Sermones: Collectio sermonum antiqua nonnulis sermonibus extravagantibus adiectis

Citation preview

TRENT UNIVERSITY

LIBRARY OF RELIGION

Digitized by the Internet Archive in 2019 with funding from Kahle/Austin Foundation

https://archive.org/details/corpuschristiano0000unse_m8a0

CORPVS CHRISTIANORVM Series 'Latina

XXIII

CORPVS CHRISTIANORVM Series Latina

XXIII

MAXIMI EPISCOPI TAVRINENSIS SERMONES

TVRNHOLTI TYPOGRAPHI BREPOLS EDITORES PONTIFIC1I MCMLXII

MAXIMI EPISCOPI TAVRINENSIS

COLLECTIONEM SERMONVM ANTIQVAM NONNVLLIS SERMONIBVS EXTRAVAGANTIBYS ADIECTIS

EDIDIT

ALMUT MUTZENBECHER

TVRNHOLTI TYPOGRAPHI BREPOLS EDITORES PONTIFICII MCMLXII

Cas

%

VORWORT Diese Ausgabe verdankt ihr Entstehen einer Aufforderung von Dom Dekkers. Zu ihrer Durchfiihrung hat Professor Knoche, bei dem ich mit der Edition einiger Sermones des Maximus promoviert hatte, ein Stipendium der Deutschen Forschungsgemeinschaft erwirkt, das es mir ermoglichte, mich fiinf Jahre lang der Edition und den damit verbundenen Echtheitsuntersuchungen zu widmen. Fur diese grossziigige Unterstiitzung weiss ich mich der Deutschen Forschungs¬ gemeinschaft zu grossem Dank verpflichtet. Dom Dekkers, Professor Knoche und auch Professor Zinn, bei dem ich meine Dissertation begonnen hatte, haben den Fortgang der Arbeit mit freundlichem Interesse verfolgt. Fur das Vertrauen, das mir Dom Dekkers durch seine Aufforderung entgegengebracht hat, und fur die Bereitwilligkeit zu Rat und Hilfe, die er sowohl als auch Professor Knoche und Professor Zinn mir stets gezeigt haben, mochte ich ganz besonders danken. Auch im einzelnen habe ich von verschiedenen Seiten Hilfe erfahren : Professor Bischoff hat mir, besonders hinsichtlich der Datierung, wertvolle Auskiinfte iiber die wichtigsten fur die Edition benutzten Handschriften gegeben. P. Bonifatius Fischer hat einen grossen Teil der von Maximus zitierten Bibelstellen mit mir durchgesehen und mir beziiglich der Varianten seinen Rat gegeben. Dom Lambot hat mir Hand¬ schriften des Homiliarium ss. catholicorum Patrum nachgewiesen und mir Listen der darin enthaltenen Predigten des Maximus zusammengestellt. Mgr. Pellegrino hat seit langerer Zeit Anteil an der Edition genommen, und ich verdanke ihm manchen Hinweis und bereitwillige Hilfe. Mile J. Vielliard, die Leiterin des Institut de recherche et d’histoire des textes in Paris, hat eine Handschrift, von der ich nur durch die Mauriner Kenntnis hatte, fur mich ausfindig gemacht und mir auf verschiedene Anfragen betreffs Handschriften stets umgehend detaillierte Auskiinfte erteilt. Herr Hans Joachim Klein hat die von mir verfassten lateinischen Vorbemerkungen zu den einzelnen Sermones durchgesehen und philologisch schwierige Stellen im Text mit mir besprochen. Dom Rommel hat mit unermiidlicher Sorgfalt Korrektur gelesen. Ihnen alien mochte ich meinen lebhaften Dank aussprechen. Ferner habe ich fur Auskiinfte iiber Handschriften und fiir die Beschaffung von Mikrofilmen den betreffenden Damen und Herren folgender Bibliotheken zu danken : Cambridge, St. John’s College ; Firenze, Biblioteca Laurenziana ; Gre¬ noble, Bibliotheque municipale ; Karlsruhe, Badische Landesbibliothek; London, British Museum; Lucca, Biblioteca Capitolare ; Lyon, Bibliotheque de la Ville ; Milano, Biblioteca Ambrosiana ; Montpellier, Bibliotheque de l’Ecole de Mede-

31986

VI

VORWORT

cine; Munchen, Bayerische Staatsbibliothek; Paris, Bibliotheque Nationale ; Roma, Biblioteca Vaticana und Biblioteca Vittorio Emanuele; St. Gallen, Stiftsbibliothek ; ferner der Deutschen Akademie der Wissenschaften zu Berlin, Kommission fur Spatantike Religionsgeschichte, fiir die Beschaffung eines Mikrofilms aus Leningrad. Was ich vom Beginn der Arbeit bis zu ihrem Abschluss der freundschaftlichen Hilfe von Herrn Fritz Gebhardt verdanke, vermochte ich im einzelnen nicht aufzuzahlen. Manche Anregung ist unmittelbar in die Arbeit eingegangen, und speziell der erste Teil der Einleitung ist durch seine Mitarbeit wesentlich gefordert worden.

AUSGEWAHLTE BIBLIOGRAPHIE MIT ABKURZUNGEN OUELLEN (i) : Agrapha

Alfred Resch, Agrapha. Ausserkanon. Schriftfragmente2, Leipzig iqo6 = TU 15, 3/4

Ambr.

Ambrosius

bon.mort.

de bono mortis, C. Schenkl, CSEL 32, 1, 1897, p. 701-753

Cain et Ab.

de Cain et Abel, ib., p. 337-409

hex.

exameron, ib. p. 1-261

in Luc.

expositio euangelii secundum Lucan, ib. 32, 4, 1902

myst.

de mysteriis, 0. Faller, CSEL 73, 1955, 87-116

in psalm. 118

expositio psalmi CXVIII, M. Petschenig, CSEL 62, 1913

sacr.

de sacramentis, 0. Faller, CSEL 73, 1955, 13-85

Tob.

de Tobia, C. Schenkl, CSEL 32, 2, 1897, P- 517-573

Cypr. eleem.

Cyprianus de opere et eleemosynis, G. Hartel, CSEL 3, 1, 1868, p. 373-394

Hier.ep.

Saint Jerome Lettres 4, ed. J. Labourt, Paris 1954

NACHAHMUNGEN UND ZITATE Anonymus in cod. Casanat. 1338 Caes. Arel.

U. Moricca, II Codice Casanatense 1338, Bilychnis 18, 1929, 1-22. 81-93 S. Caesarii Arelatensis Sermones2, G. Mo¬ rin = CC 103/104, Turnholti 1953 (Zitate aus den Sermones werden nach den in der 2. Auflage angegebenen Seiten- und Zeilenzahlen der 1. Auflage angefiihrt; bei

(i) Zu den hier nicht aufgefuhrten Abkurzungen und Ausgaben siehe Thesaurus Linguae Latinae. Index, Lipsiae 1904, mit dem Supplement von 1958.

VIII

BIBLIOGRAPHIE Hinweisen auf die Praefatio wird die Seitenzahl der 2. Auflage zitiert, da die der i. dort nicht angegeben ist)

Init. Caes.

Initia Caesariana, ib., p. 907-938 (nach der 1. Auflage zitiert)

Cassiod. in psalm.

Cassiodori expositio psalmonwi LXXICL, M. Adriaen, CC 98, 1958

Defens. lib. scint.

Defensoris Liber Scintillarum, H. M. Rochais, CC 117, Tumholti 1957

[Faustus Reiensis]

spuria in : Fausti Reiensis ... opera, A. Engelbrecht, CSEL 21, 1891

AUSGABEN VON SERMONES DES MAXIMUS : Gymnicus

Opus insigne homiliarum hyemalium et aestiualium tam de tempore quam de sanctis Diui Maximi Episcopi Thaurinensis, qui et in homiliis declamandis ad populum fuit uere maximus. Addite sunt aliquot homiliae D. Ioannis Chrysostomi eruditissimae ac prope diuinae ante hac non excusae. Cum indice. Coloniae apud Ioannem Gymnicvm anno 1535

Mauriner,

Appendix Augustiniana, Pseudo-Augustinus, Ps. Aug. S. Aurelii Augustini... opera omnia, ... opera et studio monachorum ord. S. Benedicti e congreg. S. Mauri, t. 5, 2, Appen¬ dix, Parisiis 1684, abgedruckt in PL 39, 1737-2354 Mabillon

Ioannes Mabillonivs, Museum Italicum 1, pars altera, Parisiis 1687, p. 1-31

Mauriner,

Appendix Ambrosiana, Pseudo-Ambrosius, Ps. Ambr.

Muratori

S. Ambrosii ... opera omnia t. 2, Appen¬ dix, I. du Frische et N. le Nourry, Parisiis 1690, abgedruckt in PL 17 (1879)’ 603-758 Anecdota quae ex Ambrosianae Bibliothe¬ cae codicibus nunc primum eruit Ludoui-

BIBLIOGRAPHIE

IX

cus Antonius Mvratorivs, t. 4, Patauii 1713 Bruni

PL 57 Mutzenbecher, 24 Serm.

S. Maximi episcopi Taurinensis opera iussu Pii sexti P.M. aucta, atque adnotationibus illustrata et Victorio Amedeo Sardiniae regi D.D, Romae 1784 (ed. Bruno Brvni), abgedruckt in PL 57,1862, vgl. S. XXIV, Anm. 2 A. Mutzenbecher, 24 Sermones des Maximus Taurinensis, Hamburg 1954, Diss. (Maschinenschrift)

LITERATUR ZU MAXIMUS : Richardson

Gennadius Liber de uiris inlustribus, E.C Richardson, Leipzig 1896 — TU 14, 1, cap. 41, p. LXVII. 76s

Baronius

Caes. Baronius, Annales ecclesiastici t. 6, Romae 1607

AASS

Acta Sanctorum Mensis lunii t. 5, G. Henschenius et D. Papebrochius, Antverpiae 1709, p. 48-53

AASS ed. nov.

in der Editio Nouissima : Mensis lunii t. 7, Parisiis et Romae 1867, p. 43-47

Savio

Fedele Savio, Gli antichi vescovi d’Italia dalle origini al 1300, descritti per regioni. II Piemonte, Torino 1898, p. 283-295.

514-575 BHL

Bibliotheca Hagiographica Latina, Supplementum2, ed. Socii Bollandiani, Bruxellis 1911 (= Subsidia Hagiogr. 12), Nr. 5859

SCHANZ 4, I

Martin Schanz, Geschichte der romischen Litteratur 4. Teil, 1. Halfte, Miinchen 1904 = Hdb. d. klass. Altertums-Wiss. 8, 4, 1

— 4> 2

M. Schanz, C. Hosius, G. Kruger, Ge¬ schichte d. rom. Litt. 4. T., 2. H., Miinchen 1920 = Hdb. d. klass. Alt.-Wiss. 8, 4, 2,

s. 536-538 Benna

C. Benna, San Massimo, Vescovo di Tori¬ no, Riv. Dioces. Torinese 11, 1934, 47-50. 62-67. 102-109. 121-124. 140-145. 185-191 (eine historische Untersuchung, die vor-

X

BIBLIOGRAPHIE wiegend auf

echten Sermones beruht)

Filippo Gallesio, La dottrina cristologica di S. Massimo vescovo di Torino (V sec.), estratto d. tesi di laurea, Roma 1937 (Die Abhandlung beruht fast ausschliesslich auf unechten Sermones) Othmar Heggelbacher, Maximus von Turin und sein Bibeltext, Freiburg Br. 1945, Diss. Maschinenschrift (Zu den einzelnen Bibelzitaten ist der Fundort nicht hinzugesetzt, so dass nicht nachgepriift werden kann, ob die Ergebnisse auf echten oder unechten Sermones beruhen) Fischer,

Verzeichnis

Bonifatius Fischer, Vetus Latina 1, Ver¬ zeichnis der Si gel fur Handschriften und Kirchenschriftsteller, Freiburg Br. 1949, S. 92f

Clavis1

E. Dekkers et Aem. Gaar, Clavis Patrum Latinorum = Sacris Erudiri 3, 1951, n. 220-226a (Diese Aufstellung fiber die Sermones des Maximus ist nur zum Teil durch die neue Fassung in Clavis2 iiberholt, wo die hier zu den einzelnen Sermo¬ nes angegebene Literatur und ihre verschiedenen Editionen nicht alle wiederholt sind)

Bongiovanni

Pietro Bongiovanni, S. Massimo vescovo di Torino e il suo pensiero teologico, estrat¬ to d. diss. di laurea, Torino 1952 = Pontif. Athen. Sales., fac. theol., theses ad lauream n. 6 (Die Halfte der Arbeit besteht in einer methodisch durchgefiihrten kritischen Sichtung der Sermones und einer Auseinandersetzung mit der Frage nach der Person des Maximus. Damit hat B. ein sicheres Fundament fur seine theologische Untersuchung gewonnen) Hermine Mauhart, Zur Zeit des Maximus von Turin. Eine kulturgeschichtl. Studie, Innsbruck 1952, Diss. Maschinenschrift (Da fast alle Sermones aus Brunis Ausgabe als echt angesehen werden und die Lebenszeit des Maximus zu spat angesetzt

BIBLIOGRAPHIE

XI

ist, ergibt die Untersuchung im ganzen ein falsches Bild. Die unter historischen, kulturellen und sozialen Gesichtspunkten zusammengestellten Kommentare zu einigen echten Sermones sind jedoch niitzlich.) Uberlieferung

Pellegrino

A. Mutzenbecher, Zur Uberlieferung des Maximus Taurinensis, Sacris Erudiri 6, 1954. 343-372 Michele Pellegrino, Sull’autenticita d’un gruppo di omelie e di sermoni attribuiti a s. Massimo di Torino, Torino 1955 = Atti d. Accad. d. Scienze di Torino, vol. 90, 1955-56, p. 1-113, und Intorno a 24 omelie falsamente attribuite a s. Massimo di Torino, in : Studia Patristica 1 = TU 63 (V. Reihe, Bd. 8), Berlin 1957, 134-141

Clavis2

E. Dekkers et Aem. Gaar, Clavis Patrum Latinorum2, ’s Gravenhage - Brugge, 1961 = Sacris Erudiri 3, n. 220-226!) (Hier sind zu den unechten Sermones aus Brunis Maximus-Ausgabe, soweit bekannt, die Quellen angegeben)

Bestimmung

A. Mutzenbecher, Bestimmung der ech¬ ten Sermones des Maximus Taurinensis, Sacris Erudiri 12, 1961, 197-293

Festinhalt

A. Mutzenbecher, Der Festinhalt von Weihnachten u. Epiphanie in den echten Serm. des Max. v. Turin, in : Studia Pa¬ tristica 5, = TU Bd. 80, Berlin 1962, S. 109-116

SONSTIGE LITERATUR : A1F

homiliarium Alani Farfensis E. Hosp, II sermonario di Alano di Farfa, Ephem. Liturg. 50 (N.S. 10), 1936, 375383 ; 5i. 1937. 210-241

BHL

Siehe oben S. IX.

CC

Corpus Christianorum, reedition des peres de V Eglise, sous la direction des moines de I’abbaye Saint-Pierre de Steenbrugge, Turnholti 1953SS

CSEL

Corpus scriptorum ecclesiasticorum Lati¬ norum, Vindobonae i866ss

BIBLIOGRAPHIE

XII

Dudden

F. H. Dudden, The Life and Times of St. Ambrose, 2 Bde., Oxford 1935

Horn. Tol.

Homiliae Toletanae (cod. Mus. Brit. Add. 30853), G. Morin, Anecdota Maredsolana 1, Maredsous 1893, p. 406-425

JULICHER-

Matzkow

Itala. Das Neue Testament in altlateinischer Vberlieferung, nach den Handschr. hg. von Adolf Julicher, zum Druck besorgt von W. Matzkow (der 3. Bd. auch von K. Aland), Bd. 1 Matthaus Evangelium, Bd. 2 Marcus Ev., Bd. 3 Lucas Ev., Berlin 1938.1940.1954

Kuhner

R. Kuhner - C. Stegmann, Ausfiihrl. Grammatik d. lat. Sprache3, 2 Bde., durchges. v. A. Thierfelder, Leverkusen 1955

I.II

Lofstedt I.II

Einar Lofstedt, Syntactica. Studien u. Beitrage z. histor. Syntax des Lateins, Bd. 1 Vber einige Grundfragen d. lat. Nominalsyntax2 / Bd. 2 Synt.-stilist. Gesichtspunkte u. Probleme, Lund 1942.1956

Leclercq

Leclercq, Tables pour Tinventaire des homiliaires manuscrits, Scriptorium 2, 1948, 197-205

Lowe, CLA

E. A. Lowe, Codices Latini antiquiores, Bd. 1-9, Oxford 1934-1959

Mai, NPB

Angelo Mai, Nova Patrum Bibliotheca 1. S. Augustini novi ex codicibus Vaticanis sermones, Romae 1852

PL PDi

J.

P. Migne, Patrologiae cursus completus, series Latina, Parisiis 1844SS J.

homiliarium Petri Diaconi Fr. Wiegand, Das Homiliarium Karls des Grossen Stud. z. Gesch. d. Theol. u. Kirche Bd. 1, H. 2, Leipzig 1897 —

Rahner

Hugo Rahner, Griechische Mythen in christlicher Deutung, Zurich 1945

Rev. Ben.

Revue Benedictine, Maredsous 1887ft'

SCHANZ 4, I

Siehe S. IX.

Sommer

Ferdinand Sommer, Handbuch der lat..

BIBLIOGRAPHIE - ABKURZUNGEN

XIII

Laut- u. Formenlehre, eine Einfiihrung in d. sprachwiss. Studium des Lateins, Abdruck der 2.-3. Aufl., Heidelberg 1948 Souter

Alexander Souter, A Glossary of Later Latin to 600 a.d., Oxford 1949

ThLL

Thesaurus igooss

TU

Texte u. Untersuchungen z. Gesch. d. altchristl. Literatur, hg. von GebhardtHarnack-Schmidt, Leipzig i882ff

Linguae

Latinae,

Lipsiae

WordsworthWhite

Novum Testamentum Latine sec. edit. S. Hieronymi ad codicum manuscr. fidem rec. J. Wordsworth, H. J. White et H. F. D. Sparks, Oxford i889ff

SONSTIGE ABKURZUNGEN. (*) a.

anno

add.

addidit, addiderunt

admon.

admonitio, d. h. Vorbemerkung zu den einzelnen Sermones

cod(d).

codex (codices)

del. (1 2)

deleuit, deleuerunt

f(f) f. fol. foil.

nach einer Zahl = folgende

Hs(s)

Handschrift(en)

i. marg. (inf.)

in margine (inferiore)

index

Index nominum rerum uerborum selectorum dieser Ausgabe

i.q.

idem quod

i.ras.

in rasura

Jh

Jahrhundert

1.

linea

l.c.

locus citatus

folium, folia

(1) Die Abkiirzungen grammatischer Termini technici sind hier nicht verzeichnet. (2) Abkiirzungen wie del., i. marg., s.l. etc. beziehen sich immer nur auf das nachstfolgende Hs-Sigel. SG-x./. MLR bedeutet also, dass das betreffende Wort nur in M iiber der Linie, in SG-LR aber innerhalb der Linie steht.

XIV

ABKURZUNGEN

metaph.

metaphorice

n.

numerus oder nota

om.

omisit, omiserunt

p.ras.

post rasuram

s(s)

vor einer Zahl = sernio (sermones)

s(s)

hinter einer Zahl = sequens (sequentes) suivant(s) ; seguente (seguenti)

s.l.

supra lineam

s.u.

sub uoce

syn.

synonymum, synonyma

u(u).

uersus

u.

uide

uar.lect.

uaria lectio

EINLEITUNG I. MAXIMUS UND SEIN WERK. i. DIE UNBESTIMMTHEIT VON PERSON UND WERK IN DER UBERLIEFERUNG. Maximus, Bischof von Turin, nimmt neben seinen grossen Zeitgenossen Ambrosius, Augustin und Hieronymus nur einen bescheidenen Platz ein. Wahrend diese durch ihre Schriften und ihr Wirken in der Kirche auf ihre Mitwelt einen nachhaltigen Einfluss ausiibten, der sich in mannigfaltigen Zeugnissen niederschlug, scheint Leben und Wirken des Maximus zu seinen Lebzeiten keinen Widerhall gefunden zu haben. Die historische Forschung ist bis heute auf keine einzige zeitgenossische Ausserung iiber ihn gestossen. Das fruheste und zugleich einzige Zeugnis stammt vom Ende des 5. Jh : Gennadius handelt in seinem Schriftsteller-Katalog De uiris inlustribus im 41. Kapitel iiber Maximus. Seiner Bedeutung entsprechend gebe ich es hier im Wortlaut wieder : Maximus, Tauri(n}ensis ecclesiae episcopus, uir in diuinis scripturis satis intentus et ad docendam ex tempore plebem supiciens, conposuit

1. in laudem apostolorum tractatus (1) 2. et Iohannis baptistae 3. et generalem in omnium martyrum homiliam. sed et 4. de capitulis (2) euangeliorum 5. et actuum apostolorum multa sapienter exposuit ; fecit et

6. duos de sancti Eusebii uita, Vercellensis episcopi et confessoris tractatus,

7. et de sancti Cypriani ; 8. specialem de baptismi gratia librum edidit. 9. de auaritia, \o. 11. 12. 13.

de hospitalitate, de defectu lunae, de eleemosynis, de eo quod scriptum est in Esaia : caupones tui miscunt uino aquam,

(1) Die drei von Gennadius gebrauchten Ausdriicke tractatus, liber, homilia konnen im 5. Jh Predigt bedeuten ; zu liber siehe auch die Vorbemerkung von s XIII auf S.50. Maximus selbst gebraucht nur sermo und tractatus ; siehe Index. (2) capitulum bedeutet schon bei Augustin liturgisches Lesestuck ; siehe Uberlieferung S. 360 Anm. 1.

MAXIMUS UND SEIN WERK

XVI

14. de passione domini, 15. de ieiunio seruorum dei generali, 16. de ieiunio speciali quadragesimae et quod non sit in eo iocandum, iq.de Iuda traditore, 1^. de cruce domini, iiq.de sepulcro eius, 20. de resurrectione ipsius, 21. de accusato et iudicato domino apud Pilatum, 22. de calendis Ianuariis, 23. homilias de natali domini, 24. homilias et de epiphania 25. et de pascha 26. et pentecosten multas, 27. de hostibus carnalibus non timendis (ety de gratiis post cibum deo agendis, 28. de paenitentia Niniuitarum et multas alias eius homilias de diuersis causis habitas legi, quas nec retineo. Moritur Honorio et Theodosio iuniore regnantibus. (x) Uber die Person des Maximus erfahren wir hier lediglich, dass er Bischof von Turin gewesen sei, dazu ein guter Prediger, der in der Schrift bewandert war, und dass er zu Anfang des 5. Jh gestorben sei. Ausfiihrlicher sind, gemass dem Charakter der Schrift, die Angaben fiber das Werk. Doch umfassen sie es nicht ganz, wie Gennadius am Schluss ausdriicklich vermerkt. Da sich ausserdem unter den aufgezahlten Titeln neben den Uberschriften einzelner Predigten auch Titel befinden, welche Gruppen von Predigten bezeichnen — wie etwa Nr. 4 oder 23 —, hat man den Eindruck, als habe Gennadius im ganzen eine betrachtliche Anzahl von Predigten gekannt. Zwar blieb das Zeugnis des Gennadius uber die Zeiten hinweg vom 6. bis zum 15. Jh in zahlreichen Hss gegenwartig. (1 2) Da es aber mit dem, was als Werk des Maximus gait, anscheinend nicht in Zusammenhang gebracht wurde, wechselte Ausmass und Bestand dessen, was dem Maximus zugeschrieben wurde, im Laufe der Zeiten erheblich ; ja, es kam so weit, dass sich das Werk vom Narnen seines Autors loste.

(1) Ich zitiere nach der Ausgabe von Richardson. Zusatze in spitzen Klammern und die Zahlung der Titel stammen von mir. (2) Vgl. Richardson p. IX-XX1I.

MAXIMUS UND SEIN WERK

xvn

So treffen wir in der Uberlieferung ausser bei Gennadius lange Zeit nicht auf den Namen des Maximus, sondern nur auf Predigten mit den von Gennadius genannten Titeln, und zwar in verschiedenen Hss, die in ihrem Bestand an Predigten mehr oder weniger ubereinstimmen : Im Codex Sessorianus 55/2099 (x) von der Wende des 5. zum 6. Jh ist uns neben andern Werken eine Sammlung von 61 Predigten erhalten, die iiber einer Rasur von einer Hand des 10. Jh dem Ambrosius zugeschrieben ist ; und im Codex Sangallensis 188 vom Anfang des 8. Jh steht eine Sammlung von 101 Predigten unter dem Namen des Augustin. Soweit sich der Bestand deckt, stimmt die Reihenfolge der Predigten in beiden Hss uberein. Ausserdem enthalt noch der Codex Ambrosianus C. 98 inf. von der Wende des 7. zum 8. Jh etwa ein Viertel des Bestandes des Sangallensis, jedoch unter seine 87 anonymen Predigten verstreut. Noch vor der Mitte des 9. Jh muss die Predigtsammlung, wie sie uns im Sangallensis vorliegt, neu gruppiert worden sein. (1 2) Wir finden sie mit nur geringen Abweichungen in neuer Reihenfolge im Codex Lugdunensis 1236 aus dem ersten Drittel des 9. Jh mit 97 Predigten, im Codex Laurentianus 14.10 aus dem 15. Jh mit 98 Predigten und im Codex Sessorianus 470/2103 aus dem 18. Jh mit 63 Sermones; dieser Codex ist die Abschrift des ersten Teils einer kiirzlich wiederentdeckten Hs mit 93 Predigten, die ins 12. Jh datiert worden ist. Die neu gruppierte Sammlung ist im Laurentianus und im Sessorianus 470/2103 dem Ambrosius zugeschrieben, wahrend wir iiber die Zuschreibung im Lugdunensis nichts wissen, da das erste Blatt fehlt. Bemerkenswert ist, dass die durch die Titelangaben des Gennadius bezeichneten Predigten in diesen Hss innerhalb von Sammlungen erscheinen, die entweder als ganzes unter dem Namen eines bestimmten Autors stehen, odr deren Predigten doch wenigstens nicht verschiedenen Autoren zu¬ geschrieben sind. Anscheinend wurden diese Sammlungen als etwas Geschlossenes angesehen. Unter dem Gesichtspunkt der Zuschreibung stellt der Sessorianus 55/2099> obwohl er die alteste Hs ist, ein spates Zeugnis dar ; denn was unter dem nachtraglich eingefugten Namen des Ambrosius stand, ist nicht mehr zu entziffern. Die friiheste uns greifbare Zuschreibung einer Sammlung mit den von Gennadius bezeichneten Predigten treffen wir im Sangal-

(1) Fur alles,

was

die

im

folgenden

herangezogenen

Hss

betrifft,

S. XXXVIII-LI. (2) A. Wilmart, Jabrbuch fur Liturgiewissenschaft 2, 1922, 51, sagt dazu

vgl

: (cette

serie de sermons) a ete certainement formee en Italie avant le IXe siecle, ohne jedoch eine Begriindung fur diese Ansicht zu geben. C.C. XXIII

XVIII

MAXIMUS UND SEIN WERK

lensis vom Anfang des 8. Jh an. Dort ist auf dem Titelblatt Augustinus als Autor angegeben. Diese Zuschreibung scheint schon auf eine altere Tradition zuriickzugehen ; denn bereits in einem Codex Leninopolitanus aus dem 7. Jh stehen drei Sermones, die sich auch im Sangallensis finden, unter dem Namen des Augustin. So ware dieser also im 7-/8. Jh an Stelle von Maximus als Verfasser der von Gennadius aufgfezahlten Predigten genannt. Andererseits haben einzelne Stiicke aus der Sammlung, wie sie uns im Sangallensis vorliegt, noch im 8. Jh unter dem Namen des Maximus gestanden ; denn sie erscheinen im Homiliar des Paulus Diaconus unter dem Na¬ men des Maximus. (x) Vielleicht war aber sogar die ganze Sammlung noch im 9. Jh als eine Sammlung des Maximus bekannt ; denn im altesten Bibliothekskatalog von St. Gallen aus der Mitte des 9. Jh stossen wir auf folgende Eintragung : Omelie Maximi episcopi per totum annum de diner sis festiuitatibus uolumen uetus ualde.(1 2) Da nun unser Sangallensis die einzige alte Predigtsammlung ist, von der wir wissen, neigen die Kenner dazu, die Eintragung auf diese Hs zu beziehen. (3) Sowohl die Zuschreibung an Augustin wie die an Maximus treten in der Folgezeit hinter derjenigen an Ambrosius zuriick. Die drei jiingeren Hss sowie etliche andere desselben Typs sind, mit Ausnahme des Lugdunensis (4), dem Ambrosius zugeschrieben. (5) Da alle diese Hss, wie sich eindeutig feststellen lasst, auf einen gemeinsamen Archetypus spatestens vom Anfang des 9. Jh zuriickgehen, (6) konnen wir schliessen, dass die Sammlung dort unter dem Namen des Ambrosius stand. Sie mag darunter geraten sein, weil die Predigten der Sammlung zahlreiche Zitate aus Werken dieses Kirchenvaters enthalten. (7) Vielleicht konnte auch die nachtragliche Anderung des Autorennamens im Sessorianus 55/2099 in diesem Zusammenhang eine Erklarung finden. Auf einzelne Predigten aus dem Bestand der Sammlungen treffen wir in den seit dem 8. Jh zusammengestellten Homiliaren. Das Homiliar des Alanus von Farfa enthalt 24 dieser

(1) Siehe unten auf S. XIX. (2) Zitiert nach Paul Lehmann, Mittdalterl. Bibliothekskat. Deutscblands u. d. Schweiz 1, Miinchen 1918, S. 80, 6. (3) Vgl. S. XLV A. 2. (4) Siehe oben S. XVII. (5) In der Vorlage des Sessorianus 470/2103, dem ehemaligen cod. Sessorianus 99, sind die Sermones urspriinglich dem Ambrosius, von spaterer Hand jedoch dem Maximus zugeschrieben. Auch im Laurentianus ist ein Sermo dem Maximus zugeschrieben ; siehe den kritischen Apparat zu s XI, 1 auf S. r8. (6) Vgl. S. LIV mit Anm. 2.

(7) VC-

the diesbeziiglichen Stellen im Index fontium et imitationum, p. 628-630.

MAXIMUS UND SEIN WERK

xix

Predigten anonym. (1 2) Im Homiliar des Paulus Diaconus hingegen sind einem Maximus episcopus, ohne die nahere Bestimmung Taurinensis, 50 von insgesamt 244 Predigten zugeschrieben. Von diesen 50 finden sich aber nur 14 in den oben genannten Sammlungen. Die Herkunft der iibrigen 36 (2) ist uns unbekannt. Diese Predigten unterscheiden sich in Stil und Inhalt auch so sehr von den 14 Sammlungs-Sermones, dass sie von einem andern Autor stammen miissen. Dieser Tatbestand ist verwunderlich, da Paulus Diaconus, soweit wir es heute ubersehen, mit nur wenigen Ausnahmen die Predigten seines Homiliars den richtigen Autoren zugewiesen hat. Sollte das Werk unseres Maximus hier mit dem eines Gleichnamigen verschmolzen sein ? Wie dem auch sei, jedenfalls steht im Homiliar des Paulus der Name Maximus der Quantitat nach vor dem des Augustinus mit 20, dem Gregors mit 32 und Leos mit 35 Stricken ; nur Beda ribertrifft ihn mit 55. Das ist bedeutsam geworden. Vom Homiliar des Paulus Diaconus hat der Name des Maximus als eines grossen Predigers, fair den er im Mittelalter gait, seinen Ausgang genommen, wahrend das Zeugnis des Gennadius in dieser Hinsicht erst viel spater wirksam geworden ist. Gerade der Vorgang, dass der Name des Maximus durch fremdes Gut bedeutend geworden ist, nimmt im Homiliarium ss. catholicorum Patrum aus dem 11./12. Jh seinen Fortgang. Von den 39 Sermones, die hier einem Maximus episcopus zugeschrieben sind, gehort keiner zu denen, die wir aus den alten Predigtsammlungen kennen, 30 jedochzu den Predigten unbekannter Herkunft aus dem Homiliar des Paulus. Die Her¬ kunft der restlichen 9 kennen wir ebenfalls nicht. Andererseits treffen wir in diesem Homiliar aber wieder auf dieselbe Zuschreibung wie bei der umgruppierten Sammlung : 65 Sermo¬ nes stehen hier wie dort unter dem Namen des Ambrosius. (3) So manifestiert sich in diesem einen Homiliar, was wir gesondert als Zuwanderung bei Paulus Diaconus und als Abwanderung in den drei jiingeren Hss beobachtet haben. Ausserhalb dieser bekanntesten Homiliare stehen einzelne oder mehrere Predigten des hier umrissenen Kreises in zahlreichen andern Homiliar-Hss oder Hss vermischten Inhalts. In ihnen herrscht die Zuschreibung wie im Homiliarium ss.

Den Inhalt der Homiliare des Alanus und des Paulus entnehme ich LeDiejenigen Sermones der beiden Homiliare, die hier ediert werden, sind in den Spalten A1F und PDi der Ubersicht auf S. LXX-LXXII zusammen(1)

clercq.

gestellt. (2) Sie sind aufgefiihrt in Bestimmung Anm. 18 auf S. 202. (3) Mit dem Inhalt von verschiedenen Hss dieses Homiliars hat mich, soweit er Maximus betrifft, liebenswiirdigerweise Dom Lambot bekannt gemacht. In der Spalte H der Ubersicht auf S. LXX-LXXII sind diejenigen Sermones des Homiliars, die hier ediert werden, zusammengestellt.

XX

MAXIMUS UND SEIN WERK

catholicorum Patrum vor, d.h. die Sermones aus den Sammlungen stehen unter dem Namen des Ambrosius, die unbekannter Herkunft unter dem Namen des Maximus. Zuweilen werden Sermones aus den Sammlungen aber auch Maximus zugeschrieben, manchmal Augustin (1), selten anderen Autoren ; haufig sind sie anonym. Auch indirekt ist in Nachahmungen und Zitaten' dieser Kreis von Sermones durch das ganze Mittelalter bezeugt. Dabei entspricht die Zuschreibung dem bei Sammlungen und Homiliaren aufgezeigten Befund. Im Druck erschienen ab 1482 dem Maximus zugeschriebene Sermones zuerst in Homiliaren. (2) Dabei handelt es sich um Abwandlungen des Homiliars des Paulus Diaconus, die jedoch viel weniger Predigten unter dem Namen des Maximus enthalten als dieses. (3) Aber schon 1535 brachte Gymnicus die erste selbstandige Ausgabe von Predigten des Maximus heraus. (4) Dazu hatten ihn sowohl humanistisch-literarische Interessen bewogen als auch die praktische Absicht, Maximus als Zeugen des rechten Glaubens gegen Irrlehren zu Worte kommen zu lassen. (5) Gymnicus versuchte, die divergierende Uberlieferung des Mittelalters in Ubereinstimmung zu bringen. Er kannte den Gennadius und entdeckte Predigten mit den von ihm genannten Titeln innerhalb einer dem Ambrosius zugeschriebenen Predigtsammlung. Beides konnte er deshalb aufeinander beziehen, weil er sich dabei auf die Vorarbeit des Erasmus stiitzte. Dieser hatte, auf der Ausgabe des Ambrosius durch Amerbach von 1492 fussend, die in den drei jiingeren Hss dem Ambrosius zugeschriebene Predigtsammlung fast vollstandig mit nur wenigen Einschiiben und in kaum veranderter Reihenfolge in seine Ambrosius-Ausgabe von 1527 aufgenommen. Aber im Unterschied zu jenem stellte er fest, dass Am¬ brosius nicht als Autor der Sammlung anzusehen sei. Diese Feststellung bedeutet nichts Geringeres als die Erkenntnis, dass dem Ambrosius entgegen dem Zeugnis zahlreicher Hss so gut wie keine selbstandigen Predigten zuzuerkennen seien. (1) So z.B. diejenigen in das Homiliar des Agimundus aufgenommenen Predig¬ ten aus den Sammlungen, die dort einem bestimmten Autor zugeschrieben sind ; vgl. J. Low, Rom. Quartalscbr. 37, 1929, 15-39. (2) Ein Verzeichnis alles dessen, was unter dem Namen des Maximus gedruckt worden war, gibt Car. Tr. G. Schoenemann, Bib/, hist.-litt. Patr. Rat. 2, Lipsiae 1794, p. 618-642, abgedruckt in PL 57, 184-197. (3) Siehe Fr. Wiegand in : Herzogs Rea/enc. f. prot. Tbeol. u. Kircbe Bd. 7, 3. Aufi., hg. v. A. Hauck, Leipzig 1900, S. 308-311, im Artikel “Homiliarium”. (4) Die Titelangaben der hier beschriebenen Ausgaben siehe auf S. VIII-IX. (5) ... in exquirendts exhibendisque ueterum scriptorum monumentis, horum praesertim qui malis (ut nunc sunt res infelicissimi status') a/iis ex a/iis procrescentibus antidota oppxmere possint, Gymnicus, fol. ir.

MAXIMUS UND SEIN WERK

XXI

Aus der kurzen Bemerkung des Erasmus iiber einen etwaigen Autor geht hervor, dass diesem Kenner der Patristik Maximus infolge des Auseinandertretens von Werk und Person kein Begriff war. Gymnicus hat 35 von den dem Ambrosius zugeschriebenen Predigten in seine Ausgabe aufgenommen (x) und als erster wieder dem Maximus zugeschrieben. Daneben aber finden wir in seiner Edition die Auswirkung der von Paulus Diaconus ausgehenden Zuschreibung fremder Sermones an Maxi¬ mus : 39 der von Gymnicus edierten Sermones gehoren zu den Predigten unbekannter Herkunft aus dem Homiliar des Pau¬ lus und aus dem Homiliarium ss. cath. Patrum. Ihre Zu¬ schreibung an Maximus hat Gymnicus ohne Bedenken iibernommen. Fur die vermeintliche Einheitlichkeit dieses Werkes von 74Sermones(1 2) berief ersich auf dasZeugnisdesGennadius, das er seiner Ausgabe im Wortlaut voraufschickte, ausserdem auf inhaltlich-stilistische Kriterien. Nachdem Gymnicus den Namen des Maximus wieder mit einem fest umrissenen, wenn auch in sich nicht einheitlichen Werk verbunden hatte und dadurch seinen Rang als Kirchenvater wiederherstellte, erschienen wahrend der folgenden 150 Jahre auf der Ausgabe des Gymnicus fussend und seinen Prinzipien folgend mehrere Ausgaben (3) Einen neuen Impuls erhielt die Maximus-Forschung durch die Mauriner. Mabillon erkannte als erster die Bedeutung der drei alten Sammlungs-Hss, des Sessorianus 55/2099, des Sangallensis und des Ambrosianus, fur Maximus. Wegen der Ubereinstimmung mit den Angaben des Gennadius hielt er die in ihnen enthaltenen Predigten zum grossten Teil fur echt. Bei diesem Urteil stiitzte sich Mabillon vornehmlich auf den Sangallensis mit seinen vielfach durch Riickgriffe miteinander verbundenen Predigten. 1687 gab er als Frucht seiner Entdeckung 12 Sermones als Predigten des Maximus heraus, die er ausgewahlt hatte, weil er sie fur unediert hielt. (4 5) Andere Mauriner gaben in der Appendix des 1684 erschienenen Predigtbandes ihrer grossen Augustin-Ausgabe 15 Ser¬ mones aus den Predigtsammlungen heraus ; 1690 folgten in der Appendix ihrer Ambrosius-Ausgabe 43 (6) Sermones aus demselben Bestand. Der Text dieser Sermones ist, wie auch sonst bei den Maurinern, an sich sehr gut, hat aber den Man(1) Diese 3 5 Predigten leiten sich aus dem Uberlieferungszweig der drei jungeren Hss (vgl. S. LIV-LV) her. Darauflassen sowohl die Bezugnahme des Gymnicus auf Erasmus als auch die Qualitat des Textes schliessen. (2) Davon sind die in dieser Ausgabe enthaltenen in der Spalte Gymn. der Ubersicht auf S. LXX-LXXII zusammengefasst. (3) Siehe Schoenemann (vgl. S. XX A. 2). (4) Siehe die Spalte Mab der Ubersicht auf S. LXX-LXXII. (5) Siehe a.a.O. die Spalte PsAM/PsAU.

XXII

MAXIMUS UND SEIN WERK

gel, dass er vomehmlich auf den jungeren Hss der Predigtsammlungen und auf Homiliar-Hss beruht. Bei der Sichtung aller Augustin und Ambrosius zugeschriebenen Predigten wiesen die Mauriner mit bemerkenswert sicherem Urteil eine ganze Reihe davon Maximus zu ; (4) nur einen Teil haben sie in den Ausgaben dieser beiden Kirchenvater ediert. Dank der Arbeit der Mauriner begann sich hier zum ersten Mai seit Gennadius wieder ein in sich emheitliches Werk um den Namen des Maximus zu kristallisieren. (1 2) Die von ihnen geplante Ausgabe seines Werks ist jedoch nicht zur Ausfiihrung gekommen. (3) 1713 gab Muratori den grossten Teil der noch nicht edierten Predigten aus dem Codex Ambrosianus als Predigten des Maximus heraus. (4) Er hatte sich dazu durch Mabillons hohe Bewertung dieser Hs verleiten lassen. Mabillon war offenbar entgangen, dass der Ambrosianus nur einen Bruchteil des Bestandes des Sessorianus 55/2099 und des Sangallensis enthalt und sich im Aufbau von ihnen unterscheidet. (5) Muratori fehlte das gesunde Urteil der Mauriner. Durch die Zuschreibung en bloc von Predigten verschiedener Herkunft an Maxi¬ mus ging die von den Maurinem erreichte Einheitlichkeit des Werks sogleich wieder verloren. Daruber hinaus wurde der Bestand dessen, was im Laufe der Uberlieferung zu Recht oder zu Unrecht mit Maximus in Verbindung gebracht worden war, durch Muratori um eine ganze Reihe von, wie wir jetzt wissen, unechten Predigten vermehrt. Zu einer neuen erheblichen Ausweitung des Werks kam es durch Brunis Ausgabe von 1784, die er im Auftrag Pius VI. herstellte. Die erstaunlich hohe Zahl von 234 Predigten und 6 Traktaten gait ihm als echt. Moglich war das dadurch geworden, dass Baronius zu Anfang des 17. Jh die Lebenszeit des Maximus um etwa ein halbes Jahrhundert tiefer ins 5. Jh (1) Siehe Bestimmung S. 219 Anm. 51 und die Anmerkungen am Schluss der Untersuchung der einzelnen Sermones, ausserdem die Zusammenfassung auf S. 282 Anm. 182. (2) Der ehemalige cod. Sessorianus 99 (vgl. S. XVIII A.5 und XLVIII A.4) konnte ein Zeugnis dafiir sein, dass schon vor 1464 Ambrosius als Autor der Predigtsammlung bezweifelt und Maximus als der rechte Autor angesehen wurde. Denn den Eintragungen in den Katalogen von Nonantola nach— 1331 ist Ambro¬ sius als Autor angegeben, 1464 und (1464/90) jedoch Maximus — miisste die Anderung des Namens des Ambrosius in den des Maximus als des Autors der Predigtsammlung schon vor 1464 vorgenommen worden sein. Das Original liesse vielleicht erkennen, ob diese Annahme zutrifft. Wichtig ware auch festzustellen, zu welcher Zeit die Hexameter zum Preise des Maximus auf fol. 3V geschrieben wor¬ den sind ; denn nach den Angaben iiber die Handschrift im Sessorianus 470/2103 (vgl. S. XLIX) scheint es sich auch dabei um eine spatere Einfiigung zu handeln. 3) Siehe dazu unten S. XXIV A.i. (4) Von ihnen sind die in dieser Ausgabe enthaltenen Sermones in der Spake Mur. der Ubersicht auf S. LXX-LXXII zusammengefasst. (3) Siehe unten S. XXVII.

MAXIMUS UND SEIN WERK

xxm

hinein verschoben hatte. Q) Damit hangte sich erneut eine Menge fremden Gutes an den Namen des Maximus. Jedoch hatte diese Ausweitung auch ihren Vorteil. Angesichts der verworrenen Uberlieferung liegt Brunis Verdienst darin, nahezu alles, was nicht nur in Hss, sondern auch in Ausgaben je mit dem Namen des Maximus verkniipft worden war, in seiner Ausgabe zusammengetragen zu haben. Wie die Mauriner hatte Bruni die Edition in grossem Stil vorbereitet. Sein Material muss ausserst umfangreich gewesen sein. Von alien Seiten wurden ihm Beitrage jeglicher Qualitat geschickt : Abschriften, Kollationen und Listen von Abweichungen, ja sogar Falsch ungen befanden sich darunter. (2) Die Ausgabe tragt ein kritisches Gewand. In einer Praefatio und in Admonitiones zu den einzelnen Sermones wird Rechenschaft abgelegt, es gibt einen kritischen Apparat, und in einer Appendix ist alles das zusammengefasst, was Bruni als zweifelhaftoderunecht ansah. Bei naheremZusehen aberweist die Aus¬ gabe alle Zeichen ihrer disparaten Herkunft auf. Die Fiille des Materials hat Bruni weder methodisch geordnet noch wirklich kritisch bewertet. Der Text ist von unterschiedlicher Qualitat, doch nirgends so gut wie derjenige der Mauriner in den Aus¬ gaben des Augustin und Ambrosius. Und dabei hat doch Bruni im Unterschied zu ihnen die drei von Mabillon entdeckten alten Hss benutzt. Oft sind unzweideutig richtige Lesarten in den kritischen Apparat verwiesen. Dieser ist so ungleichmassig und so unvollstandig, dass er nicht die Moglichkeit bietet, den Text zu kontrollieren. Der eigentliche Mangel der Ausgabe liegt jedoch in der Aufnahme vollig heterogener Stxicke (3) und in ihrer Anordnung. Bruni unter¬ schied in seiner Ausgabe ohne zwingenden Grund Homiliae und Sermones und ordnete jede der beiden Gruppen nach dem herkommlichen Schema in die Teile de tempore, de sanctis und de diuersis. Auf diese Weise ist Echtes und Unechtes so ineinander verwoben, dass die Ausgabe das triigerische Bild von etwas Einheitlichem bietet. Bei allem Vorbehalt aber ist zu bewundern, wie Bruni, der keinerlei Erfahrung auf dem Gebiet der Edition hatte, diese Ausgabe mit ihren ausgedehnten Vorarbeiten in der kurzen Zeit von sechs Jahren vollendet hat. (4) Von seinem unermiidlichen Fleiss zeugen die umfangreiche Praefatio mit Beschreibung friiherer Ausgaben und der benutzten Hss, mit Abhandlungen iiber Lehre und Leben des Maximus, mit Testimonia, Verzeichnis der Hss und Schriftproben einzelner

(1) Vgl. s. xxix-xxx. (2) Siehe unten S. XXIV. (3) Vgl. dazu Clavis2 Nr. 220-225. (4) Vgl. PL 57, 25/26.

XXIV

MAXIMUS UND SEIN WERK

Hss, ausserdem die Indices und die Admonitiones zu den einzelnen Sermones, die uns noch heute wertvolle Hinweise geben. Brunis Ausgabe ist die letzte Ausgabe des Maximus. (1) Migne hat sie als Band 57 in seine Patrologia Latina aufgenommen. (2) Seit dem Ende des 19. Jh regte sich die Kritik an Brunis Ausgabe. Ihren Ausgang nahm sie nicht unmittelbar vom Werk des Maximus, sondern von historischen Untersuchungen iiber die friiheste Zeit des Bistums Turin. (3) 1898 hat Savio bei der Auseinandersetzung mit dem spaten Ansatz des Todesdatums durch Baronius (4) Bedenken gegen den von Bruni edierten Bestand an Predigten erhoben. Im Zusammenhang damit hat er eine Reihe von ihnen als Falschungen aus dem 18. Jh nachgewiesen. (5) Dieses Ergebnis hat Pellegrino vor wenigen Jahren in systematischen Untersuchungen prazisiert. (6) Ausserdem konnten drei von den sechs Traktaten, die Bruni dem Maximus zugeschrieben hatte, dem Gotenbischof Maximinus und einige Sermones anderen Autoren zugewiesen werden. (7) In Zweifel gezogen wurde die Autorschaft des Maximus jedoch bei einer weit grosseren Anzahl von Sermones. Die Kritik fiihrte schliesslich zu der Erkenntnis, dass eine neue Ausgangsbasis fur die Bestimmung des echten Werkes des Maximus gewonnen werden miisse. Mit dieser Intention schlug Capelle, indem er auf Mabillons Entdeckung zuriickgriff, vor, diejenigen Sermones als echt anzusehen, die im Sessorianus 55/2099 und zugleich entweder im Sangallensis oder in einem Codex Taurinensis (wohl versehentlich fiir den Ambrosianus) stehen. (8) Auf diese Weise wurde das Problem jedoch zu sehr vereinfacht ; denn damit entfiele -— um nur den wichtigsten Punkt zu nennen — fiir das Werk des Maxi¬ mus mehr als ein Drittel des Bestandes aus dem Sangallensis, eben der Hs, die Mabillon fiir die wichtigste hielt.

(1) Geplant, aber nicht ausgefiihrt hatten eine Ausgabe : i. die Mauriner ; siehe AASS, ed. nov., p. 44, und 2. Anton Swoboda gegen Ende des letzten Jh fur das CSEL ; siehe E. Kalinka, Wiener Studien 61/62, 1943/47, 132 f. Zu erwahnen ist in diesem Zusammenhang noch U. Moricca, der 1928/29 25 Predigten aus dem Cod. Casanat. 1338 als Sermones des Maximus herausgegeben hat. Dazu hatte er sich durch die in einigen dieser Predigten enthaltenen Nachahmungen echter Maximus-Sermones verleiten lassen. Die Zuschreibung ist mit guten Griinden zuriickgewiesen worden ; siehe Claris2 Nr. 226c. (2) Ab s XLVIII (2) (Bruni) = s LI (PL 57) divergiert die Zahlung der beiden Ausgaben. (3) Naheres siehe unten auf S. XXXI. (4) Vgl. S. XXIX-XXX. (5) SAVIO p. 569-373. (6) Die betreffenden Schriften von Pellegrino siehe in der Bibliographic auf S. XI. (7) Siehe Claris2 Nr. 220-223. (8) B. Capelle, Rer. Ben. 34, 1922, 89 Anm. i-

MAXIMUS UND SEIN WERK

XXV

2. BESTIMMUNG DES WERKES. a) REKONSTRUKTION EINER DES MAXIMUS. (1 2 3 4)

PREDIGTSAMMLUNG

Zur Bestimmung vom Werk des Maximus stehen uns grundsatzlich keine anderen Kriterien zur Verfiigung als den friiheren Herausgebern : das Zeugnis des Gennadius, inhaltlichstilistische Kriterien und die Hss der alten Predigtsammlungen. Im Unterschied zu Mabillon und Capelle ziehen wir ausser den drei von Mabillon entdeckten Hss lediglich noch die oben erwahnten drei j lingeren Hss heran : den Lugdunensis, den Laurentianus und den Sessorianus 470/2103. Das Zeugnis des Gennadius, dessen Wortlaut am Beginn der Einleitung wiedergegeben ist, stellt den Ausgangspunkt dar. Zu ihm setzen wir die genannten sechs Hss in Beziehung. Diese stimmen — abgesehen vom Ambrosianus — in ihrem Bestand so weit iiberein, dass sich aus ihnen eine Sammlung von 89 Predigten (2) spatestens vom Ende des 5. Jh rekonstruieren lasst. (3) Ihre Form weist eine nicht streng durchgefiihrte Gruppierung nach dem Inhalt auf. In 7 Teilen herrscht jeweils das Thema de sanctis, de diuersis causis oder de tempore vor. (4) Der Sessorianus 55/2099 enthalt zwei Drittel dieser Sammlung, der Sangallensis und die drei jungeren Hss enthalten mit nur wenigen Ausnahmen die ganze Sammlung. Der Ambrosianus kommt seiner Zusammensetzung nach fur die Rekonstruktion nicht in Betracht. (5) Vergleicht man nun die Predigten dieser rekonstruierten Sammlung mit den von Gennadius aufgefiihrten Titeln, so ergeben sich folgende Ubereinstimmungen : 1. stimmen einzelne unverwechselbare Titel im Wortlaut iiberein ; 2. finden sich in der rekonstruier¬ ten Sammlung Belege fur alle 28 von Gennadius angegebenen Themen ; 3. ist die Anordnung der Predigten in der rekonstru¬ ierten Sammlung noch erkennbar in der Aufzahlung des Gen¬ nadius, obwohl dieser doch nur eine Auswahl aus dem gesamten Bestand gibt. (6) Diese Ubereinstimmungen lassen den Schluss zu, dass Gennadius die aufgefiihrten Titel einer der rekonstruierten Sammlung mehr oder weniger entsprechenden

(1) Die folgende Darlegung beruht auf Vberlieferung, einer Untersuchung, die ich zu Beginn meiner Beschaftigung mit Maximus veroffentlicht habe. Verbesserungen, die sich im Laufe der Editionsarbeit ergeben haben, mache ich nicht besonders kenntlich. (2) Serm. I-LXXXIX in der Obersicht auf S. LXX-LXXII, abgesehen von den Sermones, deren Nummer ein Buchstabe und ‘extr.’ beigefiigt ist. (3) (4) (5) (6)

Vgl. S. LVI. Vgl. tdberlieferung S. 363-366. Die Griinde dafiir siehe auf S. XXVII. Siehe dazu die Spalten Serm. und Genn. der Ubersicht auf S. LXX-

LXXII.

XXVI

MAXIMUS UND SEIN WEEK

Sammlung entnommen hat. Da nun einerseits die Angaben des Gennadius iiber das Werk durch die aus den Hss rekonstruierte Sammlung bestatigt werden und da andererseits die Zuschreibung dieser Sammlung in den Hss an Augustin und an Ambrosius falsch sein muss, (*) besteht kein Anlass, am Zeugnis des Gennadius beziiglich des Autors zu zweifeln, und wir konnen Maximus als Verfasser der rekonstruierten Predigtsammlung ansehen. Mit den 89 Sermones der Sammlung ist der Bestand dessen, was die zur Rekonstruktion benutzten Hss enthalten, aber noch nicht erschopft : Der Sangallensis enthalt nicht nur mehr Predigten als der Sessorianus 55/2099, sondern auch mehr als die drei jungeren Hss, ohne dass dieser Uberschuss am Ende der Hs als Zusatz kenntlich gemacht ware. Auch die drei jungeren Hss enthalten inmitten der mit dem Sangal¬ lensis gemeinsamen Sermones eine zusammenhangende Gruppe von Sermones und einen einzelnen Sermo, welche in den beiden andern Sammlungs-Hss nicht vorkommen. Alle diese uberschiissigen Sermones konnen deshalb nicht zu der re¬ konstruierten Sammlung hinzugerechnet werden, weil sie nur je in e i n e r Hs, resp. in e i n e r Hss-Gruppe iiberliefert sind. Auch wird keiner von ihnen durch einen unverwechselbaren Titel bei Gennadius bezeichnet. b) ECHTHEITSBESTIMMUNG. Dem Zeugnis des Gennadius gemass konnten war die rekonstruierte Sammlung im ganzen dem Maximus zuweisen. Im einzelnen hingegen ist die Echtheit der Sermones nicht gesichert; denn nicht nur enthalt die Sammlung zwei Predig¬ ten fremder Autoren, ohne dass das vermerkt ware, -— s XLVI (1 2) ist von Hieronymus und s XLVII von Basilius/ Rufinus ■—, sondern sogar unter den durch einen eindeutigen Titel von Gennadius bezeichneten Predigten befinden sich zwei, die nicht von Maximus stammen konnen, s VII und s VIII. (3) Somit stehen wir hier emeut vor der Frage nach dem Autor, jetzt jedoch nicht mehr von der Sammlung, sondern von den einzelnen Predigten aus gesehen. In welchem Umfang Maximus als Autor der Sammlung gelten kann, muss durch die Untersuchung eines jeden einzelnen Sermo bestimmt werden. Diese Untersuchung habe ich, um die Einleitung zu entlasten, in einem langeren Aufsatz in der Zeitschrift Sacris

(1) Vor allem auf Grund der K.ritik der Mauriner bei ihrer Sichtung der unter Augustins Namen uberlieferten Predigten und derjenigen des Erasmus (siehe oben S. XX). (2) Zu der Zahlung vgl. S. XXXVI-XXXVII. (3) Vgl. Bestimmmg S. 225-228.

MAXIMUS UND SEIN WERK

xxvii

Erudiri der Edition voraufgeschickt. (1 2 3 4) Hier skizziere ich den Gang der Untersuchung mit ihrem Ergebnis nur so weit, dass der Leser den Weg, der zu dieser Edition gefiihrt hat, verfolgen und sie sinnvoll benutzen kann. Untersucht werden : i.) die 89 Sermones der rekonstruierten Sammlung ; und folgende nur in e i n e r Sammlungs-Hs, bzw. Hss-Gruppe vorkommenden Sermones : 2.) 15 aus dem Sangallensis (2) und 3.) 6 aus den drei jiingeren Hss. Weiterhin werden untersucht 4.) 7 aus dem nicht zur Rekonstruktion herangezogenen Ambrosianus. Dieser, den Mabillon ahnlich hoch einschatzte wie den Sangallensis und den Sessorianus 55/2099, unterscheidet sich seiner Art nach wesentlich von den ubrigen fiinf Sammlungs-Hss. Er setzt sich aus zwei Teilen zusammen : aus einem Hauptteil, der nach Art eines Homiliars 66 nach dem Kirchenjahr geordnete Predigten, darunter eine geringe Zahl aus der rekonstruierten Sammlung, enthalt, und aus einem kleineren Teil mit 21 Predigten verschiedenen Inhalts. Da hiervon die Mehrzahl zu den Predig¬ ten der rekonstruierten Sammlung gehort, bezeichne ich ihn im Gegensatz zum Homiliarteil als Sammlungsteil. Aus dem Homiliarteil werden hier 2, aus dem Sammlungsteil 5 Sermo¬ nes untersucht. (3) Ausser diesen vier Gruppen kommen 5.) aus der Homiliaruberlieferung, die ich nur so weit untersucht habe, wie sie bei Bruni ediert ist, aus inhaltlich-stilistischen Griinden noch 2 weitere Sermones hinzu. Insgesamt werden also auf Echtheit hin untersucht 89 + 15+6 + 7 + 2 = 119 Sermones. (4) Fur die Priifung gewinnt neben den zur Rekonstruktion der Sammlung benutzten beiden Kriterien, dem Zeugnis des Gennadius und den alten Sammlungs-Hss, das dritte aus dem Material selbst gewonnene Bedeutung : die inhaltlich-stilistische Verwandtschaft. Die Sermones sind nach einer Reihe von Indizien untersucht worden, von denen jedoch keines so eindeutig ist, dass es fur sich allein den Ausschlag geben kann. Jedes bedarf immer mindestens eines weiteren zur Stiitze. Diese Indizien sind folgende (5) : 1. Identifizierbare Titel bei Gennadius ; 2. Vorkommen in der rekonstruierten Sammlung ; (1) = Bestimmung. (2) Davon steht einer ebenfalls in den drei jiingeren Hss, ein anderer ebenfalls im Ambrosianus. Beziiglich der letzten 5 Sermones des Sangallensis siehe Bestim¬ mung S. 201 Anm. 17. (3) Vgl. die Inhaltsangabe der Hs auf S. XLII-XLIII. (4) Die Sermones 2.) bis 5.) sind Serm. XC extr.-CXI extr. der Ubersicht auf S. LXXII. Die Art ihrer Uberlieferung wird dort ersichtlich. (5) Sie werden hier nur kurz charakterisiert, um die Verweise in den Vorbemerkungen zu den einzelnen Sermones verstandlich zu machen. Ausfuhrlich beschrieben sind sie in Bestimmung S. 202-217.

XXVIII

MAXIMUS UND SEIN WERK

3. Uberlieferung innerhalb einer Gruppe echter Sermones ; 4. gleichformige Bezugnahme auf die Perikope ; 5. gleiche, aber von der Vulgata, bzw. dem Psalterium Romanum abweichende Form von Bibelzitaten ; 6. formelhafte Einfuhrungen von Bibelzitaten ; 7. bestimmte Arten, einen Teil oder einen Gedanken aus einem Bibelzitat hervorzuheben ; 8. der unmittelbare Anschluss einer Paraphrase an ein Bibelzitat ; 9. Gegeniiberstellungen zur Klarung eines Gedankens ; 10. typische Formen allegorischer Deutungen und Vergleiche ; 11. Fortsetzungs-Sermones ; 12. typische Initia und typische Wendungen im Anfangssatz ; 13. sprachlich-stilistische Merkmale ; 14. inhaltliche Verwandtschaft mit echten Sermones ; 15. Zitate aus Ambrosius ; 16. Selbstzitate. Die Indizien sind nicht nach ihrer Bedeutung angeordnet. Als die beiden wichtigsten geben sich die Indizien 11 und 15 zu erkennen. Sie treffen allein oder miteinander kombiniert, jeweils von weiteren Indizien gestiitzt, auf gut zwei Drittel der rekonstruierten Sammlung zu. Dadurch zeichnet sich ein grosser Teil der Predigten als etwas Zusammengehoriges ab und kann als echter Kern der Sammlung angesehen werden. Das Gesamtergebnis der Untersuchung auf Grund dieser 16 Indizien ist folgendes : von den 89 Sermones der rekonstruier¬ ten Sammlung sind 82 echte Maximus-Sermones, 1 ist als zweifelhaft anzusehen, und 4 miissen Maximus abgesprochen werden, wozu noch die beiden oben erwahnten Sermones von Hieronymus und Basilius/Rufinus kommen. Auch von den 30 Sermones, die nicht zur Sammlung gerechnet werden konnen, ist der grosste Teil, namlich 24 Sermones, echt, 4 sind zweifel¬ haft, und 2 miissen als unecht gelten. Somit ist uns mit der rekonstruierten Sammlung, vielleicht sogar mit dem ganzen hier edierten Bestand, eine MaximusSammlung mit nur wenigen Einschiiben fremder Stiicke erhalten. (*) Dass die iiberschiissigen Sermones oder doch wenigstens einige von ihnen zu einer Vorstufe der rekonstru-

(1) Im Vergleich zu dem, was Bruni zuletzt als das Werk des Maximus herausgegeben hat, weist der hier edierte Bestand ein betrachtlich kleineres Volumen auf. Den Uberschuss an Predigten bei Bruni glaube ich auf Grund negativer Kriterien dem Maximus absprechen zu miissen. Er kam deshalb fur diese Ausgabe nicht in Betracht.

MAXIMUS UND SEIN WERK

XXIX

ierten Sammlung gehort haben, ist gut moglich ; (x) denn aus gewissen Anzeichen geht hervor, dass sie uns nicht ganz vollstandig iiberliefert ist. (1 2) Ob die Gennadius vorliegende Sammlung noch vollstandig war, lasst sich nicht sagen. Soviel ist gewiss : sie war keine reine Maximus-Sammlung. Uber weitere Vorformen und dariiber, ob Maximus selbst oder ein Zeitgenosse oder erst ein Spaterer sie zusammengestellt hat, ferner ob sie schon gleich zu Beginn fremde Elemente in sich barg oder diese erst spater aufgenommen hat, wissen wir nichts. 3. DIE FRAGE DER DATIERUNG VON LEBEN UND WERK DES MAXIMUS. (3) Wie fur die Wiedergewinnung des Werks, so ist auch fur die Datierung von Werk und Person das Zeugnis des Genna¬ dius grundlegend. Trotz seiner Durftigkeit in dieser Hinsicht gibt es uns den einzigen festen Anhaltspunkt. Aus dem letzten Satz des Kapitels uber Maximus, Moritur Honorio et Theodosio iuniore regnantibus, geht hervor, dass Maximus zwischen 408 und 423, der gemeinsamen Regierungszeit der genannten Kaiser, gestorben ist. Keine andere Nachricht bestatigt uns diese Angabe. Auch das Werk enthalt keine festen Daten, welche die Angabe bestatigen oder gar erganzen konnten. Daher war es moglich, dass Baronius im 6. Band seiner Annales ecclesiastici von 1607 die Unterschrift eines Maximus, Bischofs von Turin, in den Konzilsakten von Mailand 451 und von Rom 465 auf den von Gennadius als Verfasser von Predigten aufgefiihrten Maximus bezog. Das Zeugnis der Akten erschien Baronius so uberzeugend, dass er das Todesdatum im Text des Gennadius fur falsch erklarte. Er behauptete, Gennadius habe nicht, wie es in den gedruckten Ausgaben heisse, moritur Honorio ..., sondern claruit Honorio ... geschrieben. (4) So verandert ware die Angabe des Genna¬ dius gerade noch damit vereinbar, dass der Prediger Maximus

(1) Dafiir sprache, dass Caesarius fur seine Predigten und Defensor fur sein Liber Scintillarum nicht nur Sammlungs-Sermones, sondern auch uberschtissige Sermones exzerpiert haben ; die betreffenden Stellen siehe im Index fontium et imitationum p. 444. (2) Vgl. Bestimmung S. 282f. (3) Siehe dazu : Savio p. 286 ss ; Benna p. 48-50. 62-67. 121-124 ; Bongiovanni p. 20-29 '■> Uberlieferung S. 370-372. (4) Baronius p. 128s.267. Die betreffenden Stellen aus den Konzilsakten siehe bei J.D. Mansi, Sacr. Concil. Coll. 6, col. 141 ss ; 7, col. 959-966, Florentiae 1761. 1762. — Ferner ist versucht worden, die Unterschriften eines nicht naher bezeichneten Maximus in den Akten der Konzilien von Aquileja 381 und von Orange 441 auf Maximus zu beziehen ; vgl. zu Aquileja Benna p. 123s und den betreffenden Text bei Mansi 3, col. 599SS ; zu Orange Baronius p. 10 und Mansi 6, col. 434 ss. Dabei handelt es sich jedoch lediglich um Vermutungen.

XXX

MAXIMUS UND SEIN WERK

mindestens bis 465 gelebt hatte. Die Bedeutung, die das Werk des Baronius erlangte, fuhrte dazu, dass seine Ansicht iiber das Todesdatum des Maximus fast allgemein akzeptiert wurde. Auch in die Acta Sanctorum ging sie ein (4) und wurde dadurch sozusagen sanktioniert. Bruni schloss sich der Ansicht ebenfalls an. (1 2) Bei ihm wirkte der spate Ansatz des Todesdatums auf das Werk zuriick; denn er rechtfertigte damit einerseits die Einbeziehung von Predigten aus der Mitte des 5. Jh in seine Ausgabe, die nach dem Ansatz des Gennadius fur Maximus wegfallen mussten. So berief er sich z.B. fur die Zuschreibung des unechten Sermo 107 (3 4) an Maximus, in welchem von dem detestandus error Eutychetis die Rede ist, gerade darauf, dass Maximus auf dem Konzil von Mailand 451 der Verdammung dieser Haresie zugestimmt hatte. Auf diese Weise kam die Verschiebung der Lebenszeit also der Erweiterung des Werks, deren Ergebnis uns in Brunis Ausgabe vorliegt, entgegen ; eins kam dem andern zugute. Andererseits legte Bruni aber auch im Anschluss an andere Verfechter des spaten Todes¬ datums echte Sermones, sofern sie auf Zeitumstande anspielten, auf einen entsprechend spaten Zeitraum fest, obwohl sie sich ihrer ungenauen Angaben wegen einer Datierung entziehen. So sind etwa die Sermones LXXII-LXXIII und LXXXI-LXXXVI, die von einer die Stadt bedrohenden Kriegsgefahr handeln, auf den Hunneneinfall in Italien vom Jahre 452 bezogen worden. (4) Schliesslich erschien der ganze von Bruni zusammengetragene Bestand als ein Werk etwa der Jahre 420 bis 460. Die Annahme des spaten Todesdatums und der daraus gezogenen Folgerungen herrschte bis in unser Jahrhundert hinein vor. Doch war sie nicht ohne Widerspruch geblieben. Schon Bruni schildert die Streitfrage in seiner Praefatio mit folgenden Worten : Illud testatum, compertumque est, fuisse ipsum episcopum Taurinensem. At duone Maximi ea dignitate illustres claruerint Augustae Taurinorum, quorum alter successerit alteri, an unus tantum ; quod si unus, quo primum tempore munus coeperit gerere episcopatus, magna virorum eruditorum contention certatur. (5) Bruni handelt die Argumente beider Parteien ab, ohne jedoch Namen ihrer Vertreter zu nennen. Vielleicht bezog er sich bei der Gegenpartei auf Mevranesio,

(1) AASS ed. nov. p. 43. (2) PL 57. I29p37(3) PL 57 ; bei Bruni sermo 102. Bruni hat den Sermo der Appendix Aueustimana entnommen (Ps. Aug. s 81). In den fur diese Ausgabe benutzten SammlungsHss 1st er mcht enthalten. (4) PL 57, 134-136. (3) PL 57. I29-

MAXIMUS UND SEIN WERE

XXXI

der ihm das gefalschte Material fair seine Ausgabe gesandt hatte. (x) Meyranesio trat in seiner Kirchengeschichte von Piemont fair die Annahme zweier Bischofe von Turin des gleichen Namens ein, eines friiheren von Gennadius und eines spateren durch die Konzilsakten bezeugten. (1 2) Daran kniipfte 1898 Savio in seinem Werk iiber die friihesten Bischofe Piemonts an und brachte kritische Argumente fur die Auffassung des Meyranesio bei, indem er die Glaubwiirdigkeit des Gennadius herausstellte. (3) 1934 ffigte Benna (4) historische und 1952 Bongiovanni (5) liturgische Daten aus den Predigten des Maximus hinzu. (6) Im folgenden gebe ich einen zusammenfassenden Uberblick fiber die fur die Datierung relevanten Argumente, wobei ich die Beitrage der einzelnen Forscher zu diesem Problem und meine eigenen Beobachtungen niclit auseinanderhalte : Die verbliiffenden Unterschriften eines Maximus, Bischofs von Turin, in den Konzilsakten von 451 und 465 erfordern es, das von Gennadius angefiihrte Todesdatum auf seine Zuverlassigkeit hin zu priifen. Gennadius gilt in seinen chronologischen Angaben als zuverlassig. (7) Fur 27 von 99 von ihm behandelten Schriftstellern gibt er ein Datum an. Von diesen werden 15 durch andere Zeugnisse bestatigt, wahrend fur den Rest Gennadius der einzige Zeuge ist. Unter diesen wird allein die Datierung des Maximus auf Grund der Entdeckung des Baronius in Zweifel gezogen. Sollte die Datierung nun wirklich falsch sein, so ware nach diesem Befund sicher nicht Ungenauigkeit der Grund, sondern es miisste sich entweder um einen lapsus calami oder um einen Irrtum aus Unwissenheit handeln. Ein lapsus calami scheidet deshalb aus, weil das Kapitel fiber Maximus in dem annahernd chronologisch angeordneten Katalog des Gennadius an der ihm zukommenden Stelle steht. (8) So bliebe noch ein Irrtum zu erwagen. Die Lebenszeit des Maximus hatte, ware er erst 465 oder spater gestorben, in die des Gennadius hineingereicht, und Genna¬ dius hatte sich bei seinem einzigen feststellbaren chronologischen Fehler ausgerechnet bei einem Zeitgenossen, fiber welchen er noch dazu in dem Turin so nahe gelegenen Mar(1) Vgl. S. XXIV. (2) Vgl. Savio p. 286ss. (3) a.a.O., p. 286-293. (4) Benna p. 48-50. 62-67. 102-109. (5) Bongiovanni p. 26-27. (6) Eine Zusammenfassungvon Daten dieser Streitfrage findet sich bei

Bongio¬

vanni p. 20-26. (7) Vgl. zur Chronologie in Gennadius De viris inlustribus Br. Czapla, Genna¬ dius als Literarhistoriker ; quellenkrit. Unters... = Kirchengesch. Studien 4, 1,

Munster 1898, S. 205-209.211. (8) Es steht zwischen dem iiber Orosius, gestorben nach 417, und dem iiber Petronius, gestorben vor 450.

XXXII

MAXIMUS UND SEIN WERK

seille schrieb, um etwa ein halbes Jahrhundert geirrt. Ein Irrtum des Gennadius ist demnach hochst unwahrscheinlich. Auch die Uberlieferung des fraglichen Satzes bei Genna¬ dius, Moritur Honorio ..., gibt keinen Anhalt dafiir, statt moritur ein claruit oder, wie auch geschehen ist, ein floruit (x) als urspriingliche Lesart einzusetzen ; denn in den sechs alten von Richardson fur seine noch jetzt massgebende Ausgabe benutzten Hss ist moritur einhellig iiberliefert. Fur die Lesart claruit oder floruit bringt er keinen Beleg. (1 2) Wie weit verhilft uns nun das Werk zu einer Stellungnahme in der Frage nach dem Todesdatum ? Es bietet nur wenige Anhaltspunkte zu einer Datierung. Die riickwartige zeitliche Grenze ist fur 49 Sermones etwa das Jahr 390, weil sie Zitate aus Werken des Ambrosius, vornehmlich aus dem LukasKommentar, die zwischen 380 und 390 angesetzt werden, (3) enthalten ; (4) und fur weitere drei Sermones das Jahr 400, weil sie Zitate aus der in dieses Jahr datierten Epistula 78 des Hieronymus enthalten. (5) Ein terminus ante quem lasst sich aus dem Werk nicht gewinnen, es sei denn, man beriefe sich auf die Polemik gegen Haretiker. Maximus kommt nur selten auf dogmatische Streitigkeiten zu sprechen ; tut er es aber, so wendet er sich ausschliesslich gegen die Arianer, (6) wahrend sich von einer Bezugnahme auf Haretiker der ersten Halfte des 5. Jh, wie Pelagianer oder Nestorianer, keine Spur findet. (7) Wollte man diese negative Feststellung beriicksichtigen, so konnte man das Werk kaum wesentlich iiber das Konzil von Ephesus 431, in welchem beide Haresien verdammt wurden, hinaus datieren. Will man aber sicher gehen, so bleibt fur die Datierung des Werkes je nach dem friiheren oder spateren Ansatz des Todesdatums entweder der Zeitraum von 390 bis 408/423 oder der Zeitraum von 390 bis 465. An Hand einzelner Sermones wollen wir versuchen, den

(1) So Miraeus in seiner Ausgabe von Gennadius De viris inlustribus. Bib/, eccles., Antwerpen 1639, p. 54 (Zitat nach Czapla — vgl. S. XXXI, A.7 — S. 94)(2) Richardson bringt die Varianten zu dem Hapitel iiber Maximus teils unter dem Text und teils auf p. LXVII. — Man konnte einwenden, dass schon Honorius Augustodunensis im 2. Buch seines De luminaribus ecclesiae (PL 172, 197-234), einem Exzerpt aus Gennadius aus der 1. Halfte des 12. Jh, in dem Kapitel 40 iiber’ Maximus das Todesdatum mit den Worten sub Tbeodosio claruit angebe. Doch lasst sich diese Lesart hier leicht erklaren. Honorius exzerpiert ja nur und ersetzt moritur hier wie oft auch anderswo — z.B. in Kapittel 41 und 90 — dutch claruit oder floruit. (3) Vgl- Schanz 4, 1, S. 291 ft, und Dudden p. 711-714.

Siehe im Index fontium et imit. p. 441. (5) Siehe im Ind.font. et imit. p. 444. Zur Datierung vgl. Hier ep., p 165. (6) In ss XXVI, 84 ss ; LVI, 80 ss ; LVIII, 72 ss. (4)

(7) Vgl. Bongiovanni p. 24 s.

MAXIMUS UND SEIN WERE

XXXIII

Zeitraum noch weiter einzuschranken. In den Sermones CV extr./CVI extr. predigt Maximus fiber das Martyrium der hi. Alexander, Martyrius und Sisinnius, das diese im Kampf gegen das Heidentum am 29.5.397 auf dem Lande bei Trient erlitten haben. Wenn wir auch nicht bestimmen konnen, wie gross der zeitliche Abstand zwischen dem Ereignis und der Predigt ist, so geht doch eindeutig aus ihr hervor, dass Maxi¬ mus zu Zeitgenossen dieser Martyrer spricht. (x) Das Ereignis selbst weist auf die historische Situation des Kampfes der Kirche gegen den heidnischen Kult auf dem Lande hin. So nimmt auch Maximus die Gelegenheit wahr und fordert anlasslich des Berichtes fiber das Martyrium die Landbesitzer seiner Gemeinde auf, in ihrem Besitz fur die Zerstorung der heidnischen Kultstatten und des heidnischen Kultes Sorge zu tragen. Dabei bezieht er sich auf einen kaiserlichen Erlass. (1 2) Nun lasst sich zwar nicht eindeutig bestim¬ men, auf welches spezielle Gesetz Maximus anspielt, da wir bis zur Mitte des 5. Jh auf verschiedene Erlasse zur Abschaffung des Heidentums treffen. (3) Aber die Tatsache, dass Maximus im Zusammenhang mit dem Martyrium der genannten Heiligen davon spricht, lasst jedenfalls auf den Zeitraum von um 400 schliessen und nicht erst auf den von der Mitte des 5. Jh. Aus dieser Zeit kame neben anderen Konstitutionen besonders die vom 10.7.399, in welcher die Zerstorung der Tempel auf dem Lande angeordnet wird, in Betracht. (4) Sie entspricht ganz der bei Maximus, sowohl in

(1) Aus diesen beiden Sermones ist geschlossen worden, dass Maximus Augenzeuge des Ereignisses gewesen sei (vgl. Bruni, PL 57, 129), und man hat deshalb in Erwagung gezogen, dass Maximus um 380 in Rhatien geboren sei (vgl. Schanz 4, 2, S. 536). Da sich aber Maximus hier mit seinen Horern identifiziert, scheinen mir Riickschlusse auf sein personliches Leben nicht zulassig. Auch der mogliche Einwand, dass sowohl der Prediger wie seine Gemeinde Augenzeugen gewesen seien und diese Predigten deshalb vor der Gemeinde von Trient gehalten worden sein miissten — von einem andern als Maximus (vgl. Bongiovanni p. 15 s) —, wird dadurch hinfallig, dass vom Ort des Martyriums nicht wie von der heimatlichen Umgebung, sondern wie von einer fremden gesprochen wird (vgl. s CV extr., 29-32). Dementsprechend werden die drei Martyrer auch am Anfang der Predigt den Horern mit den Worten qui temporibus nostris passi sunt, also als Zeit¬ genossen, zu besonderer Verehrung empfohlen und nicht wie am Anfang von s XII als einheimische Heilige. Die Worte istorum supplicia uultus testimonio continemus etc. konnen ebenso wie die entsprechenden Wendungen in s XVI, 29 ss als lebhafte geistige Vergegenwartigung des Geschehens aufgefasst werden. (2) Quotient mandauit idem deus idolorum sacrilegia destruenda, et numquam ad hanc partem solliciti esse uolumus ! ... Postea nos admonuit imperialepraeceptum, s CVI extr., 45-48. (3) 25 im Codex Theodosianus ; siehe Th. Mommsen et P. M. Meyer, Theod. libri XVI, vol. 1, 22, Berolini 1954, p. 897-905. (4) Die Konstitution 16, 10, 16 vom 10.7.399 lautet

: Si qua in agris templa sunty

sine turba ac tumultu diruantur. His enim deiectis atque sublatis omnis superstitioni materia consumetur. Ausserdem kame nur die Konstitution 16, 10, 12 vom 8.11.392 und hochstens noch 16, 10, 19, §2 vom 15.11.408 [407] in Betracht.

5

C.C. XXIII

XXXIV

MAXIMUS UND SEIN WERK

diesen beiden wie in mehreren andem Sermones (x) vorgefundenen Situation. Am Schluss von s CVII extr. finden wir einen weiteren Hinweis auf diesen Zeitraum. Dort spricht Maximus von der Abschaffung der Gladiatorenspiele durch die Kaiser. Diese Errungenschaft mag einige Jahre zuriickliegen, muss aber als solche im Bewusstsein der Horer durchaus noch lebendig gewesen sein. Ein Kenner der Zeit wie Ernst Stein meint, die Spiele seien trotz friiherer Gesetze erst 403-405 durch Honorius endgiiltig unterdriickt worden (1 2). Den relativ sichersten Anhalt fur die Datierung gewinnen wir aus den Sermones XXI und LXXVIII. Sermo XXI hat die Gastfreundschaft zum Thema. Maximus fordert seine Gemeinde auf, bei der bevorstehenden Zusammenkunft vieler Bischofe in der Stadt diese mit frommem Eifer bei sich zu beherbergen. Damit deutet er sichtlich auf ein Konzil. Sermo LXXVIII ist vor einer Versammlung von Bischofen, unter welchen sich auch der hochste Bischof (3) befand, und zugleich vor der Gemeinde gehalten worden. Aus dem Sermo geht hervor, dass es sich auch hier um ein Konzil handelt. Da wir im 4. und 5. Jh von keinem andem Konzil in Turin als von dem vom 22.9.398 (4) wissen, liegt es nahe, die beiden Sermones darauf zu beziehen, (5) wenn auch mit dem Vorbehalt, dass wir nicht mit Bestimmtheit sagen konnen, es habe in dieser Zeit kein anderes Konzil in Turin stattgefunden. Da die Akten des Konzils keine Unterschriften enthalten, (6) geben sie uns keinen Aufschluss dariiber, wer damals Bischof von Turin war und unter wessen Vorsitz das Konzil gehalten worden ist. Palanque nimmt an, es sei von Simplicianus, dem Nachfolger des Ambrosius, abgehalten worden. (7) Ihn meinte Maximus dann, wenn er in Sermo LXXVIII vom hochsten Bischof spricht. Es scheint also, als ob auch diese beiden Sermones wieder auf den Zeitraum von um 400 wiesen. Fassen wir zusammen : Zur weiteren Einengung der moglichen Zeitraume fur das Werk — 390 bis 408/423 nach dem

(1) ss XLII ; XCI extr. ; CVII extr./CVIII extr. (2) Ernest Stein, Hist, du Bas-Empire (ed. franc;, par J.-R. Palanque) i, i, p. 125. 249 ! U 2> P- 551, n. 158, Desclee de Brouwer 1959. (3) qui in pontificio primatus honorem obtinet und sum mi sacerdotis, s LXXVIII, 6s. 18. (4) Zur Datierung siehe J.-R. Palanque, Rev. d’bist. de I'Tiglise de France, annee 26, tome 21, 1935, 497-501 ; vgl. auch E. Ewig, Trier im Merowingerreicb, Trier 1954 = Trierer Zeitschrift 21. Jahrgang, S. 54 mit Anm. 207. (5) Dass die beiden Sermones zusammengehoren, lasst sich nicht beweisen. Sie haben ausser der Situation eines Konzils nur das Zitat Ps. 17, 26 gemein. (6) Den Text der Akten siehe bei L. Babut, He concile de Turin..., Paris 1904, p. 223-231. (7) in : A. Fliche et V.Martin, Hist. de I'Tiglise, t. 3, Bloud & Gay 1950, p. 470.

MAXIMUS UND SEIN WERK

XXXV

Ansatz des Gennadius oder 390 bis 465 nach dem Ansatz des Baronius — haben wir aus einzelnen Sermones folgende Daten gewonnen : bald nach 398 bald nach 399 bald nach 403-405 398

(aus (aus (aus (aus

ss CV extr./CVI extr.) s CVI extr.) s CVII extr.) ss XXI.LXXVIII).

Fur die Richtigkeit dieser Daten, die sich ja bei keinem einzigen beweisen lasst, ist derTatbestand, dasssie alle in den eng begrenzten Zeitraum um 400 fallen, ein zusatzliches Ar¬ gument. Zugleich ist er auch ein Argument dafiir, dass weitere Sermones, die keinen Anhalt fur eine Datierung bieten, um dieselbe Zeit entstanden sein diirften. Da wir andererseits im Werk auf nichts stossen, was auf eine spatere Zeit deutete, konnen wir als Entstehungszeit des Werksnur etwa die Jahre 395 bis 415 ansetzen. (J Eine nennenswerte Verschiebung weiter ins 5. Jh hinein liesse sich vom Werk her nicht rechtfertigen. Mit dem spaten Ansatz des Todesdatums durch Baronius ware diese Datierung nur dann zu vereinen, wenn man annahme, Maximus sei in aussergewohnlich jungen Jahren Bischof geworden und habe ein biblisches Alter erreicht. Predigten waren uns dann, trifft die Datierung wirklich auf das ganze Werk zu, nur aus seinen ersten Bischofsjahren erhalten. Das aber widersprache dem Eindruck, den wir aus den Predigten gewinnen. Maximus spricht dort mit der Autoritat des reiferen Alters zu einer Gemeinde, in welcher er schon langere Zeit gewirkt hatte. (1 2) Das friihe von Gennadius angegebene Todesdatum hingegen entspricht unserer Datierung des Werks und erhalt von daher seine Bestatigung. Ein hoher Grad von Wahrscheinlichkeit spricht also dafiir, dass Maximus zwischen 408 und 423 gestorben ist. Fur seine Geburt mochte man entsprechend dem Eindruck, den wir aus den Predigten ge¬ winnen, etwa die Mitte des 4. Jh annehmen. Somit ware Maximus als ein naher Zeitgenosse des Augustin anzusehen. Uber das Leben des Maximus konnen wir dem Werk lediglich einige Hinweise entnehmen. Am Anfang eines Sermo sagt er : ex qua die uobiscum esse coefti, (3) woraus wir schliessen konnen, dass er nicht aus Turin stammt. Dreimal weist er auf (1) Die ss LXXII-LXXIII und LXXXI-LXXXVI (siehe oben S. XXX) wiirden sich dann entweder auf den Zug des Usurpators Eugenius von Gallien nach Italien von 393 beziehen oder auf Alarich 401/402 oder auf Radagaisus 406, die beide Piemont verheert haben (vgl. Benna p. 64-66), oder auf den Zug der Westgoten unter Athaulf von Italien nach Gallien 411. (2) Vgl. etwa ss XIX, §1 ; LXXIX ; LXXX, §1. (3) s XXXIII.

XXXVI

MAXIMUS UND SEIN WERK

seine Abwesenheit von Turin hin. Einmal gibt er keinen Grund dafiir an ; (1 2 * 4 *) das zweite Mai hatte er einer nicht genannten Kirche in einer Notlage beizustehen ; (2) und das dritte Mai war er bei einem Konzil. (3) Diese Angaben sind jedoch so allgemeiner Natur, dass sich keine biographischen Daten daraus gewinnen lassen. Leben und Person des Maxi¬ mus bleiben fiir uns im Dunkeln. II. DIE EDITION, i. INHALT. Die neue Edition umfasst die 89 Sermones der aus den Hss rekonstruierten Maximus-Sammlung und die 30 in die Echtheitsuntersuchung mit einbezogenen Sermones. (4) Die Ser¬ mones der Sammlung nenne ich im folgenden SammlungsSermones, die iibrigen 30 Sermones extravagantes. Die Sammlungs-Sermones werden in der Reihenfolge, die sie in der Sammlung haben, herausgegeben und dabei die wenigen Sermones dubii und spurii an ihrem Platz belassen, um die Form der rekonstruierten Sammlung zu bewahren. Von den zwei nicht von Maximus stammenden Sammlungs-Sermones mit bekanntem Autor (6) wird nur die Uberschrift mit den notigen Angaben, nicht aber der Text in die Ausgabe aufgenommen, da die beiden Sermones unter den Werken dieser Autoren ediert sind. Eingefiigt in die Sammlung, durch ihre Bezeichnung jedoch als Einschiibe kenntlich gemacht, wer¬ den lediglich 8 Sermones extravagantes, die als vorangehendes oder fortsetzendes Glied einer Predigtfolge zu Sermones der Sammlung gehoren. (6) Die iibrigen Sermones extravagantes werden nach ihrem Vorkommen in den einzelnen Hss, bzw. Hss-Gruppen der Sammlung angereiht, zuerst diejenigen aus dem Sangallensis, dann die der drei jiingeren Hss, darauf die des Ambrosianus und zuletzt die beiden Sermones aus Homiliar-Hss. Fiir die neue Ausgabe musste eine neueZahlung eingefiihrt werden, weil Brunis Zahlung nicht mehr sinnvoll ist. Die Sermones werden fortlaufend gezahlt ; die nachtraglich in die Sammlung eingefiigten Sermones extravagantes erhalten keine eigene Nummer, sondem die des zugehorigen Samrnlungs-Sermo mit Zusatz eines Buchstabens. Alle Sermones extravagantes werden durch ein zu ihrer Nummer, bzw. N ummer mit Buchstaben, hinzugefiigtes extr. als solche gekenn(1) s LXXIX, 12 s. (2) Am Anfang von s XIX. e Helisei autem meritis quid dicamus ? Cuius haec prima steriles Sctxicit ^ ^ laus est, quod patrem uoluit gratia superare, dum dari sibi amplius postulat quam scit apud eum esse qui possidet. Auarus quidem est in petendo sed idoneus in promerendo. Dum enim a patre plus exigit quam habebat, fecit eum meritis 55 suis plus praestare quam poterat. Nam cum idem Heliseus post ascensum magistri sui uenisset Hiericho, et rogatus a ciuibus, ut in eadem consisteret ciuitate, dixerunt ad ilium : Conmoratio oppidi bona est, sed aquae malae et steriles sunt; tunc praecepit sibi dari uas fictile, et reconditos in eo sales 60 ueniens ad exitus aquarum proiecit in aquas dicens : Haec dicit dominus : Sanaui aquas, non erit ex eis moriens neque sterilis. Et sanatae sunt aquae usque in hunc diem. Videte ergo Helisaei

Codd. : A, G-ML

38/41 cf. 4 Reg. 2, 9-10. 41/42 4 Reg. 2, 10. 59 4 Reg. 2, 19. 61/63 4 Reg. 2, 21-22.

56 ss cf. 4 Reg. 2, 19-22.

33 terra A : -ris G-ML 35 exhibuerunt A : -buerant G-ML deferebant A, ML : -ferant G 36 eius A, ML : enim G 41 dure A, L : durae G-M 44 possederit G : -siderit A -sideret ML 46 simplicem A, ML : simbolum G 49 transfertur A, G : -fertur M -feretur L 50 maior A, s. 1. G : maioe M maiore L 52 uoluit gratia (-tiam G1) G-ML : gratia uoluit A 53 possidet G-ML : postulat A 55 habebat G-ML : habeat A 58 ciuitate A, G2-M8 L : -tatem Gl-Ml 60 reconditos in eo sales (salis G1) A, G : -dit** in* eo sale* M -dito in eo sale L 61 ueniens G-ML : ueniensque A 62 non A, G-M1L : et non Af2 eis A, ML : his G 63 et G-ML : sed A usque’ A, ML : om. G

468A

468B

468c

SERMO LXXXIV, 3-4

345

quanta sint merita ! Cuius prima in ciuitate hospitalitas filiorum est magna fecunditas. Dum enim sterilitatem auertit aquarum, successionem largitur heredum. Non enim hoc facto unum Heliseus sanauit hominem aut unius domui praestitit medicinam, sed totius ciuitatis populum reparauit. Si enim tardius hoc fecisset, interueniente sterilitate senescentibus 70 cunctis ciuitas sine habitatore remanserat. Igitur Heliseus dum curauit aquas, curauit et plebem ; et dum fontem benedixit undarum, fontem quendam indulsit animarum. Nam sicut sanctificatione eius de occultis terrae uenis aqua prodiuit, ita de occultis uuluae uisceribus suboles sana processit. 75 Non enim sola tantum fluenta benedixit Helisaeus, quae fontium iam gremio tenebantur, sed et ilia quae humido terrae solo adhuc indiscreta paulatim erant in posterum defluxura. Vnde ait scriptura ad exitus aquarum benedixisse Heliseum, ut stillantem aquam prius sanctificatio prophetae 80 susciperet quam sinus fontis includeret. 4. Igitur quoniam dicit sanctus apostolus Paulus : Haec in figuram contingebant illis; uideamus, haec ipsa figura quam habeat ueritatem, hoc est requiramus, quae sit ista ciuitas quae sterilitate laborat, uel quid sibi uelit uas fictile, quid 85 etiam ut asparsi sales afferant sanitatem! Legimus in eodem apostolo dictum de ecclesia : Laetare sterilis quae non paris, erumpe et exclama quae non parturis. Ergo ecclesia est ilia sterilis ciuitas, quae ante aduentum Christi aquarum uitio, hoc est sacrilegio gentilium populorum, sterilitatem sustinens 90 deo filios procreare non potuit. At ubi uenit Christus uelut uas fictile adsumens corpus humanum, sanauit aquarum uitia, hoc est resecauit sacrilegia populorum, statim ecclesia, quae erat sterilis, coepit esse fecunda. Vnde et apostolus dicit : Laetare sterilis. Plures enim filios ex eo ecclesia, quae erat 95 sterilis, procreauit quam synagoga, quae erat fecunda, susce-

65

469A

470A

Codd. : A, G-ML

81/82 1 Cor. 10, 6.

86/87.94 Gal. 4, 27.

69 senescentibus A, G-MlL : ac senesc- M2 70 remanserat A, G-M : -sisset L 71 aquas A, G : aquam ML et2 A, ML : om. G 71/72 benedixit G-ML : -dicit A 74 ita de A, G : ita et de M et ita de L 76 tenebantur G-ML : tendeb- A 79 prophetae A : om. G-ML 82 figuram A, G1-ML (cf,'. ss XXXV, 83 ; LXVII, 68) ; -ra G2 haec A, G-M : ergo L 83 habeat A, ML : habet G 84 laborat A, M : -rans G -rabat L 85 asparsi A, M : aspersi G-L afferant G-ML : ferant A sanitatem L (cf. 1. 96) : suauitatem A, G-M 91 sanauit aquarum uitia A, ML : uitia sanauit aq- G 94 sterilis A, G : ster- et reliqua ML

Aquae steriles ecclesiam significant.

346

SERMO LXXXIV, 4

perit. Asparsi autem sales qui sint, qui adtulerunt medicinam, facile cognoscimus. Dicit enim dominus ad apostolos suos : Vos estis sal terrae. Ergo si apostoli salibus conparati sunt, recte figura conpletur : sicut tunc effusi de uasculo sales condierunt aquas, ita et nunc missi a saluatore apostoli populos 100 condiunt uniuersos, ut ablata sterilitate uitiorum prolem incipiant germinare uirtutum. Codd. : A, G-ML 98 Matth.

5,

13.

96 as(s)parsi A, G : aspersi ML sales A, L : om. G-M sint A, L : sunt G-M adtulerunt G-ML : attolerint A 97 cognoscimus A, G : -scemus ML enim A : om. G-ML suos A, ML : om. G 99 conpletur G-ML : comple A

347 LXXXV. Bruni homilia 86. Codices collectionis : A f.i22r-v (n.68) (fragmentum usque ad I.37 ‘principum’) ; G p.273-276 (n.75) ; L f.344r-346r (n.g7); M f.22ir223r (n.96). Sermonem nisi in codicibus collectionis non inueni. De auctore : Secundum indicia n.11.13.14 potissimum genuinus Maximi sermo esse uidetur ; uide Bestimmung p.217-219. Notabilia : uide admon. s lxxii.

348 DE TVMVLTIS BELLICOSIS. Vicinitas bellorum uicinum nobis Christum essedemonstrat.

Debemus in no¬ bis portas armare iustitiae.

PL

1* Mouet fortasse uos, fratres, quod tumultus bellorum et incursiones proeliorum fieri audimus adsidue ; et cur nostris temporibus fiant, dilectionem uestram fortasse plus moueat. Sed haec causa est quod quanto proximi sumus a , mundi 5 excidio, tanto magis a regno sumus proximi saluatoris. Ipse enim dominus ait : In nouissimis diebus exsurget gens aduersus gentem et regnum aduersus regnum. Cum autem uideritis bella et terrae motus et fames, scitote quoniam in proximo est regnum dei. Ergo uicinitas ista bellorum uicinum magis nobis Christum 10 esse demonstrat. Atque ideo uenientem aduersarium timere non debeo, quia per haec signa uenire potius intellego saluatorem. Quamuis enim iste metum incutiat temporalem, ille tamen salutem deferet sempitemam. Potens est autem idem dominus, ut et hostilem a nobis repellat pauorem, et suam 15 nobis praesentiam largiatur. 2. Per hos igitur bellorum tumultus mundi quoddam significatur excidium ; futurum enim iudicium dei haec inquietudo praecedit. Est autem quoddam conmomtionis iudicium dei uidere quod metuas, ut possis intellegere plus superesse quod 20 metuas ; dum enim cauti sumus ad ea quae cernimus, cautiores ad ilia efficimur quae speramus. Vir autem sapiens his actibus terrenis instruitur, quemadmodum futurum saeculi debeat declinare iudicium. Dum enim perspicit in hac conmuni perturbatione primores uiros tuitionem moenibus praeparare, 25 ipse admonetur quemadmodum in futura euersione mundi defensionem christianis praeparet animabus. Cernimus armari ciuitatis portas, debemus etiam prius in nobis portas armare iustitiae. Sunt enim portae iustitiae, de quibus sanctus propheta dixit : Aperite mihi portas iustitiae et reliqua. Tunc 30 autem ciuitatis porta munita esse poterit, si prius in nobis

Codd. : A, G-ML

LXXXV, 7/10 Luc. 30 Ps. 117, 19.

21, 10-I-31

(u.

31

nonnulla uerba uu.

9

et

11

inserta sunt).

LXXXV, 1 de tumultis (-tibus A -to ML) bellicosis (-licis A -lico ML) A, G-ML 5 quod A (cf. s XLIX, 76) ; quia G-ML 6 a A, ML : om. G 7 aduersus G-ML .* contra A 8 uideritis G-AtL .* uideretis A 0 quoniatn A, ML : quia G 14 deferet A, G2 .• -fecerit G1 -serit ML 18/10 iudicium conmonitionis (commonitionis Maur : -motionis G-ML) G-ML : om. A 20 quod2 G-ML : quamquam A 22 speramus A, ML : non uidemus s. /. G his G-ML .' hie A 23 debeat G-AtL : debet A 25 primores fad primM2) A, ML : priores G

57

449 B

449c

4490

450B

SERMO LXXXV, 2-3

450c

45OD

45

ia

349

porta iustitiae muniatur ; — ceterum nihil prodest muros munire propugnaculis et deum prouocare peccatis. Ilia enim construitur ferro saxis et sudibus, haec armetur miseri35 cordia innocentia castitate ; ilia telorum multitudine custoditur, haec orationum frequentia defendatur. Et ad plenam tuitionem urbium portas principum solent signa praecedere, animamm autem nostrarum portas signum saluatoris anticipet. 40 3. Ergo, fratres, propter futurum mundi iudicium armis nos caelestibus muniamus, accingamur lorica fidei salutis galea protegamur uerbo dei uelut spiritali gladio defendamur ! Qui enim his armis instructus fuerit nec praesentem perturbationem metuit nec futurum iudicium pertimescit, siquidem 45 sanctus Dauid hac deuotione protectus Goliam ilium fortissimum armatum inermis occiderit, et uirum bellicosum munitionibus undique circumseptum sola fidei uirtute prostrauerit. Cum enim sanctus Dauid non operiretur galea non praecingeretur clypeo non lancea uteretur, occidit Goliam. Occidit 3° autem ilium non telo ferreo sed gladio spiritali. Quamuis enim inermis oculis hominum uideretur, satis tamen erat gratia diuinitatis armatus. Verum ipse spiritalis gladius non fuit gladius. Non enim gladio Golias sed lapide prostratus occubuit. Legimus in scripturis lapidis uocabulo Christum figuraliter 55 designari, sicut ait propheta : Lapidem quem reprobauerunt aedificantes, hie factus est in caput anguli. Igitur cum lapide Golias percutitur, Christi uirtute prosternitur. Et in qua tandem corporis parte percutitur ? In fronte scilicet. Gentilis enim et sacrilegus homo ibi percutitur, ubi deerat Christus ; 60 et ibi infertur ei mortis exitium, ubi signum salutis non inuenitur. Quamuis enim esset Golias undique armorum protectione munitus, frons tamen eius patebat ad mortem, quia signaculum saluatoris non gestabat. Atque ideo ibi perimitur, ubi nudus a dei gratia repperitur. Haec autem in figuram facta Codd. : (usque ad l. 37 ‘principum’) A., G-ML

41/42 cf. Eph. 6, 14-17. 45 ss cf. 65 in - esse] cf. 1 Cor. 10, 6. 53/63 cf. Caes. Arel. s

121, 7

(p.

1

Reg.

17, 38-51.

55/56 Ps.

117, 22.

64/

485, 17-21).

32 porta ... muniatur A, G : portae ... muniantur (-niatur M1) ML prodest G-ML : mihi prodest A 34 construitur A, G-M : -stituitur L 40 mundi G-M : om. L 46 inermis G : et -mis ML 46/47 occiderit ... prostrauerit G1-M1L : occidit ... -uit G2-M2 49 clypeo G-M {cf. 1 Reg. 17, 45) : gladio clypeo L occidit1 goliam G : om. ML 51 uideretur ML : om. G 58 parte G2-ML : -tem G1 fronte L : -tern G-M 63 signaculum saluatoris ML : salu- sign- G perimitur G1-ML : -imetur G2 64 figuram L {cf. s XXXV, 83 etc.) ; -ra G-M

Dauid Goliam sola fide prostrauit.

350

SERMO LXXXV, 3

esse nemo qui nesciat. Nam et Dauid armorum indumentis sese ante praecinxerat ; sed cum esset in his grauis et inpeditus, ita ut ambulare uix possit, eadem sine cunctatione proiecit significans arma ilia huius mundi uana et luxuriosa esse opera, in quibus qui sese permiscere uoluerit tamquam grauis et inplicitus gradiendi ad caelum cursum liberum non habebit. Simul et illud nos docuit quod non in armis tantum speranda uictoria est sed in nomine saluatoris oranda. Codd. : G-ML

60 sese AIL. : se G 07 possit Gl-M'L : -set G2-AI2 07/68 proiecit AIL : abiecit s. 1. G 09 sese AIL : se G 70 inplicitus gradiendi G : “ingrediendi AI gradiendi L

65 45 2 A



35i LXXXVI. homilia 87. Codex collectionis : G p.276-280 (n.76). Sermonem nisi in hoc codice non inueni. De auctore : Secundum indicia n.4.9.11.14 potissimum genuinus Maximi sermo esse uidetui ; uide Bestimmung p.217-219. Notabilia : uide admon. s lxxii. Bruni

352 PL 57

ITEM SEQVENTIA. Tunc ciuitas munita est, quando earn deus ipse custodit.

Qui sine dei gratia urbem muniuntur, uulpibus comparandi sunt.

1. Meminit uestra dilectio hoc nos superiore dominica praedicasse, ut bonis actibus adsiduis orationibus portas nobis iustitiae reseraremus, ac frequentibus elemosinis uelut uallo nos misericordiae muniremus. Murus enim quidam inexpugna- 5 bilis est contra aduersarium resistere elemosinis dimicare ieiuniis. Quamuis enim inimici arma sint ualida, fortiora tamen haec arma sunt saluatoris, quibus qui indutus fuerit, licet inermis oculis hominum uideatur, satis tamen armatus est, quia eum diuinitas summa custodit. Bonum est igitur in 10 tribulatione orare ieiunare psallere misereri. His enim telis, sicut Dauid exemplum contra Goliam protulimus, solent aduersarios suos uincere christiani, his armis ciuitatis moenia custodire. Dicit enim sanctus propheta : Nisi dominus custodierit ciuitatem, in uano uigilant qui custodmnt earn. In uanum 15 ergo iste uigilat qui putat propria cura se armare ciuitatem, cum ipse fidei arma non habeat. In uanum plane laborat qui aestimat se tuitionem alii parare posse, cum ipse sit dei gratia destitutus. Ait dominus in euangelio : Medice, cura te ipsum ! Hoc exemplo dicendum est : Prius tu, homo, tuae consule 20 saluti, ut possis saluti prouidere multorum ! Ceterum cum te inbecillem et infirmum uideam ac diuinitatis auxilio destitutum, non solum ciuitatis, quae per te paratur, custodia non confido sed etiam uereor, ne conturbet tua desperatio ciuita¬ tem. Tunc ergo ciuitas munita est, quando earn magis deus 25 ipse custodit; tunc autem earn custodit deus, sicut scriptum est, quando habitantes in ea sunt omnes moderati graues christiani atque catholici. Necesse est enim, ut istam ciuitatem conseruet deus in qua de praeceptis suis inuenit quod reseruet. Ceterum ubi est luxuria perfidia atque blasphemia, illam 30 ciuitatem non seruat dominus, ne non tam ciuitas quam in ea quae sunt peccata seruentur. 2. Ergo qui in nomine domini munitionem praeparat ciuitati, iste uere securitatem ciuibus parat. Nam qui sine dei gratia munitionem urbi construere conatur, is uulpium more 35 uidetur foueae sibi latibulum praeparare. Nonwd enim iste tamquam uulpis in [eo] fouea est, qui terram iugiter fodit,

Codd. : G

LXXXVI, 2/14 uide s LXXXV. 12 cf. i Reg. 19 Luc. 4, 23. 25/26 cf. Ps. 126, 1.

17,

38-51.

14/15 Ps.

126, 1.

LXXXVI, 15 custodiunt Mab : -dent G 18 aestimat G2 : -mabat Gl 20 exemplo Mab : -plum G 56 nonne Mab : non G 37 in eo (eo del. Mu) G1 : sine G2 in ea Mab fodit G2 : fodet G1

45 iB

451c

4510

432®

SERMO LXXXVI, 2-3

45 ic

45 2D

453A

454A

353

caelum omnino non respicit ? Ait enim dominus, sicut lectum nuper audiuimus : Vulpes foueas habent et uolucres caeli nidos 40 ubi requiescant, filius autem hominis non habet ubi caput reclinet. Quae sententia quem intellectum habeat, diligentius intendamus ! Non enim de ipso specialiter animali locutus est domi¬ nus sed de his hominibus qui uersuti semper et callidi uulpis moribus semper student ; dum aliena fraudulenter diripiunt, 45 foueam sibi perditionis effodiunt. Atque ideo caput Christi, quod est deus, habitaculum in his non potest inuenire, quia ipsi habitant in defossis. 3» Quod autem specialiter haeretici uulpibus conparentur, Haeretiti uuipi nulli cunctatio est. Sunt enim sicut uulpes dolosi inportuni tur> gaiiinae 50 et [in]timidi; ubi quietem senserint, ibi rabiem suae leuitatis ecciesia. exercent ; ubi uigilantiam repperiunt, exinde dolosa fraude diffugiunt. Nam sicut memoratum animal semper est fallax semper incertum nec aliquando morum potest mutare uersutiam, ita et omnis haereticus semper fallax semper incertus 55 est ; et cum tecum uideatur simpliciter loqui, mutat uerba sed non mutat mores ; modestiam sermone promittit, rabiem corde depromit. Vulpis cauda fallit, haereticus lingua circumuenit; uulpis mansuetudinem animalibus fingit ut capiat, haereticus moderationem hominibus promittit ut noceat; 60 ilia ante proludit ut iugulet, hie prius blanditur ut expoliet. Familiare autem uuipi est gaiiinae semper insidiari et pullis, ut si a matre quispiam longius abierit, eius praedam captatur. Ita et haereticus matri ecclesiae semper insidiatur et hliis, ut si forte aliquem neglegentiorem inueniret, sua ilium rabie 65 circumscribat. Quod autem gaiiinae recte conpar^tur ecciesia, in euangelio legimus dicente domino ad Hierusalem : Hierusalem, quotiens uolui congregare filios tuos, sicut gallina congregat pullos suos sub alas suas. Recte autem gallina conparatur ecclesiae ; sicut enim non solum suos filios nutrit sed etiam 70 alienos suscipit uenientes, ita et gallina non solum eos nutrit quos ipsa excluserit sed etiam adpositos sibi educat alienos. Igitur, [fratres, armemus nos per hanc ebdomaiam ieiuniis orationibus atque uigiliis, ut interueniente misericordia dei et barbarorum repellamus feritatem et haereticorum insidias 75 retundamus!

Codd. : G

39/40 Matth.

8, 20.

45/46 caput - deus] cf.

1

Cor.

11, 3.

66/68

Matth.

23,

3743 uulpis Mu : -pes G 50 timidi Mab : intimedi G1 timemidi G2 59 moderationem Mab : -tione G 65 conparetur Mab (cf. 1. 48 et passim in aliis sermonibus) : -paratur G 72 (h)ebdomadam Mab : ebdomam G

354 LXXXVII spurius. Bruni sermo 107 (PL 57 sermo 112). Codices collectionis : G p.280-283 (n.77) ; L f-346r-347r (n.98); M f.223r-224r usque ad I.55 ‘fidei uir’ (n.97). Sermonem nisi in codicibus collectionis non inueni. De auctore : Secundum in¬ dicia n.13 et 14 sermo Maximi esse non potest; uide Bestimmung p.259-261. Qua de causa eis, quae Benna, p.189-191, ex hoc sermone collegit, assentiri non audeam.

355 PL

DE SERVO CENTVRIONIS IN EVANGELIO IN DEDICATIONE BASILICAE.

57

75 3 B

75 3C

75 3d

1. Legimus in sancto euangelio, cum centurionis cuiusdam seruus, qui erat illi praetiosior, graui paralysis aegritudine 5 laboraret, et per seniores Iudaeorum ille centurio rogaret saluatorem, ut eius doloribus mederetur — erat enim, ut ait scriptura, moriturus —, inter cetera ad maiorem conmendationis gratiam seniores Iudaeorum dixisse domino : Quia dignum est, ut illi praestes ; diligit enim gentem nostram, et io synagogam ipse aedificauit nobis. Si ergo conmendatur domino qui aedificauit synagogam, quanto est conmendatior qui aedificauit ecclesiam ! Et si is meretur gratiam qui impietati receptaculum praestitit, quanto maiorem meretur gratiam qui religioni domicilium praeparauit ! Et si ille caelesti miseri15 cordia uisitatur qui construxit locum, ubi Christus semper negatur, quanto magis uisitandus qui fabrefecit tabernaculum, ubi Christus cotidie praedicatur ! In centurione enim dominus non quid operis fecerit, sed qua mente operatus sit conprobauit. Nam qui id temporis quo nondum christiani 20 erant sollicite synagogam fecit, si fuissent utique christiani, intellegitur quod multo sollicitius fecisset ecclesiam. Sed tamen, licet synagogam aedificet, Christum praedicat. In ipso enim opere conmonet Pharisaeos debere illos suscipere salua¬ torem, et demonstrat propterea se tabernaculum amplius 25 addidisse, ut multipliciter domini gloriam loquerentur. Si enim credit in Christum conditor synagogae, multo magis credere debet habitator ipsius synagogae. 2. Centurio ergo iustificatus est propter opus fragile uel terrenum, iustificandus plane est uir clarissimus et prouiden30 tissimus comes noster propter opus tamen perpetuum uel caeleste. Qui comes sicut est centurione dignitate potior, ita

Codd. : G-ML

LXXXVII, 3/8 cf. Luc.

7, 1-4.

8/10

Luc.

7, 4-5.

LXXXVII, 1/2 de - basilicae G-ML 5 et G-L : om. M 9 dignum ML : dignus G ut illi G-M : ut hoc illis L 11/12 synagogam - aedificauit ML : om. G 12 is G2-L : his Gl-M impietati L : -tatis G-M 14 religioni ML : -gione G 16 magis G-M1L : magis est M2 fabrefecit ML : fabricat G 17 praedicatur ML : depraecatur G 19 conprobauit G2-L : -babit G*-M 20 sollicite synag- fecit ML : fecit soil- synag- G 21 intellegitur ML : -legeretur G 22 synagogam ML : et synag- G 25 domini G-MlL : ibi dom- M2 27 debet Gl-ML : deberet G2 30 tamen G-MlL : del. M2 28

C.C.

XXIII

Centurio graqufa™y™agogam aedificauit.

c^il“grtutui]3'^; cksiam qaedificauit.

356

SERMO LXXXVII, 2-4

et fide debet esse deuotior. Sapiens uir et religiosus comes, qui quantum in bello imperatori militat, tantum in pace militat saluatori ; et quantum festinat de hostium manibus captiuos eruere, tantum magis festinat captos a diabolo de sacrilegio 35 liberare. Ibi inimicos terreni regis interficit, hie aduersarios domini caelestis insequitur ; ibi barbaros uincit hie da^mones. Sapiens, inquam, uir, qui sicut comes imperatoris est, ita et comes Christi esse desiderat. Nam bene utique et religiose agendo dignitatem suam cupit esse perpetuam secundum quod 40 scriptum est in propheta : Et uos, 0 boni reges et reliqua. De humilitate 3. Ergo cum centurio rogaret dominum, ut de morte erueret centurionis. aegrotantem, et uellet dominus ad domum centurionis pergere, in qua seruulus decumbebat, ait centurio : Domine, non sum dignus, ut intres sub tectum meum. Excusat igitur centurio 45 et, ne sub tectum eius ingrediatur dominus, indignum se dicit. Ecce dignus est comes noster, sub cuius tectum hodie saluator ingreditur. Videamus ipsa centurionis excusatio quam habeat gratiam ! Ait enim : Domine, non sum dignus, ut intres sub tectum meum, sed tantum die uerbum et sanabitur. O tides 50 Christiana, quae cum humilitate totum inpetrare consuesti ! Ecce religiosus centurio ad accipiendam salutem dignior fit, dum se profitetur indignum ; et dum aedes suas iniuriosas putat, magis eas honorificas fecit et gratas. Magnae enim et perfectae fidei uir, qui cum intellegeret Christum caelorum 55 esse dominum, uerebatur ne hospitii sui eum angusta non caperent. Ergo contradicente centurione non pergit ad domum dominus, sed pergit domini medicina ; non uisitat aegrum saluator, sed uisitat sanitas saluatoris. nfbus^ufboiia fra*ribus uero nostris sanctis uiris Vitaliano et Ma- 60 sua in ecciesiam riano quid dicam ? Scio illos gloriam ab homimbus non aedificandam quaerere nisi a solo deo. Sed tamen laudem eorum, etsi ego erogauerunt. taceam> ipsa 0pera loquuntur. Ad ipsorum enim laudem

Codd. : G (usque ad l. 55 ‘uir") ML

41 ?

44/45.49/50 Matth. 8, 8.

32 uir ML (cf. 1. 38) : uere G 33 quantum ... tantum G-M : -to ... tanto in2 G : et in ML 35 tantum G .* tanto AIL captos - de G : a diaboli se ML 30 interficit G-M2 ; -fecit M1L 38 uir G {cf. 1. 32) ; om. AIL 48 habeat L : habet G hab [2/3 litt.] Al 50 tantum die uerbum G : die tantum uerbo ML sanabitur ML ; san- puer meus G 51 humilitate G2-ML ; humanit- G1 52 accipiendam G-M : -ndum L 54 magn(a)e ML : magnus G 55 cum s. I. G : om. L 50 dominum G .• dum L 57 caperent G .• accip- L 58 dominus G ; dom- non pergit dominus L domini medicina G {cursus uelox) : med- domini L 00/01 mariano L ; maiano G

754»

754C

754D

SERMO LXXXVII, A

755

4

357

pertinet quidquid in aliis paulo ante laudauimus. Nam hoc tabernaculum etsi plurimi construxerunt, hi tamen sumptu operati sunt f alter assensu j\ Et quo tandem sumptu, cum sint in saeculo mediocres et tenues ? Illo scilicet de quo ait aposto¬ lus : Abundantia fidei et diuitiis simplicitatis. Est enim sanctis uiris semper diues ipsa paupertas. Vnde credo hos beatos hanc 70 ecclesiam non minus orationibus quam inpendiis fabricasse. Sic enim oportebat, ut opus Christi precibus magis cresceret quam cementis. Totam enim substantiam in huius facturam operis expenderunt, et ipsis certe nihil deest. Ipsa plane est, sicut diximus, diues locuplesque paupertas, quae et expendit 75 omnia et habet omnia. Sed et haec a deo benedicta est sicut ilia uidua, de qua dicit dominus in euangelio : Mulier haec uidua pauper a plus quam omnes misit ; nam omnes hii ex abundantia sui miserunt in munera dei, haec autem totum uictum suum quem habuit misit.

65

756a

Codd. :

68

G-L

2 Cor. 8, 2.

69.74 diues paupertas] cf. 2 Cor. 8, 2.

omnia2] cf. 2 Cor. 6, 10.

74/75 expendit -

76/79 Luc. 21, 3-4.

65/66 hi tamen sumptu operati sunt alter assensu G : hie tamen sumptu alter operati sunt ascensu L 72 facturam G : -ra L 74 diues locuplesque L ; locuples quae (quae del.) G et G : om. L 75 et - omnia2 G : om. L, 76/77 de - uidua s. 1. G 76 euangelio L : -lium G 77 paupera G1 : -per G2jL hii L : hi G 77/78 ex abundantia sui G : ex habundati sibi L 79 uictum - misit G : metum. Ebemus si placet hos compluris dies aliquid uberius predicare, et reuertens a tanto examine sacerdotum dulci uos sermone refferre.

{quae uerba iniiium s LXXXIX sunt) Benedixi iam

subscripta

L

358 LXXXVIII. Pseudo-Ambrosius sermo 52. Codices : a) collectionis : A f-55r-57T (textus deest a I.55 ‘quid’ usque ad 1.88 ‘cur’) (n. 30); G p.283-289 (n. 78); L f.3ioT-3i2r (n.73); M f.i65r-i68v (n.72); b) qui homiliarium continent:Contilli etiam cod.Orleans 154, f.89, in editione a J.Leclercq facta, Rev.Ben.58, 1948,61-63 (Fischer, Verzeichnis : = An s 5 Le) ; cod.Vat.lat.1269, f-36r-37r, tantummodo iis locis contuli, quibus de textu constituendo dubitaui. Sermo non saepe descriptus est. De auctore : Secundum indicia n.n.15.16 potissimum genuinus Maximi sermo esse uidetur ; uide Bestimmung p.217-219.

359 de iohanne baptista.

pl 17(1866)

733/736 §1

1. Diximus superiore dominica, cum silentii nostri ueniam 5

10

§2 15

20

§3

25

peteremus, quod pro salute conmuni sacerdotibus etiam tacentibus doctrina euangelica non taceat, quod silentium eorum suppleret diuina sententia. Semper enim scriptura diuina loquitur et clamat, sicut scriptum est de Iohanne : Ego sum uox clamantis in deserto. Non enim tantum illo in tempore clamauit Iohannes quo Pharisaeis adnuntians dominum saluatorem dixit : Parate uiam domini, rectas facite semitas dei nostri; sed hodieque clamat in nobis, et uocis suae tonitruo deserta nostrorum concutit peccatorum; ac licet sancta martyrii morte dormierit, uox tamen eius uiuit. Dicit enim et nobis hodie : Parate uiam domini, rectas facite semitas eius. Semper ergo scriptura diuina clamat et loquitur ; unde et ad Cain dicit deus : Vox sanguinis fratris tui clamat ad me. Nulla utique sanguinis uox est, sed clamare dicitur sanguis qui innocens effusus est non tam uoce quam causa, et interpellare dominum non prosecutione eloquii sed indignatione conmissi, ac reum suum non tam uerborum accusare sermonibus quam conscientiae ipsius criminatione constringere. Quamuis enim malum factum, si in uerba producatur, excusationem fortasse recipit, si ad conscientiam reuocetur, non potest excusari. Conscientia enim reum suum semper tacita sine contradictione conuincit et iudicat. 2. Hodieque ergo Iohannes clamat et dicit : Parate uiam domini, rectas facite et reliqua. Parare ergo iubemur uiam domini, scilicet non aggerem itineris sed iidei puritatem.

Codd. : A, G-ML

LXXXVIII, 2/5 1.

?

6/7 Ioh. 1, 23.

14/17 et2 - causa] ex s XVI, 44-47.

9/10.13 Matth. 3, 3.

15 Gen. 4,

25/26 Matth. 3, 3.

LXXXVIII, 1 de - baptista G-ML : sine inscriptione A 4 taceat G-ML tacet A quod A, G : et quod ML 5 scriptura diuina A, G {cf. 1. 14) diu- script- ML 8 quo G-ML {cf. s XCIII extr., 45 s) : quando A 9/13 dei semitas (-tam L) i. marg. L 9/10 dei nostri (domini dei nostri M) A, ML eius G {cf. 1. 13) G-M1L : hodie M2

: .-

:

10 sed G : et A, ML hodieque (hod- quoque G2) A, 11 peccatorum A2, G-ML : pectorum A1 ac G-ML :

et A 13 ante eius 8-9 lift. i. ras. A 14 ergo A : om. G enim ML 14/15 et2 - dicit A, ML : ad abel indicit G1 de abel ad cain dicit G2 17 innocens effusus est A, G-M {cf. s XVI, 46s) : effusus est inn- L 18 eloquii G-ML : -qui A 20 quamuis G-ML : quoduis A 21 uerba A, ML : uerbo G 22 si ad conscientiam A, G : nisi -tia ML 24 conuincit (-iungit L) G-ML : reuincit A 26 et reliqua A : semitas eius G-ML 27 aggerem (agerem A1,

MlL agrum M2) ... puritatem A, ML : aggere ... puritate G

Hodieque uox Ioharinis clamat in nobis, jjj

Quomodo uia domini praeparetur.

360

Quam uiam Iohannes domino parauerit.

SERMO LXXXVIII, 2-3

Dominus enim non terrenam semitam carpit, sed secreta mentis incedit. Si quid igitur in hac uia fuerit moribus asperum crudelitate durum conuersatione pollutum, iubemur mundare 3° exaequare conponere, ut superueniens dominus non offendat in nobis, sed magis repperiat uiam castitate puram procliuem fide elemosinis eminentem. Quod autem tali itinere ipcedere soleat dominus, propheta describit dicens : Iter jacite ei qui ascendit super occasum ; dominus nomen est illi. 35 3. Sed uideamus ipse Iohannes, qui parari uiam domino iubet, quam ipse uiam parauerit saluatori! Per omnia plane aduenienti Christo tramitem uiae suae conposuit et direxit. Nam fuit utique ieiunus humilis parcus et uirgo ; omnes enim has uirtutes eius euangelista describens ait : Ipse autem Iohan- 4° nes habebat uestitum de pilis camelorum et zona pellicia circa lurnbos eius ; esca autem eius erat locusta et met siluestre. Quae igitur maior humilitas in propheta quam contemptis mollibus indumentis pilorum asperitate uestiri ? Quae deuotior tides quam praecinctum zona paratum semper esse ad omne serui- 45 tutis obsequium ? Quae praeclarior abstinentia quam spretis uitae huius deliciis stridulis uesci locustis ac melle siluestri ? Quae omnia haec quoniam prophetae usui erant, arbitror in his ipsis prophetiam fuisse. Nam utique cum praenuntius Christi uestimentum habebat camelorum asperitate contex- 50 turn, quid aliud significat nisi quod ipse Christus adueniens usurus esset indumento humani corporis, quod erat peccatorum asperitate densetum ; et quod uelut inmundissimae bestiae, hoc est gentilis populi, circumdatus exuuiis deformitatem eius ipse gestaret ? Zona uero pellicia quid aliud de- 55 monstrat nisi hanc fragilem carnem nostram, quae ante aduentum Christi dominabatur ad uitia, post aduentum eius restricta sit ad uirtutem ; et quae ante luxuriando dilatabatur in pinguedinem, nunc abstinendo adtenuaretur in pellem ?

Codd. : (usque ad l. 55 'pellicia') A, G-AIL

34/55 Ps. 67, 5.

40/42 Matth. 3, 4.

49/58 cf. Ambr. in Luc. 2, 69/70.

28 non A, ML : om. G1 sed insertt post semitam Ga 30 crudelitate A, G3-ML : et crud- G1 31 exaequare G-ML : aequ- A 32 procliuem A, ML : om. G 36 parari A : parare G-ML domino A, ML (cf1. 76.100) -ni G 37 parauerit A, G3-ML : praepar- Gl 38 aduenienti A : -niente G-ML 39 ieiunus A, G-M : iohannes L 41 habebat uestitum A : uest- hab- G-ML 42 locusta A, G : -st(a)e ML 45 zona G-ML : zonae A semper esse A, G : esse semper ML 46 spretis A, G3-M3L : spretae G'-M1 47 de¬ liciis A, G2-ML : -ciae G1 48 quoniam - usui G-ML : quantum prophetae usum A 52 indumento A, G2-L : -turn Gl-M humani A\ G-ML .--no A1 53 densetum A, G1 {cf. s LXIa extr., 30) ; -satum G3-L -s**um M 53 ipse GML : in se A 59 pellem G : pelle ML

§4

§5

SERMO LXXXVIII, 4-5 §6

60

65

§7 70

§8

75

80

§9

85

90

361

4. Exitum uero eius quam beatum legimus, scilicet quod psaltria regis filia post illam inimicam uoluptatem caput eius petierit! Quid mirum si psaltria occidit prophetam ? Scimus quia luxuria semper est inimica iustitiae, et quod iniquitas sine cessatione persequitur ueritatem. In quo facto grande mysterium continetur. Nam utique ista psaltria synagogae est conparanda, quae Christum dum luxuriatur occidit. Quod autem ista psaltria synagoga sit, dicit dominus ad Iudaeos : Cantauimus uobis et non saltastis. Cur autem a Iohannis corpore caput ablatum sit, manifesta res est. Iohannes, sicut scripturis adstruitur, typum legis gerebat ; de domino autem legimus : Quia uiri caput est Christus. Ergo cum a Iohannis corpore caput eius aufertur, Christus quodammodo a Iudaeis legis cultoribus separatur. Remansit enim illis sine saluatore lex exanimis et truncata. Nam ex eo utique Iudaei diuina non sapiunt, ex quo sine capite esse coeperunt. 5. Iter igitur facit domino qui inter ceteras continentiae uirtutes matrimonii limitem non excedit, nec coniugii praescriptum terminum adulterina permixtione conmaculat. Sunt enim nonnulli qui, cum legibus uxores duxerunt, contra diuinitatis legem sibi sociant concubinas, non intellegentes quod contrahendo matrimonia propriis se uinculis constrinxerunt. Qui enim legibus ducit uxorem profitetur se contra legem non esse facturum. Reum ergo ipse se statuit, qui adhibendo sibi adulteram ius pollicitationis excedit. Sed dicit aliquis : ‘Vxorem non habeo, ideo mihi ancillulam sociaui.’ Audi quid dicat scriptura ad Abraham : Eice ancillam et filium eius ! Non enim heres erit filius ancillae cum filio liberae! Si igitur ancillae filius heres non est, ergo nec filius est. Cur autem quaeritur tale coniugium, de quo susceptus filius nec successionis possit heres esse nec sanguinis ? Nec enim habere potest hereditatis consortium, qui non habet originis priuilegium. Cur, inquam, quaeritur tale contubernium, de quo nati non

Codd. : (a l. 88 ‘autem’) A, G-ML

60/02 cf. Matth. 14, 6-11.

67/68 Luc. 7, 32.

71 1 Cor. 11, 3.

86/87

Gen. 21, 10.

: om. G 66 luxuriatur ML : -riaret G 67/68 cantauimus 68 a ioh- corpore ML {cf. I. 71) : ioh- corpori (-ris G1) G 70 typum G2-L .• typus Gl-M 71 est christus G ; chr- est ML cum - corpore ML : iohannis corpori G 72 a ML : om. G 76 domino G~-ML : a domG1 80 legem G-M : praeceptum L 85 ancillulam ML : -cillam G 86 eice ML : eiece G 87 heres erit ML : erit heres G 90 possit heres G-ML : 60 legimus

ML

ML : -bimus G

heres -sit A

91 priuilegium A2, G-ML : praeuil- A1

Exitus Iohannis grande mysterium continet.

Iter facit domi¬ no, qui matri¬ monii limitem non excedit.

362

Quomodomonachi iter faciant domino.

SERMO LXXXVIII, 5-6

filii sint matrimonii, sed testes sint adulterii ? Cur huiusmodi suscipiuntur liberi, qui patri pudori sint non honori ? Dicit scriptura : Filii adulterorum et reliqua. Mulier igitur tua, si talibus moribus praedita est, ut mereatur societatis tuae con¬ sortium, mereatur et nomen uxoris. Praesta igitur concubinae tuae libertatem et nomen uxoris, ne tu adulter sis potius quam maritus! 6. Sed et ille iter facit domino christianus qui professionis suae exhibet ei fidele seruitium, et castitatem quam promisit custodit tarn mente quam corpore. Sunt enim plerique qui singularem uitam proponentes singuli esse non possunt, sed quaerunt sibi contubernia — atque utinam fratrum ! Inuenis enim christianum monachum, cui cum fratre non conuenit et libentius ei conuenit cum sorore ; qui non sequitur seniorem utilia conmonentem et sequitur adulescentulam incongrua cacinantem ; cuius etsi sincere corpus sit, anima non potest esse sinceris. Sed et ille clericus iter domino facit, qui secundum euangelium uiuit et per omnia obtemperat sacerdoti. Aliquanti enim, cum sint minus subditi, moleste ferunt, cum a senioribus arguuntur, et dicunt : ‘Grauiter irascitur episcopus; patientior esse deberet.’ Audi ergo, optime clerice, sacerdotem exigis patientiam et te non exigis diseiplinam ? Nescis quia mihi salutis causa arguere aliquando permissum est, tibi numquam peccare concessum est ? Dicit enim aposto¬ lus : Increpa opportune inportune, argue. Esto ergo in omnibus subditus sacerdoti, si uis eum per omnia esse mansuetum ! Codd. : A, G-ML

95 Sap. 3, 16.

117 2 Tim. 4, 2.

93 sint1-2 Ay G-M : sunt L 91 liberi A .■ adulteri G-AIL, 95 filii adulterorum A : adult- filii G-ML, et reliqua G-AIL : om. A 96 societatis tuae A : om. G-ML, 97 igitur A : om. G-ML, 108 sincere A, G-ML1 : -cerum L2 potest A, G2-ML : potes G1 109 sinceris A, G-A1L1 : -cerus L2 do¬ mino G-ML (cf ’. l. 100) .- -ni A 112 et A, L : om. G-M 113 deberet G-AIL : debuerat A 114 sacerdotem (-te M2) ... te A, AI: a -dote ... a te G-L 117 opportune G-AIL : opportuae A argue G-ML : argue obsecra et reliqua A 118 per omnia A : om. G-ML

95

100

§10

105

§n no

115

363

LXXXIX. Bruni : homilia 112 usque ad uerbum 'producunt’ (C.513B) = homilia 112a. Codices collectionis : G p.289 (n.79) ; L f-338v-339r (n.91) ; M f.2iov-2iir (n.90). Sermonem nisi in codicibus collectionis non inueni. De auctore : Secundum indicia n.10.12.13.14 genuinus Maximi sermo esse uidetur ; uide Bestimmung p.261 s.

364

CONSOLATIO AD POPVLVM. Deberem, fratres, post hos conplures dies aliquid uberius praedicare, et reuertens a tanto examine sacerdotum dulci uos sermone reficere. Bene dixi examine sacerdotum, quia sicut apis de diuinarum scripturarum flosculis suauia mella 5 conficiunt, et quidquid ad medicinam pertinet animarum oris sui arte conponunt. Recte conparantur apibus sacerdotes, quia sicut apis castitatem corporis praeferunt cibum uitae caelestis exhibent aculeum legis exercent. Puri enim ad sanctificationem suaues ad refectionem seueri sunt ad ultionem. Apibus 10 plane sunt conparandi, qui uelut alueo quodam gratia matris ecclesiae continentur, in qua diuersorum meritorum cellulas dulcissimis praedicationibus conponentes de uno saluatoris examine christianorum examina multa producunt. Codd. : G-ML LXXXIX, 1 consolatio ad pop- G-ML 5 apis G (cf. 1. 8) : apes ML de ML : om. G suauia G2-ML : -ue G1 7 sui ML : suae G 8 apis GM1L1 : apes M2L2 9/10 puri - ultionem (suaues ad refectionem om. G) G-M : om. L 11 alueo G : aluerio M alueareo L gratia ML : -tiam G 12 qua ML : quas G

PL

57

515A

5i5B

365

B. Sermones extrauagantes. XC extr. spurius. Bruni homilia 104. Codex collectionis : G p.296-299 (n.82). Sermonem nisi in hoc codice non inueni. De auctore : Secundum indicia n.6.13.14 sermo Maximi esse non potest ; uide Bestimmung p.262 s.

366 DE HAERETICIS PECCATA VENDENTIBVS. Non propter hanc uitam praesentem Christus descendit de caelis.

Fideles caueant, ne ab haereticis decipiantur.

pl 57

1. Semper meminisse et ante oculos habere debemus, fratres

dilecti, quod dominus Iesus Christus ideo ad terrain descendit de caelis, ut nobis uitam largiretur aeternam. Ideo cum esset dei filius, fieri hominis filius maluit, ut nos, qui eramus Jiomines, dei filios faceret. Non enim propter hanc uitam praesen¬ tem tantae diuinitatis operatus est mysterium, quae est breuis caduca mortalis, sed propter illam quae perpetua sempiterna est. Neque enim deus huius uitae nobis longaeuitatem praestaturus erat, quae plena est aerumnis laboribus egestate, ne non tarn longaeuitatem uitae praestaret quam perpetuitatem malorum. Nam hoc in ilia remedii solum uidetur esse quod breuis est. Vnde et apostolus dicit : Si in hac uita tantum in Christo speramus, miserabiliores sumus omnibus hominibus. Non ergo in hac uita tantum in Christo sperandum est, in qua mali quam boni plurimum possunt, in qua feliciores sunt qui peiores sunt, et prospere magis degunt qui criminosius conuersantur. Quid enim boni haec uita possidet ? Honores diuitias sanitatem, quae licet caduca sint, non tamen meritis accedunt sed fortuito contingunt. Quantos enim uidemus quos honoratos fecit non honestas sed potestas ! Quantos diuitias consecutos non relictas a parentibus sed sanguinibus occupatas ! Quantos membrorum sanguinitate pollentes, qui non dei misericordia gubernantur, sed pecudum sanguine crassentur ! Haec igitur, quia temporalia sunt et nulla, quibuscumque passim sine merito ac sine iudicio deferuntur, quia non ad remunerationem data sunt sed ad temptationem. 2. Nos igitur, quibus uita aeterna promittitur, aetema semper bona possidere debemus et quaerere, hoc est fidem iustitiam caritatem. Habent enim ista bona aduersarios suos, et licet haec dona ab hominibus conferri non possunt, fre¬ quenter tamen a prauis hominibus auferuntur. Atque ideo circa fidei bonum solliciti esse debemus et prouidi, et ad custodiam eius mentis deuotione esse semper armati nec cito fallacibus credere blandimentis. Solet enim sub praetextu pacis hostis inrepere, hoc est sub uocabulo nominis christiani haereticus subintrare, qui ad decipiendos simplices homines

Codd. : G

XC, 13/14

1

Cor.

15, 19.

re

XC, 4 largitur G 17 magis G2 .• maies G1 quanto" G 21 sed potestas Mab : decst in G famen G1 36 inrepere G2 .• -peret G1

19 sint G'2 ; sent G1 20 29 et /. /. G 32 tamen G- :

493B

5

10

493c

15

20

4930 25 494®

30

35

SERMO XC, 494c

494D 495A

496A

2-3

367

Christum in ore portat, diabolum gestat in corde, et eum quidem lingua confitetur sed mente blasphemat. Ab hoc igitur 40 oportet penitus declinari, nec aliqua cum eo societate coniungi. Qui enim inimicus est domini, quemadmodum amicus est seruulorum ? Nec mirari debemus quod huiusmodi haeretici in nostra oberrare coeperint regione. Semper enim gregem ouium insidiator lupus sequitur, semper christianum coetum 45 diabolus deceptor incursat. Quod quidem fit utiliter, ut sollicitiore custodia nec gregem ouis deserat, nec christianus ecclesiam derelinquat. Vnde et apostolus ait : Oportet etiam haereses existere, ut probati manifesti plant inter uos ; tamquam si diceret : Oportet esse christianis fidei pugna, ut sit proba50 tis certa uictoria. 3. Nam ut eorum interim blasphemias seponamus, retexamus quae sint ipsorum praecepta uiuendi! Praepositi eorum, quos praesbyteros uocant, dicuntur tale habere mandatum, ut si quis laicorum fassus fuerit crimen admissum, non dicat 55 illi : ‘Age paenitentiam deplora facta tua defle peccata !’, sed dicat : ‘Pro hoc crimine da tantum mihi et indulgetur tibi!' Vanus plane et insipiens praesbyter, qui cum ille praedam accipiat, putat quod peccatum Christus indulgeat. Nescit quia saluator solet peccata donare, et pro delicto quaerere prae60 tiosas lacrimas non pecunias numerosas. Vnde ait ipse : Gratis accepistis, gratis date. Denique Petrus, cum ter negando dominum deliquisset, ueniam non muneribus meruit sed lacrimis inpetrauit. Ait enim euangelista de eo : Fleuit amarissime. Vides, inquam, quia apud Christum in lacrimis est quantitas 65 non in donis. Quam grauiter enim fleuit culpam, tarn celeriter consecutus est ueniam. Suscipit ergo dona praesbyter, et pactione quadam indulgentiam de saluatore promittit. Insi¬ piens placitum, in quo dicitur minus deliquisse domino qui plus contulerit sacerdoti ! Apud huiusmodi praeceptores 70 semper diuites innocentes semper sunt pauperes criminosi. Quemadmodum pauper satisfacit pro delicto, qui non habet quod offerat pro peccato ? Codd. : G 47/48 1 Cor. 11, 19.

60/61 Matth. 10, 8.

63 Matth. 26, 75.

45 incursat Mob : -cusat G 46 custodia G2 : -diam eiam G 49/50 probatis Mob : -bati G 52 praepositi

eo

G2

; deo

G1

64 in quam Mab : -quit

G

G1 G2

70 diuites

47 etiam Mat : ; -sitio G1 63 de

G2

: deuitis

G1

De haereticorum praeceptis uiuendi.

368 XCI extr. Ineditus ? Codex collectionis : G p.322-324 (n.90). Hunc sermonem in alio codice non inueni. De auctore : Secundum indicia n.12.13.14 genuinus Maximi sermo esse uidetur ; uide Bestimmung p.263 s.

369

CONMOA/TIO QVOD INSTET CONSVMMATIO SAECVLI ET DE IDOLIS AVFERENDIS.

1. Et ipsi scitis, fratres, quod non desinam uos frequentius Tractatus aures copiosis tractatibus sollicite conmonere, et diebus ac noctibus cord^noTpene5 curam ministerii sacerdotalis inpendere. Quod quidem me trant. facere non paenitet, quia officii mei debitum soluo, et munus iniunctum fenoris quadam usura restituo. Sed illud me permouet quod iidem tractatus mei aures uestras permulcent et corda uestra non penetrant ; superficie uos circumfouent 10 medullitus non saginant, quod si intimis uos uisceribus permouerent, utique tractatum meum anticiparet uestra deuotio. Vnde cum operum uestrorum fructum adtenuatis atque contrahitis, praedicationis meae cursum quodammodo refrenatis. Quid enim opus est his loqui plura a quibus nec 15 pauca recipias ? Quid opus est iacere copiosum semen, quod infecunda terra non suscipit ? 2. Illud tamen tacendum non est quod infructuosis magis vix aiiqua posest mgerendum consummationem mstare saeculi inmmere niorum cuitu iudicii diem incendia gehennae feruere unumquemque habetur immu20 nostrum actuum suorum daturum esse uitaeque rationem, nis' non solum autem suae uitae sed etiam subditorum sibi. Vnde doleo quia, etsi uestra uos peccata non laeserint, uestrorum tamen uos scelera retinebunt. Praeter paucos enim religiosos uix cuiusque ager est inpollutus ab idolis, uix aiiqua possessio 25 a daemoniorum cuitu habetur inmunis. Vbique offenditur christianus oculus, ubique mens deuotissima uerberatur, quocumque te uerteris aut aras diaboli perspicis aut auguria profana gentilium aut pecudum capita adfixa liminibus, nisi quod ille sine capite est qui haec in re sua perspicit fieri nec 30 emendat. Vere enim sine capite est cuius uelut caesi pecudis morientia lumina praua dispositione uersantur. Qui autem tali offensione non laeditur, scias ipsum offensionis esse participem. Qui autem cum scientia dominus huiusmodi munera a suis accipiet rusticanis, quae scit ad se dextera polluta deferri, 35 qualiter fructus possessionis capiet, quorum primitias suspicatur prius daemonibus libatas esse quam domino ? Nostri ergo et nostrorum pariter curam geramus ! Et quia instat sancta quadragensima, gentiles ad christianitatem catecuminos ad baptismum aduocemus ! Codd. : G

XCI, 1 conmonitio Mu : commotio G 6 qua G ei G1 munus G2 ; manus G1 14 est Mu (cf. 1. 15) (cf. s CVII extr., 10) .• se G 35 possionis G XLIV, 19 ; L passim) : -gesima G2

officii mei G2 : -cium deest in G 29 re Mu

38 quadragensima G1 (cf. ss

370 XCII extr. Bruni sermo 98 (PL 57 sermo 103). Codex collectionis : A f.i3ir-i32v (n.76). Sermonem nisi in hoc codice non inueni. De auctore : Secundum indicia n.6.10.11.13. 14 genuinus Maximi sermo esse uidetur ; uide Bestimmung p.264 s.

37i pl 57

DE SPECVLATORE POSITO FILIIS ISRAHEL.

755a

5

i° 735B

15

20

735c 25

3° 756A

35

1. Interdum, fratres, cum praedicamus, plerisque sermo Sacerdotibus dinoster uidetur asperior, et ea quae secundum regulam prose- cen 1 ^essitas quimur ita a nonnullis accipiuntur, quasi nostrae seueritatis austeritate promantur. Dicunt enim : ‘Quam dure et amare praedicauit episcopus !’, ignorantes quod sacerdotibus dicendi necessitas maior est quam uoluntas. Necessitas, inquam, maior est dicendi, non quo uerum prosequendi desit uoluntas, sed quia tacendi silentium statuti poena depellitur. Necessitatem patimur dum timemus, ac per hoc cogimur plus posse quam uelle ; et metuenda aliis ingerimus, dum ipsi saluti propriae formidamus. Haec autem est condicio praedicantis, ut non alterius peccata taceat, si sua uult declinare peccata; et emendet obiurgando fratrem, ut in se possit non perdere sacerdotem. Ceterum si uoluerit dissimulare silere celare, et ilium tacendo non corrigit et se non praedicando condemnat. Melius est igitur increpando emendare peccantem, quam silendo peccantis delicta suscipere. In hoc enim positi sumus, ut si delinquentibus non eorum scelera dixerimus, scelerum ipsorum etiam nos reatus inuoluat. Nam sic utique dicit dominus per prophetam : Et tu, fili hominis, speculatorem te dedi domui Israhel, et audies ex ore meo uerbum ; cum dicam peccatori : Morte morieris; et non loqueris, ut caueat impius de uia sua, ipse iniquus in iniquitate sua morietur, sanguinem autem eius de manu tua exquiram et reliqua. Euidens plane et manifesta sententia, quae speculatorem cur tacuerit sanguine polluit criminosi, nec contenta est quod iniquum sua damnat iniquitas, nisi et ilium reum statuat qui eandern iniquitatem noluit increpare. Videte ergo quantum malum sit delinquentis ! Delinquens ipse peccat et sacerdos arguitur ; ipse se delictis suis iugulat et de manu episcopi sanguis eius exquiritur. Loquendum est igitur et clamandum, ne silentium nostrum in die iudicii idem peccator accuset, et qui nunc dissimulat esse particeps sanctitatis, tunc socium criminetur erroris. 2. Et tu, inquit, fili hominis, speculatorem te dedi domui s^^eerdotes Israhel. Quid est speculator ? Speculator utique dicitur qui uelut in quadam sublimi arce consistens adiacenti populo prospicit, ne quis in eum subito hostis obrepat, sed illo sol-

Codd. : A

XCII, 21/25 Ezech.

3, 17-18.

35/36 Ezech.

3, 17.

XCII, 10 cogimur Mri : -tur A 29/30 delinquens Mri : -quentis A ne s. 1. A 37 ante arce ca. 6 litt. i. ras. A 29

C.C.

32 XXIII

372

SERMO XCII, 2

licite curam agente plebs pacis dulcedine potiatur; qui si aliquid aduersi repente conspexerit, mox indicet constanter 4° adnuntiet, lit et ciuis ad cauendum periculum sit paratus et hostis fugiat depraehensus. Ceterum si ingruente aduersario speculator dissimulauerit tacuerit neglexerit, tunc fit ut inopinatus praeoccupetur populus et inimicus superueniens debacchetur. Atque ideo omnis culpa ei adscribitur qui loqui 45 noluit ut saluaret plurimos, sed tacere maluit ut periret ipse cum pluribus. Hos ergo speculatores a domino constitutes, quos esse dicimus nisi beatissimos sacerdotes, qui uelut in sublimi quadam arce sapientiae conlocati ad tuitionem populorum superuenientia mala eminus intuentur ; et adhuc 5° longe positi contemplantur futura supplicia non oculi camalis intuitu sed prudentiae spiritalis aspectu ? Et ideo tacere non possunt sed clamare coguntur, ne per silentium gregem Christi diabolus hostis inuadat. Ecce enim praeuidemus diem aduenire iudicii et peccatorum poenas iam ipsa cogitatione 55 sentimus. Atque ideo adnuntiamus unicuique, ut auertat se a uia inpietatis suae, scilicet temulento ut sobrietatem sectetur, quoniam ebrietati comes est inimica luxuria ; auaro ut pecunias suas eroget, ne custodiendo eas non ad utendum sed ad colendum uideatur habere diuitias. Quisquis enim quod 60 diligit hoc colet tuetur et quodammodo ueneratur. Vide ergo, auare, ne uascula mensae tuae tibi cedant pro idolio, dum his non uteris ut dominus, sed ea recondita custodis ut seruus ! Codd. : A

56/57 adnuntiamus - suae] cf. Ezech.

,

3

.

18

41 ciuis Mri : ciues A (cf. s XVIII, 70) 60 quisquis A, sedfortasse rectius quisque, u. indicem s. u. quisque 61 colet A (u. indicem s. u. comug. tertid)

736b

736c

373 XCIII extr. Bruni sermo 92 (PL 57 sermo 97). Codex collectionis : G p.324-326 (n.91). Sermonem nisi in hoc codice non inueni. De anctore : Secundum indicia n.6.8.10.11. 12.13.14 genuinus Maximi sermo esse uidetirr ; uide Bestimmung p.264 s.

374

Sacerdotes sicut tuba clamare iubentur.

DE EO QVOD SCRIPT VM EST : SICVT TV BA EXALT A VOCEM TV AM ET ADNVNTIA POPVLO MEO PEC CAT A EORVM.

pl

1, Ante diem prosecuti sumus necessitatem nobis incumbere

727»

non tacendi, et ne alieno periclitemur periculo, adseniimus 5 debere nos ad praeifcandum clamore consurgere. Clamandum est enim nobis in ecclesia, ne clamemus in poena. Sic enim dicit dominus per prophetam : Et exclama uehementer ne parcas ; sicut tuba exalta uocem tuam et adnuntia populo meo peccata eorum! Clamare ergo iubemur et uehementer clamare 10 nee uoce parcere, ne pereamus saluti. Nec parcas, inquit, hoc est peccatoris iniquitatem nec tacendo praetereas et, dum uerecundiae eius consulis, non consulas sanitati. Vulnera enim illius, quae clamando resecare debueras, in peius reticendo nutristi. Clamare ergo iubemur, et ne quis se non audisse 15 dicat aut quemquam uox lateat sacerdotfs, uehementer cla¬ mare praecipimur ; ac ne hoc minime forte sufficeret, addidit dicens : Sicut tuba, inquit, exalta uocem tuam ! Scimus quia tuba non tarn solet esse auditui quam terrori, nec tarn delectationem adferre quam inferre formidinem. Tuba enim 20 peccatoribus necessaria est, quae non solum aures eorum penetrat sed et corda concutiat, quae non delectet cantu sed castiget auditu, strenuos quoque hortetur ad iustitiam, ignawos deterreat a delictis. Nam sicut in proelio tuba militis mentem formidolosi deicit, animum uiri fortis accendit, 25 ita et sacerdotalis tuba mentem peccatoris humiliat, uiri sancti animum conroborat; et uno atque eodem sono isti exhortationem indicit, quemadmodum sit fortior ad uirtutem, illi metum incutit, quemadmodum sit timidior ad peccatum. Codd. : G XCIII, 4/6 uide s XCII extr. XCIII, 6/44 uide Caes. Arel. s

8/10.11.18 Is. 115, 5-6

(p.

58, 1.

458, 21-459, 22).

XCIII, 4 ante diem G (initio sermonis Maximus ‘ante dies' uel 'besterna die’ diccre solet, u. indicem s. u. dies) 6 praedicandum uar. led. Bruni : praecandum G 7 poena G2 : -nam Gl 8 enim iteratum del. G 11 uoce G : uoci Caes., 1. c., p. 458, 24 fortasse rectius 11/15 nec2 - nutristi (12 et G : ne Bruni 13 uerecundiae G2 : -dia G1) G : ne parcas, inquit, hoc est p. iniquitati, ne tacendo pereas, et dum - sanitati; ne uulnera iilius, quae cl. r. poteras, reticendo i. p. enutrias. Caes ib., 1. 25-27 16 sacerdotis Caes. ib., 1. 29 : -dotes G 19 tarn2 Caes. ib., 1. 32 : dees/ in G 20 delectationem G2 : -tioni G1 22 penetrat G (.ultima syllaba ucrbo concutiat consonat; cf. s LXXIV, 41-45) .- -tret Caes. ib., p. 459, 2 23 quoque G ; quosque Caes. ib., 1. 3 24 ignauos Bruni : -naros G tuba Caes. ib., /. 4 : dees/ in G 25.27 animum G2 : -mus G1 27 atque eodem G : eodemquc Caes. ib., 1. 7 {cf. s XXIla exrt., 48 et passim) 29 incutit G2 : -tet Gl

57

727c

728B

SERMO XCIXI, 1-2 30

35

40

728c

45

50

55

375

Haec enim natura tubae est, ut destruat delinquentium opera sanctorum facta confirmed 2. Denique Hiericho muri per sacerdotales tubas, quia intra Ierich° muriper se contmebant peccatorum populum, conruerunt. Non illos bas conruerunt. pulsauit aries non expugnauit machina, sed quod mirum est sacerdotalis soni terror subuertit. Muri, qui aduersum ferrum inexpugnabiles steterant, sacra tubarum uoce conlapsi sunt. Quis enim non stupeat in illo facto saxa sono dirupta fundamenta clangore esse quassata et ita uniuersa conlapsa, ut cum uictores nihil manus laederent, apud aduersarios tamen nihil stabile remaneret ; sed quamuis illos muros nemo contingeret, expugnabantur tamen forinsecus sonitu iustorum intrinsecus habitaculo peccatorum. Propterea cesserunt ergo, istis ne obsisterent illos ne in aliquo tuerentur ; aperuerunt iustis uiam defensionem perfidis denegarunt. Igitur, fratres, si sacerdotalis uocis sonus iam illo in tempore tantum potuit, quo in aera flatus confusum nescio quid personauit, quantum nunc sacerdotalem ipsam uiuam uocem posse credimus, quae dum Christum uerbo loquitur, magnificumaliquid praestat! (...) ui cedat saluatoris imperio, cum aeris sono etiam elementa cesserunt ? Aut quemadmodum sensibilia obsistere potuerunt, cum terrorem sacrum ferre etiam insensibilia nequiuerunt ? Credimus enim sacerdotum dictis facilius molliri posse corda quam saxa ; et citius resolui posse peccata, quam cimenta sunt resoluta. Vox enim spiritus conuenientis facilius delicti destruitmaculam,quam materiale[m] saxisoluit munimentum. Codd. : G

32/33 cf. Ios.

,

6

.

20

32 hiericho - tubas G : per sac- tubas hier- muri Caes. ib., 1. 10 33 peccatorum G : -torem Caes. ib., 1. 11 (cf. s XCIV extr., 7.35) 35 terror G2 : -rore G1 aduersum G : -sus Caes. ib., 1. 14 37 facto Caes. ib., 1. 16 : facta G 39 uictores G2 Caes. ib., 1. 17 : -ris G1 manus G : manu Caes. ib., 1. 18 41 sonitu G2 : sonus G1 sono Caes. ib., 1. 20 45 si Mu : deest in G uocis G2 : uoces G1 47 ipsam G2 : ipsa G1 48 lacunam, quae uerbis similis sensus atque s XCIV extr., 17 explenda est, coniecit Mu 55 materiale Bruni : -lem G

376 XCIV extr. Bruni sermo 93 (PL 57 sermo 98). Codex collectionis : G p.326-329 (n.92). Sermonem nisi in hoc codice non inueni. De auctore : Secundum indicia n.6.ip.ii.i2. 13.14 genuinus Maximi sermo esse uidetur ; uide Bestimmung p. 264 s.

377 PL

ITEM SEQVENTIA.

57

7270 728D 729A

729B

729c

1. Superiore dominica prosecuti sumus Hiericho muros tubis sacerdotalibus expugnatos, et contra ordinem atque naturam rem insensibilem sacris uocibus quodam conmina5 tionis terrore cessisse ; et ita increpationis sono uniuersa fuisse conlapsa, ut et firmissima munimenta conruerent et nudus peccator populus remaneret; ilia ne diutius obsisteret, istd ut facilius caperetur. Sed haec omnia iam tunc in figuram facta esse praediximus. Nam sacerdotales illius tem10 poris tubas quid aliud esse credimus nisi praedicationes huius temporis sacerdotum, per quas non cessamus peccatoribus terribili sono austerum aliquid nuntiare[t] triste praedicere et quodam conminationis strepitu aures delinquentium uerberare, siquidem sacris uocibus nemo obsistere poterit nemo 15 contradicere. Quemadmodum enim uerbum dei [injsensibilia non tremescunt, quod tunc etiam insensibilia tremuerunt ? Aut quomodo illi hominum contumacia resistere poterit, ante quod nec saxorum machina stare praeualuit ? Nam sicut tubarum clangor destructis cimentorum muris ad populi 20 interiora peruenit, ita nunc sacerdotum praedicatio destructis prauis cogitationibus ad animae nuda pertransit. Nuda enim uerbo dei inuenitur anima, cum omnis iniquitatis eius operatio dissipatur. Quod autem nuda sit ante deum anima, dicit sanctus apostolus : Omnia autem nuda et aperta oculis eius. 25 Ad quern, priusquam cognoscat deum anima et fidem ueritatis accipiat, quibusdam se uelut supersti/ionum uelat operibus et tamquam inprobitatis se muro circumfoueat, ita ut uideatur sibi intra munimenta iniquitatum suarum inexpugnabilis posse consistere. At ubi uox sacra tonuerit, statim subruitur 30 eius desperatio cogitatio dissipatur, et ita cuncta eius superstitionum munimina resoluuntur, ut nuda remanens, sicut Codd. : G

XCIV, 2/3 Hiericho - expugnatos] cf. Ios. 8/9 in - facta] cf. 1 Cor. 10, 6. 24 Hebr. 4,

XCIV, 8/63 uide Caes. Arel. s

115, 6

(p.

6, 20.

2/8

uide s XCIII extr.

13.

459, 22-460, 15).

XCIV, 6 conruerent G2 : -ruerunt G1 7 ad obsisteret cf. s LII, 78 8 iste Mu : ista G 8/9 figuram Mu (cf. 1. 45 et s XXXV, 83 etc.) : figura G 12 terribili G2 : -bilis G1 nuntiare Bruni : -ret G triste praedicere G : tristem gehennae interitum praedicare Caes., 1. c., p. 459, 26 15 sensibilia Brunifcf. s XCIII extr., 50) : insens- G 23 anima iteratum del. G 26 uelut iteratum del. G uelat G2 : uellat G1 27 circumfoueat G (cf. app. crit. ad s XCIII extr., 22) .• -fouet Bruni 31 munimina G2 : munumina G1 remanens G .- -neat Bruni fortasse recte

Praedicatio sicut clangor tubae ad animae nuda pertransit.

378

De septem dierum figura.

SERMO XCIV, 1-2

scriptum est : Verbum dei usque ad diuisionem spiritus eius medullar unique pertranseat. Sicut tunc sacrae uocis sonus contumacem populum destruxit captiuauit et ultus est [ira], ita et nunc sacerdotalis praedicatio populum peccatorem 35 subiugat captiuat et ulciscitur. Sicenim dicit beatus apostolus: Arma militiae nostrae non carnalia sed fortia deo ad destructionem munitionum, cogitationes destruentes et omnem altitudinem extollentem se aduersus scientiam dei, captiuantes ; parati, inquit, uindicare in omnem inoboedientiam. Videte igitur, si 4° non in sacerdotum lingua iuxta dictum apostoli sunt quaedam arma uerborum, quibus et destruitur uana cogitatio et captiuatur inflata superbia et inoboedientiae contumacia uindicatur ! 2. Nam quod tunc circa Hiericho ciuitatem factum est, sicut diximus, in figuram factum est, siquidem nunc hoc ipsum 45 in ueritate contingit. Legimus enim sacerdotes illo in tempore supradictam ciuitatem septem diebus iugiter circuisse, et cum illam manus armatorum expugnare non possit, tubarum undique sono fuisse subuersam. Tubarum, inquam, non quibus miles horridus personabat, sed quibus sacratus ponti- 5° fex increpa&flt. Nam quis illius timeret tubam, cuius gladium non timebat ? Septem ergo diebus muri sacerdotalibus tubis circumdati ceciderunt; septem diebus legimus mundi huius opera consummata. Vides igitur quia hoc septenario numero per sacerdotes non tam una ciuitas destruitur, quam 55 totius mundi iniquitas dissipatur. Nam sicut singularis urbis nuncupatione uniuersi mundi habitus figuratur, ita et septem dierum curriculo septem milium annorum spatia distinguuntur, per quae sacerdotalium praedicationum tubae ipsi saeculo excidium adnuntiant iudicium conminantur, 60 sicut scriptum est : Quoniam et mundus peribit et omnia quae in mundo sunt, qui autem facit uoluntatem domini manet in aeternum.

Codd. : G

32/33 Hebr. 4, 12. 33/34 cf. Ios. 6, 8-20. in - est] cf. 1 Cor. 10, 6. 46/40 cf. Ios. 6, 8-20. cf. Gen. 1, 3-22. 61/63 1 Ioh. 2, 17.

37/40 2 Cor. 10, 4-6. 45 53/54 septem - consummata]

33 uocis G2 : uoces G1 34 ira G, del. Mu ut di/tographiam 36 enim i/eratum del. G 30 parati Mu {cf. Wordsworth-white ad locum) : parate G 41 in sac- lingua G : sac- linguae Cues, ib., p. 460, 3 43 inoboedientiae Mu {cf. 1. 40) ; in non ob autem G 45 figuram Gl : figura G2 49 an/e non ca. 9 litt. i. ras. G 51 increpabat Brunt {cursus uelox) : -crepat G 52 muri G .• muri hiericho Caes. ib., 1. 6 56 mundi Goes, ib., 1. 9 : dees/ in G 61 mundus G2 ; inmundus Gl 62 domini G .• dei Caes. ib., 1. 15

73OA

73°b

730c

379 XCV extr. Bruni sermo 94 (PL 57 sermo 99). Codex collectionis : G p.329-331 (n.93). Sermonem nisi in hoc codice non inueni. De auctore : Secundum indicia n.4.5.8.11.13. 14.15 genuinus Maximi sermo esse uidetur ; uide Bestimmung p. 266 s.

380 PL 57

DE IACCHEO. Frequenter, fratres dilecti, huius euangelici capituli parabolam praedicare uolueram, et Iacchei diuitis gratiam plenioris facundiae oratione percurrere, etiam copiosus esse in laude ipsius, quoniam ipse in suam extitit liberalis salutem. Quis 5 enim non conlaudet hominem, qui potuit diuitias suas sibimet condonare, et temporalis census dominio dominatum sibi adquirere sempiternum ? Sibi, inqucm, donare diuitias suas ; alienum enim est quod habemus, si non conpetenter eo utimur ad salutem. Quamuis enim quod uidetur meum non 10 erit, si me recedente de saeculo absque utilitate mei reseru^tur in saeculo. Volueram ergo Iacchei diuitias et gratiam prae¬ dicare, diuitis plane et semper diuitis, quia diuitior meruit Christo esse quam saeculo, et locupletior fuit substantia fidei quam thesauro temporali. Laudandus igitur Iaccheus est, 15 quia cum diuites a regni caelestis gloria secludantur — dicente domino : Facilius est camelum transire per foramen acus quam diuitem in regnum caelorum —, hie per ipsas diuitias intrare properauit in regnum, et per illam artam et angustam acus cauemam tortuosa membrorum mole transire ; et quod aliis 20 ad pemiciem obiectum est, huic profuit ad salutem. Sed ne mirum sit quod in homine deformia cameli membra descripserim! In homine enim camelli deformitas est non corporis foeditate sed mentis, nec habitus pigritia sed cordis ignauia. Nam sicut camelus uitiosus est inaequalitate membrorum, 25 ita et homo deformis asperitate est peccatorum. Hoc enim significat dominus dicendo : Facilius est transire camelum per foramen acus, quam diuitem intrare in regnum caelorum ; hoc est difficile est peccatori per illam arduam et angustam uitae caelestis uiam expoliatam et adtenuataw delictorum pra- 3° uitate transire. Valde enim opus erit castigare et in subtilita-

Codd. : G

XCV, 2 ss cf. Luc. 19, 1-10. 15/44 cf. Ambr. in Luc. 8, 28 Matth. 19, 24. 29/30 illam - uiam] cf. Matth. 7, 14.

XCV, 9/10 alienum - salutem] Defens. Lib. Scint.

49, 28,

84-85.

17/18.27/

sub nomine Augustini.

XCV, 1 iaccheo Gind- Gtatl (sic semper) : zac- G'*0 2 3 diuitis G2 : diutius G1 5 quoniam G2 : quam G1 ad textum constituendum adhibui. Sermo non ualde diuulgatus est. De auctore : Secundum indicia n.6.11.12.13.14 genuinus Maximi sermo esse uidetur ; uide Bestimmung p.273 s. De rebus liturgicis : Vide admon. s ci extr.

406

ITEM EIVSDEM SEQVENTIA.

PL 57

Exordium.

Etsi interdum uigorem dicendi in nobis corporis obtundat infirmitas, tamen studio deuotionis uestrae fortiores efficimur ; nam quo uos studiosius auditis, eo nos libentius praedicamus ; et uirtus nobis loquendi additur, cum uos intellegendi ad- 5 commodatis auditum. Quis eniin non conetur illic uerbi caelestis semen iacere, ubi illud puri cordis fecunda terra suscipiat ? Quis, inquam, non illic uerbum saluatoris conlocare uelit, ubi illud non diuitiarum saecularium sollicitudo praefocet, sed disciplinarum spiritalium uirtus enutriat ? 10 Vidimus et nos 2. Ergo, fratres, quia in sancta epifania exultauimus uinostri mirabiHa dentes miracula saluatoris, debemus facere quod illius tempodomini. ris discipuli tunc fecerunt. Quod autem dixi uidisse nos modo quod olim gestum est, uidimus plane uidemusque cotidie. Ea enim sunt Christi mirabilia, ut non antiquitate praetereant 15 sed gratia conualescant ; non obliuione sepeliantur sed uirtutibus innouentur. Apud potentiam enim dei nihil est abolitum nihil praeteritum, sed pro sui magnitudine omnia illi in praesenti sunt; totum illi tempus est hodie, unde et sanctus propheta dicit : Mille anni ante oculos tuos tamquam dies una. 20 Quod si omne saeculorum tempus una dies est domino, eadem die, qua mirabilia saluator patribus operatus est, operatus et nobis est. Vidimus igitur et nos sicut maiores nostri mirabilia domini, cum pari ea cum illis stupore suspeximus. Gustauimus et nos sicut illi de ipsis hydriis, siquidem illi de his poculum 25 uini biberint, nos calicem salutis sumpserimus. DebuodUnostrire ^ebemus ergo facere uiso signo domini quod nostri fecere prior©;, fecere priores. Si enim eadem in nobis diuinitatis refulsit gratia, eadem et fidei apud nos debet esse deuotio ; dicit enim euangelista de domino hoc miraculo perpetrato : Et manifesta- 30

Codd. : MLR; cod. Tree.

CII, 89, 4.

219

cf. Luc. 8, ii.ij. 30/31 Ioh. 2, 11.

6/10

(= /)

12/13 quod - fecerunt] cf. Ioh. 2, 11.

20

Ps.

CII, 1 item - sequentia M : s CII extr. sine inscriptione sermoni CIII extr. annexus est in LR. I 6 enim l {cf. ss XXX, 16 ; LXXVIII, 10) om. MLR 7 semen MLR {cf. s XCI extr., 15) : semina / 7/8 suscipiat / {cursus dispondiacus ; cf. 1. 10) : -cipit MLR 0 diuitiarum Mu : deest in MLR. I 14 uidemusque LR. I: uidimusque M 15 antiquitate / : iniquitate (in iniq- M) MLR 17 potentiam MLR {cf. s CIII extr., 17/18.21) .• omnipot-/{cf. ib. 1. 25) 21 saeculo¬ rum (-lum ML) ML. I: -culi R 23 sicut ML. I: sicut et R 26 calicem salutis l {cf. s Cl extr., 72) ; salutis cal- MLR 28 fecere M2R. I .-facere MdL 20 debet esse MLR : esse debet /

278A 278B

278c

278D

SERMO CII, 3 279A

280A 35

407

uit gloriam suam et crediderunt in eum discipuli eius. Credere ergo debemus sicut tunc apostoli crediderunt. Dicit autem sliquis : ‘Et nos christiani sumus ; credimus in dominum saluatorem.' Sed credere opus est opere non sermone non lingua sed corde, ne et nobis dicatur : Plebs haec labiis me honorat, cor autem eorum longe est a me. Codd. : MLR; cod. Tree. 219 (= /)

35/30 Matth.

15, 8.

31 in eum / (cf. s CIII extr., 6.20/21) : om. MLR aliquis Mu (cf. s VI, 55) ; alius M et alius LR. I

32 ergo MLR : enim / 33 credimus MLR : et cred- /

408 CIII extr. Bruni : homilia 24 a principio usque ad uerba ‘dignitatis adquirat’ (278A) (= h 24a). Codices : a) collectionis : L f.242r-243r (n. 20, pars prima); M f.40r-4iv (n.17); R f-45v-47r (n.17, pars prima); b) homiliarii:etiam cod. Trecensem 219, f.58T-59r, ad textum constituendum adhibui. Sermo non ualde diuuigatus est. De auctore: Secundum indicia n.6.9.11.12.13.14.16 genuinus Maximi sermo esse uidetur ; uide Bestimmung p.273 s. De rebus liturgicis : uide admon. s ci extr.

409 PL

SEQVITVR EIVSDEM.

57

277A

5

277B

10

15

20

277c 25

1. Meminit sanctitas uestra, fratres, superioris praedicationis nostrae, qua descripsimus beatos apostolos uno uiso miraculo, hoc est aqua in uinum a saluatore conuersa, in eum protinus credidisse ; ita enim ait euangelista de domino : Et manifestauit gloriam suam et crediderunt in eum discipuli eius. Quod factum non ideo tantum scriptum est, ut illorum sub quibus factum est fidei gloria monstraretur, sed et propter nos, qui eodem deuotionis exemplo ad credulitatis gloriam prouocamur. Christus enim quod operatus est non illis tantum operatus est, quos habebat tunc praesentes, sed et nobis postea secuturis, ut licet maiores nostri tempore nos praecederent, tamen signorum gratia non praeirent. Quae enim illis exhibita est praesentiarum in mirabilibus uirtus, eadem uirtus nobis est litterarum thesauro conseruata, ut nobis praestaret pagina quod illis gerebat historia, immo nobis gereretur quidquid nobis insinuante scripturarum speculo dictaretur ; et potentiam domini, quam illi carnalibus oculis cernerent, nos spiritali lumine uideremus. 2. Et manifestauit, inquit, gloriam suam et crediderunt in eum discipuli eius. Bene potentiam domini subsequitur deuotio seruulorum ; et quod magister docet opere discipuli corde describunt. Ecce enim manifestatur uirtus operantis et fides praedicatur manifesta credentium. Praedicanda plane apostolorum fides, quae uiso uno signo credidit in omnipotentiam saluatoris ; et apostoli dum mirantur aquam in uinum uersam, ipsi ex omni faece peccatorum similiter sunt conuersi; et ad instar facti miraculi ex uili superstitione gentilium in praetiosam deuotionem credentium sunt translati; et ut aqua in

Codd. : MLR; cod. Tree. 219 (= /)

CIII, 2/6 uide s CII extr. 5/6 Ioh. s Cl extr., 27-28. 20/21 Ioh. 2, n.

2, 11.

18/19 quam - uideremus] ex

CIII, 1 sequitur (seq M ; add. sermo R) eiusdem {add. de epiphania sancto die L) MLR : item cuius supra / 4 aqua ... conuersa LR. I : aquam ... -uersam M

5/6

OB

protinus - eius ML. I: discipuli eius credidisse R 9 ad credulitatis glo¬ riam R : -tatis gloria ML. I 11 tunc MLR : om. I 14/15 uirtus2 - conseruata (nobis MLR2 : nos R1 ; est M : om. LR) MLR : est nobis litt- conseruata thesauro / 16 nobis / : in nobis MLR (cf. s XLIX, 97) gereretur L. I: geritur MR 17 et M1LR. I: ut M2 20/21 et1 - eius (inquit om. 1) M. I: et crediderunt in eum et manifestauit gloriam suam discipuli eius LR 23/24 enim (cui MR) - creden¬ tium MLR : uobis iam credentibus uirtus operantis manifestatur et fides creden¬ tium apostolorum manifesta praedicatur / 25 uiso uno MLR : uno uiso / 27 ad M : om. LR. I

Quod apostoli carnalibus ocu¬ lis cemebant, nos spiritali lu¬ mine uidemus.

Apostoli dum mirantur aquam in uinum uer¬ sam, ipsi simi¬ liter sunt con¬ uersi.

410

Quanto poste¬ riory sumus tempore, tanto inferiores et merito.

SERMO CIII, 2-3

uinum uersa sapore rubore calore conditur, ita scientiae quod erat in his insulsum accepit saporem, quod pallens gratiae sumpsit colorem, quod frigidum incaluit inmortalitatis ardore. 3. Magnificanda igitur apostolorum fides quae ideo euangelico sermone descripta est, ut et illis esset ad laudeni et nobis proficeret ad exemplum ; sed quod peius est : illis lp.us sua permanet, nos exempla non permouent. Nam quanto posteriores sumus tempore tanto inferiores et merito. Illi enim uiso uno signo statim domino crediderunt, nos acceptis adhuc tot beneficiorum mirabilibus dubitamus. Dubitamus, inquam, quia praesentia diligimus, dum futura non credimus ; diuitias amamus in saeculo, dum eas accipere cunctamur a Christo ; iracundia inmoderata extollimur, dum retributionis iudicium non timemus. Ceterum qui nouit scriptum esse : Quo iudicio iudicaueritis, eodem iudicabitur de uobis; absque dubio lenis moderatus et mitis est, et plus bonitate cogit quam seueritate conpellit; amicus indulgentiae familiaris est ueniae, ut dum earn frequenter inpertit, a domino semper accipiat, siquidem prudentis sit rectoris ita terrenos honores agere, ut honorificentiam caelestis dignitatis adquirat. Codd. : MLR; cod. Tree. 219 (= /)

43/44 Matth.

7, 2.

32 ardore MR. / „• -rem L 35 illis M. I: his (hiis L) illis LR 37 inferiores et M {cursus dispondiacus) : et inf- LR inferiores / 38 uno MLR (cf. I. 3.25) : om. I 40 praesentia M2R : praes- non M1L praes- unius (uel nimis ?) / 42 inmoderata M1 {cf. s XXXVI, 30/31) : -rate APLR. I

30

35

277D

278A 4°

45

CIV extr. dubius. Muratori p. 97.

Codex collectionis : A f.i23r (n.70). Cum quaternio praecedens desit, finis tantum sermonis conseruatus est. Fragmentum nisi in hoc codice non inueni. De auctore : Fragmentum cum locos ex Ambrosii commentario in Lucam haustos contineat nec longe ab usu dicendi Maximiano abscedat, Maximo tamen breuitatis causa adiudicari non potest ; uide Bestimmung p. 274 s.

412

DE MV HERE CANANEA fragmentum. ... Recte autem Moysen et prophetas micas possumus nominare, quoniam integer panis ipse saluator est, iuxta quod idem de se dicit : Ego sum panis qui de caelo descendi. Cuius j panis refectionem Cananea ilia mulier cum rogaret, dicit illi dominus : Non est bonum tollere panem filiorum et dare canibus ; hoc est gentibus. Quod intellegens ilia mysterium respondit dicens : Domine, nam et canes de micis dominorum suorum edunt. Cuius fidem saluator mirans statim filiam eius per- 10 fectae sanitatis medicina donauit. Ita mulier magna, dum fidei micas quaerit, panem salutis inuenit; et dum catulorum fragmenta desiderat, filiorum aepulis saginatur. O beata uulnera, quae perpetuum a nobis excludunt dolorem ! O uberes micae, quae repellitis ieiunium sempitemum ! Quisquis enim 15 ulcera saluatoris ore suo fouerit, ipse ulterius non dolebit ; quicumque panis eius micas sumpserit, famem non sentiet sempiternam. Codd. : A CIV, 5 Ioh. 6, 41. 7 Matth. 15, 26. 398, 20-399, 3). 9/10 Matth. 13, 27.

8/18 cf. Ambr. in Luc. 8, 15 s (p.

4^3 CV extr. Bruni sermo 76 (PL 57 sermo 81).

Codex collectionis : A f.g^-gs7 (n.54). Sermonem nisi in hoc codice non inueni. Contuli etiam cod.Vat.lat.3836, f.27r-28r, et Clm 14368, f.i03v-i04r, qui imitationem huius sermonis continent. De auctore : Secundum indicia n.11.12.13.14 genuinus Maximi sermo esse uidetur ; uide Bestimmung p.275-277. Notabilia : Argumentmn ss cv extr./cvi extr. litteras a Vigilio episcopo Tridentino ad Iohannem Chrysostomum scriptas (PL 13,552-558) in memoriam redigit. — De his sermonibus uide Einleitung p.xxxm s; Benna, p.123. Commentarium in ss cv extr.-cvin extr.composuit F.J.Dolger, Antike u.Christentum 6, ig5o,306-320.

414

Cur Alexander et Martyrius et Sisinnius specialiter uenerandi sint.

De martyrio eorum.

IN SANCTI ALEXANDRI.

pl 57

1. Cum omnes beatos martyres, quos nobis tradit antiquitas, honorificentia digna miremur, praecipue tamen sanctos Alexandrum Martyrium et Sisinium, qui temporibus nostris passi sunt, debemus tota ueneratione suspicere. Nescio quo enim pacto maiorem circa hos habemus affectum, quos conscientia nouit propria, quam quos docet historia. Illos enim extitisse martyres lectione, istos oculorum contemplatione cognoscimus ; illorum passiones fama nuntiante condiscimus, istorum supplicia uultus testimonio continemus. Maiorem ergo affectum ibi debeo, ubi credulitatem meam cogit contemplatio, quam ubi fidem meam hortatur opinio. Maiorem, inquam, affectum illic debeo, ubi per ea quae uidi conpellor deuotius credere etiam ilia quae non uidi. Nam cum auditu aliquanta mihi inpossibilia uiderentur, coepi ea credere potuisse fieri, dum similia facta esse conspexi. Et ideo temporis nostri passio hoc nobis praestitit, ut praesentem conferret gratiam et fidem praeteritam confirmaret. Supradictos igitur beatos uiros tota debemus ueneratione suspicere, primum quia dies uitae nostrae praetioso sanguine suo inlustrare dignati sunt; deinde quod praerogatiuam nobis apud dominum non minimam contulerunt ostendentes, qualis esset aetate nostra in christianis fides, de quorum consortio existere martyres mererentur ; tertio quod idem tarn sanctae conuersationis fuerint, ut coronam martyrii tempore pacis inuenerint. Cum enim nullus rex persecutor urgueret, nullus sacrilegus tyrannus insisteret, fecit eos confessores non publica persecutio sed Christiana deuotio. 2. Nam cum in Anauniae regione proprio sumptu ecclesiam construentes eius sancto altario praesiderent — siquidem unus ex his diaconatus duo clericatus officio fungerentur —, et eius regionis homines, apud quos christianum nomen cognitum antea non fuisset, adsueto sacrilegio quod lustrum dicunt loca uellent uniuersa polluere, ac sancti uiri arguerent eos erroresque eorum manifestantes rationabili castigatione conuincerent, tunc illi inebriati plus furore quam uino rapuerunt eos, et caede crudelissima sauciarunt, ita ut unus ex his post

695 b

Codd.:A

CV, 2/54 uide s 2, 62 homiliarii Alani Farf. (cod. Clm 14368, f. 103^-104*), qui est hie sermo s. Laurentio adaptatus.

CV, 4 sisinium A2 (cf. s CVI extr., 2) .• sisinnium A1 15 uiderentur A2 ; uidetur A1

11 meam iteratum in A

5

10

15

695c

20

25 696A

50 696B

35

SERMO CV, 2

696c

415

multa supplicia semiuiuus expectaret ac uideret suae mortis exitium ; nam destructa ecclesiae fabrica pyram de eius trabi40 bus construentes flammis beata corpora tradiderunt. Vere beata corpora, quae non ad poenam idoli funestus ignis adsumpsit, sed ad requiem dominicae domus sancta flamma suscepit! Sancta plane flamma, quae ideo suscepit martyres, non ut eos noxio ardore consumeret, sed ut ab his manus 45 sacrilegas prohiberet ! Tali autem incendio beatorum consecrata sunt uiscera non cremata. Conuenit huic passioni quod ait apostolus : ipse autem saluus erit, sic tamen quasi per ignem. Salui enim isti facti sunt, dum uenerabilis confessionis sunt incendio concremati. Haec ergo tota causa passionis est, 50 fratres, propter quam morti addicti sancti uiri, cur sui similes esse ceteros hortarentur. Nam exhortatio illorum in tantum profecit, ut illis e saeculo recedentibus fides eorum regionis ipsius loca uniuersa peruaserit. Ita Christus ubi tunc in tri¬ bus martyribus persecutionem passus est, nunc illic plurimis 55 christianorum exultet in populis. Codd. : A 47/48

1

Cor. 3,

15.

51 illorum A2 ; eorum A1

54 plurimis A2 : -rimi A1

416

CVI extr. (PL 57 sermo 82). Codex collectionis : A f.95v-g6’p' (n.55). Sermonem nisi in hoc codice non inueni. De auctore : Secundum indicia n.11.12.13.14 genuinus Maximi sermo esse uidetur ; uide Bestimmung p.275-277. Notabilia : uide admon. s cv extr. Bruni sermo 77

417

ITEM SEQVENTIA.

PL 57

6950

696D

697A

697B

1* Ante dies cum sanctorum Alexandri Martyrii et Sisini Sanct’ uiri marnatalem festiuissime curaremus, hoc praecipue in eorum pas- t^es°cbristianos" sione laudauimus, quod dum sacrilegis resistunt, esse martyres fecerunt. 5 meruerunt; et dum eorum superstitionibus contradicunt, palmam iustitiae sunt adepti. Non enim ea causa morti addicti sunt ab his, cur christiani essent, sed propterea magis ad poenam rapti sunt, quod increparentur sacrilegi, cur chri¬ stiani deuotique non essent. Pacis ergo tempore, quod nullus 10 rex persecutor urguet, sanctos uiros martyres fecit non publica persecutio sed religiosa deuotio. Non enim timuerunt salutis propriae subire discrimen, dum saluti cupiunt prouidere multorum. Nam cum perspicerent in regione sua gentiles homines adsueto sacrilegio quod lustrum uocant funestis 15 circuitionibus loca uniuersa polluere[t], et innocentes quosque uel absentes si non conscientia uel coniuentia maculare — maculat enim coniuentia eum qui, cum contradicendo prohibere potuit ne fieret, ut fieret quasi dissimulando permisit — ; cum igitur haec beati uiri cernerent, increpauerunt eos con20 stanter fideliter obiurgarunt, et hoc praestiterunt, ut sibi martyres fierent et persecutores suos christianos efficerent. 2. Ergo, fratres, quia habemus exemplum, imitemur sanctos jg °lor uiros si non passionis martyrio uel certe christianitatis officio ! egia ruen Et quia audimus lustrum a nonnullis sacrilegis mitti solere, 25 exemplo sanctorum obiurgemus inpios castigemus errantes ! Portio enim martyrii est fecisse quod martyres. Ceterum si uidentes haec tacemus silemus et patimur, reos nos statuimus si non operatione sceleris at tamen dissimulationis adsensu. Nam sicut obwiare sacrilegiis contradicentem iustificat, ita 30 dissimulare quae uideris maculat reticentem. Solent enim plerique miseri dicere : ‘Nescio, non iussi; causa mea non est, non me tangit.’ Sed haec, ut dixi, loquitur miser quisque uel trepidus. Negat enim se iussisse fieret qui noluit iubere ut non fieret. Nam utique malum quod de consuetudine uenit cum 35 non coercetur admittitur. ‘Causa, inquit, mea non est.’ Falleris et ignoras. Nescis quia causa dei causa cunctorum est ? et quod ab uno peccatur in pluribus uindicatur ? Nam sicut

Codd. : A

CVI, 2/21 uide s CV extr.

CVI, 1 sine inscriptione A 24 nonnullis A2 ; nullos A1 A*

3 festiuissim** A 15 polluere Mri : -lueret A 29 obuiare Mri : obiare A 33 ut A1 : del.

418

SERMO CVI, 2

unius sanctitate sanctificantur multi, ita unius sacrilegio plurimi polluuntur. Et ideo malum, quod licet ab altero te tamen sciente conmittitur, tangit te, dum tua conscientia tenetur 40 inclusum. Nescio autem, fratres, quid illud sit, quod dei praecepta tarn dissimulanter exsequimur, qui quod principes saeculi iusserint omnes sollicite obaudiunt ; omnes eorum uigilanter iussa custodiunt, deus praecepit et ad eius praecepta dormimus. Quotiens mandauit idem deus idolorum sacrilegia 45 destruenda, et numquam ad hanc partem solliciti esse uolumus ! Semper dissimulauimus semper spreuimus. Postea nos admonuit imperiale praeceptum. Videte quanta diuinitatis sit derogatio haec humanae potestatis adiectio ! Aut quid de nobis iudicatur, qui quam religiose uiuere non deuotione cogi- 5° mur sed terrore ? Principes quidem tarn boni christiani leges pro religione promulgant, sed eas exsecutores non exerunt conpetenter ; et ideo exuto a culpa principe exsecutor remanet in reatu, qui si acrimoniam legis exerceat, et ipse peccato absoluitur et pro salute multorum aeterna mercede donabitur. 55 Codd. : A

38 unius - multi] cf. Ps. 17,26.

51 tam A : fortasse rectius tamquam ; cf. s CVII extr., 4 damnabitur A

55 donabitur Mri :

419

CVII extr.

Bruni sermo 96 (PL 57 sermo 101). Codex collectionis : A f.i29r-i30r (n.74). Sermonem in alio codice non inueni. De auctore : Secundum indicia n.3.11.12.13.14 genuinus Maximi sermo esse uidetur ; uide Bestimmung p.277. Notabilia : cf. admon. s cv extr. et admonitionem quam Bruni huic sermoni praemisit. De ludis gladiatoriis sublatis uide Einleitung p.xxxiv.

3a

c.c.

XXIII

420 DE IDOLIS AVFERENDIS DE PROPRIIS POSSESSIONIBVS. Etiam domnediuspeccat, cum subditus sacrificat.

De idolatria.

PL 57

1. Ante dies conmonueram caritatem uestram, fratres, ut tamquam religiosi et sancti idolorum omnem pollutionem de uestris possessionibus auferretis, et erueretis ex agris uniuer- 5 sum gentilitatis errorem. Fas enim non est, ut qui Christum habetis in cordibus, antichristum in habitaculis habeatis ; cum uos deum adoretis in ecclesia, uestri diabolum uenerentur in fanis. Nec se aliquis excusatum putet dicens : ‘Non iussi fieri, non mandaui.’ Quisquis enim intellegit in re sua exerceri 10 sacrilegia nec fieri prohibet, quodammodo ipse praecepit. Tacendo enim et non arguendo consensum praebuit immolanti. Dicit autem beatus apostolus criminosos esse non solum qui faciunt sed etiam qui consentiunt facientibus. Tu igitur, frater, cum tuum sacrificare rusticum cernis nec prohibes im- 15 molare, peccas si non data copia at tamen permissa licentia ; si non iussio tua in crimine at tamen uoluntas in culpa est. Dum enim taces, placet tibi quod facit rusticus tuus, quod si non faceret, forsitan displiceret. Non autem sibi tantum peccat subditus cum sacrificat sed et domnedio, qui non prohibet, 20 qui si prohiberet utique non peccaret. 2. Grande igitur malum est idolatria : polluit exercentes polluit habitantes polluit intuentes ; penetrat ad ministros penetrat ad conscios penetrat ad tacentes. Immolante enim rustico inquinatur domnedius. Non potest non esse pollutus, 25 ubi cibum capit quem sacrilegus cultor exercuit terra cruenta edidit taetrum horreum conseruauit. Omnia enim ibi inquinata omnia sunt nefanda, ubi diabolus habitat, in aedibus in agris in rusticis. Nihil ibi liberum est ab scelere, ubi totum uersatur in scelere. Cum cellam ingressus fueris, repperies in 30 ea pallentes cespites mortuosque carbones. Dignum sacrificium daemonis, cum mortuo numini rebus mortuis supplicatur. Et si ad agrum processeris, cernis aras ligneas et simulacra lapidea congruens mysterium, ubi diis insensibilibus aris putrescentibus ministratur. Cum maturius uigilaueris et uideris 55 saucium uino rusticum, scire debes quoniam, sicut dicunt, aut dianaticus aut aruspex est. Insanum enim numen amentem solet habere pontificem. Talis enim sacerdos parat se uino ad plagas deae suae, ut dum est ebrius, poenam suam miser ipse non sentiat. Hoc autem non solum de intemperantia[m] sed et 40 Codd. : A CVII, 3/0 uerba ad s CV1 extr. spcctare uidentur. bus] cf. Rom. i, 32.

13/14 criminosos - facienti¬

CVII, 25 non3 Mri : deest in A 32 numini Ai : nomini A1 A2 : fauc- A1 40 intemperantia Mri : -tiam A

36 saucium

733A

735B

733c

734A

SERMO CVII, 2 734B

734c

421

de arte faciunt, ut minus uulnera sua doleant, dum uini ebrietate iactantur. Vanus plane uatis est, qui putat crudelitate adstruere pietatem. Aut quam misericors in alienos dews ille, qui in suos est pontifices tam cruentus ? Nam ut paulisper 45 describamus habitum uatis huiusce : est ei adulterinis criniculis hirsutum caput nuda habens pectora pallio crura semicincta, et more gladiatorum paratus ad pugnam ferrum gestat in manibus, nisi quod gladiatore peior est, quia ille aduersus alterum dimicare cogitur, iste contra se pugnare 50 conpellitur ; ille aliena petit uiscera, iste propria membra dilaniat; et si dici potest, ad crudelitatem ilium lanista istum numen hortatur. Hoc igitur indutus habitu hac cruentus caede iudicate utrum gladiator sit an sacerdos ! Ergo sicut gladiato¬ rum publicum faciwus religiosa principum deuotione sublatum 55 est, ita et amentiae gladiatores isti christianitatis obseruatione de propriis domiciliis auferantur. Codd. : A

43 deus Mu : deos A facimus A

40/47 semicincta Mri : -cinta A

54 facinus Mri :

422

CVIII extr. sermo 97 (PL 57 sermo 102). Codex collectionis : A f.i30r-v (n.75). Cum quaternio sequens desit, principium tantum sermonis conseruatum est. Sermonem in alio codice non inueni. De auctore : Secundum indicia n. 3.^.11.12.13.14 genuinus Maximi sermo esse uidetur ; uide Bestimmung p.277. Notabilia : Vide admon. s cv extr. Bruni

423 PL

ITEM SEQVENTIA fragmentum.

57

733C

733d

734c

734D

Non parum tractatu dominicae superioris profecisse uos credimus, siquidem praedicatiowe nostra ab omni idolorum 5 inquinamento corda uestra purgauimus. Nostra enim corda mundantur, cum diaboli sordibus polluta nostra conscientia non tenetur. Pollutam autem [s]conscientiam non habet qui exerceri sacrilegia in sua possessione non patitur. Ceterum qui scit in agro suo idolis immolari nec prohibet, quamuis ipse 10 longe in ciuitate consistat, pollutio tamen ilium nefanda continget ; et licet aris adsistat rusticus, ad domnedium contaminatio exsecranda regreditur. Particeps enim eius efficitur si non conscientia certe notitia. Profecisse ergo wos credimus, cum sacrilegii cultum in uestris possessionibus inhibe/fs. Dici15 mus enim ut christiani hominis, hoc est mundi uiri, sit munda possessio. Ait autem Salamon : Possessio praetiosa uir mundus. Si ergo uir purus possessioni praetiosissimae conparatur, quanto ipsa possessio maioris est praetii, si sit sinceris et pura nec aliqua diaboli contagione uilescat! Cur autem uir mundus 20 possessio praetiosa dicatur, scire debemus, scilicet quia praetiosum ilium facit non fragilitas corporis sed sinceritas honestatis ; et quia eum pro ipsa puritate mentis dominus possidere dignatur, sicut ait propheta ex persona sanctorum : Codd. : A

CVIII, 3/5 uide s CVII extr.

16 Prou.

12, 27.

CVIII, 1 sine inscriptione A 4 praedicatione Bruni : -tio A 9 agro Mri : agre A 11 ad continget it. indicem s. u. coniug. tertia 13 uos Mu (cf. 1. 3) : nos A 14 inhibetis Mu : -hibent A 10 salamon Mu (a. indicem) : Salomon A 18 maioris A2 : maiori A1 26 praetiosa Ala : munda A

Recapitulatio sermonis praecedentis.

424

CIX extr. spurius. Muratori p. IOI.

Codex collectionis : A f.i3ir (n.76). Cum quaternio praecedens desit, finis tantum sermonis conseruatus est. De auctore : Secundum indicia n.9 et 13 sermo Maximi esse non potest ; uide Bestimmung p.278.

425 Fragmentum. ... suscipit; sed alios excutit in profundum, alios sublimat ad caelum ; aliis lapsum tribuit ad ruinam, aliis resurrectionem operatur ad gloriam, sicut scriptum est in euangelio dicente 5 ad Mariam sancto Symeone : Ecce positus est hie in ruinam et resurrectionem multorum. Ruit enim a Christo qui mandata eius praeteriens lapsum dum euacatur incurrit; resurgit in domino qui praecepta eius metuens a peccatis se erigit ad uirtutem. Sic igitur iste haereticus ruinam in ipso itinere pati10 tur, dum uiam uerae religionis ignorat; catholicus incedit sine offendiculo, quia recto fidei tramite graditur ad salutem. CIX, 5/6 Luc. 2, 34.

426 CX extr. Bruni sermo 90 (PL 57 sermo 95). Codices qui homiliaria continent : Clm 14368, f.89T-90T (= e) ; Laur.plut.14,1, f.84v-85r (= u). Sermo saepius descriptus est. De auctore : Secundum indicia n.3.4.6.8.12.15 genuinus’Maximi sermo esse uidetur, quamquam in codicibus, qui collectionem Maximi sermonum continent, traditus non est ; uide Bestimviung p.278-280.

427

pl 57

IN NATALE SANCTORVM APOSTOLORVM PETRI ET PAVLI.

723B

5

io 723c

15

20

723D 25

30

724B

1. Tempus admonet, fratres, ut euangelicum capitulum Decaptura quod nuper lectum est disseramus, in quo ait ad Petrum doplsclum' minus adhuc in eius nauicula constitutus : Noli timere, ex hoc iam eris homines uiuificans. Ex ista enim clausula possumus totius lectionis intellegere sacramentum. Quid enim erat causae, quod cum in captura piscium refertas nauiculas discipuli mirarentur, saluator Petro non id promitteret quod discebat, sed sponderet quod penitus ignorabat ; hoc est in ipsa in qua erat nauicula pro palpitantibus piscibus uiuificandorum hominum copiam largiretur, cum utique in nauicula non uiuificari homines soleant sed portari, nec refoueri nauigio sed trepidare uestigio ? Vide ergo, ne ista nauicula non sit nauicula quae Petro regenda tribuitur, sed sit ecclesia quae apostolo gubernanda conmittitur. Ipsa enim nauis est, quae de mundanis turbinibus uelut de fluctibus eleuatos non necare sed uiuificare consueuit. Nam sicut cym&a sutilis subleuatos pisces de gurgite sauciatos retentat, ita et nauis ecclesiae liberatos de turbine homines animat. Intra se, inquam, ecclesia eos uelut intermortuos uiuificat. Nam uiuificare uerbum hoc significat : Nihil enim uiuificatur nisi quod paulo ante fuerat sine uita. Velut saucios ergo mundi turbinibus et praefocatos saeculi fluctibus homines uiuificaturus dicitur Petrus, ut qui[a] mirabatur refertam nauiculam palpitantium piscium numero, uiuentium onustam ecclesiam hominum multitudine plus miretur. 2. Tota igitur series lectionis mysticum continet intellectum. Dei®itues1]™f®tico Nam et in superiori loco, ubi sedens in nauicula dominus ait Petro : Due in altum et laxate retiam uestram in capturam; utique non tarn eum docet piscationis in profundum instru-

Codd. : e.u

CX, 5/6 Luc. Luc. 5, 4.

5, 10.

14/18 cf. Ambr. in Luc.

4, 71-72

(p.

176, 1-8).

30

CX, 1/2 in-paulisub hac inscriptionesertnounacumaliissermonibus in homiliario Alani Farfensis inuenitur : unde supra e item aliud sermo u 3 euangelicum e : -gelii u 4/5 ad - dominus e : dom- ad petrum u 8 quod Mu («. indicem s. u. causa) : deest in e. u 11 palpitantibus u : palpant- e 12 copiam u : copia e 15 regenda e : mergenda u 18 cymba sutilis Brum : clam uas utilis (-les u1) u cum uas utile e 19 sauciatos e : -ciat u retentat (-teneat e1) ex.u : -tinet e2 21 eos Mu : et e.u 22 fuerat e : fuerit u 24/25 qui (cf. s XXX, 48/50) mirabatur Mu : quia mir- e qui admir- u (uerbo admiror Maximus non utitur) 25/26 numero ... multitudine « : numerum ... -tudinem e 29 superiori e : -riore u 30 retiam (-tia e2) ucstram e : retia uestra u

428

SERMO CX, 2

menta iacere, quam praedicationis in altum uerba laxare. Quod altum etiam Paulus oris sui iaculo penetrauit dicens : 0 aUitudo diuitiarum sapientiae et scientiae dei. Non eum, inquam, docet lino pisciculos concludere sed fide homines congregare. Hoc enim operatur tides in terris, quod rete operatur in fluctibus. Nam sicut rete quos continet uagari non patitur, ita et tides errare quos colligit non permittit; sed sicut ibi captos sinu quodam perducit ad nauem, ita et hie congregatos gremio quodam deducit ad requiem. Vt autem intellegas quia de spiritali piscatione dominus loquebatur, ait Petrus : Praeceptor, per totam noctem laborantes nihil cepimus, sed in uerbo tuo laxabo retia; uelut si diceret: quia per totam noctem frustra laborantibus nobis non proficit nostra piscatio, piscabor iam non instrumento sed gratia non artis industria sed deuotionis instantia. In tuo, inquit, uerbo laxabo retia. Legimus uerbum esse dominum saluatorem, sicut ait euangelista : In principio erat uerbum, et uerbum erat apud deum, et deus erat uerbum. Ergo cum in uerbo Petrus laxat retia, in Christo utique laxat eloquia ; et cum ille contexta et disposita in dicto praeceptoris lina explicat, magis distincta et conuenientia in nomine saluatoris uerba dilatat, quibus possit non animantia saluare sed animas. Per totam, inquit, noctem laborantes nihil cepimus. Per totam noctem uere laborauerat Petrus, qui prius obscuritatem patiens sine Christo non poterat uidere quod caperet, at ubi lux ei saluatoris inluxit, discussis tenebris coepit etiam in altum fide cemere quod oculis non uidebat. Noctem plane passus est Petrus, donee dies ei qui est Christus adsisteret. Vnde ait et apostolus Paulus : Nox praecessit, dies autem adpropinquauit. [Iesus Christus, dominus noster, qui uiuit et regnat in saecula saeculorum. Amen.]

Codd. : e.u

34 Rom. 11, 33. 53/54 Luc. 5, 3. 80 Rom. 13, 12.

42/43 Luc. 5, 3. 48/49 Ioh. 1, 1.

42/46 cf. Ambr. in Luc. 4, 76. 46/47. 49/50 cf. Ambr. ib. 4, 72 (p. 176, 3 s).

34 eum u : enim e 37 uagari e : uacare u 38 permittit u : -titur e 39 ibi u : ubi e quodam e : om. u perducit « : -ducet e 41 quia - piscatione e : de spir- pise- quod u 43 retia e (cf. 1. 47) : rete u 44 laborantibus e : uigilant- u 47 dominum saluatorem e : salu- dom- u 50 ille u : ilia e 51 disposita e.u1 : depos- ul 53 saluare u : -uari e 54 laborantes nihil cepimus e (cf. 1. 42/43) : nihil cep- lab- u totam e : om. u 55 christo e1. u : -sti e* 58 quod u : quos e 59 ei u : eius e et e : om. u 60 adpropinquauit u : -bit e 60/62 iesus - amen del. Mu, quia post Maximum addita esse uidentur

35



724c

45



35 724D

60

429

CXI extr. Bruni sermo 17. Codices homiliariorum : Cod.Laur.Plut.33 sin.4, f.70v-7ir (= v) ; cod.Laur.Conu.Soppr.229, f.i52Y-i53r (= w). Sermo raro descriptus est. De auctore : Secundum indicia n.9.11.12.13.14.15 genuinus Maximi sermo esse uidetur, quamquam in codicibus, qui collectionem Maximi sermonum continent, traditus non est ; uide Besiimmung p.280 s.

430

Quod Adam perdidit Christus restituit.

De necessitate baptismi.

DE SANCTA QVADRAGENSIMA.

pl 57

1. Retinet sanctitas uestra ante dies prosecutos nos esse quod per hanc curam sanctae quadragensimae reparatio quaedam humani generis agitetur, et quod per hoc sacratissimum tempus condicionis nostrae fragilitas innouatur. Ipnouatur enim nostra fragilitas, cum inmortalitatis gratiam, quam Adam delinquendo perdiderat, Christus indulgendo restituat ; et quod ille contra uetitum comedendo peccauerat, hie secun¬ dum praeceptum ieiunando iustificet. Nam haec est omnis causa christianitatis et fidei, ut saluetur quod perierat reuocetur quod errauerat quod iam occiderat renascatur. ‘Renascatur, inquam, denuo’ non ‘nascatur'. Nam primae utique generationis offensio secundae facta est natiuitatis occasio ; et ex illius praeuaricationis delinquentia iustificationis huius extitit gratia. Non enim opus fuerat in homine renasci denuo, si quod fuerat non perisset. 2. Sed dicit aliquis : ‘Potuit deus homini quae per Adam contracta fuerant sic indulgere peccata, et ita eum inmortali¬ tatis gratia condonare, ut renasci ei denuo necesse non esset.’ Audi igitur et intellege rationem! Deus, sicut scimus, uerax et iustus est nec potest aliquando mentiri. Cum ergo Adam plasmasset et in paradyso legem ei huiusmodi statuisset, ut de ligno sciendi bonum et malum penitus non gustaret, qua die autem gustasset morte eum esse moriturum —, igitur homo, cum mandato huiusmodi teneretur, praeteriens mandaturn incurrit in legem, et mortem, quam deus praedicauerat, praewaricatione quaesiuit. Ergo, sicut diximus, quia inpossi-

5650

Codd. : v.n>

CXI, 2/5 18, 11-12.

?

6 ss cf. Gen. cap. 3.

10/11 saluetur - errauerat] cf. Matth.

21/24 cf. Gen. 2, 17.

CXI, 1 ad inscriptionem cf. ss L. LXVI : sine inscription v. w. 2 dies s (cf. initia ss XVIII. XXIIa extr.) : hos dies v prosecutos v (cf. initia ss XIII. XXVIII. XXXI. L.VIII) : persec- »' .1 curam v : creaturam »’ 4 generis r. /. 1 v 5 fragilitas v. n>3 .- -tatis wl 8 ille v : om. »■ 11/12 renascatut (-scatur Mu : -scitur tv) - nascatur w : om. v 12 primae utique v : utique pr- u 13 natiuitatis occasio v : -tas occasioni (-sio »2) »' 14 praeuaricationis i. marg. v. w : praedicat- in textu v huius v : om. w 17 homini quae v : -minem quern w 18 contracta Brunt : comitata v contaminatam »■ eum v : nostri s. 1. w 18/19 inmortalitatis v. tv3 : mort- »’* 19 gratia u> : -tiae v ei v : om. w 29 sicut scimus v : scimus sicut w 21 potest w : poterat v 23 sciendi n> : scientiae v bonum v. w3 : boni w1 24 morte v : -tern »■ 27 praeuaricatione Bruni (cf. I. 14) : praedicat- v. w

5 566c

10

566D

15 567A

20

25

SERMO CXI, 2-3

567B

j68a

56833

431

bile est diuinitatis statuta conuelli et homo laqueum legis incurrit, ideo ei absque natiuitate altera non oportuit in30 dulgeri; quia solui praeceptorum ordo non poterat, [sed] renasci hominem uoluit et alterum quodammodo fieri; et quia non poterat legis mutari sententia, mutaretur legi addicta persona, scilicet ut in uno eodemque homine alterum condicio stringeret, alterum gratia liberaret, uetustus satis35 faceret seueritati nouus accresceret bonitati, quatenus et praeceptum uim suam retineret in homine, et hominem praecepti census alter erueret. Qui enim renascitur prioris generationis impleuit condicionem, secundae natiuitatis sumit originem. Qui, inquam, renascitur finiuit esse quod fuerat, incipit esse 4° quod non erat; mortuus est antiquus innouatus est iam futurus. Quam bonus igitur dominus noster ! Sic legem statuit, ut misericordiam non omittat ; sic miseretur, ut legis statuta non uiolet ; tamquam iustus enim exsecutus est sententiam, tamquam misericors largitus est ueniam. Nam quod morimur 45 decreti prioris statutum est, quod resurgimus muneris sequentis est donum. 3. Igitur, fratres — uobis catecuminis loquor —, festinate Catechumen^ ad secundae natiuitatis gratiam, ut in uobis finiatur Adam ni^ervantesTd Christus incipiat, uacuetur mors uita succedat, aboleatur baptismum 30 austeritatis sententia innoua^owis gratia subsequatur! Abfestment. oleuit enim seueritas iudicantis, cum innouatione intercedente reuersum sententia non agnoscit. Ceterum nisi mutatus fuerit homo uetus noster et sequatur nouam personam poena prae¬ cepti, nec condicionem mortis uitare poterit, qui non con55 fugerit ad condicionis auctor[itat]em. Ait enim Christus dominus : Nisi credideritis quia ego sum, in peccatis uestris moriemini. Sic autem credimus Christum, si eius gratiam nos

Codd. : v.tv

30/33 cf. Ambr. in Luc.

4, 7

(p.

143, 2

s).

56/57 Ioh. 8,

24.

30 sed v. tv del. Mu 33 homine v : -minem tv 33/34 alterum - stringeret Bruni : om. v. tv 34/35 satisfaceret v. tv2 : -cerent s'1 36 et hominem v. tv1 : del. tv2 praecepti v : -cepit tv 37 alter erueret v : eruerent 1v 38 condi¬ cionem v : -cione w 41 dominus (sic add. et del. tv) noster tv {cf. s LX, 76) : deus noster v 42 statuta v : futura w 45 prioris v : -ori tv quod v : quid » 45/46 sequentis v : -tius 1v 48 gratiam v : ueniam w in tv : et in v uobis v : nobis 1v 50 sententia v : -tiam tv innouationis Bruni : in (ut tv) nouitatis v. tv 50/51 aboleuit enim v : aboleatur w 51 innouatione interce¬ dente v : in nouitate tv 52 sententia v : -tiam iv 53 poena iv : -nam v 55 auctorem Bruni (cursus planus ; cf. et s XLIII, 15) : -toritatem v. tv

432

SERMO CXI, 3

fideliter induamus. Verum est quod dicit : Nisi quis renatus juerit ex aqua et spiritu sancto et reliqua. Induamur ergo domino tam gratia quam praeceptis ! Mors enim eos non 60 retinebit, cum Adam uiderit cum Christo esse, qui uita est. Praecepta enim, inquam, eius ante omnia conseruemus et praecipue dies ieiunii quadragensimae ! Sunt enim plerique quibus cum hie ieiunandi sacratissimus numerus indicatur, interpositis ebdomadis diuinitus statutum tempus uiolant 65 comedendo, non intellegentes quod non minoris praeuaricationis contra interdictum gustando rei sunt quam ille Adam, qui contra uetitum manducauit. Sed illam praeuaricationem Christi redemit passio, istos quis redimet, qui praeuaricatores sunt post domini passionem ? 7° Codd. : v.w

58/59 Ioh. 3, 5. cf. Ioh. 14, 6.

59/60 induamur - domino] cf. Gal. 3, 27.

61 Christo - est]

58 est w : esse v 59 induamur v : -mus w 60 gratia Bruni : deest in v. w 61 cum1 v : eum w uiderit v : uident w esse v : om. o’ 63 dies : diem v. w de Bruni ieiunii w : -niis v 65 ebdomadis v {cf. s L, 33) : -dibus n 66 non1 - quod v : om. w 69 redemit w : -imet v quis Bruni : qui v. w.

INDICES Index Locorvm Sacrae Scriptvrae Index Fontivm et Imitationvm Index Nominvm Rervm Verborvm Selectorvm Initia Sermonvm Index Sermonvm Index Sermonvm in Classes Distribvtorvm

*

435 INDEX LOCORVM SACRAE SCRIPTVRAE (*) Genesis : I I, I-IO I, 3-22 I, II I, 27 2, 7 2,

17

3

1 O

3. 3,

1-19 1-24 3, 6 3> 7-24 3> 9 3, 18 3.

3, J9 4 7 4, to 6, 14-16 OO

7, 8, 18, 18, 18, 18, 19, 21,

17-20 11 1-2 1-5 9-15 32 18-22 IO

M VO

^4

,

21, 14 23, 29-34 28, 12 49,

27

cf. lxii, 96 cf. xma extr., 47-50 cf. xciv extr., 53s cf. lix, 40 cf. xliii, 59 lix, 44; cf. xliii, 13s; La extr., 42 cf. cxi extr., 21-24 cf. xxxvii, 6oss ; cf. li, 63-66; cf. lix, 52; cf. cxi extr., 6ss cf. li, 19s.52s cf. LXXVI, 3SS cf. XLIII, 56-58 cf. La extr., 19SS cf. lxxv, 62s cf. xlviii, 46-48 LXXVI, 25 XI, 59 ; LXVI, 50s LXXI, 2 IS XVII, 73s xvi, 45s ; lxxxviii, 15 cf. lxii, 97 cf. XLIX, 64-68 cf. L, 52-54 cf. LXIV, 59-61 cf. xxi, 6is cf. xxi, 2-4.29-32 cf. xxi, 48-5 I cf. LXXXII, 19s.5 IS cf. LXXXII, 58-61 xxviii, 66s ; lxxxviii, 86s cf. XXVIII, 67s cf. LI, 64-67 cf. vii spur., 84-86 LXI, 80

Exodus : 3,

2

3,3 4,

6 7, ns

12, 8 12, 11 13, 5

13, 21-22 14, 5-9 14, 15-22 14, 21-29

cf. xlv spur., 15 IX, 57 XLIII, 52S cf. xxxr, 61/64; xliii, 50s xxv, 57s XXV, 58 cf. IX, 57 cf. xliv, 7 is ; c extr., 58-60 cf. c extr., 7is cf. LXXVII, 38SS cf. XLIX, 29-3 I

Exodus : 15,23-25

cf. LXVII, 62-67 ; LXVIII, 16-23 cf. LXVIII, 25-27 15,27 16,1-35 cf. XLIII, 49S 16,13-15.31 cf. xxix, 71-74 16,13-36 Cf. LXVIII, 13-16 16, 20 cf. xxix, 68s cf. L, 8 IS 16, 35 17, 4-6 cf. LI, 34-37 17, 11 xxxvni, 39-41 ; cf. xlv spur., 40-42 21, 24 LXVII, 7 IS 24, 15-18 cf. xlv spur., 14 24, 18 cf. xxxv, 89-91 25, 10-16 cf. LXII, 98 cf. xx, 84s ; xxxv, 8931, 18 91 ; xliii, 46SS cf. lxii, 98 33, 7 xxxv, 98s 33. 11

Leuiticus : 22, 8 Numeri : 13, 2-25 21, 6-9 33.

i-49

XVIII, 48s

cf. X, 26-28 cf. XXXVII, 43SS cf. LXVII, 21-24 ; LXVIII, 4-6 ; lxix, 3-8

Deuteronomium : cf. xxxv, 89-91 9, 9-11 LXib extr. dub., 48s 19, 15 xxxv, 15, 42 32, 39 Iosue : 3. I4-I7 6, 8-20 6, 20

10, 12-13

cf. LXVIII, 12-20 cf. xciv extr., 33s.46-49 cf. xciii extr., 32s ; xciv extr., 2s cf. lxii, 31

Iudices : 15. 4-5

I Regum : 14, 24-46 17, 38-51

cf. xli, 97.100-102

cf. LXIX, 69-91 cf. LXXXV, 45SS ; LXXXVI, 12

24, 15 26, 20

cf. XXIX, 63s cf. XXIX, 63/64

(*) Numeri romani ad sermonem remittont, numeri arabici ad lineam sermonis. Verbo cf. indicator non ipsa sacrae scripturae uerba afferri. Vide edam p. LXVI. 33

C.C. XXIII

436 II

INDEX LOCORVM SACRAE SCRIPTVRAE Psalmi :

Regum : 6, 14

III

cf. XLII, 95-97

Regum :

40, 10

LXXIV, 64S

44, 9 44, 10

xxix, 113s

LXia extr., 34s

cf. LXII, 99

44, n

xli, 40s

17, 1 17, 6

cf. xxxv, 80s ; Li 1, 9-12

30, 6

xvi, 36 ; lvi 1, 15s

cf. 11, 27s cf. xxxv,

5°, 19 54, 7

xx, 69s

18, 41-46

6, iss

81s ; li 1,

14s.

viii

spur.,

3^s;

lxiv,

55s ; lxx, 33s

38 19, 8

cf. xxxv, 79s ; lii, 14.23

62, 3

La extr., 79s

20, 11

XXXII, 22s

67, 5

LXXXVIII, 34S

67, 19

cf. xii, 47s ; lvi, 50s.58.

IV

Regum :

2, 8

cf. LXIV, 72s

67, 27

65 LXVIII, 69S

2, 9-10

Cf. LXXXIV, 38-41

68,4

XLIV, 37s

2, 10

LXXXIV, 41S

68, 24

x, 41s

2,

cf. xv, 24s ; lxxx, 5 iss ; LXXXIV, 25-27

7i, 5 7i, 6

xcvri extr. dub., 60s lxxxi, 57s

II

xxx, 60

2, 19

lxxxiv, 59

72, 27

2, I9-22

cf. LXXXIV, 56SS

81, 5

LXXII I, 99

2,

LXXXIV, 61-63

88, 30

LIII, 42S

cf. lxxxiii, 23SS ;

88, 38

xxx, 75s

LXXXIV, 2-5

89, 4

cii extr., 20

6, 16

LXXXIII, 26s.30s.32s

cf. xlv spur., 48

6, 17

LXXXIII, 49-5 I

9°, 13 9i, 13

21-22

6, 13-20

Tobias : cf. XLI, 43 s

2. 3 lob :

LXVTII, 54s

100, 8

xxrx, 30s

102, 3

lv, 12S.40S ; cf. lvi, 33s

i°3, 3

LXX, 26s

103, 15 104, 39

XLrv, 74

LI, 61

1, 21

cf. XLVIII, 38

108, 8

LVIII, 28s

2, 10

LXXII, 49s

109, 1

XL,

7> 1

LXXII, 14 113, 3

Psalmi

2,

8

5> 11

: LIX, 37s xxxix,

2.29.53.47s;

cf.

LVI, 69.79s xmb

extr.,

66;

lxvii,

51 ; 43 ;

lxiv, cf.

LXVIII, 16s 18 ;

cf.

xxxix.

115, 13

x, 15s

19-41

117

LIII, 2

13. 3 15, 11

XX, 39-41

117, i-4

Cf. LIII, 3-3

17. 26

xxi,

117, 19 117, 22

LXXXV, 55S

22 ; cf. cvi extr. 38

117, 24

cf. LIII, 3.19s

18, 3

LIII, 44s

118, 103

LXVII, 75S

18, 4

LVI, 78s

126, 1

LXXXVI, 14s ; cf. LXXXVI,

18, 5 18, 6

xlii, 99s ; lxv, 56s

LXII, 73s

21, 1

xxix, 6s ; cf. xxix, 33/36

131, 17 134, 16

21, 2

XXIX, 46

21,

7

xiv dub., 18.27 27s.40s;

IX, 5 s

XXIX, 59s

21, 19

XXIX, 89s

22, 4

xiv

22, 3

X, I 2S

23, 2

IV, 36

27.

7

dub., 36s

LV, 46s

29. 6

xxix, 42s

33. 8

LXXXIII, IIS

33, 16

LXXVI, 29s

35.

xxii, 30s

10

lxxviii.

38, 3

viii spur., 22

40. 4

xix, 64s.77s

LXXXV, 30

23s lxxiii, 99

Prouerbia : 5, 3-4 10, 1

LXIX, 98s

11, 24 12, 27

cf. XVII, 49s

17, 28

XLI, I9S

22, IO

xvin, 8s

27, 6 30, 20

xxii,

vii spur., 26s

cvm

extr., 16

LXXX, 19s 58-60;

extr., 11-13

Sapientia : 3, 16

LXXXVIII, 95

cf.

xxna

INDEX LOCORVM SACRAE SCRIPTVRAE Sapientia :

Aggaeus 3I-33 xxix, 34s ; lxii, 47s vii spur., 20s cf. xviii, 33s LIV,

4. 8-9 5. 6

7, 26 15, 12

4, 36

24, 6 27, 12

!. 9

12, IO

xxii, 3s.26s ; xxna extr., 35 ; lxi, 21s XLIII, 78s LIII, 47 XXX, 44s.5 9

Malachias : 1, 6

xx, 81 xxviii, 2.30s.55s XI, 28.37s XI, 21S ci extr., 26s cf. LXib extr., 15-17 liii, 40s liv, 48 s lv, 5 is ; lxv 1, 70s cf. xxxv, 3 s LXX, 59 LXXIV, 58-60 lxiv, 18s ; cf. xxix, 50s cf. xxix, 53s cf. xxix, 52 xcm extr., 8-10.11.18 XXXVI, 2IS lx, 29s xxix, 86-88

Matthaeus : 1, 18 1, 19

4. 2

Isaias : T> 13 i, 22 5. 2 5, 7 6, 9 1 *4

,

9, 2 9. 6 00

4^ VD

11, 1 50, 2 53. 4-5 53. 9 53. 10 53. 12 58, 1 58, 4-5 64, 4 66, 24

Ieremias : 1. 5 7, 25 10, 7 Ezechiel : 1, 16 OO

-'J1

3. 17 3. 18 9. 4-6

Daniel : 2. 34 3. i9-24 13, 1-64 13. 46

v, 62-64 lxii, 54s cf. LXib extr. dub., 13s

cf. xx, 57-59 xcn extr., 35s xcn extr., 21-25 cf. xcn extr., 56s cf. xlv spur., 34-37

viii spur., 49 cf. IV, 43-46 cf. lvii, 34SS ; lviii, 2ss LVIT, 53

2, 31

LXII, 39s

cf. LXXXI, 2SS

3. 10

3. “ 3, 13-17

3> 14 3> 15

3, 16 3. 17

4, 4, 4, 4,

4, 4, 4, 4 4, 4. 4, 5, 5, 5. 5,

,

2SS ;

LXXXII,

6, 6, 6, 7 7,

,

Michaea : 2, IO

3. 3 3. 4

1-2 1-4

1-11 2

2-4 3 4 5

6 7

19 13 17

19 25-26

5, 44 5, 45

Ionas : 3. 3*10

1. 23

2, 1-12

5, 39 5, 39-40 5. 4o

Ioel :

cf. LXXII, 9

XXVIII,

43s

Zacharias : 13, 7

Ecclesiasticus Iesu Sirach : 3. 33

437

13 24 26.28 2 6

cf. XI, 36 LXXV, 52S

LXXIII, 8s lxii, 46 ; cf. xxix, 19 ; xxxi, 37 ; xliv, 12 ; Lxia extr., 12 ; xcix extr., 16

cf. La extr., 43 cf. xina extr., 37s LXib extr. dub., 15-17 cf. lxic extr. dub., 39SS lxxxviii, 9s.13.25s LXXXVIII, 40-42 lxii, 102-104 ; cf. xma extr., 54-56 cf. LXI, 38s cf. xma extr., 6 ; xmb extr., 3 ; xm, 3SS ; lxiv, 9-12 ; lxv, 6 ; c extr., 3-4 xmb extr., 15s.21 xmb extr., 16s ; xm, 5 7s.64s cf. xxna extr., 56 xma extr., 33s ; c extr., 27s cf. La extr., 3SS cf. LI, ISS cf. lxix, 42s ; lxx, 4s cf. l, n-14 ; lxvi, 66-68. 73-75 ! lxvii, 5-7 ; LXIX, 61-64 cf. xxxv, 99-102 LI, I3.23 LI, 51 cf. LXX, 15s LXX, l6 LXX, 38s XLIX, 38s LXXXIV, 98 xm, 67 ; xx, 33s xvi, ns ; c extr., 6s cf. xxvii, 48-50 cf. LIV, 22S

LXVII, 77-79 cf. LIV, 22S

cf. LIV, 22S cf. LXII, 64S cf. LX, 75 XXXIV, 39 ; LXIII, 22S LXXIII, 74-76 cm extr., 43s cf. Ill, IIS

438

INDEX LOCORVM SACRAE SCRIPTVRAE Matthaeus :

Matthaeus :

17, 20

LXIX, 33

cf. xcv extr., 29s

18, 1

XLVIII, 2

21 8, 8

XLI, 2IS

18, 1-2

cf. xlviii, 6-8

lxxxvii spur., 44s.49s

18, 3

liv, 34s.40s

8, 12

LXX, 35s; cf. XXXII, 55s

18, 4

xlviii, 8s

8, 19

XLI, 52s

18, 6

xlviii, 64-66

8, 19-22

cf. XLI, 5-9

18, II-IZ

cf. cxi extr., 10s

8, 20

XLI,

19, 21

xxv,

7> 14

1,

xxxii,

14 ;

xlviii,

24 ;

2.1 3s.67-69;

lxxxvi,

39s;

c

63s ; xlviii, 41s ;

xcvi extr., 25-27

extr.,

44-46 ; cf. xxxix, 43-44

19, 23a

xxxii, 5 s

8, 21

XLI, 32s

19. 24

xxxii,

8, 22

XLI, 7

2-4.6s ;

xlviii.

30s ; xcv extr., 17s.27s

8, 23-25

cf. XLIX, 74-76

21, 7-8

cf. lxviii, 46-48

9, 5-6

xix, 70s

21, 31

lxi, 77s

9. 17

cf. xxviii, 57s ; lxv, 16s

22, 11-13

cf. LX, 54SS

9, 20-22

cf. XLIX, 23

22, 21

XXVI, IS.39s

23» 37

xl1, 95-97 ; lxxxvi, 66cf. xix, 39s

60s

10, 8

xc extr. spur.,

10, 10

cf. xxv, 64s

IO, II

xxxrv,

10, 12

cf. xxxiv, 13s

10, 16

lxiv, 53 ; cf. xli, 105s

IO, 22

lxxvii, 57s

24 24, 24» 25» 25.

10, 28

LXXII, 34s

25, 33

cf. XL, 41s

IO, 30

cf. LXX, 62-64 XLI, 42s

25, 34*4° 26, 20-25

cf. XXVII, I OS

10, 37 10, 41

XXI, 6-9

26, 34

cf. LXXV, 54SS

II, II

VI, 41s

26, 39

X, 14

II, 12

LXI, 34.48s.70

26, 47-50

cf. LXXIV, 34-39

12, 34

xlix, 57s ; cf. xlix, 54

26, 48-49

cf. xcviii extr., 49s

*3, 7 13, 22

cf. XI, 43s

26, 50

cf. XXIX, IOOS

cf. XI, 44-47

26, 56

cf. LXXV, 49-51

13,38

cf. LIX, 38s

26, 56-58

cf. XXXIV, 41s

13,45-46

cf. in, 17-21

26, 69-75

cf. xli, 63s ; lxxv, 54SS ;

13.55

lxii,

68

5-6;

cf.

xxxiv.

20-22

93s;

cf.

I2

XVII, 54s

4i

XXXIII, 8IS.IOI

26-27

XXVII, 29-31

27

XXVII, 36

xma

extr., 42s.45-46 cf. v, 64s

cf. LXXIV, 62s

LXXVI, 2SS ; LXXVII, 2-5 26, 75 27, 3-10

xc extr. spur., 63

LVIII, 46s

cf. lvtii, 37SS ; LIX, 3SS

14* 3 14, 3-12

cf.

14, 6-11

cf. lxxxviii, 60-62

27, 4 27, 11-26

14, 13-21

cf. xxv, 44

27, 12-14

Cf. LVII, 3-5

14,

cf.

27. 24

LVTi,

28-31

v,

4SS ; vi, 10

lii,

67.70;

lxxvii.

22s 14, 31 15,8 15, 24 15, 26

cf. LVTII, 3SS 19s. 5 6 ;

cf.

lxxvii, 55

27. 25

cii extr., 35s

xxxiii, 99s ; xcix extr.. 41s

lxi, 82s

cf. xi, 32

civ extr. dub., 7

27. 29 27, 32-56

cf. xxxvii, i8ss LXXV, 42

15. 27 16, 6

civ extr. dub., 9s

27» 4°

xx, 82s ; xxxiii, 97s

27, 46

xxix, 55s

16, 13-16

cf. lxxx, 32-37

27, 52

cf. LIII, 8-11.12-14

16, 15 16, 17

LXXX, 31 XLIX, 5 1.56s

27. 52-53 27, 53

cf.

16, 17-18

LXXX, 39-42

28, 13

lxi, 89s.99

16, 18

ix, 24s ; xii, 39s ; xlix. 60s;

lxxvii,

cf.

LIII, IO

Marcus :

1. 3

VI, 24s cf. VI, 32s

xliii, 40 ; lii, 62s ; cf. 1,

1, 4

cf. lxii, 82 ; xcix extr..

77 ;

6s 16, 24

iis;

xiv dub., 25 s

lii, 66s.69s

xxxi, 16, 19

LVii,

64s

liv, 55s

xxxv,

106 ;

1, 2

68 3, 1-6

cf. XLIII, 1-7

INDEX LOCORVM SACRAE SCRIPTVRAE Marcus : 3> 16 4, 25

6, 7-29 9> 2 10, 42

Lucas : Cf. LXXX, 42S xlii, 3.38s.55.68s cf. V, 4s s Lxia extr., 39-41.47s cf. xxxii, 5 5

I2, 12, 13, 13,

35

49 18 18-19

13. 19

13, 20-21 Lucas : 1 i, 8-20 1, 8-22 1, 8-25 L 13 1, M 1, 26-38 i» 33 I» 35

1, 44 1, 62-64 2 2, 1-20 2, 6-7 2,8-14 2,8-20 2,14 2,34 2, 40 3? 3. 3, 3.

I2*13

14 16 22

3. 3° 3, 38

4, 4, 4, 5, 5j 5, 5, 5. 5» 6, 7. 7, 7,

22 23 38-5. 4 4 5

i° 34 35

38 i-4 4-5 32

8, 11.15 9, 35

io, 10, 10, 10,

1 16 17 19

11, 4i 11, 52

439

cf. v, 4s s cf. v, 49-51 cf. VI, IISS cf. xcix extr., 53s v, 20s V, 48s cf. v, 49-51 ; xxxix, 5-15 lxi, 46 xliv, 67 ; Lxib extr. dub., 44-46 ; cf. xnia extr., 28s.30s v, 58s cf. vi, 7SS cf. xlv spur., 15s cf. xma extr., 4ss cf. xxxix, 5-15 cf. xcvn extr. dub., 25SS cf. lxic extr. dub., 37s lxic extr. dub., 16s ; xcvn extr. dub., 15s.21 cix extr. spur., 5s cf. lxic extr. dub., 6 XXVI, 28-31 xxvi, 59-62 lxii, 77-79 cf. xni, 35s; La extr.. 44s lxii, 80s cf. La extr., 44s XLIX, 53 LXXXVI, 19 Cf. XLIX, ISS xlix, 49 ; cx extr., 30 cx extr., 42s.46s.53s cx extr., 5s cf. xlv spur., 18 xliv, 24s XLIV, 31-33 XXXVI, 58s cf. lxxxvi 1 spur., 3-8 lxxxvii spur., 8-10 XLII, 3s.73s ; LXXXVIII, 67s cf. cii extr., 6-10 xliv, 58-60 cf. LXVIII, 79-82 III, 54s ; cf. LXVI, 12S cf. LXVIII, 82-84 XXXVII, 84s xxii, 17; xxna extr., 70 ; Lxia extr., 68s XLin, 36 ; cf. 1, 12

15, 16, 16, 17, 17, 17,

4-5

8 16 6 24 34

17. 34-35 17, 35 19, 1-10 19, 21, 21, 22, 22,

8 3-4

10.31 32 61

23» 34 23, 40-43 23> 4i 23. 42 23> 43 23, 44-45 23> 50-53

24, 5 24, 5-7 24, 32 Iohannes : 1, 1

L 5 L 9 1, 1, 1, 1, 1. 1, 2,

12 14 16 18 23 29 1-11

2, 11 3. 5 3, 13 3, 14

XXVI, 80s IV, 19s XXV, 3 s XXIV, 4-7 xxv, 33s.38s.67s.74s XXXIII, 26-28 cf. LXX, 70-72 cf. vii spur., 66s xcix extr., 1 is xxiv, ns XIX, 2S.3IS xix, 5os.8 is ; xx, 5 ; cf. XIX, 4 xix, 32-34 XX, 7s cf. xcv extr., 2ss ; xcvi extr., 3SS xcvi extr., 22s.41 lxxxvii spur., 76-79 LXXXV, 7-10 cf. LXXVII, 8 cf. LXXVI, 27s liv, 5 is cf. LXXIV, 2SS ; LXXV, 3SS LXXIV, 52s LXXIV, 40 xxxvii, 27s ; xxxix, 78s ; LXXV, 10.15 ; cf. LIII, 9s cf. LIII, 57-59 cf. xxv, 7is ; xxxviii, 48-50; xxxix, 4SS ; L XXVIII, 31-33 xxxix, 63.84s ; xxxixa extr., 35s cf. xxxixa extr., 3-6 iv, 21S.61 ; xxiv, 38s

xxxixa extr., 55 ; li. 55s; lxiv, 43s ; cx extr.. 48s xliv, 55 ; liii, 53s liii, 38s; xcix extr.. 18s ; cf. xcviii extr., 4 xxi, 16s cf. Lxib extr. dub., 49 xmb extr., 11 c extr., 34s vi, 35 ; lxxxviii, 6s LXIV, 26s cf. xxviii, 78s; lxiv. 3-9 ; lxv, 5 ; ci extr.. 35ss cii extr., 30s ; cm extr.. 5s.20s ; cf. cii extr., 12s liv, 39s ; lxv, 34s ; cxi extr., 58s xxxixa extr., 31s xxxvii, 54s

INDEX L0C0RVM SACRAE SCRIPTVRAE

440

Iohannes : 3. 3. 3. 4,

17 29 3° 5-42

4, 13 4, 14 4. 4, 3. 5.

24 34

22 24

5. 35 5. 46

6, 6, 6, 6,

41 54

64 69-70

7, 15

7, 16 8, 12 8, 24 8, 8, 9. 10, 10, 10, 11,

41 28 11 18 33 25

12, 12, 12, 15, 13,

12-13 24 24-25 23 26-27

13, T3, 14, 14, 14, 14, 16, 16, 16, 19,

36 37-38

39

6 9

10 16-17 7 20 22 23-24

'9>

37

19, 20, 20, 20, 20,

4i

19, 40-41 1.11-18 11-17 15 17

21, I5-I7 21, 17

LIX, 33-35 XLII, 94 ; lxv, 51 lxii, 80s ; xcix extr., 3 cf. xxii, 31SS; xxna extr., 5SS xxii, 35s xxna extr., 46s xl, 57 LXVI, 82S xxix, 84s cf. LIV, 9s lxii, 75 ; xcix extr., 63 XLIX, 32S li, 59s ; civ extr. dub., 5 XXIX, 75-77 LI, 89 XXXIV, 43s XXIX, III XXIX, 112 cf. XV, 33 cxi extr., 56s cf. xxi, 41s xxviii, 52s xxv, 53s cf. lxx, 70 LXXIV, 68s xxviii, 5is xiv dub., 38s ; cf. 11, 58 ; xxviii, 71 ; xxxix, 57 cf. lxviii, 45s xxv, 49s xxxiii, 41-43 ;lvi, 21-23 cf. c extr., 36s li, 70s ; cf. LI, 65SS XLI, 59 ; lxxv, 9.13 cf. xli, 59-63 cf. LXI, 58 ; CXI extr., 61 xxxixa extr., 53 xxxixa extr., 26 xl, 22-24 cf. XL, 22 xxv, 22 XLIX, 70S cf. xxix, 91-94 XI, 36 cf. xxv, 72s cf. lvi, 5 cf. xxix, 36-39 cf. xxxixa extr., 13SS xxxix, 65-67.70s.76s xxxixa extr., 19.24s.36s. 4i cf. LXXVII, 6s LXXVI, 57s

Actus apostolorum : XLIV, 80-82 5 xliv, 41-43 ; cf. Lvr, 24. 9 47s ; LXXX, 52

Actus apostolorum : LXXX, 59-6l 1, 11 LVIII, 28s 1, 20 XLIV, 82-84 2, i-3 2, 1-4 cf. XL, 25 2, 1-13 cf. XI, 9SS cf. LVI, 69-72 2, 4 2, 28-31 cf. xiv dub.,'19 cf. IX, 9SS 3, 1-11 11, 19 ; ix, 14s 3. 6 xvii, 2.19.30-32; cf. 4, 32 xvii, 4SS cf. xviii, 2-24 4, 32-5. 6 xvii, 32s 4, 34 xvii, 36-38 4, 34-35 5, 1-6 cf. xvii, 77-84 xvii, 84; cf. xvii, 91 5. 4 7, 54-60 cf. lii, 53-55 XL, 52s ; LII, 55s 7, 56 cf. XL, 51-55 7. 56-58 7, 60 xxxixa extr., 72 9, 1-19 cf. xxxv, 47-59 ;l, 67-72 cf. ix, 33 9, 15 10 cf. 11, 52s io, 9 cf. 11, 39s 10, 9-10 cf. 11, 31 10, 9-13 cf. II, 8-18 10, 10-12 cf. II, 44-46 10, 13 II, 18 cf. XLI, 15s 10, 34 13, 6-11 cf. XXXI, 65-70 cf. XLVIII, 97s 17. 23 cf. XLVIII, 98 17. 24 17, 28 LXXIII, 55S 13, 6-11 cf. xxxi, 65-70 cf. XLVIII, 97s 17. 23 cf. XLVIII, 98 17, 24 17, 28 LXXIII, 55S Epistula ad Romanos : cf. evil extr., 13s 1. 32 xx, 46s 4, 15 5, 12-19 cf. La extr., 19-25 xxxv, 22s ; lix, 76s 6, 4 6,6 cf. xxxvii, 65s cf. xxix, 18 ; xxxiii, 38 7, 14 8, 19 cf. Lxia extr., 9 8, 20 xxx,69s 8, 20-21 cf. lxii, 38 8, 21 xxx, 65 ; cf. lxii, 68 8, 22 xxx, 64s 8, 29 XXXI, 49s cf. XIII, 61 9. 5 9, 20 LIX, 54s 9, 21 LIX, 55-57 10, 2 xxxiii, 94 10, 9 cf. lxxx, 34s 10, 15 LXVII, 34s xlix, 48 ; cx extr., 34 33 12, 10 xlviii, 14

INDEX LOCORVM SACRAE SCRIPTVRAE Epistula ad Romanos : 13, 12 liii, 3 is ; cx extr., 60 14, 8 cf. xxix, 5 3 15,16 LX, 92 Epistula ad Corinthios la : cf. xvii, 63s t> 5 1, 23 LXXIV, 29s LXXIV, 33s 1, 24 2, 8 lxxv, 38s ; xvcii extr. dub., 36s lx, 29s 2> 9 cf. xxix, 18s 2, 13 XLII, 60S 2, 14 ix, 55 ; xx, 65 3. 2 cf. LXXVII, 19s 3. 6 cv extr., 47s 3. 15 cf. vii spur., 28s 4. 15 cf. vii spur., 11 4, 20 xxna extr., 16 6, 16 xi, 50-32 7, 32-33 xxx, 8 s 9. 7 vii spur., 5 5 9, 20 cf. c extr., 61 10, 1-2 li, 40; lxxvii, 16s; io, 4 LXXX, 44S lxxxiv, 8is ; cf. xxxv. 10, 6 83 ; lxvii, 68 ; lxxxv, 65 ; xciv extr., 8s.45 cf. LXXXI, 44s 10, 11 L XXIII, 15s 10, 31 lxxxviii,7I ; cf. lxxxvi, n> 3 45s xc extr. spur., 47s 11, 19 XVII, 48 11, 21 xxxix, 26s 11, 25-26 xxix, 78s 11, 29 cf. liv, 6s ; lxxviii, 27s 12, 27 xlviii, 68s 14, 20 xc extr. spur., 13s 15, 19 lxxxi, 79s 15, 32 cf. La extr., 21s 15, 45 cf. La extr., 39 I5» 47 IX, 64 15. 50 Epistula ad Corinthios Ha : xiv dub., 7s i. 7 lx, 91 1, 11 xxvi, 82s 1, 22 xxiv, 48 ; lxv, 25 ; lxvi, 2. 15 61s lxvii, 82.84s 3> 6 lix, 49s 3, 18 LIX, 73s 5, 6 xxxixa extr., 65s 5, 16 xxxv, 3s.4s 6, 2 cf. LXXXI, 18s 6, 7 cf. lxxxvii spur., 74s 6, 10 xxxix, 39s 6, 11 xcvni extr., 14s 6, 14

441

Epistula ad Corinthios Ha : LXIII, 16-19 6, 14-16 lxx, 36s; cf. Lxin, 19 6, 16 LXXX, 9s 7. to lxxxvii spur., 68 ; cf. 8, 2 lxxxvii spur., 69.74 lxx, 57s 9> 7 xciv extr., 37-40 10, 4-6 12, 10 LXIX, 25S cf. Lxib extr. 48s 13. 1 Epistula ad Galatas : 2, 20 xxxi, 48s xi, 24 3. 7 cf. xxxvi, 62 ; cxi extr., 3, 27 59s vi, 52 ; cf. lx 1, 74s 4, 4 LXIII, 30-32 4, IO-II cf. xxvin, 65s 4. 24 lxxxiv, 86s.94 4, 27 xxvii, 35s 6, 8 Epistula ad Ephesios : LXII, 7S 1, 10 cf. xxix, 32 2, 22 LVI, 50s.58.65 4, 8 LXI, 92s; cf. XII, 35S 5, 14 cf. xxna extr., 30s 5, 26 cf. 11, 50-52 5. 27 xxxni, 73 5, 3° cf. lxxxv, 41 s 6, 14-17 Epistula ad Philippenses : 11, 67 1, 21 11, 62s 1, 23 XXXI, 32-34 2, 6-7 cf. xlv spur., 4 2, 7 cf. lxxi, 20s 3» i9 xliv, 49s ; lxxxiv, 8s 3, 20 Epistula ad Colossenses : 1, 21s 2, 3 xmb extr., 9s 2, 9 XXVII, 46 2, 14 xxxix, 80s; xxxixa 3, 1 extr., 58s xxxixa extr., 61 3. 2 xxxv, 2IS 3. 3 LV, IO-I2 3, 9-10 Epistula ad Thessalonicenses Ha : xx, 72s 3. 1 Epistula ad Timotheum la : 11, 71 5. 6 lxvii, 37 5. to XVIII, 26-28 6, 10 cf. lxxi, 66ss 6, 17 xvii, 62 ; cf. xlii, 5 5 6, 18

442

INDEX LOCORVM SACRAE SCRIPTVRAE

Epistula ad Timotheum Ila : cf. xxvi, 81 2, 3 XXVI, 76 2, 4 2, 12 xiv dub., 8s xvii, 53s 3. i cf. xxxi, 61-64 3,8 LXXXVIII, 117 4, 2 Epistula ad Titum : LVIII, 62-64 3, io-h

-'4

M to

Epistula ad Hebraeos : cf. 11, 58 3, M xciv extr., 32s 4, 12 xciv extr., 24 4, 13 xx, 66s 5, 14 12, 6 hi, 3 IS lxxx, 14 12, II xxxiii, 19-22 12, 29 XV, 34

Epistula ad Hebraeos : cf. xxvii, 52s; 13, 17 22-24 Epistula Petri 1, 18-19 2, 23 4, 8

la : LIX, 28-30 cf. LIV, 49S cf. LXXV, 20

'

Epistula Iohannis la : XL, 64s 2, 1 2, 6 LXIX, 59S xciv extr., 61-63 2, 17 LXXXIII, 5S 4, 4 Apocalypsis 5, 5 6, 9-10 6, 10 14, 4

LXVIII, 52

cf. xvi, 43 xvi, 44 XL, 45S

XXVIII,

443 INDEX FONTIVM ET IMITATIONVM (*) Actus Petri cum Simone : 32

1, 47SS ; xxxi, 72-79

Agrapha : Logion 38

xlii, 34-35

Ambrosius De Cain et Abel : LXXII, IO-II 2, 9. 35 Hexameron : 4, 4, 4, 4, 5, 5,

2. 7 7. 29-30 8, 31 8, 32-33 12, 36 24. 86

XXXI, 3-79 XXXI, 3-79 XXX, 44-76 xxxi, 3-79 LXXIII, 62-85 LXXIII, 91-102

Expositio euangelii sec. Lucam : LXVI, 69-72 lxic extr. dub., 33-35 lxic extr. dub., 57-58 xcvn extr. dub., 47-48 2,50 2, 69-70 LXXXVIII, 49-5 8 LXVI, 81-83 2, 72 xxvi, 12-14.20-22 2, 77 2,83.90-94 LXIV, 9-63 LXII, 93-104 3> 2 La extr., 44-46 3. 49 xxxvii, 2-15 4, 2 xxxvii, 35-37 4, 3 La extr., 19-56 4. 6-7 cxi extr., 30-33 4. 7 lxvi, 75-79 4, 16 4, 16.18-20 LI, I2-6l LI, 79-89 4, 20 LXX, 16-19 4, 22-23 4, 68-72.77 XLIX, I-I03 cx extr., 14-18 4, 71-72 cx extr., 49-50 4, 72 cx extr., 42-46 4, 76 xix, 61-63 5. 14 XLIII, 5 5-8l 5. 39-40 x, 22-23 5, 82 5, in112.ii 5 LXI, 34-49 5, 112.115 LXI, 70-95 xlii, 73-104 ; lxv, 50-( 6, 5-9 xxxiv, 3-17 6, 66 xxxiv, 18-47 6, 67 6, 93-96-97 LXXX, 49-54 II, 58-7I 7, 4 4^ 00

2, 24 2, 26

(*) Imitationes asterisco notantur.

Ambrosius, Expositio euangelii sec. Lucam : XLI, 67-IO4 30-31 xxxiv, 3-17 64 175-179 xxiv, 1-51 XXV, 7-8 177 180182.185 XXV, 38-86 xxxii, 26-79 7, 187 civ extr. dub., 6-18 8, 15-16 8, 25 XLIV, 3-I4 XIX, 40-65 8, 46-47 xx, 7-10.24-28 8, 48 XX, 61-69.77-81 8, 52 LV, 18-19 8, 54 LV, I3-I4 8, 56 LIV, 19-56 8, 57-58 XLVIII, 64-IO2 8, 61-64 xcv extr., 15-44; xcvi 8, 84-85 extr., 2-50 LXVIII, 54-67 9, 11.13 LXXV, 63 to, 75 10, 75.8890.92 LXXVI, 2-66 LVIII, 42-54 IO, 93-94 LIX, 32-52 10, 95-96 LVII, 3-35 10, 97-98 LVII, 64-70 IO, IOO 10, 140-142 xxxix, 17-58 XXXIX, 42-44 IO, 141 xxxixa extr., 19-21.41IO, 155 7, 7, 7, 7, 7,

10, 10, 10, 10,

158 159-160 161 162

43 xxxixa extr., 25-26 xxxixa extr., 52-77 xxxixa extr., 9 xxxix, 65-72

In psalmum CXVIII : sermo 18, 7

XVIII, 20

De Tobia : 13, 43 *Anonymus (Moricca) sermo v (vm) vi (ix) vm (xm) xv (xxvi) xix (xxxi) xxi (xxxm) xxiv(xxxvi)

XXVII, 51 in

cod.

Casanat.

1338

xcvn extr. dub., 11-23 xcvn extr. dub., 55-71 xma extr., 3-5 li 11, 16-17 ; liv, 6-13 LXXXI, 2-67 LXXXI, 5 5-6l xl, 29-35.53-55.63-72

444

INDEX FONTIVM ET IMITATIONVM

*Anonymus in cod. Orleans 154 (Leclercq) sermo 1, 7-19 xlv spur., 2-17 *Anonymus in homiliario Alani Farfensis sermo 2, 62 cv extr., 2-54 *Caesarius Arelatensis, Sermones 68, 2 xxxvi, 87-88 71, 1.2 xvii, 52-91 xviii, 25-28 7i, 2 x, 26-46 107. 3 115, 5-6 xcm extr., 6-44 115, 6 xciv extr., 8-63 116, 3 xxna extr., 22-25 121, 7 lxxxv, 53-63 187, 2-3 lx, 1-42 l, 46-47 199. 1 204, 1 Lin, 15-17 216, 1 vi, 40-44.55-62 *Cassiodorus , Expositio psalmorum in psalm. 71, 6 xcvn extr. dub., 58-66 Cyprianus, De opere et eleemosynis 2 xxna extr., 65-74 *Defensor, Liber Scintiliarum XLVIII, 20-21 2. 15 xcvi extr., 33-34 49. 25 xcvi extr., 34-36 49. 26 xcvi extr., 38-39 49, 27 xcv extr., 9-10 49. 28 xcvi extr., 31-33 49, 29 xcvi extr., 49-50 49, 3° *[Faustus Reiensis], Sermones xma extr., 63-64 7 CO

Hieronymus, Epistulae LIV, 10-12 78, 2 LXVII, 27-28.57 LXVII, 63-84 78, 7 78, 8 LXVIII, 25-82 Homerus, Odyssea 12, 39-54. 166-200 xxxvii, 2-15 *Iuo Carnutensis, Decretum

13, 34

xxxvi, 12-13.23-29

*Lanfrancus, De celanda confessione

lxxvi, 32-33 *Lietbertus de Insulis Commentarius in psalmos 75, 6 xcvn, 61-77

Maximus, imitationes sui ipsius : xma extr.. lxv, 46-49 ; c extr., 154-10 T1 O R c extr., 12-18 7-14 xvi, 45-47 Lxxxvm, 14-17 XX, 88-91 xxxin, 101-104 XXVII, 52-56 xxvm, 22-27 * XXVIII, 22-27 xxvii, 52-56 XXXII, 9-13 XLViii, 31-34 XXXIII, IOI104 XX, 88-91 XXXV, 58-59 L, 72-73 88-89 LII, 27-29 XXXVIII, 47-71 LXXVIII, 30-5 3 XL, 39-40 LVI, 80-82 XLI, 64-66 LXXV, 55-57 XLII, 92-104 LXV, 50-62 XLVIII, 31-34 xxxii, 9-13 L, 19-21 LXIX, 64-66 xxxv, 58-59 72-73 LII, 27-29 XXXV, 88-89 LVI, 80-82 XL, 39-4O LX, 66-67 LXia extr., 57-58 LXia extr.. lx, 66-67 57-58 lxic extr. dub., 2-3 ci extr., 3-4 dub., 15-21 xcvii extr. dub., 14-16. 21-24 LXV, 46-49 xma extr., 4-10 ; c extr.. 15-18 50-62 XLii, 92-104 LXIX, 64-66 L, 19-21 LXXV, 55-57 XLI, 64-66 LXXVIII, 30-53 XXXVIII, 47-71 LXXXVIII, 14-17 XVI, 45-47 xcvn extr. dub., 14-16. 21-24 lxic extr. dub., 15-21 c extr., 12-18 xma extr., 7-14 15-18 xma extr., 4-10; lxv. 46-49 ci extr., 3-4 lxic extr. dub., 2-3 27-28 cm extr., 18-10 chi extr.. 18-19 ci extr., 27-28 *[Maximus], Sermones (Bruni)

h 78 s 60

vii

spur., 1-38

v, 24-30

Passio Pauli apostoli cap. 16 ix, 49-51 Passio apostolorum Petri et Pauli cap. 54-56 1, 47ss 60 ix, 46-47

INDEX FONTIVM ET IMITATIONVM Rabanus Maurus, Horn, de festis ii xxxvi, 23-42.47-64 42 xxx, 20-30

Vergilius, Georgica 3, 337 xxxi, 25 incertae originis

[Rufinus] uide Lietbertum de Insulis Vergilius, Aeneis 8, 357s LXin, 26-27

lx,

83-84.84-85 spur., 41

lxxxvii

445

446

INDEX NOMINVM RERVM VERBORVM SELECTORVM (*) a, ab : fratres pertrahunt a pedibus sacerdotum xvii, 525 a terrae facie iactabamur xxxiii, 74 ; cum a consortibus conticiscam lxxix, 29 ; hi uenerandi sunt a nobis xii, 27 ; ab aquis accepta esca xxna, 39 ; graui a serpentibus incursione xxxvu, 45 ; maior a patre lvi, 81 ; secunao ab apostolis gradu lxviii, 80. [abicio : concupiscere -mus vm, 8.] ablatiuus instrum. : u. in cum abl. abluo : (baptismo) xm, 17 ; xxii, 61. ([hospitalitate) xxi, 46. (Jacrimis) lxxvi, 35 ; lxxxi, 43. (syn. diluo, lauo). abnego : obliuione -at inpudicitiam xxii, 66 ; (Judas) lxxiv, 37 ; (Petrus) lxxv, 57 (#. nego). absens : cvi, 16. absentia : lxxix, 12. absoluo : peccato -tur cvi, 55. absque : [ vm, 5 o] ; l, 43 ; -e dubio in, 46 ; -e militate mei xcv, 11. abstinenter* : si -er egerimus l, 112. abstinentia : lxxxviii, 46 ; ut per -m sanaretur li, 9 ; lxvi, 57 ; lxxxii, 3 ; -m indicamus corpori ut a uitiis magis animam abstinere possimus xxxvi, 42 ; nullum delictum quod non purgetur -a lxi, 20 ; misericordiam dei cunctorum -a deplorare lxxxi, 69. (syn. ieiunium). abstineo : xxxvi, 13.43 ; xliv, 26 ; l, 38 ; lxxxi, 9.37 ; quidquid praeter mandatum dei feceris quamuis -as non ieiunas xxxvi, 86 (syn. ieiuno). absum : numquid maior est saluatore ? -sit vi, 57 ; xv, 36. absurdus : quam incongruum et -um XLVIII, 37. abunde u. satis. ac : neque poterat obscura esse ac tetra uel tenebrosa xliv, 54. acceptor : v. persona. [accessus : absque ullius creationis -u vm, 50.] accipio : satis -se uos credo lxxviii, 2. (de sensu allegorico) xix, 81 ; xxvm, 47 ; xxix, 64 ; xxxiii, 92. post -tarn fidem xvn, 6. accresco : xxxiii, 76. uetustus (homo) satisfaceret seueritati nouus -ret bonitati cxi, 35.

(*) Vide p. LXV1I-LXV1II.

accumulo : xxvi, 42 ; uota uotis -at xma, 3 ; peccata -at aliena xxxvi, 28 ; saluatoris cotidie -tur gloria xeix, 60. accuratio : [vn, 45]; lx, 23. accuratus : laetos et -os ad ecclesiam properare xxvi, 55 ;moribus-i lx, 38. accuro : refi. lx, 12; Lxia, 58. accusatiuus : ut quid ei propriam sepulturam ... xxxix, 49-52* ; l, 95 ; li, 62s. acc. pretii plus est praesens adulatio xcviii, 46*. acies : -m obtutuum lxxxiii, 55. acquisitio : et de sua certus salute et de aliorum -e securus xxxiii, 57. actus : in -u publico constituti xxv i, 4 ; propriis -bus inplicati xxxn, 42 ; xlii, 32 ; xlix, 102 ; lxi, 28 ; lxii, 62 ; lxxiii, 21.54; lxxxiv, 17 ; unumquemque nostrum -um suorum daturum rationem xci, 20; bonis -bus lxxxvi, 3 ; malis xxvi, 6 ; religiosis lxxxii, 9 ; sanctis ac uenerandis lxx, 19 ; terrenis lxxxv, 22 ; saeculi 111, 49 ; xxxvi, 82 ; lxxiii, 28. ut doctrinam suam non tarn uerbis quam -bus exerceret c, 9. -us apostolorum : 11, 14 ; xvii, 4.77 ; xl, 51. ad : ad euangelizandum non conscientia peccati retrahitur xxii, 63 ; quos ad religionis cultum debeatis habere exemplo xxx, 17 ; ad motum lunae xxxi, 16 ; patientior ad iniuriam xlviii, 20 ; penetraret ad cae¬ lum xxx, 23 ; xlviii, 10 ; qui ad ecclesiam uigilat xxxvi, 24; (mirabilia gessit ad superos xrv, 53) ; dicit scriptura ad tilios Israhel xvm, 48 ; cum sermonem ad uos faceremus xxna, 2 ; non est addictus ad mortem xvi, 38 ; non sacrilegis sit ad luxum lix, 23 ; nos formauit ad uitam lix, 48 ; (detulerunt ad eum insignia lxic, 51). addico : ne sanguinem innocentis -ret lvii, 69 ; -tus ad mortem xvi, 38. [addisco : vm, 28.] adeo : usque -o xxxv, 34.58 ; l, 72 ; lxx, 2.72 ; lxxiv, 70. adhibeo : censura circa neglegentiores filios -tur xxxiii, 13. adhuc : -c diligentius xxvm, 54. adimpleo : xxxi, 22.

INDEX NOMINVM RERVM VERBORVM SELECT. adiutorium : -um nostrum lx, 90. admirabilis* : magna et -is fides lxxv, 34admiratio : -is aliquid xix, 71s ; nouo -is genere xxii, 45 ; xxiv, 72 ; -e quadam xxxi, 26. [admiror : quid primum sit -ndum vin, 19.] admissum : Iudae proditoris xl, 72. adoro : deum (dominum) iv, 51; (LXib, 75) ; evil, 8. adulterium : quod sacrilegium in Pharisaeis maius -um uocari potest lviii, 10 ; xxvni, 5 3. aduenio : (Chris/us) xxna, 25 ; lxviii, 54 ; lxxxviii, 51. {deuspater)xm, 38. {spiritus sanctus) xxna, 63. aduentus : (Christi) v, 6.56 ; x, 29 ; xix, 35 ; xxna, 28 ; xl, 13 ; lx, 45 ; lxi, 39 ; (LXib, 26) ; lxii, 73 ; lxxxiv, 88 ; lxxxviii,56s ; (xcvii, 19); xeix,

25aduersarius : sing, pro plur. lxxxi, 46s ; lxxxv, 11 ; lxxxvi, 6. plur. lxix, 71 ; lxxxiii, 43s; [xc, 30]. {syn.

hostis). aduersus : prosecuti sumus -s illos qui xxxi, 2. aduerto : quid causae sit debemus -re xm, 57 ; xv, 22 ; xxxiv, 2. aduocatus : (Christus) xl, 66. Aegyptus : mundi -um lxvii, 57. aequalis : (Petrus et Paulus) -es sunt passione 1, 26 ; ix, 43* ; {non) -is adsumptio xix, 5 5 ; {paschae et pentecostes) -is festiuitas xliv, 17; [qui {sc. A.riani) dicitis filium dei deo patri -em esse non posse vii, 60s]. aequanimiter : lxxxii, 40. (aequipero : xcvii, 13.) aestimo : xxxi, 11 ; [-emus eius innocentiam de uolatu vm, 41]. aeternitas :-em mysterii salutaris 1, 17 ; -is inmortalitate xxxv, 18 ; uigor -is xliii, 64; -is dominus lxii, 69 ; columba in baptismo ecclesiae -em conferens lxiv, 61 ; ut credentibus fiat -as ci, 48 ; resurrectionis gloriam quae est -e praetiosa ci, 60. aeternus : -am gratiam xxii, 38 ; -as saluatori gratias ageremus lxv, 49 ; -a sede xl, 50 ; -am substantiam diuinitatis lxv, i i. mundanas pecunias ... -as diuitias xxvn, 7 ; -us ... tem¬ poralis xvii, 33 ; lx, 25 ; in -um xevi, 8. («. uita ; syn. perennis, perpe¬ tuus, sempiternus). affectus : Christus animarum requirit -um lx, 33 ; xxxix, 8 ; lxxvii, 24;

447

[in deum prouocauit -um vn, 36]. ager : uix cuiusque -er inpollutus ab idolis xci, 24 ; cvin, 9. -er {figuli) mundus hie totus est lix, 38. agnus : {Christus) xl, 43 ; (lxic, 40) ; (xcvii, 73). ago : bene-mus lxi, 31 ; [bene et re¬ ligiose -ndo lxxxvii, 40] ; si abstinenter* -rimus l, 112. Alexander Martyrius Sisinnius : cv, 4 ; cvi, 2. alienus : resolutus in somnum a se -us efficitur lxxiii, 32; quod {Christus) pro -is peccatis has plagas susciperet lxxiv, 54; -um est quod habemus xcv, 9. alimentum : religiosi lactis -a xxx, 12 ; spiritalia -a xx, 64 ; uitae -a caelestis li, 54 ; -um uerbi caelestis li, 83. alimonia : ideo fame nostra alios pascimus, ut non depereat -a nostra xxvii, 9. aliquantulum : quod sol nocturnis horis -um decerpserit lxii, 16. aliquantus : [ante -um temporis vm, 15] ;-i moleste ferunt lxxxviii, hi ; cum -a mihi inpossibilia uiderentur cv, 15. aliquis : -quid* crimen lxii, 43 ; -quid cum gen. xix, 72 ; lxxxii, 36 ; xcii, 40. sed dicit -quis vi, 55 ; xv, 30 ; xxx, 62 ; l, 90 ; liii, 21 ; lxxxiv, 22 ; lxxxviii, 84. sed dicat fortasse -quis xxi, 60 ; xevi, 23 ; c, 48. alius : -um acc. neutr. uar. led. xx, 34 ; lxv, 8. i.q.alter xxna, 67. -us ... -us i.q.alter ...alter xx, 34 ; lxv, 8. {u. alter). allisio : saxi ilium -e conminuit xxxi, 78. allophylus : lxix, 69s. altarium : {clericus) non contentus stipendiis quae de -o domino iubente consequitur xxvi, 90; cum eius sancto -o praesiderent cv, 30. alter : xxxi, 72 ; i.q.alius lviii, 41 ; lxxxi, 54; -er nemo peruigilat lxxiii, 36. -er ... -er xii, 14s; xvii, 47; xix, 56s; xx, 12s. -er ... alius xii, 14s. 16. (». alius, unus). alteruter : lxv, 7. altus : sententia -iorem nobis tribuit intellectum xxxiv, 22. ad -iora liii, 12 ; lvi, 49 ; de imis (inferioribus, infernis, humilibus) liv, 4; lxvi, 32.36 ; lxvii, 33. amaritudo : -o sermonum xxv, 65 ; post -em legis lxviii, 27s ; lxvii, 74.79.83s.

448

INDEX NOMINVM RERVM VERBORVM SELECT.

amarus : mandatorum Christi -os sermones xxv, 61 ; aquam -am Myrrae legem esse uet. testamenti lxvii, 69 ; lxviii, 19. ambio : xm, 53 ; xxn, 4s ; lvii, 13. amitto i.q.obliuiscor : xxxixa, 24. Ammaus* : -us et Cleopas xv, 20.60s ; xxiv, 37. amo : xix, 20 ; xlviii, 18 ; lxxiv, 37. amoenus : paradysi -a xxna, 61. amor : xix, 8.21 ; xxxiii, 13 ; xliv, 34 ; lxxi, 65 ; lxxx, 17 ; de -e 111, 29. -or Christi iv, 28.67 ’> xvii, 57; xxiv, 61; xxxixa, 13; xli, 49; lxxvii, 31. (syn. caritas). ample : quanto plus ... tanto -ius xxx, 5amplector : xxvi, 92 ; xxxiii, 8 ; quod libenter nobis -ndum est lxii, 5. amplus : quod est -ius lxxii, 48 ; [se tabernaculum -ius addidisse lxxxvii, 24]. amputo : auaritiae nostrae tenebras -emus LXia, 22. Anaunia : cv, 29. ancillula : xli, 63 ; lxxxviii, 85. angelicus : n, 30 ; [vii, 47] ; xlviii, 5 5 ; lii, 69 ; (lxic, 40); Lxxxrv, 14. angelus : -us Gabrihel vi, 12 ; xxxix, 13. et ipse (sc. Iohannes) -us vi, 24. -i xxxixa, 75 ; [xlv, 8] ; xlviii, 31 ; lxii, 21 ; lxxx, 57 ; lxxxiii, 28.36 ; lxxx iv, 11.12 ; (xcvn, 3.49); c, 21. angustiae : saeculi xxna, 61 ; temporum LXXXI, 68. anima : dot. plur. -bus i, 11 ; lxxxv, 27. xn, 46 ; xvi, 43 ; xvii, 18 ; xvm, 13 ; xxna, 49 ; xxv, 26 ; xxvin, 7 ; xxxii, 17.50; xxxv, 33.69.71.88; xxxvi, 85.102; xxxvn, 83 ; xli, 93 ; xlii, 13.44; XLIX, 24; LI, 75; LX, 32; lxi, 14; lxvi, 86 ; lxx, 65 ; lxxii, 48 ; lxxxv, 38 ; xciv, 21. -rum corda lii, 42 ; fontem -rum lxxxiv, 72 ; spiritalis -ae hortus xxv, 77 ; elemosina -rum aliud lauacrum xxna, 67 ; -ae medicina xxm, 14 ; xxv, 66 ; xxxn, 44 ; medicum -rum xxxv, 9 ; -rum caelestium sanctitatem lxvi, 80 ; (Maria typum nostrarum -rum gerebat lxic, 31). opponitur corpus (membra) xv, 14 ; xix, 62.79 ; xxi, 58 ; xxna, 10 ; xxv, 31 ; xxxvi, 20.43.76. 88 ; xliv, 26 ; Lxia, 28 ; lxxii, 37 ; lxxxviii, 108. animal : xxix, 63 ; xxxn, 9 ; xlviii, 26. 32 ; xcv, 34. animans subst. : 11,46 ; [vm, 37] ; xli, 99 ! cx, 53. animus : xvii, 45 ; xxiv, 68 ; xxv, 16 ;

xxxi, 5 ; lxxi, 29 ; lxxxiv, 7. [-us fidei vii, 8 2] ; uultum -i xlviii, 86. annuntiatio : praecepti xxvin, 8. annuntio : xxii, 49 ; xxna, 28 ; xxix, 57.97 ; xxxiii, 11 ; xxxiv, 12 ; xlii, 74 ; lxxxviii, 8 ; xcii, 56 ; xciv, 60. (syn. nuntio). annus : in -i exordio xcvni,’ 52. (ecclesia) quae transactis -is v milibus, cum in sexto millesimo -o ..., ignominiam Christi fonte purgauit xxna, 23 ; vii dierum curriculo vii milium -rum spatia distinguuntur xciv, 58. ante : ubi -e habitat quant ascendat xxxixa, 30. antichristus : i.q.diabolus xix, 40.47; li, 73 ; evil, 7. anticipo : xl, 44 ; lxxxv, 38s ; xci, 11.

antiquitas : martyres quos nobis tradit -as cv, 2. aperio : (in baptismo) -untur caeli -untur et tartara xxna, 62; l, 85 ; lii, 53 ; -itur tartarum liii, 5 (syn. resero). apis : sacerdotes -bus conparandi lxxxix, 10. apocalypsis : ait Iohannes in -i xl, 45. aporior : lxxxii, 44. apostolatus : Iudas innocentiam -us amisit lxxv, 27 ; li, 67. apostolicus : -o ferculo n, 12 ; -a gratia ix, 11 ; -ae fidei uirtus lii, 68. apostolus : sicut ait -us (semper fere de Paido) n, 70; beams -us 11, 66; sanctus -us lxiii, 16 ; Paulum -um xxxi, 66. (de Petro) quae -o gubernanda conmittitur cx, 16 ; ait -us Petrus xvii, 84. ait beams -us ante 1. lob. 2, 1 xl, 64. beati -i (de Petro et Paulo) 1, 45. omnes beati -i 1, 2 ; xliv, 43 ; sancti -i xi, 10; -rum amictibus lxviii, 59 ; credulitate lvi, 27 ; laudes lxxviii, 26 ; pedes xvii, 51 ; ascendit beatis -is xxxixa, 5 2 ; magna tides et sanctis -is conparanda lxxv, 44 ; per legem per -os per prophetas xxxiii, 82 ; per -os tribuit sanctitatis exemplum liv, 45 ; ab -is Ananias auarus inuentus est xvni, 13 ; dauis (sc. Christus) ab -is inuenitur xliii, 39 ; sub -is xvii, 43 ; xvni, 16. apostoli comparanturfontibus lxviii, 7 is ; radiis solis iustitiae xxix, 23; lxii, 55s; ramis xxv, 8is; salibus lxxxiv, 98. Christi radiis hoc est -mm praedicationibus xxxi, 44s. [apostropba : o fides Christiana quae consuesti lxxxvii, 50s]. appareo : epifania latine dicitur -re

INDEX NOMINVM RERVM VERBORVM SELECT. ci, 15. -et cum acc.c.inf. lxxxiii,65. appeto : qui pecuniam -it xvm, 28. apprehendo: -it arma bellica lxxxi, 17s. approbo : 1, 6 ; xv, 39 ; xvi, 9 ; xxix, 57.105 ; lxvi, 3s ; lxix, 68 ; xcix, 45apud : - superos ... - inferos xxua, 5 is ; - deum peccauerat xxxvn, 60; conscientiam tuam lxix, 64 ; capillos - se esse numeratos lxx, 63 ; - tartarum detineri lxxiv, 48. aqua : xxn, 7.41 ; xxua, 36 ; xxvm, 60.77. (ad baptismum spectans) xmb, 35 ; xm, 8 ; xxua, 41 ; uiua -a xxii, 62; xxua, 12; xxxiv, 33. aquila : neofyti tamquam -ae lv, 31 ; -m recte Christum dominum dixerim lv, 42 ; lvi, 35. ara : -s diaboli xci, 27 ; -s ligneas evil, 33 ; licet -is adsistat rusticus cvin, 11. aratrum : dum -o dentalem subicit adfigit aures steuam inserit hguram crucis imitatur xxxviii, 26. arbitrium : uiuendi xxxn, 43 ; uita fatniliolae nostro pendet -o xlii, 28. arbitror : 111, 2. interpretationem allegoricam introducit v, 42.62 ; xix, 64 ; xx, 30.57s ; xxv, 39.70 ; xl, 60 ; xli, 89 ; lii, 72 ; liii, 56 ; liv, 44 ; lxvii, 69 ; lxxxviii, 48. arbor : -or Cbristus est cum resurgit xxv, 42; crucis -or xxxvn, 19; xxxviii, 20 ; uelum suspensum in -e quasi Christus exaltatus in cruce xxxviii, 17. per -em concupiscentiae xxxvi 1, 62. arcanum subst. : silentii nostri resoluit -a vi, 6 ; pectorum nostrorum -a xliii, 38 ; diuinitatis suae -um liii, 46. ardor : rediuiuis -bus xxua, 39 ; tartari -em xxua, 45 ; diurni solis -or xxxi, 26 ; fidei -or iv, 25. arduus : necessitatem -am lxxxi, 48s. arefacio : xxii, 6. areo : -ntibus aestu rebus xxxi, 26 ; qui in mortem peccatis -erant xxii, 9. aresco : refrigerium -ntibus infundatur xxii, 8. argumentum : consuetudinis suae nititur -o lxx, 18. arguo : ob errorem -untur xxvi, 15 ; -itur cur xxvn, 31 ; istos propheta -it et obiurgat xxvm, 40 ; mihi salutis causa -re aliquando permissum est lxxxviii, 115 ; lxxix, 25. Arianus : [adi. -a perfidia vn, 83]. subst. [-orum detestanda perfi¬ dia vn, 50; per has scalas -i

449

ad inferos descenderunt vn, 8 8] ; haereticis -is xxvi, 87. arma : abstinentiae -a lxix, 40 ; non tarn -is quam deuotione lxix, 72 ; -a bellica ... -a iustitiae lxxxi, 18 ; praecepta Christi -a sunt christiani lxxxi 11, 15 ; hominum -a lxxxih, 73 ; -a huius mundi uana et luxuriosa opera lxxxv, 68 ; -is nos caelestibus muniamus lxxxv, 40 ; -a saluatoris lxxxvi, 8. («. fides). ars : uidete -em domini li, 14 ; malae -es xxxi, 60 ; lxxii, 43 ; -bus magicis XXXI, 74. ascendo : in cenaculo* -it 11, 40 ; qui ieiunando et uigilando -it ad pascham l, 45s. (de Christo) xxv, 41 ; xxxixa, 25.51 ; xli, 54s ; xliv, 30. 44.57 ; lvi, 24.34 ; (Lxib, 71) ; lxxx, 56. (de Elia) xv, 25 ; lxxx, 52 ; lxxxiv, 27. (de bominibus) xl, 19 ; liii, 9 ; (LXib, 66) ; lxiii, 10. ascensus : E/iae lxxxiv, 57. aspersio : -e sanguinis domini xxxiii, 75assero : lviii, 77 ; xcm, 5. assumo : (christiani) -untur in gloriam* xxua, 59 ; xix, 85. (ecclesia) -etur in aetemam gloriam (requiem aeternam) xx, 88 ; xxxm, 101s. ubi deus non -ta specie descendit ad homines xm, 40 ; (Christus) -ti hominis agit causam xxix, 47 ; rediuiuum (humanum) corpus -it lvi, 11 ; lxxxiv, 91. assumptio : tantam resurrectionis distantiam, ut aequalis non possit esse -o xix, 55 ; rediuiua carnis -e lv, 45. assurgo : (de Christo) xl, 66. astrum : noctem in qua -a deseruiunt LXII, 21. astruo : -ximus Petrum profecisse lxxvii, 2; sicut scripturis -tur lxxxviii, 69s. at : at tamen xn, 38 ; xxvm, 69 ; xlviii, 93 ; evil, 16.17. at ••• tandem 1, 34 ; lxxiii, 76. atque : oratio misericordia -e ieiunium lxxxiii, 18 ; cognatio iunctio -e societas lxxxiv, i 3 ; Iudaei etiam -e gentiles lxii, 4 ; -e ideo xvn, 14 ; xxxviii, 17 ; lxx 1, 12.58 ; lxxiv, 56 ; lxxvii, 5 ; lxxxi, 62 ; lxxxii, 29 ; -e utinam xxx, 5 3 ; lxxxviii, 104. attero* : pugnam quam coepit -re xlii, 49. auaritia : xi, 58 ; xvii, 55 ; xvm, 7.25. 59.61 ; xxii, 11.20; xxx, 21 ; xxxii, 1 is ; xxxvii, 79 ; xliii, 74; lii, 36 ; Lxia, 21 ; lxvi, 49 ; lxix, 53 ; lxxii, 57 ; lxxxii, 29 ; xcvm, 29.

450

INDEX NOMINVM RERVM VERBORVM SELECT.

auarus : xvm, 22.37 ; xxvn, 38 ; xlii, 38.70; xlviii, 33; xcii, 58.62; {Eliseus) -us in petendo lxxxiv, 54. auctor : -or ipse {sc. serpens) punitur xxxvii, 68 ; -es martyrum {sc. Petrus et Paulus) hi, 36 ; prophetarum -bus xlii, 101 ; uenditionis -em xvm, 65 ; lviii, 52. deo -e xxi, 54 ; lxii, 85 ; -em suum plasma cognoscens xliii, 15. (Christum credit pacis -em lxic, 24) ; bona ipso {sc. Christo) -e faciamus lxxiii, 23. auctoritas : apostolorum xvm, 16 ; euangelica xxvi, 26 ; maiorum l, 6. audeo : dicere ci, 68. audio : -i (ergo, igitur) lxxxviii, 85. 113 ; c, 49 ; cxi, 20. auditor : lxxx, 7 ; ci, 43. auditus : {in haptismo Christi) pater ad nos longo -u uocis aduenit xm, 38. opponitur oculis xn, 24 ; xvi, 29 ; cv, 14. augmentum : {lund) quantum terris largiatur -um xxxi, 24 ; {ecclesia sicut lund) -um adquirit xxxi, 53 ; (-um facit aetatis pariter et salutis lxic, 7 ; credulitatis -um lxic, i i) ; tempora consequuntur -um xcix, 9. augurium : (lxic,73) ; -a profana gentilium xci, 27 ; falluntur -is xcvm, 56s. auris : -es aratri xxxvm, 26. opponitur cor xlii, 15 ; xci, 8. aurora : xxix, 15 ; lxxiii, 63. aurum : -o diuites - iustitia mendici xvii, 69 ; {area) terreno ornabatur -o, {Maria) caelesti xlii, 112 ; -um et argentum non praetiosum natura instituit sed hominum uoluntas lxxi, 73 ; -um mundi - -um fidei LXXII, 37s. auspicatio : xcvm, 59. auspicium : (lxic, 73); xcvm, 53. austeris : lxvii, 72 ; lxviii, 29*. aut - aut : i.q.et - et xxxvii, 5 2 ; lii, 44 ; LXIII, 32s. autem : i.q.enim lxxii, 9 ; lxxxii, 58*. baptismum,rjr/«j--ma: {hominum) ix, 51; xm, 17 ; xxna, 31.44.68 ; xxxi, 52 ; xxxv, 17s ; L, 56 ; lii, 28 ; lv, 13 ; lxvii, 42 ; xci, 39 ; c, 5. {Christi) min, 6; xmb, 42; xm, i6ss; xxna, 62 ; [xlv, 23]; lix, 77 ; lxiv, 21 ; c, 3. -um paenitentiae {sc. Ioh. bapt.) lxii, 82 ; xcix, 68s. -um {synagogae) xxvm, 62. {typi -i) xxvhi, 57SS ; l, 56SS ; lii, 14SS ; lix, 77SS; lxiv, 58ss.66ss.72ss; lxv, 8ss ; lxvii, 42SS ; c, 57SS. («.

aqua, fides, fons, innouatio, lauacrum, mysterium, sacramentum, unda). baptizo : {homines) xma, 66 ; xm, 24 ; xliv, 78. {Christus) xma, 37.68 ; xmb, 18 ; xm, 60 ; [xlv, 19] ; lxv, 9. {syn. consecro, lauo, tingo). barbarus subst. : xvm, 67 ;’lxxii, 22 ; lxxxiii, 13 ; lxxxvi, 74. («. hostis). beatitudo : ix, 42 ; xxvm, 27 ; lxi, 6 ; i.q. sanctitas lxxxiii, 33. beatus : adj. ix, 16.19.41 1 xvii, 33 ; xix, 65.85 ; xxvm, 26; xxxvm, 51 ; xxxix, 31.81 ; lxi, 52 ; lxxi, 56 ; (-ae paschae xiv, 2) ; -um uirum, i.e. Esaias xxvm, 34. {prophetae, apostoli, mar tyres) iv, 12 ; [vn, 63] ; xn, 18 ; xxiv, 60 ; xxix, 3 3 ; xxxixa, 66 ; xliv, 43 ; -us apostolus {semper fere de apostolo Paulo) xxx, 8 ; -us latro LXXIV, IO. beatior : xm, 12. beatissimus : in die -ae epyfaniae xmb, 2 ; -o dei regno xxxii, 36 ; -os sacerdotes xen, 48 ; Ananiam Azariam et Misahel -os pueros iv, 44 ; sancti ac -i Iohannis baptistae v, 2 ; -is apostolis xvm, 3 ; -is apostolis Petro et Paulo in, 34 ; {martyres) iv, 2 ; xi, 2 ; xv, 3. subst. i.q. sanctus xxi, 44 ; lx, 59 ; [lxxxvii, 69]. {martyres) xn, 25 ; xv, 16. bellicus : lxxxi, 18 ; lxxxiii, 3. bellum plur. : lxxxv, 2.10. bene : xxvi, 6 ; xxx, 30 ; lvii, 12 ; lxi, 31 ; lxv, 47 ; xcvm, 2 ; cm, 21. -e dicit, scribit etc. n, 40 ; xv, 4 ; xxx, 58 ; lvi, 59 ; lxii, 2 ; lxiv, 44 ; lxxxix, 4. melius : xxna, 5. benedico c.acc. : xm, 6.28 ; lx, 82 ; [lxxxvii, 75]. benedictio : xm, 6.22 ; xxi, 5 ; (lxic, 71); lxiv, 5. beneticium : xxn, 6s. beneuolentia : lxi, 24 ; lxiv, 30. benignitas : xxi, 21 ; lxxx, 22 ; dominicae -is xliii, 9. bestia : xvm, 50.54. biduum : ante -um xxvi, 49. blandimentum : xxvi, 95 ; xxxvii, 36 ; [xc, 35]. blandior : lxxiii, 73. blandus : xxxvii, 6. blasphemia : lvi, 84; [xc, 51]. blasphemo : lvi, 82 ; lviii, 74; [xc, ?9lblasphemus : xxxv, 48.57. bonitas : xvii, 56 ; LXia, 51 ; (lxic, 22) ; {dei) xxna, 9; xl, 63 ; liv, 53s; LXI, 54 ; LXX, 56.

INDEX NOMINVM RERVM VERBORVM SELECT. bonus : ix, 34 ; xxx, 14 ; l, 82 ; li, 73 ; liv, 12; lxix, 72; lxxV, 61; Lxxxii, 31 ; xcvi, 42 ; {deus) xxxviii, 7 ; cxi, 41. melior xxxv, 36 ; xxxvii, 22; liv, 12.24; (LXib, 71); LXXVII, 4. optimus hi, 16 ; ix, 36 ; lxxxviii, 113. bonum est xvm, 62; l, 9; (Lxib, 75) ; lxvi, 9. melius (est) 11, 28 ; lvii, 58 ; lxxvii, 40 ; xcn, 17. bonum subst. xxxviii, 5 ; xlii, 54 ; [xc, 18.29.33]. botrus : sicut -us ita et Christus editurus uinum spiritale martyrii x, 23 ; -us in falanga suspensus in cruce Christus appensus ostenditur x, 29. {syn. uua). breuis : in hac uita -i lxxii,6 ; [xc, 8]. breuitas : xxxix, 54; LXia, 13. breuiter : xcix, 46. cado : ne quis per neglegentiam -ret xix, 23. [caducus : {uita) breuis -a mortalis xc, 8.19.] caecitas : auaritia -as est xvm, 29 ; -em spiritalibus oculis xix, 42; resoluta caliginum -e xxix, 10; peccatorum -e xxix, 21 ; opertae mentis -e xlviii, 85 ; liii, 66. caeco : xxxi, 69. caecus : cum omnia-a fuerint xxix, 14 ; -is oculis {sc. paganorum) xlviii, 90. caelestis : disciplinarum lxxxi, 29; diuitiarum xvn, 66 ; fulgoris xxxv, 50 ; imber xxxv, 86 ; regno xxxi, 60 ; regna xxxi, 78 ; scripturarum xxix, 97. -es subst. lxxxiv, 10. -ia subst. xx, 51 ; xxvii, 6 ; xxxix, 83 ; xxxixa, 40.58 ; xl, 17 ; lxvi, 36 ; lxvii, 33s. caelitus : xxix, 73. caelum : xxx, 19.23.32 ; xxxi, 3 ; xxxviii, 28.42 ; lxxiii, 53 ; plur. xl, 19 ; xliv, 49 ; [xlv, 5.6.9]. {Chri¬ stas) in -o xxxixa, 32 ; (Lxib, 63); de -o liv, 47; (Lxib, 68); ad -os (-um) xxxviii, 67; xxxixa, 45 ; (Lxib, 68); super -os lii, 57. {in baptismo) aperiuntur caeli xxna, 62 ; xxxv, 103 ; lii, 52 ; -um per sanctum spiritum reseratur liii, 6. calefacio : iv, 8. calendae : (-rum conuiuia ebriosa lxic, 70); -rum lasciuiam xcvm, 10; diem xcviii, 18.44 ; Iani -s lxiii, 25 ; -s Ianuarias lxiii, 29. caligo : noctium -em LXia, 21 ; -em delictorum LXia, 11 ; peccatorum -o xxix, 29. plur. -um caecitate xxix, 10 ; lxxiii, 40*. (a. tenebrae). 34

451

calix : xxx, 41. -x martyrio conparatur x, 16 ; non concupiscentiae -em sed uirtutis xxviii, 38 ; -em salutis ci, 72 ; cii, 26. calor : fidei -e xxiv, 64. calumniator : xxvi, 68 {ad Cue. 3, 14). camelus : xxxii, 9 ; xlviii, 29 ; xcv, 23. canis : non uoluptas -um sensus abducat* xxxvi, 84. cano : prophetias unum -tes xxix, 98. canticum : Christi -um xxxi, 65. cantilena : xxxvii, 8 ; lxxiii, 71.84.87. Cantus Cantianus Cantianilla : xv, 3. capio : fructus -re de* gemitibus alienis xvm, 43 ; ut se* fluenta non capiant xxxi, 17. [capitolia : aurata -a xlv, 32.] capitulum : -um euangelicum xx, 2 ; xli, 3.4 ; xcv, 2 ; ex, 3 (a. lectio), captor depon. : lxxxvi, 62. caput : maioribus poculis -ut mouetur xxx, 38 ; sine -e est qui xci, 29. -ut nostrum Christus xxiv, 45. non de -e sortis sed de -e salutis xxvii, 42s. de superscriptione xxix, 5. career : v, 65 ; [delictorum -e liberati viii, 1 3]. carceratus : -rum uisitatio xxvii, 11. careo : cum acc. lix, 9*. cum abl.xxvi, 86. caritas : xvn, 14.56 ; lxxvii, 30 ; [xc, 30]. -as uestra xlii, 12; cvn, 3. {syn. dilectio). carmen : xxx, 40 ; xxxi, 3.63.70. carnalis : [homo uinculis -bus absolutis viii, 6] ; -bus uitiis lix, 69. {u. oculus, spiritalis). carnaliter : xlix, 55. caro : xxvii, i 5 ; in hac -e positi lxxii, 20 ; fragilem -em nostram lxxxviii, 56 ; dominicae -is iniuria xxxixa, 12 ; (ipse -em gestans xcvn, 74; dominus secundum -em natus xcvn, 50). plur. xxxii, 34; lix, 45. (a. spiritus). castificatio : Mariae -o xma, 17. castifico : {spiritus sanctus) tunc -uit illi Mariam xma, 30 ; -emus corda no¬ stra lx, 43. castigo : clericos xxvii, 3 ; corpus xxxvi, 13.103 ; mores xcv, 31. castimonia : [vn, 44] ; xxvi, 78 ; xlii, 46 ; lii, 35 ; lx, 36 ; lxvi, 59. castitas : [vn, 33]; (xiv, 31); xxii, 66 ; lvii, 38 ; lviii, 4 ; lx, 57 ; lxi, 63 ; lxxxv, 35 ; lxxxviii, 32.101; {uidua) in -is proposito xxvi, 52 ; -is remuneratio xlii, 47 ; (ut dco nascente meritum cresceret -is Lxib, 26); {sacerdotes) -em corporis praeferunt LXXXIX, 8. C.C. XXIII

452

INDEX NOMINVM RERVM VERBORVM SELECT.

castra : -rum desertor diuinorum xxiii, ii ; -a sunt nostra ieiunia lxix, ii. cataracta : patefactis -is caeli l, 54. catechumenus : xm, 4 ; xxxm, 8 3 ; xlii, 25 ; lxv, 4.26 ; xci, 38. catholicus : [vn, 84]; xxvi, 89; lviii, 65 ; lxxxvi, 28. (caueo : -ndum est ne lxic, 66.) causa : 1, 46 ; xvi, 47 ; xxvii, 23 ; xxxi, 56; xxxii, 48; xxxvi, 15; lvii, 24 ; lx, 80 ; lxxiv, 17 ; lxxxi, 39. cum gen. xxxvi, 5 ; xxxvn, 64 ; xlii, 33; xliii, 21; xlix, 80; lxxix, ii ; cvi, 36 ; tota (omnis) -a lvii, 32; cv, 49; cxi, 10. -a est quod xlix, 76 ; lxxxv, 5 ; ut La, 10. quid -ae sit quod xm, 5 5 ; cx, 8*. qua -a xv, 36. sine -a 1, 28 ; xxvi, 72 ; xxvii, 54; xxvm, 24. -a xmb, 4; xm, 3 ; lxiv, 16 ; lxxxi, 33 ; lxxxii, 39.61 ; lxxxviii, 115. cautela : rogantes -m futuris (sc. peccatis) xxxvi, 80. celebritas : [haec dies (sc. depositionis) pro -e maxima procuratur viii, 10] ; sine psalmorum -e diem claudere lxxiii, 81. cena : xxx, 37 ; plus Christum latro diligit quam Iudas dilexit in -a lxxiv, 62. censura : siue pietate siue -a Christus adnuntietur xxxm, 11. census : hominem praecepti -us alter erueret cxi, 37. certamen : operum nostrorum con¬ summate -e lxxiii, 59. cesso : xvi, 8 ; xvn, 56 ; xxx, 2 ; xxxm, 4; lviii, 40 ; lxxix, 2 ; xciv, 11. ceterum adv. : xv, 39; lxxxv, 32; xcn, 15.42 ; xcvi, 34 ; cm, 43 ; cvi, 26 ; cviii, 8 ; cxi, 52. [cherubin : xlv, 8], christianitas : gentiles ad -em aduocemus xci, 38 ; omnis causa -is cxi, 10 ; -is dissimulatio xvn, 59 ; fidem 11, 5 5 ; infantia liv, 20 ; obseruatione evil, 55 ; officium xxvii, 25 ; cvi, 23 ; nostrae -is summa xlviii, 17s. christianus : adi. x, 32 ; xvn, 28 ; xxx, 14 ; lxxiii, 16 ; lxxxii, 52 ; lxxxv, 27; xci, 26; c, 56; cviii, 15. subst. xm, 13; xv, 38; xvii, 49; xvm, 70 ; xxvi, 24 ; xxx, 27.46 ; xxxm, 51 ; xli, 77 ; xlviii, 73 ; lix, 65 ; lxix, 60 ; lxxi, 23 ; lxxiii, 13 ; cvi, 7.21 ; a Christo -us dicitur lxxx, 48 ; qualis -us es l, 19 ; lxix, 65 ; o (delicate) -e xvii, 74s ; xvm, 46.52 ; lxxi, 32 ; lxxii, 63 ;

-i opponuntur Iudaeis x, 34 ; xix, 82 ; xl, 67 ; xeix, 38 (u. ecclesia - synagoga s.u. synagoga). Christus : propter -um 11, 20 ; (xiv, 9) ; xvii, 39 ; (xcvii, 49); Iudaeus populus -um in lege portat et nescit x, 39 ; ex uenerabili -i lauacro xm, 10 ; xxii, 46 ; xxna, 21.42.57 ] ut possimus esse quod -us xm, 15 ; xxxm, 52 ; fraternitas -i xvii, 16 ; diues in -o xvii, 64 ; in sacerdotibus (martyribus) -us xxi, 63 ; cv, 53 ; per fidem -i xxii, 57.71 ; sitiebat -us ? xxii, 40 ; -i plenitudinem xxii, 54 ; milites -i xxvi, 81 ; praeceptum -i talentum quoddam xxvm, 9 ; gregem -i xxx, 10 ; -i canticum xxxi, 64 ; -us ad¬ nuntietur in uobis xxxm, 11 ; -um induit xxxvi, 62 ; -um etiam corpus imitatur xxxvi 11, 35 ; sepulchrum -i est euangelistarum guttur xxxix, 30; -i mysteria xxxix, 33.41; amore -i xxxixa, 13; Stephanus -um tangit in caelo xxxixa, 75 ; credendum est ad patrem peruenisse -um xl, 24 ; -o ecclesia copulatur xlii, 93 ; synagoga -um amisit xlix, 42 ; ipsum esse -um li, 38 ; -i infan¬ tia liv, 24 ; -us cum condemnatur et superat lvii, 14 ; -i integritas lviii, 5 ; in -o est passa iustitia lviii, 6 ; (ortum -i Lxib, 9; residens -us ibi terribilis hie mansuetus Lxib, 72 ; -um pacis auctorem lxic, 24 ; usque ad -i cognitionem - post susceptum -um lxic, 65.66); cibus -i est redemptio populorum lxvi, 81; habere sibi -um lxxii, 26 ; -i sapientiam lxxii, 39 ; omnes actus -o socio uel teste compleri lxxiii, 22; gratias -o agere lxxiii, 46; (sacerdos) -um uerbo loquitur xcm, 48 ; (gradam -i xcvii, 33 ; omne peccati uulnus -i fouetur sanguine xcvii, 76); partem habere cum -o xcviii, 10 ; -um per christianos crescere xeix, 38 ; praecedit -us per baptismum c, 56 ; -um habetis in cordibus cvn, 6 ; in uobis -us incipiat cxi, 49. Christus est : abstinentia temperantia castitas lxiii, 20 ; aduocatus xl, 65 ; aquila lv, 43 ; lvi, 35 ; arbor xxv, 42; botrus x, 24.30; caput xxiv, 46 ; clauis xliii, 37 ; columba xlix, 69; creditor xxvm, 15 ; dies liii, 31 ; cx, 59 ; flos lxvi, 72 ; fulgor xix, 46 ; granum xxv, 42 ; lvi, 26 ; hospes xxxiv, 40 ; innocentia sanctitas atque mysterium

INDEX NOMINVM RERVM VERBORVM SELECT. 49 ; iudex xxix, 82 ; xl, 65 ; lumen xv, 33 ; lux (Lxib, 9); lxii, 52 ; xcix, 18 ; lux mundi xliv, 53 ; margarita hi, 17 ; pax lxiv, 63 ; petra lxxx, 45 ; regnum caelorum lxi, 36 ; (salus omnium Lxib, 13); sol xxxi, 42 ; lxii, 72 ; nouus sol Lxia, 11 ; lxii, 45 ; (u. Mai. 4, 2) ; uerbum li, 36 ; lxiv, 43 ; uita n, 58 ; xxvin, 71 ; xxxix, 57 ; lix, 10. ubique nunc -us xiii, 26 ; dei spiritu formatur La, 43 ; lxxix, 18s ; -us dei filius est substantia La, 45 ; (u. deus). -us dominus : priusquam adueniat antichristum regnaturum xix, 39 ; uirtus -i domini xxii, 67 ; de uirgine procreatur xxix, 70; quae similitudo -um indicat dominum xxix, 82 ;exinaniuitsediuinitatexxxi, 31 ; ex quo religatus in cruce est xxxvii, 20 ; corpus domini -i xxxviii, 51 ; qui quaerit -um dominum xxxix, 82 ; domini -i natalis Lxia, 3 ; haec in -o domino indumenta conlaudat Lxia, 5 2 ; hoc quadragenario numero se dominus -us exercuit lxvi, 67 ; -um dominum credidit crucifixum lxxiv, 8 ; ut -us dominus oriretur xcvm, 3 ; haec operatus est -us dominus idem qui et modo c, 64. (u. deus, filius, homo ; domi¬ nus, Iesus, saluator; baptismum, natiuitas etc. ; Iohannes baptista; u. etiam locos sacrae scripturae). cibus : quem sacrilegus cultor exercuit cvn, 26 ; (Judas) per -um subplantat magistrum lxxiv, 63. Petrum (Christum)non -um esurisse hominum sed salutem n, 34 ; lxvi, 78 ; (u. potus) ; -us Christi redemptio populorum lxvi, 81 ; -um dulciorem melle xxix, 73.83 ; ipse -us in iudicium conuertetur xxix, 77 ; reficit caelestibus -is ecclesia xxxiv, 33 ; lxxxix, 8 ; -um eloquii perennis li, 83 ; lxvi, 84 (syn. esca). circa : uesperum xxx, 21. faciamus pro nobis .... faciamus -a nos xiii, 50 ; quomodo uidere potes -a lunam quid agatur in caelo xxx, 42; [-a fidei bonum solliciti xc, 33]. i.q.apud lxi, 96 ; xciv, 44. i.q.erga, contra xvn, 70 ; xxx, 3 ; xxxiii, 12 ; xxxv, 32 ; xxxvi, 49 ; lvii, 55 ; cv, 6. circumfoueo : xci, 9 ; xciv, 27 ; c, 25. circumfulgeo : xma, 29. circumfundo : xiii, 36. circumpurgo : xiii, 9. lxiii,

453

circumsaepio : multis criminibus -tus xxn, 18. circumscribo : lxxv, 63 ; lxxvi, 3 s ; LXXXVI, 63. circumuenio : li, 14; lxxvi, 4. circumuentio : xxvi, 96. citatus : -a passione iv, 33. citrus : xxxiv, 9. ciuis : xviii, 70 ; o bone -is lxxxii, 31. ciuitas : in sanctam -em liii, 10. clamo : -batis ne perderet elementum (sc. luna) xxx, 27 ; -re dicitur sanguis xvi, 46 ; lxxxviii, 16 ; apostolus (scriptura diuina) -at xxvii, 34; lxxxviii, 6 ; -ndum est sacerdotibus in ecclesia xcm, 6s; xcn, 32.53; ad dominum corde -ndum xli, 23 ; LXXVII, 68.

clamor : debere nos ad prae^/candum -re consurgere xcm, 6 ; vi, 37. clauis : Petro -em regni caelestis dedit 1, 7 ; lii, 61 ; -em scientiae Paulus accepit 1, 12 ; -is Christus est domi¬ nus xliii, 37 ; -em Petri fidem dixerim Petri lii, 65 ; -em quandam symbolum dixerim lii, 75. clausula : totius lectionis cx, 6. Cleopas v. Ammaus. clericatus : -us officium xxvm, 5 ; cv, 31clericus : xxvi, 74.89.93 ; xxvii, 2 ; xxxvi, 100 ; xlviii, 5.69 ; lxxix, 27 ; lxxxviii, 109; audi optime -e lxxxviii, 113. [clerus : vii, 47]. coetus : -u nostro (sancto) xvii, 60 ; xviii, 10; xix, 3; lxxxii, 53; [christianum -um xc, 44]. cogitatio : xx, 62 ; xxix, 32 ; xxxvii, 81 ; xli, 24 ; xcii, 55 ; xciv, 30.42. (cognitio : usque ad Christi -em lxic, 65.) cogo : (deus) -atur lxi, 26 ; -war (sc. sacerdotes) plus posse quam uelle xcii, 10. collatio : aepularum multiplex et copiosa -o lxxiii, 19. collaudo : Lxia, 39 ; xcv, 6. collustro : xlii, 83.86 ; liii, 37. colo u. manifesto. [colonus:homo-us terrae xlv,6.] columba : (spiritus sanctus) xiii, 36 ; lxiv, 34 ; ipse (sc. Christus) -a uel pax est xlix, 69 ; lxiv, 50 ; ad arcam Noe signum pacis detulit xlix, 67 ; lxiv, 38. comedo : lxxii, 63 ; lxxiii, 18 ; cxi, 8.66. (#. manduco). comes : ebrietati -es est inimica luxuria xcii, 58. [uir clarissimus et

454

INDEX NOMINVM RERVM VERBORVM SELECT.

prouidentissimus -es noster lxxxvii, 30]. comitor : lxxx, 5 7 ; (xcvn, 14); usque ad caelos cum Christo fidei deuotione -ntur xliv, 48. commaculo : lxxxvtii, 78. {syn. maculo). commemoro : xxix, 64 ; lx, 90 ; lxiv, 3.65. [commendatio : lxxxvii, 7s.] commendo : xxxix, 28s. 36. commercium : utiliore -o xxn, 13. comminatio : xciv, 4s. 13. comminor : iudicium -etur vi, 39 ; xciv, 60. comminuo : saxi ilium allisione -uit xxxi, 78. commodo : xxvm, 16.21 ; abstinentiae operam -emus xxxvi, 6. commodum : fraudes ac rapinas -um uocant xxvi, 45. commoneo : xci, 4; cvn, 3 ; hoc ipsum illos -ere lxxi, 48 ; \_cum acc. c.inf. lxxxvii, 23]. commonitio : xxx, 6 ; lxxix, 3 ; lxxxi, 44 ; lxxxv, 19*. commotio : lxxiii, 55* ; lxxxv, 19 in app. crit.

communicatio : xxi, 12. communico : xvn, 26 ; xxi, 11. communis : xvn, 11 ; Lxia, 19. communiter : xvn, 15. commutatio : (lunae) xxxi, 23. utiliori -e 11, 24 ; lucratiua -e xcvi, 10. commuto : (aqmrn) in uini speciem lxiv, 4 ; amaritudinem in* suauitate lxvii, 74 ; in dulcedine* lxvii, 80 ; peccata in iustitiam ci, 67. {syn. muto). como : [rem -re sermonibus vn, 9] ; omatae uel -tae lxvi, 40. comparatio : et magis laetus sit quo nos perspexerit puriores lx, 41 et passim ; maior a patre lvi, 81 ; [uelocius paene prae omnibus vui, 34] ; quanto proximi a mundi excidio tanto magis proximi lxxxv, 5s; lxxxii, 8s ; quanto plura patiebantur tanto se uictoriosissimos credebant xvi, 34; [quantum festinat ... tantum magis festinat lxxxvii, 34 ; mali quam boni plurimum possunt xc, 16]. comparatio : xxiv, 47.55 ; xxxix, 5 ; xli, 73 ; lvi, 43 ; lxxi 1, 10. 1. comparo : xxvm, 10. 2. comparo : x, 7.16 ; xxn, 25 ; xxiv, 9.17.19.50; xxv, 6.40; xxix, 18s. 61 ; xxxi, 42s ; xxxii, 28 ; xxxm, 45 ; xli, 69s.89 ; lvi, 36 ; lxv, 37 ;

85 ; lxix, 3 ; lxxv, 45 ; 98 ; lxxxvi, 48 ; lxxxvtii, 65s ; lxxxix, 7 ; (xcvii, 68) ; cvni,

lxviii,

lxxxiv,

.

17

compensatio : ad -em prioris erroris lxxvi, 59. competens : lii, 24.46. competenter : non -er eo utimur ad salutem xcv, 9. comp lector : xliv, 62. eundem mens humana -itur xm, 35 ; totam quadragensimam -i lxvii, 12. compleo : ut mandata legis ipse -ret xm, 66 ; xxxvii, 42 ; cum nostrum lauacrum trinitatis -at sacramentum lxiv, 14; sententia (prophetia, figura) -ta est xix, 77 ; xxix, 42 ; (Lxib, 47) ; lxxxiv, 99. («. impleo). comprobo : iv, 62 ; auctoritate euangelica -emus xxvi, 26s. comprouincialis : xvm, 68s. compungo : xvi, 16s ; xxxvii, 80 ; -eris xvm, 46. concino : lxxiii, 58s. {syn. persono). concipio : {de Maria) xxxvtii, 58 ; xxxix, 9 ; (uirgo est cum -epit Lxib, 21 ; dominus extra ordinem naturae -tus xcvii, 5 3) ; Iosepb dominum corde -erit xxxix, 9 ; (virgo a peccatis anima saluatorem -epit LXIC, 33). concubina : lxxxviii, 80. concupiscentia : xlviii, 59 ; xcvi, 21 ; non -ae calicem sed uirtutis xxvm, 38 ; Syrenarum figura est mollis -a uoluptatum xxxvii, 36 ; per arborem -ae xxxvii, 62 ; aridum -ae puluerem lii, 35 ; ubi increuit humana -a lxxi, 72. concussor : xxvi, 69 {ad L.uc. 3, 14). condicio : xi, 29 ; xxi, 23 ; xxx, 72 ; xxxvi, 61 ; lxx, 8 ; xcn, 12 ; (xcvii, 24) ; extra ueritatem -is humanae vi, 6 is ; peccati -o lxxxi, 67; -is nostrae fragilitas cxi, 5. condisco, cv, 9. [conditor : caelorum habitator et -or xlv, 5.] condoleo : xxxm, 10 ; liii, 58. condono : lix, 84 ; lxxiv, 10 ; xcv, 7 ; peccata -at xxii, 33 ; xxna, 75. confabulatio : xxxvi, 82 ; lxiii, 40. confessio : xli, 57 ; lxxiii, 67 ; Christi xli, 62 ; gratiarum lxxiii, 72 ; pec¬ cati 1, 16s. martyrwn [vii, 23] ; xii, 23 ; cv, 48. («. confiteor, fides). confessor : xxxi, 58 ; li, 78 ; lxviii, 36 ; cv, 27. confirmo : xx, 36 ; xliii, 56 ; (lxic, 43); c, 10.

INDEX NOMINVM RERVM VERBORVM SELECT. confiteor : v, 57 ; liii, 81 ; lxxii, 71 ; lxxx, 38. dominum (Christum) v, 11 ; [vii, 92] ; xxii, 49 ; lix, 12 ; xli, 75 ;[xc, 39] ; Petrus Christum dei filium -tur lxxx, 37. (peccator tacens) erubescit in media ecclesia nequitiam -ri xli, 83 ; -tur de scelere lviii, 48 ; peccatorem se -tur lxxxi, 20. conflagro : -nte saeculo xlix, 63s. conforto : lxxii, 51. confundo : -or in uobis xxx, 5. congemino : peccatis suis peccata -nt xxvi, 44. congemo : liii, 63. congruens : -s mysterium cvn, 34; (dignum et -s est ut xiv, 2). congruente : -ius xxv, 28. coniugatio tertia : 3. pers. sing, praes. -et vi, 42* ; xxxiii, 82*.92*.93*.95* ; xcn, 61 ; cvm, 11 ; 3. pers. plur. praes. -ent 1, 24 uar. lect. ; lxxii, 47. Go. coniugium : -i praescriptum terminum LXXXVIII, 77. coniuentia, cvi, 16. Conor : circumdare -tur i.q.circumdat hi, 14 ; facere -tur i.q.facit xxxvm, 26. conscendo : xv, 36 ; de imis ad altiora liv, 4s ; lxvii, 33. conscientia :

quae -m

ad con-

fessionem peccati aperit 1,

16 ; lii,

77s ; 36 ;

-a

clauis

peccatorum

xxii,

63 ;

liii,

(peccati) 74 ;

xmb, 37

-ae lxxvi, 26. -ae latibula -ae

bonae

simpiicitate

-m

percussam

-m xli, 79 ; sua

-a

in

xxxii,

xxxiii, -is

rei

9 ; l,

condemnatur

lxxxviii,

23 ;

mundemus

-m

-ae lx,

xxi,

peccatrici ;

24s ;

propter 23 ;

quia

lviii,

59 ;

scelus 44 ;

lix,

xcvi,

5

s

;

21 ;

-ae foeditate pollutus lx, 57 ; lxvii, 52 ;

cvm,

6 ; interueniente -a lxxi,

39 ; -a sua unumquemque conueniat lxxix, 32 ;

ci,

tenebrosas

-s

hominum

dominus) (extra -m patris natus xcvn, 52); quos -a nouit propria cv, 6s ; absentes si non -a uei coniuentia maculate cvi, 16.40 ; cvm, 13. conscius : nihil mihi -us sum xxix, 49. consecratio : (baptismi) xm, 6.27.63s ; L, 65 j C, 52. consecro : cv, 45s ; quadragensimam dominus sui ieiunio -uit l, 12.33 ; La, 4; lxvi, 5; lxvii, 6.18; i.q. bapti^o xma, 8s ; xmb, 5 ; c, 4. saluator cunctorum fontium uenas mysterio baptismatis -uit xma, 66. 20.

(

455

consedeo : XL 27. consequens : in -bus xix, 32. consero : de sacris litteris aliqua -amus lxxx, 23. considero : in ipsum -emus xxxvn, 79. consiliatrix : Eua li, 26. consors : laicis - -bus lxxix, 29. consortium : xvn, 10.27 l XXI» 10 1 xxxi, 40 ; xxxiv, 47 ; xxxv, 94 ; lviii, 69 ; lxiii, 39 ; lxxiv, 9 ; lxxv, 12; LXXVII, 17; LXXXIV, II.18. constantia : xxx, 61 ; xxxiv, 11. [Constantius : vn, 70.] constringo : 1, 32* ; 11, 69 ; lxxii, 57 ; lxxxi, 67 ; non conpungeris non -ris xviii, 47. consuesco : intrans. xi, 42 ; xxx, 37 ; lvi, 82; lvii, 24; lxxii, 30.37; [lxxxvii, 51 ]. trans. qui matutina nos susceptione -rent xxix, 25. consuetudo : ex -e xxvi, 70 ; de -e cvi, 34consummatio : saeculi xci, 18. consummo : xx, 21 ; lx, 71* ; xciv, 54consurgo : lvi, 16. contaminatio : cvm, ns. contemplatio : Christi -e xli, 48. contemplor : trinitatem fidei oculis -mur xm, 34. contestatio : rei de -e xxvn, 56 ; praedicatio est -o iudicandis lxxix, 7. contesto : xmb, 21. -orxv, 44 ; xxviii, 28 ; lxxix, 7. conticisco : cum a consortibus pudoris uerecundia -am lxxix, 30. (u. taceo).. continentia : xlii, 45 ; lxxxviii, 76. contineo : deus qui intra se creaturarum cuncta -at XL, 60 ; liii, 26 ; aliud signum de alio -ri lxv, 8. contingo : quod -it haereticis Arrianis xxvi, 86; quisque uult-ere saluatorem xxxixa, 48 ; [diuitiae fortuito -unt xc, 20] ; pollutio ilium nefanda -et cvm, 11. (u. tango), continuo : -ta festiuitas xma, 12;. xliv, 4 ; -tis xl diebus et noctibus lxvi, 73 ; lxvii, 6. contra : e -a lxxi, 61. contrarius : e -o xxna, 37*; {dicta sacrae scripturae) non quo sint -a sibi xl, 61 ; nec Here -is xlii, 79. contubemium : lxxxviii, 92 ; Christi -um lxxiii, 23s. contumacia : xxix, 81; l, 16; lxxix, 11 ; xciv, 17.43(contumelia : Christi xiv, 6.) conueniens : La, 60 ; xcm, 54 ; -ns erat ut xxvm, 73 ; lvi, 6. conuenio : 111, 14 ; x, 4 ; ad ecclesiam

456

INDEX NOMINVM RERVM VERBORVM SELECT.

4; xxna, 57; contumacem austeritate -at xxxiii, 17; i.xxx, 4 ; lxxix, 4 ; (allegorice) in quo arbitror propheticam -re sententiam v, 62 ; xxna, 11 ; xxv, 35 ; xxxii, 8 ; lvi, 43s ; lxxi, 21 ; cv, 46 refl. xx, 33 ; xxxi, 39 ; xxxix, 13 ; lxiv, 45 s. xxiii,

filium

conuenticulum :

-a

(haereticorum)

xli,

90. conuentus : (christianorum) xvn, 58 ; ludaeorum exsecrabilis -us xix, 86. conuersatio : lv, 37 ; lxxi, 19 ; lxxxii, 13 ; lxxxiv, 9.10.13 ; morum xxvii, 42 ; lxx, 28s. conuerto : ad frugem bonam xxx, 4 ; lvi, 31 ; ad sapientiam xxx, 53 ; retrorsum aquae -sae lxiv, 68. i.q. muto cibus in iudicium xxix, 78 ; plerosque -sos xxxv, 35 ; xcvi, 17 ; cm, 27 ; aquam in uinum lxv, 5. conuiuium : uiri christiani lxxiii, 17 ; in sancto -o (ad lob. 2, 1-11) xxvm, 80. illi caelesti interesse -o in, 38 ; LXIII, 5. copulo : recte huic conparatio -tur xxiv, 55 ; quando Christo ecclesia -tur xli 1, 93. cor : 1, 10 ; iv, 8.60 ; xvn, 18 ; xix, 13 ; xx, 63 ; xlii, 16.75 ; lx, 43 ; lxxi, 17 ; lxxxi, 52 ; xci, 9 ; xcm, 22.32 ; cvm, 5 ; [haereticus diabolum gestat in -e xc, 38] ; qui Chri¬ stum habetis in -bus evil, 7 ; non tam ore quam -e clamandum xli, 23 ; hie dominum -e conceperit xxxix, 9. -is hospitio xxi, 18 ; ignauia xcv, 24 ; oculos xxix, 22 ; -ium peccata xxiv, 41 ; necdum Christum in -is sui secreto posuerat xxv, 78 ; -a meritorum lx, 34. Si cor habes xxxii, 47. Corinthius : sicut ipse (sc. Paulus) ad -os ait ix, 54s ; xxxix, 39. corona : quae -a (sc. spinarum) erat -a uirtutum xi, 32.34. corono : a Christo -ri iv, 10 ; Pet rum et Paulum una dies martyrio -ret ix, 44; ludaei spinarum eum -uerint passione xi, 32.35 ; eorum animas eiusdem fidei confessio -ret xv, 14s ; (ecclesia sicut luna) crescit cum martyribus -tur xxxi, 56. corporalis : fidem signis -bus persuadere xm, 42. corpus : xix, 68.79s ; xxna, 17 ; lxi, 65 ; lxv, 14 ; [terrenum -us vm, 7] ; terram -is nostri xxxi, 51 ; [exiturum de -e vm, 18] ; -is mei infirmitas xvi, 3 ; omne -us morte damnatum xliii, 61. opponitur

xvn, 17; mens xxxi, 11.71 ; xxxvin, 36 ; lx, 49 ; (u. animd). -us Christi : in ipsius -us redacti sumus xxxiii, 72; beatum -us domini Christi xxxvin, 51 ; ilia (natiuitas de utero) -us mortale genuit, haec (nat. de sepulchro) edidit inmortale xxxvin, 65 ; Maria perunx’it beatum -us oleo xxxix, 12 ; nos in suo -e subleuauit liv, 5 s ; Christus usurus indumento humani -is lxxxviii, 52. (u. anima ; syn. membra), correctio : xxxiii, 18 ; lxxix, 7. correptio : in, 2* ; lxxiii, 3*. corrigo : xvm, 20; lxxix, 5.28 ; xen, 16. corripio : lxxix, 3. corruo : luna de caelo non -uit xxx, 34s. corruptela : (Christus resurrexit) depositis -ae corporalis exuuiis lv, 44. corruptibilis : vi, 58. corruptio : adulter -e peccati xxn, 71. [crasso : qui pecudum sanguine -entur xc, 24.] cratis masc. : iv, 39* ; xxx, 72. [creatio : filius de patre absque ullius -is accessu vm, 50.] creator : sacrilegium in -e xxx, 47 ; nisi esset lunae haec ratio a -e conlata xxxi, 14; hoc inter solem nouum et solem mundi interest, quod ille creatura est hie -or lxii, 69 ; tempora -is accusant lxxi, 31 ; qui gratias non referunt -i lxxiii, 4 ; (aues) ut -em suum suauitate demulceant lxxiii, 65s. creatura : xxx, 48 ; liii, 4 ; lxvi, 40. 64 ; totius dominus -ae xxix, 60 ; luna laborat cum ceteris -is xxx, 63 ; (deus) intra se ipse -rum cuncta contineat xl, 59 ; Adam -a est filius, Christus uero substantia La, 45 ; cum (haereticus) diuinitatem (domino) derogat et adserit -m lviii, 77. credo : ut ei de tuis -atur operibus xxvii, 18 ; nosse uos -o iv, 3 ; lxxiii, 2; (xcvn, 40); tractatu profecisse uos -mus cvm, 4 ; xcm, 47 ; xciv, 10; -mus quod ... et nos hostes nostros posse deuincere lxx, 9 ; cur non -amus quod decerpserit lxii, 15 ; mihi -e (-ite) xxxii, 51 ; xlii, 30 ; lxxxii, 46. -it dominum per dolorem lxxiv, 63 ; lxxv, 31* ; cxi, 57 ; incipit timere quod -didit lxxvii, 51 ; Christum in cruce positum dominum -didit lxxiv, 27 ; in Christum -didimus xxxiv, 37*; [lxxxvii, 26] ; ut nos in se-re uicor

INDEX NOMINVM RERVM VERBORVM SELECT. cleat lx, 40; plus est -isse in* Christo lxxv, 23 ; -ndum est xl, 24.25s ; ci, 41. -ntes subst. xx, 52 ; lxi, 45 ; lxiv, 24 ; c, 68. credulitas : xxxixa, 49 ; xliii, 38 ; lvi, 27s ; (lxic, 67) ; lxiv, 39 ; (syn. fides). creo : xxx, 30; (xcvn, 55). crimen : eiusdem -is reus xvm, 23 ; auaritiae -en xvm, 61 ; multis -bus circumseptus xxn, 18 ; ardentium -um globos lxi, 23 ; deus -bus prouocatus lxi, 26 ; -en non est in facultatibus xcv, 40 ; si non iussio in -e est cvn, 17. (syn. peccatum). criminosus : -um est xxvi, 10. -us subst. xxviii, 28 ; lvi 11, 68 ; lxxv, 32. criniculus : cvn, 45s. cruciatus : tenebrarum ultimum -um XXXII, 56. crucifigo : xi, 35 ; xxix, 91 ; xxxvii, 57.84; liii, 71.79; lxxv, 34; in saluatore homo ipse -tur xxxvii, 66. crudelis : -i suauitate xxxvii, 5. crux : homo dominus Iesus qui ipsam -em gestabat xxxviii, 44 ; cum solus -em patitur lvi, 27 ; lxxiv, 28 ; -is uulnera lxxiv, 39 ; dominus Christus pependit in -e xxxvii, 38 ; lxxiv, 3 ; lxxv, 39 ; de -e deponitur xxxviii, 48 ; -is arbor xxxvii, 19 ; patibulo lxxiv, 36 ; signum xxxviii, 22 ; -em sapientiae lxxvi, 15 ; gran¬ de -is sacramentum xxxviii, ii ; amara legis littera sine -is mysterio lxvii, 81 ; salutem generi contulerit humano xxxviii, 2 ; ecclesia sine -e stare non potest xxxviii, 20 ; [illius -x nostra uictoria xlv, 28] ; post -em post iniurias post inferos xliv, 64. serpentis -em xxxvii, 5 2 ; latroni -x salutis occasio lxxiv, 7 ; figurae -is : aratrum xxxviii, 26s; arbor in naui xxxvii, 30s; [aues xlv, 43SS]; caelum xxxviii, 28ss ; homo orans xxxviii, 32 ; [xlv, 3 8] ; [thau littera xlv, 37 ; trophea xlv, 45s]; uelum suspensum in arbore xxxviii, 16s; [xlv, 42s]. (syn. patibulum). culpa : liber a -a ac liber a morte xxxvii, 75 ; unius -a cunctis confertur ignauia lxix, 81 ; quamuis grandis -a sit fidei maior est gratia lxxv, 22 ; in omni -a ante flendum est lxxvi, 52.61 ; omnis -a ei adscribitur qui loqui noluit xcn, 45. quasi non uoluntas in -a sit xxvi, 8 ; xxxv, 14 ; evil, 17. cultura : idolorum exsecranda -a xlii, 23.

457

cultus : relinquens priorem patrium* -um xxna, 28 ; ad religionis -um xxx, 18 ; -us dei xxxvi, 34 ; a daemoniorum -u xci, 25 ; diuini -us ratio xcvm, 11. 1. cum coni. : cum ... tunc promiscue cum ind. et coni, (ita ut uerba consoneni) lxxiv, 41-45. concess. cum coni. 1, 2; xxxv, 37. cwn ind. lxxxviii, 79. 2. cum praep. : cum irnenco rus excolere xvm, 42. (u. comitor).

cumulus : delictorum (peccatorum) xxxii, 32 ; xcvm, 62. cunctatio : nulli -o est lxxxvi, 49. cupiditas : xvm, 32; auaritiae xxx, 21 ; xxxii, 12 ; -um corporalium dulcedo l, no. cur : condemnatur cur non totum dederit xvii, 85 ; xxviii, 41. cura : -is saecularibus xxxii, 19 ; -m ministerii sacerdotalis xci, 5 ; nostri et nostrorum -m geramus xci, 37 ; -m sanctae quadragensimae cxi, 3. (curiositas : -e superstitionis suae lxic, 49.56.) euro : sollemnitas nobis -nda est xii, 5 ; xl, 5 ; xliv, 3. curriculum : horum xl dierum -o xxxvi, 4; xl annorum -o l, 81. cursus : -u melioris uitae xxxvii, 22. Cyprianus : x, 2 ; xi, 2. daemon : obsessos inmundissimis -bus xii, 45 ; a -bus uictoriam flagitantes lxxii, 44; [comes uincit -es lxxxvii, 37] ; primitias prius -bus libatas xci, 36 ; multorum -um superstitiosa praesumptio ci, 10s ; dignum sacrificium -is cvn, 32. daemonium : sibi (sc. discipulis) -a esse subiecta lxviii, 84 ; uix aliqua possessio a -rum cultu inmunis xci, 25. datiuus u. in cum abl. de : etsi nomen de saeculo tamen mysterium de Iordane xm, 29 ; de illo signo spem gererent sanitatis xxxvii, 49 ; multum de deo consequitur lvii, 45 ; iustitiae de repa¬ ration securitas lv, 37 ; lvii, 47 ; lxxv, 42.43 ; lxxxiii, 35 ; reum de suo delicto xxxvi, 29 ; lviii, 49 ; quod non de amore faciam 111, 29 ; de quibus meminit xi, 42 ; luna de statu suo mutatur xxx, 71 ; nuntiat de multitudine lxxxiii, 34 ; de futura poena uenia precaretur lxxiv, 19. i.q.a domum de qua ei humanitas sit tributa lxxii, 66. i.q.ex\yin, 42] ; xxvi, 16 ; xxix, 45 ; xxxiii, 44; xxxv, 2; (lxic, 64); lxxx, 50;

458

INDEX NOMINVM RERVM VERBORVM SELECT.

lxxxi, 53; xcix, 36; («. plerique). pro genet, xxxvi, 57 ; li,25 ;[xc, 67]. pro abl. lxv, 8.

debacchor : inimicus -etur xcn, 44s. debeo : -mus aduertere xm, 57 ; xv, 22; [bona possidere -mus et quaerere xc, 29 ; solliciti esse -mus et prouidi xc, 33]. debitum : officii mei -um soluo xci, 6 ; (non -i esse sed meriti xcvii, 23). decanto : ubi Christi canticum -tur xxxi, 65. declaro : dominus -at dicens xxxvn, 27 ; (Lxib, 15) ; ipsa temporis breuitas -at xxxix, 54. declino : -nte iam sole xxxvi, 38 ; suauitatis -re periculum xxxvn, 12 ; luxuriam lxiii, 9* ; gentilium festiuitatem et ferias -emus lxiii, 36 ; mala lxxiii, 24 ; -at foueam lxxxi, 74* ; futurum saeculi -re iudicium lxxxv, 24; sua peccata xcn, 13. [ab hoc {sc. baeretico) penitus -ri xc, 40].

decresco : {ecclesia sicut luna) -it cum uiduatur filiis xxxi, 55. decurro : sequentia -amus xx, 4; lectio -rsa xxiv, 3 ; xxvi, 27 ; xxix, 2 ; sollemnitatis obseruantiam -imus XL, 6. deduco : luna in diminutionem sui condicione-itur xxx, 72s; lunam de caelo posse -i xxxi, 3 ; usque ad nubem Christum -unt oculi xliv, 47. defectus : luna -um luminis patitur xxx, 58 ; ortum -umque lunae xxxi, 11. defendo : nemo domum propriam sibi -ret xvn, 7 ; luminaria -re quae creauit xxx, 30; deus ituros cubitum caliginum quadam tuitione in lucem -it lxxiii, 40. defenso : suam {causarri) -re xxvn, 24. defero : hoc {sc. baptismum) nobis sponte -tur xm, 54; pecunias suas non -unt xvn, 51 ; -atur de caelo uita xxna, 64; (-tulerunt ad eum cunctorum elementorum insignia lxic, 50); munera dextera polluta -ri xci, 34. defetisco : -nti(rc. Petro) fide -it semita LXXVII, 52.53. defleo : captum -et filium xvm, 40 ; fidem se perdidisse -uit lxxvii, 5 ; [-e peccata xc, 5 5]. defluo : {Maria sicut manna) cunctis ecclesiarum populis cibum dulciorem melle -xit xxix, 74. deformis : cameli animal tortuosum atque -e xxxii, 10; xlviii, 32;

xcv, 22 ; anima tua morum prauitate -is xxxii, 28 ; xcv, 26 ; -i horrore sordebat lx, 58. deformitas : ipsa uitae -as xxxii, 12 ; xcv, 23. defunctus subst. : (xrv, 54) ; liii, 17. (dego : non eodem cultu -ntes lxic, 59). deinceps : xxxvn, 75. delectabilis : cathecuminus sicut aqua nec -is ad reficiendum lxv, 29s. delicatus : o -e christiane lxxi, 32. deliciae : -rum saecularium l, 109 ; La, 82. deliciosus u. uidua. delictum : xxxvi, 29 ; xlix, 88 ; xcn, 18 ; xcm, 24 ; rogantes praeteritis -is indulgentiam cautelam futuris xxxvi, 80. -rum caligine liii, 5 2 ; [carcere vm, 13] ; cumulo xxxii, 33 ; incendia lxi, 25 ; -i maculam xcm, 54; magnitudine in, 23; [pondere -rum vm, 33s]; misericordiae gratia cunctorum est redemptio -rum xxii, 23 ; -rum sarcina liii, 75 ; uitia xxii, 61. lauat lacrima -um lxxvi, 35 ; lxxxi, 43 ; {in baptismo) -a donantur xm, 25 ; xxna, 49. nullum tarn graue -um est quod non lxi, 19. non enim militare -um est xxvi, 9. {syn. peccatum). delinquentia : de nocte teterrima -ae xxix, 24. delinquo : si qui* humana fragilitate -erit xxna, 68s; gratiam quam Adam -ndo perdiderat cxi, 7 ; [Petrus ter negando -isset xc, 62]. -ns subst. sing, xcii, 29. plur. lxxv, 22 ; xcii, 19 ; xcm, 30 ; xciv, 13. {syn. pecco). demonstro : xmb, 24 ; xvii, 18 ; xxna, 10 ; lxii, 35 ; lxv, 14; lxxxiii, 67. diuersa animalia diuersarum gen¬ tium congregatio -tur n, 50 ; x, 31. 32 ; zona pellicia -at hanc fragilem camem nostram lxxxviii, 55s; xix, 52 ; lxxxv, 11. denego : (Petrus) lxxv, 56 ; cibi substantiam -re lxxxi, 40. («. nego). denique : vi, 50 ; xm, 31 ; xxxi, 18 ; lix, 6; lxii, 17; lxxii, 14; [xc, 6 1] ; xcix, 62. denoto : Iudam Scarioth proditionis scelere -turn li, 65 ; a te -tur* ingratus lxxii, 67. denseo : carnis indumentum humanis manibus -turn LXia, 30; humanum corpus peccatorum asperitate -turn* LXXXVIII, 53. denuo u. renascor, reparo.

INDEX NOMINVM RERVM VERBORVM SELECT. depereo :

xxvm,

14 ; xxxi, 79. {syn.

pereo). deploro : intrans. tunc gaudere cum debeas -re lxxxi, 78. trans. xvm, 39 ; lxxxi, 42 ; misericordiam dei cunctorum abstinentia -re lxxxi, 70. depono : corpus dominum confitendo -ret v,

11 ; -ta insipientiae nebula

xxxi, 10. [depositio :

viii,

3.4.7.12.15.]

depromo : v, 37 ; xlix, 73. deputo : xma, 57. i.q.comparo (2) cum Iohannis natiuitate domini generatio -tur vi, 60s. derelinquo : lxxxii, 32. derogatio : quanta diuinitatis -o haec humanae potestatis adiectio cvi, 49. derogo : diuinitatem ei -at lviii, 77 ;

meritis aliquid -etur xcix, 60. descendo : ad istam {sc. lasciuiam temporalem) perditione -tur lxiii, 11. {de Cbristo) cum -it saluator in caelo est xxxixa, 32 ; (humiliatus -it in hominem* LXib, 70; -surus in uirginem* xcvn, 59); [ad terram -it xc, 3] ; ad inferos xxxviii, 66 ; xli, 54 ; liii, 72. {in baptismo) -it ad nos pater ipse cum filio xm, 39 ; -nte in fontem* christiano lxvii, 45. describo : 1. pers. sing, xcv, 22s. 1. pers.plur. xx, 4 ; lxxxiv, 3 ; cvn, 45. quod magister docet opere discipuli corde -unt cm, 23. (propheta, euangelium, apostolus) xvn, 53 ; xxxiii, 90 ; xl, 62 ; xlix, 4 ; lxxxviii, 34.40 ; cm, 34desertor :

castrorum

-or

diuinorum

XXIII, 11. desertum : abstinuisse dominum in -o La,

18 ; li, 5 ; -um omne ieiunium

l, 93 ; La, 67 ; -um corpus christiani La, 71 ; -a nostrorum peccatorum* lxxxviii, 11. {syn. eremus). deseruio : astra -unt lxii, 22. desiderium : xix,

11 ;

maiore -o uos

tenebam

-um

iv,

17 ;

dicens xxi,

15 ;

saluatoris

XLiv, 35. designo :

quod

quoniam

lex

-uit

spiritalis

solem

hie

iustitiae arbitror -ri xxix, 19 ; x, 34 ;

(xcvn, 46). desino : xxii,

14 ; -e peccare lxxxii,

17 ; non -am uos conmonere xci, 3. desolatio :

propter

praesentiam

...

propter -em lxxxii, 23. desperatio : lxxxi, 76 ; xciv, 30. despero : -ntes de deo lxxii, 44 ; de salute lxxxii, 6. destino : -re legatos lxxxi, 50. destruo :

mors

in

tartarum*

-atur

459

xxna, 65 ; ut quod apostolo Christus ante praedixerat ancilla -ret lxxv, 59detergo : misericordia -it maculas xxna, 8. [detestandus : Arrianorum -a perfidia vn, 50.] detrimentum : xxii, 55 ; animae xvm, 13 ; in -um tui uoluntate pertraheris xxx, 73 ; tempora -um patiuntur xcix, 8. deuoro : xvm, 53. i.q.manduco : l, 23. deuote : -issime ieiunemus xxxvi, 4. deuotio : ix, 4 ; xvi, 7 ; xvn, 5 ; xix, 16 ; xxii, 66 ; xxvn, 56 ; lx, 24 ; lxxiv, 18 ; lxxvii, 10 ; lxxxi, 36 ; xci, 11 ; laterum suorum -e iv, 50 {syn. fides). deuotus : quasi -i christiani xxx, 26. -ior uniuersis lxxxi, 34. -issimos christianos lix, 64s. deus : xm, 40.44; xv, 22 ; xvn, 82.88.91 ; xxix, 63 ; xxx, 27 ; xxxii, 53 ; xxxv, 65.95.103 ; xlii, 28 ; lxi, 26 ; lxx, 52 ; lxxxi, 41.55 ; [lxxxvii, 62] ; xcvm, 2 ; Sarra -o auctore concepit xxi, 54; Christus, -o oritur auctore lxii, 85 ; inter-um et hominem peccata separant lxx, 60; lxxxv, 33 ; imitari hoc esse quod -us est lxxxi, 63. -us qui incorporabilis est et inuisibilis - est enim spiritus xl, 55 ; qui infinitus est et inmensus et intra se creaturarum cuncta contineat xl, 58 ; -us uideri non potest lxiv, 33 ; misericors ieiunus et sanctus est lxxxi, 61.-us pater [vn, 60] ; xma, 38.46 ; xxi, 65* ; xxxvi, 63 ; xxxixa, 41 ; xl, 34; xliv, 60; lxi, 31; (LXib, 38.43.60); lxiv, 11 ; c, 26.40. faber pater -us lxii, 95 ; -um iudicem xxxii, 52 ; lxi, 31. {de Christo) cum ludaeorum sacerdotes dominum saluatorem non sicut -um susceperint xxvm, 49 ; domino -o Christo filio xl, 48 ; [-us factus est homo, ut homo -us fieret xlv, 3 ; de uirgine -us nascitur xlv, 15] ; (LXib, 25); (uerbum dei nascitur LXib, 49; saluator -us sacerdos et hostia : -us resurrectionis LXib, 5 8); Christum tamquam -um et dominum lxx, 41 ; latro Christum -um credit lxxiv, 50 ; lxxv, 39 ; -us Christus ci, 20*. {syn. diuinitas ; u. filius, pater). dextera subst. : patris xxxix, 80 ; di¬ uinitatis xxxixa, 49 ; dei xxxixa, 68 ; xl, 26 ; ideo ad -m filius ne

460

index nominvm rervm verborvm select.

inferior esse credatur XL, 39 ; quia ad -m oues xl, 41 ; honoris gratia ad -m xl, 49. diabolicus : xxna, 31 ; xxiv, 42 ; xxv, 86 ; xxxvii, 74; xlix, 92 ; li, 87 ; lvi, 68; lxviii, 53; lxix, 12; LXXVII, 65. diabolus : xn, 46 ; xix, 24.44 > xxxv, 64.69 ; xxxvii, 60 ; xxxvm, 21 ; xl, 32 ; li, 11.15.22 ; lii, 77 ; liii, 33 ; LVI, 53.56; LXII, 48.57; LXIX, 19. 33.45 ; lxx, 9 ; lxxii, 17 ; lxxiii, 97 ; lxxvi, 6.9 ; lxxxiii, 7 ; [xc, 38.45] ; xci, 27 ; xcn, 54 ; cvn, 8. 28 ; cviii, 6. {syn. antichristus, inimicus, satanas). diaconatus : -us officio cv, 31. dianaticus : cvn, 37. dico : (sicut) -xi(mus) passim ; bene -xi lxxxix, 4 ; -mus ut sit cviii, 14s ; dic(ite) mihi 111, 32 et passim ; granum -xerim dominum xxv, 46 et passim; arcam quid nisi sanctam Afariam -xerimus xlii, 106 ; ne et nobis (uobis) -atur xi, 37; xvn, 90 ; cn, 35 ; quod salua fide -xerim [viii, 2 5]; xiii, 15 ; xxna,7i ; si -ci fas est ci, 73. sacerdotibus -ndi necessitas xcn, 6. («. aliquis, non, 2. quis). dictum : lxxvi, 59 ; xcm, 52 ; xciv, 41 ; -is facta priora xvi, 10.19. dies mass, uel fern. : domini aduentus magna cum claritate -i suscipi de¬ beret xix, 37 ; sicut lucescente -e ita coruscante saluatore xix, 47 ; gauisa est -m redditum sed magis Christum a mortuis suscitatum xxix, 41 ; (do¬ minum) tertia* -e rediturum xxxixa, 6 ; iste -s Christus liii, 31 ; cx, 59 ; -s filius, cui pater -s diuinitatis suae eructat arcanum liii, 45 ; christianos -i dominici splendore fulgere xcix, 39. omnes isti -s (l post pascham) uelut dominici xliv, 14 ; festiuitatem -i magni {sc. paschae) lxvi, 45 ; in -e sancta {natalis domini) lx, 68. -s caeli liii, 43 ; huius mundi liii, 23 ; profectionis xxxiv, 22 ; sacramentorum xxm, 12 ; solis xliv, ii ; ueritatis xcix, 43. ad -m lxvi, 10 ; ante -s xm, 2 ; xxna, 2; xxvii, 2 ; xxvm, 3 ; lxxxiv, 2 ; ante -s plerosque (paucissimos, conplures) xxx, 20 ; xxxixa, 2 ; lvi, 2 ; lx, 43 ; («. etiam Initia sermonum p. 503) ; ex qua die xxxiii, 3 ; in -m alteram lxxv, 16 ; in -s singulos xix, 14 ; (lxic, 5); lxv, 41 ; per -m lxii, 14; post hos (con¬

plures) -s xliv, 30 ; lxxxix, 2. (». hesternus, hodiernus, interrumpo). digero : psalmus -tus est ex persona domini xxix, 44. dignor : xm, 41 ; dignus : xxix, 69 ;

lxii, 50 ; cv, 21. lix, 10 ; cvn, 31. lxic, 27) ; ci,

-um est (LXib, 25.52 ;

61 ; (-um et congruens est kiv, 2.) dilato : uerba -at cx, dilectio : xvn, (LXib,

74);

52.

58 ; xix,

12 ;

xli, 17 ;

lxxi, 6.63 ; lxxvii, 27.

-o uestra xvm, 2 ; xxna, 2 ;

lxxxv,

4;

lxxxvi,

2.

{syn.

lix, 2 ; amor,

caritas).

: vi, 44; xi, 25s; xxiv, 17 ; xxix, 2 ; xxxiv, 24; xlviii, 3 ; xcvi, 27. -ius xxv, 34; xxvm, 5 5 ; lii, 65 ; lv, 39 ; lxxxvi, 41. diligo : xlviii, 16 ; xcn, 61. (Chri¬ stum) xli, 38 ; lx, 39 ; lxxiv, 61 ; lxxvi, 62. diluo : {in baptismo') xma, 60.67 ; xxna, 6 ; xxvm, 62. {syn. lauo). [Dionysius : vn, 52.59.62.] disciplina : lvi, 30s; lxxxi, 28; caelestis xxv, 52s; lxxxi, 29. disco : xvi, 27 ; xli, 22. discutio : caliginem delictorum LXia, 12; xcix, 23*.26*. -iamus interpellationem responsionemque do¬ mini xli, 51 ; xlix, 47. dispono : a diuinitate -turn xv, 22 ; xliv, 19 ; xcviii, 2 ; c, 18. disputatio : xlix, 49s ; lxxiii, 97s. dissimilis : nec -is lvi, 46 ; lviii, 24.30. dissimulanter : xlii, 14 ; cvi, 42. dissimulatio i.q.neglegentia : xvn, 59s. dissimulo : xcn, 33.43 ; cvi, 30.47. distantia : xix, 53s ; xxi, 68 ; xxv, 6 ; xxxi, 38. distraho : quern Iudas in hortulo paradysi -xerat lxxiv, 35. diues : locupletem qui -es in Christo est xvn, 63 ; auro -tes - iustitia mendici xvii, 69 ; auaritia quamuis -es cogitat unde unde adquirere xvm, 33 ; -es locuples abundans xxvm, 68 ; -em auarum atque mendacem xlviii, 33.38; xxxii, 11 ; o -es lxxi, 68 ; Iacchei -tis gratiam xcv, 3.13.16 ; xcvi, 2.7s. diuinitas : homini mortuo defert -is obsequium lxiii, 29s. (Cbristi) xma, 36; xiii, 46; xxvm, 50.54; xxxi, 31 ; liii, 45 ; lv, 56 ; lviii, 12 ; lxiv, 8.62 ; lxxiv, 44 ; lxxv, 43 ; [xc, 7]; xcviii, 6; ci, 29.35s; Christus a patre per indiscretam -is substantiam numquam est separatus xxxixa, 27; cum haereticus -em ei diligenter

INDEX NOMINVM RERVM VERBORVM SELECT. derogat et adserit creaturam lviii, 76. (spiritus sancti) xm, 37. i.q.deus xma, 40 ; xvm, 31 ; xxvii, 32 ; xxx, 31 ; xxxixa, 49 ; lxxxi, 8. 22 ; -as summa lxxxvi, 10 ; filius -is incorruptae integrae inlibatae lxii, 85.86 ; prior natiuitas per -em lxii, 88 ; uirgo -as lxii, 91. diuinitus : lxxxi, 3 ; hunc quadragenarium

numerum

-us

consecratum

5 ; cxi, 65. diuinus : scriptura (sententia) -a xx, 6 ; xxii, 3.24 ; xxvi, 73 ; xxxvn, 34. 41 ; sanctum Moysen -o repletum spiritu xxxvii, 47. diuitiae : xlviii, 22; lxix, 53-54; lxxi, 68 ; xcn, 60 ; xcv, 6.18.36.42 ; ad Christi consequendam gloriam non obesse -s xcv, 39. -ae saeculi (mundi, mundanae) xxxn, 8.58 ; cm, 40. -s peccatorum xxxn, 59. spiritales (aetemae, caelestes) -ae in, 43 ; xvii, 35.66 ; xxvii, 8 ; xlii, 44. 51 ; xcvi, 8. doceo : (xiv, 31); xxxiv, 12 ; xlii, 103 ; lxv, 60 ; lxxxv, 71. doctor : (Petrus ct Paulus) -es gentium in, 36; (Christus) xlix, 18. doctrina : 1, 10 ; xvi, 13 ; xxix, 21 ; xxxin, 47.78.96 ; xlix, 24.44.73 > LXVIII, 61.77 > LXXXVIII, 4; c, 9. lxvi,

[Eusebius magister

ineffabilium

-rum

vm, 4].

dogma : (haereticorum) falsa -ta xxix, 103 ; (baeretici) peruersorum -turn uulpes xli, 103. dolor : (-or est cum acc.c.inf. lxic,

72); (dominatio : prius cognoscere ueritatem simplex rusticatio quam superba -o xcvn, 34s.) dominatus : -m sibi adquirere sempiternum xcv, 7. dominica : ideo uenerabilis quia in ea saluator resurrexit xliv, 8 ; -a erecti et feriati resurrectionem domini celebremus xliv, 7 ; ad instar -ae tota l dierum curricula (postpascham) celebrantur xliv, 12. Hos sermones dominica habitos esse ex initiis sermonum eos

sequentium

intellegi potest :

xix. xxiv. xxxv. xxxvin. l. La. LVIII. LX. Lia. LXVII. LXXII. LXXVI. LXXIX. LXXXI. LXXXV. XCIII. XCV. CVII. dominicus : in, 42 ; xxm, 4 ; xxiv, 34 ; xxxin, 4. 85 ; xxxvm, 15.28.41.58 ; XLII, 12; XLIII, 9; LVIII, 45.47; lx, 49; lxxiii, 18; lxxx, 47; xevni, 8.45.

461

dominus :

iustum erat ut Johannes baptista baptizaret -um xm, 60 ; in

illis superuenientibus ad Abraham uiris ueniebat etiam -us xxi, 61 ; hoc egit -us per hominem quem suscepit xxxvii, 72.73 ; quod tumu¬ lus Ioseph suscitauerit -um xxxix, 4 ; -us pater -o deo Christo filio throni sui offert consessum XL, 48 ; [formam serui -us accepit, ut seruus uerteretur in -um xlv, 4; -us ignoscens seruis suis xlv, 17] ; simplicitatem -us misericordiae bonitate cumulat liv, 53 ; imitatores -i nostri lx, 76 ; quam bonus -us noster cxi, 41 ; Christum in cruce positum -um credidit lxxiv, 26. -i aduentum xxna, 28 ; gregem xxx, 11 ; mandata xliii, 65 ; uetitum xliii, 57. -us aeternitatis lxii, 69 ; caeli xlviii, 85 ; [caelorum lxxxvii, 56; caelestis lxxxvi 1, 37] ; totius creaturae xxix, 60; maiestatis lxxv, 36; totius mundi xxxvin, 68 ; sanctitatis 1, 2 ; uirtutum omnium lxxv, 29 ; uitae xli, 32. domni et fratris nostri praesentis episcopi lxxviii, 3. -us est fermentum xxxiii, 44; flos lv, 49SS ; lvi, 4.23 ; fructus lvi, 23SS ; iudex xli, 15 ; triticum xxxiii, 43 ; uermis xxix, 67 ; uia lxi, 57s. (#. Christus, saluator). domnaedius : cvn, 20.25 > cvm, 11. domus : mulier -um repedat xxii, 57 ; quamuis uespere ad -um redeas xxxvi, 38. in -o dei [vm, 43] ; lxxix, 16 ; -um domini xxxii, 41 ; xli, 90 ; dominicae -us cv, 42. eadem in mundi -o xxi, 69. donatiuum : xxvi, 84s. donatum subst. : ix, 20s. dono : in baptismo per mysterium delicta -ntur xm, 23. dormio : saluator non tam in sepulchro mortuus iacuit quam uelut in lectulo -ens conquieuit xxxix, 53 ; ipse corpus iacens et -ens sua aspiratione collegit xxxix, 73 ; quisque peccatum admittit -re sibi facit dominum xlix, 90; Christum omnes -entes perdunt lxi, 91 ; Christus in sepul¬ chro animarum nostrarum -at lxi, 102 ; deus adest -entibus quia -entes sibi adesse non possunt lxxiii, 34 ; Johannes baptista sancta martyrii morte -erit lxxxviii, 12. dubius : nulli (non) -um est xx, 11 ; xxxiii, 29; xliii, 23 ; xeix, 56. absque -o in, 47.

462

INDEX NOMINVM RERVM VERBORVM SELECT.

dulcedo : fidei xxx, 12 ; panis li, 37 ; pietatis lxxx, 27. dulcis : (Christum dominum) suauem cibum et -em potum xxix, 83 ; {Maria) populis cibum -iorem melle defluxit xxix, 73. dum aduersatiuum uel causale uel coincidens : xvii, 33.70.80; xvm, 12.20; xxx, 61 et passim. duo : hos -o* lapides -o esse arbitror testamenta xx, 30. duritia : terrenae mortis -a xxxi, 79. durus : -um forte uideatur xlix, 86.

dux : inmaculatus XL, 44.

10; cunctis -rum populis xxix, 73. ad -m conuenire (uenire, properare, festinare, procedere, aduenire) xxm, 4 ; xix, 15 ; xxvi, 55 ; xxxvi, 27.78 ; lxiii, 33 ; lxxix, 13.22 ; xcviii, 45 ; in -a (xiv, 3) ; xxxn, 39 ; lxxi, 17 ; xem, 7 ; evil, 8 ; ab -ae sancto limine curis saecularibuS auocari xxxii, 19 ; qui primo diluculo ad -m uigilat xxxvi, 24 ; de -a onustus exierat xlii, 19. («. christiani, syna¬ goga). ecclesiasticus : 1, 9; xxviii, 75. edoceo : lvi, 30. efficio : cum omnia nostrae gratia sa-

e, ex : e caelo xxxixa, 15. ex Christi lauacro nobis unda proficiat xm, 9 ; {partem) ex eo quod promiserat xvii, 80; ex hoc capiti adhibent medicinam xxiv, 28 ; splendorem ex eo adquirit xxxi, 45 ; ut ex ea ager conparetur lix, 19. ex eo lxii, 16 ; ex quo ... ex eo xma, 64 ; lxi, 3.8ebrietas : martprium habet -em suam x, 11 ; -as ilia magis sobrium facit xi, 8. ecce : cum nom. 11, 18 et passim, cum acc. xxxiv, 44. -e enim xcn, 54 ; xcix, 4. ecclesia : xi, 49 ; xix, 6 ; xx, 61 ; xxviii, 56.77 ; xxxi, 62.73 ; xxxvm, 19; xli, 94; xlviii, 38; liii, 6; lxxix, 20; [xc, 47]. diuersarum gentium congregatio 11, 50; non habens maculam 11, 50 ; superpetram aedificatur ix, 26 ; Paulus nutritor -ae ix, 54 ; assumetur in aeternam gloriam (requiem) sancta -a xx, 89 ; xxxiii, 102 ; baptismi nitore purgata est xxna, 30 ; in uini utribus honoratur xxviii, 64; -a catholica xxix, 114 ; lviii, 65 ; reficit caelestibus cibis xxxiv, 34 ; in media -a nequitiam confiteri xli, 82 ; Christo -a copulatur xli 1, 93 ; lxv, 50 ; per multos -a dominum depraecetur lx, 87 ; Chri¬ stum -a rapuit synagoga lxi, 73 ; cum Christus initiaret -ae sacramenta lxiv, 57 ; -m Christi lxiv, 59 ; matri -ae lxxxvi, 63 ; lxxxix, 12 ; -a uelut intermortuos uiuificat cx, 20. figurae -ae : Noe area xlix, 65 ; fidelis domus xxxiv, 29 ; luna xxxi, 42 ; mulier quae fermetitum in farina abscondit xxxiii, 78 ; mulier quae molere dicitur xxxiii, 82 ; mulier Samaritana xxna, 22; Petri nauis xxxvn, 31 ; xlix, 35 ; cx, 15. plur. epistulae Pauli tamquam ubera -rum ix, 62; uniuersis -is xxiv, 54; xxviii, 37 ; Petrus -mm petra lxxvii,

lxiv, 17 ; xxna, 17 ; xxix, 28 ; xxxii, 16. 37 ; cvi, 21. ut iilius -iatur dei xxi, 18.38 ; xxix, 81 ; xxxiii, 55. effulgeo : xix, 49 ; xcviii, 5. egredior : xm, 21 ; lxvii, 49 ; [in tenebris saeculi lumen -sum est XLV> 3] i (de moili sinu Mariae agnus -sus est xcvn, 73). eiusmodi : xxxvi, 37. elatio : iniquitatis 1, 67 ; xi, 15. eleemosyna : xxn, 7.25 ; xxna, 3 ; xxvn, 14.20; xlii, 21 ; lxi, 23 ; LXXII, 57; LXXXVIII, 33; XCVT, 31. 38 ; si -s feceris innocens esse coepisti xxn, 19 ; xxna, 69 ; lxi, 20 ; LXia, 69 ; -a quodammodo animarum aliud est lauacrum xxna, 67 ; lutis -ret

indulgentior

-a

quam

lauacrum

xxna, 71 ; -m quotiens feceris totiens

73 ; lxi,

ueniam promereris xxna,

26s ; 98 ;

bona -m

-a

cum

facere

ieiunio xxxvi,

ipsi

proheiat

qui

lxxi, 50 ; ieiuniis orationi-is lxxxi, 61 ; frequentibus -is

largitur bus et

uelut uallo nos misericordiae muni-

lxxxvi, 4. : xxna, 56 ; xxx, 28 ; xxxi, 14.21.36 ; li, 31 ; li 1, 68 ; liii, 12.24.

remus

elementum

28.55 ; 16.21

LVI»

; ci,

!5

39

;

>

lxii,

transcenderint lii, elicio :

ut

ex

medullam 63

28;

LXXXIV,

nisi prius mundi

-a

51.

occultis cogitationibus

mundi

cordis

-eat*

xx,

; maiorem praedam blandimenta

-earn*

xxvi,

95 ;

beata

uiolentia

quae uim patienti bonitatem -it lxi,

54elido : in saxo* -ns eius crura 1, 58. eligo : deus quos -egit in aula regni caelestis inducitxv, 23 ; {pax Chri¬ sti proponitur -nda lxic, 23). eloquium : {sacerdotis) vi, 9 ; lxxviii, 26. diuina (saluatoris) in, 8 ; xxvn, 27.50 ; cx, 50 ; credulitatis xlix, 28 ;

INDEX NOMINVM RERVM VERBORVM SELECT. euangelicae refectionis m, 23 ; cibum -ii perennis li, 85. emendo : trans. hi, 25 ; xvm, 8.17 ; xxm, 7 ; xxxvii, 72 ; lxii, 63 ; lxxvi, 23.28 ; lxxix, 28 ; xci, 30 ; xcn, 14 ; xcvi, 21.42. intrans. lxxvi, 29* ; xcvi, 20s. emineo : prae ceteris (inter uniuersos) 1, 4.23 ; uniuersis vi, 42. emo : qui sibi -erat peccatum xxn, 15. emolo : -tos eos in farinae modum xxxiii, 84. emolumentum : xcvi, 43. emundo : ut elemosina -etur xxna, 69. enim : aduers. xxix, 106. eo quod : lvi, 52. epiphania : xmb, 3 ; xxxn, 39 ; lxiv, 2; lxv, 3; ci, 5.13; cn, 11. -m domini lxiii, 24 ; dominus in -a sit renatus lxv, 48 ; -a graece latine dicitur apparere ci, 14. episcopus : quisque -urn susceperit iustus effectus est xxi, 37 ; suscipiamus -os xxi, 45 ; -um de aelemosinis disputantem xlii, 21 ; -us Iudas fuit lvi 11, 27 ; omnes criminosi -i sententia proiciantur de consortio lviii, 69 ; euangelium tractans lxvi, 38 ; -rum -um saluatorem lxxix, 21 ; grauiter irascitur -us lxxxviii, 112s; quam dure praedicauit xcn, 6 ; de manu -i sanguis delinquents exquiritur xcn, 31. (syn. sacerdos). epulae : terrenas 11, 12 ; accuratas in, 46 ; l, 95 ; spiritalibus xix, 28. equidem : xxx, 26. eremus : xliv, 75 ; l, 81 ; li, 30 ; obseruantes quadragensimae ieiunia tamquam in -o constituti l, 108. (syn. desertum). erigo :

dominica

-ti

et

feriati

resur-

rectionem domini celebremus xliv,

7 ;

[a

peccatis

se

-it ad uirtu-

tem cix, 8].

erogo : sumptus qui in illis -tur xxvii, 11 ; prandia nostra pauperibus -emus* xxxvi, 91 ; abstinuit ne amplius -ret xxxvi, 98. erro : uir qui docet -ndum non esse xxxiv, 12; -re peccatis xxxvi, 13 ; si haec non cogitatis forsitan uehementer -tis l, 29 ; unde -at qui putat lxxxiii,42 ; castigemus -ntes cvi, 25. error : xxvi, 15. (peccatorum) xxxvii, 26; lxiv, 71; xcn, 34. religionis xvm, 30. -is spiritum (sc. Arianorum) xxvi, 88. -e gentili xxxi, 6 ; xlviii, 80.90. erubesco : xvm, 35 ; xli, 82 ; lxxiii, 24.80.

463

esca : -m uitae aeternae xliii, 31. (syn. cibus). esurio : -nti Petro hoc est cogitanti 11, 44 ; tu in Iudaeos solos -is 11, 47 ; Christus -sse se simulat li, 15 ; conpetentes -ntes caelestia sacramenta lii, 29s ; -amus cibum diuinarum scripturarum lxvi, 84. (u. cibus). et : et ipsi uidetis xxx, 2 ; xxxiii, 3 ; xci, 3. aduersatiuum xvii, 78 ; xvm, 36 ; xxx, 10 ; lxxvi, 40 ; lxxxviii, 105. i.q.etiam xvii, 11 ; xvm, 59; xxx, 36; xxxi, 5.30; xxxviii, 24; lxxxi, 67. et ... etiam xxi, 63 ; xxxv, 59 ; xliv, 57. (abundat ut et nos dicamus quod et angeli dixerunt lxic, 15). etiam : ut ipsa eos etiam uota deficerent v, 18. (u. et). etymologia u. usura. [euacor ? : qui mandata Christi praeteriens lapsum dum euacatur incurrit cix, 7.] euangelicus : in, 23 ; xix, 29 ; xx, 2 ; xxna, 11 ; xxvi, 26; xxxiv, 2; xxxv, 50 ; xli, 3.95 ; xlii, 37.56.72 ; xliii, 2 ; xlviii, 3 ; xlix, 3 ; lxviii, 28 ; lxxxviii, 4 ; xcv, 2 ; c, 2 ; cm, 33s ; cx, 3. euangelista : v, 48 ; xxv, 70 ; xxxiv, 34 ; lxxxviii, 40 ; c, 33s ; cx, 48 ; (sanctus -a xiv, 24s). sepulchrum Christi patens est -rum beatum guttur xxxix, 31. euangelium : in, 18 ; [vii, 66] ; xxv, 67 ; xxix, 54 ; xxxiv, 12 ; lxvi, 38 ; regni caelestis -um v, 45 ; in sancto -o xxiv, 3 ; quoniam -um specialiter parabolarum ratione subsistit xxxiii, 38 ; secundum -um xl, 41 ; lxxxviii, no ; -um domini xli, 42. opponitur lex ut secundum spiritum de lege -um nasceretur xm, 62 ; legem Mosi et -um domini xx,3i.36ss; xlii, 108 ; lxvii, 80 ; lxviii, 33 ; xcix, 13.34. euangelizo : xxii, 63 ; xxxviii, 63. euenio : -tura quae scripta sunt xx, 75. euersio : in futura -e mundi lxxxv, 26. euidens : -ns plane et manifesta sententia xcn, 25. euoco : alterius ecclesiae necessitatibus -tus xix, 7. [Eusebius Vercellensis : vii, 3ss ; vin, 3ss]. exactio : xxvi, 38.42. exactor : xxvii, 48. exalto : Christus -tus in cruce xxxviii, 17exaro :

xxxviii,

45.

464

INDEX NOMINVM RERVM VERBORVM SELECT.

: -a subst. de imis ... in -is LIII, l6. excidium : (ciuitatis) lxxxii, 9.16 ; Sodomitarum lxxxii, 58 ; (mundi, saeculi) lxxxv, 6.18 ; xciv, 60. excipio : lxxxii, 39. excito* : xxvi, 32. exclamo : lxxvii, 53. excolo : xviii, 42s. excusatio : lxxix, 9. excuso : [-at centurio lxxxvii, 45]. -et nos xvi, 6; xviii, 14; -ti essemus xvi, 4 ; cvn, 9. se magister -at xiii, 19 ; xxiii, 12 ; de intemperantia sese* temporis -ant lxxi, 23 ; ab ilia se -at xma, 38 ; xxvi, 5 ; xxviii, 53 ; lxxi, 31. [excutio : cix, 2.] exemplum : xxx, 18; xxxviii, 36; lxxiii, 62. sacrarum litterarum -a lxvi, 3 ; xviii, 21 ; xxxvn, 41 ; lxix, 68 ; lxxxi, 35 ; lxxxvi, 12.20. domini -urn lxx, 6 ; l, 18 ; La, 9. (apostolorum) xlix, 94; liv, 46 ; lxxvi, 33 ; cm, 35. (martyrum) 1, 44 ; iv,9 ; xn, 10.11 ; xvi, 18.27 > cvi, 22excelsus

(«. fides).

exhibeo :

xxx, 31 ; lxiv, 13.36; 9. exigo : perf. -igerunt* lxxxi, 54; sacerdotem* -is patientiam lxxxviii, 114. exinanio : cum abl. xxx, 51 ; xxxi, 30. exinde : xlix, 19 ; lix, 24 ; xcvm, 53. unde ... exinde xiii, 63 ; lxxxi, 7. exitium u. mors. exitus : -um iudicii lviii, 34 ; i.q.mors [vm, 16] ; ix, 41 ; xxxiv, 25 ; lxxxviii, 60. exorior : de qua (sc. origine) fuerant -si LXIV, 78. exorno : lx, 31 ; Lxia, 26. (u. omo). exoro : [vm, 24] ; xxxv, 9 ; xliv, 6. LXXXIX,

[explico vii,

:

ut

merita

-ri

possint

6.]

expono : natiuitatem breuiter -amus xcix, 46. i.q.abicio [vm, 7.10] ; XLII, 71. exprobro : xcvi, 6. expugno : -emus membrorum uitia lxi, 66.

exquiro : escam -it xlii, 67. exsecrabilis : Iudaeorum -is conucntus xix, 86. exsecrandus : idolorum -a cultura xlii, 23 ; contaminatio -a cvm, 12. exsequiae : ad -s sepulturae mi, 61. exsequor : factis -amur eius gratiam xvi, 10. exsisto : xxx, 22 ; lx, 54 ; lxxii, 78.

exsobrio : inebriatur ... -tur xi, 9. exspectatio : creaturae Lxia, 6.9. exspecto : cemat ... -et lxxxv, 49*. exsulto : v, 59 ; xxna, 13.32 ; xlii, 76 ; lx, 71 ; ci, 2 ; cn, 11. -mus natum saluatorem xma, 4; Christi -uit gloriam lxviii, 37s. extorqueo : xxx, 10. (extra : -a conscientiam patris et -a ordinem naturae xcvii, 52.33). extremus : misera satanae et -a congressio li, 24. [Exuperantius : vn, 17.] exuro : xxxi, 26. faber : Ioseph -er xma, 46 ; lxii, 95 ; -er pater deus lxii, 93. fabrica : caelesti -ae xma, 57 ; lxii, 105. fabricor : lxii, 96. fabula : saeculi -ae xxxvn, 2 ; Vlixis -m quae ficta non facta est xxxvn, 40. facies : (matutino) rebus cunctis -es quaedam ac lumen infunditur xxix, 11 ; a terrae -e xxxni, 74. facinus : ut post auctorem (sc. serpentern) puniatur et -us xxxvn, 66; mortis -us xxxvn, 72. facio : perfidia criminosum -it lxxv, 26; elemosinas (-nam) xxn, 19; xxna, 73 ; scandalum lxxiv, 27 ; sermonem xxna, 3 ; [synagogam lxxxvii, 20] ; nihil sibi reliqui -bant xvii, 40 ; ne bene aliquando -iant xxvi, 6 ; bene -itis irottice xxx, 30 ; quid -imus quod lvi, 44. factum : xv, 21 ; xxix, 90 ; c, 61 ; dictis -a priora sunt xvi, 10. factura : quod in principio -a operationis instituit xliii, 13 ; a priore -a conruimus lix, 50. facultas : crimen non est in -bus xcv, 41. facundia : lxxviii, 4 ; xcv, 4. facundus : lxxviii, 8. (-ior xcvii, 10). faex : undam terrenae -is xxii, 40 ; peccatorum -es x, 19 ; lx, 67 ; Lxia, 38 ; cm, 27. fallo : deum in pollicitatione -erit xvn, 82 ; nisi -or xxix, 7 ; lix, 42. fames : -em sui officii n, 38 ; fidei tuae 11, 47; -e nostra alios pascimus xxvn, 8 ; -em patimur non corporis sed amoris xliv, 34 ; -is arnica uirginitatis La, 33. familiaris : quod est -e huic tempori xli, 83. familiola : ofleramus -ae nostrae ut fidem accipiat xlii, 26.

INDEX NOMINVM RERVM VERBORVM SELECT. famulus : Christi lxvii, 5 2 ; dei lxviii, 16 ; lxx, 47. fanum : uestri diabolum uenerentur in -is evil, 9. fas est : (lxic, 65) ; cvn, 6. fastigium : diuinitatis -a xlviii, ii ; caelorum -a lvi, 39. fateor : membrorum gestu passionem domini -amur xxxvm, 34 ; [si quis laicorum -sus fuerit crimen admissum xc, 54]. fatigo : purgata et -ta tot obseruationibus anima xxxv, 71. fauilla : in -a* membra soluantur iv, 30. (syn. puluis). fauus : -us quidam* mundi est uoluptas lxix, 97. [felix : hac uita in qua -iores sunt qui peiores sunt xc, 16.] feriae : in quinquagensimae-is xliv, 21. feriatus u. erigo. ferio : prophetica sententia -untur lvi 11, 35s ; xviii, 24. fermentum : xxxiii, 28 ; dominus est -um xxxiii, 44SS. festiue : cum sanctorum natalem -issime curaremus cvi, 3. festiuitas : [summa -as mortuum esse uitiis vm, 11] ; sancti Cypriani -em x, 2; l dierum (post pascham) iugis et continuata -as xliv, 4s.18 ; (-em caelestem natalis dominici lxic, 3). festiuus : Petri et Pauli natalem -issimum in, 37 ; -issimam diem sanctae epifaniae xxxn, 38. fidelis : adi. xlix, 35 ; lxxiv, 45 ; lxxvi, 6 ; lxxxviii, 101. subst. xm, 43 ; (XIV> 38); L> 32 ; lxv, 27-37- -ior LXXVII, 4. fideliter : xxxv, 9 ; lxxix, 20 ; cxi, 58. fides : 1, 13 ; 11, 55 ; iv, 13 ; vi, 37 ; [vii, 82] ;xi,23 ;xm,33 ;(xiv,31); xvi, 9 ; xvii, 65 ; xviii, 28 ; xxn, 57 ; xxx, 12; xxxiii, 86; lxiv, 35; lxvii, 32 ; lxviii, 61 ; lxx, 35 ; lxxiii, 17 ; lxxiv, 6 ; lxxxv, 47 ; [lxxxvii, 50] ; lxxxviii, 27;[xc, 49] ; ci, 32 ; cx, 36. (ad baptismum spec tans') xvii, 6.88 ; xlii, 26 ; xciv, 25 ; c, 70. arma -ei lxi, 64 ; lxxxvi, 17 ; -ei confessio xv, 14 ; (Lxib, 52); exemplo xii, 22; fundamenta ix, 27; lxxvii, 13 ; perfectione xxxixa, 21 ; -es Petri xxxi, 76 ; xlix, 81 ; lxxvii, 9 ; lxxx, 46 ; cx, 57 ; -es est granum sinapis xxiv, 13SS ; regnum dei xxv, 7 ; clauis Petri lii, 66 ; Christi sinus c, 40. -es peccata cooperit lxxv, 20 ;

465

-em habeo c.gerundiuo xlviii, 94* ; salua -e [vm, 25] ; xm, 15 ; xxna, 71. (syn. credulitas, deuotio). figulus : deus lix, 43. figura : Iohannes ueteris testamenti -m gerebat v, 43 ; xeix, 33 ; in -m* nostri factum xxxv, 83 ; lxvii, 68 ; lxxxv, 64 ; xciv, 8s.45 ; Syrenarum suauis -a est mollis concupiscentia xxxvii, 35 ; si -a tantum profuit, quantum prodesse credimus ueritatem xxxvii, 57 ; -a c rue is xxxvm, 16.27.29 ; [sub -a nostrae crucis xlv, 43] ; in asini -a populus gentilium nuncupatur xlviii, 78 ; (ecclesiae) -m in ueteri uidemus testamento xlix, 63 ; -a fuit in mansionibus ieiuniorum lxviii, 7 ; noctua haereticorum -a atque gentilium lxxiii, 96 ; -a quam habeat ueritatem lxxxiv, 82 ; -a conpletur lxxxiv, 99. (syn. similitudo, typus). figuraliter : lxxxv, 54. figuro : xciv, 57. filius : (de Christo) dei[vn, 60 ; vm, 50] ; xm, 38 ; xxi, 15 ; xxxixa, 46 ; xl, 36.48; xliv, 61; [xlv, 13] ; lii, 50 ; liii, 45 ; lvi, 64 ; (Lxib, 67); lxii, 85 ; lxiv, 40 ; lxxx, 37 ; [xc, 5] ; c, 21. Mariae xxxix, 6. hominis LVI, 64 ; [xc, 5]. (de hominibus) dei xm, 41 ; xxi, 17 ; xxxiv, 30 ; [xc,6], ecclesiae xxxi, 55 ; lxxxiv, 94. (u. pater). fingo : Vlixis fabulam quae -ta non facta est xxxvii, 40. flagro* : xxiv, 51 ; lxvi, 44. flamma : iv, 7.15.60 ; xxii, 11 ; xxna, 36; xxiv, 59. fleo : uim facimus domino -ndo lxi, 50 ; in omni culpa ante -ndum est lxxvi, 52. (de Petro) lxxvi, 33.63 ; [xc, 65]. fletus : maculas animarum nostrarum -bus abluamus lxi, 14 ; lxxxi, 42 ; (Petri) lxxvi, 62; lxxvii, 21. (u. lacrimae). flos : succiso per Iudaeos corporis -e lv, 5 3 ; caro domini ueluti nitore -is de tumulo germinaret lvi, 4 ; Maria Christum uelut -em integritate sui corporis germinauit lxvi, 72. flosculus : xxv, 75 ; diuinarum scripturarum -is lxxxix, 5. fluctus : quotiens luna mutatur in lumine, totiens mare mutetur in -bus xxxi, 18. foeditas : conscientiae lx, 57 ; mentis xcv, 24; morum xxxii, 21. fons : xxii, 30; xxna, 4; xliii, 33 ;

466

INDEX NOMINVM RERVM VERBORVM SELECT.

lxii, 84; lxxx, 23 ; lxxxiv, 72. (baptismi) xiii, 14 ; xxn, 56 ; xxna, 25.77; liv» 36; lxvii, 53.61. forma : ieiunii xxxvi, 7 ; La, 66 ; totius salutis lxxv, 35. fornicatio : xxna, 24. fomico : xxii, 44. forsitan : cum coni, xx, 16 ; xxxiv, 36 ; xlii, 41 ; lvii, 3 ; lxxv, 57. cum ind. xviii, 61 ; xxxiv, 19 ; l, 29 ; lx, 61 ; lxxx, 51. fortasse : cum ind. xix, 35 ; xli, 39 ; lxxxii, 33 ; lxxxv, 2 ; lxxxviii, 21. cum coni, xxi, 60 ; xxxix, 2 ; XL, 38 ; lvii, 30 ; lix, 41 ; lxxx, 2 ; lxxxv, 4 ; xcvi, 23 ; c, 48. fortassis : lx, 88. forte : xxxii, 50 ; lxxii, 47. fortitudo : domus (salmtoris) -is petra construitur ix, 38. [fortuito : xc, 20.] lotus : xiii, 12 ; c, 32. fragilitas : humana xn, 23 ; xxna, 68 ; xli, 55 ; cxi, 5. frater : -er est, cuius idem spiritus et uoluntas in -e est xvn, 21 ; nos, qui sumus -es xxi, 67 ; etsi seruus condicione gratia tamen -er est xxxvi, 62 ; -es sacramentis lx, 79; condicio praedicantis ut emendet obiurgando -em xcn, 14. si ergo, fratres xvn, 85 ; nolo igitur, -er xxx, 74. {de Christo') ecclesia radiat nitore -is xxxi, 47; (dilectione -is hortatur Lxib, 74). frons : -s (Goliae) patebat ad mortem lxxxv, 62. prima -e xxiv, 19.30. fructifico : xxvm, 24. fructus : -um laboris 11, 39 ; xxx, 10 ; lxvii, 16 ; xci, 12 ; -us capere de gemitibus alienis xviii, 43 ; boni operis lix, 40 ; nostrarum segetum xli, 102. {de Christo) lvi, 25 ; (xcvii, 72); ad patrem -um camis perferens lvi, 32. functio : sacerdotalis ministerii xxvn, 5 ; xxvm, 3 ; -um diuinarum praesules xxvm, 41. fundamentum : Petrus in ecclesia fidei -a* continet ix, 27 ; lxxvii, 13.19. futurus : (xcvn, 56); xcix, 52 ; in -um lxi, 8 ; in -o lxii, 105 ; dum -a pertimescimus praesentia corrigamus xxxv, 46 ; praesentia diligimus dum -a non credimus cm, 40.

Gallimatbias : fortitudinis petra ix, 38 ;

consortii sanctitate xn, 38* ; corda meritorum lx, 34; remunerationis obsequium lxxv, 49; primatus

eloquium lxxviii, 7 ; fides splendoris ci, 21*. {cf V. Bulbart in CCg, p. xxii).

gaudium : (xiv, 3); xxi, 53 ; xlii, 75. 101 ; (lxic, 3.70); ci, 3.13. {syn. laetitia). gehenna : -ae incendium (-ia, ardor, flammae) iv, 11.66 ; xxna, 43 ; xci 19 ; xxv, 85 ; lxxi, 42; xxxii, 55 ; -ae metum xxxv, 45 ; -ae ardentis stagna lxvii, 58 ; per fontem baptis¬ mi -a mitescit lxvii, 61 ; xxna, 52. {syn. infernum). gemitus : {Isaac) partum non -us sed gaudia processerunt xxi, 53 ; {in Christi natiuitate nullus est -us parturientis Lxib, 23). generatio : quorum -o per intemperantiam peccauerat li, 8 ; primae -is offensio secundae natiuitatis occasio cxi, 12s; cum Iohannis natiuitate domini -o deputatur vi, 60; -is diuinae (caelestis) xlix, 50.55. («. natiuitas). genetiuus : u. de. comparationis xxxiv, 29* ; lxxi, 33s*. Genesis : in libro -is xxi, 2. genetrix : {Maria) xma, 40. gens : lxiii, 27 ; {ecclesia) ut inter -es luceat xxxi, 43 ; lxi, 45 ; nos ex -bus xxxiii, 70; (lxic, 64); ecclesiam de -bus congregatam xxna, 22; pater {filium) colendum -bus manifestat c, 30. gentilis : adi. xxxi, 6 ; lxxxtv, 89 ; lxxxv, 58. subst. xxxv, 87 ; xlviii, 79.97 ; lxii, 4 ; lxiii, 35.39 ; lxxiii, 47.96 ; xci, 28.38. ci, 8. gentilitas : xx, 55; xxxiii, 83s; (lxic, 67); cvn, 6. genus : xviii, 5 ; lxxxi, 76. -us humanum xxii, 42 ; xxxvm, 2 ; xliii, 22. 68 ; cxi, 4. nouo -e xxxi, 27. nouo admirationis (pietatis, natiuitatis) -e xxii, 45 ; xxiv, 72; xxxv, 24.77s. germanus : i.q. frater xv, 13 ; xvn, 20s. *7germen : necdum tale -en {i.e. corpus domini) inseuerat xxv, 76 ; concipiamus uirtutum -a lxvi, 65. germino : intrans. caro domini de sepulchro -uit lv, 53; lvi, 4S.12. trans. terra mortuos (resurgentes) -uit xxxvm, 46; liii, 8 ; fructus -re uirtutum (boni operis) lii, 33 ; nx, 40 ; lxxxiv, 102 ; omnem iustitiam lii, 39. gestus : ut {Christus) ad fidem nos -u pariter contirmaret et sensu c, 10. gibbus : -us quidam animae xxxii, 17.

INDEX NOMINVM RERVM VERBORVM SELECT. gladiator : -um facinus sublatum est cvn, 53. globus : igneos iv, 45 ; xxna, 38 ; xxiv, 70 ; ardentium criminum -os lxi, 24. lunae -us xxx, 40.51. gloria : xxxix, 3 ; liii, 17 ; largietur -m aeternam lx, 25 ; lxxv, 19 ; assumetur in aeternam -m xx, 88 ; xix, 85 ; xxna, 60 ; reformauit ad -m lix, 49 ; reparatur in -m lxvi, 34 ; transferretur ad -m lxxiv, 6. deuotionis -a xxxixa, 73 ; fidei chi, 8 ; rnartymm 1, 28; iv, 5. (xiv, 10); xv, 27.48 ; regni caelestis xcv, 16 ; remunerationis xlii, 48 ; resurrectionis xxxix, 38 ; liii, 81. in (dei) -m omnia procurare lxxiii, 14 ; -m (dei) modulata suauitate concinere lxxiii, 58. Christi -a xvi, 10; xcv, 39 ; secundum diuinae maiestatis -m xxxixa, 64; saluatoris xcvm, 48. («. gratia). glorifico : xma, 17 ; (Lxib, 70). gloriose : -ius xv, 30 ; xxix, 16. gloriosus : xv, 21 ; (Lxib, 22.34). -ior xxxviii, 64 ; (Lxib, 67s). gradior : La, 10 ; lxxvii, 39 ; lxxxv, 70 ; c, 60*. gradus : dignitatis xl, 38 ; fidei lxxx, 37 ; honorificentiae lvi, 83 ; profectuum xl, 17 ; salutis lxviii, 6s. graece : epifania -e ci, 15. grammaticus : xxix, 107. grandis : xvm, 25 ; xxiv, 9 ; xxxi, 29 ; xxxviii, 11 ; lxxiii, 97 ; lxxv, 22 ; cvn, 22. granum : -um est Christus xxv, 42 ; lvi, 26. gratanter : xxm, 2. gratia : (xcvn, 2). (diuina) ix, 46 ; xi, 9 ; xvii, 14 ; xvm, 29 ; xx, 47 ; xxiv, 51 ; xxviii, 14 ; xxxvi, 61 ; lx, 77 ; lxvi, 28 ; lxxv, 6 ; lxxvi, 61 ; Lxxvii, 6 ; lxxxii, 23 ; [lxxxvii, 49] ; xevi, 18 ; cx, 45 ; opponitur natura v, 30 ; ix, 12; xxi, 52. dei (diuinitatis) lxxxv, 51.64. domini (saluatoris, Christi, caelestis margaritae) xvi, 10; xliv, 27; lix, 53; lxxi, 15 ; (xcvn, 32); lxii, 83 ; hi, 13. spiritus sancti xxviii, 59 ; (Lxib, 43). baptismi (caelestis, fidei, lauacri, sepulturae huius) xm, 4SS; xvii, 88 ; xxna, 51 ; xxxv, 74; xlii, 25 ; lix, 83 ; lxiv, 11. matris ecclesiae lxxxix, ii ; Heliae lxxxiv, 38; Helisei lxxxiv, 3 ; latronis lxxiv, 25 ; Loth lxxxii, 60 ; Iacchei xcv, 3.12 ; xevi, 46. inter ceteras -s lvi, 71 ; -a fidei xvii, 65 ; lxxv, 22 ; hospita35

467

litatis xxi, 17 ; xxxiv, 15 ; humilitatis xlix, 7 ; iusti xxi, 20; misericordiae xxn, 22 ; natalis domini saluatoris lxi, 7. sed domino -s xix, 26 ; -rum confessio lxxiii, 71 ; quantam -m Christo debeamus xma, 2 ; -s deo ago (refers) n, 60 ; xxvi, 56 ; xxxvi, 79; lx, 81; lxv, 49; lxxii, 58; LXXIII, 28.69.85. nostrae salutis -a li, 8 ; lxiv, 16. (u. gloria), gratifico : lxxiii, 82. gratulor : super quae -ntur xvm, 40 ; xevi, 36. grauis : [quidquid saluti -e est vni, 9] ; -e peccatum (delictum) lxi, 17.19. -ior xxx, 57 ; lxxxii, 34 ; quod est -ius xxxvi, 68 ; xliii, 61 ; l, 32. grauiter : in, 7 ; [vii, 59] ; xxvi, 4 ; xxx, 16. gremium : tumuli -o xxxviii, 69 ; -o quietis lxxiii, 39 ; (deus pater) ascendentem -o molliore conplectitur xliv, 62; mater partui molli blanditur -o c, 28. grex : pastor christiani -is xxx, 14 ; inmaculato -i xl, 44; [-cm ouium xc, 43] ; -em Christi xen, 53. gula : -ae intemperantia l, 34 ; La, 20 ; lxix, 47. gurges i.q.aqm baptismi : xin, 7.24 ; xxna, 50. gusto i.q.manduco : La, 23 ; cxi, 23.67. guttur : euangelistarum beatum -ur xxxix, 31. habeo : (notam -re uiam uitae, quae ante -batur ignota xiv, 21); liberi -antur tamquam ignoti xxvi, 50s ; possessio a daemoniorum cultu -tur inmunis xci, 25 ; -re sibi Christum lxxii, 26 ; quid -bam facere xxvi, 17. habitaculum : qui -um domini sumus xxix, 32 ; (idoneum Maria Christo -um Lxib, 32) ; -o peccatorum xeni, 42. [habitator : caelorum -or xlv, 5.] hactenus, lxiv, 2. haeresis : lxix, 55 ; \_Arianorum vii, 5 7]haereticus : adi. -is Arrianis xxvi, 87. subst. [xc, 42] ; lviii,7I ; [cix, 9] ; peruersi -i xxix, 100 ; -rum corruptione xxxix, 25 ; (de Arianis) [ v 11, 5 6] ; lvi, 82 ; LVin, 76. (figurae haereticorum) noctuae lxxiii, 95s ; uulpes xli, 89 ; lxxxvi, 48. haruspex : cvn, 37. C .C.

XXIII

468

INDEX NOMINVM RERVM VERBORVM SELECT.

haurio : xm, 6 ; xxii, 40 ; perf. -risse lxiv, 6* ; ci, 71*. hebdomada /. .- l, 44 ; lxxxvi, 72* ; altemis -is l, 32 ; interpositis -is cxi, 65. hebraice : liv, 10. Hercules : xlviii, 89. hestemus : -a die xxxvm, 2* ; lxiii, 34* ; lxxiv, 2* ; lxxviii, 2. hibemus : lxxi, 37. -num subst. -i rigorem lxxi, 41. hie pron. : xvn, 43 ; xVm, 15 ; xxna, 10.22.29 > xxix, 35 ; xxx, 32 ; xxxi, 14 ; xxxixa, 2 ; his diebus lvi, 28 ; huius mundi xxna, 13 ; hoc tempore xvii, 68 ; in hac uita breui lxxii, 5. secundo loco xm, 53 ; xxx, 23. e.gen. hoc officii xliii, 24. hoc ipsum 111, 6 ; xix, 17 ; xxxvm, 47 ; lxxi, 44 ; lxxxiv, 82. hie pro is xm, 54 ; xvii, 71 ; lxiii, 3 ; lxxi, 21 ; lxxxi, 8 ; cvi, 7. hie pro ille lxiii, 41. ille ... hie xvii, 25SS ; xvm, 60 ; xxna, 59. hoc est saepius quam id est xvii, 10 ; xxvii, 27 ; xxix, 14.106 ; xxxi, 44. («. huiusmodi, idem), hie adu. : hie - illic xxna, 3 3 ; hie - ibi xxxvm, 55. hice : babitum uatis huiusce evil, 43. hinc : instrum, tali osculo osculabatur dominum, sed -c ilium tradere conabatur xcviii, 50*. -c inde : ad interiora transmittit, uti -c inde producat omne quod purum est xx, 54. inde ... -c i.q. ibi ... hie lix, 16. illinc - -c xxv, 13. inde - illinc - -c xxv, 19. historia : xv, 16 ; xvi, 30 ; cv, 7. hodie : 11, 2 ; iv, 2 ; v, 3 ; vi, 2 ; [vm, 3] ; IX, 4;x,3 ;xma, 8.26.58 ;xv, 3 ; xxxvii, 18 ; [xlv, 2] ; c, 16.47 I cr> 13. -eque lxxxviii, 10. hodiemus : -a die liii, 2 ; c, ii. holoserica/. ; xlii, 63. homo : xxii, 41 ; xlii, 90 ; uoc. lxix, 51 ; lxxxvi, 20. -em ad imaginem dei factum xliii, 39 ; primus -o xxxvn, 29; li, 53; [-0 colonus terrae xlv, 6] ; Christus dominus exinaniuit se, ut -es repleret inmortalitate xxxi, 31 ; [ut -o deus fieret xlv, 3 ; ut nos qui eramus -es dei filios faceret xc, 5 s] ; uniuersos -es praestitit esse quod ipse est xxxiii, 54 ; non unius -is per saluatorem causa geritur xliii, 21 ; in saluatore -o ipse crucifigitur xxxvii, 63 ; iniurias consumpsit, ut ulterius non esset -em quod noceret xxxvm, 10 ; incessus -is crucem pingit xxxvm, 32 ; capti-

uitatem -is sibi dominus captiuarit lvi, 5 2 ; miseri -es, qui in mortem peccatis aruerant xxii, 9 ; (in baptismd) spiritus sanctus se in interiora -is infundit xm, 37 ; aqua (baptismi) uiuit in -bus xxna, 45 ; in fonte -o mergitur xxna, 54 ; credas mutatos -es xxxv, 37 ; Paulus mutauit ueterem cum moribus -em xxxv, 38s; lix, 79; l, 72s; in nouos -es neofytos spiritus sancti gratiam conferendam xxvnr, 58 ; interioris -is omemus affectum Lxia, 63 ; -bus saeculi xliv, 11 ; lx, 21 ; -o saecularis xxvi, 18. (de Christo') -o dominus Iesus xxxiii, 52 ; xxxvm, 43 ; -o Iesus Christus xl, 32; [-0 est populi peccata dimittens xlv, 16 ; -is filius xc, 3] ; -em quern suscepit xxxvn, 73 ; lvi, 47 ; adsumpti -is xxix, 47 ; specie -o xxxiii, 46 ; [deus factus est -o xlv, 3] ; nascendo in -em xxv, 40 ; secundum -em nascitur c, 24 ; spiritus sanctus uelut columbae specie -em circumfudit xm, 36 ; ut diabolus ab -e mortal! humili atque esuriente uincatur li, 21 ; esurientem diabolus dominum -em putat li, 22 ; crucis arbori religatum -em xxxvii, 24 ; cum ludaeornm sacerdotes dominum saluatorem sicut -em iudicarint xxvm, 49. honestas : -is militia xxvi, 24 ; colore xlviii, 49 ; -is angelicae dignitatem xlviii, 54. honor : regni caelestis xxna, 76 ; (deo -em repraesentat xcvn, 17). honorabilis : Lxvm, 42. honorificentia : -m reddo in, 35 ; regis Christo -a deferatur lxxiv, 43 ; -m caelestis dignitatis cm, 48s ; martyres -a digna miremur cv, 3. honorifico : lxxiv, 37. [honorificus : lxxxvii, 54.] honoro : iv, 64 ; xxvm, 64. hora : usque ad -m xxi, 25 ; uespertinis -is xxx, 37. hortor : xxxi, 6 ; xxxiii, 5 ; (lxic, 15). hortulus : in -i paradyso lvui, 31 ; lxxiv, 35*. hospes : xvii, 89 ; xxi, 22 ; xxxiv, 21 ; tamquam -es in hac luce uersamur lix, 72. Christum -em deserere non debemus xxxiv, 40. hospitalitas : xxi, 5 ; xliii, 76 ; Abrahae per -em Isaac filius est donatus xxi, 48 ; magna -is est gratia xxxiv, 15. Helisaei prima in ciuitatc -as lxxxiv, 64.

INDEX N0M1NVM RERVM VERBORVM SELECT. hospitium : xviii, 47 ; xxi, 10 ; cordis -o xxi, 18 ; quisque episcopum -o susceperit iam iustus effectus est xxi, 37 ; uno caeli -o habitare xxi, 66 ; Christi -urn xxxiv, 46 ; Loth -i causa Segor parua conceditur lxxxii, 61. hostia : ?nartyres tamquam sacrata -a in, 52 ; ([saluator deus sacerdos et -a Lxib, 58). hostilis : -i bestiae xvm, 54; -em exercitum lxxxiii, 69 ; -em pauorem lxxxv, 15. hostis : sing, lxxii, 27 ; lxxxiii, 14. plur. lxx, 10.43 i lxxxiii, 4 ; lxxxiv, 29 ; -es nostros spiritales carnalesque lxix, 94 ; lxxii, 43 ; proprii tibi -es, sc. auaritia luxuria haeresis lxix, 5 3. (syn. aduersarius, barbarus, inimicus, pirata, praedo). huiusmodi : lxxxii, 36;[xc,42.69] ; xci, 33. per ellipsin huiusmodi abiciamus de nostra nauicula xlix, 96. humanitas : spiritum nostrum omni -e purificans xx, 68. -is obsequium xxi, 11 ; tabernaculi sui -e xxi, 24 ; pacem quam non praestabat -as lxxiii, 43. humanus : xm, 35 ; -a fragilitate xxna, 68 ; genus -um uel -um genus xxxviii, 3.8 ; cxi, 4. Christus adsumens corpus -um lxxxiv, 91. humilis : (res) xxxixa, 9.59 ; lxii, ioo. (homines) xm, 53 ; xix, 69 ; xxiv, 52 ; lxxxviii, 39. (de Christo) ab homine mortali -i atque esuriente li, 21. -ia suhst. 11, 42 ; xxxixa, 44 ; lxvii, 33. humilitas : xxxvi, 76 ; xlviii, 5 ; lxi, 51 ; lxvi, 59 ; lxxxi, 6.15 ; lxxxviii, 43 ; -is ima xlviii, 11.12; -is gratiam xlix, 7. (Christi) xxix, 61 ; xxxiii, 46 ; liii, 80 ; lxxiv, 43 ; lxxv, 37. nostra (mea) -as xviii, 14 ; xxx, 2. humor : luna serenitate praestet -em xxxi, 27; baptismatis -e xxxi, 52. hydria : xxn, 50.53 ; xxna, 27. iactantia : xli, 61. Iamnes et Mambres : xxxi, 61 ; xliii, 50. Ianiculum : lxiii, 27. ianua : per praedicationis (Pauli) sem¬ per apertam -m xxxix, 41 ; caeli (caelestis) xlviii, 34 ; xcvi, 4 ; angelicae -ae lii, 69 ; inmortalitatis lxxv, 19. Ianus : lxiii, 26. ibidem : xxii, 43. idem : xm, 8.33 ; xvii, 9.21.44 ; xviii, 23.45; xxxi, 56; xxxvii, 45.63;

469

Lvn, 5 2 ; (eosdem angelos in eiusdem domini eadem festiuitate xcvii, 40s. 14s) ; dixit idem dominus xxxixa, 31 ; iv, 18 ; xliv, 31. i.q.is xm, 35 ; xxxvn, 81s; lxxxii, 14; lxxxv, 67. idem ipsi xxvi, 43 ; hoc eodem tempore lxvi, 20.33. idemque u. unus. ideo : facit qui -o emit ut reddat xviii, 70. atque -o xvii, 14 et passim. idolatria : (in baptismo) interimitur -a xxxv, 28 ; grande malum -a cvn, 22. idolium : xcii, 62. idolum : xxna, 24 ; xxxiv, 38 ; xlii, 23 ; xliii, 70 ; (lxic, 27) ; lxiii, 12 ; cv, 41 ; cvni, 4. ne ignorantibus nobis in possessione nostra sit -um xlii, 24 ; xci, 24 ; cvi, 45 ; cvn, 4 ; cvni, 9. ieiunium : xxv, 18 ; xxxv, 67.80.103 ; xxxvi, 9.33.75.89 ; xliv, 6.20.35 ; l, 12.40.48.93 ; La.19.66* ; li,15.80 ; lii, 14.23.43 ; lxi, 19 ; lxvi, 74 ; lxvii, 5.12.13.27 ; lxix, 10.11.41.68. 8 9 ; lxx, 11 ; lxxi, 24.31 ; lxxiv, i 6 ; lxxxi, 5.51.60.72; lxxxii, 4; lxxxiii, 18 ; lxxxvi, 7.72 ; cxi, 63. (syn. abstinentia). ieiuno : xxxv, 95 ; xxxvi, 5.12.42.86 ; xl, 8 ; xliv, 22.31 ; l, 10.15.35.46. 99; La, 24.31.32.48; li, 5; LXVI, 58; LXIX, 38; LXX, 8; LXXI, 32; lxxii, 56 ; cxi, 9.64. (syn. abstineo). ieiunus : xxxvi, 16.92 ; xl, 14 ; xliv, 27 ; lxxxi, 62 ; lxxxviii, 39. Ieremias : [xlv, 12] ; lxxx, 36. Iesus : (dominus -us, dominus -us Christus, -us Christus, dominus noster-us Christus) xxxv, 14 ; xxxii, 5 ; xxxiii, 64 ; xxxvn, 76 ; xliii, 3 ; xlix, 14; lxxvii, 53 ; ad -u Christi natiuitatem lxii, 32; [ad terram descendit ut nobis uitam largiretur aeternam xc, 3 ; siue hodie natus siue baptizatus xlv, 19] ; baptizatum esse xm, 2 ; c, 47 ; homo dominus -us qui crucem gestabat xxxviii, 44 ; pependit in cruce xxxvn, 38* ; passione sua diabolum superans xl, 32; resurrectionis gloriam percepturus xxxv, 99. dominus -us est doctor xlix, 18; medicus xxxv, 14 ; rex lx, 23. ignarus : xm, 53* ; xxxixa, 9. ignauia : cordis xcv, 24. ignis : xxna, 38; Laurenti iv, 11 ; saluatoris iv, 18 ; fidei iv, 66 ; Chri¬ stus qui -is est xv, 33 ; diuini -is ardore xxiv, 35 ; [deus -is erat xlv, 16].

470

INDEX NOMINVM RERVM VERBORVM SELECT.

ignitus : lix, 46. ignorantia : xxix, 20 ; xlviii, 79. (syn. imperitia). [ignosco : dominus -ns seruis suis xlVj 17.] ille : acc. neutr. ilium xx, 74* (S); xxxviii, 55.58*; lxxviii, 36*.37*. re/I. xxvi, 56. nice articuli definiti lxi, 94 ; lxxv, 40 ; [lxxxvii, 5]. Sam¬ son -e fortissimus xli, ioo. i.q.is xviii, 16 ; xxxi, 67 ; xxxviii, 3 ; lxxxi, 17. -e ... hie xm, 17 ; xvn, 25 ; xviii, 60; -e ... iste xxxi, 8 ; lxxv, 30 ; -e ... tu xxx, 54. illibatus : corpus domini xxxviii, 5 5 ; Mariae uirginis -a uulua lv, 50; (Maria lxic, 29); diuinitatis incorruptae integrae -ae lxii, 86 ; prior per diuinitatem natiuitas -a lxii, 88. illinc u. hinc. illumino : abs. xxxi, 28 ; lxii, 52. c. acc. 1, 42 ; iv, 5s ; xxxv, 52 ; xliv, 12 ; LXia, 7 ; lxviii, 53 ; xeix, 17s ; (ad baptismum spectans) lauacri salutaris nos imber -et l, 62 ; lii, 25. c.dat. xii, 35s {locus pendet ex Epb. 5> 14). [imago : per -em - in ueritate XLV, IO.] imber : largus pluuiarum -er lxxviii, 13. per baptismum lauacri salutaris nos -er inluminet l, 61 ; lii, 25.33. {syn. pluuia). imitatio : fidei xn, 53. imitator : simus -es domini nostri lx, 76. imitor : deum xxi, 65 ; lxxxi, 63 ; Christum ix, 48 ; xxxviii, 36 ; Abra¬ ham xxi, 64 ; aues creatori gratias referendo lxxiii, 84; lusciniam lxxiii, 86; (magos lxic, 64s); Petrum lxxvi, 55 ; sanctos uiros cvi, 22 ; Zaccheum xevi, 44. immaculatus : Maria v, 36s; lx, 46; (lxic, 28) ; lxii, 87s; subsecuturo -o gregi locum dux -us anticipet XL, 43 ; sine macula -i domini suscipiamus aduentum lx, 45 ; uestimentum Cbristi {i.e.caro) LXia, 47. immensus : xxna, 38 ; deus qui infinitus est et -us xl, 59. immerito : non (nec) -o xxv, 5s ; liii, 2 ; lviii, 73s ; lxxi, 62. immoderatus : xxxvi, 30s; lxxiii, 72 ; cm, 42. immortalis : corpus {domini) xxxviii, 65. immortalitas : 1, 19 ; (xiv, 15); lxxv, 18s ; Christus exinaniuit se diuinitate ut homines repleret -e xxxi, 32 ;

lv, 55 ; ci, 41s; La, 21 ; cxi, 18s; ecclesia splendorem -is adquirit xxxi,

45s ; (in baptismo) xxxv, 18s ; lv, 34 ; ci, 60 ; (Adae) xliii, 58 ; xlviii, 56 ; La, 21 ; cxi, 6. immundus : xxxi 1,18; spirituum -orum XLIX, 91. imperator : xxvi, 41 ; -is mlindi istius natalis lx, 2s. imperialis : lxxxi, 11 ; -e praeceptum cvi, 48. imperitia : vi, 3 ; xlviii, 83. (syn. igno¬ rantia). imperium : caelorum (caeleste) xlviii, 21 ; lx, 27. impietas : diabolicae xxna, 31 ; sacrilegi lviii, 56 ; [-i receptaculum (i.e. iynagogam) lxxxvii, 12]; uia -is xcii, 57. impinguo : xi, 6. impleo : ut -retur psalmi prophetia iv, 54s. («. compleo). impollutus : xci, 24 ; (de Maria) vi, 59 ; xiiia, 13. impossibilis : cv, 15 ; -e est lxxv, 13 ; cxi, 27s. impossibilitas : contra -em corporis v, 28. improbitas : lx, 60; (lxic, 21); xciv, 27impugnatio : diabolica lxix, 12. in : a) cum acc. xxn, 9 ; lxvi, 65 ; lxxiii, 31.40; lxxv, 15. pro abl. xviii, 17* ; xix, 86* ; xxna, 64* ; xxxvi, 34 ; lxv, 36* ; cx, 57. b) cum abl. [vm, 34]; (xiv, 54); xxx, 5.16; xxxi, 18 ; xliv, 15 ; Lvn, 33 ; cxi, 36. pro acc. 1, 5.56*. 58*.59* ; 11, 39* ; iv, 30* ; ix, 67 ; xv, 23*; xxx, 47*; xm, 84*; xlix, 4 ; lxiii, 27. instrum, xii, 14 ; xvn, 82; xlviii, 78*; [lxxxvii, 22] ; xcni, 43. c.abl. pro dat. v, 61 ; xxix, 100; xxxn, 14; xxxin, 11 ; (Lxib, 57 ; lxic, 18) ; lxxii, 41 ; cxi, 15. (u. figura). inaequalis : propter -es mensuras in, 46. incantator : xxxi, 64. incertus : tuae -ae diuitiae lxxi, 68 ; -um est 1, 25. incipio : abundat (xiv, 20); xviii, 16 ; xxvi, 85 ; xxx, 46 ; lxxiv, 22.57 '> lxxxiv, 21 ; [xc, 43] ; cv, 15. pro fut. xxn, 19 ; lxxxii, 42. incolumitas : totius mundi lix, 33. incommode : non -e xxvin, 3 ; lvi, 2. incongrue : non -e lvi, 6. incongruus u. absurdus. inconueniens : xxxn, 35.

INDEX NOMINYM RERVM VERBORVM SELECT. incorporabilis* : deus qui -is est et inuisibilis xl, 56. incorruptela : lv, 56. (incorruptibilitas : lxic, 47.) incorruptus : xxxvm, 54 ; lxii, 86. incredulitas : xlix, 33s. (syn. perfidia). incredulus : xm, 42. incremento : lxxvii, 20. increpatio : xxxixa, 20 ; lxxx, 21 ; xciv, 5. increpo : in, 5.27 ; xxvm, 41 ; xxxm, 5 ; xcn, 17.29. (incunctanter : xiv, 34s.) inde : -e est quod ait lxiii, 30. (u. hinc). indico : quae similitudo Christum -at dominum xxix, 82 ; xxxii, 22 ; LXia, 8s.15. indignus : tamquam ingrati et -i LXXII, 73 ; LXXIII, 5. indiscretus : -am diuinitatis substantiam xxxixa, 27. indulgens : -ior elemosina quam lauacrum xxna, 71. indulgentia : xxi, 37.59; xxxm, 15 ; xxxvi, 80; liii, 76; lviii, 44; lxxvi, 51 ; cm, 46. indulgeo : xxii, 34 ; lxxxiv, 72 ; [xc, 56.58] ; cxi, 7.18. indumentum : neofyti noua sanctitatis -a sumpserunt lv, 3 2 ; quibus -is nos, hoc est animas nostras, exomari oportet lx, 31 ; animae -a non carnis LXia, 27 ; Christi -um quod Mariae uirginitas procreauit LXia, 41s; uirtutum -a LXia, 53 ; Christus usurus esset -o humani corporis lxxxviii, 52. {syn. uestimentum). induo : mendicum oloserica xlii, 63 ; humilitate se paupertatis -erent lxxxi, 7 ; si eius gratiam nos fideliter -amus cxi, 58 ; -amur domino cxi, 59. inebrio : mustum martyrii -at christianum xi, 7. inedia : n, 35 ; xxxvi, 13.19. [ineffabilis : vii, 4.] inextinguibilis : -es gehennae flammas xxxii, 55. infans : xxxiv, 31. infantiasc.neophytorum : xxn, 69 ; xxxv, 77; liv, 13.37; lv, 36; LIX> 80 ; lxiv, 77 ; lxvii, 48. infemus : -is* legibus lxxiv, 70. infemum subst. lxv, 36 ; {in baptismo) aperiatur -um xxna, 55 ; {dies Chri¬ stus) in -o luceat liii, 39 ; hominem quern suscepit -i raptum faucibus lvi, 47 ; -i horror xn, 32 ; -i leges (xiv, 34) ; xxxixa, 6 ; -i porta xii.

471

41 ; (quo pacto de -i* profundo remeauerit ad sepulchrum xiv, 44); -i* tenebras xn, 37. inferna subst. xx, 51 ; lii, 67 ; resurrectione sua -a reserans xl, 33 ; xxxvm, 43 ; xxxix, 79; xxxixa, 39; discussis -rum tenebris xliv, 10. ieiuniis -a reserantur xxxv, 103. {syn. gehenna, tartarum). inferus : Christus (ab -is redit xrv, 20); xxxvm, 66; xxxix, 64; xxxixa, 6; xliv, 65 ; liii, 72; liv, 9; lxxiv, 47. {in baptismo) apud -os gehenna restinguitur xxna, 52. inferior : ad superiora (altiora) de -bus liv, 5 ; lxvi, 32. infidelis : fidem quisque est -is accipiat xlii, 26s ; peccatoribus et -bus c, 44. infidelitas : xlii, 78. infinitus u. immensus. infirmans i.q.infirmus : xlix, 10. infirmitas : xvi, 3 ; xix, 66.68 ; xxx, 49s; xxxi, 12.69; xliii, 23. infirmus : xxx, 28 ; {Petrus) qui sibi ante -us fuerat fieret omnibus firmamentum lxxvii, 7. infructuosus : -is ingerendum consum-

17. : xm, 37 ; xix, 41 ; xxn, 8 ; xxna, 44; xxix, 11.21s; ortum suae natiuitatis lxii, 51s; oculos cordis ci, 31. ingenium : diuersis fraudum -is xvm, mationem instare saeculi xci,

infundo

31-

ingero : xxix, 100s; lxx, 45. praecepta uobis diuinitatis -re xxxm, 6 ; xci, 18 ; xcn, 11. ingratus : lxxii, 73 ; lxxiii, 5.78s ; Iudaicus populus perfidus et -us n, 37inimicus : adi. xvn, 24 ; lxxiii, 41. subst. sing. lxxxi, 47 ; lxxxii, 19 ; [-us domini xc, 41] ; i.q.diabolus li, 72.76; lxix, 19.22.32. plur. LXI, 100; lxix, 5 ; lxxxvi, 7 ; -os proprios lxix, 56 ; grauiores -i sunt praui mores lxxxiv, 29. {syn. hostis.) iniquitas : 1, 67 ; xvn, 55 ; xix, 44; xxxvi, 11 ; xxxvm, 22 ; l, 57 ; xcn, 27s; xcin, 12; xciv, 28.56; xcvm, 16.35 ; -as persequitur ueritatem lxxxviii, 63. initio : ecclesiae sacramenta lxiv, 56. iniuria : humani generis -s xxxvm, 8 ; dominicae carnis xxxixa, 12 ; peregrinationis lxxxii, 40. iniustus : lxxxii, 21 ; xcvm, 35. innocens : xvm, 41 ; xxi, 39 ; liv, 26 ; dum -s patitur inoboedientia

472

INDEX NOMINVM RERVM VERBORVM SELECT.

corrigatur xxxvn, 73 ; si elemosinas feceris -s esse coepisti xxn, 19 ; facit fides -es latrones lxxv, 31. innocentia : xvi, 48 ; lxxv, 27 ; lxxxi, 42 ; lxxxv, 3 5 ; dum innocentem uirum suscipis, -ae meritis reformaris xxi, 40; Cbristus est -a sanctitas atque mysterium lxiii, 50. (baptismi) xxii, 70 ; liv, 17 ; lv, 4s ; lxvii, 5°innouatio, i.e.baptismum : lv, 17. innouo : lii, 44 ; liii, 6 ; lxii, 7 ; (baptismo) cxi, 5. inoboedientia : xxxvn, 74. inquieto : xxxviii, 21. inquietudo : lxxxv, 18. inquinamentum : idolorum cvm, 5. inquiro : debemus diligenter -re vi, 45

et passim.

insensibilis : xcm, 51; xciv, 4.16; evil, 34. insinuo : xma, 39 ; xvi, 4.29 ; c, 9 ; chi, 17. insipiens subst. : xcv, 42. instar : [vn, 46]. ad -r xliv, 12* ; l, 58* ; LXia, 22 et passim. insuper : iv, 39 ; xx, 35. integer u. illibatus. integritas : [vn, 84] ; xxna, 33 ; lviii, 5.12; LXia, 44 ; (lxic, 32). intellectus : lectionis xxxiv, 23 ; lxi, 35 ; lxxxvi, 41 ; cx, 28. [syn. intellegentia). intellegentia : psalmi xxix, 4. [syn. in¬ tellectus). intellego : cum acc.c.inf. xvm, 65. cum quod c.coni. v, 22 ; c.itid. lxix, 80. cum quia c.itid. xxxn, 47 ; possumus -re 1, 39 ; xma, 2 ; xlviii, 3 ; xlix, 3 ; lxxxv, 20 ; cx, 7. unde -mus v, 22 ; xxvi, 37 ; xliii, 8s ; xlviii, 9 ; lxix, 79s; lxxxii, 30; xcv, 38. ut -amus xxii, 25 ; ut -as liii, 33 ; lv, 16; (xcvn, 23); cx, 41. -e xxxii, 47 ; lxxvii, 61. spiritaliter -mus lxi, 90 ; sicut -mus lxxvi, 9. -o mysterium lxii, 86 ; lxiv, 57 ; c, 57. non -ntes quod lxxi, 48 ; xcviii, 61 ; cxi, 66. intemperantia: [vm, 3 1] ; li, 8 ; gulae l, 34; La, 20; temporis lxxi, 24*. intendo : li, 82 ; diligenter (diligentius) xxiv, 18 ; xxix, 3 ; lxxxvi, 41s. intentio : cum esset -o quo nomine uocaretur vi, 15. inter : se (uos) xvii, 25 ; xxx, 17 ; lxxi,

16.

intercessio : si catholicus clericus -es uendit xxvi, 91. intercessor : (Cbristus) xl, 63.

interdictum : contra -urn gustando cxi, 67. interim : xlii, 32 ; [xc, 51]. intermissio : sine -e ieiunare lxvii, 13 ; lxix, 41 ; lxxxi, 80. intermortuus : xxii, 7s ; lxvi, 3 3 ; cx,

21. interpello : plurimorum -ntium orationibus lx, 89. interpono : -to tempore xv, 8 ; -tis annis c, 13. interpretatio : -em diuinae sententiae xxii, 24. interpretationes : liv, 10 ; lxxii, 16 ; ci, 14s. interpreto uel -tor : quid -etur hoc uerbum ci, 14; [prophetia hoc -tus est vm, 18]. interrumpo : licet diei ordo noctis -retur aduentu, non tamen -tus est ordo ieiunii lxvii, 8. intersum : lxiv, ii ; hoc -est lxxix, 17 ; nec -est xxvi, 96 ; lxxxiv, 13 ; nihil mea -est xxxiii, 10 ; lxxx, 5s. interuenio : sancti pro nobis -unt xii, 8 ; -nte aelemosina xxii, 7 ; lxx, 76. intimo : Christum discipulis -rit v, 66. inundatio : [in baptismo) anima spiritus sancti -e reficitur xxxv, 72 ; lauacri -o salutaris xxxv, 87 ; -e orbi terrarum facta l, 55. inutilis : -e ieiunium xxxvi, 9. inuasor : xxvi, 94. inuenio : -es quia ramus est Petrus xxv, 81 ; xliii, 45 ; xlix, 28 ; lxxvi, 32.49. inuetero : tantorum criminum -tus latro lxxv, 3. inuisibilis : (de deo et Christo) xl, 56 ; (LXib, 72s) ; lxiv, 40. inuito : saluator -at xm, 20; Paulus xxxix, 40 ; Dauid xlii, 103 ; liii, 4. 19-

inuocatio : dominici nominis frequens -o lxxiii, 19. Iohannes euangelista : ascendit dominus -i euangelistae xxxixa, 53s ; ait -es in apocalypsi xl, 44; Christi sinus erat in -c euangelista fides C, 40. Iohannes baptista : v, ass ; vi, 2ss ; lxxxviii, 6ss. lucerna lxii, 70SS ; xeix, 62SS. ueteris testamenti figuram gerebatv,42 ;xiii,59 ;lxxxviii, 69 ; xeix, 33. Christo opponitur v, 33-53 ; vi, 40-62 ; s xeix. (u. baptismum Christi). Iordanes : de fonte -is xm, 5s ; ubique nunc Christus ubique -es est xm, 27 ; -es quidam est fons lauacri lxvii, 5 3.

INDEX NOMINVM RERVM VERBORVM SELECT. («. in indice locorum : 4.R?g.2,8 ; Ps. 113.3 i Matth. 3,13-17). Ioscph : qui pater putabatur xma, 37 ; (xcvii, 34). ipse : xiii, 37.60 ; xvn, 41.86 ; xvm, 53; xxna, 45.77; xxix, 67.71.77; xxx, 2; xxxi, 18; xxxvii, 65; xxxviii, 12.34; lxxxi, 11.61 ; -e (i.e.Cbrisius) ait xxxvii, 84 ; xxv, 49 ; xxix, hi ; xxxixa, 26 ; -e dominus (propheta) dicit xxix, 30.75 ; lxxxv, 6. i.q.is xxvi, 47 ; xxix, 4.42 ; xxxi, 57; xxxvii, 77; lxxxi, 51. i.q.il/e xxii, 24.29; xxix, 53; xxxi, 37; qui ... -e tantum lucrum pecuniae mercatus est xvm, 11. i.q.idem [vn, 45] ; xvii, 46 ; xxx, 21 ; xxxi, 58. (u. hie, idem), ira : diuinitatis lxxxi, 8. iracundia : chi, 42. iracundus : xix, 67. irascor : lxxxi, 18. irrationabilis : xxix, 63. irreligiositas : xxx, 22. irrigo : ut animas gratia sancti spiritus -ret ci, 52. irrogo : lxxx, 5. is : i.q.talis ea sunt Christi mirabilia ut cn, 14. (u. omnis). Isaias (eseias S, esaias (G)-M (L) (R) isaias uel ys- (G)-(L) (R)) .• xxvm, 31; [xlv, 12] ; liv, 48 ; lv, 51 ; (LXib, 14). Israel : nos sumus -el xi, 25. Israelita : xi, 23. [Israeliticus : xlv, 11.] iste : xvm, 59 ; xxna, 20 ; xxxi, 9.39 ; lxxxi, 44; lxxxii, 42. -a ... ilia xxxviii, 64. -a autem ipsa clauis lii, 70. [Italia : vn, 51.] iter : spiritaliter facientes lxvii, 29 ; xl dierum lxix, 9 ; facit domino qui LXXXVIII, 76.IOO.IO9. iterum : dicit propheta Dauid ... et -um x, 15 ; xx, 66 ; xxvm, 52 ; xxxi, 49. iucundor : -ti sumus quia xi, 20. Iudaeus : 11, 47 ; x, 38 ; xi, 31 ; xiii, 61 ; xix, 75 ; xx, 39.80; xxv, 52 ; xxvm, 47.75 ; xxix, no ; xxxiii, 94. 99 ; xliii, 42 ; xlix, 32.52 ; liii. 63 ; lv, 52; lviii, 51; lxi, 40.75.84; LXII, 4.10; LXIII, 39.47; LXXXVIII, 72. (a. christi anus). Iudaicus : 11, 36.45 ; xxvm, 80 ; xliii, 27Iudas : xl, 72 ; xlix, 81.88 ; li, 65 ; lviii, 25SS ; lix, 3SS ; lxxiv, 35SS ; lxxv, 26; lxxvi, 11 ; xcviii, 49. iudex : more -is saeculi xxvm, 34 ; (de

473

deo) xxxii, 52 ; lxi, 30 ; (de Christo)

xxix, 83 ; xl, 65 ; xli, 16 ; (LXib, 74). iudicium : cibus in -um conuertetur xxix, 77s; -um pertimescit lxii, 39.67 ; lxix, 32 ; de aeterno -o petere lxxiv, 20 ; saeculi (mundi) lxxxv, 24.40; conminor (contests, praedico) vi, 38 ; xxvm, 28 ; xxxv, 44 ; xlii, 76; lxii, 67s; lxxix, 8 ; xciv, 60 ; diem -i iv, 67 ; xvm, 23 ; xxvii, 17.22 ; xxxii, 54 ; xlii, 29 ; liii, 69 ; lxxix, 8 ; xci, 19 ; xcn, 33.55 ; -i exurentis incendio xxv, 86 ; -um dei lxxxv, i 8 ; domini 1, 6 ; retributionis -um cm, 42. iudico : -ndi saeculi xlviii, ioi ; saluandis ... -ndis lxxix, 7 ; uos -te xcviii, 31 ; evil, 53 ; quid de nobis -tur cvi, 50. iugiter : 11, 60 ; lxv, 49. iugum : domini xlviii, 96. Iuppiter : xlviii, 89. ius : corrumpantur -a xxvi, 71. fraternitatis xvii, 8 ; hospitalitatis xxi, 13 ; xxxiv, 4. iustificatio : xxi, 12 ; li, 6 ; cxi, 14. iustifico : xli, 43 ; l, 88 ; lxxv, 40 ; [lxxxvii, 28] ; cxi, 9. iustitia : (xiv, 31) ; xvii, 70 ; xxi, 60 ; xxxvi, 91 ; xxxix, 15S.43 ; lvi, 32 ; LVII, 21; LX, 56; LXia, 17.51; lxxii, 23 ; lxxxi, 19.26 ; lxxxviii, 63 ; [xc, 30] ; xem,23 ; cvi, 6. (in baptismo) xmb, 18 ; xiii, 20 ; xxna, 60 ; xxxv, 77 ; lii, 34.78 ; liv, 13 ; lv, 3-37 ; lxvi, 48.66. deum -ae xcviii, 16; sol -ae (u.MaI.4,2); Christi -m liii, 48 ; -a (i.e.Christus) Lvn, 57 ; in Christo est passa -a lviii, 6s ; Lxm, 49 ; -a (i.e.Ioseph ab Arimathid) xxxviii, 5 3 ; Zacchariae -a v, 23. iustus : qui -um recipit -i gratiam promeretur xxi, 20 ; scriptum est de -o xxx, 75 ; per x -os patriam posse saluari lxxxii, 20.51 ; xcm, 41 ; peccatores ... -i xxi, 46 ; xxxii, 24 ; lxxiv, 51 ; -is ... perfidis xcm, 44. Abrahae -o xxi, 48 ; lobannes baptista uir -us v, 7 ; Zaccbeus xevi, 29. -a conparatio xxix, 69 ; hospiti lxxxii, 62; sanguinis lix, 17; sententia xxvii, 3 ; sol lxii, 64. ut fieret -ior xxi, 45. -um erat xiii, 59.65 ; lxxxii, 14. iuuencula : v, 45. iuxta : Maria -a dominum constituta xxxixa, 73. -a consuetudinem xi, 14 ; xxiv, 47 ; -a sententiam dei lxxxi, 3 i xciv, 4i ! (civ, 4).

474

INDEX NOMINVM RERVM VERBORVM SELECT.

[labarus : talem -um portemus in frontibus xlv, 30.] labor : -or meus iam non gratulationi est sed rubori xxx, 6 ; in obseruatione ieiunii lii, 8 ; haec uita hominum data ad -em lxxii, 8 ; -is palma soporis obliuio lxxiii, 60. lac : de Pauli ceruice dicitur fluxisse -is unda ix, 50.61 ; nulla religiosi -is alimenta percipio xxx, 11. lacessio : qua dominum diabolus arte -iat lxx, 15. lacrima : -is exorando lxi, 50 ; -is frequentibusque ieiuniis ueniam consequantur lxxiv, 15 ; Petrus prorupit ad -s lxxv 1, 31. 64; lauat -a delictum lxxvi, 35 ;-aetacitae preces lxxvi, 38 ; [saluatorem pro de¬ licto quaerere praetiosas -s xc, 60.64 ; Petrus ueniam -is inpetrauit xc, 6.] {u. fletus). laetifico : xxx, 12. laetitia : festiuitatem magna cum -a celebrare 11, 4; in, 39; (xiv, 2); xl, 4.10 ; Lin, 74 ; (lxic, 2). {syn. gaudium). laicus : xlviii, 70 ; lxxix, 29 ; [xc, 5 4]lapideus : duas -as tabulas xx, 84. Iuppiter Herculesque -us xlviii, 90. lapis : -is uocabulo Christum designari LXXXV, 54. [lapsus : cix, 3.7.] largitas : xvii, 56.66s ; xviii, 3s ; xlii, 54; xcvi, 33. largitio : xvii, 46. latine : pascha hebraeice -e transitus dicitur liv, 10 ; piraterium -e experimentum dici potest lxxii, 16; epifania graece -e dicitur apparere ci, 15. latro : xxxvii, 27 ; liii, 9.77 ; lxxiv, 2ss ; lxxv, 3SS. lauacrum i.q.baptismum : xm, 10 ; xxna, 67s; xlviii, 36; l, 69; LII, 39; LXIV, 12; LXV, 10; LXVII, 53 ; c, 55.70. -i salutaris imber l, 61 ; lii, 25 ; -i inundatio salutaris xxxv, 87; -i rore xxxi, 51. {syn. baptismum). (laudatio : xcvn, 10.) laudo : vi, 8.33 ; xcv, 15.35 ; (xcvn, 5); cvi, 4. lauo : Lvn, 64; lxxvi, 35 ; hos pedes -ri praecepit dominus lxvii, 36; Christus pedes -re gestit xxxiv, 32. {in baptismo) xma, 16 ; xxii, 68 ; xxna, 12 ; l, 68. {syn. abluo, diluo). Laurentius : iv, 2ss ; xxiv, 49SS. laus : -i adscribendum liv, 26 ; (quibus

-bus praedicemus xcvir, 2). -s (-es) apostolorum lxxviii, 26 ; domini xvi, 8 ; Elisei lxxxiv, 52;[Eusebi vii, 3] ; Iohannis baptistae v, 2.54 ; VI, 54 ; Zachaei xcv, 4. deo -es (-em) referunt (dicunt) 11, 60 ; lxxii, 64.69 ; lxxiii, 13.87 ; per psalterium lxxiii, 58 ; -em uolucres modulata'cantilena pronuntiant lxxiii, 83. lectio : cv, 8. scripturarum caelestium xxix, 97; xxxvi, 81; li, 82.88; lxvi, 85. euangelica -o quae nuper lecta est {u. capitulum, lego, scriptura) :

xix, 29SS-XX, 2ss Luc. 17, 24.34s xxii, 32SS Ioh. 4, 5-42 xxiv, 3SS Luc. 13, 18s xxvi, 27SS Luc. 3, 12s XXIX, 2SS Ps. 21 xxxrv, 2ss Matth. 10, 11s xli, 3SS Matth. 8, 19-22 xli, 39s Ps. 44, 11 xlii, 72SS Luc. 7, 32 xliii, 2ss Marc. 3, 1-6 xlviii, 3SS.64 Matth. 18, 1-6 xlix, 3SS Luc. 4, 38- 5, 4 li, 12SS Matth. 4, 1-4 LIII, 2SS Ps. 117 lxi, 48SS Matth. 11, 12 lxxxvi, 38SS Matth. 8, 20 xcv, 2ss Luc. 19, 1-10 c, 2ss Matth. 3, 13-17 cx, 3SS.7.28 Luc. 5, 4-10. lectulus : possumus ipsa membra nostra -os nuncupare xix, 62 ; uelut animae suae -um xix, 74; saluator non tam in sepulchro mortuus quam uelut in -o dormiens xxxix, 53. lectus : -us quidam terrae huius solum xix, 57. lego : -imus in scripturis sanctis (libro Genesis, sancto euangelio) 11, 27 ; xxi, 2; xxxiii, 40 et passim ; ut (sicut) -imus xli, 105 ; lxxv, 50 ; Petrus -erat enim xviii, 8 -erat enim fortasse xli, 39. {de lectione) xxii, 32 ; xxix, 2 ; xli, 4 ; mi, 2 ; lxxxvi, 58. («. lectio). leo : lupos -um subsequi uestigia, xviii, 55. [leuita : accuratio -arum vii, 45s.] lex : ut iam quasi ex consuetudine uendantur -es xxvi, 71 ; qui -bus ducit uxorem lxxxviii, 82 ; principes -es pro religione promulgant cvi, 51. -em (quadragensimae) diuinitus datam l, 17 ; ieiunia quadragensi¬ mae ueniunt de -e l, 49 ; (sacerdotes sicut apes) aculeum -is exercent

INDEX NOMINVM RERVM VERBORVM SELECT. 9. infemi -es (xiv, 34); xxxixa, 7 ; lxxiv, 70. i.q.uetus testamentum xm, 59.66 ; xix, 83 ; xx, 37 ; xxxiii, 38.82 ; xliii, 47 ; lxvii, 69 ; lxviii, 28 ; lxxxviii, 70.73 ; Iudaeus Christum in -e portat et nescit x, 39 ; ut secundum spiritum de -e euangelium nasceretur xm, 62 ; saluator missus sub -e natus in -e nutritus iuxta -em lxi, 74.75. (u. euangelium). libenter : -ter (-tius) praedicare xxm, 2 ; cii, 4 ; -tius habent xcvm, 47. liber : [vm, 6] ; a culpa ac a morte xxxvii, 75. libero : [cum abl. vm, 1 3]. de xxna, 54 ; xxix, 24 ; xxxvii, 39 ; lxxxii, 4.59 ; [lxxxvii, 36]. a xxxvi, 20 ; lxxxix,

lxxvii, 66.

stianorum -et peccantium xl, 68. lignum : ilia uua quae pependit in -o serpentem aereum adfixum -o

xxxvii,

48.61 ;

ut homo per -i arbo-

63 ;

rem saluaretur xxxvii,

austeri-

tatem (aquae amarae) -i abstulit sacramentum lxvii, 68 ; (lex) -o euangelicae passionis

73.

est

temperata lxvii,

14 ; 23.

-um scientiae lxxvi,

bonum et malum cxi, lilium : lvi, [liquidus :

12 ; lxvi, 44. constat ad

sciendi*

-um

xlv,

2 is.]

: sacrae (diuinae) -ae in, 4 ; xix, 39 ; xxvi, 21 ; xxxiii, 24 ; xxxix, 35 ; li, 81.88 ; lxvi, 3 ; lxxx, 23. in -a ... in mysterio xxxiv, 19. locus : quo -i* La, 16. [longaeuitas : xc, 9.] loquor : non quo nos pigeat -i xxm, 6 ; -ndum est et clamandum xcir, 3132 ; omnis culpa ei adscribitur qui -i noluit xcii, 45 ; semper scriptura diuina -itur et clamat lxxxviii, 6. [qui -batur per Eseiam Hieremiam et prophetas nunc per filium -itur xlv, i i ; per nubilum ... per serenum xlv, 14]. Lucas : dicit sanctus -as in actibus apostolorum n, 14. lucema u. Iohannes baptista. lucrum : mors -um efficit morienti* 11, 66 ; -um uitae xvm, 11 ; animarum xxviii, 6 ; salutis xxvm, 21. littera

luctamen : iv, 63. ludus : tabulae xxxvi, 83. lumen : rebus cunctis facies quaedam ac -en infunditur xxix, 11 ; luna defectum -nis patitur xxx, 58 ; mutatur in -ne xxxi, 17; [saeculi -en xlv, 3] ; mundi -en ... -en sa¬ lutis li 11, 67 ; Christi -ne liii, 33. 51 ; Christus -en xv, 33 ; saluatoris -ine xxxi, 47 ; caelestis doctrinae -en xxix, 21 ; -en ueritatis xix, 49 ; ueri -nis lxxiii, 102 ; xcvm, 4. -na i.q. oculi carnalium -um ... spiritalium oculorum xxxv, 51 ; mentis -bus xxxv, 55 ; morientia -na xci, 31. (syn. lux). luminare : xxx, 30 ; xxxi, 39. luna : xxx, 24SS ; xxxi, 3SS. lupus : -os leonum subsequi uestigia

libertas : xxna, 57 ; lvi, 57 ; [saluatoris vm, 1 3]. libido : xxiv, 44 ; xxxvii, 80 ; lx, 36. libo : xci, 36. licet -.cumconi. 1,42 ;ix,45 ; [lxxxvii, 22]. cum ind. lxxxiv, 49 ;[xc, 31] ; cvi, 39. sera -et xxxixa, 18 ; chri-

x, 23 ;

475

xvm, 55

; sic isti auaritiae -i

xvm,

59 ; -rum rabiem absentibus praeualere

pastoribus

gregem

xix, 24; [semper

ouium

sequitur

xc,

insidiator

-us

44].

luscinia : lxxiii, 86. lustrum : adsueto sacrilegio quod -um dicunt lux :

cv,

xxx,

lxxiii,

33 ;

cvi,

51 ; xxxi, 40;

14.24.

40

tamquam

; (Lxib, hospites

7); in

in hac -e uersamur lix, 72 ; circa -em

xxx,

36. (de Christo) (LXib, 10); 52; xcix, 21; -em mundi Christum xliv, 53 ; -x Christi lii, 77 ; liii, 29 ; euangelici splendoris -e xxxv, 51 ; -e resurrectionis xliv, 10 ; -em saluatoris lxxiii, 97 ; cx, 56 ; -em ueritatis xix, 41 ; lxii, 57 ; xcix, 17. (in baptismo) -em credentium cordibus subministrat c, 68. (syn. lumen). luxuria : dulcem procellam -ae xxxvii, 34; (morum -m lxic, 75); -a epularum suauitate captiuat lxix, 54 ; -a inimica iustitiae lxxxviii, 63 ; ebrietati comes est inimica -a xcii, 58. luxurio uel luxurior : xxxvi, 12 ; lxxxi, 9 ; lxxxviii, 66 ; -ntis animae xxxvi, 44. luxus : ad -um lix, 23. lxii,

[Machabaei : -rum martyrum choro vii, 89s.] macula : conscientiae -s LXia, 68 ; xxii, 20.63 i xxna, 8.26 ; lx, 45 ; lxi, 14; xciii, 55.

maculo : -to fonte uiuo xxna, 76. (syn. commaculo). magicus : 1, 5 3 ; xxxi, 74 ; (lxic, 40.57). magister : (de Christo) lxxiv, 63 ; c, 6. 8 ; cm, 22 (de Iohanne baptista) xm.

476

INDEX NOMINVM RERVM VERBORVM SELECT.

51 ; (Maximus de se ipso) xxxm, 7 ; lxxx, 6 ; {de Petro) xlix, 60. magisterium : [sancti Eusebi vn, 31] ; quod plerosque acrius -ii seueritate conuenerim lxxx, 3. magnifico : LXia, 46 ; (xcvn, 4) ; cm, 33magnitudo : (dei) pro sui -e omnia illi in praesenti sunt cn, 18. magnus : Iohannes baptista vi, 40; granum sinapis xxrv, 14 ; lunae ratio xxxi, 20; elemosina lxi, 23 ; Iudaeorum confabulatio -a pollutio Lxrn, 40 ; -a inquisitione lxxiii, 49 ; -a et multiplex causa lxxiv, 17 ; -a et perfecta fides lxxv, 33 ; -o eloquio lxxviii, 26. («. maiores). magus : -rum carminibus xxxi, 3 ; Iamnes et Mambres -i xxxi, 62 ; Simon -us xxxi, 66. ires -i (lxic> 39SS); lxii, 13; xcix, 47.51; c, 3°. maiestas : deus -is xina, 42 ; dei -em ci, 38 ; diuinae -is gloriam xxxixa, 64 ; caelesti -e lxvi, 6 ; -em Christi lvi, 77; (Christus deus est -e lxic, 12) ; saluatorem -is dominum lxxv, 36. maiores : a -bus prouisum xii, 33 ; traditum auctoritate -um l, 6. malignitas : xxxvi, 15 ; xxxvii, 69. malo i.q.uolo : m, 19 ; [vn, 23]; xxi, 69 ; xxxviii, 6. malum : grande -um est auaritia (idolatria) xvm, 25 ; cvn, 22 ; omnium -rum causa mulier La, 5 8 ; praesens -um lxx, 51 ;[perpetuitatem -rum xc, 12] ; -um delinquentis xcii, 29 ; hoc -is suis addunt xcvm, 5 8 ; -um quod de consuetudine uenit cvi, 34; quod ab altero te sciente conmittitur tangit te cvi, 39. malus : peior : pascha de -bus ad meliora transitur liv, ii ; uulnera in -us reticendo nutristi xcm, 14; quod -us est chi, 35. mammona : xvii, 76. mandatum : -a (lxic, 34); legis xm, 65 ; xix, 83 ; euangelii xx, 74 ; -um (-a) domini (dei) xxi, 6 ; xxv, 60 ; xxxm, 4; xxxvi, 86; xlii, 15; lxxi, 8 ; caelestibus -is xx, 63. [baereticorum -um xc, 53]. {syn. praeceptum). manduco : xxxvi, 39 ; La, 27 ; lxvi, 7 ; cxi, 68. (sjn. comedo, deuoro, gusto, prandeo, reficio). manifestatio : rationabili -e 1, 15. manifeste : Li, 30. -ius (xiv, 37); xv, 39 ; lxv, 16. -issime xxi, 14s.

: xxix, 5.51.58; lxxx, 34; cv, 3 5 ; pater filium colendum gentibus -at c, 30. manifestos : -a sententia xcii, 25 ; -a res est lxxxiv, 24; lxxxviii, 69 ; -um est xxin, 2s ; lxii, 44s ; c, 11. -issima ratione xvi, 39. manna : xxix, 68ss ; l, 82SS. (u. Maria), mare : -e mutetor in fluctibus xxxi, 17. -e rubrum lxxvii, 38 ; xlix, 30 ; c, 58. margarita : -s proicere porcorum pedibus hi, 11 ; -a Christos est dominus in, 17. Maria : confidentem -m Gabribel cohortatur v, 51s ; xxxix, 15 ; sancta -a genuit filium vr, 50 ; post partom glorificata est -ae castificatio xina, 17; spiritus sanctus castificauit -m xma, 30 ; saluator de sola et pura -a generator xxix, 68 ; -m Christi thalamo sociandam xlii, 98 ; (-a tamquam in sacrario uentris sui portauit sacerdotem Lxib, 55 ; typum animarum gerebat lxic, 30) ; -ae parrurienti uitam lxii, 11; (-a partom posuit quem sexus consuetudine non creauit xcvii, 5 4). comparatur arcae xli 1, 106 ; martnae xxix, 72 ; (uelleri xcvii, 68) ; uirgae lxvi, 72. oppxmitur aquae baptismi xma, 17SS ; Iosepb ab Arimatbia xxxviii, 55SS ; xxxix, 5SS. («. illibatus, immaculatos, mater, uirginitas, uirgo). martyr : in, 39.48.55 ;[vn, 41] ; xii, 3ss ; (xiv, 4SS) ; xvi, 24SS ; xxv, 36. 82s; XXXI, 56; XXXVI, 24; LXVIII, 37 ; cv, 2ss ; cvi, 21.26. -es : Alexan¬ der Martyrius Sisinnius cv, 2 ; cvi, 4 ; Cantus Cantianus Cantianilla xv, 4; [Eusebius vn, 3; vm, 23]; Laurentius iv, 2; xxrv, 49.60; [Macbabaei vn, 93] ; Petrus et Paulus auctores -um 111, 36 ; Stephanus hi, 53. («. hostia). martyrium : 1, 28.43 I rv, 5-i3 '< [vn, 18.72.93]; ix, 44; x, 4ss; xi, 6; xii, 25 ; xv, 9.25.37 ; xvi, 25 ; xxiv, 51 ; xxxixa, 70 ; lii, 54 ; lxviii, 39. 63 ; lxxxviii, 12; cv, 25 ; cvi, 23 ; uindemiis conparatur x, 10. Martyrius u. Alexander, mater : (aqua baptismi) cum Christo -er est populorum xma, 25 ; (miraculum -is dominicae Lxib, 21 ; Maria -em se laeta cognoscit Lxib, 33) ; -er eum Maria sinu circumfouet c, 25. -er dulcis est patria lxxxii, 25. materialis : iv, 28 ; xcm, 55. matrimonium : lxxxviii, 77. manifesto

INDEX NOMINVM RERVM VERBORVM SELECT. maturitas : sapientia -is lvi, 30. matutinum : xxix, 9.29. medicina : caelestis (animae, spiritalis, fidei, salutis, (perfectae sanitatis)) xii, 46; xxiii, 14; xxv, 28.66; xxxvii, 78 ; xxxii, 45 ; xxxv, 7 ; xliii, 5.69 ; xlix, 6.100 ; lxix, 36 ; lxxxix, 6 ; (civ, ii). medicus : animarum nostrarum xxxv, 9SS. medium : tolle de -o lxx, 61 ; xcvi, 28s. medullitus : superficie ... -tus xci, 10. mel : lxix, 76 ; lxxxix, 5 ; quae Pauli epistula non -e dulcior est ix, 61 ; Maria cibum dulciorem -e defluxit xxix, 74. melior «. bonus, melius adu. u. bene, membrum : -a xxna, 18 ; xxix, 5 ; xxxix, 9 ; lxi, 66. {syn. corpus), memini : de quibus -it xi, 42. -eram luporum rabiem praeualere xix, 24 ; -it quod conparauerim lvi, 34; [-isse et ante oculos habere quod descendit xc, 2]. memor : est saluatorem xli, 41. memoria : martyrum -m in, 48 ; non tarn -a fragili cimentorum quam -a sancta uirtutum xxxix, 22s. memoro : -tis uiris xvn, 5; -turn animal lxxxvi, 52. mendicus : etsi auro diuites tamen iustitia -i xvn, 70 ; non tibi perit -o quod dederis xxvn, 22 ; -us et pau¬ per lxxxii, 50. mens :[viii, 40] ; xm, 35 ; xxx, 53 ; xxxvi, 11.47; LIII» 66; lvii, 67; lxxx, 33 ; xci, 26; ci, 29s. {u. corpus). mensa : quam refecti a dominica -a discesserint ill, 42; (ecclesia) -m parare festinat xxxiv, 32. mensura : propter accuratas epulas et inaequales -s uos ituros in, 46. merces : aetema -e donabitur cvi, 55. mercimonium : functio sacerdotalis ministerii functio spiritalis -i xxvii, 6 ; xxviii, 29. mereo : in, 8 ; xxvi, 86 ; xliii, 48 ; lxxxii, 3 ; de deo -uit ne v, 9. -or xm, 35; xxi, 11 ; xxviii, 73s; xxxi, 70 ; Lin, 78 ; lvii, 44 ; lxxiii, 60 ; lxxxii, 24 ; lxxxiv, 11. meretrix : xxn, 46 ; xxna, 11 ; -x est ecclesia xxna, 20SS. meritum : vi, 20s ; xii, 38 ; xix, 31. 56 ; xxxix, 14 ; xliii, 54 ; lii, 43 ; liv, 15.28; lix, 58; lx, 34s.64. 86; (LXib, 25s); lxxi, 32; lxxiv.

26;

477

24.49 ! lxxxii, 5 5 ; 33.44.37.75 ; lxxxiv, 45. 31.35.64; (xcvii, 23). -met : sibimet xcv, 6. intra semet xlii, 108 ; lxv, 31.33 ; per semet ipsum xxxvii,42 ; intra nosmet ipsos La,86. metuo : -nda aliis ingerimus xcn, 11. miles : -tes Christi xxvi, 81. militantes : xxvi, 63 ; lx, 4. militia : xxvi, 3.7.25.64. milito : xxvi, 9.75 ; lxxxi, 38s. mille : transactis annis v -bus xxna, 24; vn dierum curriculo vn -um annorum spatia distinguuntur xciv, 58millesimus : in sexto -o anno xxna, 24. minister : xlviii, 4 ; liii, 60. ministerium : -a diuina n, 23 ; sacer¬ dotalis -i xxvii, 5 ; xci, 5. ministro : substantiam uitae ipse nobis dominus -uit hi, 40. mirabilis : liv, 2 ; lxiv, 8 ; -e est[vn, 42] ; ci, 63 ; -ius est lxiv, 67 ; ci, 65. -ia subst. 1, 47 ; ix, 7.22 ; xii, 50 ; (xiv, 53) ; xvi, 8 ; xlix, 2 ; lxiv, 3. 64 ; ci, 29 ; cii, 15.22 ; cm, 39. mirabiliter : v, 4. -ius v, 4. miraculum : v, 38 ; xma, 27 ; (LXib, 21 ; xcvir, 11); ci, 19.37 ; cii, 12.30 ; cm, 3s. miror : v, 41.46.49 ; xma, 13 ; xxx, 26 ; lxxix, 3 ; lxxxiv, 6 ; ci, 39 ; cv, 3 ; cx, 9.25 ; minus (nec, non) -ri debemus v, 32.64 ; lxii, 22 ; [xc, 42] ; c, 5 ; nec (ne) -eris (-mini) xliii, 63 ; xmb, 35 ; lvi, 79 ; -ndum cur 11, 31 ; minus (non) -ndum est xvm, 15 ; lxi, 78 ; (xcvii, 32). minis : xxiv, 13; li, 44. quod (unde) -um est xciii, 34; (xcvii, 29); non -um est xliii, 12 ; nec (quid, non) -um si ix, 53 ; xv, 5 ; xix, 43 ; xxna, 54s ; liii, 71 ; lxii, 30s ; lxiv, 12; Lxvin, 74; lxxxiii, 52S.70; lxxxiv, 7.33; lxxxviii, 62 ; (ut, ne) -um (forte) sit xxiv, 24 ; lvii, 7 ; Lvm, 54 ; xcv, 22 ; ne forte hoc -um uideatur 1, 62 ; -um forsitan uideatur lvii, 3 ; lxxxiv, 2. -um in modum vi, 17 ; ix, 51 ; xmb, 44 ; xxn, 42 ; xxna, 47 ; xxxv, 75 ; lxiv, 27 ; lxvii, 46 ; lxviii, 19 ; lxxiii, 94 ; lxxxiv, 47. -a res lxix, 38 ; La, 62 ; lxxiv, 36.37.61 ; lxxxi, 25.66 ; lxxxiii, 31. misceo : xxviii, 30*.77. {syn. permisceo). miser : adi. xxn, 9 ; li, 24 ; lxxi, 40 ; lxxii, 45. subst. xcvm, 61 ; cvi, 31. lxxv,

lxxxiii,

32-

478

INDEX NOMINVM RERVM VERBORVM SELECT.

misereor : xlix, 22. cum dat. xxxvi, 72 ; xlii, 22.50 ; Lin, 79. misericordia : (xiv, 31); xxii, 10.22; xxna, 3s.9.77 ; xlii, 49 ; xliii, 75 ; lx, 38 ; lxi, 18 ; lxvi, 48 ; lxvii, 72 ; lxxxiii, 18 ; lxxxv, 34s ; lxxxvi, 5. {dei) xxxvi, 55 ; lix, 51s ; lxxvi, 40 ; lxxxi, 69 ; lxxxii, 3 ; lxxxiii, 37; lxxxvi, 73 ; [lxxxvii, 14s ; xc, 2 4] ; (baptismum et elemosind) duo -rum fontes xxna, 74. saluatoris xiii, 54; xxii, 28.43; xxna, 63; xxxviii, 6 ; xl, 62 ; xlix, 20 ; lii, 37 ; liv, 53 ; lxi, 33. misericors : xliii, 78 ; lxxi, 55 ; deus ipse -rs lxxxi, 61. modestus : xix, 69. modus : in pulueris -um xxxiii, 74.84 ; lv, 54. (u. mirus). molo uel moleo : molet* praes. xxxiii, 82.92.93.95. monachus : [vii, 34.42] ; xxvi, 18 ; xxxvi, ioo ; xlviii, 69 ; lxxxviii, 105. [monasterium : vii, 46.] monile : auri gemmarumque -ia xviii, 67. mons : [vm, 17] ; lxxxiii, 65 ; \saluator et pater ipsi sunt -es vm, 48]. monstro : (lxic, 47s ; xcvii, 47) ; chi, 8. morior : xxviii, 74; xxix, 53 ; xlii, 30; l, 76 ; xci, 31. (Christus) xxix, 53s ; xxxix, 47. mors : ix, 47 ; (xiv, 33) ; xxxvn, 19 ; xxxviii, 15 ; xxxixa, 8 ; xliii, 62 ; per Adae transgressionem -e concidimus lix, 5 2 ; non dicenda est -s qua Christo conectimur n, 63 ; uera -s quae hominem peccatorum -e constringit n, 68 ; diabolicam -em lxviii, 5 3 ; terrenae -is xxxi, 79 ; causa -is xxxvn, 64 ; condicionem -is cxi, 54 ; -is exitium lxxxv, 60 ; -s remedium lxxii, 10. {Adae) cxi, 24 ; 0Christi) xxxvn, 71.72 ; xxxviii, 4 ; Lin, 58 ; qui in se -em propriam non habebat xxxix, 50 ; somnum potius fuisse quam -em xxxix, 55. {Iobannis baptistae) v, 10 ; lxxxviii, 12. {martyrum) iv, 36 ; xii, 13 ; xvi, 38. -s ... uita xxn, 9 ; lxxv, 68 ; {in baptismo) xxna, 64 ; xxxv, 25 ; xl, 18 ; liv, 9 ; lix, 83 ; cxi, 49. {syn. exitus). mortalis : corpus -e (domini) xxxviii, 65. {subst. Lxib, 11). mortiferus : xli, 99. mortifico : xxxv, 30.61 ; lii, 41. mortuus : xxii, 5 ; terra -os germina-

uit xxxviii, 46 ; ut a -is surgeremus xxxix, 60 ; apertum tartarum reddit -os liii, 8 ; ad uiuos -i reuertuntur liii, ii. {de saluatore) non tam -us quam dormiens xxxix, 53. mos : -e mundi xxviii, 18.34 ; in -em uermium l, 106. -es xxxii, 21.27 ; xli, 17.76; lx, 38; (lxic) 20.74); lxx, 28 ; lxxx, 29 ; lxxxiv, 29 ; lxxxviii, 29 ; xcv, 32. Moses : legem -i xx, 31 ; mandata xxv, 55 ; sanctus -es ante deum animal se inrationabile profitetur xxix, 63 ; in libris -i xxix, 68 ; per -en et prophetas xxxiii, 92 ; -es dux Iudaici populi xliii, 46; Cbristus nauigauit cum -i in mari rubro xlix, 30 ; nauem -i deserit xlix, 34 ; -es et Helias lii, 5 ; (-en et prophetas micas possumus nominare civ, 3). moueo : xxx, 38 ; -et fortasse uos (sensus uestros) xix, 35 ; xxiv, 7; xl, 37; lxxxv, 2. {syn. permoueo). mulceo : xxxvn, 6. {syn. permulceo). mulier : Samaritana xxn, 32SS ; xxna, 5SS ; hanc -em ecclesiam esse puto xxna, 22 ; quae dicitur abscondere in farina fermentum est sancta ecclesia xxxiii, 77; omnium malorum causa La, 58 ; diabolus fideles uiros nonnisi per -em obpugnare consueuit lxxvi, 6. muliercula : lxi, ii. [multipliciter : lxxxvii, 25.] multus u. plus. mundanus : lii, 10 ; LXia, 32 ; cx, 17. («. aeternus ; syn. temporalis), mundo : -emus conscientiam lx, 44 ; LXia, 58. 1. mundus : -i cordis xx, 63 ; uiri cvin, 15. 2. mundus subst. : xxn, 41 ; xxix, 15 ; xxxvn, 20 ; xxxviii, 12 ; [xlv, 2] ; xlix, 37 ; lix, 67 ; ci, 18 ; -o teste (indicante) liii, 63 ; LXia, 15 ; (Lxib, 4); -i naufragio (excidio) xxxvn, 39 ; xlix, 64; lxxxv, 5 ; huius -i xxna, 13 ; xciv, 53 ; totius -i dominum (saluator) xxxviii, 68 ; xcix, 10 ; eadem in -i domo xxi, 69 ; ager iste -us hie totus est lix, 39. {syn. saeculum, u. excidium). munio : dexteram triumphali palma -re lxviii, 36. munusculum : xcvni, 26. murus : quidam est christiano ieiunium lxix, 18 ; lxxxiii, 19 ; lxxxvi, 5. mustum : martyrii xi, 6. muto : -ris sicut luna xxx, 45 ; luna -tur in lumine xxxi, 17. {aquam) -uit

INDEX NOMINVM RERVM VERBORVM SELECT. in uinum xxvm, 79 ; -tos homines xxxv, 37 ; lxxiv, 18 ; unda in soliditatem* lxxvii, 40 ; imperium -uit lxxxi, 28. (syn. commuto, conuerto, transfero, transfundo, transformo, uerto). mysterium : xxxr, 29 ; xxxvm, 18 ; lxvii, 82 ; (xcvii, 46). (diuinum) 1, 17s ; xxxix, 33 ; lii, 48 ; liv, ii ; (LXlb, 56.65; LXIC, 42); LXIII, 50; LXIV, 13; LXV, 21; LXVIII, 27.78; [xc, 7]. (baptism's) xma, 11.65 ; xmb, 7 ; xiii, 23 ; xxna, 52 ; lv, 5 ; lxv, 10; c, 17.61. i.q.sensus allegoricus scripturae v, 42 ; xxxiv, 19 ; xlviii, 74; L, 54; LVI, 63; LXII, 87.94; lxiv, 58 ; Lxvin, 60 ; lxxxviii, 64s ; c, 57. i.q.cultus xxiii, 5 ; cvn, 34. [seraphin et cherubin et caelorum -a xlv, 9]. (syn. sacramentum).

mysticus : l, 79 ; lxvii, 62 ; cx, 28. narro : lxxx, 35. nascor : (de Christo) xxv, 40 ; xxxvm, 51; xxxix, 11 ; (Lxib, 5.17.29); lxii, 12.84 ; lxvi, 70 ; (xcvii, 5SS); xcix, 47 ; [siue hodie -tus siue baptizatus xlv, 19]; (-tur ex uirgine Lxib, 14); ci, 24 ; (deo -nte LXib, 25 ; hodiema die secundum camem -tus xcvii, 50). (de hominibus) [libertate -mur saluatoris viii, 13]; (in baptismo) denuo -turn xxxv, 40 ; (de lohanne baptistd) v, 4 ; vi, 10 ; xcix, 6. de lege euangelium -retur xiii, 62. natalis : filii in, 44 ; uindemiae x, 3 ; terreni regis lx, 22. (sanctorum) 11, 2 ; 111,37 ; iv, 2; v, 3 ; vi, 2 ; [viii, 12] ; ix, 3 ; x, 4 ; xi, 3 ; xii, 4 ; xv, 4. (domini) lx, 24.48.66 ; lxi, 3.7 ; Lxia,

3.26.57; (LXlb, 3.12; LXIC, 2); lxii, 2 ; lxiii, 3 ; lxv, 47 ; (xcvii, 2); xcvni, 8.44; c, 13; ci, 4. epiphania -is alter est saluatoris xma, 26 ; c, 15. natio : nos qui ex -bus xxxm, 74; lxxvii, 12S. natiuitas : (Iohannis baptistae) praeter communem hominum -em v, 8 ; debuit aliquid simile habere -i domini saluatoris V, 34; Gabrihel utriusque -is officium repraesentat v, 50; in Iohannis -e dies decrescit xcix, 5. (Christ's) xxxvm, 64 ; xliv, 66; xlix, 54; Lxia, 12; (lxic, 6; xcvii, 17); in diuinitate -is suae xxvm, 54 ; praeclarior secunda (i.e. in baptismo) quam prima -as xma, 3 5 ;

479

[eius -as et carnis et spiritus xlv, 23]; in -e Christi noua omnia facta lxii, 22 ; praeter solitum -as extitit lxii, 24; secunda -as per Mariam prior per diuinitatem lxii, 87 ; in -e Christi dies crescit xcix, 5. (in baptismo) rediuiua -e xxn, 69 ; -as secunda xxxv, 40; lix, 51 ; cxi, 13 ; nouoque -is genere xxxv, 77; in alteram -em lix, 79; ad secundae -is gratiam cxi, 48. (syn. generatio, ortus). nato : maris -ntia xxxi, 18. natura : non -a sed gratia v, 30 ; xxi, 52 ; praeter (contra) -m xi, 13 ; xxi, 47 ; lxvi, 43 ; lxvii, 60 ; xciv, 4; (extra ordinem -ae xcvii, 53); -a sinapis (aquarum, tubae) xxv, 37 ; xlix, 17; xcm, 30; -m uertere (mutare) xxvm, 80 ; ci, 40 ; -a ... uoluntas xxxii, 37 ; lxxi, 74 ; unius substantiae -a cum patre xl, 36 ; non -a sed delicti reatus xlviii, 50 ; -ae uinculis alligatus xlviii, 84; simplicitatem -a tribuit liv, 53 ; meatum suum -a perdiderat lxxvii, 45naufragium : salutis xxxvii, 7 ; dulce (blanda et pemiciosa -a) xxxvii, 11. 32 ; mundi xxxvii, 39 ; temptationum -a lxxvii, 66. nauicula : Petri (i.e.ecclesia) xlix, 25.36. 7*nauis : arbor in -i est crux in ecclesia xxxvii, 31 ; xxxvm, 20 ; Petri -em elegit Moysi deserit, hoc est synagogam perfidam fidelem ecclesiam xlix, 34.61. ne : uide ne paecunia ilia non tam comparata sit ... quam (/.31 uide quia) lix, 35 ; ac ne hoc minime forte sufficeret addidit xcm, 17. nec : i.q.non lvii, 59 ; lxv, 48 ; lxVi, 77. nec - et lviii, 51 ; lxxvi, 37. [necessarius : non habebat -um xlv, 25.] necesse : est cum acc.c.inf. v, 30 ; xvi, 2. cum coni, xl, 42 ; xlix, 92 ; lvii, 22. mihi est cum inf. xxn, 28. est ut xxvm, 16 ; xlii, 33.51.64 et passim. necessitas : xxvi, 43 ; xxxii, 46 ; lxxxi, 48 ; xcii, 9 ; -es publicas xxvi, 48 ; -as salutis xxxii, 48 ; lxxi, 49 ; dicendi (non tacendi) xcii, 7 ; xcm, 4. nefandus : omnia -a ubi diabolus habi¬ tat cvn, 28 ; cvm, 10. nefas : xvn, 12. neglegentia : ne quis per -m caderet xix, 23 ; -ae sustinere iudicium LXXIX, II.

480

index nominvm rervm verborvm select.

nego : fidem -asti xxx, 57 ; -re non possumus xxx, 62 ; li, 47 ; lxvi, 78. (de Petro) xli, 62.65 > lxxvi, 54s. 60 ; lxxvii, 4 ; [xc, 61]. (syn. abnego, denego). negotiatio : -o est elemosina xxvii, 20; praetiosa functio sacerdotum xxvii, 26; xxviii, 7; ieiunium xxxvi, 96. negotium : totam uitam -um putant xvin, 34 ; functionem sacerdotalem uicem -i retinere xxviii, 4. nemo : -o qui nesciat ix, 42 ; lxxxi, 45 ; lxxxv, 65 ; alter -o peruigilat lxxiii, 36 ; (ut ortum eius -o suspicaretur -o crederet -o sentiret xcvn, 56). neophytus : xxviii, 58 ; liii, 6 ; lv, 31. nihil : i.q.non xxxm, 10 ; lxxix, 3 ; nihil sibi reliqui faciebant xvn, 40. noceo : cum dat. xxxi, 64. cum acc. hominem quod -ret xxxvi 11, 10. noctua : haereticorum figura atque gentilium lxxiii, 92. nomen : ipsa uis -is ([lohannis baptistae) vi, 4 ; domini (Christi, saluatoris) xma, 66; xvi, 32; lxxiii, 18.53; lxxxv, 72 ; lxxxvi, 33 ; Petrus con¬ sortium meretur -is lxxvii, 18 ; -en fluuio de saeculo xm, 28 ; usurae -en xvin, 36; [sub uocabulo -is christiani xc, 36] ; nolo -a tantum perspicias sed uirtutem ci, 44. nominatiuus : diuersa animalia collecta in uno uasculo diuersarum gentium congregatio in una ecclesia demonstratur 11, 48-50; x, 29-32. ut qui ... corpus eius malo uersans dominus fiat castus xix, 66ss; xxxix, 59 ; xlviii, 27. (nomino : civ, 3.) non : non dicit (locutus est, ait, in¬ quit) ... sed ix, 57 ; xxvi, 36; liii, 32; liv, 41 ; lv,4o. 48 ; [xc, 54] ; non unius loci legem sed mundi La, 50; xliii, 20 ; lxxxiv, 66 ; non ... et xxna, 43 ; lxxvi, 39 ; non quod xlii, 37 ; non tarn ... sed* (quam) xvii, 61 ; cx, 31. (syn. minus, minime ; «. parum, numquam). nonnisi : lxxxii, 15 et passim. nonnullus : sunt enim -i (fratres etc.) qui lxxxviii, 79 et passim. norma : -m iustam xma, 5 5 ; -a uiuendi xxvi, 21. nos u. -met. nosco : ix, 43 ; -sse uos credo iv, 3 ; xl, 3 ; bene (sicut) -stis lx, 3 ; lxix, 95noster : -a humilitas xvin, 14.

: lxxxiv, 34. : xxxm, 29. -um (-issimum) ix, 2.3 ; x, 2 ; xii, 50 ; xxxi, 25. nouellus : lv, 27. notitia

notus

est

nouitas, lv, 8.

nouus :

57 ; -us sol Lxia, 10 ; 3.34 ; in natiuitate Christi -a omnia lxii, 23 ; c, 23 ; -o’(admirationis, pietatis, natiuitatis) genere xxiv, 72 ; xxxi, 27 ; xxxv, 24.77. (in baptismo) xxviii, 57 ; xxxv, 18.75. nox : -x (i.e. diabolus) xix, 47 ; -ium tenebris xxix, 9 ; (Lxib, 6); xcix, 23.43 ; -x aufert oculos mundo xxix, 15 ; -e teterrima delinquentiae xxix, 23 ; dies sine -e liii, 29.48 ; -era fuisse non dico in qua pastores lxii, 20 ; -x super Iudaeos maior incubuit xcix, 40. noxius : xxi, 39. nubes : non -es suscepit Christum sed deus pater xliv, 60 ; -is columna xl iv, 71. xxxvtii,

lxii,

[nubilum :

loquebatur

per -um

14.] nuditas : xlviii, 48. nudus : xxv, 25 ; xlviii, 35 ; lxxvi, 21 ; lxxxv, 64; xcrv, 7.21. (in baptismo) xlviii, 38. xlv,

nullus :

in

-o

inferens

54. i.q.nemo

xxii,

liii,

detrimentum

74 ;

lxii,

57.

numerus : bonus pastor recurrens ad

71 ; hoc septenario -o 55. numquam i.q.non : xxxi, 12s ; xxxixa, -um

lxx,

xcrv,

27; nuntia : mulier Samaritana fit -a ueritatis

65.

xxii, nuntio

:

xxix,

99 ;

xciv,

12. (syn.

an-

nuntio).

nuper : sicut (lectum) nuper audiuimus xix, 30; xxii, 33 ; xliii, 3 ; lxxxvi, 39 ; c, 2 ; cx, 4. -rime lv, 2. nuptiae : et nos habemus uotiuas -s, quando Christo ecclesia copulatur xlii, 92. 6.7] ; li, 24 ; 27 ; lxxxiv, 42 ; [lxxxvii, 5o]. (bominum) xvin, 46 ; xxx, 53 ; xxxii, 25.45 ; lxxi, 31.67 ; LXXXII, 31. ob : in, 44. obaudio : cvi, 43. obduco : xxx, 52. oberro : xxxvi 1, 28. obicio : lxxxii, 42. obiurgatio : xxxixa, 34. obiurgo : xxviii, 40 ; lxxx, i i ; xcn, 14. o c.uoc. : (rerum) [xlv, lxi,

52 ;

lxxxiii,

INDEX NOMINVM RERVM VERBORVM SELECT. (oblatio : LXib, 59.) oblectatio : xxviii, 45. obliuio : xvi, 30; xxn, 65 ; xxna, 12 ; lxxiii, 61. obliuiscor : c.gen. xli, 37; lxx, 52; lxxii, 46 ; c.acc. xli, 41*. obnoxius : xxvii, 43 ; lxiv, 20. -i de lxxix, 9. obruo : mendicum pannis -turn xlii, 63. obscuritas : xxx, 52 ; cx, 55. obsecratio i.q.oratio : n, 33 ; v, 22*.25. obsequium : xxx, 67 ; xxxix, 15 ; xxxixa, 10 ; xli, 9.10.25 ; xlviii, 16 ; liii, 61.62 ; lxiii, 30 ; lxxiii, 68 ; lxxv, 49. plur. xl, 6. obseruantia : huius sollemnitatis -m XL, 6. obseruatio : xxxv, 71 ; lxix, 93. obseruo : xliii, 78 ; lxiii, 32. obsideo : -sos daemonibus homines xii, 45. obtineo : falsos accusatores-uit lvii, 42. obtutus : plur. -bus dei xxxv, 92 ; aciem -urn lxxxiii, 55. obuoluo : diuitiis saeculi -tus xxv, 29s. occasio : praeuaricationis -o lxxii, 5 3 ; secundae natiuitatis -o cxi, 13. occidens : xm, 28. (occido : LXib, 61.) occidua n. : in -is constituti liv, 15 ; -a uitae lv, 13 ; senectutis -a lv, 34occupo : -tos malis actibus xxvi, 6. occursus : deus pater -u quodam pietatis ascendentem conplectitur xliv, 61. oculo ( ?) : caeca est auaritia sed diuersis fraudum ocuLzta(occultatur codd.) ingeniis xvm, 31. oculus : xxx, 41 ; xxxi, 69 ; lxxxiii, 51 ; lxxxvi, 9; [ante -os habere xc, 2]; christianus -us xci, 26; -rum testimonio xn, 25 ; xvi, 28. -i camales (corporis) ... -i spiritales (fidei, mentis, noui) xm, 33 ; xix, 43 ; xxxi, 10.71 ; xxxv, 52 ; lxxxiii, 35. 54; xcii, 51. -us cordis xxix, 22; xlviii, 86 ; ci, 30. nox aufert -os mundo aurora restituit xxix, 15 ; grandibus disputationum -is lxxiii, 98. (syn. lumina). [offendiculum : cix, 11.] offensa : lxxxi, 9. offensio : xci, 32 ; cxi, 13. offero : xvn, 72 ; xlii, 26. officium : xxvi, 8 ; xxx, 68 ; xlviii, 14 ; lxxix, 24. clericatus -um xxviii, 5 ; xxvii, 4.25 ; xci, 6.

481

oleum : Maria perunxit beatum corpus -o xxxix, 12 ; mollitiem -i lxi, 16 ; misericordiae -um lxi, 18. omen : (lxic, 72); xcviii, 53.57s.60. omitto : fidem -erat lxxvi, 45*. omnimodis : lxxii, 5. omnino : [vn, 49] ; lxxviii, 12. omnipotens : -s deus in, 53. omnipotentia : -m saluatoris cm, 25. omnis : deum regem -um lxxxi, 21 ; -i festinatione xm, 5 ; -i sollicitudine xxx, 3 ; ecclesia -em ignominiam suam purgauit xxna, 25 ; conpendiorum etiam -a subprimens xvin, 34. id -e xx, 38 ; (lxic, 42). ante -a cxi, 62 ; per -a xlii, 29 ; lvi, 43. onus : xxn, 51. opera : -m conmodemus xxxvi, 6. operatio : una eademque -e xxna, 48 ; liii, 15 ; mandatorum -bus xxxv, 70* ; factura -is xliii, 15 ; terrenis -bus xlix, 45 ; iniquitatis -o xciv, 22 ; caelestium uirtutum -e c, 39. operator : ad pastum -or inutilis xxvii, 18. operor : xvn, 71 ; {Christus) xl, 20 ; [xc, 7] ; c, 63. oportet : cum acc.c.inf. xvi, 2 ; lxv, 19 ; lxxxi, 56. {cum ut c.coni. lxxxvii, 71. -et esse christianis fidei pugna xc, 49.] opprobrium : in -o 1, 59*. oppugnator : -es lxxxiii, 32. oppugno : xxxi, 66. optimus u. bonus. opto : [viii, 38] ; lxix, 88 ; cum acc.c. inf. xm, 51. opus : xi, 26.41 ; lxxiii, 47.59.88. -us i.q. -us bonum [vn, 5] ; xvn, 62 ; lxi, 32 ; xci, 12. Abrahae -a xxi, 42 ; totius -is christiani conpagem lxxvii, 14 ; fidei nostrae -us primum xxxvi, 3 ; xvi, 9 ; iustitiae fulgeat* -a manifesta lii, 78. bonum -us xvi, 21 ; xxx, 15 ; xlii, 55 ; xliii, 81 ; lv, 55 ; lix, 40 ; lxi, 63 ; -us opti¬ mum xvi, 15 ; -bus praetiosis Lxia, 59 ; -us sanctum xxvii, 16. -us dei (domini) v, 13 ; xxm, 2 ; xlii, 53 ; xxxv, 96. opus est : cum inf. lvii, 17 ; xci, 14* ; xcv, 31 ; cxi, 15. -us habeo cum acc. xxxix, 5 7 ; cum ut lxiv, 20. oraculum : prophetarum -a xliii, 31 ; xlix, 42 ; lxii, 54. oratio : [vn, 7] ; lxxviii, 9 ; xcv, 4. {addeum) 1, 68 ; 11,41 ;v, 31 ; xn, 28 ; xxxi, 73 ; xxxv, 68 ; xxxvi, 81 ; xxxvni, 35 ; xl, 8 ; lii, 44; lx, 74. 89; lxxxi, 52.60s; lxxxii, 12;

482

INDEX NOMINVM RERVM VERBORVM SELECT.

18.46 ; lxxxv, 36 ; lxxxvi, 73 ; [lxxxvii, 70]. (syn. obsecratio, preces). orator : lxxviii, 5. orbis : xxna, 28 ; xxix, 8 ; -is terrae ix, 7 ; terrarum l, 3 5. ordo : diei lxvii, 7 ; ieiunii lxvii, 9 ; (nascendi LXib, 17); praeceptorum cxi, 30 ; uirtutum xxxv, 26 ; uiuendi 11, 59; contra -era atque naturam xciv, 3 ; (extra -em naturae xcvn, lxxxiii,

53)oriens : xm, 27. orientalis : xm, 25. originarius : inueteratum et -um ma¬ lum LXIII, 45. origo : xm, 63 ; xvm, 26.64 ; xxna, 3 ; xxix, 4. in baptismo homines ad -em suam sunt reuersi lxiv, 77 ; cf. liv, 36 ; lxvii, 47 ; cxi, 38. orior : -nte sole iustitiae xxix, 31 ; Lxia, 11. (de Christo) i.q.nascor lxii, 5.25.85 ; xcviii, 3 ; xcix, 6.10. omamentum : lx, 34. omatus : maiorem suae apparitionis -um lx, 8. omo : xvm, 45s ; Lxia, 63. (a. exomo). oro : v, 23 ; lxxii, 58 ; lxxxiii, 49 ; lxxxv, 72 ; omnis sanctus quando -at in altum mentis extollitur 11, 42 ; eleuatis manibus -re praecipimur xxxviii, 33. ortus : (lunae) -um defectumque xxxi, 11 ; solis iustitiae -um xxix, 39. i.q.natiuitas (Christi) (LXib, 8 ; lxic, 6; xcvn, 28); xcix, 28 ; -us eius festiuitas xma, 5 ; -um suae natiuitatis lxii, 51. (Iohannis baptistae) xcix, 55. (a. natiuitas). os : sanctorum -bus nostra corpora sociemus xn, 34. os : vi, 9 ; xxxix, 28 ; xli, 23 ; lxviii, 71 ; [xc, 38]. osculum : xcviii, 31.49 ; ne forte ipso spiritu -i uestri (mast. plur. ?) uos reprobent* l, 28. ostendo : xvii, 65 ; xxna, 5 ; lviii, 66 ; lxii, 74 ; lxxvii, 64. (otiose : lxic, 48). ouicula : lxx, 70. ouis : xvm, 6 ; lxx, 70.

: -o lectionis li, 82.57 ! xlii, 8. pacificus : xvii, 25. [pactio : -e quadam indulgentiam promittit xc, 67.] pactum : quo -o 1, 3 ; (xiv, 44) ; cv, 6 ; quoquo -o xxvi, 97. pabulum

paene : quoniam sequentia paene manifestata sunt xxix, 58. paganus : xlviii, 89. palma : -a martyrii (iustitiae) lxviii, 39 ; cvi, 6 ; laboris quaedam -a soporis obliuio lxxiii, 60. panis : xlii, 70 ; -is dulcedinem li, 37 ; refectionem -is caelestis xti, 47 ; li, 58 ; (de saluatore) li, 59 ; (civ, 4). pannus : Maria dominum -is inuoluit XXXIX, II. parabola : xcv, 2s ; -m domini xxv, 2 ; euangelium specialiter -rum ratione subsistit xxxm, 39. paracletus : xl, 14.16.25. (a. spiritus). paradisus : Adam in -o constitutus La, 20 ; xxxvii, 62 ; Eua exclusit a -o lxxv, 63 ; latro -um meruit liii, 77 ; lxxiv, 31 ; lxxv, 8 ; (de domino) (cor¬ pus) auferens de sepulchro ad -um transtulisti xxxix, 77 ; -us dominum suscepit et latronem lxxv, 17 ; -i (de -o) amoena (amoenitas) xxna, 61 ; li, 25 ; lxxiv, 5 ; consortio lxxiv, 10 ; patriam xxxvii, 29 ; refrigeria xxiv, 66 ; regna xn, 43 ; sublimitate xlviii, 46 ; in -o deliciarum lxxvi, 8s ; -um repromissionis lxvii, 54. parcitas : lxvi, 59 ; quamdiu mansit in Adam et Eua intemerata -as La, 31. parco : nec uoce -re xciii, 11. parentiuus : xv, 10. pario : (de Maria) v, 40 ; xxxviii, 53 ; lxii, 24. pariter : cum m, 42 ; xm, 39. -er et (... et) passim. pars : ad hanc -em solliciti cvt, 46 ; -em habere cum xcviii, 10. particeps : in substantia xvii, 13 ; cum saeculo xcviii, 10. participo : cum [vn, 65 s] ; xxi, 24. parturio : (de Maria) (LXib, 22) ; lxii, 11. partus : (Isaac) -um non gemitus sed gaudia processerunt xxi, 53 ; -um uirginis c, 20; (xcvii, 54); uirgo post -um (LXib, 22) ; xrna, 17 ; noui -us noua merentur obsequia c, 24. (-u lucis LXib, 7). parum : minus i.q.non v, 32 ; xvm, 15. minime i.q.non 111, 8.35 et passim. paruitas : -em meam xix, 26 ; lxxviii, 9paruulus : lxxxi, 42. pascha/.* : (xrv, 3.11.40) ; xxv, 56 ; xl, 5 ; xliv, 76 ; l, 46 ; liv, 3 ; lxvi, 41.65 ; -a hebraeice transitus dicitur liv, 10. (a. pentecoste). pasco :

auarus

xvm, 37

alieno

se

-it

damno

; fame nostra alios -imus

INDEX NOMINVM RERVM VERBORVM SELECT. xxvii, 8 ; ego -o gregem Christi xxx, 10 ; (sancti uiri) confabulatione -atur xxxvi, 82. passio : (domini) 1, 42 ; x, 13 ; xxix, 54 ; xxxiii, 72.86 ; xxxvii, 71.76 ; xxxviii, 3 ; xl, 32 ; xli, 54 ; xliv, 19. 64; LIU, 15.80; LIV, 51; LIX, 25; (uab, 5 9) ; LXIV, 31 ; lxvii, 7 3 ; lxxiv, 28.66 ; lxvii, 3 ; spinarum -e xi, 32 ; (martyres consortes dominicae -is xrv, 5); sacramento -is dominicae xxv, 61 ; xxxix, 37 ; conpositio aratri similitudo dominicae -is xxxviii, 28 ; eleuatis manibus orantes -em domini fateamur xxxviii, 34 ; sol in tins -e condoluit liii, 58. (martyrum) 1, 26 ; iv, 3 ; ix, 45 ; x, 6 ; xi, 5 ; xii, 20.29; xv> 6; xvi» 25-41; xxiv, 50 ; xxv, 36s ; cv, 17.49 ; cvi, 23 ; non citata uel simplici -e iv, 34. pastor : xix, 25 ; nox in qua -es peruigilant lxii, 21 ; (lxic, 38 ; xcvn, 26) ; xcix, 47 ; (sacerdotes esse -es xcvii, 48); -or Christian i gregis xxx, 14; (de Petro) lxxvi, 65 ; lxxvii, 7 ; (de domino) lxi, 81 ; lxx, 70. (pastoralis : lxic, 40.) pater : (de deo) xma, 30 ; xxi, 65 ; xl, 24.67 ; lxi, 30 ; lxxiii, 13 ; c, 30 ; qui dominum semper esse credit in -e xxxixa, 52 ; dominus -er xl, 48 ; dominus non quia maior a -e sed ne minor -e esse credatur lvi, 81. (pater et filius) ut -em haberet in caelis vi, 53 ; [filius de -e absque ullius creationis accessu vm, 50] ; -er ad nos propter filium longo auditu uocis aduenit xm, 38 ; dum unus in uno manet, semper -em filiumque simul esse significat xxxixa, 28 ; filius unius est substantiae natura cum -e xl, 36 ; filii -isque substantia li 1, 50 ; filius cui -er dies eructat arcanum liii, 45. Abraham -er noster xxi, 29.64; (de Maximo) xxxiii, 7. -es nostri ix, 56 ; l, 87. (u. deus, patemus). paternus : xix, 18 ; lxxix, 2. patibulum : xxxvii, 57 ; lxxiv, 36. (syn. crux, u. ib.). patientia : xxxv, 6is ; xlviii, 18s. patior : unus -sus est pro salute cunctorum lxxv, 18 ; Christus in tribus martyribus persecutionem -sus est cv, 54. (de martyribus) xn, 9 ; cv, 5 ; lohannes baptista pro Christo -tur vi, 10. obliuionem -sa xxna, 12* ; luna uim (defectum, def. luminis) -tur xxx, 34.35.58 ; xxxi, 4.5 ; insidiato36

483

res -tur lviii, 33 ; supplicium -tur 11 ; lxxv, 7 ; quos fuerat -sa peccatores lxxxii, 14. patria : -m paradysi xxxvii, 29 ; mater quodammodo dulcis est -a lxxxii, 26. patriarcha : vi, 43 ; lxi, 79s. patrius* : xxna, 28. paulisper : cvii, 44. Paulus : dominus -o magisterium ecclesiasticae institutionis iniunxit 1, 7 ; ubi uerba -i apostoli non leguntur ix, 31.60 ; uas electionis ix, 33 ; de -i ceruice dicitur fluxisse lactis unda ix, 49 ; cum Simon magus -um apostolum obpugnaret xxxi, 66; ut de Saulo -us exsisteret xxxv, 57 ; l, 67 ; dominus ascendit beato -o xxxixa, 56; quod altum -us oris sui iaculo penetrauit cx, 33. Petrus et Paulus uidentur prae ceteris apostolis eminere 1, 4; doctores gentium auctores martyrum principessacerdotumni, 35 ;ii, 2ss ; ix, 3 ; xxv, 82. pauper : xi, 55 ; xvii, 70 ; xxvii, 22 ; xlii, 22; lx, 76.81; Lxia, 18; thesaurus quidam diuiti est -er esuriens xxvii, 14. pauperies : xlviii, 22. paupertas : xvii, 36 ; lxxxi, 6s. pax : ut coronam martyrii tempore -is inuenerint cv, 25 ; deus ituros cubitum thesauro -is reconditos seruat lxxiii, 39 ; [sub praetextu -is xc, 36]. quemadmodum -em episcopo porrigatis l, 27 ; ab Iuda -is blandimenta uenduntur lxxiv, 38. (-em Christi lxic, 20; xcvn, 23). sicut ad arcam Noe columba signum -is detulit, ita Christus gaudium -is deferet, quia ipse -x est xlix, 68-70 ; lxiv, 63. peccans subst. : lxxxi, 41 ; xcii, 17. peccator : in, 13 ; xm, 22.52s ; xx, 61s; xxna, 43 ; xxix, 34.86; xxxn, 23 ; xxxiv, 17 ; liii, 17.49.76 ; lx, 63 ; lxxi, 40; lxxxi, 19s; lxxxii, 14; xcii, 33.55 ; xciii, 26. 42 ; xciv, n.35 ; nos -es suscipiamus episcopos ut iusti esse possimus xxi, 45 ; quamuis -or qui eius unda se lauerit in uirginem reparatus xxn, 67 ; -or tacens xli, 79. peccatrix : -i conscientiae lxxvi, 26. (u. praedicatrix). peccatum : in, 26 ; x, 19 ; xm, 8 ; xxi, 46 ; xxn, 9.33 ; xxna, 60 ; xxiv, 41 ; xxvi, 10.33.43 ; xxvin, 62 ; xxxn, 34.59 ; xxxv, 19 ; xxxvi, 28.42.79 ; XLin, 60.77 ; f xlv, 16] ; xlix, 90 ; lxxiv,

C.C. XXIII

484

INDEX NOMINVM RERVM VERBORVM SELECT.

13 ; lxi, 17 ; lxiv, 24. 57 ; lxxvi, 34 ; lxxxii, 16 ; lxxxv, 33 ; lxxxviii, 52s; [xc, 5 8] ; xci, 22 ; xcii, 13 ; xcm, 53 ; cvi, 54; criminum -is lxiv, 20; lxvii, 45 ; caecitas (caligo, nox, tenebrae) -rum xxix, 20s.23.29 ; xix, 45 ; -i condicio lxxxi, 67 ; cu¬ mulus (labes, sarcina) -rum xcviii, 62 ; xii, 32 ; xxxii, 34 ; xi, 9 ; deserta nostrorum -rum lxxxviii, i i ; faeces x, 19 ; ulceribus xxn, 5 s; uulnera xxxv, 8 ; (xcvn, 76) ; -um Adae xlviii, 47 ; Iudae xlix, 93 ; -a celare xli, 77 ; inter deum et hominem -a separant lxx, 60 ; contra naturam -a donentur xxi, 47 ; Abrahae iusto quia -um non habebat xxi, 48 ; aelemosina extinguit -a xxna, 65. (de Christo) nesciebat -um xxix, 30 ; lxiv, 18 ; cum pro -o ille moreretur xxix, 33 ; lxxiv, 34. (syn. crimen, delictum, scelus, uitium). pecco : hi, 7.28 ; [vm, 8] ; xxn, 12 ; xxvi, 4.57 ; xxx, 20 ; xxxvn, 60 ; lxxxii, 17 ; xcii, 30 ; xcvi, 42 ; cvi, 37 ; evil, 16. {syn. delinquo). pectus : hoc talentum {sc. praeceptum saluatoris) praedicatione nostra uestris -bus commodamus xxviii, 21 ; in -is memoria conlocatur dominus xxxix, 42 ; ad credulitatem fidei -rum nostrorum arcana reserantur xliii, 38. pecunia : lucrum magis -ae quam salutis xviii, ns ; xxviii, 6 ; erogamus mundanas -s ut aetemas diuitias adquiramus xxvn, 7 ; -s domini hoc est eloquia saluatoris xxvn, 26. pecus : stolidior -e lxxxi, 72. peior u. malus. (penes : lxic, 4.) [penetralia* : vn, 43.] pentecoste gen. -en* : xl, 4; xliv, 3. 78 ; opponitur paschae xl, 5 ss ; xliv, 76SS. per : per aeris spatia xxxi, 75. sicut per apostolum ait {sc. ecclesia) xxxi, 47 ; lxxiii, 7. per neglegentiam xix, 23 ; per superbiam lxi, 51. sanctifkata perfklem Christixxn, 57 ; xxna, 44 ; xxxvii, 62; xxxviii, 8.12.25 l lix, 48 ; lxxiii, 57 ; lxxiv, 63 ; lxxxii, 20. per hoc i.q.ideo xviii, 30. («. abstinentia, omnis). percipio : 1, 18* ; xvn, 88 ; xxna, 61 ; xxx, 12. percolo : martyres -ndi sunt xn, 26. percurro : praedicare uolueram et oratione -re xcv, 4. liii,

69

74;

liv,

; lxix,

perditio : reum de -e seruorum xxxvi, 29 ; animam a -e non liberat xxxvi, 20 ; -o inminebat* lxxxi, 8 ; lxxxii, 12 ; scandalum -is xcv, 44. perdo : gratiam sancti spiritus -erunt xxvi, 88 ; ne -ret elementum xxx, 28. -ent praes. lxxii, 47. peregrinatio : -is uota suscipiunt xxxviii, 19; hostile -is exilium lxxxii, 35 ; -is iniuriam lxxxii, 40. peregrinus : abundant hospites siue -i xvn, 89 ; {saluator) -os ut filios suscipit xxxiv, 30 ; istos -os quos nisi deuotissimos christianos lix, 20.64 1 qui se a carnalibus uitiis tamquam -um et alienum custodierit lix, 69 ; nos -i in hoc mundo lix, 71s. perennis : uitae -is xxn, 34 ; eloquii -is li, 85s. {syn. aetemus). pereo : xxvii, 21 ; xxx, 69. {syn. depereo). perfectio : ieiunii xxxvi, 88s ; fidei xxxixa, 21 ; caelestis sacrament lxx, 24 ; religionis lxx, 50. perfectus : xxix, 26 ; XLvnr, 44. quod -um est xlii, 62. euangelium xx, 36 ; fides xxxixa, 11 ; luna xxx, 73 ; numerus (sc. quadragesimae) lxix, 42 ; (-ae sanitatis medicina erv, 10s; Christi sanctitas sempitema atque -a lxic, 10) ; trinitas xin, 21.45. perfidia : xxx, 49 ; lxxxyi, 30 ; [Arrianorum vii, 50] ; {Iudae) xlix, 82 ; lxxv, 25 ; {Petri) lxxv, 60 ; lxxvii, 62; {synagogue) xx, 90s ; xxxiii, 104. (syn. incredulitas). perfidus : Iudaicus populus -us et ingratus 11, 37 ; synagogam -am fidelem ecclesiam xlix, 35 ; regnum credulis -is poenam xxm, 9 ; iusris ... -is xcm, 44. perfruor : xxix, perfundo : rore -it

16 ;

lxxxii, 49.

(ecclesia sicut luna) nos

lauacri

xxxi, 51.

periclitor :

lvii,

30 ; ne alieno -emur

periculo xcm, 5. perimo : natus ... -us v, 5. perinde : xxvi,

7.

permaneo : intrans. lxxxii, ii. (trails. vm,

21.]

permisceo

uel

41.55.76s;

-misco : -o

-eo xxviii,

xxviii,

45*.

ratione

-ti

33.

(u.

misceo). permoueo : 62] ;

[qua

sensus uestros potuit -re

5 ; illud

me -et quod

xci,

7s.

vii, xli,

(syn.

moueo). permulceo : xci, 8.

(syn.

mulceo).

pernix : pedes quidam animae -es sunt fides atque ieiunium lxvii,

32.

INDEX NOMINVM RERVM VERBORVM SELECT. pemoctanter : orationibus -er institimus xl, 8s. perpetro : xxn, 14 ; cn, 30. [perpetuitas : -em malorum xc, ns.] perpetuus : incorruptelam -ae diuinitatis lv, 56. («. uita ; syn. aeternus). perquiro : xxxvi, 82 ; xxxvm, 25 ; lix, 41. persecutio : xxxi, 54; xlviii, ioo ; cv, 27s. persequor : lviii, 75 ; lxiii, 46 ; xcvi, 27persona : non est acceptor dominus -rum xli, 15-16; mutaretur legi addicta -a cxi, 33. propheta ait ex -a domini xxix, 30.44 ; xxxvi, 21 ; Lxrv, 54 ; (xiv, 19) ; ex -a Laurentii tv, 55; peccatorum xxix, 34 ; lxii, 47 ; sanctorum cvm, 23. persono : lxxiii, 65.83. {syn. concino). perstringo : [vii, 8] ; xx, 3.58 ; xxv, 4spersulto : (lxic, 3) ; lxxiii, 82 ; (xcvii, 15.25); ci, 4. pertimesco : lix, 17 ; lxxxi, 21. pertinaciter : xli, 59.92. pertraho : fratres -unt a pedibus sacerdotum xvn, 5 2 ; in detrimentum -eris xxx, 73 ; secum -it xxxvr, 27. perturbatio : in hac conmuni -e lxxxv, 25perturbo : nolo de* decern iustorum numero te -es lxxxii, 57. perurgeo : lxxvi, ii ; lxxxi, 46. peruado : cur res alienas -erit xxvi, 16. peruenio : -ret in* caelestibus 1, 56 ; usque ad ... -se xvm, 5 ; ad patrem -se xl, 24. peruersitas : corporis (xc. came li) xxxii, 10. peruersus : -i haeretici xxix, 99 ; -orum dogmatum uulpes xli, 103. peruerto : xxxvi, 85 ; haeresis {te) scientiae falsitate -it lxix, 55. peruideo : xli, 25 ; xlviii, 48 ; lit, 48. peruigil : -i cura lxi, ioi. peruigilo : xxx, 33. pes : xvii, 51 ; lxvii, 31 ; -es animae fides atque ieiunium lxvii, 31. («. lauo). pestiferus : xli, 98. pestilentia : [-ae (xc. Arianorum) sacerdotes vn, 5 1] ; auaritiae -a xvm, 7. peto : deseruit ... petit* ... penetrauit lvi, 39 ; magis utile de aetemo iudicio -re lxxiv, 20. petra : de Petro u. M.atth. 16, 18 ; de Christo 1. Cor. 10, 4.

485

Petrus : dominus -o clauem regni caelestis dedit 1, 6 ; xliii, 40 ; lii, 61 ; -us et Simon magus 1, 47SS ; xxxi, 72SS ; de uasculo nos reficit 11, 54 ; in omnem terram mirabilium -i uirtus exiit ix, 7 ; crucis exitum tulit ix, 46 ; dominum non reliquit xxxiv, 41 ; ecclesiae nauem in qua -us magister est xlix, 60 ; cx, 15 ; rogemus -um ut nobis tamquam bonus ianitor regiae caelestis aperiat lii, 63 ; fidem nec admonitus potuit custodire lxxv, 54; Adae opponitur lxxvi, 7s; quantum fletus profuerit -o lxxvi, 63 ; sanctum -um suis erroribus profecisse lxxvii, 2 ; dum fluctuat peruenit ad dominum lxxvii, 62; Christum dei filium confitetur lxxx, 36 ; [ueniam lacrimis inpetrauit xc, 61]. («. Paulus). Pharao : ab spiritali -e lxix, 15. Pharisaei : xl, 69 ; xliii, 28.39 i xlix, 57 ; lviii, 9 ; lix, 4 ; lxxxviii, 8. [pictura : thau littera id est cru¬ cis -a xlv, 37]. pietas : xxxm, 11 ; xxxv, 24 ; xliv, 61 ; lxxiii, 29 ; lxxix, 2 ; lxxxi, 39 ; LXXXIII, 39. pinguesco : anima puritate -it lxix, 28. pirata : camales -ae lxxii, 22 ; spiritales -ae lxxii, 36. gen. plur. -orum lxxii, 19*. («. hostis). piraterium : -um latine experimentum lxxii, 16. habitaculum piratorum lxxii, 18. pisciculus : cx, 35. placentum : esurientem rusticum -o delectare xlii, 64.66. [placitum : insipiens -um xc, 68.] placo : ad -ndum deum lxxxi, 41 ; xliii, 10 ; (lxic, 52) ; xcvm, 17. plaga : quod pro alienis peccatis has -s susciperet lxxiv, 54. plane : granum -e est Christus xxv, 42 ; recte -e lunae conparatur ecclesia xxxi, 50 et passim. plasma : auctorem suum -a cognoscens obsequitur et in portiuncula cui totam* se deberet in massa xliii, 16. plasmo : Adam dei manibus -tur La, 42 ; cxi, 22. plebs : -es ecclesiae xcix, 37. plenitudo : mysterii (diuinitatis, uirtutum, Christi) xmb, 8.11.20; xxii, 54; xl, 38s. plenus : maris natantia in carne sua -iora xxxi, 19. plerique : christiani (fratres) xvii, 49 ; xvm, 18 ; auro diuites xvii, 69 ; aiunt xvm, 55 ; -osque de xxx, 20 ;

486

INDEX NOMINVM RERVM VERBORVM SELECT.

lxiii, 2 ; lxxii, 58 ; sunt -ique qui cum ind. xxxvi, 64 ; (lxic, 68); lxx, 49 ; cum coni, xcvm, 17.

plus : quanto -s ... tanto amplius xxiv, 70 ; xxx, 4. pluuia : spiritalem baptismatis -m xxxv, 85 ; lii, 31 ; Helios ieiuniis suis caeli siccitatem conuertit in -m lii, 16 ; xxxv, 82. {syn. imber). poculum : saluatoris xxvm, 39 ; dominici -i praedicationem xlii, 12. poena : xn, 35 ; xvm, 21 ; xxna, 59 ; xxiii, 9 ; lix, 59 ; lxxiv, 19 ; xcn, 9-55 l xciii, 7. poenitentia : lix, 5 ; [xc, 35] ; ad -m in lacrimas non prorumpunt xlii, 77 ; Iohannis -ae baptismum lxii, 82; xcix, 68. poenitudo : -em gerens lxxiv, 22. polluo : xxii, 20 ; xxna, 13 ; xcn, 26. pollutio : xxna, 14; xxxvin, 33s; cvin, 10. pollutus : xxii, 18 ; xci, 34. [pondus : delictorum vm, 33.] (pontifex : (de Christo) -x quod se obtulit Lxib, 61.) pontificatus : relicto -us officio xxvm, 44. pontificium : [Eusebius -ii administratione fulgebat vn, 37] ; (-um saluatoris ture monstratur lxic, 47) ; qui in -o primatus honorem obtinet lxxviii, 6. populus : cunctis ecclesiarum -is xxix, 73 ; -i christiani xvn, 6 ; -us gentilium xlviii, 78s; regnum ut transiret ad gentes, ut emanaret ad -os lxi, 44 ; [Israhelitico populo XLV, I l]. porta : angusta est diuiti -a caelestis xlviii, 29 ; xcv, 33 ; in nobis -s armare iustitiae lxxxv, 28. portio : haec in nobis uirtutum -o dei est xxxv, 94 ; -o martyrii est fecisse quod martyres cvi, 26. portiuncula : et in -a xlih, 16. portus : salutis xxxviii, 15. possessio : xlii, 24; xci, 24. possideo : cum ipse omnia -at lxi, 61s ; ci, 22. possum : plus -se quam uelle xcn, 10 ; [in qua mali quam boni plurimum -sunt xc, 16] ; quia uoce non -erat gaudiis confitetur v, 37 ; vi, 17 ; xliv, 44 ; lxii, 29 ; lxxiii, 66.73. abundans in, 2 ; iv, 4 ; xxv, 37posteaquam : -m imber infuderit lxxviii, 13 ; postea enim quam ci, 28s.

posterns : in -um lxvi, 34 ; lxvii, 47 ; lxxii, 8 ; lxxxiv, 77. postmodum : xxix, 17 ; c, 55. postremus : ad -um xn, 17. postulo : de temporali supplicio -re lxxiv, 21. potentia : domini xl, 62 ; (lxic, 46) ; chi, 17s. 21. potestas : ut iam arbitrium uiuendi suae -is amiserint xxxii, 43. potus : sitiebat Christus non -um hominum sed salutem xxii, 41 ; suauem cibum et dulcem -um xxix, 83. (//. cibus). praecello : praes. -unt* 1, 24; -et* vi, 42. praeceptum : xvi, 4 ; xxiv, 64 ; xxvn, 32 ; xxvm, 8.9 ; xxix, 27.80 ; xxxm, 3 ; xxxiv, 43 ; xxxv, 66 ; xxxvi, 48 ; l, 68 ; lii, 3 ; lxvi, 12 ; lxxxiii, 15 ; c, 43 i CVI> 42 5 [cix, 8] ; cxi, 9. [haereticorum -a uiuendi xc, 52]; imperiale -um cvi, 48. {syn. mandatum). [praecessor : vn, 15.] praecingo : lxxxi, 12. praecipio : xxv, 61 ; lxiv, 16 ; lxvi, 6 ; -cepit illis hanc amaritudinem comedendam xxv, 5 5 ; vehementer clamare -mur xcm, 17. praecipue : liv, 45 ; cv, 3 ; cvi, 3. (praeconium : angelorum -a xcvn, I3-) praecursor : {Johannes baptista) -or et praeuius Christi v, 33s. praedestinatus subst. : lxi, 8. praedicatio : in, 6 ; xn, 24 ; xvi, 7 ; xxii, 62 ; xxm, 6 ; xxvm, 20 ; xxxi, 45.55 ; xxxm, 9s ; xxxix, 2.40 ; xlii, 6.59 ; lvi, 3.76 ; lxi, 42 ; Lxia, 3 ; lxv, 2 ; lxxix, 4; lxxx, 2; lxxxix, 13; XCI, 13; XCIV, 10; (xcvn, 11) ; cviii, 4 ; cx, 32. praedicator : lxxx, 8. praedicatrix : quae peccatrix aduenerat reuertitur -x xxii, 53. 1. praedico (1.) : 11, 37 ; v, 3. 45. 67 ; vi, 38 ; (xiv, 12.42) ; xvm, 4 ; xrx, 39 ; xxii, 66 ; xxm, 2 ; xxvii, 33.53 ; xxxvii, 17 ; xxxviii, 62s ; xxxix, 3 ; xl, 55 ; xlii, 22.57.76 ; La, 3 ; li, 4; lix, 2s ; Lxia, 54; lxvi, 2s ; lxxxix, 3 ; xcii, 2.16; xcm, 6 ; xcv, 3 ; cm, 24. -ns subst. xcii, 12. 2. praedico (3.) : lxii, 80 ; xcrv, 9.12. praedo : xvm, 52.59 ; lxxii, 27; -um spiritalium temptationibus lxxii, 20. («. hostis). praefectura : xlviii, 22. praefero : iv, 47 ; xxii, 70.

INDEX NOMINVM RERVM VERBORVM SELECT. praefiguro : quod factum -bat aduentum domini x, 29 ; xx, 87. praefoco : cx, 23. praemium : xii, 10 ; xlii, 52 ; lxi, 67 ; lxxi, 65 ; lxxv, 12.46. (praenuntiatio : secundum -em euangelii Lxib, 42.) ptaenuntius : {Johannes baptista) -us Christi lxxxviii, 49. [praepositus subs/, u. presbyter.] praeproperus : Petrus tamquam -us lxxv, 1 os. praerogativa : 1, 24 ; liii, 77 ; cv, 21. praescribo : xxvi, 21 ; xxxiv, 4. praesens : -s malum lxx, 51. («. futurus). praesentia : lxxi, 18 ; -a domini xliv, 26. (praesento : xcvii, 18). praesertim : -m cum hi, 53 ; xxiv, 10 ; xlix, 78 ; lxxii, 33 ; lxxviii, 19. [-m quia vii, 9]. praesto : xxxi, 27.33.57; xxxix, 10; lxxii, 68 ; cv, 17. [praestolor : xlv, 8.] praesul : functionum diuinarum -es xxvin, 42. praesumo : xvm, 52s. praesumptio : animi -e l, 7 ; daemonum superstitiosa -o ci, 11. praeter : -r communem hominum natiuitatem v, 8 ; loquella -r naturam altera xi, 13 ; -r mandatum dei xxxvi, 85. praetereo : per acus cauernam -re xxxii, 11 ; xlvin, 32s. -ns manda¬ tum cxi, 25 ; lxvi, 8 ; [cix, 7]. in -turn lxi, 8. praeteritum u. praetereo. praetermitto : -so errore gentili xxxi,

6. [praetextus ; sub -u pacis xc, 35.] praeualeo : [vii, 7] ; xvii, 71. prauaricatio : xxxvii, 74 ; l, 16 ; lxxii, 53 ; cxi, 14. praeuaricator : xxxv, 14 ; lxxvi, 64 ; cxi, 69s. praeuarico ; xliii, 66 ; lxxv, 66. praeuideo : xlii, 98 ; xcii, 54; xcvi, 39-. praeuius u. praecursor. prandeo, prandi uel prando, prandidi i.q.manduco : xxxvi, 90 ; L, 20.23* ’> lxix, 66* ; lxxi, 30 ; lxxii, 60*. prandium : xxiii, 12 ; lxxi, 30 ; lxxii, 60. -um caeleste xxiii, 13. prauitas : xxii, 65 ; xxna, 12 ; xxxii, 24; xcv, 30s. preces : lii, 24; lxxvi, 39 ; lxxxiii, 73. (syn. oratio).

487

precor : 1, 52 ; xxxvii, 82 ; de futura uenia -retur lxxiv, 19. [presbyter : praepositi haereticorum quos -os uocant xc, 5 3- 5 7-66.] pretiosus : xxvii, 26 ; xxvin, 9s ; -us sanguis xxxiii, 67 ; cv, 20. primitia : xvii, 6*. -ae xci, 3 5. primitus : xxna, 3 ; xxix, 61 ; xcvi, 21. primo : xli, 51 ; lxii, 525-0 omnium xl, 55. primor : -es uiri lxxxv, 25. primordium : -a fontium lxiv, 75s. primum : xvii, 88 ; xx, 8 ; xxxi, 61 ; XLI, 14. primus : xxvi, 5 ; lxxvi 1, 12. (-i prae omnibus (ante omnes) xcvii, 27). princeps : -es leges pro religione promulgant cvi, 51 ; cvn, 54. gentilium -es ... ecclesiarum -es 1, 37 ; (Petrus et Paulus) -es sacerdotum in, 36. prior : xvi, 11 ; xxna, 27. -or ascendit oratio quam uolatus 1, 53 ; ipse debet -or* esse misericors xxxvi, 57; quod aegro daturus est -or gustat La, 13 ; ipsa -or per aquas gressa est c, 59. quod nostri fecere -es cii, 28. prius ; hi, 24 ; xvii, 57 ; (xcvii, 33). priusquam : cum coni, xix, 39 ; xxix, 8 ; (lxic, 60) ; prius autem quam tollantur lxviii, 57. pro : pro martyrum suorum laetitia substantiam uitae nobis ministrauit in, 38 ; cibum homines magna pro suauitate percipiunt xxiv, 26 ; indicto pro se ieiunio lxxxi, 72. probo : multa perstrinximus quibus -remus regnum dei... conparari xxv, 5 ; (-at ueritatem domini ordo' nascendi Lxib, 17; lxic, 42); ut -emur quam simus confidentes in deo lxxii, 40 ; [ut sit -tis certa uictoria xc, 49s] ; (lxic, 32). procedo ; cuius partum non gemitus sed gaudia -sserunt* xxi, 54. procella : uentorum -s xxxvm, 18 dulcem -m luxuriae xxxvii, 34. proclamo : Dauid -at dicens lxxviii,. 21. procreo : (de deo) xliii, 14 ; (de Maria) xxix, 71 ; xxxix, 5 ; LXia, 46 ; (de ecclesia) lxxxiv, 90. procuro : diem sanctae epifaniae -rent xxxii, 39; (lxic, 70); lxiii, 25 [viii, 10.11]. profanus ; auguria -a gentilium xci, 28. profectus : euacuat se luna ut -um

488

INDEX NOMINVM RERVM VERBORVM SELECT.

tribuat dementis xxxi, 36 ; liii, ii ; lxvi, 17 ; xcix, 9. pascha hebraeice transitus uel -us liv, ii. -us (salutis) xxx, 6 ; lxvi, 67 ; lxxix, 4 ; lxxxiv, 20 ; quibusdam quasi -uum gradibus xl, 17. professio : xli, 53 ; lxxxviii, ioo. proficio : tot tractatibus meis -isse uos credo xxxm, 23 ; xxxv, 36 ; lxxvii, 3 ; lxxix, 3 ; lxxx, 22 ; cvm, 3. temporalis uita -it in aetemam lxvi, 35-. proficiscor : 111, 3. profiteor : xv, 48 ; xxvi, 19 ; xxix, 63 ; lxxxii, 54. profundo : doctrinae suae uerba -ere xlix, 20. profundus : (-is noctium tenebris Lxib, 6) ; [in -um ... ad caelum cix, 2].

progredior : v, 43 s. prolapsio : tamquam inuisibilis deus ad filium inuisibili -e descendere LXIV, 41. promereor : xxna, 74; xxxm, 89 ; xxxvi, 37; xliv, 33; LVII, 46; LXXIV, 15 ; LXXV, 3. promissum : resurrectionis xxxixa, 8. promitto : xvii, 80 ;xxxi,79 ; lxxxviii, ioi. (in baptismo) xvii, 88. (Christus) xl, 27 ; xlix, 70. (u. repromitto). propheta : legimus in -a (-is) xxxix, 18 ; lxxxi, 2 ; apostolus de -is dicens xxxv, 2 ; Christus (dominus) ait per -m lv, 46 ; xcii, 21 ; -a ait ex perso¬ na domini (sanctorum) xxix, 30 ; cvm, 23 ; exemplum quod dominus postea completurus per -s suos ante praemiserit xxxvn, 42 ; per Moysen et -s xxxm, 93 ; per legem per apostolos per -s xxxm, 83 ; -rum auctoribus xlii, ioo ; -rum oraculis XLIII, 30 ; xlix, 42 ; lxii, 53 ; Iohannes baptista -a magister et sanctus xiii, 51 ; antecedit -s vi, 43. prophetia : ut impleretur psalmi -a iv, 5 5 ; xxix, 42 ; lohannes baptista natus est in -a v, 5 ; [-a quadam hoc interpretatus est vm, 17] ; ut quod -a adnuntiauerat rei exitus adprobaret xxix, 57 ; quas -s unum canentes xxix, 98 ; arbitror in his -m fuisse lxxxviii, 49 ; -a ueteris testamenti xcix, 14. propheticus : v, 62 ; xix, 77 ; xxna, 11 ; xl, 28 ; xli, 39 ; lvii 1, 35. propheto : v, 55 ;[vii, 86] ; xxix, 79 ; xxxix, 69 ; xl, 54 ; lv, 30. propitiatio : hi, 3 2 ; (lxic, 3 3).

propitio : xxxv, 103 ; (lxic, 46). propitius : lii, 2. propositum : [orientalis -i vn, 47] ; continentiae forti -o xlii, 43. proprius : lectulos nostros -os xix, 62 ; i.q.suus xix, 42 ; lxviii, 63 et passim. prorogatio u. prorogo. , prorogo : in quantum -re uoluerit in tantum prorogatio copiosa non desit lx, 16. prosequor : xiii, 2 ; vi, 2 ; xlii, 22s et passim.

prosum : nihil -sit xlii, 8 ; Lxia, 63 ; lxxxv, 32. protector : militibus -ibus cunctisque rectoribus xxvi, 66. protoplasms* : li, 64 ; lxxvi, 19. prouenio : ut corpori medicina -at xxv, 23. prouidentia : -a factum lix, 21 ; -a quadam xxvi, 12 ; xliii, 25 ; -a (qua¬ dam) diuinitatis x, 25 ; xi, 16s. prouideo : (de deo uel domino) xxxrv, 8 ; xl, 15 ; xcvin, 2. prouoco : xxvi, 22; xxxvi, 5 5 ; cm, 10 ; deum -re peccatis lxxxv, 33. proximus : -a dominica lix, 2 ; (ixib, 2); oportet -os nos fieri deo lxxxi, 57 ; lxx, 61 ; quanto -um adnuntiabatur excidium ixxxii, 8 ; quanto -i sumus a mundi excidio, tanto magis a regno sumus -i saluatoris lxxxv, 5prudentia : -ae spiritalis aspectu xcii, 52psallo : orare ieiunare -ere misereri LXXXVI, II. psalmographus : lv, 30. psalmus : iv, 55; (xrv, 18) ; xxix, 2. 44 ; xl, 28 ; liii, 2 ; sine -rum celebritate diem daudere lxxiii, 81. psalterium : lvi, 35 ; per -um laudem dicere lxxiii, 57.82. pseudoepiscopus : (de luda) lviii, 27. pseudopresbyter : Susannam -i arguunt lviii, 26. pudicitia : xxii, 47. puer : Christus est de caelo puer liv, 47puerulus : xi.vm, 8. pugna : xlii, 48 ; (-m peccatomm lxic, 25)pullulo : xvin, 16; lvi, 9. pulso : cum plerosque auaritiae cupiditate -uerim xxx, 21. puluis : xliii, 60. (syn. fauilla). purgo : xxna, 23.31 ; xxxv, 71 ; lx, 67 ; lxiv, 21. purificatio : lii, 20 ; (baptismi)c, 51. purifico : xxn, 21.45 I xxna, 18;

INDEX NOMINVM RERVM VERBORVM SELECT. 63 ; misericordiae bonitas animae interna -at xxna, io ; -emus spiritum lx, 44. ('baptismum) xm, 12 ; lix, 85 ; c, 51. puritas : xxna, 13 ; lxx, 20 ; xcv, 33 ; cvm, 22. purus : -a Maria xxix, 67 ; sacerdotes -i ad sanctificationem lxxxix, 9 ; -ae diuinitatis xcvm, 6 ; uir -us cvm, 17. -ior lvi, 42 ; lx, 42. -issima uita xviii, 5. puta : ut -a xlii, 45 ; lxxxi, 46. puto : quae sit ista Samaritana mulier requiramus. Ego hanc mulierem ecclesiam esse -o xxna, 22 et passim ; -o illam mysterium continere xlviii, 74; lxviii, 60. xxviii,

quadragenarius : -um numerum diuinitus consecratum lxvi, 4. quadragesima : xci, 38 ; -ae ieiuniis xliv, 19; l, 10S.107S; lii, 2s; lxvii, 12 ; cxi, 63 ; -ae exordium l, 4; lxvii, 2 ; -m nobis dominus sui ieiunio consecrauit l, i i ; La, 3 ; li, 4s ; lxix, 62 ; lxx, 4s ; alternis in -a ebdomadis abstinere l, 33 ; mysticum -ae numerum l, 80 ; in -a non ieiunare peccatum l, 47 ; lxvi, 9 ; lxvii, 12 ; lxix, 57 ; dominus -m dedit l, 59; lxvi, 63 ; sacrarum litterarum exempla lxvi, 2 ; cur -a xlii dies habeat lxvii, 19 ; in -ae diebus temptatio nos tribulationis inuenit lxx, 3 ; per curam -ae reparatio quaedam cxi, 3. (u. ieiunium, ieiuno, quadraginta). quadraginta : ut his -a diebus ieiuniis orationibus uigiliis operam conmodemus xxxv, 66 ; lxix, 41 ; -a dierum ac noctium curriculo xxxv, 79 ; xxxvi, 4 ; -a annorum curriculo l, 81 ; -a dierum sacratissimus numerus l, 5 o ; dominus -a diebus et noctibus cibum non sumpsit l, 13 ; lxix, 43. quaero : -at aliquis ci, 13. quaestus : xcvi, 14; -um non modi¬ cum hoc clericatus officium xxviii, 4s. qualis : -is christianus es cum l, 19; -e uoluit esse conuiuium lxxiii, 16 ; -e autem est meritum lx, 86 ; xcvi, 34; xcvm, 31 ; -e erit si lx, 69 ; -e sit hoc lxxxi, 70 ; illud (hoc) autem -e est quod xxvi, 14.42 ; xcvm, 25. 51; -is fuerit... talem faciat xxi, 13. qualitas : pro -e uiuendi xix, 5 2 ; pro temporis -e lxxxi, 17. qualiter : xxviii, 22 ; xci, 35. quam : -m religiose uiuere cvi, 50.

489

quamdiu : lii, 26. quamlibet : lxxxiii, 4. quamquam cum coni. : vi, 24 ; xvi, 42 ; xix, 16. quamuis : -s peccator xxii, 67 ; Lin, 75 ; -s pollutus xxii, 17. saepius cum coni. 11, 58.69 ; xvi, 25 ; xviii, 32 ; xxxn, 25. raro cum ind. lxxii, 21* ; lxxxviii, 20. -s enim meum non erit si xcv, 10. quando : esto sicut -o (luna) est plena xxx, 74; tunc ... -o xxx, 14.39; lxxxvi, 27 ; ex hoc ... -o ci, 42. quandoque : xcvi, 14. quantitas : praetii-emxvin,65 ;[apud Christum in lacrimis est -as xc, 64]. quantus : xxxi, 24 ; lix, 15 ; lxxxiii, 37. -i i.q.quot xviii, 39. -um in te est xxxixa, 43 ; (lxic, 43). adu. si ser¬ pens ... -o magis dominus xxxvii, 56 ; -o magis nos vi, 8 ; xm, 52 ; xxi, 32. in -um ... in tantum iv, 25 ; lx, 16. («. tantum, tantus). quare : 1, 46. quasi : -i uictores xv, 23 ; xxvi, 70 ; xxx, 26 ; xxxvni, 31 ; xcvm, 5 9 ; -i quibusdam salutis gradibus lxviii, 6 ; lxix, 10 ; lxx, 35 ; -i quadam captus inlecebra xxxvii, 9 ; -i ascendit ad caelum xv, 24 ; [-i abiecta sarcina oneris vm, 9]. cum coni. xxvi, 19.56 ; xxxvni, 17 ; lxxix, 14 ; xcii, 4 ; perinde -i xxvi, 7 ; -i si* xxxn, 23 ; -i non xxvi, 94; -i uero non xlviii, 75. cum ind. xlii, 29 ; -i non xxxvi, 99. quasso : xxxi, 67. quatenus i.q.ut finale : xm, 9 ; xxi, 4 ; xxiv, 26 ; lii, 25.57 i lxvi, 40. que : tuncque primum lxiv, 8 ; quodque solum lxiv, 35. quemadmodum : xm, 60s ; xvn, 39 ; lii, 59.71 ; lxxii, 67* et passim. querella : est mihi aduersus plerosque -a non modica lxiii, 2. qui : eorum qui xxxi, 4; illos qui xxxi, 2; ille qui quod largiatur* forsitam mutuatur xcvm, 37 ; illi proficit quo faciente lx, 82. considerandum est quod pistrinum sit xx, 10 ; uideamus quod sit fermentum xxxni, 39. quod nisi ita fecerit xcvm, 22. indefin. si qui* forte deliquerit xxna, 68 ; si qui* aberrauerit lxix, 15 ; uidua si qua fuerit xxvi, 51. («. 2. quis, quod). quia : -a petra Christus Simon nuncu¬ pate est Petrus lxxx, 45. caus.cum ind. xma, 16 ; xm, 2 ; xxix, 72;

490

INDEX NOMINVM RERVM VERBORVM SELECT.

xxxi,

35; LXXX, 52*; 7 ; -a quae xxn, 52. post uerba sentiendi cum ind. xvm, 28 ; lxxxviii, 63. cum coni, lix, 31. quicumque : xlviii, 12 ; (lxic, 18 ; xcvii, 22) ; xcviii, 42. quidam : portionem quandam xvii, 83; xxvi, 12; xxxi, 23.26; LXIII, 41 ; [lxxxvii, 3]. sunt enim qui¬ dam qui dicant lxxii, 42. fulgor quoddam Christus xix, 46.63 ; xxvii, 5.13 ; xxviii, 4.9 ; xxix, 11.23 > xxxi, 39 ; xxxvii, 31.35 ; lxxxv, 19. («. quasi). quidem : xxn, 51 ; xxna, 36 ; xxx, 52 ; xxxixa, 10.13 i XLI> 25.29.53.75 ; lix, 21 ; lxxxi, 48.74; xcix, 33.66. quies : (Petrus) suscipiat ad -em 1, 10 ; uita hominum non ad -em lxxii, 7 ; somnum ad -em lxxii, 62 ; quodam gremio -is lxxiii, 39. {syn. requies). quin : -n potius xxix, 71 ; xxxvm, lxxxi,

53; 30 ;

XLI,

lxxxii,

59quinam : xxna, 41. quinquagesima : post resurrectionem tota -a xliv, 16. dicit se obseruare -m qui quadragensimam implere uix possit l, 8s. quippe : -e qui lxi, 78 ; xx, 77. -e cum xxix, 45. [diuersa-e opinio fertur xlv, 20]. 1. quis : subst. [vm, 3] ; xvii, 88 ; xxx, 16.23 i xxxi, 71 ; lxxviii, 10 ; cii, 6 ; -s igitur qui vi, 33; -d causae xiii, 55 ; -s christianorum lxix, 19 ; [lxxxvii, 18 ; xc, 54] ; -d ergo festinas xxxixa, 45 ; xvm, 17 ; xxxii, 45 ; lvii, 16. adi. xvii, 44 ; xxxiv, 29 ; xcvm, 7. («. qui). 2. quis : si -s christianorum xxvi, 84 ; fortasse -s dicat xxxix, 2 ; quamuis abstineat -s l, 38. quisnam : -snam* sit figulus lix, 41. quispiam : xxxii, 42 ; lxxxvi, 62. quisquam : in quo nondum -squam positus erat xxxvm, 50. quisque : quisque* uulneratus respiceret xxxvii, 51 ; sapiens quisque lxxii, 7 ; xcvi, 2 ; cvi, 15. in singulis quibusque xix, 53 ; ita rari quique ueniatis lxxix, i 3 ; sunt certe quique deuoti lxxix, 31 ; uix cuiusque ager est inpollutus xci, 24. i.q. quisquis, quae uox pro quisque in codicibus quibusdam saepe inuenitur xvm, 51* ; xix,

60*; xxm, 9s* ; xxviii, 44; xxxiii, 8*.55 ; xxxvii, 33* ; l, 14* ; xcviii, 41. quisquis : -quis xxxvi, 45.56 ; xxxvii, 8*. -quid [vii, 29] ; xxx, 13 ;

xxxvi, 85 ; (Lxib, 57.63); [lxxxvii, 64]. (u. quisque). quo : quo mihi panem li, 62. quo* nos perspexerit puriores lx, 41 ; lxi, 10 ; ideo magis ... quo magis lxiii, 43. tunc ... quo lxv, 5o(«. e, ex). finale xxxvii, 14 ; lxxiii, 59 ; non quo ... sed ut xl, 61. causale non qilo ... sed quia (quod) xxm, 5* ; xxxiii, 14* ; xcii, 8 ; non quo non ... sed ut lxix, 44. (u. quod). quod : hac se uoce excusare -d militant xxvi, 5 ; miratus sum uanitatem -d ferebatis xxx, 26 ; mouet uos -d audimus lxxxv, 2 ; quae causa est -d xlix, 76 ; lxxxv, 5. -d uincit Chri¬ stus non orationis est lvii, 25 ; -d autem ait xix, 50 ; xxix, 89 ; xxxv, 42 ; lx, 31 ; -d si xxna, 16 ; lxxxi, 58 ; lxxxii, 61 ; xci, 10. post uerba sentiendi et declarandi : cum ind. xiii, 59 ; xxx, 2 ; xxxiii, 3 ; lxxxiii, 45*. cum coni, xxx, 24 ; xxxi, 37 ; xxxvii, 16 ; xxxvm, 2 ; lxxii, 7 ; -d autem granum sit ipse ait xxv, 48 ; xxxvii, 25 ; li, 87 ; liii, 30.37 ; liv, 30 ; lxxxvi, 65 ; lxxxviii, 33.66 ; xciv, 23 ; nam -d sit uermis testatur xxix, 85. cum acc.c.inf. in, 44 ; xv, 16 ; lxx, 9. -d causale cum coni, xvii, 82. («. qui, quo). quodammodo : iusta eos -o sententia castigauimus xxvii, 3. emat sibi -o innocentiam xxii, 15. 64 ; elemosina -o animarum aliud lauacrum xxna, 67; nox -o aufert oculos mundo xxix, 15 ; Christus interrogate -o uidetur xxix, 47s. quominus : xvi, 6. quomodo : xxna, 18 ; xxx, 41 ; xxxi, 37 ; lvii, 27. quondam : xxii, 13. quoniam : post uerba sentiendi xxx, 66s ; lxx, 60. quoque : cum tunc -e reseretur et caelum xxna, 56. quoties : xxx, 33 ; xxxi, 59.60. (». toties). quotiescumque u. toties. radius : uelut -s quosdam apostolos suos misit xxix, 23 ; xxxi, 44 ; lxii, 55ramus : Ramos autem huius arboris requiramus 1 -us est Petrus -us est Paulus -i sunt omnes apostoli uel martyres saluatoris xxv, 80-83. rapio : Christum ecclesia -uit synagoga* lxi, 73. ratio : (xiv, 15); xvi, 39; xxxi, 14;

INDEX NOMINVM RERVM VERBORVM SELECT. 3 ; l, 64 ; lxvi, 54 ; 22.62; xcviii, 11 ; c, 12; cxi, 20. -o denariorum xxvn, 41 ; lunae xxxi, 29 ; parabolarum xxxm, 39 ; salutis xlh, 27 ; uitae aeternae lxiii, 9 ; quadragensimae lxvii, 2.18. me dedisse -em cur li, 4 ; lxxv, 2 ; -em (actuum uitaeque) daturi sumus xxvii, 52 ; xxviii, 22 ; xlii, 32 ; xci, 20. rationabilis : 1, 15 ; cv, 35. rationabiliter : xxxvn, 61. recedo : cum nascitur ... cum -it xxxvm, 52 ; de corpore (de, e saeculo) xii, 31 ; xcv, 11 ; cv, 52. recludo : lix, 16s. reconcilio : dierum xl ieiuniis -tur deus xxxv, 103. recte : -e (plane) conparatur xxxi, 50. 5 2 et passim. rector u. protector. redemptio : xxn, 23.42 ; xxviii, 7.11 ; xxxv, 6 ; xxxvm, 4; lvi, 10.74 ; lxvi, 81 ; (xcvn, 29). redeo : ad patriam paradysi xxxvn, 30 ; xlviii, 45 ; ab inferis xxxixa, 6 ; ad patrem xxxixa, 46 ; ad infantiam liv, 37. redhibitio : xxvii, 39 ; xxviii, 18. redimo : xxviii, 10 ; lix, 27. rediuiuus : xxn, 6 ; xxna, 39 ; lv, 45. 53 ; lvi, 11. (ad baptismum spec tans) xxii, 69 ; lv, 33 ; lix, 80. refectio : xxvii, 10; (civ, 6); euangelicae -is eloquia hi, 23. reficio : xxx, 14 ; xxxi, 25. i.q.manduco 11, 25 ; l, 21 ; lxix, 66. refl. n, 3 ; xix, 28. reformo : xxi, 40 ; lv, 3s ; lix, 48 ; Lxia, 9. refoueo : [vn, 84] ; xxiv, 46 ; xxxiv, 31 ; cx, 13. refrigerium : (xiv, 54) ; xxii, 8 ; xxna, 50 ; xxiv, 66 ; xliv, 63.73 ; lxvii, 72 ; lxvi 11, 31. refrigero : xxxiv, 33. refundo : xiii, 13 ; xliii, 7. regenero : (in baptismo) xxxv, 20. (regnator : caeli Lxib, 30). regno : -re debemus in nobis lxi, 68 ; resurrecturis ... -turis xxna, 59 ; xl, 16. (de Christo) (lxic, 50; xcvii, 6). regnum : -um (caeleste, caelorum, dei, saluatoris) ix, 67 ; xv, 23 ; xxna, 76 ; xxiii, 8 ; xxiv, 8 ; xxv, 5 ; xxxi, 60 ; xxxn, 36 ; xxxiv, 46 ; xlii, 74 ; lix, 59 ; lxi, 35 ; lxxiv, 11 ; lxxxv, 6 ; xcv, 16 ; xcvi, 5 ; -a caelestia xxxi, 78. XL,

3

;

lxxiii,

XLIV,

491

regula : ea quae secundum -m prosequimur xcu, 3. religio : xii, 54; xvn, 9 ; xvm, 30 ; xxna, 32 ; xxx, 17 ; xxxv, 28 ; lviii, 15 ; lxiii, 48 ; lxix, 73.87 ; lxx, 23. 46 ; lxxii, 47 ; lxxiii, 20 ; lxxxi, 33 ;

ci, ns ; [cix, 10]. religiosus : xvii, 12 ; xvm, 44 ; xxx, 11 ; xli, 7.57 ; xlviii, 62.69 ; lxx, 18 ; lxxxi, 27.37 > lxxxii, 9.13 ; xci, 23 ; cvn, 4.54. -ior xxxvm, 67 ; lxi, 37. relinquo : alter rapietur ad caelum alter -etur in terris xix, 37 ; in tartarum* xix, 86 ; ad molas cruenta synagoga xx, 89 ; xxxm, 103 ; ad terram xlix, 39. reliquiae : martyrum xii, 27. reliquus : nihil sibi -i faciebant xvn, 40 ; et -a (post locum sacrae scripturae) xxx, 66.70 et passim. remaledico : Liv, 50. remedium : xxxvn, 52.64 ; lxxii, 42 ;

[xc, 12]. rememoratio : xcviii, 57. rememoror : cum acc. xxxixa, 7s. remeo : ad uitam xl, 18 ; lxxiv, 67s ; ad caelos xxxvm, 66. remissio : peccatorum xcix, 70. [remitto : peccatum xlv, 26.] remuneratio : xxi, 5 ; xxvi, 84 ; xlii, 47 ; lx, 28 ; lxxv, 49 ; [xc, 27] ; xcviii, 47. renascor : (Lxib, 3.6.) (in baptismo) xma, 7 ; xxxv, 28.78 ; [xlv, 22] ; liv, 38 ; lv, 5 ; lxv, 48 ; c, 16 ; -or denuo lii, 45 ; cxi, 15. (morte) 11, 57 ; xxxvm, 63. renouo (in baptismo) : liv, 17 ; lv, 14. renuntio : saeculo lix, 65. reparatio : -o perfecta (sc. lunae) xxxi, 23s; (in baptismo) iustitiae -e lv, 37 ; -o quaedam humani generis cxi, 3. reparo : xliii, 13 ; lxii, 60 ; 68. (in baptismo) xxna, 50 ;

lxxxiv, lix,

52 ;

28. -o in c.acc. Lxia, 5 ; lxvi, 34. (in baptismo) lix, 80 ; lxvii, 48 ; denuo in uirginem -tus xxii, 68. lxiv,

repedo : xxii, 57 ; xlii, 19. repercutio : xxxi, 41 ; liv, 50. repraesento : xxxvn, 24; liii, (xcvii,

14;

18).

reprehensibilis : xxxiv, 11. reprobo : xxii, 34 ; xxviii, 76 ; lxxx, 5°repromissio : v, 8s ; -is terra ix, 56 ; lxvii, 54 ; Lxvin, 6. repromitto : liii, 70 ; lxvii, 30. (in baptismo ?) xvii, 87.

492

INDEX NOMINVM RERVM VERBORVM SELECT.

reputo : xxix, 34. requies : xii, 11 ; xv, 26; xvi, 39; xliv, 70 ; lix, 70 ; lxxii, 9 ; lxxiii, 60 ; cx, 40 ; -m aeternam xxxm, 102. (syn. quies). requiesco : xix, 39s ; xxxix, 43 ; lix, 66. requiro : quae ista clauis sit diligentius -amus lii, 65 et passim. res : dei (diuinae) xlii, 28.78. resero : -etur et caelum xxna, 56 ; xxxv, 104 ; lii, 24s ; liii, 7 ; -antur inferna xxxvm, 43 ; pectorum arcana -antur xliii, 38. {syn. aperio). reseruo : lix, 39. respicio : vi, 25 ; xix, 42 ; xxxvi, 8 ; xxxvii, 52 ; lxxvi, 27. respondeo uel -do : li, 46s 50 ; (civ, 8). resurgo : {de Christo) (xiv, 43); xl, ii ; liv, 3 ; lv, 44 ; lvi, 13 ; lxi, 103 ; (xcvn, 9). {de hominibus) xix, 32s ; xxna, 58 ; xl, 15 ; liii, 8.80 ; lix, 5 3 ; cxi, 43. {syn. surgo). resurrectio : Christi(xiv, 5) ; xxix, 38 ; xxxv, 99s; xxxix, 37s; xxxixa, 22 ; xl, 33 ; xliv, 7.20 ; liii, 5.37 ; liv, 3s ; lv, 33 ; lvi, 9 ; (ixib, 11. 59). xix, 53 ; La, 88s ; ci, 54; [cix, 3][retexo : xc, 31s.] reticeo : [vn, 23]; xxvii, 32s; xciii, 14; cvi, 30. {u. taceo). retineo : xmb, 2 ; xvm, 2 ; xxna, 2 ; xxxixa, 23 ; li, 36 ; lv, 2 ; lvi, 2 ; lix, 2 ; lxviii, 2 ; cxi, 2. retorqueo : xxvi, 74. retraho : xxn, 63s. retributio : -is iudicium cm, 42. [reuelatio : vm, 16.] (reuelo : xrv, 33); [xlv, 9s]. reuerentia : xlviii, 4; xlix, 18 ; (xcvn, 19). reuertor : xliv, i 3 ; (Lxib, 69); lxiv, 7.8. reuiuesco : xxn, 10; lv, 14. reus : xvm, 23 ; xxvii, 56 ; xxxvi, 28 ; lxxix, 9 ; lxxxviii, 19.83 ; xcii, 28 ; cvi, 27 ; cxi, 67. rex : xl, 63 ; lx, 22 ; lxxxi, 26. {de Christo) lx, 23.32 ; lxxiv, 43. rideo : xxi, 31 ; xxx, 25. ridiculus : xcvm, 53. Roma : 1, 31. Romanus : in urbe -a 1, 35 ; xxxi, 73. ros : xxxi, 23 ; lauacri xxxi, 31 ; xmb, 40; xxxv, 74. rosa : lxvi, 43, rota : xx, 38. rubeus : lxv, 27* ; ci, 57. rubor : xxx, 7 ; l, 23 ; lxxviii, 18.

(rusticatio i.q. pastores : xcvn, 34.) sabbatum : ieiunauimus -o {antepascham et ante pentecosten) xl, 8. sacer : -is uocibus xxxi, 63 ; xciv, 4; terrorem -um xciii, 31 ; -a lectio li, 12 ; -i oris memoria xxxix, 28. sacerdos : m, 8 ; (xrv, 32) ; xvn, 32 ; xxi, 33; xxvii, 34; xxviii, 29.44; xlviii, 4 ; lxvi, 13 ; lxxi, 9 ; lxxix, 6 ; lxxxi, 72 ; lxxxviii, 3.no ; xcii, 6 ; xcm, 16.32 ; (xcvii, 44) ; Petrus et Paulus principes -um in, 36s; quod in -bus suis Christus adueniat xxi, 63 ; Iudaeorum -es xxviii, 48 ; {de Christo) (deus -os et hostia LXib, 58; lxic, 41); summi -is lxxviii, 18 ; reuertens a tanto examine -um lxxxix, 3 ; -es comparantur apibus lxxxix, 7 ; speculatoribus xcii, 48 ; (pastoribus xcvn, 48) ; sacerdotales tubas praedicationes -um xciv, 11. {syn. episcopus). sacerdotalis : [vii, 43 s] ; xxvii, 3 ; xxvin, 4; xci, 5 ; xciii, 26 ; xcrv, 35sacerdotium : [vii, 37 s] ; lxxvtii, 5sacramentum : xxix, 98 ; xxxvi, 63 ; xxxvm, 11.16 ; xxxix, 37 ; xllx, 46. 73; lx, 79J (Lxib, 33); lxiv, 14; lxvi 1, 68 ; lxx, 24s. -um baptismi xma, 7 ; xmb, 7.12.32s ; xm, 31 ; xxna, 55 ; c, 16. -um (-a) : ecclesiae lxiv, 57; eucbaristiae xxm, 12 ; l, 86s ; lii, 30; lxviii, 74. -um natalis xcvm, 8 ; paschae xxv, 37 ; scripturae in, 10 ; xlii, 7 ; lxiv, 58 ; cx, 7 ; i.q.scriptura xxxix, 26. {syn. mysterium). (sacrarium : Lxib, 36.) sacratus : -issimus : l, 42s ; lii, 5 ; cxi, 4s. sacrificium : cvn, 31. sacrilegium : xvn, 81 ; xxna, 26 ; xxx, 47 ; lvii, 72; lviii, 8 ; lxviii, 38 ; lxxxiv, 89; xcvm, 7; cvn, 11. sacrilegus : xxx, 47 ; lxxxv, 59. saecularis : homo -is xxvi, 18 ; curis -bus xxxn, 20. («. spiritalis ; syn. temporalis). saeculum : xx, 30 ; (xcvn, 31) ; de -o morte discederet v, 10; xcv, n ; cv, 32; renuntiantes -o lix, 65; -i huius xxxn, 8 ; xlii, 31 ; conflagrante -o xlix, 66 ; ipsi -o excidium adnuntiant xciv, 60 ; pemicioso -i auditu xxxvii, 22 ; -i conuersatione lv, 36 ; -i fabulae xxxvii, 2; fluctibus

-i

xxv,

84; xlviii,

ioi ;

totius -i blanda et pemiciosa nau-

INDEX NOMINVM RERVM VERBORVM SELECT. fragia xxxvii, 31. opponitur Christus hi, 20 ; xvii, 34 ; xcviii, 11 ; in -o ... in futuro xn, 31 ; nomen de -o ... mysterium de Iordane xm, 29 ; angustiis -i ... paradysi amoena xxna, 61. (syn. mundus). sagina : lxxiii, 20. sagino : 11, 34; xxxv, 69 ; xxxvi, 47 ; xliii, 30 ; xliv, 27 ; li, 84 ; xci, 10 ; (civ, 13). Salomon : (codices SG-L. salamon scribunt, codices autem A, MR Salomon) xxix, 33 ; xxx, 44; lih, 46s ; lxii, 99 ; cvm, 16. saltatio : xi.ii, 79. salus : 1, 9.43 ; in, 51 ; iv, 31 ; [vm, 9] i 62 ; x, 22 ; (xiv, 32) ; xvii, 80 ; xvin, 12; xxv, 17; xxvii, 43; xxvin, 10 ; xxx, 19.38 ; xxxm, 66. 87 ; xxxvi, 5 ; xxxvii, 36 ; xxxvm, 2.70 ; xxxix, 47 ; xl, 15 ; l, 21 ; li, 7 ; lvi, 9; Lvn, 31 ; lix, 27 ; (Lxib, 12); lxii, 6 ; lxiv, 17 ; lxv, 48 ; lxxii, 5 ; lxxx, 8 ; lxxxviii, 3.115 ; xcii, 11 ; xcni, 11 ; xcvi, 7 ; ci, 24 ; cvi, 12.53 > ~us omnium Christus (Lxib, 13) ; xxxvm, 70 ; non cibum esurisse hominum sed -em n, 35 ; xxn, 41 ; lxvi, 79 ; fons -is xxii, 10 ; forma -is lxxv, 36 ; lumen -is liii, 68 ; medicinam -is xlix, 6 ; naufragium -is xxxvii, 7 ; necessitas -is xxxn, 48 ; lxxi, 49 ; occasio -is xcv, 43 ; lxxiv, 8 ; profectum -is lxvi, 68 ; lxxix, 5 ; ratio -is xlii, 27 ; remedium -is xxxvii, 52 ; -em sempitemam lxxxv, 14. salutaris : x, 20; liv, 3 ; (xcvii, 72)-

saluator : de Iudaeis -or est genitus xm, 61 ; de sola et pura Maria xxix, 67 ; xxxix, 9 ; -or est baptizatus xm, 17 ; in -e homo ipse crucifigitur xxxvii, 63. eloquia -is xxvii, 27; fide xxna, 26 ; fonte xxn, 61 ; lumine xxxi, 46 ; misericordiam xm, 54 ; xxna, 64 ; poculum xxvm, 39 ; praeceptum xxvin, 12; regno lxxxv, 6. -or est hospes xxxiv, 30 ; (panis civ, 4) ; sol iustitiae xxxi, 36 ; uerbum cx, 47. -or noster xli, 24; mundi -or xcix, 10 ; dominus -or xxvin, 48 ; xli, 32 ; lxiii, 45 ; xcix, 31. saluo : xxxvii, 63 ; lxxix, 6 ; lxxxii, 6 ; xcii, 46 ; xcix, 69. saluus : lxxxii, 18 ; cv, 48. sancte : lxxxiv, 12. sanctificatio : lxi, 6 ; (lxic, 5) ; lxxxix, 9s.

493

sanctifico : xina, 30 ; xm, 28 ; xxn, 56 ; c, 20.30 ; cvi, 38. (sanctimonium : xcvii, 71). sanctitas : 1, 37 ; ix, 46 ; xn, 38 ; xv, 13; xx, 89; xxi, 10; xxn, 52; xxxm, 103 ; xlii, 81 ; xlviii, 13 ; LIV, 46; LX, 59s; LXI, 9; LXVI, 11.80; Lxxxni, 31s; lxxxiv, 36; xcii, 34 ; cvi, 38. (in baptismo) xina, 20 ; xxxv, 76 ; lv, 32. (Christi) 1, 3 ; xm, 7 ; xxxvm, 37 ; lxiii, 50. -as uestra xmb, 2 ; xxxiv, 2 ; xliv, 2 ; lvi, 34 ; lxxx, 26. sanctus : -i ac beatissimi Iohannis baptistae v, 2 ; xm, 51 ; deus ipse misericors ieiunus -us est lxxxi, 62. -um paschae* xl, 5 ; exemplo -orum xvi, 27 ; cvi, 25 ; hospitalitate -orum xxi, 5. i.q.martyres in, 36; x, 8 ; xn, 17.34. sanguis : xvii, 16 ; xcii, 31. martyrum m, 51 ; xvi, 46 ; cv, 20. Christi xxxm, 67 ; lviii, 46 ; lix, 4 ; lxxiv, 42.30; (xcvii, 76s). sanitas : xxxvii, 50.65 ; xliii, 9 ; xcm, 13sano : xxxvii, 80 ; xliii, 23.69. sapiens: adi. lxii, 64; lxxxi, 13; lxxxv, 22. subst. xx, 71 ; xxx, 60 ; lxxii, 6.29.32 ; xcv, 43 ; xcviii, 8. sapientia : xxx, 55 ; xxxi, 7 ; xxxm, 47 ; lvi, 29 ; xcii, 49 ; fontem perennis -ae xliii, 33 ; domini xxix, 104 ; lxv, 44 ; lxxii, 39 ; saluator qui est -a lVii, 26. sapio : -ntes scilicet ut saluaretur lxxxii, 11. sarcina : xxxii, 33 ; membrorum -a n, 61 ; [-a oneris vm, 9]. satanas : li, 24 ; lxxvi, 10. (syn. diabolus). satiabilis : xvii, 72. satis : satis abundeque lxi, 2 ; lxxiii, 2 ; satis manifeste li, 29 ; cum satis sufficeret lvii, 30; satis accepisse uos credo lxxviii, 2. satisfacio : xxvin, 19 ; [xc, 71]. satisfactio : lxxvi, 33 ; lxxxi, 41. saturnalia : xcviii, 9. saucio : uino et epulis -ntur xcviii, 21. Saulus u. Paulus. scandalum : -um perditionis xcv, 44. scelus : xxn, 70 ; xxna, 33 ; lix, 6 ; lxxxii, 36 ; xci, 23 ; xcii, 19. (syn. peccatum). scientia : clauem -ae xliii, 35 ; cum -a xci, 33. scio : -re debemus xxxvi, 74; xliv, 2 et passim ; sicut (et) ipsi -tis m, 14 ; xxxm, 3 ; liii, 82 ; xci, 3.

494

INDEX NOMINVM RERVM VERBORVM SELECT.

scopulus : uoluptatis xxxvn, 23. scorpio : -is libido xxxvii, 80. scribo : euentura quae -pta sunt xx, 75s ; sicut (secundum quod) -ptum est vi, 24 et passim ; sic (ita) enim habes -ptum xxxvm, 39 ; xliii, 31 ; li, 69. scriptura : sicut ait (conmemorat, dicit, loquitur, refert, testatur) -a xvn, 36 et passim ; in -is xlviii, 78 et passim ; -a diuina (euangelica, sacra, sancta) xxn, 3 et passim ; -ae caelestes (diuinae, sanctae) hi, 9s et passim. («. mysterium, sacramentum). se u. -met. secretus : -a mysteria xxxix, 41. -um xmb, 40 ; xxv, 78 ; xxix, 28 ; xxxix, 10.34s ; lxiii, 48 ; Lxxxvin, 28. secundum : -um euangelium (quod ait Lucas, quod scriptum est) xl, 41 et passim ; -um fidem xi, 23 ; lxxv, 48 ; -um camem ... -um spiritum (diuinae maiestatis gloriam) xiii, 61 ; xxxixa, 62 ; -um hominem ... -um mysterium c, 24. secundus : (de lxx discipulis) qui -o ab apostolis gradu lxviii, 80. securitas : adest illis iustitiae de repa¬ ration -as lv, 38. securus : -us de xix, 16 ; xxv, 85 ; Lvn, 47. sedeo : deus -re aut stare quomodo potest xl, 57. seges : metaph. fructus nostrarum -um XLI, I03. semel : xxna, 72 ; in* semel iv, 34. semen : metaph. xci, 15. semiplenus : -auirtus xmb, 20 ; iustitia -a xiii, 20. semita : lxxvii, 35. sempiternus : (Christi sanctitas -a atque perfecta lxic, 9) ; [uita quae perpetua -a est xc, 9] ; tempora¬ lis census dominio dominatum sibi adquirere -um xcv, 8 ; (ieiunium -um civ, 13). cernunt uana non respiciunt -a lxxiii, 98 ; pro temporalibus -a xcvi, 12. (syn. aeternus). senectus : transire ad infantiam de -e liv, 14; -us morum inuenitur in pueris liv, 29. sensus : xvi, 49 ; xxx, 71 ; xxxvi, 84 ; lxv, 20 ; lxxiii, 80 ; mouet fortasse -us uestros xxiv, 7 ; xli, 4 ; in subli¬ me -us rapitur n, 43*. sententia : -a (dei, diuina, dominica, euangelica, prophetica) xxn, 24s et passim ; magna plane et cuntis ambienda -a xxii, 5 ; sancta plane et diuina-a xxxiv, 7.18 ; euidens plane

et manifesta -a xcii, 26 ; (digna pla¬ ne et iusta -a xcvii, 17). [gesta non uerbis adornanda sed perstringenda -is vii, 8 ; pro traditionum uarietate -a est nobis xlv, 21]. ut iam -a ipsa uenalis sit xxvi, 71 ; iusta clericos -a castigauimus xxvii, 3. separo : Christus a patre numquam est -tus xxxixa, 28 ; longius a saluatore -tur lx, 30 ; lxxi, 12 ; lxxii, 27 ; inter deum et hominem peccata -nt lxx, 60; Chrisms a Iudaeis -tur lxxxviii, 73. septenarius : hoc -o numero xciv, 34. sepulchrum : domini (xrv, 43) ; xxxix, 17.53 i seruemus eum in -o animatum nostrarum lxi, 102. sepultura : (Christi) xxxix, 20s ; lix, 70 ; nemo ilium auferat de -a pectoris nostri lxi, 98. baptismum Christi nobis est -a lix, 78. [seraphin : xlv, 8.] [serenus : loquitur per -um xlv,

1 5-] series : v, 14 ; xlii, 18 ; lectionis cx, 28 ; xxix, 2. sermo : quod -e non poterat litteris loqueretur vi, 17 ; lxxiii, 73 ; [comere -bus Vll, 9s]. i.q.tractatus xxna, 2; xxxiii, 8 ; lxxx, 12; lxxxix, 4 ; xcii, 2 ; subtilibus* -bus haereticorum lxxiii, ioi. -es domini xxv, 62 ; -um caelestium sacramenta xlii, 7 ; euangelico -e cm, 34. serpens : -em aereum xxxvii, 47s ; spiritales -es xxxvii, 82. seruulus : xiii, 9 ; xvm, 41. seruus : -i peccati xxna, 60 ; [formant -i dominus accepit ut -us uerteretur in dominunt xlv, 4. 17] ; -os dei lxvii, 51. sexus : xxvi, 22 ; lxxv, 67 ; lxxvi, 5. signaculum saluatoris, i.e. consignatio post baptismum : lxxxv, 63 (cj.Ambr. sacr. 3, 2, 8 ; 6, 2, 7 ; 6, 5, 26 ; myst. 8, 42). significo : [viii, 46] ; xxxv, 41 ; xxxixa, lxxxv,

29 ;

Lxia,

17s.68 ;

56 ;

lxviii,

lxxxviii,

49 ; 51;

xcv, 27 ; xcix, 55 ; cx, 22.

signum xxxi,

:

ix, 62 ;

22 ; xnia, xxxvii,

27 ; xiii,

49.77 ;

12.22 ; xlix, 68 ; lxiv,

42 ;

xxxvm,

8 ; lxv,

8 ;

lxxiii, 47 ; lxxxv, 12.38.60 ; ci, 19.

. 55\ silentium : lxxxviii, 2 ; xcii, 9 ; sine teste -o Christum genuit xnia, 36 ; (xcvii, 51); per -um xcii, 33. sileo : vi, 4 ; xcii, 17s. («. taceo).

INDEX NOMINVM RERVM VERBORVM SELECT. similis : v, 34 ; xv, 5 ; xvn, 44 ; xliv, 77 ; lviii, 3 ; lxx, 6 ; Pauli et -ium Pauli ix, 59 ; xxxiv, 42. similiter : lviii, 5 ; lxx, 43. similitude? : ix, 47 ; xvn, 16s ; lxxvi, 12s. -em testamentorum xx, 57; xxiv, 18 ; xxix, 82 ; xxxvm, 28.60 ; xxxix, 20 ; lvi, 36 ; lxiv, 49 ; lxxvi, 2. (syn. figura). Simon magus : 1, 47 ; xxxi, 66.72. simplex : xxxm, 30; xxxix, 68 ; lxiv, 51 ; [xc, 37]. simplicitas : xxxii, 25 ; xlviii, 10; liv, 14S.52; lv, 9; lvi, 42s; (lxic, 38). simpliciter : lxxxvi, 55. simulacrum : -a lapidea cvn, 33. simulo : saluator sitire se -at xxii, 37 ; li, 15. sincerus W-ris : xxvm,50 ;lxvii,65* ; cviii, 18. [singularis : -is castimonia vn, 44-] sinus : ibi -us Christi ubi habitaculum uirtutum c, 41. Sirena : xxxvii, 4S.35. Sisinnius u. Alexander, sitio : -ebat non potum hominum sed salutem xxii, 40. siue : i.q. et xvn, 89. sobrius : xxxv, 30 ; lxix, 20 ; ebrietas ilia magis -um facit xi, 8. societas : lx, 50 ; lxxviii, 20s ; [xc, 40] ; -as Christi xliv, 28 ; xli, 63. socius : idolorum lxiii, 12 ; omnes actus nostros Christo -o compleri LXXIII, 22. sol : mundi xxix, 39 ; xxxi, 40 ; Lxia, 7 ;quamuisdeclinantesolemanduces xxxvi, 39 ; diem natalis domini -em nouum uulgus appellat lxii, 3 ; ut -1 in eius resurrectione gaudeat, in cuius passione condoluit liii, 57 ; lxii, 9 ; ueterem huius mundi -em lxii, 36. nouus (uerus) -1 Christus Lxia, 11 ; lxii, 59 ; xeix, 16 ;[xlv, 2] ; lobanni baptistae lucernae opponitur lxii, 70SS ; xeix, 62SS. -1 iustitiae u. Mai. 4,2. solatium : xxiv, 9 ; xxvm, 74 ; xxx, Rsolitude : peccatorum -e lxix, 16. solitum : praeter -um lxii, 24. sollemnitas : 11, 4s ; lx, 41 ; (xcvii, 7). sollicitudo : xxx, 3 ; xxxii, 44 ; Lxia, 31 ; (xcvii, 48). solor : v, 51. solum : putabat tantummodo -um hominem li, 42. solus : cum -us crucem patitur lvi, 26 ;

495

lxiv, 30; non -a tantum fluenta lxxxiv, 75 ; una et -a uirtus xxii, 22 ; xxxiii, 33 ; nudae et -i animae xxv, 28. somnus : ipsa temporis breuitas declarat -um potius fuisse quam mortem xxxix, 54. spatium : dum tempus in -o est lxxii, 5specialiter : xn, 7.27 ; xxv, 56 ; xxvi, 86 ; xxvm, 56 ; xxxm, 38 ; lxxxvi, 42.48. species : -e homo xxxm, 46 ; columbae -e xm, 36 ; assumpta -e xm, 40 ; contra naturae -m lxvi, 43 ; diuersa -rum uarietate xxix, 13 ; uini -m xxvm, 33 ; lxiv, 4 ; resurrectionis -e gloriantur xix, 84. speculator : xcn, 36. speculum : [xlv, 10] ; insinuante scripturarum -o cm, 17. spero : xxxvii, 52.77s; lxxv, 24; [xc, 15]. i.q. timeo lxxiv, 22 ; lxxxv, 22. spes : -i nostrae tarn grande solatium xxiv, 9; dominum cunctorum -m xxxvm, 70; hominum -s intermo rtua lxvi, 33. spina : xi, 30 ; lxvi, 43. spiramen : xlix, 89. spiritalis : in, 4.17.25.43 ; xix, 28 ; xx, 64 ; xxiv, 45 ; xxv, 28.77 ; xxvn, 5 ; xxvm, 59 ; xxix, 18 ; xxxm, 38 ; xxxv, 84; xxxvii, 82 ; xliii, 4s ; xlix, 97s ; l, 86 ; lii, 31 ; lxxxiv, 36 ; cx, 41. opponitur carnalis lxix, 94 ; lxxii, 20.40 ; xen, 52 ; corporalis xm, 43 ; saecularis xevi, 18 ; cn, 10. (u. oculus). spiritaliter : [vii, 84] ; xix, 70 ; xxxii, 21 ; xli, 77 ; xlii, 83 ; lxi, 90 ; LXVII, 29.83. spiritus : xvii, 21 ; xix, 10 ; xx, 67 ; lx, 44 ; xcm, 54 ; (-us uiuificans xiv, 51). opponitur caro xm, 62; lingua xli, 30; oculus v, 61. procellam -uum inmundorum xlix, 91. Moysen diuino repletum -u xxxvii, 47 ; (Da¬ niel) sancto -u replebatur lviii, 19 ; (Dauid) praeuidebat in -u xlii, 98. (dominies) sucum -us sui* sanctis infundens omnibus xxxm, 51 ; deus est -us xl, 56 ; uapore sui (sc. dei) -us 1 ix, 46. spiritus sanctus : (Maria -um sanctum se suscepisse testatur Lxib, 36); dominus per -um sanctum et natus et baptizatus xina, 43. 28 ; (in baptismo Christi) xm, 35 ; xxna, 63 ; lxiv, 47. (in baptismo ho-

496

INDEX NOMINVM RERVM VERBORVM SELECT.

minum) regeneramur uitae per -um xxxv, 20.72 ; xxviii, 58; lii, 27; lxv, 15 ; (Arriani) inuenientes erroris -um gratiam sancti -us perdiderunt xxvi, 88. (in pascha) caelum per -um sanctum reseratur liii, 7. {in pentecoste) -um sanctum expectamus de caelis xl, 12.27 > LVI> 71 5 xxvi, 83. (syn. paracletus). stagnum : gehennae ardentis -a lxvii, 58. statio : ieiunia -es uocantur lxix, 13. statutum : -i poena xcn, 9. Stella : -a famulatur lxii, 26 ; (lxic, 61); xcix, 48. sto u. sedeo. strena : xcviii, 26.38. stupeo : ix, 53 ; xcm, 37 ; (xcvii, 8). stupor : xmb, 48 ; cn, 24. suauis : (de Maria) xxix, 72 ; -em cibum et dulcem potum xxix, 82 ; Syrenarum -is figura xxxvn, 35. suauitas : crudeli -e xxxvn, 5. subditus : daturum rationem non so¬ lum suae uitae sed etiam -rum sibi xci, 21. subiectum neutr. plur. cum uerbo sing. :

40*] ; lii, 78*; lxiv, 39*; 51 uar. lect. ; xciv, 7. (u. V. Bulhart in CC 9, 1937, p. xix). {subiectum acc. : xc, 18s]. [subintro : xc, 37.] substantia : xxviii, 81 ; -a cibi lxxxi, 40; corporis xv, 13s; fidei xcv, 14 ; puritatis xcv, 33 ; regni caelestis ix, 67 ; uitae in, 39. quibus erat una fides esset et una -a xvn, 11 ; xxviii, 19; xcvi, 6; -a terrena lx, 78; sumptuum copiosa -a lxxxii, 28. -a diuina xm, 41 ; xxxm, 50 ; La, 46 ; lxv, 11 ; qui unius est -ae natura cum patre xl, 36 ; xxxixa, 27 ; lii, 30. subtilis : {de Maria) xxix, 72 ; lxvi, 72. subtiliter : xxix, 79 ; xli, 69. subuectio : xv, 23. subuersio : lxxxi, 2. succido : neque ad exorandum deum -amus xliv, 6. sufficiens : lxv, 29 ; ci, 38. sufficio : 1, 43 ; lix, 9 ; lxxv, 29 ; xcm, 17 ; (xcvii, 4) ; satis posse -ere hi, 2. suggero : xl, 64. sui : sese lxix, 6 ; lxxi, 24* ; lxxxv, 66*.69*. («. -met, suus). sum : erit ut l, 113. ubi sunt qui dicunt lxxxiii, 72. esto(te) hi, 15 ; xliii, 77 ; Lxxxvin, 117. ut possimus esse quod Christus xm, 15 ; xxxm, 32. 52.54; lxxxi, 63. (in baptismo) cum desinimus esse quod fuimus xxxv. [viii,

lxvii,

24 ; lv, 7 ; hoc hospitem suum faciat esse quod ipse est xxi, 22. summa : nostrae christianitatis xlviii, 18. superbia : 1, 68 ; xlviii, 22 ; lxi, 51 ; lxvi, 59 ; lxxxi, 10 ; xcrv, 43. superbus : xli, 53 ; lxii, ioo. superfluus : xlii, 13.41. supergredior : vi, 43 ; lviii, 5 8; (xcvti, 6). supernus : -am illius puritatis substantiam xcv, 33. superstitio : (lxic, 49s); xcrv, 26 ; caput -is 1, 36 ; -is prandium lxiii, 5 ; tenebrosas -es errorum xcviii, 4. superstitiosus : lxxiii, 100; ci, 11. superus : adi. -iore dominica lxxiii, 2 et passim ; in -ioribus xcix, 32. subs/, ad (apud) -os (xrv, 20.43.53); xxna, 52 ; liii, 13.70 ; liv, 9. superuenio : lxiv, 57; lxxii, 50. supplicium : xvm, 23 ; xcii, 51. supradictus : xv, 16 ; cv, 18. surgo : xxxvin, 62; xxxix, 60 ; liv, 8 ; lvi, 24. (syn. resurgo). susceptio : matutina xxix, 7. susceptus : praecepta Cbristi medici tamquam -i idonei minime dispemamus xxxv, 10. suscipio : qui omnium peccata -epit lxiv, 26 ; (in baptismo) nudum -epit ecclesia xlviii, 38 ; xxxrv, 30 ; hominem quern -epit xxxvii, 73 ; lvi, 47 ; (post -ptum Christum lxic, 66). suscito : Christum a mortuis -turn xxix, 42 ; (xrv, 16) ; xxxvii 1, 71 ; xxxix, 4.72 ; lxii, 60. 1. suspicio : v, 40*; xma, 14*; (xcvii, 8s*); cii, 24; cv, 19. 2. suspicio : ibi laborat -bus mater (jc. Maria) xma, 39 ; (LXib, 39). (suspiro : lxic, 3s). suus : in diminutionem -i xxx, 72 ; -i praesentia xxxvi, 67 et passim, (u. sui). symbolus : xxxm, 87 ; lii, 74. synagoga : xliii, 18 ; lvii, 72 ; xcix, 56 ; psaltria -ae conparanda lxxxviii, 65. ecclesiae opponitur xx, 90 ; xxviii, 61 ; xxxm, 92 ; xlix, 35 ; lxi, 73 ; xcix, 36. tabernaculum : xxi, 4. [-um ubi Christus cotidie praedicatur* LXXXVII, 16.65]. tabula : Moyses duas lapideas -s acceperat testamenti xx, 85. taceo : xvi, 24 ; xxx, 28 ; xli, 29 ; -ndo et non arguendo consensum praebuit immolanti evil, 12; cur

INDEX NOMINVM RERVM VERBORVM SELECT. dominus accusetur et -at lvii, 5 ; peccator -ns xli, 79 ; Petrus fleuit et -uit lxxvi, 34 ; (sacerdotes) etsi -re uolumus silere non possumus vi, 32 ; xxiii, 7 ; Lxia, 2 ; lxxix, 10 ; [lxxxvii, 63] ; lxxxviii, 3.4 ; -ndi silentium xcii, 9 ; ut non alterius peccata -eat, si sua uult declinare peccata xcii, 13 ; necessitatem non -ndi xciii, 5 ; si uidentes haec -mus reos nos statuimus cvi, 27 ; illud -ndum non est xxxvi, 89 ; xci, 17 ; v, 54 ; [vn, 49] ; Susanna inimicos suos -uit et uicit lvii, 35. (syn. conticisco, reticeo, sileo). tactus : xxna, 17. taedium : -a lxxii, 32. talentum : praeceptum Christi -um quoddam est praetiosum xxvm, 9. talis : -e enim est ... quale si xlii, 61. tam : (non) tam...quam xvii,20 ; xvm, 8 ; xxxi, 6 ; cx, 31 ; non tam ... sed xvii, 61*. tamen : xvii, 69 ; xxx, 17.34 ; lvi, 45 ; lviii, 31 ; lix, 19 ; ci, 25. sed tamen lxxviii, 17; [lxxxvii, 62 ; sed tamen licet lxxxvii, 21s]. tamquam : xm, 42 ; xvm, 6 ; xxvn, 37 ; xxx, 28 ; xxxi, 77 ; lviii, 8.35 ; (LXib, 55s); lxxii, 73. [tamquam si xc, 48]. tandem : lvii, 44 ; lxxiii, 76 ; lxxxv, 58 ; [lxxxvii, 66]. tango : xxna, 15 ; xxxvm, 56 ; xxxixa, 21. (syn. contingo). tantum adu. : non sola -um fluenta lxxxiv, 75 ; -um ut in, 20; lxx, 76. si figura -um profuit, quan¬ tum prodesse credimus ueritatem xxxvn, 57; non -um * corporeis gressibus quantum religiosis actibus lxviii, 10; [quantum in bello imperatori militat -um in pa¬ ce militat saluatori ; et quan¬ tum festinat ... -um magis festinat lxxxvii, 33.35]. (u. quantus, tantus). tantummodo : xvii, 17 ; putabat -o solum hominem Li, 42. tantus : quis ille -us sit liv, 43 ; -oque laetum ... quanto deuoti lx, 8 ; -is malis haec uita repleta est ut lxxii, 9 ; -a auditurus es quanta saepe dixisti lxxxii, 47. quanto plus laboro ... -o amplius confundor xxx, 5 ; -o altius ... quanto sublimius xxxi, 76 ; quanto proximi a mundi excidio -o magis regno proximi saluatoris lxxxv, 6. (u. tantum).

497

tarde : xxx, 56. tardius xxxvi, 39. tartarum : mar tyres -um metuit xii, 34s ; Iudaeorum exsecrabilis conuentus relinquetur in -um* xix, 86 ; non arbitratur Christum apud -um detineri lxxiv, 48 ; portae -i lii, 70 ; per resurrectionem Christi aperitur -um liii, 5s ; caelum terram-umque liii, 27 ; (aqua baptismi) -i restinguit ardorem xxna, 45. tartara : (in baptismo) aperiuntur caeli aperiuntur et -a xxna, 62s ; -a saluator aperuit xl, 16. (syn. infernum). [tau littera : id est crucis pictura XLV, 37.] (templum : melius -um corporis est quam caeli LXib, 71. temporalis : xcv, 15 ; [xc, 25]. (u. aeternus, sempiternus ; syn. mundanus, saecularis, terrenus). tempus : -us florentissimum v, 16 ; -us admonet Lxia, 2 ; cx, 3 ; -us in spatio est Lxxir, 4 ; cum destruendi illam -us ingrueret lxxxi, 4 ; omne saeculorum -us cii, 21. [ante aliquantum -is viii, 16] ; id -is lxxiii, 36 ; lxxiv, 12; [id -is quo lxxxvii, 19] ; tunc -is in, 41; -is breuitas xxxix, 54; difficultatem xxxii, 46 ; qualitate lxxxi, 17 ; successu lxv, 43 ; spatio xxxv, 105 ; tridui -is spatio xxxix, 52. uindemiarum in -e xi, 4 ; hoc -e xvii, 68 ; lxxxiv, 30 ; hoc omni -e xliv, 5 ; illo -e xvm, 5 ; illo in -e li, 10 ; lxxxviii, 7 ; xciii, 45 ; interposito -e xv, 8 ; medio -e xxxiv, 36 ; [in nostro -e xlv, 9] ; ultimo -e lxii, 50 ; in uno -e c, 19 ; uno eodemque -e xma, 10. in aliud differtur -us lxxv, 16 ; post -us xix, 28. plur. -um angustias lxxxi, 68 ; multorum -um lacrimis lxxiv, 15 ; ipsis -bus adprobetur xcix, 4; nostris -bus lxxxv, 4 ; cv, 4. temulentus : xxxvi, 16 ; xcii, 57. tenebrae : Lxia, 6 ; noctium -is xxix, 9 ; (LXib, 6); apud superos crucifixo Christo inmorantur -ae Lin, 71 ; -s peccatoribus repromissas liii, 69. -rum caligo xii, 36 ; -rum ultimum cruciatum xxxii, 56. -s antichristi xix, 40 ; auaritiae nostrae Lxia, 21 ; diaboli liii, 33s ; gehennae lxxi, 35 ; ignorantiae xxix, 20; inferni xii, 37 ; iniquitatis xix, 49 ; magorum XLin, 54; mentis xxx, 53; peccatorum xxix, 25 ; liii, 49 ; Lxia, 10; [saeculi xlv, 2]. (syn. cali¬ go). teneo : qui eodem consortio religionis

498

INDEX NOMINVM RERVM VERBORVM SELECT.

-bantur xvii, 9 ; qui angustiis saeculi -bantur xxna, 61. tentatio : xxiv, 33 ; praedonum spiritalium -bus lxxii, 20 ; interrogationis -e lxxvii, 9 ; -um multa naufragia lxxvii, 66 ; [ad -em xc, 27] ; -es domini lxx, 14. tento : Simon magus ecclesiae uas -bat xxxi, 67 ; saluatorem fuisse -turn Li, 12. tepesco : xxna, 33. [ter : ter negando dominum xc, 61.] terra : -ae Iudaicae xm, 26 ; qui a -ae facie iactabamur xxxm, 74; -ae solum xxxvin, 24 ; xix, 58 ; ueluti disrupta ab eo (sc. domino) et exarata -a mortuos germinauit xxxvm, 43 ; -a quos sepelit mittit ad caelum liii, 13. -m corporis nostri xxxi, 51; aridam -m caelestis imber infundat xxxv, 86 ; ecclesiae -a liii, 6 ; -m repromissionis lxvii, 22. plur. xix, 57 ; xxxi, 24 ; xxxix, 5 1. terrenus : xxn, 39 ; -arum cogitationum xxxvii, 81 ; -ae mortis xxxi, 79. subst. inferna caelestia -a xx, 31 ; xxvn, 6. (jyn. temporalis). (terribilis : opponitur mansuetus Lxib, 72.) tertio adu. : lxxvi, 56.57.58.60 ; quod esset dominum -o negaturus xli, 61.64; lxxv, 56; lxxvi, 60. testamentum : ueteri -o xxix, 80; xxxvii, 43 ; xlix, 63s; li, 34; Iohannes baptista ueteris -i figurant gerebat v, 43. (syn. lex), in nouo -o xxix, 45s. hos duo molares lapides duo esse arbitror -a, hoc est legem Mosi et euangelium domini xx, 30. 31 ; similitudinem -rum xx, 57 ; duas lapideas tabulas -i xx, 85 ; xlii, 107 ; [uidete quid sit inter uetus -um et nouum xlv, 13]. («. typus). testificor : xxxv, 5. testimonium : vi, 41 ; xxxv, 2 ; ma¬ gnum dominicae innocentiae -um lviii, 48. pater filio pio -o famulatur c, 29 ; xina, 33 ; xliv, 57. testis : caelo -e xxx, 20 ; mundo -e liii, 63 ; Christo socio uel -e lxxiii, 22 ; martyres idonei -es xn, 22 ; pau¬ per in die iudicii -is idoneus xxvii, 17testor : vi, 20 ; caelis -ntibus c, 21s ; dominus -tur li, 88 ; euangelista lvi, 5 ; lectio xxiv, 4; propheta xxix, 86; (xcvii, 60); scriptura liii, 37.

teter : -am caliginem (sc. diaboli) xix, 45 ; -ior bestia xvm, 50 ; nocte -errima delinquentiae xxix, 23s ; -errimae tenebrae mentis xxx, 53. thalamus : Christi xlii, 99. thesaurus : [vn, 39] ; lx, 15 ; -us diuiti est pauper xxvn^ 13 ; aetemo litterarum -o xxxix, 32 ; chi, 15 ; -o pacis lxxiii, 39; aetemos -s caelestes lxxi, 60 ; ne repertis -i saeculi caelestes -s amittatis xxxii 59.60. thronus : pater filio -i sui offert sublimem consessum xl, 48. timeo abs. : xcn, 10. tingo i.q.baptiyp : xm, 14. tolerabilis : (aqua) nec -is ad seruandum LXV, 30. tolero : 1, 29 ; xxvi, 41 ; xxxiv, 17 ; LXXXII, 40. tot : xxx, 6 ; l, 53 ; lxxix, 3. toties : quotiens ... -ns xxna, 73 ; xxxi, 17. quotienscumque ... -ns xxxix, 28. totus : [-um quidquid saluti graue est vm, 9] ; -a supellectili dispoliatam xvm, 44 ; caligo -a xxix, 29 ; -a festinatione xxx, 4 ; cunctis et -is noctibus xxx, 32 ; -a causa uictoriae lvii, 31 ;[-um inpetrare consuesti lxxxvii, 51] ; -a aqua mundatur c, 54 ; in -um* La, 6. tractatus : tot -bus meis xxxm, 23 ; lxxviii, 3 ; xci, 4; xcvi, 2 ; cvm, 3. (syn. sermo). tracto : manna illis contra diuina praecepta -ntibus uermes effecti sunt xxix, 80s ; euangelium -ns episcopus lxvi, 38. traditio : -em consecrationis xm, 63 ; [pro -um uarietate* xlv, 20s]. trado : neque -turn auctoritate maiorum l, 6 ; 3.pers.plur.praes. -ent lxxii, 60. trames : -em uiae suae lxxxviii, 38 ; [recto fidei -e cix, 11]. transcendo : nisi prius mundi aelementa -erint lii, 51. transeo : dum Christus ab inferis -it ad superos nos de morte -re fecit ad uitam liv, 9. («. transitus). transfero : -retur ad gloriam lxxiv, 6. i.q.muto lxiv, 5 ; cm, 29. transformo : in regni caelestis sub¬ stantia -atur ix, 67. (u. muto). transfundo : xxna, 18 ; xxxvii, 70. i.q.muto lxv, 23. transgressio : per Adae -em lix, 52. transgressor : xxxiv, 38 ; totius quadragensimae lxvi, 9.

INDEX NOMINVM RERVM VERBORVM SELECT. transitus : pascha -us quia de peioribus ad meliora transitur liv, io. transmeo : ad supemam puritatis substantiam xcv, 33. transueho : xlix, 31. [transuolatio* : vm, 45s]. trepidus : ix, 29* ; xl, 13*. tribulatio : lxxii, 41 ; lxxxii, 2. triduus : -i tumuli gremio xxxviii, 69 ; -i temporis spatio xxxix, 52. trinitas : (uerbum dei nascitur testi¬ monies -is LXib, 49 ; ut mater in uisceribus suis confirmaret mysterium -is LXib, 34) ; (in baptismo Cbristi) xiii, 33; lxiv, 13s; cf. xma, 28-33 ; (in baptismo hominum) -as est perfecta xiii, 20 ; -is diuina mysteria lii, 52; lxiv, 13s; lxv, 21.44. tristitia : non blandimenta sed -m LXXX, 3. triumphalis : uelut in -i curru xv, 44. triumpho : (martyres) de ipsis poenis quodammodo -bant xvi, 33. triumphus : -um domini lvi, 59 ; diabolicum post -um lvi, 69 ; tituli -rum lxviii, 36 ; (Helias) quasi in quodam -o lxxxiv, 27. tu : sic et tu christiane xvn, 74 ; xvm, 51 ; ecce senex pater ... et tu xvm, 41 ; cur tu saeuior bestia xvm, 54 ; luna ... tu xxx, 71 ; tui uoluntate xxx, 73 et passim ; sed et tu qui putas xliii, 74 ; tu igitur frater evil, 14. tuba : sacerdotalis -a xciii, 26 ; sacerdotalium praedicationum -ae xciv, 59-

tuitio : deus ituros cubitum caliginum quadam -e in lucem defendit lxxiii, 40. tumultus : -us bellicos lxxxiii, 3 ; LXXXV, 2. tunc: hi, 34; xvii, 58; xxna, 55; tunc ... cum xxxviii, 35 ; lxxiv, 42 ; tunc ... quando xxx, 13 ; lxxx, 7 ; tunc ... quo lxv, 49 ; tunc ... nunc xma, 13 ; xiii, 34; tunc ... modo xiii, 32. turbidus : -um ac sordidum xxviii, 50. 1. turbo : xxx, 40 ; ecclesiae fundamenta -ntem xxxi, 73. 2. turbo : de mundanis -bus cx, 17. turpis : -e quid xxxii, 17 ; xlviii, 57. typus : Iohannes baptista -um legis gerebat xiii, 39 ; lxxxviii, 70 ; Agar quae -um synagogae gestabat xxviii, 65 ; (Maria -um quendam nostrarum animarum lxic, 30) ; -um in Mjrra aqua fuisse ueteris testamenti lxviii, 23. (syn. figura). 37

499

tyrannus : 1, 29 ; iv, 28 ; xxiv, 60. uane : ci, 8.

uanitas : xxx, 26 ; xxxi, 4. gentilium xcvm, 12 ; (lxic, 69); lxiii, 6s. uas : (de Paulo) -s electionis ix, 33 ; ecclesiae -s xxxi, 67. uasculum : ix, 37 ; xxn, 50 ; litterarum sacrarum -o xxxix, 35 ; anima -o corporis ferebatur xix, 79 ; lix, 43. ubique : Christus (deus) qui est -e lxxix, 19 ; La, 32 ; ci, 21. -e ... -e xm, 26 et passim. uel : i.q. et x, 3 ; xxx, 13 ; xxxiv, 24 et passim ; obscura ac tetra uel tenebrosa xliv, 34. uelum : figura sacramenti -um suspen-

16. : xxxvi, 12. ueneficus : xxxi, 63. uenenum : -a serpentis xxxvn, 68 ; -um auaritiae xxxvn, 79. uenerabilis : xm, 9 ; xl, 3 ; xliv, 8 ; cv, 48. ueneratio : xii, 3 ; cv, 5.19. sum in arbore xxxviii,

uenatus

ueneror : xii, 51.

uenia : lxxxii, 33 ; lxxxviii, 2. peccatis -m postulemus xxxvi, 79 ; xxna, 72 ; Lin, 17.78 ; lxxiv, 4.43 ; lxxv, 24; lxxvi, 39; [xc, 62]. uenter : xxx, 38 ; li, 83 ; lxiii, 13. (Mariae) xxxviii, 58 ; xxxix, 5. uerax : cxi, 20. uerba composita et simplicia rhythmi causa promiscue ponuntur.

uerbum : [vu, 8] ; xvi, 9 ; xxv, 6s ; xxvi, 66; xxxixa, 20; xliii, 6 ; xlix, 20 ; lv, 48 ; lxi, 37 ; xciii, 48 ; xciv, 42 ; c, 9 ; ci, 14 ; cx, 21. uer¬ bum (salutare, dei, uerum, caeleste, filium) v, 33 ; xi, 41 ; xlii, 109 ; xlviii, 84 ; li, 54.83 ; lxiv, 40; lxxxv, 42 ; xciv, 15 ; cx, 47. (u. uox). uere : xma, 46 et passim, -ius xeix, 45. uerecundia : LXia, 61 ; xciii, 13. uereor : quae sententia -or ne uobis forte conueniat xxxii, 7 ; xlii, 72. uernaculus : ex -a substantia xevi, 32. ueritas : ne dominus extra -em uideretur esse condicionis humanae vi, 61 ; (LXib, 17) ; mensuram -is xma, 37 ; lucem (lumen) -is xix, 41.49 ; lxii, 56 ; xeix, 17 ; nuntia -is xxn, 65 ; religione -is xxna, 32 ; ci, 11 ; iudicio -is lxii, 66 ; iniquitas sine cessatione persequitur -em lxxxviii, 64; fidem -is xciv, 25 ; cum -e sanctorum xcvm, 13. in prophetia ... in -e v, 3 ; in figuram ... in -e xciv. C.C. XXIII

500

INDEX NOMINVM RERVM VERBORVM SELECT.

46 ; xxxvii, 58 ; lxxxiv, 83 ; [per imaginem ... in -e xlv, ii], (1Christi, dei) xma, 33; xm, 47; lxiii, 49 ; xcix, 43. uersiculum : xxix, 59. uerto : i.q.muto xxvm, 80; lxv, 12; ci, 56 ; cm, 30. uerum : 1, 25 ; lxxx, 5 ; lxxxv, 52 ; xcvi, 27 ; xcvm, 41. -um tamen 11, 6. uerus : quod quidem -um est xxi, 62 ; xxxviii, 3 ; lxii, 85 ; xcix, 2 ; c, 12 ; cxi, 58. uester : -i diabolum uenerentur cvn, 8. uestigium : isdem -is atque mysteriis xm, 10 ; nec refoueri nauigio sed trepidare -o cx, 14. uestimentum : xvm, 68 ; -a Christi esse puto prophetias xxix, 95 ; -um quod non erat consutum sapientiam eius caelestem xxix, 103 ; animae -um corpus est praetiosum LXia, 29 ; camalia -a Lxia, 65 ; (salutaria populis -a xcvn, 72 ; peccati minus Christi -o uestitur xcvn, 77). (syn. indumen¬ tum, uestis). uestis : lx, 5 ; lxi, 12 ; Lxia, 39 ; -em nuptialem lx, 5 5. {syn. uestimentum). uetula : v, 37. uetulus : lv, 6. uetus : abl.sing.-iL.-x.xwu,37 ;xcvm,i8. uetustas : delictorum -e lv, 13 ; solus christianus proficit -e lxv, 40. uexillum : lxviii, 55*. uia : (uitae xrv, 17) ; per artam -m regni xxxii, 13 ; xcv, 30 ; ipse (jr. Christus) est -a lxi, 3 8 ; Petrus in mari noui itineris -m capit lxxvii, 47 ; tramitem -ae lxxxviii, 38 ; parare -m domini lxxxviii, 26 ; auertat se a -a inpietatis suae xcn, 57. uiator : lxxvii, 47. uicissitudo : xlii, 52 ; xlviii, 18. (uictima : -a quod pro nobis occisus est Lxib, 61.) uictor : (de Christo) xl, 34 ; lvi, 68 ; lvii, 33 ; lxviii, 52. Helios -or saecularium uoluptatum lxxxiv, 27 ; lxix, 45 ; deus quos elegit quasi -es in aula regni caelestis inducit xv, 23 ; tui -or esto lxix, 51 ; operum nostrorum consummato certamine ueluti -es lxxiii, 60. uictoria : Christi li, 19 ; liii, 83 ; lvii, 18. martyris xvi, 35 ; Helisaeilxxxiii, 76 ; non in armis speranda -a sed in nomine saluatoris oranda lxxxv, 72 ; [probitatis xc, 30]. uictoriosus : quanto plura patiebantur tanto se -issimos esse credebant xvi, 34-

uideo : -s ergo quoniam (quia, uel cum acc.c.inf.) xvi, 12 et passim ; -amus quod sit fermentum quaeue mulier quaeue farina xxxin, 39 et passim ; -e(te) misericordiam saluatoris xm, 53 et passim ; -e ne forte dominum non tarn in sepultura terrena quam in monumento sui pectoris conlocarit xxxix, 19 et passim ; coetui uestro -or defuisse xix, 6 et passim. uidua : xxvi, 51; deliciosa 11, 71; religiosa xvm, 44. [uigeo : vm, 12.] uigilanter : cvi, 44. uigiliae : xxxv, 67 ; xl, 8 ; l, 44. uigilo : xxxvi, 24; l, 45 ; lxvi, 56. uilis : xxiv, 20.32 ; xxvi, 51 ; lxxi, 71. uinco : cum iudicatur martyr (Chri¬ sties) -it xvi, 37 ; lvii, 15 ; ut diabolus -atur li, 21 ; Christus in se -i maluit, ut uictor esset in cunctis lvii, 33 ; frater si forsitan te laesit, magis obsequium meretur ut -as xlviii, }7[uinculum : -is carnalibus absolutis vm, 6.] uindemia : Cypriani passio -is conparanda x, 7 ; xi, 4. uindico : xvti, 8 ; xxxvii, 67; (Lxib, 73)' uinum : -um salutare martyrii x, 20 ; praetiosa et spiritalis -i gratia abundat in ecclesia xxvm, 60. (uirginalis : gratia -i Lxib, 5 3 ; partui -i Lxib, 41.) (uirgineus : -eus uenter Lxib, 31.) uirginitas : Lxia, 51 ; [propositum -is vii, 3 3] ; (-as baptismatis Lxib, 28). (Christi) xxxviii, 57. (Marine) v, 46 ; xma, 23 ; xxxviii, 5 3 ; xlii, hi; (Lxib, 23 ; lxic, 31) ; c, 41 ; i.q.uirgo (lxic, 27) ; quod Mariae -as procreauit Lxia, 43. uirgo : (-0 a peccatis anima lxic, 33) ; (in baptismo) aqua generat plures et -o est xma, 24; peccator in -em reparatus xxn, 68 ; -o fide Christi xxii, 71. -o diuinitas lxii, 90 ; dominus -o per omnia li, 7 ; ecclesia facta de meretrice -o xxua, 32; (Johannes bapt.) lxxxviii, 59 ; (Maria) v, 39 ; vi, 38 ; xxix, 71 ; xxxviii, 5 2 ; [xlv, 15.22] ; La, 40 ; lv, 50 ; lx, 46 ; (Lxib, 18.21s) ; lxii, 91 ; lxvi, 72 ; (xcvn, 39) ; c, 17. dominica et -o uulua et -o sepultura xxxviii, 59. uirtus : nuda -us apta caelo xlviii, 43 ; Stephanus caelos sua -e habuerit apertos lii, 32; de uitiis ad -em liv, 13 ; innocens per -em liv, 26 ;

INDEX NOMINVM RERVM VERBORVM SELECT. carnis nostra restricta ad -em lxxxviii,

58 ; fortior ad -em xcm, 28. -is : adiumenta xcv, 43 ; calicem xxvm, 38 ; exercitium lxxii, 52 ; obseruantiam xlii, 47. -us : castimoniae xlii, 46 ; fidei xxxi, 76 ; humilitas sancto¬ rum -us maxima xxix, 62 ; misericordia una et sola -us cunctorum est redemptio delictorum xxn, 22 ; -em praedicationis xxn, 62. -es [vii, 10] ; xxxiv, 4 ; xxxvi,47 ; lxxxviii, 40 ; optimae xxxv, 34. -turn : fonte xxna, 4 ; germina lxvi, 65 ; habitaculum c, 42 ; integritate xxna, 34 ; iustitia l, 63 ; memoria xxxix, 23 ; obseruatione lxviii, 9 ; ordo xxxv, 26 ; in nobis -um portio dei xxxv, 94 ; praemia lxi, 67 ; prolem lxxxiv, 102 ; suauitate xxv, 77 ; -es : animae lxvi 1, 29 ; continentiae lxxxviii, 77. -us : diuinitatis (spiritalis, Christi, mundi, sapientiae, (dei patris)) xm, 37.43 ; (xiv, 35); xxii, 67; xxxm, 47 ; xxxv, 100 ; xxxvn, 25 ; xxxix, 75 ; xliv, 66 ; li,46 ; lvii, 26 ; Lxia, 14.56 ; (Lxib, 23.43); Lxrv, 9 ; lxxiv, 32 ; lxxvii, 15 ; lxxx, 55 ; lxxxv, 57 ; cui inest plenitudo -um xmb, 20 ; -um omnium dominum lxxv, 28 ; caelestium -um operatione c, 39. uirus : xxxvn, 69. uis : luna -m passa est xxx, 34. uisitatio : unius dei -o ci, 10. uisito :[caelesti misericordia -tur lxxxvii, 15] ; dominus qui nos frequenter -at ci, 6. uita : xvii, 10 ; xvm, 34 ; xix, 61 ; xxxii, 12.48 ; lxxii, 7 ; [xc, 9] ; xci, 21 ; purioris -ae lvi, 42 ; purissima -a xvm, 5 ; melioris -ae xxxvn, 22 ; singularem -m lxxxviii, 103. -a i.q.uita aeterna (xrv, 34); xxn, 9 ; xxvm, 10; xxix, 74; xxxi, 35; xxxv, 102 ; xxxviii, 4 ; xlii, 28 ; li, 88; liii, 17.59. (Lxib, 11); lxxiv, 67 ; lxxv, 68 ; substantiam -ae in, 39 ; ix, 35 ; -ae aeternae xxxm, 88 ; (uiam -ae xrv, 21). -m aetemam xii, 13 ; lxviii, 53 ; lxxiii, 51; [xc, 4]; escam -ae aeternae xliii, 31 ; li, 86 ; -a breui ... aetemam lxxii, 6 ; [-m quae perpetua sempiterna est xc, 6] ; temporalis -a ... aetemam lxvi, 35 ; -m angelorum lxxxiv, 10 ; -ae caelestis li, 5 3 ; lxxxix, 8 ; xcv, 29 ; -ae perennis xxii, 34. {in baptismo tribuitur) xxna, 75 ; xxxv, 20. Christi qui -a est n, 58 ; xxvm, 71 ; xxxix, 57 ; lix, 10 ; lxii, ii ; cxi, 61 ; -ae dominum xli, 32.

501

uitium : xvm, 15 ; xxxv, 34 ; lxi, 67 ; lxxxviii, 57 ; delictorum -a xxn, 61 ; -mm nostrorum labem xxxv, 7 ; de -is ad uirtutem liv, 13. (syn. peccatum). uiuifico : xxxix, 59 ; l, 71 ; lxii, 59 ; cx, 21 ; (spiritus -ns xiv, 51). (in baptismo) xxna, 48 ; xxxi, 5 2 ; xxxv, 30.61 ; lii, 27.40s ; lix, 85. uiuo : xxxvn, 82 ; xxxixa, 40 ; xlii, 30s; lix, 81; renati -unt 11, 57; aqua baptismi -it in hominibus xxna, 45.part.praes.u, 68 ; xii, 31 ; xxvm, 73 ; xlii, 33 ; semper -ns xxxix, 57. part. jut. xlii, 30. gerund, arbitrium -i xxxii, 43; ordo -i 11, 6o;[praecepta -i xc, 52] ; qualitate -i xix, 52uiuus : xxxviii, 61 ; liii, 11 ; -i meatus unda xxn, 44; fonte -o xxna, 77. (u. aqua). ulciscor : illis indignans uehementer -itur xl, 70. ulcus : peccatorum suorum -bus xxn, 6 ; -bus fetidum xxxv, 63 ; (-a saluatoris civ, 16). Vlixes : xxxvn, ass. (ultra : -ius lxic, 57 ; civ, 16.) umbra : (mortis xiv, 55); uirtutis xxxvn, 25. unanimitas : xvii, 18 ;xvm, 3 ; xix, 10 ; xxi, 69. unda i.q.aqua : xxn, 39 ; xxxi, 16 ; lxxvii, 39. (ad baptismum spectans) xm, 10 ; xxn, 68 ; xxna, 50. unde : -e ait beatus apostolus xxxi, 3 2 et passim ; -e intellegimus xlviii, 9 et passim.

unitas: nominis dominici -em lxxx, 47. uniter : xv, 7. unus : xvii, 10.11 ; xvm, 21 ; xxna, 17 ; xxix, 11 ; xlix, 93 ; lxiii, 26 ; xciv, 55 ; -a et sola uirtus xxii, 22. i.q.alter ... alter : -um latus ... aliud latus iv, 42 ; duas molentes, -am ... alteram xxxm, 90 ; dum -us in -o manet, i.e. filius in patre xxxixa, 28. -us idemque xxna, 48 ; lvii, 62 ; xcix, 27 ; -o atque eodem sono xcm, 27. unusquisque : xci, 19. uocabulum : vi, 5 ; xv, 5 ; lvi, 55 ; lxxxv,54 ; ci, 16 ; [sub -o xc, 36]. uocatio : xv, 7. uociferatio : xxx, 22. uoco : xv, 8. uolito : xxxi, 75. uolo : -ui uos intellegere m, 6 ; tacere -im vi, 3 ; -uit ut xvm, 20 ; quaerere -uisse i.q.quaesiuisse xxna, 4 ; plus

502

INDEX NOMINVM RERVM VERBORVM SELECT.

posse quam -le xcn, n. quid sibi uult xxvxi, 9 ; xxx, 23 ; xlviii, 73 ; lxxiii, 70 ; lxxxiv, 84. uoluntas : xvn, 22 ; xviii, 63 ; lxxix, 18 ; lxxxii, 38 ; quasi non -as in culpa sit xxvi, 7 ; cvn, 17. opponitur condicio xxx, 73 ; (xcvii, 24) ; natura xxxii, 37 ; necessitas xcn, 7 ; uoluptatem tuam xxxvi, 41. (domitii) lxxiv, 66 ; lxxv, 43 ; (dei) v, 12. uoluptas : xxxvn, 23 ; Syrenarum quaedam suauis figura est mollis concupiscentia -um xxxvn, 36; saecularium -um lxxxiv, 28 ; opponi¬ tur obsecratio v, 25. (u. uoluntas). uoluto : lxxxi, 13. uos : uidete ergo et uos xvii, 87 ; confundor in uobis xxx, 5 ; uos iudicate xcvm, 31. uobiscum xxx, 4s. uotum : xxxvm, 19 ; lviii, 70 ; lx, 48. plur.i.q. dies festus x, 5 ; xma, 3.9 ; (lxic, 4); lxv, 48 ; c, 18; ci, 2; publicis -is liii, 75. i.q.nuptiae xlii, 90 ; lxv, 50. uox : quia -e non poterat gaudiis confitetur v, 56 ; lxii, 29 ; clamare dicitur sanguis non tam -e quam causa xvi, 47 ; hac prima se -e excusare xxvi, 5 ; -x sancta (sc. euangelii) xxvn, 55 ; sacris -bus xxxi, 63 ; xciv, 14 ; hac -e usus est xxix, 54 ; xxxixa, 34 ; (xcvii, 25) ; -is suae (sc. lobannis) tonitruo lxxxviii, 10; sacerdotalem uiuam -em xcm, 47. area dei -em (i.e.legem) habebat, Maria uerbum uerum xlii, 109. pater descendit in -e lxiv, 34; xm, 38 ; c, 26; pater -x et filius uerbum lxiv, 44.

usque : [ad caelestia usque vn, 87] ; usque ad xviii, 4. usura : xviii, 36 ; xevi, 43. negotiatio (rp;r/W/r)quodammodolargienticum quadam lucri -a seruatur xxvii, 13. 41 ; xxviii, 15 ; xci, 7. -a ab utendo dicitur xxvii, 51. ut : saepe ut qui e.g. xviii, 22 ; non tam in eo admirationis aliquid erat ut portaret xix, 72 ; ideo ... ut non xxvii, 8 ; quod ut Saul cognouit statim lxix, 84. ut quid n, 11 ; xxxix, 49. (u. causa, puta).

utcumque : lviii, 41. uter, utris : in -es nouos, hoc est in nouos homines neofytos xxviii, 57. in nouitate -ium lauacri puritas significatur lxv, 17. uterque : xm, 16 ; xx, 24*.32 ; La, 43 ; lxxvi, 13. uterque (sc.camelus et diues) habent xxxii, 33 ; utrumque tibi proficient* et tua famis et saturitas mendicorum xxxvi, 93 ; transgrediens uterque (sc. Adam et Petrus) praeceptum pari modo delinquunt lxxvi, 16. uterus : xxxvm, 51 ; xxxix, 5 ; (mab, 67). utilis : -is christianus lxxiii, 13 ; -ior causa xxxii, 48 ; lxxii, 63 ; -ore conmercio xxii, 12 ; -iori commutatione 11, 24 ; -ore dispendio lxiv, 7 ; -is mors ... uita -ior lix, 83.84. utilitas : ieiuuii xxxvi, 8 ; lxix, 39 ; absque -e mei xcv, 11. utiliter : -ter amaros sermones xxv, 60s; [fit -ter xc, 45]. utinam : atque utinam xxx, 5 3 ; xliii, 60 ; lxxxviii, 104. utique : xvii, 63 ; xxviii, 36 ; xxxi, 61 ; xxxvn, 28 ; lvii, 6 ; lxxii, 62; lxxxi, 39; lxxxii, 21; cx, 31 et passim.

utor : cum abl. xviii, 37 ; xxvi, 65 ; xxvn, 52 ; xxviii, 36 ; xxxvi, 64* ; La, 44 ; lvii, 53 ; lviii, 16* ; lxxiii, 4 ; lxxiv, 9 ; lxxxviii, 3 2* ; xcv, 10.41. cum acc. xvii, 15. utrum : i.q.num xxxvi, 67 ; lxiv, 48. utrum ... an La, 52 ; cvn, 53. utrum quod ... an quod v, 4 ; [vni, 19s]. uua : uinum spiritale de ilia -a quae pependit in ligno x, 22 ; ne ex palmite operis nostri non nascatur dulcedinis -a sed fellis xi, 27. (syn. botrus). uulnus : peccatoris xxxvn, 78 ; xcm, 13 ; (xcvii, 75). -a animarum xlix, 24. latro sciuit quod ilia in corpore Christi -a non essent Christi -a sed latronis lxxiv, 56. uulpis u. haereticus. uultus : xm, 34 ; lxxi, 17 ;-umanimi xlviii, 86; [in cuius -bus vn, 19]uulua : vi, 59 ; xxxvm, 59.

503

INITIA SERMONVM sermo Ad omnes uos, fratres, praedicationem Ad sancti martyris Eusebi laudem aliquid Adstruximus superiore dominica sanctum Advertit sanctitas vestra, fratres Amarior fortasse fuerit praedicatio Ante diem prosecuti sumus necessitatem Ante dies conmonueram caritatem vestram Ante dies cum beatissimi martyris Cypriani Ante dies cum sanctorum Alexandri Ante dies deuotionem sanctae Ante dies prosecuti sumus, fratres, adversus illos Ante dies prosecuti sumus sanctae Susannae

LXV VII spurius LXXVII XXXIV LXXX XCIII extr. CVII extr. XI CVI extr. LXVI XXXI LVIII

Beatissimi Laurenti martiris cuius Bene quodammodo deo prouidente dispositum Bene quodammodo sanctam hanc diem natalis

IV XCVIII extr. LXII

Cum Cum Cum Cum

I

omnes beati apostoli parem gratiam omnes beatos martyres quos nobis omnium sanctorum martyrum, fratres semper, fratres, non cessauerim

CV extr. XII LXXIX

Deberem, fratres, post hos conplures dies Depositionem sancti Eusebi hodie Dicit dominus in sancto euangelio sicut Dicit in sancto euangelio dominus Iesus Christus Dicit scriptura diuina : Sicut aqua Dies ephyfaniorum graeco nomine Dignum et congruens est, fratres, ut Diligenter audisse uos credo, fratres Diximus anteriore dominica Niniuitas Diximus, fratres, quod ad similitudinem Diximus hestema die quod crux Diximus superiore dominica cum silentii Diximus superiore dominica hoc esse Duplex est temptationum species

LXXXIX VIII spurius XXIV XXXII XXII XLVI Hieronymi XIV dubius XLIII LXXXII LXXVI XXXVIII LXXXVIII XXXVI XL VII Basilii/Rufini

Est mihi aduersus plerosque Et ipsi scitis, fratres, quod ex qua die Et ipsi scitis, fratres, quod non desinam Et ipsi uidetis, fratres, quod mea non Etiamsi ego taceam, fratres, tempus Etsi interdum uigorem dicendi in nobis Euangelica scriptura refert, sicut Exultandum est nobis, fratres carissimi

LXIII XXXIII XCI extr. XXX LXIa extr. CII extr. C extr. Cl extr.

Fortasse quis dicat de prioris Frequenter admonui, fratres, ut dum Frequenter, fratres dilecti, huius Frequenter studueram apud me ipsum

XXXIX LXXII XCV extr. XLII

Haeret adhuc sensibus uestris, fratres Hestema die satis accepisse uos credo Hodie beatissimorum Canti Cantiani et Hodie uerus sol ortus est mundo

XXXIXa extr. LXXVIII XV XLV spurius

504

INITIA SERMONVM sermo

In sancti ac beatissimi Iohannis baptistae Intellegere possumus quantam gratiam Intellexisse vos credo, fratres, cur Interdum, fratres, cum praedicamus

V XHIa extr. LXIX XCn extr.

Laetitia natalis dominici, fratres, adhuc Laetitia quanta sit quantusque Legimus in libro Genesis quod Abraham Legimus in libro qui apostolorum actibus Legimus in prophetis cum Ninive Legimus in sancto euangelio cum centurionis Libenter nos praedicare et gratanter

LXIc extr. dubius LX XXI XVII LXXXI LXXXVII spurius

Magnum, fratres, et mirabile donum Meminisse debet uestra dilectio hoc Meminit, fratres, uestra dilectio me dedisse Meminit sanctitas uestra, fratres, superioris praedicationis Meminit uestra dilectio hoc nos superiore Mirum forsitan uideatur quod ante dies Mirum forsitan uideatur uobis, fratres Mouet fortasse uos, fratres, quod tumultus

LIV

Natalem beatissimorum Petri et Pauli Non dubito, fratres, contristari uos Non incommode ante dies conplures, sicut Non incommode ante dies prosecuti sumus Non inmerito, fratres, hodierna Non parum tractatu dominicae superioris Non usque adeo contristari debemus Nonnulli christianorum, fratres Nonnulli fratres qui aut militiae Nosse credo uos, fratres, quae sit Notum omnibus uobis est, fratres, et

n

xxin

LI LXXV Cm extr. LXXXVI LXXXIV LVII LXXXV

LXXI

LVT XXVIII

Lm cvm extr. LXX

L XXVI XL

IX

Paucorum admodum dierum occupatione Plerique in hac sancta epyfaniae die Propitia diuinitate ecce iam Proxima dominica dilectionem uestram Psalmi qui lectus est seriem decursuri

XIX LXIV LII LXIb extr. dubius XXIX

Qua gratia uel quibus laudibus hac die Quantorum mirabilium operator sit Quia constat, sicut ante dies prosecuti Quoniam hesterna die de latrone

XCVII extr. dubius

XLIX XIII lxxiv

... Recte autem Moysen et prophetas Repraehendimus ante dies negotiationem Retinent adhuc sensus uestri Retinet dilectio uestra, fratres, ante dies cum plebis Retinet dilectio uestra nos hoc proxima Retinet sanctitas uestra ante dies prosecutos nos esse quod per Retinet sanctitas uestra, fratres, me Retinet uestra dilectio ante dies, cum sermonem Retinet uestra sanctitas, fratres, quod in

CIV extr. dubius XXVII

Saeculi ferunt fabulae Ulixem Saepe dixisse me memini quod hos tumultus Sancti Cypriani festiuitatem, sicut omnibus

XXXVII LXXXin X

Lxvni XVIII LIX CXI extr.

LV XXIIa extr. Xlllb extr.

INITIA SERMONVM

505 sermo

VI

Sancti Iohannis baptistae natalem hodie Satis abundeque dixisse me credo superiore dominica ad correptionem Satis abundeque dixisse me credo superiore dominica quemadmodum Satis ad correptionem uestram arbitror Scire debet sanctitas uestra, fratres, hanc sanctam Semper meminisse et ante oculos Si bene retinet, fratres, uestra Si diligenter animaduertit euangelicum Si diligenter audistis euangelicam Si quantum me necesse est dicere et uos Superiore dominica capitulum euangelicum Superiore dominica parabolam domini Superiore dominica prosecuti sumus Hiericho Superiori anno sanctae quadragensimae Superioris dominicae tractatu credo ... suscipit; sed alios excutit in

LXI III XLIV XC extr. spurius La extr. XLI XL VIII XVI XX XXV XCIV extr. LXVTI XCVI extr. CIX extr. spurius

Tempus admonet, fratres, ut euangelicum Testimonium perhibet sanctus apostolus

CX exir. XXXV

Verum est quod ait sanctus Iohannes

XCIX extr.

Lxxm

506 INDEX SERMONVM A. Sermones collectionis pagina DE NATALE SANCTORUM PETRI ET PAU¬ LI. Cum omnes beati apostoli parem gratiam

1-4

II.

DE NATALE EORUNDEM. Natalem beatissimorum Petri et Pauli

5-8

III.

DE MARGARITA EVANGELII. Satis ad correptionem uestram arbitror

IV.

DE NATALE SANCTI LAURENTI. Beatissimi Laurenti martiris cuius

12-15

V.

DE NATALE SANCTI IOHANNIS BAPTISTAE. In sancti ac beatissimi Iohannis baptistae

16-19

ALIA DE NATALE EIUSDEM SANCTI IO¬ HANNIS. Sancti Iohannis baptistae natalem hodie

20-22

VII spurius.

DE NATALE SANCTI EUSEBI EPISCOPI VERCELLENSIS. Ad sancti martyris Eusebi laudem aliquid

25-26

VIII spurius.

DE DEPOSITIONE VEL NATALE EIVSDExM SANCTI EVSEBI. Depositionem sancti Eusebi hodie

27-29

IX.

DE NATALE SANCTORVM PETRI ET PAVLI. Notum omnibus uobis est, fratres, et

30-55

X.

DE NATALE SANCTI CYPRIANI. Sancti Cypriani festiuitatem, sicut omnibus

54- 36

XI.

ITEM SEQVENTIA. Ante dies cum beatissimi martyris Cypriani

57-39

XII.

DE PASSIONE VEL NATALE SANCTORVM ID EST OCTAVI ADVENTI ET SOLVTORIS TAVRINIS. Cum omnium sanctorum martyrum, fratres.

40-42

XHIa extr.

DE SANCTA EPYFANIA. Intellegere possumus quantam gratiam

43-46

XHIb extr.

ITEM SEQVENTIA. Retinet uestra sanctitas, fratres, quod in

47-49

XIII.

DE GRATIA BAPTISMI. Quia constat, sicut ante dies prosecuti

50-52

XIV dubius.

DE NATALE MARTYRVM. Dignum et congruens est, fratres, ut

55- 55

XV.

DE NATALE SANCTORVM CANTI CANTIANI ET CANTIANILLAE. Hodie beatissimorum Canti Cantiani et

56- 58

XVI.

DE NATALE SANCTORVM. Si quantum me necesse est dicere et uos

59-61

XVII.

DE EO QVOD SCRIPTVM EST IN ACTIBVS APOSTOLORVM : ERANT EIS OMNIA CONMVNIA, ET DE CAIN ET ANANIA. Legimus in libro qui apostolorum actibus

I.

VI.

9-11

62-65

INDEX SERMONVM

507 pagina

XVIII.

SEQVENTIA DE AVARITIA ET DE ANANI A. Retinet dilectio uestra, fratres, ante dies cum plebis

XIX.

EXHORTATIO AD PLEBEM ET DE EO QVOD SCRIPTVM EST IN EVANGELIO :

66-69

SICVT FVLGVR DE SVB CAELO ITA ERIT ADVENT VS FILII HOMINIS, ET DE

DVOBVS IN LECTO VNO. Paucorum admodum dierum occupatione

70-73

XX.

ITEM SEQVENTIA. Superiore dominica capitulum euangelicum

74-77

XXI.

DE HOSPITALITATE. Legimus in libro Genesis quod Abraham

78-81

XXII.

DE ELEMOSINIS ET VBI SEDIT DOMINVS IESVS SVPER PVTEVM SAMARIAE. Dicit scriptura diuina : Sicut aqua

82-85

XXIIa extr.

DE ELEMOSINIS. Retinet uestra dilectio ante dies, cum sermonem

86-89

XXIII.

PRAEFATIO VEL INCREPATIO AD PLE¬ BEM. Libenter nos praedicare et gratanter

90-91

XXIV.

DE GRANO SINAPIS ET DE SANCTO LAVRENTIO MARTYRE. Dicit dominus in sancto euangelio, sicut

92-95

XXV.

SEQVENTIA DE GRANO SINAPIS. Superiore dominica parabolam domini

96-99

XXVI.

DE ID QVOD SCRIPTVM EST : REDDITE QVAE DEI SVNT DEO, ET DE MILITANTIBVS. 100-103 Nonnulli fratres qui aut militiae

XXVII.

ITEM SEQVENTIA. Repraehendimus ante dies negotiationem

XXVIII.

104-x06

DE EO QVOD PROPHETA AIT AD FILIOS ISRAHEL : CAVPONES VESTRI MIS CENT AQVAM VINO.

Non incommode ante dies prosecuti sumus

107-110

XXIX.

DE PSALMO XXI ET DE PASSIONE DOMI¬ NI. Psalmi qui lectus est seriem decursuri

111-115

XXX.

DE DEFECTIONS LVNAE. Et ipsi uidetis, fratres, quod mea non

116-119

XXXI.

ITEM SEQVENTIA. Ante dies prosecuti sumus, fratres, aduersus illos 120-123

XXXII.

DE EO QVOD SCRIPTVM EST IN EVANGE¬ LIO DICENTE DOMINO : FACILIVS EST CAMELVM PER FORAMEN AC VS TRANSIRE QVAM DIVITEM IN REGNO CAELORVM.

Dicit in sancto euangelio dominus Iesus Christus : 124-126 Amen XXXIII.

DE EO QVOD SCRIPTVM EST : SIMILE EST REGNVM DEI FERMENTO.

XXXIV.

Et ipsi scitis, fratres, quod ex qua die

127-131

DE HOSPITALITATE IN EVANGELIO. Aduertit sanctitas uestra, fratres,

132-134

508

INDEX SERMONVM pagina

XXXV.

DE IEIVNIIS QVADRAGENSIMAE. Testimonium perhibet sanctus apostolus

XXXVI.

ITEM SEQVENTIA ET TEMPORE IEIVNIORVM NON LVXVRIANDVM. 140-143 Diximus superiore dominica hoc esse

XXXVII.

DE DIE SANCTO PASCHAE ET DE CRVCB DOMINI. 144-147 Saeculi ferunt fabulae Vlixem

XXXVIII.

ITEM DE CRVCE ET RESVRRECTIONE DO¬ MINI. 148-150 Diximus hestema die quod crux

XXXIX.

SEQVENTIA DE SEPVLCHRO DOMINI SALVATORIS. Fortasse quis dicat de prioris 151-15 4

XXXIXa extr.

DE MARIA MAGDALENE. Haeret adhuc sensibus uestris, fratres

XL.

DE PENTECOSTEN ET DE PSALMO: DIXIT DOMINVS DOMINO MEO. Nosse credo uos, fratres, quae sit 159-162

XLI.

DE EO QVOD SCRIPTVM EST IN EVANGE¬ LIC) DICENTE DOMINO : VVLPES FO¬ VEAS HABENT ET RELIQVA. Si diligenter animaduertit euangelicum 163-167

XLII.

INCREPATIO AD PLEBEM ET DE EO QVOD SCRIPTVM EST IN EVANGELIO : QVI HABET DABITVR El ET CANT AVI MVS V0BIS ET NON SALTASTIS. Frequenter studueram apud me ipsum 168-172

XLIII

VBI DOMINVS SABBATO MANVM ARIDAM CVRAVIT. Diligenter audisse uos credo, fratres 173-176

XLIV.

DE PENTECOSTEN. Scire debet sanctitas uestra, fratres, hanc sanctam 177-180

XLV spurius.

DE DIE SANCTAE EPIFANIAE. Hodie uerus sol ortus est mundo

XLVI Hieronymi.

XLVII Basilii/ Rufini.

XLVI1I.

XLIX. L.

La extr.

ITEM DE DIE EPHYFANIORVM ET DE EVANGELIO VBI DOMINVS BAPTIZATVS EST ET DE PSALMO XXVIII. (sine textu) DE EO QVOD SCRIPTVM EST IN EVANGELIO : HOMINIS CVIVSDAM DIVITIS FRVCTVS VBERES AGER ADTVLIT. (sine textu)

135-139

155-158

181-183

184

185 DE EO QVOD SCRIPTVM EST : QVIS MAIOR EST IN REGNO CAELORVM. Si diligenter audistis euangelicam 186-190 DE DVABVS NAVICVLIS IN EVANGELIO. Quantorum mirabilium operator sit 191-195 DE IEIVNIIS VEL SANCTA QVADRAGENSIMA. Nonnulli cbristianorum, fratres 196-200 SEQVUENTIA DE QVADRAGENSIMA. Si bene retinct, fratres, uestra 201-204

INDEX SERMONVM LI.

LII.

509

pagina DE IEIVNIO DOMINI IN DESERTO ET QVOD NON IN SOLO PANE VIVIT HOMO. Meminisse debet uestra dilectio hoc 205-208 ITEM SEQVENTIA DE IEIVNIIS QVADRAGENSIMAE. Propitia diuinitate ecce iam

209-212

DE PASCHA. Non inmerito, fratres, hodierna

213-216

LIV.

ITEM SEQVENTIA DE SANCTA PASCHA. Magnum, fratres, et mirabile donum

217-219

LV.

ITEM SEQVENTIA. Retinet sanctitas uestra, fratres, me

220-222

LVI.

DE PENTECOSTEN. Non incommode ante dies conplures, sicut

223-226

LVII.

DE ACCVSATO DOMINO APVD PILATVM ET DE SVSANNA. Mirum forsitan uideatur uobis, fratres

227-230

ITEM SEQVENTIA. Ante dies prosecuti sumus sanctae Susannae

231-234

LIX.

ITEM SEQVENTIA. Retinet dilectio uestra nos hoc proxima

235-238

LX.

DICENDVM ANTE NATALE DOMINI. Laetitia quanta sit quantusque

239-242

LXI.

SEQVENTIA DE NATALE DOMINI VENIENTE. Satis abundeque dixisse me credo superiore dominica quemadmodum 243-247

LXIa extr.

DICTVM ANTE NATALE DOMINI. Etiamsi ego taceam, fratres, tempus

248-251

LXIb extr. dubius.

DE NATALE DOMINI SALVATORIS. Proxima dominica dilectionem uestram

252-255

LXIc extr. dubius.

DICTVM POST NATALEM DOMINI SALVA¬ TORIS. Laetitia natalis dominici, fratres, adhuc 256-259

LXII.

DE NATALE DOMINI NOSTRI IESU CHRISTI. Bene quodammodo sanctam hanc diem natalis 260-264

Lxm.

DE KALENDIS IANVARIIS. Est mihi aduersus plerosque

265-267

DE EPYFANIA. Plerique in hac sancta epyfaniae die

268-271

DICTUM POST EPYPHANIA. Ad omnes uos, fratres, praedicationem

272-274

LXVI.

DE SANCTA QVADRAGENSIMA. Ante dies deuotionem sanctae

275-278

LXVII.

ITEM DE QVADRAGENSIMA. Superiori anno sanctae quadragensimae

279-282

LXVIII.

ITEM SEQVENTIA. Retinent adhuc sensus uestri

283-286

LXIX.

ITEM SEQVENTIA. Intellexisse uos credo, fratres, cur

287-291

LIII.

LVI II

LXIV. LXV.

5io

INDEX SERMONVM pagina

LXX. LXXI.

ITEM SEQVENTIA. Non usque adeo contristari debemus

292-295

DE IEIVNIIS ET ELEMOSINIS. Non dubito, fratres, contristari uos

296-299

LXXII.

DE HOSTIBVS MAGIS SPIRITALIBVS QVAM CARNALIBVS METVENDIS ET POST Cl-' BVM DEO GRATIAS REFERENDAS. 300-303 Frequenter admonui, fratres, ut dum

LXXIII.

ITEM SEQVENTIA. Satis abundeque dixisse me credo superiore domi304-307 nica ad correptionem

LXXIV.

DE LATRONE. Quoniam hesterna die de latrone

308-311

ITEM SEQVENTIA. Meminit, fratres, uestra dilectio me dedisse

312-315

ITEM SEQVENTIA. Diximus, fratres, quod ad similitudinem

316-318

ITEM SEQVENTIA. Adstruximus superiore dominica sanctum

319-322

LXXVIII.

PRAEFATIO ET DE CORPORE DOMINI. Hesterna die satis accepisse uos credo

323"325

LXXIX.

INCREPATIO AD POPVLVM. Cum semper, fratres, non cessauerim

526-527

LXXX.

POST INCREPATIONEM ALLECTIO. Amarior fortasse fuerit praedicatio

328-35°

LXXXI.

DE IEIVNIIS NINIVITARVM. Legimus in prophetis, cum Ninive

331-334

LXX XII.

ITEM SEQVENTIA. Diximus anteriore dominica Niniuitas

LXXV. LXXVI. LXX VII.

LXXXIII.

LXXXIV.

535-357 DE BARBARIS NON TIMENDIS QVI DEVM TIMET ET DE SANCTO HELISEO. Saepe dixisse me memini, quod hos tumultus 338-541 ITEM SEQVENTIA. Mirum forsitan uideatur, quod ante dies 342-346

LXXXV.

DE TVMVLTIS BELLICOSIS. Mouet fortasse uos, fratres, quod tumultus

LXXXVI.

ITEM SEQVENTIA. Meminit uestra dilectio hoc nos superiore

LXXXVII spurius.

LXXXVIII. LXXXIX.

347-350

551-353 DE SERVO CENTVRIONIS IN EVANGELIO IN DEDICATIONE BASILICAE. Legimus in sancto euangelio, cum centurionis 554-357 DE IOHANNE BAPTISTA. Diximus superiore dominica, cum silentii 558-362 CONSOLATIO AD POPVLVM. Deberem, fratres, post hos conplures dies

365-364

B. Sermones extrauagantes XC extr. spurius.

DE HAERETICIS PECCATA VENDENTIBVS. Semper meminisse et ante oculos 365-367

INDEX SERMONVM XCI extr.

5ii

pagina CONMOIVITIO QVOD INSTET CONSVMMATIO SAECVLI ET DE IDOLIS AVFERENDIS. Et ipsi scitis, fratres, quod non desinam 568-369

XCII extr.

DE SPECVLATORE POSITO FILIIS ISRAHEL. Interdum, fratres, cum praedicamus 370-372

XCIII extr.

DE EO QVOD SCRIPTVM EST : SICVT TVBA EXALT A VOCEM TV AM ET ADNVNTIA POPVLO MEO PECCATA EORVM. Ante diem prosecuti sumus necessitatem 373-375 ITEM SEQVENTIA. Superiore dominica prosecuti sumus Hiericho 376-378

XCIV extr. XCV extr.

DE IACCHEO. Frequenter, fratres dilecti, huius

379-381

XCVI extr.

ITEM SEQVENTIA. Superioris dominicae tractatu credo

382-384

XCVII extr. dubius. DE NATALE DOMINI. Qua gratia uel quibus laudibus hac die

385-388

XCVIII extr.

DE KALENDIS IANVARIIS. Bene quodammodo deo prouidente dispositum

389-392

XCIX extr.

DE NATALE DOMINI SALVATORIS. Verum est quod ait sanctus Iohannes

393-396

C extr.

DE SANCTA EPYPHANIA. Euangelica scriptura refert, sicut

397-400

Cl extr.

ITEM EIVSDEM SANCTI DIEI. Exultandum est nobis, fratres carissimi

401-404

CII extr.

ITEM EIVSDEM SEQVENTIA. Etsi interdum uigorem dicendi in nobis

405-407

CIII extr.

SEQVITVR EIVSDEM. Meminit sanctitas uestra, fratres, superioris prae408-410 dicationis

CIV extr. dubius.

DE MVLIERE CANANEA fragmentum. ... Recte autem Moysen et prophetas

411-412

CV extr.

IN SANCTI ALEXANDRI. Cum omnes beatos martyres, quos nobis

413-415

CVI extr.

ITEM SEQVENTIA. Ante dies cum sanctorum Alexandri

416-418

CVII extr.

DE IDOLIS AVFERENDIS DE PROPRIIS POSSESSIONIBVS. 419-421 Ante dies conmonueram caritatem uestram

CVIII extr.

ITEM SEQVENTIA fragmentum. Non parum tractatu dominicae superioris

422-423

Fragmentum. ... suscipit; sed alios excutit in

424-425

CIX extr. spurius. CX extr.

IN NATALE SANCTORVM APOSTOLORVM PETRI ET PAVLI. 426-428 Tempus admonet, fratres, ut euangelicum

CXI extr.

DE SANCTA Q VADRAGENSIMA. Retinet sanctitas uestra ante dies prosecutos nos 429-432 esse quod per

512

INDEX SERMONVM IN CLASSES DISTRIBVTORVM I. De diuersis causis : Sermones III XVII XVIII XXI XXII XXIIa extr. XXIII XXX XXXI XXXIV XLII LXXI LXXII LXXIII LXXVIII LXXIX LXXXHI LXXXIV LXXXV LXXXVI LXXXVH spur. LXXXIX XC extr. spur. XCI extr. CVII extr. CVIII extr. CIX extr. spur. II. De scriptura : a) de uetere testamento : XXVIII XXIX LXXXI LXXXII XCII extr. XCIII extr. XCIV extr. b) de nouo testamento : III XVII XVIII XIX XX XXH XXIIa extr. XXIV XXV XXVI XXVII XXXII XXXIII XLI XLII XLIII XLVI Hier. XLVII Bas./Ruf. XLVIII XLIX LI LVII LVIII LIX LXXTV LXXV LXXVI LXXVII LXXX LXXXVTI spur. XCV extr. XCVI extr. CIV extr. dub. III. De tempore : ante natiuitatem domini : LX LXI LXIa extr. de natiuitate domini : LXIb extr. dub. LXII XCVII extr. dub. XCIX extr. post natiuitatem domini : LXIc extr. dub. de kalendis Ianuariis : LXIII XCVIII extr. de epiphania : XHIa extr. XHIb extr. XIII XLV spur. XLVI Hier. LXIV LXV C extr. Cl extr. CII extr. CIII extr. de quadragesima : XXXV XXXVI L La extr. LI LII LXVI LXVII LXVIII LXIX LXX CXI extr. de passione domini : XXIX de pascha : XXXVII XXXVIII XXXIX XXXIXa extr. LIII LTV LV LXXVIII de pentecoste : XL XLIV LVI IV. De sanctis : de Petro et Paulo : I II IX CX extr. de Laurentio : IV XXIV de Iohanne baptista V VI LXXXVIII de Eusebio Vercellensi : VII spur. VIII spur. de Cypriano : X XI de Octauio Aduento Solutore : XII de martyribus : XIV dub. de Cantis : XV de sanctis : XVI de Alexandra Martyrio Sisinnio : CV extr. CVI extr.

5i3 CONSPECTVS VOLVMINIS Vorwort.

y-vi

Ausgewahlte Bibliographie mit Abkiirzungen

vn-xm

Sonstige Abkiirzungen .

xiii-xiv

Einleitung I. Maximus und sein Werk i. Die Unbestimmtheit von Person und Werk in der Uberlieferung

.

xv-xxiv

2. Bestimmung des Werkes . a) Rekonstruktion einer Predigtsammlung des Maximus. b) Echtheitsbestimmung .

xxv-xxix xxv-xxvi xxvi-xxix

3. Die Frage der Datierung von Leben und Werk des Maximus.

xxix-xxxvi

II. Die Edition 1. Inhalt .

xxxvi-xxxvii

2. Die fur die Edition benutzten Handschriften .

xxxvii-lxii

a) Beschreibung der SammlungsHandschriften .

xxxvii-li

b) Aufzahlung der Homiliar-Handschriften .

li-lii

c) Der Wert der Sammlungs-Handschriften fiir die Textgestaltung ...

lii-lx

a) Abhangigkeitsverhaltnis

.

lii-lvi

/3) Wertung.

lvi-lx

d) Der Wert von Homiliar-Handschriften fur die Textgestaltung .. .

lx-lxii

3. Die fiir die Edition benutzten Quellen, Nachahmungen und Zitate . ..

lxii

4. Der Text.

lxiii-lxv

a) Qualitat .

lxiii-lxiv

b) Orthographie.

lxiv-lxv

c) Interpunktion

.

lxv

d) Einteilung in Paragraphen .

lxv

5. Darbietung des Textes.

lxv-lxvii

6. Tabellen und Indices

.

lxvii-lxviii

CONSPECTVS VOLVMINIS

5i4

III. Ubersicht uber die Bezeugung der Sermones dieser Ausgabe durch Gennadius und ihr Vorkommen in den in der Einleitung genannten Handschriften, Homiliaren und Editionen.

lxviii-lxxvi

Sigla.

lxxviii

A. Sermones collectionis, n. I-LXXXIX ....

1-364

B. Sermones extrauagantes, n. XC extr. spurius - CXI extr.

365-432

Index locorum Sacrae Scripturae.

435-442

Index fontium et imitationum .

443-445

Index nominum rerum uerborum selectorum

446-502

Initia sermonum .

503-505

Index sermonum .

506-511

Index sermonum in classes distributorum ...

512

Conspectus uolumiuis .

513-514

EMENDANDA p. xi

P-

postMichelePELLEGRiNO,...Berlini957,i34-i4i insere : Othmar Heggelbacher, Das Gesetz im Dienste des Evangeliums. Uber Bischof Maxi¬ mus von Turin. Rektoratsrede gehalten anlasslich des 313. Stiftungsfestes der PhilosophischTheologischen Hochschule Bamberg, November i960. in apparatu fontium lege : (pro 9, 6-5)

73

70/71 Matth. 9, 6.5.

p. 87

insere apparatum testimoniorum : 22/25 Ego - purgauit] Caes. Arel. s 216, 3 (p. 462, 8-12).

p. 146, 1. 42

lege : semet ipsum (pro : semetipsum)

p. 187

25 numerus quo linea textus notatur ad lineam inferiorem pertinet

p. 222

in apparatu fontium lege: 11 1)

P-

398

51/52 Is. n, 1 (pro :

in apparatu fontium lege : 12/18 (pro : 11/19) et : 15/18 cf. ss XHIa extr., 4-10. LXV, 46-49. (pro : cf. s LXV, 46-49.)

Imprint par les Usines Brepols S. A. — Turnhout (Belgique) Printed in Belgium.

Date Due

PRINTED

IN

U.

S.

A.

=AT-

NO.

232S3

TR

0

31986

UN VERS

64 02 34