Eski Kilise Tarihi [2] 9786053370840

Citation preview

ESKİ KİLİSE TARİHİ 3.CİLT 111. JULİEN'İN

ÖLÜMÜNE KADAR İMPARATORLUK'TA KİLİSE Yazan

M. Hans LİETZMANN Berlin Üniversitesi Öğretim Üyesi

Prof.Dr.

Fransızcası Prof.Dr.Andre JUND

Türkçesi Prof.Dr. Mehmet AYDIN N.E.Ü. İlahiyat Fakültesi Öğretim Üyesi

�ö !LITERAi l'.JRkl �cademia

Eski Kilise Tarihi ©

3. ve 4. Cilt

1�1,r;�A•t���I

İnceleme

-

l04

Araştırma 93

Bu kitap ve kitabın özgün özellikleri tamamen Nüve Kültür Merkezi'ne aittir. Hiçbir şekilde taklit edilemez. Yayınevinin izni olmadan kısmen ya da tamamen kopyalanamaz, çoğalhlamaz. Nüve Kültür Merkezi hukuki sorumluluk ve takibat hakkını saklı tutar. Şubat2016

Editörler: Mehmet ATEŞ- Salih TİRYAKİ Genel Yayın Yönetmeni: İsmail ÇALIŞKAN ISBN

978-605-337-084-0 T.C.

Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayıncı Sertifika No: 16195 Kapak Tasanın: NKM Medya Baskı öncesi Hazırlık: Mehmet ATEŞ [email protected]

Baskı & Cilt: Sebat Ofset Matbaacılık Fevzi Çakmak Mh. Haa Bayram Cad. No. Tel:

+90.332.342 01 53

KTB S. No: 16198

-

57

Karatay/KONYA

sebaı@sebat.com

Basım Tarihi: ŞUBAT2016

KÜTÜPHANE BİLGİ KARTI

- Cataloging

in Publication Data (CiP) -

AYDIN, Mehmet Eski Kilise Tarihi

3. ve 4. Cilt

ANAHTAR KAVRAMLAR -

key concepts -

1. Hıristiyanlık, 2. Kilise,

3. Kilise Tarihi

4)@ ILITERAT!.:JRKI

tLITERATt:JRkl a c a dem 1 a

" a c • • e m ı • ",Nüve Kültür Merkezi kuruluşudur.

nuvekultur.com [email protected] [email protected]

35-36-41 0.332.352 23 03 Fax: 0.332.342 42 %

M. Muzaffer Cad. Rampalı Çarşı Alt Kat No: Meram / KONYA Tel:

7

Alemdar Mah. Hirnaye-i Etfal Sok. Aydoğmuş Han Nu. /G Cağaloğlu

!

İSTANBUL Telefaks

0.212.511 37 86

İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER

................................................................................................................

1. BÖLÜM: İmparatorluğun Yıkılışı ve Onarımı il. BÖLÜM:Hıristiyanlığın Son Savaşı .

.•.....................................................

. .

.

. . . ................... .. ..... ....................................

111. BÖLÜM: Donatist Tarhşması.

.

........... .................................. ....................... ........

iV.

3 5

.41 .63

BÖLÜM: Constantin'in Ölümüne Kadar Aryen Tarhşması. ...........................73

V. BÖLÜM: Konstantin .............................................................................................111 VI. BÖLÜM: Konstantin Asrı'run Ruhu .................................................................133 VII. BÖLÜM: Arkada Kalanlar

.................. ..............................................................

VIII. BÖLÜM: Tek İmparator Constance

................................................................

149 177

IX. BÖLÜM: Artçılar Döneminin Ruhu ..................................................................199 X. BÖLÜM: Julien ......................................................................................................221 XI. BÖLÜM: Kült= İbadet ........................................................................................245

KRONOLOJİK TABLO BİBLİYOGRAFYA

...........................................................................................

281

....................................................................................................

283

/.BÖLÜM İMPARATORLUGUN YIKILIŞI VE ONARIMI M.S. 200 yılına doğru Valerien, Persler tarafından hapsedilirken; oğlu

Gallien, iç ve dış düşmanlara karşı ümitsizce mücadele veriyordu. Uzun zamandan beri korkulan ve geciktirilmesi için durmadan gayret edilen bir olay, korkunç bir gerçek olarak tamamlanmışh. Bu, Roma İmparatorlu­ ğu'nun yıkılışıydı. Bu trajik dönemle ilgili tarihi gelenek, bir harabeler alanıydı. Hiçbir bü­ tüncül bir açıklama, hiçbir yüksek ruh, bir tek düşüncede olayların çoklu­ ğunu, gruplandırmamıştı. İşkence, dünyanın uzaklarından bize kadar, sa­ dece acının hudutsuzluğunu hissettiren münferit şikayetler getirmişti. Frank çeteleri Rhin'e çıkmışlar, Gaule'u geçmişler ve İspanya'ya girmiş­ lerdi. Tarragone, alınmış ve yağmalanmışh. Yabancılar, on iki yıl bu bahtsız şehirde ikamet etmişler ve aralarından bir kısmı, fırsat bulunca Afrika'ya geçmişlerdi. Ancak onların izlerini orada kaybediyoruz. İki asır boyunca güçlü Lime Suru, Rhin'in sağını ve Tuna bölgesini korumuştu. Fakat bu defa da Almanlar bu bendi aşmışlar ve Foret-Noire'a yerleşmişlerdi. Arhk o andan itibaren Lime Suru, kesin olarak imparatorluk için kaybedilmişti. Ta­ bii ki Almanlar, Rhin'de kalmamışlardı. Bir ordu Rhöne vadisini işgal etmiş, yağmalayarak denize kadar ilerlemişti. Diğer bir ordu, Alpes'leri aşmış, yu­ karı İtalya'ya ulaşmış ve Ravennes'i tehdit etmiş, nihayet Milano'da Gal­ lien e mağlup olmuştu. Başka Alman kabileleri ile ve Sarmates'larla birle­ '

şen Goth'lar, Balkanların üst bölgelerini yıkmışlar, Karadeniz'i geçmişler ve

Trabzon'u yağmalamışlardı. Daha sonra da boğaz şehirlerini istila etmiş­ lerdi. 260 yılından sonra, onların akınları durmadan yoğunlaşmışh. Sahil­ deki bütün şehirler, büyük zarar görmüşlerdi ve Efes'deki ARTEMİS Tapı­ nağındaki yangın (262), Antik Akdeniz medeniyetinin yakındaki yıkılışını haber veren bir işaret ışığı olmuştu. Goth sürüleri, durmadan, huduttaki ge-

6

_______

Prof.Dr. Mehmet AYDIN

dikleri aşıyorlardı. Hatta onlar, Yunanistan'a sızmışlar ve Atina'nın önüne karargahı kurmuşlardı. Aynı dönemlerde, Perslerle-İmparatorluk arasında­ ki doğu sınırı düşmüştü ve Doğu Süvarileri, Antakya'ya saldırmışlar ve Kü­ çük Asya'nın bir kısmına geniş şekilde yayılmışlardı. Gallien, bütün yiğitliğine rağmen, her yönden kendisini sıkışhran tehli­

keleri gidermeye muvaffak olamadı.1 En çok tehdit edilen bölgeler, bizzat yardımlaşmışlar ve imparatorluktan bağımsız devletler teşkil etmişler ve onlar da kendilerini koruma ölçüsünde görünerek, imparatorluğa düşman hale gelmişlerdi. Bah'da, Rhin tümeni, savaş adamı Postumus'u imparator ilan etmiş, Gaul'de, Büyük Britanya'da ve İspanya'da bulunan bu tümenin kolları, O'nun otoritesini tanımışlardı. O, Treves'i ikametgahı yapmışh ve onu bir Surla çevirmişti. Onun güzel limanı Porta Nigra, hala bugün, devrin Romalılarının inatçı iradelerine tanıklık yapmaktadır. Balı'da, Roma İmpa­ ratorluğu'nun başına ne gelirse gelsin, Roma medeniyeti, var olmaya de­ vam edecektir. Çok geniş bir alan üzerinde Postumus, saltanahnın onlarca yılı esnasında (258-268), düzeni ve güvenliği sağlamışhr. Ancak, O'nun ha­ lefleri olan Victorinus ve Tetricus, işlerini ileriye götürememişlerdi. Doğu'da ise, Valerien'in başarısızlığından sonra, kervanların durak yeri olan, zengin ve güçlü site Palmyre, organize edilen yeni devletin merkezi olmuştu. Bu devlet önce Roma'nın formel tasvibiyle oluşmuş, daha sonra kendi otoritesiyle, Fırat sınırı üzerinde Akdeniz medeniyetini savunmuştu. Palmyre vatandaşı O denath, kral vekili olarak tanınmış, onun ölümünden sonra eşi Zenobie, Augusta ismini almış ve küçük oğlu Vaballath'ı, impara­ tor olarak ilan etmişti. Bunlar, Persleri başarısızlığa uğratan ve hakimiyetini Suriye'den, Küçük Asya'ya ve Mısır'a kadar yayılan bir imparatorluk kur­ muşlardı. Ancak bu hakimiyet de on yıldan fazla devam edemeyecekti. Gerçekte inanılmaz bir olay tamamlanmış, bir mucize gerçekleşmişti. Bin yaradan kanayan imparatorluk, son güçlerinde toparlanmışh. En kötü düş­ manlarını püskürtmüştü ve dağınık uzuvlarını yeniden birleştirmişti. 268 yılında Gadre gölünde bir Alman ordusunu, Claude yok etmişti. Bir sene sonra, 300.000'den fazla bir ordu ile Yunanistan'ı ve Kuzey Balkan ülkeleri­ ni işgale den Goth'lara saldırmışh. Öyle bir korkunç bozgun olmuştu ki Cf. le panegyrique 8 adresse a Constance, chap. 10, 2