Hadrianus'tan Clodius Albinus'a Roma İmparatorları I [1, 2 ed.] 9786057635

Table of contents :
Untitled.FR12 - 0003_1L
Untitled.FR12 - 0003_2R
Untitled.FR12 - 0004_1L
Untitled.FR12 - 0004_2R
Untitled.FR12 - 0005_1L
Untitled.FR12 - 0005_2R
Untitled.FR12 - 0006_1L
Untitled.FR12 - 0006_2R
Untitled.FR12 - 0007_1L
Untitled.FR12 - 0007_2R
Untitled.FR12 - 0008_1L
Untitled.FR12 - 0008_2R
Untitled.FR12 - 0009_1L
Untitled.FR12 - 0009_2R
Untitled.FR12 - 0010_1L
Untitled.FR12 - 0010_2R
Untitled.FR12 - 0011_1L
Untitled.FR12 - 0011_2R
Untitled.FR12 - 0012_1L
Untitled.FR12 - 0012_2R
Untitled.FR12 - 0013_1L
Untitled.FR12 - 0013_2R
Untitled.FR12 - 0014_1L
Untitled.FR12 - 0014_2R
Untitled.FR12 - 0015_1L
Untitled.FR12 - 0015_2R
Untitled.FR12 - 0016_1L
Untitled.FR12 - 0016_2R
Untitled.FR12 - 0017_1L
Untitled.FR12 - 0017_2R
Untitled.FR12 - 0018_1L
Untitled.FR12 - 0018_2R
Untitled.FR12 - 0019_1L
Untitled.FR12 - 0019_2R
Untitled.FR12 - 0020_1L
Untitled.FR12 - 0020_2R
Untitled.FR12 - 0021_1L
Untitled.FR12 - 0021_2R
Untitled.FR12 - 0022_1L
Untitled.FR12 - 0022_2R
Untitled.FR12 - 0023_1L
Untitled.FR12 - 0023_2R
Untitled.FR12 - 0024_1L
Untitled.FR12 - 0024_2R
Untitled.FR12 - 0025_1L
Untitled.FR12 - 0025_2R
Untitled.FR12 - 0026_1L
Untitled.FR12 - 0026_2R
Untitled.FR12 - 0027_1L
Untitled.FR12 - 0027_2R
Untitled.FR12 - 0028_1L
Untitled.FR12 - 0028_2R
Untitled.FR12 - 0029_1L
Untitled.FR12 - 0029_2R
Untitled.FR12 - 0030_1L
Untitled.FR12 - 0030_2R
Untitled.FR12 - 0031_1L
Untitled.FR12 - 0031_2R
Untitled.FR12 - 0032_1L
Untitled.FR12 - 0032_2R
Untitled.FR12 - 0033_1L
Untitled.FR12 - 0033_2R
Untitled.FR12 - 0035_1L
Untitled.FR12 - 0035_2R
Untitled.FR12 - 0036_1L
Untitled.FR12 - 0036_2R
Untitled.FR12 - 0037_1L
Untitled.FR12 - 0037_2R
Untitled.FR12 - 0038_1L
Untitled.FR12 - 0038_2R
Untitled.FR12 - 0039_1L
Untitled.FR12 - 0039_2R
Untitled.FR12 - 0040_1L
Untitled.FR12 - 0040_2R
Untitled.FR12 - 0041_1L
Untitled.FR12 - 0041_2R
Untitled.FR12 - 0042_1L
Untitled.FR12 - 0042_2R
Untitled.FR12 - 0043_1L
Untitled.FR12 - 0043_2R
Untitled.FR12 - 0044_1L
Untitled.FR12 - 0044_2R
Untitled.FR12 - 0045_1L
Untitled.FR12 - 0045_2R
Untitled.FR12 - 0046_1L
Untitled.FR12 - 0046_2R
Untitled.FR12 - 0047_1L
Untitled.FR12 - 0047_2R
Untitled.FR12 - 0048_1L
Untitled.FR12 - 0048_2R
Untitled.FR12 - 0049_1L
Untitled.FR12 - 0049_2R
Untitled.FR12 - 0050_1L
Untitled.FR12 - 0050_2R
Untitled.FR12 - 0051_1L
Untitled.FR12 - 0051_2R
Untitled.FR12 - 0052_1L
Untitled.FR12 - 0052_2R
Untitled.FR12 - 0053_1L
Untitled.FR12 - 0053_2R
Untitled.FR12 - 0054_1L
Untitled.FR12 - 0054_2R
Untitled.FR12 - 0055_1L
Untitled.FR12 - 0055_2R
Untitled.FR12 - 0056_1L
Untitled.FR12 - 0056_2R
Untitled.FR12 - 0058_1L
Untitled.FR12 - 0058_2R
Untitled.FR12 - 0059_1L
Untitled.FR12 - 0059_2R
Untitled.FR12 - 0060_1L
Untitled.FR12 - 0060_2R
Untitled.FR12 - 0061_1L
Untitled.FR12 - 0061_2R
Untitled.FR12 - 0062_1L
Untitled.FR12 - 0062_2R
Untitled.FR12 - 0063_1L
Untitled.FR12 - 0063_2R
Untitled.FR12 - 0064_1L
Untitled.FR12 - 0064_2R
Untitled.FR12 - 0065_1L
Untitled.FR12 - 0065_2R
Untitled.FR12 - 0066_1L
Untitled.FR12 - 0066_2R
Untitled.FR12 - 0067_1L
Untitled.FR12 - 0067_2R
Untitled.FR12 - 0068_1L
Untitled.FR12 - 0068_2R
Untitled.FR12 - 0070_1L
Untitled.FR12 - 0070_2R
Untitled.FR12 - 0071_1L
Untitled.FR12 - 0071_2R
Untitled.FR12 - 0072_1L
Untitled.FR12 - 0072_2R
Untitled.FR12 - 0073_1L
Untitled.FR12 - 0073_2R
Untitled.FR12 - 0074_1L
Untitled.FR12 - 0074_2R
Untitled.FR12 - 0075_1L
Untitled.FR12 - 0075_2R
Untitled.FR12 - 0076_1L
Untitled.FR12 - 0076_2R
Untitled.FR12 - 0077_1L
Untitled.FR12 - 0077_2R
Untitled.FR12 - 0078_1L
Untitled.FR12 - 0078_2R
Untitled.FR12 - 0079_1L
Untitled.FR12 - 0079_2R
Untitled.FR12 - 0080_1L
Untitled.FR12 - 0080_2R
Untitled.FR12 - 0081_1L
Untitled.FR12 - 0081_2R
Untitled.FR12 - 0083_1L
Untitled.FR12 - 0083_2R
Untitled.FR12 - 0084_1L
Untitled.FR12 - 0084_2R
Untitled.FR12 - 0085_1L
Untitled.FR12 - 0085_2R
Untitled.FR12 - 0086_1L
Untitled.FR12 - 0086_2R
Untitled.FR12 - 0087_1L
Untitled.FR12 - 0087_2R
Untitled.FR12 - 0088_1L
Untitled.FR12 - 0088_2R
Untitled.FR12 - 0089_1L
Untitled.FR12 - 0089_2R
Untitled.FR12 - 0090_1L
Untitled.FR12 - 0090_2R
Untitled.FR12 - 0091_1L
Untitled.FR12 - 0091_2R
Untitled.FR12 - 0092_1L
Untitled.FR12 - 0092_2R
Untitled.FR12 - 0093_1L
Untitled.FR12 - 0093_2R
Untitled.FR12 - 0094_1L
Untitled.FR12 - 0094_2R
Untitled.FR12 - 0095_1L
Untitled.FR12 - 0095_2R
Untitled.FR12 - 0096_1L
Untitled.FR12 - 0096_2R
Untitled.FR12 - 0097_1L
Untitled.FR12 - 0097_2R
Untitled.FR12 - 0098_1L
Untitled.FR12 - 0098_2R
Untitled.FR12 - 0099_1L
Untitled.FR12 - 0099_2R
Untitled.FR12 - 0100_1L
Untitled.FR12 - 0100_2R
Untitled.FR12 - 0101_1L
Untitled.FR12 - 0101_2R
Untitled.FR12 - 0102_1L
Untitled.FR12 - 0102_2R
Untitled.FR12 - 0103_1L
Untitled.FR12 - 0103_2R
Untitled.FR12 - 0104_1L
Untitled.FR12 - 0104_2R
Untitled.FR12 - 0105_1L
Untitled.FR12 - 0105_2R
Untitled.FR12 - 0106_1L
Untitled.FR12 - 0106_2R
Untitled.FR12 - 0107_1L
Untitled.FR12 - 0107_2R
Untitled.FR12 - 0108_1L
Untitled.FR12 - 0108_2R
Untitled.FR12 - 0109_1L
Untitled.FR12 - 0109_2R
Untitled.FR12 - 0110_1L
Untitled.FR12 - 0110_2R
Untitled.FR12 - 0111_1L
Untitled.FR12 - 0111_2R
Untitled.FR12 - 0112_1L
Untitled.FR12 - 0112_2R
Untitled.FR12 - 0113_1L
Untitled.FR12 - 0113_2R
Untitled.FR12 - 0114_1L
Untitled.FR12 - 0114_2R
Untitled.FR12 - 0115_1L
Untitled.FR12 - 0115_2R
Untitled.FR12 - 0116_1L
Untitled.FR12 - 0116_2R
Untitled.FR12 - 0117_1L
Untitled.FR12 - 0117_2R
Untitled.FR12 - 0118_1L
Untitled.FR12 - 0118_2R
Untitled.FR12 - 0119_1L
Untitled.FR12 - 0121_1L
Untitled.FR12 - 0121_2R
Untitled.FR12 - 0122_1L
Untitled.FR12 - 0122_2R
Untitled.FR12 - 0123_1L
Boş Sayfa
Boş Sayfa

Citation preview

ROMA İMPARATORLARI Hadrianus'tan Clodius Albinus'a CİLT

1

HISTORIA AUGUSTA Latince Aslından Çeviren SAMET ÖZGÜLER

KRONİK KİTAP: 2

132

Amik Çağ Dizisi:

KRONiK KiT AP Şakayıklı Sk. N°8, Levent lsıanbul 34330 Tıirkiye Telefon: (0212) 243 13 23 Faks: (02 ı 2) 243 ı 3 28 -

YAYIN YÖNETMENİ Adem Koça]

[email protected]

çEVtR1

Samet Özgüler

EDiTÖR Can Uyar KAPAK

-

TASARIMI

Kutan Ural

MiZANPAJ Nurel Naycı

1. Baskı, Aralık 20 19. lstanbul 2. Baskı, Şubat 2020, lsıanbul ISBN 978-605-7635-37-2

Kültür Baltan/ığı Yayıncılık Smifilta No: 34569 www.kronikk.itap.com

o o • luonikk.itap BASKI VE CiLT

Optimum Basım Tcvfıkbey Mah. Dr. Ali Demir Cad. No: 5 1/ 1 Küçükçckmccc / lsıanbul Telefon: (0212) 463 71 25

Matbaa Sertifika No: 4 1707

HADRIANUS'TAN CLODIUS·ALBI NUS'A

İMPARATORLARI l.ATİNC:f ASl.INJl.�N

(,:fVİl{fN SAMET ÖZGÜLER

K�ik

SAMET ÖZGÜLER 1994 yılında Ankara'da doğan Özgüler 20 1 7 yılında İstanbul

Üniversitesi Latin Dili ve Edebiyatı bölümünden mezun oldu. Aynı üniversitede Eskiçağ Tarihi kürsüsünde yüksek lisans eği­ timine devam eden Ôzgüler'in Caesar, Ammianus Marcellinus ve Vegetius çevirileri vardır.

İÇİNDEKİLER

ÖN SÖZ

7

GİRİŞ

9

BİR DÜZENBAZIN ELİNDEN ÇIKAN UYDURMA BiR METiN Mİ?

17

HADRIANUS 25

Yazan: AELIUS SPARTIANUS

AELIUS Yazan: AELIUS SPARTIANUS

59

ANTONINUS PIUS Yazan: IULIUS CAPITOLINUS

67

FİWZOF MARCUS ANTONINUS Yazan: IULIUS CAPITOLINUS

81

VERUS Yazan: IULIUS CAPITOLINUS

1 09

AVIDIUS CASSIUS Yazan: VULCACIUS GALLICANUS, SENATÖR

12 1

COMMODUS ANTONINUS Yazan: AELIUS LAMPRIDUS

135

HELVIUS PEKI1NAX Yazan: IULIUS CAPITOLINUS

155 5

R O M A i M PARAT O RL A R I

DIDIUS IULIANUS Yazan: AELIUS SPARTIANUS

1 69

SEPTIMIUS SEVERUS Yazan: AELIUS SPARTIANUS

1 77

PESCENNIUS NIGER Yazan: AELIUS SPARTIANUS

20 1

CWDIUS ALBINUS Yazan: IULIUS CAPITOLINUS

213

BiBLİYOGRAFYA

225

DiZiN

227

ÖN SÖZ

1 972 yılında Sir Ronald Syme, Roma İmparatorluğu üzerine çalı­ şan bir öğrencinin Historia Augusta olmadan yapamayacağını söy­ lemiştir. Öte yandan aynı makalesinde bu biyografileri yazanın bir sahtelcir olduğunu ve eserin de tarih metninden ziyade uydurma­ larla dolu bir metin olduğunu söyleyen Syme, Roma İmparatorlu­ ğu ile ilgili en önemli noktalardan birine değinmiştir: Gerçek -veya gerçeğe en yakın olan- ile sahte olanın ayrımını yapmak. Renkli, ilgi çekici, skandallarla dolu ve şok edici hayat öyküleri olan Ro­ ma imparatorlarına dair bilgilerimiz çoğu zaman kapsamlı sorgula­ malara ve araştırmalara muhtaçtır. Çeviriye söz konusu olan meşru ve meşru olmayan on iki imparatora ait hayat öyküleri, yazarı ve verdiği bilgiler son derece muğlak ve şüpheli olan bir eserde ihtiva edilmektedir. Bu imparatorların doğrudan hayatlarına dair başka kaynağımız neredeyse hiç yoktur; diğer kaynaklar ya günümüze ulaşmamıştır, ya da imparatorların hayatlarından ziyade dönemle­ rini anlatan tarih kitaplarıdır. İşte bu yüzden, yer yer kesin olarak yanlış bilgi verdiğini bilmemize rağmen Historia Augusta fazlasıyla önemli bir kaynaktır. Zira 1 1 7-284 yılları arasındaki sayılı Latince kaynaktan biridir. Hadrianus'tan (MS 76- 1 38) Carinus'a (MS 250-285) kadarki imparatorların hayat hilciyesini anlatan Historia Augusta' nın birinci cildinde Hadrianus'tan Clodius Albinus' a kadarki (MS 150- 1 97) 1 2 imparatorun biyografisi anlatılmaktadır. İmparatorların askeri ve si­ vil.icraatlarından, hukuki ve askeri detaylardan ziyade şahsi hayatları, 7

R O M A i M PA RATO RL A R I

karakterleri, haklarındaki iddialar ve dedikodular, kehanetler ve skandalların daha ön planda olduğu bir anlatım tarzı olan

Augusta,

Historia

günümüzde halen tartışmalı bir metindir ve incelenme­

ye devam edilmektedir. En azından diğer kaynaklarla karşılaştırma yapmamızı sağlayan bu eserdeki Hadrianus ve Marcus Aurelius gibi muhtelif biyografılerin çevirileri daha önce yayınlanmış olsa da bi­ yografılerin tamamı Türkçede henüz yayımlanmamıştır. Özellikle Antik Çağ'da Anadolu topraklarında da büyük izler bırakmış Roma imparatorlarının hayat hikayeleri büyük önem taşımaktadır. Çeviri için bana her zaman destek olan ve yanımda bulunan dostlarıma ve aileme teşekkür ederim. Faydalı olması dileğiyle.

Samet Özgüler Ankara, 20 1 9

GİRİŞ

Vatikan Kütüphanesi'ndeki

Codex Palatinus elyazması serisi içinde Vitae Diversorum Principum et Tyrannorum a Divo Hadriano usque ad Numerianum Diversis Compositae (Tan­ bulunan, tam adıyla

rısal Hadrianus'tan Numerianus' a Kadar Muhtelif İmparatorların ve Gasıpların Çeşidi Kitaplardan Uyarlanan Hayadan) ve daha çok

Historia Augusta

(Augustusların Tarihi) olarak bilinen eser,

imparator Hadrianus'tan Numerianus' a kadarki dönemde meşru imparatorların ve tahtta hak iddia edenlerin biyografıleridir. Bu­ gün kullanıldığı

Historia Augusta

isimlendirmesi, Fransız klasik

fılolog Isaac Casaubon' a aittir, fakat kitabın asıl isimlendirmesi muhtemelen

Vita Caesarum veya Vitae Caesarum

(İmparatorların/

Caesarların Hayacı/Hayadarı) idi. Eser içinde toplamda otuz tane biyografi bulunur. Roma'da meşru imparatorlara Augustus deni­ yordu, fakat eser içinde meşru imparatorların varisleri olan Cae­ sarlar ve tahtta hak iddia eden veya tahtı gasp edenlerin (Tyranni) de biyografıleri kısa da olsa yazılmıştır. Elyazmalarındaki geleneğe göre biyografılerin alcı tane yazarı vardır ve bu biyografılerin bazısı imparator Diocletianus'a, bazısı Constancinus'a, bazısı da Roma'daki diğer önemli şahsiyetlere adan­ mıştır. Geleneksel sıralamaya göre biyografıleri şu yazarların yazdığı düşünülmektedir:

Aelius Spartianus:

Hadrianus, Aelius Verus, Didius lulianus,

Septimius Severus, Pescennius Niger, Caracalla ve Geta'nın biyog­ rafilerini yazmıştır. Bunlardan Aelius, lulianus, Severus ve Niger 9

RO M A i M PA RATO R L A R I

Diocletianus' a, Geta da Constantinus' a adanmıştır. Kendisini impa­ rator Diocletianus'un sadık hizmetkarı olarak belirten Spartianus, Aelius biyografisinin ön sözünde Caesanar1 Galerius Maximianus ve Constantius Chlorus'tan bahseder. Buradan, Diocletianus'a adanan biyografilerin

293

ile

305 yılları

arasında yazılmış olduğu sonucu çı­

karılabilir, zira bu tarihler arasında söz konusu Caesanarın taht adaylı­ ğı vardı ve Diocletianus

Iulius Capitolinus:

305 yılında tahttan çekilerek emekli olmuştu.

Antoninus Pius, Marcus Aurelius, Lucius Ve­

rus, Pertinax, Clodius Albinus, Macrinus, Maximinuslar, Gordia­ nuslar, Maximus ve Balbinus'un biyografilerini yazmıştır. Bunlar­ dan Marcus Aurelius, Lucius Verus ve Macrinus Oiocletianus'a, Albinus, Maximinuslar ve Gordianusların biyografileri,

324 yılında

Licinius'un yenilmesinden önce2 Constantinus'a adanmıştır.

Vulcacius Gallicanus:

Avidius Cassius'un biyografisini Diocletia­

nus' a adamıştır.

Aelius Lampridius:

Commodus, Diadumenianus, Elagabalus ve

Severus Alexander' ın biyografılerini yazmış, Elagabalus ve Severus Alexander'ın biyografılerini Constantinus'a adamıştır. Yazara göre bu biyografıler, imparatorun bizzat talep etmesi üzerine yazılmış ve Licinius'un

323

yılında Hadrianopolis'te yenilgiye uğratılmasından

sonra tamamlanmıştır.

Trebellius Pollio:

Philippus'tan il. Claudius'a kadarki imparator­

ların biyografılerini yazmıştır. Ne var ki bu yazarın eserlerinden,

2

Söz konusu dönemde (Dioclecianus'un dönemi, 284 sonrası) dörtlü bir impa­ ratorluk yöneıimi oluşmuşıu. İmparaıorluğun baıısında ve doğusunda birer üst imparaıor (Augustus) varken Augurtu.rların birer ıane de yardımcısı (Caesar) �lu­ yordu. Bu dönemden önce de Augustus ile Caesar unvanları arasında bu şekilde bir üsıünlük rüıbesi vardı, fakat kesin olarak Diocleıianus döneminde böyle bir sisıem yürürlükıeydi. Bu yüzden meıin boyunca verilen iıalik Augusıus ve Caesar­ lar, Diocletianus dönemindeki ast ve üsı imparaıorlar içindir. Büyük Consıanıinus'un son rakibi Licinius'u Chrysopolis'ıe (Üsküdar) yenerek imparaıorluğun ıek hakimi olduğu zaman. 10

H I S T O R I A A U G U S TA

Philippus'tan Valerianus' a kadarki biyografileri içeren ilk kısım ko­ leksiyondan kaybolmuştur, elimizde yalnızca Valerianusların (kıs­ men) , Gallienusların, Otuz Tiran'ın3 ve il. Claudius'un biyografi­ leri vardır. Pollio'nun biyografileri bir imparatora değil, üst kademe devlet görevlisi olduğu belli olan bir arkadaşına adanmıştır, fakat bu kişinin ismi yoktur. Elimizdeki biyografiler, Constantius'un

Caesar

293 ve Otuz Tiran dolayısıyla Diocletianus Hamamla­ 298 yılından sonra yazılmış, bundan sonraki biyog­ rafi yazarı Vopiscus'a göre ise 303 yılında tamamlanmıştır.

ilan edildiği '

rı

nın yapıldığı

Flavius Vopiscus: Aurelianus, Tacitus,

Probus, Firmus ve onun, taht­

ta hak iddia eden üç arkadaşı, Carus ve oğullarının biyografilerini yazmıştır. Bu biyografiler de bir imparatora değil, yazarın muhtelif ar­ kadaşlarına adanmıştır. Vopiscus yazdığı ön sözde, şehir başkanı olan arkadaşı lunius Tiberianus' un isteği üzerine biyografileri yazdığını. söyler. Tiberianus, tı. Bu biyografiler,

303-4 arasında ikinci kez şehir başkanlığı yapmış­ 3 l 6'dan ve belki de 3 1 1 'den önce tamamlanmıştı.

Buradaki biyografi yazarlarının bu eser dışında başka çalışma­ ları yoktur ve kendilerinden de bu eserden başka bir konuda bah­ sedilmez. Roma edebiyatında ve tarihinde bu tür şahıslara fazlasıyla rastlanmaktadır, mesela Publius Flavius Vegetius çok ünlü bir kitap yazmış olmasına rağmen kendisine dair bilgileri yalnızca yazdıkların­ dan öğrenmekteyiz. Zaman zaman kendilerini imparatorun hizmet­ karı olarak sunabilen bu yazarlar, biyografilerde kendilerine ait hiçbir bilgi vermemektedir. Daha sonraki sayfalarda ele alınacağı üzere bi­ yografileri bu altı yazarın değil tek bir yazarın yazdığı, bu yazarın da kendisini altı farklı ismin arkasında gizlediği yönünde ünlü iddialar ve tartışmalar vardır, ayrıca biyografilerin Diocletianus ve Constan­ tinus zamanında yazılıp yazılmadığı da.kesin değildir. Diğer taraftan bu altı yazarın da kronolojik olarak imparatorların biyografilerini paylaşmadığını görüyoruz, mesela Aelius Spartianus Hadrianus'un 3

imparator Gallienus'un (218-268) ve daha sonra da Maximinius Thrax ve il. Clau­ dius zamanında tahtta hak iddia eden yaklaşık 32 kişi vardı. Yunan tarihindeki ünlü 30 Tiran' a benzetmek amacıyla 30 Tiran olarak bu da Roma tarihine geçmiştir.

11

R O M A i M PARATO R L A R I

HI

T

R

AV G V S T AE SCRIPTORES

VI.

Vukaıius Callicanus, Trebcllius Poilio, flauius Vopi(cus.

�liu Spartianus, Iulius Copiıolinu., .&lius LampriJius,

SAL MASIVS

CLAV DIVS

EX VETERI*1S LIBRIS RECENSVIT, ET ııu. nı AOUCIT NOTAP.VM

QXI 'JJ .

6ill

AC.

uıuH>AT!ONVM.

AD!VNCT·d3 SVN'T NO