Eusubius Werke Band 8, Teil 2 Die Praeparatio Evangelica. Teil 2: Die Bücher XI bis XV. Register

Table of contents :
INHALT
Text. Buch XI bis XV
Buch XI
Buch XII
Buch XIII
Buch XIV
Buch XV
Anhang. Die Scholien
REGISTER
I. Stellenregister
II. Namen- und Sachregister
ΙII. Sprachregister
Zusätze und Berichtigungen
Nachträge und Berichtigungen

Citation preview

DIE G R I E C H I S C H E N CHRISTLICHEN DER ERSTEN

SCHRIFTSTELLER JAHRHUNDERTE

EUSEBIUS ACHTER ZWEITER

BAND TEIL

EUSEBIUS WERKE ACHTER B A N D

Die Praeparatio Evangelica ZWEITER T E I L

Die Bücher XI bis XV, Register HERAUSGEGEBEN VON

K A R L Μ RAS

2., B E A R B E I T E T E AUFLAGE HERAUSGEGEBEN VON fiDOUARD

DES PLACES

AKADEMIE-VERLAG · BERLIN 1983

Herausgegeben von Veselin Beüevliev, Ugo Bianchi, Alexander Böhlig, Hans Frhr. v. Campenhausen, Henry Chadwick, Ion Coman, Eligius Dekkers, Gerhard Delling, Jacques Fontaine, J&nos Harmatta, Herbert Hunger, Johannes Irmscher (Verantwortlicher Herausgeber), Robert A. K r a f t , Claude Mond&ert, Marian Plezia, Harald Riesenfeld, Hans-Martin Schenke, Wilhelm Schneemelcher, Kurt Treu (Geschäftoführender Herausgeber), Ladislav Vidman

Mit Unterstützung des Zentralinstituts für Alte Geschichte und Archäologie der Akademie der Wissenschaften der D D R

Erschienen im Akademie-Verlag, DDR -1086 Berlin, Leipziger Str. 3—4 © Akademie-Verlag Berlin 1983 Lizenznummer: 202 · 100/135/83 Offsetdruck und Bindung: VEB Druckerei „Thomas Müntzer", 5820 Bad Langensalza Bestellnummer: 7540944 (2031/4/1) · LSV 6310 Printed in GDR DDR 1 1 7 , - Μ

INHALT

Text Buch X I bis XV

1

Anhang Die Scholien

427

Register I. Stellenregister 1. Altes Testament 2. Neues Testament 3. Christliche und nichtchristliche Schriftsteller 4. Eusebius II. Namen- und Sachregister

435 438 439 466 470

III. Sprachregister 1. Wortregister 2. Grammatikalisches a) Formenlehre b) Syntax 3. Stilistik

547 580 582 588

Zusätze und Berichtigungen zu beiden Teilen . . . 590 Nachträge und Berichtigungen zum zweiten Teil . . 5 9 1

Text Buch XI bis XV

ΙΑ ΤΑΔΕ ΤΟ ΕΝΔΕΚΑΤΟΝ ΠΕΡΙΕΧΕΙ ΣΥΓΓΡΑΜΜΑ ΤΗΣ ΕΥΑΓΓΕΑΙΚΗΣ ΠΡΟΠΑΡΑΣΚΕΥΉ!

α'. Προοίμιο* περί της ύποθάτέως S. 6, 2 5 β". Ώς ή κατά Πλάτωνα φιλοσοφία xfj χα&' Εβραίους if τοις άναγχαιστάτοις έπη χολούθησεν Kap. 1. S. 6, 11 γ'. Περί τοϋ τρίμερους της χαχά Πλάτωνα φιλοσοφίας· άπύ των Άττοων Kap. 2. S. 7, 1

δ'. 'Αριστοκλέους περί της χαχά Πλάτωνα φιλοσοφίας . . . . Kap. 3. 8. 8, 7 10 ε'. Περί τ&ν παρ' Έβραίοις ήθιχών δογμάτων Kap. 4. S. 9, 22 ζ'. Περί της ηαρ' Έβραίοις λογιχής πραγματείας Kap. 6. 8. 11, 1 C· Περί της πας' Έβραίοις των όνομάτων όρθάτηιος . . . . Kap. β. 8. 13, 1 η'. Περί της χα»' Εβραίους φυσιολογίας Kap. 7. 8. 21, 1 θ'. Περί της των νοητών φυσιολογίας Kap. 8. 8. 23, 14 15 ('. Περί τοϋ δντος, Μωοέως xal Πλάτωνος Kap. 9. 8. 24, 1 «ζ'. Νουμηνίου τοϋ Πυθαγορείου περί τοϋ αύτοϋ Kap. 10. 8. 2β, 1 ιβ'. Πλουτάρχου ηερί τον αύτοϋ Kap. II. 8. 29, 1 ιγ'. 'Οτι άρρητον τό θείον Kap. 12. 8. 31, 21 ιΛ'. "Οτι θεός είς έστι μόνος Kap. 13.8. 32, 9 SO ιε'. Περί τοϋ δευτέρου αίτιου 'Εβραίων xal Πλάτωνος Kap. 14. 8. 34, 9 ις". Kap. 16. 8. 3β, 1 if. Kap. 16. 8. 37, 7 BION(D) 2 f. Τάδε — προπαρασχ.] Βιβλίο» ένδέχστον Β | ένδέχατον BN (h übergeschrieben 1. Η.) D tä ΙΟ I περιέχει σύγγραμμα ΙΟ βιβλίο» περιέχει ND | τής — προπ. < I 4-22 Ziffern in Ν < BIOD 4 Προοίμιο» — ύποθέσεως BON < I 7 των ΒΙΟ τοϋ ND 1 {τ&ν 4. Η. über του) 11 ηαρ' Έβραίοις (auch D*

a. R.)] 'Εβραίων ND1 12 παρ' Έβραίοις (auch D4 a. R.)] 'Εβραίων ND1 η 18 Περί — φυσιολ. < Β 16 Πυθαγορείου I hier (8. 26,2 BON), Πνθα' ' ohne Endung Ο, Πυθαγόρου BN 1 (geändert in -ριχοϋ 2. Η.) D 1 (είου übergeschrieben, 4. Η.) 20 Εβραίων] Μωσέως Ο 21 f. Φίλωνος — αΙτίου < hier (aber nicht vor diesen Kapiteln) BION 1·

Eusebius

4

. Kap. 17. S. 38, 8 ιη'. Πλωτίνου περί τον αύτοϋ Φ'. Νουμηνίον τκρί τον αύτοϋ . Kap. 18. 8. 40, 12 χ'. 'Αμελίου περί της τον 'Εβραίου θεολογίας . Kap. 19. 8. 45, 1 χα'. Περί των τριών άρχιχών ύποστάσεων . Kap. 20. S. 46, 4 ί χβ'. Περί της τάγα&ον ούσίας . Kap. 21. 8. 47, 1 . Kap. 22. S. 48, 19 χγ'. ΝουμηνΙον περί τάγαΰοΰ . Kap. 23. S. 51, 10 χδ'. Περί των παρά Πλάτωνι Ιδεών χε'. Φίλωνος περί των παρά Μωοεΐ Ιδεών . Kap. 24. S. 63, 18 χζ". Κλήμεντος περί τον αύτοϋ . Kap. 26. S. 56, 3 ίο χζ'. 'Εβραίων xal Πλάτωνος περί των έναντίων δυνάμεων .. •Kap. 26. S. 57, 1 χι;'. Περί ψυχής άΰανααίας 'Εβραίων xal Πλάτωνος . . .. . Kap. 27. S. 58, 11 χ&'. ΠορφυρΙου περί τον αύτοϋ . Kap. 28. S. 63, 1 . Kap. 29. S. 66, 8 λ'. Περί τον γενητόν είναι τάν χόσμον Χα'. Περί των χαχ" ούρανάν φωστήραrv . Kap. 30. S. 67, 7 is λβΌτι πάντα χαλά τά ίργα τον &εοϋ . . Kap. 31. S. 68, 4 λγ'. Περί της άλλοιώσεως xal μεταβολής τον χόαμου . .. .. Kap. 32. S. 68, 13 λδ'. Περί της των τετελεντηχάτων άναβιώσεως . . Kap. 33. S. 71. 14 λε'. Πάλιν περί ανντελείας χόσμον . . . . .. . Kap. 34. S. 72, 10 λζ". Ώς xal νεκρούς έγηγέρ&αι ό Πλάτων όμοίως τοις 'Εβραίων λόγοις Ιστορεί to Kap. 36. S. 73, 10 i f . Πλουτάρχου ττερί τον όμοίου 8. 74, 10 λη'. Ώς χα! τά περί της λεγομένης έπουρανίου γής ά Πλάτων όμοίως Έβραίοις διέξεισι* Kap. 37. 8.75, 14 λό'. Ώς χα1 τά περί της μετά Φάνατον κρίσεως όμοίως Έβραίοις xal δ Πλάτων ΙσεσΦαι α πιστεύει . . Kap. 38. S. 78, 10

BION(D) 1-24 Ziffern in Ν < BIOD 8 τον ' Εβραίου] 'Ιωάννου τον παρ' ήμϊν εύαγγελιστον 8. 45, 1 f. die Has. 5 τον άγα&οϋ I hier, aber τάγ. 8. 47, 1 β τον άγα&ον I hier, aber τάγ. S. 48, 10 7 παρά < I (hat Πλάτο/vtl) 8 Μωση Ο 12 Πορφυρ. — αύτοϋ < Β 18 γεννητύν Ο 17 Περί — 18 χόσμου < Ο I των < BN 19 λογίοις ON; aber β. 8. 162, 13 22 διέξειοιν — 24 Έβραίοις < I 24 xal δ ΙΟ (und 8. 78, 11 alle Hss.) xal BN

ΙΑ α'. ΠΡΟΟΙΜΙΟΝ

ΠΕΡΙ

ΤΗΣ

ΥΠΟΘΕΣΕΩΣ

1

Ό μέν δή τον μετά. χεϊρύς προάγων της Εναγγελιχης Προπαρασκευής (im δέκατος ών τόμος ούκ έμαΐς φωναϊζ, ταΐς δ' ίξω&εν αυνίστη μαρτνρίαις τό μή vig.) 6 άπευώς είναι τούς "Ελληνας, μηδέν οϊκούεν σοφόν έπενηνεγμένονς, εΐ μή δτι d μόνην τήν έν λόγοις δεινάτητά τε καΐ εύγλωττίαν, τά πάντα δέ παρά βαρβάρων έσχευωρημένονς, μηδέ τά 'Εβραίων άγνοησαι λόγια καΐ τούτων δέ έν μέρει χα&άψασθαι, δτι μηδέ της των σφετέρων έν συγγράμμασι φιλοτιμίας καθαρός έφνλάζαντο κλοπής τάς χείρας, χλέτπας γαρ αύτούς ούχ 6 ίο παρ' ήμών, ώς &ρην, λόγος, δ δ' έξ αντών παρεοτήσατο. | ον μήν άλλά 2 καΐ σφόδρα νέους δμον τη φρονήσει καΐ τήν ήλιχίαν αντονς, παρά πλείστον (608) δσον της 'Εβραϊκής λεαιομένους άρχαιολογίας, έν ταντω δια της των χρόνων παρα&έσεως ίγνωμεν. ταντα μέν ούν δ προ τούτον δ δέ γε παρών 8 έπείγεται λοιπόν ήδη, &απερ τι χρέος, τήν έπηγγελμένψ ύπόσχεσιν όποδον16 ναι και τήν b τισιν, εΐ καΐ μή έν πάσι, τοις δογμαχιχοϊς ϋεωρήμασι τιρός τά 'Εβραίων λόγια σνμφωνίαν των παρ' "Ελλησι φιλοσόφων έκφδναι· ών τούς b περιττούς παραπησάμενος τον κορυφοΰον άπάντων άναχαλεϊται, μόνω χρηναι BION(D) 2 Die Überschrift in BN < ΙΟ 8 Ό μέν — S. 16, 7 προσρήματι herausgegeben von I. Α. Heikel a. a. Ο. S. L X I I — L X X V (vgL auch 8. 104 —106) 4 δέκατος IO«N»D, Μέκαχος Ο (tv + Η. 1 oder y) Ν (Mi 1. Η. auf Rasur zweier Buchstaben, a. B . von 1. H. wiederholt ένδέχ. — τόμος), χνδέχατος Β | [&ν] Hkl. 5f. el μή — εύγλωττίαν·. so schon Jos. Ap. I 24 (β. Bd. I 8. 581, 7—10); vgl. auch Thdrt. V 64 (nicht aus Eus.): όρώντες βαρ· βαροφώνους άν&ρώπους τήν Έλληνιχήν εύγλωττίαν νενιχηχότας 7 έσχενωρησμέτους Β 8 μηδέ — 11 φρονήσει < Β | μηδέ — θ χείρας: vgl. Bd. I 8. 568,13f. εΐαέτι — d/Uήλους 11 νέους usw.: d. h. jung sowohl an Vernunft als an Alter 18 μένοϋνΐ < BN, oiv < Ο 15 Sv — 16 λόγια < Β | τοις 6εωρ. τοις δογμ. ND 17 μάνφ — S. β, If. Πλάτ ΗΜΙΝ ΕΥΑΓΓΕΑΙΣΤΟΥ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ "ΚαI ούτος άρα ήν ό λόγος καθ·' δν αίεΐ δντα τά γινόμενα έγίνετο, ώς 19,1 άν και ό 'Ηράκλειτος άξιώσειε καΐ νή Δί' δν ό βάρβαρος άξιοι έν τη της αρχής δ τάξει τε καΐ άξία καθεστηκότα πρός θεόν είναι καΐ θεόν είναι* δι' οΰ πάνθ' c άπλώς γεγενησθαι- έν φ τό γενόμενον ζών καΐ ζωήν καΐ δν πεφυκέναι· καΐ είς τά σώματα πίπτειν καΐ σάρκα ένδυσάμενον φαντάζεσθαι άνθρωπον μετά τοϋ καΐ τηνικαϋτα δεικνύειν της φύσεως τό μεγαλεΐον άμέλει και άναλυθέντα πάλιν άποθεοϋσθαι καΐ θεόν είναι, οίος ήν πρό τοϋ είς τό σώμα και τήν σάρκα ίο κα!, τόν άνθρωπον καταχθηναι." d Ταϋτ ονκέτι έπεσκιασμένως, άλλ' άντικρνς ήδη γυμνή rfj κεφαλή 2 μεταπεφρασμένα έκ της τοϋ βαρβάρου ϋεο λογίας δήλα άν ειη. δ δέ γε βάρβαρος τις ήν αντω εί μή ό τοϋ σωτήρος ήμών ευαγγελιστής 'Ιωάννης, 'Εβραίος ών έξ 'Εβραίων; δς που άρχόμενος της οικείας γραφής ώδέ πη Φεολογεΐ· 8. is " Έ ν άρχη ήν ό λόγος, καΐ ό λόγος ήν πρός τόν θεόν, καΐ θεός ήν ό λόγος· ούτος ήν έν άρχη πρός τόν θεόν. πάντα δι' αύτόν έγένετο, καΐ χωρίς αύτοϋ έγένετο ουδέ έν, δ γέγονεν. έν αύτω ζωή ήν, καΐ ή ζωή ήν τό φως των άνθρώπων. καΐ ό λόγος σάρξ έγένετο καΐ έσκήνωσεν έν ήμϊν, καΐ έθεασάμεθα τήν δόξαν αύτοΰ, δόξαν ώς μονογενούς παρά πατρός." | τον δ' αύτοϋ πέρι 4 20 καΐ άλλος 'Εβραίων θεολόγος έπάκουσον οία διέξεισιν ""Ος έστιν εΐκών (Μΐ) τοΰ θεοϋ τοϋ άοράτου, πρωτότοκος πάσης κτίσεως, δτι έν αύτω έκτίσθη τά πάντα έν τοις ούρανοΐς καΐ τά έπΐ της γης, είτε όρατά είτε άόρατα· καΐ πάντα

8-10 Amelius (Platoniker): nur durch Bus. erhaltenes Fragment; aus Eus. Thdrt. I I 88 4 vgl. Heraol. fr. 1 Diels-Kranz (Fragm. d. Vorsokr." I 150) 11 γυμνή τΏ κεφαλή·. eine Reminiscenz an Plat. Phaedr. 243b 16-19 loh 1, 1—4 und 14 20—S. 46, 1: Col 1, 15—17 BION(D) l f . Die Überschrift in BION | παρ' ήμΐν < I 4 άξιοι δ β. Β 6 άξίςι] άχχξία Ν άταξίφ D 7 μετά — 10 χαταχ&ηναι < Β 8 τοΰ και ON καΐ τον I 10 καταχαχ&ηναι Ο 11 ούχέτι ΙΟ ού* BN 12 της τοΰ BON της I 14 δς που] δπου Ο | έ&εολόγει Ο 15 χά? — 18 ήμϊν] άχρι του BN 1'6 αυτόν] αύτοϋ Ο 19 f. τοϋ —,διέξεισιν] χάί έτερος 'Εβραίος θεολόγος ψηαΐν Β 20 'Εβραίος ND | έπάχ. — διέξ.] ώδε φηαΐν ND 21 πάσης της BN 22 έν I rd έν Ο | έν — γης < BN | είτε1 — άόρατα ΙΟ τά τε δρατά xal τά άόρ. BN

*

Eusebius

46

δι* αύτοϋ συνέστηκε και τά πάντα έν αύτώ έκτίσθη." άλλα και τά περί της τοϋ δευτέρου αίτιου συστάσεως τε και ονσιώσεως ώδε τοις Ελλήνων σοφοϊς ττρός τά 'Εβραίων συμπεφώνηται. μετίωμεν δήτα και έφ έτερα. κα'. ΠΕΡΙ

ΤΩΝ ΤΡΙΩΝ ΑΡΧΙΚΩΝ

&

ΥΠΟΣΤΑΣΕΩΝ

5

Των παρ' Έβραίοις λογίων μετά τον περί πατρός και νιου λόγον έν τρίτη 20,1 τάξει τό άγιον πνεϋμα καταλεγόντων κάί την γε άγίαν και μαχαρίαν τριάδα b το ντον υποτιθεμένων τον τρόπον, ώς &ν της τρίτης δυνάμεως πάσαν ύπερβεβηκυίας γενητήν φύσιν οΰσάν τε πρώτην μεν των διά τοϋ υίοϋ συστασών c νοερών ουσιών, τρίτην δέ από τοϋ πρώτου αίτιου, θέα δπως και δ Πλάτων ίο τοιαϋτά τινα γ/νίξατο δια της προς Διοννσιον έπιστολής λέγων "Φραστέον δή σοι δι' αΐνιγμων, ίν' άν τι δέλτος ή πόντου ή γης έν πτυχαϊς πάθη, ό άναγνούς μή γνω. ώδε γάρ έχει- περί τον πάντων βασιλέα πάντ' εστί καΐ εκείνου ένεκα πάντα, και εκείνο αίτιον άπάντων καλών δεύτερον δέ περί τά δεύτερα καΐ τρίτον περί τά τρίτα, ή ουν ανθρωπινή ψυχή περί αυτά ιέ δρέγεται μαθεϊν ποία άττα εστί, βλέπουσα είς τά αυτής συγγενή." Ταϋτα ol τον Πλάτωνα διασαφεΐν πειρώμενοι επί τον πρώτον θεόν άνάγουσιν έπί τε τό δεύτερον αίτιον καΐ τρίτον την τοϋ κόσμου ψνχήν, •9εόν τρίτον και αυτήν είναι οριζόμενοι· οί δέ γε θείοι λόγοι την άγίαν και μαχαρίαν τριάδα, Πατρός και ΥΙοϋ κάί 'Αγίου Πνεύματος, έν αρχής λόγω 20 τάττουσι κατά τά άποδεδομένα. "Επεται τούτοις τήν τοϋ άγαθοϋ έξετάσαι ούσίαν.

2

d 8

11-16 Plat. ep. Π 312de; 12 περί — 14 τρίτα = S. 39, 22f. (Plot.,kürzer und indirekt) und S. 207,17f. (Clem.) 11 Φραστέον —14 τρίτα: Thdrt. II 78 BION(D) 1 καi1 έκτίσ&η ΙΟ < BN | και1 < BN 2 της < BN | σνστάα. τε καΐ ούσιώσ. < Β 3 πρός < BN | μετιτέον δέ BN | ίτερον BN 4 Die Überschrift in BON < I 6 παρ' 'Εβραίων Ν 1 (οισ übergeschrieben 2. Η.) D1 (οις übergeschrieben 4. Η.) 7 ώς δν usw.: Anakoluth, zuerst Genet, absol., dann Akk. (von ύποτι&εμ. abhängig) 8 γεννητήν Ο 9 πως Ο | και < Ο 10 τα τοιαϋτά I 11 αίνιγματων I | PI. | ή" < BN 1 ( + 2. Η.) D 18 έκεϊνο] έκεϊνος IN j άπ. των καλών PI. 14 περί1] έπί I (s. S. 39, 23) 1 15 άττα Dind. άττα ΙΟ δτα BN (2. τ + 2. Η.) D 17 άνάγουσιν — τρίτον} άνάγουσι καΐ τόν δ. καΐ τον τρίτον BN 18 είναι δρ. ΙΟ ~ ND όριζόμενοι Β 18f. καΐ μαχαρίαν < BN 19 καΐ1 < I | λόγω Rang 20 -σιν ND | κατά — άποδεδ. < Β | άποδεδομένα miedergegebene Stellen 21 "Επεται τούτοις und έξετάσαι] έξεταστέον οδν καΐ BN

*

Praepar. evang. X I 19, 4—6; 20, 1—3; 21, 1—5 κβ'. ΠΕΡΙ

ΤΗΣ

ΤΑΓΑΘΟΥ

47

ΟΥΣΙΑΣ

I Της παρ' Έβραίοις ΰείας γραφής διαφόρως τήν τον άγα&ον ονσίαν 2 1 , 1 και αυτό το άγα&όν ουδέν άλλο είναι ή ΰεόν διδασκούσης, δ ι' ών τέ φησιν (542) "'Αγαθές κύριος πασι τοις ύπομένουσιν αύτόν, ψυχή, ή έκζητήσει αυτόν" 5 και "'Εξομολογείστε τω κυρ [ω δτι άγαθός, δτι εις τον αίωνα τό έλεος αύτοϋ" δι' ών τε δ σωτήριος λόγος προς τον περί τοϋδε έρόμενον άπεφήνατο ειπών u " Τ ί με έρωτας περί τοϋ άγαθοϋ; ουδείς άγαθός εί μή είς ό θεός·" έπά2 κονσον τοϋ Πλάτωνος, ä φησιν εν Τιμαίψ· "Λέγωμεν δή SC ήντινα αίτίαν γένεσιν και τό παν τόδε ό ξυνιστάς ξυνέιο στησεν. άγαθλς ή ν άγαθω δέ ούδείς περί ούδενός ουδέποτε έγγίγνεται φθόνος. τούτου δέ εκτός ών πάντα δτι μάλιστα έβουλήθη γενέσθαι παραπλήσια c « n εαυτω. Και έν τή Πολιτεία δέ ταυτά φησιν " Τ Α ρ ' ούν ού και ό ήλιος δψις.μέν ουκ εστίν, αϊτιος δ' ών αύτής όραται 15 υπ' αυτής ταύτης; οδτως, ή δ' δς. τοϋτον τοίνυν, ήν δ' έγώ, φάναι με λέγειν τό τοϋ άγαθοϋ έκγονον, δν τό άγαθόν έγέννησεν άνάλογον έαυτω, δ τι περ αυτό έν τω νοητω τόπω πρός τε νοϋν και τά νοούμενα, τοϋτον έν τω όρατω πρός τε δψιν και τά δρώμενα." 20

Και εξής έπιλέγει· "Τοϋτο τοίνυν τό την άλήθειαν παρέχον τοις γινωσκομένοις και τό γινώσκοντι τήν δύναμιν άποδιδοϋν τήν τοϋ άγαθοϋ ίδέαν ψάθι είναι." Και πάλιν φησί· "Τόν ήλιον τοις όρωμένοις ού μόνον, οΐμαι, τήν τοϋ όρασθαι δύναμιν παρέχειν φήσεις, άλλά και τήν γένεσιν και αδξην καΐ τροφήν, ού γένεσιν αυτόν 4 Ier Lam 3, 25 5 Ps 117 (118), 1 und 29 7 Mt 19, 17 Tim. 29de; aus Eus. Thdrt. IV 33 14-18 Plat. reep. 508be ebd. 508e 28—S. 48, 4: ders. ebd. 509b

»-12 Plat. 20f. ders.

BION(D) 1 Die Überschrift in BION | τον άγαΦοϋ BO 2 παρ' 'Εβραίων ND 1 (οις übergeschrieben 4. Η.) 8 ϋεόν] τον Φεον I 4 φνχή — αύτόν < Β 7 τάγα&ον BON 7 f. έπάκουσον ΙΟ ϊδε BN 8 τ. Πλ. < BN | και & BN I φ. ό Πλάτων BN 10 ούδείς is καΐ ούδενΐ άλλφ άνα&ετέον, τω μόνω άγαϋω, δ δή και "έπέκεινα πάσης ούσίας πρεσβεία τε καΐ δυνάμει ύπερέχειν" ϋαυμααίως

ό Πλάτων

άνεφώ-

νησε. πάλιν δέ και ό Νονμήνιος έν τοις Περί τάγαθοϋ τήν τοϋ Πλάτωνος διάνοια» έρμηνεύων, το ντον διέξεισι τον τρόπον'

b

κγ\ ΝΟΥΜΗΝΙΟΥ ΠΕΡΙ ΤΑΓΑΘΟΥ 20

"Τά μέν ούν σώματα λαβείν ήμΐν έξεστι σημαινομένοις έκ τε ομοίων άπό 22,1 τε των έν τοις παρακειμένοις γνωρισμάτων ενόντων τάγαθ&ν δέ ούδε\δς έκ ο παρακειμένου ούδέ αύ άπό ομοίου αισθητού έστι λαβείν μηχανή τις ουδεμία, άλλά 1 rotς — 4 ύπερέχοντος: Thdrt. IV 36

20—S. 49, 12: Numenius: Περί

τάγα&ον: fr. 11 Leemans, fr. Χ Thedinga (s. zu Bd. I S. 493, 19), fr. 11 Mullach ( F P h G m 170); nur durch Eue. erhalten BION(D) 1 γιγνωσκομένοις PI. γενομένοις Thdrt. | γιγνώακεσ&αι PI. γενέο&αι Thdrt. 8 dAAd Ο άλλ" hi PI. | της ούσίας PI. 4 ύπερέχοντος] παρέχοντος ND1 (verbess. 4. Η.) 6 Σαφέστατα — 11 λόγια < Β | τάς νοητάς ούσίας Vig. marg.

ταις νοηταΐς ούσίαις die Hss. 8 όμοοναια: mit Recht erachtet Giff. (IV 401 f.) den Gebrauch von όμοονσιος vor dem Konzil von Nicaea für be-

αυτά: die νοηταΐ ούαίαι 12 αίτιον τοϋ είναι Vig. marg. 18 ευλόγως Β 14 είναι ήγεϊσ&αι I 15 xal1 — μόνφ < Β | ούόενί] ούδέ I 16 ύπερέχειν ΙΟ ύπερέχον BN 17 πάλιν δέ < Β | ό < ND1 (+ 4. Η.) | έν — τάγα&ον < Β | τον άγα&οΰ ND 19 Die Überschrift in ΒΙΟΝ 21 ύπόντων BN 22 ούδέ — S 49, 6 θεσπέσιος < Β | ούδ' ND

merkenswert |

Praepar. evang. X I 21, 6—7; 22, 1—3

49

δεήσει, οίον εί τις έπΐ σκοπη καθήμενος ναϋν άλιάδα βραχεϊάν τινα τούτων των έπακτρίδων, των μόνων μίαν μόνην έρημον, μετακυμίοις έχομένην οξύ δεδορκώς μια βολη κατεΐδε την ναϋν, οδτως δει τινα άπελθόντα πόρρω από των αισθητών όμιλήσαι τω άγαθώ μόνω μόνον, ένθα μήτε τις άνθρωπος μήτε τι 5 ζώον έτερον μηδέ σώμα μέγα μηδέ σμικρόν, αλλά τις άφατος καΐ άδιήγητος άτεχνώς έρημία θεσπέσιος, ένθα τοϋ άγαθοϋ ήθη διατριβαί τε καΐ άγλαίαι, αύτό δέ έν ειρήνη, έν εύμενεία, τό ήρεμον, τό ήγεμονικόν ίλεω έποχούμενον επί τη ουσία. εί δέ τις πρός τοις αίσθητοϊς λιπαρών τό άγαθόν έφιπτάμενον φαντάζεται κάπειτα τρυφών οίοιτο τω άγαθφ έντετυχηκέναι, τοϋ πανιο τός άμαρτάνει. τω γάρ δντι ού ραδίας, θείας δέ πρός αύτό δει μεθόδου- καΐ έστι κράτιστον τών αισθητών άμελήσαντι, νεανιευσαμένω πρός τά μαθήματα, τούς άριθμούς θεασαμένω, ούτως έκμελετησαι μάθημα, τί έστι τό δν." I Ταϋτα

μέν έν τω τιρώτω· έν δέ τω πέμπτω

ταντά

φησιν

d 2

8

(644)

" Ε ί δ* έστι μέν νοητόν ή ούσία καΐ ή Ιδέα, ταύτης δ* ώμολογήθη πρεΐδ σβύτερον καί αίτιον είναι ό νοϋς, αύτός ούτος μόνος εδρηται ών τό άγαθόν. καΐ γάρ εί 6 μέν δημιουργός θεός έστι γενέσεως, άρκεΐ τό άγαθλν ουσίας είναι άρχή. άνάλογον δέ τούτω μέν ό δημιουργός θεός, ών αύτοϋ μιμητής, τη δέ 14—S. 50, 8: Numenius: fr. 26 Leemans, fr. X X V Thedinga, fr. 11 Mullach (FPhG I I I 170); nur durch Eue. erhalten

BION(D)

1 έπισχοπεί ND 2 μόνων] μσνοχώπων Ueener, Kl. Sehr. I 371 [ μετακυμίοις (Wellentäler·, gebildet wie μεταδόρπιον, μεταχόσμισν, μεταστνλιον) ON μεταχυμίαις I 8 ßoXfj Blick | ναϋ Ο | δει (nimmt δεήσει wieder auf) I 6' el ON δή Thedinga 4 όμιλ. — &νβρωηος erneuert Ο* 5 μικράν ND β ή&η Wohnstätten 7 αύτή Β | έν εύνομία BN | Ιλεω] ΙΧεων seit Steph. die Herauag.; aber β. Mras, Rheinisches Museum N. F . 02 (1944) 231f. 8 πρός — λιπαρών klebend an 10 τψ — 12 δν < Β 11 νεανιευσαμένφ πρός: sich mit Jugendfrische verlegen auf 12 τό δν: Fortasse legendum est τό b Leemans 18 πέμπτφ] δευτέρφ BN 14ff.: in der folgenden schwierigen Stelle hat Giff. Beinen Text durch Aufnahme der hier verunglückten Konjekturen von Steph. und Vig. verdorben 14 ι}1 < Β 16 δν BN 1 (verbess. 2. H.) D 16 θεός zu verbinden mit δημ. wie 17 | γενέσεως, άρχει I γενέσεως άρχή BON. Sinn: Wenn der δημ. zw γένεαις gehört, genügt es, daß das άγαΰάν der Ursprung der ούσία ist, d. h. es braucht nicht auch der Ursprung der γέν. zu sein 17 άνάλογον usw., d.h.: Wie sich zu diesem (dem άγα&όν) der δημ. verhält, so zur ούσία die γένεαις | το ντο Β Mr as, Eusebius II 4

Eusebius

50

ούσία ή γένεσις, είκών αύτης εστί καΐ μίμημα. εϊπερ δέ ό δημιουργός ό της γενέσεώς έστιν άγαθός, ή που Ισται καΐ ό της ουσίας δημιουργός αύτοάγαθον, σύμφυτον τη ούσία. ό γάρ δεύτερος διττός ών αύτοποιεϊ τήν τε ίδέαν έαυτοϋ καί τόν κόσμον, δημιουργός ών, έπειτα θεωρητικός δλως. συλλε6 λογισμένων δ' ημών ονόματα τεσσάρων πραγμάτων τέσσαρα έστω ταϋτα ό μέν πρώτος θεός αύτοάγαθον ό δέ τούτου μιμητής δημιουργός άγαθός· ή δ' ούσία μία μέν ή τοϋ πρώτου, έτέρα δέ ή τοϋ δευτέρου- ής μίμημα ό καλός κόσμος, κεκαλλωπισμένος μετουσία τοϋ καλοϋ." Kai έν τω ίκτω δέ επιλέγει· ίο "Μετέχει δέ αύτοϋ τά μετίσχοντα έν άλλω μέν ούδενί, έν δέ μόνω τ ω φρονεϊν ταύτη άρα καΐ της άγαθοϋ συμβάσεως όνίναιτ' άν, άλλως δ' oö. καΐ μέν δή τό φρονεϊν, τοϋτο δή συντετύχηκε μόνω τω πρώτ. ύφ' ού ουν τά άλλα άποχραίνεται καΐ άγαθοϋται, εάν τοϋτο έκείνω μόνον μόνω προση, άβελτέρας άν εϊη ψυχής έτι άμφιλογεϊν. εί γάρ άγαθός έστιν ό δεύτερος 15 ού παρ' έαυτοϋ, παρά δέ τοϋ πρώτου, πώς οΐόν τε ύφ' ου μετουσίας έστίν ούτος άγαθός, μή άγαθόν , άλλως τε κάν τύχη αύτοϋ ώς άγαθοϋ μεταλαχών^ό δεύτερος; οδτως τοι ό Πλάτων έκ συλλογισμοϋ τ ω οξύ βλέποντι άπέδωκε τό άγαθόν 6τι έστίν έν."

4 b 5

β c

7 a 8

10-18 Numenius ebd.: fr. 28 Leemans, fr. X X X I I I Thedinga, fr. 11 Mullach (FPhG III 171); nur durch Eus. erhalten

BION(D)

1 vor είχών Mras, dahinter Usener, είχών Gaisf. | ίση] ούσα Steph. I εϊπερ — β αύτοάγαθον < Β | εϊπερ δέ ON εϊπερ I εί γάρ Steph. 8 διττός: weil er die Ιδέα έαυτοϋ schafft (als solcher θεωρητικός δλως) und den κόσμος (als solcher δημιουργός) | αύτοποιεϊ (sua aponte facit) ON αυτό ποιεί I αυτός ποιεί Steph. 4 αύτοϋ Ο | δλος ON 7 και μνρίας äλλας ασωμάτους δυνάμεις ούρανον τε έπέκεινα και πάσης της ύλικής και ροώδους ουσίας, ών τάς εικόνας έν τοις αισ&ητοϊς φασι κατατνπώσαι, ίο εφ' ών ήδη και τοΰνομα της εικόνος παρειλήφασι. τον γοϋν άν&ρωπον εικόνα διαρρήδην νοητοϋ παραδείγματος είναι και πάντα τον άν&ρώτιων βίον έν εΐκόνι διαπορενεσ&αι είρήκασι. λέγει δ' οΰν δ Μωσης· "Και έποίησεν ό θΐύς τδν άνθρωπον, κατ' εικόνα θεοϋ έποίησεν αυτόν." και πάλιν άλλος 'Εβραίος τά πάτρια φιλοσοφών "Μέντοιγε," φησίν, "έν είκόνι διαπο15 ρεύεται άνθρωπος." ήδη δέ και ol των 'ιερών νόμων έξηγηται έπάκουσον δπως την έν τοις Μωσέως γράμμααι διάνοιαν σαφηνίζουσι. λέγει δ' οϋν δ 'Εβραίος Φίλων τά πάτρια διερμηνεύων αντοϊς ρήμασιν κε'. ΦΙΛΩΝΟΣ

ΠΕΡΙ

ΤΩΝ ΠΑΡΑ ΜΩΣΕΙ

10 b 11 c

12

d

ΙΔΕΩΝ

"Ει 8έ τις έθελήσειε γυμνότερον χρήσασθαι τοΐς όνόμασιν, ουδέν άν 24,1 20 Ιτερον εϊποι τόν νοητόν κόσμον ή θεοΰ λόγον ήδη κοσμο |ποιοϋντος. ούδέ οΰν; μάλιστα γαρ δή τότε πλάττεται καϊ ενδύεται τύπος, δν b άν τις βούληται ένσημήνασθ-αι έκάστω. Κομιδη μέν ούν. Τ Αρ' οδν ρα2 δίως οδτω πχρήσομεν τούς έπιτυχόντας μύ&ους πλασθέντας άκούειν τούς c παΐδας και λαμβάνειν έν ταΐς ψυχαΐς ώς έπιτοπολύ εναντίας δόξας έκείναις άς, 8-5 s. II. Mace 15,12—16 ders. ebd. 377 a—c

10-14 Plat. reap. 376e—377a

22—S. 91, 6:

ION(D) 7 - 9 D i e Ü b e r s c h r i f t in I O N ND

12 μύθους P I .

O N I έγγεγυμνααμένοις

V i g . έγγυμνασμένοις

τερώσεως: s. zu S. 11, 11 ND