nxl. Onder die nie-Bybelse bocke, in die geval die Apokriewe Bocke wat hier vertaal is, ontbreek die grootste g:deelte van Ecclesiasticus, soos die bock Die nysheid van Jesus, die seun man Sirag in die vroee kerk genoem is, en korn net die slotgedeelte vanaf vers 13 tot vers 20 voor (in sommige manuskripte ook 'n gedeelte van vers 21). 'n Vertaling daarvan uit Hebreeus is gedoen deur Theodor Gaster en is gepubliseer in die bock We Dead Sea Scriptures(1976). Atww'kende vertalings van ander bocke wat hierin verskyn, meld ek nie in kantaantekeninge nie; die kundiges ken dit reeds en die lekeleser sal g'n baat daarbv vind nie. H.T. Andrews in sy werk An Introduction to the ApocAryphal Bootes (1974) bespreek die nie-kanonisiteit van die bocke, wat ek in my korntnentaar op die individuele bocke ook beklemtoon. Een van sy opmerkings lui: "Niemand kan die Bock van die Wysheid lees sonder om getref te mord deur die ooreenkomste tussen sy lering en die teologie van Paulus nie." Tog is dit maar 'n oppervlakkige ooreenkorns. Paulus kon gelei gewees het om gedagtes uit die bock oor te neem, maar dan moes dit onder leiding van die Heilige Gees gewees het. Daar is in die bock Judith nie een verwysing na engele of die opstanding nie. Judith se vroomheid bestaan hoofsaaklik uit die gereeldheid van haar vastye, in die onthouding van onrein vleis en haar innige gebede. Dis opvallend dat Judith vir Holofernes se dat die stad alleen ingeneem sal word as sy inwoners verlei kan word om onrein voedsel te eet. Belangrike kenmerke van die Makkabeerboeke is dat hulle geen mitiese elemente bevat nie en dat die skrywers hulle bepaal by geskiedkundige gebeure. Daar is geen sweetn van wonderwerke nie,voorbodes of bonatuurlike verskynsels nie. Dit is ook die kenmerk van die kanonieke bock Ester, waarin die Godsnaatn nerens voorkom nie. Ek beklemtoon dat ek die bocke nie vertaal het met die oog op kundige vakmanne nie. Die aantekeninge kan egter ernstige studente interesseer. In besonder my dank en waardering aan dr. Jannie Botha vir sy onvermoeide ywer in die redaksionele versorging van die manuskrip.

D IE BOEK T O B I A S Die boek Tobias, oorspronklik in Hebreeus of Ararnees geskryf, is 'n storie oor wonderlike hulp aan God se getroue volk; dit beklemtoon Joodse vroomheid en moraliteit. Die boek gee 'n oorsig oor die Joodse godsdiens en kultuur in die tyd voor die Nuwe Testament.

HGGFMOMENTE Tobias in Nineve en Sara in Medie kry swaar en bid; 1-3 Hulle gebede word beantwoord: 3-11 (a) ln antwoord op hulle.gebede stuur God die engel Rafael: 3 (b) Tobias gee raad aan sy seun„Tobias: 4 (c) Rafael vergesel Tobias na Medie: 5-7 (d) Tobias trou met Sara: 7-9

I

(e) Rafael keer terug saammet Tobias en Sara, en genees die vader se blindheid: 10-11 Rafael se wie hy werklik is: 12

Die vader prys God en gee raadaan sy seun, Tobias: 13-14, E. Daar was 'n man van Naftali wat gewoon het in die stad met die naam in die bergland van Galilea, anderkant Naason, Sy naam was Tobias. Toe hy deur die Assiriers onder koning Salmanesar as gevangene weggevoer is, het hy nie sy baMingskap as verskoning gebruik om die ware godsdiens te verlaatnie;elke dag hethy sy middelegedeelmet sy medegevangenes, almal

I

stamgenote.

Tobius se j eug Selfs toe hy 'n jongeling was, en nog nie gereken onder die manne van Naftali nie, het sy dade geen ligsinnigheid getoon nie. Terwyl die ander hul toevlug geneem het tot di e g o ue

kalwers wat Jerobeam opgerig het toe hy in Israel geheers het, het Tobias hul geselskap vermy en sy eie gang gegaan, Hy het na Jerusalem opgegaan na die tempel van die Here en die Here wat God van Israel is, aanbid. Die eerstelinge en die tiendes het hy tydig geoEer

en elke drie jaar het hy opnuut tiendes van al sy inkomstes gegee vir die behoeftes van die swerwendes en dakloses. Deur sulke dade het hy selfs as jongeling getoon watter eerbied hy vir die Wet van die Here gehad het. Toe hy opgegroei het, het hy met Anna, 'n meisie van sy eie stam, getrou; en hul seun, na sy vader vernoem, is in die vrese mn die Here grootgemaak en gemaan om alle kwaad te vermy. So een was hy toe hy met sy hele stam, met sy vrou en sy seun na Nineve weggevoer is. Die ander kon maar die voedsel van die uidanders eet — hy wou hom nie verontreinig deur te eet wat die %et verbied nie. En God, omdat Hy sy hart so getrou aan die heilige Wet gevind het, het hom guns laat vind by koning Salmaneser. Van hierdie koning het hy die reg verkry om te gaan waarheen hy wou, en om sy tyd deur te bring soos hy wou. Toe het hy tussen sy m edegevangenes rondgegaan en hulle gepaste raad gegee vir die heil van huMe siele. Eenkeer was hy in die stad Rages van die

Mediers, en hy het tien talente silwer by hom gehad, 'n geskenk deur die koning se goedheid. Hy het gewonder wat die beste gebruik u as wat hy daarvan kon maak. Hy ontmoet daar'n stamgenoot, ene Gabelus, uie se behoeftes groot was. Toe het hy dit aan hom as 'n verband geleen. Na etlike jare het Salmaneser gesterwe en die troon het oorgegaan na sy seun Sanherib, wat nie 'n vriend mn die Jode was nie. Steeds was dit Tobias se daaglikse taak om sy mense te besoek en hulle te vertroos en air elkeen na sy vermoe uit sy eie middele te voorsien.Die hongeriges hethygevoed en die naaktesgeklee en vireerbare begrafnisse gesorg ~m die wat aan siektes dood is, en vir die gesneuweldes. Toe Sanherib van Judea af terugkeer (hy het wel nog aan die godswraak oor sy lasterlike dade ontkom) het hy in toorn menige Israeliet gedood, en ook die het Tobias begrawe, Toe die koning dit hoor, het hy beveel dat Tobias gedood en op al sy besittings beslag gele moes word, Maar met sy vrou en seun het hy gevlug na 'n veilige plek, verarm, maar hy het nog baie vriende gehad. Sanherib is vyf en sewentig dae later deur sy eie seun vermoor. Daarna het Tobias teruggekeer en al sy besittings is aan hom teruggegee.

Tobias vvord blind

2

Kort daarna het een van die feesdae van die Here weeraangebreek, Met sy tafel ryklik voorsien, wou Tobias he sy seun moes uitgaan en stamgenote en medegelowiges na die fees uitnooi. Hy het toe uitgegaan, maar hy het teruggekom as draer van slegte tyding: hy het 'n Israeliet, 'n vermoorde, in die straat sien le. Toe Tobias die tyding hoor, het die hy nie getalm nie, maar van sy sitplek opgespring, die kos onaangeraak.Sy vaswou hy nie breek totdat hy die liggaam gevind, dit toegedraai en na die huis gedra het nie om dit in die geheim te begrawe wanneer die dag gedaal het. Sy maal was droewig met so 'n gas onder sy dak. Hy het gedink aan die woorde van Amos wat die Here horn in die mond gele het:

'n Roudagsal jou feesdag wees, klaagliedere jou gesange. Uiteindelik is die liggaam veilig begrawe.

Maar sy bure het hul koppe g eskud: die doodvonnis is reeds oor jou uitgespreek; kwalik het jy dit ontkom, en grswe jy al weer grafte? Maar Tobias het God steeds baie gevrees en die koning min. En hy het voortgegaan om die liggame van vermoordes op te tel, in sy huis te versteek en donkernag te begrawe. Sy arbeid het hom uitgeput; een oggend op pad huis toe gaan le hy in die skaduwee van 'n muur en raak aan die slaap, Tetwyl hy slaap, val warm mis uit 'n swaeltjie se nes in sy oe en verloor hy sy gesig. Dit was 'n besoeking van die Here sodat hy, soos Job, aan latere geslagte die getuienis van geloof kon nalaat. Hier was 'n man, van sy jeug af godvresend en 'n onderhouer van sy gebooie — en hy word met blindheid geslaan. Kla hy toe dat God hom 'n onreg aandoen> Nee, soos tevore het hy Hom getrou aanbid engeen dag het verbygegaan nie of hy het Hom gedank i~ die gawe van sy lewe. Bloedverwant en stamgenoot kon hom tart, soos Job deur sy medeprinse getart is. Hulle kon hom 'n dwaas noem vir al sy moeite; hom vra of dit die beloning was waarop hy gewag het toe hy aalmoese uitgedeel en begxafnisse gehou het. Tobias het hulle berispe. "Nee," se hy, "moet nooit so praat nie. Ons afkoms is heilig, tnyne en julie s'n, en God bewaar ons in die lewe as ons maar teenoor Hom getrou bly." Sy vrou Anna het elke dag by die weefsmel gaan werk en teruggebring wat sy verdien het. Eendag was dit 'n bokkie wat as loon saamgegee is. Toe sy dit huis toe bring en die gebler haar man se ore bereik, dink hy dis gesteel. "Nee," sehy, "terug na sy eienaar! Laat dit nooit gese word dat ons gesteelde kos eet of ons bande met diefstal besoedel nie!" "Sal jy jou daaroor bekla?" vra sy. "Jy het al bedroe daarvan afgekom; wat kan jy tog wys >ir al jou liefdadigheid? So het selfs sv vfou hofn verwyt. Tobias se gebed

3

Eindelik het Tobias aan die sug gegaan en huilend gebid:

"Here, by U is die reg; geen loon van U nie, of dit is genadeloon; geen daadvan U nie,ofditspreek van geregtigheid en trou, Maar dink aan my, Here, en straf tog nie my misdade ongenadiglik nie, laat my skulde en dü van my ouers vergete bly! As ons oordeel gevel is: verbanning en die dood; as U ons 'n spreekwoord en 'n bespotting in die land van die vreemdes gemaak het, dan is dit omdat ons u gebooie verontagsaam het. Dit was gepaste straf, Here, m almal vat u gebod nagelaat het en van U geen ware volgelinge is nie. As dit dau nou U wil is, neem my gees in vrede na U op. Uir mv is die dood 'n verlossing van die lewe."

As ek ingeadlig het om 'n man te neem, dan was dit oor u gebod en nie oor my begeerte

Op dieselfde dag in die stad Rages (in die landstreek Ekbatana) is Sara, die dogter van Raguel, deur een van haar diensmeisies beledig. Die rede was dat sy al sewe keer getroud was en elke man is op die huwehksbed deur 'n hose gees, Asmodeus, gedood. Toe die diensrneisie oor 'n fout betig is, antwoord sy: "Mag God gee dat ons nooit seun of dogter uit u gebore sien nie! Moordenares! VFaar is u mans? %'il u my ook laat sterf soos die sewe?" Daarop het Sara na 'n bokamer gegaan en sy wou nog eet nog drink, maar het die hele tyd in gehed deurgebring te~vyl sy met trane God smeek om haar van die smaad te bevry. En eindelik, op die derde dag, toe haar tyd van gebed verby was, het sy die naatn van die Here so geheilig: "Geseend is die Naam van die Here, God van ons vaders, wat as U vertoorn word, nog genade bewys, wat die sondaar nog vergewe wat U aanroep in sy nood! Na U Here, wend ek my, op U is my oe gevestig. En Here, tny bede is dat U my sal bevry van die beklemmende smaad, of my van die aarde af wegneem, U, Here, weet dat ek nooit 'n man begeer het nie, en steeds tny hart teen skandelike begeerte bewaar het. Nog het ek my opgehou met die losbandiges, nog my lot ingewerp met die wat in ontug wandeL

Tuee gehede het daardie dag tot voor die aangesig van God gekom, en Rafael, een vatt God se heihge engeie, is uitgestuur met dieselfde verlossingi~ die twee smekelinge van dü uur.

Dit lyk vir my of ek die liefde van hierdie mans onwaardig was, of bulle miskien myne; hoe kon ek dit weet?

U raadsbesluite is buite menslike kenms, Maar ten minste weet al u ware aanbidders: nooit is daar nood waaruit U nie kan red nie; nooit stxaf nie of daar is 'n uitweg deur u genade. U wil nie van harte ons ondergang bewerk nie. As die storm verby is, gee U weer stilte; die trane en die sugte gaan verby en U vul ons beker met gejuig. Geseend is u Naam, o God van Israel, ~m ewig!"

Tobias stuur sy seun na Gabelus

4 en horn 'n opdrag gegee.

En toe het Tobias, gedagtig daaraan dat hy kon sterwe, sy seun Tobias na horn geroep

"Laat hierdie woorde van my," se hy, "die grondslag van jou lewe wees, my seun. "As God nty siel na Hom toe neem, le jy hierche liggaatn in die graf, en eer jou moeder solank sylewe. Moenie haar nood vergeet toe sy jou in die moederskoot gedra het nie, en as sy aan dieeinde van haar dae gekom het, begrawe haar aan my sy. En solank jy leef, dink steeds aan God; laat jou nie tot 'n sondige daad mislei nie, en laat die gebooie van die Here onse God nie omervuld bly nie. Gebruik jou vermoe rir aalmoese; keer nooit die rug op iemand wat behoeftig is nie en die Here sal in jou behoeftenie sy oe van jou afwend nie.Gee aan ander soveel vmendskap as wat jou middele jou toelaat: gee haie as jy baie het, en as jy min het, die bietjie moet jy ook blymoedig deel. Om dit te doen, is om 'n skat weg te le vir die dag van skuld en die dood, 'n grendel teen die uitdwaal van die siel in die duisternis. Niemand het minder te vrees wanneer hy voor die aller-

TOBIAS hoogste God staan as hy wat dit beoefen het nie. "Bly weg van hoerery, my seun. Laat die naam vangeen ander vrou asjou eie aan joune gekoppel word nie. Laat trots nie die oorhand kry in jou gedagtes of woorde nie. Dit was die oorsaak van haie se ondergang. Betaal jou werksman daar en dan sy loon; moenie dat die geld wat hy verdien het in jou besit bly nie. "Moenie aan 'n ander doen wat jy nie graag aan jou gedoen wil he nie.' "Deel jou brood met die armes en die hongeriges en laat die naakte in jou klere gekleed gaan. Wees vrygewig met jou brood as die regverdige sterwe: deel dit nie met sondaars nie. Vra 'n wyse se raad in al jou doen en late, maar gee God altyd die lof en vra Hom om jou op die regte paaie te lei; laat al jou voornemens by Hom berus. "Dit moet jy ook nog weet, my seun, dat ek lank gelede, toe jy nog 'n kind was, tien talente silwer aan 'n inwoner van Rages van die Medürs, ene Gabelus, geleen het, en ek het nog

sy pand. Probeer om by horn uit te korn en die geld waarvan ek praat in ruil vir sy pand terug te kry. Moenie moed verloor nie, my seun, al ly ek en jy 'n armoedige lewe. As ons God vrees, die kwade vermy en goed doen na ons vermoe, aal seeninge in oorvloed ons s'n wees." Jong Tobias ltom 'n engel tee

5

En die jong Tobias antwoord horn: "Vader, ek sal doen wat u se, Maar wat die geld betref, daaroor het ek min hoop. Hier is iemand wat vir my vreemd is en ek vir horn. Natter bewys kan ek bring? Intussen moet ek nog by Ragesuitkom en van die pad weet ek

omgord vir 'n reis. Min wis Tobias toe hy horn groet dat hy 'n engel van God was. "Meneer," vra hv, vanwaar korn u?" En toe hy hoor dat hy onder die kinders van Israel was, se hy: "In die geval,ken u die pad hiervandaan na Medie?" "Ek ken dit goed," antwoord hy. "Daar is geen tree wat ek nie al dikwels geloop het nie op pad na ons landgenoot van Gabelus. Die stad waar hy woon, Rages, is in Medie, in die bergland van Ekbatana," "Wag tog hier vir my," se Tobias, "terwvl ek my vader hiervan vertel." Hy gaan toe terug en vertel aßes aan sy vader, wat die ene verbasing was en wou he dat hy die vreemdeling moet innooi. Die korn toe binne en wens Tobias 'n blywende geluk toe. "Geluk?" se Tobias, "Min weet ek, wat hier in blywende donkerte moet sit, ene geluk!" "Hou moed," se die vreemdeling. "God wil u 'n spoedige herstel gee." Toe vra Tobias: "Sal u my seun met u saamneem na Medie, na Rages, en dan na die huis van Gabelus? Ek sal u beloon as u terukom." "Ek sal horn daarheen neem," se die engel, "en horn meer huis toe bring ook." Tobias wou toe weet van matter huis of stam hy was. Weliswaar was dit niemand anders as die engel Rafael wat met horn gepraat het nie. "Waarom vra u na my afkoms teig'I dit ek is wat u as metgesel vir u seun wii he? Maar wees gerus. My naam is Asarius en 'n vermaarde Ananias was my vader." "'Verskoon my twyfel," antwoord Tobias. "U is inderdaad van goeie afkoms." So het Rafael dau beloof om die seun te begelei en horn veilig huis toe te bring, en ou Tobias het hulle 'n voorspoedige reis toegewens. "Mag God met julle op julle reis wees," se hy, "en mag sy engel julle geselskap hou." Kn daarop, toe sy reissak gereed was, het die jong Tobias sy vader en moeder gegroet en die

"Nee," se sy vader, "ek het sy handtekening hier; wys dit vir horn en hy sal die geld sonder teespraak oorhandig. Wat ons wel moet doen, is om dieeen of ander betroubare gidsvirdie pad reisigers het saam die pad gevat. vir jou te vind; hy sal nie sonder beloning bly as Toe die seun vertrek het, begin die moeder ek nog lewe wanneer jy die geld terugbring huil. "Hy was die enigste stut van ons oudag," nie. se sy. "Hoekom het jyhorn in ander bande Daarop het die seun uitgegaan — by die deur oorgegee? As God maar gegee het dat die geld staan skielik 'n jongman van edele voorkoms, wat jy horn stuur om op te eis nooit ons s'n was 'Verssanduidings is ter vrille van vermmngs in Opmekings.

nie. Ons was tevrede in ons armoede. Die blote sien van die seun was rykdorn vir ons." "Droog maar jou trane af," antwoord Tobias. "Die seun van ons sal veilig reis en veilig terugkeer. Jy sal horn weer sien. Ek glo dat 'n engel van die Here horn vergesel om te sorg dat alles met horn goed gaan en horn gelukkig sal terugbring." Aldus getroos; het die moeder haar trane afgedroog en nie meer gekla nie.

huwehk vra. Jy hoef maar nethaarvader te vra en sy is joue. "Ek hoor van die meisie," se Tobias, "mord gesedat sy alsewe keergetroud was en virelke bruidegom het dit die dood beteken; dat dit 'n bose gees was, as dit waar is, wat hulle gedood het. As dit met my ook moet gebeur, sal dit swaar gaan met my ouers, hulle is oud, ek is al kind en dit sou *n droewige reis na die graf beteken."

Tobias vang 'n vis Intussen was Tobias op reis, met sy hond op sy hakke. Hulle het nie stilgestaan voordat bulle die Tigrisrivier bereik het nie. Toe hy afgaan in die water om sy voete te was, spring 'n groot vis uit asof dit horn wou insluk. Hy roep in groot angs uit: "Help my, meneer, hy wil my kwaad doen!" Maar die engel gebied die jongeling om die vis aan die kiewe te gryp en uit te trek. Die jongeling ggy die vis, pluk dit uit die water, en gooi dit op die droe grond neer aan sy voete,

"Hierdie aas," se die engel, "is die moeite werd orn skoon te maak. Hou sy hart, gal en lewer by jou; dis alles uitstekende middels." Daarna maak hy 'n deel van die eis gaar wat hulle toe eet. Die orige sout hy in vir hul!e as padkos totdat hulle by Rages van die Mediers

sou korn.

"Luister na my," antwoord Rafael, "en hoor hoekom die bose die mag het om sommige kwaad aan te doen en ander nie. Die bose het mag oordiegene wat by hulle vroue ingaan met geen gedagte aan God in hulle harte nie, asof bulle perd of muil is, redelose diere geheel en al opgenome in die begeerlikheid. "So moet jy nie by haar ingaan wanneer jy jou bruid neem nie. Drie dae lank moet jy geen getneenskap met haar he nie, maar verenig met haar in die gebed. Brand in die eerste nag die lewer van daardie eis en ver~< so die bose. In die tweede nag kan jy gemeenskap he, maar met die Heilige Gees. Die derde nag se gebed sal verseker dat jy geseen word — met kinders welgeskape vir jou en vir haar. En wanneer die derde nag verby is, kan jy die maagd nr jou neem met die vrees van die Here in jou bart, met die begeerte eerder om kinders te verwek as enige begeerlikheid van die sinne. So sal jy blydskap he in jou vaderskap in die ware geslag van Abraham."

Toe vra Tobias vir die engel: "Se tog, broer Asarias, watter geneeskrag is daar in dü dele van die vis wat u gese het om by my te hou>" Tobias vra Raguel oxn knet "Sy hart," atttwoord hy, "het die geneeskrag Sara te treu dat as 'n stukkie op die kole gele word, dan verdryf die rook die hose geeste. Rat die gal So is bulle dan na Raguel en hy het hulle betref, dit is 'n geneesmiddel vir oe wat 'n vlies haie welkom geheet. Toe hy die jong oor het." Tobias sien, se hy aan sy vrou: "Hier is 'n jong"En wat nou van ons reis>" vra Tobias. man wat haie trek na my neef Tobias." Toe vra '%aarheennot" hy hulle: "%aarvandaan korn julle, landgenote~" Toe hy hoor dat hulle uit die stam van Naftali was, bannehnge in Nineve, vra hy; "Ken julle my neef Tobias~" "Ja," se hulle, "ons "'n Sekere Raguel gaan ons gasheer wees," se ken horn haie goed." Daarop begin Raguel lofdie engel, "'n stamgenoot en blloedverwant van sing oor sy neef, maar die engel val horn in die jou, Hy het 'n dogter Sara, maar verder nog rede. "Dit is goed dat jy van Tobias praat," se kind nog kraai, Van alles wat hy besit, kan jy die hy, "want dit is sy seun." Daarop omhels erfgenaam wees as jy sy dogter se hand in die Raguel horn en huil, soen horn en huil weer.

7

TOBIAS "Wees geseen, my seun," roep hy uit, "wat 'n goeie en uitmuntende man het jy in jou vader!" En sy vrou Anna en sy dogter Sara het soos hy van blydskap gehuil. Toe hu!!e 'n rukkie gesels het, wou Raguel 'n bokhe laatslag en 'n fees voorberei, maar verniet of hu!!e wou aansit. "In hierdie huis sal ek nog eet nog drink," se Tobias, "totdat u my die hand van u dogter Sara in die huwelik gee." Raguel was heeltemal uit die veld geslaan. Hy het nie vergeet wat met die ander sewe gebeur het wat haar bed genader het nie. Vrees het hom oorval. Se maar die ergste gebeur ook met hom! Maar terwyl hy aarsel om te antwoord, sedie engel: "Moenie bang wees om hom jou dogter te gee nie. Vir sy vrome sorg is sy bestem, en daarom kon die ander nie in hul doel slaag nie." "Goed so," antwoord Raguel, "dan was daardie sugte en gebede varr my nie onbeantwoord nie — God het hulle verhoor. En ek os&el nie meer nie dat Hy julie gestuur het sodat my

die woestyngebied van Bo-Egipte ingehaal en daar gevange gehou. Tobins se gebed

Toe het Tobias sy bruid versoek: "Laat staan vannag jou bed, Sara. Laat ons vannag en more en die dag daarna om Gods genade pleit, Hierdie drie nagte sit ons opsy vir gemeenskap met God en wanneer die derde nag verby is, sal ons een kan word, ek en jy, Ons is van goddelike afkoms — dis nie vir ons om blindelings bymekaar te kom soos die heidene wat geen kennis van God het nie." Sy aan sy het hulle toe gewaak en saam gebid dat geen ramp hulle huwehk mag tref nie. Tobias het gebid: "Here,God van ons vaders,aan U die lofvan hemel en aarde, van see en fonteine en riviere! En van die diere ahnal wat hul tuiste daarin het! Toe Adam uit aardse klei gefatsoeneer is, was dogter met een van haar bloedverwante kan trou dit deur u hand! soos die Wet van Moses beveel." En hy se vir Toe Eva gemaak is om hom te troos, was dit u Tobias: "Wees gerus, sy is joue." En hy neem gawe! haar hand en plaas dit in die regterhand van Here, U is my getuie dat ek hierdie suster van Tobias en seen hu0e. "Mag die God van my nie uit sinnelus trou nie, Abraham, Isak en Jakob met julie wees en julie snaar air die blydskap om 'n nageslag te he self verenig en sy genade aan julie vervul." waardeur u Naam grootgemaak mag word!" En hullehetskryfgoed geneem en 'nhuwe- En so het Sara gebid: likskontrak opgestel. Daarop het hulle by 'n ''Wees ons genadig, Here, wees ons genadig. feesrnaal aangesit en God gedank. Raguel het Laatons saam oud word, ek en hy,beskut teen vir Anna opsy geroep en haar aangese om 'n alle kwaad." skoon kamer gereed te maak. Daarin het Anna

vir Sara gebring, terwijl sy huil. "Maar," se sy, "moenie moed verloornie, my dogter; van droe!heidhet jy al oorgenoeg gehad. Mag die Hemelvader vir jou blydsksp in ruil daarvoor gee!" Die bose lees word verdryf Toe die feesmaal verby is, is die bruid en bruidegom na die bruidskamer gelei. Toe het hy onthou wat die engel vir hom gese het en neem uit sy kossak 'n stukkie van die vislewer en verbrand dit soos wierook. Daarop het die bose gees gevlug en is deur die engel Rafael in

Bekorvrnserde ouds Met die eerste hanekraai het Raguel sy manne 'n graf laat grawe. "Ek dink nie hierdie een sal anders vaar as die sewe wat na haar ingegaan hetnie," se hy.Die grawery ldaar,gaan hy terug na sy vrou en laat haar een van haar diens-

rseisies stuur om uit te vind of Tobias dood is. Dis tog die beste om horn in sy graf te he voordat die son opkom. Die diensmeisie waag dit binne die bruidskamer waar albei vas aan die slaap le, ongedeerd. Toe sy die tyding bring, begin Raguel en Anna die Here loof en prys:

~l

"0 God van Israel, ons dank U dat ons vrees ongegrond was! Groot was u genade om ons dogter van die bose te red. Groot genade het U aan hierdie twee bewys, neef Tobias se enigste seun en ons enigste dogter. Laat hulle harte, Here, in dankbaarheid tot U uttgaan~

laat hierdie lewens wat U gespaar het altyd as 'n danko8er getuig, totdat die vreemdelinge rondom m U sal ken as die enigste God wat op aarde regeer!" Toe het Raguel sy manne gebied om die pasgegraafde graf voor sonop te nd. Sy vrou het hy gebied otn 'n fees te berei. Twee vet verse en vier ramme moes geslag word en 'n feesmaal berei word vir al sy bure en miende. En hy dring daarop aan dat Tobias sy gas moet wees vir twee vo!!e weke. En die helfte van sy besittingsmaak hy daar en dan aan hom oor; die orige sou ook sync wees Inaaf' eers wanneer hy en Anna te sterwe kom.

Die reis aa Rages Toe neen Tobias die engel opsy, en ofskoon hy nog nie geweet het dat hy met meer as 'n blote mens te make het nie, het hy hom so aangespreek: "Wees hnknoedig oor nty, broer Asarius! Ek kan u nie vergoed vir u sorgvolle waaksaamheid oor my nie, al word ek u slaaf. Tog vra ek nog meer van u, nog 'n diens as guns. Reis tog in my plek na Rages in Medie met soveel diere en gevolg as wat u maar wil saamneern, en soek vir Gabelus daar op, Gee hom sy pand terug in ruil vir bie skuld en nooi hom na ny huweliksfees. U kan raai hoe my vader die dae tel totdat ek terugkom, en elke dag se afwesigheid veroorsaak meer kommer. Maar u sien hoe Raguel my soebat om aan te bly en ek kan nie aanhou om nee te se nie." Rafael het toe vier mn Ragual se manne met hom saamgeneem en twee kamele, en na Rages in Medie gegaan, Gabelus opgesoek en ~~ hom die pand gegee en die skuld ten volle teruggekry. Toe vertel hy hom vo!!edig die geskiede nis van die jong Tobias, en bring hom saam terug om aan die huweliksfees deel te neem.

Tobias was aan tafel toe Gabelus die huis binnekom en hy springop om hom te verwelkom. Toe hulle mekaar omhels, het Gabelus God geloof dat hy hom ontmoet het. "Mag die God van Israel u seen!" het hy uitgeroep, "dat u die seun is van so 'n gesin, 'n eerlike man, 'n ware aanbidder en 'n groot skenker van aalmoese. Mag die naam van hierdie bruid van u, en haar ouers en u ouers as voorbeelde van geseendes genoem word! Atag u lewe om u seuns te sien, en hulle seuns — en 'n vierde geslag na die derde! Mag u nageslag geseen word deur die God van Israel wat in ewigheid heers!" Hierop het ahnal "Amen!" gese en begin om fees te mer. Tog was daar geen feesgeluid by hierdie troue wat nie gepas het by die aanbidders van God nie. Tobias se ouers is bekommerd, maar vvanhoop nie

I

+ T erwyl die jong Tobias nou so gedraai H het, het sy vader ernstig sick geword, "Wat beteken die lang getalm van my seun?" vra hv. "Is hy miskien dood; Waarom draai hy so? Kan dit wees dat Gabelus dood is en dat daar geen terugkry van die skuld sal wees nie?'" So het hy getreur en sy vrou Anna saam met hom. Die trane het gevloei omdat die bestemde dag verbygegaan het en nog het hulle seun nie teruggekom nie! Die moeder se smart was groot en sy kon nie getroos word nie. "Mv seun, rny seun!" roep sy. "Waarom het ons jou ooit op die reis laat gaan? Die lig van ons oe, die stut van ons oudag, ons troos in die lewe, ons verwagting vir die nageslag — dit alles was jy. Hoe kon ons jou onder ons oe laat uitgaan?" Tobiashet haarvernietprobeer troos. "Stil vrou, moet jou nie kwel nie. Ons seun makeer niks. Ons het 'n betroubare gids vir hom saamgegee." Maar sy wou nie getroos word nie. Nie 'n dag het verbygegaan nie ofsy hetopgestaan van haar plek en die verte ingestaar, of deur die strate gedwaal in die hoop dat sy tog van hom sou hoor of iets van hom sou sien.

Die vevtveh uit Rages En intussen het Raguel sy skoonseun gesoebat om nog te bly. "Ek sal 'n boodskap aan jou vader stuur," sê hv, "om horn gerus te stel." Maar Tobias wou nie daarvan hoor nie, "My vader en moeder tel ongetvqfeld die dae en kwel hui barte oor my." Raguel hetaanhou soebat,maar kon horn tog nie oorreed nie. Uiteindelik gee hy Sara aan Tobias af, en met haar, die helfte van sy besittings, diensmeisies en knegte, skape en kamele en koeie en 'n groot bedrag geld, en laat horn sy gang gaan, gelukkig en tevrede. "Mag 'n heilige engel van die Hère met julie op reis gaan, my kinders," sê hy, "en julie veilig by die huis bring, en jou vader Tobias en tnoeder Anna albei gesond aind. En mag my lewe gespaar bly om kinders van julie gebore te sien.

Raguel en Anna het albei bulle dogter omhels, haar gesoen en haar laat gaan, terwyl bulle tot op die laaste nog goeie raad saamgegee het: dat sy haar skoonvader en skoonmoeder albei moes eer, haar man moes liefhê, baas in haar eie buis moes wees, dit goed versorg, en haar as 'n onberispelike vrou moes betoon.

kom, staan eers stil en sê ~~ die Hère dankie; gee God dieeer,Dan gaan jy na jou vader, groet horn en mvf dadelik van die visgal wat jy by jou het aan sy oe. Ek beloof jou sy oë sal oopgaan, Hy sal weer die hemellig kan aanskou en horn kan verbly om jou te sien." Die bond wat horn op die reis vergesel het, het vooruitgehardloopen hui aankoms aangekondig tenvyl hy sy stert van blydskap swaai. Die vader spring toe op en struikel blindelings deur toe. 'n Bediende moes horn aan die hand lei na sy seun. Huile het mekaar gesoen en omhels en baie trane van vreugde is gestort. Hu!!e het God aanbid en Hom gedank. Tobi~ se vndev amont gesond Toe vat Tobias van die visgal en mf dit aan sy vader se oë. 'n Halfuur later begin 'n ve!!etjie soos die wit van 'n eier mn sy oë afski!. Tobias trek dit af en dadehk is sy vader se gesig herstel. Hoe het bulle God nie geprys nie, hy en sy vrou en almal wat bulle geken het! Hy roep uit: "Geseend is U, Hère, God van Israel, wat my gekastyhet,tuaar ook weer gered het, dankie vir oë wat weer kan sien, vir oe wat my seun Tobias kan sien!" Sara se uurdtoms

Rafael en Tobias gaan vooruit

I

g Op die elfde dag van die terugreis het L hu!ie by 'n plek oorkant die rivier van Ninevé af gaan staan. Die engel sê toe vir Tobias: "Jy weet, broer Tobias, jou vader verlang innig na jou. Sal ons twee maar ~~g vooruitgaan en jou vrou stadig met die bediendes en die vee agterna kom~" Toe bulle bieroor saamstem, sê Rafael vir Tobias: "Keem vau die vis se gal saam; jy sal dit nodig kry!" En die twee trek vooruit.

Eers 'n week !ater het Sara, sy skoondogter, daar aangekom, veilig met haar bêle gevolg, met die kleinvee en die kamele en die geld wat bulle van Gabelus ontvang het.

Intussen bet haar man reeds aan sy ouers die bêle verhaal vertel, en van die seëninge wat God geskenk bet deur dieman wat horn begelei het. Twee neefs van Tobias, Agior en Nabat, het horn ook in blydskap kom gelukwens oor al die seëninge wat hy uit Goda hand ons~g het. Sewe dae lank het bulle fées gevier en almal was met groot blydskap vervul.

Die tuiskoms Die engel Rafael Anna het bo-op 'n bult gesit vanwaar sy die wêreld ver en wyd kon gadeslaan. Vandaar kon + Toe vra Tobias rir sy seun: "Hoeveel sy bulle van ver sien aankom. Sy het sonuner W moet ons nou die man betaal wat jou geraai dis huile en sy hardloop af huis toe en sê begelei bette ~ir haar man: "Daar kom jou seun!" En Tobias antwoord: 'rader, hoeveel geld Rafael sê toe vir Tobias: '*As jy by die huis kan ons horn gee? En watter waarde kan ons

I

TOBIAS aan sy goedheid heg~ Hy het my tog veilig daarheen en teruggebring, die geld self van G abelus verhaal,my 'n vrou besorg en haarvan die bose bevry, en so ook die dankbaarheid van haar ouers verkry; my uit die bek van die vis gered en >ir vader deur dieselfde vis weer die lig van die hemel laat sien. Deur hom het ons al die goeie dinge verkry. Is dit moondik om hom vir al hierdie dinge na waarde te betaaP. Maar doen dit, Vader. Vra hom om die helfte van alles wat ons toegeval het ~ir hom te neem." Toe so het vader en seun hom eenkant toe geroep en by hom aangedring dat hy die helfte mn hul pasgewonne g%dom moet aanneem. Maar hy se vir hulle: "Dank God in die hemel. Laat almal hoor dat julie Hom loof, want dit is Hy wat julie genade betoon het. Dit is goed dat die ooreenkomste van konings geheim bly, maar Gods kerke is openbaar en jou erkentlikheid moet ook openbaar wees. s'*Dit is goed om met vas te bid; om mede-

deelsaam te wees, is 'n beter skat as goud. Mededeelsaamheid red van die dood, dit wis sonde uit en wen genade en die ewige lewe. Die suiniges,die boosdoeners,doen net kwaad aan hul eie siele. Maar laat ek die waarheid blootle en nie vir julie die les van hierdie geheim terughou nie. "Toe jy met trane gebid het Tobias, toe jy die dooies begrawe het, t erwijl jy jou ete onaangeraak gelaat het om die dooies in jou huis te bewaar en dan te begrawe, het ek al die tyd daardiegebede van jou voor die Here gebring. En toe dit deur God aangeneem is, was dit nodig om jou eers te beproef. En nou het Hy my gebruik om jou te kom genees, en om Sara, jou skoondogter, van die bose te bevry. "Want ek is die engel Rafael, een van sewe wat gedurig voor die aangesig van God staan." "Daarop het vader en seun verslae met hul gesigteop die aarde neergeval.Maar die engel se a~ hulle: "Vrede >ir ju!Ie en moenie bemees wees nie. Deur die wil van God is ek na julie gestuur om by julie te wees; dank Hom en loof Hom! Ek was by julie en dit het gelyk of ek eet en drink, maar die voedsel, die drank waarvan ek lewe, kan die mens nie sien nie. "En nou het die tyd gekom dat ek moet

teruggaan na Hom wat my gestuur het. En dis julie om God te dank en te vertel van sy

groot dade."

Terwijl hy praat, is hy voor hulle oe weggeneem. En drie uur lank het hulle daar gekniel gebly, terwyl hulle God dank. En toe hulle opstaan, het hulle die verhaal van hierdie wonders vertel.

Vader Tobias se leflied + E n so het ou Tobias toe die Here geloof M engese: "Groot is u Naam, Here, tot in ewigheid, en u

koninkryk m altyd, aangesien U slaan, maar altyd weer red, tot by die graf bring, en weer terug; en niemand is daar wat uit u hand kan red nie. 0, maak tog sy Naam bekend, seuns van Israel, maak dit bekend ~m ahnal om te hoor; want as Hy julie onder die nasies versprei het, was dit sodat julie onder hulle wat niks van Hom weet nie,

sy groot dade mag roem en hulle mag oortuig dat Hy alleen die almagtige God is. Dit is Hy wat ons oor ons sondes gekasty het, en dit is Hy wat ons weer sal verlos. Kyk maar en sien hoe Hy met ons gehandel het,

en in erkentlikheid moet julie dan vrees en bewe. Laat julie dade Hom roem, die Koning mn die ewigheid. Ek, in elk geval, sa! Hom prys, ek, 'n banneling in 'n vreemde land, en van sy grootheid vertel aan sondige nasies. Kom terug, julie sondaars, en doen weer reg voor God, en ek glo dat Hy julie weer genadig sal wees. Ek sal in elk geval, terwyl ek leef, my in Hom verbly! Dank die Here, julie wat Hy uitverkies het, vier die dag van julie verlossing met blydskap en maak sy Naam bekend. 0 Jerusalem, stad van God, hoe het Hy jou nie al gestraf vir al jou dade nie!

10 Toon nietemin jou erkendikheid ~~ die goeie vrat Hy bewerk het, loof Hom, loof die ewige God, dat Hy weer in jou sy tempel sal oprig, en jou bannelinge uit die gevangenis uitbring, en vir jou ewige geluk sa! gec. Jy sal nog helder skya vir die hele wereld om in jou te kom aanbid, Nasics sal van ver af kom en met die geskenke wat hulle bring, sal hulle God binne-in jou aanbid, en die grond binne-in jou sal heilig vvees, omdat die Naam wat hulle sal aanroep so groot Maar vervloek sal huMe wees wat jou verag, en verdoem almal wat teen jou sondig; geseend soveel te meer huMe wat jou bou! %Zatter vreugde sal jy he van jou kinders, as hulle weer, geseendes almal, tot die Here vergader is! 0, geseind almal wat jou liefhet en huMe verheug oor jou vrede! 0, my siel, loof die Here vvat Jerusalem, sy eie stad, uit sy benoudhede gered het, ja, die Here onse God! Hoe gelukkig sal ek my ag as van my nageslag die heerlikheid van Jerusa!em sal aanskou! Van sa%er tot smarag is sy poorte en van edelgesteentes sy mure rondom hom! Rein die stene van sy strate en spierwit die plaveisel, en uit al sy hoeke word lofsange gehoor. Prys die Here wat Jerusalern verhef het! En tot in ewigheid oor hom heers as koning! Amen." Die laaste raad van Vader Tobias g En daarmee is die verhaal van Tobias X afgehandel, Hy het nog twee-enjaar gelewe nadat hy sy gesig teruggekry het, en sy agterkleinkinders gesien, want hy is eers oorlede in die ouderdom van 112 jaar, toe hy met groot eerbied in Nineve begrawe is. Dit was op sestigjarige leeftyd dat hy sy gesig verloor het en hy het dit as sewentigjarige herwin.

veertig

Die res van sy lewe het hy voorspoedig en gelukkig geleef terwyl hy God waarlik gevrees het.

Op sy sterfbed het hy sy sevve kleinseuns na hom geroep, saam met hulle vader Tobias, en vir hulle gese: "Die Here se %oord is a! tyd waar, en dit sal nie lank wees voordat Nineve verwoes word nie, Daarna sal ons broers wat uit Israel verban is daarheen terugkeer. "Die verlate platteland sal weer bewoon word en sy tempel wat verbrand is, sal herbou word en almal wat die Here vrees, sal daarheen terugkeer, En al die nasies sal huMe va! se afgode mrlaaten naJerusalcm terugkeeren huMe ewige woning daar maak. En al die konings van die aarde sal in haar verbly wees en die Koning wat daar heers, aanbid. "Luister dan nou, my seuns, na my laaste wense. Dien die Hete in waarheid tervvg'1 juHe altyd probeer om sy wM te doen. En dra die opdrag aan juMe kinders oor dat huMe reg moet laat geskied, mygewig moet wees, God altyd in gedagte moet hou, en Hom te alle tye moet verheerlik, in waarheid en met al huMe krag. En luister ook nou hierin na my, my seuns, moenie in hierdie land talm nie, maar verlaat dit sodra julie jul moeder ter ruste gele het om een graf met my te deel. Kant ek sien dat die land se ongeregtigheid sy einde sal verhaas." So het Tobias ni sy moeder se dood met sy vrou, seuns en kleinseuns Nineve verlaat en by sy skoonouers gaan bly vir wie hy nog op huMe oudag gesond aangetref het. Hy het hulle versorg en dit was hy wat hulle oe op huMe sterfdag toegedruk het. Daardeur het hy erfgevan al Raguel se besittings en het naam g self nog lank genoeg ge!ewe om nog 'n ges!ag te

emord

sien, seuns van sy seuns se seuns.

Toe hy sterf, het hy nege-en-negentig jaar in die vrees van die Here voltooi. Met blydskap oor so 'n lewe het huMe hom begrawe. Sy fatnilie en sy hele nageslag het volgehou met die goeie lewe en om opreg te wandel, en is deur God aangeneem — vereer deur die hele gemeenskap.

OPNERKINGS Die bock was by skilders van die Baroktyd 'n gunsteling, Talle sketse en skilderye as Bybelillustrasies van die tyd getuig daarvan. Tekeninge van die blinde ou Tobias en sy vrou Anna, die jong Tobias met sy hond saam met die engel Rafaei, korn in Bybels van die tyd voor. Wat die Bock Tobias betref, blyk dit dat die skrywer se algemene siening en kunstige verhaaistyl die produk is van 'n tyd heelwat later as die van 734 v.C. toe Tiglath Pileser III (nie Salmaneser V

volgens vs. 1 van Tobias nie, vgl. 2 Kon. 15:29) Naftali in ballingskap weggevoer het. Dit is duidelik dat die skrywer belese was in die Skrifte, wat in sy tyd bestaan het uit die Wet en die Profete. Daaruit blyk reeds dat hy nie sy bock kon geskryf het voordat die Profete ongeveer 200 v,C. in die

kanon opgeneem is nie. Hy was ook bekend met sommige van die Geskrifte, veral die Psalms, Spreukeen Job, want hy haalnie Esra aan waar hy verwys na die terugkeer van die Babel se ballinge na Jerusalem nie, maar verwys na "die profete van Israei" (Jer, 25;ll; Hag. 2:4 en Eseg. 4~ 8 , ens.). Dit is vreemd dat die skrywer die feit dat ou Tobias voedseloffers op die grafte van gestorwenes geplaas het, aanprys, (in Grieks heet dit "stort wyn en brood op die graf van die regverdiges") terwyl dit verbied word in Deut. 26:14. Ook slaan hy nie ag daarop dat die Jode 'n hond as 'n onrein dier beskou het nie. In sy bock word die hond as 'n loslopende reisgesel genoem, en swaai die

hond sy stert van blydskap toe hy die ou mense sien, Daar is parallelle met die storie van Job wat so vroom en geduldig die besoekinge van die Here aanvaar, terwyl sy vrou, soos ou Tobias se vrou, horn gedurig ver;vyt totdat hy uiteindelik die uitwerking van God se beloftes aanvaar.

Die godsdienstige ywer van die skrywer vind neerslag in die woorde en werke van sy karakters. Dat die bock in die Septuagint-vertaling beslis deur Griekssprekende Jode in Alexandrie en die Nabye Ooste gelees is, blyk uit die rnenigte aanhaiings uit die Nuwe Testament. Die Christendom het, minstens met die aanvang, juis daardie soort persone aangetrek vir wie

Tobias besonder geliefd sou wees, Die feit dat hierdie bock, ofskoon dit nooit in die Joodse kanon opgeneem is nie, die skok van hierdie godsdienstige rewolusie oorleef het en 'n nog eervolier posisie in die Bybel van die nuwe gemeenskap gevind het as wat dir ooit onder die Ou Verbond gehad het, spreek boekdele vir sy intrinsieke bekoring en aanpasbaarheid by die geestelike

vereistes van die nuwe godsdiens." (Charles: Apocrypha, 198 e,v.) In die geval van uitsprake deur die Here Jesus in Aramees, sal die verbale, in teenstelling met

die literere, ooreenstemming met die Grieks oor die algemeen ver.vag mord in so verre as die evangeliste hul Grieks volgens die van die Septuagint gewysig het, Ons noem die volgende gevalle: 12.8 en Matt, 6:1-18; die materialistiese vertolking van die veroordeeldes in Matt. 6:20 e.v„. 4.15 en Matt. 7:12, Luk. 6:31; 4.16 en Matt. 25:35, e.v. Dan is daar die dramatiese ooreenkoms van

die hemelvaart van die engel in Tobias 12.16-22. met sy sobere beskrywing en dramatiese klimaks.

Die vroee kerkvaders het Tobias sekerlik op 'n verhewe voetstuk gepiaas. Die menings van Luther en Calvyn korn ooreen met die Nederiandse Geloofbelydenis Art. 6.

D IE BOEK JU D I T H Die boek vertel die verhaal van die tyd toe die Jode vernietiging voor 'n vyandige leermag in die gesig gestaar het. Judith, die heldin van die storie, is 'n diepgelowige weduwee wat die Wet van Moses volledig onderhou het. Sy vertrou op God om haar te help om haar volk te red uit die hande van Holofernes, die aanvoerder van die vyandelike leermag.

HGOFMQMENTE De Jode staar verniebging in die gesig 1-7 Judith red die volk: 8 — 14 Die Jode behaal die oorwinning: 15-16 R

Nebukadnesar word heerssugtig

I

Arpagsad, koning van Medie, oorwinnaar van baie nasies, het vir hom 'n sterk stad gebou wathy Ekbatana genoem het Uit kunstig gekapte klippe het hy dit gebou, die tnure sewentig meter dik en dertig meter hoog; torings was daar, honderd meter hoog, en so breed dat hy tussen elke vier sy hekke geplaas het. En hy het baie gespog oor sy groot leersen sy mooi strydhvaens. Maar Nebukadnesar, toe al twaalf jaar lank koning van Assirie, het teen hom opgetrek en hom verslaan. In die groot Ragau-veld, gelee tussen die Eufraat, die Tigris en die Jadason, in 'n gebied wat eintlik behoort het aan Eriog, koning van die Elisiers, daar het hy hom verslaan. So het daar nou vir Nebukadnesar op sy b eurt sterkte gekom e n h y

h e t b ai e t r o t s

geword: hy het aan almal rondom hom eise gestel om aan hom onderhorig te wees — aan die konings van Silisie, Damaskus en Libanon; aan die volke van Karmel, Sedarie en die inwoners van Galilea in die laagland van Esdrelon; aan almal wat gewoon het in Samaria, oorkant die Jordaanri~ier, tot by Jerusalem, en die hele gebied van Isai tot aan die gebied wat aan Soedan grens. Maar van al daardie volke was daar nie een wat sy gesante ontvang het nie. Hulle het soos

een man sy boodskappers teengegaan en hulle teruggestuur, met lee hande en sonder eerbetoon. En dit het Nebukadnesar woedend gemaak en hom by sy troon laat sweer dat hy hom sou wreek op al die nasies, tot die laaste een!

2

Hierdie besluit het Nebukadnesar op die twee-en-twintigste dag van di e eerste maand van die dertiende jaar van sy regering in sy paleis in Nineve geneem. Hy het al sy raadgewers, onderhoofde en generaals byeengeroep en sy voornemens aan hulle voorgele. Sy plan was, het hy gese, om die hele wereld onder sy heerskappy te bring. Toe almal hiermee ingestem het, het hy vir Holofernes, die hoof van sy leers, geroep en ~m hom gese: "Trek uit en maak oorlog teen die konings van die Veste, veral teen hulle wat my koninklike gesag geminag het. Ontsien hoegenaamd geen mens nie; tot die laaste een moet onder

my heerskappv gebring word!" Holofernesse oeldtog Toe het Holofernes al die hoofde en onderhoofde van die dapperes van Assirie opgeroep

en 'n groot leer saamgestel om die opdrag van die koning uit te voer: 'n 120 000 voetsoldate en 12 000 berede boogskutters. Hy het 'n magdom kamele vooruit gestuur, belaai met alles wat 'n leür kon nodig kry, ook kuddes beeste en troppe skape, soveel dat 'n mens hulle nie kon tel nie. Koring uit die hele Sirie moes vir horn in die verbygaan reggehou word, en goud en silwer uit die koninklike skathuis het hy in oorvloed geneem. Toe het hy uitgetrek aan die hoof van sy leers, sy oorlogswaens, ruitery en boogskutters en manskappe wat soos sprinkane oor die grond gewetnel het.

Buite die landgrense van Assirie het hy eers gekom by die hoe berge van Ange, noord van Silisie; die se vestings het hy beklim en hul magte verower. Toe neem hy die stad Meloti na taaie weerstand in en buit die gebied van die seuns van Tarsis, en die van die Isrnaeliete, teenoor die woessm suid van Sellon. Toe is hy oor die Eufraat na Mesopotamie waar hy elke groterige stad wat tussen die rivier Mambre en die see gelee was, ingeneem het. En hy het die hele gebied beset van Silisie af in die noorde tot by Jafet in die suide. Hy het die Midianiete uit hul woonplek en hulle goed gehuit en almal wat hulle teegesit het, met die swaard omgebring. Uiteindelik het hy op die velde van Damaskus gekom waar die mense juis besig was om te oes. En hy het alles verbrand en die bome en mngerde laat afkap, 'n Groot vrees nr horn het oor al die bewoners van daardie gebiede gekotn,

verdun % '

Onderhandelaars na Holofernes gestuur

3

Die gevolg was dat konings en prinse uit elke stad van die land, ja, selfs van die Siriers van Mesopotamie, Libie en Silisie, afgevaardigdes na Holofernes gestuur het om te

rante en velde, met os, skaap, bok, perd en kameel,alonsvermoüns en selfs onsgesinne le oop en blootvoor u — u kan met almal maak net soos u wil; ons eie kinders is u slawe. Kom na ons as ons heer, solank dit maar in vrede is en maak van ons oorgawe net wat u wil." Dit het hy toe ook gedoen. Met sy ruitery en al sy gewapende magte het hy van die bergland afgekom en al hui stede en al die imvoners van die land in besit geneetn en hul sterkste manne en bestesoldate ~ir sy leer gekeur. So 'n groot

vrees vir horn het oor die provinsies gekom dat die voorste mense uit al die dorpe met hul adellui vooraan, en die gewone volk agterna, uitgetrek het om horn te verwelkom met krone en fakkels, terwyl hulle horn begelei met koordanse op die musiek van tamboere en suite. Tog het hulle nooit daarin geslaag om die woestheid van daardie vors te temper nie: stede moes met die grond gelykgemaak en hul heilige boomstamme afgekap word; dit was Nebukadnesar se bevel dat al die gode van daardie lande uitgeroei moes word sodat hy die enigste god kon wees van al die nasies wat Holofernes oorwin het. Nadat hy so deur die Siriese lande Sobal en Apames en Mesopotamie getrek het, het hy by die Idumeers wat in Gabaä woon uitgekom. Hulle stede het hulleself almal aan horn oorgegee en hy het dertig dae lank daar oorgestaan. In daardie tyd het hy al diemagte onder sy bevel opdrag gegee om daar saatn te treu Israel se verdedigingsylan

4

Verskrikking het oor al die Israeliete wat in Judea woon gekom toe hullehoor dat Holofernes in aantog was. Vrees en bewing het bulle ver~~d dat met Jerusalem en die tempel dit net so sal gaan soos met die ander stede en tempels. Gevolglik het bulle oral in Samaria rondom Jerigo laat weet dat hulle die bergpasse moes beset in afwagting van 'n stryd, en dat hulle die mure moes bewaak en koring in al die dorpe moes opgaar. Die hoepriester Eljakim het orals heen

"Laat tog u toorn oor ons afkoel! Ons sou liewer as slawe van die magtige koning Nebukadnesar lewe en aan horn onderdanig briewe gestuur: die bergbewoners wat oorkant wees as om verder deur slagting uitgeroei te Esdrelon bokant die groot laagte van Dotan word, Al ons stede met ons besittings op berge, gewoon het,en dus beheer oor die paaie na die

JUDITH suide gehad het, moes al die bergpaaie na Jerusalem beset en gedurig wagstaan waar die passe die smalste is. Hierdie bevele van die hoepriester Eljakim het die kinders van Israel getrou uitgevoer omdat hy die geheiligde van die Here was.

En hy vra vir hulle matter soort mense dit is dat bulle die berge beset? Is hul stede so bevolk of so goed bewaak, of is hulle so dapper en so talryk? Het bulle 'n koning wat so gedug is in oorlog dat hulle alleen van almal wat in die Ooste bly, wat mg ons bure is, nie uitkom om ons te verwelkom met versoeke om vrede nie?

Gebed eoor die oorlog Intussen het die beie volk in alle erns tot die Here gehid, hulle met gehed en vas verootmoedig, en hai vroue saam met hulle. Die priesters is in sak en as geklee en selfs die kinders moes neerval voor die poorte van die

Agior se toespraak

van die Here, sal Hy julle sekerlik verhoor. Onthou hoe Amalek en sy mense lank gelede geroem het op hu l g root mag, hul oorweldigende krag, hul groot leers, shlde, oorlogwaens en perle, en Moses, die dienskneg van die Here, het hulle oorwin, nie met die swaard nie, maar met die heilige gehede wat hy geoffer

Toe antwoord Agior, opperhoof van die Ammoniete horn: ' *Heer, as u na my vN luister, sal ek u die hele waarheid oor hierdie bergbewoners vertel en geen onwaarheid sal u van my hoor nie. Hulie is afstammelinge van die Galdeers. Huile het eintlik in Mesopotamie korn woon omdat hulle nie die gode wou aanbid wat in die land van die Galdeers deur hul voorvaders aanbid is nie. Hulle het die godsdiens van hul voorvaders, wat baie gode gehad het, verlaat, om een God aan te hang, die God van die hemel, wat hulle gebied het om daarvandaan weg te trek en in Haran te gaan bly, Toe 'n groot hongersnood die land eenkeer getref het, het hulle na Egipte getrek en na 400 jasr het hulle so vermeni~~ldig dat dit nie moondik was om bulle te tel nie. "Die koning van Egipte het hulle verdruk en bulle verplig om stene van Idei te maak en vir horn stede te bou. Hulle het toe hierdie God van hulle aangeroep, en Hy het die beie land

het.

van Egipte met elke soort plaag getref totdat

"So sal dit gaan met al die vyande van Israel as julle maar volhou met hierdie onderneming." So aangemoedig, het hulle bly kniel voor die aangesig van die Here. Selfs bulle wat voor die aangesig van die Here die oßerandes moes

die Egiptenare graag van bulle ontslae wou raak. Maar nie te lank nie, en bevry van die plae, of hulle probeer die Israeliete vang om weer slawe van bulle te maak. Maar vir die vlugtelinge het God 'n pad deur die see oopge-

bring, het dit in sak en as gedoen: hulle het

maak sodat die water soos mure weerskante ma

tempel; die aitaar self het bulle met sak bedek,

en die hele Israel het eendragtig tot die Here God geroep, Moes hulle dan sien dat bulle kinders verslaaf en hulie vroue gehuit, hul stede venvoes en hul tempel verontreinig word? Moes hulle die spot van die nasies word? Eljakim die hoepriester van die Here het oral onder dievolk rondgegaan en hulle vermaan. "Want," het hy gese, "as julle volhou om die Here aan te roep en te vas voor die aangesig

almal tot God gebid dat Hy verlossing aan sy hulle bly staan het terwyl hulle droogvoets volk moes bring. deurloop. "Maar toe 'n groot leer van die Egiptenare hulle agtervolg, het die waters die oorweldig Krygsplanne in Holofernes sekaxnp sodat nie een ontkom het om die verhaal aan sy Toe dit aan Holofernes, die Assiriese generaal, bekend gemaak is dat die Israeliete huMe voorberei om weerstand teen horn te bied deur die bergpasse te beset, was hy woedend en roep al die opperhoofde van Moab en die leiers van Ammon na horn toe.

5

kinders te vertel nie.

"Toe bulle die Rooisee deur is, het hulle die woestym rondom Sinai bewoon wat, hoewel dit n ooit vir mense geskik was nie, nou vir d ü

mense 'n rusplek gegee het. Daar het brakwater soet geword en daar is hulle veertig jaar lank uit

die hemel gevoed. Net waar hulle gegaan het, sonder pyl en boog, skild of spies, het God vir hulle gestry en die oorwinning besorg. Dit was nie moont!ik om so 'n volk onder te kry nie, behakwe wanneer hulle die diens van hulle God verlaat het. Slegs wanneer hulle 'n ander god aanbid het, in hul eie stede, het Hy hulle aan 'n vyand oorgegeeom beroof en geslag en bespot te word. "En selfs dan het Hy hulle nie verlaat nie: as hulle berou gekry het oor hulle afkeer van die diens van God, het die God mn die hemel hulle krag geskenk om hul teenstanders te weerstaan. En dan het hulle baie konings verslaan, Kanaaniet en Jebusiet, Feresiet en Hituet, en al die magtiges van Hesbon, en die se lande ingeneem en hul stede beset. "Alles het goed gegaan met hulle solank hullegeen kwaad gedoen het in die oe van die Here nie, die God wat 'n afkeer het aan alle kwaad. Maar daar was 'n tyd, baie jare gelede, toe hulle die ou wee van die Here wat God hulle gegee het otn te bewandel, verlaat het. Toe het die een volk na die ander huBe in menige veldslag oorwin. Baie is uitgeroei en baie is as gevangenes na 'n vreemde land weggevoer, en dit was maar onlangs dat hulle weer nahulleGod teruggekeer en Hy die verstrooides onder halle versamel het. En hulle het na hierdie berge teruggekom om weer besit te neem van Jerusalem waar hul heiligdom is. "Vind dusuit,my heer, ofenige onreg van hulle kant hulle die guns van hul God ontse het; trek dan teen hulle op want niemand sal u eerder help om hu!Ie te onderwerp nie as die God van hulle otn hulle onder u magtige juk te brmg. Maar as Hy geen onfeg by sy volk vind nie, trek ons verniet op, want Hy self sal hulle verdedig en ons sal teenoor die hele wereld beskaamd staan."

dat hul!e kan link om die mag van koning Nebukadnesar te weerstaan en teen hom te veg, sonder wapens, sonder strydkrag en sonder ervaring in die oorlogskuns? Om te wys dat Agior nie weet waarvan hy praat nie, laat ons bietjie daardie hoogtes uitklim en as ons hulle oorwin het, laat ons hom saam met hulle met die swaard deurboor! Laat ons aan die hele w ereldtoon datNebukadnesar die god van die aarde is, en buiten hom is daar geen ander!" Holofernes se toespraak

6

Toe hul!e bedaar het, se Holofernes, nog woedend vir Agior: "Is dit wat jy teen ons profeteer, dat die Israeliete deur hulle God beskerm sal word? Jy sal nog sien dat daar geen god is behalwe Nebukadnesar nie. %anneer almal soos een man val., sal jy saam met hulle die swaard van Assirie voel en hulle algehele verdelgingdeeL Jy sa!bewys he datNebukadnesar heer van die hele aarde is. En dan sal jy met 'n soldaat se staal tussen jou ribbes le en, onder die besef sal jy nog jou laaste asem uitblaas, nie voordat jy gesien het hoe die hele Israel val nie! "Hoe lyk jy nou so bleek, meneer die profeet? Vanwaar bie bleek wange as jy weet van my dreigement sal niks kom nie? Wees verseker dat jy die waarheid daarvan nie minder as die Israeliete sal ondenind nie. Jou lot is nou met hulle s'n ingewerp, en eers as my swaard op hulle val, sal jy my wraak voeL" A~ion nu Betulie ~eneens

Toe gee Holofernes aan sy manne bevel dat hu!Ie Agior moet gryp en hom na Betuhe neem en aan die Israeliete oorhandig. Die manne van Holofernesgryp hom en trek deur die mlleL Maar toe hulle aan die voet van die berg kom, het die slingeraars' teen hulle Reuksie een die soldote uitgetrek. Hulle draai toe weg van die berge af, By die aanhoor van hierdie woorde van Agior bind vir Agior aan 'n boom vas en laat hom het Holofernes se veldhere hulle vererg en daar en gaan terug na hulle bevelvoerder. Die gedink om hom aan te val, terwyl hulle opge- manne van Israel kom toe af van Betulie en wonde uitroep: "Wie is hu!!e, hierdie Israeliete, waag dit tot by hom. Hulle maak hom los en 'Mense wat met slingerveHe gooi.

neem horn saam na Betulie maar hy voor die volk gestel is orn te verklaar waarom die Assiriers horn so vasgebind en agtergelsat het. Destyds was die Suneoniet, Hosea ben Miga en Germi,ook genoem Gotonül, die opperhoofde. Voor huHe en al die oudstes en in die teenwoordigheid van almal vertel Agior watter antwoord hy op Holofernes se vraag gegee het, hoe die omstanders horn oor sy woorde wou aanrand, hoe Holofernes horn in sy woede aan die Israeliete oorgegee het sodat hy ssam met bulle verdelg sou word en al die dreigemente mat gevolg het omdat Agior gese het: "Die God van die hemel is hulle Beskermer." Toe Agior klaar vertel het, buig die volk bulle neer en aanbid God en smeek die Here Ahnagtig met gekh en geween eendragtig en se: "Here, God van die hemel en die aarde, aanskou hulle trots en ons verslaentheid! Gee ag op u heiTigdom en moenie toelaat dat hierdie belediging ongestraf gaan nie. Toon aan hulle dat die wat op U vertrou, nooit verlaat word nie, maar hulle wat op hul eie krag roem, verneder word." Daarna, toe hul huilery gestil en hul gebed geoffer is, het hulle Agior vertroos. "Die God van ans vaders," se hulle, "wie se kragtige dade jy verkondig het, het jou self in die verdrukking gebring net om jou uit bulle mag te lei. Wanneer die Here God dan aan sy dienaars verlossing geskenk het, mag Hy in ons midde met jou wees, en jy en jou gesin kan

onder ons korn woon." En toe Hosea die vergadering uiteen last gaan het, het hy ~~ Agior na sy huis geneem en vir horn 'n fees berei. Die oudstes is oek genooi en omdat hul vas verby was, het hulle saam aangesit. Daarna is die hele volk weer opgeroep en hulle het die beie nag in 'n gesamentlike diens die Here, God van Israel, gesmeek om bulle uitkoms te gee. Holofernes beset Betulie

7

Reeds die volgende dag beveel Holofernes sy leers om teen Betulie op te trek Hy het l20 000 voetsoldate en 20 000 berede troepe gehad, behalme al die geoefende troeye van al die nasies wat hy onderhorig gemaak het. Hy

het mos die jongmanne van al die dorpe en stedenr sy diensingeskryf. Hierdie ganse leer het nou gereed gestaan om teen die Israeliete op te ruk. Hulle het teen die berge opgeklim tot op 'n hoogte wat uitkyk oor Dotan, oor 'n afstand wat gestrek het van 'n piek af wat genoem word Seims tot by Kalmon naby Esdrelon. Toe die Israeliete die menigte sien wat teen hulle opruk, kniel hulle met hul aangesigte na die grond en strooi stof op hul hoofde en bid almal saam tot die God van Israel om tog sy volk genadig te wees. Toe neem hulle die wapens op, elkeen op die piek waar hy staan, en hulle hou mag oor die ingang tot by 'n smal bergpad. Hulle het dit dag en nag bewaak. Daarop het Holofernes 'n ander pad begin soek om halle verby te steck. Hy kry toe die fonteine wat hulle opgaardam voed, gelee suid van die stad en buite sy mure, en hy gee bevel dat die water afgesny moet word. Maar daar het 'n paar broane oorgebly, nie ver van die muur af nie, waaruit bulle skelmpies genoeg water geput het, nie om bulle dors te les nie, maar om hulle gees te versterk, Maar hulle het nie gewaar dat hulle bespied word nie. Ammoniete en Moabiete het aan Holofernes die raad gegee: "Nie op hul lanse of boe vertrou die Israeliete," het hulle gese, "maar die berg self met sy steil hange beskerm bulle — dis bulle verdediging. Sonder om handgemeen te raak, kan u bulle nog ootwin deur wagte oor die waterbronne te stel sodat hulle nie langer mater kan put nie, en sonder om die swaard te gehruik, kan u hulle so uitput dat hulle die stad wat hulle as onoorminlik beskou, aan u sal oorgee." Hierdie raad het vir Holofernes en sy volgelinge aanaeemlik geklink en hy het 200 man aangestel on die bronne te bewaak. Na twintig dae wasdie opgaardamme leeg en dievolk van Betulie het g'n mater in enige houer gehad nie, nie eens genoeg vir een dag nie, 'n Daaglikse toekenningisaan elkeen gemaak. Daarop korn almal, mans en vrouens, jongmense en kinders, voor Hosea bymekaar en almal roep met een stern uit: "Mag God tussen u en ons oordeel," se

huiie, "dat u hierdie kwaad oor ons gebring het, pleks dat u onderhandel het met die Assiriers; want nou gaan God ons in hulle hande gee, En omdat geeneen redding bring nie, is ons ondergang gewis en die uiteindelike verderf groot. Kom, roep almal byeen wat in die stad is en laat ons almal aan Holofernes oorgee. Dit is tog beter om gevangenes te wees, terwyl ons die Here vir ons lewens dank, as om ons te laat doodmaak nadat ons skande voor di e h ele

wereld oor ons gebring het deur eers ons kindertjies voor ons oe te sien doodgaan. "Ons besweer u nou by hemel en aarde en by die God van ons vaders, wat nou wraak teen ons neetn oor ons sondes, om maar die dorp aan Holofernes se leers oor te gee — dat ons liewer 'n skielike dood sterf as stadigaan van die dors." En nadat huiie dit gese het, het die hele ver-

gadering bitterlik gekla en gekerm en ure aaneentotGod gebid en na Hom geroep: "Ons is almal sondaars net soos ons vaders voor ons; bedorwe van natuur doen ons altyd net kwaad. Wil U ui t u goedheid vir ons genadig wees, of slaan ons met u roede, maar moenie ons wat nog op U vertrou, oorgee aan 'n volk wat U nooit geken het nie! Laat die heidene nie se: waar is hulle God nie." Eindelik het hulle, moeg van gekerm en gekla, stilgebly. Toe staan Hosea van sy plek af op en se onder trane: "Bedaar nou, vriende, en laat ons nog vyf dae wag op die genade van die Here. Miskien sal sy toorn afneem en voeg Hy nog grotereer by sy Naam. As daar aan die einde van vyfdae nog geen hulp opgedaag het nie, kan julie seker wees dat ons sal handel volgens julie woorde." Judith, die Israelitiese vveduvvee

8

seun van Gideon, die seun van Agitob, die seun van Melgias, die seun van Enan, die seun van Natanias, die seun van Salatiel, die seun van Simeon b

Sy was getroud met ene Manasse, maar hy is dood terwyl hulle gort geoes het; hy het sy manne aangeja terwyl die gerwe gebind word, sonsteekgekry en daarvan is hy dood en in die graf van sy vader weggele. Judith was nou al drie jaar en ses maande weduwee. Opdiedak van haar huis het sy 'n bokamer gebou endaar het sy ook gewoonlik met haar diensmeisies gesit — in rougewaad en baie streng met vastye op al die dae behalwe die sabbat, die dag van die nuwe maan en watter ander feesdae ook al in Israel gebruiklik was. Sy was besonder mooi en ryk daarby, want haar man het 6r haar baie besittings, baie diensmeisies, 'n groot plaas eu volop vee nagelaat. Sy was by almal hoog in aansien, godvresend en iemand van wie geen man ooit kwaadgepraat het nie. Vergadering met dse stadseac&rs Toe sy hoor hoe Hosea onderneem het om die stad oor vyV dae oorte gee,vra sy twee van die oudstes, Kabri en Karwei, om na haar te kom en sy vra huiie: "Is dit waar dat Hosea beloof het om die stadoor vyf dae aan dieAssiriers oor te gee as geen hulp opdaag nie? Wie is julie, menere, om die Here te versoek~ Op so 'n manier sal ons sy genade nie verkry nie, tnaar eerder sy grimmigheid en sy toorn laat oplaai. "Wil julie dan t~ die Here 'n tyd bepaal wanneer Hy genadig moet wees en self die datum van die ooreenkoms vasstelP Dis maar goed vir ons dat die Hete so geduldig is, maar laat ons daarom berou he en onder trane sy vra. Dan sal God nie soos 'n mens ons verwyt of soos 'n mens sy woede laat ontvlam

vergilius

Nou kom ons by Judith om wie al hierdie "Laat onsnou nederig na Hom toegaan en dingeeinthk gegaan het— 'n weduwee en afstammeling van Reuben deur Merari haar Hom in 'n gees van ootmoed dien. Laat ons vader,die seun van Idog, die seun van Josef, met trane vir die Here vra om ons op sy eie tyd die seun van Hosia, die seun van Jamnor, die genadig te wees. Dan sal ons, wat nou so ver'13ie eiename in die ondetskeie Latynse tekste vetshl.

baas is oor die hoogmoed van ons vyande, roem he uit ons nederigheid. "Ons het in elk geval nie soos ons vaders gesondigdeur van God af te wyk en vreemde gode te aanbid nie, en is nie oorgegee aan die swaard en aanranding en verfoeiing van die vyand nie. Ons erken tog net een God en niemand buiten Hom nie, Laat ons geduldig op sy verlossing wag, Hy sal bloedig wraak neem op die vyand oor hulle aanval op ons en al die nasieswat teen ons opgetrek het, verneder.Ja, Hy, die Here onse God, sal hulle in oneer bring. "En nou, vaders, julie is die oudstes onder Gods volk. HuBe lewe is in julie bande en dis vir julie om hulle te bemoedig deur hulle daaraan te herinner hoe ons vaders op die proef gestel was om te wys of hulle waarlik aan God getrou was.Herinner hulle daaraan hoe ons vader Abraham versoek is en deur lang beproewinge getoets is voordat Hy God se vriendgeword het;hoe Isak,Jakob en Moses en almal wat met God versoen was deur baie beproewinge tot getmuheid gekom het; en wat

van hulle wat nie volgehou het om die Here te vrees onder versoekinge nie, en wat ongeduldig was en gemurmureer het en teen God opstandig geword het> Hulle is deur die Verdelger vernietig en het deur slange orngekom. En nou is dit ons beurt om te ly sonder om tee te praat. "Laat ons daaraan dink dat die roede van God eintlik te lig is vir die sonde waarvoor ons dit ontvang; laat ons glo dat Hy ons straf, nie om te vernietig nie, maar om ons as sy dienaars te tugtig."

Hosea en die oudstes se toe vir haar: "Alles wat jy gese het, is waar en ons kan nie stry nie. Bid jy dus >ir ons, want jy is 'n heilige vrou en vrees God." "Goed," se Judith, "as julie voel dat my woorde die gesag van God dra, dan kan ju!Ie self oordeel of die daad wat ek wil doen, van God is. Bid dus tot God om my voorneme uit te voer. Gaan staan vanaand by die poort wanneer ekmet my diensmeisie daar deurgaan,en bid dat die Here vir Israel verligting bring — nog binne die vyf dae waarvan julie gepraat het.

Maar wat ek van plan is om te doen, moet ju!!e my nie vra nie. Totdat ek terugkeer en tyding j bring, wil ek niks van juHe he nie behahve julie gebede tot die Here onse God vir tny." "Gaan in vrede," se Hosea vir haar, "en mag die Here met jou wees tot verdelging van ons vyande!" Daarop het hulle haar verlaat.

Judith se gebed

9

Toe hulle weg is, gaan Judith na haar binnekamer; sy klee haar met sak, strooi as op haar hoof, uerp haar voor die Here neer en bid so tot Hom:

"Here, God van my vader Simeon, U het in sy hand 'n swaard gesit om die uitlander te straf vir die kwaad wat hy gedoen het om 'n maagd te ontbloot en haar te beskaam'. Hul vroue het U toe as buit gegee, hul dogters as slavinne, hul besittings as beloning ~ir tnanne wat vir U geywer het. Luister nou, Here, na 'n weduwee se gebed. Van U was die dade van lank gelede, en dat een ding op 'n ander volg, le in u raad; alles gebeur soos U dit wil, Al u wee is vooruit bepaal en beslissings word met voorkennis gevek "Slaantog nou ag op die kamp van die Assiriers soos U lank gelede op die Egiptenare ag geslaan het — hulle wat met leers teen u dienaars opgetrek het, in vertroueop hul krygswapens en 'n me nigte soldate. En tog, Here, een blik van U en donkertehetoordaardie kamp geval,hul voete is in die dieptes ingetrek en die waters het bo hul hoofde gesluit. Laat dit nou weer so wees, Here, ook met hierdie ander wat vertrou op hul getalle, wapens en spieseen skilde, en op hul pyle roem, en nie weet nie, Here, dat U onse God is wat uit eie wil deur oorloe verdelg, en dat u Naam Here is. "Lig net u hand op, soos U dit lank gelede opgelig het! Verbreek hulle met u mag! Laat hulle ook hulpeloos verkeer onder u smaad, hulle wat nou dink om u heiTigdom te onteer, u tempel te onthei!ig en met die ~waard deur te dring tot by u heilige altaar.

19 "Hère, laat sy swaard sy eie trots afsny. Laat die

skoonheid. Maar hu!!e het haar niks gevra nie en haar laat deurgaan met hierdie woorde: "Mag die God van ons vaders jou genadig wees en al die voornemens van jou hart volbring sodat Jerusalem haar in jou mag verheerlik en jou naam 'n plek kry onder die heiliges en opregtes!" Daarop het die hèle volk met een stem uitgeroep: "Mag dit so wees!" Met 'n skietgebedjie het Judith saam met haar diensmeisie deur die poort gegaan. Met dagbreek was sy al 'n ent teen die berg af toe sy Assiriese verkenners teëkom wat haar voorkeer met die vroorde: "%aav~daan kom jy? Waarheen gaan jy?" Waarop sy antwoord: "Ek is 'n dogter van die Hebreers, maar ek het huile ontwyk omdat ek weet dat julie die stad gaan inneem. %aarom het huile julie ooit weerstaan en geweier om oor te gee en om huile aan juHe genade te onderwerp? Daarom het ek by myself gedink, laat ek na generaal Holofernes gaan en horn al huile planne meedeel en horn sommer wys hoe hy die stad Judith gams na Holofernes kan binnegaan sonder om 'n manskap te ver~ D aarna het Judith haar geroep tot die loor." %J H ère beëindig, opgestaan van diegrond Toe diesoldate hierdie woorde hoor,beskou af waar sy haar voor die Hère neergewerp het, huile haar, verstom oor haar skoonheid. En haar diensmeisie na haar laat kom en met die huile sê vir haar: "Dit was jou redding, hierdie plan van jou trappe afgegaan in haar huis in. Daar het sy haar ontklee en die sak opsy gesit en die rougw om na ons heer te kom. En wees verseker, as hy waad gebêre. En sy het haar liggaam gewas en jou eers gesien het, sal hy air jou goed wees, so met geurigemirre gesalf,haar hare gekam en dankbaar sal hy v'ees," opgebind en toe feestelike klere aangetrek; sy Vervolgens lei hu!!e haar toe na Holofernes trek toe sandale aan haar voete, sit ringe aan se tent en kondig haar koms aan. haar vingers, sit armbande aan, ook haar oorSkaars het sy voor horn gekom of Holoringe dra sy en 'n halssnoer, ja, haar mooiste fernes was haar gevangene deur sy eie oë. Ook versierings. sv volgelinge het onder mekaar ge6uister: "%ie En die Hère het haar skoonheid verhoog; sal nog die Hebreers geringskat as huile sulke want dit is allés gedoen nie uit ydelheid nie, skoonhede besit, of nog reken die stad is nie die tnaar uit dapper vasberadenheid. Daarom sou moeite tverd om in te neem nie!" die Hère haar aantreklikheid so vergroot totdat Judith kyk na niemand anders nie as net na sy xm elke oog onvergelyklik mooi sou wees, Vir Holofernes waar hy vau onder sy muskietnet haar diensmeisie gee sy toe 'n Aes wg~ om te van purperstof, geborduur met goud, smaragde dra, olie, 'n bietjie gort en droë vye, brood en en ander kosbare stene, na haar kyk. Sy kyk kaas — en daarmee is bulle weg, horn volin diegesig aan asofsy horn aanbid en Toe bulle by die poort kom, wag Hosea en val voor sy voete op die grond neer. Daarop gee die oudstes reeds op haar. Toe huile haar sien, Holofernes bevel dat sy dienaars haar moet was huile stom van bewondering oor haar ophelp. oe waarmee hy my aankyk juis sy strik wees, sy liefdesverklarings juis sy doodsteek Gee vastigheid in my hart om horn nie te vrees nie, moed om horn te oorwin. En laat dit vannag tot u eer onthou word dat hy deur 'n vrou se hand geval het. Nie in oormag, Hère, lê u krag nie — ukeuse is nie altyd die welberede krygsman nie; nooit is hy wat horn verhef u gunsteling nie; nog altyd moet die gebed kom uit 'n nederige en onderdanige hart wat deur U aangeneem is. "God van die hemele, Skepper van die watervloede en Heer van allé skepseis, hoor my smarthke geroep en luister na die smeekgebed wat na U opgaan!Dink, Hère, aan uverbond, gee U in my mond die woorde wat ek moet sê en in my hart die vasberadenheid waarmee ek moet handel sodat u huis en u heiligdom kan voortbestaanen selfsvreemdes kan weet dat U God is en buiten U geen ander nie!"

I

20

Judith werd deur Holofernes

onderpara

1

"Wees gerus," se Holofernes, "laat jou L hart me bevrees wees nie, want ek het nog niemand wat koning Nebukadnesar dien, kwaad aangedoen nie.Ook jou volk, as huHe my nie teengegaan het nie — geen lans sou ek teen huHe opgetel het nie. Se nou maar vir my wat jou beweeg het om huHe te verlaat en na ons toe oor te kom."

"Heer," antwoord Judith, "ek wil u raadgee, en neem maar die woord aan wat hierdie dienares van u u bied, en die Here sal groot dinge met u doen. Ek sweer dit by die lewe van Nebukadnesar wat vir u die mag gegee het om alle opstandige wesens te straf! Want u dwing alle wesens, selfs wilde diere, tot sy diens, Almal weet hoeonvermoeid u oir hom pover en die hele wereld ken u as die beste en grootste van sy dienaars; e!ke provinsie leer u i~se bestuur. "Almal van ons weet al wat Agior vir u gese het en watter straf u opgele het. Sy woorde is ook bewaarheid, want God is vertoorn oor ons sondes sodat Hy aan sy profete bekend gemaak het dat Hy voornemens is om ons, sy skuldige volk, in u mag oor te gee. En as die Israeliete nou bewe, is dit omdat huHe weet dat u oor huHe baasis. Boonop het die watergebrek en die hongersnood huHe oorval en huHe moet rekening hou met die dood. HuHe het al besluit om hul vee dood te maak en die bloed te drink en om vandieheihge dinge van die Here huHe God, wat God huHe verbied het om sell aan te raak, die koring, asm en olie aan Hom gewy, self te gebruik. Toe ek, u diensmaagd, dit te hore kom, wat kon ek anders doen as om van huHe af weg te vlug? Die Here het my gestuur om u hiervante vertel.

"Ek isu diensmaagd, maar ek moet nog my God dien, al is ek hier; u diensmaagd moet uitgaan en tot God bid. Hy het my gese dat huHe in sonde verval het en my na u gestuur om dit aan ubekend temaak hoe Hy Hom met huHe wil versoen. Dan sal ek u tot in die middel van Jerusalem begelei en die hele stad sal in u besit wees soos 'n lammetjie sonder 'n herder, en nie 'n hond sal vir u blaf nie. Deur die voorsienigheid van die Here is hierdie dinge aan my

gese. Omdat Hy vertoorn is, het Hy my gestuur om ditaan u bekend temaak"

Dit was aangenaam ~m Holofernes en almal by hom om dit te hoor en huHe het hul verwonder oor haar verstand en xm mekaar gese: "Nog nooit op aarde was daar so 'n vrou nie, so skoon van aansien en so verstandig in haar spraak! '" Ook Holofernes het xm haar gese: "Die God was waarHk goed om jou voor jou volk uit na my te stuur en huHe in my bande te gee! En

mooi is die belofte wat jy maak As Hy maar die dinge vir my doen, sal jou God ook my God word, en jy sal in die hof van Nebukadnesar baie hoog geag word: jou naam sal oor die hele wereld geroem word."

Judith bly getrou aan haar geloof

I

~ D a arna wou Holofernes mr Judith na W die tent neem waar hy sy skatte bere en hy wou he sy moes daar bly, dan sou hy haar voedsel van sy eie tafel af stuur. Maar Judith antwoord hom: "Ek mag nie eet van die porsie wat u aan my wH toewys nie; om dit te doen sou baie verkeerd wees. Buitendien, ek het my eie kos gebring." "Ja," antwoord Holofernes, "jy het dit gebring, maar se nou dis nie genoeg nie?" "Meneer," antwoord Judith, "sowaar as u siel leef, die Here sal u diensmaagd se taak volbring voordat hierdie dinge op is." Toe neem sy bediende haar na die tent wat hy vir haar bepaal het. Maar voordat sy dit binnegaan, versoek sy hom dat sy toegelaat word om elkedag voor dagbreek buitentoe te gaan om te bid en die Here te smeek Hy gee toe sy

kamerhereopdrag datsy airdie volgende drie dae toegelaat word om in en uit te gaan soos sy wH om haar God te aanbid. Elke nag het sy na die vallei van Betulie uitgegaan enhaar daar in 'n fontein gaan baai,en wanneer sy uit die water uitkom, het sy die Here gebid om haar lewe te rig tot die verlossing van sy volk. Daarna het sy haar teen onreine aanraking met die wereld beskerm deur in haar tent te bly tot die aand toe, wanneer sy dan geeet het.

Holofernes se fees Op die vierde dag het Holofernes sy onderhoriges 'n fees laat voorberei en hy stuur sy kamerheer Vagao met 'n uitnodiging na haar. "Gaan," se hy, " kyk of j y h aar, d i e Hehreeuse, kan oorhaal om uit eie beweging

vannag na my te korn." Die Assiriers beskou dit naatnlik as 'n skande as enige vrou 'n man vir die spot hou deur onaangeraak van horn weg te korn. Vagao gaan toe na Judith en se: "O skone dame, moenie vrees om vanaand na my heer tegaan en sy feestafeltevereer nie, om saam met horn te eet en gesellig saam te drink nie." "Nee," antwoord Judith, "wie is ek om my heer teen te spreekP Sy wense en wil sal vanaand metmyne ooreenstem. Om horn vannag te plesier, maak dit die aangenaamste nag in my lewe." Sy staan toe op en draai haar mantel om haar engaan na Holof ernes toe.Met kloppende

sodat Jerusalem verlos kan word soos U beloof het. Hat dit nou gedoen word wat, sonder die geloof dat U dit so eM he, nie te bedink is nie." Daarop gaan sy na die tentpaal wat by die koppenentvan die rusbank was en haal die sabel wat aan sy riem gehang het af. Sy trek dit uit die skede en gryp die slapende aan sy hare. "Here," bid sy, "versterk mv nou!" Tweem aal val dieswaard op sy nek voordat sy kop af is. Met dü gee die muskietnet pad van die pilare en val bo-op die koplose liggaam. Judith was al by die ingang en gee die kop van Holofernes aan haar diensmeisie om in die sak wat sy by haar gedra het, te steck. Judith en haar diensmeisie heer terug na Betulie

Toe loop hulle albei buitentoe asof hulle soos gewoonlik op pad is om te gaan bid. Hierdie keer egter het hulle anderkant die kamp die kronkelinge van die vallei gevolg tot by die hekke van die stad, hart het hy haar ingewag want hy het sterk na Van veraf roep sy die wag op die stadsmuur haar verlang. "Kom," nooi Holofernes haar, "drink saam toe: "Maak oop die hek! God is aan ons kantmet my en wees saam met my vrolik, want jy is sy sterkte heers nog in Israel!" Toe hulle haar stern hoor, gaan roep hulle die owerstes van die haie welkom." En Judith antwoord: "Drink sal ek, meneer, stad en alxnal, groot en klein, hardloop om hür wat hulle gedink het om nooit weer te sien nie, want dit is vir my 'n trotse dag." En sy het saam geeet en gedrink, maar net tegemoet te gaan. En in die lig van die fakkels wat haar diensmeisie vir haar voorberei het. En het syhoog genoeg gaan staan dat ahnal haar Holofernes het horn in haar verheug en so haie kon sien. Sy vra toe stilte; toe ahnal bedaar, se Judith: gedrink soos nog nooit tevore in sy lewe nie. "Prys die Here onse God wat niemand verlaat wat op Hom hoop nie! Deur sy diensmaagd Die vreesHRe daad het Hy sy genade aan die huis van Israel betoon en deur my hand le die vyand ~ D i t het naderhand laat geword. Sy vanaand dood!" M bediendes is later bed toe sodat Vagao uiteindelik alleen agtergebly het, en toe is hy ook weg. Die w~ her almal vaak gemaak. Daarop neem sy Holofernes se kop uit die sak Judith was eindelik alleen in die vertrek. sodat almal kon sien en se: "Kyk hierdie kop! Holofernes het op 'n rusbank by die tafel uit- Dit is die kop van Holofernes, die generaal van gestrek gele in dronkmanslaap. Haar diens- die Assiriese leers, en dit is 'n stuk van die meisie het sy by die deuropening van die tent muskietnet waaronder hy in dronkmanslaap op wag laat staan. Sy het by die rusbank gaan gelehet toe die Here onse God horn deur die staan en tenvyl haar lippe saggies roer, bid sy hand van 'n vrou geslaan het, Ja, die Here lewe onder trane: "Here," se sy, "versterk my hande wat my deur sy engele bewaak en daar gehring nou in hierdie uur vir dit wat ek moet doen het en my behou en weer hierheen teruggehring

I

het! Die Here wou sy diensmaagd nie besmet laat raak nie, maar het my onbevlek deur sonde na julle gebring, verheug in sy oorwinning, my ontkoming en juUe bevryding. Loof die Here, julle almal, want Hy is goed, sy goedertierenheid duur tot in ewigheid!" Daarop het ahnal die Here aanbid en vir Judith gese: "Deur sy krag het die Here jou geseen en deur jou het Hy ons vyande tot niks gemaak!" Toe se Hosea, hul leier in Israel, ~m haar: "Geseen is jy, dogter, geseen deur die Here God Almayig, meer as al die vroue op die aarde! Geseen is die Here wat aarde en hemel

skywaanvak Dit sal genoeg wees vir hulle verkenners om hulle offisiere te gaan waarsku vir die stryd, en as die offisiere na Holofernes se tent hardloop en sy onthoofde lyk in 'n poel bloed sien Ie, sal hulle bevrees word. "As julle eenmaal verseker is dat hulle gaan vlug, gaan dan sonder vrees agter bulle aan en God sal hulle voor julle voete verslaan."

Agiere'ee bekenng

Toe Agior sien hoe magtig die God van Israel is, het hy sy geloof versaak en in God geglo, En hy het horn later laat besny en onder die volk g eskape het, wat j o u g estuur het o m o n s van Israel gaan woon waar sy hele geslag tot aartsvyand te oorwin, Vandag word jou naam vandag toe bly, verheerlik en nooit sal jou lof afneem op die lippe van mense nie, solank as wat bulle die almag van die Here gedenk. Jou eie lewe het jy Panik in H olo jeraes se kanap gering geag toe jou volksgenote in nood verkeer Toe dit dag geword het, het hulle Holofernes se het, maar jy wou ons verdelging voorkom voor kop bo-opdie muur gehang. Almal neem toe die oe van die Here." hulle wapens op en trek met groot rumoer uit. En die hele volk het geroep: "Amen!" Toe die verkenners dit sien, hardloop bulle na Baarop is Agior geroep en Judith se toe vir Holofernes se tent. Die wag daar gaan tot by horn: "Die God van Israel van wie u getuig het die afsluiting van die eetsaal; daar marsjeer dat Hy diegene verdelg wat sy vyande is, het die hulle op en af en maak 'n lawaai met die hoof van horn wat meer ongelowig as almal bedoeling om vir Holofernes wakker te maak. was, vannag deur my hand afgesny. Hier is die Want daar was nie 'n enkele soldaat onder die kop van Holofernes wat in sy trots die God van Assiriers wat dit sou gewaag het om sonder om Israel geminag het en vor u tuet die dood geroep te word binne te gaan nie. Maar die gedreighet toe hv gese het:'W anneer Israelin generaals en kapteins van die Assirürs het buite my hande val, sal jy ook met die swaard gewag en hulle se vir die kamerhere: "Gaan deursteek word! ' " Toe Agier die kop van Holofernes sien, het binne en maak horn wakker, want hierdie rotte hy soos 'n dooie op die aarde neergesak. Maar het nou uit hul gate gekruip en daag ons tot die toe hybykom, het hy voor haar neergebuig en stryd uit. Toe gaan Vagaoself binne, maar hy staan haar vereer en gese: "Geseen is jy deur jou God in al die tente agterdie gordyn en klap sy hande want hy dink vatt Jakob en van sy kinders. Waar jou naam Holofernes en Judith slaap nog. Toe hy geen genoem word, sal die God van Israel daardeur beweginghoor nie,gaan hy nog nader en teldie gordyn op. Daar sien hy die onthoofde liggamn gootgemaak word." van Holofernesin sy hloed op die grond le en hy roep met 'n harde stern uit en skeur sy klere. Judith se ylsn Hy hardloop toe na Judith se tent en toe hy g "L u ister my seiende," se Judith toe, haar nie kry nie, gaan hy uit na die volk toe. M "korn ons hang hierdie kop bo-op die "'n Hehreeuse vrou het groot verwarring in mure mn ons stad, en teen sonop bewapen julle die hof van koning Nebukadnesar gebring," julleself en storm dau uit op die aanval; maar roep hy uit. "Daarbinne le Holofernes se ligjulle storm nie op hul!e af nie, julle maak net 'n gaam op die grond en sy kop is nie daar nie!" '

i

Toe die Assiriese leiers die tyding verneem, nie: die Here het jou hand gesterk en jou naam skeur hulle hul klere; hulle was geweldig sal in eaigheid geloof v ord!" ontsteld. Uit die kamp gaan daar toe 'n Daarop se die beie volk: "Amen!" geskreeu op soos nog nooit tevore nie. Veertig dae was byna nie genoeg vir al die manne van Israel om die buit van die Assiriers bymekaar te maak nie. Daarvan het hu0e alles Israel se oorwinning wat Holofernes s'n was, na Judith gebring: + Toe di e h ele l eer hoor van d i e goud en silwer, klere en juwele en huisraad van M onthoofding van Holofernes, het hu!Ie allerlei aard — dit alles het die volk aan Judith geen raad geweet nie, anders as die raad wat oorhandig. En diehele volk hettothaareerfees hullebewende bene hulle gee om weg te korn. gevier met harp en siter, jongmanne en Toe wou elkeen niks meer van sy buurman weet jonyvoue — al die jeugdiges van hart! nie; holderstebolder het hulle gevlug om die gewaande aanslag van die Hebreers te ontkom. Judith se loßied Party her met die pad oor die berg en ander deur die veld kortpad gekies. Toe die Israeliete 4 Da arop het Judith 'n loflied aan die sien dat hulle vlug, het hulle agter bulle aangeV He re gesing, en dit is Judith se lied: gaan. Hulle het bergaf agterna gehardloop, al "Hef aan, tamboer en simbaal, klink op ter ere op hul hakke, met 'n groot geskreeu. van die Here! Die Assiriers kon ook nie bymekaar bly in En sing opnuut, Israel, roem God, prys sy hul halsoorkop vlug nie; dit was nr die kinders Naam! van Israel net nodig om bulle in te haal en hulle

l

te oorweldig. Daarom het Hosea aan al die stede van Israel en al die gehiede boodskappe gestuur en een en almal het hul keurbendes gestuur om die vyand met die swaard agterna te sit tot by die grense van hulle land. Dü wat agtergebly het in Betulie het die kamp van die Assiriers binnegegaan en alles gebuit wat die Assiriers agtergelaat het. En dit was g'n ligte vrag waarmee bulle huis toe is nie! Toe die oorwinnaars na Betulie terugkeer, belaai met die buit. wat hulle van die vyand afgeneem het,was daar g'n einde aan die hoeveelheid grootvee, lasdiere en buit van alle soorte nie. En groot en klein, almal het hul deel gekry.

Begin met 'n lied aan my God met die tamboer)m, sing tot my God met simbale! Hef aan met psalm en 'n loblied, verhef Hom en roep sy Naam aan! Want God is die Here wat stryd teegaan, en Hy het my verlos van my teenparty, ja, ook uit die hande van dü wat my bestry en my teruggehring tot in sy kamp. Uit die berge in die noorde het die Assirier gekom, met sy duisende stryders het hy afgekom, met menigtes het hy valleie beset, en met ruitery het hy heuwels bedek.

Hy't gedreig dat hy my gebied sou verbrand, en my jongmanne sou dood met die swaard, my suigelinge sou neergooi teen die grond Toe Jojakim, wat d estyds hoepriester in Jerusalem was, na Betulie korn om saam met en my kinders sou gryp as sy prooi, die oudstes vir Judith te sien, en sy na hulle my maagde sou neem as sy buit. uitkom, begroet almal haar met een stern en se: Maar Jahwe het hulle laat 6ous deur 'n vrou se "Die roem van Jerusalem is jy, die vreugde hand, van Israel ,die trots van ons volk!'n Man se rol want hul magtige het geval — nie deur kryger se het jy gespeel en moedig het jou hart gebly; te splcs~ meer lofhk ts )y omdat )y dte kuisheid liefgehad nie die seuns van Titane het horn aangeval het en na jou eerste man geen ander wou he Im"uel eier die oorsoinning

maar dis Judith, die dogter van Merari, deur die se skoonheid is hy neergevel! Want haar meduweesldeed het sy uitgetrek, en metfeesgewaad het sy haarbeldee; die verdruktes van Israel sou hul verbly! Aan haar mange diesaggeurende salf, en om haar lokke 'n glinsterende band, met 'n tabberd van sy sou sy horn verlei, Selfs haar sandale het sy oe geboei. Daar le hy gevange deur haar skoonheid en meteens tref die skerp staal sy nek! Pers en Meder staan onthuts deur haar durf, hardop roep bulle uit toe die skynbaar vernederdes, bulle wat dan al dood was, ja, dood van die dors, toe hulle toesak op die Assiriese kamp! Hulle het hul stemme verhef en die vyand laat deins, die seuns van slawevroue het bulle deursteek, bulle is as vlugtelinge gewond, het gesneuwel voor die leer van my God! Ek sal 'n nuwe lied tot my God sing, o Here, U is heerlik en groot, en geen ander oortref U in mag nie. Laat a!le skepsele U dien,

U het gespreek en bulle was daar; U het u Gees uitgestuur en hulle het geleefl Want as U gebied, weerstaan niemand u stern. Die berge in mis gehul skud tot hul grendels toe>

die rotse smelt soos was as U naderkom. Tog ook groot, soos U dit reken, is hulle wat U vrees~ want hulle stel U tot alles in staat. Maar wee die nasies vat teen my volk stry! As die oordeelsdag korn, sal Jahme Hom wreek: vuuraalverskroei,wams hul hggame verteer, klaend sal hulle emiglik pyn verduur!" Koor: Jla, nie dessr'st held is die mugrige gerref nie, nie deur 'n reus is die zyaad t;erstuunme, nie heidevua ouds het horn reegesruun niesyoul rausdie shoonheid vun guduh hlerur~!

In haarleeftyd en ~ir edike jare na haar dood, het geen vyand Israel meer lastig geval nie, en in die Hebreeuse kalender is 'n dag opsy gesit om haar oonvinning te vier, en die Jode ~ier dit tot vandag toe.

OPNIERKINGS In Rigters 5 het Debora en Barak 'n lied gesing oor die dapper daad van Jael, die vrou van Geber die Keniet, hoe Sisera gevlug het voor Barak uit, en sy leer geval het deur die skerpte van die swaard, sodat Sisera alleen moes vlug; hoe hy toe uitkom by die tent van Jael, die vrou van Geber die Keniet "want daar was vrede tussen Jabin. die koning van Hasor, en die huis van Geber, die Keniet". Dan word vertel hoe sy horn nooi om uit te draai na haar tent waar sy horn met 'n kornbers toegemaakhet,en,nadatsy horn melk gegee het,weertoegemaak het."Toe neern Jael,die vrou van Geber, 'n tentpen en vat die hamer in haar hand en gaan stilletjies na horn en dryf die pen, terwyl hy vas aan die slaap is, dwarsdeur die slaap van sy hoof sodat dit in die grond indring. So het hy dan bewusteloos geword en gesterwe." Soos deur hierdie en ander heideverhale is die Israeliete en Judeers in hul ballingskap versterk om 'n volk van die Here W bly en die afgodediens te versmaai. So staan Judith ook in die volksvertelling bekend, maar seker 1000 jaar later, hoewel die verteiler die gebeure probeer vasmaak aan die geskiedkundige herinneringe van die veldtogte van koning Artasasta III en 'n veldheer genaamd Holofernes (Orophernes in Persies). Origens hou die skrywer horn nie streng by die geskiedkundige feite nie: Nebukadnesar {Nebukadunosor genoem)

ieers as opperkoning in Nineve (wat egter reeds in 612 v.C. verwoes is). Daarvandaan sou hy die koning van die Mediers, Arpagsad, ('n denkbeeldige naam, geleen uit Gen. 10:22) aangeval en die stad Ekbatana verwoes het en dan die volke en stamme wat geweier het om sy posisie te erken, met 'n strafekspedisie onder aanvoering van die genoemde Holofernes onderdruk het. Dis toe hy teen die Jade te staan korn, in hulle bergvesting Betulie, dat Judith optree en vir hulle 'n dapper redding besorg. Geogra%es is die bock ook blykbaar 5ktief. Die plekname is merendeels denkbeeldig, of die korrekte name is deur oorskrywers so verdraai dat hulle onherkenbaar is. As ons die bock as eg aanvaar en veronderstel dat dit grondliggend 'n redelik juiste weergawe van 'n Hebreeuse boekrol is, kan ons aanneem dat die oorspronklike skrywer historiese Aksie geskryf het, Maar dan nog was sy kennis van die geskiedenis en van Wesksie so beperk dat hy talle foute gemaak het, As ons dit egter lees as 'n goeie kortverhaal wat deur 'n Palestynse Jood in die 2e eeu v.C. geskryf is met die doel om vaderlandsliefde by sy verdrukte volk aan te wakker, is dit waardevol as 'n weerspieeling van die skrywer se oortuigings en van Palestynse Judaisme in daardie tyd, Sommige kommentators, selfs Luther, het daaraan 'n allegoriese betekenis gegee. Verskeie meen dat dit glad nie geskiedenis is nie, maar 'n geestelike, mooi gedig van 'n heilige, geestelike, ryk vrou, wat daarin die hele Joodse volk se geluk en oorwinning teen al hul vyande wou voorstel, net soos Salomo in sy Hooglied ook van 'n bruid sing en dig en tog daarmee (soos sommige beweer) die hele volk bedoel; en soos Johannes in Openbaring en Daniel van baie beeide en diere gebruik maak om die Christelike kerke en koninkryke voor te stel ... soos 'n mens 'n Passiespel en ander voorstellings van vroom geskiedenisse gebruik om die volk en die jeug te onderrig. Daarom is dit 'n gawe, goeie, heilige, nutlige bock wat vir ons Christene goed is om te lees. (Oorgeneern uit H. Lamparter se Apokryphen II:139). Die besware wat gernaak word teen Judith se misleiding van haar vyand (11.5) en die goedkeuring van geweld, hoef skaars genoern te word. So het Jael haar vyand geflikflooi en gerusgestel {Rig. 4:18). Sulke besware berus op algehele onkunde omtrent die tyd en omstandighede, en op 'n gebrek aan insig in 'n volk se stryd teen 'n meedoenlose vyand om hul voortbestaan en die behoud van hulle godsdiens.

D IE WY SH EI D VA N S A L O M O Hierdie bock is oorspronklik in Grieks geskrywe maar die outeur daarvan is onbekend. Hy gebruik tradisionele Joodse materiaal maar leen ook vryelik uit die Griekse filosofie. Sy doel met die bock is skynbaar om aan te toon dat God diegene wat aan Hom getrou is, beloon vir halle dade.

HOGF INOMENTE Qnsedelikheid van die regverdiges en die straf op die wreedaards; 1.1-5.23 Loflied op die wysheid: 6. 1-9.18 Die wysheid beskerm God se volk maar dit straf die vyande: 10.1-12.27 Die dwaasheid van die onsedelikheid: 13.1-15.13 Seen en straf tydens die uiltog uit Egipte: 15.14-19.22

Die socke na regverdigheid Luister julle aimal wat beslissings moet maak op aarde: leer om die geregtigheid li ef te he, leer om verhewe gedagtes oor God te dink, en in eenvoudigheid van hart na Hom te sack.' 'Want Hy sal gevind mord deur die wat Hom nie uitdaag nie. Hy sal Hom openbaar as jy Hom vertrouP 'Eiesinnigheid skei jou van God, maar as jy sy krag beproef het, word selfs die dwaas oortuig. 4Nooit sal wysheid 'n piek kry in 'n bose hart nie, nooit haar tuismaak in 'a lewe aan sonde oorgegee nie. ~Iets heiligs is die geesdrif om te leer; dit wil niks te doen he tnet bedrog nie, en hou horn ver van sinneloosheid; hy ontbloot selfs die skyn van geregtigheid.

Gees van die Here vul die beie wereld — omdat Hy 'n oorsig oor alles het, is Hy ook bewus wn elke woord wat ons se; ®daarom kan die een wat onregspreek, ook nie verborge bly nie,en die bestraSng van die gereg sal horn nie verbygaan nie. 'So sal die raadslae van die goddelose nog ondersoek mord; nie 'n woord daarvan nie, of dit korn by God uit en verraai hul bose planne. "Met 'n jaloerse oor luister Hy na alles, nie die geringste Quistering ontgaan Hom nie. "Pas dan maar op vir 'n geßuister, veral as dit niks goeds inhou nie; bewaar jou tong van skindermoenie dink die woord in die geheim gespreek gaan tog nerens nie, 'n Leuen is al genoeg om 'n siel te vernietig! God het nie die dood ~eekape nie

God cveet tvat one se

'Hierdie geesdrif wir wysheid is in der waarheid mensliewendheid, maar dit sal die lasteraar nie verontskuldig nie: God ken tog so een se diepste gedagtes, Hy kan feitlik sy hart lees; sal sy hppetaal dan nie gehoor word nie~' 'Nee, die • 1 Kor. 3:9; Jes. 56; l ~ 2 Kmn. 15:2

""As die dood jou strewe is, is jou lewe op 'n dwaalpad. Wat arbei jy as die werk van jou hande die verderf meebringP "God het nie die dood gemaak nie; Hy skep geen behae in die verderf van die lewende nie!' "%st anders was die doel van die skepping as dat alles die lewe

' Gal, 5:22; Jer. 17:10

c Kseg 18 32 33 11

moet hH Tot hul heil het Hy al wat nasie is gemaak: niks dra in homself die middel tot sy eie verderf nie. 'Daar is geen perk gestel aan die lewe van die regverdige nie — (dood is die verdienste van die sonde)'. "Die goddeloses bring dit met daad en woord op hulleself, dat hulle dit naderhand bulle vriend noem, daarin opgaan, 'n verbond daarrnee sluit, en waardig geag mord om dit as vennoot te he.

Die onregverdiges se redenasies en hose planne

2

Rede het hulle wel, maar hulle redeneer verkeerd as hulle se: So kort en vervelig is ons lewensduur en dit troos nie dat daar 'n einde aan korn nie, en van niemand weet ons dat hy uit die dood teruggekeer het nie! aWaar ons vandaan korn weet ons nie, en hierna aal dit een endieselfde tvees ofons geleefhetof nie. Die asern in ons neusgate is skaars waarneembaar, die beginsels wat ons hart aan die klop hou, net 'n vonkie. 'Blus daardie vonk en ons hggaatn word as; 'n suggie geslaak, en ons lewensasem het verdamp in die sagte lug; dan is ons lewe daarmee heen soos 'n yl wolkie en soos verv!ugtende newels in die strale van die son, deur sy hirte vervloei. 'Die tyd sal selfs ons naam in die vergetelheid hat raak; niemand sal onthou wat onsgedoen het nie. 'n Verbygaande skaduwee, hierdie lewe van ons — aan dieeinde daarvan is daarnieterugkomkans nie; ons lot is verseel en niemand kan dit omkeer nie!~

'Nee wat, laat ons van die goeie geniet wat voorhande is, en soos in ons jeug gou maak om die skepping te geniet.~ 'Van wyn, ryk en gegeurd, laat ons genoeg kry; die lente met sy blomme sal ons ook nie laat verbygaan nie. aKom ons vleg vir ons hoofde kranse van rose voordat bulle verlep, en ons laat geen piek staan waar ons nie jolyt maak nie. 'Ons slaan nie-

' Die sinsdeel tussen bakies korn in die ou Sikstynse vertaling voor, (Venaler)

mand oor nie: almal moet deel in ons pret, en ons laatorals tekens na van ons joelery — dia mos ons deel en ons jol3%! "Die hulpelose onskuld is ons prooi; ons gaan nie die weduwee spaar nie en ook nie die oues van dae se grys koppe eerbiedig nie. "Laat mag ons reg wees en swakheid 'n ondeug. "Maar laat ons 'n draai loop om die regvert!ige, want vir ons beteken hy niks — hy is teen aHes wat ons doen! Sondig ons teen die Wet, verw3z hy ons, oortree ons die vaderlike instellings, kla hy ons aan, "Hy gee voor dat hy kennis van God het, en noem homself 'n kind mn die Here' "maar hy is eindik gemaak vir 'n vermw van ons manier van dink,' "Ons kan horn nie onder ons oe verdra nie, sy lewe is so anders as ander mense s'n; ons wee loop ver uitmekaar! "Ons is in sy oe blykbaar niks beter as valsrntmt nie, dus skratn hy weg van a!!e aanraking met ons! Hy roem mos daarin dat God sy Vader is! "Ons sal nog sien of sy woorde maar is; die onderimding sal ons leer wat van horn gaan word. "Want as 'n goeie mens 'n kind van God is, sal God mos sy kant kies en horn nit die hande van sy teenstanders hou!' "Belediging en seermaak — laatons horn daannee beproef; laat ons sien hoe sy nederigheid is en laat ons sy geduld op die proef stel; a'dau veroordeel ons horn tot 'n skandelike dood; volgens wat hy se, sal daar mos vir horn tussenkoms wees!' "So het hulle gereken, maar bulle het gedwaal, want hulle is verblind deur hul kwaadgesindheid. - "Wat weet bulle wat ni e op beloning vir regverdigheid hoop nie en nog minder 'n regverdige oordeel oor 'n onbesmette lewe kanvel,van die verborgenhede van God) "Daarom dat God die mens, wat Hy as 'n onsterßike wese geskape het, eintlik tot 'n weergawe vanHomself gemaak het.a"Maar vandat die afguns van die duiwel die dood in die wereld ingebring het, "aap bulle wat die duiwel in hulle lewens erken, horn na."

' l Kron. 9:15 ~ Jes. 22:13; 56:12; l Kor. 15:32 ' Man. 27:43 Jog l , I

' Ps. 21:9 ' Jer. 1]:19 a Gen. l:27; 2:7; 5: l Sirag 17 1. Gen 3.7

SALOMQ vervrtc het nie, uitgesoekte gawes sal horn am sy geloof gegee word, en die aangenaamste deel in Maar die siele van die regverdiges is in die die tempel van God.' '"n Heerlike mug die wat hande van God, en geen foltering, nie tot die goeies oes tm huHe arbeid! 'n Wortel wat die dood toe, kan huHe raak nie.' 'In die oe van nog nooit vrugteloos was nie, dit is die vtwxheid! die dwase lyk dit of dit nou klaar is met huHe, ' ~Maar nooit di e egbrekers nie; tot v o l en huHe heengaan word as 'n smart vir huHeself maaktheid sal huHe kroos nooit gedy nie, die beskou,~ 'en dat hulle weg is, ook 'n uitcnssing. nageslag van die sondige eg sal ontwortel word, Maar die regverdiges het vrede, 't~ant hoewel "N leef hulle lank, word huHe vir niks geag nie, dit vir huHe volgens menslike oordeel 'n straf tot bulle oudag ongeerd; "en sterf huHe jonk, was, hoop huHe self op die onsterflikheid. 'Afiün word niks rir huHe toegedeel in die dag van kweHingshet huHe gehad, maar vele weldade sal huHe geniet! God het huHe wel getoets, oordeel nie! "Ai, aaklig is die uiteinde van die maar dis omdat Hy hulle waardig geag het; goddelose geslag! 'eintlik het Hy huHe gelouter, soos goud in 'n smehoond, huHe aangeneem as 'n brandoffer, Haie kinders en 'n lang levve nie vir maar huHe verlossing aal korn, die regverdiges gevvaarborg nie 'Dan aal huHe skyn, hierdie verloste siele, Hoe mooi is 'n onbevlekte lewe op 'n versoos vonkies wat tussen die stoppels deurskiet." hewe vlak gelei! Selfs die herinnering daar'Hulle aal oordeel oor ganse nasies en heers oor aan is oneindig! Dit word deur God en mens volke, onder 'n Here wie se heerskappy tot in 'Sulkes word in hul lewe opge' Hulle wat op H o m opgemerk. ewigheid sal duur.' vertrou, sal dan ook tand dat Hy getrou is aan hemel, na hul dood betreur, in die hiernamaals die wat self ook getrou bly in huHe liefde vir met triomf bekroon omdat huHe die prys van Hom, en aan wie anders skenk Hy sy vrede as die onbevlektes gewen het. 'Maar die gebroedsel van die goddeloses sal aan sy uitverkorenes! tot niet gaan. Hoe sal die onegte spruite ooit diep wortels kan skiet wat ver genoeg uitsprei Die loon vun die onregverdiges om 'n hoe boom te stutP ~Uitbot sal huHe sir 'n ' Die loon van die regverdiges

"Maar die goddeloses sal kry wat huHe soek; hulle het mos die gelowiges verontagsaam en van die Here afgewyk. "'n Ongelukkige mens is hy wat die ware wysheid en ordelikheid verwerp! Ydel sy vertvagting, mugteloos sy arbeid, nutteloos sy inspanning! 'aMet lawwe vrouens trou huHe, waardelose kinders verwek huHe, "vervloek is huHe hele nageslag! Sy wat nie gebaar het nie, kan haar eerder gelukkig ag as sy maar onbevlek gebly het, sy wie se bed nie 'n bed van sonde evas nie; 'n nakroos sal sy he by die beloning van vrome siele!

rukkie, maar die wind sal huHe kaai takkies ' aßkeur, stormwinde aal hulle wortel en tak uitpluk 'die halfgegroeide takke sal afbreek, en huHe vrug, nog onrty, sal ver/ore gaan, te sieg • om te eet, vir niks geskik nie. 'Want die kindeis uit die sondige bys!aap gebore, is in die oordeel die getuies van huHe ouers se sonde. 'Maar die regverdige, al sterf hy voor sy tvd, sal rus he. 'Want eerbaarheid gaan nie volgens tyd nie en word nie in jare bereken nie; mense noem iemand 'n gryskop as hy verstandig is, 'en ny van jare as sy lewe onbevlek is.

Die belungriVrheid vun eerbuurheid

Die voorbeeld vun Henog

orn

"Die eunug, selfs, wat met sy hande geen 'eOmdat hy God behaag het, het God h kwaad aangevang het nie en die Here vir niks liefgehad en horn weggeruk uit 'n lewe wat ' Deut. 33:3 ~ %ysb. 5.4

' Matt. 13:43 ~ 1 Kot. 6:2

' Jes. 56:4 ' Jet. 17:16; Matt. 7:27

SALOA40 anders met sondaars gedeel sou moes gewees het; "Hyhet horn weggeneem voordathy deur diekwaad beinvloed sou word, voordat kwaaddoen sy hart sou verlei. "Dia die betowering wat stoutigheid het dat dit glad eerbaarheid verdoesel, en die luste van die vlees maak selfs van die onskuldige siel 'n dier. "Maar hy wat binne 'n kort tydjie volmaaktheid bereik het, het ~m 'n lang lewe opgemaak.

So Hefhet God horn gehad dat Hy horn gehaas het om horn uit die midde van die goddeloses weg te neem. Daarvan is a!mal wel getuie, maar huHe begryp dit nie, niks kan dit eint!ik aan huHe verstand bring nie "dat God wel beloon, wel sy heHiges genadig is, wel al sy uitverkorenes aansien, Die onder~ung van die coreeduards "As huHe dit maar kon weet dat die dood van die regverdige die lewende goddeloses veroordeel: hy vroeg dood, huHe tot op huHe oudag eerloos. "Maar hoe sien hulle dit? 'n Man gaan vroeg dood en al sy wysheid kon horn nie red nie! Dat die Here dit beplan het, en sy uitredding, korn nie eers by huHe op nie. "G'n wonder dat huHe dit sien en horn verag nie. Maar dis huHe wat veragtelik is en die Here sal hulle uitlag "wanneer huHe eendag tot 'n skandelike val korn, onder die dooies le, versmaai, 'n ewige vers~. Stom sal huHe in die oordeelsdag staan, uitmekaargeskeur — huHe wat so opgebhse was, inmekaargesak, omgegooi tot die fondament toe; bitterheid sal huHe ken en huHe gedagtes . sal vergaan. "Ai, as huHe dink aan a! huHe sondes!Bevrees aalhuHe na vore korn en die lang lys van huHe misdade sa! voor huHe opryw.

Die berou van die goddeloses Met hoeveel vrymoedigheid sal die regverdige sy teenstanders in die gesig kan kyk, huHe wat horn teengestaan het! aHuHe weer, hoe aal bulle nie in verskrikking terugdeins nie, verras oor die skielike welsyn! 'hlnige wroeging sal huHe laat kreun: "Maar dis mos

5

~ Heb. l l:4

' %ysh. 3.2 " 1 Kron. 29:15

huHe vir wie ons belaglik voorgestel het en vir bespothk gehou het! 'Gekke wat ons was, ons het huHe lee&~se as dwaas beskou en hu!le dood as eerloos.' 'En hulle word jou waarlik as Gods kinders gereken, tuet 'n erfdeel onder die heiliges! 'Dan het ons tog ver van die waarheid afgedwaal, en die lig van die geregtigheid het nooit op ons geskyn nie, sy son het nooit eers vir ons opgegaan nie, "n MoeitevoHe weg het dit geblyk, die weg van sonde en verderf; ons het ~ir onsself die pad moeilik gernaak, ons wat die Godsweg misgekyk het! 'Watter loon het dit ons nou gebring, hierdie opgeblasenheid? Ons grootpratery oor hoe ryk ons is, wai het dit vor ons opgelewer? 'Ons het niks daarvan nie, dit het soos 'n skaduwee vervlieg, of soos 'n boodskapyer wat al op sy pad is, reeds verbyP "Soos 'n skiy wat deur die branders yloeg, waar is die spoor van sy kiel in die gohve? "Of die voel se vlug deur die!ug — waar is die bewys van sy reis? En hy het nogal kwaai geslaan met sy vlerke en die lug eintlik geskeur met sy vaart, met flapyende vleuels verbygevlieg, en daarna geen teken van sy gang! "Of laat dit 'n pyl wees, afgeskiet op sy doel, die lug daardeur geskeur, en weer geheel, daarna geen teken van sv gang nie. "So was dit met ons, gebore en weer ontbind, dit was maar een; nie 'n spoor het ons gelaat van 'n lewe deugsaam gevoer nie; met kwaaddoen, ja, daarmee het ons onsselt uitgebrand! "(So kla die sondaars in die onderwereld.)' "Want die verwagting van die goddelose is maar soos 'n windverwaaide distel, soos golweskuim deur die stormwind voortgejaag, rook wat in die wind wegdwarrel, die herinnering aan 'n gas wat maar een dag vertoef het.~ '~Dia die regverdiges wat vir ewig lewe; huHe loon hou dieHere virhuHe reg,die hoe God sorgvir huHe "Hoe heerlik daardie koninkryk, hoe pragtig die kroon uit die hand van die Here! Sy regterhand sal huHe beskerm, sy heiHge arm sal bulle beskut. ' Sy ywez is al genoeg wapenrusting, die beie skepying gemonster vir wraak teen sy vyande!' "Die borswapen wat Hy sal aansit, is sy eie getrouheid, suiwere geregtigheid

' Die sin russen hakies korn nie in die LXX voor nie. (Vertaler',

a Ps. l:4; Spr. 10:28; 11:17 e Ps. 17:40: Ef. 6:13

SALOMO die helm wat Hy aal dra; ' sy onoorwinlike shld sy eie regsinnigheid. "Kyk hoe slyp Hy sy toorn tot 'n lans en stry met die aardbol teen al wat onwys is! "Die goedgemikte pyle van die bliksems vlieg sekuur op huHe doel af, vanuit die wolkeboog mik Hy om te tref en nie te mis nie! "Uit die slinger van sy gramskap werp Hy die haelstene teen huße; teen huHe bruis die waters van die see op, genadeloos omsingel die watervloed huHe; "teen bulle spring die storrnwind op en jaag huHe uitrnekaar soos 'n dwarrelwind. Tot 'n woesteny is die beie aarde deur hul ongeregtigheid gemaak, magtiges ontsetel deur huHe boosaardigheid!

dit volkorne beoefen; leer dit tot juHe eie behoud indie dag van oordeel."Neem dus hierdie waarskuwings van my ter harte, ondersoek huHe noukeurig dat juHe daaruit lering kan neem.

einde van die aarde. 'Luister mooi, juHe wat

"Hoe helder brand die vlam van wy~heid, nooit dof nie, altyd duidelik te sien deur die wat ywerig na haar soek, oop en bloot vir die wat haar wil vind! "Eintlik loop die w~heid so een tegemoet wat haar wil bekom, asof sy haar vooraf aan horn wil betoon; "voordag moet jy al waak in jou socke na haar, en jy aal dit nie rnoeite vind nie — sy sit dan so te se en wag by jou poorte! "Bloot die bepeinsing van die wysheid is die beie mens! 'n Na@vaak kan jy daaraan wy en g'n kommer he nie! '"'Die wysheid is soos 'n vrou wat iemand soek tvat haar waardig is; op straat is sy vriendelik, in alles tegemoetkomend. 'aMaar eers moet jy jouself waardig kan betoon, dit moet

oor menigtesbevel voer, vreemde hordes het

jou strewe wees;"hoe saljy selftug beoefen as

om te hiet en te gebied: 'JuHe het tog geen mag nie of dit word juHe deur die Here gegee; julle heerskappy is van die AHerhoogste wat al julle wee ondersoek en selfs juHe gedagtes kan lees.' 'JuHewat van Hom juHe opdrag ontvang en nie daarvolgens geoordeel het nie, die Wet verontagsaam en sy goddelike wil oortree hetvreeslik en skiehk gaan sy verskyning wees; 'n harde oordeel gaan Hy vel oor huHe wat nou nog hoog troon!a 'Vir die geringes mag daar uitkoms wees, maar vir die grotes is daar groter oordeel. "Gaan Hy Horn dan neerbuig voor 'n hoe rang, bevrees staan voor magsvertoon, Hy, die God wat geringe en magtige gelykgestel het, wat oor almal ewe veel besorg is?' 'Vir hulle wat die kwaaiste is, wag die kwaaiste strawwe. "Vir juHe, koninklike hooghede, geld hierdie woorde van my, dat juHe die les van wysheid mag leer en juHe van ondergang mag red. "Immers, kon huHe die geregtigheid oordeelkundig uitoefen,

jy niedaarvan hou nie;ofdaarvan hou en nie na sy eise handel nie; of daarna handel en nie jou selfbehoud verseker nie; ~of dit verseker en nie naby God korn nie? "'n Goddelike weg is hierdie strewe na wysheid, want dit voer 'n rnens na die ewige koninkryk. 'aJuße dan, wat heerskappy voer oor volke, as juHe troon en septer liefhet, moet juHe die wysheid lieihe. Hoe aal julle anders ewiglik heers? "(Bernin die wysheid, al juHe maghebbers!)

Die verantwoordelikhede van gesagvoerders en regters Met wysheid verrig 'n mens meer as met krag (die verstandige dus meer as die sterke*). H i erdie woord dan, vir konings om ter harte te neem, zar juHe regters tot aan die

' Vme l en 23 korn nie in die LXX voor nie. (Vertaler) a Pred. 9:18

Salomo xvii sg aoysheaf deel anet ander

"War die wysheid is, dit maak ek nou bekend, en waarvandaan dit korn. Dis nie 'n goddelike geheim watek verborge wil hou nie;van begin tot einde aal ek die geskiedenis van haar wor-

ding nagaan, aan die lig bring al wat daar te wete is, die waarheid nie verbygaan nie. a Want

' Rom. 13:l. Vgl. ook Job. 19:11 a Joel2:l l

' Deut. 10:17; 2 Kron, 19:7; Sirag N.15, 16; Hand. 1094; Rom. 2:1 1; GaL 2:6; Ef. 6:9; Kol. 3:25; 1 Pet, l:17

SALOMO ek kon nog nooit oor die weg korn met die gierigaard nie — om suinig te wees met die waarheid pas ook nie die wyse nie. "Tot heil van die hele wereld sal 'n menigte wyses wees, en waarvandaan groter bestendigheid vir die volk as wysheid op die troon? "Ontvang dan lering uit my woorde tot julle voordeel! Die vvysheid itom in 'n mens die merci@ binne

7

En ek? Is ek nie ook maar 'n sterßike mens, soos almal nie? Afstammeling van daardie mens van klei, wat eerste gemaak is, is ek in my oeder se skoot tot vlees gevorm; 'in 'n tyd van

tien maande is ek in bloed geronne' uit die saad van 'n man, met die wellus gepaard met die slaapP 'En met my geboorte het ek die gemene lug ingeasem; self stof, het ek in die stof beland, en soos alle babas was my eerste geluid 'n skree. 4Toe is ek toegewikkel en versorg soos alle ander. 'Want watter koning is op 'n ander manier gebore?'Deur een ingang korn almal die lewe binne, en dieselfde met die uitgang.' Sulomo verklaur sy liefde vir cvyshaid 'Vanwaar dan die verstand wat aan my gegee is? Dit wasgebed; ek het God aangeroep en die gees van die wpsheid het tot my gekom.4 'Ek het haarverkies bo koninkryk of troon; ek het niks van my skatte gedink in vergelyking daarm ee nie. 'Geen juweel kon ek met haarvergelyk nie; al my goud was soos stof daarnaas, die silwer niks meer werd as klei nie.' '~Ek het haar dan ook hoer geag as heil of heerlikheid, verkies om haar te he bo die lig van die dag, omdat haar lig daarvan nooit verdoof mord nie. "En daarby het gekom al die seeninge gepaard met haar, en onberekenbare voorspoed. "Dit alles het ek geniet omdat die wysheid my gewys het hoe; tog het ek nooit besef dat wysheid die moeder van al hierdie dinge is nie. "Sonder inspanning het ek kennis opgedoen, ' gestol ~ Job 10:10

onbaatsugtig deel ek dit mee, die rykdom daarvan verberg ek nie, 'n skat wat onverganklik sal bly. "Diegene wat haar benut, is deelgenote in Gods vrienderyk; so 'n hoe aanbeveling is die gawes van ondemysing. "Gods gawe is dit as ek my gedagtes kan uitspreek, en dit bedink wat daardie gawe waardig is; wie anders lei die wyse, we anders wvs horn op die verkeerde? "In sy bande is ons en ons woorde, met al ons kundigheid en bedrewenheid, al ons kennis. "Hy self het aan my ware kennis gegee omtrent alles wat bestaan; die ordening van die wereld en die werking van die elemente, "die begin en die einde en die middel van die maande, van veranderinge van baan en omwentelinge, van die korn en gaan van die getye, "die omloop van die jare en die posisiesvan die sterre; die verskeidenheid plantsoorte, -"en wat 'n mens alles met hulle wortels kan doen; ~'al die geheime en al die wondersvan die natuur is aan my geopenbaar, die wysheid wat self die baasskepper is, het my dit geleer. Die aurd vun cvysheid "'n Verligter van die verstand is die wysheid en hoog verhewe, enig en tog ingewikkeld, subtiel en tog begryplik, beweeglik en tog onaangeraak, vasberade en tog sagsinnig, mensliewend en tog skerpsinnig, onweerstaanbaar en weldadig> "menslik en goedaardig, standvastig en versekerd, kommerloos en deugsaatn, vooruitsiende en begriyend, verstaanbaar, verhewe en verfynd; dit aUes is die wysheid. "Die wysheid is beweegliker as alle beweging self, dit deurdring alles omdat dit self so rein is. "Die krag van God is niks tasbaars nie, so is die wysheid siegs die ademing van daardie krag; 'n suiwere uitvloeöng van die onbesmette heerlikheid van Gods almag; daarom tas g'n goddeloosheid die reinheid daarvan aan nie. "Dit is 'n afsk1msel van Gods ewige lig, die vlekkelose spieel mn sy majesteit en die getroue beeld van sy goedheid." '"'Die wysheid is tog almagtig; self onveranderlik maak dit alles nuut,

=Job l:25;1Tim.6:7

' 1Kon. 3:9

' Job 28:15; Spr. 8:11 ' Heb. l:3

SALOMO geslagte lank het dit al heilige siele deurdrtng om bulle om te skep tot Gods vriende en verkondigers. "%'ie anders sal God hefhe as hulle in wie die wysheid inwoonr "Skoner as die son is dit,meer verhewe as die sterrestelsels,vergeleke by die lig is die wysheid nog deurdringender! 'o%'ant die lig word tag vervang deur die nag, maar die kwade sal nie die wysheid oorrompel nie! %ysheid die leermeesteres Haar greep op alle dinge is stewig en reik van die een einde van die wereld tot die ander;vandaar die ordelikevertoon van alles. 'Haar hetek liefgehad van jongs af, hetek haar die doelwit van my strewe gemaak. Rk het die wysheid begeer as 'n bruid omdat ek 'n minnaar van haar skoonheid geword het, 'Daaruit blyk haar heerlike afkoms, dat sy Gods tentwoning met Horn deel, dat die Heer uan alle dinge haar liefhet! 'Sy is die leermeesteres van die wetenskap van God omdat sy daartnee bekend is en self sy werke keur. 'Wie beskik oor tneer rykdom as die wysheid, sy wat alles tot haar doel aanwend~ 'Maar as die denke in werking korn, wa is meer te begeer as sy wat dit tot stand gebring het? 'As jy net 'n eerlike bestaan begeer, is dit juis sy wat hierdie deugde in hoe mate besit: dat sy matigheid leer en voorsorg, eerlikheid en moed; wat sal nuttiger wees as dito sOf as jy veelsydige kennis begeer, sy weet wat al gebeur het en kan gis wat nog gaan gebeur; die redenaarskuns ken sy en wat raaiselagtig is, kan sy ontrafel; tekens en wonders kan sy voorspel,en wat die tye of omstandighede inhou. 'Daarom het ek besluit om haar na mu te bring om my lewensmaat te mord, om my raadgeefster te wees wanneer dit goed gaan, my trooster onder kwelling en smart. "Deur haar, het ek gereken, sal ek aansien geniet onder die menigte, en hoe jonk ook al, die agting van my meerderes. "Moet ek as beoordelaar optree, aal ek skerpsinnig bevind word, die bewondering van maghebbers afdwing, ontsag lees in die aangesig van prinse. '-'As ek stilbly, sal EuBe ' 1Kon,3:9

~ Ps. 115:16

wag, as ek praat, sal hulle aandag gee; soos ek voortgaan, aal hulle die hand op die mond le, "Deur haar sal ek die onsterflikheid he, onvergank!ik die naam wat ek aan hulle sal nalaat wat na my korn. "Volke sal ek biet, nasies sal ek gebied; "gevreesde tiranne sal skrik as hu!!e van my hoor, as weldoener 'n bekende, in die oorlog 'n sterke. "Tuis by haar is ek heeltemal op my gemak:g'n bittere verrate in die omgang nie, g'n vervehge gekyf nie — net vreugde en geluk geheel en al. "So het ek by myself gedink en in my hart bepeins: die ~scheid waarvan bloot die bepeinsing onsterflikheid inhou, "met wie vriendskap soveel genot meebring, wat arheid beloon met onuitputlike rykdom, met wie gedurige omgang helderheid van begrip bring, vir haar moes ek he, en ek het rondgegaan, soekende hoe ek haar vir my sou win '~As seun was ek wel begaafd, met 'n goeie geaardheid as my deel; oof liewer, deur my hoe afkoms het ek 'n goedbedeelde liggaam ontvang; "-'maar omdat ek besef het dat ek haar nie anders sou magtig vvord nie, as God haar nie aan my gee nie — en in sigself was dit heid om te weet van wie die gawe was — het ek na die Here gegaan en tot Hom gebid, en my hart teenoor Hom uitgepraat, met hierdie woorde:

Gebed om wysheid "God van mv vaders, barmhartige Here, deur u woord het U a lles tot stand ge-

bring,' -'en deur u wysheid het U dit beskik dat die mens oor u skepping heers 'om die wereld te rig — nie alleen met geregtigheid nie. maar soos sy hart dit vir horn voorskryf, 'Gee my die wysheid wat langs u troon sit en misgun my nie 'n plekkie onder u kinders nie! 'Want ek is ook u dienskneg,seun van u diensmaagd, 'n sterflike mens, begrens deur die tyd, hvalik in staat tot oordeel en die maak van wette.~ ~%ant tot

watter volmaaktheid die mens ook gedy, sonder diewysheid wat van U korn,salhy hoegenaamd nie geag word nie. rNou het U my verkies tot koning van u volk, om u seuns te rig, en u dogters 'en ~ir my gese om 'n tempel te bou ' 1 Kron. 28:4, 5; 2 Kmn. l:9

SALOMO op u heilige berg, en 'n altaar in die stad van u woning, ooreenkomstig daardie heilige tabernakel wat U van die begin af berei het. 'By U is die wysheid, bern+ van a!les wat U doen, wat U bygestaan het toe U die aardbol gemaak het,

Kusn het zoysheid gensinag 'Van haar het die onregverdige ~m) afvallig geword in sy toorn toe hy in 'n woedebui sy broer vermoor en sy ondergang bewerk het.' a

en weet wat aangenaam is in u oe, die hek

strekking van u gebooie!~ 'oLaat haar u boodskapper wees uit u heilige hemel, stuur haar uit van die troon van u heerlikbeid dat sy ook aan my sy kan wees, en my rig in my strewe dat ek mag weet watwelb ehaaglijk istm U! "Sy weet tog alle dinge en verstaan dit, en sal my wyslik lei in al my handelinge, haar mag sal ook my bewaar. "So sal my taak voltooi word na u wil en ek sal die volk van U billik oordeel, 'n waardige erfgenaam van die troon van my vaders. ""Maar hoe kan 'n mens die raad van God ken? Of wie kan die geheim van Gods wil navors?' "So aarselend ons menslike gedagtes,

Wysheid het beoog besherm 'Wie anders as die wpwheid, toe die wereld aan die verdrink was deur Kain se skuld, het dit 'n tweede kans gegee deur die regverdige Noag op 'n nietige vlot tot veiligheid te bring? Wysheid het Abrahrarra besherrra

'Dit vsas ook sy wat, toe die volkere deur sondige satneswering verward was, geweet het wie die regverdige is en Abraham van Gods straf bewaar het; sy het hom gestaal teen jammerte so waagsaam ons veronderstellingsl tsSelfs die vir sy eie seun.' siel word beswaar deur 'n sterAike liggaam, 'n aardgebonde omhulsel kan sy veelsinnige gees beperk? '«Reeds moeilik is dit om die raaisel Nyysheid het l.ot gered van ons lewe hier t e ontrafel, moeitevolle 'Daar was 'n ander regverdige, Lot, wie se rednavorsing om te bepaal wat byderhand is, hoe ding aan die wysheid te danke was, toe die godsal ons nog naspeur wat in die hetnel is? "%'ie deloses rondom hom in die vg stede deur vuur sal u voornemens ken as U nie die gawe van u vergaan het." 'Van hulle boosheid is die mok wysheid skenk nie, u heilige Gees nie stuur wat tot vandag toe uit die barre grond opstyg, vanuit u hoogtes nie? "So is hulle saad gelei getuie, en die bome wat ontydig vrugte dra, en tvat op die aarde is, en so is die mens geleer otn die soutpilaar wat daar as aandenking aan die u wil te ken. 'vDeur daardie wysheid is hulle ongelowige siel staan. 'Ai, die dwase verontbehoue, hu!le wat u guns, Here, van die begin agsaming van die leiding van die wysheid, sodat af gesoek het," hul!e nie alleen nie die goeie geken het nie, maar aan die wereld so 'n aandenking van hul eie dwaasheid nagelaat het dat hulle nie vergeet Die wysheid word verheerlikas kan word nie, ook nie dit tvaarin hulle gesondig verlosser en beschermer het nie! vMaar die wysheid verlos tog diegene ~ T oe die mens maar pas gevorm is deur wat op haar ag slaan uit hulle ellende. ' Sy het M God — reeds vader van die aardbol, die regverdige Jakob op die regte wee gelei toe maar nog eensaamgeskapene —was dit sy wat hy aan die vlug was vir sy broer se woede; hom hom bewaar het,' 'en hom opgerig het na sy sells 'n gesig gegee van die hemelse koninkryk, val, en hom krag gegee het om te heers oor die en kennis van heilige dinge; sy het hom verryk versoekingb deur sy arbeid, want sy het die vrugte van sy

I

a Spe 8:22, 27; Job. 1:1 Jes. 40:13; Rom. 11:34; 1 Kor. 2:16

' Gen. 1:27 b Gen. 2:7

' ln die oorspronklike teks kom eiename nie voor nie; die name is egter vanseSprekend.

4 Gen. 4;8 ' Gen. 11:2 - Gen. 19:17,22

SALOMO boerdery vermeni~Mdig.< nOmgewe deur lis, Die vvysheid het die Israeliete deur was dit sy wat hom bygestaan het en hom weer die vvoestyn gelei ryk gemaak het. "Van sy vyande het sy hom Daarna is huHe doen en late geseen ook bewaar en teen hulle gekonkel beskerm. Sy L deur die leiding van Moses, die heilige het hom krag gegee om die worstelstryd te wen profeet.' 'Die lee woestyn het huHe deurgereis, sodat hy kon weet: nerens is iets magtigers as ver van die wonings van mense hul tente opgedie wg sheid nie. slaan; 'en toe huHe voor oorlogsugtiges te staan gekom het, het huHe die vyand verslaan. 'Dors Wyysheid het Josef gered het huHe gehad en u Naam aangeroep, en vir huHe is water uit die rotswande gegee, verfris"Toe Josef, daardie regverdige man, verkoop is, sing vir die dors uit die harde klip!' Want dit het die wysheid hom ook nie verlaat nie, nie waardeur hul vyande gestraf is, deurdat hulle onder die sku!diges laat bly nie, maar saam met gebrek gehad het, is juis ryklik geskenk aan die hom in die kerker afgegaan." "In kettings het kinders van Israel tot huHe vreugde, 'toe dit sy hom nie laat staan nie, maar hom opgehef waaraan huHe so 'n gebrek gehad het tot vertotdat hy die septer kon swaai oor 'n hele sadiging toe aan huHe geskenk is. koninkryk, en die mag gegee om te doen wat hy wou met huHe wat hom verneder het. Sy het Die straf ap die Egiptenare getoon dat huHe leuenaars v as vrat hom wou onteer, en sy het hom ewige heer!ikheid gegee.' 'Deur roering het U pleks van die fontein van

I

Nyysheid het die Isrueliete uit Egipte gelei "So ook met Gods volk, Israel, daardie stilverdragende ras; het sy huHe nie verlos van volkere wat huHe onder wou hou nie?> "Het sy nie die kneg van God, Moses, geinspireer toe hy teenoor die gevreesde heerser gestaan het, om hom wonders en tekens te toon nick "Het sy nie aan die regverdiges die loon van huHe arbeid teruggegee, en huHe op 'n wonderweg uitgelei niet Ja, sy was vir huHe 'n wolkedak bedags en die sterreHg snags. "Deur die Rooisee het sy huHe gelei, uitgebring uit die tuimelende waters," "maar huHe vyande het sy laat verdrink, huHe liggame laat uitspoel uit die wereldvloed. Daarna kon huHe hul verryk aan die buit van die goddeloses,' "So kon huHe u Naam, o Here, lofsing, en eendragtig u beskermende hand prys. -''Want die wysheid het die mond van stommes geopen, die tonge van sprakeioses het sy welsprekend gemaak. ~ Gen. 28:5, 10 ' Gen. 37:28 ' Gen. 41 40; Hand. 7:9, 10 ' Eks. 1:ll

lewende water, vir die goddeloses mensebloed gegee 'waardeur hulle gestraf is oor die moord op hndertjies; maar vir u getroues het U water

bo versadiging gegee, bo verwagting. 'So het U huHe getoon, deur die dors wat huHe in die woestyn gely het, hoe U aan u kinders verligting kan gee, tem~l hul teenstanders weens gebrekgesterfhet."Want toe huHe versoek is, en voorwaar in ontferming gekasty is, het huHe verstaan hoe die goddeloses gepynig is toe huHe in toorn veroordeel is. "Vir Israel was dit immers net 'n toets van hul geloof, vermaning

soos van 'n vader; >ir Egipte strawwe ondersoek soos deur 'n koning, en — veroordeling. 'aWant of huHe a6vesig was of teemvoordig, huHe is ewe veel gestraf:'"n verdubbelde strafhethuHe oorval, hul! e het gekreun by die gedagtenis aan die dinge wat verby was! '~Dat dieselfde plaag van dors wat huHe gemartel het, oorsaak sou wees van Israel se juiging! Toe het huHe die Here se mag ondervind, huHe verwonder aan sy wraak — uiteindelik! "HuHe 't huHe verwonder oor Moses, >ir

' Eks. 14:22, Ps,77:13 : Eks. 12:3 Eks. 15:1

' Eks. 16:1 ~ Eks. 17:1 ' Num. 20:11

SALOMO wie hulle in hul hovaardigheid lank gelede onteien het, toe hulle horn saam tnet ander kindertjies blootgestel het. Die dors, wat Egipte se vyand was, was iets anders ~m die regverdiges! "So goddeloos tvas hierdie Egiptenare, sulke dwase sinsbegogeling het hulle mislei, dat hu!ie stomme slange aanbid het, ook veragtelike ondiere. Daarom dat U swerms van die stomme diere tussen hulie ingestuur het' '"sodat hulle kon insien dat dit waardeur 'n mens sondig, daardeur word hy ook gestraf. "Kant daarwas geen perke aan u almag nie,U wat die wereld uit onwesenlike stof geskape het; U kon net sowel 'n magdotn bere of woedende leeus op hulle afgestuur het!' "Of nuwe diere geskape het, wie weet hoe kwaai, wat mrige asem uitblaas, of aaklige rookdampe uitstoot, of wat verskriklike vonke uit die oe uitskiet, "nie alleen om hulle hvaad aan te doen nie, maar waarvan die voorkoms skxikwekkend genoeg is om mensedood temaak! God is alm~t i g en genadi~ "Maar U sou hulle ook sonder meer met een asemteug kon gedood het; opgespoor deur u wraak, kon U hulle deur u geesteskrag uitmekaar geblaas het; maar alles wat U doen, is afgemeet en bereken en geweeg. "%'ant U kan te alle tye alles vermag; wie kan die krag van u arm weerstaan? "Immers, soos 'n greintjie weeg diehele wereld vir U, en soos 'n druppeltjie dou wat met sonop op die aarde drup. "Maar U ontferm U oor die hele mensdom, juis omdat U almagtig is, en sien ons menslike sondes oor, as ons maar berou sal he. "Alles het U lief, hoe sal U dan 'n afkeer he van enigiets tvat U gemaak het? Trouens, as L 'n afkeer van iets gehad het, sou U dit gemaak het? "'Hoe sou iets ook bly bestaan het as U dit nie gewil het nie? Of wat U nie in aansyn geroep het nie, sou dit hoegenaamd bestaan het? "Maar U behou alles, en met rede, want alles behoort aan U, Here, U het alles lief wat leme! a%'mh 1224 ' Lev. 26:22; Wysh. 16:1; Ier. 8:17

Die verdraag saamheid van God

I

+ 0 , hoe goed en hoe mild is u invloed W oor alle dinge, Here! '-Daarom bestraf U dadelik diegene wat afdwaal, vermaan die wat sondig en maak hulle gedagtig aan hulle dwaling sodat hulle die verkeerde kan laat en weer in U, Here, kan glo, Die sonde man die Kanacrniete

'So was dit met die ou inwoners van hierdie heilige hnd van U, van wie U 'n goeie rede gehad het om 'n afkeer te he 'vt atter grusame praktyke het hu!Ie nie teen U bedryf nie, met

hulle toordokters en onheilige offerandes! 'Gevoellose moordenaars wat hul eie kinders doodgemaak het, mensmeters wat die ingewande van mensegeeet het en die bloed verswelg het van oKers wat aan U geoffer is! 4G'n wonder dat U sulke ouers wat eiehandig hulpelose kindertjies om die lewe gebring het deur ons voorouers laat uitroei het, "sodat hierdie land, mat mr U dierbaar is soos g'n ander nie, met groter waardigheid bewoon sou word deur die seuns van God. 'Maar hulle was ook maar mense, en U het sagkens met hul!e gehandel deur perdebye as voorlopers van u leerskare te stuur om hulle bietjie-bietjie uit te roei! "Zie dat U nie magtig genoeg was om die goddeloses met een veldslag aan die regverdiges onderdanig te maak nie, of deur wilde diere op hulle af te stuur, of bloot deur een verdoe-

mende woord uit te spreek. ' Maar hulle straf is stuk vir stuk uitgemeet, om kans te gee A' berou, hoewel U nie onbewus daarvan was nie dat hu!ie 'n bose geslag was, met so 'n ingebore k waadaardigheid dat h ulle n o oit i n d e r ewigheid van gedagte kon verander nie!b God is soecvev'ein "Van die begin af was hulle 'n vervloekte ras; tog was dit nie uit vrees vir enigeen dat U geduld betoon het met hulle sondes nie. ''-KVie

' Deut. 9:2; 12:2; 18:12

s Eks, 23;30; Deut. 7:22

SALOMO sal dan vir U se: "Wat doen U?" of u oordele teenstaan? Sal iemand U uitdaag as kampvegter vir die goddelose mens, U betig as volkere wat U gemaak het verlore gaan? "Daar is inuners geen ander God as U nie, wat 'n hele wereld versorg, wat nie nodig het om aan te toon dat U die onreg nie onbiBik veroordeel nie.' "Nog koning nog tiran kan U in die oe kyk en vra: "Waarom het U huBe vernietig?" "Juis omdat U so regverdig is, handel U in alles regverdig; verre sy dit van U om die onskuldige te veroordeel — daarvoor is U te heilig. "Van alle regverdigheid is U heiligheid juis die bron; en omdat U mn alles Here is, het U soveel geduld met almal, "Siegs wanneer U ahnag in t getrek word, betoon U u krag teenoor hulle wat U nie ken nie, om huBe vermetelheid aan die kaak te stel. "Tog, met soveel mag tot U beskikking, oordeel U nogtans sagkens en behandel ons met groot agting, teavyl U u wil kan laat geshed. "Deur u dadehet U dit aan u volk geleer: dat geregtigheid en menslikheid saamgaan; en u hnders die goeie hoop laat koester dat oordeel kan piek maak vir spyt oor sonde. ~~Sou U dan die vyande van u diensknegte en hulle s at die dood skuldig was, met soveel lankmoedigheid gestraf het, deur huBe gedurig kans en tyd te gee, dat hulle hul van die boosheid kon ahvend, ~'en sou U nie soveel meer Befde betoon teenoor u eie kinders nie aan wie se vaders u eed enverbonde ryk aan beloftes gemaak het?

nie! 'Daarom het U die verspotte kinders tot bespotting veroordee[: "toe huBe van die vermaning en bespomng nie lering geneem het nie, is huBe met so 'n oordeel van God beproef as wat hulle toegekom het. "HuBe kon wel verneder gevoel het oor wat hulle oorgekom het toe die einste gode wat huBe aanbid het, die midde!e was waarmee hulle gestraf is! Toe hulle dit sien, moes dit huBe oortuig het dat Hy die ware God is wat hulle destyds geweier het om te ken; maar hulle het te lank gewag en daarom het die uiterste verdoemenis oor hulle gekom.

afel

Bis dom om sfgode te aanbid

I

verspotte kinders kon nie dwaser gehandel het

+ H oe dwaas voorwaar moet die mens nie M wees in wie daar geen kennis van God is nie! En wat uit. al die dinge wat goed is, nie kan begryp wie God is nie! En wat sy werke waarneem en nie weet wie die Bewerker is nie!' 'Maar vir huBe gode van vuur of van wind of die vtietende lug bedink het, of die wentelende sterre, of die geweldige golwe, of son of rnaan, wat dan oor die aarde sou heers.b 'Miskien is hulle deur die skoonheid daarvan verlei om vir huBe daarvan gode te bedink; maar dan moes hulle tog besef het dat Hy wat die dinge beheers, nog skoner moet wees, want die Beginner van skoonheid is mos die Skepper van alles! 'Of was dit krag en die uitoefening van krag wat hulle bewondering afgedwing het? Maar hoeveel magtiger moet Hy dan nie wees wat dit alles gemaak het nie! 'Want in die grootheid en skoonheid van die skepsele is dit begryplikerwys moont!ik om die Skepper daarvan te sien. 'Maar die beswaar in dü opsig is gering: die fout le nie in bulle begeerte om God te soek en te wil ünd nie, 'maar omdat hulle gedurig met sy werke omgaan en die dinge mooi ünd, gaan huBe nie verder as dit wat huBe sien nie.' sEn ook dit kan 'n mens nie verskoon nie; 'as bulle kennis ver genoeg kon strek om 'n mening te vorm oor die were!d om hulle, hoe is dit dat huBe op hul weg g'n spoor van Hom, die Here daarvan, kon vind nie? ' Maar daar is mense, nog ellendiger as hierdie, wie se

' 1 Pet,5:7;7es.44:6

b Deut. 4:l; 17:3

Die eA'ug op die K@iptenare ~'Waar U ons dus net tugtig, is die geseling van u vyande tien duisend keer erger; sodat wanneer ons moet oordeel, ons u goedheid sal bedink, en wanneer ons beoordeel word, ons op u barmhartigheid sal hoop. "Vandaar dat U ook die Egiptenare besoek het wat huBe hele lewe dwaas en onregverdig was, deur die dwaasheid van hulle eie optredes. "Want huBe het in hulle dwaalwee so ver afgedwaal dat huBe selfs daardie diere wat onder alle diere die geringste geag word, tot g ode verhef het; ' Rom. 1:20

' Rom. l:21

hoop gelee is in 'n wereld van dooies; huHe norm dit gode wat die werk van mensehande is, goud en silwer wat kunstig bewerk is in die vornt van lewende dinge, of dooie ldip wat mensehande lank gelede gefatsoeneer het! "Kan jy meer! Dis asof een of ander timmerman 'n stuk reguit hout in die bande gekry het; dan skil hy die bas rondom flink af en met behu!p van sy kuns vervaardig hy vlytig daarvan 'n nattige voorwerp vir daaglikse gebruik. "En die spaanders, dü gebruik hy om sy etc te bere'.. "Die stuk wat oor is, wat vir niks gehruik kan word nie, krom en vol kwaste, sny hy noMeurig in sy vrye tyd uit; met vakkundige kennis maak hy 'n beeldjie daarvan, dit neem die vorm aan van 'n mens; "of dalk sny hy dit uit in die vorm van 'n dier. As dit klaar is, stneer hy oker daaroor, maak dit heeltemal rooi sodat sy natuurlike kleur verberg is en al sy foute toegesmeer is. "Dan moet hy 'n geskikte staaaplek daarvoor maak en dit in die muur inlaat en met ysterldampe vassit. "Hy tref alle voorsorg dat dit nie val nie, want dit is maar 'n beeld en het hulp nodig! "En nou doen hy vir sy besittings, en sy hnders, en sy vrou, 'n gebed — en hy skaam horn nie om dit aan te spreek wat nie eens 'n siel het nie! "En vir heil wat heiHoos is, en nr lewe wat dood is, vir hulp wat hulpeloos is, roep hy die hout aan; "en vir sy reis pleit hy by iets wat nie kan loop nie, en vir sy besigheid, en vir werk en wir voorspoed in alle dinge, pleit hy by iets wat in elke opsig nutteloos is!» Geseünde hout, vvasrtieur vea lossing

bevverksteHig isl

I

g No g meer, hier is iemand wat op die X water wil vaar, en horn regmaak om op die onstuimige gohve te reis, met 'n stuk hont om horn te dra — en hy roep 'n nog broser stuk hout aan! 'Om wins te maak, het hy die boot uitgedink, en dit met kunsvaardigheid gemaak,' 'maar dit is u voorsienigheid, o Vader, wat dit stuur; U maak daarvoor 'n weg in die see, 'n hoofpad tussen die golwe, 'om aan te toon dat ~ Vgl. Brief van Jeremia vs. 34 e.v.

dit in u mag is om uit alles te red, al gaan 'n onbedrewe mens op see daarin. 'Dia omdat die gawes van u wysheid nie onbenut mag bly nie, dat die mens sy lewe op 'n paar planke waag en 'n brose skuit horn vii!ig oor die golwe kan dra. 'Van die begin af, irnmers, toe die reuse in hul trots vergaan het, is die hoop van die wereld op 'n vlot gevestig, is die voortplanting van die lewe verseker omdat u hand aan die stuur was.' ~Geseende hout waardeur verlossing bewerksteHig is! 'Maar die afgod wat met die bande gemaak is, is vervloek, so ook hy wat dit gemaak het — hy, weens sy hose ontwerp, en die snCk hout wat, hoe broos ook al, 'n god genoem word! 'Want vir God is die goddelose en sy goddeloosheid ewe haadik, "ontwerp en ontwerper is doemwaardig. "Daarom aal die afgode van die heidene nie ontsien word nie omdat huHe die skepsels van God haatlik gemaak, en die siele van mense verlei, en die voete van onnadenkendes laat struikel het. Die ooreprong oan afgodery "Want ontug het ontstaan toe afgode ontwerp is en tot lewensverderf was huHe uitvinding. "HuHe was tog nie van die begin af daar nie en is ook nie ewigdurend nie. "Die opperste dwaasheid van die mens was wat huHe in die wereld ingehring het, maar haie gou aal daar 'n

end aan huHe korn. "Hier het jy die een of ander vader, ontydig uitgeteer deur rou oor sy seun skielik van horn weggeneem; van horn laat hy 'n beeldjie maak; en horn, wat as mens aou dood is, eer hy as 'n god, enhierdie gebruik,so beveelhy sy ondergeskiktes, moet met seremonie en offerande in stand gehou word~ ' Met verloop van tyd het die goddelose gebruik toegeneem totdat die dwaling deur die wet beskerm is, en die gesnede beeide deur koninklike gebod vereer is. "Maar nou, omdat huHe wat ver is horn nie kon eer in die persoon nie, het huHe die sigbare beeld van die koning wat huHe wou eer, opgerig om sodoende vir horn, wat afwesig is, te bewierook ' Die eergierigheid van die kunste-

' Eks. 14:22

b Gen 6 4. 7.6

SALOiM O naars het ook die onwetendes aangehits om hierdie afgodediens voort te sit. "Elkeen het probeer om sy meester te behaag deur benutting van sy kuns, sodat die gelykenis op sy beste voorgestel word; "totdat die boosaardige volk, weggevoer deur soveel skoonheid, horn wat maar kort vantevore as mens vereer is, vir 'n godheid hou. "Dit het mettertyd vir die mens 'n strik geword, want, of as gevolg van swaar verHes,ofom die een ofander koning te vereer, het mense aan klip en hout die onnoembare naam van God gegee. Die geeol~e oan ug~odery -'-Dit was ook nie genoeg om hierdie valse opvattings mn God te he nie; maar omdat huHe gedurig in 'n stryd van omvetendheid verkeer het, het huHe dit die normale toestand van sake geag, '-Normaal! Om huHe kinders te ohr, om geheimsinnige godsdienste te beoefen, nagtelike brasserye in die naam van huHe god te he!' "Normaal! Ten~! daar geen eerbied vir die lewe van ander is nie, of eerbied vir reinheid in die huwelik nie — die een het die ander deur lis gedood ofdeur owerspel ongelukkig gemaak! -"Dit was net bloedstorting en moord, diefstal en bedrog, omkopery en ontrou, oproer en meineed, aanranding van goeie mense, -"veragting van God, besmetting van siele, rassever-menging, egskeiding, owerspel en onkuisheid> -" Ons kan dü dinge noem, maar nooit die afgode nie, waarvan die diens die oorsaak, die begin en einde van al die kwaad was. -"HuHe vervoering was onsinnigheid, huHe waarsegginge leuens, hulle lewe ene ongeregtigheid, en hulle was baie gou om te sweer, ~'En g'n wonder nie: omdat hulk vertrou het op gode sonder siele, het huHe nie verwag om iets oor te korn van huHe valse ede nie. "Maar bulle sal op paslike wyse gestraf word omdat huHe valslik gesweer het, as afgodsdienaars God oneer aangedoen het, en deur bedrog die geregtigheid veragtelik gemaak het; 'want nie die mag waarby hy gesweer het ni, maar die straf op sonde agtervolg altyd die oortredings van die onregverdige. Deut. 18:10; Jer. 7:6

Die ware God lee onsterßikheid

I

+ E n U , on s God, is goedertieren en M waaragtig, geduldig en barmhartig in die bestuur van die heelal. -'Al sondig ons, tog kan ons daarop reken dat ons aan U behoort. Sondig ons nie, dan weet ons dat ons gereken word onder die van U. '%ant net om U te ken, is die toppunt van gereyigheid,' om die geregtigheid en u krag te verstaan, k aan die wortel van die onverganklikheid! 'Dis nie vir ons om verlei te word deur die sondige maaksels van mense nie; nog deur die beeldhouer se onvrugbare werk as hy 'n beeld bont beskilder, 'en die onnadenkendes by die aanskouing daarvan dit begeer, hoewel die beeld dood en sonder lewe is. ~Maar hulle is liefhebbers van wat wesent!ik verkeerd is; en wat is huHe hoop werd wat huHe in sulke dinge vestig, sowel huHe wat die dinge maak as die wat dit begeer, en diegene wat dit eer betoonP Die dmaasheid om te aanbid

anodeman klei

'Aiaarlaat ons nie die pottebakker verag me, wat die sagte klei moeitevol met sy voete brei en danmet sy ~mgers vorm, om nou 'n beker, dan 'n bak vir ons gebruik te maak; uit diese! fde klei maak hy sierlike voorwerpe en net so ander van 'n heel ander aard; en waarvoor albei gebruik sal word, dit besluit die pottebakker,' 'Dan bemoei hy horn ydellik om 'n god uit dieselfde k!ei te maak, hy wat self maar 'n kort tydjie tevore uit die grond gemaak is, en 'n klein tydjie daarna daarheen sal terugkeer waaruit hy gekom het, om sy siel se skuld te betaal. '-Afaar nee, hy kwel horn nie oor wat hy eendag gaan doen nie, ook nie oor hoe kort sy lewetjie nog mag wees nie; maar hy wedywer met die goudsmid en die sihversmid, hy wil 'n koperwerkernamaak, hy roem eintli k daarop dat hy vals namaaksels lewer. "isar sy hart is as en sy hoop is waardeloser as die grond, sy lewe meer veragtelik as sy eie klei! "En dit omdat hy die God verontagsaam wat sy formeerder was, horn 'n siel kon inblaas wat ' Jer. 18:4; Rotn. 9:21

SALOMO

39

hom aan diegang hou, 'n gees ingeadem het malg vir die paddas wat as plaag oor huHe gemat hom tot lemende mens maak! "Net tot ver- stuur is, en huHe selfs van die broodnodigste maak geskape, so ag diesulkes ons lewe, ons wat huHe so begeer het moes wegdraai, het u lewensloop net 'n kans om wins te maak, want volk maarvir'n rukkie gebrek gehad, en toe 'n bestaan moet 'n mens maak, goed of sleg! nuwe voedsel ontvang om te eet, 'Dit was "So 'n man, soos g'n ander nie, sondig met paslik dat huHe wat die tirannie uitgeoefen het, oop oc: uit dieselfde materiaal sal hy vir jou 'n self onversadig moes bly; en u volk net getoon fyn houer maak of 'n beeldjie boetseer, net soos word hoe huHe vyande uitgeroei word. 'Selfs toe u eie volk aangeval is deur woeste jv wH! diere en huHe deur die gebyt van ~memelende slange met vernietiging bedreig is, b bwas u

Straf oor die Egiptenare

toorn nie ninunereindigend nie; dit was genoeg "Dwase, almal van hulle, en tot die ongeluk dat huHe vir 'n kort rukkie tot vermaning verdoem, meernog as die gewone lotgevalvan gepynig is, dat huHe aan u Wet herinner word, tiranne; dit mas die vyand van u volk wat van maar die vcrsekering sou hc van behoud. 'Want tvd tot tyd oor huHe geheers het. "Vir hulle hy wat omge&aai het, is hy nie deur die koperwas al die heelde van die heidene gode, met slang wat hy aanskou het genees nie, deur U huHe blindeoe,huHe toe neusgate, huHe dowe wat immers aHeen kan red!' aEn ook daarmee ore, huHe hande wat nie kon vat nie, en voete het U ons vgande laat verstaan dat dit U is wat wat nie kon loop nie — of dalk was huHe net te van alle kwaad kan red. 'Maar ~m huHe was die lui!' "Want huHe is mensgemaakte gode byt van die sprinkaan, die steek van die vlieg gevorm deur hom wat huHe selfs hul lewens- dodelik, en daar was vir huHe geen heil vir hul lewe nie omdat huHe verdien het om op die asem nog skuldig is! Nooit tog, kan 'n mens 'n wyse vernietig te word.' "Maar hierdie kinders god maak wat net soos hyself is nie!' "H y wat van U is nie eens deur die tande van slange oorster!lik is, maak 'n dooie ding met sy goddelose nie; u barmhartigheid het huHe tegemoethande; hy is darem beter as huHe mat hy as gekom en huHegenees."HuHe isgeprikkelom gode eer, want hy lewe tog, al is hy sterflik, en aan u woord te dink, en is gou meer genees huHe nooit. "En watter diere aanbid huHe voordat huHe in diep vergetelheid sou raak, nogal? Van alle diere die afskumelikste! HuHe buite bereik van u verlossing. "Want nie kruid steek selfs af by idiote, as mens huHe vergelyk! of pleister het huHe genees nie, maar U, Here, "Dis ook nie dat huHe mooi is vergeleke met u woord, wat alles genees. "Dit is U, Here, wat ander diere nie; dit lyk, trouens, of huHe mag het oor dood en lewe, wat die mens bring wegskram van Gods lof en seen! tot by die poorte van die dood, en weer terugbring.' '~Maar die mens vermoor uit die boosheid van sy hart, en die gees wat daar uitDie Egiytenare verhonger vaar,kan hy nie weer laat terugkeer, ofdie siel Q Dis ook paslik dat die Egiptenare deur terugroep wat weggeneem is nic. ' Waarlik, om 'LJ sulke diere gepla is, cn juis deur 'n uit u hand te ontkom is nie moontlik nie, menigte insekte gepynig is. 'U volk, daarenteen,isdeur geen plaag getref nie,maar het eerder weldade geniet; toe huHe baie verlang Verxvoeet~de etorarae tref huHe het na iets smaakliks, het U huHe iets nuuts!aat 'bDie goddeloses wou U nie ken nie, en U het proe, hvartels vir ete gestuur.' 'Waar die Egip- huHe deur u sterke arm gegesel deur ongewone tenare verlang het na iets om te eet en moes stortbuie agtervolgende reens, en verterende

I

b Ps 113.5. 134.6 ' Suag 33.13

' Num 11 31 b Num. 21:6

' Num. 22:9

' Eks. 8:24; 10:4; 1 Sam. 2:6; Tobias 13,2 ' Deut. 39; 1 Sam. 2:6

SALOMO

40

vuur.' "En wonder bo wonder, dat in water, "Anders sal die verwagting van die ondankbare wat tog alles blus, die vuur op sy kwaaiste net so versmelt soos ryp in die winter en gewoed het! Selfs die elemente het gestry vir wegloop soos oortoHige water. die regverdiges! "%ant soms het die vlam horn gematig sodat dit nie die diere sou verbrand Egiytenare verskrik sienr wat teen die goddeloses uitgestuur is nie, sodat cBe ongemone huHe al ldaar sou weet, die wat dit sien, dat die goddelike geregtigheid op huHe hakke was, "En ~ H o ogbokant ons, Here, is u oordele, u dan weer het die vuur by tye in die middel van I ui tsprake onmoontBk vir ons otn te verdie water gebrand, soos vuur nog nooit gebrand duidelik; g'n wonder dan dat die Egiptenare, het nie, om van alkante die ongeregtighede van daardie onopgevoede siele, afgedwaal het nie. daardie land te verskroei.s 'HuBe het gereken om huBe bose heerskappy te voer oor die gewyde volk; daar le huHe nou ingekerkerdeur die donkerte, deur die lang Die Isrueliete ossteun~ mussssu nag gekluister, ingesluit onder huHe dakke; le "U het u volk met engelespys gevoed; brood daar soos voortvlugtiges van u ewigdurende uit die hemel; wat geen arbeid van huHe kant voorsienigheid.''Het huHe gereken, onder vereis het nie het U aan huHe voorgesit en wat daardie donker sluier van vergetelheid, om hul gegeur was met elke heerlikheid om elke smaak heimlike sondes te heden Maar huBe is verte bevredigP "Want die teerheid wat U teenoor strooi,verbaas en verskrik,vreeslik ontsteldeur u kinders voel, het daarin gehlyk dat die voed- hul angste, 'Ook in huBe wegkruipplekke het sel vir elkeen gesmaak het waartoe elkeen die huBe me gerus gevoel nie, elke weerklank het grootste begeerte gevoel het. "In Egipte het huHe die skrik op die lyf geja, in elke droewige sneeu en ys die hitte van die vuux weerstaan en gesig het huHe 'n voorspooksel gesien. 'Kerdie nooit gesmelt nie sodat hulle sou erken dat keer het die vuur nie eens lig gegee nie, g'n ster hierdie vuur wat te midde van die haelstene en se helder vlam kon daardie aaklige nag verlig die reen geblink het, met huHe in verbond was nie, 'Af en toe het 'n lig sommer vanself om die oeste van die vyand te vernietig.' "En opgevlam om huHe te verskrik; maar skaars later het die vuur weer eens sy krag vergeet ten gesien, het dit weer verdwyn sodat huBe meer einde die regverdiges te voed. beangs was oor die verskymsels as oor wat tog "Want so gehoorsaam u skepsels U, huHe onsigbaar was in die donkerte. 'Nou het huHe iraker; nou orn op te vlam tot straf van die towerkunste belaglik gelyk, huHe gewaande onregverdiges, dan weer mild te wees tot welwysheid bespotHkß 'huHe dan, wat beloof het dadigheid van diegene wat op U vertrou, "Dit om die siek vrese van mense te verdrywe, was was deur uaHesversorgende li efdadigheid dat nou self siek van vrees, tot huHe beskaming. dit so totaal verander het om aan die behoeftes 'Want selfs toe g'n verskrikkinge aanwesig was van u smekelinge te voldoen; "sodat U kinders nie, het huHe hul verbeel huBe sien aHerhande vir wie U, Here, liefhet, kan begryp dat die diere verbyskuifel, en sissende slange, sodat mens nie deur die ryyword van die oes gevoed huHe van bewing byna vergaan het en huHe word nie, maar deur u woord wat diegene oe toegemaak het om nie die lee lug te sien behou wat in U glo. -"Hierdie manna, wat nie nie waarvoor daar tog g'n rede was om te vlug deur die vuur onder die pot vernietig kon word nie! mWant die hose is maar 'n bang ding — wat nie, het tog dadelik onder die flouste strale van die son gesmelt4 "sou ons dan nie ook nog reeds 'n teken is dat hy verdoem moet word. voor sonop opstaan om U t e d ank nie) Hy veronderstel altyd die slegste omdat sy

1

' Eks. 9:32 < d.i. weerlig

" Eks. 16:14; Num. 11:7, Ps. 77:25; Job. 6:31

' Eks.9:2 > Deut. 8:3; Atan. 4:4

' Eks. 10:23 s Eks. 7:22; 8:7

SALOMO gewete hom benoud maak. "%at anders is doen het nie, en om genade gesmeek omdat bangheid as 'n verraad van die hulpmiddels huHe met die Israeliete die geskil gehad het. 'En aan die Israeliete het U toe 'n vuurwaarop baie vertrou~ "Maar hoe minder daar in werklikheid te wagte is, hoe meer vrees hy kolom gegee om huHeop die onbekende pad voor te gaan, 'n son wat sonder om huHe hvaad die onbekende oorsaak van sy kwelling. "Magteloos het huHe daardie nag deurge- te doen, verwelkomend sou vooruitgaan.b bring; en of dit waarlik nag was, en of die nag opgekom het uit die dieptes van die hel, hoe ontnoontlik ook al ' "aHerlri monsters het huHe Dood ven die eeregeborenee verskrik; en dan weer die i van hul eie 'Vir die Egiptenare was dit 'n paslike straf, lafhartige siele, want skielik weer het 'n onver- hierdie verlies aan lig; en paslik dat huHe in tvagte vrees huHe oorval. duisternis opgesluit moes wees, huHe wat u "En in hierdie kerker sonder tralies het kinders, deur wie die Wet wat 'n onfeilbare lig elkeen geval en is daarin opgesluit, '~of hy nou is,aan die wereld gegee is,gevange gehou het. landman was, of herder, of werksman wat sy 'Hulle wou buitendien alle kinders van die taak in die woestyn verrig het, net daar het dit regverdiges doodmaak; maar een seun het horn oorval en moes hy die onontkombare lot ontkom uit die water en is behou om huHe te verdra; "Almal is met die ketting van duisternis oortuig; deur hom het U 'n menigte van huHe geknel: en of daar 'n suising was van die wind, kinders weggeneem en huHe gesamentlike leers of die lieAike gesang van 'n voel diep tussen die in die magtige waters verdrink.' 'Maar oor wat takke, of die doi~~ve gedreun van 'n waterval, daardie nag met huHe sou gebeur, is ons vaders "of die luide weerklank van stortende rotse, of betyds gewaarsku; huHe het geweet wat U die getri ppel van dartelende diere wat onge- gesweer het, en dit geglo, en daarom was huHe siens verbydraf, of die sternme van tjankende gerus.~ 'Vir u volk is verlossing verkry deur die ~dde diere, of die eggo wat weerklink uit die vernietiging van die vyand; want U het gelykhoe berge — die dinge het huHe laat skrik en tydig die vyand gestraf en ons daarmee tot U kragteloos gemaak. "Rondom hulle is die geroep en verheerlik! wereld met helder sonlig bestraal en mense het 'Toe het die heilige kinders van die vromes ongehinderd met hul take aangegaan; "maar heimlik vir u offerandes gebring; eendragng het bo huHe alleen is hierdie sware nag uitgesprei, hulle die verbond bevestig en daarmee hul beeld van die duisternis wat nog vir huHe gewag gewHHgheid verklaar om die goeie en die slegte het. Maar elkeen het reeds 'n swaarder las as uit u hand te ontvang; en vooraf het huHe die die duisternis gedra: hul eie gewete. oorgelewerde lofliedere gesing.' '~Heel verskillend was die stem van die vyand wat daar geklink het! Tempi huHe op hul borste slaan, Die Hebreers verbly hulle in die Hg weerklink hul gekla oor die ontydig gestorwe Q Vir juHe, g was die lig egter op sy kindertjies, "%ant slaaf en heer, koning en O helderste, die Egiptenare het wel huHe kneg — dieselfde lot het almal getref, 'n gestemme gehoor, maar kon natuurlik nie huHe meenskaplike verlies '-'saam het almal hul gedaantes sien nie. En omdat dit nie met die dooies gehad, 'n ontelbare meni gt, met net Israeliete gebeur het nir, het huHe U ver- een soort dood; en daar was skaars genoeg heerlik.' ~En huHe het huHe gelukkig geag dat lewendes om huHe te begrawe. In een oombhk huHe nie ook gely het nie, en (die Egiptenare) is die edelstes onder hulle volk vernietig. het huHegedank dat,toe huHe tevore veronreg "Hulle geloof in toordery het nog huHe harte is, die Israeliete huHe nogtans g'n skade aange- verhard teen daardie noeere plae; vir Israel het

ngevolge

I

' Eks. 10:21 e.v.

enade s,

' Kh. 10:23 ' Kks. 14:23; Ps. 7r :14; 104:39

' Eks. 1:16; 2:3 ~ Eks. 14:27

' Job 2:10 ' Eks. 12:30

SALOMO hulle eers met die dood van hul eersgeborenes erken as Gods volk. "En in die middel van die nag, toe rus en stilte heers, "daal u woord van u koninklike troon uit die hemel neer; soos 'n geharde krygsheld het dit op die veroordeelde land afgesak; "nooit was 'n swaard so skerp, 'n bevel so ondubbelsinnig nie; u woord was dit wat die aarde met dooies geld het en tog van die aarde af kon opreik na die hemel. "Opeens het die skrikbeelde van hul drome hulle ontstel, skielike vrese het hul!e oorval; "en tevvyl hulle sterwend daar le, die een bo-oor die ander soos hul!e geval het, het elkeen te kenne gegee

vernieti ging gewyk asofdaarvoor benees; voorlopig was die monstering van u toorn genoeg. Die Egiptenare sit die Hebreers agterna

I

+ M aar die goddeloses is ongenadiglik W deur die toorn oorval. God het wel geweet matter boosheid op hulle wag in die toekoms; 'hoedat hierdie selfde manne wat toegelaat het dat hulle vertrek, hulle selfs met groot gesoebat weggestuur het, spyt sou kry en hulle agterna sou sit. 'Hulle was almal nog in rou, hulle het nog by die graftes van hul dooies waarom hv gesterf het; '«daardie drome wat gerouklaag, en hier neem hulle al klaar 'n hu!ie so verontrus het, het hierdie dinge voor- dwase besluit: diegene wat hulle met smeking spel, ju!s sodat hulle nie in onkunde oor die uitgewerp het, die wil hulle nou as vlugtelinge hvaad moes vergaan nie. agternasit!' "n Toepaslike noodlot was dit wat hulle tot so 'n einde gevoer het, vrat hulle laat vergeet het wat hulle wedervaar en die straf wat Aamn se gebed red die Istueliete hulle verhaal van lyding nog kortgekom het, op '~Daar was natuurlik ook die keer toe die hulle gebring het. 'Vir u volk het dit op 'n wonbesoeke van die dood ook die uitverkorenes derlike reis uitgeloop; vir hulle op 'n vreemde geraak het; daar in die woestyn het 'n plaag 'n dood. menigte getref; maar u toorn het nie lank geduur nie. ~'In Aaron is 'n onberispelike kampGod lei en besleerm ~ eoEt vegter gevind wat haastig na vore geroep is, sy priesteramp sy skild, sy gebede en reukwerk tot 'Die hele natuur is volgens sy soort opnuut van versoening sy wapens; so het hy u gramskap die begin af gevorm, en tog gehoorsaam aan u teengestaan, 'n einde gebring aan die ramp. wette, sodat u volk sonder leed bewaar sou bly. Wie kon nou twijfe ldat hy u keuse was!< '-'Want 'So iets was die wolk wat hulle kamp oorskadu hy het die Vernietiger oorwin, nie deur die het, so iets die droe grond wat te voorsla+ sterkte van sy liggaam, nie deur die mag van gekom het waar eers water gestaan het; en deur wapens nie: deur 'n woord het hy die Bestraffer die Rooisee, 'n pad sonder hindernisse, 'n grasontwapen toe hy Horn herinner het aan die begroeide veld tussen ruisende branders! sEn eedsweringe,aan die vaders en sy verbond met deur u hand beskerm, daardeur het hulle ook hu!!e. "Want toe die dooies reeds in hope gegaan,'n helevolk,voor hulle oe 'n wonderrondom hom gele het, het hy tussen die lewen- werk! 'Soos perde wat aan die wei gegaan het, des en die Vernietiger gaan staan, die aanval of soos huppelende lammers, so het hulle U afgeweer en die weg tot die lewendes afgesny. geprys, o Here, wat hulle verlos het. "Want -"En dit was sy drag: 'n lang rok wat die hele hulle het nog onthou wat gebeur het in Egipte, aardbol voorstel, rier rye edelgesteentes waar- onthou van die grond wat skielik luise voortgedeur die heerlikheid van die vaders uitgebeeld bring het, en g'n ander diere nie; en die rivier is, en 'n myter op sy hoof wat op u grootheid waar g'n vis meer gelewe het nie, maar tog 'n dui." "Voor hierdie dinge het die engel van menigte paddas kon oplewer! "Maar ten laaste

SALOMO het hulle ook 'n nuwe voelsoort gesien, toe hulle deur die honger vir vleis ryker kos begeer hetz ''-en kwartels uit die see verskyn het om hu!te te bevredig.

hulle ook met blindheid geslaan is nie, soos die manne van Sodom voor Lot se poorte! Maar in Egipte was die duisternis so skiehk dat elkeen moes soek na die deur van sy eie huis.~

Die Egiptenure gestmf

Gods monderlike krug

En stramme het oor die sondaars gekom, maar nie sonder vooraf waatskuwings nie; die geweldige bliksems was net die stern van die verlede. Het hulle nie bitterlik gely as gevolg van hul booshede nie?' "Want hulle het hul]e teenoorvreemdelinge minder gasvry gedra as die manne van Sodom wat bloot geweier het om diegenete ontvang wat daaraangekom het; tnaar die Egiptenare het bulle gaste, eintlik hulle weldoeners, tot slawerny veroordeel. '"En nie alleen dit nie — die Sodomiete is tot verantwoordinggeroep omdat huHe die vreemdelinge op 'n vyandige wyse ontvang het. "Maar hierdie Egiptenare het die Israeliete met blydskap in hnlle midde ontvang, bulle deelgenote gemaak van hul eie regte en toe met die wreedste mishandeling verslaaf. "G'n wonder dat

"Onder mekaar is die elemente omgeruil, soos met 'n musiekinstrument se note — om 'n melodie te gee wat ons eers later herken het; soos die beskikking van die verlede eers later afgelei kan mord. "Landdiere het verander in waterdiere; dü wat gemaak is om te swem, het die droe grond betree; ' vuur het nog sy eie krag in mater behou toe die mater vergeet het

hoe om te blus; "toe kon die vuur meer nie die verganklike vlees verteer van die lewende diere wat deur die vuur gegaan het nie; "nog minder die goeie voedsel wat God gestuur het, versmelt, wat anders so maklik was soos ys wat tot water geloop het.

'Ja, Here, in alles het U u volk verheerlik en roemryk gemaak, nooit verontagsaam nie, maar oral en altyd aan hulle sy gestaan!

OPMERKINGS Die bock is die oud-Latynse weergawe van 'n Griekse manuskrip en vo!gens Holmes as The Nisdornof Solomon, opgeneern in Charles se Apocrypha of the Old Testament. Dit is oor die a!gemeen getrou aan die Grieks, ofskoon dit reels bevat wat in geen bekende Griekse manuskrip

voorkorn nie. Char!es meen 2.8 is beshs oorspronklik, en moontlik ook 1.15; ander soos 2.17 en 7,1 is na sy mening 'n verdraaiing of byvoeging. Aangesien Tertullianus en Cyprianus die verta!ing gebruik het, word dit gedateer vanaf die tweede helfte van die tweede eeu v.C. KrNci verskil oor hierdi e datum, maar vo!gens Holmes het die skrywer gebruik gemaak van die LXX-vertaling van Jesaja wat dit nie! ater as 200 v.C. dateer nie. Die bock toon twee duidelik verskillende temas en daarvolgens word dit aan twee verskil! ende outeurs toegeskryf. Die tweede deel kon selfs so laat as 30 v.C. ontstaan het. Die eerste deel, 1-12,8, beweer Lincke in sy bock Samaria und seine Propheten, het in Samaria ontstaan, en die tweede dee!, 12.9 tot die einde, in Alexandrie. Ander skrywers deel dit in vier afdelings en meen

dat die hoofstukke oor afgodery (12 — 15) 'n insetsel is. Kohler en ander rneen weer dat die bock een geheel is en noem verskeie woorde en uitdrukkings wat dwarsdeur die bock met 'n verkeerde betekenis voorkom, en ander woorde weer wat nerens behalwe in die LXXgebruik word nie. Rat die gewone leser van die bock tref, selfs in sy Afrikaanse vorm, is dat daar kiaarblykiike verskille ininhoud en voorste!Iing tussen die genoemde twee dele is. Volgens Eichorn, aangehaal deur

swr.owo Holmes, is die styl in die eerste deel toepaslik en saaklik, in die tweede deel ontoepaslik, wydlopig. oordrewe en opgeblase. Ander meen dat die styl in albei dele verhewe en gebonde is. (Volgens Siegfried is dit die goed saamgestelde werk van 'n enkele skrywer.) Wat die gebruik van die bock deur skrywers in die Nuwe Testament betref, wys Holmes op treffende aanhalings in Romeine: Wysh. 12.12 e.v. en Rom. 9:21-23 bevat albei drie kerngedagte: (a) Die idee van die oneindige mag van Gad. (b) Albei skrywers wy uit oor die lankmoedigheid van God teenoor sy vyande, ofskoon Hy weet ' dat dit nutteloos sal wees (Wysh. 12,8-10, l l a, 20; Rom. 9:19-23). (c) Daar word in dieselfde konteks 'n teenstelling tussen die vyande en die seuns van God ten ' opsigte van hul onderskeie lotgevalle gevind, nl. Wysh. 12,20-22 en Rom. 9:22 en 23. Holmes wys ook op parallellismes in die taalgebruik (in die Grieks). Hy vergelyk ook Gal. 4:3 waar die "eerste beginsels' verwys na die hemelliggame en die oordeel van Paulus op die punt wat in ooreenstemming is met die oordeel in Wysh. 13.6. Qok is Paulus se veroordeling van afgodery net so striemend as die in die bock Wysheid. Die sondes wat volg op afgodery korn volgens Holmes by Paulus neer op 24, in Wysheid op 14. Nog 'n ooreenkoms word gevind tussen die treffende en oorspronklike gedagte in Wysh. 11.23b dat God se lydsaamheid bedoel is om sondaars tot bekering te lei. In Rom. 2:4 Iui dit "omdat jy nie, besef dat die goedertierenheid van God jou tot bekering wil lei nie7" Daar wordook paral lelle genoem tussen Wysheid en Johannes en Jakobus; om maar een te noem wat deur die skrywer aangeteken is. Joh. 17;3 lui: "En dit is die ewige lewe, dat bulle U ken ..." en in Wysh. 15.3: "Want net om U te ken, is die toppunt van geregtigheid; om die geregtigheid en u krag te verstaan, Ie aan die wortel van die onverganklikheid!" Professor J.B. Mayor noem in sy kommentaar op Jakobus twaalf dele in Wysheid wat in Jakobus se brief weerklank vind (Commentary on St. James: Ixxv). Die teologie van die skrywer van Wysheid toon elemente van Joodse beskouings asook van die Griekse filosowe.

Joods is die personifikasie van die Wysheid: soms as 'n "'persoon" wat keuses uitoefen, dan as Skepper, dan as God self, want in Wysh. 9 veronderstel die skrywer dat God Salomo se gebed direk hoor en dat die mens dus regstreeks toegang tot God het. So 'n personifikasie korn baie in die Bybel voor: Ragel word voorgestel as wenende vir haar kinders; "Efrairn se hare is al grys en hy weet dit nie"~, se Hosea; in Jesaja word die volk voorgestel as die lydende kneg; dan weer word gese dat God die wereld deur middel van die Wysheid geskape het; dan weer word dit in Wysheid 2.23 gestel; ... dat God die mens as 'n onsterflike wese geskape het, eintlik tot 'n weergawe van Hornself gemaak het. En in 8,28: Wie anders sal God liefhe as hulle in wie die Wysheid woonI Verder word die oordeelsdag dikwels genoem, maar dit rym nie met die geloof dat die siel

onmiddellik na die dood sy volle loon, geluk of smart, lewe of dood, ontvang, soos in 6 en 7 uiteengesit nie. Wat is die juiste opvatting van die skrywer dan oor die hiernamaals? Die altematiewe is (1) 'n ewigdurende Messiaanse koninkryk hier op aarde, (2) 'n tydelike Messiaanse koninkryk in die hemel daarna, of (3) onsterflikheid onrniddellik na die dood, wat 'n suiwer Griekse gedagte is. In die eerste geval moes hy in ag geneem het dat sy bewering beteken dat die regverdiges op die oordeelsdag uit die hemel neerdaal om hier hul ewige heerskappy op te neem (8.7). In 1 Henog 57.12 staan daar: "En Ek sal diegene wat my heilige Naarn liefgehad het in skynende lig beklee, en Ek sal elkeen op die troon van sy eer plaas." ' ... aok is grysheidaor horr iitgesprei (HersieneÄfr. Vert 1954)

SALOMO Die tweede alternatief, naamlik 'n tweede Messiaanse koninkryk, korn ook voor in 1 Henog

41-44, die pseudopigrafiese bock waarvan 'n vertaling in Deel 2 van Charles se Apocrypha voorkom. Volgens Charles het die bock baie ooreenkomste met Wysheid 1-10. Daar word die goddeloses voorgestel as die verdrukkers van die regverdiges en dat aan laasgenoemde die belofte van beloning in die toekomstige wereld gegee word, wanneer 'n tydelike Messiaanse koninkryk op die vasgestelde tyd tot stand sal korn. Derdens kan dit wees dat die skrywer hier en daar in sy bock 'n so)wer Griekse opvatting van onsterflikheid weergee sonder dat dit die basis van sy eie geloof is. Ander godsdienssienings raak die probleern van lyding. Hoofstuk 1.14 toon dat die skrywer nie die%losofiese opvathng van Philo dat die stoflike op sigself boos is, aangeneem het nie. In die Du

Testament word lyding geag as verdiend„en dit lyk of die skrywer die gedagte wil wysig: God het alle mense lief as sy skepsels en daarom is alle lyding tot voordeel van sy kinders, 'n gedagte wat ooreenkom met die lering van die Nuwe Testament. Die wyse waarop Ou-Testamentiese gebeure, bv. die uittog uit Egipte, deur die skrywer vertolk word. is rabbyns en allegories. Die wolk wat die Israeliete vergesel het, was byvoorbeeld nie 'n

regte wolk nie, maar die gedaante wat die wysheid aangeneem het. Dat die manna voor sonop bymekaargemaak moet word, toon dat gebede betyds gedoen moet word. Volgens Schurer (Die Apokryphen Il.l:341) is die allegoriese voorstellings in die bock nie so sterk as die rabbynse metodes nie, hoewel albei onder die Hellenistiese Jode sterk aanwesig was. Volgens die styl en inhoud is die bock dus 'n laat produk van die Joodse wysheidsletterkunde, Ons het aangetoon dat die skrywer bekend is met die laat-Griekse denke, die Hellenismn. Die kerkvader Hieronymus het gerneen dat die Joodse filosoof Philo van Alexandrie (25 v.C,-45 n.C.) die skrywer kon gewees het. Philo se geliefkoosde tema "die logos" (woord) en sy lering oor begrippe of idees en die dualisme van die liggaam, vind wel weerklank in die Wysheid, maar die standpunt

word nie algemeen aanvaar nie. Daar is baie goeie dinge in die bock en dis wel die moeite werd om te lees,

DIE LEERSTE L L I N G E VA N JE SU S, S EUN VAN SI R A G Hierdie bock is ook bekend as dieEcciesiasticus. Die outeur is 'n Hebreer, Jesus, die seun van Sirag. Die bock is later in Grieks vertaal deur Sirag se kleinseun, Dit bevat tradisionele Joodse wysheidsmateriaal en verdedig die Judaisme op grond van die wysheid wat God aan mense gee. Verskeie etiese, godsdienstige en praktiese aspekte word aangeraak — soms in lang omskrywings of in kort, pittige spreekwoorde.

HOGFMGMENTE Proloog Tot lof van die wysheid (Deel l): 1.1-23.27 (a) Plig, beloning en praktiese raad: 1.1-16.23 (b)God se wysheid en me nse se reaksie:16.24-23.27 Tot lof van die wysheid (Beel 2): 24.1-50.21 (a) Nfysheid en deug: 24.1-32.13

(b)God sewyshei d en mense se werke enaanbidding:3 (c) God se lof in die natuur: 42.15-43.33 (d) Tot lof van die voorgeslagte: 44.1-50,21

Nagedagte en bylaes: 59.22-51.30 IH '

~

Seme

Belangrike waarhede word op baie maniere IProfete vir ons voorgehou, soos deur die Wet, die en die ander skrywers' wat op hulle gevolg het.Israel kan veral roem op sy oorgelewerde wysheid en lering wat nie alleen sir hulle dien wat sy taal verstaan nie, maar die

hele buitewereld in geskrewe of gesproke vorm kan verlig.. My grootteder Jesus, nadat hy horn uitsluitlik aan 'n behoorlike studie van die Wet, die Profete en die ander oorkondes svat aan ons deur ons voorouers oorgelewer is, gewy het, wou self iets skryf v'at oor hierdie wysgerige nalatenskap sou handel, veral vir bulle wat reeds daarin vaardig is en om huile tot nog 'n

groter mate gehoorsaam te maak aan die lewende wet. Maar eersmoet ek u, die leser,se goedwilhgheid versoek om noukeurig op my lering te let en u vra om my te verskoon waar ek in my poging om wysheid uit die tweede hand oor te dra, kortgekom het in die juiste samestelling van my woorde, want Hebreeuse woorde verloor hul krag wanneer bulle in 'n ander taal oorgesit word. Trouens, selfs wanneer Hebreers die Wet, die Profete en die ander bocke onder mekaar voorlees, doen bulle dit in 'n ander vorm, "In die agt-en-dertigste jaar van Ptolomeüs Euergetes het ek na Egipte gegaan. Omdat ek geruime tyd daar gebly het, het ek sekere

' "Die ander sters" dui dus daatop dat die kanon teen 200 v.C. nog nie vasgestel was nie. Vgl. Luk. 24:27 en ander plekke in die N.T. waar die indeling van die O.T. genoetn word.

JESUS SIRAG sDaar is maar een God, die Almagtige Skepper wat op sy troon sit as magtige Koning. Memand is buiten Hom so vreeslik nie, want Hy heers as God,s sEn Hy het die wysheid deur sy Hefige Gees geskape, lewe, horn moet gedra." en Hy kan dus wel sien en tel en opmeet a ' Hy openbaar byvoorbeeld sy wysheid in al sy werke, Tot lof van die wysheid of stort dit uit op alle vlees volgens sy wil; Alle wysheid is van God en dit was nog ja> Hy gee dit sonder dat bulle hul daarvoor beywer. altyd by Hom (en nog voor die tyd begin het"-).' stukke wat van leersame aard was begin vertaal m ek het dit goed geag om moeite daarmee te doen. Met toegewydheid en na lange arbeid het ek dit nou voltooi. Diegene wat daaraan aandag wil gee, aal sien hoe hy wat ooreenkomstig die Wet van God wil

i

Die soeldadigheid oan die aoysheid lgat die saysheid alles omarat

"Om God te vrees, is die mens se roem, sy

'Die sand van die see, die vallende reendruppels, die getal dae in die ewigheid — wie kan hulle teL> 'Die hoogte van die hemel, die breedte van die aarde, die diepte van die afgrond — wie meet dit alles) Die wysheid van God wat dit alles voorafgaanwie ondersoek dit?' '%ant voor enigiets geskape is, was die vtp~heid, en die reine denke het alles voorafgegaan, ('Die wysheid ontspring naamlik uit die Voord

sy blydskap — die kroon by uitnemendheid '-adit verheug die hart, verskaf vreugde, geluk en lengte van dae. "Ja, die vn:se van die Here is selfs in die dood goed, en in die dag van sy heengaan vir horn 'n troos. "Om God lief te he, is dus die eerbaarste wysheid:i ("%anneer dit horn toon, is dit 'n gesig wat verheug, in sigself al iets groots,)

van God>

die begin daarvan was sy ewige verordening.)' '%'ie aal dus die wortel van die wysheid ontbloot

en die diepte daar van kenP Pgat die wywheid alles wil leer, tvie kan dit onthou en dan bekend maak.) God a/Eeen stort die ca>ysheid ssit 5'je kan selfs maar hegte ophoe haie m aniere

Hy horn openbaar)

' Vers l en verder: %'oorde tussen hakies korn nie in die Griekse teks voor nie. ' Jak 1:3; Job 12:13; Pred. 8:22; Wysh.7.26; Joh. l:1-2; l Kon. 3:9; 4:29

tfots>

Die orese van die Here is die begin a>an die xa>ysheid "Die begin van wysweesis die vrees van die Here; sy getroues is reeds in die moederskoot daarmee geskape; die uitverkore vrou verwerf dit net soos die getroues en opregtes, sonder om dit te weet."

('"Dievrese van die Here isdie ware godsdiens:

a Gen. 32:12; Jes. 63:9 ' Spr 82>-31 ' Die %"ysheid ontstaan nit die Met

< Ps. 47:8; Jes. 6:l

"- "Heilige Gees". invoeging ender latcfc lnvlocd van die Christendom. ' Ps. 111:10 "liefhe"" om God te mets " Ps. 110:10; Spr. l:7; 9:10 '

JESUS SIRAG dit is die slotsom mn alle kennis "die godsdiens wat die hart sal bewaar en aanneemlik aal maak, vrolikheid en geluk sal gee, "-Alet horn wat die Here vrees, is dit wel en sy uiteinde is geseend.) a'Die verv~lling van die vsysheid is om die Here te vrees: En die vervulling daarvan is die beugtewat ditafwerp. a'Sy beie huis aal vol wees van die oes daaxvan, al sy houers aal vol wees van die skat daarvan. aaßie kroon van die wysheid is die abees van die Here, dan volg genoeg vrede en gesonde beugte " "(kvk maar en tel huile, almal is deur God geskenk). -"%'beaheid is dit wat ons as ons kennis meedeel; hou daaraan vas en dit lei tot roemryke hoogtes. asA4aar hierdie wysheid ntoet in die vrese van die Here gewortel wees, anders aal die takke daarvan nie lank lewe nie, "(In die skatkamers mn die ssg sheid is verstand en die kennis van die godsdiens: juis daarom verfoei die sondaar haar naam. a Want die vrees van die Here dryf die sonde uit.) "Hy wat nie vrees nie, word nie geregverdig nie: sy onverdraagsaamheiden vyandigheid ondersverp horn. a'Alaar die wyse is geduldig.En agterna herwin hy sy vrede. ~'En steeds sind ahnal dit goed dat hy vir 'n tyd lank weet om stil te bly; elke lip spreek

van horn.

As jy aupsheid begeer, oaaderhoaa dae ge&oo2e

("In die skatkamer van die wysheid kan 'n mens hierdie lering aangedui vind: "dat die sondaardiediens van God verfoei."Afy seun, as jy die wysheid van harte begeer, onderhou die gebooie en God aal jou dit gee.' "Want die vrees van die Here is die ware wysheid, die

Spr. 12:4, Matt. 22:37; Mark 12:30; Luk. 10:27 Job 28:28; Spr. l:7; 9:10 ' Ps. l:7 e.v.

regte ondetvsvsing: dit is vir Hom welgevallig.a "Vertrou dus en Hy sal mildelik uit sy skatte fair jou toevoeg. "A4aar moet nooit dat jou vrees vir die Here met bafel bewolk wees me: moet Hom nie met 'n dubbele hart nader nie;~ "moet ook nie teenoor mense valslik handel nie: moenie dat jou tong jou in die skande bring nie. '-Gee ag op Hom, moenie dat Hy jou tot struikeling bring en jou siel in oneer aftrek nie,' '~want God sal jou geheime openbaar en jou in die middel van die gemeente uitwerp "omdat jy met 'n verkeerde gesindheid tot God genader het en jou hart vol bedrog en valsheid was.) Getroatheid aan Ciod Aly seun, as jy wil toetree tot die diens van die Here, (volhard in sy geregtigheid en vrese en) berei jou hart voor teen versoeking.' 'Laat jou hart nederig wees en standvastig, (neig jou oor om verstandige raad op te eng), moenie vervaardwees in tye van vermoeienis nie. '%ees standvastig, selfs as God lank neem om te korn;hou vas aan God en wees standvastig: dit aal wees tot verjonging van jou lewe.b "dem alles aan wat na jou korn: droefheid: staan vasdaaronder; vernedering: verdra dit ook geduldig. 'Want goud en sihver moet juis deur vuur getoets word. Dia in die oond van vernedering dat mense waardig gemaak word tot aanneming,' 'Vertrou op God en Hy aal jou weer oprig; hou reguit aan op jou pad, jou hoop op Hom. (Dien Hom met vrees en laat dit die gewoonte word van jou oudag.) 'Julle almal wat die Here vrees, wag geduldigop sy genade: draaiweg van Hom en julle moet val.~ sVrees die Here en vertrou op Hom en jou beloning sal nie uitgestel word nie. 'Hy wat die Here vrees, vertrou op Hom, sy genade sal jy ondervind, tot jou vertroosting. ("Julle moet die Here vrees, ja, maar julle

2

' "My seun": algesnene aanspreetworm in die %mheidsliteratuur. Vgk Spr. 2:1; 3:1 > Spr. l;7; 9:I < Matt. 21:21; Mark. 12:23

' hlatt. 4:l; 2 Tim. 2:12 b Spr. 4;13; l Kor. 15:58 ' %ysh. 3.6; Jes. 58:10; Jak. l:2; 1 Pet. 1:7 ' Judith 8.17

JESUS SIRAG moet Hom ook liefhe, en julle harte sal verlig wees,)

Eer vir ouers

fjord die opregte se gebed ooit

Jy aal vind dat die mees opregte kinders die wysheid van hul moeder gehad het: van geboorte af was gehoorsaamheid en liefde hul

verslp8tpP

gewoonte. sLuister tvat die regte van die vader

"My seuns, kyk terug na die ou geslagte: was is en doen die dinge tot julle heil. 'God wil he daar al ooit 'n mens wat op God vertrou het en datkindershul vaderrnoeteer;en die regte van teleurgesteld was,' "wat aan sy xvette vasgehou die moeder, die eis hy ook van die seuns.' ~Hy wat God liefhet, aal oor sy sondes bid en van het en verlaat is, wat Hom aangeroep het en wie se gebed verwerp is?' "Dia omdat God hulle wegbly; en wanneer hy bid, aal hy verhoor barmhartig en genadig is, in tye van beproe- word. 'So bou hy 'n skat op tot eer van sy wing ons sondes ongestraf laat bly en almal moeder,~ bewaar wat Hom in waarheid soek. Hy saat God vrees, sal ooh sg ossers N~eedie tcoyfelnsoedige svat nie op God vertrou nie!

eer

'As jy van jou eie kinders vreugde wil he en verhoor wil tvord as jy bid, eer jou vader.' 'Hy wat sy vader eer, wen daarby ra horn 'n lang lewe. Ja,gehoorsaamheid aan die vader vertroos die moeder. Maar hy vivat God vrees, sal ook sv ouers eer, net soos 'n alaaf sy heer dien aan wie hy sy bestaan verskuldig is.' 'Eer dus jou vader loor het (en die regte wee verlaat het en nou in xvoord en daad en in a!!e verdraagsaamheid.' afgedraai het op die krom paaie); "wat gaan "Daardeur sal jy 'n sein ontvang en die seen hulle maak wanneer die Here hulle tot verant- jou lewe lank behou. woording roep?

"Maar xvee die dubbelhartige, die bedrieglike lippe, die hande wat kwaad doen! %Fee die sondaar wat twee wee bewandel om sy doel te bereik!s "%ee die tw5felrnoedige van hart wat nie in God glo nie: van Hom sal hy ook geen hulp kry nie! 's%'ee hulle wat al hul houvas ver-

"Sal ons die Here vrees en nog ttspfel aan sy

woord? Hom liefhe en nie op sy wee bly nie".' "Die Here vrees en nie soek na sy wil nie? Hom liefhe en nie behae he in sy %et nie? "Sal ons God vrees en ons nie gereed hou, ons siel nr Hom heilig nie? ("Hy wat God vrees, hou sy gebooie en wag geduldig tot Hy horn aansien.) "Dink hieraan: as ons nie behoefte voel om te boet nie, is die beslissing in die hande

Diefondarnent van 'n hsais is die vader se seen

"Wat is eintlik die steun van 'n man se huis? 'n

Vader se seen. t"-%"at vervtzder daardie fondament? 'n M oeder se verwensing. Moel nooit

roem in jou vader se oneer nie: "nee, 'n seun het eer van sy vader se roem, maar hy kan sy kop laat hang oor die se oneer.

van die Here, nie in die bande van die mens

nie. 'sMaar hoe magtig Hy ook al is, sy genade Die liefdedaad aan die osaersop hssl is net so groot. (ssHy wat God liefhet, sal oor sy osAfag sonde btd en daarvan wegbly; so aal sy gebed altyd verhoor word.) "As jou vader oud word, my seun, onderskraag ' "Vas daar ooit ...": Hn hy dalk Job as 'n geskiedkundige ßgum btskou? ' Ps, 13:1 s l Kon. 18:21 ' Joh. 14:23

' Grieks: "Dü wat hul vader eer, doen versoening sm hulle sondes", dui op 'n auwe onte%keling in die Joodst; siening oor versoening {Charles). b 1 Tim 6.19 - Spr. 23:24

4 Gen. 2>.38

' Eks. 20:12; Deut. 6:16; Spr. 23:22; Matt. 15:4 " Eks. 20:12; Deut. 5:16; Matt. 15:4; Mark. 7:10; Ef. 6:2; Gen. 27:27; 49:2

50 horn nog, moet horn tog so lank hy lewe nooit bedroef nie. "Ook as hy kinds word, wees toegeeSk; moet horn nie verag omdat jy sterk is nie. 'n Liefdedaad aan die vader bewys, sal nie vergeet tvees nie.a "Want dit sal jou te goed korn vir jou (moeder se) sonde. "Dit sal wees tot jou opbouing in die geregtigheid en in jou swaarkry sal dit nr jou onthou word: Ja, jou sondes sal uitgewis word, soos ys in die sottter. "Wat van synaam, hy wat sy vader verwaarloosP Dit sal verwens word; want God sal horn wat sy moeder belaster, vervloek.

Die deargniet — die sondaar '"'Die deugniet is altyd in die moeilikheid: die sondaar is altyd aan die kwaaddoen,

Abladerstraf is daar vir die hooghartige? ~Straf vir die hooghartiges is nie heilsaatn nie: in huBe het die sonde te diep wortel geskiet, sonder dat hulle daarvan bewus is.

Die versündige Ema die regge aveg "Nou, my seun, gaan aan met jou werk in aBe nederigheid: die mense se hoogagting se meer as huBe lof. 'oHoe verder jy dit bring, soveel te meer moet jy jou in a! Ies nederig hou; so sal jy guns smd by God.' Die verborge dinge is vir die Here ons God "Aan God die heerskappy en aan g'n ander nie; en huBe wat nederig is eer Hom juis. ~'Wat jou te bowe gaan, moet jy nie probeer peil nie, en wat vir jou te veel is, moet jy nie ondersoek nie, maar wat God m jou voorskryf, dink altyd daaraan (en nie, net uit nuuskierigheid, aan die vele ander dinge nie).' a'Wat ra jou bedek is, waarom sou jy nuuskierig wees om dit met jou eie oe te sien~ Is dit nodigP ~~Nee, los liewer al jou navrae oor die vele dinge wat jou nie aangaan nie (en moenie te veel wil weet nie). "'n Biens sien haie meer as wat jy begrvp! ~Vele is al verlei deur hul waansin, hul rede geboei deur ydelhrid! "Met die waaghals kan dit by herhaling nog sieg gaan: hy wat gevaar liefhet, kan nog

-"Die verstandige v~ dat hy verstandig is: hy weet hoe om te luister en hy is altyd gretig >ir verstandige geselskap. ("Omdat hy wys is en verstandig is, aal hy sonde vermy en deur sy opregte hart voorspoedig wees.) "Die warmste vuur word deur water gehlus: so, deur goeddoen weerstaan 'n mens die sonde.""Want God bemerk horn wat dankbaarheid betoon, hy onthou dit en onderskraag

horn wanneer hy ml. Gee aan die armes

4

M y seun, moenie die arme die gawe wat hy bedel, misgun en anderkant toe kyk as jy by horn verbyloop nie.' 'Wat verag jy sy hongerige blik en bedroef h orn sodoende nog verder in sy leed? 'Moet ook nie die nooddruftigenog verder beproef deur die gawe nog langer uit te stel nie.b 'Nee, moenie die pleidooi van die behoeftige versmaai ni: kyk die arme vol in die gesig. 'Kvk goed wat hy nodig het; moenie dat hy jou met sy verwensinge agtervolg nie ' 'Die verwensinge wat hy jou in die bitterheid van sy siel agterna roep, hoor ook Hy wat daardeur omkom. (aaHy wat twee wee bewan- horn gemaak het! del, sal nie voorspoedig wees nie; wat 'n skande rGedra jou miendelik teenoor die klornp as hy skeeftrap!) > armes, nederig teenoor die ouderlinge, en buig r Die waarde van goeie werke is 'n Joodse gedagte. VgL Rom. 3:17; 9:11 ' Fil. 2:3

' Spr. 25:27; Deut. 29:29 ' Jer. 21;8 "Jer. 21:8

' Tobias 4.7 ~ hlark. 10;19; l Kor. 6:8; Jak. 5:4 ' Spr. 28:27b

51 jou hoof in ootrnoed voor die gesagvoerder.~ sy al sy gedagtes ken en horn geheel en al kan 'Luister dan ook sonder ergernis na die arme vertfou.

man, (gee wat horn toekom) en antmoord horn minsaam in alle nederigheid. 'Help horn wat onder diehand van die verdrukker ly,en moenie in jou siel vererg mees (omdat hy so bly kla) nie, "'En wanneer jy oordeel, wees dan soos 'n vader teenoor die mees, en stel jou teenoor die weduweemoeder in die piek van haar man.' "Dan sal die AHerhoogste jou soos 'n seun behandel (en net so groothartig teenoor jou handel as 'n moeder).' Die ssraurde van die mysheid "Die mysheid blaas 'n gees van lewe in haar kinders, is soos 'n seiend vir hulle war haar rock (en lei hulle op die regte weg). "Jy moet haar liefhe soos jy die lewe self liefhet — soek haar vroeg al op as jy haar soete omhelsing wil smaak, Die mysheid Aet haar oorsprong in Gad

Selfeergrone as gevolg vun aryslseid '«Dan gee sy horn weer haar vertroue, dan korn sy reguit na horn toe, lag horn toe, ""'ontbloot

geheime voor horn (en oorweldig horn met 'n rykdom van kennis sodat hy die reg kan onder-

skei). Hoe gevaarlißr om die ssrysheid te versrnuui! -As hy haar daarna tog verlaat,laatsy horn in " die steck en gee horn oor in die bande van sy strand. "My senn, koop die tyd uit en myk af van die kmaad.r -"'Om jou siel te red, moet tog nie die waarheid verdraai nie. "Orn uit skaamte te lieg, is 'n sonde; maar skaamte kan lei tot roem en eer,' "'n Ander se eer stel jy tog nie bo jou eie nie: sal jy dan tot nadeel van jou siel lieg? (-""'Moenie eers jou naaste in die geval hoog ag nie.) "Spreek as die tyd heilsaam is, moenie jou w3sheid agter 'n sluier wegsteek nie; "siegs deur spraak kan wysheid bekend gemaak mord (of insig, of kennis, of diepsinnige mededeling, of aanmoediging tot standvastigheid in die beoefening van die reg).'

"Die lerne self het jy as jy aan haar vashou; xvaar sy binnekom, korn Gods seen ssam, "Dien haar en jy aanbid die Heilige, min haar en jy min ook God. "Luister na haar en jy kan die wereld rig, aanskou haar en jy kan gerus Oor srraarheid, sondebeiydenis; story wees. '"'Ja, vertrou haar en sy mord nie net jou vir die reg en osverheid erfporsie nie, maar die besitting ook van jou "Moet nooit die waarheid weerspreek nie; as jy kinders. iets in onkunde verbrou het, erken jou fout, "Net so moet jy nie skaam wees om jou sonde te bely nie; en jou nie oor 'n dwaling in iemand Die zoysheid beproeJj osr in die se mag stel nie.' '-'Om jou teen diemag van die versoeking maghebber te versit, is net so goed jy smem "Sy soek eers iemand uit; maar om horn in die stroomop.' "Stry jou lerne deur vir die reg, stry versoeking te lei, "hou sy haar kwaai, beproef tot die dood toe daarvoor: God sal dan jou sy horn, terg horn met haar moeilike leer, totdat vyande am jou uitdelg, ~ Daar was geen algemene gesagvoerder in Jerusalem nie; Sanhedrin kan veronßerstel mord. ' Job 9:16; 31:18; Ps. 68:5; Jes. 1:17

' Deur. 24:17; Jak. l:27; Jes. 49:15 s Ef. 5:16,Kol. 4:5 ' Joh. 14:6 ' Pred.3:7; Spr. 15:23

' Bekenrenis is die eersre srap rot berou — lering mn Ben-Sira soos in O.T. "Jak. l:19

3foenie spog oor abat jy han doen en dan laat slaplê nie

oor kwade gewin nie, want dis nie wat jou in die uur van ve@elding gaan beskerm nie. "Moenie vir jou na elke wind draai nie, en ~Moenie vaardig wees met jou tong, maar slap moenie meer as een pad wil loop nie: dit doen en nalatig in jou werk nie. die sondaars, totdat huile h uigelagtigeid beproef word.' 'aBly liewer vas in die weg van die Hère en by josé gesonde verstand en jou Moenie grootnaeneer speel in j ou kennis, en l aa t w oorde van v r ede en lauiv nie geregtigheid jou rig. "Moenie soos 'n leeu wees in jou eie huis nie, om jou slawe neer te slaan, of jou huismense te B~ gebrela aen hennis, bly stil en verdruk nie. naoenie slainder nie "Slegs hy xvat goed luister, kan 'n juiste en wyse antwoord gee. "As jy enige insig het, s'Moenie jou hand net altyd oophou om te ont- antwoord dan jou naaste; so nie, is dit die béate vang nie, en toehou as daar 'n bydrae gevra om jou mond te hou, eerder as deur 'n word nie.' onbesonne woord jou beskaam te maak,a '%'ant verstandige svoorde het nog altyd eer en roem beteken, en 'n onw~e woord bring sy eie Moenie voorbarig vvees nie val mee. Moet tog nie hunker na onregverdige win"Moet nooit 'n skinderbek genoetn word ste nie, en dan sê: vir my lewe is daar nie; moenie dat jou eie tong jou in die skande genoeg. (Dit sa! nie genoeg wees as die uur van bring nie." "Vaut 'n dief moet met skaamte weerwraak kom nie.)' Moenie in jou sterkte boet; op 'n huigehar sal die mense let; maar die net die begeerte van jou hart volg nie; en tersai skinderbek verdien verontwaardiging en vyandjy roem in jou krag, sê: wie is daar wat my tot skap en belediging. "Handel teenoor klein en verantwoording kan roep? 'Jou Maker kan groot ewe regverdig. Hom op jou wreek! 'Moenie spog dat jy gesondighet en niksdaarvan oorgekom hetnie: Vriendskap die Allerhoogste is maar net lankmoedig met sy eise.' sEn as jou sonde jou vergewe word, laat Moet nooit van 'n vriendskaplike buurman dit ver van jou wees om sonde op sonde te 'n vyand maak nie; anders kry jy as gevolg doen aomdat jy dink: die Hère is genadig — Hy van jou stekerigheid *n slegte naam, en word jy sal Hom oor my baie sondes ook ontferm. "Sy boonop verag as 'n nydige en 'n huigelaar. wraak kan baie rinnig op sy genade volg, want 'Moet jou nie in jou gedagte verhef soos 'n bul Hy hou 'n jaloerse oog op die sondaar.e 'Moet as hy pronk nie: wat maak jy as daardie krag dus nie stadig wees om jou na die Hère te wend deur jou eie dwaasheid rir jou tot 'n val bring?' nie, en dit nie van dag tot dag uitstel nie. '-Kom 'Jy sal wees soos 'n verlate stomp in die sy toorn dan kom dit gou, en in sy wraax kan woestyn, jou blare verdroog, jou svugte verHy jou vernietig!' "Moet dus nie begaan wees gaanP Oor die suinige geuser

5

' Hand. 20:35; Didache4.5 • Bedoeling — "die gevoel vars mag war rykdorn gee", a Ps. 53:12; Pmd. 8:1; Ps, 10:6; I l:6

Hosea cn Asssosskrsf oor tooro en genade e Spr. 24:22; Jes. 47:11; 1 Mess. 5:3; Spr. 10:6 ' Miga 7:18 " Spr. 11:4,28

s Spr, 10:32 s Jak. 3:2; Mats. 12:27 ~ Rosis12:16' F8 2.3 > pigossrlik si 'rssass sossdcf oagc siag". VJ~. l Kors. 16:3

JESUS SIRAG Oer die k~e m an

53 eriende

daaruit te lere is sodat jy sv~heid kan bekom op "n Verkeerde gees is die verderf van horn wat jou oudag.a 'sSoos 'n boer en 'n saaier moet jy dit het: sy scande verheug huile daaroor, en dit werk as jy'n goeie oes wil hê. "Maar hoc lig is die arbeid @ at vir die taak nodig is, en hoe gou voerhorn totallerhande verkeerdheid. Vri~ k ap 'Maar let op hoe die sagte antwoord vriende wen en vyande goedgesind maak. Die goeie man is derhalwe oorvloedig in vriendelike spraak.' 'Jv moet vir jou baie miende maak, maar as raadsman kies een uit duisend!a 'As jy vir jou vriende uitsoek, maak huile in die uur van jou besoeking; maar tnoet huile nie ligtelik jou vertroue skenk nie, 'want party is mooiweersvriende en bly nie staan in die dag van besoeking nie. 'En ander word skielik jou vyand as huile ou geskille oprakel om jou daarmee te verwyt; 'onog ander wat aan jou tafel gesit het,

bly nie jou vriende in die dag van nooddruf nie. "As dit met jou goed gaan, handel hy teenoor jou soos 'n gelyke en speel selfs baas oor jou bediendes,' "maar as jy verarm het, draai hy teen jou en wil jou nie cens ken nie. Laat hy horn eersnederig gedra teenoor jou,ja, raak van horn ontslae, dan kan daar eensgesindheid en vriendskap wees. Die aard van die avare eriend 'sBly weg van jou vyande — en pasop vir jou vriende! '4'n Troue vriend is 'n ware vesting: jy het 'n skat gekry as jy so een gevind het. "Js, daar is niemand om met 'n troue vriend te vergelyk nie: sekerlik, teen goud of silwer is ware vriendskap nie op te weeg nie.' "In lewe en die dood is wan ~viendskap soos 'n heilsame middel.s "Maar slegs hy wat God vrees, sal ooit goeie vriende hê; want soos hy is, so sal sy vrtcndc wccs. Leer van die urysheid '"My seun, haal uit jou jeug die lesse wat ' Spr, 15:l " Rom. 12:18 ' Spr. 19:6 ' Spr. 18:24

ontkiem dit nie al nie! "Vir horn wat horn nie inspan nie, sis die wysheid natuurlik onbereikbaar, en die dwaas verdra haar geselskap glad nie! "Nee, besluit hy, hier is 'n klip om 'n mens se krag te toets, en hy werp dit sonder aarseling van horn af weg. a'Die wysheid as leer is aan baie min bekend, maar vir bulle wst dit ken, bly dit tot in die teenwoordigheid van God. 'My seun, luister na verstandige raad, moenie hierdie raad van my verag nie: ashou jou voet op haar spoor, jou nek aan hare geketting, " jou skouer onder haar juk, haar hande sal jou nie kwel nie. '"Volg haar met jou hèle siel, en blv in haar paaie met al jou mag.' -" Soek na haar en sy sal haar aan jou openbaar, hou dan aan haar vas en laat haar nie los nie. s'By vernuwing sal jy in haar rus vind en jou in haar kan verlustig. ~Ja, dié bande sal jou sekerste beskerming wees, haar kettings soos 'n ereteken. "Daar is lewe in daardie drag, genesing in haar bande. 'aDaar is geen drag wat jou groter eer kan aandoen nie, geen kroon wat jy m et groter vreugde kan dra nie.> Vol@ dieraad ean coyse manne s'My seun, as jy oplet, sal jy leer, en as jy jou verstand daarop toespits, sal jy wys word. "Daar is lering hieruit te haal, as jy maar wil luister, wysheid vir wie 'n oor het daarvoor. "Waar manne ouer as jy bymekaarkom, wyse ou manne, neem jou plek daar in; jy kan met jou hèle hart jou aan hui lering oorgee; hui

wyse gesegdes moet jou nie ontgaan nie." 's%aar jy ooksl 'n verstandige mens teëkom, kan jy horn gerus met dagbreek al opsoek; loop sy drumpel deur soos jy horn besoek. "Dink gedurig na oor Goda gebooie, gee jou heeltemal oor aan sy wil, en Hy sal jou bemoedig en jou wysheid gee na jou wens.'

< l Sam. 25:29 " "oodag" = Hebreeus: ryp hare; mt soos xyp i Deat. 6:8

> Spr.4:9 " Sirag 8.9 ' Ps. l:2

JESUS SIRAG Verskeidenheid van raad

Verhotadissg aaset ander rssemse

'oJou bviend het sy plig versuim met wat hy jou skuld? Moet horn nie slegse nie: is goud meer werd as die liefde van 'n vriend? "Die goeie, vlytige vrou tvat haar lot in die vrese van die Here met jou ingewerp het, moenie van haar skei nie; haar beskeidenheid is 'n siemad, meer as goud werd. "Moenie die alaaf mishandel wat jou so nie; hy wat alles tveet, weet ook wat in jou hart getrou bedien nie, ook nie die huurling wat sy omgaan, Moetook nie voor die koning 'n ver- lewe van jou kry nie;i -"ja, jou vlmige slaaf moet toon van jou sBmmigheid maak nie.' 'Moet jy soos jou eie lewe Befhe, horn nie van sy vrynooit regter speel nie, tensy jy die moed het om heid ontroof of horn laat verwaarloos nie. '4Het jy vee? Sorg vir huBe solank huBe vir die kwaad uit te roei; begunstig jy net die invloedrykes, sal dit swaar wees om onpartydig lou tot nut ls. "Jou seuns? Leer bulle om die juk te dra in te handel. tMoenie sondig teen die openbare mening nie, moet jou nie aan die volk blootstel huBe jeug. nie.' ""Jou dogters? Hou huBe liggame onbevlek, 'Gaan jy sonde by sonde voeg? Jy is nog in en moet huBe nie met jou glimlag bederf nie," "Gee jy jou dogter ten huwelik, het jy 'n groot die skuld oor een!4 'Moenie kleingelowig wees nie; "bid, maar ding gedoen: maar gee haar aan 'n vlytige man. -"As jy 'n vrou gekry het na jou sin, moet jy moeme nalaat om self ook te gee nie.' "Maar moenie se, omdat ek soveel geskenk het, aal haar nie verlast en jou aan 'n ligsinnige toeGod my ohrs met welgevaBe aansien, en oor vertrou nie.' "Eer tog jou vader met jou hele hart, en my gatves sa! die ABerhoogste tny aanneent. 'Moenie die terneergeslane bespot nie: moenie die gehoortepyne van jou moeder God, wat alles sien> het neergeslaan en Hy kan vergeet nie! "Onthou, sonder huBe tvas jy nie weer oprig!' geborenie,en hoekan jy huBe vergoed virwat "Moenie 'n leuen teen jou broer besin nie, huBe 6r jou gedoen het? "Met jou beie hart maar ook nie teen jou naaste nie.s moet jy die Hcre vrees, en sy priesters moet jy "Vermy die geringste onwaarheid as jy eer." 'CHy het jou gemaak en jy moet Hom praat: dit word gou 'n siegte gewoonte! "Vermy liefhe met jou beie hart; daarom moet jy sy ydel gepraat in die raadsale van die oudstes, en dienaars ook nie verwaarloos nie! "Eer God met jou hele siel en eer ook sy die ydel herhaling van woorde in jou gehedP "Haat jy harde werk? Die ABerhoogste self priesters. Onthef jou van skuld met die getvyde het die boer geskape!' skouerdeel ~gee fair die priesters wat huBe "Moenie dink jy sal nie raakgesien word toekom, soosdeur die %et aan jou voorgeskryf: onder so haie sondaars nie; "bedink liewcr hoe van die eerste beugteen van die skuldoffer.As vinnig die wraak kan korn. "Beteuel dus jou jy deur ttalatigheid gesondig het, moet jy jou drifte: vir die goddelose is dit die wurm en die ook met 'n klein offergawe reinig.1' "Maar die gewyde skouerdeel, en die offer van alles wat As jynie kwaad doen nie kan kwaad jou nie oorval nie: bly weg van kwaaddoen en kwaad kannie oor jou korn nie.'My seun, asjy in die vore van onreg saai sal jy dan nie sewevoudig onreg maai nie?' 'Moenie van jou heer verwag om jou voor te trek nie, moet ook nie vir die koning 'n hoe posisie vra nie. 'Moet jou nooit voor God probeer regverdig

7

'Gab 6:7 — 8 b Job 9:2> 20; Ps. 143:2> Luk. 18:12 ' Amos 5:15 ' Iufra 12,7 ' Matt. 21:21; iblatt. 6:1 e.v.

' l Sam 27 < Eks. 20:16 " Matt.6:7

' Gen. 3:19 > Lev. 19:13 " Vergehk 26.10-12; 42.10-11

vetlaat: Lcv. 14 cß 21

Eks. 20:12; Tobias 4.3 ' Deut. 6:13 ' Deut. 12:18 > Lev. 2:7; Num. 18:15

gewy is, en die eerste vrugte, betaal jy aan die Here, "Daarby moet jou hand oop vrees 6r die armes sodat jou soenoffer volmaak sal wees, en volmaak ook jou seening. '"Dankbaar is a! wat leef vir 'n geskenk en onthou dit ook nie aan diedode nie:"moenie nalaatom diebedroefde te vertroos nie, en vergesel horn wat treur.~ 'Moenie traag wees om die sieke te besoek nie: daar is geen sekerder manier om jou naaste se liefde te wen nie.' "Dink in aBes wat jy doen aan jou uiteinde, en jy sal nooit verkeerd doen nie. Gebruik gesoneie verstand

8

Moenie 'n stryd met die magtige aanknoop nie: jy wil nie in sy hande beland nie; 'ook nie met die vermoende nie, wat die oorwig van die gereg teen jou kan inbring,' met al die mag wat daar in goud en silwer is om xnense te verwoes en selfs die harte van konings te belnvloedP 'ook nie met 'n man wat glad is met sy mond nie: moenie nog hout op sy vuur gooi nie. 'Moenie eie wees met 'n onbeskofte mens nie; niks anders as siegte dinge sal hy oor jou afkorns te se he nie. eßie man wat van sy sondige weg wil afdraai, gaan jy horn nog verwyt? Verw3%epas nie maar ons almal eva strafbaar is nie. Onthou dit!' "Moet ook nie 'n man op sy oudag verag nie: ons mord almal oud!' aMoet jou nooit oor die dood van jou vyand verheug nie: weet dat alma! sterwe — dis nie i~ ander om huBe daaroor te verbly nie. 'Moenie afkerig wees van wat ouer en wyser manne aan jou vertel het nie: maak jou bekend met huBe spreuke' "as jy verstandig vril wees en die geheim wil ken van onderskeiding om die magtiges met gemak te dien. "Dit rnoet nie by jou verbygaan, hierdie oorleweringe van wyse vaders nie, want huBe het dit verneem van huBe vaders. "-Dit sal jou verstandig maak, en die regte antwoord leer in jou nood. "Moet tog nie met 'n sondaar stry nie: hy steck jou netnou aan die brand met die ' Rom. 12;3g ' Marr 25.36

' Man. 5:25 In&a 31 6 ' 2 Kor. 2:6; Gal. 6:l a Wv, 19:32

vlamme van sy eie sondige drifte; "ook nie met iemand wat beledigend is nie: hy wag net dat jy jou moet vererg. "Wen jy aan een wat sterker is as jy, is dit net dieselfde asof jy dit verloor het.' "A4oenie meer beloof as wat jy kan betaal nie: belofte maak skuld! '"Moenie met 'n regter se

beslissing stry nie: wie oordeel volgens reg indien nie hy nie? "Moenie met 'n voortvarende op die pad gaan nie, as jy nie sy ongeluk op jou wil haal nie. Hy sal sy eie sin vii he, en saam met horn sal jy die gelag moet betaal.< "Moenie met 'n kortgebonde man rusie maak rie: om bloed te stort is vir horn niks; moenie met'n voortvarende eenkant gaan nie: waar niemand kan help nie, sal hy jou oorval.~ 'aMoenie 'n dwaas se raad neern nie: hy ken tog geen ander raad as sy eie nie! '-'Moenie jou hartsgeheime aan 'n vreemde blootle nie: jy weet nie wat hy daarmee gaan maak nie. '-'Trouens, jy moet niemand sommer vertrou nie: enigeen kan jou in die verleentheid bring. Verhoudings met vroue Moet jou nie jaloers vertoon teenoor jou vrou nie: sy kan jou 'n les probeer leer wat jv bitter sal berou.' aMoenie jou siel aan 'n vrou se mag oorlewer, of jou manlikheid aan haar oorgee tot jou skande nie. 'Moenie eens omdraai om te kyk na 'n begeerlike vrou nie, dat sy jou nie in haar strik vang nie. 'Moenie met 'n danseres omgaan nie, nie eens na haar huster nie: sy kan jou maklik verlei. 'Moenie kyk na die jong vrou nie, haar skoonheid alleen kan jou tot 'n val bringt 'En die vrou wat met ander mans omgaan — bly weg van haar as jy jou siel liefhet — wB jy self verlore gaan met alles wat jy besit?' 'Moet dus nie in die strate gaan rondloer, of ronddwaal op sy pleine nie. aXVend jou oog af van die mooi geklede vrou, moenie eens kyk na die skoonheid wat vir ander is nie~ 'want die skoonheid van vroue het al haie laat

verlore gaan: die begeerte daarna was soos 'n vonk wat 'n vuur laat opvlarn het. (' En hoere? Sirag 6.35 Sirag 29.4 Gen. 4:8 Spr. 22:24

' Vgl. 25.11, 23-34 a Gen. 6:2 c Spr 52 " Gen. 34:2; 2 Sam. 11:4, Matt. 5:26

JESUS SIRA(i

56 Verag huBe soos die modder op jou pad. "Die skoonheid van vroue wat daar is vir ander om te bewonder, kan stegs afgekeur word. Net 'n woordjie met so een is soos 'n vonkie om 'n vuur aan te steck.) "Moenie met 'n getroude vrou saamsit nie, moenie eens met jou elmboe op haar tafel leun nie; "sekerlik nie saam met haar oor 'n glasie mm sit en redekawel nie: neig jou hart tot haar en jou lewensbloed vloei in die verderf weg.

heerser van 'n stad is, so is ook sy inwoncrs.' 'Maar is die koning 'n gek, gaan sy volk gebuk! %aar die verstand heers, is die stad digbevolk.b 'Dit is Gods wil dat 'n nasie regeer; op die regte tyd aal Hy 'n heerser oor huBe gee. 'In Gods hand le die mens se vooruitgang; die amptenaar is beklee met sy gesag. 'Moenie alle kwaad wat teen jou begaan is, onthou nie; moet ook nooit saamdoen aan die hvaad nie,' Hoogmoed

"Moenie die ou vriend verlaat nie: die nuwe is nie soos hy nie. "Nuwe vriendskap, nuwe m~ — laat dit oud word voordat jy dit geniet, "Moenie die boosdoener sy rykdom en eer beny nie: jy sou dit nie doen as jy sy toekomstige ondergang kon sien nie!' "In die dinge wat hy met ongeregtigheid bekom het, moet jy geen behae he nie: weet dat sy uiteinde nie behaaglik gaan wees nie. "Bly weg van die een wat mag het oor lewe en dood: as jy self sonder die ums ~m die dood wil wees, "en as jy iets met horn te doene moet he, moenie fout maak nie — jy sal met jou lewe boet, ' Dan is die dood jou metgesel, rondom jou le strikke en jy trap oor die wapens van ander wat te laat spyt gekry het. a'%andel in

jou manlikheid, en hou jou siegs met wyses op; "laat opregte manne jou geselskap wees, en jou roem net in die vrees van God, "Laat jou gedagtes net van God wees, ja, al jou gesprekke net sy insettiuge. '~'n Mens ken 'n kunstenaar aan sy handewerk, 'n regeerder aan sy wyse raadgewinge (en die verstand van die oues van dae aan huBe woorde). "In sy eie stad word "n praatsieke man gevrees: hulle haat horn veral oor sy onverskiBige praatjies,

I

~ ' n %yse heerser beheer sy volk, in sy M ryk is verstand op die troon, 'Soos die heerser is, so sal sy ministers wees, en soos die ' Rig. 9:4; 2 Sam. 15:12 ' Spr. 29:12

' 1 Kon, 12:13 ' Lev 19 13 ~ Dan,4:14

'Hoogmoed is by God gehaat, so ook al die ongeregtigheid van die nasies, 'Kwaad en misdaad en onderduimsheid, die straf Hy almal deur die heerskappy oor te gee in ander hande." 'Groter kwaad as die gierigheid is daar egter nie, (%at is die trotse mens as net stof en as!) "Nerens is daar 'n groter kwaad as die hefde vir geld nie. So aal die gierigaard sy siel vir geld verkoop,maar tempi hy lewe, vreetdiekanker horn op! "Alle dwingelandy het maar 'n kort bestaan. Vir die geneesheer is die uitgerekte krankheid vervelig, "en hy knip dit maar kort; en diekoning wat vandag regeer,salm ore dood wees. "En dienuwe koninkryk wat hy geerf het? Kruipende goed en diere en arms! "Vaar hoogmoed begin het, was toe die m ens afgewyk het van God, "toe sy hart van Hom wat die mens geskape het teruggetrek het. So is hoogmoed die begin van alle sonde: wie daarmee volhou, vererger net die kwaad en uiteindelik keer dit horn om.' "Daarom verneder die Here eers daardie bose verbond en vernietig bulle uiteindelik geheel en al. "Hul trotse troon werp God omver, en maak piek vir die verdrukte.' "Hoogmoedige nasies is al deur God tot in die wortel opgedroog, en 'n nederige ras uit huBe geplant.< "Die Here het al ganse nasies omvergewerp en huße vernietig tot in hulle fondamente;" "uitgeroei en verwoes is huBe nou sodat nie eens die minste herinnering aan huBe oorbly op die aarde nie.' ("Die trotses moes vergaan, die nederiges in gedagte gehou mord, dit was Gods wil.) "Die mens is nie vir ' Spr. 18:12; Ps. 44:3; Jes. 13:11 ' Luk, l:52

s 2Sam,22:28 " Luk. l:51 ' Deut. 32:26

57

JESUS SIRAG

haar produk juis die soetste! 4Moet dus nie spog as jy jou tnooi uitgevat het nie, of roem in die kort uurtjie van jou bestaan nie, want net die werke van die Allerhoogste is wonderlik en Tue soore rnense roemryk, en hoev-el daarvan is nie bedek nie "Daar is twee soarte mense: een vrees God en en vir die oog onsigbaar! 'Haie konings sit word geeer; die ander verontagsaam dieinset- vandag sonder trone, en die geminagte dra die tinge van die Here en word geminag. "Laat kroon; menigemaghebber het allaag geval,en onder broersdie opregte die hoogste geeer hu!!e roem het in ander hande oorgegaan.' word, en hu!!e wat die Here vrees, aansien verhoogmoed geskape nie; geeneen uit 'n vrou gebore het daardie verwaandheid as er&eg nie.

werf in sy Qe. aaJa die vrees van die Here is die

roem van sowel die ryke en hooggeeerde as van die arme. -'~Verag die eerbare arme dus nie, maar rnoet ook nie die boosdoener om sy rykdom vereer nie! ' Die magtige, die heerser, die hooggeeerde kan geen groter roem verwerf as dat hulle die Here vrees, "Die verstandige kneg sal nog bedien word deur sy base. En die verstandige man wat onder tug staan, sal nie kortkortklanie;maar die dwaas aalnie vereerword nie.~ "Moenie roem oor jou knap werk en ledig rondstaan as die nood aan die man korn nie; ~dis beter om die bande uit die moue te steck en in a!!es oorvloed te he as om te roem en honger te ly." "My seun, verminder maar jou hoogmoed, neem jou lewe in ag en skat dit na waarde. "%at is daar te se vir die man wat sy eie vyand is? %'at beteken die man wat sy eie lewe geringskat?' "Die arme word miskien geeer om sy kundigheid (en die vrese van die Here), die ryke om sy besittings. "Maar as hy wat arm was nou ryk word, hoeveel te meer sal hy nie geeer mord nie; en hy wat geroem het op sy besitnngs, aal in sy armoede waarlik bejammerenmaardig wees!

Sees eersigti~ aOndersoekeers voordat jy foutvind, en as jy dan tereyaps, sal jou teregwysing regverdig wees. 'Luister eers voordat jy antwoord, moenie in die rede val onder die vertel!ing nie.' 'Moenie 'n saak bestry wat jou nie aangaan nie; laatdie beoordeling van die sondaar aan ander OQI'.

"My seun, moenie veb~eid raak in te veel sake nie; as die ryke ditdoen, raak hy verstrik wanneer hy najaag wat hy nooit sal inhaal of vlug van wat hy nooit kan ontkom nie.' "Party arbei sonder ophou met moeite en kommer, en hoe meer hulle woel, hoe minder het bulle (by gebrek aan godsdiens) ' "Ander is agterlik en behou nie wat hulle wen nie; hulle het min mag en haie armoede; "en tog het God so een al aangesienten goede en horn uitsy nederige toestand opgerig, en horn sy kop weer last optel tot almalse verbasing {en tot groter eer van God).a '*Ja, goed en kwaad, lewe en dood> armoede en voorspoed, dit korn maar alles van God." "In sy bande is wysheid en matigheid, die kennis van die net en die hefde, van Hom ook die gulde weg.' "Dwaling en duisternis — saam met die sondaar het hui!e 'n begin gehad, en as hy Wysheid hou die mens nederig horn eersin hvaaddoen verlustig,gaan hy met Deur wysheid kan selfs die nederige kwaaddoen oud word. L verhef word totdat hy sy piek inneem onder die magtiges. aMoet 'n man dus nie op sy baadjie takseer N aastehefde korn eoor selfee~ ~ r a g nie, of iemand minag oor sy uiterlike nie: 'ge- "Die gawes van God is nie net vir 'n tyd nie, ring is die bytjie onder die gevleue!des, en tog is nee waarhk, dit duur tot in ewigheid. "Daar is

I

' Spr, 17:2: 2Sam. 12:13 " Spr. 12:9 ' Job 3:3

'Gen.4:40; Dan. 6:3; Job. 17:18 ~ Hand. 12:21-22 ' 1 Sam. 15:28; Est. 6:7

a Spr. 18:13 e l Tim. 6:9 ' Pxed. 4:8

~ Job 42:10 "Job l:21; 2:10 ' Dan. 2:20-21

JESUS SIRAG natuurlik die man wat homself verryk deur sy eie ywer en spaarsaarnheid; en hy het sy deel van sy beloning weg.> "Maar as hy se: nou kan ek rus en my versadigaan my eie goedP "vergeethy datdie tyd verbygaan en die dood al hoe nader korn, wanneer hy alles aan 'n ander moet agterlaat en sterwe. "Bly trou aan jou verbond met die Here; bespreek dit met jouself en doen jou plig tot jy oud is. nMoet jou nie vergaap aan die dade van sondaars nie; vertrou net op God en hou jou by jou lees. ~'Meen jy God kan nie maklik die bedelaar in 'n oomblik verryk niel '~Nee, haie skielik kan God seen en troue diens beloon, en in 'n kort uurtjle dfa dlt vrug.

Dinßr aanjou Skepper in josa eoorspoed -"Moenie se: wat sal al my werk my baat en wat sal daar vir my wees nie. "Maar moet ook nie se: ek het genoeg, niks kwaads kan my nou oorkom nie. ~In dae van voorspoed dink jy nie aan die kmade dae, en in teenspoed nie aan die dae toe dit goed gegaan het nie "terwyl God tog 'n man op sy sterfbed kan vergeld vir sy wee, goed of kwaad. "Maar hoe gou vergeet 'n mens in 'n kort tydjie van teespoed lang jare van gemak! Eersby die mens se einde mord al sy dade openbaar, "Ag 'n man nie gelukkigtot hy dood is nie; eers in sy kinders sal jy horn leer ken vir wat hy was. Sees op jou hoede eir ereerndeßnge

om 'n vuur te versprei en een man se verraad kan tot bloedstorting lei, (Sulke skurke het selfs planne teen 'n ander se lewe.) "Waak dus teen so 'n pes wat net die kwaad bewerk, dat hy nie ewigdurende verderf fair jou meebring nie. "Moenie sommer die vreemde toelaat nie: net

so goed maak jy die deur vir die warrehvind oop, en jy verloor daardeur alles wat jy besit. Houding teenoor goddeloses

I

~ A s jy aan iemand wil goed doen, let W goed op wie jy daarvoor uitkies en jy aal baie dank verdien. 'n Weldaad bewys aan 'n eerbare man word genoeg beloon; so nie deur horn nie, dan tog deur die Here. 'Dit vaar sieg met die man wat horn met die siegte besig hou, en nooit aalmoese gee nie. (Ook God haat die kwaaddoener, maar Hy ontferm Hom oor die wat berou het.)' 'Gee aan die jammerhartige, maar moenie die sondige mense steun nie. (Vir die bose en sondige mense is daar net straf ofskoon die dag van vergelding opgespaar mag word.) 'Vir die goeie man moet jy steeds iets oorhe, maar weerhou dit van die sondaar. 'Doen goed aan die onaansienlike, maar vir die goddelose moet jy niks gee nie: sorg eerder dat jou brood horn nie bereik nie sodat hy nie nog jou baas word nie. 'Sy voordeel sal dan eintlik ~ir jou 'n dubbele verlies wees. Daarom hast die Allerhoogste die kwaaddoener en is daar vir die bose mens net straf.' 'In die dae van voorspoed sal jy nie jou vriend leer ken nie; jou vyand sal nie soek raak as dit met jou sieg gaan nie. 'Toe dit met jou goed gegaan het, het jou vyand getreur; maar in jou nood het jy jou vriende leer ken!

"Moenie sommer enigeen in jou huis toelaat nie: die skurk kan op menige wyse daarvan rnisbruik maak. '~(Ket soos siegte asern deur die sieke uitgestoot mord), soos vir die patrys 'n mip gestel word, (en vir die bokkie 'n val), so is Pasop mir diekmaadgesinde daar naywerige mense, wat steeds op wag le vir "Jy kan jou vyand tot in ewigheid nie vertrou die naaste se ondergang, "altyd gereed om die nie! Sy kwaadaardigheid is so deel van horn as goed in kwaad te verander en die skuld te werp die groen roes van koper.~ "Hoe nederig hy op die onskuldige. ~Een vonkie is dau genoeg horn ookalvoordoen, pasop vir horn "laat > Luk. 16:25 " Luk. 12:19; Ps.49:12 ' Sirag 18.25

' Ps. 139:21 " Gal. 6:10 ' Ps. 34:17

4lak 5:3 ' Spr. 26:24

JESUS SIRAG horn nie toe om jou te hiet en te gebied nie, of selfs aan jou regterhand te sit nie: sy oi' .is op jou piek gevestig om dit van jou af te neem; dan sal jy opnuut aan my woorde dink en die herinneringdaaraan (asjy my raad nie gevolg het nie} aal jou prikkel, '%'ie bejanuner die slangbesweerder as die slang horn pik; of die temmer van wilde diere oor 'n ongeluk? En hy wat met die mannevan ongeregtigheid otngang gemaak en in hul strikke verward geraak het, verdien niks beters nie. "Nee, vir 'n uur of wat aal die valse vriend lou maat wees, maar as jy wil wegdraai, sal hy nie daarvan wil hoor nie. "Sy lippe spreek vleitaal, maar in sy hart maak hy planne om jou in die sloot te laat beland.' "Hy ween krokodiltrane, maar as hy die kans kry, aal hy horn dan nie met bloed versadig nie! 'rHy wag al dat jy in die moeilikheid moet beland. "Hy ween krokodiltrane, maar as hy jou kastig help, pootjie hy jou. "En dan, wat 'n ommekeer! Hy sal met die kop knik, en in die bande kiap en

suig en dan meer eens uitlag, en as hy jou daarna raak!oop, aal hy stywenek verbygaan. Jou gedra~ teenorsr God se marerste

tsk-tsk maak met die tong!a

Rykes teenoor armes

I

Q As jy aan pik vat, mord jy daarmee M besmeer; as jy met 'n trotsaard omgang maak, word jy soos hy.' 'Jy neem 'n swaar las op jou skouers as jy met die rykaard saamdoen; jou meerderes is nie jou geselskap nie. 'Vatter ooreenkoms het die ysterpot met die erdepot?

(~Leer om jou voor God te verootmoedig en wag op sy hand om jou nader te mink,) 'oeerder as om te reken op valse verwagtings en dan verneder te word. ("Dia nie wys van jou om jou goedkoop te maak nie; moet jou nie soos 'n dwaas laat verneder nie!) 'aAs 'n maghebber jou uitnooi, moenie te haastig wees om aan te nenn nie: hy sal jou weer en dringender uitnooi. "Maar moet jou dau nie aan horn opdring sodat jy horn verveel, ook nie heeltemal onttrek sodat hy jou vergeet nie. "Hoe gemoedelik hy ook met jou mag wees, wees jy nie gemeensaam nie: moenie al sy mooi woorde glo nie; al sy praatjies mik hy daarop om jou geheime uit jou te lok! "Met 'n wrede gemoed bere hyelke woord om teen jou te gehruik en jou met lis in boeie te kry. "Pas dus op, let goed op hierdie waarskuwing, want die gevaar loop gedurig aan jou sy. ("Ontwaak, jy wat slaap, en loop wakker: "jy moet God jou lewe lank liefhe en Hom aanroep vir jou heil.) Die lot e an a r t n e s

"Elke dier is lief ~~ sy eie soort — aal dit onder mense anders wees? "Soort by soort is die wet van die natuur, en soort by soort is die wet van

As die een teen die ander stamp, watter een sal

die gemeenskap. r'Matter ooreenkoms het die

eerste breek?' 'Dia net die rykaard wat 'n onreg doen, en dan nog kan kla dat hy te kort gedoen is; die artne ly onreg en dan moet hy maar stilbly. sAs jou ryk vriend iets uit jou kan maak, aal hy jou gebruik; en as jy niks het nie, laat hy jou staan. sSo aal hy by jou korn blv terwyl jy nog iets het, maar as dit opraak, sal hy jou nie jammer kry nie. 'Wil hy jou gebruik, aal hy jou eers in die verleentheid bring en dan met 'n glimlag vra wat hy vir jou kan doen, 'en jou eintlik oorval met gasmyheid. So sal hy jou drie keer uit-

wolf met die lam, of die sondaar met die opregte»" 'aDie heilige en die hond, wat het huile gemeenskaplik» Of watter deel het die ryke tuet die arme?4 "Die arme is vir die ryke net soos die wilde esel in die woestyn, vir die leeu, sy prooi " die trotsaard verag die nederige, die ryke sien neer op die arme. asAs die gevestigde wankel, kry hy gou steun van sy vriende; die onaansienlike word in sy nood selfs deur bekendes die deur gewys. "As die ryke struikel, het hy genoeg invloed om weer op die

' Jer. 41:6 s Job 16:4

' Sirag 7.2 s Vgl. Esopus se hbek "Die pot veraqt die ketel".

' Jes. 11:6; Man. 10:16 4 2 Kor. 6:14; Jak. 2:6 ' Job 24:5; Ps. 34:10; 35:17; 58:7, Sag. 11:3

60

JESUS SIRAG

been te korn; sy vermetelheid regverdig horn. "Ja, boos is sy oog en self nooit versadig nie, '"Struikel die arme drommel, moet hy daaroor rekenskapgee;en alis sy verklaring juis,daar word niks toegegee nie. "As die ryke praat, moet ahnal swyg en agterna sy woorde ophemel "maar se die arme iets, vra almal: wie is dit die>En as hy aanstoot gegee het, is dit sy ondefgang. Hesittings kan 'n seen @sees vir die regv erdige ' As daar geen sonde op 'n mens se gewete is * nie, is besittings 'n groot seen en armoede nie te prys in die mond van die sondaar nie. "Soos 'n man se gesindheid is, so sal sy voorkoms w ees,goed of sieg.a"Maar waar om die regte gesindheid te kry om die goeie te doen, is moeilik om te se en 'n moeitevo!!e taak

Oor gierigheid

I

g Ge seend is die man wie se tong horn M nog nie!aat struikel het nie, wat nog nie die prik van wroeging gevoel het nie.' 'Gelukkig hy wie se gewete horn nooit veroordeel het nie, wie se hoop in die Here horn nog nooit ontgaan het nie!' 'Daar is geen sin i n v r ekkerigheid en suinigheid nie; wat maak 'n gierigaard met geld> 'Hy doen eintlik homself te kort om nr ander wat sy goed met lekkerleef gaan verkwis, bymekaar te tnaak.' 'Hy wat niks s~ homself oor het nie, wat sal hy vir 'n ander oorhe? Hy geniet nie eens wat hy het nie! ~ßaar is niks erger as dat 'n man horn sy eie genieting misgun, en dit as gevolg van sy eie suinigheid!' "As so een goed doen, is dit onwetend, of sonder dat hy eintlik wou, en agterna gee hy sy spe te kenne. aSo 'n gierigaard se oog moet krank wees, dat hy kan wegkyk sonder om sy siel te bevredig; 'tnaar hy is ook nooit tevrede met sy

sa! hy hongerig en onvergenoegd aan sy eie tafel sit! Noet jouself nie te kort doen nie "Nee, my seun, as jy in die vermoe is, doen goed aan jouse!f en maak die opfer aan God daarvolgens. 'aOnthou dat die dood nie wag nie: jy het nie 'n kontrak met die graf nie; daar is niks in die wereld nie, of sy doodsvonnis is klaar geteken.' "Solank jy die lewe hou, doen goed aan jou vriende en aan die armes soveel as jou middele toelaat.' "%1oet jouself nie te kort doen of van die middele waarmee jy geseen is eenkant sit nie; "moet erfgename in stryd gewikkel raak oor wat jy met sorg en moeite bymekaargetnaak het? "Haie gee, haie ontvang, so sal jou siel rus he. '"Voor jou dood moet jy opreg handel — jy kan nie verwag om dit in die graf te doen nie! "Alle vlees vergaan soos die gras, soos blare verlep aan die lewende boom;a "die een spruit uit tenspl die ander afval; en so gaan dit met vlees en bloed; een geslag maak piek vir die ander. aaOok die werke van die mens is vergankhk, en soos hulle gaan die werksman uiteindelik heen. (" Maar sy uitgesoektewerk salguns verwerf, en hy,die werksman, aal eer daarvan he.) Die coyse avat aatysMid najaag

Dit is 'n geseende man wat horn met wyse oordenking besig hou, opregte wandel besin (en die alsiende God gedurig in gedagte hou);" "wat in sy hart die wee van die wysheid nagaan, haar geheime naspeur en soos 'n verspieder agterna loop om op haar spoor te bly. "Hy loer dau deur haar venster, staan by die deur en afluister, gaan sommer langs haar bly, "en slaan sy hut daar op, met spykers aan haar mure gevestig — 'n huisie waarin hy vir altyd deel nie. Dit korn am horn al hoe minder voor seenryk kan woon, '~%'ysheid sal dan die totdat hy in die bitterheid van sy siel wegteer. bedekking wees vir die kinders; onder haar : Job 29:9 < Fil. 2:5

' Ps. 34:14:. Jak. 3:2, 1 Pet, 3:10 ' Spr, 16:20: Heb. 10:35; 1 Job. 3:21 ' Pred. 6:2 ' Spr. 11:17

' Jy weet nie wanneer iy aal sterf nie, ' Tobias 4.7; Luk. 16:9 r Jes. 40:6; Jak. l:10; 1 Pet. l;24 s Ps. 1:2

JESLS SIRAG spreiende takke sal hulle vertoef, '"deur haar skadu beskut aal hy in haar heerlikheid rus. Geseend is hy wut die Here vrees

I die w3vheid horn omhels' 'en horn verwelkom

+ H y wat die Here vrees, sal opreg lewe, M en as hy horn by geregtigheid hou, sai

soos 'n moeder 'n seun tvat haar eer, horn ontvang soos 'n maagdelike jong bruid. 'Sy sal horn voed; lewe en verstand is die brood wat hy aal kry, die wysheid sdf sal soos 'n verlrissende

drank vir horn wees. Saf aal sy horn vashou sodat hy nie afwyk nie, 'horn beteuel sodat hy nie vervaard raak nie. Sy aal sy aansien verhoog by sy hure. 'Sy aal horn begeester as hy in die gemeente spreek (met die gees van wysheid en verstand, 'n kleed van heerlikheid om horn). aBlydskap en sege is daar vir horn en die naam wat hy aal verwerf, sal nooit vergeet wees nie. 'Haar omhelsing is egter nie vir die stompsinnige nie (en net die opmerksame korn haar tee). Hoe sal die dwaas haar wat so ver vervt~derd is van hoogmoed en bedrog ooit te sien kry?' 'Nee, sy is buite die wete van die bedrieer (net die opregtes van hart vind haar, en hulle volhard totdat God hulle kan aansien). ~As die sondaar prys, het dit geen waarde nie (want dit

korn me van die Here nie). "Maar omdat nysheid uit die Here is, is dit paslik om dit gedurig te loof, en die lof self korn van die Heerser oor alles. "As jy wysheid kortkom, moenie die Here daanoor die skuld gee nie: jy weet darem watter dinge Hy verafsku.' '-'Moenie se: Hy het my laat dwaal nie. Dink jy God het goddelose mense nodig? '~Die Here haat alle verfoeilike dwaling en jy kan dit nie liefhe en die Here vrees nie.' "God self het in die begin die mens gemaak, en horn toe aan sy vrye >vii oorgelaat; "maar Hy he t d i e m ens sy gebooie en voorskrifte gegee; "en as jy nou nog daardie gebooie gehoorsaam, aal hulle jou behou en jy sal in ewigheid vrede daarvan ondervind.' "Ja ' Joh. 4:10 b Job l l:11

' Jalon.l:13 e.v.

~ 2 Sam. 24:1; Jer. 6:21; Eseg. 3:20; Matt. 6:13 ' Alatt. 19;17; In&a 17

die keuse voor jou is vuur of water: watter een ook al kan jy ter hand neem. taLewe en dood (goed en kwaad) is die keuse voor die mens; en wat hy kies, dit sal hy krv.' "%ant oneindig u~ is God, geweldig sy mag, en Hy hou ononderbroke oor almal wag. anDie oe van die Here is oor dü wat Hom vrees en m Hom is geen daad ~~ die mens onbekend nie.< "niemand gebied Hy tot goddeloosheid nie, van Hom kry geeneen die reg om in sonde te wandel nie. ( ''-%aarom sou die Here dan rir H o m ' n menigte ongehoorsame en onnutsige seuns verwek!) God straf sondaars

I

+ Jy skep self ook nie behae in goddelose 'U seuns nie; hoeveel daar ook al is, jy verheug jou nie in hulle as bulle God nie vrees nie.' Jy het geen verwagting van huUe nie en dink nie graag na oor huJle werke nie. 'Xee, hewer een wat die Here vrees, as 'n duisend wat in goddeloosheid wandek 'Liewer kinderloos sterwe, as 'n erfgenaam nalaat wat jou naatn vervloek! 'Rat kan een verstandige burger nie ~~ sy land beteken nie,maar goddeloses kan hulle beie volk verwoes. 'Baie bewyse hiervan het my eie oe gesien, en 'n sterker bewys nog is die stories wat tot my ore gekom het; 'van vuur waar sondaars byeengekom het, en woede wat ongelowiges verteer het,b 'Daardie reuse van ouds wat ondanks hul krag vernietig is, het hulle vergHhis >ir hulle sondes verkry? '-En het Hy die medeburgers van Lot vergewe, of veroordeel weens hul trotse woorde? '""n Hele volk is genadeloos uitgewis oor bulle sonde waarrnee hulle God uitgedaag het. "En wat van daardie 600 000 wat in die woesteny uitgetrek het; as Kaleb so koppig was as die ander sou selfs hy nie ongeskonde gehly het nie!' "-Dit is i~ Hom om te bejammer, vir Hom om te straf; kragtig is sy versoening, maar sy toorn is oorweldigend. "Volgens God se strengheid, nie minder nie as ' Jer. 21:8 ~ Ps. 33:18; 34:16; Heb. 4:13

' 1'ilemon 1:12 ~ In&a 21,10 ' Gen 64 ' Nnm. 14:23-24

JESUS SIRAG sy mededoe,word mense volgens hul dade veroordeel."Nooit aal die sondaar deur sy gryplus ontkom nie, nooit aal die mildadigheid van die jammerhartige vergeefs wees nie. "Daar is geen mildadigheid wat nie God se oordeel ooreenkomstig die meriete aal misloop nie; Hy oordeel elkeen volgens sy verdienste want Hy weet hoe elkeen se wandel op aarde verloop het.' "Van God verstoke, wie op aarde aal ooit weer aan my dink> So dink net die ongelowige. "Onder die groot skare aal ek nie herken word nie; wat is immers my siel in die grote skepping? "Inteendeel, die hemele self en die hernele bokant die hemele, die diepte en die hele aarde en aHes wat daarin is, krimp weg voor sy aangesig.' "Net soos die berge, die heuwels, die grondvestings van die aarde, so beef ook huHe voor sy blik. ' Al is daar in al hierdie dinge 'n ongevoelige hart, Hy ken die geheime vanelke hart. "Maar sy wee kan 'n mens nie peil nie, en die donker wolk, watter mens se oog sal dit deurdring? "Want die meeste van sy dade is onbegryphk en wie kan sy dade van vergelding b elag, wie kan dit verduurP Haie ver versvyder (van die meeste mense se gedagtes) is sy verbond, maar uiteindelik sal almal sv ondersoek ondergaan. ~'Maar laat sulkegedagtesvervan ons afwees,huHe is leeg soos die dwalende gedagtes van dwase! God se merke in die ekepping '-~Luister na my, my senn, en jy sal 'n verstan-

dige les leer. Neem my woorde in jou hart op, "en onderrig sal jy in volle mate ontvang, en kennis van die wonderlike gawes van God wat Hy sy skepseis gegee het toe Hy huHe gemaak het, deelagtig word. Al die kennis wat ek het, sal ek in waarheid aan jou meedeel. '~Van die begin af is God se werke aan Hom onderdanig; aan elkeen, toe Hy dit geskape het, het Hy die reehnaat van sy diens gegee, ' Rom.26 ' Ps. 134:3; 146:6; Syr. 25:3

daardie beweging wat deel van sy aard is. ~Aan elkeen, tot in ewigheid, is sy werking toehedeel, nog ontbreek dit aan iets, nog is huHe vermoeid,nog hou huHe op met werk ~'Nog magenigeen van huHe inbreuk maak op die regte van sy naaste, nie tot in der ewigheid nie. ~Sy woord kan niemand weerie nie. ~Daarna het God die wen:ld deurskou en dit met sy seeninge gevul.< s'AHe lewende dinge wat asern skep het Hy daarop aangehring, en daarin keer hulle weer terugP

Goß se %et

Ibeeld),

+ Ook die mens het God uit die aarde f geskep (horn gefatsoeneer na sy eie

~en horn ook dieaarde gegee vir sy eiebegraafplaas (hoewel Hy horn met goddelike mag beklee het); 'die mens sou sy toegemete leeftyd he, sy tydperk van volwassenheid, en soumag he oor alles op dieaarde: 'g'n lewende ding, dier of voel, sou nie vir h bevrees en onderdanig aan sy heerskappy wees nie,

orn

'Aan horn (en die hulpe aan sysy, sooshy geskape en uit horn geskape), het God die wil en spraak en gehoor gegee, 'n hart om mee te dink, en die mag om te onderskei. ('Hyhetin huHe 'n geesvan waarneming geskape, en buHe sou skerpsinnig van hart wees.) Wat boos was en wat goed, het Hy aan huHe gewys. 'Sy eie oe het Hy huHe gegee om mee te sien, sodat huHe sy wonderwerke voor oe sou hou,

'sy heilige Naam sou prys, sou grootpraat oor sy wonders, en dit sou vertel wat hulle ervaar het van sy wonderdade.

< Kom nie in die Ccieks voor nie.

~ Gen. 3:13; Ps. 104:29

JESUS SIRAG ~Ook vermanings het Hy bulle gegee, die wet wat die lewe skenk, sou 'n kosbare erfe-

jou vasgestelde piek om te bid tot die allerhoogste God,) "en neem jou piek in onder 'n fus wees. geheiligde menseras, lewende mense wat nog "En sohetHy 'n verbond met huBe gemaak aan God hul dank betuig.4 "(Moenie talm op wat ewig sou duur; die verkeerde weg van die bose nie; dank Hom die eise van sy Wet en die loon ~~ gehoorterwyl jy nog lewe); die dooies haal nie meer saamheid sou Hy ook by hulle tuisbring. asern nie, bely nie meer huBe dank nie! "Dank "Hulle oe sou Hom in sy volle tnajesteit Hom terwyl jy nog lewe, terwyl daar nog gewaar~ gesondheid en krag is om Goß te loof en te verhuBe ore die klank van sy majestueuse atem heerlik vir al sy goedheid en genade!' - 'Want opvaag. groot is die genade van God, die vergifnis wat En Hy het ~m hulle gese: Onthou juBe van huBe s'n is wat na Hom terugkeer!' -"Moenie enige kwaad! dink dat die mens van alles die middelpunt is "En m elkeen het Hy sy plig teenoor sy naaste nie; geen seun van Adam is onsterflik nie, watgeleer. ter behae huBe ook skep in hul wandade! piks is helderder as die son nie, tog sal sy helderheid afneem; niks is donkerder as die geheime planne van vlees en bloed nie, tog sal "Voor sy oe is al huße wee, niks is bedek vir sy alles aan die lig korn. "God deurskou uit die blik nie. "Vir elke heidense volk het Hy 'n hoogste hemele die mens — enalle mense is stof heerser gegee na hulle keuse,* "net Israel is uit- en as! gesonder, as deel van God se erfenis! "Helder soos die son blyk huBe dade voor sy oe, oor Die majesteit van God huBe lewens waak Hy onverpoos. "Wat huBe ook al sondig, sy verbond staan vas; waar huBe + H y wat lewe tot in ewigheid het ook ook misgaan, daarvan is Hy getuie. "As jy aalC3 alles geskape. God alleen is regverdig moese gee, druk Hy sy handseel as goedkeuring en heers as koning, tot in ewigheid onoorwindaarop; en die dankbetuiging van die mens is lik.' '-%'ie kan al sy werke opuoemVWie kan sy so kosbaar as die appel van sy oog.~ '~Hierna wonderwerke nagaan tot hul oorsprongP~ 'Wie sal Hy opstaan en huBe een vir een vergeld vir kan in woorde die omvang van sy mag uiteenhul verkeerde dade (huBe omkeer in die dieptes sit> of die veelheid van sy weldade opnoemP van die aarde).' "Maar dü wat huBe bekeer, ~Hy saleers God sewondere leerverstaan ashy skenk Hy die middele tot bevryding, en maak geleer het om die getal daarvan te vermeerder huBe gees weer sterk om te verduur (ook i~ of dit te verminder. ~As die mens aan die einde huBe het Hy 'n aandeel in die beloofde ver- van syberekening korn, moet hy almeer begin; goeding). as jy jou vermoei het, het jy nog niks geleer nie.

I

Opmep tet bekenn~ "Keer terug na die Here en hou op om te '%at is die mens en wat is sy waarde, en watter sondig! aaAs smekeling voor Hom kan jy die dinge is goed ~~ horn, en watter dinge is sieg am oorsaakvan die kwaad verminder."Keer terug horn> aßie getal van 'n mens se dae is groot as na God enbly weg van ongeregtigheid en haat dit by honderd jaar korn; dit is maar 'n druppel jou veragtelike dade. ("Erken dat God reg- in die see, soos 'n sandkorreltjie op die strand: verdig is in al sy wette en belonings, staan op 'n honderd op die meeste teenoor die ewig• Rom. 13:l ln&a 29 15 ' iVlatt. 25:35

4 Ps. 6:6; Jes. 38:19 ' Ps. 115:17; Jes. 38:18-19 ' Ps. 45:9:. Eseg. 33:l l

' Gen. 1:l ~ Ps. 105:2; Rom. 11:33 Ps 8'5

JESUS SIRAG heid!' 'Daaratn is God geduldig met horn, en stort sy barmhartigheid oor horn uit. 'o(As niemand soos Hy hul hoogmoedigheid ken nie), weet niemand soos Hy watter wrede lot huile kan inwag nie. "Daarom is sy genade onbegrens, en het Hy hu!le 'n gelyke pad aangewys om te loop. "Die mens se genade strek maar so ver soos sy buurman: God se barmhartigheid sluit aBe lewende wesens in. "Hy is soos 'n herder wat vir sy skape omgee, hy is barmhartig oor alle vlees.' "Verwelkom dau hierdie genadevolle tug, haas jou om gretig sy wi! te doen, dat Hy jou barmhartigheid kan betoon. Vriendelileheid en liefdadigheid "My seun, rnoenie suinig wees met jou gunste nie, moet ook nie met nors woorde die ontvanger se blydskap bederf nie."Meer a elkom as die dou wat die son se bitte temper, is die skenker se woord wat meer weeg as die gawe. "Is 'n vviendelike woord nie meer werd as 'n mooi geskenk nie? Maar as jy volmaak w4 wees, laat alhvee van jou af korn. 'sDie dwaas hou aan met afbrekende woorde:niemand se oe glinster oor 'n onweldadige geskenk nie.

Versündigensanier

~sAs jv volop het, dink aan die maer jare; aan die nypende tekort as jy in weelde lewe. "Tussen die oggend en die aand verander dinge; op die son se pas verander God alles. "Hy is bo almal wys wat in vrese wandel, wat onverskilligheid vermy in 'n wereld vol sonde ~Verstandig is bulle wat wysheid bekom; rede vir dank het hy wat haar vind vir wat sy horn skenk. "Di e v erstandige wat die gawe van

woorde besit, lewe meer as net wyslik (omdat hy nie vreemd is vir wat waar en reg is nie); hy is 'n fontein van spreuke en apwe uitsprake. Selgbeheeming "Moenie aan die begeerlikheid toegee nie, keer jou rug op jou neiging daartoe." "Gee toe aan daardie begeertes van jou — en vreugde sal dit bring, maar fair jou teenstanders! "Moenie deel he aan 'n gefuif nie, al is dit met die armes; hulle aal net met mekaar wedywer oor uitspattigheid. "%'ii jv arm word deur jou skuld te betaal met leengeld omdat daar niks in jou sakke is nie, is dit om jou eie lewe korter te maak!

Senon dereoek "Bewapen jou vooraf met 'n regverdige saak, en voor jy praat, leer eers. "Gee ag op jou gesondheid voordat jy siek word en ondersoek jou hart vo6r die oordeel jou inhaa! so sal jy in die oe van God vergifnis kry. -"'Voordat jy siek word, bely jou sondes, en wanneer jy siek mord, bemoedig ander deur jou gesprek.' ' Moet nooit ophou om te bid nie (laat niks jou weerhou om jou beloftes na te korn nie), niks wat van die mens korn kan God versoek nie. "Voordat jy bid, bring jou siel in die regte verhouding voor God; en voor jy na, bereken die gevolge: die mens moet God nie uitdaag nie! "Onthou die dag van wraak; as dit volvoer is, maar ook as Hy wraak moet uitoefen, draai Hy sy aangesig weg! s a Ps. 89:10 ' Ps. 23:1; Joh. 10:ll ' Luk. 18:l; 1 Tess. 5:17

< Supra 7.18 s Rom. 6:12 — 14

@an lecoe

Los yraatjies

I

~ L aat horn arbei soos hy wil, die dwaas W se beurs bly leeg. Verag nietighede, en alte gou is jy gerumeer. 'Wyn en vroue lei tot afdwaling van die wyses, maar dis 'n skat vir die verstandiges.' 'Hy wat vasklou aan hoere sal naderhand niks wees nie, verderf en die u~ s salhorn erf:nog een opgehang as voorbeeld vir die menigte, 'n lewende siel minder. ~Die liggelowige sal alles kw3traak; verpas jou reg om te lewe en niemand sal jou bejammer nie!" ('Hy wat horn behaag in misdaad, bring 'n klad op sy lewe; om teregwysing te verag, is om met die dood te speel. 'Hy wat sy reg om te lewe verpas, sal uiteindelik spe wees; hy wat horn in wreedheid verlustig, bring 'n klad op sy naam.) ' Gen. 19:33; 1 Kon. 11:1; Spr. 21:17; Pred. 9:7 ~ Jos. 9:15 — 16; 22:l

JESUS SIRAG 'As jy 'n krenkende woord hoor, moet dit nie oorvertel nie; en as dit goed is, sal jy nie slegter daaraan toe wees nie. siMoenie jou meningsaan niend en vyand om 'tewe bekend maak nie; en as jy jou misgaan het, moenie die geheim verklap nie.'Hy wat dit hoor, sal op sy hoede wees en jou skeef aankyk asof hy nog 'n dwaling wil vermy; so sal sy houding voortaan wees. ' Het jv iets gehoor tot nadeel van jou naaste? Neem dit saam met jou graf toe. Hou moed: dit aal jou nie laat bars nie! "'n Dwaas met 'n geheim gaan te kere asof hy wil haar; en so hou hy aan totdat hy daarmee uitkotn. "Soos 'n pyl wat in sy been vassit, so is 'n geheim in die hart van die dwaas. "Spreekjou naaste aan oor sy dwaling: hy weet dalk niks daarvan nie en kan horn verontskuldig "miskien het hy nooit so iets gese nie; maar miskien wel, dan aal hy nooit weer nie. "Spreek jou naaste aan (oor 'n geskinder); daar is altyd dü wat wil skinder. "En tnoenie alles glo wat jy hoor nie: glipse van die tong is daar selfs as die spreker onskuldig is. "Wie is daar wat nie met sy tong sondig nie? Spreek jou naaste aan oor sy dwaling voordat daar 'n rusie ontstaan.'

'"Laat die vrese van die Almagtige sy werk doen, want alle wysheid korn neer op die vrese van God; en omdat die vrese van God daarin is, rnoet alle wysheid gerig word deur sy Wet.' "Daar is geen wysheid in d i e l eer van boosw~e nie, en die gedagte van die sondaars is nie verstandig nie. "Hulle is booswigte, skelm en verfoeilik; hy moet 'n dwaas genoem word wat wysheid kortkom r 'Liewer 'n mens wat weinig verstand het, maar die vrede ken, as ecn wat haie kennis het, maar Gods Wet oortree. "Dit is een ding om kundig te wees, rets anders om 'n wetsverbreker te wees. asDis

ccn ding om die eenvoudige waarheid te vertel; iets anders om korrek te spreek en behendig met woorde te wees; hy dra 'n roukleed met ' luv. 19;17; Man. 18:15; Luk 17:3 "Jak. 3:8 ' Spr,9:10

kwade bedoelings, maar sy hart is vol listigheid. "Hier is iemand wat kniebuigings maak, maar sy hartisvolbedrog. Hy loop met geboe hoof en maak of hy nie wil sien wat liefs vermy moet word nie/ "en dit bloot omdat hy magteloos is om jou kwaad aan te doen. As hy kans kry om 'n misdaad te pleeg, sal hy kwaaddoen. "Tog verraai 'n mens se blik horn; 'n verstandige man ken jy uit by die eerste ontmoeting; "die klere wat hy dra, die glimlag op sy lippe, sy stap — dit alles sal die aard van die mens verraai. ~Daar is teregag~sings vvat niks goeds meebring nie, soos die afloop toon. By 'n woordewisseling korn daar 'n misrekende vermaning: en stilbly is 'n teken van verstandigheid.

%Veet vvanneer oxn te praat ~ D i a beter om jou grief te kenne te gee 'LJ as om dit heimlik te koester.' 'As iemand sy foul wi! beken, moet horn nie belet nie! 'Vergoeding wat met geweld afgedwing word, aal jou nie meer bevrediging bring as die ontmande se begeerte na 'n jong meisie nie. ~Dit is goed om tereggewys te word en jou fout te erken, en so ontslae te wees van al die dwalinge onwetend begaan! 'Dit kan wyser wees om stil te bly; die praterige man raak vervelig. sHet die stil man miskien niks om te se nie? Of wag hy op die juiste oomblik om sy swye te verbreek? 'Die wyse man wag op die regte oomblik om iets te se; die dwaas se ydelheid laat horn nie toe orn te wag nie! 'Die praatkous doen sy eie siel skade aan. Eis tneer as wat jou toekom en almal is jou vyande. 'Vir die ongedissiplineerde gees is sukses 'n verlies, om te wen, is om te verloor! ' Daar is 'n gawe wat vir jou niks beteken nie, en daar is 'n gawe wat dubbel sy waarde kan meehring. "Hoe eer kan 'n mens nederig maak, en beskeidenheid kan horn sy hoof laat verhef. '"Jy dink jy het 'n goeie kopie gemaak? Uiteindelik is die koste vir jou sewevoudig. "Die woorde van die wyse maak horn geliefd; die dwaas is verniet vrygewig met sy gunste, "'n Dwaas se

' Letterliie "'Daar is boosheid en dit is verfoeilik." s Luk 10:31

' Inßa 30.21 ' Spr. 10:18

JESUS SIRAG gawe beteken vir jou niks, want hy wil sewevoudige winste daarop he. "Hoe minderwaardiger die gawe, hoe meer die vermanings daarby, en elke woord van horn ontvlam jou tot ergernis. "Ek verfoeidie man wat vandag uitleen en more al terugbetaling eis! '"'Die dwaas het g'n vriende nie, en verniet dat hy vriendskap soek deur sy gunste; ' die wat aan sy tafel sit is parasiete; hulle gaan nog lank en lekker oor horn lag "(so onverstandig deel hy

verblind dit soma die oe van die gereg! Doen d it en hou jou mond want jy kan ve b ~ verrny.~ nVerborge wysheid is 'n onsigbare skat; wat help dit as dit ongebruik le? "Stilbly korn tot sy reg as dit dwaasheid vermom, nie as dit 'n man se wsvheid verberg nie! Sonde

gifte uit wat niks werd is nie, en so ook ander

Het jy gesondig, my senn? Moenie L beplan om verder te sondignie.N eem jou toevlug tot gebed en wis so die herinnering aan gedane kwaad uit. "-Vlug voor die sonde Dnvanpaste gepraut "'n Glips van die tong deur 'n leuenaar is soos soos voor 'n slang uit; as hy te naby korn, aal jy aan sy tand nie ontkom nie. 'Sulke skerp tande om in 'n slaggat in die pad te val; so sal die val het g'n leeu nie, tande om sy prooi te gryp. van 'n skurk nie lank wegbly nie. ~"n Onwelvoeglike man geniet net so kanin 'Geen tweesnydende swaard het nog so 'n onheelbare wond gegee as die ontduiking van agting as 'n ligsinnige woord op die lippe van die ongepoetste. "Selfs 'n gewigtige gesprek die wet nie. 'Verwensing en verdrukking van die gee aanstoot as 'n dwaas daaraan deelneem, dia armes sal jou rykdom tot niet maak. Rykdom wat te groot geword het, sal die gewis dat hy ontydig sal praat! trotsaard nie lank geniet nie; hoogmoed maak 'Daar is dü wat die kwaad vermy weens dit kort voor lank tot niet. onvermoe; bulle doen niks en tob daaroor. 'Die arme se klag het so ver gekom as hulle ~'Daar is die wat uit skaamte aan hul einde ore, maar die geregtigheid sal tog seevier. gekom het; hulle was vasberade, maar onbeMaar teregwysing gehaat word, daar loop rade, om hu!self op te ofkr om deur ander die sondaar se s pore; hy wat God vrees,salsy gereken te word. hart ondersoek. "Ander maak klinkende beloftes uit blote 'Let op hoe ver strek die mag van die gladde skaamte, en wen daarby niks, maar is 'n vriend tong; net die wyse ken die glipse van sy lippe. "'n Leuen bly 'n klad op iemand se naam, vHy wat sy huis op die verdienste van ander en tog is niks so algemeen as die onbeteuelde bou, is soos een wat ldippe versamel s~ die tong nie!' -"Iemand wat bly lieg, is erger as 'n wintervuur. '~Soosopgehoopte vlas is die byeenkom van dief, maar vir albei wag die verdoemenis. ~'Eerloos lewe hy wat sonder shoom lieg, en sondaars, tesame brand hulle soos 'n vuur. "Die pad van sondaars is glad geplavei, maar skaamte daaroor is sy blywende lotgenoot. dit lei na die dood en duisternis en verdoemenis! wat die moeite werd is).

Kentmeesterskap

~~'n %yse woord bring vir 'n man eer; sy bedagsaamheid sal horn by hoes geliefd maak. ~ Hy wat sy grond bewerk, sal sy skuur volmaak; (leef opreg en verkry eer1; hy wat die hooggeplaaste behaag, verkry eer. "' n

G e skenk hier, *n toegif daar — ai, hoe

' Spr. 6:19; 14:5; 19:5

Qyysheid en dmausheid '-'As jy die wet van jou gedagtes nakom, sal jy dan diebaas wees? "Die hoofsaak van die vrese van God is wysheid en verstand. '~Hy is nie geskool in skranderheid wat nie wys is in

4 Eks. 23:8; Beut. 16:19

67

JESUS SIRAG regsinmgheid nie. "Tog is daar skranderheid wat tot kwaad lei, en waar regsinnigheid nie heers nie, korn daar bitterheid. '~Die kennis van die wyse loop oor soos 'n stroom, en sy raad is soos die water van die lewe. "Die hart van die dwaas is soos 'n stukkende emmer, van al die wysheid bevat hy niks. '%'aarhede wat die wyse op p~ stel en opgaar, dit hoor die losbandige ook, maar hy verfoei dit en keersy rug daarop. '~Om na 'n dwaas teluister, is soos 'n reis met 'n swaar las; dis g'n pret

dink ons van die luiaard, en almal vrat horn aanraak, vee die hand so te se af. 'Beskaamd 'n vader as hy 'n onopgevoede seun het; 'n bedorwe dogter is net so 'n groot

verlies.' 'As sy vir haar man nie 'n bruidskat van reinheid bring nie, sal die skande haar vader duur te staan korn. 'Skande vir vader en skande s~ eggenoot: geselskap vir sondaars, maar vir albei tot oneer! sMusiek in routyd kan ongepas wees soos

onbesonne gepraat; maar nie die lat, nie die om aan sy lippe te hang nie! 'oHoe hang bulle tugtiging nie: dis verstandig om daarvan geaan sy lippe as die ~~e spreek, die skare, ja, en bruik te maak.' 'Om 'n dwaas te leer, is om potskerwe aandink na oor sy woorde! s'Soos 'n mens in 'n bouval beskutting soek, so skuil 'n dwaas in mekaar te Ivm sjy aal 'n beter gehoor kry van woorde van wysheid: hy skus in woorde wat vor 'n man wat jy pas wakker gemaak het: 'wat is horn sinneloos is! '-'Vir die dwaas is onderrig dan aan die gang? vra dwaas en dromer. soos 'n voetboei, en soos handboeie wat horn 'n ' Treur oor die dooie wat g'n lig meer het kramp gee! "'n Dwaas!ag hardop; die wyses nie; treur ook oor die sot omdat hy insig kortglimlag en maak nie hul mond oop me. s'So kom; "tog nie te veel oor die dooie nie: hy rus kosbaar soos 'n goue ornament, noupassend darem; "maar die sot se lewe is leegheid, meer soos 'n armband, is onderrig A' 'n wyse. as die leegheid van die dood! "Sewe dae lank "Die dwaas betree agteloos die woning van word oordiedooie getreur, maar oor die sot, 'n buurman, maar die man met ervaring staan die goddelose, sy lewe lank.' beskroomd, soos in die teenwoordigheid van 'n 'sMoenie jou tyd verwyl in gesprek met die magtige. "Die dwaas loer in by die venster, ter- verstandelose nie,' bly van horn af weg soos van wyl die man met opvoeding geduldig buite wag. kwaaddoeners. "Loop jou eie pad en lasthorn "Die dhvaas luister skaamteloos buite oop syne gaan; so ontsvyk jy struweling en aanradeure, tervsg~l die bedagsame uit skaamte terug- king met sonde. "Gaan jy van horn weg, sal jy staan. jou slaap versoet; want g'n gekheid van horn sal ~Die dwase bars sommer uit in 'n gesprek, jou drome versteur nie. "Rat is swaarder as waar diebedagsames bulle woorde eers bedink. lood, na jy? Daar is iets anders en sy naam is "By die een is dink en praat dieselfde, by die gekheid' " Sand of sout of ysterstawe kan ander korn praat eers na dink. ' Laat die son- eerder gedra word as die onverstandige of die daar die hose gees vloek wat horn pla: Die goddelose. vervloekingsalop sy eiehoofterugkom.' "Die '~Versterk die fondamente met houtbalke, en skinderbek is sy eie vyand, deur almal vermy; jou huis sal bestand wees teen skokke; nie minsoek sy vriendskap en jy sal sy haat oor jou der nie as hy wie se hart vasstaan deur verbring; swygsaamheid en verstand word eerder standige beraad. "Die beraad van die vergeeer. standige staan vas, selfs in tye van uiterste nood. "'Soos 'n houtheining op 'n hoogte onbestendig is, bloot teengehou met los klippe Lniheisi en dvvaasheid teen die und, 'sso weerstaan 'n bang hart in ~ H o e sieg se ons tog nie die luiaard nie- tye van nood nie 'n onverstandige se redenasies W 'n klip uit 'n rioolput wat niemand kan nie. "Soos die bang hart onverstandige redegoedpraat nie; 'of mis van die mishoop, dit nasies aanneem in tye van nood, al korn dit van

2

' "Die bose gees" = Hehr. "sy mand"

' Spr. 17:21 s Spr. 22;15; 29:15

= Spr. 1:7; 27:22 ~ Gen. 50:10

' Spr. 27:3

JESUS SIRAG 'n dwaas, so aal hy nie vrees wat altyd valhou

hu!!e tot 'n val korn nie! 'Laat my gedagtes

aan Gods wette nie.

steeds onder sterk beheer wees, my hart onder

"Wie 'n oog seermaak, laat die trane vloei, en w lc n haft sccrmaak~ vcfoorsaak SInaI't.. sQooi een khp en al die vocls vheg verward weg; so verbreek hy wat 'n vriend treiter 'n vriendskap. "Het jy 'n wapen opgeneem teen 'n vriend? Moenie moed opgee nie, jy moet tcruggaan na jou vriend. " Het jy met ongelukkige woordkeuse teen horn uitgevaar? Moet jou nie kwel nie, julle kan weer versoen raak. Maar die aanval op sy karakter, die hooghartige veb~, vertrouegeskend, die onderduitnse aanvaldeur dit alles verloor jy 'n vriend.s ~Bly getrou aan 'n micad as sy beurs leeg is, en jy sal blydskap hc as die geluk horn tref. "Staan horn by in sy beproewing, en ly aal deel hc aan sy welvaart, Walms uit die kaggel en stygende rook dui op brandgevaar; 'n verwensing, 'n dreigetnent en 'n belediging waarsku jou dat bloed gestort kan word. "Nooit sal ek my skaam om 'n vriend van my te groet nie, van sy aangeslg my noolt versteck nie, en as kwaad my om sy ontwi! oorkom, aal ek dit verdra. "As kwaad horn oorkom deurjou,aalelkeen wat daarvan hoor vir jou sku wees.b

die tag van verstandige leer; laat my hart nooit hu!!e onbewuste dwalinge oorsien nie, bulle oortredinge nie ongesiens laat nie!' 'En laat my oabedagte dade nie toeneem nie, en my oortredinge nie vermenigb&dig ea Iny sondes toeneem, enek tot'n valkorn voor die oe van my teenstanders, en my vyande hulle oor my skande verbly nie! b 'O Vader en Heerser oor my lewe (laat my nie aan hulle genade oor nie); laat my nie oor aan huHC raadsbesluit nie! 'Moenie dat ek ooit neersien op iemand nie; weer alle aanvalle van diebegeerte van my af;laatvraatsug my verbygaan en vleeslike begeerte my nie inhaal nie; 'laat my nie oor aan die genade van 'n ydele onvrugbare gees nie! Houg ou tong in bedcvang

'Luister, my seuns, na die leer oor die gebruik van die tong: hou daaraan vas en jou lippe aal nie tot jou ondergang lei nie.' sWat anders is dit as sy leuentaal wat die sondaar vastrek? Hoe anders as deur hul eie kwaadpratery word hooghartigcs en skinderbekke betrap? 'Moenie jou mond gewoond maak aan eedswering nie, daarin is die oorsaak van baie kwaad!a "As jy die Godsnaam dihvels op jou lippe neem, en jou verbind deur 'n beroep op die Heilige, sal jy daarvaa nooit bevry wees nie. "Soos 'n alaaf wat gedurig onder die kats deurGebede ona hulp teen sonde loop se kneusplekke aan sy lyf nie minder word "Wie aal 'n wag stel oor my mond en hierdie nie, so sal jou eedswering, jou beroepe op die lippe verseel teen kwaadspreek! As ek daarin Naam, jou uiteindelik nie van sonde reinig nie. nie struikel nie, mag my tong my nie tot 'n val "Die man wat so baiesweer, hou ook vol met bring nie!' sy baie sondes; sy straf sal nie van sy huis af wegbly nie. "Hy wat baie bedrieg, sy dwaling sat op hotn neerkom; as hy gedurig veias, verOm 'n eed te neeIII dubbel sy dwahng. '~As jy so losweg sweer dat ~ O H e re, Vader ea Heerser oor my jy dit eintlik vergeet, aal jy dit nie kaa regverdig lewe, laat my nie oor aan die raad- nie; vergelding aal op jou en alles wat jy besit gewinge van my lippe nie; laat my nie deur necrkom.

2

' Spr. 30:33 a Spr. 11:13; 20:19; 25:9

b Grieks; ~lyn: Nw horn"; Gri e k s: "vir jou" ' Ps. 141:3

' Spr. 22:15 b Ps. 13:4-5 ' Jak3

~ Matt. 5:34 e.v.; 23;20 e.v,; Jak 5:12

JESUS SIRAG OncoeleoeghAe tuul

Seksuele eondes

"Rat jy se, kan tor. jou dood toe jou tot sonde gereken word; mag dit nie gevind word onder die nageslag van Jakob nie~' "Mense met 'n gevoelige gewete koester nie eens sulke gedagtes nie, hu!Ie verlustig hu!le nie in kwaaddoen nie. 'vMoet ook nie gewoond raak aan onwelvoeglike taal nie; daar skuil tog sonde agter sulke taal! "Verontagsaam jou vader en jou moeder nie, daar mag belangrike mense om jou wees: "se maar God verontagsaam jou as jy voor hulle staan? Dansal hierdie siegte gebruik van jou jou stom slaan en jou groot oneer bring; jy sal vvens jy was nooit gebore nie, en die uur van jou geboorte verwens!' ' Iemand wat gewoond raak aan vuil taal, sal jy tot aan die einde van sy dae nie daarvan afkry nie.
("Mense het al borg gestaan vir skaamtelose vriende wat hulle toe verlaat

het.) "Deur vir skurke borg te staan, het menigeen bankrot gespee!; dit het met hulle gegaan soos met 'n skip wat sink. "Eens magtige manne moet nou ver en wyd dwaal, ~ Deut. 15:7-8 ' Tobias 4.11

hulle is nou swerwelinge in 'n vreemde land, '~Laat goddelose sondaars borge word tot hul eie verlies; hulle begin wilde ondernemings en beland in die bande van die gereg. "Wat jou betref, help jou naaste volgens jou middele, maar sorg dat jy me tot 'n val kom nie!

'%'at is 'n mens se basiese behoeftes? %ater en brood en kleding en 'n huis ~ir privaatheid, "Liewer arinmanskos onder 'n plankdak as om as gas aan te sit by 'n ryk dis, maar sonder huis. ~Maak die beste van die bietjie wat jy het (mag jy die verwensinge aan 'n swerwer toegesnou nooit hoor nie!). ~"n Miserabele lewe die om van huis tot huis te loop om herberg te ~ind; as jy die herberg kry, sal jy die vrymoedigheid kortkom om jou mond oop te tnaak! '~As jy dan ander bedien het met kos en drank, gaste wat jou g'n dank verskuldig is nie, sal jy ook g'n dankie hoor nie, "Staan op, rondloper! Dek ~ir my die tafel; gee iir my wat jy daar in jou hande het! "Ek verwag geeerde vriende en jy moet plek maak mr hulle; 'n familielid van my het my gasvryheid nodig, "Dis bittere woorde vir 'n man van eer om aan te hoor: dat hy sy brood verskuldig is aan een wat hom verwyt dat hy g'n huis het nie!

Opvoeding van kinders ~ H y wat sy seun liefhet, sal hom dissi%J plineer; so sal jy plesier van hom he in jou latere lewe (en sal jy nie nodig he om stilletjies by jou bure aan te klop nie).' 'Leer jou seun reg en jy sal trots wees op hom; jy sal oor hom spog onder jou vriende. 'Leer jou seun reg as jy kwaadwilliges afgunstig wil maak, en jou kop hoog wil hou onder daardie vriende van jou! ~Die vader wat sterwe, bly lewe as hy 'n seun grootgemaak het om sy naam waardig te wees. 'Dis iets om sy lewe met vreugde te vul en sy dood is nie vir hom so droewig nie (en kwaadwilliges kan hy in die gesig kyk). 'So 'n erfgenaam sal syvoorsate verdedig teen

' Spr. 6:1 e.v. a In!ra 26-27; Spr. 17:18

* Spr. 13:24

JESUS SIRAG "Doen jouself 'n guns (deur tuet die doen van Gods wil vol te hou en jou hele hart te wy aan "Laat 'n ntan sy kinders bederf, elke seer- die heiligheid wat Hy beveel), en hou droefplekkie verbind, sy binneste ontroer deur elke geestige gedagtes ver van jou af; "droefheid het gekla 'maar soos 'n ongeleerde perd die tug al die lewe van haie weggeneem; dit help tog vermy, sal die bedorwe seun die lering ontwyk. niks!' "Afguns en woede verkort ook 'n mens 'Pamperlang jou seun en laat horn met jou se lewe; besorgdheid bring net die oudag naderi maak soos hy wil, en dit sal ten koste van jou a'die opgetvekte en tnoedige hart hou voortwees; angs sal jy he en spyt wees. "Glimlag nou durend fees„dit maak sommer alles reg en oor sy dwaashede en die nasmaak aal later deur a!mal opgewek! murg en been trek. "Jy kan dit nie bekostig om aan die grille van sy jeug toe te gee nie, of jou te steur aan sy wilde verbeeldingsvlugte nie. Probleme veroorsaak deur rylttlom "Niemand is te jonk om sy rug te buig vir die Die ryk man !e wakker en sy vlees teer juk nie, te jeugdig om pak te kry nie! "As jy L uit; hy dink hoe om ryker te word en horn eiesinnig en ongehoorsaam wil sien, het jy die slaap bly weg. 'Die bekommernisse tas sv 'n kind grootgemaak tot leed van jou hart. denke aan en net 'n ernstige sickte kan horn regruk. 'Die ryk man werk net otn goed bymekaar temaak; en as hy gaan rus, is hv Gesondheid vergenoeg tuet sy baie goed.' 'As die arm man t~'n Arm man, gesond van liggaam en sterk werk, is hy nog arm. aHy wat geld liefhet, word gebou, is beter daaraan toe as 'n ryk man, swak nie geregverdig nie, en as hy verdorwenheid en siek!ik; "gesondheid (van die gees deur 'n soek, aal hy volop daarvan he b bBaie het bulle opregte lewe meegebring) is beter as 'n tnenigte oorgegee aan die socke na goud, en in die aangoud en silwer; geen skat is so groot as liggaam- skouing daarvan hul ondergang gevind. 'Die like krag nie. '«Blote rykdom is nie beter as die aanbidding daart~ was 'n strik im bulle voete, rykdom van gesondheitf nie; geen vertroosting ag, arme dwase, wat daarna op soek was en self is groter as die opgewekte hart nie. "Die rus verlore gegaan het! van die dood is beter as 'n pynigende sickte; ~m 'Gelukhg is die ryk man wat 'n rein lewe lei, die mond wat voedsel weier, wat help lekker- wat me deur goud weggevoer word of al sy nye? "Dia nie beter as 'n magdom spyse rond- hoop op geld stel nie, (en g'n vertmue stel in sy om 'n graf neergele nie; "dit baat die dooie net skatte nie.)' 'Waar is hy sodat ons horn kan so ruin as voedsel vir 'n afgod wat nie kan ruik prys? Hier is iemand aan wie 'n mens jou kan of proe nie!4 "Wanneer die Here jou wegge- verwonder! '"n Man wat so getoets en volmaak neem het om te boet vir jou sondes, '-'sal jy sug bevind is, kry ewig lof; hy het horn onthou van en hunker na die lekkernye, maar soos die ont- sonde toe hy kon sondig; hy kon die verkeerde mande wat 'n meisie liefkoos. ding doen, en hy het dit nie gedoen nie. "Sy skat is veihg in die Here se hande, en sy weldade sal in die gemeente genoem word. Vrolikheid en beAornanernis kwaadwßliges,die vyande afweer, die vriende beloon b

3

-"Moenie dat kommer jou lewe verteer nie, 'n vrolike hart maak die lewe van 'n mens bly a'(dis 'n oneindige voorraad heiligheid). Die duur vandie lewe word gemeet deur blydskap. b Ps. 127:5 = Latynseteks kottup ~ Dan. l:4 — 6

Optrede by muaEtye "Sit jy met vernames saam aan tafep. Moenie vooruit jou mond daaroor oopmaak nie. '~Dis

' Spr. 12:25; 15:13, 17, 25 ' 2 Kot. 7:10

' Onderliggend aan Luk. 12:18-19? b Spt, 28:20

' goud = Manunon in Gr. en Hehr; vgl. Matt. 6:24 en Luk. 16:9, 11, 13

JESUS SIRAG omanpas om uit te roep: Ai, hier is volop van ~'usw inoormaat gebruik,veroorsaak woede, alles! '~Onthou, 'n begerige oog kan net vir jou

rnsies en die ondergang van baie. "Wat maak

siegwees. "Isdaarietsgeskape wat boserasdie oog is? Daarom, soos g'n ander deel van die gesig nie, is dit gedoem tot trane!~ '~Moenie vooxbarig jou hand uitsteek nie dat iemand sien hoe gulsig jy is! "Moenie oorhaastig eet by 'n feesgeleentheid nie; "let op wat jou naaste se behoeftes is deur jou eie waarneming.' ' Deel die goeie dinge voor jou, moenie deur gulsigheid ergernis wek nie. "Ter wiHe van goeie maniere, hou betyds op met eet; moenie soveel eet dat jou gulsigheid aanstoot gee nie. "Al sit daar ook baie om jou, moenie die hand gou uitsteek nie; (moenie voorbarig vra vir ug~ nie). '-'Vir die opgevoede man is 'n bietjie u~ genoeg; pasop vir die onrustige slaap, die pyn wat jou gaan folter! "Slapelose nagte is die gevolg van oormatigheid, daarby prikkelbaarheid, lighoofdigheid en maagpyn! ~'Vir die matige man is daar die vaste slaap, deurnag, wat sy hele wese aangenaam laat voel. -"'Was jy onder dwang om meer as gewoonlik te eet? Verlaat dan die tafel en bring op, dit aal jou verlig; (en dit sal nie nr jou liggaam nadelig wees nie).' '~Let op, my seun, en moenie my raad minag nie: jy kan nog lewe om dit te bewaarheid. "Wees in al jou doen en late wakker en g'n teenspoed sal jou keer nie. "Van die vrygewige gasheer praat almal, en huHe getuig steeds van sy trou.s '~Oor die suinigaard se disse kla die hele stad en die getuienisse oor sy mekkerigheid is waar. 'oiNoet nooit

~yn van die dronkaard. "Dit gee horn dronkasrdsmoed; dit maak horn onnadenkend, skaamteloos; dit maak van horn minder as 'n tnan en hy kry baie seer. "As die mm sy rondte

'n harde drinker uittart nie: m m was al die ondergang van baie. "Deut vuur toets 'n mens

diesterkte van yster;so praatselfs die trotsaard «y hart uit as hy besope is. "Lewegewende unter is wyn vir di e matige drinker; wie dit

drink, bly nugter. ~'Wat se lewe het hy wat deur u yn vernietig word? ( Wyn is sy dood as hy sy Icwe daardeur laat vernietig.) "Wyn is van die begin af vir vrolike genieting gemaak, nooit om bcsope te maak nie. (~Drink dit wyslik en dit ~al hart en gees vervrolik) " gesondheid vir goes en liggaam gee ix~ vit die matige drinker; ' Num, 15:38 e.v.; Job 31:1 ' hlatt. 7:12

doen, moenie met jou naaste stry nie en moe-

nie met horn foutvind oor hy vrolik is nie! 4"-Moethorn nie 'n kwaai woord toevoeg nie; en tnoet horn nooit oor skuld druk nie! Pligte van 'n gesheer + As huHe jou gasheer by die tafel maak, Wrnoet jou nie aanstel nie, gedra jou as 'n gelyke. 'Maak goeie voorsiening vor die gaste en gaan sit by huHe; as jy jou plig teenoor huHe gedoen het, maak jou gemaklik, ~en wees vrolik teenoor huHe en ontvang met dank die kroon wat huHe guns betoon, die eer wat deur buHe gawes toegeken word.' 'Praat eerste, want dit

pas by jou posisie, 'maar kies jou woorde met sorg en moenie musiekspel onderbreek nie. 'Paar niemand luister nie, is woorde oorbodig, en 'n vertoon van jou wysheid is dan ontydig. "n Robynseel op 'n goue sieraad: so is 'n konsert by die drink van wyn. 'Musiek en wyn, 'n seelring van goud en smarag, so is vrolike tnusiek en matige gehruik van wem. (~Luister in stilte as ander praat; en vir jou eerbied sal jy dank ontvang.) "As jy nog 'n jongrnan is, moet jy aarsel om te praat, selfs oor dinge wat jou aangaan; "en as daar tog aangedring mord op 'n antwoord, bly by die hoofsaak in jou antwoord daarop. ''-Behou 'n skyn van onkundigheid onder die gaste, luister in stilte terwyl jy eerder vrae steL "Wees onder vooraanstaandes nievoorbarig nie,en waargrysaaxds by is,m oenie breedsprakig wees nie.' "Voor die donder !htsdie bliksem, en welgevaHe gaan die beskeie tnens vooraf.

"As dit tyd is om huis toe te gaan, moenie talm nie; gaan reguit huis toe, en daar kan jy jou vermaak "en doen wat jou geval; maar misgaan jou nie, en moenie sondig deur oordry-

' 'n Gebruik veral onder Romeine < Spr. 22:9

'kroon = ereteken deur Romeine toegeken Spr. 25:11 ' Job 32:6

JESUS SIRAG wing nie, "En vir al hierdie dinge — prys die Here wat jou gemaak het, en jou so versadig met al sy goeie gawes. Verstuuaadie Wet 'iAs jy die Here vrees, aal jy sy lease ter harte neem, en as jy Hom vroeg opsoek, sal jy sy seeninge ontvang.' "As jy die wet soek, aal jy daardeurvervul raak; asjy jou daarteen verset, aal jy tot 'n val korn. ~Hulle wat die Here vrees,aalsy oordele leer ken en aalsy bevele soos 'n hg laat skyn. "Die sondige mens ontwyk 'n oordeel oor sy lewe en soek 'n uitleg volgens sy eie wens. "Die bedagsame mens sal besinning nie verslnaai nie. Die vyandige en hoogmoedige ken g'n vrees nie, "al tart hy bulle. "Doen niks, my seun, sonder nadenke nie, en dit sal jou agterna nie berou nie. "Bewandel nie 'n bedrieglike weg maar jy jou voet ongesiens teen 'n klip verstuit nie. Moet jou ook nie op moeisatne paaie waag nie, (waar jy jou lewe blootstd aan skielike gevare). "Pasop selfs vir jou eie kinders, (en slaan ag op jou eie bediendes). -"Vertrou liefs op jou eie verstand; so vene jy die gebooie.' ~i e in die Here glo, hy hou die gebooie; en wie op hulle vertrou, sal nooit beskaam

gehed); onthou wat jy geleer is en ooreenkomstig daarmee aal jou antwoord wees. 'Die hart van die dwaas is soos 'n draaiende wiel, soos die wentelende as is sy gedagtes.~ 'Het jy 'n vriend wat jou altyd bespot? Troos jou: "n hings is altyd aan die runnik, wie ook al op

horn ry. Mnase is eerskill e iid

woord gee op die vraag wat gestel word, sal jy jou p]eit voorberei en antwoord vind (op jou

'Hoekom is die een dag heiliger as die ander, alhoewel die son tog heer oor alma]? 'Deur Gods wysheid is huRe geskei; Hv laat die ajaargetyeopmekaar volg en ook die feesdae (wanneer mense op vasgestelde ure vakansie moet hou). "Aan sommige het God 'n verhewe piek gegee en geeer, maar ander het weggeraak onder die menigte van die dae, Dit is omdat alle mense onder die son van klei gemaak is: die seun van Adam is geskape uit die aarde. "Tog het die Here in die menigvuldigheid van sy wysheid die een van die ander onderskei en hul wee verskil van mekaar, "Sommige hetHy geseen en verhoog en van huRe geheilig en gekies vir Homself; en sommige het Hy vervloek en verneder en bulle afgesonder van die ander. "Soos klei gevorm word in die hand van die pottehakker, beskik Hy wat ons gemaak het, oor ons "oor al ons weü beskik Hy, die mens is in sy hande; Hy wat ons gemaak het, beskik oor ons na sy wil.a "Teenoor die bose, die goeie; teenoor die dood, die lewe; teenoor die regverdige, die sondaar. So moet jy die werke van die ARerhoogste beskou: in pare, een teenoor die ander. "Ek was die laaste wat ontwaak het, soos iemand wat oes na die plukkers.' '"'Tog het ek vertrou op die seen van die Here en soos die daker hetek my wynpersvolgemaak. "Kyk hoe ek gearbei het, nie vir myself nie, maar vir almal wat die wysheid begeer! "Luister na my, julle leiers en juRe hele volk, en juRe kerkleiers, knoop dit in juiie ore.'

a Spr. 28:5 ' Hehr.: "'Hou a'ag oor jou eie verstand"

' Man. 6:13 ~ Supra 21,17 ' Geo. 9:25-29; Ronl. 9:21

word Ble.

Lnof die Her e en sy Wysheid

3

+ D ü een wat die Here vrees, sal geen kwaad oorkom nie, God bewaar horn wanneer hy versoek word, ja, Hy verlos horn van die bose wanneer sy geloof beproef' word. 'Die verstandige man word nie moeg van die wet nie en geen skipbreuk kan horn oorkom nie. 'As jy 'n man van oordeel is, moet jy siegs vertrou op Gods Wet, en dit sal jou nie in die steck laat nie. ~Terwyl jy 'n ware ant-

' Spr. 16:17

4 Jer. 18:4

' %'yk. 6.16 ' Man. 13:9

l4bes orraßsanklik 'oSolank jy lewe, moet jy jou nie in 'n ander se mag oorgee nie, of dit seun of vrou is, vriend of familielid; dan hoef jy later nie te bedel vir wat joue is nie. "Terwyl jy lewe en asern het, moenie plekke ruil met enigiemand anders nie; '"dis vir jou kinders om jou te vra wat hulle nodig het, liewers as dat jy van hulle afhanklik moet wees! "Bly heer en meester in alles wat jy doen,

'-'en laat op jou eer nooit smet of blaam k orn

nie. Op jou haste dag, as jou lewensdae voltooi is, as jou sterfdag aangebreek het, verdeel dan jou erfenis. BehancMing ean elasrre

sien niks in 'n droom as net sitnbole nie, daar staan die mens maar net voor sy eie beeld. 'Verwag jy dat 'n vuil dock sal skootunaak~ Kan uit 'n leuen die waarheid vcortkomP 'Die kastige waarseery, die leuenagtige mggelary, en bedrieglike droomuitleg, dit is alles inderdaad vals.' 'Soos 'n vrou wat geboorte skenk, het die hart fantasieü; moenie dit glo nie tensy die Allerhoogste die gesigte stuur. "'Vertroue op drome het al rnenigeen verwar, en hul valse vertraue daarin verwoes. Die wet korn sonder bedrog tot sy reg, die raad van 'n woordvoerder toon die wysheid daan~. ~'n Mens leer nie tot hy getoets word deur dissipline nie: het hy daardie ervaring aal hy diep nadink; wie baie geleer het deur veel te reis, sal 'n verstandige geselsmaat wees. "Sonder ervaring weet 'n mens maar min; wie egter in baie dinge bedrewe is, leer ook kwaaddoen! (' "n Mens sal nie leer totdat hy deur ervaring getoets is nie; en as hy mislei word, sal hv vol skelmstreke wees.)

~'Voer moet jou esel kry, die sweep en 'n las; en jou slaaf brood, dissipline en harde werk.< -"Hy werk onder dwang, g'n wonder dat rus horn lok; laat sy hande slap hang en hy sal sy eie baas wees. "Die juk en die riem tem die halstarrige os; (en die slaaf by sy taak gehou, is slaaf van jou wil). -'Hou pynbank en blok ür die kwaadwillige slaaf; sit horn aan die werk, g'n ledige "Ek het self baie op my reise gesien, en ek kan ure nie!" ~'Ydelheid is die leermeester van haie haie vertel wat rir my alledaags is. "Soms was kwaad: '"hou horn aan die werk, arbeid pas ek op die wyse in doodsgevaar en is ek net deur horn; as hy nie gehoorsaam nie, sit horn in die Gods genade gered. blok. ~r!aar moenie vlees en bloed meer ople as wat dit kan verduur nie; moet ook nie 'n swaar straf ople sonder verhoor nie.' s'As jy 'n getroue Vrees die Here slaaf het, behandel horn met hefde, ja, behandel '4Die lewe van horn wat die Here vrees, word horn soos jou eie broer, asof jy met jou bloed hooggeskat (en hy word geseen am sy verering); vir horn betaal het. '-'Behandel jy horn sieg, "sy hoop is gerig op Hom wat red; (Gods oog loop hy dalk van jou weg; "as hy eers weg- hou wag oor horn om sy liefdeswil). "Hy wat geloop het, is hy ür jou verlore: waar en in wat- die Here vrees, is vir niks bang nie, hy deins vir ter gedaante tref jy horn weer aan> n iks terug nie, w ant i n H o m i s s y h o o p . "Geseend is die siel van horn wat die Here vrees. "Na wie sien bulle op, in wie is hulle Dresne beteken niks toevlug? "Die oe van die Here hou wag oor g Di e onverstandiges word bedrieg deur bulle wat Hom vrees; hier is sterk verdediging, T valse versvagtinge; die fantasiee van hul hier is vaste steun; skuiling as die warm uind drome steun hulle. 'Hulle is soos iemand wat waai,'n skaduwee op die middag "Hy behoed na 'n skadu gryp, of die wind agternasit. 'Jy hulle teen struikeling, daar is steun wanneer

3

" Spr. 26:3 " Jer. 20:3; 29:26; 2 Kron. 16:10 ' Klaagl. 3:7

' Jer. 28:8 ' Teksre verskil van rnekaar.

' Ps. 34:16; wann wind = Sirokko; vgl. Jona 4:8

JESUS SIRAG

80

hulle val; Hy verhef die siel, verlig die oe, gee mag nie met lee hande voor die aangesig van die Here verskyn nie 'dit is paslik dat al die gesondheiden die lewe en sy sein. gehooievan die Here nagekom word omdat die Here dit eis.~ sAs jou hart reg is, aal jou offer Qm egers te bring die aitaar verryk; 'sy geur aal aangenaam wees "Besoedel is elke offer van gesteelde goed; die ~~ die Allerhoogste. "Betaa! vryelik wat jy aan gawes is 'n bespotting en sonder seen;~ s'(vir God verskuldig is en misgun God nie die die wat hulle op die weg van waarheid en eerstelinge uit jou hand nie. "Al wat jy gee, gee geregtigheid bevind, is die Here alleen hulle dit met 'n vrolike gesig, en heilig jou tiende met God).' s'Moet die Al!erhoogste die offerandes iveugde. "Gee vir die Allerhoogste in die mate van sondaars aanneem? (Moet Hy ag slaan op wat Hy gee, jy mag Hom nie misgun wat jy met die offers van die sondaars?) En bulle sondes jou hande inbring nie. "%ant die Here is Een vergewe omdat hulle offers baie is? -"%'ie die wat beloon, sewevoudig gee Hy terug. 'sMaar armes beroof en dan offers bring, is soos hy wat probeer Hom nie omkoop met iets minder'n onskuldige kind offer voor die oe van sy waardigs nie: hy vii niks van jou omkopery he vader, "want die arm man se brood is die arm nie. "Stel jou vertroue nie op 'n ofkrgawe wa: man se lewe; wie horn dit ontneem, verspil sy deur onreg verkry is nie, want die Here weet bloed. -"Die sweet van sy aangesig, of sy om te oordeel en persoonlike aansien geld nie lewensbloed, dia een en dieselfde sonde."Hy by Hom nie.' wat bloed stort en hy wat geld maak uit bedrog,

bulle is broers. 'sAs een aan die bou is, en 'n ander breek af, vrat het hulle daarvan as net bulle arbeid? "-As een bid tempi die ander vloek, na wie se stern moet die Here luister? ~As jy jou gereinig het na aanraking van 'n dooie, "en horn weer aanraak, wat help jou reiniging jou? "So is dit as 'n mens vas vir sy sondes, en dan weer dieselfde gaan doen — verniet is dan die vas en sy gebed is onverhoor.'

"Hy is nie partydig tot nadeel van die arme nie,' "Hy slaan ag op die smeking van die wees, Hy hoor die veruze in die jong weduwee se stern, verwvte teen haar man! s 'sSien Hy nie die trane op daardie weduwee se wange nie en slaan Hy nie ag op die verwyte teen haar man nie? ("Van haar wange styg hulle ten hemel; die Here antwoord graag gebed: aal hy wat haar ongelukkig gemaak het, die Here se gunsimd?', "Wie God dien na sy welbehae, vind bv Hou vas aan die Met Hom genade; en sy smeekgebede reik tot aan + H y wat die %et nakom, vermenigvuldig die wolke!" a'Die gebed van die nederige dring D sy offerandes; "die welaangename offer deur die wolke heen; totdat dit God bereik het, is gehoorsaamheid aan die Wet, otn jou te is hy ontroosbaar; en hy hou nie op nie, totdat onthou van alle kwaad.* 'Dit is jou offer vir ver- die Allerhoogste horn raaksien.' "-Die Here talm sekerlik nie (verhoor en soening vir dwaling, dat jy jou wegkeer van geregtigheid sal Hy aan die onskuldige skenk); kwaaddoen. 'As jy 'n bloedlose offer wil bring, bied danksegging; 'om jou weg te keer van die Sterkte van oudsher, nie langer geduldig boosheid en kwaaddoen, is otn Gods wil te nie, "aal die rug van onderdrukkers breek. Die doen, om verginis te kry m jou dwaling s 'Julle heidene aal gestraf word, die menigtes van die ' Spr, 21:27 ' 2 Pen 2:20-22; Heb. 10:26 ' 2Pn. 2:21

' 2 Pet. 2:21; 1 Sara. 15:22 s Jer. 7:3; 26:13 ' Eks. 23:15; 34:20; Deut16:16 a 2Kor.9:7 ' Beut. l:17; 2 Kron. 19:7; Job 34:19

' Weh. 6.8; Hand. 10;38; Rom. 10:11; Gal. 2:6; Kol. 3:25; 1 Pet. l:17 < Lev. 22:21 " ssolke = God se woning

' Ps. 48:34; Klaagl. 3:40

JESUS SIRACx trotsaard verjaag, die septer van die sondaars sal verbreek word! "Van oraloor aal mense vir hulle dade moet boet, vir hul voorbarigheid. -"Sy eie mense word uiteindelik regverdig geoordeel, en verbly hulle in sy genade! 'sGods genade, soverblydend am die beproefde as reenwolke in die tyd van droogte.

op U vertrou het en laat u profete geloofwaardig blyk, en luister na die gebede van u dienaars! "Ja, seen hulle volgens die seenbede van Aäron, (lei ons op die regte pad) en laat die wereld weet dat U God is wat exviglik oor ons

wag hou!' ' AUe voedsel word deur die keel ingeneem, maar een soortvoedsel is beter as

die ander. "Die verhemelte herken die wildsvleis aan sy smaak, maar net die verstandige 'n Gebed vir Is rael en Jerusalem hart kan leuens onderskei.'-"n Vals hart is 'n + %ees ons genadig, God van ons almal! bron van kommervolle gedagtes, maar die M Sien ons aan (en laat ski oor ons die ervare mens beskerm horn daarteen s lig van u genade).' 'Laat hulle U vrees (daardie vreemde nasie wat nog nooit na U gesoek het Om 'n anjou te kies nie, dat bulle mag weet daar is geen ander God behahve U nie), en laat hulle u wonderwerke "Vir elke man is daar 'n vrou, maar een vrou is besing. 'Steck u hand oor hulle uit, hierdie beter as 'n ander. "Mooi vrou, opgewekte man vreemdes, en toon bulle u mag; 'laat ons hulle — soos g'n ander lokmiddel is sy die begeerliksien soos hulle ons gesien het, geheilig deur u ste. "En as sy nog 'n sagte, strelende tong het, heerlikheid!~ sLaat hu!Ie leer, soos ons geleer en sy is vergewensgesind en vol meegevoel, dan het,dat daar geen ander God is as U nie, is g'n ander man met hare te vergelyk nie! Here!' 'Hernu die tekens, herhaal die wonders! ' Wie >irhorn 'n goeie vrou verwerf, begin die 'Laatbulle roem oor u hand,u moedige regter- lewe goed, hy het 'n trooster wat by horn pas en hand! Wek u gramskap op en stort u toorn uit! 'n pilaar om horn te rugsteun. s Waar geen omheining is nie, word jou goed 'Vee die teenstanders uit en verdelg die vyand! 'eVerhaas die tyd, vergeet u einddoel nie en laat geroof, en waar g'n mou is nie, swerf die man al hulle van u w o n ders vertel. "VFie probeer klaende. s'Wie vertrou horn wat nie 'n nessie ontkom, laat horn verslind word in die vlamme het nie, wat daar oorbly waar die nag horn van u toorn — die verdrukker van u volk! inhaal, soos 'n dief dwaal van een stad na die "Verbrysel die koppe van die aanvoerders van ander? die vyand, bulle wat se: daar is niemand behalwe ons nie! Valse vriende ''Versamel opnuut al die stamme van Israel (dat die svereld kan weet U alleen God is, en u + V r iende het elke man wat se: ek hou wonders bekend word); gee hulle hul erfdeel, ( van jou; maar sulke miende is dikwels soos van ouds! 'aOntferm U oor u volk, oor wie net bolangs; die dood is nie so erg as so 'n

3

3

u Naam uitgeroep is, en oor Israel, wat U erken

seiend jou vyand word nie!' 'So is dit as 'n boe-

het asu eersgeborene!a '%'ees genadig teenoor die stad wat vir U geheilig is, Jerusalem, die piek van u rus.' "Vul Sion se mure, vul die harte van u volk met onuitspreeklike woorde, almal waar geword, oor die roem van u dade! "Getuig oor bulle wat van die begin af u skepsels was, en maak die voorspellings waar wat in u Naam gemaak is; "beloon diegene wat

sernvriend in 'n vyand verander. '%'rede skyn, wie het jou bedink, om die vaste aarde in 'n bedrieglike moeras te verander? 'n Boesemvriend — hoe kan hy sy vriend se voorspoed geniet, en teen horn draaiin sy uur van nood? 'n Boesemvriend — hoe kan hy sy vriend se nood deel soos sy gebak, en horn dan as skild gebruik teen 'n vyand? 'Maar jy, moet nooit jou

'Rom 9.5 ' Eseg. 38:23 Jes. 45:14 e.v.

' Num. 6:24-26 s Hos. 10:2,4

a Deut. 25:10 ' 1 Kou. 8;39,43,49

' Spr. 20:6

vriend uit jou gedagtes ~is nie, en wanneer dit met jou goed gaan, vergeet horn nie! Oonoeeg raad deeglik ("'Moenie vir iemand raad vra wat jou al in die steck gelaat het nie; moenie jou platme aan sy naywer blootstel nie.) sRaad sal al wat raadgewer is jou wil gee, want sommiges bedink self bulle eie planne. '%Kees dus op jou hoede teen horn wat raadgee, hy bedink sy eie beswil: hoe kan dit horn baat? ' Hy berei dalk 'n lokval A jou en sü dan: "jy is op die regte pad — en staan dan opsy om t e s ien wa t j o u o orkom! "Raadpleeg (die ongelowige oor heiligheid, die misdadiger oor geregtigheid), die vrou oor haar mededingster, die lafaard oor oorlog, die handelaar oor waarde, die koper oor pryse, 'n nydige mens oor dankbaarheid, "(die spotter oor vroomheid, die skelm oor eerlikheid), die plaaswerker oor die werk wat gedoen moet word, "die pensioenaris oot die einde van die jaar, die luiaard oor die haie werk — maar luister tog

daarbv is hy 'n aangename persoon. "Hy wat gemaak-geleerdgesels, maak vir horn vyande; in elke saak sal hy bedroe daarvan afkom."Die Here het horn nie die mag gegee om mense te wen nie; trouens, al!e wysheid is horn ontneem! "Daar is wyses wat ook verstand het en die vrug van hul wysheid is prysenswaardig. -"'n Wyse tnan moet sy volk onderrig, en hy sal die vrug van sy wysheid pluk. - Seüninge oes die wyse van oral, om horn te sien is om horn te prys. "'n Mens se dae is getel — Israel se dae kan niemand egter tel nie; ~en onder ons mense erf 'n uise 'n onsterßikenaam.'

'"My seun, ondersoek jou lewenswyse, stel vas wat sieg vir jou is, En moenie dat dit oor jou seüsier nie; "nie alles is vir elkeen gepas nie, nie elkeen kan van alles geniet nie.' "Kees in jou genietinge nooit oordadig nie, en moet jou nie aan lekkernye te buite gaan nie; 'Want van haie eet korn sickte, en oordaad lei tot, onpaslikheid; ~ja, van oordaad het baie al genie wat bulle te sü het nie! "Gaan besoek liewer 'n vroom man, van wie sterwe, maar wie onthouding toepas, verleng sy jv weet dat hy in die vrese van die Here lewe, lewe. ' wie se sienings met joune ooreenkom, een wat jou aal vertroos as jy in die donker struikel. Sickte en xnedisyne "Maak joueie hartjou beste raadgewer;daar is niks wat daarmee vergelyk kan word nie! "Daar +G un die medikus wat horn toekom am is tye wanneer 'n (vroom) tnens die waarheid C3sy diens, want die Allerhoogste het horn duideliker onderskei as seme wagte op hoü to- 6r sv taak geskape; 'van God korn a!!e genesing [email protected] '~Srneek by dit alles die Allerhoogste om en van 'n koning kry hy 'n geskenk.' 'Oor sy jou op die regte pad voor te gaan! kundigheidword die dokter hoog geeer;in die oe van aansienlikes is daar bewonderingP ~Die Allerhoogste het op aarde heilsame fPysheid en oerh"oue kruie geskape, en sal die verstandige horn '- Laat die woord van waarheid elke handeling afkeer daarvan? sHet die water van Mara nie van jou voorafgaan en beplan deeglik voor elke gesond geword deur die aanraking daarvan met optrede. "Siegte raad sal die hart verwar; sy hout nie? 'Dis ra ons mense 'n weldaad dat Hy kompas het ook vier punte: goed en kwaad, die hul kennis gegee het vir sulke middele. Die lewe en die dood; en hulle leidster is 'n vlugge Al!erhoogste het vir die mens kundigheid gegee tong. Jy kry 'n slim man met baie geleerdheid, om verheerlik te word deur sy wonderbare en tog is sy kennis vir horn tot geen nut nie.' werke. "So stil die dokter ons pyn met kruie en -"-Jykry 'n knap man met haie geleerdheid en van salf word geurmiddels gemaak, maar ook

3

b urne wage ...: miskien asrroloe ' Spr. 28:21

' Beut. 32:15; 33:5, 25 ' 1 Kor. 6:12

' 2 Kron. 16:13 ' Spr. 22;29

83

JESUS SIRAG middels tot genesing — so onuitputlik is Gods skepping!' sGesondheid is sy gawe die wereld deur. 'Senn, as jy siek mord, pas jouself goed op, bid tot die Here en Hy sal jou genees.' "Bly weg van kwaaddoen en handel opreg, en reinig jou hart van alle sonde. "Brand wierook en bring 'n opfer van fyn meel, en ook vir die dokter moet jy 'n piek inruim. "Sy taak het hy van God ontvang, moet horn nie van jou laat wyk nie, want sy werke is vir jou noodsaaklik. "Daar is immers tye wanneer jy jou in sy hande moet oorgee. "En moenie twyfel dat hulle die Here sal aanroep nie, dat Hy bulle ondersoek lei en genesing gee, ooreenkomstig hulle beraadslaginge. ' We sondig teen God aal die moed moet he om horn na die medisynemeesters te begewe. Rou oos die afgestorwenes

Studie en be~epe "Wysheid bestaan in 'n geleerde se gebruik van vrye tyd; wie horn nie afs!oof nie, kry kans vir studie. Sal enige wysheid aangend word "deur horn svat die ploeg moet vashou, wat roem in spiesgooi tervsgl hy sy osse aanpor, wie se gesprek net oor bulle werksvermoe gaan en gedurig praat oor sy kalwerst "Sy gedagtes is by sy reguit vore, hy het slapelose nagte oor sy kalwers se voer.s

"So gaan dit met elke werksman en opsigter wat die nag in dag moet verander; ook bulle wat seels moet uitsny en bulle beywer om nuwe patrone te ontwerp:, terwyl die model wat hy naboots sy aandag geniet, bly hy laat wakker om sy sverk klaar te kry. "Hier sit die ysterstnid by sv aambeeld, sy volle aandag gerig op die yster wat hy bewerk: die rook van sy vuur — sy gesig is swart daarvan — tempi hy swoeg in die hitte van sy oondP ~sy ore tuit van die slag van sy hamer, sy oe gerig op die vorm wat hy moet natnaak. "Sy beie bart is in die voltooiing van sy taak, hy offer sy slaap op om dit volmaak te doen. "So sit die pottebakker by sy werk, t die pedale sy skyf laat draai; steeds bekommerd oor dieregte vorm van sy werk' "Sy armspiere bult as hy die klei brei, dan druk hy die pedale met al sy mag. '~Met hart en siel wy hy horn dan aan die glasuur en offer sy slaap op om die oond skoon te maak. "Hulle almai vertrou op hul hande en elkeen is bedrewe in sy eie vak. ~Sonder hulle word geen stad gebou nie, "en korn daar geen inwoners, ook nie reisigers nie. Akaar na die vergaderings gaan hulle nie op nie "en op

' As n mens tot sterwe korn, senn, laat jou trane vloei, rou, en hef 'n klaaglied aan; gee horn 'n doodskleed volgens sy posisie en moenie suinig wees met sy begrafnis nie. ('"Dan, dat daar nie praatjies aal wees nie, beween horn bitterlik 'n dag lank, voordat jy vertroos word in jou leed). 'sBeklaag horn 'n dag lank of selfs twee, ooreenkomstig sy eerwaardigheid, dat jou naam nie in die gedrang korn nie. "%ant verdrietigheid kan lei tot die dood (dit put jou kragte uit); as die hart treur word die rug krom ' "Solank jy jou ontnek, sal die droefheid bly; watter nalatenskap is daar m die armes anders as leedV'Moenie jou hart aan droefheid oorgee regterstoele sal hulle nie sit nie; van regsreeis nie, weerstaan dit en dink aan jou uiteinde! het hulle geen begrip nie (hulle lot is nie om -"Moenie vergeet nie, nie een van die dooies onderrig te gee of toekennings te maak nie), en korn terug nie; pmiging van jouself sal horn nie wyse spreuke sal jy nie van bulle hoor nie. baat nie.' "Onthou, se hy vir jou, hierdie lot "iMaar hu!!e hou die skeppings van hierdie van my — so sal dit s~ jou wees: myne gister, wereld in stand, hulle behoefte is dit om hul vandag joue! "As die dooie rus, laat ook sy ambag te beoefen, „. terwyl hulle hul beskiknagedagtenis rus: dis genoeg dat jy horn ver- baar stel om ondersoek te doen na die Ret van trooshet toe sy geeshorn verlaathet. die AHerhoogste.l

empi

' Eks. 33:25 — 35; Pred. 10:l 4 Jes. 38 ' Spr. 17:22

' Job 8:8; KVysh. 2.1 s Gen. 15:9; 24:35 " Jes.44:12; Eseg. 22:1&22

' Jer. 18:3A > ... terwyl hulle ... AHerhoogsre: Pas by volgende hoofstuk.

JESUS SIRAG Die voordeel van studie

3

+ M aar die wyse sal horn besig hou met % die kennis van die ou tyd; hy ondersoek die profete.' aDie oorleweringe van die vermaarde manne be~ aar hy en hul ingewikkelde spreuke dü deurgrond hy. 'Hy leer die verborge betekenis van elke spreuk, en ingewikkelde gelykenisse le hy uit. 'Aan vername tnanne sal hy dienstelewer, en hy verskyn voor maghebbers tnet sy raad. 'Hy gaan op reis na vreemde lande en ervaar wat goed en wat sieg is onder die mense. ~Met hart en siel soek hy in die jeug die Here v at horn gernaak het, en bid voor die aangesigvan die Here. 'Hy maak sy mond oop om te bid om vergifnis van sy sonde. 'As die magtige Here dit wo, sal hy verml word met 'n gees van insig; ~hy laat woorde van wysheid stroom en in sy gebed prys hy die Here. "Met sy planne en gedagtes van Bo gerig, het hy insig in verborge dinge; "dan sal hy aan almal die oorleweringe leer en roem in die %et wat Gods verbond behels, '-'Hierdie wysheid van horn word deur vele geprys, en sal tot in emgheid nie uitgewis word nie. "Sy gedagtenis gaan nooit verlore nie, en sy naam sal in ere gehou mord van geslag tot geslag.- 4Sy ' wyse woorde sal onder volke oorvertel word, waar gelowiges byeenkom, sal sy lof verkondig word. "As hy volhard, sal sy naam 'n duisend ander s'n oorleef, en as hy rus, sal sy loon by horn bly.

"Die werkevan die Here is in geheelgoedP "opgedam staan die waters op sy bevel, volgens die woorde van sy mond mord hulle beperk;" "na sy welbehae beskik Hy alles, en sy reddende tnag is onfeilbaar; "die dae van alle vlees le oop voor Hom, en niks kan daardie blik van Hom ontkom nie. "Van eeu tot eeu bespied Hy alles, en niks is te wonderlik ~w sy begrip nie. ~"n Mens moenie se "Wat is dit?" of "%'aarvoor is dat?" nie; alles voorsien op sy tyd in 'n behoefte. ~'Sy seeninge vloei soos 'n stroom in voHe vloed, soos rein wat neergiet en die droe grond deurdrenk, "maar die nasies wat nooit na Hom gevra het nie, aal erfgename wees van sy troon. "Het Hy nie die waters laat wegdroog nie, en diegrond onderhull e voete was droog sodat dit 'n pad vir sy volk gemaak het; in sy toorn was dit 'n lokval im die sondaars.4

"Van die begin af is goeie dinge vir goeie mense om te geniet. "Wat is die eerste behoeftes ~m 'n mens se lewe? Vater, vuur en yster, sout, melk en brood van graan, heuning en die druiwetros, olie en kleding.' "Daardeur word vir die opregtes niks as goed bedoel nie, maar vor ongelowiges en sondaars word dit in kwaad verander. "Daar is geeste wat ~~ strafuitoefening geskape is, en in hulle woede trek hulle los Lnfsaas~ viv God "as hulle opgeroep word, oefen bulle hul krag "Nog meer van tny gedagtes ml ek uitspreek, uit en stil die toorn van Hom wat bulle tot raserny is ek daarvan vol en dit moet uit. gemaak het. '"'n Stern roep: luister na my, julle van vrome '%uur, hael, honger en die dood, almal is afkoms, julle wat moet ontluik soos roosbome geskape totstrafuitoefening; by 'n waterstroom geplant. 'RWees welriekend "dietande van vdde diere,skerpioene en soos wierook, "bloei soos blomme, soos die slange,en die wrekende mvaard wat diegodlelie, gee 'n soet geur af en vertoon blare tot delose ombring. versiering, sing lofhedere en prys die Here oor "Hulle voer geredelik sy opdragte uit, hulle sy skepping. "Roem sy naam, laat julle lippe staan gereed totdat die aarde hulle benodig, lofhedere sing, laat die harp die melodie van die en op sy tyd word hulle opgeroep tot lied dra. En so moet julle Hom prys: gehoorsaamheid. -'Esra 7:10 ' Gen. l:31; Mark. 7:17, 22

' Ps. 33:7 ~ Eks. 14:21

' Supra 29.21 ' &. "oinde" i.p.v, "'geeste". Vgl. vs. N — 36

85

JESUS SIRAG '%an die begin af is bevestig wat ek geskrywe het, deur al my ondersoeke en al my natvae-

"dat alles wat God gemaak het, goed is en op sy tyd dien elkeen sy doel.< "'n Mens moenie kla dit is erger as dat nie, want aHes word op sy tyd goedgekeur. ~'Nou moet ons uit voHe bors en met ons beie hart 'n lofsang aanhef en die Naam van die Here prys!

Die gevolge @an die kcnaad "Alle onreg, alle sonde, sal uitgewis word; die tvaarheid aal tot in e~vigheid bly staan. "Die besittings van die kwaaddoener sal soos die strotne opdroog, dit sal verlore gaan soos 'n donderslag in 'n reenbui. '4Wie met oop hand gee, sal verbly word; dit is die sondaars wat u teindelik aan die verloorkant is. "Die nageslag van die goddelose kry nie veel takke nie, want die wortcls van die sondaars hoor jy teen

die vtindverwaaide rots krap!' 'p oe groen groei die rietgras op die tvaHe van alle spruite, maar Die eilende van die levve huHe sal voor al die ander plante uitgetrek word. ' "Goedheid is egter soos die bome in die Q Al le mense is gedoem tot groot kom- tuin, seenryk; 'n daad van barmhartigheid hou M mer: swaar is die juk wat op die seuns altyd stand! van Adam le, van die dag af dat hy die tnoederskoot verlaat tot die dag tvanneer hy weggele word in die aarde, die moeder van almal. V~eugdes ean die lease 'HuHe bekommernisse, die vrese wat aan hul "Soet is die lot van horn wat arbei en tevrede hartsnare pluk, hulle sorge loop huHe vooruit is: hier is 'n verborge skat fair jou om te vind! tot aan die einde van hul dae. 'Of hy nou 'n '~Kinders en 'n gevestigde huis sal jou naatn vername posisie beklee, of dakloos ronddwaal, bestendig, maar meer as dit sal 'n vrou sonder 'of hy in purper gekleed gaan en 'n kroon dra, blaam ~ir jou wees. of gekleed moet gaan in 'n grave dock, woede "%yn en musiek maak die hart vroHk, maar sal hy ken, en afguns, komrner en verwarring, die beste nog is die liefde fair kennis. die vrees vir die dood en verterende wrok en "Die Quit en die harp maak wel 'n mooi stryd.' 'Rus hy snags op sy bed — onrustige melodie, maar beter nog is 'n welsprekende gedagtes pla horn in sy slaap; 'selfs daar vind hy tong. weinig of geen rus nie, so maak hy horn in sy "Grasie en skoonheid bekoor die oog, maar slaap ewe moeg as oordag.' 'Hy is vertvard deur mooier nog is 'n groen koringland!a war hy in sy drome sien, soos iemand wat van "Vriend en makkerkorn van tyd tottyd 'n aanval ontkom het; dan, in die oomblik van bymekaar, maar nog beter is 'n vrou met haar ontsnapping, korn ontwaking en is hy verbaas dat hy oor niks bang tvas nie. "Broers en hure korn jou te hulp in tye van 'Dit is die lot van mens en dier, maar die swaarkry, maar beter nog is die reddende welsondaar gewaar dit sewevoudig.' ~Daar is altyd daadh sickte tot die dood, bloedstorting, stryd, die '~Goud en sHwer bied rir jou vaste grond, swaard, onderdrukking, honger, smart en slae. maar meer as dit alles is aanneemlike raad. '"Al sulke dinge is geskape air die straf van son- "'Rykdom en krag verbly die hart, maar meer daars; vras dit nie oor huHe dat die vloed gekom as dit is die vrese vir die Here! "As jy die Here het nie?' "Alles wat van die aarde is, keer na vrees, sal niks jou ontbreek nie, dit sal ook nie die aarde terug; en al wat water is, vloei terug nodig wees om hulp te vra nie. a'Die vrese van in die see.' die Here is nou soos 'n tuin wat seen oplewer,

4

' Gen. l;31; 51ark. 7:37

' Ps. 40:4 ~ Gen. 31:40; Pred. 8:16 ' Gen. 7:8 — 9

~ Gen. 7:10 ' In&a 41.13; Pred. 1:7 ' Job 8:11

'- 1t1att. 6:28-29 ' "'en hure" ontbreek in Latyn

JESUS SIRAG en in oortreflike heerlikheid gaan sy eienaar geklee.'

die AHerhoogste verlaat het! '~Voortgebring m

onheiligheid en tot onheiligheid verdoem; sterf juHe dan sal vervloeking juHe deel wees. ' AHes wat na die aarde is, keer terug na die aarde. So P/eidooi gaan ook die ongelouige met vervloeking na die 'Solank julle lewe, my seuns, moenie bedel verdoemenis. "Die mens sug oor die verganklikheid van sy nie; om te sterwe is beter as otn te bedel, ~'n Man wat na ander moet omsien vir sy brood, is liggaam, maar die naam van die ongelowige nie die kos werd waarvan hy lewe nie; hy be- word uitgewis!' "Pas jou goeie naam op want dit sal by jou langer bly as duisend groot hope soedel sy siel im die vreemde spyse. "Van so 'n moontlikheid sal dissipline en opvoeding die kosbare skatte. "Die lewe is goed, maar sy dae mens bewaar. "Om miendelik te bedel, klink is getel; maar 'n goeie naam duur tot in lengte aanneemlik op die lippe van die skaamtelose van dae. mens, maar in sy binneste brand die vuur van begeerte. Ordentlikheid Die dood O dood, hoe bitter die gedagte aan jou L vir die man wat in vrede en welvaart lewe! a'n Man sonder kommer, g'n kwellings op sy pad nie, en wat nog die krag het om *n lekker

4

etc te geniet~

'O dood, welkom is jou oordeel vir die behoeftige, en vir horn wat kragteloos geword het; vat afgetakel is deur ouderdom, vol kommer, sonder vertroue meer, wat alleverwagtinge verloor het!

»gl y seuns, hier is heHsame onderrig: verborge wysheid is tog verlore, 'n onsigbare skat wat nooit die lig van die dag sien nie! 's~ar beter is die man wat sy dwaasheid verberg, as die een wat sy verstand nie gebruik nie. skaamte kan soms selfs geprys word, soos ek met die volgende woorde sal laat blyk: "dit is sekerlik verkeerd om by elke geleentheid sk™ te wees, maar voorbanghetd ts ook me v« iederen 'n elk van pasniet "Skaam joubyvoorbeeld voor vader en moeder oor hoerery; 'n heerser of prins moet horn skaam om 'n leuenaar te wees. ' 'n Landdros of 'n regter moet horn skaam om 'n misdadiger te wees; 'n vergadering van 'n

'iMoenie die oordeel van die dood vrees nie; bedink die jare wat verby is en na jou gaan volg. die Here het dit verorden oor alle vlees. ~Rat nM die Here in sy welbehae oor jou laat korn? volk moet huHe skaam om 'n oortreding « Sal dit tien wees, of honderd, of duisend? 'As jy begaan. eers dood is, sal jy die lewe nie meer verw3t nie. '~'n Vennoot of 'n vriend moet horn skaam om 'n bedrieer te wees; of jou buurman om 'n dief te wees ... Die Eot van sondaars " ... oor die getrouheid van God en sy ver'Die kinders wat verfoeilike manne verwek, is bond; of by die tafel ... jou elmboe uit te die kinders van sondaars; waar huHe vergader, steck ... Skaam jou om 'n gawe as nietig af is die huis van die goddelose. 'Die kinders van te maak' sondaars verbeur erfgoed en op hul nageslag "skaam jou om 'n groet nie te beantwoord nie; volg net verwIte. 'oDie vader van die goddelose skaam jou om hoere agterna te kyk word deur sy kinders veb~ omdat dit deur "En moet ook nie jou aangesig wegdraai van 'n horn is dat huHe gehoon word. buurman nie, om sy aandeel van horn af te "%Fee juHe, sondige tnanne, vvat die %et van neem en nie terug te gee nie. '

"sy eienaar geklee" ontbreek in Wtyn

' Gn: "mord nie" ~ In Lage en Giieks onseker, Hebreeus gevolg.

' Beide Gneks en Iaqm onbetroubaar, Supra 31.12 e.v.

JESUS SIRAG "Moenie met gierige oe kyk na 'n ander se vrou me, ook nie ogies maak met haar vertrouelingom met haaronder haarlakens te gaan le nie. ' Skaam jou om skeldwoorde teenoor vriende te gebruik en die skenker oor sy gawe te ver-

dan as sy onteer word; ja, in die vaderhuis kan sy swanger word! As sy met 'n man saamleef, se maar sy bedrieg horn! As sy getroud is, kan sy dalk onvrugbaar vrees! "Teenoor 'n ligsinnige dogter moet jy jou streng gedra; sy kan jou veragtelik maak by jou vriende, opspraak in die wvt.a stad verwek; die mense aal jou uitkryt as sy jou tot skande maak by die menigte. "Aan geen man moet sy haar skoonheid vertoon nie, en Hoogmoed nie te veel in die geselskap van vroue verkeer Q Mo et nooit 'n praatjiesmaker wees en nie; "want in klere broei motte en vroue W geheime verklap wat aan jou toevertrou hveek onrusin mans. '"n Goddelose man kan is nie, As jy dan oor so iets skaam is, doen dit een te veel wees sir 'n vroom jong meisie; maar nie en jy sal in die guns wees van haie. Daar is 'n vrou wat jou bedrieg bring ~m jou smaad. anderdinge waaroor jy jou nie hoef te skaam tue:

'oor die Met en die verbond van die A!lerhoogste, om die sondaar deur jou regspraak te veroordeel. 'Bog sulke dinge is 'n kwessie tussen 'n vennoot en 'n reisiger, en die toedeel van 'n erfenis onder jou vriende; ~oor nougesetheid m et weegskaal en geigte, en oordie aanams van baie of min; 'oor omkopery tussen koper en verkoper, oor die dissiplinering van jou kinders, oor die slaan van 'n siegte slaaf tot hy bloei. 'As jy 'n spandabelrige vrou het, is 'n seel op lou geldhs die beste. 'Waar baie hande is, sluit alles toe; alks wat jy aflewer moet geweeg en getel word; skryf alles neer wat jy gee of ontvang. 'Moet jou nie skaam oor die tug van die roekelose dwaas nie, of oor 'n grysaard wat oor ontugdeur 'n jongman veroordeelword; so sal jy verstand toon in al jou sake, wat deur alle mense gewaardeer sal word.' Vaders en dogters 'Die dogter is vir die vader altyd 'n verborge kwelling; bekommerd oor haar, le hy snags wakker; haar jeugdigheid sal tog nie standhou teenouderdom nie,en sem aar haar man word dan gou moeg vir haar~ "Is sy 'n maagd, hoe ' Latyn onseker

' Latz verwarrend; veb~ dalk na Dent. 21:18 e.v. ~ Volgens Hebr. grondreks

Heerlikheid srran Ged in die nutsssrr "Ek wil nou weer die werke van God in gedagte bring, en roem wat ek kan sien: die werk van die Here is die woord van die Here,' "Soos die son op alles neerkyk en aOes belig, so si@~ die heerlikheid van die Here op sy werke. '"Sy heiliges kan nie genoeg vertel van Gods wonders nie, hulle wat die Here in sy almag in staat gestel het om sy heerlikheid te verduur!a 'sHy peil die afgrond en die mens se hart, hy ken ook die geheime gedagtes van die mens.' "-Alle kennis is syne — hou Hy nie die sleutel tot die ewigheid nie, om te verklaar wat reeds gebeur het en te openbaar wat nog gaan korn en die spore van verborge dinge aan die lig te bring?' s'G'n enkele gedagte van ons onnspk horn nie, g'nenkelewoord gaan wir Hom verlore nie. "Hoe groot is die wysheid wat alles so georden het, sy wysheid wat geen begin en geen einde het nie en waarby niks gevoeg kan word nie! a'Dit kan nie geringskat word nie, en Hy het niemand as raadsman nodig nie.s "Hoe bekoorli k isalsy werke,en dia maar soos 'n vonk wat gesien kan word, Ps, 77:12.: Job 15:17 ~ Sy heihges: engele; vgl. Ps. 103:20; Job 15:15

e Dan. 2:22 r Jes. 40:14 < Jes, 40:13

88

JESUS S)RACr

-"A!!es lewe en bly onveranderlik deur die eeue, hoe pragtig is daardie helder k! eure' en waar hulle nodig is, is hulle tot sy diens. "wat die hemele omspan met 'n kring van -"'Alles het Hy paarsgewys gemaak, die een luister; teenoor die ander, en niks het Hy gemaak die hand van die Here het dit daargestel, wat omolledig is nie. "Vinnig val die sneeu op sy woord, "-'Vir elkeen is sy eie welsyn verseker, en wie en vinnig val die blitse wat sy oordele word ooit versadig by die aanskouing van sy uitstraal.' heerlikheid> "Daarvolgens word sy skatkamers ontsluit, vtieg die wolke soos voels daaruit, "en deur sy mag pers Hy die wolke saam, Die skoonheid van die sitepping hulle word verbrokkel tot klipharde haelstene." ~ D i e uitspansel is soos 'n juweel in die '"n Bhk van Hom en die berge bewe, M hemel, of die suidewind waai op sy bevel,' die gesig daarvan is die van heerlikheid. "en die aarde weerklink van die slag van sy '-Duidelik toon die son ~ir ons sy gang aan, donder; 'n meesterstuk van die werk van die waai die noordeumd en daar is 'n stortn soos Allerhoogste! 'n draaikolk ~Teen die middag brand dit neer op die aarde; "Of sag soos 'n voeltjie neerdaal om te sit, wie kan die gloed van sy hitte dan verdra~ As jy 'n vuuroond moet versorg, het jy 'n warm strooi Hy die sneeu uit, sti!!etjies soos sprinkane wat neemverm. werk ) ~Die oog is verbaas oor sy reine skoonheid, 'maar drie tnaal warmer is die son teen die en die hart is verstom as die sneeu val.' bergrand, "Die ryp le soos saut oor die aarde versprei, versengend sy asern, verblindend vir die oe sy as dit vries, is dit skerp soos disteldorings. strale. "Koud waai die noordewind en bevries die sQroot is die Here wat dit gemaak het, en op wie se woord dit voortsnel op sy baan! sDie maan dien om die vaste tye aan te toon,

en dien as 'n kalender om die jaargetve te bepaal ' Die maan bepaal die feestye, en is 'n ligbron wat afneem en toeneem. sDie "maand" word. na haar genoem,

sekelmaan tot volmaan is sy 'n wonderwerk, >kampvuur van 'n leer in die hemelruim, wat die hemele verlig met haar helder gloed! »En die sterre wat die hemele dek met hul

heerlikheid, bulle laat die Here die aarde verlig uit die hoogte. »Hulle gee gehoor aan sy heilige woord in getrouheid, en is onfeilbaar steeds op hu!!e pos. »Kyk na die reenboog en prys Hom wat dit gemaak het; ~ Ps. 103:19 s Gen. 9:13

' Job 38:22 ~ Job 38:22

water tot ys;

op al die poeletjies le 'n yslaag, 'n bewapening soos 'n harnas. "Die wind weer fleet aan die berge,

en verskroei die woestym, verbrand soos vuur die groen gras. "Die middel teen alles is die snelle korns mn die mis, Die ry~ word oorheers deur die sagte reen wat die wind voor horn dryf "(en op die woord van die Here sterf die wind weer weg). Volgens sy ~~sheid het Hy die watervloedbed%1Bg,

en daarin het die Here ei!ande geplant.' ~'Hulle wat die see bevaar, vertel van sy

gevare, en wat ons met ons eie ore hoor, wek ons verbasing. '"Daar is die vreemde en wonderbare werke, ' Ps. 104:32 ' Gen. 1:9

JESUS SIRAG verskiHende soorte diere en monsteragtige skepsels. '%'ie anders as die Here kan so 'n reis 'n gelukkige einde geeP Volgens sy woord behou aHes sy patroon. ""'Ons wil nog so baie se, maar woorde ontbreek. Die slotsom waartoe ons kom is; Hy is alles. Waarop loop ons verheerliking van Hom uitP Hy, die Almagtige, is bo alles wat Hy gemaak het;

"Hy, die Here, is vreeslik en onvergelyklik groofi

en sy mag is bewonderenswaardig! ' Verheerlik Hom soveel as jy wil, jy kom nog daarin te kort;

("dit is die wonder van sy grootheidloof Hom en roem Hom soveel as jy u1, daarin kom jy te kort), "Span al jou kragte in om Hom soveel beter te prys~ onvermoeid, tog sal jy Hom nooit begryp nie. '%'ie het Hom gesien en daarvan vertel? We het Hom verheerlik soos Hy van die begin af is?< "Baie is verborge en nog meer as wat aan ons bekend is; ' ,so min van sy skepping het ons nog gesien! "Die Here het alles gemaak; aan die wat Hom aanbid 'gee Hy van sy ~geheid as beloning. Die heerlikheid van God

89 en deur hul voorkennis en e~beid heilige woorde tot die volk gespreek het. 'Deur huHe kundigheid het huHe musiek geskep, en die Skrifte in liedere oorvertel. ~Die manne was baie sterk (met kennis mn skoonheid), en het in vrede in hul woonplekke gebly. 'HuHe was die roem van huHe volk, en in huHe tyd is huHe geeer; saan die seuns wat huHe verwek het, het huHe name nagelaat wat huHe roem verkondig het. vDaar is sommiges wat nie onthou tvord nie,

wat vergaan het asof huHe nie geleef het nie, naamloos, huHe en huHe hnders, asof huHC nooit daar was tuc. "Nee, hierdie manne was die regverdiges, wie se vrome dae nie vergeet sal word nie. "Ook huHe nageslag bly geseend; "huHC nakomelinge is 'n heiTige volk, huHe saaddie erfgename van dieverbond. "Om huHe ontwil sal huHe kinders, huHe naam, in der arigheid nooit uitsterf nie. "HuHe liggame lc in vrede begrawe, en hul name leef voort nn geslag tot geslag. ' Van huHe wysheid vertel die tnense; waar gelowigesbyeenkom, word huHe verhaal vertel.

Henog

in die geskiedenis

'~Daar was Henog, wat die Here behaag het; hy is L aat ons nou lofryke manne prys, weggeneem na die Paradys; boetvaardigheid sy ga%c aan dlc mensdom. ons voorvaders en huHe geslagte! ( geroot roem het die Here deur huHC bewerk, n hulle heerlikheid was van oudsher groot. 'l lier was manne wat geheers het deur hul '94oag is onberispelik en regverdig bevind en mag, anne van groot krag en wysheid wat aan huHe op die dag van die toorn het hy versoening gedoen. "So was daar op die aarde 'n oorblyftoegesc is, at profesiee bekend gemaak het met die sel toe die vloed gekom het. "Met hom is 'n ewige verbond gesluit: dat alle vlees nie weer waardigheid van profete. 'I!n aan die vo!k bevele uitgereik het, deur 'n vloed sal vergaan nie. ' Kiem nie in Hebr. voor nie.

' Gen. 5:24; Heb. 11i5

JESUS SIRAG

'oAbraham is die groot vader van 'n menigte volkere en daar is geen ander wat soos hy geroem mord nie; wat soos hy die Wet van die Al!erhoogste nagekom het nie en met wie God 'n verbond gesluit hetz "In sy vlees is die verbond gesny, toe ishy beproef en getrou bevind.' "Toe het God 'n eed gesweer dat Hy horn sal verheerlik in sy nageslag: hul getal aal wees soos die stofvan die aarde;a "sy saad sou Hy so hoog soos die sterre verhef; sy erfdeel sou van die suidelike tot die westelike see en van die Eufraat tot aan die einde van die aarde

Jakob sy verbond, vir Israel die leer waarvolgens hy moes lewe. Aären 'Hy het Aäron, sy broer, beroemd gemaak, soos hy, ook van die stam van Levi: Hy hct

horn 'n ewige verbond aangegaan, horn die

priesterskap van die uitverkore volk geskenk en horn geseen met sy eie heerlikheid. 'Helder was die gordel wat horn omgehind is en heerhk die mantel wat horn omgehang is; Hy het horn beklee met manlike skoonheid. "Die lang rok, die linnebroek, die heilige mantel, en talle goue strek. klokkies wat sy gang vergesel; "klokkies wat klingel as hy loop en weerklink deur die tempel om die herinnering van sy volk op te skerp. Isak en Jakob "Die heilige rok, goud en blou en purper, merk -"Isak, die seun van so 'n vader, het nie slegter van 'n wewer, en die borssak van beslissing mat gevaarnie: a'aan horn het God die seen gegee van kunsvaardigheidgetuig het,' "van vakmanwat sou reik tot al die nasies en op die hoof van skap het die gedraaide kettings getuig, soos Jakob sou die verbond bevestig word.' ' SDie toutjies, skarlakenrooi, met seldsame stene in seün wat Jakob uitgespreek het, sou bevestig goud geset, en graveerwerk, die werk van 'n word, en die gebiede aan horn belowe sou steensnyer tot herdenking van die name van die ander die twaalf stamme verdeel word. '"'Vir twaalf stamme van Israel! "En die goue plaat horn het 'n nageslag van roemryke manne aan sy tulband en daarop: HEILIG! So vergemag wat in die oü van alle vlees genade hewe die versiering, 'n luisterryke eerbewys, so ge~md het. heerlik, 'n begeerlike ornament vir die oe! "Nooit tevore is sulke kleding gesien en van die outyd af mag niemand dit dra nie, "beha!me sy seuns en bulle seuns tot in ewigheid. "Dag vir dag is sy oKerandes deur die vuur Bemin deur God endeur die mense, j ru s 'n seen op die naam van Moses.' verteer, "toe Moses horn met sy hande gewy 'Hy het horn in roem aan die heiliges gelyk het en horn met die heilige olie gesalf het.' "-Dit gemaak,horn verheerlik deur die vrees van sy was 'n reg wat tot in ewigheid sou voortduur, vyande en deur Gods XVoord het hy toe die en vir sy nasate tot by die eindtyd, om priester wonders laat ophou. 'Dü het horn grootge- te wees, om Gods volk te seen in sy Naam, maak voor konings,horn die gehooie gegee "Daarom is hy verkies uit alle mense om aan voor die oe van die volk en aan horn sy heer- God oiIerste bring en soetgeurende wierook likheid vertoon.' 'Die Here het horn uitverkies ter herinnering aan die volk en bulle versoeuit die hele mensdorn, so getrou was hy en so ning. "Dit was in sy mag om die goddelike %et nederig 'na sy stern geluister en sy gebed ver- uit te oefen, 'n regter deur die verhond, om dit hoor deur horn in 'n molk op te neem; sen daar aan Jakob te leer en die%et uit te lü in die lig van aangesig tot aangesig gebooie aan horn waarvan Israel moes wandel. "Eenmaal, daar in die woestyw, is daardie gegee, die Met wat lewe en verstand gee; vir

+

b Gen 9.11. 17-4 ' Gen. 17:11, 24; Gal. 3:6 a Gen. 22:l ' Gen. 26:3 e.v.; 28:14

' Eks. 113 ' Eks. 19:2S; 2O: ' Heb. 3:2,5 a Eks 28'Aäron se priester!ike drag

' Eks. 28:30.:Grieks:borsras i p v bofssak ' Eks. 28:7 e.v.

JESUS SIRAG reg bestry, naywerig het manne van 'n ander stam hom omring, Datan en Abiram met die aanhang van Korag s s'dit het die Here God gesien en dit het Hom mishaag en sy toorn het

huUe weggevee. ~'n Wonderwerk is deur Hom verrig en in ' n v lammevuur is huHe verteer.

"En Hy het tot Aaron se heerlikheid bygevoeg: hy het hom 'n erfdeel gegee en die eerste vrugte van die land moes met hom gedeel word. "Sy stam moes eerste tot versadiging gevoed word; sy kinders het geeet sen die offergawes wat aan hu!ie en aan hulle kinders gegee is. "Maar hy kon geengrond indie land van die heidene erf nie, geen aandeel soos die vaders van die volk nie; die Here sou sy deel wees en sy erfdeel.

"Pinehas, die seun van Eleasar, was derde in roem, hy het soos hulle gehandel in die vrees van die Here.' ~Die volk het hom eerbiedig oor sy goeie dade en sy vlugheid van gees; Hy het Gods guns ~~ Israel verkry. "As beloning het hy die sekerheid verkry van die goddelike guns: hy sou bevel he van die heiligdom van die volk en sypriesterskap sou sy nasate erf vir ewig. "En terts l hy die ander verbond met Dawid, seun van Isai, die opvolging van die koningskap net van seun tot seun sou strek, geld die erfopvolging van Aaron vir sy hele nages!ag.i Mag die Here ons wysheid gee in ons hart, om geregtigheid onder sy volk te bestendig, en die seeninge wat Hy t oegedeel het veilig te bewaar; en mag hulle roem voortduur tot in

het hynie behaal deur die dade van sy hand nie, toe hy sy gewapende mag teen stad na stad gewerphete'Wie hetvoorhom hulle so dapper weerstaan? En steeds het die Here spande teen hom aangebring! 'Moes hy in sy ywer die son hom laat keer of nie~ Die son moes wag en een dag het twee geword!' sHy het die Allerhoogste heerseraangeroep toe sy vyande hom omring het; 'en die grote en heilige God het hom verhoor met haelstene van gevt eldige krag, wat op die vyandige volk geval het en in hul val die teenstanders daar teen die bergrand vernietig het. sEn die heidene het bewus geword van sy mag en dat dit nie maklik is om teen God te stry nie; want hy het inderdaad die Heerser gevolgl 'In die dae van Moses was Hy genadig teenoor hom, en teenoor Kaleb die seun van Jefunne; en hulle het hul verset teen die gemeenskap en het die volk weerhou van sonde en 'neinde genaak aan die murmureringe van opstand.~ "Het hierdie twee, uit 600 000, het die gevare van die reis deurstaan; hulle moes Israel die beloofde land binnelei, die land van melk en heuning, die land van hulle erfdeel.'

"En aan Kaleb het die Here sulke krag geskenk dat hy tot op hoe ouderdom sterk gebly het en die bergland beklim het waar sy nakomelinge hul erfgrond bekom het, "sodat die kinders van Israel kon sien hoe goed dit is om die heilige God onderdanig te svees.

opvolgende geslagte, vir ewig! Die ri~tem "En dan die rigters, elkeen met sy eie roem, wie se harte nooit onvas geraak het nie en wat hulle nooit van God afgekeer het nie, "Laat hulle name ook met seenwense herdenk word, en mag lewe ontspring uit hul beendere waar hulle begrawe le! tsOnsterflik hulle gedagtenis, vvande wat hom teengestaan het, totdat Israel blywend in hul nageslag, mag die heilige verslag hulle land tot erfenis gemaak het) 'Watter roem van hul roem onsterQik bly!

4

+ M a gtig in oorlog was Josua die seun %J van Nun, v;at Moses as profeet opgevolg het; in hom was naam en roem een; 'want wie is meer b efaamd vir die redding van Gods uitverkorenes,die verslaan van die

' Eks. 28:7 e.v. " Num. 18:30 ' Num.25:7; 1 hiskk.2.26,54

' Onvolledig — Griekse teks gevolg.

Jos, 1O:12 e.v. s Num. 1498 "' Num 146

JESUS SIRAG Sernuel "Bemin deur die Here God was die profeet van die Here, Samuel, wat die koningskap ingestel en heersers oor sy volk gesalf het; '"volgens die rr!Ret van die Here is die gemeenskap gerig. En die Herehet in genade neergekyk op Samuel; deur sy getrouheid is hy aangestel as profeet. "Sy woorde was altyd waar, so 'n helder gesig het hy gehad van die God wat die lig gee. "Hy het die almagtige Here aangeroep met 'n vleklose lam as offerande, terrvyl die vyandige magte horn omring;4 "en uit die hemel het die Here sy donder laat klink en met groot geluid sv stern laat hoor,' "wat al die prinse van die seekus, al die leiers van die Filistyme oorrompel het. "Voor die einde van sy lewe onvermydelik korn, getuig hy voor die Here en sy gesalfde: omkoopgeldhet hy nooitvan enigeen geneem nie, al was dit maar 'n stukkie skoenleer, en daar was geen mens wat horn kon beskuldig nie.' asEn toe hy al sy rus ingegaan het, het hy 'n openbaring vir die koning gehad en het hy die dood van die koning aangekondig. Ja, hy het sy stern uit die aarde verhef om deur sy profesie die sonde onder sy volk uit te wis.
"Ag, waarom versuim julle by die poort en waarom stry julle not Julle siele ly net oneindig dors! "Praat ek, luister dan wat ek se: verrykjulself sonder betaling, "sorg dat

julle jul nekke onder haar [w)&eid se] juk buig, en wees bereid om haar onderrig te ontvang; julle vind haar altyd naby, "Kyk maar hoe min inspanning dit vra, en hoeveel rus het ek nie daarby gevind nie! "Kom die verkryging van wysheid nie voor as die uitgawe van baie silwer, en isdie loon daarvan nie 'n rykdotn aan goud nie? "Roem in julle harte oor die Here se genade, en julle sal nie spyt wees oor lof aan Hom nie. "Sorg, tervt+1 daar tyd is, dat julle die nodige doen, en wanneer sy tyd aanbreek, sal Hy julle beloon!

OPNERKINGS In die slottitel (50.29) korn die naam van die skrywer voor as Jesua (d.i. Grieks: Jesus), die seun van Sirag. Volgens sy aard word hierdie bock by die Nysheidsliterafuur soos die kanonieke bock Spreuke van Salorno gereken. Al die spreuke handel oor vrae in verband met die daaglikse lewe in die vorm van vermanings, gebooie en raadgewinge. Wat treffend is, is die vorm waarin die wyshede uitgedruk word: nie in swaarwigtige prosa nie, maar in digterlike vorm, twee- of driereelig soos dit die stof pas. Dat die vrese van God die begin en bron van alle wysheid is, en dat dit ook die hoofsom van die onderrig is om Gods gebooie te onderhou, staan ook vir die sarnesteller van hierdie spreuke vas.

lemand wat soveel lewenswysheid op die wyse kon versamel en in hierdie vorm kon giet, moes self 'n opregte en wyse man gewees het. Sy verstandige waarneming van mense, van dinge en die verloop van die lewe dui daarop dat hy 'n veelsydige opleiding gehad het. En sy vertroudheid met die skrifte, maar ook die wysheid van ander volke en lande dui daarop dat hy belese en berese was. Daarby was hy 'n begaafde digter soos blyk uit die lofgesange (24.1-24; 39.12 — 35; 42.15-43,33), uit die gebede (33. 1-13; 36.16-22), uit die dankliedere (52.1-12), en so meer. Die lofsang oor Simon, die hoepriester, bring 'n mens naby die tyd wanneer die bock saamgestel is, nl. Simon II wat ook deur die Joodse geskiedskrywer Josefus genoern word, en ongeveer in die jaar 200 v.C. in Jerusalem sy amp uitgevoer en in 198 v.C. gesterwe het. Die skrywer wat horn in hfst. 50,29 voorstel as "Jesus, seun van Sirag uit Jerusalem', het daardie ampstyd belewe. Die bock kon dus in die jaar 200 v.C. ontstaan het. Dit wat betref die oorspronklike werk wat in Jerusalem ontstaan en in Hebreeus opgestel is, Daar word egter in die voorwoord vermeld dat die vertaling in Grieks deur die kleinseun gedoen is. Hy meld dat hy in die 38ste jaar van koning Euergetes, 132 v.C., na Egipte gekom het en daar die bock van sy grootvader in Grieks vertaal het. In sy proloog Ie die kleinseun van die skrywer van die bock sy doel aan sy lesers voor; met toegewydheid en na lange arbeid het ek dit nou voltooi, en diegene wat daaraan aandag wil gee, sal sien hoe hy wat ooreenkomstig die Wet van God wil lewe,

horn rnoet gedra.

' leerskool van kenttis: vgl. Matt. 21:23

Die bock bestaan eintlik uit 'n versameling van vier kort gesprekke, toegeskryf aan Barug, die sekretaris van Jerernia (Jer. 32:12; 36:4), Die gesprekke, vrat op verskillende tye, en ver moedelik in Hebreeus geskryf is, is later b,eengebring as die bock Barug.

HOGFMQMENTE Geskietikundige inleiding: 1.1-1.14 Gebed van belydenis en bevryding 1.15-3.S Tot lof van die wysheid 3.9-4.4 Vertroosting en hulp vir Jerusalem: 4.5-5.9

Die woorde wat volg, is g esöff deur I 'Barug, die seun van Neria, die seun van Mahasia, die seun van Sedekia, die seun van Asadia, die seun van Helkia, in Babel, 'in die vyfdejaar, op die sewende dag van die maand, toe Jerusalem deur die Chaldeers ingeneem is en aan die vuur oorgegee is.' ('n Juister lesing kon wees: In die syfdej aar t'an krnring Sedehiu, rot die elfdejuar duarvan, in die vpf~de tnaand en op die sewende dag van diernaund, tue gerusaznr

- )'

van Salom, en sy medepriesters en medehurgers in Jerusalent, wat na horn opgekom het in Jerusalem. sToe hy die gereedskap van die tempel wat uit die tetnpel weggeneem is, ontvang het, het hy op die tiende van die maand Siwan teruggekeer na die gebied van Judea en die goue gereedskap wat Sedekia, die seun van Josia, die koning van Judea, gemaak het 'toe Jegonja saam met die prinse en al die edeles en haie ander burgers van Jerusalem deur Nabukodonosor, die koning van Babel, weggevoer is, na sy eie land laat wegvoer.

'En Barug het die woorde van hierdie bock van horn voor die ore van Jegonja die seun van Jojakun,die koning van Judea, gelees en voor 'n &rief aan J die ore van die beie volk, hulle wat gekom het oor die bock, ~en voor die ore van die magtiges, '"En huile het g die seuns van die koning, en voor die ore van "Ons stuur vir juRe geld waarmee julle slagofdie oudstes en voor die ore van die volk, die fers ~m die vuuroffer kan koop, en reukwerk; geringes en die vooraanstaandes, van bulle bloedlose offers moet julle ook maak almal wat in Babel of langs die rivier Sud (manna) en dit m julle sondes by die altaar gewoon het. van die Here onse God offer.' " En bid m sDü wat dit gehoor het, het gehuil en geras N abukodonosor, diekoning van Babel, m en gebid voor die aangesig tm die Here. 'Hulle die lewe van Baltsasar sy seun, dat hulle het toe geld opgeneetn, van elkeen volgens sy heerskappyop aarde so lank asdie hemel 'vermoe, wat hulle gestuur het na die hoeself mag duur "En dat die Here aan ons priester, Jojakim, die seun van Helkia, die seun almal moed mag gee en ons 'n ligpunt van

erusalem

esöff:

' Jerusalem is in 587 v,C. venvoes en die tempel verbrand.

s %*eglating >~ naam van rnaan, skn "Ons sal nie luister na die hvoord van koning Antiogus nie, om oKerandes te offer en damnee die wette en die gebruike van ons vaders te oortree en ander paaie te bemandel!" '~Voordathy nog klaar gepraat het,korn 'n Jood na vore om die oßerande aan die afgod op die altaar van Modin te offer, volgens die koninklike opdrag; '4toe Mattatias dit sien, ontbrand dit in horn en woede ontvlam in sy binneste teen die opdrag van die koning, en hy slaan horn wat die offer gebring het net daar op die altaar dood; "ook die gesant van die koning van Antiogus wat buße daartoe wou Cwing, maak hy daar dood en verwoes die altaar. 'eSelfs nie Pinebas het meer geywer hir die %'et ' tue hy Sambri, die seun van Salu, gedood het nie! Die guerrilla-oorlo~ @an Mattatias "Toe roep Mattatias met 'n barde stern uit: "Elkeen mat horn beywer vir die Wet en staan by die verbond, gaan saarn met my uit!"' 'sSo het hy gevlug, en sy seuns met horn, na die berge enalles wat buße gehad het in die dorp agtergelaat. "Baie ander wat die geregtigheid liefgehad het en die reg gesoek het, het in hierdie tyd na die woesgm gevlug, "vroue en kinders en vee saamgeneem, en buße daar gevestig, opdrifsels in die vloedstroom van boosheid. "Manne van diekoning het daarvan gehoor en sy uoepe wat in Jerusalem in die vesting van Dawid hvas: hier was manne,het buße gehoor, hvat die gebod van die koning oortree en nou in gate in die woesthw wegkruip en baie na buHe toe aanlok. '-'En dadelik trek buße uit na buße toe en slaan leer op teenoor buße om buße op die sabbatdag ' Yum. 25:l l-14

107 aan te val. Huße se: ""Wat, bied juße nog weerstand> Kom uit en juße lehvens sal gespaar word!" '-'Maar buße antwoord: "Ons sal nie uitkom nie, en ons sal nie handel na die woord mn die koning om die sabbat te ontheilig nie." "Toe is 'n aanval op buße geloods. "Maar die Jode het geen weerstand gebied nie, nie 'n klip het buße gegooi nie, geen poging aangewend om buße skuilplekke te verseker nie. ""As ons dan moet sterwe," het buße gese, "laat dit in onskuld wees; en laat die hemel oor ans getuig en hierdie aarde dat juße ons ten onregte om die lewe bring!" "So, omdat dit die sabbat was, het hierdie manne gesterwe, en buße vroue en huBe kinders met bulle vee, 'n duisend mensesiele. "Toe Manatias en symetgeseßedit te hore korn, was huße diep geskok. En huße se onder mekaar: ""As ons almal maak soos ons broers en nie stry teen die heideneh~ ans lewens en ons gebruike nie, sal buße gou 'n end aan ons maak!" 4'En daar en dan is daar besluit: "As iemand teen ons uittrek op die sabbat en ons aanval, sal ons teen horn veg sodat nie almal sterhve soos ons broers daar in buße wegkruipplekke nie." "Toe het die Asidiers, 'n baie invloedryke groep in Israel, met buße gemene saak gemaak, almal vrywilligers om vir die Wet te ywer;~ "en almal wat van die rampe ontkom het, bet buße by huße gevoeg, tot versterking. '~Nadat buße dan hul magte byeengeroep het, het buße die sondaars woedend aangeval en die manne neergeslaan in buße heilige veronthvaardiging; en die wat buße ontkom het, het by ander volke asiel gaan soek. "Maar Manatias en sy metgeseße ook gekom her, het buße die altare omgegooi; waar buße ook kinders gekry het mat nie besny is nie, van die een kant van Israel tot by die ander kant, het buße die onder dwang besny. "En huHe verdryf die ondergeskiktes van die trotsaards voor buße uit met soveel gevolge dat daar geen heiden meer was, "ook nie die koning,wat die onderhouding van die %'etkon belet nie; teen buße aanslag kon die sondaars buße nie meer verset nie, ' Asidim = hasidim (die atomes)

108 "En hy het huHe geseen en gesterf. "'Hy was honderd-ses-en-veertig jaar oud toe hy gesterwe "Toe die tyd naderkom dat Mattatias sou sterhet. Sy seuns het hom in die grafkelders van sy we, se hy aan sy seuns: "Die trotses het tot vaders by Modin begrawe en die hele Israel het dusver geseemer en die godslasteraars, en die groot rou beef. verwoesting sal nog voortduur, en die grimmige

Mattatias sterf

toorn. "Soveel te meer rede, my seuns, wamom

julie jul moet be~~ver vir die verbond van julie vaders. "Dink net aan julie vaders en watter magtige dade huHe gedoen het in huHe tyd, en juHe sal groot roem verwerf en jul name xm ewig bevestig. "Het Abraham nie in versoeking getrou gebly nie, en is dit hom nie tot geregtigheidgereken nie> ~'Josef het ook in sy benoudheid die gebod gehou en hy het heerser van Egipte geword.~ ' 4En Pinehas, ons eie vader, wat so geywer het in sy liefde vir die Wet, hy het die priesterskap vir ewig beerwe;™Josua is vir sy getrouheid aan die Woord leierskap in Israel gegee "Kaleb, wat voor die vergaderde volk getuienis gegee het, is beloon met 'n erfdeel;~ "Dawid het vir sy barmhartigheid 'n koninklike troon xm die ewigheid verkry;" ~EHa, wat in sy liefde vir die Wet so ywerig was, is in die hemel opgeneem '~Hananja, Asarja en Misael is deur hulle geloof uit die vlamme gered ' Daniel is deur sy onskuld uit die bekke van leeus verlos;" "geen geslag dus, of die bewys is daar dat almal wat op Hom hoop, aan krag nie sal kortkom nie. "Vrees nie die dreiging van die sondaars nie; mis en mams sal huHe heerlikheiderf! "Vandag nog verhefhy hom, morehoor 'n mens nie meer van hom nie; terug is hy na sy land en al sy planne is tot niet, '4Moedhou, my seuns, wees sterk in die Wet en deur die Wet sal juHe mem behaal. ~'"En kyk, hier is Simon, julie broer, maar van nou af julievader; ek weet dat hy 'n bedagsame man is, luister altyd na hom.' "En hier is Judas Makkabeus, van jongs af 'n magtige stryder, laat hy juHe aanvoerder wees en julie oorloe vir julie veg! "So sal julie al die liefhebbers van die Wet by julie vergader en die wraak van juHe volk uitoefen; "vergeld die heidene wat vergeld moet word, maar hou juHe by die gebooie van die Wet." ' Gen. 22:2 ~ Gen. 41.40 ' Kum. 25:13; Sirag 45.28

Judas word die strydende Ieeu (2 Makk. S. I-V)

3

En Judas, met die bynaam Makkabeus, het na voregekom om sy vader op te volg,'al sy broers het hom bygestaan, en almal wat ook aan sy vader se kant was, het met blydskap die oorlog van Israel gevoer. 'Die eervan syvolk hethy verbrei;in sy pantser was hy soos 'n reus; as hy sy krygswapens aangegord het, het hy veldslae gevoer; sy kamp het hy met sy swaard beskerm; 'soos 'n jong leeu as hy agtervolg. %erraaiers het hy opgespoor en ondervra, oproermakers het hy verbrand, 'totdat die vyand huHe oplaas uit vrees vir hom onttrek het; verraaiers het padgegee; die werk van bereddering het goed gevorder onder sy hand. 'Hy het menige konings bitter laat berou, en het Jakob oor sy groot dade laat juig wat die nageslag met seen sal herdenk m altyd. 'Van stad tot stad het hy gegaan en die goddeloses van Israel afgeweer. '-Nie 'n plekkie op die aarde nie, of by was daar beroemd as die een wat verl orenes saamgetrek het. "Intussen was ApoHonius besig om die volke bymekaar te maak. Hy het uit die heidene en uit Samaria groot magte op die been gebring om teenIsraelte veg."Maar toe Judas daarvan hoor, trek hy hulle tegemoet en verslaan hulle en maak hulle dood, Talie gewondes het geval en die origes het op loop gegaan. ''-Hulle buit het hy geneem, en Judas self het Apollonius se swaard gekrywaarmee hy totdie einde geveg het.

"Daarna was dit Seron, die owerste van die krygsmagte van Sirie wat gehoor het dat Judas 'n groot menigte van die getroues rondom hom

' Jos. 1:2 ~ Kum. 14:6; Jos. 14:14 ' 2 Sam. 2:4

' 2Kon.2:11 ' Dan. 3:50 " Dan. 6:22

1 MAKKABEERS vergader het, ' en hy het by homself gese: "Ek sal mos vir my 'n groot naatn maak en in guns korn by die koning as ek Judas en dü wat by horn is verslaan, huHe wat die woord van die koning versmaai." "Hy maak horn toe reg en saam met horn trek 'n sterk bende van die goddeloses op om huHe op die kinders van Israel te wreek. "HuHe het tot by die Bethoron-pas gevorder; daar het Judas huHe ingewag met 'n handjievol manne by horn. "Toe die nou die leer sien wat huHe tegemoet trek, het huHe vir Judas gese: "Hoe sal ons wat so min is, kan stry teen so 'n menigte, en daarby so goed bewapen — ons wat so vermoeid is en vandag nog nie geeet het nie?"

""Nee " se Judas, "haie kan trtaklik genoeg deur min verslaan word, en daar is ook nie in die oe van die God van die hernel 'n verskil tussen bevryding deur haie of deur min nie. "Want oorwinning in 'n oorlog le nie by die sterkte van die leer nie, maar in krag uit die hemel. 'HuHe korn na ons otn ons deur 'n oormag en deur trots uitmekaar te jaag, en ons vroue en hnders buit te maak. "Maar ons stry

109 dat daar 'n tekort aan geld in sy skatkamers was en dat die inkomste uit die onderdrukte gehiede min was as gevolg van die teenstand en die verdrukking wat daar geheers het. "Hy het gevreesdathy nie genoeg sou he ontnog een of twee keer groot kostes aan te gaan nie. Hy het

met 'n milde hand gespandeer sodat hy vorige konings in spandabelheid oortref het. "O krap besluit die koning om 'n inva] te doen op Persie en tol te hef op die land. Hy behoort sommer baie geld bvmekaar te maak! "Hy laat egter vir Lisias, 'n man van hoe rang en koninklike bloed agter; hy moes die hele ryk bestuur, van die Eufraatrivier af tot by die grense van Egipte, "en sy seun Antiogus in sy sorg hou totdat hy self terugkeer. ~Die helfte van sy leer vertrou hy ook aan Lisias toe en ook die olifante; hy dra alles wat hy gedoen wil he aan horn op, veral wat Judea en Jerusalem betref. "Hy moes naamhk 'n mag stuur om die Israelitiese magte aan te val en uit te wis, ook die wat in Jerusalem agtergebly het; daar moes nie 'n spoor van huHe agterbly nie. "Dan moes hy van oral rondom nedersetters invoer om die gebied te bewoon; grond moes deur loting aan huHe toegeken word. "So is die koning toe vort uit sy hoofstad, Antiogie, met die helfte van sy leer by horn. Dit was in die honderd-sewe-enveertigste jaar* van die re Nie te lank nie of hy steck die Eufraatritier oor op pad deur die hooglande.

ma

om lewens en vir ons regte, en God self sal huHe voor ons aangesig vermorsel. ~JuHe moenie bevrees wees nie." poe hy ophou praat, val hy meteens aan en Seron en sy leer is voor huHe aangesig verslaan. "HuHe sit die vyand agterna, al met die pas langs tot by die laagte daaronder; 800 man is gedood; die ander het die Filistynse gebied ingevlug. a'Teen die tyd het vrees wir Judas en Oevvannnings ean Judas sy broers op al die volke rondom huHe gekom. 36) '«Sy roetn het deurgedring tot by koning (2 Makk 8.8 — 29, 34 — Antiogus; trouens, die beie wereld was aan 't "Lisias het drie generaals aangestel vir die taak praat oor die oorloe van Judas. wat aan horn toegewys is: Ptolomaeus, die seun van Dorimenis, en Nikanor en Gorgias, al drie invloedryke manne en vriende van die koning. Die koning stel Lisias oan "Veertigduisend voetsoldate en 7 000 berede rrAntiogus was 'n omgekrapte man toe hy die troepe gee hy huHe saam; huHe moes Judea binpraatjies hoor; hy het dadelik gestuur en al sy neval en dit verower, volgens die opdrag van die krygsmagteoor sy beie ryk byrnekaargemaak, koning. 4'HuHe is toe vort met die ganse strydsommer 'n baie sterk leer. "Sy skatkamers mag en het naby Emmaus in die vaHei laer moes oopgesluit word en die krygsmagte 'n jaar opgeslaan. "Handelaars in die omgewing wat vooruitbetaal word om huHe gereed te he vir van huHe gehoorhet, neem toe 'n geweldige cnigiets wat kon gebeur. "Want hy het gesien hoeveelheid goud en silwer en diensknegte, en ' Die jaar 147: stern ooreett met 165 v.C.

1 mAV.KABEERS nietig, anders sou die dag toe die heidene dit besmet het altyd vir huBe tot smaad wees. "HuBe breek dit toe af en pak die klippe opmekaar op 'n geskikte piek daar op die tempelberg. Daar moes dit bly totdat 'n profeet opdaag wat sau besluit wat daarvan moes word, "Verder bou huBe ook 'n nuwe altaar volgens die patroon van die eerste van ongekapte klippe, ooreenkomstig die Wet, "en herbou die heiligdom, herstel die binnemure en heilig die tempel en voorhowe. "Nuwe v~verk bestaande uit 'n lampstaander en reukaltaar en tafel moes gemaak word; soreukwerk is op die tafel geplaas en die lampe opgesteek wat op die kandelaar w» en die tetnpel behg. s'Op di altaar is brood neergesit en die voorhangsels opgehang, Uiteindelik is huBe taak voltooi. "Op die iQ-en-twintigste dag van Kislew, die negende maand, in die honderd-agt-enveertigste jaar staan hulle douvoordag op, "en bring offerandes volgens die eis van die Vet op die nuwe brandofferaltaar tvat huBe opgerig het. "Dit was dieselfde maand, dieselfde dag wat dit deur die heidene ontwy is; op hierdie dag is dit weer onder die sing van liedere en die speel van harpe en siters en simbale ingewy. "Daarop val al die mense in aanbidding neer en dank die Here in die hemel wat hulle die voorspoed gegee het. "Agt dae lank het die inwgding van die tempel geduur en huBe het brandoffers en slagoffers met dankbare hart ~ir hul behoud geoffer. "Die voorste muur van die tempel het huBe teen hierdie tyd al met goue krone versier asook met skilde en die poorte en die priesterlike woonplekke opgebou en van deure voorsien. ssDie vreugde onder die volk het voortgeduur en die smaad van die heidene is afgeweer. "Daarom verorden Judas en sy broers 'n jaarlikse fees, met die instemming van die hele Israel wat daar vergader was, wat vanaf die uzen-hvintigste dag van Kislew agt dae sou duurmet vreugdeen blydskap terherdenking aan die inwyding van die ahaar. kondom Sionsberg het huBe in dü tyd ook hoe mure met sterk torings gehou sodat die heidenvolk dit nie weer sou ontheilig soos voor~ Die jaar 148: stern ooreen met 164 v.C.

heen nie. "Judas het 'n l&r daar geplaas om dit te bewaak, sterk genoeg otn teen invaBe te staan

vanaf Betsura sodat die volk 'n bohverk teen Idumea sou he. Opstande oral in die land (2 Makk. 10.14 — 33; 12.10-45)

5

Die heidene rondom was baie kwaad toe huBe hoor dat die altaar en tempel soos van ouds weer staan. 'HuBe eerste reaksie was om ahnal van die geslag van Jakob wat in hul eie gebied was dood te maak en te vervolg. 'Toe moes Judas in weerwraak die afstammelinge van Esau in Idumea en die manne van Akrabatane wat Israel beleer het, aanval, en hy het bulle 'n groot neerlaag toegedien; 'hy kon ook nie die wandade van die Bajaniete oorsien nie, hoedat huBe gedurig Israel omerhoeds gevang het deur hinderlae in hul pad te le. 'Hulle jaag hy in hul vestings in en beleer dit, neem 'n eed dat hy bulle sou straf; toe brand hy huBe torings af met almal binne-in. 'Daarna gaan hy oor na Ammon waar hy sterk weerstand ondenmd het van die groot getaBe onder ene Titnoteus, huBe aanvoerder. 'Hy het huBe herhaaldelik aangeval en dikwels verslaan ook; 'eers toe hy huße hoofstad Jaser met sy omliggendedorpe ingeneem het, hethy na Judea teruggekeer, Teen daardie tyd het al die heidene van die Galaid-gebied teen die Israeliete wat in hulle landgrense gewoon het, saamgespan om hulle uit te roei; 'odü het huBe toevlug tot die vesüng Datema geneem en vandaar boodskappe na Judas en sy broers gestuur. "Ons is vasgekeer deur die heidene rondom ons," het hulle geskryf', "wat ons wil uitroei; "bulle maak reg om te korn en die vesting waarin ons toevlug geneem het in te neem, en Timoteus voer hulle leer aan. '~Korn dan nou en verlos ons uit huBe hand, want daar het al 'n menigte van ons gesneuwel. "Ons eie mense wat in T oebin gewoon het, is almal gedood en hul vroue en kindersgevange geneem en weggevoer met al huBe huisraad; seker 'n 1 000 man het daar omgekom."

1 MAKKABEERS "Hulle was nog die brief aan 't lees, toe korn ander bodes met geskeurde klere uit Galilea aan, met hierdie tyding: "Ptolemais, Tirus en Sidon tnet die uitlanders in die hele Galilea was besig om teen huHe op te trek en huHe uit te roei.

"Toe Judas en sy mense hierdie boodskappe hoor, roep huHe 'n groot vergadering byeen om te beraadslaag. Iets moes huHe doen om huHe mense wat in die verknorsing was, te help; hulle kon enige oomblik aangeval word. "Judas praat toe met sy broer Simon. "Soek vir jou manne uit," se hy, "en gaan verlos jou broers wat daar in Galilea is; ek en broer Jonatan sal na Galaäditis trek." ''-Hy laat toe vir Josef, die seun vanSagaria,en ~irAsarja asowerstesvan die volk met 'n gedeelte van die leer om Judea te verdedig, en beveel hulle: ""Dis nou m julle om die volk op te pas, sorg dat juHe nie 'n stryd begin teen die heidene voordat ons terug is nie," '-oAan Simon is toe 3 000 manskappe toegewys om na Galilea te trek en Judas het 8 000 geneem om na Galaäditis te trek.

-"Toe Simon in Galilea korn,, het hy haie veldslae teen die heidene gevoer en hy het hulle steeds voor horn uitgedrywe tot by die poorte van Ptolemals ''-tempi hy meer as 3 000 van huHe manskappe om die lewe gebring en huHe buit vir horn geneem het; "die Israehete wat in Galilea en Arbatis gewoon het, het hy saam met horn teruggeneem, met vroue en kinders en alles wat hulle gehad het; groot was die blydskap toe hy huHe veilig in Judea bring. '-'Intussen het Judas Makkabeus en sy broer Jonatan die Jordaan deurgegaan en drie dagreise ver die woesqw ingegaan. ~'Daar korn die NabateershuHe vreedsaam tegemoet en vertel huHe alles wat hulle mense in Galaäditis oorgekom het;'~dat 'n menigte van die vyand dieIsraeliete in dieversterkte stede van Barasa en Bosor en in Aleme en Kasfor en Maked en Karnaim ingesluit het; "behalwe ander wat afgesny is in die orige Galaaditiese dorpe; dat huHe dievolgende dag van plan was om die stede te beleer en in te neem en huHe in een dag uit te wis, * Ook Basra genoem in sornrnige verralin@.

"Daarop draai Judas weg van huHe woestc~roete en marsjeer haastig na Bosor', en neem die stad in. Al watmanhk was, maakhy met die swaard dooden beroof die stad voordat hy dit aan die brand steck. -"Gedurende die nag trek hulle daarvandaan en bereik die Israelitiese vesting. "Toe dit lig word, gewaar huHe 'n menigte manne, te veel om te tel, besig om lere en oorlogstuig aan te dra asof hulle die vesting met geweld wou inneem en almal uitwis. "Judas sien toe dat dit 'n geveg gaan afgee want die oorlog>rumoer het al ten hemel opgeklink; daarby het gekom die geluid van trompette en die geskreeu van die inwoners van die stad.

'-'Hyroep toe sy manne toe: "Veg vandag vir juHe broers!" "En met drie afdelings storm hy agter huHe aan, tempi die trompette skener en almal hul oorlogskreet skree. ~'Toe die soldate van Timoteus ontdek dat dit lllakkabeus is, het huHe voor huHe die wyk geneem; en die Israeliete het hulle 'n groot nederlaag toegedien — meer as 8 000 het daardie dag gesneuwel. ~'Toe draai Judas af na A4ispa en val die dorp aan, neetn dit in en maak al wat manlik is dood en plunder die dorp en brand dit af. "Daarvandaan trek hy verder en neem Kasfor en Maked, Bosor en die orige stede van Galaäditis in. "Na hierdie gebeure bring Timoteus weer 'n anderleer op die been en slaan sy kamp op bv Rafon, oorkant die spruit. "-Judas het verkenners uitge>tuur en huHe het horn die berig gebring: '-'"Al die manne van die omliggende stamme het saamgetrek in 'n baie groot mag — Timoteus het Arabiere gehuur om horn te help en het kamp opgeslaan oorkant die spruit,gereed oh na u te korn en te veg." Sonder aarseling trek Judas hulle sommer tegemoet.

"Daarop se Timoteus ra sy aanvoerders: "Laat Judas maar tot by die spruit korn met sy leer. As hy deurkom en ons eerste aanval, sal ons hornnie kan weerstaan nie,w antdan salhy baie sterk teen ons kan optree; ~'as hy bang is om deur te korn en sy kamp anderkant die spruit opslaan, rnoet ons na horn toe oorgaan

1 MAKKABEERS en ons sal teen horn standhou." 4'Maar toe Judas by die spruit korn, staan opnemers van die volk gereed by die mater, want hy het hulle beveel om nie een man te laat agterbly nie; hulle moes almal deurkom en veg. "Hyself is toe eerste deur na die vyand toe en al sy manne agter horn aan. Die heidene is voor horn verslaanen het hul wapens weggegooi en na die tempel in Karnalm gevlug. ~Maar Judas het die stad ingeneem en die tempel afgebrand met almal wat daarin was. Karnaun is omgekeer en kon nie langer teen Judas standhou nie. "Judas bring toe al die Israeliete wat in Galaäditis is, byeen, van die kleinste tot die grootste toe, al die vroue en die kinders, en bulle huisraad, 'n magdom van bulle, om bulle na Judea terug te bring. "Huße het veilig gereis tot by E&on, 'n groot stad aan die grens gelee, en baie goed verdedig. Daar kon huile nie links of regsverby nie,bulle moes ~'daar deur trek. Die inwoners het bulle in die stad ingesluit en die poorte versper, Toe stuur Judas 'n vredesboodskap na hulle: ~s"Laat ons deur julle land trek om in ons land te korn en niemand van julle sal enige kwaad aangedoen word nie. Ons wil maar net te voet deurloop." Maar hulle wou

gevegtemaar daar geseevieris,gehoor en gese: ""Laat ons vir ons ook 'n naam maak en laat ons gaan veg teen die heidene wat in ons omgewing is." "Toe is die bevel uitgereik aan die leer wat onder bulle gestaan het om uit te trek teen Jamnis "waar Gorgias en sy magte uitgekom het om bulle aan te val. "Josef en sy manskappe en Asarja val toe in wanorde terug tot by die grens van Judea. Van die Israelitiese volk het op daardie dag 2 000 man geval "want dit was baie wat gevlug het, en dit net omdat hulle nie wou luister na Judas en sy broers nie, maar hulleself as groot krygsmanne soos die ander geag het. '-'Hulie was immers nie van daardie geslag manne deur wie se hand die behoud van Israel sou geskied nie. "%'at Judas en sy manne betref, hulie is verheerlik, nie alleen deur Israel nie, maar deur al die volke wat van hulle dade gehoor het. ~Almal het gedurig om bulle saamgedrom en bulle gelukgewens. ~'Maar hulle moes al meer uit op 'n veldtog om die kinders van Esau suid van bulle aan te val; nog muur nog toring het bly staan; alles rondomheen is verbrand. poe breek hulle laer op en trek deur na FiTistea. ~'Daar was priesters niem horn oopmaak nie. wat daardiedag wapen opgeneem en gesneuwel 4'Toe laat Judas in die kamp bekend maak het omdat hulle ook krygsroem wou he. Maar dat elkeendie aanval moes begin vanwaar hy bulle het soos gekke aan die geveg deelgeneem. was; "diemanne het dapper aangeval en die "Daarvandaan draai Judas af na Asote in die beie stad die hele dag beveg, en die beie nag, land van die Filistyne en gooi hulle altare om, totdat dit in bulle bande geval het. "Al wat brand die beeide van hulle afgode af, plunder manlik was het hy met die swaard neergevel en die stede en keer uiteindelik terug na Judea. die stad vernietig en geplunder, So het hy booor die dooies deur die stad gegaan. "Toe moes hulle nog deur die Jordaan en Die dood van Antiogus die Vierde oor die vlakte teenoor Betsan. "Daarom het (2 Makk. 1,11—17; 9.1 — 29; 10.9 — 11) Judasgedurig van die voorhoede na die agterKoning Antiogus was nog op pad deur die hoede gegaan om die mense aan te moedig tothoogland toe hy hoor van 'n stad in Persie dat bulle in die land van Judea gekom het, "Met vreugde en blydskap klim bulle berg Sion met die naam Elimais, vermaard en beroemd uit en bulle bring daar brandoffers omdat nie ~ir sy skatte aan silmer en goud; ~daar was ook een van hulle langs die pad geval het nie, maar 'n tempel, geweldig ryk met goue wapenrusveilig teruggekom het. ting, borsplaat en skild daarbinne wat deur "Dit is hoe Judas en Jonatan in Galaäditis Filippus se seun, Aleksander van Masedon, die geveg het en hul broer Simon in Galilea voor eerste koning van Griekeland daar gelaat is. die poorte van Ptolemais. "Josef, die seun van 'Hy het ook daarheen afgesit, vasberade om die Sagaria,en Asarja,dieaanvoerder van die oor- stad in te neem en van sy skatte te stroop. Maar blymende magte, hetvan die dapper dae en die hy kon nie want die inmoners het van sy voor-

6

1 MAKKABEERS neme gehoor,'en het uitgekom om te veg; hy moes op die vlug slaan en het baie omgekrap na Babel teruggekeer. 'Terwyl hy nog in Persie was het 'n boodskap hom bereik dat die leers wat na Judas uitgestuur is op die vlug geslaan het; aen dat

het, as koning aangestel, en hy het hom die naam Eupator gegee.

Veldtog con Antiogua en Lieias (2 Makk. 13.1 — 26; 11.22-26)

"Intussen is die Jode wat rondom die heiligdie voorstes getrek het, voor die Jode gevlug dom gebly het gedurig ingehok deur die garhet, die Jode wat nou versterk was met wapens nisoen wat die heidene ondersteun het. "Judas en manskappe en buit wat hulle afgeneem het het hom voorgeneem om hulle uit te delg en hy van die leers wat hulle verslaan het. 'Daardie het almal in die omgewing opgeroep om hulle gruwelike beeld wat hy destyds op die altaar in te beleer. 'aHulle kom toe bymekaar en beleer Jerusalem opgerig het, het hulle glo vetader die stad in die honderd-en-v1&gste jaar, en en die heiligdom soos vantevore met hoe mure vervaardig werptuie en oorlogstuig; "-'maar otnring. Hul!e het selfs Betsura, sy eie vesting, sonunige van die verdedigers ontsnap toe en op die wyse versterk. met die bystand van die verraaiers uit Israel, aOntstellende tyding! Toe die komng dit gaan huUe na die koning en se vir hom. '-"'Hoe hoor, was hy verbaas en ontroer; hy moes gaan lank gaan u talm om die reg uit te oefen en ons le en van blote teleurstelling dat sy voorneme mense te wreek> ' Ons het dit goedgevind om u nieuitgevoer kon word nie,hethy sick geword. vader te dien en volgens sy beleid te handel en aDae lankhet hy daar gele en hoe meer hy sy dekrete uit te voer, maar wat het daarvan gemb het, hoe slegter hethy daaroor gevoel;en geword> "Ons eie mense het hulle hieroor van eindelik het hy geweet hy le op sterwe. mHy ons versveem en die wat hulle in die hande kon roep toe sy vriende om hotn heen en se vir kry, doodgemaak en ons van ons erfgoed hulle: "Die slaap het van my oe gewyk, my hart beroof. "En nou is dit nie net teen ons dat is sick van bekommernis. "En nou dink ek so: hulle die bande oplig nie, maar teen ahnal wat het gebeur dat ek so baie teenspoed gekry binne ons landsgrense. "Hulle is trouens nou het, dat die ongeluk my eintlik soos 'n vloedgolf besig om die vesting in Jerusalem te beleer en o orstroom het? Ek was in di e dae van m y Betsura te bewapen. "As u hulle nie baie gou grootheid so welgevallig en gewild! 'aMaar nou voorspring nie, gaan hulle nog meer doen as dit besef ek watter kwaad ek i n J erusalem en dan sal daar geen keer aan huUe wees nie." -'Die koning was baie vererg toe hy dit hoor; aangevang het deur al die skatte aan goud en silwer wat daarin was bloot as buit te beskou, hy het al sy vriende en die generaals en die aanen dat ek gestuur het om die inwoners sonder voerders van die ruitery laat kom; van die uitoorsaak om die lewe te bring. "Nou weet ek landse konings en van die eilande het hy dat dit daaroor is dat al hierdie ellende oor my huurtroepe gekry, ~totdat hy naderhand beskik gekom het, en nou le ek op sterwe in 'n het oor 'n 1 00000 voetsoldate en 20000 Lisias, wat destyds met soveel vertoon onder

vreemde landl"

"'Hy laat haal toe vir Filippus, een van sy betroubare vriende, en stelhom aan oor sy

berede troepe en twee-en-dertig olifante wat i~

oorlogvoering opgelei was, "Hulle beweeg toe deur Idumea en beleer Betsura, wat hulle baie dae beset het; hulle maak wapentuig, maar die het die beleerdes na moedige weerstand aan die brand gesteek "Intussen het Judas weggetrek van die stad en laer opgeslaan by Bctsagaria teenoor die koning se kamp. "Voor dit lig geword het,

koninkryk; "kroon en mantel en ring gee hy aan hom, en vra hom om sy seun Antiogus te laat haal en op te voed om koning te word. "Koning Antiogus is toe dood, in die honderdnege-en-veertigste jaar.' '"Toe Lisias hoor van die koning se dood, het hy Antiogus, sy seun vir wie hyvan kindsbeen afaskoning grootgemaak staan die koning op en laat die leer haastig ' Die jaar 149:stem ooreen met 103 v.C.

" Die jaar 150: stem oorecn met 162 v.C.

1 MAKKABEERS aanstryk na Betsagaria waar die leers hulle, onder gesketter van trompette, gereedmaak vir

die slag. '~Vir die olifante gee hulle druiwemos en tnoerbeisap om bulle strydlustig te maak "en deel hulle onder die troepe in; een olifant by elke 1000 voetsoldate wat almal ysterpantser en koperhelms dra;500 uitgesoekte berede troepe het elke olifant vergesel. "Die moes vooraf by elke olifant gereed staan en oral daarmee saamgaan en dit nie verlaat nie, ' Op elke olifant se rug was 'n skuttoring van hout,

goed vasgemaak, en aanvalstuig, en twee-endertig vegsmanne moes van sy rug af veg; 'n Indier moes saamgaan as hanteerder ~ir elke dier. "Die orige ruitery is aan weerskante van die leer ingedeel om bulle met hul beuels op te beur en bulle aan die beweeg te hou as hulle te dig opmekaar drom. "Helder skitter die skilde van goud en die skalde nn koper in die son, die berghange is vol van die s4msel daarvan, oral blink die ligpunte soos lampe; want 'n deel van die koning se leer is teen die berg opgestel en 'n deel in die vlakte — waaksaam en ordelik korn hulle aan. "Soos hulle aankom, is al die imvoners van die gebied ontstel deur die magtige geruis van stemme, die gestamp van voete en die gekletter van ~ apens, want dit was 'n geweldige groot en dapper leer. ~Maar Judas en sy leer het hulle genader en aangeval en 600 van die koning se troepe het in die slag geblv. "Daar sien Eleasar, die seun van Auäran, een van die olifante met koninklike pantser en harnas wat bo die ander uittroon, en hy meen dat die koning daarop moet wees; ~hy het sy lewe opgeoffer om sy volk te red en vir homself ewige roem te verkry, "want hy hardloop moedig daarop af te midde van die legioene, slaan regs en links van horn dood sodat hulle aan weerskante val; '~toe kruip hy tussen die voorpote van die olifant in, buk en steck horn dood sodat die dier bo-op horn neerstort en hy daar sterwe. "Teen hierdie tyd merk die Jode dat die koning se mag en die aanslag van sy leer te sterk is en bulle draai van hulle af weg. "Die koning se manne agtervolg hulle na Jerusalem, waar die koning reeds ingegrawe was in Judea, op die berg Sion self. ~Met die verdedigers van Betsura sluit hy vrede; huiie

moes uit die stad vertrek want hulle het niks m eer voedsel gehad om 'nbelegte verduur nie aangesien dit 'n sabbatsjaar vir die grond was. ' Betsura was dus nou weer in die koning se hande en hy het 'n garnisoen daar geplaas. "Dit was eintlik die heiligdom waarteen hy nou sy mag gerig het, en hy het dit baie dae lank beleer; watter werptuie het hulle daarteen opgerig, watter oorlogstuig! Vuurpyle het hulle gewerp, en klippe en spiese en pyle uit slingertuig en skerpioen. ' Die Jode het ook masjiene gemaak om dievan die vyand mee tebekamp en het haie dae lank geveg. "Maar daar was naderhand nie meer kos nie want dit was die sewende jaaren die voorrade wat in die stad oorgebly het, is deur die mense wat van die heidene afoorgekom het opgeeet. s'Daar het nou maar min mense in die heiligdom oorgebly want die hongersnood hethull e verdryf,een A een het hulle uitmekaargegaan, huis toe. "Maar Lisias kon nie wag nie; hy het tyding gekry uit Antiogie. Dieselfde Filippus wat koning Antiogus op sy sterfbed aangestel het om die jong prins op te voed tot erfgenaam van die troon, "het teruggekeer aan die hoof van sy leer uit die land van die Mediers en Perse, en wou beheer oor die koninkryk oorneem. "Lisias moes horn dus haas om terug te keer en aan die koning en aan sy generaals se hy: "Dit gaan met ons daagliks slegter; ons voedselvoorrade word min en die piek wat ons beleer, is goed bewapen; daarby moet ons nog die sake van die koninkryk versorg. ' Laat ons dan nou maar hierdie manne die regterhand van vrede

reik, en vrede maak ook met hulle mense in die res van die land. "Laat ons hulle toelaat om te

wandel volgens hulle wette soos voorheen, ein dis omdat ons hierdie gebruike van bulle veronagsaam het dat hulle vererg was en al hierdie moeilikheid veroorsaak het." '"Hierdie voorstel vind die koning en sy generaals aanneemlik en hy stuur om hulle vrede aan tebied en die Jode neem dit aan. "Op sterkte van wat die koning en sy generaals gesweer het, trek huiie uit die vesting uit. "-Maar wat doen die koning toe hy eers sy voet op berg Sion gesit het en die bewapening van die piek bekyk het> Hv verbreek sy eed en beveel dat die mure rondom gesloop moet

1 MAKKABEERS vernaamste onder Israel om vrede aan word! "Toe is hy haastig weg na Antiogie. Daar was die sind hy dat Filippus beheer oorgeneem het; hy te vra. "%ant hulle het gereken: dis tog 'n moes teen hom veg en het die stad ingeneem. priester wat van Airon afstam wat met die koninkLike leers gekom het en hy sal ons nie mislei nie. "En hy het ook allerhande mooi Die heeyriester Alkixnus en die beloftes aan hulle gemaak en gesweer dat hulle veldtog van Nikanor geen kwaad aangedoen sou word nie — "en ook nie ju!je vriende nie", het hy gese. 'eHoekotn (2 Makk. 14.1 — 36; 15.1 — 36) sou hu!!e hom nie glo nje? Tog het hy sestig van Dit was in die jaar honderd-een-en-vyftig' hulle gegryy en doodgemaak op een dag. Soos dat Demetrius, die seun van Seleukus, uit Rotne ontsnap het en met 'n paar manne by 'n geskrywe is: dorp aan die kus geland en daar geheers het. ""Hulle het die vlees van u heiliges ... en hulle bloed rondom Jerusalem vergiet; en daar 'Op pad na die paleis van sy vaders gr' sy solwas niemand om hulle te begrawe nie."b date Antiogus en Lisias om hulle na hom te bring; 'maar toe hy dit te wete kom, se hy; '"Ek "Na hierdie gebeure het die hele volk huMe wil hulle nie eens sien nie." Die soldate het gevrees en vir hulle gebewe, want huUe het hu0e doodgemaak en so het Demetrjus op die gese:"Daar is geen waarheidsin of eergevoel

7

troon van sy vaders gaan sit.

'Toe kom aldie verraaiers en godloenaars onder die Israeliete na hom, onder aanvoering van "n sekere Alkimus, wat die hoepriesterskap wou bekom. 'So het hulle hul volk beswadder voor die koning: "Judas en sy broers het al u miende doodgemaak en ons uit ons vaderland verjaag! 'Stuur tog een van u vertrouelinge dat hy self kan gaan kvk hoe hulle almal uitroei en wat hy aan ons gedoen het in die land van die koning, So kan u hom en al sy vriende en die wat hom bystaan, straf."

'Die koning het toe vir Bakgides gekies, een van sy vriende, wat aan die oorkant van die rivier geheers het, 'n baie vername man en baie betroubaar, 'Hy moes oordeel oor die vernielingswerk wat Judas aangerig het; Alkimus het hom vergesel, klaar bevestig as hoeprjester! En boonop met koninklike gesag om wraak uit te oefen oor die Israeliete. "Hulle is toe daar weg en kom met 'n groot leer in Judea aan. Hulle stuur hulle gesante na Judas met mooi woorde, m aar met bedrog in die hart. " H j , * het egter

geen ag geslaan op hulle woorde nie, want hy het gesien dat hulle met 'n groot krygsmag daar aangekorn het. '"n Groep skrifgeleerdes het egter sir Alkimus en B akgides tegemoetgegaan en onderhandelinge aangeknoop; "die Asidiers ' Die jaar 151:stem ooreen met 161 v.C.

onder hulle nie; hulle het dan die verbond en hulle geswore eed verbreek!" "Bakgides is toe weg en slaan sy kamp op by Beset; hy laat baie van sy mense wat van hom af weggeloop het vang, saam met Jode, laat hulle doodmaak en hul hggame in die Groot Put gooi. ' Toe laat hy die land onder Alkimus se sorg met soldate om hom te help, terwyl hyself na die koning gaan om verslag te doen, "Alkimus het agtergebly om die beste te maak van die stryd om die hoepriesterskap. '"-Al die opstokers onder dje volk het hulle by hom geskaar; hu!Ie het daarin geslaag otn die hele Judea onder hulle invloed te kry; en hulle het baie skade in Israel aangerig. "Judas het al die kwaad aanskou wat Alkimus en sy trawante onder die Israeliete aangerig het, nog meer as vrat die heidene gedoen het. "Hy trek toe uit oor die hele gebied van Judea en neem weerwraak opalmal wat van hom af oorgeloop het sodat hulle nie by magte was om teen hom te velde te trek nie. "En toe Alkimus sien dat Judas en sy metgeselle die oorhand kry en dat hy nie teen hom sou kon volhou nie, trek hy terug en gaan kla sy nood by die koning oor hul kamtige misdade. "Daarop stuur die koning om Nikanor, een van sy beroemdste ade0ui wat Israel vyandiggesind was, te laat haal en gee hom opdrag om s Ps. 79:2 — 4

1 MAKKABEERS

718 dte bevolhng utt te roet ' ''Ntkanor kom toe met 'n groot mag by Jerusalem aan en knoop vredesonderhandelinge met Judas aan, maar met bedrog in sy hart ~"Dis mos nie nodig dat ek en jy oorlog voer nie," se hy: "Laat ek ntet 'n paar van my manne kom en oor vrede beraadslaag." "Hy is toe na Judas en huHe groet mekaar vreedsaam, maar sy manskappe was gereed om Judas te gryp; ~toe Judas uit sy woorde agterkom dat hy met bedrog kom, word hy vir hom bang en hy mou nie verder met hom onderhandelnie."1oe Nikanor nou gewaar dat sy plan ontdek is, trek hy uit teen Judas en raak met hom slaags naby Kafarsarama. "Diir het 5 000 van Nikanor se soldate gesneuwel en hy het sy toevlug in die vesting van Dawid ge-

4'Die leers het op die dertiende xm die maand Adar slaags geraak en Nikanor se magte is verslaan, terwyl hy die eerste was wat in die stryd geval het. "Toe sy manskappe sien dat Nikanor gesneuwel het, het huHe hul wapens neergegooi en die wyk geneem. 4sDie hele dag deur het die agtervolging geduur, van Adasa af tot by Gasara, en die trompetgeskal het voortdurend geklink ~sodat al die inwoners uit die omHggende dorpe gekom en huHe met die wapen aangehelp het totdat huHe omgedraai het om huHe te verdedig. Toe het die laaste een deur die swaard geval. "Daarna is huHe gestroop vir buit; en Nikanor se kop is afgekap en sy regterhand wat hy so trots teen huHe opgehef het; dit het huHe weggeneem om ter aanskouing van ahnal buitekant Jerusalent op te hang. "Die volk mas daardie dag baie verheug en huHe het dit as 'n feesdag gevier 'aen bepaal dat daardie dag, die dertiende dag van Adar, van toe af elke jaar gevier moes word. ~En die land van Judea het toe 'n paar dae rus en vrede geken.

"Dit was hierna dat Nikanor die berg Sion bestyg het waar 'n paar profete uitgekom en hotn vriendelik begroet het, om hom die brandolkr te toon mat >ir die koning geoffer word. ~Maar hy het hulle bespot en uitgelag en verontreinig en hoogmoedig aangespreek. a'Hy het vererg gesmeer dat as Judas en sy leir nie aan hom uitgelewer word nie, hy die tempel sou a&rand sodra hy veilig terugkeer; en kwaadkwaad is hy daar weg. "Die priesters gaan toe die tempel binne en gaan staan voor die altaar terwyl huHe huil, se huHe: ""Here, U het hierdie huis uitverkies sodat u Naam daarin uitgeroep kan word, dat dit 'n huis van gebed en van smeking air u volk sou wees.a "Wreek U nou op hierdie man en op sy leer sodat hy deur die swaard val; dink aan huHe lastering sodat huHe nie bly lewe nie!" "Toe Nikanor van Jerusalem af weg is, slaan hy sy kamp by Bethoron op waar 'n leermag uit Sirie by hom aansluit. ~Waar Judas sy kamp opgeslaan het by Adasu het hy maar 3 000 man gehad, maar hy het gebid: ""Here, toe Sanherib se magte destyds gestuur is en teen U gelaster het, het u engele uitgegaan en 185 000 van huHe verslaan.' "Verslaan hierdie leer voor ons vandag net sodat almal wat onreg teen u heiligdom gespreek het dit weet, en oordeel hulle volgens huHe boosheid."

Judas het reeds gehoor van die Romeine en dat huHe dapper vegters was; ook dat huHe geredelik toestaan dit wat van huHe gevra mord; en dat huHe vriende genaak het met aimal mat huHe asvriende genader het;waarlik 'n m agnge volk 'VanhuHe oorloe hethy gehoor, van hulle manmoedigheid teenoor Qalasie toe huHe die oorwin en skatpligug gemaak het. 'HuHe het ook baie in Spanje vermag toe hulle die metaalmyne mat daar gevind is, verower het vir silwer en goud; die hele gebied het huHe glo deur taktvoHe optrede in besit gekry; 'en van ver plekke af het konings gekom, van die uiterstes van die aarde af om teen huHe oorlog te maak, maarhuHe isoorweldig en groot nederlae toegedien; ander het hewer jaarlikse skatting aan die Romeine betaal. 'HuHe het glad vir FiHppus en Perseus, konings van iVasedonie,

• 2Makk 51 a 1 Kon. 8;43

' 2 Kon. 19:35; Tobias 1.21; Sirag 48.24; Jes. 37:36; 2 Makk 8.19

Judas sluit 'I ver drag met die Remeine

8

1 MAKKABEERS wat teen die Romeine wapens opgeneem het, in die oorlog verslaan en vernietig; ook ander, 'onder we die grote Antiogus, koning van Asie, wat huHe die oorlog aangese het met 120 olifante en ruitery en waens en 'n ontsaglike groot leer; ook hy is deur huHe vermorsel. 'HuHe het hom lewendig geneem en daarop gestaan dat hy en sy erfgename na hom vir huHe groot skatting moes betaal en gyselaars moes gee; en huHe het voorwaardes neergele, 'onder meer dat hy huHe Indie en Medie en Lidie moes gee, sy rykste provinsies wat huHe in elk geval van hom afgeneem en aan Eumenes* gegee het! 'Later het hulle verneem dat die mense van HeHas [Griekeland] besluit het om teen huHe op te trek en huHe dood te maak. "HuHe het eenvoudig een van huHe generaals gestuur om teen huHe oorlog te maak en hy het taHe in die stof laat byt, huHe vroue en kinders gevange geneem en op hul grondgebied beslag gele, huHe vestings omgegooi en huHe tot slawe gemaak tot vandag toe. "Al die ander koninkryke en eilande wat teen huHe opgestaan het, het huHe vernietig en ondergeskik gemaak. "Maar teenoor huHe vriende en die wat in vrede met huHe wou lewe, het huHe vriendskap bewaar en huHe het koninkryke verkry, ver en naby, en almal wat hul naam gehoor het, het huHe gevrees; "vir wie huHe aan 'n troon gehelp het, die het geregeer; verdien hy egter huHe onmin,het huHe sy troon van hom afgeneem, so groot was huHe invloed. '4Tog het niem and mn huHe 'n kroon gedra of in purper gekleed gegaan om homself te verhef nie. "HuHe het 'n senaatshuis gehad waarin daagliks 320 raadslede beraadslaag het oor die hele land se behoeftes; "en huHe het elke jaar aan een man die beheer van die hele land toevertrou; huHe het almal hierdie een man gehoorsaam sonder om afgunstig te weesofjaloers onder mekaar. "Judas kies toe vir Eupolemus, die seun van Johannes, die seun van Akkos, en vir Jason, die seun van Eleasar. HuHe moes Rome toe gaan en daar'n vredesverdrag en 'n verbond sluitom die juk van Griekeland van huHe af weg te neem; "immers huHe kon van die Grieke niks

anders as voortdurende (gedwonge) diensbaarheid verwag nie. "Na 'n lang reis kom huHe toe in Rome aan, gaan die senaatshuis binne en se: ' "Ons is na juHe gestuur deur Judas Makkabeus en sy broers, trouens, deur die hele Joodse volk, om 'n verbond met juHe aan te gaan en vrede te sluit; ons wil graag gereken word onder juHe medestryders en vriende." "Die Romeine het gehou van hierdie voorstel a'en toe aan dieJode teruggeskryf op kopertafels wat na Jerusalem gestuur sou word om >ir huHe as 'n aandenking van vrede en 'n verbond te dien. En dit was die bewoording: ""Mag dit met die Romeinse en die Joodse volke op see en op land goed gaan tot in ewigheid! Mag swaard en vyand ver van huHe af bly!"Maar asdaarenige oorlog sou uitbreek en die Romeine die eerste bedreig word,"of enigeen wat met huHe 'n verbond gesluit het in enige ded van huHe gebied, moet die Jode soos dit nodig mag wees, hulle volle steun gee; "huHe sal die vyand niksgee wat betrefvoedselofwapens ofgeld of skepenie,volgens die oo~nkoms met die Romeine, en huHe sal die reels daarvan nakom sonder om self iets daarvoor te ontvang. ""So ook, as die Jode eerste aangeval word, sal die Romeine sonder voorbehoud hulp verleen soos dit nodig mag wees, ~en ook nie ~m die wat teen huHe stry iets gee nie, betsy voorradeof wapens ofskepe volgens die ooreenkoms met die Jode, en hulle sal die reels daarvan sonder bedmg nakom. ~Indien die twee partye hierna by hierdie woorde iets wil byvoeg, of dit wysig, moet huHe dit na goeddunke doen, ~en wat huHe daaraanbyvoeg ofuiig, moet bindend wees. ""%at die kwaad betref wat koning Demetrius gedoen het, het ons aan hom geskrywe: 'Vat bedoel jy daarmee om so 'n swaar juk op ons vriende en bondgenote, die Jode te le? "As huHe weer een keer oor juHe kla, sal ons teen juHe optree deur juHe die oorlog aan te se, op see of op land!'"

' Dit is koning Eumenes II iaat m Pergamus regeer het van 197-158 v.C,

Dood van Judas

9

Toe Demetrius intussen hoor dat NIikanor en sy leer in die oorlog uitgewis is, het hy Bakgides en Alkimus mr die tweede keer na Judea gestuur, hierdie keer met die noordelike afdeling. 'Al met die Galgala-pad trek huHe uit en slaan k op by Masalot in Arbele. HuHe verras die dorp en wis taHe van sy inwoners uit. 'Daarvandaan trek huHe na Jerusalem en in die eerste maand van die honderd-twee-en-vyftigste jaar' het huHe leers teen die stad opgeruk; 'eers het huRe opgebreek en met 20 000 ruiters

amp

na Berea e gtrem d

'Judas, wie se leer by Elasa was, het 3 000 uitgesoekte manne by hom gehad. 'Maar toe huHe die oormag teen huHe aanskou, was huHe baie bevrees; trouens, baie het uit die kamp weggeloop totdat slegs 800 oorgebly het. "'Judas het self baie benoud geword toe hy sien hoe sy leer uitgednn vvord en wou mrs troepe gaan werf; dit kon hy nie omdat die veldslag op hande n as; hy was heeltemal verslae, 'Tog het hy die oorgeblewenes probeer moed inpraat: "Gereed manne, en laat ons optrek teen ons vyande en die stryd teen huHe aandurH" 'Maar huHe hethul van hom weggedraai, want hulle het gese: "Ons kan tog nie; laat ons liewers nou ons lewens probeer red en teruggaan na ons broers, en dan teen huHe veg, Nou is ons te min." Maar Judas se: 'o"Dis verre van my dat ek van hulle sou vlug. As ons uur geslaan het, laat ons dan dapper sterwe ter wiHe van ons broers dat daar nie 'n kladop ons naam kom nie. " "Teen hierdie tyd het die vyand begin beweeg en staan toe teenoor huHe; die ruitery het in

twee afdelings verdeel, die slingeraars en boogskutters het vooruit gegaan, met die dapperste troepe in die eerste linie. "Bakgides was self tussen huHe aan die regtervleuel toe die slagordes van twee kante af, onder die blaas van die trompette, begin optrek. "Judas se manne het self ook 'n groot krygsgesheeu aangehef sodat die aarde van die geluid van die leers ' Die jaar 152: stem ooien met 160 v.C.

gebeef het; en die stryd het geduur van die oggend af tot die aand toe. "Judas het sy hoofaanval am die regterkant gemaak waarhy gesien het datBakgides se leer die sterkste is; sy moedigste krygers het huHe om hom geskaar. "Judas se regtervleuel is toe verslaan en huHe is agtervolg tot by berg Asote. "Toe die linkervleuel sien dat die regtervleuel vernietig is, het agter Judas aangestorm en hom en sy manne in die rug aangeval. "Die stryd het hewig geword en taHe gewondes het aan albei kante geval; "totdat Judas self ook geval het, en toe het die agtergeblewenes op die vlug geslaan. "Sy broers, Jonatan en Simon, het sy liggaam geneem en dit begrawe waar sy vaders begrawe is, by Modin; "en die hele Israel het hom beween engroot rou oorhom bedryf,baie dae lank, met die'. woorde: ""Hoe het die magtige geval wat Israel verlos het!' "-En wat daar nog te vertel is van Judas se dapper krygsdade en sy mannemoed en sy voortre8ikheid, is nie te beskrywe nie — daar is heeltemal te veel."a Joasagoaa volg Judas op

"Maar toe Judas se dood bekend word, het die ongeregtigheidin Israel geseewier. '"Al die boosdoeners het te voorsla + gekom en die inwoners van die land, wat in die tyd deur 'n groot droogte geteister is, het na Bakgides oorgeloop. "Bakgides het gesorg dat hy goddelose manne uitkies om oor die gebied te heers; "hulle het 'n jag op tou gesit na Judas se vlugtelinge en huHe voor Bakgides gesleep om gestraf en mishandel te word. -'"Nooit het Israel so 'nverdrukking geken van die dae af dat profete nie meer onder hulle gesien is nie. "Geen wonder dat al Judas se voormalige volgelinge huHe tot Jonatan gewend en sm hom gese het: ""Vandat jou broer, Judas, dood is, is daar niemand soos hy wat ons kan uitlei teen ons vyande en teen Bakgides en teen huHe wa] vyande van ons volk geword het nie. 'aDaarom het ons vandag ~ir jou uitgehes om ons leier te

s deense wat met slingervelle gooi ' 2 Sam. 1:19, 25; Rig. 3:9

4 2 Kon. 13:5

l iVIAK K A B E E R S

121

wees in sy piek, om ons aan te voer in die stryd en ons oorlog vir ons te voer." "Jonatan het van daardietyd afdie leierskap aanvaar en sy broer Judas se piek volgestaan. Die velChogte von Jonatean

veg vir ons lewens teen ons vyande; dia nie vandag soos gister en eergister nie, "want die vyand staan oorkant ons en rondom ons is die Jordaan, die waße is ene moeras en kreupelhout en uitkomplek is daar nie. "Roep nou tot die hemel dat Hy ons verlos uit die hand van ons teenstanders!" Kn so het die slag begin. "Jonatan het sy hande uitgestrek om Bakgides by te korn, maar hy het agtertoe gespring. ~Jonatan spring toe in die rivier, gevolg deur sy strydgenote, swem hy na die anderkant; die vyand moes deur die Jordaan swem na hulle toe."Bakgides het daardie dag 1000 man verloor en hy moes onverrigtersake terug na Jerusalem. "Daarna het hulle (die Siriers) die stede van Judea methoe mure versterk en sterk grendels die poorte gemaak en vestings opgerig by Jerigo en Betel en Tamnasa Faratonie en Tefon; "bulle het 'n garnisoen daar geplaas om Israel met wapenmag te teister. "Die dorp Betsura het hy bewapen, so ook Gasara en die vesting van Dawid en hy het hulptroepe en voorrade daar geplaas. "Hy het die seuns van die vooraanstaande manne tot gyselaars geneem en in die vesting by Jerusalem aangehou. '4En toe, in die tweede maand van die honderd-drie-en-vyftigste jaar', het die opdrag van Alkimus gekom dat die muur van die binneste voorhof van die heÄgdom gesloop moes word! Die profetegebou was reeds gesloop en nou het hy ook die muur begin aftakel, "Maar toe het Alkirnus self shelik 'n aanval gekry en sy werk is onderbreek; hy het stom geword en is verlam en kon nooit meer 'n woord praat nie, nie eens om enige reelings te tref nie. "En hy het in groot pyn gesterwe. "Met Alkimus dood wou Bakgides nie langer in Judea bly nie; hy is terug na die koning en twee jaar lank het die land vrede geken. "Die wetsverbrekers het nou ook weer met 'n sameswering gekom. "Hier is Jonatan nou," se hul!e, "en sy volgelinge; hulle is doodstil want hulle is gerus. As Bakgides kon korn, kan ons bulle a!mal in een nag vang," "Dadelik is

"Bakgides het skaars van Jonatan se leierskap verneem of hyhet probeer om horn dood te maak. 'sMaar Jonatan het dit te wete gekom en saam met sy broer Simon en sy volgelinge toevlug gesoek in die woestyn Tekoa en kamp opgeslaan by die meer Asfar. poe Bakgides dit hoor, gaan hy met al sy soldate oor die J en korn op die sabbat by bulle op hul kampplek af. "Dit het so gekom: Jonatan het juis sy broer Johannes, wat bevel gehad het oor die kampvolgelinge, gestuur om sy goeie vriende, die Nabateers, te vra om solank hulle bagasie waarvan daar haie was by hu!Ie te bere. "Op pad maak van Ambri se mense 'n uitval uit Medaba en gryp virJohannes met al wat hy by horn gehad het en bulle is met horn vort, '"'Hierna ontvang Jonatan en sy broer Simon tyding dat die kinders van Ambri 'n groot bruilof hou en dat hulle die bruid, die dogter van een van die Kanaanitiese vorste, met groot optog geleide doen uit Nabadat. "Om die bloed van hul broer Johannes te wreek klim bulle 'n naburige rant uit en soek vir hulle daar skuiling. "Terwyl bulle nog kyk, sien hulle 'n skare aankom, met groot gedruis en 'n tnenigte goed; voor loop die bruidegom met al sy vriende en hul geselskap, op pad na diebymekaarkomplek, onder die geluid van tromme en musiek en vertoon van wapens. "Hulle spring toe op uit hul hinderlaag, oorval hulle en dood en verwond talle; die origes het die rante in gevlug; die buit het bulle vir hulle geneem. "So is die bruilof in 'n roudiens verander en die musiek in geklaag. "Dit het hulle gedoen om die dood van hu0e broer te vsreek.Daarna het huße teruggegaan na die Jordaanrivier. "Daarvan het Bakgides gehoor en hy het weer op die sabbatdag by die oewer van die Jordaan opgedaag met 'n tnagtige leer. bulle weg om horn raad te gee. "Jonatan se toe m sy mense: "Dis 'n saak van "Daarop bring Bakgides 'n groot leer op die

ordan

' Die jaar 153: stern ooreen met 159 v.C.

I MAK K A B EERS been omJudea binne te val.Maar eers stuurhy in die geheim briewe aan sy bondgenote in Judea om vir Jonatan en sy volgelinge te vang, maar huHekon nie omdat hy van huHe planne gehoor het. "Jonatan het vyftig van die samesweerders gegryp en huHe doodgemaak, "Toe wyk Jonatan en Simon en sy volgelinge na Betbasi in die woestyn uit; dit het hy herbou en versterk. ~'Dit korn Bakgides toe te hore, hy versamel al sy leermagte en ontbied sy Joodse huurtroepe ~en gaan slaan sy taer op buitekant Betbasi; hy val dit baie dae lank aan, maak selfs oorlogstuig daarvoor. ~'Jonatan laat toe wir Sitnon in die stad agter en trek in die omgewjng rond en versamel 'n groot getal ondersteuners. ~En hy verslaan Odomer en sy broers en die seuns van Fasiron in huHe kamp. Oral slaan hy toe en neem in krag toe. "Ook Simon en sy volgelinge maak 'n strooptog uit die stad en steck die oorlogstuig aan die brand; sahuHc veg teen Bakgides en verslaan horn sodat hy duur bctaal hct vjr sy dwasc plannc ~~So tooM1g was hy op die verraaiers wat horn die raad gegee het om in huHe land in te korn, dat hy baie van huHe doodgemaak enhorn voorgeneem het om na sy land terug te trck. "Jonatan hoor toe daarvan en stuur gesante na hornom vrede ternaak en tc versoek dat die gevangenesvrygelaatword. 'Hierdie versoek staan hy geredelik toe en doen sy woord gestand; hy sweer selfs dat hy nooit solank hy lewe weer vir Jonatan enige kwaad sal aandoen nie. 'sDie gevangenes lewer hy uit, ook die wat hy aan die begin in Judea gevange geneem het. Toe trek hy terug na sy land en hy het nooit weer binne huHe landsgrense gekom nie. "So het die swaard van Israel tot ruste gekom. Jonatan het in Magmis gaan woon en as rigter opgetrec; die opstandelinge het hy heeltemal uit israel uitgeroei.

ncem en daar as koning geregeer. 'Toe koniäg Demetrius daarvan te hore korn, het hy 'n groot mag op die been gebring en uitgetrek orn horn die stryd aan te sc. 'Tegelykertyd het hy aan Jonatan geskryf in so 'n vreedsame traut dat hy gevlei sou voel en by homself het hy gedink: ~Laat ons horn vooruidoop om vrede te maak voordat hy by Aleksander aansluit teen ons. %'ant al die kwaad war. ons aan horn en aan sy broers, trouens aan sy hele volk gedoen het, aal hy nie vcrgeet nie. «Die brief het Jonatan toegelaat om leers op die bectt te bring en wapens te vervaardig as bondgenoot van Sirie en die gyselaars wat in die vesting was, kon hylaatoorgee. "Toe Jonatan in Jerusalem korn enhierdie briefhardop voor die ore van die volk lees, en ten aanhore van die garnisoen in die vesting, akom daar 'n groot vrees oor almal wat hoor dat die koning horn die mag gee om 'n leer op die been te bring. 'Die gyselaars is sonder meer aan Jonatan uitgelewer en hy het huHe aan huHe ouers besorg. "Daarna gaan woon hy self in Jerusalem en begin met die heropbou en vernuwing van die stad, "Dit was die mure wat opgebou moes word, het hy te die werkers gese; rondotn moes berg Sion beveilig word met vierkantige stene; dit is ook gedoen. "%'at die uitiandcrs betref wat in die vestings was wat Bakgides gchou he@ die het gevlug; "elkeen het sy eie posisie net so verlaat en huis toe vertrete "Met in Betsura het 'n garnisoen van huHe wat die Ret en die gcbooie verraai het oorgebly, want dit was nou hul enigste toevlug. "Koning Alcksander het gehoor van die >vedesaanbod wat Demetrius aan Jonatan gemaak het; ook is die verhaal horn vertd van die oorloc en die dapper dade wat Jonatan self en sy broers verrig het, asook die arbeid. wat huHe verrig het, "En hy sc; "Maar aal ons meer so 'n man kryP Ons moet 'n vriend van horn maak, en ons bondgenoot!" ' En hy het ook dadelik 'n Aleitsander Epifanes xnaait brief geskryf en aan horn gestuur, met die Jonatan hoepriester woorde: ""Koning Aleksander aan sy broer ~ I n d i e honderd-cn-sestigste jaar' het Jonatan, Groetel "Ons het van jou gehoor en M Al eksander, die seun van Antiogus wat 'n dapper man jy is en jy is waardig om ons Epifanes, die troon bestyg en Ptolemais inge- vriend te word. '-aNou stel ons jou vandag as

I

• Die jaar 160: stern ooreen met 152 v.C.

l MAKK A B EERS hoepriester van jou volk aan en jy sal voortaan genoem word: Vriend van die Koningl" — en hy stuur daarby 'n purper kleed en 'n gaue kroon — "dat jy aan ons kant kan wees en met ons vriendskap behou!" "Toe die sewende maand dus korn van die honderd-en-sestigste jaar, het Jonatan die heilige kleed aangetrek vir die loofhuttefees. Hy het 'n leer op die been gebringen 'n magdom wapens gereed gemaak Jonatan ondersteun A/eksander EPifunes ~ßemetrius was haie omgekrap toe hy dü nuus kry en hy se: " " Wat het ons dan gedoen dat

Aleksander ons voorgespring het deur met die Jodevriende temaak en 'n bondgenootskap te sluit tot sy versterkingP '4Ek sal ook aan huHe skryf en by h ulle pleit en eerbewyse en geskenke stuur dat huHe aan my kant kan wees." ~'Hy het toe vir huHe so geskrywe: "KoningDemetrius aan dieJoodse volk, groete> "Dat julle die vrede teenoor ons bewaar het en vriende met ons gebly het en juHe nie ons vyande gemaak het nie, het ons gehoor en ons verheug ons daaroor. ""Hou nou maar aan om die vrede tussen ons te bewaar en ons aal vir juHe ook

goed doen, vir dit wat juße aan ons gedoen het. "Ons stel juHe van die baie verpligtinge vrv en stuur vir juHe geskenke. ~Hiermee skeld ons juHe en al die Jode kwyt van aHe tol; ek hef die soutbelasting op en ek doen afstandvan die kroongeld en die derde deel van die gesaaides, "en van die helfte van aHe vrugte wat my toegekotn het. Van hierdie

dag af onthef ek juHe daarvan; van Judea en die drie streke wat daarby gevoeg is, van die land Samaria en Gahlea sal niks meer gehef mord nie, van vandag af tot in ewigheid. "Jerusalem sal 'n heiligdom wees en vry van tol en belasting, binne sy gebied. "Ek gee ook alle regte op die vesting oor, ek gee dit geheelen alaan die hoepriesteroorom daar manne van sy eie keuse te plaas vir die beveiliging daarvan. ~'Alle Jode wat uit my ryk ingevangenskap weggevoer is,stelek hiermee my en geen skatting sal gehef word

op huHe of op hulle vee, ~op sabatte, Nuwemaanfeeste en anderheHigedae nie. Verdersalgeen belasting gehefword op die drie dae voor en na die feesdae nie; "niemand sal dan die mag he om iets teen huHe te doen of om enige rede in 'n saak teen huHe op te tree nie. ~'In die koning se leer mag tot 30 000 Jode diens doen; huHe sal betaal word volgens die gewone tarief in die koninklike leer en huHemag dien in enigevan die koninklike vestings. "Jode mag aangestel word in posisies van vertroue in die koninkryk en uit hul geledere kan goewemeurs aangestel word; huHe mag wandel volgens hul eie wette soos goedgekeur deur die koning dwarsdeur die land Judea. ~"Wat die drie streke betref wat by Judea gevoegiswatvoorheen Samaritaanse gehied was, huHe sal as net een Judea gereken word, ondmvorpe aan geen ander gesag as die van die hoepriester nie. "Ptolemais en die omliggendegebied skenk ek hiermee aan die heiligdom in Jerusalem as bydrae tot die tempelfonds. "Ek gee ook jaarliks 15 000 sikkels sihver uit die koninklike skatkis ~'en wat daar van die koste aan die heiligdom agterstaHig is, moet hieruit opgemaak word vir werk aan die tempel; "vergoeding moet aan die priesters betsai word vir die 5 000 sikkels silwer wat jaarliks uit die tempelskathuis weggeneetn is. "En wie ook al in die koninkryk aan enige misdaad skuldig is en in die tempel in Jerusalem sy toevlug sal neem, aal losgelaat word en daar aal geen heSng op sy besinings gemaak word binne my gehiede nie. "En vir die bou en herstel van die tempel sal die koste gedra word uit die rekening van die koning, look vir die bou van die mure rondom Jerusalem sal uit die koninklike rekening betaal word, sowel as vir die opbou van die mure van die vestings dwarsdeur Judea." "Toe Jonatan en die volk hierdie bepalings hoor, het huHe geen geloof daaraan geheg nie; huHe wou dit ook nie aanvaar nie. HuHe het immers die groot onreg onthou wat Demetrius in Israel aangerig het. "'HuHe was tevrede met

1 MAKKABEËRS Aleksander; hy was tog die eerste wat bulle met 'n vredesaanbod genader het en dit was op sy hulp wat huHe nog al die tyd staatgemaak het. "Intussen het Aleksander 'n groot mag op die been gebring en teen Demetrius opgetrek. ~'En toe die twee konings in die geveg bymekaarkom, was dit Demetrius se magte wat die eerste op die vlug geslaan het en Aleksander het huHe agtervolgen verslaan. 'aEn hoewel Dernetrius kwaai geveg het tot sonsondergang het hy in die onderspit gedelf voor die dag om was. "Daarop stuur Aleksander gesante na Ptolomeus, die koning van Egipte, om die volgende woorde oor te dra: "-"Neem hiermeekennisdatek nou teruggekeer het na my eie koninkryk en op die troon van my vaders sit; om die gebied te verkry, moes ek Demetrius verslaan, en dit het ek gedoen en ons lande herower. "Ek het horn die stryd aangesê en hy ensy leers is deur ons verslaan en nou sit ek op die troon in sy plek. ~Sal ons nie nou op miendskaplike voet met mekaar verkeer nie? Ek en jy? Gee my jou dogter tot vrou en ek sal jou geskenke gee wat jou waardig is!" "En Ptolomeus, wat antwoord hy? "Gelukkige dag waarop jy teruggekeer het tot die gebied van jou vaders en op huHe troon sit! "En ek gaan ook doen wat jy in jou brief ges~4'het; maar ontmoet my eers in Ptolomaïs dat ons mekaar kan sien ea ek sal jou my dogter gee soos jy gesê het."

baie gunstige indruk op huHe bi lntussen het di so gekom dat sekere verfoeilike manne uit Israel, aan die verraaierskant,ook daar bymekaargekom het om aantygings teen horn te maak. Maar die koning wou nie cens na huHe luister nie; 'ahy gee opdrag dat Jonatan sy eie kleed moes uittrek en vir horn 'n purper kleed moet aantrek. Dit het huHe gedoen en toe het

die koning vir Jonatan by horn laat sit en aw die owerste gesê: ""Gaan met horn uit in die middestad en maak daar bekend dat niemand iets

teen horn mag inbring nie en dat niemand horn selfs met enigiets rnoet lastig val nie." "Toe sy beskuldigers sy heerlikheid sien en hoor wat daar oor horn aangekondig word en dat hy 'n purper kleeddra, het huHe net een gedagte gehad en dit was om weg te kom. b-'Diekoning

het horn nog verdere eerbeupse gegee en horn laat opskryV onder sy vernaamste vriende en horn aangestel as generaal en deelgenoot in die heerskappy. "So is Jonatan na Jerusalem terug, vreedsaam en blymoedig. Jonatan ae oorurinnin~ oor

Apolhmius "In die honderd-mf-en-sestigste jaar' keer Demetrius, seun van die voormalige koning Demetrius, van Kreta af terug na sy vader!and.

albeikonings en gee huHe groot hoeveelhede goud en sihver en ander geskenke en maak 'n

b'Toe koning Aleksander dit hoor, was hy baie omgekrap en keer weer na Antiogië terug. "Demetrius het ApoHonius aangestel as generaal, hy wat voorheen goewerneur van Bo-Sirië was. ApoHonius bring toe 'n groot leër op die been en van Jamnia af, wat hy sy hoofkwartiere gemaak het, skryf hy aan Jonatan, die hoepriester: ""Jy dink tog nie om aHeen vir ons te weerstaan nie! Hier word ek belaglik gemaak en bespot deurdat jy jou mag teen ons uitoefen daar in die berge! "As jy dan soveel vertroue in jou mag het, kom af na ons op die vlakte dat ons daar ons krag toets! Ek het ook 'n bietjie oorlogvernuP. 'Vra maar, en jy sal hoor vie ek is, en die ander wat my bystaan; huHe sal jou sê dat jy nie op jou voete teen

b Die iaar 162: btem eoreen met 150 v.C.

' Stem ooreen blet 147v.C.

'"Ptolomeus het toe uit Egipteland getrek, hy self en sy dogter K!eopatra, en huHe het in die jaar honderd-twee-en-sestig in die stad Ptolemaïs aangekotn. "Koning Aleksander san me hy sy dogter Kleopatra gegee het, het horn ontmoet en huHe het die bruilof op koninklike z~e in Ptolemaïs geler, met prag en praal. "K oning Aleksander laat toe aan Jonatan

weet dat hv horn moes ontmoet; "en hy reis met groot staatsie na Ptolomeus en ontmoet

l MA K K A B EERS my sal kan staan nie; twee maal het jou voorvaders al op hul eie grondgebied voet in die wind geslaan, "en hoe gaan jy staande bly teen ons ruiters en so 'n groot leer, en dit in die oop veld waar daar nie 'n klip of 'n rots of 'n skuilplek is nie!"

meer het hy vir hom 'n goue gespe gestuur soos konings gewoonlik net aan bloedfamilie skenk; en die stad Akkaron met al sy omliggende gebiede het hy horn as buit geskenk.

Dood van Aleksander Epifanes "'~Jonatan was baie vererg toe hy hierdie uitdaOp hierdie stadium h e t k o ning gende woorde hoor en hy het l0 000 manne L Ptolomeus van Egipte 'n groot leer op uitgesoek en uit Jerusalem uitgetrek. Sy broer die been gebring, talloos soos sandkorrels aan Simon het hom o ntmoet om h o m t e h elp. die see, en 'n menigte skepe. Sy plan> Om "Saam daag huMe voor die poorte van Joppe Aleksander se koninkryk, al was dit deur op, maar huMe kon nie binnegaan nie want bedrog, sync te maak. 'Hy verrek na Sirie toe ApoMonius het 'n garnisoen daar gehad; huMe met vreedsame beloftes en die inwoners van die val nietemin aan. "Van die inwoners word toe stede het hul poorte vir hom oopgegooi, hom bevreesen maak diepoort oop met die gevolg tegemoetgegaan. Was dit nie wat Aleksander dat Jonatan dit beset. 'Apollonius het daarvan voorgeskryfhet nie? Dis dan sy skoonvader! te hore gekom en met 'n leermag van 3 000 'Maar Ptolomeus het geen dorp binnegegaan ruiters en taMe voetsoldate opgetrek. "Hy trek nie, of by sy vertrek het hy 'n gewapende mag eers na Asote, asof hy daardeur wou reis, maar daar gelaat. 'Toe hy naby Asote kom, wys huMe dit was net om Jonatan na die vlakte te lok. In ~~ hom Dagon se verbrande tempel, Asote se sy ruiters het sy krag en sy vertroue gele. vernietigde buitewyke en die gesneuweldes in Jonatan is toe agter hom aan na Asote waar hope soos hulle langs die strate le. 'Dit, skimp huMe slaags geraak het, '~Apollonius het egter hulle, is aMes Jonatan se werk. Maar die koning 'n l 000 ruiters agter hom versteek gehou. het geen kommentaar gelewer nie. 'Jonatan het ~Meteens vind Jonatan uit dat hy in 'n hinder- die koning met groot vertoon tegemoetgegaan; laag is; hy word omsingel en huMe ry al rondom hulle het mekaar begroet; en die nag daar sy laer en gooi spiese op hulle van die more deurgebring; 'Jonatan het ook nie na Jerusalem vroeg tot die aand toe. "Maar sy mense liet teruggekeer totdat hy die koning mt by die vasgestaan, soos Jonatan huMe gebied het, tot- rivier Eleuterus vergesel het nie. dat die perde naderhand uitgeput was; "toe 'Ptolomeus het egter al die stede langs die kom Simon met sy leer en val die troepe aan kus beset tot by Seleusie, die kusdorp; met sant die ruiters was uitgeput; hy vers!aan hulle kwade gedagtes teenoor Aleksander, ~het hy sy sodat hulle vlug. "HuMe is oor die vlakte ver- gesante na Demetrius gestuur om te se: "Kom, sprei en het na Asote gevlug waar huMe in die 'n verdrag tussen ons! Ek sal jou my dogter gee, huis van Dagon, huMe afgod, skuiling gesoek x~ haar wat Aleksander nou het "en sy sal weer het. '4Maar Jonatan het Asote en al die heers in die koninkryk van jou vaders, want ek omliggende dorpe aan die brand gesteek en is spyt dat ek hom my dogter gegee het; hy het huMe beroof; hy het ook die tempel van Dagon dan probeerom my dood te maak!" "Omdat afgebrand met almal wat hul toevlug daarin hy nou sy koninkryk begeer het, het Ptolomeus geneem het. "So het sowat 8 000 man deur die Aleksander so belaster "en sy dogter van swaard en die vuur omgekom. "Vandaar trek hom weggeneem en haaraan Demetrius geJonatan weg en beleer Askelon, maar die in- gee en hom van Aleksander vervreem totdat woners het uitgekom en hom met groot vertoon hulle vyandskap openbaar was. "Toe gaan tegemoetgegaan. "Daarvandaan is Jonatan Ptolomeus Antiogie skielik binne en kroon terug na Jerusalem met sy leers en 'n magdom homself daar koning van Egipte en Asie. buit. "Wat kon Aleksander doen? Hy was in die "Toe Aleksander al hierdie dinge hoor, het tyd in Silisie om 'n opstand te onderdruk; toe hy Jonatan nog groter eerbewyse gegee; "onder hy dit hoor, kom hy uit om oorlog teen hom te

I

maak. ' Maar Ptolomeus bring sy leer nader en gaan horn met 'n sterker mag tegemoet en jaag horn op die vlug. "Aleksander het na Arabie uitgewyk vir beskerming; Ptolomeus, weer, is verhoog, "Sabdiel die Arabier, het toe Aleksander se kop afgekap en dit aan Ptolomeus gestuur. "Maar drie dae later het Ptolomeus self

onthef, in die piek waarvan hy horn 3 000 talente silwer belowe. -"Daartoe atem die koning in en stel s~ Jonatan al hierdie dinge soos volg op skrif:

""Koning Demetrius aan sy broer Jonatan, en die Joodse volk, groete! "Ons stuur hiermee nr juHe inligting 'n afskrif van die opdragte gestehe; en die garnisoene wat hy in die veswat ons aan ons neef Lastenes oor juHe getings agtergelaat het, is mettertyd deur die instuur het. '-"Koning Demetrius aan woners otn die lewe gehring. "Demetrius die Lastenes, sy neef, groete! "Aan die Joodse Tweede het in die honderd-sewe-en-sestigste' volk, ons vriende, wat altyd getrou gehandel jaar koning geword, het teenoor ons, het ons besluit om 'n guns te bewys. ~Ons bevestig dus dat die hele Jonatan e~ r y g a n s hy Demets ssss gebied van Judea in die drie stede, Lidda, die Tcoeede Ramata en Efraim, tvat voorheen aan Samaria behoort het, en huBe omliggende ~""In daardie dae het Jonatan 'n leer versamel uit dorpe, nou Joodse gebied is. Aan ahna! wat Judea om die heidene uit die vesting van in Jerusalem offer ... in die piek van die Jerusalemteverdryf;daarvoor het hy 'n magkoninklike hef5ng wat die koning jaarliks dorn oorlogstuig laat maak, s'En sommige, ver~an huBe ontvang het, van die oeste en van raaiers van hul volk, godloenaars, het na die beugte ...~ "tiendes en toelae wat aan Demetrius gegaan en h orn meegedeel dat ons toegekom het, se ons hiermee op; en die Jonatan die vesting beleer. ssHy het horn vererg inkomste uit sout en die kroongeld wat aan tue hy dit hoor; en hy het dadelik na Ptolemats ons toegese is, gun ons bulle, "en niks hiergekom en vir Jonatan geskrywe om nie die vesvan sal te eniger tyd tot niet gemaak word ting te beleer nie, maar dat hy horn dadelik vir nie. 'n bespreking moes ontmoet. '"" 'Sorg nou dat 'n afskrif hiervan -'Maar hoewelJonatan dieboodskap ontgemaak enaan Jonatan gegee mord, datdit vang het, het hy bevel gegee dat met die beleg in die openbaar op die heilige berg opgestel voortgegaanmoes word, tempi hy met voorword. aanstaande manne en priesters wat hy uitgekies het, horn in die gevaar begewe het; s'hy het naarnlik goud en sBwer en kosbare klere en Jonatan help D esvsetrius die ree d e ander geskenke, 'n tnenigte, geneem en afgereis om die koning in Ptolemais te ontmoet en is "Daar was nou vrede in die hele ryk onder gunstig ontvang. 'Van die verraaiers onder sy Demetrius se heerskappy en niemand het horn volk het beskuldiginge teen horn ingebring, teengestaan nie. Daarom het hy al sy leers ont'Maar die koning het met horn gemaak soos hy bind en elkeenhet na sy woonplek gegaan, met die konings gemaak het net voor horn en behabve die buitelandse troepe wat hy van die horn vereer in die teenwoordigheid van a! sy eBande af opgeroep het.Daaroor het bulle horn vriende, "Hy het die hoepriesterskap bevestig, gehaat, al die manne wat onder sy vader gesowel as die ander hoe. atnpte wat hy tevore

dien het. ssEne Trifon wat voorheen onder

beklee het en horn as die vernaamste onder sy vriende bestempel. -'sJonatanversoek die koning toe om Judea en die drie streke van Samaria van belasting te

Aleksander gedien het was daar, en hy het gelet op die murmureringe van die troepe teen Demetrius, Hy het na Sitnalkue die Arabier, gegaan wat destyds vir Antiogus, Aleksander se

~ p> jasr l67: stern ooreen met 145 v.C.

s Ons bevestig dus ...: Gmndteks onsuiwer.

J27

1 MAKKABEERS

seun, grootgemaak het. "Hy het by horn Jonatan versveemd geraak. %ant die se welaangehou omhorn oor te haalom Antiogus aan dade aan horn het hy nie vergoed nie maar vir horn te gee om in sy vader se piek te regeer. Hy horn haie leed aangedoen. het horn vertel van Demetrius en dat sy soldate

horn vyandiggesind was. "Intussen het Jonatan by D e metrius aangedring om die garnisoene uit Jerusalem te onttrek en ook uit ander vestings, want hulle het nog steeds aanslae teen Jsrael gemaak. ~'Demetrius laat toe vir Jonatan weet: "Dit sal ek nie alleen doen vir jou en vir jou volk nie; nee, groter eerbewyse het ek vir jou en vir jou volk in gedagte, op die gelee tyd. "Jy sal eintlik reg doen om die troepe aan my terug te stuur, vir my tot hulp, want my eie troepe het in opstandteen my gekom."

poe stuur Jonatan mr horn 3 000 dapperes na Antiogie; bulle het by die koning aangekom

en hy washaie bly oor hul korns. "Sowat 120 000 van die inwoners van die stad het reeds in die stad bymekaargekom vir 'n aanslag op die koning se lewe usodat die koning in die binnehof van sy paleis moes skuil; die inwoners het die toegange tot die stad beset en straatgevegte begin. "Toe roep die koning die Jode se hulp in en hulle neem posisie op verskillende plekke in die stad in nadat hulle van horn opdragte ontvang het. 4sOnmiddelik daarna begin die groot slagting waarin bulle op een dag acker 'n 100000 burgerlikes doodgemaak het; hulle het die stad aan die brand gesteck en baie buit gekry en die koning verlos. "Toe die burgers sien hoe makhk die Jode die oorhand oor hulle gekry het, was bulle heeltemal verslae en het die koning gesmeek en gese: ""Vrede! En last die Jode tog ophou om teen ons en teen die stad te veg!" "En hulle het hul wapens weggegooi en vrede gemaak. So het die Jode groot aansien in die oe van die koning verwerf, trouens in die oü van die laaste een in die koninkryk. Hulle het na Jerusalem teruggekeer, belaai met buit. "Dernetrius se heerskappy was nou bevestig en daar was vrede in die land. "Maar hy het nie sy beloftes nagekom nie en naderhand van

Jorsatrsn ondersteurs Asstiogus die Sesde s~Kort hierna keer Trifon terug met Antiogus, nog 'n pure kind. En hy laat horn tot koning uitroep. ssAl die leürs wat destyds deur Demetrius ontbind was, sluit by Trifon aan en hulle maak teen Demetrius oorlog; hy het gevlug, sy rug op bulle gekeer. "Trifon het die olifante oorgeneem en Antiogie beset. "Toe korn daar'n brief van die jong Antiogus aan Jonatan om te se; "Ek bevestig jou as hoepriester en ek stel jou aan oor die vier streke; jy sal wees "'Vriend van die Koning'!" En hy stuur horn goue vaatwerk en gee horn die vergunning om uit goue bekers te drink, om purper en die goue gespe te dra. "Sy broer Simon benoem hy tot prins van die gehied vanaf Tirus tot by die grense van Egipte, ~Jonatan trek toe uit en reis deur die rivier' terwyl al die Siriese leers by horn aansluit by al die stede wat hy besoek het. Hy korn toe naderhand by Askelon uit waar die inwoners horn met groot vertoon ontvang. "Toe is hy na Gasa en toe hulle horn toegang tot die stad verbied, het hy dit beleer en die omliggende dorpe aan die brandgesteck en geplunder. ' Toe smeek die Gasiers vir Jonatan om vrede te sluit. Hy het egter bulle seuns as gyselaars na Jerusalem saamgeneem. Daarna het hy die land deurreis tot by Damaskus. "Daar hoor hy dat die leiers van die aanhangers van Demetrius in Kades in Galilea was, met groot leers met die oogmerk om horn uit sy posisie te lig. ' 4Hy het bulle tegemoetgw gaan, maar sy broer Simon het hy in die provinsie laat agterbly. ssSimon het Betsura beleür en dae lank aangeval en ingesluit gehou. ~Eindelik het bulle om vrede gevra: dit het hy hulle gegee, m aar hy het bulle daarvandaan verdrywe en sy eie garnisoen in die stad gesit.

' Teks onsuhver. Is die rivier die Eu&aat> Maar hoekom sou Jonatan so vor trek> En hoe het hy by Askelon uitgekom, 64 km vres van JerusalanP Miskien moet die teks luh En hy (Antiogus) her die stede oorkant die rivier deurgegaan, met ai die leers van Sirig saam om horn te help; en Jonatan het opgetrek en by Askelon uitgekom ...

1 MAKKABEERS '"Intussen was Jonatan by die meer Genesaret waar hy kamp opgeslaan het; terwyl sy manne een more voor dagbreek wagstaan op dievlakte van Asor, ~gewaar huHe die vyand se buitelandse nagte op psd na huäe oor die veld. Die het 'n hinderlaag gereed gehou in die rante, en toe hy optrek om die aanval op die vyand eerste te maak, "spring die hinderlaag om en raak van agter af met hulle slaags. 'Nou het almal war by Jonatsn was op die vlug geslasn en nie een het by horn gebly nie buiten Mattatias, sy aanvoerder, met sy leer. "'Jonatan het sy klere geskeur en grond op sy hoof gestrooi en tot God gebid. "Toe begin hy weer met die stryd en dwing die vyand om terug te val en huHe het op die vlug geslaan. "Toe sy manne sien hoe die geveg verloop, het huHe weer na horn teruggekeer en die vyand agtervolg tot by Kades. Daar het Jonatan se leer weer kamp opgeslaan op huHe ou piek. ' 4Van die buitelanders het daardie dag 3 000 man geval. Daarvandaan is Jonatan terug na Jerusalem. Jona~ s e v e rbond aaaet Ronde en Sparta

I

ons broms genoem word soos die ahkrif, wat ons hierby saarnstuur, bewys. 'Die boodskapper het Onias destyds 'n eervoäe verwelkoming aangebied en die briewe in ontvangs geneern waarin die terme van die verdragen die aanbieding van vriendskap aangedui is. 'Ons heg min waarde aan sulke vriendskap, want ons tmos het ons in die heihge bocke wat aan ons oorgelewer is. "Nogtans het ons dit goed gedink om die aanbod van broederskap en vriendskap weer aan juHe te maak sodat daar nie 'n vervreemding tussen ons sou korn nie, want dis darem lank lass dat juHe aan ons geskrywe het. "Geen feesdag gaan verby nie, geen dag wat vir herdentung geskik is, of ons gedenk juHe soos broers gedenk moet word, in ons offer en in ons gehed. "So is ons ook blv oor juäe roem. "Haie verdrukkinge was ons deel en baie oorloe — die konings rondom onshet ons gedurig aangevaL "Maar ons wou juäe, ons ander bondgenote, nie in hierdie oorloe betrek nie, "Ons hulp was uit die hemel, ons is verlos en ons vyande verneder. "Ons het vir Numinius, die seun van Antiogus en Antipater, seun van Jason, na Rome gestuur om ons vriendskap met huäe te vernuwe en die bondgenootskap, soos tevore. "Ons het huäe ook opdrag gegee om na juäe te reis met ons groete en aan juäe briewe te bring van die hernuwing van ons broederskap. "Antwoord ons asseblief hieroor."

+ Jonatan het gesien dat die tyd gunstig & was en hy het manne gekies en huäe na Rome gestuur om die vriendskap te hernu.' ~Sparta en ander lande sou briewe in die verband kry. 'HuHe is toe weg na Rome, en in die senaatshuis aangekom, se huäe: "Jonatan, die hoepriester, en die Joodse volk het ons gestuur om die vriendskap te hernu, en die bondge- "Hier is die aßkrif van die brief wat aan Onias nootskap, soos vantevore." ~Die Romeine het gestuur rs: huUe toebriewe gegee aan verskiHende lande "" 'Arcus, koning van Sparta, aan Onias die sodat huäe veilig sou tuiskom. groot priester, groete! "Spartaan en Jood, 'Wer is 'n afskrif van die brief aan die dit bewys die Skrifte, is broers ramm huäe is Spartane: albei uit die geslag van Abraham. ~1Noudat '"Jonatan, die hoepriester, die oudstes, die ons dit weet, sal dit goed wees as juHe ons laat weet hoe dit met juHe gaan. "Maar dit priesters en die res van die volk van Judea laat weet ons juHe al: ons vee en ons besitaan die Spartane, hulle broers, groete! Vanmelewe is briewe aan Onias, die tings is juäe s'n, en juHe s'n, ons s'n. Ons destydse hoepriester, deur Arcus wat toe het diedraerhiervan opdrag gegee om juäe daarvan te verseker.'" juäe koning was, gestuur waarvolgens juHe ' Vergelyk 8.19-20

l MAK K A B EERS Veldtogte man Jonoten en Sitnon

Trifon eung Jonatan

"Onverwags hoor Jonatan toe dat die aanvoerders van Demetrius se ondersteuners weer met 'n grootleer in aantog was, nog meer astevore, om teen horn oorlog te maak. «Hy het uit Jerusalem vertrek en huBe in die gebied van Amatitis ontmoet; by wou buBe geen kans gee om sy land binne te val nie. '4Eers het hy spi-

"Dit is toe dat Trifon daaraan dink om self oor Asie te regeer en die kroon te dra en sy hand te slaan aan koning Antiogus. 4~Hy bet egter gevrees dat Jonatan dit nie sou toelaat nie, maar teen horn sou oorlog maak. Hy het probeer om horn in die bande te kry om horn dood te maak. So het by uitgetrek na Betsan. "Daar bet Jonatan uitgekom om horn te ontmoet met 40 000 man, abnal uitgesoekte stryders, daar by Betsan. "Toe Trifon sien met watter groot mag Jonatan teen horn uittrek, het hy teruggedeins. "Hy het horn met groot eerbetoon ontvang, en horn tot besondere vriend verklaar en belaai met geskenke. Laat Jonatan maar sy leer gebied, bulle sou Jonatan gehoorsaam soos vir horn. Hy se toe vir Jonatan: 44" Hoekont so 'n groot leer op die been bring as ons mekaar nie wB aanval nie~ "Stuur jou manne terug en neem vir jou net die paar wat by jou is en gaan saam met my na Ptolotnais; stad en vestings en leerdra ek aan jou oor, saam met die beheer oor die inkomste. Daarmee korn ek terug want diswaarvoor ek gekom het." ~Jonatan glo horn toe en maak soos hy se; hy ontslaan sy leers sodat huBe teruggaan na Judea. "By horn bet hy maar sowat 3 000 troepe gehou; in Galilea het hy nog 2000 teruggestuur en net l 000 saam met hotn geneem. "Maar skaars was by binne-in Ptolomah of die burgers sluit die

oene in huBe kamp gestuur en huBe bet met die

tyding reruggekeer dat die vyand van plan was om daardie nag aan te val. '"Toe die son ondergaan, gee Jonatsn bevel dat sy manne moes wakkerbly en die wapens byderhand moes hou, die heelnag deur gereed vir die stryd en hy bet wagte opgestel rondom die kamp. "Toe die vyande verneem dat Jonatan en sy manne gereed staan «ir oorlog, word huBe bang en slaan op die vlug, maar eers het huBe wagvure in hul kamp aangesteek; ~Jonatan en sy manne het niks daarvan geweet tot die oggend toe nie; huBe bet mos die gloed van die vure gesien! foe bet Jonatan bulle agternagesit, maar bulle kon die vyand nie inbaal nie — huBe het al die Eleuterusrivier oorgesteek. "Toe draai hy af en maak 'n aanval op die Sabadeers, 'n Arabiese volk, en hy verslaan bulle en neem bulle buit. "Daarna span hy in en trek na Damaskus en deurreis die beie gebied. "Intussen het Simon uitgetrek na Askelon en dieaangrensende vestings;daarvandaan bet hy afgedraai na Joppe en ditingeneem, "want hy bet verneem dat die burgers die vesting aan Demetrius en sy mense wou oorgee; en hy bet 'n garnisoen daar geplaas om dit te bewaak "Toe het Jonatan teruggekeer en die oudstes onder die volk bymekaargeroep en met huHe beraad«laag oor die oprigting van vestings in Judea ~en oor die versterking van die mure van Jerusalem deur buBe hoer te bou, veral tussen die vesting van Dawid en die stad, om dit van die stad te skei sodat dit alleen staan en dat

daar nie gekoop en verkoop kon word nie, "Hulle korn toe bymekaar om te bou; waar die ntuur ingetuimel het by die kloof aan die oostekant, het hy dit weer opgerig; dis die deel wat Kafenata genoem word. "Simon het toe somIner Adida in Sefala ook opgehou en dit bewapen; voortaan sou dit poorte en grendels be!

poorte agter horn en gryp horn. Ahnal wat by horn was, het hulle met die swaard gedood. 4'Trifon stuur t oe 'n l e e r e n r u i t e rs na

Galilea om daar in die oop veld al Jonatan se volgelinge in te haal en dood te maak. «~Maar huBe het reeds verneem dat Jonatan gevang is en omgekom het saarn met almal wat by horn was; huBe het mekaar moed ingepraat en bulle vir die stryd gereed gemaak. «'Toe huBe agtervolgers sien dat dit om bulle lewens gaan, trek bulle terug, «~en Jonatan se volgelinge het almal in vredein Judea aangekom; huBe het Jonatan beween en die wat saam met horn gesterwe bet en die beie volk het groot rou be~f. " En toe het aldie heidene wat rondom buBe gewoon het, gesoek otn bulle te vernietig want huBe het gese: "HuBe het nie meer 'n aanvoerder nie, niemand om huBe te help nie; laat ons huBe

130 aanval en hul gedagtenis onder die mense uitmei!" Sixnon w ord nuvve leier van die Jotie

I

+ Toe Simon ook hoor dat Trifon 'n groot leer op die been bring om die land Judea binne te val en hulle te verdruk, 'gaan hy na Jerusalem op want die volk was ontsteld en bevrees; en hy laat hulle daar bymekaarkom en praat hulle moed in en se: '"Julie weet watter oorloe ons gevoer het, ek en my broers en die huis van my vaders, en watter gevare ons deurgemaak het air die Wet en xm die heiligdom. 'Om daardie dinge se ontwil het al my broers vir Israel omgekom en ek het alleen oorgebly. 'Laat dit nie nou van my gese word dat ek in die tye van nood my lewe hooggeag het nie; ek is nie beter as my broers nie. 'Maar rny volk sal ek wreek en die heiligdom, asook jul vrouens en kinders, al kom die hele wereld teen ons om ons deur sy vyandigheid te vernie'By dieaanhoor van hierdie woorde het die rnense se moed weer hoog gestyg en hulle het hardop uitgeroep: a"Voer jy ons aan, in die plek van Judas en Jonatan, jou broers! 'Veg jy ons oorlog — ons sal alles doen wat jy ons se!" "Al die weerbare manne roep hy toe bymekaar en haas hom om die mure van Jerusalem te voltooi totdat dit v ersterk was. "Toe stuur hy vir Jonatan, die seun van Absalotn, aan die hoof van 'n groot leer na Joppe. Die garnisoen daarin het hy verdryf en se!f daarin gaan woon. ' Trifon was al op pad uit Ptolemals met 'n geweldige leer om Judea binne te gaan en Jonatan saam met hom as gevangene. "Hy het

Simon aangetref in Adidis waar hy sy kamp opgeslaan het oorkant die laagte. "Hier was Simon, in die plek van sy broer Jonatan, om hom die stryd aan te se. Toe Trifon dit hoor, stuur hy gesante na hom en se; ""Oor die geld vrat jou broer Jonatan van die koninklike skatte teruggehouhet,waarvoor hy verantwoordelik was, hou ons hom aan. "Stuur ~~ ons honderd talentesilwer en twee van sy seuns as gyselaars ' Daardie selfde rrag ... : Grondteh oaduidelik

dat hy ons nie bedrieg as ons hom loslaat nie. Dan sal ons hom terugstuur." "Simon het goed besef dat hulle huigel tnaar hy het beveel dat die geld en die seuns gestuur moes word sodat hy nie die bittere vyandskap van die volk op sy hals haal as hulle se nie: ""Omdat jy nie die geld en die seuns gestuur het nie, daarom het hy omgekom!" "Hy stuur toe die honderd talente silwer en die seuns, en dit was net soos hy gedink het: hulle het ~ir hom gelieg en Jonatan nie losgelaat nie. 'oDaarna het Trifon die land binnegekom om dit te vernietig. Hy het met opset 'n ompad langs Adora geneem, maar Simon en sy leer het op hulle hakke gebly net waar hulle gaan. "Die garnisoen in die Dawidvesting het gesante na Trifon gestuur dat hy hom moet haas om die woestyn deur te gaan en vir hulle voorrade moet stuur. "Daardie selfde nag het hy al sy troepe gereed gehad >ir die opmars, maar dit h et geweldig gesneeu en hy kon ni e n a Galaaditis deurkom nie.' "Toe hy by Baskama uitkom, het hy Jonatan en sy seuns doodgemaak (en Jonatan is daar begrawe). "Trifon het daaromgedraai en na sy eieland gegaan. "Simon het toe die beendere van sy broer Jonatan laat haal en dit in Modin in die stad van sy vaders begrawe. "Die hele Israel het grootrou bedryf en hom dae lank beween. ".'Op sy graf, die graf ook van sy broers en vaders, het Simon 'n hoe monument opgerig, voor en agter van geslypte klip; sstoe, ter nagedagtenis aan vader en moeder en broers, het hy sewe piramides opgerig, teenoor mekaar, "met rondom geweldige pilare, uitgebeitel met wapenrusting, tot 'n ewige aandenking; by die wapens is skepe uitgegraveer, alles sigbaar van die skepe ter see. ~Dit is die graf wat hy by Modin opgerig het en dit staan vandag nog daar. "Intussen het Trifon ook nog die jong Antiogus met lis vermoor "en hy het in sy plek geregeer, en die kroon van Asie op sy hoof geplaas en baie skade aan sy land gedoen. "Simon het voortgegaan om die vesungs in Judea met hoe torings te versterk, hoe mure en

nie uit te roei nie, maar hy het hulle uit die stad verdryf en die tempels van hulle gode gesuiwer en dit binnegegaan met lofliedere vir die Here. "Alle onreinheid is uitgegooi en hy het die manne in die stad laat woon wat gedoen het wat die Wet bepaal. Hy het die stad ook versterk en vir horn daar 'n woning gebou. "'Die heidene wat nog altyd in die vesting in Jerusalem gewoon het, is belet om in of uit te gaan,om tekoop of te verkoop; hulle hetverskriklik honger gely en baie is van honger dood. "Hulle het later om vrede gesmeek en hy het bulle dit gegee; maar hy het hulle daar uitgewerp en die vesting van alle onreinheid gesuiwer. "Hulle het die piek toe op die drieen-vvintigste dag van die honderd-een-ensewentigste jaar' binnegegaan met lofsang en palmtakke, met siters en simbale en liedere otndat die vyande van Israel grootliks verslaan is. "Simon het ook bepaal dat hierdie dag elke jaar met blydskap gevier moet word. "Die tempelburg in die omgewing van die vestings het hy laat versterk en het self daar gaan bly met sy volgelinge. '4Hy het gesien dat sy seun Johannes nou 'n groot krysman was, en hy het horn aangestel oor die hele leer met sy hoofSo is die juk van die heidene in die honderd- kwartiere in Gasara, en-sewentigste jaar van Israel weggeneem ~'en van toe af het die volk van Israel altyd in hulle Shnon as Rigter briewe en dokumente gest+ in die eerste jaar van Simon, die hoepriester, die groot generaal g In di e h o nderd-twee-en-sewentigste T jaar' het Demetrius sy leer opgeroep en en leier van die Jode. "In daardie dae het Simon teen Gasa na Medie vertrek orn vir horn hulptroepe te opgeruk en dit met sy leer omsingel en oorlogs- huur ten einde af te reken met Trifon. -'Toe tuig gemaak wat hy teen een van die torings van Arsakes, die koning van Persie en Medie, ; die stad opgerig het en stormenderhand inge- verneem dat Demetrius sy gehied binnegegaan neem het. ~Die wat in die oorlogstuig was, het, stuur hy een van sy generaals om horn sprjng toe uit en storm die stad binne. Watter lewendig te vang. 'Hy het gegaan en Demetrius ontsteltenis het dit nie in die stad geskep nie! se leer verslaan en horn gevang en na Arsakes ~'Die burgers het met vroue en kinders met gebring, wat horn in die gex~genis gewerp het. 'In Simon se dae was die hele land rustig, geskeurde klere op die mure verskyn en hardop uitgeroep en vir Simon om genade gesmeek. want hy het die goeie vir sy volk nagestreef en ~En bulle se: "Moenie met ons handel volgens hy is deur 'n dankbare volk geeer en hooggeag, ons tvandade nie, maar volgens jou barmhar- 'Behalwe al sy ander eervolle dade het hy ook vor Joppe tot hawe ontwikkel en dit tot ingang tigheid!" "En Simon het horn laat oorreed om hulle gemaak ~m dieskepe vanaf die verre eilande, poorte met slot en grendel; in elkeen is ook voorrade weggele. "Toe kies hy 'n paar manne en stuur bulle na Demetrius, die koning, orn horn te vra om die land vry te maak na al die gewelddade van Trifon. "In sy antwoord op dü versoek het koning Demetrius soos volg geskryf: ""Koning Demetrius aan Simon die hoepriester, die koningsmiend, en die oudstes van die volk van Juda, groete! '"Ons aanvaar met graagte die goue kroon en die skarlakenkleed wat julle gestuur het; ons is bereid om 'n langdurige mede met julle te sluit en aan die skatmeester opdrag te gee om julle vry te stel. ' Wat ons verder aan julle belowe het, dit aal vasstaan. Die vestings wat juHe opgerig het, sal julle s'n wees. 'vWat julle in die verlede wetend of onwetend gedoen het, skeld ons julle kwyt, ook die kroongeld wat julle nog skuld. Watter ander belasting daar ook in Jerusalem betaalbaar is, dit sal van vandag af nie meer betaal hoef te word nie. 'aAs bulle geskik is wir inskrywing, sal Jode in ons leers opgeneem word, maar laat daar tussen ons alryd vrede wees!" "

1

" Die jaar 170: stern ooreen met 142 v.C.

' Die jaar 171: stern ooreen met 141 v.C.

' Die jaar 172: stern ooreea met 140 v.C.

1 MAKKABEERS 'Sy landsgrensehet hy uitgebrei en sy houvas op sy eie gehiede verstewig. "Hy het 'n menigte gevangenes geneem en beheer verkry oor Gasara en Betsura en die vesting wat hy van onreinheid gesuiwer het. Trouens, niemand kon horn weerstaan nie. 'Elkeen kon uiteindelik sy lande in vrede bewerk sodat die gebied van Judea sy oeste opgelewerhet en die bome huHe beugte. 'Die ou manne het op die strate gesit en kon nie genoeg gesels oor die goeie tye nie; die jong mans het geloop en spog met huHe krygsdrag. "Vir die stede het hy gesorg sm voorrade en wapenrusting in geval van oorlog sodat sy naam genoem is tot by die eindes van die aarde, "want hy het nede oor die land gebring en die hui> van Israel het huHe grootliks daarin verheug. "Elkeen kon onder sy eie wingerdstok sit, met sy eie vyeboomi~ skadu; daar was nou nie 'n mens om verskrik voor te wees nie.' "Niemand het in die land oorgebly om huBe aan te val nie; al wat koning was, het hy hervestig. "Streng volgens Wet het hy gehandel wanneer hy die wetsverbrekers en kwaaddoeners vervolg. "Hy het die heiligdom versier en by die toerusting van die tempel haie bygevoeg. "Tot in Rome en Sparta het huHe gehoor dat Jonatandood isen huHe was baie bedroef daaroor, '"'En toe huBe hoor dat Simon, sy broer, nou hoepriester geword het in sy piek en dat hy heerser geword het oor die beie land, "het huBe op koperplate vir horn geskryf om die vriendskap enbondgenootskap wat huBe met Judas en Jonatan gesluit het, te hernu, "HuHe briewe is toe ten aanhore van die hele vetgadering in Jerusaletn voorgelees. Hier is die brief wat Sparta gestuur het:

'-o"Die gebieders van Sparta en sy burgers aan Simon, die groot priester en die oudstes en priesters en die orige volk van dieJode,huHe broers~ groete Die gesante wat juHe na ons mense gestuur het, het ons vertel van juHe heerlikheid en eer en voorspoed — welkome nuus en ons was bly oor huHe korns. "Die doel van hul korns, dit staan ook aangeteken ~ l Kon. 425; Miga 4:4

wat huHe in ons Raad gese het, dit wil se, hoe Numenius, seun van Antiogus, en Antipater, seun van Jason, die Jodegesante in vriendskap na ons gekom het om ons ou miendskapsverdrag te hernu; echoedie volk besluit het om huHe openhartig te ontvang

en die afskrif van huHe rede in ons argiewe te bewaar sodat die herinnering daarvan vir ons Spartaanse volk bewaar sou bly; en hoe 'n afskrif hiervan aan Simon, die groot priester, gestuur is." "Numenius is daarna deur Simon ook na Rome gestuur, by horn was 'n skild van goud, l 000 mina in gewig, om die bondgenootskap met huBe ook te hernu ... Maar toe Sie volk hierdie dinge hoor ...' "het huHe begin vra, hoe kon huHe hul dankbaarheid teenoor Simon en sy seuns betoon~ s'IIy het tog die huis van Israel bevestig, hy en sy broers, en die uitlanders uit die land verdrywe, en huBe vryheid gewaarborg; huHe het horn vrygestel van openbare verpligtinge en dit op 'n koperplaat laa1 beskrywe wat geheg is aan.die paare op berg Sion. '~So het die bekendmaking gelui: "Qp hierdie agtiende dag van Elul, in die honderd-twee-en-sewentigste jaat van die Griekse ryk, in die derde jaar van Simon se priesterskap, 'sjs daar 'n vetgadering gehou na die priesters en die volk en die volksleiers en die stamhoofde en daar is op die volgende gelet: a'daar het dikwels in ons land oorloe ontstaan waarin Simon, die seun mn Mattatias van die stam Jarib, en sy broers huHe met lewensgevaar begewe het om die hejligdam en die Ret in stand te hou en vir die grootmaking van hul volk. ~Nadat Jonatan huHe bymekaargebring en hul hoepriester geword het, en toe tot sy

volksgenote vetsamel is, s'wou die >~de huHe land binneval en huHe heeltemal vernietig; daarna sou huHe die hande uitgesteek het na die heiligdom. "Toe was dit Simon wat na vore gekom en huHe die oorlog aangese heti~ sy volk se redding; hy het

= Numenius is daarna ... Grondteks onsuiwer

~ Die jaar 172 stern ooreen met 14> v.C.

133 baie geld uitgegee om sy dapperes te bewapen en hulle te besoldig. "Die stede van Judea het hy versterk en in Betsura, op die grens van Judea, het hy Joodse manne geplaas. ~Hy het ook Joppe versterk maar dit aan die see gelee is en Gasara binne die landsgrense van Asote wat voorheen deur die vyand bewoon is, daar het hy ook Jode geplaas. En wat ook nodig was m die heropbou daarvan, het hy verskaf. ""En toe die volk Simon se getrouheid opmerk, in sy strewe om sy volk se heerlikheid verder te vergroot, het hulle horn as hulle leier aangestel en as hoepriester; hy het dit verdien vir sulke groot dade, im sy regsinnigheid en getrouheid, sy saeive om sy volk te dien en omdat hy alle middele gesoek het om sy volk se aansien te verhoog. "Dit was tog in sy tyd en deur sy hantering van sakedatdie land soveelvoorspoed geken het en dat die heidene uit die land verdryf is; ook die vreemde garnisoen in die vesting van Dawid in Jerusalem mnwaar huHe altyd uitgegaanen a0es in dieomgewing van die heiligdom besoedel het en die priesters haie lastig geval het. "In die vesting het hy toe Joodse manne geplaas om beide die stad en die onigewing te bewaak. Hy het die mure van Jerusalem nog hoer gebou. "Koning Demetrius het horn in sy amp ashoepriester bevestig "en horn met eerbea~e oorlaai. ~"Hy het byvoorbeeld verneem dat die Romeine die Jode hulle miende en bondgenote noem, bulle broers, en dat Simon se gesante ook met hoogagting ontvang is; "en dat die Jode self en hul priesters vir Simon as hulle leier en hoepriester aanvaar het totdat 'n egte profeet sou opstaan; ~~endathy hulleerhoofsou wees en die aanstellings sou maak van die ollisiere oor die bewapening en die opsigters oor die vestings ~'en dat hy ook opsig sou he oor die heiligdom. Almal moes aan horn gehoorsaam wees, in sy naam moes alle stukke opgestel word dwarsdeur die land en hy sou 'n purperkleed dra en goud; "niemand anders uit die volk of van die priesters sou die reg he om hienm enigiets tot niet te maak nie, of sy reeling tee te gaan, of 'n ver-

gadering te beie in die hele gebied sonder sy verlef nie, of om purper te dra of die goue gespe nie; "wie ook al iets teen hierdie verordeninge sou doen, of iets tot niet sou maak, sou stralbaar wees." "Die volk het dit goedgevind om Simon op die wyse te vereer soos hier uiteengesit is; "en Simon het die eer aanvaar en hy het dit goedgevind dat hy as hoepriester sou optree en generaal sou wees en goewerneur van die Joodse volk, vsn die priesters en oor almal. "Hulle het die verordeninge op koperplate laat skq~ve en dit in die ingang tot die tempel laat oystel vir almal om te sien. '~'n Afskrif moes in die skathuis bewaar word sodat Simon en sy seuns dit sou he. Antiogus die Sevvende op die

oorlogspad Q En A n tiogus, die ander seun van D Demetrius, het briewe van sy eilandgebied af aan Simon die priester en goewerneur van dieJode en aan die beie volk gerig,en so geskryf: '"Koning Antiogus aan Simon, die groot priester, en die Joodse volk, groete! 'Dit blyk dat die koninkryk van my vaders oorheers word deur verfoeiTike manne; ek is van plan om weer daaroor te heers en dit te herstel soos dit eers was. Om dit te doen, het ek 'n groot menigte op die been gebring en oorlogskepe gebou. "Ek moet deurgang he na daardie land om diegene wat ons land verrinneweer en baie stede in die koninkryk

I

venvoes het, te kan bereik

'"Nou bevestig ek die vrystelling wat jy ontvang hei van vorige konings van alle belasting en van warter ander gawes hulle jou vrygestel hei; ~ek gee jou die reg om ~m jou eie doel geld te slaan in jou gehied; "Jerusalem mag sy heiligdom behou en sy vryheid; alle wapens wat vervaardig is en vestings wat opgerig is en wat jy hou, dit sal joune bly. 'En van alles wat aan die koning betaalbaar is en wat in die toekoms betaalbaar sou wees, word jy hiermee nou en in die

134 toekoms vrygeskeld. 'En wanneer die koninkryk weer ons s'n is, aal ek jou in so 'n mate vereer, en die tempel, dat jou heerlikheid die wereld deur bekend salword." "Antiogus het toe in die honderd-vier-ensewentigste' jaar na die land van sy vaders opgetrek en al wat strydmag is, het by horn aangesluit sodat daar min oorgebly het by Trifon. "Koning Antiogus het horn agternagesit en hy het gevlug en by Dora aan die kus uitgekom, "want hy het gesien dat die ongelukke op horn saampak en dat sy manne horn verlaat. "Niet 100 000 troepe en 8 000 ruiters het Antiogus op Dora toegesak ett dit beleer; "sy skepe bet die kus genader sodat die stad afgesny was van die land en van die see; en niemand is toegelaat om in te gaan of uit te gaan nieP

1 MAKKABEERS "en aanaldie lande,aan Lampsakes, aan Sparta, Delos, Mindos, aan die Sikione en aan Karie en Samos en PamSie en Halikarnassus en Koös en Side en Arados en Rhodos en Faseli en Gortine en Knidus en Siprus en aan Sirene, asen 'n afskrif daarvan is gerig aan Simon die hoepriester."~ Angiogus VII breek naet Sinaon "Koning Demetrius het toe Dora beleer en sy magte teen die stad aangebring, selfs oorlogstuig gemaak; Trifon is in so 'n mate ingesluit dat hy nerens kon uitkom nie. "Simon stuur toe nog 2 000 uitgesoekte manne om die koning met die beleering te help, asook silwer en goud en 'n magdom uitrusting; " maar hy wou dit nie ontvang nie; hy het al die ondernemings

v athy met horn gemaak het,verbreek en horn

reken volgens bulle wette. a-'"Afskrifte van hierdie verordening is gestuur aan Demetrius, Attalus, Aratas en Afsakes,

van Simon vervreem. "Hy het toe nog vir Atenobius gestuur, een van sy vriende, om met horn so te onderhandel: "Julle het Joppe en Gasara sommer ingeneem en die vesting in Jerusalem beset, stede in my koninkryk. "Die lande rondom het julle verwoes en die gebied geteister, haie plekke in my koninkryk het julle ingeneem. '-'Gee nou die stede terug wat julle oorgeneem bet, en die belastings van die plekke wat julle ingeneem het, buite die grense van Judea; "of in die piek daarvan 500 talente silwer; en vir die verwoesting wat juBe aangerig het en die belastings van die plekke, nog 500 talente; anders korn ons en ons verdelg juUe." "Met die opdrag het Atenobius, die vriend van die koning, na Jerusalem gekom en Simon se prag en praal gesien en sy vertoon van goud en siiwer en die oorlogstoerusting, en by was verstom, maar hy bet dü woorde van die koning oorgedra. Kn Simon antwoord: 's"Ons het geen gebied van 'n ander verower, nog 'n ander se goed gevat, siegs die etwe van ons vaders was op onregverdige e~e deur ons vyande van ons afgeneem is. poe ons die kans gekry het, moes ons dit nie gryp om ons eie terug te neem nie? "Wat Joppe en Gasara wat julle eis betref, dil

' Die iaar 174:atem omen met 138 v.C. ~ sy skepe het die kus genader ...: Veglating in gmndteks

' Ongeveer500 kilogsam a en 'n afskrif daasvan is ...: &ondteks gehre.4jg

Ponse ondevegeun die Jode ssNumenius en sy volgelinge keer toe terug uit Rome met 'n afskrif van die briewe wat uitgestuur is aan die konings en aan al die lande oor waarin die volgende verklaar is: '~"Lukius, Romeinse konsul, aan koning "Ptolomeus, groete! Die gesante van die Jode, ons vriende, het na ons gekom om die ou vriendskap en die bondgenootskap te hernu; huHe is gestuur deur Simon, die boepriester en die Joodse volk. "Hulle het s~ ons 'n skild gebring, sy gewig 'n l 000 nuna.' '~Ons het dit goed gedink om aan die konings en die lande te skry~ve dat ons bulle geen kwaad sal aandoen nie, bulle nie sal aanval nie, ook nie hul stede of lande nie, nog minder vyandige troepe enige hulp sal aanbied. "Ons het ten aanskoue van aintal die goue skild van bulle ontvang. -"As daar dus enige afvalliges uit Judea onder julle skuiling hou, gee bulle summier oor aan Simon die boepriester om met hulle af te

1 MAKKABEERS

135

was stede wat haie kwaad aan ons mense gedoen het, in ons gebied. Nogtans aal ons julle daarvoor honderd taleme gee." Maar Atenobius het nie 'n woord gese nie."Hy het baie vererg teruggekeer en vir die koning Simon se antwoord gegee en sy prag en praal beskryf en aBes wat hy gesien het. Toe was die koning baie boos. "Intussen het Trifon ontsnap. Hy het in 'n boot weggekom na Ortosias. "Toe stel die koning vir Kendebeus aan as generaal vir die see&ont en laat 'n hoeveelheid troepe en ruiters

oorkant die bergrivier af hulle tegemoetgekom! 'Toe Johannes opruk na huBe toe en agterkom dat sy manne bang was om oor die rivier te trek, het hy eerste oorgegaan; toe sy manne dit sien, gaan huBe agter horn deur.tDaar gekom, verdeel hy sy mag en plaas die ruiters in die middel want die ruiters aan die anderkant was haie meer. Toe blaas huBe op die gewyde horings en Kendebeus en sy hele leer swig voor die aanval; 'n menigte het in die slag gebly; die res het na die vesting padgegee, 'Toe mord Judas, Johannes se broer, gewond, maar by horn; "hy hethorn beveelom op te trek en Johannes het huBe agtervolg tot by Kedron ...' Judea aan te val; hy moes ook Kedron opbou wat hy versterk het. "HuBe het tot by die toen die poorte versterk om oorlog te maak teen rings van Asote gevlug, maar die het hy met die bevolking. Die koning self het Trifon agter- vuur verbrand sodat daar van huBe 2 000 man nagesit. omgekom het; toe draai hy in vrede om na die ~Kendebeus korn toe in Jamnia aan en land Judea. begin die bevolking lastig val: nou was dit 'n invalin Judea en die ontvoering van gevange1Ne sssocnd op Sisssotsesssy tcuee nes, dan weer 'n slagting; "en intussen het hy Kedron versterk, ruiters daar geplaas en troepe om op die paaie van Judea aanvaBe te maak en "Simon, die hoepriester het Ptolomeus, die dit te patroBeer, soos die koning horn beveel seun van Abobus, as goewerneur van die Jerigohet. vlakte aangestel is. "Hy het haie silwer en goud besit; hy was immers die skoonseun van die hoepriester. "Maar hy het baie trots geword en Simon gee die bevel oor wou beheer kry oor die beie gehied. In sy hart san sy setsns het hy 'n wrok gekoester teen Simon en sy + K ort hierna het Johannes van Gasara af seuns en wou huBe om die lewe bring, '~Simon %J opgekom en aansy vader Sim on verslag was op 'n rondreis deur die stede van die land gegee oor wat Kendebeus doen. 'Simon roep omdat hy besorg was oor bulle. So het hy ook toe sy twee oudste seuns, Juda en Johannes, en by Jerigo uitgekom met sy seuns Mattatias en se am huBe:"Ek en my broers en my vader se Judas, in di e h onderd-sewe-en-sewentigste mense maak al van jongs af oorlog teen die jaarb, in die elfde maand, die maand Sebat. vyande van Israel, 'n stryd wat vandag nog "En daar, in 'n kasteel wat hy vir horn opgerig voortduur. En dikwels het dit ons geluk om het met die naam Dok het die seun van Abodus Israel te verlos. 'Maar nou is ek oud; juBe moet huße met bedrog in die hart ontvang, Hy het 'n in my piek, in die piek van my broers, uitgaan groot ontvangs gereel, maar hy het manne daar en vir ons volk gaan veg, en mag die hemel juBe naby laat wegkruip. "En toe Simon en sy seuns ondersteun!" nog aan 't drink was, spring Ptolomeus en sy ~Hy het 20 000 vegsmanne uit die gebied manne op engryp hullewapens en gaan die opgeroep en ruiters om huBe te steun en huBe eetsaal binne waar huBe Simon en sy seuns en het opgetrek teen Kendebeus; dü nag het huBe enkelevan sy volgelinge doodmaak. '"'Daardeur in Modin oorgebly. 'Haie vroeg die volgende het hy 'n verraderlike daad teenoor Israel more het hulle laer getrek in die laagte — en wat gepleeg en kwaad vir goed vergeld. 'n geweldige mag te voet en te perd het van 'sPtolomeus skryf toe vir die koning hiervan

l

' Johanneshethulle ay ervolg ...G tondteksonseker

Die jaar 177: stern ooreen met 134 v.C.

136 en laat vra dat troepe uitgestuur word om horn te ondersteun, dan sou hy die land en sy stede en die opbrengs daarvan oorgee. "En hy het ander na Gasara gestuur om Johannes om die lewe te bring; aan die kapteins het hy briewe gestuur om hulle goud te beiowe as hulle na hotn korn. "Nog ander het hy gestuur om Jerusalem in besit te neem, ook die tempelberg. "Maar dit was te laat; 'n boodskapper het Johannesby Gasara bereik en horn verteldatsy vader en sy broers dood was, "en dat hy ook

1 MAKKABEERS nou na jou stuur om jou dood te maak". "Dit het Johannes groot laat skrik. Noudat hy van bulle moorddadige plan geweet het, het hy sy moordenaars gegryp en bulle om die lewe gehring. "Rat Johannes verder gedoen het en hoe hy geveg het, die dapper dade wat hy verrig het, ja, sy hele geskiedenis, "dit is neerges~f in die geskiedrolle van die priesters, vrat getrou daarop nagehouisvan die dag aftoe hy sy vaderas hoepriester opgevolg het,

OPMER Kl NGS Die bock vertel van die stryd van die Jode vir godsdiensvryheid in die Ioop van die jare 175 tot 135 v.C., en in die besonder die tydperk kort na 103 v,C., want teen die einde van hfst. 16 word Johannes, die seun van Simon,watin die jaar 103 v.C,gedood is,genoem. Dit dek op 'n taamlik betroubare wyse die geskiedenis van die stryd van Judas Makkabeus, die

seunvan die moedige pri esterMattatias,en sy broers Jonatan en Simon en laasgenoemde seseun Johannesvanaf die troonbeslyging van Antiogus Epifanes totby die dood van Johannes Hyrcanus na 'n kort heerskappy. Die skrywer was waarskynlik 'n boorling van Palestina, soos blyk uit sy uitgesproke patriotisme en die beskrywing van die geografiese gegewens in die Ioop van die verhaal. Dit wil voorkom, volgens verskeie kommentare, onder meerTheApocrypha and Pseudepigrapha of the Ofd Testament van Charles, dat die skrywer 'n Sarnaritaan was en wel 'n priester vanwee sy houding teenoor die skending van die sabbat ter verdediging van die volk en sy meegevoel vir die Joodse hoepriesterskap. Ofskoon die bock 'n vertaling is (die titel volgens die kerkvader Origenes se Griekse transliterasie is in Aramees), is dit miskien 'n Aramese teks wat Hieronymus vertaal heb Die vertelstyl is kunstig dog eenvoudig en veral in 'n vroom trant. Die aangehaalde briewe tussen die vreemde heersers en die Joodse priester en leiers laat blyk dat die opsteller insae moes gehad het in die stukke, ofskoon hy hulle in die algemeen verkort het. Teen die einde van hoofstuk 14 kry ons 'n lofrede oor Simon en verwysings na sy voorspoedige bestuur van die land. In die opsomming korn kronologiese onjuisthede voor wat 'n latere skrywer veronderstel. 'n Derde skrywer kon ook invoegings gemaak het, soos in hoofstuk 15, maar hier is nie ruimte vir 'n bespreking daaroor nie.

Hierdie bock bevat 'n verkorting van 'n vyf volurne-geskiedenis deur Jason van Sirene, Dit omvat die geskiedenis van Israel vanaf die tyd van die hoepriester Onias die Derde (ongeveer 180 v.C.) tot by die dood van Nikanor (161 v.C.). Daar is sterk ooreenkornste met l Makkabeers (aangedui in die teks en aan die einde van die bock). Die klem val op lojaliteit jeens die Net van God en God se beloning aan die rnartelare vir hulle getrouheid in die geloof.

HOGF MOMENTE Brief aan die Jode in Egipte; inleiding: 1.1-2,32 Stryd om die hoepriesterskap: 3.1-4.50 Atitiogus Epifanus en die vervolging van die Jode: 5.1 — 7.42 t Dia oorwinnings uan Judas: 8.1- S.S

Brief aan die Jotie in Egiyte

l

destyds die poorte afgehrand en onskuldige bloed gestort; toe het ons tot die Here gebid en ons is verlos; slagoffers en oEerandes is gebring, die lampe opgesteek en toonbrode soos van ouds voorgesit, '"Sorg dan dat juHe die loofhuttefees in hierdie maand van Kislew herdenk."

"Aan huHe broers, die Jode in Egipte, se die inwoners van Judea en Jerusalem: Groete en volmaakte vrede! '"Mag God dit met juBe Iaat goed gaan, terwyl Hy nie die verbond vergeet wat Hy gemaak het met Abraham, Isak en Jakob, sy getroue knegte nie. Mag Hy juHe ook Brief aan Aristobolos getroue harte gee in sy diens, om sy wil bly'eGeskrywe in die jaar honderd-agt-en-tagtig.' moedig en vrywillig te doen! 'Mag Hy juHe gemoed deur die betragting van sy Wet in Die dood ean Aaatiogus die nakoming van sy gebooie verruim en vir julle vrede gee! 'Mag Hy julle gebede ver""Die burgers van Judea en Jerusalem, hul hoor 'en met juße versoen wees en julle in raad van oudstes en ek, Judas, aan die uur mn nood nie verlaat niel aOns nou Aristobolos, een uit die gesalfde priesterlike hier is besig orn s~ juHe te bid. geslag, koning Ptolomeus se ondersswser, en '"Daar was 'n tyd, toe Demetrius koning die ander Jode wat in Egipte is, groete en was in die honderd-nege-en-sestigste jaar', heil! dat ons Jode vir juHe geste het te midde '"'%aar ons uit sulke gevare deur God van verdrulhking en die uiterste nood wat verlos is, is ons Hom groot dank verskuldig, ons in daardie jare beleef het; ons moes ook veral aangesien ons so 'n koning as teenmaar baie deurmaak toe Jason en sy volstander gehad het wat hordes uit Persie kon gelinge in opstand gekom het teen die aanbring om teen ons en ons heilige stad heilige land en teen die koning.~ aHulle het oorlog te maak. "En dink net wat het van

' Die iaat 169: stern ooreen tnet 143 v.C.

o Jason: sy opstand xvord in 4.13 beskt1f

137

' Die iaar 188: stern ooteea met 124 v.C.

*

2 MAK K A B E B RS

138 horn geword, hierdie generaal!' '-4Toe hy in

Xehemia die priester, met die modderwater moes besprinkel, so ook die hout en wat daarop le. "En toe dit gedoen is en die son, wat nog agter die wolke was begin skyn, gaan daar'n groot vuur op sodat almal verbaas was. "Al die priesters doen toe 'n gebedtoedie offrande voorhull e oeverteer word, ntet Jonatan as voorbidder, tempi die ander horn dit agterna se, saam met Nehemia."

Persie kotn met sy ontsettende leer, is hy in

die tempel van Nanea gedood, mislei deur die bedrieglike woorde van die priesters da~~. " %ant Antiogus het met sy vriende daarheen gekom onder die voorwendsel dat hy met die godin wou trou; hy sou dan baie geld as bruidskat neem.' "Die priesters het die geld Haar reggehou en hy korn toe binne met 'n klein gevolg; toe hy in die binnehof komm sluit hulle die tempel. "Toe hy binne

eheime

was, het die priesters self deur 'n g deur ingegaan; toe gooi hu!le die generaal en sy gevolg ntet klippe dood, sny hu! le stuk vir stuk uitmekaar en gooi die afgesnyde koppe ~m die skare daar buite. "Ons loof God vir alles, ook dat Hy die god!oenaars oorgegee het om gestraf te word." Vuur ees teer Nehemia se offev ""Ons is mndag, die ~f-en-twinogste dag mn Kisleu;, gereed om die tempel te reinig, en ons voel verplig otn am julle ook daarvan te laat weet sodat julle ook die dag kan vier deur die loofhuttefees te hou ... en van die vuurtvataan ons gegee is,toeN ehemia by die herbou van die tempel en die altaar die slagoffer geoEer het.'-"%ant lank gelede. toe

Neheavaiase gehed ""Here God, U so neeshk, so magtig, maar so regverdig en genadig, wat alleen Koning is en genadig en goed, by uitnemendheid die Gewer, die Alleen-regverdige, -"'U, Almagtige en Ewige, U is dit wat Israel uit alle kwaad gered het wat ons vaders u uitverkorenes gemaak het, en bulle geheilig het; "ontvang hierdie offerande nr die hele volk van Israel, u volk, en bewaar u deel en heilig bulle! asBring die ballinge terug, beny hulle wat die heidene as shwe dien, dink aan die eilende van bulle wat verag en gehaat tvord en laat die heidene beken dat U, onse God, God is! avPynig bulle wat ons verdruk, wat ons in hulle trots smaad aandoen! "Herstel u volk tot u heiligdom, soos Moses

ans vaders na Persie weggevoer is, het die priesters wat destyds die diens van die ware God waargeneem het, vuur van die altaar geneem en dit onder in die val!ei weggesteek in 'n put, diep en droog, en hul geheim so goed bewaar dat die piek ~ir almal onbekend was, "Haie jare het verbygegaan en dit het God behaagdatNehemia deurdie koning

dtt voorspel het'"

""Totdat die brandoffer heeltemal verteer is, sing die priesters lofliedere. Toe dit heeltemal verby was, s-"bevee] Nehemia hulle om die orige water op groot klippe uit te gooi. "Net toe hulle dit doen, slaan vlamme daaruit wat eers uitgebrand het toe die vuur op die altaar alles verteer het."

van die Perse teruggestuur word. Dit was toe

die kleinseuns van die priesters wat die vuur verberg het vir wie hy gestuur het om dit te

Die Persiese mors hoor oan die znave ~"Dit het natuurlik oral bekend geword, en dis ook aan die koning van die Perse meegedeel dat water te voorskyn gekom het waar die verbanne priesters die vuur weggesteek het, en hoedat Nehemia met hierdie water die

soek; soos hulle cm ons gese het, kon huf! e dievuur nie kry nie,netm odder."Maar hy beveel toe dat hu!Ie daarvan moes skep en wir horn bring en dat hulle die brandoffers wat daar op die altaar gele is, so beveel a ... tempd van Nauea: die tempd io Elymais van Artemis of A&odite, miskün düselfde as die Babilomese godin Nana

... dat hy met die godin wou uou ...: 'n simboliese hmvdik soos dü vau Antonius met Athene ' ... eu van die azur ...: grondteks onsuhser '

739

2 MAKK ABEKRS offerande geheihg het. "Die koning het die saak oorweeg en nadat hy dit deeglik ondersoek het, die piek laat omhein as 'n heiligdom en tot getuienis van wat daar gebeur het. "Vir sy gunstelinge en vir die priesters was daar baie geskenke, en huBe het mekaar presente gegee toe die feite bevestig is. "Nehemia self het dit Neftar genoem, dit mil se, reiniging, tnaar dit staan algemeen bekend as Nefti."< Jeremia versteck die arken die tabernakel "In die verslae sal juBe ~md dat Jeremia die profeet die baBinge gebied het deur van die vuur te neem, soos reeds verduidelik. 'Hy het huBe streng opdrag gegee, die wat weggevoer is, om die gebooie van die Here te hou en nie toe te laat dat valse gode met huBe vertoon van goud en silwer en tooisel huBe harte steel nie. En ander soortgelyke dinge het hy gese om hul vertroue in die %et te bevestig. ~"In dieselfde geskrif mord die verhaal vertel van hoe Jeremia beveel het dat die tabernakel en die ark, volgens goddehke opdrag, horn moes volg,' 'toe hy uitgegaan het na die berg wat Moses nog bestyg het; daar het hy 'n gesig gekry van dieerfdeel van God. 'Daar het Jeremia glo 'n grot gekry waarin hy die ark en die tabernakel en die reukofferaltaar neergesit het, waarna hy die ingang toegestop het. 'Sotmniges wat horn gevolg het, het probeer om diepiek aan te teken, maar huBe kon nie.

2

wolke, soos Hy Hom aan >%oses getoon het, en soos toe Salomo gebid het dat die grote God sy tempel op aarde moes stig. 'Heerlik soos hy was, in sy eg sheid het hy ook offerande gebring by die wyding en voltooüng van die tempel. "So het Moses ook tot die Here gebid en vuur

het uit die hemel neergedaal om die brandoffer te verteer, en Salomo het ook so gebid en dit het weer gebeur . ~ "en Moses se,"o1ndat die oßer nie smetteloos is nie, kan dit me geeet mord nie, daarom is dit verteer ..." "So het

eister.

Salomo ook dieunding ag t dae lank g

1Vehernia se bibiioteeßr ""Ook Nehetxia bevestig hierdie dinge in sy geskrifte en aantekeninge. Hy het inuners 'n boekerybegin om diebocke van die gebieders te versamel en van die profete en van Dawid, die koninklike korrespondensie en die lyste van skenkers. '"Judas het al hierdie verslae wat deur die onlangse oorlog verlore geraak het, ~ir ons teruggevind en huBe is tans in ons besit. "As julle dit wil he, tnoet juBe dit laat haal.

Uitnodiging orn die fees te vier '~"Ons laat weet juBe dan hiertnee van die reirugingsfees wat ons gaan hou; dit sal goed wees as juBe ook die dae wer. "%Fant kyk maar hoe het God sy volk bevry en sy erfdeel uitgered, sy priesters en ons gewyde leefwyxe herstel! "Soos Hy dus in sy %et beloof het, en daarop hoop ons, sal Hy Hom spoedig oor ons ontferm, onswat so versprei is onder die hemel 'ToehuBe horn dasaßen se,bestrafhy hu!le en en weer byeengebring is in die heilige land. se dat die piek onbekend sou bly totdat die "Ai, uit matter groot gevare het Hy ons nie al volkeeendag deur God saamgebring sou mord verlos nie en die heiligdom is tog uiteindelik en Hy met huBe versoen sou wees. gexeinig!" Hoe Salonso die fees ~eeier het

Sßr ~ster se inleiding

"'Dan sal die Here dit openbaar en sal die majesteit van die Here sigbaar word uit die

oor] 'j udas Makkabeus en sy broers; oor hoe

gason van Sirene het vyf volumes saamgestel

~ Neftar. Moondik word veb s na nafru, d ü ovar e ol i e ' Dit is onbekend waar die skrpver aan hierdü "getuienis" oor Jeremia sou gekom hat.Dü profeet was tog alkerig van die tempelrituek! ' ... vuur her neergedaal ...: 'n ibbdrasj of verklanng van Lev. 9:23-24. Monndik is die onsamehangende vene 11 en 12 ook 'n midrasj-para&ase van Lcv. 10:16 e,v.

2 MAKKA B E E RS die groot tempel gereinig is en die ahaar gevtg is; van die oorloe wat huBe gevoer bet teen Antiogus, bygenaamd die Heerlike, en sy seun Eupator. "Dan moet ons van die bemelse verskynsels praat wat gestuur is om die vootvegters vir die Jodedom te bemoedig totdat hulle eindelik, hoe min huBe ook al was, huBe beie gebied bevry her en die barbare in huBe menigtes op loop geja het, '"En van die tempel, die beroemdste onder die hemel, wat meer deur huBe opgebou is,en van 'n stad, bevry, en van wette, geheel en al afgeskaf, maar deur huBe herstel; bowenal van die Here, wat in sy goedheid bulle so genadig was! "Hierdie dinge xvord deur Jason van Sirene omslagtig in taff bocke beskryf. Ons aal onderneem om dit in een bock saam te vat. "Hoe anders? Daar is 'n menigte bocke en 'n moedige taak het huBe wat die loop van die geskiedenis nagaan, vamvee die hoeveelheid stof wat daarin behandel word. "My opset: as iemand wil lees, last horn genot daarby he; wil hy studeer, maak dit tw horn maklik om die stof in sy geheue in te prent; dat daar vir almal by die lees daarvan ook iets nuttigs in sal wees. -"%Gar wir my, wat die taak van samevatting aangepak het, was dit nie 'n maklike taak nie. "Nee, hier was 'n saak van nagte deurwerk en harde arbeid. "En soos die gasheer wat vir ander se plesier 'n maaltyd toeberei en voorsiening moet maak vir elkeen se smaak, ook niks behalwe huBe dank daarvoor het nie, onderneem ons met graagte hierdie taak, -"Ons verays dan na die oorspronMike skrywers vor inligting oor besonderhede en gaan

bevredig, dit val saam met die skrywe van geskiedenis; ''-maar om tvat daar te sü is, kort saam te vat en 'n bree uiteensetting te vermy, dit moet toegelaat word aan een wat strewe na bondigheid. "Maar laat ons begin met ons verhaal; daar is genoeg gese vir 'n inleiding! Dit sou tog dwaas wees om ons voortvoord lank uit te brei en die geskiedenis self soveel meer beknop te maak. Argument tussen Onias en Simon Daar was 'n tyd toe die heilige stad in vrede bewoon is; die wette is op hul beste onderhou omdat Onias' die hoepriester, so 'n vroom man was wat die boosheid verafsku het. 'Koning en hooßnan het die piek die hoogste eerbied bewys en die tempel met ryk geskenke verheerlik. 'Seleukus, die koning van Asie, het byvoorbeeld uit sy eie inkomste die kostes betaal am die instandhouding van die offerandes. 'Tog was daar 'n ackere Sunon uit die stam van Benjamin aangestel as hoof van die tempel, wat voornemens was om kwaad te stig in die stad.' 'Sy bedoeling was roof, wat die waardige hoüpriester ook al gedoen het, om horn teü te gaan. En toe hy nou nie vir Onias kon onderkry nie,wat doen Simon toe? Hy gaan na Apollonius, die seun van Traseus, destyds gebieder van Selo-Sirie en Fenisiü. 'En hy deel botn mee dat die skatkis in Jerusalem vol was van 'nonberekenbare boeveelheid goud, datdie gemeenskaplike skat ontsaglik groot was, meer as tvat vir die offerdiens nodig was en dat dit moondik was om dit aBes onder die koninkhke mag te pisas.

voort om 'n verkorte weergawe van die ge-

gewens te maak, "%anneer 'n huis gebou word, is die beie struktuur die sorg van die bouer; wat die skilder betref, by gee net aandag aan die dele wat vir versiering geskik is; ek dink dit is wat ek ook moet doen. "Om uit te brei, om omslagtig te wees en die nuuskierigheid oor besonderhede te

Hefiodoa us vaaJerusaEem gesAcsar 'Met die verhaal van die skatte het ApoBonius t oe afgesit na die koning en dü h e t v i r Heliodorus laat haal, hy wat beheer gehad het oor sysakeen horn weggestuur met die opdrag om die geld vir horn te gaan baal.' 'Heliodorus

' Onias die Derde ,'seun van Simen die Tweede) s 'n sekel Simen: 54iskien Sunon die Tobiadus wat ook politieke beheer oor die tempel gchad bat. = He4odorus ...: Skanneester van die Siriese koning Seleukius IV Filopator. Hy bet later die koning vertnoor.

2 MAKKABEERS begin toe dadelik met sy reis, onder die voorwendsel dat hy die stede van Selo-Sirie en Fenisie wou besoek, maar inderdaad om die koninklike opdrag uit te voer. 'Toe hy in Jerusalem aankom en vriendelik deur die hoepriester in die stad ontvang word, vertel hy wat

aan horn meegedeel is oor die geld en verduidelik waarom hy daar is en hy vra of die dinge werklik so is. '"Die hoepriester beduie toe dat die geld daar weggele is vor die onderhoud van die weduwees en die wese "en dat 'n deel aan Hyrcanus behoort, die seun van Tobias, 'n man van besonder hoe aansien en dat dit nie was soos die goddelose Simon te kenne gegee het

Die H~e beskevvn sy tempel ~Die hele stad het tot die almagtige God geroep dat dit wat aan hu!ie i~ bewaring toevertrou is, volledig bewaar mag word. ~'Maar Heliodorus was reeds besig om die taak wat aan horn opgedra was, uit te voer en het pas by die skatkameraangekom, "omring deur sy wagte. Opeens gee die Gees van die almagtige God 'n magtige teken van sy teenwoordigheid toe alma! wat bulle verstout het om binne te gaan, deur

skrik oorval word deur die krag van God en vreesbevange inmekaarsak "Want daar verskyn aan hulle 'n perd, vreeslik van voorkoms, allernie. Altesame was daar maar 400 talente si!wer pragtigsversier,watop Hehodorus afstorm en en sowat 200 talente goud. '"-Moes hy nou met sy voorpote na horn kap; sy ruiter dra 'n waarlik diegene bedrieg wat hul vertroue vestig harnas van skywbaar suiwer goud. "Daar verin die stad en in die tempel, die beie würeld skyn twee ander jong stryders, sterk gebou, deur bekend en vir sy heUigheid deur almal wonderlik mooi en in pragtige gewaad. Hulle vereer? Onmoondik! "Maar Heliodorus staan staan weerskante van horn en begin horn sonby die opdrag wat hy van die koning het en se der ophou gesel. -"Skielik val hy op die grond dat die geld aan die koning oorbetaal moet neer,ditword swart voor sy oe en sy wa gte tel horn op en dra horn na buite na sy drastoel. word. Daar le hy toe, hy wat met so 'n groot gevolg en 'n menigte ly&agte die skatkamer binnegegaan Heliodoncs beplan om die tempel het; ~toe is hy weggedra, heeltemal hulpeloos, binne te gern deur 'n kennelike openbaring van Gods krag! '40p die bestemde dag gaan Heliodorus toe in om sake te reül maar dit het dwarsdeur die stad Onius bid eiv Heliodorus se herstel 'n groot opskudding veroorsaak. "Die priesters het hulle in hul ampsdrag voor die altaar neer- "Hy is d eur daardie goddelike mag met gewerp en die hemel aangeroep, Hom vvat die stotnheid geslaan, ontneem van alle hulp en wette tog gemaak het vir die veilige bewaring sonder hoop op herstel. ' Rondom horn was van toevertroude goed. "Hulle wat die hoü- almal besig om die Here wat sy heiligdom verpriester se gesig aanskou het, was self ontroer. heerlik het te loof; en die tempel wat kort Sy voorkoms en gelaatskleur het duidelik die tevore nog die toneel van vrees en ontsteltems smart in sy siel weerspieel. 'Droefheid en afsku was, is nou deur die openbaring van die almag kon in sy gesig gelees word en almal kon sien van God vervul met blydskap en vreugde, dat hy 'n gebroke man e as. "Oral korn mense "Sommige van Heliodorus se vriende het jou uit hul huise bymekaar om in die openbaar te waarlik vir Onias gaan vra om tot die Allerbid oor dit wat hulle heilige piek met smaad hoogste te bid dat Hy vir horn wat daar op sy bedreig; '~met sakke omgord stroom die vroue uiterste gele het, die lewe gee! "Vir die hoedeur die strate; selfs jongmeisies wat tot nog toe priester was dit siegte nuus; se maar die koning binneshuis gehou is, hardloop na die deur- verdink die Jode van vuilspel teen Heliodorus! openinge, of na die mure, -"of loer by die ven- Maar hy het toe namens die man 'n offerande sters uit; maar almal se hande is uitgestrek na gedoen dathy gesond moet word. ' Die hoedie hemel in gebed. "Dit was treurig om te sien priester was nog besig met die soenoffer, toe hoe aangedaan die menigte was, deelgenote die jongmanne in hul heerlike gewaad weer by met die hoepriester in sy smart. Heliodorus gaan staan en se: "Jy kan die hoü-

2 MAKKA BEERS priester Onias dankbaar wees, want om sy ontwil skenk die Here jou die lewe. ~Jy het die geseling van God ondervind; wees nou die verkondigervan die wondermag van God." En toe hulle dit gese het, is bulle nie meer gesien

van die mense; want hy het gesien dat sonder die tussenkoms van die koning dit onmoontlik sou wees om vrede te bewerkstellig of Simon van sy dwaasheid te bekeer. Jasoaaooev kiekse ~ebnnke in

Heliodo~ ponys God a~Heliodorus bring toe 'n offer aan God en doen baie geloftes vir sy herstel; daarna se hy weer vir Onias dankie, maak sy leer bymekaar ~aen marsjeer terug na die koning. Oral het hy getuig van die groot werke van God wat hy met sy eie oe gesien het. "Toe die koning van horn verneem watter soort boodskapper hy na Jerusalem moet stuur, antwoord Heliodorus, ""As u 'n vyand het, of iemand wat u koninkryk bedreig, stuur horn dat hy ook 'n geseling ontvang, indien hy wel met sy lewe daarvan afkom, want die krag van God is waarlik op daardie piek, "want Hy wat die hemele bewoon, is beide Bewaker en Bewaarder van sy eie piek en slaan en vernietig elkeen wat met bose oogmerke na die piek korn." ~Dit is die storie van Heliodorus en die bewaring van die skatkamer. Simon Ma Onias aan

4

Die Simon van wie ons vertel het, wat die geld ensy vaderland wou weggee, het toe begin om Onias te beskinder asof hy self vir Heliodorus opgestook het en self 'n kwaadsteker was! aDie weldoener van die stad, die verdediger van sy burgers, die navolger van die wette van God, vir horn het Simon opstandig van die koning hoor praat! 'Toe sy kwaadwilligheid naderhand so ver gegaan het dat een van Simon se groep moord gepleeg het, gaan Onias na die koning want hy het agtergekom watter gevaarlike aßnetings die twis aanneem; 4omdat Apollonius ook as goewerneur van Selo-Sirie en Fenisie vir Simon in sy' skwaad gesterkhet, het Onias opgetree, nie as beskuldiger nie, maar met die oog op die beswil '

... Apolloniua: moondik die senn van Menesteus, nie sy broer nie

'Maar koning Seleukus was nou klaar met die lewe en Antiogus, bygenaamd Epifanes, het horn opgevolg. Jason 'n broer van Onias, het nou gemik na die hoepriesterskap~ en om dit te verkry, het hy die nuwe koning 360 talente silwer uit die tempel se skatkis belowe 'asook tagtig uit ander bronne; daarbenewens belowe hy die koning nog 'n 150 talente as hy sou toelaat dat hy 'n gimnasium vir die opleiding van jongmense stig en die manne van Jerusalem by die burgers van Antiogie inskryf. ' Toe die koning instem en Jason die hoepriesterskap kry, begin hy dadelik om die volk tot die heidense leefwyse te verlei. "Tot daardie tyd het die Jode hul eie gebruike gevolg, as 'n besondere vergunning van die koning; dit was Johannes wat dit vir bulle verkry het, die vader van Eupolemus wat Rome toe gegaan het om die verbond van vriendskap en bondgenootskap virhuHe teverkry;maar die reg hetJason opgehef; die gemeenskaplike reg is tot niet gemaak en 'n goddelose leefwyse is gewettig. 'aHy het nie geaarsel om sy gimnasium net onderkant die vesting op te rig nie; en hy het die edelste van die jongmanne daarheen gebring om die petasus te dra, "Dit was nie die begin nie, maar al klaar die vrug, toe sulke vreemde, heidense maniere in swang korn — en dit deur die ongehoorde goddeloosheid van Jason wat geen priester was nie, "maar 'n opperste skurk! Selfs die priesters het nie meer rondom die altaar hulle amp bedien nie; bulle het die tempel geminag, die offers verontagsaam en was gou weg na die stoeikampe om hul name in te skryf en onheilige pryse te wen, met ander mee te ding met diskusgooi, "die voorvaderlike roem vergete, die Griekse eerbewyse nou hul hoogste strewe! "Maar helaas, hulle was besig met 'n nog gevaarhkerspei:hulie wou Griekse ge' 'n broer van Onias, Jason ... ' petasus: Griekse hoede

2 MAKKABEERS bruike nastreef, soos Grieke wou hulle in alles wees, maar dia Grieke wat nog bulle vyande en meesters sou mord! "Maar teen die goddelike wette gaan die mens nie straffeloos te kere nie; dit sal mettertyd aangetoon word.

bedrog uitgelewer en na die !and van die Ammoniete verban. '"Toe het Menelaus die oppergesag verkry, maar mn die geld wat hy die koning belowe het, het hy niks betaal nie, ' hoewel Sostratus wat oor die vesting gestel was, dit ten strengste opgeeis het. "Aangesien

Jerusufem onder Siriese issoloed

esäter

"Poe die vyfjaarlikse speie te Tirus g word in die aanwesigheid van die koning, ' stuur hierdiegemene Jason van sy goddelose manne vanJerusalem afmet 'n geskenk van 300 silwerstukke as 'n offerande aan Herkules, Selfs hierdie manne het gevoel dat dit nie vir die offergawes gehruik moet word nie, maar vir die delging van ander uitgawes wat meer pashk geag is.-''Maar dit was tog sy bedoeling dat dit as offergawe aan Herkulesgehring word! Danksy die gesante is die geld egter aangewend vir die bou van drie oorlogskepe.' "Daarom is Apoßonius, die seun van Menesteus, na Egipte gestuur om die troonbestyging mn Ptolomeus Filometor by te woon. Antiogus het van horn verneem dat Ptolomeus horn oor sy misdrywe in die verlede nie goedgesind was nie; "daarom het hy met die oog op die beveiliging van sy ryk, na Joppe gereis en vandaar na Jerusalem waar hy met prag en praal deur Jason en die burgers van die stad ontvang is, belig deur fakkels en onder baie toegejuiging. Daarvandaan het hy sy leer na Fenisie teruggelei,

laasgenoemde verantwoordelik was vir die opeising daarvan het die koning toe altwee voor horn gedaag; Menelaus het die hoepriesterskap aan sybroer Lysimagus oorgegee; wat Sostratus betref, hy hetgoewerneur van Siprus geword. Die moord op Onias

' Terwyl dü dinge aan die gang was, het dit juis so gekom dat die inwoners van Tarsus en Mallo oproerig geword het omdat hulle die koning se geskenk aan sy b~vou Antiogis gegee het. "Die koning moes toe dadelik vertrek om hulle te kalmeer en het vir Andronikus, een van sy howelinge, agtergelaat as onderkoning. "Dit was Menelaus se kans en hy bied vir Andronikus goue voorwerpe aan wat hy uit die tempel gesteel het; ander het hy al verkoop in Tirus en die stede daar rondom, 'poe Onias horn vergewis het van die dinge, het hy horn aangegee, terwgl hyself veiligheid gaan soek het in die heiligdom van Daphne, naby Antiogie. "Menelaus het toegang verkry tot Andronikus sir wie hy gevra het om «ir Onias dood te maak, Toe Andronikus by Onias korn, steck hy sy regterhand uit met 'n eed om horn gerus te stel, want Onias was agterdogtig; hy haal horn oor om uit die heiligdom te korn; daar steck hy Menelaus mord hoepnester horn summier dood, sonder om ag te slaan op " Drie jaar later het Jason vir Menelaus, broer die regverdigheid al dan nie van die saak. van Simon, met 'n som geld na die koning gestuur met 'n verslag oor sekere belangrike sake.

'poe hy by die koning korn, het hy horn eers , gevlei deur horn oor sy mag te prys; toe bied hy ~horn 300 talente meer aan asJason en verkry so l die hoepriesterskap vir homself. "Met die koninklike magtiging in sy hand korn hy terug, nie met die waardigheid van 'n hoepriester nie, maar met die gesindheid van 'n wrede tiran en die woede van 'n wilde dier. "So is Jason, wat i sy eie broer deur bedrog vervang het, self deur

"Nie net die Jode nie maar selfs die heidene was verontwaardig dat so 'n man so 'n onwaardige dood moes sterf. "Skaars het die koning teruggekeer uit Silisü, of die inwoners mn Antiogie, Jode sowel as Grieke, gaan na horn om horn te spreek oor die onregverdige dood van Onias. "Antiogus was ontsteld oor Onias, ja,tottrane van m eegevoelbewoe oor diedood

' Danksy die gesante ...: Somrniges lees: Op besluit van ...

2 MAKKABEERS van 'n man tnet so 'n geordende, eerbare lewe. "Sy toorn het ten hemel gestyg, hy het Andronikus van sy purper ontneem en hom deur die strate gelei tot by die plek waar hy sy goddelose hand teen Onias opgetel het, en daar het hy die onheilige se lewe geneem. So het die Here hom die straf toegedeel wat hy verdien

ldeinode maar huHe word baie gou veroordeel.' "Sel& die Tiriers m as hieroor verontwaardig en het op die vrygewigste wyse tot hul begra&is bygedra. "Deur die gierigheid van huHe wat in magsposisies was, het Menelaus aan bewind gebly en dit het van erg na erger gegaan in sy verraad teen die burgers.

het.

Visioene van 'n geveg Lisirraagus ssrord gedood

eroving

Omtrent dieselfde tyd was Antiogus die

"Intussen het Lisimagus se b van die tempel, aangepor deur Menelaus, algemeen bekend geword in Jerusalem. 'a'n G r oot hoeveelheid goud was reeds weggevoer, maar toe het 'n groot skare teen Lisimagus bymekaargekom sodathy 3 000 man bewapen het onder die aanvoering van 'n sekere Tyrannus wat nie alleen taamHk oud was nie, maar ook

Vierde weer eens besig met 'n veldtog teen Egipte, 'Ia die omgemag van Jerusalem was daar oor'n tydperk van veertig dae vreemde gesigte te sien; 'ruiters wat sommer deur die lug heen en weer ry,nogal in goud geklee,eers in geslote formasie, dan weer in oop gevegsorde; lang stringe perderuiters beweeg verby met skilde, helms op die koppe en gevelde geneig was tot mal streke.' ~'Hoe ook al, toe die swaarde; spiese word gewerp, daar is die geskare sien wat Lisimagus in die tnou voer, vonkel van goue wapenrusting en van alle soort bestorm huHe die troepe en takel huHe sowel as borswapens. ~Almal het net gebid dat dit iets sm Lisimagus, sommige met kieries en selis met goeds aandui! handevol klei. ~Baie het seergekry, ander het geval en naderhand het almal op loop gesit. aars HuHe het die onheilige sommer daar naby die JasoaaoaEJ skathuis om die lewe gebring. sToe word daar 'n valse gerug versprei dat Antiogus die lewe gelaat het. Jason het dit ook

eruzalem

hfersetuaae coord aaasgekta "HuHe het ook sm Menelaus oor hierdie dinge aangekla.Toe die koning by Tirus aankom, het dieraad drie manne afgevaardig om huHe saak te stel, ~~Menelaus het hom nou verlore gevoel en hy belowe toe vir Ptolomeus 'n hoop geld om die k oning om t e p r aat. ~sHierdie Ptolomeus was die seun van ene Dorymeus; "hy het toe vir die koning voorgestaan toe hy na die galery stap om asem te skep en daar het hy hom van plan laat verander. ~rMenelaus is gevolgHk van aHe klagte van misdaad onthef en sy ongelukhge aanklaers, al het huHe hul onskuld voor 'n klomp bloeddorstige Skitiers bepleit, is tot die dood veroordeel. "Hier was manne wat kom pleit het oor 'n onreg teen huHe stad, vir huHe volk, oor huHe heiligste '

... Tpannus: Sommige lees hier Auranos. Maar vgl. Hand. l9:9

verneem en met minstens'n 1 000 man 'n aan-

val op die stad gedoen. Terssyl Menelaus die vesting invlug, stroom die burgers na die mure, 'maar verniet, die stad svord ingeneem en Jason aarselnie om sy medeburgers dood te maak nie; hy het nie daaraan gedink dat voordeel behaal oor sy eie vlees en bloed eintlik die grootste ksvaad is nie; trofee van vriend en vyand was 6r hom net trofee. "Maar toe hy nie die oppergesag kon kry nie, was sy verraad sy eie beskaming 'en hy vlug na die land van die Ammoniete. Sy dood was reeds deur koning Aretas van Arabie vasgestel, terwyl hy vlug van een stad na 'n ander, deur almal gehaat, 'n afvaHigeen vervloek deur volk en vaderland. Uiteindelik is hy na Egipte uitgedryf; 'en daarvandaan het hy na Lakedemonie gegaan, waar hy by fatnilie sou skuil. Daar is hy in balling' sm hulle volk: of, namens hul dorpe

2 MAKKABEERS skap dood, hy wat self so baie uit die vaderland toorn verlaat kon word, kon dit weer met die verdryfhet;"onbegrawe en onbemeen, hy wat Grote God versoen en tot groter heerlikheid talle lyke sonder graf weggegooi het; sonder verhefword. graf in 'n vreemde land, hy wat met sy vaders hul graf nie kon deel nie, Wog 'n aarteal op Jerusalem Antlogus mal Jerusalem aan (1 Makk. 1.20-63) "Dat sulke dinge kon geheur, het die koning laat dink dat die Jode afvallig geword het. En in 'n vvoedebui tn:k die koning terug uit Egipte en neem Jerusalem met geweld in. "Aan sy soldate geehy bevelom alwat voorkom, dood te maak; vlug 'n man na die dak van sy huis, moet hy doodgeslaan mord. "Oud en jonk het in die slag gebly; man, vrou en kind is om die lewe gebring, die tnaagd en die klein kindjie is gedood. "In drie dae is 80 000 gedood, 40 000 gevange geneem en omtrent net soveel as slawe verkoop. "haar ook dit was vir horn nie genoeg nie. Hy het die heiligste t op aarde betree, nogal met Menelaus, "wat volk en vaderlandverraaihet, as sy gids; met sy onrein hande her hy die heilige voorwerpe betas en diedinge wat deur vreemde konings geskenk is tot groter versiering van die heiligdotn en tot verheerliking daarvan, dit het hy oneerbiedig gehanteer en besmet.' "Antiogus het so van sy sinne geraak, dat hy nie besef het dat die Here net oor die sonde van die inwoners vir 'n klein tydjie toornig was nie. Ook van die heiligdom het Hy maarnetu eggekyk oor tvatdaargeheur het. "Want was dit nie dat hulle in soveel sondes vasgevang was nie, sou dit met Antiogus gegaan het soos met Heijodorus, wat deur koning Seleukus gestuur is om die skatkamer te beroof en sommer met die intrap gegesel is; "dan sou Antiogus ook dadelik afgesien het van sy vermetelheid, Want die volk is nie ter wille van die tempel nie, maar die tempel ter wille van die volk uitverkies. -'eDaarotn moes die stad deel he aan die straf van die volk; maar later sou dit 'n gemeenskap van gelukkiges wees; want hoewel dit deur die Almagtige in sy

empe l

' met sy onrein bande: So iets het al die jaar tevote geh eur ' ... die skurkeleier. Gr.: aanvoerder van die Misiers,

-"Antiogus is toe van die tempel af weg, 1 800 talente ryker en hy het haastig na Antiogie teruggekeer;hy sou daaraan gedink het om sy vloot oor die veld te laat seil, sy troepe oor die see te laat marsjeer, so vervul was hy met oorwinningswaan! -'-'Hy het onderkonings t~ die Jode agtergelaat om hulle nog verder die skrik op die lyf te ja: in Jerusalem was Filippus, afkomstig uit Frigie, 'n man wat sy heer in barbaarsheid oortref het; "en in Garisim was Andronikus en Menelaus, wat nog erger as tevore die burgers onderdruk het. '-~Maar Antiogus was die volk so vyandiggesind dat hy die mees gehate van ahnal, Apollonius, die skurkeleier, met 'n mag van 20 000 gestuur het om al wat maniik is dood te maak en die vroue en kinders te verkoop.~ -"Toe Apollonius in Jerusaletnaankom, gee hy voor dathy in vrede korn en hy bly ook rustig tot die Jode die sabbat en die feesdag vier; toe bewapen hy sy manne en val die rustende, niksvermoedende Jode aan: "hy het almal wat uitgekom het om te sien wat aan die gang is, laat doodmaak en het so van straat tot straat geloop en 'n menigte vermoor. "Intussen het Judas Makkabeus met nege ander na die woestyn uitgegaan maar hulle tussen die uze diere in grotte getvoon en so aan die lewe gehly het; hewer daar bly en plante eet as deel he aan die ontreiniging.' Jode vervolg as gevolg van

hulle geloof Nie lank daarna nie stuur die koning een van sy oudstes uit Antiogie om die Jode te dwing om af te sien van die voorvaderhke gebruike en die wette van God. 'Die tempel in Jerusalem moes verontreinig mord en aan Jupiter Olimpus gewy mord; en die tempel by maar teens hul berugtheid is die Latyn waats4~ 'n woordspeling ' ... onder mlde diere: Vgl. 10,6 en Heb. l l:38

Garisim moes Zeus Xenius heet omdat sy inwoners dan kastig so gasmy was.' sDie hele bevolking was verslae oor hierdie nuwe euwel, want die tempels was die ene uitspattigheid en brassery van die heidene 'wat met siegte vroue in die heiligdom geleef het en met vroue te kere gegaan het in die gewyde galerye, 'terayl bulle goed daar ingebring het wat ontoelaatbaar was; selfs die altaar is belaai met goed wat verbode was deur die Valet. 'Die sabbat kon deur niemand gehou word nie, ook nie die heilige feesdae nie volgens voorvaderlike gebruik. Op geen manier mag 'n tnens te kenne gee dat jy 'n Jood is nie. 'Hulle is met geweld verplig om die ofkrande op die viering van die koning severjaardag elke maand by te tvoon (met die eet van geofferde afval}, Toe Bacchus se feesdag g word, moes elkeen wingerdkranse dra. 'Onder die naburige stede het boonop 'n dekreet rondgegaan, op voorstel van Ptolomeus, dat die Jode verphg moes word om oßerandes te bring 'en die wat dit nie volgens die heidense gebruike wou doen nie, moes doodgemaak word. '""Toe was daar droewige tonele te sien. Twee vroue is byvoorbeeld aangekla omdat hulle hul seuntjies besny het. Toe word huiie deur die strate gedryf met die twee kleintjies om hulle nekke gehang en so van die mure afgegooi. "By 'n ander geleentheid het Filippus verneem dat sekere Jode in die nabygelee grotte bymekaarkom om die sabbat in die geheim te hou; hulle is toe almal gevange geneem omdat hulle hul nie op die sabbat wou verdedignieen isdoodgemaak.

sonde tot 'n einde gekom het voordat Hy ons dit vergeld nie. '«Sy barmhartigheid teenoor ons hou nie op nie; al kasty Hy sy eie volk met teenspoed, verlaat Hy hulle nie. "Net hierdie paar woorde dan tot vennaning. Ons gaan voort met ons verhaal. Eleasav stesf oh ~ ~ eloof

"Ene Eieasar, een van die vernaamste skrifgeleerdes,'n man van gevorderde leeftyd en eerbiedwaardig van voorkoms, se mond is oopgeforseerom horn varkvleis telaateet."Maar hy wou liewer met groter eer die dood tegemoet gaan as orn 'n haadike lewe te lei en het self na die piek van pymiging gestap tempel hy voor horn op die pad kyk " en, soos dit hoort, daardie dinge met geduld verdra, eerder as om uit liefde vir die lewe die verbode vleis te proe. "Somtnige van sy ou kennisse wat daar rondgestaanhet, oor die ongeregtigheid daarvan, het horn eenkant geneem en gevra hoekom hy nie maar gewone vleis laat haal en maak asof hy die ander vleis eet wat die koning laat ohr nie. "Deur dit te doen, sou sy letve gespaar word; en buitendien, hy skuld dit eintlik aan sy ou vriende wat horn hierdie mensliewendheid wil bewys. 'Maar hy het eerder gedink aan die eerbied tvat aan horn verskuldig is vanwee sy hoe ouderdom, sy grys hare, 'n lewe wat van die vroegste jeug af in alle opregtheid gelei is. En bewoe deur die voorskrifte van die heilige %et wat deur God gegee is, se hy dat hulle horn gerus nasy graf kon stuur en klaarkry. ""Dit pas mv nie.," se hy, "om op rny ou dag te veins God st nf ess betooss genade nie. %at van die wat hier staan, jongmanne, wat "Maar, leser, moet jou nie ontstel as jy van die sou dink dat Eleasar in sy negentigste jaar droewige dinge lees ni; d ink daaraan dat oorgegaan het na die heidene? -"Hulle sou deur hierdie dinge ons volk oorgekom het, nie tot my bedrog — sodat ek nog 'n rukkie fair hierdie ons verderf nie maar tot kastyding van ons ge- verganklike lewe gespaar mag bly — verlei word slag. "Want dit is 'n teken van goedgesindheid en ek sou 'n vloek en 'n skandviek op my oudat die Here die sondaar nie sommer laat aan- derdom haal. "Vir die huidige mag ek die hon sondig nie, maar dadelik straf. "Kyk hoe mense se vonnis vryspring, maar die hand van maak Hy met ander volke: geduldig wag die die almagtige God kan ek lewend of dood nie Here totdat die uur mn vergelding korn. "ixet ontkom nie. s'Daarom sal ek met goeie moed ons maak Hy nie so nie: Hy wag nie totdat ons sterf en minstens wys dat ek my onderdom

eleier

'

...Zeus Xenius:beskeringod van vreemdelinge

147

2 MAKKABEERS waardig is. ~Aan die jongmense laat ek dan 'n voorbeeld van moed na om vir die waardige en heilige wette met vasberadenheid 'n dapper en eerlike dood te sterwe." "Kadat hy dit gese het, is hy na die piek van pyniging gelei. Dü wat horn gelei het, was woedend oor die woorde wat hy gespreek het; bulle het gedink dit was sy hooghartigheid wat so gepraat het. Maar dit was nog sy laaste sug terwyl hy daar op sterwe le onder die slae wat horn toegedien word: ~'Here, U wat die heilige kennis dra, weet dat ek toe ek van die dood bevry kon word, verkies het om hierdie sware liggaamlike lyding deur te maak; maar dat ek dit ter wille van my siel ly, om u eer ontwM!" "So het hy hierdie lewe verlaat en nie net vir die jeug nie, maar wir die hele volk sal die herinnering aan sy dood dien tot voorbeeld van manmoedigheid en dapperheid. Seme seuns en hu1 moeder mord genaartel tot die dood toe

7

Dan was daar ook sewe broers wat saam

m et hul moeder gegryp isen op bevelvan die koning met sweepslae en geseling gedwing is om varkvleis te eet, iets wat tog teen die Wet is, selfs net om te proe. 'Die eerste een se toe: "Wat vra julle nog en wat ml julle van ons te wete korn~ Ons is bereid otn liewer te sterwe as om die goddelike Wet wat ons vaders ons gegee het te verbreek." 'In sy toorn beveel die koning toe dat die vuurpan verhit moet word; 'dit doen bulle dadehk en toe spreek hy die vonnis uit oor hierdie segsman van die sewe, 'eers dat sy tong uitgesny moet word, dau moes sy kopvel afgeruk en sy bande en voete afgekap word ten aanskoue van sy moeder en broers. Sy voortbestaan dan nutteloos gemaak, moes hulle horn indie pan braai terwyl hy nog asemhaal; en tempi hyop die manier doodgernaak word, staan sy moeder en sy broers by en bemoedig mekaar om dapper te sterwe,' '"God die Here

sien dit," se hulle, "en sal ons in werklikheid troos. Het Moses dan nie ook so voorspel in sy lied nie; oor sy diensknegte sal Hy vertroos word." 'So hetdie eerste gesterwe; daarna moes die tweede vir bulle vermaak verskaf. Toe die kopvel, hare en al, afgeruk is, vra bulle vor horn: "Sal jy nou eet voordat jou liggaam stuk vir stuk daarvoor moet betaal?" 'Maar hy antwoord prontuit in sy moedertaal: "Ek sal dit nie doen nie", waarop hy dieselfde pyniging as die eerste moes deurmaak. En met sy laaste ademtogse hy nog: '"Ja, jou skurk, van hierdie lewe kan jy ons nog beroof, maar die Koning van die wereld sal am ons wat ~~ sy wette sterwe tot die ewige lewe opwek." "Daarna wou hulle hul vermaak met die derde wat op hul bevel dadelik sy tong uitsteek en sy hande uithou en moedig se: ""Dit het ek uit die hemel ontvang en ter wille van Gods Wet verag ek dit; ek het die hoop dat ek dit weer van Hom sal terug ontvang." "Selfs die koning en die wat by horn staan, was verwonderd oor die moed van so 'n jongeling wat hierdie pyniging so gering geag het. "Toe hy ook dood is, martel hulle die vierde net so. Toe hy op sterwe was, hyg hy: ""Dit is beter om van mense die doodsvonnis te ontvang, metdie hoop op God zar wederopstanding uit die dood; vir ju!!e is daar geen wedezopstanding nie." "Daarna bring bulle die en mishandel horn, maar hy se im Antiogus, ""Mens, jy wat verganklik is het mag oor mense, om te maak soos jy wil; maar moenie dink dat ons volk van God verlate is nie;" "wag maar geduldig en jy sal sien watter mag Hy het om jou en jou nageslag te pymg!" "Na horn bring hulle toe die sesde aan en hy> tempi hv wag op sy dood, se: "Moenie

verde

vernimmtdwaal nie! Dis ons eie skuld dat ons hierdie dinge ly omdat ons teen God gesondig het en ons wonder hoekorn dit alles so moet wees; ' maar jy moenie dink dat jy ongestraf teen God kan stry nie!"

' dan moes sy kopvel afgeruk ... word: Die Skitigrs, 'n nomadiese volk van Iraanse herkoms, het nog mt die 3e eeu v,C. in die Nabye Ooste voorgekom; hul geliefkoosde vonn van marteling, hier deur Antiogus nagevolg, was om Zet op wapens," se hy, "en hul eie waagsaamheid. Maar ons vertrou op die almagtige Here wat die mag het om huHe wat teen ons aanruk, en trouens die hele u ereld, met 'n enkele gebaar te vernietig." 'vHy herinner huHe verder aan die hulp wat huHe voorvaders ontvang het van God, toe 180 000 van Sanherib se leer omgebring is; ~en aan die geveg teen die Galasiers in Babel met hulptroepe van Masedonie, wie se moed huHe tog op die laaste oomblik begeef het, toe net 6 000 Jode oorgebly het om 'n 120 000 te verslaan met hemelse bystand. Die ootwinning het huHe nog lank bygebly.'

Selo-Sirie en Fenisie, geskryf dat hy die koning in sy onderneming moet steun. 'Die stuur toe gou een van sy beste vriende, Nikanor, die seun van Patroklus; die het vir hom uit 'n mengelmoes nasies 'n leer van nie minder nie as 20 000 man saamgegeesodat hy nou eenmaal die ganse Jodedom kon uitvvis; en Gorgias sou aan sy sy wees - 'n beroepsoldaat met baie ondeninding van oorlogvoering. ' Dit was Nikanor se plan om die Jode as slawe teverkoop en daardeur die heHing van 68 000 kilogram silwer wat die koning aan Rome moes betaal, byeen te bring. "Daarom het hy dadelik aan die hawestede bekend gemaak dat hy Joodse slawe het om te verkoop, wat hy aanbied: negentig teen minder as een Judas verslaan ~Vihanor kilogram silwer, met geen besef nog van die (1 Makk. 3.55-4.27) goddelike wraak wat hom sou inhaal nie! a'Met hierdie moerde het hy hulle bemoedig sodat huHe bereid sou wees om vir die wette van die vaderland en vir die vaderland te sterJudas hoor van Xihanor se planne we. "Daarna het hy sy broers oor verskillende (1 Makk. 3.42 — 54) afdelings geplaas, Simon, Josef en Jonatan, met ' Sodra Judas verneem het van Nikanor se aan- 1 500 man elk a-'en Esra het vir hulle uit die tog, het hy die Jode by hom daarvan gese; heilige boek voorgelees en vir hulle 'n stryd"sommige van huHe, lafhartige manne wat g'n kreet gegee: Met Gods hulp, vertroue gehad het in die geregtigheid van God "Daarop trek Judas uit as die aanvoerder nie, het op die vlug geslaan; '~ander het hulle van die eerste afdehng teen Nikanor. Aangesien oorblx~vende besittings verkoop en God aan- God aan hulle kant gestry het, bring huHe geroep om redding uit die hande van die god- 9 000 van die vyand om die lewe; die grootste ' in Babilonie ... : Van hierdie stxyd word nie elders melding gemaak nie; moonthk svord vem~w na 'n veldtog onder Antiogus die Grote (221 — 220 v.C.). s Josef... : 'n Skryffout vir Johannes,vgL 1 Makk 936. Esra ... : (Lat. Esdra)> Gr. Eleasar = Gods hulp.

2 MAKKABEERS gedeeltevan Nikanor se groot leer,verwond of vermink, slaan toe op die vlug, "Al die geld wat vir hulle verslawing reeds oorbetaal is, val in hulle hande; en huHe sit die vlugtelinge hier, daar, en oral agterna totdat die tyd huHe inhaal, en huHe moes omdraai, 'Want dit was die vooraand van die sabbat en huHe kon huHe nie langer agtervolg nie. "Toe maak bulle die wapens en huHe buit bymekaar en daarna hou hulle die sabbat. HuHe het die Here wat hulle op die dag verlos het, groot dank en lof toegebring en Hom wat sy barmhartigheid soos die eerste druppel dou op bulle laat val het, "En toe die sabbat verby, is deel huHe van die buit uit onder die wese en die weduwees; wat oorgebly het, was hulle en huHe afhanklikes s'n. ' Toe die sake afgehandel was, hou hulle 'n algemene biddag en pleit by die barmhartige Here dat Hy sy diensknegte tog tot aan die einde toe genadig sal wees. Judus eevslean Tinaeteus en Bußrgides r~En van die ander wat onder Timoteus en Bakgides teen huHe geveg het, het huHe oor die 20 000 doodgemaaken huHe hoe vestingsingeneem; daar was meer 'n magdom buit om in gelyke porsies onder die verminktes, die mese en die weduwees uit te deel; selfs die ou rnense moes ook huHe aandeel kry. "En toe die oorlogswapens aok sorgsaam bymekaargemaak is, het huHe dit op geskikte plekke gebere; die res van die buit het huHe na Jerusalem saamgeneern.'rOnder diegene wat huHe indertyd verslaan het, was Filargus, een van dü wat by Timoteus was, 'n rnisdadiger mat die Jode al baie kmaad aangedoen het. "Ene Kalistenes wat die poorte van die heiligdom afgebrand het, was ook daar; toe die hele Jerusalem oor Judas s e oorrvinnings gejubel het, het h y m o s binnenshuis gaan wegkruip; gevolglik het hulle die piek sommer bo-oor sy kop afgehrand — sy verdiende loon vir al sy goddeloosheid. "En daardie aartskurk Nikanor: hy wou mos die Jode aan ! 0 0 0 slawehandelaarsverkoop, ~'maar met Gods hulp is hy verneder deur die einste mense wat hy as niks gereken het me. Hy het sy spogklere uitgetrek en !angs plaaspaaie

alleen na Antiogiü gevlug. "'n Ongelukkige tuiskoms! Met die verlies van 'n beie leer! Waar was die Joodse gevangenes w at hy v an Jerusalem sou bring om die skatting aan die Romeine te betaal? Hy moes erken dat die Jode vir God tot voorvegter gehad het. As hulle sy w ette volg sou buHe onoorrr~ b l y ! Die Here straf Antiogus (1 Makk, 6. 1 — 7; 2 Makk, 1.11 — 17)

9

Antiogus self het ook maar 'n treurige tuiskoms gehad. In daardie selfde tyd keer hy van Persü terug nadat hy die stad Persepolis binnegegaan het; rdaar ödet hy probeer om die tempel te beroof en sommer die stad ook te verower; maar die magdom burgers het hulle bewapen en horn op loop gejaag; en so het dit gekom dat Antiogus op skandelike wyse teruggevlug het. 'Toe hy in die omgewing van Ekbatana was, kry hy tyding van hoe dit met Nikanor en Timoteus afgeloop het. 'Hoogs ontstoke besluit hy om die kwaad wat h orn aangedoen is deur die wat horn op die vlug gejaaghet,op die Jode te wreek;en toe moes sy drywer sonder onderbreking voortjaag, die oordeel van die hemel reeds op sy spoor. Het hy dan nie gespog dat Jerusalem sy eindpunt is en dat hy dit 'n begraafplaas vol Jode gaan maak nie? 'Altar niks ontkom die alsiende oog van die Here God van Israel nie! Hy het Antiogus met 'n geheimsinnige en ongeneeslike kwaal getref; want kwalik het hy in sy hoogheidswaan so gespog of 'n dodelike kramp gnu horn in sy ingewande — ~'n bitter pyniging was dit in sy binneste; paslik nogal vir een wat met soveel nuwe en vreemdsoortige pyniginge juis ander mense gemartel het. "Tog het hyaie opgehou met grootpraat nie; met onverminderde trots, tervr~'l hy nog met dreiginge vuur blass teen die Joodse volk, het hy voortgejaag om sy onderneming af te handel; gevolglik val hy van die wa af terwyl dit in volle vaan jaag; hy is baie erg beseer deur die val. 'Lewende bewys tog van Gods almag dat hy neergevel is en sy reis in 'n drastoel moes voltooi! 'Wurms het sy liggaarn naderhand lewend verteer en al het hy bly lewe, was dit 'n

2 MAKK A BEERS stnartlike bestaan. Sy vleis het van horn afgeval en die stank was so vreeslik dat sy hele leer daarvan gewalg het.' '""Ja, gister was die sterre nog binnesy bereik,en nou wou niemand so 'n verrottende!as verdra nie.

Anno~ snauk 'n belo~

uu n God

(l A1akk. 6.8 — 17) "Geen wonder dan dat sy trots begin afneem

het namate hy tot homself gekom het nie. "Elke oomblik het sy stnart toegeneem en toe hy naderhand nie meer sy eie reuk kon verdra nie, se hy: "Dis reg dat 'n mens jou aan God onderwerp; 'n sterßike mens is tog nie aan God gelyk nie." "Ja, hierdie grutvelike mens het tot die Here gebid, wat horn egter geen genade sou betoon nie. '~Jerusalem sou nou 'n vrystad wees, hierdie stad waarheen hy horn gehaas het otn dit tot 'n begraalplaas te maak! "En die Jode, wat hy nie werd geag het om te begrawe nie — die voels en die diere moes hulle lyke wegdra — en die kindertjies moes ahnal verdelg word; nee, hierdie Jode moes nou ntet Ateners op een voet geplaas word! 'sEn daardie heilige tempel wat hy vantevore kaal gestroop het, sou hy met die rykste versierings bedeel, die heilige voorwerpe veelvoudig herstel, uit sy eie beurs, en die koste van die o!ferandes betaal. "Nog meer, hysou Jood word, en na al die plekke gaan en getuig van God se almag!

julle; mndat ek uit Persie teruggekom het, het 'n ernstige sickte my aangetas sodat ek verplig isom aandag teskenk aan sakevan gemeenskaplike belang. 'sNie dat ek wanhoop nie, ekhetnog adehoop om hierdie sickte te oor]ewe. -"Maardiegedagte binder my dat my vader, toe hy destyds op die hooglande met militere veldtogte bedryvt~ was, s"aangedui het wie sy opvolger moet wees sodat, as iets verkeerd loop, elke goewerneur in sy eie gebied sy plig moet ken sodat daar geen verwarring korn nie.""'Maar ek is daarvan betvus dat hier prinse in die omgeving is wat toestande sit en dophou; daarom het ek my seun Antiogus tot koning

benoem wat ek al dikwe]s, tervtpl ek in die noordelike dele op reis was, aan haie van ju0e voorgestel het; nou het ek ook aan horn geslmf wat hieronder staan ...s asEk vermaan julle dus, gedagtig aan die haie welda-

de ts at aan julle in die openbaar en privat besvys is, ont elkeen getrou te bly aan my en aan my seun. -"Ek vertrou dat hy horn as 'n ware erfgenaam van sy vader sa) betoon, altyd miendelik, aangenaam en toeganklik tir julle!" "So is hy toe dood, die moordenaar en godslasteraar, daar in die vreemde, ver in die bergland, swaar getref soos hy ander stvaar getref het. 'Fihppus, sy ha!fbroer, het sy liggaarn huis toe geneem en toe, bang vir Antiogus se seun, het hy uitgewyk na Egipte en by Ptolotneus

Antiogus se bsief aan die Jode "Alaar sy smarte het nie afgeneem nie; die regverdigeoordele van God het tog oor horn gekom; in sy wanhoop skryf hy toe aan al die Jode die volgende pleitbrief: ""Aan al die edele Joodse burgers! Alle hei!, gesondheid en geluk toegetvens deur die koning en opperste veldheer, Antiogus! -"As dit met julle goed gaan en met julle kinders, isons baie dankbaar daarvoor. "Ek ishaie siek, tog dink ek altyd tnet welgevalle aan

Filometor skuiling gesoek.' Die her toevtryding van die tempel (1 Makk. 4.36 — 61)

I

~ I n tussen het Makkabeus en sy vol& gelinge met Gods hulp die tempel en die stad herower. aEerstens het hulle die a!tare wat die heidene in die strate opgerig het, omgegooi en die heiligdom verwoes wat hulle vir afgode gebou het. tToe reinig hulle die tempel en maak 'n ander altaar; daarna slaan hulle

... mus. Vgl. Hand. 12:23 " ... wat hieronder staan: die dokument waazna by verupw, ontbreek, ' ... Filippus sy halfbtoer: Gr. boesermviertdof miskien n(inier. '

2 MAKKABEERS vuur uit die khp en olfer weer m die eerste keer na twee jaar, steck die lampe op en vertoon die brood m versoening.' 'Dit alles gedaan, val bulle hul met huHe aangesigte op die grond neer om die Here te smeek dat Hy nie weer sulke moeilikhede oor huHe moet bring nie; maar as huBe tog weer in sonde verval, moet Hy bulle self in sy groot genade straf en huHe nie oorgee in die hande van die lasterhke barbare nie. 'HuHe het die tempel gereinig op die i~f-en-tamtigste dag van Kislew, dieselfde datum waarop dit destyds deur die heidene ontreinig is. 'Agt dae lank wy huHe toe aan feesviering, soos paslik by die Joofhuttefees en terself dertyd gedenk huHe hoe huHe nie lank tevore nie soos diere daar in die berge en in spelonke rondgedwaal het. 'Geen wonder dan dat huBe,toe God huHe voorspoed gegee het, sy heilige piek wou reinig en Hom wou eer met spesiaal versierde takke en palms; sgeen wonder dan cokdathuHe beveelhetvolgens algemene besluit, dat hierdie dae elke jaar deur al die Jode gevier moes word.

omdat hy later ook van horn teruggetrek het, waarop hy sy lewe met die gitbeker beeindig het. Judas Mußrkubesaaeersluasa die Edomiete (1 Makk 5.1 — 8)

"Toe Gorgias bevel oor die gehied gegee is, het hy dikwels met die hulp van vreemde troepe teen dieJode oorlog gemaak; "net so ook die Edomiete wat goedgelee vestings versterk het en weglopers uit Jerusalem ontvang en so die oorlogsvlam gevoed het. "Toe het die Jode wat by Makkabeus was,'n biddag gehou en hulle het die Here gevra om hulle Helper te wees; '"'huBe maak toe 'n aanslag teen die Edomitiese . vestings en na 'n besonder dapper geveg verower huHe die vestings en maak almal dood wat huHe teekom, altesame nie minder nie as 20 000. "Maar daar was nog twee sterk vestings oor waarin die wat weggekom het, huHe toevlug geneem het, goed voorsien van aHes waarmee Ptolomeus plee~ selßnoovd huHe dit kon verdedig. '9,iakkabeus self het aOns het vertel hoe Antiogus, bygenaamd uitgetrek om ander veldslae van groter onmidEpifanes, aan sy einde gekom het, "Nou korn deHike belang te lewer, en het sm Simon, Josef ons by sy seun Antiogus, bygenaamd Eupator, en Saggeusmet genoeg manne agtergelaatom wat so 'n goddelose vader gehad het, Ons vertel ntet die besetting voort te gaan.' auMaar die wat net iets van sy geskiedenis en gee 'n opsom- by Simon was, het geldgierig geword; huße het ming van die eHendes van die oorloe in sy tyd. huHe laat omkoop deur sommige wat in die "By sy troonbestyging het hy 'n ackere Lisias, vesting was; huHe het naamlik 70 000 dragmesa bevelvoerder oor die troepe in Selo-Sirie en gevat om etlikes te laat ontsnap, -"Toe dit aan Fenisie> oor aHe regeringsake aangestel." "Met Makkabeus bekend gemaak word wat gebeur Ptolomeus, bygenaamd Makron, is ons nou het, roep hy die owerstes van die volk byeen en klaar. Hy wou billikheid aan die Jode laat kla die skuldiges voor huBe daarvan aan dat geskied en weens die onreg wat teen huHe huBe hul broers vir geld verkoop het deur huHe gepleeg is die vrede met huHe bewaar. "Om vyande vry te laat. 'aHy laat huHe toe as verdieselfde rede is hy deur sy howelinge by raaiers doodmaak en neem die twee vestings in; Eupator aangekla en moes hy dikwels hoor dat en so goed het hy gevaar met die bykomstige hy 'n verraaier is, eers omdat hy Siprus, wat wapens wut hy in die hande gekry het "dat hy FÜometoraan horn toevertrou het,verlaat en in dievestings meer as 20 000 van die verdena Antiogus Epifanes uitgewyk het en toe weer digers om die lewe gebring het. ' ... na twee jaar: In 1 Makk. 4.54 beet dit drie jaar ' 'n sekere Iisias: Vergelyk egter met l 54akk. 4.32, 6.17, ens. waar die werklike status van Lisias genoem

wog

... Josef en Saggeus: Vgl. 1 Makk. 5.56 waar daar staan: Josef, die seun van Sagaria ... O ngeveer 64 hlograrn silwer.

en maak so'n brandstapelvan die piek van die "Maar Timotheus, wat vroeer deur die Jode lasteraars, "HuHe het die piek twee dae lank verwoes oortvin is, het toe 'n menigte vreemde troepe en toe afgekom op Timoteus self waar hy op die been gebring, met ruiters uit Asie en horn verst eck het, HuHe het horn om die gekom om Judas so te se met wapens te ver- lewe gebring sowel as sy broer Gereas en ene slaan. '%ne hy naderkom, begin Makkabeus se ApoHofanes; ~en toe aHes afgehandel is, het mense huHe te verootmoedig in gebed voor die huHe dieHere geprys met lofen danksegging; Here; huBe strooi grond op huHe hoofde en aan Hom wat sulke wonderlike dinge vir Israel bind sakke om hul heupe. "Toe val huHe voor die altaar neer en soebat die Here dat Hy huHe gedoen heten aan huHe die oorwinning gegee het. vyandeook sy vyande moet maak en huHe teenstanders sy teenstanders, soos die Wet lui.' "Toe huHe klaar gebid het neem huHe die Judas Makkabeus verslaan Lisias wapens op en trek uit. Ver van die stad af korn (1 itviakk. 4. 26 — 35) huHe opdie vyand af en gaan staan vlak voor Kort daarna bring Lisias, die koning se huHe.-"Poe die son die volgende more opkom, L neef ensy saakgelastigde, erg ontstoke raak huHe slaags. HuHe vertroue op die Here, gepaard met dapperheid, was hul waarborg vir oor die verloop van sake, 80 000 troepe 'en die oorwinning en voorspoed; vertroue in eie krag ganse ruitery byeen en trek op teen Judea met was al wat die ander aangetuur het. "Maar ter- die voorneme om die stad in te neem en tot 'n wyl daar kwaai geveg word, skyn dit vir die tvoonplek vir die heidene te omskep. 'Hier was vyand asofvi perderuiters versen, die perde nog 'n tempel oor wat sommer baie belasting met goue behangsels versier, om die Jode aan te sou oplewer, soos elders ook die heihge plekke voer; "twee van huHe het Makkabeus vergesel van die heidene en 'n hoepriesterskap wat jaaren met hul tvapens beskerm sodat hy geen liks opgeveil kon mord. 'Die mag van God hou wonde opgedoen nie; die ander het pyle en hy glad nie in gedagte nie; hy het 'n roekelose bliksetnstrale op die vyand afgeskiet sodat die vertroue in sy menigte voetsoldate, sy dervyand, verblind en verskrik, met ontsteltenis duisende ruiters en sy tagtig olifante. 'Hy gaan verml is en neerslaan. "Twtnttgdutsend-vvf- toe Judea binne en korn by Betsura uit, gelee in honderd van huHe het dü dag gesneuwel, en 'n smal pas sowat 30 kilometer van Jerusalem van die ruiters 600.' "Timoteus gaan skuil toe af. Die beleer hy dadelik.' 'Alakkabeus en sy volgelinge het natuurlik in Gasara, 'n sterk vesting "onder beheer van 'n sekere Gereas. V ier dae lank b e leer verneem dat die vestings aangeval word; huHe Makkabeus en sy tnanne die vesting met groot asook die beie skare, soebat toe die Here en na geesdrif. ~Maar diebeleerdes hetstaatgemaak met trane, dat Hy tog sy goeie engel sal stuur op die veiligheid van die piek; huHe het om Israel te verlos. 'Judas was die eerste om die luidrugtig gelaster en gruwelike vloekwoorde wapens op te neem en hy roep die ander op om rondgeslinger. "Toe dit op die v3fde dag begin saam met horn die gevaar aan te durf en huHe lig mord, maak twintig van Aliakkabeus se jong- broers te gaan belp. 'So ruk huHe met baie manne, ontstoke deur die lastertaal, 'n vasbe- moed op, maar voordat huHe buite Jerusaletn rade aanval op die muur en klim dit in hul was, verskyn daar aan huHe 'n ruiter te perd woede uit. "Ander volg huHe; die toring en wat huHe voortütgaan, in wit geklee, met gone poorte steck huHe aan die brand in hul aanval wapenrusting en 'n spies omhoog gehewe. 'Toe

Jades tterslaun Timogfseus

I

... soos die Wet lui: Eks. 23:22 ' Gasara; Eintiik deur Simon ingeneem, vgl. 1 Whkk. 13.43 e.v. Hier word Judas, oor sie die bock handel, daarvoor geloof. Anders kan bedoel word Jaser (1 Makk. 5.8). '

' ... Betsurtu Die plasing von Beuura so naby Jerusalem kan beteken dat die piek velar word met Betsahur. Kyk by 1 h4akk. 4.29.

2 MAKKABEERS prys almal eendragtig die Here vor sy genade, "en baiebemoedig, was huHe gereed otn nie net mense nie, maar ook die kwaaiste diere of ystermure aan te dur "In slagorde trek huBe voort met 'n helper uit die hemel, noudat God Hom oor huHe ontferm het; en toe bulle die vyand bestorm, was dit soos leeus. ''-Sommer l l 000 vel huBe neer met die eerste aanval en van die ruiters l 600; toe slaan die beie leer op die vlug, die meerderheid gewond en ontwapen; Lisias ontkom siegs deur lafhartig te

tigste dag van die maand Jupiter Korintius' van die honderd-agt-en-veertigste jaar."~

Die Aoning se brief aun Lisias

"En die brief aan die koning het so gelui: "Die koning Antiogus aan sy neef Lisias. Groete! "Noudat ons vader onder die gode opgeneem is, wil ons he dat ons onderdane in rus en vrede leef en huHe wy aan huHe eie sake. "Ons het wel verneem dat die Jode nie Ylug. tevrede is met my vader se pogings om huBe tot die Griekse leefsv~e te bekeer nie, maar dat huBe vashou aan huHe eie insteHings en Lisias anale vrede aaaet die Jode dat huBe pleit dat ons huHe toelaat om hul (1 Makk. 6.56 — 61 eie wette te volg. "Ons keur dit dus goed "Maar hy (Lisias) was geen dwaas nie; hy het want ons wH net he die volk moet vreedsaam 'n groot verlies gely en kon goed glo dat die lewe. Ons maak dit nou wet dat die tempel aan huBe teruggegee word en dat bulle hul Jode onoorwinlik was solank huHe kon staatvoorvaderlike gebruike mag navolg. "Jy sal maak op die hulp van die Almagtige God. "Hy dus goed doen as jy [dü boodskap] na huHe skryf toe aan huHe dat hy op alle biBike voorstuur en vreedsaam teenoor huHe optree, waardes met huHe sou onderhandel en die koM aak aan huHe ons wilbekend: dathuHe ning sou oorhaal om huBe vriend te word, b "Makkabeus atem toe in tot wat Lisias voorgegoedgesind moet wees en hul eie sake ordelik moet reel. '"'Aan die Jode self het die kostel het, met inagneming van die algernene ning soos volg geskrywe: voordeel; en die geskrewe voorwaardes wat Makkabeus namensdieJode aan Lisias voor- "Die koning Amiogus aan die Joodse raad en aan die ander Jode. Groete! "As dit met gele het, is deur die koning goedgekeur. juHe goed gaan, is dit soos ons dit wil he. Met ons gaan dit ook goed. "Menelaus het Lisias se brief uun die Jode ons laat weet van juHe begeerte om af te "%at Lisias aan die Jode geskr1f het, het so gaan najuBe eie mense in dieomgeemg.' "Ons bied dus hiermee sodanige ver!of aan gelui: "Lisias aan die Joodse volk. Groete! "JuBe gesante, Johannes en Absalom, het vir almal wat die heen en weer reis wil maak, tot my 'n versoekskrifvoorgele en gevra dat ek op die dertigste dag van Xantikus ...' "Dat uitvoering moet gee aan wat daarin voorgestel die Joodse volk enige voedsel mag gebruik word. 'aDit wat die koning moes weet, het ek wat huHe wil, volgens huHe eie wette, soos aan horn verduidelik, en wat hy alles kon toevoorheenen datniemand aangerand mag staan, daartoe het hy ingestem. "As juHe dus word as hy uit onhmde enige ausstap getrou sal bly aan al die reelings sal ek ook begaannie.'-'Ek hetMenelaus aan juHegevoortaan probeer om julle welvaart te bepleit. stuur om hierdie versekering mondeling oor "Intussen het ek 'n mondelinge boodskap aan te dra. "Vaarwel! Gegee op hierdie vyftiende dag van die maand Xantikus, van die jaar juBe gesante gegee wat huBe aan julle sa! oordra, "VaarweB Gegee op hierdie vier-en-tvsinhonderd-agt-en-veertig." s ... die kouiug sou oorhaal: Griekse te@ onsukver. ' ... die maand Jupiter Koriutius: Gr. Dioskurus n voorbeeld vau die koning se Hellenistiese neigings. 4 Die jaar 148: stern ooreen met 164 v.C.

' ... om af te gaau: letter)ik dus alaaf Jerusalem na die plattelaud. Vgl. Luk10:30 — 'n Sekere man het aflp. gaau vau Jerusalem na Jerigo ... : die dertigste dag van Xantikus: waaxslqAik April.

&viefvan die Ronaeine aan die Jode "Die Romeine het ook soos volg aan hulle

geskrp ve:

Judas dit gedoen het, het hy gedreig om terug te kom en die hele Joppe uit te roei. 'En toe Judas te wete kom dat hulle van Jamnia dieselfde wou doen met hulle Joodse inwoners, 'het hy Jamnia ook gedurende die nag oorvalen hul vasmeerplekke en bote aan die brand gesteek; die lig van die vuur kon tot ter in Jerusalem gesien word, bynaaflig kilome

"Quintus Menunius en Titus Manilius, Romeinse gesante, aan die Joodse volk Groete! 'Die voorregte wat Lisias, die koning se neef, aan julie "toegestaan het, dit keur ons goed. Wat die sake betref wat hy egter aan die koning vir goedkeuring wil voorle — stuur dadelik iemand, na onderlinge Judas se oorruinnings in die raadpleging en laat ons weet hoe julie voel onsgesuing van Gilead en wat ons vir julie kan doen, want ons in (1 Makk. 5.9 — 54) nou oppad na Antiogie."S&f dus gou en "Daarvandaan het hulle 54 kilotueter getrek, laat ons weet wat julie wil he. Vaarwel! op weg teen Timoteus, toe hulle hul vas'Gegee op hierdie ~pf-en-twint igstedagvan loophulle in 'n Arabiese eenheid van nie minder nie die maand Xantikus van die jaar honderdas 5 000 troepe en 500 ruiters wat hulle aanagt-en-veertig." geval het. "Dit was 'n kwaai geveg, maar met Gods hulp het huHe geseevier en die Arabiere wat oorgebly het, het toe ~ir Judas vrede gevra INe Jode van Joype word vermoor en weidingsregte en ander voordele aangebied. + Toe hierdie ooreenkoms getref is, het "Judas besef toe dat hulle in baie opsigte waarW Lisias teruggereis na die koning en die devolle bondgenote kon wees en belowe hu!!e Jode het hulle met !andbou besig gehou. 'Maar die vrede. Hy het hulle regterhand geneem hui!e het geen rus of vrede geken terwyl waarna hu!le na hul tente teruggekeer het. Timoteus en Apollonius, die seun van Gen"Daar was 'n stad Kaspin, met gras en hole! neus, en Hieronimus en Demofon nog meer as malle en in die vesting daarvan talie meemde die ander, en Nikanor, die bevelhebber van troepe; ook ~m hulle het Judas aangeval. Siprus, nog agtergebly het in hul poste nie. '~Soveel vertroue het die verdedigers in die 'Daar het byvoorbeeld in Joppe 'n gruwelike sterkte van hulle vesting en hulle groot voording plaasgevind. Sekere skeepslui het die Jode rade voedsel gehad dat hulle roekeloos te kere genooi om met hulle vroue en kinders aan gegaan het,horn verwensings en lasterlike dinge boord van een van hul bote te gaan, asof daar toegesnou het en ander dinge — te lelik om te nooit vyandskap tussen hulle was nie. 'En toe herhaal."Maar Makkabeus roep toe die groot almal in die stad dit so wou he, het hulle Koning aan wat tog in die tyd van Josua die ingestem; daar was mos nou vrede, waarom sou ganse Jerigo in puin laat neerstort het, en dit hulle op iets bedag wees) Maar toe die boot op sonder die hulp van oorlogstuig of stormdie oopsee was, is hulle oorboord gegooi en ramme; toe val hulle verwoed op die mure aan. minstens 200 het verdrink. "Deur Gods wM het hulle die stad ingeneem en 'Toe Judas hoor van die wrede moord op sy die wat gedood is, was ontelbaar sodat 'n volksgenote, het hy sy volgelinge beveel om die nabygelee meer rooi was van die bloed wat wapens op te neem en tot God wat alles daarin gevloei het. oordeel, om getegtigheid geroep en uitgetrek teen die moordenaars van sy broers. 'In die Judas eerslaan Timoteus se leA' middel van die nag het hy hulle vasmeerplekke aan die brand gesteek en die skuite ook in (1 Makk. 5.37 — 44) vlamme laat opgaan en almal wat probeer "Daarvandaan het hulle 152 kilometer getrek wegkom, met die swaard doodgemaak. "Nadat na Garax,die verblyfplek van die sogenaamde

I

2 MAKKABEERS Tubiaanse Jode. "Maar hulle het vir Timoteus nie daar ingehaal nie, want hy het al onverrigter sake vertrek en net 'n afdeling in 'n sterk vesting agtergelaat, "Hierdie garnisoen san sowat 10 000 man is deur Dositeus en Sosipater, twee van Makkabeua sebevelvoerders, vernietig; "maar Makkabeusself,me t6 000 man in twee afdelings, het opgeruk teen Timoteus, me se leer bestaan het uit 120 000 troepe en 2 500 ruiters. "Toe hy verneem van die koms van

onder meer 'n' apparaat om pyle te werp. Maar toe die Jode die Almagtige aangeroep het, wat met sy mag die vyande se weerstand verbreekhet,hethuHe die stad ingeneem en van sy verdedigers by die 25 000 neergevel. ' Vandaar het hulle hul na Shtopolis gewend, wat naastenby 135 hlometer van Jerusalem gelee is; maar die Jode daar het getuig dat hulle van die inwoners van Skitopolis net goedgesindheid ontvang het ~en hoe mensliewend hulle hul

Judas, stuur Timoteus die vroue en kinders en

gedra het in hul teespoed. "Met dank teenoor

die oortollige bagasie na 'n vesting met die die inwoners van Skitopolis en die vermaning naam Karnion; dit was glo oninneembaar om ook voortaanteenoor dieJoodse volk goedomdat dit vanwee die smal bergpaadjies moeilik gunstig te wees, het die leer na Jerusalem was om te bereik. "Toe kom die eerste van teruggekeer omdat die Pees van die Weke op M~ he u s se afdelings in sig, en met hulle die hande was. teenwoordigheid van God wat alles kan sien; 'n groot vrees oorval die vyand sodat hulle die een in hierdie rigting, die ander in daardie rigting vlug en oor mekaar struikel en in hulle eie "Net na Pinkster trek hulle toe uit om Gorgias swaardevasloop. s'Judas het huile kwaai agtervolg en straf uitgedeel onder die boosdoeners; wat by Jamnia laer getrek het, die hoof te bied. 30 000 van hulle het gesneuwel. '~Timoteus "Hy het uitgetrek met slegs 3 000 voetsoldate self het in die bande geval van *n ander mag en 400 ruiters. ~Die slag is aangeknoop en 'n onder bevel van Dositeus en Sosipater. Hy het klompie Jode het omgekom. "Wat Gorgias baie mooigepraat dat hulle hom tog met sy lewe betref, 'n sekere Dositeus, 'n ruiter van Bakemoes wegstuur, want, het hy gese, hy het baie nor, het hom baie dapper agternagesit en het Joodse gyselaars in sy hande, van hulle eie hom amper gegryp, maar een van die Trasiers vaders en broers, wat sou stetwe as hy om die het hom aangeval en sy arm by die skouer lewe gebring word. ssHy het hulle die een afgekap sodat Gorgias ontkom het na Marisa.' "Die stryd was lank en kwaai; naderhand versekeringna die ander gegee 6r die veihge het Esdrin se volgelinge so uitgeput geraak dat oorlewering van die gevangenes en eindelik het Judas die Here om hulp aangeroep het om hulle hom losgelaat ter wille van die veiligheid hulk in die geveg te lei. "In hul moedertaal het van hulle broers. hulle toe hul oorlogskreet aangehef en Gorgias se leer op die vlug gejaag.

Judas behaal aasde oormissmiag s (1 Makk 5.45 — 54)

Gebede stiv dse gesneuceeldes

"Vandaar vertrek Judas intussen na Karnion en Atergation waar hy 25 000 man of op loop geja of doodgeslaanhet,'"Daarvandaan is hy na Efron, 'n otmnuurde stad, bewoon deur 'n menigte van verskeie volke; die taai jongmanne op die mure het heftig weerstand gebied; daarby het hulle 'n menigte oorlogstuig gehad,

"Judasroep toe sy manskappe terug en trek op na Adullam. 'n Week was al verby en toe, met die sewende dag op hande, het hulle hul volgens gebruik gereinig en die sabbat gevier. 'sDie volgende dag is hulle onder Judas terug om die liggame van die gevallenes te gaan optel

... Karnion: Gr. Karnmn soos in 1 Makk, 5.26, 43 waar die visgodin veteer is onder die naam Atergation.

s ... Bakenor. Tubienus. Dositeus was 'n Jood van die >ubieni-gebied. Nie dieselfde Dositeus van vs. 19 en 24 nie.

'

2 MAKKABEERS en huBe in die voorvaderlike grafte te begrawe. ~En waarlik, huBe vind onder die hemde van etlike van die gesneuweldes amulette van Jamniese oorsprong, gewy aan hul afgode, wat tog vir die Jode verbode was, wat alles tekens was waarom juis huBe in die slag gebly het.' "Almal het die regverdige Regter gedank wat hierdie verborge euwel bekend gemaak het. ~Dit het hulle laat bid, dat die kwaad wat geskied het tot die vergetelheid gereken word. Judas self, die dappere, het die leer vermaan om huBe van sonde te onthou, met die lot van hierdie wetsverbrekers wat almal in die slag gebly het steeds voor oe. ~'Toe laat hy huBe 'n bydrae van 12 000 silwerstukke maak en laat dit na Jerusalem wegbring om am die soenoffers van hul dooie rnetgeseBe te betaal, ~Dit was nou waarlik 'n goeie en vrome ding om te doen, met die oog op die opstanding. Want hier was 'n man wat die opstanding steeds in gedagte gehou het. Dit sou dwaas gewees het om vir dooies te bid as huBe wat eenmaal gesterf het nooit weer sou herlewe niei~4'Sy opvatting was dat daar vir huBe 'n ryke beloning weggelü is. "'n Vaste en toegewyde oortuiging om vir die gestorwenes te bid dat huBe van huBe sondes verlos moet word. Menelaus mord gedood Daar korn toe in die jaar honderd-negeI~ M en-veertig' die tyding by Judas uit dat Antiogus Eupator met 'n menigte aan die korn was. En met horn Lisias, die bestuurder [van finansies], wat die staatsake behartig het, aanvoerder oor 10 000 troepe en 5 000 ruiters, twee-en-twintig olifante en 300 waens met lemme aan die wiele. 'Menelaus het horn ook by huBe aangesluit en hy het horn sommer baie siegte raad gegee ook: hy het mos nie die heü van sy land voor oü

gehad nie, maar net die oog op die hoepriesterskap. 'Maar die Koning van alle konings het hierdie booswig in onguns by Antiogus gebring toe Lisias by die koning die gedagte laat posvat dat Menelaus eintlik die oorsaak svasvan al die teespoed; hy gee toe bevel dat hy in hegtenis geneem moet mord en volgens die gebruik van die piek svaar huBe vertoef het, om die lewe gebring moes word. sWant daar was in die piek 'n toring sosvat saftig el" hoog en binne was daar 'n hoop murrooi as "'van sy mure af word die boosdoener dan daarin afgestamp.'HuBe het daarin almal wat aan heiligskennis skuldig was, afgestamp; en almal help toe om Menelaus daarin af te stamp waar hy toe in die as begrasve le. 'So het hierdie wetsverbreker dan aan sy einde gekom en het hy nie eens die aarde tot graf bekom nie. 'n Billike einde want hoeveel sondige offers het hy nie op die altaar mn God waarvan die vuur en die as heilig is, gebring nie en tot die dood is hy verdoem!

Veldslag nancy die atad .%fodiss 'Maar die koning het in sy Ckvaling voortgetrek; hy wou homself as 'n groter kwaaddoener aan die Jode vertoon as sy vader. "Maar toe Judas daarvan verneem, raai hy die volk aan om dag en nag die Here aan te roep dat Hy, soos altyd, nou ook zar huBe sou help. "Want huBe sou werklik anders Wet ün vaderland met een slag verloor; die volk het 'n kort rukkie kon asemhaal en moes huBe nou meer deur die godslasteraars onderwerp word~ "HuBe roep toe die Here aan, soos uit een mond, om sy genade, en ween en vas en lü drie dae lank op hul aangesigte, totdat Judas huBe oproep orn huBe gereed te maak en self die oudstes saamroep om te beraadslaag. "Hy deel huBe sy goeie plan mee; dit was om uit te trek en met die koning slaags te raak

... amulette: klein beeldjies vsn hulle sfgode, 'n bewysvan die invloed eat die heidene op hulle gehad het. ~ ... met die oog op die opstsnding. vgl. 1 Kor. 15:29. Blykbaar was die gedagte nog nuut, maar reedsbekend in Paulus se tyd. Die Sadduseers het nie aan die opsumdmggeglo nie. Sien Mark. 12;18. Hier is 'n bydxae mt ons kennis van die god~dienstige siemng vsn die öle van die tydperk. '

' Die jaar 149: stern ooreen met 163 v.C.

"Vorigel:ongeveer22meter '

... in die piek 'n toring. Ia die LXX heet dit Berea, taus Aleppo. Dood in 'n aspm was tipies Persies.

2 MAKKABEERS

158

voordat hy met sy leers Judea sou binneval en geldskenkings. "Toe het hy vir Makkabeus die stad inneem; hy sou die toekoms aan die omhels en horn tot goewerneur en veldheer oordele van God oorlaat. "Nadat hy htt!le aan benoem van Ptolomais af tot by die Gerseners. God, die Skepper van alles, opgedra het en sy "Toe die koning by Ptolomals aankom, was die manne aangese het om dapper te wees entot inwoners haie vererg oor hierdie verbond; baie die dood toe te veg ra die wette, die tempel, verontwaardig beweer hulle dat hulle nie die die stad, hulle vaderland en medeburgers, trek ooreenkotns sou nakom nie. 'sLysias moes op hulle uit en slaan laer op by Modin. "Die wag- 'n verhoog klim en sake verduidelik; sodoende woord wat hy huHe gegee het, was: By God is het hy die volk tot bedaring gebring sodat hy na oorwitming. Toe loods hy met *n klompie dap- Antiogie kon vertrek. peres in die nag 'n aanml op die koninklike So het die koning dan teen Judea opgetrek, hooflaer en hulle maak seker 4 000 in die kamp maar dit was eintlik 'n huis toe gaan! dood en die grootste van die olifante en sy drywer "Daarop keer hui!e terug en laat die kamp Alkhnus se smnesvvering teen Judas in wanorde agter. (1 Makk. 7.1 — 21) Antiegsss V alssit 'ss eesdru~ neer die Jode (1 Makk. 6.48 — 63) '"'Ret voor dagbreek het bulle teruggetrek uit die kamp. Die aanval het alleen met die hulp van die Here geslaag. "Die koning het toe genoeg gehad van die dapperheid van die Jode en het probeer om die omliggende streke met lis oor te neem. 'sEers loods by 'n aanval teen Betsura, 'n Joodse vesting, maar hy is telkens met verliese op die vlug gejaag, so goed het Judas die verdedigers van alle benodigdhede voorsien. "Een van die manne in die Joodse leer, 'n sekere Rodokus, "het nogai in die geheim met die vyand geheul, maar hy is betrap en opgesluit; sstoe was die koning verplig om vredetemaak met die verdedigers van Betsura, en nadat hy huile ackere voorwaardes aangebied het, is dit aanvaar en het hy weggetrek. "'So het hy meer die magte van Judas aangedurf,

I

g D rie jaar later k ornJudas en sy volM gelinge te hore dat Demetrius, die seun van Seleukus, die troon bestyg het; toe het hy tnet 'n bende dapper manne en 'n vloot die

hawe van Tripolis as die mees geskikte gebied binnegevaar.rHy het reeds die beie koninkryk van Antiogus oorgeneem en Lysias, sy generaal, verslaan. 'Daar was ene Alhmus, wat voorheen hoepriester was, tnaar wat homself met opset ont-

heilig het in die tyd toe die volk met die heidene beginomgaan het.Nou het hy besef dat daar vir horn geen heil was nie en dat hy nie meer tot die a!taar toegelaat sou word nie.' sIn

die honderd-en-vyftigste jaar korn hy toe na koning Demetrius en bied horn 'n kroon, 'n palmtak en boonop kranse aan, wat klaarblyklik van die tempel afkomstig was; smaar op die eerste dag het hy niks gese nie. Hy het egter spoedig geleentheid gekry om sy bose planne ten uitvoer te bring toe Demetrius horn tot 'n

beraad roep, en horn uitma oor die toestand en planne van die Jode, en waarom hulle so flote behartig, in opstand teen horn gekom het. reer. ' Hy a n t w oord t o e : "Die sogenaamde Haie verslaehet hy horn aan die Jode onderwerp en gesweer dat hy horn sou bepaal by al Hassidiese Jode mn wie Judas die leier is„maak hulle voorwaardes, wat ook haie billik was; as bulle reg vir die oorlog, en verwek opstande en teken van hierdie versoening het hy offerandes laat nie toe dat die staat tot rus korn nie. 'Hier gebring en eer betuig aan die tempel deur is ek nou, beroof van my erflike heerlikheidtnaar is verslaan. Daar verneem hy dat Pilippus, tm wie hy in Antiogus agtergelaat het om sake

' ... verplig om vrede tem aak Volgens 1 Makk. 6.49 — 50 het hongersnood die mense van die piek last oorgee.

"

... horn opsetlik ontheihg:Die skrymer gee nie die rede ~m Alkimus se selfontheiliging nie, Die jaar 150: stern ooreen met 162 v.C.

2 MAKKABEERS 'ek praat nou van die hoepriesterskap — en ek het gekom eerstens omdat ek die belange van die koning wil bevorder, en tweedens omdat ek my medeburgers 'n diens wil bewys; deur die valse voonvendsels van 'n seksie word 'n ondiens beavys aan 'n hele volk. 'Maar ek versoek u, o koning, om maar self vas te stel of alles is soos ek gese het en om dan volgens daardie menslikheid wat aan almal bekend is, stappe te doen ten behoewe van ons land en ons beproefde volk "%Faut solank Judas lewe, is dit onmoontlik om rus vir ons land te verkry." Dearu,traus stuur Mikanor onsJudas aan te stal

159 die generaal het die saak ook aan die volk voorgele, waarop almal eendragtig t~ die aanvaardingvan die vredesvoorwaardes gestem het. "Toe is 'n dag bepaal vir 'n geheime samespreking tussen huiie. Afsonderlike trone is gebring en opgestel. "Dit spreek vanself dat Judas voorsorgmaatreels getref het,. in geval van verraad, maar die samesprekings het vlot verloop. "Nikanor het in Jerusalem tuisgegaan en die uitlanders wat hy met hom saamgebring het, is huis toe gestuur en daar het niks voorgeval nie. -"Hy het opregte vriendskap teenoor Judas betoon, so aangetrokke tot hom het hy gevoel. -"Hy het hom selfs gevra om v~ hom 'n vrou te neem sodat hy kinders kon

voortbring; 'n huwelik is toe gereel en hy het "Met snlke praatjies en aangevuur deur sekere rustig gelewe en steeds vreedsaam met Kikanor raadslede wat Judas vyandiggesind was, word verkeer. Demetrius opgestook. "Hy stuur in alle haas een van sy generaals, Nikanor wat in bevel van Nikanor draai teen Judas die olifante was, naJudea. "Sy opdrag was om Judas gevange te neem, sy volgelinge uitxnekaar uToe Alkimus verneem van hulle hartlike sate jaag en rir Alkimus hoepriester van ons heer- mewerking en van die verbonde wat hulle gelike tempel te maak. sluit het, wend hy hom vveer tot Demetrius en '~Die heidene wat deur Judas uit die land se vir hom dat Nikanor vyandiggesind was; hy verjaag is, haas hulle om hulle by Nikanor te was klaarblyklik besig om sy bewind aan Judas, skaar, oortuig dat die ellende en ondergang van daardie verraaier, te oorhandig. '"Dit het die die Jode tot hul voorspoed sal lei. "Toe die koning hewig ontstel, en ontstoke oor hierdie Jode hoor van Nikanor se koms en van al die mrige laster het hy aan Nikanor geskrywe en nasies wat hulle om hom geskaar het, gooi hulle gese dat hy hom die verbond baie kwalik neem, as op hulle hoofde en vra Hom, wat hulle tot sy en dat hy Makkabeus dadelik in kettings na volk bevestig het, om hulle tot in ewigheid te Antiogie moet stuur. bewaar en om sigbare tekens te gee dat Hy sy "Toe hy die b o ntvang, w a s erfdeel sou beskerm. '~Toe kom die bevel van Nikanor hewig ontsteld en baie bedroef by die die aanvoerder: die leer moet dadehk vandaar gedagtedat hy die verbond wat hy aangegaan vertrek en by die vesting Dessau versamel' het, moes skend aangesien die man tog niks "waarheen Simon, Judas se broer, hom onttrek verkeerds gedoen het nie. a'Maar omdat hy nie het na 'n skielike skermutseling met Nikanor. die mag gehad het om weerstand te bied nie, "Maar Nikanor het reeds gehoor van die dap- het hy 'n geleentheid gesoek om dit m et perheid van die volgelinge van Judas, hulle krygslis te doen. '~Judas het ook opgemerk dat Kikanor hom groot geesdrif wanneer hulle stry vir hul vaderland en hy het 'n bloedige oordeel gevrees.4 skielik koel gedra teenoor hom en dat hy in die "Daarom stuur hy vir Posidonius en Theo- gewone omgang minder miendelik was en hy dotus en Mattatias om vredesvoorwaardes te het besefdat die gedrag niks goeds voorspel nie; saam met 'n paar vriende het hy hom toe 'aDaar is baie heen en weer geraadpleeg en van Nikanor gaan wegsteek.

oe dska p

' ... by die vesting Dessau: Miskien die Adasa van t Makk. 7:40, 45.

~ (stiekem e handshifte

2 MAKKA BEERS

l 60 "Toe Nikanor agterkom dat hy met krygslis bedrieg is, gaan hy na die hoogheilige tempel, juis terwyl die priesters besig was met die gewone offerandeen hy gebied huHe om dieman uit te lewer. "-HuHe sweer natuurlik hoog en laag dat huHe me weet waar hy is nie, waarop hy sy hand na die tempel uitsteek en sweer: ""As juHe nie ~ir Judas in kettings aan my oorlewer nie, sal ek hierdie tempel van God tot 'n gelyk veld maak, die altaar ontheilig en 'n tempel tot eer van Bacchus hier oprig!" "Met dü woorde verlaathy huHe. Die priesters steck egter huHe bande na die hemel uit en roep Horn aan wat altyd die Voorvegter van sy volk was. En dit is wat huHe gese het. ""O Here, U wat niks nodig het nie, het tog gewil dat hierdie tempel u woning by ons sal wees, "En nou, heilige Here, van alle heilige dinge die Here, bewaar nou onbevlek tot in ewigheid hierdie woning wat so onlangs gereinig is!"

gee dadehk agtertoe pad toe hy val; en so beland hy op sy rug. Toe hy nog asemhaa!, het hy weer moed gekry en opgestaan, en terwyl die bloed uit sy wond stroom, baan hy vir horn 'n pad deur die klomp mense. "En hy gaan staan op 'n steil rots en begin sy ingewande deur die opening in sy buik uit te ryg en gooi dit op die skare onder horn, terayl hy tot die Here bid as die Gewer van lewe en gees, om sy lewe meer aan horn terug te gee; en so het hy gesterwe.' Nikanor se wrede plan

I

+ T oe Nikanor verneem dat Judas horn in M die gebied van Samaria begewe het, wou hy daar en dan uittrek en al was dit op die sabbat, horn die stryd aanse, 'Maar die Jode wat horn uit dwang gevolg het, het gese: "VM jy dan soos 'n dier of 'n barbaar te kere gaanP Ag tog die dag wat die Here geheilig het en Hom wat die heelal bespied!" 'Daarop ondervra die goddelosehuHe waar die Magnge Horn bevind Rasis sterf eir sy land wat die sabbat onderhou wil he. En huHe "Daar word toe 'n klag by Nikanor ingedien antwoord horn: '"Daar is *n lewende Here, 'n teen Razis, een van die ouderlinge in Jerusalem, Magtige in die hemel, wat beveel het dat die 'n man wat by al die burgers in die stad geliefd sewende dag geheilig moet word." was, en gevolglik vader van die Joodse volk 'Hy se toe vir bulle: "Ek is ook 'n magtige genoem is; "lank reeds het hierdie man by sy prins op aarde,en ek beveel juHe om die voorneme gebly om Jood te bly, bereid om lig- wapens op te neem en die koning se opdrag uit gaam en siel op te offer zar sy geloof. "Om nou te voer!" Maar hy kon hulle nie beweeg om sy sy haat teen al wat Jood was te toon, stuur opdrag uit te voer nie. Nikanor500 soldate om horn te arresteer."Hy kon dieJode geen groterleed aandoen asom so 'n man te gryy nie, het hy gemeen. 4'Toe die Judas berei eoor oir die geeeg bende begin om by sy woning in te breek en die 'Nikanor wasso 'n opperste trotsaard dat hy deur instamp, en vra dat vuur gehring moet gereken het om sommer 'n omvattende ooevinword, besef hy dat hy rondom beset is en werp ning oor die Jode te behaal, 'maar Judas het nie horn in sy swaard. ~Hy het verkies orn dapper opgehou om met vaste hoop te vertrou op God te sterwe eerder as orn horn aan die sondaars te se hulp nie. 'Hy het sy volgehnge steeds veronderwerp en smaad te ly wat 'n vrygeborene maan om nie bang te wees vir die aanvalle van nie waardig was nie. "In sy haas het hy egter die heidene nie, maar om voortdurend die hulp nie 'n dodelike piek in sy liggaam getref nie; wat huHe so dikwels uit die hemel ontvang het, ~die gespuis w as al in die binnehuis, toe hard- in gedagte te hou, en te vertrou op die loop hy moedig na die muur en werp horn son- Almagtige vir die oorwinning, 'Hy het met der aarseling daar tussen die skare in, 4'HuHe huHe gespreekoor die net en die profete,huHe ' Die laasre vers van 2 Makk. 14 kennrerk hierdie Bock as die enigsre van die Apokriewe Bocke ovar die leer vsn die 'opsrsnding van die vlees' bevar. Vgl. 7,11 en 12.44.

2 MAKKABEERS herinner aan die gevare vrat bulle reeds deurgestaan het totdat bulle vir enigiets bereid was, "Hy het bulle egter nie net opgeheur nie, maar bulle daarop gest~ hoe bedrieglik die heidene reeds gehlyk het en hoe maklik hulle hul eed verbreek het. "So het hy hulle elkeen bewapen, nie soseer met spiese en skilde nie, maar met woorde van bemoediging en opwekking. Daarby het hy bulle 'n baie geloofwaardige droom vertel wat hulle almal opgewek het. Die droom was naastenby soos volg: "Hy het gedroom van Onias: eenkeer hoepriester, 'n goeie man en 'n weldoener, 'n man van hoü aansien, beleefd maar welbesproke, van sy jeugaf'n beoefenaar van die deugde. Dü het hy gesien met sy hande uitgestrek soos hy >ir die ganse Jodedom bid. "Toe getvaar Judas 'n anderman, hoogbejaard en haie eerbiedwaardig, en wonderlik van aansien, omgewe deur 'n kleed van heerlikheid. En Onias het horn dadelik geantsvoord toe hy vra: '~Dit is een wat ons broers, die volk van Israel, liebtet; dit is hy tvat so haie vir die volk en vir die hele heilige stad intree: Jeremia die profeet van God, "En Jeremia sou daarop sy regterhand uitgesteek het en vir Judas 'n goue swaard gegee het, terwyl hv se: " ' *Ontvang hierdie heihge stvaard, Gods gawe aan jou, waarmee jy die vyande van my volk Israel sal vertuehg! "Dit

w a s h a r tversterkende tvoorde v an

Judas hierdie; en hy kon daarop reken dat dit bullegeesdrifnog verder sou aanwakker en die jongmanne se moed sou versterk. Hulle was vasberadeom te veg en 'n moedige aanval te loods; daadkrag sou die beslissing gee; dit was tnos die heilige stad self en die tempel wat bedreig word! "En dan was daar nog die vroue en kinders, broers en bloedverwante,maar oor hulle was bulle minder begaan; van al die gevare wat bulle gevrees het, was die ontheiliging van die tempel die grootste. "En diegene wat in die stad agtergehly het, het hulle baie gektvel oor hulle wat saamgetrek was. "Die uur van beslissing het aangebreek; die vyand het

voor die poorte gestaan met bulle leers in slagorde opgestel; daar staan die olifante, gevolg deur die ruitery, op strategiese plekke opgestel. Aikanor mord eerslaun en ~ ume l "Toe Judas die menigte sien wat teen bulle opruk, die verskeidenheid oorlogstuig, die kwaai olifante, het hy sy hande na die hemel uitgesteek en die wonderwerkende Here aangeroep wat as dit Hom behaag, nie aan krag nie maar aan reg die oorwinning moet skenk. "-'En dit was die woorde wat hy gehid het: "Here, in die dae van Hiskia, die koning van Judea, het U u engel gestuur wat 185 000 in Sanherib se leer om die lewe gebring het.* -'Stuur nou, o Here van die hemel, u goeie engel voor ons uit, dat vrees en ontsteltenis deur u magtige arm bewerkstellig word, "dat dit daardie godslasteraars wat teen ons, u heilige volk, opgetrek het, mag verskrik!" So het hy sy gebed geüindig. "Nikanor en sy magte het onder gesketter van trompette en die sing van oorlogsliedere

nadergekom.~'Maar Judas en sy volgelinge het die Here aangeroep en al biddende tot die aanval oorgegaan. "Hulle het wel met die hande geveg,maar die Here in hul harte aangeroep. -"In die sekerheid van God se teemvoordigheid het hulle nie minder nie as 35 000 van die vyand verslaan. ' Toe hulle naderhand ophou en in blydskap terugtrek, verneem bulle dat Aikanor, wapenrusting en al, ook gesneuwel het. Rat 'n geroep het daar toe opgegaan, wat 'n beroering het ontstaan, terwyl bulle die Here, die Almagtige in hul moedertaal poe! ~Jttdas, wat in a ll e opsigte die groot voorvegter fair die stad was, wat horn met hggaam en siel in die stryd gewerp het, gee toe bevel dat Kikanor se hoof en een arm, by die skouer afgesny, na Jerusalem gedra moes word. "Daar aangekom, hethy die volk bymekaargeroep en die priesters voor die altaar opgestel; toe laat hy die heidene roep wat in die vesting was."'-Aan hulle toon hy die kop van die trotse

' 2 Kmn. 19:35 ' ... heidene wat in die vesting was: Die vesting was nog nie in die besit mn die Jode nie. Vgl. ook hiermee l Makk. 7.47.

2 iMAK K A B E E R S Nikanoren die hand van die boosdoener wat hy in selfverheffing teen die heihge woning van die almagtige God uitgesteek het; toe hy Che tong van die goddelose Nikanor uitgesny het, "beveel hy dat dit in stukkies opgesny en aan die voels gegooi moes word; die waagsame hand moes huBe teen die tempel vasspyker. "Almal het die Here van die hemel in die oomblik geprys en gese: "Geseend is Hy wat sy heiligdom onbesmet bewaar het!" "Niksnor se kop het hy bo-op die vesting laat ophang as duidelik sigbare teken van die hulp van God. "HuBe het eendragtig besluit om te verorden dat daardie dag nooit sonder herdenking sou verbygaan nie; "huUe sou die dertiende dag van dieSiriese maand Adar op die vooraand

van diefees van Mordegai voortaan asfeesdag vier. Slotsnoos de "Dit is dan Nikanor se geskiedenis en sedertdien was die stad nog altyd Joodse besitting. "Hier sal ek dan 'n einde maak aan my verhaal. En as dit op vaardige wyse gedoen is, histories verantwoord, is dit net wat ek beoog het. So nie, moet juHe dit maar vir lief neem! ~Om net wyn te drink of net water, kan ook nie gesond wees nie. %'issel die ovee met mekaar af, na smaak. So is dit ook met lees: as die bock te feitlik geskr)f is, gee dit nie plesier nie. Maar hiermee sal ek eindig.

OPMER KINGS

Lutherhetgese die Tweede Bock van die Makkabeärs l yk soos 'n saamgelapte bock. Dit is die indruk wat 'n mens kry as jy dit vergelyk met die verloop van sake soos voorgestel in die Eerste Bock. Luther het daarby gesä dat dit nie diä Tweede Bock is nie, maar 'n tweede bock. Dit volg naamlik nie op die eerste nie, maar gee uit verskillende bronne 'n verwerking van die materiaal wat die verteiler daaruit geselekteer het. Dit is ook duidelik dat die skrywer van Tweede Makkabeärs nie Een Makkabeärs as bron gebruik

het nie, soos die Kroniekskrywer uittreksels gemaak het uit 1 en 2 Konings en dit herskrywe het. Die Eerste Bock vertel die verhaal van die Jode van die troonbestyging van Antiogus Epifanes'(175 v.C.) tot by die dood van Simon (135 v.C.). Die Tweede Bock begin 'n jaar later as die eerste (174 v.C.) en gee 'n vollediger verslag van die pogings van die priesters om die Jode te Helleniseer, maar eindig met die dood van Nikanor in 161 v.C. Vergelyk die vergelykende lys van die inhoud van dietwee bocke hiema. Ondanks onopgeloste vrae oor die presiese oorsprong van die bock, was dit blykbaar van die tydperk na die Brief aan die Hebreers tot by die kerkvaders Klernentius van Alexander, Hippolitus, Origenes en Hieronimus baie bekend, Die latere gewildheid daarvan is te danke aan die steun wat

die Katolieke Kerk vind in leringe soos die gebede vir die dooies en die tussenkoms van die heiliges (12.43, 45 en 15.11-16); na die dood span siegs die regverdiges op met hulle liggame (7.11, 22 en 14.46); die opstanding van die vlees word net in hierdie bock, onder al die Apokriewe Bocke, genoem (7.11 en 14:46). Maar daardie Vlessiaanse verwagting wat die Ou Testamentiese profete vooropstel en reeds deur die aartsvaders en Moses en Bilearn geopenbaar is, vind geen weerklank in hierdie bock of sy voorganger nie. Alt',vee is die werk van Palestynse Jode, tussen die afsluiting vandie Ou Testament en die korns van Christus. Daar word in die bock nie van die "toekomstige wäreld" gepraat nie, maar 'n laaste bedeling waarin Israel, van sy vyande verlos, in vrede as die volk van God op die aarde mag lewe. Hier volg 'n opsomrning van die parallelle verhale van die twee bocke.

2 МАККАВЕЕКЗ

163

ОЭ

ЧР

Е

оср

а Ю Ф

6Э

м • 06

иъ «О

а

Ш

„,

Ф

с

о

о Л •~

е

Ф

> 06

Ф

.о

иъ

Е

«О а

со

с

Щ

«Л

с

«Р 06

с

ь

Ф 4 Ю а

о

1 — СЭ

Ю

а

О

«

)Ф

О

СМ СЧ ~

о Е

ЛС

«О Ю

Ь

Щ

ЧР

Ф

Ф ЮФ

о ср о о

«О

оЕ

ОЭ 0 6 06 О

о с=

с

с

сСЪ 1 й

6Э

ЩЛ ОЭ

Ф

~

'

< о

1-

О СМ ч 1

Щ Х~

~ .о

6Э

«Л ОЭ

о

«О «О

06

СР «О с

6Э

о

в

с

6Э В Ф

2С

С«6

Е

Е ОЭ Щ

с

« О «,Э

о

а о Л о

ОЭ

Ш ОЭ

06

6Э )

«О «Л «О

ОЭ «О ОЭ >

Э

СЛ « Р » 4

О

06 ОЭ «о Е 'Б «О о в

ОЭ

06 с ~Р «О Ю

л

6Э

о ~~

О «О — 6 Э Ю иъ Ш « Р

СР

4.~

с

«Л

а

«о иъ: =

'СЭ

«О

.

ОЭ

'а

иъ «о

о

о Ю 3 - оэ Е с р Е о с Ф Щ с а СО О ОЭ о о в ~С .М ОЭ .0 6 о

о

Ю

О

Ю

Э

>

ОЭ ЧР

с

Е

»

ОЭ ЧР Ф

'э о

со )

ЧР

«Р

06

Щ

Ь

о

со иъ оэ

«Л

в В : ва

)06

.С:

«О ОЭ

«О

«О

о

с

,

Е «О

э

иъ «О

Оэ а ДС С«6 ОЪ ь

Щ

«О .О иъ

ОЭ

«О

Л

е

„

ОЭ

Е о э - ъ с ю иъ

)

с«Л Щ

+

о

щ

в

ОЭ 0 6

~ 'Б

о .р .а а

иъ

в

В

с

«О

с

Ф

Ф

06 «Л

'3

«о с

ОЪ ) Ю ОЭ

ОЭ

З

Ф 06

06

) И в

9 й Ю

-«О

СЭЭ

ОЭ

Ю

СМ

1

СЪ

С4

« СО

•Ч

• ф с СЪ ССЪ «СЪ Ж

СО СО

СО

~ 1'

СМ а- ч

00

СО

Ю 45 Ф

ОЪ ОЭ «Л ОЭ

а »Е

О. Ф

иъ ср Э с О

6Э

Ч»

«О ОЭ

Ю С«Э Ф

'а

Ф

'М

е

Ф

Ю

е о и,э М Ф Ю

Ю о .«г

с

о Е

МЭ

Е Ю

06

СЩОЭ

СЪ

-

ср

с •

иъ

~

«О

ОЪ

«О «Л ' 06 Л

)

щ

с

«О

06 «Л

=

«О

о а-

ОЭ ь ,Я~ Сэ и Ъ 06 и ъ «ОЭ ь • ОЭ «О ~ с -ОЭ

0 6 ОЭ

фЕ

ОЪ

.Ь о Л

с

6Э Э

Д' а о

юЕ с 1—В «СЪ

о

1

•

ОЪ

Я

«О Д иъ

Л

с ~ «О 0 6 0 6 ' о с о о

иъ

с

Е 2 .о в «о

Щ

о .с й

ОЪ

Ф ОЭ ОЭ «О ~ .С: Ь

Щ

«О ~ «О С

с

«~ Щ

«О «- • -СЪ

а Ф ОЭ 00 Ю «~ с о ~Р иъ ) О ,Р 06 .Ъ Ф с .ЗС ср «Л ' Б 0 6 Щ 'с 06 «О — 0 6 ОЭ а .с иъ 06 -«-Э ЧР о Ф

46

ОЭ

«Л

о о

ь

о Щ иъ 06 -Ю Ч» «О

«о Фа Ф

о

ОЭ

О

Е о. о а

Ф

-о

о $ ' «О =. ф

ОЭ В

о ~ с

Ф

в

с

э

о ч» Е

ОЭ Ос «Р ОЭ иъ СЪ6 06

«о

а

ч» к

—ъс Щ

~

>

1

ОЪ

о э сч ~о с м ссэ ч

ч

й в о

06 в

а

06 «О ЧР

»

Щ

о.

ОЭ

ОЭ Ф

«О «О

«

Е о Б

Е

О «О

«Р Ф

Щ

с в СЪ 06 Ю в о ОЭ Ъ иъ о о ф ОЭ иъ а иЪ со Е «О «О о сс 06 «О

о ~ в

+~

~о

00

ОЪ С"Э

ср

.ЪС

06

со и ъ > о Ю иъ

Ю ОЭ «О

щл1

ОЪ СМ ~3 СЧ СМ

ъ

с » «о

«Л сО Щ

СЭ ч»

ыо $ ЧР о ОЭ

М~

«О ъ

Ф ~~Р Д ~ о Ч» ЧР ОЭ ОЭ~ «О «О с - Ф .Щ в о о о о 'о 6Э а й б о д В — ъ — Ъ ~о Ф Ф 2~ И Ъ СР Л: .

о

1Р

«О

~» 'с

«О «О ~

4 •

э

о щ

«Р

о

6Э ОЪ

о

1Р

ОЭ

о Е

о э

Щ

~ъ э о

с

6Э Ф

ОЭ -в

«О ОЭ

:о Ю ~

- Ъ

-

«о о

~р И

«О

)

«Р 06 ОЭ

с

ОЭ

а «Л со с «О О ;а о Л СР СЭЭ Б ) Ф СО

съ'Ъ ~ 6 гг Ъ М

С:Ъ ~СЭ

1 ~3 «Ъ

е- ~ СМ

в :о с

о в

иэ

в о

» о

о

иэ

(Р

(О

63 ОЭ .С:

в Ю

(Л

(36 63 63 Ъ

ОЭ ОЭ

ОЭ

Ю Е Е

63

с 63

2

)

Ф

а6Э

(Л в

СЭЭЭ

о

63 63

63

(И ОЭ ч ~

Е

Л

ъО

й

с с

в

И

в

~

(:

С:

За) ос

о

63

ы -Б с в =

оОЭ

иэ Ю

63 63

)

М о

С»

с

Я

о Ъ

ОЭ

о63

63 63

ОЭ

(Л

С»

) с а4 й о а 63 .; о о .в о

с

И

с .с в

Ш

(Р

ОО -

С» в

ч»

й :

)

!-

63

о Ю 63

63 (Л Л ОЭ

о)

о —в

с

о

в с

о ~в

с

СЭ. ОЭ

(О Ю

а в Ю

(р

о

! — С~ ~

с

о Б в

в с с о Ю 63 в ~ 63 (Л (Л

ЯОЭв'С

Л

)

СЭ(Э (Эъ( (Л

. с =-

,~ а

а Ф (о о

63

в

. С:

) а Я

(»О (Л

о

в

ОЭ ~ Э ОЭ

В 63 ОЭ (О

-

( Э(3

в~

с

ОЭ

•4

~

ОЭ+ ) (Л ОЭ В

Е о щЭ

о

а!

~

о

м

в Ю

63

в

Ъ

в

Е'

ОЭ

Я — о~ ъ

Л63

с с

(Л

-Э

(Л

(О Я

С3 -~)

а

ОЭ

6»

:ОЭ ОЭ

Е -$

(Л

63 О

Ъ

а ~

ОЭ

ОЭ

о Е

о

63

(вР аОЭ•

Ъ

)

3 ОЭ

Ш

СО

а

иэ

С».

(36

в о а С»

63 (О

63 (Р

63

о ~ )

с 66 ОЭ О

иэ Ю

Ъ

о

о о

в о

(Р Ъ

С»

)

СМ л ( Г 3 6~ л СМ ! ! (С» л (СЭ СЭЪ

иэ

00

. С» С» О оъ м

С» л л

(3Э

С(6

о

)

ч

(Л

ОЭ Ъ

в Ю в

ОЭ

иэ иэ о щ

а ~( О Е

((3 Ш

в

(»

С» (Л

ОЭ

Щ

ОЭ ОЭ (Л (Л

((3

Е Е И Ю

СЛ СЭ

'о Е в с

о Ъ-

ОЭ

С(6 ~ 63 (ц с ОЭ

в

в

с

в т

О

с

63

)

с-

с .в с о

63 ОЭ

с

'ъ ОЭ

)

ОЭ

Ъ

ОЭ -Ю

63

в )

ОЭ с

Яе

(И

О 63

о в 63 =

~~ Е Ю

~

оВ Л

о

.

(Л

'ощ

63 Ю

о

(О

ЕЮ

иэ

оОЭ ОЭ ОЭ

л Ео

~Л ~

ОЭ

С» а

в оэ

ОЭ

в

2

ОЭ

'о о (Л

о (О 63 (О а Е Оэ (Л в с Ш с Е о л2 о

М

а

оОЭ

С3 ъ Л

С(6 иэ

(О

)о

с

Йс

а о

о

63

Ю Е о

с С'» ~

'ч~

)

о

иэ

63 )

'л

4

О

(( Э

( О С=

с

Ъ

)

Оэ а ) о

в о

с - .

(Л (Л

оЪ о( О .6а3 я д » Ш !Л С

в

О

о о ')~

63

66 Ф

(Р

63 )

иэ

а

ъОЭ

о Ю

в Ес Щ ОЭ

.С-" 63 ОЭ

ОЭ 63 о ) о00 .= Е ЪОЭ

'$ о Ъ

Я'И а 63

Ш

о в с в

~ о й а

~

' ( 3 с3 ( СЭ

СМ

Т~

!

С(»

(С» (~

а

Ч

ОЭ

иэ

СЭ ~~Э ( О ОЭ (СЭ (3'Э ~ ~ С(3 ! $ ~ 0 0 ( 3 0 ( Х» л ЯЭ ~ ( ч СМ (Г Э МЭ ~О СО (О СО ~О

ОЭ )

о

С»э иэ — Е о

63

~

о

ОЭ ОЭ

иэ Ю

ОЭ '(36 (ЭО С:

о о

63 63

оа в оо о в

ОЭ

иэ 63 а

,

-

Б

Ъ

Я о В Ю

Ю ОС( ОЭ ) 63

в

( 36

с

ОЭ

о

ОЭ В

ОЭ ОЭ

с63 Я )

63

о о63

(О

•Ф ' Ф

ОЭ

Ъ

а

ОЭ

ОЭ

(О

63

ОЭ

ОЭ

СЭ(Э (Л

.Ю иэ

о о

С3.( а

(Р

Б

Ъ

63 63 '63 63

ОЭ ОЭ

(3Э

!-

(Р

с с

в

ОЭ

Е о

ОЭ

СМ (~

Ю

вв а 63

ОЭ

С((Э

а Е ) в

6Э

.С» (р

о

2 MAKKABEERS Dit is duidelik dat 2 Makkabeers na die eerste Boek geskrywe is. Volgens 2.26, 28 is die Tweede Boek 'n opsomming (vandaar die woord epitorne) van 'n geskiedenis in vyf boekdele opgestel deur Jason van Sirene. In daardie boeke, tans verlore, is die verhaal vertel van "Judas Makkabeus en sy , broers" (in 1 Makkabeers 2.1-5 word die eerste Makkabeer, Mattatias, se stamlys en die name van sy vyf seuns genoem). Dan blyk dit volgens die voorgaande lys dat 'n tydperk van veertig jaar (175-135 v.C.) in 1 Makkabeers gedek word, terwyl Boek Il slegs handel oor gebeurtenisse gedurende 15 jaar (176-161 v.C.). Die twee boeke dek dus gesamentlik net 'n tydperk van 14 jaar (van troonbestyging van Antiogus Epifanes in 175 tot die dood van Nikanor 161), en ofskoan hoofsaaklik dieselfde gebeurtenisse deur albei skrywers gedek word, kom hul keuses van gebeurtenisse nie altyd ooreen nie. Tweede Makkabeers voeg byvoorbeeld verskeie legendes en verhale by wat miskien in sy tyd in omloop was by die meer feitelike geskiedenis van 1 Makkabeers.

K

B YVOEGING S TO T D I E B OEK DA N I E L Die Gebed van Asarja en Die lied van die drie jongrnanne is van die groter byvoegings tot Daniel (Griekse weergawe). Bogenoemde twee dele word tussen 3.23 en 3.24 in die kanonieke boek Daniel ingevoeg. 'n Derde byvoeging isDiegeskiedenis van Susanna wat ook in die Vulgaat opgeneern is. 'n Vierde byvoeging is Die geskiedenis van Bei en Die verhaal van die groot slang. Laasgenoemde bestaan uit twee verhale wat tydens die vertaling uit die Grieks bygevoeg is by die boek Daniel. In Die geskiedenis vanBei word vertel van Daniel se moed en wysheid terwyl hy die valsheid van Bel ontbloot. InDie verhaal van die slang skets die outeur hoe Daniel 'n slang (of draak) wat deur die Babiloniers aanbid is, vernietig.

HOQFMOMENTE Gebed van Asarja Lied van die drie jongmanne Die geskiedenis van Susanna Die verhaal van Bel Die verhaal van die groot slang

Gebed van Av arja ... en daar, in die warmste gedeelte van die vlam, loop hulle heen en weer en prys die Here en loof God in hulle lied, "Daar het Asarja, terapl hy in die middel van die vuur staan, so begin bid: ~~Geloofdsydie Here, die God van ons vaders> Mag u Naam geprys en verheerlik word tot in ewigheid! 'In ai!es handel U regverdig, u dade is waarheidsgetrou, u uitsprake reg. '%'stU oor ons gebring heten oor Jerusalem, die heilige stad van ons vaders, daarin het U waarheidsgetrou gehandel, net oor ons sondes en ons het dit verdien. ~Ons is sondaars, wat in ons goddeloosheid van U af weggedwaal het; alles het ons verkeerd gedoen: ~aan u gebooie het ons ons me gesteur nie, volgens u opdragte het ons nie gehandel dat dit met ons goed gaan nie.

"Vat U dan oor ons gebring het, alles wat U aan ons gedoen het, is in billikheid gedoen. "In die hande van ons vyande het U ons oorgegee, goddeloses, afva!hges, valse mense en nou aan 'n onregverdige koning, 'n verdrukker soos nerens elders op aarde nie. "Nou staan ons hier en ons mag eintlik nie ons mond oopmaak nie; ons is 'n skande en 'n bespotting vir u k u aanbidders. ~Maar om u Naam ontwil, gee ons tog nie vir avig oor nie! Moenie u verbond tot niet maak nie! "Moenie u barmhartigheid van ons wegneem nie, ter wiHe van Abraham, u vriend, en Isak, u kneg en Israel, aan U gewy. "Aan hulle het U belowe om hulle afstammelinge te vertneerder soos die sterre in die hemel en soos die sand van die seestrand. "Maar nou, Hem, het ons van al die volke die minste geword; die wereld deur

nelde,

D RIE MA N N E

170 sien almal hoe ons aor ons sonde verneder is. "Hier is ons nou sonder prins of leier of

profeet ,nog brandopfer,nog slagoffer,nog oßerande,nog reukolfer,nie eens 'n piek waar die dankolfers aan U gehring kan word "dat ons u genade kan verkry nie. Maar neem ons tog nog aan, Here, met ons gehroke harte, in ons gemoed verneder, ~en neem dit as offerande aan soos 'n brandoffer van ramme en bulle en van duisende vet lammers; mag dit U behaag, want wie wat op U vertrou het is al beskaamP "Van ganser harte se ons nou dat ons U vii navolg en U vrees en u aangesig soek; '-'moet ons nie beskaam nie, maar handel met ons volgens u goedheid en genadc en volgens u oorvloedige barmhartigheid. "Red ons nou, Here, deur u wonderwerking en ter verheerlihng van u Naam! ~Laat huHe beskaam word wat u knegte kwaad wil aandoen en, beskaam deur u almag, laat huHe magverbreekword! "Laat huHe besef dat U die Here God is, die Enige, heerlik op die hele aarde! "Intussen was hulle ppugers, die dienaars van die koning, besig om nafta-olie en pluisgoed en pik en brandhout in die oond te gooi 'totdat die vlamme meer as twintig meter bokant die oond self gestyg "'en uitgehars het en die Chaldeers wat naby gestaan het, verbrand het. "Maar 'n engel van die Here het na Asarja en sy vriende in die oond afgedaal en die vlatnme doodgeblaas "en gemaak dat 'n wind in die hartjie van die oond waai, asof met dou belaai, en die vlamme het nie aan huHe geraak nie, en nog py~, nog enige ongemak veroorsaak Die lied uun die drin manne in die dur "Toe sing die drie manne weer soos uit een mond en verheerlik en prys God soos volg in die vuuroond: ""Geloofd sy God, die God van ons vaders, geroem bo almal 6r ewig! Ons prys u heerlike Naam wat bo almal geloof en ewig bo almal geroem moet word. "Ons aM L loof in die tempel van u heer-

likheid, U wat hooggeptese en hooggeroem is tot in ewigheid. "Ons wil U loof waar U heers op u heilige troon, U wat hooggeprese en hooggeroem word in ewigheid. "Ons wil U loof waar U bo die gerubs troon en in die dieptes alkyk, U wat hooggeprese en hooggeroem is tot in ewigheid. "Ons wil U loof waar U in die hemele heers, met lof en heerlikheid tot in ewigheid!" "Toe se hu0e: "Prys al die dinge wat die Here gemaak het, die Here HERE; ja, loof Hom x~ al die werke van die Here tot in ewigheid! "Loof die Here, juHe engele van die Here, prys en verhoog sy Naam in ewigheid. "Loof die Here, juHe hemele, pneu enverhoog sy Xaam in ewigheid. ~Loof die Here, juHe waters rat bo in die hemele is, prys en verhoog sy Naam in ewigheid. "Loof die Here, al sy magte, prys en verhoog sy Naam in ewigheid. "Loof die Here, aHe sterre van die hemel, prys en verhoog sy Naam in ewigheid. "Loof die Here, elke druppelrein en vog, prys en verhoog sy Naam in ewigheid; "al die winde ... "die vuur en warmte ... ~winterkoue en somerhitte ... "dou en ny in die oggend, ryp en die koue lug ... '-'Loof die Here, vs en koue ... "ys en sneeu ... "'nag en dag ... "lig en donker ... ''-weerlig en stormwolke „, 'Die aarde moet op sy beurt die Here loof ... '~en die berge en die heuwels ... "Laat al wat groei ... 'al die fonteine ... "die

see en die riskiere ... "al die seediere en waterdiere ... "'al juHe voels in die hetnel ... 'alle mlde diere en die makkes ... "prysdieHere. aljuHe mensekinders ..."prys die Here, o Israel ... "en al julle priesters van die Here ... ~en al sy dienaars ... "prys die Here alle geeste en siele van die heiliges -"a! die heiliges en nederiges van hart ... "Loof die Here, Ananias, Asarja en Alisael, Hy, wat hooggeprys en hooggeroem mord tot in ewigheid, wat ons uit die bei getrek het, en ons uit die hande van die dood gered het, en ons behou het te midde van die vuur! ~Dank die Here, want Hy is goed, tot in .

.

.

ewigheid strek sy barmhartigheid! "Loof die Here, julie, sy aanbidders! Hy is God, bo aUe godeverhewe! Loof en dank Hom mr sy ewigdurende genade!" Die ~eskiedenis van Susanna 'Daar het 'n man met die naam Jojakim in Babel gewoon,~wat Susanna, die dogter van Hilkia as vrou geneem het; sy was baie mooi en godvresend daarby, kwant haar ouers, se!f vrome mense, het haar volgens die %ct van Moses ojakim was geweldig ryk en het 'n vrugtetuin vlak langs sy huis gehad; baie Jode het na hom gekom want hy was die waardigste van hulle almal. 'In daardie jaar is uit die oudstes van die volk twee regters aangestel van wie die Here voorspel het: "Ongeregtigheid het uit Babel ontspring, en aan die wortel daanan is daardie oudstes en regters wat die volk wil regeer." 'Hulle was gedurig in Jojakim se huis, want ahnal wat die een of ander saak gehad het, het daarheen gegaan. 'Teen die middag, toe die mense al huis toe gegaan het, het Susanna uitgegaan en in haar man se tuin gaan wandel; 'en die twee oudstes wat haar elke dag in die tuin gesien het, was aan die brand van begeerte na haar. 'Hulle verstand het gaan staan, hulle het eintlik hul oe afgeslaan om nie na die hemel te kyk nie en aan alles behalwe die regspleging gedink. "Albei het op haar verlief geraak, maar die een wou nie die ander van sy gevoelensse nie; "hulle was skaam om selfs teenoor mekaar te bely dat hulle haar begeer het en haar wou he; "maar dag vir dag het hulle haar dopgehou totdat die een naderhand m die ander se: "'Kom ons gaan huis toe; dis etenstyd." En huHe het elkeen sy eie pad geloop. "Maar hulle het omgedraai en mekaar weer raakgeloop; en toe hulle mekaar ondervra, beken hulle hul be-

grootgem aakt 'J

bad, want dit was somer. "En daar was niemand nie buiten die twee oudstes wat haar

dophou. "Toe se sy vir haar diensmeisies: "Gaan haal tog vir my olie en seep en maak die deur toe, want ek wil bad." "Hulle doen toe soos sy beveel, maak die deure van die tuin toe en gaan deur 'n sydeur uit om die goed te haal wat sy gevra het. Hulle het nie die oudstes gesien nie omdat die weggekruip het. "Net toe die diensmeisies buite was, staan die oudstes op uit hul wegkruipplek en hardloop na Susanna en se: ""Kvk die deure is toe, niemand kan ons sien nie; ons brand van begeerte na jougee ons ons sin! ~'Heier jy, gaan ons albei getuig dat jy 'n jongkerel hier ontmoet het en daarom jou diensmeisies weggestuur het." ~Susanna sug slvaar en antwoord: "Dit is klaar met my, wat ek ook al doen! Gee ek toe, moet ek sterwe en as ek nie toegee nie, kan ek nie uit julie hande loskom nie. "Ek sal liewer in julie bande val, sonder my toedoen, as om sonde te doen in die oe van die Here!" "En Susanna skree hardop om hulp, terwyl die twee oudstes haar probeer doodskree. 'Een van hulle hardloop na die tuindeur en maak dit oop. "Toe die huismense die geskree uit die tuin hoor, hardloop hulle by 'n sydeur in om te sien wat aangaan. "Daarop vertel die oudstes vrat hulle sou gesien het; die diensmeisies was erg verlee want so iets is nog nooit oor Susanna gese nie. Die regters ~etnig teen Susanna

nDie volgende dag, toe die mense weer bymekaarkom in Jojakun se huis, was die twee oudstes ook daar, vol van hul bose voornemens om haar te laat stenig. " H u ll e versoek toe

openlik dat Susanna, Hilkia se dogter en Jojakim se vrou, gehaal moet word. Syword toe gehaal ~en kom saam met haar ouers na binne, geerte na haar. Toe beraadslaag hu!!e saam oor met haar kinders en met al haar diensmeisies. 'n geleetyd wanneer hulle haarelkeen kon kry. "Susanna was besonder aantreklik en mooi van aansien "en die twee skurke beveel haar om haar sluier te lig sodat hulle hul aan haar Die regters probeer Susanna verki skoonheid kan verlustig. "Al haar vriende, al "So 'n geleentheid het gekom: soos haar baar bekendes, het gehuil oor haar. l4 Toe staan die twee oudstes in die vergadegewoonte was, gaan Susanna eendag saam met twee van haar diensmeisies in die tuin om te ring op en!e hulle hande op haar hoof, '~terwyl

DANIEL EN BEL sy met betraande oe opkyk na die hemel omdat sy in haar hart op die Here vertrou het. '"'Ons het in die tuin gaan wandel," begin die oudstes, "toe hierdie vrou inkom met haar @vee diensmeisies. Sy het die deure van die hof laat sluit en haar diensmeisies weggestuur, "Toe kom 'n jongman na haar toe wat hom intussen versteek het, en hy het sy sin by haar gehad. "Vanwaar ons in 'n hoekie gestaan het, kon ons die gruweldaad sien en ons hardloop na hulle toe om te sien wat hulle doen. '~Maar ons kon die jongman nie vasg~y nie want hy was te sterk vir ons, Hy het die tuindeur oopgemaak en uitgespring. ~~Ons het haar egter gevang en haar gevra wie haar kerel was, maar sy wou ons nie senie. Ons getuig van al hierdie dinge." "Hulle was die oudstes, die regters, en die skate het hulle geglo en die vrou veroordeel om gestenig te word.

sonde jou ingehaal uit die verlede! "Jy het mos met die geregtigheid geknoei, die onskuldige vervolg, die boosdoener vrygelaat. Het die Here nie gese: Jy mag die onskuldige en die regverdige nie doodmaak nie.' "Nou goed, jy se jy het hu!le gesien, Se vir ons onder watter soort boom jy hulle bymekaar gesien hete En hy antwoord: "Onder 'n gomboom." "Toe antwoord Daniel; "Jy het teen jou betemete geantwoord. Kou sal die engel van die Here self die oordeel van God oor jou uitvoer." ~Hy laat toe die man weglei en die ander naderkom. "Jy Kanaansgebroedsel," se hy, "en geen ware seun van Juda nie, skoonheid het jou mislei, ne, sinnelikheid het jou hart verlei! "Dit het jy seker al baie met dogters van Juda gedoen. En uit vrees het hulle dit toegelaat, maar hierdie dogter van Juda het nie met jou goddeloosheid ingeval nie. "Se nou vir my,

Daniel kom tot Susanna se redding

hulle saam was?" En hy antwoord: "Onder 'n eikeboom." "Toe se Daniel ier horn: "Jy het teen jou beterwete geantwoord. Kou wag die engel van God wat die swaard dra om jou middeldeur te sny en julie so uit te roei." ~Die hele vergadering roep toe hardop uit en loof God wat hulle red wat in Hom glo. "Hulle het teen die twee oudstes opgestaan aangesien Daniel uit hul eie mond hul valse getuienis bewys het. "Met hulle moes gehandel word volgens die Wet van Moses; daarom is hulle wat van plan was om hul naaste kwaad aan te doen, gedood. So is die dag onskuldige bloed gered. "Maar Hilkia en sy huisgesin het God geloofoor hul dogter Susanna, saam met Jojakim haar man, en al haar vriende omdat niks slegs teen haar ingebring kon word nie. ~Daniel is van daardie dag af baie hooggeag deur die hele rolk. "Toe koning Astyages tot sy vadere geroep is, het Kores van Persie hom opgevolg.

onder wattersoort boom het hy haar gegny toe

~~Daarop roep Susanna hardop uit: "0, ewige God, U wat die kenner is van die verborgene, wat voorkennis dra van aHe dinge, "U weet dat hierdie manne vals teen my getuig het, en nou moet ek sterwe terwyl ek niks gedoen het van die dinge wat hulle in hul boosheid teen my bedink het nie." "En die Here het na haar stem geluister. "Terry *l hulle haar weglei om gestenig te word, het die Here 'n jongman wie se naam Daniel was begeester, ~en hy roep met 'n harde stem: "Ek wil nie dee! he aan die dood van hierdie vrou nie!" "Toe al die mense omdraai en hom vra wat hy daarmee bedoel, "staan hy daar in hul midde en se: "Is julie sulke dwase, Israelitiese manne, dat julie 'n dogter van Israel veroordeel sonder om die saak te ondersoek en seker te maak van die waarheid~ "Gaan terug na die oordeelsplek want hierdie manne het valse getuienis teen haar ingebring!" "Gretig het die mense teruggegaan en die regters het vir Daniel gese: "Kom sit in ons tnidde en leer vir ons, want God het vir jou die wysheid van 'n volwassene gegee." "Toe se Daniel vir hulle: "Skei die een van die ander en ek sal hulle ondervra." "-Toe hulle uitmekaar is, roep hy een van hulle en se: "Jy, oue van dae in boosheid, nou het jou

Die geschiede isnvan Bel en die groot

slang

Daniel en die priesters van Bel 'Daniel was die vriend van die koning en geeerd bo al sy vriende. '-Die Habiloniers het 'n

D ANIEL EN BEL afgod gehad wat hulle Bei genoem het; en dag sm dag moes aan horn voorgesit word tien mud Qmmeel' en veertig skape en ses-en-dertig gelling a~~ aan horn voorgesit word. 'Die koning self het Bel aanbid en geen dag het verbygegaannie ofhy hetsaam met ander gegaan om dit te aanbid. Daniel het egter sy God aanbid.Toe vra die koning horn: "Hoekom aanbid jy nie vor Bel nie."' 'Waarop Daniel horn antwoord: "Omdat ek nie 'n mensgemaakte beeld aanbid nie, maar die lewende God wat

die hetnel en die aarde gemaak het en mag het oor alle vlees." '"Hoe nou?" roep die koning uit, "Glo jy nie dat Bel 'n lewende god is nie? Sien jy nie hoeveel hy daagliks verorber nie?" 'Maar Daniel !ag en se: "'Aee, my heer die koning, moenie sulke bog glo nie. Hy is klei van binne en koper van buite en hy het nog nooit geeet of gedrink nie." 'Daaroor was die koning vererg en hy laat die priesters van die afgod roep. "As julle my nie kan se wie hierdie kos opeet nie,*' se hy,

getvoonte met hul tue en kinders ingegaan en lekker gesmu! aan al die kos en al die wyn ook opgedrink. Toe eers gaan bulle uit. "Daardie oggend wasdiekoning baievroeg op en Daniel saant met horn. "En die koning se: "Daniel, is die seels nog heel?" En hy antwoord: "Ja, heer koning, httlle is nog heel." 'rEn toe die koning die deur oopmaak, ondersoek hy die tafel en roep hardop uit: "Bel, jy is groot, en daar is geen bedrog in jou nie!" "Maar Daniel lag en hou die koning terug sodat hy nie binnegaan nie, en hy se: "Let op die vloer en kyk wie se voetspore dit is." "En die koning anttvoord: "Ek sien die voetspore van mans en vroue en kinders!" en hy was baie kwaad. -'eHy laat toe die priesters vang met hulle vroue en kinders en verplig hulle om horn die ingang te tvys waardeur bulle altyd ingegaan en die voedsel geeet het wat op die tafel was. "Die koning het huHe toe laat doodmaak. Die afgod Bel het hy in Daniel se mag gegee wat dit vernietig het en sy tempel ~ m e t horn.

"dau sterf julle! Bewys 6r my dat dit Bel self

is, dan sterf Daniel omdat hy teen Bel gelaster het." En Daniel se: "Dis soos die koning tvil." 'Daar was sewentig Be!-priesters, afgesien van die vroue en kinders. Toe die koning by die tempel korn met Daniel aan sy sy, "se die priesters van Bel: "Kyk, ons gaan nou weg, en sit u nou self, heer koning, die spyse en die drank reg; en nadat u dit gedoen het, moet u

Die verhaal van dte groor slang

korn tnore vroeg, en as u vind dat Bel nie aHes geeet het nie, dau sterf ons — anders Daniel wat teen ons gelieg het." "Die uitdaging kon hulle maklik maak want hulle het 'n geheime ingang onder die tafel gehad waardeur hulle altyd ingegaan endievoedselgeeethet. "En nadat hulle uitgegaan het, het die koning die voedsel a~ Bel met sy eie hande reggesit. Intussen het Daniel sy dienaars bevee! om as te bring en dit oor die beie tempelvloer te strooi. Met die uitgaan het die koning die deur gesluit en dit met sy ring verseel en vteggegaan. "Daardie nag het die priesters volgens

"Daar v.as 'n groot slang in die omgewing en die Babiloniers het horn aanbid. "Die koning se toe vir Daniel: "Nou kan jy nie se dat dit nie 'n lewende god is nie. Aanbid h orn dus." "Maar Danül antwoord: "Ek aanbid net die Here my God, want Hy is die lewende God. Hierdie is nie die lewende God nie. "Maar, heer koning, gee my net die reg en ek sal die slang doodmaak sonder swaard of knuppe!." En die koning se: "Doen dit!" "Daniel het toe pik geneem en vet en hare en dit alles opgekook en koeke daarvan gernaak; dit het hy in die slang se bek gedruken die slang het daarvan oopgehars. En hy se: "Dit is nou die een wat julle vereer!*' "Toe die Babiloniers dit hoor, was hulle baie verontwaardig. Hulle gaan na die koning en se: "Het die koning nou ook 'n Jood geword? Daniel het Bei vernietig, die slang gedood en die priesters omgebring," "En hulle dring by die koning aan: "Gee Daniel aan ons

' Dit is ongeveer 400 liter Amneel.

~ Dit is ongeveer 160 liter.

die deur toesluit en dit met u ring verseel. "En

174 oor dat ons horn kan doodmaak, of dit is klaar met jou en jou huis!" "Die koning sien toe dat halle haie kmaad vir horn was, en hy was verplig om Daniel in hulle mag oor te gee. '~Hu!!e gooi horn vervolgens in 'n kuil waarin daar leeus was; daar het hy ses dae deurgebring. "Daar was seme leeus in die kuil en hulle het daagliks twee lyke en twee skape aan hu!Ie gevoer. Maar nou her hulle die leeus niks gegee nie sodat hulle Danül kon opvreet. Daniel gered uir die leeukuil '-'I n verafJudea aas die profeetHabakuk besig om pap te maak; en hy het brood in 'n groot bak verkrummel en was net op pad om dit aan die maaiers op die lande weg te bring. "Daar se die engel van die Here aan Habakuk: "Neem dadelik die etc wat jy daar het en bring dit weg na Danül in Babel wasr hy in die leeukuil sit." '~En Habakuk antwoord: "Here, ek ken Babel nie en ek weet niks van 'n leeukuß nie."

D ANIEL EN B E L "Toe gryp die engel horn so te se aan die hare en dra horn na Babel en sit horn by die leeukuil neer — dit deur die drywing van die Gees. "Habakuk roep toe uit: "Daniel, Daniel, die Here het jou jou etc gestuur, korn haal dit!" "En Danül se: "U het my toe nie vergeet nie, Here! U verlaat nooit diegene wat U liefhet nie!"' "Danie! staan toe op en eet. Daarop neetn die engel van die Here vir Habakuk weer terug na sy piek. "-Op die sewende dag gaan die koning na die kuil om oor Danül te treur. Hy korn by die kuil en loer in, en daar sit Daniel tussen die leeus! "En die koning roep hardop uit: "Groot is die Here, die God van Daniel!" En hy laat horn uit die kuil haal. ~'In sy piek laat hy hulle mat die oorsaak van sy ondergang kon gewees het in die kuil gooi; en tempi almal kyk is bulle opgevreet! '""Toe se die koning: "Laat die hele wereld bewe fair Daniel se God! Kyk hoe het Hy verlos en tekens gegee vsn sy mag op die aarde! Hy het selfs vir Daniel uit die leeukui! gered!"

D IE BRIEF VAN JEREM I A Die brief, so word beweer, is deur Jeremia geskryf aan die Jade wat op die punt was om in ballingskap weggevoer te word. Dit bestaan uit 'n lang duidelike verdoeming van afgodery.

pa.

a a

s

r

HGGFMOMENTE Die dwaasheid van die afgode: 1-40Die dwaasheid om afgode te aanbid: 41-73 R

.

. !SW

'n Lang ballingeleap le ooov 'Aßkrif van 'n brief wat Jeremia gestuur het aan hulle wat die koning van Babel besig was om as gevangenesna Babel weg te voer,om aan hulle die eM van God bekend te maak. %eens die sondes wat julle teen God gepleeg het, word julle as gevangenes ontvoer deur Xabukodonosor, die koning van Babel.' 'As julle Babel binnegaan, sal julle daar bly vir baie jare, vir 'n tydperk van sewe geslagte; daarna aal Ek julle in vrede laat terugkeer.' aJuBe sal in Babel gode van goud en silwer en klip en hout sien, op die skouers rondgedra, vir die heidene vreeswekkende dinge.' 'Sorg egter dat julle nie ook hierdie gebruike navolg en vreesbevange vir hulle word nie. 'As julle die menigtes sien wat bulle aanbid, voor hulle en

agter hu!!e aan, se ür julleself in jul hart: U alleen, o Here, moet aanbid word! ~Want my engel is by julle en van horn sal rekenskap gevra word vir julle lewens.' tPoppe van goud of silwer, praat kan bulle nie want 'n werksman her. hulle rong glad gemaak, nadat hy h ulle houtvorm met goud en si!wer oorgetrek het, Haaipelooeheid oan die aggode 'Soos 'n meisie met goud versier word, so word goud ook ür hul!e maaksels gebruik. 'Hierdie ' Vgl. Jer. 39:9 ' Jer. 29:10-11 ' Jes. 44:10; 10:1-16

gode hetnogal goue krone op hulhoofde. En soma neetn die priesters die krone van goud of sitwer en spandeer dit op hulleself. ' Hulle leen dit ook aan hul prostitute uit om hulle mee te

versier; en dan neem hulle dit weer van die hoere om die gode mee te versier. "Die gode kan nie teenstand bied teen roes of mot nie! "Ondanks hu! purper gewade moet hul gesigte ook nog gewas word vanwee die stof wat so dik le in hu!le tempel! "Hier is 'n afgod wat 'n septer dra net soos 'n mens, soos die goewerneur van 'n provinsie; tog het hy geen mag oor die sondaar nie. '~'n Ander het 'n swaard in die hand, of 'n byl, maar hy kan homself nie verdedig in oorlog of teen rowers nie, Kees dan acker dat hulle nie gode is nie, "Moenie bang wees vir hu!!e nie. Soos 'n erdepot wat 'n mens weggooi as hy stukkend is omdat dit nutteloos

is, so is dit met hierdie gode van hulle.' "Daar sit bulle in hulle tempels, hulle ae vol stof van die verbygangers. '"'En soos iemand wat die koning mishaag het, toegesluit sit agter ysterstawe, ook soos 'n

dooie na 'n grafkelder gedra word, so word bulle deur die priesters toegesluit en bewaak dat hulle nie deur diewe gesteel word nie. "Van al die ligte wat vir hulle opgesteek word — en daar is baie — kan hulle niks sien nie: hulle is soos die houtbalke in die tempel,' "Tog glo die mense dat slange wat van die aarde is hulle

a Eks. 23:23; 31:4; '%um. 20:16: "my engel": B~p as %'oord van God, soos hele hoodskap.

' Jer. 22:25 ' ligte: Hehreeus: lampe

B RIEF JEREM I A harte binnegaan en huHe opvreet, ook hul klere, en huHe voel dit nie. Dis eerder wurms wat die afgod verteer, klere en al, en niemand weet beter nie! ~Die rook van die tempel maak huHe gesigte swart, "Bokant hul liggame en om huHe koppe vlieg uile en swaeltjies; voels fladder en katte kruip daar rond. "Julle kan seker mees huHe is nie gode nie. Moet dus nie vir huHe vrees nie. 'sOok die goud waarmee hulle gesigte oorgetrek is, is net vir die oog. As dit nie gedurig opgevryf mord nie, aal dit nie blink nie. Immers, huHe het niks gevoel tempi huHe gegiet is nie! ~Watter prys 'n mens ookal vir huHe betaal, hufle besit geen gees me. "HuHe kan nie 'n tree loop nie, huHe moet op die skouer gedra word en huHe beskaam hul aanbidders deur hul magteloosheid.a "Daarom, as huHe omval, kan huHe uit hufle eie nie opstaan nie; so ook as huHe regop staangemaak mord, kan hufle nie op hul eie bly staan nie; geskenke moet aan huHe voorgesit word soos aan die dooiesP '"'Die priesters het offers aan huHe gode verkoop, of huHe hou dit vir eie gebruik; net so sal geen porsie wat huHe vrouens afsny, of vir die gebrekkiges of behoeftiges uitgedeel word nie. "Daardie offers mag enige vrou aanmak, gedurende 'n maandstonde ofnet na 'n bevaHing. JuHe weet dus hieruit dat dit geen gode is nie en dat juHe huHe nie moet vrees nie. "Waarotn word huHe dan nog gode ge-

horn nie tot verantwoording roep nie. "HuHe kan die mens nie van die dood red nie, nog die swakke uit die mag van die sterke, "HuHe kan nie sig gee aan die blinde, of hulp bied in tyd van nood, "aan die weduwee genade betoon, of die weeskind seen nie. ' Soos klippe uit 'n berg gekap, is hierdie gode van huHe, van hout en goud en sHwer. %'ie op huHe vertrou, korn bedroe daarvan af. "Hoe kan 'n mens dan dink of se dat huHe gode is? Die Ckouueheid ean afgodsaanbidding "'Die Chaldeers self eer nie huHe gode nie: hoor huHe van 'n stomme wat nie kan praat nie,

bring hufle horn na Bel met die smeking dat hy horn moet laat praat, "asof die sinnelose ding wat niekan beweeg nie,huHe kan hoor! Nog huHe nog huHe gode het verstand!> "Kyk maar sit huHe vrouens op straat, elkeen met toue om hufle, voor vure van olyfpitte, "terwyl elkeen mag dat'n verbyganger haar salgr!y en saamsleep na sy bed; en terwyl sy loop, spot sy haar minder gesogte hure mat nog toue om huHe

vroue as hufle oppasters het, is hufle goddelike wesens? "In huHe tempels sal juHe huHe priesters sien sit, met stukkende klere, koppe en baarde geskeer en sonder hoofbedekhng; "en huHe sing 'n tn:urlied voor bulle gode, soos oor 'n dooie ' "Die klere wat hul afgode dra, trek hulle priesters uit en trek dit vir huHe vroue aan en vir huHe kinders. "Of huHe goed behandel word of sieg, huHe is magteloos otn die goeie te beloon of die kwade te straf. Dis nie vir huHe om konings daar te stel of af te sit nie. ~Huße kan ooknierykdom skenk of diehvaad wreek nie. Hou iemand nie sy belofte nie, kan huHe

het! A l ma! wat soos huHC maak~ is valse mense. Hoe kan 'n mens dan dink of se dat huHe gode is? 4'Alaar deur timmermans en goudsmede is bulle gemaak. Hufle is niks anders as wat die priesters huHe wil he nie. 4'Kan die werk van sterflike merksmense goddelik wees? Hoe kan dan die maaksel wat huHe gemaak het gode wees? 4"'Net ontgogeling en smaad last huHe aan hul nageslag agter. "Want as stryd en ramp oor huHe korn, dink die priesters net waarheen om met huHetevlug."Hoekorn dink huHe dan dat die gode wat hulself nie van oorlog kan red nie, uit rampe kan verlos? "Want oral in die wereld sal mense en konings tog besef dat maaksels van hout, goud en silwer valse gode is; dat hufle nie gode is nie, maar die werk van m ensehande en glad nie van God isnie."Ja, mensewerk; wie kan dit betmyfel dat daar niks van die merk van God in huHe is nie! "Nie deur huHe korn die koning tot stand nie, nog gee huHe aan die mens reen.

< Jes. 46:7 s soos aan die dooies: Ps. 106:28; Ben Sira 30.18

Jer. 16;7 i Grieks en Latyn vnskil onderling — dui op 'n kindjie.

noem? Dinge van goud en silwer en hout, wat

BRIEF JEREMIA "Die reg kan hulle nie onderskei nie, nog 'n gebied red van onderdrukking: bulle kan niks doen nie, maar hang soos kraaie tussen hemel en aarde. "Raak 'n tempel aan die brand, sal jy die priester sien wegvlug; en die gode van hout, goud en silwer verbrand soos die balke in vtamme. "Ook 'n koning en 'n oorlog kan bulle nie weerstaan nie. Wie kan bulle dan nog goddelik ag, of dink dat bulle gode is? "Nie teen rowers, nie teen diewe kan die gode van hout en klip en goud en silwer bulle verweer nie, teen hulle wat sterker is. "Goud en silwer en gewaad, net maar bedekkings — skeur dit af en die afgode kan hulle self nie beskerm me. "Daarom aal dit beter wees om 'n koning te wees wai sy krag kan vertoon,of'n silwerbeker wat tog van nut is, waaroor die een wat dit besit, horn kan roem; of 'n houtdeur wat die skatte in 'n huis beskut, as hierdie valse gode! "Hoe mooi tog die son en die maan en die sterre! Hulle gee tog lig en is diensbaar. ~So is dit tuet die weerlig wat so blits, so mooi om te aanskou en so ook die wind wat oral waai "en die wolke wat op God se bevel oraloor die aarde trek,gehoorsaam aan wat Hy gehied. "Die vuur wat van bo aangesteek word om die bosse op die bergetot as te maak, doen wat dit beveel wotd, Maar hierdie afgode het

nog die skoonheid nog die krag om met een van hulle vergelyk te word. "Moet dus nie eens dink aan huDe as gode nie, moet hulle nooit gode noem nie, wat nie 'n oordeel kan vel of iets vir die mensdom kan doen nie. Aangesien die gode niks is nie, is daar geen rede om hulle te vrees nie. "Kan bulle 'n vloek of seen oor die koning uitspreek? ~Hu!le kan aan die volke geen teken aan die hemel gee nie, of lig gee soos die son, of slum soos die maan nie. "Ai, selfs die diere is beter as bulle — hulle weet tog om skuiling te soek vir hul eie veihgheid! "Niks toon ons dus dat bulle gode is nie; daarom moet julle hulle nie vrees nie! "Hulle is soos voe!verskrikkers op 'n land: so is bulle hout-, silwer- en gode van goud. "Hout en silwer en goud — geduldig laat hulle die voels op hulle sit soos in 'n mt doringbos, of 'n lyk in 'n donker steeg! "'Aan bulle purper mantels wat aan die uitrafel is, weet 'n mens al dat bulle g'n gode is nie! Huf!e word einde ten laaste deur wurms van binne opgevreet, 'n skande vir die land, '~'n Getroue dienaar van God wat afgodery verafsku, is beter daaraan toe want hy is ver van verwytel (Die stonip einde han daarop dui dat die rol soaaruan hy sy vertaling gedoen het, aan die einde te slenoeerd evasont te lees —Vertaler)

OPMERKINGS Die Brief vanJeremia is een van die stukke wat in die Apokriewe Bocke opgeneem is. ln die LXX staan dit in die Aleksandrynse Kanon as 'n afsonderlike bock, maar in die Vulgaat is dit hoofstuk 16 van die Bock van Barug, so ook in die eerste uitgawe van die Authorised KingJamesVersion en Luther se Bybel. Die sogenaamde "brief" van Jeremia is eerder 'n ernstige preek oor 'n onderwerp wat baie aktueel was vir die oorspronklike skrywer — volgens Charles en ander kritici, 'n Hebreer — naamlik die afgodediens, nie in Kanaän nie maar in Babel. Maar dit is nie die Babel van Nebukadnesar wat Jegonja en die manne van die Eerste Wegvoering gesien het nie, nie Babel in sy heerlikheid toe Esegiel so beindruk was deur die gesig van die uitgesnyde en geverfde simbole van sy eeue oue geloof nie. Dit was eerder die vervalle Babel se afgodery wat horn genoop het om die preek te lewer en die tydperk van gevangenskap te bepaal as "sewe geslagte" volgens vs. 2; sewe geslagte van veerbg jaar elk bereken vanaf die verbanning van Jegonja (597 v.C.) bring ons tot by 317 v.C.; of soos die skrywer dit kon bereken het, vanaf 586 v.C., die jaar van die finale wegvoering, by die jaar 306 v.C. Maar toe het 'n gedeelte van die Joodse ballinge reeds op bevel van Kores na hul vaderland teruggekeer. Talle het egter agtergebQ en was al ingeburger in die land. Preke soos hierdie kon in

178

B RIEF JEREM I A

omloop gewees het onder Jode wat al gewankel het in hulle geloof, noudat die plaaslike gode hulle oormag deur die val van Jerusalem en die vernietiging van die tempel getoon het; of bloot omdat dit hulle gepas het om vol te hou met 'n ou praktyk: "orn rook te laat opgaan vir die hemelkoningin en vir haar drankoffers uit te giet soos ons gedoen het, ons en ons vaders, ons konings en ons vorste, in die stede van Judea en op die strafe van Jerusalem; toe is ons met brood versadig en was gelukkig ..." So staan dit geskrywe in Jerernia 44:17. Nietemin rym nog die inleiding nog die res van die geskrif met die aanname dat dit deur Jeremia geskryf is, Dis reeds duidelik dat die skrywer etlike eeue na die groot profeet geskrywe het. Jeremia het in sy brief (29:1-23) die ontvoerders gemaan om hulle met hul ornstandighede te versoen: "Bou huise en woon, plant tuine aan en eet die vrugte daarvan; neern vroue en verwek seuns en

dogters en neem vroue vir julle seuns en gee julle dogters aan mans ... vermenigvuldig daar en rnoenie verminder nie" (29:5-6). Vir die skrywer van hierdie brief het dit miskien te kras geklink, vandaar sy vurige oproep aan die volk om tog nie rnislei te word en die Babelse gode te aanbid nie.

D RIE JONG M A N N E A A N D IE H O F V AN DARI U S Die verhaal is as hoofstuk 3 en 4 in l Esdras opgeneem. Hierdie vertelling in Esdras loop parallel met 2 Kronieke 35-36, Esra, en Nehemia 6-8, alhoewel weglatings, byvoegings en klemverskuiwings in I Esdras voorkom. Die kenrnerkende nuwe materiaal korn juis in hoofstuk 3 en 4 voor.

.HÄGFMGMENTE Die debat tussen die lyfwagte voor die koning (Garius): 3.1-4.63

Die debat tussen die iyfwagte voor

die heiser

3

Toe Darius koning was, het hy eendag 'n groot onthaal vir al sy onderdane aangebied en vir al die prinse van die Mediers en die Perse en vir al die goewerneurs en die kapteins en luitenante wat onder horn gestaan het, vsn Indie af tot in Etiopie, van 'n 127 provinsies. En toe bulle geeet en gedrink het en versadig was en hulle onttrek het, het D arius na sy

slaapkamer gegaan en aan die slaap geraak en kort daarna weer wakker geword. 'n Komperisie mord eoorgestd Intussen het drie jongmanie, lede van die koning se 1>Mag, die een vir die ander gese: "Laat elkeen van ons 'n spreuk maak oor wie of wat die sterkste is; hy wie se spreuk die vernuftigste aal wees, horn sal die konüng met purper laat beklee en uit 'n goue beker laat drink en op 'n vergulde bed laat slaap en horn 'n wa gee, getrek deur perde met goue tome, en 'n tulband van hm sy en 'n ketting om sy hals, en hy aal langs Darius sit vanwee sy wysheid en sal Darius se neef genoem word." Toe het elkeen sy spreuk geskrywve en dit verseel en onder Darius se kopkussing gesit; en bulle se vir mekaar: "%anneer die koning opstaan, sal ons horn die geskrifte gee, en die

een wie se spreuk deur die koning en die drie prinse van Persü gereken word as die vernuftigste, hy sal die oomvinnaar wees, soos dit geskrywe 1s.

Die eerste skryf toe: %yn is die sterkste. Die tweede skryf: Die koning is die sterkste. Die derde skryf: Vroue is die sterkste, maar bo alles dra die waarheid die louere weg. Toe die koning opgestaan het, neem bulle hul geskrifte en gee dit vir horn en hy lees dit, Hy stuur toe en laat haal al die prinse van Medie en Persie en die goewerneurs en die kapteins en die luitenante en die vernaamste ampsdraers; en hy gaan sit op die koninklike regstoel waarna bulle die geskrifte aan horn voorlees. En hy se: "Roep die jongmanne en bulle sal self bulle spreuke verklaar." So is bulle dan gemep en het binnegekom. En hy se: "Verduidelik aan ons wat julle met die spreuke bedoel." Die toespraak oor myom Toe begin die eerste, hy wat oor die sterkte van wyn geskryf het, en hy se: "O manne, hoe kragtig is u~ nie! Dit laat almal dwaal wat dit drink. Dit maak die verstand van die koning en die weeskind gelyk, von die alaaf en die myatan, van die arme en die ryke; dit verander elke gedagte in vreugde en vrolikheid, 'n mens

180 onthou nie droefheid of sku!d nie; dit maak elke hart ryk sodat 'n mens nie aan koning of goewerneur dink nie, en dit laat elkeen talentvol voel. As huHe dronk is, vergeet mense die vriendskap van vriende en broers en trek netnou swaarde uit. O manne, is wyn dau nie die sterkste nie?" Nadat hy dit gese het, bly hy stil. Die toespraak oor die koning

D RIE JONG M A N N E munt nie; wie is dit dan wat oor huHe heers of heerskappy oor bulle het? Is dit nie vroue nie? Vroue het die koning gebaar sowel as al die andermanne wat heers oordie see en die land. Ja, huHe het van huHe gekom, en huHe het huHe grootgemaak wat die wingerde geplant het waarvan wyn korn; huße maak ook die manne se ktere; huHe bring manne roem en sonder vroue kan daar geen mans wees nie. Ja, as mans goud of silwer of enige ander kosbare dinge bymekaargemaak het, was dit nie uit liefde vir die vrou wat mooi van gestalte is nie? Ja, 'n man vat selfs sy swaard en gaan om te roof en te steel, om die see te bevaar en die riviere; durf 'n leeu aan en waag dit in die donker; wanneer hy gesteel en geroof het, 'bring hy dit na sy geliefde. Daaruit blyk dat 'n tnan sy vrou liewer het as sy vader ofmoeder! Ja,daarwas albaie wat kranksinnig geword het oor vroue en orn huHe onthalwe slawe geword het. "En nou, glo u my nie? Is die koning nie groot van mag nie? Is al die lande rondom nie bang om horn aanstoot te gee nie? Tog het ek horn eendag gesien, en Apame, die koning se byvrou, die dogter van die beroemde Bartacus, aan die regterhand van die koning sien sit; en sy het die koning se kroon van sy kop afgehaal en dit op haar eie kop geplaas! Sy het die koning met haar linkerhand gestreel! En na dit alles, hetdiekoning haar oopmond aangegaap;toe sy horn uitlag, het hy saamgelag; maar as sy haar vererg het, het die koning haar geliefkoos dat sy weer vriendelik teenoor horn kon word. "O manne, hoe kan dit anders as dat die vrou die sterkste genoem word as sy sulke dinge kan doen?"Toe kyk die koning en die prinse mekaar aan terwyl Serubbabel begin praat oor die waarheid.

Toe begin die tweede, hy wat oor die sterkte van die koning 'n spreuk gemaak het en se: "O manne, is daardie manne nie sterk wat mag het oor land en see en alles wat daarin is nie? Die koning is waarlik die sterkste want hy is heer oor alhierdie dinge en voer heerskappy oor hulle; wat hy ook al beveel, dit doen huHe. As hy huHebeveelom teen mekaar oorlog te m aak, doen huHe dit; as hy huHe uitstuur teen sy vyande, gaan bulle heen en breek berge, mure en torings af. HuHe slaan dood en word doodgeslaan en oortree nie die koning se gehod nie. As hulle 'n oominning behaal, bring huHe aßes na die koning, die buit sowel as die gevangenes. Dieselfde met die wat nie soldate is nie, maar boere; wanneer huHe geoes het wat huHe gesaai het, bring bulle dit na die koning en verplig mekaar eintlik om belasting te betaal. En tog is hy maar eeu man. As hy beveel om dood te slaan, slaan hulle dood; as hy beveel om te s!aan, slaan huHe; as hy huHe beveel om te bou, dan bouhuHe;ashy beveel om aftebreek,dan breek huHe af; as hy huHe beveel om te plant, dan plant huHe. So gehoorsaam sy hele volk en sy leers horn. Daarby gaan le hy, eet en drink hy en rus, en sy wagte hou rondom horn wag en geeneen kan weggaan en sy eie sake doen of horn in enige ding ongehoorsaam wees nie. O manne, hoe kan die koning nie die magtigste Die toespraak oor dte roaarheid wees nie, as hy in so 'n mate gehoorsaam "O manne, is vroue nou nie sterk nie? boot is word!" Toe bly hy ook stil. die aarde en hoog is die hemel, snel is die son op sy baan, want hy draai deur die hemel en Die toespraak oor arome

kornweerby sy beginplek in die loop van een

Vervolgens het die derde, wat oor vroue en die waarheid gespreek het (dit was Serubbabel), begin praat. "0 manne, dit is nie die groot koning of die magtigste manne of wen wat uit-

dag. Is Hy wat hierdie dinge gemaak het, nie groot nie? Daarom is die %aarheid groter as alle ander dinge. Die hele aarde getuig van die Waarheid en die hemel seen haar; die beie

D RIE JONG M A N N E

181

skepping skud en beef daarvoor en daar is geen boosheid daarin nie. %yn is boos en die koning is boos, al die kinders van die mens is boos, so ook hulle hose werke; daar is geen waarheid in hulle nie en in ongeregtigheid sal hulle vergaan. Rat die Waarheid betref, sy bly bestaan en is altyd sterk; sy lewe en oorwin tot in ewigheid. By haaris geen aanneming van die persoon of van haar gawes nie; sy doen dit wat reg is en versamel die onregte en hose dinge en almal het behae in haar v,erke. Ook in haar oordeel is daar geen onreg nie, hare is die sterkte, die heerskappy, krag en majesteit van alle eeue af. Mag die God van die Waarheid geprys word!" Die reuksie Toe bly hy stil. Al die mense roep toe uit: "Groot is die Waarheid en magtig bo alle dinge!" Toe se die koning: "Vra wat jy wil, ja, meer as wat g is, en ons sal dit aan jou gee, want jy is die wysste best! Jy aal langs my sit en my naamgenootgenoem word!" Daarop se hy vir die koning. "'Onthou u eed, wat u belowe het, om Jerusalem te herbou, die dag toe u die koninkryk ontvang het, en om al die vaatwerk terug te stuur wat uit J weggeneem is? %st Korea eenkant gesit het toe hy gesweer het om Babel te verwoes en om die tempel op te bou wat die Edomiete verbrand het toe Judea verwoes is deur die Chaldeers, "En nou, heer koning, dit is wat ek vra; die prinslike vrygewigheid wat van u geeis word: ek versoek u nou om die eed na te korn wat u aan die Koning van die hemel met u eie mond gesweer het om te volbring!" Toe staan koning Darius op en soen horn en als briewe ra hotn aan al die skathouers en landvoogde en kapteins en goewerneurs dat hulle vir horn en almal wat met horn saamgaan, vei!ig op bulle pad vergesel om Jerusalem te herbou. Hy het ook briewe aan die landvoogde van Selo-Sirie en Fenisü geskrywe en aan die in Libanon dat hulle sederhout van Libanon na Jerusalem moes bring en dat hulle die stad

este

saam met Serubbabel moes bou. Daarby het hy namens aldie Jode wat uit sy ryk na Judea gegaan het, gesöff da t geen maghebber, geen heerser,geen landvoog en geen penningmeester dwang moes gebruik om hui!e huise binne te gaan nie; dit wat bulle myheid betref. Ook dat die beie gehied wat hu!ie besit, vry van belasting sal wees en dat die Edomiete die dorpc aan die Jode moes afgee wat hulle ingeneem het; ja, dat twintig talente silwer' jaarliks vir die bou van die tempel afgestaan moes mord totdat dit klaar gebou is; en nog tien talente silwer jaarliks betaal moes word om die brandoffers daagliks op die altaar aan die gang te hou (waar hulle 'n gebod gehad het om sewentien te offer); ea dat almal wat van Babel af gaan om die stad te bou, volle vryheid sou geniet, hulle sowel as hulle nageslag en al die priesters wat saamgaan. Hy het ook die onderhoud wir die priesters gereel, selfs die keredrag van die priesters' waarin bulle sou optree; en net so met die onderhoud van die Leviete wat aan bulle betaal moes word tot op daardie dag wanneer bulle sou klaar wees en Jerusalem opgehou is. En hy het beveel dat almal wat die stad moes oppas, erwe en lone gegee moes word, Hy het ook al die vaatwerk uit Babel weggestuur wat Kores eenkantgehou het en wat Korea a0es gesehet, het hy beveel om gedoen en na Jerusalexn gestuur te word. Toe die jongman uitgegaan het, het hy sy aangesig na die hemel opgehef in die rigting van Jerusalem en die Here, die Koning van die hemel, geprys en gese: "Van U die oorwinning en van U die vryheid en aan U die heerlikheid! Ek is U dienskneg! Ek loof U tvat my die wysheid gegee het en ek dank U, o Here van ons vaders!" En hy hetdie briewe geneem en na Babel gegaan en dit alles aan sy volksgenote tneegedeel. En hulle het die God van hul vaders geprys omdat Hy hulle vryheid en vergunning gegee het om Jerusalem te bou, en die tempel waaroor sy Naam uitgeroep is. En hullc het sewe dae lank feesgevier met musiek en vzolikheid.

erusalem

' 20 talente = ongeveer 680 kilogram (1 talent = + 34 kg) ' Die name van die priesters wat teruggekeer het, word aangegee in die kanonieke bock Esra 8:2 e.v. (Vertaler)

18Z

DRIE JONCxMANNE

OPNERKINGS In al die manuskripte van die Septuagint (ÜÜÜword die betrokke Apokriewe bock I Esdras genoem, II Esdras in Lucianus se hersiening van die Septuagint, en III Esdras in die Latynse vertaling in die Yulgaat, waar dit na die Nuwe Testament as 'n byvoegsel geplaas word. Dit word algemeen as 'n ou Persiese verhaal beskou wat deur 'n Joodse skrywer aangepas is vir Joodse lesers, as 'n aanloop tot die terugkeer van die balhnge. Aan die einde van 'n banket skryf drie howelinge, van wie die derde Serubbabel geheet het, op afsonderlike strokies neer wat hulle as die sterkste van alle dinge ag. Serubbabel het geskryf: Vroue is die sterkste, maar die waarheid seevier oor alle dinge. As prys eis hy nie die beloning wat Oarius beloof het nie, maar vra net dat die koning ooreenkomstig sy eed Jerusalem sal herbou, met sy tempel, en ook die heilige vaatwerk sal terugstuur soos Kores gesweer het, Ooreenkomstig Darius se dekreet is die tempel voltooi op die 23ste (in kanonieke Esra die 3e) dag van Adar in die sesde jaar van Darius se regering, 516 v.C. Dit word aanvaar dat hierdie bock 'n vertaling van 'n Hebreeus-Aramese bron is en nie net 'n hersiene vertaling van die Septuagint-weergawe nie, Nestle en ander teoloe haal 'n menigte bewyse aan, In Robert H. PfeNers se lntroduc5onto the Apocrypha word voorbeelde aangehaal van wysigings van die oorspronklike Hebreeus4rarnese teks tydens die vertaling van die Ü0( (in Grieks), waarvolgens blyk dat twee Hebreeus-Aramese bronne gebruik is wat nie woord vir woord identies is nie; 'n vergelyking tussen die ve&ling van die Griekse LXX~eergawe en die betrokke uittreksels uit die Bybel sal toon dat die Hebreeus-Aramese teks van 2 Kron. 35:1-36:21, Esra 1-10 (net vers 4:6 word in III Esdras weggelaat) en Neh. 7:73-8la in 'n vrye idiomatlese Grieks in III Esdras voorkom tesame met die verhaal van die drie jongmanne. Vir my doel is 'n bespreking van die betrokke byvoegsel tot I (III) Esdras van die verhaal van Die drie jongmanne aandie hof van Oarius voldoende. Ek som die rnenings van die verskillende teoloe se werke hieroor op naamlik dat: (a) die storie deurgaans fiktief is, ofskoon 'n bekende redakteur van die verlede 'n min of meer leidende rol speel (soos in Ester, Daniel, Tobias, Judith, en so meer); (b) die storie waarskynlik 'n Persiese oorsprong het (450-350 v.C.); (c) dit vroeg al in Aramees in omloop was (ongeveer 300 v.C.); (d) dit ongeveer 200 v.C. in die Kroniekskrywer se werk met sy Joodse slot ingevoeg is; (e) die Aramese lesing van die verhaal die skrywers van Spreuke 8 (oor die uitnemendheid van die wysheid), Daniel en Ester beinvloed het; (f) dit in sy Griekse vorm bekend was aan die skrywer van die Wysheid van Salomo.

B YVOEGIN G S T OT DI E B O E K ESTER (Griekse weergave/ Die boek Ester in Grieks is 'n vertaling, aanpassing en uitbreiding van die Hebreeuse weergawe, Die volgorde van die gebeurtenisse stem grootliks ooreen, maar daar is ook duidelike verskille, bv. ander eiename van rolspelers, asook 'n sterker godsdienstige ondertoon. Die ses byvoegings bevat verskillende inleidings en slotte. Hulle is geskryf in 'n formele styl en beklemtoon die godsdienstige clemente deur gebede en gebedsverhorings te beskryf. (Die byvoegings in die Griekse weergawe is genommer van A tot F en is geintegreer met die res van die Griekse vertaling.)

HOOF MOMENTE Mordegai se droom; Ester word koningin Haman sekomplot teen die Jode Haman word gedood Die Jode verslaan hulle vyande Naskrif

Mordegai se droom

l

'In die tweede jaar van Artasasta, die Groot Koning, op die eerste dag van Nissan, het M ordegai 'n droom gehad.' 'Mordegai was 'n Jood wat in die stad Susan gewoon het. Hy was 'n man van aansien en 'n hofdienaar. 'Hy was een van die bannelinge wat Nebukadnesar saam met Jegonja, koning van Judea, van Jerusalem af weggevoer het. 'Dit was sy droom: rumoer en geweld, donderslae en 'n aardbewing, verwarring op die aarde, 'Toe verskyn daar twee groot drake wat mekaar met 'n verskriklike gebrul net te lpg wou gaan. 'Iedere nasie is daardeur aangeblaas om

hulle >ir oorlog gereed te maak en om teen God se regverdige nasie oorlog te voer. 'Dit was 'n dag van duisternis en donkerheid, gepaard met beproemng, vrees, verdrukking en groot verwarring op die aarde. 'En die hele regverdige nasie was benoud, want hulle het gevrees vir die bose ding wat vir hulle voorgele het en hulle het hulle vir die dood voorberei. "Hulle het hardop gebid tot God, en in antwoord op hul geroep, het daar as 't ware uit 'n klein lopie 'n groot rivier ontstaan; sy water het tot teen die

walle opgestoot. "Dit het lig geword en die son het opgekom; die nederiges is opgehef en het die grotes vernietig. "Toe hy uit die droom onnvaak en sien wat God voornemens was om

' Verskil van die H ebreeuse vreergawe.Afdelings opeenvolgend genommer rervrdle van leesbaarheid.

183

ESTER —Grieks te doen, het hy dit bepeins en in sy gedagtes het oor hoe dit bereik kon word, het Haman, nagegaan, terstpl hy dit hoegenaamd probeer mat in «g%eid almal onder ons oortref en ür sy verstaan, tot die aand toe. onkreukbare guns en goedwilligheid en vaste betroubaarheid tot die tweede piek in my koninkryk verhoog is, 'ür ons getoon dat daar Mordegai ontdeit 'n samesvrering onder al die nasies van die wereld 'n 4vaadTermyl Mordegai met sy gedagtes besig gesinde ras versprei het. Hierdie ras is teen elke was en die droom probeer ontrafel het, het ander volk opstandig deur sy eie mette, en Gabata en Tara (Teres) twee van die koning se ondermyn gewoonwegdieordonnansies van die kamerlinge,na horn gekom. aEn toe hy hoor konings sodat die eemvording van ons koninkwat huUe vir mekaar fluister en agterkom dat ryk nie 'n werklikheid kan mord nie.' sOns belag dat hierdie volk teenstand bied, huUe die hande wou le op die koning, het hy ja, gedurig, terwyl huUe hardkoppig 'n vreemde koning Artasasta daaroor ingelig. 'En huUe is lewenswyse ten opsigte van huUe wette handondertva en het skuld beken en is onthoof. haaf. HuUe handel bvaadwiUig teen ons ~Die koning het die gebeure vir die argiewe regering, deurdat huUe soveel kwaad stig teen laat boekstaaf en ook Mordegai het 'n verslag ons regering dat ons koninkryk nie veiligheid daaroor opgeteken. 'Die koninklike bevel het kan handhaaf nie. 'Daarom het ons 'n met uitook gelui dat hy beloon moes word ür sy inliggevaardig wat in Haman se briewe aan juUe ting en dat hy in die paleis kon woon. 'Maar hy het alklaar 'n vyand gehad; uiteengesit word, hy wat oor ons sake gestel is en ür ons soos 'n tweede vader is, Volgens die Haman, die seun van Hammedata, die Agamet moet dü mense,huUe en huUe vroue en giet.' Hierdie man was 'n groot gunsteling van kinders wortel en tak deur die ster aard van hul die komng en het 'n grief in sy hart teen vyande sonder jammerte of genade uitgeroei Mordegai gekoester en teen sy volk omdat word en wel op die veertiende dag van Adar in Mordegai die dood van die twee kamerlinge die huidige jaar. 'Sodoende aal huUe wat in die veroorsaak het. verlede en nog steeds kwaadtsillig gehandel het,

2

Haman stooit die itoning teen die

Jede oy en laat horn 'n brief skryf 'n Afskrif van die brief lui soos volg: "Die groot koning Artasasta skryf hierdie dinge aan die prinse in l27 proünsies, van Indie af tot in Etiopie en aan die onderhorige goevrerneurs.' 'Nadat ek heer geword het oor haie volke enheerskappy behaal het oor die hele wereld, nie soos een wat horn verbly oor die verkryging van mag nie, maar soos een wat steeds sy lewe matig beheers, begeer ek om aan die lewens van my onderdane voortdurend vrede te gee en my koninkryk vreedsaam te maak Ek mU veilige deurgang bied tot sy verste grense en daardie vrede herstel trat deur alle mense begeer mord. 'Maar nadat ek my raadgemers geraadpleeg

3

' Agagiet uit Masedonie.

' Deut. 6:7 e.v.

almal op een dag die onderwereld ingaan; en mag ousryk voortaan bestendig en onbedreig bly! Mordegai se gebed 'Daarop het Mordegai horn in gebed tot die Here gewend, terwyl hy al sy magtige dade gedenk 'En hy se: "Here Here, almagtige Koning, daar is niks wat nie aan u mag onderdanig is nie — wie kan dus u mil teenstaan as U besluit om Israel te red? "U het die hemel en die aarde geskape en alles wat daar onder die hemel bestaan. "U is Heer van aUes en niks is daar wat u majesteit kan weerstaan nie. "U wat aUes weet, weet dat dit nie weens hoogmoed of tninagting was, of uit enige begeerte tot heerlikheid nie, dat ek my nie voor daardie Haman, die trotse, neergehuig het nie. "Graag sou ek ~ Vgi. Ester 3:8

185

ESTER — Grieks sm die heil van Israel bereid gewees het om sy voetsole te soen, "maar die vrees het my weerhou om die mens eerder as God te eer. ""En nou, Here, God van Abraham en ons Koning, wees u volk genadig wat ons vyande

huUe vernietig asook u altaar! "Niks moet gehoor word nie as stemme van die heidene wat huUe gode se lof besing, terwyl hulle hul sterflike koning die ewige lewe toewens.' ""Here, moenie U septer ruil vir hulle wat wil uitroei en u erfdeel wil uitwis. "Moenie u nie gode is nie; moet die heidene dan lag oor besitting versmaai wat U tog vir Uself uit ons ondergang> Keer eerder huUe planne om Egipte gered het nie! 'Verhoor my gehed en oor huUe en maak 'n einde aan horn wat sy wees u volk genadig wat U as u eie uitverkies toorn oor ons losgelaat het! "Here, dink aan het; keer ons droefheid tot blydskap sodat ons ons nood en toon Uself getrou in die tyd van mag lewe om u Naam te roem. Here, tnoenie ons beproeumg en skenk my vertroue, Here, die lippe stilmaak wat u lof wil besing nie!" Koning van die gode en magtig bo alles.' "Gee "Dit was die sin, dit die gebed, van die hele vorm aan die woorde van my mond voor die Israel soos hulle die Here daardie dag aan- aangesig van die heerser en verander sy hart tot geroep het, terwyl die verdoemenis oor huUe haat teenoor ons vyand, dat hy en hulle wat gehang het, met horn saamsweer, mag sterf!a "Maar verlos ons deur u hand en help my, wat geen ander helper het nie, behalwe U, o Here, wat van alles Ester se gebetI weet, "en daarvan bewus is hoe ek die tooisel Ook koningin Ester het haar toevlug tot van die goddeloses haat en die bed van die G od geneem in h aar vrees vir d i e onbesnedenes en van enige uitlander verfoei. dreigendegevaar. 'Sy het haar koninklike ge""U ken my behoefte en dat ek die tekens waad eenkant gesit; haar kleding tnoes siegs van my status verafsku wat ek op my hoof moet smart en rou beduie: met stof en as sousy haar dra opdie dae wanneer ek my in die openbaar liggaam salf. Haar liggaam het sy onaantreklik moet vertoon. Ek verfoei dit soos die lap wat gemak, siegs haar hare met deurmekaar lokke ons vrouens maandeliks weggooi; ek dra die het daar gehang as herinnering aan die skoonheid wat sy eens gehad het. 'So het sy haar plei- kroon nie in my vrye tyd nie. "Ek het nie aan dooi tot die Here, die God van Israel, gerig: die tafel van Haman geeet nie en nie die koning "Here, my Here, wat alleen ons Koning is, help se fees met my teenwoordigheid vereer nie; ook my in my eensaamheid. Naas U is daar nie- het ek nie van die offeevyn gedrink nie; "en u mand wat kan help nie. 'Die gevaar fair my diensmaagd het geen geluk en vreugde geken moet ek anders eiehandig afweer. 'Ek het van vanaf die dag dat ek hierheen gebring is nie, my vader gehoor dat U Israel alleen onder die behalwe in U, Here God van Abraham. ""O God, wie se krag alma) oorheers, luisnasies uitverkies het en dat my vaders en hulle nakomelinge die erfgename is van hulle erfdeel ter na die stern van die hopelose wat geen ander hoop het nie, en red ons uit die hand van die tot in ewigheid, soos dit vir bulle gese is. '"Ons het gesondig in u oe en daarom het U goddelose en verlos my van kleirunoedigheid!" ons in die hande van ons vyande gegee. 'Ons het immers die gode wat huUe aanbid ons s'n (Die drie verse wat volg korn nog in die gemaak. Regverdig is U, o Here!' 'Maar nou is Hebreeuse teksnogin die Griekse teks van die dit >ir huUe nie genoeg om ons onder 'n kwaai Septuagint voor. Dit korn egter in die Du juk te hou nie maar, versterk deur bulle geloof Latynse teks voor wat votlr die dae van in hul valse gode, ~ h u Ue al u beloftes tot Hieronimus in omloop was, en die kerkvader niet maak en u erfvolk uitroei en die lippe stil- sluit bulle in met did byskrif:Die sgreker is blykmaak wat U loof; selfs u heerlike tempel wil baarMordegai.)

5

' D.w.s. voor die ballingskap. ' Blykbaar wou Hanran ook Jerusalem aanval.

c Ps 95.3. 96.4 a heerser = Laryn "leeu"; hy = Harnan

186 sy, "net om u te sien, het my verskrik asof ek een van God se engelegesien het. "Want Hy het haar toe aangese om 'n oudiensie waarlik, my heer., daar is niks wat nie bewonmet die koning aan te vra en vir haar volk derbaar is omtrent u nie; en u aangesig is vol en haar land in te tree. '"Onthou", se hy, "die heerlikheid." ' Maar kwalik het sy dit gese of dae toe jou omstandighede nederiger was en haarkrag het haarverlaaten sy wou tiou word. hoe dit my opgele is om jou op te voed. Nou "Die koning was die ene besorgdheid; en sy staan jy teenoor Haman, wat tweede staan naas howelinge het otn haar gestaan om haar te die koning. Hy pleit dat ons uitgeroei word, jy vertroos, moet pleit dat ons bewaar word. 'Vra hulp by die Here en praat met die koning oor ons en verlos ons van die dood." Koning Ahasveros se brief Morriegai aan die woord

6

(Die oorblywende verse blyk 'n alternatiewe

lesing van hoofstuk 5:1-3 te wees. In die Afskrif van 'n brief van koning Ahasveros wat

Septuagint volg die verse onmiddeilikop 4:1 9),

aan die Jode in al die provinsies van die hele

'Op die derde dag het sy haar gebedskleed uitgetreken haar beklee met haar heerlike gew;aad 'en so, koninklik geklee, het sy die alsiende God en Verlosser aangeroep en twee van haar dienaresse saamgeneem. 'Op een het sy geleun asof haar tere liggaam steun nodig het, 'die ander dienares het haar mooi gevolg en haar sleep gedra. 'Sy seif het gestraal van skoonheid, haar gelaatskleur blosend rooi, haar oe stralend, terwyl dit net die vreesbevange gemoed verskuil. ~En toe sy by al die deure ingegaan het, het sy voor die koning gaan staan waar hy op sy koninklike troon alleen sit, ten volle in sy majesteit geklee, versier met goud en edelstene,

Hebreeuse teks voorkom nie.

en sy aanspan was vreeslik, ' Toe hy opkyk, het sy vurige oe sy kwaai humeur verraai en die koningin het gevoel of sy wou bes~~k; haar wange het wit geword en sy het haar hoof op die skouer van haar dienares geleun asof sy wou Hou word, "Maar God het die gees van die koning verander in saggeaardheid, en vol vrees spring hy van sy troon en hou haar in sy arms totdat sy weerbygekom het;met paaiende woorde het hy haar aangespreek: ''-"Wat makeer, Ester? %as ek jou broer,het jy nog minder rede gehad om te vrees. "Jou lewe is veilig. Nie vir jou nie, maar vir alle ander is hierdie wet ingestel. "Kom maar nader en raak die septer aan." "En daarop, omdat sy nog stilgebly het, raak hy haar hals met die septer aan en soen haar en vra: "Hoe dan, het jy niks om xm my te se nie?" "Waarop sy anovoord: "A4y heer," se

koninkryk gestuur word, maar wat nie in die

Die groot koning Ahasveros aan die goewerneurs van die l27 provinsies tussen Indie en Soedan wat aan ons bevele gehoorsaam is: "Groete! 'Die guns van prinse het dikwels voorbarigheid verwek in diegene wat huile tot 'n hoe rang verhef het. 'Huiie onderdruk hulle mede-onderdane, maar word self deur die mag wat hulle verkry het daartoe gebring om sameswerings te smee teen hulle van wie hulle dit verkry het, 'Nie tevrede om nie hul dankbaarheid aan hul weldoener te toon nie en alle menslikheid af te sweer nie, dink hulle ook dat hulle die alsiende oog van God kon ontvlug. '"En voortgedryf deur 'n soort waansin teen hulle wat geag word oor die uitvoering van hul ampspligte, kla hulle die aan met valse beskuldigings wat die lof verkry van almal oor die getroue uitvoering van hul pligte. 'Wat is maklikeras om die vertroue van 'n prins met laster te ondergrawe wat almal ewe eerlik as hyself ag? ""Dat dit sowel in die werklikheid as in die geskiedenis so is dat mense die liggelowigheid van konings sal uitbuit, blyk te wees, ion daaruit blyk dit dat voorsorg getref moet word vir die vrede in al die provisies. 'Die bevele wat gister gegee is, moet dalk vandag omgekeerword, nie vanwee 'n skielike gier aan ons kant nie, maar omdat ons moet dink aan die veranderende behoeftes van die oomblik in die beste belang van ons gemenebes.

algeme en

187 die veranderende behoeftes van die oomblik in die beste belang van ons gemenebes. ""En om te ßlustreer wat ons sü, neem kennis dat ons Haman, die seun van Hammedata, die Agagiet, 'n Masedonür, onder ons vleuels ingeneem het; 'n vreemdeling en nie van Persiese bloed nie, wie se wrede aard nie pas by ons Persiese pieteit nie, maar hy is tog deur ons ontvang.' "En soveel menslikheid het hy van ons ontt~g dat ons horn ons vader sou genoem het; ons wou dat hy geeer moes word soos een wat langs die koning staan. "Maar hy is met soveel hovaardigheid opgeblaas dat hy ons ons koningskap, ja, ons lewe wou ontneem. "Want Mordegai, wie se uou en weldadigheid ons ken, en ons vrou en koningin Ester, saatn met hulle beie volk wou hy om die lewe laat bring het deur 'n ongehoorde sameswering. "Wanneer hy gedink het dat bulle nou doodgemaak is, sou hy 'n inbreuk tnaak op ons eensaamheid en die koninkryk van die Perse oordra aan Masedoniü. '"'Ons het egter bevind dat die Jode wat deur die onmenslike skurk tot die dood veroordeel is aan geen blaam hoegenmnd skuldig was nie, maar regsinnige wette nakom; "dat hulle die kinders is van daardie allerhoogste en almagtige ewiglewende God deur wie se guns my vader hierdie koninkryk ontvang het wat ek tot vandag toe regeer. '""Let daarom op dat die briewe wat ons

onder ons naatn uitgestuur het, beskou moet

word as gekanselleer. "Hy egter wat hierdie sameswering bedink het, hang nou aan 'n paal, hier by die hek van hierdie stad, dit is Susan, tesame met sy familie; nie ons nie, maar God het met horn laat gebettr wat hy verdien het. 'sDie dekreet wat ons julle nou stuur, wat die Jode die vryheid gee om hulle eie wette te gehoorsaam, moet vertoon word in elke stad van die konintuyk, aoen julle moet bulle van die middele voorsien wat nodig is om hulle te verdedig teen diegene wat bulle dood sou soek op die dertiende dag van Adar, die laaste maand van die jaar. -""Hier is 'n dag, aangeteken as 'n dag van rou en roubeklag deur God omgekeer tot blydskap. '-'Daarom moet julle dit ook vier as een van die feesdae en dit nakom met alle blydskap, en dit sodoende bekend tnaak aan die nageslag "dat alle onderdane van Persiü wat dit getrou onderhou, daarvoor beloon sal word en dat dü wat teen bulle ryk saamsweer, sal sterf vir hufte misdaad. ""Laat daar geen provinsie of stad wees wat nie deelneem aan hierdie viering nie; en laat dü wat nie deelneem nie met vuur en die swaard uitgedelg mord sodat geen mens of dier tot in ewigheid sy wee sal betree nie, as 'n voorbeeld van die gevolge van minagting en ongehoorsaamheid,"

OPMERKINGS Hierdie byvoegings bestaan uit 107 verse wat nie in die Bybelse weergawe voorkom nie.' Oorspronklik is byvoegings op verskeie plekke in die Griekse vertaling van die bock gemaak, maar Hieronimus het die dele wat in die LXX voorkom, maar nie in die grondteks nie, almal

byeengebring met kort aantekeninge by elkeen, soos weergegee in die vertaling wat hier verskyn. Daar is altesaam ses dele wat oorspronklik so ingevoeg is, met die oenskynlike doel om elke keer die voorafgaande ietwat uzt te brei. Die byvoegsels is van geen waarde vir die ondersoek van die Skrif nie, en dien siegs tot verbreding van ons kennis oor die godsdiensontwikkeling van die kring waarin hulle versprei is. Die vroegste datum vir die vertaling van die kanonieke bock Ester is 114 v.C. Die vertaling van die Kanonieke Bocke in Grieks, die Septuagint of LXX, is gedoen ter wille van die talle Jode wat na die ballingskap nog buite Palestina gebly het en wat nie meer Hebreeus nie, maar Grieks as voertaal geken het. Die byvoegings self is waarskynlik in Grieks opgestel deur 'n vroom Aleksandrynse Jood wat, soos sy landgenote, tydperke van verdrukking onder die vreemde ' Atasedoniewas vanaf480 v.C. Persie se ~pnnde, a Ester 8:8

' Ter wille van duidelikheid hier in 7 dele verdeet. (Uitge wer)

ESTER — Grieks

oorheersers beleef het en toevlug gesoek het in die Skrifte, veral in bocke soos Ester wat diever haal van die onderdrukking van die Jode deur vreemde oorheersers vertel het. So kon byvoegings gemaak gewees het wat in die loop van die tyd in die outentieke bocke opgeneem is. Anders as die bock Wysheid, wat in Hebreeus geskryf is in die pragtige styl van 'n geleerde Jood wat horn tot sy kring van ondersoekers van die Skrifte rig, is hierdie bock gerig tot die eenvoudigste mense wat, soos hy, patriotiese liefde vir Ester en Mordegai gekoester het,

Daar is verskeie teenstrydighede tussen die kanonieke bock Ester en die byvoegings wat later in die LXX giinkorporeer is: Mordegai word gesien as iemand wat 'n verantwoordelike pos in die hof beklee in die tweede jaar van Artasasta (Ahasveros), maar in Ester 2:16 word gese dit was in die sewende jaar. Mordegai self vertel in die aanhangsel van die sameswering van die hofdienaars; in Ester 2:21-23 vertel koningin Ester vir die koning van die planne van die hofdienaars in naam van Mordegai. Mordegai word in die aanhangsel beloon vir sy dienste, maar volgens Ester 6:3-4 blyk dit dat Mordegai vergeet word. Haman word 'n Masedonier genoem, maar in Ester 3:l is sy vader se naam Persies, ln hoofstuk 7.22-23 word ook die Perse gebied om die Purim-fees te vier, maar in Ester 9:20-23 word net die Jode aangese om die fees te vier. Verskeie redes word deur kritici aangevoer vir die insluiting van die gebede in die aanhangseis. Dit kan nie wees dat die skrywer die Kanonieke Bock wou aanvul met die insluiting van gebede nie, want volgens Charles (op. cit. p. 666) sou dit blyk 'n bewuste skending van die Kanonieke Bock te wees, met 'n bedekte kritiek. Eerder toon die gebede vertroue in God, soos 'n mens kon verwag van persone soos Mordegai en Ester.

D IE GEBED VAN M A N A S SE Dit is 'n mooi, kort gebed van sondebelydenis, Dit word aangebied as 'n gebed van Manasse, die wrede koning van Israel na wie verwys word in 2 Kronieke 33:12-20 — veral verse 18-19 waar spesi fiek na Manasse se gebed verwys word.

'n Pau&n

-Here Almagtig, God van ons vaders, van Abraham, Isak en Jakob, en van hulle regverdige nageslag; 'uuat die hemel en die aarde gemaak het en a!Ies wat daaraan toebehoort; 'wat die see deur 'n bevel ingeperk het, wat die watervloed opgesluit en dit met u vreeslike en heerlike 'Baarn verseel het; ~allessidder en beeften aansien van u ma g, 'want ondraaglik is die majesteit van u heerlikheid, en niemand kan u dreigende toorn teen sondaars verduur nie! 'Tog is die genade wat U beloof het, onmeetlik — niemand kan dit peil nie. "Want U is die allerhoogste Here, mededoend,geduldig en groot van genade, en U het berou wanneer mense weens hul sondes ly, %'antdeuru groot genade, o God, het U bekering en vergiinis belowe aan diegene wat teen U sondig, en deur u grenslose genade het U bekering vir sondaars, as die weg tot verlossing, aangewys.

'So het U, Here God van die regverdiges, nie bekering geeis van Abraham, Isak en Jakob nie, hu!Ie wat regverdig was en nie teen U

gesondig het nie, maar wel van my, 'n sondaar,

Nvie se sondes baie meer is as die sand aan die see. Aty oortredinge het vermeniguMdig, o Here, my oortredinge het vermenigvuldig, en ek is dit nie werd om op te kyk en die hoe hemel te aanskou vanwee die omvang van my sondes nie. "Gekrom deur menige swaar ysterkenings, treur ek oor my sondes en uind geen verligting nie; ek het immers u toorn uitgelok en gedoen wat verkeerd was in u oe deur my eie gode op te stel en so sonde op sonde te vermenigl