Sessizliği Söylemek: Dindar Kadın Edebiyatı, Cinsiyet ve Beden [1 ed.] 9789750515538

Citation preview

�

w

�

w .....J

>­ :O (/')

>�ldiği11çe aŞKiiifaşurmaya, arınma ritüelleriyle kutsallaştırmaya, bu yol­ la da, asla gerçekleştirilemeyecek bir ideali, yani ruha hizmet eden beden idealini gerçekleştirmeye çalışır: Cennet "insanın dünya ve doğayla, başka bir deyişle madde ve Tann'yla uzlaş­ ma iÇine girdiği birlik anını tasvir eder" (Bouhdiba, 1985: 82). tdeal mekan olarak cennet, sayısız cinsel ilişkiye girmesine rağmen sonsuza kada'r bakire kalan huriler ve asla ereksiyo­ nu sonlanmayacak ideal erkekler haliyle bir Müslüman'ın bel­ leğindeyken, gündelik yaşam cinselliği kışkırtan fakat asla do­ yurmayan bir arzu düzeni yaratacaktır. Bu nedenle, bir Müslü­ man için dünyevi yaşam bedensel, ruhsal ve ahlaksal bir süre.k­ li bozulma olarak deneyimlenir. Yaşam ilk andan itibaren ye­ niden Tanrı'ya dönünceye kadar süren bir bozulmadır. Mü�­ lüman özne, kirlenme ve bozulma karşısındaki mücadelesin­ �e bedenini, zamanını ve mekanını kutsallaştırarak bozulmaya !..­ disiplin altına alınmasını öncelikle toplumsal temizlik açışın­ dan gerekli kılar. Her organın günah işlemesi, bedensel ses­ sizliği kadın dindarlığının ve takvanın işareti haline getirilebi­ fü. Marcus'un belirttiği gibi kahkaha ya da ağlamak gibi güç­ lü duygular bedensel kirleticiler arasında sayılır (1992). Dindar kadın yazınında, ilmihallerde geçen günah ve kirlilik arasında­ ki açık ilişki sahiplenilmemiş, ancak bu gerilimli ilişki günde­ lik yaşama ve kendiliğe tercüme edilmiştir. Bu açıdan, dindar kadın yazınındaki yaygın ve gergin "sessizlik"lerin analiz edil­ mesi gerekmektedir. ··

Sessizliğin sesi

Sessizliğin kuramı

Sessizlik, iletişim esnasında meydana gelen bir olay değil­ dir. Bu nedenle sessizliğe özellikle fonksiyonel olarak yaklaş­ mak gerekir Qaworski, 1993 ). ''..Kültürel sistemler iletişimsel sistemler gibi çalıştığı ve dil de onun en önemli parçası" sayıl­ �ığından, jaworski'ye göre, sessizlik güçlü bir iletişim forrnu­ qµr ( 1993). Sessizlik bir iletişim olanağı olarak değerlendirildi­ ğinde hem pozitif hem de negatif anlamlara gelir.jensen'e göre, sessizlik birden fazla kişiyi hem birbirine bağlayabilir hem de ııyırabilir. Sessizlik iyileştirici olduğu kadar yaralayıcı da olabi­ lir; bir şeyi bilinebilir hale getirdiği gibi bilgiyi ulaşılmaz da kı­ labilir; anlaşmak ve onay anlamına gelebileceği gibi görüş ayrı­ lığı ve ret manasına da gelebilir; derin bir yoğunlaşmanın işa­ reti olduğu kadar zihinsel başıboşluk da olabilir (alıntılayan jaworski, 1993: 67) .Sessizlik, belirsi_zlik içeren ve yo�ınla­ mak için konuşrn,adan daha fazla çaba gerektiren belirs.izlığiy.

1 56

le, stratejik olarak kullanılabilen, dolayısıyla yorumun bağla­ _!Jlına açık bir iletişiJP: biçimidir Qaworski, 1993: 80). jawors­ ki'ye göre, sessizlik bir iletişim biçimidir çünkü ·���� ş�y söyle­ meye..dair verilen her karar başka bir şeyi söylememe �randır, ffade bir seçimdir. Konuşurken de sessiz kalınz. Sessiz kaldığı­ mız zamanlarda da konuşuruz" (1993: 80). jaworski kesin sessizlik tanımlanndan kaçınır. Foucault'ya göre, birden fazla sessizlik vardır; bunlar söyleme sızan ve onun altında yatan stratejilerin önemli bir parçasıdır. Fouca­ ult sessizliklerin kendine özgü doğalannı belirleme konusun­ da başarısızdır (Carette, 2000). Sessizlik Foucault'ya bakılır­ sa "söylenen şeylerin yanı başında çalışır, bütün diğer strateji­ lerle ve onlarla ilişki içinde" (Carette, 2000: 27). Carette, Fou­ cault'nun sessizlikle söylem arasında kurduğu ilişkinin tutarlı olmadığı kanısındadır: Foucault bazen sessizlikle söylemi ayı­ m, bazen de sessizliği söylemin içine yerleştirir (Carette, 1993: 35). jaworski sessizliğin "cinsiyet, kültür ve durum"a göre na­ sıl çeşitlendiği üzerinde durur. jaworski için sessizlik, çeşitli­ lik arz eder ve bu çeşitliliği özcülüğe düşmemek için destek­ ler. jaworski ve Foucault'nun sessizlik analizlerindeki benzer­ lik, sessizlik ve konuşma arasında zıtlık ilişkisi olduğunun red­ didir. Foucault, sessizliği marjinal grupların değerlendirilmesi için metaforik bir araç olarak kullanır. Buna göre, sessizlik bir "dışlama mekanizması"dır (Carette, 2000: 31). Bununla birlik­ te foucault sessizliği "kültürel eros olarak," baskıcı bir model değil, estetik ve etik bir form olarak görür (Carette, 2000: 26). jaworski sessizliği farklı sosyal bağlamlara yerleştirir ve tıp­ kı Foucault gibi o da sessizliği bir araç ya da strateji olarak gö­ rür. !3u �! düşQ.l!M!� ..&Ö.!..� .c:k sessgJj�__y�fine.. ggı;�J>ir .di.reı1Jş­ !!r (Carette, 2000: 32). Sessizlik hangi aktörün sessizleştirildi­ ğine bağlı olarak birtakım cinsel ve dinsel kurallan işaret eder. Fakat bu kurallar sessizlik stratejileriyle de görünür kılınabilir. Nitekim Foucault Hıristiyanlıkta bir ibadet şeklinde tezahür eden, kurumsal yapıların bir parçası olan sessizliği iktidann te­ mel mekanizmalarından biri olarak tanımlar ( Carette, 2000: 32) . fo ucauh _