Perkembangan Kebatinan di Indonesia

Table of contents :
0......Page 2
1......Page 3
2......Page 4
3......Page 5
4......Page 6
5......Page 7
6......Page 8
7......Page 9
8......Page 10
9......Page 11
10......Page 12
11......Page 13
12......Page 14
13......Page 15
13b......Page 16
14......Page 17
15......Page 18
16......Page 19
17......Page 20
18......Page 21
19......Page 22
20......Page 23
21......Page 24
22......Page 25
23......Page 26
24......Page 27
25......Page 28
26......Page 29
27......Page 30
28......Page 31
29......Page 32
30......Page 33
31......Page 34
32......Page 35
33......Page 36
34......Page 37
35......Page 38
36......Page 39
37......Page 40
38......Page 41
39......Page 42
40......Page 43
41......Page 44
42......Page 45
43......Page 46
44......Page 47
45......Page 0
45b......Page 48
46......Page 49
47......Page 50
48......Page 51
49......Page 52
50......Page 53
51......Page 54
52......Page 55
53......Page 56
54......Page 57
55......Page 58
56......Page 59
57......Page 60
58......Page 61
59......Page 62
60......Page 63
61......Page 64
62......Page 65
63......Page 66
64......Page 67
65......Page 68
66......Page 69
67......Page 70
68......Page 71
69......Page 72
70......Page 73
71......Page 74
72......Page 75
73......Page 76
74......Page 77
75......Page 78
76......Page 79
77......Page 80
78......Page 81
79......Page 82
80......Page 83
81......Page 84
82......Page 85
83......Page 86
84......Page 87
85......Page 88

Citation preview

..

•

., ,

··'

1.,

i·

!

..

'

'

,,

I

PERKEMBANGAN KEBATINAN DI If'JDONESIA

1

Tjetakan Pertama -

2

1971

Prof. Dr. HAMKA

PERKEMBANGAN

KEBATINAN

DI INDONESIA

3

KARANGAN2 PROF. DR.

Jang diterbinkan oleh Penerbit

HA~IKA

"Bulan Bintang"

1. Peladjaran Agama Islam. 2. Pandangan Hidup Muslim. 3. Lembaga Hikmat. 4. Pr i b a d i. 5. Dari Lembah Tjita2. 6. Kisah Nabi2. 7. Said Djamaluddin Al-Afghany, Pelopor Kebangkitan Muslimin . 8. 1001 Soal2 Hidup. 9. Tanja-Djawab (djilid I dan II). J 0. Beberapa Tantangan Terhadap Umrnat Islam Dimasa Kini. 11. Perkembangan Kebatinan di Indonesia.

4

PENG ANTAR

Dengan nama Allah, Tuhan Jang Pengasih, Penjajang. Dari tanggal 24 sampai 27 Desember 1970 Pimpinan Muhammadijah Madjlis Tabligh (Da'wah) Wilajah Djawa Barat telah m':ngadakan satu SEMINAR DA'WAH ISLAM di Bandung. BeiJerapa orang ahli dari kalangan Muhammadijah, sebagai SaudartA Saadoeddin Djambek, H. Abubakar Atjeh, Prof. Dr. H. Rasj1di da n saja sendiri telah diundang mengadakan prasaran dalam Seminar itu. Demikian djuga muballigh2 terkenal sebagai 0. Hashem, Fachruddin Al-Kahirij, 0. Basuni pun tuntt diminta fikiran2-nia dan bandingan2-nja dalam Seminar tersebut. Kepada saju dfscrahi mengupas soal-soal K e b a t i n a n jang sekarang tengc;n menondjol dinegeri kita dan bagaimana sikap dan tindak-tanduk kita sebagai Gerakan Da'wah didalam menghadapinja. Permintaan itu telah saja kabulkan. Dalam Seminar itu telah saja uraikan bagaimana sedjarah pertumbuhan - Kabatinan itu dztanah air kita, terutama di tanah Djawa, baik ketika baru masuknja Agama Islam ataupun sesudahnja dan bagaimana pula peranan pendjadjalzan Belanda dalam perkembangan gerakan kebatinan itu. Para pengikut Seminar setelah mendengar uraian sepintas lalu itu, meminta dengan sangat agar saja uraikan agak pandjang di dalam madjallah Pandji Masjarakat. Permintaan itu saja kabu/kan lalu dimuatlah uraian dan tindjauan tentang perkembangan Kebatinan itu sampai 1 I (sebelas) kali ber-turut2 dari Pa11dji Masjarakat No . 71 sampai 84. Rupanja Penerbit ,,Bulan Bintang" jang terkenal ghirahnja da/am soal-soal Penjiaran Islam memandang penting uraian ini dibukukan. Maka keluarlah dia sekarang mendjadi sebuah buku, janl? da pat didjadikan pedoman bagi para Da'i dan Muba/ligh dalam menjebarkan Da'wah Islam dan menghadapi soal-soal Kebatinan itu. Moga-moga ada manfa'atnja. Kebajoran Baru, 1 Ramadhan 1391.

PENG A RANG

5

DAFT AR

ISI ;

Hul. 1111an PENGANTAR 5 I . ASAL MULA TUMBUHNJA GERAKAN KEBA TINAN ....... ... ... ........ ...... ... . .......... . ........ ...... .. .. 7 Pendabuluan . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . .. . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . 1 Apakab arti kebatinan ? .. .. .. .. .. .. .. .. . . .. .. .. .. . .. .. .. . .. . 8 Sebab2 tumbuhnja ........................ . .......... .. .. ..... . 9 II. PERBEDAAN PESISIR DENGAN PEDALAMAN .. . 15 Hu I u I ...... . .......... .. .... ... .. . .. ........ .. .... .. .... .. .... 16 Fe o d a I ... . ........................................ ........ .. 19 Ill. SEBAB2 TIMBULNJA KEBATINAN ..... .......... ... . 22 IV. HUBUNGAN KEBATINAN DENGAN BATHINIJAH ... .. .. . ........... .. ...................................... 2,egala '.~Jat kebias.aan lama jang telah disetudjui. Selama ini wakil Belanda-lah jang lebih dahulu memberi hormat tiga kali ketilat ,

69

mula berdjumpa dengan Susuhunan Surakarta atau Sulthan Jogjiakarta, Daendels merobaJ1 adat itu : dia jang menunggu kedatangan Sul1Jhan ditempat peris,tirahatannja, dan tidak dia berdiri meng-elu2kan Sulthan ketika baginda masuk ruangan. Dan sangat Iuka hatinja, tatkala nenek kandungnja dima'zulkan lalu diganti dengan a1ah kandungnja. Dan nenek )ang telah diturunkan itu dibiarkan diam dalam Kraton. Kemudian dengan tiba2 Daendels djatuh d,JrJ rijabatannja, djadi Gubernur Djenderal; dia dipanggil p!l.•tng . Lalu digantikan oleh Gubernur Djenderal Janssens ~1811). lnggeris, mendesak kekuasaan Belanda d1 Djawa. Raffles dengan ten{l:ara Inggeris merebut kuasa, Ja~1~scm terpaksa menjerah (September 1811),, dan Inggeris menggantikan Belanda. Raffles mendapat pangkait Letnan Gubernur Djenderal. ( Setelah Raffles berkuasa ditegakkannja pula politik baru terhadap radja2 Djawa. Sulthan Sepuh Amangku Buwono II diangkat kemhali djadi Sulthan. Ketiik:a ajahnja Sult'han Radja Amangku Buwono III meminta pendapat Pangeran Diponegoro bagaimana baiknja menghadapi ,soal ini, Pangeran Diponegoro telah mengandjurkan agar ajahnja menedma keadaan itu dengan djiwa besar, dan s,upaja ajannJa me111?'rim:1 kemb.!li djadi Pangeran Adipati Anom (putera mahkota). Tetapi apa jang kedjadian ? Tidak beberapa lama Amangku Bu-.vo;·o If naik tachta, karena baginda tidak memuaslcan segala ke\lendak lnggeris bagindapun diasingkan ke Pulau Pinang. Lal_u diangkatlah kembali ajah Pangeran Diponegoro Amangku Buwono III. Belum tjukup empat tahun memerintah bagindapun mang-· kat (1814) 1: Lalu diangka:t Mas Djarot puteranja dari Garwa Padmi djadi gantinja : Sulthan Amangku Buwono IV. Tetapi oleh karena belum dewasa, baru 13 tahun, diangkat Raffles Pangeran Paku Alam djadi pemangku. 70

Pada tahun 1819 Inggeris menjerahkan kekuasaan kem· bali kepada Belanda. Tetapi pada tahun 1820 Sulthan Amangku Buwono IV jang telah genap usia 20 tahun dan telah berhak mendjalankan pemerintat..m, · ketika sedang bersantap dirumaih patih t~ba2 mangkart ! Pemerintah Belanda mengangkat puteranja jang masih amat ketji1 Raden Mas Binol, dilantik dengan diberikan gelaran Sulthan Amangku Buwono V dan untuk hal meng· urusi pemerintahan dibentuklah oleh Bela11(.,1 satu Mad;dis Ragen, terdiri dari Pangeran Mangkubumi, Pangeran Diponegoro sendiri, Ratu Kentjono (ibu Sulthan) dan Ratu Agung (nenek Suhhan). Pemerintahan diserahkan kepada Patih (jang Jirumahnja sendiri ajah dari Sulthan ketjil ini mangkat), di:bantu oleh residen. Beliau Pangeran Diponegoro diangkat mendjadi anggota pemangku keradjaan itu telah berusia 35 tahun. Tetapi apakah beliau suka akan djabatan j_~ng mulia itu ? Rasa bentji, muak clan djidjik kepada kedjahatan orang2 kafir kulit put~h ini sudab sangat mendalam didjiwa beliau. Baik terhadap Inggeris apatah lagi Belanda. Neneknja dibuaing, ajahnja diangkat, setelah ajahnja mangkat lalu