Ezilmiş ve Aşağılanmışlar [10 ed.] 9789754708332

Citation preview

Ez LM ŞVE

AşAGILANM ŞLA

-

DOSTOYEVSKl

•

Ezilmiş ve AşalJ.Ianmışlar

YHH>ıKeHHbıe 111 0cKop6neHHbıe RUSÇ.A:DAN ÇEVtREN

Ergin Altay

ORHAN PAMUK'UN 0NS0ZÜYLE

�.,,,

....

.

iletitim

DOSTOYEVSKI (Fyodor Mihailoviç). Bir doktonın oglu olan Dostoyevski 182l'de Moskova'da dogdu. Çocuklugunu Moskova'daki Marya Hastanesi'nin bir lojmanında, zorba ve çogu zaman sarhoş bir babayla hasta bit,ıpınt arasında geçirdi . Çok geçme­ den annesi ölünce, kau disiplinli Petersbmg Mı'L1ndis Okulu'na gönderildi. Sinirli, aşın duyarlı bir yaradılışı olan Dostoyevski (o sıralar kendisine takılan adla, •Atq Fedya"), Peıersbwg'da kitap okuy.arak, bir kOşeye çekilip düşlere dalar.ık ya da karde­ şi Mihail ıle soyleşerek günlük gaı;eklerden kaçmaya çalışmlı. Babasının 1829'da ani­ den oldügcınü burada ogrcndl. Kuşkulu bir olümdü bu; onu yanında çalışurdıgı koy­ li:ılcrin Oldürdügo sOylenlr. Babasuun Olılmünü isttdigi dQşüncesi, yakasıru hiç bırak­ madı ve Dostoyevski'yi bunalıma dQşürdü. Bazılanna göre ilk sara nObeline de bu suçluluk duygusu neden oldu. Freud ve birçok psikanalizct, babaya duyulan bu nef­ reıe ve bunu izleyen suçluluk kompleksine dayanarak, Dostoyevski'nin lıa.•ıalııırun sinirsd kokenli oldugu sonucunu çıkardılar ve dehasıyla hasıalıgı arasında dognıdan bir l:ıaglanu kurdular. Oysa bu yorum, yazarın nöbetler sırasında gOsterdigi o zihin aı;ıklıgıru, o "dokuz canlılıgı" göz ardı etmek demektir. Sara, Dosıoyevski için, gerçek­ te, "istenç dışı, ama ayncalıklı bir deneyim", büyülım bir ayna olmUŞtUr. Dostoyevski zayıf sinirli, duygusal, bir anda coşkudan çokkünlüge geçen bir kim­ seydi. Gogol cıkileri ıaşıyan ilk ro marn lnsancılılar; Beli.nski'nin övgülerini kazanıp ya­ zanna ün sagladıgında coşkuya kapılan Dostoyevski. daha sonraki yapıılan Oıcki (1846) ve Ev SalıiUıl (1847) ayru elqılnnenln alaylanna hedd olunca ruhsal çökün­ tüye diıştü, derdinden hasta oldu. Kendisini dengesizlige kadar sürükleyen gerilimler­ den kunulmayı bi len ve dış dünyadan kopan benlitinin parçalanışını kendisi çözilm­ le yen yazann yapıondaki en zengin nıhbilimsd temalardan biri de bu çifı kişiliklilik, ikizler-benzerler ıemasıdır. Dosıoyevski H�i8'de HeyCil Gtalu ile Bir li!Jiıa Yı:ırdrli'yi yayımJadı. Bu yapıılanmn da bcgenilmemcsi gururunu intilli Pcuaşevski'ııin � toplanan genç suikastçı­ lara katıldı, onlarla birlikte nııuklandı ve ölüm cezasına çırptmldı {Aralık 1849). Canla­ nrun l:xıgışlandıgı, caanın bıfazına birkaç dakika kala bildirildi. Dostoycvski'nin cezası, hafilleulerek Sibirya'da don yıl kürek cczısnıı çevrildi. Tum maddi ve manı:vi yoksun­ luklara ve sara nöbetlerine karşın bu korkunç yıllar, Dostoyevski'nin lncil'i ve mahküm­ laıdaki gon