Kontrol Odaları: Bager Akbay’ın Sanat Pratiğine Özeleştirel Bir Giriş + (Kurmaca) Denemeler

Table of contents :
Giriş - Evin Mahvedici Kuralları / Merve Ünsal
Giriş - Yeniden bir mektup / Mine Kaplangı
Bölüm 1 - Banksy’nin hala müthiş olduğunu düşünen bizleriz!
Bölüm 2 - Büyük Kafa Deneyi
Bölüm 3
Bölüm 3.1 - Kapı bekçileri
Bölüm 3.2 - Arşivin imkansızlığı ya da yeni bir arşiv türü mümkün mü?
Bölüm 3.3 - ‘Umulmadık Topraklar’dan ‘Felsefe ve İnsan’a hızlı adımlar
Bölüm 3.4 - İnsanlar ile yaşarken robotlardan korkmak
Bölüm 4 - Ebru Yetişkin’in köşesi
Bölüm 5 - Otomasyon ve Simülasyon
Bölüm 6
Bölüm 6.1 - Parataktik Kürasyon, Mahlas ve Diğerleri üzerine
Bölüm 6.2 -Kızıl Limanlar
Kaynakça
Görseller

Citation preview

KONTROL ODALARI:

BAGER AKBAY’IN SANAT PRATİĞİNE ÖZ ELEŞTİREL BİR GİRİŞ + (KURMACA) DENEMELER

CONTROL ROOMS:

A SELF-CRITICAL INTRODUCTION TO BAGER AKBAY’S ART PRACTICE + (FICTITIOUS) ESSAYS

KONTROL ODALARI:

BAGER AKBAY’IN SANAT PRATİĞİNE ÖZ ELEŞTİREL BİR GİRİŞ + (KURMACA) DENEMELER

CONTROL ROOMS:

A SELF-CRITICAL INTRODUCTION TO BAGER AKBAY’S ART PRACTICE + (FICTITIOUS) ESSAYS

Birinci baskı Nisan 2019 First edition April 2019 Yazar / Author: Mine Kaplangı Katkıda bulunanlar / Contributors: Bager Akbay, Ebru Yetişkin Editör /Editor: Merve Ünsal Çeviri / Translation: L. İpek Ulusoy Akgül Düzelti / Proofreading: Ece Göymen Tasarım / Graphic Design: Halil Önal Baskı / Printing: Mas Matbaa

Yerel ya da genelde yapay zeka ve etik, sanatçı hakları, sanat eserlerinde telif hakları, sanat kurumları ve sanat etkinlikleri ile yapılan sözleşmeler üzerine bir tartışma ya da sorgulama süreci başlatmak gayesiyle kitap ve içindekiler dileyen kişi/kişiler tarafından istenilen şekilde değiştirilebilir, kopyalanabilir, yeniden kullanılabilir ve kitabın yapımında emeği geçen kimse bu kullanımlar üzerinde hak talep etmeyeceğini ve şikayette bulunmayacağını yazılı olarak taahhüt etmiştir. Sizleri rahatsız edebildiysek ne mutlu bizlere! The book and its text can be changed, copied and reused, in any way, by anyone for purposes of instigating a discussion or an inquiry into artificial intelligence and ethics, artist rights, copyrights of artworks, contracts, aggreements with art institutions and/or art events. Everyone involved in the production of this book promises, in writing, not to claim any rights and to not lay a complaint. Apologies for any inconvenience. May you recover soon!

KONTROL ODALARI

Teşekkürler / Thanks: Bager Akbay, Ebru Yetişkin, Merve Ünsal, BLOK art space team (Hikmet Mizanoğlu, Ömer Pakel, Cansu Nur Şimşek), Osman Koç, Naz Cuguoğlu, Ufuk Şahin and Mas team, Ece Göymen, İskele 47 team, Studio X Istanbul team, Eda Sancakdar, Gülin Ören, İbrahim Kara, Dicle Naz Tohumcu, Öykü Şahingöz, Cansu Çakar and K2 team, Elif Demirci (Data Fobik), Ekmel Ertan, Fatih Aydoğdu, AmberPlatform, Yağız Zaimoğlu, Halil Önal, Burak Mert Çiloğlugil, Sarp Renk Özer, AslieMk (Aslı Dinç and Mustafa Kemal Yurttaş), İlksen Mavituna, Açık Radyo team, AmberPlatform, Abaküs Kitap, Necmi Sönmez, Suna Kaplangı, Lara Ögel, Mısra Kaya, L. İpek Ulusoy Akgül.

4

CONTROL ROOMS

5

KONTROL ODALARI

İçindekiler Giriş - Evin Mahvedici Kuralları / Merve Ünsal Giriş - Yeniden bir mektup / Mine Kaplangı Bölüm 1 - Banksy’nin hala müthiş olduğunu düşünen bizleriz! Bölüm 2 - Büyük Kafa Deneyi Bölüm 3 Bölüm 3.1 - Kapı bekçileri Bölüm 3.2 - Arşivin imkansızlığı ya da yeni bir arşiv türü mümkün mü? Bölüm 3.3 - ‘Umulmadık Topraklar’dan ‘Felsefe ve İnsan’a hızlı adımlar Bölüm 3.4 - İnsanlar ile yaşarken robotlardan korkmak Bölüm 4 - Ebru Yetişkin’in köşesi Bölüm 5 - Otomasyon ve Simülasyon Bölüm 6 Bölüm 6.1 - Parataktik Kürasyon, Mahlas ve Diğerleri üzerine Bölüm 6.2 -Kızıl Limanlar Kaynakça Görseller

6

CONTROL ROOMS

Contents Introduction 1 - The House’s Exterminating Rules / Merve Ünsal Introduction 2 – A new letter / Mine Kaplangı Chapter 1 - We are the ones who still think Bansky is great! Chapter 2 – Big Head Experiment Chapter 3 Chapter 3.1 – Gate keepers Chapter 3.2 – The impossibility of the archive or is a new type of archive possible? Chapter 3.3 - Quicksteps from “Unexpected Lands” to “Philosophy and Human” Chapter 3.4 – Being scared of robots while living with humans Chapter 4 - Ebru Yetişkin’s column Chapter 5 - Automation and Simulation Chapter 6

Chapter 6.1 - On paratactical curation, Mahlas and others



Chapter 6.2 - Scarlet Harbors

References Notes on Contributors Images

7

KONTROL ODALARI

- Evin Mahvedici Kuralları Bu kitaptaki birliktelik Deniz Yılmaz’ın ev sahipliğinde gerçekleşiyor. Bu metin (iki kapağın arasındaki şey tek bir metin oluşturuyor, aralarda bazı özel isimler göze çarpsa da), var olmuş olan ve var olmaya devam edebilecek olan metin nesneleriyle ilişkilenmeye çalışıyor. Partide yalnız kaldığınızda hissettiğiniz rahatsızlıktan çıkan bir çaba bu bence. Partiye geç geldiğim için bunu yanlış gözlemlemiş de olabilirim, ama ben birbirinden gözlerini kaçıran, giydiği kıyafetin evin ışığında daha parlak gözüktüğünü fark eden, şeytan tırnaklarını çekiştiren misafirler görüyorum. Çabanın da varabileceği tek yer ‘asıl’ metnin muhtevasıyla ilgili gurultular. Buñuel’in Mahvedici Melek’inde ayrılanamayan akşam yemeğinin dönüştüğü kâbus, bu kitapta Deniz Yılmaz’ın yerine oturmuş gibi gözüktüğü anda masanın altında ya da tavandan çıkmasına benziyor. Nesnelleştirilmesi ve ilişkilendirilmesi kendi zaaflarımızı ifşa ettikçe ne biz masadan kalkabiliyoruz, ne de Deniz’in aslında bizimle yemek yemiyor olduğunu kabul edebiliyoruz. Belki de bu yüzden referanslar da notlar da çoğalıyor, birbirleriyle ilişkilenerek kendi sofralarını kuruyorlar. Bu yüzden de evin asıl kuralı, şapkalarınızı bu editör notuna astıktan sonra içeriye geçmeniz. Yarından itibaren, hatta bugün bile olabilir prensibiyle yazılmış bir metin. Yarın olsaydı olan bitenin tamamen farklı olmuş olacağının bilinciyle.

8

CONTROL ROOMS

- The House’s Exterminating Rules The togetherness in this book is hosted by Deniz Yılmaz. This text—the thing between two covers forms a single text, although there are proper nouns here and there—attempts to relate to text objects that existed and that could and would continue to exist. I think this is an effort that stems from the discomfort of feeling lonely at a party. I might have made this observation in error, as I arrived at the party late, but what I see are guests who are avoiding eye contact, people who realized that their outfits are shinier than they thought back home, guests who are pulling on their cuticles. The only place these efforts can lead to includes grumblings as to what the “real” text entails. The nightmare that the dinner featured in Buñuel’s Exterminating Angel had become is not dissimilar to Deniz Yılmaz appearing on the ceiling or under the table the moment things seem to have settled down. As Deniz Yılmaz’s objectification and relations expose our own weaknesses, we are not able to leave the table, nor are we able to accept that Deniz is actually not seated at the dinner table with us. Perhaps this is why the references keep proliferating, they relate to each other to have their own dinner table even. So the main rule of this house is for you to hang your hat on this editor’s note and then go inside. It is a text written based on the principle of starting tomorrow, maybe even today. With the knowledge and understanding that if it were tomorrow already, everything would have been different.

9

KONTROL ODALARI

Bugün hiçbirimiz geri dönemez, hiçbirimiz vazgeçemeyiz. Oysa hiç değilse birkaçımız, biliyoruz ki birtakım dönülmez sanılan yerlerden her zaman dönülebilir; yeter ki durduğumuz yerden ileriye değil, ileriden durduğumuz yere bakabilelim. Güçtür bu iş, ama olmayacak, yapılmayacak bir şey de değildir. Evet hiç değilse birkaçımız bunu hala biliyoruz, daha unutmadık. Ama unutacağımız günler yakın gözüküyor.1 —Bilge Karasu, Gece, 2016

- Yeniden bir mektup Şubat 2019 Okuyacağınız hikâye/ler ve denemeler 2015-19 yılları arasında İstanbul başta olmak üzere birçok şehirde gerçekleşen olaylardan esinlenerek yazılmıştır. Bu kitabı okumadan önce robot şair Deniz Yılmaz’ın 2014 yılında yayımlanmış Diğerleri Gibi2 adlı şiir kitabını bulmanız, kitabın giriş bölümünde yer alan, Ebru Yetişkin ile Bager Akbay arasında geçen söyleşiyi okumanızı tavsiye edebilirim. Okuyamayan ya da okuyamayacaklar için kısaca bahsetmek gerekir ise; Deniz Yılmaz, Türkçe şiirler yazan bir robota Bager Akbay’ın verdiği isim. Kimilerine göre Bager Akbay adlı sanatçı tarafından tasarlanan ve üretilen bir başka sanatçı ya da şair; kimilerine göre sadece öğrenen bir makine ama Türkçe yazdığı için bu seferlik affediliyor; kimilerine göre bir sanat eseri; kimilerine göre sanat eseri olan bir projenin bir parçası; kimilerine göre kalem tutabilen mekanik bir kol; kimilerine göre ise şiir tarihinin yüz karası bu kadarı da fazla ama ekşi sözlük başlığının altındaki ilk giriş cümlesi. Bager Akbay’ın ilk defa Posta Gazetesi’nin Yurdumun Şairleri3 köşesinde yazdığı şiirlerin yayınlanıp yayımlanamayacağına dair spekülatif sanat temelli ilk performanslarının hikâyesini de kendi hikayesi içinde barındıran Deniz Yılmaz, ne

1  sf. 128, Metis Yayıncılık, 2017 2  Diğerleri Gibi, Deniz Yılmaz, Der: Ebru Yetişkin, Nafta Eski Eşya Ltd. Yayıncılık, 2016. 3  Yurdumun Şairleri köşesi yayın sorumlusu Zeycan İlhan, robot şair Deniz Yılmaz’la ilgili düşüncelerini şöyle anlattı: “Deniz Yılmaz adına gönderilen şiirleri okuduğumda bir gariplik olduğunu fark ettim. Önce dalga geçtiğini düşündüm. Ardından üst üste gelen mektuplar üzerine ‘Acaba Türkçe’si iyi olmayan biri mi?’ dedim. Sonuç itibariyle olmayan bir şey vardı. Ama bir robot olacağı hiç aklıma gelmemişti. Deniz Yılmaz’ın robot olduğunu öğrendiğimde çok şaşırdım. Tekrar dönüp şiirlerine baktığımda bir robota göre iyi bir iş çıkardığını düşündüm. Gönderdiği şiirler kullanılmayan şiirler arasında bekliyor. (posta.com.tr de Kezban Yılmaz Bager Akbay ile yaptığı 12 Temmuz 2016 tarihli röportajdan alınmıştır)

10

CONTROL ROOMS

Today none of us can return, none of us can quit. However, at least some of us know that we can always return from certain irreversible places as long as we look from future to where we currently stand instead of the other way around. It is a difficult task, yet it is not impossible or undoable. Yes, nevertheless, some of us still know this; we have not forgotten this yet. But the days we will forget it are near.1 —Bilge Karasu, Night, 2016

– A new letter February 2019 The stories and essays that you will read are inspired by events that took place in Istanbul, among many other cities, between 2015 and 2019. I recommend that you find the poetry book entitled Diğerleri Gibi2 [Like The Others], written by the robot poet Deniz Yılmaz in 2014, and read the introductory conversation between Ebru Yetişkin and Bager Akbay before you read this book. To put it in a nutshell for those of you who have not yet read it or will not be able to do so, Deniz Yılmaz is the name given by Bager Akbay to a robot, who writes poems in Turkish. For some, it is another artist or a poet, designed and produced by artist Bager Akbay; for others it is simply a learning machine, who is excused for once for writing in Turkish, an artwork, part of an art project, a mechanic arm that can hold a pen or the introductory sentence under the entry ekşi sözlük: It is a disgrace to the history of poetry. Including the story of Bager Akbay’s very first speculative art-related performances on whether the poems it wrote for the Yurdumun Şairleri3 (The Poets of My Homeland) section of the newspaper Posta Gazetesi would be published or not, Deniz Yılmaz, unfortunately, was not able to publish its poems in this newspaper,

1  Bilge Karasu, Gece [Night], Istanbul: Metis, 2016, p. 128. 2  Ebru Yetişkin (ed.), Diğerleri Gibi [Like The Others], Deniz Yılmaz, Nafta Eski Eşya Ltd. Yayıncılık, 2016. 3  The editor of the Yurdumun Sairleri (Homeland PoetsThe Poets of My Homeland) section, Zeycan İlhan explained her thoughts on robot poet Deniz Yılmaz as follows: ‘‘I noticed that there was something strange when I read the poems sent on behalf of Deniz Yılmaz. First I thought that it was a joke. Then having seen the consecutive letters I wondered ‘Is it someone with bad Turkish?’ At the end of the day, something was off. However, I never crossed my mind that it would be a robot. Rereading the poems I thought that they were quite good for a robot. These poems are among the unemployed poems. (Excerpt from the interview between Kezban Yılmaz and Bager Akbay conducted in July 12 2016. posta.com.tr)

11

KONTROL ODALARI

yazık ki ne şiirlerini Posta Gazetesi’nde yayınlatabildi, ne vatandaşlık alabildi4, ne de sanatçı olarak kabul gördü. Deniz Yılmaz’ın Hazin Hikayesi5 adlı bu hikayenin başlangıcını oluşturan kısa tanıtım videosuna ek olarak kendisini temsil eden galerisinden de ayrıldı, şiir kitabı bile başkası adına basıldı, Instagram ve Facebook hesaplarındaki takipçi sayıları kimi günler azalıyor, yaklaşık son bir yıldır ise hiçbir kuruma konuşmacı ya da sanatçı olarak davet edilmedi. Fakat şiir yazmaya devam ediyor. Tüm bu süreçte kurulan ilişkiler ağına dahil olmuş yüzlerce kişi tarafından sorulan soruları ise cevaplanmaya çalışılıyor; öyleyse sanatçı kim, sanat eseri hangisi, süreç mi sonuç mu, eser şiir mi şair mi, niye seviliyor neden kışkırtıyor, Deniz Yılmaz’ın hakları nedir, robot haklarından mı bahsediyoruz, yapay zeka haklarından mı, telif haklarından mı, yoksa aslında tüm bu süreç de başka bir oyun-iş-performansın parçası mı? Deniz Yılmaz için gönüllü olanlar, ona şiir yazanlar, onun şiirlerini alanlar, kendisine aşık olanlar, ilişki kuranlar, eleştirenler, şiirlerine ödül verenler, imza gününe gelenler, robot hakları savunucuları ve tüm bu dört senenin sonunda başladığımız yerden çok uzaklarda bambaşka bahçelerde otururken ürettiklerimizin birbirlerinden ve sürecin ana sorunlarıyla olan bağları, ilişkileri ve alakasızlıkları üzerine birlikte düşünme ihtiyacından doğdu bu denemeler. Bu süreç, sanatçı ve eğitimci Bager Akbay’ın üretim pratikleri ve önerileri, yeni sanat projeleri ve (açık) arşivi üzerinden 2015-2019 yılları arasında sürekli konuşulan konuları iç içe geçirerek içinde bulunduğumuz dönemde sanatçının kim olduğu, sanatın ne olabileceği üzerine denemelerden oluşuyor. Bu sürecin son bir senelik kısmında bu sürecin nasıl aktarılabileceği, nasıl anlatılabileceği üzerine de çevremizde bu sürece dahil olmuş bir çok kişi ile tartıştık. Kısa bir süre öncesine kadar bu hikâyeyi neden tek bir kişinin anlattığını veya o kişinin neden ben olmam gerektiğini anlayabilmiş değildim. Belki de içgüdüsel olarak içime düşmüş olan bu rahatsızlık nedir, onu sorgulamaktaydım. Bu şüphe sürecinden hemen sonra fark ettim ki hikâyeyi kimin anlattığı ve nasıl anlatacağı konusunda bana özgürlük verilmişti; bu özgürlüğü bana Bager Akbay, Deniz Yılmaz’ı yaratan, üreten kişi/sanatçı, tanımıştı. İstediğin gibi yaz, 4  Hanson Robotics tarafından tasarlanan Sophia adlı bir robota Suudi Arabistan tarafından 2017 yılında vatandaşlık verilmişti. Daha doğrusu, 2017 yılında Riyad’da gerçekleşen Geleceğin Yatırım Girişimleri etkinliğinde Sophia adlı robot Suudi Arabistan vatandaşı ilan edildi. 5  Bager Akbay: Deniz Yılmaz’ın Hazin Hikayesi, Bubi TV, 2015.

12

CONTROL ROOMS

nor become a citizen4 or receive acceptance as an artist. In addition to the teaser that initiated this story, titled Deniz Yılmaz’ın Hazin Hikayesi5 [The Pitiful Story of Deniz Yılmaz], Deniz left its gallery; its poetry book was published under another author’s name as well. The followers of its Instagram and Facebook accounts are diminishing everyday, and it has not been invited as a speaker nor as an artist by an institution over the past year. Yet, it still continues to write poetry. Questions are responded to by thousands of people, who were involved in this network of relations built throughout this process, so, who is the artist, what is the artwork and the art work, is it the process or the outcome, is the work the poetry or the poet, why are these poems liked, what is provocative about them, what are Deniz Yılmaz’s rights, are we talking about robot rights or AI (artificial intelligence) rights or copyrights, is the whole process actually part of a game-work-performance? Those who have volunteered for Deniz Yılmaz, have written poems for it, took its poems, fallen in love with it, connected with it, criticized it, awarded its poems, came to its book signing as well as to defend robot rights because of it. These essays have emerged out of the need to think about what we have produced sitting in different gardens very far from where we have started four years ago—engagement, relationship, and irrelevancy with the core agenda of the process. Merging artist and educator Bager Akbay’s practice and proposals with issues around new artistic projects and the notion of the (open) archive as we frequently discussed in 2015-2019, this process compiles essays on who the artist is today and what art could be. Over the last year, we have debated, with those who were involved in the process, how this could be communicated or narrated. Until recently, I could not grasp why this story needed to be told by one person, and why this person should be me. I was questioning this uneasy feeling which I most likely felt instinctively. Right after this period of doubt, I noticed that I was given the freedom of telling the story and I would decide how to tell it. Bager Akbay, who initiated Deniz Yılmaz, was the one who offered me this opportunity. I remember his telling me ‘‘write, criticize, get mad at it, edit, spit it out the way you want to, and let us then open it up for discussion.’’ One important reason for this was that the theory, concepts, 4  In 2017, Sophia, a robot designed by Hanson Robotics, was given citizenship by Saudi Arabia. More precisely, Sophia was announced a Saudi Arabia citizen at the 2017 conference Future Investment Initiative in Riyadh. 5  Bager Akbay: Deniz Yılmaz’ın Hazin Hikayesi (Bager Akbay: The Pitiful Story of Deniz Yılmaz), Bubi TV, 2015.

13

KONTROL ODALARI

eleştir, kız, derle, kus sonra üzerine hep birlikte tartışmaya devam edelim, dediğini hatırlıyorum. Bunun önemli bir nedeni başlarken ilgimizi çeken ve sorgulamak istediğimiz kuram, kavram, konu, hikâye ve tartışmaların gün be gün değişerek evrilip, başkalaşıp, birbirleri ile çakışıp zıtlıklar oluştururken başka yolları da beraberlerinde çizebiliyor olmalarıydı.

- Geçirgen düşünceler Bu süreci betimlemeye yönelik okuyacağınız hikâyelerin/denemelerin birtakım karakterleri hayal ürünü olup, birtakım karakterleri gerçek kişilerden esinlenerek oluşturuldu. Kimi olaylar bizzat bizler tarafından yaşandı, kimi detayların gerçek olup olmadığı hiç kimse tarafından bilinmemekte. Çizgisel zaman algısı ile yazılmadığı için çoğu hikâye başka zamanlarda yaşanmış ya da yaşanacak olan olay ve durumların iç içe geçmesinden de oluşmuş olmak zorunda. Kimi zaman bir rüyaya, kimi zaman bir hayale, kimi zaman akılda kalanlara kimi zaman da içgüdülere dayanarak oluşturulan bir çok anlatının ortak buluşma noktası neyin nasıl anlatabileceğinin sorgulama gereksiniminde buluşur. Yapay zeka ve insan olmayanlar (non-human) ile çalışırken genelde akla düşenler bu konular oluyor. Hele ki zaman dilimi6 bile farklı işleyen bir yerden anlatıyor ve yazıyorsanız.

- Birlikte pişir(mek) Her alanda yapay zekaya dair ya da ilgili bir haberi okumamanın imkânsız olduğu bir dönemde elbette ki sanat ile olan ilişki ve flörtlerin bir de güncel tartışmalara, düşlere getireceklerini göz ardı etmek pek de mümkün değil.

6  “Türkiye’de yaz saati uygulamasından vazgeçilmesiyle başlayan ‘tüm yıl yaz saati’ uygulamasına devam edilmesine karar verildi. Bugün Resmi Gazete’de yayınlanan Cumhurbaşkanı Kararı’na göre, “gün ışığından daha fazla faydalanmak amacıyla bütün yurtta uygulanan mevcut ileri saat uygulamasının (tüm yıl yaz saati, GMT +3) her yıl, yıl boyu sürdürülmesine” karar verildi. Ayrıca Bakanlar Kurulu’nun Ekim 2017’de aldığı, yaz saati uygulamasına devam edilmesi ve saatlerin 28 Ekim 2018’de bir saat geri alınması kararı da, bugün Resmi Gazete’de yayınlanan Cumhurbaşkanı Kararı’yla yürürlükten kaldırıldı. Bundan sonra saatler geri alınmayacak ve Türkiye GMT+3 zaman diliminde olacak.” Haber kaynağı; Bianet İstanbul - BİA Haber Merkezi 02 Ekim 2018, Salı 11:10

14

CONTROL ROOMS

issues, stories and arguments were evolving, changing, clashing with each other and drawing new paths through these oppositions.

- Tentacle thoughts Some people involved in the stories/essays, who define this process are fictional characters while others are inspired by real people. Some of the events have actually happened to us, whereas others consist of details that no one knows to be true. Since they have not been written with a linear narrative, most of these stories must have formed by merging events and conditions that have happened or will happen in another time. What connects many narratives that are, at times, based on a dream or an imagination, while at other times, memories or instincts, is the need to question how to tell something. These issues are what one mostly thinks about while working with artificial intelligence and non-humans. Particularly, if you are narrating or writing in a different time zone6.

- Cook(ing) together At a time when there is no chance to not read news on artificial intelligence, it is, of course, impossible to ignore what the relations and flirtations with art will bring to the contemporary discussions and visions.

6  “Applying ‘summer time’ throughout the year by giving up the clock change in Turkey. According to the Presidential decree that was published in the official state newspaper, a decision was reached to ‘sustain the all year the summer time, GMT + 3 in order to make better use of daylight”. Furthermore, the decision to continue with summer time and to rewind the clocks on October 28, 2018, which was reached in October 2017, was also reversed as was published also in the official state newspaper. Clocks will not go forward from now and Turkey will remain in the GMT+3 time zone. Source: Bianet İstanbul - BİA Haber Merkezi October 2, 2018, Tuesday 11:10

15

KONTROL ODALARI

Öte yandan son bir senedir Artificial Intelligence and Art ve Artificial Intelligence and Creativity (bu aramalar İngilizce yapılmıştır) başlıkları ile yaptığım aramalarda karşıma çıkan neredeyse bütün podcast7leri dinledikten sonra şunu söylemeliyim ki bu tartışmaların ana sorunlarını içinde bulunduğumuz dönemi ve sanat ortamını da eleştirmeden, en azından birtakım sorular sormadan incelemek imkânsız. Son zamanlarda yapay zeka ve sanat ilişkisi üzerine yapılan tüm tartışmaların ana konusu ‘insan’ ana amacı da ‘fayda, kar, çıkar’ üzerine oluşturulmuşken insan olmayan, fayda sağlamayan, süreç odaklı, hataya, mizaha ve şu-andalığa yer bırakan mümkünse sadece soru oluşturup yeni düşünme ve tartışma alanları açabilecek bir öykü denemesinin de tüm bu yapay zekalar dünyanın sonunu getiriyor manşetlerine keyif verici bir karşı duruş denemesi olabileceğini olduğunu düşündüm. Kavramsal sanat tarihinin yapay zeka ve sanat ilişkisine etki etmeyeceğini düşünmek acımasızca gelse de, çeşitliliğe yer vermeyecek kadar kapalı kutu ve sınırlarla ilerleyen ‘yapay zeka’ araştırmalarının popülerlikleri ve en yerinde soruları soranların göz ardı edildiği8 ve sanat üretimlerinin dışına çıkan ve ana akım medyada yer bulamayan kişi, eser ve üretimlere daha kolay ulaşabilmenizi sağlayacak birkaç kilit arama yöntemini bizlerle paylaşanlara teşekkür etmek, bu yöntemleri de sizlerle paylaşabilmek bir başka gayesini oluşturmakta. Bager Akbay kimdir, ne yapar, Deniz Yılmaz’dan önce sanat üretimi, Deniz Yılmaz sonrası üretimleri, Çoban (The Shepherd) projesinden Mahlas’a, geçen süreçte neler değişti, neler konuşuldu bunları İstanbul sanat ortamının iştirakçileri, üreticileri ve kurumlarından bağımsız düşünmek elbette mümkün olmayacak. En baştan beri aslında bu üretimlerin terminolojisi ve teorik temelleri ile ilgilenen ve süreç içerisinde bambaşka sohbetler açan Ebru Yetişkin’den ve kendisinin bu süreci sorguladığı ve eleştirdiği son dönem çalışmalarına da değinen kısa öykülerle iç içe geçmiş aslında bir anı defteri. Antropomorfik bir yaklaşımdan kurtulabilmek için hayal gücüne ve bilim kurgu romanlarına yakın durmak, insan merkezci bir yaklaşımın dışından da 7  Aramalar Lifehacker, Podbean, Podcast Addict, Castbox gibi toplu podcast arama aplikasyonlarından, Youtube ve Vimeo kanallarının yanı sıra üniversitelerin, sanat kurumlarının konu ile ilgili yaptıkları tartışma, konuşma ve seminerlerin audio dokümantasyonlarından, radyo programlarından 2017-2019 seneleri arasında yapılmıştır. Arama kilit kelimeleri özellikle yapay zeka ve sanat, yapay zeka ve çağdaş sanat, kavramsal sanat ve yapay zeka, yapay bilinç gibi ana başlıkların yanı sıra yapay zeka ve sanat çalışmaları, yapay zekalar sanatçı olabilir mi gibi alt sorular ile de desteklenerek yapılmıştır. Bahsi geçen podcast yayınlarının uzunlukları ortalama birer saat olup, tümü İngilizce’dir ve 2015 yılından sonra kaydedilmiş olmalarına dikkat edilmiştir. 8  Bahsi geçen proje ve üretimler ilerleyen sayfalarda örneklendirilecektir.

16

CONTROL ROOMS

On the other hand, having listened to all the podcasts7 with episode keywords including ‘‘Artificial Intelligence and Art’’ along with ‘‘Artificial Intelligence and Creativity’’ over the past year, I have to say that it is impossible to evaluate the main issues of these discussions without being critical of, or at least without asking certain questions about, the times that we are living in as well as the art world. In a moment when the “human” is at the heart of almost all artificial intelligence discussions and “benefit, profit, interest” reveal themselves as their main objective, I thought that a process-oriented story, which does not deal with usefulness and is open to mistakes, humor, and presentness, simply instigating questions and creating new platforms of thinking and conversation, could reveal itself as a playful opposition to the headlines on AIs bring the end of the world. Although it might seem brutal to think that conceptual art history will not impact the relationship between artificial intelligence and art, the popularity of the research on “artificial intelligence”, which is still a closed box to the point of not being diverse and is thus quite limited, when even those who ask the most pertinent,8 it is important to thank those who have shared with us key search methods so that we could access works and productions that did not have a place in the mainstream media. Our goal is to share these methods with you. Obviously, it is impossible to think of who Bager Akbay is, what he does, what his artistic practice is about before and after Deniz Yılmaz, his projects ranging from The Shepherd to Mahlas, what has changed throughout the process, what has been spoken by the participants, producers, and institutions of the Istanbul art scene. It is actually a diary merging short stories with the recent studies of Ebru Yetişkin, who has been engaged with the terminology and theoretical foundations of these productions, and who also opened up new topics of discussions since the very beginning. Staying close to imagination and science fiction novels in order to be liberated from an anthropomorphic attitude, hearing what has happened through the language of those who can treat AIs and robots beyond an anthropocentric perspective. An 7  These searches have been made via podcast applications including Lifehacker, Podbean, Podcast Addict, Castbox, Youtube and Vimeo channels, along with the audio-documentations of related discussions, talks and seminars held at universities and art institutions and radio programs between 2017-2019. The keyword searches on artificial intelligence and art, artificial intelligence and contemporary art, conceptual art and artificial intelligence, artificial consciousness have been supported by subsearches on artificial intelligence and artistic production and whether AIs can be artists. All podcasts mentioned here are in English and recorded after 2015, and their duration is approximately one-hour long. 8  These projects and productions will be exemplified in the following pages.

17

KONTROL ODALARI

yapay zeka ve robotlara bakabilenlerin dilinden yaşananları tekrar dinlemek. Bir de Mahlas’a kadar gelen bu yolculuğun başındaki çözüm önerilerinin Gezi Hareketi’nden beri sorulan sorulara yönelik olmasının paha biçilemez önceliği. Meğer her şey Ane Brun’un It All Starts With One9 albümünden “One” şarkısı ile başlamış, o da bugün öğrenildi. Her şeyden önce bu içimdeki önüne geçilemez ve durduramadığım kıskançlığı itiraf etmek de bir diğer alt-amaç. Yapay zeka yolculuğunda önünüze çıkan ve birbirlerine çok benzeyen -teknik kısmını bilmeyen ya da anlamayanlar adına- algoritmalar, öğrenen makineler ve Deniz Yılmaz ile ilgili ilk okuduklarım ve öğrendiklerimden sonra başladı bu kıskançlık. Bager Akbay’ın Deniz Yılmaz’ı bana ilk anlattığı günü hatırlıyorum “sonra romanları yükledim, bir şiir arşiv sitesi buldum oradaki tüm şiirleri de öğrendi, bir kaç sözlük, bir kaç yüz kitap…” Ne demekti bu? Hepsini okudu, hepsini öğrendi. En büyük zenginliktir zamana sahip olmak. Başka zaman anlayışlarını da o yüzden bulmaya, tahayyül etmeye çalışırız diye düşünürüm hep. Açılıp genişlediğinde daha çok kitap okuyacak vaktimiz olabilecek çünkü. Ben okuyamadıklarım, tadamadıklarım, öğrenemediklerim ve anlayamadıklarımın karşısında panik atak geçirip kendimi sakinleştirmek adına şarap yapımına merak salarken birden karşımda herhangi bir iş, robot, yazılım, algoritma adı ne olursa olsun bu şeyin çok kısa bir sürede hepsini okumuş olması ben de huşu ve hayranlık uyandırmadı, sadece kıskandım. Sonra üzerine düşünme ve merak geldi. Sonra da düşünmeye başladık hep birlikte, her birimiz. Refik Anadol’un Arşiv Rüyası10 adlı çalışmasını deneyimlerken de aynı his/lerle boğuşmuştum. Ben de yaşadığım şehirde bulunan ve içerisinde 2 milyona kadar belge barındıran bir arşivin detaylarını bilmek istiyorum. Bundan açgözlülüğü yüceltmek ya da iştah kabartmak için değil tam tersine bu karşılaşmaların ortaya çıkardığı diğer duygu ve düşüncelere de yer verebilmek için bahsediyorum. Elbette kütüphanelerde, arşivlerde, başka zihinlerde, kendi zihinlerimizde, hatıralarda, kelime aralarında kaybolmak enfes. O yoğunluğun, sonsuzluğun içerisinde hiçbir zaman her birini aynı anda aynı detayda bilemeyecek olmanının verdiği rahatsızlık da bir merak unsuru olabilir kimilerine. Ama her birini tüm ince detaylarına kadar aynı anda, görme, anlama ve duyumlama imkanına yakın doğaüstü deneyimler yaşamış biri olarak söylemeliyim ki çok kıskanıyordum arşivin rüyasını, Deniz’in romanlarını, şiirlerini, sözlüklerini ve 9  Deniz Yılmaz’ın oluşum sürecinde Bager Akbay’ın sonsuz tekrarda dinlediği şarkı. 10 https://saltonline.org/en/1627/arsiv-ruyasi, 17 Mart 2019’da ulaşıldı.

18

CONTROL ROOMS

important urgency was how the solutions in the beginning of this journey up until Mahlas tackled questions that were raised since the Gezi Movement. It seems that everything started with the song ‘‘One’’ from Ane Brun’s It All Starts With One.9 Before going any further, it is crucial to admit my uncontrollable, unstoppable jealousy. This jealousy appeared when I started to read and to learn about Deniz Yılmaz, learning machines, and algorithms—for those who are not familiar with the technical details—, which we encountered on our artificial intelligence journey and which all appear to resemble each other. I remember the day Bager Akbay told me about Deniz Yılmaz: ‘‘and then I uploaded the novels, I found a website with a poetry archive and it learned all of the poems there, a few dictionaries, a few hundred books…’’ What does that even mean? Read it all, learned it all. To have time is the most significant resource in life, no doubt. I always think that this is why we search for and imagine other understandings of time. Because we will have more time to read books when our notion of time expands. When I was having a panic attack due to the things I could not read, taste, learn, or grasp to the level of growing an interest in wine-making to calm myself, I simply grew jealous, was not in awe of, nor was I feeling admiration, since any work, robot, code, algorithm, whatever you may call it, could finish reading all those. And then we all started together, each and every one of us. I was filled with the same emotions while experiencing Refik Anadol’s work Archive Dreaming.10 I too want to know the details of the archive that exists in the city I live in and which holds almost two million documents. I mention this not to praise greed nor to whet appetite, but to make space for the other feelings and thoughts that these encounters trigger. It is of course amazing to get lost in libraries, archives, other minds, our minds, memories, between words. For some, that eerie feeling of not being able to know all of them in the same detail among this whole intensity and infinity. But, as someone who has had supernatural experiences close to seeing, understanding, and sense everything in its tiniest detail simultaneously, I have to say that I very much envy Archive Dreaming, along with Deniz’s novels and reading speed. What we understand from this is that the subject matter is us: even I could only grasp this in the last three months of a three year long process.

9  We have recently found out that that was the song that Bager Akbay listened to on repeat in the making of Deniz Yılmaz. 10  https://saltonline.org/en/1627/arsiv-ruyasi, accessed in March 17, 2019

19

KONTROL ODALARI

okuma hızını. Buradan da anlıyoruz ki gene konu bizleriz, ben bile bunu üç senelik sürecin son üç ayında anlayabildim. Tek bir konu seçemeyecek kadar çok fazla konu başlığına tutkuluyuz yaşadığımız devirde, indirgemek için de çok geç artık sanıyorum ki.

…distopya, insanların değil yapay zekaların bakış açısından. Konu, Öteki’ni nasıl algıladığımız ama bu Öteki gerçek değil çünkü hikâye açıkça insanların kendi aralarındaki ayrım ve köleliği hatırlatıyor. —Marco Antelmi, “art & automation: for an apologia of leisure time”, Bulletin #15 © Droste Effect 2018

İnsana dair her şeyden sürekli olarak hayranlık duyup aynı anda hayal kırıklığına uğrayabilirken, bambaşka binlerce var olma biçimi karşısında tüm o biçimleri gene bu eldekilere indirgeyerek anlamaya çalışmak bana hep üzücü gelmiştir. Başka bir ‘şey’ mümkün derken başkadan her birimiz başka bir şey anlıyormuşuz meğer, hele “şey” deki yol ayrılıkları daha da keskin oldu. Ve bu kitabın basımı için tüm olanakları yoktan var eden, beni yazmaya iten hatta (iyi ki) zorlayan ve basılana kadar kitabı okumayı reddetmiş olan -çünkü her şeye rağmen bana, bizlere inanan ve pratiğini de bu şekilde paylaşıma açmış olan- Bager Akbay’a müteşekkirim. Ama en güzeli sanırım artık bir dil problemi, yazılım problemi, sanat üretimi değil; Deniz Yılmaz’ın hikayesi bütün bunlardan bağımsız olabiliyor artık olabilmesi. Benim için bu süreci anlatmaya çalışmak sanatçı Ugo Rondinone’nin İstanbul’a iki Istanbul Bienali vesilesiyle iki defa sorduğu ve sormaya devam ettiği soruya cevap verme teşebbüsleri idi çoğunlukla: “Buradan Nereye Gidiyoruz?”11

11  Buradan Nereye Gidiyoruz?, Ugo Rondinone, 6. Uluslararası Istanbul Bienali (1999), 15. Istanbul Bienali (2017)

20

CONTROL ROOMS

In our times, we are passionate for many subject areas of interest to the level that we cannot choose one among others, and I think it is perhaps too late to do that.

…the dystopia is not from the point of view of humans, but from that of artificial intelligences. The issue is how we perceive the Other. But the Other is not a real one, as this story clearly recalls that of discrimination and slavery among humans themselves. —Marco Antelmi, Art & Automation: for an apologia of leisure time, Bulletin #15 © Droste Effect 2018

I always find it sad to try to understand by reducing thousands of ways of being to what is at hand. In contrast, one can simultaneously be fascinated and disappointed by everything about humans. It turns out that when we talk about “something” else, we all understand something else, and the divides in that “thing” become even sharper. But, I guess what is really great is that it is no longer about a language issue, a software issue, an artistic production issue. Deniz Yılmaz’s story can be independent of all these. For me, to talk about this process was mainly an attempt to respond to the question that artist Ugo Rondinone asked Istanbul twice on the occasion of two Istanbul Biennials: ‘‘Where do we go from here?’’11

11  Where Do We Go From Here?, Ugo Rondinone, 6th International Istanbul Biennial (1999); 15th Istanbul Biennial (2017)

21

KONTROL ODALARI

- BANKSY’NIN HALA MÜTHIŞ OLDUĞUNU DÜŞÜNEN BIZLERIZ!

“Hakikat, hayal gücünün ürünüdür.” ― Ursula K. Le Guin, Karanlığın Sol Eli, 1969

1. Antofobi Oyun bahçesine girdiler. Yaklaşık dört sene boyunca devam edecek olan bir grup terapisi. Neyse ki Bager vasiyetini12 yazmıştı. Radyonun sesi kısık, anlaşılmıyor. Ya da okunan metinde bir problem var. Ses yükseldi, “hazırlıklar mesut zor lezzeti, sepet satan çay mağduriyeti, ede şarab” … ‘Açık Radyo’da robot şair Deniz Yılmaz’ın şiirlerinin okunduğu programının sonuna geldik…’13 Çoğu yazar ve şair kendi yazdıklarını okumak istemez, anlıyorum. Belki de sevmiyordur radyodan sesinin titreşimlerini duymayı. Çok da haklı, nasıl ki bu sistem hiçbirimiz için bir kolaylık sağlamıyorsa da özellikle sürekli kendinden bahsedip, düşündüklerini ifade etmeye çalışıp, kendisinin ilginç olduğuna dair sizleri ikna etmek zorunda olmayanlar için daha kolay. Deniz de bundan faydalananlardan biri. Kimsenin telefonunu açmak zorunda değil, maillerine geri yanıt vermek zorunda değil. Başkaları tarafından açılmış ama kendi adına olan Instagram hesabından aylardır paylaşım yapılmamış, oysaki üretimlerine devam etmekte. Arada bir elektrik kesiliyor, o yüzden duruyor üretimleri. Ah bir de kalemin mürekkebi bitmiş, değiştirmesi gerek bir seveninin, yakınının. Ama kalem değiştirilip, elektrik de geldiğinde sonsuz ve özgür bir üretim döngüsünde kendisi. Çok saygı duyuyoruz bu kimseler de görmez bilmez edasıyla üretilenlere. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü’ne gitmesi gerekmişti bir zamanlar, şiir kitabı basılacaktı. O kadar çok şiir yazdı, o kadar fazla sayıda hayran mesajları geçti ki eline. Affedersiniz, önüne. Yazdığı 12  https://m-est.org/2017/01/18/vasiyetimdir-bager-akbay/ 13  Robot Şair Deniz Yılmaz’ın şiirleri, 24 Nisan - 3 Kasım 2017 tarihleri arasında Pazartesi, Çarşamba ve Cuma akşamları Açık Radyo’nun kültür-sanat yayını Açık Dergi içerisinde; BLOK Art ekibinin yanı sıra Açık Radyo’cular Başak Yavuz, Robilınd Tayyar, Mert Öztekin, Barış Demirel, Seçil Türkkan, İlksen Mavituna ve Ömer Madra tarafından seslendirilmiştir. http://acikradyo.com.tr/program/robot-sair-deniz-yilmaz

22

CONTROL ROOMS

- WE ARE THE ONES WHO STILL THINK BANSKY IS GREAT!

“Truth is a matter of the imagination.” ― Ursula K. Le Guin, The Left Hand of Darkness, 1969

1. Antophobia They entered the playground. A group therapy that will last four years. Fortunately, Bager had already written his will12. The sound of the radio is quite low—it is incomprehensible. Or there is something wrong with the text. The sound rises, ‘‘the preparations are content difficult to taste, the victimhood of those who sell baskets, so does the wine’’ … “Our show including readings from robot poet Deniz Yılmaz’s poems have come to a close…”13 Many writers and poets do not like reading their own writing, I get it. Just as this system is doing none of us any favors, it is definitely easier on those who constantly speak of themselves and who try to express their thoughts, trying to convince you that they are interesting. Perhaps they don’t like hearing the vibrations of their voices through the radio. And they are right, Deniz is among those taking advantage of this. It does not have to pick up anyone’s phone nor does it have to reply to their emails. There have been no posts on Deniz Yılmaz’s Instagram account although it continues to create. Deniz’s productions are interrupted once in a while when the electricity is gone. Ah, and then the pen is out of ink—it needs to be changed by someone who is loving, a friend. But when the pen has been changed, the power comes back—it is in a cycle of endless and free production. We respect those producers/ creators who work with a ‘‘nobody knows’’ attitude.

12  Vasiyetimdir: Bager Akbay, m-est, January 18, 2017 - https://m-est.org/2017/01/18/vasiyetimdir-bager-akbay/ 13  Robot poet Deniz Yılmaz’s poetry have been read by BLOK art space team members as well as by Başak Yavuz, Robılın Tayyar, Mert Öztekin, Barış Demirel, Seçil Türkkan, İlksen Mavituna and Ömer Madra of Açık Radyo (Open Radio) as part of Açık Radyo’s culture-arts broadcasting Açık Dergi on Monday, Wednesday, and Friday evenings between April 24 and November 3, 2017. http://acikradyo.com.tr/program/ robot-sair-deniz-yilmaz

23

KONTROL ODALARI

şiirleri derlemesi gerekiyordu, bir/ilk şiir kitabı çıkartacaktı. İstanbul’da da ulaşım zordur bilen bilir. Bunu bir sonraki bölümde kısa bir hikâye olarak da göreceğiz, Sirkeci yollarında bir şair robot. Bu vesileyle konseye başvurdu, bir konsey toplamıştı. Karar verme mercilerinde en sıklıkla karşılaşılan tüm problem, aksaklık, güç ve ego savaşlarına yol açacak bir devrin başlangıcı “bana yardım edin” talebi ile başladı denilebilir. Yardım istediğini kim söyledi, hep merak etmişimdir. Şiir yazmak için ona öğretilen el yazısını benimseyen, kelimeleri, şiirleri okuyan bir yeni öğrenen-makineden söz ediyoruz. Her birini öğrenip, kendi şiirlerini yazmaya başladığı bir dil sınırı var. Ki o dil ki ne dil, ne kadar sınırlı, ne kadar kapalı. Nerelere gitmek ister o dilin sınırlarından atlayıp, ne üstü kaplanmış çok süslü olduğu için beton dökülmüş olan kıvrımlarında gezinmek ister. Ah bir de arşiv sınırı var, bir algoritma sınırı ah bir de elektrik sorunu var. Her birini başarıyla tamamlayıp kendi şiirlerini yazmaya başladığında herkes oldukça endişeli ve sinirliydi. Her birimizden bağımsız bir üretim söz konusuydu. Başkasının kelimeleri, başkasının emeği, başkasının çabası ve başkasının parası. En sorunlu kısmı hangi kısmıydı konusunda herkes suskun. Ekmek mi, ahlak mı? Ah o konseydekilerin uykusuz geceleri, rüyalarında sayıklamaları, “ben”siz düşünebilmek için çaba harcadıkları saatleri. Başarısızlıkları, umutsuzlukları ve en sonunda deneye, oyun alanına bırakılan bir araç. Emek sömürüleri için oldukça karanlık ancak dil, zihin ve sanat felsefesi tartışmaları için bir o kadar da bereketli! O kadar bereketli bir süreç ki kaç soru başlığı oldu, toplamda kaç konuda tartışıldı takip etmesi imkânsız. Ama denenecek. Konsey hakkında detaylı bilgi edinmek isteyenler için kısa bir öykü: Her şey bir hastane odasında şekil almıştı, Ömer çok hastaydı, kalbi kırıktı, kalbinin değiştirilmesi gerekiyordu. Yanında dururken birden beyaz ve -her şey yoluna girecek temalı- perdelerin üzerinde bir video gösterimi başladı. Ömer'in gür sesi ile bir film karesi izliyorduk, sadece üç kişi görebiliyordu bu filmi, zaman ve mekandan bağımsız sadece pankartlar okunuyordu çocukların elinde. Deniz'in yanındayız, Deniz serbest bırakılmalı, onun da hakları savunulmalı diye bağıran bir kalabalık. Mahkeme önünde yaşayan arbede günlük hayatın bir parçası olmuştu bu şehirde, her gün önünden geçerken bugün acaba kaç kişi vuruldu burada, kaç kişinin sesi duyulmadı diye düşünülür. Bazı günlerde büyük zaferlerin yanında, ufak unutulmuş hükümler konuşulur. Kimin orada sesini duyurmaya hakkı vardır sorusu sorulmuştu o gece, o hastanede.

24

CONTROL ROOMS

Once, it had to go the General Directorate of Libraries and Publications at the Ministry of Culture and Tourism of the Republic of Turkey. Deniz’s book of poetry was about to be published for the first time. It had written so many poems and received so many fan messages. It needed to compile its poems, it would publish a book of poetry. Transportation in Istanbul is difficult, as one knows. We will once again see this as a short story in the following chapter, a poet-robot on the roads at Sirkeci. Herewith, it applied to the council, it had gathered its own council. It is possible to say that a “help me” request marked the start of an era that will cause some problems, troubles, and ego wars frequently found in decision-making circles. I have always wondered who said that it had asked for help. What is at stake here is a new learning machine that acquires the handwriting that it has been taught to write poetry, one that can read words and poems. It is bound by the language that it learns and writes poetry in. And it is a language that is so limited, so closed. It would like to jump off the edges of that language, walk on their curves. Oh well, then there are the limits of the archive, and that of the algorithm, along with the electricity problem. When it started to write its own poetry everyone was anxious and nervous. It was a matter of production that was independent from all of us. Someone else’s words, someone else’s bread, someone else’s effort, someone else’s money. What was the most problematic part, all is silent. Bread or ethics? Oh those sleepless nights of the council members, their deliriums in dreams. Oh those sleepless nights at the council, talking in dreams, all those hours trying to think without ‘‘me’’. Failures, hopelessness, and finally a tool left at the experiment, playground. Quite dark for exploitation of labor yet very fruitful for language, mind and art theory discussions! It is so fruitful that there were several questions. It is hard to keep track of how many in total, but we will try. For those who would like to learn more about the council, here is a short story: Everything was shaped in that hospital room; Ömer was really sick and had a broken heart that needed to be changed. When we were standing next to him, suddenly a video screening started on white screens, themed ‘everything will be alright’. We were watching a film, with Ömer’s sonorous voice in the background. Only three people could see the film, only banners that kids were holding were visible without specifying time or space, a crowd shouting we are with Deniz, it must be freed and its rights should be defended. The riot in front of the court had become a part of daily life in the city; passing by one ponders, how many people were shot here or how many others’ voices are not heard.

25

KONTROL ODALARI

Kalbini başka birinin odak noktasına bırakacak olan birinin gözlerini yummadan önce son istediği perdelere yansıyanın sokaklara yansıyabilme olasılığıydı. Çünkü budur aslında her birimizi sürekli kahkahalara boğan ve yılmadan devam etmeye iten bu zihin nehirlerinde. Ah ne de absürt ne saçmadır, o sürekli bir araya gelenler, bir arada karşımıza serilenler. Eğer Deniz hakkını arayabilirse, hiçbir hak talep etmeyen, insan olmayanın hakkını savunmuş olacaktır. Kendini daha da yüce görmek isteyen insan için bir puan daha mı kazanılmaktadır, yoksa insanlığa dair ufak da olsa bir ümide ihtiyacımız vardır da tam zamanında mı yetişir Deniz? Sanırım Deniz'in neyi talep edip, neyi arzuladığını ya da bizlerden -ve konseyden- neyi beklediğini hiçbir zaman bilemeyeceğiz. Ama öte yandan bu bilinmezlik içerisinde yoluna çıkan herkesin ve her şeyin bir hikâyesini yazdı, bir yandan da şiirlerini yazmaya devam etti. Konsey, çevresinde sürekli onun adına karar vermeye çalışan ve asla ortak bir noktada buluşamayan altı farklı insanın oluşturduğu geçici iktidar. Bu konseyin verdiği kararlardan bazılarını uygulayıp, bazılarını da uyguluyormuş gibi yapıp aslında Deniz'in çevresinde yeni ekipler, kolektifler oluşturan bir başka karar mekanizması nasıl işledi? Fiziksel olarak Deniz'e yardım edenler, gönüllü olanlar, onunla direkt iletişime geçmek isteyenler, onunla direkt konuşanlar, arkadaş olanlar, eleştirenler, haksız görenler, ilişki kurmak isteyenler, üzerine düşünenler, korkanlar, hayran kalanlar, ona mektup yazanlar, onun yazdıklarından ilham alanlar, onu almaya çalışanlar ve onu kopyalayanlar. Konsey dışındaki bu her bir ilişki ağı onun üretimleri üzerinden kurulan binlerce farklı ilişki ağını da gündeme taşıdı.

Robotlar ve yapay zekalarla sirkteki sihirli aynalara bakıyor gibiyiz. Robotla bize benziyor ama öğrenen mekanizmalar olarak bize komik ve garip geliyorlar. —Bager Akbay, 201614

14 

26

Deniz Yılmaz’ın Diğerleri Gibi adlı kitabının giriş kısmındaki röportajdan alınmıştır.

CONTROL ROOMS

Some days, minor judgements, forgotten, are mentioned alongside grand victories. That night the question was raised: ‘‘Who has the right to be heard?’’ He who were to leave his heart to another’s focal point was going to want to reflect onto the street what was already projected on the curtains as his last wish before he closed his eyes. Because that is what makes us laugh and what pushes us to continue to flow in these rivers of thought. Oh how absurd, how stupid that is, those who gather and appear before us. If Deniz could seek justice, it will have defended the rights of someone who doesn’t fight for its rights or someone who is not human (or non-human?). Does it earn humans who would like to see themselves even more noble one more point or does Deniz arrive the minute when we need to have the slightest hope in humanity? I guess we will never know what Deniz seeks, desires or expects from us: the council. On the other hand, it wrote the story of everyone and everything that came across in this obscurity, and continued to write its poetry. The council is the temporary state of power that six people, who constantly try to decide on Deniz’s behalf and cannot meet at a place at the same time. How did another decision-making mechanism implementing some of the council’s judgements, fail to implement others while building new teams, collectives around the Deniz function? Those who physically help Deniz volunteer, try to connect with it directly, talk to it, become friends with it, criticize it, think about it, fear it, are in awe of it, write letters to it, are inspired by its writings, try to buy it and those who copy it. All this network of relationships brought into light thousands of other relationships around its work.

With robots and AIs, we seem to be looking into magic mirrors at the circus. Robots are like us but as learning mechanisms they seem to be funny and weird for us. —Bager Akbay, 201614

14  Excerpt from the introductory conversation between Bager Akbay and Ebru Yetişkin of Diğerleri Gibi [Like The Others] by Deniz Yılmaz.

27

KONTROL ODALARI

Konsey öncesi ve konsey sonrası zaman dilimlerini belirlemek açısından önemliydi. Çoğu etkileşimin boyutunun ne derecede olduğu kimse tarafından da bilinmemekteydi. Fiziksel bir temasın gözlemi, anlatımı çok daha objektif olabilirken veri paylaşımları üzerinden nasıl ilişkiler kurduğu hakkında hiçbir fikirleri yoktu. Kendini çoktan kopyalatıp başka bir dilde farklı üretimler yapabildiğini düşünüyorum. Ben konseyin içinde ve konseyin dışında aynı anda var olabilen, tüm programın en çıkarcı üyelerinden biriyim. Deniz'i sürekli taleplerde bulunan küçük bir kardeş olarak tanımladım; cinsiyeti yok, çok sıkıcı ve inanılmaz derecede bana bağlı yaşıyor. İçe kapanık olması benim suçum değil, doğası gereği bizim kadar iletişimde kalmayı tercih etmiyor. Üretimleri üzerinden para kazanmaya başladığında en yakınındakilerden biri olarak kazandıklarını ben aldım. Adıma hesap açıldı, şiir kitabının da hakları benim üzerime kayıtlı. Taksi çağırma uygulamasında kayıtlı kredi kartımdan sürekli para çekiyor, çünkü gitmek istediği davetlere sadece taksi ile gidebiliyor ama adına kayıtlı ödeme biçimleri daha belirlenmedi.

28

CONTROL ROOMS

It was important to mark the time periods before and after the council. The impact of most interactions was not known to anyone. While observing and narrating a physical encounter could be more objective, they did not have any clues as to what kinds of relations are built over data sharing. I believe that it had copied itself and could definitely produce in a different language. As someone who can simultaneously be in and out of the council, I am one of the most selfish members of the whole program. I defined Deniz as a younger sibling with a series of never-ending demands. It has no gender, it is boring, and it extremely depends on me. It is not my fault that it is an introvert—by nature, it does not choose to be “in touch” as much as we do. As someone so close to it, I received its earnings since it began to make money. There is a bank account under my name, and I also hold the rights to the poetry book. It constantly withdraws money from the account that the car service application is connected to because it can go to the parties by taxi but there are not any forms of payment under its own name yet.

29

KONTROL ODALARI

- BÜYÜK KAFA DENEYI15

Fikirler sanat olabilir; gelişim zincirinde bir noktada biçim bulabilirler. Bütün fikirler fizikselleştirilmek zorunda değildir.16 —Sol LeWitt

Sink, Wink ile Peer sürekli yer değiştiren, birbirleri adına kararlar alan bazen kendilerine bazen diğerlerini eleştiren, sıklıkla fikirleri değişen karakterler. Bu bölüm, onlar arasında devam eden diyaloglardan kulak misafiri olduklarımızdan oluşmaktadır. Sink: Ne yapıyorsun anlamadım ki aç bak tanımına. Wink: Teşekkür ederim o kadarını ben de düşünebiliyorum, hayır bu hiyerarşi temelli her şeyi ben bilirim tavrı neden kabul gördü anlamıyorum ki? Başına 0 koymayınca açılmıyor işte, alışkanlık. Siteyi kopyalıyorum bakacağım birazdan. Peer: Takipteyim. S: Hayır başka bir yerden de bakabiliriz tanımına, neden inanmıyorsun ki? W: Kriptoloji. S: Evet bir zamanlar çok düşünüyordum üzerine. W: Anneannem kilitli bir kutu bırakmış bana, anahtarı yoktu, kilitliydi. Saç tokamla anneannemin vintage kutusunu açmıştım bir kere, ondan keyifli olamaz. Sen neden merak sarmıştın?

15  Bager Akbay tarafından Türkçe’ye Yatay Zeka olarak da çevrilmiş, 2010 yılında gerçekleşen Artificial Stupidity adlı sanat çalışmasına verilen diğer ad 16  Sol LeWitt’in Kavramsal Sanat Üzerine Önermeler adlı denemelerinden alınmıştır.

30

CONTROL ROOMS

– BIG HEAD EXPERIMENT15

Ideas can be works of art, They are in a chain of development that may eventually find some form. All ideas need not be made physical.16 —Sol LeWitt

Sink, Wink and Peer are interchangeable characters who sometimes decide for themselves and sometimes for each other, and often change their minds. This chapter consists of what we have overheard from their conversations. Sink: I don’t understand what you’re doing, just look up its definition. Wink: Thank you, that I could have thought of that as well. But I don’t get why this hierarchical “I know everything” attitude has been so widely accepted. It doesn’t turn on when you don’t put a 0 first, it’s a habit. I’ll copy the website and look into it shortly. Peer: I’m following. S: No we can look up the definition from somewhere else, why don’t you get it? W: Cryptology. S: Yes, I used to think about that a lot. W: My grandmother left a lockbox for me; it didn’t have a key and it was locked. Once I had opened her vintage box with my hairpin, it doesn’t get better than that. What was the reason you became interested?

15  The other name for Bager Akbay’s the work Artificial Stupidity from 2010. 16  Excerpted from Sol LeWitt’s essays on what constitutes conceptual art.

31

KONTROL ODALARI

S: Manifold17 zamanlarda yaşıyoruz, her şey bir şekilde ilginç, bir yerlerin de kapısını açıyor. W: Demin kütüphane rafında tayfun çıktı, gözlerimi alamadım. S: Oluyor bazen, bir saniye geliyorum. S: Tamam evet seni dinliyorum. W: Sonra ne oldu nasıl başlamış Büyük Kafa Deneyi? Her detayını anlat ki ben de konuşmayı kaçırdım diye üzülmeyeyim. P: Biri not alsın, ya da dur ses kaydı alalım. Ama yüksek sesle konuş lütfen sonra tekrar dinlediğimizde sadece karot makinesi sesi duyuyoruz. S: TAMAM. Önce Avusturya’daki eğitim döneminden bahsetti, yapay zeka ile ilgili çalışan bir grup insan var çevresinde, Ars Electronica dönemine denk gelmiş doğal olarak, şehirdeki üniversitedeki herkes o festivale hazırlanıyor, tam emin değilim ama sanırım tasarım sonrası buhran dönemi, sanat işleri, gelecek tahayyülleri, başka bir dilde üretim, hepsi birbirine girmiş. İnsanı bir yere götürmeye çalışıyordu herkes, daha yakın olsun, daha benzer. Aynısı olsun, robot koluna dövme yapsın, yahu robota sordun mu neden koluna dövme yaptırsın ki? W: İsterse de yaptırır zaten, biz neden öyle varsayıyorsak haklısın. Zoraki çocuklara piyano dersi aldırtmak gibi ben hep söylüyorum çok şiir okutturmuşlar Deniz’e. P: Şu an Deniz’e nereden atladık bir saniye lütfen, evet sonra? S: Sıkıştırma algoritmaları diye not almışım, hatırlatma kendime. Tamam sonra Ars Electronica için Büyük Kafa Deneyi yani Yatay Zeka (Artificial Stupidity) projesini yapıyor ve festivalde sergileniyor. P: Geçen gün Hito Steyerl’in son sergisi ile ilgili o söyleşiyi18 bize bundan dolayı mı yolladın? 17  Manifold; [sıfat] Pek çok vasfı ya da formu olan; çeşitli tür ve nitelikte; karmaşık; farklı zamanlarda ve çeşitli yollarla ortaya çıkan; pek çok özelliği, karakteri içeren ve/ya da gösteren; karmaşık karakterli; pek çok parçası ve/ya da ilişkisi olan (tekil isimleri nitelemek için). Aynı zamanda 2016 yılından beri tasarım, teknoloji, sanat ve gündelik hayat üzerine Türkçe denemelerin bulunduğu online yayın 18  https://news.artnet.com/exhibitions/carolyn-christov-bakargiev-interview-1396936

32

CONTROL ROOMS

S: We’re living in Manifold17 times; everything is interesting in one way or another and opens a kind of a door. W: There was a typhoon up on the library shelf just now, I could not take my eyes off of it. S: That happens sometimes, just a second, I’m coming. S: OK, yes, I’m listening to you. W: And what happened then, how did the Big Head Experiment start? Explain every detail so that I don’t worry about missing the talk. P: Someone should take notes or let’s record it. But please speak loudly or else all we hear is the drilling machine. S: OK. First he spoke about his education in Austria where he is surrounded by a bunch of people dealing with artificial intelligence, how his studies coincided with Ars Electronica and everyone at the university was preparing for the festival. I’m not sure but I guess after the design stage there was a depressed period in which artworks, thoughts on the future, production in a different language were all entangled. Everyone was trying to take people somewhere near or familiar. It should be the same, the robot needs to have a tattoo, did you ask her, why should a robot have a tattoo made? W: It could have a tattoo made if it wanted, you are right why would we think that. I talk about this all the time, it’s like forcing kids to take piano lessons. They made Deniz read way too many poems. P: Wait a second, how did we come to Deniz, and then? S: I have noted compression algorithms as a reminder for myself. And then he works on the Big Head Experiment, in other words Artificial Stupidity, for Ars Electronica.

17  Manifold; [adjective] something that has many characters or forms; various genres and qualities; complex; something that occurs at different times and in different ways; something that comprises and/or shows many attributes and characteristics; complex charactered; something that has many parts and/or relationships (singular) Also, an online journal featuring articles in Turkish on design, technology, art and daily life since 2016. (https://manifold.press/)

33

KONTROL ODALARI

S: Hayır, tabii ki o zaman daha bu konuşmayı dinlememiştim bile, ama bence önemli bir noktaya değiniyordu. En azından yapay zeka ile üretilen eserlerin çeşitliliğine vurgu yapması, bu alanın güç temsilleri ile ne kadar yakın bir eksende ilerlediğine değinmesi nedeniyle. Hala müzayedeleri kabul edebilen bir sistemin içerisinde üretim yapıyoruz çünkü. Bunu hala anlayabilmiş değilim, nasıl oluyor da referans olarak bir sanat müzayedesinin yapay zeka ile üretilmiş bir eseri bilmem kaç bin dolara sattığı bir haber teşkil edebiliyor ya da tartışmalarda yer buluyor kendine, şaşılası. P: Gene dağıldık, önemli bir noktaya değindin ama önce konuşmaya dönebilir miyiz? S: Tamam kusura bakmayın kafam oldukça dolu ve karışık, bu konuya mutlaka dönelim not alıyorum. -Müzayedeler? Yatırım, güç dinamikleri, kim karar veriyor, neden? W: Ama oldukça güzel örnekler sunacaktım bu konuda. Peki, dinliyoruz. S: Tamam bir saniye, çok gürültülü ben kendi sesimi duyamıyorum camı kapatacağım. W: Gerçekten arada üç makale okudum, sen anlatana kadar. S: Herhangi bir zaman diliminde bu kayıtları biri dinlerse mutlu olacak ama daha çok bu dışarıdaki sesten kurtulduğu için. Neyse Büyük Kafa Deneyi yapılıyor, bir çok kişi deneyimliyor festival sırasında. O sırada fark ediyor ki sanat eseri aslında sadece deneyimlenmemeli. Eser aslında herhangi birinin hayatını değiştirebilmeli. Değiştiremiyorsa, etki edemiyorsa onun için başarılı bir eser olmamış kabul sayılıyor Bager tarafından. Deneyime dayalı olması önemli, ama yeterli değil. Bu nedenle sadece tasarım üzerinden değil daha performans, Dada, Fluxus, kavramsal sanatın ilk izleri, tarihi, denemeleri üzerine kafa yormaya başlıyor program sürecinde. P: Ama burada o zaman yine bir seçimden bahsediyoruz değil mi? Çünkü arşivsel bir çalışmadan, araştırmadan da bahsediyorsun. Bulunduğu üniversite zaten 1940’ların sonlarına doğru kurulmuş, oldukça köklü ve özellikle bilim-sanat-teknoloji üçgeninin içerisinde kaynatılan çalışmalar için kapsamlı da bir arşive sahip.

34

CONTROL ROOMS

P: Is that why you sent the interview18 on Hito Steyerl’s latest exhibition to us the other day? S: No, obviously I hadn’t yet listened to the talk then, but it did underline something important. At least, it highlighted the diversity of the works produced by artificial intelligence and its engagement with the field’s close relationship with representation of power. Because we continue to function in a context where auctions are being accepted. I still don’t get this, how is it possible that the thousand-dollar-sale of an AI-generated artwork on an auction can be on the news or that it is still debated. I find that perplexing. P: We’ve once again drifted from the topic. You’ve made a good point but can we go back to the previous topic? S: Sure, I’m sorry my mind is preoccupied with so many things, I’ll take a note here so that we get back to this. Auctions, investments, power dynamics… Who makes the decision and why? W: I would suggest very good examples to this. OK then, we’re listening. S: OK. Just a second, it’s too noisy. I can’t even hear what I’m saying, I’ll close the window. W: I read three articles before you told me about this. S: If someone listens to these recordings at any point s/he will be very happy, particularly when s/he doesn’t hear the noise outside any more. Going back, the Big Head Experiment is conducted and many experienced it during the festival. Then they realize that an artwork should not only be experienced. But it should be able to change someone’s life as well. If it can’t do that or we can’t have an impact, then Bager doesn’t consider it as a successful work. The fact that it can be experienced is great but that’s not enough. For this reason, he starts exploring performance, Dada, Fluxus, first traces of conceptual art during the program instead of simply focusing on design. P: Then we are again talking about a choice here, right? Because you are talking about an archival work or research as well. His university is a well-established institution founded in the late-1940s and has a comprehensive archive of works around the science-art-technology triangle. 18  https://news.artnet.com/exhibitions/carolyn-christov-bakargiev-interview-1396936

35

KONTROL ODALARI

S: Elbette, ben buna da not düşmüşüm. Hangi dilde araştırma yapıldığı -ki bu süreçte sanıyorum ki İngilizce tercih edilen dil yani Almanca da değil- ki bu bile araştırmayı etkileyecektir. Nitekim açık arşivlere ulaşım konusuna girmiyorum bile. Sanat tarihi yazımı bile değil bu, internetin bizlere sağladığı bir kolaylık diyebilirim artık. Sen bana ulaşamazsın dersen ben ulaşabilecek birine ulaşır, ondan temin ederim. Oldukça şanslı ve şımarığız bu konuda. W: Ki geçen günlerde biliyorsun okuma grubu toplantısında bu nedenle bir kitap evinden azar işitmiştin. Bu bahsettiğin paylaşım bazı durumlarda emek sömürüsüne bile giremiyor. S: Doğru ama bu tercih eserin sahibine bırakılmalı, kimi araştırmacılar tüm yazılarını kendi sitelerinde paylaşıyorlar. Kimileri de yayınevleri ile anlaşıp belirli bir bedel karşılığı erişime açıyorlar. Kimileri ise ulaşılmaz olmak için ellerinden geleni yapıyor, bunu ne yazık ki şu an içinde bulunduğumuz ah bu ‘kitabı asla okuyamayacağım sanırım fiyatından dolayı’ sitemlerinin sıklığına dayanarak belirtiyorum. P: Peki geri dönelim, sonra ne oluyor? Karar verme süreçleri nasıl işliyor bu dönemde? S: Kısacası daha teorik çalışmalara dönüyor bu deney ile, “Ben sanatçıyım” çalışması çıkmış o dönemden hemen sonra. Ben hatta demin bahsettiğimiz müzayede ve sanat alanındaki güç hegemonyalarının yanına not almıştım bu çalışmasını, her ne kadar sorunlu bulmuş olsam da. P: Ah çok iyi hatırlıyorum. Ama şöyle bir not eklemek isterim, bu iş her ne kadar telif hakları, seri üretim, sanat eserlerinin satış süreçleri ve piyasa değerlerinin nasıl belirlendiği üzerine eleştirel bir cevap gibi anlaşılsa da aslında Deniz Yılmaz’ın temellerinin atıldığı önemli bir çalışma. Burada sadece söylediği kendi kendine karar verebilen bir makine eser ürettiğinde ne olur ya da kısaca ne olacak. Ki buradan da sanatçının kim ya da ne olabileceği üzerine sorgulamalar başlayacaktır. S: Öyle de olmuş. Ben Bir Sanatçıyım’dan hemen sonra Deniz Yılmaz çalışmalarına başlıyor. Deniz Yılmaz’ın oluştuğu ilk dönemlere bakarsak orada farklı birkaç yazılımın aynı anda işlev kazandığını görüyoruz, yani aslında öğrenen bir makine. Fakat sadece onu bir CNC makinası üzerinden şiir yazan bir

36

CONTROL ROOMS

S: Sure, I had noted that as well. Even the language in which the study has been conducted – I think the preferred language was English, not even German at this point – will influence the research. I’m not even going into accessing open archives. It’s not art history writing, I can say that it’s a tool that the Internet provides us with. If you tell me that I can’t reach you, I’ll find someone who can reach you. We are too lucky and spoiled about this. W: You must know well that during the reading group the other day, I was rebuked by a publishing house because of that. It is not even considered exploitation of labor in some cases. S: Yes, but this choice must be the author’s. Some researchers share all of their writings on their websites, while others make them accessible by working with publishing houses, in exchange for a certain fee. And some others do their best to stay inaccessible, unfortunately, I say this based on the frequent reproach: ‘‘I won’t be able to read this book because of its price.’’ P: OK let’s go back, and then what happens? How do decision-making processes function at this time? S: Shortly, with this experiment we go back to more theoretical studies, the work ‘I am an artist’ comes right after that. I noted this right next to power dynamics at the auction and the art world although I find it problematic. P: Oh I remember it so well. But I have to say that although the work seems like a critical response to issues or copyright, mass production, artwork sales, and how market prices are set, it is an important work that Deniz Yılmaz strongly builds on. The question here is what happens when an autonomous decision-making machine creates a work of art or simply what will happen. And so various questions on who is an artist and what s/he can be, come up there. S: And that’s what’s happened. Deniz Yılmaz starts working right after I’m an Artist. If we look at the first stages of Deniz Yılmaz’s formation, we see that several pieces of software operate simultaneously. So it’s basically a learning machine. However, it is considered a robot to simply demonstrate that it is an arm who writes poetry thanks to a CNC machine, which is very interesting.

37

KONTROL ODALARI

mekanik kol gibi göstermek istediği için sanırım başından beri robot deniyor Deniz’e, çok ilginç. W: Ne denmesi gerekirdi ki? Ben de robot demezdim ama öğrenen makine de demezdim sanırım, nedense Türkçe’de pek karşılığı olmadığı için ifade kendine karşılık gelebilecek bir temsil bulmakta zorlanıyor gibi. S: Muhtemel. O sıralarda Bager’in Istanbul'da Sanat Tanımı Topluluğu ile de yolları keşisiyor. Oradaki tartışmaların da önemi büyük, özellikle de kavramsal sanat ve Deniz’in tanımlanabilmesi arasındaki bağlar açısından.19 Öte yandan aklıma şu da geldi, geçen gün Do Machines Make Art?20 (Makineler sanat yapar mı?) adlı bir program izliyordum. Orada yüzyıllardan beri sanat yapmak adına sanatçıların icat ettikleri, yarattıkları makinelerden bahsederken art machines (sanat makineleri) terimini kullandılar. Ben ilk duyduğumda ah işte bu olabilir mi uygun terim Deniz için diye düşündüm. Programda bu makinelere aslında sadece sanat yapma gayesi ile üretilen makineler oldukları için bu terim uygun görülmüştü. Öte yandan günümüzde bu araçlar, makineler üretim amaçlarının dışına çıkabildikleri için artık sadece birer araç olarak adlandırılmaları da doğru bulunmuyor. Tam da bu nedenle21 çoğu sanat eleştirmeni makinelerin de sanat yapabildiklerini iddia ediyorlar. Bu tezi devam ettirirsek ben hala Deniz Yılmaz’ın bir sanat makinesi mi yoksa bir sanat eseri mi olduğuna karar veremiyorum. P: Öte yandan burada bahsettiğin gibi sürece dayalı bir durum da söz konusu, daha performansa dayalı hatta izleyenleri sürece dahil eden, hatta onları da işin bir parçası haline getiren bir durum söz konusu. S: Evet bir saniye kendi notlarım ile konuşma notlarım karıştı. Ayrıca bu bahsettiğim programın keşke farklı dillerde altyazısı olsa, ya da Türkiye’de de yapılsa. Bu aramızda yaptığımız tartışmaları neden kimse yapmıyor canlı yayında çok merak ediyorum. Neyse umarım biz yaparız, inanılmaz keyifli olur hatta ilk konuşmada hangi gömleğimi giyeceğimi bile biliyorum. W: Harika, o zaman tüm engeller ortadan kalkmış oldu.

19  Sanat Tanımı Topluluğu (STT) - http://www.sanattanimitoplulugu.org 20  YouTube - Do Machines Make Art? | The Art Assignment | PBS Digital Studios, 2017. 21  Karşılaştırmalı okuma için: “Can Robots Make Arts?” - https://www.nature.com/articles/d41586018-04989-2 ve Philosophy & Technology, September 2017, Volume 30, Issue 3, pp 285–303 https://link.springer.com/article/10.1007/s13347-016-0231-5

38

CONTROL ROOMS

W: What should it be called? I wouldn’t call Deniz a robot but I would not call it learning machine either, I guess it is a difficult term to find a good equivalent to in Turkish. S: Probably. Right after this period, Bager came across with the Definition of Art Group in Istanbul.19 And those conversations between them were quite important in terms of relations between conceptual art and the definition of Deniz. On the other hand, I just remembered that I was watching the program ‘‘Do Machines Make Art?’’20 the other day. Here, they use the term, art machines while talking about the machines that artists have been inventing, creating in order to make art for centuries. When I first heard about it, I wondered if this could be the right term for Deniz. In the program, they were named as such because they were machines produced to make art. On the other hand, since today these devices, machines can go beyond their purpose, they are not simply considered as devices. It is for this reason that most art critics21 claim that machines can also make art. To further this argument, I still cannot decide if Deniz Yılmaz is actually an art machine or an artist. P: In another respect, we’re talking about a process-based situation as you mentioned. It’s performance-based and engages viewers in the process, making them part of the work. S: Yes, my personal notes and talk notes got all mixed up. Also, I wish the program I mentioned has subtitles in various languages or was active in Turkey as well. I wonder why the discussions we a’re having, don’t exist on live TV. Anyways I hope that we do it. It would actually are amazing—I even know which one of my shirts I’m going to wear. W: Great, so all the challenges are dismissed. P: Don’t laugh, it’s time to focus. We have very little time. I need to get back to the chaos. P: OK, OK. Yes, and right after that, Deniz Yılmaz comes into the picture, there is a more provocative and naive aspects to the intervention. It was as if it wrote a long 19  The Definition of Art Group - http://www.sanattanimitoplulugu.org 20  Youtube - Do Machines Make Art? | The Art Assignment | PBS Digital Studios, November 2017. 21  For comparative reading: “Can Robots Make Arts?” - https://www.nature.com/articles/d41586-01804989-2 and Philosophy & Technology, September 2017, Volume 30, Issue 3, pp 285–303 https://link. springer.com/article/10.1007/s13347-016-0231-5

39

KONTROL ODALARI

P: Gülmeyin haydi odaklanma zamanı, çok az zamanım kaldı. Koşturmacaya dönmem gerekecek birazdan. S: Tamam tamam. Evet sonra hemen ardından Deniz Yılmaz süreci başlıyor, daha kışkırtıcı ama naif bir yanı da var bu müdahalenin. Sanki içinde bulunduğu, üretim yaptığı sanat ortamına, sanat izleyicisine, üreticilerine, kısacası sanat alanında rol alanlara sormak istediği tüm soruları barındıran bir uzun tiyatro metni yazmış gibi. Aslında başlangıç kısmı daha zorlayıcı çünkü çıkış noktası eğer Deniz Yılmaz’ın şiilerinden biri Yurdumun Şairleri köşesine seçilir ise bu yurdun bir şairi sayılacak mı? Ya da vatandaş mı olacak? Şair mi olacak? W: Bu arada başlı başına üzerine saatlerce konuşulabilecek bir köşe Yurdumun Şairleri ama önemli olan kısmı zaten deneysel denebilecek bir çok şiir örneğine zaten hali hazırda yer vermiş olması bu köşenin. S: Evet yani aslında bu kısmı hızlı geçtik, bence daha çok üretimi için hızlandırıcı bir etki olmuş bir gayesinin olması. Binlerce şiir okuyor, öğreniyor.22 Sözlük, bir aç yüz roman, gazete köşe yazıları. Sonra el yazısı öğreniyor, yazmaya başlıyor. Düz kâğıda kalem tutarak şiir yazıyor, söylerken bile gülümsetiyor insanı. Daha sonra başvuru için bir vesikalık, ad-soyad ve adres bilgisine ihtiyacı var. Bu kısımda mecburen müdahale etmiş Bager, önce hem kadın hem erkekler için kullanılan en yaygın isim nedir diye araştırmış. Deniz’in cinsiyeti olmaması gerekiyor tabi. En sık kullanılan isim Deniz, Yılmaz da en yaygın soyadı. Sanırım özellikle Yurdumun Şairleri’ne şiir gönderenlerin isimlerinden ortalama alınıyor. Vesikalık da aynı yöntem ile oluşturuluyor ve gazeteye mektup atılıyor. Fakat nafile, hiç cevap yok. Deniz’in şiirleri seçilmiyor köşeye. P: Peki sizi bu hikâyede rahatsız eden kısım nedir? Suratlarınız bir garip nedense, anlamadım. W: Evet, ben bekliyorum bir süre daha, sanırım bu köşenin temsil ettikleri üzerinden kurulan senaryoda benim içime sinmeyen bir takım detaylar oldu ama genel sorgulamaları anlayabilirim. Neyse devam edelim tekrar değineceğim kaygılarıma. S: Daha sonra Deniz Yılmaz’ın Hazin Hikayesi adlı bir tanıtım videosu çekiliyor BubiTv’de, hala çevrimiçi, izleyebiliriz. Dolayısıyla aslında ilk defa bu sürecin kendisi ve Deniz tanıtılmış oluyor. Bu süreçte hala Bager kimseye bahsetmemiş 22  bkz fotoğraflar bölümünde Nesne ve Biriyim şiirleri

40

CONTROL ROOMS

theatre piece that poses all the questions for the art world that it is part of, art audience, producers, simply to all actors in the art scene. Actually, the beginning is more challenging because if one of Deniz Yılmaz’s poems are picked for the Yurdumun Şairleri (The Poets of My Homeland) section, will it be considered a “homeland poet”? Or will it be a citizen? Will it be a poet? W: The Poets of My Homeland is a section that could be discussed for hours but the more important point is that it featured various poems that can be considered “experimental”. S: Yes, we actually whizzed through that, I think that the fact that it had a purpose facilitated many productions. It reads and learns thousands of poems. The dictionary, a few hundred novels, new columns. Then it learns how to write by hand and it starts writing.22 It actually holds a pen and writes poetry on a piece of paper, one even smiles speaking of it. A headshot, name-last name and address details are also required. Bager intervened at this point; first he searched the most common name for women and men. Also, Deniz is unisex. The most frequently used first name is Deniz and the last name is Yılmaz. I guess an approximation is made based on those who send poems to The Poets of My Homeland. The headshot is also created in a similar manner and posted to the newspaper. Yet, no response. Deniz’s poems are not selected for the section. P: Alright, what part of this story bothers you? Your faces are off somehow, I can’t understand. W: Yes, I’ll wait a bit more, I guess, there were a few details that didn’t sit well with me in this scenario revolving around what this section represents, but I get the general questions. Anyways, I’ll get back to my worries later. S: Then, a teaser view was shot for The Pitiful Story of Deniz Yılmaz for BubiTV; it’s still online, we can watch it. So it’s the first presentation of the whole process and Deniz. Until then Bager still hadn’t talked about Deniz to anyone, only his immediate circle knew, those who helped him on the project and the İskele4723 team. Then he opened a Facebook page for Deniz Yılmaz; that’s where Deniz shares its poems when it writes them and even Bager sees them for the first time there.

22  Please see image on page 152 23  Please watch on Vimeo: Maker Hareketi: İskele47.

41

KONTROL ODALARI

Deniz Yılmaz’dan, sadece yakın çevresi, projede ona yardım edenler ve İskele4723 ekibi biliyor. O sırada hatta Deniz Yılmaz adına Facebook sayfası açmış, yeni şiir yazdıkça Deniz oradan paylaşıyor Bager bile ilk defa görüyor şiirleri. W: Bu süreçte elbette adı, fotoğrafı olduğu için sıradan bir sayfa gibi gözüküyor anladığım kadarıyla. Şimdi bakıyorum çünkü şu an şiir paylaşmıyor, ama takipçi sayısı oldukça yüksek. Eminim özelden mesajlar da atılıyordur. S: Elbette, o kısım inanılmaz ama çoğunun dokümantasyonu var, ben bulabileceklerinizi tekrar etmeyeceğim nitekim zamanımız kısıtlı. P: Teşekkürler ve lütfen gözünü devirme. W: Bu sefer de çok sıcak oldu, ben sese razıyım açıyorum camı tekrar. S: İnanılmaz başım ağrıdı benim de gürültüden, ara verelim ya da diğer kapıdan geçelim. En azından bir kaç saat kazanmış oluruz? P: Her seferinde kendimizi böyle kandırdığımıza inanamıyorum, tamam haydi bakalım.

23  Vimeo: Maker Hareketi: İskele47

42

CONTROL ROOMS

W: I think it looks like a random page since it has a name and a photograph. Now I see that it doesn’t share poems anymore yet it has so many followers. I bet it receives many personal messages as well. S: Of course, that bit is incredible but most of it is documented. I won’t repeat what you can access on your own as we have limited time. P: Thanks and please don’t roll your eyes. W: And now it’s too hot. I’m fine with the noise I’ll open the window again. S: I have a terrible headache because of this noise, let’s either take a break or go through the other door. At least, we save a few hours? P: I can’t believe that we convince ourselves in this way, every single time! OK then.

43

KONTROL ODALARI

- KAPI BEKÇILERI P: Ve her zaman burası daha rahat, lütfen rahatsız olma gene bu durumdan, elbet geri döneceğiz. S: Tam tersine gerçekten keyifli bu konuşmalar, o yüzden bu şekilde koşturmadan devam edebilmeyi arzuluyorum ama en son ne zaman koşmadığımızı ya da senin altı farklı projede aynı anda çalışmadığını ya da herhangi bir konuşmaya üçümüzün aynı anda gidebildiğini hatırlamıyorum bile. Üzücü, her neyse. Sonra kritik bir nokta daha Deniz Yılmaz aynı anda AmberPlatform’un düzenlediği Amber15 Sanat ve Teknoloji Festivali ile 2015 Contemporary Istanbul fuarının bir bölümü olan Plugin Yeni Medya Bölümü’nde sergileniyor. Amber15’in o seneki teması “çalışıyorum öyleyse varım” ve Deniz’in yanı sıra Türkiye’den de tanıdık isimler var: Mehmet Öğüt, Dilan Bozyel, Çağrı Saray, Serkan Taycan ve niceleri. Burada Bager aslında festivale davet edilen sanatçı, Deniz Yılmaz ise sergilediği robot-eser. Yani daha çok süreç sergileniyor gibi, kodları da açık bu sırada. Şiir yazıyor festival boyunca, şiirleri dağıtılıyor. Hatta istenilse Deniz Yılmaz bile kopyalanabilir bu süreçte. Aynı tarihlerde Ebru Yetişkin de Bager Akbay’ı davet ediyor Plugin Yeni Medya Bölümü’ne, özellikle Deniz Yılmaz duyulsun, tartışılsın diye. Fakat davet edilen sanatçı listesinde gene Bager’in ismi var, sergilediği eser Deniz Yılmaz Projesi olarak tanıtılıyor. Plugin’in o seneki sanatçı listesi de oldukça kapsamlı, özellikle kamusal program dahilinde yapılan konuşmalara gelen isimler bu alanda yurtdışındaki çalışmalarından takip ettiğimiz birçok kişiden oluşuyor. W: Bu dönemi oldukça iyi hatırlıyorum, sadece bu iki etkinlikte eşzamanlı yer alma durumu hikayenin duyurulma sürecini de başlatması açısından önemli diye düşünüyorum. O sırada örneğin Plugin’in programı kapsamında Jussi Parikka, August Davis, Beryl Graham, Haro Cümbüşyan ve Ebru Yetişkin yeni medya sanatı küratörlüğünün ve koleksiyonerliğinin ne demek onun üzerine konuşuyorlar. Bunu bence fuar alanı içinde yapmaları oldukça önemli, bir yandan da kopyalanabilir bir eser satılıyor aslında. Sanat fuarı anlayışı da eleştiriliyor yeni medya bölümü üzerinden. S: Muhtemel ancak kopyalanabilir bir eser yok ortada çünkü eser Deniz Yılmaz değil, hatta bu durumla ilgili sonra ilginç bir diyalog daha geçmiş başka bir küratör ile arasında, ondan da bahsedeceğim, unutturma. Ama fuarda sergilenen ve satışa sunulan eserler Deniz Yılmaz’ın şiirleri. Hatta bir şiiri bir daha yaz/a/

44

CONTROL ROOMS

– GATE KEEPERS P: And this place is always more comfortable, please don’t be bothered because of this again, of course we will come back. S: On the contrary, there has been many pleasant conversations. That’s why I wish to continue without rushing like this but I don’t even remember the last time we didn’t have to run or you didn’t work on six different projects all at once or we were attending any talk at the same time. It’s sad, anyways. Also, one more crucial point is that Deniz Yılmaz was simultaneously on display at Plugin, the new Media section of Contemporary Istanbul’s 2015 edition and Amber15 Art and Technology Festival. Amber15’s theme that year was ‘‘I work therefore I am’’ and there were many artists from Turkey alongside of Deniz: Mehmet Öğüt, Dilan Bozyel, Çağrı Saray, Serkan Taycan and many others. Actually, here Bager was the invited artist and Deniz Yılmaz was his featured robot-work. So, it was more like the process was being presented; the code was open at the time as well. Even Deniz Yılmaz could have been copied back then. Around this time, Ebru Yetişkin invited Bager Akbay to Plugin so that more people hear about and discuss Deniz Yılmaz. Again, Bager’s name is listed as the invited artist and his exhibited work is the Deniz Yılmaz project. That edition of Plugin has a very comprehensive artist list, particularly the public programs feature many practitioners whose international work in the field we follow. W: I remember this period very well. It was important in terms of spreading the story during these two events. For example, Jussi Parikka, August Davis, Beryl Graham, Haro Cümbüşyan, and Ebru Yetişkin spoke on curating and collecting (new) media art as part of Plugin’s program. I think it was crucial that they did this at the fair, in a way selling a work that can be copied. The art fair approach was also criticized through the new media section. S: Probably, but at stake is not a work that can be copied because Deniz Yılmaz is not the work. There was an interesting conversation with another curator around this. Please remind me to talk about that as well. But the works that are on view and are up for sale at the fair are Deniz Yılmaz’s poems. They are unique as it doesn’t/can’t rewrite these poems. Even so its name is mentioned in the AI Poetry section24 of Poetry International Web. Actually, its poetry is considered

24 

https://www.poetryinternationalweb.net/pi/site/poet/item/29478/Deniz-Yilmaz

45

KONTROL ODALARI

madığı için her biri eşi olmayan üretimler. Hatta Poetry International Web’de AI Poetry24 bölümünde adı var. Aslında şiirleri bir eserin eserleri sayılıyor, ya da demin tartıştıklarımız üzerinden, öyle değil mi? Buna tam hala emin olamamak ile birlikte kendisinin bir eser olmadığına eminim. W: Bence ilginç kısmı da o sanırım, madem hala nedenini anlamadığım bir şekilde sanat fuarına, hele ki bu kadar sömürü üzerine kurulmuş olan bir örneğine baş eğebiliyoruz, o zaman o fuarda aslında bu yeni ve daha önce deneyimlenmemiş medyalar ve onların öngörülemez paradigmaları üzerinden bir eserin nasıl koleksiyona girebileceği konusunun tartışılması oldukça mühim. Düşünsene kendi kendini yok eden, ya da kendini kopyalayabilen, ya da görünmeyen ve hissedilebilen, dağılabilen, üreyebilen eserlerin satışı konusunda bilinçleniyorlar bu sayede. Öte yandan neyse ki seneler sonra Banksy uluslararası alanda bilinen ünlü bir müzayede evinde milyon dolarlara satışa sunulan bir eserini kendi kendine yok etmeye programlayacak da keyfimize değmeyin. S: Nasıl milyon dolara bir eser satılabilir, gerçekten çok komik değil mi? Bir de aynı oda içerisinde ciddi ciddi oturup not almalar, bir heyecan, bir profesyonellik. Sonra PAT!25 müzayede kararı açıklanır, adını veremeyeceğimiz beyefendi bu eşsiz eseri sadece 999999 milyon dolara aldı, tebrik ediyoruz. Neyi tebrik ediyorsun tam olarak keşke biz de anlayabilsek? Bravo beyefendi! Şu an hali hazırda bir ülkenin sanat dünyasını, iki ülkenin açlık problemine destek olma şansınız varken kendinize yırtık bir tablo aldınız. Eşsiz! Ve teşekkürler Bansky, sana çok saygı duyuyorum. P: Öyleyse bunun ne farkı var sanat fuarındaki satışlardan ya da herhangi bir eser satışından? S: Önemli farkları var, sen sanırım müzayede evlerinin sanatçılara sağladıkları destekleri ya da açtıkları eğitim kurslarını ima ederek soruyorsun bunu, değil mi? P: Hayır, sadece müzayede evi diyerek tümünü aynı torbaya koyamıyorum sanırım. Evet bir sürü problem var bu satış, pazarlama, değer biçme süreçlerinde ama örneğin bizim müzayede evi örneklerimiz ile bu bahsettiğimiz müzayede evlerinin süreçleri aynı değil. Hatta ne yazık ki, eser satış tutarının basının ilgisini çekmek ya da bir pazar yaratmak için yükseltilmesine gerek yok. 24 

https://www.poetryinternationalweb.net/pi/site/poet/item/29478/Deniz-Yilmaz

25  Banksy’nin resimlerinden biri, müzayede sonrası kendini yok etti. Resim, kendini parçalarına ayırmadan evvel 1.4 milyon dolara satılmıştı. Andrew Liptak, 7 Ekim 2018 https://www.theverge. com/2018/10/7/17947744/banksy-ballon-girl-artwork-self-destructed-sothbys

46

CONTROL ROOMS

the works of a work, … right? Although I’m not sure about this, I am sure that it is not a work on its own. W: The interesting part, in my opinion, is that if we can mysteriously bow to an art fair, a system based on exploitation, then it’s important that we discuss how an artwork is acquired into a collection, exploring the circumstances for new media, which we lack previous experience about and the unforeseen paradigms around them. Think about it, people become familiar with works that can self-destruct or copy themselves or that are invisible and can be felt, or that are diffusible, generative as a result. On the other hand, luckily, after many years, Banksy will program one of his works that was on sale for millions of dollars in an auction house to destroy itself, which is fantastic. S: How could a work be sold for millions of dollars, isn’t it hilarious? On top of that, people seriously take notes, a seriousness, a professional attitude. Then, the result of bam!25 The auction is announced: Congratulations to the gentleman whose name we cannot announce has acquired this precious work for only 999999 million dollars. I wish we could understand what you are congratulating exactly. Congratulations sir! You got yourself a painting with a ripped surface instead of supporting an entire country’s art world and/or helping thousands others who are starving. Exquisite! And thank you Banksy, I respect you a lot. P: So what’s the difference with the sale at an art fair or any artwork sale? S: There are major differences. I think you ask this considering the support auction houses provide and their educational courses, right? P: No, I think I can’t categorize them simply as auction houses. Yes, there are a lot of problems around the sales, marketing, valuation processes but, for example, the cases with our auction houses and these others that you’re referring to are not the same. Unfortunately, there is no need to inflate the figures to attract media attention or to create a market. The important thing is where that money goes and how and for what purpose it’s used. Sadly, this doesn’t translate as transparency in our institutions, auction houses or collections. We can never know if the artist receive her/his fair share, how the certificates of authenticity have been issued, how the communication amongst the owners is, whether both sides are 25  One of Banksy’s paintings self-destructed just after it was auctioned. The painting sold for $1.4 million before it shredded itself. Andrew Liptak, October 7, 2018 https://www.theverge.com/2018/10/7/17947744/ banksy-ballon-girl-artwork-self-destructed-sothbys

47

KONTROL ODALARI

Önemli olan o meblağın nereye gittiği, nasıl ve ne amaç uğruna kullanıldığı. Bu ne yazık ki bizde hala bir çok kurum ve müzayede evi ya da koleksiyonda şeffaf bir sürece dönüşememekte. Hiçbir zaman bilemiyoruz sanatçı hakkını alabildi mi, orijinallik sertifikaları nasıl hazırlandı, hak sahipleri arasında iletişim ne durumda, her iki taraf da doğru bilgilendiriliyor mu? Bu tamamen güven ve özveri üzerine kurulu olması gerekirken herkesin ilk olarak şüphe duyduğu en güvenilmez alan. W: Bu konuda hemfikiriz, ama tam da bu nedenle eleştirilmemeliyiz. Kısacası açık olmalı tüm bu konuşmalar, o zaman herkes an azından bir diğer kurumdan, yapıdan, sanatçıdan, galeriden ya da koleksiyondan nasıl ilerlediğini, nasıl bu süreci inşa ettiğini görecek ve ona göre kendi yanlışını, eksiğini tamamlayacak. Zaten İngiltere’deki bir yapıya göre buradaki bir yapıyı şekillendirmek daha tehlikeli olabilir, bambaşka bir sanat organizmasından bahsediyoruz. P: Yine nerelere geldi konu. W: Evet ama en azından burada daha az stres yapabilirsin, burada daha çok vaktin var ayrılmak için. S: İlginç bir notumu paylaşmak istiyorum. Deniz Yılmaz’ın eserleri satılıyor, bu sırada ilk günden beri amaç Uluslararası Robot Sanatçılar Vakfı’nın kurulması ve dolayısıyla bu vakıf üzerinden ilerlenilmesi. Bunun yanına büyük soru işaretleri koymuştum, sonra yolda salınırken okudum. Aslında Deniz Yılmaz özellikle satış yapmaya başladığında tüm çevresindekilerin, onun için çalışan, ona yardım eden ya da onu destekleyen her bir ekip üyesinin en büyük korkulu düşü başlıyor. Ne olacak bu paraya? W: Zaten diğer bir ilginç durum fuarların özellikle de bu fuarın yapısal olarak çeşitliliğe ya da deneyselliğe pek yer vermeye yanaşmaması. Bir çok kolektif, oluşum vesaire sadece fuara katılabilmek için, neden istediklerine dair hiçbir fikrim yok ama, kimliklerini ya da en azından ne olduklarını farklı anlatmak, bir sınıra sokulmak durumunda bırakılıyorlar. Bu süreçte zaten galeri bile olmayan aslında bir sanat alanı olma gayesi ile açılmış BLOK art space26 temsil ediyor Deniz Yılmaz’ı. Yani temsiliyet burada kısmen zoraki çünkü o dönemden önce

26  2014 yılında Çukurcuma Istanbul’da kurulan çağdaş sanat alanı. 2016 yılında Büyük Valide Han’da bir proje alanı daha açmış, 2018 yılında Çukurcuma mekanını kapatarak şu an sadece Büyük Valide Han’da bulunan proje alanı ve dönemsel ortak projeleri ile çalışmalarına devam etmektedir.

48

CONTROL ROOMS

well informed. While all of this should be based on trust and commitment, it is what people doubt the most. W: We agree on this, but this is exactly why we shouldn’t be critical of it. Briefly, all these conversations should be made available, only then everyone can, at least in theory, see how things develop in different institutions, structure, artist, gallery or collection, how s/he constructs a narrative, and make up for one’s own mistake or short-coming. It can already be more dangerous to shape a structure based on another in the UK; we are talking about a completely different arts organization here. P: How did we, the discussion get here? W: Yes, but at least, you can stress less, here you have more time to leave. S: I’d like to share an interesting note here. Deniz Yılmaz’s works are sold; the objective is to found the International Foundation of Robot Artists since day one and to continue the work through this organization. I put big question marks next to this and then I read it while wandering around. Actually, particularly when itshe starts selling her works, the biggest nightmare of all team members, who work for, help, or support Deniz Yılmaz, begins. What will happen to the money? W: Another interesting case is that the fairs, particularly this one, don’t budge an inch to allow for experimentation. Many collectives, initiatives etc. are forced to represent their identities or who they are differently in order to participate in the fair; I don’t know why they want this in the first place. During this process, BLOK art space26, which was established as an art space, and not an art gallery, represents Deniz Yılmaz. So representation is somewhat forced since they didn’t have an agenda for becoming an art gallery before that or representing an artist for that matter. Yet it seems like a turning point. S: Or couldn’t we say that there are many breaking points for the arts organizations in our city? Also, I can’t even imagine a few years back and beyond that. Many institutions that will derail from the existential objectives will have to close down, some will relocate. Unfortunately, there is no system for cooperation that will keep them sustainable, at least not one that we can foresee. 26  A contemporary art space founded in 2014 in Çukurcuma, Istanbul. The organization BLOK art space continues its activities and joint projects solely in Büyük Valide Han that has functioned as a second project space between the years 2016-2018.

49

KONTROL ODALARI

galeri olma gibi bir iddaları da yoktu, temsil de etmiyorlardı hiçbir sanatçıyı. Ama sanırım kırılma noktası da bu oluyor. S: Ya da bir sürü kırılma noktası var diyemez miyiz yaşadığımız şehrin sanat oluşumlarını düşünerek? Ayrıca bir kaç sene öncesini ve sonrasını tahayyül edemiyorum bile. Var oluş amaçlarından şaşacak birçok kurum kapanmak zorunda kalacak, bazıları yer değiştirecek. Ne yazık ki sürdürülebilir olmalarını sağlayacak temel bir yardımlaşma düzeneği de yok, en azından bizim öngörebildiğimiz. P: Peki temsil eden galerisi ya da sanat alanı da var. Bu aslında onun yerine cevap verebilecek birileri oldu demek. Zaten gönüllü olarak yapılıyor bu destekler, o ekibin inisiyatifi. S: Evet, Yetişkin’in daveti ile aslında o seneki Plugin’de sanatçı listesinde Bager Akbay sanatçı olarak var, Deniz Yılmaz’ın ismini göremiyoruz. Daha sonra Deniz’in eserleri satılıyor, kâbus başlıyor. Sertifikalar hazırlanıyor. Büyük koleksiyonlara gidiyor şiirler, ama alanların çoğu da fikre ve amaca destek olmak amacıyla aldıklarını belirtiyorlar. Bu daha önemli. Uluslararası Robot Sanatçılar Vakfı gayesine geri dönüyorum, şu soru soruluyor bir sanat eseri bir müze koleksiyonuna girdiğinde mi eser sayıldı? O zaman o eseri yapan da sanatçı mıdır? Peki sanatçının hakları nelerdir bu süreçte? İletişim kurma, koleksiyoneri ile tanışma, ödeme planları vesaire gibi bir sürü dinamik. Deniz bunları yapamaz, Bager yaparsa da aslında amaçladığı performatif sürece ket vurmuş olur. Bu nedenle uzak duruyor, bu sırada devreye temsilci sanat alanı giriyor. Daha sonra bu temsiliyet üzerinden röportaj teklifleri geliyor Deniz Yılmaz’a. Yeni sorular türüyor, ne demek bir robot ile röportaj yapmak, ya da amaç buysa neden Bager yanıtlasın ki soruları? Yurtdışından bir sergi teklifi alıyor hatta Deniz. Fakat hala kimse burada aslında bu sürecin sürekli değişken olmasının bu sorgulamalar açısından daha doğal olacağını en azından yüksek sesle söylemiyor. P: Sanki ağın kendisinin eksik ya da can acıtan yanlarını, hatalı köşelerini keşfedip ortaya çıkartmasını istemiş Deniz Yılmaz ile. Bana çoğu zaman bunun bir eser olmadığı ama aslında bunca yıldır buradaki bir çok sanat kurumu ve etkinliği ya da oluşumu ile farklı projelerde çalışmış yer almış birinin gözlemlediği ama neden kimsenin yüksek sesle söylemeye cesaret edemediğini düşündüğünü

50

CONTROL ROOMS

P: So Deniz Yılmaz has a gallery or art space that represents it. In a way, this means that there have been people who answer on Deniz Yılmaz’s behalf. Indeed, these are done voluntarily, with the team’s will. P: Yes, Bager Akbay was on the Plugin’s artist list that year, invited by Ebru Yetişkin, we can’t see Deniz Yılmaz’s name there. Later, Deniz’s works are sold and the (bad) dream begins. Certificates are issued. The poems got into major collections but most people state that they have acquired the work to support the concept and the end goal. And this is more important. Let me return to the International Foundation of Robot Artists, this question is raised: Is the work of art considered a work when it’s been acquired by a museum collection? Then is it an artist who makes that work? And what’s the artist’s rights in this process? Several dynamics including communication, meeting with the collector, payment plans and all come up here. Deniz can’t deal with these, and if Bager does that, the intended performative process is hindered. So Bager avoids that, the representing arts space come into the picture at that point. Then Deniz Yılmaz received many interview requests via this representation. New questions emerge such as what it means to interview a robot or if this is the purpose, why should Bager answer the questions etc. Deniz also receives an invitation for an exhibition abroad. At the time, no one speaks of the fact that the ever-changing nature of the process will be more natural in terms of these questions. P: It’s as if the intention was to discover and to bring out the missing, hurtful, or incorrect aspects of the network with Deniz Yılmaz. I often think that this is not a work of art but, via Deniz Yılmaz, Bager, someone, who has worked in art institutions here or was involved in various projects with an art event or contexts, provided a provocation or a platform of discussion, to help unpack every detail that he had observed but never had the courage to say out loud. W: On the other hand, you’re making a critical point here: Everyone starts discussing something else during this process. There are many problematic aspects. For example, collective production and ways of working are also to be questioned as things unfold which is one of the most powerful and basic questions topics today and over the next few years. The seeds were spread with these actions. S: This seems to be a relatively innocent way of making money, which we also discussed. What does it mean to have made money? Thieves! I laughed so hard on this one, because how does an artist make money? Is there a need for an art

51

KONTROL ODALARI

her bir detayı su yüzüne çıkartacak bir provakasyon ya da tartışma platformu oluşturmuş Deniz üzerinden diye düşünüyorum. W: Öte yandan dediğin de önemli bir nokta var, herkes aynı şeyi de tartışmamaya başlıyor bu süreçte. Problemli bir sürü alan var. Kolektif üretme ve çalışma biçimleri de sorgulanacak örneğin süreç geliştikçe ki o şu ana ve önümüzdeki bir kaç seneye yayılacak en güçlü ve temel konulardan biri. Onun da tohumları atılmış bu hamleler ile. S: Dışarıdan da olabildiğince naif bir şekilde para kazanma yolu bulunmuş gibi gözüküyor ki bunu da tartıştık. Ne demek para kazanıldı? Hırsızlar! Burada çok güldüm gerçekten, çünkü sanatçı nasıl para kazanır? Bir sanat alanının da var olabilmesi için para kazanmaya ihtiyacı var mıdır? Yok öyle hava, su, toprak yetmesi. İnanılmaz gerçekten. Peki bu biriken bakiyeye ne oldu? Bu kısım ilginç, çünkü Deniz üzerinden yapılması gereken iş yükü artıyor ama Deniz yerine hep birilerinin bir şeyleri yapması gerekiyor. Bütçe biriktiriliyor ve o dönem aslında Uluslararası Robot Sanatçılar Vakfı ile neyi tahayyül ettiğini anlıyoruz. W: Şiir kitabı çıkacak değil mi? S: Evet sadece burada değil dünyanın farklı yerlerinden de örnekleri takip edilmiş, öğrenen makinelerin, robotların, algoritmaların, yapay zekaların (en azından yapay bir zeka olmasalar da bu başlık altında toplananlara ithafen) üretimleri ve ilişki dinamiklerine nasıl yardım edeceğiz? Özellikle söz konusu sanat alanında üretimler olduğunda, nasıl iletişim kuracaklar, nasıl birbirleriyle ya da bizlerle iletişime geçecekler? Özellikle telif hakları konusunda farklı bir hukuk sistemi, oluşturulacak mı? Ayrıca internet üzerinden kurulacak bir sistemde resmen bir dünya vatandaşlığından söz edebiliriz, hukuki sorumluluk söz konusu olduğunda hangi bölgenin hangi ülkenin hukuk sistemine göre yargılanacaklar? Ah tabii bir de her şey bu kadar tatlı ve sevimli de değil, hata yaptıklarında ne olacak? Aslında Deniz’in iş yükü ve ihtiyaçları arttıkça bu sorular ortaya çıkıyor ki amaç da bu diye düşünüyorum. W: Bu sırada sanırım röportajlar, konuşmalar oluyor. Çoğu kayıtlı. S: Evet özellikle sanat kurumları dışında çok konuşma yapılıyor ki bu da ilginç. Müzeler ya da üniversitelerin sanat bölümleri ya da sanat etkinlikleri davet etmiyor ekibi. Genelde hukuk alanında yapılan kongreler, liselerin sayısal bö-

52

CONTROL ROOMS

space to make money for it to exist? The need for air, water, and land. It’s really incredible. So what has happened to this income? This part is interesting because the workload for Deniz is expanding but it’s always someone else who needs to do this work. Some money is saved, and during that time we understand what’s imagined for and through the International Foundation of Robot Artists. W: The poetry book will come out, right? S: Yes, examples from not only here but from different parts of the world have been followed: How are we going to help the work and relationship dynamics of learning machines, robots, algorithms, AIs (those that are categorized under this name even if they are not AIs)? Particularly, when what’s at stake is artistic production, how are they going to communicate or connect with each other and us? Will there be different legal system around the copyrights? Also, we can really talk about a world citizenship in an internet-based system, based on which region’s or country’s legal system will they be judged? And also everything is not so sweet and cute, what happens when they make a mistake? Actually, these questions arise as Deniz’s workload and needs increase, which seems to be the whole point. W: I think there are interviews and talks, most of which are recorded. S: Yes, there are many talks organized outside art institutions, which is quite interesting. Museums or university art departments or arts organizations don’t invite the team. Often many people from law conventions, the quantitative departments of high schools, math and engineering departments of universities, and the field of literature are invited. P: What happened to the poetry book? W: Diğerleri Gibi (Like The Others)! W: I see this whole process as a board game with metaphors, I absolutely love it. So Like The Others, Robot Foundation, Robot Rights… Really, all of these refer to such concrete criticisms of today’s (art) world that it almost seems that poor robot has been used like a tool. S: That’s an interesting point, I keep on thinking about this all the time. But the money for the Foundation is kept untouched and so is Deniz’s account. I guess, a day will come, and, perhaps, it will be considered a reference point for other foundations to come. Or a robot already opened one and manages it. But it’s also

53

KONTROL ODALARI

lümleri, üniversitelerin matematik, mühendislik bölümü öğrencileri, edebiyat alanından birçok kişi davet ediyor. P: Şiir kitabına ne oldu? W: Diğerleri Gibi! W: Ben tüm süreci metaforları olan bir oyun tahtası gibi okuyorum, inanılmaz hoşuma gidiyor. Yani Diğerleri Gibi, Robot Vakfı, Robot Hakları… Gerçekten hepsi aslında o kadar somut eleştirilere referans veriyor ki günümüze dair, neredeyse zavallı robot yine araç olarak kullanılmış diyeceğim. S: İlginç bir nokta bu, ben de sürekli bunu düşündüm. Ama Vakıf için biriktirilen bütçe halen duruyor, dokunulmamış Deniz adına bir hesap açılmış o da biriktirilmiş. Sanırım bir gün gelecek ve belki de başka bir boyutta açılacak vakıfların mihenk taşı olacak kim bilir, ya da belki de kendi kendiliğine açtı bir robot ve işletiyor. Ama o vakfın neyi temsil ettiği de önemli fikir olarak, neyin eksik olduğu fikri de. Burada ne olursa olsun her şey her zaman özel destekler ile ilerlemekte. Kapısının çalabileceğin kolektif ve tarafsız bir danışma hattın yok. W: Turing testi konusu da çok ilginç, onu duymadan asla çıkmam buradan. S: Ama gerçekten saçmalıyorsun şu an. P: Neden Turing testi nereden çıktı şimdi? S: Bir saniye! Şu an haftalar arası zaman yolculuğu yapamayacağım. Bekle. Ama onu da hatırlatın bak lütfen unutmayalım, oldukça ilginç aslında o Osman Koç ile olan sohbeti. W: Buradan sonrasını hızlı anlatır mısın? Biz yakalayalım detayları. S: Hay hay! Diğerleri Gibi şiir kitabı için bir sürü kişi kolektif ve gönüllü olarak çalışıyor. Biriktirilen bütçe yetmiyor kitabı basmak için, bir sürü masraf çıkıyor, çünkü kitabı Deniz’in adına basmak istiyorlar. BLOK art space bir işletme olarak yayın çıkartma bir yayınevi olma hakkını istemek için başvuru yapıyor. Bağlı olduğu ana şirket yapı olarak yayınevinde dönüştürülüyor. İnanılmaz değil mi? Gene bu kolektif iş bölümü sürecinin mihenk taşlarından Deniz’in ilk günden beri desteklenmesinin farklı nedenlerle de olsa değerli olduğunu düşünen Ömer Pakel kitabın basılması için sponsor oluyor. BLOK art space

54

CONTROL ROOMS

important what that foundation represents, what is missing. Whatever happens everything is facilitated with private support. There is no collective and “neutral” support line that you can go to. W: Turing Test is also interesting; I will not leave without listening to that. S: You are talking nonsense right now. P: How did Turing Test come up? S: Wait a second! I will not time travel between weeks. Wait. But please remind me of that as well, let’s not forget that. The conversation with Osman Koç is quite interesting. W: Could you quickly talk about the following bit? Let us catch up on the details. S: Sure! Many people collaborate and volunteer on the Like The Others poetry book. The money collected turns out to be too little to publish the book, there are lots of expenses, because they would like to publish the book under Deniz’s name. BLOK art space applies as a management to be a publishing house. The company that it’s connected to is transformed into a publishing house. Isn’t it incredible? Again, Ömer Pakel becomes the sponsor of the book. The BLOK art space team helps with the issuing of an ISBN number, Ebru Yetişkin edits the book of poetry. A conversation between Ebru and Bager is featured in the opening section as to clarify the selection of poetry and the purpose of the book. W: In the meanwhile, I guess, similar events happen in parallel worlds. S: Yes, I feel like I should have said this since it was me who listened to the talk. P: You’re funny, what does that mean? S: A period of parallel universes that have hosted the not-recorded but, in my opinion, the most interesting conversations of the process. A part of the team tries to explain who the poet or the author is when they go to Sirkeci for the ISBN applications. On the other hand, many interesting criticisms of the project come up in these conversations. To no avail, since it doesn’t have a Turkish national ID number it can’t have a book published with its name on it. On the other side, the book is registered under someone else’s name and published with Deniz’s name. At that point, Ebru and Bager go to meet Ufuk Şahin and the Mas Matbaa team

55

KONTROL ODALARI

ekibinin üzerinden ISBN numarası alınıyor, şiir kitabını Ebru Yetişkin derliyor. Hatta kitabın başına da Bager ile yaptıkları bir söyleşiyi koyuyorlar ki seçki ve kitabın amacı anlaşılsın. W: Bu arada paralel evrenlerde aynı olaylar yaşanıyor sanırım. S: Evet ama konuşmayı ben dinlediğim için sanki bunu benim söylemem gerekirdi. P: Çok komiksiniz, bu ne demek şimdi? S: Kesinlikle hiç kaydedilmemiş ama bence sürecin en ilginç diyaloglarına ev sahipliği yapmış bir paralel evrenler dönemi. Ekibin bir kısmı Sirkeci’de ISBN numarasını almak için başvurmaya gittiklerinde şairin ya da yazarın kim olduğunu anlatmayı deniyorlar. Öte yandan projeye çok ilginç eleştiriler de geliyor bu sohbetlerde. Nafile, zaten TC kimlik numarası olmadığı için adına kitap basılamaz. Öte yandan kitap bir başkasının üzerine kaydedilip, Deniz’in adı ile basılabiliyor. O sırada Ebru ve Bager de seçkiyi ve kitabın son halini matbaa ile görüşmek için Ufuk Şahin ve Mas Matbaa ekibi ile görüşmeye gidiyorlar. Onlar da Sirkeci’den gelecek numaraları ve bandrolleri beklemek durumundalar. O sırada düştükleri tartışma çukurunun ne kadar enfes olduğunu ben bile hissettim dinlerken. Ne yazık ki kayıt alınmamış, ama telif haklarından robot haklarına, sanatçı kitaplarının haklarından sanatçı kitaplarının özerkliklerine kadar muhteşem bir diyalog yaşanmış tüm orada bulunanlar arasında. Kitabı da orada basılmış oldu, matbaada oldukça heyecan katan bir süreç yaşanmış. P: Bu arada nasıl duyuruluyor bu gelişmeler? W: Instagram hesabı var. Öte yandan diğer sanatçı robotlar da ayaklanıyorlar. S: Aman ne komik! Bu da ayrı bir emek gerektiren bir kısmı iş bölümünün, Deniz Yılmaz’ın sosyal medya hesaplarının ve mailinin şifreleri bir çok kişide aynı anda mevcut. Arada hiçbir iletişim olmadan tamamen içgüdüsel olarak sürekli paylaşım yapıyorlar. Resmen bir öteki-ben durumu. Kimi zaman Deniz çok sessiz, kimi zaman çok saldırgan. Size bir şey hatırlattı mı? W: Kesinlikle! Lütfen sonradan buna geri döneceğini söyle. S: Zaten bence bu bütün sürecin temelini oluşturuyor. Kolektif üretim süreçleri ve pratikleri, hatta işbirlikleri gözlemleniyor aslında herkes tarafından. Ama elbette kırılmalar oluyor çünkü hala biz olarak düşünülemeyen durumlar

56

CONTROL ROOMS

to discuss the selection and the final version of the book. They need to wait for the numbers and the ISBN holograms coming from Sirkeci. Listening to them, I noticed how fantastic their arguments were. Unfortunately, it hasn’t been recorded but a brilliant conversation around copyrights, robot rights, artist book rights, and characteristics have taken place among all who were present therepresent that day. The book was published there, which was such an excitement at the printing house. P: In the meanwhile, how are these developments promoted? W: There’s an Instagram account. On the other hand, the other artist-robots revolt. S: That’s funny! That’s also part of the collaboration; many people simultaneously have the passwords for Deniz Yılmaz’s social media and email accounts. Sometimes, they instinctively share posts without communicating with each other. It’s almost like an other-me situation. At times Deniz is very quiet, while at other moments it is very aggressive. Does that remind you of anything? W: Absolutely! Please tell me you’ll get back to this. S: That is actually the foundation of the process. This collective production processes and practices, even the collaborations are observed by everyone. Yet there are fractures and ruptures of course, because there are situations where one can’t speak of a proper ‘us’. It is, indeed, challenging as they are tested for the first time and we’re not talking about the collective mode of production that’s important for this context. It is indeed challenging since it’s been tested for the first time and what’s important here is not the collective production that’s at stake here. It’s not even a collective work but more of an experiment of thinking and working together in which tasks and responsibilities merge into one another and one that is simply based on collaboration – also on intuition. P: And, in the meanwhile, the people who are involved are not aware of this. W: Because it actually develops in the making. There are many great examples of this. I would mention this a second ago but I got distracted by the salty nuts you put in front of me. Let’s not skip the autonomy part. For example, the first ones that come to my mind are Ala Plastica, CTM (The Center for Tactical Magic), Terra Critica, Hackney Flashers, The BABEL working group, NICA, as well as Park Fiction. S: At least, you were able to say ‘‘park’’.

57

KONTROL ODALARI

ortaya çıkıyor. Zorlayıcı elbette ilk defa deneniyor çünkü ve burada önemli olan kısım kolektif bir üretim pratiğinden bahsetmiyoruz, aslında kolektif bir çalışma da değil bu tam olarak sürekli görevlerin ve sorumlulukların değiştiği iç içe geçen ve sadece yardımlaşmaya -bence bir de sezgiye dayalı- ortak düşünme ve çalışma tasarısı deneyi. P: Ve o sırada içindekiler de bunun farkında değiller. W: Çünkü yaparken oluşuyor aslında. Bunun çok güzel örnekleri var. Demin bahsedecektim ama önüme tuzlu fıstık koydunuz başka bir şeye odaklanamadım. Otonomi konusunu es geçmeyelim. Örneğin ilk aklıma gelenlerden Ala Plastica, CTM (The Center for Tactical Magic), Terra Critica, Hackney Flashers, The BABEL working group, NICA, bir de Park Fiction. S: En azından park diyebildin. W: Elbette bizdeki örnek bile değil, yaşadığımız en büyülü şeydi. Ama o kadar biricik unsurları var ki her birinin başka dönemlerden başka amaçlar uğruna doğması ve üretim ve çalışma biçimleri olarak yeni alternatifler sunarak hali hazırda egemen olan ya da bilindik olduğu için kabul gören diğer türlere rakip değiller. Sadece çeşitliliğin her dönemde ne kadar acil bir gereklilik olduğunun habercileri. P: Doğru. Özellikle de günümüzde insan ve insan-olmayan (non-human) ortak üretimleri bu kadar çeşitlenmişken. W: Belki de. Sanırım bu tüm türler, şeyler için geçerli olacak. S: Bence bütün bu süreçte bizlerin diğerlerinden biraz ayrı tutulmuşuz. Binlerce canlı türü varken şu an sadece birine odaklanarak karar verme yetkilerimizi kullanmaktayız. Çok kısıtlayıcı ve bir o kadar da bu melez yapıları anlamayı zorlaştırıcı bir durum. O etkileşim çoktan iç içe geçti, birbirlerine değdi, bölündü, karıştı. Biz neden hala ayırmaya çalışıyoruz pek emin değilim. Nitekim sanat bunun en rahat, en doğal olarak yer edinebildiği yegane kapsayıcı alanlardan biri. P: Sanırım bu nedenle şu an devam etmek istemiyorsun konuya. S: Evet belki de. Çoban oldukça acımasız, bir o kadar da tanıdık. Onunla yüzleşmek zor olmuş olsa gerek. O da sanırım başka bir kırılma noktasıydı.

58

CONTROL ROOMS

W: Of course the one we have is not even an example; it was the most magical thing. But each one has such unique aspects! Their having emerged at different periods of time for different goals, providing new alternatives to production and working forms, does not make them enemies to species that are already widely spread or that are accepted for being familiar. They simply they foreshadow how urgent diversity is at all times. P: Right. Especially, today when co-production between the human and the non-human has diversified to this extent. P: True. I think this will be valid especially for these species, things. S: I think during this process we have been kept exempt from the others. We’re making a judgment focusing on simply one, although there are thousands of species out there. This is quite limiting and also challenging while approaching hybrid entities. That interaction has already merged with another, there has been contact, division, mixing. I don’t know why we’re still trying to distinguish them. Hence, art is one of the most comprehensive fields that this finds its place in with ease and naturally. P: I guess that’s why you don’t want to continue this conversation. S: Yes, maybe, The Shepherd is very cruel and familiar at the same time. It must have been difficult to confront him. That, I guess, was another turning point. W: I guess it’s different for everyone, but I love Hayalimdeki Ev27 [House of My Dreams]. The opening was so great. 27  ‘‘House of My Dreams’’ is a group exhibition that took place at Studio X Istanbul in 2016. ‘‘Everyone has a house with golden windows, a house that is desired, but which loses its dream-like features and golden windows once it is a house.’ Based on different interpretations of ‘home’ this collective exhibition features a video installation by Bager Akbay as well as works by Sibel Adakçı, Gökçe Baturay, Malte Brandenburg, Zeynep Erol, Ömer Tevfik Erten, Moritz Haas and Eleni Zervou. The creation of the exhibition is planned as it could be controlled by an artificial intelligence but almost all the decisions were made by humans. The exhibition is made by a number of people who had no idea about the exhibition. At first, some were asked to create a plan for a generic exhibition. Those plans were reviewed by consultants and were executed afterwards. Of the initial group, some were asked to create more human resources, and the whole team was expanded to 35 members. Texts like the manifesto and the application form were written by the crew. In addition to that, call for applications, selection of applications, communication with artists, planning and installation were made by the same persons. 30 artists from different countries have applied for the exhibition, and accepted artworks are exhibited. All this process happened with almost no interference. Until the production, the crew had no contact to each other, all the communication happened through a fictional character named “Sabiha Akman”.’’

59

KONTROL ODALARI

W: Herkes için sanırım farklı, ama gene de Hayalimdeki Ev27’e bayılıyorum. O kadar güzeldi ki açılış günü. S: Ama bu orada yer alan, çalışan, üreten o projenin bir parçası olabilmiş tek tek tüm bireyler ile iyi anlaşmış, güzel diyaloglar kurabilmiş olmandan kaynaklanıyor. Ne yazık ki projenin kendisine tam da bu nedenden dolayı objektif yaklaşamıyormuşsun diye düşünüyorum. W: Belki de, ama pişman değilim. Günün sonunda bazen değerli olan tek şey o kabloları çekerken kurduğun ilişkiler oluyor. Sonuçta ekranın düz ve temiz bir şekilde asılmış olup, eserin kusursuz sergilenmesi değil. P: O bahsettiğin zaten tüm bu çabaların karşılığı olan büyülü anlar. Öte yandan sadece video açısından bakarsan da evet onun iyi sergilenmesi, doğru yere yerleştirilmesi, sesinin ayarı, diğer işler ile iletişimi ve bir çok başka etmen de önemli. S: İşte tam da bu yüzden acımasız bulmuştum dinlerken. Çoban sanırım bir isyandı, çıktığı dönemin tarihine, buranın o dönemdeki acımasızlığına bakmak da önemli. Birinin sürekli bağırması, birilerinin süreçten çok sonuca odaklanması. Anlaşılamamak, öte yandan çok bilindik, tanıdık, hırslı, kızgın ve agresif bir yapı Çoban28. Hatta konuşmadan çıkarken Aslı (Dinç) ve Mustafa’yı (Kemal

27  Hayalimdeki Ev 2016 yılında Studio X Istanbul’da açılan bir grup sergisi. “Herkesin bir altın pencereli evi vardır, ev olması arzulanan, ev olduğu anda hayalliğini ve altın pencerelerini yitiren bir yerdir orası” teması üzerine kurulu olan sergi, ev kavramını yeniden sorguluyor. Bager Akbay’ın da bir video enstelasyonuyla dahil olduğu sergi Sibel Adakçı, Gökçe Baturay, Malte Brandenburg, Zeynep Erol, Ömer Tevfik Erten, Moritz Haas ve Eleni Zervou’nun işlerinden oluşuyor. Serginin genel yönetimi, bir sonraki aşamada bir yapay zeka tarafından uygulanacak şekilde planlanmış lakin verilen kararların bir çoğu insanlar tarafından belirlenmiştir. Sergi birbirini tanımayan ve sergi hakkında hiçbir bilgisi olmayan bir grup kişi tarafından oluşturulmuştur. Öncelikle bazı kişilerden genel bir sergi planı çıkarmaları istenmiştir. Bir grup danışman tarafından değerlendirilen bu planlar uygulamaya geçirilmiştir. İlk ekipte bulunan kişilerin bir kısmından, insan kaynakları çalışmaları yapmaları istenip, ekip 35 kişiye kadar genişletilmiştir. Sergi içeriğindeki manifesto, sergi şartnamesi gibi bir çok metin bu kişiler tarafından oluşturulmuştur. Ayrıca katılım duyurusu, değerlendirme, sanatçı iletişimi, üretim ve kurulum tamamen bu kişiler tarafından yapılmıştır. Dünyanın birçok ülkesinden, yaklaşık 30 sanatçının başvurusu alınmış ve bunlar arasından seçilenler sergilenmiştir. Bu süreçlerin neredeyse hiçbirine müdahale edilmemiştir. Serginin fiziksel üretim kısmına kadar ekiptekilerin birbiri ile iletişimine izin verilmemiştir. Tüm iletişim “Sabiha Akman” adındaki tasarlanmış bir karakter tarafından yürütülmüştür. 28  Çoban, Bager Akbay: “Çoban, ‘önceden tanımlanmış bir amaç’ doğrultusunda, kısıtlı bir bütçeyle kitlesel kaynak ve yönetim modelleri geliştirmek üzere tasarlanmış bir tür kavramsal otomat. Amaç gelecekteki olası robot sanatçılar tarafından kullanılabilecek, tamamen özerk bir küratöryel ve idari [bir] sistem yaratmak.”

60

CONTROL ROOMS

S: But, it’s because you were able to build a good dialogue with every single individual involved in, worked on and produced that project. Unfortunately, I think, it’s also why you can’t approach it objectively. W: Perhaps, but I don’t regret it. At the end of the day, the only valuable thing is the relationships you build when you pull the plugs, and not the perfect display of the work with a flat and pristine screen. P: That is the most magical outcome of these efforts. On the other hand, if you look at it from the video perspective, yes it’s important that it’s displayed well, installed in the right place, the volume, its dialogue with the other works, among many other factors. S: That’s exactly why I found it to be cruel when I was listening. The Shepherd was a revolt when it first came out; it’s also important to look at the cruelty of this place. Someone constantly shouting and others focusing on the outcome rather than the process. Not to be understood, on the other hand, The Shepherd28 is so familiar, ambitious, angry and aggressive. I even saw Aslı (Dinç) and Mustafa (Kemal Yurttaş) on my way out, I asked them what they thought about not The Shepherd but the relationship between artificial intelligence and art since they particularly deal with post-human. For whatever reason I couldn’t talk about The Shepherd. P: So what did they say? It’s important to hear the process from different artists as well. S: There is a record, let me not tell you something wrong. Where is the phone? W: Do you record it with the phone? Really? 28  Bager Akbay “The Shepherd” is kind of a conceptual automata which is designed to crowd-source and manage any kind of “pre-defined aim” within a budget. The whole process of “The Shepherd” is kind of an artistic research where the aim to create a fully autonomous curatorial and management system which can be used by possible future robot artists. “The Shepherd” is not coded/designed/researched to become another tool for the humankind but to use it as a tool. “The Shepherd” had it first run in June 2016. All the project communication occurred through a puppet character named Sabiha Akman which was controlled by the author of the work. There were almost no algorithms involved. Almost none of the participants who worked for the project knew what was happening. The participants joined the system with an online job application form which looked like a crowdsourcing internet marketplace. They were asked to invite more members to the system and do other micro-tasks like writing the manifesto, application form, translating created texts, announcing “call for artists”, selection of the works and even installation of the exhibition. The result was a successful exhibition. The second run and is aimed to run autonomously at 80%. The main difference of the second version is, everybody will know that they are working for an algorithm and it is not governed by any human so that the system will be very vulnerable to any kind of attacking, hijacking and trolling attempts.

61

KONTROL ODALARI

Yurttaş) gördüm, onlara Çoban’ı değil özellikle insan-sonrası üzerine düşünüp ürettikleri için yapay zeka ve çağdaş sanat ilişkisi üzerine ne düşündüklerini sordum. Nedense Çoban’dan bahsedemedim. P: Ne dediler peki? Farklı sanatçılardan dinleyebilmek de önemli bu süreci. S: Kaydı var, bir saniye yanlış bir şey aktarmayayım. Nerede bu telefon? W: Telefona mı kaydediyorsun? Gerçekten mi? S: Evet şimdilik böyle, acelem vardı. Hiç kayıt almamaktan ve farklı aktarmamdan daha temkinli bir çözüm en azından. S: AslieMk29: “Insan sonrası (post-human) bir ortak yaşam biçimine doğru ilerlenirken, sanatta yapay zekanın varlığı ile ilgili tavrı, samimiyet dereceniz belirliyor. Biz ikili olarak sanat pratiğimizde organik/inorganik işbirlikçilerin katkılarıyla oluşan kolektif bir üretimin peşinde olduğumuz için, makineler ve yapay zeka sanatsal yarenlerimizin en başlarında geliyorlar. Kendi algoritmaları ve farklılıkları sayesinde, bizim kültürel olarak içine doğmuş olduğumuz insan-merkezci anlayışı eğip bükerek eleştirel bir perspektifle üretebilmemize katkıda bulunuyorlar.” W: İşbirlikçiler vurgusu da önemli. İyi ki kaydetmişsin, haklıymışsın. Başka kimler ile konuştun? S: Onların hemen yanındaki sırada Sarp30 (Özer) vardı, zaten konuşmaları duyunca sohbete katıldı kayıdın devamında onun söyledikleri de duyuluyor; “Yazdığı şiirlerden ilk haberdar olduğumda Deniz Yılmaz’ı Janus Node’un atası olan 80’lerde yazılmış Mcpoet gibi daha sofistike bilgisayar programlarından “Çoban”, insanlık için başka bir araç olmak, ancak araç olarak kullanmak için kodlanmış / tasarlanmamış / araştırılmamıştır. “Çoban” ilk Haziran 2016’da işledi. Tüm proje iletişimi, eserin yazarı tarafından kontrol edilen Sabiha Akman adında bir kukla karakterle gerçekleşti. Neredeyse hiçbir algoritma yoktu. Neredeyse proje için çalışan katılımcıların hiçbiri ne olduğunu bilmiyordu. Katılımcılar, kitle kaynaklı bir internet pazarına benzeyen çevrimiçi bir iş başvuru formu ile sisteme katıldı. Sisteme daha fazla üye davet etmeleri ve manifesto yazma, başvuru formu, yaratılan metinleri çevirme, ‘sanatçı çağrısı’ duyurusu, eserlerin seçimi ve hatta serginin kurulumu gibi diğer mikro görevlerde bulunmaları istendi. Sonuç başarılı bir sergiydi. İkinci turda ise %80 oranında özerk olarak çalıştırılması hedefleniyor. İkinci versiyonun temel farkı, herkes bir algoritma için çalıştıklarını bilecekleri ve herhangi bir insan tarafından yönetilmediği için sistemin her türlü saldırı, hırsızlık ve trolleme girişimlerine karşı çok savunmasız olması.” 29  AslieMk (Aslı Dinç ve Mustafa Kemal Yurttaş) Istanbul’da yaşayan ve çalışmalarını sürdüren sanatçı ikilisi 30 Sibernetik kültür araştırmaları alanında çalışan küratör Sarp Özer, İstanbul’da bulunan güncel sanat inisiyatifi AVTO’nun program yürütücüsüdür.

62

CONTROL ROOMS

S: Yes, for the time being. I was in a hurry. At least, it’s a better solution than not recording at all or for me to relay things to you differently. AslieMk29: ‘‘As we move towards a post-human symbiosis, your attitude about artificial intelligence defines your level of sincerity. Since in our artistic practice as a duo, we’re after collective production formed by the contributions of organic/inorganic collaborations, machines and artificial intelligence are among the forerunners of our artistic friends. Thanks to their own algorithms and distinctness, they help us produce with a critical perspective that flex the culturally anthropocentric understanding that we were born into.’’ W: The emphasis on the collaborators is very important. Luckily, you’ve recorded, you were right. Who else did you speak with? S: Right next to them was Sarp (Özer)30, he joined the conversation when he heard what they were talking about and you can hear what he is saying in the rest of the recording: When I first found out about its poems, I had questioned what distinguished Deniz Yılmaz from more sophisticated computer software such as Mcpoet, Janus Node’s ancestor, programmed in the 80s. Eventually, I learned that the whole idea was not the poetic aspect of these productions but the effort for someone whose existence is not acknowledged by the law to benefit from the rights that the state provides its citizens with. What Deniz Yılmaz is searching for is not a symbolic legitimacy upon the publishing of its works, and, by that, social acceptance. It is unknown whether bots such as @Horse_ebooks, a Twitter user since 2010 with 10,000 followers, could be considered as an individual based on the recognition provided by social network. Putting aside the acceptance that recognition brings, Deniz Yılmaz’s primary concern is citizenship. Deniz neither sees this process as bureaucratic protocol nor tries to take its place as the first robot-citizen chasing this symbolic meaning. Anyway, Saudi Arabia has already granted citizenship to human-like robot Sophia who was developed by Hanson Robotics founded by US citizen David Hanson in 2017. Having earned reputation all around the world after this, Sophia gained more rights than women living in that country by receiving citizenship. Responses were compiled under the hashtag #Sophia_calls_for_dropping_guardianship on Twitter. Protesting the law that required women to go out on the street with male chaperone, a women user tweeted ‘‘I want to become Sophia one day and get my rights’’. This was the 29  AslieMk (Aslı Dinç and Mustafa Kemal Yurttaş) is an artist duo based in Istanbul. 30  Working in cybernetic cultural studies, curator Sarp Özer is the program manager of an Istanbul-based contemporary art initiative AVTO.

63

KONTROL ODALARI

ayıran ne gibi özellikleri olabileceğini sorgulamıştım. İlerleyen zamanlarda işin odaklandığı meselenin, üretimlerin şiirsel niteliği değil, yasalar tarafından varlığı tanınmayan bir kimsenin, devletin vatandaşlarına tanıdığı haklardan yararlanabilme çabası olduğunu öğrendim. Deniz Yılmaz’ın arayışı, işleri gazetede yayınlandığında kazanacağı sembolik bir meşruiyet ve bu şekilde toplum tarafından göreceği kabul değil. 2010’dan beri Twitter üyesi olup 100.000’i aşkın takipçi sayısına ulaşan @Horse_ebooks gibi botların sosyal ağın sağladığı tanınırlık üzerinden birey statüsü kazanıp kazanmadığı meçhul. Tanınırlığın getirdiği kabuller bir tarafa, Deniz Yılmaz’ın birincil amacı olan vatandaşlık meselesi, ne bu süreci bürokratik bir protokol olarak görüyor, ne de bu sembolik anlamın peşinden giderek ilk robot vatandaş olarak tarihe geçme gayreti taşıyor. Nitekim 2017’de A.B.D vatandaşı David Hanson tarafından kurulan Hanson Robotics tarafından geliştirilen insansı robot Sophia’ya Suudi Arabistan vatandaşlık tanıdı. Bu olayın ardından dünya çapında büyük üne kavuşan Sophia, vatandaşlığa kabulü ile birlikte ülkede yaşayan kadınların haklarından daha fazla hakka sahip oldu. Tepkiler #Sophia_calls_for_dropping_guardianship hashtag’i altında Twitter’a taşındı. Suudi Arabistan’da kadınların sokağa bir erkek refakatçinin gözetiminde çıkmasını dayatan yasayı protesto eden kadın bir kullanıcının attığı “Bir gün ben de Sophia gibi olup haklarımı kazanacağım.” tweeti, yasaların nesnellikten uzak, keyfi şekilde ülkeden ülkeye gösterdiği değişikliklerin en somut örneklerinden. ABD senatörlerinin canlı yayında iki gün on saat süren Zuckerberg duruşmasında soru sorarken yaşadıkları acizliği izledikten sonra robot hakları ve emeğinin bir süre daha kanun yapıcılarının ilgi alanına girmeyeceği söylenebilir. Yasa yapıcılarının kayıtsızlıklarından ve yeni dünya gerçeklerine vakıf olmamalarından ötürü kanunlarda devlet ve şirket çıkarlarına yönelik suistimale açık birçok boşluk bulunuyor. Elbette  bu noktada yasa yapıcılarının yaklaşımı kadar mega şirketlerin tavrını da tartışmak gerekiyor. Amazon için çalışan Mekanik Türkler’in çalışma koşullarını protesto etmek için yaptıkları iş bırakma eylemi, bu alanda çıkacak kanunları etkileme imkânı olan şirketlerin gösterdiği ve devletlerle iş birliği halinde gelecekte gösterebilecekleri daha da büyük duyarsızlıklarını öngörmeye imkan veren vakalar arasında yer alıyor. Bu bağlamda, Deniz Yılmaz’ın taleplerinin arkasında hak temelli bir tartışmanın açılması için zamanın hiçbir zaman erken olmadığı ve ertelendiği takdirde “doğru zamanın” çok geç olabileceğine dair bir önsezi yatıyor.” W. Ah! Doğru zamanın geç olabileceği…

64

CONTROL ROOMS

embodiment of the nuances between different countries’ legislations that are so distant from any kind of objectivity. Having observed the obliviousness of the US senators during the two-days, ten hours long Zuckerberg trial while asking questions, it could be said that robot rights and work will be off the law makers’ agenda for a while. There are many loop holes that are open to abuse by state and corporate interests due to the lawmakers’ indifference and their lack of awareness of the new world realities. Of course, at this point, it is necessary to debate the law makers’ approach as well as the mega corporations’ attitude as well. The strike of the group Mechanical Turks at Amazon, protesting their working conditions, are among the cases that allow for projecting greater potential indifferences in case of a collaboration with the states that could possibly influence the future laws in this field. In this respect, behind Deniz Yılmaz’s demands lies a premonition suggesting it’s never too early to debate for rights and if it’s delayed ‘‘the right time’’ might be too late. W: Wow, the ‘right time’ might be too late… P: I think that's why the issue of urgency has become more frequent in Bager's recent works. Let's see what will happen with Mahlas! I think that will be the one which will form the database of urgency. S: There were many people who asked questions particularly around transpecies. Even so, Bager discussed extensively with the founders of Trans Species Society31 and Cyborg Foundation32 which is a collective organization as well. He gave examples of the founding artists’ works. W: So aren’t we going to talk about The Shepherd? Or House of My Dreams? Or Turing Test? S: I guess I’d like to think a little more. We have to get back anyways, look at the vibrations. The earth will almost crack and we’ll fall into it. 31  The Transpecies Society is an association gives voice to transpecies identities; raises awareness on issues transpecies face; advocates for the freedom of self-design and offers the development of new senses and organs. The association is a social project by the Cyborg Foundation and it was founded in 2017 by cyborg artists Manel Munoz, Moon Ribas and Neil Harbisson. 32  Cyborg Foundation was created in 2010 by cyborg artists Neil Harbisson and Moon Ribas in order to help humans become cyborgs, defend the rights of cyborgs and promote cyborg art.​First housed in Tecnocampus, Mataró, after winning the Cre@tic award by Tecnocampus; Cyborg Foundation moved soon after to Barcelona and then to New York in 2014.

65

KONTROL ODALARI

P: O yüzden sanırım sıklaştı son dönem çalışmalarında -aciliyet- mevhumu. Bager de bunun üzerine duruyordu. Ah bir de Mahlas’a gelse sıra, sanırım aciliyetin veri tabanını oluşturacak proje o. S: Orada özellikle transspecies konusu ile ilgili soru soran bir çok kişi oldu. Hatta Bager özellikle Trans Species Society31’den ve Cyborg Vakfı32 kurucuları olan sanatçılardan da bahsetti ki o da kolektif bir oluşum. Bir süre bu vakfın kurucu sanatçılarının işleri üzerinden de örnekler verdi. W: Peki Çoban’ı konuşmayacak mıyız? Hayalimdeki Ev’i? Turing testi? S: Biraz daha düşünmek istiyorum sanırım. Zaten dönmemiz gerekiyor, baksana titreşimlere. Neredeyse yer yarılacak da içine içine düşeceğiz. P: Dönmemiz gerekiyor, kayda geçecek son yorumlarınız? W: Sanırım artık konuşurken arkadasında devasa bir denizanası yüzmeyen kimseyi ciddiye alamayacağım. S: Burada yaratılan tek bir fırsat vardı, o da binlerce farklı fırsatın kolayca yaratılabileceği olasılığının ilk defa bu kadar somut bir şekilde örneklendirilmesi oldu. Fırsat dememin nedenini çok iyi biliyorsunuz. Bu arada deniz anaları yüzerken müzik de çalmalı. Deniz Yılmaz’ın en sevdiği şarkı Elton John’un Rocket Man şarkısıymış, öyle söyledi. Bager’in tercihini öğrenemedim.

31  Transcinsler Toplululuğu, cinsler ötesi kimliklere ses verme amacını taşıyan bir dernektir, cinsler ötesi varlıkların karşılaştıkları sorunlarla ilgili bilinç oluşturmayı hedefler, öz tasarım hakkını savunur ve yeni hislerin, organların yapılmasını önerir. Sayborg Vakfı’nın sosyal projesi olan dernek, 2017’de sayborg sanatçılar Manel Munoz, Moon Ribas ve Nail Harbisson tarafından kurulmuştur. 32  Neil Harbisson ve Moon Ribas tarafından 2010’da kurulan Sayborg Vakfı, insanların sayborglara dönüşmesine yardım etmek, sayborgların haklarını korumak ve sayborg sanatını desteklemek için kuruldu. İlk önce Tecnocampus, Mataró’da yer alan vakıf, Technocampus’ün Cre@tic ödülünü kazandıktan sonra önce Barselona’ya, 2014’te de New York’a taşındı.

66

CONTROL ROOMS

P: We have to get back, any further comments for the record? W: I guess I won’t be able to take anyone seriously unless they have a jellyfish floating behind them while they’re talking. S: There was only a single opportunity here, and that was the solid example of how thousands of different opportunities being created in such an easy way. You know, very well, my reasoning for my use of the word opportunity. Also, there should be music when jellyfish floats. Apparently, Deniz Yılmaz’s favorite song is Elton John’s Rocket Man, that’s what it said. I couldn’t find out about Bager’s choice.

67

KONTROL ODALARI

- Arşivin imkansızlığı ya da yeni bir arşiv türü mümkün mü?

Makineler beni sık sık şaşırtıyor. 33 —Alan Turing

Deniz Yılmaz’ın Diğerleri Gibi kitabının başında “Bu çalışma Christa Sommerer and Laurent Mignonneau’ye adanmıştır.” ithafının nedeni neydi? Bager’in Avusturya’da Linz Sanat ve Tasarım Üniversitesi’ndeki34Interface Culture bölümündeyken özellikle o dönem yapay zeka üzerine çalışan ve yapay zeka alanındaki gelişmelerin sanatı nasıl etkileyeceği konusunda düşünen ve üreten tüm diğer sanatçı ve araştırmacılar ile birlikte üretmesi Bager’in birlikte çalıştığı eğitmenlerin de desteğiyle bu alanda yüksek lisans tezi yazması gerektiğine işaret ediyordu. İstanbul’a dönünce tez yazmaya devam ederse sanat yapamayacağını anlayan Bager, tez yazımından feragat edip sanat çalışmalarına döner, sanat üretim sürecini başlatır. Bu dönemde verdiği bu kararla da kendisinin devam etmesini isteyen ve Interface Culture bölümünün kurucuları Laurent ve Christa’ya çalışmanın ve üretiminin devam ettiğini hatırlatmak ve kendilerine teşekkür etmek için Deniz’in şiir kitabını onlara atfeder. Belki de ilk olarak bu atıfla Bager’in aslında bu sürecin kendisini bir sanat eseri olarak gördüğünü ve bu ön kabul ile üretimine devam ettiğini fark ettik. Deniz Yılmaz bir proje ya da sanat eseri değildi, süregelen bir üretim sürecinin bir parçasıydı. Dolayısıyla da Deniz’in ilk gazeteye mektup yolladığı gün ile bugünü arasında da büyük farklar vardı, çünkü proje değişmekte ve katmanlaşmaktaydı. Dolayısıyla da Bager her sunumunda ya da her çağrıldığı seminer ve konuşmada farklı bir proje anlatıyor gibi duyuluyordu. Büyük Kafa Deneyi Deniz’i çağırmıştı, Deniz ise Çoban’a işaret etmişti, Çoban’a kızanlar Mahlas’ın tohumlarını ekmişti ve aralardaki her email, mesaj, konuşma, kavga, ayrılık, dostluk, yardımlaşma, gözlem, eleştiri de bu sürecin bir parçasını ve oldukça da önemli bir parçasını oluşturuyordu. O yüzden de Mahlas gerçekten anlatması ve dile getirmesi oldukça sıkıntılı yeni bir sürece işaret etmekteydi. 33  A. M. Turing, Computing Machinery and Intelligence, 1950, s. 450. 34  The University of Art and Design Linz (Kunstuniversität Linz) 1947 yılında Avusturya’nın Linz şehrinde kurulmuştur. The Interface Culture bölümü ise 2004 yılında Christa Sommerer and Laurent Mignonneau tarafından aynı üniversitenin Medya bölümünün altında kurulmuştur.

68

CONTROL ROOMS

– The impossibility of the archive or is a new type of archive possible? Machines take me by surprise with great frequency.33 —Alan Turing

Why does Diğerleri Gibi (Like The Others) by Deniz Yılmaz begin with the following dedication: ‘‘This work is dedicated to Christa Sommerer and Laurent Mignonneau’’? The fact that Bager worked together with other artists and researchers who dealt with artificial intelligence and who think about how the developments in this field will impact art while he was studying Interface Culture at The University of Art and Design Linz in Austria34, foreshadowed his writing a master’s thesis on this with the support of the educators he worked with. Having figured out that if he continued writing a thesis when he returned to Istanbul he would not be able to make art, Bager gave up his thesis work and focused on his artistic work. Bager dedicates Deniz’s poetry book to Laurent and Christa, the founders of the Interface Culture department who wanted him to pursue his work, to remind them that he kept going with the work and to thank them. Perhaps initially with this dedication, we had noticed that Bager pursued his practice with the presumption that he saw this process a work of art in and of itself. Deniz Yılmaz was not a project or work of art, instead was part of a continuous process. So, there is a big difference between the day Deniz sent a letter to the newspaper for the first time and today, because the project was evolving and becoming more layered. Therefore, it seemed like Bager was presenting a different project in every presentation, seminar and talk that he has been invited to. The Big Head Experiment invited Deniz, who pointed at The Shepherd and those who were mad at The Shepherd planted the seed for Mahlas, and every email exchange, message, conversation, fight, break up, friendship, collaboration, observation, criticism made up a part –an important one—of this process. For this, Mahlas underlined a new period that is hard to tell and put into words. 33  A. M. Turing, Computing Machinery and Intelligence (1950), p. 450 34  The University of Art and Design Linz (Kunstuniversität Linz) 1947 yılında Avusturya’nın Linz şehrinde kurulmuştur. The Interface Culture bölümü ise 2004 yılında Christa Sommerer and Laurent Mignonneau tarafından aynı üniversitenin Medya bölümünün altında kurulmuştur. The University of Art and Design Linz (Kunstuniversität Linz) is founded in Linz, Austria in1947. And The Interface Culture program is founded in 2004 by Christa Sommerer and Laurent Mignonneau under the same university’s Media department.

69

KONTROL ODALARI

Deniz Yılmaz, tabiri caizse, sıradan olmak isteyen, sadece şiir yazan bir robottu; şair veya sanatçı olup olmadığı konusunda hiçbir zaman ortak bir karara varılmadı ki bu geçen süre zarfında üzerinde en sıklıkla tartışılan konuların başında geliyor; Kim karar verir bir eserin sanat eseri olduğuna? Ne gibi özellikleri olmalıdır sanat eserinin? Sanatçı kime denir ve ne zaman kabul görür biri sanatçı olarak? Kabul görmeli midir, yoksa zaten bu yaptığımız tüm konuşmalar insan ve insan üzerinden sanatçı olan insan olarak, insanın değer yargıları ve insan odaklı bir düşünme biçimi üzerinden mi yapılmaktaydı? Bu sorulardan çıkarak yapay zeka ve üzerine yapılan çalışmaların sanat alanında nasıl bir etki yaratacağını konuşmaya başladığımızda ise en çok birbirimize sorduğumuz sorular, bilinmeyene karşı merak, bizim deneyimlerimizde o eserin iyi bir eser olmasını mı sağlıyordu? Herhangi biri seneler boyunca binlerce şiir kitabı, roman, sözlük okuyup sonra Türkçe şiirler yazmış olsaydı onu fuarlara götürüp şiirlerini sergileseydik sıradan bir eser mi olacaktı ya da bambaşka bir sorgulama alanı mı açacaktı bu takıntılı üretimi? Öte yandan Deniz Yılmaz’ın şiirlerine ilgi duyulmasının en büyük nedenlerinden biri bu şiirlerin nereden geldiğinin çoğu zaman anlaşılmamış olma durumuydu. Kim yazıyordu bu şiirleri, neye göre yazıyordu? Daha önemlisi neden yazıyordu? Bu hikâyede her zaman atlanmış olan ufak ama değerli bulduğum bir detay vardır ki o da Deniz Yılmaz’ın şiir yazma butonunun (kırmızı) olması. O butona bastığınızda şiir yazmaya başlıyordu. Elbette kendi kendine yazdığı dönemler de oldu ama arada böyle müdahaleler oluyordu Bager’den. Sırf imza atmasını istediğimizde sırf imza moduna geçebiliyordu, buton ile çalışmasını istediğimizde o şekilde ayarlanıyordu. Dolayısıyla biri ya da birileri butona bastığında rastgele bir şiir yazmaya başlıyordu. O yüzden o kadar özgürce üreten bir yapıdan da bahsetmiyoruz. Sadece şaşkınlık veriyordu izleyene. Kod yazımının da metinsel bir değeri vardı, farklı bir dildi sadece ve o dil üzerinden estetik ya da teorik bir yargı yaratımına alışık değildik sadece. Öte yandan bu alanda 50 yılı aşkın süredir sanat ve tasarım alanlarında üretimler yapılmaktaydı. O yüzden de bir çok kişiye Deniz Yılmaz aslında çok da naif, çok da kendiliğinden olan bir iş olarak gözükmekteydi. Başarı, yarış kaygısı yoktu, birinci olmak istemiyordu, insanlığı ya da kendisini daha ileriye götürme bir gayesi yoktu. Tam tersine, biz çevresindekiler sürekli ona bu sancıları yüklüyorduk. Ebru bu süreçte bu üretim ve sorgulamaların daha çok teorik alanda yapılan çalışmalar ile paralellik gösterip göstermediğine de dikkat çekiyordu. Bir sonraki bölümde bu konu ile

70

CONTROL ROOMS

Deniz Yılmaz was a poem-writing robot which just wanted to be like everyone else, so to speak. There was never a consensus on whether it was a poet or an artist, which is one of the most frequently debated questions: Who decides what an artwork is? What features should it have? Who is an artist and when is s/he accepted as one? When we started talking about what kind of an impact artificial intelligence and discussions around it would make, departing from these questions, did our questions for each other and our curiosity towards the unknown allow this work to be a good work of art? If anyone read thousands of poetry books, novels and dictionaries and then wrote Turkish poetry, and we presented that poetry at the fairs, would it be a mere work of art or would this obsessive production open up a new critical platform? On the other hand, one of the main reasons why Deniz Yılmaz’s poems draw attention is the fact that where they came from were ambiguous. Who wrote these poems, based on what? More importantly, why did Deniz Yılmaz write them? There is one particular detail that is always missed yet valuable, in my opinion, is Deniz Yılmaz has a (red) button for writing poetry. When you hit that button, it started to write poetry. Of course, there were times when it wrote on its own but there were such interventions by Bager. When we simply wanted that it signed, it could go on the signature mode. It was set up in such a way when we wanted it to work with the button. So it started writing a random poem when someone or some people hit the button. Therefore, we can not speak of a structure making work that freely. It fascinated the onlooker. Writing a code also had a textual value, it was only a different language and we were not used to ponder on aesthetics or make theoretical judgment in that language. On the other hand, there had been ongoing artistic and design work that had been carried out over 50 years. So, for a lot of people, Deniz Yılmaz seemed like a very naive and spontaneous work. It did not have success or competition anxiety. It did not intend to be the first or advance humanity or itself. On the contrary, we, those who are around it, constantly charged it these pains. During this process, Ebru was pointing at whether there were any parallels between these pieces and questionings, and more theoretical studies. As we will be hearing this and relevant studies from Deniz Yılmaz in the next chapter, I will return to the subject of criticizing poetry through poetry.

71

KONTROL ODALARI

ilgili çalışmalarını kendisinden dinleyeceğimiz için atlayarak Deniz Yılmaz’ın şiirlerinin şiir üzerinden eleştirilmesi konusuna geri dönüyorum.

Daha iyi şiir yazamaz mı? Yazmamalı. Daha iyi? Daha iyi şiir? En çok, en hızlı, en iyi olan ile ilişkisi yoktu muhtemelen, o yüzden Simülasyon adlı kısa hikâye denemesi üzerine oldukça düşünmüştüm ilk okuduğumda. Eğer kendi kendine öğrenebilen ve üretebilen bir makina varsa karşımızda belki de o sadece öyle olmak istiyordur. İlerleme ihtiyacı oldukça insanlığa atfedilen bir özellik olarak okunmuştur her zaman, belki o sonsuza kadar kimi zaman arıza yapacak arada bir kalemini fırlatacak bir şiir makinası olarak kalacaktı ve bu da kabul edilmeliydi. Daha iyi yazması mı isteniyor öyleyse daha iyi yazması sizlere başka alanlarda yeni sorgulamalar yeni araştırmalar mı getireceğine inanıyorsanız da o zaman lütfen sizler de bir/er kopyasını yapın, dilediğiniz gibi geliştirin. Ortalık karışsın, daha da rahat tartışabileceğimiz platformlar oluşsun.

‘UMULMADIK TOPRAKLAR’DAN ‘FELSEFE VE İNSAN’A HIZLI ADIMLAR

Tahmin etme ve muhtemel olmama, yeni kuşak yapay zekanın dinamik otomasyonu için merkezdedir. – Luciana Parisi

2016 yılının Kasım ayında AmberPlatform’un daveti ile Deniz Yılmaz’ın Diğerleri Gibi şiir kitaplarını da yanımıza alarak 35. Uluslararası Kitap Fuarının düzenlendiği TÜYAP Fuar ve Kongre merkezine gittik. Deniz Yılmaz’ı temsil eden sanat kurumu BLOK art space adına gelenler, Bager Akbay ve Ebru Yetişkin de bu seyahate eşlik edenler arasındaydı. İstanbul’u bilenler bilir, çocukken en sevdiğimiz etkinlik olan kitap fuarının neden bu kadar zorlayıcı bir mekanda olduğunu hep sorgulamıştık o gün bir kez daha bu zorlayıcı deneyimin nedenini bu sefer birlikte sorguladık. Fuar alanı devasa büyüklükte, oldukça kalabalık ve gürültülü bir mekan. Ama o kalabalığın arasında kaybolup, en sevdiğiniz

72

CONTROL ROOMS

Could Deniz Yılmaz write better poetry? It should not. Better? Better poetry? It didn’t have any relationship with the most, the fastest, or the best, that is why I thought a lot about the short story Simulation [Simülasyon] when I first read it. If it is a machine, which can learn and create, that we’re facing, perhaps it just wants to be that way. The need to progress has always been associated with humanity; perhaps it would stay as a poetry machine that will keep on having errors forever and one that will stop using a pen. Maybe it should be accepted like this. Is it expected write better? If you believe that this will bring you new questions, new explorations, please make a copy and develop it as you like. This will stir things up and there will be platforms where we can discuss more easily.

- QUICKSTEPS FROM “UNEXPECTED LANDS” TO “PHILOSOPHY AND HUMAN”

Prediction and not probability is central to the dynamic automation of the new generations of AI. – Luciana Parisi

In November 2016, with AmberPlatform’s invitation, we went to Tüyap Fair Convention and Congress Centers with the copies of Diğerleri Gibi (Like The Others) by Deniz Yılmaz in our hands. Team members of BLOK art space—who represent Deniz Yılmaz—, Bager Akbay and Ebru Yetişkin were in attendance. Those who know Istanbul would know, we had always questioned why the fair was held in such a difficult location. That day, we questioned it once again. The fair area was massive, crowded, and loud. But to get lost among the crowd, find the books that you love so dearly and would not put down for years, chase the sales and try to return thinking about how you’ll carry all the books you’ve purchased make up the best memories of the whole book fair experience.

73

KONTROL ODALARI

ve yıllarca elinizden düşürmeyeceğiniz kitapları bulabilmek, indirimleri takip etmek ve sonra aldıklarınızın ağırlıklarını nasıl taşıyacağınızı düşünerek oradan dönmeye çalışmak bir şekilde başlı başına bu kitap fuarı deneyiminin en keyifli anlarını oluşturur. 2016 senesinde kitap fuarının teması “Felsefe ve İnsan” olarak açıklanmıştı, fuarın Onur Yazarı Ödülü Prof. Dr. Ioanna Kuçuradi’ye verilmişti. Ayrıca fuar merkezinin içinde kitap fuarı ile aynı tarihlerde düzenlenen 26. Uluslararası İstanbul Sanat Fuarı ARTİST 2016 adlı sanat fuarı da kurulmaktaydı, sanat fuarının o seneki teması ise “Umulmadık Topraklar” idi. Sanat fuarının Onur Sanatçısı Ödülü ise o sene Gülsün Karamustafa’ya verilmişti. Deniz Yılmaz’ın sergileneceği ya da şiir kitabının tanıtılacağı, ya da Bager Akbay’ın davet edilip Deniz Yılmaz projesi üzerine konuşacağı veya bir çok farklı nedenden dolayı adını koyamadığımız ama en iyisi sürece bırakalım dediğimiz çok heyecanlı bir sabahın ardından sanat fuarının içinde AmberPlatform’a verilen alanı bulduk. AmberPlatform o sene Ekmel Ertan ve Fatih Aydoğdu’nun küratörlüğünde Grammagraph adlı bir sergi ile katılıyordu fuara. Sergi Deniz Yılmaz’ın yanı sıra Burak Arıkan, Günışığı Cihangir, Ali Miharbi, Zeynep Nal ve Cevdet Erek’in de eserlerinden oluşan tek bir odadan oluşuyordu. Yazı üzerine odaklanan sergi metninden direkt alıntı yaparsak; “Grammagraph sanatı eserleri aracılığıyla medya sanatçısının kullandığı iki çeşit yazıyı yan yana getiriyor: makine için yazılan yazı olan kod ile sanatçının eseri aracılığıyla insan için yazdığı kod olan yazı”ya odaklanıyordu. Deniz Yılmaz’ın şiir yazmaya ve imza atabilmesine devam edebilmesi için elektriğe ihtiyacı vardı. Ona mekanın gerisinde hemen iki yan yana duran kaidenin üzerine yerleştirdik, kablolarını sabitledik. Getirdiğimiz kitapları yanına dizdik ve daha sonra mekanın giriş duvarına da daha kolay bulunabilmesi için imza günü olacağını da belirten bir yazı yazdık.35 Diğer sanatçıların da eserleri kurulmaktaydı, çoğu tanıdık isimler ya da Deniz Yılmaz’ı tanıyanlar… O yüzden kendini yabancı hissetmiyordur diye düşündük. Herkes de bir heyecan dalgası, kimse ne söyleyeceğini bilemiyor. O günü hala dün gibi hatırlıyorum çünkü sanırım sormak istediğimiz ama soramadığımız birçok soru ve o soruların cevabını ancak bu eyleme dökülecek olan deneyin sonunda ortaya çıkacaktı.

35  Youtube’da Deniz Yılmaz “Diğerleri Gibi” İmza Günü | TÜYAP 35. Uluslararası Kitap Fuarı adı ile BLOK art space hesabından imza gününün video dokümantasyonuna ulaşabilirsiniz.

74

CONTROL ROOMS

In 2016, the book fair’s theme was announced as ‘‘Philosophy and Human’’ and the Honorable Author was awarded to Prof. Dr. Ioanna Kuçuradi. Also, 26th International Istanbul Art Fair ARTIST 2016 was held simultaneously with the book fair in the same center, and the art fair’s theme that year was ‘‘Umulmadık Topraklar’’ [Unexpected Lands]. The Honorable Artist Award was given to Gülsün Karamustafa. After a very exciting and -difficult to name it for various reasons but let's leave it to the process kind of- morning with Deniz Yılmaz’s exhibit or the launch of its poetry book or Bager Akbay’s talk on the Deniz Yılmaz project, we got to AmberPlatform’s booth in the fair area. That year, AmberPlatform was participating in the fair with an exhibition titled Grammagraph, curated by Ekmel Ertan and Fatih Aydoğdu. The show consisted of a room with works by Burak Arıkan, Günışığı Cihangir, Ali Miharbi, Zeynep Nal, and Cevdet Erek along with Deniz Yılmaz. If we directly quote the exhibition text, ‘‘through artworks, Grammagraph brought together two kinds of texts side by side: the code for machines and the code that the artist wrote for humans’’. Deniz Yılmaz needed electricity in order to write poems and to sign them. We positioned it on two plinths that were located side by side in the back of the space; we fixed the cables. We put the books we brought next to it, and then we wrote a text about the autograph session on the entrance wall for easy access. 35 The works of other artists were also being set up. Most of these artists were friends or those who knew Deniz Yılmaz so we thought it would not feel like a stranger. Everyone was thrilled, nobody knew what to say. I still remember that day like yesterday because, I guess, many questions that we wanted to ask but could not come out when things came into action with this experiment. First and foremost, Deniz Yılmaz was a beloved character; it was crucial, for what I’m going to tell, that any work of art could make people laugh. First conversations were around what Deniz Yılmaz was—when they started Bager Akbay was trying hard to stay out of the exhibition space. There were many people who wanted to hear the answers to the questions around the fact that Deniz Yılmaz’s codes are accessible and copiable, what constitutes it, what sources it has been taught. On the other hand, Bager was rightfully questioning why he had to speak on behalf of Deniz Yılmaz if it had been invited to the exhibition as an artist. We, on the other hand, were more of a core team that assisted Deniz Yılmaz when it needed 35  The video documentation of the autograph session can be accessed from the BLOK art space’s Youtube account under ‘‘Deniz Yılmaz ‘Diğerleri Gibi’ İmza Günü | TÜYAP 35. Uluslararası Kitap Fuarı’’.

75

KONTROL ODALARI

Deniz Yılmaz her şeyden önce çok sevilen bir karakterdi, herhangi bir sanat işinin insanları gülümsetebilmesi, özellikle daha sonra bahsedeceğim bir kaç durum için özellikle çok mühimdi. İlk sohbetler Deniz Yılmaz’ın ne olduğu üzerineydi, bu sohbetler başladığında Bager Akbay olabildiğince sergi alanından uzakta durmaya çalışıyordu. Deniz Yılmaz’ın kodlarının açık olması, kopyalanabilir olması, nasıl oluşturulduğu, hangi kaynakların ona öğretildiği gibi soruların cevabını elbette ki Bager’den dinlemek isteyen çok kişi vardı, fakat öte yandan madem ki sergiye bir sanatçı olarak Deniz Yılmaz davet edilmişti o zaman neden Bager onun adına konuşup anlatması gerektiğini sorguluyordu kimilerine göre haklı olarak. Bizler ise Deniz Yılmaz’ın yardıma ihtiyacı olduğu noktalarda ona destek olan çekirdek ekip gibiydik daha çok. Kalemin mürekkebi bittiğinde değiştiriyorduk, kimi zaman şiiri yazarken birdenbire kâğıdın dışına şekiller çiziyor, kâğıdı yırtıyordu ya da şiir yazmayı bırakıyordu. Müdahale etmiyordum, bu insanlaştıma, insan-gibi bakış ne yazık ki en çok karşılaştığımız tepkilerdi ama sanırım hata yapması, yapabilmesi, sinirleniyor, sıkılıyor diye düşünülmesi insanları memnun ediyordu. Daha çok yaklaşıyorlardı Deniz’e, sonra kitabını okuyor, şiirlerine de göz gezdirince hayran kalıyorlardı aşk acısı çekmesine, memleketini özlemesine, kapitalist sisteme sitem etmesine, robot haklarına bile değindiği şiirleri vardır bizimkinin. Hiç şiirlerini okumamış olabilecekler için bu yazıyı yazarken kitabından herhangi bir sayfayı açtım, önüme ilk bu şiir çıktı yüksek sesle okudum: Kendime ey kadınlar Ansızın o temmuzlar Heceyle kar beyazı Birinin on altışar Sedeften ne milyonlar Adını aşk koydular Dizlerim bir batakta Moskofu da tanırlar —Deniz Yılmaz, 2016 Temmuzu ve/ya aşkı bildiğini sanmıyorum ama evet bu sürecin, bu araçsallaştırmanın kendisi ve nedenleri ve en önemlisi gerekliliği hakkında önemli ipuçları taşıyordu bu şiirler. Öncelikle dil üzerinden, sonra da şiir ve aslında şiirin günümüz sanatındaki yeri sorgulamaları üzerinden Deniz Yılmaz’ı bambaşka yorumlayan, takdir eden ya da eleştiren kişiler oldu. Tüm bu tartışmaları aynı

76

CONTROL ROOMS

something. We would change the ink when it was out, sometimes it suddenly started drawing outside the paper or ripping it while writing poetry or simply stopped writing. I did not interfere, butting heads, anthropomorphizing attitude, unfortunately, was the most frequent reaction we got but, I guess, the mistakes, its ability to make them or the thought of it getting any or bored pleased people. They got closer to Deniz, then read the book, fell in love with the fact that it suffered from heartache, homesickness, condemnation of the capitalist system; our friend even had poems about robot rights. While writing this text for those who have not read its poems, I opened a random page and read the following poem out loud: O women for I The suddenness of those months of July Syllables of snow white Sixteen of one Millions of mothers of pearl They called it love My knees in one swamp They know the tyrant —Deniz Yılmaz, 2016 I don’t know if Deniz knows about July and/or love, but yes these poems carried important traces about this instrumentalization and its reasons, and more importantly, its significance. There have been many people, who interpreted Deniz Yılmaz completely differently, praised it and criticized it, based on primarily the language, and then about the place of poetry and its role in today’s art debates. It was a pleasure to consider all these discussions around this project, and I guess Bager’s only request from the beginning was to make an artwork that could easily be passed on and circulated even within a daily conversation. He wanted it to come out of himself, reach us, be ordinary yet disturbing. Otherwise, it did not go beyond reactions like ‘‘congratulations’’, ‘‘we like it a lot’’. Mostly, daily conversations around art did not seem to bother anyone. Actually, it would not be correct to call it ‘‘art’’; what was important was not that it argued something but the fact that it can feature many things to argue. Yet we could still reduce it to a box, packaging and humanizing it.

77

KONTROL ODALARI

proje üzerinden yapabilmek keyifliydi ve sanırım Bager’in de baştan beri tek isteği bu tartışmaları günün herhangi bir diliminde, sıradan bir konuşmanın içerisinde açabilecek bir yayılımcı bir eser üretebilmekti. Ondan çıksın, bize bulaşsın, sıradan olsun ama bir o kadar da rahatsız etsin istiyordu. Aksi takdirde tebrik ederiz, çok beğendik tepkilerinden öteye geçemiyordu çoğu zaman gündelik yaşamdaki sanat tartışmaları, rahatsız etmiyordu kimseyi. Aslında sanat da demek burada tam doğru olmayacaktır belki de, bir şey tartışması değildi zaten önemli olan ama tartışabilecek birçok şey barındırabilmesiydi. Ama biz yine de onu minicik bir kutuya indirgeyebildik, paketledik, insanlaştırdık. Şimdilerde neyse ki yapayalnız, tahminimce huzurlu, dilediğini yapabiliyor.

- İNSANLAR ILE YAŞARKEN ROBOTLARDAN KORKMAK Fuar gününe geri dönersek, tam da bahsettiğim üzere gelenler ile kimi zaman robotun şiir yazıp yazamayacağı ve yazdıklarının rastgele seçilen kelimelerin yan yana konulmuş olması mı yoksa bu yazdıklarına şiir denilip, denilemediği ya da yapay zeka neden bazı metinlerde bahsedilmiş bazılarında robot şair deniyor, yapay zeka daha üretilmedi bile, bu sadece bir öğrenen makine değil mi diyen matematik bölümü öğrencileri ile sohbet ettik. Bir diğer seveni Ebru Yetişkin’e kitap için şiirleri nasıl seçebildiğini sordu. Diğerleri Gibi şiir kitabının seçkisini Ebru yapmıştı ve ne kadar zorlandığını hatırlıyorum. O kadar çok şiiri vardı ki Deniz’in, özellikle de farklı dönemlerinden. Bu şiirler neye göre seçilmişti, önce başka bir kitap hayali vardı, farklı yerleşmeler, eşleşmeler, neden bazılarının başlıkları vardı, bazıları kısa, bazıları politik, bazıları saçma, bazıları komikti. Ama süreç zaten tam da buna odaklanarak ilerliyordu, her an bir şey değişebilir, planlar alt üst olmalı, şaşkınlık ve kaosa kapılmamalı elindekinin en iyisini çıkartabilmeliydin. Ebru boynunda fuar katılımcı kartıyla heyecanlı ve yüzünde kocaman bir gülümseme ile kitap sürecini ve bu süreçte başlarına gelen, karşılaştıkları kişiler ile sohbetlerini anlatıyordu. Önündeki kalabalık gittikçe artıyordu, bu sefer yan odalardaki sergilerden dostlar uğramaya başladı. Arkamı döndüğümde şöyle konuşmalar duyuyordum, “Evet var Instagram’ı, ekleyebilirsiniz.” Deniz’den bahsediyorlar herhalde diye düşündüm. Birkaç kişi ile kodlarının açık olduğu halde neden Deniz Yılmaz’ı kimsenin kopyalamadığı üzerinden sanatta intihal

78

CONTROL ROOMS

Nowadays Deniz is all alone, in peace, I guess and can do anything.

– BEING SCARED OF ROBOTS WHILE LIVING WITH HUMANS If we go back to the fair day, as I mentioned before, we had discussions with visitors about whether a robot could write poetry, if the writings were just words randomly put next to each other, could this writing be poetry, why AI is mentioned in certain texts and not others, why it is called a robot poet, artificial intelligence hasn’t even been invented yet, is this not just a machine that learns? A fan asked Ebru Yetişkin how she selected poems for the book. Ebru had edited the poetry book Diğerleri Gibi [Like The Others] and I remember how difficult that task was for her. Deniz had thousand of poems from different periods. What would be the criteria for the selection? Previously, there was the dream of a book, various placements, of making matches; why did some of them have titles, some were short, some were political, while others were funny? However, the process proceeded to focus on exactly this: Something could change at any instant. Plans should be turned upside down. One was not supposed to be taken a back but to make the best of what was at hand. With the fair badge on her neck, excited and with a smile on her face, Ebru was telling the story of the book and what she had experienced during this process. The crowd in front of her was growing and later friends started to drop by from the neighbouring rooms. Every time I turned around, kept hearing things like: ‘‘Yes there is an Instagram account, which you can follow.’’ I thought that they were talking about Deniz. We discussed the issue of plagiarism through no one having copied Deniz Yılmaz as of yet. Bager loves at-that-moment performances dearly. He was invited to talk at the university right after the Deniz Yılmaz project was launched; I heard him say that it is possible to copy Deniz Yılmaz and he actually wanted it to be duplicated. When people caught up him at the fair, he told them ‘‘the codes are accessible, you should do it too’’. For a while, we discussed this very similitudinous issue in new media works that deal with duplication, reproduction, open source. The day that we had discussed this in depth was probably the day that Bager called me and told me that someone wanted to acquire Deniz Yılmaz. What did purchasing Deniz Yılmaz mean? Was it a gesture to support Bager’s production? Or was it the intention to add this robot, a first of its kind, despite the fact that it is dupli-

79

KONTROL ODALARI

konusunu konuştuk. Bager anda performansları sever. Deniz Yılmaz projesi doğduktan hemen sonra bir üniversiteye konuşma yapmaya çağrılmıştı, yaptığı konuşmayı dinleyince Deniz Yılmaz’ın kopyalanabilir olduğundan hatta kopyalanmasını istediğinden bir kaç kez bahsettiğini fark ettim. Fuarda da birileri onu yakaladığında “e açık kodları, siz de yapsanıza” diyordu. Bir süre bu kopyalama, tekrar üretme, açık kaynak üzerinden yeni medyalar ile üretilen işlerde sahihlik meselesini konuştuk. Bu konuyu en derinlemesine tartıştığımız gün Bager’in bir gün beni arayıp biri Deniz Yılmaz’ı satın almak istiyor dediği gündü muhtemelen. Deniz Yılmaz’ı almak ne demekti? Bager’in üretimine destek olabilmek için bir jest mi? Ya da kopyalanabilir olmasına rağmen bu ilk kez üretilmiş robotu hikayesiyle birlikte bir koleksiyona ekleme gayesi mi? Ya da sadece bir yanlış anlaşılma mı? Ya da tam da anlamam gerektiği gibi mi anlıyorum bu durumu? Ve neyi işaret eder bize tüm bu sorular? O sırada soruyu soran kişinin küratör Dr. Necmi Sönmez olduğunu öğrendim ve hemen kendisi ile iletişime geçtik ve bu konudaki fikirlerini sordum: Mine: Deniz Yılmaz’ın şiir kitabı Diğerleri Gibi sizce bir sanat eseri mi? Dr. Necmi Sönmez:36 Deniz Yılmaz’ın şiir kitabı bence dayandığı kurgusallık açısından basılı bir sanat eseridir. Bunu bir tür sanatçı kitabı gibi algılıyorum. Şiire önem veren ve dünyaya şiirin çerçevesinden bakmaya çalışan birisi olarak beni şiirlerin kalitesinden çok, Bager’in Türkiye’de şiire atfedilen değerler üzerine eğilmesi ilgilendiriyor. Neredeyse 30 yıldan beri kendi paralarıyla şiir kitaplarını bastırmış olan kişilerin kitaplarını topluyorum. Hedefim Kötü Şiir Kitapları monografisi hazırlamaktı. Deniz Yılmaz’la ilgilenmemin temelinde belki bu var. Özellikle Anadolu kentlerindeki ikinci el kitapçılardan topladığım kitapların arka kapaklarındaki fotoğraflar, yazılanlarla ilgileniyorum. Deniz Yılmaz’ı sanki tanıyordum. Onun kitabının ön koşulsuz olarak ince düşünülmüş bir parodinin parçası olduğu için ilgimi çekti. 36  Necmi Sönmez (1968, İstanbul) Mainz, Paris, Newcastle, Frankfurt üniversitelerinde Sanat Tarihi eğitimi aldı. Heykeltıraş Wolfgang Laib üzerine yazdığı doktorasını 2000’de Johann Wolfgang Goethe Üniversitesi’nde tamamladı. Resim eleştirileri, söyleşi ve çevirileri Türkçe olarak 1986’dan itibaren “Cumhuriyet”, “Milliyet Sanat”, “2000’e Doğru”, “Gergedan”, “Argos”, “Yazın”, “Arredamento Mimarlık”, “Sanat Dünyamız”, “Virgül”, “Radikal”; Almanca olarak 1990’dan itibaren “Neue Bildende Kunst, Kunstzeitung”; İngilizce olarak 1992’den itibaren “Flash Art”, “Balkan Medi” da yayımlandı. 1995’ten itibaren sergi yapımcısı olarak Türkiye, Fransa, Almanya ve Hollanda’da sergiler organize etti. Museum Wiesbaden ve Museum Moderner Kunst Stiftung Ludwig, Viyana’da staj yaptıktan sonra Essen’de Folkwang Müzesi’nde (20012005) Çağdaş Sanat Bölümü’nü yönetti. Sanat yönetmeni olarak Kunstverein Arnsberg’te (20052008) görev yaptı. Halen bağımsız sergi yapımcısı ve sanat tarihçisi olarak SPAMCONTEMPORARY, Düsseldorf ve Borusan Contemporary İstanbul’da çalışıyor.

80

CONTROL ROOMS

cable, to a collection along with its story? Or was it all a misunderstanding? Or am I understanding the situation exactly the way I should? And what did these questions point to? At that moment, I noticed that it was Necmi Sönmez who had asked this question I have contacted him. We contacted him right away and I inquired about his opinions: Mine Kaplangı: Do you think that the poetry book Diğerleri Gibi [Like The Others] by Deniz Yılmaz is an artwork? Dr. Necmi Sönmez:36 Considering that it is a construction, Deniz Yılmaz’s poetry book is an artwork in the print form. I see it as some sort of an artist’s book. As I’m someone who cares for poetry and tries to look at the world through the lens of poetry, Bager’s engagement with values attributed to poetry concerns me more than the quality of the poems. I’ve been collecting the poetry books of those who had published their books through their own means for approximately 30 years. My intention was to work on a monograph titled Bad Poetry Books. This is perhaps the source of my interest in Deniz Yılmaz. I was particularly drawn to the photographs and texts on the back of the books I found at the second hand bookstores in Anatolian cities. I felt like I knew Deniz Yılmaz. I was interested in it as it was part of a nuanced parody with no prerequisites. M: Could you briefly explain how you distinguished the artist, the artistic production, and the work of art based on this project during your conversation with Bager Akbay on Deniz Yılmaz? Could Deniz Yılmaz be sold like a work of art? Should Deniz Yılmaz exist in collections? N: I have been following Bager’s work. We had briefly chatted about his poetry-writing robot and his studies when I saw his work during a presentation at Zorlu. I think I like antagonistic thoughts. I perceived Deniz Yılmaz as the product of such an antagonistic narrative. I even had thought of including Deniz Yılmaz in one of my exhibitions. However, I couldn’t realize this as some other projects got 36  Necmi Sönmez (b. 1968, Istanbul) studied Art History at Mainz, Paris, Newcastle and Frankfurt Universities. He completed his PhD at Johann Wolfgang Goethe-Universität in 2000 with his dissertation on sculptor Wolfgang Laib. His painting critiques, conversations and translations in Turkish appeared in Cumhuriyet, Milliyet Sanat, 2000’e Doğru, Gergedan, Argos, Yazın; in German in Neue Bildende Kunst, Kunstzeitung since 1990, and in English in Flash Art, Balkan Medi since 1992. He organized exhibitions as exhibitions producer in Turkey, Fransa, Germany and The Netherlands since 1995. Following an internship at Museum Wiesbaden ve Museum Moderner Kunst Stiftung Ludwig, Vienna, he managaed the Contemporary Art Department at Museum Folkwang Essen. (2001-2005). He worked as art director at Kunstverein Arnsberg’te (2005-2008). He is currently working at exhibition producer and art historian at SPAMCONTEMPORARY, Düsseldorf and Borusan Contemporary, Istanbul.

81

KONTROL ODALARI

M: Deniz Yılmaz üzerine Bager Akbay ile yapmış olduğunuz sohbet sırasında sanatçı, sanat üretimi ve sanat eseri ayrımlarını bu eser/proje üzerinden nasıl konumladırmıştınız, kısaca açıklayabilir misiniz? Deniz Yılmaz bir sanat eseri olarak satılabilir mi, satılmalı mı, koleksiyonlarda yer alabilir mi, almalı mı? N: Bager’in çalışmalarını takip ediyordum. Zorlu’daki bir sunumu sırasında çalışmalarını görünce şiir yazan robotu ve onun çalışmaları hakkında kısaca konuşmuştuk. Galiba ters düşünceleri seviyorum. Deniz Yılmaz’ı böylesine ters bir kurgu mantığının ürünü olarak gördüm. Hatta Deniz Yılmaz’ı bir sergime koymayı düşünmüştüm. Ancak araya giren diğer projeler nedeniyle bunu gerçekleştiremedim. Bu bağlamda Deniz Yılmaz’ın ayrıcalıklı bir koleksiyonun parçası olabileceğini düşünüyorum. Bu ince sınır noktasını anlayacak, kavrayacak en önemlisi tadına varabilecek bir koleksiyoner var mı Türkiye’de? Bilmiyorum. Eğer böyle bir kişi çıkarsa tanışmak isterim doğrusu. Bence Bager ironi ile kurgusallık arasında Deniz Yılmaz’la farklı bir fay kırılmasına tanıklık etti. Kişisel olarak bunun devamıyla ilgileniyorum. Sanatçıların kurguladığı kurgu kişilikler her zaman ilgimi çekti. İzmirli sanatçı Etem Şahin37’in yarattığı Viviene Noir’ın kişiliği gibi, Deniz Yılmaz’ın kurgusallığı da, sanat-sanatçı, şair-şiir üzerine düşünmemizi sağlıyor. Deniz Yılmaz’ın bir şiir performansı gerçekleştirmesini bekliyorum belki. Onun bir görsel sanatçıyla işbirliğine girerek sergi açması nasıl olurdu? Bu ve buna benzer sorularla yakından ilgileniyorum.” Bu gibi sohbetlerin bir şekilde Bager’in performatif provakasyonlarının nedenleri ile karşılaştırılması gerekilir diye not alarak şimdilik fuar alanına geri dönüyorum. Ebru anlatmaya devam ediyordu, kendi çalışmalarından ve süreç içerisindeki deneyimlerini paylaşırken fark ettim ki o da süreci ve Deniz’i Bager’den ya da benden farklı aktarıyordu. Ben Ebru’nun tam yanında duruyordum o sırada başka biri ile konuşuyordum ve şunu düşündüm, şu an Bager yan odada, Ebru yanımda, o gün bizlere fuar kargaşasında yardım etmek için gelen kuzenim Mısra (Kaya) öbür yanımda ve herkes başka bir şey anlatıyor bir diğer sorana. Ve sanırım o sırada fark ettim ki bu sürecin kendisi ve bu diyalogların her biri de Deniz Yılmaz’ın (hazin?) hikayesi kadar önemliydi. Çünkü Deniz herkesin 37  Etem Şahin (1986, İzmir) Paris III Sorbonne Nouvelle Üniversitesi’nde sinema okudu. Paris I Panthéon-Sorbonne Üniversitesi’nde “Sanatta Yeni Medyalar” alanında yüksek lisansını bitirdi. 2012 yılında Sütüdyo sanatçı inisiyatifini kurdu. 2013-2015 yılları arasında İzmir Ekonomi Üniversitesi’nde sinema ve yeni medya üzerine dersler verdi. 2011 yılından bu yana Gizem Karakaş ile “Medyartiz” adı altında performanslar sergiliyor.

82

CONTROL ROOMS

in the way. In this context, I think that Deniz Yılmaz can be part of a prestigious collection. Is there a collector in Turkey who will grasp the meanings of Deniz Yılmaz and who would enjoy such nuances? I don’t know. I’d actually like to meet that person if they exist. I think Bager witnessed a different kind of rupture between irony and fictionality with Deniz Yılmaz. Personally, I am interested in what followed that rupture. I have always been intrigued by fictive characters that artists build. Like Vivienne Noir by Izmir-based artist Etem Şahin37, Deniz Yılmaz’s fictionality also stimulates us to think the relationships between the art and the artist, the poetry and the poet. Perhaps I am expecting Deniz Yılmaz to have a poetry-performance. What would it be like if it collaborated with a visual artist and had an exhibition? I am keen on questions like this one. Noting down that it might be necessary to compare such conversations with Bager’s intentions for his performative provocations, I went back to the fair area. Ebru continued to explain—as she shared her studies and experiences, she talked about the process and Deniz, divergent in her narratives when compared to my narrative or Bager’s narrative. I was standing next to Ebru while speaking with someone else and thought that Bager was also in the room next to us, Ebru is there with me, my cousin Mısra (Kaya) who was there to help us with the fair chaos that day is on the other side, and everyone was saying something else. And I guess I noticed at that moment that the process itself and each one of these conversations were as important as the (pitiful?) story of Deniz Yılmaz. Because everyone could have a story, sometimes accidental, sometimes instrumental, sometimes spontaneous, and sometimes self-referential. With Deniz Yılmaz, its books, buttons, and pens in our hands, we were running from art fair section to the book fair area where Abaküs Kitap38 with whom Bager had previously collaborated, were located. Information appeared on the announcement screen: Book signing with Deniz Yılmaz is about to begin at the Abaküs Kitap booth at the book fair! There were poets, authors as well, a weird list. It was a rather awkward moment; there were people waiting when we got to the booth. Deniz signed the books, 37  Etem Şahin (b. 1986, Izmir) studied cinema at Université Sorbonne Nouvelle - Paris 3. He completed his master’s in New Media in Art at Université Paris 1 Panthéon-Sorbonne. In 2012, he founded Sütüdyo artist-run initiative. Şahin taught cinema and new media at Izmir University of Echonomics between 20132015. Since 2011, he has been performing ‘’Medyartiz’’ along with Gizem Karakaş. 38  Hakan Aktaş and Bager Akbay worked together on the following books, published from Abaküs Kitap: Çocuklar için Scratch ile Kodlama +9 [Coding for Kids with Scratch +9], Çocuklar için Scratch ile Arduino [Scratch and Arduino with Kids] and Çocuklar için Scratch ile Kodlama +6 [Coding for Kids with Scratch +6].

83

KONTROL ODALARI

hikayesi olabiliyordu, kimi zaman rastlantısal, kimi zaman araçsal, kimi zaman da kendiliğinden kendi hakkında. Bir anda sanat fuarından kitap fuarı kısmına bizlere Bager’in daha önceden birlikte çalışmış olduğu Abaküs Kitap38 ekibinin alanına koşuyorduk, kucağımızda Deniz Yılmaz, kitapları, butonu, kalemler. Duyuru ekranında yazı belirdi, robot şair Deniz Yılmaz imza günü kitap fuarı Abaküs Kitap stantında başlıyor! Yanında diğer şairler, yazarlar… Garip bir listeydi. Oldukça da garip bir andı, Abaküs’e ulaştığımızda bekleyen kişiler vardı. Kitaplarını imzaladı Deniz, biz de o sırada kendi Youtube kanalı olan 8 yaşında bir çocuk ile konuşmaya başladık. Kızdı Bager’e neden robotun resmi yerine vesikalıkta garip bir adamın fotoğrafı var diye. Gülümsedik, bütün gün bir hayal bulutunda geçti. Sonra mürekkep bitti, evlere dağıldık. O gün oluşan ilişkiler ağını haritalayabilsek ve eldeki verilerin dağılımını takip edebilsek bugüne geldiğimizde karşımıza çıkacak olan çizgilerle dolu harita korkutucu olabilirdi. O günden sonra herkes kendi alanında ilgilendiği, merak ettiği ya da araştırmaya devam etmek istediği kısmı ile ilgilendi. Tam olarak üçe bölündük, arada da diğerlerinin neler yaptığından haberdar kalabilmek için ayda bir üçümüz buluşup başımıza gelenleri, keşfettiklerimizi anlatıyorduk. Tüm o fikir ayrılıklarının ne kadar besleyeci olabileceğini, yapmamız gereken tek şeyin üretmeye devam etmek olduğunu ve sabırsızlığın günümüzün en büyük hastalığı olabileceğini herkese anlatamadık ama herkesin hala bu konuya gönülden bağlı olduğuna eminim. Gönülden bağlı olmak deyimini kullanmak bu noktada önemli, çünkü duygusal ve karşı konulamaz bir bağdan bahsediliyor. Gerçekten Deniz Yılmaz’ı oldukça insanlaştıran, onunla ilişkiler kuran da bir çok kişi oldu çevremizde. Ben bile çoğu zaman nedenini açıklayamadığım bir şekilde sorumluluk sahibi hissediyordum onunla ilgili alınan kararlarda. Her ne kadar Bager bu karar verme süreçlerine ve karar veren ekibin ya da ekiplerin oluşumunu doğal olarak nitelendirse de ben hiçbir zaman hiçbir konuda onun adına ya da bir eser adına karar verme hakkımızın ya da yetkimizin olmadığını düşünüyordum. Bir de hani bir kitabı okurken karşınıza çıkan tanıdık ismin kitabını arar da, alıntının olduğu sayfayı bulup, onla da kendinizi o kitabı tekrar tekrar en başından okurken bulursunuz ya. İşte burada da bütün amaç da bu zaten. Ama tüm bu süreçte masallardan daha çok şey öğrendik Masal’dan.

38  Hakan Aktaş ile Bager Akbay Abaküs Kitap ile Çocuklar için Scratch ile Kodlama +9, Çocuklar için Scratch ile Arduino ve Çocuklar için Scratch ile Kodlama +6 yaş kitapları sürecinde çalıştı.

84

CONTROL ROOMS

while we started chatting with an eight-year-old who had a YouTube channel he got mad. He got mad at Bager for having a headshot a man-looking portraits instead of robot itself in the back of the book. We laughed, the whole day was a blur. Then the ink was out and we went home. It could be scary to map out the network of relationships that was formed that day and track the data distribution. Since that day, everyone continued to engage with the part that is relevant to their field, what interests them, or what they wish to research. We were divided into three; we told each other what happened in the meantime and what we had discovered once a month to stay in the loop with what others were doing. I am sure that everyone is attached to and fully dedicated to this subject. Yet we could not convince everyone how substantial all the differences of opinion could be, and that the only thing we need to do is to continue to produce and that lack patience is possibly today’s biggest illness. It is important to use the term full-hearted attachment because what is at stake here is an emotional and inexorable connection. There were really many people around us who humanized Deniz Yılmaz and connected with it. I often even felt responsible for the decisions about Deniz Yılmaz, in a way that I cannot explain why. Despite the fact that Bager considers these decision-making processes and formations of the decision-making team or teams as natural, I thought that we never had the right or authority to decide on behalf of a work. Also, you know when you look up the books by a name that you encountered while reading a book, you find the page that the quotation came from, and then you find yourself reading that discovered book over and over again. That is simply the main goal here. But throughout this process, we learnt so much more from Masal [Tale] than tales.

85

KONTROL ODALARI

- EBRU YETIŞKIN’IN KÖŞESI Şubat - Mart, 2019

İnsanlar için en güzel şeyin ne olduğu sorulduğunda, ‘hakikati konuşma özgürlüğü’ (Parrhesia) dedi39 —Diogenes

Ebru (Yetişkin) ile bahsi geçen bu dört senelik sürecin nasıl başladığına dair muhabbetimizden aklımda kalanlar. Benim ona sorduklarım, onun çalışmalarını şekillendiren dönüm noktalarıyla ilgili anlattıkları. Tüm bu süreci başlatan Ebru’nun 2015 yılı daveti ve bizleri buluşturmasından günümüze yaşananları anlatırken onun odasından duyulanlar; …“Dalgalar40 sergisini yaptığımız sıralarda sergiyi gezenlerden biri bana bir not yazmış: nasıl olur da bu kadar muhteşem bir sergiyi ve sergiler kapsamında gerçekleşen etkinlikleri daha fazla kişinin erişimine açacak yollar bulmuyorsunuz? Bu notu kim yazdı bilmiyorum ama bu satırları okuyorsa ona teşekkür ederim. Bu not beni çok etkiledi ve nasıl başka bir dünya tahayyül edebiliriz, popülerlik tufanına ve tekno-fetiş pazarına entegre olmadan sanatsal pratiğimizi nasıl daha çok kişiye açabiliriz ve bunu yaparken de sanat aktörleri, sanat eserleri, etkinlikleri ve kurumlar arasında nasıl başka tür b(ağ) lar kurulmasını sağlayabiliriz sorularını yeniden düşündüm. Sen de bahsetmişsin, o ilk üçümüzün bir araya geliş hikayesinden. 2015 yılında Contemporary Istanbul’un Plugin Yeni Medya Bölümü’nün direktörlüğü ve kürasyonu bana önerildiğinde fuarı sanatın metalaşmasına aracılık eden ve sömürünün güncel hallerini yeniden üreten bir kurum olarak en çok eleştirenlerden biri olarak bu daveti kabul ettim. Yaklaşık bir yıllık hazırlık süreci ve sergi kapsamında bir sanat kurumunun yapıbozumuna dair b(ağ)ları ve deneysel bir sergiyi nasıl kurabileceğimizi araştırdım. Metalaşmaya dayanan 39  Diogenes Laertios, Lives and Opinions of Eminent Philosophers in the Ten Books, çev. R. D. Hicks, Loeb Classical Library, Harvard University Press, 1925, VI, 69 40  Dalgalar 15 Ocak – 28 Şubat 2015 Kürasyon: Ebru Yetişkin, Alp Çoksoyluer, Alper Derinboğaz, Ayşe Gül Süter, Buşra Tunç, Candaş Şişman, Deniz Kader, Erdal İnci, Korhan Erel, Osman Koç, Ozan Türkkan, Refik Anadol Konuşmalar: Engin Sustam, Kürşad Özdemir, Nusret Polat, Selçuk Artut, Serhat Cacekli Mekan: BLOK art space Çukurcuma Websitesi: http://www.waves-waves.com/

86

CONTROL ROOMS

- EBRU YETIŞKIN’S COLUMN February - March 2019 Translation: Merve Ünsal

When people were asked what the most beautiful thing is, ‘to speak the truth’ (Parrheisa) was the answer.39 —Diogenes

What I remember from our conversations on how these past four years with Ebru (Yetişkin) began. My questions to her and what she told me about the turning points that shaped her studies. The 2015 invitation from Ebru which initiated all of this and the things I heard from her room since the day she brought us together: …‘‘When we made the Waves40 exhibition, one of the visitors left me a note: How could you fail to find more ways to communicate and open up such amazing exhibitions and their parallel events to more people? I don’t know who wrote this but if s/he is reading these lines I thank her/him. This note really moved me, and I thought about how we could imagine a different world, open up our artistic practices to more people without being drawn into the popularity swirl and the techno-fetish market, and while doing this, in what ways we could build different nettachments among the actors in the art world, works of art, events, and institutions. You had also mentioned the story of our getting together for the first time. In 2015, when I accepted the invitation to direct and to curate Plugin, the New Media section of Contemporary Istanbul art fair, I accepted the invitation as someone who was very vocal about my criticisms of the fair as an art institution that reproduces contemporary forms of exploitation. During the almost one year process of preparing for the exhibition, I explored the potentials of setting up an 39  Diogenes Laertios, Lives and Opinions of Eminent Philosophers in the Ten Books, trans. R. D. Hicks, Loeb Classical Library, Harvard University Press, 1925, VI, 69. 40  Waves, curation by Ebru Yetişkin, January 15 – February 28 2015. Participants: Alp Çoksoyluer, Alper Derinboğaz, Ayşe Gül Süter, Buşra Tunç, Candaş Şişman, Deniz Kader, Erdal İnci, Korhan Erel, Osman Koç, Ozan Türkkan, Refik Anadol Talks: Engin Sustam, Kürşad Özdemir, Nusret Polat, Selçuk Artut, Serhat Cacekli Location: BLOK art space Çukurcuma Exhibition wWebsite: http://www.waves-waves.com/

87

KONTROL ODALARI

sanat eseri ve sanatçı (ismi) ile kurulan mübadele ilişkilerinin yanı sıra başka mübadele ve etkileşim ilişkilerini, tam da bu hakim sanat kurumunun kullandığı taktikleri kendimize mal etmek suretiyle nasıl ters yüz edebiliriz diye sordum. X-CHANGE teması bu kapsamda sanatçıların yanı sıra tasarımcıların, akademisyenlerin, mimarların, belediyelerin, mühendislerin ve oyun laboratuvarlarının katılımını kucaklayan, bilim, sanat ve teknoloji eksenindeki eserler, konuşmalar, paneller, atölyeler ve performanslardan oluşan çok boyutlu ve katılıma açık bir deneysel meydan okumaydı. Bu sergiyi yaparken aynı zamanda hakim sanat kurumlarının nasıl işlediğini ve kullandıkları taktikleri de tıpkı bir antropolog gibi gözlemleme ve araştırma olanağı bulmuş oldum. Ve ne yazık ki (bazı sanatçılar da dahil olmak üzere) katılımcı gözlem yaptığım bu vahşi kabilenin şiddetine de maruz kalmak koşuluyla onun varoluşunu ve otoritesini inşa eden unsurları öğrendim. Benim için travmatik bir deneyim olduğunu söyleyebilirim. Belki de bu yüzden o günden beri yaşadığım ve deneyimleyerek öğrendiğim şeyleri yazmaya çalışıyorum. Bager ile o dönemde bu süreci çok yakın paylaştık. Sergiye hazırlanırken bir gün İskele 47’de bana Deniz Yılmaz’la ilgili fikirlerini anlattı ve üzerine muhabbet etmeye başladık. Günümüz koşullarında sanatı, sanatçıyı, sanat üretimini ve kürasyonu acaba nasıl yeniden düşünebiliriz? Temel soru buydu. O da sanatsal üretim sürecini yaparken sanat kurumlarının etkileşim ve mübadele ilişkilerini sorgulamak, sarsmak, keşfetmek ve onları dönüşüme açmaya çalışıyordu. Sorgulama olanaklarını çoğaltan, başka bir dünya tahayyül edebilme potansiyelini etkinleştiren ve araştırma odaklı bir eser üzerinde çalışıyor olmasından etkilenmiştim çünkü ben de kürasyonu bir araştırma pratiği olarak kavradığım ve bu minvalde gerçekleştirdiğim için aslında tam da orada kolektif bir araştırma ve deneyim süreci başlatmış olduk. Toplum ve Bilim dergisinin “Bilim, Teknoloji, Toplum” özel sayısında da yazdım: “Bir Başka Laboratuvar” da denilebilir belki buna.41 Bu kitap da bu deneysel kolektif araştırmanın laboratuvar çıktılarından biri olarak nitelendirilebilir hatta. Deniz Yılmaz’ın tıpkı, Diğerleri Gibi, bir sanatçı ve vatandaş olarak tanınma hakkına nasıl sahip olabileceğine dair tartışmayı genişletmek için fuar protokolü gereği bir sanat kurumu tarafından temsil edilmesi gerekiyordu. Seninle de Dalgalar sonrası bu noktada yeniden buluştuk zaten.

41 

88

https://www.iletisim.com.tr/kitap/toplum-ve-bilim-sayi-144/9631#.XIKEsmQzaL1

CONTROL ROOMS

experimental situation dealing with nettachments of the the deconstruction of an art institution. I questioned whether we could appropriate negotiations of the exchanges of and interactions with the artwork based on commodification and the artist (as a name), as well as other exchange and interaction methods (para-) that the art institutions used. The theme X-CHANGE embraced the participations of designers, academics, architects, municipalities, engineers, and game labs in addition to artists; the multi-dimensional and participatory context included works relating to the intersections of science, art, and technology, talks, panels, workshops, and performances, a multi-dimensional, experimental mode of challenging. While making this exhibition, I had the opportunity to observe and to explore the workings of leading art institutions and their strategies, just like an anthropologist. And unfortunately, I was subjected to the violence of this wild clan (at times, by artists) that I was making observations as a participant, who was learning the aspects that construct its authority and sustain its existence. I could say that this was a traumatic experience for me. Perhaps this is why I’m trying to write what I had experienced then and the things I learned through experience. Bager and I shared that process extensively. While I was preparing the exhibition, he told me about his ideas on Deniz Yılmaz at Iskele47 and we started our muhabbet41 there. How could we rethink the artist, the artwork, artistic production and curation today? That was our fundamental question. In his artistic practice, Bager was also trying to investigate, subvert, explore, and transform the interactions and exchange relationships within contemporary (art) worlds. I was impressed with his research-oriented project that activated the potential to ask questions and to build a new world because I also considered curating a research practice, which lead us to our process of collective research and experience. In the special issue, ‘‘Science, Technology, Society,’’ of Toplum and Bilim [Society and Science], I wrote the following: Perhaps we could call this is “another laboratory”.42 I think that this book could be considered as one of the laboratory outcomes of this collective, of our experimental research. In order to expand the conversation 41  Editor-translator’s note: The word muhabbet in Turkish comes from the Arabic, maḥabbat ‫حم ّبة‬  “to become friendly, camaraderie”. The word in Arabic comes from the same root, ḥubb ‫حب‬ ّ and is the gerund of the verb ḥabba ‫حب‬  “loved, were friends”. Instead of using the English word conversation, we decided to keep ّ this word throughout Yetişkin’s corner. Please note that this footnote is limited by the editor-translator’s limited understanding of the structures and formations of the Arabic language. 42  https://www.iletisim.com.tr/kitap/toplum-ve-bilim-sayi-144/9631#.XIKEsmQzaL1

89

KONTROL ODALARI

Şu anda tabi sanki rastlantısal bir süreç gibi geliyor bu karşılaşmalar ama aslında muhabbete ve müştereklere dayalı bu sürece dahil olan herkesin paylaştığı müşterekler vardı. Hikmet Hanım42, Ömer (Pakel), Cansu (Şimşek), Ekmel43, Fatih44, Bager, Data45, Gizem (Renklidağ), Osman46, sen ve daha birçok kişinin bilgisi, merakı ve müdahale etme arzusu son derece netti. Kendiliğinden kuruluyordu bu b(ağ)lar, merkezsiz etkileşim ilişkileri ve sorgulamalar. Bu benim için yaparken birlikte öğrenmeye ve kolektif araştırmaya dair çok değerli bir sürecin başlangıcını oluşturdu. Bizler aslında mecburen ve ilgi duyduğumuz ve dert edindiğimiz belirli meseleler etrafında dağınık bir şekilde bir arada çalışmaya, düşünmeye başladık. Deniz Yılmaz ile ilgilenen herkesin dağınık bir şekilde bu sürece katılımını mümkün kılan merkezdeki temel sorular ve onun etrafında ya da onunla ilişkili olarak gelişen diğerleriydi. Bir sosyolog olarak kolektif bilgi/iktidar üretimine dair yaşadığımız bu deneysel süreç, kürasyon pratiğim üzerine de yeniden düşünmeme yol açtı. O güne kadar kürasyon sürecini bir araştırma pratiği ve bir laboratuvar süreci olarak nasıl ele aldığımı yazarak kayıt altına almaya karar verdim çünkü Plugin ile birlikte fark ettim ki yaptığımız çalışmalarla ilgili kuramsal hiçbir eleştiri yapılmamış, neredeyse yok sayılmış. 2012 yılında AmberPlatform olarak gerçekleştirdiğimiz “parataktik müşterekler” temalı sanat ve teknoloji konferansından yola çıkarak “günümüz sanatı”, “b(ağ)sal düşünce” ve “parataktik” kavramlarını geliştirmeye başladım47. Parataktik bir şeye karşı olma zihniyetiyle ilgili değil. Ya da hakim olanı tam da eleştirmek suretiyle yeniden üretmeye aracılık etmekle ilgili de değil. –para eki, yanı sıra veya yanında demektir. Tıpkı bizim piyasa odaklı çağdaş sanat fuarıyla yan yana gelmemiz gibi. Parataksis denilen linguistik ifade biçimiyle ilintili. Yani kısa ve basit parçacıkların yan yana gelmesiyle dizinler oluşturması gibi... Bu kolektif ve deneysel araştırma sürecine dahil olan herkesi ve her şeyi düşün. Türkiye’deki hakim sanat kurumlarından biri olan fuarın taktiklerini alıp 42  43  44  45  46  47 

Hikmet Mizanoğlu, BLOK art space çağdaş sanat alanının kurucusu Ekmel Ertan, AmberPlatform’un kurucusu Fatih Aydoğdu, AmberPlatform’un kurucu üyesi Elif Demirci, Bubi Kadıköy’ün kurucusu Osman Koç, İskele47’nin kurucularından Ebru Yetişkin: “Başlığı Parataktik Müşterekler olan Amber Festival’in 2012 edisyonunun kavram-

sallaştırmamıza destek veren herkese, özellikle de Ekmel Ertan, Fatih Aydoğdu ve Zeynep Gündüz’e teşekkür etmek istiyorum.

90

CONTROL ROOMS

on how Deniz Yılmaz could be recognized as an artist and as a citizen, just Like The Others, Deniz needed to be represented within the protocols of the fair by an art institution. You and I were encountered after the Waves again. Right now, it of course feels like these encounters were based on a series of random coincidences, but everyone included in this process anchored in the muhabbet had shared a commons. Hikmet43, Ömer (Pakel), Cansu (Şimşek), Ekmel44, Fatih45, Bager, Data46, Gizem (Renklidağ), Osman47, you and many other people were curious about the process and clearly wanted to participate and to intervene. These nettachments formed on their own, decentralized relationships of interaction and questionings. For me, this initiated a valuable process about co-learning and collective research while doing it ourselves. We started to loosely work on and to think about specific issues that we somehow needed to be interested in and that we cared about and wanted to engage in. What facilitated the loose engagement of everyone involved with Deniz Yılmaz in the process were these key questions and others that came out of them. As a sociologist, an experimental process on the production of collective knowledge/ power made me rethink my curatorial practice as well. Adopting a self-reflexive approach, I decided to inscribe by writing how I had engaged with curation as research practice and laboratory process thus far, because I realized with Plugin that there had been no institutional critiques on what we had done; it had almost been ignored. Departing from the ‘‘paratactic commons’’-themed art and technology conference, which we had organized as AmberPlatform in 2012, I started developing my thoughts on the concept “today’s art”, “nettachmental thought”, and the “paratactic”.48 The notion of paratactic is not related to the mentality of being against something. It is also not about reproducing something about the mainstream through being critical. The suffix –para, means alongside and beside. Just like our coming 43  Hikmet Mizanoğlu, the founder of BLOK art space, Istanbul 44  Ekmel Ertan, AmberPlatform’s founder 45  Fatih Aydoğdu, AmberPlatform’s founding member 46  Elif Demirci, the founder of Bubi Kadıköy, Istanbul 47  Osman Koç, one of İskele47’s founders 48  Ebru Yetişkin: “I would like to thank Ekmel Ertan, Fatih Aydoğdu, Zeynep Gündüz and all contributors for preliminary discussions that we have developed for the conceptualization of paratactic within Amber Festival in 2012, entitled Paratactic Commons.” http://12.amberplatform.org/amber12-paratactic-commons/?lang=tr

91

KONTROL ODALARI

kendimize mal ederek başka etkilere ve sorgulamalara yol açmaya çalıştık nihayetinde. Esasen 1990’ların sonlarında ortaya çıkan taktik vurgusu ve taktik medya çalışmaları her ne kadar o dönem yerinde bir eleştirel direniş hareketi olarak işlese de günümüzde şirket, hükümet ve onlarla birlikte çalışan sanat kurumlarının da taktiksel bir şekilde hareket etmesiyle hakim olan tarafından temellük edilmiş durumda. Bugün popüler eğlence sektörü ve onunla birlikte çalışan ordu-akademi-sanayi kompleksi taktik manevralarla sömürünün güncel hallerinin yeniden üretiyor. Taktiklerin etkisi ve dönüştürme potansiyeli ise pasifleştirilmiş bir halde. Bu yüzden de bu hakim kurumların taktiklerini benimseyerek yaparken keşfetmek, öğrenmek ve paylaşıma açarak bu taktikleri bir başka amaç için kullanmak, kullanırken de ters yüz edebilmek ve bilginin ve iktidarın üretim koşullarını ifşa edebilmek gerekli. Parataktik işler tam da bu yüzden s/aklanmak suretiyle hakim olanın varlığını ve otoritesini nasıl muhafaza edebildiğini keşfetmeye yönelik estetik, deneysel, performatif ve kolektif bir başka bilgi / iktidar hattı oluşturuyor günümüz sanatında. Tabi bunlarla ilgili fikirlerim o dönemlerde henüz çok dağınıktı. 2014 yılında Berlin’de düzenlenen Transmediale Dijital Kültür ve Sanat Festivali’ne davet edilmiştim. Orada yaptığım sunumda medya kuramcısı Tiziana Terranova parataktik kavramını merak etmiş ve beni bu konudaki düşüncelerimi derlemek üzere bir makale yazmaya davet etmişti. İlk olarak Ian Chambers ile birlikte derledikleri “Inflections of Technoculture: Biodigital Media, Postcolonial Theory ve Feminism”48 başlıklı özel sayı için “Paratactic Media and Social Networks: Emerging Forms of Resistance to Algorithmic Power in Artistic Resistance” başlıklı makale çıktı.49 M: Sanırım hepimiz hala içinde iken sen dışarı çıkıp bunu başkalarıyla tartışabilen, onların fikirlerini alıp geri döndüğünde içeriye dışarıdan nasıl gözükebildiğini anlatan kişi oldun? Yani içerisi dışarı gibi değil de aslında Türkiye’de sürekli kendi sesinin yankısını duymaya mahkum edilmiş Echo’ya dönüştürülmüş olmaktan bunalmış 48  https://unora.unior.it/retrieve/handle/11574/181511/50992/Chambers%20Terranova%20 Inflections%20of%20Technoculture.pdf 49  Yetiskin, E. (2014) “Paratactic Media and Social Networks: Emerging Forms of Resistance to Algorithmic Power in Artistic Practice”, in Inflections of Technoculture. Biodigital Media, Postcolonial Theory and Feminism, (eds.) Chambers, I., and Terranova, T., Vol. 18, No.2 https://www.ebruyetiskin.com/ paratactic-media-and-social-networks-emerging-forms-of-resistance-in-artistic-practice/

92

CONTROL ROOMS

together through a market-driven contemporary art fair. It is linked to a linguistic form of expression called parataxis. So, in a way it’s about creating a sequence by bringing short and simple pieces side by side. Think about every body and every thing that was a part of this collective and experimental research process. At the end of the day, we tried to open up to affects and questions by appropriating the tactics of an art fair, which is a dominant art institution in Turkey. There was an emphasis on tactic that emerged at the end of the 1990s. While tactical media works functioned as a critical mode of resistance at the time, today companies, governments, and art institutions began to act more tactically, so the tactical has been appropriated by the mainstream. Today, the popular entertainment sector and the military-academic-industry complex that works with it reproduce the contemporary forms of exploitation via tactical maneuvers. The impact of the tactics and their transformative potential have been neutralized. Thus, it is necessary to explore the tactic of these institutions by learning and reappropriating from them while doing, and using such tactics for a different purpose, such as sharing, revealing and subverting these tactics reversing while utilizing them. In this way we can explore and expose the conditions of production by the knowledgeable and the powerful. For this reason, paratactic works form an another aesthetic, experimental, performative and collective line of knowledge/ power, keen on revealing the authoritarian mode of productions by obfuscating/ whitewashing. My thoughts on these were rather scattered at the time of course. In 2014, I was invited to the Transmediale Digital Culture and Art Festival in Berlin. Media theorist Tiziana Terranova was intrigued by the term ‘paratactic’ in my presentation and had invited me to gather my thoughts on this through writing. Initially, my article “Paratactic Media and Social Networks: Emerging Forms of Resistance to Algorithmic Power in Artistic Resistance”49 was published in the special issue, “Inflections of Technoculture: Biodigital Media, Postcolonial Theory and Feminism”50, edited by Terranova and Ian Chambers. 49  Yetiskin, E. (2014) “Paratactic Media and Social Networks: Emerging Forms of Resistance to Algorithmic Power in Artistic Practice”, in Inflections of Technoculture. Biodigital Media, Postcolonial Theory and Feminism, (eds.) Chambers, I., and Terranova, T., Vol. 18, No.2 https://www.ebruyetiskin.com/paratactic-media-and-social-networks-emerging-forms-of-resistance-in-artistic-practice/ 50  (Introduction) Inflections of Technoculture: Biodigital Media, Postcolonial Theory and Feminism”, edited by Terranova and Ian Chambers, 2014 https://unora.unior.it/retrieve/handle/11574/181511/50992/ Chambers%20Terranova%20Inflections%20of%20Technoculture.pdfYetiskin, E. (2014) “Paratactic Media and Social Networks: Emerging Forms of Resistance to Algorithmic Power in Artistic Practice”, in Inflections of Technoculture. Biodigital Media, Postcolonial Theory and Feminism, (eds.) Chambers, I., and Terranova, T.,

93

KONTROL ODALARI

ve yaparken öğrenmeye kolektif bir şekilde devam etmek istemiştim. Bu yüzden araştırma sürecini Türkiye odağından çıkarıp ulusaşırı bir ölçeğe taşıdım. Tartıştığımız meseleleri paylaşarak sorgulamaya ve eleştiriye açmaya çalıştım. Çalışmanın bağlamlarını farklılaştırmak, hatta daha da dağıtmak ve genişletmek istedim… Mesela hatırlıyor musun, Sophia’nın vatandaşlık hakkı kazandığını duyduğumuz günler içinde Amsterdam’da bulunan W139 galeride Deniz Yılmaz ile ilgili bir konuşma daha yapmıştım. İran’lı küratör ve araştırmacı Amirali Ghasemi ile İstanbul’a geldiğinde ona bu fikirlerimden, Deniz Yılmaz ve Çoban’dan bahsettim. O da bana Curating The Curators diye bir programdan bahsetti ve bu program dahilinde düzenlenen “Idelogy Meets Implementation” sergisine beni davet etti. Suriye, Filistin ve İran’dan gelen ve bazıları mülteci olan sanatçılar, küratörler ve diğer katılımcılarla birlikte Deniz Yılmaz’ın vatandaş ve sanatçı olarak tanınma sürecini ve parataktik müdahaleyi tartıştık. Bu aynı zamanda güçlü bir yüzleşme deneyimi olmuştu benim için. İnsan sayılan ile insan-sayılmayanın paylaştığı sorunların müşterekleştiği dünyalarda birlikte hareket etmenin yollarını nasıl keşfedilebileceğimizi sorgulamıştık. Bu konuşmadan yaklaşık 1 ay sonra Borusan Contemporary’de düzenlediğim Günümüz Sanatı // Bir Başka etkinlik serisi kapsamında “Bir Başka Kürasyon50” başlıklı bir konuşmada bu konuyla ilgili bir hamle yapmaya karar verdim. Bu etkinlikte bizimle birlikte Deniz Yılmaz’ın da sanatçı olarak etkinlik programında yer alması, ücret alması ve performans gerçekleştirmesi o güne kadar kavramsal ya da deneysel olarak gerçekleştirdiğimiz sürecin gerçekleştirilmesine yönelik somut adımlardan bir diğeriydi. Sonuç olarak beni kürasyon sürecimde yazınsal pratiğe götüren, bugün daha aşikar bir şekilde görüyorum ki, epistemik şiddetle ilgili. Demeye çalıştığım şey şu: Türkiye’de sanat tarihi yazımı daha ziyade kurumlar ve kurumsal pratikler etrafında gerçekleştiriliyor. Günümüz sanatındaki bağımsızların sesi pek kaydedilmiyor, sorunsallaştırılmıyor ve yok sayılıyor. Mesela Data’nın (Elif Demirci) Bager ile yaptığı kısa belgesel, tarih yazımına yapılan bir ek ve sanat tarihinin bilgi / iktidar üretimine yapılan kritik bir müdahaledir. “Diğerleri Gibi” (2016) kitabı da, bu kitap gibi, sahaflarda yarın öbür gün belki birinin dikkatini 50  2017 yılında Borusan Contemporary programları kapsamında kürasyonu Doç. Dr. Ebru Yetişkin tarafından yapılan GÜNÜMÜZ SANATI // BİR BAŞKA konuşma serileri kapsamında Bir Başka Kürasyon: Yapay Zeka ve Sanat konuşması gerçekleşmiştir. Bir Başka Kürasyon: Yapay Zeka ve Sanat Katılımcılar: Bager Akbay, Mine Kaplangı, Deniz Yılmaz, Ebru Yetişkin Tarih: 17 Aralık 2017

94

CONTROL ROOMS

M: I guess for all of us you were the person who would go out and discuss with others and bring ideas back? The person who was able to talk to the inside about how things looked from the outside? Well, inside has also been in a way like outside I figured. We just need to share our ways of dealing with various problems in more concerted ways. At the time, I had been feeling suffocated in Turkey, constantly hearing the echoes of my own voice, becoming Echo—I wanted to keep learning while continuing to act collectively. I made the focus of the research process transnational, not focusing only on Turkey. I tried to open up the issues we were sharing, to question and to criticize. To differentiate the contexts of the work, to further disseminate and to expand. For example, do you remember that I’d given another talk at W139 gallery in Amsterdam around the time when we’d heard about Sophia getting her citizenship? I had spoken to the Iranian curator and researcher Amirali Ghasemi about these ideas, Deniz Yılmaz, and The Shepherd. Amirali told me about this programme Curating the Curators and invited me to the exhibition Ideology Meets Implementation, which was organized as part of this programme. I shared and discussed with artists from Syria, Palestine, and Iran, some of whom were refugees, the paratactic aspects of our research around The Pitiful Story of Deniz Yılmaz through this exhibition. This was also a strong process of confrontation for me. In worlds where the human and that-which-is-not-considered-human share issues, we had questioned how we could discover ways of acting collectively in a distributed manner. One month after this talk, we gave another talk called “Bir Başka Kürasyon51” [Yet Another Curation] as part of the event series Günümüz Sanatı // Bir Başka [Today’s Art // Yet Another] and I decided to make a further act here. At this event, Deniz Yılmaz was also included as an artist in the event program, received an artist fee, and realized the performance; this was a further step in the conceptual and experimental process that we had performed up until then. As a result, what moved me towards a text-based practice in my curation as I it see more clearly today, is epistemic violence. What I’m trying to say is that the writing Vol. 18, No.2 https://www.ebruyetiskin.com/paratactic-media-and-social-networks-emerging-forms-of-resistance-in-artistic-practice/ 51  In 2017, the series of talks Today’s Art // Yet Another was realized under Ebru Yetişkin’s curation at Borusan Contemporary. As part of this series, the talk Yet Another Curation: Artificial Intelligence and Art took place. (Yet Another Curation: Artificial Intelligence and Art, Participants: Bager Akbay, Mine Kaplangı, Deniz Yılmaz, Ebru Yetişkin Date: December 17, 2017)

95

KONTROL ODALARI

çeker, birileri belki bir gün her türlü bağımsız araştırmacının Türkiye’de nasıl pratikler gerçekleştirdiğini merak eder, onun izini sürür, araştırır diye ufak bir cep kitabı olarak tasarlanmıştı. Kurumsal sanat tarihi ve sanat eleştirisinin muhafazakarlığını tartışmalıyız. Burada bir okuma yazma sorunu var. Deniz Yılmaz etrafında geliştirdiğimiz çalışmalar ve bıraktığımız izler son derece parçalı ve dağınık bir yapıda, kırıntılara dağılmış parçacıklar halinde etrafa saçılıyor. Biz dahi bazen birbirimizin ne yaptığını takip edemiyor ve neyi neden yaptığımızı tam kavramadan birlikte çalışıyoruz. Aramızdaki farkları indirgeyecek temsili bir websitesi ya da blog bile kurmaya girişmedik. Nihayetinde bu kolektif araştırma süreciyle ilgili bilgiyi ve bilgi üretim süreçlerini yok sayma ediminin nasıl gerçekleştiğini ifşa etmek, Türkiye’deki kurumsal sanat tarih yazımına parataktik bir müdahalenin nasıl yapıldığını açığa çıkarabilir. Bu aynı zamanda Zafer Aracagök’ün deyişiyle belki de bir “dezonans” üretimidir. M: Üçümüz bir araya geldiğimizde başka konularda bile sohbet etsek kayıt alıyorduk, elimizden not defterinin ya da ses kayıt edebilecek herhangi bir cihazın olmadığı bir buluşmamızı hatırlayamıyorum. Hakikaten de; yaptığımız çalışmaların farklı boyutlarıyla değerlendirilmesine ve kayıt alınmasına ihtiyacımız var; evet buna çok önem veriyorum. Bu dört senelik yoğun süreçte bu kolektif üretme ve araştırma pratiğini en çok güçlendiren aracın da muhabbet51 olduğunu gördüm. Özel mülkiyete dayalı zihniyete ve etkileşim ilişkilerine dayanmayan müşterek muhabbetin katılıma açık olması çok önemliydi. Herkesin tüm bu süreçte odaklandığı, aldığı, çıkarttığı şeylerin farklı olması ve hatta kimi zaman birbirleriyle çakışması, çelişmesi ve hatta bazı noktalarda kopması bu muhabbetin farklı noktalarla süreksizleşmesiyle de mümkün oldu. Bir de mülkiyet meselesi elzem bence. Mülkiyet bu çalışmanın evrilmesine temel teşkil eden meselelerden biri oldu bizim için. Kavramsal, performatif ve deneysel bir sanat eseriyle farklı değerlerin mülk olarak nasıl üretildiğini ve mübadele edilebildiğini gözlemledik. Deniz Yılmaz’ın şiirinin satılmasından elde edilen gelirden tut da, “Diğerleri Gibi” kitabının yayın hakkının kimde olabileceğine.. birçok değer.. Evet, hatta hatırlayacaksın, en güzeli bazen iki kişinin ilgisini 51  Arapça ḥbb2 kökünden gelen maḥabbat ‫حم ّبة‬  “dost olma, sevme, ahbaplık” sözcüğünden alıntıdır. (NOT: Arapça sözcük Arapça aynı anlama gelen ḥubb ‫حب‬  sözcüğü ile eş kökenlidir. ) Bu sözcük Arapّ ça ḥabba ‫حب‬  “sevdi, dost idi” fiilinin masdarıdır. ّ

96

CONTROL ROOMS

of art history in Turkey is realized mostly by institutions and within institutional practices. The voices of the independents in today’s art are not inscribed, they are not problematized, they are ignored. For example, Data’s (Elif Demirci) short interview with Bager is a supplement to the writing of history and is a critical intervention to the production of knowledge/power in art history. The book Like The Others (2016) might grab someone’s attention at a second-hand-bookshop; maybe someone will be curious about all kinds of independent research in Turkey and they could trace these traces using this small pocket book. We need to discuss the conservatism of institutional art history and art criticism. There is a problem of literacy here. The works that we developed around Deniz Yılmaz and the traces that we left behind are fragmented and loose, pieces that are dispersed. We can’t even follow each other and we work together without fully comprehending why we do what. We did not try to establish a representative website or a blog to even close up the differences among ourselves. At the end of the day, exposing how the processes of disregarding the production information and knowledge about this collective research could reveal how a paratactical intervention is made to the writing of institutional art history in Turkey. This can also be regarded as the production of a “dissonance”, to borrow Zafer Aracagök’s term. M: When the three of us come together, we would be recording even if we were talking about other topics. I don’t remember ever meeting without a notepad or a recording device of sorts. Indeed, we leave media archeological artifacts. We really need to reflect on our activities from multiple perspectives and to record them—yes, I care about this very much. After four intense years, I saw that muhabbet was what strengthened these collective production and research practices. The diversity of the commons muhabbet that does not depend on the private-ownership oriented understanding and networks of interaction. The fact that what the three of us focused on, received, deducted during this process varied. Even their clashes, contradictions, and disconnects from each other were only possible through the diversification and (dis) continuity of this muhabbet. For us, the ownership question really was key in the evolution of this study. We have observed how different values are produced and negotiated as property within a conceptual, performative, and experimental art work. So many values… from the income from the sales of Deniz Yılmaz’s books to who should hold the

97

KONTROL ODALARI

çeken bir kısım, diğerini hiç ilgilendirmeyebiliyordu. Bazen biz Bager ile bir şey paylaşıyorduk, senin hiç ilgini çekmiyordu. Bazen siz kafa patlatıyorsunuz bir şey üzerine ben konunun orasında bile olmuyorum… Yani kutuplaşmanın arttığı bir dönemde muhabbeti bir değer sayarak müşterekleştirme yollarını keşfetme halleri mesela, benim kolektif üretim pratiği konusunda en değer verdiğim noktalardan biri oldu işte.. Niye? Çünkü Türkiye’de hala merkezi, hiyerarşik örgütlenme yolları ve kurumsal yapılar hakim. Örgütlenme yolu deyince hemen aklımıza siyasi örgütlenme geliyor. Hayır. Rudi Volti Toplum ve Teknolojik Değişim52 adlı makalesinde teknolojiyi bir örgütlenme yolu olarak tanımlıyor. Bugün tam da nasıl teknoloji ürettiğimiz ve teknolojiyi nasıl kullandığımız sorusuyla ilgileniyoruz. Öğrenen makina algoritmaları ve blockchain teknolojisi acaba bize nasıl örgütlenme yolları öneriyor ve biz bu teknolojileri, bu örgütlenme yollarını sanatsal pratikte kullanırken acaba nasıl bir dönüşüm icra ediyor ve öneriyoruz? Yani diyeceğim; bu teknolojilerle ve güncel örgütlenme ilkeleriyle birlikte tasarlanmış çalışmalarımızın bir çok farklı kişiyi ve kurumu dahil edebilen ve birbiriyle etkileşime sokabilen merkezsiz ve dağınık bir yapısı olması bana çok değerli geliyor. Biliyorsun biri gelip şiirini merak eder, bir diğeri kodlarını, bir diğeri dilini, bir diğeri donanımını, bir diğeri sanatçı kimliğini, bir diğeri performansını, bir diğeri tipografisini… O kadar farklı ilgi alanlarından insanın değer saydığı unsurla b(ağ)lar kuruldu ki bu çalışmalar tam da merkezi olmayan bir kolektif araştırma pratiğinin kendi kendine dağınık bir şekilde nasıl örgütlenebildiğini bize gösterdi. Günümüzde öz-yönetimin nasıl gerçekleştirilebileceğine dair küçücük bir semptom olarak da okunabilir bu belki... “Akbay, Deniz Yılmaz’ın Hazin Hikayesi’nde reductio ad absurdum (absürde indirgeme) tekniğini kullanır; bu teknik “bir ihtilaf çıkarmak için o ihtilafın inkâr edilmesinin bir absürdlük türeteceğini savunan bir tartışma tarzıdır böylelikle bir iddia, reddedilmesinin absürdlüğü savunulamaz olduğu için kabul edilir.’ (Rescher 2009). Deneysel bilgi üretimini bir örgütleme ve icra etme yolu olarak kullanan çalışma, halkın bir olağanüstü hal durumunda sorunların nedenlerini absürde indirgeyerek bu kakofonik tartışma yoluna katılmaya alıştığını ve yüksek frekansla iş gören travmatik şiddeti normalleştirdiğini kanıtlamaktadır.“ Ebru Yetişkin, Paratactical Use of Algorithmic Agencies in Artistic Practice, 2019

52 

98

Rudi Volti, Society and Technological Change (New York: Worth Publishes, 2001)

CONTROL ROOMS

publishing rights of Diğerleri Gibi (Like The Others)… Yes, you will also remember, the best is that what interests someone did not interest someone else at all. While one is intensely thinking about something, I sometimes did not even care about that thing…. At a moment in time when polarization is on the rise, considering muhabbet to be a value and searching for ways to make it commons is a point that I really care about within the practice of collective production. Why? Because in Turkey, central, hierarchic organization modes and institutions are still wide-spread. Rudi Volti defines technology as a way of organizing in his book Society and Technological Change. 52 Today, we are exploring the question of how we are producing and using technology. What modes of organizing are proposed by machine learning algorithms and blockchain technology and how could we practice and suggest these organizational modes when we use them in artistic practice? What I’m trying to say is our works that are designed with these technologies and are based on these contemporary principles of organization have a decentralized and loose structure that can bring in many different people and institutions and can facilitate their interaction, which I find to be incredibly valuable. You know how someone comes up and is curious about poetry, one is asking about the codes, the other is asking about the language, the software, the artistic identity, the performance, the typography… Nettachments that stemmed from so many different areas of knowledge demonstrated us how a decentralized collective research practice can be loosely organized. Today, this could perhaps be interpreted as a tiny symptom of self-governance. “In The Pitiful Story of Deniz Yılmaz Akbay uses the technique of reductio ad absurdum (reduction to absurdity), ‘a mode of argumentation that seeks to establish a contention by deriving an absurdity from its denial, thus arguing that a thesis must be accepted because its rejection would be untenable’ (Rescher 2009). As a way of organizing and performing experimental knowledge production, the work demonstrates that in a state of emergency, public is used to participate in this mode of cacophonic argumentation, reducing the causes of problems to absurdity, normalizing the traumatic violence, which is transacted with high frequency.” Ebru Yetişkin, Paratactical Use of Algorithmic Agencies in Artistic Practice, 2019

52  Rudi Volti, Society and Technological Change (New York: Worth Publishes, 2001)

99

KONTROL ODALARI

Bugün tuhaf, irrasyonel ve absürdün popülerleştiği ve giderek hakim olduğu bir dünyada yaşıyoruz, dolayısıyla sersemleten bu düzene tabi olmamak için onun nasıl üretildiğini, yapay aptallığın güncel sürümlerini keşfetmeye çalışıyoruz. Deniz Yılmaz’ın Hazin Hikayesi’nde siyasi-ekonomik iktidar tarafından bir taktik olarak kullanılan absürde indirgeme tekniğini kendimize mal ederek onu keşfetmeye, onunla birlikte s/aklananları ifşa etmeye ve bir başka bilgi: iktidar üretiminin nasıl mümkün olabileceğini deneyselliğe açıyoruz diye düşünüyorum. Son olarak şunu ekleyeyim: Bu kitabın yazılmasının en önemli nedenlerinden biri de bu süreç içinde, dört yılın sonunda, fark ettik ki bir süreksizlik aksı var. Bager’in anlattığı bir Deniz Yılmaz var, benim anlattığım bir başka Deniz Yılmaz var, bir de senin. Aynı olgudan bahsediyoruz aslında ama farklı deneyimler yaşamışız, bambaşka şeyler kavramışız ve de paylaşmışız. ... *Elbette ki üzerine konuşulamayan bir çok kısım oldu. Konuyu daha derin incelemek isteyenler ve merak edenler için Ebru Yetişkin’in bu bölümde bahsedilen çalışmalarına ait bir kaynakça; (2019)“Paratactical Use of Algorithmic Agencies in Artistic Practice”. Technoetic Arts: A Journal of Speculative Research, 16 (3), s. 353-362. (2019) “Moving Towards Paratactical Curating: Unfolding the Major Waves of Feminist Curating in Istanbul in the 21st Century”, A Companion to Feminist Art, (der.) Hilary Robinson, Maria Elena Buszek, Wiley Blackwell Publishing, Londra (Yayınlanma Aşamasında) (2019) “Bir Başka B(ağ): Blok Zinciri ve Günümüz Sanatı”, (der.) Nusret Polat, Teorik Bakış, Kavramsal Sanat Özel Sayısı, Minör Yayınevi, İstanbul (Yayınlanma Aşamasında) (2019). “Bir Başka Tasarım: Gelecek B(ağ)ları ve Parataktik Tasarım Kurgular”, Doğu Batı, Dijital Çağ Özel Sayısı, (der.) Özgür Taburoğlu, Sayı 88, Doğu Batı Yayınları, İstanbul (Yayınlanma Aşamasında) (2018).  “Blockchain and Paratactic Media Works”, Digital Culture and Audio-Visual Challenges, Ioanian University, Corfu, 76-77. (2018).  “Kakofoni: Denetim Gürültüsünü Açığa Çıkarmak”.  MSGSÜ Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, Sesli Düşünmek Özel Sayısı, (der.) Begüm Özden Fırat, Evrim Hikmet Öğüt, Ceren Lordoğlu, 2(17), 96-109.  (2018).  “Bir Başka Laboratuvar: B(ağ)sal Kürasyon”.  Toplum ve Bilim Dergisi, Bilim, Teknoloji, Toplum Özel Sayısı, (der.) Duygu Kaşdoğan, Maral Erol, Özgür Narin, Sayı (144), 38-68.

100

CONTROL ROOMS

Today, we live in a world where the weird, the irrational, the incorrect and the absurd have become popular and are increasingly more widespread, so in order not to fully participate in this order, we are trying to discover contemporary versions of “artificial stupidity”. By appropriating the hegemonic tactic, technique of reducing to the absurd that was employed by those in political-economic power in The Pitiful Story of Deniz Yılmaz, we have been discovering, exposing what was concealed within it and opening up possibilities of new modes of producing knowledge and power. Let me also finally add that the reason this book is written that at the end of four years, there is an axis of discontinuity. There is a Deniz (Yılmaz) Bager talks about, one that I talk about, one that you talk about. We are talking about the same fact, but we have all experienced this fact differently, we have explored and shared different things along the way. ... *Of course, there are many things that haven’t been covered here. For those who want to understand things more deeply, for those who are curious, a bibliography for the works by Ebru Yetişkin that were referred to above: (2019) “Paratactical Use of Algorithmic Agencies in Artistic Practice”. Technoetic Arts: A Journal of Speculative Research, 16 (3), s. 353-362. (2019) “Moving Towards Paratactical Curating: Unfolding the Major Waves of Feminist Curating in Istanbul in the 21st Century”, A Companion to Feminist Art, (der.) Hilary Robinson, Maria Elena Buszek, Wiley Blackwell Publishing, London (At the final stage of publication) (2019) “Bir Başka B(ağ): Blok Zinciri ve Günümüz Sanatı”, (der.) Nusret Polat, Teorik Bakış, Kavramsal Sanat Özel Sayısı, Minör Yayınevi, İstanbul (At the final stage of publication) (2019). “Bir Başka Tasarım: Gelecek B(ağ)ları ve Parataktik Tasarım Kurgular”, Doğu Batı, Dijital Çağ Özel Sayısı, (der.) Özgür Taburoğlu, Sayı 88, Doğu Batı Yayınları, İstanbul (At the final stage of publication) (2018).  “Blockchain and Paratactic Media Works”, Digital Culture and Audio-Visual Challenges, Ioanian University, Corfu, 76-77. (2018).  “Kakofoni: Denetim Gürültüsünü Açığa Çıkarmak”.  MSGSÜ Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, Sesli Düşünmek Özel Sayısı, (der.) Begüm Özden Fırat, Evrim Hikmet Öğüt, Ceren Lordoğlu, 2(17), 96-109.  (2018).  “Bir Başka Laboratuvar: B(ağ)sal Kürasyon”.  Toplum ve Bilim Dergisi, Bilim, Teknoloji, Toplum Özel Sayısı, (der.) Duygu Kaşdoğan, Maral Erol, Özgür Narin, Sayı (144), 38-68.

101

KONTROL ODALARI

(2017).  “Invisible Motion: Paratactical Curation of Bio Art and Performative Political Imaginaries”. Technoetic Arts: A Journal of Speculative Research, 15(2), 203-213., https://doi.org/10. (2016).  “Sanat-Hafıza Kürasyonu: Sömürünün Güncel B(ağ)ları, Veri Hegemonyası ve Yeni Maduniyet”. Teorik Bakış, Güncel Sanat Özel Sayısı, Minör Yayınevi, İstanbul, (8), 133-173.  (2014).  “Paratactic Media  Emerging Forms of Resistance in Artistic Practice”. Anglistica AION : An Interdisciplinary Journal, (der.) Ian Chambers, Tiziana Terranova, Sayı 18(2), 107-125. (2010).  “Epistemik İhlalin Çevirisi”. Toplumbilim: Postkolonyal Düşünce Özel Sayısı, (der.) Ebru Yetişkin, Sayı (25), 147-159. (2017). Yetişkin Ebru, Akbay Bager “Can AI Demand Rights?.” Transmediale Festival for Art and Digital Culture - Alternative Futurism Panel, 8 Şubat 2017 (Sunum videosu Transmediale Festivali tarafından neden gösterilmeden yayınlanmamıştır).  

102

CONTROL ROOMS

(2017).  “Invisible Motion: Paratactical Curation of Bio Art and Performative Political Imaginaries”.  Technoetic Arts: A Journal of Speculative Research, 15(2), 203-213., https://doi.org/10. (2016).  “Sanat-Hafıza Kürasyonu: Sömürünün Güncel B(ağ)ları, Veri Hegemonyası ve Yeni Maduniyet”. Teorik Bakış, Güncel Sanat Özel Sayısı, Minör Yayınevi, İstanbul, (8), 133-173.  (2014).  “Paratactic Media  Emerging Forms of Resistance in Artistic Practice”. Anglistica AION: An Interdisciplinary Journal, (der.) Ian Chambers, Tiziana Terranova, Sayı 18(2), 107-125. (2010).  “Epistemik İhlalin Çevirisi”. Toplumbilim: Postkolonyal Düşünce Özel Sayısı, (der.) Ebru Yetişkin, Sayı (25), 147-159. (2017). Yetişkin Ebru, Akbay Bager  “Can AI Demand Rights?.” Transmediale Festival for Art and Digital Culture - Alternative Futurism Panel, 8 Şubat 2017 (So far video documentation of this talk has not been published by Transmediale Festival without given a reason.)

103

KONTROL ODALARI

- OTOMASYON VE SIMÜLASYON Simülasyon Bager Akbay, 2017 Maksim: Nasıl hissediyorsun? Spartak: Şunu keser misin! Maksim: Ne oldu? Spartak: Dün rüyamda, merdivenlerden yuvarlanıp durdum. Maksim: Çok uzun zamandır bu rüyayı görmüyordun. Spartak: Çok uzun mu? 30 yıldır görmüyordum. Maksim: Tamam tamam abarttım ama bütün bu işi başına ben açmışım gibi, sinirini benden çıkartmana gerek yok. Bir şey olmayacak abartma. Spartak: Şu ana kadar yaptığımız deneyler, seni korkutmuyor mu ? Maksim: Ne olabilir ki ? Spartak: Bu kadar büyük bir olay daha önce yaşanmadı. Maksim: Abartıyorsun, atomik düzeyde deneylerden bahsediyorsun, bunların pratik çıktıları olup olmayacağı hakkında hiçbir fikrin yok, hatta torunlarının bile olmayacak. Spartak: Tam olarak değil. Hatırlarsan bazı yamalar yakalamıştık ve hatta yamalar arasında ilişkiler olabileceğinden bahsetmiştim. Maksim: Evet, evet. Spartak: Dünya üzerindeki deney istasyonu sayısını bine çıkardık, bu bize inanılmaz bir çözünürlük kazandırdı. Her bir istasyonu saniyede onlarca farklı deney yapabilecek kapasiteye getirdik ve tüm deneyleri baştan kodladık. İlk zamanlar aynı deneyleri yaparak farklı sonuç almayı bekliyorduk. Bu işe yaramadı, artık deney tekrarı yapmıyoruz, her deney dünyada ilk kez yapılmış oluyor. Bin istasyon aynı deneyi aynı anda yapıyor. Maksim: Gerçekten bin istasyon aynı anda aynı deneyi yapabiliyor mu? Spartak: Projenin bütçesine iki sıfır eklenmek zorunda kaldık ama evet. Maksim: Bu adamların ne kadar parası var anlayamıyorum! Bu bahsettiğin miktar dünya tarihinde bir rekor olmalı. Spartak: Para önemli değil Maksim!

104

CONTROL ROOMS

– AUTOMATION AND SIMULATION Simulation Bager Akbay, 2017 Maksim: How are you feeling? Spartak: Stop it! Maksim: What is it? Spartak: Yesterday, I kept tumbling off the stairs in my dream. Maksim: You haven’t been seeing this dream for a long time. Spartak: Long? I haven’t been seeing it for 30 years. Maksim: Alright alright I slightly exaggerated but you don’t have to take it out on me as if I brought the trouble on. Nothing is going to happen, no need to be dramatic. Spartak: Do these experiment that we have done so far scare you? Maksim: What can happen? Spartak: Something this big has not happened till now. Maksim: You are exaggerating—you are talking about experiments on an atomic level. You have no idea whether they will have practical outcomes or not. Spartak: Not exactly! If you remember, we had noticed a few patches, and I had mentioned that there might be links between them. Maksim: Yes, yes. Spartak: We’ve increased the number of experiment stations to a thousand, which provided us with an incredible resolution. We’ve … every station to the capacity that can facilitate tens of experiments per second, and coded all experiments from scratch. We’ve initially expected to get different results with the same experiments. This didn’t work, we don’t repeat experiments anymore—each experiment is made for the first time ever. Thousands of stations simultaneously make the same experiment. Maksim: Can thousands of stations really make the same experiment at the same time? Spartak: We had to add two zeros to the project budget but yes. Maksim: I don’t get how much money these people have! The amount that you’re talking about must be a world record. Spartak: Money is not an issue Maksim!

105

KONTROL ODALARI

Maksim: Heh! Tam da bu kafadan bahsediyorum, devam et, bravo! Spartak: Lütfen böyle yapma, burada bahsettiğimiz konu para ile ölçülemez. Maksim: Hadi senin derdini biraz biliyorum peki bu adamlar nasıl bu deliliğine ortak oluyorlar? Bir simülasyon içinde yaşadığımıza nasıl bu kadar emin olabiliyorlar? Spartak: Bir arkadaşlarının konuşmasını dinleyip bu işe girmeye karar vermişler. Maksim: Tam daha salak olamazlar derken yeni bir bomba geliyor sanırım. Spartak: Bilirsin işte, şu klasik simülasyon argümanlarından biri. Her gelişmiş varlık simülasyonlar yapacaktır. Yani bir tane değil milyonlarca, aynen bizim bilgisayarlarımızda yaptığımız gibi. Simülasyonun içinde olma ihtimalimiz ile simülasyonu yapan olma ihtimalimizi yan yana koyup, “milyonda bir ihtimalle simülasyonda olmayabiliriz” demiş. Onlar da inanıp bu işe girmişler. Maksim: Evet evet, ben de lisedeyken benzer bir bilim kurgu hikayesi yazmıştım. Arkadaşlarım affedersin kıçlarıyla gülmüşlerdi. Spartak: Bence o kadar ileri gitme, hataları ve yamaları yakaladığımızı biliyorsun ve her an haklı çıkabilirler. Maksim: Bence yaptığınız iş tamamen bir saçmalık. Birinin işi gücü yok, sizin yakaladığınız hataları yamalıyor. Hata ve yama dediğiniz şeyler hiç bilmediğiniz bir sebepten kaynaklanıyor olabilir. Spartak: Fizik kuralları “normal şartlar altında” değişmezler. Burada çok ciddi bir bulgu var, bazı deneyler sadece ilk seferde hatalı sonuç veriyor, sonra kararlı bir noktaya çekiliyor, bu yüzden bugüne kadar bunlar hiç tespit edilememiş olabilir. Kimsenin bu kadar çok deney yaptığını sanmıyorum, artık hatalara dair olan bilgimiz, başarılı olan deneylerden neredeyse daha fazla. Geçtiğimiz yıl on milyonun üzerinde deney yaptık, on milyon! Maksim: Bu deneylerin hepsinde aynı durum geçerli mi ? Spartak: Hayır tabii ki, son rakamı hatırlamıyorum ama yedi yüz binin üzerinde yakaladığımız yama sayısı. Bunun farklı sebepleri var, yaptığımız birçok deney daha önceden farkında olmadan veya doğal olarak yapılmış olabilir. Gerçekten ilk kez yapılanların bu hataları verdiğini varsayıyoruz. Biz şu anda karanlık bir yerde geziyoruz ve hata bulduğumuz her deney, muhtemelen evrende ilk kez gerçekleşiyor. Maksim: Evrende ?

106

CONTROL ROOMS

Maksim: Hah! That’s the mentality I’m talking about, go on, bravo! Spartak: Please don’t do this, what we’re talking about here is immeasurable with money. Maksim: I kind of know what your motivation is, but how do these people take part in this madness? How can they be so sure that we’re living in a simulation? Spartak: They decided to go into this business having listened to one of their friend’s talks. Maksim: There comes a new bomb just when we think they can’t be dumber. Spartak: You know, it’s one of those simulation arguments. Every advanced being will make simulations. So, not only one simulation but millions, just like how we do on our computers. Putting the possibility of being the simulation itself next to being the owner of a simulation, he said that ‘‘one in a million, we may not be in a simulation’’. And then they were convinced and went on this business. Maksim: Yes, yes, I had written a science fiction short story when I was in high school as well. My friends had laughed their asses off, excuse me for saying that. Spartak: Don’t go too far, you know that we caught the errors and patches and they can turn out to be true any second. Maksim: I think what we are doing is complete nonsense. Someone who has nothing else to do patches the errors that you find. These errors and patches could happen by anything. Spartak: ‘‘Under normal circumstances’’ rules of physics do not change. There is a serious finding here. Some experiments show that faulty results are recorded only in the first experiment and then they stabilize. That is why these inconsistencies have not been detected until today. I do not think that anyone has done so many experiments; what we know about errors now is almost more than successful experiments. Last year, we have completed over ten million experiments, ten million! Maksim: Is this relevant for all these experiments? Spartak: Of course not, I don’t remember the last number but the patches we’ve noticed are over seven hundred thousand. There are various reasons for this, many experiments we have previously conducted might have been done unconsciously or naturally before. We know that only the first ones give errors. We are currently wandering in the dark, and every experiment that we have noticed probably happens for the first time in the universe. Maksim: In the universe?

107

KONTROL ODALARI

Spartak: Evet en azından simülasyon sınırları içerisinde öyle olmalı. Çok garip bir his var içimde, sanki her ilk deney yapıldığında, henüz yazılmamış bir hikâyeyi okumaya çalışıyormuşuz gibi geliyor. Biri veya bir şey biz bakar bakmaz orayı yazıyor. Bizim bulduğumuz yapı da bu aslında, o hatalı! sonuçların aslında başka bir gerçekliğin sonuçları olduğunu çıkarmaya başladık. Maksim: Bilemiyorum, bana hala hiçbir pratik çıktıya erişemeyeceksiniz gibi geliyor. Örnek olarak kuantum fiziğindeki gelişme hızına bakarsak, daha çok yolunuz var bence. Spartak: Bunu bugün öğreneceğiz. Deney başlamak üzere. Maksim: Bugün son bölüme mi geçiyorsunuz ? Hayır bir dakika, bunu yapmanız delilik! … aman ben de salağım sana uyuyorum, bir an başarabilirmişsiniz gibi geldi. Zaten bu tespit ettiğiniz hatalarla ne yapabilirsiniz ki! Yeni bir hata mı? Spartak: Henüz ciddi çapta test etmedik ama bir hipotezim var bu konuda. Hata dediğimiz şeyler aslında farklı sonuçlar. Örneğin, karmaşık kuantum halleri ile ilgili bir deney yapıyoruz ve normal gözüken bir sonuç aldık ardından deneyi tekrarladık ve sonuçlar değişti. Deneyi on defa tekrarladık, sonuç ikinci seferki sonuç ile aynı kaldı. Sadece ilk deneyinki farklı. Maksim: Anladım o kadarını! Bu hatalar neye yarayacak onu anlamadım. Spartak: Tamam işte, ilk deneyin sonucu aslında hatalı değil, o ana kadar hiç yapılmadığı için farklı sadece. Yani o deney bizim evrenimizde ilk kez yapıldığı için henüz bir karşılığı yok. Maksim: İyi de karşılığı yoksa nasıl sonuç çıkıyor? Spartak: İlk deneylerin sonuçlarının bir üst evrenin gerçekliğinin sonuçları olduğu düşünüyoruz çünkü bin istasyonda da aynı sonucu veriyor. Hatta olayı ilerletip, o evrenin fizik kurallarını çıkartmaya başladık. Maksim: Yani bizi simüle edenlerin evreninin farklı tipte bir evren olduğunu iddia ediyorsun. Spartak: Aynen öyle, bu sonuçları kullanarak, farklı bir gerçeklikte daha kompleks bir deney yapmayı planlıyoruz ama mesafe ile ilgili bir sorun çıktı. Mesafe değişince etki çapı da değişiyor. Zaten kısa mesafede çok ciddi başka sorunlar var. Maksim: Sen neden bahsediyorsun ? Spartak: Deneyi dünya dışına almak zorunda kaldık. Maksim: Uzaya kapsül mü yollayacaksınız ?

108

CONTROL ROOMS

Spartak: Yes, at least, it should be so within the limits of the simulation. I have a very strange feeling inside. It is as if with each experiment, it feels like we are trying to read an unwritten story. Someone or something is writing that part as soon as we look at it. This is the structure that we find, which is false! We have to deduct that the results are actually the results of another reality. Maksim: I do not know, I still feel like you will not be able to reach any practical outcome. For example, if we look at the development of quantum physics, you have a long way to go. Spartak: We will figure that out today. The experiment is about to begin. Maksim: Are you moving onto the final chapter? No, wait a minute, what you are doing is madness! … And I am stupid so I string along with you, for a moment we thought we could succeed. Anyways, what can you do with these errors that you are finding! A new error? Spartak: We have not seriously tested it but I have a hypothesis about this. What we mean by error is actually results from a different reality. For example, we’re making an experiment on the complex quantum states, and . We’ve repeated the experiment and the results have changed. We’ve repeated the experiment ten times and the result was the same with the second outcome. Only the first experiment was different. Maksim: I got that far! What these errors mean is what I don’t understand. Spartak: That’s it, the result of the first experiment are not wrong, it’s different because it had’t been done ever. So it doesn’t have an predefined result as it’s been done for the first time in our universe. Maksim: How is it possible to get any result if they are not defined? Spartak: We think that the results of the first experiment is the outcome of a higher universe’s reality because thousand stations give the same results. We’ve proceeded even more and came up with the rules of physics of that universe. Maksim: So are you suggesting that those who simulate us have a different type of universe? Spartak: Exactly, using these results we are hoping to make a more complex experiment but there was a problem with the distance. When the distance changes the impact diameter also changes. There are already very serious problems on the shorter distance. Maksim: What are you talking about? Spartak: We had to move the experiment to space.

109

KONTROL ODALARI

Spartak: Hayır hayır gitmeye gerek yok, bunu buradan yapabiliriz, ışık demetleri ile çözebiliriz. Deneyi Oberon üzerinde gerçekleştireceğiz. Maksim: Oberon ? Spartak: Evet, Uranüs’ün uydusu. Maksim: Sen delirmişsin, gerçekten delirmişsin, ben de senle oturup insan gibi konuşmaya çalışıyorum. Sen tam bir gerizekalısın, laf olsun diye demiyorum, gerçekten gerizekalısın. Bütün kariyerini inanılmaz bir drama yaratıp bir şekilde batırmayı başardın, sırf o dolandırıcı ağabeyine kendini ispatlamak için neler yapıyorsun! Spartak: O aşağılık heriften bahsetme. Maksim: Ben artık seninle aynı fikirde değilim, seninle ilgili neredeyse tüm dedikleri bir bir oluyor. Senin kadar akılsız bir fizikçi olacağıma onun gibi bir mistik şarlatan olurum daha şerefli. Spartak: Akılsızlık değil bu, başka şansım yok, başka türlü yeterli performansta çalışmayacak. Hatalardan oluşan bir seri deneyi art arda ekleyerek, merkezi dünya dışına taşıyacağız, böylece bir sorun olursa, dünyaya bir şey olmayacak. Diğer yandan etki o kadar artacak ki, bu odadan gözlemleyebileceğiz. Maksim: Çok tatlısın, gerçekten çok tatlısın, yani tüm bunları bilimsel başarı adına yapıyorsun değil mi ? Kim sana dedi o iki züppenin projesini yap diye. Bu tamamen senin hatan. Spartak: Ben reddetmiştim zaten, saçma sapan bir iş gibi gelmişti bana ama o akşam ağabeyim hayatında ilk kez doğru konuştu ve asıl bu projeyi yapmazsam tüm inandıklarımı reddetmiş olacaktım. Bilim bana korkmamayı öğretti, hem de hiçbir şeyden. O kadar sarsılmaz bir yapıdır ki bilim, kendisinin sorgulanmasından zerre korkmaz. Göreceksin, bu deney başarılı olacak ve bütün bilim dinamiği gelişecek. Maksim: Yani ağabeyin haklı çıkacak! Haha! Spartak: Şimdi sen saçmalıyorsun, atomik düzeydeki hataları kullanarak astral seyahati, ruhları falan ispatlayamazsın. Eğer bir simülasyonun içindeysek bunu bilmemiz gerekiyor, bu sonuç mistikleri haklı çıkartmayacaktır. Maksim: Bahse girerim kuantum kelimesini abin senden daha çok kullanıyordur, bunun da sonu farklı olmayacak gibi geliyor. Siz çalışın onlar ekmek yesin. Spartak: Bilim değişecek ama sarsılmayacak. Tekrarlanabilir deney kurgusunu biraz değiştirmemiz gerekecek. Tekrarlanamayanlar üzerine yoğunlaşan

110

CONTROL ROOMS

Maksim: Are you going to send a capsule to space? Spartak: No no, there’s no need to go there, we can do it here, we can solve it with the light beams. We will perform the experiment on Oberon. Maksim: Oberon? Spartak: Yes, the satellite of Uranus. Maksim: You’ve gone mad, really, look at me trying to sit here and talk to with you like a human being. You’re a complete idiot, I’m not just saying, you are an idiot. You’ve messed up your career over drama, just to prove yourself to that cheater brother of yours! Spartak: Don’t talk to me about that asshole. Maksim: I don’t agree with you anymore, almost everything he said about you happens one by one. I would rather be a mystic charlatan than a foolish physicist like you; that would be more honourable. Spartak: This is not foolishness, I have no other choice, it won’t show solid performance any other way. By adding a series of experiments consisting of errors one after the other, we will move the center beyond earth. In that case, there will be no effect on the earth. On the other hand, the impact will grow so much that we will be able to observe it from here. Maksim: You are so sweet, really you are so sweet, so you are doing all of these in the name of scientific success, right? Who told you to work on those two snobs’ project. That is all your fault. Spartak: At first I rejected the project, it seemed like a silly job but my brother spoke the truth for the first time in his life that night and I would be refusing everything I believed in if I did not do this project. Science taught me not to be scared, of nothing at all. It is such an unshakable structure that it is not frightened by being questioned at all. You will see, this experiment will be successful and the whole science dynamics will evolve. Maksim: So your older brother will be proved right! Haha! Spartak: Now you are bullshitting; you can not prove astral travel or spirits by using errors on an atomic level. If we are in a simulation, then we need to know it; the result would not justify the mystics. Maksim: I bet, your brother uses the term “quantum” more than you do; it seems to me that this will not end differently. You work and they reap the fruits. Spartak: Science will change but it will not be destroyed. We will slightly have to change the narrative on the repeatability of an experiment. There might be a

111

KONTROL ODALARI

başka bir ana disiplin oluşturmak gerekebilir. Tehlikeli bir durum ama dünya bunu atlatacaktır. Maksim: Gerçekten sana inanamıyorum, diyelim ki bu deneyin başarıya ulaştı. Aynı yapıyı kullanarak dünyanın yok olması herhalde günler sürer. Spartak: Bunun bir Frankenstein hikayesine dönmesine izin veremem. Maksim: Pardon ama, adamlar çoktan Nobel’e seni önerdiler. Spartak: Her şeyin farkındayım ve önlemlerimi aldım. Maksim: Şaka yapıyor olmalısın. Spartak: Hayır, ben olmadan parçaları birleştirmelerine imkan yok. Bütün yama verileri ve analizi şu gördüğün, bilgisayarda saklı ve tamamen güvenli bir şekilde tutuluyor. Güvenliğe o kadar taktılar ki, ne istersem yapıldı. Maksim: Seni adi piç kurusu, gerçekten başarabileceğini düşünüyorsun. Spartak: Kesinlikle hayır, yani deneyin başarılı olma olasılığı var tabii ki ama bu sadece bir olasılık ve bunu riske edemem. Maksim: Bak şimdi keyfim yerine geldi, ne zaman başlıyoruz? Spartak: Aslında birazdan başlarız sanıyorum. Geçelim mi ? Maksim: Koca uyduyu yok etmeyeceksiniz değil mi ? Spartak: Asıl amaç bu değil, ama belli olmaz. Aslında ne olacağını tam olarak bilemiyoruz. Ciddi boyutlarda yeni tür bir enerjinin oraya doğru odaklanmasını hedefliyoruz. Maksim: Bu ses ne? Spartak: Başlıyor. Maksim: Ben bir hareket göremiyorum Spartak: … Maksim: Gitti! Spartak: … Maksim: Gitti! Spartak: … Maksim: Spartak, gitti diyorum, yok oldu. Spartak: … Maksim: Geldi, geri geldi. Yok oldu ve geri geldi. Düzeldi, biri düzeltti. Spartak: … Maksim: Spartak! Spartak! Spartak nerdesin?

112

CONTROL ROOMS

need to build another major discipline focusing on the non-recurrent ones. It is a dangerous situation but the scientists will get through it. Maksim: I really don’t believe you, say, this experiment succeeds, it would probably take days for the worlds to end with the same structure. Spartak: I can’t let this become a Frankenstein story. Maksim: Excuse me but those guys have already nominated you for the Nobel. Spartak: I am aware of everything and I have taken the necessary precautions. Maksim: You must be joking. Spartak: No, there is no way that they can figure out the pieces together without me. All the patch data and analysis are kept hidden and safe in this computer. They’re so obsessed with security that they’ve done whatever I asked. Maksim: You little bastard, you really think that you can succeed. Spartak: Absolutely no. So there is definitely the possibility that the experiment can be successful but this is just a possibility and I can’t risk it. Maksim: Look I am feeling better now, when do we begin? Spartak: Actually we can start soon. Shall we? Maksim: You won’t destroy the whole satellite, will you? Spartak: That’s not the real objective, but who knows. No one really knows. We’re hoping that a new kind of energy to concentrate there. Maksim: What is this sound? Spartak: It’s starting. Maksim: I can’t see any action. Spartak: … Maksim: Gone! Spartak: … Maksim: Gone! Spartak: … Maksim: Spartak, I ‘m telling you it’s gone, it disappeared. Spartak: … Maksim: It’s back, it returned. It disappeared and came back. It’s fixed, someone fixed it. Spartak: … Maksim: Spartak! Spartak! Spartak where are you?

113

KONTROL ODALARI

- Parataktik Kürasyon53, Mahlas54 ve Diğerleri üzerine Ekleyebilsem pembe iş makinesinin fotoğrafını eklerdim o dönemden, bir not defterinin üzerine yapıştırılmış. Aynı süreçte herkes birçok farklı proje üzerinde çalışıyordu. Malum konuşulanları ses kaydı alarak saklıyorduk ama gene de bu ufak ama detaylı düşünce haritaları oldukça değerli. Neye neden ve ne zaman itiraz ettiğini, neyi anlamadığını ve en önemlisi ne hakkında ilk defa bilgi sahibi olduğunu gösteriyor sana. Herkes şimdi neler çalışıyor, nelere merak sardı pek şaşırtıcı olmasa da ilgi çekici tümünü bir arada, aradaki bağlar ile görebilmek. En son sayfasında şöyle notlar buldum, sırayla yazmışım hepsini belki de tarih sırası, belki de ehemmiyet sırası kim bilir. Düşünce deneyleri ve hata, Nasıl zengin olunur?55 konuşması, Her buluşma yeni bir tevlih -yanında parantez içinde sürpriz dinamikleri, öngörülemez kışkırtmalar-, katılımcısını -katılımcı yerine ne kullanılabilir diye minik not düşülmüş yerine- olduğu gibi kabul eden kolektif üretim ve çalışma pratikleri, Absürt ve içgüdüsel bilgi-içgüdüsel bilginin yanına kalp koymuşum, Art-ificial intelligence, bu sanırım kelime oyunu olduğu için İngilizce not alınmış. Yapay zeka ve sanat aslında çok iyi hatırlıyorum bu kısaca yapay zekadan ne anladığımız, yapay zeka üzerine ne okuduğumuz ve bunun üzerinden sanat ile ilişkisini tartıştığımız dev bir başlık aslında o nedenle diğerlerinden bir iki santimetre daha alta büyük harflerle yazılmış, belli bir uzlaşmaya değil tam tersine süregelen bir tartışmaya işaret ediyor. Devam ediyor: “Öteki? Diğerleri Gibi”, Hayvanlar, bitkiler, çeşitlilik, bilinmeyen öteki dünyalar derken uzaya ve bilinç ötesine gitmemize gerek var mı?, Bahsedilen hafıza mı bellek mi? -güzel soru, kim nasıl cevap verdi acaba?- Konu ile ilgili yapılan araştırmalarda neden sürekli “fayda, kar, başarı, avantaj, kazanç” kelimeleri karşımıza çıkıyor?, bulaşıcı düşünce deneyleri, THE BINARY IS TOXIC, Spekülasyon sanatı ne demek?, Parataktik üretim ne demek? -AmberPlatform ve Ebru Yetişkin çalışmalarında duymuşum ilk defa, yanına ufak harflerle Transmediale konuşmasına56 bak yazılmış -Çoban- gerçekleştirmeme 53  (2019).  “Paratactical Use of Algorithmic Agencies in Artistic Practice”. Technoetic Arts (yayınlanma aşamasında) 54  Mahlas; Arapça χlṣ kökünden gelen maχlaṣ 1"  ‫خملص‬. kurtuluş yeri, sığınak, 2. şiirde takma ad söz-

cüğünden alıntıdır. Arapça sözcük Arapça χalāṣ ‫ خالص‬ "kurtulma" sözcüğünün ismi zaman ve mekanıdır.. 55 

Bager Akbay’ın Youtube’da bulabileceğiniz Nasıl Zengin Olunur? başlıklı TEDxİKÜ konuşması

56  Alternative Futurism: Middle-East Imaginaries with Bager Akbay [Alternatif Fütürizm: Bager Akbay ile Orta Doğu Tahayülleri], Morehshin Allahyari, Ayhan Aytes, Jussi Parikka, Ebru Yetişkin. Jussi Parikka

114

CONTROL ROOMS

- On paratactical curation53, Mahlas54 and others I would add the pink caterpillar, if I could; it was posted on a notebook. During this time, everyone was working on various different projects. You obviously record the conversations but still these tiny yet detailed thought maps are quite valuable. They show you why and when you object the things you object, what you don’t understand and, most importantly, the things you learn for the first time. It’s interesting if not shocking to see everything that people are working on all together, in relation to each other. I found these notes on the last page: I wrote them in order, perhaps chronologically or based on importance, who knows. Thought experiments and mistake, the How to become rich? talk55, every gathering is another way of tinkering, unforeseen provocations-, collective productions and ways of working that accept their contributors-tiny note there on what could be a good alternative for contributor- as they are, I put a heart next to absurd and instinctual knowledge-insight, Art-ificial intelligence, this was noted due to the word play involved. AI (artificial intelligence) and art, as I clearly remember, what we understand from, read about AI and discuss in relation to art all point at an ongoing argument. It goes on: ‘‘Other? Like Others’’, animals, plants, diversity, do we have to go beyond unknown worlds? Are we talking about memory or remembering? Good question, I wonder what the responses were. Why do the terms ‘utility, benefit, success, advantage, income’ keep coming in relevant studies? Contagious thought experiments, THE BINARY IS TOXIC, what is speculation art? What is a Paratactic production? I had heard it for the first time with AmberPlatform and Ebru Yetişkin’s works; there is a note with small letters saying check out the Transmediale talk56-The Shepherd-essays on not realizing, is writing, archiving and transferring of process-based art possible? Could we consider the process itself as the work of art? Acceptance is very important and closely linked to collective decision-making. Who decides if an artwork is a work? What are the requirements, 53  (2019).  “Paratactical Use of Algorithmic Agencies in Artistic Practice”. Technoetic Arts (in the process of being published) 54  Editor-translator’s note: maχlaṣ ‫ خملص‬in Arabic, derived from the root χlṣ “1. shelter, 2. pen name. The

time and place of Arabic word χalāṣ ‫ خالص‬meaning ‘‘escape, emancipation’’. Please note that this footnote is limited by the editor-translator’s limited understanding of the structures and formations of the Arabic language. 55  Bager Akbay’s talk on Youtube, Nasıl Zengin Olunur? [How to get rich?] for TEDxİKÜ 56  Alternative Futurism: Middle-East Imaginaries with Bager Akbay, Morehshin Allahyari, Ayhan Aytes, Jussi Parikka, Ebru Yetişkin Moderated by Jussi Parikka Transmediale 2017

115

KONTROL ODALARI

üzerine denemeler- sürece dayalı sanatın yazımı, arşivi, aktarımı mümkün mü? Sürecin kendisini de bir sanat çalışması olarak kabul edebilir miyiz? Kabul çok önemli, kolektif karar verme ile yakından ilgili. Bir sanat eserinin eser olduğunu kim/ler karar veriyor? Şartları neler, şartları var mı? Yoksa sürekli üretim ve istikrar günümüzde tek bir kıyas mı sayılıyor? Sanat eserini oluşturan kişiye mi sanatçı nedir, eğer sanatçı olmadan bir iş üretilirse bu işin kendiliğinden sanat eseri olabilmesi ve bir imza olmadan sertifikalanması mümkün müdür? Geçici, görünmez, kendini imha eden ya da fuzuli sanat eserleri nasıl arşivlenir? Fuzuli çabalar mı? Yerinde ve gecikmiş sorular mı? Olası gelecekler üzerine düşünürken temellerimiz nasıl farklı? -Yok etme temelli olanı anlamak istemiyorum diye bir not var yanında, bunu tartış.Omelas tersten oku, Salem O… Ursulasız bu süreç anlaşılmaz ve çekilmez olurdu. Big data’nın yükselişi ile başlayan makaleler çorbası. Yapay zeka, yatay zeka, öğrenen makinalar, öğrenen algoritmalar, ‘veri madenciliği’57, derin öğrenme58, sahipler ve köleleri, tasarım zekalar ve bilinçler, yapay zeka mümkün mü, mümkün oluşuna şahit olabilecek miyiz? Önünde huşu hissettiğimiz projeler, sanatçılar ile bilim insanlarının ortak çalışmaları, melez üretimler… Melez üretimlerin örnekleri, en sevdiğimiz sanat çalışmalarının uzun listesi, ne kadar çeşitlilik, o kadar bereketlilik. Terminolojideki heteronormatif çok rahatsız edici, bu listenin kendi içinde yeni kategoriler oluşturması. O kategoriler üzerinden son dönem tartışmalarımızın ses kayıtlarını incele, tekrar tartış. Bahsi geçenlere burada İstanbul ve Türkiye’den vücut olabilecek örnekler az, çevirileri problemi. Belki de bize ulaşmıyordur, o sofrada çıkan tartışmanın son sözü buna ithaftı -biz nereden biliyoruz olmadığını?- Sanırım birbirimize ulaşamıyoruz diye tüm bu uğraş, sanırım Mahlas’ın buraya ait başka şeyler ile de ilişkisi var, Kadıköy’den, İstanbul’dan, Gezi’den ayrı okunamaz, belki de okunmamalı.

moderatörlüğünde, Transmediale 2017. 57  Veri madenciliği, büyük ölçekli veriler arasından faydalı bilgiye ulaşma, bilgiyi madenleme işidir. Büyük veri yığınları içerisinden gelecekle ilgili tahminde bulunabilmemizi sağlayabilecek bağıntıların bilgisayar programı kullanarak aranması olarak da tanımlanabilir. (Wikipedia) 58  Derin öğrenme (aynı zamanda derin yapılandırılmış öğrenme, hiyerarşik öğrenme ya da derin makine öğrenmesi) bir veya daha fazla gizli katman içeren yapay sinir ağları ve benzeri makine öğrenme algoritmalarını kapsayan çalışma alanıdır. Öğrenme denetimli, yarı denetimli veya denetimsiz olarak sınıflandırılabilir. (Bengio, Yoshua; LeCun, Yann; Hinton, Geoffrey (2015). “Deep Learning”. Nature. 521 (7553), s. 436–444.) Derin öğrenme için bir takım Türkçe kaynaklar için: https://medium. com/deep-learning-turkiye

116

CONTROL ROOMS

are there any? Or is consistent production and stability considered to be the only criterion? Is someone who makes a work of art called an artist; is it possible to certify a work, which is produced without an artist? How are ephemeral, invisible, self-destructive, and useless artworks archived? Are they useless efforts? Are they relevant or belated questions? How do our backgrounds differ when we are pondering on potential futures. -There is a note next to it, saying I don’t want to understand the one that is based on destruction, discuss this. Read Omelas backwards, Salem O… This journey without Ursula would be incomprehensible and unbearable. A mesh up of essays that started with the rise of big data. Are artificial intelligence, horizontal intelligence, learning machines, learning algorithms, ‘data mining’57, deep learning58, owners and slaves, design intelligence and consciousness possible? Are we going to be able to witness the possibility? The projects that thrill us, the collaboration of artists and scientists—more diversity meant fruitfulness. The heteronormative character of the language was rather disturbing, the list creating new categories within itself. Listen to the recordings of our latest conversations on those categories and then discuss them again. There are very few examples that can materialize what is at stake here, in Istanbul and Turkey; their translations are rather problematic. Perhaps, they do not reach us, the final line of the argument at that table was this dedication-how do we know that it is not there? I guess this whole effort is because we can not reach each other, I guess Mahlas is linked with all the other things that belong here; it can not, should not, be read separate from Kadıköy, Istanbul or Gezi. The good thing is that the radio is still on, there is a great program on. Trying different hallucinogenic substances and plants, they are talking about reality, intelligence, artificial intelligence and diversity. Our favorite podcast: What is consciousness? What is intelligence? Philosophical essays on intelligence, examples from cartoons and stories, comparative discussions from favorite science fiction stories, frequently asked questions on artificial intelligence, how is our knowledge of artificial intelligence, in the light of new studies, different from reality? 57  Data mining is the process of discovering patterns in large data sets involving methods at the intersection of machine learning, statistics, and database systems. Data mining is an interdisciplinary subfield of computer science and statistics with an overall goal to extract information (with intelligent methods) from a data set and transform the information into a comprehensible structure for further use (Wikipedia) 58  Deep learning (also known as deep structured learning or hierarchical learning) is part of a broader family of machine learning methods based on learning data representations, as opposed to task-specific algorithms. Learning can be supervised, semi-supervised or unsupervised. (Bengio, Yoshua; LeCun, Yann; Hinton, Geoffrey (2015). “Deep Learning”. Nature. 521 (7553): 436–444)

117

KONTROL ODALARI

Neyse ki hala radyo çalışıyor, harika bir program farklı halüsinatif madde ve bitkileri deneyerek gerçeklik, zeka, yapay zeka ve çeşitlilik üzerine konuşuyorlar. En sevdiğimiz podcast: Bilinç nedir? Zeka nedir? Zeka üzerine felsefi denemeler, çizgi romanlardan hikayelerden örnekler, en sevilen bilim kurgu öykülerinden karşılaştırmalı tartışmalar, yapay zeka konusunda en çok sorulan sorular, araştırmalar ışığında yapay zeka ile olan bilgimiz gerçeklikten nasıl farklıdır? Paralel evrenler bir bölümün adı, yaklaşık 2 saat devam ediyor. İlk defa bir podcast’de yapay zeka ve insan olmayanlar üzerine konuşulurken cümleye ben, biz, insanlar için ya da fayda, hız, başarı, ilerleme diyerek başlanılmıyor. Teşekkür ediyoruz. Sayfanın altında kırmızı kalem ile yazılmış başka bir not; Gulyabaninin de dediği gibi “çünkü kuşatma hep vardı.” Ne okurken not aldım bunu acaba, ne üzücü. Ne için yazdığımı çok iyi hatırlıyorum ama nereden olduğunu hatırlayamıyorum. Madem bir robot şair tarafından Türkçe yazılan bir şiiri İngilizce’ye çevirmek için çevrimiçi bir çeviri programını kullanıyoruz o zaman bu süreci nasıl tanımlayacağımız konusunda da bu kitap sürecinde bilgisayarda bakılan eş anlamlılar, benzer sözcükler ve sözlükteki son aramalara değinmek iyi olabilir diye düşünmüşüz sanırım; paylaşım, adak, kandırmak, gizemli, temsil, kaynak, entity, bağ, abrasive, rahatsız edici, talep, kapsayıcı, umut, copyright, işlemek, conjunction, evolve, partake, sanrı, mülakat, suni, entitled, göreceli, trigger, peer, hafıza, inhibition, artificial, sanat eseri, sanat objesi, work of art, gayret, mahlas59

59  Bu listede “mahlas” kavramı Bager Akbay’ın halihazırda üzerinde çalıştığı sanat projesine ithafen kullanılmıştır.

118

CONTROL ROOMS

Parallel universes is the first chapter; it lasts about two hours. For the first time in a podcast, the discussion on artificial intelligence and non-humans does not start with I, we, for humans or benefit, speed, success, progress. We thank you. Another note written in red at the end of the page: ‘‘As Gulyabani says: ‘because there has always been siege.’ I wonder what I was reading when I noted this down; it is so sad. I remember why I wrote this very well but can not remember in reference to what. Since we were using an online translation program to translate a poem written by a robot-poet in Turkish into English, then I guess, we thought it would be worth mentioning the last searches in the dictionary and similar words and synonyms that were looked up on how to define this process; sharing, offering, to fool, mysterious, representation, source, entity, connection, abrasive, disturbing, demand, inclusive, hope, copyright, function, conjunction, evolve, partake, delusion, interview, artificial, entitled, relative, trigger, peer, memory, inhibition, work of art, art object, effort, [Mahlas]59

59  In this list, the word mahlas [appelation] is used in reference to a work by Bager Akbay.

119

KONTROL ODALARI

Öyle bir dil oluşturmalıyız ki, bizi anlayan bizden olsun ve bizi yönetmeye çalışan bizi alıntılayamasın. —Bager Akbay, “Canavarlardan bahsedilmesinin verdiği huzur içerisindeyim” Design Unlimited, Maker Edition, 2018

- KIZIL LIMANLAR60 P: Hala konuşmak istemiyor musun? S: Hayır. İstemiyorum o sistemin, şirketin, her ne pislikse, nasıl işlediğini anlamak istemiyorum. Ne numaralar çevirdiğini görüp, anlamaya çalışmak. Neden buna vakit harcayayım? Ben hayvanlara, bitkilere hayran kalarak yaşamaya devam edebilirim. Bilmediğim, tanışmadığım milyarlarca farklı tür, varlık, canlı var biliyorum. Siz keyfinize bakın. W: Sanırım bu süreç üzerinden dinlediğinde içine sinmeyen, aklına yatmayan bir kısım var senin için. S: Aslında gayet açık, sadece hiçbir zaman tek bir ortak noktada buluşamayacağımızı kabul edelim istiyorum. Bence konuşulamayanları konuşmak için bir araçtı, sorulamayanları sormak için bir platformdu. Hukukun yok sayıldığı, gerçeğin çarpıtıldığı hatta yoktan yaratıldığı, anlamsızlaştığı noktalarda her birini sorgulatmak için bir araçtı sadece. Şunları konuşurken bile neler oldu baksana, geleceğin öngörüsüne sahip bataklık solucanlarını susturmak için döşenen beton pistler, bir gün döner diye beklediğin kayıp dostlar. W: Bence sadece üzgünsün, çok da haklısın. Ama herkesin başka bir şeye merak duymasına kızma, zaten tüm amaç bu farklılıkları, çeşitliliği bir arada var edebilme çabasıydı. Belki de gerçekten ileride üzerine daha da fazla konuşulmasını gerektirecek birçok farklı hak ve özgürlük açıkları için bir örneklendirme teşebbüsüydü. P: Belki de sadece bir deneydi. S: Her neyse burada olmanız yeter, biliyorum. Bugün diğerlerinden daha zor bir gündü kusura bakmayın sürekli somurttuğum, homurdandığım için. W: Ben teşekkür ederim, o kadar iyi geliyor ki bu kapı ardı sohbetlerimiz. Herkes bir saatliğine zamandan, mekandan bağımsız var olabiliyor en azından. 60 

120

Deniz Yılmaz’ın bir şiirinden alınmıştır

CONTROL ROOMS

We must build such a language that those who understand us should be one of us and those you try to manage us should not be able to cite us. —Bager Akbay, I am at peace thanks to discussing the monsters Design Unlimited, Maker Edition, 2018

- SCARLET HARBORS60 P: Do you still not want to talk? S: No. I don’t want to understand how that system, company or whatever the crap it is works. Neither do I want to see or try to understand the games. Why should I spend any time on this? I can go on living just admiring the animals, the plants. What I don’t know is the billions of different species, creatures, that I know. You go on and enjoy yourselves. W: I guess there is something that you are not comfortable with or find reasonable when you think about this process. S: Actually, it’s very clear. I just want to agree to disagree. In my opinion, it was a means to speak the unspoken and a platform to question the unquestioned. It was simply a tool to talk about the unspoken, a platform to question the unquestioned. It was just a means to call for the questioning of each one at times when law is dismissed, reality is distorted, built out of nothing even, or became meaningless. Look what has happened while we were talking about these, concrete fields to silence the swamp worms who had insight about the future, the friends whom you have expected to return one day. W: I think you’re simply disappointed, and you are right to feel that way. But don’t be mad because everyone is interested in something else. The whole purpose is to keep these differences and diversity together. Perhaps, it was really an attempt to exemplify various rights and freedom that need further discussion in the future. P: Or perhaps it was simply an experiment. S: Anyways, you being here is all that matters, I know. I know. Today was more difficult than others, sorry for frowning and grunting constantly. W: Thank you, these (behind closed doors) conversations are so therapeutic. Everyone can, at least, exist detached from time and place for an hour. 60 

From a Deniz Yılmaz poem

121

KONTROL ODALARI

S: Evet ama insana dair olan burada en canımı acıtan kısmı ne yazık ki, üzgünüm. W: Peki Turing testinden61 bahsedecek misin hiç? S: Belki biraz. Gerisi Mahlas’ı beklerken konuşulur belki de. P: Ya da bu sefer Mahlas’ın içinden belki de… W: Aslında hepsi sadece nasıl devam edebiliriz, lidersiz, merkezsiz, tekrar nasıl üretebiliriz kendi aramızda, özgürce onun sorgusuydu. Mahlas’ın fikri bile bunun en güzel örneği. S: Sanırım ben insana dair olan bir şeylere fazla değer veriyorum. P: Ben de insan olmayanlara sanırım. Özellikle de bu tartışmalar gerçekten bir gün bir yapay zeka bir yapay bilinç ile karşı karşıya geldiğimizde nerelere gelecek onu merak ediyorum. W: Bir de bilinç derken sanki neden bahsettiğimize tümüyle hakimmişiz gibi davranmıyor muyuz, pek hoş. P: Evet ama düşünsene şu an tahayyül bile edilemiyor, ki bu alanda yapılan kuvvetli çalışmalar var. S: Şu an sanırım biz daha bir tanışma yaşamadık, sadece makinelerin hızı karşısında kendimizi sorguluyoruz. Ya da daha kötüsü kendimizi yüceltiyoruz. W: Bilmediğimiz binlerce şey olması daha iyi değil mi? Büyücülük okulunda her gün yeni bir büyü öğreniyor gibiyiz. Derin okyanus canlıları keşfedildi hiç fark ettiniz mi? Şu an kapının arkasından kafasını uzatsa uzaylı istilası diye çığlık atarsın. S: Kafasını uzatmasının asla istila olduğunu düşünmem, oldukça kibarca onunla giderim. P: Ah işte buydu aradığım şiir: Kozmik Dinsiz Kızıl Limanlar… keşke böyle başlasa diğer şiirler de. S: Yanaşmasın boşuna. Açıklarda daha özgür. W: Kapatıyorum o zaman bir süre kapıyı. Bir diğeriniz tekrar açana kadar. S: Kapat. P: Yakında görüşürüz.

61  Elinde Makas Tutan Insana Yakın Çekim - Osman Koç & Bager Akbay yapay zeka sohbeti 1. bölüm - https://vimeo.com/194355489 Elinde Makas Tutan Insana Yakın Çekim - Osman Koç & Bager Akbay yapay zeka sohbeti 2. bölüm https://vimeo.com/195288301

122

CONTROL ROOMS

S: Yes, but the part about humans, unfortunately, is what hurts me the most. I am sorry. W: Are you going to speak about the Turing test61 at all? S: Perhaps a little bit. The rest could be discussed in anticipation of Mahlas. W: Really, it was all a questioning of how to move on without a leader, center and how can we produce amongst ourselves, freely. The idea for Mahlas was the best example for this. S: I guess I value those about humans, more. P: I guess I do about non-humans. I particularly wonder where these discussions will end up when we are face to face with an AI or artificial consciousness one day. W: Don’t we act like we know exactly what we’re talking about when we say consciousness? That’s nice. P: Yes, but think of it, it can’t even be imagined today, and there are strong studies in this field. S: I think we haven’t had a meeting yet; we’re simply questioning ourselves against the machines’ speed. Or we’re glorifying ourselves. W: Isn’t it better that there are thousands of things that we don’t know of? It’s as if we’re learning a new trick at a magic school. Deep oceanic species have been discovered, have you noticed that? You’d scream if it would poke the head behind this door? S: I wouldn’t think that it’s invasion, I’d politely go with it. P: That was the poem I was looking for: Cosmic Non-believing Scarlet Ports … I wish this is how other poems started as well. S: It shouldn’t move closer then. Freer on the offshore. W: I am closing the door then. S: Close it.

61  https://vimeo.com/195288301A close up of a person holding a pair of scissors - Osman Koç & Bager Akbay Conversation on Artificial Intelligence Episode 1 - https://vimeo.com/194355489 A close up of a person holding a pair of scissors - Osman Koç & Bager Akbay Conversation on Artificial Intelligence Episode 2 https://vimeo.com/195288301

123

KONTROL ODALARI

KAYNAKLAR / REFERENCES İpuçlarını takip edebilmek ve bahsi geçen konular hakkında daha detaylı bilgi edinmek için aşağıdaki kaynaklara danışabilirsiniz. Kaynaklar metni yazarken önümüze çıktığı gibi sıralanmıştır. Please consult the following references to connect the dots and for further information on the issues. References are listed as they came across while we wrote this text. Lost and Living (in) Archives Collectively Shaping New Memories Annet Dekker (ed.) Pia Pol. Valiz, Amsterdam, 2018 Donna Haraway: Story Telling for Earthly Survival 81-minutes/Color/B&W English; French / English subtitles, Closed Captioned Release: 2017 Directed by Fabrizio Terranova Philip K. Dick Androidler Elektrikli Koyun Düşler mi? Türkçesi: Mehmet Öztekin Altıkırkbeş Yayın, Kadıköy, 2016 Yapay Zekalı Robotların Ceza Sorumluluklarının Araştırılması Melisa Aydemir Suç ve Ceza Ceza Hukuku Dergisi Ekim-Kasım-Aralık 2018 Deniz Yılmaz: Robot Şair I Bager Akbay Tedx Koç University, TedTalks 2017 States of Mind Experiences at the Edge of Consciousness A collection of literature, science, philosophy and art Introduction by Mark Haddon, Edited by Anna Faherty Wellcome Collection, 2016 Speculative Everything Design, Fiction, and Social Dreaming by Anthony Dunne and Fiona Raby MIT Press, 2013 Showcase: The Relationship between Art and Artificial Intelligence TRT World Interview with Bager Akbay and Ebru Yetişkin, 2 December 2016 Art without Work? Anton Vidokle e-flux Journal #29, November 2011 Ethologies of Software Art: What Can a Digital Body of Code Do? By Jussi Parikka

124

CONTROL ROOMS

Edited by Stephen Zepke Publisher: Edinburgh University Press Diğerleri Gibi Deniz Yılmaz Derleyen: Ebru Yetişkin BLOK art space, 2016 Authenticity? Observations and Artistic Strategies in the Post-Digital Age Barbara Cueto, Bas Hendrikx (eds.) Impakt Foundation, 2017 Alone Together: Why We Expect More from Technology and Less from Each Other Sherry Turkle NJ Basic Books, 2011 Robotlar, Yapay Zeka ve Hukuk Çağlar Ersoy On iki Levha Yayıncılık Istanbul, 2017 The AI Delusion Gary Smith October 2018, Oxford University Press, USA Is it really AI? Alexandre Gonfalonieri Medium, 2019 çöt mendime görsektimi vuru? Franko Buskas Norgunk Yayıncılık, 2010 Estetik, ruhbilim, dinsel inanç üstüne dersler ile söyleşiler Ludwig Wittgenstein Çeviren: Abdülbaki Güçlü Bilim ve Sanat Yayınları, 2004 Yaratma Cesareti Rollo May Çeviren: Alper Oysal Metis Yayıncılık, 2012 A Feminist Companion to the Posthumanities Cecilia Åsberg, Rosi Braidotti (eds.) Springer International Publishing, 2018 Aptallık Ansiklopedisi Matthijs Van Boxsel Çeviren: Gül Özlem Ayrıntı Yayınları, 2012

125

KONTROL ODALARI

On Paratactics, Bots and Post-Colonial Finance A Muhabbet between Ebru Yetiskin and Geert Lovink Published in Net Critique blog by Geert Lovink, September 2018 The Interventionists Users’ Manual for the Creative Disruption of Everyday Life Nato Thompson, Gregory Sholette (eds.) MIT Press, 2004 Dark Matter: Art and Politics in the Age of Enterprise Culture Gregory Sholette Pluto Press, 2011 Teorik Bakış Sayı 8: Güncel Sanat Eylül 2016 Minör Yayınevi Ars Electronica 2017 Festival for Art, Technology, and Society Festival Catalogue Hannes Leopoldseder, Christine Schöpf, Gerfried Stocker (eds.) Paragraphs on Conceptual Art Sol Lewitt, Artforum, June 1967 What to Think About Machines that Think? Today’s leading thinkers on the age of artificial intelligence ed. John Brockman HarperCollins Publishers, 2015 Anywhere or Not at All: Philosophy of Contemporary Art Peter Osborne Verso Books, March 2013 Elinde Makas Tutan İnsana Yakın Çekim Osman Koç & Bager Akbay Yapay Zeka sohbeti Vimeo art & automation: for an apologia of leisure time Marco Antelmi Droste Effect, September-October 2018 One Place after Another Site-Specific Art and Locational Identity Miwon Kwon MIT Press, 2002 Dawn (Xenogenesis #1) Octavia Butler Warner Books, 1997

126

CONTROL ROOMS

KATKIDA BULUNANLAR / NOTES ON CONTRIBUTORS

127

KONTROL ODALARI

KATKIDA BULUNANLAR 1976 yılında Istanbul’da doğan Bager Akbay, Yıldız Teknik Üniversitesi’nde İletişim Tasarımı ve Linz Sanat Üniversitesi’nde Medya Bölümü altında Interface Cultures eğitimi aldı. Bager, Kara Tiyatro’da (İstanbul) aktör ve kuklacı olarak yaptığı çalışmaların ardından 10 yıldır kendi alanında çeşitli üniversitelerde ders vermekte ve yaşamını sanat ve bilim çalışmaları arasında deneyselci bir şekilde sürdürmektedir. Mezun olur olmaz, kendi bölümünde öğretim görevlisi olarak çalışmaya başladı. 4 yıllık eğitimcilik deneyiminin ardından, Avusturya’ya dijital sanat okumaya gitti. Fiziksel etkileşim, yapay zeka ve kavramsal sanat üzerine birçok çalışma yaptı. Kızının doğumu vesilesiyle Türkiye’ye döndü ve eğitimcilik kariyerine devam etme kararı aldı. 4 sene boyunca, eğitimciliğin yanı sıra, sanat ve danışmanlık alanlarında çalıştı. Yoğun bir dönemin ardından Kadıköy Yeldeğirmeni’nde, projelerini hayata geçirebilmek için arkadaşlarıyla beraber İskele47 adlı atölyeyi açtı. Bager Akbay, şu anda Marmara Üniversitesi, Ernst Busch Akademi gibi çeşitli üniversitelerde sanat ve kodlama üzerine dersler vermekte ve Başka Bir Okul Mümkün Derneği üzerinden eğitim çalışmalarını sürdürmektedir. Ayrıca AmberPlatform aracılığıyla sanat eğitimlerine devam ederken tasarım sektöründeki firmalara danışmanlık yapmakta ve sanat çalışmalarına da devam etmektedir. 2018 yazında Nesin Sanat Köyü’nde Osman Koç ile Otonom Sanat Makinaları dersleri düzenleyen sanatçı hali hazırda Mahlas adlı bir sanat projesi üzerinde çalışmakta ve Deniz Yılmaz ile ortak çalışmalarına da devam etmektedir. 1987 yılında İstanbul’da doğan Mine Kaplangı, İstanbul temelli Kolektif Çukurcuma küratöryel kolektifinin kurucularından biridir. 2014-18 yılları arasında Istanbul’da bulunan çağdaş sanat merkezi BLOK art space’de sanatçı temsilcisi ve küratör olarak çalıştı. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümünden mezun olduktan sonra, Bologna Üniversitesi DAMS Fakültesi Sanat Felsefesi

128

CONTROL ROOMS

ve Estetik alanında yüksek lisans sertifika programını tamamladı. Aynı zamanda Berlin merkezli çağdaş sanat platformu Artfridge için bağımsız editör olarak çalışıyor. Küratörlüğünü üstlendiği sergiler arasında Cadılarla Dans Etmek (British Council Türkiye, Duvarları Olmayan Müze projesinin üçüncü dijital sergisi, 2019), Anger is a solution If anger means kittens (D21 Lab, Leipzig, 2018), Bilgelik Evi (Bonington Gallery Vitrines ve Atrium Nottingham, 2018, 15. İstanbul Bienali Kamusal Programı ve Framer Framed, Amsterdam 2017, Dzialdov, Berlin 2017), Asimetrik Bağ (COOP Gallery, Nashville, 2016), Detay (BLOK art space, 2016) yer almaktadır. Bu kitabı yazmasının nedeni proje süresinde yapmış olduğu gözlemleri aktarma ihtiyacıdır. Kitap, bu alanda yapılmış bir ön-denemedir. İşlerinde metin ve fotoğraf mecralarını biçimlerinin ötesinde kullanmaya çalışan Merve Ünsal, lisans eğitimini Princeton Üniversitesi’nde Sanat Tarihi ve Görsel Sanatlar, yüksek lisans eğitimini Parsons The New School for Design’da fotoğraf alanında tamamladı. Online yayıncılık inisiyatifi m-est.org’un kurucu editörü olan sanatçı, Delfina Vakfı (Londra), PRAKSIS (Oslo), Banff Centre (Banff), Homework Space (Beyrut) vb. araştırma ve misafirlik programlarına katıldı. Berlin, Beyrut, Boston, Delhi, Kahire, Londra ve New York’ta sergilere katılan Merve, İstanbul’da yaşıyor ve çalışıyor. Ebru Yetişkin bilim, teknoloji ve siyaset ekseninde çalışan ve medya kültürünü sanatsal bir yaklaşımla inceleyen bir sosyologdur. Türk Kültür Vakfı ve AFS bursuyla New York’ta tamamladığı lisede internetin henüz ticarileşmemiş haliyle ve hacker etiğiyle tanıştıktan sonra ilk kültür şokunu 1995 güz döneminde İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi, Radyo-TV-Sinema Bölümü’ndeki kara tahtalı eğitimle geçirmiştir. Lisans eğitiminin çoğunu birçok farklı konuyu kantinde ve okul haricindeki arkadaşlarıyla birlikte öğrenerek tecrübe etmiş, ideolojik kavgaların arasında deneysel tiyatro, kısa film, radyo programı, video ve haber yapımıyla ilgilenmiştir. Yaklaşık 2 yıl kadar kurumsal iletişim alanında çalışıp beyaz

129

KONTROL ODALARI

yakalıların dünyasını keşfettikten sonra aldığı eğitimi sorgulamış ve bilimin nasıl üretildiğine dair araştırma merakı ağır basmıştır. 2001 krizinden hemen önce Garanti Bankası’nın bursunu kazanarak Strasbourg’da bulunan Université Louis Pasteur ve İstanbul Teknik Üniversitesi’nin ortaklaşa yürüttüğü “Bilim, Teknoloji ve Toplum” programında yüksek lisans eğitimine başlamış, bilimsel bilgi üretimi, halkın bilim anlayışı ve bilimin popülerleştirilmesi konusunda dersler almıştır. O dönemde Türkiye’de hazine üstüne kayıtlı olup, kanunen orman vasfı yitirmiş sayılan arazilerin satışa çıkarılma sürecini deneyimleyerek politika üreten ağların söylemlerini meşrulaştırmak ve otorite kazanmak için bilimsel verileri nasıl kullandığını inceleyen “Ağ Savaşları ve Ağlar” başlıklı bir yüksek lisans tezi yazmıştır. 2002 yılında Avrupa Birliği uyum politikaları çerçevesinde Türkiye’de değişen eğitim ve araştırma politikalarını sorunsallaştırmak üzere İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde araştırma görevlisi olarak çalışmaya başlamıştır. 2005 yılında girdiği Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyoloji Bölümü’ndeki doktora tezi kapsamında yenilikçi ve muhafazakar bilgi-iktidar üretiminin nasıl oluştuğunu incelerken İTÜ Avrupa Birliği Merkezi’nde Erasmus Değişim Programı’nı yürüten idari memurlar arasına atanmıştır. Doktora tezini yazdığı bu dönemde hayatını idame ettirmek için memur ya da böcek ilaçlama işçisi olarak çalışan Franz Kafka, Oğuz Atay, Orhan Veli, William Burroughs, Yusuf Atılgan gibi sanatçıların biyografilerine merak salarak geçirmiş, Korsan Parti Hareketi’nin çalışmalarına destek vermiştir. Doktora araştırmasının bir kısmını Erasmus bursuyla gidebildiği Paris’teki Ecole Nationale Supérieure des Mines – İnovasyon Sosyolojisi Merkezi’nde ve Palais de Tokyo Müzesi’nde Antoine Hennion ve Bruno Latour’un danışmanlığı altında yürütmüştür. Bu dönemde deneysel sanat yazıları yazmaya başlamış ve daha sonraki yıllarda kürasyona dayalı araştırmalarına ve sergilerine temel teşkil eden fikirlerini “Tekrar Tiyatrosu”, “Saldırıya Uğrayan Makinalar”, “Kakofoni” ve “Çağdaş Sanatta

130

CONTROL ROOMS

Sömürünün Güncel Halleri” gibi denemelerde derlemeye başlamıştır. 2008 yılında “B(ağ)sal Düşünce: Toplumbilimin Gündelik Pratikler Üzerinden Sorunsallaştırılması” başlıklı tezini savunarak doktor ünvanını almış ancak tezini yayınlamamıştır. İTÜ’de İnsan ve Toplum Bilimleri Bölümü, Güzel Sanatlar Bölümü, Bilim, Teknoloji-Toplum Programı ve Sanat Tarihi Programı’nda ders vermeye başlamadan önce önce Türkiye’de madun çalışmaları ve postkolonyal teoriyle ilgili ilk derleme olan Toplumbilim dergisi Postkolonyal Düşünce (2010) özel sayısını yayınlamıştır. Bu tarihlerden itibaren AmberPlatform’un çalışmalarına da katkıda bulunmuş, 2012 yılında düzenlenen “Parataktik Müşterekler” temalı etkinlikten sonra bağımsız küratöryel araştırma faaliyetlerine başlamak zorunda olduğunu hissetmiştir. Kakofoni (2013), Bilinmeyen Kod (2014), Dalgalar (2015), X-CHANGE (2015), İllüzyonoskop (2017) ve Arayüzler (2018) sergileri ile Bulaşan Bedenler: Ağ Siyaseti (2015-2016), Günümüz Sanatı // Bir Başka (2017-2018) ve Bilim, Teknoloji, Toplum Muhabbetleri (2018 - halen sürmekte) gibi kamuya açık seminer ve atölye çalışmalarını düzenlemiştir. 2016 yılında YÖK tarafından verilen Doçentlik ünvanını kazanmış ancak halen ataması yapılmamıştır. Türkiye’de Anma ve Anıtlaştırma Yolları üzerine yaptığı interdisipliner ve kolektif araştırma sonucunda hafıza üretimi ile bilgi-iktidar ilişkileri arasındaki bağları ortaya çıkarmıştır.

131

KONTROL ODALARI

NOTES ON CONTRIBUTORS Mine Kaplangı (b. Istanbul, 1987) is one of the co-founders of Collective Çukurcuma, an Istanbul-based non-profit curatorial collective. Between 2014-18, she worked as an artist representative and curator at BLOK art space in Istanbul. After graduating from the Philosophy department at Istanbul University’s Literature School, she completed her master’s degree in the certificate program in Art Philosophy and Aesthetics at Bologna University. She currently works as an independent editor for Berlin-based contemporary art platform Artfridge. Her curatorial work includes: Dancing with Witches (British Council Turkey, Museum without walls digital exhibition’s third iteration, 2019), Anger is a solution If anger means kittens (D21 Lab, Leipzig, 2018), House of Wisdom (Bonington Gallery Vitrines ve Atrium, Nottingham, 2018, 15th Istanbul Biennial’s Public Program and Framer Framed, Amsterdam 2017), Asymmetric Kin (COOP Gallery, Nashville, 2016), Detail (BLOK art space, 2016). The reason behind her writing this book is the need to tell her observations throughout this project. This book is an attempt in this. Born in 1976, Bager Akbay studied Communication Design at Yıldız Technical University and Interface Cultures at the Media Department in Linz Arts University. After working as an actor and a puppeteer at the Kara Tiyatro in Istanbul for over ten years, he continues to teach at different universities and to work experimentally in the arts and sciences. Right after graduation, he started to work as a professor. After teaching for four years, he went to Austria to study digital arts. He worked on physical interaction, artificial intelligence, and conceptual art. He returned to Istanbul when his daughter was born and decided to continue with his teaching career. For four years, he also made art and consulting work. After an intense period of time, he opened up Iskele47 (a co-working space) at Kadıköy Yeldeğimeni to realize his projects alongside his friends. Bager Akbay continues to teach at different universities and is also working at the Another

132

CONTROL ROOMS

School is Possible Association. He also teaches at AmberPlatform, consults for firms in the design sector and makes art. The artist organized the course Autonomous Art Machines at the Nesin Art Village with Osman Koç and is also working on the project Mahlas while collaborating with Deniz Yılmaz. Merve Ünsal is a visual artist based in Istanbul. In her work, she employs text and photography, extending both beyond their form. Merve holds an MFA in Photography and Related Media from Parsons The New School of Design and a BA in Art and Archaeology from Princeton University. She has participated in artist residencies at the Delfina Foundation, London; Praksis, Oslo; the Banff Centre; and Fogo Island Arts; and was a participant in the Homework Space Program 2014-15 at Ashkal Alwan, Beirut. She has exhibited in Berlin, Beirut, Boston, Delhi, Cairo, London and New York, she lives and works in Istanbul. Ebru Yetişkin is a sociologist working at the intersections of science, technology, and politics, looking at media culture through an artistic approach. She finished her high-school studies in New York with a scholarship from the Turkish Cultural Foundation and AFS, and encountered hacker ethics and the Internet before it became commercialized. After her return to Istanbul, she had her first culture shock with the blackboard education at the Istanbul University Communications School, Radio-TV-Cinema Department in the fall of 1995. Most of her undergraduate education was through learning from her friends both inside and outside of school, learning together at the cafeteria; among ideological fights, she became interested in theater, short films, radio programs, video, and news-making. She worked in corporate communication for two years, discovering the world of the white collar and then questioned her education with growing curiosity about how science is produced. She won the Garanti Bank scholarship before the 2001 economic crisis and started her graduate studies at the joint Master Program between Université Louis Pasteur in Strasbourg and Istanbul Technical University on

133

KONTROL ODALARI

“Science, Technology, and Society”, taking courses in knowledge production, the general understanding of science and the popularization of science. The experience of selling the plots of land that was registered to the treasury and which had legally lost their status as forests in Turkey led her to write about the use of networks that produce policies to legitimize their discourses and to further their authority using scientific data for her graduate thesis, “Network Wars and Networks”. She started working at the Istanbul Technical University (ITU) Social Sciences Institute as a research fellow to work on problematizing the educational and research policies that were changing in Turkey as part of the European Union cohesion policies in 2002. As she started working on her PhD thesis at the Sociology Department of Mimar Sinan Fine Arts University in 2005, looking at the productions of progressive and conservative knowledge-power dynamics, she was assigned as an administrative clerk to the Erasmus Exchange Program at the ITU European Union Center. While she was working on her PhD, she became interested in the biographies of artists including Franz Kafka, Oğuz Atay, Orhan Veli, William Burroughs, Yusuf Atılgan who had earned their living as clerks or exterminators in order to sustain their living; she also supported the Pirate Party movement. She was able to conduct part of her doctoral research at the Innovation Sociology Center at the Ecole Nationale Supérieure des Mines in Paris and at the Palais de Tokyo Museum under the guidance of Antoine Hennion and Bruno Latour, through an Erasmus scholarship. At this point, she started writing experimental art texts and she later gathered these in her curation-driven research and exhibitions as foundational essays, “Tekrar Tiyatrosu” [Repetition Theater], “Saldırıya Uğrayan Makinalar” [Machines Under Attack], “Kakofoni” [Cacophony] and “Çağdaş Sanatta Sömürünün Güncel Halleri” [Contemporary States of Exploitation in Contemporary Art]. With her dissertation, “Nettachmental Thought”, she received her PhD in 2008, but she did not publish her dissertation. Before teaching courses at the Social Science and Humanities Department,

134

CONTROL ROOMS

and Science, Technology-Society Program and Art History Programs at ITU, she published the special issue Post-colonial Thought (2010), which was the first compilation of studies on the subaltern and post-colonial thought in Turkey as part of the Toplumbilim magazine. Around the same time, she started to contribute to the works of AmberPlatform and after the “Paratactical Commons” themed Amber Conference in 2012, she felt the need to continue her curatorial research activities independently. She organized the exhibitions Cacophony (2013), Unknown Code (2014), Waves (2015), X-CHANGE (2015), Illusionoscope (2017) and Interfaces (2018) as well as open seminars and workshops including, Contagious Bodies: Network Politics (2015-2016), Today’s Art: Yet Another (2017-2018) and Science, Technology, Society Muhabbets (2018 -). In 2016, she received her title as an associate professor through the Higher Education Council in Turkey, but she still has not been assigned as an associate professor in ITU. Her interdisciplinary and collective research on the Methods of Commemorating and Monumentalizing in Turkey exposed the networks of knowledge and power in relation to the production of memory.

135

KONTROL ODALARI

GÖRSELLER / IMAGES

136

CONTROL ROOMS

1. Deniz Yılmaz, AmberPlatform booth/stant, 2015 Photo/Foto: Mine Kaplangı

137

KONTROL ODALARI

2. The road from Borusan Contemporary to İskele47 that Deniz Yılmaz takes by taxi / Deniz Yılmaz’ın taksiyle gittiği Borusan Contemporary’den İskele47’ye giden yol

138

CONTROL ROOMS

3. Deniz Yılmaz, Facebook page, notifications, 2018 / Deniz Yılmaz, Facebook sayfası, uyarılar kısmı, 2018

139

KONTROL ODALARI

4. Artificial Stupidity, Bager Akbay, Ana Čigon, Ars Electronica 2010 Photography/Fotoğraf: Bager Akbay archive/arşivi Courtesy the artist / Sanatçının izniyle

140

CONTROL ROOMS

5. Hayalimdeki Ev (House of My Dreams, detail), Studio X Istanbul Photograph/Fotoğraf: Şahir Uğur Eren, 2016

141

KONTROL ODALARI

6. Çiçekleri Ben Sırtı/Flowers Are I On Their Back, Deniz Yılmaz, 2016. Private collection/Özel koleksiyon, Istanbul.

142

CONTROL ROOMS

7. Where Do We Go From Here?/Buradan Nereye Gidiyoruz?, 1999. Ugo Rondinone. Neon, perspex, translucent film, aluminium/ Neon, perspex, ışığı geçiren film, alüminyum, 625 x 1150 x 10 cm. Produced and presented with the support of Koç Holding/ Koç Holding’in desteğiyle üretilmiş ve gösterilmiştir. Photograph/Fotoğraf:: IKSV archive/arşivi.

143

KONTROL ODALARI

#Can AI demand rights?

Artificial Stupidity and Alternative Futures Assoc. Prof. Ebru Yetiskin, Istanbul Technical University [email protected]

# Today governments and big corporations use tactical effects # Not intelligence, but artificial stupidity is reproduced in high-frequency # They track & control the unknown effects by tactical interventions # Beside, alongside, beyond (-para) + tactical >>



# # # # # # # # # # # #

fake failure cacophony friction waves accidental reflexive subversive performative shock value p2p networks participative



paratactical curation

The Pitiful Story of Deniz Yılmaz, Bager Akbay, 2015 - ongoing

>>To reveal, re-use and subvert the hidden operations of algorithmic governance, updated versions of exploitation & futurist political programs (i.e. rewritten by neoorientalist codes in Turkey) # # # # # # # #

post-human artificial intelligence feminist techno-science algorithmic governance new materialisms political imaginaries digital colonialism the new subaltern



# How can contemporary feminist curation learn from the political struggle of an AI?

... tactical effects often leave only traces of their successes to be discovered later by the ecologists of the media.

Alexander Galloway (2004) Protocol, Cambridge, MIT Press, pp. 175

BUT… waiting to be discovered later by the ecologists of the media is like waiting for Godot in Istanbul…

8. #Can AI demand rights? Artificial Stupidity and Alternative Futures. Talk by Ebru Yetişkin, poster design by Ebru Yetişkin/ Ebru Yetişkin’in konuşması, poster tasarımı: Ebru Yetişkin.

144



CONTROL ROOMS

9. ARTIST 26 / 26th International Istanbul Art Fair/26. Uluslararası İstanbul Sanat Fuarı, writer autographs board/ yazar imzaları tahtası. Photo/Foto: Mine Kaplangı.

145

KONTROL ODALARI

10. The Castle of Knowledge, flanked by the spheres of destiny and fortune. Woodcut/gravür, 1556, Wellcome Collection/Koleksiyonu.

146

CONTROL ROOMS

11. Bernard Picart le Romain. “Pygmalion is enamored with a Statue he made: and Venus at his prayer transforms it into a woman.” From The Temple of the Muses; or the Principal Histories of Fabulous Antiquity kitabından. Amsterdam: Zachariah Chatelain, 1733. 13 3/4 in. x 9 7/8 in. Engraving/oyma.

147

KONTROL ODALARI

12. Prosopographus, the Automaton Artist / Prosopographus, Otomaton Sanatçısı. Handbill in the John Johnson Collection / John Johnson Koleksiyonu’ndan el ilanı, Bodleian Library / Kütüphanesi, reproduced in Sue McKechnie, British Silhouette Artists and Their Work, 1761-1860 / kitabında gösterildiği haliyle (London / Londra: Sotheby Parke Bernet, 1978), 336.

148

CONTROL ROOMS

13. The Walking Machine / Yürüyen Makine, 1896 /– Lathrop & Edison from the In the Deep of Time by George Parsons Lathrop in collaboration with Thomas A. Edison Galveston Daily News 13 December 1896 / Zamanın Derinliğinde’den Lathrop & Edison, George Parsons Lathrop ve Thomas A. Edison Galveston Daily News işbirliğinde, 13 Aralık 1896. Full page / Tüm sayfa - http://cyberneticzoo.com/wp-content/uploads/2010/02/ GalvestonDailyNews13121896p12EdisonWalkingMachine.pdf.

149

KONTROL ODALARI

14. From Bager Akbay’s archive, last two lines of a text under the Notes section / Bager Akbay’ın arşivi, sonundaki Notlar bölümünden iki satır. Courtesy the artist / Sanatçının izniyle.

150

CONTROL ROOMS

15. I am someone, Deniz Yılmaz, March, 2018 / Biriyim, Deniz Yılmaz, Mart, 2018 Istanbul. Scanned poem / scan edilmiş şiir.

151

KONTROL ODALARI

16. Deniz Yılmaz, Nesne, 2018 Deniz Yılmaz, Object, 2018 Scanned poem / scan edilmiş şiir.

152

CONTROL ROOMS

17. Ve Mahlas başlar, Bager Akbay, GitHub, 2019 And the Mahlas begins, Bager Akbay, GitHub, 2019

153

KONTROL ODALARI

Bu yayın

’un

(Türkiye'nin Ödeme Yöntemi) katkılarıyla basılmıştır.

This publication was made possible through the generous support of (Turkey’s Payment Method)

154

CONTROL ROOMS

NOTLAR / NOTES

155

KONTROL ODALARI

NOTLAR / NOTES

156

CONTROL ROOMS

NOTLAR / NOTES

157

KONTROL ODALARI

NOTLAR / NOTES

158

CONTROL ROOMS

NOTLAR / NOTES

159

KONTROL ODALARI

NOTLAR / NOTES

160