Tiberius. Roms Geschichte seit Augustus Tod. I.-VI. Buch

254 61 12MB

German Pages [520] Year 1923

Report DMCA / Copyright

DOWNLOAD FILE

Polecaj historie

Tiberius. Roms Geschichte seit Augustus Tod. I.-VI. Buch

Citation preview

TUSCULUM BÜCHER *

CORNELIUS

TACITUS

TIBERIUS

LATEINISCH

UND

DEUTSCH

BEI E R N S T HEIMERAN M Ü N C H E N 1923

Ν

Ν

ABEXCESSU

A

L

DIVI

AUGUSTI

LIBER P R I M A P A R S .

DER

E

I-VI LIBER

I—III

Z W E I T E R BAND T U S C U L U M - B Ü C H E R

ROMS

GESCHICHTE

SEIT AUGUSTUS

TOD

I.—VI. BU CH E R S T E R T E I L · I.—III.BUCH

ÜBERTRAGEN VON

LUDWIG MAENNER

MEINER FRAU DER S C H Ü T Z E R I N DES W E R K S

rbem Romam a principio reges habuere. Libertatem et consulatum L. Brutus instituit, Dictaturae ad tempus sumebantur; ñeque decemviralis potestas ultra biennium, ñeque tribunorum militum consulare ius diu valuit. Non Cinnae, non Sullae longa dominatio; et Pompei Crassique potentia cito in Caesarem, Lepidi atque Antonii arma in Augustum cessere, qui cuneta discordiis civilibus fessa nomine principis sub imperium accepit. Sed veteris populi Romani prospera vel adversa claris scriptoribus memorata sunt; temporibusque Augusti dicendis non defuere decora ingenia, doñee gliscente adulatione deterrerentur. Tiberii Gaique et Claudii ac Neronis res florentibus ipsis ob metum falsae, postquam occiderant, recentibus odiis compositae sunt. Inde consilium mihi pauca de Augusto et extrema tradere, mox Tiberii prineipatum et cetera, sine ira et studio, quorum causas proeul habeo. I I Postquam Bruto et Cassio caesis nulla iam publica arma, Pompeius apud Siciliam oppressus exutoque Lepido, interfecto Antonio ne Iulianis quidem partibus nisi Caesar dux reliquus, posito triumviri nomine consulem se ferens et ad tuendam plebem tribunicio iure contentum, ubi militem donis, populum annona, cunctos dulcedine otii pellexit, insurgere paulatim, munia senatus magistratuum legum in se trahere, nullo adversante, cum ferocissimi per acies aut proscriptione cecidissent, ceteri nobilium, quanto quis servitio promptior, opibus et honoribus extollerentur ac novis ex rebus aueti tuta et praesentia quam vetera et periculosa 2

m Anfang lüfteten ouf 9£om die Κδ* nige. $reil)eit und Konfulat ί φ ^ ßuciue Acutus. Qíuc IRonate ^ΰφ» teten ίίφ 3ur 3)iftatur. 3)ae 3meite Jaljr enthob die 3)ecemoim í^ree ηφΐβίβη Siegeefeietn und Konfulate. Selbft in den Jahren feiner ^ ο ά ί ί φ β η Α φ ί , die in den Ο ϋ υ η ί φ η α φ ©ínfamEeit oerlarot roard, glühten nur £aj}, Cüge und

4

L

I

B

E

R

P

R

I

M

U

S

Accedere matrem muliebri inpotentia : Serviendum feminae duobusqu insuper adulescentibus, qui rem publicam interim premant, quandoque distrahant. V Haec atque talia agitantibus gravescere valetudo Augusti, et quidam scelus uxoris suspectabant. Quippe rumor incesserat, paucos ante menses Augustum electis consciis et comité uno Fabio Maximo Planasiam vectum ad visendum Agrippam ; multas illic utrimque lacrimas et signa caritatis spemque ex eo fore, ut iuvenis penatibus avi redderetur. Quod Maximum uxori Marciae aperuisse, illam Liviae. Gnarum id Caesari ; neque multo post extincto Maximo, dubium an quaesita morte, auditos in funere eius Marciae gemitus semet incusantis, quod causa exitii marito fuisset. Utcumque se ea res habuit, vixdum ingressus Illyricum Tiberius properis matris literis accitur ; neque satis conpertum est, spirantem adhuc Augustum apud urbem Nolam an exanimem reppererit. Acribus namque custodiis domum et vias saepserat Livia, laetique interdum nuntii vulgabantur, donec provisis, quae tempus monebat, simul excessisse Augustum et rerum potiri Neronem fama eadem tulit. VI Primum facinus novi principatus fuit Postumi Agrippae caedes, quem ignarum inermumque quamvis firmatus animo centurio aegre conferii Nihil de ea re Tiberius apud senatum disseruit: Patris iussa simulabat, quibus praescripsisset tribuno custodiae adposito, ne cunctaretur Agrippam morte adficere, quandoque ipse supremum diem explevisset. Multa sine dubio saevaque Augustus de moribus adulescentis questus, ut exi-

5

C

r

ft

e

β

Q3

u

φ

η ά φ ί ί ^ ' ί Φ ^ ΰ Ι ε δ Gelüft. 3η [einer Dîutter rofen die Sinne deeQDeibee. Kaiíet eínÓDeíb und 3roei Knaben ! 3)ae ΟΙείφ unter Geißeln und 3uletjt — erroürgt !" S o grämten [ίφ die 3Κεη[φεη. Kränfer roard Auguftue. 3Tîan murmelte non einem $reoel feiner Gattin — danf dem fφn)a^enden Ge* π ί φ ΐ : ,,Οίαφ pianafia, 3U Agrippa fuljr oor roenig 3Honden Auguftue, an V e r t r a u e n Eargend und im Geleit nur J û b i u e îlïajeimue. 3)ort ί φ ι υ ε ^ ί ε η fie in Stránen und in Ciebe, und man t)°ffte die §eimfel)r des Jünglinge in dae § a u e feinee Aljne. 3Kaximue flüfterte 3U feiner Gattin 3Karcia und 3Tlarcia 3U Cioia, und der Cafar t)ôrte gut. 9^α[φ ftarb IRü^imue. An f e i n e m ΐ>οΙφ ? Q3ei der Q3eftattung roimmerte TRav* cía oon iljrem Gattenmord ." Dîag jenes θ ε π ι φ ΐ α υ φ lügen — Caum in 3llyrien, rief î i * beriue ein Gilbtief feiner 3Tlutter. Atmete Auguftue η ο φ 3u Qîola? Cag et t o t ? Ge ift geheim: P a l a f t und QDeg umftarrten Speere, Cioiae QDetE. f r e u d i g e QDorte jagten ine Cand, bis man der Forderung dee Augenblicke genügte. S p ä t ballte ee in e i n e r QDer» Eündung: „Auguftue ftarb, und die Krone trägt Xi» beriue." Seine Grftlingetat roar î ï ï o t d an Agrippa Poftu* mue.XroÇ deeStaljlee einee b e l l t e n Centuno rang ΠΦ der Q Í Í b e r a ^ t e , QDaffenlofe faft 3um Sieg. — 3m Senate roar Xibetiue fφroeígfam. C r log einen 93e* fet)l dee QDatere an den Tribun der ΟΚαφε: „ I R e i n 3Tod tötet Agrippa!" Auguftue' Diele ϊφιυβΓε Klagen um einen unbändigen Jüngling b a t t c n dem Senat dae Siegel 3ur Ô φ t u n g abge3roungen. Φ ο φ einen Auguftue, 3U ιυείφ für den 3Ttord in feinem θ ε ί φ ί ε φ ΐ ,

5

L

I

B

E

R

P

R

I

M

U

S

lium eius senatus consulto sanciretur, perfecerat; ce ter um in nullius umquam suor um necem dur a vit, ñeque mortem nepoti pro securitate privigni inlatam credibile erat. Propius vero Tiberium ac Liviam, illum metu, hanc novercalibus odiis, suspecti et invisi iuvenis caedem festina visse. Nuntianti centurioni, ut mos militiae, factum esse, quod imperasset, neque imperasse sese et rationem facti reddendam apud senatum respondit. Quod postquam Sallustius Crispus particeps secretorum (is ad tribunum miserat codicillos) comperit, metuens, ne reus subderetur, iuxta periculoso, ficta seu vera promer et, monuit Liviam, ne arcana domus, ne Consilia amicorum, ministeria militum vulgarentur, neve Tiberius vim principatus resolveret cuncta ad senatum vocando: Earn condicionem esse imperandi, ut non aliter ratio constet, quam si uni reddatur. VII At Romae ruere in servitium cónsules, patres, eques. Quanto quis inlustrior, tanto magis falsi ac festinantes, vultuque composito, ne laeti excessu principis neu tristiores primordio, lacrimas gaudium, questus adulationem miscebant. Sex. Pompeius et Sex. Appuleius cónsules primi in verba Tiberii Caesaris iuraveie, apudque eos Seius Strabo et C. Turranius, ille praetoriarum cohortium praefectus, hie annonae; mox senatus milesque et populus. Nam Tiberius cuncta per cónsules incipiebat, tamquam vetere re publica et ambiguus imperandi. Ne edictum quidem, quo patres in curiam vocabat, nisi tribuniciae potestatis praescriptione posuit sub Augusto acceptae. Verba edicti fuere pauca et ÇsAaS 6

e

c

ft

β

e

er Oíame

L

I

B

E

R

P

R

I

M

U

S

potestas, nomen inperatoris semel atque viciens partum aliaque honorum multiplícala aut nova. At apud prudentes vita eius varie extollebatur arguebaturve. Hi pietate erga parentem et necessitudine rei publicae, in qua nullus tune legibus locus, ad arma civilia actum, quae ñeque parari possent ñeque haberi per bonas artes. Multa Antonio, dum interfectores patris ulcisceretur, multa Lepido concessisse. Postquam hic socordia senuerit, ille per libídines pessum datus sit, non aliud discordantis patriae remedium fuisse, quam ut ab uno regeretur. Non regno tarnen ñeque dictatura, sed principis nomine constitu'am rem publicam; mari Oceano aut amnibus longinquis saeptum Imperium; legiones, provincias, classes, cuncta inter se conexa; ius apud ci ves, modestiam apud socios; urbem ipsam magnifico ornatu; pauca admodum vi traetata, quo ceteris quies esset. X Dicebatur contra : Pietatem erga parentem et tempora rei publicae obtentui sumpta: Ceterum cupidine dominandi concitos per largitionem veteranos, paratum ab adulescente privato exercitum, corruptas consulis legiones, simulatam Pompeianarum gratiam partium ; mox ubi decreto patrum fasces et ius praetor is in vaser it, caesis Hirtio et Pansa, si ve hostis illos, seu Pansam venenum vulneri adfusum, sui milites Hirtium et machinator doli Caesar abstulerat, utriusque copias occupavisse; extortum invito senatu consulatum, armaque, quae in Antonium aeeeperit, contra rem publicam versa. Proscriptionem civium, divisiones agrorum ne ipsis quidem, qui fecere, laudatas. Sane Cassii et Brutorum exitus paternis inimicitiis da-

9

C

r

ft

e

e

u

φ

,£jeerfürft' roard φ η ν einund3tr>an3ig 3Xlale, und für íf)ti Raufte man C^rcn, fdjuf fíe neu." 3)ie Klugheit oetmifdjte feinem Ceben Tadel und Cob : „Treue gegen feinen Q)ater, die Qiot dee Candes, ein gefetjlofee QDirrfal roarf itjri in den Q3ürgerErieg, den nie die Qlnfdjuld 3Ündet und 3U Cnde fid)t. Qîur feine Οξαφε für den ermordeten QDater oerjiel) fo oft Antoniue und Cepidue. « α φ dem Stut3 dee Cüft* linge, bei Cepidue' Dermotfφendet Sdjlaffljcit Connte nur die G i n b e n ^ a f t die QDunden unferee « ε ί φ ε β ϊφΐίε^εη, d o φ η ί φ ΐ ein König, ein Diktator, nur der Oíame , j ü r f t ' fteuerte dae « β ί φ dem f r i e d e n 3U. 3)er 0 3 e a n , ferne Ströme umfrieden alle QDölfer; in Cegionen,Prooin3en, f l o t t e n , alldurφdtíngend fnüp* fen Ρ φ die QBande; 3um Börner t r a t dae « ε φ ί , 3u den Verbündeten dae in bob^r 3»erde prangt die S t a d t ; der 3n>ang ift feiten, auf dafj überall die «übe." IRan η ^ ε φ Γ α φ : „Trug waren die Treue dee Sobnee und die Qìot dee Candee. Seine § e r r f φ g i e r f e i l t e mit ©old um Veteranen, rüftete T r u p p e n dem jungen ^ B ü r g e r , oerfübrte ϊ ο η ^ ί α π ί φ ε Cegio» nen und trog P o m p e j u e ' Anbang d u r φ Ciebe. 3m Amt der P r o p r â t u r belebnte φ η der Senat mit der Geroalt dee S t a a t e , und η α φ ^ i r t i u e ' rote P a n f a e T o d mafjte er β φ die §eere an. S a n f e n fie in der 3 φ Ι α φ ΐ ? Tropfte ©ift in P a n f a e QDunde? QDiegelte die Tüdíe dee Cafaren ^ i r t i u e ' Ceute 3U 3Kord? Sein Konfultum ift dem Senat ertroÇt. Qlnter den QDaffen, die er gegen Antoniue empfing, 3u«fte dae Q ^ e i φ , und felbft die T ä t e r graute oor ibrem Q3anne gegen « ö m e r und den Gaben an Cand. 3)ae GlücE dee Staatee bótte den « α φ β Γ feinee befeindeten QDatere 2

g

L

I

B

E

R

P

R

I

M

U

S

tos, quamquam fas sit privata odia publicis utilitatibus remitiere: Sed Pompeium imagine pads, sed Lepidum specie amicitiae deceptos; post Antonium, Tarentino Brundisinoque foedere et nuptiis sororis inlectum, subdolae adfinitatis poenas morte exsolvisse. Pacem sine dubio post haec, verum cruentami Lollianas Varianasque clades, interfectos Romae Varrones, Egnatios, Iullos. Nec domesticis abstinebatur : Abducta Neroni -uxor et consulti per ludibrium pontífices, an concepto necdum edito partu rite nuberet; Q. Tedii et Vedii Pollionis luxus; postremo Livia gravis in rem publicam mater, gravis domui Caesarum noverca. Nihil deorum honoribus relictum, cum se templis et effigie numinum, per flamines et sacerdotes coli vellet. Ne Tiberium quidem caritate aut rei publicae cura successorem adscitum, sed quoniam adrogantiam saevitiamque eius introspexerit, comparatione deterrima sibi gloriam quaesivisse. Etenim Augustus paucis ante annis, cum Tiberio tribuniciam potestatem a patribus rursum postularet, quamquam honora oratione, quaedam de habitu cultuque et institutis eius iecerat, quae velut excusando exprobraret.

Ceterum sepultura more perfecta templum et caelestes religiones decernuntur. XI Versae inde ad Tiberium preces. Et ille varie di?serebat de magnitudine imperii, sua modestia. Solam divi Augusti mentem tantae molis capacem: Se in partem curarum ab ilio vocatum experiendo didicisse quam 10

©

r

ft

e

e

03

u

φ

DOC 3Kord an Caffíue und den beiden Q3rutue fd)teet QDille Afiniue Pollioe brannte ο υ φ den Soljn, und auf ε ^ Φ Φ 1 deutete feine Cl)e mit Íiberíue' einftiger Gattin QDipfania, d e r X o φ t e r 3 T Î Q C C U 8 Agrippas. Xiberiue T) AFE te ßueiue Arruntiue η ο φ ηίφί, und Arruntiue' QDorte, in denen Gallue' ΒρΓαφβ widerhallte, lôften d o φ Câfarenljafe. 3βίφηείεη fein Geld und feine Tattraft, die tjoljen öeifteegaben und itjrfyoljecÇRuf im QDolf. 3)ie IRänner, deren Geift dod) eine Krone o e ^ n w t j e , und die Eraftloe fie ^είίφίεη, die in Kraft begehrten, tjatte todeenat) Auguftue enthüllt: „IRantue Cepidue' öeift oerbirgt {ίφ; Afiniue Gallue' ^ol)ll)eit untergräbt feinen Ct) c 9 e Í3í unfel. 20 ^AJ)

L

I

B

E

R

P

R

I

M

U

S

que conditam tenebris, ut sunt mobiles ad superstitionem perculsae semel mentes, sibi aeternum laborem portendi, sua facinora aversari deos lamentantur. Utendum inclinatione ea Caesar et, quae casus obtulerat, in sapientiam vertenda ratus circumiri tentoria iubet. Accitur centurio Clemens et, si alii bonis artibus grati in vulgus. Hi vigiliis, stationibus, custodiis portar um se inserunt, spem offerunt, metum intendunt. 'Quo usque filium imperatoris obsidebimus ? Quis certaminum finis ? Percennione et Vibuleno sacramentum dicturi sumus ? Percennius et Vibulenus stipendia militibus, agros emeritis largientur? Denique pro Neronibus et Drusis imperium populi Romani capessent ? Quin potius, ut novissimi in culpam, ita primi ad paenitentiam sumus ? Tarda sunt, quae in commune expostulantur: Privatam gratiam statim mereare, statim recipias.' Commotis per haec mentibus et inter se suspectis tironem a veterano, legionem a legione dissociant. Tum redire paulatim amor obsequii : Omittunt portas, signa unum in locum principio seditionis congregata suas in sedes referunt. X X I X Drusus orto die et vocata contione, quamquam rudis dicendi, nobilitate ingenita incusat priora, probat praesentia; negat se terrore et minis vinci: Flexos ad modestiam si videat, si supplices audiat, scripturum patri, ut placatus legionum preces exciperet. Orantibus rursum idem Blaesus et L. Aponius, eques Romanus e cohorte Drusi, Iustusque Catonius, primi ordinis centurio, 21

e

r

ft

e

e

ei §eere lagerten am QRljeineeufer: dae (ΰάΐίφε unter dem Cegaten ©aj'ue Siliue, dae nördlíφe unter Aulue Cäcina. 3t)t oberfter $eldl)err ©ermanicue ί φ α ^ ΐ ε 3ur 3eit in Gallien die Steuern. ™φ drohte dem oerlaffenen Qlfer. , , Φ ο φ ein QDaffengang oon §ilfe* oolEund QDerbündeten gegen die roeíφendenCegíonen entfeffelt'Bütgerfrieg. f j ä r t e gefährdet, 3 φ η > α φ ε ent® eljrt. 5φΓαη?εηΙοίε í ^ e n f u n g oder "JDeigerung — ; dae 0£είφ, ee Ϊφη>αη1?ί 3um Abgrund." Aue den oft d u r φ d a φ t e n p l â n e n ε η ΐ ί φ ί ο ^ man ^ 3 U einer 5 φ π ί ΐ im Oiamen dee d ü r f t e n : „Abfdjted, toet3roan3ig}al)re gedient! QDer ίεφ3βΙ)η Jaçre geleiftet, bleibt, ent» laffen, nur 3um 3)ienft der Abtoefyr unter der $at)ne! 26

L

I

B

E

R

P

R

I

M

U

S

sandi hostis; legata, quae petiverant, exsolvi duplicar ique. XXXVII Sensit miles in tempus conficta statimque flagitavit. Missio per tribunos maturatur, largitio differebatur in hiberna cuiusque. Non abscessere quintani unetvicensimanique, doñee isdem in aestivis contracta ex viatico amicorum ipsiusque Caesaris pecunia persolveretur. Primam ac vicensimam legiones Caecina legatus in civitatem Ubiorum reduxit, turpi agmine, cum fisci de imperatore rapti inter signa interque aquilas veherentur. Germanicus superiorem ad exercitum profectus secundam et tertiam decumam et sextam decumam legiones nihil cunctatas sacramento adigit. Quartadecumani paulum dubitaverant. Pecunia et missio quamvis non flagitantibus oblata est. XXXVIII At in Chaucis coeptavere seditionem praesidium agitantes vexillarii discordium legionum et praesenti duorum militum supplicio paulum repressi sunt. lusserai id M'. Ennius, castrorum praefectus, bono magis exemplo quam concesso iure. Deinde intumescente motu profugus repertusque, postquam intutae latebrae, praesidium ab audacia mutuatur : Non praefectum ab iis, sed Germanicum ducem, sed Tiberium imperatorem violar). Simul exterritis, qui obstiterant, raptum vex Hum ad ripam vertit, et si quis agmine decessisset, pro desertore fore clamitans reduxit in hiberna túrbidos et nihil ausos. X X X I X Interea legati ab senatu regressum iam apud aram Ubiorum Germanicum adeunt. Duae ibi legiones, prima atque vicensima, veteranique 27

e

c

ft

e

8

03

u

φ

3)ae geforderte QDermddjtníe roírd gedoppelt und ge3at)lt." Ginen tdufφenden ΑιιίίφιΛ empfand dae § e e t und oetlangte dae © ε [ φ ε η ϊ t>om Augenblidî. 3)íe Tribunen förderten den Abfφíed. Jedem QDintet® lager roatd die Spende oorbeljalten. Φ ο φ erft die 3al)lung, die η ο φ im Sommerlager dem Cafar und feinen f r e u n d e n die Q 3 a ^ a f t leerte, rührte die fünfte und eínund3roan3ígfte Cegion 3um 3Jtarfd). 3)en 9£üιοφεη, 3og8n fie ine QDinterlager. 3ndeffen grüßten die Gefandten dee Senate Ger» manicue, der ί φ ο η 3um Altar der Gibier tjeimgetitten roar. 5>ort ικηίφ1ο§ ein W i n t e r l a g e r 3 roei Cegionen, ^AJ)

27

L

I

B

E

R

P

R

I

M

U

S

nuper missi sub vexillo hiemabant. Pavidos et conscientia vaecordes intrat metus : .Venisse patrum iussu, qui inrita facerent, quae per seditionem expresserant. Utque mos vulgo quamvis falsis reum subdere, Munatium Plancum consulatu functum, principem legationis, auctorem senatus consulti incusant ; et nocte concubia vexillum in domo Germanici situm flagitare occipiunt, consursuque ad ianuam facto moliuntur forei, extractum cubili Caesarem tradere vexillum intento mortis metu subigunt. Mox vagi per vias obvios habuere legatos audita consternatione ad Germanicum tendentes. Ingerunt contumelias, caedem parant, Planeo maxime, quem dignitas fuga impediverat ; neque aliud periclitanti subsidium quam castra primae legionis. Illic signa et aquilam amplexus religione sese tutabatur, ac ni aquilifer Calpurnius vim extremam arcuisset, rarum etiam inter hostes, legatus populi Romani Romanis in castris sanguine suo altaría deum commaculavisset.

Luce demum, postquam dux et miles et facta noscebantur, ingressus castra Germanicus perduci ad se Plancum imperai recepitquf in tribunal. Tum fatalem inciepans rabiem, neque mibtum, sed deum ira resurgere, cur venerint legati, aperit; ius legationis atque ipsius Pianti gravem et inmeritum casum, simul, quantum dedecoris adierit legio, facunde miseratur attonitaque magis quam quieta contione legatos praesidio auxiliarium equitum dimittit. *

28

ε

r

ft

c

6

ídetlíd)en b o r d e e 3εφε. Olm ηιαηφεη 03Γαιιφ bereíφerte die Gründung non Auguftue' P t Í 8 f t 8 ^ a f t dae Jabr. So roün^te Xitue î a t i u e einft, in der neuen t i t i l e n Brüder® fdjaft die fabinifchen ^ΒΓάηφε 3U beroagren. Aue den 1)δφ^εη Kreifen berief doe Cos eínund3rt>an3íg, dû3U îiberiue, 3)rufue, Claudiue und Germanicue. Den QDerlauf der erften Spiele für Auguftue roirrte der Sφûufpíelet ©e3ânf 3U einer $el)de. Auguftue' ΟΊαφίίφί gegen ÎTldcenae' blinde Ciebe 3U Q3atbylloe ^otte ουφ dem 5φαυίρίεΙ naφgefeben, und mit der Neigung 3U ίοΙφεΓ Kunft paarte ίίφ fein Glaub8 : ,,3φ flatfd^ d8r Cuft άεβ QDolfe, fteíge 3U iljm ^ r o b . " QDon ίείηεηι Ο Ι ^ ε η>ίφ Tiberiue' Art. 3ndee er ί φ ε ^ ε ηοφ Ueffeln für ein QDolE, dae lange Tahre nur in milde oerftrieft roar. 3)ae Jabr 1 5 εποίεβ ©ermanicue die Si8g8ef8Íet einee ηοφ fφroelenden Kriege. — QDor feiner traft» gefertigten Lüftung für den Sommer eilte 3U ^ r ü ^ 3 fa^rebeginn ein jätjer Streif3ug gegen die Cbotten. £ e belebte die Hoffnung auf einen 3 r o i f t i m ^eind : §ie Segeft, bie Armin; — beide grofj in Treue, in Verrat an Q^om. Armin (ΐαφεΐίε Germanien. Oft und ηοφ beim legten Gelage, einft oor jener 3 φ Ι α φ ΐ , Ιευφίείε Segeft in die tmbende Gärung, bot QJarue Ketten für ίίφ und Armin, für den Qfcejt der G r o f ^ n : ,,Φίε ^übter fern, — und g8ldbmt ift dae QDolf, lafet dir $ r i f t , G8tt8ue oon den ^reolern 3U fieben." 3 ) ο φ QDarue 3ε^Γαφ in Armine ^auft und feinem QDer» bängnie. Ginb8Üig, rife dae QDolf Seg8ft in den Kampf, im φ ε ^ ε η Qfkrrat und φα{} und d8n Groll είηεβ QDa» 38

L

I

B

E

R

P

R

I

M

U

S

quod Arminius filiam eius alii pactam rapuerat. Gener invisus, inimicus soceri, quaeque apud concordes vincula caritatis, incitamenta irarum apud intensos erant. LVI Igitur Germanicus quattuor legiones, quinqué auxiliarium milia et tumultuarias catervas Germanorum cis Rhenum colentium Caecinae tradit; totidem legiones, duplicem sociorum numerum ipse ducit, positoque castello super vestigia paterni praesidii in monte Tauno expeditum exercitum in Chattos rapit, L. Apronio ad munitiones viarum et fluminum relicto. Nam (rarum illi caelo) siccitate et amnibus modicis inoffensum iter properaverat, imbresque et fluminum auctus regredienti metuebantur. Sed Chattis adeo inprovisus advenit, ut, quod imbecillum aetate ac sexu, statim captum aut trucidatum sit. Iuventus flumen Adranam nando tramiserat, Romanosque pontem coeptantis arcebant. Dein tormentis sagittisque pulsi, temptatis frustra condicionibus pacis, cum quidam ad Germanicum perfugissent, reliqui omissis pagis vicisque in silvas disperguntur. Caesar incenso Mattio (id genti caput) aperta populatus vertit ad Rhenum, non auso hoste terga abeuntium lacessere, quod illi mor is, quo tiens astu magis quam per formidinem cessit. Fuerat animus Cheruscis iuvare Chattos, sed exterruit Caecina hue illuc ferens arma, et Marsos congredi ausos prospero proelio cohibuit. LVII Neque multo post legati a Segeste venerunt auxilium orantes adversus vim popularium, 39

C

r

ft

c

e

03

u

φ

tere auf Armin, den R a u b e t feinee {φοη ücrlobten Kindes. D e r Derbafjte ©idam gafete den Sc^roieger» oater, und roo SDerftdndnie die £iebe feftigt, ί φ α φ ε $ e i n c ^ a f t den § a f j . QDier Cegionen, fünftaufend 3Kann der Dundee» truppen und eilig geraffte Raufen der tOeftcfyein^en Germanen gab ©ermanicue anCäcina, liefe fiel) 9ΐείφ* oiel Cegionen und die Truppen der QDerbündeten ge» doppelt. Cine Β φ α ^ ε feinee QDatere auf dem T a u n u s roud)8 aus Trümmern 3U einer $ e f t e oerjüngt, und Ιείφί 3um © ε ί ε φ ΐ , flog fein f j e e r 3U den Chatten. Qiur Cuciue Aproniue hielten Arbeiten an S t r a t e n und $lüffen 3urüd? : Die Trockenheit, feiten in dem Candftrici), und der farge QDafferftand Ratten ©er* manicuô einen 6βπ>αΙίηιαΓίφ gejtattet, άοφΟΚοΙΕεη® b t u φ und ϊφΓοίΙΙεηάεΒίυόΓηβ drohten feinemQ^üd^ug. QDíe ein QBliÇ traf er die Chatten, und Ueffeln und T o d ü b e r a ^ t e n gebreφUφeβ © ε ί φ ί ε φ ΐ und Alter. D e r Jugend Kraft hatte die ©der durφfφroommen und ftemmte ^ φ gegen einen Q3rüεΓεΓ ΟΒΙό&ε Ipatte [ίφ î i b e r i u e empört, und in f a r t e r Q£eue trug er den ^ r e i f p n ^ roegen φοφοεπταΐβ. 3)ie Klage der Cr« preffung fiel an il)te S i n t e r . $ e e Senate QDerböre Ratten Tiberiue' j u n g e r nur getitelt, und den Sitj dee P r ä t o r e 3U elften, trug ijjn eine C í e feinee Οξΐφίε^ΐυ^Ιβ an den Xagen dee © ε π φ ί β . Ó3or feinem O l j r erliefen fie ιηαηφεη ©nt* [φεί

c

t

t

e

β

u

φ

î a t o r t , landete, foftcte den Q3rüie alte ^reiljeit oder in η ο φ freien Tod!'' §eijj und [φΙαφίεηΙΰίΐεΓη fluteten die Germanen 3ur Gbene 3diftaoifo. 35ie QDefer fließen und ^ φ ε η §ügel, und die Gbene oerengt und detjnt (ίφ 3η)ί[φεη itjr und den 3ûenfmal, nietjt dae Ceid um QDunde und Tod. Sie Ratten g e® fonnen, fern i^ren ©auen eine ^eimat j'enfeite der Clbe 3u {ιιφεη, und riffen je§t an QDaffen 3U Kampf. Gin plötjlicfjer Sturm dee ΦοΙΕβ und Adele, dee Al* tere, der Jugend roirbelte an dae tômífφe §eer. — Olm eine fumale, ίευφίε Cbene Elammerten [ίφ QDälder und ein ^lufj. Α υ φ die QDälder gürtete ein tiefer Sumpf, dc^ auf der einen Seite [φίεά ein breiter 3)amm feine Crbauer, die Angrioarier, oon den Cljerueüern. 3)ort gelten ίφΐίε^ΐίφ die Kotten 3U 3n naljen G e l t e n Ια^φίεη die Detter auf den Tritt der Cegionen im QTald, ηαφ iljrem Qfla

e

í

t

e

ο

03

u

φ

Trupp οεΓίφιραηά ία feinen QMcPen, die Grde auf« 3ufd)aufeln. $íberalll)ín ging αυφ dae Glücf, und r a f t e r roar dee Cafare roeít oerljeerender Tritt, tief in dae Cand, 3ermalmte feinen J e i n d in 5φΙαφίεη* f w ^ t und î r o t j . Der Gegner ε Λ Ι ί φ , fo blafe roie nie. Gefangene fagten ee : „Selbft mit dem 3φί5(α1 ftreiten die Q^ömer und fiegen. QDerroeljt roar iljre flotte, die Waffen oerfunfen, an Geftaden die Κηοφεη con Pferd und ΙΓΙεηίφ gebleíφt, doφ auf itjren Cippen bebt der alte, roilde ΚατηρίεβίφΓβί und roie aus 30b! 1 geftärfter 3Τίαφΐ." 5φεΓ3εηά Ce^rte fi φ dae fieec 3U feinen QDtnterlagern, roog dee tfíeeree Qlngunft und die Gunft dee Streif3uge, befand fie und roer einen QDerluft bekannte, flimperte mit dem Gelde dee ηίφί geÍ3enden Cafare. 3Jlan ί φ η ? ^ : „Der roanfende ^eind greift ηαφ 'Jríεdenβgεfuφ, und in der Glut dee näd)ften Sommere oerdorrt der Krieg." 3)οφ Tiberiue' 5 φ Γ ε Λ ε η hafteten : „3)ίφ grüfjt dieSiegeefeier. Komm! Genug deeCeide undGlücEe! 3n großen 5 φ Ι α φ ΐ ε η baft du gefiegt. D u fennft αυφ QDinde und QDogen, itjre π ^ φ ^ ε η , graufen Gaben. Qlein, ίφ tadle ηίφΐ den Jeldtjerrn. 3 n Germanien geroann für Auguftue neunmal meine Cift, ηίφΐ meine ΙΠαφί. Die Sugambrer fnieten oor mir. König 3Tiar» bod und die Sueben oerftricEten fict» in einen frieden. Cafe nur die 3π>ίεΛαφΐ an C^eruefern und den ande® renQDölfern dee A u f r u f e 3ebren! ÇRom ift getäφt!" Gin Jatjr und Cnde feinee "ÍDerfe erflehte Germa* nicue. 3)οφ ein fpitjeree 3φΓεΑ)εη ί φ ΐ ί φ 3u feiner Jügfamfeit: „Qîimm ein 3roeitee Konfulat, und Konfuln beginnen in Q£om." é e flang aue: „Tut ee not, fo lafe den QBruder, Drufue, ίίφ den fünftigen Krieg 3um Q^u^me ftutjen. Qiur Germanien fctjroelt ηοφ, 71

L

I

B

E

R

S

E

C

U

N

D

U

S

riae, qui nullo tum alio hoste non nisi apud Germanias adsequi nomen imperatorium et deportare lauream posset. Haud cunctatus est ultra Germanicus, quamquam fingi ea seque per invidiam parto iam decori abstrahi intellegeret. X X V I I Sub idem tempus e familia Scriboniorum Libo Drusus defertur moliri res novas. Eius negotii initium, ordinem, finem curatius disseram, quia tum primum reperta sunt, quae per tot annos rem publicam exedere. Firmius Catus senator, ex intima Libonis amicitia, iuvenem inprovidum et facilem inanibus ad Chaldaeorum promissa, magorum sacra, somniorum etiam interpretes impulit, dum proavum Pompeium, amitam Scriboniam, quae quondam Augusti coniunx fuer at, consobrinos Caesares, plenam imaginibus domum ostentat hortaturque ad luxum et aes alienum, socius libidinum et necessitatum, quo pluribus indiciis inligaret. X X V I I I Ut satis testium et, qui servi eadem noscerent, repperit, aditum ad principem postulat, demonstrato crimine et reo per Flaccum Vescularium equitem Romanum, cui propior cum Tiberio usus erat. Caesar indicium haud aspernatus congressus abnuit: Posse enim eodem Fiacco internuntio sermones commeare. Atque interim Libonem ornat praetura, convictibus adhibet, non vultu alienatus, non verbis commotior (adeo iram condiderat); cunctaque eius dicta factaque, cum prohibere posset, scire malebat, donee Iunius quidam temptatus, ut infernas umbras carminibus eliceret, ad Fulcinium Trionem indicium detulit. 72

3

το

e

ί

t

e

θ

03

u

φ

ϊαηη den Qìamen ,§cerfücft' und den Corbeer fd)en= fen." Germanicue bôrte Cügen und den Qîcid feinem QRuljm den Gipfel mearen. Φ ο φ er eilte tynroeg. „ C r mütjt fid) um den Sturç dee Staate", oerflagte man 3U jener 2)rufue Cibo aue dem ό ε ί φ ί ε φ ί ε der Scribonier. Ge lol)nt ein fφπ)erer Q3lieimal, und mira» mernd ί φ ^ er 3U 'Boden, ^teigelaffene drängten beran. Die Krieget (φα^εη dae Q31ut und gingen. 3n ftetem Crnft oerfolgte der Senat die Klage, und Tibetiue [φιυω:: „Seine Saftige §and enttife mir ein Ceben, deffen Sünden mein 5 ΰ Φ Ε Ι ι Φ gemeffen batte." Sein ^Befitj oerfiel den Klägern, und die Sena» toten unter ihnen rourden cor der $rift Prätoren. Cotta IReffalinue trug an : „Obne Ciboe Q3ild gebt fein θ ε ϊ φ ί ε φ ί den legten ©ang"; önäue Centulue: „Kein Scriboniet [φίΐί [ίφ Drufue." DanCeetage [prang mit Crfolg Pomponiue ^laccue a u f · Cuciue Pifo, Afiniue ©allue, Papiue IRutilue und £uciue Aproniue erforen θβ[φεηΕε an Jupiter, 2Tìare, Con» cordia und 3um Feiertag den dreÍ3ebnten September, ßiboe Xodeetag. QDon girrender Qöütde [ρίαφ ίφ, nur 3ulebten: DieKtanfbeit QRome ift altüerromyelt. 74

I^S

L I B E R

S E C U N D U S

tionesque rettuli, ut sciretur vetus id in re publica malum. Facta et de mathematicis magisque Italia pellendis senatus consulta; quorum e numero L. Pituanius saxo deiectus est, in P. Marcium cónsules extra portam Esquilinam, cum classicum canere iussissent, more prisco advertere. XXXIII Proximo senatus die multa in luxum civitatis dicta a Q. Haterio consulari, Octavio Frontone praetura functo; decretumque, ne vasa auro solida ministrandis cibis fierent, ne vestis serica viros foedaret. Excessit Fronto ac postulavit modum argento, supellectili, familiae : Erat quippe adhuc frequens senatoribus, si quid e re publica crederent, loco sententiae promere. Contra Gallus Asinius disseruit: Auctu imperii adolevisse etiam privatas opes, idque non novum, sed e vetustissimis moribus. Aliam apud Fabricios, aliam apud Scipiones pecuniam ; et cuncta ad rem publicam referri, qua tenui angustas civium domos, postquam eo magnificentiae venerit, gliscere singulos. Ñeque in familia et argento, quaeque ad usum parentur, nimium aliquid aut modicum nisi ex fortuna possidentis. Distinctos senatus et equitum census, non quia diversi natura, sed, ut locis ordinibus dignationibus antistent, ita iis, quae ad requiem animi aut salubritatem corporum parentur, nisi forte clarissimo cuique plures curas, maiora pericula subeunda, delenimentis curarum et periculorum carendum esse. Facilem adsensum Gallo sub nominibus honestis confessio vitiorum et similitudo audientium dedit. Adiecerat et Tiberius non id tempus censurae nec, si quid ««Aj 75

3

ro

c

i

t

é

e

03

u

φ

Stecnendcutcc und 3 a u b c c e c rourden oon 03ε* [φ!ΰ[[εη dee Senatee aue i t a l i e n ςεαφίεί ; am tac» pejífdjen ^ e l e 3erfd)metterte Cuciue pituaniue, und „Börner gellen", geboten die Konfuln, erfüllten t>or dem ε8ςυί1ίηί[φεη T o r einen greifen Ο ^ α υ φ an P u b l i u e 3Xiarciu6. D i e ηαφϊΐε T a g u n g dee Senate griff in den Qleden dee Altïonfule Q u i n t u e .^ateriue und dee Altprätoren Octaoiue j r o n t o die ^ìppigfeit dee Cebene an, und ee roard entfφíeden : „3)ie Speifen befle«f en η ί φ ί meljr Platten oon gediegenem G o l d , und dee fφändenden ίεπίφεη ©eroande entfleiden ϊίφ die 3Känner!" •Jrontoe Antrag Πφ η ί φ ί : ,,δφΓαηϊεη in Silber, G e r ä t und SClaoen !" 3 n alter Sitte reiften Senatoren ηοφ oft an il)te Stimme einen Q D o ^ l a g , den S t a a t 3U beffern. — Afiniue G a l l u e erbob fid) : ,,3)ίε 3 Κ α φ ΐ dee ΟΙείφεβ fdjroemmte αυφ dae G e l d in die Käufer. 3t»r ftaunt? Qlralt ift dae Gefe^. 3 U der ^abricier, 3U der Scipionen 3eit, ftete andere lief dae G e l d . 2)er S t a a t begren3t dae Ceben. 3 m atmen Cande baut der ^Börger niedere fjütten, doφ der G l a n 3 dee Ο^είφεβ blinft i n P a l ä f t e n unferer Q3ürger. Qiur dae GlücE d8e ^ a u e ^ e r r n befφtänft an Silber und Sflaoen, am QBedarf dee ^aufee, und nie ift εβ fonft 3u üppig, ηίε 3u Earg. X)en Sonderbefi^ für einen Quitter und S8nator ί φ ^ η ί φ ί είη Q l n t 8 ^ Í 8 d in der Qtatur, doφ unferer AbEunft, dee Standee, unferer QDürden Sonderlaft, die nur ein Sonderauftoand für Q^ulje unfererSeele oder für feilen Ceib η ο φ [φίερρεη fann. §âufig8t 1 ) ^ φ ε η die Sorg8n um ie 3Kaffe ftaute ϊίφ, ίφα^ε in είη fait, g8laff8n Antlítj, Ijörte φη die 3^it und feinen QDeg in ρ ΐ ^ ε Γ ε ί ε η d8b^n, bie roider den 3^ρπιφ der Sippen Pifo fφâumte und Auguftae Q3ot8 die ftrittige Summe 3aj)lte. So endete ee. Qlnd Pifo trat in "SRuf, eineOlubmeefproffe V)öl)ec derCäfar. §lnd Qlrgulaniae 2ΓΙαφΐ 3ertrat den Staat : Cin nie Dor den Senatoren beroegte il)ren l)el)ren ^uft ηίφί in den Saal. 3n i^rem §aue oerljörte fie ein Prätot, und ηαφ »ererbtem Ο^εφί befonn8n doφ felbftdíe3KädφenQDefta6aufdem3KarEt,Dor©eríφt. 76

L I B E R

S E C U N D U S

X X X V Res eo anno prolatas haud refer rem, ni pretium foret Cn. Pisonis et Asinii Galli super eo negotio diversas sententias noscere. Piso, quamquam afuturum se dixerat Caesar, ob id magis agendas censebat, ut absente principe senatum et équités posse sua munia sustinere decorum rei publicae foret. Gallus, quia speciem libertatis Piso praeceperat, nihil satis inlustre aut ex dignitate populi Romani nisi coram et sub oculis Caesaris, eoque conventum Italiae et adfluentis provincias praesentiae eius servanda dicebat. Audiente haec Tiberio ac silente magnis utrimque contentionibus acta, sedres dilatae. X X X V I Et certamen Gallo adversus Caesarem exortum est. Nam censuit in quinquennium magistratuum comitia habenda, utque legionum legati, qui ante praeturam ea militia fungebantur, iam tum praetores destinarentur, princeps duodecim candidatos in annos singulos nominare! Haud dubium erat earn sententiam altius penetrare et arcana imperii temptari. Tiberius tamen, quasi augeretur potestas eius, disseruit: Grave moderationi suae tot eligere, tot differ re. Vix per singulos annos offensiones vitar i, quam vis repulsam propinqua spes soletur: Quantum odii fore ab iis, qui ultra quinquennium proiciantur! Unde prospici posse, quae cuique tarn longo temporis spatio mens, domus, fortuna ? Superbire homines etiam annua designatione : Quid si honorem per quinquennium agitent ? Quinquiplicari por sus magistratus, subvertí leges, quae sua spatia exercendae candidatorum industriae quaerendisque aut potiundis honoribus statuerint. Favorabili in speciem oratione vim imperii tenuit. ηη

ro

c

i

t

é

e

c

í

t

e

β

Φ

u

φ

Armut. C í n )α roie Qtcín dee dürften und Senate bemängeln foldje bettlet ftete. „ Qlnd dae íft nid)t •Bitte, íft ftedjee fordern, ein ^Überfall 3ur Qh^eit. Q^ome QDäter (innen ob fremder 3)inge, und ein 3Kenfd) ftetjt auf und Ijetjt die IReute feiner Püppdjen auf den fd)üd)ternen Senat und mid). Qftídjt roatjr, mein freund, roir roollen den Οξείφθίφα^ fprengen, ί φ foil um Gunft mit feinem Oelde buhlen getjen, und ^reoel fönnen φ η ja roieder füllen? ^ortalue, dir gab, η ί φ ί beftûrmt, Auguftue dae ©eld, gab ee otjne Οξεφί auf ©roigfeit. Sonft Ijinft der ©ifer, und ^είφί^ηη roird Qöolluft, roenn éígenfφam und Kraft» gefüt)! 3εΓ(φιτιίΐ3ί, und fremder fjilfe garrt der £?cict)t= finn unferee Οξείφβ, fließt träge 3U une und tjängt roie Q3let." So fprad) er oiel. C e ΕΙαίίφίε, roern der Q3eifall für 5 φ η ι α φ und £l)re der dürften ©erooljnljeít íft. 3)οφ tjier und dort und überall grollte eifigee Sφπ)eígen, dumpfee 3Hurren, grollte 3U Xiberiue fort. 3)er Cafar fto«fte, fφπ)íeg und ίρΓαφ : „So für ijortalue ! Φ ο φ roir geftatten feinem mânnlíφen ©eblüt fe 3toeil)undert* taufend Seftertien, — falle ee dem Senat beliebt." Senatoren jubelten 3)anf. fjoctalue' Cippen preste die οίεΙΙείφΐ αυφ die QDürde feinee ©e» ϊφίεφίβ, die ίίφ an feiner Qìot ηοφ ηίφΐ 3erríeben batte. Α υ φ fpäter bjafete í í b e r i u e dae ÓTlítleíd, ale fjortenfiue' 3U der Armut fanf, die eine 'Blöfee η ί φ ί oerljüllt. 3n jenem Jaljre roar ein einiger Sflaoe füljn, und in den ©äffen CRorne brütete ee roie 3πηείΓαφί, B ü r ger fri eg. 3)οφ roard ee früt) erfticPt. ©in Sflaoe non Agrippa Poftumue, Clemene, oemaljm Auguftue' Tod. ©inSFlaoe roar er ηίφΐ in feinem pian, Agrippa

79

L I B E R

S E C U N D U S

raptum Agrippam ferre ad exercitus Germánicos non servili animo concepit. Ausa eius inpedivit tarditas onerariae na vis; atque interim patrata caede ad maiora et magis praecipitia conversus furatur ciñeres vectusque Cosam Etruriae promunturium ignotis locis sese abdit, doñee crinem barbamque promitteret: Nam aetate et forma haud dissimili in dominum erat. Tum per idoneos et secreti eius socios crebrescit vivere Agrippam, occultis primum sermonibus, ut vetita soient, mox vago rumore apud inperitissimi cuiusque promptas aures aut rursum apud túrbidos eoque nova cupientes. Atque ipse adire munieipia obscuro diei, ñeque propalam aspici ñeque diutius isdem locis, sed quia Veritas visu et mora, falsa festinatione et incertis valescunt, relinquebat famam aut praeveniebat. XL Vulgabatur interim per Italiam servatum muñere deum Agrippam, credebatur Romae; iamque Ostiam invectum multitudo ingens, iam in urbe clandestini coetus celebrabant, cum Tiberium aneeps cura distrahere, vine militum servum suum coërceret an inanem credulitatem tempore ipso vanescere sineret: Modo nihil spernendum, modo non omnia metuenda ambiguus pudoris ac metus reputabat. Postremo dat negotium Sallustio Crispo. Ule e clientibus duos (quidam milites fuisse tradunt) deligit atque hortatur, simulata conscientia adeant, offerant pecuniam, fidem atque pericula polliceantur. Exsequuntur, ut iussum erat. Dein speculati noctem incustoditam, accepta idonea manu vinctum clauso ore in Palatium traxere. Percontanti Tiberio, quo modo Agrippa 80 ZAJ

3

to

e

ί

t

c

e

03

u

φ

mit Geroalt, mit Gift oon der 3nfel pianafia η ο φ ©er® maniene Leeren 3U tauben. 2)ae C a f ^ i f f βτοφ nur und feffelte fein QDagnie. ίεΐΓαφΐ. 3 n die f r e m d e roar 3U j8ner 3 e i t die K r o n e mit QDononee

91

L I B E R

S E

C U

Ν- D ' U

S

sed favor nationis inclinabat in Zenonem, Polemonis regis Pontici filium, quod is prima ab infantia instituía et cultum Armeniorum aemulatus, venatu epulis et, quae alia barbari celebrant, proceres plebemque iuxta devinxerat. Igitur Germanicus in urbe Artaxata adprobantibus nobilibus, circumfusa multitudine insigne regium capiti eius imposuit. Ceteri venerantes regem Artaxiam consaluta vere, quod illi vocabulum indiderant ex nomine urbis. At Cappadoces in formam provinciae redacti Q. Veranium legatum accepere; et quaedam ex regiis tributis deminuta, quo mitius Romanum imperium speraretur. Commagenis Q. Servaeus praeponitur, tum primum ad ius praetoris translatis. LVII Cunctaque socialia prospere composita non ideo laetum Germanicum habebant ob superbiam Pisonis, qui iussus partem legionum ipse aut per filium in Armeniam ducere utrumque neglexerat. Cyrri demum apud hiberna decumae legionis convenere, firmato vultu, Piso adversus metum, Germanicus, ne minari crederetur; et erat, ut rettuli, clementior. Sed amici accendendis offensionibus callidi intendere vera, adgerere falsa ipsumque et Plancinam et filios variis modis criminari. Postremo paucis familiarium adhibitis sermo coeptus a Caesar e, qualem ira et dissimulatio gignit, responsum a Pisone precibus contumacibus ; discesseruntque apertis odiis. Post quae rarus in tribunali Caesaris Piso et, si quando adsideret, atrox ac dissentire manifestus. Vox quoque eius audita est in convivio, cum apud regem Nabataeorum coronae aureae magno pondere Caesari et Agrippi* q^AS 92 feA^

3

TO

e

í

t

e

e

03

u

φ

entführt. 3)οφ 3enon, dec Soljti dee ροηΐί[φεη Ko» nige Polemon, bejauberte Adel und QDolf dm^i) Jagd, ©elage, d u ^ alle Steuden der Armenier, ^φοη der Knabe tjatte fict) in Armeniens 03ΓΟΙΙΦ und Putj gemüht, und dem QDolf gefiel fein ¿φιπείφΙεΓ. 3n ©ermanicue' §and gleijjte 3U Artajeata ein Diadem, ϊφνυε^ε auf 3enon, und der Adel €1αί[φίε; ee roogte daeQDolt. „§eil König A t t a l a s !" £>ie Stadt Artaxata ftand iljm Pate. — Kappadof iene QDandlung 3ur Pro« üin3 oerlangte einen Statthalter in Quintue QDer antue, und Híílde in manφer Königefteuer roarb für eine mildere φεπ:[φα(ΐ QRome. t)ae neue Ο^εφί dee Prä« tore folgte öuintue Serodue ηαφ Kommagene.

3u den QSundeeoölfern roar dae ©lücE gegangen. Φ ο φ müde 3ucften ©ermanicue' Cippen : $)ie§offal)tt Pifoe höhnte dae QDort, dae φ η oder feinen Sofyn mit einem Xeil der Cegionen ηαφ Armenien befahl. A m QDinterlager der 3e^nten Cegion, 3U Kyrrtjoe trafen [ίφ ©ermanicue und Pifo, brütende Q^ufye auf dem Antlitj. Pifo3äl)mte d i e ^ u ^ t , und ©ermanicue 3erftörte jeden Sdjein oon t)ecrifd)et 3)rol)ung, ftete 3ur 3Hilde neigend. 3)οφ Gift der freunde b a u t t e aie QOal)tl)eít, ίφύαείε Cügen, auf dafj die Augen tjeijjer glühten, und rief Klage auf Klage roider Pifo und piancina, roider iljre Söljne. QÎur roenige Φ er« traute Ια^φίεη : 3m 3φΙείβΓ dee 3orne bebten dee Cafare beginnende QDorte fait, und Pifoe trotzende Witten (φπΙΙίεη. Sie fφíeden — tjafjfunfelnden Augee. Qiuc feiten fafe in 3uEunft pifo neben dem tíφtenden Cafar, dod) roenn et dort fa ¡3, — düfter, in blanfem §ol)n. — "Bei einem Gelage dee Könige 92

L I B E R

S E C U N D U S

nae, leves Pisoni et ceteris offerrentur, principis Romani, non Parthi regis filio eas epulas dari; abiecitque simul coronam et multa in luxum addidit, quae Germanico, quamquam acerba, tolerabantur tamen.

LVIII Inter quae ab rege Parthorum Artabano legati venere. Miserat amicitiam ac foedus memoraturos, et cupere renovari dextras, daturumque honori Germanici, ut ripam Euphratis accederei : Petere interim, ne Vonones in Syria haberetur neu proceres gentium propinquis nuntiis ad discordias traheret. Ad ea Germanicus de socie tate Romanorum Parthorumque magnifice, de adventu regis et cultu sui cum decore ac modestia respondit. Vonones Pompeiopolim, Ciliciae maritimam urbem, amotus est. Datum id non modo precibus Artabani, sed contumeliae Pisonis, cui gratissimus erat ob plurima officia et dona, quibus Plancinam devinxerat. LIX M. Silano, L. Norbano consulibus Germanicus Aegyptum proficiscitur cognoscendae antiquitatis. Sed cura provinciae praetendebatur, levavitque apertis horréis pretia frugum multaque in vulgus grata usurpa vit: Sine milite incedere, pedibus intectis et pari cum Graecis amictu, P. Scipionis aemulatione, quem eadem factitavisse apud Siciliam, quam vis flagrante adhuc Poenorum bello, accepimus. Tiberius cultu habituque eius lenibus 9 3 QsAaS

3

ro

e

i

t

e

β

03

u

φ

dee Qiûbatûiec fenCten [ίφ die [φΐΌεΓεη, gûldnen Kronen 311m Cafar und 3U Agrippina, nut güldene Qleife 3U Pifo und dem ^ o f . é i n ì ^ r e i : „QDor dem Sproffen dee dürften Q^ome, η ί φ ί dee Könige der Partner girrt dae Gelage." 3 U Pifo β ^ûfeen flirrte der ÇReif, und ee geißelte [ein Qüort die Qlppigfeit. Φ ο φ nur müde 3ud?ten ©etmanicue' fφtυeígendδ Cippen. Cine ©efandtfφaft de6 Könige der Partner murmelte oon Artabanoe' altem ^reundeebündnie: „Qee f r i s e n φandfφlage roartet der ^ürft, und η α φ dem Strand dee ©upfyrate reitet er für ©etmanicue' 9Rul)m. 3)οφ erfefynt er Syrien diefee QDononee ledig und ein ©eroebe ¿erbauen, dae feine naljen Q3oten mit den dürften diet eigenen Stämme 3etteln." < Betaufφend tönte ©etmanicue' Antroort auf dae Q3ündnie &ome und der Partner, d o φ auf den ί φ ι η ε ί φ ε ^ ε η Q^itt dee Könige flang fie ηαφ befφεídenem ^ürftenfto^. C i n ^ a f e n KiliEiene,Pompeiupolie r lärmte QDononee. Artabanoe tjatte ee erbeten, und Pifo 3etbife Πφ die Cippe: Pifoe ί α φ ε ΐ η roar piancinae ϋάφεΐη, und Plancina Ijatte QDononee, intern SClaoen, und feinen befttícEenden ©aben oft 9εΙαφβ1ί. 3m Jatjre 19 locfte Ôgyptene OIt3eit ©etmanicue. 3)οφ dajj die Q^ede oon Sorge um die Prooin3 ηίφΐ lüge, drückten die offnen 5ρείφεΓ den Preie dee Kotne, und ee )'αυφ3ΐε der Pöbel 3U geroinnendem ^Betragen, 3U einem iTlanne, deffen ©ang ηίφΐ Speete bahnten, um deffen nacEten Jufo gríeφífφe ©erodn® der fluteten. 31)n begeifterte Publiue Scipioe Φ ι ο υ φ , einft auf Si3Ílien, felbft im lodernden Kriege mit Kar« tljago. Qìur ein riçte ü)n î ï b e t i u e ' QWge dee e=A=s> 93

L I B E R

S E C U N D U S

verbis perstricto acerrime increpuit, quod contra instituta Augusti non sponte principis Alexandriam introisset. Nam Augustus inter alia dominationis arcana vetitis nisi permissu ingredi senatoribus aut equitibus Romanis inlustribus seposuit Aegyptum, ne fame urgueret Italiam, quisquís earn provinciam claustraque terrae ac maris quamvis levi praesidio adversum ingentes exercitus insedisset. L X Sed Germanicus nondum comperto profectionem earn incusari Nilo subvehebatur, orsus oppido a Canopo. Condidere id Spartani ob sepultum illic rectorem navis Canopum, qua tempestate Menelaus Graeciam repetens diversum ad mare terramque Libyam deiectus est. Inde proximum amnis os dicatum Herculi, quem indigenae ortum apud se et antiquissimum perhibent eosque, qui postea pari virtute fuerint, in cognomentum eius adscitos ; mox visit veterum Thebarum magna vestigia. Et manebant structis molibus litterae Aegyptiae, priorem opulentiam complexae; iussusque e senioribus sacerdotum patrium sermonem interpretan referebat habitasse quondam septingenta milia aetate militari, atque eo cum exercitu regem Rhamsen Libya Aethiopia Medisque et Persis et Bactriano ac Scytha potitum, quasque terras Sturi Armeniique et contigui Cappadoces colunt, inde Bithynum, hinc Lycium ad mare imperio tenuisse. Legebantur et indicta gentibus tributa, pondus argenti et auri, numerus armorum equorumque et dona templis ebur atque odores, quasque copias frumenti et omnium utensilium quaeque natio penderei, haud minus magnifica, quam nunc vi ParQeAS 9 4 «tA,?

3

ro

e

i

t

e

e

c t r a d ) t und drang, den [ t r ä u f e l n d e n 3Jlarbod i n die î i e f e 3U [φΙεη^εΓη. î ï ï a r b o d e m â φ t í g e Α φ ί batte den jungen, edelbür« tigen Katualda den G o t o n e n 3ugetrieben, und Ce«f, ftiefc )et3tder < 2ξâφer η α φ 3Tlarboderoanl?ender Krone. ÎTlarfomannien 3erftampften die geroaltigen K o t t e n . Sein G o l d ertaufte i m A d e l die QDaffentreue, und dae K ô n í g 8 f φ l o 5 rote die nafye Q3urg ballten oon Sieges* gefφreí. © e b l i n f t e die uralte Q3eute der Sueben. K a u f h e r r n und Händler aue QRome P r o o i n j e n E n ^ e n beroor, die φ a n d e l β r e φ t und Geldgier, oergeffende Geroöljnung in $eindeegauen gefiedelt Ratten. Qíur auf einen gnädigen Cafaren fiel U t a r b o d e bilf® loe ftarrer Q3liomítíu8 C8ler η^βΓΪρΓαφ: „Greife dein GlücB ! An Pifo, ηίφί Sentiue reichte man die Q^uten, ΡΓάίοΓεηΓεφί und dieCegion8n; an Pifo ift Syrien gelobt. 3Tlit d8m Οξβφΐε auf QDaffen darf Πφ in είηειη Kampf ein Kaif8rkgat umpan38rn, den ηοφ Sonderbefetjl ge* roürdigt bot. Àn üppigen Gerüsten 3ebrt die 3eit, und meift erliegt die ΟΙηίφυΜ d8m jungen fjafc. QDabre dein i}eet, ftärfe deine Kräfte, und 3 u f f l H roird dir manφ 3)un?el Ιίφίεη. 3)u drängft an QSord? D u roirft G8rmanicu8' Αίφε 3um Qlfer ϊφίερρεη IO3

L I

B E R

S E C U N D U S

pellere, ut te inauditum et indefensum planctus Agrippinae ac vulgus imperitum primo rumore rapiant ? Est tibi Augustae conscientia, est Caesaris favor, sed in occulto ; et perisse Germanicum nulli iactantius maerent, quam qui maxime laetantur.' LXXVIII Haud magna mole Piso, promptus ferocibus, in sententiam trahitur missisque ad Tiberium epistulis incusat Germanicum luxus et super biae; seque pulsum, ut locus rebus no vis patefieret, curam exercitus eadem fide, qua tenuerit, repeti visse. Simul Domitium inpositum triremi vitare litorum oram praeterque ínsulas alto mari pergere in Suriam iubet. Concurrentes desertores per manípulos conponit, armât lixas traiectisque in continentem navibus vexillum tironum in Suriam euntium intercipit, regulis Cilicum, ut se auxiliis iuvarent, scribit, haud ignavo ad ministeria belli iuvene Pisone, quamquam suscipiendum bellum abnuisset. LXXIX Igitur oram Lyciae ac .Pamphyliae praelegentes, obviis navibus, quae Agrippinam vehebant, utrimque infensi arma primo expediere: Dein mutua formidine non ultra iurgium processum est, Marsusque Vibius nuntiavit Pisoni, Romam ad dicendam causam veniret. Ille eludens respondit adfuturum, ubi praetor, qui de veneficiis quaereret, reo atque accusatoribus diem prodixisset. Interim Domitius Laodiciam urbem Suriae adpulsus, cum hiberna sextae legionis peteret, quod earn maxime novis consiliis idoneam rebatur, a Pacuvio legato praevenitur. Id Sentius Pisoni per litteras 104

3

π>

e

ί

t

c

β

03

u

φ

Reifen. 3u Q^orn roírd Agrippina die P r ü f t e peítfdjen, den blöde gaffenden Pöbel berücEen, und ifyr erftec 5 φ « ί fdjlcCft einen Üíann 3U Tod, deffen Stottern oertjallt. Augufta teilt deine Tat, der Cafar lächelt dir — im fdjroeigenden ©elafj, und nur ein toller Jubel 3Íttert in prahlendem "ϊϋεΙ^εϊφΓεί : ,Tot ift öermanicue !"' 3Küt)eloe betörte ee die feinende QDildljeit Pifoe. ©in Schreiben an Tiberiue Ββΐίφΐί^ίβ ©ermanicue dee t)oφfal)renden ©eprängee: „Seiner 5 ϋ φ ΐ 3u Neuerung follte meine Α φ ί die Cande öffnen. Φ ο φ die Treue alter jaljre 3tt>ang míφ 3urüd?, mein §eer 3U betreuen." — „$ern oom Strand, auf freier See oorüber an den 3nfeln fteuert unter 3)omitiue eine ©aleere η α φ Syrien," befahl es Pifo, ^ ί φ ^ η ί ΐ ΰ φ * tige fingen [ίφ 3u neuen ÎTÏanipeln. T r o f j dee Cagere prunCte in QDaffen. 3 U -SctjiflF "«Φ dem $eftland, ί)αίφΐε er einen Trupp Q^eCruten, der η α φ Syrien m a ^ i e r t e . Briefe flogen um §ilfe 3U Kilifiene J ü r * ften. Tätig ruderte in denQDellen dee Kriege der junge Pifo, der Ρ φ dem 3u Krieg gefträubt tjatte. 33ei Cyfiene und Pompigliene ©eftaden {ΐπφ Pifoe © β ί φ π ^ ε Γ an Agrippinae 5φίίίεη oorbei. QSlanfe QDaffen fcijütteltc der 3orn tjier mie dort. ΐ>οφ l)íer tuie dort! Qîur QDorte tobten. QDibiue ÍJlarfue fcijcíc 3U Pifo : ,,Οΐαφ deinem ©erede f φ m a φ t e t in QSom die Klage!" Pifo Ijö^nte: „Crft auf Cntbot einer $rift an ηιίφ und die Kläger bucfle ί φ por dem Prätor, der η α φ ©iften ίφηυρρε«." — iffen und roamte: „Giftige 3«ngen ûue meinem ijeer! Οΐίφίβ non Krieg um meine Prooin3 !" 3 U den QDaffen ίφίο^ er die Germanicue' Xreuen und die feinde dee Gegnere: „Gtofe ift der Kaifer, und QDaffen rütteln am Staat." Kampfgeftäljlt, ίφίηιιηεΓίεη [eine ftarfen 5φαΓβη. So fehlte Pifo die QDürfe. 2)οφ im Gewinn der rocrtleftarrenden ϊίΙίΡίίφεη $efte Kelenderie (ίφεΛε er den Ijarteften i ^ u t j dee Augenblíife für fid). 3Tíit ^α^ηεηΡΰφίΐςεη, der Gruppe QRefruten und feinen, wie piancinae Sflaoenbanden ßatte er die "Kotten Don Kilifiene dürften 3U einer Cegion an 3aßl oer» (φΐΌβί^ϋ und ίφτυω:: „3)ee Cegaten dee Kaifere, meiner, enthielt fíct) die Gabe dee Kaifere, die Pro» υίη3· Οΐίφί die Cegionen, deren Kehlen aer φίΙίβϊφΓεί fprengt, doφ Sentiue enthielt fie mir, und feine ßügen non ΦεΛτεφεη folien den Gigenl)a& nur roeifjer brennen. QSeiljt ευφ 3ur 3φ1αφί ! Soroerdendort die Krieger iljre QDaffen fenfen — t>or Pifo, iljrem einft geliebten ,Q)ater'. 3n il)r Auge ftratjlt fiegend mein "Κεφί, blitzt oor einem βείεφί mein §eer." — Aue den 5φαη3βη der ^eftungrodeten[ίφ feine 3Jla» nipeln ηαφ einem jäljen, tiefen §ügel. Sonft träufelte fid) nur die See. drüben ftarrten die eifernen Treffen der Cegionare undrtjrQRücfljalt. 3)ort Vjarte QDaffen ! §ier ein roildee Gelände, ίίοφ müde Hoffnung, ein ftumpfer 3Kut, und nur an bäuerífφen QDaffen Ijatte ταίφ die Gefaßr gedämmert. í^3end presten fíct) die ßeiber, löften fi«±) : Q^ome Kohorten rangen fiel) 3um f)oφland. ie fließenden KiliCier oerrammeltenfyurtigil)re$eftung. Ondee 3er» ίφεΐΐΐε Pifoe Sturm auf die natje anfernde flotte. 3um Q^and der IRauec lief er 3urüd?, fφlug feinen η 105

L I B E R

S E C U N D .

U S

singulos nomine ciens, praemiis vocans seditionem coeptabat, adeoque commoverat, ut signifer legionis sextae signum ad eura transtulerit. Tum Sentius occanere cornua tubasque et peti aggerem, erigi scalas iussit, ac promptissimum quemque succedere, alios tormentis hastas saxa et faces ingerer e. Tandem vieta pertinacia Piso or a vit, ut traditis armis maneret in castello, dum Caesar, cui Syriam permitteret, consulitur. Non receptae condiciones, nec aliud quam naves et tutum in urbem iter concessum est. LXXXII At Romae, postquam Germanici valetudo percrebruit cunctaque, ut ex longinquo, aucta in deterius adferebantur, dolor, ira, et erumpebant questus. Ideo nimirum in extremas terras relegatum, ideo Pisoni permissam provinciam; hoc egisse secretos Augustae cum Plancina sermones. Vera prorsus de Druso seniores locutos : Displicere regnantibus civilia filiorum ingenia, neque ob aliud interceptos, quam quia populum Romanum aequo iure complecti reddita liberiate agitaverint. Hos vulgi sermones audita mors adeo incendit, ut ante edictum magistratuum, ante senatus consultum sumpto iustitio desererentur fora, clauderentur domus. Passim silentia et gemitus, nihil compositum in ostentationem ; et quamquam neque insignibus lugentium abstinerent, altius animis maerebant. Forte negotiatores, vivente adhuc Germanico Suria egressi, laetiora de valetudine eius attulere. Statim eredita, statim vulgata sunt: Ut quisque obvius, quamvis leviter audita in alios atque illi in plures cumulata gaudio transferunt. Cursant per urbem, moliuntur templorum fores; iuvat credu106

3

π)

c

í

t

e

β

e

i

t

e

β

03

u

φ

erledigt. QDäfylt !". meldete dec C a f a r und danCte J o n ® tejue Agrippa und 3)omítíue Polito : „Cure eifernde Cíebe 3um Qleídje bot mir eure 3um QDor» 3ug Don Pollioe Kind entfdjied nur die Gattenliebe U)ter 3Kuttec ; Agrippae Sφeídung jjatte fein Ge» fdjlecht entroertet. 3 ) ο φ die Kränfung feiner Ϊ ο φ ί ε υ üerfüßten eine 3Iííllíon Seftertien an Câfarenbraut* gäbe. X>ee QDolEee ΟΐοίίφΓεί ob graufer Neuerung er» 3roang com Kaifer einen feften S a § dee Preifee fût Korn: ,,3Kit 3roeiSeftertien auf den β φ ε ί ί ε ΐ oergüte ί φ denfjandeletjerrn." 3 ) ο φ denO^uf „SDaterSRome" oerroiee er, jetjt und einft, und bitter geißelte er die ΒρΓεφεΓ deeQDorte „ V e i n g ô t t ^ î u n " und „ § e r r " . S o irrten eroig freifend die ^Reden unter dem j ü r f t e n , der, 3Ítternd t>ot*îceibeit, 3 φ ι η ε ί φ ε 1 ε ί β η fd)tnäl)te. Senatoren, die 3U jenen 3eiten fφríeben, beπφten: „ G e bótte der Senat den Q3rief des dürften der Chatten, Adgandeftriue, feinen 5 φ π Μ Γ 3U Armine T o d und eine Q3itte um dae G i f t 3ur T a t , und ee f p r a φ der S e n a t : ,,Οΐίφί mit nächtigen Ciften ϊ ΐ ί φ ΐ dae ΓάφεΜίεΟξοηι η α φ feinem J e i n d , — feine Klinge brandet hellauf." Xiberiue fai) Ρ φ im Q^uljm oer» funfener J ü l j r e t Ι ε υ φ ί ε η : Ijôrte Ρ φ in intern f t t ^ e u Dor G i f t und iljret QDarnung an König Pyrrtjoe. Q^om roar g e n ^ e n , 3Karbod landeeflüdjtig. Armin ^ φ ί ε die Krone und fand die J r e i l j e i t feinee QDolfe. QDon QDaffen geftellt, roeljtte er |ίφ in ^ η ί ί φ ε η ι Glüd? und fiel in f a l l e n feiner Sippe. Germanien et» löfte er. Könige und J e l d b c t r n Rotten an dae junge Q£om getaftet; er rüttelte den reifen Côroen auf, η ί φ ΐ ftete der Sieger feiner 5 φ Ι α φ ΐ ε η , d o φ Sieger feiner 1 0 9 (LÄ^

L I B E R

S E C U N D U S

ambiguus, bello non victus. Septem et triginta annos vitae, duodecim potentiae explevit, canitur que adhuc barbaras apud gentes, Graecorum annalibus ignotus, qui sua tantum mirantur, Romanis haud per inde Celebris, dum vetera extollimus recentium incuriosi.

110 Q^s

3

«>

e

í

t

e

β

03

u

φ

Kriege. 3n fíebcnutiddrcífeíg jabren atmete er Ceben, in 3tt)ölf die ©eroalt, und oon feinem Q^utjme fingen η ο φ die QDólCer der Germanen. 3)er © r i e f e n Griffel 3eid)net φ η ηίφΐ, ftaunt nur übet eigene Schöpfung, und Q£om ift der £)eld η ί φ ί all3u fund, ift fo fremd roie die ©egenroart, Q£om, das nur im Altertume (φϊοε^ϋ.

110

ihil intermissa navigatione hiberni maris Agrippina Corcyram insulam advehitur, litora Calabriae contra sitam. Illic paucos dies conponendo animo insumit, violenta luctu et nescia tolerandi. Interim adventu eius audito intimus quisque amicorum et plerique militares, ut quique sub Germanico stipendia fecerant, multique etiam ignoti vicinis e municipiis, pars officium in principem rati, plures illos secuti, ruere ad oppidum Brundisium, quod naviganti celerrimum fidissimumque adpulsu erat. Atque ubi primum ex alto visa classis, complentur non modo portus et próxima maris, sed moenia ac tecta, quaque longissime prospectar! poterai, maerentium turba et rogitantium inter se, silentione an voce aliqua egredientem exciperent. Ñeque satis constabat, quid pro tempore foret, cum classis paulatim successit, non alacri, ut adsolet, remigio, sed cunctis ad tristitiam compositis. Postquam duobus cum liber is, feralem urnam tenens, egressa navi defixit oculos, idem omnium gemitus; ñeque discerneres proximos alíenos, virorum feminar um ve planctus, nisi quod comitatum Agrippinae longo maerore fessum obvii et recentes in dolore anteibant II Miserai duas praetorias cohortes Caesar, addito, ut magistratus Calabriae Apulique et Campani suprema erga memoriam filli sui munia fungerentur. Igitur tribunorum centurionumque umeris ciñeres portabantur; praecedebant incompta signa, versi fasces; atque ubi colonias transgrederentur, atrata plebes, trabeati équités pro opibus loci vestem odores aliaque fune-

wat

tctíg in Stürmen dee QDintere f u ^ * ten Agrippinae Scijíffe die See 3ur 3nfel KorCyra cor Kalabriene ôeftaden. 3)ort fyarrte fíe roenig Tage, íl)re roüljlende Xcauec 3U [tillen und αηβε der ΑίφεηΕ^ς auf 3φυΙΐεπι oonXribunen und Centurionen. 3φηηιrufue, Germanicue' QDatec, non Auguftue glitzernd geehrt: „Gifeefälte l ä r m t e φ η η ί φ ΐ , bie Ticinum 3U reiten, und Q£om empfing den T o t e n und den ΟϋαφίβΓ dee T o t e n . Olm feine Q3afyre g l ä t t e ein 3Keer oon IRaeCen der Claudier und Cíoíec. Auf dem IRarEtplaÇ laftete dae Ceid. QDon der QRednerbüljne ί φ ι υ ε ^ ε fein Qluljm, und der Aljnen und ibrer ΟΐαφίυεΙί 5 φ 0 ρ ί ε ^ ε ί | ΐ türmte itjm ítjre Ρ Γ α φ ί . 3 ) ο φ Germanicue' G e r u n g geÍ3t an den ΟΪΓάυφεη, 3aì)lt η ί φ ΐ die an einen ϊ φ ΐ ί φ ί ε η Adligen. 3n fremden Canden mufote fein Ceib nur irgend in Colje 3erfallen. Qîun, der QDeg roar roeit. 3 ) ο φ ΓβίφβΓε P r a d j t follie 3U Qlom mit der erften Qlnbíll dee 3ufalle oerföl)nen. Ginen gan3en T a g lang ritt fein QSruder. ÍDem Oljeim lagen die T o r e Q^ome 3U fern. Siel)ft du, Q ί îaφbat, dort an der Q3al)re feine ÎJÎaeFe? ^ ö r f t du die Ciedec, die Queden ί ί φ feinee QDect6 erinnern? Sieljft du, tjörjt du den Q^uljm, roie ee die Aljnen une oererbten? — Sie jammern η ί φ ΐ , müljen ^ φ η ί φ ΐ einmal um Geftöbn." 3Tian trug eeXiberiue 3U. SeinGclafj d a φ t e ( Pöbel» ςείφτηάξ 3U fnebeln : „Gdle Börner oecbluteten oft 15

113

L

I

B

E

R

T

E

R

T

I

U

S

nor um ob rem publicam obisse, neminem tam flagranti desiderio celebratum. Idque etsibietcunctis egregium, si modus adiceretur. Non enim eadem decora principibus viris et imperatori populo, quae modicis domibus aut civitatibus. Convenisse recenti dolori luctum et ex maerore solacia; sed referendum iam animum ad firmitudinem, ut quondam di vus Iulius amissa unica filia, ut di vus Augustus ereptis nepotibus abstruserint tristitiam. Nil opus vetustioribus exemplis, quotiens populus Romanus clades exercituum, interitum ducum, funditus amissas nobiles familias constanter tulerit. Principes mortales, rem publicam aeternam esse. Proin repeterent sollemnia et, quia ludorum Megalesium spectaculum suberat, etiam voluptates resumerent. VII Tum exuto iustitio reditum ad munia, et Dr usus Illyricos ad exercitus profectus est, erectis omnium animis petendae e Pisone ultionis et crebro questu, quod vagus interim peramoena Asiae atque Achaiae adroganti et subdola mora scelerum probationes sub verter et. Nam vulgatum erat missam, ut dixi, a Cn. Sentio famosam veneficiis Martinam subita morte Brundisii extinctam, venenumque nodo crinium eius occultatum, nec ulla in corpore signa sumpti exitii reperta. — V i l i At Piso praemisso in urbem filio datisque mandatis, per quae principem molliret, ad Drusum pergit, quem haud fratris interitu trucem quam remoto aemulo aequiorem sibi sperabat. Tiberius, quo integrum iudicium ostentaret, exceptum comiter iuvenem sueta erga filios familiarum nobiles liberalitate auget. Drusus Pisoni, si vera forent, quae iace6A5 114

Φ

r

ί

t

t

e

β

03

u

φ

für dae Q^eíd), und niemals loderte Sebnfudjt fo rot. C e et)rt die QWmer roie mici), doφ 3ïïaf$, nur 3Tïafe ! — Jürftengeblüt und Kaiferuolf Jammern η ί φ ΐ ςίείφ niederem ©ε[φ1εφΐ und Cand. Aue jungem Βφηιε^ε trómt die Trauer und aus î r a u e r î r o f t . 35οφ [tableen jart ηαφ ιηείφΙίφεΓΪταυεΓ! Olm fein einiges 3Jîâd* φεη meinte Juliue Cäfar, um feine Gnfel Auguftue, doφ tränenloe. îKujj ί φ in die QDorçeit gelten, ευφ fagen oon gεfφlagenen Leeren Q^ome, $ a l l der $üb» rer, edler θ ε ί φ Ι ε φ ί ε Γ Ϊ ^ ε β ^ ^ und ευφ fag8n oon ίίφεη fceolem 3JÎocd. 3)en Cegaten, dec ΒφΓαηϋεη feinec ΡΠίφΐ und den ©etjoefam oor dem oberften

L

I

B

E

R

T

E

R

T

I

U

S

erga imperatorem exuit eiusdemque morte et luctu meo laetatus est, odero seponamque a domo mea et privatas inimicitias non vi principis ulciscar. Sin facinus in cuiuscumque mortalium nece vindicandum detegitur, vos vero et liberos Germanici et nos parentes iustis solaciis adficite. Simulque illud reputate, tur bide et seditiose tracta verit exercitus Piso, quaesita sint per ambitionem studia militum, armis repetita provincia, an falsa haec in maius vulgaverini accusatores, quorum ego nimiis studiis iure susgenseo. Nam quo pertinuit nudare corpus et contrectandum vulgi oculis permitiere differrique etiam per externos, tamquam veneno interceptus esset, si incerta adhuc ista et scrutanda sunt? Defleo equidem filium meum semperque deflebo; sed ñeque reum prohibeo, quo minus cuncta proférât, quibus innocentia eius sublevari aut, si qua fuit iniquitas Germanici, coargui possit, vosque oro, ne, quia dolori meo causa conexa est, obiecta crimina pro adprobatis accipiatis. Si quos propinquus sanguis aut fides sua patronos dedit, quantum quisque eloquentia et cura valet, iuvate periclitantem : Ad eundem laborem, eandem constantiam accusatores hortor. Id solum Germanico super leges praestiterimus, quod in curia potius quam in foro, apud senatum quam apud iudices de morte eius anquiritur : Cetera pari modestia tractentur. Nemo Drusi lacrimas, nemo maestitiam meam spectet, nec si qua in nos adversa finguntur.' X I I I Exim biduum criminibus obiciendis statuita, utque sex dierum spatio interiecto reus per triduum defenderetur. Tum Fulcinius vetera et 117

3)

c

ί

t

t

c

θ

m fperren. £)οφ fprudelt es blutig 3um βίφί, rötet die Ο^αφε, rote bei jedem 3Tlord am ίϋεηίφεη, fo tröftet das Ο^εφΐ d u t φ ευφ, tróftet ©επηαηίςηβ' 0 ε [ φ 1 ε φ ί und une, feine ©tern. QDägt εβ, ob Pifo dae ^eer oerrottet, empört, ob et Olänfe in die Ciebe der Truppen o er» fponnen, ob QDaffen φη\ die Prooin3 erbrod)en, oder ob feine Kläger Cügen oergröbert! 3Tlein gereφte8 ©effigi oerfengt fi φ an íljrer Überbeinen Ciebe: QÍDae b r a u s t e ein nacPter Ceib die gieren Augen dee Pöbele 3U beiden? 3 U fremden Ganden ftreuten die f r e u n d e den Giftmord. QCDoljec denn bereite die Kenntnie, ϊοίφε $ o ^ u n g ? Olm meinen Sofyn trauere ί φ jetjt und 8roig. 3)οφ αιιφΡίίο mill ί φ dÍ8QDort8 göwun, die feine ΟΙηίφυΜ gärten, üíelleídjt υοη είηεηι rauben ©ermanicue murn^ln und enthüllen. 3 φ bitte: ©ίηεβ Kaifere ©ram in f o r e t t i QDerljôr ίάΐίφε niemale in eud) die Klage 3U QSerocie ! — Stnn für Sipp8 und g ü m t e Q^ömer 3U Pifoe : Strafft 8ure Sorge, die ΰηίφ» ten felbft Königegeljorfam. Tarquiniue ιοίφ. $ ü r Freiheit und ©ίηίΓαφί [ φ υ ί dae ÒDolC im Streit mit adligen Sippen, fo die QDaljl der 3)ecemoirn, und die ©rde gab tyrer edlen Steine alle 3um Q3au der 3ioölf îafeln. Qfan ftarb dae Ο^εφί im Ο^εφίε. Künftige Gefetje b r a φ t e nur feiten die Sünde dee Φ ε ^ ε φ ε Γ β ein, er3roang ^ ο φ ein 3roift in den Ständen und freolee 3iel, roie die . ^ φ ί η α φ οβΓΪφΙοίίεηεΓ QDürde, die Α φ ί oon großen R ö m e r n . C e roecEte dem Pöbel die QDüljler in den ©Γαοφεη und Saturninen, in £)rufue, locEend oergeudend, roie fie alle, d o φ „im Flamen dee S e n a t e " . 3)ie QDerbündeten berücEte die Hoffnung, bö^nte ©ίηίρηιφ, und oíele GefeÇe fai) felbft der étaler» und 93ürger1!ampf entfeimenund fid) befehden. 3>er S)iftator Cuciue Sul a 3ertrümmerte, änderte und geftaltete neu. 35οφ in die furçe Stille 3Ítterten Cepi» due' Ο ϋ ΰ η ϊ φ ε roíld bewein. QDteder durften die î r i * bunen im QDolïe roü^len — ίφΓαηϊεηΙοβ rafend. QDer* l)öre ^ φ ί ε η den ein3elnen, oergafjen dee S t a a t e .

127

L

I B E R

T

E

R

T

I

U

S

plurimae leges. XXVIII Tum Cn. Pompeius, tertium consul corrigendis moribus delectus, set gravior remediis, quam delieta erant, suarumque legum auctor idem ac subversor, quae armis tuebatur, armis amisit. Exim continua per viginti annos discordia, non mos, non ius; deter rima quaeque inpune ac multa honesta exitio fuere. Sexto demum consulatu Caesar Augustus, potentiae securus, quae triumviratu iusserat, aboie vit deditque iura, quis pace et principe uteremur. Acriora ex eo vincla, inditi custodes et lege Papia Poppaea praemiis inducti, ut, si a privilegiis parentum cessaretur, velut parens omnium populus vacantia teneret. Sed altius penetrabant urbemque et Italiam et, quod usquam civium, corripuerant, multorumque excisi status. Et terror omnibus intentabatur, ni Tiberius statuendo remedio quinqué consularium, quinqué e praetoriis, totidem e cetero senatu sorte duxisset, apud quos exsoluti plerique legis nexus modicum in praesens levamentum fuere. XXIX Per idem tempus Neronem e liberis Germanici, iam ingressum iuventam, commenda vit pa tribus, utque muñere capessendi viginti viratus solveretur et quinquennio maturius quam per leges quaesturam peteret, non sine inrisu audientium postula vit. Praetendebat sibi atque fratri decreta eadem petente Augusto. Sed ñeque tum fuisse dubitaverim, qui eius modi preces occulti inluderent: Ac tarnen initia fastigii Caesaribus erant magisque in oculis vêtus mos et privignis cum 128

3)

r

i

t

t

e

e

03

u

φ

3ìber einem eiternden Q^eidje lag der άίφΐβ[ΐε 3Kantel con ©efeÇen. © n á u e Pompej'ue, ira dritten Konfulate 3um Ometter der Sitten erfeljen, fdjraerjte in feiner §ilfe bitterer ale die *j r c t ) c li und feine Satjung W)uf und 3ermürbte er felbft. Seine Ordnung, den Scgüt}» ling feiner QDaffen, mordeten die fremden QDaffen. 3roan3Íg Jabre tjecEten die βηήείΓαφί, oerftiefjen Sitte und Οξεφί. 3)ae ΐ ί ^ ε β ο ε Λ Γ β φ ε η roar gefeit, d o φ ©tjre wurde 3u T o d . ©rft dae fedjfte Konfulat είηεβ maφtgeroíffen Câfar Auguftue rife den Q3au feinee Xriumoiratee nieder, und in feinen ©rlaffen lag der f r i e d e und ein $ ü r j t . Stetig ftraffte er die Ueffeln, ftclltc S p a r e t aue, und fein ©efetj P a p i u e P o p p ä u e 3ΰφίεΐε S p ä t e r d m ^ Coljn: ,,Φεηι Q)oIt ale der l î t a ^ t j e i t Q)ater die Güter der ©ben, die in iljrem QDorre^t läffig!" Qlnd ee ί φ ΐ ί φ an den ^ e r d dee b ü r g e r e , η α φ SRom, Italien, 3ur QDclt, 3ernagte 3abllofen Οξείφηιηι. ©e nerfdrbte fid) die ΐ ΐ ΐ ε η ί φ ^ ε ί ΐ . f e i l e n d roiee î i b e r i u e dae ©efetj nor fünf Alttonfuln, fünf Altprätoren und fünf Senatoren, die fein Coe getroffen bûtte, und m a n φ e R e t t u n g loderte der ©egenroart die brennen» den Ueffeln dee ©efe^ee. Qiero, ©ermanicue'Sofyn, reifte Ijccan, und cor dem Senat in jenen T a g e n errodrmte Πφ für φ η Xiberiue : „3)ae QDigintiüirat und fünf Jaljre dee ©efetjee — gel)t darüber l)iutt>cg, und öffnet φ m eine Quäftur!" ©e roiÇelte der §ol)n. „Aud) mein Q3ruder und ί φ danCten ee dem bittenden Auguftue", ί φ ΰ ^ ί ε er oor. Α υ φ damale mag an f o ^ e m QSeter geheimer gefpôttelt bûben, und damale roar die Cäfarengeroalt η ο φ Jung, fiel der Ο Β ^ φ der Altoordern η ο φ Ιευφ» tend in die Sinne, damale oerband die Geburt den 128

L

I

B

E

R

T

E

R

T

I

U

S

vitrico levior necessitudo quam avo adversum nepotem. Additur pontificatus et, quo primum die forum ingressus est, congiarium plebi admodum laetae, quod Germanici stirpem iam puberem aspiciebat. Auctum dehinc gaudium nuptiis Neronis et Iuliae Drusi filiae. Utque haec secundo rumore, ita adversis animis acceptum, quod filio Claudiisocer Seianus destinaretur. Polluisse nobilitatem familiae videbatur suspectumque iam nimiae spei Seianum ultro extulisse. XXX Fine anni concessere vita insignes viri L. Volusius et Sallustius Crispus. Volusio vetus familia ñeque tamen praeturam egressa: Ipse consulatum intulit, censoria etiam potestate legendis equitum decuriis functus opumque, quis domus illa inmensum viguit, primus adcumulator. Crispum equestri ortum loco C. Sallustius, rerum Romanarum florentissimus auctor, sor or is nepotem in nomen adscivit. Atque ille, quamquam prompto ad capessendos honores aditu, Maecenatem aemulatus sine dignitate senatoria multos triumphalium consulariumque potentia anteiit, diversus a veterum instituto per cultum et munditias copiaque et afluentia luxu propior. Suberat tamen vigor animi ingentibus negotiis par, eo acrior, quo somnum et inertiam magis ostentabat. Igitur incolumi Maecenate proximus, mox praecipuus, cui secreta imperatorum inniterentur, et interficiendi Postumi Agrippae conscius, aetate provecta speciem magis in amicitia principis quam vim tenuit. Idque et Maecenati acciderat, fato potentiae raro sempiternae, an satias capit aut illos, cum omnia tribuerunt, aut hos, cum iam nihil reliquum est, quod cupiant. lag

V

r

ί

t

t

e

θ

u

φ

Stiefoater und feine Solane níd)t fo 3dl) míe den Aljn und feinen ©nfel. — Qíero roard α υ φ Oberpriefter, und ara T a g feines erften 5 φ π ί ί β 3um 3Kar?t erquicEten Spenden den Pöbel, dec um ©ermanicus' ί φ ο η reifen Sproffen raftlos gejubelt Ijatte. Crneut )'αυφ3ίεη fie auf, hellauf: Qíero freite Julia, £ ) r u f u s ' 3 ^ t e r . 2 ) ο φ das 3Kâdd)en Sejane toard Claudius' Sotjn oerfpro» φ ε η , und in il)ren Jubel 3ίίφίε ee [φείΠ : „Auf ein adliges © ε ί φ ί ε φ ί roarf er ScljmuÇ und ^ e u e r in die fφtυεlenden Xräume Sejans." 3)εηι Jaljt und 3η»είεη Grofeen natjte das ©nde: £ucius QDolufius und Salluftius Crifpus. QDolufius' altes © ε ϊ φ ί ε φ ί roar nur bis 3ur P r ä t u t geftiegen. 3 ) ο φ e r roard Konful, feine 3enfur ί ί φ ΐ ε ΐ ε aus den Oettern il)re3)e?urien, und dem fiel) türmendenΟξείφ* tum feines Stammes ( φ ΰ « ε ί ε er die erfte 5 φ ί φ ί . — 2)em Quitter Crifpus, dem ©ηϊεΐ oon G a j u s Sallu» ftius' 5φπ>είΐεΓ, {φεηϊΐε der glân3endfte Sdjôpfer rö» η^φεΓ óe\d)íá)tc feinen Qîamen. IRüljloe breiteten ί ί φ für φ η die Stufen d8r â m t 8 r , d o φ 8r lebte 3Tläce* n a s η α φ , liefe ί ί φ oon Senatorenrang η ί φ ί reÍ3en, und T r ä g e r uon Siegesfeiern und Altfonfuln ftarrten auf 3u feiner Gemalt. C r liebte 3 Í e r ^ e ^ φ δ η ^ β ί ί , η ί φ ΐ der Aljnen Sitte, und fein übergroßer Οξείφΐυιη näherte φ η der Q D e ^ r o e n d u n g . Qlnter der 3KasCe oon träger, fφlaffer dlutje loderte nur tätiger eine Kraft, die fid) jedes Q^iefenmerfs oermeffen tonnte. Οΐάφϊΐ 3Ttäcenas iljm und η α φ 37Iäcenas' î o d ítjm 3uerft raunten die Kaifer iljr düfteres Gelüft, fo den 3Tiord an Agrippa P o f t u m u s . QDie bei 3Jîâcenas, ϋ β Λ Ι ί φ in alternder Qeit die î r e u n d f φ a f t feines dürften, ά ο φ nie itjr Θ1αη3· QDebt die Par3e nur fargend eroige 3 Κ α φ ΐ ? Stumpft der ©fei an dem 17

129

L

I

B

E

R

T

E

R

T

I U S

X X X I Sequitur Tiber i quartus, Dr usi secundus consulatus, patris atque filii collegio insignis. Nam triennio ante Germanici cum Tiberio idem honor ñeque patruo laetus ñeque natura tam conexus fuerat. Eius anni principio Tiberius, quasi firmandae valetudini, in Campaniam concessit, longam et continuami absentiam paulatim meditans, si ve ut amoto patre Drusus munia consulatus solus impleret.

Ac forte parva res magnum ad certamen progressa praebuit iuveni materiem apiscendi favoris. Domitius Corbulo praetura functus de L. Sulla nobili iuvene questus est apud senatum, quod sibi inter spectacula gladiatorum loco non decessisset. Pro Corbulone aetas, patrius mos, studia senior um erant : Contra Mamercus Scaurus et L. Arruntius aliique Sullae propinqui nitebantur. Certabantque orationibus, et memorabantur exempla maiorum, qui iuventutis inreverentiam gravibus decretis nota vissent, donee Drusus apta temperandis animis disseruit; et satisfactum Corbuloni per Marner cum, qui patruus simul ac vitricus Sullae et oratorum ea aetate uberrimus erat. Idem Corbulo plurima per Italiam, itinera fraude mancipum et incuria magistratuum interrupta et inpervia clamitando exsecutionem eius negotii libens suscepit; quod haud perinde publice usui habitum quam exitiosum multis, quorum in pecuniam atque famam damnationibus et hasta saeviebat. X X X I I Ñeque multo post missis ad senatum 130

d

r

i

t

t

e

s