Naprawa i konserwacja rowerów dla bystrzaków (, ) - 9788324699803

Table of contents :
Spis treści
O autorach
Podziękowania od autorów
Wstęp
O książce
Konwencje zastosowane w książce
Czego nie czytać?
Naiwne założenia
Jak podzielona jest książka?
Część I: Wprowadzenie
Część II: Proste naprawy
Część III: Wrzucamy wyższy bieg: naprawy zaawansowane
Część IV: Utrzymanie sprawności roweru
Część V: Dekalogi
Ikony użyte w książce
Co dalej
Część I. Wprowadzenie
Rozdział 1. Obudź drzemiącego w Tobie magika rowerowego
Naprawa i serwisowanie rowerów: początek drogi
Przed przejażdżką rowerową, w jej trakcie i po jej zakończeniu
Przed jazdą
W trakcie jazdy
Po jeździe
Przeprowadzanie napraw
Prace serwisowe
Comiesięczne prace serwisowe
Coroczne prace serwisowe
Rozdział 2. Rowerowa fizjologia: jak działa Twój rower?
Anatomia roweru: wykaz elementów składowych
Wszystko zaczyna się od łożyska…
Tylko tego nie przekręć: mocowanie na gwint
Dokręć śrubę… ale nie przesadzaj
Gdy elementy złączne się obluzują
Zakupy gwintowanych elementów złącznych
Rozważania o tym, jak linki zapewniają Ci kontrolę nad rowerem
Wrzuć wyższy bieg
Jak uchronić się przed „zgubieniem” łańcucha?
Najszybsze uwolnienie koła na Zachodzie
Inne elementy roweru, o których istnieniu warto wiedzieć
Rozdział 3. Przygotowanie warsztatu: naprawa roweru w warunkach domowych
Narzędzia mechanika
Kompletowanie pakietu podstawowych narzędzi
Narzędzia specjalistyczne, sprawdzające się w zadaniach zaawansowanych
Przygotowanie przestrzeni roboczej
Ile miejsca potrzebujesz?
Co z wentylacją?
(Nie) patrz w stronę światła
Znajdź stabilny stół
Skup się na magazynowaniu
Inwestycja w stojak rowerowy
Rozdział 4. Bądź jak MacGyver: radzenie sobie z naprawami na wycieczce
Gdy nie można zadzwonić po pomoc drogową: doraźne naprawy roweru w niesprzyjających warunkach
Naprawa wygiętej obręczy
Wymiana uszkodzonej szprychy
Naprawa dziurawych dętek i rozerwanych opon
Naprawa zerwanego łańcucha
Uwalnianie zakleszczonego łańcucha
Radzenie sobie z awarią przerzutki
Musisz wiedzieć, kiedy się poddać i wrócić do domu na piechotę
Kontrola stanu roweru po kolizji
Poszukaj luzów
Sprawdzanie płaszczyzn i symetrii ramy
Materiały uniwersalne służące do przeprowadzania napraw
Rozdział 5. Pomocy! Gdy potrzebujesz wsparcia profesjonalistów
Czego warto szukać w sklepie rowerowym?
Kupno roweru za pośrednictwem sklepu
Kupowanie roweru
Zakup akcesoriów
Przy jakich naprawach będziesz potrzebować pomocy?
Naprawy ram rowerowych
Montaż nowych sterów
Centrowanie koła
Prace związane z elementami amortyzowanego zawieszenia
Część II. Proste naprawy
Rozdział 6. Palenie gumy: opony i dętki
Jak to się dzieje, że dobrzy ludzie łapią gumy?
Naprawa dętki, z której zeszło powietrze
Znajdź sobie koło
Zdjęcie opony… lub przynajmniej jej połówki
Zlokalizowanie dziury w dętce
Łatanie dętki
Sprawdzenie opony
Kiedy problemem jest nie tylko brak powietrza
Gotowi na rock & roll!
Zakładanie dętki i opony
Zakładanie koła
Aż tu nagle… nieprzyjemna niespodzianka
Zapobieganie ważniejsze niż leczenie
Rozdział 7. Przytulanie krawężnika: koła
Zakręćmy się koło kół…
Kupowanie nowych kół
Jak troszczyć się o koła?
Sprawdzenie stanu kół
Zdejmowanie koła
Naprawa wgnieceń obręczy
Zakładanie przedniego i tylnego koła
Sztuka flirtu z piastami
Przegląd piasty
Składanie piast
Regulacja piasty
Jedna szprycha za wcześnie: jak sobie radzić ze szprychami?
Wymiana szprychy
Centrowanie koła
Rozdział 8. Żeby sprawnie zatrzymać się w miejscu: hamulce
Rodzaje hamulców
Kontrola stanu hamulców
Demontaż i zakładanie klocków hamulcowych
Zdejmowanie hamulców i klocków hamulcowych
Zakładanie hamulców
Regulacja hamulców
Regulacja położenia klocków hamulcowych
Regulacja położenia i napięcia linki hamulców
Ucisz te skrzypiące hamulce!
Korzystanie z szybkozamykacza hamulca
Wymiana linek hamulcowych
Rozdział 9. Zajmij swoje miejsce: siodełka i sztyce
Na koń! Rodzaje siodeł rowerowych
Materiał
Funkcja
Płeć rowerzysty
Zakładanie i zdejmowanie siodełka rowerowego
Regulacja siodełka: jego przedniej i tylnej części względem sztycy
Dobór właściwego kąta
Do przodu i do tyłu, tam i z powrotem
Wysokość ma znaczenie
Rozdział 10. Na szlaku po bezdrożach: łańcuch
Łańcuch łańcuchowi nierówny: rodzaje łańcuchów rowerowych
Co może pójść nie tak z łańcuchem?
A teraz się trochę pobrudzimy…
Utknąć w błocie: usztywnione ogniwa
Zużywanie się łańcucha
Konserwacja łańcucha
Niech to będzie proste: czyszczenie i smarowanie łańcucha
Schodzimy głębiej: dokładniejsze czyszczenie łańcucha
Wymiana łańcucha
Rozkuj mnie! Zdejmowanie łańcucha
Mierzenie nowego łańcucha
Ponowne łączenie łańcucha
Rozdział 11. Nabieramy rozpędu: wolnobiegi i kasety
Zanieczyszczenia odkładające się na wolnobiegach i kasetach
Co takiego wyjątkowego ma w sobie wolnobieg?
Wszystko, co najlepsze,
występuje w pakiecie: kaseta
Sprawdzenie stanu technicznego wolnobiegu lub kasety
Czyszczenie wolnobiegu lub kasety
Smarowanie wolnobiegu lub kasety
Demontaż wolnobiegu lub kasety
Demontaż wolnobiegu
Demontaż kasety
Demontowanie pojedynczych koronek wolnobiegu lub kasety
Demontaż mechanizmu zapadkowego piasty
Montaż wolnobiegu lub kasety
Część III. Wrzucamy wyższy bieg: naprawy zaawansowane
Rozdział 12. Klamra spinająca: rama i zawieszenie
Oprawiony w ramę: rama Twojego roweru
Czego można oczekiwać od ramy?
Rodzaje materiałów stosowanych do produkcji ram
Sprawdzanie stanu ramy
Konserwacja ramy
Niewiarygodne zawieszenie: amortyzacja roweru
Rodzaje zawieszenia
Regulacja zawieszenia
Serwisowanie zawieszenia
Rozdział 13. Mocniej naciskamy na pedały: układ napędowy
Pedał do podłogi!
Kupowanie nowych pedałów
Jak rozpoznać zużyte pedały?
Demontaż pedałów
Konserwacja pedałów
Zakładanie nowych pedałów
Do dzieła! Prace serwisowe związane z konserwacją mechanizmu korbowego i suportu
Mechanizm korbowy
Suport rowerowy
Rozdział 14. Zmiana biegu: układ przekładni
Demistyfikacja przerzutek
Przerzutka tylna
Przednia przerzutka
Linka przerzutki
Manetki zmiany biegów
Zdejmowanie manetek
Zakładanie manetek
Rozdział 15. Zawracanie w miejscu: układ kierowniczy
Podaj mi rękę: rodzaje kierownic
Poziom wyżej: inne różnice
Owijka na kierownicy
Tam i z powrotem: stery
Kontrola stanu sterów
Regulacja sterów
Serwisowanie sterów
Część IV. Utrzymanie sprawności roweru
Rozdział 16. Działania prewencyjne
Przed jazdą
Zebranie awaryjnego zestawu narzędzi
Szybki przegląd roweru przed jazdą
W trakcie jazdy na rowerze
Po jeździe
Mycie roweru
Zapewnij swojemu rowerowi dobry masaż z olejkiem
Przechowywanie roweru
Rozdział 17. Regularna konserwacja roweru
Comiesięczne prace konserwacyjne
Sprawdzenie stanu ramy pod kątem uszkodzeń strukturalnych
Sprawdzanie stanu kół
Mycie roweru
Smarowanie
Dociąganie i dokręcanie
Sprawdzanie hamulców
Sprawdzenie stanu łańcucha, koronek i kół zębatych
Ochrona siodełka
Kontrola stanu zawieszenia
Coroczne przeglądy
Dokładne czyszczenie łańcucha
Centrowanie kół
Wymiana linek i pancerzyków
Przegląd piast
Przegląd sterów
Przegląd pedałów
Serwisowanie suportu
Czyszczenie tylnej przerzutki
Wymiana klocków hamulcowych
Wymiana chwytów lub owijki
Woskowanie ramy
Sprawdzanie kompletu niezbędnika
Część V. Dekalogi
Rozdział 18. Dziesięć (mniej więcej) czynności, które należy wykonać przed wskoczeniem na rower
Dopasowanie kierownicy
Dostosowanie pozycji siodełka
Sprawdź ciśnienie w oponach
Sprawdź hamulce
Pozbądź się luzów
Sprawdź koła
Zbierz niezbędne narzędzia
Noś kask i zakładaj rękawiczki rowerowe
Popraw swoją widoczność na drodze
Skompletuj pakiet bezpieczeństwa
Rozdział 19. Dziesięć podpowiedzi, które przydadzą Ci się podczas wyboru roweru
Długość korby rowerowej
Wybór liczby przerzutek
Opieranie się pokusie przechylenia siodełka
Ustawienie siodełka na właściwej wysokości
Przesunięcie siodełka w poziomie
Wybór właściwego typu siodełka
Wybór ramy rowerowej o właściwym rozmiarze
Skupienie się na rozmiarze ramy
Ustawienie kierownicy
Oswajanie kierownicy
Rozdział 20. Dziesięć sposobów na poprawę wyników i zwiększenie wygody
Modernizacja kół i opon
Podrasowanie tylnej przerzutki
Wzmocnienie łożysk
Lepsze pedały
Rowerzysta w butach — wybór odpowiedniego obuwia
Na koń! Siodełko wyższej klasy
Upgrade kierownicy
Ulepszone dźwignie
Wybór najlepszych ubrań
Doceń drzemiącego w Tobie pasjonata najnowszych technologii
Skorowidz

Citation preview

W e F

PD

k

ar

m

er

at

W

er

ov

em

R

em

D

o

Tytuł oryginału: Bike Repair and Maintenance For Dummies Tłumaczenie: Arkadiusz Romanek ISBN: 978-83-246-9980-3 Original English language edition Copyright © 2009 by Wiley Publishing, Inc., Indianapolis, Indiana All rights reserved including the right of reproduction in whole or in part in any form. This translation published by arrangement with Wiley Publishing, Inc. Oryginalne angielskie wydanie Copyright © 2009 by Wiley Publishing, Inc., Indianapolis, Indiana Wszelkie prawa, włączając prawo do reprodukcji całości lub części w jakiejkolwiek formie, zarezerwowane. Tłumaczenie opublikowane na mocy porozumienia z Wiley Publishing, Inc. Translation copyright © 2015 by Helion S.A. Wiley, the Wiley Publishing logo, For Dummies, the Dummies Man logo, A Reference for the Rest of Us!, The Dummies Way, Dummies Daily, The Fun and Easy Way, Dummies.com, Making Everything Easier, and related trade dress are trademarks or registered trademarks of John Wiley & Sons, Inc. and/ or its affiliates in the United States and other countries, and may not be used without written permission. All other trademarks are the property of their respective owners. Wiley Publishing, Inc., is not associated with any product or vendor mentioned in this book. Wiley, the Wiley Publishing logo, For Dummies, Dla Bystrzakow, the Dummies Man logo, A Reference for the Rest of Us!, The Dummies Way, Dummies Daily, The Fun and Easy Way, Dummies.com, Making Everything Easier, i związana z tym szata graficzna są markami handlowymi John Wiley and Sons, Inc. i/lub firm stowarzyszonych w Stanach Zjednoczonych i/lub innych krajach. Wykorzystywane na podstawie licencji. Wszelkie prawa zastrzeżone. Nieautoryzowane rozpowszechnianie całości lub fragmentu niniejszej publikacji w jakiejkolwiek postaci jest zabronione. Wykonywanie kopii metodą kserograficzną, fotograficzną, a także kopiowanie książki na nośniku filmowym, magnetycznym lub innym powoduje naruszenie praw autorskich niniejszej publikacji. Wszystkie znaki występujące w tekście są zastrzeżonymi znakami firmowymi bądź towarowymi ich właścicieli. Materiały graficzne na okładce zostały wykorzystane za zgodą Shutterstock Images LLC. Autor oraz Wydawnictwo HELION dołożyli wszelkich starań, by zawarte w tej książce informacje były kompletne i rzetelne. Nie biorą jednak żadnej odpowiedzialności ani za ich wykorzystanie, ani za związane z tym ewentualne naruszenie praw patentowych lub autorskich. Autor oraz Wydawnictwo HELION nie ponoszą również żadnej odpowiedzialności za ewentualne szkody wynikłe z wykorzystania informacji zawartych w książce. Drogi Czytelniku! Jeżeli chcesz ocenić tę książkę, zajrzyj pod adres http://septem.pl/user/opinie/nakoby_ebook Możesz tam wpisać swoje uwagi, spostrzeżenia, recenzję. Wydawnictwo HELION ul. Kościuszki 1c, 44-100 GLIWICE tel. 32 231 22 19, 32 230 98 63 e-mail: [email protected] WWW: http://septem.pl (księgarnia internetowa, katalog książek)

 Poleć książkę na Facebook.com  Kup w wersji papierowej  Oceń książkę

 Księgarnia internetowa  Lubię to! » Nasza społeczność

Dennis Bailey: KsiÈĝkÚ dedykujÚ Randy’emu Cronkowi, który pokazaï mi, ĝe Ăwiat najlepiej zwiedza siÚ na dwóch kóïkach. Keith Gates: KsiÈĝkÚ dedykujÚ Fredowi Landau’owi, twórcy i zaïoĝycielowi A-1 Cycling, czïowiekowi, który daï mi szansÚ przeksztaïcenia pasji w karierÚ zawodowÈ, a takĝe wielu ludziom, którzy na przestrzeni lat pracowali na rzecz A-1 Cycling, wspierajÈc spoïecznoĂÊ cyklistów z Póïnocnej Virginii.

Spis treĂci O autorach ....................................................................................................................13 PodziÚkowania od autorów ...........................................................................................15 WstÚp ............................................................................................................................17 O ksiÈĝce .........................................................................................................................................17 Konwencje zastosowane w ksiÈĝce ......................................................................................................18 Czego nie czytaÊ? ..............................................................................................................................19 Naiwne zaïoĝenia ..............................................................................................................................19 Jak podzielona jest ksiÈĝka? ...............................................................................................................19 CzÚĂÊ I: Wprowadzenie ................................................................................................................20 CzÚĂÊ II: Proste naprawy ..............................................................................................................20 CzÚĂÊ III: Wrzucamy wyĝszy bieg: naprawy zaawansowane .............................................................20 CzÚĂÊ IV: Utrzymanie sprawnoĂci roweru ......................................................................................20 CzÚĂÊ V: Dekalogi ........................................................................................................................21 Ikony uĝyte w ksiÈĝce .........................................................................................................................21 Co dalej ...........................................................................................................................................21

CzÚĂÊ I: Wprowadzenie ........................................... 23 Rozdziaï 1: Obudě drzemiÈcego w Tobie magika rowerowego ......................................25 Naprawa i serwisowanie rowerów: poczÈtek drogi ................................................................................25 Przed przejaĝdĝkÈ rowerowÈ, w jej trakcie i po jej zakoñczeniu .............................................................27 Przed jazdÈ ..................................................................................................................................27 W trakcie jazdy ............................................................................................................................28 Po jeědzie ....................................................................................................................................28 Przeprowadzanie napraw ..................................................................................................................29 Prace serwisowe ................................................................................................................................31 ComiesiÚczne prace serwisowe .......................................................................................................32 Coroczne prace serwisowe .............................................................................................................33

Rozdziaï 2: Rowerowa fizjologia: jak dziaïa Twój rower? .............................................35 Anatomia roweru: wykaz elementów skïadowych .................................................................................36 Wszystko zaczyna siÚ od ïoĝyska… ....................................................................................................39 Tylko tego nie przekrÚÊ: mocowanie na gwint ......................................................................................40 DokrÚÊ ĂrubÚ… ale nie przesadzaj .................................................................................................41 Gdy elementy zïÈczne siÚ obluzujÈ .................................................................................................42 Zakupy gwintowanych elementów zïÈcznych ...................................................................................42

6

Naprawa i konserwacja rowerów dla bystrzaków Rozwaĝania o tym, jak linki zapewniajÈ Ci kontrolÚ nad rowerem .........................................................43 WrzuÊ wyĝszy bieg ............................................................................................................................45 Jak uchroniÊ siÚ przed „zgubieniem” ïañcucha? ...................................................................................46 Najszybsze uwolnienie koïa na Zachodzie ..........................................................................................48 Inne elementy roweru, o których istnieniu warto wiedzieÊ .....................................................................49

Rozdziaï 3: Przygotowanie warsztatu: naprawa roweru w warunkach domowych ...... 51 NarzÚdzia mechanika ........................................................................................................................53 Kompletowanie pakietu podstawowych narzÚdzi .............................................................................53 NarzÚdzia specjalistyczne, sprawdzajÈce siÚ w zadaniach zaawansowanych .......................................59 Przygotowanie przestrzeni roboczej ....................................................................................................63 Ile miejsca potrzebujesz? ...............................................................................................................63 Co z wentylacjÈ? ..........................................................................................................................63 (Nie) patrz w stronÚ Ăwiatïa ..........................................................................................................64 Znajdě stabilny stóï ......................................................................................................................64 Skup siÚ na magazynowaniu ..........................................................................................................65 Inwestycja w stojak rowerowy .........................................................................................................65

Rozdziaï 4: BÈdě jak MacGyver: Radzenie sobie z naprawami na wycieczce ............... 69 Gdy nie moĝna zadzwoniÊ po pomoc drogowÈ: doraěne naprawy roweru w niesprzyjajÈcych warunkach ....................................................................70 Naprawa wygiÚtej obrÚczy .............................................................................................................70 Wymiana uszkodzonej szprychy .....................................................................................................71 Naprawa dziurawych dÚtek i rozerwanych opon ..............................................................................72 Naprawa zerwanego ïañcucha .......................................................................................................73 Uwalnianie zakleszczonego ïañcucha .............................................................................................73 Radzenie sobie z awariÈ przerzutki ................................................................................................75 Musisz wiedzieÊ, kiedy siÚ poddaÊ i wróciÊ do domu na piechotÚ ..........................................................78 Kontrola stanu roweru po kolizji .........................................................................................................79 Poszukaj luzów .............................................................................................................................80 Sprawdzanie pïaszczyzn i symetrii ramy .........................................................................................80 Materiaïy uniwersalne sïuĝÈce do przeprowadzania napraw .................................................................81

Rozdziaï 5: Pomocy! Gdy potrzebujesz wsparcia profesjonalistów .............................. 83 Czego warto szukaÊ w sklepie rowerowym? .........................................................................................83 Kupno roweru za poĂrednictwem sklepu .............................................................................................86 Kupowanie roweru .......................................................................................................................86 Zakup akcesoriów ........................................................................................................................91 Przy jakich naprawach bÚdziesz potrzebowaÊ pomocy? ........................................................................92 Naprawy ram rowerowych .............................................................................................................92 Montaĝ nowych sterów ..................................................................................................................92 Centrowanie koïa ..........................................................................................................................93 Prace zwiÈzane z elementami amortyzowanego zawieszenia .............................................................93

Spis treĂci

CzÚĂÊ II: Proste naprawy ........................................ 95 Rozdziaï 6: Palenie gumy: opony i dÚtki ........................................................................97 Jak to siÚ dzieje, ĝe dobrzy ludzie ïapiÈ gumy? .....................................................................................97 Naprawa dÚtki, z której zeszïo powietrze .............................................................................................98 Znajdě sobie koïo .........................................................................................................................99 ZdjÚcie opony… lub przynajmniej jej poïówki ..............................................................................101 Zlokalizowanie dziury w dÚtce .....................................................................................................103 ’atanie dÚtki ..............................................................................................................................104 Sprawdzenie opony ....................................................................................................................106 Kiedy problemem jest nie tylko brak powietrza ..............................................................................106 Gotowi na rock & roll! ....................................................................................................................107 Zakïadanie dÚtki i opony .............................................................................................................107 Zakïadanie koïa .........................................................................................................................108 Aĝ tu nagle… nieprzyjemna niespodzianka ..................................................................................109 Zapobieganie waĝniejsze niĝ leczenie ...............................................................................................110

Rozdziaï 7: Przytulanie krawÚĝnika: Koïa ....................................................................111 ZakrÚÊmy siÚ koïo kóï… ..................................................................................................................111 Kupowanie nowych kóï ...............................................................................................................112 Jak troszczyÊ siÚ o koïa? ..............................................................................................................113 Sprawdzenie stanu kóï ................................................................................................................114 Zdejmowanie koïa ......................................................................................................................115 Naprawa wgnieceñ obrÚczy .........................................................................................................118 Zakïadanie przedniego i tylnego koïa ...........................................................................................118 Sztuka flirtu z piastami ....................................................................................................................119 PrzeglÈd piasty ...........................................................................................................................120 Skïadanie piast ...........................................................................................................................123 Regulacja piasty .........................................................................................................................125 Jedna szprycha za wczeĂnie: jak sobie radziÊ ze szprychami? ..............................................................126 Wymiana szprychy ......................................................................................................................126 Centrowanie koïa ........................................................................................................................126

Rozdziaï 8: ¿eby sprawnie zatrzymaÊ siÚ w miejscu: hamulce ...................................131 Rodzaje hamulców ..........................................................................................................................132 Kontrola stanu hamulców ................................................................................................................135 Demontaĝ i zakïadanie klocków hamulcowych ...................................................................................136 Zdejmowanie hamulców i klocków hamulcowych ..........................................................................136 Zakïadanie hamulców .................................................................................................................139 Regulacja hamulców .......................................................................................................................141 Regulacja poïoĝenia klocków hamulcowych ..................................................................................141 Regulacja poïoĝenia i napiÚcia linki hamulców ..............................................................................143 Ucisz te skrzypiÈce hamulce! .......................................................................................................146 Korzystanie z szybkozamykacza hamulca ......................................................................................147 Wymiana linek hamulcowych .......................................................................................................149

7

8

Naprawa i konserwacja rowerów dla bystrzaków Rozdziaï 9: Zajmij swoje miejsce: siodeïka i sztyce .................................................. 155 Na koñ! Rodzaje siodeï rowerowych .................................................................................................156 Materiaï .....................................................................................................................................156 Funkcja ......................................................................................................................................157 PïeÊ rowerzysty ..........................................................................................................................158 Zakïadanie i zdejmowanie siodeïka rowerowego ................................................................................159 Regulacja siodeïka: jego przedniej i tylnej czÚĂci wzglÚdem sztycy .......................................................162 Dobór wïaĂciwego kÈta ................................................................................................................162 Do przodu i do tyïu, tam i z powrotem .........................................................................................162 WysokoĂÊ ma znaczenie ..............................................................................................................163

Rozdziaï 10: Na szlaku po bezdroĝach: ïañcuch ......................................................... 167 ’añcuch ïañcuchowi nierówny: rodzaje ïañcuchów rowerowych ..........................................................168 Co moĝe pójĂÊ nie tak z ïañcuchem? .................................................................................................170 A teraz siÚ trochÚ pobrudzimy… .................................................................................................170 UtknÈÊ w bïocie: usztywnione ogniwa ..........................................................................................171 Zuĝywanie siÚ ïañcucha ..............................................................................................................172 Konserwacja ïañcucha .....................................................................................................................174 Niech to bÚdzie proste: czyszczenie i smarowanie ïañcucha ............................................................176 Schodzimy gïÚbiej: dokïadniejsze czyszczenie ïañcucha ..................................................................177 Wymiana ïañcucha ..........................................................................................................................179 Rozkuj mnie! Zdejmowanie ïañcucha ..........................................................................................179 Mierzenie nowego ïañcucha .........................................................................................................181 Ponowne ïÈczenie ïañcucha .........................................................................................................182

Rozdziaï 11: Nabieramy rozpÚdu: wolnobiegi i kasety ............................................... 185 Zanieczyszczenia odkïadajÈce siÚ na wolnobiegach i kasetach .............................................................185 Co takiego wyjÈtkowego ma w sobie wolnobieg? ...........................................................................186 Wszystko, co najlepsze, wystÚpuje w pakiecie: kaseta .....................................................................187 Sprawdzenie stanu technicznego wolnobiegu lub kasety .....................................................................188 Czyszczenie wolnobiegu lub kasety ...................................................................................................188 Smarowanie wolnobiegu lub kasety ...................................................................................................189 Demontaĝ wolnobiegu lub kasety ......................................................................................................190 Demontaĝ wolnobiegu .................................................................................................................190 Demontaĝ kasety ........................................................................................................................191 Demontowanie pojedynczych koronek wolnobiegu lub kasety .........................................................194 Demontaĝ mechanizmu zapadkowego piasty .................................................................................196 Montaĝ wolnobiegu lub kasety .........................................................................................................197

CzÚĂÊ III: Wrzucamy wyĝszy bieg: naprawy zaawansowane .......................................199 Rozdziaï 12: Klamra spinajÈca: rama i zawieszenie ................................................... 201 Oprawiony w ramÚ: rama Twojego roweru .......................................................................................202 Czego moĝna oczekiwaÊ od ramy? ...............................................................................................205 Rodzaje materiaïów stosowanych do produkcji ram .......................................................................205

Spis treĂci Sprawdzanie stanu ramy .............................................................................................................206 Konserwacja ramy ......................................................................................................................208 Niewiarygodne zawieszenie: amortyzacja roweru ...............................................................................210 Rodzaje zawieszenia ...................................................................................................................211 Regulacja zawieszenia .................................................................................................................211 Serwisowanie zawieszenia ...........................................................................................................214

Rozdziaï 13: Mocniej naciskamy na pedaïy: ukïad napÚdowy .....................................215 Pedaï do podïogi! ...........................................................................................................................215 Kupowanie nowych pedaïów .......................................................................................................216 Jak rozpoznaÊ zuĝyte pedaïy? ......................................................................................................217 Demontaĝ pedaïów .....................................................................................................................217 Konserwacja pedaïów .................................................................................................................219 Zakïadanie nowych pedaïów .......................................................................................................220 Do dzieïa! Prace serwisowe zwiÈzane z konserwacjÈ mechanizmu korbowego i suportu ........................222 Mechanizm korbowy ...................................................................................................................223 Suport rowerowy ........................................................................................................................230

Rozdziaï 14: Zmiana biegu: ukïad przekïadni ..............................................................239 Demistyfikacja przerzutek ................................................................................................................239 Przerzutka tylna .........................................................................................................................240 Przednia przerzutka ....................................................................................................................249 Linka przerzutki .........................................................................................................................253 Manetki zmiany biegów ...................................................................................................................256 Zdejmowanie manetek ................................................................................................................257 Zakïadanie manetek ...................................................................................................................258

Rozdziaï 15: Zawracanie w miejscu: Ukïad kierowniczy .............................................259 Podaj mi rÚkÚ: rodzaje kierownic ......................................................................................................260 Poziom wyĝej: inne róĝnice ..............................................................................................................261 Owijka na kierownicy ......................................................................................................................263 Tam i z powrotem: stery ..................................................................................................................268 Kontrola stanu sterów .................................................................................................................268 Regulacja sterów ........................................................................................................................269 Serwisowanie sterów ...................................................................................................................270

CzÚĂÊ IV: Utrzymanie sprawnoĂci roweru ............... 279 Rozdziaï 16: Dziaïania prewencyjne ............................................................................281 Przed jazdÈ ....................................................................................................................................282 Zebranie awaryjnego zestawu narzÚdzi .........................................................................................282 Szybki przeglÈd roweru przed jazdÈ .............................................................................................285 W trakcie jazdy na rowerze ..............................................................................................................286 Po jeědzie .......................................................................................................................................286 Mycie roweru .............................................................................................................................287 Zapewnij swojemu rowerowi dobry masaĝ z olejkiem .....................................................................290 Przechowywanie roweru ..............................................................................................................295

9

10

Naprawa i konserwacja rowerów dla bystrzaków Rozdziaï 17: Regularna konserwacja roweru ............................................................. 297 ComiesiÚczne prace konserwacyjne ...................................................................................................298 Sprawdzenie stanu ramy pod kÈtem uszkodzeñ strukturalnych .......................................................298 Sprawdzanie stanu kóï ................................................................................................................298 Mycie roweru .............................................................................................................................299 Smarowanie ...............................................................................................................................299 DociÈganie i dokrÚcanie ..............................................................................................................299 Sprawdzanie hamulców ...............................................................................................................300 Sprawdzenie stanu ïañcucha, koronek i kóï zÚbatych .....................................................................300 Ochrona siodeïka .......................................................................................................................300 Kontrola stanu zawieszenia .........................................................................................................301 Coroczne przeglÈdy .........................................................................................................................301 Dokïadne czyszczenie ïañcucha ....................................................................................................301 Centrowanie kóï .........................................................................................................................302 Wymiana linek i pancerzyków ......................................................................................................302 PrzeglÈd piast ............................................................................................................................303 PrzeglÈd sterów ..........................................................................................................................303 PrzeglÈd pedaïów .......................................................................................................................304 Serwisowanie suportu .................................................................................................................304 Czyszczenie tylnej przerzutki .......................................................................................................304 Wymiana klocków hamulcowych ..................................................................................................305 Wymiana chwytów lub owijki ......................................................................................................305 Woskowanie ramy ......................................................................................................................305 Sprawdzanie kompletu niezbÚdnika .............................................................................................305

CzÚĂÊ V: Dekalogi .................................................307 Rozdziaï 18: DziesiÚÊ (mniej wiÚcej) czynnoĂci, które naleĝy wykonaÊ przed wskoczeniem na rower ................................................. 309 Dopasowanie kierownicy .................................................................................................................309 Dostosowanie pozycji siodeïka ..........................................................................................................310 Sprawdě ciĂnienie w oponach ..........................................................................................................312 Sprawdě hamulce ............................................................................................................................312 PozbÈdě siÚ luzów ...........................................................................................................................312 Sprawdě koïa ..................................................................................................................................313 Zbierz niezbÚdne narzÚdzia .............................................................................................................314 NoĂ kask i zakïadaj rÚkawiczki rowerowe ..........................................................................................315 Popraw swojÈ widocznoĂÊ na drodze ................................................................................................315 Skompletuj pakiet bezpieczeñstwa ....................................................................................................316

Rozdziaï 19: DziesiÚÊ podpowiedzi, które przydadzÈ Ci siÚ podczas wyboru roweru ......................................................... 317 DïugoĂÊ korby rowerowej .................................................................................................................318 Wybór liczby przerzutek ..................................................................................................................318 Opieranie siÚ pokusie przechylenia siodeïka ......................................................................................319 Ustawienie siodeïka na wïaĂciwej wysokoĂci ......................................................................................319

Spis treĂci PrzesuniÚcie siodeïka w poziomie .....................................................................................................319 Wybór wïaĂciwego typu siodeïka ......................................................................................................321 Wybór ramy rowerowej o wïaĂciwym rozmiarze .................................................................................322 Skupienie siÚ na rozmiarze ramy ......................................................................................................323 Ustawienie kierownicy .....................................................................................................................324 Oswajanie kierownicy ......................................................................................................................325

Rozdziaï 20: DziesiÚÊ sposobów na poprawÚ wyników i zwiÚkszenie wygody ...........327 Modernizacja kóï i opon ..................................................................................................................327 Podrasowanie tylnej przerzutki .........................................................................................................328 Wzmocnienie ïoĝysk ........................................................................................................................329 Lepsze pedaïy .................................................................................................................................329 Rowerzysta w butach — wybór odpowiedniego obuwia .....................................................................330 Na koñ! Siodeïko wyĝszej klasy ........................................................................................................330 Upgrade kierownicy ........................................................................................................................330 Ulepszone děwignie ........................................................................................................................331 Wybór najlepszych ubrañ .................................................................................................................331 Doceñ drzemiÈcego w Tobie pasjonata najnowszych technologii .........................................................332

Skorowidz ....................................................................................................................333

11

12

Naprawa i konserwacja rowerów dla bystrzaków

O autorach Dennis Bailey — od ponad osiemnastu lat zajmuje siÚ serwisowaniem rowerów i przeprowadzaniem ich napraw. W jego gestii byïo dbanie o stan techniczny rowerów podczas wycieczek po Stanach Zjednoczonych, Europie i Ameryce ’aciñskiej. Dennis podsuwa wskazówki dotyczÈce napraw i konserwacji, które sprawdzajÈ siÚ nie tylko w zaciszu dobrze wyposaĝonego sklepu rowerowego lub warsztatu, ale i w trudnych warunkach, gdzieĂ na poboczu drogi, poniewaĝ sam czÚsto znajdowaï siÚ w takiej sytuacji, gdy nie pozostawaïo mu nic innego, jak tylko zaïoĝyÊ na gïowÚ kapelusz MacGyvera i improwizowaÊ, korzystajÈc z tego, co akurat byïo pod rÚkÈ. Z autorem moĝna skontaktowaÊ siÚ za poĂrednictwem poczty elektronicznej pod adresem: [email protected]. Keith Gates — swojÈ przygodÚ z mechanikÈ i rowerami rozpoczÈï juĝ w 1977 roku, bÚdÈc jeszcze w szkole Ăredniej. W 1982 r. — po rozpoczÚciu studiów — oĝeniï siÚ i wróciï do biznesu rowerowego jako menedĝer serwisu w firmie A-1 Cycling z siedzibÈ w Manassas (w Virginii). W 1984 r. zostaï partnerem biznesowym firmy, a w 1992 r. skorzystaï z okazji i wykupiï od akcjonariuszy wszystkie udziaïy. OdtÈd jest jedynym wïaĂcicielem A-1 Cycling. Oferuje swoim klientom wyjÈtkowÈ, indywidualnÈ obsïugÚ, dzielÈc siÚ swoim doĂwiadczeniem z lokalnymi miïoĂnikami dwóch kóïek w kaĝdym wieku. Z autorem moĝna siÚ skontaktowaÊ, piszÈc na adres: [email protected].

14

Naprawa i konserwacja rowerów dla bystrzaków

WstÚp

PodziÚkowania od autorów ChcielibyĂmy przekazaÊ nasze podziÚkowania wielu ludziom bÚdÈcym „za kulisami”. To oni sprawili, ĝe moĝna byïo zrealizowaÊ pomysï na ksiÈĝkÚ, która bÚdzie pomocna zarówno starszym, jak i mïodszym pasjonatom rowerów. To dziÚki nim udaïo siÚ przeksztaïciÊ czystÈ koncepcjÚ w coĂ bardzo rzeczywistego — w poradnik, który trafiï na póïki ksiÚgarni. DziÚkujemy redaktorowi inicjujÈcemu Michaelowi Lewisowi, naszej redaktorce Elisabeth Kuball, pracujÈcej nad projektem, a takĝe naszej fotografce Jean Fogle oraz redaktorowi technicznemu Edowi France’owi. Specjalne podziÚkowania naleĝÈ siÚ Barb Doyen, agentce ds. nadzwyczajnych, która posiadïa niesamowitÈ umiejÚtnoĂÊ idealnego dopasowywania wïaĂciwych ludzi do najbardziej odpowiedniego dla nich projektu. Dennis Bailey: DziÚkujÚ mojej ĝonie Adrianie oraz naszej córce Valerii, dziÚki którym wszystko w ĝyciu nabiera znaczenia. Chciaïbym przekazaÊ równieĝ wyrazy uznania dla Dave’a Coldirona, Aarona Planka i Brada Graleya za ich stosownie dobrany w czasie i waĝny wkïad w powstanie tej ksiÈĝki. Keith Gates: DziÚkujÚ ĝonie Lynn i naszym dzieciom, Colinowi i Chelsea, oraz reszcie mojej rodziny za miïoĂÊ, wsparcie i zachÚtÚ do pracy na przestrzeni wielu lat.

15

16

Naprawa i konserwacja rowerów dla bystrzaków PodziÚkowania od wydawcy oryginaïu JesteĂmy dumni z tej ksiÈĝki. Oto nieliczni spoĂród tych, którzy znaczÈco przyczynili siÚ do jej powstania: Acquisitions, Editorial, and Media Development Project Editor: Elizabeth Kuball Acquisitions Editor: Michael Lewis Copy Editor: Elizabeth Kuball Assistant Editor: Erin Calligan Mooney Editorial Program Coordinator: Joe Niesen Technical Editor: Ed France

Composition Services Project Coordinator: Lynsey Stanford Layout and Graphics: Reuben W. Davis, Cheryl Grubbs, Christine Williams Proofreaders: John Greenough, Joni Heredia Indexer: Broccoli Information Management Special Art: Photographs by Jean Fogle

Senior Editorial Manager: Jennifer Ehrlich Editorial Supervisor and Reprint Editor: Carmen Krikorian Editorial Assistants: Jennette ElNaggar, David Lutton Art Coordinator: Alicia B. South Cover Photos: © Daniela Richardson Cartoons: Rich Tennant (www.the5thwave.com) Publishing and Editorial for Consumer Dummies Diane Graves Steele, Vice President and Publisher, Consumer Dummies Kristin Ferguson-Wagstaffe, Product Development Director, Consumer Dummies Ensley Eikenburg, Associate Publisher, Travel Kelly Regan, Editorial Director, Travel Publishing for Technology Dummies Andy Cummings, Vice President and Publisher, Dummies Technology/General User Composition Services Gerry Fahey, Vice President of Production Services Debbie Stailey, Director of Composition Services

WstÚp

WstÚp Witaj na wycieczce odbywajÈcej siÚ pod hasïem Naprawa i konserwacja rowerów dla bystrzaków, podczas której pokaĝemy Ci, ĝe serwisowanie roweru — zajÚcie, które moĝe czasem wydawaÊ siÚ mocno skomplikowane — wcale nie jest takie trudne! Ta ksiÈĝka powstaïa nie tylko po to, abyĂ wiedziaï (lub wiedziaïa), czego potrzebuje Twój rower do wïaĂciwego funkcjonowania, ale równieĝ po to, ĝebyĂ potrafiï (lub potrafiïa) samodzielnie dokonywaÊ napraw i wielu czynnoĂci serwisowych. Nie ma znaczenia, czy masz zamiar zadbaÊ o rowerek Twojego dziecka, czy moĝe zabierasz siÚ za remont drogiego roweru szosowego — opisane w tej ksiÈĝce procedury napraw i konserwacji dotyczÈ kaĝdego roweru. Moĝliwe, ĝe zdecydowaïeĂ siÚ siÚgnÈÊ po tÚ ksiÈĝkÚ, poniewaĝ chcesz, ĝeby rower odgrywaï wiÚkszÈ rolÚ w Twoim ĝyciu. Z powodu rosnÈcych cen benzyny i z uwagi na pozytywny wpïyw, jaki jazda na rowerze moĝe mieÊ na Twoje zdrowie i kondycjÚ fizycznÈ, taka decyzja wydaje siÚ ze wszech miar uzasadniona. A moĝe po tym, jak pokonaïeĂ na swoim rowerze wiele kilometrów na przestrzeni ostatnich lat, zdecydowaïeĂ, ĝe najwyĝszy czas, aby Twój wierny towarzysz zasïuĝyï sobie na nieco lepszÈ opiekÚ? Dobry pomysï! Nie chcesz chyba, aby w trakcie pokonywania kolejnego ostrego zakrÚtu odpadïo Ci koïo czy jakakolwiek inna czÚĂÊ? W kaĝdym razie — jeĂli jesteĂ zainteresowany wziÚciem na siebie odpowiedzialnoĂci za „zdrowie” Twoich dwóch kóïek i szukasz prostych, ïatwych do zrozumienia instrukcji — ta ksiÈĝka jest dla Ciebie. Owszem, serwisowanie roweru moĝe byÊ sporym wyzwaniem. Ale wcale nie musi! Wiele ksiÈĝek dotyczÈcych tego tematu to potÚĝne tomy, obszerne i szczegóïowe instrukcje techniczne, tworzone przez zagorzaïych fanów rowerów dla innych równie zagorzaïych fanów. JeĂli jednak odchudzisz tego rodzaju ksiÚgi z ĝargonu i zaawansowanych rozwaĝañ, dotyczÈcych skomplikowanych, zïoĝonych kwestii, zostanie kilka podstawowych procedur, które bÚdzie w stanie wykonaÊ kaĝdy, kto cechuje siÚ odrobinÈ koordynacji psychoruchowej, umiejÚtnoĂciÈ wcielania w ĝycie prostych wskazówek i gotowoĂciÈ do ubrudzenia rÈk smarem.

O ksiÈĝce Wiemy, ĝe moĝesz wybieraÊ spoĂród wielu ksiÈĝek omawiajÈcych temat naprawy i serwisowania rowerów. ChcielibyĂmy jednak przekonaÊ CiÚ do zakupu wïaĂnie tej, którÈ trzymasz w dïoniach, podsumowujÈc tu istotne cechy sprawiajÈce, ĝe ta pozycja wyróĝnia siÚ na tle innych. JeĂli po zapoznaniu siÚ z poniĝszÈ listÈ nadal nie bÚdziesz przekonany, zaczniemy CiÚ bïagaÊ lub wrÚczymy ïapówkÚ… Najprawdopodobniej jednak nie bÚdziemy musieli uciekaÊ siÚ do aĝ tak zaawansowanych metod perswazji.

17

18

Naprawa i konserwacja rowerów dla bystrzaków

9 KsiÈĝka ta zostaïa napisana prostym jÚzykiem. Ta pozycja nie przypomina

ĝadnej trudnej w odbiorze ksiÚgi, peïnej technicznego ĝargonu, do której zrozumienia potrzebny jest dyplom z mechaniki rowerowej. Takie woluminy zostaw sobie lepiej na chwile, gdy jedynÈ TwojÈ rozrywkÈ bÚdzie oglÈdanie wysychajÈcej farby. TworzÈc ksiÈĝkÚ pt. Naprawa i konserwacja rowerów dla bystrzaków, postawiliĂmy sobie jasny cel: JeĂli ktoĂ z zerowÈ wiedzÈ na temat rowerów potrafi zrozumieÊ nasz przekaz, wówczas uznamy, ĝe udaïo nam siÚ wykonaÊ zadanie i zrealizowaÊ cel. Dennis opisuje sprawy dotyczÈce konserwacji i naprawy rowerów z perspektywy rowerzysty, który przejechaï na dwóch kóïkach tysiÈce kilometrów po trzech kontynentach. Keith jest wïaĂcicielem sklepu rowerowego stykajÈcym siÚ przez wiele lat z tysiÈcami klientów, z których wiÚkszoĂÊ nie byïa ekspertami od dwóch kóïek. Autorzy ïÈczÈ w tej ksiÈĝce swojÈ bogatÈ wiedzÚ z prostym jÚzykiem komunikowania, stawiajÈc sobie za cel niesienie pomocy w kwestii jak najlepszych rozwiÈzañ, dziÚki którym lepiej zadbasz o swój rower.

9 KsiÈĝka ta jest referencyjnym poradnikiem. Moĝesz przeczytaÊ jÈ od deski

do deski. Wiemy jednak, ĝe jesteĂ czïowiekiem zajÚtym i nie zamierzasz zostaÊ mechanikiem zajmujÈcym siÚ serwisowaniem rowerów na peïny etat — przynajmniej nie w najbliĝszym czasie. Moĝesz wiÚc uĝyÊ tej ksiÈĝki jako poradnika referencyjnego. PisaliĂmy jÈ wïaĂnie w tym celu! Moĝesz siÚgnÈÊ po niÈ zawsze, gdy pojawi siÚ jakiĂ konkretny problem z rowerem, i zaczÈÊ lekturÚ od czÚĂci, w której znajdujÈ siÚ wyjaĂnienia dotyczÈce konkretnej, interesujÈcej CiÚ tematyki.

9 KsiÈĝka ta jest poradnikiem kompletnym. Chociaĝ zostaïa napisana ïatwym

do zrozumienia jÚzykiem, bez odwoïywania siÚ do ĝargonu, nie znaczy to, ĝe nie jest pozycjÈ wyczerpujÈcÈ. Opisujemy tu wszystkie elementy roweru oraz wszystkie czynnoĂci serwisowe i naprawcze, jakie kiedykolwiek przyjdzie Ci wykonywaÊ.

9 KsiÈĝka ta jest obiektywna. Nie chcemy za poĂrednictwem tej ksiÈĝki

reklamowaÊ ani sprzedawaÊ rowerów lub czÚĂci rowerowych. Naszym celem jest przekazanie jak najwiÚkszej porcji wiedzy na temat rowerów, tak ĝebyĂ mógï sam naprawiÊ niesprawnÈ czÚĂÊ lub w razie potrzeby potrafiï jÈ zastÈpiÊ.

Konwencje zastosowane w ksiÈĝce Kaĝda ksiÈĝka charakteryzuje siÚ unikalnymi konwencjami i w tym przypadku nie jest inaczej. JeĂli chcesz maksymalnie wykorzystaÊ wiedzÚ, którÈ zawarliĂmy w tej pozycji, pamiÚtaj o nastÚpujÈcych zasadach:

9 Terminy pojawiajÈce siÚ po raz pierwszy bÚdÈ wyróĝnione kursywÈ. W pobliĝu wyróĝnionego hasïa znajdziesz proste wyjaĂnienia lub definicje terminów (czÚsto w nawiasach).

9 Gdy opisujemy, jakie kroki naleĝy podjÈÊ (w zdefiniowanej kolejnoĂci),

numerujemy kolejne akapity i wyróĝniamy danÈ czynnoĂÊ pogrubieniem.

9 Adresy internetowe równieĝ wyróĝniono kursywÈ. Uwaga: Podczas skïadu ksiÈĝki

moĝe siÚ okazaÊ, ĝe niektóre adresy internetowe trzeba bÚdzie zïamaÊ i podzieliÊ na dwie linie tekstu. W takim przypadku moĝesz mieÊ pewnoĂÊ, ĝe nie wprowadziliĂmy

WstÚp do adresu ĝadnych dodatkowych znaków (ïÈczniki) w celu oznaczenia przeniesienia do nowego wiersza. Dlatego wystarczy, ĝe wpiszesz dokïadnie to, co widzisz na stronie, jakby podziaï na dwa wiersze w ogóle nie istniaï. Ostatnia sprawa: KsiÈĝka ma dwóch autorów, którzy pracujÈ w tandemie. JeĂli jednak któryĂ z nas ma coĂ waĝnego do przekazania od siebie, zdarza siÚ, ĝe wyróĝniamy taki fragment, umieszczajÈc w nim imiÚ jednego z nas (wczeĂniej w tym rozdziale znajdziesz praktyczny przykïad zastosowania tej konwencji).

Czego nie czytaÊ? Nie musisz czytaÊ caïej ksiÈĝki. Moĝesz skakaÊ po rozdziaïach, ĝeby znaleěÊ informacjÚ, której szukasz, i na tym poprzestaÊ. Moĝesz takĝe bez obaw pominÈÊ fragmenty znajdujÈce siÚ w ramkach (tekst na wycieniowanym tle). ZnajdujÈce siÚ tam informacje moĝna wprawdzie uznaÊ za interesujÈce, ale nie sÈ one niezbÚdne do zrozumienia przedstawianego zagadnienia. Moĝesz teĝ pominÈÊ wszystkie akapity oznaczone ikonÈ Sprawy techniczne. (WiÚcej informacji na temat ikon znajdziesz w czÚĂci opatrzonej nagïówkiem „Ikony uĝyte w ksiÈĝce” w dalszej czÚĂci tego wprowadzenia).

Naiwne zaïoĝenia Aby dostosowaÊ ksiÈĝkÚ do Twoich potrzeb, zrobiliĂmy wczeĂniej kilka zaïoĝeñ na Twój temat:

9 Lubisz jeědziÊ na rowerze lub chcesz, aby wycieczki rowerowe staïy siÚ czÚĂciÈ Twojego ĝycia.

9 Masz rower lub posiada go ktoĂ z Twojej rodziny i chcesz siÚ dowiedzieÊ, jak najlepiej o niego zadbaÊ i jak go serwisowaÊ.

9 Chcesz siÚ dowiedzieÊ, jak samodzielnie wykonaÊ niektóre naprawy lub procedury serwisowe, ĝeby nie woziÊ roweru do sklepu za kaĝdym razem, gdy pojawi siÚ jakiĂ problem, ani nie musieÊ dzwoniÊ po pomoc, gdy zdarzy Ci siÚ awaria sprzÚtu na trasie.

9 Masz niewielkie doĂwiadczenie w korzystaniu z narzÚdzi rowerowych lub nie masz go wcale.

9 Moĝesz byÊ doĂwiadczonym rowerzystÈ, który chciaïby poznaÊ kilka interesujÈcych sztuczek, aby utrzymaÊ rower w dobrym stanie.

Jak podzielona jest ksiÈĝka? Jeden rzut oka na spis treĂci wystarczy, ĝeby siÚ zorientowaÊ, ĝe materiaï zawarty w tej ksiÈĝce podzielono na piÚÊ czÚĂci. Oto, co znajdziesz w kaĝdej z nich.

19

20

Naprawa i konserwacja rowerów dla bystrzaków

CzÚĂÊ I: Wprowadzenie W pierwszej czÚĂci ksiÈĝki znajdziesz podstawowe informacje dotyczÈce tematu napraw i serwisowania rowerów. Zanim przejdziesz do rozdziaïów omawiajÈcych obsïugÚ i konkretne procedury, moĝe warto poĂwiÚciÊ trochÚ czasu, aby poznaÊ nazwy róĝnych elementów roweru i zrozumieÊ, jak ze sobÈ wspóïdziaïajÈ — i wïaĂnie te informacje znajdziesz w pierwszej czÚĂci ksiÈĝki. Ponadto w tej czÚĂci opisujemy przygotowanie wïasnego warsztatu w zaciszu domowym. NastÚpnie, aby zaostrzyÊ Twój apetyt, powiemy Ci, jak poradziÊ sobie z problemami, na jakie moĝesz natknÈÊ siÚ podczas jazdy, i wyjaĂnimy, które naprawy lepiej zleciÊ profesjonaliĂcie.

CzÚĂÊ II: Proste naprawy JeĂli naprawianie roweru jest dla Ciebie absolutnÈ nowoĂciÈ, warto zapoznaÊ siÚ z procedurami opisanymi w tej czÚĂci ksiÈĝki. BÚdÈ one bowiem dotyczyÊ prostych czynnoĂci, które przy odrobinie koncentracji i wysiïku moĝe wykonaÊ kaĝdy (licz siÚ z tym, ĝe siÚ trochÚ pobrudzisz!). Opowiemy Ci o oponach i dÚtkach oraz opiszemy, jak poradziÊ sobie z prawdopodobnie najczÚstszym problemem, jakim jest zïapanie gumy. Opiszemy dziaïanie piasty, koïa oraz wprowadzimy do Ăwiata tajemnej wiedzy, dotyczÈcej prostowania scentrowanego koïa. Omówimy wolnobiegi i kasety (dowiesz siÚ, na czym polega róĝnica miÚdzy nimi), siodeïka i sztyce, wyjaĂniajÈc, jak najlepiej dopasowaÊ wysokoĂÊ siodeïka w Twoim rowerze. Dowiesz siÚ teĝ wszystkiego, co musisz wiedzieÊ o hamulcach i utrzymaniu ich w dobrym stanie technicznym, tak ĝeby zawsze moĝna byïo na nich polegaÊ. Zajmiemy siÚ takĝe ïañcuchem, wyjaĂniajÈc Ci, dlaczego ta naraĝona na duĝe obciÈĝenia czÚĂÊ zasïuguje na wiÚcej szacunku i uwagi, niĝ zwykïo siÚ jej poĂwiÚcaÊ.

CzÚĂÊ III: Wrzucamy wyĝszy bieg: naprawy zaawansowane DziÚki lekturze tej czÚĂci ksiÈĝki zdobÚdziesz wiedzÚ na temat bardziej zïoĝonych napraw. Opisane tu procedury sÈ juĝ nieco bardziej zaawansowane, a niektóre wymagajÈ zastosowania specjalistycznych narzÚdzi, ale niezmiennie uznajemy je wszystkie za wykonalne w warunkach domowych. BÚdziemy mówiÊ o ramie, elementach zawieszenia roweru, pedaïach, mechanizmie korbowym, suporcie, ukïadzie kierowniczym i ukïadzie zmiany biegów.

CzÚĂÊ IV: Utrzymanie sprawnoĂci roweru JeĂli Twój rower jeszcze nigdy CiÚ nie zawiódï, z tej czÚĂci ksiÈĝki dowiesz siÚ, jak zrewanĝowaÊ siÚ swojemu wiernemu druhowi. JeĂli chcesz znacznie wydïuĝyÊ czas uĝytkowania roweru, zwiÚkszyÊ komfort jazdy, poprawiÊ bezpieczeñstwo, musisz pamiÚtaÊ o umiejÚtnym wykonywaniu stosownych dziaïañ serwisowych. W tej czÚĂci omówimy dziaïania prewencyjne, przeprowadzanie kontroli stanu roweru przed rozpoczÚciem jazdy, procedury regularnej konserwacji i dziaïania, jakie naleĝy podjÈÊ, gdy koñczy siÚ sezon rowerowy. Opowiemy równieĝ o tym, jakie dziaïania serwisowe naleĝy wykonywaÊ, aby utrzymaÊ sprawnoĂÊ roweru, zalecajÈc Ci stworzenie miesiÚcznego i rocznego harmonogramu prac.

WstÚp

CzÚĂÊ V: Dekalogi Kaĝda ksiÈĝka serii Dla bystrzaków koñczy siÚ spisami interesujÈcych „dziesiÈtek”. Na koñcu tej ksiÈĝki znajdziesz listÚ dziesiÚciu kroków sprawdzianu stanu roweru przed rozpoczÚciem jazdy, dziesiÚciu sposobów na poprawÚ stanu Twojego roweru oraz dziesiÚciu sposobów poprawy komfortu i efektywnoĂci pracy podzespoïów podczas jazdy na rowerze.

Ikony uĝyte w ksiÈĝce Na marginesach stron znajdziesz ikony, których zadaniem jest zwrócenie Twojej uwagi na specyficzny typ zawartych w akapicie informacji. Omówmy pokrótce, co oznaczajÈ wspomniane ikony: Zawsze, gdy mamy Ci do przekazania wyjÈtkowo przydatnÈ wskazówkÚ, dziÚki której moĝna oszczÚdziÊ czas lub pieniÈdze albo tylko sprawiÊ, ĝe naprawa lub konserwacja stanie siÚ odrobinÚ ïatwiejsza, oznaczymy ten akapit takÈ wïaĂnie ikonÈ. (ChcieliĂmy oznaczyÊ caïÈ ksiÈĝkÚ jednÈ wielkÈ ikonÈ wskazówki, ale nie zgodziï siÚ na to nasz wydawca). Ta ksiÈĝka jest pozycjÈ referencyjnÈ, a to oznacza, ĝe niczego nie musisz uczyÊ siÚ na pamiÚÊ. Nie oczekuj, ĝe któregoĂ poniedziaïkowego poranka zrobimy Ci sprawdzian. Czasami jednak przekaĝemy Ci wiedzÚ, którÈ warto zapamiÚtaÊ na dïuĝej. W takich sytuacjach oznaczamy akapit wïaĂnie takÈ ikonÈ. Uwaga! Gdy zobaczysz tÚ ikonkÚ, zapoznaj siÚ z oznaczonym akapitem ostrzeĝeniem i weě je sobie do serca. Rowery sÈ mimo wszystko mechanizmami wymagajÈcymi duĝej precyzji i czasami trzeba wykonaÊ jakÈĂ procedurÚ w ĂciĂle okreĂlony sposób lub za pomocÈ specjalnego narzÚdzia. W przeciwnym razie wystawisz na ryzyko swoje zdrowie lub uszkodzisz rower. Gdy zauwaĝysz akapit oznaczony takÈ ikonÈ, zachowaj szczególnÈ ostroĝnoĂÊ i postaraj siÚ uniknÈÊ niepotrzebnych kïopotów. My kochamy rowery i czasami trudno nam siÚ oprzeÊ pokusie przekazania pewnych czysto technicznych wskazówek, których wcale nie musisz jakoĂ specjalnie braÊ sobie do serca. W takim przypadku oznaczamy akapit wïaĂnie ikonkÈ Sprawy techniczne. JeĂli naleĝysz do grupy osób, które chcÈ znaÊ wszystkie szczegóïy, moĝesz bez wahania zapoznaÊ siÚ z tymi informacjami. JeĂli jednak wolisz nie koncentrowaÊ siÚ na zbyt technicznych zawiïoĂciach, równie dobrze moĝesz zrezygnowaÊ z lektury akapitów oznaczonych tÈ ikonkÈ.

Co dalej Ta ksiÈĝka jest pozycjÈ referencyjnÈ, co oznacza, ĝe moĝesz zaczÈÊ lekturÚ w wybranym miejscu. JeĂli dopiero zaczynasz swojÈ przygodÚ z rowerami i nie wiesz nic o dziaïaniu przerzutki, zacznij od rozdziaïu 2. JeĂli czujesz potrzebÚ przygotowania domowego lub garaĝowego warsztatu, w którym bÚdziesz mógï wykonywaÊ naprawy rowerów, zacznij od rozdziaïu 3. Jeĝeli Twój rower na razie sprawuje siÚ bez zarzutu i chcesz, ĝeby dziaïaï

21

22

Naprawa i konserwacja rowerów dla bystrzaków jak najdïuĝej, przejdě do rozdziaïu 16. i wykonaj przeglÈd roweru, upewniajÈc siÚ, ĝe ĝadna czÚĂÊ nie odpadnie podczas nastÚpnej przejaĝdĝki. JeĂli szukasz konkretnych informacji, wykorzystaj spis treĂci i zajrzyj do indeksu. WyĂlij do nas e-mail, ĝeby podzieliÊ siÚ swojÈ opiniÈ na temat ksiÈĝki, lub przeĂlij zdjÚcie upaÊkanych smarem rÈk, aby nam udowodniÊ, ĝe dobrze dbasz o swój rower. Oto adres Dennisa: [email protected]. A ten e-mail naleĝy do Keitha: [email protected].

CzÚĂÊ I

Wprowadzenie

24

CzÚĂÊ I: Wprowadzenie

W tej czÚĂci…

N

a stronach tej ksiÈĝki znajdziesz wszystko, co musisz wiedzieÊ, ĝeby dobrze zadbaÊ o swój rower. JeĂli nie masz absolutnie ĝadnych doĂwiadczeñ z serwisowaniem rowerów i nie wiesz, jakÈ funkcjÚ speïnia przerzutka, to znajdujesz siÚ we wïaĂciwym punkcie wyjĂcia na poczÈtku drogi do poznawania tajemnic swojego roweru. W tej czÚĂci ksiÈĝki wyjaĂnimy, jak zidentyfikowaÊ poszczególne czÚĂci roweru, i powiemy Ci, jak one ze sobÈ wspóïdziaïajÈ. Podpowiemy, jak wybraÊ i przygotowaÊ w domu miejsce do pracy z rowerem. Dowiesz siÚ, które naprawy lepiej zostawiÊ ekspertom. Damy teĝ kilka prostych wskazówek dotyczÈcych dziaïañ, od jakich trzeba zaczÈÊ, jeĂli podczas kolejnej wycieczki coĂ siÚ zepsuje w Twoim rowerze.

Rozdziaï 1: Obudě drzemiÈcego w Tobie magika rowerowego

Rozdziaï 1

Obudě drzemiÈcego w Tobie magika rowerowego W tym rozdziale: Ź Wkraczamy w Ăwiat napraw i serwisowania roweru. Ź Mówimy o tym, jak dbaÊ o rower przed wycieczkÈ rowerowÈ, w jej trakcie i po jej zakoñczeniu. Ź Omawiamy naprawy awaryjne: podstawowe i te bardziej skomplikowane. Ź Opisujemy comiesiÚczne i coroczne czynnoĂci serwisowe.

G

dy przygotowujesz siÚ do wypadu na rowerze w nieznany teren, zabierasz ze sobÈ mapÚ. W pewnym sensie taka sama „mapa” przydaje siÚ takĝe podczas wyprawy do Ăwiata napraw i serwisowania rowerów. Podróĝ, jakÈ wkrótce rozpoczniesz (lub która juĝ zostaïa rozpoczÚta), moĝe byÊ naprawdÚ satysfakcjonujÈca i przynosiÊ Ci korzyĂci przez caïe ĝycie, jeĂli tylko dysponujesz przewodnikiem, dziÚki któremu dotrzesz w miejsce, dokÈd zmierzasz. NapisaliĂmy tÚ ksiÈĝkÚ w taki sposób, ĝeby staïa siÚ Twoim przewodnikiem, dziÚki któremu poznasz wszystkie tajemnice naprawy i serwisowania rowerów. W tym rozdziale rozkïadamy przed TobÈ mapÚ, przedstawiajÈc plusy i minusy róĝnych tras, które prowadzÈ do jednego celu: wïaĂciwego zadbania o Twój rower.

Naprawa i serwisowanie rowerów: poczÈtek drogi Punktem wyjĂcia jest poznanie wszystkich czÚĂci roweru, ich funkcji oraz tego, jak ze sobÈ wspóïpracujÈ (patrz rozdziaï 2.). JeĂli znasz wszystkie czÚĂci roweru, to znaczy, ĝe wiesz:

9 w jaki sposób ïoĝyska wpïywajÈ na zmniejszanie tarcia podczas jazdy; 9 jak dokrÚcaÊ Ăruby z odpowiedniÈ siïÈ; 9 dlaczego linki hamulcowe róĝniÈ siÚ od linek do zmiany biegów (tzw. przerzutek); 9 jaki dobór zÚbatek jest najlepszy dla Twojego roweru; 9 jak sprÚĝynki w przerzutkach pozwalajÈ zmieniaÊ biegi;

25

26

CzÚĂÊ I: Wprowadzenie

9 kiedy moĝna mieÊ pewnoĂÊ, ĝe tzw. szybkozamykacz nie bÚdzie stanowiÊ zagroĝenia dla Twojego zdrowia i ĝycia.

Gdy poznasz juĝ wszystkie elementy roweru i dowiesz siÚ, jak ze sobÈ wspóïdziaïajÈ, bÚdziesz gotowy do rozpoczÚcia tej podróĝy. Zaczekaj! Najpierw trzeba przygotowaÊ miejsce, w którym bÚdzie moĝna swobodnie pracowaÊ (patrz rozdziaï 3.). Do serwisowania roweru nie trzeba wielkich przestrzeni, ale przyda siÚ trochÚ wolnego miejsca, zapewniajÈcego wygodÚ pracy i swobodÚ ruchów. Musisz mieÊ gdzie odkïadaÊ narzÚdzia. Znajdě sobie jakÈĂ osïonÚ na podïogÚ. Miejsce pracy powinno byÊ ponadto przewiewne i dobrze oĂwietlone. Jeĝeli myĂlisz powaĝnie o zajÚciu siÚ regularnym przeprowadzaniem napraw, serwisowaniem i konserwacjÈ rowerów, zastanów siÚ nad zakupieniem dwóch istotnych dodatków:

9 Stoïu warsztatowego — pïaskiej powierzchni roboczej, dajÈcej swobodÚ pracy. 9 Stojaka rowerowego do uniesienia roweru nad ziemiÚ. Mamy dla Ciebie dobrÈ wiadomoĂÊ! Wcale nie musisz biec od razu do sklepu, ĝeby nabyÊ specjalistyczny zestaw narzÚdzi. Wiele potrzebnych narzÚdzi prawdopodobnie znajdziesz w domu. JeĂli masz jakieĂ klucze pïaskie, klucze imbusowe, ĂrubokrÚty, szczypce i mïotek, to wystarczy, ĝeby wykonaÊ szereg podstawowych procedur serwisowych. Specjalistycznych narzÚdzi bÚdziesz potrzebowaÊ tylko wtedy, jeĂli przejdziesz do bardziej zaawansowanych dziaïañ serwisowych. Kupno specjalistycznych narzÚdzi moĝesz odïoĝyÊ do czasu, gdy rzeczywiĂcie zaczniesz wykonywaÊ bardziej zaawansowane naprawy swojego roweru. Moĝesz na przykïad potrzebowaÊ specjalnego ĂciÈgacza, ĝeby zdjÈÊ korby. Zamiast zatem od razu biec do sklepu, poczekaj, aĝ przyjdzie Ci wykonaÊ coroczny przeglÈd i rzeczywiĂcie bÚdziesz potrzebowaÊ tego narzÚdzia. Gdy zdecydujesz siÚ na zakup narzÚdzi — takich jak skuwacz do ïañcucha, bacik, klucz do kasety lub wolnobiegu, czy teĝ klucz do szprych — musisz zdecydowaÊ, czy nabyÊ je jak najtaniej, czy moĝe zainwestowaÊ w droĝszy osprzÚt, który prawdopodobnie przeĝyje Twój rower. O tego typu dylematach mówimy w rozdziale 3. I wreszcie, jeĂli chcesz utrzymaÊ wszelkie ruchome czÚĂci roweru w jak najlepszym stanie technicznym, musisz zaopatrzyÊ siÚ w uniwersalny Ărodek do smarowania. Skup siÚ na potrzebie smarowania ïañcucha i róĝnych ruchomych czÚĂci w takich wraĝliwych miejscach jak ukïad hamulców i przerzutek. Równie istotne jest dysponowanie odpowiednim Ărodkiem czyszczÈcym. Poszukaj produktu przyjaznego dla Ărodowiska, takiego jak odtïuszczacz na bazie kwasów owocowych.

Rozdziaï 1: Obudě drzemiÈcego w Tobie magika rowerowego

Przed przejaĝdĝkÈ rowerowÈ, w jej trakcie i po jej zakoñczeniu Naprawa i konserwacja to coĂ wiÚcej niĝ tylko dbanie o rower wówczas, gdy stoi on bezczynnie w domu. To proces, który obejmuje czynnoĂci podejmowane przed kaĝdÈ eskapadÈ rowerowÈ, w jej trakcie i po jej zakoñczeniu.

Przed jazdÈ CzÚĂÊ trylogii dotyczÈca zadañ, jakie naleĝy wykonaÊ przed jazdÈ, dotyczy przede wszystkim koniecznych dziaïañ prewencyjnych, które nie tylko pomagajÈ utrzymaÊ sprawnoĂÊ roweru, ale i zwiÚkszajÈ Twoje bezpieczeñstwo. Jednym z najprostszych sposobów poprawienia bezpieczeñstwa jest wykonanie przeglÈdu roweru przed wycieczkÈ:

9 Sprawdě ciĂnienie w oponach. Czy jest zgodne z ciĂnieniem zalecanym przez

producenta, podawanym na boku opony? (Zajrzyj do rozdziaïu 6., gdzie znajdziesz wiÚcej informacji na temat opon).

9 Przyjrzyj siÚ hamulcom, aby sprawdziÊ, czy klocki nie sÈ zuĝyte i czy dobrze

przylegajÈ do obrÚczy podczas hamowania. (Zajrzyj do rozdziaïu 8., gdzie znajdziesz wiÚcej informacji o hamulcach).

9 Obejrzyj dobrze kierownicÚ, stery, koïa oraz inne czÚĂci roweru, zwracajÈc

szczególnÈ uwagÚ na wszelkie luzy. (WiÚcej informacji na temat kontroli stanu technicznego roweru znajdziesz w rozdziale 16.).

Niewaĝne, czy masz rower prosto z salonu, czy teĝ jeědzisz na dwudziestoletnim weteranie szos: w trasie zawsze coĂ moĝe pójĂÊ nie tak. Najlepiej byÊ przygotowanym i zabraÊ ze sobÈ zestaw narzÚdzi, które siÚ przydadzÈ, gdy wpadniesz w tarapaty. Oto kilka czynnoĂci, które naleĝy wykonaÊ, aby przygotowaÊ zestaw narzÚdzi (patrz rozdziaï 4., gdzie znajdziesz wiÚcej informacji):

9 Przymocuj do ramy maïÈ pompkÚ rowerowÈ. 9 Zabierz ze sobÈ wszystko, czego potrzebujesz, ĝeby poradziÊ sobie z dÚtkÈ,

z której uchodzi powietrze. Mamy tu na myĂli: ïatkÚ, klej, ïyĝki do opon oraz zapasowÈ dÚtkÚ (na wypadek, gdyby uszkodzona nie nadawaïa siÚ do uĝytku).

9 Przygotuj takĝe kilka innych narzÚdzi, takich jak klucze imbusowe, ĂrubokrÚty,

klucz do szprych i szczypce. DziÚki nim poradzisz sobie z róĝnymi problemami, które pojawiÈ siÚ w trakcie jazdy.

9 Zabierz teĝ szmatkÚ do wytarcia rÈk ze smaru po skoñczeniu naprawy. JeĂli planujesz wybraÊ siÚ w dïuĝszÈ trasÚ, zastanów siÚ, czy nie zabraÊ ze sobÈ kilku dodatkowych narzÚdzi. Rozwaĝ uzupeïnienie niezbÚdnika o: skïadanÈ zapasowÈ oponÚ, skuwacz do ïañcucha, ogniwa ïañcucha i sworznie, dodatkowe szprychy, zapasowe linki, smar i niezwykle przydatne narzÚdzie MacGyvera, czyli uniwersalnÈ taĂmÚ klejÈcÈ. (Patrz rozdziaï 4.).

27

28

CzÚĂÊ I: Wprowadzenie PrzygotowujÈc siÚ na sytuacje awaryjne, pamiÚtaj, aby zabraÊ:

9 telefon komórkowy, 9 dokumenty, 9 pieniÈdze, 9 batoniki energetyczne, 9 kurtkÚ przeciwdeszczowÈ, 9 okulary przeciwsïoneczne.

W trakcie jazdy Chociaĝ moĝe siÚ wydawaÊ, ĝe w trakcie jazdy trudno przeprowadzaÊ jakieĂ dziaïania serwisowe, sÈ jednak rzeczy, które moĝna zrobiÊ nawet podczas jazdy. JeĂli wypracujesz pewne nawyki, uda Ci siÚ przedïuĝyÊ czas uĝytkowania swojego roweru i zachowaÊ zdrowie:

9 Niech opony bÚdÈ zawsze dobrze napompowane, dziÚki czemu zmniejszysz opór toczenia i zamortyzujesz wstrzÈsy.

9 Bacznie obserwuj drogÚ przed sobÈ. 9 ZsiÈdě z roweru przed pokonaniem krawÚĝnika i innych przeszkód. 9 Gdy widzisz, ĝe nie unikniesz uderzenia w przeszkodÚ i wstrzÈsu, podnieĂ siÚ z siodeïka na nogi, tak jak dĝokej na koniu.

9 Zmieniaj biegi na niĝsze, jeszcze zanim dotrzesz do bardziej stromych odcinków wzniesieñ, zmniejszajÈc tym samym obciÈĝenia ïañcucha i przerzutek.

9 ZwróÊ uwagÚ na skrzypienia lub luzy, zanim pojawi siÚ koniecznoĂÊ naprawy uszkodzonego elementu.

Aby uzyskaÊ wiÚcej informacji na temat bezpiecznej jazdy, zajrzyj do rozdziaïu 16.

Po jeědzie Trylogia czynnoĂci konserwacyjnych koñczy siÚ dziaïaniami, które naleĝy wykonaÊ po zakoñczeniu jazdy. Brud, pyï i kurz dziaïajÈ jak materiaï Ăcierny, jeĂli wiÚc dostanÈ siÚ do czÚĂci wewnÚtrznych roweru, mogÈ prowadziÊ do szybszego zuĝywania siÚ ïoĝysk i innych wraĝliwych komponentów. Po zakoñczeniu jazdy nadchodzi czas na rozpoczÚcie walki z tym niedocenianym wrogiem. Zacznij od umycia roweru! Zmocz go dobrze, ale nie kieruj strumieni wody bezpoĂrednio na piasty lub suport. Uĝyj szczotki i mydïa, ĝeby usunÈÊ z roweru trudniej schodzÈce zabrudzenia. Uĝyj odtïuszczacza, ĝeby pozbyÊ siÚ tïustszych zabrudzeñ. PamiÚtaj, ĝeby po umyciu roweru zawsze go dobrze osuszyÊ i nasmarowaÊ — zwïaszcza ïañcuch, przerzutki, hamulce i koïa zÚbate. Kiedy skoñczysz, usuñ nadmiar smaru, tak ĝeby niepotrzebnie nie przyciÈgaï brudu. WiÚcej informacji na temat mycia i smarowania roweru znajdziesz w rozdziale 16.

Rozdziaï 1: Obudě drzemiÈcego w Tobie magika rowerowego

Przeprowadzanie napraw JeĂli masz szczÚĂcie, nigdy nie staniesz przed koniecznoĂciÈ wykonywania awaryjnych napraw gdzieĂ na poboczu drogi, z dala od zacisza wïasnego warsztatu. Tylko ĝe nikt nie ma tyle szczÚĂcia. JeĂli jeědzisz na rowerze wystarczajÈco dïugo, prÚdzej czy póěniej czeka CiÚ jakaĂ niespodziewana awaria i staniesz wówczas przed koniecznoĂciÈ przeprowadzenia jednej z napraw z poniĝszej listy: opona — poradzenie sobie z „kapciem” czyli z przebitÈ dÚtkÈ (lub 9 Przebita 1

oponÈ) to jedna z najczÚstszych napraw, jakÈ przyjdzie Ci wykonywaÊ (patrz rozdziaï 6.). Dlatego poÊwicz ïatanie, zanim zmuszÈ CiÚ do tego okolicznoĂci. DziÚki temu, jeĂli zïapiesz gumÚ na trasie, ïatwiej poradzisz sobie z rzeczywistym wyzwaniem.

9 Problem z koïami — po uderzeniu koïem w jakÈĂ przeszkodÚ moĝe dojĂÊ do

wygiÚcia obrÚczy lub zïamania szprychy. JeĂli uszkodzenie nie jest zbyt powaĝne, takĝe i z tym problemem jesteĂ w stanie sobie poradziÊ gdzieĂ na poboczu drogi (patrz rozdziaï 7.).

9 Problem z ïañcuchem — Twój ïañcuch moĝe uniemoĝliwiÊ Ci kontynuowanie jazdy. Zdarza siÚ, ĝe spada z najmniejszego koïa zÚbatego przedniej przerzutki i zakleszcza siÚ pomiÚdzy rurÈ trójkÈta ramy a tarczÈ. Moĝe siÚ nawet zdarzyÊ, ĝe ïañcuch zostanie rozerwany. Aby go naprawiÊ, bÚdziemy potrzebowaÊ specjalistycznych narzÚdzi i zapasowego ogniwa lub dwóch. W przeciwnym razie czeka CiÚ dïugi spacer do domu (patrz rozdziaï 10.).

9 Problem z przerzutkÈ — przerzutka wystajÈca podczas jazdy poza pïaszczyznÚ roweru ïatwo moĝe zostaÊ uszkodzona. Czasami konieczne moĝe okazaÊ siÚ wyregulowanie przerzutki, poprawienie jej mocowania i pozycji lub zdjÚcie z roweru (patrz rozdziaï 14.).

Niektórych napraw nie bÚdziesz w stanie wykonaÊ na trasie (przede wszystkim z powodu braku pod rÚkÈ specjalistycznych narzÚdzi). W tej kategorii napraw umieszcza siÚ: usuniÚcie luzów mocowania korby, luzów w pedaïach, poradzenie sobie z problemem z suportem lub wygiÚtÈ ramÈ. JeĂli zauwaĝysz któryĂ z tych problemów podczas jazdy, najlepiej zrezygnowaÊ z dalszej jazdy, bo moĝe on spowodowaÊ wiÚksze szkody lub doprowadziÊ do wypadku. Nikt nie chce byÊ zmuszany do radzenia sobie z problemami w sytuacjach awaryjnych. Znacznie lepiej jest wykonywaÊ naprawy we wïasnym warsztacie. Niektóre takie naprawy sÈ prostsze, inne trudniejsze. JeĂli nie masz duĝego doĂwiadczenia z serwisowaniem rowerów, przed przystÈpieniem do bardziej zaawansowanych napraw zacznij od dziaïañ podstawowych:

9 ’atanie opon i dÚtek. Gïównym powodem problemów z tej grupy sÈ uszkodzenia dÚtek lub opon. Musisz nauczyÊ siÚ, jak zdjÈÊ oponÚ, znaleěÊ miejsce przebicia, zaïataÊ dziurÚ i ponownie zaïoĝyÊ dÚtkÚ oraz oponÚ na obrÚcz. Po kilku razach nabierzesz doĂwiadczenia i stwierdzisz, ĝe to caïkiem proste. (Patrz rozdziaï 6.).

1

Autorzy stosujÈ czasami skrót myĂlowy, który bierze siÚ z tego, ĝe opony rowerowe dzielÈ siÚ na dÚtkowe i bezdÚtkowe (zatem nie zawsze przebita opona oznacza równieĝ przebitÈ dÚtkÚ). WiÚcej na ten temat w kolejnych rozdziaïach — przyp. tïum.

29

30

CzÚĂÊ I: Wprowadzenie

9 PrzeglÈd piast. Najwaĝniejszym elementem dziaïañ majÈcych na celu utrzymanie kóï w dobrym stanie technicznym jest zadbanie o sprawnoĂÊ piast. DziÚki ich odpowiedniej konserwacji, przeprowadzanej co najmniej raz w roku, koïa Twojego roweru bÚdÈ toczyÊ siÚ gïadko i pracowaÊ pïynnie. (Patrz rozdziaï 7.)

9 Wymiana klocków hamulcowych. Trudno wskazaÊ jakÈĂ waĝniejszÈ czynnoĂÊ serwisowÈ niĝ ta, dziÚki której moĝna zatrzymaÊ rower dokïadnie wtedy, gdy jest to konieczne. Dowiedz siÚ, jak zadbaÊ o stan hamulców i jak zmieniaÊ klocki, dziÚki czemu ryzyko naraĝenia Twojego zdrowia na szwank bÚdzie o wiele mniejsze. (Patrz rozdziaï 8.).

9 Regulacja wysokoĂci sztycy i poïoĝenia siodeïka. DziÚki wiedzy na temat

dostosowania poïoĝenia siodeïka i wysokoĂci sztycy moĝesz uratowaÊ swoje poĂladki przed nieprzyjemnymi konsekwencjami jazdy w niewygodnej pozycji. Wybór odpowiedniego siodeïka, a takĝe jego dostosowanie sprawiÈ, ĝe wycieczka rowerowa stanie siÚ doĂwiadczeniem przyjemniejszym i bardziej komfortowym. (Patrz rozdziaï 9.).

9 Wymiana ïañcucha. ’añcuch rowerowy jest jednym z elementów naraĝonych na najwiÚksze obciÈĝenia i ryzyko uszkodzeñ. A to oznacza, ĝe naleĝy poĂwiÚciÊ mu wiele uwagi. JeĂli ïañcuch zapewniï Ci kilka tysiÚcy przejechanych bezpiecznie kilometrów, najwyĝszy czas go wymieniÊ. (Patrz rozdziaï 10.).

9 Wymiana kaset i wolnobiegów. ZÚby na tarczach kasety i wolnobiegów z czasem siÚ zuĝywajÈ, sprawiajÈc, ĝe ïañcuch zaczyna przeskakiwaÊ. DysponujÈc odpowiednimi narzÚdziami i przy odrobinie wysiïku, moĝna pokusiÊ siÚ o samodzielnÈ wymianÚ. (Patrz rozdziaï 11.).

Tak naprawdÚ nawet te bardziej zaawansowane naprawy wcale nie sÈ specjalnie skomplikowane — po prostu oznaczajÈ koniecznoĂÊ wykonania nieco bardziej zïoĝonych procedur. W niektórych przypadkach bÚdziesz potrzebowaÊ specjalistycznych narzÚdzi oraz musisz pamiÚtaÊ, ĝeby wykonywaÊ dziaïania dokïadnie wedïug instrukcji, zgodnie ze wskazówkami i krok po kroku. Wystarczy odrobina koncentracji i nieco determinacji, a okaĝe siÚ, ĝe takĝe i Ty moĝesz staÊ siÚ prawdziwym „magikiem”, który wie, jak wykonaÊ wszystkie naprawy, na przykïad takie jak:

9 Serwisowanie elementów zawieszenia. Chociaĝ zakres prac, które przy ramie rowerowej moĝna wykonaÊ samodzielnie, jest ograniczony, nic nie stoi na przeszkodzie, aby zadbaÊ o utrzymanie dobrego stanu technicznego elementów zawieszenia (lub je naprawiÊ). W zaleĝnoĂci od rodzaju posiadanego systemu amortyzacji konieczna moĝe okazaÊ siÚ na przykïad wymiana oleju lub regulacja poziomu ciĂnienia powietrza. (Patrz rozdziaï 12.).

9 Serwisowanie pedaïów, korb i suportu. Pedaïy, korby i suport sÈ czÚĂciami

skïadajÈcymi siÚ na ukïad napÚdowy roweru i sïuĝÈ do przeniesienia siïy nóg na tylne koïo. Oznacza to, ĝe elementy te podlegajÈ duĝym obciÈĝeniom i dlatego naleĝy co roku odpowiednio je konserwowaÊ. W tym przypadku bÚdziesz potrzebowaÊ co najmniej jednego specjalistycznego narzÚdzia. (Patrz rozdziaï 13.).

9 Dostrojenie ukïadu zmiany biegów. WiÚkszoĂÊ wspóïczeĂnie produkowanych

przerzutek to bardzo precyzyjne mechanizmy, które wymagajÈ jedynie drobnych korekt i delikatnego dopieszczenia. WiÚksza czÚĂÊ Twojej pracy w tym kontekĂcie bÚdzie dotyczyÊ wïaĂnie utrzymania przerzutek przednich i tylnych w dobrym stanie. (Patrz rozdziaï 14.).

Rozdziaï 1: Obudě drzemiÈcego w Tobie magika rowerowego

9 Serwisowanie ukïadu sterowania. Kierownica, mostek i stery odpowiadajÈ za

pïynnoĂÊ prowadzenia roweru zgodnego z oczekiwaniami. Podczas jazdy ïoĝyska znajdujÈce siÚ wewnÈtrz sterów naraĝone sÈ na duĝe obciÈĝenia i wstrzÈsy, dlatego warto pamiÚtaÊ o regularnym, corocznym ich przeglÈdzie, dokrÚcaniu i gruntownym serwisowaniu. (Patrz rozdziaï 15.).

Nawet najbardziej zapaleni rowerowi magicy muszÈ czasami powierzyÊ swoje dwa kóïka specjalistom z profesjonalnego warsztatu. W lokalnym sklepie rowerowym znajdziesz ludzi dysponujÈcych drogimi narzÚdziami i, co waĝniejsze, doĂwiadczeniem uïatwiajÈcym poradzenie sobie z wykonaniem procedur serwisowych. Oto, jakie naprawy powinny byÊ zlecane specjalistom:

9 Naprawa ramy — tego typu prace wykraczajÈ poza zakres zadañ, z jakimi

moĝna poradziÊ sobie w warunkach domowych. Niektóre sklepy rowerowe zalecajÈ nawet wysïanie ramy do bardziej wyspecjalizowanego zakïadu lub zlecenie jej wymiany producentowi.

9 Montaĝ zestawu sterów — regulacja lub naprawa ukïadu sterów jest zadaniem ïatwym, które moĝna wykonaÊ w domu lub w trasie. Jednak jeĂli musisz zainstalowaÊ zupeïnie nowy zestaw sterów, lepiej udaÊ siÚ do lokalnego sklepu rowerowego, ĝeby skorzystaÊ z doĂwiadczenia fachowca i specjalistycznych narzÚdzi.

9 Centrowanie koïa — centrowanie koïa jest zadaniem skomplikowanym.

Potrzebujesz do tego specjalistycznych narzÚdzi (takich jak stojak do centrowania, miernik naprÚĝenia szprychy i narzÚdzia do ksztaïtowania), a takĝe… sporo doĂwiadczenia.

9 Niektóre prace zwiÈzane z elementami zawieszenia — producenci rowerów majÈ w swoich ofertach szerokÈ gamÚ róĝnych elementów skïadajÈcych siÚ na przednie i tylne ukïady amortyzacji i tïumienia (zawieszenie), a niektóre prace powinny byÊ powierzone producentowi, specjalistom w lokalnym sklepie rowerowym lub fachowcom z wyspecjalizowanych warsztatów naprawy systemów amortyzacji.

Prace serwisowe W zwiÈzku z pracami serwisowymi masz dwie alternatywy:

9 Moĝesz skupiÊ siÚ na regularnym serwisowaniu roweru, dziÚki czemu Twój rower bÚdzie rzadziej potrzebowaï napraw.

9 Moĝesz zrezygnowaÊ z jakichkolwiek czynnoĂci serwisowych, co oznacza wiÚcej napraw.

My wolimy tÚ pierwszÈ alternatywÚ. JeĂli Ty podzielasz nasze zdanie, w dalszej czÚĂci tego rozdziaïu znajdziesz listÚ prac serwisowych, które powinny byÊ wykonywane raz w miesiÈcu i raz w roku.

31

32

CzÚĂÊ I: Wprowadzenie

ComiesiÚczne prace serwisowe Zaplanuj prace serwisowe w miesiÚcznym kalendarzu sezonu rowerowego, a szybko stanÈ siÚ one Twoim nawykiem i czynnoĂciÈ wykonywanÈ rutynowo. Oto, jakie dziaïania naleĝy podjÈÊ w ramach comiesiÚcznego serwisowania roweru:

9 Sprawdě, czy nie pojawiïy siÚ jakieĂ uszkodzenia konstrukcji ramy.

Dokonaj oglÚdzin ramy rowerowej, szukajÈc Ăladów ĂwiadczÈcych o istnieniu naprÚĝeñ i uszkodzeñ konstrukcyjnych, zwracajÈc przy tym szczególnÈ uwagÚ na miejsca ïÈczenia elementów ramy oraz na obszary (takie jak spodnie strony rur), na które zwykle patrzysz raczej rzadko.

9 Sprawdě stan techniczny kóï i opon. Czy nie czujesz bicia podczas jazdy?

Czy opony nie sÈ mocno zuĝyte, pociÚte lub rozdarte? Czy szprychy sÈ dobrze napiÚte?

9 Umyj rower. Brud jest Twoim najwiÚkszym wrogiem, wiÚc jeĂli nie masz czasu, aby czyĂciÊ swój rower po kaĝdej przejaĝdĝce, zrób to przynajmniej raz w miesiÈcu, zwïaszcza jeĂli jeědzisz na nim regularnie.

9 Uĝyj smaru. Zabierasz swój samochód na wymianÚ oleju po przejechaniu

kolejnych 10 000 kilometrów? Zadbaj, aby Twój rower równieĝ dostaï co miesiÈc porcjÚ Ăwieĝego smaru, ĝeby przedïuĝyÊ ĝycie jego ruchomych czÚĂci.

9 Sprawdě luzy na poïÈczeniach. Wszelkie elementy zïÈczne, takie jak Ăruby

czy nakrÚtki, nawet jeĂli zostaïy wïaĂciwie dokrÚcone, majÈ (tylko sobie znane) tajemnicze sposoby, ĝeby z czasem rozluěniaÊ „wiÚzi”… Przecieĝ nie chcesz chyba zgubiÊ czegoĂ podczas jazdy? To moĝe byÊ niebezpieczne lub spowodowaÊ bezpowrotnÈ utratÚ jakiejĂ czÚĂci, dlatego podczas comiesiÚcznego przeglÈdu warto sprawdziÊ, czy wszystkie zïÈcza trzymajÈ i nic siÚ nie odkrÚciïo.

9 Sprawdě stan techniczny hamulców. Gdy na drogÚ wyskoczy Ci wiewiórka, to z pewnoĂciÈ nie bÚdzie najlepszy moment, ĝeby odkryÊ, iĝ masz zuĝyte klocki hamulcowe. Sprawdě stan hamulców i zastanów siÚ, czy przypadkiem nie warto wymieniÊ juĝ klocków. Sprawdě, czy nie poluzowaïy siÚ zaciski linek w pancerzykach oraz czy ĝadna rurka nie zwisa z ramy. NaciĂnij mocno děwignie hamulców, aby sprawdziÊ, czy okïadzina równo i pewnie dociska obrÚcze kóï.

9 Sprawdě ïañcuch, koronki kasety i tarcze przednich zÚbatek. Nie pozwól, ĝeby zuĝyty ïañcuch skracaï ĝywotnoĂÊ tarcz i kóï zÚbatych. Zmierz ïañcuch, aby potwierdziÊ, ĝe dwanaĂcie ogniw ma dokïadnie dwanaĂcie cali, a jeĂli tak nie jest, wymieñ ïañcuch, bo inaczej szybko staniesz przed koniecznoĂciÈ wymiany o wiele droĝszych zÚbatek.

9 Chroñ swoje siodeïko. JeĂli jest wykonane ze skóry, pamiÚtaj, ĝe warto je

dobrze zabezpieczyÊ. Skórzane siodeïka spisujÈ siÚ Ăwietnie, ale wymagajÈ trochÚ dodatkowej pracy, w tym regularnej konserwacji tj. czyszczenia skóry i uzupeïnienia naturalnych olejów.

9 Oceñ stan zawieszenia. JeĂli w Twoim rowerze znajdujÈ siÚ jakieĂ elementy

tïumiÈce, amortyzujÈce itd., sprawdě sztywnoĂÊ wszystkich poïÈczeñ Ărub i sworzni mocowania zawieszenia. JeĂli masz widelec amortyzowany, zapoznaj siÚ z instrukcjÈ obsïugi, ĝeby poznaÊ wskazówki producenta dotyczÈce odpowiedniej konserwacji tego elementu.

Rozdziaï 1: Obudě drzemiÈcego w Tobie magika rowerowego WiÚcej informacji na temat comiesiÚcznych prac serwisowych (w tym dokïadne instrukcje wykonania tych dziaïañ) znajdziesz w rozdziale 17.

Coroczne prace serwisowe Czy masz ochotÚ wsiÈĂÊ na rower nawet w samym Ărodku Ănieĝnej zimy? Zrób to, co trzeba, czyli zadbaj o swojego wiernego przyjaciela, zapewniajÈc mu coroczny przeglÈd:

9 Przygotuj ïañcuchowi kÈpiel oczyszczajÈcÈ. Wymocz ïañcuch w bezpiecznym

dla Ărodowiska odtïuszczaczu, wypïukujÈc wszelkie nieczystoĂci, które nagromadziïy siÚ pomiÚdzy spinkami, rolkami i sworzniami.

9 Wycentruj koïa. NierównoĂci, które Twój rower pokonywaï w ciÈgu roku,

wpïywajÈ na zmianÚ naprÚĝeñ szprych i w rezultacie prowadzÈ do wyginania obrÚczy. PoĂwiÚÊ trochÚ czasu, ĝeby zadbaÊ o prawidïowe wycentrowanie kóï.

9 Wymieñ linki i pancerzyki. Sprawdě stan linek i osïonek, w których biegnÈ linki. JeĂli zauwaĝysz jakieĂ pÚkniÚcia, korozjÚ, strzÚpienie lub nagromadzenie siÚ kurzu i brudu, zastanów siÚ nad wymianÈ tych elementów na nowe.

9 Wykonaj przeglÈd piast. Doroczny przeglÈd piast jest szczególnie waĝny, jeĂli masz tradycyjne piasty z ïoĝyskami kulkowymi. JeĂli w Twoim rowerze sÈ ïoĝyska uszczelnione, prawdopodobnie masz z nimi spokój na kilka lat.

9 Wykonaj przeglÈd sterów. Coroczny przeglÈd roweru jest dobrÈ okazjÈ, ĝeby sprawdziÊ, wyczyĂciÊ, dostroiÊ i poprawiÊ stery.

9 Dokonaj inspekcji stanu pedaïów. Pedaïy rowerowe to kolejny element,

w którym waĝnÈ rolÚ odgrywajÈ ïoĝyska. Tak jak w przypadku sterów, jeĂli chcesz, ĝeby jak najdïuĝej pracowaïy pïynnie, naleĝy je regularnie konserwowaÊ.

9 Wykonaj konserwacjÚ suportu. Suport jest centralnym elementem ukïadu

napÚdu. Wszystkie obroty korb suportu sumujÈ siÚ w czasie roku i prÚdzej czy póěniej pojawia siÚ koniecznoĂÊ przeglÈdu lub caïkowitej wymiany suportu.

9 WyczyĂÊ tylnÈ przerzutkÚ. W tym przypadku skupiamy siÚ na zdjÚciu

przerzutki, tak ĝeby moĝna byïo usunÈÊ brud z miejsc, w których zbiera siÚ go najwiÚcej — czyli na dwóch kóïeczkach tylnej przerzutki.

9 Wymieñ klocki hamulcowe. Postaraj siÚ zawsze mieÊ w domu jakiĂ zapasowy komplet okïadzin. SÈ tanie i ïatwe w montaĝu, a zaïoĝenie nowego kompletu zapewni Ci spokój ducha.

9 Wymieñ chwyty na kierownicy lub taĂmÚ. Masz ochotÚ na odrobinÚ

szaleñstwa i chcesz, ĝeby Twój rower wyróĝniaï siÚ na tle innych po tym, jak przez caïy rok wiernie Ci sïuĝyï? Pokoloruj trochÚ swój Ăwiat i dodaj nieco ĝycia, a takĝe zadbaj o odrobinÚ komfortu dla Twoich rÈk — wymieniajÈc owijkÚ na kierownicy lub montujÈc nowe chwyty.

9 Pokryj ramÚ zabezpieczajÈcÈ warstwÈ wosku. JeĂli podczas corocznego

remontu rozbierasz swój rower na czÚĂci pierwsze, wykorzystaj ïatwy dostÚp do wszystkim elementów ramy, ĝeby jÈ dobrze wyczyĂciÊ i naïoĝyÊ warstwÚ wosku.

33

34

CzÚĂÊ I: Wprowadzenie

9 Sprawdě akcesoria. Nie popeïnij bïÚdu zaniedbania, ĝeby odkryÊ w trasie, ĝe brakuje Ci waĝnych akcesoriów — zestawu do ïatania dÚtki, narzÚdzi lub dodatkowych baterii do Ăwiatïa — akurat wtedy, gdy potrzebujesz pomocy. Przejrzyj akcesoria i upewnij siÚ, ĝe wszystko jest na swoim miejscu.

WiÚcej informacji na temat corocznej konserwacji znajdziesz w rozdziale 17.

Rozdziaï 2

Rowerowa fizjologia: jak dziaïa Twój rower? W tym rozdziale: Ź Identyfikujemy elementy roweru. Ź Mówimy o funkcjach ïoĝysk w zakresie zmniejszania tarcia. Ź Wskazujemy na istotnÈ rolÚ odgrywanÈ przez gwinty, podpowiadajÈc, jak najlepiej o nie zadbaÊ. Ź Odkrywamy, jak dziÚki linkom moĝna uzyskaÊ kontrolÚ nad rowerem. Ź Opisujemy, jak przebiega proces zmiany biegów, i omawiamy dziaïanie przerzutek. Ź Przedstawiamy korzyĂci pïynÈce z zastosowania szybkozamykaczy. Ź Uczymy siÚ odróĝniaÊ pozostaïe czÚĂci roweru.

W

tym rozdziale stworzymy fundament, na którym bÚdziemy póěniej budowaÊ, wprowadzajÈc CiÚ w Ăwiat procedur napraw i serwisowania roweru. JeĂli opanujesz informacje znajdujÈce siÚ w tym rozdziale, wówczas dziÚki nowo zdobytej wiedzy nie tylko zaimponujesz kumplom i personelowi lokalnego sklepu z rowerami, ale i lepiej zrozumiesz, na czym polega wspóïdziaïanie róĝnych elementów roweru. Taka wiedza okaĝe siÚ bezcenna, gdy kiedyĂ przyjdzie Ci rozwiÈzaÊ samodzielnie jakiĂ problem z rowerem. JeĂli naprawdÚ chcesz wïasnorÚcznie naprawiaÊ rower i przeprowadzaÊ róĝne dziaïania serwisowe, nie wystarczy Ci sama ĂwiadomoĂÊ tego, jak powinno siÚ wykonywaÊ pewne procedury. Musisz mieÊ bogatÈ wiedzÚ na temat wszystkich komponentów rowerowych. PomyĂl: kardiolodzy musieli nie tylko analizowaÊ pracÚ serca, ale i uczyli siÚ, jak funkcjonuje caïy organizm. Przecieĝ ludzkie ciaïo jest zïoĝonym organizmem, na który skïadajÈ siÚ wspóïdziaïajÈce ze sobÈ róĝne ukïady (krwionoĂny, nerwowy itp.). Aby móc wykonaÊ operacjÚ na sercu, lekarz musi wiedzieÊ, jak serce wspóïpracuje z elementami ukïadu krÈĝenia, systemu nerwowego i innych ukïadów. Nie chodzi o to, ĝe twierdzimy, iĝ rower jest choÊby w przybliĝeniu tak zïoĝonym i skomplikowanym mechanizmem jak ludzkie ciaïo, ale prawdÈ jest, ĝe skïadajÈ siÚ na niego róĝne systemy. JeĂli zrozumiesz, na czym polega zmiana biegów, jak pracujÈ ïoĝyska, jak zmniejszyÊ tarcie i jak dziÚki linkom przenosi siÚ siïÚ nacisku děwigni na klocki hamulcowe oraz przerzutki, nie tylko bÚdziesz mieÊ peïne prawo, aby podawaÊ siÚ za pozytywnie zakrÚconego pasjonata sportów rowerowych, ale i lepiej zrozumiesz procedury prawidïowej konserwacji i naprawy roweru. JeĂli przyjdzie Ci wymieniÊ linkÚ, zrobisz to z wiÚkszÈ pewnoĂciÈ siebie wówczas, gdy bÚdziesz wiedzieÊ, jak linka wspóïpracuje z manetkami sterujÈcymi pracÈ przerzutki i przekïadni, z děwigniÈ

36

CzÚĂÊ I: Wprowadzenie hamulca czy klockami hamulcowymi. Wiedza na temat dziaïania poszczególnych mechanizmów przyda Ci siÚ równieĝ wtedy, gdy konieczne okaĝe siÚ naprawienie niesprawnego roweru gdzieĂ na poboczu drogi — gdy trzeba bÚdzie zdiagnozowaÊ problem lub znaleěÊ jakieĂ zaimprowizowane rozwiÈzanie. Wielu ludziom wciÈĝ jeszcze rower jawi siÚ jako wielka tajemnica, mimo ĝe przecieĝ duĝa czÚĂÊ zastosowanych do jego konstrukcji rozwiÈzañ mechaniki i technologii jest efektem pracy wynalazców tworzÈcych na przestrzeni ubiegïego wieku. W przeciwieñstwie do kupionego niedawno przez Ciebie iPoda, który prawdopodobnie w ciÈgu najbliĝszych szeĂciu miesiÚcy stanie siÚ sprzÚtem przestarzaïym, Twój wierny rower moĝe byÊ dla Ciebie ěródïem przyjemnoĂci przez wiele lat i wciÈĝ dziaïaÊ tak jak modele najnowsze. JeĂli bÚdziesz naleĝycie dbaÊ o swój rower, spÚdzicie razem wiele, wiele lat. Tak jak w kaĝdym zwiÈzku, dobre relacje wymagajÈ jednak ciÚĝkiej pracy i wysiïku. PoĂwiÚÊ zatem trochÚ czasu, aby siÚ dowiedzieÊ, jak dziaïa Twój rower, a dziÚki temu bÚdziecie mogli jeszcze dïugo spÚdzaÊ ze sobÈ czas, cieszÈc siÚ z niezapomnianych chwil.

Anatomia roweru: wykaz elementów skïadowych Na rysunku 2.1 przedstawiony zostaï rower szosowy, a na rysunku 2.2 rower górski. Jak widaÊ, wiele elementów (z maïymi wyjÈtkami) powtarza siÚ na obu rysunkach. Nie wszystkie rowery sÈ takie same, a niektóre ich czÚĂci róĝniÈ siÚ w konkretnych przypadkach. Rowery szosowe róĝniÈ siÚ od rowerów wyĂcigowych, które z kolei róĝniÈ siÚ od rowerów turystycznych i rowerów górskich. Rower szosowy wyróĝnia siÚ wÈskimi oponami i mniejszÈ wagÈ, poniewaĝ zbudowano go z myĂlÈ o pïynnej jeědzie po gïadkich powierzchniach dróg. Rowery wyĂcigowe przypominajÈ nieco z wyglÈdu rowery szosowe. Projektuje siÚ je z wykorzystaniem drogich materiaïów zmniejszajÈcych ciÚĝar caïkowity roweru, koncentrujÈc siÚ na ich dobrej aerodynamice (na przykïad z kierownicÈ, której uchwyty sÈ usytuowane trochÚ niĝej niĝ w rowerze szosowym). Rower górski ïatwo poznaÊ po grubych oponach z wypustkami, amortyzatorach i hamulcach tarczowych — elementach uïatwiajÈcych jazdÚ w trudnym terenie. Rower turystyczny bardzo przypomina rower szosowy, ale zazwyczaj wyróĝnia siÚ szerszym rozstawem kóï, wiÚkszÈ liczbÈ przerzutek i uchwytami do mocowania sakw rowerowych. Dwa schematy znajdujÈce siÚ na nastÚpnych stronach zawierajÈ opis elementów dwóch najpopularniejszych typów rowerów: roweru szosowego i górskiego. Informacje dotyczÈce elementów Twojego roweru znajdziesz w dostarczonej wraz z nim instrukcji obsïugi.

Rozdziaï 2: Rowerowa fizjologia: jak dziaïa Twój rower?

Rysunek 2.1. CzÚĂci roweru szosowego

37

38

CzÚĂÊ I: Wprowadzenie

Rysunek 2.2. CzÚĂci roweru górskiego

Rozdziaï 2: Rowerowa fizjologia: jak dziaïa Twój rower?

Wszystko zaczyna siÚ od ïoĝyska… SpoĂród trzech gïównych siï, którym musisz przeciwstawiaÊ siÚ jako cyklista, czyli oporowi powietrza, grawitacji i sile tarcia, to wïaĂnie tarcie jest tÈ siïÈ, z którÈ walczÈ nasi niestrudzeni mali przyjaciele — ïoĝyska kulkowe. ’oĝyska sÈ jednym z elementów roweru, które na przestrzeni ostatniego wieku zmieniïy siÚ niewiele. Pierwszy przypadek zastosowania ïoĝysk kulkowych odnotowano juĝ kilka tysiÚcy lat temu. OdkÈd wynaleziono koïo, ludzie szukali róĝnych rozwiÈzañ, dziÚki którym moĝna by byïo poradziÊ sobie z problemem tarcia ruchomej czÚĂci o czÚĂÊ nieruchomÈ. Wspóïczesne ïoĝyska (takie jak to pokazane na rysunku 2.3) zawierajÈ hartowane stalowe kulki (lub stoĝki, walce itp.), których zadaniem jest zmniejszanie tarcia pomiÚdzy ruchomymi i nieruchomymi czÚĂciami roweru. Gdy koïo roweru obraca siÚ wokóï osi piasty, to wïaĂnie ïoĝyska redukujÈ opór i tarcie. ’oĝyska znajdujÈ siÚ w wielu elementach roweru — nie tylko w piastach kóï, ale i w pedaïach, w mechanizmie korbowym suportu i sterach.

Rysunek 2.3. ’oĝysko z suportu

W droĝszych rowerach zakïada siÚ ïoĝyska z kulkami wykonanymi z materiaïu ceramicznego, które charakteryzujÈ siÚ jeszcze lepszÈ redukcjÈ tarcia. ’oĝyska sÈ zdumiewajÈcym efektem pracy inĝynierów, zaprojektowanym z dokïadnoĂciÈ do tysiÚcznych czÚĂci milimetra. JeĂli przyjrzysz siÚ kulkom, zobaczysz gïadkÈ, zaokrÈglonÈ i bïyszczÈcÈ powierzchniÚ. JeĂli kulki sÈ matowe lub wyraěnie widaÊ na nich róĝne rysy i wgniecenia, naleĝy je wymieniÊ. Chociaĝ moĝe siÚ wydawaÊ, ĝe do poprawnej pracy ïoĝyska zmniejszajÈcego tarcie wystarczÈ kulki o idealnym ksztaïcie, to jednak aby mogïy pracowaÊ one niezawodnie, konieczne jest jeszcze odpowiednie smarowanie. W wielu przypadkach ïoĝyska znajdujÈce siÚ wewnÈtrz róĝnych elementów roweru sÈ wypeïnione po brzegi wodoodpornym smarem, zaprojektowanym specjalnie dla ïoĝysk. JeĂli przeprowadzasz wïaĂnie jakÈĂ procedurÚ serwisowÈ wymagajÈcÈ rozïoĝenia ïoĝyska, to zanim zïoĝysz i zamontujesz ïoĝysko w rowerze, wypeïnij je smarem. Z czasem smar zbiera drobne zanieczyszczenia mechaniczne i przestaje dobrze wypeïniaÊ swojÈ rolÚ.

39

40

CzÚĂÊ I: Wprowadzenie Moĝe siÚ zastanawiasz, jaka magia trzyma w miejscu te maïe metalowe kulki? SÈ one zabezpieczone przed wypadniÚciem dziÚki tzw. bieĝniom lub pierĂcieniom noĂnym ïoĝyska. ’oĝysko stoĝkowe jest sprawdzonym rozwiÈzaniem, którego popularnoĂÊ nie maleje, mimo ĝe od pierwszych tego typu zastosowañ minÈï juĝ ponad wiek. W tej konstrukcji elementy toczne w koszyczku poruszajÈ siÚ po bieĝni w pierĂcieniu wewnÚtrznym o ksztaïcie stoĝka, a od zewnÈtrz sÈ osïoniÚte pierĂcieniem, który zostaje umocowany na osi lub trzpieniu obrotowym. PierĂcieñ wewnÚtrzny ïoĝyska z koszykiem i elementami tocznymi zazwyczaj mocowany jest na tyle ciasno, ĝeby pozbyÊ siÚ wszelkich luzów, tak aby caïoĂÊ (w tym przypadku piasta) obracaïa siÚ w miarÚ gïadko. Zbyt mocne dociĂniÚcie ïoĝyska moĝe sprawiÊ, ĝe elementy toczne bÚdÈ niepotrzebnie naraĝone na zbyt duĝe obciÈĝenia, które mogïyby prowadziÊ do szybszego zuĝycia — nie mówiÈc juĝ o tym, ĝe taka piasta obracaïaby siÚ trudniej i konieczne byïoby przyïoĝenie przez rowerzystÚ wiÚkszej siïy podczas pedaïowania. Elementy toczne znajdujÈ siÚ zwykle albo w „koszyczku”, albo w pierĂcieniu ustalajÈcym, albo teĝ majÈ formÚ niezaleĝnych „swobodnych” kulek. (PierĂcienie ustalajÈce znajdziesz w wielu ïoĝyskach roweru. Ich cechÈ charakterystycznÈ jest to, ĝe sprawdzajÈ siÚ gorzej niĝ ïoĝyska swobodne. JedynÈ ich zaletÈ jest ïatwoĂÊ zastosowania przy konstrukcji rowerów). Jednym z najnowszych osiÈgniÚÊ w zakresie mechaniki rowerowej jest zastosowanie zamkniÚtych ïoĝysk z pierĂcieniem uszczelniajÈcym (ïoĝysk maszynowych), które eliminujÈ koniecznoĂÊ regulacji docisku lub smarowania (a to oznacza mniej pracy dla Ciebie!), a ponadto uniemoĝliwiajÈ dostanie siÚ do wnÚtrza róĝnych zanieczyszczeñ. Kup rower z ïoĝyskami uszczelnionymi, a zaoszczÚdzisz sobie kïopotów z regularnym smarowaniem i Ăciganiem kuleczek, jeĂli te rozpierzchnÈ siÚ po caïym warsztacie! DrzemiÈcy w Tobie „magik” mechanik moĝe poczuÊ siÚ rozczarowany, jeĂli bÚdziesz uĝywaÊ ïoĝysk zamkniÚtych, poniewaĝ… te kulki sÈ po prostu fajne! Przyjemnie pracuje siÚ w towarzystwie takich bïyszczÈcych, Ălicznych, maïych kuleczek. Dennis narzeka, ĝe nie ma w ogóle frajdy z pracy przy rowerze, jeĂli nie poĝongluje sobie trochÚ kilkoma kulkami i nie zapakuje ich w nowe porcje smaru. Niezaleĝnie od wartoĂci dodanej kuleczek ïoĝysk (tj. ich fizycznej atrakcyjnoĂci) ïoĝyska uszczelnione wymagajÈ mniejszych nakïadów pracy.

Tylko tego nie przekrÚÊ: mocowanie na gwint JeĂli nie róĝnisz siÚ specjalnie od zwykïych zjadaczy chleba, pewnie Ci siÚ wydaje, ĝe znasz podstawy teorii poïÈczeñ gwintowanych. Uwierz nam jednak, ĝe bÚdziesz zaskoczony, odkrywajÈc, jak wiele praw naukowych skrywa zwykïe poïÈczenie Ăruby i nakrÚtki. Dlaczego to takie waĝne? SpoĂród wszystkich regularnych czynnoĂci serwisowych, jakie bÚdziesz wykonywaÊ podczas pracy przy rowerze, dokrÚcanie i odkrÚcanie Ărub znajduje siÚ na samym szczycie listy. NiewïaĂciwe poïÈczenie czegoĂ tak pozornie nieszkodliwego jak nakrÚtka i Ăruba moĝe doprowadziÊ do nieodwracalnych uszkodzeñ drogiego komponentu roweru.

Rozdziaï 2: Rowerowa fizjologia: jak dziaïa Twój rower? PoïÈczenia gwintowane sÈ prawdziwymi cichymi bohaterami Ăwiata dwóch kóïek. Mimo ĝe sÈ niezbÚdne, aby utrzymaÊ Twój rower w jednym kawaïku podczas ostrego zjazdu w dóï zbocza, zupeïnie nie rzucajÈ siÚ w oczy i ludzie rzadko w ogóle je dostrzegajÈ. CzÚsto siÚ okazuje, ĝe przyciÈgajÈ one uwagÚ dopiero wówczas, gdy „coĂ” w rowerze zaczyna grzechotaÊ, co zazwyczaj oznacza poluzowanie jakiegoĂ poïÈczenia Ăruby i nakrÚtki. ZïÈcza gwintowane to heteroseksualni partnerzy. Jeden element zawsze ma charakter „mÚski” (np. Ăruba), a drugi „ĝeñski” (gniazdo, np. nakrÚtka), jak to pokazano na rysunku 2.4. Elementy mÚskie i ĝeñskie, które majÈ ze sobÈ ĂciĂle wspóïpracowaÊ, wyróĝniajÈ siÚ pasujÈcymi do siebie rowkami gwintów, dziÚki którym moĝna w ogóle mówiÊ o jakimĂ poïÈczeniu.

Rysunek 2.4. MÚski i ĝeñski gwint Ăruby i nakrÚtki

PoïÈczenia gwintowane charakteryzujÈ siÚ róĝnÈ wytrzymaïoĂciÈ. ¥ruba sïuĝÈca do zamocowania uchwytu na bidon z wodÈ nie zapewniïaby wystarczajÈco duĝego poziomu bezpieczeñstwa poïÈczenia, gdyby uĝyÊ jej do zabezpieczenia korby.

DokrÚÊ ĂrubÚ… ale nie przesadzaj Jest jedna rzecz, którÈ musisz koniecznie wiedzieÊ na temat poïÈczeñ gwintowanych. Nie wolno Ci zapomnieÊ: Nigdy nie dociskaj Ăruby za mocno. Gdy Dennis zrozumiaï, dlaczego nie naleĝy maksymalnie dokrÚcaÊ Ărub, ta wiedza byïa dla niego niczym objawienie. Zawsze zakïadaï, ĝe obowiÈzuje zasada: im mocniej, tym lepiej. Gdyby ktoĂ wczeĂniej podzieliï siÚ z nim tÈ informacjÈ, mógïby oszczÚdziÊ mu wielu zepsutych gwintów. Podczas dociskania, które ma zagwarantowaÊ wïaĂciwÈ sztywnoĂÊ w miejscu poïÈczenia, elementy zïÈczne rozciÈgajÈ siÚ i zginajÈ. Jednak zbyt silne dokrÚcanie elementu mocujÈcego moĝe sprawiÊ, ĝe rozciÈgnie siÚ on tak bardzo, iĝ miejsce poïÈczenia zostanie uszkodzone.

41

42

CzÚĂÊ I: Wprowadzenie Nie musisz wariowaÊ, gdy nastÚpnym razem trzeba bÚdzie dokrÚciÊ jakÈĂ nakrÚtkÚ lub ĂrubÚ. Ogólna zasada nakazuje lekkie dokrÚcenie i sprawdzenie, czy zïÈcze trzyma. JeĂli wciÈĝ jeszcze czujesz luz, dokrÚÊ trochÚ mocniej. JeĂli czujesz, ĝe wpadasz juĝ w lekkÈ paranojÚ w kwestii siïy dociskania elementów gwintowanych, i boisz siÚ, ĝe za bardzo… dociĂniesz ĂrubÚ, moĝesz posïuĝyÊ siÚ kluczem dynamometrycznym. Mechanicy rowerowi uĝywajÈ go wïaĂnie po to, ĝeby do zaciĂniÚcia elementu mocujÈcego przyïoĝyÊ dokïadnie takÈ siïÚ, jaka jest potrzebna. Jeĝeli nie masz wyczucia w rÚkach i udajÈc Hulka, uszkodzisz jakiĂ gwint, fachowcy w lokalnym sklepie z rowerami mogÈ go naprawiÊ za pomocÈ narzÚdzia nazywanego gwintownicÈ. OczywiĂcie pod warunkiem, ĝe uszkodzenie gwintu bÚdzie niewielkie i ĝe spora jego czÚĂÊ wciÈĝ jeszcze bÚdzie nadawaÊ siÚ do uĝycia. JeĂli nie, gwint moĝna uznaÊ za nieodwracalnie zniszczony. Zanim zabierzesz siÚ do dociskania zïÈcza, oczyĂÊ i nasmaruj gwinty. W przypadku mniejszych elementów wystarczy smar w pïynie. W przypadku wiÚkszych (takich jak gwint suportu) zaleca siÚ ciÚĝszy smar, np. towot.

Gdy elementy zïÈczne siÚ obluzujÈ Czasami zdarza siÚ, ĝe elementy zïÈczne „zïapiÈ luz”. Jest to czÚsto wynikiem niewïaĂciwego dokrÚcenia. (Drgania roweru podczas jazdy zazwyczaj nie wystarczÈ do poluzowania wïaĂciwie zabezpieczonego ïÈcznika). Aby zapobiec samoistnemu odkrÚcaniu siÚ elementów zïÈcznych, producenci rowerów uĝywajÈ czasami przeciwnakrÚtek lub specjalnych podkïadek, które majÈ pomóc w utrzymaniu nakrÚtki w miejscu. Podkïadki pomagajÈ takĝe lepiej rozkïadaÊ naprÚĝenia pojawiajÈce siÚ wokóï nakrÚtki lub gïówki Ăruby. ZmniejszajÈ równieĝ tarcie podczas dokrÚcania nakrÚtki i/lub Ăruby. Aby zwiÚkszyÊ prawdopodobieñstwo dobrego usztywnienia zïÈcza gwintowanego, uĝyj specjalnych klejów do gwintów. Substancja ta po naïoĝeniu na gwint lekko twardnieje i zwiÚksza swojÈ objÚtoĂÊ, skutecznie podwyĝszajÈc bezpieczeñstwo zïÈcza.

Zakupy gwintowanych elementów zïÈcznych KupujÈc gwintowane elementy zïÈczne, pamiÚtaj, ĝe sÈ one klasyfikowane na wiele róĝnych sposobów. Jednym z nich jest Ărednica, mierzona na zewnÚtrznych wierzchoïkach gwintu. InnÈ kategoriÈ jest liczba rowków znajdujÈcych siÚ na okreĂlonym odcinku dïugoĂci elementu (to znaczy skok gwintu, czyli wartoĂÊ od jednego wierzchoïka gwintu do drugiego). Zwykle podaje siÚ zatem wartoĂci ustandaryzowane, np. M20x2. Pierwsza liczba oznacza w tym przypadku ĂrednicÚ gwintu (w systemie metrycznym), a druga liczba oznacza wartoĂÊ skoku (tu 2 mm). Najwaĝniejsze jednak jest nie tyle zapamiÚtanie, co oznaczajÈ konkretne wartoĂci, ile zapamiÚtanie, ĝeby przed wybraniem siÚ do sklepu po ĂrubÚ dobrze zmierzyÊ element, który trzeba wymieniÊ. JeĂli ĂrubÚ moĝesz zabraÊ ze sobÈ, zrób to — weě jÈ do lokalnego sklepu rowerowego. Sprzedawcy wystarczy tylko spojrzeÊ na gwint. BÚdzie wiedziaï, jak Ci pomóc.

Rozdziaï 2: Rowerowa fizjologia: jak dziaïa Twój rower? W przypadku Ărub powszechnie stosuje siÚ znormalizowany system metryczny (rozpoznawany po literze M poprzedzajÈcej wartoĂÊ liczbowÈ w milimetrach). Na przykïad Ăruba M5 stosowana w uchwycie na bidon ma ĂrednicÚ 5 mm. Waĝniejsze od tego, aby pamiÚtaÊ, co oznaczajÈ konkretne wartoĂci symbolu elementu zïÈcznego, jest dokonanie pomiarów starego i nowego elementu, aby siÚ upewniÊ, ĝe sÈ takie same.

Rozwaĝania o tym, jak linki zapewniajÈ Ci kontrolÚ nad rowerem Pomimo waĝnej roli linek, jakÈ speïniajÈ one w rowerze, elementom tym rzadko poĂwiÚca siÚ tyle uwagi, na ile zasïugujÈ. Zwykle grajÈ drugie skrzypce, oddajÈc palmÚ pierwszeñstwa i miejsce w Ăwiatïach reflektorów bardziej seksownym towarzyszom — manetkom zmiany biegów, děwigniom hamulców, przerzutkom i samym hamulcom. A prawda jest taka, ĝe nieprawidïowo zamontowane lub zuĝyte linki mogÈ uniemoĝliwiÊ prawidïowÈ pracÚ nawet najlepszych przerzutek i ukïadów hamulcowych. Gdy w trakcie ostrego zjazdu w dóï zbocza nagle pod koïa wyskoczy Ci wiewiórka, musisz polegaÊ nie tylko na hamulcach, których zadaniem jest unieruchomienie koïa, ale jesteĂ uzaleĝniony równieĝ od linek przenoszÈcych siïÚ, z jakÈ naciskasz na děwignie hamulców. Mimo ĝe do przeniesienia siïy nacisku děwigni juĝ od dawna stosowaïo siÚ róĝnego rodzaju linki, ciÚgna znajdujÈce siÚ w rowerach sÈ o tyle unikalne, ĝe biegnÈ wzdïuĝ ramy, pokonujÈc kilka krzywizn. WïaĂciwe wypeïnianie ich misji umoĝliwia specjalna konstrukcja z linkÈ wewnÚtrznÈ wykonanÈ z metalowej plecionki, osïoniÚtej sztywnym pancerzykiem wykonanym ze stali pokrytej sztucznym tworzywem. WiÚkszoĂÊ pancerzyków linek posiada wykïadzinÚ wykonanÈ z tworzywa sztucznego, nylonu lub teflonu. Wykïadzina ta umieszczona jest pomiÚdzy pancerzykiem a linkÈ, a jej zadaniem jest zmniejszenie tarcia. W starszych modelach pancerzyki nie miaïy takiej wykïadziny/wyĂcióïki, dlatego konieczne byïo czÚste smarowanie linek dla zmniejszenia tarcia. W celu zmniejszenia wagi roweru oraz zredukowania tarcia linek w wielu rowerach stosuje siÚ linki nieosïoniÚte. Pancerzyk osïania tylko czÚĂÊ linki biegnÈcej wzdïuĝ ramy do przelotki. W tym miejscu wychodzi z wÈskiego otworu w ograniczniku i dalej biegnie nieosïoniÚta. Aby zabezpieczyÊ otwór w pancerzyku, umieszcza siÚ w tym miejscu maïe metalowe okucie, tzw. ferrule. StamtÈd linka biegnie dalej, aĝ dociera do kolejnego ogranicznika z pancerzykiem poprowadzonym w przeciwnym kierunku. W zaleĝnoĂci od zastosowania pancerzyki mogÈ siÚ róĝniÊ. Na przykïad te stosowane w ukïadach indeksowanych przerzutek wyróĝniajÈ siÚ lepszÈ jakoĂciÈ i rzadziej ulegajÈ rozciÈgniÚciu. Tego typu pancerzyki sÈ czÚsto usztywniane metalowymi nitkami zalanymi plastikiem i biegnÈcymi równolegle wewnÈtrz osïony. Lepszej jakoĂci pancerzyki stosowane do linek przerzutek nie powinny byÊ uĝywane w zastÚpstwie przy wymianie linek hamulców, poniewaĝ mogÈ nie poradziÊ sobie z wiÚkszÈ siïÈ, z jakÈ naciÈga siÚ linkÚ podczas ostrego hamowania.

43

44

CzÚĂÊ I: Wprowadzenie Mniej elastyczne i mniej podatne na rozciÈganie pancerzyki przerzutek, choÊ droĝsze, nie nadajÈ siÚ zupeïnie do innych zastosowañ i wcale niekoniecznie muszÈ byÊ lepszej jakoĂci. JedynÈ prawdziwÈ ich zaletÈ jest to, ĝe lepiej niĝ te konwencjonalne sprawdzajÈ siÚ wïaĂnie zastosowane do przerzutek indeksowanych. Bardzo ïatwo ulegajÈ uszkodzeniom i wiele osób i tak stosuje zamiast nich pancerzyki od linek hamulców, mimo ĝe zazwyczaj oznacza to koniecznoĂÊ wykonania dodatkowej pracy, aby uzyskaÊ prawidïowe indeksowanie. Podczas produkcji pancerzyków gïównym celem jest wyeliminowanie tarcia, tak ĝeby równomiernie przenosiÊ obciÈĝenia do hamulców lub przerzutek. Zbyt dïugie pancerzyki oznaczajÈ niepotrzebne tarcie i prowadzÈ do sytuacji, w której reakcjÚ na nacisk děwigni uznajemy za opóěnionÈ. Za krótkie pancerzyki z kolei mogÈ prowadziÊ do tworzenia siÚ zaïamañ lub ograniczaÊ moĝliwoĂÊ peïnego wychylenia kierownicy. Dostosowanie dïugoĂci pancerzyka jest waĝne. JeĂli masz zamiar zaïoĝyÊ nowy pancerzyk, zmierz ten oryginalny, który wymieniasz. Nowy przytnij tak, ĝeby byï odrobinÚ dïuĝszy. Zawsze moĝna go wtedy skróciÊ, gdyby pojawiïa siÚ taka koniecznoĂÊ. JeĂli przecinasz pancerzyki, uĝyj ostrego narzÚdzia, które nie pozostawi poszarpanych krawÚdzi. Po przeciÚciu pancerzyka trzeba zbadaÊ stan koñcówki i sprawdziÊ, czy nie powstaïy jakieĂ zadziory. JeĂli tak, moĝesz przyciÈÊ pancerzyk nieco wyĝej lub uĝyÊ pilniczka, aby wygïadziÊ zakoñczenie. Po przeciÚciu pancerzyka konieczne moĝe okazaÊ siÚ otwarcie przewodu, na przykïad za pomocÈ szydeïka. JeĂli okucia sÈ elementem zakupionym razem z pancerzykami, umieĂÊ je na koñcówce przewodu. ChroniÈ one i wzmacniajÈ pancerzyki, utrzymujÈc przy tym linki w odpowiedniej pozycji wzglÚdem przelotek. W sklepach moĝna kupiÊ komplet zawierajÈcy wewnÚtrzne linki, pancerzyki i metalowe okucia. Podczas prowadzenia linek wzdïuĝ ramy naleĝy unikaÊ zaïamañ. JeĂli nie da siÚ uniknÈÊ ïuków, postaraj siÚ, ĝeby byïy moĝliwie ïagodne (jak pokazano to na rysunku 2.5). JeĂli wymieniasz stare pancerzyki na nowe, postaraj siÚ odtworzyÊ dotychczasowy ukïad, jaki zostaï juĝ raz zaprojektowany dla roweru — uwierz, ĝe jakiĂ inĝynier poĂwiÚciï juĝ sporo czasu, ĝeby wszystko dobrze przemyĂleÊ.

Rysunek 2.5. Najlepszym rozwiÈzaniem jest zastosowanie niewielkich ïuków pancerzyków

Rozdziaï 2: Rowerowa fizjologia: jak dziaïa Twój rower? Podczas konserwowania linek w celu zapobiegania korozji warto zabezpieczyÊ je olejem. Zanim umieĂcisz linki w pancerzyku, posmaruj je delikatnie silikonem, olejem mineralnym lub syntetycznym. Smarowanie przyda siÚ równieĝ czÚĂciom, które wchodzÈ w kontakt z linkami, tj. Ărubie baryïkowej do regulacji przerzutki i Ărubom kotwiÈcym, w których znajdujÈ siÚ gwinty wymagajÈce zabezpieczenia. Nie uĝywaj do zabezpieczenia linek gÚstego smaru, który powoduje zbyt duĝe tarcie, a takĝe przyciÈga kurz i brud z drogi. Takie zanieczyszczenia mogÈ sprawiÊ Ci jeszcze wiÚcej problemów.

WrzuÊ wyĝszy bieg JeĂli pierwsze doĂwiadczenia z rowerem zbieraïeĂ w bardzo mïodym wieku, zapewne wiesz tak samo jak autorzy tej ksiÈĝki, ĝe gdy wspiÈïeĂ siÚ na siodeïko trójkoïowego roweru i popedaïowaïeĂ przed siebie, ĝeby zdobyÊ Ăwiat, to ciÚĝko Ci byïo jeědziÊ bez moĝliwoĂci zmiany biegów. KrÈĝenie po chodniku przed rodzinnym domem byïo caïkiem ïatwe — przynajmniej tak dïugo, dopóki nie trzeba byïo pokonywaÊ jakiejĂ górki. Wówczas ĝeby utrzymaÊ rower w ruchu, musiaïeĂ mocniej nacisnÈÊ na pedaïy, a Twoje sïabe nogi w którymĂ momencie odmawiaïy posïuszeñstwa i rodzice musieli Ci pomóc, ĝebyĂ mógï skierowaÊ siÚ z powrotem do domu. Dlaczego wjechanie trójkoïowcem na wyĝszÈ górkÚ okazywaïo siÚ takie trudne? Gdy rower nie ma moĝliwoĂci zmiany biegów, kaĝdy ruch pedaïów sprawia, ĝe tylne koïo przesuwa rowerzystÚ o odpowiadajÈcy ruchowi korby odcinek. Jeden obrót pedaïów to jeden obrót koïa (peïny obwód koïa). JeĂli wjeĝdĝasz pod górÚ, siïa potrzebna do wykonania tego jednego obrotu jest znacznie wiÚksza. Biegi stworzono po to, ĝeby zmieniaÊ przeïoĝenie odcinka pokonanego przez koïo dla kaĝdego obrotu pedaïów. Odcinek ten skraca siÚ lub wydïuĝa, dziÚki czemu moĝesz wkïadaÊ w obrót pedaïów takÈ samÈ siïÚ niezaleĝnie od tego, czy zmierzasz akurat w górÚ wzniesienia, czy zjeĝdĝasz w dóï. System zmiany biegów bazuje na róĝnych kombinacjach przednich i tylnych kóï zÚbatych roweru. W konsekwencji przeïÈczania miÚdzy róĝnymi rozmiarami tarcz i zÚbatek, przerzutki pozwalajÈ na przyïoĝenie takiej samej siïy podczas pedaïowania, niezaleĝnie od terenu. WiÚkszoĂÊ rowerów dysponuje dwiema lub trzema tarczami przedniej przekïadni z róĝnÈ liczbÈ zÈbków (od 22 do 52, odpowiednio w najmniejszej i najwiÚkszej zÚbatce). Kaseta z koronkami na tylnej piaĂcie skïada siÚ z róĝnych zÚbatek, które mogÈ mieÊ od 11 do 32 zÚbów. W zaleĝnoĂci od poïoĝenia ïañcucha (na róĝnych zÚbatkach przednich i tylnych) jeden obrót pedaïów oznaczaÊ moĝe róĝnÈ liczbÚ obrotów tylnego koïa. Zaïóĝmy na przykïad, ĝe ïañcuch znajduje siÚ na przedniej zÚbatce z 44 zÚbami i tylnej z 11 zÚbami. W tym przypadku mamy do czynienia z przeïoĝeniem 4:1 (44 ÷ 11), co oznacza, ĝe wraz z kaĝdym obrotem przedniej zÚbatki tylne koïo obróci siÚ 4 razy. Wyĝsza wartoĂÊ przeïoĝenia bÚdzie najlepszym wyborem podczas zjazdów lub w czasie, gdy jedziesz z wiatrem wiejÈcym w plecy. Jeĝeli ïañcuch znajduje siÚ na tarczy przedniej z 22 zÚbami i zÚbatce tylnej z 32 zÚbami, wspóïczynnik wynosi 0,69 (22 ÷ 32). Taki niski bieg przydaje siÚ podczas wspinania siÚ po stromym wzgórzu. (Czy myĂli w Twojej gïowie kïÚbiÈ siÚ teraz równie szybko, jak szybko wirujÈ zÚbatki?).

45

46

CzÚĂÊ I: Wprowadzenie Caïkowita liczba biegów w rowerze obliczana jest przez przemnoĝenie liczby przednich i tylnych zÚbatek. JeĂli rower ma 3 tarcze przednie i 9 zÚbatek kasety, oznacza to, ĝe jeědzisz na rowerze z 27 biegami. Na rowerze z wiÚkszÈ liczbÈ przeïoĝeñ bÚdziesz dysponowaÊ szerszym zakresem niĝszych biegów, które przydadzÈ siÚ na podjeědzie, oraz wyĝszych biegów, dobrze sprawdzajÈcych siÚ na zjazdach. JednoczeĂnie dziÚki wiÚkszej liczbie zÚbatek znacznie mniejsze róĝnice przeïoĝeñ pozwalajÈ ïatwiej znaleěÊ odpowiedni bieg. Rower turystyczny Dennisa ma 27 biegów i daje mu duĝÈ elastycznoĂÊ w zakresie wyboru przeïoĝeñ, niezaleĝnie od tego, czy sapiÈc i dyszÈc wspina siÚ pod górkÚ, czy z krzykiem rozpÚdza siÚ do 80 kilometrów na godzinÚ, pÚdzÈc w dóï zbocza. WybierajÈc rower, uwzglÚdnij nastÚpujÈce wskazówki dotyczÈce liczby przeïoĝeñ:

9 Wybierz rower, który ma wystarczajÈco duĝe koïa zÚbate, ĝeby umoĝliwiÊ Ci

osiÈgniÚcie wiÚkszej prÚdkoĂci na zjeědzie bez koniecznoĂci niekontrolowanego zwiÚkszania liczby obrotów pedaïów.

9 Wybierz rower, który ma wystarczajÈco maïe zÚbatki, aby umoĝliwiÊ Ci pokonywanie ostrych wzniesieñ.

JeĂli to moĝliwe, unikaj wybierania kombinacji zÚbatek, które sprawiajÈ, ĝe ïañcuch ukïada siÚ pod duĝym kÈtem wzglÚdem ramy. Na przykïad unikaj wybierania najmniejszej tarczy z przodu i najmniejszej z tyïu. Taka kombinacja sprawia, ĝe ïañcuch siÚ rozciÈga i nadmiernie zuĝywa, a na dodatek prowadzi do uszkodzenia zÚbów kóï zÚbatych.

Jak uchroniÊ siÚ przed „zgubieniem” ïañcucha? Kaĝdy, kto pokonywaï na rowerze smaganÈ wiatrami przeïÚcz lub musiaï radziÊ sobie z silnym przeciwnym wiatrem, potrafi doceniÊ ïatwoĂÊ zmiany biegu jednym klikniÚciem lub przesuniÚciem děwigni manetki. Mechanizm, który sprawia, ĝe zmiany biegu dokonuje siÚ niemal bez wysiïku, nosi nazwÚ przerzutki rowerowej. Gdyby przyjrzeÊ siÚ przerzutce nieco uwaĝniej, moĝna by pomyĂleÊ, ĝe jest to najbardziej zaawansowana technologicznie czÚĂÊ roweru. W rzeczywistoĂci przerzutki to proste mechanizmy przeznaczone do przesuwania ïañcucha miÚdzy róĝnymi zÚbatkami. Zarówno przednie, jak i tylne przerzutki skïadajÈ siÚ z wózka, przez który przebiega ïañcuch. Podczas zmiany ustawienia manetki przerzutka wypycha ïañcuch w jednÈ lub drugÈ stronÚ, dopóki ten nie spadnie na niĝej poïoĝonÈ zÚbatkÚ lub nie przesunie siÚ na zÚbatkÚ o wiÚkszej Ărednicy. Przerzutka przednia skïada siÚ z prowadnicy, która poruszajÈc siÚ z boku na bok, przesuwa górnÈ czÚĂÊ ïañcucha przenoszÈcego energiÚ rowerzysty na tylne koïo. Poniewaĝ górna czÚĂÊ ïañcucha jest mocno napiÚta w konsekwencji przyïoĝenia siïy do korb pedaïów, ïañcuch naturalnie utrzymuje siÚ na swoim miejscu. Trudniej jest zmieniaÊ biegi wówczas, gdy mocno naciskasz na pedaïy, a rower porusza siÚ powoli.

Rozdziaï 2: Rowerowa fizjologia: jak dziaïa Twój rower? Bardziej zaawansowana partnerka przekïadni — przerzutka tylna — równieĝ odpowiada za przesuwanie ïañcucha z boku na bok, ale dodatkowym jej zadaniem jest utrzymanie jego naprÚĝenia. Tylna przerzutka ma zatem do wypeïnienia dwie waĝne funkcje: wymuszenie ruchu ïañcucha przemieszczajÈcego siÚ miÚdzy zÚbatkami w kasecie i utrzymywanie jego prawidïowego naprÚĝenia. Tylna przerzutka pozwala zmieniaÊ poïoĝenie ïañcucha dziÚki ukrytej wewnÈtrz niej wzmocnionej sprÚĝynie. NaciÈg sprÚĝyny sprawia, ĝe pantograf przerzutki jest odpychany od pïaszczyzny roweru w kierunku najmniejszej zÚbatki. Linka biegnÈca od manetki przeciwstawia siÚ sile sprÚĝyny. Gdy zmieniamy bieg i pociÈgamy za linkÚ, ta powoduje skrócenie naciÈgu sprÚĝyny i przesuwa ïañcuch w stronÚ roweru w taki sposób, ĝeby przeskoczyï on na nastÚpnÈ zÚbatkÚ. Gdy wracamy do poprzedniego biegu i oddajemy linkÚ, pantograf odchyla siÚ na zewnÈtrz. Od naprÚĝenia drugiej sprÚĝyny zaleĝy poziom oporu ruchu pantografu, który automatycznie redukuje luzy ïañcucha. Budowa tylnych przerzutek róĝnych producentów jest w zasadzie doĂÊ podobna (patrz rysunek 2.6). Przerzutki skïadajÈ siÚ z wózka, w którym znajdujÈ siÚ dwa maïe koïa zÚbate z ïañcuchem poprowadzonym tak, ĝe tworzy literÚ S. Kóïeczko przerzutki znajdujÈce siÚ wyĝej nazywane jest prowadzÈcym (albo po prostu górnym) i jego zadaniem jest wïaĂciwe poprowadzenie ïañcucha w prowadniku, który nazywa siÚ wózkiem. Kóïeczko znajdujÈce siÚ niĝej nazywane jest napinajÈcym (lub dolnym). Jego zadaniem jest utrzymanie naprÚĝenia ïañcucha oraz redukowanie luzów.

Rysunek 2.6. Tylna przerzutka

Przerzutki zaprojektowano specjalnie po to, aby w czasie ruchu pantografu utrzymywaïy wïaĂciwÈ odlegïoĂÊ miÚdzy kóïeczkiem prowadzÈcym a zÚbatkami tylnej kasety. Ruch linki przerzutki powoduje przemieszczenie ramienia tylnej przerzutki o okreĂlony

47

48

CzÚĂÊ I: Wprowadzenie odcinek, tak ĝeby umoĝliwiÊ bezbïÚdnÈ zmianÚ poïoĝenia ïañcucha wskakujÈcego na wybranÈ koronkÚ. Zwykle do dopasowania dïugoĂci odcinków przesuniÚÊ i naprÚĝenia sprÚĝyny sïuĝy jedna lub dwie baryïkowe Ăruby regulacyjne. Wózek tylnej przerzutki z kóïeczkami moĝe mieÊ róĝnÈ dïugoĂÊ uzaleĝnionÈ od luzu ïañcucha. Modele z dïuĝszymi wózkami zaprojektowano do obsïugi bardziej zïoĝonych kaset z wiÚkszÈ iloĂciÈ zÚbatek oraz dïuĝszych ïañcuchów. Zwykle spotyka siÚ je w rowerach z trzema tarczami przedniej przekïadni. Tylne przerzutki definiuje siÚ takĝe poprzez maksymalnÈ liczbÚ „zÚbów” — to znaczy rozmiar najwiÚkszego koïa zÚbatego kasety, na które moĝna przesunÈÊ ïañcuch. Krótkie wózki montowane sÈ jako osprzÚt rowerów wyĂcigowych. ZapewniajÈ one szybszÈ zmianÚ biegów i charakteryzujÈ siÚ wiÚkszym przeĂwitem (odlegïoĂciÈ do ziemi), który ma spore znaczenie, gdy cyklista musi skïadaÊ siÚ do ciasnych zakrÚtów.

Najszybsze uwolnienie koïa na Zachodzie Pewnego chïodnego dnia 1927 r. podczas wyĂcigu we wïoskich Alpach inĝynier i kolarz Tullio Campagnolo zmarzï tak bardzo, ĝe zgrabiaïymi palcami nie byï w stanie odkrÚciÊ nakrÚtki motylkowej znajdujÈcej siÚ przy kole roweru. To przykre doĂwiadczenie sprawiïo, ĝe wpadï na pomysï zastosowania w rowerze mechanizmu szybkiego uwalniania (zacisk mimoĂrodowy, potocznie zwany szybkozamykaczem). To nowe rozwiÈzanie wkrótce pozwoliïo uczyniÊ ĝycie niezliczonej rzeszy rowerzystów na caïym Ăwiecie nieco prostszym. Kaĝdy, kto kiedykolwiek musiaï zdjÈÊ koïo rowerowe, w którym nie byïo szybkozamykacza, dobrze wie, jak wielkim uïatwieniem jest rozwiÈzanie zaproponowane przez CampagnolÚ. Niewaĝne, czy zdejmujesz koïo, bo zïapaïeĂ gumÚ, czy teĝ po to, aby zmieĂciÊ rower do samochodu, dzisiaj trudno wyobraziÊ sobie pasjÚ rowerowÈ bez mechanizmu szybkiego uwalniania koïa. Szybkozamykacz w podstawowej wersji (jak ten pokazany na rysunku 2.7) wciÈĝ niewiele róĝni siÚ od swojego pierwowzoru. Skïada siÚ z dïugiego prÚta z děwigniÈ mechanizmu krzywkowego na jednym koñcu i nakrÚtki z zÈbkowanym brzegiem na drugim. Gdy czujesz, ĝe nakrÚtka znajdujÈca siÚ po jednej stronie zacisku jest mocno dociĂniÚta do haka, a děwignia znajduje siÚ w pozycji otwartej, ruch krzywki pozwoli pewnie zamocowaÊ koïo. Upewnij siÚ, ĝe zacisk dobrze trzyma piastÚ w hakach i zamyka siÚ z duĝym oporem. Szybkozamykacz wymyĂlono po to, ĝeby zastÈpiï Ăruby. Nie obracaj wiÚc děwigni jak skrzydïa nakrÚtki motylkowej, bo w ten sposób nie uda Ci siÚ odpowiednio zabezpieczyÊ koïa. Korzystanie z szybkozamykaczy wymaga odrobiny praktyki, zwïaszcza jeĂli chodzi o umiejÚtne wyczucie docisku nakrÚtki, która pozwoli bez nadmiernego wysiïku przesunÈÊ děwigniÚ do pozycji zamkniÚtej w pionie.

Rozdziaï 2: Rowerowa fizjologia: jak dziaïa Twój rower?

Rysunek 2.7. Szybkozamykacz bardzo uïatwia ĝycie kaĝdego cyklisty

Prawidïowe dociĂniÚcie piasty za pomocÈ szybkozamykacza jest waĝne o tyle, ĝe w razie niedokïadnego dziaïania koïo mogïoby siÚ poluzowaÊ i zeskoczyÊ z haków podczas jazdy. Obecnie w wiÚkszoĂci rowerów montuje siÚ na szczÚĂcie widelce posiadajÈce dodatkowe zabezpieczenie, dziÚki któremu koïo na pewno nie wysunie siÚ z haków, nawet jeĂli szybkozamykacz zostaï ěle dociĂniÚty. Zabezpieczenia tego typu to:

9 Elementy umieszczane przez producenta na przedniej piaĂcie koïa lub przednim widelcu.

9 RozwiÈzanie zintegrowane z ramÈ tj. odlew lub efekt mechanicznej obróbki zewnÚtrznych pïaszczyzn koñcówki widelca.

PoproĂ pracowników lokalnego sklepu rowerowego o udzielenie wskazówek na temat systemu dodatkowego zabezpieczenia w Twoim rowerze. Dodatkowe zabezpieczenie przed wysuniÚciem siÚ koïa z haków widelca w ĝadnym wypadku nie jest jakimkolwiek substytutem bezpieczeñstwa, jakie daje prawidïowe dociĂniÚcie zacisku uwalniania.

Inne elementy roweru, o których istnieniu warto wiedzieÊ WczeĂniej w tym rozdziale wymieniliĂmy najwaĝniejsze elementy roweru, wyjaĂniajÈc pokrótce, jak wyglÈda ich wspóïdziaïanie w ramach róĝnych systemów. W tym miejscu chcielibyĂmy poĂwiÚciÊ trochÚ czasu na wymienienie kilku innych istotnych elementów lub „systemów”, które zostanÈ omówione bardziej szczegóïowo w kolejnych rozdziaïach tej ksiÈĝki:

49

50

CzÚĂÊ I: Wprowadzenie

9 Ukïad napÚdowy — ukïad napÚdu to system pozwalajÈcy na konwersjÚ energii nóg rowerzysty na siïÚ wprawiajÈcÈ w ruch tylne koïo. W skïad tego systemu wchodzÈ: pedaïy, korby, suport, ïañcuch, tarcze kasety i zÚbatki przednie. (Patrz rozdziaï 13.).

9 Ukïad kierowniczy — skïada siÚ z przedniego widelca, kierownicy, mostka

i sterów. System kierowniczy pozwala Ci zmieniaÊ kierunek jazdy roweru. Gdy skrÚcasz kierownicÈ, ïoĝyska w sterach umoĝliwiajÈ jej obracanie w gïówce ramy roweru. (Patrz rozdziaï 15.).

9 Ukïad zawieszenia — Chociaĝ rower w pewnym stopniu tïumi wstrzÈsy

i drgania podczas jazdy, rower z systemem zawieszenia poprawia komfort jazdy i uïatwia prowadzenie w trudnym terenie. IstniejÈ róĝne mechanizmy skïadajÈce siÚ na zawieszenie, wĂród których wymieniÊ moĝna amortyzatory w przednim widelcu, w tylnej czÚĂci ramy, a takĝe sztyce amortyzowane. (Patrz rozdziaï 12.)

9 System hamulców — hamulce montowane w rowerach (patrz rozdziaï 8.) moĝna podzieliÊ na kilka kategorii: x

Hamulce obrÚczowe z klockami, które po naciĂniÚciu děwigni hamulca ocierajÈ siÚ o felgÚ koïa. SzczÚki hamulca sÈ poïÈczone z děwigniÈ przy kierownicy za pomocÈ linki.

x

Hamulce tarczowe, które montuje siÚ na piaĂcie. SÈ ciÚĝsze niĝ hamulce obrÚczowe, ale lepiej sprawdzajÈ siÚ w mokrych warunkach. W niektórych hamulcach tarczowych stosuje siÚ systemy hydrauliczne, podczas gdy w innych ciÈgle uĝywa siÚ ciÚgien linek hamulcowych.

x

Hamulce wbudowane w piaĂcie. PrzypominajÈ one hamulce tarczowe z tym wyjÈtkiem, ĝe klocki hamulcowe dociskane sÈ do zewnÈtrz w Ărodku cylindrycznego bÚbna, znajdujÈcego siÚ wewnÈtrz piasty. Do tej kategorii naleĝÈ stare dobre hamulce typu torpedo.

9 Koïa — z obrÚczami wykonanymi zazwyczaj z aluminium lub ze stali poïÈczone z piastÈ za pomocÈ szprych. Koïa ïÈczy siÚ z ramÈ, zabezpieczajÈc je zaciskiem z mechanizmem mimoĂrodowym lub gwintowanymi nakrÚtkami na osi piasty. Niektóre wspóïczeĂnie stosowane obrÚcze wykonuje siÚ z wïókna wÚglowego i innych zaawansowanych technologicznie materiaïów. (Patrz rozdziaï 7.).

9 Rama — jest bazÈ wyjĂciowÈ dla wszystkich wymienionych systemów. Wszystkie

czÚĂci rowerowe w taki czy inny sposób sÈ poïÈczone z ramÈ. Rama skïada siÚ z rury górnej, gïównej (dolnej), podsiodïowej, gïówki oraz rur tylnego trójkÈta — górnej (podsiodïowej) i dolnej (biegnÈcej wzdïuĝ ïañcucha). Niezwykle waĝnym czynnikiem jest zachowanie wïaĂciwej geometrii ramy, poniewaĝ to od niej zaleĝÈ wraĝenia z prowadzenia roweru. WiÚkszoĂÊ problemów z integralnoĂciÈ lub geometriÈ ramy wymaga interwencji fachowców. CzÚsto w takich sytuacjach zakup nowej ramy jest ïatwiejszy niĝ usuniÚcie uszkodzenia. (Patrz rozdziaï 12.).

Rozdziaï 3

Przygotowanie warsztatu: naprawa roweru w warunkach domowych W tym rozdziale: Ź Omawiamy narzÚdzia wykorzystywane przy podstawowych i zaawansowanych pracach serwisowych. Ź WyjaĂniamy róĝnice pomiÚdzy smarami, rozpuszczalnikami i Ărodkami czyszczÈcymi. Ź Podpowiadamy, jak przygotowaÊ w domu miejsce do pracy z rowerem. Ź Pomagamy znaleěÊ stojak rowerowy, który bÚdzie odpowiadaÊ Twoim potrzebom.

S

erwisowanie roweru naprawdÚ moĝe byÊ zajÚciem przyjemnym. Jednak nie przekonasz siÚ o tym, dopóki w którymĂ momencie nie stwierdzisz, ĝe jesteĂ ubabrany smarem aĝ po ïokcie — bardziej niĝ mechanik w pobliskim warsztacie samochodowym — a Twoja piÚkniejsza poïówka nie zacznie wkïadaÊ rÚkawic i przebieraÊ siÚ w „gorsze ubrania” tylko po to, ĝeby CiÚ pocaïowaÊ. W rzeczywistoĂci podczas typowych prac serwisowych wcale nie musisz siÚ jakoĂ specjalnie upaÊkaÊ. A nawet jeĂli siÚ trochÚ pobrudzisz, przecieĝ nic nie zastÈpi satysfakcji zwiÈzanej z samodzielnym doprowadzeniem roweru do porzÈdku. Nawet jeĂli praca w charakterze mechanika rowerowego (choÊby tylko na niepeïny etat) nie jest zajÚciem, o którym marzysz w skrytoĂci ducha, wiÈĝe siÚ z niÈ wiele korzyĂci:

9 BÚdziesz zaskoczony, jak bardzo zwiÚkszy siÚ zakres Twojej wiedzy na temat dziaïania roweru — tych rzeczy nigdy siÚ nie dowiesz, tylko na nim jeĝdĝÈc.

9 Poznasz sztuczki i kruczki, dziÚki którym uda Ci siÚ ograniczyÊ do minimum konieczne naprawy roweru.

9 Zaczniesz lepiej „rozumieÊ” swój rower, dziÚki czemu sam wpadniesz na pewne rozwiÈzania, które dadzÈ Ci wiÚkszÈ satysfakcjÚ z jazdy.

9 Gdy gdzieĂ na polnej drodze Twój rower odmówi posïuszeñstwa, bÚdziesz

w stanie zdiagnozowaÊ problem szybciej niĝ Lance Armstrong zakïada ĝóïtÈ koszulkÚ lidera.

52

CzÚĂÊ I: Wprowadzenie

KupiÊ czy nie kupiÊ? Zakup narzÚdzi rowerowych przypomina trochÚ nabywanie sprzÚtów kuchennych. Niektóre przydajÈ siÚ w kaĝdej kuchni. JeĂli przyrzÈdzasz posiïki, na pewno bÚdziesz potrzebowaÊ takich rzeczy jak choÊby kuchenna szpatuïka. Jednak myĂlÈc o jej zakupie, musisz zdecydowaÊ siÚ na jakiĂ konkretny produkt z bogatej gamy sprzÚtów kuchennych. Moĝesz kupiÊ tani model wykonany z plastiku, wiedzÈc, ĝe w ten sposób zaoszczÚdzisz trochÚ pieniÚdzy, nawet jeĂli uchwyt takiej ïopatki nie bÚdzie Ci specjalnie odpowiadaï, a na dodatek moĝe siÚ okazaÊ, ĝe zbyt dïugo Ci nie posïuĝy. Moĝesz teĝ zainwestowaÊ trochÚ wiÚcej i kupiÊ ïopatkÚ o ergonomicznym ksztaïcie, pasujÈcÈ do dïoni, wykonanÈ z materiaïu o gwarantowanej trwaïoĂci oraz objÚtÈ dïugoterminowÈ gwarancjÈ. Z takÈ samÈ sytuacjÈ mamy do czynienia w przypadku narzÚdzi rowerowych. Masz naprawdÚ duĝy wybór, poczÈwszy od tanich towarów charakteryzujÈcych siÚ wieloĂciÈ zastosowañ (które moĝna specjalnie dostosowaÊ tak, ĝeby sprawnie wykorzystaÊ je podczas prac z rowerem), a skoñczywszy na narzÚdziach wykonywanych na zamówienie, produktów wysokiej jakoĂci, zaprojektowanych specjalnie do prac serwisowych przy rowerach.

JeĂli zaleĝy Ci na zakupie po jak najniĝszej cenie, wiele markowych narzÚdzi kupisz tanio od producentów takich jak Spin Doctor lub Performance. Moĝesz rozwaĝyÊ równieĝ wyjÈtkowo korzystne cenowo propozycje chiñskich producentów spod znaku Lifu, za które zapïacisz od 70 do 600 zïotych. JeĂli potrzebujesz podstawowych narzÚdzi takich jak ĂrubokrÚty, klucze lub szczypce, znajdziesz je w dziale ze sprzÚtem kaĝdego supermarketu. PamiÚtaj, ĝe prace serwisowe nie polegajÈ na chwytaniu pierwszych lepszych narzÚdzi z przybornika i wypróbowywaniu ich na wraĝliwych komponentach Twojego drogiego roweru. Chociaĝ niektóre z narzÚdzi, które posiadasz w domu, z pewnoĂciÈ przydadzÈ Ci siÚ do róĝnych prac (choÊby ĂrubokrÚt, klucz nastawny i szczypce), czÚsto bÚdziesz jednak potrzebowaÊ takĝe specjalistycznych narzÚdzi. Znajdziesz je w internecie, gdzie moĝesz sprawdziÊ takĝe adresy sprzedawców. Moĝesz teĝ po prostu zajrzeÊ do najbliĝszego sklepu rowerowego.

Niektóre narzÚdzia zaprojektowano specjalnie do konkretnych zadañ, które pewnie bÚdziesz wykonywaÊ rzadko lub wrÚcz nigdy. JeĂli na przykïad planujesz robiÊ coroczny przeglÈd, bÚdziesz potrzebowaÊ specjalistycznych narzÚdzi, których nie uĝyjesz OczywiĂcie waĝnym czynnikiem wpïywajÈcym na do innych celów. Przez wiÚkszoĂÊ czasu bÚdÈ one decyzjÚ jest koszt. Wiele firm — takich jak Park Tool leĝeÊ bezuĝytecznie w Twoim warsztacie, zbierajÈc (www.parktool.com) i Pedro’s (www.pedros.com) tylko kurz. — sprzedaje narzÚdzia rowerowe wysokiej jakoĂci, które wykonane sÈ z trwaïych materiaïów, JeĂli doïÈczysz do lokalnego klubu pasjonatów rowygodne w uĝyciu i zaprojektowane tak, ĝeby bez werów, bÚdziesz mieÊ moĝliwoĂÊ poĝyczania naobaw moĝna byïo korzystaÊ z nich podczas serwi- rzÚdzi, oszczÚdzajÈc sobie koniecznoĂci zakupu sowania osprzÚtu z najwyĝszej póïki. Warto wie- czegoĂ, z czego nie bÚdziesz korzystaï zbyt czÚsto. dzieÊ, jak wybieraÊ narzÚdzia wysokiej jakoĂci, Zacznij od zebrania podstawowego zestawu naktórych bÚdziesz uĝywaÊ przez lata (nie mówiÈc juĝ rzÚdzi. Póěniej, gdy Twoje cele stanÈ siÚ nieco baro zaimponowaniu kumplom). dziej ambitne, zawsze moĝesz coĂ dokupiÊ, kierujÈc siÚ aktualnymi potrzebami.

Nawet jeĂli Twoje cele zwiÈzane z serwisowaniem i naprawianiem rowerów sÈ nieco mniej ambitne, zawsze bÚdziesz miaï w rÚku jednÈ z najlepszych wymówek, ĝeby wyjĂÊ z domu i odïoĝyÊ na póěniej jakieĂ uciÈĝliwe prace domowe. Przecieĝ jesteĂ zajÚty, pracujÈc przy rowerach caïej rodziny! Z tego rozdziaïu dowiesz siÚ, jakie narzÚdzia bÚdÈ Ci potrzebne, ĝeby zaczÈÊ prace ze swoim rowerem, i jakie narzÚdzia przydadzÈ Ci siÚ podczas wykonywania niektórych bardziej zaawansowanych procedur. JeĂli planujesz wejĂÊ na wyĝszy poziom wtajemniczenia, wyjaĂnimy Ci, jak naleĝycie przygotowaÊ miejsce do pracy, warsztat,

Rozdziaï 3: Przygotowanie warsztatu: naprawa roweru w warunkach domowych który stanie siÚ obiektem zazdroĂci sÈsiadów — przynajmniej tych, którzy wiedzÈ, ĝe Tour de France to nie wycieczka po uliczkach Bordeaux w celu zakosztowania mïodego wina beaujolais.

NarzÚdzia mechanika GdybyĂ miaï juĝ doĂÊ jedzenia co wieczór na mieĂcie i postanowiï nauczyÊ siÚ gotowaÊ, chciaïbyĂ zapewne dysponowaÊ dobrze wyposaĝonÈ kuchniÈ ze wszystkimi niezbÚdnymi naczyniami oraz produktami umoĝliwiajÈcymi przyrzÈdzanie smacznych i kompletnych posiïków. To samo dotyczy serwisowania i naprawy rowerów. Jeĝeli chcesz wïaĂciwie zadbaÊ o swój rower, potrzebujesz podstawowego sprzÚtu. JeĂli jednak naprawdÚ myĂlisz powaĝnie o tym, ĝeby zostaÊ prawdziwym „mistrzem kuchni” Ăwiata rowerów, i chcesz przeprowadzaÊ zaawansowane naprawy i prace konserwacyjne, staniesz przed koniecznoĂciÈ zakupu kilku dodatkowych narzÚdzi. Zacznijmy od podstaw.

Kompletowanie pakietu podstawowych narzÚdzi JeĂli szukasz podstawowego zestawu, dziÚki któremu bÚdziesz mógï rozpoczÈÊ prace, zaopatrz siÚ we wszystkie narzÚdzia opisywane w tej czÚĂci rozdziaïu. (Patrz rysunek 3.1). Prawdopodobnie niektóre z tych narzÚdzi masz juĝ w domu. Pozostaïe moĝesz kupiÊ z ïatwoĂciÈ po okazyjnych cenach.

Rysunek 3.1. Róĝne klucze przydatne podczas prac serwisowych przy rowerze

Zakup kilku lub kilkunastu narzÚdzi w jednym komplecie (w porównaniu do zakupu narzÚdzi pojedynczo) pozwoli Ci zaoszczÚdziÊ pieniÈdze. Taki gotowy zestaw narzÚdzi zwiÚksza równieĝ Twoje moĝliwoĂci w zakresie pracy z róĝnymi elementami osprzÚtu rowerowego.

53

54

CzÚĂÊ I: Wprowadzenie Klucze Podczas serwisowania roweru najczÚĂciej posïugiwaÊ siÚ bÚdziesz róĝnego rodzaju kluczami. Masz do wyboru klucze róĝnego typu — otwarte, oczkowe lub klucze z jednej strony otwarte, a z drugiej oczkowe (patrz rysunek 3.1). Wielu ludzi zwykle trzyma w domu „pod rÚkÈ” uniwersalny klucz nastawny (patrz rysunek 3.1) ze wzglÚdu na jego szeroki zakres zastosowañ. Moĝesz go wprawdzie wykorzystaÊ do pracy, ale pamiÚtaj, ĝe zawsze lepiej posïugiwaÊ siÚ kluczami nieregulowanymi, poniewaĝ lepiej przylegajÈ do Ăcianek nakrÚtek lub Ărub, nie niszczÈc ich. JeĂli klucz nastawny wypadnie Ci z rÚki podczas dokrÚcania lub luzowania jakiegoĂ zïÈcza, moĝe spowodowaÊ uszkodzenie nakrÚtki lub Ăruby, nie wspominajÈc juĝ o Twoich kostkach. KupujÈc klucze, szukaj zestawu kluczy o rozmiarach 7 – 17 mm, tak aby mieÊ pewnoĂÊ, ĝe bÚdziesz dysponowaÊ narzÚdziami pozwalajÈcymi odkrÚciÊ lub przykrÚciÊ wszystkie Ăruby i nakrÚtki w rowerze. Zanim spróbujesz odkrÚciÊ ĂrubÚ lub nakrÚtkÚ, upewnij siÚ, ĝe dany klucz dobrze pasuje. Jeĝeli nie masz pewnoĂci, wybieraj taki, który najĂciĂlej (przy jak najmniejszych luzach na Ăciankach) obejmuje ïeb Ăruby lub nakrÚtki.

WkrÚtaki Czym byïaby skrzynka z narzÚdziami bez ulubionego ĂrubokrÚta lub dwóch? ¥rubokrÚty — pïaski i krzyĝakowy (tzw. typu Phillips) — sÈ niezbÚdne do prac przy rowerze. Warto zaopatrzyÊ siÚ równieĝ w kilka róĝnych wkrÚtaków do róĝnych naciÚÊ znajdujÈcych siÚ na ïbach wkrÚtów. Zazwyczaj najlepszym wyborem jest najwiÚkszy wkrÚtak, który pasuje do naciÚÊ na ïbie wkrÚtu.

Klucze imbusowe Klucze imbusowe (zwane równieĝ kluczami Allena) to narzÚdzia w ksztaïcie litery L (patrz rysunek 3.2), które sïuĝÈ do odkrÚcania i dokrÚcania Ărub z ïbem z gniazdem. NajczÚĂciej bÚdziesz uĝywaÊ kluczy w rozmiarach 4, 5 i 6. Zamiast dobieraÊ klucze imbusowe, zastanów siÚ nad zakupem lekkiego, przenoĂnego minikompletu. Taki porÚczny komplet moĝe staÊ siÚ waĝnym elementem Twojego niezbÚdnika rowerzysty, zawierajÈcego klucze imbusowe, a czasami wkrÚtaki, klucze pïaskie i inne narzÚdzia. Taki niezbÚdnik Ăwietnie nadaje siÚ do zabrania na wycieczkÚ rowerowÈ. W normalnych okolicznoĂciach wystarczÈ Ci klucze imbusowe z zakresu 4 – 10 mm. Klucz imbusowy powinien dobrze wpasowaÊ siÚ w gniazdo Ăruby, zanim zaczniesz nim krÚciÊ.

Rozdziaï 3: Przygotowanie warsztatu: naprawa roweru w warunkach domowych

Rysunek 3.2. ¥ruby z gniazdem szeĂciokÈtnym powinny byÊ dokrÚcane za pomocÈ kluczy imbusowych

Mïotek Moĝe siÚ okazaÊ, ĝe do poluzowania sztycy lub usuniÚcia trzpienia blokujÈcego korbÚ bÚdziesz potrzebowaï mïotka. Maïy mïotek metalowy lub mïotek wykonany z tworzywa sztucznego pozwoli Ci lepiej kontrolowaÊ siïÚ uderzenia, obniĝajÈc ryzyko uszkodzenia roweru.

Szczypce Szczypce przydajÈ siÚ do wyciÈgania linek z pancerzyków, ale nie powinno siÚ ich uĝywaÊ do ich ciÚcia. JeĂli zamierzasz samodzielnie przygotowywaÊ linki do zaïoĝenia na rowerze, do uciÚcia ciÚgna i pancerzyka, uĝyj obcinaków specjalnie zaprojektowanych do tego celu. Nigdy nie uĝywaj szczypców do poluzowywania lub dokrÚcania nakrÚtek i/lub Ărub. Uszkodzisz w ten sposób ich krawÚdzie!

NarzÚdzia do wymiany opon JeĂli jeědzisz na rowerze wystarczajÈco czÚsto, któregoĂ dnia przyjdzie Ci popracowaÊ trochÚ przy oponach — niezaleĝnie od tego, czy chodzi tylko o utrzymanie wïaĂciwego ciĂnienia, czy o naprawÚ dÚtek. Oto, jakie narzÚdzia bÚdÈ Ci potrzebne:

9 Pompka (patrz rysunek 3.3). JeĂli wczeĂniej nie zaopatrzyïeĂ siÚ w ĝadnÈ pompkÚ rowerowÈ, kup takÈ, która pasuje do zaworów w Twoim rowerze (Presta czy Schrader?). WiÚcej informacji na temat zaworów znajdziesz w rozdziale 6. Niektórych lepszych pompek moĝna uĝywaÊ do napeïniania powietrzem kóï z zaworami obu typów.

55

56

CzÚĂÊ I: Wprowadzenie

Rysunek 3.3. Pompka rowerowa jest niezbÚdna do utrzymania prawidïowego ciĂnienia w oponach

JeĂli masz dwa lub wiÚcej rowerów — z zaworami róĝnych typów — wybierz pompkÚ, która bÚdzie miaïa wymiennÈ koñcówkÚ. Mniejsze pompki zaprojektowano tak, ĝeby moĝna je byïo pewnie mocowaÊ na ramie roweru i aby moĝna byïo zabieraÊ je ze sobÈ na wycieczki. Ich wadÈ jest maïa wydajnoĂÊ, przez co wypeïnienie powietrzem opony trwa dïuĝej, poniewaĝ ich podstawowym przeznaczeniem jest awaryjne pompowanie dÚtek w przypadku ewentualnych problemów w drodze. Nie nadajÈ siÚ do rutynowego pompowania kóï podczas serwisowania roweru. Najlepiej kupiÊ do domu wiÚkszÈ pompkÚ lub nawet sprÚĝarkÚ, która znacznie uïatwi Ci pracÚ.

9 Manometr (patrz rysunek 3.4). Do sprawdzenia ciĂnienia powietrza w oponach moĝesz uĝyÊ manometru. DziÚki niemu ïatwiej i szybciej napompujesz opony do odpowiedniego ciĂnienia, podanego na ich Ăciankach bocznych.

Rysunek 3.4. Manometr eliminuje koniecznoĂÊ zgadywania, jaka jest wartoĂÊ ciĂnienia w oponach

Wiele pompek lepszej jakoĂci posiada juĝ wbudowany manometr. UĝywajÈc takiej pompki, nie trzeba za kaĝdym razem szukaÊ manometru, który zwykle znajduje siÚ gdzieĂ gïÚboko w skrzynce z narzÚdziami. Ponadto nie bÚdzie koniecznoĂci przerywania pompowania w celu dokonania pomiaru ciĂnienia.

Rozdziaï 3: Przygotowanie warsztatu: naprawa roweru w warunkach domowych

9 Zestaw naprawczy do opon z ïatkÈ. PrÚdzej czy póěniej staniesz przed

koniecznoĂciÈ zaïatania dziury w dÚtce, przez którÈ z koïa ucieka powietrze. JeĂli nie chcesz za kaĝdym razem kupowaÊ nowej dÚtki, zaopatrz siÚ w zestawy naprawcze. W ich skïad wchodzÈ: x

ïatki,

x

tarka do starcia powierzchni dÚtki w celu poprawienia przyczepnoĂci,

x

klej.

9 ’yĝki do opon (patrz rysunek 3.5). ’yĝki do opon zazwyczaj sÈ wykonane z wytrzymaïego tworzywa sztucznego. Uĝywa siÚ ich do podwaĝenia opony i wysuniÚcia jej poza obrzeĝe obrÚczy koïa. Do pracy bÚdziesz potrzebowaÊ prawdopodobnie trzech ïyĝek, choÊ w niektórych rowerach górskich opony sÈ montowane na tyle luěno, ĝe wystarcza jedna lub dwie ïyĝki.

Rysunek 3.5. ’yĝki do opon

Smary, Ărodki czyszczÈce i odtïuszczajÈce Smary, Ărodki czyszczÈce i odtïuszczacze trudno uznaÊ za narzÚdzia, ale bez nich wïaĂciwie nie da siÚ wykonaÊ ĝadnej naprawy lub prac serwisowych. Przy tak wielu ruchomych czÚĂciach rower wymaga odpowiedniego smarowania za pomocÈ specjalnych olejów i smarów, które majÈ maksymalnie zmniejszaÊ tarcie i zapobiegaÊ korozji elementów metalowych. Te same cechy, które dajÈ olejom lub smarom wïaĂciwoĂci smarne i pozwalajÈ utrzymywaÊ siÚ na powierzchniach zabezpieczanych pïaszczyzn, sprawiajÈ równieĝ, ĝe substancje te stajÈ siÚ prawdziwym magnesem przyciÈgajÈcym kurz i brud. Rower,

57

58

CzÚĂÊ I: Wprowadzenie w przeciwieñstwie do samochodu, nie daje Ci luksusu wymiany oleju co 10 000 kilometrów. W ramach regularnych dziaïañ serwisowych w celu usuniÚcia zabrudzeñ powierzchniowych naleĝy zastosowaÊ odpowiednie Ărodki czyszczÈce oraz odtïuszczajÈce, dziÚki którym moĝna pozbyÊ siÚ bardziej opornego brudu. O smarach, Ărodkach odtïuszczajÈcych i czyszczÈcych bÚdziemy mówiÊ, dzielÈc je na dwie grupy.

Smary JeĂli jesteĂ pasjonatem dwóch kóïek, ale korzystasz z roweru nie czÚĂciej niĝ statystyczny mieszkaniec Ziemi, wystarczy Ci uniwersalny olej przeznaczony do smarowania rowerów. To wszystko, czego potrzebujesz. Moĝesz uĝywaÊ go do zabezpieczenia ruchomych elementów takich jak hamulce i przerzutki, a nawet ïañcuch. ProfesjonaliĂci uĝywajÈ jednak do smarowania ïañcucha specjalnych produktów. Producenci oferujÈ wiele Ăwietnej jakoĂci Ărodków smarnych, które stworzono specjalnie z myĂlÈ o zmiennych warunkach jazdy. Suchy smar na bazie wosku sprawdza siÚ najlepiej w lecie i przy niskiej wilgotnoĂci. Wielu zawodowych kolarzy, przewidujÈc deszcz, woli stosowaÊ Ărodki smarne w stanie ciekïym, tj. róĝnego typu oleje. Chociaĝ ïatwo przyciÈgajÈ kurz i brud, to lepiej radzÈ sobie z wilgociÈ. ¥wietny opis róĝnych smarów do ïañcuchów znajdziesz w artykule Urban Biker’s Tricks & Tips na stronie Dave’a Glowacza (blog Wordspace Press)1. Smar w postaci ciekïej moĝe byÊ nanoszony na ïañcuch za poĂrednictwem aerozolu lub z elastycznej butelki z tworzywa sztucznego. My wolimy to drugie rozwiÈzanie, poniewaĝ w ten sposób ïatwiej jest ĂledziÊ przepïyw zawartoĂci butelki. Nakïadanie smaru z puszki znacznie trudniej kontrolowaÊ, co czasami prowadzi do naïoĝenia zbyt wielkiej iloĂci Ărodka smarnego. Gdy pojawia siÚ potrzeba poluzowania jakiejĂ zapiekïej czÚĂci — na przykïad sztycy, która nie chce drgnÈÊ — uĝyj Ărodka penetrujÈcego WD-40. WD-40 nie powinien byÊ stosowany do smarowania ïañcucha. Mimo ĝe potrafi zdziaïaÊ cuda, jeĂli chodzi o poluzowanie zakleszczonych elementów, WD-40 jest w zasadzie rozpuszczalnikiem, który usunie smar znajdujÈcy siÚ juĝ na ïañcuchu. Chociaĝ WD-40 moĝe wydawaÊ siÚ Ărodkiem o dziaïaniu smarujÈcym (gdy znajduje siÚ w stanie ciekïym), to gdy tylko odparuje, caïe smarowanie ïañcucha zniknie. Trzymaj teĝ WD-40 z dala od manetek zmiany biegów, poniewaĝ moĝe on spowodowaÊ uszkodzenie ich wewnÚtrznych czÚĂci. Oprócz oleju przyda Ci siÚ równieĝ smar do wewnÚtrznych ruchomych czÚĂci roweru, zwïaszcza tych, które zaleĝÈ od ïoĝysk zmniejszajÈcych tarcie. ’oĝyska piast, suportu, sterów i pedaïów sÈ wypeïnione gÚstym smarem. Gdy dokonujesz ich przeglÈdu, smar naleĝy wymieniÊ. ¥rodki do smarowania zabezpieczajÈ równieĝ gwinty elementów zïÈcznych i zapobiegajÈ rdzewieniu oraz (jakĝeby inaczej) smarujÈ ciÚgna linek hamulca i biegów. Smary czÚsto sprzedawane sÈ w tubach. PamiÚtaj, ĝeby zawsze zamykaÊ tuby i w ten sposób zapobiegaÊ zanieczyszczaniu smarów. 1

Materiaïy te moĝna zamówiÊ na stronie: http://www.wordspacepress.com/ubtt.php — przyp. tïum.

Rozdziaï 3: Przygotowanie warsztatu: naprawa roweru w warunkach domowych Kupuj tylko smar przeznaczony do rowerów. Smar do ïoĝysk samochodowych bÚdzie zbyt ciÚĝki i jest za gÚsty. Nie nadaje siÚ do roweru.

¥rodki czyszczÈce i odtïuszczacze Najprostszym sposobem oczyszczenia roweru jest opïukanie go po przejaĝdĝce pod bieĝÈcÈ wodÈ. Pozwoli to usunÈÊ wszelkie luěne drobiny brudu, piasku lub zanieczyszczenia mechaniczne, które osadziïy siÚ na róĝnych powierzchniach. Podczas mycia roweru unikaj kierowania silnego strumienia wody na ïoĝyska piast i suportu, gdzie moĝe dojĂÊ do zmycia warstwy zabezpieczajÈcej smaru. ’agodny w dziaïaniu Ărodek czyszczÈcy (choÊby pïyn do mycia naczyñ) usuwa kurz i brud, a nie jest wystarczajÈco agresywny, ĝeby usunÈÊ grubsze warstwy smaru w miejscach takich jak tarcze, koïa zÚbate i ïañcuch lub wnÚtrze piasty, suportu i sterów. Mimo ĝe rozpuszczalniki (takie jak benzyna, nafta i rozcieñczalnik do farb) Ăwietnie usuwajÈ tïuszcz, nie zalecamy ich stosowania do czyszczenia czÚĂci rowerowych, poniewaĝ sÈ one ïatwopalne, emitujÈ toksyczne opary i sÈ Ărodkami chemicznie agresywnymi. DostÚpne w handlu Ărodki przeznaczone do pielÚgnacji rowerów nie doprowadzÈ do uszkodzenia elementów roweru ani nie bÚdÈ miaïy negatywnego wpïywu na Twoje zdrowie. Wiele z nich jest biodegradowalnych i przyjaznych dla Ărodowiska. Do naszych ulubionych naleĝÈ odtïuszczacze bazujÈce na sokach owocowych — produkuje siÚ je na bazie olejków uzyskanych ze skórki pomarañczy. W sklepach moĝna zaopatrzyÊ siÚ równieĝ w kilka rodzajów ekologicznych Ărodków czyszczÈcych, dziÚki którym nie tylko sprawnie oczyĂcisz swój rower, ale i nie ryzykujesz wdychania toksycznych oparów typowych dla rozpuszczalników.

NarzÚdzia specjalistyczne, sprawdzajÈce siÚ w zadaniach zaawansowanych Niektóre instrumenty znajdujÈce siÚ w asortymencie narzÚdzi mistrza kuchni (noĝe lub miski) majÈ wiele zastosowañ i moĝna z nich korzystaÊ podczas przygotowywania róĝnych potraw, podczas gdy inne (choÊby tzw. rÚkawy cukiernicze lub maszyna do makaronu) majÈ jedynie ĂciĂle okreĂlone funkcje. JeĂli tego typu narzÚdzia znajdujÈ siÚ w kuchni kogoĂ, kto nie zajmuje siÚ regularnie cukiernictwem lub nie wytwarza sam makaronu, prawdopodobnie przez wiÚkszoĂÊ czasu bÚdÈ staïy bezuĝyteczne, dobrze schowane gdzieĂ gïÚboko w szafie. Tak samo wyglÈda sprawa z wieloma specjalistycznymi narzÚdziami mechanika rowerowego. PrzydajÈ siÚ przy okreĂlonych czynnoĂciach (takich jak zdjÚcie korby lub oddzielanie koronek w kasecie), dziaïaniach, które albo wykonujesz wyjÈtkowo rzadko, albo powierzasz fachowcom z lokalnego sklepu rowerowego. Firmy takie jak Park Tool sprzedajÈ setki róĝnych rodzajów specjalistycznych narzÚdzi, z których wiele zaprojektowano specjalnie do wspóïpracy z konkretnymi markami lub wrÚcz okreĂlonymi seriami komponentów rowerowych. Przed zakupem upewnij siÚ zatem, czy okreĂlony produkt naprawdÚ bÚdzie nadawaï siÚ do pracy z elementem Twojego roweru. Jeĝeli nie masz pewnoĂci, doradzi Ci ktoĂ z lokalnego sklepu z rowerami.

59

60

CzÚĂÊ I: Wprowadzenie Oto lista specjalistycznych narzÚdzi, które przydadzÈ Ci siÚ, jeĂli poczujesz potrzebÚ przejĂcia na wyĝszy etap wtajemniczenia w zakresie serwisowania i napraw rowerów:

9 Skuwacz do ïañcucha (patrz rysunek 3.6). JeĂli planujesz wymianÚ lub naprawÚ

ïañcucha, bÚdziesz potrzebowaÊ skuwacza. NarzÚdzie to sïuĝy do rozïÈczania lub ïÈczenia ogniw ïañcucha przez wypychanie sworznia. Niektóre ïañcuchy (np. SRAM MasterLink) nie wymagajÈ specjalistycznego narzÚdzia do rozïÈczania i ponownego ïÈczenia ogniw ïañcucha. Skuwacz przyda Ci siÚ jednak tak czy owak, jeĂli zechcesz zaïoĝyÊ nowy ïañcuch i gdy konieczne bÚdzie oddzielenie kilku ogniw w celu dopasowania jego dïugoĂci.

Rysunek 3.6. Skuwacz do ïañcucha

9 ¥ciÈgacz do korb (patrz rysunek 3.7). ¥ciÈgacz do korb jest narzÚdziem

przydatnym podczas serwisowania wiÚkszoĂci rowerów. ¥ciÈgacz wkrÚca siÚ w gwint korby, oddzielajÈc jÈ od suportu. Przy tych pracach przyda Ci siÚ równieĝ klucz do gniazda imbusowego (zabezpieczonego przez osïonkÚ) lub specjalny klucz do odkrÚcenia Ăruby w standardowym mechanizmie korby (zwykle potrzebne sÈ klucze nasadowe 14 lub 15 mm).

Rysunek 3.7. ¥ciÈgacz korby

9 Klucz do konusów (patrz rysunek 3.8). Ten klucz przyda Ci siÚ, jeĂli masz

zamiar zrobiÊ przeglÈd piasty lub dokonaÊ korekty docisku ïoĝysk piasty koïa. Klucze sprzedawane sÈ w standardowych rozmiarach (zwykle 13 mm dla przedniej i 15 mm dla tylnej piasty), sprawdě wiÚc przed zakupem, jakiego typu piasty masz w swoim rowerze. Dobrze jest mieÊ dwa klucze o niezbÚdnych rozmiarach.

9 Bacik (patrz rysunek 3.9). Bacik wykorzystywany jest do unieruchomienia

zÚbatek podczas zdejmowania kasety. Dwa baciki mogÈ byÊ uĝyte jednoczeĂnie w celu usuniÚcia pojedynczych zÚbatek z wolnobiegu.

Rozdziaï 3: Przygotowanie warsztatu: naprawa roweru w warunkach domowych

Rysunek 3.8. Klucz do konusów

Rysunek 3.9. Bacik do ïañcucha

9 Klucz do kaset (lub wolnobiegu) (patrz rysunek 3.10). NarzÚdzie to sïuĝy

do usuniÚcia kasety z tylnej piasty. Podobnie jak w kaĝdym przypadku narzÚdzia specjalistycznego, zwróÊ uwagÚ, ĝeby kupiÊ klucz, który na pewno pasuje do systemu kasety lub wolnobiegu w Twoim rowerze.

Rysunek 3.10. Klucz do kaset

61

62

CzÚĂÊ I: Wprowadzenie

9 Klucze do suportu (patrz rysunek 3.11). W zaleĝnoĂci od rodzaju suportu

w Twoim rowerze bÚdziesz potrzebowaÊ jednego lub dwóch narzÚdzi. Przejrzyj instrukcjÚ obsïugi roweru lub skontaktuj siÚ ze sprzedawcami w lokalnym sklepie z rowerami, ĝeby zidentyfikowaÊ producenta i model zastosowany w Twoim rowerze. Dopiero dysponujÈc tÈ wiedzÈ, moĝesz okreĂliÊ, jakiego narzÚdzia potrzebujesz.

Rysunek 3.11. SÈ róĝne klucze do suportu, musisz wiÚc wybraÊ taki, który pasuje do Twojego roweru

9 Klucz do sterów (patrz rysunek 3.12). Aby poradziÊ sobie ze sterami, bÚdziesz

potrzebowaÊ dwóch duĝych, pïaskich kluczy otwartych. Takĝe i te klucze mogÈ mieÊ róĝne rozmiary, dlatego przed zakupem sprawdě w instrukcji, jakiego typu klucz pasuje do Twojego roweru.

Rysunek 3.12. Klucz do sterów

9 Klucz do szprych (patrz rysunek 3.13). Zwany takĝe kluczem do nypli. Klucz

uĝywany do naciÈgania, luzowania, usuwania i zakïadania szprych. Gdyby spojrzeÊ na szprychy niewprawnym okiem, to wszystkie wydajÈ siÚ takie same, jeĂli jednak nie chcesz uszkodziÊ nypli, potrzebujesz konkretnego pasujÈcego klucza.

Rozdziaï 3: Przygotowanie warsztatu: naprawa roweru w warunkach domowych

Rysunek 3.13. Klucze do szprych

Przygotowanie przestrzeni roboczej Do pracy z rowerem nie potrzebujesz duĝo miejsca, ale warto zagospodarowaÊ jakiĂ kÈt, gdzie bÚdzie moĝna rozïoĝyÊ narzÚdzia, swobodnie popracowaÊ nad poszczególnymi czÚĂciami, a przy tym mieÊ doĂÊ wolnej przestrzeni, ĝeby siÚ poruszaÊ, na nic przy tym nie wpadajÈc. JeĂli planujesz samodzielne naprawy i serwisowanie roweru, moĝesz juĝ zaczÈÊ myĂleÊ o tym, gdzie to robiÊ.

Ile miejsca potrzebujesz? Chociaĝ dobrze byïoby dysponowaÊ caïym pomieszczeniem z przeznaczeniem na warsztat, wiÚkszoĂÊ wïaĂcicieli dwóch kóïek nie moĝe pozwoliÊ sobie na taki luksus. Na szczÚĂcie tak naprawdÚ wcale nie potrzebujesz wielkich przestrzeni. Wystarczy powierzchnia robocza, która jest wystarczajÈco szeroka i wystarczajÈco dïuga, aby zmieĂciï siÚ na niej Twój rower oraz ewentualnie stóï warsztatowy, którego wymiary pozwolÈ zostawiÊ jeszcze trochÚ wolnej przestrzeni, ĝeby móc siÚ w miarÚ swobodnie poruszaÊ i obracaÊ. Moĝe to byÊ czÚĂÊ piwnicy lub garaĝu. Czasem wystarczy nawet róg pokoju.

Co z wentylacjÈ? Niech wybrane przez Ciebie miejsce bÚdzie dobrze wentylowane. Opary Ărodków czyszczÈcych i odtïuszczajÈcych mogÈ okazaÊ siÚ draĝniÈce lub halucynogenne, wiÚc jeĂli nie chcesz w którymĂ momencie znaleěÊ siÚ w osobliwym Ăwiecie kolorów, unoszÈc siÚ nad ziemiÈ na magicznym dywanie (zamiast na rowerze), bÚdziesz potrzebowaÊ przewiewnego miejsca gwarantujÈcego dopïyw Ăwieĝego powietrza.

63

64

CzÚĂÊ I: Wprowadzenie Nie wszystkie substancje sÈ teĝ miïe dla nosa. Zajrzyj kiedyĂ na tyïy sklepu z rowerami, a zrozumiesz, co mamy na myĂli. JeĂli pracujesz przy rowerze w maïym pomieszczeniu bez wentylacji, prosisz siÚ o kïopoty. Do substancji i materiaïów, z których bÚdziesz korzystaÊ w swoim warsztacie, naleĝy podchodziÊ bardzo ostroĝnie. PamiÚtaj:

9 Przeczytaj wszystkie etykiety ostrzegawcze znajdujÈce siÚ na narzÚdziach

i Ărodkach chemicznych, a takĝe stosuj siÚ do zawartych tam wskazówek.

9 NoĂ gumowe rÚkawice, aby chroniÊ skórÚ przed chemikaliami. 9 Podczas ciÚcia, szlifowania lub wiercenia zakïadaj okulary ochronne. 9 Uĝywaj wïaĂciwych narzÚdzi do wïaĂciwych prac. StosujÈc narzÚdzia do czynnoĂci, do których nie sÈ przeznaczone, moĝesz doprowadziÊ do ich uszkodzenia lub (gdy wyĂlizgnÈ Ci siÚ z rÚki) obraĝenia ciaïa.

JeĂli masz jakiekolwiek wÈtpliwoĂci w kwestii zastosowania okreĂlonych Ărodków lub uĝycia konkretnych narzÚdzi, zajrzyj do instrukcji obsïugi lub poproĂ o pomoc specjalistÚ z lokalnego sklepu rowerowego.

(Nie) patrz w stronÚ Ăwiatïa Warto zastanowiÊ siÚ nad zainstalowaniem w warsztacie dodatkowego oĂwietlenia. Przyda siÚ, ĝeby nie mÚczyÊ wzroku, gdy przyjdzie Ci pracowaÊ z drobnymi, zïoĝonymi mechanizmami. Zamocowana na suficie opuszczana lampa pozwoli Ci lepiej gospodarowaÊ Ăwiatïem, doĂwietlajÈc trudno dostÚpne czÚĂci roweru.

Znajdě stabilny stóï Aby sprawnie wykonywaÊ wszystkie procedury serwisowe i naprawcze, bÚdziesz potrzebowaÊ pïaskiej powierzchni roboczej. Moĝe trzeba bÚdzie rozïoĝyÊ coĂ na czÚĂci, przeciÈÊ linkÚ albo oprzeÊ o coĂ rÚkÚ, ĝeby nie drĝaïa podczas ustawiania kulek ïoĝyska. W takich sytuacjach nieodzowny jest stabilny stóï warsztatowy. No bo jak tu wyobraziÊ sobie powaĝny warsztat bez odpowiedniego stoïu? Przecieĝ nie da siÚ pracowaÊ w kuchni bez blatu, prawda? Wybierz stóï, który bÚdzie Ci gwarantowaï doĂÊ wolnej przestrzeni, ĝeby rozïoĝyÊ narzÚdzia i czÚĂci, oraz wystarczajÈco stabilny i solidny, ĝeby siÚ nie zaïamaï, gdy uderzysz coĂ mïotkiem lub zamocujesz na pïycie imadïo. Poniewaĝ nieporzÈdek ïatwo i szybko przemienia siÚ w baïagan, przeznacz czÚĂÊ miejsca pod stoïem na kosz na Ămieci, szmaty, czyĂciwo oraz czÚĂci zamienne. UmiejÚtne gospodarowanie przestrzeniÈ roboczÈ wydatnie pomoĝe Ci w organizacji warsztatu. Co wiÚcej, zaimponuje domownikom… Kto wie, moĝe zacznÈ CiÚ odwiedzaÊ w tym przybytku z drinkiem w dïoni?

Rozdziaï 3: Przygotowanie warsztatu: naprawa roweru w warunkach domowych

Skup siÚ na magazynowaniu Aby wïaĂciwie uporzÈdkowaÊ swoje narzÚdzia, bÚdziesz potrzebowaï dodatkowej skrzynki na narzÚdzia (w której bÚdÈ one skïadowane) lub Ăcianki z hakami (ĝeby móc je wieszaÊ). Bez problemu znajdziesz w sklepach krótkie i dïugie haki, które posïuĝÈ Ci do stworzenia wïasnej Ăcianki narzÚdziowej. JeĂli zdecydujesz siÚ na ĂciankÚ, wymaluj na niej markerem krawÚdzie kaĝdego narzÚdzia, dziÚki czemu ïatwo sobie zwizualizujesz, gdzie powinno wisieÊ kaĝde z nich. W ten sposób zapobiegniesz gubieniu narzÚdzi i zwalaniu winy na dzieci.

Inwestycja w stojak rowerowy JeĂli powaĝnie myĂlisz o serwisowaniu i naprawach rowerów, a zainwestowaïeĂ juĝ w odpowiednie narzÚdzia, warto pomyĂleÊ teĝ o zakupie odpowiedniego stojaka (patrz rysunek 3.14).

Rysunek 3.14. Stojak znacznie uïatwia wszelkie prace z rowerem

Praca przy rowerze, który wisi nad ziemiÈ, jest znacznie ïatwiejsza. Moĝesz podnosiÊ, opuszczaÊ i obracaÊ rower, aby ustawiÊ go dokïadnie tak, jak chcesz. Co wiÚcej, nie musisz schylaÊ siÚ ani klÚkaÊ przy rowerze, gdy wiÚc skoñczysz pracÚ, Twoje plecy Ci podziÚkujÈ. Na rynku dostÚpnych jest wiele róĝnych typów stojaków rowerowych. Ich ceny wahajÈ siÚ od dwustu zïotych do kilku tysiÚcy zïotych. Najlepsze stojaki pozwalajÈ regulowaÊ wysokoĂÊ mocowania i obracaÊ rower o 360 stopni. Niektóre sÈ wolnostojÈce, inne

65

66

CzÚĂÊ I: Wprowadzenie mocowane do Ăciany lub stoïu roboczego (co moĝe byÊ dobrym rozwiÈzaniem, jeĂli masz do dyspozycji niewiele miejsca). Pewne modele stojaków sÈ skïadane, dziÚki czemu umoĝliwiajÈ ïatwy transport i przechowywanie po skoñczonej pracy (a to przydaje siÚ, jeĂli masz maïo miejsca). Ogólnie rzecz biorÈc, droĝsze modele majÈ stabilniejszÈ konstrukcjÚ, co okazuje siÚ waĝnÈ zaletÈ, gdy trzeba wykonaÊ jakieĂ zadania wymagajÈce przyïoĝenia wiÚkszej siïy. JeĂli nie masz pieniÚdzy na stojak, wybierz rozwiÈzanie wymagajÈce odrobiny kreatywnoĂci i zawieĂ rower na hakach osadzonych w suficie. Mimo ĝe wiele czynnoĂci jest ïatwiejszych, jeĂli rower jest unieruchomiony na stojaku, to wiÚkszoĂÊ prac moĝna teĝ wykonaÊ z rowerem podwieszonym. Przed zamocowaniem Twoich dwóch kóïek na stojaku zapoznaj siÚ ze wskazówkami z instrukcji obsïugi roweru. WiÚkszoĂÊ rowerów moĝna unieruchomiÊ za pomocÈ obejm na sztycy lub ramie, ale niektórzy producenci zalecajÈ unikanie zbyt silnego zaciskania uchwytów na ramie. Takie zalecenia spotyka siÚ najczÚĂciej w przypadku rowerów, których rama wykonana jest z wïókna wÚglowego. Rowery z tej grupy nigdy nie powinny byÊ mocowane do tradycyjnych stojaków. Niektóre rowery moĝna odwróciÊ do góry nogami i ustawiÊ na kierownicy i siodeïku. W takim przypadku pamiÚtaj o przesuniÚciu manetek z děwigniami, ĝeby ich nie uszkodziÊ. Klamry trzymajÈce manetki moĝna odkrÚciÊ za pomocÈ klucza imbusowego, a po skoñczonej pracy dokrÚciÊ z powrotem w pierwotnej pozycji. Praca przy rowerze moĝe byÊ wyjÈtkowo „brudna”. Masz przecieĝ do czynienia z butelkami oleju, tubami ze smarem, brudem, zanieczyszczeniami mechanicznymi i Ărodkami czyszczÈcymi. Po niektórych pracach moĝesz czuÊ potrzebÚ dokïadnego prysznica, ĝeby dobrze opïukaÊ siÚ przed opuszczeniem miejsca pracy. Aby ochroniÊ podïogÚ i ĝeby nie przysporzyÊ sobie wiÚcej pracy z jej czyszczeniem, pod rowerem zawsze umieszczaj jakÈĂ matÚ, szmaty lub kawaïek starego dywanu. BÚdziesz jeszcze dziÚkowaï za to, ĝe nas posïuchaïeĂ.

Rozdziaï 3: Przygotowanie warsztatu: naprawa roweru w warunkach domowych

Podpowiedzi i wskazówki dotyczÈce naprawy i serwisowania Trwa Twoja podróĝ do Ăwiata serwisowania i napraw rowerów. Znajdujesz siÚ wïaĂnie na wïaĂciwej Ăcieĝce, która zaprowadzi CiÚ do wielkiej przygody: bÚdziesz siÚ uczyÊ, cieszyÊ z samodzielnoĂci, czerpaÊ radoĂÊ z dumy i satysfakcji z dobrze wykonanej pracy. Chcemy, abyĂ czuï radoĂÊ i nie musiaï wyrywaÊ wïosów z gïowy z powodu jakichĂ frustracji. JeĂli bÚdziesz postÚpowaÊ wedïug poniĝszych wskazówek, unikniesz wielu niepotrzebnych problemów:

9 Po zakoñczeniu smarowania czÚĂci zetrzyj

9 PamiÚtaj o zasadach bezpieczeñstwa i hi-

9

9

9

gieny pracy. Zakïadaj okulary ochronne, aby chroniÊ oczy, oraz gumowe rÚkawice, ĝeby zabezpieczyÊ skórÚ. (DziÚki rÚkawicom nie ubrudzisz teĝ sobie rÈk! Usuwanie brudu i smaru, zwïaszcza spod paznokci, moĝe staÊ siÚ prawdziwÈ udrÚkÈ). JeĂli uĝywasz chemikaliów w zamkniÚtej przestrzeni, ograniczaj swojÈ ekspozycjÚ, zakïadajÈc maskÚ i skracajÈc czas, gdy naraĝasz siÚ na dziaïanie szkodliwych oparów. Najlepiej w ogóle nie uĝywaj Ărodków chemicznych w zamkniÚtych pomieszczeniach. Kropka. Zadbaj o to, aby pracowaÊ w miejscu przewiewnym lub wentylowanym. Gdy rozbierasz jakiĂ element, zwróÊ uwagÚ na kolejnoĂÊ demontowania poszczególnych elementów. Ta rada pozwoli Ci oszczÚdziÊ czas podczas montaĝu. Moĝesz sporzÈdzaÊ notatki na kartce lub ukïadajÈc czÚĂci, umieszczaÊ je na jakiejĂ pïaskiej powierzchni roboczej jedna za drugÈ. Przed ponownym zïoĝeniem elementu dokïadnie wyczyĂÊ jego czÚĂci. OczyĂÊ równieĝ czÚĂÊ roweru, z której pochodzi zdemontowany element.

9

9

9

nadmiar smaru. W ten sposób ograniczysz do minimum negatywny wpïyw zanieczyszczeñ. Zachowaj szczególnÈ ostroĝnoĂÊ podczas dokrÚcania elementów gwintowanych. JeĂli uĝyjesz za duĝo siïy, moĝesz zerwaÊ gwint. Jeĝeli nie masz pewnoĂci, jak mocno coĂ powinno byÊ dokrÚcone, nie przesadzaj. DokrÚÊ lekko i sprawdě poïÈczenie. JeĂli czujesz luz, dokrÚÊ trochÚ mocniej. Nigdy nie wciskaj niczego na siïÚ. Ta rada jest szczególnie waĝna w przypadku gwintów. Zawsze sprawdzaj, czy gwinty do siebie pasujÈ. Pokryj je Ărodkiem smarnym i odczekaj trochÚ, ĝeby smar dotarï do wszystkich zakamarków. Na poczÈtku dokrÚcaj delikatnie, aby mieÊ pewnoĂÊ, ĝe niczego nie uszkodzisz. PostÚpujÈc zgodnie z instrukcjami zawartymi w tej ksiÈĝce, pamiÚtaj, ĝe wiele procedur moĝe wyglÈdaÊ nieco inaczej w przypadku komponentów róĝnych producentów i modeli. Przekazujemy Ci wytyczne dotyczÈce podstawowego serwisowania i napraw rowerów, ale musisz mieÊ ĂwiadomoĂÊ, ĝe zawsze istnieje prawdopodobieñstwo dostosowania procedury do konkretnego roweru. JeĂli masz jakiekolwiek wÈtpliwoĂci, postÚpuj zgodnie ze wskazówkami producenta opisanymi w instrukcji obsïugi. Nie próbuj na siïÚ robiÊ wszystkiego samodzielnie. JeĂli nie wiesz do koñca, jak coĂ powinno dziaïaÊ, lepiej poĂwiÚÊ czas na szukanie odpowiedzi w instrukcji obsïugi lub poproĂ o pomoc pracowników najbliĝszego sklepu z rowerami. W przeciwnym razie moĝesz uszkodziÊ rower lub zrobiÊ sobie krzywdÚ. PamiÚtaj: Nawet najlepsi mechanicy rowerowi czasami proszÈ o pomoc.

67

68

CzÚĂÊ I: Wprowadzenie

Rozdziaï 4

BÈdě jak MacGyver: radzenie sobie z naprawami na wycieczce W tym rozdziale: Ź Omawiamy naprawy, które da siÚ wykonaÊ na poboczu drogi. Ź Wskazujemy uszkodzenia roweru, które sprawiajÈ, ĝe jazda jest niebezpieczna. Ź Przeprowadzamy inspekcjÚ stanu roweru po kolizji. Ź Korzystamy z uniwersalnej taĂmy klejÈcej jako wielofunkcyjnego narzÚdzia.

W

idealnym Ăwiecie Twój rower nigdy by siÚ nie zepsuï na trasie. ByïbyĂ w stanie przewidzieÊ kaĝdÈ awariÚ i jej zapobiec, jeszcze zanimby do niej doszïo. Niestety w rzeczywistoĂci nie jesteĂ w stanie przewidzieÊ, kiedy pojawi siÚ jakiĂ problem z rowerem lub kiedy dojdzie do kolizji, która sprawi, ĝe nie bÚdzie moĝna na nim dalej jechaÊ. Moĝesz za to stwierdziÊ z duĝÈ dozÈ prawdopodobieñstwa, ĝe zawsze moĝe zdarzyÊ siÚ jakaĂ awaria i ĝe któregoĂ dnia wylÈdujesz gdzieĂ na poboczu drogi z niesprawnym rowerem. JeĂli masz wróciÊ do domu, trzeba bÚdzie dokonaÊ doraěnej naprawy. JeĂli chodzi o awaryjne naprawy roweru, najlepiej po prostu byÊ na nie przygotowanym. Nie ma pomocy drogowej, po którÈ moĝna zadzwoniÊ, jeĂli pojawi siÚ problem. Bardzo moĝliwe, ĝe Twój rower odmówi posïuszeñstwa akurat w takim miejscu, w którym pojawia siÚ niewielu rowerzystów skïonnych do niesienia pomocy, albo tam, gdzie nie dojedzie ĝaden przyjaciel lub ktoĂ z rodziny. Nie ma nic gorszego niĝ zaplanowanie przyjemnej, dïugiej wycieczki rowerowej, która koñczy siÚ niezbyt satysfakcjonujÈcym, wyczerpujÈcym spacerem z rowerem, który trzeba bÚdzie przed sobÈ pchaÊ. Gdy i Ty staniesz przed koniecznoĂciÈ prowizorycznej naprawy roweru, podziÚkujesz sobie w duchu, ĝe znalazïeĂ czas, ĝeby zapoznaÊ siÚ z tym rozdziaïem. Z tego rozdziaïu dowiesz siÚ, jak waĝne jest woĝenie ze sobÈ narzÚdzi umoĝliwiajÈcych prowizorycznÈ naprawÚ roweru, poznasz typowe przyczyny awarii, dowiesz siÚ, jakie uszkodzenia sprawiajÈ, ĝe dalsza jazda na rowerze staje siÚ niebezpieczna. Przedstawimy Ci takĝe kilka kreatywnych, improwizowanych rozwiÈzañ tymczasowych napraw z wykorzystaniem materiaïów, które znajdziesz w swoim otoczeniu, tak abyĂ mógï dotrzeÊ ze swoim rowerem bezpiecznie do domu.

70

CzÚĂÊ I: Wprowadzenie

Gdy nie moĝna zadzwoniÊ po pomoc drogowÈ: doraěne naprawy roweru w niesprzyjajÈcych warunkach Twój rower moĝe CiÚ zawieĂÊ na wiele sposobów. W tej czÚĂci ksiÈĝki mówimy o najbardziej prawdopodobnych scenariuszach. JeĂli wiesz, jak radziÊ sobie z naprawami omówionymi w tej czÚĂci, bÚdziesz mógï jeědziÊ bez obaw w przekonaniu, ĝe nie ma takiego miejsca, do którego nie da siÚ dotrzeÊ na rowerze. Zawsze zabieraj ze sobÈ podrÚczny zestaw narzÚdzi, dziÚki któremu poradzisz sobie z ewentualnymi problemami. (ListÚ narzÚdzi, które naleĝy zabieraÊ ze sobÈ na kaĝdÈ wycieczkÚ rowerowÈ, znajdziesz w rozdziale 16.).

Naprawa wygiÚtej obrÚczy Nawet jeĂli robisz, co siÚ da, ĝeby unikaÊ wszelkich niebezpiecznych obiektów na drodze, prÚdzej czy póěniej spotkasz siÚ oko w oko ze zdradzieckim wybojem, którego nie da siÚ ominÈÊ. JeĂli Twoje opony sÈ prawidïowo napompowane, koïa powinny zamortyzowaÊ uderzenie i wcale nie musi staÊ siÚ z nimi coĂ zïego. Jednak jeĂli trafisz na jednÈ z tych legendarnych dziur w jezdni (z rodzaju tych, które wyglÈdajÈ jak leje po eksplozji miny), z których sïynÈ niektóre miasta, albo któregoĂ dnia dojdzie do bliskiego spotkania z krawÚĝnikiem lub innÈ twardÈ, nieruchomÈ przeszkodÈ, spotkanie takie moĝe skoñczyÊ siÚ powaĝnym uszkodzeniem koïa. Dalsza jazda bÚdzie wówczas niemoĝliwa. JeĂli obrÚcz jest wygiÚta lub „zwichrowana” i nie ma ĝadnych szans, ĝeby koïo toczyïo siÚ swobodnie nawet bez hamulców (i wyglÈda jak to przedstawione na rysunku 4.1), to aby wróciÊ do domu, trzeba bÚdzie doprowadziÊ je jakoĂ do formy.

Rysunek 4.1. WygiÚta obrÚcz

Rozdziaï 4: BÈdě jak MacGyver: radzenie sobie z naprawami na wycieczce Chociaĝ moĝe siÚ zdarzyÊ, ĝe koïo i tak bÚdzie nadawaïo siÚ do wyrzucenia, a po powrocie do domu zamontujesz nowe, to podejmowane przez Ciebie dziaïania bezpoĂrednie majÈ na celu przywrócenie jego ksztaïtu choÊby tylko zbliĝonego do pierwotnego, tak ĝeby po zdjÚciu hamulców mogïo krÚciÊ siÚ swobodnie. Oto, jak naprawiÊ wygiÚtÈ obrÚcz, tak ĝeby rower mógï dowieěÊ CiÚ szczÚĂliwie do domu: 1. Zdejmij koïo z widelca. 2. Nie zdejmujÈc opony, chwyÊ obiema rÚkami za boki koïa w pozycji, w której wygiÚta czÚĂÊ obrÚczy znajduje siÚ najdalej od Ciebie. 3. Znajdě jakieĂ dobre miejsce, w którym moĝna uïoĝyÊ koïo tak, ĝeby piasta znajdowaïa siÚ nad ziemiÈ (np. na krawÚĝniku). 4. Wykorzystaj swój ciÚĝar i mocno dociĂnij koïo w miejscu wybrzuszenia. Powtórz takie prostowanie kilka razy. Moĝe to wystarczy do naprostowania wygiÚcia obrÚczy. JeĂli nie bÚdzie ĝadnych efektów, przejdě do kroku 5. 5. JeĂli dziaïania opisane w poprzednich czterech punktach nie wystarczÈ do naprostowania obrÚczy, spróbuj kilka razy uderzyÊ wybrzuszonÈ czÚĂciÈ o ziemiÚ. Uderzaj koïem o podïoĝe, tak jak kowal ksztaïtujÈcy kawaïek metalu, aĝ obrÚcz znów zacznie przypominaÊ okrÈg. Zacznij od uderzeñ delikatniejszych i zwiÚkszaj siïÚ wraz z kaĝdym uderzeniem, sprawdzajÈc za kaĝdym razem, czy przynosi to jakieĂ wyniki. Takie brutalne potraktowanie koïa jest rozwiÈzaniem ostatniej szansy, o które moĝna siÚ pokusiÊ dopiero wtedy, gdy wszystkie inne rozwiÈzania zawiodÈ. Gdy wrócisz do domu, wymieñ obrÚcz.

Wymiana uszkodzonej szprychy Koïo rowerowe to zadziwiajÈca konstrukcja! Chociaĝ obrÚcz poïÈczona jest z piastÈ tylko kilkudziesiÚcioma cienkimi, metalowymi szprychami (Ărednio w piaĂcie montuje siÚ od 28 do 36 szprych), to wytrzymuje ogromne przeciÈĝenia. Dzieje siÚ tak dziÚki równemu, zbilansowanemu naprÚĝeniu szprych rozstawionych w równych odcinkach. JeĂli jednak jedna szprycha zostanie uszkodzona, dochodzi do zmiany ukïadu naprÚĝeñ, co z kolei prowadzi do wykrzywienia obrÚczy lub „zwichrowania” koïa. A scentrowane koïo to potencjalne zagroĝenie dla Twojego bezpieczeñstwa. JedynÈ sïusznÈ decyzjÈ jest wówczas usuniÚcie uszkodzonej szprychy i zastÈpienie jej nowÈ, a nastÚpnie ponowne wycentrowanie koïa. JeĂli zïamiesz szprychÚ podczas jazdy gdzieĂ w polu, wykonaj opisane w dalszej czÚĂci tego rozdziaïu kroki, dziÚki którym dasz radÚ szczÚĂliwie dojechaÊ do domu: 1. Znajdě uszkodzonÈ szprychÚ i usuñ jÈ. JeĂli nie moĝesz wyjÈÊ szprychy, zegnij jÈ i owiñ wokóï sÈsiedniej tak, jak pokazano to na rysunku 4.2.

71

72

CzÚĂÊ I: Wprowadzenie

Rysunek 4.2. Uszkodzona szprycha owiniÚta wokóï sÈsiadujÈcej

2. JeĂli masz przy sobie nowÈ szprychÚ, zdejmij najpierw koïo i oponÚ. JeĂli nie masz zamiennika, poluzuj dwie szprychy znajdujÈce siÚ obok tej zïamanej. W ten sposób zrównowaĝysz napiÚcie na obrÚczy i wyrównasz okrÈg. 3. Wïóĝ nowÈ szprychÚ przez otwór w piaĂcie i przepleÊ jÈ, naĂladujÈc ukïad szprych. 4. Zamocuj nypel na obrÚczy i dokrÚÊ szprychÚ kluczem z awaryjnego zestawu podrÚcznego, który zawsze naleĝy woziÊ ze sobÈ. 5. DokrÚÊ szprychÚ tak, ĝeby byïa odpowiednio naprÚĝona i wydawaïa děwiÚk (taki sam jak reszta szprych) podobny do děwiÚków harfy. 6. ZakrÚÊ koïem i sprawdě, czy obrÚcz jest równa, a w razie potrzeby zwiÚksz naprÚĝenie lub poluzuj resztÚ szprych.

Naprawa dziurawych dÚtek i rozerwanych opon WybierajÈc siÚ na wycieczkÚ rowerowÈ, naleĝy zawsze zabieraÊ ze sobÈ zestaw ïatek do dÚtek, poniewaĝ moĝesz byÊ pewny, ĝe prÚdzej czy póěniej zaskoczy CiÚ jakaĂ „zïapana guma”. (Instrukcje wymiany dÚtki znajdziesz w rozdziale 6.). Warto takĝe zawsze mieÊ pod rÚkÈ zapasowÈ dÚtkÚ, na wypadek gdyby ta znajdujÈca siÚ w kole eksplodowaïa i nie daïoby siÚ jej naprawiÊ za pomocÈ ïatki. Zanim zdemontujesz koïo, koniecznie sprawdě, czy w oponie lub w dÚtce nie tkwi jakiĂ ostry przedmiot, który spowodowaï ucieczkÚ powietrza. W przeciwnym razie moĝe siÚ okazaÊ, ĝe za piÚÊ minut znów zatrzymasz siÚ gdzieĂ na poboczu drogi, ĝeby zaïataÊ nowÈ dziurÚ.

Rozdziaï 4: BÈdě jak MacGyver: radzenie sobie z naprawami na wycieczce JeĂli opona jest przetarta lub rozerwana, napraw jÈ jak najszybciej, bo w przeciwnym razie ryzykujesz zniszczenie dÚtki — zwïaszcza jeĂli wystaje ona przez to przedarcie na zewnÈtrz. W sklepach rowerowych moĝna nabyÊ specjalne wkïadki do opon, które moĝna wykorzystaÊ do wzmocnienia wnÚtrza opony w miejscu uszkodzenia. JeĂli nie masz takiej wkïadki, trzeba bÚdzie improwizowaÊ — uĝyj banknotu, wzmocnionej taĂmy izolacyjnej, folii do owijania ĝywnoĂci, kawaïka plastiku z butelki — ogranicza CiÚ tylko Twoja wyobraěnia. (Naprawa opony i uĝywanie wkïadek opisano w rozdziale 6.).

Naprawa zerwanego ïañcucha Zerwanie ïañcucha zdarza siÚ doĂÊ rzadko, ale poniewaĝ nowe ïañcuchy produkuje siÚ coraz wÚĝsze i delikatniejsze, prawdopodobieñstwo takiego zdarzenia stale roĂnie. JeĂli ïañcuch siÚ rozerwie, zewnÚtrzne blaszki ogniwa mogÈ siÚ wygiÈÊ (lub zostanÈ zupeïnie urwane) i spowodowaÊ uszkodzenie innych ogniw lub nawet czÚĂci Twojego roweru. ’añcuch moĝna doraěnie naprawiÊ, ale gdy tylko wrócisz do domu, powinieneĂ go wymieniÊ. Oto, jak naprawisz zerwany ïañcuch: 1. Zdejmij ïañcuch, a nastÚpnie usuñ uszkodzone ogniwo lub ogniwa, korzystajÈc ze skuwacza do ïañcucha z awaryjnego zestawu narzÚdzi. PostÚpuj zgodnie z instrukcjami zawartymi w rozdziale 10., opisujÈcymi uĝycie skuwacza do ïañcucha. 2. JeĂli masz przy sobie zapasowe ogniwa, umieĂÊ je w ïañcuchu za pomocÈ skuwacza, zastÚpujÈc uszkodzone ogniwa. JeĂli nie masz zapasowych ogniw, moĝesz skróciÊ ïañcuch poprzez usuniÚcie uszkodzonych ogniw i ponowne poïÈczenie ïañcucha. W takim przypadku najprawdopodobniej nie bÚdziesz jednak w stanie korzystaÊ z wiÚkszych zÚbatek z tyïu i z przodu. 3. PoïÈcz ïañcuch za pomocÈ skuwacza, wykonujÈc czynnoĂci opisane w rozdziale 10. Sprawdě stan wszystkich sworzni i blaszek, upewniajÈc siÚ, ĝe nie ma innych uszkodzonych ogniw.

Uwalnianie zakleszczonego ïañcucha Zakleszczenie ïañcucha (takie jak to pokazane na rysunku 4.3) moĝe byÊ jednym z najbardziej irytujÈcych problemów, zdarzajÈcych siÚ podczas wycieczki. Do zakleszczenia moĝe dojĂÊ wówczas, gdy przednia przerzutka przesuwa ïañcuch zbyt daleko do wewnÈtrz, w lewo od najmniejszej zÚbatki przedniej przekïadni. PrzyczynÈ zakleszczenia moĝe byÊ równieĝ zbyt duĝe zuĝycie zÚbatki, która po prostu nie trzyma ïañcucha, albo bïoto, które utkwiïo pomiÚdzy ogniwami lub na koronce zÚbatki. Zakleszczenie ïañcucha zdarzyïo siÚ kiedyĂ Dennisowi podczas zmiany przedniej zÚbatki (na najmniejszÈ) w trakcie stromego podjazdu. Próba powstrzymania siÚ od krÚcenia pedaïami akurat wtedy, gdy znajdujesz siÚ na ostrym stoku na rowerze obciÈĝonym sakwami, moĝe skoñczyÊ siÚ tragicznie. Trzeba bardzo siÚ staraÊ, aby zachowaÊ równowagÚ, nie przewróciÊ siÚ i nie zostaÊ ofiarÈ potrÈcenia przez jakiĂ samochód.

73

74

CzÚĂÊ I: Wprowadzenie

Rysunek 4.3. Zakleszczony ïañcuch

Gdy Twój ïañcuch spadnie i utkwi w szczelinie, usïyszysz donoĂny děwiÚk chrobotania ïañcucha ocierajÈcego siÚ o ramÚ. Moĝesz wtedy zrobiÊ tylko jedno — jak najszybciej przerwij pedaïowanie. JeĂli tego nie zrobisz, ïañcuch zakleszczy siÚ na amen i bÚdzie go jeszcze trudniej odblokowaÊ. Aby odblokowaÊ zakleszczony ïañcuch: 1. Spróbuj wyciÈgnÈÊ ïañcuch, tak aby oddzieliÊ go od rury tylnego trójkÈta i tarczy zÚbatki. Uwaĝaj, ĝeby go nie przekrÚciÊ — nie chcesz przecieĝ uszkodziÊ ïañcucha. 2. Jeĝeli pociÈganie za ïañcuch nie wystarczy do jego odblokowania, spróbuj obróciÊ korbÚ do tyïu, jednoczeĂnie ciÈgnÈc ïañcuch. To czÚsto wystarczy do uwolnienia. JeĂli i tym razem siÚ nie uda, przejdě do kroku 3. 3. PomiÚdzy tarczÚ zÚbatki i tylny trójkÈt wïóĝ ĂrubokrÚt i uĝyj go jak děwigni, ĝeby delikatnie podwaĝyÊ zakleszczone ogniwo. PowinieneĂ juĝ móc przesunÈÊ ïañcuch (jeĂli nie, przejdě do kroku 4.). Sprawdě, czy nie ma ĝadnych uszkodzeñ na tarczy zÚbatki i ogniwach ïañcucha. 4. Rozepnij ïañcuch za pomocÈ skuwacza. Uwaga: Rozpinanie ïañcucha powinno byÊ ostatecznoĂciÈ i naleĝy skorzystaÊ z tej furtki dopiero wtedy, gdy wszystkie inne sposoby zawiodÈ.

Rozdziaï 4: BÈdě jak MacGyver: radzenie sobie z naprawami na wycieczce

Radzenie sobie z awariÈ przerzutki JeĂli coĂ uderzy w przedniÈ przerzutkÚ i ïañcuch uwiÚěnie przy próbie przesuniÚcia, przerzutka moĝe siÚ wygiÈÊ lub przekrÚciÊ. JeĂli przerzutka zostanie przesuniÚta, przekrÚcajÈc siÚ w miejscu poïÈczenia z rurÈ podsiodïowÈ, pozostaje nam jedynie umieszczenie jej z powrotem w tej samej pozycji. Wykonaj nastÚpujÈce kroki, aby zmieniÊ poïoĝenie przedniej przerzutki: 1. Poluzuj ĂrubÚ, która mocuje przerzutkÚ do rury podsiodïowej. Zwykle wystarczy klucz imbusowy 5 mm lub klucz oczkowy 8 mm. 2. Ustaw prowadnicÚ przerzutki równolegle do tarcz zÚbatek i zaledwie 1 mm powyĝej górnej pïaszczyzny najwiÚkszej zÚbatki. 3. DokrÚÊ ĂrubÚ zaciskowÈ. WiÚcej informacji na temat mocowania przedniej przerzutki znajdziesz w rozdziale 14. JeĂli przerzutka zostaïa wygiÚta lub jest w jakiĂ inny sposób uszkodzona, trzeba jÈ usunÈÊ i kontynuowaÊ jazdÚ bez niej. Wykonaj nastÚpujÈce czynnoĂci, aby usunÈÊ przedniÈ przerzutkÚ: 1. OdkrÚÊ ĂrubÚ znajdujÈcÈ siÚ w tylnej czÚĂci prowadnicy przedniej przerzutki. 2. OdïÈcz prowadnicÚ i zdejmij ïañcuch. 3. Omiñ przerzutkÚ i umieĂÊ ïañcuch na tarczy zÚbatki, która najlepiej posïuĝy Ci w czasie jazdy do domu. 4. Usuñ ĂrubÚ zaciskowÈ przymocowujÈcÈ przerzutkÚ do rury podsiodïowej. OdïÈcz linkÚ zmiany biegów i zdejmij osprzÚt przerzutki. Konieczne bÚdzie przesuniÚcie linki zmiany biegów w jakÈĂ bezpiecznÈ pozycjÚ lub jej caïkowite usuniÚcie. Tylna przerzutka, podobnie jak ïañcuch, jest elementem roweru wyjÈtkowo naraĝonym na uszkodzenia. Wystaje poza pïaszczyznÚ roweru i jest nieosïoniÚta. JeĂli podczas jazdy przytrzesz przerzutkÈ o mur lub kamieñ albo o coĂ niÈ uderzysz, ïatwo moĝesz doprowadziÊ do jej wygiÚcia lub uszkodzenia. WygiÚcie tylnej przerzutki czÚsto ma miejsce wówczas, gdy rower uderza bokiem o ziemiÚ. W wiÚkszoĂci rowerów górskich stosuje siÚ wymienny hak przerzutki, który zostaï zaprojektowany wïaĂnie tak, ĝeby odpaĂÊ od ramy, zanim uszkodzona zostanie droga przerzutka. Kup zapasowy hak i zabieraj go ze sobÈ na wycieczki. Chociaĝ nowoczesne tylne przerzutki sÈ instrumentami precyzyjnymi, wraĝliwymi na najmniejsze korekty, to jeĂli przerzutka ucierpi lub wygnie siÚ tak, ĝe jedynym rozwiÈzaniem wydaje siÚ zakoñczenie wycieczki, moĝesz spróbowaÊ odgiÈÊ jÈ rÚkÈ i umieĂciÊ na miejscu. Wïóĝ klucz imbusowy do otworu mocowania (tak jak to pokazano na rysunku 4.4) i popchnij jÈ w górÚ, trzymajÈc jednoczeĂnie drugÈ rÚkÈ wózek i odciÈgajÈc go do siebie.

75

76

CzÚĂÊ I: Wprowadzenie

Rysunek 4.4. Odginanie wygiÚtej tylnej przerzutki

JeĂli uda Ci siÚ wyprostowaÊ tylnÈ przerzutkÚ na tyle, ĝeby dotrzeÊ do domu, odwiedě lokalny sklep z rowerami i poproĂ o jej odpowiednie dopasowanie. Mechanicy rowerowi mogÈ posïuĝyÊ siÚ specjalistycznym narzÚdziem do ustalenia wïaĂciwej pozycji tylnej przerzutki. JeĂli tylna przerzutka jest mocno uszkodzona i nie nadaje siÚ do naprawienia, nie pozwala zmieniaÊ biegów ani kontynuowaÊ jazdy na rowerze, trzeba z niej zrezygnowaÊ i zamieniÊ swój rower w rower jednobiegowy. JeĂli zdarzy Ci siÚ coĂ takiego, podejmij nastÚpujÈce dziaïania: 1. Uĝyj narzÚdzia do skuwania, aby rozpiÈÊ ïañcuch. WiÚcej informacji na temat rozpinania i spinania ïañcucha znajdziesz w rozdziale 10. 2. Zastanów siÚ, jaki bieg najbardziej Ci siÚ przyda w drodze powrotnej do domu. W rowerach z trzema zÚbatkami z przodu zalecamy w tej sytuacji wybór Ărodkowego koïa zÚbatego przekïadni (lub mniejszego w przypadku rowerów z dwiema zÚbatkami) oraz ĂrodkowÈ koronkÚ w kasecie. Nie zdejmuj tylnej przerzutki z roweru. 3. Przytrzymaj ïañcuch, aby sprawdziÊ, czy jego dïugoĂÊ odpowiada dïugoĂci poïÈczenia. JeĂli sÈ luzy, musisz usunÈÊ kilka ogniw, tak ĝeby ïañcuch byï odpowiednio naprÚĝony. 4. Po usuniÚciu ogniw zïÈcz ïañcuch. ZakrÚÊ kilka razy korbÈ, aby siÚ upewniÊ, ĝe ïañcuch jest odpowiednio napiÚty i nie spadnie z zÚbatki. JeĂli tak, uda Ci siÚ szczÚĂliwie dojechaÊ do domu.

Rozdziaï 4: BÈdě jak MacGyver: radzenie sobie z naprawami na wycieczce JeĂli linka jest stara, zuĝyta lub postrzÚpiona, moĝe siÚ urwaÊ podczas jazdy. JeĂli jest to linka przerzutki, bÚdziesz mieÊ ograniczonÈ moĝliwoĂÊ zmiany biegów, ale przynajmniej bez problemu wrócisz do domu. W przypadku uszkodzenia linki przedniej przerzutki prowadnica przesunie siÚ automatycznie w lewo i znajdzie siÚ nad najmniejszÈ zÚbatkÈ przekïadni. JeĂli jeědzisz na rowerze z trzema koïami zÚbatymi przekïadni, przyciÈgnij prowadnicÚ do Ărodkowej tarczy i dokrÚÊ ĂrubÚ skrajnego wychylenia „L” (jak pokazano to na rysunku 4.5), aby zablokowaÊ jÈ w miejscu. WiÚcej informacji na temat regulacji przedniej przerzutki znajduje siÚ w rozdziale 14.

Rysunek 4.5. Regulacja Ăruby poïoĝenia skrajnego „L”

W przypadku uszkodzenia linki tylnej przerzutki wózek przesunie siÚ w pobliĝe najmniejszego koïa zÚbatego na kasecie. JeĂli nie masz nic przeciwko jeědzie na najniĝszym biegu, nie rób nic. JeĂli jednak potrzebujesz wiÚkszych koronek, trzeba wyregulowaÊ przerzutkÚ. PamiÚtaj, ĝe w tym przypadku masz do swojej dyspozycji ograniczonÈ liczbÚ zÚbatek kasety i bÚdziesz mógï korzystaÊ tylko z jednej z trzech najmniejszych tarcz. Aby wyregulowaÊ tylnÈ przerzutkÚ, wykonaj nastÚpujÈce dziaïania: 1. UmieĂÊ ïañcuch na jednej z wiÚkszych zÚbatek. 2. DociĂnij rÚkÈ tylnÈ przerzutkÚ. 3. DokrÚÊ ĂrubÚ skrajnego poïoĝenia „H” (jak na rysunku 4.6), aby zablokowaÊ poïoĝenie przerzutki. Moĝe siÚ okazaÊ, ĝe aby uïatwiÊ ruch ïañcucha, konieczna bÚdzie zmiana pozycji tylnej przerzutki.

77

78

CzÚĂÊ I: Wprowadzenie

Rysunek 4.6. Regulacja Ăruby poïoĝenia skrajnego „H”

Musisz wiedzieÊ, kiedy siÚ poddaÊ i wróciÊ do domu na piechotÚ SÈ pewne naprawy, których nie powinno siÚ prawdopodobnie w ogóle wykonywaÊ w warunkach polowych. Dlaczego? Poniewaĝ albo nie masz ze sobÈ odpowiednich narzÚdzi, albo roĂnie prawdopodobieñstwo uszkodzenia, które sprawia, ĝe kontynuowanie jazdy jest po prostu niebezpieczne. Oto kilka sytuacji, kiedy naleĝy odïoĝyÊ swój podrÚczny zestaw narzÚdzi i wróciÊ do domu na piechotÚ:

9 Zerwanie linki hamulcowej. JeĂli dojdzie do uszkodzenia lub zerwania linki

hamulcowej, bÚdziesz mieÊ do swojej dyspozycji tylko… póï hamulców. Problemem nie jest jednak tylko ograniczenie siïy hamowania, ale fakt, ĝe korzystanie wyïÈcznie z przednich albo tylko z tylnych hamulców moĝe doprowadziÊ do wypadku. JeĂli zbyt mocno zaciĂniesz przednie hamulce, przekozioïkujesz nad kierownicÈ gïowÈ naprzód. Zrób to samo z tylnymi hamulcami, a podczas hamowania wpadniesz w poĂlizg. Gdy dojdzie do awarii przednich lub tylnych hamulców, najlepiej jednak zejĂÊ z roweru i przespacerowaÊ siÚ do domu albo wróciÊ w jednym kawaïku do domu, jadÈc bardzo, bardzo wolno.

Rozdziaï 4: BÈdě jak MacGyver: radzenie sobie z naprawami na wycieczce

9 Stwierdzenie luzu w korbie lub odpadniÚcie korby. JeĂli korba w Twoim

rowerze siÚ poluzowaïa lub zupeïnie odpadïa, pozostaje jedynie zakoñczyÊ przejaĝdĝkÚ dïugim spacerem. Korba musi byÊ dokrÚcona z duĝÈ siïÈ i najlepiej zrobiÊ to, korzystajÈc z odpowiednich narzÚdzi (np. klucza dynamometrycznego), gdy rower znajduje siÚ bezpiecznie wsparty w stojaku.

9 Luzy w pedaïach. Pedaïy moĝna dokrÚciÊ odpowiednim kluczem, ale jeĂli nie

masz go pod rÚkÈ, najlepiej przejĂÊ siÚ do domu na piechotÚ. Dalsza jazda z luěnym pedaïem doprowadzi do uszkodzenia korby, a jeĂli gwint zostanie caïkowicie zerwany, moĝe dojĂÊ do wypadku.

9 Pojawia siÚ problem z suportem. Rozkïadanie i dokrÚcanie elementów

suportu wymaga specjalistycznych narzÚdzi, których najczÚĂciej raczej nie zabiera siÚ ze sobÈ na przejaĝdĝkÚ. JeĂli stwierdzisz luzy w suporcie lub jeĂli dojdzie do jego powaĝnego uszkodzenia, nawet nie myĂl o kontynuowaniu jazdy.

9 Uszkodzenie ramy. Rama ulega uszkodzeniu zwykle w konsekwencji

wypadku. W takiej sytuacji naleĝy natychmiast dokonaÊ inspekcji roweru, zwracajÈc szczególnÈ uwagÚ na stan ramy. Obejrzyj jÈ z kilku stron, sprawdzajÈc, czy nie jest wygiÚta. Przyjrzyj siÚ jej teĝ uwaĝniej z bliska, szukajÈc pÚkniÚÊ, szczególnie na spawach, a takĝe w miejscu, gdzie pojawiïy siÚ jakieĂ rysy, pÚcherzyki lub uszkodzenia farby. (WiÚcej informacji na temat zachowania po wypadku znajdziesz w kolejnej czÚĂci rozdziaïu). Uszkodzona lub wygiÚta rama wpïywa na integralnoĂÊ roweru i zwiÚksza szanse kolejnego wypadku.

Kontrola stanu roweru po kolizji Nawet jeĂli jesteĂ najbardziej uwaĝnym i ostroĝnym rowerzystÈ na Ăwiecie, zawsze istnieje ryzyko, ĝe bÚdziesz uczestniczyÊ w jakimĂ wypadku. Czïowiek poruszajÈcy siÚ na rowerze na dwóch cienkich koïach jest niemal bezbronny. JeĂli dodaÊ do tego fakt, ĝe bÚdziesz jeědziÊ po ruchliwych drogach, zatïoczonych Ăcieĝkach rowerowych lub zawsze niebezpiecznych trasach terenowych, prawdopodobieñstwo wypadku tylko wzrasta. Zawsze zakïadaj na gïowÚ kask rowerowy, noĂ rÚkawiczki i zabieraj ze sobÈ telefon oraz dokumenty. JeĂli (odpukaÊ) dojdzie do jakiejĂ kolizji, przede wszystkim sprawdě, czy na pewno nic Ci siÚ nie staïo. Szok powypadkowy moĝe sprawiÊ, ĝe przez jakiĂ czas nie bÚdziesz Ăwiadomy tego, iĝ jesteĂ ranny. JeĂli po dokïadnym sprawdzeniu koñczyn i oglÚdzinach caïego ciaïa okaĝe siÚ, ĝe miaïeĂ szczÚĂcie i skoñczyïo siÚ tylko na paru zadrapaniach, przyjrzyj siÚ rowerowi. WspóïczeĂnie wiÚkszoĂÊ rowerów wykonuje siÚ z elementów i materiaïów, które mogÈ znieĂÊ nawet duĝe obciÈĝenia. Jednak po wypadku i zanim wsiÈdziesz z powrotem na siodeïko, naleĝy dobrze obejrzeÊ rower. CoĂ mogïo siÚ poluzowaÊ. Kolizja mogïa spowodowaÊ osïabienie integralnoĂci ramy lub uszkodzenie innej czÚĂci roweru, które moĝe daÊ o sobie znaÊ póěniej, gdzieĂ w poïowie drogi do domu.

79

80

CzÚĂÊ I: Wprowadzenie

Poszukaj luzów Jednym z najprostszych sposobów ustalenia stanu roweru po kolizji jest sprawdzenie luzów. PoĂwiÚÊ kilka minut, aby siÚ upewniÊ, ĝe wszystkie czÚĂci roweru trzymajÈ siÚ ramy tak, jak powinny. O wiele lepiej znaleěÊ potencjalny problem na tym etapie, niĝ dowiedzieÊ siÚ o nim dopiero wtedy, gdy podczas dalszej jazdy zgubisz jakÈĂ czÚĂÊ roweru. Aby sprawdziÊ stan roweru, wykonaj nastÚpujÈce czynnoĂci: 1. Stañ w rozkroku i sprawdě przednie koïo, ĂciskajÈc je miÚdzy udami. 2. ChwyÊ kierownicÚ i spróbuj obróciÊ jÈ na boki. 3. Sprawdě ramÚ, umieszczajÈc jÈ miÚdzy nogami, naciĂnij hamulce i spróbuj rozkoïysaÊ rower do przodu i do tyïu. JeĂli wyczujesz luz w kierownicy lub w mostku, moĝe to oznaczaÊ, ĝe trzeba dokrÚciÊ Ăruby zaciskowe lub ĝe masz luěne stery. Przy wiÚkszych prÚdkoĂciach takie luzy mogÈ okazaÊ siÚ niebezpieczne. 4. Nadal okraczajÈc ramÚ, unieĂ przednie koïo i chwyÊ za kierownicÚ. 5. PuĂÊ kierownicÚ i pozwól, ĝeby koïo odbiïo siÚ swobodnie od ziemi. JeĂli sïyszysz jakieĂ dzwonienie lub grzechotanie, moĝe to oznaczaÊ, ĝe jakaĂ czÚĂÊ roweru jest luěna. PodnieĂ i opuĂÊ rower jeszcze raz, ĝeby zlokalizowaÊ ěródïo haïasów.

Sprawdzanie pïaszczyzn i symetrii ramy JeĂli Twój rower braï udziaï w kolizji, istnieje prawdopodobieñstwo, ĝe jakaĂ jego czÚĂÊ zostaïa wygiÚta lub zïamana, a symetria roweru zostaïa zachwiana. JeĂli go dokïadnie nie obejrzysz, moĝesz nawet nie zauwaĝyÊ, ĝe pojawiï siÚ jakiĂ problem. Warto przede wszystkim uwaĝnie przyjrzeÊ siÚ ramie, która odpowiada za wïaĂciwe utrzymanie równowagi przez rowerzystÚ, wpïywa na sposób prowadzenia roweru i zapewnia jego stabilnoĂÊ. Kolizja mogïa negatywnie wpïynÈÊ na integralnoĂÊ ramy i sprawiÊ, ĝe dalsza jazda na rowerze bÚdzie ryzykowna. To, jak zachowa siÚ rama podczas kolizji, w duĝym stopniu zaleĝy od materiaïu, z jakiego zostaïa wykonana. Róĝne ramy majÈ róĝnÈ wytrzymaïoĂÊ. Ramy wykonane ze stali lub stopów stali sÈ zadziwiajÈco trwaïe, podobnie jak ramy wykonane z tytanu. Ramy aluminiowe, choÊ lĝejsze niĝ ramy stalowe, sÈ jednoczeĂnie sïabsze i z czasem mogÈ ulegaÊ odksztaïceniom. Karbon — obecnie popularny materiaï konstrukcyjny ramy — to przemyĂlana mieszanka wïókien wÚglowych, zapewniajÈca duĝÈ wytrzymaïoĂÊ. Jednak wadÈ ram karbonowych jest ich podatnoĂÊ na uszkodzenia w miejscu ïÈczenia rur. Aby sprawdziÊ stan ramy z przedniej perspektywy, wykonaj nastÚpujÈce czynnoĂci: 1. Stañ przed rowerem z kierownicÈ unieruchomionÈ miÚdzy nogami i uchwytami kierownicy w dïoniach, jak to pokazano na rysunku 4.7. 2. Oceñ ramÚ, spoglÈdajÈc na niÈ pod róĝnymi kÈtami. Naleĝy siÚ upewniÊ, ĝe gïówka ramy jest równolegïa do rury podsiodïowej, a górna rura znajduje siÚ w tej samej pïaszczyěnie co dolna. 3. Spójrz na wideïki, aby sprawdziÊ, czy biegnÈ równo w dóï koïa.

Rozdziaï 4: BÈdě jak MacGyver: radzenie sobie z naprawami na wycieczce

Rysunek 4.7. Sprawdzanie symetrii

Aby przeprowadziÊ symetriÚ roweru z perspektywy tylnego koïa, wykonaj nastÚpujÈce kroki: 1. PoproĂ kogoĂ o podtrzymanie roweru, podczas gdy Ty staniesz z tyïu. 2. Sprawdě naocznie, czy rura podsiodïowa i gïówka ramy znajdujÈ siÚ w jednej linii. 3. Sprawdě, czy górne rurki tylnego trójkÈta sÈ proste. 4. Podczas naocznej inspekcji roweru przyjrzyj siÚ innym czÚĂciom roweru, w tym korbie, pedaïom oraz przedniej i tylnej przerzutce. Przerzutka tylna powinna kierowaÊ siÚ prosto ku doïowi i znajdowaÊ siÚ pod jednÈ z zÚbatek kasety.

Materiaïy uniwersalne sïuĝÈce do przeprowadzania napraw JeĂli zabierasz ze sobÈ na wycieczkÚ opisany w rozdziale 16. zestaw do napraw awaryjnych, bÚdziesz w stanie poradziÊ sobie w wielu sytuacjach kryzysowych, do których moĝe dojĂÊ podczas jazdy. Jednak mimo to moĝe siÚ zdarzyÊ, ĝe jakaĂ czÚĂÊ w Twoim rowerze bÚdzie wymagaÊ naprawy lub wymiany, a nie bÚdziesz mieÊ narzÚdzi, aby jÈ przeprowadziÊ. A przecieĝ jakoĂ musisz wróciÊ do domu! W takich chwilach pojawia siÚ koniecznoĂÊ wcielenia siÚ w rolÚ MacGyvera i uwolnienia wyobraěni oraz

81

82

CzÚĂÊ I: Wprowadzenie kreatywnoĂci. Kawaïek drutu moĝe wystarczyÊ do prowizorycznego zabezpieczenia luěnego bidonu. Papierek po batonie energetycznym moĝe posïuĝyÊ za wkïadkÚ do opony. NaprawdÚ jedynym ograniczeniem w zakresie napraw i serwisowania rowerów — przynajmniej w zakresie rozwiÈzañ tymczasowych — jest Twoja wyobraěnia. Moĝliwe, ĝe najwartoĂciowszym narzÚdziem uniwersalnym sïuĝÈcym do naprawy roweru jest wzmocniona taĂma klejÈca. Prawdziwi pasjonaci sportów rowerowych zawsze na wszelki wypadek zabierajÈ ze sobÈ rolkÚ takiej taĂmy. TaĂma tkaninowa jest wytrzymaïa i bezpieczna, odporna na wodÚ i moĝe okazaÊ siÚ pomocna w wielu sytuacjach. Oto lista prowizorycznych napraw, które moĝna wykonaÊ z wykorzystaniem taĂmy klejÈcej i odrobiny staroĂwieckiej pomysïowoĂci:

9 Zabezpieczenie rozdartego siodeïka. 9 Zamocowanie luěnej sztycy przed odpadniÚciem. 9 Bezpieczne umocowanie pompki rowerowej do ramy w przypadku uszkodzenia uchwytu.

9 Naprawienie rozdarcia odzieĝy, torebek i sakw rowerowych. 9 Umieszczenie latarki na rowerze lub kasku. 9 Tymczasowe zabezpieczenie pÚkniÚtego kasku (przynajmniej do czasu powrotu do domu i kupienia nowego).

9 PoïÈczenie rozerwanych linek. 9 Wypeïnienie dziury w rozerwanej oponie. 9 Zabezpieczenie uszkodzonej sprzÈczki w bucie. 9 Przytrzymanie butelki po uszkodzeniu uchwytu. Wszelkie „naprawy” z wykorzystaniem taĂmy klejÈcej sÈ rozwiÈzaniami tymczasowymi i naleĝy jak najszybciej wykonaÊ wïaĂciwe.

Rozdziaï 5

Pomocy! Gdy potrzebujesz wsparcia profesjonalistów W tym rozdziale: Ź Dowiesz siÚ, czego szukaÊ w sklepie rowerowym. Ź Znajdziesz wskazówki dotyczÈce zakupu roweru. Ź WyjaĂniamy, jakie naprawy lepiej zostawiÊ fachowcom.

J

eĂli myĂlisz powaĝnie o tym, ĝeby rower staï siÚ czÚĂciÈ Twojego ĝycia, bÚdziesz potrzebowaÊ ludzi, których moĝna poprosiÊ o pomoc, kiedy bÚdzie potrzebna. BÚdziesz chciaï mieÊ kogoĂ, komu moĝna zaufaÊ w kwestii zakupu nowego roweru, dopasowania go do Twojej postury i wyposaĝenia wedïug Twoich potrzeb. BÚdziesz potrzebowaÊ kogoĂ, do kogo moĝna siÚ zwróciÊ, gdy pojawi siÚ koniecznoĂÊ wykonania skomplikowanych napraw. BÚdziesz potrzebowaÊ pomocy w zakresie znalezienia grupy pasjonatów na wspólny wypad lub wyboru nowej trasy, albo gdy przyjdzie Ci do gïowy uzupeïnienie garderoby o kilka ubrañ nadajÈcych siÚ na wycieczkÚ rowerowÈ. Innymi sïowy: potrzebujesz fachowca z nieodlegïego sklepu rowerowego.

Zazwyczaj wïaĂcicielami i sprzedawcami w takich sklepach sÈ ciÚĝko pracujÈcy pasjonaci wszelkich form aktywnoĂci rowerowej, których entuzjazm równa siÚ chyba tylko chÚci dzielenia siÚ swojÈ wiedzÈ z innymi. Lokalne sklepy rowerowe sÈ jednymi z najlepszych ěródeï informacji i inspiracji odpowiadajÈcych Twoim potrzebom. Ten rozdziaï poĂwiÚcimy omówieniu doĂwiadczeñ dotyczÈcych interakcji z przedstawicielami sklepów z rowerami. Powiemy Ci, czego moĝna siÚ spodziewaÊ po wizycie w takim sklepie, na co naleĝy zwracaÊ uwagÚ i jak wybraÊ takie miejsce, w którym zawsze znajdziesz coĂ dla siebie. Podpowiemy, jak najlepiej wykorzystaÊ zasoby sklepu rowerowego — wïÈcznie z opisem skorzystania z podpowiedzi podczas zakupu roweru i najbardziej wymagajÈcych napraw.

Czego warto szukaÊ w sklepie rowerowym? Sklepy rowerowe mogÈ wydawaÊ siÚ przybytkiem prawdziwie onieĂmielajÈcym — zwïaszcza jeĂli jesteĂ jeszcze zielonym amatorem rowerów i dopiero zaczynasz swojÈ przygodÚ z nimi. Wchodzisz do Ărodka i widzisz miejsce zarzucone czÚĂciami rowerowymi i rowerami. Rowery wiszÈ podczepione na linkach pod sufitem,

84

CzÚĂÊ I: Wprowadzenie na Ăcianach dookoïa peïno róĝnych akcesoriów… gdzieĂ na jakimĂ ekranie wyĂwietlane sÈ filmy i reklamy, wszÚdzie peïno plakatów. Najwaĝniejsze jest jednak to, ĝe wiÚkszoĂÊ pracowników takich sklepów to prawdziwi pasjonaci, owïadniÚci maniÈ jazdy na rowerze, ludzie, którzy lubiÈ dzieliÊ siÚ swojÈ wiedzÈ i entuzjazmem. Mimo ĝe sklep z rowerami moĝna znaleěÊ wïaĂciwie w kaĝdym mieĂcie, trudno siÚ spodziewaÊ, ĝe znajdziesz go na kaĝdym rogu. W rzeczywistoĂci zaleĝnie od tego, gdzie mieszkasz, w Twojej okolicy moĝe byÊ tylko kilka tego typu sklepów. PowinieneĂ odwiedziÊ wszystkie, ĝeby móc osobiĂcie siÚ przekonaÊ, jakie robiÈ na Tobie wraĝenie. Porozmawiaj z innymi cyklistami i poproĂ ich o podzielenie siÚ opiniami na temat najbliĝszych sklepów, a potem odwiedě je osobiĂcie, ĝeby poznaÊ personel i sprawdziÊ, co majÈ do zaoferowania. ¥wiadomoĂÊ istnienia sklepu, w którym pracujÈ fachowcy rozumiejÈcy Twoje potrzeby i na tyle kompetentni, aby pomóc Ci w kaĝdej kwestii, jest bardzo istotna dla czerpania radoĂci z Twojego rowerowego doĂwiadczenia. PoĂwiÚÊ trochÚ czasu, ĝeby poznaÊ personel sklepu, który wybierzesz. Ludzie ci sÈ doskonaïym ěródïem wiedzy i przekaĝÈ Ci mnóstwo przydatnych wskazówek dotyczÈcych m.in. tras rowerowych, a nawet miejsc, w których warto poszukaÊ ludzi na wspólne wypady. UdzielÈ Ci teĝ porad na temat najnowszych i najciekawszych rozwiÈzañ oraz czÚĂci rowerowych i akcesoriów. PodpowiedzÈ teĝ coĂ istotnego, nawet jeĂli zdecydujesz, ĝe jakieĂ dziaïania serwisowe lub naprawy chcesz wykonaÊ osobiĂcie. Prawda jest taka, ĝe ci bardziej kompetentni pracownicy sklepu bÚdÈ CiÚ wrÚcz zachÚcaÊ do samodzielnego zajÚcia siÚ swoim rowerem. Ludziom ze sklepu nie powinno zaleĝeÊ na tym, ĝeby uczyniÊ swoich klientów zaleĝnymi od ich usïug, tak aby jak najwiÚcej z nich wycisnÈÊ. Powinno im chodziÊ o to, aby motywowaÊ klientów do radzenia sobie z problemami na wïasnÈ rÚkÚ. OceniajÈc sklep rowerowy, warto zwróciÊ uwagÚ na pewne cechy charakterystyczne, wĂród których znajdujÈ siÚ zagadnienia zwiÈzane z:

9 JakoĂciÈ obsïugi klienta. W wiÚkszoĂci sklepów rowerowych jednym

z najwaĝniejszych celów jest jak najlepsza obsïuga klienta. Zazwyczaj po wejĂciu do sklepu wystarczy jeden rzut oka, ĝeby wyrobiÊ sobie opiniÚ na temat poziomu obsïugi klienta. JeĂli ktoĂ wita CiÚ zaraz po wejĂciu, jeĂli od razu widaÊ, kto jest klientem, a kto personelem sklepu (ubiory pracowników), jeĂli sklep jest otwarty we wïaĂciwych godzinach, jest czysty i dobrze oĂwietlony, jeĂli posiada niemaïy wybór towarów, które wyeksponowane sÈ w sposób zachÚcajÈcy do zakupu, to wiesz juĝ, ĝe w tym miejscu dba siÚ o klientów.

9 Godzinami pracy na przestrzeni roku. Sezon zimowy to najlepszy czas,

ĝeby skorzystaÊ z usïug sklepu rowerowego. Zamiast zahibernowaÊ swój rower na zimÚ, pomyĂl raczej o przeprowadzeniu dorocznego przeglÈdu i dopieszczeniu swoich dwóch kóïek. Przemawia za tym fakt, ĝe poniewaĝ wiÚkszoĂÊ ludzi zimÈ korzysta z roweru nie tak intensywnie jak latem, to pracownicy sklepów rowerowych majÈ nieco wiÚcej czasu i mogÈ wiÚcej z niego poĂwiÚciÊ klientom, podsuwajÈc im wartoĂciowe wskazówki i zajmujÈc siÚ serwisowaniem. W sezonie w sklepach rowerowych pojawiajÈ siÚ dodatkowi pracownicy i moĝe siÚ okazaÊ, ĝe nie spotkasz siÚ z osobÈ, na której wiedzy Ci zaleĝy.

Rozdziaï 5: Pomocy! Gdy potrzebujesz wsparcia profesjonalistów JednÈ z korzyĂci wynikajÈcych z moĝliwoĂci skorzystania z usïug sklepu rowerowego przez caïy rok jest lepsze przygotowanie do sezonu wiosennego. Lepiej, ĝeby siÚ nie okazaïo, ĝe w jakiĂ piÚkny wiosenny dzieñ zamiast byÊ w trasie, bÚdziemy musieli siedzieÊ w garaĝu lub w piwnicy ze smarem na rÚkach — wïaĂnie z powodu tego, ĝe waĝnych prac nie wykonaliĂmy zimÈ. WiÚkszoĂÊ sklepów rowerowych oferuje ograniczonÈ gwarancjÚ czasowÈ na wykonywane prace. ZasiÚgnij informacji podczas kolejnej wizyty w sklepie.

9 WiedzÈ specjalistycznÈ. Szukasz sklepu rowerowego, w którym pracujÈ

fachowcy. Porozmawiaj z pracownikami i zastanów siÚ, czy wykonywanÈ pracÚ traktujÈ powaĝnie, czy moĝe sklep jest dla nich tylko miejscem, w którym moĝna trochÚ dorobiÊ. Czy pracujÈ tu z miïoĂci do rowerów? Najlepszymi pracownikami sÈ ci, z których wrÚcz emanuje pasja do rowerów i którzy lubiÈ dzieliÊ siÚ swoimi emocjami z innymi. JeĂli któryĂ pracownik nie ma wystarczajÈcego doĂwiadczenia lub wiedzy, powinien móc zwróciÊ siÚ o pomoc do innego, bardziej doĂwiadczonego. W branĝy rowerowej pracuje wielu mechaników po róĝnych kursach specjalistycznych i w sklepie powinien byÊ przynajmniej jeden pracownik po tego rodzaju szkoleniach. OczywiĂcie pamiÚtaj, ĝe ĝaden papierek nie zastÈpi lat doĂwiadczenia z rowerami.

9 Pozytywnym nastawieniem w stosunku do kobiet i rodzin. W niektórych

sklepach rowerowych pracujÈ tylko absolutni fanatycy ekstremalnej jazdy, mÚĝczyěni zainteresowani wyĂcigami, rowerami z najwyĝszej póïki, zaawansowanym tuningiem rowerów i innymi luděmi równie zapamiÚtale podzielajÈcymi te pasje. WiÚkszoĂÊ z tych facetów nie ma najmniejszego pojÚcia, jakie sÈ potrzeby kobiet i rodziny (dzieci). JeĂli nie zaliczasz siÚ do kategorii hardcorowych fanatyków, poszukaj sklepu rowerowego z obsïugÈ bÚdÈcÈ mieszankÈ mÚĝczyzn i kobiet — ludzi, którzy mogÈ podpowiedzieÊ coĂ zarówno kobiecie (na przykïad przy wyborze odzieĝy, jazdy, jak i dopasowania roweru do damskich poĂladków). JeĂli masz dzieci (lub myĂlisz, ĝe w przyszïoĂci bÚdziesz je mieÊ), potrzebujesz sklepu, którego personel moĝe teĝ coĂ doradziÊ przy wyborze rozwiÈzañ dla rodziny. Wybór odpowiedniego roweru dla dziecka jest równie waĝny jak tego dla osoby dorosïej. Na przykïad siodeïko dziecka powinno byÊ tak ustawione, ĝeby moĝliwe byïo postawienie dwóch stóp pïasko na ziemi. Ponadto dzieci powinny jeědziÊ w pozycji bardziej wyprostowanej, aby ïatwiej im byïo ĂledziÊ to, co dzieje siÚ na drodze przed nimi. Nie musisz martwiÊ siÚ tym, ĝe rower, który posiadasz, nie jest sprzedawany w Twoim ulubionym sklepie. WiÚkszoĂÊ sklepów rowerowych serwisuje rowery wszystkich marek i wszystkich producentów.

9 Czasem realizacji zleceñ. Gdy oddajesz rower do serwisu w sklepie, pamiÚtaj, ĝe nie tylko Ty czekasz z utÚsknieniem, aĝ bÚdzie gotowy, ĝeby moĝna byïo znów wyruszyÊ w trasÚ juĝ w najbliĝszy weekend. Czasami uda siÚ coĂ naprawiÊ na miejscu, innym razem moĝe trzeba bÚdzie zostawiÊ rower na kilka dni, podczas gdy sklep zamawia jakÈĂ specjalnÈ czÚĂÊ lub musi zajÈÊ siÚ rowerami, które trafiïy tu wczeĂniej. Niektóre sklepy rowerowe umoĝliwiajÈ wczeĂniejsze umówienie wizyty, jeĂli wiÚc na Twoim rowerze wciÈĝ moĝna jeědziÊ, umów wizytÚ, a w miÚdzyczasie Ămigaj sobie dalej.

85

86

CzÚĂÊ I: Wprowadzenie

Koszty prowadzenia dziaïalnoĂci gospodarczej Jak kaĝdy biznes, sklep rowerowy musi na siebie zarabiaÊ. Nie oznacza to wcale, ĝe wïaĂciciel i pracownicy rozbijajÈ siÚ po mieĂcie w Lamborghini, noszÈ roleksy i pijÈ Dom Perignon. W tej branĝy trudno osiÈgnÈÊ sukces finansowy. UtrudniajÈ to wysokie koszty wïasne, niskie marĝe i staïe zapotrzebowanie na wyszkolonych i wyksztaïconych pracowników. Co wiÚcej, trzeba ciÈgle obserwowaÊ rynek i nadÈĝaÊ za rozwojem technologii, co jest nieustajÈcym wyzwaniem. Przekonasz siÚ, ĝe pracownicy i wïaĂciciele sklepów najczÚĂciej zajmujÈ siÚ rowerami dlatego, ĝe sÈ one ich prawdziwÈ miïoĂciÈ i ĝe w ten sposób mogÈ rozwijaÊ swojÈ pasjÚ do tego sportu. CieszÈ siÚ, ĝe mogÈ pracowaÊ z interesujÈcymi luděmi i pomagaÊ im odkrywaÊ oraz pielÚgnowaÊ miïoĂÊ i pasjÚ, która takĝe ich popchnÚïa do tego zajÚcia.

WïaĂciciel sklepu rowerowego czerpie satysfakcjÚ i przyjemnoĂÊ z tego, ĝe widzi dobrze bawiÈcÈ siÚ na szlaku rodzinÚ, gdy wie, ĝe to on sprzedaï jej rowery i zaopatrzyï w odpowiednie akcesoria. Równie satysfakcjonujÈca jest dla niego rozmowa z osobÈ, która zaczynaïa jako rowerzysta rekreacyjny, a obecnie na tyle „uzaleĝniïa siÚ” od roweru i przejaĝdĝek, ĝe codziennie dojeĝdĝa do pracy na dwóch kóïkach. Takie sÈ wïaĂnie motywy niektórych ludzi decydujÈcych siÚ na zaïoĝenie sklepu lub rozpoczÚcie pracy przy rowerach w lokalnych sklepach rowerowych. PamiÚtaj o tym nastÚpnym razem, gdy myĂlisz o zakupie kolejnej fajnej, nowej czÚĂci do roweru lub dokonujesz modyfikacji swoich akcesoriów. Gdy nastÚpnym razem bÚdziesz czegoĂ potrzebowaÊ, pamietaj, ĝe sklep musi coĂ zarobiÊ, ĝeby móc pïaciÊ rachunki i ĝeby wïaĂciciela wciÈĝ byïo staÊ na wynajmowanie dokïadnie tego samego lokalu.

Kupno roweru za poĂrednictwem sklepu NajwiÚksza korzyĂÊ z robienia zakupów w lokalnym sklepie rowerowym jest oczywista: fachowcy pomogÈ Ci kupiÊ rower, który jest dla Ciebie odpowiedni. OczywiĂcie moĝesz poszukaÊ w internecie, znaleěÊ rower i zaoszczÚdziÊ trochÚ pieniÚdzy. Ale robiÈc zakupy online, tracisz coĂ, co jest Ci w stanie zaoferowaÊ tylko czïowiek ze sklepu rowerowego, czyli osobisty kontakt i obsïugÚ klienta. Gdy szukasz wïaĂciwego roweru, kontrolowany kontakt twarzÈ w twarz z personelem sklepu jest bezcenny. Co wiÚcej, specjaliĂci w pobliskim sklepie rowerowym mogÈ pomóc Ci nie tylko w doborze roweru o wïaĂciwej ramie, ale i w jego przygotowaniu do jazdy. RobiÈc zakupy w lokalnym sklepie rowerowym, przyczyniasz siÚ do budowy dobrych relacji, które okaĝÈ siÚ nieocenione, gdy bÚdziesz potrzebowaÊ dodatkowego wsparcia.

Kupowanie roweru Niezaleĝnie od tego, czy kupujesz rower w internecie, czy w sklepie rowerowym, konieczne bÚdzie jego wstÚpne wyregulowanie i przeglÈd. NiewÈtpliwÈ zaletÈ zakupu roweru w sklepie rowerowym jest to, ĝe personel przygotuje Twój rower do uĝytku w chwili zakupu. Co wiÚcej, gdy kupisz rower w lokalnym sklepie, pracujÈcy tam ludzie nie zïoĝÈ po prostu ramy z pedaïami, siodeïkiem i kierownicÈ, nie kaĝÈ Ci wsiÈĂÊ na rower, ĝeby czym prÚdzej poĝegnaÊ. Najpierw dokïadnie sprawdzÈ wszystkie podzespoïy i dostosujÈ je specjalnie dla Ciebie, jeszcze raz sprawdzÈ i wykonajÈ ostatnie korekty.

Rozdziaï 5: Pomocy! Gdy potrzebujesz wsparcia profesjonalistów Gdy pojawisz siÚ, ĝeby odebraÊ swój rower, ktoĂ zapozna CiÚ ze wszystkimi elementami, upewniajÈc siÚ, ĝe wszystko znajduje siÚ na swoim miejscu oraz ĝe jest dostosowane do Twojego stylu jazdy i postury. Poznasz wszystkie funkcje i dowiesz siÚ, jak dziaïa kaĝdy element. Pracownicy sklepu udzielÈ Ci teĝ wartoĂciowych wskazówek dotyczÈcych uĝytkowania roweru i samej jazdy. Gdy zrobisz juĝ na swoim nowiutkim rowerze kilka kilometrów, moĝesz liczyÊ siÚ z lekkim rozciÈgniÚciem linek. Konieczne bÚdzie ich ponowne dopasowanie. Szprychy dopasujÈ siÚ do koïa i konieczne bÚdzie ich wyregulowanie. W ïoĝyskach pojawi siÚ luz i konieczne bÚdÈ pierwsze dziaïania serwisowe. W wielu sklepach za taki pierwszy przeglÈd nie zapïacisz ani grosza. Personel sklepu dobrze wie, ĝe ten poczÈtkowy okres docierania roweru jest bardzo waĝny dla jak najlepszego uĝytkowania i w perspektywie jego dïuĝszej eksploatacji, dlatego zaleĝy im na tym, ĝeby zajÈÊ siÚ swoim klientem jak najlepiej. Wykorzystaj internet, ĝeby rozejrzeÊ siÚ za rowerami, którymi jesteĂ zainteresowany. Prawie wszyscy producenci majÈ bardzo ïatwe w obsïudze, dobrze opracowane strony internetowe, dziÚki którym zdobÚdziesz doĂÊ informacji, aby z wiÚkszÈ pewnoĂciÈ siebie pojawiÊ siÚ w lokalnym sklepie, gdzie bÚdzie moĝna przymierzyÊ siÚ do konkretnych rowerów. Oto lista gïównych producentów rowerów i adresy ich stron internetowych:

9 Cannondale: www.cannondale.com. 9 Fuji: www.fujibikes.com. 9 Gary Fisher: www.fisherbikes.com. 9 Giant: www.giant-bicycles.com. 9 Kona: www.konaworld.com. 9 Raleigh: www.raleighusa.com. 9 Schwinn: www.schwinnbike.com. 9 Specialized: www.specialized.com. 9 Trek: www.trekbikes.com. 9 Author: www.velo.pl. 9 Arkus & Romet: www.sklep.romet.pl/rowery/. Jeĝeli szukasz roweru, korzystajÈc z poĂrednictwa sklepu, jego pracownicy pomogÈ Ci dobraÊ taki jego typ, który bÚdzie dla Ciebie najodpowiedniejszy. Oferta producentów jest bardzo szeroka, ale rowery moĝna skategoryzowaÊ, dzielÈc je na kilka podstawowych typów, z których kaĝdy wyróĝnia siÚ pewnymi charakterystycznymi zaletami:

9 Rowery szosowe konstruowane sÈ z myĂlÈ o pokonywaniu gïadkich nawierzchni

i osiÈganiu duĝych szybkoĂci. SÈ lekkie, co uïatwia przyspieszanie i szybkÈ jazdÚ. MajÈ cienkie opony z wyĝszym ciĂnieniem powietrza (w celu otrzymania mniejszych oporów toczenia) oraz nisko znajdujÈce siÚ uchwyty kierownicy (aby rowerzysta mógï pochyliÊ siÚ dla lepszej aerodynamiki).

87

88

CzÚĂÊ I: Wprowadzenie

9 Rowery górskie konstruowane sÈ do jazdy po trudnodostÚpnych szlakach

i w wymagajÈcym terenie. WyróĝniajÈ siÚ one trwalszymi hamulcami, które przydajÈ siÚ podczas dïugich i stromych zjazdów, grubymi oponami z wyraěnym bieĝnikiem dla lepszej trakcji na stromych podjazdach/zjazdach lub zachowania lepszej kontroli nad rowerem na drodze pokrytej sypkÈ nawierzchniÈ, a takĝe zawieszeniem uïatwiajÈcym jazdÚ w trudnym terenie i dajÈcym rowerzyĂcie wiÚkszy komfort jazdy.

9 Rowery hybrydowe sÈ konstrukcjami uniwersalnymi, które ïÈczÈ cechy rowerów

szosowych i górskich. WaĝÈ wiÚcej niĝ rowery szosowe, ale mniej niĝ rowery górskie. WyróĝniajÈ siÚ obwodem kóï porównywalnym z obwodem kóï rowerów szosowych, ale szerszymi oponami (choÊ wÚĝszymi niĝ w rowerach górskich). Rower o konstrukcji hybrydowej daje Ci przyjemnoĂÊ jazdy typowÈ dla roweru szosowego, a takĝe komfort jazdy oraz wytrzymaïoĂÊ roweru górskiego. Rowery hybrydowe majÈ pïaskie kierownice, które zwiÚkszajÈ komfort jazdy.

9 Rowery turystyczne budowane sÈ tak, ĝeby sprawdziïy siÚ podczas

transportowania ciÚĝszych ïadunków na duĝe odlegïoĂci. PosiadajÈ uchwyty na sakwy rowerowe, szersze ramy (dla zwiÚkszenia stabilnoĂci), koïa z wiÚkszÈ liczbÈ szprych (ĝeby obrÚcze nie uginaïy siÚ przy wiÚkszym obciÈĝeniu kóï i w celu zwiÚkszenia ich wytrzymaïoĂci w trakcie pokonywania dïugich, wymagajÈcych tras) oraz wiÚkszÈ liczbÚ biegów uïatwiajÈcÈ dobór wïaĂciwych zÚbatek podczas wspinania siÚ na wzniesienia.

9 Rowery miejskie sÈ najlepszym wyborem dla tych, którzy wybierajÈ siÚ na krótkie,

spokojne trasy. MajÈ tylko kilka biegów (lub nie majÈ ich w ogóle). Rama wymusza prostÈ pozycjÚ rowerzysty i wyróĝnia siÚ szerokim siodeïkiem. Rowery miejskie majÈ gïadkie, miÚkkie opony dla zwiÚkszenia komfortu jazdy. Niektóre wyposaĝa siÚ w torpedo, w którym hamowanie odbywa siÚ poprzez cofanie korby.

9 Rowery poziome przeznaczone sÈ dla osób, które wolÈ podczas jazdy przyjmowaÊ pozycjÚ póïleĝÈcÈ lub leĝÈcÈ. Rowerzysta na rowerze poziomym nie moĝe unieĂÊ siÚ z siodeïka, ĝeby zwiÚkszyÊ nacisk na pedaïy podczas wspinania siÚ pod górÚ lub choÊby tylko rozprostowaÊ nogi podczas dïugiej trasy. JadÈc na takim rowerze, jesteĂ zmuszony do przyjÚcia jednej poziomej pozycji. Rowery poziome przeznaczone sÈ dla osób cierpiÈcych na róĝnego rodzaju problemy z plecami. Niektóre tego typu rowery majÈ hamulce typu torpedo (ĝeby siÚ zatrzymaÊ, trzeba nacisnÈÊ i zablokowaÊ korbÚ pedaïami). Kierowcy samochodów majÈ problemy z dostrzeĝeniem na drodze rowerów poziomych, poniewaĝ sÈ one niĝsze.

9 Rowery typu BMX konstruowane sÈ specjalnie na off-road lub do wykonywania

róĝnych akrobacji. MajÈ maïe ramy, które uïatwiajÈ manewry, sztuczki i skoki. Wykonywane sÈ z bardzo wytrzymaïych materiaïów i wyróĝniajÈ siÚ specjalnymi koïkami na stopy lub elementami wystajÈcymi poza ramÚ, których celem jest uïatwienie akrobacji.

Rozdziaï 5: Pomocy! Gdy potrzebujesz wsparcia profesjonalistów Zanim kupisz rower, przejedě siÚ na nim. Przetestuj teĝ kilka innych rowerów. Trudno jest wyrobiÊ sobie jakieĂ zdanie na temat jazdy na rowerze, jeĂli nie masz z czym jej porównaÊ. Moĝesz przeprowadziÊ drobiazgowÈ analizÚ online, przeczytaÊ wszystkie magazyny rowerowe, porozmawiaÊ z personelem w sklepie rowerowym, wymieniÊ opinie z rowerowym guru z sÈsiedztwa, ale dopóki nie wsiÈdziesz na konkretny rower, nie bÚdziesz mieÊ ĝadnej pewnoĂci, ĝe siÚ dla Ciebie nadaje. Podczas jazdy na rowerze naleĝy zawsze mieÊ na gïowie kask. Ta sama zasada obowiÈzuje podczas jazdy próbnej! W takich okolicznoĂciach ïatwo o nim zapomnieÊ, podczas gdy wïaĂnie wtedy kask jest szczególnie waĝny. O wiele ïatwiej o wywrotkÚ na nieznanym rowerze i w terenie, którego nie znasz. Na potrzeby jazdy testowej znajdě sobie jakieĂ miejsce, w którym bÚdziesz mieÊ wystarczajÈco duĝo wolnej przestrzeni, ĝeby siÚ przekonaÊ, jak rower zachowuje siÚ przy niĝszych i wyĝszych prÚdkoĂciach. Taka jazda próbna pozwoli Ci wypróbowaÊ kilka biegów. JeĂli moĝesz, wjedě pod jakÈĂ górÚ, ĝeby sprawdziÊ, jak pracujÈ wyĝsze biegi. Oto, co powinieneĂ czuÊ podczas jazdy testowej:

9 PrzeïÈczanie biegów powinno byÊ pïynne i odbywaÊ siÚ prawie bez wysiïku. 9 Rower powinien poruszaÊ siÚ po linii prostej, a koïa nie powinny siÚ chwiaÊ na boki. 9 Rower powinien siÚ daÊ ïatwo prowadziÊ i ïagodnie skrÚcaÊ. 9 Hamulce powinny pewnie i mocno chwytaÊ obrÚcz, umoĝliwiajÈc pïynne wyhamowanie i zatrzymanie siÚ.

9 PowinieneĂ ïatwo dosiÚgaÊ kierownicy, nie wyginajÈc ramion pod nienaturalnym kÈtem.

9 PowinieneĂ móc bez problemu dosiÚgnÈÊ manetek i nacisnÈÊ děwignie hamulców w pozycji, w której Twoje nadgarstki nie bÚdÈ nienaturalnie wygiÚte.

Jazda próbna da Ci takĝe pewne wyobraĝenie na temat jakoĂci pracy i obsïugi w sklepie rowerowym po dokonaniu zakupu. Zanim pracownicy sklepu wyĂlÈ CiÚ na jazdÚ próbnÈ, powinni:

9 SprawdziÊ wszystkie elementy zïÈczne roweru. 9 UpewniÊ siÚ, ĝe hamulce i przekïadnie dziaïajÈ prawidïowo. 9 SprawdziÊ, czy ciĂnienie w oponach jest prawidïowe. 9 UstawiÊ siodeïko i kierownicÚ, dopasowujÈc je do Twojej postury. 9 WyjaĂniÊ, jak prawidïowo powinna wyglÈdaÊ zmiana przekïadni oraz jak uĝywaÊ hamulców.

9 PodsunÈÊ Ci kilka wskazówek dotyczÈcych tego, co powinieneĂ czuÊ i na co zwróciÊ uwagÚ podczas jazdy próbnej.

89

90

CzÚĂÊ I: Wprowadzenie

Zakup roweru uĝywanego Wielu ludzi decyduje siÚ na zakup roweru uĝywanego. JeĂli wiesz, gdzie i czego szukaÊ, czasami rzeczywiĂcie udaje siÚ nabyÊ taki rower po bardzo atrakcyjnej cenie. CzÚsto niemal nowy rower, krótko uĝywany, moĝna kupiÊ o wiele taniej niĝ zupeïnie nowy. Moĝna natknÈÊ siÚ na ofertÚ sprzedaĝy kogoĂ, kto niedawno kupiï rower, ale z jakiegoĂ powodu (na przykïad w zwiÈzku z przeprowadzkÈ albo nagïym brakiem pieniÚdzy) musi go sprzedaÊ. Nowy rower w pewnym sensie przypomina samochód: z chwilÈ gdy zostanie zakupiony po raz pierwszy, jego cena juĝ tylko spada. JeĂli kupisz rower dopiero co nabyty przez kogoĂ innego, moĝesz zrobiÊ bardzo dobry interes.

technicznym i (w najgorszym przypadku) coĂ moĝe siÚ poluzowaÊ i odpaĂÊ, doprowadzajÈc do katastrofy. Zanim wsiÈdziesz na cudzy rower, przeprowadě kontrolÚ opisanÈ w rozdziale 16. Sprawdě przede wszystkim, czy:

9 Hamulce dziaïajÈ. 9 Nie ma ĝadnego luzu w kierownicy ani w sterach. 9 Pedaïy i korby sÈ stabilne, a w suporcie nie ma ĝadnych luzów.

9 W ïañcuchu nie ma uszkodzonych ogniw, a zÚby trybów nie sÈ zuĝyte.

9 Koïa sÈ zamocowane prawidïowo, opony dobrze

Nie wszystkie sklepy rowerowe majÈ w swojej ofercie uĝywane rowery, ale te, które to robiÈ, zazwyczaj sprawdzajÈ ich stan i dokonujÈ koniecznych napraw przed sprzedaĝÈ. Dlatego jeĂli w Twoim lokalnym sklepie sprzedaje siÚ uĝywane rowery, jest to idealne miejsce, od którego warto rozpoczÈÊ swoje poszukiwania.

9

Warto przejĂÊ siÚ teĝ na kilka pchlich targów i sprzedaĝy garaĝowych, czytaÊ ogïoszenia w gazecie lokalnej lub sprawdzaÊ portale handlowe w internecie. Na portalach takich jak eBay (www.ebay. com) czy OLX (www.olx.pl) znajdziesz bogatÈ ofertÚ rowerów. ZaletÈ portalu Craigslist jest moĝliwoĂÊ zakupu roweru w swoim mieĂcie i wybranie siÚ na jazdÚ próbnÈ przed zakupem.

9

Wystarczy jedno spojrzenie, ĝeby dowiedzieÊ siÚ wszystkiego na temat roweru i jego dotychczasowego traktowania. JeĂli na linkach i ïañcuchu widzisz Ălady rdzy, jeĂli rama jest odrapana z farby, jeĂli na oponach widaÊ wyraěne Ălady upïywajÈcego czasu, moĝe to byÊ znak, ĝe rower od dawna jest zaniedbywany i prawdopodobnie nie jest wart inwestycji. JeĂli zamierzasz wybraÊ siÚ na jazdÚ testowÈ rowerem, który nie jest sprzedawany w sklepie rowerowym, zachowaj szczególnÈ ostroĝnoĂÊ. WïaĂciciel mógï nie utrzymywaÊ roweru w najlepszym stanie

9

9

9

9

napompowane. Zaïóĝ, ĝe bÚdziesz musiaï przeprowadziÊ jakieĂ naprawy lub modyfikacje roweru. Oceñ rower i zastanów siÚ, jak zaawansowane bÚdÈ to naprawy. Moĝesz zrobiÊ Ăwietny interes, jeĂli zakïadasz, ĝe pewne rzeczy zrobisz we wïasnym zakresie. Jednak nie przesadzaj — rower moĝe wcale nie byÊ tego wart. Sprawdě powierzchnie ïoĝysk, suportu, sterów, piast i pedaïów. JeĂli sÈ w zïym stanie, remont moĝe nie wystarczyÊ i któreĂ z tych czÚĂci trzeba bÚdzie spisaÊ na straty. Sprawdě ukïad napÚdowy. Czy ïañcuch, tarcze przekïadni i kaseta sÈ w dobrym stanie, czy moĝe wyraěnie widaÊ, ĝe sÈ zuĝyte? Wymiana elementów napÚdu roweru moĝe byÊ bardzo kosztowna. Czy koïa nie sÈ scentrowane? Czy obrÚcze sÈ w dobrym stanie, czy teĝ moĝe wyraěnie widaÊ zuĝycie w miejscu przylegania okïadzin hamulców? Co z jakoĂciÈ kóï (lub jak ocenia siÚ danÈ markÚ producenta kóï)? Ta informacja pomoĝe Ci okreĂliÊ wartoĂÊ roweru. Czy linki wciÈĝ dziaïajÈ? Czy kiedy zmieniasz bieg lub naciskasz hamulec, czujesz tarcie, lub czy widzisz Ălady korozji? A moĝe linki sÈ gïadkie? Wymiana linek moĝe byÊ sporym problemem. Czy widzisz na ramie jakieĂ ogniska rdzy lub wgniecenia?

Rozdziaï 5: Pomocy! Gdy potrzebujesz wsparcia profesjonalistów

Zakup akcesoriów Sklepy z rowerami sÈ idealnym miejscem zakupu wszelkich akcesoriów rowerowych. Pracownicy sklepów czÚsto uĝywajÈ wielu sprzÚtów, które sami sprzedajÈ, wiÚc mogÈ podzieliÊ siÚ z TobÈ swoimi doĂwiadczeniami, dobierajÈc coĂ wedïug Twoich potrzeb i dostÚpnego budĝetu. PracujÈcy w wybranym przez Ciebie sklepie rowerowym zaufani ludzie mogÈ nawet odradzaÊ Ci zakupienie droĝszego produktu, jeĂli uwaĝajÈ, ĝe wyĝsza cena nie uzasadnia róĝnicy w jakoĂci w porównaniu z produktem tañszym, albo przestrzegÈ przed zakupem taniego towaru, jeĂli z jakiegoĂ powodu uznajÈ, ĝe nie zasïuguje on na uwagÚ. Oto niektóre akcesoria, których zakup warto rozwaĝyÊ:

9 Kask. Ze wzglÚdów bezpieczeñstwa kask powinien znaleěÊ siÚ na samej górze

listy niezbÚdnych akcesoriów. Personel sklepu z rowerami pomoĝe Ci znaleěÊ pasujÈcy kask, który nie bÚdzie zsuwaÊ siÚ z gïowy. Pomoĝe równieĝ wyregulowaÊ paski. Wybór kasku o wïaĂciwym rozmiarze jest bardzo waĝny. Taki, za który zapïaciïeĂ 60 zïotych, jeĂli jest odpowiednio dopasowany, ochroni CiÚ lepiej niĝ ten, za którego zapïaciïeĂ 600 zïotych, ale zostaï niewïaĂciwie dobrany lub jest niedopasowany.

9 Blokada. JeĂli zamierzasz kiedykolwiek zostawiÊ gdzieĂ swój rower bez pilnowania

dïuĝej niĝ minutÚ lub dwie, bÚdziesz potrzebowaÊ jakiegoĂ zabezpieczenia. Ludzie w lokalnym sklepie mogÈ pomóc Ci znaleěÊ wïaĂciwÈ równowagÚ miÚdzy takÈ blokadÈ, która bÚdzie trudna do przeciÚcia, i takÈ, która nie waĝy zbyt duĝo.

9 RÚkawiczki rowerowe. RÚkawiczki rowerowe zmniejszajÈ wibracje i zapewniajÈ ochronÚ dïoni zarówno podczas jazdy, jak i na wypadek upadku. Sprzedawcy ze sklepu pomogÈ Ci w podjÚciu decyzji zwiÈzanej z zakupem. Czy potrzebujesz rÚkawiczek z wkïadkami ĝelowymi? Z peïnymi palcami czy bez palców? Fachowcy ïatwo dobiorÈ dla Ciebie rÚkawiczki, które nie bÚdÈ zbytnio uciskaÊ dïoni. PodpowiedzÈ, ĝeby zdejmujÈc rÚkawiczki, raczej je rolowaÊ w kierunku palców, a nie ciÈgnÈÊ (co moĝe doprowadziÊ do przedwczesnego uszkodzenia szwów).

9 Pompki rowerowe. BÚdziesz potrzebowaÊ dwóch pompek: minipompki, którÈ montuje siÚ na ramie, i wiÚkszej pompki do trzymania w domu. Moĝesz teĝ rozwaĝyÊ zakup naboi z CO do szybkiego i ïatwego napeïniania opon. Takie rozwiÈzania sÈ nieco droĝsze od tradycyjnych pompek, ale dziÚki temu szybciej znów wsiÈdziesz na siodeïko po zïapaniu gumy. 2

9 OĂwietlenie. ¥wiatïa rowerowe zapewniÈ Ci bezpieczeñstwo, jeĂli siÚ Ăciemni, a Ty bÚdziesz jeszcze w trasie. Ludzie ze sklepu rowerowego chÚtnie podpowiedzÈ, jakie typy ĝarówek sÈ najlepsze zarówno dla przednich, jak i tylnych Ăwiateï, czy warto korzystaÊ z akumulatorków i gdzie najlepiej zamontowaÊ Ăwiatïa.

9 Komputer rowerowy. System elektroniczny bÚdzie monitorowaÊ statystyki

dotyczÈce kaĝdej z Twoich wycieczek i zapewni Ci motywacjÚ, gdy wsiadasz na rower w celu wykonania Êwiczeñ. Personel sklepu moĝe pomóc Ci zdecydowaÊ, czy potrzebujesz dodatkowych funkcji sprzÚtu, takich jak monitor pracy serca, wysokoĂciomierz oraz ïÈcznoĂÊ bezprzewodowa.

9 Buty. Buty rowerowe zaprojektowane specjalnie z myĂlÈ o pedaïach bez zatrzasków

znaczÈco poprawiÈ efektywnoĂÊ pracy nóg. Personel sklepu doradzi Ci, czy kupiÊ sztywne buty do rowerów szosowych, czy takie, w których moĝliwe bÚdzie

91

92

CzÚĂÊ I: Wprowadzenie równieĝ wygodne chodzenie. Porozmawiasz z nimi o najlepszym rodzaju materiaïu i o tym, czy buty bÚdÈ dobrze pracowaÊ z pedaïami.

9 Ubrania. DziÚki odpowiednim ubraniom w ciepïe dni nie bÚdziesz siÚ

przegrzewaÊ, a w chïodne bÚdzie Ci cieplej. Nawet w deszczowe dni moĝesz czuÊ siÚ suchy. Personel sklepu pomoĝe Ci znaleěÊ odpowiednio dopasowanÈ odzieĝ na kaĝdy sezon, bezpiecznÈ i odprowadzajÈcÈ wilgoÊ, gdy tego potrzebujesz.

Przy jakich naprawach bÚdziesz potrzebowaÊ pomocy? Z pomocÈ tej ksiÈĝki, dysponujÈc kilkoma podstawowymi narzÚdziami i zdrowÈ dawkÈ pewnoĂci siebie, cierpliwoĂci i determinacji, moĝesz wykonaÊ prawie wszystkie czynnoĂci niezbÚdne do utrzymania i naprawy Twojego roweru. W kilku przypadkach przyjdzie Ci jednak zrezygnowaÊ z wysiïków i zleciÊ naprawÚ specjalistom z lokalnego sklepu. W tej czÚĂci rozdziaïu wymienimy naprawy, które lepiej zostawiÊ profesjonalistom.

Naprawy ram rowerowych Z zaïoĝenia wszystkie naprawy ram powinny byÊ wykonywane przez fachowców — albo ludzi z lokalnego sklepu rowerowego, albo ekspertów z firmy specjalizujÈcej siÚ w produkcji/naprawach ram rowerowych. W wiÚkszoĂci lokalnych sklepów rowerowych mechanicy poradzÈ sobie z drobnymi problemami z symetriÈ ramy, jeĂli tylko bÚdÈ mieli do swojej dyspozycji odpowiednie narzÚdzia i doĂwiadczenie. JeĂli w Twoim rowerze sÈ jakieĂ problemy z integralnoĂciÈ ramy — która moĝe mieÊ pÚkniÚcia, wgniecenia lub rysy — naleĝy je sprawdziÊ i przeprowadziÊ naprawy lub wymieniÊ ramÚ. JeĂli pojawia siÚ koniecznoĂÊ naprawy ramy przez specjalistÚ, moĝesz przy okazji poprosiÊ o zainstalowanie kilku mocowañ na przykïad na dodatkowy bidon, uchwyt do stojaków rowerowych lub pompkÚ. ByÊ moĝe warto przy tej okazji zleciÊ odmalowanie ramy i pokrycie jej tym nowym, fajnym lakierem, o którym ostatnio marzyïeĂ.

Montaĝ nowych sterów Regulacja zestawu sterów jest zadaniem ïatwym, które moĝna wykonaÊ w domu lub nawet w trasie. PrzeglÈd sterów takĝe nie nastrÚcza wiÚkszych problemów i moĝna zajÈÊ siÚ tym w domowych warunkach. Jednak zainstalowanie nowego zestawu sterów prawdopodobnie najlepiej zleciÊ specjalistom pracujÈcym w lokalnym sklepie rowerowym. Aby usunÈÊ stare stery i zamontowaÊ nowe, potrzebnych jest kilka narzÚdzi specjalistycznych, np. do usuwania i montaĝu bieĝni rury sterowej widelca, do usuwania misek ïoĝysk lub prasy do wciskania ïoĝysk. Co wiÚcej, konieczna jest takĝe wiedza, jak wïaĂciwie korzystaÊ z tych narzÚdzi.

Rozdziaï 5: Pomocy! Gdy potrzebujesz wsparcia profesjonalistów

Centrowanie koïa Sama koncepcja dotyczÈca prostowania obrÚczy za pomocÈ regulacji naciÈgu szprych jest stosunkowo jasna i ïatwa do zrozumienia. Problemy zaczynajÈ siÚ wówczas, gdy pojawi siÚ potrzeba wykonania dziaïania nazywanego przez fachowców centrowaniem lub gdy trzeba wyprostowaÊ uszkodzonÈ obrÚcz, na której znajduje siÚ jakieĂ wybrzuszenie lub spïaszczenie, a kaĝda szprycha ma inne naprÚĝenie. W takich sytuacjach niezbÚdne jest duĝe doĂwiadczenie. Nawet jeĂli dysponujesz stojakiem do centrowania, miernikiem naprÚĝenia szprych, narzÚdziem do centrowania i kluczem do szprych, wciÈĝ potrzebujesz jeszcze wiedzy i doĂwiadczenia, ĝeby wszystko ze sobÈ zgraÊ. DuĝÈ zaletÈ zlecenia wycentrowania koïa personelowi sklepu jest to, ĝe moĝesz oczekiwaÊ od nich gwarancji na wykonanÈ pracÚ. Nawet doskonale wycentrowane koïo z idealnie kolistÈ obrÚczÈ (dziÚki równiutko naprÚĝonym szprychom) po pierwszej przejaĝdĝce moĝe zachowywaÊ siÚ zupeïnie nieoczekiwanie.

Prace zwiÈzane z elementami amortyzowanego zawieszenia W rowerach montuje siÚ wiele róĝnych rodzajów elementów skïadajÈcych siÚ na przednie i tylne zawieszenie, dlatego wszelkie zaawansowane prace powinny byÊ zlecane albo producentowi osprzÚtu, albo pracownikom lokalnego sklepu rowerowego, albo fachowcom z wyspecjalizowanego zakïadu zajmujÈcego siÚ tylko tymi elementami. WiÚkszoĂÊ producentów proponuje specjalne programy naprawy i wymiany elementów zawieszenia, tak ĝeby ïatwo moĝna byïo je wysyïaÊ, naprawiaÊ i odbieraÊ za niewielkÈ opïatÈ. Kilka niezaleĝnych zakïadów wykonujÈcych naprawy oferuje takie same usïugi. ZaletÈ skorzystania z poĂrednictwa lokalnego sklepu jest to, ĝe nie musisz ponosiÊ kosztów wysyïki, chociaĝ istniejÈ pewne naprawy, których nie da siÚ wykonaÊ w sklepie, i konieczne bÚdzie odesïanie czÚĂci do producenta. Zapoznaj siÚ z instrukcjÈ obsïugi amortyzatora, gdzie znajdziesz informacje dotyczÈce olejów i smarów oraz wskazówki na temat rutynowej konserwacji tego elementu zawieszenia.

93

94

CzÚĂÊ I: Wprowadzenie

CzÚĂÊ II

Proste naprawy

96

CzÚĂÊ II: Proste naprawy

W tej czÚĂci…

M

imo ĝe rower nie jest konstrukcjÈ specjalnie skomplikowanÈ, niektóre naprawy i czynnoĂci serwisowe sÈ trudniejsze niĝ pozostaïe. W tej czÚĂci ksiÈĝki omówimy kilka prostszych procedur, w tym te dotyczÈce kóï, opon i dÚtek, wolnobiegów i kaset, hamulców oraz ïañcucha. Nie zakïadaj, ĝe „prostsza” naprawa oznacza dziaïanie, z którego moĝna zrezygnowaÊ. Niektóre informacje znajdujÈce siÚ w tej czÚĂci sÈ niezbÚdne do utrzymania dobrego stanu technicznego roweru (na przykïad: regularne dbanie o stan ïañcucha wpïynie pozytywnie na jego ĝywotnoĂÊ i przedïuĝy ĝycie wszystkich elementów, które z nim wspóïdziaïajÈ).

Rozdziaï 6: Palenie gumy: opony i dÚtki

Rozdziaï 6

Palenie gumy: opony i dÚtki W tym rozdziale: Ź Zapobiegamy uszkodzeniom kóï (czyli: jak nie zïapaÊ gumy). Ź Zdejmujemy koïo, oponÚ i dÚtkÚ. Ź ’atamy dziurÚ w dÚtce i naprawiamy uszkodzonÈ oponÚ. Ź Zakïadamy naprawionÈ dÚtkÚ, oponÚ i koïo.

D

laczego zawsze nam siÚ wydaje, ĝe ïapiemy gumÚ w najgorszym moĝliwym momencie? Jedziesz na rowerze — podziwiasz widoki, koncentrujesz siÚ na tym, ĝeby wylaÊ z siebie jak najwiÚcej potu albo naciskasz mocno na pedaïy, ĝeby dotrzeÊ na czas do celu — aĝ tu nagle nieprzyjemnie zaskakuje CiÚ ten zdradziecki awanturnik… ZïapaïeĂ gumÚ! Zaczyna siÚ od niepozornej utraty powietrza, którÈ zauwaĝasz dopiero wtedy, gdy jest juĝ za póěno i dÚtka zupeïnie sflaczaïa. Wtedy juĝ wiesz, ĝe czeka CiÚ przymusowy postój.

JeĂli dopiero zaczynasz swojÈ przygodÚ z rowerami lub dotychczas udaïo Ci siÚ uniknÈÊ problemów z oponami i dÚtkami, bÈdě pewien, ĝe prÚdzej czy póěniej wylÈdujesz na poboczu jakiejĂ polnej drogi z dÚtkÈ w rÚku, szukajÈc w niej dziury, przez którÈ ucieka powietrze. Zamiast podejmowaÊ rozpaczliwe próby zdjÚcia koïa i wyciÈgniÚcia dÚtki akurat wtedy, gdy przydarzy Ci siÚ to nieszczÚĂcie, poÊwicz ïatanie dziury wczeĂniej — jeszcze zanim rzeczywiĂcie staniesz przed takÈ koniecznoĂciÈ. Chwila, gdy siedzisz gdzieĂ na piasku, to nie jest wïaĂciwy czas, ĝeby siÚ dowiadywaÊ, jak zdjÈÊ koïo. W tym rozdziale wyjaĂnimy ze szczegóïami, jak poradziÊ sobie z przebitÈ dÚtkÈ, opisujÈc krok po kroku, jak zdjÈÊ oponÚ, znaleěÊ miejsce uszkodzenia, zaïataÊ dziurÚ i zamontowaÊ naprawione koïo. PostÚpuj zgodnie z tymi instrukcjami, a nastÚpnym razem, gdy podstÚpna opona bÚdzie chciaïa przeszkodziÊ Ci w czerpaniu przyjemnoĂci z przejaĝdĝki, szybko wrócisz na sprawny rower.

Jak to siÚ dzieje, ĝe dobrzy ludzie ïapiÈ gumy? Uszkodzenie opony przytrafia siÚ kaĝdemu i los rozdaje w tym przypadku swoje kaprysy caïkiem na chybiï trafiï. NastÚpnÈ jego ofiarÈ równie dobrze moĝe byÊ zarówno Lance Armstrong na swoim drogim rowerze wyĂcigowym gdzieĂ w Alpach Francuskich,

97

98

CzÚĂÊ II: Proste naprawy jak i starsza, drobna kobiecina z Kansas, jeĝdĝÈca na swoim rowerze uĝytkowym po chleb. JeĂli zrozumiesz, ĝe w tym aspekcie nikt nie jest nietykalny, najlepiej bÚdzie, jeĂli przede wszystkim dowiesz siÚ, dlaczego w ogóle pojawiajÈ siÚ problemy z ubytkiem powietrza z opony, i postarasz siÚ ograniczyÊ prawdopodobieñstwo uszkodzenia dÚtki, a takĝe nauczysz siÚ, jak radziÊ sobie wówczas, gdy to nieszczÚĂcie spotka równieĝ Ciebie. Zanim nauczysz siÚ, jak radziÊ sobie z problemem utraty powietrza, najpierw poznaj elementy koïa rowerowego. SÈ to:

9 Koïo — skïada siÚ z obrÚczy, szprych i piasty. 9 Opona — chroni obrÚcz przed nierównoĂciami drogi i jest wykonana z plecionek zalanych gumÈ.

9 Bieĝnik — wykonana z gumy czÚĂÊ opony, która styka siÚ z drogÈ. 9 DÚtka — pompowany balon, który umieszczany jest po wewnÚtrznej stronie opony.

9 Wentyl — metalowy ïÈcznik, który moĝe byÊ otwierany lub zamykany, aby napompowaÊ dÚtkÚ lub opróĝniÊ jÈ z powietrza.

Zïapanie gumy oznacza uszkodzenie dÚtki. Odgrywa ona bardzo waĝnÈ rolÚ, poniewaĝ speïnia funkcjÚ poduszki powietrznej znajdujÈcej siÚ pomiÚdzy drogÈ i rowerzystÈ, która umoĝliwia komfortowÈ jazdÚ i chroni przed wstrzÈsami. Gdy w jakiĂ sposób dÚtka ulegnie uszkodzeniu i nie jest w stanie utrzymywaÊ powietrza, efektem tego stanu rzeczy jest „kapeÊ”. DÚtka moĝe zostaÊ uszkodzona przez:

9 Ostre przedmioty. Fragmenty szkïa lub gwóědě mogÈ przebiÊ oponÚ i dÚtkÚ. 9 Niskie ciĂnienie w oponie. Gdy w oponie znajduje siÚ maïo powietrza, ïatwiej

wbijajÈ siÚ w niÈ róĝne obiekty. Gdy w oponie jest wystarczajÈce ciĂnienie powietrza, zwykle siÚ od niej odbijajÈ

9 Przyszczypanie dÚtki pomiÚdzy ostrÈ krawÚdziÈ obrÚczy koïa i oponÈ.

W efekcie (np. silnego dobicia opony o przeszkodÚ) na powierzchni dÚtki pojawia siÚ tzw. snejk (ang. snakebite puncture lub pinched flat), czyli dwie dziurki oddalone od siebie o szerokoĂÊ obrÚczy i przypominajÈce Ălad po ugryzieniu wÚĝa (stÈd nazwa).

9 ZmÚczenie materiaïu i zuĝycie opon. Stare, sparciaïe opony tracÈ zdolnoĂÊ wïaĂciwego zabezpieczania dÚtki.

9 Utrata integralnoĂci dÚtki. JeĂli dÚtka jest kilkakrotnie ïatana, staje siÚ bardziej podatna na uszkodzenia.

Naprawa dÚtki, z której zeszïo powietrze JeĂli spodziewasz siÚ, ĝe bÚdziesz czÚsto korzystaÊ ze swojego roweru, prawdopodobnie czeka CiÚ wielokrotna naprawa uszkodzonych dÚtek. Po stwierdzeniu „kapcia” masz dwie moĝliwoĂci:

Rozdziaï 6: Palenie gumy: opony i dÚtki

9 ZaïoĝyÊ zapasowÈ dÚtkÚ. Chociaĝ ta metoda daje gwarancjÚ szybkiego powrotu na rower, trudno ignorowaÊ rosnÈce koszty nowych dÚtek.

Uwaga: w przypadkach opisanych poniĝej wymiana dÚtki jest koniecznoĂciÈ: x

DÚtka naprawiana wielokrotnie traci swojÈ naturalnÈ wytrzymaïoĂÊ i coraz czÚĂciej ulega uszkodzeniom, co moĝe skoñczyÊ siÚ nawet jej eksplodowaniem. (Rozerwania nie da siÚ juĝ zaïataÊ i konieczne bÚdzie zaïoĝenie nowej dÚtki).

x

Uszkodzony wentyl równieĝ oznacza koniecznoĂÊ wymiany dÚtki na nowÈ.

9 ZaïataÊ dziurÚ. To rozwiÈzanie jest tanie i bezpieczne. Zalecamy wybór

wïaĂnie tej opcji. Juĝ niedïugo staniesz siÚ prawdziwym wiarusem dumnie pokazujÈcym ïaty na dÚtce, jak gdyby byïy honorowymi odznakami.

W tej czÚĂci rozdziaïu poprowadzimy CiÚ krok po kroku przez caïy proces naprawy dÚtki, kïadÈc nacisk na dziaïania zmierzajÈce do zaïatania dziury. Powiemy Ci takĝe, jak wymieniÊ dÚtkÚ, gdyby okazaïo siÚ to jedynym sensownym rozwiÈzaniem.

Znajdě sobie koïo Zanim zaczniesz choÊby tylko myĂleÊ o naprawie przebitej dÚtki w warunkach polowych lub rozwiÈzaniu jakichkolwiek innych problemów z oponami ewentualnie dÚtkami, najpierw musisz nauczyÊ siÚ zdejmowaÊ koïo. Na szczÚĂcie producenci rowerów uczynili ĝycie cyklistów ïatwiejszym, stosujÈc przy konstruowaniu rowerów róĝne ciekawe rozwiÈzania, takie jak szybkozamykacz piasty i hamulców. Nie panikuj jednak, jeĂli masz rower bez tego typu rozwiÈzañ! Wystarczy Ci klucz. W kolejnych czÚĂciach tego rozdziaïu opiszemy, w jaki sposób naleĝy poluzowaÊ hamulce i zdjÈÊ koïo, uwzglÚdniajÈc przy tym róĝnice w konstrukcji ramy.

Luzowanie hamulców Poniewaĝ hamulce konstruowane sÈ zazwyczaj tak, ĝe znajdujÈ siÚ w bezpoĂredniej bliskoĂci obrÚczy koïa, ich lokalizacja na ogóï uniemoĝliwia zdjÚcie koïa, jeĂli opona jest dobrze napompowana. Jeĝeli zatem chcesz zdjÈÊ koïo, najpierw musisz rozszerzyÊ szczÚki hamulca, tak ĝeby opona zmieĂciïa siÚ w przeĂwicie pomiÚdzy klockami hamulcowymi. W wielu rowerach znajduje siÚ szybkozamykacz szczÚk hamulcowych, który pozwala ïatwo poluzowaÊ linkÚ i rozszerzyÊ szczÚki. Mechanizm ten moĝe róĝniÊ siÚ od rodzaju hamulców zastosowanych w Twoim rowerze:

9 Hamulce typu Cantilever. JeĂli masz hamulce typu Cantilever, ĂciĂnij szczÚki hamulców jednÈ rÚkÈ, ĝeby poluzowaÊ linkÚ, a drugÈ rÚkÈ z gniazda szczÚki wyciÈgnij koñcówkÚ linki ïÈczÈcej przewody. NastÚpnie zwolnij uĂcisk szczÚk. Powinny otworzyÊ siÚ na tyle szeroko, ĝeby ïatwo moĝna byïo wysunÈÊ koïo.

9 V-brake. JeĂli masz hamulce typu V-brake, ĂciĂnij szczyty ramion hamulców,

aby poluzowaÊ linkÚ. ¥ciÈgnij gumowÈ osïonkÚ, odsïaniajÈc linkÚ. Ostroĝnie wyciÈgnij linkÚ z oprawki i zwolnij uĂcisk, ĝeby rozszerzyÊ szczÚki hamulców.

99

100

CzÚĂÊ II: Proste naprawy

9 Hamulce z bocznym mocowaniem linki. Znajdě maïÈ děwigniÚ zacisku

szczÚki wraz z zamocowanÈ w niej linkÈ. PociÈgnij děwigniÚ do góry i powiÚksz przeĂwit miÚdzy szczÚkami na tyle, ĝeby koïo przeszïo miÚdzy nimi. W niektórych modelach przycisk znajduje siÚ na děwigni. Po jego naciĂniÚciu zmniejsza siÚ napiÚcie szczÚk hamulca.

W najgorszym przypadku, jeĂli nie moĝesz uwolniÊ hamulca, aby wyciÈgnÈÊ koïo, wypuĂÊ powietrze z dÚtki. W ten sposób zmniejszysz trochÚ ĂrednicÚ koïa.

Zdejmowanie koïa Po poluzowaniu szczÚk hamulca moĝna juĝ zdjÈÊ koïo. Wykonaj nastÚpujÈce kroki: 1. PrzerzuÊ ïañcuch na najmniejszÈ zÚbatkÚ kasety, tak ĝeby uzyskaÊ jak najwiÚcej luzu i ĝeby w wyjÚciu koïa nie przeszkadzaï ani ïañcuch, ani przerzutka. JeĂli zdejmujesz oba koïa, najpierw zajmij siÚ przednim, bo z nim pójdzie Ci ïatwiej. 2. Dla kóï zabezpieczanych nakrÚtkÈ osiowÈ: Uĝyj klucza w odpowiednim rozmiarze, ĝeby najpierw poluzowaÊ lekko jednÈ z nakrÚtek, a potem drugÈ. OdkrÚcaj nakrÚtki stopniowo i na zmianÚ, aĝ uwolnisz koïo. Unikaj odkrÚcania caïkowitego nakrÚtki tylko z jednej strony, gdyĝ moĝe to prowadziÊ do problemów z ïoĝyskami piasty roweru. JeĂli masz dwa klucze, moĝesz odkrÚcaÊ obie nakrÚtki w tym samym czasie. 3. Dla kóï z szybkozamykaczem: PociÈgnij za děwigniÚ na zewnÈtrz (od roweru). Uwolnienie zacisku moĝe wystarczyÊ do wyjÚcia przedniego koïa. JeĂli tak siÚ nie stanie, przytrzymaj nakrÚtkÚ stoĝkowÈ znajdujÈcÈ siÚ po drugiej stronie i poruszaj děwigniÈ kilka razy, ĝeby poluzowaÊ poïÈczenie. We wszystkich nowych rowerach znajduje siÚ dodatkowe zabezpieczenie, które ma zapobiec sytuacji niekontrolowanego odïÈczenia siÚ koïa od ramy nawet po otwarciu szybkozamykacza albo po poluzowaniu nakrÚtek. JeĂli na widelcu w Twoim rowerze znajduje siÚ dodatkowe niezaleĝne zabezpieczenie przed wysuniÚciem siÚ koïa, przesuñ děwigniÚ do pozycji otwartej1. JeĂli mechanizm dodatkowego zabezpieczenia to element zatopiony, odlewany lub na staïe zamocowany w haku widelca, postaraj siÚ zwiÚkszyÊ luz, dostosowujÈc naprÚĝenie na tyle, ĝeby umoĝliwiÊ wysuniÚcie koïa. JeĂli udaïo Ci siÚ wyciÈgnÈÊ przednie koïo, moĝesz skoncentrowaÊ siÚ na wiÚkszym wyzwaniu — wyjÚciu tylnego koïa. W przeciwieñstwie do przedniego, które praktycznie wypada z roweru po zwolnieniu szybkozamykacza, tylne koïo ograniczone jest ïañcuchem i przerzutkÈ blokujÈcÈ tryby. Aby uwolniÊ tylne koïo, naleĝy:

1

Chodzi o zabezpieczenie wymyĂlone i opatentowane przez firmÚ Schwinn Bicycle Company jeszcze w roku 1976 (patrz: http://www.google.com/patents/US4103922?hl=pl — dostÚp: 29.12.2014). Obecnie spotyka siÚ je raczej rzadko, a najczÚĂciej dodatkowym zabezpieczeniem sÈ odpowiednio uksztaïtowane haki widelca w miejscu mocowania piasty — przyp. tïum.

Rozdziaï 6: Palenie gumy: opony i dÚtki 1. OdkrÚciÊ nakrÚtki lub zwolniÊ szybkozamykacz na tylnym kole tak samo jak w przypadku przedniego koïa. Tym razem moĝe byÊ potrzebne uderzenie od tyïu koïa w kierunku przodu roweru, ĝeby rozluěniÊ poïÈczenie osi. 2. PrzesunÈÊ koïo do przodu i w dóï, z dala od przerzutki, tak ĝeby ïañcuch opadï na ziemiÚ. JeĂli to siÚ nie uda, byÊ moĝe trzeba bÚdzie trochÚ siÚ ubrudziÊ i zdjÈÊ ïañcuch z zÚbatek wïasnorÚcznie. Nie martw siÚ tym, co stanie siÚ z ïañcuchem, przerzutkÈ czy zÚbatkami po usuniÚciu tylnego koïa. ’añcuch i przerzutka pozostanÈ przymocowane do ramy roweru, a kaseta wciÈĝ bÚdzie trzymaÊ siÚ tylnego koïa. W ĝaden sposób nie wpïynie to na wyregulowanie tych elementów.

ZdjÚcie opony… lub przynajmniej jej poïówki OponÚ ïatwiej zdjÈÊ z koïa, jeĂli wypuĂcisz z dÚtki pozostaïe w niej powietrze. Powietrze wychodzi z dÚtki poprzez zawór (wentyl). IstniejÈ dwa rodzaje zaworów (patrz rysunek 6.1):

9 Zawór Presta. Zawór tego typu to cienki metalowy sïupek. Uĝywa siÚ go

zazwyczaj w rowerach szosowych, poniewaĝ wytrzymuje wiÚksze ciĂnienia i w porównaniu z zaworami typu Schrader rzadziej przepuszcza powietrze.

9 Zawór typu Schrader. Zawór tego typu jest grubszy i przypomina ten, który znajduje siÚ w samochodach. Taki zawór pozwala ïatwiej napompowaÊ oponÚ oraz korzystaÊ z kompresorów na stacjach benzynowych.

Rysunek 6.1. Dwa podstawowe typy zaworów: Presta i Schrader

101

102

CzÚĂÊ II: Proste naprawy Niektóre pompki rowerowe przeznaczone sÈ tylko do zaworów typu Presta lub tylko typu Schrader, a inne sÈ na tyle uniwersalne, ĝe moĝna uĝywaÊ ich do pompowania kóï z zaworami obu typów. Jeĝeli nie jesteĂ pewien, jakiej pompki potrzebujesz, poproĂ o pomoc w lokalnym sklepie rowerowym. JeĂli pompujesz koïo na stacji benzynowej, uwaĝaj, ĝeby nie przesadziÊ z ciĂnieniem, bo opona moĝe eksplodowaÊ! JeĂli w kole masz zawór typu Presta, odkrÚÊ kapturek i przyciĂnij koñcówkÚ zaworu. JeĂli masz zawór typu Schrader, wïóĝ koñcówkÚ ïyĝki do opon do koñcówki zaworu i ĂciĂnij oponÚ tak, ĝeby uszïo z niej powietrze. Spróbuj podwaĝyÊ ïyĝkÈ do opon jeden bok opony, odsuwajÈc go od obrÚczy i nie ruszajÈc na razie drugiej strony. NastÚpnie: 1. Ponaciskaj oponÚ dookoïa, tak ĝeby stopka opony odsunÚïa siÚ od obrÚczy. 2. Wsuñ pïaskÈ koñcówkÚ ïyĝki pomiÚdzy obrÚcz i stopkÚ opony. Uĝywaj zawsze ïyĝek do opon, a nie pïaskich wkrÚtaków — te bowiem majÈ ostre krawÚdzie, które mogÈ przebiÊ dÚtkÚ. W sytuacjach wyjÈtkowych dobrze sprawdzi siÚ zwykïa ïyĝka kuchenna. 3. NaciĂnij ïyĝkÚ, tak ĝeby Ăcianka opony wyszïa poza i nad obrÚcz koïa. 4. Zahacz koñcówkÚ ïyĝki o szprychÚ, ĝeby zablokowaÊ jÈ w miejscu. Niektóre opony bardzo mocno przylegajÈ do obrÚczy i bÚdziesz potrzebowaÊ sporo luzu, dlatego nie zaczepiaj od razu pierwszej ïyĝki o szprychÚ, dopóki nie umieĂcisz drugiej pomiÚdzy obrÚczÈ i oponÈ. 5. Kilka centymetrów dalej wzdïuĝ obrÚczy powtórz kroki 2 i 3 z drugÈ ïyĝkÈ do opon. 6. Powtórz kroki 2 i 3 z trzeciÈ ïyĝkÈ, ale tym razem zamiast zaczepiaÊ je o szprychy, przeciÈgnij wzdïuĝ obrÚczy (jak pokazano to na rysunku 6.2). Opona powinna stawaÊ siÚ coraz luěniejsza, aĝ w koñcu caïy jej bok wyskoczy na obrÚcz. 7. Przed wyjÚciem dÚtki lekko jÈ napompuj. Póěniej, gdy bÚdziesz szukaÊ dziury, dÚtka musi mieÊ w Ărodku trochÚ powietrza, a ïatwiej jest jÈ napompowaÊ wówczas, gdy znajduje siÚ jeszcze na obrÚczy. 8. Gdy opona wciÈĝ znajduje siÚ na obrÚczy, siÚgnij pod niÈ i wyciÈgnij dÚtkÚ. 9. Gdy dotrzesz do zaworu, podnieĂ oponÚ i wyciÈgnij zawór z obrÚczy, uwaĝajÈc, aby go nie uszkodziÊ. ZwróÊ uwagÚ na poïoĝenie dÚtki w stosunku do opony, gdy bowiem znajdziesz dziurÚ w dÚtce, ïatwiej bÚdzie okreĂliÊ przyczynÚ uszkodzenia (szkïo, gwóědě, cierñ), jeĂli wciÈĝ jeszcze tkwi w oponie.

Rozdziaï 6: Palenie gumy: opony i dÚtki

Rysunek 6.2. Uĝycie ïyĝek do opon do zdjÚcia opony z obrÚczy

Zlokalizowanie dziury w dÚtce Aby znaleěÊ miejsce uszkodzenia dÚtki, trzeba bÚdzie wykonaÊ trochÚ pracy detektywistycznej. Aby wyĂledziÊ ěródïo problemu, wykonaj nastÚpujÈce kroki: 1. Sprawdě stan dÚtki i posïuchaj przez chwilÚ, czy nie sïychaÊ děwiÚku uchodzÈcego powietrza. Jeĝeli w dÚtce nie ma powietrza, podpompuj jÈ nieco mocniej. ZwiÚkszenie ciĂnienia powietrza moĝe sprawiÊ, ĝe uda Ci siÚ zlokalizowaÊ miejsce jego ucieczki po ĂwiszczÈcym děwiÚku. 2. JeĂli nic nie sïyszysz, spróbuj wykryÊ nieszczelnoĂÊ dotykiem. Przesuñ rÚkÈ wzdïuĝ dÚtki, aĝ wyczujesz uciekajÈce powietrze. JeĂli udaïo Ci siÚ zawÚziÊ obszar poszukiwañ do maïej powierzchni, ale nadal nie jesteĂ w stanie wskazaÊ dokïadnie miejsca uszkodzenia, pokryj ten obszar niewielkÈ iloĂciÈ Ăliny. PojawiajÈce siÚ pÚcherzyki wskaĝÈ Ci ěródïo. JeĂli nie chcesz widzieÊ zdegustowanych spojrzeñ wspóïuczestników wycieczki, którym nie podoba siÚ plucie na dÚtkÚ, miejsce wycieku da siÚ czasami zlokalizowaÊ, jeĂli przytrzymasz dÚtkÚ przy ustach. Usta sÈ bardzo wraĝliwe i powinieneĂ poczuÊ nawet najsïabszy podmuch powietrza uciekajÈcego z dÚtki. 3. Jeĝeli nadal masz problem ze znalezieniem miejsca przebicia dÚtki, moĝesz zanurzyÊ jÈ w wodzie. Strumieñ pÚcherzyków bÚdzie wyraěnym sygnaïem wskazujÈcym miejsce uszkodzenia. Po wyjÚciu dÚtki z wody owiñ jÈ wokóï palca dokïadnie w miejscu, w którym znajduje siÚ dziura, lub zaznacz uszkodzenie w inny sposób, aby nie szukaÊ go za chwilÚ ponownie.

103

104

CzÚĂÊ II: Proste naprawy Czasami zdarza siÚ, ĝe przyczynÈ ucieczki powietrza jest uszkodzony zawór. JeĂli masz takie podejrzenie, zastosuj najpierw technikÚ bazujÈcÈ na „metodzie Ăliny”. Pokryj koñcówkÚ wentyla odrobinÈ Ăliny, ĝeby zobaczyÊ, czy nie tworzÈ siÚ tam bÈbelki od uchodzÈcego powietrza. W przypadku zaworów typu Schrader, moĝna spróbowaÊ dokrÚciÊ rdzeñ zaworu. JeĂli to nic nie pomoĝe, moĝe trzeba bÚdzie wyjÈÊ rdzeñ, wpuĂciÊ kilka kropel olejku i ponownie zainstalowaÊ rdzeñ. W tym przypadku bÚdziesz potrzebowaÊ specjalnego kapturka z kluczem do zaworu lub oddzielnego narzÚdzia do usuwania rdzenia zaworu, które moĝna kupiÊ w sklepie rowerowym. JeĂli powietrze ucieka przy trzonie zaworu, dÚtkÚ trzeba bÚdzie wymieniÊ. W przypadku zaworów typu Presta czÚĂciej nieszczelnoĂÊ wynika z rozerwania zaworu (sÈ one doĂÊ kruche). JeĂli dÚtka znajduje siÚ poza oponÈ, uszkodzenie zaworu jest trudne do zidentyfikowania, poniewaĝ wówczas ciĂnienie w dÚtce jest niĝsze, a uszkodzenia zaworów dajÈ o sobie znaÊ dopiero przy wysokim ciĂnieniu (czyli wówczas, gdy dÚtka znajduje siÚ wewnÈtrz opony i jest napompowana do prawidïowego ciĂnienia powietrza).

’atanie dÚtki Aby zaïataÊ dÚtkÚ po zidentyfikowaniu miejsca przebicia (patrz poprzedni punkt), wykonaj nastÚpujÈce kroki: 1. Uïóĝ dÚtkÚ na pïaskiej powierzchni. 2. Za pomocÈ papieru Ăciernego lub skrobaczki z metalu (znajdujÈcych siÚ w zestawie naprawczym) przygotuj obszar dÚtki w pobliĝu dziury (jak pokazano to na rysunku 6.3).

Rysunek 6.3. Przygotowanie dÚtki

Twoim celem powinno byÊ usuniÚcie brudu i innych zanieczyszczeñ z powierzchni w tym miejscu, w którym znajdowaÊ siÚ bÚdzie ïata. 3. W miejscu przebicia i nieco dalej na obszarze nieco wiÚkszym niĝ rozmiar plastra pokryj dÚtkÚ cienkÈ, równÈ warstwÈ kleju z zestawu naprawczego (jak przedstawiono to na rysunku 6.4).

Rozdziaï 6: Palenie gumy: opony i dÚtki

Rysunek 6.4. Nakïadanie kleju na dÚtkÚ

Zanim przejdziesz do kolejnego kroku, pozwól klejowi caïkowicie wyschnÈÊ. 4. Zdejmij metalowÈ osïonkÚ z plastra (pozostawiajÈc jednÈ stronÚ pokrytÈ celofanem). Unikaj dotykania lepkiej strony plastra. Moĝe to negatywnie wpïynÈÊ na wïaĂciwoĂci wiÈzania ïatki. 5. Przyklej ïatkÚ do dÚtki, dbajÈc o to, aby wyĂrodkowaÊ jÈ w miejscu przebicia (jak pokazano to na rysunku 6.5).

Rysunek 6.5. DociĂniÚcie ïatki do dÚtki

6. Kilka razy mocno dociĂnij ïatkÚ, starajÈc siÚ jej nie przesunÈÊ, a potem korzystajÈc z ïyĝki do opon, wygïadě jÈ, aby usunÈÊ uwiÚzione pÚcherzyki powietrza. Zostaw celofan. Zapobiegnie przyklejaniu siÚ dÚtki do opony.

105

106

CzÚĂÊ II: Proste naprawy JeĂli uĝywasz ïatek bezklejowych, przygotuj dÚtkÚ tak, jak opisano w punkcie 2, po czym po usuniÚciu osïonki zastosuj ïatkÚ bezpoĂrednio. ’atki bezklejowe to szybki sposób zabezpieczenia dÚtki, ale podobnie jak ïatki z klejem, nie sÈ one rozwiÈzaniem dïugoterminowym.

Sprawdzenie opony Po pomyĂlnym zaïataniu dÚtki lub jej wymianie konieczne bÚdzie dokïadne obejrzenie opony w celu upewnienia siÚ, ĝe nie ma w niej ĝadnych ostrych przedmiotów, które mogïyby ponownie przebiÊ gumÚ dÚtki. Oto, jak powinien wyglÈdaÊ taki przeglÈd: 1. SzukajÈc jakiegoĂ wystajÈcego elementu, który mógïby uszkodziÊ dÚtkÚ, przeciÈgnij szmatkÈ lub rÚkawicÈ rowerowÈ wzdïuĝ wewnÚtrznej Ăcianki opony, i to koniecznie w obu kierunkach. Zawsze sprawdzaj wnÚtrze ruchem w obu kierunkach. JeĂli przeciÈgniesz rÚkÈ tylko w jednym kierunku, czasami nic nie poczujesz, poniewaĝ wystajÈcy obiekt moĝe utkwiÊ w gumie pod ostrym kÈtem. 2. Przyjrzyj siÚ dobrze wewnÚtrznej i zewnÚtrznej powierzchni opony, szukajÈc jakichkolwiek obiektów zaklinowanych wewnÈtrz bieĝnika lub w Ăciance bocznej.

Kiedy problemem jest nie tylko brak powietrza Podczas inspekcji opon po naprawie dÚtki naleĝy zwróciÊ szczególnÈ uwagÚ na wszelkie rozdarcia lub rozciÚcia opon. Cokolwiek przebiïo TwojÈ dÚtkÚ, mogïo staÊ siÚ równieĝ przyczynÈ uszkodzenia struktury opony. JeĂli opona zostaïa rozdarta, napompowanie nowo zamontowanej dÚtki lub jazda na tak uszkodzonej oponie moĝe spowodowaÊ wybuch, który zaskoczy CiÚ mocniej niĝ potÚĝna dawka energii z podwójnego espresso. JeĂli opona ma jakieĂ uszkodzenia strukturalne, moĝesz zastosowaÊ wkïadkÚ (ang. tire boot, tymczasowa „ïata” opony), ĝeby wróciÊ do domu. Po umieszczeniu takiej osïony pomiÚdzy dÚtkÈ a oponÈ dÚtka pozostaje w miejscu i nie wychodzi przez otwór w oponie. Niektóre wkïadki wyróĝniajÈ siÚ warstwÈ klejÈcÈ, która uïatwia utrzymanie jej po wewnÚtrznej stronie opony, inne natomiast zaprojektowane sÈ tak, aby utrzymaïy siÚ w miejscu w wyniku nacisku dÚtki na wewnÚtrzne Ăcianki opony. Chociaĝ wkïadka opony pozwoli Ci jeědziÊ na uszkodzonej oponie, to jest to rozwiÈzanie tymczasowe, stosowane tylko po to, ĝeby móc dotrzeÊ caïo do domu lub do miejsca, w którym moĝna wymieniÊ oponÚ. Aby zaïataÊ oponÚ za pomocÈ wkïadki, odklej podkïad i umieĂÊ wkïadkÚ po wewnÚtrznej stronie opony w miejscu, w którym znajduje siÚ rozerwanie lub naciÚcie. JeĂli wkïadka nie ma warstwy klejowej, naleĝy owinÈÊ niÈ czÚĂciowo napeïnionÈ dÚtkÚ w miejscu uszkodzenia, poniewaĝ po caïkowitym napompowaniu dÚtka bÚdzie utrzymywana w miejscu dziÚki ciĂnieniu.

Rozdziaï 6: Palenie gumy: opony i dÚtki W nietypowych sytuacjach rolÚ wkïadki moĝe speïniÊ nawet jakiĂ banknot. Banknoty dolarowe sÈ na przykïad zaskakujÈco wytrzymaïe. Dennis zawsze ma przynajmniej jeden banknot w swoim zasobniku pod siodeïkiem.

Gotowi na rock & roll! Na tym etapie powinieneĂ mieÊ juĝ zaïatanÈ lub wymienionÈ dÚtkÚ, oponÚ wolnÈ od niebezpiecznych ostrych obiektów i entuzjazm, wynikajÈcy ze ĂwiadomoĂci, ĝe przymusowa przerwa ma siÚ ku koñcowi. Po zakoñczeniu koñcowego etapu — tj. po umieszczeniu dÚtki i opony z powrotem na obrÚczy, napompowaniu dÚtki i zamontowaniu koïa w hakach widelca — bÚdziesz gotowy do drogi! W tej czÚĂci zajmiemy siÚ wïaĂnie tym ostatnim etapem.

Zakïadanie dÚtki i opony Aby ponownie zaïoĝyÊ dÚtkÚ i oponÚ na obrÚcz koïa, wykonaj nastÚpujÈce czynnoĂci: 1. Ustaw koïo tak, ĝeby zawór skierowany byï ku górze. 2. Odsuñ oponÚ i umieĂÊ na obrÚczy czÚĂciowo napompowanÈ dÚtkÚ (na tyle wystarczajÈco, aby nabraïa wïaĂciwego ksztaïtu), zaczynajÈc od umieszczenia zaworu w otworze obrÚczy. 3. PrzeciÈgnij dïoñmi wzdïuĝ obrÚczy i uïóĝ dÚtkÚ równo wewnÈtrz opony w taki sposób, ĝeby nie byïa skrÚcona. 4. ¥ciĂnij boki opony w celu umieszczenia na obrÚczy drugiej poïowy stopki opony. Podczas umieszczania opony na obrÚczy staraj siÚ uĝywaÊ rÈk. Korzystanie z ïyĝek moĝe doprowadziÊ do ponownego przebicia dÚtki, którÈ z takim trudem naprawiïeĂ lub wymieniïeĂ. Po zakoñczeniu tego etapu Ăcianki opony z jednej strony powinny znajdowaÊ siÚ za krawÚdziÈ obrÚczy. 5. Zacznij od miejsca z otworem zaworu (czyli od czÚĂci znajdujÈcej siÚ „na godzinie szóstej”) i zacznij wciskaÊ drugÈ stronÚ opony za obrÚcz, przesuwajÈc rÚce tak, aby oddalaïy siÚ od siebie, i naciskajÈc ĂciankÚ ze stopkÈ kciukami lub innymi palcami. 6. Gdy Twoje rÚce ponownie zbliĝÈ siÚ do siebie w górnej czÚĂci koïa (w obszarze „na godzinie dwunastej”), ĂciĂnij oponÚ tak mocno, jak tylko moĝesz. Powinno udaÊ Ci siÚ umieĂciÊ caïÈ stopkÚ z drugiej strony krawÚdzi obrÚczy (jak przedstawiono to na rysunku 6.6). Czasami na tym etapie opona jest bardzo mocno naprÚĝona. JeĂli tak dzieje siÚ w Twoim przypadku, wypuĂÊ caïe powietrze z dÚtki i zacznij jeszcze raz ugniataÊ oponÚ, zaczynajÈc od pozycji na godzinie szóstej i dbajÈc o to, ĝeby bok opony znalazï siÚ za krawÚdziÈ obrÚczy. ChwyÊ ostatni odcinek bieĝnika caïymi dïoñmi. PrzekrÚÊ koïo i uĝyj obu rÈk, ĝeby podciÈgnÈÊ kilka razy krawÚdě opony, aĝ zaskoczy na obrÚczy.

107

108

CzÚĂÊ II: Proste naprawy

Rysunek 6.6. Umieszczenie opony na obrÚczy

JeĂli na tym ostatnim etapie musisz uĝyÊ ïyĝki do opon, uwaĝaj, ĝeby nie przyszczypnÈÊ dÚtki do obrÚczy, bo moĝesz znów wróciÊ do punktu wyjĂcia. Tak czy inaczej, nadszedï czas, ĝeby siÚ uĂmiechnÈÊ. To juĝ prawie koniec i teraz wszystko pójdzie juĝ z górki! Przyjrzyj siÚ oponie i sprawdě, czy gdzieĂ nie wystaje dÚtka. SprawdzajÈc wszystko dokïadnie, wciĂnij zawór, aby siÚ upewniÊ, ĝe czÚĂÊ dÚtki w tym miejscu nie jest w ĝaden sposób przyciĂniÚta do obrÚczy, a nastÚpnie wyciÈgnij go z powrotem, ĝeby napompowaÊ dÚtkÚ. JeĂli wszystko wyglÈda w porzÈdku, zacznij pompowaÊ dÚtkÚ, stosujÈc siÚ do oznaczeñ na boku opony (ang. pound per square inch — PSI).W miÚdzyczasie obserwuj, co dzieje siÚ z oponÈ, dbajÈc o to, aby dÚtka równomiernie wypeïniaïa caïÈ oponÚ i aby nie tworzyïy siÚ ĝadne garby. JeĂli widzisz nierówne wypeïnianie siÚ opony lub nierównoĂci, moĝe to oznaczaÊ, ĝe dÚtka jest skrÚcona lub przyciĂniÚta i ĝe konieczny jest jej ponowny montaĝ.

Zakïadanie koïa Aby zaïoĝyÊ koïo, wykonaj nastÚpujÈce czynnoĂci: 1. Sprawdě, czy hamulce zostaïy zluzowane i koïo przejdzie swobodnie miÚdzy klockami. 2. JeĂli zakïadasz przednie koïo, umieĂÊ piastÚ pomiÚdzy hakami widelca i wsuñ koïo. JeĂli w Twoim rowerze znajduje siÚ szybkozamykacz, na tym etapie bÚdzie znajdowaï siÚ w pozycji otwartej. Zacisk przesuwa siÚ z wyczuwalnym oporem, gdy děwignia skierowana jest prosto od roweru, i bardzo ciÚĝko, gdy obraca siÚ go do poïoĝenia zamkniÚtego. Opór moĝna regulowaÊ za pomocÈ przekrÚcanej rÚcznie nakrÚtki znajdujÈcej siÚ na przeciwlegïym koñcu osi szpikulca szybkozamykacza.

Rozdziaï 6: Palenie gumy: opony i dÚtki Nigdy nie naleĝy uĝywaÊ děwigni szybkozamykacza w taki sposób jak nakrÚtki motylkowej i krÚciÊ niÈ, liczÈc, ĝe w ten sposób prawidïowo zabezpieczymy koïo. W ten sposób nie uda siÚ zablokowaÊ koïa w hakach widelca. ¿eby bezpiecznie zablokowaÊ oĂ piasty na widelcu, děwignia musi byÊ zamkniÚta za pomocÈ mechanizmu krzywkowego. JeĂli w Twoim rowerze nie ma szybkozamykacza, dokrÚcaj nakrÚtki na osi równo po obu stronach piasty, aĝ obie bÚdÈ solidnie dociskaïy koïo. 3. JeĂli zakïadasz tylne koïo, upewnij siÚ, ĝe prawa manetka znajduje siÚ w poïoĝeniu najwyĝszego biegu, który powoduje przesuniÚcie ïañcucha najdalej od roweru, na najmniejszy tryb. 4. UmieĂÊ koïo na swoim miejscu, manipulujÈc nim tak, ĝeby górna czÚĂÊ ïañcucha tuĝ ponad przerzutkÈ spadïa na najmniejszy tryb przekïadni. Aby uïatwiÊ sobie to zadanie, dociĂnij ramiÚ przerzutki w dóï i wykorzystaj luz ïañcucha, ĝeby zmieniÊ zÚbatkÚ. 5. JeĂli ïañcuch znalazï siÚ ostatecznie na najmniejszym trybie (tym samym, na którym znajdowaï siÚ podczas zdejmowania koïa), przesuñ koïo, umieszczajÈc je w punkcie mocowania do tylnego widelca. 6. Odwoïaj siÚ do instrukcji z punktu 2, aby zamknÈÊ szybkozamykacz lub dokrÚciÊ nakrÚtki na osi koïa. Gratulacje! WyglÈda na to, ĝe opona i dÚtka znów sÈ w wyĂmienitej kondycji. Ty za chwilÚ ponownie wsiÈdziesz na rower, a „kapeÊ” stanie siÚ tylko mglistym wspomnieniem. JeĂli wykonasz tÚ samÈ procedurÚ kilka razy, stwierdzisz, ĝe z nastÚpnym „kapciem” poradzisz sobie w ciÈgu piÚciu do dziesiÚciu minut, co Twojemu partnerowi na rowerze obok ledwo wystarczy na zïapanie oddechu.

Aĝ tu nagle… nieprzyjemna niespodzianka Dobrze wiemy, ĝe w sytuacji, gdy po ledwo piÚciu minutach od zaïoĝenia koïa zorientujesz siÚ, ĝe znów ucieka z niego powietrze, na usta cisnÈ siÚ o wiele bardziej niecenzuralne sïowa. To potwornie frustrujÈce doĂwiadczenie, ale nasz wydawca naprawdÚ nie pozwoli nam ich wydrukowaÊ. JeĂli w krótkim odstÚpie czasu ïapiesz gumÚ po raz drugi, zastanów siÚ nad moĝliwymi przyczynami:

9 DÚtka zostaïa uszkodzona w kilku miejscach, a Tobie udaïo siÚ zlokalizowaÊ i zaïataÊ tylko jedno przebicie.

9 W oponie ugrzÈzï jakiĂ kawaïek szkïa lub inny ostry przedmiot, który doprowadziï do kolejnego przebicia dÚtki.

9 Podczas montowania naprawionej dÚtki jakiĂ jej fragment trafiï miÚdzy obrÚcz a oponÚ.

W takiej sytuacji pozostaje jedynie wziÈÊ gïÚboki oddech i powtórzyÊ caïÈ procedurÚ, okazujÈc dodatkowÈ czujnoĂÊ podczas wyszukiwania dziury w dÚtce, kontroli opony i montaĝu.

109

110

CzÚĂÊ II: Proste naprawy OczywiĂcie, zawsze jest szansa, ĝe za pierwszym razem nie popeïniïeĂ ĝadnego bïÚdu, a po prostu masz niesamowitego pecha i naprawdÚ doszïo do ponownego kontaktu opony z jakimĂ ostrym obiektem na drodze. Moĝesz siÚ pocieszaÊ, ĝe z czasem swojÈ rolÚ zacznie odgrywaÊ rachunek prawdopodobieñstwa, szanse siÚ wyrównujÈ i nastÚpnym razem to Ty bÚdziesz mógï zaïatwiÊ potrzeby fizjologiczne i chwilÚ odpoczÈÊ, podczas gdy Twoja partnerka wylÈduje na kolanach z gumÈ w dïoni.

Zapobieganie waĝniejsze niĝ leczenie To oczywiste, ĝe kaĝdy rowerzysta powinien unikaÊ sytuacji, w których moĝe dojĂÊ do przebicia opony (i dÚtki). Chociaĝ niektóre porady mogÈ okazaÊ siÚ niemoĝliwe do zastosowania w przypadku kóï z dÚtkami, prewencja jest naprawdÚ najlepszym wyborem. Aby zmniejszyÊ prawdopodobieñstwo „zïapania gumy”, kluczowe znaczenie majÈ odpowiednie dziaïania serwisowe:

9 Opony zawsze miej napompowane do prawidïowego ciĂnienia wedïug wskazówek znajdujÈcych siÚ na boku opony.

9 Wymieniaj opony, gdy tylko zauwaĝysz zuĝyty bieĝnik lub pogarszajÈcy siÚ stan Ăcianek bocznych.

9 Wymieñ dÚtki, jeĂli ïatane byïy juĝ wiÚcej niĝ kilkanaĂcie razy. 9 Sprawdzaj regularnie stan bieĝnika opon, szukajÈc obiektów, które mogïy w nim utknÈÊ i doprowadziÊ do przebicia dÚtki.

JeĂli jesteĂ gotów wydaÊ trochÚ pieniÚdzy, aby mieÊ wiÚkszÈ szansÚ unikniÚcia przebicia opony, rozwaĝ zainwestowanie w opony wzmocnione kevlarem. Wïókna kompozytowe, które tworzÈ kevlar, sÈ wystarczajÈco wytrzymaïe, aby zapewniÊ oponie odpornoĂÊ, której w kontakcie z ostrymi przedmiotami na ogóï nie ma zwykïa opona. Opony kevlarowe sÈ zazwyczaj droĝsze o okoïo 50 – 60 zïotych od zwykïych. JeĂli nie przewidujesz w swoim budĝecie wydatków na opony kevlarowe, wypróbuj specjalne wkïadki do opon wykonane z mocnych, lekkich wïókien. Moĝna nimi wyïoĝyÊ wnÚtrze opony, zapewniajÈc sobie w ten sposób dodatkowÈ ochronÚ dÚtki. InnÈ alternatywÈ sÈ dÚtki odporne na przebicie i dÚtki z uszczelniaczem, który wypeïnia maïe otwory od wewnÈtrz. Wówczas czÚsto rowerzysta moĝe nie zdawaÊ sobie nawet sprawy, ĝe doszïo do przebicia dÚtki. Nawet jeĂli podejmiesz wszystkie czynnoĂci zapobiegawcze, o których jest mowa w tej czÚĂci rozdziaïu, to problemów z powietrzem w oponie nie da siÚ caïkiem wykluczyÊ. Na przykïad Dennis, pokonujÈc trasÚ z Irlandii do Wïoch na znacznie obciÈĝonym rowerze, przez trzy miesiÈce nie zïapaï ani jednej gumy. Jednak juĝ kilka miesiÚcy póěniej, podczas eskapady do Stanów Zjednoczonych, wyrywaï wïosy z gïowy, poniewaĝ w czasie jednego tygodnia „kapeÊ” zdarzyï mu siÚ piÚÊ razy. I bÈdě tu mÈdry! JeĂli zabierasz ze sobÈ na wycieczkÚ rowerowÈ komplet ïatek, ïyĝki do opon, pompkÚ oraz zapasowÈ dÚtkÚ i jeĂli przeÊwiczysz wczeĂniej czynnoĂci opisane w tym rozdziale, masz duĝe szanse poradziÊ sobie z problemem ubytku powietrza i wsiÈĂÊ z powrotem na siodeïko, zanim Twój partner zdÈĝy skonsumowaÊ batonik energetyczny. Ta umiejÚtnoĂÊ da Ci wiÚkszÈ pewnoĂÊ siebie i zwiÚkszy satysfakcjÚ z przejaĝdĝek, a takĝe oszczÚdzi wstydu proszenia innego rowerzysty o pomoc i instrukcje lub powrotu do domu na piechotÚ.

Rozdziaï 7

Przytulanie krawÚĝnika: koïa W tym rozdziale: Ź Dowiesz siÚ, jak kupiÊ koïa pasujÈce do Twojego roweru. Ź Omawiamy dziaïania serwisowe dotyczÈce kóï. Ź Montujemy i demontujemy koïa. Ź Uczymy siÚ obsïugiwaÊ piasty. Ź Centrujemy koïo i radzimy sobie z problemem naprÚĝenia szprych.

T

raktowanie roweru z naleĝnÈ mu troskÈ i dbaïoĂciÈ oznacza równieĝ odpowiednie zadbanie o stan kóï. Idealnie okrÈgïe obrÚcze oraz koïa, które toczÈ siÚ bez problemów, gïadko i z ïatwoĂciÈ, napompowane do wïaĂciwego ciĂnienia i prawidïowo wycentrowane, wydatnie przyczyniajÈ siÚ do zwiÚkszenia komfortu jazdy rowerem. Natomiast koïa, które krÚcÈ siÚ z oporami, które majÈ wybrzuszenia, lub koïa z niewïaĂciwym ciĂnieniem w oponach mogÈ (co najmniej) odbieraÊ przyjemnoĂÊ z jazdy i (w najgorszym przypadku) staÊ siÚ wrÚcz niebezpieczne. W tym rozdziale przedstawimy Ci podstawy prawidïowego serwisowania i naprawy kóï rowerowych. Dowiesz siÚ, jak powinna wyglÈdaÊ wïaĂciwa kontrola stanu kóï. JeĂli Twoje koïa nie pracujÈ poprawnie, podpowiemy, jakie kroki naleĝy podjÈÊ w celu ich naprawy, omawiajÈc przeglÈd piast oraz centrowanie koïa przez zmianÚ naprÚĝenia szprych.

ZakrÚÊmy siÚ koïo kóï… Koïa wykonane z materiaïów wysokiej jakoĂci, zbudowane z odpowiednio naprÚĝonych szprych i opon, napompowanych do wïaĂciwego ciĂnienia powinny sïuĝyÊ nam dïugo i nie wymagaÊ ĝadnych czynnoĂci serwisowych poza przeglÈdem piast z wymianÈ smarów, dïugo zachowujÈc przy tym dobry stan techniczny. Z tej czÚĂci rozdziaïu dowiesz siÚ, jak dbaÊ o swoje koïa, jak utrzymaÊ je w dobrym stanie i jak rozwiÈzywaÊ potencjalne problemy. Udzielimy Ci takĝe kilku prostych wskazówek dotyczÈcych wyboru kóï, gdyby konieczne okazaïo siÚ kupno nowych.

112

CzÚĂÊ II: Proste naprawy

Kupowanie nowych kóï Koïa noszÈ oznaczenia, które informujÈ o ich Ărednicy i szerokoĂci. JeĂli zapoznasz siÚ z ofertÈ kóï dostÚpnych w sklepach, moĝesz na przykïad zobaczyÊ oznaczenie: 700C x 19. Pierwsza liczba to Ărednica koïa mierzona w milimetrach. Druga to jego szerokoĂÊ. Czasami producenci uĝywajÈ standardów angielsko-amerykañskich, podajÈc wartoĂci (ĂrednicÚ i szerokoĂÊ) w calach (np. 26 x 1,9). Zdarza siÚ teĝ stosowanie zapisu zmiennego tj. jedna wartoĂÊ w calach, a druga w milimetrach (np. 26 x 19). Wiedza dotyczÈca rozmiarów koïa jest istotna, poniewaĝ nie wszystkie koïa pasujÈ do wszystkich rowerów i nie wszystkie opony pasujÈ do zakupionego koïa. O tym, czy koïo bÚdzie pasowaÊ do Twojego roweru, decyduje jego Ărednica. Wideïki znajdujÈce siÚ w Twoim rowerze zaprojektowano tak, aby moĝliwe byïo zaïoĝenie na nie kóï o okreĂlonym zakresie wielkoĂci. Koïa o zbyt duĝej Ărednicy po prostu nie zmieszczÈ siÚ w wideïkach. Jeĝeli natomiast Ărednica kóï jest zbyt maïa, hamulce nie bÚdÈ wïaĂciwie dociskane do obrÚczy. SzerokoĂÊ kóï ma bezpoĂrednie przeïoĝenie na szerokoĂÊ opon, jakie moĝna zaïoĝyÊ. Szersze obrÚcze zwykle spotyka siÚ w rowerach górskich, w których montuje siÚ grube opony z ciÚĝszym bieĝnikiem. WÚĝsze obrÚcze stosuje siÚ w rowerach szosowych, w których montuje siÚ cienkie opony. Innym waĝnym przy zakupie koïa rowerowego czynnikiem jest szerokoĂÊ piasty, czyli odlegïoĂÊ mierzona miÚdzy dwiema nakrÚtkami. Powinna ona odpowiadaÊ odlegïoĂci miÚdzy hakami w wideïkach i hakami tylnego trójkÈta ramy. Wiele piast przygotowanych do wspóïpracy z szybkozamykaczami jest grubszych niĝ ich odpowiedniki mocowane na nakrÚtkach osiowych. JeĂli Twój rower zostaï zaprojektowany do wspóïpracy z tradycyjnymi piastami mocowanymi na nakrÚtki, a Ty chcesz kupiÊ koïa z szybkozamykaczami, to przed zakupem przetestuj koïa. Moĝe siÚ bowiem okazaÊ, ĝe nie bÚdÈ pasowaÊ. Przed zakupem naleĝy takĝe zwróciÊ uwagÚ na to, czy koïo wspóïpracuje z oponami klinczerowymi, czy z oponami klejonymi:

9 Opony klinczerowe spotyka siÚ obecnie w wiÚkszoĂci rowerów. Ów „klinczer” to nic innego jak uchwyt obrÚczy obejmujÈcy oponÚ (zabezpieczonÈ w miejscu na obrzeĝu obrÚczy za pomocÈ dwóch stopek opony, czyli zewnÚtrznych krawÚdzi, które sÈ wciĂniÚte lub wïaĂnie „sklinczowane” wewnÈtrz obrÚczy) oraz dÚtkÚ (która jest otoczona oponÈ). Aby chroniÊ dÚtkÚ, pomiÚdzy niÈ a koñcówkami mocowania szprych umieszcza siÚ specjalnÈ opaskÚ lub inne zabezpieczenie wnÚtrza obrÚczy.

9 Opony klejone, czyli tzw. szytki, stosuje siÚ gïównie w rowerach wyĂcigowych.

SkïadajÈ siÚ one z dÚtki poïÈczonej z oponÈ, przyklejonej do obrÚczy. JeĂli zdarzy siÚ, ĝe zïapiesz gumÚ, zmiana szytki wymaga wprawdzie wiÚkszego wysiïku, ale podczas jazdy z duĝÈ prÚdkoĂciÈ opony tego typu sÈ bezpieczniejsze niĝ opony klinczerowe. Mniej prawdopodobne, ĝe taka opona samoistnie zejdzie z obrÚczy.

Rozdziaï 7: Przytulanie krawÚĝnika: koïa W niektórych rowerach do zjazdów górskich zaczyna siÚ uĝywaÊ nowego typu poïÈczenia obrÚczy i opon bezdÚtkowych. Takie zestawy sÈ wytrzymalsze i lepiej sprawdzajÈ siÚ w ekstremalnych warunkach jazdy na rowerze w wysokich górach, ale nie jest to rozwiÈzanie idealne dla kaĝdego rowerzysty, poniewaĝ opony bezdÚtkowe sÈ bardzo drogie i trudne w montaĝu.

Jak troszczyÊ siÚ o koïa? Aby zapewniÊ skuteczne hamowanie, koïa powinny byÊ czyste i wolne od tïuszczów. Regularne mycie kóï wodÈ z mydïem uniemoĝliwi nagromadzenie siÚ brudu. JeĂli masz problem z usuniÚciem nieczystoĂci odïoĝonych na obrÚczach, spróbuj uĝyÊ nieco rozpuszczalnika i ostrej Ăciereczki. Aby zakoñczyÊ czyszczenie oraz usunÈÊ resztki rozpuszczalnika i nieczystoĂci ze Ăcianek obrÚczy, uĝyj alkoholu izopropylowego. Zadbaj o to, aby trzymaÊ rozpuszczalnik z dala od opony — jego dziaïanie na gumÚ jest wybitnie niekorzystne. Innym waĝnym aspektem dbaïoĂci o stan kóï jest utrzymanie prawidïowego smarowania piast. PrzeglÈdy piast naleĝy wykonywaÊ co najmniej raz w roku. WiÚkszoĂÊ piast posiada obecnie gumowe uszczelki, które nie dopuszczajÈ wielu zanieczyszczeñ do ïoĝysk. JeĂli w Twoich piastach nie ma gumowych uszczelek lub jeědzisz czÚsto po pylistych drogach w deszczu czy po bïocie, musisz wykonywaÊ regularne przeglÈdy i wymieniaÊ smar. Na poprawÚ ĝywotnoĂci i sprawnoĂci kóï moĝna wpïywaÊ przez:

9 Utrzymanie odpowiedniego ciĂnienia w oponach. Opony peïniÈ rolÚ

podstawowego elementu zawieszenia roweru. TworzÈ poduszkÚ powietrznÈ pomiÚdzy podïoĝem i obrÚczÈ, a takĝe odpowiadajÈ za utrzymanie przyczepnoĂci podczas jazdy. NajwaĝniejszÈ rzeczÈ umoĝliwiajÈcÈ poprawnÈ ochronÚ obrÚczy jest utrzymanie wïaĂciwego poziomu ciĂnienia w oponach (zgodnie z wartoĂciami podanymi przez producenta). PodstawowÈ przyczynÈ uszkodzenia obrÚczy jest niskie ciĂnienie w oponie. PamiÚtaj o wïaĂciwym napompowaniu opony, wówczas po trafieniu w kolejnÈ dziurÚ lub uderzeniu w kamieñ leĝÈcy na drodze bÚdziesz mieÊ wiÚkszÈ szansÚ, ĝe koïo przetrwa to zdarzenie w stanie nienaruszonym. InnÈ korzyĂciÈ wynikajÈcÈ z utrzymywania w oponach wïaĂciwego poziomu powietrza jest mniejsza iloĂÊ energii niezbÚdnej do pedaïowania.

9 Zadbanie o wïaĂciwe naprÚĝenie szprych. Koïa z luěnymi szprychami

szybciej ulegnÈ uszkodzeniu. Co gorsza, zbyt sïabe naprÚĝenie szprych moĝe byÊ wrÚcz niebezpieczne. Luěne szprychy ïatwiej siÚ wyginajÈ, dlatego teĝ ïatwiej ulegajÈ zmÚczeniu i sÈ bardziej podatne na zïamanie. JeĂli kilka szprych ulegnie uszkodzeniu, obrÚcz moĝe zïamaÊ siÚ podczas jazdy. Koïo z luěnymi szprychami wygina siÚ i staje siÚ rozchwiane, utrudniajÈc kierowanie rowerem. JednoczeĂnie nie wolno w ĝadnym razie dokrÚcaÊ szprych zbyt mocno ani ograniczaÊ siÚ tylko do kilku z nich. Koïa ze zbyt mocno naprÚĝonymi szprychami mogÈ byÊ równie niebezpieczne. W takim przypadku jest bardzo prawdopodobne, ĝe obrÚcz wygnie siÚ niczym precel. Dobrze przygotowane koïo powinno wyróĝniaÊ siÚ równym naciÈgiem szprych, które nie puszczÈ obrÚczy w trakcie jazdy. „Zagraj” na szprychach. Szprychy naciÈgniÚte z takÈ samÈ siïÈ bÚdÈ wydawaÊ podobny děwiÚk, co pozwoli Ci szybko wskazaÊ te, które sÈ luěne.

113

114

CzÚĂÊ II: Proste naprawy

9 Upewnij siÚ, ĝe masz odpowiednie koïa. Równie waĝne jak utrzymanie

wïaĂciwego ciĂnienia w oponach i odpowiednie napiÚcie szprych jest dopasowanie wïaĂciwych kóï do ramy i stylu jazdy. JeĂli na przykïad preferujesz jazdÚ terenowÈ, wybierz rower górski i koïa przystosowane do tego typu jazdy, których zadaniem jest amortyzowanie wstrzÈsów z jazdy po nierównym terenie. NastawiajÈc siÚ na jazdÚ turystycznÈ, warto zaïoĝyÊ koïa z wiÚkszÈ liczbÈ szprych, aby koïo lepiej dostosowaïo siÚ do ciÚĝaru zaïadowanych sakw rowerowych. Porozmawiaj z personelem w lokalnym sklepie rowerowym i wyjaĂnij, jak bÚdÈ wyglÈdaÊ Twoje wycieczki. ZnajÈc siÚ na rzeczy, pracownicy sklepu dobiorÈ Ci odpowiednie koïa. Wielu rowerzystów trzyma w garaĝu dodatkowÈ parÚ kóï przeznaczonych na specjalne potrzeby. JeĂli wybierajÈ siÚ na trudny szlak, zmieniajÈ po prostu koïa lepiej nadajÈce siÚ do jazdy po szosie na parÚ kóï typowÈ dla tras górskich. Zakup kompletu lepszych kóï to najlepszy ze sposobów modernizacji Twojego roweru. JeĂli masz rower wyĂcigowy, nowe, lekkie koïa z mniejszÈ liczbÈ szprych mogÈ wpïynÈÊ na znacznÈ poprawÚ Twoich wyników. Na spokojnych trasach niektórzy rowerzyĂci proponujÈ przejĂcie na koïa 650B w celu jak najlepszego wykorzystania zalet szerszych opon, które lepiej siÚ sprawdzajÈ podczas wycieczek turystycznych.

9 Ostroĝna jazda. Styl jazdy przekïada siÚ na stan Twoich kóï. Unikaj

niebezpiecznych obiektów na drodze. JeĂli chcesz przejechaÊ przez krawÚĝnik, lepiej zejdě z roweru i podnieĂ go ostroĝnie na krawÚĝnik. JeĂli czeka CiÚ nieuchronne zderzenie z jakimĂ obiektem, unieĂ siÚ na pedaïach, ugnij kolana i ïokcie, wykorzystujÈc swoje nogi i rÚce jak amortyzatory, co moĝe uïatwiÊ rowerowi pokonanie przeszkody.

Sprawdzenie stanu kóï Koïa to niesamowite dzieïo inĝynierii. Do ich poprawnego dziaïania potrzebne sÈ prawidïowo naciÈgniÚte szprychy, dziÚki którym mogÈ obracaÊ siÚ równo i sprawnie. Jeĝeli którakolwiek ze szprych jest niewïaĂciwie napiÚta, obrÚcz przestaje byÊ równym koïem lub koïo ma tzw. bicia. Zanim wsiÈdziesz na siodeïko, poĂwiÚÊ chwilÚ, aby sprawdziÊ stan koïa:

9 ZakrÚÊ koïem — powinno przez jakiĂ czas obracaÊ siÚ gïadko. Tylne koïo

nie bÚdzie obracaÊ siÚ tak samo dïugo jak przednie ze wzglÚdu na opór kasety/ wolnobiegu. W tym czasie nie powinieneĂ sïyszeÊ ĝadnych niepokojÈcych odgïosów z piasty.

9 ChwyÊ koïo jednÈ rÚkÈ, ramÚ drugÈ i spróbuj przesunÈÊ koïo z boku na bok. JeĂli koïo porusza siÚ na boki, moĝe to oznaczaÊ luzy w piaĂcie, dlatego naleĝy przyjrzeÊ im siÚ bliĝej. (Patrz „PrzeglÈd piasty” i „Regulacja piasty” w dalszej czÚĂci tego rozdziaïu.)

9 ZakrÚÊ koïem i skup wzrok w okolicach klocków hamulca. Obserwuj przesuwajÈcÈ siÚ pomiÚdzy nimi obrÚcz. Jeĝeli naprÚĝenie szprych nie zostaïo dobrane idealnie, moĝe okazaÊ siÚ konieczne wycentrowanie koïa. (Patrz rozdziaï „Centrowanie koïa” w dalszej czÚĂci tego rozdziaïu).

Rozdziaï 7: Przytulanie krawÚĝnika: koïa

9 PrzeciÈgnij palcem po szprychach i posïuchaj, jakie wydajÈ děwiÚki.

JeĂli sÈ tak samo naprÚĝone, powinny brzmieÊ tak samo. JeĂli czujesz, ĝe któraĂ z nich jest luěna lub ĝe wydaje podejrzany děwiÚk, moĝe trzeba bÚdzie jÈ dokrÚciÊ.

9 Sprawdě ciĂnienie w obu oponach, posïugujÈc siÚ manometrem.

Nie ograniczaj siÚ do sprawdzenia opon tylko dotykiem — poĂwiÚÊ chwilkÚ i sprawdě rzeczywiste ciĂnienia, a nie Twoje wraĝenie.

9 Sprawdě gïÚbokoĂÊ bieĝnika i stan Ăcianek bocznych opon, zwracajÈc

uwagÚ na ogniska sparciaïej gumy, deformacje lub naciÚcia od ostrych obiektów.

CzÚsto siÚ zdarza, ĝe boczne Ăcianki opon zaczynajÈ siÚ utleniaÊ i kruszyÊ, znacznie zmniejszajÈc wïaĂciwoĂci uĝytkowe, integralnoĂÊ i czas ĝycia caïej opony. Rozwaĝ zastosowanie od czasu do czasu Armor All lub innego Ărodka ochraniajÈcego do winylu/gumy, przecierajÈc Ăcianki boczne czystÈ szmatkÈ.

Zdejmowanie koïa Zanim bÚdzie moĝna zdjÈÊ koïo, trzeba poluzowaÊ hamulce. Hamulce majÈ ĂciskaÊ obrÚcze, które sÈ wÚĝsze niĝ opony, wiÚc poïoĝenie klocków uniemoĝliwia wyjÚcie koïa. WiÚkszoĂÊ hamulców wykonuje siÚ wraz z mechanizmami pozwalajÈcymi na szybkie zwalnianie linki, która odpowiada za regulacjÚ hamulca. Sposób odïÈczenia linki moĝe byÊ róĝny w zaleĝnoĂci od rodzaju hamulców zastosowanych w danym rowerze. W niektórych typach hamulców, np. Cantilever, wystarczy wyciÈgnÈÊ koniec linki z ramienia hamulca. W wiÚkszoĂci przypadków najpierw konieczne jest ĂciĂniÚcie górnej czÚĂci szczÚk hamulców w celu osiÈgniÚcia luzu linki i usuniÚcie jej z ramienia hamulca. Po wyjÚciu linki i zwolnieniu hamulców szczÚki otworzÈ siÚ szerzej, niĝ wynosi szerokoĂÊ opony. Oto, jak przeprowadziÊ operacjÚ rozszerzania szczÚk hamulców dla dwóch podstawowych typów:

9 Hamulce typu Cantilever. JeĂli w swoim rowerze masz hamulce typu

Cantilever, jednÈ rÚkÈ ĂciĂnij szczÚki hamulców, ĝeby poluzowaÊ linkÚ, a drugÈ rÚkÈ wyciÈgnij koñcówkÚ linki ïÈczÈcej przewody z jej gniazda. Zwolnij szczÚki. Powinny otworzyÊ siÚ na tyle szeroko, ĝeby moĝna byïo ïatwo wysunÈÊ koïo.

9 JeĂli masz hamulce typu V-brake, bÚdziesz musiaï ĂciÈgnÈÊ gumowÈ osïonkÚ na elemencie przypominajÈcym literÚ „L” oraz odsïoniÊ linkÚ. Ostroĝnie wyciÈgnij linkÚ z wÈskiego gniazda w uchwycie i zwolnij uĂcisk, ĝeby rozszerzyÊ hamulce.

9 Hamulce jednostronne. Znajdě maïÈ děwigniÚ zacisku znajdujÈcÈ siÚ w pobliĝu miejsca umocowania linki. Przestaw děwigniÚ, otwierajÈc zacisk, a hamulce natychmiast otworzÈ szczÚki. W niektórych modelach zamiast děwigni jest specjalny przycisk. NaciĂnij go, ĝeby zmniejszyÊ naprÚĝenie linek hamulca.

W niektórych rowerach mechanizm szybkozamykacza jest elementem znajdujÈcym siÚ w děwigni hamulca. JeĂli nie moĝesz znaleěÊ przycisku w pobliĝu szczÚk, poszukaj przy manetce.

115

116

CzÚĂÊ II: Proste naprawy Jeĝeli nie moĝesz dojĂÊ do tego, jak uwolniÊ hamulce, zawsze pozostaje Ci spuszczenie powietrza z opon. Czasami to wystarczy, ĝeby przecisnÈÊ koïo z oponÈ pomiÚdzy klockami hamulców. Aby po uwolnieniu hamulców zdjÈÊ przednie koïo z widelca (zacznij od przedniego koïa, to ïatwiejsze), wykonaj nastÚpujÈce kroki:

9 JeĂli koïo mocowane jest na nakrÚtki piasty lub Ăruby, naleĝy uĝyÊ klucza do poluzowania poïÈczenia osi (jak pokazano to na rysunku 7.1). Zacznij od jednej nakrÚtki, lekko jÈ poluzuj, a potem przejdě do drugiej, odkrÚcaj je naprzemiennie po trochu aĝ do caïkowitego uwolnienia koïa z haków widelca.

Rysunek 7.1. Zdejmowanie koïa mocowanego na Ăruby

Nie próbuj odkrÚcaÊ koïa, luzujÈc do koñca ĂrubÚ tylko z jednej strony, gdyĝ moĝe to prowadziÊ do problemów z ïoĝyskami piasty. JeĂli masz dwa klucze, moĝesz ewentualnie odkrÚcaÊ obie Ăruby jednoczeĂnie.

9 W wielu produkowanych obecnie rowerach zamiast Ărub stosuje siÚ

szybkozamykacze, które otwiera siÚ przez otwarcie děwigni od strony piasty koïa. JeĂli w swoim rowerze masz zacisk, otwórz děwigniÚ. Od razu po zwolnieniu děwigni oĂ moĝe poluzowaÊ siÚ na tyle, ĝe przednie koïo da siÚ ïatwo zdjÈÊ. JeĂli nie, przytrzymaj nakrÚtkÚ znajdujÈcÈ siÚ po przeciwnej stronie zacisku i kilka razy pokrÚÊ děwigniÈ, aby poluzowaÊ zïÈczkÚ (jak pokazano to na rysunku 7.2). Caïy szybkozamykacz pokazano na rysunku 7.3.

Rozdziaï 7: Przytulanie krawÚĝnika: koïa

Rysunek 7.2. Zdejmowanie koïa wyposaĝonego w szybkozamykacz

Rysunek 7.3. Szybkozamykacz

W nowoczesnych rowerach stosuje siÚ specjalne dodatkowe zabezpieczenie stanowiÈce element wideïek. Utrzymuje ono koïo w miejscu, nawet jeĂli děwignia szybkozamykacza znajduje siÚ w pozycji otwartej. Konstrukcje takiego zabezpieczenia mogÈ byÊ róĝne, dlatego odwoïujÈc siÚ do instrukcji obsïugi, sprawdě, czy Twój rower jest w niego wyposaĝony. Wówczas w celu zdjÚcia koïa trzeba lekko unieĂÊ koïo i tak nim manewrowaÊ, ĝeby zdjÈÊ je z haków widelca.

117

118

CzÚĂÊ II: Proste naprawy W przeciwieñstwie do przedniego koïa, które ïatwo wychodzi z widelca zaraz po uwolnieniu osi, tylne koïo wymaga nieco wiÚcej zachodu ze wzglÚdu na bliskoĂÊ ïañcucha i przerzutki. Oto, w jaki sposób usunÈÊ tylne koïo: 1. PrzerzuÊ ïañcuch w kasecie na najmniejszy tryb, tak ĝeby uzyskaÊ jak najwiÚcej luzu. 2. OdkrÚÊ nakrÚtki lub otwórz děwigniÚ szybkozïÈczki tylnego koïa, tak samo jak w przypadku przedniego. 3. Aby zdjÈÊ koïo, moĝe trzeba bÚdzie je uderzyÊ z wyczuciem. 4. JeĂli koïo zeszïo luěno, przesuñ je nieco dalej od przerzutki (do przodu i do doïu), aby pozwoliÊ ïañcuchowi swobodnie opaĂÊ na ziemiÚ. Nie bój siÚ o stan tylnego koïa. ’añcuch i tylna przerzutka dalej pozostanÈ przymocowane do ramy roweru. ZdejmujÈc tylne koïo, w ĝaden sposób nie wpïyniesz na ustawienia biegów. Czasami trzeba bÚdzie unieĂÊ ïañcuch z zÚbów koronki lub wycofaÊ przerzutkÚ w celu zwiÚkszenia luzu ïañcucha.

Naprawa wgnieceñ obrÚczy Nawet jeĂli udaje Ci siÚ utrzymaÊ odpowiednie ciĂnienie w oponach i robisz wszystko, ĝeby omijaÊ wszelkie przeszkody na drodze, to jeĂli tylko jeědzisz wystarczajÈco dïugo, kiedyĂ w koñcu siÚ zdarzy, ĝe wygniesz obrÚcz. JeĂli coĂ takiego naprawdÚ siÚ zdarzy, nie rozpaczaj. Nie oznacza to wcale koniecznoĂci wymiany koïa. Wypróbuj nastÚpujÈce rozwiÈzania:

9 Uĝyj klucza francuskiego jako děwigni do wygiÚcia krawÚdzi obrÚczy. Rób maïe

kroczki, naciskajÈc ostroĝnie, ĝeby nie wygiÈÊ obrÚczy za bardzo w innym kierunku.

9 UmieĂÊ obrÚcz w imadle. DokrÚÊ i ĂciĂnij w miejscu wygiÚcia. Czasami udaje siÚ w ten sposób doprowadziÊ krawÚdě obrÚczy do porzÈdku.

9 W przypadku wygiÚcia obu stron krawÚdzi obrÚczy uïóĝ jÈ na pïaskiej powierzchni, na przykïad na jakimĂ bloku drewna. Spróbuj wyrównaÊ krawÚdě, uderzajÈc w niÈ mocno mïotkiem. Potem obróÊ obrÚcz i postÚpuj tak samo z drugÈ krawÚdziÈ.

Zakïadanie przedniego i tylnego koïa Zakïadanie przednich i tylnych kóï jest doĂÊ proste, ale jednoczeĂnie jest to dziaïanie, którego nie powinno siÚ traktowaÊ z lekcewaĝeniem. Koïa muszÈ trzymaÊ siÚ mocno w hakach przedniego widelca i tylnego trójkÈta ramy. JeĂli tak nie jest, ryzykujesz odpadniÚciem koïa, co moĝe tragicznie odbiÊ siÚ na Twoim zdrowiu. PostÚpuj zgodnie z poniĝszymi wskazówkami, a wszystko bÚdzie w porzÈdku: 1. Sprawdě, czy hamulce sÈ otwarte i luěne i czy koïo przejdzie swobodnie miÚdzy klockami. 2. JeĂli zakïadasz przednie koïo, umieĂÊ piastÚ wewnÈtrz widelca i wsuñ jÈ na miejsce.

Rozdziaï 7: Przytulanie krawÚĝnika: koïa x

JeĂli w Twoim rowerze znajduje siÚ szybkozamykacz, moĝe okazaÊ siÚ konieczne dopasowanie poïoĝenia nakrÚtki znajdujÈcej siÚ po drugiej stronie od děwigni zacisku. Nie próbuj krÚciÊ děwigniÈ w celu zwiÚkszenia oporu — uĝyj nakrÚtki znajdujÈcej siÚ na przeciwlegïym koñcu i zamknij děwigniÚ dopiero wtedy, gdy siÚ przekonasz, ĝe trzeba uĝyÊ do tego nieco wiÚkszej siïy.

Poprawna pozycja szybkozamykacza oznacza luz w pozycji otwartej i lekki opór w pozycji děwigni znajdujÈcej siÚ pod kÈtem prostym w stosunku do ramy i duĝy opór w pozycji zamkniÚtej. Zacisk powinien zamykaÊ siÚ doĂÊ trudno — na tyle, ĝeby zostawiÊ wyraěny Ălad na rÚce. JeĂli zamkniÚcie zacisku nastÚpuje zbyt ïatwo, oznacza to, ĝe piasta nie jest wïaĂciwie zamocowana. x JeĂli w Twoim rowerze koïo mocuje siÚ na nakrÚtki, dokrÚcaj je równo po obu stronach piasty, aĝ obie bÚdÈ solidnie dociskaïy koïo. 3. JeĂli zakïadasz tylne koïo, upewnij siÚ, ĝe prawa manetka znajduje siÚ w poïoĝeniu najwyĝszego biegu. OdciÈgnij wózek tylnej przerzutki, ĝeby zwiÚkszyÊ luz ïañcucha. Zadbaj o to, ĝeby podczas zakïadania koïa kaseta znalazïa siÚ w Ărodku pÚtli ïañcucha. 4. UmieĂÊ koïo na miejscu, manipulujÈc nim tak, ĝeby górna czÚĂÊ ïañcucha tuĝ ponad przerzutkÈ spadïa na najmniejszÈ koronkÚ przekïadni. 5. JeĂli ïañcuch znajdzie siÚ na najmniejszej koronce (tej samej, na której znajdowaï siÚ podczas zdejmowania koïa), przesuñ koïo, umieszczajÈc je ostatecznie w punkcie mocowania tylnego trójkÈta. 6. Odwoïaj siÚ do instrukcji zakïadania przedniego koïa, ĝeby zamknÈÊ zacisk szybkozamykacza lub dokrÚciÊ nakrÚtki na osi koïa.

Sztuka flirtu z piastami Piasty muszÈ wytrzymywaÊ spore przeciÈĝenia. Z czasem do ïoĝysk dostajÈ siÚ woda, brud i róĝne drobinki, co powoduje ich szybsze zuĝycie. Najlepszym sposobem utrzymania ïoĝysk w dobrym stanie jest regularne wykonywanie przeglÈdu piast — to znaczy co najmniej raz w roku w ramach swojego dorocznego przeglÈdu caïego roweru, a czÚĂciej, jeĂli duĝo jeědzisz w trudnych warunkach pogodowych i po bïotnistym terenie. Piasty majÈ umoĝliwiaÊ jak najïatwiejsze wirowanie koïa wokóï osi. ZnajdujÈce siÚ wewnÈtrz piasty ïoĝyska zmniejszajÈ tarcie podczas obracania siÚ osi. JeĂli podczas sprawdzania koïa usïyszysz jakiĂ chrobot lub stwierdzisz, ĝe koïo nie obraca siÚ pïynnie, moĝe to oznaczaÊ, ĝe piasta jest za bardzo dociĂniÚta lub konieczna jest jej naprawa. JeĂli oĂ przesuwa siÚ z jednej strony na drugÈ, moĝe to oznaczaÊ, ĝe piasta jest zbyt luěna. IstniejÈ dwa gïówne typy piast:

9 Klasyczne kulkowo-stoĝkowe (patrz rysunek 7.4). W piastach tego rodzaju

luěne kulki ïoĝyska znajdujÈ siÚ w gïadkich miseczkach, utrzymywane w miejscu przez element w ksztaïcie stoĝka (tzw. konus). Konus i miseczka ïoĝyska tworzÈ bieĝniÚ ïoĝyska, po której kulki mogÈ przemieszczaÊ siÚ wokóï osi z minimalnym tarciem. Do odpowiedniego ustalenia odlegïoĂci czÚĂci bieĝni wykorzystuje siÚ podkïadki dystansowe.

119

120

CzÚĂÊ II: Proste naprawy

Rysunek 7.4. Piasta nieuszczelniona z ïoĝyskiem kulkowo-stoĝkowym

9 Z ïoĝyskami maszynowymi (uszczelnionymi). Uszczelnione ïoĝyska piasty

stosuje siÚ powszechnie w wielu rowerach Ăredniej i wyĝszej klasy. Tego typu piasty równieĝ posiadajÈ oĂ, ïoĝyska, bieĝniÚ i konusy, ale sÈ one montowane w jednÈ caïoĂÊ i odpowiednio uszczelnione. Stosuje siÚ je w celu poprawienia wïasnoĂci uĝytkowych w zakresie odpornoĂci na wilgoÊ i zanieczyszczenia ïoĝysk. Niektóre piasty z ïoĝyskami uszczelnionymi moĝna serwisowaÊ, inne po uszkodzeniu nadajÈ siÚ tylko do wymiany. DobrÈ wiadomoĂciÈ jest to, ĝe piasty uszczelnione zwykle wytrzymujÈ dïuĝej niĝ nieuszczelnione.

Nie daj siÚ zwieĂÊ sïowu uszczelnione. Takĝe i w tym przypadku mamy do czynienia ze standardowymi ïoĝyskami z kulkami i konusami, tyle ĝe osïoniÚtymi gumowÈ uszczelkÈ, która ma pomóc utrzymaÊ zanieczyszczenia z dala od wraĝliwych czÚĂci mechanicznych. To nie sÈ naprawdÚ caïkowicie szczelne ïoĝyska.

PrzeglÈd piasty Dobrze funkcjonujÈce piasty umoĝliwiajÈ gïadkie toczenie siÚ kóï i komfort jazdy rowerzysty. Aby zachowaÊ piasty w najlepszym moĝliwym stanie technicznym, zaplanuj ich przeglÈd co najmniej raz w roku. JeĂli jesteĂ jednym z tych szczÚĂliwców, których rower posiada piasty z ïoĝyskami uszczelnionymi, to moĝesz uwaĝaÊ siÚ za uratowanego. WiÚkszoĂÊ tego typu piast przetrwa wiele lat bez serwisowania. JeĂli jednak w Twoim rowerze producent zainstalowaï piasty ze standardowymi ïoĝyskami kulkowo-stoĝkowymi, podczas przeglÈdu wykonaj nastÚpujÈce dziaïania: 1. JeĂli koïo wyposaĝone jest w szybkozamykacz, wyjmij go z osi piasty. JeĂli koïo mocowane jest na nakrÚtki, odkrÚcaj je na przemian za pomocÈ klucza. 2. PosïugujÈc siÚ kluczem do konusów i drugim kluczem standardowym, zabezpiecz konus i nakrÚtkÚ dystansowÈ z jednej strony piasty przed przesuwaniem. 3. Zabezpiecz konus po drugiej stronie piasty za pomocÈ klucza1, luzujÈc jednoczeĂnie nakrÚtkÚ kontrujÈcÈ po tej samej stronie piasty w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara (patrz rysunek 7.5). 1

Dla uïatwienia sobie zadania oĂ moĝna osadziÊ w imadle, poniewaĝ przydadzÈ nam siÚ obie rÚce — przyp. tïum.

Rozdziaï 7: Przytulanie krawÚĝnika: koïa

Rysunek 7.5. OdkrÚcanie nakrÚtki kontrujÈcej

Aby wzruszyÊ nakrÚtkÚ kontrujÈcÈ, konieczne jest przyïoĝenie sporej siïy. JeĂli próbujesz zdjÈÊ koïo z wolnobiegiem, oczywiĂcie trzeba zdjÈÊ go z piasty w pierwszej kolejnoĂci (wskazówki znajdziesz w rozdziale 11.). JeĂli masz piastÚ z kasetÈ, zacznij odkrÚcaÊ nakrÚtkÚ kontrujÈcÈ znajdujÈcÈ siÚ po przeciwnej stronie. 4. Zdejmij z oĂki nakrÚtkÚ kontrujÈcÈ, podkïadki i konus, pamiÚtajÈc, ĝeby uïoĝyÊ je w odpowiedniej kolejnoĂci. 5. Podczas operacji wyciÈgania osi podïóĝ pod piastÚ jakÈĂ szmatkÚ lub kubek, poniewaĝ moĝna siÚ spodziewaÊ wypadajÈcych z piasty kulek ïoĝyska. UsuniÚcie oĂki pokazano na rysunku 7.6.

Rysunek 7.6. WyjÚcie osi piasty

121

122

CzÚĂÊ II: Proste naprawy Nie ruszaj poïÈczenia konusa, podkïadki i nakrÚtki kontrujÈcej po przeciwnej stronie osi. Uïatwisz sobie pracÚ podczas skïadania piasty. 6. Wyjmij z piasty wszystkie kulki ïoĝyska (z obu stron), pomagajÈc sobie wkrÚtakiem (patrz rysunek 7.7).

Rysunek 7.7. Wyjmowanie kulek ïoĝyska

WyjÚcie kulek bÚdzie ïatwiejsze, jeĂli uĝyjesz namagnesowanego wkrÚtaka, chociaĝ wystarczy taki, który zanurzysz wczeĂniej w jakimĂ smarze. InnÈ sprytnÈ metodÈ wyciÈgniÚcia kulek jest ich wypchniÚcie przez Ărodek piasty do pojemniczka podïoĝonego z drugiej strony. Policz kulki w piaĂcie. Piasty róĝnych producentów projektowane sÈ najczÚĂciej dla dziesiÚciu kulek (przednie) i dziewiÚciu (tylne). Poniewaĝ prawdopodobnie bÚdziesz chcieÊ wymieniÊ kulki na nowe (sÈ tanie), musisz wiedzieÊ, ile ich jest (i ile wykorzystaÊ podczas ponownego montaĝu). 7. Po usuniÚciu kulek przetrzyj wnÚtrze piasty ĂciereczkÈ, a nastÚpnie uĝyj Ărodka odtïuszczajÈcego, aby oczyĂciÊ bieĝnie. Zbadaj stan powierzchni bieĝni, szukajÈc Ăladów zuĝycia. JeĂli znajdziesz jakieĂ wgniecenia, wĝery itp., trzeba bÚdzie wymieniÊ caïÈ piastÚ. 8. OczyĂÊ oĂ, nakrÚtki i konusy, usuwajÈc z gwintów brud i zanieczyszczenia mechaniczne. Sprawdě dokïadnie elementy skïadowe pod kÈtem Ăladów zuĝycia. JeĂli potoczysz oĂ po pïaskiej powierzchni i bÚdzie siÚ chybotaÊ, oznacza to, ĝe jest wygiÚta i wymaga wymiany. 9. Wytrzyj szmatkÈ uszczelnienia przeciwpyïowe (uszczelniacze). JeĂli sÈ wyjÈtkowo brudne, podwaĝ je delikatnie ĂrubokrÚtem. 10. Po oczyszczeniu wszystkich czÚĂci pozwól im dobrze wyschnÈÊ przed ponownym montaĝem.

Rozdziaï 7: Przytulanie krawÚĝnika: koïa

Skïadanie piast Po dokïadnym sprawdzeniu stanu elementów piasty nadchodzi czas jej ponownego zïoĝenia. Aby zïoĝyÊ piastÚ, wykonaj nastÚpujÈce kroki: 1. JeĂli usunÈïeĂ uszczelnienia przeciwpyïowe, wciĂnij je z powrotem na miejsce. 2. Naïóĝ na bieĝnie nowÈ warstwÚ smaru, umieszczajÈc go w kaĝdej z miseczek (jak przedstawiono to na rysunku 7.8).

Rysunek 7.8. Wypeïnianie bieĝni ïoĝyska nowym smarem

ObowiÈzuje w tym przypadku ogólna zasada uĝywania takiej iloĂci smaru, ĝeby kulki zanurzyïy siÚ do poïowy. 3. Uĝyj pÚsety lub szczypiec, ĝeby umieĂciÊ poïowÚ kulek w jednej miseczce, rozkïadajÈc je w równych odstÚpach po okrÚgu (tak jak pokazano to na rysunku 7.9). Kulki powinny pozostaÊ na bieĝni, trzymane tymczasowo lepkim smarem. Upewnij siÚ, ĝe pomiÚdzy kulkami znajduje siÚ co najmniej milimetrowa szczelina. JeĂli wydaje Ci siÚ, ĝe kulki uïoĝone sÈ zbyt ciasno, usuñ jednÈ z nich, tak ĝeby kaĝda miaïa troszkÚ swobody podczas ruchu. 4. Nasmaruj oĂ piasty i wsuñ jÈ do poïowy, tak ĝeby przytrzymaÊ kulki w miejscu, podczas gdy w miÚdzyczasie zajmiesz siÚ umieszczeniem kulek drugiego ïoĝyska. Zadbaj o to, ĝeby ĝadna kulka nie zgubiïa siÚ gdzieĂ podczas tych dziaïañ serwisowych. 5. TrzymajÈc oĂ jednÈ rÚkÈ, umieĂÊ na drugiej bieĝni warstwÚ smaru i drugÈ poïowÚ kulek. Póěniej wsuñ gïÚbiej oĂ piasty.

123

124

CzÚĂÊ II: Proste naprawy

Rysunek 7.9. Wkïadanie kulek na bieĝniÚ ïoĝyska

6. WkrÚcaj konusy, aĝ zacznÈ delikatnie opieraÊ siÚ na kulkach ïoĝysk. PrzekrÚÊ oĂ piasty i sprawdě, czy ïoĝyska pracujÈ lekko i czy wszystkie kulki znajdujÈ siÚ na swoich miejscach. 7. Wsuñ podkïadki na oĂ w odpowiedniej kolejnoĂci. 8. UmieĂÊ na osi nakrÚtkÚ kontrujÈcÈ i przykrÚÊ jÈ palcami (jak pokazano to na rysunku 7.10), a potem, gdy dokrÚcanie stanie siÚ trudniejsze, uĝyj klucza, trzymajÈc (innym kluczem) unieruchomiony stoĝek konusa.

Rysunek 7.10. Mocowanie nakrÚtki kontrujÈcej

Nie naleĝy dokrÚcaÊ za mocno stoĝka konusa, poniewaĝ moĝe on niepotrzebnie dociskaÊ kulki i doprowadziÊ do ich uszkodzenia.

Rozdziaï 7: Przytulanie krawÚĝnika: koïa Podczas dokrÚcania nakrÚtki kontrujÈcej zostaw niewielki luz na osi, tak ĝeby uwzglÚdniÊ siïÚ ĂciskajÈcÈ mechanizmu krzywkowego szybkozamykacza. 9. Wyreguluj docisk elementów piasty wedïug procedury opisanej w kolejnej czÚĂci. Na rysunku 7.11 przedstawiono dokrÚcanie konusów piasty.

Rysunek 7.11. DokrÚcanie stoĝków konusów

Regulacja piasty NakrÚtki kontrujÈce na piaĂcie nie mogÈ byÊ dociĂniÚte za mocno, ale nie mogÈ teĝ mieÊ za duĝo luzu. Musisz wypracowaÊ jakiĂ kompromis. Co to wïaĂciwie oznacza? Luz w piaĂcie powinien byÊ naprawdÚ minimalny, wystarczajÈcy akurat na swobodne obracanie siÚ osi. JeĂli nie potrafisz znaleěÊ zïotego Ărodka pomiÚdzy „za ciasno” i „za luěno”, wybierz taki ukïad, w którym piasta jest jednak odrobinÚ luěniejsza. Aby dopasowaÊ poziom docisku elementów piasty, potrzebujesz klucza do nakrÚtek kontrujÈcych osi oraz klucza do konusów. Aby wïaĂciwie docisnÈÊ piastÚ, chwyÊ kluczem stoĝek konusa, ĝeby go unieruchomiÊ, a drugim kluczem dokrÚcaj nakrÚtkÚ kontrujÈcÈ. PoruszaÊ powinna siÚ tylko nakrÚtka kontrujÈca. JeĂli rusza siÚ stoĝek, zwiÚkszasz prawdopodobieñstwo niekorzystnego nacisku na kulki ïoĝyska, który moĝe je uszkodziÊ. JeĂli chcesz poluzowaÊ piastÚ, odkrÚÊ najpierw nakrÚtkÚ kontrujÈcÈ. JeĂli piasta wymaga tylko niewielkiej regulacji, wystarczy zmieniÊ poïoĝenie nakrÚtki i stoĝka wyïÈcznie po jednej stronie osi piasty. Gdy regulujesz piastÚ koïa, w którym wykorzystuje siÚ mechanizm szybkozamykacza, zostaw zawsze nieco wiÚcej luzu na konusach. Docisk děwigni szybkozamykacza oznacza dotykowe napiÚcie na ïoĝyskach, które warto uwzglÚdniÊ. PamiÚtaj, ĝeby sprawdziÊ, czy po zaciĂniÚciu děwigni szybkozamykacza piasta obraca siÚ bez problemu.

125

126

CzÚĂÊ II: Proste naprawy

Jedna szprycha za wczeĂnie: jak sobie radziÊ ze szprychami? Koïa rowerowe sÈ niesamowitym dzieïem inĝynierów i mechaników — tuzin cienkich szprych poïÈczonych w taki sposób, ĝeby zapewniÊ wystarczajÈcÈ wytrzymaïoĂÊ strukturalnÈ obrÚczy i koïa, które utrzymujÈ ciÚĝar rowerzysty na róĝnych typach nawierzchni. Aby w ogóle byïo to moĝliwe, wïaĂciwie naprÚĝone szprychy muszÈ tworzyÊ plecionkÚ ukïadajÈcÈ siÚ w skomplikowany, regularny wzór. Ten aspekt sprawia, ĝe poczÈtkujÈcym mechanikom rowerowym praca ze szprychami wydaje siÚ zajÚciem nieco skomplikowanym. Jednak dziÚki odrobinie praktyki moĝna opanowaÊ podstawowe techniki — i ta czÚĂÊ rozdziaïu poĂwiÚcona jest wïaĂnie na opis tych dziaïañ.

Wymiana szprychy Wymiana pojedynczej szprychy jest dobrym punktem wyjĂcia. JeĂli wymiana szprychy okaĝe siÚ koniecznoĂciÈ, zabierz jÈ ze sobÈ do sklepu rowerowego, ĝeby kupiÊ nowÈ, dokïadnie takiej samej dïugoĂci i szerokoĂci. PamiÚtaj, ĝe szprychy w Twoim rowerze majÈ prawdopodobnie róĝne rozmiary. CzÚsto siÚ zdarza, ĝe szprychy przedniego koïa nie majÈ takiej samej dïugoĂci jak szprychy koïa tylnego. To samo dotyczy szprych znajdujÈcych siÚ po prawej i lewej stronie piasty. Oto, jak wyglÈda procedura wymiany szprychy: 1. Wïóĝ nowÈ szprychÚ do otworu w piaĂcie, z którego usuniÚto uszkodzonÈ. Moĝe siÚ okazaÊ, ĝe w tym celu trzeba bÚdzie zdjÈÊ koïo (patrz „Zdejmowanie koïa” wczeĂniej w tym rozdziale). 2. PrzepleÊ szprychÚ, wzorujÈc siÚ na ukïadzie powtarzanym przez pozostaïe szprychy w kole. 3. JeĂli stary nypel (nakrÚtka o specjalnej konstrukcji, w której mocowane sÈ koñcówki szprychy) jest nieuszkodzony i wciÈĝ znajduje siÚ w tym samym miejscu, wykorzystaj go do zamocowania nowej szprychy. Jeĝeli z jakiegoĂ powodu nypel zostaï uszkodzony, to ĝeby go wymieniÊ, trzeba bÚdzie zdjÈÊ oponÚ, dÚtkÚ i taĂmÚ obrÚczy. 4. SzprychÚ, którÈ masz dokrÚciÊ, zaznacz kawaïkiem taĂmy lub sznurka. 5. Za pomocÈ klucza do szprych dokrÚÊ szprychÚ w taki sposób, ĝeby byïa naprÚĝona tak samo jak pozostaïe. 6. Aby zakoñczyÊ procedurÚ, wycentruj koïo (patrz nastÚpna czÚĂÊ tego rozdziaïu).

Centrowanie koïa Chociaĝ centrowanie koïa jest czynnoĂciÈ, która wymaga doĂwiadczenia i zajmuje sporo czasu, w pewnym ograniczonym zakresie podstawowe wyrównanie symetrii obrÚczy kaĝdy moĝe wykonaÊ sam, nawet jeĂli serwisowaniem roweru zajmuje siÚ

Rozdziaï 7: Przytulanie krawÚĝnika: koïa od wielkiego dzwonu. JeĂli koïo w Twoim rowerze jest tak krzywe, ĝe jedynym sposobem poradzenia sobie z problemem jest jego zbudowanie od nowa, prawdopodobnie lepiej darowaÊ sobie centrowanie i zleciÊ je fachowcom z lokalnego sklepu rowerowego. Jednak jeĂli widzisz, ĝe obrÚcz jest lekko skrzywiona i potrzebna jest tylko maïa poprawka naprÚĝenia szprych, moĝesz zdecydowaÊ siÚ na wykonanie tej czynnoĂci samodzielnie. JeĂli obrÚcz koïa jest wygiÚta, proste centrowanie nie wystarczy. ObrÚcz musi zostaÊ naprawiona przez specjalistów. Oto kilka prostych kroków pozwalajÈcych skorygowaÊ drobne niedoskonaïoĂci obrÚczy koïa: 1. Zdejmij oponÚ i dÚtkÚ z obrÚczy. Niektóre stojaki do centrowania koïa pozwalajÈ pracowaÊ z obrÚczÈ bez zdejmowania opony i dÚtki, chociaĝ z naszego doĂwiadczenia wynika, ĝe najlepsze wyniki uzyskuje siÚ, prostujÈc czystÈ obrÚcz. 2. Zabezpiecz koïo w centrownicy (jak pokazano to na rysunku 7.12). JeĂli nie dysponujesz centrownicÈ, nie zdejmuj koïa z roweru.

Rysunek 7.12. Korzystanie z centrownicy

JeĂli masz wycentrowaÊ koïo znajdujÈce siÚ nadal w rowerze, umieĂÊ go w stojaku rowerowym. Moĝna teĝ ewentualnie zawiesiÊ rower pod sufitem lub postawiÊ na ziemi do góry nogami (na siodeïku i kierownicy). 3. Zanim zakrÚcisz koïem, sprawdě, czy nie ma w nim luěnych lub uszkodzonych szprych (jak pokazano to na rysunku 7.13).

127

128

CzÚĂÊ II: Proste naprawy

Rysunek 7.13. Poszukaj luěnych szprych

4. Sprawdě, czy obie krawÚdzie obrÚczy znajdujÈ siÚ w takiej samej odlegïoĂci od szczÚk pomiarowych (lub klocków hamulcowych), powiedzmy o ok. 6 mm. 5. ZakrÚÊ delikatnie koïem, koncentrujÈc wzrok na przeĂwicie pomiÚdzy obrÚczÈ i szczÚkami pomiarowymi (lub klockami hamulcowymi). Zauwaĝysz wyraěnÈ zmianÚ szerokoĂci szczeliny, gdy obrÚcz zbliĝy siÚ do szczÚk lub zupeïnie siÚ na nich oprze. 6. Jeĝeli obrÚcz w którymĂ momencie dotknie szczÚki pomiarowej, uĝyj klucza do szprych, ĝeby dokrÚciÊ nyple znajdujÈce siÚ na szprysze po przeciwnej stronie (w stosunku do strony styku) piasty, i poluzuj te, które wychodzÈ po tej samej stronie piasty. Luzuj i dokrÚcaj szprychy stopniowo, po okoïo ÊwierÊ obrotu nypla. Zacznij od miejsca, w którym wygiÚcie boczne jest najwiÚksze, i przechodě do kolejnych szprych coraz dalej od tego punktu szczytowego wygiÚcia. Im bardziej oddalasz siÚ od Ărodka, tym mniejszÈ czÚĂÊ obrotu nypli wykonuj. (Na rysunku 7.14 pokazano uĝycie klucza do szprych). Nyple do szprych mogÈ mieÊ trzy róĝne rozmiary. Sprawdě rozmiar swoich nypli przed zakupem klucza. Aby dokrÚciÊ szprychÚ na obrÚczy znajdujÈcej siÚ poniĝej piasty, przekrÚÊ nypel w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara. W przypadku szprychy powyĝej piasty (w górnej czÚĂci koïa) zmiana jej poïoĝenia sprawia, ĝe dokrÚcanie wydaje siÚ odbywaÊ w kierunku zgodnym z ruchem wskazówek zegara.

Rozdziaï 7: Przytulanie krawÚĝnika: koïa

Rysunek 7.14. Uĝycie klucza do szprych

7. JeĂli udaïo Ci siÚ usunÈÊ zauwaĝalne boczne wygiÚcia obrÚczy, moĝesz zmniejszyÊ szczelinÚ szczÚk pomiarowych, ĝeby wyeliminowaÊ równieĝ mniejsze niesymetrycznoĂci. W miarÚ jak bÚdziesz zajmowaÊ siÚ mniejszymi wygiÚciami obrÚczy, ogranicz takĝe stopieñ dokrÚcania/luzowania nypli. Nie przejmuj siÚ, jeĂli nie udaïo Ci siÚ wyeliminowaÊ wszystkich najdrobniejszych zakrzywieñ obrÚczy. Waĝniejsze jest mieÊ równomiernie naprÚĝone szprychy niĝ koïo bez bicia. JeĂli nie udaje Ci siÚ uzyskaÊ idealnej obrÚczy, poluzuj lub wyreguluj szczÚki hamulców, tak ĝeby znajdowaïy siÚ dalej od obrÚczy i nie ocieraïy o niÈ. Jeĝeli jednak regulacja szczÚk hamulców sprawia, ĝe przestajÈ one wystarczajÈco pewnie chwytaÊ obrÚcz podczas hamowania, jedynym wyjĂciem moĝe okazaÊ siÚ wymiana koïa lub obrÚczy.

129

130

CzÚĂÊ II: Proste naprawy

Rozdziaï 8

¿eby sprawnie zatrzymaÊ siÚ w miejscu: hamulce W tym rozdziale: Ź Poznajemy róĝne typy hamulców. Ź Montujemy i demontujemy hamulce oraz klocki hamulcowe. Ź Regulujemy hamulce. Ź Radzimy sobie z problemami zwiÈzanymi z hamulcami.

U

kïad hamulcowy w jednym z dzieciÚcych rowerów Dennisa byï tak skonstruowany, ĝe aby siÚ zatrzymaÊ, rowerzysta musiaï nacisnÈÊ z caïej siïy na pedaïy, blokujÈc korbÚ do tyïu. ZaletÈ tego rozwiÈzania byïa moĝliwoĂÊ zaszpanowania przed rówieĂnikami zarzucaniem roweru i przepiÚknym poĂlizgiem. MinÚïy lata i taki szpan straciï swój urok. Obecnie najprawdopodobniej zaleĝy Ci nie tyle na zaimponowaniu kolegom, co na tym, ĝeby móc zatrzymaÊ siÚ bezpiecznie. Na szczÚĂcie w nowych rowerach montuje siÚ ukïady hamulcowe, dziÚki którym moĝna pewnie zatrzymaÊ pÚdzÈcy rower obciÈĝony wagÈ rowerzysty poprzez odpowiednie zaciĂniÚcie szczÚk hamulców. Chociaĝ przez lata mechanizmy hamulcowe ewoluowaïy w kierunku systemów coraz bardziej niezawodnych pod wzglÚdem pewnoĂci unieruchomienia roweru, nie znaczy to, ĝe ich sprawnoĂÊ dziaïania naleĝy braÊ za pewnik. WïaĂciwa konserwacja i czÚsta kontrola hamulców zwiÚkszy prawdopodobieñstwo tego, ĝe jeĂli pokonasz nastÚpny zakrÚt nieco za szybko lub ktoĂ bez rozejrzenia siÚ dookoïa zacznie wycofywaÊ samochód przed TobÈ, Ty nie bÚdziesz musiaï potem oglÈdaÊ z bliska dïugiego Ăladu hamowania na drodze. Zaczynamy ten rozdziaï od szybkiego przeglÈdu róĝnych typów hamulców dostÚpnych obecnie na rynku. NastÚpnie skoncentrujemy siÚ na najbardziej popularnych rodzajach hamulców i róĝnych typach hamulców obrÚczowych. Powiemy Ci, jak zdjÈÊ i jak zamontowaÊ hamulce oraz klocki hamulcowe, jak wyregulowaÊ hamulce i jak rozwiÈzaÊ najczÚstsze problemy z ukïadem hamulcowym.

132

CzÚĂÊ II: Proste naprawy

Rodzaje hamulców Hamulce montowane w nowoczesnych rowerach moĝna podzieliÊ na trzy pojemne kategorie:

9 Hamulce szczÚkowe. Po naciĂniÚciu děwigni hamulca linka przenosi nacisk

na jednÈ lub dwie szczÚki hamulcowe, co powoduje przyciĂniÚcie gumowych klocków hamulcowych do metalowej obrÚczy i spowolnienie ruchu koïa. Zalety hamulców szczÚkowych wiÈĝÈ siÚ z ich niskÈ cenÈ, stosunkowo prostym serwisowaniem oraz duĝÈ siïÈ nacisku. WadÈ jest to, ĝe nie dziaïajÈ zbyt dobrze, gdy sÈ mokre lub podczas jazdy po bïocie, i mogÈ siÚ szybko zuĝywaÊ. Trzy popularne typy hamulców szczÚkowych: x

Rysunek 8.1. Hamulce typu Cantilever

Hamulce typu Cantilever — hamulce tego typu (patrz rysunek 8.1) wyróĝniajÈ siÚ krótkimi szczÚkami w ksztaïcie litery „L”, przymocowanymi do ramy i poïÈczonymi rozdzielonÈ linkÈ przypominajÈcÈ odwróconÈ do góry nogami literÚ „Y”. SÈ montowane na dwóch piwotach, po jednym na kaĝdÈ stronÚ koïa. Piwoty znajdujÈ siÚ blisko koïa, co zwiÚksza ich przewagÚ mechanicznÈ. Hamulce typu Cantilever cechujÈ siÚ dobrÈ siïÈ hamowania. Stosuje siÚ je powszechnie w rowerach szosowych, górskich i turystycznych.

Rozdziaï 8: ¿eby sprawnie zatrzymaÊ siÚ w miejscu: hamulce x

Hamulce typu V-brake — ramiona hamulców typu V-brake (patrz rysunek 8.2) skrzyĝowane sÈ niemal pod idealnym kÈtem prostym z mocowaniem klocków hamulcowych. Hamulce typu V-brake osadzane sÈ na dwóch piwotach widelca, znajdujÈcych siÚ po dwóch stronach koïa. Dïuĝsze szczÚki pozwalajÈ lepiej wykorzystaÊ zasadÚ děwigni oraz zapewniajÈ cykliĂcie wiÚkszÈ siïÚ hamowania. SÈ powszechnie spotykane w rowerach górskich i hybrydowych.

x

Hamulce szczÚkowe mocowane centralnie — w hamulcach z jednym uchwytem mocowania (patrz rysunek 8.3) ciÚgïo hamulca przyïÈcza siÚ do jednego z ramion szczÚk hamulcowych. Ramiona (szczÚki) hamulca sÈ nierozdzielne i mocuje siÚ je do ramy na jednym piwocie znajdujÈcym siÚ zwykle w widelcu nad koïem. (W innej wariacji tego modelu hamulce majÈ dwa piwoty — po jednym z kaĝdej strony koïa — ale nadal tylko jeden punkt mocowania). Klocki hamulcowe znajdujÈ siÚ w dolnej czÚĂci szczÚk. Hamulce tego typu wyróĝniajÈ siÚ mniejszÈ (w porównaniu z hamulcami typu V-brake i Cantilever) siïÈ hamowania. Stosuje siÚ je powszechnie w rowerach szosowych oraz róĝnych rowerach z niĝszej póïki cenowej.

Rysunek 8.2. Hamulce typu V-brake

9 Hamulce tarczowe. NaciĂniÚcie děwigni hamulca tarczowego (patrz rysunek 8.4) powoduje docisk klocków hamulcowych do metalowej tarczy otaczajÈcej piastÚ. Hamulce tarczowe dzieli siÚ na dwa gïówne typy: mechaniczne i hydrauliczne. W wersji mechanicznej docisk klocków hamulcowych jest konsekwencjÈ ruchu linki, a w hamulcach hydraulicznych wykorzystuje siÚ cechy fizyczne pïynu hamulcowego pïynÈcego w przewodzie hamulcowym, który Ăciskany tïokiem pozwala wygenerowaÊ odpowiedniÈ siïÚ hamowania. Zarówno mechaniczne

133

134

CzÚĂÊ II: Proste naprawy

Rysunek 8.3. Hamulce z linkÈ pociÈganÈ z boku, montowane centralnie

jak i hydrauliczne hamulce tarczowe sprawdzajÈ siÚ dobrze w suchych i mokrych warunkach, a ponadto cechujÈ siÚ duĝÈ reaktywnoĂciÈ — to znaczy wymagajÈ mniejszej siïy nacisku děwigni. ZaletÈ hamulców tarczowych jest to, ĝe nie rozgrzewajÈ obrÚczy podczas dïugich zjazdów, przez co nie powodujÈ wzrostu ciĂnienia w oponach, które mogïoby doprowadziÊ do rozerwania dÚtki. Ponadto hamulce tarczowe nie powodujÈ zdzierania bocznej, cienkiej Ăcianki obrÚczy. WadÈ hamulców tarczowych jest z kolei najczÚĂciej ich ciÚĝar i cena. Ponadto hamulce tarczowe wymagajÈ specjalnej piasty, do której moĝna zamocowaÊ tarczÚ. Hamulce tarczowe stosuje siÚ powszechnie w rowerach górskich.

Rysunek 8.4. Hamulce tarczowe

Rozdziaï 8: ¿eby sprawnie zatrzymaÊ siÚ w miejscu: hamulce

9 Hamulce wewnÈtrz piasty. Hamulce w piaĂcie (czasami nazywane hamulcami bÚbnowymi) przypominajÈ hamulce tarczowe z tym, ĝe w tym przypadku okïadziny hamulcowe sÈ wypychane na zewnÈtrz ku Ăciance cylindrycznego bÚbna znajdujÈcego siÚ wewnÈtrz piasty. Taka konstrukcja oznacza, ĝe zachowanie ukïadu hamulcowego nie zmienia siÚ w mokrych warunkach, pod wpïywem bïota lub pyïu z drogi. Hamulce w piaĂcie sÈ najciÚĝszym typem hamulców i montuje siÚ je w niektórych rowerach tandemowych.

Kontrola stanu hamulców AbyĂ przed wyruszeniem w trasÚ miaï pewnoĂÊ, ĝe Twoje hamulce cechujÈ siÚ dobrym stanem technicznym, wykonaj nastÚpujÈce czynnoĂci: 1. Sprawdě stan zuĝycia klocków hamulcowych. JeĂli w Twoich klockach hamulcowych nie widaÊ ĝadnych rowków, naleĝy je wymieniÊ1. Moĝliwe, ĝe zauwaĝysz nierówne Ăcieranie siÚ okïadzin, co zwykle wynika z niewïaĂciwego zamontowania klocków (nierównolegle w stosunku do siebie lub do obrÚczy). Gdy klocki zuĝywane sÈ nierównomiernie, moĝe siÚ zdarzyÊ, ĝe w najmniej sprzyjajÈcym momencie dojdzie do ich zablokowania na obrÚczy. Jednym ze sposobów poradzenia sobie z nierównomiernym zuĝyciem klocków hamulcowych jest uĝycie ostrego noĝa dla usuniÚcia nadmiaru gumy i wyrównania pïaszczyzny (patrz rysunek 8.5). Moĝna równieĝ uĝyÊ papieru Ăciernego lub pilnika. Jest to równieĝ dobra okazja do wyregulowania hamulców, tak ĝeby dïuĝej nie Ăcieraïy siÚ nierównomiernie (patrz „Regulacja hamulców” w dalszej czÚĂci tego rozdziaïu).

Rysunek 8.5. Wyrównanie pïaszczyzny klocków hamulcowych

2. Podczas przeglÈdu stanu klocków hamulcowych wyreguluj je tak, ĝeby ich czoïo znajdowaïo siÚ w odlegïoĂci 1 – 2 mm od obrÚczy. 1

Nie dotyczy to hamulców tarczowych — przyp. red.

135

136

CzÚĂÊ II: Proste naprawy JeĂli klocki bÚdÈ znajdowaÊ siÚ zbyt blisko obrÚczy, mogÈ siÚ o niÈ ocieraÊ. A jeĝeli znajdujÈ siÚ za daleko, siïa hamowania bÚdzie zbyt sïaba. 3. NaciĂnij děwigniÚ hamulca i sprawdě, czy szczÚki pewnie chwytajÈ obrÚcz i czy sÈ poïoĝone równolegle do obrÚczy. 4. Sprawdě stan linki hamulca, aby mieÊ pewnoĂÊ, ĝe jest mocno przymocowana do hamulców i nie widaÊ na niej ĝadnych zaïamañ, przetarÊ lub innych Ăladów zuĝycia. 5. Sprawdě, czy obrÚcz nie jest brudna. JeĂli na obrÚczy znajdujÈ siÚ jakieĂ zabrudzenia, do wyczyszczenia uĝyj szmatki i rozpuszczalnika na bazie alkoholu. 6. Gdy skoñczysz przeglÈd hamulców, przejedě siÚ kawaïek powoli, ĝeby sprawdziÊ, jak zachowujÈ siÚ hamulce w praktyce.

Demontaĝ i zakïadanie klocków hamulcowych JeĂli jeědzisz na rowerze regularnie, przyjdzie kiedyĂ czas wymiany klocków hamulcowych. W tej czÚĂci wyjaĂnimy Ci, jak wyglÈda procedura ich wymiany, czyli jak zdjÈÊ i ponownie zaïoĝyÊ hamulce (na wypadek gdyby pojawiïa siÚ koniecznoĂÊ ich naprawy lub wymiany).

Zdejmowanie hamulców i klocków hamulcowych Dziaïania umoĝliwiajÈce zdjÚcie hamulców typu Cantilever i V-brake sÈ takie same. Oto dziaïania, jakie naleĝy wykonaÊ: 1. ¥ciĂnij szczÚki hamulców i wyciÈgnij jednÈ koñcówkÚ linki z uchwytu szybkiego zwalniania w ramieniu hamulca (jak pokazano to na rysunku 8.6).

Rysunek 8.6. Uwalnianie linki hamulca

Rozdziaï 8: ¿eby sprawnie zatrzymaÊ siÚ w miejscu: hamulce 2. WykrÚÊ ĂrubÚ, która trzyma szczÚkÚ hamulca w piwocie (jak pokazano to na rysunku 8.7).

Rysunek 8.7. Poluzowanie ramienia hamulca

¥rubÚ luzuj ostroĝnie, bo znajdujÈca siÚ na ramieniu sprÚĝyna moĝe spowodowaÊ jego odskok. Uwaĝaj, ĝeby nie pogubiÊ przy tym podkïadek. 3. WyciÈgnij ramiÚ hamulca z uchwytu mocowania (jak pokazano to na rysunku 8.8).

Rysunek 8.8. Zdejmowanie szczÚki hamulca

137

138

CzÚĂÊ II: Proste naprawy 4. Gdy chcesz wymieniÊ klocek w hamulcach, w których osadza siÚ go w prowadnicy, poszukaj maïej Ărubki lub zawleczki blokujÈcej go w okreĂlonej pozycji. OdkrÚÊ ĂrubkÚ lub wysuñ zawleczkÚ (jak pokazano to na rysunku 8.9).

Rysunek 8.9. Wyjmowanie zawleczki klocka hamulcowego

Na rysunku 8.10 przedstawiono sposób wysuwania klocka z prowadnicy po wyjÚciu zawleczki. JeĂli masz prowadnice bez blokady, uĝyj ĂrubokrÚta, ĝeby podwaĝyÊ klocek.

Rysunek 8.10. Zdejmowanie klocka hamulcowego z prowadnicy

Rozdziaï 8: ¿eby sprawnie zatrzymaÊ siÚ w miejscu: hamulce Procedura zdejmowania hamulców mocowanych centralnie wyglÈda nastÚpujÈco: 1. Uwolnij linkÚ z zacisku. 2. OdkrÚÊ nakrÚtkÚ mocujÈcÈ oĂ hamulca w tylnej czÚĂci widelca za pomocÈ klucza imbusowego lub 10-milimetrowego klucza pïaskiego otwartego. Wyjmij kompletny ukïad szczÚk hamulca. 3. Aby wyjÈÊ klocek w hamulcach z prowadnicÈ, poszukaj maïej Ărubki lub zawleczki mocujÈcej klocek w miejscu i wyciÈgnij go (jak pokazano to na rysunku 8.9). Spójrz na rysunek 8.10, gdzie widaÊ, jak klocek wysuwa siÚ z prowadnicy po wyjÚciu zawleczki. JeĂli masz prowadnice bez blokady, uĝyj ĂrubokrÚta, ĝeby podwaĝyÊ klocek. W niektórych rowerach nie montuje siÚ uchwytów do okïadzin (prowadnic) i nie moĝna wymieniÊ w nich samych okïadzin (tylko caïe klocki). JeĂli Twój rower zalicza siÚ do tej kategorii, pomyĂl o zmianie systemu hamulcowego na taki, w którym bÚdzie moĝna stosowaÊ wymienne okïadziny, zwïaszcza jeĂli jeědzisz doĂÊ duĝo i wiesz, ĝe przyjdzie Ci zmieniaÊ okïadziny stosunkowo czÚsto. Klocki hamulcowe z wymiennymi okïadzinami pozwalajÈ wymieniaÊ okïadzinÚ bez potrzeby korygowania i modyfikacji wyrównania i kÈta docisku szczÚk hamulcowych za kaĝdym razem, gdy pojawi siÚ potrzeba wymiany.

Zakïadanie hamulców Po wymianie klocków hamulcowych moĝna ponownie zainstalowaÊ szczÚki hamulców. Aby zaïoĝyÊ z powrotem hamulce typu Cantilever, wykonaj nastÚpujÈce kroki: 1. Naïóĝ niewielkÈ iloĂÊ smaru na piwoty, tzn. punkty mocowania ramion hamulców. 2. Wsuñ osie ramion hamulców do otworu mocowania, blokujÈc koñcówkÚ zwiniÚtej sprÚĝynki w Ărodkowym otworze. 3. Zaïóĝ nakrÚtkÚ mocowania Ăruby ramienia hamulca i dokrÚÊ jÈ za pomocÈ klucza imbusowego. 4. Przeprowadě koñcówkÚ linki do zacisku. PrzyciskajÈc jednÈ rÚkÈ szczÚki hamulca do obrÚczy, drugÈ dokrÚÊ ĂrubÚ zacisku linki. W sklepach rowerowych czÚsto stosuje siÚ narzÚdzie nazywane potocznie „czwartÈ rÚkÈ” (ang. fourth-hand tool), dziÚki któremu moĝna lepiej naprÚĝyÊ linkÚ hamulca (patrz rysunek 8.11). Aby zamontowaÊ hamulce typu V-brake, wykonaj nastÚpujÈce czynnoĂci: 1. Naïóĝ niewielkÈ iloĂÊ smaru na piwoty. 2. Wsuñ osie ramion hamulców do otworów piwotów, blokujÈc koñcówki sprÚĝynki w Ărodkowych otworach.

139

140

CzÚĂÊ II: Proste naprawy

Rysunek 8.11. Uĝycie specjalnego narzÚdzia do naciÈgania linki

Koñcówka sprÚĝynki umieszczona w otworze znajdujÈcym siÚ wyĝej sprawi, ĝe sprÚĝynka po tej stronie bÚdzie mocniej naprÚĝona i analogicznie umieszczenie jej w otworze niĝej sprawi, ĝe jej napiÚcie bÚdzie mniejsze. ZmianÚ mocowania sprÚĝynki wykorzystuje siÚ wówczas, gdy typowa regulacja docisku nie wystarcza do poprawnego zamontowania hamulców przy obrÚczy (patrz „Regulacja hamulców” dalej w tym rozdziale). 3. Wïóĝ ĂrubÚ przegubu do otworu piwotu i dokrÚÊ jÈ za pomocÈ klucza imbusowego. 4. PrzeciÈgnij linkÚ przez metalowÈ zakrzywionÈ rurkÚ (zwanÈ „fajkÈ”). 5. Wïóĝ fajkÚ z linkÈ do gniazda do uchwytu, tak ĝeby mocno siÚ trzymaïa, a jej koñcówka wystawaïa z drugiej strony. 6. Przeprowadě linkÚ hamulca wystajÈcÈ z fajki przez gumowÈ uszczelkÚ, której szerszy koniec nasuñ na koñcówkÚ metalowej fajki. 7. Przeprowadě koñcówkÚ linki przez zacisk i dociskajÈc jednÈ dïoniÈ hamulce do obrÚczy, drugÈ rÚkÈ dokrÚÊ ĂrubÚ zacisku linki. W wielu serwisach rowerowych korzysta siÚ z pomocy specjalnego narzÚdzia do naciÈgania linki, które eliminuje koniecznoĂÊ dociskania hamulców do obrÚczy rÚkÈ (patrz rysunek 8.11). Aby zamontowaÊ hamulce szczÚkowe z centralnym punktem montaĝu, wykonaj nastÚpujÈce kroki: 1. Przyjrzyj siÚ ukïadowi podkïadek znajdujÈcych siÚ z przodu i z tyïu Ărub mocujÈcych i zanotuj sobie ich kolejnoĂÊ.

Rozdziaï 8: ¿eby sprawnie zatrzymaÊ siÚ w miejscu: hamulce Czasami podkïadki majÈ ksztaït ksiÚĝycowaty i muszÈ pasowaÊ do przedniej i/lub tylnej czÚĂci ramy lub widelca. Zdarza siÚ teĝ, ĝe do mocowania uĝywa siÚ nakrÚtki z gniazdem wpuszczonym i z podkïadkÈ zabezpieczajÈcÈ po stronie zacisku hamulca lub po prostu standardowej nakrÚtki z podkïadkÈ kontrujÈcÈ na tylnej stronie obok innej nakrÚtki. W przednich hamulcach zazwyczaj stosuje siÚ dïuĝszÈ centralnÈ ĂrubÚ mocujÈcÈ. 2. Zdejmij nakrÚtkÚ, przekïadki i podkïadki dystansowe znajdujÈce siÚ po wewnÚtrznej stronie ramy lub widelca i umieĂÊ ĂrubÚ mocujÈcÈ w otworze w wideïkach lub w rurze tylnego trójkÈta, na którym zamocowany jest hamulec. 3. UmieĂÊ w odpowiedniej kolejnoĂci wszystkie elementy dystansowe i podkïadki. 4. DokrÚÊ nakrÚtki, przytrzymujÈc ramiona hamulca, tak ĝeby znajdowaïy siÚ w centralnym poïoĝeniu wzglÚdem obrÚczy. 5. Poprowadě koñcówkÚ linki przez regulator linki i ramiÚ hamulca do zacisku linki, a nastÚpnie, dociskajÈc hamulec do obrÚczy jednÈ rÚkÈ, drugÈ dokrÚÊ ĂrubÚ zacisku. 6. Ustaw poïoĝenie klocków i dopasuj szczÚki do poïoĝenia obrÚczy (patrz „Regulacja hamulców” w dalszej czÚĂci tego rozdziaïu. 7. Przytnij linkÚ wystajÈcÈ z zacisku, tak ĝeby nie byïa dïuĝsza niĝ okoïo 5 cm. Na koñcu linki zaciĂnij osïonki, dziÚki którym spleciona linka nie bÚdzie siÚ strzÚpiÊ.

Regulacja hamulców JeĂli chcesz mieÊ pewnoĂÊ, ĝe za kaĝdym razem po naciĂniÚciu děwigni hamulców zwolnisz lub zatrzymasz siÚ w miejscu szybko i bez problemów, koniecznie zadbaj o odpowiednie wyregulowanie hamulców. W tej czÚĂci powiemy Ci, jak przeprowadziÊ regulacjÚ hamulców z myĂlÈ o zwiÚkszeniu skutecznoĂci hamowania. Czasami moĝe siÚ wydawaÊ, ĝe hamulce majÈ tendencjÚ do wyraĝania swojÈ „postawÈ” zadziwiajÈcej zïoĂliwoĂci przedmiotów martwych… Wystarczy jednak odrobina cierpliwoĂci oraz umiejÚtnoĂÊ ostudzenia wïasnego temperamentu, a po kilku próbach prÚdzej czy póěniej uda Ci siÚ je wïaĂciwie wyregulowaÊ. DziÚki pewnej dozie praktyki wkrótce bÚdziesz umiaï przeprowadzaÊ regulacjÚ w mgnieniu oka.

Regulacja poïoĝenia klocków hamulcowych ¿eby szczÚki hamulca mogïy dobrze zacisnÈÊ siÚ na obrÚczy Twojego roweru, klocki hamulcowe muszÈ znajdowaÊ siÚ w odpowiedniej pozycji. Aby dostosowaÊ ich poïoĝenie, wykonaj nastÚpujÈce kroki: 1. Przytrzymaj klocek hamulcowy jednÈ rÚkÈ, a drugÈ nakrÚtkÚ lub ĂrubÚ trzymajÈcÈ ramkÚ klocka poluzuj o jeden lub dwa obroty (patrz rysunek 8.12).

141

142

CzÚĂÊ II: Proste naprawy

Rysunek 8.12. Regulacja hamulca

2. NaciĂnij jednÈ szczÚkÚ hamulca, tak ĝeby docisnÈÊ klocek do obrÚczy. 3. PrzytrzymujÈc szczÚkÚ jednÈ rÚkÈ, ustaw klocek równolegle do obrÚczy, dbajÈc o to, ĝeby czÚĂÊ bÚdÈca z przodu znajdowaïa siÚ bliĝej obrzeĝa koïa. Takie ustawienie klocków hamulcowych nazywa siÚ mocowaniem zbieĝnym (ang. toe-in). W niektórych hamulcach stosuje siÚ zestaw wklÚsïych i wypukïych podkïadek, które uïatwiajÈ regulacjÚ zbieĝnoĂci. Czasami moĝe siÚ okazaÊ, ĝe zakïadajÈc hamulce z jednym centralnym punktem mocowania, trzeba bÚdzie posïuĝyÊ siÚ kluczem nastawnym przy regulacji ramienia hamulca i lekko odgiÈÊ je w celu wïaĂciwego wyregulowania zbieĝnoĂci. 4. Przytrzymaj klocek, tak ĝeby siÚ nie ruszaï, a nastÚpnie zwolnij děwigniÚ. DokrÚÊ ĂrubÚ, tak ĝeby nie zmieniÊ aktualnej pozycji caïego ukïadu. 5. Powtarzaj kroki 1 – 4 dla wyregulowania poïoĝenia drugiego klocka hamulcowego. Gdy skoñczysz, przednia czÚĂÊ klocków hamulcowych powinna byÊ lekko skrÚcona w stronÚ obrÚczy, tak ĝeby koñcówka klocka znajdujÈca siÚ najdalej z przodu roweru byïa oddalona od obrÚczy o 1 mm, a ta poïoĝona najdalej z tyïu znajdowaïa siÚ w odlegïoĂci 2 mm od obrÚczy.

Rozdziaï 8: ¿eby sprawnie zatrzymaÊ siÚ w miejscu: hamulce

Regulacja poïoĝenia i napiÚcia linki hamulców Aby mieÊ pewnoĂÊ, ĝe Twoje hamulce dziaïajÈ dokïadnie tak, jak zostaïy zaprojektowane, konieczne moĝe okazaÊ siÚ dokonanie pewnych korekt pozycji wzglÚdem obrÚczy. Zmiany te obejmujÈ centrowanie w celu ustawienia klocków hamulcowych równo z krawÚdziÈ obrÚczy. Moĝesz równieĝ przeprowadziÊ regulacjÚ napiÚcia, tak ĝeby hamulce znajdujÈce siÚ milimetr lub dwa milimetry od obrÚczy chwyciïy felgÚ mocno i stabilnie juĝ przy najdelikatniejszym naciĂniÚciu děwigni hamulca. Istnieje kilka ogólnych zasad, o których naleĝy pamiÚtaÊ podczas regulacji:

9 Nie moĝna pozwoliÊ, ĝeby do peïnego zaciĂniÚcia klocka na obrÚczy konieczne byïo silne dociĂniÚcie děwigni na kierownicy.

9 Klocki hamulcowe nie powinny ocieraÊ o obrÚcze kóï. 9 Nie naleĝy dopuszczaÊ do sytuacji, w której moĝliwe byïoby poruszenie przednim lub tylnym koïem z zaciĂniÚtymi na obrÚczy klockami.

9 Siïa nacisku klocków hamulcowych przednich i tylnych hamulców powinna byÊ wzglÚdnie równowaĝna.

Regulacja hamulców We wïaĂciwie wyregulowanych hamulcach klocki hamulcowe powinny znajdowaÊ siÚ w odlegïoĂci 1 – 2 mm od obrÚczy i bez problemu chwytaÊ obrÚcz po naciĂniÚciu děwigni. Aby wïaĂciwie wyregulowaÊ hamulce, naleĝy sprawdziÊ kilka rzeczy:

9 W niektórych hamulcach w dolnej czÚĂci ramienia hamulca znajduje siÚ Ărubka,

która umoĝliwia drobne korekty przeĂwitu miÚdzy obrÚczÈ a klockami. PrzekrÚcenie Ăruby w prawo spowoduje przybliĝenie uchwytu klocka do obrÚczy, natomiast przekrÚcenie Ăruby w lewo spowoduje jej odsuniÚcie (patrz rysunek 8.13).

Rysunek 8.13. Regulacja napiÚcia hamulca

143

144

CzÚĂÊ II: Proste naprawy

9 Innym sposobem regulacji hamulca jest uĝycie nakrÚtki baryïkowej znajdujÈcej siÚ przy szczÚce hamulca lub na hamulcach. ObróÊ nakrÚtkÚ jeden raz i zwróÊ uwagÚ na zmianÚ zachowania hamulca po naciĂniÚciu děwigni.

9 Moĝesz równieĝ zdjÈÊ szczÚki hamulca i zmieniÊ otwór mocowania sprÚĝynki. UmieĂÊ koñcówkÚ sprÚĝynki w górnym otworze lub w najwyĝej poïoĝonym spoĂród trzech otworów. Wyreguluj hamulec i sprawdě efekty.

9 JeĂli do zwiÚkszenia napiÚcia w hamulcach nie wystarczy regulacja ĂrubÈ,

nakrÚtkÈ baryïkowÈ lub sprÚĝynÈ, musisz poluzowaÊ uchwyt linki hamulcowej i przed ponownym dokrÚceniem zacisku mocno naciÈgnÈÊ linkÚ. W tym wypadku moĝesz posïuĝyÊ siÚ specjalistycznym narzÚdziem, na przykïad takim, które dociska szczÚki hamulca, lub takim, które pozwala odpowiednio napiÈÊ linkÚ przed dokrÚceniem zacisku. Cztery rÚce dajÈ wiÚcej moĝliwoĂci niĝ dwie!

Regulacja poïoĝenia hamulców SzczÚki hamulców powinny znajdowaÊ siÚ w równej odlegïoĂci od obrÚczy. JeĂli jeden z klocków dotyka obrÚczy lub co gorsza ociera o obrÚcz podczas jazdy, byÊ moĝe konieczne bÚdzie wyregulowanie poïoĝenia ukïadu hamulców. Zanim zabierzesz siÚ do regulacji poïoĝenia ukïadu szczÚk hamulcowych, sprawdě, czy:

9 nie masz problemów z pozycjÈ koïa wzglÚdem ramy lub widelca, 9 koïo nie jest scentrowane, 9 koïo wiruje prosto na osi. JeĂli z Twoim koïem jest coĂ nie w porzÈdku — gdy krÚci siÚ nierówno, jest scentrowane lub masz uszkodzonÈ szprychÚ — byÊ moĝe Ci siÚ wydaje, ĝe problem tkwi w poïoĝeniu szczÚk hamulca, podczas gdy tak naprawdÚ to wïaĂnie obrÚcz nieregularnie ociera siÚ o jeden z klocków. (Zerknij do rozdziaïu 7., gdzie znajduje siÚ opis regulacji koïa). Procedury regulacji symetrii poïoĝenia hamulców mogÈ siÚ nieznacznie róĝniÊ w zaleĝnoĂci od rodzaju zastosowanych hamulców, ale nie zaszkodzi spróbowaÊ:

9 JeĂli w ramionach hamulców znajdujÈ siÚ niewielkie Ărubki, spróbuj regulacji

ĂrubokrÚtem lub kluczem imbusowym. Zanotuj sobie, jaki byï efekt tej regulacji.

9 Moĝe siÚ okazaÊ, ĝe w przypadku hamulców szczÚkowych zakïadanych na jednÈ

ĂrubÚ mocujÈcÈ trzeba bÚdzie wyciÈgnÈÊ jÈ caïÈ, ĝeby uzyskaÊ poĝÈdany efekt. Spróbuj poluzowaÊ ĂrubÚ mocujÈcÈ, poobracaÊ szczÚki i potem dopiero dokrÚciÊ je we wïaĂciwej pozycji.

9 SprÚĝyny hamulców mogÈ znajdowaÊ siÚ w róĝnym poïoĝeniu. Sprawdě to, odkrÚcajÈc szczÚki i zmieniajÈc otwór, w którym umieszczona jest stopka sprÚĝyny. Zamontuj hamulec i sprawdě efekty.

Po wyregulowaniu poïoĝenia hamulców warto odkrÚciÊ (w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara) nakrÚtki baryïkowe o jeden lub dwa obroty. DziÚki temu zostawisz sobie nieco luzu, ĝeby przykrÚciÊ je nieco (w kierunku zgodnym z ruchem wskazówek zegara), jeĂli dojdzie do uszkodzenia obrÚczy koïa i klocki hamulcowe zacznÈ ocieraÊ siÚ o bocznÈ czÚĂÊ obrÚczy, utrudniajÈc lub uniemoĝliwiajÈc dalszÈ jazdÚ.

Rozdziaï 8: ¿eby sprawnie zatrzymaÊ siÚ w miejscu: hamulce W przypadku mocowanych centralnie hamulców z dwoma piwotami i z děwigniÈ szybkozamykacza napiÚcie moĝna regulowaÊ za pomocÈ klucza imbusowego lub ĂrubokrÚtu. Najpierw przesuñ děwigniÚ szybkiego uwalniania do pozycji otwartej, eliminujÈc naprÚĝenie linki (jak pokazano to na rysunku 8.14). NastÚpnie posïugujÈc siÚ kluczem imbusowym lub ĂrubokrÚtem, przekrÚÊ regulator w ramieniu szczÚki hamulca w prawo lub w lewo i sprawdě, czy klocki hamulcowe przesuwajÈ siÚ odpowiednio (i równo) w stosunku do obrÚczy (patrz rysunek 8.15). Drobnych korekt poïoĝenia moĝna dokonywaÊ za pomocÈ Ăruby baryïkowej (patrz rysunek 8.16).

Rysunek 8.14. PrzesuniÚcie děwigni uwalniania linki w hamulcach mocowanych centralnie

Rysunek 8.15. Regulacja poïoĝenia klocków w hamulcach mocowanych centralnie

145

146

CzÚĂÊ II: Proste naprawy

Rysunek 8.16. Regulacja linki w hamulcach montowanych centralnie

Ucisz te skrzypiÈce hamulce! Prawdopodobnie jednym z najwiÚkszych problemów z hamulcami jest ich piszczenie. Zatrzymanie roweru z gïoĂnym piskiem hamulców, tak ĝe wszyscy zacznÈ siÚ na Ciebie gapiÊ, wcale nie jest zabawne — chyba ĝe ten pisk ma zastÈpiÊ děwiÚk dzwonka lub trÈbki. Ludzie na pewno zejdÈ Ci wtedy z drogi! NajczÚstszÈ przyczynÈ piszczenia hamulców jest nieprawidïowe ustawienie klocków hamulcowych. Spróbuj dopasowaÊ klocki tak, jak opisano w czÚĂci „Regulacja poïoĝenia klocków hamulcowych”, dbajÈc o to, aby przednia czÚĂÊ klocków znajdowaïa siÚ nieco bliĝej obrÚczy niĝ tylna (patrz rysunek 8.17). W wielu typach hamulców stosuje siÚ przekïadki, którymi moĝna regulowaÊ poïoĝenie klocków wzglÚdem obrÚczy. Poluzuj ĂrubÚ mocujÈcÈ, a nastÚpnie skoryguj poïoĝenie elementów dystansowych i podkïadek. Po ustawieniu klocka we wïaĂciwej pozycji zaciĂnij ĂrubÚ, która mocuje uchwyt klocków.

Rysunek 8.17. Prawidïowe pozycjonowanie klocków hamulcowych

Rozdziaï 8: ¿eby sprawnie zatrzymaÊ siÚ w miejscu: hamulce InnÈ potencjalnÈ przyczynÈ piszczenia hamulców sÈ brudne lub tïuste obrÚcze. JeĂli od jakiegoĂ czasu nie czyĂciïeĂ swoich obrÚczy, nawilĝ szmatkÚ odrobinÈ alkoholu i dokïadnie je umyj. JeĂli chcesz zadbaÊ o regularne utrzymanie obrÚczy w czystoĂci, po prostu po kaĝdej jeědzie wyczyĂÊ jÈ wilgotnÈ szmatkÈ. Zdarza siÚ, ĝe przyczynÈ pisków sÈ stwardniaïe klocki hamulcowe. JeĂli majÈ wiÚcej niĝ kilka lat, wymieñ je na nowe. Warto takĝe sprawdziÊ, czy w klockach nie ma obcych ciaï. ¥mieci zaklinowane w gumie mogÈ wywoïywaÊ piski podczas hamowania.

Korzystanie z szybkozamykacza hamulca Wiele hamulców projektuje siÚ tak, aby jak najbardziej uïatwiÊ zdjÚcie szczÚk na wypadek potrzeby szybkiego usuniÚcia koïa. Szybkie uwolnienie koïa przyda siÚ, gdy Ci siÚ zdarzy, ĝe mocno wygniesz obrÚcz i klocki zacznÈ o niÈ trzeÊ, uniemoĝliwiajÈc jazdÚ. Jazda rowerem z szybkozamykaczem ustawionym w pozycji otwartej moĝe znacznie zmniejszyÊ skutecznoĂÊ Twoich hamulców. Mechanizm szybkiego zwalniania, tzw. szybkozamykacz (moĝe byÊ to przycisk, děwignia lub jakikolwiek inny mechanizm pozwalajÈcy w ïatwy sposób odczepiÊ linkÚ), moĝe siÚ róĝniÊ w zaleĝnoĂci od rodzaju hamulca:

9 W przypadku hamulców typu cantilever wystarczy przycisnÈÊ szczÚki hamulców jednÈ rÚkÈ, ĝeby wymusiÊ powstanie luzu, a potem wysunÈÊ wolny koniec linki ze szczeliny. Gdy zwolnisz uĂcisk hamulców, te otworzÈ siÚ i bÚdzie moĝna je ïatwo usunÈÊ.

9 Aby poluzowaÊ linkÚ w hamulcach typu V-brake, ĂciĂnij szczyt ramion hamulców.

Przesuñ gumowÈ osïonkÚ, ĝeby odsïoniÊ linkÚ (patrz rysunek 8.18). NastÚpnie ostroĝnie wyciÈgnij linkÚ z gniazda w wÈskim uchwycie i zwolnij go, ĝeby otworzyÊ hamulce (patrz rysunek 8.19).

9 W hamulcach mocowanych centralnie poszukaj z boku zacisku maïej děwigni,

która odpowiada za zwalnianie linki (patrz rysunek 8.14). Przesuñ jÈ w górÚ i zwolnij szczÚki hamulcowe na tyle, aby umoĝliwiÊ wysuniÚcie koïa. W niektórych typach hamulców mocowanych centralnie szybkozamykacz znajduje siÚ w pobliĝu děwigni manetki przy kierownicy. Trzeba go wcisnÈÊ, aby zmniejszyÊ naprÚĝenie linki.

JeĂli nie moĝesz znaleěÊ ĝadnego szybkozamykacza w okolicach szczÚk, znajdziesz go na pewno w pobliĝu děwigni manetki. NaciĂnij przycisk, aby zwiÚkszyÊ przeĂwit miÚdzy klockami hamulcowymi a obrÚczÈ. JeĂli chcesz zdjÈÊ koïo z widelca, ale nie wiesz, jak uwolniÊ szczÚki hamulców, spróbuj spuĂciÊ powietrze. W ten sposób zmniejszysz szerokoĂÊ opony i moĝe da siÚ jÈ wysunÈÊ spomiÚdzy klocków hamulcowych. Po umieszczeniu koïa z powrotem na widelcu napompuj dÚtkÚ.

147

148

CzÚĂÊ II: Proste naprawy

Rysunek 8.18. Zwalnianie szczÚk hamulców typu V-brake

Rysunek 8.19. Uwolnione hamulce typu V-brake

Rozdziaï 8: ¿eby sprawnie zatrzymaÊ siÚ w miejscu: hamulce

Wymiana linek hamulcowych Linki sÈ kluczowym elementem systemu hamulcowego. Moĝesz mieÊ nowe klocki, ale jeĂli dojdzie do uszkodzenia linki, nie uda Ci siÚ zatrzymaÊ roweru tam, gdzie chcesz. Za kaĝdym razem gdy mocno naciskasz na děwigniÚ hamulca, linki muszÈ przenieĂÊ tÚ siïÚ na klocki hamulcowe. Z biegiem czasu linki zuĝywajÈ siÚ pod wpïywem dziaïania tej siïy, zaczynajÈ pÚkaÊ, strzÚpiÊ siÚ lub wyginaÊ. JeĂli widzisz oznaki zuĝycia linki, nie ryzykuj swoim zdrowiem i natychmiast je wymieñ. Oto, jak tego dokonaÊ: 1. Odczep linkÚ hamulcowÈ, odkrÚcajÈc nakrÚtkÚ lub ĂrubÚ w miejscu, gdzie linka mocowana jest z ramieniem szczÚki hamulca. 2. NaciĂnij děwigniÚ hamulca, tak aby pokazaï siÚ nypel na koñcu linki. 3. ChwyÊ szczypcami koñcówkÚ linki i wyciÈgnij jÈ ze szczeliny w děwigni hamulca. Zanim wyjmiesz linkÚ, poĂwiÚÊ chwilÚ i przyjrzyj siÚ, w jaki sposób linka poprowadzona jest wokóï ramy roweru. ZwróÊ uwagÚ na miejsca, w których linka chroniona jest pancerzykami, którÚdy linka poprowadzona jest przez przelotki i skÈd wychodzi. NowÈ linkÚ musisz poprowadziÊ tak samo. Powinno zaleĝeÊ Ci na tym, aby odcinki osïoniÚte byïy jak najkrótsze. Odcinki osïoniÚte powinny byÊ moĝliwie proste, bez nagïych zakrzywieñ lub ostrych zagiÚÊ. 4. Po uchwyceniu linki usuñ jÈ na caïej dïugoĂci roweru (patrz rysunek 8.20).

Rysunek 8.20. Usuwanie koñcówki linki z uchwytu klamkomanetki

5. Zbierz wszystkie metalowe osïonki, których zadaniem byïo mocowanie linki w kluczowych miejscach. BÚdziesz potrzebowaÊ ich podczas zakïadania nowej linki.

149

150

CzÚĂÊ II: Proste naprawy Podczas wymiany linki warto wymieniÊ nie tylko sam naciÈg, ale i zabezpieczajÈce linkÚ pancerzyki. Producenci czÚsto sprzedajÈ komplety linki z pancerzykami. Zazwyczaj doïÈczany do zestawu pancerzyk jest i tak dïuĝszy, dlatego po pociÚciu go na potrzebne Ci odcinki powinien Ci wystarczyÊ. 6. Potnij pancerzyk na dopasowane odcinki za pomocÈ noĝyc (patrz rysunek 8.21).

Rysunek 8.21. Przycinanie pancerzyka

PrzydadzÈ Ci siÚ specjalne noĝyce do linek, poniewaĝ dziÚki nim moĝna uciÈÊ je równo bez niepotrzebnego Ăciskania. ZakïadajÈc, ĝe odcinki pancerzyków w Twoim rowerze miaïy wïaĂciwe dïugoĂci, wykorzystaj je jako szablony podczas przygotowywania nowych odcinków. Nawet jeĂli uĝywasz specjalnych noĝyc, konieczne moĝe okazaÊ siÚ oszlifowanie koñcówek linki, ĝeby pozbyÊ siÚ ewentualnych ostrych krawÚdzi. Moĝliwe teĝ, ĝe bÚdziesz musiaï rozewrzeÊ koñcówkÚ pancerzyka szydeïkiem lub innym spiczastym narzÚdziem, jeĂli linka wyglÈda podobnie jak ta pokazana na przykïadzie po lewej stronie na rysunku 8.22. 7. Gdy przygotujesz wszystko do zainstalowania nowej linki, uĝyj szmatki pokrytej smarem, ĝeby naïoĝyÊ cienkÈ jego warstwÚ na caïej dïugoĂci linki. 8. NaciĂnij děwigniÚ hamulca i umieĂÊ koñcówkÚ linki z nyplem w gnieědzie, z którego wczeĂniej wyciÈgnÈïeĂ starÈ linkÚ (jak pokazano to na rysunku 8.23).

Rozdziaï 8: ¿eby sprawnie zatrzymaÊ siÚ w miejscu: hamulce

Rysunek 8.22. Przykïady krawÚdzi pancerzyków linki hamulcowej

Rysunek 8.23. Umieszczanie linki w gnieědzie klamkomanetki

ByÊ moĝe w tym miejscu trzeba bÚdzie delikatnie manewrowaÊ linkÈ, ĝeby wprowadziÊ jÈ dobrze w szczelinÚ děwigni hamulca. Ostatecznie linka powinna wychodziÊ z drugiej strony szczeliny děwigni. Obchodě siÚ z linkÈ delikatnie, ĝeby zapobiec wystrzÚpieniu koñcówki podczas zakïadania.

151

152

CzÚĂÊ II: Proste naprawy 9. UmieĂÊ metalowe skuwki we wïaĂciwych punktach, naĂladujÈc wczeĂniejsze pozycjonowanie tych elementów (jak pokazano to na rysunku 8.24).

Rysunek 8.24. Metalowe okucie pancerzyka

10. Wprowadě linkÚ do pancerzyka i wyciÈgnij jÈ z drugiej strony. 11. Poprowadě linkÚ wzdïuĝ ramy, osïaniajÈc jÈ w odpowiednich miejscach pancerzykami i odtwarzajÈc jej dotychczasowy ukïad. Metalowe skuwki umieszczane w miejscu zakoñczenia odcinka osïoniÚtego pancerzykiem powinny dobrze pasowaÊ do przelotki na ramie. JeĂli nie pasujÈ, po prostu z nich zrezygnuj — przelotka umieszczona na ramie równie dobrze speïni funkcjÚ wypeïnianÈ przez metalowÈ skuwkÚ. 12. JednÈ rÚkÈ przyciĂnij szczÚki z klockami do obrÚczy. JednoczeĂnie, posïugujÈc siÚ odpowiednim narzÚdziem, naciÈgnij linkÚ i umocuj jÈ za pomocÈ Ăruby zaciskowej na ramieniu szczÚki. 13. Sprawdě dziaïanie hamulców poprzez trzy- lub czterokrotne mocne naciĂniÚcie děwigni hamulcowej. W ten sposób naciÈgniesz linkÚ i sprawisz, ĝe wszystkie osïonki dobrze osadzÈ siÚ na przelotkach. Na tym etapie moĝe siÚ okazaÊ, ĝe trzeba bÚdzie poprawiÊ naciÈg linki. Zdarza siÚ, ĝe linka hamulcowa pÚka. JeĂli przydarzy Ci siÚ coĂ takiego, nie musisz przerywaÊ jazdy, ale pamiÚtaj, ĝe od tej chwili trzeba hamowaÊ bardzo ostroĝnie, liczÈc na sprawnoĂÊ drugiego hamulca i zostawiajÈc sobie wiÚkszy margines bïÚdu hamowania. W porównaniu z tylnymi przednie hamulce wyróĝniajÈ siÚ wiÚkszÈ siïÈ hamowania,

Rozdziaï 8: ¿eby sprawnie zatrzymaÊ siÚ w miejscu: hamulce wiÚc jeĂli masz szczÚĂcie, dojdzie do awarii tylnych. WïaĂnie dlatego czÚĂciej wymienia siÚ klocki w przednich hamulcach. PamiÚtaj, ĝeby nie naciskaÊ zbyt mocno děwigni przednich hamulców, poniewaĝ zblokowanie przedniego koïa moĝe doprowadziÊ do tego, ĝe przekozioïkujesz nad kierownicÈ. JeĂli podczas wycieczki dojdzie do urwania linki przedniego hamulca, wymieñ jÈ na linkÚ z hamulca tylnego.

153

154

CzÚĂÊ II: Proste naprawy

Rozdziaï 9

Zajmij swoje miejsce: siodeïka i sztyce W tym rozdziale: Ź Przyjrzymy siÚ róĝnym typom siodeïek rowerowych. Ź Nauczymy siÚ mocowania i demontaĝu siodeïka. Ź Opisujemy, jak poprawiÊ komfort jazdy przez odpowiednie dopasowanie ustawienia siodeïka. Ź Omawiamy sztyce siodeïka z amortyzacjÈ.

W

tym rozdziale zajmiemy siÚ komfortem Twoich poĂladków. Chodzi nam o to, aby mieÊ pewnoĂÊ, ĝe ĝadne bóle w dolnej czÚĂci ciaïa nie bÚdÈ zatruwaÊ Ci ĝycia i przeszkadzaÊ w czerpaniu przyjemnoĂci z jazdy na rowerze. Twoje ciaïo styka siÚ z rowerem w trzech punktach, a jednym z nich jest wïaĂnie siodeïko. Stanowi ono takĝe gïówny punkt wsparcia dla Twojego ciaïa. JeĂli nie masz siodeïka dopasowanego do szczegóïów anatomicznych sylwetki lub jeĝeli Twoje siodeïko nie jest wïaĂciwie ustawione, moĝesz mieÊ pewnoĂÊ, ĝe ból Twoich czterech liter stanie siÚ przeszkodÈ zniechÚcajÈcÈ CiÚ do tego, aby nastÚpnego dnia wsiÈĂÊ na rower i cieszyÊ siÚ z kolejnej wycieczki. Z punktu widzenia anatomii kaĝdy z nas jest jednostkÈ wyjÈtkowÈ. Nie ma jednego rodzaju siodeïka lub jednego systemu jego ustawienia, które zapewniaïoby komfort kaĝdemu rowerzyĂcie. Znalezienie dobrze dopasowanego siodeïka i najwygodniejszej pozycji wymaga czasu. Ten rozdziaï zaczniemy od opisania róĝnych typów siodeïek dostÚpnych w sklepach rowerowych. Potem omówimy, w jaki sposób naleĝy wyregulowaÊ siodeïko, tak ĝeby znaleěÊ moĝliwie optymalnÈ pozycjÚ do jazdy. Nawet jeĂli znajdziesz swoje idealne siodeïko i przekonasz siÚ, ĝe pewne jego ustawienie pasuje Ci najlepiej, jego… rozchodzenie (choÊ lepszym pojÚciem byïoby tu raczej „rozsiedzenie”) wymaga czasu.

156

CzÚĂÊ II: Proste naprawy

Na koñ! Rodzaje siodeï rowerowych Nie ma dwóch takich samych poĂladków i nie istnieje idealne, uniwersalne siodeïko pasujÈce wszystkim rowerzystom. Wytwórcy siodeïek przeĂcigajÈ siÚ nawzajem, oferujÈc szerokÈ gamÚ róĝnych produktów — wykonanych z róĝnorakich materiaïów, o róĝnych funkcjach i dostosowanych specjalnie dla mÚĝczyzn lub kobiet. W tej czÚĂci rozdziaïu omówimy kilka cech charakterystycznych siodeïek, dziÚki czemu pomoĝemy Ci wybraÊ model, który najlepiej sprawdzi siÚ w Twoim przypadku.

Materiaï Siodeïka rowerowe zwykle pokrywane sÈ skórÈ, plastikiem lub winylem. Najbardziej popularne siodeïka na rynku pokryte sÈ wïaĂnie tworzywem sztucznym lub winylem. Pod wierzchniÈ warstwÈ tworzywa znajdujÈ siÚ elementy ĝelowe lub wykonane z pianki o duĝej gÚstoĂci. Tego typu siodeïka róĝniÈ siÚ gruboĂciÈ i masÈ, zaleĝnie od rodzaju wypeïnienia. Nie wymagajÈ specjalnej pielÚgnacji, sÈ trwaïe i nieprzemakalne — wszystko to powoduje, ĝe cieszÈ siÚ wciÈĝ rosnÈcÈ popularnoĂciÈ. (Patrz rysunek 9.8, gdzie przedstawiono siodeïko pokryte winylem). Mniej popularne sÈ siodeïka skórzane (takie jak to pokazane na rysunku 9.1) wykonane z jednego kawaïka skóry rozciÈgniÚtej na stalowym szkielecie. (JednÈ ze znanych firm produkujÈcych takie skórzane siodeïka jest Brooks). RowerzyĂci zwykle albo kochajÈ skórzane siodïa, albo ich nienawidzÈ. Ci, którzy ich uĝywajÈ, zwykle je sobie chwalÈ i nie wyobraĝajÈ sobie, ĝeby mogli usadziÊ swoje poĂladki na jakimĂ innym wytworze najnowszych technologii.

Rysunek 9.1. Skórzane siodeïka nie sÈ dla wszystkich, ale ci, którzy ich uĝywajÈ, gotowi sÈ za nie zginÈÊ

Siodeïka skórzane sÈ bardzo sztywne, ale zapewniajÈ najlepsze wsparcie dla koĂci bez wyĂcióïki, która w rzeczywistoĂci wywiera mocny nacisk na tkanki miÚkkie. ZaletÈ skóry jest jej plastycznoĂÊ. Skórzane siodeïko moĝe na poczÈtku wydawaÊ siÚ twarde jak skaïa, ale z czasem zacznie dopasowywaÊ siÚ do Twojej anatomii. To dopasowywanie moĝe trochÚ potrwaÊ, ale ostatecznie otrzymasz siedzisko odpowiadajÈce szczegóïom anatomicznym Twoich poĂladków. Róĝnego rodzaju preparaty do pielÚgnacji skórzanej powierzchni siodeïka — odĝywki, mydïa itp. — mogÈ uïatwiÊ i przyspieszyÊ proces dopasowywania siÚ siodeïka. OchraniajÈ je i wydïuĝajÈ równieĝ jego czas ĝycia.

Rozdziaï 9: Zajmij swoje miejsce: siodeïka i sztyce JeĂli masz skórzane siodeïko, zabieraj na trasÚ torebkÚ z tworzywa sztucznego, która przyda Ci siÚ na wypadek deszczu. Moĝesz uĝyÊ jej, ĝeby osïoniÊ siodeïko przed deszczem i ochroniÊ przed nadmiernym wysuszeniem. Wypeïnienie lub baza siodeïka jest niewÈtpliwie istotnym elementem wpïywajÈcym na komfort jazdy. Nie ma znaczenia typ lub gruboĂÊ wyĂcióïki siodeïka, jeĂli pod spodem znajduje siÚ kawaïek metalu, twardy i sztywny, o nieergonomicznym ksztaïcie, który bÚdzie gwarancjÈ bardzo nieprzyjemnej jazdy. Upewnij siÚ, ĝe wypeïnienie siodeïka jest elastyczne i zapewni Ci odpowiednie dopasowanie do ksztaïtu poĂladków.

Funkcja Siodeïka rowerowe produkuje siÚ z myĂlÈ o speïnieniu dwóch gïównych funkcji: zapewnienia komfortu podczas jazdy turystycznej lub speïnieniu warunków pozwalajÈcych zastosowaÊ je podczas jazdy wyĂcigowej.

9 Siodeïka turystyczne (patrz rysunek 9.2) sÈ szerokie, zabezpieczone dodatkowymi elementami wypeïniajÈcymi, zaprojektowane dla przyjemnoĂci jazdy rowerzystów siedzÈcych na nich w pozycji bardziej wyprostowanej. PomagajÈ dobrze rozïoĝyÊ ciÚĝar rowerzysty. Czasami siodeïka tego typu sÈ amortyzowane sprÚĝynami uïoĝonymi poziomo lub/i pionowo. WiÚkszoĂÊ ludzi korzysta z rowerów dla przyjemnoĂci, dlatego szerokoĂÊ siedziska nie powoduje problemów z ograniczeniem ruchu nóg, tak jak to zdarza siÚ w przypadku rowerów wyĂcigowych.

Rysunek 9.2. Siodeïka turystyczne sÈ przeznaczone dla osób, które korzystajÈ z roweru dla przyjemnoĂci i jeĝdĝÈ w pozycji wyprostowanej

9 Siodeïka wyĂcigowe (patrz rysunek 9.3) sÈ zaprojektowane specjalnie w celu

uïatwienia ruchów nóg na pedaïach. Zazwyczaj sÈ lekkie, cienkie (z niewielkimi wypeïnieniami) i wÈskie. Na powïoce projektuje siÚ specjalne rowki i kanaïy w celu zmniejszenia nacisku na wraĝliwe obszary ciaïa w okolicach miednicy. Obecnie tego typu siodeïka nie sÈ przeznaczone wyïÈcznie dla profesjonalistów — stosuje siÚ je równieĝ w wielu rowerach Ăredniej klasy.

157

158

CzÚĂÊ II: Proste naprawy

Rysunek 9.3. Siodeïka montowane na rowerach wyĂcigowych sÈ projektowane specjalnie z myĂlÈ o profesjonalnych uĝytkownikach

PïeÊ rowerzysty Ostatnim czynnikiem wartym rozwaĝenia podczas wybierania siodeïka jest pïeÊ podstawowego uĝytkownika roweru. Inne siodeïka projektuje siÚ dla mÚĝczyzn, a inne dla kobiet, uwzglÚdniajÈc róĝnice anatomiczne przedstawicieli obu pïci. Siodeïka mÚskie sÈ zazwyczaj dïuĝsze i wÚĝsze w tylnej czÚĂci. Siodeïka dla kobiet natomiast sÈ krótsze i szersze, dajÈc kobietom wiÚcej oparcia dla koĂci miednicy. Siodeïka dla kobiet czÚsto wyróĝniajÈ siÚ równieĝ specjalnym wyciÚciem dla zwiÚkszonej wygody. Gdyby kobieta musiaïa korzystaÊ z siodeïka zaprojektowanego dla mÚĝczyzny, jej dwie maïe koĂci w dolnej czÚĂci miednicy nie miaïyby wïaĂciwego oparcia. U kaĝdej kobiety koĂci te mogÈ mieÊ inne wymiary, dlatego znalezienie siodeïka dopasowanego do budowy anatomicznej konkretnego rowerzysty — niezaleĝnie od tego, czy chodzi o kobietÚ, czy mÚĝczyznÚ — ma znaczenie kluczowe.

Przyzwyczajenie siÚ do siodeïka Gdy dopiero zaczynasz swojÈ przygodÚ z rowerami, po pierwszych wycieczkach naprawdÚ poczujesz je „w poĂladkach”. Moĝesz jednak podjÈÊ pewne dziaïania, które poprawiÈ Twoje samopoczucie po dïugiej jeědzie:

9

9 Wypróbuj kilka róĝnych siodeïek. Jedynym

9

9

sposobem przekonania siÚ do jakiegoĂ siodeïka jest po prostu jego wypróbowanie. Wiele sklepów rowerowych pozwoli Ci zabraÊ siodeïko na noc i ewentualnie wymieniÊ na inne, jeĂli pojawi siÚ taka potrzeba. Nie zapomnij, ĝe podczas jazdy Twoje ciaïo siÚ porusza. Zamiast siedzieÊ w tej samej pozycji przez wiele godzin, spróbuj trochÚ siÚ poruszaÊ na siodeïku i poprzenosiÊ ciÚĝar z jednej jego strony na drugÈ. Stosuj odpowiedniÈ odzieĝ. Spodenki rowerowe nie majÈ szwów, aby zapobiec otarciom.

9

Wykonuje siÚ je ze specjalnego materiaïu, który pozwala odprowadzaÊ wilgoÊ na zewnÈtrz materiaïu i zapewnia suchoĂÊ. Wyreguluj wysokoĂÊ uniesienia siodeïka na sztycy i kÈt jego ustawienia wzglÚdem ramy. Czasami trzeba trochÚ poeksperymentowaÊ, ĝeby znaleěÊ wïaĂciwÈ kombinacjÚ. Skorzystaj ze wskazówek znajdujÈcych siÚ w tym rozdziale, ĝeby wypracowaÊ pozycjÚ, która najlepiej sprawdzi siÚ w Twoim przypadku. Pracuj nad swoimi poĂladkami. mwicz. Im wiÚcej jeědzisz, tym lepiej Twoje poĂladki przystosujÈ siÚ do siodeïka.

To moĝe wydawaÊ siÚ dziwne, ale im wiÚcej jeědzisz, tym bardziej bÚdziesz lubiÊ mniejsze siodeïko. Daj sobie czas, aby siÚ do niego przyzwyczaiÊ. MiÚkkie siodeïko z duĝÈ wkïadkÈ na poczÈtku moĝe wydawaÊ siÚ wygodne, ale nie nadaje siÚ dla osób regularnie i czÚsto korzystajÈcych z roweru.

Rozdziaï 9: Zajmij swoje miejsce: siodeïka i sztyce

Zakïadanie i zdejmowanie siodeïka rowerowego Istnieje wiele róĝnych sposobów montowania i demontowania siodeïka na sztycy. W niektórych starszych modelach lub w modelach rowerów z niĝszej póïki sztyca i zacisk mocowania siodeïka to dwa niezaleĝne elementy ze ĂrubÈ poziomÈ i dokrÚcanÈ nakrÚtkÈ (jak pokazano to na rysunku 9.4). W tym typie siodeïka mocowanie zawiera tylko ograniczonÈ liczbÚ naciÚÊ i wypustek, umoĝliwiajÈcych doĂÊ pobieĝnÈ regulacjÚ kÈta siedziska — w przeciwieñstwie do dwóch innych typów siodeïek, które charakteryzujÈ siÚ dwukrotnie wiÚkszÈ liczbÈ punktów regulacji poïoĝenia, co znacznie zwiÚksza prawdopodobieñstwo znalezienia dla siebie wygodnej pozycji do jazdy.

Rysunek 9.4. Tradycyjny zacisk siodeïka

W wielu rowerach zacisk siedziska jest zintegrowany ze sztycÈ, a siodeïko jest mocowane za poĂrednictwem dwóch pionowych Ărub, które odkrÚca siÚ za pomocÈ kluczy imbusowych. Na rysunkach 9.5 i 9.6 przedstawiono, jak wyglÈda mechanizm mocowania siodeïka z zaciskiem jednoczÚĂciowym.

159

160

CzÚĂÊ II: Proste naprawy

Rysunek 9.5. Siodïo z zaciskiem jednoelementowym

Rysunek 9.6. Siodeïko z zaciskiem jednoelementowym po rozïoĝeniu

Rozdziaï 9: Zajmij swoje miejsce: siodeïka i sztyce W innych modelach mocowania siodeïka stosuje siÚ zacisk dwuelementowy. Pozwala on na duĝÈ elastycznoĂÊ w zakresie regulacji w przedniej i tylnej czÚĂci siodeïka. JednoczeĂnie sprawia, ĝe sam proces mocowania staje siÚ nieco trudniejszy. Oto, jak wyglÈda caïa procedura: 1. PrzekrÚÊ siodeïko do góry nogami i wyjmij sztycÚ. 2. Przytrzymaj palcami dolnÈ czÚĂÊ obejmy pod szynami siodeïka. 3. PrzytrzymujÈc dolnÈ czÚĂÊ zacisku, przesuñ nakrÚtkÚ pod zaciskiem i utrzymaj jÈ w miejscu palcami. 4. Poïóĝ górnÈ czÚĂÊ zacisku na wierzchu, upewniajÈc siÚ, ĝe wszystkie elementy do siebie pasujÈ. Na tym etapie ciÈgle powinieneĂ przytrzymywaÊ dolnÈ poïowÚ zacisku i nakrÚtkÚ w palcach. 5. UmieĂÊ sztycÚ na górnej czÚĂci zacisku, wsuñ ĂrubÚ i dokrÚÊ (jak pokazano to na rysunku 9.7).

Rysunek 9.7. Mocowanie zacisku dwuelementowego siodeïka

161

162

CzÚĂÊ II: Proste naprawy

Regulacja siodeïka: jego przedniej i tylnej czÚĂci wzglÚdem sztycy WïaĂciwa regulacja siodeïka ma wyjÈtkowo duĝy wpïyw na komfort jazdy podczas krótkich i dïuĝszych wycieczek. Przecieĝ wiÚksza czÚĂÊ Twojego ciaïa wspiera siÚ wïaĂnie na siodeïku. W tej czÚĂci powiemy Ci, jak dobraÊ poïoĝenie przedniej i tylnej czÚĂci siodeïka, a takĝe, jak ustaliÊ jego wïaĂciwÈ wysokoĂÊ. PoĂwiÚÊ trochÚ czasu, aby dobrze dobraÊ ustawienie siodeïka, a korzyĂci odczujesz na wïasnej skórze juĝ podczas nastÚpnej jazdy.

Dobór wïaĂciwego kÈta JeĂli siodeïko w przedniej czÚĂci jest lekko pochylone ku doïowi, punkt ciÚĝkoĂci przesunie siÚ do przodu, co oznacza zwiÚkszone obciÈĝenie ramion i barków. Z drugiej strony, gdy siodeïko jest w przedniej czÚĂci odchylone w górÚ, moĝesz czuÊ wiÚkszy nacisk w okolicach pachwiny. Na ogóï zaleca siÚ mocowanie siodeïka równolegle do ramy. Ustaw poziomicÚ na siodeïku, ĝeby mieÊ pewnoĂÊ, iĝ poïoĝone jest ono równolegle do ziemi. Aby ustawiÊ siodeïko pod wïaĂciwym kÈtem, wykonaj nastÚpujÈce kroki: 1. Poluzuj zacisk siodeïka rowerowego o kilka obrotów Ăruby. 2. Poruszaj siodeïkiem w górÚ i w dóï rÚkÈ, dopasowujÈc jego poïoĝenie i dobierajÈc pozycjÚ. 3. DokrÚÊ ĂrubÚ zaciskowÈ.

Do przodu i do tyïu, tam i z powrotem JeĂli Twoje siodeïko jest za bardzo przesuniÚte do przodu, nie bÚdziesz mieÊ moĝliwoĂci efektywnego korzystania z miÚĂni nóg, co moĝe doprowadziÊ do bólu kolan. JeĂli znajdzie siÚ za bardzo z tyïu, bÚdziesz niepotrzebnie wyciÈgaÊ rÚce, aby dosiÚgnÈÊ kierownicy, co oznacza nadmierne obciÈĝenie dla pleców i kolan. W rozdziale 18. podpowiemy Ci, jak wykorzystaÊ obciÈĝonÈ linkÚ, ĝeby znaleěÊ kompromis w zakresie ustawienia siodeïka. Po ustaleniu wïaĂciwej odlegïoĂci siodeïka od kierownicy wykonaj nastÚpujÈce kroki w celu dopasowania poïoĝenia: 1. Najpierw poluzuj zacisk siodeïka, przekrÚcajÈc ĂrubÚ o jeden obrót (jak pokazano to na rysunku 9.8). 2. Uderz delikatnie w siodeïko rÚkÈ, przesuwajÈc je do przodu lub do tyïu. 3. DokrÚÊ ĂrubÚ zaciskowÈ.

Rozdziaï 9: Zajmij swoje miejsce: siodeïka i sztyce

Rysunek 9.8. Regulacja poïoĝenia siodeïka

WysokoĂÊ ma znaczenie Umieszczenie siodeïka na wïaĂciwej wysokoĂci jest równie waĝne jak jego kÈt oraz poïoĝenie wzglÚdem ramy. Gdy znajduje siÚ na odpowiedniej wysokoĂci, moĝna skutecznie przenosiÊ siïÚ nóg na pedaïy. Gdy siodeïko zamocowane jest za nisko, pojawia siÚ ryzyko niepotrzebnego obciÈĝania stawów kolanowych. JeĂli siodeïko znajdzie siÚ za wysoko, bÚdziesz przesuwaï siïÚ ciÚĝkoĂci z jednej strony na drugÈ, zapewniajÈc zakoñczeniom nerwowym w okolicach poĂladków prawdziwy szwedzki masaĝ. Aby okreĂliÊ odpowiedniÈ wysokoĂÊ mocowania, postÚpuj zgodnie z instrukcjami opisanymi w rozdziale 18. Aby wyregulowaÊ siodeïko, wykonaj nastÚpujÈce kroki: 1. Poluzuj ĂrubÚ mocowania sztycy lub otwórz szybkozamykacz zabezpieczajÈcy sztycÚ. JeĂli w Twoim rowerze nie ma szybkozamykacza sztycy, prawdopodobnie zastÚpuje go Ăruba odkrÚcana kluczem imbusowym (jak pokazano to na rysunku 9.9). Po poluzowaniu zacisku bÚdziesz mógï przesuwaÊ sztycÚ w górÚ i w dóï. JeĂli sztyca dalej tkwi nieruchomo, spróbuj obróciÊ siodeïko w lewo i w prawo, pociÈgajÈc je jednoczeĂnie do góry. To powinno wystarczyÊ do poluzowania sztycy. JeĂli sztyca dalej ani drgnie, moĝesz naïoĝyÊ na zïÈczu sztycy z rurÈ podsiodïowÈ kilka kropel oleju lub dobrze penetrujÈcego smaru. Odczekaj chwilÚ. Sposobem ostatniej szansy jest uĝycie ĂrubokrÚta i podwaĝenie elementów zacisku sztycy.

163

164

CzÚĂÊ II: Proste naprawy

Rysunek 9.9. JeĂli w Twoim rowerze nie ma szybkozamykacza, prawdopodobnie ĂrubÚ moĝna poluzowaÊ za pomocÈ klucza imbusowego

2. JeĂli uĝyïeĂ oleju lub smaru, odtïuĂÊ i oczyĂÊ póěniej sztycÚ. Chodzi o to, aby po naïoĝeniu nowej porcji smaru mógï on dobrze przylgnÈÊ do powierzchni sztycy. Przed ponownym zaïoĝeniem sztycy zabezpiecz jÈ smarem w celu zapobiegniÚcia korozji. Nie naleĝy smarowaÊ smarem sztyc lub ramy wykonanej z wïókien karbonowych. Smar moĝe wchodziÊ z wïóknem w reakcje chemiczne i doprowadziÊ do ich uszkodzenia. 3. Ustaw siodeïko i sztycÚ na odpowiedniej wysokoĂci, dokrÚcajÈc Ăruby lub zamykajÈc szybkozamykacz. Upewnij siÚ, ĝe siodeïko znajduje siÚ na wïaĂciwej pozycji. 4. Przejedě siÚ na rowerze, sprawdzajÈc ustawienie siodeïka. Kiedy uznasz, ĝe dobrana wysokoĂÊ jest wïaĂciwa, uĝyj pilniczka lub czegoĂ ostrego, ĝeby zaznaczyÊ poïoĝenie sztycy. JeĂli masz drogÈ lub stylowÈ sztycÚ, której nie chcesz uszkodziÊ, zaznacz wysokoĂÊ kawaïkiem taĂmy izolacyjnej. Takie oznaczenie pozwoli Ci przywróciÊ wïaĂciwe poïoĝenie sztycy, gdyby ta z jakiegoĂ powodu zmieniïa poïoĝenie.

Rozdziaï 9: Zajmij swoje miejsce: siodeïka i sztyce

Siodeïka z amortyzacjÈ WiÚkszoĂÊ ludzi mówiÈcych o „zawieszeniu” roweru myĂli o tylnych i przednich amortyzatorach stosowanych w rowerach górskich. Nie poĂwiÚca siÚ wiele uwagi amortyzacji sztycy (patrz rysunek po prawej). JeĂli zaleĝy Ci na bardziej komfortowej jeědzie, zastanów siÚ nad zaïoĝeniem takiego amortyzatora. MontujÈc sztycÚ z amortyzatorem, zapoznaj siÚ z instrukcjÈ obsïugi, ĝeby siÚ dowiedzieÊ, jak dopasowaÊ jÈ do Twojej wagi. RowerzyĂci o wiÚkszej wadze potrzebujÈ sztywniejszego zawieszenia. Siodeïka na sztycy amortyzowanej powinny byÊ mocowane nieco wyĝej niĝ normalne, poniewaĝ obniĝÈ siÚ pod wpïywem wagi rowerzysty. Trzeba trochÚ czasu, ĝeby przyzwyczaiÊ siÚ do jazdy na rowerze z amortyzowanÈ sztycÈ, poniewaĝ na poczÈtku siodeïko znajduje siÚ kilka centymetrów wyĝej i obniĝa siÚ pod naciskiem. WybierajÈc siÚ w trasÚ, zabierz klucz imbusowy, ĝeby w razie potrzeby móc dopasowaÊ wysokoĂÊ sztycy.

165

166

CzÚĂÊ II: Proste naprawy

Rozdziaï 10

Na szlaku po bezdroĝach: ïañcuch W tym rozdziale: Ź Uczymy siÚ rozpoznawaÊ róĝne typy ïañcuchów. Ź Dowiadujemy siÚ, jak radziÊ sobie z problemami zwiÈzanymi z ïañcuchami. Ź Dokonujemy wymiany ïañcucha. Ź Poznajemy szczegóïy wïaĂciwej pielÚgnacji ïañcucha.

C

hociaĝ ïañcuchowi nie poĂwiÚca siÚ wiele uwagi, nie ma wÈtpliwoĂci, ĝe jest to wyjÈtkowo waĝny element roweru. JeĂli urwie siÚ jedna z linek hamulcowych albo dojdzie do awarii przerzutki, jeszcze moĝna wróciÊ na rowerze do domu. Jednak jeĂli zerwiesz ïañcuch lub jeĝeli przestanie on poprawnie wypeïniaÊ swojÈ rolÚ, nie pozostanie Ci wïaĂciwie nic innego, jak tylko wróciÊ do domu pieszo. ’añcuch jest waĝny, poniewaĝ wchodzi w interakcje z innymi elementami roweru. Jeĝeli jest brudny lub nadaje siÚ do wymiany, moĝe prowadziÊ do szybszego zuĝywania siÚ zÚbów tarcz przedniej przekïadni i tylnej kasety oraz doprowadziÊ do awarii przerzutki. Moĝe siÚ wydawaÊ, ĝe ïañcuch nie wymaga ĝadnych wyjÈtkowych dziaïañ. Przecieĝ juĝ samo brzmienie sïowa ïañcuch sprawia, ĝe na myĂl przychodzi nam obraz elementu trwaïego i nie do zdarcia. Prawda? Niestety w przypadku ïañcucha rowerowego — gdy kaĝdy z jego elementów skïadowych moĝe staÊ siÚ „sïabym ogniwem” — nie wyglÈda to tak róĝowo. Aby mieÊ pewnoĂÊ, ĝe ïañcuch bÚdzie pracowaï bez problemów przez caïy czas zgodnie z obietnicami producenta i nie doprowadzi do przedwczesnego zuĝycia innych elementów roweru, poĂwiÚÊ trochÚ czasu na bieĝÈce czynnoĂci serwisowe — czyszczenie i smarowanie ïañcucha. W tym rozdziale wyjaĂnimy Ci, jak powinno wyglÈdaÊ prawidïowe czyszczenie i smarowanie ïañcucha. Opiszemy teĝ kilka podstawowych rodzajów smarów, dziÚki którym uda Ci siÚ utrzymaÊ ïañcuch w Ăwietnym stanie technicznym. Z tego rozdziaïu dowiesz siÚ równieĝ, jak wymieniÊ ïañcuch, gdy stwierdzisz, ĝe zaczyna siÚ rozciÈgaÊ lub ĝe jest juĝ za bardzo zuĝyty.

168

CzÚĂÊ II: Proste naprawy

’añcuch ïañcuchowi nierówny: rodzaje ïañcuchów rowerowych Dla niewprawnego oka wiÚkszoĂÊ ïañcuchów wyglÈda tak samo. Ale jeĂli przyjrzysz siÚ bliĝej dwóm pierwszym lepszym rowerom na trasie i porównasz ich ïañcuchy, prawdopodobnie od razu zauwaĝysz, ĝe sÈ róĝne — zaprojektowane specjalnie do wspóïdziaïania z konkretnymi elementami danego roweru. Na przykïad ïañcuch o szerokoĂci wewnÚtrznej 1/8 cala zakïadany jest w rowerach dzieciÚcych bez przerzutek lub tylko z trzema przednimi tarczami przekïadni (na ogóï chodzi o rowery bez tylnej przerzutki). W wiÚkszoĂci rowerów zakïada siÚ ïañcuch o szerokoĂci 3/32 cala. Jednakĝe ïañcuchy nie róĝniÈ siÚ tylko szerokoĂciÈ. KupujÈc ïañcuch, musisz pamiÚtaÊ, ĝe równie waĝna jest liczba trybów tylnej kasety. JeĂli powiesz pracownikowi lokalnego sklepu, ile masz „tylnych przerzutek”, fachowiec pomoĝe Ci dobraÊ odpowiedni ïañcuch. W sklepie na pewno znajdziesz jeden z dwóch podstawowych typów ïañcuchów:

9 SRAM PowerLink i inne ïañcuchy z tej kategorii — ïañcuch SRAM

PowerLink i inne ïañcuchy podobnej konstrukcji przypominajÈ stare ïañcuchy z zapinkÈ, zazwyczaj zakïadane w rowerach bez przerzutek. JeĂli w latach 60. i 70. byïeĂ (lub byïaĂ) dzieckiem, moĝesz pamiÚtaÊ takie rowery z czasów dzieciñstwa. Przykïad ïañcucha z tej kategorii znajduje siÚ na rysunku 10.1. Na rysunku 10.2 zaprezentowano ïañcuch starego typu, mocowany na spinkÚ.

Rysunek 10.1. ’añcuch SRAM PowerLink

Rozdziaï 10: Na szlaku po bezdroĝach: ïañcuch

Rysunek 10.2. ’añcuch ze spinkÈ; pomysï bazujÈcy na rozwiÈzaniach z przeszïoĂci

Przy okazji: firma SRAM ma w swojej ofercie bogaty asortyment czÚĂci rowerowych, komponentów i akcesoriów. WiÚcej informacji o ofercie znajdziesz na stronie www.sram.com.

9 ’añcuchy produkowane przez firmy Shimano i Campagnolo oraz im

podobne — w wiÚkszoĂci rowerów stosuje siÚ ïañcuchy z tej kategorii. W tym przypadku do poïÈczenia ogniw ïañcucha wykorzystuje siÚ specjalny sworzeñ (patrz rysunek 10.3).

Rysunek 10.3. ’añcuch Shimano (mocowany na specjalny sworzeñ)

Przy okazji warto wspomnieÊ, ĝe równieĝ firmy Shimano i Campagnolo to producenci szerokiej gamy komponentów rowerowych. WiÚcej informacji o ofercie znajdziesz na stronach: www.shimano.com oraz www.campagnolo.com.

9 ’añcuchy z nitami wielokrotnego uĝytku — w tego rodzaju ïañcuchach korzysta siÚ z nitów, które moĝna czÚĂciowo wysunÈÊ z ïañcucha podczas oddzielania, a nastÚpnie wcisnÈÊ z powrotem za pomocÈ skuwacza. DziÚki temu nie ma koniecznoĂci zaopatrywania siÚ w specjalne sworznie.

169

170

CzÚĂÊ II: Proste naprawy JeĂli wymieniasz ïañcuch, upewnij siÚ, ĝe wybraïeĂ taki, który bÚdzie pasowaÊ do liczby koronek w Twojej kasecie. JeĂli wybierzesz ïañcuch o niewïaĂciwych rozmiarach, moĝesz mieÊ kïopot ze zmianÈ biegów. Waĝne jest takĝe to, czy w Twoim rowerze zainstalowano system wymagajÈcy wspóïdziaïania specjalnie zaprojektowanego ïañcucha. Na przykïad firma Shimano oferuje liniÚ produktów Hyperglide, w których stosuje siÚ unikalne profilowanie zÚbów trybów, które ma uïatwiaÊ zmianÚ biegów. JeĂli masz jakieĂ wÈtpliwoĂci, wybierz siÚ na przejaĝdĝkÚ do lokalnego sklepu rowerowego, gdzie fachowcy szybko Ci powiedzÈ, jakiego rodzaju ïañcucha potrzebujesz. WiÚcej informacji na temat róĝnych typów kaset i systemów ukïadu napÚdowego znajdziesz (odpowiednio) w rozdziaïach 11. i 13.

Co moĝe pójĂÊ nie tak z ïañcuchem? ’añcuch znajdujÈcy siÚ blisko ziemi jest naraĝony na osadzanie siÚ bïota, kurzu, brudu, uderzenia gaïÚzi i wkrÚcajÈce siÚ liĂcie, a takĝe oddziaïywanie ciaï obcych (zwïaszcza jeĂli jesteĂ amatorem jazdy offroadowej) lub innych czynników, które wpïywajÈ negatywnie na integralnoĂÊ ïañcucha i mogÈ sprawiÊ, ĝe ïañcuch zerwie siÚ w najbardziej nieodpowiednim momencie. O tym, ĝe musisz liczyÊ siÚ z problemem z ïañcuchem, mogÈ ĂwiadczyÊ nastÚpujÈce symptomy:

9 ¿eby wymusiÊ przeskoczenie ïañcucha na innÈ koronkÚ, musisz przesunÈÊ prowadnicÚ przerzutki nieco dalej niĝ zwykle.

9 Podczas przeïÈczania biegów przy mocnym naciĂniÚciu na pedaïy ïañcuch przeskakuje, to znaczy wyskakuje z któregoĂ z zÚbów koïa zÚbatego.

9 Pedaïowanie nie jest juĝ tak bezproblemowe jak dawniej. 9 ’añcuch mocno haïasuje podczas pedaïowania, ale nie podczas ruchu bezwïadnego.

Problemy z ïañcuchem mogÈ byÊ powodowane przez wiele czynników. NajczÚstszÈ przyczynÈ jest osadzajÈcy siÚ na ogniwach brud, brak elastycznoĂci ogniw lub ich naturalne zuĝycie.

A teraz siÚ trochÚ pobrudzimy… ’añcuch jest jednym z elementów roweru wyjÈtkowo naraĝonym na dziaïanie ĝywioïów. W zwiÈzku z tym, ĝe poïoĝenie ïañcucha nie uïatwia zachowania go w czystoĂci oraz ĝe w celu poprawnego dziaïania musi byÊ pokryty warstwÈ smaru, ïañcuch przyciÈga brud i róĝne zanieczyszczenia mechaniczne. GromadzÈce siÚ na ïañcuchu osady zaczynajÈ z kolei dziaïaÊ jak substancja ĂcierajÈca, prowadzÈc do uszkodzenia nie tylko samego ïañcucha, ale i innych elementów (takich jak: tryby kasety, koïa zÚbate przedniej przekïadni, a takĝe kóïka wózka przerzutki), z którymi styka siÚ ïañcuch. Gdy brud dotrze do poïÈczeñ ogniw ïañcucha, te stajÈ siÚ sztywne, co utrudnia prawidïowe korzystanie z przerzutki (patrz kolejny punkt w tym rozdziale).

Rozdziaï 10: Na szlaku po bezdroĝach: ïañcuch

UtknÈÊ w bïocie: usztywnione ogniwa JeĂli stwierdzasz, ĝe Twój ïañcuch przeskakuje zÚby trybu lub podczas jazdy z duĝÈ regularnoĂciÈ wydaje dziwne děwiÚki, ěródïem problemu moĝe byÊ sztywne ogniwo. Aby je znaleěÊ, wykonaj nastÚpujÈce czynnoĂci: 1. Zmieñ bieg, tak ĝeby ïañcuch znalazï siÚ na najmniejszej tylnej koronce. Takie uïoĝenie ïañcucha sprawia, ĝe zgina siÚ on pod najwiÚkszym kÈtem, co pozwala ïatwiej zidentyfikowaÊ usztywnione ogniwo. 2. Obracaj powoli pedaïami do tyïu, przyglÈdajÈc siÚ uwaĝnie ïañcuchowi oraz zwracajÈc bacznÈ uwagÚ na zachowanie tylnej przerzutki. JeĂli ïañcuch z trudem przechodzi przez kóïka wózka przerzutki, prawdopodobnie przyczynÈ tego stanu rzeczy jest sztywne ogniwo. SztywnoĂÊ ogniw czasami wynika z braku wïaĂciwego smarowania. InnÈ przyczynÈ moĝe byÊ sytuacja, gdy podczas ïÈczenia ogniw ïañcucha dwie blaszki zostaïy zbyt mocno ĂciĂniÚte, uniemoĝliwiajÈc tym samym ruch trzpienia. Jak poradziÊ sobie ze sztywnym ogniwem? Najpierw spróbuj przesmarowaÊ waïki znajdujÈce siÚ wewnÈtrz ogniwa. Odczekaj jakiĂ czas, ĝeby smar dotarï do samego poïÈczenia, a nastÚpnie chwyÊ ïañcuch za dwa sÈsiednie ogniwa (uĝyj szmaty, jeĂli nie chcesz pobrudziÊ siÚ smarem), poruszaj nimi w górÚ i w dóï, próbujÈc je „rozchodziÊ”. JeĂli smarowanie nie przyniesie rozwiÈzania problemu, spróbuj powyginaÊ ïañcuch na poïÈczeniu w przód i w tyï, naciskajÈc kciukami do zewnÈtrz i wykrÚcajÈc ïañcuch delikatnie do wewnÈtrz (jak pokazano to na rysunku 10.4). Potem odwróÊ ïañcuch i spróbuj kilka razy ponaciskaÊ kciukami w drugÈ stronÚ. To powinno wystarczyÊ, ĝeby przywróciÊ elastycznoĂÊ ïañcucha.

Rysunek 10.4. Radzenie sobie ze sztywnym ogniwem w ïañcuchu

171

172

CzÚĂÊ II: Proste naprawy PrzyglÈdajÈc siÚ uwaĝnie ïañcuchowi, moĝna czasami zauwaĝyÊ, ĝe jeden ze sworzni wystaje nieco mocniej niĝ pozostaïe. W tym przypadku musisz uĝyÊ narzÚdzia do skuwania ïañcucha, ĝeby wcisnÈÊ go z powrotem. Zaïóĝ ïañcuch na koñcówkÚ skuwacza i obróÊ lekko uchwyt imadeïka (mniej wiÚcej o jednÈ ósmÈ obrotu). JeĂli ogniwo wciÈĝ pozostaje sztywne, spróbuj powtórzyÊ caïÈ procedurÚ z drugiej strony, obracajÈc uchwyt skuwacza aĝ do rozluěnienia ogniwa. W niektórych narzÚdziach do skuwania ïañcucha znajdujÈ siÚ dwie szczeliny (zwane teĝ koïyskami od ang. cradle), gdzie moĝna umieĂciÊ ogniwo ïañcucha (patrz rysunek 10.5). Szczelina znajdujÈca siÚ najdalej od uchwytu imadeïka jest szczelinÈ podstawowÈ i sïuĝy do skuwania lub rozkuwania ïañcucha. Ta znajdujÈca siÚ bliĝej zostaïa pomyĂlana specjalnie do radzenia sobie ze sztywnymi ogniwami, dlatego w tym przypadku warto z niej skorzystaÊ.

Rysunek 10.5. Skuwacz do ïañcucha z dwiema szczelinami

Zuĝywanie siÚ ïañcucha Chociaĝ odpowiednie czyszczenie i smarowanie ïañcucha znacznie przedïuĝy jego ĝywotnoĂÊ, nawet normalne jego uĝywanie prÚdzej czy póěniej doprowadzi do zuĝycia. To wïaĂnie ïañcuch wykonuje wiÚkszoĂÊ pracy, pozwalajÈc na przekazywanie siïy miÚĂni na tryby tylnego koïa wraz z kaĝdym obrotem korby. Po pokonaniu na rowerze znacznych odlegïoĂci ïañcuch zaczyna siÚ rozciÈgaÊ, a kiedy rozciÈgnie siÚ na dobre, prowadzi do bardzo szybkiego zuĝywania siÚ tarcz przekïadni i koronek tylnej kasety. RozciÈgniÚty ïañcuch jest równieĝ bardziej podatny na zerwanie. RozciÈganie ïañcucha wcale nie oznacza, ĝe zmieniïa siÚ dïugoĂÊ ogniw. Po prostu wraz z upïywem czasu dochodzi do zuĝycia sworzni i rolek, a to zwiÚksza luz na szerokoĂci wewnÚtrznej poszczególnych ogniw. Skumulowane luzy skïadajÈ siÚ na efekt wydïuĝenia ïañcucha. NajlepszÈ strategiÈ jest prewencja, a to oznacza koniecznoĂÊ czÚstego sprawdzania stanu zuĝycia ïañcucha. Warto to wykonywaÊ co najmniej raz na miesiÈc przy okazji miesiÚcznego przeglÈdu roweru. Najprostszym sposobem sprawdzenia stanu ïañcucha jest jego zmierzenie. Moĝna wykorzystaÊ do tego zwykïÈ linijkÚ i zmierzyÊ odlegïoĂÊ od Ărodka sworznia jednego ogniwa do Ărodka sworznia innego (tak jak pokazano to na rysunku 10.6). DwanaĂcie sparowanych ogniw ïañcucha powinno liczyÊ sobie 12 cali. Inny wynik oznacza, ĝe ïañcuch jest rozciÈgniÚty.

Rozdziaï 10: Na szlaku po bezdroĝach: ïañcuch

Rysunek 10.6. Mierzenie dïugoĂci ïañcucha metodÈ tradycyjnÈ za pomocÈ linijki z podziaïkÈ calowÈ

SÈ firmy, które majÈ w sprzedaĝy specjalne narzÚdzie do pomiaru dïugoĂci ïañcucha (patrz rysunek 10.7). Cechuje siÚ ono ïatwoĂciÈ uĝycia. JeĂli oba koñce narzÚdzia wchodzÈ swobodnie pomiÚdzy sworznie, oznacza to, ĝe ïañcuch ma wïaĂciwÈ dïugoĂÊ.

Rysunek 10.7. NarzÚdzie do mierzenia dïugoĂci ïañcucha (przymiar) bardzo uïatwia ten proces

173

174

CzÚĂÊ II: Proste naprawy ’añcuchy zuĝywajÈ siÚ w szybszym tempie niĝ tarcze i koïa zÚbate. JeĂli zorientujesz siÚ wystarczajÈco szybko, ĝe Twój ïañcuch zaczyna siÚ rozciÈgaÊ, wystarczy wymiana jedynie ïañcucha, co pozwoli Ci zaoszczÚdziÊ sporÈ kwotÚ. JeĂli jednak nie potraktujesz kwestii wymiany ïañcucha powaĝnie, skoñczy siÚ to nie na wymianie samego ïañcucha, ale na wymianie caïego, o wiele droĝszego zestawu, czyli ïañcucha wraz z kasetÈ. JeĂli po mocniejszym naciĂniÚciu na pedaïy czujesz, ĝe ïañcuch przeskakuje, powodem tego moĝe byÊ zuĝycie zÚbów tarczy wolnobiegu, kasety lub przednich trybów. Sprawdě ich stan i wymieñ w razie koniecznoĂci. (WiÚcej informacji na temat sposobów zadbania o tryby znajdziesz w rozdziale 11., a o tym, jak powinno wyglÈdaÊ serwisowanie trybów przedniej przerzutki, dowiesz siÚ z rozdziaïu 13.). JeĂli stwierdzisz, ĝe ïañcuch wymaga wymiany, sprawdě takĝe stan zuĝycia kóï zÚbatych. JeĂli zÚby na tarczach straciïy symetryczny ksztaït i przypominajÈ fale oceanu lub masz wraĝenie, ĝe zostaïy potraktowane z jednej strony pilnikiem (jak pokazano to na rysunku 10.8), to najwyĝszy czas je wymieniÊ. Innym sygnaïem mogÈcym ĂwiadczyÊ o potrzebie wymiany trybów jest przeskakiwanie ïañcucha po mocniejszym naciĂniÚciu na pedaïy.

Rysunek 10.8. Zuĝyte zÚby trybów kasety lub przedniej przekïadni oznaczajÈ koniecznoĂÊ wymiany koïa zÚbatego

Czasami zdarza siÚ, ĝe konieczna jest wymiana tylko jednej koronki. Zwykle jest to tryb, którego po prostu najczÚĂciej uĝywasz podczas jazdy. W takim przypadku wystarczy wymiana jednej koronki, a nie caïej kasety, mimo ĝe czasami taniej moĝna kupiÊ caïÈ kasetÚ niĝ zestaw zastÚpczych trybów. NajczÚĂciej wszystko koñczy siÚ na wymianie pojedynczego koïa zÚbatego przekïadni i caïej kasety.

Konserwacja ïañcucha ’añcuch jest jednym z najwaĝniejszych elementów roweru, które naleĝy utrzymywaÊ w czystoĂci. Jak magnes przyciÈga brud i kurz, poniewaĝ niczym nieosïoniÚty znajduje siÚ bardzo blisko ziemi. Poniewaĝ ïañcuch wchodzi w kontakt z innymi czÚĂciami roweru (na przykïad z przerzutkami), moĝe przenosiÊ na nie brud, wpïywajÈc negatywnie równieĝ na ich ĝywotnoĂÊ. Naszym zdaniem najlepiej jest dbaÊ regularnie o czystoĂÊ ïañcucha, myjÈc go pobieĝnie za kaĝdym razem po ukoñczeniu wycieczki, a raz w miesiÈcu przygotowujÈc mu gïÚboko oczyszczajÈcÈ kÈpiel.

Rozdziaï 10: Na szlaku po bezdroĝach: ïañcuch Po kaĝdej jeědzie warto zadbaÊ o proste czyszczenie i smarowanie ïañcucha. Co najmniej raz w miesiÈcu przeprowadě dokïadniejsze czyszczenie. W nastÚpnej czÚĂci rozdziaïu omawiamy oba rodzaje czyszczenia. Najlepiej jest czyĂciÊ ïañcuch bez zdejmowania go z roweru, chyba ĝe jest naprawdÚ brudny lub od ostatniego porzÈdnego czyszczenia minÚïo juĝ sporo czasu. Przed czyszczeniem ïañcucha zmieñ bieg tak, ĝeby znalazï siÚ on na najmniejszej koronce. DziÚki temu ïañcuch lekko siÚ rozciÈgnie i odsïonisz miejsca zgiÚcia na sworzniach, umoĝliwiajÈc Ărodkom czyszczÈcym i smarowi dotarcie do zazwyczaj osïoniÚtych czÚĂci ogniw. Jeĝeli na ïañcuchu osadziïo siÚ duĝo bïota i brudu, na poczÈtek zaordynuj ïañcuchowi dobry prysznic. Umyj kóïeczka wózka przerzutki, koïa zÚbate przedniej przekïadni i tryby kasety. Nie chcesz przecieĝ, ĝeby caïa Twoja praca poszïa na marne, a Ăwieĝo umyty ïañcuch szybko siÚ pobrudziï.

Kïopot z powodu bogactwa: smary i oleje do ïañcucha SzukajÈc Ărodków nadajÈcych siÚ do smarowania ïañcucha, skup siÚ przede wszystkim na tych produktach, które zostaïy wyprodukowane tylko z myĂlÈ o rowerach (a nie na produktach uniwersalnych typu „trzy w jednym”, tj. do ïañcuchów motocyklowych, piï ïañcuchowych lub silników samochodowych).

¥rodki smarne sprzedawane sÈ w puszkach w formie aerozolu i w butelkach do wyciskania. Wielu rowerzystów woli to drugie rozwiÈzanie, poniewaĝ umoĝliwia ono lepsze kontrolowanie przepïywu cennej substancji smarujÈcej, którÈ moĝna aplikowaÊ kropla po kropli dokïadnie w miejscu, które siÚ wybraïo. StosujÈc smar w sprayu, ïatwo sprawiÊ, ĝe znajdzie siÚ on tam, gdzie wcale nie jest potrzebny Po takim wstÚpnym zawÚĝeniu gamy asortymentu (i w ogóle nie trafi na ïañcuch), lub tam, gdzie zastanów siÚ, czy potrzebujesz Ărodków suchych z caïÈ pewnoĂciÈ nie jest mile widziany (na przykïad (co jest równoznaczne z tym, ĝe ïañcuch bÚdzie na obrÚczach koïa). zbieraÊ mniej brudu), czy mokrych (co oznacza, ĝe smar bÚdzie trudniej zmyÊ w warunkach wiÚkszej Niektórzy producenci zalecajÈ uniwersalne stosowilgotnoĂci). JeĂli nie masz w planach jazdy w desz- wanie tego samego smaru i niezmienianie Ărodka. czu ani nie planujesz pokonywania strumieni, propo- Regularne czyszczenie i smarowanie ïañcucha jest nujemy skoncentrowanie siÚ na smarach suchych. prawdopodobnie o wiele bardziej istotne niĝ to, aby nie mieszaÊ smarów. JeĂli jednak naleĝysz do Moĝesz równieĝ przetestowaÊ smary, które zo- grona bardzo pedantycznych uĝytkowników, trzystaïy opracowane na bazie wosku — sÈ to smary manie siÚ jednego Ărodka do smarowania na pewno suche, które przyciÈgajÈ najmniej brudu i kurzu, uïa- w niczym Twojemu rowerowi nie zaszkodzi. twiajÈc utrzymanie ïañcucha w czystoĂci. Ich wadÈ jest natomiast koniecznoĂÊ czÚstego stosowania, PamiÚtaj: Nowe ïañcuchy przed wysyïkÈ sÈ smaponiewaĝ nie trzymajÈ siÚ zbyt dobrze na po- rowane przez producenta. JakoĂÊ takiego orygiwierzchniach ïañcucha, zwïaszcza przy duĝej wilgot- nalnego smarowania jest z pewnoĂciÈ wyĝsza niĝ ta, noĂci. Co wiÚcej, sprawdzajÈ siÚ najlepiej wtedy, którÈ zapewniajÈ Ărodki kupione w sklepie. W norgdy siÚ je stosuje na ïañcuch dokïadnie odtïusz- malnych warunkach po zaïoĝeniu nowego ïañcucha czony. JeĂli nie planujesz wiÚc czÚstego oczyszcza- powinieneĂ móc pokonaÊ kilkaset kilometrów bez nia ïañcucha, odradzamy stosowanie smarów ba- koniecznoĂci powtórnego jego smarowania. zujÈcych na woskach.

175

176

CzÚĂÊ II: Proste naprawy

Niech to bÚdzie proste: czyszczenie i smarowanie ïañcucha JeĂli masz do swojej dyspozycji zaledwie kilka minut, a Twój ïañcuch nie jest specjalnie brudny, wystarczy Ci tylko jakaĂ szmatka i butelka ze Ărodkiem do smarowania. (Patrz ramka zatytuïowana „Kïopot z powodu bogactwa: smary i oleje do ïañcucha”, gdzie znajdziesz wiÚcej informacji na temat róĝnego rodzaju produktów do smarowania ïañcucha). Oto, jak powinno wyglÈdaÊ proste czyszczenie i smarowanie ïañcucha: 1. ChwyÊ przez czystÈ szmatkÚ ïañcuch w dolnej czÚĂci, tj. pomiÚdzy niĝej poïoĝonym kóïeczkiem i dolnÈ czÚĂciÈ koïa zÚbatego przekïadni. 2. PokrÚÊ pedaïami do tyïu, tak ĝeby ïañcuch przesuwaï Ci siÚ miÚdzy palcami. 3. Po wyczyszczeniu ïañcucha zacznij jego smarowanie od góry, umieszczajÈc wylot puszki ze sprayem lub buteleczki w miejscu, w którym ïañcuch schodzi z kóïeczka w wózku tylnej przerzutki. 4. Wykonaj pedaïami do tyïu dziesiÚÊ obrotów, nie przerywajÈc przy tym nakïadania smaru i dbajÈc o to, ĝeby wszystkie ogniwa zostaïy nim równomiernie pokryte. Nie trzeba siÚ staraÊ, ĝeby podczas nakïadania pokryÊ smarem dokïadnie wszystkie ogniwa. Chodzi o to, ĝeby Ărodek smarny sam dotarï do rolek wewnÈtrz ïañcucha. ZewnÚtrzne blaszki wcale nie muszÈ byÊ pokryte smarem. 5. Wytrzyj nadmiar smaru, wycierajÈc ïañcuch czystÈ szmatkÈ, jak pokazano to na rysunku 10.9.

Rysunek 10.9. Usuwanie nadmiaru Ărodka smarnego z ïañcucha

Rozdziaï 10: Na szlaku po bezdroĝach: ïañcuch 6. ChwyÊ ïañcuch przez czystÈ szmatkÚ, ïapiÈc go w dolnej czÚĂci, pomiÚdzy dolnym kóïeczkiem napinajÈcym w wózku przerzutki i dolnÈ czÚĂciÈ koïa zÚbatego przekïadni. 7. ZakrÚÊ kilka razy pedaïami do tyïu, aby moĝna byïo wytrzeÊ ïañcuch szmatkÈ.

Schodzimy gïÚbiej: dokïadniejsze czyszczenie ïañcucha ’añcuch powinien byÊ dokïadnie czyszczony co najmniej raz w miesiÈcu, a jeszcze czÚĂciej, jeĂli jeědzisz na rowerze w bardziej niesprzyjajÈcych warunkach atmosferycznych. Nawet podczas dokïadnego czyszczenia wcale nie musisz zdejmowaÊ ïañcucha z roweru (patrz poprzednia czÚĂÊ rozdziaïu), a róĝnica pomiÚdzy dokïadniejszym i powierzchownym czyszczeniem polega na zastosowaniu Ărodka odtïuszczajÈcego do usuniÚcia resztek starego smarowania. W tym przypadku ïañcuch teĝ naleĝy oczyĂciÊ, posïugujÈc siÚ szczotkÈ lub specjalnym narzÚdziem do oczyszczania. WiÚkszoĂÊ sklepów sprzedaje narzÚdzia do czyszczenia ïañcucha (patrz rysunek 10.10). SkïadajÈ siÚ one z plastikowego pojemnika na Ărodek odtïuszczajÈcy z umieszczonymi wewnÈtrz szczotkami, które dokïadnie szorujÈ ïañcuch. W ten sposób moĝna wyczyĂciÊ ïañcuch lepiej niĝ za pomocÈ tylko szmatki lub nawet rÚcznej szczotki.

Rysunek 10.10. Specjalne narzÚdzie pozwala lepiej i dokïadniej oczyĂciÊ ïañcuch

JeĂli chcesz dokïadniej oczyĂciÊ ïañcuch, wykonaj nastÚpujÈce czynnoĂci: 1. ChwyÊ przez czystÈ szmatkÚ ïañcuch w dolnej czÚĂci, czyli pomiÚdzy niĝej poïoĝonym kóïeczkiem wózka przerzutki i dolnÈ czÚĂciÈ koïa zÚbatego przekïadni.

177

178

CzÚĂÊ II: Proste naprawy 2. PokrÚÊ pedaïami do tyïu, tak ĝeby Ci siÚ przesuwaï miÚdzy palcami. 3. Zmocz szmatkÚ w odtïuszczaczu, chwyÊ lekko ïañcuch przez szmatkÚ i pokrÚÊ pedaïami do tyïu, tak ĝeby oczyĂciÊ ogniwa z tïuszczu. 4. Podczas obracania ïañcucha przeciÈgnij po nim zuĝytÈ szczoteczkÈ do zÚbów. Co kilka obrotów opïucz szczoteczkÚ w odtïuszczaczu. 5. Przez czystÈ szmatkÚ chwyÊ ïañcuch w jego dolnej czÚĂci, czyli pomiÚdzy niĝej poïoĝonym kóïeczkiem w wózku przerzutki i dolnÈ czÚĂciÈ koïa zÚbatego przekïadni. PokrÚÊ pedaïami do tyïu, tak ĝeby ïañcuch przebiegaï Ci miÚdzy palcami, i usuwaj Ărodek odtïuszczajÈcy. 6. Po wyczyszczeniu zacznij smarowanie ïañcucha od góry, umieszczajÈc wylot puszki ze sprayem lub buteleczki w pobliĝu kóïeczka tylnej przerzutki. Zanim naïoĝysz nowÈ warstwÚ smaru, pozbÈdě siÚ wszystkich pozostaïoĂci starego. 7. Wykonaj pedaïami do tyïu dziesiÚÊ obrotów, nie przerywajÈc nakïadania smaru i dbajÈc o to, ĝeby wszystkie ogniwa zostaïy nim równomiernie pokryte. Wcale nie trzeba zanurzaÊ caïego ïañcucha w Ărodku smarowniczym, ĝeby go dobrze zabezpieczyÊ. 8. Wytrzyj nadmiar smaru za pomocÈ jeszcze jednej czystej szmatki (patrz rysunek 10.9). JeĂli dysponujesz specjalnym narzÚdziem do czyszczenia ïañcuchów, wykonaj nastÚpujÈce czynnoĂci: 1. ChwyÊ ïañcuch przez czystÈ szmatkÚ w jego dolnej czÚĂci, czyli pomiÚdzy niĝej poïoĝonym kóïeczkiem przerzutki tylnej i dolnÈ czÚĂciÈ koïa zÚbatego przekïadni. 2. PokrÚÊ pedaïami do tyïu, tak ĝeby ïañcuch przesuwaï Ci siÚ miÚdzy palcami, osïoniÚtymi szmatkÈ. 3. Wypeïnij pojemnik narzÚdzia do czyszczenia ïañcucha aĝ po wskaěnik. 4. UmieĂÊ pojemnik w pobliĝu tylnej przerzutki, tam gdzie ïañcuch wychodzi z wózka. Zamknij pojemnik i pokrÚÊ pedaïami do tyïu. 5. ChwyÊ ïañcuch przez czystÈ szmatkÚ w jego dolnej czÚĂci, czyli pomiÚdzy niĝej poïoĝonym kóïkiem wózka przerzutki i dolnÈ czÚĂciÈ koïa zÚbatego przedniej przekïadni. PokrÚÊ pedaïami do tyïu, tak ĝeby ïañcuch przebiegaï Ci miÚdzy palcami, i usuwaj Ărodek odtïuszczajÈcy. 6. Po wyczyszczeniu ïañcucha zacznij smarowanie znajdujÈcego siÚ niĝej odcinka ïañcucha od góry, umieszczajÈc wylot puszki ze sprayem lub buteleczki w pobliĝu koñca kóïka tylnej przerzutki. Zanim naïoĝysz nowÈ warstwÚ smaru, pozbÈdě siÚ wszystkich pozostaïoĂci starego.

Rozdziaï 10: Na szlaku po bezdroĝach: ïañcuch 7. Wykonaj pedaïami do tyïu dziesiÚÊ obrotów, nie przerywajÈc nakïadania smaru i dbajÈc o to, ĝeby wszystkie ogniwa zostaïy nim równomiernie pokryte. Wcale nie trzeba zanurzaÊ caïego ïañcucha w Ărodku smarowniczym, ĝeby go dobrze zabezpieczyÊ. 8. Usuñ nadmiar smaru za pomocÈ czystej szmatki (patrz rysunek 10.9).

Wymiana ïañcucha Pomimo Twoich starañ zmierzajÈcych do tego, aby utrzymaÊ ïañcuch w czystoĂci, ostatecznie i tak czas oraz kilometry pokonane na rowerze zrobiÈ swoje i trzeba bÚdzie go wymieniÊ. Podczas zmiany biegów ïañcuch rowerowy stale poddawany jest dziaïaniu znacznych siï i naprÚĝeñ, co niezmiennie prowadzi do jego rozciÈgniÚcia. Wprawdzie moĝna jeědziÊ rowerem z rozciÈgniÚtym ïañcuchem, ale trzeba mieÊ ĂwiadomoĂÊ, ĝe taka sytuacja prowadzi do szybszego zuĝywania siÚ koronek. Poniewaĝ wymiana ïañcucha jest znacznie tañsza niĝ wymiana trybów, zalecamy pozbycie siÚ ïañcucha, który wykazuje pierwsze oznaki zuĝycia. W tym rozdziale omówimy, jak wyglÈda proces wymiany ïañcucha, jak go zmierzyÊ i jak poïÈczyÊ ogniwa po wymianie na nowy. Zanim spróbujesz zdjÈÊ lub zaïoĝyÊ ïañcuch, dowiedz siÚ, jakiego typu ïañcuch posiadasz (Patrz czÚĂÊ zatytuïowana „’añcuch ïañcuchowi nierówny: rodzaje ïañcuchów rowerowych” wczeĂniej w tym rozdziale). W zaleĝnoĂci od typu ïañcucha jego zdejmowanie i zakïadanie moĝe wyglÈdaÊ nieco inaczej.

Rozkuj mnie! Zdejmowanie ïañcucha Zanim zabierzesz siÚ do zdejmowania lub tylko skracania ïañcucha bez jego zdejmowania, zmieñ bieg na najniĝszy, tak ĝeby ïañcuch znalazï siÚ na najmniejszej koronce kasetki i najmniejszym kole zÚbatym przekïadni z przodu. JeĂli tego nie zrobisz, ïañcuch bÚdzie mocno naprÚĝony i zaraz po rozpiÚciu moĝe Ci zrobiÊ krzywdÚ. Ogniwa w ïañcuchach typu MasterLink firmy SRAM ïÈczy siÚ specjalnÈ zapinkÈ, którÈ moĝna otworzyÊ, posïugujÈc siÚ zwykïymi szczypcami lub ĂrubokrÚtem. Uïatwia to rozpinanie i zakïadanie. Aby usunÈÊ spinkÚ w ïañcuchu typu PowerLink: 1. Znajdě spinkÚ. 2. ChwyÊ mocno ogniwo, ĂciskajÈc w palcach blaszki od zewnÈtrz i starajÈc siÚ jednoczeĂnie przesunÈÊ jednÈ blaszkÚ do przodu, a drugÈ do tyïu. W ten sposób dojdzie do rozdzielenia blaszek i rozïÈczenia ïañcucha. JeĂli w swoim rowerze masz najpopularniejszy ïañcuch bez spinki, musisz uĝyÊ specjalnego narzÚdzia do rozkuwania ïañcucha, ĝeby wypchnÈÊ jeden ze sworzni (i umieĂciÊ w jego miejsce inny, gdy nadejdzie czas, ĝeby ponownie poïÈczyÊ ïañcuch)1. Aby rozpiÈÊ ïañcuch, wykonaj nastÚpujÈce dziaïania: 1

Wielu producentów ïañcuchów, miÚdzy innymi Shimano i Campagnolo, ma w swej ofercie równieĝ modele ze spinkÈ — przyp. red.

179

180

CzÚĂÊ II: Proste naprawy 1. UmieĂÊ ogniwo ïañcucha w szczelinie znajdujÈcej siÚ najdalej w stosunku do pokrÚtïa imadeïka skuwacza (jak pokazano to na rysunku 10.11).

Rysunek 10.11. Przygotowanie do rozdzielenia ogniwa ïañcucha

2. ObróÊ uchwyt w kierunku zgodnym z ruchem wskazówek zegara, tak ĝeby ruchomy sworzeñ dotknÈï nitu ïañcucha. Nie wypychaj go jeszcze. WĂród ogniw ïañcucha znajdziesz jeden lub kilka czarnych sworzni, które sÈ nitami zastÚpczymi oznaczajÈcymi miejsce ostatniego rÚcznego ïÈczenia. Wybierz jakiĂ oryginalny, srebrny nit. 3. Przyjrzyj siÚ dobrze ogniwu, upewniajÈc siÚ, ĝe ruchomy bolec skuwacza znajduje siÚ dokïadnie w centralnej czÚĂci sworznia. 4. ObróÊ kilka razy pokrÚtïem imadeïka, ĝeby wypchnÈÊ sworzeñ. W tym momencie moĝesz mieÊ wraĝenie, ĝe sworzeñ stawia duĝy opór. 5. Obracaj uchwytem dotÈd, aĝ sworzeñ wypadnie. JeĂli w swoim rowerze masz ïañcuch ze sworzniami wielorazowego uĝytku, wykonaj tÚ samÈ procedurÚ jak w przypadku ïañcuchów bez spinki ale bardzo ostroĝnie wypychaj sworzeñ, nie pozwalajÈc, aby wypadï — wykorzystasz go bowiem do poïÈczenia ïañcucha. Koñcówka sworznia jest szersza, przez co wciĂniÚcie go z powrotem (jeĂli wypadnie) bÚdzie niemoĝliwe. JeĂli zastanawiasz siÚ nad jakÈĂ kwestiÈ zwiÈzanÈ z ïañcuchem, zajrzyj do instrukcji obsïugi lub odwiedě najbliĝszy sklep rowerowy.

Rozdziaï 10: Na szlaku po bezdroĝach: ïañcuch

Mierzenie nowego ïañcucha JeĂli kupisz nowy ïañcuch, przekonasz siÚ, ĝe jest on prawdopodobnie za dïugi, ĝeby od razu zaïoĝyÊ go w Twoim rowerze — producenci sprzedajÈ ïañcuchy dïuĝsze niĝ to konieczne, ĝeby bez modyfikacji pasowaïy do wszystkich typów rowerów. TwojÈ rolÈ jest sprawdzenie, czy uĝywasz ïañcucha o wïaĂciwej dïugoĂci. JeĂli zaïoĝysz ïañcuch, który okaĝe siÚ zbyt krótki, nie bÚdziesz mógï korzystaÊ z niektórych biegów. JeĂli bÚdziesz uĝywaÊ za dïugiego ïañcucha, zmiana biegów bÚdzie zbyt wolna lub ïañcuch zacznie spadaÊ z trybów. Aby zmierzyÊ ïañcuch, wykonaj nastÚpujÈce czynnoĂci: 1. Zaïóĝ ïañcuch z jednej strony na najmniejszÈ koronkÚ i poprowadě go przez wózek tylnej przerzutki. PamiÚtaj, ĝeby ustawienie manetki zmiany biegów na kasecie pasowaïo do poïoĝenia ïañcucha lub aby wózek znajdowaï siÚ w pozycji duĝego odchylenia do zewnÈtrz. 2. PrzeciÈgnij drugÈ koñcówkÚ ïañcucha przez prowadnik przedniej przerzutki i poprowadě go po najwiÚkszej tarczy. Upewnij siÚ, ĝe ustawienie przerzutki pasuje do pozycji ïañcucha poprowadzonego po najwiÚkszej tarczy, a prowadnik znajduje siÚ moĝliwie najdalej po prawej (najdalej w prawo w stosunku do ramy z punktu widzenia rowerzysty). 3. Mocno dociÈgnij do siebie koñcówki ïañcucha (jak pokazano to na rysunku 10.12).

Rysunek 10.12. Mierzenie ïañcucha

W ten sposób przesuniesz do przodu wózek tylnej przerzutki.

181

182

CzÚĂÊ II: Proste naprawy 4. SkróÊ ïañcuch rÚcznie, usuwajÈc ogniwo po ogniwie, aĝ uzyskasz prawidïowÈ dïugoĂÊ. Moĝesz mieÊ pewnoĂÊ, ĝe dïugoĂÊ jest wïaĂciwa, jeĂli odlegïoĂÊ pomiÚdzy górnym kóïeczkiem w wózku i ïañcuchem wynosi mniej wiÚcej 2 – 2,5 cm. 5. JeĂli trzymasz w dïoni za dïugi odcinek ïañcucha, ĂciĂnij ogniwo kciukiem i palcem wskazujÈcym w miejscu przyszïego poïÈczenia. Uchwyt pozwoli Ci zapamiÚtaÊ miejsce, w którym chcesz rozïÈczyÊ ïañcuch.

Ponowne ïÈczenie ïañcucha Po naprawie i wymierzeniu wïaĂciwej dïugoĂci ïañcucha przychodzi czas ponownego poïÈczenia ogniw. Jak to zrobiÊ? JeĂli masz ïañcuch PowerLink firmy SRAM (lub podobny, z tej samej kategorii), naleĝy wykonaÊ nastÚpujÈce dziaïania: 1. Po wymierzeniu ïañcucha (patrz wczeĂniejsze wypunktowanie) usuñ wszystkie zbÚdne ogniwa za pomocÈ skuwacza. 2. Przygotuj dwie blaszki tworzÈce razem ogniwo spinajÈce. 3. Upewnij siÚ, ĝe uĝywasz tylko specjalnych spinek, poïÈcz blaszki ogniwa spajajÈcego, ustawiajÈc je z prawidïowych stron — od wewnÈtrz i od zewnÈtrz. 4. PrzeciĂnij sworznie na blaszkach spajajÈcych przez rolki, a nastÚpnie ĂciĂnij razem (jak pokazano to na rysunku 10.13)

Rysunek 10.13. ’Èczenie ïañcucha typu PowerLink firmy SRAM

5. PociÈgnij za ïañcuch, ĝeby zablokowaÊ sworznie w otworach blaszek spajajÈcych. 6. Obejrzyj dokïadnie ogniwo, aby siÚ upewniÊ, ĝe znajduje siÚ na odpowiednim miejscu i sworznie sÈ prawidïowo unieruchomione w otworach.

Rozdziaï 10: Na szlaku po bezdroĝach: ïañcuch JeĂli masz do swojej dyspozycji ïañcuch bez spinki albo ïañcuch ze sworzniami wielorazowego uĝytku, wykonaj nastÚpujÈce dziaïania: 1. Po wymierzeniu ïañcucha (patrz wczeĂniejsza sekcja w tym rozdziale) usuñ wszystkie zbÚdne ogniwa za pomocÈ skuwacza. 2. Sprawdě, czy uĝywasz tylko wewnÚtrznych blaszek. PoïÈcz blaszki ogniwa spajajÈcego, ustawiajÈc je z prawidïowych stron — od wewnÈtrz i od zewnÈtrz. 3. W miejscu poïÈczenia ïañcucha wciĂnij do otworu sworzeñ, na razie umieszczajÈc go na tyle pïytko, ĝeby ïañcuch siÚ nie rozpadï. Przygotuj ogniwo do umieszczenia w szczelinie skuwacza (jak pokazano to na rysunku 10.14).

Rysunek 10.14. Umieszczenie sworznia w otworze dwóch wewnÚtrznych blaszek ogniwa

JeĂli Twój ïañcuch ïÈczy siÚ za pomocÈ sworznia wielorazowego uĝytku, znajdziesz go w jednym z ogniw. Sworzeñ wyróĝnia siÚ stoĝkowÈ gïowicÈ, co upodabnia go do maïej rakiety. PamiÚtaj, ĝe wkïada siÚ go wïaĂnie stoĝkiem do przodu. Gïowica ma pomóc we wïaĂciwym wprowadzeniu sworznia, ale nie odpowiada za stabilnoĂÊ zïÈcza ogniwa i ïañcucha. 4. ObróÊ uchwyt imadeïka skuwacza, wciskajÈc sworzeñ do Ărodka. ZwróÊ uwagÚ, ĝeby nie wcisnÈÊ sworznia zbyt gïÚboko. Gïowica sworznia powinna pokonaÊ caïÈ drogÚ, ale pozostaïy element sworznia nie moĝe wystawaÊ po drugiej stronie ogniwa bardziej, niĝ wystajÈ koñcówki pozostaïych nitów. 5. PosïugujÈc siÚ szczypcami, usuñ stoĝkowÈ gïowicÚ sworznia (jak pokazano to na rysunku 10.15).

183

184

CzÚĂÊ II: Proste naprawy

Rysunek 10.15. UsuniÚcie gïowicy zapasowego sworznia ïÈczÈcego ogniwa

Jeĝeli masz ïañcuch ze sworzniem wielorazowego uĝytku, poïÈczenie ïañcucha wykonaj nastÚpujÈco: 1. ChwyÊ koñcówki ïañcucha w miejscu poïÈczenia. 2. PoïÈcz ogniwa, dociĂnij do siebie i umieĂÊ w szczelinie skuwacza. 3. KrÚÊ uchwytem skuwacza tak dïugo, aĝ sworzeñ znajdzie siÚ na wïaĂciwym miejscu w otworze ogniwa. Po kaĝdej stronie ïañcucha sworzeñ powinien wystawaÊ nie bardziej niĝ pozostaïe nity. 4. Wyjmij ogniwo ïañcucha ze szczeliny skuwacza.

Rozdziaï 11

Nabieramy rozpÚdu: wolnobiegi i kasety W tym rozdziale: Ź WyjaĂniamy, czym róĝniÈ siÚ wolnobiegi od kaset. Ź Dokonujemy przeglÈdu, czyĂcimy i smarujemy wolnobiegi i kasety. Ź Uczymy siÚ zakïadaÊ i demontowaÊ kasety i wolnobiegi.

J

ednÈ z najprzyjemniejszych chwil podczas jazdy na rowerze jest ta, gdy peïni radoĂci i emocji osiÈgamy szczyt wzniesienia i natychmiast rozpoczynamy dïugi zjazd ze stromego zbocza. Satysfakcja zwiÈzana z dotarciem do szczytu, ulga, z jakÈ pozwalamy odpoczÈÊ naszym nogom, oraz przyjemnoĂÊ z osiÈgniÚcia duĝej prÚdkoĂci, gdy pÚdzimy z wiatrem — wïaĂnie takie chwile sprawiajÈ, ĝe wielu ludzi tak bardzo kocha jazdÚ po terenach górskich. Taki swobodny zjazd moĝliwy jest dziÚki zainstalowaniu w piastach tylnego koïa specjalnego mechanizmu, który jest tematem tego rozdziaïu. Wolnobiegi i kasety sÈ odpowiednikami sprzÚgïa samochodowego, które wciska siÚ po to, ĝeby samochód poruszaï siÚ do przodu tylko siïÈ rozpÚdu. W przypadku roweru wystarczy po prostu przerwaÊ pedaïowanie. W tym rozdziale zapoznamy CiÚ z zasadÈ dziaïania wolnobiegów i kaset, które umoĝliwiajÈ swobodnÈ jazdÚ siïÈ rozpÚdu. Powiemy Ci o wszystkim, co musisz wiedzieÊ na temat serwisowania wolnobiegów i kaset, inspekcji, demontowania i ponownego zakïadania.

Zanieczyszczenia odkïadajÈce siÚ na wolnobiegach i kasetach Wyobraě sobie maïy rower dzieciÚcy bez przerzutek. Kaĝdemu obrotowi tylnego koïa towarzyszy jeden obrót korby suportu, pedaïów i przedniego koïa. Maïe dzieci nie majÈ z tym problemu, gdyĝ zwykle nie jeĝdĝÈ jakoĂ wyjÈtkowo szybko i najczÚĂciej dysponujÈ nadmiarem energii, nie zawsze wiedzÈc, co z niÈ zrobiÊ. Gdyby jednak Twój rower dziaïaï na takiej samej zasadzie podczas szybkiego zjazdu w dóï zbocza, trudno byïoby Ci nadÈĝyÊ za obrotami pedaïów i korby, wirujÈcymi w zawrotnym tempie. Taki zjazd byïby po prostu niebezpieczny!

186

CzÚĂÊ II: Proste naprawy Na szczÚĂcie we wspóïczesnych rowerach montuje siÚ mechanizm speïniajÈcy funkcjÚ sprzÚgïa i umoĝliwiajÈcy ruch bezwïadny po skoñczeniu pedaïowania, a takĝe ponowne przeniesienie napÚdu na tylne koïo, gdy rower zwolni. Na mechanizm ten skïada siÚ albo wolnobieg, albo kaseta rowerowa, którymi zajmiemy siÚ wïaĂnie w tym rozdziale. JeĂli chcesz wiedzieÊ, czy w Twoim rowerze zainstalowany jest wolnobieg, czy kaseta, przyjrzyj siÚ najmniejszej koronce (trybowi) na tylnej piaĂcie. JeĂli widzisz zÈbkowany pierĂcieñ z napisem lock, obracajÈcy siÚ razem z trybami, masz kasetÚ. W razie wÈtpliwoĂci wsiÈdě na rower i udaj siÚ do lokalnego sklepu rowerowego, ĝeby upewniÊ siÚ u specjalisty.

Co takiego wyjÈtkowego ma w sobie wolnobieg? Wolnobieg (pokazany na rysunku 11.1) jest czÚĂciÈ mechanizmu przypominajÈcego sprzÚgïo, którego opracowanie i wdroĝenie oznaczaïo znaczny postÚp w zakresie projektowania rowerów. Starsze rowery budowano z wolnobiegami skïadajÈcymi siÚ z pojedynczych koronek (tarcz trybów osadzonych na piaĂcie tylnego koïa, które razem tworzyïy system wolnobiegu w rowerze), ïoĝysk, zapadek, sprÚĝyn zapadkowych i tarcz poïÈczonych bezpoĂrednio na piaĂcie.

Rysunek 11.1. Wolnobieg

WadÈ wolnobiegów jest to, ĝe pod wpïywem siï przeniesionych z korby i pedaïów moĝe dochodziÊ do tak mocnego zaciĂniÚcia elementów piasty, iĝ jej rozïoĝenie podczas serwisowania stanie siÚ wyjÈtkowo trudne. Inny problem ma swoje ěródïo w tym, ĝe z powodu braku miejsca ïoĝyska w piaĂcie z wolnobiegiem znajdujÈ siÚ bliĝej Ărodka piasty, oĂ piasty natomiast jest przedïuĝona na zewnÈtrz. W konsekwencji oĂ charakteryzuje siÚ mniej stabilnym podparciem i moĝe pÚkaÊ lub uginaÊ siÚ pod wpïywem siïy przeniesionej z korby suportu. JeĂli w Twoim rowerze znajduje siÚ standardowy model wolnobiegu, zastanów siÚ, czy nie warto przejĂÊ na system kasetowy (patrz dalsza czÚĂÊ tego rozdziaïu), gdy dojdzie do wytarcia zÚbów koronki. JeĂli zdecydujesz siÚ na ten krok, konieczna bÚdzie wymiana piasty na takÈ, która zawiera bÚbenek z wielowypustem. AlternatywÈ jest zakup piasty wspóïpracujÈcej z wolnobiegiem i ponowne zaplecenie koïa.

Rozdziaï 11: Nabieramy rozpÚdu: wolnobiegi i kasety

Wszystko, co najlepsze, wystÚpuje w pakiecie: kaseta System kasety (patrz rysunek 11.2), którÈ instaluje siÚ w wiÚkszoĂci wspóïczesnych rowerów, pozwoliï wyeliminowaÊ wiele wad charakteryzujÈcych wolnobiegi (patrz poprzednia czÚĂÊ rozdziaïu). JednÈ z najwiÚkszych zmian jest system zapadkowy stanowiÈcy element wbudowany w piastÚ. Kasety zakïada siÚ na piasty wyposaĝone w bÚbenek z wielowypustem. WyglÈdajÈ one jak inne typowe piasty z tÈ róĝnicÈ, ĝe z jednej strony przymocowana jest do nich gruba tuleja z rowkami lub wypustami. Taka konstrukcja pozwala umieĂciÊ równolegïe ïoĝyska nieco dalej od siebie, co zapewnia wiÚksze wsparcie dla osi.

Rysunek 11.2. Kasety to poprawiony mechanizm wolnobiegu

InnÈ zaletÈ systemu kasetowego jest ïatwoĂÊ jego serwisowania. Kasety skïadajÈ siÚ z koronek, które zwykle stanowiÈ jeden element i moĝna je bez problemu wsuwaÊ do piasty i zsuwaÊ z niej. Po usuniÚciu pierĂcienia zabezpieczajÈcego (który trzyma koronki w miejscu) koronki moĝna ïatwo zdjÈÊ z bÚbenka. W systemie z wolnobiegiem koronki równieĝ w pewnym sensie tworzÈ jednÈ caïoĂÊ, ale sÈ one wkrÚcane na gwint piasty. Kasety dostÚpne w sklepach pozwalajÈ dostosowaÊ zakres przeïoĝeñ w rowerze. Zakres przeïoĝeñ wynika z liczby koronek oraz liczby zÚbów poszczególnych kóï zÚbatych. Dlatego w zaleĝnoĂci od potrzeb moĝna swobodnie dobieraÊ okreĂlone rodzaje kaset, które pozwalajÈ na ograniczenie lub rozszerzenie zakresu biegów i przeïoĝeñ. JeĂli na przykïad planujesz wycieczkÚ krajoznawczÈ i Twój rower zostanie obciÈĝony sakwami, bÚdziesz potrzebowaÊ wiÚkszego zakresu biegów uïatwiajÈcych pokonywanie wzniesieñ.

187

188

CzÚĂÊ II: Proste naprawy Niektórzy producenci oznaczajÈ koronki liczbÈ zÚbów, umieszczajÈc tÚ informacjÚ na ich bocznej powierzchni. Oznakowania pozwalajÈ nie marnowaÊ czasu na liczenie zÚbów w celu obliczenia przeïoĝenia. JeĂli zastanawiasz siÚ nad zakupem kasety, pamiÚtaj, ĝe musisz kupiÊ takÈ, która pasuje do Twojej piasty. Producenci tacy jak Shimano i Campagnolo wytwarzajÈ kasety wspóïpracujÈce wyïÈcznie z produkowanymi przez nich piastami. Jeĝeli nie jesteĂ pewien, jaka kaseta bÚdzie poprawnie wspóïpracowaÊ z TwojÈ piastÈ, poproĂ o pomoc fachowców z lokalnego sklepu rowerowego.

Sprawdzenie stanu technicznego wolnobiegu lub kasety Zarówno wolnobieg, jak i kaseta prÚdzej czy póěniej ulegnÈ zuĝyciu i trzeba bÚdzie je wymieniÊ tak samo jak kaĝdÈ innÈ czÚĂÊ roweru. Zuĝyty wolnobieg identyfikuje siÚ tak samo jak zuĝytÈ tarczÚ przedniej przekïadni (patrz rozdziaï 10.), czyli przyglÈdajÈc siÚ zÚbom koronki. Oto kilka podpowiedzi, jak wyglÈda zuĝyta koronka wolnobiegu lub kasety:

9 ZÚby trybów nie majÈ juĝ ostrych krawÚdzi. 9 WyglÈdajÈ tak, jakby zostaïy spiïowane. 9 Koronka jest niesymetrycznie zuĝyta. 9 ZÚby na koronce przypominajÈ fale oceanu. JeĂli przy mocniejszym naciĂniÚciu na pedaïy ïañcuch przeskakuje, byÊ moĝe starte sÈ zÚby koronki wolnobiegu lub kasety, ewentualnie zÚby tarczy przedniej przerzutki. Sprawdě to i jeĂli pojawi siÚ taka potrzeba, wymieñ koronki. Czasami zdarza siÚ, ĝe wymiany wymaga tylko jeden tryb. JeĂli tak siÚ dzieje, zwykle jest to koronka, z której korzystasz najczÚĂciej. (NajczÚĂciej sÈ to te z 15 – 18 zÚbami). JeĂli wymiany wymaga tylko jedna koronka, moĝliwe, ĝe uda Ci siÚ kupiÊ jÈ niezaleĝnie — chociaĝ czÚsto siÚ okazuje, ĝe taniej jest kupiÊ kasetÚ lub wolnobieg w caïoĂci.

Czyszczenie wolnobiegu lub kasety Serwisowanie wolnobiegów lub kaset jest doĂÊ proste. W odróĝnieniu od innych elementów roweru, gdzie musisz martwiÊ siÚ o stan czÚĂci wewnÚtrznych, w tym przypadku wystarczy utrzymanie czystoĂci powierzchni zewnÚtrznych. Kurz i brud szybko znajdÈ swój sposób, ĝeby osadziÊ siÚ na powierzchni koronek i pomiÚdzy nimi. Zbyt duĝe nagromadzenie brudu moĝe wpïynÈÊ negatywnie na stan ïañcucha, doprowadziÊ do pobrudzenia innych elementów i powodowaÊ przedwczesne zuĝycie wszystkich czÚĂci. Nie musisz zdejmowaÊ wolnobiegu lub kasety z piasty do czyszczenia.

Rozdziaï 11: Nabieramy rozpÚdu: wolnobiegi i kasety Aby wyczyĂciÊ wolnobieg lub kasetÚ, wykonaj nastÚpujÈce czynnoĂci: 1. Zdejmij tylne koïo, postÚpujÈc zgodnie ze wskazówkami z rozdziaïu 7. OdkrÚcenie tylnego koïa uïatwi dostÚp do koronek. 2. JeĂli wolnobieg lub kaseta sÈ bardzo zabrudzone, umyj je wodÈ z mydïem. Postaraj siÚ nie kierowaÊ strumienia wody bezpoĂrednio na tryby. Uĝyj szczotki, z której korzystasz do mycia koïa. 3. JeĂli wolnobieg lub kaseta nie sÈ mocno brudne, wyczyĂÊ je szmatkÈ. WyczyĂÊ szczeliny pomiÚdzy koronkami, chwytajÈc szmatkÚ za rogi i przesuwajÈc jÈ w prawo i w lewo pomiÚdzy nimi. Zanim zaczniesz czyĂciÊ szczeliny pomiÚdzy trybami, namocz szmatkÚ w odtïuszczaczu. Postaraj siÚ jednak trzymaÊ jÈ z dala od opony. 4. Aby pozbyÊ siÚ trudniej usuwalnego brudu spomiÚdzy koronek, posïuĝ siÚ wÈskÈ szczoteczkÈ lub zeskrob go ĂrubokrÚtem. Niektórzy producenci majÈ w swojej ofercie specjalne szczoteczki zaprojektowane wïaĂnie z myĂlÈ o sprawnym czyszczeniu kaset i wolnobiegów. JeĂli wolnobieg lub kaseta sÈ naprawdÚ bardzo brudne, spróbuj usunÈÊ je z piasty i wymoczyÊ w odtïuszczaczu.

Smarowanie wolnobiegu lub kasety Mimo ĝe nie bÚdziesz serwisowaÊ wolnobiegu lub kasety tak samo, jak serwisuje siÚ suport lub stery, moĝesz wykorzystaÊ jakiĂ lekki olej do smarowania ïoĝysk piasty. Aby nasmarowaÊ wolnobieg lub kasetÚ znajdujÈce siÚ na kole, wykonaj nastÚpujÈce dziaïania: 1. Po oczyszczeniu wolnobiegu lub kasety (cofnij siÚ kilka akapitów do innej czÚĂci tego rozdziaïu) wytrzyj nadmiar odtïuszczacza i pozostaw czÚĂci do wyschniÚcia. 2. Poïóĝ koïo na boku, tak ĝeby wolnobieg znajdowaï siÚ na górze. 3. Wybierz lekki lub ĂredniociÚĝki olej. Rozpyl go (lub wkropl) w szczelinÚ pomiÚdzy wolnobiegiem i centralnÈ staïÈ czÚĂciÈ osi piasty, obracajÈc jednoczeĂnie bÚbenek w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara. Gdy zobaczysz, ĝe olej przedostaï siÚ na drugÈ stronÚ piasty, bÚdzie to oznaczaïo, ĝe zapadki i ïoĝyska zostaïy wystarczajÈco nasmarowane. (Na ogóï im wyĝsza jest jakoĂÊ wolnobiegu, tym bardziej dopasowane do siebie sÈ poszczególne elementy i dïuĝej trzeba poczekaÊ na przedostanie siÚ oleju na drugÈ stronÚ). 4. Weě szmatkÚ i wytrzyj nadmiar oleju spomiÚdzy koronek.

189

190

CzÚĂÊ II: Proste naprawy

Demontaĝ wolnobiegu lub kasety Demontaĝ wolnobiegu lub kasety konieczny bÚdzie w nastÚpujÈcych przypadkach:

9 JeĂli musisz wymieniÊ wolnobieg lub kasetÚ. 9 JeĂli wymieniasz szprychÚ i musisz umieĂciÊ jÈ w koïnierzu (wystajÈcej krawÚdzi piasty).

9 Podczas przeglÈdu i serwisowania piast. 9 JeĂli wymieniasz piastÚ. W kolejnych czÚĂciach tego rozdziaïu przeprowadzimy CiÚ przez caïy proces demontaĝu wolnobiegu i kasety, a takĝe powiemy, jak wyjÈÊ pojedyncze koronki z kasety i wolnobiegu.

Demontaĝ wolnobiegu JeĂli w Twoim rowerze znajduje siÚ wolnobieg, wykonaj poniĝsze czynnoĂci w celu jego zdemontowania. (JeĂli nie masz pewnoĂci, czy w Twoim rowerze znajduje siÚ wolnobieg, czy kaseta, cofnij siÚ do czÚĂci zatytuïowanej „Zanieczyszczenia odkïadajÈce siÚ na wolnobiegach i kasetach” wczeĂniej w tym rozdziale). 1. Zdejmij tylne koïo roweru (patrz rozdziaï 7.). 2. Zdejmij szybkozamykacz lub wyjmij oĂ z nakrÚtkÈ. 3. Ustaw koïo w pionie na podïodze. 4. UmieĂÊ klucz do zdejmowania wolnobiegu w otworach na powierzchni wolobiegu. PamiÚtaj, ĝeby uĝyÊ wïaĂciwego klucza. Wypytaj w lokalnym sklepie rowerowym lub sprawdě w instrukcji obsïugi roweru, jaki klucz bÚdzie pasowaÊ do Twojego wolnobiegu. Aby utrzymaÊ klucz we wïaĂciwej pozycji, wykorzystaj nakrÚtkÚ osi lub umieĂÊ szybkozamykacz z powrotem na osi, ĝeby zablokowaÊ klucz. 5. PosïugujÈc siÚ kluczem nastawnym, przekrÚÊ klucz do usuwania wolnobiegu w kierunku przeciwnym do kierunku ruchu wskazówek zegara. 6. Gdy tylko uda Ci siÚ poluzowaÊ wolnobieg, zdejmij szybkozamykacz lub odkrÚÊ nakrÚtkÚ osi. 7. Kontynuuj odkrÚcanie rÚcznie lub za pomocÈ klucza aĝ do chwili, gdy koronki zejdÈ z piasty. Demontaĝ wolnobiegu, który zaciska siÚ coraz bardziej pod wpïywem siï przeniesionych za poĂrednictwem ïañcucha z korby suportu, czÚsto moĝe wydawaÊ siÚ naprawdÚ trudnym zadaniem. JeĂli nie udaje Ci siÚ odkrÚciÊ wolnobiegu standardowym kluczem nastawnym, potrzebna bÚdzie dïuĝsza děwignia. Moĝe uda siÚ zaïoĝyÊ na uchwyt klucza jakÈĂ rurÚ wydïuĝajÈcÈ děwigniÚ? Jeszcze lepiej posïuĝyÊ siÚ ciÚĝkim, porzÈdnym imadïem (na przykïad wypoĝyczonym ze sklepu rowerowego). Opór stawiany przez wolnobieg bardzo czÚsto jest powodem frustracji wielu domowych mechaników rowerowych.

Rozdziaï 11: Nabieramy rozpÚdu: wolnobiegi i kasety

Demontaĝ kasety WiÚkszoĂÊ produkowanych wspóïczeĂnie kaset projektowanych jest tak, ĝeby moĝna byïo ïatwo wsunÈÊ je na korpus piasty dziÚki wypustkom, a potem zabezpieczyÊ pierĂcieniem. W niektórych starszych typach mechanizmów kaseta zabezpieczana byïa pierwszÈ koronkÈ. JeĂli chcesz siÚ dowiedzieÊ, jakiego typu kaseta znajduje siÚ w Twoim rowerze, przyjrzyj siÚ pierwszej koronce. JeĂli znajdujÈ siÚ na niej rowki lub wypusty, masz kasetÚ zabezpieczanÈ pierĂcieniem. JeĂli jest gïadka, oznacza to, ĝe w Twoim rowerze znajduje siÚ kaseta starszego typu. (W razie wÈtpliwoĂci skonsultuj siÚ ze specjalistami z lokalnego sklepu rowerowego). Na wielu pierĂcieniach zabezpieczajÈcych kasety znajdziesz sïowo lock i strzaïkÚ wskazujÈcÈ kierunek blokowania. Aby zdemontowaÊ kasetÚ montowanÈ na wypustach, bÚdziesz potrzebowaÊ specjalnego klucza do kaset, a takĝe tzw. bacika oraz klucza nastawnego. JeĂli masz starszÈ kasetÚ, bÚdziesz potrzebowaÊ dwóch bacików. Kaĝdy rodzaj kaset wymaga zastosowania innych typów kluczy, wyróĝniajÈcych siÚ odpowiedniÈ liczbÈ wypustów w piaĂcie. Upewnij siÚ, ĝe kupujesz klucz, który bÚdzie pasowaÊ do Twojej kasety.

Kasety z wypustami Aby zdemontowaÊ piastÚ z kasetÈ nowego typu z wieloma wypustami, wykonaj nastÚpujÈce czynnoĂci: 1. Zdejmij tylne koïo roweru (patrz rozdziaï 7.). 2. Zdejmij szybkozamykacz lub wyjmij oĂ z nakrÚtkÈ. 3. Ustaw koïo pionowo na podïodze. 4. UmieĂÊ klucz do zdejmowania kaset w pierĂcieniu zabezpieczajÈcym (jak pokazano to na rysunku 11.3).

Rysunek 11.3. Umieszczanie klucza do usuwania kaset w pierĂcieniu zabezpieczajÈcym

191

192

CzÚĂÊ II: Proste naprawy Aby utrzymaÊ pierĂcieñ zabezpieczajÈcy na miejscu, wykorzystaj nakrÚtkÚ osi lub wïóĝ szpikulec szybkozamykacza przez otwór w kluczu, po czym delikatnie zaciĂnij szybkozamykacz. To samo moĝesz zrobiÊ z nakrÚtkÈ osi, jeĂli takie zabezpieczenie piasty znajduje siÚ w Twoim rowerze. 5. Owiñ ïañcuch bacika wokóï zÚbów jednej z wiÚkszych koronek. 6. ¥ciĂnij dobrze krawÚdě klucza do kaset kluczem nastawnym. 7. TrzymajÈc bacik jednÈ rÚkÈ, a drugÈ klucz nastawny zaciĂniÚty na kluczu do kaset (jak pokazano to na rysunku 11.4), dociĂnij klucz nastawny do doïu.

Rysunek 11.4. Uĝyj bacika do poluzowania pierĂcienia zabezpieczajÈcego

Usïyszysz klikniÚcie oznaczajÈce poluzowanie pierĂcienia zabezpieczajÈcego Moĝliwe, ĝe uda Ci siÚ lepiej wykorzystaÊ zasadÚ děwigni, jeĂli staniesz stabilnie za koïem i pochylisz siÚ nad nim, dociskajÈc klucz do ziemi. 8. Po poluzowaniu pierĂcienia zdejmij szybkozamykacz lub odkrÚÊ nakrÚtkÚ osi. 9. OdkrÚÊ pierĂcieñ rÚcznie i zdejmij go z kasety. 10. Zsuñ kasetÚ z bÚbenka piasty. ZewnÚtrzne koronki mogÈ byÊ niezaleĝne od kasety (jak pokazano to na rysunku 11.5). Uwaĝaj na przekïadki, które mogÈ znajdowaÊ siÚ pomiÚdzy koronkami — podczas ponownego montaĝu piasty powinny znaleěÊ siÚ z powrotem na wïaĂciwych miejscach.

Rozdziaï 11: Nabieramy rozpÚdu: wolnobiegi i kasety

Rysunek 11.5. Zdejmowanie koronek z kasety

Na rysunku 11.6 pokazano piastÚ po usuniÚciu kasety. ZwróÊ uwagÚ na wypusty znajdujÈce siÚ na bÚbenku — elemencie wydïuĝajÈcym konstrukcjÚ piasty.

Rysunek 11.6. Wypusty bÚbenka piasty

193

194

CzÚĂÊ II: Proste naprawy Starszy typ kasety Aby zdemontowaÊ starszy typ kasety, wykonaj nastÚpujÈce czynnoĂci: 1. Zdejmij tylne koïo roweru (patrz rozdziaï 7.). 2. Zdejmij szybkozamykacz lub wyjmij oĂ z nakrÚtkÈ. 3. Ustaw koïo pionowo na podïodze. 4. Stañ twarzÈ w stronÚ kasety, owiñ ïañcuch bacika wokóï zÚbów jednej z wiÚkszych koronek, chwytajÈc go prawÈ rÚkÈ mniej wiÚcej w pozycji na godzinie drugiej lub trzeciej. 5. Owiñ ïañcuch drugiego bacika wokóï zÚbów najmniejszej koronki, chwytajÈc go lewÈ rÚkÈ mniej wiÚcej w pozycji na godzinie dziewiÈtej lub dziesiÈtej. 6. DociĂnij do ziemi bacik trzymajÈcy najmniejszÈ koronkÚ, starajÈc siÚ utrzymaÊ drugi bacik nieruchomo. Moĝliwe, ĝe uda Ci siÚ lepiej wykorzystaÊ zasadÚ děwigni, jeĂli staniesz stabilnie za koïem i pochylisz siÚ nad nim, dociskajÈc klucz do ziemi. 7. JeĂli uda Ci siÚ poluzowaÊ najmniejszÈ koronkÚ, zsuñ jÈ z kasety. Kolejne zejdÈ juĝ bez najmniejszego problemu.

Demontowanie pojedynczych koronek wolnobiegu lub kasety Moĝe siÚ zdarzyÊ, ĝe zdecydujesz siÚ na wymianÚ jednej koronki z powodu jej nadmiernego zuĝycia lub wówczas, gdy zechcesz zastÈpiÊ jÈ innÈ, o innej liczbie zÚbów. W celu uzyskania dostÚpu do niezaleĝnych koronek po zdemontowaniu wolnobiegu lub kasety z piasty wykonaj nastÚpujÈce dziaïania: 1. Zabezpiecz wolnobieg lub kasetÚ w imadle (jak pokazano to na rysunku 11.7).

Rysunek 11.7. Przygotowanie do usuniÚcia poszczególnych koronek

Rozdziaï 11: Nabieramy rozpÚdu: wolnobiegi i kasety 2. Owiñ ïañcuch na baciku wokóï najmniejszej koronki. 3. PrzekrÚÊ bacik w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara w celu usuniÚcia trybu (jak pokazano to na rysunku 11.8).

Rysunek 11.8. OdïÈczenie najmniejszego trybu wolnobiegu

JeĂli nie masz imadïa, moĝesz posïuĝyÊ siÚ dwoma bacikami: 1. Zaïóĝ baciki na dwie sÈsiadujÈce ze sobÈ zÚbatki, tak ĝeby skrzyĝowaÊ ich uchwyty. Lepiej wykorzystasz zasadÚ děwigni, jeĂli uchwyty znajdÈ siÚ blisko siebie. 2. ¥ciĂnij uchwyty bacików aĝ do poluzowania koronek. Odpowiednia procedura przedstawiona zostaïa na rysunku 11.9.

Rysunek 11.9. Uĝycie dwóch bacików do poluzowania koronek

195

196

CzÚĂÊ II: Proste naprawy Niezaleĝnie od wybranej metody po rozdzieleniu koronek zwróÊ uwagÚ na poïoĝenie wszystkich przekïadek dystansowych (patrz rysunek 11.10). ¿eby poprawnie zïoĝyÊ wolnobieg, trzeba umieĂciÊ wszystkie przekïadki na wïaĂciwych miejscach w odpowiedniej kolejnoĂci.

Rysunek 11.10. Nie zgub przekïadek znajdujÈcych siÚ pomiÚdzy koronkami

Demontaĝ mechanizmu zapadkowego piasty JeĂli mechanizm zapadkowy piasty ulegnie uszkodzeniu lub podczas obracania koïa sïychaÊ jakieĂ dziwne odgïosy, koniecznoĂciÈ moĝe okazaÊ siÚ jego wymiana lub demontaĝ w celu nasmarowania (jeĂli model piasty pozwala na takie dziaïanie). Aby zdemontowaÊ piastÚ, wykonaj nastÚpujÈce dziaïania: 1. Zdejmij tylne koïo roweru (patrz rozdziaï 7.). 2. Zdejmij kasetÚ z piasty (patrz „Demontaĝ kasety” wczeĂniej w tym rozdziale). 3. Zdejmij nakrÚtkÚ i stoĝek z drugiej strony koïa i wyciÈgnij oĂkÚ. 4. Wyjmij kulki z ïoĝyska piasty. Wymieñ je, jeĂli to konieczne. 5. Uĝyj klucza imbusowego, ĝeby odkrÚciÊ bÚbenek w Ărodku piasty i oddzieliÊ korpus. 6. OczyĂÊ piastÚ za pomocÈ odtïuszczacza, nasmaruj olejem i wytrzyj nadmiar smaru, po czym zïóĝ caïoĂÊ wg odwrotnej procedury.

Rozdziaï 11: Nabieramy rozpÚdu: wolnobiegi i kasety

Montaĝ wolnobiegu lub kasety Aby zamontowaÊ wolnobieg, wykonaj nastÚpujÈce czynnoĂci: 1. Posmaruj gwinty znajdujÈce siÚ na wewnÚtrznej stronie wolnobiegu i te na piaĂcie. 2. Nasuñ wolnobieg na gwint, obracajÈc nim w kierunku zgodnym z ruchem wskazówek zegara. Sprawdě, czy dobrze wpasowaï siÚ w gwint. 3. NakrÚcaj koronki wolnobiegu tak dïugo, aĝ ich obracanie stanie siÚ coraz trudniejsze. Moĝesz posïuĝyÊ siÚ bacikiem, ĝeby dokrÚciÊ koronki, chociaĝ zwykle nie jest to konieczne. Elementy zostanÈ dociĂniÚte w trakcie normalnej jazdy na rowerze. Aby zainstalowaÊ kasetÚ, wykonaj nastÚpujÈce dziaïania: 1. Nasuñ kasetÚ na bÚbenek piasty. ZwróÊ uwagÚ, ĝe jeden z rowków na bÚbenku jest nieco szerszy. Dopasuj do niego szerszy wypust koronek po wewnÚtrznej stronie kasety. 2. Nasuñ na bÚbenek koronki niezaleĝne od kasety. JeĂli elementy Twojej kasety oddzielaïy przekïadki, zaïóĝ je we wïaĂciwej kolejnoĂci. 3. Nasmaruj gwint pierĂcienia zabezpieczajÈcego i wkrÚÊ go na miejsce na piaĂcie. 4. UmieĂÊ klucz do kaset w centralnej czÚĂci (na osi) piasty. 5. Zamocuj na osi szybkozamykacz i dokrÚÊ nakrÚtkÚ, ĝeby zablokowaÊ klucz w miejscu. 6. PosïugujÈc siÚ kluczem nastawnym, przekrÚÊ klucz w kierunku zgodnym z ruchem wskazówek zegara, ĝeby dokrÚciÊ kasetÚ. Po tym, jak dokrÚcisz rÚkÈ pierĂcieñ zabezpieczajÈcy, wystarczy tylko dokrÚciÊ go za pomocÈ narzÚdzia do kaset (od piÚciu do dziesiÚciu klikniÚÊ). Nie dokrÚcaj go za mocno.

197

198

CzÚĂÊ II: Proste naprawy

CzÚĂÊ III

Wrzucamy wyĝszy bieg: naprawy zaawansowane

200

CzÚĂÊ III: Wrzucamy wyĝszy bieg: naprawy zaawansowane

W tej czÚĂci…

J

eĂli planujesz modernizacjÚ swojego roweru, wymianÚ pewnych jego komponentów albo wykonanie powaĝnego remontu, ta czÚĂÊ ksiÈĝki przeznaczona jest wïaĂnie dla Ciebie. Skupimy siÚ w niej na kilku „systemach”, koncentrujÈc siÚ na ramie, ukïadzie zawieszenia, ukïadzie przeniesienia napÚdu, ukïadzie kierowania i elementach umoĝliwiajÈcych zmianÚ biegów. Chociaĝ procedury opisane w tej czÚĂci sÈ nieco bardziej zaawansowane niĝ te z poprzedniej czÚĂci, to posiïkujÈc siÚ tÈ ksiÈĝkÈ, bez problemu wykonasz wszystkie czynnoĂci serwisowe, jeĂli tylko dysponujesz odpowiednimi narzÚdziami i} duĝÈ dozÈ cierpliwoĂci. Gdy poradzisz sobie z naprawami opisanymi w rozdziaïach tej czÚĂci, bÚdziesz mógï Ămiaïo wdawaÊ siÚ w dïugie dyskusje z fachowcami z lokalnego sklepu rowerowego. Co wiÚcej, zupeïnie inaczej spojrzysz na Tour de France i docenisz pracÚ mechaników. Zaimponujesz takĝe swoim znajomym biegïoĂciÈ w zakresie napraw i serwisowania rowerów.

Rozdziaï 12: Klamra spinajÈca: rama i zawieszenie

Rozdziaï 12

Klamra spinajÈca: rama i zawieszenie W tym rozdziale: Ź Poznasz budowÚ ramy rowerowej. Ź Dowiesz siÚ, czego oczekiwaÊ od ramy. Ź Powiemy Ci, jak diagnozowaÊ uszkodzenia ramy. Ź Nauczysz siÚ odróĝniaÊ róĝne elementy zawieszenia. Ź ZdobÚdziesz wiedzÚ na temat regulacji i serwisowania zawieszenia.

J

eĂli uĂwiadomimy sobie, jak wiele uwagi poĂwiÚca siÚ róĝnym elementom roweru, które wpïywajÈ na zwiÚkszenie komfortu i satysfakcji z jazdy na rowerze, mogïoby siÚ wydawaÊ, ĝe o ramie rowerowej mówi siÚ zdecydowanie za maïo, zwïaszcza jeĂli weěmie siÚ pod uwagÚ to, jak istotnÈ rolÚ odgrywa. Rama ma przeogromny wpïyw na „charakter” roweru — na jego stabilnoĂÊ, na to, jak pokonuje siÚ na nim zakrÚty, czy moĝna go obciÈĝaÊ, czy choÊby na aerodynamikÚ roweru poprzez wymuszenie okreĂlonej pozycji rowerzysty wzglÚdem pedaïów, siodeïka i kierownicy. Nawet niewielkie zmiany w tym zakresie mogÈ mocno wpïynÈÊ na prowadzenie roweru podczas jazdy. W tym rozdziale bÚdziemy mieli okazjÚ przyjrzeÊ siÚ bliĝej ramie i zastanowiÊ siÚ, jak wpïywa ona na wraĝenia z jazdy. Opowiemy o projektowaniu i procesie produkcji ram rowerowych. Podpowiemy, na jakie kwestie warto zwróciÊ uwagÚ, gdy bÚdziesz szukaÊ nowej ramy. Doradzimy teĝ, jak oceniÊ jej stan techniczny i jak wykonaÊ róĝne zabiegi serwisowe. CzÚĂÊ tego rozdziaïu poĂwiÚcimy na omówienie kwestii zwiÈzanych z ukïadem zawieszenia roweru. Zawieszenie jest w pewnym sensie przedïuĝeniem ramy, peïni funkcjÚ elementu poĂredniczÈcego miÚdzy drogÈ a rowerem, tïumiÈc wstrzÈsy i wibracje, tak ĝeby nie musiaïo absorbowaÊ ich Twoje ciaïo. WspóïczeĂnie w coraz wiÚkszej liczbie rowerów montuje siÚ róĝne systemy amortyzujÈce i tïumiÈce, dlatego warto wiedzieÊ nie tylko, jak dziaïajÈ amortyzatory, ale i jak je odpowiednio wyregulowaÊ i jak o nie dbaÊ. JeĂli rower, na którym obecnie jeědzisz, nie ma jeszcze amortyzowanego zawieszenia, nastÚpny moĝe juĝ je mieÊ.

201

202

CzÚĂÊ III: Wrzucamy wyĝszy bieg: naprawy zaawansowane

Oprawiony w ramÚ: rama Twojego roweru Chociaĝ oferta handlowa ram rowerowych jest bardzo szeroka, a w sklepach znajdziesz naprawdÚ róĝne, czasami bardzo nietypowe produkty, najpopularniejszym ukïadem ramy od dïuĝszego czasu jest taka, która przypomina diament. Wspomniana konstrukcja wyróĝnia siÚ tzw. gïównym trójkÈtem, w skïad którego wchodzÈ:

9 Gïówka — w tym miejscu widelec ïÈczy siÚ z ramÈ; to wïaĂnie tu znajdujÈ siÚ stery, umoĝliwiajÈce kierowanie rowerem.

9 Górna rura — ïÈczy rurÚ podsiodïowÈ z gïówkÈ ramy. Zaleĝnie od modelu

roweru górna rura ramy moĝe byÊ pozioma lub biec pod jakimĂ kÈtem w stosunku do dolnej rury. CzÚsto mocuje siÚ na niej linki rowerowe.

9 Dolna rura — ïÈczy gïówkÚ ramy z suportem. W tym miejscu zazwyczaj

umieszcza siÚ uchwyt na bidon z wodÈ. W starszych rowerach na dolnej rurze montowaïo siÚ manetki cierne przerzutek.

9 Rura podsiodïowa — stanowi wsparcie dla sztycy z siodeïkiem, na którym spoczywajÈ Twoje poĂladki. CzÚsto w tym miejscu umieszcza siÚ wiÚksze butelki wody i uchwyt do pompki rowerowej.

9 Mufa suportu — krótka, gruba rura, we wnÚtrzu której znajduje siÚ suport. Otwarta z obu boków i zazwyczaj gwintowana.

Integralnym elementem ramy rowerowej o ukïadzie diamentu jest tylny trójkÈt, na który skïada siÚ wymieniona juĝ rura podsiodïowa oraz:

9 Dolne rury tylnego trójkÈta — biegnÈ równolegle do ïañcucha roweru i ïÈczÈ suport z tylnymi hakami. W niektórych rowerach w tym miejscu poprowadzone sÈ linki (hamulcowa i przerzutki).

9 Górne rury tylnego trójkÈta — ïÈczÈ rurÚ podsiodïowÈ z rurÈ dolnÈ. CzÚsto

mocuje siÚ na nich hamulce, bïotnik, bagaĝnik lub uchwyty na sakwy rowerowe.

Ostatnim elementem ramy jest widelec z rurÈ sterowÈ. Na widelcu montuje siÚ przednie koïo roweru. Skïada siÚ on z dwóch goleni z hakami oraz rury sterowej, wchodzÈcej w gïówkÚ ramy. Na jakoĂÊ prowadzenia i stabilnoĂÊ roweru wpïywa kilka czynników, które decydujÈ o geometrii ramy. SÈ to:

9 Pochylenie rury podsiodïowej — tj. kÈt pochylenia rury podsiodïowej

mierzony wzglÚdem ziemi. Od niego zaleĝy sposób dystrybucji masy ciaïa rowerzysty na siodeïko i kierownicÚ. Miara kÈta wyznaczanego przez oĂ rury podsiodïowej i pïaszczyznÚ ziemi przekïada siÚ na rozïoĝenie ciÚĝaru ciaïa rowerzysty wzglÚdem siodeïka i kierownicy. Gdy kÈt ten jest wiÚkszy (rura ustawiona jest bardziej pionowo), rowerzysta moĝe przyjÈÊ bardziej aerodynamicznÈ pozycjÚ, a Ărodek ciÚĝkoĂci przesuwa siÚ w stronÚ kierownicy. Gdy kÈt nachylenia jest mniejszy, siodeïko znajduje siÚ nieco dalej za suportem, przez co do tyïu przesuwa siÚ równieĝ Ărodek ciÚĝkoĂci rowerzysty.

Rozdziaï 12: Klamra spinajÈca: rama i zawieszenie KÈt pochylenia rury podsiodïowej przekïada siÚ na sposób pedaïowania, poniewaĝ wpïywa na poïoĝenie nóg w stosunku do suportu. Rura podsiodïowa o mniejszym pochyleniu zapewnia bezpoĂrednie przeniesienie energii z pracy nóg i pozwala zwiÚkszyÊ tempo pedaïowania (tzw. kadencjÚ, czyli liczbÚ obrotów korby na minutÚ). WiÚksze pochylenie (kÈt o mniejszej wartoĂci) lepiej sprawdza siÚ w przypadku rowerów sïuĝÈcych do wolniejszej jazdy, na przykïad podczas pokonywania wzniesieñ w pozycji siedzÈcej.

9 KÈt pochylenia gïówki ramy — nachylenie gïówki ramy wzglÚdem ziemi ma

istotny wpïyw na to, jak „prowadzi siÚ” Twój rower. Im kÈt (mierzony pomiÚdzy pïaszczyznÈ gïówki ramy i podïoĝem) ma wiÚkszÈ wartoĂÊ (tj. gdy gïówka jest ustawiona bardziej pionowo), tym rower staje siÚ bardziej wraĝliwy na zmiany kierunku. WiÚksze nachylenie (mniejszy kÈt) gïówki ramy stosuje siÚ w rowerach, w których waĝny jest przede wszystkim komfort jazdy. JeĂli szalejesz na swoim rowerze po górskich szlakach i liczy siÚ dla Ciebie przede wszystkim szybkoĂÊ reakcji ukïadu, która umoĝliwia sprawne omijanie przeszkód, poszukaj ramy z gïówkÈ ramy nachylonÈ pod kÈtem o duĝej wartoĂci. JeĂli marzysz o dwutygodniowych eskapadach, podczas których codziennie bÚdziesz spÚdzaÊ na rowerze dïugie godziny, prawdopodobnie najlepszym wyborem bÚdzie rama z gïówkÈ o wiÚkszym nachyleniu1.

9 DïugoĂÊ dolnej rury tylnego trójkÈta — dïugoĂÊ rur tylnego trójkÈta równieĝ ma swoje przeïoĝenie na zachowanie siÚ roweru podczas jazdy. Krótsza rura oznacza automatyczne przesuniÚcie tylnego koïa bliĝej suportu i sprawia, ĝe rower lepiej reaguje na zmianÚ kierunku jazdy. W przypadku rowerów wyĂcigowych i wyczynowych krótsza dolna rura tylnego trójkÈta sprawia, ĝe rama nie bÚdzie ulegaÊ duĝym deformacjom podczas nacisku na pedaïy, wiÚc wiÚksza czÚĂÊ energii pedaïowania zostanie przekazana bezpoĂrednio na tylne koïo. Ponadto poniewaĝ wiÚksza czÚĂÊ ciaïa rowerzysty znajduje siÚ w tym przypadku powyĝej tylnego koïa, poprawiajÈ siÚ wïaĂciwoĂci trakcyjne, co jest poĝÈdanÈ cechÈ w rowerach górskich. Dïuĝsza rura dolna tylnego trójkÈta prowadzi do wiÚkszego wyginania siÚ ramy, ale jednoczeĂnie oznacza wiÚkszÈ tzw. bazÚ — czyli rozstaw osi — co z kolei zwiÚksza stabilnoĂÊ roweru i komfort jazdy. Dïuĝsze rury dolne tylnego trójkÈta spotyka siÚ w wielu rowerach turystycznych, w których bardzo waĝna jest stabilnoĂÊ przy wiÚkszym obciÈĝeniu. Nieco bardziej cofniÚte tylne koïo chroni teĝ nasze stopy, bo trudniej wówczas uderzyÊ nogÈ w torbÚ zawieszonÈ na uchwycie roweru.

9 Poïoĝenie tulei suportu — tzw. opuszczenie suportu, czyli odlegïoĂÊ mufy

suportu od umownej linii ïÈczÈcej przednie i tylne haki osi kóï. W wiÚkszoĂci rowerów górskich ramy konstruuje siÚ tak, aby wartoĂÊ ta byïa mniejsza, poniewaĝ ĝeby sprawnie omijaÊ przeszkody, rowerzysta potrzebuje wiÚkszego przeĂwitu miÚdzy pedaïami a ziemiÈ. Równieĝ rowery wyĂcigowe sÈ projektowane tak, aby opuszczenie suportu byïo mniejsze, a kolarz nie zahaczaï pedaïami o ziemiÚ podczas pokonywania ciasnych zakrÚtów. WiÚksze opuszczenie suportu oznacza automatyczne zwiÚkszenie rozstawu osi i obniĝa Ărodek ciÚĝkoĂci, co poprawia stabilnoĂÊ roweru. Jak moĝna siÚ domyĂlaÊ, wiÚksze opuszczenie suportu (czyli mniejszÈ odlegïoĂÊ suportu od ziemi) zazwyczaj spotyka siÚ w rowerach turystycznych, w których liczy siÚ przede wszystkim wïaĂnie ich stabilnoĂÊ.

1

JeĂli przyjÈÊ, ĝe standardem w MTB XC jest kÈt nachylenia 71 stopni, to w rowerach wyczynowych wybieranych do stromych zjazdów, gdy liczy siÚ przede wszystkim zachowanie sterownoĂci, nierzadko spotyka siÚ kÈty rzÚdu 60 – 65 stopni — przyp. tïum.

203

204

CzÚĂÊ III: Wrzucamy wyĝszy bieg: naprawy zaawansowane Jak dopasowaÊ te wszystkie zmienne wpïywajÈce na geometriÚ, tak ĝeby wybrany rower speïniaï wszystkie Twoje oczekiwania? Prawdopodobnie najlepszym wyborem dla zwykïego rowerzysty bÚdÈ ramy zaprojektowane przede wszystkim z uwzglÚdnieniem potrzeby komfortu i stabilnoĂci roweru. W tym przypadku naleĝaïoby raczej wybraÊ ramÚ o nieco dïuĝszej dolnej rurze tylnego trójkÈta, niĝej opuszczonym suporcie i mniejszych kÈtach nachylenia rury podsiodïowej i gïówki ramy. Inaczej z kolei konstruuje siÚ wyczynowe rowery górskie i droĝsze rowery szosowe, od których rowerzyĂci oczekujÈ szybszej reakcji ukïadu kierowniczego i sztywniejszego prowadzenia. Ramy z tej kategorii majÈ krótsze rury dolne tylnego trójkÈta, mniejsze opuszczenie suportu (czyli suport jest zakotwiczony wyĝej) oraz wiÚksze kÈty nachylenia rury podsiodïowej i gïówki ramy. Na rysunku 12.1 przedstawiono ramÚ roweru górskiego, a na rysunku 12.2 znajduje siÚ przykïadowa rama roweru szosowego. ZwróÊ uwagÚ na istnienie róĝnic konstrukcyjnych: w porównaniu z rowerem szosowym rower górski charakteryzuje siÚ krótszÈ dolnÈ rurÈ tylnego trójkÈta, wyĝej poïoĝonÈ mufÈ suportu oraz bardziej pionowÈ rurÈ podsiodïowÈ i gïówkÈ ramy.

Rysunek 12.1. Rama roweru górskiego

Rysunek 12.2. Rama roweru szosowego

Rozdziaï 12: Klamra spinajÈca: rama i zawieszenie

Czego moĝna oczekiwaÊ od ramy? Materiaï, z jakiego wykonana jest rama rowerowa, czÚsto decyduje o jej specyficznych cechach fizycznych: wytrzymaïoĂci, sztywnoĂci i wadze.

9 WytrzymaïoĂÊ — wytrzymaïoĂÊ przekïada siÚ na trwaïoĂÊ ramy. WiÚksza

wytrzymaïoĂÊ oznacza, ĝe ewentualne zderzenie z przeszkodÈ rama przetrwa w stanie nienaruszonym. WytrzymaïoĂÊ ma zatem duĝe znaczenie w przypadku rowerów górskich, na których jeědzi siÚ w trudnym terenie.

9 SztywnoĂÊ — chodzi o to, jak bardzo materiaï, z którego wykonana jest rama,

radzi sobie z naprÚĝeniami powstajÈcymi pod wpïywem dziaïania siï. Gdy na przykïad rowerzysta mocno naciska na pedaïy, rama w okolicach mufy suportu moĝe siÚ lekko uginaÊ.

9 Waga — materiaï, z jakiego wykonana jest rama, ma duĝy wpïyw na jej wagÚ.

W idealnym Ăwiecie ramy sÈ lekkie jak piórko, a po kolejnej wspinaczce wcale nie czujesz siÚ tak, jakbyĂ wciÈgaï na szczyt worek ziemniaków. OczywiĂcie im lĝejsza rama, tym droĝsze materiaïy wykorzystano do jej wytworzenia, przez co wielu rowerzystów uzna, ĝe jej cena jest zaporowa.

Rodzaje materiaïów stosowanych do produkcji ram Do wykonania ram rowerowych najczÚĂciej wykorzystuje siÚ nastÚpujÈce materiaïy:

9 Stal — ramy stalowe sÈ na rynku juĝ od dïuĝszego czasu, a najlepsze z nich wciÈĝ

z powodzeniem konkurujÈ z niektórymi wspóïczesnymi produktami, powstajÈcymi z wykorzystaniem bardziej wyrafinowanych materiaïów. Ramy stalowe z wyĝszej póïki lub ramy wykonywane z róĝnych stopów (np. ramy stalowe o podwyĝszonej wytrzymaïoĂci ze stopów z dodatkiem chromu i molibdenu, zwane skrótowo: chromowo-molibdenowymi) sÈ bardzo trwaïe, charakteryzujÈ siÚ duĝÈ sztywnoĂciÈ i dïugowiecznoĂciÈ, a przy tym oferowane sÈ w przyzwoitych cenach. Tañsze ramy wykonuje siÚ ze stali miÚkkiej lub stali o zwiÚkszonej wytrzymaïoĂci na rozciÈganie. Ich wadÈ jest jednak duĝy ciÚĝar, który wynika z zastosowania rur o grubych Ăciankach. InnÈ wadÈ ram stalowych (abstrahujÈc od duĝej wagi) jest podatnoĂÊ na rdzewienie. Co wiÚcej, ramy ze stali miÚkkiej lub stali o zwiÚkszonej wytrzymaïoĂci na rozciÈganie cechujÈ siÚ równieĝ niĝszym komfortem uĝytkowania — szybko poczujesz na swoich poĂladkach wszystkie nierównoĂci drogi przeniesione przez wibracje ramy. Pozytywnie wyróĝniajÈ siÚ na tym tle lepszej jakoĂci ramy chromowo-molibdenowe wykonywane z cieniowanych rur.

9 Aluminium — aluminium staïo siÚ ostatnio bardzo popularnym materiaïem

konstrukcyjnym, na którego uĝycie bardzo czÚsto decydujÈ siÚ producenci ram rowerowych. Aluminium jest lĝejsze niĝ stal, charakteryzuje siÚ lepszÈ sztywnoĂciÈ i w przeciwieñstwie do stali nie rdzewieje. InnÈ zaletÈ aluminium jest ïatwoĂÊ ksztaïtowania z myĂlÈ o poprawie aerodynamiki ramy, co pozwala uĝytkownikom takich ram osiÈgaÊ lepsze wyniki. WadÈ aluminium jest mniejsza od stali wytrzymaïoĂÊ, co oznacza, ĝe podczas powaĝniejszej kraksy rama aluminiowa

205

206

CzÚĂÊ III: Wrzucamy wyĝszy bieg: naprawy zaawansowane moĝe ulec tak znacznej deformacji, ĝe jej naprawa bÚdzie niemoĝliwa. DrugÈ wadÈ ram aluminiowych jest fakt zmniejszania siÚ ich wytrzymaïoĂci w czasie. Wraz z upïywem czasu roĂnie prawdopodobieñstwo pojawienia siÚ pÚkniÚÊ struktury ramy aluminiowej. Ponadto aluminium bardzo dobrze przekazuje wszelkie wibracje z podïoĝa, co w tym aspekcie oznacza, ĝe ramy aluminiowe sÈ czulsze od ram stalowych lub tych wykonanych z wïókna wÚglowego.

9 Wïókno wÚglowe — Ramy wykonuje siÚ metodÈ klejenia ĝywicÈ epoksydowÈ arkuszy wïókna wÚglowego ukïadanych tak, aby zapewniÊ caïej konstrukcji odpowiedniÈ sztywnoĂÊ i wytrzymaïoĂÊ. Producenci stosujÈ tÚ technikÚ doĂÊ powszechnie, opracowujÈ czÚsto unikalne wzory ïÈczenia poszczególnych komponentów, zabezpieczajÈc te czÚĂci ramy, które wymagajÈ wiÚkszej wytrzymaïoĂci, i „odchudzajÈc” te, które nie muszÈ byÊ tak sztywne.

Cechy charakterystyczne wïókna wÚglowego — jego wytrzymaïoĂÊ i niewielka waga — sprawiajÈ, ĝe materiaï ten Ăwietnie sprawdza siÚ w konstrukcji rowerów. Niestety wïókno wÚglowe jest drogie. Ramy z wïókna wÚglowego zapewniajÈ najwiÚkszy komfort jazdy i najbardziej efektywne wykorzystanie energii pracy nóg cyklisty. InnÈ waĝnÈ zaletÈ wïókna wÚglowego jest swoboda w zakresie ksztaïtowania — ramy rowerowe mogÈ zatem przybieraÊ najróĝniejsze ksztaïty lub rozmiary. Producenci nie sÈ ograniczani standardowymi wymiarami rur lub typowym (zaokrÈglonym) ich ksztaïtem.

9 Tytan — ramy tytanowe, podobnie jak ramy wykonane z wïókna wÚglowego,

znajdujÈ siÚ na liĂcie ĝyczeñ kaĝdego prawdziwego pasjonata sportów rowerowych. Tytan cechuje siÚ lekkoĂciÈ, nie rdzewieje i jest równie wytrzymaïy jak stal, a przy tym bardziej elastyczny od stali, przez co zapewnia wyĝszy komfort jazdy. Niestety tytan jest bardzo drogi i wiÚkszoĂci rowerzystów po prostu nie staÊ na zakup ramy wykonanej z tego materiaïu.

Sprawdzanie stanu ramy Chociaĝ rama rowerowa moĝe wydawaÊ siÚ obiektem trwaïym, trudnym do uszkodzenia, przypadki problemów z integralnoĂciÈ lub geometriÈ wcale nie sÈ tak odosobnione, jak mogïoby siÚ wydawaÊ. Gdy rama wchodzi w kontakt z twardymi obiektami — czy to w konsekwencji kraksy, czy po przewróceniu siÚ roweru na ziemiÚ, czy podczas przeskakiwania na rowerze nad krawÚĝnikiem — mogÈ pojawiÊ siÚ jakieĂ jej uszkodzenia. Aby sprawdziÊ stan techniczny ramy, wykonaj nastÚpujÈce dziaïania: 1. Kucnij przed rowerem z gïowÈ skierowanÈ w stronÚ ramy (jak pokazano to na rysunku 12.3). Gïówka ramy powinna znajdowaÊ siÚ w jednej pïaszczyěnie z rurÈ podsiodïowÈ. 2. Stañ okrakiem nad rowerem z górnÈ rurÈ ramy miÚdzy udami. Spójrz w dóï (jak pokazano to na rysunku 12.4). Górna rura ramy powinna znajdowaÊ siÚ w jednej linii z dolnÈ. ZwróÊ uwagÚ na ksztaït wideïek. Czy odlegïoĂÊ kaĝdej goleni od koïa jest po kaĝdej stronie taka sama? 3. Ukucnij za rowerem i sprawdě, czy rura podsiodïowa znajduje siÚ w jednej pïaszczyěnie z gïówkÈ ramy (patrz rysunek 12.5). Spójrz w dóï na górne rury tylnego trójkÈta i sprawdě, czy sÈ równolegïe.

Rozdziaï 12: Klamra spinajÈca: rama i zawieszenie

Rysunek 12.3. Sprawdzanie ramy od przodu

Rysunek 12.4. Sprawdzanie ramy od góry

Rysunek 12.5. Sprawdzanie ramy z tyïu

4. Poszukaj Ăladów powierzchownych uszkodzeñ (jak pokazano to na rysunku 12.6).

207

208

CzÚĂÊ III: Wrzucamy wyĝszy bieg: naprawy zaawansowane

Rysunek 12.6. Sprawdzanie stanu ramy

ZwróÊ szczególnÈ uwagÚ na spawy lub poïÈczenia poszczególnych elementów ramy. SprawdzajÈc miejsca trudnodostÚpne, zamknij oczy i przeciÈgnij palcami po rurze. (W ten sposób naprawdÚ uruchomisz zmysï dotyku, nie pozwalajÈc oczom oszukiwaÊ mózgu). JeĂli widzisz lub czujesz pod palcami jakieĂ pÚcherzyki, niepokojÈce faïdy lub pÚkniÚcia farby, moĝe byÊ to symptom ĂwiadczÈcy o uszkodzeniach konstrukcji ramy. Zabierz rower do lokalnego sklepu rowerowego, gdzie specjaliĂci przeprowadzÈ fachowÈ analizÚ stanu technicznego ramy. 5. PrzywiÈĝ sznurek do haka na osi tylnego koïa i poprowadě go ku gïówce ramy, a potem z powrotem w stronÚ drugiego haka na tylnym trójkÈcie. Zmierz, jakÈ dïugoĂÊ ma sznurek po kaĝdej stronie. JeĂli nie udaïo Ci siÚ uzyskaÊ dokïadnie takich samych wartoĂci pomiarów, oznacza to, ĝe rama jest wygiÚta. JeĂli masz powody sÈdziÊ, ĝe coĂ jest nie tak z geometriÈ Twojej ramy, oddaj rower do lokalnego sklepu rowerowego. W wielu warsztatach fachowcy majÈ do swojej dyspozycji specjalistyczne narzÚdzia pozwalajÈce dokïadnie zbadaÊ stan ramy i naprostowaÊ jÈ, jeĂli pojawi siÚ taka potrzeba. JeĂli rama jest wykonana ze stali, moĝna jÈ naprawiÊ o wiele ïatwiej, niĝ gdyby wykonana byïa z aluminium, wïókna wÚglowego lub tytanu. JeĂli nie masz ramy stalowej, najlepiej zwróciÊ siÚ po pomoc do producenta i wystawcy gwarancji.

Konserwacja ramy Moĝna pokusiÊ siÚ o uogólnienie, ĝe rama rowerowa jest jednym z elementów roweru, które wymagajÈ najmniej pracy serwisowej. Niemniej jednak to wcale nie oznacza, ĝe moĝna caïkowicie zrezygnowaÊ ze wszelkich dziaïañ na rzecz jej stanu technicznego. Moĝna zrobiÊ to i owo, aby rama sïuĝyïa nam co najmniej tak dïugo, jak zakïadaï jej producent. Podstawowe dziaïania serwisowe omówimy wïaĂnie w tej czÚĂci rozdziaïu.

Rozdziaï 12: Klamra spinajÈca: rama i zawieszenie Zapobieganie korozji Rdza jest wrogiem numer jeden wszelkich konstrukcji stalowych. Woda deszczowa, pot lub bïoto mogÈ sprawiÊ, ĝe rama zacznie korodowaÊ. Aby zminimalizowaÊ ryzyko korozji, przy kaĝdej nadarzajÈcej siÚ okazji uĝywaj Ărodków zabezpieczajÈcych (np. WD-40), których zadaniem jest ochrona metalu przed rdzÈ. JeĂli podchodzisz do kwestii ochrony antykorozyjnej ramy naprawdÚ powaĝnie, wypróbuj kilka Ărodków (na przykïad takich, jak dostÚpny w sklepach rowerowych Frame Saver firmy J.P. Weigle). ¥rodek antykorozyjny po rozpyleniu wewnÈtrz ramy tworzy barierÚ ochronnÈ.

Malowanie ramy Utrzymanie powierzchni ramy w dobrym stanie jest podstawowym krokiem w walce ze rdzÈ. Nawet maïe odpryski powïoki malarskiej umoĝliwiajÈ temu podstÚpnemu wrogowi zainicjowanie dzieïa zniszczenia. Rdza zakorzeni siÚ w miejscach uszkodzenia ramy i zacznie siÚ rozprzestrzeniaÊ. JeĂli zimÈ masz trochÚ wolnego czasu, w ramach corocznego przeglÈdu zabezpiecz rower warstwÈ Ăwieĝej farby. A przynajmniej uzupeïnij ubytki i odpryski farby porcjÈ nowego lakieru, tak ĝeby nie staïy siÚ ogniskami korozji. JeĂli widzisz wyraěne Ălady korozji na ramie, pozbÈdě siÚ rdzy przed malowaniem, usuwajÈc jÈ drobnoziarnistym papierem Ăciernym. Producenci rowerów zazwyczaj nie sprzedajÈ lakierów, których uĝywajÈ do malowania ram, dlatego poszukaj sprzedawanych w maïych pojemnikach lakierów samochodowych, sïuĝÈcych do uzupeïniania ubytków. Moĝna je kupiÊ w salonach samochodowych lub w sklepach z akcesoriami i czÚĂciami samochodowymi. Postaraj siÚ ograniczyÊ liczbÚ odprysków powïoki do minimum:

9 Stosuj ochraniacze dolnej rury tylnego trójkÈta do zabezpieczenia ramy w tej czÚĂci przed ocierajÈcym siÚ o niÈ ïañcuchem.

9 Uĝyj o-ringów, ĝeby zabezpieczyÊ powierzchniÚ ramy przed otarciami, które powstajÈ w wyniku pracy linek.

9 W miejscach, gdzie linki wchodzÈ w kontakt z ramÈ, umieĂÊ kawaïek taĂmy izolacyjnej, chroniÈcej powierzchniÚ ramy.

Woskowanie ramy Woskowanie ramy jest nie tylko Ăwietnym sposobem zadbania, aby Twój rower bïyszczaï i wyglÈdaï jak nowy. Wosk sprawdza siÚ równieĝ jako Ărodek utrzymujÈcy rdzÚ z dala od metalowych czÚĂci roweru. Zadbaj o gruntowne woskowanie roweru w ramach rocznego przeglÈdu, gdy ïatwiej dotrzeÊ do wszystkich zakamarków ramy. JeĂli duĝo jeědzisz, najlepiej woskuj ramÚ co kilka miesiÚcy. Chociaĝ na rynku znajdziesz róĝne produkty przeznaczone specjalnie do woskowania rowerów, wystarczy Ci nawet uniwersalny wosk samochodowy.

209

210

CzÚĂÊ III: Wrzucamy wyĝszy bieg: naprawy zaawansowane

Cienias! Odchudzanie i wzmacnianie ramy Producenci konkurujÈ ze sobÈ, nie ograniczajÈc siÚ tylko do zmiany materiaïu, z którego wykonuje siÚ ramy rowerowe. Repertuar stosowanych przez nich magicznych sztuczek jest naprawdÚ szeroki. Inĝynierowie majÈ swoje sposoby, ĝeby wpïywaÊ na wytrzymaïoĂÊ i sztywnoĂÊ ramy. ZmieniajÈ oni gruboĂÊ Ăcianek rur, ich szerokoĂÊ i ksztaït. JednÈ z takich sztuczek jest cieniowanie rur. DziÚki poddaniu rury specjalnej obróbce moĝna pogrubiÊ jakÈĂ jej czÚĂÊ. Zazwyczaj pogrubia siÚ Ăcianki wewnÚtrzne, dziÚki czemu zmodyfikowana rura na zewnÈtrz nie wyróĝnia siÚ niczym szczególnym. Cieniowanie ma wzmocniÊ i usztywniÊ okreĂlony odcinek ramy, który wymaga wiÚkszej wytrzymaïoĂci, a pocieniowanie Ăcianki w innym miejscu

pomaga zmniejszyÊ wagÚ caïego roweru. Rury ze zwykïym cieniowaniem wyróĝniajÈ siÚ pogrubieniem tylko jednej czÚĂci rury ramy. CzÚsto wykonuje siÚ cieniowanie rury podsiodïowej, w której pogrubia siÚ odcinek znajdujÈcy siÚ najbliĝej mufy suportu. Taki zabieg ma usztywniÊ okolice suportu, najbardziej naraĝone na naprÚĝenia pod wpïywem siïy przeniesionej z nóg rowerzysty. Rury podwójnie cieniowane sÈ cieñsze na odcinku Ărodkowym, czyli tam, gdzie wyjÈtkowa wytrzymaïoĂÊ rury nie jest wymagana, a grubsze na obu koñcach, gdzie rura ïÈczy siÚ z innymi. ZdarzajÈ siÚ takĝe ramy, w których producenci wprowadzajÈ potrójne, a nawet poczwórne cieniowanie.

Niewiarygodne zawieszenie: amortyzacja roweru Producenci stale walczÈ o zapewnienie cyklistom jak najwiÚkszej przyjemnoĂci z jazdy, a najwaĝniejszÈ rolÚ w tym wyĂcigu odgrywa zawieszenie roweru. Jazda po nierównej nawierzchni na rowerze bez amortyzatorów sprawia, ĝe zaczyna Ci siÚ wydawaÊ, ĝe to Ty jesteĂ amortyzatorem. Czujesz wówczas kaĝdÈ dziurÚ i kaĝdy kamieñ. Drgania przenoszÈ siÚ bezpoĂrednio na ramiona, nogi i resztÚ ciaïa. I nie tylko! JeĂli trafisz w jakÈĂ przeszkodÚ z wystarczajÈco duĝÈ siïÈ, rower moĝe siÚ nagle zatrzymaÊ, a Ty przekozioïkujesz nad kierownicÈ niczym Superman. JeĂli jedziesz na rowerze z systemem amortyzacji, wówczas po wpadniÚciu w dziurÚ lub uderzeniu w kamieñ amortyzator absorbuje cios, zanim energia uderzenia dotrze do innych elementów roweru i Twojego ciaïa. System zawieszenia zwiÚksza bezpieczeñstwo, przyjemnoĂÊ z jazdy i wpïywa na poprawÚ efektywnoĂci (bo nie musisz unosiÊ siÚ na nogach i rÚkach, traktujÈc wïasne koñczyny jako osobiste amortyzatory). Rowery z dobrym zawieszeniem sÈ bezpieczniejsze, poniewaĝ zapewniajÈ Ci wiÚkszÈ kontrolÚ, koïa czÚĂciej znajdujÈ siÚ w kontakcie z ziemiÈ, a Ty moĝesz sprawniej przeciwstawiaÊ siÚ sile bezwïadnoĂci podczas jazdy. Podstawowa koncepcja zawieszenia sprowadza siÚ do wykorzystania sprÚĝyny, dziÚki której ciaïo rowerzysty wydaje siÚ podczas jazdy jakby „zawieszone” w powietrzu. Zawieszenie roweru charakteryzuje siÚ okreĂlonÈ sprÚĝystoĂciÈ. Drugie zaïoĝenie stojÈce za praktycznym wykorzystaniem amortyzatorów w rowerach dotyczy lepszego wykorzystania charakterystyki sprÚĝyny, której ruch powrotny moĝe byÊ w pewnym stopniu kontrolowany lub stïumiony. Amortyzator ze sprÚĝynÈ, w której drgania nie bÚdÈ odpowiednio tïumione, sprawi, ĝe poczujesz siÚ tak, jakby Twój rower byï odpowiednikiem drÈĝka pogo.

Rozdziaï 12: Klamra spinajÈca: rama i zawieszenie Elementy amortyzujÈce skïadajÈce siÚ na zawieszenie montowane sÈ najczÚĂciej w czterech punktach roweru:

9 w widelcu, 9 w mostku, 9 na sztycy, 9 na tylnej osi.

Rodzaje zawieszenia Do konstrukcji ukïadów zawieszenia stosuje siÚ sprÚĝyny (róĝnych typów), których zadaniem jest tïumienie wstrzÈsów. W elementach amortyzujÈcych spotykamy najczÚĂciej trzy typy mediów:

9 SprÚĝyna zwojowa — wykonana ze stali o róĝnej gruboĂci. To najpopularniejszy typ elementu amortyzujÈcego.

9 Powietrze — odpowiednikiem sprÚĝyny jest powietrze pod ciĂnieniem, utrzymywane w zamkniÚtych komorach.

9 Elastomer — elastomer wytwarzany jest na bazie uretanu. Obecnie amortyzatory z elastomerem nie sÈ tak popularne jak dawniej.

Ukïad amortyzacji dziaïa najlepiej, gdy ïÈczy siÚ go z jakimĂ systemem tïumienia. Tïumienie to zdolnoĂÊ do osïabienia powrotu oraz kompresji zawieszenia. Powrót amortyzatora to wypadkowa szybkoĂci, z jakÈ zawieszenie wraca do pierwotnej pozycji po kompresji. Kompresja jest z kolei wypadkowÈ czasu potrzebnego do stïumienia energii w przeïoĝeniu na wagÚ rowerzysty. JeĂli w Twoim amortyzatorze nie wyregulowano tïumienia powrotu, bÚdziesz mieÊ wraĝenie, ĝe jeědzisz na odbijajÈcej siÚ piïce. W takim przypadku konieczne bÚdzie wyregulowanie tïumienia kompresji i powrotu. W ukïadach tïumiÈcych stosuje siÚ tïumienie olejowe. W ukïadzie tïumienia olejowego reguluje siÚ je przez zmianÚ Ărednicy otworu w tïoku. W wielu systemach zawieszenia instaluje siÚ elementy regulacyjne, dziÚki którym moĝliwa jest zmiana poziomu tïumienia i wartoĂci naprÚĝenia wstÚpnego (ugiÚcie sprÚĝyny przed obciÈĝeniem amortyzatora). Ustawienie naprÚĝenia wstÚpnego zawieszenia na wyĝszym poziomie sprawi, ĝe amortyzator nie bÚdzie siÚ mocno uginaÊ, co w praktyce oznacza twardsze zawieszenie. Zmniejszenie naprÚĝenia wstÚpnego spowoduje wiÚksze uginanie sprÚĝyny amortyzatora podczas jazdy. W wielu amortyzatorach przedniego widelca regulator naprÚĝenia wstÚpnego znajduje siÚ w jego górnej czÚĂci, a regulator tïumienia — w dolnej.

Regulacja zawieszenia Chociaĝ zawieszenie rowerowe moĝna regulowaÊ na wiele róĝnych sposobów, zmieniajÈc ustawienia kilku parametrów, my skoncentrujemy siÚ na jednej z podstawowych korekt, to znaczy regulacji sagu, czyli ugiÚcia zawieszenia (przedniego i tylnego koïa)

211

212

CzÚĂÊ III: Wrzucamy wyĝszy bieg: naprawy zaawansowane przy statycznym nacisku rowerzysty siedzÈcego na siodeïku. Zalecane ugiÚcie amortyzatora pod ciÚĝarem rowerzysty dla wiÚkszoĂci rowerów wynosi zwykle okoïo 25%. Znacznie ïatwiej przyjdzie Ci wyregulowaÊ zawieszenie, jeĂli znajdziesz kogoĂ do pomocy. Aby wyregulowaÊ sag tylnego amortyzatora, wykonaj nastÚpujÈce czynnoĂci: 1. W przypadku amortyzatorów ze sprÚĝynÈ zwojowÈ najpierw naleĝy okreĂliÊ wartoĂÊ skoku (caïkowita wartoĂÊ potencjalnego ugiÚcia amortyzatora). W tym celu najïatwiej jest sprawdziÊ go na stronie producenta amortyzatora. BÚdzie on wahaÊ siÚ miÚdzy 57 a 90 mm. Naleĝy równieĝ znaÊ dïugoĂÊ montaĝowÈ (dïugoĂÊ miÚdzy Ărubami montaĝowymi). Ten bÚdzie wynosiÊ od 200 do 267 mm. 2. UsiÈdě na siodeïku, utrzymujÈc rower bez ruchu i nie dotykajÈc nogami ziemi. W tym przypadku przyda siÚ wïaĂnie czyjaĂ pomoc. 3. Zmierz dïugoĂÊ montaĝowÈ ugiÚtego dampera, aby ustaliÊ poziom sagu. 4. Odejmij wynik (z kroku 3.) od dïugoĂci montaĝowej nieugiÚtego dampera. Podziel ten wynik przez skok amortyzatora (ustalony w kroku 1.), okreĂlajÈc w ten sposób procentowÈ wartoĂÊ ugiÚcia amortyzatora. JeĂli na przykïad caïa sprÚĝyna liczy sobie 10 cm dïugoĂci, a amortyzator ugiÈï siÚ o 2,5 cm, to wartoĂÊ procentowa sag wynosi: 2,5 ÷ 10 = 0,25, czyli 25%. JeĂli wartoĂÊ procentowa sag jest mniejsza niĝ 25%, zawieszenie jest zbyt twarde. Przejdě do kroku 5. JeĂli sag wynosi wiÚcej niĝ 30%, zawieszenie jest zbyt miÚkkie. W takiej sytuacji przejdě do kroku 6. 5. Zmieñ napiÚcie sprÚĝyny za pomocÈ pokrÚtïa w gnieědzie (jak pokazano to na rysunku 12.7). Aby zmniejszyÊ naprÚĝenie i zwiÚkszyÊ sag, obróÊ pokrÚtïo w lewo o jeden obrót. Powtarzaj kroki od 2. do 4., aĝ wartoĂÊ sag bÚdzie mieĂciÊ siÚ w granicach 25 – 30%. 6. Zmieñ napiÚcie sprÚĝyny za pomocÈ regulatora (jak pokazano to na rysunku 12.7). Aby zwiÚkszyÊ naprÚĝenie i zmniejszyÊ sag, obróÊ pokrÚtïo w prawo o jeden obrót. Powtarzaj kroki od 2. do 4., aĝ wartoĂÊ sag bÚdzie mieĂciÊ siÚ w granicach 25 – 30%.

Rysunek 12.7. Regulacja tylnego amortyzatora

Rozdziaï 12: Klamra spinajÈca: rama i zawieszenie Aby wyregulowaÊ sag przedniego amortyzatora, wykonaj nastÚpujÈce czynnoĂci: 1. OkreĂl wartoĂÊ skoku, mierzÈc odcinek pomiÚdzy podstawÈ korony i górnÈ krawÚdziÈ dolnych goleni bez obciÈĝenia. 2. UsiÈdě na siodeïku, utrzymujÈc rower bez ruchu i nie dotykajÈc ziemi nogami. Niech ktoĂ pomoĝe Ci utrzymaÊ równowagÚ. 3. Zmierz odlegïoĂÊ miÚdzy tymi samymi dwoma punktami, obliczajÈc wartoĂÊ sagu. 4. Podziel wynik pomiaru (z kroku 3.) przez wynik pomiaru z kroku 1., okreĂlajÈc w ten sposób procentowÈ wartoĂÊ ugiÚcia amortyzatora. JeĂli na przykïad caïa sprÚĝyna liczy sobie 10 cm, a amortyzator ugiÈï siÚ o 2,5 cm, wówczas wartoĂÊ procentowa ugiÚcia sag wynosi 2,5 ÷ 10 = 0,25, czyli 25%. JeĂli wartoĂÊ procentowa sag jest mniejsza niĝ 25%, zawieszenie jest zbyt twarde. Przejdě do kroku 5. JeĂli sag wynosi wiÚcej niĝ 30%, zawieszenie jest zbyt miÚkkie. W takiej sytuacji przejdě do kroku 6. 5. Zmieñ napiÚcie sprÚĝyny przedniego amortyzatora za pomocÈ pokrÚtïa znajdujÈcego siÚ w jego górnej czÚĂci (jak pokazano to na rysunku 12.8). Aby zmniejszyÊ naprÚĝenie i zwiÚkszyÊ sag, obróÊ pokrÚtïo w lewo o jeden obrót. Powtarzaj kroki od 2. do 4., aĝ wartoĂÊ sag bÚdzie mieĂciÊ siÚ w granicach 25 – 30%. 6. Zmieñ napiÚcie sprÚĝyny za pomocÈ pokrÚtïa znajdujÈcego siÚ w górnej czÚĂci goleni (jak pokazano to na rysunku 12.8). Aby zwiÚkszyÊ naprÚĝenie i zmniejszyÊ sag, obróÊ pokrÚtïo w prawo o jeden obrót.

Rysunek 12.8. Regulacja zawieszenia przedniego amortyzatora

Powtarzaj kroki od 2. do 4., aĝ wartoĂÊ sag bÚdzie mieĂciÊ siÚ w granicach 25 – 30%.

213

214

CzÚĂÊ III: Wrzucamy wyĝszy bieg: naprawy zaawansowane JeĂli nie moĝesz akurat poprosiÊ nikogo o pomoc, wykonaj te same czynnoĂci, posiïkujÈc siÚ sztuczkÈ z opaskÈ zaciskowÈ, umieszczonÈ na goleni amortyzatora (nie dasz rady jednoczeĂnie siedzieÊ na siodeïku i mierzyÊ ugiÚcia linijkÈ). Wykorzystaj opaskÚ do okreĂlenia skoku caïkowitego, a nastÚpnie przesuñ jÈ nisko do uszczelki dolnych goleni. WsiÈdě na rower, obciÈĝajÈc amortyzator. Potem zejdě ostroĝnie i zmierz odcinek pomiÚdzy zaciskiem i dolnÈ krawÚdziÈ uszczelki goleni, aby okreĂliÊ sag. Taki pomiar jest nawet dokïadniejszy i ïatwiejszy do wykonania.

Serwisowanie zawieszenia Serwisowanie i konserwacja zawieszenia roweru zaleĝÈ od rodzaju amortyzatorów zastosowanych w Twoim rowerze. Systemy hydrauliczne bazujÈce na tïumieniu olejowym wymagajÈ wiÚcej uwagi i pracy niĝ te, w których znajdujÈ siÚ tylko ukïady sprÚĝyn. Aby przeprowadziÊ poprawnÈ konserwacjÚ ukïadu amortyzatora, zapoznaj siÚ z instrukcjÈ obsïugi doïÈczonÈ do produktu. JednÈ z najwaĝniejszych czynnoĂci serwisowych ukïadu zawieszenia jest utrzymywanie go w czystoĂci. Konserwuj amortyzator regularnie zgodnie ze wskazówkami i zaleceniami z instrukcji obsïugi. (Na rysunku 12.9 przedstawiono rozïoĝony widelec z amortyzatorem). W ramach dorocznego przeglÈdu warto zdemontowaÊ widelec rowerowy, wymieniÊ uszczelki, osïonki itp. Sprawdzaj regularnie stan zawieszenia, szukajÈc Ăladów wycieku oleju. JeĂli zauwaĝysz wyciek, jak najszybciej wymieñ uszczelki.

Rysunek 12.9. Zdemontowany widelec

Rozdziaï 13

Mocniej naciskamy na pedaïy: ukïad napÚdowy W tym rozdziale: Ź Opowiemy Ci, jak wyglÈda praca pedaïów. Ź Dowiesz siÚ, jak demontowaÊ i montowaÊ ramiona korby. Ź Powiemy Ci, jak serwisowaÊ koronki przedniej przerzutki. Ź Poznasz szczegóïy serwisowania suportu.

U

kïad przeniesienia napÚdu w rowerze jest w pewnym sensie czymĂ w rodzaju rowerowej skrzyni biegów. Jego rolÈ jest zamiana energii nóg rowerzysty na siïÚ mechanicznÈ, dziÚki której rower moĝe siÚ poruszaÊ. Na ukïad napÚdowy skïadajÈ siÚ pedaïy zamocowane do ramion korby roweru, które z kolei jednym koñcem ïÈczÈ siÚ z osiÈ suportu w mufie ramy. Nacisk na pedaïy rozpoczyna proces, którego celem jest wprawienie w ruch tylnego koïa i caïego roweru. W tym rozdziale zajmiemy siÚ demontaĝem, ponownym montaĝem i serwisowaniem kaĝdego z elementów skïadajÈcych siÚ na ukïad napÚdowy. Serwisowanie elementów ukïadu napÚdowego nie jest czynnoĂciÈ jakoĂ szczególnie skomplikowanÈ, jednak do pracy bÚdziesz potrzebowaÊ pewnych specjalistycznych narzÚdzi, w tym kluczy do suportu, narzÚdzia do zdejmowania korby itd. JeĂli masz pewnoĂÊ, ĝe Twój „zwiÈzek” z rowerem bÚdzie dïugi, i chcesz samodzielnie wykonywaÊ zaawansowane naprawy, zakup narzÚdzi do serwisowania suportu okaĝe siÚ dobrÈ inwestycjÈ. W przeciwnym razie, gdy pojawi siÚ koniecznoĂÊ wykonania powaĝniejszych prac przy ukïadzie napÚdowym, zawsze moĝesz zabraÊ rower do lokalnego sklepu rowerowego i powierzyÊ go fachowcom.

Pedaï do podïogi! Pedaïy sÈ waĝnym elementem procesu przetwarzania energii nóg rowerzysty w siïÚ napÚdowÈ roweru. JeĂli kupujesz nowy rower, moĝesz jednak odnieĂÊ zupeïnie inne wraĝenie, poniewaĝ producenci czasami montujÈ w seryjnych rowerach najtañsze pedaïy najniĝszej klasy. Dennis kupiï niedawno dla swojej ĝony nowy rower szosowy, który wydawaï siÚ prawdziwym dzieïem sztuki…, dopóki jego wzrok nie zatrzymaï siÚ na zamocowanych na ramionach korby brzydkich, grubych, gumowanych pedaïach, które wyglÈdaïy tak, jakby ktoĂ przeïoĝyï je wprost z dzieciÚcego roweru.

216

CzÚĂÊ III: Wrzucamy wyĝszy bieg: naprawy zaawansowane Producenci zakïadajÈ w nowych rowerach tanie pedaïy, poniewaĝ wielu amatorów sportów rowerowych ma wïasne upodobania i preferencje, dlatego czÚsto przekïadajÈ oni sprawdzone juĝ pedaïy ze starych rowerów albo kupujÈ zupeïnie nowy komplet. W tej czÚĂci rozdziaïu podpowiemy Ci, na co zwróciÊ uwagÚ, kupujÈc nowy zestaw pedaïów, i jak zadbaÊ o to, ĝeby Twoje pedaïy sïuĝyïy Ci jak najdïuĝej.

Kupowanie nowych pedaïów Na rynku dostÚpnych jest wiele róĝnych modeli pedaïów rowerowych. Klasyczne pedaïy majÈ pïaskÈ platformÚ. W innych stosuje siÚ róĝne systemy mocowania buta. Stopa lepiej trzyma siÚ na platformie dziÚki noskom, paskom lub zatrzaskom do specjalnie dopasowanych butów rowerowych. Wielu niedoĂwiadczonym rowerzystom wydaje siÚ, ĝe unieruchomienie stopy w zatrzasku jest maïo komfortowe. Zazwyczaj bojÈ siÚ oni, ĝe noga moĝe utknÈÊ w zatrzasku na dobre, przez co uwolnienie buta w sytuacji awaryjnej bÚdzie mocno problematyczne. Tymczasem jest zupeïnie odwrotnie. Pedaïy z paskiem i noskiem lub te, w których znajduje siÚ zatrzask, sÈ nie tylko ïatwe w obsïudze, ale ich stosowanie przynosi teĝ konkretne korzyĂci w aspekcie efektywnoĂci pracy nóg. WiÚkszoĂÊ pedaïów rowerowych konstruowana jest tak, ĝe bez specjalnych modyfikacji moĝna zamocowaÊ na nich nosek i pasek. Uïatwia to utrzymanie stopy na platformie, zapobiega jej przypadkowemu spadniÚciu z pedaïu oraz daje pewnoĂÊ, ĝe stopa zawsze znajdowaÊ siÚ bÚdzie centralnie na platformie, co poprawia efektywne wykorzystanie energii rowerzysty podczas pedaïowania. Na pasku mocujÈcym znajduje siÚ klamra, która umoĝliwia regulacjÚ dïugoĂci paska, dziÚki czemu rowerzysta nie jest ograniczony do jednego typu (rozmiaru) obuwia. WïaĂnie ta uniwersalnoĂÊ w zakresie typu butów sprawia, ĝe takie rozwiÈzanie jest wyjÈtkowo przydatne, zwïaszcza jeĂli jeědzisz raczej nieregularnie i od czasu do czasu schodzisz z roweru, ĝeby pozwiedzaÊ lub po prostu siÚ przejĂÊ. AlternatywÈ dla pedaïów platformowych z noskiem i paskiem sÈ pedaïy z zatrzaskiem, które trochÚ przypominajÈ wiÈzania narciarskie. Zostaïy one zaprojektowane tak, aby umoĝliwiaÊ pewne mocowanie specjalnych butów rowerowych. W tym przypadku podczas pedaïowania stopa znajduje siÚ przez caïy czas w tym samym miejscu, co znacznie zwiÚksza efektywnoĂÊ pracy nóg. Mocowanie buta w zatrzasku jest ïatwe i proste, a odblokowanie szybkie i naturalne. Noga uwalnia siÚ po przekrÚceniu piÚty pod odpowiednim kÈtem do zewnÈtrz. Na rynku dostÚpnych jest wiele róĝnych systemów zatrzaskowych, róĝniÈcych siÚ sposobem blokowania buta na pedale. Jeĝeli kupujesz buty rowerowe, koniecznie siÚ upewnij, ĝe bÚdÈ one pasowaÊ do systemu zamontowanego w Twoich pedaïach (i vice versa!). JeĂli martwisz siÚ o to, czy w sytuacji awaryjnej bÚdziesz w stanie odblokowaÊ zatrzask pedaïu wystarczajÈco szybko… przestañ siÚ nad tym zastanawiaÊ. Szybciej zdejmiesz but z pedaïu z zatrzaskiem niĝ z takiego wyposaĝonego w nosek i pasek. Co wiÚcej, pedaïy z zatrzaskami zwykle posiadajÈ niezaleĝnÈ regulacjÚ napiÚcia — zwykle jest to maïa Ăruba, którÈ przekrÚca siÚ w prawÈ stronÚ, aby zwiÚkszyÊ napiÚcie uwalniania, lub w lewo, ĝeby je zmniejszyÊ. JeĂli stwierdzasz, ĝe zatrzask puszcza trochÚ za póěno,

Rozdziaï 13: Mocniej naciskamy na pedaïy: ukïad napÚdowy spróbuj wyregulowaÊ napiÚcie. PoÊwicz kilka razy mocowanie zatrzasku i uwalnianie siÚ z niego, zanim zaczniesz jeědziÊ na powaĝnie, tak aby przy pierwszej okazji nie przewróciÊ siÚ ze stopami zablokowanymi na pedaïach. JeĂli zdecydujesz siÚ na pedaïy zatrzaskowe, konieczne bÚdzie dopasowanie ich do najbardziej naturalnej pozycji, w jakiej znajdujesz siÚ podczas pedaïowania. Wiele butów rowerowych umoĝliwia teĝ regulacjÚ zatrzasku w podeszwie. Ponadto niektóre systemy instalowane w pedaïach dajÈ pewnÈ swobodÚ ruchu w zamku, przez co redukujÈ napiÚcie i obciÈĝenie kolan, nie wymuszajÈc utrzymywania jednej i tej samej pozycji przez caïy czas spÚdzony na siodeïku. ¿eby okreĂliÊ wïaĂciwe ustawienia systemu zatrzasków w pedaïach, zwróÊ siÚ o pomoc do personelu lokalnego sklepu rowerowego. DziÚki temu nie zablokujesz butów w pedaïach w nienaturalnej pozycji, która bÚdzie obciÈĝaÊ nogi podczas pedaïowania.

Jak rozpoznaÊ zuĝyte pedaïy? Pedaïy rowerowe sÈ elementami, które pracujÈ pod dziaïaniem ogromnych obciÈĝeñ. Ich zadaniem jest przeniesienie siïy nóg na korbÚ, a przy tym znajdujÈ siÚ nisko nad ziemiÈ w pewnej odlegïoĂci od centralnych elementów roweru, co oznacza, ĝe zwykle pracujÈ w trudniejszych warunkach i przy wiÚkszym obciÈĝeniu niĝ reszta roweru. JeĂli do Twoich uszów dochodzÈ dziwne skrzypiÈce děwiÚki, chrobot, drapanie lub jeĂli podczas jazdy poczujesz jakiĂ luz w pedaïach, moĝe to byÊ znak, ĝe naleĝy je wymieniÊ. Zanim zaczniesz wydawaÊ pieniÈdze na nowe komponenty, upewnij siÚ, ĝe podejrzane děwiÚki na pewno dochodzÈ z pedaïów (lub ĝe luz jest w pedaïach), czy teĝ ěródïem problemów nie jest na przykïad suport.

Demontaĝ pedaïów Moĝe siÚ okazaÊ, ĝe bÚdziesz mieÊ trochÚ problemów ze zdjÚciem pedaïów z korby. Zwykle sÈ one bowiem dokrÚcane z doĂÊ duĝÈ siïÈ, a podczas jazdy dokrÚcajÈ siÚ jeszcze mocniej. Jeĝeli pedaïy dawno nie byïy konserwowane lub jeĂli podczas ich zakïadania ktoĂ nie uĝyï wystarczajÈco duĝej porcji smaru, demontaĝ moĝe byÊ doĂÊ trudny. PamiÚtaj, ĝe gwint lewego pedaïu (po lewej stronie, jeĂli patrzysz na rower z perspektywy siodeïka, zazwyczaj po drugiej stronie — przeciwnej w stosunku do kóï zÚbatych przekïadni) jest odwrócony. Oba pedaïy odkrÚca siÚ kluczem do tyïu, a przykrÚca, dociskajÈc klucz do przodu. Innymi sïowy: ruch i nacisk pedaïów do przodu podczas normalnej jazdy zaciska gwint pedaïów, a ruch w przeciwnym kierunku prowadzi do rozluěnienia gwintu. System mocowania pedaïów specjalnie zostaï pomyĂlany w taki sposób, ĝeby pedaïy nie obluzowywaïy siÚ podczas jazdy. Do odkrÚcenia pedaïu najlepiej posïuĝyÊ siÚ specjalnym kluczem, który pozwala na mocniejszy, pewniejszy uchwyt, jak pokazano to na rysunku 13.1.

217

218

CzÚĂÊ III: Wrzucamy wyĝszy bieg: naprawy zaawansowane

Rysunek 13.1. OdkrÚcanie pedaïu za pomocÈ specjalnego klucza

Aby odkrÚciÊ pedaïy, wykonaj nastÚpujÈce dziaïania: 1. Najpierw punkt mocowania pedaïów do korby spryskaj Ărodkiem penetrujÈcym w aerozolu. Pozwól Ărodkowi popracowaÊ kilka minut na poïÈczeniu. 2. ObróÊ ramiona tak, aby korby znalazïy siÚ na godzinie trzeciej i dziewiÈtej. 3. Przytrzymaj korbÚ jednÈ rÚkÈ, a drugÈ chwyÊ klucz do pedaïów. OdkrÚÊ pedaï znajdujÈcy siÚ po prawej w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara. 4. Powtórz krok 3., tylko teraz odkrÚÊ lewy pedaï w kierunku zgodnym z ruchem wskazówek zegara. JeĂli masz problem z poluzowaniem pedaïów, przyda Ci siÚ kilka dodatkowych wskazówek:

9 Na uchwyt klucza do pedaïów nasuñ kawaïek dïuĝszej rurki (jak pokazano to

na rysunku 13.2), co wydïuĝy děwigniÚ i pozwoli przyïoĝyÊ wiÚkszÈ siïÚ podczas odkrÚcania.

9 Zdejmij ramiÚ korby, a nastÚpnie zabezpiecz je w imadle. DziÚki temu nie trzeba bÚdzie martwiÊ siÚ o utrzymanie stabilnej pozycji ramion korb podczas prób poluzowania gwintu pedaïów. Przed zamocowaniem ramienia korby w imadle owiñ je miÚkkÈ szmatkÈ, aby go nie uszkodziÊ ani nie porysowaÊ.

Podczas odkrÚcania wyjÈtkowo opornego pedaïu warto zachowaÊ duĝÈ ostroĝnoĂÊ. ’atwo moĝe siÚ okazaÊ, ĝe dociskany z duĝÈ siïÈ klucz lub ramiÚ korby wyskoczy Ci z dïoni albo rÚka omsknie siÚ i uderzy w jakÈĂ czÚĂÊ roweru. Zakïadaj rÚkawice robocze, ĝeby nie poobijaÊ kostek lub nie zedrzeÊ skóry z dïoni na ostrych zÚbach kóï przekïadni.

Rozdziaï 13: Mocniej naciskamy na pedaïy: ukïad napÚdowy

Rysunek 13.2. Wydïuĝenie děwigni

Konserwacja pedaïów ¿eby pedaïy mogïy siÚ swobodnie obracaÊ, znajdujÈce siÚ w nich ïoĝyska powinny pracowaÊ gïadko. ’oĝyska te z czasem siÚ zuĝywajÈ i wówczas pedaïy zaczynajÈ siÚ obracaÊ mniej pïynnie, co wpïywa na zmniejszenie efektywnoĂci ich pracy. W tej czÚĂci rozdziaïu omówimy kilka dziaïañ serwisowych, które zapewniÈ sprawne dziaïanie pedaïów. W przypadku pedaïów z dolnej póïki jakiekolwiek dziaïania serwisowe nie majÈ w zasadzie wiÚkszego uzasadnienia, poniewaĝ ïoĝyska sÈ tak tanie, ĝe nie bardzo w ogóle jest sens je serwisowaÊ. Za to odpowiednia konserwacja pedaïów z wyĝszej póïki moĝe byÊ dobrym sposobem na przedïuĝenie ich ĝycia. Podczas rozbierania pedaïów kaĝdy zdemontowany element odkïadaj na czystej, pïaskiej powierzchni, pilnujÈc wïaĂciwej kolejnoĂci. DziÚki temu ïatwiej zïoĝysz wszystkie elementy, gdy przyjdzie czas ponownego montaĝu. Procedura konserwacji pedaïów wyglÈda nastÚpujÈco: 1. JeĂli do pedaïu przymocowany jest metalowy nosek zabezpieczajÈcy stopÚ, naleĝy go zdemontowaÊ przed przystÈpieniem do prac konserwacyjnych. DziÚki usuniÚciu noska ïatwiejsze bÚdzie odkrÚcenie pedaïu. Nosek powinien byÊ przymocowany kilkoma Ărubami, które moĝna odkrÚciÊ za pomocÈ ĂrubokrÚta lub klucza imbusowego. 2. Zdejmij osïonÚ przeciwpyïowÈ z osi pedaïu za pomocÈ maïego ĂrubokrÚta z pïaskÈ koñcówkÈ. Uwaĝaj, ĝeby nie uszkodziÊ kapturka ochronnego.

219

220

CzÚĂÊ III: Wrzucamy wyĝszy bieg: naprawy zaawansowane 3. OdkrÚÊ znajdujÈcÈ siÚ pod osïonÈ przeciwnakrÚtkÚ, która trzyma wszystkie pozostaïe elementy. Aby dosiÚgnÈÊ nakrÚtki konieczne moĝe okazaÊ siÚ skorzystanie z klucza nasadowego. 4. JeĂli wewnÈtrz znajduje siÚ podkïadka, naleĝy jÈ usunÈÊ. Jeĝeli podkïadkÚ trudno podwaĝyÊ, uĝyj ĂrubokrÚta z pïaskÈ gïówkÈ lub szczypców. 5. Wyjmij konus, który trzyma ïoĝyska. Stoĝek konusa powinien byÊ ïatwy do wyjÚcia. Jeĝeli jednak masz z tym trudnoĂci, trzeba go wykrÚciÊ z gwintu lub uĝyÊ szczypców. PamiÚtaj, ĝeby podczas tej operacji oĂ pedaïu wciÈĝ znajdowaïa siÚ wewnÈtrz. JeĂli wypadnie, wylecÈ równieĝ kulki z ïoĝysk i trzeba bÚdzie ich szukaÊ na podïodze caïymi godzinami. 6. Przyjrzyj siÚ kulkom i sprawdě, czy nie majÈ ĝadnych uszkodzeñ. JeĂli kulki sÈ zmatowiaïe, majÈ Ălady wgnieceñ lub wĝery, trzeba je wymieniÊ. 7. OczyĂÊ wszystkie elementy ïoĝysk, a nastÚpnie zïóĝ pedaï, wykonujÈc dziaïania w odwrotnej kolejnoĂci. PamiÚtaj, aby na bieĝnie obu ïoĝysk naïoĝyÊ sporÈ porcjÚ smaru. Zatopione w nim kulki nie bÚdÈ wówczas uciekaÊ i uda Ci siÚ bez problemu przykryÊ je konusem, podkïadkÈ i nakrÚtkÈ. 8. W ostatnim kroku zaïóĝ kapturek ochronny. ZaĂlepka peïni równieĝ funkcjÚ osïony przeciwpyïowej, dziÚki której brud i woda nie majÈ dostÚpu do ïoĝysk. PamiÚtaj, ĝe regularnie serwisowane pedaïy bÚdÈ Ci dïuĝej sïuĝyÊ.

Zakïadanie nowych pedaïów Producenci pedaïów oznaczajÈ je czÚsto literami L lub R, ĝeby uïatwiÊ ich montaĝ. Musisz mieÊ pewnoĂÊ, ĝe pedaïy znajdÈ siÚ na wïaĂciwych miejscach, poniewaĝ róĝniÈ siÚ gwintami — lewy pedaï odkrÚca siÚ w prawo, a prawy w lewo. JeĂli siÚ pomylisz, moĝesz uszkodziÊ gwint. Aby zamontowaÊ nowe pedaïy, wykonaj nastÚpujÈce czynnoĂci: 1. Naïóĝ smar na gwinty kaĝdego pedaïu (tak jak pokazano to na rysunku 13.3). 2. Zacznij od prawego pedaïu. PamiÚtaj, ĝe bÚdziesz przykrÚcaï go w kierunku zgodnym z ruchem wskazówek zegara. 3. Aby mieÊ pewnoĂÊ, ĝe nie uszkodzisz gwintów, najpierw przykrÚÊ pedaï rÚkÈ, sprawdzajÈc efekt (jak pokazano to na rysunku 13.4).

Rozdziaï 13: Mocniej naciskamy na pedaïy: ukïad napÚdowy

Rysunek 13.3. Pokrywanie gwintu warstwÈ Ărodka smarnego

Rysunek 13.4. Montowanie pedaïu w gwincie ramienia korby

221

222

CzÚĂÊ III: Wrzucamy wyĝszy bieg: naprawy zaawansowane 4. Gdy poczujesz, ĝe gwint trzyma, uĝyj klucza, aby dokrÚciÊ pedaï. W jednej z metod dokrÚcania pedaïu klucz trzyma siÚ jednÈ rÚkÈ, a drugÈ krÚci za ramiÚ przeciwlegïej korby aĝ do zaciĂniÚcia gwintu. DokrÚcaj pedaï aĝ do bezpiecznego zamocowania, ale pamiÚtaj, ĝeby nie dokrÚcaÊ go zbyt mocno. Dokïadnie sprawdě podstawÚ pedaïu i zobacz, czy nie znajdujÈ siÚ tam ĝadne metalowe wióry. JeĂli to konieczne, usuñ je pilnikiem. 5. Powtarzaj kroki od 1. do 4. dla lewego pedaïu, ale pamiÚtaj, ĝe wkrÚca siÚ go w lewo.

Do dzieïa! Prace serwisowe zwiÈzane z konserwacjÈ mechanizmu korbowego i suportu Korba i suport (patrz rysunek 13.5) to dwa podstawowe elementy ukïadu napÚdowego. W tej czÚĂci rozdziaïu omówimy konserwacjÚ róĝnych rodzajów korb i dwóch podstawowych typów suportów — suportów pakietowych i regulowanych.

Rysunek 13.5. Korby i suport

Rozdziaï 13: Mocniej naciskamy na pedaïy: ukïad napÚdowy

Mechanizm korbowy Mechanizm korbowy odgrywa niezwykle istotnÈ rolÚ w zakresie przeniesienia napÚdu i poruszania roweru siïÈ miÚĂni rowerzysty. Ukïad skïada siÚ z ramion korby, trybów przekïadni i zespoïu suportu. Zadaniem ukïadu jest zamiana energii i przeniesienie siïy nóg poprzez pedaïy i za poĂrednictwem ïañcucha na tylne koïo. Równieĝ ramiona korby i tryby przekïadni odgrywajÈ tu rolÚ niepoĂledniÈ. Korby ïÈczÈ pedaïy z ukïadem napÚdowym roweru, a koïa zÚbate przekïadni odpowiadajÈ za wïaĂciwe prowadzenie ïañcucha, który przenosi siïÚ miÚĂni poruszajÈcych korbÈ. Mechanizmy korbowe dostÚpne na rynku moĝna podzieliÊ na trzy gïówne kategorie:

9 JednoczÚĂciowe — stosowane w rowerach dzieciÚcych i w niektórych tañszych

rowerach dla dorosïych. W tym ukïadzie ramiona korby poïÈczone sÈ w jednym dïugim elemencie w ksztaïcie litery „S” i mocowane w suporcie w dwóch duĝych koszykach ïoĝysk, które moĝna serwisowaÊ i regulowaÊ. JednoczÚĂciowy mechanizm korbowy wyróĝnia siÚ duĝÈ odpornoĂciÈ na dziaïanie czynników niszczÈcych, w tym takĝe na wyjÈtkowÈ wyobraěniÚ, na jakÈ staÊ tylko dzieci. Jednak moĝna siÚ teĝ spodziewaÊ, ĝe — jak to zwykle bywa z produktami z najniĝszej póïki — jednoczÚĂciowe mechanizmy sÈ doĂÊ ciÚĝkie, dlatego nie montuje siÚ ich w konstrukcjach, od których oczekuje siÚ dobrych osiÈgów.

9 Mocowane na klin — ten typ spotyka siÚ w starszych rowerach. Mechanizm

korbowy skïada siÚ z niezaleĝnych ramion korby mocowanych do osi suportu za pomocÈ metalowego trzpienia o ksztaïcie stoĝka. Aby umieĂciÊ taki trzpieñ we wïaĂciwym miejscu, przyda Ci siÚ mïotek lub specjalne narzÚdzie. Dodatkowo korby zabezpiecza siÚ nakrÚtkami.

9 Mocowane bez wykorzystania klinów — w nowszych konstrukcjach nie

uĝywa siÚ klinów. W tym przypadku mówimy o mechanizmach sprawdzajÈcych siÚ w rowerach, od których oczekuje siÚ lepszych osiÈgów. Ramiona korby mogÈ mieÊ róĝne rozmiary i ksztaïty. SÈ lĝejsze i wytrzymalsze, gdyĝ zostaïy wykonane z droĝszych materiaïów. Mechanizmy korbowe, w których nie wykorzystuje siÚ klinów, mocowane sÈ nakrÚtkami, Ărubami lub niekiedy Ărubami dociskowymi zakïadanymi po lewej stronie mechanizmu.

W tej czÚĂci rozdziaïu omówimy zdejmowanie i ponowny montaĝ korb wszystkich trzech rodzajów. Nasze wskazówki umoĝliwiÈ ich konserwacjÚ.

Zdejmowanie i zakïadanie jednoczÚĂciowego mechanizmu korbowego Aby zdemontowaÊ jednoczÚĂciowy mechanizm korbowy, wykonaj nastÚpujÈce czynnoĂci: 1. OdkrÚÊ przeciwnakrÚtkÚ kluczem w kierunku zgodnym z ruchem wskazówek zegara. 2. Po odkrÚceniu zdejmij przeciwnakrÚtkÚ, przesuwajÈc jÈ wzdïuĝ ramienia korby. 3. UmieĂÊ dïuto w szczelinie pierĂcienia szczelinowego, który znajduje siÚ pod przeciwnakrÚtkÈ.

223

224

CzÚĂÊ III: Wrzucamy wyĝszy bieg: naprawy zaawansowane 4. Uderz lekko w dïuto mïotkiem, aby poluzowaÊ pierĂcieñ w kierunku zgodnym z ruchem wskazówek zegara. 5. Po poluzowaniu pierĂcienia wyciÈgnij go tak samo jak nakrÚtkÚ, unoszÈc nad ramieniem korby. 6. WyciÈgnij caïy zespóï korby z suportu. 7. Wykorzystaj dïutko i mïotek, ĝeby ostroĝnie wybiÊ pierĂcienie ïoĝysk, które znajdujÈ siÚ wewnÈtrz miski suportu. Aby zamontowaÊ jednoczÚĂciowy mechanizm korbowy, wykonaj opisane czynnoĂci w odwrotnej kolejnoĂci.

Zdejmowanie i zakïadanie mechanizmu korbowego mocowanego na klin W niektórych starszych rowerach korby mocuje siÚ do osi suportu za pomocÈ klinów, które trzeba wbiÊ (lub wybiÊ) mïotkiem (jak pokazano to na rysunku 13.6). Najpierw zdejmij z klina nakrÚtkÚ i podkïadkÚ, posïugujÈc siÚ kluczem, a potem wybij stoĝek ze szczeliny, uderzajÈc w niego standardowym (nie gumowym) mïotkiem.

Rysunek 13.6. Wybijanie klina

JeĂli masz problemy z wybiciem klina, zastosuj miejscowo trochÚ smaru penetrujÈcego, a potem spróbuj uĝyÊ punktaka (narzÚdzie przypominajÈce dïuto, ale ostro zakoñczone). Zwykle po wybiciu (niezaleĝnie od tego, czy uĝywasz mïotka, czy innego narzÚdzia takiego jak punktak) klin bÚdzie nadawaï siÚ do wyrzucenia, poniewaĝ jego powierzchnia zostanie prawdopodobnie uszkodzona. Aby zamontowaÊ mechanizm korbowy mocowany klinem, wykonaj nastÚpujÈce czynnoĂci: 1. JeĂli klin nie zostaï uszkodzony podczas usuwania, moĝna wykorzystaÊ go ponownie. JeĂli nie nadaje siÚ do uĝycia, weě go ze sobÈ do lokalnego sklepu rowerowego i kup nowy klin. 2. Zaïóĝ ramiÚ korby na mechanizm korbowy i wïóĝ klin w szczelinÚ mocowania. 3. Uderzaj mïotkiem tak dïugo, aĝ klin dobrze osadzi siÚ w szczelinie, a jego koñcówka pokaĝe siÚ po drugiej stronie. 4. Zaïóĝ podkïadkÚ i nakrÚtkÚ na koñcu klina. DokrÚÊ nakrÚtkÚ kluczem.

Rozdziaï 13: Mocniej naciskamy na pedaïy: ukïad napÚdowy Zdejmowanie i zakïadanie bezklinowego mechanizmu korbowego Mechanizmy korbowe z ostatniej grupy mogÈ byÊ mocowane na trzy róĝne sposoby: za pomocÈ Ăruby z gniazdem do klucza imbusowego (z systemem samoĂciÈgajÈcym), Ăruby z wykorzystaniem ĂciÈgacza lub za pomocÈ Ărub dociskowych. Sposób zdejmowania mechanizmu zaleĝy od jego konstrukcji. W tej czÚĂci omówimy wszystkie trzy typy mocowañ mechanizmu.

¥ruba z gniazdem imbusowym i systemem samoĂciÈgajÈcym W wiÚkszoĂci wspóïczeĂnie produkowanych rowerów zakïada siÚ bezklinowy mechanizm korbowy, który mocowany jest na ĂrubÚ z gniazdem pasujÈcym do klucza imbusowego. (Czasami stosuje siÚ skrót OKR, pochodzÈcy od ang. one-key release). Tego typu mechanizmy sÈ wyjÈtkowo ïatwe w demontaĝu, poniewaĝ posiadajÈ mechanizm samoĂciÈgajÈcy, czyli coĂ w rodzaju automatycznego ĂciÈgacza korby (na kolejnych stronach znajdziesz wiÚcej informacji na temat ĂciÈgaczy do korb). Gniazda do klucza imbusowego nie osïania siÚ zwykle zaĂlepkÈ, ale jeĂli znajdziesz jÈ na ramieniu, ïatwo zdejmiesz osïonkÚ, podwaĝajÈc jÈ ĂrubokrÚtem. PosïugujÈc siÚ przedïuĝonym kluczem imbusowym 7 lub 8 mm, przekrÚÊ ĂrubÚ z gniazdem w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara, unieruchamiajÈc wczeĂniej ramiÚ korby (jak pokazano to na rysunku 13.7).

Rysunek 13.7. Zdejmowanie korby bezklinowej za pomocÈ klucza imbusowego

Aby zaïoĝyÊ bezklinowÈ korbÚ z gniazdem klucza imbusowego, wykonaj nastÚpujÈce czynnoĂci: 1. Naïóĝ smar na gwinty. 2. Wsuñ prawe ramiÚ korby do prawej miski suportu.

225

226

CzÚĂÊ III: Wrzucamy wyĝszy bieg: naprawy zaawansowane 3. Nasuñ lewe ramiÚ korby na koñcówkÚ osi prawej korby i wkrÚÊ ĂrubÚ mocujÈcÈ kluczem imbusowym. PostÚpuj ostroĝnie, ĝeby nie uszkodziÊ gwintów. 4. DokrÚcaj ĂrubÚ, aby usztywniÊ ramiÚ korby. W tego typu mechanizmie korbowym zwykle nie stosuje siÚ ĝadnych osïonek przeciwpyïowych, ale jeĂli w Twoim rowerze znajduje siÚ zaĂlepka, nasmaruj gwint i zaïóĝ jÈ.

¥ciÈganie korby mocowanej na suporcie bez systemu samoĂciÈgajÈcego Aby usunÈÊ bezklinowy mechanizm korbowy bez systemu samoĂciÈgajÈcego, bÚdziesz potrzebowaÊ specjalnego narzÚdzia nazywanego ĂciÈgaczem do korb (patrz rysunek 13.8), które pasuje do systemu zastosowanego w Twoim rowerze. Jedna strona ĂciÈgacza korb sïuĝy do odkrÚcenia Ăruby mocujÈcej ramiÚ korby na osi. Druga strona pozwala ĂciÈgnÈÊ korbÚ.

Rysunek 13.8. Uĝycie ĂciÈgacza korb

Oto, jakie czynnoĂci naleĝy wykonaÊ, aby usunÈÊ korbÚ: 1. Usuñ za pomocÈ ĂrubokrÚtu chroniÈcÈ gwint zaĂlepkÚ z ramienia korby. Uwaĝaj, ĝeby nie uszkodziÊ zaĂlepki. 2. Zaïóĝ ĂciÈgacz na ĂrubÚ wewnÚtrznÈ mocujÈcÈ ramiÚ korby. 3. ChwyÊ ĂciÈgacz kluczem i zacznij obracaÊ go w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara. 4. Gdy Ăruba mocowania korby siÚ poluzuje, odkrÚÊ jÈ do koñca palcami. JeĂli za ĂrubÈ znajduje siÚ podkïadka, wyjmij jÈ.

Rozdziaï 13: Mocniej naciskamy na pedaïy: ukïad napÚdowy 5. ObróÊ ĂciÈgacz na drugÈ stronÚ i zacznij wkrÚcaÊ go w gwint w gnieědzie ramienia korby. PostÚpuj ostroĝnie i przed rozpoczÚciem wkrÚcania dobrze dopasuj ĂciÈgacz do gwintu, ĝeby go nie zniszczyÊ w razie ustawienia pod niewïaĂciwym kÈtem. 6. Gdy dalsze dokrÚcanie ĂciÈgacza palcami stanie siÚ zbyt trudne, wykorzystaj klucz pïaski i dociskaj ĂciÈgacz do ramienia korby tak dïugo, aĝ trzpieñ wewnÚtrzny oprze siÚ na osi wewnÈtrz suportu. 7. ChwyÊ za uchwyt ĂciÈgacza. Zacznij obracaÊ, dociskajÈc wewnÚtrzny trzpieñ do osi. Po chwili trzpieñ wypchnie korbÚ z osi suportu. ¥ciÈgacz do korb to tak naprawdÚ „dwa w jednym”: klucz nasadowy 14 lub 15 mm i (niezaleĝnie) gwintowany klucz do wypychania korby z centralnie poprowadzonÈ ĂrubÈ (trzpieniem). Czasami te narzÚdzia ïÈczy siÚ w jednym profesjonalnym ĂciÈgaczu z dwiema koñcówkami. Aby zaïoĝyÊ bezklinowy mechanizm korbowy ze Ărubami i nakrÚtkami, wykonaj nastÚpujÈce czynnoĂci: 1. Naïóĝ smar na gwinty nakrÚtki lub Ăruby. 2. Wsuñ prawe ramiÚ korby do prawej miski suportu. 3. Nasuñ lewe ramiÚ korby na koñcówkÚ osi prawej korby i wkrÚÊ ĂrubÚ lub nakrÚtkÚ. PostÚpuj ostroĝnie, ĝeby nie uszkodziÊ gwintów. 4. DokrÚÊ ĂrubÚ, aby pewnie zamocowaÊ ramiÚ korby. 5. JeĂli na ramieniu korby znajduje siÚ zaĂlepka, nasmaruj gwint i zaïóĝ zaĂlepkÚ.

¥ciÈganie korby mocowanej za pomocÈ Ărub dociskowych Niektórzy producenci (w tej grupie znajduje siÚ firma Shimano) oferujÈ korby mocowane za pomocÈ Ărub dociskowych znajdujÈcych siÚ na lewym ramieniu mechanizmu korbowego. Tego typu korby nie wymagajÈ zastosowania ĂciÈgacza do korb. Oto, jak wyglÈdajÈ kolejne kroki prowadzÈce do zdjÚcia bezklinowej korby mocowanej na Ărubie dociskowej: 1. Poluzuj Ăruby zaciskowe na lewym ramieniu mechanizmu korbowego. 2. Zdejmij zaĂlepkÚ z lewego ramienia mechanizmu korbowego. Aby zdjÈÊ zaĂlepkÚ, moĝesz potrzebowaÊ specjalnego narzÚdzia. Czasami zaĂlepki moĝna odkrÚciÊ kluczem imbusowym. 3. Zdejmij lewe ramiÚ korby. 4. Zdejmij prawe ramiÚ korby. JeĂli prawe ramiÚ siedzi mocno w suporcie, uderz lekko w koñcówkÚ osi gumowym lub drewnianym mïotkiem. Uwaĝaj, ĝeby nie zniszczyÊ delikatnych czÚĂci ramienia korby.

227

228

CzÚĂÊ III: Wrzucamy wyĝszy bieg: naprawy zaawansowane Aby zamontowaÊ ramiona korby mocowane na Ăruby dociskowe, wykonaj nastÚpujÈce czynnoĂci: 1. Wsuñ prawe ramiÚ korby z tarczami przekïadni do mufy suportu, tak ĝeby ramiÚ byïo skierowane w dóï w pozycji na godzinie szóstej. 2. Wïóĝ lewe ramiÚ korby do suportu w pozycji takiej, ĝeby wskazywaïo godzinÚ 12. 3. Na koñcówce osi prawego ramienia znajdziesz gwint z jednym rowkiem nieco wiÚkszym od innych. Dopasuj go z wiÚkszym rowkiem znajdujÈcym siÚ po wewnÚtrznej czÚĂci ramienia lewej korby. Po dopasowaniu oba ramiona znajdowaÊ siÚ bÚdÈ dokïadnie w pozycji 180 stopni wzglÚdem siebie. 4. Naïóĝ smar na koñcówkÚ zaĂlepki i umieĂÊ jÈ na lewym ramieniu. 5. Posmaruj gwinty dwóch Ărub dociskowych i zamocuj je na lewym ramieniu korby. Zaciskaj Ăruby na zmianÚ po kilka obrotów, tak ĝeby docisk byï równomierny. W przypadku korb Shimano (lub innych tego typu) zwróÊ uwagÚ na dobre dokrÚcenie gwintowanej zaĂlepki, która takĝe odgrywa waĝnÈ rolÚ w mocowaniu korby. Razem z osprzÚtem Shimano powinieneĂ otrzymaÊ specjalne narzÚdzie sïuĝÈce do rÚcznego dokrÚcania zaĂlepki przed dokrÚceniem Ărub dociskowych.

Wymiana tarcz przekïadni Wraz z upïywem czasu koïa zÚbate przekïadni bÚdÈ siÚ zuĝywaÊ, sprawiajÈc, ĝe zmiana biegów stanie siÚ coraz trudniejsza. JeĂli pracujÈcy na koronkach ïañcuch jest stary i rozciÈgniÚty, to wïaĂnie on moĝe staÊ siÚ przyczynÈ Ăcierania siÚ zÚbów tarcz. I odwrotnie. Uszkodzone zÚby tarcz prowadzÈ do przyspieszonego zuĝycia i rozciÈgania ïañcucha. Zwykle ïañcuch zuĝywa siÚ szybciej niĝ tarcze. JeĂli regularnie sprawdzasz stan ïañcucha i wymieniasz go, widzÈc pierwsze oznaki zuĝycia, zuĝyjesz zapewne trzy ïañcuchy, zanim wymienisz tarcze. Tarcze przekïadni nadajÈce siÚ do wymiany wyróĝniajÈ siÚ cieñszymi zÚbami, które przypominajÈ fale oceanu (zÚby w nowych tarczach sÈ ostre i proste). Aby usunÈÊ tarcze z mechanizmu korbowego, przygotuj czystÈ, pïaskÈ powierzchniÚ i wykonaj nastÚpujÈce czynnoĂci: 1. Uĝyj klucza imbusowego do usuniÚcia Ărub mocujÈcych tarcze (jak pokazano to na rysunku 13.9). 2. ¿eby podczas odkrÚcania przytrzymaÊ nakrÚtki w miejscu, uĝyj pïaskiego ĂrubokrÚta lub specjalnego klucza szczelinowego (jak pokazano to na rysunku 13.10). 3. Po wyjÚciu jednej tarczy Twoim oczom ukaĝe siÚ inny zestaw Ărub mocujÈcych kolejnÈ tarczÚ (i nastÚpne). PostÚpuj analogicznie jak w krokach 1. i 2.

Rozdziaï 13: Mocniej naciskamy na pedaïy: ukïad napÚdowy

Rysunek 13.9. Demontaĝ tarcz

Rysunek 13.10. OdkrÚcanie nakrÚtek tarcz przekïadni

Pilnuj wszystkich podkïadek. BÚdziesz ich potrzebowaÊ, jeĂli zamierzasz zaïoĝyÊ z powrotem którÈkolwiek z tarcz.

229

230

CzÚĂÊ III: Wrzucamy wyĝszy bieg: naprawy zaawansowane JeĂli podczas jakiejĂ kraksy uderzyïeĂ bokiem roweru o przeszkodÚ, mogïo dojĂÊ do wygiÚcia któregoĂ zÚba tarczy. JeĂli w konsekwencji uderzenia doszïo do zïamania zÚba lub powaĝnego uszkodzenia caïej tarczy, prawdopodobnie czeka CiÚ jej wymiana. Jeĝeli jednak doszïo jedynie do lekkiego wygiÚcia pojedynczego zÚba lub kilku zÚbów, co utrudnia zmianÚ biegów lub powoduje problem z ïañcuchem, moĝna spróbowaÊ naprawy. Mechanicy w sklepach rowerowych posïugujÈ siÚ specjalnym narzÚdziem do prostowania tarcz. Czasami wystarczy klucz nastawny, choÊ trzeba mieÊ ĂwiadomoĂÊ, ĝe eksperymentowanie z tarczami jest trochÚ ryzykowne. Aby wyprostowaÊ zgiÚtÈ tarczÚ, wykonaj nastÚpujÈce dziaïania: 1. ZakrÚÊ tarczÈ bez ïañcucha, ĝeby ustaliÊ, który zÈb lub które zÚby sÈ wygiÚte. JeĂli uszkodzona zostaïa duĝa tarcza, czasem wcale nie trzeba zdejmowaÊ jej z mechanizmu korbowego. JeĂli nie, konieczne bÚdzie zdemontowanie tarcz. 2. Po wyjÚciu tarczy umieĂÊ jÈ w imadle, ĂciskajÈc odcinek znajdujÈcy siÚ jak najbliĝej wygiÚcia, a jednoczeĂnie blokujÈc jak najwiÚkszÈ czÚĂÊ tarczy w imadle. Przykryj tarczÚ miÚkkÈ szmatkÈ, aby nie porysowaÊ jej ani nie uszkodziÊ w imadle. 3. PosïugujÈc siÚ specjalnym narzÚdziem do tarcz lub kluczem nastawnym, chwyÊ wygiÚty zÈb tak, ĝeby nie obejmowaÊ elementu koïa tarczy. JeĂli uĝywasz klucza nastawnego, zaciĂnij go na zÚbie tak mocno, jak to tylko moĝliwe. 4. Odegnij zÈb w kierunku przeciwnym do zgiÚcia. PamiÚtaj, ĝeby jednorazowo prostowaÊ tylko po jednym zÚbie. 5. Poïóĝ tarczÚ na równej, pïaskiej powierzchni, ĝeby sprawdziÊ efekty prostowania. Zamontuj z powrotem tarczÚ przekïadni za pomocÈ Ărub, wykonujÈc wszystkie opisane czynnoĂci w odwrotnej kolejnoĂci. JeĂli do zablokowania Ăruby w tarczy uĝywane sÈ nakrÚtki, umieĂÊ je na swoim miejscu i zaciĂnij. Po zakoñczeniu tego etapu przetestuj pracÚ przekïadni. Upewnij siÚ, ĝe ïañcuch pïynnie zmienia poïoĝenie, przeskakujÈc bez ociÈgania z jednej tarczy na drugÈ.

Suport rowerowy Suport peïni kluczowÈ rolÚ w mechanizmie korbowym. SpoĂród wszystkich ïoĝysk w rowerze najbardziej obciÈĝone sÈ wïaĂnie ïoĝyska suportu. Suport musi nie tylko krÚciÊ siÚ gïadko i pïynnie podczas pedaïowania, ale ma równieĝ dobrze radziÊ sobie z opieraniem siÚ siïom skrÚcajÈcym i obracajÈcym, które nierzadko towarzyszÈ mocnemu naciĂniÚciu na pedaïy przez rowerzystÚ. Suporty moĝna podzieliÊ na dwie kategorie:

9 Regulowane. JeĂli jeědzisz na starszym rowerze lub masz rower niĝszej klasy,

istnieje duĝe prawdopodobieñstwo, ĝe Twój suport jest regulowany. Tego typu suport skïada siÚ z miski z ïoĝyskami oraz osi, która wiruje w mufie suportu.

Rozdziaï 13: Mocniej naciskamy na pedaïy: ukïad napÚdowy Regulowany suport jest o wiele bardziej podatny na zuĝycie niĝ suport zamkniÚty, tzw. pakietowy (patrz nastÚpny punkt), poniewaĝ nierzadko do jego Ărodka dostajÈ siÚ woda i brud. Ponadto suport tego typu musi byÊ wyjÈtkowo dobrze wyregulowany, ĝeby ïoĝyska przedwczeĂnie siÚ nie zuĝywaïy. JeĂli w Twoim rowerze znajduje siÚ suport regulowany, zastanów siÚ, czy nie warto wymieniÊ go na pakietowy. Na pewno musisz pamiÚtaÊ, aby wykonywaÊ przeglÈd suportu regulowanego co najmniej raz w roku — a czÚĂciej, jeĂli duĝo jeědzisz na rowerze w trudnych warunkach, to znaczy w deszczu i po bïocie.

9 Pakietowy. W wiÚkszoĂci nowych rowerów montuje siÚ obecnie zamkniÚte

suporty pakietowe. W porównaniu z suportem regulowanym suport pakietowy cechuje siÚ dïuĝszÈ ĝywotnoĂciÈ, poniewaĝ jest uszczelniony, a woda i brud nie docierajÈ do ïoĝysk. Suporty pakietowe sÈ równieĝ ïatwiejsze w montaĝu i konserwacji, poniewaĝ nie trzeba serwisowaÊ ich w taki sam sposób, jak serwisuje siÚ suporty regulowane. InnÈ zaletÈ suportów pakietowych jest ïatwoĂÊ i szybkoĂÊ montaĝu. Kiedy w koñcu dojdzie do ich zuĝycia, moĝna wymieniÊ caïy wkïad. Nie musisz siÚ jednak martwiÊ na zapas. Pokonasz kilka tysiÚcy kilometrów, zanim trzeba bÚdzie udaÊ siÚ na zakupy i nabyÊ nowy suport pakietowy.

JeĂli z suportu dochodzÈ dziwne děwiÚki lub jeĂli korby nie obracajÈ siÚ swobodnie bez ïañcucha, najwyĝszy czas zajÈÊ siÚ konserwacjÈ mechanizmu. JeĂli sïyszysz skrzypienie, odgïosy mielenia lub gdy czujesz luz w suporcie albo wibracje po naciĂniÚciu na pedaïy, równieĝ przygotuj siÚ na remont suportu. Regulowane suporty powinny byÊ cyklicznie serwisowane w czasie corocznej konserwacji roweru. Suporty pakietowe raczej siÚ wymienia, niĝ konserwuje, a i to zdarza siÚ nieczÚsto — raz na kilka tysiÚcy kilometrów.

Demontowanie i zakïadanie suportu pakietowego Aby zdemontowaÊ suport pakietowy, wykonaj nastÚpujÈce czynnoĂci: 1. Zdejmij mechanizm korbowy i postÚpujÈc wedïug procedury opisanej wczeĂniej w tym rozdziale, wykonuj kolejne czynnoĂci zaleĝnie od posiadanego mechanizmu korbowego (jednoczÚĂciowy, klinowany lub bezklinowy). 2. Posïuĝ siÚ kluczem pasujÈcym do typu suportu w Twoim rowerze, zaczynajÈc od lewej strony roweru (jak pokazano to na rysunku 13.11). Istnieje wiele róĝnych rodzajów kluczy pasujÈcych do konkretnych typów mocowañ suportu. Klucze róĝniÈ siÚ liczbÈ wypustów, która odpowiada liczbie naciÚÊ na misce zabezpieczajÈcej wkïad osi suportu. Skontaktuj siÚ z fachowcami z lokalnego sklepu rowerowego, ĝeby uzyskaÊ pewnoĂÊ w kwestii odpowiedniego klucza, który bÚdzie pasowaï do Twojego roweru. 3. PrzekrÚÊ narzÚdzie do usuwania suportu za pomocÈ klucza nastawnego w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara (jak pokazano to na rysunku 13.12).

231

232

CzÚĂÊ III: Wrzucamy wyĝszy bieg: naprawy zaawansowane

Rysunek 13.11. Zakïadanie klucza do suportu

Rysunek 13.12. WykrÚcanie suportu za pomocÈ klucza nastawnego

Rozdziaï 13: Mocniej naciskamy na pedaïy: ukïad napÚdowy Demontowanie suportów pakietowych wiÈĝe siÚ z pewnym czÚsto pojawiajÈcym siÚ problemem. NarzÚdzie do usuwania suportu wyĂlizguje siÚ z wypustów i moĝe je uszkodziÊ. Poniewaĝ do odkrÚcenia suportu trzeba uĝyÊ duĝej siïy, warto pamiÚtaÊ, aby skierowaÊ jÈ w stronÚ roweru, unikajÈc w ten sposób skancerowania wypustów lub uszkodzenia narzÚdzia. 4. Wykonaj dziaïania opisane w krokach od 1. do 3. po drugiej stronie mechanizmu korbowego, tylko tym razem odkrÚcaj klucz w kierunku zgodnym z kierunkiem ruchu wskazówek zegara. 5. Gdy pierĂcieñ zabezpieczajÈcy zostanie poluzowany, odkrÚÊ go do koñca palcami. PierĂcieñ jest przymocowany do suportu, który wyjdzie z mufy (tak jak pokazano to na rysunku 13.13).

Rysunek 13.13. Wyjmowanie suportu pakietowego

Aby ponownie zamontowaÊ suport, przeczytaj instrukcjÚ producenta i wykonaj nastÚpujÈce czynnoĂci: 1. Posmaruj gwinty suportu. Mechanicy w niektórych sklepach rowerowych wolÈ stosowaÊ róĝne Ărodki zapobiegajÈce zatarciu lub taĂmÚ uĝywanÈ przez hydraulików, która twardnieje i zwiÚksza objÚtoĂÊ po wyschniÚciu, dziÚki czemu skutecznie chroni gwint. 2. Dobrze przyjrzyj siÚ pakietowi suportu, ĝeby zidentyfikowaÊ litery L i R oznaczajÈce lewÈ i prawÈ stronÚ pakietu.

233

234

CzÚĂÊ III: Wrzucamy wyĝszy bieg: naprawy zaawansowane 3. UmieĂÊ pakiet przy prawej stronie mufy suportu i uwaĝnie dopasuj do gwintu. WkrÚÊ go do Ărodka, obracajÈc w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara. 4. Gdy obracanie pakietu stanie siÚ trudniejsze, zaïóĝ klucz do suportu. 5. DokrÚÊ pakiet, posïugujÈc siÚ kluczem nastawnym. WiÚkszoĂÊ producentów zaleca uĝycie podczas dokrÚcania suportu duĝego momentu obrotowego, co oznacza, ĝe aby dobrze dokrÚciÊ pakiet, naleĝy uĝyÊ znacznej siïy. 6. Do drugiej strony mufy przyïóĝ miskÚ i dokrÚÊ jÈ za pomocÈ klucza w kierunku zgodnym z kierunkiem ruchu wskazówek zegara.

Demontaĝ i zakïadanie suportu regulowanego Aby zdemontowaÊ suport regulowany, wykonaj nastÚpujÈce czynnoĂci: 1. Zdejmij mechanizm korbowy i postÚpujÈc zgodnie z procedurÈ opisanÈ wczeĂniej w tym rozdziale, wykonuj kolejne czynnoĂci zaleĝnie od posiadanego mechanizmu korbowego (jednoczÚĂciowy, z klinem lub bezklinowy). 2. Po lewej stronie roweru znajdziesz nakrÚtkÚ zabezpieczajÈcÈ z naciÚciami. OdkrÚÊ jÈ w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara, posïugujÈc siÚ specjalnym kluczem hakowym (jak pokazano to na rysunku 13.14) lub innym kluczem do przeciwnakrÚtek.

Rysunek 13.14. Uĝycie klucza hakowego

JeĂli nie masz klucza hakowego, posïuĝ siÚ dïutem lub (w ostatecznoĂci!) ĂrubokrÚtem z pïaskÈ koñcówkÈ w funkcji dïuta, które po zablokowaniu na naciÚciu moĝna uderzyÊ mïotkiem. Ostroĝnie! Moĝesz uszkodziÊ ĂrubokrÚt!

Rozdziaï 13: Mocniej naciskamy na pedaïy: ukïad napÚdowy 3. Po wyjÚciu pierĂcienia nakrÚtki blokujÈcej suport zobaczysz regulowanÈ miskÚ peïniÈcÈ rolÚ bieĝni dla kulek ïoĝyska. Zdemontuj jÈ. W niektórych regulowanych miskach znajdujÈ siÚ maïe otwory, co oznacza, ĝe do ich odkrÚcenia trzeba posïuĝyÊ siÚ specjalnym narzÚdziem. Na rysunku 13.15 pokazano, jak naleĝy posïuĝyÊ siÚ kluczem koïkowym do usuniÚcia regulowanej miski. WykrÚÊ jÈ i postaraj siÚ nie zgubiÊ luěnych kuleczek z ïoĝyska. W tym momencie bÚdzie moĝna juĝ ïatwo wyciÈgnÈÊ oĂ suportu.

Rysunek 13.15. Uĝycie klucza koïkowego

4. Przejdě na prawÈ stronÚ roweru i usuñ miskÚ nieregulowanÈ, która jest wkrÚcona w mufÚ. Moĝe siÚ okazaÊ, ĝe zdjÚcie nieregulowanej miski z prawej strony roweru bÚdzie ponad Twoje siïy. Zastanów siÚ, czy nie lepiej zabraÊ rower do lokalnego sklepu rowerowego. Mechanicy w warsztacie bÚdÈ dysponowaÊ specjalnym narzÚdziem do usuwania nieregulowanej miski. ¿eby wïasnorÚcznie odkrÚciÊ nieregulowanÈ miskÚ, bÚdziesz potrzebowaÊ duĝego klucza hakowego lub klucza nastawnego o szerokim ustawieniu szczÚk, którym da siÚ ĂcisnÈÊ krawÚdzie miski. Tym razem odkrÚcaj miskÚ w prawo. PamiÚtaj, ĝe miska z tej strony moĝe wyjÈtkowo mocno siedzieÊ w mufie suportu. Aby zamontowaÊ regulowany suport, wykonaj nastÚpujÈce czynnoĂci: 1. WyczyĂÊ i odtïuĂÊ wszystkie elementy suportu. 2. Sprawdě stan kulek, bieĝni i osi. JeĂli kulki sÈ zmatowiaïe lub na powierzchniach miski widaÊ Ălady zuĝycia, wymieñ uszkodzone elementy. 3. Wypeïnij obie miski warstwÈ smaru.

235

236

CzÚĂÊ III: Wrzucamy wyĝszy bieg: naprawy zaawansowane 4. Na bieĝni misek umieĂÊ kulki. PamiÚtaj, ĝeby siÚ zgadzaïa liczba kulek ïoĝyska. Jeĝeli nie jesteĂ pewien, ile kulek znajdowaïo siÚ w miskach przed rozïoĝeniem osi suportu, umieĂÊ tyle, ile uwaĝasz za konieczne, zostawiajÈc miÚdzy nimi doĂÊ miejsca na „rozpychanie siÚ”. 5. Wciskaj kulki do smaru na bieĝni miseczki, posïugujÈc siÚ ĂrubokrÚtem (lub innym narzÚdziem). 6. W kolejnym kroku przykryj kulki jeszcze jednÈ warstwÈ smaru. Na rysunku 13.16 pokazano, jak powinny wyglÈdaÊ kulki ïoĝyska w misce suportu.

Rysunek 13.16. Kulki ïoĝyska zabezpieczone smarem

7. Nasuñ na mufÚ suportu nieregulowanÈ miskÚ i dokrÚcaj palcami do oporu. Po wyczuciu pierwszego oporu uĝyj klucza. 8. UmieĂÊ oĂ suportu w mufie, wkïadajÈc jÈ dïuĝszÈ koñcówkÈ od lewej strony w taki sposób, ĝeby wyszïa po drugiej stronie przez otwór w misce. 9. Zaïóĝ miskÚ regulowanÈ i dokrÚÊ do zaciĂniÚcia. Spróbuj obróciÊ oĂ. JeĂli obraca siÚ ciÚĝko, lekko poluzuj miskÚ. 10. UmieĂÊ na mufie suportu pierĂcieñ zabezpieczajÈcy. DokrÚÊ go, sprawdzajÈc, czy oĂ obraca siÚ pïynnie i niezbyt ciÚĝko. Odpowiednie wyregulowanie docisku, tak ĝeby oĂ obracaïa siÚ pïynnie, ale nie za luěno, moĝe wymagaÊ kilku prób.

Rozdziaï 13: Mocniej naciskamy na pedaïy: ukïad napÚdowy

Kupowanie nowego mechanizmu korbowego i suportu JeĂli Twój rower ma juĝ swoje lata i zaleĝy Ci na wymianie mechanizmu korbowego i suportu, warto pamiÚtaÊ o kilku waĝnych sprawach:

9 Kup suport pakietowy. Jest to obecnie najpo-

9

9

pularniejszy rodzaj suportu dostÚpny na rynku i nie powinno byÊ ĝadnych problemów z wymianÈ, chyba ĝe Twój rower wymaga zamontowania specjalnego suportu. Zaïoĝenie suportu pakietowego oznacza wiÚkszy spokój ducha, bo najprawdopodobniej nie trzeba bÚdzie go wymieniaÊ przez wiele kolejnych lat. JeĂli przechodzisz z mechanizmu korbowego mocowanego na klin na mechanizm bezklinowy, musisz wymieniÊ zarówno korbÚ, jak i suport. Nie moĝna poïÈczyÊ korby z klinem i bezklinowym suportem. Upewnij siÚ, ĝe oĂ suportu pasuje do gwintu w tulei suportowej. Producenci stosujÈ róĝne rodzaje gwintów w suportach. Dopasowanie gwintów dotyczy ramy, osi i mechanizmu korbowego. JeĂli chcesz sprawdziÊ, jakie suporty bÚdÈ pasowaÊ do tulei w Twoim rowerze, porozmawiaj z fachowcem z lokalnego sklepu rowerowego.

9 Sprawdě wymiary suportu. Suporty monto-

wane w róĝnych rowerach mogÈ mieÊ róĝne szerokoĂci. Musisz znaÊ szerokoĂÊ mufy suportu w ramie i caïkowite dïugoĂci mechanizmu korbowego, którego uĝywasz. Czasami w rowerach górskich montuje siÚ szersze suporty niĝ w rowerach szosowych. Co wiÚcej, mechanizm korbowy z trzema koïami zÚbatymi zakïada siÚ na szerszy suport niĝ ten z dwiema tarczami.

Powtórzmy — porozmawiaj z personelem w lokalnym sklepie rowerowym, abyĂ byï pewien, ĝe kupujesz elementy, które moĝna zamontowaÊ w Twoim rowerze.

9 Sprawdě dïugoĂÊ ramion korbowych. Dïu-

goĂÊ ramion ma wpïyw na czas peïnego obrotu pedaïów, wiÚc przy dïuĝszych ramionach bÚdziesz pedaïowaÊ po wiÚkszym obwodzie, oddziaïujÈc na suport z wiÚkszÈ siïÈ. Dïuĝsze korby i wiÚksze siïy przydajÈ siÚ, gdy duĝo wspinasz siÚ w górach. WadÈ dïuĝszych ramion jest to, ĝe pedaïy poruszajÈce siÚ po wiÚkszym obwodzie wymagajÈ od rowerzysty wiÚkszego wysiïku, ĝeby osiÈgnÈÊ okreĂlonÈ szybkoĂÊ — jeĂli zatem liczy siÚ przede wszystkim szybkoĂÊ poruszania siÚ na rowerze, warto przemyĂleÊ zakup mechanizmu z krótszymi korbami. NajczÚĂciej stosowane ramiona korby majÈ dïugoĂÊ 172,5 mm lub 175 mm (a w rowerach górskich 165 –170). JeĂli rowerzysta jest osobÈ niewysokÈ, warto wypróbowaÊ krótsze ramiona. JeĂli rowerzysta jest wyĝszy, dïuĝszy mechanizm korby bÚdzie lepiej wspóïpracowaÊ z miÚĂniami nóg. Kilku producentów ma w swojej ofercie korby o dïugoĂci ramion wynoszÈcej 185 mm, a nawet dïuĝsze. Najlepiej skonsultowaÊ zakup ze specjalistami z lokalnego sklepu rowerowego, którzy dobiorÈ dla Ciebie najlepsze rozwiÈzanie. KupujÈc dïuĝsze ramiona korby, koniecznie sprawdě przeĂwit miÚdzy tulejÈ suportu a ziemiÈ, poniewaĝ moĝe siÚ okazaÊ, ĝe skïadajÈc siÚ w ciasnych zakrÚtach lub podczas pokonywania róĝnych przeszkód, bÚdziesz zahaczaÊ nogami o ziemiÚ.

237

238

CzÚĂÊ III: Wrzucamy wyĝszy bieg: naprawy zaawansowane

Rozdziaï 14

Zmiana biegu: ukïad przekïadni W tym rozdziale: Ź Zrozumiesz, jak dziaïajÈ przerzutki. Ź Dowiesz siÚ, jak zdejmowaÊ, zakïadaÊ i regulowaÊ przerzutkÚ tylnÈ i przedniÈ. Ź Powiemy Ci, jak wymieniaÊ linki przerzutek. Ź Nauczysz siÚ zdejmowaÊ i zakïadaÊ manetki zmiany biegów.

T

en rozdziaï poĂwiÚcimy zagadnieniom dotyczÈcym sprawdzania stanu technicznego przerzutek. Omówimy demontowanie, zakïadanie i regulacjÚ elementów ukïadu zmiany biegów, w skïad którego wchodzÈ linki, manetki i przerzutki. BÚdzie siÚ dziaïo!

Demistyfikacja przerzutek Przerzutki, jak sama nazwa wskazuje, to mechanizmy sïuĝÈce do przerzucania… w tym przypadku chodzi o przerzucanie ïañcucha z jednej koronki na innÈ i z tarczy na tarczÚ, dziÚki czemu w trakcie jazdy moĝliwa jest zmiana biegu. Przerzutki nie tyle przerzucajÈ ïañcuch, co wskazujÈ mu drogÚ, zmuszajÈc do zmiany poïoĝenia moĝliwej tylko wtedy, jeĂli poruszasz pedaïami, a ïañcuch znajduje siÚ w ruchu. Dziaïanie zarówno przedniej, jak i tylnej przerzutki moĝliwe jest dziÚki wewnÚtrznej sprÚĝynie, która przyciÈga przerzutkÚ w kierunku roweru lub odpycha jÈ w przeciwnÈ stronÚ, podczas gdy linka biegnÈca wzdïuĝ roweru ma za zadanie przeciwstawiaÊ siÚ sile napiÚcia sprÚĝyny. Gdy uĝywamy manetki przy kierownicy i ciÈgniemy za linkÚ, pokonujemy opór naprÚĝonej sprÚĝyny i przesuwamy ïañcuch w kierunku do lub od ramy roweru. Gdy manetka uwalnia linkÚ, przerzutka wraca na swojÈ normalnÈ pozycjÚ. Odwieczna wojna sprÚĝyny i linki o panowanie nad ïañcuchem byïaby powaĝnym problemem, gdyby nie istniaïo ĝadne ograniczenie dla ruchu ïañcucha. Na szczÚĂcie w przerzutkach znajduje siÚ para Ărubek ustalajÈcych wartoĂci graniczne przesuwu przerzutek w obu kierunkach. ¥rubki te zazwyczaj oznacza siÚ literami H i L (H jak high, L jak low). ¥ruba H kontroluje dïugoĂÊ odcinka, na jaki przerzutka moĝe byÊ wypchniÚta na zewnÈtrz roweru (w kierunku zÚbatek wyĝszych biegów), a pozycja Ăruby oznaczonej literÈ L wpïywa na odcinek maksymalnego wychylenia przerzutki w kierunku do ramy roweru (w kierunku niĝszych biegów). ¥rubki regulacyjne ograniczajÈ fizycznie ruch przerzutki, gdy dokrÚca siÚ je gïÚbiej. Ruch w prawo oznacza dokrÚcenie Ărubki i jej zagïÚbienie, ograniczajÈce zakres ruchu. Obrót Ărubki w lewo luzuje jÈ i pozwala zwiÚkszyÊ zakres ruchu przerzutki. Gdyby obie Ărubki dokrÚciÊ tak mocno, jak to tylko moĝliwe, doszïoby do zablokowania

240

CzÚĂÊ III: Wrzucamy wyĝszy bieg: naprawy zaawansowane przerzutki w jednej pozycji. Warto o tym pamiÚtaÊ, gdyby podczas jakiejĂ eskapady doszïo do uszkodzenia i zerwania przerzutki lub ïañcucha i trzeba by byïo wracaÊ do domu na jednym biegu. Kaĝda z przerzutek ma do wykonania trudne zadanie. Jak tu nie zawieĂÊ cyklisty, który stale zmienia biegi z niĝszych na wyĝsze i z wyĝszych na niĝsze? Przeniesienie ïañcucha w stronÚ ramy pozwala zmieniÊ bieg na niĝszy, a przesuniÚcie go do zewnÈtrz umoĝliwia wrzucenie wyĝszego biegu. Tak jak w przypadku skrzyni biegów w samochodzie, niĝsze biegi przydajÈ siÚ podczas wolniejszej jazdy (na przykïad w trakcie wspinaczki na stromÈ górÚ), natomiast z wyĝszych moĝesz korzystaÊ podczas zjazdu, kiedy to poruszasz siÚ szybciej. Przednia przerzutka wypeïnia trudne zadanie przesuwania ïañcucha na boki pod duĝym obciÈĝeniem. Ta czÚĂÊ ïañcucha przekazuje siïÚ nóg na tylne koïo, dlatego kiedy mocno naciskasz na pedaïy i poruszasz siÚ powoli (wïaĂnie podczas wspinaczki), zmiana przedniej tarczy bywa trudna. Tylne przerzutki przesuwajÈ wózek prowadzÈcy ïañcuch tam i z powrotem pod wolnobiegiem, naprowadzajÈc go na mniejsze i wiÚksze tryby. Wózek tylnej przerzutki ma znajomy ksztaït litery S z dwoma kóïeczkami. Kóïeczko znajdujÈce siÚ wyĝej prowadzi ïañcuch, a to umieszczone niĝej odpowiada za prawidïowe napiÚcie ïañcucha i zbieranie luzu.

Przerzutka tylna Tylne przerzutki (pokazane na rysunku 14.1) nie cieszÈ siÚ dobrÈ sïawÈ, poniewaĝ czasami nawet doĂwiadczonych mechaników rowerowych przyprawiajÈ o ból gïowy. Przerzutki montowane przy tylnym kole realizujÈ dwa zadania: odpowiadajÈ za wïaĂciwe napiÚcie ïañcucha i prowadzenie go w tÚ i z powrotem miÚdzy koronkami na tylnej piaĂcie w reakcji na zmiany biegów dokonywane przez rowerzystÚ. Niewielkie zmiany w napiÚciu linki przerzutki mogÈ sprawiÊ, ĝe system zmiany biegów przestanie dziaïaÊ sprawnie. Tak jak w przypadku przedniej przerzutki, ĝywotnoĂÊ i funkcjonowanie tylnej przerzutki moĝemy poprawiÊ, jeĂli bÚdziemy utrzymywaÊ jÈ w czystoĂci, systematycznie smarowaÊ i regulowaÊ w zaleĝnoĂci od potrzeb.

Rysunek 14.1. Tylna przerzutka

Rozdziaï 14: Zmiana biegu: ukïad przekïadni W kolejnych czÚĂciach tego rozdziaïu omówimy sposób demontaĝu i zakïadania przerzutek.

Zdejmowanie tylnej przerzutki Aby zdjÈÊ tylnÈ przerzutkÚ, wykonaj nastÚpujÈce czynnoĂci: 1. Wybierz taki bieg, w którym ïañcuch znajduje siÚ na najmniejszej koronce. 2. PosïugujÈc siÚ kluczem imbusowym lub kluczem nasadowym, poluzuj ĂrubÚ przytrzymujÈcÈ linkÚ. PamiÚtaj, ĝe jeĂli nie zmienisz poïoĝenia ïañcucha, umieszczajÈc go na najmniejszej zÚbatce, przerzutka moĝe odbiÊ w Twoim kierunku, poniewaĝ nie bÚdzie juĝ ograniczana napiÚciem linki. 3. PosïugujÈc siÚ kluczem imbusowym lub kluczem nasadowym (jak pokazano to na rysunku 14.2), odkrÚÊ ĂrubÚ trzymajÈcÈ znajdujÈce siÚ niĝej kóïeczko przerzutki.

Rysunek 14.2. OdkrÚcanie Ăruby trzymajÈcej dolne kóïeczko

JeĂli Ăruba mocujÈca dolne kóïeczko nie chce siÚ odkrÚciÊ, uĝyj smaru w aerozolu. 4. Po usuniÚciu Ăruby wyjmij kóïeczko z wózka przerzutki. 5. SiÚgnij na drugÈ stronÚ przerzutki i posïugujÈc siÚ kluczem imbusowym lub nasadowym (jak pokazano to na rysunku 14.3), poluzuj ĂrubÚ trzymajÈcÈ kóïeczko znajdujÈce siÚ wyĝej.

241

242

CzÚĂÊ III: Wrzucamy wyĝszy bieg: naprawy zaawansowane

Rysunek 14.3. OdkrÚcanie Ăruby mocujÈcej górne kóïeczko

6. Po odkrÚceniu Ăruby moĝliwe bÚdzie rozdzielenie elementów wózka (jak pokazano to na rysunku 14.4).

Rysunek 14.4. Rozdzielenie elementów wózka

Rozdziaï 14: Zmiana biegu: ukïad przekïadni 7. Po otwarciu wózka przesuñ ïañcuch nad górnym kóïeczkiem i zdejmij go z przerzutki. Zaïóĝ ïañcuch na zÚby dowolnej koronki, pozwalajÈc mu luěno zwisaÊ. 8. PosïugujÈc siÚ kluczem imbusowym, usuñ ĂrubÚ z przegubu mocowania przerzutki (patrz rysunek 14.5), dziÚki czemu bÚdzie moĝna jÈ oddzieliÊ od haka.

Rysunek 14.5. OdkrÚcanie Ăruby mocowania przerzutki do ramy roweru

Instalacja tylnej przerzutki Aby zamontowaÊ tylnÈ przerzutkÚ, naleĝy wykonaÊ nastÚpujÈce czynnoĂci: 1. Ustaw przerzutkÚ tak, ĝeby ïañcuch zachodziï na prawÈ poïówkÚ górnego kóïeczka w wózku (jeĂli stoisz po prawej stronie roweru, patrzÈc w kierunku ramy). 2. Przygotuj ĂrubÚ mocujÈcÈ przerzutkÚ i dopasuj jÈ do otworu haka na tylnym trójkÈcie. 3. PrzekrÚÊ delikatnie ĂrubÚ mocujÈcÈ o kilka obrotów, posïugujÈc siÚ kluczem imbusowym. 4. Poprowadě ïañcuch w wózku przerzutki, a potem, trzymajÈc ramkÚ wózka i ïañcuch jednÈ rÚkÈ, umieĂÊ na wïaĂciwej pozycji dolne kóïeczko wózka przerzutki (napinajÈce), tak ĝeby ïañcuch znalazï siÚ po lewej jego stronie. 5. Zamknij wózek i zablokuj go, tak ĝeby dopasowaÊ otwór do przykrÚcania dolnego kóïeczka. 6. Umocuj dolne kóïeczko za pomocÈ Ăruby. DokrÚÊ mocno obie Ăruby mocujÈce oba kóïka. 7. Dopasuj pozycjÚ Ăruby regulacyjnej H (patrz rysunek 14.6) i Ăruby regulacyjnej L (patrz rysunek 14.7), tak ĝeby przerzutka nie zrzucaïa ïañcucha z koronek lub co gorsza nie prowadziïa go za gïÚboko do Ărodka w kierunku szprych tylnego koïa. PrzekrÚÊ obie Ăruby regulacyjne o dwa peïne obroty w kierunku zgodnym z ruchem wskazówek zegara. W ten sposób ograniczysz zakres ruchu przerzutki (w porównaniu z tym ustalonym wczeĂniej).

243

244

CzÚĂÊ III: Wrzucamy wyĝszy bieg: naprawy zaawansowane

Rysunek 14.6. Regulacja Ăruby H

Rysunek 14.7. Regulacja Ăruby L

Rozdziaï 14: Zmiana biegu: ukïad przekïadni 8. Aby przygotowaÊ symulacjÚ zmiany przeïoĝeñ za pomocÈ linki zmiany biegów, zacznij prawÈ rÚkÈ obracaÊ pedaïy, popychajÈc jednoczeĂnie lewym kciukiem przerzutkÚ do wewnÈtrz i ku górze. Zagnij palec wskazujÈcy wokóï wózka i naciskaj go kciukiem. Uwaga: Opisano tu dziaïania, jakie naleĝy podjÈÊ w przypadku najpopularniejszego typu tylnej przerzutki. JeĂli w swoim rowerze masz zamontowanÈ tylnÈ przerzutkÚ typu rapid-rise1, pamiÚtaj, ĝe sprÚĝyna ustawiona jest w niej odwrotnie i przyciÈga pantograf przerzutki w stronÚ koronki niskiego biegu. Dlatego w tym przypadku przesuwaj wózek w przeciwnym kierunku. 9. PowtarzajÈc czynnoĂci opisane w punkcie 8., spróbuj teraz przepchnÈÊ wózek tak, ĝeby przerzuciÊ ïañcuch na najwiÚkszÈ koronkÚ. (To siÚ za pierwszym razem nie uda, poniewaĝ wczeĂniej na wszelki wypadek przykrÚciliĂmy ĂrubkÚ L). OdkrÚÊ ĂrubkÚ oznaczonÈ symbolem L o okoïo jednÈ czwartÈ do poïowy peïnego obrotu, a nastÚpnie znów zacznij krÚciÊ pedaïami. OdkrÚcaj stopniowo ĂrubkÚ L, sprawdzajÈc efekt, aĝ bÚdziesz w stanie przerzuciÊ ïañcuch na najwiÚkszÈ koronkÚ. ’añcuch powinien pïynnie przeskoczyÊ na najwiÚkszÈ koronkÚ, nie wydajÈc przy tym ĝadnych niepokojÈcych děwiÚków. 10. Powtórz dziaïania opisane w kroku 9., regulujÈc ĂrubÚ oznaczonÈ literÈ H, tak ĝeby ïañcuch bez problemu znalazï siÚ na najmniejszej koronce. Nie trzeba bÚdzie dociskaÊ przerzutki rÚkÈ, bo sprÚĝyna znajdujÈca siÚ w Ărodku automatycznie ciÈgnie wózek w dóï i na zewnÈtrz. Teraz moĝna juĝ zamocowaÊ linkÚ i przeprowadziÊ koñcowÈ regulacjÚ przerzutki. 11. Przeprowadě linkÚ przez otwór w miejscu, gdzie znajduje siÚ Ăruba regulacyjna (baryïkowa), i dalej przez zacisk Ăruby. W zacisku kotwy na dolnej gïówce przerzutki powinno byÊ naciÚcie, w którym naleĝy umieĂciÊ linkÚ podczas dokrÚcania Ăruby. 12. ZaciĂnij ĂrubÚ kluczem imbusowym lub kluczem nasadkowym (jak pokazano to na rysunku 14.8). 13. Aby naciÈgnÈÊ linkÚ, uĝyj kombinerek lub narzÚdzia zwanego „czwartÈ rÚkÈ”. Podczas dociskania Ăruby mocujÈcej pociÈgnij mocno za linkÚ. 14. Sprawdě, czy przerzutka pracuje prawidïowo, przesuwajÈc ïañcuch na najwyĝszy bieg (na najmniejszÈ koronkÚ). Czasami podczas zaciskania naprÚĝonej linki przerzutka przesuwa siÚ i wtedy ïañcuch nie przeskakuje na najmniejszÈ koronkÚ. 15. Zaczep kapturek zabezpieczajÈcy koñcówkÚ linki (patrz rysunek 14.9) i ĂciĂnij go szczypcami, unieruchamiajÈc w miejscu. DziÚki kapturkowi linka nie bÚdzie siÚ strzÚpiÊ. Zawsze zostawiaj okoïo piÚciocentymetrowÈ koñcówkÚ linki po drugiej stronie zacisku. DziÚki temu ewentualna regulacja linki w przyszïoĂci stanie siÚ o wiele ïatwiejsza. 1

Przerzutki tego typu produkuje gïównie firma Shimano. SÈ to na przykïad modele: XT RD-M770, Deore XT Rapid Rise RD-M760 itp. — przyp. tïum.

245

246

CzÚĂÊ III: Wrzucamy wyĝszy bieg: naprawy zaawansowane

Rysunek 14.8. Zakïadanie linki przerzutki

Rysunek 14.9. Kapturek linki

Rozdziaï 14: Zmiana biegu: ukïad przekïadni W wielu tylnych przerzutkach znajduje siÚ trzecia Ăruba sïuĝÈca do regulowania napiÚcia sprÚĝyny dolnej gïówki przerzutki. Sïuĝy ona do ustalenia odlegïoĂci górnego kóïeczka od koronek. Zwykle nie ma potrzeby zmiany jej pozycji, chyba ĝe zakïadasz zupeïnie nowÈ przerzutkÚ. W takim przypadku zmieniaj pozycjÚ Ăruby w taki sposób, aby górne koïo napinajÈce znalazïo siÚ blisko koronek, ale jednoczeĂnie pozwalaïo na doĂÊ swobodny ruch ïañcucha bez zaczepiania o zÚby tylnej przekïadni.

Regulacja tylnej przerzutki JeĂli stwierdzasz, ĝe Twój ïañcuch skacze tam i z powrotem z jednej koronki na drugÈ lub utknÈï na dobre na jakiejĂ zÚbatce i pomaga dopiero dodatkowe klikniÚcie (lub dwa), konieczne jest wyregulowanie tylnej przerzutki. Jednoznacznym sygnaïem ĂwiadczÈcym o tym, ĝe tylna przerzutka wymaga regulacji, sÈ wydawane przez ïañcuch podejrzane grzechoczÈce děwiÚki dochodzÈce z tyïu podczas pedaïowania. Oto, jak wyglÈda procedura regulacji tylnej przerzutki: 1. Uĝyj stojaka na rower lub innego systemu pozwalajÈcego unieruchomiÊ rower z tylnym koïem nad ziemiÈ. JednÈ rÚkÈ musisz krÚciÊ pedaïami, a drugÈ zmieniaÊ biegi, dlatego uniesienie tylnego koïa roweru jest niezbÚdne. 2. Zacznij od sprawdzenia, czy przerzutka dobrze radzi sobie ze zmianÈ niĝszych biegów (czyli czy ïañcuch pïynnie przeskakuje na wiÚkszych koronkach): uĝyj manetki zmiany biegów i sprawdě, czy ïañcuch bez problemu wskoczyï na najwiÚkszÈ koronkÚ. JeĂli pojawiïy siÚ jakieĂ problemy, poluzuj ĂrubkÚ L (patrz rysunek 14.7) o ÊwierÊ lub póï obrotu. Sprawdě, czy ïañcuch ïatwo wchodzi na najwiÚkszÈ koronkÚ. Jeĝeli ïañcuch spada po drugiej stronie trybu, dokrÚÊ ĂrubÚ L, ograniczajÈc ruch przerzutki. 3. Zmieñ bieg na wyĝszy, koncentrujÈc siÚ na ocenie, jak ïañcuch radzi sobie z przechodzeniem na najmniejsze koronki. JeĂli ïañcuch nie chce zmieniÊ koronki, poluzuj ĂrubkÚ H (patrz rysunek 14.8) o ÊwierÊ lub póï obrotu, dopóki zmiana biegu nie bÚdzie odbywaÊ siÚ pïynnie. Jeĝeli ïañcuch zostanie wyrzucony poza obszar zÚbatek, dokrÚÊ ĂrubÚ H. 4. Po ustaleniu pozycji granicznych sprawdě, jak przebiega zmiana wszystkich biegów, upewniajÈc siÚ, ĝe po zmianie poïoĝenia děwigni manetki o jedno klikniÚcie ïañcuch przemieszcza siÚ pomiÚdzy koronkami. JeĂli ïañcuch nie zmienia koronki pïynnie lub robi duĝo haïasu, naleĝy wyregulowaÊ naciÈg linki za pomocÈ Ăruby baryïkowej (patrz rysunek 14.10). Zacznij od umieszczenia ïañcucha na najmniejszej zÚbatce, a nastÚpnie, krÚcÈc pedaïami, zmieñ bieg. Przerzutka powinna natychmiast przesunÈÊ ïañcuch do nastÚpnej koronki. JeĂli tak siÚ nie staïo, przekrÚÊ ĂrubÚ baryïkowÈ o ÊwierÊ obrotu w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara. JeĂli zaĂ ïañcuch przeskoczyï dalej i pominÈï jednÈ koronkÚ, przekrÚÊ ĂrubÚ baryïkowÈ w kierunku zgodnym z ruchem wskazówek zegara. Powtarzaj tÚ procedurÚ dla kaĝdej pozycji wzglÚdem kolejnych koronek dopóty, dopóki ïañcuch nie zacznie przeskakiwaÊ pïynnie na kolejnÈ koronkÚ po kaĝdym klikniÚciu w manetce zmiany biegów.

247

248

CzÚĂÊ III: Wrzucamy wyĝszy bieg: naprawy zaawansowane

Rysunek 14.10. ¥ruba baryïkowa do regulacji przy korpusie przerzutki

JeĂli przerzutka przesuwa siÚ prawidïowo podczas przechodzenia na wiÚksze koronki, ale pojawiajÈ siÚ problemy podczas wymuszenia przejĂcia na mniejsze koronki, problem moĝe mieÊ swoje ěródïo w zagiÚciu linki lub braku odpowiedniego smarowania wewnÈtrz pancerzyka linki przerzutki. Odczep linkÚ i sprawdě jej stan. Wymieñ jÈ, jeĂli udaïo Ci siÚ znaleěÊ jakieĂ zaïamanie, przetarcie lub inne uszkodzenie. Tylna przerzutka jest elementem wyjÈtkowo naraĝonym na uszkodzenia. JeĂli rower wylÈduje na ziemi, przewracajÈc siÚ na prawo, ïatwo jÈ wygiÈÊ lub uszkodziÊ, tak ĝe nie bÚdzie siÚ do niczego nadawaÊ. JeĂli dojdzie do zmiany poïoĝenia przerzutki, moĝna spróbowaÊ odgiÈÊ jÈ z powrotem na miejsce: 1. JednÈ rÚkÈ umieĂÊ klucz imbusowy w gnieědzie Ăruby mocujÈcej. 2. DrugÈ rÚkÈ obejmij korpus przerzutki i przesuñ jÈ z powrotem na miejsce, aby znalazïa siÚ dokïadnie na linii prostej pod jednÈ z koronek. JeĂli masz problem z okreĂleniem wïaĂciwej pozycji przerzutki, zïóĝ wizytÚ w lokalnym sklepie rowerowym. W wyposaĝeniu wiÚkszoĂci sklepów znajduje siÚ narzÚdzie do badania poïoĝenia haka przerzutki. Powstaïo ono specjalnie po to, ĝeby uïatwiÊ pozycjonowanie przerzutki oraz mierzenie odlegïoĂci od kluczowych elementów i kÈta mocowania.

Czyszczenie tylnej przerzutki Poniewaĝ tylna przerzutka zwykle znajduje siÚ bardzo blisko ziemi i jest zupeïnie nieosïoniÚta, z czasem gromadzi siÚ na niej duĝo brudu i piasku. JeĂli duĝo jeědzisz, a zwïaszcza jeĂli jest to jazda offroadowa, warto pomyĂleÊ o dodaniu czyszczenia tylnej przerzutki do comiesiÚcznych dziaïañ konserwacyjnych (patrz rozdziaï 17.).

Rozdziaï 14: Zmiana biegu: ukïad przekïadni TylnÈ przerzutkÚ moĝna oczyĂciÊ za pomocÈ rozpuszczalnika i szczotki do szorowania. JeĂli jednak zaleĝy Ci na bardziej gruntownym oczyszczeniu przerzutki, zastanów siÚ, czy nie lepiej zdjÈÊ jÈ z roweru i zanurzyÊ w kÈpieli z odtïuszczaczem. Po wymoczeniu przerzutki uĝyj szczotki, aby usunÈÊ brud i piasek uwiÚziony wewnÈtrz poszczególnych elementów. Dokïadnie przetrzyj szmatkÈ kóïeczka wózka — zwykle sÈ oblepione piaskiem i brudem na caïej powierzchni. Spïucz ciepïÈ wodÈ, a nastÚpnie osusz sprÚĝonym powietrzem. Zanim zabierzesz siÚ do zakïadania przerzutki z powrotem, pozwól jej dobrze przeschnÈÊ, a nastÚpnie posmaruj elementy ruchome oraz wewnÚtrzne i zewnÚtrzne pïaszczyzny kóïeczek. Do regularnego oczyszczania kóïeczek przerzutki bardzo przydaje siÚ szczoteczka do czyszczenia kaset. Kóïeczka prowadzÈce przerzutki najczÚĂciej wykonuje siÚ z plastiku, dlatego warto regularnie sprawdzaÊ je pod kÈtem zuĝycia. Kiedy zÚby na kóïeczku stajÈ siÚ spiczaste i ostre, nie przypominajÈ juĝ regularnych, zakoñczonych kwadratowym ïbem wypustek, naleĝy je wymieniÊ.

Przednia przerzutka Przez caïy czas uĝytkowania roweru przednia przerzutka prawdopodobnie nie sprawi Ci tyle kïopotów co tylna, ale od czasu do czasu bÚdzie potrzebowaÊ konserwacji i odrobiny troski. JeĂli pojawiajÈ siÚ jakiekolwiek problemy z przedniÈ przerzutkÈ, najprawdopodobniej wystarczy tylko wymieniÊ linkÚ lub po prostu dokïadnie wyczyĂciÊ i nasmarowaÊ mechanizm. ’atwiej przeprowadziÊ konserwacjÚ przedniej przerzutki, jeĂli zdejmiesz jÈ z roweru. Na kilku nastÚpnych stronach opisujemy procedury demontaĝu i ponownego zakïadania przedniej przerzutki oraz jej regulacjÚ.

Demontaĝ przedniej przerzutki Aby zdemontowaÊ przedniÈ przerzutkÚ, wykonaj nastÚpujÈce czynnoĂci: 1. Zmieñ poïoĝenie ïañcucha, przesuwajÈc go na najmniejszÈ tarczÚ w celu zmniejszenia napiÚcia linki. 2. Za pomocÈ klucza imbusowego lub nasadowego odïÈcz linkÚ, odkrÚcajÈc ĂrubÚ w miejscu zacisku (patrz rysunek 14.11). 3. Za pomocÈ klucza nasadowego lub klucza imbusowego odkrÚÊ ĂrubÚ obejmy, która przymocowuje przerzutkÚ do rury podsiodïowej (patrz rysunek 14.12). 4. Aby usunÈÊ ïañcuch z prowadnicy przerzutki, odkrÚÊ nakrÚtkÚ i ĂrubÚ mocujÈcÈ prowadnicÚ, a nastÚpnie rozchyl jÈ, ĝeby ïañcuch swobodnie zeĂlizgnÈï siÚ na zewnÈtrz (patrz rysunek 14.13). W niektórych przednich przerzutkach osïony prowadnicy ïÈczone sÈ na nit, co oznacza, ĝe aby zdjÈÊ osprzÚt z roweru, konieczne bÚdzie najpierw rozïÈczenie ïañcucha. 5. Rozsuñ ramiona obejmy mocujÈcej przerzutkÚ i zdejmij jÈ z rury podsiodïowej.

249

250

CzÚĂÊ III: Wrzucamy wyĝszy bieg: naprawy zaawansowane

Rysunek 14.11. OdïÈczenie linki

Rysunek 14.12. OdkrÚcanie Ăruby obejmy

Rozdziaï 14: Zmiana biegu: ukïad przekïadni

Rysunek 14.13. Rozkïadanie prowadnicy

Zakïadanie przedniej przerzutki Aby zamontowaÊ przedniÈ przerzutkÚ, wykonaj nastÚpujÈce dziaïania: 1. Rozsuñ ramki prowadnicy przerzutki i umieĂÊ wewnÈtrz ïañcuch. 2. SkrÚÊ elementy prowadnicy. 3. Zaïóĝ obejmÚ przedniej przerzutki, mocujÈc jÈ na rurze podsiodïowej, po czym dokrÚÊ ĂrubÚ mocujÈcÈ na tyle lekko, ĝeby nie dociskaÊ jeszcze na siïÚ, ale unieruchomiÊ obejmÚ, tak aby nie moĝna jej byïo przesunÈÊ rÚkÈ. 4. Dopasuj przerzutkÚ tak, aby jej zewnÚtrzna krawÚdě prowadnicy znajdowaïa siÚ równolegle do tarcz. Oceñ poïoĝenie prowadnicy, spoglÈdajÈc na niÈ z góry z pozycji rowerzysty. 5. Dopasuj poïoĝenie prowadnicy przerzutki w pionie, tak ĝeby jej krawÚdě znajdowaïa siÚ mniej wiÚcej 2 mm nad zÚbami najwiÚkszej tarczy. 6. Po wypoziomowaniu i wyrównaniu pozycji prowadnicy dokrÚÊ mocno ĂrubÚ mocujÈcÈ obejmÚ. Aby ograniczyÊ zakres ruchu prowadnicy przerzutki, tak aby nie zrzucaïa ïañcucha, trzeba bÚdzie ustaliÊ maksymalne wychylenia za pomocÈ Ărubek H i L2. 2

Uwaga na odwrotne poïoĝenie Ărubek niskich/wysokich przeïoĝeñ w przerzutce typu Shimano XTR lub analogicznej — przyp. tïum.

251

252

CzÚĂÊ III: Wrzucamy wyĝszy bieg: naprawy zaawansowane 7. KrÚcÈc ĂrubkÈ L, ustaw zakres maksymalnego wychylenia prowadnicy, tak aby krawÚdě znajdujÈca siÚ najbliĝej ramy roweru byïa o 2 mm bliĝej ramy niĝ najmniejsza tarcza. 8. Przesuñ prowadnicÚ do zewnÈtrz, umieszczajÈc jÈ nad duĝÈ tarczÈ. 9. KrÚcÈc ĂrubkÈ H, ustaw zakres maksymalnego wychylenia prowadnicy do zewnÈtrz, tak aby krawÚdě znajdujÈca siÚ najdalej ramy roweru zatrzymaïa siÚ 2 mm za pïaszczyznÈ najwiÚkszej tarczy. 10. Po ustaleniu maksymalnych wychyleñ zamocuj linkÚ w zacisku, a nastÚpnie, napinajÈc jÈ szczypcami lub posïugujÈc siÚ narzÚdziem nazywanym „czwartÈ rÚkÈ”, zaciĂnij poïÈczenie. Upewnij siÚ, ĝe wyprowadzasz linkÚ we wïaĂciwym kierunku. W niektórych rowerach przerzutki mocuje siÚ na mufie suportu (w konsekwencji linka powinna wychodziÊ z przerzutki do doïu), a w innych linka wspinaÊ siÚ bÚdzie w kierunku rury podsiodïowej. 11. JeĂli zakïadasz nowÈ linkÚ, kilka razy przeïÈcz biegi, aby rozciÈgnÈÊ i dopasowaÊ linkÚ do pancerzyka oraz ukïadu przelotek. NastÚpnie poluzuj mocowanie linki w zacisku przy przerzutce i naciÈgnij jÈ jeszcze raz, jeĂli bÚdzie to konieczne. 12. JeĂli instalujesz nowÈ linkÚ, która okazuje siÚ byÊ za dïuga, skróÊ jÈ i dopiero wtedy zaciskaj w uchwycie. Zabezpiecz koñcówkÚ linki zaciĂniÚtym kapturkiem. Zawsze zostawiaj okoïo piÚciocentymetrowy odcinek linki wychodzÈcy z zacisku. DziÚki temu póěniejsza regulacja linki i/lub przerzutki stanie siÚ znacznie ïatwiejsza.

Regulacja przerzutki przedniej JednÈ z pierwszych czynnoĂci, jakie trzeba bÚdzie wykonaÊ, aby wyregulowaÊ przedniÈ przerzutkÚ, jest zmiana ustawienia wychyleñ maksymalnych, tak aby przerzutka nie wyrzucaïa ïañcucha za daleko poza pïaszczyznÚ tarcz. Chyba nie moĝe spotkaÊ nas nic gorszego niĝ zrzucenie ïañcucha (lub jego zablokowanie pomiÚdzy tarczÈ a ramÈ) podczas wspinania siÚ na strome wzniesienie i zmiany poïoĝenia ïañcucha na najmniejszÈ tarczÚ. WïaĂciwie wyregulowane wychylenie maksymalne zagwarantuje nam, ĝe ïañcuch nie zeskoczy z najmniejszego trybu przekïadni. 1. Ustaw manetkÚ przerzutki tak, aby ïañcuch znalazï siÚ na najmniejszej tarczy. 2. KrÚcÈc ĂrubkÈ L, ustaw zakres maksymalnego wychylenia prowadnicy, tak aby krawÚdě znajdujÈca siÚ najbliĝej ramy roweru byïa o 2 mm bliĝej ramy niĝ najmniejsza tarcza (patrz rysunek 14.14). 3. PrzeïÈcz bieg, tak ĝeby ïañcuch znalazï siÚ na najwiÚkszej tarczy. 4. KrÚcÈc ĂrubkÈ H, ustaw zakres maksymalnego wychylenia prowadnicy do zewnÈtrz, tak aby krawÚdě znajdujÈca siÚ najdalej ramy roweru zatrzymaïa siÚ 2 mm za pïaszczyznÈ najwiÚkszej tarczy.

Rozdziaï 14: Zmiana biegu: ukïad przekïadni

Rysunek 14.14. Regulacja Ăruby L wychylenia maksymalnego

5. Sprawdě, jak zachowuje siÚ ïañcuch podczas zmiany biegów, gdy przeskakuje pomiÚdzy dwiema lub trzema tarczami przekïadni. JeĂli ïañcuch nie zmienia pïynnie swojej pozycji lub ociera siÚ o krawÚdě prowadnicy, trzeba bÚdzie dodatkowo wyregulowaÊ przerzutkÚ (zapoznaj siÚ z kolejnymi krokami). 6. Aby dokonaÊ korekty mechanizmu przedniej przerzutki, spróbuj zwiÚkszyÊ napiÚcie linki za pomocÈ Ăruby regulacyjnej. W przypadku przednich przerzutek Ăruba znajduje siÚ zazwyczaj w miejscu, w którym linka ïÈczy siÚ z lewÈ děwigniÈ zmiany biegów. PrzekrÚÊ ĂrubÚ regulacyjnÈ o ÊwierÊ lub póï obrotu i sprawdě efekty tych zmian. Aby zmiana biegów byïa pïynniejsza, a ïañcuch nie ocieraï siÚ o krawÚdě prowadnicy, moĝesz równieĝ wprowadziÊ maïe korekty co do poïoĝenia Ărubek L i H.

Linka przerzutki JeĂli linka jest postrzÚpiona, zagiÚta lub zuĝyta, prawdopodobnie konieczna bÚdzie jej wymiana. Gdy wybierzesz siÚ do sklepu, kup linkÚ z pancerzykiem (gumowanÈ osïonkÈ linki), przeznaczonÈ specjalnie do przerzutek. Zwykle sÈ to linki trochÚ cieñsze niĝ linki hamulcowe, które muszÈ radziÊ sobie z wiÚkszÈ siïÈ. Linki przeznaczone do przerzutek poznasz po tym, ĝe wewnÚtrzna osnowa druciana poprowadzona jest równolegle do ciÚgien, co sprawia, ĝe pancerzyki sÈ o wiele sztywniejsze i trudno je wygiÈÊ, co zapewnia wiÚkszÈ precyzjÚ zmiany biegów.

253

254

CzÚĂÊ III: Wrzucamy wyĝszy bieg: naprawy zaawansowane Pancerzyki w linkach hamulcowych wyróĝniajÈ siÚ osnowÈ nawiniÚtÈ niczym zwoje. Zapewnia ona wiÚkszÈ elastycznoĂÊ pancerzyków oraz daje wiÚkszÈ kontrolÚ nad děwigniÈ hamulca. Zanim zdemontujesz starÈ linkÚ, poĂwiÚÊ chwilÚ, aby przyjrzeÊ siÚ sposobowi poprowadzenia jej wokóï ramy roweru. ZwróÊ uwagÚ na miejsca, w których linka chroniona jest pancerzykami, gdzie poprowadzona jest przez przelotki i skÈd wychodzi. NowÈ linkÚ musisz poprowadziÊ tak samo. Powinno Ci zaleĝeÊ, aby odcinki osïoniÚte byïy jak najkrótsze. Odcinki osïoniÚte powinny byÊ moĝliwie proste, bez nagïych zakrzywieñ lub ostrych zagiÚÊ. Aby usunÈÊ linkÚ przerzutki, wykonaj nastÚpujÈce czynnoĂci: 1. PrzerzuÊ ïañcuch na najmniejsza koronkÚ z tyïu lub maïÈ tarczÚ z przodu. W tej pozycji system indeksowany zmiany biegów znajduje siÚ w pozycji, w której zwolniony zostaje jak najdïuĝszy odcinek linki, dziÚki czemu ïatwiej jÈ bÚdzie usunÈÊ. SprÚĝyny przedniej lub tylnej przerzutki montowane odwrotnie sÈ rzadkoĂciÈ. JeĂli ów system znajduje siÚ w Twoim rowerze, ïañcuch powinien znaleěÊ siÚ na najwiÚkszej koronce lub na najwiÚkszej tarczy przekïadni. 2. Odepnij linkÚ przerzutki, odkrÚcajÈc ĂrubÚ zacisku w miejscu, w którym linka ïÈczy siÚ z przedniÈ i tylnÈ przerzutkÈ. 3. Aby wyjÈÊ caïÈ linkÚ, trzeba bÚdzie przepchnÈÊ jÈ przez gniazdo manetki. Poszukaj miejsca, w którym linka wchodzi w korpus manetki zmiany biegów. Odsuñ pancerzyk, ĝeby odsïoniÊ ciÚgno. 4. W przypadku linek mocowanych do systemu STI (Shimano) naciĂnij děwigniÚ hamulca i jednoczeĂnie dociĂnij do wewnÈtrz děwigniÚ klamkomanetki. W ten sposób uzyskasz dostÚp do korpusu klamkomanetki, gdzie osadzona jest Ăruba regulacyjna linki. Powinno jÈ byÊ widaÊ. 5. WciĂnij linkÚ do wewnÈtrz klamkomanetki, tak ĝeby Ăruba regulacyjna wyszïa na zewnÈtrz po drugiej stronie. Za pomocÈ kombinerek wyciÈgnij linkÚ z korpusu klamkomanetki. W klamkomanetkach stosuje siÚ nieco odmiennÈ metodÚ ukrywania koñcówki linki. W niektórych modelach znajduje siÚ wkrÚcana zaĂlepka albo gumowa osïonka, która skrywa linkÚ. W popularnym modelu Shimano STI, w którym děwignia zmiany biegów jest zintegrowana w korpusie manetki hamulca, linka biegnie bokiem przez klamkomanetkÚ. Gdy ïañcuch znajduje siÚ na najmniejszym biegu i w tym samym czasie pociÈgniesz děwigniÚ hamulca oraz děwigniÚ zmiany biegów, zobaczysz ĂrubÚ znajdujÈcÈ siÚ na koñcu linki. 6. Zbierz wszystkie okucia z miejsc, w których koñczyïy siÚ odcinki pancerzyków lub umieszczone byïy przelotki. PrzydadzÈ siÚ podczas ponownego montaĝu linki. Podczas wymiany linki warto wymieniÊ nie tylko samo ciÚgïo, ale i zabezpieczajÈce linkÚ pancerzyki. Producenci czÚsto sprzedajÈ komplety linki z pancerzykami. Zazwyczaj doïÈczany do zestawu pancerzyk jest i tak dïuĝszy, dlatego po pociÚciu go na odpowiednie odcinki powinien Ci wystarczyÊ.

Rozdziaï 14: Zmiana biegu: ukïad przekïadni Aby zamontowaÊ nowÈ linkÚ przerzutki, wykonaj nastÚpujÈce czynnoĂci: 1. Aby zamontowaÊ nowÈ linkÚ, najpierw przygotuj sobie odpowiednie odcinki pancerzyków. ZakïadajÈc, ĝe odcinki starych pancerzyków miaïy wïaĂciwe dïugoĂci, wykorzystaj je jako szablony podczas przygotowywania nowych. Przyda Ci siÚ specjalny obcinak do linek, poniewaĝ dziÚki niemu moĝna uciÈÊ je równo bez niepotrzebnego Ăciskania. Nawet jeĂli uĝywasz specjalnego obcinaka, konieczne moĝe okazaÊ siÚ oszlifowanie koñcówek linki, ĝeby pozbyÊ siÚ ewentualnych ostrych krawÚdzi. Moĝliwe teĝ, ĝe trzeba bÚdzie posïuĝyÊ siÚ jakimĂ ostrym szpikulcem, aby rozgiÈÊ delikatnie osïonÚ pancerzyka, jeĂli jego koñcówka zostaïa przyciĂniÚta i zamkniÚta podczas obcinania. 2. Gdy przygotujesz siÚ do zamontowania nowej linki, uĝyj szmatki pokrytej smarem, ĝeby naïoĝyÊ cienkÈ jego warstwÚ na caïej dïugoĂci linki. 3. W przypadku klamkomanetki typu STI naciĂnij děwigniÚ hamulca i wciĂnij děwigniÚ przerzutki, ĝeby uzyskaÊ dostÚp do otworu, przez który naleĝy przeprowadziÊ linkÚ. Wprowadě jÈ do Ărodka. Trzeba bÚdzie trochÚ pokombinowaÊ, ĝeby przeprowadziÊ linkÚ przez korpus klamkomanetki. 4. WyciÈgnij linkÚ z drugiej strony korpusu przerzutki. W niektórych manetkach indeksowanych i w przypadku wiÚkszoĂci manetek obrotowych3 do zamocowania linki konieczne bÚdzie otwarcie korpusu manetki. To zadanie moĝe okazaÊ siÚ trudne, wïaĂnie zwïaszcza w przypadku manetek obrotowych. 5. Zamocuj wszystkie okucia. 6. Przeprowadě linkÚ kolejno przez wïaĂciwe odcinki pancerzyków. 7. Poprowadě linkÚ w pancerzykach wokóï ramy roweru, odtwarzajÈc wczeĂniejszy ukïad. Metalowe skuwki umieszczane w miejscach odsïoniÚtych zakoñczeñ odcinków pancerzyków powinny zostaÊ trwale i stabilnie zamocowane w gniazdach. 8. Poprowadě linkÚ aĝ do zacisku przerzutki (tylnej lub przedniej) i dokrÚÊ zaciski linki. JeĂli zakïadasz linkÚ po raz pierwszy, bardzo prawdopodobne jest to, ĝe po jakimĂ czasie lekko siÚ rozciÈgnie. Po pierwszym zaïoĝeniu dobrze jest sprawdziÊ pracÚ linki przy kilkakrotnej zmianie wszystkich przeïoĝeñ peïnego zakresu. NastÚpnie naciÈgnij linkÚ jeszcze raz i dobrze zamocuj w zacisku.

3

Manetek z obrotowÈ rÈczkÈ, bÚdÈcych czÚĂciÈ chwytu kierownicy, np. typu grip shift firmy SRAM i analogicznych, które po raz pierwszy pojawiïy siÚ w latach 90. i szybko zyskaïy sobie duĝÈ popularnoĂÊ — przyp. tïum.

255

256

CzÚĂÊ III: Wrzucamy wyĝszy bieg: naprawy zaawansowane

Manetki zmiany biegów Oferta handlowa obejmuje szerokÈ gamÚ róĝnych manetek do zmiany biegów, ale wïaĂciwie wszystkie realizujÈ jedno i to samo zadanie: wyciÈgajÈ linkÚ, aby przesunÈÊ przerzutkÚ w jednym kierunku, a nastÚpnie oddajÈ linkÚ, umoĝliwiajÈc przerzutce powrót. W wiÚkszoĂci rowerów stosuje siÚ obecnie przerzutki indeksowane zakïadane na kierownicy. Manetki indeksowane wydajÈ z siebie ciche klikniÚcie za kaĝdym razem, gdy dochodzi do zmiany biegów, co sprawia, ĝe rowerzyĂcie trudno nie zauwaĝyÊ zmiany. SÈ one o wiele ïatwiejsze w uĝyciu niĝ tradycyjne manetki cierne, które obecnie spotyka siÚ juĝ tylko w starszych rowerach. Manetki cierne zwykle montowane byïy na gïównej rurze ramy. To dwie děwignie, które przestawia siÚ w górÚ lub w dóï, aby zmieniÊ poïoĝenie przerzutek. KtoĂ, kto nigdy nie uĝywaï przerzutek ciernych, uzna zapewne, ĝe zdejmowanie rÚki z kierownicy podczas jazdy i siÚganie do doïu w stronÚ ramy jest czynnoĂciÈ nieco niebezpiecznÈ. WiÚkszoĂÊ produkowanych obecnie manetek (tak jak ta pokazana na rysunku 14.15) nie wymaga specjalnego serwisowania, a przy tym producenci w zasadzie w ogóle nie przewidujÈ ich rozbierania. W niektórych przypadkach da siÚ wymieniÊ uszkodzone lub zuĝyte děwignie, lecz trzeba uznaÊ, ĝe jeĂli elementy wewnÚtrznego mechanizmu zaczynajÈ siÚ zuĝywaÊ, a klikniÚcia stajÈ siÚ mniej donoĂne, jest to znak, ĝe prawdopodobnie trzeba bÚdzie wymieniÊ caïÈ manetkÚ.

Rysunek 14.15. Manetka zmiany biegów

Manetkom na pewno nie zaszkodzi jednak odrobina lekkiego smaru wstrzykniÚta do korpusu. Po nasmarowaniu poruszaj kilka razy děwigniÈ, ĝeby rozprowadziÊ olej, a potem wytrzyj jego nadmiar. Aby dopasowaÊ poïoĝenie manetek, odkrÚÊ ĂrubÚ zaciskowÈ (jeĂli mocuje obejmy) i przesuñ manetki, tak ĝeby znalazïy siÚ w wygodniejszej lokalizacji (jak to pokazano na rysunku 14.16). Jeĝeli manetki zamocowane sÈ na rowerze szosowym i sÈ owiniÚte taĂmÈ, nie usuwaj taĂmy, tylko poluzuj zacisk kierownicy i obróÊ jÈ lekko do przodu lub do tyïu.

Rozdziaï 14: Zmiana biegu: ukïad przekïadni

Rysunek 14.16. Regulacja poïoĝenia manetki zmiany biegów

Zdejmowanie manetek W tej czÚĂci wyjaĂnimy Ci, jak przebiega zdejmowanie manetek z kierownic rowerów szosowych z naciskiem na manetki typu STI, w których děwignia zmiany biegów jest zintegrowana z děwigniÈ hamulca. Aby zdjÈÊ manetki, wykonaj nastÚpujÈce czynnoĂci: 1. OdkrÚÊ lub usuñ zaĂlepki koñcowe kierownicy, a nastÚpnie usuñ owijkÚ. 2. Znajdě ĂrubÚ mocujÈcÈ manetkÚ. Jej lokalizacja w manetkach bywa róĝna, chociaĝ najczÚĂciej Ăruba znajduje siÚ gdzieĂ pod gumowÈ osïonÈ (kapturkiem). 3. Po odciÈgniÚciu gumowego kapturka manetki i znalezieniu Ăruby mocujÈcej uĝyj klucza imbusowego, aby jÈ poluzowaÊ. Nie wykrÚcaj jej caïkowicie. W ten sposób poluzujesz obejmÚ i bÚdziesz mógï zsunÈÊ manetkÚ z kierownicy. 4. Powtórz kroki od 1. do 3. dla drugiej manetki. 5. Ostatnim krokiem w procesie zdejmowania manetki zmiany biegów jest usuniÚcie hamulca (patrz rozdziaï 8.) i przesuniÚcie linek (patrz „Linka przerzutki” wczeĂniej w tym rozdziale).

257

258

CzÚĂÊ III: Wrzucamy wyĝszy bieg: naprawy zaawansowane

Zakïadanie manetek Aby zamontowaÊ manetki, wykonaj nastÚpujÈce czynnoĂci: 1. Naïóĝ obejmÚ mocujÈcÈ manetkÚ na koñcówkÚ rury kierownicy, po czym przesuñ jÈ dalej, przemieszczajÈc w stronÚ centralnej czÚĂci kierownicy. 2. UmieĂÊ linijkÚ pod manetkÈ przerzutki i dopasuj odlegïoĂÊ obejmy do zakrzywionej czÚĂci kierownicy. To dobry punkt wyjĂcia. Teraz moĝesz przesunÈÊ manetki wyĝej, jeĂli wolisz, abyĂ podczas jazdy mógï ïatwiej do nich dosiÚgnÈÊ. 3. Powtórz kroki 1. i 2. dla drugiej manetki. 4. Aby mieÊ pewnoĂÊ, ĝe manetki znajdujÈ siÚ w równej odlegïoĂci od centralnego punktu kierownicy, przyïóĝ linijkÚ do górnej czÚĂci korpusów obu manetek. Wprowadě modyfikacje poïoĝenia, jeĂli siÚ okaĝe, ĝe sÈ nierówno przymocowane. 5. Gdy udaïo Ci siÚ znaleěÊ odpowiedniÈ pozycjÚ dla manetek, dokrÚÊ Ăruby mocujÈce. 6. UmieĂÊ koñcówki linek przerzutki i hamulca w korpusie manetek, a nastÚpnie poprowadě linki zgodnie z instrukcjÈ znajdujÈcÈ siÚ w tym rozdziale oraz wskazówkami z rozdziaïu 8., które dotyczÈ linek hamulców. 7. Owiñ kierownicÚ taĂmÈ, postÚpujÈc wedïug wskazówek z rozdziaïu 15.

Rozdziaï 15

Zawracanie w miejscu: ukïad kierowniczy W tym rozdziale: Ź Poznasz róĝne typy kierownic. Ź Dowiesz siÚ, jak zaïoĝyÊ na kierownicÚ owijkÚ (taĂmÚ). Ź Powiemy Ci, jak serwisowaÊ stery. Ź Znajdziesz wskazówki dotyczÈce regulacji i przeglÈdu sterów.

W

tym rozdziale zajmiemy siÚ ukïadem kierowniczym roweru i jego najwaĝniejszym elementem: sterami. Ukïad kierowniczy skïada siÚ z kierownicy z mostkiem, który ïÈczy siÚ z górnÈ czÚĂciÈ widelca, wchodzÈcego do rury sterowej. WewnÈtrz rury sterowej, to znaczy na jej górnej i dolnej koñcówce, znajdujÈ siÚ ïoĝyska. Gdy wszystkie elementy ukïadu kierowniczego znajdujÈ siÚ w dobrym stanie technicznym, pozwalajÈ one rowerzyĂcie na pewne i bezproblemowe manewrowanie rowerem. Centralnym elementem ukïadu kierowniczego sÈ stery, na które skïada siÚ wiele czÚĂci (miÚdzy innymi ïoĝyska) poïÈczonych z gïówkÈ ramy i odpowiadajÈcych za pïynny ruch kierownicy, mostka i widelca. Chociaĝ mogïoby siÚ wydawaÊ, ĝe stery majÈ niewielki wpïyw na caïe doĂwiadczenie, jakim jest jazda na rowerze, prawda jest taka, ĝe stery muszÈ naprawdÚ ciÚĝko pracowaÊ, aby daÊ Ci gwarancjÚ pïynnej jazdy i szybkÈ reakcjÚ ukïadu kierowniczego, zwïaszcza ĝe podczas jazdy nie oszczÚdzasz ïoĝysk w sterach, które przez caïy czas znajdujÈ siÚ pod duĝym obciÈĝeniem. Uderzenia podczas pokonywania nierównoĂci, wstrzÈsy i wibracje przenoszone sÈ przez przednie koïo do widelca i dalej do ïoĝysk. I to wïaĂnie z tego powodu ïoĝyska z czasem mocno siÚ zuĝywajÈ. Gdy ïoĝyska zaczynajÈ siÚ zuĝywaÊ, manewrowanie rowerem, które wczeĂniej wydawaïo siÚ przyjemne niczym obsïuga kierownicy ze wspomaganiem w luksusowym pojeědzie, zaczyna przypominaÊ obsïugÚ kieratu ze sfatygowanymi koïami zÚbatymi. Zadbaj zatem o stan Twojego roweru i wykonuj przeglÈd sterów regularnie, a raz w roku przeprowadě ich porzÈdnÈ konserwacjÚ. Jak? Dowiesz siÚ z tego rozdziaïu. CzÚĂÊ rozdziaïu poĂwiÚcimy takĝe omówieniu róĝnych typów kierownic spotykanych w wiÚkszoĂci rowerów. Na koniec udzielimy Ci kilku wskazówek dotyczÈcych sposobu owijania kierownicy nowÈ taĂmÈ, dziÚki której rower nie tylko bÚdzie wyglÈdaï nieco bardziej kolorowo i Ăwieĝo, ale zwiÚkszy siÚ równieĝ komfort jego prowadzenia — niewielkim kosztem i przy nieznacznym nakïadzie pracy.

260

CzÚĂÊ III: Wrzucamy wyĝszy bieg: naprawy zaawansowane

Podaj mi rÚkÚ: rodzaje kierownic Kierowanie rowerem bez kierownicy byïoby niemoĝliwe. Kierownica jest jednym z trzech elementów roweru, które podczas jazdy wchodzÈ w bezpoĂredni kontakt z Twoim ciaïem, dlatego warto jÈ naprawdÚ dobrze dopasowaÊ. Idealnie dopasowana kierownica moĝe daÊ Ci ogromnÈ frajdÚ z jazdy, nadrabiajÈc nawet jakieĂ drobne wady ramy. Z kolei ěle dobrana kierownica moĝe wymusiÊ przyjmowanie podczas jazdy niewygodnej pozycji, prowadzÈc do drÚtwienia rÈk, sztywnoĂci pleców lub jeszcze gorszych konsekwencji. JeĂli rozglÈdasz siÚ po sklepach za nowÈ kierownicÈ, zalecamy dobór takiej, która bÚdzie dostosowana do typu roweru, na którym jeědzisz, do stylu jazdy, a takĝe Twojej sylwetki i proporcji ciaïa. Oto trzy gïówne rodzaje kierownic (patrz rysunek 15.1):

9 WygiÚta tzw. baranek — Popularne kierownice wygiÚte montowane sÈ w rowerach szosowych. DziÚki swojej konstrukcji umoĝliwiajÈ rowerzyĂcie przyjmowanie kilku pozycji, co przydaje siÚ podczas dïugich tras. Kierownice wygiÚte pozwalajÈ przyjÈÊ bardziej aerodynamicznÈ pozycjÚ dziÚki moĝliwoĂci uïoĝenia dïoni na zakrzywionej czÚĂci, która znajduje siÚ nieco poniĝej pïaszczyzny mostka, a to bardzo siÚ przydaje, gdy jedziesz pod wiatr i zaleĝy Ci na tym, aby stawiaÊ jak najmniejszy opór aerodynamiczny. WadÈ kierownic wygiÚtych jest to, ĝe gdy umieĂcisz rÚce blisko siebie gdzieĂ w wyĝej poïoĝonej czÚĂci kierownicy (prosta czÚĂÊ po dwóch stronach ïÈcznika mostka), znajdÈ siÚ one doĂÊ daleko od děwigni hamulców, gdyby pojawiïa siÚ koniecznoĂÊ gwaïtownego hamowania (zdarzajÈ siÚ teĝ rowery z drugÈ parÈ děwigni hamulca znajdujÈcÈ siÚ na prostej czÚĂci kierownicy).

Rysunek 15.1. Kierownice o róĝnych ksztaïtach: tzw. baranek, prosta i wygiÚta

Rozdziaï 15: Zawracanie w miejscu: ukïad kierowniczy Kierownice wygiÚte mogÈ róĝniÊ siÚ szczegóïami wykonania, stylem, ksztaïtem i rozmiarami. W niektórych konstrukcjach dla lepszego wsparcia rÈk znajduje siÚ specjalny spïaszczony odcinek w obszarze zagiÚcia. W innych modelach w Ărodkowej czÚĂci kierownicy montuje siÚ specjalnÈ podpórkÚ, umoĝliwiajÈcÈ zwiÚkszenie powierzchni styku rÈk z kierownicÈ i uïoĝenie na niej równieĝ przedramion.

9 Prosta — Kierownice tego typu popularne sÈ w rowerach górskich i hybrydowych.

Ich konstrukcja zapewnia lepszÈ kontrolÚ nad rowerem podczas manewrów przy niĝszych prÚdkoĂciach, co przydaje siÚ, gdy trzeba szybko omijaÊ róĝne przeszkody na szlaku. Proste kierownice sÈ montowane w rowerach górskich, w tym zjazdowych, ale bÚdÈ teĝ odpowiednie dla rowerzysty rekreacyjnego, poniewaĝ dziÚki nim moĝna przyjÈÊ bardziej wyprostowanÈ pozycjÚ, rozglÈdaÊ siÚ dookoïa i podziwiaÊ okolice. Minusem kierownic prostych jest mniejszy wachlarz ukïadów rÈk. Jednak w przypadku wspomnianych juĝ rowerzystów korzystajÈcych z rowerów dla przyjemnoĂci nie jest to problem, poniewaĝ zazwyczaj siedzÈ oni na siodeïku bardziej wyprostowani i nie opierajÈ ciÚĝaru ramion i rÈk na kierownicy. JeĂli czujesz drÚtwienie rÈk, co moĝe siÚ zdarzyÊ w przypadku kaĝdego rodzaju kierownicy, zastanów siÚ, czy nie pochylasz siÚ za bardzo do przodu. JeĂli tak, moĝe trzeba bÚdzie przesunÈÊ do przodu siodeïko, zaïoĝyÊ krótszy mostek lub rozwaĝyÊ zakup kierownicy uniesionej (takiej, w której obie koñcówki kierownicy nieznacznie siÚ wznoszÈ). AlternatywÈ jest zakup rÚkawiczek rowerowych, które pomogÈ zmniejszyÊ konsekwencje wibracji kierownicy.

9 WygiÚta (uniesiona) — Podczas jazdy na rowerze górskim czasami trzeba unieĂÊ przednie koïo ponad przeszkodÈ. W przypadku rowerów szosowych takie unoszenie nie jest moĝliwe, poniewaĝ Ărodek ciÚĝkoĂci w tego typu jednoĂladach znajduje siÚ zazwyczaj doĂÊ nisko, a rower przeznaczony jest do jazdy po pïaskich, równych powierzchniach.

Kierownice lekko wygiÚte do góry uïatwiajÈ uniesienie przedniego koïa roweru. Kierownice z tej kategorii mogÈ róĝniÊ siÚ zakresem uniesienia koñcówek nad pïaszczyznÚ zacisku mostka. Pïynne wygiÚcie obu koñców kierownicy sprawia, ĝe rowerzysta ïatwiej przenosi ciÚĝar ciaïa na tylnÈ oĂ i ïatwiej przychodzi mu pokonanie przeszkody, co liczy siÚ przede wszystkim dla zawodników uprawiajÈcych wyczynowo zjazd. Zazwyczaj wznos jest nie wiÚkszy niĝ 20 mm. Lekkie uniesienie koñców kierownicy pozwala takĝe jÈ obracaÊ i przez to — przysuwaÊ lub oddalaÊ — zaleĝnie od aktualnych potrzeb, wygody i potrzeby kontroli nad rowerem.

Poziom wyĝej: inne róĝnice Wybór kierownicy otwiera szereg moĝliwoĂci. Kierownice majÈ róĝne cechy charakterystyczne, które naleĝy uwzglÚdniÊ i dopasowaÊ do charakteru jazdy oraz cech fizycznych rowerzysty. Warto zwróciÊ uwagÚ na:

9 SzerokoĂÊ. JednÈ z istotnych cech szczególnych kierownicy jest jej szerokoĂÊ. WÈskie kierownice pozwalajÈ rowerzyĂcie wïoĝyÊ mniejszÈ siïÚ w skrÚt, ale wyróĝniajÈ siÚ wiÚkszÈ wraĝliwoĂciÈ na niewielkie korekty kierunku jazdy.

261

262

CzÚĂÊ III: Wrzucamy wyĝszy bieg: naprawy zaawansowane Szersze kierownice majÈ zalety dïuĝszej děwigni i oferujÈ wiÚkszÈ precyzjÚ sterowania, ale mogÈ nie byÊ tak czuïe na zmiany kierunku. Cechuje je wiÚksza stabilnoĂÊ i wyĝszy poziom kontroli kierunku jazdy, zwïaszcza w trudnym terenie. Zazwyczaj wybiera siÚ kierownicÚ, której szerokoĂÊ odpowiada rozstawowi koĂci barku. Kierownice wÚĝsze bÚdÈ utrudniaÊ oddychanie, poniewaĝ wymuszajÈ przyciskanie ramion do wewnÈtrz, w kierunku piersi. JeĂli zaĂ ramiona bÚdÈ zbyt szeroko rozïoĝone, moĝe dojĂÊ do utraty równowagi.

9 Materiaï. Kierownice rowerowe najczÚĂciej wykonuje siÚ ze stali,

chromo-molibdenu (stopu stali), aluminium lub wïókna wÚglowego. Kierownice aluminiowe i te wykonane z wïókna wÚglowego sÈ lĝejsze, przez co dajÈ rowerzyĂcie poczucie komfortu (w porównaniu z kierownicami wykonanymi ze stali i chromo-molibdenu). KupujÈc kierownicÚ wykonanÈ z wïókna wÚglowego, sprawisz, ĝe rower bÚdzie lĝejszy, jednak trzeba siÚ teĝ liczyÊ ze znacznym ubytkiem gotówki z portfela. Kierownice wykonane ze stali, aluminium lub chromo-molibdenu moĝna skróciÊ na dowolnÈ szerokoĂÊ, przycinajÈc koñce1.

9 Zakrzywienie profilu. Kierownice charakteryzujÈ siÚ równieĝ róĝnymi kÈtami

zakrzywienia (zakrzywienie moĝe oznaczaÊ odchylenie do przodu lub do tyïu, mierzone w odniesieniu do ïÈcznika na mostku). ZaletÈ takiego zakrzywienia jest bardziej naturalna i wygodniejsza pozycja nadgarstków. Zakrzywienie kierownicy do tyïu daje teĝ rowerzyĂcie wiÚkszÈ kontrolÚ nad rowerem.

9 ZwÚĝenie koñcówek. Niektóre kierownice sÈ na koñcu wÚĝsze. DziÚki zwÚĝeniu moĝna oszczÚdziÊ trochÚ na wadze roweru, wzmacniajÈc odcinki, które sÈ bardziej naraĝone na dziaïanie wiÚkszych siï. 2

9 RozszerzajÈce siÚ koñcówki . W tego typu kierownicach koñcówka z chwytami

zwiÚksza jeszcze dodatkowo szerokoĂÊ (zamiast koñczyÊ siÚ ĂciÚciem w dóï). Kierownice z tej kategorii zakïada siÚ czÚsto do rowerów uĝywanych w wyĂcigach offroadowych.

9 Cieniowanie. Cieniowanie polega na zmniejszaniu gruboĂci rury od wewnÈtrz

przy jednoczesnym wzmocnieniu wybranych odcinków tam, gdzie pogrubienie jest potrzebne dla uzyskania wiÚkszej wytrzymaïoĂci poïÈczenia. Cieniowanie ma na celu polepszenie odpornoĂci kierownicy bez zwiÚkszania jej wagi. Zwykle grubszymi elementami kierownicy sÈ jej odcinki Ărodkowe przy mocowaniu mostka. Kierownice z cieniowaniem zwykle montowane sÈ przez amatorów zjazdów downhill.

9 Rogi. Rogi kierownicy to element zakïadany na koñcówkÚ prostej kierownicy.

DziÚki nim rowerzysta moĝe zmieniaÊ swojÈ pozycjÚ, a takĝe lepiej wykorzystaÊ efekt děwigni podczas wspinaczki, przenoszÈc ciÚĝar ciaïa do tyïu i obniĝajÈc Ărodek ciÚĝkoĂci.

1

Kierownice wykonane z karbonu równieĝ moĝna skracaÊ (za pomocÈ odpowiednich narzÚdzi) — przyp. red.

2

SÈ to tzw. moustache handlebars — przyp. tïum.

Rozdziaï 15: Zawracanie w miejscu: ukïad kierowniczy Gdy zastanawiasz siÚ nad zakupem nowej kierownicy, pamiÚtaj, aby sprawdziÊ wymiary zacisku mostka. W rowerach szosowych i górskich najczÚĂciej zakïada siÚ zacisk o rozmiarze 31,8 mm. Rowery z najniĝszej póïki najczÚĂciej wyposaĝone sÈ w rozmiar 25,4 mm. JeĂli nie jesteĂ pewien, jaki zacisk masz w swoim rowerze, sprawdě instrukcjÚ obsïugi lub zajrzyj do lokalnego sklepu rowerowego3.

Owijka na kierownicy Nic nie wpïywa bardziej negatywnie na wyglÈd roweru jak zniszczona i podarta taĂma na kierownicy. Wymiana owijki jest zadaniem stosunkowo prostym i tanim, a przy tym jest ĂwietnÈ metodÈ dodania rowerowi nieco kolorytu i ĂwieĝoĂci, wpïywajÈc teĝ pozytywnie na komfort jazdy poprzez polepszenie uchwytu. Najpierw usuñ ĂrubokrÚtem korki znajdujÈce siÚ na koñcówkach rury kierownicy. Moĝna je odkrÚciÊ lub podwaĝyÊ. JeĂli děwignie hamulców osïaniane sÈ przez gumowe kapturki, zroluj je i podwiñ do góry. Nie trzeba ich zdejmowaÊ caïkowicie. Usuñ starÈ owijkÚ i oczyĂÊ kierownicÚ z lepkiego osadu. Oto kilka wskazówek, o których warto pamiÚtaÊ podczas zakïadania nowej owijki:

9 TaĂmy owijki niektórych producentów sÈ uzupeïnione o specjalne ĝelowe plastry dla zwiÚkszenia komfortu uĝytkowania. JeĂli uĝywasz tego rodzaju taĂmy, podczas jej zakïadania postÚpuj zgodnie z instrukcjÈ znajdujÈcÈ siÚ na opakowaniu.

9 Owijka bÚdzie siÚ trzymaÊ lepiej, jeĂli jej mocowanie zaczniesz od doïu, kierujÈc siÚ w stronÚ Ărodka kierownicy.

9 ZaczynajÈc owijanie kierownicy, zostaw na koñcach okoïo 2 – 3 cm taĂmy. WciĂniesz jÈ do wnÚtrza rury i zablokujesz korkami, dziÚki czemu owijka bÚdzie lepiej trzymaÊ siÚ kierownicy.

9 W wiÚkszoĂci zestawów do owijania znajdziesz dwa elementy

wykorzystywane do zabezpieczenia tylnych czÚĂci zacisków hamulców. Nie musisz wcale z nich korzystaÊ, ale po ich zamocowaniu uzyskasz o wiele bardziej estetyczny wyglÈd kierownicy.

9 Kolejne warstwy owijki niech przykrywajÈ od okoïo jednej czwartej

do poïowy szerokoĂci wczeĂniejszego opasania. Zaciskaj taĂmÚ mocno, ale nie na tyle mocno, ĝeby siÚ przerwaïa.

9 Jedna taĂma powinna wystarczyÊ Ci do pokrycia kierownicy do poïowy.

JeĂli masz dïuĝszÈ taĂmÚ, moĝesz zaczÈÊ owijaÊ drugÈ poïowÚ lub uciÈÊ kawaïek, który Ci pozostaï.

9 Po zakoñczeniu owijania uĝyj taĂmy izolacyjnej, aby zabezpieczyÊ

ostatniÈ liniÚ owijki. ZakrÚÊ brzeg taĂmy trzy do czterech razy, mocno zaciskajÈc taĂmÚ izolacyjnÈ. Przetnij taĂmÚ noĝyczkami, a nastÚpnie podczas

3

Istnieje równieĝ standard 35 mm, spotykany w rowerach górskich projektowanych z myĂlÈ o najciÚĝszym terenie — przyp. red.

263

264

CzÚĂÊ III: Wrzucamy wyĝszy bieg: naprawy zaawansowane ostatniego obrotu okrÚÊ taĂmÚ, ale jej nie rozciÈgaj. JeĂli postÈpisz inaczej i przykleisz taĂmÚ mocno naprÚĝonÈ, ta odklei siÚ juĝ w trakcie Twojej pierwszej przejaĝdĝki. Aby zaïoĝyÊ owijkÚ na kierownicÚ, wykonaj nastÚpujÈce czynnoĂci: 1. Zacznij owijaÊ kierownicÚ od koñca, przykrywajÈc jednÈ warstwÚ drugÈ w co najmniej jednej czwartej (patrz rysunek 15.2).

Rysunek 15.2. Zacznij od owijania koñcówki kierownicy

2. Kontynuuj owijanie, aĝ dojdziesz do dolnej czÚĂci manetki. Niektóre komplety owijki mogÈ mieÊ teĝ maïy kawaïek, który sïuĝy do zabezpieczenia podstawy zacisku manetki. Przyklej te kawaïki, jak pokazano to na rysunku 15.3.

Rysunek 15.3. Owijaj rurÚ kierownicy, aĝ dotrzesz do podstawy manetki

Rozdziaï 15: Zawracanie w miejscu: ukïad kierowniczy 3. WyciÈgnij taĂmÚ do góry i przeprowadě pod rurÈ kierownicy, przygotowujÈc siÚ do pociÈgniÚcia jÈ znowu ku doïowi i wokóï manetki (patrz rysunek 15.4).

Rysunek 15.4. PociÈgnij taĂmÚ do góry i przeprowadě pod kierownicÈ

4. PociÈgnij taĂmÚ do góry, tak aby nie byïo ĝadnego luzu (patrz rysunek 15.5).

Rysunek 15.5. PociÈgnij taĂmÚ do góry

5. Skieruj teraz taĂmÚ do doïu, z dala od manetki (patrz rysunek 15.6). 6. PociÈgnij taĂmÚ w dóï, owiñ wokóï rury kierownicy i znów skieruj w stronÚ manetki (patrz rysunek 15.7).

265

266

CzÚĂÊ III: Wrzucamy wyĝszy bieg: naprawy zaawansowane

Rysunek 15.6. PociÈgnij taĂmÚ w dóï od manetki

Rysunek 15.7. PociÈgnij taĂmÚ w dóï w stronÚ do manetki

7. Owiñ taĂmÚ wokóï rury kierownicy z dala od manetki, przyciskajÈc wczeĂniejsze warstwy taĂmy (patrz rysunek 15.8). 8. PociÈgnij taĂmÚ do góry i zacznij owijaÊ czÚĂÊ rury kierownicy znajdujÈcej siÚ powyĝej manetki. Kontynuuj owijanie, aĝ dotrzesz do Ărodkowej czÚĂci kierownicy (patrz rysunek 15.9). 9. Zaïóĝ korek zamykajÈcy rurÚ kierownicy (patrz rysunek 15.10). 10. Powtórz caïÈ procedurÚ i owiñ drugÈ stronÚ kierownicy.

Rozdziaï 15: Zawracanie w miejscu: ukïad kierowniczy

Rysunek 15.8. Zawiñ taĂmÚ dookoïa kierownicy

Rysunek 15.9. PociÈgnij taĂmÚ dalej, owijajÈc rurÚ za manetkÈ

Rysunek 15.10. Zaïóĝ zaĂlepkÚ na otwartÈ koñcówkÚ kierownicy

267

268

CzÚĂÊ III: Wrzucamy wyĝszy bieg: naprawy zaawansowane

Tam i z powrotem: stery Stery ïÈczÈ mostek i widelec z ramÈ, odpowiadajÈc za poprawne kierowanie rowerem. Stery dzieli siÚ na dwie kategorie:

9 SkrÚcane. Stery tego typu wkrÚca siÚ na gwint, znajdujÈcy siÚ w górnej czÚĂci

kolumny mocowanej do rury widelca. Tego typu stery spotyka siÚ w wiÚkszoĂci starszych rowerów.

9 Bezgwintowe, czyli tzw. stery typu a-head. Stery tego typu nie sÈ nakrÚcane

na kolumnÚ w rurze sterowej widelca. Na rurÚ sterowÈ zakïada siÚ górnÈ miskÚ i pierĂcieñ dociskowy, a znajdujÈca siÚ wewnÈtrz Ăruba przechodzi przez górnÈ koñcówkÚ do klina w rurze sterowej widelca. W zaleĝnoĂci od typu stery sÈ albo wciĂniÚte w gïówkÚ ramy, albo znajdujÈ siÚ w górnej czÚĂci rury sterowej wideïek i sÈ blokowane kapslem i gwiazdkÈ. Stery bezgwintowe stosuje siÚ prawie we wszystkich typach rowerów Ăredniej i wysokiej klasy.

Kontrola stanu sterów Stery sÈ projektowane w taki sposób, aby przetrwaïy jak najdïuĝej w dobrym stanie technicznym, jednak nawet najlepsze stery mogÈ siÚ zuĝyÊ, zwïaszcza jeĂli przestaje siÚ o nie dbaÊ. Jednym ze sposobów sprawdzenia stanu technicznego jest sprawdzenie sterów na obecnoĂÊ luzu. Oto trzy metody sprawdzania sterów:

9 Stañ okrakiem nad ramÈ, mocno zaciskajÈc děwignie hamulców. Spróbuj zakoïysaÊ rowerem do przodu i do tyïu.

9 Stañ w rozkroku przed kierownicÈ, ĂciskajÈc nogami i blokujÈc przednie koïo,

a rÚkami opierajÈc siÚ o kierownicÚ. Spróbuj obróciÊ kierownicÚ w prawo i w lewo.

9 PodnieĂ przednie koïo nad ziemiÚ i uderz rÚkÈ w oponÚ, zwracajÈc uwagÚ na nietypowe wibrujÈce děwiÚki.

Wstaw rower na stojak, chwyÊ widelec i ramÚ. Spróbuj wygiÈÊ widelec, aby sprawdziÊ, czy w sterach sÈ jakieĂ luzy. UnieĂ przednie koïo i obróÊ kierownicÈ w tÚ i z powrotem. JeĂli kierownica przekrÚca siÚ z trudem, oznacza to, ĝe stery sÈ za mocno zaciĂniÚte. Gdy oba koïa roweru sÈ uniesione nad ziemiÚ, a tylne znajduje siÚ wyĝej niĝ przednie, kierownica powinna pïynnie przekrÚcaÊ siÚ na boki niczym wahadïo. JeĂli podczas jakiejĂ procedury poczujesz luz w sterach, moĝe to oznaczaÊ, ĝe trzeba przeprowadziÊ ich regulacjÚ lub je wymieniÊ. Oto kilka innych symptomów mogÈcych ĂwiadczyÊ o istnieniu problemów ze sterami:

9 Z okolic kierownicy i widelca dochodzÈ podczas jazdy dziwne, grzechoczÈce děwiÚki. 9 Kierownica nie obraca siÚ pïynnie. 9 Masz problem z jazdÈ w linii prostej.

Rozdziaï 15: Zawracanie w miejscu: ukïad kierowniczy

Regulacja sterów Chociaĝ nie trzeba regulowaÊ ustawienia sterów zbyt czÚsto, wszystkie skrÚty, uderzenia, wyboje i wstrzÈsy, które majÈ swój wpïyw na stan sterów, z biegiem czasu doprowadzÈ do powstania luzów. JeĂli stery zostaïy sprawdzone zgodnie z sugestiami z poprzedniej strony i masz pewnoĂÊ istnienia luzów, wykonaj nastÚpujÈce czynnoĂci:

Stery bezgwintowe Stery bezgwintowe z reguïy nie wymagajÈ bardzo czÚstych regulacji (zwïaszcza w porównaniu ze sterami tradycyjnymi), ale od czasu do czasu trzeba dokonywaÊ drobnych korekt. Oto, jak powinny one wyglÈdaÊ: 1. Poluzuj ĂrubÚ zaciskowÈ lub Ăruby mocujÈce mostek. 2. DokrÚÊ (w prawo) lub poluzuj (w lewo) ĂrubÚ znajdujÈcÈ siÚ na Ărodku kapsla. 3. Po dokonaniu regulacji dokrÚÊ ĂrubÚ zaciskowÈ mostka lub Ăruby mocujÈce obejmÚ mostka. Nie dokrÚcaj zbyt mocno kapsla. Jego zadaniem nie jest blokowanie poïoĝenia widelca — ma on wytrzymaÊ wyïÈcznie niewielkie obciÈĝenie ïoĝysk podczas korekty do czasu, aĝ dokrÚcone zostanÈ Ăruby zaciskowe obejmy mostka, trzymajÈc wszystko w kupie. 4. Sprawdě efekty korekty, zwracajÈc szczególnÈ uwagÚ na ewentualne luzy (tak jak opisano to w czÚĂci „Kontrola stanu sterów”).

Stery regulowane Aby przeprowadziÊ korektÚ ustawieñ sterów regulowanych, potrzebujesz dwóch specjalnych kluczy, które pasujÈ do systemu znajdujÈcego siÚ w Twoim rowerze. JeĂli masz duĝy klucz nastawny, którym da siÚ odkrÚciÊ górnÈ nakrÚtkÚ, wystarczy Ci klucz do sterów do odkrÚcenia nakrÚtki kontrujÈcej. Stery regulowane prawie zawsze majÈ rozmiar 26 lub 32. Niektóre typy gwintowanych misek (lub stoĝków) regulowanych majÈ zaokrÈglone krawÚdzie, które moĝna odkrÚciÊ rÚkÈ lub za pomocÈ szczypców zaciskowych MORSA. Aby dokonaÊ korekty sterów gwintowanych, wykonaj nastÚpujÈce czynnoĂci: 1. Poluzuj przeciwnakrÚtkÚ znajdujÈcÈ siÚ w górnej czÚĂci sterów, obracajÈc jÈ w lewo mniej wiÚcej o jeden obrót. 2. Zlokalizuj regulowanÈ miskÚ lub stoĝek znajdujÈcy siÚ pod nakrÚtkÈ. 3. JeĂli stery majÈ luzy i je dokrÚcasz, przekrÚÊ regulowanÈ miskÚ lub stoĝek w kierunku zgodnym z ruchem wskazówek zegara o 20 stopni. Aby je poluzowaÊ, obróÊ je w lewo. Po kaĝdym obrocie zabezpiecz nakrÚtkÚ i sprawdě regulacjÚ sterów (patrz „Kontrola stanu sterów” wczeĂniej w tym rozdziale).

269

270

CzÚĂÊ III: Wrzucamy wyĝszy bieg: naprawy zaawansowane Zanim uda Ci siÚ wyregulowaÊ stery, moĝe trzeba bÚdzie przeprowadziÊ kilka korekt. Nie przerywaj, aĝ uznasz, ĝe nie ma juĝ luzu w sterach, a ïoĝyska nie sÈ zbyt mocno ĂciĂniÚte. Jeĝeli nie masz pewnoĂci, jakie ustawienia bÚdÈ lepsze, spróbuj jednak przykrÚciÊ stery trochÚ mocniej.

Serwisowanie sterów JeĂli korekta sterów nie doprowadzi do usuniÚcia luzu lub innych problemów, trzeba bÚdzie przeprowadziÊ prace serwisowe. Stery bywajÈ poddawane duĝym obciÈĝeniom, zwïaszcza jeĂli jeědzisz w trudnym terenie lub przy zïej pogodzie, dlatego porzÈdny remont z wymianÈ ïoĝysk lub zabezpieczenie ich ĂwieĝÈ porcjÈ smaru pozwoli poprawiÊ stan techniczny sterów i przedïuĝyÊ ĝywotnoĂÊ ukïadu kierowniczego Twojego roweru.

Stery bezgwintowe Rozïoĝenie sterów bezgwintowych bywa ïatwiejsze, jeĂli zdejmie siÚ kierownicÚ. Wystarczy odkrÚciÊ Ăruby zaciskowe obejmy mostka, która blokuje poïoĝenie kierownicy. Pomocne okazuje siÚ równieĝ zdjÚcie przedniego koïa z widelca (patrz rozdziaï 7.). Moĝe siÚ teĝ zdarzyÊ, ĝe konieczne bÚdzie zdjÚcie hamulców (w zaleĝnoĂci od ich typu; patrz rozdziaï 8.). Oto, w jaki sposób przeprowadza siÚ serwisowanie sterów bezgwintowych: 1. OdkrÚÊ kapsel i ĂrubÚ w górnej czÚĂci mostka za pomocÈ klucza imbusowego (jak pokazano to na rysunku 15.11).

Rysunek 15.11. Luzowanie kapsla

2. Poluzuj ĂrubÚ zaciskowÈ lub Ăruby mocujÈce obejmÚ mostka (patrz rysunek 15.12).

Rozdziaï 15: Zawracanie w miejscu: ukïad kierowniczy

Rysunek 15.12. OdkrÚcanie Ărub zaciskajÈcych obejmÚ mostka

PamiÚtaj, aby przytrzymaÊ rÚkÈ widelec, jeĂli rower jest uniesiony nad ziemiÈ. 3. Zsuñ mostek z rury sterowej widelca (jak pokazano to na rysunku 15.13).

Rysunek 15.13. Zdejmowanie mostka

Trzymaj widelec, chroniÈc go przed upadkiem na ziemiÚ.

271

272

CzÚĂÊ III: Wrzucamy wyĝszy bieg: naprawy zaawansowane 4. Zdemontuj elementy skïadajÈce siÚ na stery, w tym wszelkie przekïadki lub podkïadki dystansowe (jak pokazano to na rysunku 15.14).

Rysunek 15.14. Usuwanie elementów dystansowych

ZwróÊ uwagÚ na kolejnoĂÊ demontowanych elementów, dziÚki czemu póěniej ïatwiej bÚdziesz mógï zïoĝyÊ wszystko z powrotem w jednÈ caïoĂÊ. 5. WyciÈgnij widelec z gïówki ramy (jak pokazano to na rysunku 15.15).

Rysunek 15.15. WyciÈganie widelca

Rozdziaï 15: Zawracanie w miejscu: ukïad kierowniczy JeĂli widelec jest zablokowany, konieczne moĝe okazaÊ siÚ jego wybicie za pomocÈ mïotka. Uderz z wyczuciem, ĝeby nie zniszczyÊ górnej czÚĂci rury sterowej. 6. Zdejmij ïoĝyska (patrz rysunek 15.16).

Rysunek 15.16. ’oĝyska sterów

’oĝyska sterów znajdujÈce siÚ w górnej i dolnej misce majÈ róĝne (zewnÚtrzne i wewnÚtrzne) pierĂcienie noĂne. Zaznacz lub zapamiÚtaj poïoĝenie kulek przed wyjÚciem ïoĝysk. JeĂli nie zaïoĝysz ich prawidïowo z powrotem, dopasowanie i poprawne wyregulowanie sterów nie bÚdzie moĝliwe i moĝesz uszkodziÊ zarówno ïoĝyska, jak i same stery. 7. ’oĝyska sterów bÚdÈ prawdopodobnie znajdowaÊ siÚ w wiankach (zobaczysz wtedy tylko czÚĂÊ powierzchni kulek). W Twoim zestawie byÊ moĝe zamontowane bÚdÈ ïoĝyska maszynowe (na rysunku 15.17 pokazano oba typy ïoĝysk): x JeĂli masz ïoĝyska w wiankach z odsïoniÚtymi kulkami, sprawdě, jak wyglÈdajÈ ich powierzchnie. ’oĝyska, które wypadajÈ z wianka, lub takie, których powierzchnie nie sÈ bïyszczÈce, naleĝy wymieniÊ. x

JeĂli masz ïoĝyska maszynowe, sprawdě, czy obracajÈ siÚ pïynnie. JeĂli nie, naleĝy je wymieniÊ.

8. WyczyĂÊ wszystkie elementy i sprawdě ich stan. 9. Gdy uznasz, ĝe wszystkie elementy sterów sÈ na tyle czyste (lub wymienione), ĝe moĝna rozpoczÈÊ ich skïadanie, pokryj bieĝniÚ ïoĝyska sporÈ porcjÈ smaru.

273

274

CzÚĂÊ III: Wrzucamy wyĝszy bieg: naprawy zaawansowane

Rysunek 15.17. Dwa rodzaje ïoĝysk stosowanych w sterach

10. UmieĂÊ wianuszek ïoĝyska w dolnej misce. 11. PrzytrzymujÈc dolnÈ miskÚ jednÈ rÚkÈ, drugÈ wïóĝ widelec. Czasami ïatwiej wykonaÊ to zadanie po odwróceniu roweru do góry nogami. 12. Gdy widelec znajduje siÚ juĝ wewnÈtrz gïówki ramy, wsuñ drugie ïoĝysko na rurÚ sterowÈ widelca i niĝej do miski na gïówce ramy. 13. UmieĂÊ na miejscu wszystkie przekïadki i podkïadki dystansowe. 14. Zaïóĝ kapsel i przykrÚÊ go za pomocÈ klucza imbusowego. 15. Wykonaj procedury korekty sterów opisane w czÚĂci „Stery bezgwintowe” w podrozdziale „Regulacja sterów”. 16. Wyrównaj poïoĝenie mostka i zabezpiecz go, dokrÚcajÈc ĂrubÚ zaciskowÈ lub Ăruby obejmy. JeĂli zastÚpujesz stery zestawem tego samego typu, najczÚĂciej nie bÚdziesz mieÊ problemów z ich zaïoĝeniem — nie trzeba bÚdzie wciskaÊ miski do gïówki ramy, poniewaĝ moĝna wykorzystaÊ tÚ, która znajdowaïa siÚ w tym miejscu wczeĂniej. JeĂli jednak wymieniasz stery na nowe, zadanie to trzeba bÚdzie powierzyÊ fachowcom w lokalnym sklepie z rowerami. WyjÚcie elementów sterów z ramy i zaïoĝenie nowych wymaga specjalistycznych narzÚdzi oraz umiejÚtnoĂci i wiedzy.

Stery regulowane Gdy przyjdzie Ci serwisowaÊ stery gwintowane, prawdopodobnie od razu zrozumiesz, skÈd wziÚïa siÚ ich nazwa — ich centralnym elementem jest gwintowana rura sterowa, która znajduje siÚ w górnej czÚĂci widelca. Przekonasz siÚ takĝe, co sprawia, ĝe stery regulowane majÈ tak unikalnÈ konstrukcjÚ. KluczowÈ funkcjÚ odgrywa tu pionowy wspornik, który wchodzi w rurÚ sterowÈ widelca i blokuje siÚ w niej dziÚki klinowi.

Rozdziaï 15: Zawracanie w miejscu: ukïad kierowniczy PrzeglÈd sterów regulowanych naleĝy przeprowadziÊ, wykonujÈc nastÚpujÈce czynnoĂci: 1. Uĝyj klucza imbusowego lub klucza nastawnego do poluzowania Ăruby mocujÈcej mostek, która znajduje siÚ w jego górnej czÚĂci. PrzekrÚÊ ĂrubÚ tylko kilka razy, aby jÈ poluzowaÊ. Nie odkrÚcaj jej do koñca. Jest poïÈczona z klinem ekspandera, który utrzymuje mostek na miejscu. Czasami Ăruba moĝe znajdowaÊ siÚ bardzo gïÚboko wewnÈtrz mostka i wymagaÊ bÚdzie zastosowania dïuĝszego klucza (rysunek 15.18).

Rysunek 15.18. Luzowanie Ăruby imbusowej mocujÈcej mostek

2. Po poluzowaniu Ăruby przyïóĝ do gïówki mostka drewniany bloczek, po czym uderz w niego mocno mïotkiem, aby odbiÊ klin. JeĂli od jakiegoĂ czasu nikt nie zdejmowaï mostka, moĝliwe, ĝe potrzebnych bÚdzie kilka uderzeñ i/lub zastosowanie jakiegoĂ Ărodka penetrujÈcego. 3. Zdejmij mostek z trzpienia rury sterowej poïÈczonej z wideïkami (jak pokazano to na rysunku 15.19). 4. OdkrÚÊ nakrÚtkÚ sterów, obracajÈc jÈ w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara (jak pokazano to na rysunku 15.20). 5. Zsuñ wszystkie podkïadki i elementy sterów znajdujÈce siÚ poniĝej nakrÚtki. 6. OdkrÚÊ regulowanÈ miskÚ lub stoĝek, który znajduje siÚ na krawÚdzi gïówki ramy. W tym czasie przytrzymaj widelec jednÈ rÚkÈ, ĝeby nie spadï bezwïadnie na ziemiÚ.

275

276

CzÚĂÊ III: Wrzucamy wyĝszy bieg: naprawy zaawansowane

Rysunek 15.19. Zdejmowanie mostka

Rysunek 15.20. OdkrÚcanie nakrÚtki

Rozdziaï 15: Zawracanie w miejscu: ukïad kierowniczy ’oĝyska sterów znajdujÈce siÚ w górnej i dolnej misce majÈ róĝne (zewnÚtrzne i wewnÚtrzne) pierĂcienie noĂne. Przed wyjÚciem ïoĝysk zaznacz lub zapamiÚtaj poïoĝenie kulek. JeĂli nie zaïoĝysz ich prawidïowo z powrotem, dopasowanie i poprawne wyregulowanie sterów nie bÚdzie moĝliwe — moĝesz uszkodziÊ zarówno ïoĝyska, jak i same stery. Ostroĝnie zbadaj ukïad ïoĝysk znajdujÈcych siÚ w górnej i dolnej misce na krawÚdzi gïówki ramy. JeĂli kulki znajdujÈ siÚ wewnÈtrz wianuszków, nie powinno byÊ z nimi problemów. JeĂli sÈ luěne, mogÈ siÚ pogubiÊ, gdy zdejmiesz miskÚ lub zsuniesz widelec. JeĂli w Twoim rowerze kuleczki ïoĝyska sÈ luěne (bez wianuszka), usuñ i zabezpiecz górnÈ miskÚ przed wysuniÚciem widelca. Potem odwróÊ rower do góry nogami i dopiero wtedy zdemontuj widelec oraz dolnÈ miskÚ ïoĝyska. 7. Sprawdě stan ïoĝysk, zwracajÈc uwagÚ na wszelkie Ălady zuĝycia. JeĂli na kulkach widaÊ wyraěne uszkodzenia lub sÈ one zmatowiaïe, naleĝy je wymieniÊ. 8. WyczyĂÊ wszystkie elementy, sprawdzajÈc, czy nie sÈ uszkodzone. 9. Gdy uznasz, ĝe wszystkie elementy sterów sÈ na tyle czyste, ĝe moĝna rozpoczÈÊ ich skïadanie (lub gdy wymieniïeĂ je na nowe), pokryj ïoĝyska sporÈ porcjÈ smaru. 10. UmieĂÊ wianuszek ïoĝyska w dolnej misce. 11. PrzytrzymujÈc ïoĝysko jednÈ rÚkÈ, drugÈ wïóĝ widelec. Czasami ïatwiej wykonaÊ to zadanie po odwróceniu roweru do góry nogami. 12. Gdy widelec znajduje siÚ juĝ wewnÈtrz gïówki ramy, wsuñ drugie ïoĝysko na rurÚ sterowÈ widelca i niĝej do miski na gïówce ramy. 13. Zaïóĝ na gwint i dokrÚcaj regulowanÈ miskÚ ïoĝyska, aĝ ta oprze siÚ o ïoĝysko. 14. UmieĂÊ na rurze sterowej widelca wszystkie podkïadki i nakrÚtkÚ zabezpieczajÈcÈ. 15. Wykonaj procedury korekty sterów opisane w czÚĂci „Stery regulowane” w podrozdziale „Regulacja sterów”. 16. Zaïóĝ mostek i gdy tylko znajdzie siÚ on na wïaĂciwej wysokoĂci, zabezpiecz go poprzez dokrÚcenie Ăruby w kierunku zgodnym z ruchem wskazówek zegara. W ten sposób klin zostanie zablokowany w pobliĝu dolnego koñca mostka. RegulujÈc wysokoĂÊ mostka, nie przekraczaj linii bezpieczeñstwa wygrawerowanych na jego boku. Moĝe siÚ okazaÊ, ĝe z czasem znaki te ulegnÈ zatarciu, wiÚc czasami przyjdzie Ci ich poszukaÊ.

277

278

CzÚĂÊ III: Wrzucamy wyĝszy bieg: naprawy zaawansowane

CzÚĂÊ IV

Utrzymanie sprawnoĂci roweru

280

CzÚĂÊ IV: Utrzymanie sprawnoĂci roweru

W tej czÚĂci…

G

dybyĂmy mieli wybraÊ i poleciÊ tylko jednÈ czÚĂÊ tej ksiÈĝki, byïaby to wïaĂnie czÚĂÊ IV. JeĂli zastosujesz siÚ do rad zawartych w rozdziaïach tej czÚĂci i zobowiÈĝesz siÚ do wykonywania regularnych dziaïañ serwisowych, nie bÚdzie trzeba poĂwiÚcaÊ za duĝo czasu na lekturÚ innych rozdziaïów, poniewaĝ Twój rower zawsze bÚdzie w Ăwietnym stanie technicznym. W tej czÚĂci omówimy wszystkie czynnoĂci, jakie naleĝy wykonywaÊ, aby przez wiele lat cieszyÊ siÚ przyjemnymi przejaĝdĝkami rowerowymi niezakïóconymi powaĝniejszymi awariami. Te czynnoĂci to: miesiÚczne i roczne przeglÈdy oraz remonty, a takĝe dziaïania prewencyjne, takie jak regularne smarowanie i czyszczenie.

Rozdziaï 16: Dziaïania prewencyjne

Rozdziaï 16

Dziaïania prewencyjne W tym rozdziale: Ź Nauczysz siÚ, jak przeprowadzaÊ podstawowÈ kontrolÚ stanu technicznego roweru przed jazdÈ. Ź Dowiesz siÚ, jakie elementy powinny znaleěÊ siÚ w pakiecie rowerzysty na potrzeby codziennych wycieczek i dïugich wypraw rowerowych. Ź Powiemy Ci, jak ograniczaÊ zuĝycie czÚĂci rowerowych oraz jak unikaÊ kraks. Ź Wrócimy do tematu czyszczenia i smarowania roweru po powrocie z wycieczki. Ź Poznasz zasady przygotowania roweru do zimowej przerwy (lub nastÚpnego rajdu!).

J

eĂli choÊ trochÚ jesteĂmy do siebie podobni, zapewne miaïeĂ kiedyĂ rower, o który zupeïnie nie dbaïeĂ. Prawdopodobnie dziaïo siÚ to w szczÚĂliwych czasach dzieciñstwa. Dennis miaï BMX-a. Szalaï na nim na leĂnych duktach i skoczniach, które po szkole przygotowywaï wspólnie z kumplami, przekraczajÈc granice wyobraěni do tego stopnia, ĝe omal nie poĝegnaï siÚ z ĝyciem! Pomimo wielu lat trudnej miïoĂci Dennisa do roweru, BMX dzielnie znosiï wszystkie eksperymenty i daï wspóïautorowi tej ksiÈĝki mnóstwo wspaniaïych wspomnieñ.

Wspóïczesne rowery projektuje siÚ z wykorzystaniem wyjÈtkowo wytrzymaïych elementów, które znoszÈ najtrudniejsze warunki uĝytkowania. Tylko ĝe to wcale nie znaczy, ĝe moĝesz zaniedbywaÊ rower, tak jak wtedy, gdy jeszcze nie wiedziaïeĂ, jak o niego dbaÊ! Stare powiedzenie mówi, ĝe strzeĝonego Pan Bóg strzeĝe — i powiedzenie to sprawdza siÚ równieĝ w kontekĂcie dbaïoĂci o stan techniczny roweru. JeĂli zastosujesz siÚ do rad znajdujÈcych siÚ w tym rozdziale, a dotyczÈcych prewencyjnych dziaïañ serwisowych, nie tylko przedïuĝysz czas ĝycia swojego roweru, ale czeka CiÚ teĝ mniej napraw. Moĝesz liczyÊ na poprawÚ bezpieczeñstwa jazdy, a takĝe zaczniesz czerpaÊ ze swoich wycieczek wiÚcej przyjemnoĂci. W tym rozdziale podpowiemy Ci, jakie kroki moĝesz podjÈÊ przed jazdÈ, w jej trakcie i po zakoñczeniu jazdy, aby odpowiednio zadbaÊ o swój rower i wydïuĝyÊ czas jego uĝytkowania. Na samej górze listy tych czynnoĂci znajduje siÚ czyszczenie i smarowanie roweru. Jednak nie ograniczaj siÚ wyïÈcznie do czyszczenia i smarowania! Przed wyruszeniem w drogÚ powinieneĂ przeprowadziÊ szybki przeglÈd, a podczas jazdy warto przestrzegaÊ kilku podstawowych zasad, dziÚki którym uda Ci siÚ wpïynÈÊ na mniejsze zuĝycie róĝnych czÚĂci roweru. Równie istotne jest wïaĂciwe zabezpieczenie roweru po sezonie lub po wycieczce. WïaĂnie o tych zagadnieniach bÚdziemy mówiÊ w tym rozdziale.

281

282

CzÚĂÊ IV: Utrzymanie sprawnoĂci roweru

Przed jazdÈ JeĂli nie róĝnisz siÚ specjalnie od wiÚkszoĂci innych amatorów sportów rowerowych, to gdy w koñcu znajdziesz trochÚ czasu na wyjĂcie na rower, zapewne ostatniÈ rzeczÈ, o której wtedy myĂlisz, sÈ takie dziaïania jak naprawa i konserwacja. ’apiesz kask i rÚkawice, po czym juĝ jesteĂ za drzwiami, myĂlÈc wyïÈcznie o wietrze we wïosach. JeĂli jednak przed wskoczeniem na siodeïko wykonasz kilka prostych dziaïañ, moĝesz ïatwo zwiÚkszyÊ sprawnoĂÊ swoich dwóch kóïek, wpïynÈÊ na poprawÚ poziomu bezpieczeñstwa i zapobiec powaĝnym bólom gïowy. Za chwilÚ wyjaĂnimy, co mamy na myĂli.

Zebranie awaryjnego zestawu narzÚdzi Przygotowanie awaryjnego zestawu najpotrzebniejszych narzÚdzi powinieneĂ uznaÊ za koniecznoĂÊ, jeĂli tylko masz ochotÚ na coĂ wiÚcej niĝ krótka wycieczka dookoïa najbliĝszych bloków. Zawsze warto mieÊ przy sobie kilka najpotrzebniejszych narzÚdzi, tak ĝeby nie rozïoĝyÊ bezradnie rÈk gdzieĂ na poboczu drogi, gdy przyjdzie Ci radziÊ sobie z problemami. KupujÈc narzÚdzia rowerowe, szukaj takich, które sÈ lekkie, dziÚki czemu nie obciÈĝÈ za bardzo Twoich sakw, szczególnie podczas dïuĝszych tras. Rozmiar narzÚdzi teĝ ma spore znaczenie, zwïaszcza jeĂli majÈ zmieĂciÊ siÚ w torebce pod siodeïkiem lub w torbie rowerowej. Nie da siÚ cieszyÊ z wycieczki, gdy spod siodeïka wystaje Ci wielki klucz hakowy. NajproĂciej jest odwiedziÊ lokalny sklep rowerowy i wybraÊ maïe, lekkie narzÚdzia, które moĝna bez wyrzeczeñ (i zïorzeczeñ) zabraÊ ze sobÈ na rower. Spójrz ĝyczliwym okiem na narzÚdzia wielofunkcyjne — majÈ one zaletÚ wielofunkcyjnoĂci, a przy tym mieszczÈ siÚ w jednym maïym, porÚcznym opakowaniu. W niektórych sklepach rowerowych kupisz równieĝ kompletne niezbÚdniki, w których znajdziesz wszystko, czego potrzebujesz.

Kompletowanie podstawowego zestawu narzÚdzi Na poczÈtek proponujemy, aby w zestawie awaryjnym umieĂciÊ nastÚpujÈce przedmioty (Po zebraniu pierwszych doĂwiadczeñ z rowerem moĝesz oczywiĂcie coĂ zmieniÊ lub dodaÊ do kompletu):

9 Maïa pompka do zamocowania na ramie. JeĂli sporo jeědzisz, prawdopodobnie masz juĝ pompkÚ do roweru, ale moĝe nie jest to taki egzemplarz, który da siÚ zamontowaÊ na ramie. JeĂli nie masz jeszcze krótkiej pompki na ramÚ, umieĂÊ ten zakup na górze listy.

9 Zestaw do ïatania dÚtek. Klejenie przebitej dÚtki jest czynnoĂciÈ na staïe wpisanÈ

na listÚ rutynowych dziaïañ kaĝdego rowerzysty, a zestaw ïat jest po prostu niezbÚdny. W zestawie powinny znajdowaÊ siÚ: komplet ïatek, klej oraz narzÚdzie do przygotowania powierzchni dÚtki w celu poprawienia przyczepnoĂci ïaty.

9 Zapasowa dÚtka. JeĂli dÚtka pÚknie, trzeba bÚdzie wymieniÊ jÈ na nowÈ, dlatego zawsze warto mieÊ przy sobie jakÈĂ zapasowÈ sztukÚ.

Rozdziaï 16: Dziaïania prewencyjne

9 ’yĝki do opon. Do zdjÚcia i zaïoĝenia opony bÚdÈ Ci potrzebne ïyĝki do opon, chyba ĝe masz rower torowy lub wyĂcigowy, w którym zakïada siÚ dÚtki zintegrowane z oponÈ (tzw. szytki).

9 Klucze imbusowe. BÚdziesz ich potrzebowaÊ do odkrÚcania i dokrÚcania Ărub

w róĝnych czÚĂciach roweru. WiÚkszoĂÊ kluczy imbusowych sprzedawanych jest w zestawach lub jako czÚĂÊ narzÚdzia wielofunkcyjnego w najpopularniejszych rozmiarach typowych dla elementów zïÈcznych w rowerze.

9 ¥rubokrÚty. BÚdziesz potrzebowaÊ zarówno ĂrubokrÚta z ïbem pïaskim, jak

i krzyĝakowego do regulacji Ărub przerzutki i innych czÚĂci Twojego roweru. W zaleĝnoĂci od roweru, na którym jeědzisz, przyda Ci siÚ albo ĂrubokrÚt o rozmiarze standardowym, albo coĂ mniejszego.

9 Klucz do szprych Musisz mieÊ klucz, który bÚdzie pasowaï do nypli znajdujÈcych siÚ w Twoim rowerze. Aby ustaliÊ, jakiego typu klucza potrzebujesz, odwiedě lokalny sklep rowerowy i poproĂ o pomoc.

9 ObcÚgi. PrzydadzÈ siÚ do pracy z linkami. 9 NarzÚdzie wielofunkcyjne. W wielu sklepach rowerowych znajdziesz

narzÚdzie uniwersalne, które zawiera koñcówkÚ wkrÚtaka, klucz imbusowy, skuwacz do ïañcucha i inne typy narzÚdzi.

9 Szmatka. Czysta szmatka bÚdzie Ci potrzebna do wytarcia rÈk po wykonaniu

bardziej brudzÈcych napraw. Przyda siÚ, gdy sprawdzamy powietrze w oponach, dotykamy ïañcucha itd.

9 OĂwietlenie roweru. JeĂli wycieczka siÚ przedïuĝy i wracasz póěniej, niĝ siÚ

spodziewaïeĂ, dobrze jest mieÊ ze sobÈ w bagaĝu jakieĂ awaryjne ěródïo Ăwiatïa, latarenkÚ lub Ăwiateïko, które moĝna przymocowaÊ do roweru, gdy zrobi siÚ ciemno. Moĝna teĝ na staïe zamontowaÊ oĂwietlenie rowerowe z diodami LED lub przynajmniej mieÊ je pod rÚkÈ, ĝeby umieĂciÊ na rowerze, gdy wymaga tego sytuacja. Dobrym pomysïem jest takĝe woĝenie ze sobÈ migajÈcego czerwonego Ăwiatïa pozycyjnego. OsprzÚt rowerowy tego typu wcale nie kosztuje duĝo, a oĂwietlenie wymagane jest i tak przepisami prawa.

Uzupeïnianie niezbÚdnika o narzÚdzia, które mogÈ przydaÊ siÚ podczas dïuĝszych wycieczek W miarÚ jak sporty rowerowe stajÈ siÚ coraz popularniejsze, wielu fanów dwóch kóïek odkrywa przyjemnoĂÊ, jakÈ daje uczestniczenie w dïuĝszych eskapadach. JeĂli planujesz wycieczkÚ rowerowÈ, która bÚdzie trwaÊ dïuĝej niĝ dzieñ lub dwa, warto przemyĂleÊ uzupeïnienie podstawowego niezbÚdnika (patrz poprzedni punkt) o kilka dodatkowych narzÚdzi i czÚĂci. To, jakie narzÚdzia naleĝy przygotowaÊ, zaleĝy od tego, gdzie siÚ wybierasz i na jak dïugo. JeĂli trasa prowadzi przez wiele maïych miasteczek, istnieje caïkiem spore prawdopodobieñstwo, ĝe w wielu z nich znajdziesz jakiĂ sklepik rowerowy, w którym pomogÈ Ci w przypadku problemów. Dennis wybraï siÚ kiedyĂ na wycieczkÚ objazdowÈ po Europie. Zabraï ze sobÈ bardzo ograniczonÈ liczbÚ narzÚdzi ze wzglÚdu na duĝÈ popularnoĂÊ rowerów i wieloĂÊ lokalnych sklepów rowerowych na trasie. KtóregoĂ dnia na przedmieĂciach miasta Limerick w Irlandii Dennis miaï maïÈ kraksÚ i uszkodziï kilka szprych. JakiĂ przypadkowy kierowca zatrzymaï siÚ obok, ĝeby mu pomóc, i w koñcu

283

284

CzÚĂÊ IV: Utrzymanie sprawnoĂci roweru zabraï go razem z rowerem do sklepu znajdujÈcego siÚ w mieĂcie. Gdy rower byï juĝ naprawiony, Dennis zostaï zaproszony przez przyjaěnie nastawionego wybawiciela do jego domu, gdzie znalazïo siÚ ciepïe ïóĝko i tradycyjne irlandzkie Ăniadanie nastÚpnego dnia rano. Mimo ĝe kraksy rowerowe nie sÈ najlepszÈ okazjÈ do nawiÈzywania nowych znajomoĂci, akurat w tym przypadku nieszczÚĂliwe zdarzenie okazaïo siÚ jednym z najprzyjemniejszych wspomnieñ z pobytu Dennisa w Irlandii. Mimo ĝe w przypadku pojawienia siÚ problemów z rowerem czÚsto uda Ci siÚ uzyskaÊ pomoc, lepiej przygotowaÊ siÚ na wypadek kïopotów i koniecznoĂci przeprowadzenia napraw na wïasnÈ rÚkÚ. JeĂli wybierasz siÚ na dïuĝsze wycieczki, zalecamy do listy wyszczególnionych powyĝej elementów dopisaÊ nastÚpujÈce przedmioty:

9 Zapasowa opona. Wiele firm produkuje i sprzedaje specjalne opony, które

moĝna zïoĝyÊ i zapakowaÊ do bagaĝu podrÚcznego. Co zaskakujÈce, opony zwijane czÚsto w rzeczywistoĂci sÈ lepszej jakoĂci niĝ te normalnie zakïadane na koïa, poniewaĝ do ich produkcji zamiast sztywnej drucianej opaski wykorzystuje siÚ elementy z elastycznego kevlaru.

9 Dodatkowe dÚtki. JeĂli jakaĂ powierzchnia doprowadziïa juĝ raz do rozerwania

dÚtki, zawsze istnieje ryzyko, ĝe to samo stanie siÚ z zapasowÈ. Dlatego na wszelki wypadek warto zabieraÊ ze sobÈ na wycieczkÚ dwie dÚtki.

9 Skuwacz do ïañcucha. Dïuĝsza wycieczka zwiÚksza prawdopodobieñstwo

pojawienia siÚ problemów z ïañcuchem, dlatego warto mieÊ ze sobÈ skuwacz do ïañcucha, który przyda Ci siÚ do rozdzielania ogniw i ïÈczenia ïañcucha.

9 Zapasowe ogniwa i sworznie. JeĂli ïañcuch zacznie sprawiaÊ Ci problemy, moĝe siÚ okazaÊ, ĝe konieczna jest wymiana ogniw. Zabierz ze sobÈ kilka zapasowych sworzni do ïÈczenia ogniw.

9 Zapasowe szprychy. Z naszego doĂwiadczenia wynika, ĝe kïopoty ze szprychami to jeden z trzech lub czterech problemów trapiÈcych rowerzystów najczÚĂciej podczas dïuĝszych wycieczek rowerowych. Zawsze miej pod rÚkÈ co najmniej dwie zapasowe szprychy. PamiÚtaj, aby byïy to szprychy o wïaĂciwych wymiarach. W niektórych rowerach stosuje siÚ róĝne szprychy! To znaczy, ĝe te z koïa przedniego nie muszÈ byÊ identyczne ze szprychami z koïa tylnego. Co wiÚcej, w tym samym kole mogÈ znajdowaÊ siÚ szprychy o róĝnych wymiarach.

9 Zapasowe linki. JeĂli wybierasz siÚ na dïuĝszÈ wycieczkÚ, Twój rower

prawdopodobnie bÚdzie mocno obciÈĝony, a to nie pozostaje bez wpïywu na stan linek hamulca. Dlatego zabierz ze sobÈ zapasowe linki hamulcowe i jednÈ linkÚ przerzutki.

9 Smar. W trakcie trwania caïej wycieczki warto zadbaÊ o prawidïowe smarowanie ruchomych czÚĂci roweru, zwïaszcza ïañcucha.

9 Srebrna, mocna taĂma. Taka taĂma to uniwersalne narzÚdzie MacGyvera.

JeĂli musisz zamocowaÊ coĂ tymczasowo, aĝ dojedziesz do nastÚpnego miasta, taĂma nada siÚ do tego doskonale.

Rozdziaï 16: Dziaïania prewencyjne

Szybki przeglÈd roweru przed jazdÈ Gdy nastÚpnym razem bÚdziesz wybieraÊ siÚ na przejaĝdĝkÚ, poĂwiÚÊ chwilÚ, aby wykonaÊ szybki przeglÈd stanu technicznego swojego roweru. Zajmie Ci on tylko kilka minut, a dziÚki temu byÊ moĝe uda Ci siÚ zapobiec powaĝniejszym problemom. Zaufaj nam. Nie chcesz chyba odkryÊ, ĝe masz problem z hamulcami akurat wtedy, gdy pÚdzisz na zïamanie karku w dóï zbocza. W kolejnych czÚĂciach tego rozdziaïu omówimy wszystkie elementy roweru, które naleĝy sprawdziÊ przed kaĝdÈ jazdÈ.

Koïa Děwignie szybkozamykacza przy piastach kóï powinny znajdowaÊ siÚ w pozycji zamkniÚtej. Otwórz i zamknij děwigniÚ, ĝeby sprawdziÊ, czy szybkozamykacz mocno trzyma koïo. JeĂli wyczujesz luz, otwórz děwigniÚ, obróÊ o ÊwierÊ obrotu nakrÚtkÚ znajdujÈcÈ siÚ po przeciwnej stronie piasty naprzeciw děwigni, po czym ponownie zamknij děwigniÚ. Gdy masz pewnoĂÊ, ĝe poïÈczenie jest bezpieczne, sprawdě koïa, próbujÈc poruszyÊ je z boku na bok. NastÚpnie unieĂ koïo nad ziemiÚ i zakrÚÊ nim, sprawdzajÈc, czy nie ma ĝadnych biÊ, a obrÚcz nie ociera siÚ o klocki hamulcowe.

Opony Sprawdě manometrem ciĂnienie powietrza w oponach i porównaj wyniki z ciĂnieniem zalecanym przez producenta opony (wartoĂci te znajdziesz na boku opony). Niedopompowane opony znacznie zwiÚkszajÈ opory toczenia, zwiÚkszajÈc tym samym energiÚ wydatkowanÈ podczas pedaïowania. Ponadto prawidïowo napompowane opony lepiej amortyzujÈ i chroniÈ koïa przed uszkodzeniem. Podczas kontroli ciĂnienia naleĝy sprawdziÊ równieĝ stan fizyczny opony, szukajÈc ewentualnych pÚkniÚÊ, naciÚÊ lub otarÊ.

Hamulce Mocno naciĂnij děwignie hamulca, aby mieÊ pewnoĂÊ, ĝe klocki hamulcowe pewnie blokujÈ obrÚcz koïa (lub tarcze). Děwignie nie mogÈ siÚ „zapadaÊ” — podczas hamowania nie powinny pokonywaÊ odcinka dïuĝszego niĝ poïowa odlegïoĂci dzielÈcych je od kierownicy. NastÚpnie zbadaj stan klocków hamulcowych i sprawdě, czy nie sÈ starte. ZwróÊ takĝe uwagÚ na ich poïoĝenie wzglÚdem obrÚczy. Nie mogÈ znajdowaÊ siÚ ani za wysoko (poniewaĝ doprowadzÈ do przetarcia opony), ani za nisko (mogÈ zeĂlizgnÈÊ siÚ na szprychy). OdlegïoĂÊ pomiÚdzy obrÚczÈ a okïadzinÈ klocka powinna wynosiÊ 1 – 2 mm.

Kierownica Stañ okrakiem nad koïem, unieruchamiajÈc je z dwóch stron nogami. ChwyÊ za kierownicÚ i spróbuj obróciÊ jÈ w lewo i w prawo. NastÚpnie powtórz tÚ procedurÚ, tylko tym razem stañ w rozkroku z nogami po dwóch stronach ramy, zaciĂnij děwignie hamulców i spróbuj zakoïysaÊ rowerem do przodu i do tyïu. JeĂli na kierownicy lub w sterach sÈ jakieĂ luzy, moĝe to oznaczaÊ, ĝe albo trzeba docisnÈÊ Ăruby obejmy mostka, albo dokonaÊ korekty sterów, poniewaĝ w przeciwnym razie ryzykujesz powaĝnym wypadkiem w trakcie szybszej jazdy.

285

286

CzÚĂÊ IV: Utrzymanie sprawnoĂci roweru Pedaïy i korby Tak jak sprawdza siÚ luz w kierownicy (patrz poprzedni punkt), tak samo trzeba sprawdziÊ istnienie luzów w pedaïach i ramionach korby. Na poczÈtek chwyÊ lewÈ rÚkÈ jedno ramiÚ korby, a prawÈ zïap drugie, po czym spróbuj nimi potrzÈsnÈÊ. JeĂli wyczujesz luz, do jego usuniÚcia wystarczy dokrÚcenie Ărub, ale jeĂli nic siÚ nie zmieni, moĝe siÚ okazaÊ, ĝe masz problem z suportem. Sprawdě, czy pedaïy obracajÈ siÚ swobodnie, ale jednoczeĂnie mocno trzymajÈ siÚ korb.

W trakcie jazdy na rowerze Jedna z najlepszych metod pozwalajÈcych przedïuĝyÊ ĝycie Twojego roweru nie ma wiele wspólnego z zastosowaniem jakiegoĂ specjalnego narzÚdzia lub naïoĝeniem nowej porcji smaru. Wystarczy, ĝe podczas jazdy na rowerze zachowasz ostroĝnoĂÊ. Chociaĝ wspóïczeĂnie produkowane rowery potrafiÈ znieĂÊ naprawdÚ wiele, postaraj siÚ nie szaleÊ na swoim rowerze, tak ĝeby go niepotrzebnie nie obciÈĝaÊ albo co gorsza ryzykowaÊ wypadkiem. Na poniĝszej liĂcie znajduje siÚ kilka wskazówek pozwalajÈcych wpïynÈÊ na wydïuĝenie czasu uĝytkowania roweru poprzez zmianÚ stylu jazdy:

9 Bacznie obserwuj drogÚ przed sobÈ. Twoim celem jest omijanie przeszkód takich jak kamienie, dziury i inne tego typu obiekty. Uderzenie w przeszkodÚ moĝe doprowadziÊ do wygiÚcia obrÚczy lub innych problemów.

9 Zamiast skakaÊ przez krawÚĝnik lub najeĝdĝaÊ na niego, zsiÈdě z roweru i przeprowadě go przez przeszkodÚ.

9 Zmieniaj biegi na niĝsze, zanim jeszcze dotrzesz do bardziej stromych odcinków wzniesieñ. Zmiana biegów w sytuacji, gdy Twój rower ledwo siÚ porusza, oznacza duĝe obciÈĝenia ïañcucha i przerzutek, prowadzÈc do ich szybszego zuĝywania siÚ. JeĂli ïañcuch zeskoczy z impetem z najwiÚkszego koïa zÚbatego i uderzy w szprychy, musisz liczyÊ siÚ z tym, ĝe wyrzÈdzi jeszcze wiÚksze szkody.

9 Gdy widzisz, ĝe nie unikniesz uderzenia w przeszkodÚ i wstrzÈsu, unieĂ siÚ z siodeïka i stañ na pedaïach niczym dĝokej na koniu. W ten sposób zamortyzujesz wstrzÈs.

Podczas jazdy powinieneĂ „wsïuchiwaÊ siÚ w swój rower”. JeĂli czasami wydaje dziwne děwiÚki, gdy coĂ grzechocze czy klekocze, trzeba znaleěÊ tego ěródïo, zanim stanie siÚ coĂ gorszego i dojdzie do uszkodzenia jakiejĂ czÚĂci.

Po jeědzie Chociaĝ po zakoñczeniu wycieczki rowerowej najchÚtniej byĂ siÚ rozluěniï i odpoczÈï z zimnym piwem w rÚku, wiedz, ĝe moĝesz sprawiÊ, iĝ dziÚki kilku prostym czynnoĂciom (takim jak mycie i smarowanie) Twój rower bÚdzie Ci sïuĝyï dïuĝej.

Rozdziaï 16: Dziaïania prewencyjne

Mycie roweru JeĂli nie jesteĂ czïonkiem kadry olimpijskiej i nie trenujesz w hali pod dachem, Twój rower kiedyĂ siÚ ubrudzi. Jeĝeli nie róĝnisz siÚ za bardzo od autorów tej ksiÈĝki i uwielbiasz jeědziÊ w terenie, prawdopodobnie nie masz nic przeciwko pobrudzeniu swojego roweru. Skoki i przedzieranie siÚ przez pokryte bïotem górskie przeïÚcze, pokonywanie bystrych strumieni — to moĝe przywróciÊ radoĂÊ znanÈ z czasów radosnego dzieciñstwa, gdy mama goniïa CiÚ po caïym domu z powodu Ăladów bïota zostawianych na podïodze. TrochÚ inaczej wyglÈda sprawa z brudem i zanieczyszczeniami mechanicznymi. Gdy brud dostanie siÚ do delikatnych czÚĂci Twojego roweru, dziaïa jak Ărodek Ăcierny, prowadzÈc do uszkodzenia ïoĝysk i innych elementów. Nawet jeĂli Twój rower nie jest caïy pokryty bïotem i brudem, wewnÈtrz ogniw ïañcucha, na trybach, ïoĝyskach i innych czÚĂciach moĝe osadzaÊ siÚ kurz. Rower, którego od jakiegoĂ czasu nie myïeĂ, bo Ci siÚ wydawaïo, ĝe jest wystarczajÈco czysty, moĝe niepotrzebnie zuĝywaÊ siÚ wraz z kaĝdym obrotem korby. JeĂli z caïej ksiÈĝki wybierzesz tylko jedno dziaïanie, które zdecydujesz siÚ wykonywaÊ regularnie dla dobra Twojego roweru, wybierz czÚste mycie. JeĂli jeědzisz w deszczu, nie unikasz bïota ani niestraszne Ci tumany kurzu, proponujemy mycie roweru po zakoñczeniu kaĝdego takiego rajdu. JeĂli jeědzisz w normalnych warunkach, prawdopodobnie wystarczy mycie roweru co tydzieñ lub dwa (moĝe nawet rzadziej, jeĂli mieszkasz w miejscu o suchym klimacie). JeĂli Twój rower po jeědzie wydaje siÚ znoĂnie czysty, moĝe wystarczyÊ zwykïe przetarcie. Uĝyj wilgotnej Ăciereczki lub papierowych rÚczników, aby zetrzeÊ kurz i zabrudzenia, które mogïy nagromadziÊ siÚ na ramie, widelcu, kierownicy i korbach. JeĂli Twój rower jest brudny lub nie byï myty przez tydzieñ lub dwa, czas zafundowaÊ mu porzÈdnÈ kÈpiel. Oto, jakie akcesoria bÚdÈ Ci potrzebne do tego zadania:

9 wiadro; 9 pïyn do mycia naczyñ, szampon samochodowy lub produkt do mycia rowerów dostÚpny w lokalnym sklepie rowerowym;

9 gÈbka; 9 szczotki (szczoteczki do zÚbów, wycior do butelek, szczotki do czyszczenia

ïazienki lub specjalna szczotka przeznaczona do czyszczenia trudno dostÚpnych miejsc w rowerze, np. miÚdzy trybami);

9 odtïuszczacz; 9 czysta szmata; 9 wosk samochodowy. JeĂli masz stojak rowerowy, wykorzystaj go podczas mycia roweru. Uzyskasz moĝliwoĂÊ obracania ramion korby, aby wyczyĂciÊ ïañcuch, oraz ïatwiejszy dostÚp do innych czÚĂci roweru, takich jak tylna przerzutka.

287

288

CzÚĂÊ IV: Utrzymanie sprawnoĂci roweru JeĂli chcesz porzÈdnie wyczyĂciÊ swój rower, wykonaj nastÚpujÈce czynnoĂci: 1. Napeïnij wiadro ciepïÈ wodÈ, rozpuszczajÈc w nim Ărodek myjÈcy. 2. Zmocz rower wodÈ z wÚĝa bez dyszy sprÚĝajÈcej. Nie kieruj silnego strumienia wody bezpoĂrednio na rower, zwïaszcza w kierunku piasty lub suportu. W ten sposób moĝna spowodowaÊ przedostanie siÚ wody i brudu do ïoĝysk i usuniÚcie ochronnej warstwy smaru. 3. Za pomocÈ szczotki lub gÈbki zamoczonej w wodzie z mydïem zetrzyj tyle bïota lub brudu, ile tylko zdoïasz. Umyj przestrzeñ miÚdzy trybami, aby usunÈÊ uwiÚziony w tym miejscu brud (patrz rysunek 16.1).

Rysunek 16.1. Uĝycie szczotki do wyczyszczenia koronki

4. Spryskaj odtïuszczaczem wolnobieg, przerzutki, ïañcuch i koïo zÚbate przekïadni (patrz rysunek 16.2). Daj odtïuszczaczowi kilka minut, aby przeniknÈï w trudniej dostÚpne miejsca roweru, nastÚpnie pozbÈdě siÚ go z roweru za pomocÈ szczotki. 5. Uĝyj szczotki lub gÈbki, aby umyÊ caïy rower. Upewnij siÚ, ĝe usuniesz brud spomiÚdzy zÚbów i ze wszystkich szczelin, gdziekolwiek siÚ ukrywa. Przyda Ci siÚ specjalnie zaprojektowana szczoteczka (do nabycia w wiÚkszoĂci sklepów z rowerami, patrz rysunek 16.3).

Rozdziaï 16: Dziaïania prewencyjne

Rysunek 16.2. Odtïuszczanie róĝnych czÚĂci roweru

Rysunek 16.3. Usuwanie brudu z kasety

6. Wypïucz rower wodÈ z wÚĝa. 7. Osusz rower czystÈ szmatkÈ. Moĝesz uĝyÊ kawaïka szmatki lub paska oderwanego od szmatki, ĝeby wytrzeÊ wodÚ spomiÚdzy trybów (patrz rysunek 16.4), na piastach i wokóï przerzutek.

289

290

CzÚĂÊ IV: Utrzymanie sprawnoĂci roweru

Rysunek 16.4. Wykorzystanie szmatki do oczyszczenia przestrzeni miÚdzy trybami

8. JeĂli masz trochÚ wolnego czasu, pokryj ramÚ woskiem, a potem wytrzyj wosk czystÈ szmatkÈ. 9. Nasmaruj wszystkie elementy roweru potrzebujÈce ochrony zgodnie ze wskazówkami z nastÚpnej czÚĂci rozdziaïu. Po usuniÚciu smaru z roweru podczas kÈpieli trzeba bÚdzie naïoĝyÊ nowÈ warstwÚ ochronnÈ. Mycie i smarowanie roweru to nierozerwalne poïÈczenie — jeĂli myjesz rower, powinieneĂ od razu nastawiÊ siÚ na obligatoryjnÈ sesjÚ smarowania.

Zapewnij swojemu rowerowi dobry masaĝ z olejkiem Podczas mycia i czyszczenia roweru prawdopodobnie usuniesz duĝÈ porcjÚ smaru zabezpieczajÈcego wraĝliwe elementy i Twój rower bÚdzie woïaï o ĂwieĝÈ porcjÚ oleju i smaru. JeĂli jesteĂ typowym rowerzystÈ rekreacyjnym, co tydzieñ lub co dwa tygodnie moĝesz zapewniÊ swojemu rowerowi wymianÚ olejów i smaru. Ale jeĂli duĝo jeědzisz w deszczu lub wybierasz siÚ na dïugie wycieczki, naleĝy uwzglÚdniÊ w swoim harmonogramie prac serwisowych czÚstsze sesje smarowania. Podobnie jak w przypadku inspekcji stanu roweru przed jazdÈ (o której mówiliĂmy wczeĂniej w tym rozdziale), zabezpieczenie powierzchni smarowanych jest czynnoĂciÈ szybkÈ i ïatwÈ — moĝna uwinÈÊ siÚ ze wszystkim w ciÈgu kilku minut, a Twojemu rowerowi przyniesie to mnóstwo korzyĂci.

Rozdziaï 16: Dziaïania prewencyjne Wiele elementów roweru, które wymagajÈ oliwienia i smarowania, nie jest caïkiem odsïoniÚtych, co sprawia, ĝe smarom trudniej dotrzeÊ tam, gdzie powinny. Dlatego zalecamy stosowanie smarów w aerozolu z cienkÈ rurkÈ, którÈ moĝna zbliĝyÊ do maïych, trudno dostÚpnych szczelin, przez które naleĝy naoliwiÊ elementy mechaniczne w miejscach takich jak na przykïad wnÚtrze manetki hamulca. Oto, jakie elementy warto zabezpieczyÊ po myciu roweru:

9 Hamulce. Pokryj olejem piwoty hamulca, aby utrzymaÊ je w dobrym stanie

oraz aby zapobiec korozji (patrz rysunek 16.5). Zachowaj ostroĝnoĂÊ i nie pozwól, aby smar trafiï na klocki hamulcowe lub obrÚcze, poniewaĝ bÚdzie to miaïo wpïyw na skutecznoĂÊ hamowania. Ponadto wstrzyknij teĝ trochÚ oliwy na miejsca mocowania linek.

Rysunek 16.5. Miejsca smarowania w hamulcach

9 Děwignie hamulca. Naoliw ruchome czÚĂci děwigni (patrz rysunek 16.6).

OdciÈgnij děwigniÚ hamulca i spryskaj koñcówkÚ linki. PamiÚtaj, aby zabezpieczyÊ teĝ wnÚtrze Ărubek baryïkowych do regulacji napiÚcia linek, aby ochroniÊ je przed rdzÈ.

291

292

CzÚĂÊ IV: Utrzymanie sprawnoĂci roweru

Rysunek 16.6. Smarowanie okolic děwigni hamulców

9 Przerzutki. Do zabezpieczenia masz kilka ruchomych czÚĂci przerzutek

(zarówno przednich, jak i tylnych). PamiÚtaj o wszystkich, dozujÈc olej smarowy. Na przedniej przerzutce posmaruj piwot (patrz rysunek 16.7), a na tylnej przerzutce spryskaj kóïeczka w wózku (patrz rysunek 16.8).

Rysunek 16.7. Smarowanie przedniej przerzutki

Rozdziaï 16: Dziaïania prewencyjne

Rysunek 16.8. Smarowanie tylnej przerzutki

9 ’añcuch i koïa. BiorÈc pod uwagÚ wszystkie elementy roweru, które zasïugujÈ

na ĂwieĝÈ porcjÚ oleju smarowego, nie wolno zapomnieÊ o najwaĝniejszym — o ïañcuchu. ½le nasmarowany ïañcuch zacznie siÚ szybko zuĝywaÊ i moĝe skróciÊ czas ĝycia Twoich tarcz i koronek. ’añcuch naleĝy smarowaÊ w ruchu podczas obracania korbÈ (patrz rysunek 16.9). Chodzi o to, aby mieÊ pewnoĂÊ, ĝe olej pokryje nie tylko wierzchnie powierzchnie, ale dotrze równieĝ do ogniw ïañcucha. JeĂli zauwaĝysz, ĝe w którymĂ miejscu ïañcucha gromadzÈ siÚ zanieczyszczenia i brud, najpierw uĝyj odtïuszczacza, a potem pokryj ten odcinek ĂwieĝÈ warstwÈ oleju smarowego. Gdy skoñczysz zabezpieczaÊ ïañcuch, skrop koïa zÚbate (patrz rysunek 16.10).

Rysunek 16.9. Smarowanie ïañcucha

293

294

CzÚĂÊ IV: Utrzymanie sprawnoĂci roweru

Rysunek 16.10. Smarowanie trybów

9 Linki. UmieĂÊ odrobinÚ oleju w miejscu, w którym linka wychodzi z pancerzyka (patrz rysunek 16.11). JeĂli masz trochÚ wiÚcej czasu, wyjmij linkÚ z przelotek i wstrzyknij trochÚ oleju do Ărodka pancerzyków.

Rysunek 16.11. Smarowanie linek

Po zakoñczeniu operacji smarowania roweru naleĝy uĝyÊ szmatki i wytrzeÊ nadmiar oleju, aby nie przyciÈgaï kurzu i brudu.

Rozdziaï 16: Dziaïania prewencyjne

Przechowywanie roweru Sposób przechowywania ma duĝy wpïyw na utrzymanie roweru w dobrym stanie technicznym. Ochrona przed dziaïaniem ĝywioïów powinna byÊ najwaĝniejszym czynnikiem wpïywajÈcym na proces podejmowania decyzji o przechowywaniu roweru. W miarÚ moĝliwoĂci rower powinien byÊ przechowywany w pomieszczeniu, nawet jeĂli chodzi o krótkie okresy, takie jak jedna noc lub kilka dni. JeĂli zostawisz swój rower na dworze, bÚdzie on naraĝony na dziaïanie wiatru, deszczu i zanieczyszczeñ, z których wszystkie mogÈ mieÊ negatywny wpïyw na jego stan. JeĂli musisz zostawiÊ swój rower na dworze (niewaĝne na jak dïugo, zastanów siÚ nad zaopatrzeniem siÚ w specjalny pokrowiec lub choÊby improwizowanÈ osïonÚ, którÈ moĝna by przykryÊ caïÈ ramÚ. Pokrowiec zabezpieczy rower przed deszczem, kurzem i nieczystoĂciami, które mogïyby siÚ osadzaÊ na jego czÚĂciach. JeĂli mieszkasz w czÚĂci Ăwiata, w której czÚĂciej niĝ rzadziej panujÈ niesprzyjajÈce jeědzie na rowerze warunki atmosferyczne, wówczas okresy przechowywania roweru mogÈ siÚ wydïuĝyÊ. JeĂli planujesz odstawiÊ swój rower na dïuĝej i dobrze go zabezpieczyÊ, aby zadbaÊ o jego stan techniczny, wykonaj nastÚpujÈce czynnoĂci:

9 Dokïadnie umyj i nasmaruj rower. To podstawowy krok poprzedzajÈcy przechowywanie roweru.

9 Wykonaj przeglÈd piast, suportu, sterów i przerzutek. Zabezpiecz

wszystkie ïoĝyska wystarczajÈcÈ porcjÈ nowego smaru oraz wycentruj koïa. JeĂli wykonasz te prace przed przygotowaniem roweru do dïuĝszego przechowywania, bÚdzie gotowy do dziaïania wraz z pierwszymi promykami wiosennego sïoñca w ciepïy dzieñ.

9 Daj oponom i dÚtkom odpoczÈÊ, spuszczajÈc z nich powietrze. 9 Uwolnij naprÚĝone linki hamulcowe i odciÈĝ sprÚĝyny. Niektórzy

twierdzÈ, ĝe wiÚkszoĂÊ wspóïczesnych stopów metali nie deformuje siÚ mimo ciÈgïego napiÚcia, ale my tak czy owak wolimy dmuchaÊ na zimne. JeĂli nie chcesz postÚpowaÊ zgodnie z naszÈ radÈ, to przynajmniej otwórz mechanizm zwalniania linki hamulców i przerzuÊ ïañcuch na najmniejsze przednie koïo zÚbate i najmniejszÈ tylnÈ koronkÚ — zazwyczaj w tej pozycji sprÚĝyny sÈ najmniej naprÚĝone.

Przechowuj rower w zamkniÚtym pomieszczeniu, aby chroniÊ go przed dziaïaniem ĝywioïów. W ten sposób wpïywasz na poziom wilgotnoĂci miejsca skïadowania, zmniejszajÈc prawdopodobieñstwo pojawienia siÚ korozji wewnÚtrznych mechanizmów osprzÚtu. Naleĝy takĝe unikaÊ przechowywania roweru w miejscu, w którym ktoĂ moĝe go potrÈciÊ i przewróciÊ — tylna przerzutka jest wraĝliwa na uderzenia i moĝna jÈ ïatwo uszkodziÊ. Zastanów siÚ, czy nie byïoby dobrze powiesiÊ rower na haku wychodzÈcym ze Ăciany lub zwisajÈcym z sufitu (na ramie lub na koïach). W ten sposób nie tylko zaoszczÚdzisz trochÚ miejsca, ale ochronisz opony, zwalniajÈc je z obowiÈzku wytrzymywania ciÚĝaru roweru stale w tej samej pozycji przez dïugi czas. Dennis jest przy tym zdania, ĝe rower wiszÈcy na Ăcianie jest ĂwietnÈ dekoracjÈ pokoju, choÊ nie wszyscy (w tym jego ĝona) zgadzajÈ siÚ z nim w tej kwestii.

295

296

CzÚĂÊ IV: Utrzymanie sprawnoĂci roweru

Rozdziaï 17

Regularna konserwacja roweru W tym rozdziale: Ź Dowiesz siÚ, jak przeprowadziÊ comiesiÚczny przeglÈd roweru. Ź Nauczysz siÚ wykonywaÊ dorocznÈ konserwacjÚ roweru.

P

osiadanie roweru wiÈĝe siÚ z wieloma przywilejami. Skïadanie siÚ do ciasnych zakrÚtów pokonywanych z duĝÈ prÚdkoĂciÈ, wiatr we wïosach, wymijanie samochodów stojÈcych w korkach … A Ty wybierasz siÚ w trasÚ prowadzÈcÈ po bezdroĝach i zostawiasz daleko za sobÈ caïy Ăwiat z jego troskami i kopcÈcymi samochodami. Trudno o bardziej przekonujÈce argumenty, ĝeby wsiÈĂÊ na rower! OczywiĂcie posiadanie roweru wiÈĝe siÚ teĝ z odpowiedzialnoĂciÈ. JeĂli nie dysponujesz niegraniczonymi zasobami finansowymi i nie widzisz powodu, aby co roku lub co dwa lata kupowaÊ nowy rower, warto przyïoĝyÊ siÚ do prac serwisowych oraz konserwacyjnych i zadbaÊ o stan techniczny roweru. Konserwacja ma równieĝ ogromny wpïyw na Twoje bezpieczeñstwo. JeĂli nie jesteĂ osiemnastolatkiem szukajÈcym przygód i gotowym ponosiÊ duĝe ryzyko, prawdopodobnie nie bÚdzie Ci zaleĝaïo na wystawianiu swojego ĝycia na szwank, gdy skïadajÈc siÚ w ostry zakrÚt, manewrujÈc w celu unikniÚcia dziury w jezdni czy po mocnym naciĂniÚciu na děwignie hamulców, wylÈdujesz na ostrym dyĝurze w szpitalu. Utrzymywanie roweru w dobrym stanie technicznym i wykonywanie comiesiÚcznych oraz corocznych przeglÈdów opisanych w tym rozdziale wydatnie przyczyni siÚ do tego, ĝe Twoje interakcje z rowerem bÚdzie moĝna zaliczyÊ do kategorii przyjemnych i bezpiecznych doĂwiadczeñ. Niezaleĝnie od tego, czy jesteĂ entuzjastÈ prac serwisowych, czy uwaĝasz je za przykry obowiÈzek, zarezerwuj sobie juĝ dziĂ trochÚ czasu, aby przynajmniej je zaplanowaÊ. Zapisz datÚ w kalendarzu, ustaw alarm w smartfonie i zrób wszystko, co siÚ da, aby o nich nie zapomnieÊ. W przeciwnym razie umknÈ Ci w codziennej krzÈtaninie bez wzglÚdu na to, jak dobre sÈ Twoje intencje. Zaczynamy ten rozdziaï od wskazania, jakie czynnoĂci serwisowe naleĝy wykonywaÊ co miesiÈc, aby zadbaÊ o dobry stan techniczny Twojego roweru. MyĂlÈ przewodniÈ comiesiÚcznych dziaïañ konserwacyjnych jest utrzymanie roweru w czystoĂci i jego regularne smarowanie, a takĝe zidentyfikowanie potencjalnego zagroĝenia dla bezpieczeñstwa rowerzysty. MiesiÚczny przeglÈd moĝe trwaÊ nie dïuĝej niĝ 30 minut. Na koñcu tego rozdziaïu znajdÈ siÚ wskazówki dotyczÈce dorocznego przeglÈdu i remontów, które wymagajÈ nieco wiÚcej czasu, ale wpïywajÈ na wyraěne przedïuĝenie czasu ĝycia roweru i zwiÚkszenie poziomu bezpieczeñstwa.

298

CzÚĂÊ IV: Utrzymanie sprawnoĂci roweru

ComiesiÚczne prace konserwacyjne Raz w miesiÈcu zarezerwuj sobie mniej wiÚcej póï godziny, aby zrobiÊ maïy przeglÈd roweru. Na Twój plan dziaïañ skïada siÚ dziewiÚÊ kroków — od sprawdzenia stanu opon po umycie roweru. JednÈ z przebiegïych sztuczek, które mogÈ pomóc Ci utrzymaÊ regularnoĂÊ comiesiÚcznych przeglÈdów, jest wybranie konkretnego dnia miesiÈca, który ïatwo zapamiÚtasz. Na przykïad jeĂli Twoje urodziny obchodzisz 13 czerwca, zaplanuj comiesiÚczne przeglÈdy na 13. kaĝdego miesiÈca.

Sprawdzenie stanu ramy pod kÈtem uszkodzeñ strukturalnych Dokonaj oglÚdzin ramy rowerowej, szukajÈc Ăladów ĂwiadczÈcych o istnieniu wewnÚtrznych naprÚĝeñ i uszkodzeñ strukturalnych. SprawdzajÈc stan ramy w miejscach trudnodostÚpnych, musisz polegaÊ na zmyĂle dotyku — przejedě palcami po powierzchni ramy, szukajÈc ewentualnych bÈbli lub pÚkniÚÊ. Zwracaj przy tym szczególnÈ uwagÚ na miejsca spawania. W przypadku ram aluminiowych zwróÊ uwagÚ zwïaszcza na pÚkniÚcia wïoskowate i sïabsze elementy. Przytrzymaj koïo miÚdzy nogami i spróbuj obróciÊ kierownicÚ z boku na bok. JeĂli czujesz luz w kierownicy lub w mostku, moĝliwe, ĝe trzeba bÚdzie dokrÚciÊ Ăruby mocujÈce obejmÚ lub dokonaÊ korekty sterów (patrz rozdziaï 15.).

Sprawdzanie stanu kóï PodnieĂ rower, chwytajÈc za koïo (sprawdě oba). ZakrÚÊ koïem i sprawdě, czy nie jest scentrowane. Obserwuj wirujÈcÈ obrÚcz, skupiajÈc wzrok w pobliĝu klocków hamulcowych. Czy obrÚcz nie zbliĝa siÚ (lub oddala) w którymĂ miejscu bliĝej okïadzin? JeĂli zauwaĝasz zmianÚ szerokoĂci szczeliny pomiÚdzy obrÚczÈ i klockami, najprawdopodobniej konieczne bÚdzie wycentrowanie koïa (patrz „Centrowanie kóï” dalej w tym rozdziale). Stan kóï ïatwiej sprawdziÊ, jeĂli dysponujesz stojakiem rowerowym. Moĝesz teĝ odwróciÊ rower do góry koïami (pamiÚtaj, ĝeby zabezpieczyÊ manetki!) albo poprosiÊ kogoĂ o uniesienie koïa, podczas gdy Ty skoncentrujesz siÚ na ocenie ruchu wirowego opony. Przyjrzyj siÚ oponom, szukajÈc Ăladów zuĝycia, takich jak pÚkniÚcia, naciÚcia, rozdarcia lub bÈble. JeĂli opona jest mocno zuĝyta, naleĝy jÈ natychmiast wymieniÊ (patrz rozdziaï 6.). Sprawdě stan bieĝnika i usuñ wszelkie ciaïa obce, które mogïy wbiÊ siÚ w gumÚ. Na koniec sprawdě teĝ napiÚcie szprych. Sprawdzaj dwie szprychy naraz, chwytajÈc je kciukiem i palcem wskazujÈcym, zwracajÈc uwagÚ na to, czy wszystkie szprychy w kole sÈ tak samo mocno naprÚĝone. W szprychach tylnego koïa naprÚĝenie szprych osadzonych po dwóch stronach bÚbenka moĝe byÊ róĝne, ale powinno rozkïadaÊ siÚ symetrycznie dla kaĝdej poïówki. JeĂli zidentyfikujesz szprychy za bardzo lub za sïabo naprÚĝone, wyreguluj je, posïugujÈc siÚ kluczem do szprych (patrz rozdziaï 7.).

Rozdziaï 17: Regularna konserwacja roweru

Mycie roweru Chociaĝ w rozdziale 16. zalecamy porzÈdne mycie roweru po kaĝdej wycieczce (jeĂli jeědzisz w deszczu, bïocie lub w trudnych warunkach pogodowych) albo przynajmniej raz w tygodniu, mamy ĂwiadomoĂÊ, ĝe rzeczywistoĂÊ ma niewiele wspólnego z ideaïem. Nie ma co ukrywaÊ, wiÚkszoĂÊ rowerzystów nie myje swoich rowerów tak czÚsto. JeĂli nie masz czasu, aby umyÊ swój rower po kaĝdej przejaĝdĝce, zrób to raz na tydzieñ, a juĝ na pewno raz na miesiÈc w ramach comiesiÚcznego przeglÈdu. Brud jest najgorszym wrogiem Twojego roweru. Z czasem dociera do wszystkich czÚĂci roweru i przyspiesza ich zuĝycie. WróÊ do rozdziaïu 16., gdzie znajdziesz wskazówki, jak poprawnie umyÊ rower. Mycie roweru jest ïatwiejsze, jeĂli robisz to regularnie. JeĂli czekasz do chwili, gdy rower pokrywa gruba warstwa bïota i brudu, wykonanie tej operacji zajmie Ci o wiele wiÚcej czasu. JeĂli zadbasz o regularne kÈpiele wykonywane po kaĝdej jeědzie (albo przynajmniej raz w tygodniu), poradzisz sobie z umyciem roweru o wiele szybciej.

Smarowanie Prawdopodobnie nigdy nie przyszïoby Ci do gïowy jeĝdĝenie samochodem, w którym nie wymieniasz oleju co rok lub co 20 000 kilometrów. Z rowerem naleĝy postÚpowaÊ podobnie. W Twoim rowerze znajduje siÚ wiele ruchomych elementów wymagajÈcych dobrego smarowania, które zmniejsza tarcie i sprawi, ĝe uda siÚ zadbaÊ o ich dobry stan. Smarowanie staje siÚ wyjÈtkowo waĝne, jeĂli jeědzisz czÚsto i w trudnych warunkach atmosferycznych (w deszczu lub w upale) albo wïaĂnie porzÈdnie umyïeĂ swój rower. Instrukcje dotyczÈce prawidïowego zabezpieczenia ruchomych elementów roweru olejem znajdziesz w rozdziale 16.

DociÈganie i dokrÚcanie Czas comiesiÚcznego przeglÈdu jest dobrÈ okazjÈ, aby sprawdziÊ linki. ZwróÊ uwagÚ na zaïamania, przetarcia lub strzÚpienie siÚ linek, co moĝe byÊ sygnaïem, ĝe trzeba je wymieniÊ. Sprawdě wszystkie punkty mocowania linek i zobacz, czy nigdzie nie ma luzów. Nie zapomnij o punktach mocowania osprzÚtu, na przykïad bagaĝnika lub uchwytu na butelki. JeĂli w punkcie mocowania pojawiÈ siÚ luzy, Ărubka moĝe odpaĂÊ, a w tym miejscu pojawi siÚ rdza. Sprawdě równieĝ korbÚ i Ăruby mocowania ramion korby pod kÈtem luzów. Podczas sprawdzania stanu korby chwyÊ za jedno ramiÚ jednÈ rÚkÈ, drugÈ za drugie ramiÚ i poruszaj nimi we wszystkich kierunkach w celu sprawdzenia luzu. JeĂli ramiona ruszajÈ siÚ na boki, trzeba bÚdzie je dokrÚciÊ lub sprawdziÊ stan techniczny suportu (patrz rozdziaï 13.).

299

300

CzÚĂÊ IV: Utrzymanie sprawnoĂci roweru

Sprawdzanie hamulców Ze wszystkich czÚĂci roweru, o których awarii wolaïbyĂ siÚ nie dowiedzieÊ w trakcie jazdy, hamulce znajdujÈ siÚ na samym szczycie listy. Sprawdzaj je regularnie co miesiÈc, zwracajÈc uwagÚ na stan zuĝycia klocków hamulcowych. Wymieñ je w razie potrzeby. (JeĂli musisz wymieniÊ klocki hamulcowe lub wyregulowaÊ hamulce, wróÊ do rozdziaïu 8.). Upewnij siÚ, ĝe linka hamulcowa pewnie trzyma siÚ w zacisku. NaciĂnij na děwignie hamulca z duĝÈ siïÈ, ĝeby mieÊ pewnoĂÊ, ĝe klocki równo i mocno chwytajÈ obrÚcz. Sprawdě, czy okïadzina klocków hamulcowych zuĝywa siÚ równomiernie. (Moĝe trzeba bÚdzie w tym celu zdjÈÊ koïo). Jeĝeli w okïadzinie osadziïy siÚ jakieĂ zanieczyszczenia, usuñ je za pomocÈ noĝa lub koñcówki klucza. SprawdzajÈc stan hamulców, przetrzyj obrÚcze Ărodkiem do czyszczenia na bazie alkoholu. Czyste, nietïuste obrÚcze zwiÚkszÈ siïÚ hamowania i przedïuĝÈ ĝywotnoĂÊ klocków hamulcowych.

Sprawdzenie stanu ïañcucha, koronek i kóï zÚbatych Wraz z upïywem czasu ïañcuch siÚ rozciÈga i kiedyĂ przyjdzie taki czas, ĝe bÚdzie wymagaÊ wymiany. RozciÈgniÚty ïañcuch powoduje szybsze zuĝywanie siÚ tarcz i zÚbów. SkÈd masz wiedzieÊ, czy ïañcuch jest rozciÈgniÚty? OdciÈgnij ogniwo od koronki i sprawdě, czy pomiÚdzy ïañcuchem i trybem pojawia siÚ szczelinka. JeĂli tak, oznacza to, ĝe ïañcuch jest rozciÈgniÚty. Moĝna równieĝ zmierzyÊ ïañcuch, aby sprawdziÊ, czy 12 ogniw mierzy dokïadnie 12 cali. Jeĝeli wychodzi Ci miÚdzy 12 1/8 a 12 1/4 cala, nadszedï czas, aby ïañcuch wymieniÊ (patrz rozdziaï 10.). Niektóre firmy majÈ w ofercie specjalne narzÚdzie, które pozwala dokïadnie zmierzyÊ poziom rozciÈgniÚcia ïañcucha. Sprawdě równieĝ stan zÚbów koronek i kóï zÚbatych przekïadni, szukajÈc Ăladów nadmiernego zuĝycia. JeĂli zÚby nie sÈ juĝ symetryczne i przypominajÈ raczej fale oceanu lub wyglÈdajÈ tak, jakby ktoĂ podpiïowaï je z jednej strony, wówczas najwyĝszy czas wymieniÊ tarcze na nowe.

Ochrona siodeïka JeĂli masz skórzane siodeïko, stosuj Ărodki do pielÚgnacji skóry, uzupeïniajÈc naturalne olejki. Naturalna osïona pomaga skórze opieraÊ siÚ dziaïaniu brudu i wody, które to mogÈ zniszczyÊ niezabezpieczanÈ powierzchniÚ siodeïka. Mimo ĝe na rynku dostÚpnych jest wiele dobrych produktów do pielÚgnacji skóry, fanatycy sportów rowerowych czÚsto wybierajÈ specjalne Ărodki — na przykïad takie jak Brooks Proofide na bazie wosku, który jest bardzo popularny wĂród rowerzystów. (WiÚcej informacji na temat siodeïek znajdziesz w rozdziale 9.).

Rozdziaï 17: Regularna konserwacja roweru

Kontrola stanu zawieszenia JeĂli masz rower z zawieszeniem, sprawdě wszystkie punkty mocowania pod kÈtem luzów. Sztywne poïÈczenia majÈ niezwykle istotne znaczenie dla poprawnej pracy elementów zawieszenia. PostÚpuj zgodnie ze wskazówkami z instrukcji obsïugi amortyzatora, a jeĂli pojawi siÚ koniecznoĂÊ regulacji, uĝyj klucza dynamometrycznego lub zabierz rower do lokalnego sklepu rowerowego. Sprawdě dobrze widelec. JeĂli masz amortyzator z tïumikiem olejowym, sprawdě, czy nie ma wycieków. Informacje na temat czÚstotliwoĂci wymiany oleju znajdziesz w zaleceniach producenta znajdujÈcych siÚ w instrukcji obsïugi. JeĂli masz amortyzator powietrzny, sprawdě ciĂnienie powietrza. (WiÚcej informacji na temat amortyzacji zawieszenia znajdziesz w rozdziale 12.).

Coroczne przeglÈdy AbstrahujÈc od regularnego mycia i smarowania roweru, na drugim miejscu najwaĝniejszych czynnoĂci serwisowych mogÈcych przedïuĝyÊ czas ĝycia Twojego roweru jest przeprowadzanie przeglÈdów corocznych. Pewnie nie wyobraĝasz sobie uĝywania samochodu bez regularnych, corocznych wizyt w serwisie? Rower musisz potraktowaÊ tak samo jak samochód, zwïaszcza jeĂli zainwestowaïeĂ spore pieniÈdze w jakiĂ rower z wyĝszej póïki i liczysz na wiele lat przyjemnej i bezwypadkowej jazdy. Coroczne przeglÈdy nie bÚdÈ sprawiaÊ Ci kïopotów, jeĂli bÚdziesz postÚpowaÊ zgodnie ze wskazówkami zawartymi w tej czÚĂci rozdziaïu, jednak musisz pamiÚtaÊ, ĝe w odróĝnieniu od prewencyjnych, comiesiÚcznych dziaïañ serwisowych roweru, coroczny przeglÈd zajmie Ci trochÚ wiÚcej czasu. PrzeglÈdu roweru nie przeprowadzisz w ciÈgu 30 minut, zwïaszcza jeĂli robisz to po raz pierwszy. Aby dobrze wykonaÊ swojÈ pracÚ, potrzebujesz wolnego popoïudnia, gdy bÚdziesz mógï skupiÊ siÚ tylko na rowerze.

Dokïadne czyszczenie ïañcucha Nawet jeĂli dbasz o regularne mycie ïañcucha, raz w roku naleĝy zafundowaÊ mu kÈpiel gïÚboko oczyszczajÈcÈ. Trzeba go zdjÈÊ i korzystajÈc na przykïad ze Ărodka takiego jak Finish Line Citrus Degreaser lub innej substancji bezpiecznej dla Ărodowiska, wymoczyÊ w kÈpieli, która usunie z niego wszystkie zanieczyszczenia. DobrÈ metodÈ jest umieszczenie ïañcucha w plastikowej butelce, do której nalewa siÚ rozpuszczalnik. ButelkÚ naleĝy od czasu do czasu porzÈdnie potrzÈsnÈÊ, pozwalajÈc ïañcuchowi moczyÊ siÚ w tej kÈpieli przez kilka godzin. DziÚki temu rozpuszczalnik dotrze do wszystkich trudno dostÚpnych miejsc. Takie czyszczenie bÚdzie skuteczniejsze, niĝ gdyby uĝyÊ narzÚdzia do czyszczenia ïañcucha. Po skoñczeniu moczenia wyszczotkuj ïañcuch i spïucz go wodÈ. Potem osusz ïañcuch rÚcznikiem i odstaw do wyschniÚcia na kilka godzin. Nie naleĝy stosowaÊ smaru, dopóki rozpuszczalnik caïkowicie nie odparuje z ïañcucha. WiÚcej wskazówek dotyczÈcych czyszczenia ïañcucha znajdziesz w rozdziale 10.

301

302

CzÚĂÊ IV: Utrzymanie sprawnoĂci roweru

Centrowanie kóï Przez caïy rok koïa Twojego roweru przechodzÈ wiele ciÚĝkich prób. Seria uderzeñ i wstrzÈsów, normalnych podczas jazdy na rowerze, moĝe prowadziÊ do luzowania siÚ szprych, a to z kolei prowadzi do pojawienia siÚ bicia. Aby temu przeciwdziaïaÊ, co najmniej raz w roku trzeba wycentrowaÊ koïa. Centrowanie polega na regulacji naprÚĝenia szprych, tak aby koïo wirowaïo po równym okrÚgu. Centrowanie koïa moĝna porównaÊ z grÈ w golfa: podstawowa koncepcja jest prosta, ale nieodzowna okazuje siÚ praktyka. Centrowanie najlepiej zostawiÊ fachowcom, ale nic nie stoi na przeszkodzie, aby samemu wykonaÊ jakieĂ drobne korekty w celu wyeliminowania maïych niedoskonaïoĂci. Potrzebujesz do tego tylko klucza do szprych. Wprawdzie specjaliĂci korzystajÈ z centrownic, które zapewniajÈ wiÚkszÈ precyzjÚ pracy i pozwalajÈ korygowaÊ bicie boczne i osiowe, ale Ty podczas centrowania wïasnorÚcznego nie musisz zdejmowaÊ koïa z haków widelca. PamiÚtaj tylko, aby zdjÈÊ opony, dziÚki czemu dostrzeĝesz wszystkie ewentualne uszkodzenia obrÚczy. Wskazówki dotyczÈce centrowania koïa znajdziesz w rozdziale 7.

Wymiana linek i pancerzyków Linki odgrywajÈ bardzo istotnÈ rolÚ, zwïaszcza jeĂli chodzi o hamowanie i zatrzymywanie roweru w miejscu, dlatego zalecamy corocznÈ wymianÚ linek i pancerzyków, w których biegnÈ linki, a przynajmniej sprawdzenie ich stanu raz na rok. JeĂli zauwaĝysz jakieĂ uszkodzenia, zgiÚcia, rdzewienie lub strzÚpienie albo nagromadzenie siÚ kurzu i brudu, to prawdopodobnie nadszedï czas, aby zainstalowaÊ nowe linki. JeĂli juĝ zakïadasz nowe linki, to najlepiej, aby byïy one wykonane ze stali nierdzewnej. Aby zainstalowaÊ linki hamulcowe i te do przerzutek (w tej kolejnoĂci), postÚpuj zgodnie ze wskazówkami znajdujÈcymi siÚ w rozdziale 8. oraz w rozdziale 15. W wiÚkszoĂci rowerów stosuje siÚ inny typ linek do przerzutek i inny do poïÈczenia hamulców. Pancerzyki chroniÈce linki przerzutek nie powinny byÊ stosowane zamiennie z pancerzykami do linek hamulców, poniewaĝ moĝe siÚ okazaÊ, ĝe nie wytrzymajÈ wiÚkszego obciÈĝenia podczas hamowania awaryjnego. Gdy wybierzesz siÚ do lokalnego sklepu rowerowego na zakupy, pamiÚtaj, aby zabraÊ ze sobÈ starÈ linkÚ. DziÚki temu szybko i ïatwo znajdziesz odpowiedni produkt i nie wydasz wiÚcej pieniÚdzy na zakup linki dïuĝszej, niĝ to konieczne. Jeĝeli po kontroli stanu linek stwierdzisz, ĝe nie trzeba ich wymieniaÊ, zajmij siÚ ich porzÈdnym wyczyszczeniem. Wyjmij ciÚgno z pancerzyka i przepïucz wnÚtrze pancerzyka lekkim olejem, a linki przetrzyj szmatkÈ, aby usunÈÊ czÈsteczki powstajÈce podczas mechanicznego Ăcierania siÚ metalowej linki. Przed umieszczeniem linki z powrotem wewnÈtrz pancerzyka umyj jÈ rozpuszczalnikiem. WiÚkszoĂÊ pancerzyków ma wewnÚtrznÈ wkïadkÚ z tworzywa sztucznego lub teflonu, co w praktyce oznacza, ĝe linki nie trzeba smarowaÊ. Jeĝeli nie jesteĂ pewien, z czego wykonana jest wykïadzina pancerzyka, poproĂ o pomoc specjalistów z lokalnego sklepu rowerowego.

Rozdziaï 17: Regularna konserwacja roweru

PrzeglÈd piast Aby przedïuĝyÊ czas ĝycia piast, warto przynajmniej raz w roku przeprowadziÊ ich konserwacjÚ — zwïaszcza jeĂli piasty sÈ wystawione na dziaïanie wody, która moĝe sprawiÊ, ĝe bÚdÈ rdzewieÊ od Ărodka. Jednym ze sposobów sprawdzenia, czy koniecznie trzeba rozbieraÊ piastÚ, jest uniesienie koïa nad ziemiÚ i zakrÚcenie nim. Koïo powinno wirowaÊ swobodnie, po czym zatrzymaÊ siÚ z zaworem przy ziemi (ten fragment koïa jest ciÚĝszy niĝ inne). W ramach innego testu moĝna unieĂÊ koïo, chwytajÈc je jednÈ rÚkÈ, a drugÈ trzymajÈc za ramÚ. JeĂli w trakcie przesuwania koïa na boki czujesz jakiĂ luz, jest to kolejny znak, ĝe niezbÚdny jest remont lub co najmniej regulacja piasty. Moĝna teĝ przy nieruchomym kole spróbowaÊ obróciÊ oĂ piasty palcami. Obroty osi w piaĂcie powinny byÊ idealnie pïynne. JeĂli w Twoim rowerze znajdujÈ siÚ tradycyjne piasty z ïoĝyskami, na które skïadajÈ siÚ luěne kulki przemieszczajÈce siÚ po bieĝni i blokowane stoĝkiem, warto sprawdziÊ stan kulek, wymieniÊ je w razie potrzeby i zabezpieczyÊ ïoĝyska ĂwieĝÈ porcjÈ smaru. Jeĝeli zaĂ w Twoim rowerze znajdujÈ siÚ szczelne ïoĝyska maszynowe, moĝesz uwaĝaÊ siÚ za szczÚĂliwca. Tego typu ïoĝyska nie wymagajÈ zaawansowanych zabiegów konserwacyjnych, poniewaĝ ïoĝyska sÈ zamkniÚte wewnÈtrz pierĂcienia. Niektóre zamkniÚte ïoĝyska moĝna w ramach czynnoĂci serwisowych spryskaÊ odtïuszczaczem, a potem wstrzyknÈÊ trochÚ Ăwieĝego oleju, choÊ nie jest to raczej coĂ, co koniecznie trzeba wykonaÊ podczas corocznego przeglÈdu, chyba ĝe jeědzisz w trudnych warunkach pogodowych i Ărodowiskowych (na przykïad pokonujesz strumienie i rzeki). Instrukcje opisujÈce krok po kroku proces sprawdzenia stanu piast znajdziesz w rozdziale 7.

PrzeglÈd sterów Wraz z upïywem czasu podczas normalnego uĝytkowania roweru w sterach bÚdzie pojawiaÊ siÚ luz, co moĝe sprawiÊ, ĝe bÚdziesz mieÊ wraĝenie chybotania siÚ kierownicy lub bÚdziesz czuÊ dziwne wibracje. Luzy w sterach prowadzÈ równieĝ do uszkodzeñ ïoĝysk, które braÊ bÚdÈ na siebie energiÚ kaĝdego zderzenia z przeszkodÈ czy wpadniÚcia w dziurÚ. JeĂli z jakiegoĂ powodu wydaje Ci siÚ, ĝe masz luzy w sterach, wróÊ do rozdziaïu 16. i postÚpuj wedïug zawartych tam wskazówek. Doroczne prace konserwacyjne sÈ dobrÈ okazjÈ do sprawdzenia, umycia i skorygowania sterów. Jak to bywa w przypadku wszystkich elementów bazujÈcych na poprawnym dziaïaniu ïoĝysk, serwisowanie powinno polegaÊ na oczyszczeniu i odtïuszczeniu kaĝdej czÚĂci (w ramach moĝliwoĂci), zabezpieczeniu nowÈ porcjÈ smaru, a nastÚpnie ponownym zïoĝeniu caïego komponentu zgodnie z instrukcjami opisanymi w rozdziale 15. Nie próbuj instalowaÊ nowych sterów w rowerze, chyba ĝe naprawdÚ dobrze wiesz, co robisz. W wiÚkszoĂci warsztatów rowerowych uĝywa siÚ specjalnych narzÚdzi, które sïuĝÈ do dopasowania sterów do rury sterowej.

303

304

CzÚĂÊ IV: Utrzymanie sprawnoĂci roweru

PrzeglÈd pedaïów Symptomy ĂwiadczÈce o tym, ĝe nadszedï czas wyregulowania pedaïów, przypominajÈ te, które pojawiajÈ siÚ przy wszystkich problemach z pïynnÈ pracÈ ïoĝysk. Jeĝeli pedaïy nie obracajÈ siÚ bez wysiïku, chyboczÈ siÚ lub czujesz w nich luzy, naleĝy je rozïoĝyÊ. Podczas dorocznego przeglÈdu i tak czÚsto uĝywaÊ bÚdziesz swoich narzÚdzi, Ărodków czyszczÈcych i smarów, dlatego jest to dobry moment, aby zajÈÊ siÚ równieĝ pedaïami. Tak samo jak w piastach, w pedaïach znajdujÈ siÚ albo tradycyjne ïoĝyska z bieĝniÈ, albo ïoĝyska maszynowe. W tym pierwszym przypadku warto wyciÈgnÈÊ i umyÊ kulki ïoĝyska, a nastÚpnie ponownie zabezpieczyÊ je Ăwieĝym smarem. W przypadku ïoĝysk maszynowych, które montuje siÚ do wiÚkszoĂci pedaïów z zatrzaskami na buty, musisz tylko co kilka lat naïoĝyÊ ĂwieĝÈ porcjÚ smaru. Kroki opisujÈce przebieg serwisowania pedaïów znajdziesz w rozdziale 13.

Serwisowanie suportu Suport jest ostatnim elementem roweru bazujÈcym na ïoĝyskach, z którym bÚdziesz mieÊ do czynienia podczas corocznej konserwacji. Suport projektuje siÚ z uwzglÚdnieniem duĝych, dïugotrwaïych obciÈĝeñ, na jakie naraĝony jest podczas wielu godzin pedaïowania, ale i tak dobrym pomysïem jest rozïoĝenie go raz w roku i odpowiednia konserwacja. PrzeglÈd suportu moĝesz zleciÊ specjalistom z lokalnego sklepu rowerowego, zwïaszcza ĝe do jego przeprowadzenia potrzebne sÈ specjalistyczne narzÚdzia. Co wiÚcej, do odkrÚcenia suportu trzeba duĝej siïy w rÚkach, a do zabezpieczenia i dokrÚcania po przeglÈdzie trzeba uĝyÊ duĝego momentu obrotowego. JeĂli to nie stanowi dla Ciebie przeszkody, podczas rozkïadania, przeglÈdu, czyszczenia i smarowania suportu postÚpuj zgodnie z instrukcjami zawartymi w rozdziale 13.

Czyszczenie tylnej przerzutki GdybyĂmy chcieli wskazaÊ najbardziej brudzÈce siÚ elementy tylnej przerzutki, doszlibyĂmy do wniosku, ĝe najwiÚcej zanieczyszczeñ gromadzi siÚ na dwóch kóïeczkach w wózku. Podczas dorocznego czyszczenia tylnej przerzutki powinniĂmy skupiÊ siÚ zatem na ogólnym oczyszczeniu korpusu przerzutki (bez jej rozkïadania) oraz porzÈdnym wyczyszczeniu dwóch wspomnianych kóïek. Podczas zdejmowania tylnej przerzutki postaraj siÚ nie rozïÈczaÊ ïañcucha. OperacjÚ tÚ moĝna przeprowadziÊ, odkrÚcajÈc ĂrubÚ mocujÈcÈ niĝsze kóïeczko w wózku przerzutki oraz poluzowujÈc Ăruby w górnym kóïeczku. DziÚki temu uda siÚ rozdzieliÊ powierzchnie klatki w ksztaïcie litery S i wysunÈÊ ïañcuch. Po zdjÚciu ïañcucha moĝna zdemontowaÊ caïÈ przerzutkÚ w celu jej dokïadnego odtïuszczenia i nasmarowania przed ponownym zamontowaniem. Szczegóïy opisujÈce proces czyszczenia tylnej przerzutki znajdziesz w rozdziale 14.

Rozdziaï 17: Regularna konserwacja roweru

Wymiana klocków hamulcowych Przed przykrymi efektami nastÚpnego awaryjnego hamowania chroni CiÚ tylko cienka gumowa wkïadka, wiÚc zalecamy wymienianie jej co roku. Stan klocków hamulcowych ïatwo diagnozowaÊ, sÈ tanie, a ich zaïoĝenie nie przysparza kïopotów, dlatego jeĂli sÈ zuĝyte, nie czekaj caïy rok na nastÚpny przeglÈd. Po prostu je wymieñ. Sprawdzaj ich stan regularnie i zadbaj o to, aby byïy odpowiednio dopasowane i bezpiecznie zamontowane. Wymieñ klocki, gdy tylko zobaczysz, ĝe guma w rowkach zaczyna siÚ ĂcieraÊ. Wskazówki dotyczÈce wymiany klocków hamulcowych znajdziesz w rozdziale 8.

Wymiana chwytów lub owijki Po caïym roku uĝytkowania roweru Twoje dwa kóïka mogÈ wydawaÊ siÚ „zmÚczone”. Doroczny przeglÈd roweru jest nie tylko dobrÈ okazjÈ, aby zadbaÊ o doprowadzenie do porzÈdku roweru pod wzglÚdem mechanicznym, ale i przywróciÊ mu nieco tego blasku, który (byÊ moĝe) straciï po wielu trudnych przejĂciach, gdy zapewniaï Ci przyjemnoĂÊ z jazdy oraz bezpieczeñstwo. Wymiana brudnych lub uszkodzonych chwytów lub zastÈpienie podartej owijki nowÈ to prosty sposób, aby poprawiÊ wyglÈd roweru. Moĝesz zmieniÊ kolor taĂmy lub styl chwytów, wybierajÈc jakieĂ fantazyjne rozwiÈzania. O tym, jak wymieniaÊ chwyty i owijkÚ, mówiliĂmy w rozdziale 15.

Woskowanie ramy Kolejnym przyjemnym zabiegiem, który wpïywa na poprawÚ wyglÈdu roweru, chroniÈc jednoczeĂnie jego ramÚ i zapobiegajÈc niekorzystnemu dziaïaniu rdzy, jest woskowanie. JeĂli podczas przeglÈdu rozkïadasz i skïadasz wiele elementów roweru, to pewnie zostaïy one zdjÚte z ramy. W takiej sytuacji czyszczenie i woskowanie ramy staje siÚ zadaniem o wiele prostszym. ChoÊ w ofercie wielu producentów znajdziesz woski zaprojektowane specjalnie z myĂlÈ o zabezpieczaniu powierzchni ramy rowerów i lakierów wyĝszej klasy, równie dobrze sprawdzi siÚ wosk samochodowy.

Sprawdzanie kompletu niezbÚdnika Coroczny przeglÈd z konserwacjÈ istotnych elementów roweru jest dobrÈ okazjÈ, aby sprawdziÊ stan niezbÚdnika. Upewnij siÚ, ĝe w awaryjnym zestawie naprawczym znajduje siÚ wszystko, czego moĝesz potrzebowaÊ do wykonania prostszych napraw (patrz rozdziaï 16.). JeĂli na przykïad w tym roku przyszïo Ci ïataÊ wiele dÚtek, moĝe trzeba bÚdzie kupiÊ nowy zestaw ïatek. JeĂli zuĝyïeĂ zapasowÈ dÚtkÚ, naleĝy kupiÊ nowÈ i schowaÊ jÈ do niezbÚdnika. JeĂli na Twoim rowerze znajdujÈ siÚ elementy aktywnego oĂwietlenia, wymieñ baterie. Sprawdě i wymieñ równieĝ baterie w liczniku rowerowym. Lepiej wymieniÊ je teraz, niĝ odkryÊ, ĝe Twoje lampki nie dziaïajÈ, gdy zmierzch zïapie CiÚ na trasie.

305

306

CzÚĂÊ IV: Utrzymanie sprawnoĂci roweru

CzÚĂÊ V

Dekalogi

308

CzÚĂÊ V: Dekalogi

W tej czÚĂci…

W

tej czÚĂci ksiÈĝki podsuniemy Ci kilka praktycznych wskazówek, dziÚki którym moĝna poprawiÊ bezpieczeñstwo, wygodÚ i efektywnoĂÊ jazdy. Z myĂlÈ o zwiÚkszeniu Twojego bezpieczeñstwa stworzyliĂmy listÚ kontrolnÈ elementów, na które naleĝy zwróciÊ uwagÚ przed wyruszeniem na trasÚ. Aby zwiÚkszyÊ komfort jazdy, podsuniemy Ci dziesiÚÊ podpowiedzi dotyczÈcych tego, jak sprawdziÊ, czy rower pasuje do Twojej postury, warunków fizycznych i stylu jazdy. JeĂli interesuje CiÚ poprawa osiÈgów, w ostatnim rozdziale znajdziesz dziesiÚÊ sugestii dotyczÈcych zmniejszenia wagi roweru i poprawy efektywnoĂci jazdy.

Rozdziaï 18: DziesiÚÊ (mniej wiÚcej) czynnoĂci...

Rozdziaï 18

DziesiÚÊ (mniej wiÚcej) czynnoĂci, które naleĝy wykonaÊ przed wskoczeniem na rower W tym rozdziale: Ź Poznasz zasady panujÈce na drodze. Ź Dowiesz siÚ, jak wyregulowaÊ wysokoĂÊ kierownicy i siodeïka. Ź Powiemy Ci, jak sprawdziÊ ciĂnienie w oponach. Ź Podpowiemy, jak dobraÊ kask rowerowy i rÚkawiczki. Ź Zrozumiesz, jak waĝne jest bycie widocznym na drodze. Ź Podpowiemy, jak przygotowaÊ niezbÚdnik z narzÚdziami i sprzÚtem.

J

ednym z celów tej ksiÈĝki jest przekonanie CiÚ, ĝe prace, jakie wykonujesz przy rowerze, oraz przeprowadzanie podstawowych napraw nie sprowadzajÈ siÚ wyïÈcznie do dbania o Ăwietny stan techniczny roweru i wydïuĝenie jego czasu uĝytkowania. Regularne dziaïania serwisowe majÈ takĝe wymierny wpïyw na Twoje bezpieczeñstwo. Aby przygotowaÊ siÚ do jazdy i skontrolowaÊ sprawnoĂÊ roweru, wystarczy kilka minut, a dziÚki temu wydatnie wpïyniesz na zwiÚkszenie prawdopodobieñstwa, ĝe Ty i Twój rower wrócicie do domu w jednym kawaïku. W tym rozdziale omówimy dziesiÚÊ (mniej wiÚcej) najistotniejszych dziaïañ, jakie moĝna podjÈÊ, aby zmniejszyÊ obciÈĝenie roweru i poprawiÊ Twoje bezpieczeñstwo.

Dopasowanie kierownicy JeĂli masz zamiar spÚdzaÊ na rowerze duĝo czasu, zadbaj o to, aby byïo to moĝliwie najprzyjemniejsze doĂwiadczenie. Aby poprawiÊ wraĝenia z jazdy, moĝesz zrobiÊ kilka rzeczy — jednÈ z nich jest wïaĂciwe ustawienie kierownicy.

309

310

CzÚĂÊ V: Dekalogi Dawniej siÚ przyjmowaïo, ĝe chwyty kierownicy w rowerach szosowych powinny znajdowaÊ siÚ w pïaszczyěnie wyznaczonej przez górnÈ rurÚ ramy. Chociaĝ garbienie siÚ nad kierownicÈ niczym dzwonnik z Notre Dame moĝe byÊ dobre pod wzglÚdem aerodynamiki, to jednak regularna jazda z podparciem ciÚĝaru ciaïa na rozpostartych ramionach nie jest zbyt przyjemnym doĂwiadczeniem. Aby uprzyjemniÊ sobie jazdÚ, ustaw kierownicÚ tak, aby Twoje plecy zgiÚte byïy pod kÈtem 45 stopni (patrz rysunek 18.1). Moĝe trzeba bÚdzie obróciÊ kierownicÚ w obejmie lub zmieniÊ poïoĝenie mostka, tak jak opisano to w rozdziale 15. Przy prawidïowym ustawieniu ciÚĝar Twojego ciaïa jest równomiernie rozïoĝony miÚdzy tuïów i ramiona.

Rysunek 18.1. WïaĂciwy kÈt nachylenia rowerzysty nad kierownicÈ

Równie istotne dla komfortu jazdy jest umiejscowienie děwigni hamulcowych. Chodzi o to, aby móc nacisnÈÊ mocno na děwignie, gdy Twoje rÚce spoczywajÈ wygodnie na kierownicy. JeĂli musisz siÚ wysilaÊ, aby siÚgnÈÊ do děwigni, lub skrÚcasz nadgarstki, oznacza to, ĝe nie sÈ one ustawione prawidïowo.

Dostosowanie pozycji siodeïka Równie waĝne jak dostosowanie poïoĝenia kierownicy jest równieĝ znalezienie odpowiedniej pozycji dla siodeïka rowerowego. JeĂli znajduje siÚ za wysoko lub za nisko, siïa, jakÈ wïoĝysz w pedaïowanie, nie bÚdzie efektywnie zamieniana na obroty tylnego koïa, za to bÚdzie powodowaÊ wiÚksze zmÚczenie lub wrÚcz doprowadzi do kontuzji. O wiele za czÚsto widzimy na ulicy ludzi, którzy siedzÈ na niewïaĂciwie

Rozdziaï 18: DziesiÚÊ (mniej wiÚcej) czynnoĂci... wypozycjonowanym siodeïku. Bardzo czÚsto siodeïko jest umocowane zbyt nisko, przez co rowerzysta znajduje siÚ w niewygodnej pozycji, która mocno obciÈĝa kolana (jego nogi sÈ wygiÚte do zewnÈtrz po ïuku). Moĝesz mieÊ pewnoĂÊ, ĝe siodeïko znajduje siÚ na odpowiedniej wysokoĂci, jeĂli siedzÈc na nim, ledwo dotykasz ziemi caïymi palcami stopy (patrz rysunek 18.2). W pozycji, w której pedaï znajduje siÚ najniĝej, kolano nie powinno byÊ maksymalnie wyprostowane (zblokowane) ani nie musisz koïysaÊ biodrami w celu dosiÚgniÚcia do pedaïu. Ból w tylnej czÚĂci rzepki wynika z tego, ĝe siodeïko znajduje siÚ za nisko. Ból z przodu rzepki wynika z ustawienia siodeïka zbyt wysoko. PamiÚtaj, ĝe gdy stopa znajduje siÚ na pedale w najniĝszym poïoĝeniu, noga powinna byÊ zgiÚta tylko pod niewielkim kÈtem.

Rysunek 18.2. WïaĂciwe dobranie wysokoĂci siodeïka

Regulacja poïoĝenia siodeïka obejmuje takĝe jego pozycjÚ na osi przód – tyï ramy (czyli odlegïoĂci od kierownicy). JeĂli siodeïko znajdzie siÚ za daleko w tyle, trzeba bÚdzie mocno pochyliÊ siÚ do przodu, ĝeby dosiÚgnÈÊ kierownicy, co oznacza wiÚksze, niepotrzebne obciÈĝenie pleców i kolan. (Zerknij do rozdziaïu 9., gdzie znajdziesz informacje na temat regulacji siodeïka na osi przód – tyï).

311

312

CzÚĂÊ V: Dekalogi

Sprawdě ciĂnienie w oponach Zanim wyruszysz na przejaĝdĝkÚ, pamiÚtaj, aby sprawdziÊ ciĂnienie w oponach. JeĂli opony nie sÈ odpowiednio napompowane, bÚdziesz marnowaÊ o wiele wiÚcej energii, niĝ to jest uzasadnione. JednoczeĂnie roĂnie ryzyko uszkodzenia obrÚczy i prawdopodobieñstwo zïapania gumy. Podczas sprawdzania ciĂnienia nie wystarczy nacisnÈÊ opony, ĝeby siÚ przekonaÊ, czy jest twarda — opony niedopompowane zachowujÈ siÚ pod palcem podobnie jak te, w których ciĂnienie jest na wïaĂciwym poziomie. Najpewniejszym i najdokïadniejszym sposobem pomiaru ciĂnienia jest uĝycie manometru. Pompuj opony do ciĂnienia zalecanego przez producenta i podanego na Ăciance bocznej opony.

Sprawdě hamulce Sprawdzenie hamulców zajmuje tylko kilka sekund, a jest to prawdopodobnie jedna z najwaĝniejszych rzeczy, które naleĝy zrobiÊ przed wyruszeniem na przejaĝdĝkÚ. Zacznij od uwaĝnego przyjrzenia siÚ klockom hamulcowym pod kÈtem ich zuĝycia. Sprawdě, czy wciÈĝ jeszcze widaÊ na nich rowki. JeĂli nie, to nadszedï czas wymiany okïadzin. Upewnij siÚ, ĝe klocki hamulcowe nie ocierajÈ siÚ o obrÚcz koïa. PomiÚdzy obrÚczÈ a powierzchniÈ klocków powinno byÊ okoïo 1 – 2 mm wolnej przestrzeni. Po obejrzeniu stanu klocków mocno naciĂnij děwignie hamulca. Klocki powinny pewnie chwyciÊ koïo. (Instrukcje dotyczÈce dokonywania korekty ustawienia hamulców znajdziesz w rozdziale 8.). Klocki powinny zablokowaÊ obrÚcz wówczas, gdy děwignia pokonuje co najwyĝej poïowÚ drogi dzielÈcej jÈ od kierownicy. JeĂli děwigniÚ trzeba docisnÈÊ mocniej, opóěnia siÚ chwila rozpoczÚcia hamowania, przez co ryzykujesz swoim zdrowiem.

PozbÈdě siÚ luzów Odgïosy grzechotania lub poluzowanie siÚ jakiejĂ czÚĂci moĝe byÊ sygnaïem ĂwiadczÈcym o tym, ĝe coĂ w rowerze doĝywa swoich ostatnich dni. JeĂli zignorujesz te objawy, moĝe siÚ to skoñczyÊ uszkodzeniem roweru lub utratÈ zdrowia, gdy nagle stwierdzisz, ĝe znalazïeĂ siÚ na tym elemencie roweru, który zdecyduje siÚ odïÈczyÊ od ramy akurat w trakcie jazdy. Aby sprawdziÊ, czy w Twoim rowerze nic siÚ nie poluzowaïo:

9 UnieĂ przednie koïo 5 – 10 cm nad ziemiÚ i opuĂÊ je, tak ĝeby swobodnie odbiïo

siÚ od ziemi. To samo zrób z tylnym koïem, chwytajÈc za siodeïko. ZwróÊ uwagÚ na wszystkie podejrzane odgïosy.

9 Sprawdě luzy w mostku i kierownicy, przytrzymujÈc przednie koïo miÚdzy kolanami i poruszajÈc kierownicÈ z boku na bok (patrz rysunek 18.3).

Rozdziaï 18: DziesiÚÊ (mniej wiÚcej) czynnoĂci...

Rysunek 18.3. Sprawdzanie luzów w kierownicy i mostku

9 Sprawdě luzy w innych miejscach roweru. Stañ okrakiem po obu stronach ramy,

naciĂnij hamulce i zabujaj rowerem w przód i w tyï. JeĂli rower siÚ poruszy, moĝe to oznaczaÊ, ĝe ma luzy. JeĂli sïyszysz, ĝe coĂ trzÚsie siÚ lub grzechocze, moĝe to oznaczaÊ, ĝe poluzowaïo siÚ mocowanie jakiegoĂ osprzÚtu, na przykïad uchwytu na butelkÚ wody lub ramy na sakwÚ (torbÚ rowerowÈ).

9 Sprawdě korby, chwytajÈc je obiema dïoñmi (jednÈ rÚkÈ jedno ramiÚ) i próbujÈc poruszaÊ je z boku na bok. JeĂli czujesz jakieĂ luzy na korbach, moĝe najwyĝszy czas na przeglÈd suportu.

Sprawdě koïa PoĂwiÚÊ chwilÚ, aby przed wyruszeniem na trasÚ sprawdziÊ koïa. Koïa to jedyny element roweru, który ma bezpoĂredni kontakt z drogÈ. Dlatego musisz mieÊ pewnoĂÊ, ĝe jazda jest bezpieczna i koïa pracujÈ poprawnie, bo inaczej sam wejdziesz w bliski kontakt z nawierzchniÈ. Aby sprawdziÊ stan kóï:

9 Zobacz, czy děwignia szybkozamykacza znajduje siÚ w pozycji zamkniÚtej.

Otwórz i zamknij oba szybkozamykacze, ĝeby sprawdziÊ, czy mocno trzymajÈ oĂ koïa. JeĂli stwierdzisz, ĝe szybkozamykacz jest trochÚ za luěny, przesuñ děwigniÚ w pozycjÚ otwarcia, a nastÚpnie przekrÚÊ o ÊwierÊ obrotu ĂrubÚ znajdujÈcÈ siÚ po drugiej stronie osi, po czym zamknij děwigniÚ. Sprawdě ponownie zacisk szybkozamykacza i w razie potrzeby powtórz procedurÚ.

313

314

CzÚĂÊ V: Dekalogi

9 ChwyÊ koïo jednÈ rÚkÈ, ramÚ drugÈ i spróbuj przesunÈÊ koïo z boku na bok. JeĂli koïo porusza siÚ na boki, moĝe to oznaczaÊ luzy w piaĂcie i naleĝy przyjrzeÊ siÚ temu bliĝej (patrz rysunek 18.4). Luzy w piastach powinny byÊ bardzo sïabo wyczuwalne. Kaĝde wyraěne przesuniÚcie siÚ koïa na osi jest sygnaïem, ĝe coĂ zïego dzieje siÚ z koïem.

Rysunek 18.4. Sprawdzanie obecnoĂci luzu w koïach

9 Gdy trzymasz koïo nieruchomo, przeciÈgnij palcem po szprychach i posïuchaj, jakie wydajÈ děwiÚki. JeĂli sÈ tak samo naprÚĝone, powinny brzmieÊ tak samo jak dobrze napiÚte struny harfy.

UnieĂ koïo i zakrÚÊ nim. ZwróÊ uwagÚ, czy nie ma ĝadnych biÊ, a wirujÈca obrÚcz znajduje siÚ przez caïy czas w takiej samej odlegïoĂci od klocków. Jeĝeli koïo nie wiruje idealnie po okrÚgu, konieczne moĝe okazaÊ siÚ jego wycentrowanie. JeĂli w którymĂ momencie koïo ociera siÚ o obrÚcz, moĝe to oznaczaÊ, ĝe nie zostaïo dobrze osadzone w hakach widelca. (WróÊ do rozdziaïu 7., gdzie znajdziesz kilka wskazówek dotyczÈcych regulacji koïa).

Zbierz niezbÚdne narzÚdzia ChoÊ jest duĝa szansa, ĝe podczas nastÚpnej eskapady nie wydarzy siÚ nic przykrego, nie pozwól, aby ta statystyka byïa argumentem, ĝeby wskoczyÊ na rower bez zapakowania ze sobÈ zestawu najpotrzebniejszych narzÚdzi. O sïusznoĂci prawa Murphy’ego zwykle dowiadujemy siÚ w najmniej sprzyjajÈcych okolicznoĂciach, wiÚc spróbuj nie kusiÊ losu, zostawiajÈc swój zestaw narzÚdzi w domu. (WiÚcej informacji na temat tworzenia awaryjnego zestawu najpotrzebniejszych narzÚdzi znajdziesz w rozdziale 16.).

Rozdziaï 18: DziesiÚÊ (mniej wiÚcej) czynnoĂci... Najwaĝniejszymi przyborami, które powinny znaleěÊ siÚ w Twoim niezbÚdniku sÈ: zestaw ïatek do dÚtek, klucze imbusowe, ĂrubokrÚty, klucze do szprych. Na wszelki wypadek zapakuj teĝ jakieĂ szmatki lub wilgotne chusteczki, ĝeby mieÊ czym wytrzeÊ tïuste rÚce i nie ryzykowaÊ, ĝe dïoñ zsunie Ci siÚ z chwytu podczas jazdy. Co wiÚcej, dziÚki temu nie bÚdziesz straszyÊ swoich znajomych, gdy zatrzymacie siÚ na jakÈĂ przekÈskÚ i zaczniesz pakowaÊ jedzenie do ust usmarowanymi rÚkami.

NoĂ kask i zakïadaj rÚkawiczki rowerowe Zakïadanie kasku to jedna z najmÈdrzejszych rzeczy, jakie moĝesz zrobiÊ, aby poprawiÊ swoje bezpieczeñstwo podczas jazdy na rowerze. Stylowy, lekki, regulowany, wygodny, wentylowany kask nie kosztuje duĝo, a chroni czaszkÚ (która jest bezcenna). JeĂli przydarzyïa Ci siÚ kraksa, podczas której doszïo do uszkodzenia kasku, lub jeĂli Twój kask ma juĝ kilka dobrych lat, rozwaĝ kupienie nowego. Wraz z upïywem czasu (lub po wypadku) pianka majÈca amortyzowaÊ wstrzÈsy ulega rozkïadowi i coraz mniej skutecznie speïnia swojÈ rolÚ. Kiedy Dennis akurat nie siedzi na rowerze, rÚkawiczki rowerowe znajdujÈ siÚ wewnÈtrz jego kasku. RÚkawiczki znacznie redukujÈ wibracje, których ěródïem jest nawierzchnia, po której porusza siÚ rower. MogÈ nie robiÊ duĝej róĝnicy w trakcie krótkiej przejaĝdĝki, ale bÚdziesz naprawdÚ zadowolony, ĝe je zabraïeĂ na kaĝdÈ dïuĝszÈ eskapadÚ, poniewaĝ zapobiegnÈ drÚtwieniu palców nawet po kilku godzinach spÚdzonych na rowerze. RÚkawiczki bÚdÈ równieĝ chroniÊ rÚce w razie kraksy, kiedy instynkt kaĝe uĝywaÊ rÈk, aby zamortyzowaÊ upadek. Na rynku dostÚpnych jest mnóstwo rÚkawiczek w róĝnych ksztaïtach i rozmiarach. Dennis lubi na przykïad wygodne rÚkawiczki z wkïadkÈ ĝelowÈ na dïoniach.

Popraw swojÈ widocznoĂÊ na drodze Nie da siÚ mówiÊ za maïo o tym, jak waĝne jest bycie widocznym, zwïaszcza jeĂli masz zamiar jechaÊ po czÚsto uczÚszczanej drodze. Kierowcy muszÈ radziÊ sobie z wieloma rozpraszaczami uwagi — telefonami komórkowymi, urzÈdzeniami GPS, iPodami, jedzeniem, krzykami dzieci — wiÚc jeĂli Ty wtapiasz siÚ w tïo, rosnÈ szanse, ĝe czeka CiÚ bliskie spotkanie trzeciego stopnia z rozpÚdzonÈ, dwutonowÈ konstrukcjÈ ze stali i gumy. Oto kilka sposobów poprawiania swojej widocznoĂci na drodze:

9 Zakïadaj kolorowe ubrania — nawet podczas jazdy na rowerze w ciÈgu dnia. 9 Upewnij siÚ, ĝe na koïach i pedaïach znajdujÈ siÚ odblaski. 9 Stosuj opaski odblaskowe na rÚce i nogi. 9 Zamontuj oĂwietlenie rowerowe o jasnym Ăwietle i tylne czerwone migajÈce Ăwiatïa LED na wypadek, gdyby zmrok zastaï CiÚ na szlaku.

PamiÚtaj, ĝeby sprawdziÊ baterie. Poniewaĝ lampki rowerowe zasilane bateryjnie dajÈ jasne Ăwiatïo, baterie mogÈ siÚ szybko wyczerpaÊ. Zawsze trzymaj w domu zapasowy zestaw baterii, ĝeby nigdy nie wyjĂÊ na rower z lampkami, które nie dziaïajÈ.

315

316

CzÚĂÊ V: Dekalogi

Skompletuj pakiet bezpieczeñstwa Chociaĝ wiÚkszoĂÊ Twoich rowerowych wycieczek bÚdzie miaïa charakter przyjemnie monotonny, zawsze moĝe zdarzyÊ siÚ coĂ nieprzewidzianego. Moĝesz siÚ zgubiÊ, ucierpieÊ w wypadku, daÊ siÚ zïapaÊ nagïej burzy lub po prostu poczujesz, ĝe jesteĂ zbyt zmÚczony, aby kontynuowaÊ jazdÚ. Przygotuj siÚ na zdarzenia trudne do przewidzenia, zabierajÈc ze sobÈ na rower pakiet skïadajÈcy siÚ z rzeczy niezbÚdnych do przetrwania w trudnych warunkach. Zanim wskoczysz na rower, zapakuj do plecaka lub rowerowej sakwy:

9 telefon komórkowy, 9 dokumenty (np. prawo jazdy), 9 pieniÈdze, 9 batoniki energetyczne, 9 kurtkÚ przeciwdeszczowÈ, 9 okulary przeciwsïoneczne. JeĂli nie chcesz zabieraÊ ze sobÈ na rower portfela, zajrzyj na stronÚ RoadID (www.roadid.com), gdzie moĝesz kupiÊ specjalne opaski na nadgarstek z Twoimi danymi i informacjami kontaktowymi, a takĝe etui zakïadane na buty (w którym moĝna umieĂciÊ pieniÈdze, klucz do domu, dokumenty itd.). OpaskÚ i etui kupisz za mniej wiÚcej 70 zïotych.

Rozdziaï 19

DziesiÚÊ podpowiedzi, które przydadzÈ Ci siÚ podczas wyboru roweru W tym rozdziale: Ź PrzyglÈdamy siÚ dïugoĂci korby. Ź Uczymy siÚ wybieraÊ wïaĂciwe przeïoĝenie. Ź Zwracamy uwagÚ na szczegóïy mocowania siodeïka. Ź Wybieramy ramÚ o wïaĂciwej wielkoĂci. Ź Kierujemy kierownicÈ.

P

odczas serwisowania i naprawy roweru naleĝy pamiÚtaÊ, jaki realny wpïyw na zmianÚ charakterystyki roweru mogÈ mieÊ dokonywane korekty. Im lepiej rower dopasowany jest do Twojego ciaïa, tym wiÚksza bÚdzie Twoja przyjemnoĂÊ z jazdy. Dobrze dopasowany rower umoĝliwia bardziej efektywnÈ jazdÚ, lepszÈ zamianÚ siïy nacisku na pedaïy na ruch tylnego koïa, zwiÚksza wygodÚ rowerzysty i zmniejsza prawdopodobieñstwo pojawienia siÚ bólów lub kontuzji. Podczas przymierzania siÚ do zakupu pierwszego roweru spÚdě trochÚ czasu z profesjonalnym doradcÈ w sklepie, aby mieÊ pewnoĂÊ, ĝe kupujesz rower dobrze dopasowany. Moĝesz jednak — a nawet powinieneĂ — zwróciÊ uwagÚ na ergonomiÚ jazdy na rowerze po kaĝdej naprawie lub konserwacji. Dopasowanie roweru do charakterystyki wïaĂciciela nie jest ĝadnÈ naukÈ ĂcisïÈ. To prawda, ĝe istniejÈ zaawansowane technicznie urzÈdzenia pomiarowe, zdefiniowane systemy doboru, sÈ róĝne wykresy i wzory. Ale jeĂli w tym samym pomieszczeniu znajdÈ siÚ dwaj eksperci od doboru roweru, to i tak zapewne dojdÈ do dwóch zupeïnie róĝnych wniosków. Radzimy Ci przestrzegaÊ podstawowych zasad i wskazówek opisanych w tym rozdziale i w tej ksiÈĝce, po czym skonsultowaÊ siÚ z kimĂ z lokalnego sklepu rowerowego. JeĂli to zrobisz, dopasowanie roweru nie powinno przysporzyÊ Ci kïopotów, a Twoje plecy, ramiona, nogi i rÚce jeszcze Ci za to podziÚkujÈ.

318

CzÚĂÊ V: Dekalogi

DïugoĂÊ korby rowerowej DïugoĂÊ ramienia korby przekïada siÚ na obwód okrÚgu wykreĂlanego przez obracajÈce siÚ pedaïy. Im dïuĝsze ramiÚ korby, tym wiÚkszy obwód. Dïuĝsze ramiÚ korby przekïada siÚ jednak na lepsze wykorzystanie siïy děwigni podczas pedaïowania. Jazda na rowerze z dïuĝszymi ramionami korby przypomina trochÚ pedaïowanie na niĝszym biegu i dlatego dïuĝsze ramiÚ korby moĝe siÚ przydawaÊ, jeĂli duĝo wspinasz siÚ na rowerze w górach. Z drugiej strony krótsze ramiÚ korby sprawdza siÚ najlepiej wówczas, gdy zaleĝy Ci na wysokiej kadencji (na przykïad jeĂli bierzesz udziaï w wyĂcigach). WybierajÈc rower z dïuĝszymi korbami, naleĝy siÚ upewniÊ, ĝe pomiÚdzy suportem i ziemiÈ jest wystarczajÈco duĝy przeĂwit. JeĂli kupisz rower ze zbyt dïugimi ramionami korb, mogÈ one zahaczaÊ o ziemiÚ na zakrÚtach. Twój wzrost ma wpïyw na dïugoĂÊ ramienia korby, którÈ naleĝy wybraÊ. Wyĝsi rowerzyĂci powinni wybieraÊ dïuĝsze korby, a niĝsi — krótsze. W sklepach moĝna kupiÊ korby o dïugoĂciach 165 – 180 mm ze skokiem co 2,5 mm, przy czym najpopularniejsza jest dïugoĂÊ 170 mm. JeĂli jesteĂ koszykarzem z NBA, zapewne ucieszy CiÚ informacja, ĝe kilku producentów ma w ofercie korby o dïugoĂci 185 mm lub dïuĝsze. Porozmawiaj z fachowcami z lokalnego sklepu rowerowego, aby zaopatrzyÊ siÚ w korby najlepiej pasujÈce do Twojej sylwetki.

Wybór liczby przerzutek UmiejÚtnoĂÊ wyboru wïaĂciwego zestawu przeïoĝeñ (mówiÈc potocznie: „liczby przerzutek”) moĝe nie wydawaÊ siÚ czynnoĂciÈ z kategorii okreĂlonej jako „dopasowanie roweru”, ale jest waĝnym elementem wpïywajÈcym na styl jazdy. Wybranie odpowiedniego roweru z liczbÈ przerzutek pasujÈcÈ do Twojej kondycji, siïy, z jakÈ naciskasz pedaïy, stylu pedaïowania oraz terenu, po jakim bÚdziesz jeědziÊ, moĝe mieÊ znaczÈcy wpïyw na wraĝenia z jazdy. WiÚkszoĂÊ nowych rowerów wyposaĝa siÚ w kasety skïadajÈce siÚ z siedmiu do dziesiÚciu koronek z tyïu i trzech tarcz z przodu. JeĂli przemnoĝysz te liczby, uzyskasz caïkowitÈ liczbÚ biegów roweru. JeĂli jesteĂ w dobrej kondycji i nie jeědzisz duĝo po górach, prawdopodobnie wystarczy Ci kaseta z siedmioma lub oĂmioma koronkami i przekïadnia z dwiema tarczami z przodu. Niektórzy amatorzy dwóch kóïek lubiÈ mieÊ teĝ trzeciÈ tarczÚ z przodu na wypadek koniecznoĂci pokonania jakiegoĂ stromego wzniesienia lub gdyby pod koniec dïugiej rowerowej eskapady poczuli duĝe zmÚczenie (choÊ to wïaĂnie trzecia tarcza oznacza zwiÚkszenie ciÚĝaru roweru i przeïÈczanie biegów z trzech tarcz nie jest tak bezproblemowe jak z dwóch). Trzecia tarcza przydaje siÚ, jeĂli zamierzasz sporo jeědziÊ po górach lub myĂlisz o turystyce rowerowej. JeĂli planujesz uĝywaÊ roweru gïównie do kolarstwa górskiego lub rekreacyjnej jazdy turystycznej, porozmawiaj ze specjalistami z lokalnego sklepu rowerowego, aby mieÊ pewnoĂÊ, ĝe wybierzesz odpowiednie rozmiary trybów. Fachowcy pomogÈ Ci podjÈÊ decyzjÚ dotyczÈcÈ nie tylko preferowanej ïÈcznej liczby biegów, ale i wielkoĂci poszczególnych koronek i tarcz, co ma (nomen omen) przeïoĝenie na liczbÚ przeïoĝeñ. (Bardziej szczegóïowe omówienie kwestii przekïadni znajduje siÚ w rozdziale 2.).

Rozdziaï 19: DziesiÚÊ podpowiedzi, które przydadzÈ Ci siÚ podczas wyboru roweru

Opieranie siÚ pokusie przechylenia siodeïka Zdarza siÚ, ĝe wïaĂciciele rowerów przekrzywiajÈ siodeïko w dóï, próbujÈc w ten sposób znaleěÊ wygodniejszÈ pozycjÚ i zmniejszyÊ nacisk na krocze. Oprzyj siÚ tej pokusie! W tej pozycji przesuwasz siÚ do przodu w stronÚ kierownicy, co wiÈĝe siÚ z dodatkowym obciÈĝeniem ramion, nadgarstków, rÈk i barków. Z kolei siodeïko odchylone do góry równieĝ moĝe prowadziÊ do dyskomfortu, szczególnie u mÚĝczyzn (i chyba nie trzeba tu wyjaĂniaÊ dlaczego}). Na ogóï zaleca siÚ ustawianie siodeïka prosto i równolegle do podïoĝa. Aby sprawdziÊ poïoĝenie siodeïka, ustaw na nim poziomicÚ i dokonaj niezbÚdnych korekt.

Ustawienie siodeïka na wïaĂciwej wysokoĂci Umieszczenie siodeïka na odpowiedniej wysokoĂci jest waĝnym elementem ogólnego dopasowania roweru do Twoich cech fizycznych. Siodeïko znajdujÈce siÚ za wysoko zmniejsza siïÚ nacisku na pedaïy, zmusza CiÚ do wyciÈgania nogi w kierunku pedaïów w najniĝszym poïoĝeniu oraz automatycznie wymusza ruch poĂladków i bioder na siodeïku, co w efekcie prowadzi do pojawienia siÚ bólu w róĝnych czÚĂciach ciaïa. Z kolei siodeïko ustawione zbyt nisko nie pozwala efektywnie wykorzystaÊ siïy miÚĂni nóg, stanowi dodatkowe obciÈĝenie dla kolan i równieĝ moĝe prowadziÊ do urazów. Codziennie obserwujemy wielu rowerzystów, których siodeïek nie ustawiono na odpowiedniej wysokoĂci. Czasami niewïaĂciwa pozycja siodeïka jest wrÚcz kuriozalna. Zdarza siÚ, ĝe niewïaĂciwe ustawienie siodeïka jest konsekwencjÈ zmian wprowadzonych przez wczeĂniejszego posiadacza jakiĂ czas temu, a obecny wïaĂciciel roweru nie ma pojÚcia, jak dopasowaÊ ukïad siodeïka do swojej sylwetki. W rozdziale 18. znajdujÈ siÚ szczegóïowe instrukcje dotyczÈce ustalenia wïaĂciwej wysokoĂci siodeïka w rowerze. Po ustaleniu wïaĂciwej wysokoĂci dla siodeïka zaznacz taĂmÈ lub markerem miejsce, w którym koñczy siÚ rura podsiodïowa, a zaczyna sztyca, dziÚki czemu w razie potrzeby ïatwo przywrócisz wïaĂciwe ustawienie, jeĂli kiedyĂ sztyca siÚ poluzuje lub bÚdziesz jÈ zdejmowaÊ.

PrzesuniÚcie siodeïka w poziomie Równieĝ pozycja w poziomie — to znaczy przesuniÚcie siodeïka ku kierownicy lub jego odsuniÚcie do tyïu — ma istotny wpïyw na wraĝenia z jazdy na rowerze. Jeĝeli siodeïko jest za daleko z przodu, nie wykorzystujesz w peïni zalet děwigni. JeĂli jest zbyt daleko w tyle, mocno obciÈĝasz plecy. Jak to zwykle bywa w przypadku rowerów, dopasowanie zaleĝy od tego, jak masz zamiar uĝywaÊ roweru. JeĂli bierzesz udziaï w wyĂcigach, siodeïko powinno byÊ przesuniÚte nieco dalej do przodu, podobnie jak

319

320

CzÚĂÊ V: Dekalogi kierownica, przez co podczas jazdy bÚdziesz przyjmowaÊ bardziej pïaskÈ, aerodynamicznÈ pozycjÚ, zwiÚkszajÈc jednoczeĂnie siïÚ nacisku na pedaïy. JeĂli jednak siÚ nie Ăcigasz, najlepszÈ pozycjÈ do jazdy na rowerze bÚdzie ta, w której nos siodeïka znajdzie siÚ za suportem. Aby ustaliÊ wïaĂciwe poïoĝenie siodeïka, usiÈdě na nim, tak aby korby byïy ustawione równolegle do ziemi (niech ktoĂ CiÚ podtrzyma). Przygotuj kawaïek sznurka z ciÚĝarkiem na koñcu i przyïóĝ go do rzepki. Linia prowadzÈca od rzepki w dóï aĝ do pedaïu powinna przechodziÊ przez jego oĂ wchodzÈcÈ w ramiÚ korby (patrz rysunek 19.1). JeĂli linka znajduje siÚ przed pedaïem, przesuñ siodeïko do przodu. Jeĝeli sznurek lÈduje za pedaïem, przesuñ siodeïko do tyïu.

Rysunek 19.1. Uĝyj sznurka z ciÚĝarkiem do sprawdzenia pozycji siodeïka wzglÚdem ramy

Po dokonaniu korekty ustawienia siodeïka wybierz siÚ na jazdÚ testowÈ, aby mieÊ pewnoĂÊ, ĝe nie czujesz siÚ niekomfortowo. PamiÚtaj, ĝe po pierwszej zmianie pozycji siodeïka moĝesz czuÊ siÚ trochÚ dziwnie. Daj sobie trochÚ czasu na podjÚcie ostatecznej decyzji.

Rozdziaï 19: DziesiÚÊ podpowiedzi, które przydadzÈ Ci siÚ podczas wyboru roweru

Wybór wïaĂciwego typu siodeïka JeĂli nie jesteĂ zawodowym kolarzem biorÈcym udziaï w sprintach, wiÚkszoĂÊ czasu na rowerze bÚdziesz spÚdzaÊ z poĂladkami na siodeïku. Siodeïko to jeden z trzech punktów podparcia Twojego ciaïa, wchodzÈcych w kontakt z rowerem. Pedaïy i kierownica to pozostaïe dwa, ale to wïaĂnie na siodeïku podpierasz wiÚkszÈ czÚĂÊ Twojego ciaïa. Niektóre siodeïka zostaïy zaprojektowane tak, aby uwzglÚdniaÊ róĝnice anatomiczne wïaĂcicieli — inaczej wiÚc wyglÈdajÈ siodeïka dla kobiet, a inaczej dla mÚĝczyzn. Musisz mieÊ pewnoĂÊ, ĝe wybierasz wïaĂciwy typ siodeïka. Siodeïka dla mÚĝczyzn zwykle sÈ dïuĝsze i wÚĝsze, a czasami zawierajÈ dodatkowe wkïadki, aby zapobiec odrÚtwieniu. Siodeïka przeznaczone dla kobiet sÈ krótsze i szersze z tyïu, aby lepiej dopasowaÊ siÚ do szerokiej miednicy. (W rowerach dla dzieci zakïada siÚ siodeïka mniejszych rozmiarów niĝ te przeznaczone dla dorosïych). Na rysunku 19.2 wyraěnie widaÊ róĝnice miÚdzy siodeïkami dla kobiet i mÚĝczyzn.

Rysunek 19.2. Siodeïka dla mÚĝczyzn (z prawej) i kobiet (z lewej)

Siodeïka wykonuje siÚ z wielu róĝnych materiaïów. Siodeïka skórzane dopasowujÈ siÚ do ksztaïtu Twoich poĂladków, ale wymagajÈ szczególnej pielÚgnacji, zwïaszcza jeĂli jeědzisz na rowerze w deszczu. Inne siodeïka uzupeïnia siÚ wkïadkami ĝelowymi lub piankÈ. RóĝniÈ siÚ typem wierzchniego pokrycia, które jest bardziej odporne na dziaïanie czynników atmosferycznych niĝ skóra. Mogïoby Ci siÚ wydawaÊ, ĝe wiÚksze, bardziej miÚkkie siodeïko zapewnia podczas jazdy wiÚkszÈ wygodÚ. Niestety „wiÚksze i miÚksze” wcale nie równa siÚ „komfortowe”. Twoje ciaïo powinno opieraÊ siÚ na siodeïku na dwóch koĂciach, zwanych guzami kulszowymi, zlokalizowanych w dolnej czÚĂci miednicy. JeĂli masz dobrze dobrane siodeïko, to gdy zsiÈdziesz z roweru, zobaczysz dwa wgïÚbienia po kaĝdej stronie siodeïka. Jeĝeli jednak siodeïko jest zbyt miÚkkie, ciÚĝar ciaïa rozkïada siÚ na caïej powierzchni poĂladków, co prowadzi do nacisku na wraĝliwe tkanki i nerwy. ChoÊ twardsze siodeïko moĝe po jednej czy dwóch wycieczkach powodowaÊ ból w okolicach koĂci miednicy, przekonasz siÚ, ĝe w dïuĝszej perspektywie zapewnia bardziej komfortowÈ jazdÚ. Niezaleĝnie od tego, jak bardzo szalone wydaje siÚ takie stwierdzenie, prawda jest taka, ĝe im wiÚcej jeědzisz, tym mniejszego siodeïka potrzebujesz.

321

322

CzÚĂÊ V: Dekalogi Dla wiÚkszego komfortu warto zakïadaÊ spodenki rowerowe, które nie majÈ szwów w okolicy krocza (szwy mogÈ ocieraÊ i uszkodziÊ miÚkkÈ tkankÚ znajdujÈcÈ siÚ w tym miejscu). Spodenki rowerowe posiadajÈ równieĝ dodatkowe wypeïnienie, które daje dodatkowy komfort, odprowadza wilgoÊ i chroni przed bakteriami. Tylko pamiÚtaj, aby po kaĝdej jeědzie upraÊ swoje spodenki. Nie zapomnij teĝ zdjÈÊ bielizny przed zaïoĝeniem spodenek — przecieĝ chodzi o to, ĝeby nie mieÊ szwów, nie przegrzewaÊ siÚ i nie ocieraÊ skóry. JeĂli masz problemy z otarciami w okolicy pachwiny, spróbuj zastosowaÊ jakiĂ Ărodek zwiÚkszajÈcy poĂlizg — na przykïad wazelinÚ. Niektóre Ărodki poĂlizgowe, takie jak Chamois Butt’r, powstaïy specjalnie dla rowerzystów.

Wybór ramy rowerowej o wïaĂciwym rozmiarze WielkoĂÊ ramy ma kluczowe znaczenie dla kwestii dopasowania roweru do sylwetki. W przeciwieñstwie do wiÚkszoĂci innych elementów roweru majÈcych wpïyw na to, czy czujesz siÚ na rowerze komfortowo, tylko ramy nie moĝna w ĝaden sposób zmodyfikowaÊ. JeĂli masz rower, którego rama jest dla Ciebie za maïa lub za duĝa, nie da siÚ wyregulowaÊ poïoĝenia siodeïka lub kierownicy, tak aby zrekompensowaÊ jej nieodpowiednie wymiary. Ponadto nieprawidïowe dobranie wielkoĂci ramy moĝe byÊ niebezpieczne, czyniÈc trudniejszym rozpoczynanie jazdy, zatrzymywanie i prowadzenie roweru. JeĂli chcesz kupiÊ nowy rower lub ramÚ, skorzystaj z pomocy pracowników lokalnego sklepu rowerowego. Oni majÈ doĂwiadczenie w dopasowywaniu rowerów oraz ĂwiadomoĂÊ istnienia róĝnych czynników, istotnych przy wyborze ramy. Specjalista bÚdzie chciaï przede wszystkim poznaÊ dïugoĂÊ nogi po wewnÚtrznej stronie — czyli odlegïoĂÊ, którÈ mierzy siÚ od krocza do podïogi. Fachowcy odejmujÈ od tej liczby 25,5 – 35,5 cm (zaleĝnie od Twojej wysokoĂci) i na tej podstawie oszacowujÈ rozmiar ramy. PamiÚtaj. To tylko oszacowanie! Na kaĝdym rowerze bÚdziesz czuÊ siÚ nieco inaczej. Wraĝenia bÚdÈ inne, jeĂli porównasz rowery róĝnych producentów, róĝne modele, typy roweru, styl jazdy itd. Ramy na ogóï mierzy siÚ od centralnej czÚĂci suportu do szczytu rury podsiodïowej (patrz rysunek 19.3), chociaĝ niektórzy producenci posïugujÈ siÚ swoimi wersjami systemów pomiarowych. Gdy personel sklepu rowerowego zbierze podstawowe informacje, fachowcy zaproponujÈ Ci wypróbowanie róĝnych rowerów w okreĂlonym zakresie wielkoĂci ram. Aby potwierdziÊ wybór wïaĂciwej ramy, kaĝÈ Ci stanÈÊ okrakiem nad ramÈ roweru obiema nogami na ziemi. W tej pozycji pomiÚdzy górnÈ rurÈ ramy a kroczem powinien znajdowaÊ siÚ przeĂwit 2 – 5 cm (wiÚcej w rowerze górskim).

Rozdziaï 19: DziesiÚÊ podpowiedzi, które przydadzÈ Ci siÚ podczas wyboru roweru

Rysunek 19.3. Jak mierzy siÚ rozmiar ramy

Skupienie siÚ na rozmiarze ramy JeĂli specjaliĂci w lokalnym sklepie rowerowym okreĂlÈ wïaĂciwÈ wielkoĂÊ ramy, poproszÈ CiÚ o wspiÚcie siÚ na siodeïko, aby potwierdziÊ, ĝe wymiary ramy pasujÈ do Twojej sylwetki. Dwie dwudziestocalowe ramy róĝnych producentów mogÈ znaczÈco siÚ od siebie róĝniÊ. Krótsza wersja ramy dwudziestocalowej zapewni wiÚkszÈ wydajnoĂÊ pracy nóg i charakteryzuje siÚ lepszym prowadzeniem. W tym przypadku rura podsiodïowa bÚdzie ustawiona bardziej pionowo, zmuszajÈc CiÚ do zajÚcia bardziej aerodynamicznej, schylonej pozycji. Inna rama dwudziestocalowa moĝe mieÊ dïuĝszÈ bazÚ, dajÈc rowerzyĂcie wiÚkszÈ stabilnoĂÊ i komfort, oraz bardziej pochylonÈ rurÚ podsiodïowÈ dla wymuszenia bardziej wyprostowanej pozycji podczas jazdy, które to cechy lepiej sprawdzajÈ siÚ podczas rekreacyjnej jazdy turystycznej. Przyjmuje siÚ ogólnÈ zasadÚ, ĝe gdy zajmujesz pozycjÚ siedzÈcÈ na rowerze z rÚkami na kierownicy i stopami na pedaïach, kierownica powinna zasïaniaÊ przedniÈ piastÚ. InnÈ praktycznÈ reguïÈ jest zaïoĝenie, ĝe po przyjÚciu naturalnej pozycji Twoje ramiona powinny znajdowaÊ siÚ pod kÈtem prostym wzglÚdem tuïowia. W przypadku rowerów szosowych i trzech pozycji kolarza w pozycji Ărodkowej (rÚce na děwigniach hamulców) kierownica powinna zasïaniaÊ piastÚ. UogólniajÈc, nie powinieneĂ byÊ rozciÈgniÚty jak Lance Armstrong ani siedzieÊ sztywno i prosto, jakbyĂ czekaï na obciÚcie wïosów u fryzjera. RÚce powinny byÊ lekko zgiÚte w ïokciach, a nie zablokowane albo przyciĂniÚte do ĝeber. JeĂli górna rura ramy jest odrobinÚ za dïuga albo za krótka, moĝe uda siÚ skompensowaÊ róĝnicÚ zmianÈ dïugoĂci mostka. Mostek moĝna podnosiÊ lub obniĝaÊ. W regulowanych mostkach moĝna zmieniaÊ równieĝ kÈt.

323

324

CzÚĂÊ V: Dekalogi

Ustawienie kierownicy Kierownica jest jednym z trzech punktów podparcia ciaïa rowerzysty. Warto poĂwiÚciÊ trochÚ czasu, aby dobrze wyregulowaÊ jej poïoĝenie i ustawiÊ w pozycji, którÈ uznasz za najwygodniejszÈ. Przed skorygowaniem ustawienia kierownicy upewnij siÚ, ĝe ustaliïeĂ odpowiedniÈ wysokoĂÊ i kÈt siodeïka. JeĂli poïoĝenie siodeïka nie jest prawidïowe, nie da siÚ poprawnie ustawiÊ kierownicy. W wiÚkszoĂci przypadków kierownica powinna znajdowaÊ siÚ na tym samym poziomie lub nieco wyĝej niĝ siodeïko. Gdy siedzisz na rowerze i prostujÈc rÚce, chwytasz za najwyĝej znajdujÈcy siÚ element kierownicy, Twoje plecy powinny byÊ zgiÚte pod kÈtem 45 stopni. JeĂli bÚdziesz chciaï przyjÈÊ bardziej aerodynamicznÈ pozycjÚ, uchwyty kierownicy powinny znaleěÊ siÚ 3 – 5 cm niĝej niĝ siodeïko. W tej pozycji kÈt zgiÚcia pleców bÚdzie mniejszy niĝ 45 stopni. WysokoĂÊ kierownicy jest czasem ograniczona typem mostka. W niektórych mostkach bezgwintowych do regulacji wysokoĂci stosuje siÚ specjalne przekïadki. JeĂli te nie dajÈ wystarczajÈco duĝego zakresu zmian, moĝna wymieniÊ mostek na regulowany, który pozwala na wiÚkszy zakres zmian ustawienia kierownicy. W rowerach szosowych z zagiÚtÈ kierownicÈ i nisko znajdujÈcymi siÚ chwytami konieczne jest uwzglÚdnienie kÈta wygiÚcia. TradycjonaliĂci utrzymywali od zawsze, ĝe w tym przypadku dolna czÚĂÊ kierownicy powinna znajdowaÊ siÚ w jednej linii z górnÈ rurÈ. Jednak jeĂli nie chcesz wyginaÊ siÚ w pozycjach przystajÈcych bardziej do zajÚÊ z jogi, dolna czÚĂÊ kierownicy powinna raczej znajdowaÊ siÚ w jednej pïaszczyěnie z rurÈ podsiodïowÈ, jak pokazano to na rysunku 19.4.

Rysunek 19.4. WïaĂciwy kÈt ustawienia kierownicy

Rozdziaï 19: DziesiÚÊ podpowiedzi, które przydadzÈ Ci siÚ podczas wyboru roweru

Oswajanie kierownicy Tak jak w przypadku wszystkich podzespoïów rowerowych, oferta producentów kierownic rowerowych moĝe przysporzyÊ bólu gïowy. Na rynku znajdziesz kierownice do rowerów szosowych, modele przeznaczone do rowerów górskich, turystycznych czy miejskich i do codziennej jazdy. W tym szerokim wachlarzu moĝliwoĂci dwa rodzaje kierownicy wyraěnie dominujÈ nad pozostaïymi — wygiÚta kierownica do rowerów szosowych i prosta do rowerów górskich. Niezaleĝnie od tego, jakiego ksztaïtu kierownicÚ wybierzesz, zdecyduj siÚ na model o szerokoĂci odpowiadajÈcej szerokoĂci Twoich ramion (w przypadku rowerów górskich kierownica powinna byÊ nieco szersza). DziÚki temu Twoje rÚce podczas jazdy znajdowaÊ siÚ bÚdÈ równolegle i nie bÚdziesz dociskaÊ ich do klatki piersiowej, utrudniajÈc sobie swobodne oddychanie. Gdy naciskasz děwignie hamulców, Twoje rÚce powinny znajdowaÊ siÚ w wygodnej pozycji. Nie powinieneĂ teĝ wykrzywiaÊ w tym momencie nadgarstków. SkrÚcanie ich pod nienaturalnym kÈtem spowoduje nacisk na nerwy i bÚdzie prowadziÊ do drÚtwienia rÈk i nadgarstków. W trakcie jazdy postaraj siÚ regularnie zmieniaÊ poïoĝenie rÈk na kierownicy. Jednym ze sposobów zwiÚkszenia liczby poïoĝeñ dla dïoni jest zamocowanie specjalnych rogów na koñcach prostej kierownicy charakterystycznej dla rowerów górskich. DziÚki tym rogom nie tylko roĂnie liczba alternatywnych pozycji, ale przydajÈ siÚ one równieĝ w trakcie wspinaczki. PamiÚtaj jednak, ĝe rÚce na rogach znajdujÈ siÚ w wiÚkszej odlegïoĂci od hamulców, co moĝe okazaÊ siÚ problemem, gdy konieczne okaĝe siÚ jak najszybsze zatrzymanie roweru.

325

326

CzÚĂÊ V: Dekalogi

Rozdziaï 20

DziesiÚÊ sposobów na poprawÚ wyników i zwiÚkszenie wygody W tym rozdziale: Ź Dowiesz siÚ, jak podrasowaÊ swój rower. Ź Sprawisz, ĝe znajomi bÚdÈ Ci zazdroĂciÊ Twoich odpicowanych dwóch kóïek.

C

zÚĂÊ radoĂci z posiadania roweru i korzystania z niego wiÈĝe siÚ z moĝliwoĂciÈ jego podrasowania i modyfikacji. Podobnie jak w przypadku tuningu samochodowego, tuning roweru moĝe pomóc Ci poprawiÊ komfort jazdy oraz Twoje wyniki. Moĝliwe, ĝe kompletny kosztowny tuning roweru jest poza Twoim zasiÚgiem, zwïaszcza biorÈc pod uwagÚ fakt, iĝ niektóre komponenty z najwyĝszej póïki naprawdÚ mogÈ kosztowaÊ krocie. Jednak jeĂli masz zamiar przeprowadzaÊ naprawy i serwisowaÊ swój rower, nic nie stoi na przeszkodzie, aby raz na jakiĂ czas kupiÊ jakÈĂ czÚĂÊ wyĝszej klasy, która moĝe poprawiÊ wydajnoĂÊ. W tym rozdziale przedstawimy dziesiÚÊ propozycji zmian, nad którymi warto siÚ zastanowiÊ, jeĂli myĂlisz o modernizacji roweru.

Modernizacja kóï i opon JednÈ z metod, która pozwala znaczÈco wpïynÈÊ na efektywnoĂÊ jazdy na rowerze, jest wybór jak najlepszych kóï i opon. JeĂli uda Ci siÚ wpïynÈÊ na spadek wagi kóï i opon (nawet nieznacznie), dostrzeĝesz sporÈ róĝnicÚ w wydajnoĂci jazdy! JeĂli zdecydujesz siÚ na modernizacjÚ kóï rowerowych, otwiera siÚ przed TobÈ wiele moĝliwoĂci. WiÚkszoĂÊ producentów kóï ma w swojej ofercie produkty o szerokiej gamie obrÚczy, wykonywanych z róĝnych materiaïów. Równie duĝy jest wybór wzorów zaplecionych szprych. Prace na rzecz poprawy jakoĂci szprych sprawiajÈ, ĝe w nowych koïach zakïada siÚ ich mniej, ale nie ma to negatywnego wpïywu na poziom wytrzymaïoĂci i trwaïoĂci. JeĂli zdecydujesz siÚ zmieniÊ swoje opony na lepsze, szybko zauwaĝysz jeszcze innÈ korzyĂÊ: opony lepszej klasy majÈ mniejszy ciÚĝar i charakteryzujÈ siÚ mniejszymi oporami toczenia, co ma konkretne przeïoĝenie na efektywnoĂÊ jazdy. W oponach lepszej jakoĂci znajduje siÚ lepsza plecionka wzmacniajÈca, która jest zatopiona w gumie. Umoĝliwia to stosowanie wiÚkszego ciĂnienia w oponach i sprawia, ĝe maleje powierzchnia styku, co pozwala na szybszÈ jazdÚ.

328

CzÚĂÊ V: Dekalogi Wzór bieĝnika opon równieĝ ma wpïyw na komfort jazdy. Im mniej bieĝnika na oponie, tym mniejsze opory toczenia i tym lepsza wydajnoĂÊ. WiÚkszoĂÊ kóï umoĝliwia stosowanie opon o wiÚkszej niĝ standardowa szerokoĂci. SzerokoĂÊ opony takĝe wpïywa na wydajnoĂÊ — na wÚĝszych oponach bÚdziesz jeědziÊ szybciej ze wzglÚdu na zmniejszony opór toczenia, za to szersze opony poprawiajÈ komfort jazdy, poniewaĝ pochïaniajÈ wiÚcej drgañ i wibracji (przy czym trzeba pamiÚtaÊ, ĝe szersze opony majÈ wiÚcej bieĝnika, który styka siÚ z powierzchniÈ drogi, a tym samym wiÚkszy opór toczenia). Aby sprawdziÊ, jakie opony znajdujÈ siÚ na Twoich koïach, przyjrzyj siÚ oznaczeniom znajdujÈcym siÚ na bocznej Ăciance. W odniesieniu do szerokoĂci interesuje CiÚ druga wartoĂÊ. Zapis „700 × 25” oznacza, ĝe opona posiada ĂrednicÚ zewnÚtrznÈ 700 mm i szerokoĂÊ 25 mm. JeĂli planujesz zmianÚ opony, porozmawiaj z personelem lokalnego sklepu rowerowego, aby mieÊ pewnoĂÊ, ĝe dobierzesz opony o szerokoĂci nadajÈcej siÚ do zastosowania w Twoim rowerze (dopasowane do ramy). Innym waĝnym czynnikiem decyzyjnym, istotnym przy wyborze nowych opon, jest ich trwaïoĂÊ. JeĂli duĝo jeědzisz w celach rekreacyjnych i turystycznych, pokonujÈc wiele setek kilometrów na rowerze obciÈĝonym peïnymi sakwami, bÚdziesz potrzebowaÊ bardzo trwaïych opon, które dadzÈ sobie radÚ z wiÚkszym ciÚĝarem. Zaïoĝenie wytrzymalszych opon przeïoĝy siÚ równieĝ na mniejszÈ liczbÚ „flaków”. Wiele opon zaprojektowanych specjalnie z myĂlÈ o trwaïoĂci posiada wzmocnienie kevlarowe lub inne (z innego materiaïu), które dodatkowo zabezpiecza oponÚ. JeĂli chcesz lepiej zabezpieczyÊ siÚ przed zïapaniem gumy, a nie masz pieniÚdzy, ĝeby kupiÊ droĝsze opony, moĝesz wypeïniÊ dÚtki roweru uszczelniaczem. Ciecz znajdujÈca siÚ w dÚtce automatycznie wypeïni wszelkie dziury w dÚtce po przebiciu. Poza zastosowaniem uszczelniacza moĝesz zdecydowaÊ siÚ na kupno lepszych dÚtek o zwiÚkszonej odpornoĂci na przebicie (sÈ grubsze od typowych) oraz wkïadek do opon (specjalnej wkïadki ochronnej z kevlaru umieszczanej miÚdzy oponÈ a dÚtkÈ). Minusem tej dodatkowej ochrony przed przebiciem jest jednak znaczne zwiÚkszenie masy obrotowej, jeĂli jednak nienawidzisz „kapci”, zapewne nie bÚdziesz mieÊ nic przeciwko poĂwiÚceniu czÚĂci wydajnoĂci dla swojej wygody.

Podrasowanie tylnej przerzutki Tylna przerzutka ma najwiÚkszy wpïyw na efektywnoĂÊ zmiany przeïoĝeñ. Przerzutki najwyĝszej klasy majÈ mocniejsze sprÚĝyny i tuleje, które umoĝliwiajÈ ïatwiejszÈ i szybszÈ zmianÚ biegów. Przerzutki z wyĝszej póïki zaprojektowane sÈ z wykorzystaniem lepszych ïoĝysk, które odpowiadajÈ za mniejszy opór oraz pïynnoĂÊ ruchu ïañcucha, co z kolei zwiÚksza trwaïoĂÊ i ĝywotnoĂÊ ïañcucha oraz samej przerzutki. Uzupeïnij najlepszej jakoĂci tylnÈ przerzutkÚ lepszÈ manetkÈ, a zwiÚkszysz jeszcze pozytywny ïÈczny wpïyw tych modyfikacji na efektywnoĂÊ pracy roweru. Szybko zauwaĝysz, ĝe teraz do zmiany biegu wystarczy zaledwie jeden delikatny ruch palca.

Rozdziaï 20: DziesiÚÊ sposobów na poprawÚ wyników i zwiÚkszenie wygody

Wzmocnienie ïoĝysk ’oĝyska kóï i suportu majÈ zmniejszaÊ tarcie podczas jazdy. Wyĝszej jakoĂci ïoĝyska wykonywane sÈ z myĂlÈ o wiÚkszej precyzji pracy i zmniejszeniu tarcia dziÚki zastosowaniu gïadszej powierzchni i wiÚkszej ĝywotnoĂci. Wiele ïoĝysk wyĝszej klasy osïanianych jest przez gumowe uszczelki, które zapobiegajÈ dostaniu siÚ do Ărodka zanieczyszczeñ. Najnowsze technologicznie ïoĝyska wykonywane sÈ z materiaïu ceramicznego, który ma niezwykle gïadkÈ powierzchniÚ, dziÚki czemu mogÈ one pracowaÊ praktycznie bez oporów.

Lepsze pedaïy Wielu rowerzystów amatorów upiera siÚ, ĝe pedaïy zatrzaskowe sÈ niewygodne i przeznaczone sÈ tylko dla profesjonalistów. To bïÚdne przekonanie sprawia, ĝe w ten sposób tracÈ oni moĝliwoĂÊ wydatnego zwiÚkszenia efektywnoĂci jazdy. Badania naukowe dowiodïy, ĝe pedaïy zatrzaskowe mogÈ zwiÚkszyÊ efektywnoĂÊ nawet o 30 procent, zwiÚkszajÈc wydajnoĂÊ pracy nóg na pedaïach. StosujÈc pedaïy zatrzaskowe, nie trzeba wydatkowaÊ energii na utrzymanie stóp centralnie na pedaïach podczas ruchu korby do góry. W rezultacie moĝliwe jest pedaïowanie po peïnych okrÚgach, czyli przepychanie pedaïów do doïu, do tyïu, do góry i do przodu, co pozwala mocno zwiÚkszyÊ wydajnoĂÊ pedaïowania. Co zaĂ siÚ tyczy kwestii bïÚdnego przekonania o trudnoĂci z odczepieniem butów z pedaïów zatrzaskowych, zwïaszcza w przypadku zagroĝenia, trudno o stwierdzenie bardziej dalekie od prawdy. JeĂli tylko wypróbujesz pedaïy zatrzaskowe, od razu zrozumiesz, ĝe uwolnienie z nich stopy jest ruchem bardzo naturalnym. W niektórych pedaïach montuje siÚ system pozwalajÈcy korygowaÊ siïÚ potrzebnÈ do rozpiÚcia zatrzasku i uwolnienia buta. DziÚki temu osoby, które dopiero odkrywajÈ zalety systemu i nie czujÈ siÚ jeszcze zbyt pewnie z unieruchomionymi stopami, mogÈ decydowaÊ o zmniejszeniu siïy uchwytu. Po przyzwyczajeniu siÚ do zatrzasków siïÚ ich uchwytu moĝna zwiÚkszaÊ, aby umoĝliwiÊ mocne naciskanie na pedaïy bez obawy, ĝe noga moĝna spaĂÊ z pedaïu. Osoby korzystajÈce z roweru w celach rekreacyjnych i chcÈce zwiÚkszyÊ efektywnoĂÊ pedaïowania czÚsto szybko siÚ przekonujÈ do tradycyjnych pasków i nosków lub specjalnych pasków na rzepy (tzw. power straps). Ponadto w przypadku ludzi chcÈcych jeědziÊ na rowerze niezaleĝnie od typu obuwia dobrze sprawdzajÈ siÚ dwustronne pedaïy, które z jednej strony majÈ normalne ramki, a z drugiej zatrzaski.

329

330

CzÚĂÊ V: Dekalogi

Rowerzysta w butach — wybór odpowiedniego obuwia Buty rowerowe to kolejny element majÈcy swój wpïyw na efektywnoĂÊ pedaïowania. Wielu amatorów sportów rowerowych zakïada do jazdy buty do biegania, treningowe lub podstawowe buty tenisowe. Tego typu buty sÈ zaprojektowane tak, ĝeby amortyzowaÊ wstrzÈsy podczas biegania lub chodzenia i zapewniÊ ich uĝytkownikowi jak najwiÚkszy komfort. Jednak gdy zaïoĝysz je na rower, bÚdÈ pochïaniaÊ duĝÈ czÚĂÊ energii wydatkowanÈ w celu poruszania pedaïów, sprawiajÈc, ĝe pedaïowanie stanie siÚ mniej skuteczne. Natomiast buty kolarskie majÈ bardzo sztywnÈ podeszwÚ i sÈ przeznaczone wyïÈcznie do przekazywania caïej energii rowerzysty na pedaïy, aby mógï jak najefektywniej poruszaÊ siÚ na rowerze. Niektóre buty rowerowe sÈ tak sztywne, ĝe wydaje siÚ, jakby zostaïy odlane z ĝeliwa. Inne projektuje siÚ z zagïÚbionym klinem i z elastycznÈ podeszwÈ. Moĝna w nich w miarÚ swobodnie poruszaÊ siÚ takĝe po ziemi. SÈ doĂÊ popularne wĂród uĝytkowników rowerów górskich lub turystycznych, poniewaĝ umoĝliwiajÈ wydajne pedaïowanie, a nic nie stoi teĝ na przeszkodzie, aby po dotarciu do celu zsiÈĂÊ z roweru i przejĂÊ siÚ w nich po mieĂcie lub wejĂÊ na szlak, na który nie da siÚ dotrzeÊ na rowerze. Dla kontrastu — zaciski w butach rowerowych dla rowerzystów szosowych sÈ montowane bezpoĂrednio w podeszwie, dlatego trudno jest w nich chodziÊ. JeĂli tego spróbujesz, bÚdzie to maïo wykonalne, poniewaĝ w tych butach zacisk jest przy podbiciu, tak ĝe piÚta jest obniĝona w stosunku do palców. ChodzÈc w butach szosowych, zachowaj szczególnÈ ostroĝnoĂÊ, bo sÈ bardzo Ăliskie na pïaskich powierzchniach!

Na koñ! Siodeïko wyĝszej klasy Siodeïko z najwyĝszej póïki nie tylko poprawi komfort jazdy, ale zwiÚkszy teĝ efektywnoĂÊ pedaïowania. Przy tak bogatej ofercie siodeïek na rynku masz wiele moĝliwoĂci — róĝnych rodzajów siodeïek jest tyle, ĝe na pewno dobierzesz coĂ do swojej sylwetki. Niektórzy producenci posïugujÈ siÚ nawet specjalnym narzÚdziem do pomiaru poïoĝenia koĂci ogonowej, ĝeby klient mógï uzyskaÊ siodeïko najlepiej dobrane i najwygodniejsze. Jednak jedynym sposobem uzyskania pewnoĂci, ĝe siodeïko bÚdzie wygodne, jest metoda prób i bïÚdów. W niektórych sklepach znajdziesz specjalne siodeïka testowe, w innych moĝliwe jest krótkie wypróbowanie siodeïka zaïoĝonego w Twoim rowerze przed zakupem.

Upgrade kierownicy Kierownice oferowane na rynku mogÈ mieÊ przeróĝne ksztaïty, rozmiary i style wykonania, nie ma wiÚc ĝadnego usprawiedliwienia dla uĝywania kierownicy, która Ci nie pasuje. Odpowiednio dobrana kierownica moĝe znacznie poprawiÊ komfort jazdy.

Rozdziaï 20: DziesiÚÊ sposobów na poprawÚ wyników i zwiÚkszenie wygody Przyjmuje siÚ na ogóï, ĝe kierownica powinna byÊ tak szeroka, jak szeroko rozstawione sÈ Twoje ramiona. DziÚki temu w ĝaden sposób nie ograniczysz iloĂci wdychanego powietrza, a jednoczeĂnie bÚdziesz mieÊ wiÚkszÈ kontrolÚ nad rowerem. DziÚki rogom lub kierownicom w stylu wyĂcigowym masz sporo moĝliwoĂci w zakresie modyfikacji ksztaïtu. W niektórych kierownicach torowych spotyka siÚ spïaszczenie Ărodkowej czÚĂci ïuku w miejscu uchwytów w dolnym poïoĝeniu, które daje rÚkom dodatkowe oparcie podczas jazdy. W jeszcze innych kierownicach znajduje siÚ pïaska platforma umiejscowiona powyĝej rury w czÚĂci Ărodkowej, dziÚki której Twoje dïonie mogÈ lepiej odpoczywaÊ. DostÚpne sÈ równieĝ dodatki triathlonowe okreĂlane jako aerobars, osadzane na kierownicy, posiadajÈce uchwyty i podïokietniki. PozwalajÈ na jazdÚ w pozycji wygiÚtej z ramionami i ïokciami schowanymi przy ciele, aby zmniejszyÊ opór powietrza. JeĂli masz kierownicÚ prostÈ lub uniesionÈ, moĝesz zaïoĝyÊ rogi, poszerzajÈc zakres poïoĝeñ rÈk. Rogi to niewielkie 5 – 15 cm elementy osadzane na koñcu kierownicy, znacznie poprawiajÈce komfort jazdy na dïuĝszych trasach oraz umoĝliwiajÈce zmianÚ pozycji ciaïa i przeniesienie punktu podparcia.

Ulepszone děwignie Podobnie jak kierownice i inne podzespoïy rowerowe, równieĝ děwignie hamulcowe i manetki mogÈ mieÊ róĝne rozmiary i ksztaïty. Niektóre děwignie zostaïy zaprojektowane specjalnie z myĂlÈ o zwiÚkszeniu komfortu jazdy dziÚki bardziej ergonomicznemu, pewniejszemu chwytowi w pozycji górnej (przeniesienie dïoni ponad pïaszczyznÚ děwigni — na rogi roweru górskiego lub na korpus klamkomanetki w rowerze szosowym — pozwala uniknÈÊ efektu zmÚczenia spowodowanego zbyt dïugim utrzymywaniem rÈk w jednej pozycji). WiÚkszoĂÊ rowerów przeznaczonych dla kobiet ma mniejsze děwignie hamulcowe, które lepiej jest obsïugiwaÊ osobom o mniejszych dïoniach. Rowery z prostymi lub podniesionymi kierownicami majÈ równieĝ manetki regulowane na obejmach, aby moĝna byïo lepiej dopasowaÊ ich pozycjÚ dla drobniejszych dïoni. Na komfort jazdy i efektywnoĂÊ wpïyw ma równieĝ kÈt děwigni hamulcowych. Děwignie powinny byÊ ustawione pod takim kÈtem, ĝeby rÚce spoczywaïy w naturalnej i wygodnej pozycji.

Wybór najlepszych ubrañ Chociaĝ ubrania do jazdy na rowerze trudno zakwalifikowaÊ do kategorii elementu samego roweru, to jest ono waĝnym elementem wpïywajÈcym na komfort jazdy. Spodenki kolarskie wykonane sÈ z rozciÈgliwego materiaïu, który reaguje na ruchy ciaïa i dopasowuje siÚ do zmian. Spodenki rowerowe majÈ wkïadki, które zachowujÈ swój ksztaït i nie pozwalajÈ, aby materiaï zbieraï siÚ w jednym miejscu i ukïadaï w faïdy. Bardzo popularne sÈ obecnie spodenki z oĂmioma takimi wkïadkami, ale podstawowe spodenki z czterema w zupeïnoĂci wystarczÈ. Wkïadka na kroczu znacznie poprawia komfort i efektywnoĂÊ pracy rowerzysty. DziÚki wyjÈtkowej konstrukcji pozwala

331

332

CzÚĂÊ V: Dekalogi zmniejszyÊ nacisk w kluczowych punktach, a takĝe odprowadza wilgoÊ. KolejnÈ zaletÈ spodenek rowerowych jest moĝliwoĂÊ zrezygnowania z bielizny, co eliminuje niepotrzebne warstwy ubrania, których szwy mogÈ prowadziÊ do otarÊ. JeĂli zaleĝy Ci na ubiorze o niepowtarzalnym stylu, wypróbuj wyjÈtkowe kombinezony z szelkami zaprojektowane dla rowerzystów. Kombinezony tego typu sÈ lubiane przez wielu rowerzystów z powodu wiÚkszego komfortu i swobody ruchów dziÚki wyeliminowaniu nacisku w pasie. Koszulki rowerowe to kolejna pozycja obowiÈzkowa w szafie kaĝdego rowerzysty. Koszulki wykonane ze specjalnej tkaniny, odprowadzajÈcej pot i szybko wysychajÈcej. PrzylegajÈ do ciaïa, przez co zmniejszajÈ opór. Na plecach znajdujÈ siÚ specjalne kieszenie, w których moĝna umieĂciÊ iPoda lub batoniki energetyczne. Bardzo istotnym czynnikiem decyzyjnym w kwestii wyboru ubrañ na rower jest widocznoĂÊ na drodze ich wïaĂciciela. Aby zadbaÊ o swoje bezpieczeñstwo na drodze, nawet w Ărodku dnia, trzeba zrobiÊ wszystko, aby inni uĝytkownicy drogi nie mieli problemów z dostrzeĝeniem rowerzysty. Zakïadaj kurtkÚ w jasnych, rzucajÈcych siÚ w oczy kolorach lub kamizelkÚ odblaskowÈ. JeĂli pokonujesz rowerem duĝe odlegïoĂci do pracy lub czÚsto po prostu wybierasz siÚ na dïugie wycieczki rowerowe, zakïadaj na siebie kilka warstw ubrañ. Ocieplacze rÈk i nóg, wiatrówka, a czasem dwie warstwy koszulek rowerowych — podstawowa i wierzchnia. A jeĂli jeědzisz na rowerze w normalnych, codziennych ubraniach, to aby nie ryzykowaÊ wciÈgniÚcia i ubrudzenia przez ïañcuch czÚĂci odzieĝy, warto korzystaÊ z innego niezwykle prostego i przydatnego elementu, jakim jest spinacz do nogawek.

Doceñ drzemiÈcego w Tobie pasjonata najnowszych technologii Komputerek rowerowy jest Ăwietnym dodatkiem do Twojego roweru. WiÚkszoĂÊ tego typu urzÈdzeñ podaje mnóstwo ciekawych statystyk na temat jazdy, takich jak prÚdkoĂÊ bieĝÈca, pokonana odlegïoĂÊ, Ărednia prÚdkoĂÊ, prÚdkoĂÊ maksymalna i czas trwania wycieczki. Niektóre urzÈdzenia informujÈ o temperaturze i wysokoĂci nad poziomem morza. Zdarza siÚ, ĝe pozwalajÈ przesyïaÊ zebrane dane do komputera osobistego, aby uĝytkownik mógï regularnie zbieraÊ, ĂledziÊ i porównywaÊ swoje statystyki. Komputerek rowerowy jest niczym zabranie na wycieczkÚ osobistego trenera. Moĝesz ustaliÊ sobie cel: okreĂlonÈ odlegïoĂÊ i czas, a potem zaczÈÊ ĂcigaÊ siÚ z samym sobÈ. Komputer Ăledzi Twoje postÚpy i ani siÚ obejrzysz, juĝ bierzesz udziaï w wyĂcigu z czasem.

Skorowidz A aerobars, 331 akcesoria, 91 amortyzacja, Patrz: zawieszenie

B bacik, 60 baranek, Patrz: kierownica wygiÚta bezpieczeñstwo, 67 blokada, 91 buty rowerowe, 91, 216, 330

C Campagnolo Tullio, 48 centrownica, 127, 302 ciÚgno, 43, 58, Patrz teĝ: linka

D dÚtka, 27, 29, 55, 57, 98, 110, 282 naprawa, 72, 98, 103, 104 odporna na przebicie, 110 wymiana, 99 z uszczelniaczem, 110 zakïadanie, 107 zapasowa, 284

E

G gwint, 40, 41, 42 gwintownica, 42

H hamulce, 27, 50, 285, 312 bÚbnowe, 135 Cantilever, 99, 115, 132, 147 montowanie, 139 jednostronne, 115 klocki, Patrz: klocki hamulcowe kontrola, 135, 300 linka, Patrz: linka hamulców luzowanie, 99, 100 mocowane centralnie, 147 obrÚczowe, 50 regulacja, 141, 143, 144 piszczenie, 146 smarowanie, 291 szczÚkowe, 132 mocowane centralnie, 133, 140 szybkozamykacz, Patrz: szybkozamykacz szczÚk hamulcowych tarczowe, 36, 50, 133 torpedo, 88 V-brake, 99, 115, 133, 147 montowanie, 139 wbudowane w piaĂcie, 50, 135 z bocznym mocowaniem linki, 100

J

elastomer, 211

F ferrule, 43

jazda testowa, 89

334

Naprawa i konserwacja rowerów dla bystrzaków

K kaseta, 30, 185, 186, 187 czyszczenie, 189 demontaĝ, 190, 191, 194 klucz, Patrz: klucz do kaset koronka, 32 montaĝ, 197 serwisowanie, 188, 189 smarowanie, 189 tarcza, 50 z wypustami, 191 kask, 89, 91, 315 kierownica, 31, 50, 259, 285, 309, 325 chwyty, 33 cieniowanie, 262 materiaï, 262 modyfikacja, 331 owijka, 263, 264, 305 prosta, 261, 325 rogi, 262, 325, 331 szerokoĂÊ, 261, 325 uniesiona, 261, 325 ustawienie, 324 wygiÚta, 260, Patrz: kierownica uniesiona zakrzywienie, 262 klamkomanetka, 254 klej do gwintów, 42 klocki hamulcowe, 30, 32, 33, 133, 135, 146, 285, 305 regulacja, 141 wymiana, 136, 139 klucz, 54 do gniazda imbusowego, 60 do kaset, 61 do konusów, 60, 120 do nypli, Patrz: klucz do szprych do sterów, 62 do suportu, 62, 215 do szprych, 62, 283 do wolnobiegu, 61 do wypychania korby, 227 dynamometryczny, 42, 79 imbusowy, 54, 225, 283 nasadowy, 60, 227 nastawny, 54 zestaw, 54 kolizja, 79, 80

koïo, 98, 285, 298, 313, 314 650B, 114 centrowanie, 31, 33, 93, 126, 302 kupowanie, 112 modernizacja, 327 obrÚcz, 50 oznaczenia, 112 serwisowanie, 113, 114 zakïadanie, 108, 118 zdejmowanie, 99, 100, 115, 116, 118 komputer rowerowy, 91, 332 korba, 30, 50, 215, 222, 223, 237, 286 demontaĝ, 223, 225, 226, 227 dïugoĂÊ, 318 luzy, 79 odpadniÚcie, 79 ramiÚ, 223 dïugoĂÊ, 237 ĂciÈgacz, Patrz: ĂciÈgacz do korb tarcza przekïadni, 223, 228 prostowanie, 230 wymiana, 228 tryb przekïadni, 223 koronka, 187 demontaĝ, 194

L linka, 43, Patrz teĝ: ciÚgno hamulców, 43 regulacja, 143 wymiana, 149 zerwanie, 78 konserwacja, 45, 302 nieosïoniÚta, 43 pancerzyk, 43, 253, 302 dïugoĂÊ, 44 wymiana, 150 przerzutki, 43, 239, 247, 253 indeksowanej, 44 uszkodzenie, 77 wymiana, 253, 254, 255 smarowanie, 294 zapasowa, 284

’ ïañcuch, 28, 29, 30, 32, 45, 50, 167, 228 Campagnolo, 169

Skorowidz czyszczenie, 175, 176, 177, 178 dïugoĂÊ, 172, 173, 181 konserwacja, 174, 300 ïÈczenie, 182 mierzenie, 173, 181 mycie, 33, 301 naprawa, 73, 284 naprÚĝenie, 47 ograniczenie ruchu, 239 rozciÈganie, 172 rozkuwanie, 179 Shimano, 169, 170 skuwacz, 60, 172, 284 smarowanie, 58, 175, 176, 293 SRAM MasterLink, 179 SRAM PowerLink, 168 szerokoĂÊ, 168 sztywne ogniwo, 171 wymiana, 179 z nitami wielokrotnego uĝytku, 169, 183, 184 zakleszczenie, 73, 74 zdejmowanie, 179 ïoĝysko bieĝnia, 39 ceramiczne, 329 koszyczek, 39 kulkowe, 33, 39 maszynowe, 40, 120 pierĂcieñ noĂny, 39 ustalajÈcy, 40 smarowanie, 58 steru, Patrz: ster ïoĝysko stoĝkowe, 39 uszczelnione, 33, 40, 120 wzmocnienie, 329 zamkniÚte, Patrz: ïoĝysko maszynowe ïyĝka do opon, 57, 283

M manetka, 239, 256, 331 cierna, 256 demontaĝ, 257 indeksowana, 256 montaĝ, 258 regulacja, 256 manometr, 56

mechanizm korbowy, 223, Patrz teĝ: korba bezklinowy, 223, 225, 226, 227, 237 jednoczÚĂciowy, 223, 224 mocowany na klin, 223, 224, 237 szybkiego uwalniania, Patrz: szybkozamykacz zapadkowy, 196 mïotek, 55 mostek, 31, 50, 259 bezgwintowy, 324 zacisk, 263

N narzÚdzia, 26, 27, 51, 52 do czyszczenia ïañcucha, 177, 178 skrzynka, 65 specjalistyczne, 59 uniwersalne, 283 zestaw awaryjny, 282, 305 podrÚczny, 70, 81 podstawowy, 53, 282, 314 noĝyce do linek, 150

O obcinak, 55 obrÚcz, 70 naprawa, 71 wgniecenie, 118 odtïuszczacz, 26, 28, 33, 59, 63, 177, 249 olej, 57, 58, 290 opaska odblaskowa, 315 opona, 28, 29, 32, 55, 98, 106, 110, 285, 298 bezdÚtkowa, 113 bieĝnik, 98 ciĂnienie, 27, 113, 285, 312 klejona, 112 klinczerowa, 112 ïyĝka, 57, 283 szerokoĂÊ, 328 trwaïoĂÊ, 328 waga, 327 wkïadka, 73, 106, 107, 110 wzmocniona kevlarem, 110 zakïadanie, 107 zapasowa, 284 zdejmowanie, 101, 102

335

336

Naprawa i konserwacja rowerów dla bystrzaków

P pedaï, 30, 33, 50, 215, 286 demontaĝ, 217, 218 gwint, 217 konserwacja, 219, 304 luěny, 79 montaĝ, 220 nosek, 216, 329 pasek, 216, 329 na rzepy, 329 z zatrzaskiem, 216, 329 piasta, 30, 33, 39, 60, 119, 187 bÚbenek z wielowypustem, 187 demontaĝ, 196 konserwacja, 303 kulkowo-stoĝkowa, 119 mechanizm zapadkowy, Patrz: mechanizm zapadkowy regulacja, 125 serwisowanie, 120, 123, 125 skïadanie, 123 smarowanie, 113 szerokoĂÊ, 112 tylna, 45 z ïoĝyskami maszynowymi, 120 pompka rowerowa, 27, 55, 56, 91, 102, 282 power strap, 329 przeciwnakrÚtka, 42 przekïadnia przednia, 45 przerzutka, 28, 29, 30, 32, 45, 46, 239, 318 indeksowana, 256 linka, 44 linka, Patrz: linka przerzutki manetka, Patrz: manetka naprawa, 75 przednia, 46, 50, 239, 240, 249 demontaĝ, 249 montaĝ, 251 regulacja, 252 uszkodzenie linki, 77 rapid-rise, 245 smarowanie, 292 Ărubka regulacyjna, 239 tylna, 33, 46, 47, 75, 239, 240, 248, 304 czyszczenie, 248, 249 demontaĝ, 241, 245 modernizacja, 328 montaĝ, 243

pozycjonowanie, 76 regulacja, 247, 248 sprÚĝyna, 47 uszkodzenie linki, 77 wózek, 48 zdejmowanie, 76 wózek, 46, 48

R rama, 30, 32, 50, 92, 201, 206 geometria, 208, 322 gïówka, 202, 203 konserwacja, 208, 209, 298 materiaï, 205, 206 mufa suportu, 202 naprawa, 31 o ukïadzie diamentu, 202 rura, 202, 203 uszkodzenie, 79 wielkoĂÊ, 322, 323 woskowanie, 33, 305 wytrzymaïoĂÊ, 210 rÚkawiczki, 315 rower BMX, 88 górski, 36, 88, 114, 203, 204, 261, 263, 330 hybrydowy, 88, 261 konserwacja, 297 comiesiÚczna, 298, 299, 300, 301 coroczna, 301, 302, 303, 304, 305 kupowanie, 86, 89, 317 internet, 87 jazda testowa, 89 rower uĝywany, 90 sklep, 86, 87 miejski, 88 modyfikacje, 327 mycie, 28, 32, 59, 287, 288, 299 poziomy, 88 przechowywanie, 295 przeglÈd stanu technicznego, 285, 309 szosowy, 36, 87, 204, 260, 263, 324 turystyczny, 36, 46, 88, 203, 330 wyĂcigowy, 36, 112, 114, 203 rozpuszczalnik, 59 rura sterowa, 259

Skorowidz

S sag, 212 siodeïko, 30, 32, 155, 300, 310, 330 dla kobiet, 158, 321 dla mÚĝczyzn, 158, 321 materiaï, 321 montowanie, 159, 161 pokrycie, 156 regulacja, 162, 163, 319, 321 skórzane, 156 turystyczne, 157 wysokoĂÊ, 158, 163, 319 wyĂcigowe, 157 z amortyzacjÈ, 165 sklep rowerowy, 83, 84, 86 skrzynka na narzÚdzia, Patrz: narzÚdzia skrzynka skuwacz do ïañcucha, Patrz: ïañcuch skuwacz smar, 32, 57, 59, 175, 290 do ïañcucha, Patrz: ïañcuch smarowanie do ïoĝysk, 39 mokry, 175 na bazie wosku, 175 suchy, 175 w aerozolu, 175 w pïynie, 42 snejk, 98 ster, 31, 33, 50, 202, 259 a-head, Patrz: ster bezgwintowy bezgwintowy, 268, 269, 270, 324 klucz, 62 konserwacja, 303 luzy, 268 ïoĝysko, 277 montaĝ, 92 regulacja, 269, 274 skrÚcany, 268 zestaw, 31 stojak, 65 suport, 30, 33, 50, 60, 215, 222, 223, 230, 237 gwint, 42 klucz, 62, 215 konserwacja, 304 opuszczenie, 203 pakietowy, 222, 231, 237 demontaĝ, 231, 233 montaĝ, 233 regulowany, 222, 230 demontaĝ, 234

montaĝ, 235 serwisowanie, 231 tuleja, 203 uszkodzenie, 79 wymiary, 237 system amortyzacji, Patrz: zawieszenie hamulców, Patrz: hamulce kasetowy, Patrz: kaseta tïumienia, 211 zapadkowy, 187 zmiany biegów, 45, 46 szczypce, 55 szprycha, 32, 71, 298 klucz, 62, 283 naprÚĝenie, 113 wymiana, 71, 126 zapasowa, 284 sztyca z amortyzatorem, 165 szybkozamykacz, 48, 100, 112, 116, 120, 285 szczÚk hamulcowych, 99, 115, 147 zabezpieczenie, 49, 117 szytka, Patrz: opona klejona

¥ ĂciÈgacz do korb, 60, 227 Ărodek czyszczÈcy, 59, 63 odtïuszczajÈcy, Patrz: odtïuszczacz Ăruba baryïkowa, 45 kotwiÈca, 45 ĂrubokrÚt, 54, 283 Ăwiatïa, 91

T taĂma klejÈca, 82 tire boot, Patrz: opona wkïadka towot, 42

U ubranie, 92, 331 ukïad amortyzacji, 31 hamulcowy, Patrz: hamulce kierowniczy, 50, 259

337

338

Naprawa i konserwacja rowerów dla bystrzaków ukïad napÚdu, 33, 50, 215 przeniesienia napÚdu, Patrz: ukïad napÚdu sterowania, 31 zawieszenia, Patrz: zawieszenie zmiany biegów, Patrz: przerzutka

W warsztat, 51, 63 oĂwietlenie, 64 wentylacja, 63 WD-40, 58 wentyl, 98, 101, 104, Patrz teĝ: zawór widelec, 202, 259, 301 amortyzowany, 32 przedni, 50 wkrÚtak, Patrz: ĂrubokrÚt wolnobieg, 30, 185, 186 czyszczenie, 189 demontaĝ, 190 klucz, 61 montaĝ, 197

serwisowanie, 188, 189 smarowanie, 189 zuĝycie, 174

Z zacisk mimoĂrodowy, Patrz: szybkozamykacz zawieszenie, 30, 31, 32, 50, 165, 201, 210, 301 amortyzowane, 93, 301 elastomer, Patrz: elastomer pneumatyczne, 211 regulacja, 211 serwisowanie, 214 sprÚĝyna zwojowa, 211 system tïumienia, Patrz: system tïumienia ugiÚcie, Patrz: sag zawór, 104, Patrz teĝ: wentyl Presta, 101, 102 Schrader, 101, 102 zestaw naprawczy do opon, 57, 72, 282 zÚbatka, Patrz: przerzutka zïÈcze gwintowane, 40, 41, 42

Co warto zabraÊ ze sobÈ na rower? Twój rower w tej chwili moĝe byÊ w idealnym stanie technicznym, ale wczeĂniej czy póěniej coĂ na pewno siÚ zepsuje podczas jazdy. Jeĝeli masz przy sobie odpowiednie narzÚdzia, niestraszna Ci ĝadna awaria. Potraktujesz jÈ tylko jako chwilowe opóěnienie. Oto lista przedmiotów, jakie warto zabraÊ ze sobÈ na krótkie wycieczki rowerowe trwajÈce co najwyĝej kilka godzin:

9 Maïa pompka do zamocowania na ramie. Zïapanie gumy, kapeÊ lub flak kiedyĂ zdarzy Ci siÚ na pewno. JeĂli nie chcesz wracaÊ do domu na piechotÚ, zabieraj ze sobÈ maïÈ pompkÚ.

9 Zestaw do ïatania opon. JeĂli juĝ zïapiesz gumÚ, bÚdziesz potrzebowaÊ zestawu ïatek, ĝeby poradziÊ sobie z uciekajÈcym z dÚtki powietrzem.

9 Zapasowa dÚtka. JeĂli dÚtka pÚknie, trzeba bÚdzie wymieniÊ jÈ na nowÈ, dlatego zawsze warto mieÊ przy sobie zapasowÈ sztukÚ.

9 ’yĝki do opon. W wiÚkszoĂci przypadków ïyĝki do opon sÈ niezbÚdne, aby poradziÊ sobie ze zdjÚciem opony z obrÚczy.

9 Szmatka. Wytrzesz w niÈ brudne rÚce. 9 Klucze imbusowe. BÚdziesz ich potrzebowaÊ do odkrÚcania i dokrÚcania Ărub w róĝnych punktach roweru.

9 ¥rubokrÚty. BÚdziesz potrzebowaÊ zarówno ĂrubokrÚta z ïbem pïaskim, jak

i krzyĝakowego do regulacji Ărub przerzutki i innych czÚĂci Twojego roweru.

9 Klucz do szprych Musisz mieÊ klucz, który bÚdzie pasowaï do nypli znajdujÈcych siÚ w Twoim rowerze.

9 ObcÚgi. PrzydadzÈ siÚ do pracy z linkami. 9 Maïa lampka rowerowa. JeĂli wycieczka siÚ przedïuĝy i wracasz póěniej,

niĝ siÚ spodziewaïeĂ, dobrze jest mieÊ ze sobÈ jakieĂ awaryjne ěródïo Ăwiatïa.

Na dïuĝsze wycieczki (jeĂli trwajÈ wiÚcej niĝ kilka godzin lub na eskapady wielodniowe) zabierz ze sobÈ wszystkie wczeĂniej wymienione przedmioty, a ponadto:

9 Zapasowa opona. JeĂli opona siÚ rozedrze, ucieszysz siÚ, mogÈc wymieniÊ jÈ na skïadanÈ zapasówkÚ.

9 Dodatkowe dÚtki. JeĂli dÚtka zostaïa juĝ raz uszkodzona, moĝliwe, ĝe przyczyna tkwi (czasami dosïownie) w oponie i zawsze istnieje ryzyko, iĝ to samo stanie siÚ z zapasowÈ dÚtkÈ, dlatego jedna zapasowa dÚtka nie zawsze wystarcza.

9 Skuwacz do ïañcucha. Dïuĝsza wycieczka zwiÚksza prawdopodobieñstwo

pojawienia siÚ problemów z ïañcuchem, dlatego warto mieÊ ze sobÈ skuwacz do ïañcucha, który przyda siÚ do rozdzielania ogniw i ïÈczenia ïañcucha.

9 Zapasowe ogniwa i sworznie. Poniewaĝ zawsze istnieje ryzyko zerwania ïañcucha, warto zabraÊ ze sobÈ kilka zapasowych ogniw.

9 Zapasowe szprychy. Zawsze miej przy sobie kilka zapasowych szprych.

PamiÚtaj, aby byïy to szprychy o wïaĂciwych wymiarach (dla róĝnych kóï).

9 Zapasowe linki. JeĂli wybierasz siÚ na dïuĝszÈ wycieczkÚ, Twój rower

prawdopodobnie bÚdzie mocno obciÈĝony, a to nie pozostaje bez wpïywu na linki hamulca.

9 ¥rodki do smarowania. W trakcie trwania dïugiej wycieczki czÚĂÊ elementów Twojego roweru bÚdzie wymagaïa smarowania. Miej ze sobÈ maïÈ plastikowÈ butelkÚ z lekkim Ărodkiem do smarowania ïañcucha, który moĝna zastosowaÊ do ïañcucha, piwotów i linek.

9 Srebrna mocna taĂma klejÈca. Taka taĂma to uniwersalne narzÚdzie, dziÚki

któremu moĝna rozwiÈzaÊ wiele problemów, przynajmniej do czasu, gdy dotrzesz do najbliĝszego miasteczka.

Ostroĝna jazda Aby zwiÚkszyÊ swoje bezpieczeñstwo i chroniÊ rower, postÚpuj zgodnie z poniĝszymi wskazówkami:

9 Bacznie obserwuj drogÚ znajdujÈcÈ siÚ przed TobÈ. Twoim celem jest

omijanie przeszkód takich, jak kamienie, dziury i inne tego typu niebezpieczne obiekty. Uderzenie w przeszkodÚ moĝe doprowadziÊ do wygiÚcia obrÚczy lub innych problemów.

9 Zamiast skakaÊ przez krawÚĝnik lub najeĝdĝaÊ na niego (co moĝe

doprowadziÊ do uszkodzenia obrÚczy lub wrÚcz spowodowaÊ jakÈĂ kraksÚ), zsiÈdě z roweru i przeprowadě go przez przeszkodÚ.

9 Zmieniaj biegi na niĝsze, zanim jeszcze dotrzesz do bardziej stromych

odcinków wzniesieñ. Zmiana biegów w sytuacji, gdy Twój rower ledwo siÚ porusza, oznacza duĝe obciÈĝenia ïañcucha i przerzutek. JeĂli ïañcuch zeskoczy z impetem z najwiÚkszego koïa zÚbatego i uderzy w szprychy, musisz liczyÊ siÚ z tym, ĝe wyrzÈdzi jeszcze wiÚksze szkody. Co wiÚcej, zmiana biegu na stromym podjeědzie moĝe siÚ w ogóle nie udaÊ i trzeba bÚdzie zsiÈĂÊ z roweru, który zatrzymaï siÚ w miejscu.

9 Gdy widzisz, ĝe nie unikniesz uderzenia w przeszkodÚ i wstrzÈsu, unieĂ siÚ z siodeïka i stañ na pedaïach niczym dĝokej na koniu. W ten sposób zamortyzujesz wstrzÈs.

Wykonanie szybkiego testu stanu technicznego roweru przed jazdÈ JeĂli poĂwiÚcisz kilka minut na przygotowania do jazdy, zwiÚkszysz swoje bezpieczeñstwo, wygodÚ i przyjemnoĂÊ z nastÚpnej eskapady. PostÚpuj zgodnie z poniĝszymi wskazówkami, które mogÈ staÊ siÚ czÚĂciÈ takiego wstÚpnego sprawdzianu:

9 Otwórz i zamknij děwignie szybkozamykaczy, aby sprawdziÊ, czy mocno trzymajÈ osie kóï.

9 Poruszaj koïami z boku na bok, sprawdzajÈc, czy nie ma luzów. 9 UnieĂ po kolei oba koïa i zakrÚÊ nimi. ZwróÊ uwagÚ, czy nie ma ĝadnych biÊ, a obrÚcz stale dzieli od klocków taka sama odlegïoĂÊ.

9 Sprawdě ciĂnienie w oponach, posïugujÈc siÚ manometrem, po czym

porównaj wynik pomiarów z zalecanÈ przez producenta opony wartoĂciÈ ciĂnienia opisanÈ na Ăciance. Opony niedopompowane bardzo zwiÚkszajÈ opory toczenia, wpïywajÈc automatycznie na zwiÚkszenie wydatku energii zuĝywanej na pedaïowanie. Opony z wïaĂciwym ciĂnieniem lepiej tïumiÈ uderzenia i wstrzÈsy, a takĝe chroniÈ obrÚcz.

9 Przyjrzyj siÚ oponom, szukajÈc Ăladów zuĝycia: pÚkniÚÊ, naciÚÊ lub przetarÊ.

9 Mocno naciĂnij děwignie hamulców, ĝeby mieÊ pewnoĂÊ, ĝe klocki

pewnie chwytajÈ obrÚcz. Děwignia nie powinna przy tym pokonywaÊ wiÚcej niĝ poïowÚ drogi w kierunku kierownicy.

9 Upewnij siÚ, ĝe klocki pewnie chwytajÈ obrÚcz, a gruboĂÊ gumowej okïadziny jest wystarczajÈca.

9 Sprawdě luzy w sterach, przytrzymujÈc przednie koïo miÚdzy kolanami i poruszajÈc kierownicÈ z boku na bok. Potem stañ okrakiem po obu stronach ramy, naciĂnij hamulce i zabujaj rowerem w przód i w tyï.

9 Sprawdě ramiona korby, chwytajÈc je obiema dïoñmi (jednÈ rÚkÈ jedno ramiÚ) i próbujÈc poruszaÊ je z boku na bok. JeĂli czujesz jakieĂ luzy, moĝe najwyĝszy czas na przeglÈd suportu. Suport z duĝymi luzami stanowi niebezpieczeñstwo dla Twojego zdrowia.

9 Sprawdě, czy pedaïy wirujÈ swobodnie dookoïa swojej osi, ale nie moĝna oddzieliÊ ich od ramion korby.

9 Ustaw siodeïko na takiej wysokoĂci, ĝebyĂ siedzÈc, mógï ledwo dotknÈÊ

podïoĝa palcami stóp. InnÈ metodÈ upewnienia siÚ, ĝe rowerzysta zajmuje wïaĂciwÈ pozycjÚ, jest sprawdzenie, czy gdy pedaï znajduje siÚ w najniĝszym poïoĝeniu, kolano zgiÚte jest tylko nieznacznie. JeĂli moĝesz zablokowaÊ kolano, siodeïko znajduje siÚ za wysoko. JeĂli Twoje siodeïko umieszczone jest za wysoko lub za nisko, wydajnoĂÊ pracy nóg bÚdzie mniejsza, a w skrajnych przypadkach niewïaĂciwa pozycja moĝe prowadziÊ do nadmiernego zmÚczenia lub wrÚcz kontuzji.

9 Ustaw mostek i kierownicÚ tak, aby plecy znajdowaïy siÚ pod kÈtem

45 stopni wzglÚdem ramy. Chociaĝ taka pozycja bÚdzie nieco mniej wydajna aerodynamicznie, lepsze rozïoĝenie ciÚĝaru ciaïa pomiÚdzy tuïów i ramiona przeïoĝy siÚ na wiÚkszÈ przyjemnoĂÊ z jazdy. Uwaga. Niektórzy tradycjonaliĂci postÚpujÈ zgodnie ze wskazówkami starej szkoïy i utrzymujÈ, ĝe koñcówki kierownicy powinny znajdowaÊ siÚ w równolegïej pïaszczyěnie w stosunku do górnej rury ramy, jednak taka pozycja na dïuĝszÈ metÚ jest maïo komfortowa.

9 Popraw swojÈ widocznoĂÊ. Nie ma nic waĝniejszego niĝ bezpieczeñstwo,

a zadbanie o to, aby byÊ dobrze widocznym na drodze, jest istotnym krokiem w kierunku poprawy bezpieczeñstwa. Zakïadaj kolorowe ubrania. Upewnij siÚ, ĝe na koïach i pedaïach znajdujÈ siÚ odblaski. Stosuj odblaskowe opaski na rÚce i nogi. Zamontuj oĂwietlenie rowerowe o jasnym Ăwietle i tylne — czerwone, migajÈce Ăwiatïa LED — na wypadek, gdyby zmrok zastaï CiÚ na szlaku.

9 Skompletuj zestaw awaryjny. Zawsze warto przygotowaÊ siÚ na najgorsze

— kraksÚ, zgubienie drogi, burzÚ lub zmÚczenie. JeĂli w Twojej kurtce lub w sakwie (czy gdziekolwiek indziej) znajdzie siÚ miejsce na niezbÚdne przedmioty, bÚdziesz przygotowany na kaĝdÈ ewentualnoĂÊ. Zabierz ze sobÈ: telefon komórkowy, dokumenty (np. prawo jazdy), pieniÈdze, batoniki energetyczne, kurtkÚ przeciwdeszczowÈ, okulary przeciwsïoneczne.