Diccionario moro-maguindanao-español y español-moro-maguindanao

  • Commentary
  • 1836283
Citation preview

IS

m

m-

PL

.33

r.

BownB AT TH6

GOVT, ^RINTÍNÍ ^[

-

:'i:r^p^,.-'*'í.^.*í.^P5X::^'

'

'^

'

"

5TI

o

PRIMERA PARTE MORO MAGUINDANAO— ESPAÑOL

-ym. (

'.-/

/

(^y£- /'/á']

'ii

7A;F7c

,>

M'^

DICCIONARIO

,.

MORO-MAGUINDANAO-ESPAIOL COMPUESTO

POR EL

P. Jacinto

Jüanmartí

'

DE

LA,

COMPAÑÍA DE JESÚS.

MANILA tipografía 'AMIGOL DEL PAÍS» REAL

N1JM.

1892

^

.

%

AL LECTOR El Diccionario qne

te

presento

Moro-Magiiinda-

vacío y á satisnao y Español una necesidad que todos los que vienen á estas regiones de Mindanao sentían al querer aprender la lengua nativ^a de estas razas. El diccionario es el que abre el camino, cuando se trata de aprender una lengua, facilita las palabras y descubre sus .significados. La falta de diccionario ha sido causa de o que muchos que debían saber el Maguindanao, no lo hayan aprendido, pues no existe diccionario alguno de esta lengua, como que no hay impresos algunos de ella, fuera de los catecismos-histórico y de hace poco '^la doctrina cristiana que se publicaron

viene á llenar

un

facer

'

;

,

tiempo.

Para componer este diccionario sólo he contado con la viva voz de estos naturales y con la experiencia que he tomado de esta lengua en el espaentre estas razas; cio de muchos años que vivo por cuya razón no puede ser obra completa, y de preciso se habrán quedado varios vocablos por haber pasado desapercibidos. Pero servirá de base fija para que con el tiempo se complete la obra, y abrirá paso desde luego á los que se dediquen á aprender esta lengua, y les proporcionará los recursos necesarios para entenderse con estos moros, y también con los monteses, porque los más de los monteses, que pueblan los montes que miran al Pulangui, entienden el moro-Maguindanao.

Conviene advertir que e?;ta lengua maguindanao, los que la hablan, tiene admitidas varias palabras de otras lenguas, unas malayas, algunas árabes, otras de origen sánscrito, varias de los Malanaos ó sea de los que habitan la laguna-Malanao, y algunas también de la parte de Bohayan y del alto Pulangui, las cuales se señalan aquí con las letras M. las malayas, S. las sánscritas, A. las árabes, L. B. las de Bohayan y las de la laguna-Malanao y ó

del

alto Pulangui.

Advierto además que en este Diccionario, en gracia de los que sean principiantes en esta clase de lenguas, no se han puesto las solas raices de los verbos, sino que van también varios destos en las formas que se usan de activa y pasiva, indicando además en algunas la manera de espresar los pasados y los futuros y el modo con que se forman de ellos los nombres sustantivados. Estos servirán de norma para los demás verbos, y sus variaciones serán la regla práctica para entender las diferentes formas de tiempos y modos de los verbos.



DICCIONARIO MORO MAGUINDAN AG- ESPAÑOL

Letra ALIP del

es la primera letra

alfabeto árabe (|ue usan

Maguindanaos, y sirve unas veces para llevar la vootras cal que se le junta, hace las veces de h y otras tiene el sonido de nuestra A. A, esta letra, sirve de pronombre relativo que enlaza una oración con otra, como se ve en este ejemplo: A7a den su valay á pinaniasá nín, Esta es la casa que él compró. íay veces que denota el relativo no expreso sino como: Su sobreentendido, tan á niapia, que naturallos

-



1

mente se traduce el hombre bueno, y es como si dijera el hombre que es bueno. ¡A! Interjección ¡Ay! ¡A i na kul ¡A)' madre mia!

A. AARUY ó VARUY

Clase de liongo bueno para

comer.

ABA. A. Padre. Aba.Los antepasados ¡ABAA!-" Ah! ¡ay! denotando admiración ó sorpresa. ó abadiyet.—^A.

ABAB

h^ternidad.

ABADI. — Eterno,

ha de tener

que no

fin.

ABAGAT.— Viento

del

oeste.

ABAS. — I^l

sarampión.

ABAY.— Balsa

que se forma con solos palos boyadores sin banca.

ABAYABAN.-Palo-durmiente ó larguero donde descansa el techo de la casa.

ABENEN. i^azo.

L.

El

re-



AB.

ABET. — Cuerda jeta

yugo

el

al

que

cuello







engañar. Acal. Seducción, adulación, engaño. Tagacal. Seductor, estafa. Acalan.— Ser engañado.



ACAL-UN.— Da

acal-un.

no hay remedio,

falta,

irremisiblemente.

ACUIN.— Coger,

arreba-

tar.

A CRAB." Representante. Mimbacrab,

— Representar

á

ACUT.—Mag-acut.— Lleacarrear con

canga

ó

— Ser acarreaCapag-acut-^— Acarreo.

carro. Acuten.

do.

Respetuoso,

ADA.— M.

Ser, tener, ha-

Ada-pun. En cuanto. ADAB. M. Cortesía, urbanidad. Su tau matau adab. ber.



— Hombre

urbano,

cortés.

ADAP. — Magadap. — Pre-^

sentarse.

Hinojo. — —Anís. ADAT. — Uso, costumbre. ADAT. — Maga-dat.— Res-

ADAS. — M.

Adas-manis.

Cada-

atento.

nadat.— Grosería,

poco

res-

peto.

ADDAT.— Punta de caña dulce

que se planta.

ADEK.— Pag-adek. haciendo

tar palay,

tos en la tierra

con

Plan-

agujeri-

un

palo.

ADEN.—Maden.-Haber.

— Tuvo. Da—NoNaden. hay. Caaden. —

Tener. deri

Posesión de una cosa. Cadanaden. Carencia, falta. ó jadi. Rey.





ADI

ADI. —

S. Superior, perso-

na excelente, distinguida. ADIAD!. Persona ridicula, singular, que llama la atención por lo raro de su porte. Significa también mejoría en la enfermedad.



ADÍL. — Hombre

honrado. Hiikum tencia justa,

otro.

var,

— Adat-an.~Ser — —

respetado. Caadat. Respeto, veneración. Taliadat



— Sin

AD.

del

ABJET.— A. Alfabeto. ABTJT.--Ma-abut. Morder. Na-abut —Mordió. Abuten. Ser mordido. Ca-abut. Mordedura, mordizco. Abuten buhaya. Mordido del caiman.— Imprecación que usan estos naturales cuando están incomodados con otro. ACAD. Domingo, día último de la semana. Acal. Magacal.— Seducir,



petar, honrar.

carabao.



6

su-

adíl.

justo,

— Sen-

recta.

ADÍL. — Significa también

á expensas.

ADIMAT.— Amuleto.— Objeto supersticioso que usan los moros para librarse de males y defenderse de sus enemigos. Ordinariamente consiste en un ensartado de conchas, piedras, maderas, dientes de caimán y papeles que les dan los panditas. Cuyo ensartado lo llevan colgado del cuello en forma de rosario, ó ceñido en la cintura. Capagadimat. Superstición.





-



AD. ¡ADUH! ¡Aduhü— Excla-

mación de pena y sentimiento ó de dolor que equivale á ¡Ay! ¡Ay de mí!

ADUNEN.— Mezclar, re-

—Adunen ka su apug cu pedtad. — Mezcla

volver.

engu con

cal

la

la arena.

AGAD-AGAD— L Un poco. AGAH y AGAK— M Conjetura.— Meng-agah. -Conjeturar, suponer. Agak-agak. Conjeturas.

AG AM A. —Religión.

Pcr-

— Practicar ó hacer religión enseña. Agama á benál. — La verdadera Agama Mesehi. — La AG ANGU .— Magangu Solear, poner á secar. — Nagangu. — Estar seco. — Nagangu den su bengala. — La misa está ya — Ser asoleado. Aganguen. Pangaganguan. — Azotea donde AGAU. — Mang-agau. — Arrebatar, usurpar. Agaun. — Ser usurpado. — Agaun ka

agama. lo que

7



abacá, carnosidad.

religión cristiana.

.

ca-

seca.

solear.

quitarle la

el

AGUDEN.— Sobar, friegas,

tirando

dar

los nervios.

AGUN. — Agun — instru-

mento músico muy usado de moros y monteses en todo Mindanao; especialmente de los moros, que lo tocan en todas sus fiestas y nes,

y

llamar

diversio-

se sirven de él la

para Tiene la

gente.

forma de una campana muy baja, más estrecha de la boca que del fondo y se toca por defuera con un palo.

AGUS. — L.

la

religión.

AG.

Limpiar

Por

La

mucha

la

corriente.

corriente que

tiene se llama el rio que sale

de

la

laguna de Malanao hacia

Iligan,

Agus.

AGUY— A

BEL.— Ho-

llín.

¡A INAO!

L.

Ay!

¡Ay

de mi!

AJAL..— M.

Suerte—des-

— época. ají. — Mang-aji. — Leer

tino

li-

bro de oración, libros piadosos; rezar.

AJIBAT.— A.

su di leka.— Arrebatas ó es arrebatado por tí lo que no es tuyo. Dala á di inagau.

mirable.

No hay

obras maravillosas de Dios.

lo

cosa

segura;

todo

AKAL

arrebatan.

AGUILEN.— Empujar

villas.

ó

Cosa ad-

— Ajayib(plur.) MaraAjayib — Allah. Las y

Akal— budi.—

Sabiduría, sagacidad.

como

AKAL.— BALIC — Hom-

AGUIT.—El coco tierno. —La carne del coco tierno

bre de juicio, que tiene uso de razón. Mag-akal. —En-

que no llegó á madurar,

gañar.

rempujar un banca, mesa.

objeto,

AGUD AGUDEN

AKAL.— Como

Ac¿i/.

AKIRAT.— La vida etcr-



AK.

ha

otra vida que no de tener fin. na,

la



^'Tingiiin su

-Quién

mangako?

sale fiador?

¡ALÁ!

jAy! expresión de

dolor.

ALÁ.

A. Alto, excelente.

ALAH.--M.

Vencido, aba-

tido.

ALAGA,

— mapalin. —

araga ó arga.

Precio, valor.

ALAGA



Arancel, precio

del

país que se hace árbol mayor que otro saúco. ALAGI. Oración que rezan los moros cuando ven pelear que dice así: Alaji la-



vala cuata

alul alim.

mim

il-labil-la hil

Allaha saba

lukalabil



y\l

la

jefe

ha-

y á

suyos aquí reunidos asista el Señor Dios, alto y sabio. Que Dios visite á los que estamos aquí reunidos y nos libre de heridas. los

ALAM.- estandarte, dera,

ban-

insignia.

ALAM. A. — Kl universo. —Alamin Los mundos, — Allah min — Dios Señor de (plur.)

los

cielos

rabil'

ala-

los cie-

y

los

del

mundo,

AL. á Dios, orar

Carta misiva ó dirección de la carta Este es el encabezamiento del sobre en todas las cartas que escriben los moros. L. Atajar, salir al encuentro y detener á otro.



ALAMPAN.—

ALANG. Cosa poca. Alang alang-Así así; ni poco ni mucho; ni bien ni mal. Alang-alang

fijo.

ALAGAO.— Saúco

jaulá

— — Suplicar

ALAMAT.— SURAT.—

AKO.— Mang-ako. —Salir fiador

8

del

uni-

verso.

ALAMAT. — Señal, marca» — Malamatan— Dar señal, mardar prueba. Maíamat, sigtambién averiguar la verdad.

car,

nifica

ALA MAT.— Magalamat.

su

sakit.



Ali-

Di enfermedad. alang-alang No es cosa de Capagalangpoca monta. alang Conato, esfuerzo. Caalang-alangá guinaua Duda, indecisión. Significa también esperar. Alang-alang ka su bayad ku, ca da pilac sagú na Espera un poco el pago de mi deuda porque ahora no tengo dinero. M. Bosque— Alasan. Tierra poblada de bosque. Calasán L. Bosque. ALAT. Cerco. Mag-alat Cercar, poner cerco. AlaPon cerco ten ka su rubán viarse

la







ALAS.—



— al



semillero.

ALAXJ

— Cálao — ave

de grande como una gallina, que tiene un moño encarnado sobre el pico. .

color casi negra,

A

día se ciertas horas del reúnen varios á cantar un canto nada agradable. Abundan en los bosques donde

suelen ellos cantar. ALAXJ. ~ Ir a encontrar



AL.

9



AL.

á recibir al que viene. Inalauen ku silan. Les fui á en-

ejemplo,

contrar.

Variar, quitar, cambiar.



AL AU- An. —Visitar fermos.

— Atajar

ó

en-

dete-

ner.

ó Malimen.—

ALLAH.— Dios.-^Allah-

— Dios muy Bism— En nombre de Dios. — Mi Dios y mi señor. ¡lUah-kü! — jDios mió! Alug ALÜG. á madalem. — Valle hondo. taala.

alto.

illah.

—ALAUEN.— Defenderse del enemií^o, defender punto.— Alauen ca su pacacaid, — Defiende necesitado. AL AUN. — Saludar, con alguno. ALGAT. — Hoja de papel. —Dos Dua ALEM A. Muy sabio.— U- Allah alem. — Porque Dios Ma^^-alauen.

el

al

tra-

tar

alcat.

ALENG-ALENG —Se marea cuando sube poco. Malenguen su ig.— Estar el agua parada, que no dice de la

crece

ni

— Gastarse, acabarse gún Malengán su begás. — Se está arroz acabando. Jpamaleng-su apuy. — gcán.

al-

efecto.

el

Matafuegos. rodilla.

ALÍ como Alá. — A.

(iran-

de^ elevado.

Monda

piedras.

— Cuña. — Tranca de

ALIM.

ALIM

B. Balsa de paque navegan rio

la

abajo.

ALUM.— M. Ola del mar, ALUNGAN.— L. El sol.

Ipacasulú den su alungán.

Alumbra gán.

el sol.

— Medio

ALUS.-

Mautu

día.

pasar

adelante.

— Pasa, sigue

lante.

— No



alun-

Manalus.— Seguir

su camino, Panalus ka.

ade-

Di nin macapanalus ku.

me

deja pasar.

AMA. — Padre — Ama

bautis.

— Padrino.

Pakiama.

na



padrar.

AMAC, — Mañana.

-Amac

— Mañana por maAMAL. — Acción piadosa. Pag-amal.— Practicar dad — Ca-amal. — La piedad. — Pagag-amal. — Virtuoso,

mapita. ñana.

la

re-

M.

^

AMA-LIMA.— El

[)u]gar

ALID.

Hombre que

con

ligioso.

ALI-ALI.— M. pintii.

ALUL. los

Valle,

la pie-

ALEP.— La

tirar

L.

Tío. -Pagama-amaan. -Encom-

baja.

ALENGÁN. -^- Malen-

para

rabbi.

Illahi

hojeis.

lo sabe mejor todo. Así concluyen los moros los juicios, después de dada la sentencia, para que sea esta firme.

-

ALIMEN

Alid la

Comparación,

dedo

mano. lealtad

y seguridad.

AMANG. — Mang-amang-

Nadador.—

sabe navegar.

la

AMANA.— Paz,

á

puerta.

de

M.



niang.

Amenazar.

Pengagael que

— Amenazador,





AM. amenaza.

AM AR-M. Orden, mandato. AMAR. — Manamar. — Diesfuerzo, ahinco. AMAR. — IX^Tuiamar. —

,o





AMPUH.-M.-Desbordar-

lii^encia,

Balar la oveja ó

el

carnero,

AM.

gampit. ::::=Interceder, abogar por otro. Ca-ampit. Intercesión .-Pagagampit. -Intercesor. se el río.

nida

después, de a(]uí á poco. CA.-— Si condicional, en caso de.

ción.

Siendo esto

así.

AMBAG.-Pang-ambaí^-ucn. Arañar.— Cambag.— Araño,

-

M. -Interceder.

B.

nan.

Ma— Perdonar. Ampu-

— Ser

perdonado.

á tau.

AMIN.— A. y\men, así sea.

se.

AMIN

participación.

pulso.

el

AMISANDAU.-- Pasado mañana.

AMLAGUID.-Descmejante,

no parecido.

AMÓ

AMUNG.-Magamung.-



dad (]ue caiste.^ Amó.

AMPIC— AMPIL.

marse otra.

una

P^l

— Si

lo es.

patadión.

Magampil. -Arriembarcación á

ANÁN. — Pronombre tLse,

esa,

eso.

otro.

P^stá

pleto.

ANAP.^— t^scama

de pes-

cado.

ANAY

ó

ANET.

--

Anay.™ Clase de hormiga por demás destructora.

dre, ni madre, ni hermanos.

ÁMPIÓN.-- Opio. apoia



P:n

ANDAGÁN.— P:spiga de palay. Di pedtangcá su andagán. No salió la espiga.



ANDÁNG.— Viejo,^ anti-

en

ma-

guamente.

gampit.

Ma^

adonde:

y

ANDAUr

layo apilen. ó

de-

— Anán pan. — Ese ANAP Ó GANAP.^ Maganap. — Alcanzar, comGanapen. — commostrativo.

Mag-ampi n.—

gam pi n .—Alquilador.

AMPIT

Influencia,

ANAYATIN ó INAYA TIN. — Huérfano, sin pa-

Alquilar un animal para trabajar. Ampin. -Alquiler. Paga-

sánscrito



á tierra.

— Atracarse

AMPIN.

parte, influir, juntar-

Caamung.

pletar.



VA mono. ó Ubal. AMÓ. Así es, es verdad. ^Ya bcnal naulug ka? Ks ver-

sen-

tencia.

Tomar

Tomar

Am-

—Amnistía.

AMSAL— Adagio,

— Intercesor. AMBUL. — Perdigones.

AMI R, Jefe, Comandante.

ave-

pún, Illah-kú. --¡Perdón, ó Dios mío! Campunan á madakel

Peng-amboh.

su garac-garacan.

la

AMPÜN —Perdón. ngampün.

rasguño.

ÁMBOH.

agua de

— Ampuhan. — Inunda-

AMAY-AMAY-Lnego,

AMAY AMAY CA MAYÁ-^

Mangampuh. -Inundar,

cubrirse de

Dónde,

de,

— —

y\N

ANDÚ.

Palo ó jalo con que se pila y se descascara el

-

de semente-

clase

yerba mala para la ra, que se extiende como la grama. A A. .--Viruelas de agua. ANGA-AN.— Poner impedimento, estorbar. Inangaan VA me estorbó. akú nin.

NG



ANGACO,

Mangaco

-

Tinguin su pagangaco? Quién es el fiador? Vide yl/co. de Puerco monte. Apuesta. Anganan. — Apostar. - Caangán. Lo que se apuesta. ó Salir fiador.

ANGAL.

ANGÁN.—

ANGAT

NGAT.

PAGUENGAT.-Convidar.— Retar.

Capaguengat.-

Invitación. — Reto ó desafio. ANGAT. — l^storbo, ocu-

pación. -Cangatan. -Pastar ocu-

ANGAY.-Mangay.-

Ir,

andar.-Minangay P\ié, vino. Caangay. La ida, vevenir,



.-

ca,

Cuña

Tran

aldabilla.

ANGULAN

ANG

o Descrestar, qur

KÜLAN.

tar la cresta.

ANIYAYA. -Manguiya ya ó maguniyaya. —-Usurpar, tiranizar, matar, languinya ya - Asesino. ti rano, ANONANG.- Anonas, arbusto que dá la fi'uta en forma de pcc[uerio corazón, de carne blanda, toda sembrada de pepitas y apreciada de los naturales. Se parece



algo á los ates.

^AN SAC. -Paja de palay. ANCER. - Mananser. Atacar, acometer atacado. ó Ataque.

enemigo. acometido

al

— Senseren.— Ser

Ca[)anencer.

ANTAINr-Quién?

Cual?

ANTAP.— Maganta^)

— Juzgar,

— ó

opinar.

Caantap-CJpinión, parecer. Antapen.— Ser opinado. IJi an-

tapen —Irresoluto,

indelibe-

rado.

nida.

ANGGAP.— M.

Canto ó

coro de muchas personas.

ANGKA.— S.

La

ANKÜL..— P^l

cinturón.

ANGLAN — brazo. ANGUET

Aire,

viento.

mangatap.

pado.

ó

cifra.

NGLAY.

ANTARA.-M.

p:ntrc,de

por medio, intervalo.

ANTIl^.-- Maantil.— Lujoso.

— Caantil. —-Lujo.

ANTING ANTING —

Zarcillo.-— Mira la palabra Adi-

P21

—Liga,

prin-

ANTU.— Ese,

gue.

ANGUILANG. —

Ilan-

flor es

muy

— Árbol cuya

olorosa y de

AN

anguín. --M. ANGUIT.-

arroz.

ANÉS.— Una

ilan.

II

~

mucha

estima.

o,

a,

pro-

nombre demostrativo.

A N T U K A. adi vi nanza.

-^--

Acertijo,

Antuken

.

Adi-

AO

-- 12

— Pagantutuken ó pamaca antuk. — Adivino. — Caanvinar.

tuk.~Rifa—Pag-antuka- Rifar. ¿Qué cosa?

ANT UNA?— ¿qué es eso? ANUM. Seis. — Anum

—Sesenta. —Anum ga— APA. — Magag-apa. — Esaguardar. Cagagapa. — Esperanza. APAG — Batea, especie de pulu.

Seiscientos.

tus.



AR —Cocinar. Ipamagapuy. — Espetera —Enseres de Capal — apuy. — Barco de vapor. —Vino. Pagarac —ARAC. Hacer Pagarac nin — Hace vino sa de tuba. puyan

cocina.

vino.

tuba.

Arac

á maputi. -Aguardiente, anisado.

ARANG.— Magarang. —

perar,

bandeja grande de madera, que sirve para lavar la ropa.

— Mapalan L. — susaitan — Mapalan Tentar. El demonio está tentando. Capalan. — Tentación. APANG.— APED-ÁN — Albergue— Mamped. — Albergar APIA — Aunque. — Más APAIiAN

Tortilla.

que....

APIN —Alquiler— Maga-

— — Está

Aguzar tanto.

afilar.

Magarang á

muy

afilado.

ARAPUG. Hoguera. ARBA .—Miércoles.

— me—Así Hermano, nombran manos mayores á meno—Ari Mi hermano ARI.

a.

nor.

los her-

los

ku.

res.

menor. Los malayos les llaa7Íningsim, que significa también herniano, a. menor y es expresión de cariño. Pagarimar ó A

man

RIMAR—

pararimar. Profetizar. Cararimar. Profecía. Su mga paririmar. Los profetas.

— Alquilar males. Vide Ampin. A P IR- L — Abanico. — Mangapir.— Abanicar. APIUN. — Lo mismo que sánsampión. — Opio — Del apena. APOAP. —Pangapoap. —

profetizado.

Andar

avío ó enseres de la

apiñan.

pin,

ani-

.

crito

á tientas, no^ ver que tiene delante.

lo

APÜ.—Abuelo—Apu babay.

—Abuela.

APU .—Nieto,





— —Ser

Arimaran.

ARIMAU.— El

a.

tar

una madera,

Desbas-

pulirla.

ARTA. B.—Significa

el

cama,

A RÚAN.—Dalag— clase de

pescado que se

y en

cria

las balsas

en de

agua.

ARUS MARUS —

Calcinar, hacer cal. Capagapug. Calcinación, horno de

Bueno^ justo, recto.

cal.

cidad

APUY. — Fuego.— Paga-

tigre.

ARRUREM.—

los esteros

APIJG.— Cal.— Apuguen.



anunciado,

ASAD. — Medida de capagranos ó —Asaden. —

para

parecida.

cosa

'Medir.

— — 13 AT. Sudar. oASARBU — ATU.— Magatu. -EmbesAS.

ASAL.— Con ASA.L.

tal

que.

ting.

de cualquier maAsar bu pedsanditanin. Le echan la culpa sin saberlo de fijo. Asar bu su embalen —engka .Lo haces mal ó de cualquier manera. Incierto,

tir,





poco,

de pescado, Funda de almo-

ASEK. —

hada.

quepa más;

marindo;

da

grande que como pequeñas

árbol

la fruta

ciruelas agrias.

ASÍ. Masi. — La sal. ASÜ. — Perro. — Casuan. — - Mangasu. —Cazar con perros.

Perrada.

ASUK. -

Asma.

Maga-

ATAG. — Matag ó macaatag. En cuanto á, en lo to-

cante

á....

ATAGUI intento.

que

Ño

-Objeto,

Ngain

sirve? sirve,

i

fin,

atagui? Para-

Da atagui nin.— no tiene objeto.

ATAXIA del sánscrito uta-

— Ó,



— Si

Luis ó Juan. ATEP. Ñipa, techo de casa. - Magatep ó matep. Techar.

ataua

si

disjuntiva.

Juan

— Luis

ATING. - Sudor

-

Maga-

or-

~

Magatur. -Juzde algún



Juicio, sen-

Aturen en pasiva se usa con frecuencia en el sentido de disponer y arreglar cosa.

— Amayca

di

nengka aturen anán. —Sino eso. Aturan. —Armonía, orden de las cosas.

arreglas





AIJ. Ceniza. -Mag-au. Color de ceniza. A. — Magaua. = Salir, quitarse.— Aua ka san.— Quí-

AU

ahí. Pamangaua su mgatau.— Se marcha la gente. Pauan.— Ser rechazado.

tate de

AUAL —A.

Asmático.

suk.

Arreglo,

arbitro

asunto. Cagatur.

alguna

ASSEM.-Massem.-Agrio, vinagre. Assem —java. —Ta-

la

ser

tencia.

saco para que embutir.

M.

ATUR.

Apisonar

los tacos del fusil;

ua

ATUR

den, rectitud.

ASEK. — Masek,

aseken. apretar apretar el

— Atu-atu

caliente.

gar,

la tierra;

-Dentro de

fácilmente.

mayau — atu-atu matengau. Tan pronto está frió como

ASANG ó ASANGAN

— Agallas

acometer.

ATÜ-ATU.

nera.

— —

El primero.

Aual musim. Al principio de la monzón. Rabil-ul-aual El tercer mes del año ma-





hometato. ^Jumadil quinto mes.

— El

AUANG.— M.

ul-aual.

Nubes.—

— La atmósfera Auang-gumauang. — Espacio

Auang-auang. entre

la

tierra

y

el

firma-

mento.

AUA NG.— Banca.— Embarcación.— Mag-auang,— Embarcarse, navegar, Salisipan.—

AUÁNG —



AV.

Vinta pequeña con batangas y al rededor dindin de ñipa. Kinudang. Banca sin guarnición ni batangas.



AUANG. — »

»

AXAR.~ (Persa).

Achara.

-Axar mangga— Achara de

pieza.

admirándose. AY.— El pie.— Becung ay.

Kumpit

— Banca

Palasi.

la

grande forma de

— Vinta

grande para

batangas

grandes

viajar por el mar.

Galay.

— El

A^\ L.— La

como

¡Vah!

clavija.

ó coladera. Ayaken

ken.— Cernir,

AYAM.

—Animal

panco nues-

AYÁN



manso,

—Sentarse— Ayán

Siéntate.

ka.

Banco, asiento.

panco con apa-

Ayanán

AY AT. —Punto

final.



Aya-

ten.— Poner punto.

rejo de goleta.

AUETEN. - Clase

de

siempre viva,

AUID Ó AGÜIDAN." L. Pagauidan. —Llevar, traer. — Pacauidan. ~ Enviar^ remitir.— Cauid —Trasporte, traslación.

AUNEN.— Rescatar, libertad.

ó caya-

doméstico.

Kalaung.— Barco mayor el

-

colar.

tro.

que

es eso!

AYAK.— L.Tamis, cedazo

con armazón de tabla y

»

AVAP.—M. Vapor, evaporación.

mangas,

bote.

»

torbos.

Binaluy.— Banca grande ó lancán de una sola

que tiene »

AV.

14

dar

Ca-aun.— Rescate,

li-

Y ON —ACumplir

Mayon, ma-ayon

.

los encargos, aten-

der á todos.— Ayon ka canu dala cabenal - in - Atiendes al que no lo merece.

AYUG — Saliva, babas Maguiyug.-— Babear. AYUG á balbal.-- Perico

— Pájaro

asi llamado,

de

vi-

vos colores

bertad.

AUNGUEN. ^ Estorbo,

AYUNGUEN.-Marear-

Esembarazo. Pacaunguen. torbar, embarazar. Dala di Todo son espacaunguen.

se la cabeza por la bebida ú





otra causa.

-

-

15

B. La B llamada B en moro, segunda en su alfabeto. BAAD. Parte, un trozo.



es la

—Mabaad.— Partir,

hacer

Mabaad-baad

visiones.

di-



Cababasalán.

ó

lugar

de

^

— Calabazal

calabazas.

.

B ABASAN.— Hisopear, aspergear, mojar.

BABATAY.—Persona de

nin



sa ken canu mga tau.— Está repartiendo la comida á la

la

gente

ese niño? Es uno de mi familia ó es de mi familia. También se toma por famiPila i babatay san? lia.

BAAN.

Estornudo— Ma-

—Estornudar. BABA.- Mababa — Bajo, - Macababaan- Abajar, acortar.— Cababaan. — Bajura, lugar anegadizo — Sa baba —

cambaan. corto.

Abajo,

debajo.

—Mababa

guinaua— Humilde. Cababa guinaua Humildad.



cia.

BABATX3N,— Driza

ó

cuerda de vela.

BABAY. —

bra.

Significa

Mujer,

hem-

también her-

BABAYA.— Mababaya.—

cababal nasu tontería le desgracia. Cababa-

Alegrarse, gustar de una cosa. Cababaya. -Alegría, placer.

— Por

lan.





Cababayan.

BABAYDÚ. poquito.

BABANGUNÁN. —Es-

bengan.

á otro.

en una

parte,

vivir

en

de

di-

—Pequeño,

BABENGAN. — Maba

triste.

— Estar

melancólico,

Cababengan.

— Triste-

za,melancolía.

ella.

BABASAL. -

— Lugar

versión.

de un lado

carse, revolverse

tar

allá.

tonto.

— —Absurdo, necedad. BABALILIT. — Revol

vino la

Cuántas familias hay

ignoran-

— Rudeza,

Sabap sa

tipu nin.





i

i



mana. Tinguin su babay aitem? Quién es aquella mujer? Babay cu. Es mi hermana.

B ABAC— Rana. BABAL.— Rudo, Cababal.

familia Tinguin i vata Quiénes entu? Babatay ku.

Calabaza.

BABU.

—Tía, hermana



BA.

del padre ó de la madre. Puerco, cerdo.

BABUA. —

— Esta palabra

la

usan los mo-

ros con demasiada frecuencia para despreciar ó abochor-

nar á otro.

BABU Y B ABU Y. —Así se llama entre los

moros

la

enfermedad de perlesía. —Lapicero.

BAG BAGÁ — La

jada

— La

BAGÁ

á

barbillas del

manuc

— Las

L La

BAGAL.AN. L

rana.

Solera del

BAGAREN — Destorcer BAGAREN6ÁN. —La

piso.

.

lo torcido.

^

BAG AT. —Oleage

frecuente

tumorcitos purulentos. BACAIJ.— Bacauan. Árbol de manglar, de muy buena madera. Bagadelgadas así Cañitas cay.



BAGAYUÁN— —

BACB AG.— Maceta de los carpinteros, — Martillo.

madera que usan

BACNAL. — Zapato

de

otra madera.

BAGUKANG.— LlagaMembacukang. Llagarse.— Minembacukang su ay nin— Se

le

ha llagado

el

pié.

BAGXJLOD.— Banco de arena.

garganta, esófago.

ó pe-,

quena marejada. Marejada que se forma al juntarse el agua de un rio con la del otro, con el choque de las dos^guas. Sitio cercano al rio Pulangui en Bohayan, y en la confluencia de los esteros Tabungou y Maganuy, que forman el rio llamado Pandi, luego se llama Dancon el salán, y al unirse



Pulangui en la bocana, se llama Dulauan, donde está el destacamento de Reyna regente. Aquel es el lugar de la sultanía de Bácat que dista de Reyna-regente una legua



BAGUMBAYAN óBA GUMBAYAN,—L. Amor seco. B A G U N G — Azucena, flor blanca y olorosa. BAD ó SA BAD Par ,

porción.

te,

BAD AG. —Nanea. como una gran

Bubas.

Fruta calabaza larárbol llamado

que dá el también badac. ga,

BADÁN.— M.

Cuerpo.—

Cadáver.

BADANGÁ LAUAS —

Los miembros

BADAS.

del cuerpo.

—Látigo.— Ma-

madas ó badasán.— Pegar, dar de latigazos. Cabadás. La-



tigazo.

corta.

BAGATAO.

muy

entre estos naturales, que cubre la piel de rosetas ó como

madera sobre que descansa

gallo.

BAGALAD.

BAC

llamadas.

barba, quiconstelación Tau-

rus.

_ Enfermedad

paliza

Capamadás. —Zurra,





BA.

BADEN. — Tabaden.— Temblar, estremecerse. BADEN — Antes bien, .

más

vale.

l^





El cido al tiburón. tiburón. Grulla.

Arrancar planta, árbol. Baduten in su langun á pamuEstá arrancanlaan engka. do todas las plantas de tu huerta.

BAGA. — Los bofes. El pulmón. BAGANG. — Las muelas. — Bagangan. — La quijada.

BAGIMANA.-M. Cómo.? ¿de qué manera? O.— Nuevo. BagoNuevamente, hace poco. pan.



BAG



— Mozo, joven. sebang. — Luna nueva. BAGO AN. — Mabagoán.

Bago

á

BAGUMBAYAN.-Mira á

á

—Admirar,

BAGUNGUEN.-

BAHAGUl. — Magbaha-

gui

BAGUBR.— Mabaguer.

— Fuerte,

firme. Cabaguer. —

Fuerza, firmeza.

BAGUERENGAN.Mira á bacarengán. BAGUI. — Suerte, fortuna. Mapia bagui nin. — Ha

BAHAGUI--EN.--Ser

-

Palabra

Sabap

BAITA. —Carga que lleva

BAKEN AL. —Largueros para

veinte

y

el

piso de la casa.

BAKIA.— Coral. BAKtT.— Tejido y

BAKTI

— M.

que

suele

cuatro horas.

kapada

Allah.

Servir á Dios.

BALAGUEN. —Bejuco. balalGUEN lañan.

— El

palasan.

B AL.ALA.— De este ha-

»

cen los bastoncilos para pegar y de él hacen sillas.

TANIKIT— Es

» el

balal a

dos más

— Huracán.—Fuerte

de ñipa

ó de buri que sirve para llepara guardar el palay. var

dichoso.

—Baguio.

i



la gente.

van.

tormenta

i

de dos sentidos. ^ bahasa kilala-in La lengua da á co-

bangsa. nocer la persona.

te-

BAGUIO Ó VAGUIO.

di-

Cahabagui.— División.

BAHASA.-Palabra, idioma.— Bahasaá dua maana.

nido buena suerte.

BA GUI A N.—S. Baga—Bienaventurado, Santo,

— Dividir.

vidido.

Cabagoán. Impresión, novedad. Olas del mar.

Cara

marisco.

BAGUMBUÑ. -Cañizo.

estrañar.

BAGUEL.— Marejada.—

Bacumbayan.

col grande,

mama.

—Bago

pare

mismo

BAGUK.—

BADI.— Machete.— Tabas.

B ADÜ T .— Mabadut. -

BA

BAGUISAN.— Pez

»

como

pero tiene los nuralos.

KANINURA.—

Tie-

ne la piel rojiza y es delgado.

durar »

NEGUET —

Es muy



A



BA. blanco y de nas sillas.

se hacen bue-

él

B A.T.AGUBN N 4NG

— Es

muy

bejuco

AUAG.~Es

»

.

grueso.

como

be-

juco y de él se hacen buenos sombreros. A Bastón.

B ALAL — .

BAIíANTEC.-L.Hombre trabajador, activo.

instruido,

BAL ANA. didura balaná.

-

Portillo,

ó abolladura.

— Resquebrar.

hen-

— Mem-

BALANAC— Lisa,

pes-

cado bueno.

I



BALATON .—Mongos,

legumbres del monte. Pembala-

BALAUAG.—

uag.

de

fusil.

BALANCAY— T. Alto, largas. BALANGAYAN.—B. Sur. El norte y BALANGUI A.- Contra-

de piernas

el

—Cabalandia.— Con-

trabando.

BAL ANTA Y. —Tiras, ó cosa parecida. BALAN TING.— Pinga

palitos

ó palanca para llevar algún peso entre dos. Binalanting cami si Pedro. Hemos llevado en pinga Pedro y yo.

BALANTINGAN.-Conla

balanza.

BALA S. — Recompensa,

BALAU AGÜEN - Tra-

BALBAL.-Brujo, duende. Mabalbal ó mamabal. Brujear, hacer brujerías, Balebegan.



BALEBEG.—

— Hacer

las diligencias,

pro-

Cabalebegan. Diligen-

curar.

esfuerzos.

BALEISON.— El

cabo-

negro.

BAL.— Embal-Enibalen.— Hacer,

La

trabajar.

obra,

el

Caembal.



trabajo.

BALENGCAT.— Cesto, canasto.

BALENGA-DADA



Rastro, señal de haber pasado. Cicatriz.— Baleng á panu. Picado de

BALEN G.— —

viruelas.

BALERANG.— M.

Azu-

fre.

BALES.

-Sentido, signii bales na ba-

¿Ngain

ficado.

hasa entu? ^Qué significa esa palabra.

B ALESEN.— Rematar.Concluir.

galardón.

B AL ASA.— Manguímbapembalasa. Agradecer, dar á de quien recibió. AT. Balaten.— Extender. Balaten su layac. -Extender la vela. lasa,

BAL

BALATIC — La

atravesar.

vesano.

cias,

PANG. — Culata

trapeso de

— Cruzar,

BALAUAG.- Tartamudo.

BALANCA SA SINA

bandista.

BA.

lación Orion.

conste-

BALET.—Isla. BALIBAGO.—Balibago. Árbol

así

llamado de

cuya

corteza se hacen cuerdas.

BALICATA.-Forastero.

BALIC-MATA— La



BAL.

BALIG.— Adulto.— Akal balig.

— Hombre de

que tiene

discreción,

edad de

la

discre-

BAL.

19

Viudedad.

BALOD Ó BALUD —

B. Manojo.

-

Hacer

Baluden.

manojos.

ció a.

B ALÍ G.--Magbalig.- Cambiarse en otro.

BALIG Á TEBÚ-Zumo de caña dulce. BALIit AGAlP.—

Palma-

Higuerilla infernal.

cristi.

BALIKAYAÑ

Ver

gonzoso.

BALILA,— Pembalila — medida de granos. BALILIT.—Balate, ma-

Rasurar

BALÓN.— T.

Pozo

de

agua.

la

BALÓN,— Lugar llamado por nosotros Bonga, donde hay^ma numerosa ranchería de moros, y años anteriores hubo una colonia de deportados, que tuvieron que abandonarla por las inundaciones. Está á dos leguas de

Tumbao

río arriba.

BALUGO.— Gogo.

risco.

BAL.INBINGAN. -Vide Barimbingan.



BALING.—

Mabaling. Retroceder, volverse.

En-

redadera que machacada hace las veces de jabón.

BALUNU.— Vide

Ba-

runo.

BALISUCAT.— Persona diligente, activa. Cadsucat.



BALUTUAN.-Provisión. Balutuanán. Proveer,

surtir.

BALUY.— Mabaluy.

parte posterior de la rodilla,

Volverse otro ó cambiarse en otra cosa. Mabalu-in ó mbalu-in á

el jarrete.

piirac

Diligencia, actividad.

BALITEKBNAN. BALITUDA.irresoluto,

La

Hombre

su tamuc.

cocho. Vide

tonto.

BALIUAN. Baliuanán. ~ Cambiar, sustituir una cosa



BAN A. -Mongos grandes BANALÁN.— B. Camarón grande.

levado.

sirve para luz.

BALIOANAG.-

Claro,

Macabaliuanag. — clarar un asunto. Hacer despejar el cielo. Hacer luz

claro

con

bastante.

la luz

un

balo.

—Luto

BANALI — Racina

,

que

BANAUA.— Hinchazón. BANCÁU. —

Lanza, arma blanca propia de moros y de

monteses

BAN AY





NaSe ha

Cadáver, C cuerpo muerto. Se llama así el cadáver de muerte violenta.

á.

Balo-

BANDI. -Ancla. BANDING." Mabanding,

lugar.

baliuanag su languit. serenado el cielo BALO. Viudo,

biz-

Bang-bang

por otra. Su binaliuanán. El antecesor á quien ha re-

con

— Capitalizar.

BAMBANG.— Pan,

ó duelo. Cabalo.

.





BAN.

pembanding. Comparar, cotejar uno con otro. Deliberar. BANDTJS.-Tronco de ár-



BAN.

BANIUl

.

— Mariscar

BANEG ó BENGÁN.de golpes. —Acardenalar.

Cardenales

Banengán.

los

BANEGAN.

Estampar,

Tancal de plátanos ó de camote.

BAN G ALA. —Camisa, Traje

tanto

á

malendü.

BANGAUAN.-La puerta propiamente la

el

puerta

BAN-GBANG.-Pan,

bizco-

cho. Bang-bang á kilanad. Melada, tostada de pan con miel.

BANGSA.—

S. Vansa. Raza, condición, nación. Kulang i bangsa.— De baja esfera. Bangsa, Título, diguidad. Vide Minted sa mgued.





BANGS AU AN .—Noble, de famiüa bansauan.

BANTAY.-Guardia. Mag-

— Hacer guardia. Ban— Garita, lugar donde tayán. bantay.^

BANTING.— Magbanting.

Campana. la cam-

— Tocar

Badajo de

la

campana.

BANTUG.— Magbantug.

hembra.

marco de

ra-

pana. Dila á banting ó basal.

talar.

BANGALUS.-Venado— (abertura),

L. Portillo, jadura ó rendija.

está la guardia.

marcar, imprimir.

Bangala

.-

BANKIL.

BANTA.

bol.

distinguida. Bara-

Muy

noble, ilustre.

BANGÜEL.— Calzo

que

se pone debajo de una ma dera para sostenerla y levantarla. Soleras del piso.

BANGUN- BANGUN.

— Los

dos palos del carro ó canga que encierran dentro al animal que la arrastra.

BAN I h DAN .—Las

ca-

deras.

BANISIL.— Caracol

pe-

queño, de mar.

BAKISILEN.— Alear taz,

20

cucurucho ó paperina.

Grande, distinguido. BantuSer alabado ó engranguen. decido Magbantug á guinaua. Soberbio. Capabantug á guiVanagloria, soberbia. naua. Mbantug. Vanagloriarse. Ca-





BANTULINAY



magón, árbol de madera negra muy preciosa que sirve para muebles.

BAJNÜC Ó

BANUG —

El águila.

BANUG A UBAL,.— BANUCAG.— El pelo, cerdas. B A N XJ I T. — Anzuelo Gavilán, milano.

clin,

para pescar.

BAiN XI.-M. Hermafrodita. BAO.— Olor— Magbao—



Oler Su kayo entu icapabao á tanto Ese árbol despide muy buen olor. Macabao akó sa mamut— Percibo



olor agradable.

B AON 6-.

Cascara entera

de coco.

BAPA. — Tío

político,



— BAR.

BARAIBÜN. vello.

Marabung



— L,

21

baraibun.

i



BAR AT.— Lluvia Bende-

Allah ya mabarakat-i naQue Dios nos bendiga. Cambaracat. Bendición, mi-

tación de

—Sud — —Nord—

milagros. Efectos

Barat-laya.

— Barat



BARAÜ A.— Grulla

garza cali-

de color

grande,

BARIG — La

medalla.

á

Balig.

varias.

Las

patillas.

BARIS.— Acento— vocal

.

yerba que se cría en los terrenos bajos, que suelen inun-

en

la escritura

san

— Poner

árabe

BARIUT. —

saco tejido de buri.

de palay.

clase de glosina. así

bahia-IUana,

—:Bari-

las vocales.

dar las mareas, y suele salir muy espesa y lozana, causando mucho daño á las sementeras

la

ó de

TEBU — Mira BARINGBIN6AN. — BARIG

-

BAR AS. —Barasan. Condonar la deuda, perdonar. B A R Á S Especie de

BARÁS.—Sitio

de

ceniza.

dad

mado en

laud,

Barat á pat El Diluvio. Barat

este.

lluvias.

varios, mercancías.

Cosas

— Es-

—Tiempo

BARAKAT.-Milagro.

B ARANG B ARA,N G.

abun-

barat.

pulu gay ó gay á barat

lagro.

BARANG.— Clase,

lluvias

oeste.

mi.

BARANDIA.

Musim á

dante.

cir.

Embarakat.— Hacer

ma-

riscos.

Velludo.

BARAKAT.—A.

BAR.

BARASI. — Sigay,

El

Bayón,

BARREBET. —Suman,

BARRURAU. —Árbol

lla-

del fuego

al

—Dap-dap—Todos

cambia la hoja y de nuevo se halla cubierto de flor, de color carmesí muy vivo. Vide Bet-

Sur de Mindanao, ocupado antiguamente por nuestras armas, y ahora tomado de nuevo en 1 89 1 para contener á los malanaos. Hay un destaca-

los

mento y tiene alh' contiguo una ranchería de moros amigos. Al Este tiene el destacamento de Malabang, como á una legua de distancia, cerca del sitio donde estaba el fuerte de Corcuera,

A. Deshacerse, A descomponerse. —No cumplir

llamado de la Sabanilla, cuyos muros se conservan en parte.

años

al salir esta

ruroti.

B RUB

lo



pactado.

BARUCAN.— L. Manga de camisa ó de chaqueta



El brazo.

BARUNGUIS. ^

fruta

acida.

- Árbol

llamado, que da la encarnada y algo

frutal asi

— 22 BAR. BARUNGUIS—Ar busto ó planta de la clase de palmas, de cuyas hojas se

hacen

como

tejidos

petates

y

BAT. ñas de las batangas de la embarcación, y á los palos que las sostiepen suelen llamar los

moros

catic.

BATAUI.—Botones

bayones. Ranchería de moros en las orillas del Pulangui, cerca de la laguna de Ligauasán. ó

—Color. —Ngain que batee —De que su bangala

NIJ.— Árbol

lor lleva la

eamisa?

que se coco y

en

BARUNU

BALU

frutal

asi^ lla-

mado, grande como

man-

la

parecida también, de un ácido agradable. BAS. Bagazo. residuo de la caña exprimida.

y

ga,

la fruta





BASA. — Magbasá. — Mo-

—Nabasá nin—Se mojó. B A S A C. — Sementera.

de

oro.

BATEG

igual

var-

na.

i

co-

nin.^

BATEL — Gusano cria lo

el

blanco tronco del

mata.

B ATEMB ATIC. — Cua

jarse la cera, la leche.

BATÍ— Cuñado, BATINGó BANTING

jarse

— Campana.— Pembitinan

Tierra baja y de agua, donde se siembra el palay. Mbasac L. Trabajar sementera. Pa-

banting.— Campanario.— Pem-

babasac — Sementerero. BASAL*.— Badajo de campana.

BASAN.-Muestra, ma ó regla.

BASAYAN.

— BASI.— Tal ser — Di balingan tar.



nor-

puede

—Pue-

den ser que no vuelva. BATA.— Ladrillo— baldosa.

BAT ABUL.— Corona de laurel, láurea.

B ATALU A.— Pembatalua

— Sortear.

-Campa-

Cambatalua.



Sorteo.

BATAN6. — beto — Caño ó chorro

en-

abejas,

BAT JO. —LANTAN.-Co-

raza con planchas de cobre. ó Pie dra. Bato. balani. Piedra

— — VATO— imán. B A T U C—Tos.—Emba—Toser. — Batuc pragor. —Tos BATUNANG.—Macambatunang. — Varar, —Penbatu-



tuc.

seca.

nang su avang.

de

agua.

Varadero.

B A T U N B N .—Desatollar.



Batunen su layag. EsBatunen su siLevar anclas.

tender velas. pit.

Letra,-alfa.

BATANGAN.— Las

jambre de

BATO

astillar.

basi

banting.

su

nero.

BATIOC AN. -Abejas, la

Desbas-

vez,

basal

su





BATUNGAL.

PEN. — Sarro,

NI

á suciedad de

los dientes. ca-

BAIT.

—Galápago. Bau

na





BAN. lay ac

Mastelero

.

BAU

.



23

-

BAY. BAYANEB.-Pintura

- Olor. MangueHuzmear, olbau. Baud. fatear. Vide Bao. Bang. Caña de que ha-

polvo.

cen los lazos ó trampas. Hierba olorosa que usan para guisar el pescado. BAIJR. Mezcla.- Men-

Maricón. nada. se llama boyos.

baur.

lar el

—Boa. B A U S .—Venda.—Bau—Vendar. —Bausán ó bauasán sa mamis. — BATJTIS. — Bautismo. — Magbautis. — Bautizarse. Nag—Bautizado. BAY ó BEY. —Señora. —Mujer de

rarlo.



.

— —

BAUING.—

— — Mezclar, revolver. BATJS — Culebra grande.

san.

BAYANET -Átomos del aire.

BAYAS. — Persona



-cristiano.

hija

cipal

familia prin-

ó noble.

BAYA-BAYA.-Magbaya

contento.

—^Alegria,

tener

— baya.

Cambaya

BAYO.—

BAYA-BAYA.—Pensar,





Baya. seguir su voluntad. baya ka. Mira ó piensa si te



conviene. Baya.— baya ka.— Quede á tu cargo ó como dicen: tu cuidado.

BAYABANO.—

Guayaba-

Magbayo.— para

palay

Pi-

descasca-

BAYOC. Versos,— Embay oc. -Componer versos, recitarlos.

BAYOCONG. -

Caracol

pequeño de monte.

BAYTJ. — Bayuun

pa.

-

Apisonar

su

lu-

la tierra.

BAYUC MAGBAYUC. Aventar

el

hipa.

la

quitada

la

palay

para

qui-



Bayucan. Ser por el hipa

viento.

BAYUG. — Magbayug.—

Pasar

contento.

afemitiruray

BAYATJ IBA Y AU. ^

tar

— baya. — Alegrarse^

En

Levantar peso.

Confitar.

bautis.

en

el

buen ó

el

mal

olor,

percibirse.

BAX A MAGB AX A. —

Leer.

BEC ALAN.— Las

deva-

naderas.

BEGAL. — Desatar,

lo

que

soltar

está atado.

no, árbol cuya fruta es grande,

BECAU.- Retoño.

de forma de corazón y algo

BECKALAN.— Hilvanadera.

agria.

BAYABAS— Guyabas, arbusto que da una como peras pequeñas.

fruta

B A Y AD. - Deuda. —Ba-

—Ser pagada Mabayad. — Pagar

yadan.

la deuda.

la

deuda.

Madejar

el hilo.

BECKBS.— L. Manojo.--

— Hacer manojos. BECONG.—Jiboso, encorvado. — Madera corva, BEDTANG. — L, Loco,

Beckesen,

tor-

cida.

BED.

24

demente.

BEDUNG — L.

BEGAS.

El gato. Arroz. Animal de

BEGUEK. —

cuello corto.

BEKEL. — Mbekel-bekel. — Amenazar con las armas. BEKEN. — No, no es BEL ó EBEJLi. — Humo. — Macabelán ó pagabelán. — Ahumar. — Nabelán su seda. — El pescado está ahumado. Capagabel. — Zahumerio. BELALA.— Bastón.— Belalaán. — Lugar de bastones ó pegar con bastón. — así.

el

Nombre del monte llamada vulgarmente Pico-cogonal, que está cerca de la bocana del Pulangui, brazo Sur, y por su altura se descubre á larga distancia.

BELEG-BELEG.-BorraMbeleg.— beleg. Embriagarse.— Nabeleg. be-

cho, beodo.

— —

— Se

embriagó. AL.— Verdad. Beaal á guinana.— De todo corazón

leg.

BEN

BENAL-BEBAL.-Así de

es,

mente.

veras.

— Verdadera-

— Macabenal

ó bena-

—Asegurar ser una cosa verdad. — Pasambenal. — Ven-

len.

tilar

frente ó

parte superior de la cara.

BENEC Papera.

ó

—Buche

BENED.

BENEG



BENGALA.— ó La

Bangala

camisa.

BENGAN. — Mabengán.

— Callar.-embobarse. Nabengán. — Callado, atontado. — Binabengán. — Calló, enmudeció'. Bengang. — Distraído. BENGAUA.— La entrada de casa.

— El

pié

de

es-

la

calera

BENGAUA NA LU

TANG. — Tronera, lugar por donde

sacan

la

boca

los

callones.

BENGCAG.—

L. Abrirse ó agrietarse la tierra por la sequía ó por otro motivo.

BENGÜEL.—

Pedrada.— Mabenguel. Tirar piedras, lanza Binenguel ku su bohaya di aku macasugat Le tiré la lanza al caimán y no







le dio.

BENGUI. —Enfermedad en que se hinchan las glándulas.— Hinchazón que produce el dolor de muelas.

BENGUIT— LechuzaBENGUNGAN.— Caracol grande. BENIH.— M. Semilla —

buho.

BENTANG.— Taciturnidad.

BBNDAHARA— S. Se

ñor. Tesorero.

BEN. Mabened.—

Bené en Tiruray.

ó discutir una cosa.

BBNANG.— La



tumecimiento. Entumirse.



de ave. -Cabened.-En-

— Bentangan —

Pastar ta.

citurno, esquivo ó atontado-

BENTUL -Garrote,

por-

ra.

BERHALA— M.

Ídolo.

BERNIA GA ó BABIA







BES.

25 GA. — S. Comercio. — Magbaniaga.— Comerciar. BESUG MBESUG. ~

La

caña del palay formando ya la espiga. ó BERÁrbol llamado

BERRUROU RURAU. —

dap-dap, y árbol del fuego. Tiene espinas y se cria en las playas y orillas del rio. RanTi ru rayes en el chería de otro al sitio así llamado Dimapatuy, del lado rio en una de las faldas del monte Pico-Cogonal ó Bellaman los lalaan, como le

BBTAD.— Ngain

^como

i

Estado, situabetad engca?

estas.^

BETAD.— Mabetad.-T^ocursi

san.

ca

Ibetad

colocar.

ner,

— Pon

su

allá la silla.

BETANG.— L.

Dote que hombre á los mayo-

paga el res de su mujer.

BETANG AN. -Trabajar BETAS. —Mbetás -Atravesar, pasar

al

otro

lado





AtraBinentás su Pulangui. vesó el rio. Binetás su kayo la

madera.

BETAY.—Mabetay,— Pede golpes. Betain Te van á pegar. Espolón de gaLa laBetec á palag.

gar, dar ka.



BETEC— llo.

manos,

B E T O A N— Ampollar,

salir

ampollas.

BETÜ-Retoño. Mbetú.-



Retoñar, crecerlo plantado. Resoel tumor. nar el tiro.



Reventar

BETU.— Callo— Mabetii. Calloso.

BETÚ — Betüen ó betuán.

—Nombrar — Ngain Qué nombre

in.^

le

ibetúan

han puesto?

Significa también atribuir.



el

BIAG. Encender, atizar fuego.— Biaguen ka su apuy.

— Atiza fuego. BIAG — Mabiag ó mamiag. — Cautivar. Biaguen. Ser Cauticautivado. — Nabiag Cabiag. — Cautiverio



-

BIALA.= Atarraya. =Rcd de pescar que se extiende y recoge enseguida.

BIAO.— P>uta

BETEL.— Mabetel.— Es-

la

tar.

BIARRÜN.-P:1

Trompo.

tíndalo,

madera encarnada, muy dura y muy apre-

árbol de fuerte,

ciada.

BIAS —La

cara, el

sem-

blante.

BIAS.— BIASóMbias ^ bias.

Cosas

sin

varias.

— bias

sa duna.

hay muchas

tirar el brazo.

árbol

del

forma de una castaña, de cascara dura, de la que se extrae el aceite de lunibáii que es bueno para pin-

kel á bias

ringe.

BETIC— L.

vo.

bmibán de

pasta ó barro con las manos.

Atravesó

BET BETIN.— Romper con las

el

naturales. ción.



—Mada-

su mga. tau

En

el

mundo

clases de

bres.

4

hom-



26

BIB.

BIBIóCAMBIBI— Al mejas de

— —

Cauyag. La vida. BIBID -Barrena.-Bibiden ó buribiden. Barrenar. BIBIDÁN.— Madeja de



.

BIBIDEN

BURI

y

BIDEN. — Retorcer cuerda.

BIBIL. Puun

— Los

sa bibil

de sus el labio

ropa,

labios.

Ha

in.



salido

ha dicho. también

labios, él lo

BIBIL

significa

inferior.

Demisan á

de

labio grue-

— Belfo,

so.

binario.

BIGÁN.

— Ser



con

Levantar manos.

las

BICATEN.-Pembicaten.

—Limpiar

el

BICXJA.

cogon.

—Lanilla

ó pelo

la tela,

BICUBUNG.—La

qui-

del barco.

BICUGUNG.— Las paldas.

— Luc

es-

ábicugung. El

espinazo.

BIDÁ. bidá

silan.

unos de

—-Distinto.Son

los otros.

BID AC. el

Em-

distintos los

Las

BIGUIS.-Atar

en

juego de ajedrez.

BIDADABI ó BIADA DARI.— Los ángeles.



manojos.

ser bueno.

BIKENGUEN.— Enfrenar

el

caballo.

BIL A — Tributante,

va-

.

sallo.— Este es el nombre que dan los moros á los monteses que les tributan. Bilan ó bi-

—Ser pagado — Bilanes se llaman el

buto.

tri-

los

monteses que están en la Este del seno de Sa-

rangani y se corren hacia la laguna de Buluan. Bilanes son también los infieles de las islas de Sarangani. BILANG.-Mabilang ó milang.— Contar, numerar. Bilangan.— Ser contado. Bilang pan. Inclusive.



— —

BILANK.— Mabilank.— Atar, encarcelar.-Binilanko.Encarcelado. Bilankoon ó bilangoan. Cárcel, prisión.



BILEGó BILÁ-.Ojizaino, bizco,

fichas



BU ADSANA. — Fingir

parte

BIBITEN.

Dar.-Bigaín.

tiene paperas.

radero.

peso, cojer

Deshonesto,

dado. Binigay. Dio. Persona que BIGXJI.

laan.

-

lla



sensual.

BIBINGCA. Clase de golosina que usan estos naturales, hecha de harina de arroz y de miel ó azúcar. BIBITAN. - Asa,- agar-

de



BIGAÁN. Concubina. Bigaán á mama. — Concu-

BIGAY.--

hilo.

bibil.

BIG.

BIDSULAN.— Prender fuego.

rio.

BI-UYAG.— Mauyag.— Vivir.



de mirar atravesado.

Mbilabit,

— Bizquear.



BILIIBLI.-Carnero, oveja.- Bumbul á bilibili.— Lana Cuarto. --Cada.

BILIC—



BIL.

uno de los departamentos de una cosa.

BILUAR.-- Atalaya. —Vide Biruar,

BILUG

ó tangbilug.— Tartamudo. --Mangbilug.-Tartamudear.

BIMBAN.-No



in-

fijo,



cierto. Bimban á mana. Ambiguo, sentido dudoso.

BIMBANG.-Consolar que está

al

triste.

BIMASAKTI. M.— La Vía-lactea.

BINALUY.—Barco, barcación.

— Banga

BI NANGA

donde

se

pone

em-

agua para

el

refrescarse.

BINANGANGAUI mies, cosecha. BINANING.—Color

DEN.— La amarillo.

la

Binaning-maputí.



- Destruirse, perderse. Mabinasá. -Malograr, malgastar. ría,

.

Cabinasá.

—Ave-

destrucción.

BINATANG --Animales. Su mga. binatang. les

de todas

á pedlulanan.

—Anima-

Binatang Acémilas, ani-

clases.



males de carga.

BIN AUS AN. — Cadáver

amortajado.

BINBING.— B.

Cargar,

BINIGUIÓBENIH —

M. Semilla, grano.

BINGCUG.—Torcido.—

—Vida —Torcer,

Calakau á bingcug. ciosa. Bingcuguen.



BIN.

B INI AG AN. -Limpiar cogote.

el

BINKIS.-Rollo de

papel.

BINTANG.— M.

Estre-

lla.

—Bintang-biduc.

yor.

Osa ma-

.

BINT ALAN.— Colocar el hilo

al telar

para

tejer.

BINTANG.— Bintangan ó bintanguen. Alargar, rar ó desarrugar.

esti-

BINTI.— Mbinti. —Juego bárbaro, que consiste en parar

uno

que

golpe

el

le



otro con el pié al cuello de su pié con toda su fuerza, y

gana

si

consigue derribarle.

BINUBUG.- -Basabasa.-



Sopa de arroz muy clara. Almidón. Malingan á binubug. Caldoso, que está clara





la sopa.

corto que usan loS naturales para los trabajos del campo.

BIOLA.— El BIRA.

vi-

violin.

Persona que tiene

los ojos atravesados.

biran ó bilan



parte de Sarangani, asi llamados.

Monteses de

la

BIRING.-Un peso de plata.

BIRU —Color á languit.

levantar peso.

^

— desviar.

BIN U GUIS. —Calzón

Amarillo claro.

BI NASA

27

muda.

— Azul

Azul

azul.

Biru

celeste. Biru

claro.

BIRU AR. — Baluarte

ó

atalaya que suelen tener los moros para su defensa.

BIRULANG. — Zambo,

de piernas torcidas. BISA. Veneno.



Cabi^



~

BIS-

— Ser

1



BIT.

envenenado. BISAY.— Mabisay.--Ron}-

saan.

rasgarse el vestido. Rasgadura. Cabisay. perse,



— BISEN .— Cecina.— Mangabisen — Acecinar BISÜ. — Sordo. Cabisú. — .

.

Sordera.

BISUCAN.

---Espetar,

atravesar con algún instruinento puntiagudo. L. Punzar, pinchar. BISUK.-— L. Tenedor.

BISUGXJEN

BITSÜLAN.— Mamitsu-

— Prender fuego

netas. »

BERICOR Y BERA

SAP.~~M. Cometa.

BIT ON.

BIUANG. — La izquierda.

el rio Pulangui llaman sa biuang (izquierda) á la costa de mar que corre hacia Sarangani, y la de cauanmt (derecha) á la costa que corre hacia la

— BIUAUG

bahía

Illana.

ó

BUG. - Basabasa,

BITSARA ó BITIARA.

brac.

BINU sopa

de

BRAG.— —Separarse uno de

Ma-

clara

BLAG

á la maleza.

canasto

Los que viven en

arroz

cogon ó

Cesto,

de bejuco.

al

lán su apuy.

-

ó

otro.

— C onversación. — Reunión de — Divorciarse casados. algún asunto. BOANAUAN su mga. gente para — Pediluvios. — ColBITIN. — los

tratar

ay.

Bitinen.

gar,

suspender.

BITIN AN. —Percha-col-

— Cabitin — Suspensión. — BITUUN — Su mga bituun.-Las BITUUN.— Utara. — M.

gador

.

P:strella.

estrellas.

Estrella polar. » »

GUIUBAR.-El Orion.

BlDUC. — La

Osa-ma-

yor. »

LANGAU.— Las

Ho-

yadas. »

liALAN

isu mesen

sa

alungán.-La Vía-lactea. »

MACABENGÁS. -Estrella

»

de

la

mañana. í .—Es-

MASGA.B UM trella

de

Bohayan. -Lugar de caimanes. Se llama Bohayan la comarca del Pulangui ó rio grande de Mindanao que comprende desde el sitio de Bonga, dos leguas arriba de Turn bao, hasta Reina Regente, que está á tres leguas más arriba de Bonga. —Listón ó B O TI cinta estrecha de seda.

CAN.

ERAJAMA.—ídolo.- BeA. y Berhala M. signimismo. BRÜS. Espiga de caña,

tul.

fica lo



carrizo ó yerba.

BRUYUT.—Bayón.

la tarde.

TaTAP.— Estrella

»

BAGÁ. — Taurus.

fija.

»

BERIDAR.— M.

Pla-

»

BOANGAN.- La lotería. B OH A Y A. —Caimán.



BÚA. Bola blanca que se forma dentro del coco cuando está maduro.

MISSING PAGE

MISSING PAGE

MISSING PAGE

MISSING PAGE



c.

— Partícula malidu guinaua ku, — No voy á CA.

CAAYON. — Armonía.—

causal.

Di akó munut, ca

i

se-

guir porque estoy

CA

ó

la 2.^





sado,

y calugat

—Pacay

poder,

— cansancio. capacay. —

poder. Prefija esta partícula á los verbos les hace pasivos, siguiendo la final an el

—Malimu.-Amar.- Calimuan. —Ser amado. Precedida de numerales y unida á hace ordinales. — Como — Dos, dua, Icadua,

la

los

i

les

telu.

icatelu.

— El

tres.

segundo^

el

ter-

cero.

CAAMPIT. -Intercesión.

CAANÁN.



Irrupción,

invasión.

CAANTANG.- Prudencia,

discreción.

C A ARGAN. "Escarmiento,

castigo.

CABABA.— Bajeza.— poquedad.

triste.

KA.—rPronombre, persona Tu. CA. Unida á los adjeti vos y á las raices de los verbos los hace nombres abstractos: como pia, que espresa la idea de bueno, prefija la ca dirá capia, bondad. Ltigat expresa la idea de cande

sonido armonioso.

C ABABA

i

guinaua.-Hu-

mildad.

CABABASARAN. gar de reunión de gente. Diversión.

Lu-

mucha

CABABA YA. —Alegría.

— Contento.

CABACAN

yNabacan.-.Estar medio vacio el payan, ó sea el granero ó lugar

donde

se guarda el palay.

CABACAN. -Un rio afluyente del Pulangui, procedente de su nord— este en la parte del alto. -Pulangui, com-

prensión de Matengauanán, que viene de los montes poblados de Manobos de la parte de Dávao. En su desembocadura vive la Bey Laga que da nombre á la ranchería de moros que hay allí, viuda del dato Unsag, el más distinguido que había por allá. Fuerza,



CABAGUER.—

poder.

CABAGUIAN. — Di-

cha, felicidad. 5





CAB.

CA.BALAGA. —

Pronto, al instante. Cábalaga ka muli sa ingued nengka. Vuélvete ahora mismo á tu pueblo Valor, significado. Ngain i cabales na bahasa entu? Qué significa esa palabra?

34

— CAB. CABETIC— Martinico.— Ave de pluma

CABANSIEN.— Desme-

CABILUG.— Viento que viene del lado del barco. EsCabiten. carbar^ coger, sacar. Pavo, a.

Es

CABO.—

CABTANG.— El

la

que hay en la entrada laguna de Ligauasán;

tiene este

y

un estero y

CABAUT.

inme-

por la parte Este y al Sur. ó capabantuc. -Grandeza, exaltación. -Cabantuc á guinaua. Soberbia. -Murciélago grandiatos á la

que mira

islita

al

CABANTUC



CA6EG

CABEGAY.--Don,

regalo.

CABENAL.— La

razón,

verdad.

ras

.

CABUKAT.— Clase

de que tiene las cañitas cubiertas de espinas como pelo, y da mucho escozor cuando se coge con la mano. —Locura,

yerba parecida

las juntu-

CABUSIAU.— Rebelión, alboroto.

CABUTA. — Ceguera. —

Falta de vista.

CABUTTAAN

ó

CA-

BÜDTAAN.-Charco,

loda-

ser pellizcado.

CABENSIAN. —Maleartomar mala costumbre.

CABEREC—L. Vahido. CABBRREC— Verbosidad, charlatanería. tuación.

Ngain

su

nengka.?*

Como

estas?

si-

cabetad

CABETASEN.— TransiDi caNo se puede pa-

vadeable

betasen.



el rio.

sar, es invadeable.

zal.

CACA. — Hermano,

a,

ma-

— Caca ku. —Mi hermano, mayor. —Dan también este

yor. a,

C ABET AD.— Estado,

table,

palay,

CABUSAÚ.— Gula.-Co-

los huesos.

CABBNGUEN.-Pellizco,

se,

al

frenesí.

—Entumeci-

— Dolor en

de

CABUBUC— L. Comphca ción.

dicia.

CAN EN BD miento.

—Vilipendio.

— Vilipendiar.

CABÜNBG.

de.

la

Icabuat

nombre también

los terrenos

perí-

metro, ámbito.

unaislita

de



GABIT.—

Vide Cabensian.

CABANSALAN. —

y parda.

dia inmediato después del novilunio.

CABALES.—

recer.

rojiza

CABID.— El

nombre

á

los

parientes

y

amigos que son mayores que los que hablan.

CACABA.--La

cucaracha. llama

CACADEG.— La del fuego.

CACAID.— Suceso,

acón-



CAC. tecimiento. Macacaid.tecer.

Acon-

— Aden cacaid á maslá — Hay gran novedad

sa palau.

en

el

monte.

CACALIMUAY.- AmisVelocidad,

li-

gereza.

CACAP. — Llaman

una planta cuyas flores y usan los naturales para almohadas.

CACAPOR AN.- Calero, horno de

— Deshilachar.

.

CACAU. — Cacao. — Caca-

— Cacaual

cauán. cacaos.

ó lugar de

CACAUG.— Movedizo.—

— Inmóvil. —L. Latido, sacudida. — Cauguen. SacuDi cacaug.

CACAUG menear,

dir,

con otro ó con algún objeto. CADEG.— Llama que el fuego levanta. Cumadeg. ^

— — CADEGCA. — Cumadeg— Aturdirse, asombrarse. — Capacadegcá. — Estupefacción, asombro. CADEK —Mejoría — vio del mal. CADBKET DEKET — ali-

— Acrimonia,

aspereza.

CACUAG.—El

ño.

CADENKI —Felonía, CADENA ÁBAGUEL — Embate, golpe de mar. CADETUNG — L.Bata-

engaño.

— Pérdida,

golpe.

cazo,

CADILÁNá PANDAY

cuervo.

CADINGAC

pica al mascarla.

CADÓ. — Hedor,

CADAL.EM.

—Profundidad. Ilain ka su cadalem á ig Mira cuanta profundidad tiene el agua

— —

CADALUNGAN SU SENANG —Anublarse.

mal

olor.

CADSASATEN- —Fre-

estravío.

CADAGAY,— Carcajada.





Gramil. Herramientas de carpintero. —La canela aquella que tiene picante ó

CADADAK -Flato ó có-

lico.

seco.

CADENAN.— Señor, due-

sa kayo.

oscilar.

CAC4UMÁ.— Llegada CACRAN.

— Topar

Amor

cal.

CACAS .— Deshilachas -— Casasen

CAD. CADAXUM.-Tropezar.

cá.

á ho-

así

jas

las



Levantar llama.

tad.

CACAP. —

35

nesí,

desvarío.

CADSINGAN A PIN

TÚ. — Las de

la

visagras.

Cierre

puerta

CAD TALU

.

—Palabra,

lengua, idioma

CADTÚ —Callo,

CABANA.— Carencia, — Cadaná adat. — Descortesía. CADANGAC. — Perico,

falta

dureza tumor. Capacidad, espacio. Encuentro, hallazgo. Canga, carro,

pájaro.

coche.

en los pies

— Lupia,

CADTUN.—

CADUSA.—

CAG.

GAGAAN .— Actividad,

— Cagaán á — Ligereza de cuerpo. noche. A —CAGABI.— Caguina magabi. — Anoche. CAGAGA AN — Agravar-

ligereza, prisa.

36

_

GAGUTEM.—Hambre. GAGUYAN.—Ahumar.

la-

nas.

GAHINAÁN.—Bajeza,

la

cosa indigna,

el

mal.

tencia

CAGAGAISA.— A uno.

— Parte

cada

alicuota.

CA6AGAUAN.

—Lás-

tima.

CAGAKAL.

—Engaño,

falsedad.

GAID



.

CAGARANG.— Filo

CAGASENDAu.— An-

bre.

G AING AT. —Cuidado, di-, ligencia, esmero.

GAIN GAY.—Don,

teayer

CAGAY ó CAGUEY -^ Ayer, Cagay mapita. Ayer por la mañana.

CAGUAD— L. Vilipen— Icaguad — Vilipendiar, GAGUBBA. — Destruc.

CAGUETAN .— co, enfermedad.

Estéri-

Pacaguetan.

sentir opresión.

CAGUILAKó CAGUI

HEK. -Miedo. — Caguilaken. ^Intimidar,

poner miedo

GAGUINA.— Antes, hace poco. Caguina pan. Ahorita mismo. Caguina-ca." Porque. Caguina ca mai-tu.-Siendo esto así. Cagui-na gavi.-Anoche.

GAGUINAUA ó GAN GUINAU A.—Aliento, res-

GAITONG.— Ahorro.— Ma— caitong.-Ahorrar, guardar, retener.

GAIUAL.



Inquietud,

desasosiego.

— Cagadian — Reino de

tado.

sa

languit.

los cielos.

G A JAPON.-Ayer tarde.

GAJARIAN— Lo

mismo

que cajadian.

GAJAUA.— Café.

GAKEB— Mordizco. makeb.

— Morder.

GAKEDÜ.—De

Gu-

repente,

en un instante.

GAKÜYUNG.—Sacudi. da.

Icakuyung.— Sacudir, con-

mover.

G AKEPBN —L. Abraza-

piración.

GAGUITóGUGUIT.—

dera.

GAKINGKIR.-^Ala

Fósforos.

GAGUKET. —

rega-

obsequio.

lo,

G A jadían. —Reino, es.

ción, asolamiento.





— A GAIMEN. —Mansedum-

agudo.

—Sofocarse,





Cacaid Necesidad. Caidan ó pacaidan. Necesitar, tener necesidad. GAILAí;1GAN.— L. Catástrofe, desgracia G I LO. Indigestión

CAGAKES.- Abrazo.

dio

falta.

G AHUKÜM.-Juicio, sen-

.

se

CAH.

complicación.

Enredo,

vaneo, ánade.

— —



CAK.

-

CAKITADEM.—

Pakita-

dem.— Mencionar, conmemorar.

Recuerdo

Capakitadem

— mención.

CAKISEN

.



Raspadu-

CALABAUAN.-Mucho, demasiado. Calabauan á maMuy hermoso. pia su paras. Calabauan nin salaki. Es demasiado lo que él hace conmigo.



CALAjLAGAN. —Madude

juicio,

prudencia, hon-

CALASAN.

CALALANASEN.-Limpieza.

Gallo

CALATAS —Papel, país.— Pecalauag —Azafranar. Costumbre, acostumbrarse. El vuelo de

CAL AY AMAN. —

CALAYUG.—

las aves.

CALEBEN. —Lugar,

si-

— P^ngcaleben. — Morar, habitar. — ¿Andau *engcaleben — ¿Donde vive? Encalebenán. — Vivienda, habitación, tio

in?

CALENDEM. —Recuer-

— Calendemán. reflexionar. — Chaveta, retentiva. CALENDÚ. — La longireflexión.

do,

CALAMAGUIN. —Pezuña de animal grande. CAL AMAYO. Llaga.Calamayon ó pagcalamayon. Llagado, llagarse, llagoso. Calamayon significa también inflamación de la llaga.





CALAMBUAN.—

—gordura.

Man-

CALAMBUAN AY. — CALAMBUAN.— NG

— Recordar, tud

CALIDEN,— Volver del revés

—Naclid

CALIDÚ naua,

CALIKET.— Apretura,

LAY.

fiesta

GALANES marchita.

CALANG Ó C ARANG.

— C antera— peña. CALANGUT.— Mareo, borrachera— vahido CALANG.-Icalang.— Calcular. Cacalang. — Cálculo. .

CALANI.

—Estrella Ve-

nus

GAL AS AN.—L. arbolado.

Bosque,

ó calidu á gui-

— Tristeza.

estrechez

Grueso del brazo. —Planta mus-

ó nacalid. Es-

tar al revés.

La panto rrilla.

tia,

— L.

grande, de pelea.

morada

radez.

teca

CAL

__

CALAUAG.-Azafrán del

ra.

rez

37

CALI LAN G.--Zambra, casan^

de moros cuando se que dura siete días.

CALILINI.



Alegría,

gozo, contento.

CALILINIAN.— Acari-



Alegrarse, gustar alguna cosa ciar.

de

CALIMBANGUEN.Conexión, relación.

CALIMBANGUEN— Cortedad, enco-

sa guinaua. gimiento.

C ALIMÜ-Amor, estima.



CAL.

38

compasión,

CA.LINGASÁ. -

— Molave,

CALIPAPA.

muy buena

madera. Calipapavato. Molave de muy buena clase Calipapa medán Clase de molave muy







inferior.

CALIP AT.— Olvido, yerro,

descuido.

CALIPATAN.-Olvidarse,

CALUGU. las

juntarse con otros. Pacalisipá



— Cadcalisipá.

Unión, convenio.

CALIS.— El

cris

(arma

)

derse, amadrigarse.

CALÜK ABANGAY —

C A LXJM — Esposo, — MagcalumaA.— Casarse. Calumay — Casado^

a.

a.

GALUPIT. —Apretón. GALUSISI.— Especie de vivos colores, verde nado.

GALUT

.

es-

CALUTAD.— Salida casa, bajada

— Caliuanagánsa palau.

—Un desmonte.

de

C AMÁIS.— sán.

— Maizal.

—Respirar ó

respirando.

CALU-CALU.— Por

si-

CAMAL.—B. el

la

olla

con

CALUDAN,—Alta mar.

Significa también mezclar,

CALUDEP.-Entrada, venida.

CALUGAT.— Cansancio,

Gama-

las

Coger,

las

to-

manos, empuñar

arma.

C AMAL— -camalán — Ma

acaso, en caso de.

CALUD 4 AN.— Sacarla

ó

ken —Agarrar, coger con manos.

mar con

real.

de

casa Maíz. Camaila

CAMAKEN.

CALUGABANGAY —

^

—Hoyo,

—Cumalut.— Hacer hoyo,pozo.

CALIUANAGÁN.-Cla.

morisqueta de cucharón.

encar-

GALUSADAN.-Paren-

CALITABUN A N.—

Pavo

y

carvar.

Guarida, madriguera.

salir el aire

gusa-

la crian.

tesco, afinidad.

CALITABUN.— Escon-

CALUAR.

que

papagayo pequeño y de muy

CALISIP4.--Unirse,

ridad.

GALULI. — Sarna,

Pájaro que canta bien, parecido en el canto y en el color á los pájaros dominicos.

CALIPUNGUET.-Regaño, enfado.

reunir.

Berrugas en

manos,

nillos

descuidarse.

Unir,

CAL.

C ALUG A Y,-Golondrina

Moles-

— Molesto,

-Pacalingasá enfadoso.

tia,

árbol de



trabajo.





niobra. Pagamal camal Manosear. Cagamal camal. Manoseo.







CAM ALAN* manamar.— Aferrar, asegurar. CAM AL AN. Pasamano de

la escalera.

S u pamanga-

mal— camalán. — Bártulos.



CAM CAMALIG. —

— Cobertizo CAMAMBANG afilar

ó cu-

azada. Piedra de

— Camangaán.

aguzar

las



Afilar,

herramientas.

CAMANTIS -Tomates.

— Camantisán — Plantío

de

CAMASAUAN.-L.

Car

C ÁMESE N —Desjugar.— Sacar

jugo.

el

CAMI Ó KAMI — Noso

tros.

— Kami

dua

si

Juan.



Nosotros dos, yo y Juan. CAMIS —Dulzura. Camisán.

— Cosa

endulzada. L. Llanto.

— De

sumegat, llorar el camiseg irregular-

niño, sale

rizal.

CAMASI.— Árbol

frutal

llamado en moro, y en español se llama camansi. -Estornudo,

mente.

CAlMMET.— La

así

CAMBA AN

—Macambaán. — iLstornudar. CAMBAL.— L.

CAMBAMkN — Mascada de buyo — Mascar buyo. CAMBAMATA —Estar con los ojos abiertos. CAMBANG —Rasguño Cambanguen — Ser rasguñado.—-Kinambanguen —Fué rasguñado.

CumamCAMBANG— — Cavar

CAMBAN GUIPON —

Aromo, arbusto que tiene espinas, y dá una florecita ama-

muy

las

olorosa.

CAMBET.— F'aja. G AMBIBI. —Almeja

C AMOTÁN

.

—Fragancia,

CAMPILÁN -Campilán, arma

blanca.

CAMU Ó KAMÚ.— Verdura, legumbres,

gulay.

CAMUGA.— Légaña.—Ca-

— Legañoso.

mugaán.

CAMUNING -Árbol de madera

preciosa, parecida al

llamado en español camuní. —Sátira, palabra picante y dicho morboj,

GAMUTUAN.

daz.

CAN

ó

KEN.— Comida.



^Joven, soltero.

— Comer.— Kuminán. — Comió. Kan ka. — Come

Kumán.

Canacan.

de

garra de

aves de rapiña.

olores varios.

Herma-

nos gemelos.

rilla

Sáti-

palabra picante.

CAMISEG.—

tomates.

bang

CAM

CAMBUCÜR.— L. ra,

mambang.— Cavar con

CAMANGA.—

39

Camarín.

tú.

Ca-

canacan. Juventud, [adolescencia.

rio.

CAN An.—Plato.

C AMBING.-Cabra. Pipis á cambing. B, Cabrito,— Vata á cambing.-Cabrito. Mandangán, Cabrón, macho cabrio. L, Desviar,



CAMBJLAG—

alejar, distraer.

CANAPI.-Arrobamiento.

CANDADO

B.



Hem-

gozne de la puerta. CANDAL.ATI. -Destruir-

brilla del

se,

perderse.



CAN.

40



CAP.

CANTEN G.-Filtración.

CANDECÁN.-Avenida.

CANDI. — Llave

para

CANTIL

lí-

CANU ó KANU

CANDIAGA SA IN

GUED

-Policía, ronda. Can-

diag.-icadua.-- Contra.- ronda. CANDITAR.--Ropa, vestido.

Ditaren.



irilt

a yesar, pasar

lado,

CANDURI.~-Convite.~Limosna, regalo. tierno,

aun no tiene carne.

C A NU. —Artículo, —canu tau. — A los hombres. CANUCU.— Las uñas.

CANUNUÁN.—L. VisCAPABAN TUC.-Fama,

lumbrar.

CAN GULA





ULÁ.

Acciones de uno, costumbre.

su porte,

tiene culpa.

CANGULULA,-Hecho, acción.

CANILAN,-De ellos, á ¿CANO ó CANO? ¿Cano sumin ¿Cuándo vendrás?

do?

ó

¿Cuánka bu?



CANSAD.—B.

Cocina.-

— Andaá cocina. CANTAN G AN —Acreeka sa cansad.

la

.

persona á quien deben. dor,

za.

uno según su

cada

posibi-

lidad.

CAP AGAKAL- Engaño, falsedad,

CAPAGAYÚNG.—Ave-

— concierto. UNÍ. — Armonía,

CAPAGAYUNGáMGA consonan-

cia.

CAP ÁGUILA Y A. —En trevista.

sejo,

otros

amonestación.

CAPAGUINUGUT —

La

CANU.-Cuan-

do. Canu maslá gay, mabaCuando venga lingan akó. la fiesta vendré otra vez.

Mu

justicia.

CAPAGUINDAU.-Con-

ellos.

CANO,

— — Capacayan.—Porción de

CAPACAY.—Poder, fuer-

nencia.

CANIAGA.—Regañar al que no

á

CAPACAALBA. —Recti-

CANGUIMGUIM. B.-

CANGUDA.—

— Capabantuc — Soberbia.

nombradía.

tud.

Carcajadas, risotadas. Joven. cuando -Canu canguda akó. yo era joven. -^

—Vo-

mga

guinaua.

CANGA. —Coco que

el

sotros

vestir.

CAN DUAL, PACÁN DUALi.— u. al otro

—Catre con

piso de madera.

quidos.

fe,

obediencia.

CAPAGOMBABA. M.-Humildad.

CAPAGSIBAY.— Aver sión,

desdén.

CAPUL.-r-Clase de

siem-

previva.

CAPAL.— Grosor.—Maca pal.

— Grueso,

espeso.

CAPAL— Barco.—Capal

—apuy. — Barco

de vapor.

——



CAP.



CAP. Amenazar con la mano.

41

GAPALATUG -Lujuria

—Sensualidad.

CAPANGKINGA. For

CAP ALAU AN. -Montañas

nicación.

CAPANGUINDEL —

CAPAMAGAYAN.-Zalagarda. —Emboscada.

Calambres.

CAPAMANTIARI-Buscavida.

CAPAMIDENG ñada de

—Gui-

CAPANGUINGUI guirec. — Amenazar.

REC. —Amenaza. — Panguin-

GAPANGUNUGUN.

ojo.

CAPA MUGAU. — Tenta

CAPAN U NUN GUI

ción.

CAPAMULIAT— Señas con

los

LING.

CAPAMUMUC.-Limpia-

CAPANA. —

Incertidum-

— Egcapana- ^ ndar

to, perplejo,

incier-

dudoso.

CAPANAGUPEN. —

Lavatorio

— Lugar

donde uno

se lava.

dón, condonación. Pasagadán. —Perdonar ó ser perdonado.

CAPABAN. -Venta.— Capamasan. — Compra. '

CAP ANALIN DALIN. Embajes, escusas

— Zorrería.

CAPAN ANGARIA — .

CAPASANG.— Rigor, CAPAT ó ICAPAT —

dureza.

El cuarto

CAPATAY.-La muerte.

Aclamación.

CAP AND AYAN.— Arte, oficio.

lay

— Capandayan á va-

— Arquitectura.

CAPATUT.— El la obligación.

cumplido

firmeza.

CAP ANGAGAC— Violencia, esfuerzo.

— Capangagac

— Tentación. Lava-caras — Pacificación CAPANGALU.™

Ame-

naza con armas.

CAPANGUENKEL —

Ahinco, esfuerzo.

CAPANGUIGUIBI.-Monería.

CAPAN GUIGUITA —

floje-

CAPAUS.— L.

El

inte-

rior del cuello.

C --

deber-El mérito.

dad.

á saltan,

CAPANGAGAPIN.

el

deber,

Capatután.-Ser

CAP AUC— Pereza,

CAPANEGUEL.-Ahinco, esfuerzo,

Gestos, meneos.

CAPASAD Ó CAPA SAD AN. Fin, conclusión. CAPA SAGAD AN.- Per-

ojos— Guiñadas.

dientes. bre.

Sobras.

Desperdicios'.

A P A Y A.— Papaya,

fruta.

CAPED de

las abejas.

CAPEDI.

Colmena, casa



Compasión,

misericordia.

GAPED TAKBP- Ro ce,

contacto.

CAPEGUES.- Victoria, triunfo

.



.

— 42 CAP. CAPELANAC— Convalecencia.

CAPELIGUIS. — L. Rotocar.

zar,

— Capcapeliguis

CAR

~-

— Estar

Agarrarse. pia.

— Capeten

—Agárrate

ka ma-

la escalera.

fuego.

trucción.

discordia.

CAPIPIT.— Marisco.

CAPIR.— Infiel á budta

—Idólatra.

— Capir

CAPSA. — Rompiente

del

CARATAS

TAS. — Como

cumbre.

la

Capuruán.—-Exalta-

ción, elevación.

— Capuruáná

— Tierra CAPU SAN. —Ultima—

lupa.

bueno.

CARC AD.— Roña. — Car-

.

.

CARA

CARABUNGAN

KAYO.™ Arbolado

GARANG

como

á espeso. calang.

— Icarang — Calcular, computar, — Ipegcarang — Sospechar. — Capangarang. — Sos•

peclia.

CARANQÜIT.---Regaño,

donde

ponen chas para tirarlas con y la ballesta. caña,

se

CARGUES

dal de agua.

de

las fleel

ó

arco

CAR

GUESAN. — Corriente,

— Cascada.

rau-

C ASIMBUR.- Alboroto, revolución.

CA RIMEN.— Triste-

za.

— Agostamiento. — Pegcari— entristecer-

men. se.

Afligirse,

— Agostarse.

CARIMÜSENG.— AbuPagcarimus. molestar á otro. Pagcarimuseng. Molesto, enrrirse, fastidiarse.

— Fastidiar,



fadoso.

CARKAT.— Caspa

CARABAO.-Carabao, búfalo.

— Roñoso.

CARCAJ.— Cañuto

alta.

mente —Fin, término Capupusen á gay. Día último. —Acero, el carajay.

KARA-

ó

calatas, papel.

CARBAL.,— Madrépora.

del árbol así llamado.

CAPURU. — Altura,

des-

CARBUT.— L. Fingir ser

agua.

C APUC— Algodón basto

pica.

echarse á perder.

caden.

CAPIA.—Bondad. capí K at.—Desunión,

—Cosa que Macarat. — Malearse,

CARAT.— Maldad,

bien,

CAPETA N. —Prender

enfadado-

Macararas.

CAPETÁN Á TOAC.-^ Pasamanos de

regañado;

C A R A R AS.— Picante.

Roce, contacto.

CAPELODEP^ Com petidor. CAPET. — Capeten —

dureza.—^Caranguitan.

rigor,

de

la

cabeza

CAROMAMIS. dulce.

Naranja

Vide Karomamis.

CARRASAY.-Sufrimiento.

—Marra —

say.

— Padecer,

sufrir.

CARSIC—

Asco, repugnancia Icarsic. Tener asco, repugnar, vituperar.





— -

CAU.

GARUAR.— El

CARÜBEN.— Rasguñar.

CARÜMA

luma.

CARIJS.

43



igual

que

juración.

C4SAGUIT. -> Enferme-

ca-

dad.

— Zarpazo,

CASARIDUD.-Cuchara.

ras-

CASARIGAN.— Encar-

guño.

CARUSA.— Carreta,

co-

gado, hombre de

CASABAP. — Causa,

mo-



¿Ngain i casabap. Qué motivo ha tenido

tivo.

CASABAR.— resignación.

mga

su languu á

Sean

sufridas

por

todas



—CASABI. Casabi su

él?

ka

CASAU.— Quilos

CASASEN SU PA-

MAN A Y. — Descoserse.

C ASEB AN G .--Creciente

de

la luna,

CASEMÜ.— Desprecio. -

penas.

— Hacer

saber,

Acusación. CASABUD.- Gordura. Masabud Gordo. sala.

— Ycasemü

Despreciar. Invasión, irrupción de gente





Saber. entendimiento entender. Di ku casabutan su

do

lo

—No

nengka que dices.

cadtalu

entien-

CASIANG SIANG.

bando

CASACUP. —

cia.

— Tocante

Ave

parecida

al

martin pes-

cador.

CASI APA.

— Pedsiapa

—Juramento. benal.

di



^Jurar

falsamente.

CASABUTAN. - Anuncio,

.

CASENSER.— L.

.

CAS ABUT. — Sabiduría,

el

del te-

cho.

carrasay.—

con paciencia

las

tumulto.

in?

Paciencia,

— Casabaran

confianza.

CASASAU.— Alboroto,

che, carro.



CAS

CAS ANGK AN G. -Con-

hálito.

CASIAPAT —Artería -

Malas mañas. Pertenen-

á....

CASACUPAN.

— Ro-

dear. Círculo de gente al re-

dedor.

CASABAN.— La cintura CASALIDEP ó CASE

NBP á TÜL.UG.— Soñólencia.

CASALUBAY.— Persecución.

CASAMBAYAN.-Oración, plegaria.

CAS AMP AG. —Porrazo,

CASIGUI Ó CASINA

— Envidia.

CASILI

—Anguila.

CASILIK ojo.

—Guiñada de

— Deformidad, —Deforme.

CASIM, Icasim,

CASIMPANG,— Ocupación.

— Madakel

á casimpang que ha-

ku— Tengo mucho cer,

CASIMUKBT. -Carrera, corrida.

CASING.— El

trompo. dos

CASINGAN.—Los



CAS. pómulos de



la cara.

CASINGAN

BACA.

á Las mandíbulas.

CASINGUIT.— Avaricia, mezquindad.

CASISIP AN. — Acuñado.

CASIRUNGAN. —Lugar sombrio

CASIUD

El

CASO GASOAN. — conyunturas.

— Glorificagloria. ción — posesión de CASUAD. — Aplaudir, aprobar, CASTIGAR. — Desgrala

infortunio.

Lo

— —



fín



—Con-

límite.

tambiluc. Tener nauseas.

CATANUD.— Recuerdo, memoria.

CATAREM.—Agudeza. CATATAUA.

— Risa,

burla.

CATAU — Sabiduría,

co-

CATAU AN. —Sabido, en-

— Matau. — Saber. — — —

N D A. —Paces,

Di akó matau.-No lo sé.-CadEl que sabe. Su cadcatau. El mayorcatau á valay. domo, encargado de la casa.

— ofensa.

CASXJRUTAN.

-- Con-

avenencia.

CATABANG. — Ayuda,

favor.

CATABÜNGAN ÜT AN. —Maleza. CATABET.~~L.

SA

CATAG —MACATAG.

—En cuanto en CATAG.— Gota. Magatag. — Gotear. a,

lo tocante.

CATALIBAKEN.— Ca mándulas,

CATAID.— L.

CATECAU.— De repente, de sorpresa, instantáneo. .—Hincapié. C GATED. -Agujeros que los gusanos hacen en las maderas.

ATECN A

CATEDDEMAN.-PrenInquie-

tud, desasosiego.

Hermosura.

CATAKEMBUR. rea.

GATALIKUD.— Aban dono, separación, desprecio. Catalikud sa benal agama. Tumalikud su Apostasía. marat á parangay. —Convertirse de su mala vida.

tendido.

CASURAMIG. — Injus

venio, trato,

Desnu-

caso-casoan.

avenencia, convenio. ticia



nocimiento.

CASU-CASUAN.— CASU

—Pobreza.

CATAMBILUG.— PedAr

CASORGA.

mismo que

dez.

CATAMANAN

estó-

mago.

cia,

CAT.

CATALKAS.

—Tropiezo.

CASLAAN — tejo,

44

Diar

der

el

fuego.

CATEGÜEB, calado de la

por

— Mucho

embarcación

la carga.

CATEL. — Escozor, sarna.

— Mágatel. — Sentir

escozor.

CATEL.— Recto,

á hilo.

— Gatelan. Poner recto, ahilo. CATEMBANG —EsterboT— impedimento.

CATEN G.— Garlopa

GAT. muy

pescado de mar

—45 bueno.

CATENGAN.—La hembrilla del tornillo.

CATBNGUNGÜEN.—



CAUANAN.-La derecha. CAUAN-CAUANGAN.La atmósfera

CAUARAU.- Valor,

Avenida.

CATIA.—Botella— Catia á lupa

—Botijo.

CATIBUAS.-AI amanecer, la aurora,

crepúsculo de la

mañana.

CATIBURUN.-Redondez, redondearse.

CATIC —

Los palos que sostienen las batangas ^Las batangas.

Laes

CAUASA I

presar la admiración, la sorpresa. Pegcauasá. Enriquecerse.— Mígcauasá. Rico.

— —

CAUAT.— Alambre. CAUATCAUAT. Yer ba que se extiende como grama.

sufrimiento.

gana de

beber. -

Aseo,

CAUGALIN AN .— Cam-

lim-

pieza.

bio.

CATIMENG.— CATIMUDAN

la

-Junta,

— Contagio.

CAUGUEN.— Meneo

Ceño,

muestra de enojo.

de

cabeza.

CAUGUET. — Tardanza CAUING.-Casamiento.—

reunión

CATINGAGASA.— Insolación.

CATIPU.— Traición, ale-

Cacauing: ó cauingan. -Casarse.

AU

I T. —GarabatoC Gancho de hierro.

CAUKIT.— Paso.

Cami-

—Acontecimiento. Su mga — Dua-cativalayán. — caukitan sa duna. —Los acon-

CATI VAL A Y AN .—Fa-

no.

Dos familias CATURDtJ.-Diligencia,

tecimientos.

actividad

Acueducto,

CATXJ. -He si

la

CAUAT AN.- Distancia.

CAUAU. — Sed,

CATIGTJER.— Aguante,

milia

.«-Riqueza,

abundancia.— Alatalacauasá! Frase que sirve para ex-

grima.

CATIL.AC.

ar-

rojo.



CATIDAUA.

vosía.

CAN.

CAUALI.=Cazo.

aquí.

Catu

Juan.-Mira, aquí está Juan

cAtutul ó g atún TUL —Explicación, alegato. CATUMU -Elección, preferencia.

CAUA. — La caua— calde-

ra sin asas.

CAUKUIT SA

CAULAD DAN.



I&

caño de agua. ó Anchura, ámbito,

CAULA

espacio.

CAULIAN.— Mejoría.-^ alivio del mal.

CAÜLITU.— Monillo, bón

sin

ja-

mangas.

CAUMAL.—Piedad,

de-



CAN.

46



CAIJMANAN.— Aumento.

CAXJMIN.— Paz,

manse-

dumbre.

CAUN.

—Concavidad.



Cueva.

C AUNI.— Sonido. — Me-

tal

de voz.

Extender, desdoblar. Calor.-Mayau. G Está caliente ó hace calor.

AYAU.—

G AYUMA. —Galápago. C AYUPXJ.

GISING

GISUG.—Tentar bar con

CAUNÜTAN.-Cabeza, Endú á caunután.



Viento de popa.

GLID. que

CAUSUG.—Hartura,

al

revés. Naclid.

—Está

COKOG— Salvaje-idiota. salir

ampollas.

CAUTAN AN.—Zacatal. CAUYAG.~-La eterna

CAÜYÜN.

—Mojona-

miento.

CAVE TIC. —

Martín

pescador.

GAYA. - -Vergüenza. —Datiene vergüenza.

— Tener

G^PIA.— Gorro. GOTA-VATÓ.- Cota,

vida. Cau-

yag da den taman.— La vida

vergüenza.

Pagacayán. —Sonrojar, averVergongon'^ar. Balicayán. zoso, ó ruboroso. CAYAB. "Manta, patadión.



C A. YAP.— Pequeña

casita

para hacer guardia á los sembrados.

GAYAS.— Limpieza.— Ma-



Limpiar. Cayas sa cayas. Limpieza de alma, guinaua. inocencia.



verde y en-

GOMÓ. —Ampollar,

sa-

tisfacción,



mayor

Pajarito

al revés.

agua.

No



el culasisi,

cosa

CAÜRUG.— Creciente del

nin.

ó pro-

dedo.

GLID.-Maclid-Poner una

clase

de hongos buenos.

Mamaya.

el

carnado.

CAUP AS. —Cierta

caya

Cisinguen-Un-

gir.

provecho, suerte.

caudillo.

Quiapo, plan-

ta acuátil,

CAÜNTUNG. - Ganancia,

CAY.

G AYAT-C A YATE N—

voción.

cer

CO ó fuerte de piedra. Cotabato 6 Cotavato es la cabecera del 5.^ Distrito de Mindanao, situado á la orilla del Pulangui, brazo norte y en la parte del Delta, como á una legua del mar, donde reside el trito.

Gobernador del Dis-

— Aquí

estuvo

la

anti-

gua población mora, llamada Maguindanao, y existe el estero Sulagán,

en

tan

nombrado

de nuestra pridominación de Min-

la historia

mera danao.

GOXÜUM. —Restregar.-

Confricar.

GRING.—Clase sin espinas.

de caña

GRU. —Arruga.-Macru.^



CRU.

Arrugarse.—Nacru—Arrugado. Macruden.

CRUDEN. —

—^Arañar, rasguñar.

CRUZ. — Mancruz— Santi-

guarse.



CU A. — Cumua^

macuá. Tomar, coger. Cuan ka.-Toma, saca.

— Cacuá. — Entresaca.

CUAN ó CU AN A. —Palabra que sirve

en

nifica: aquello^ quiere decir.

CUBAL.



L. Piel

de

tara,

defecto.

CULANG CULANG CULA.T.— Esponja.

CULBNTBD—Fruta ra-

quítica.

CULIBUG.-Enredo, maMaculibug. enmarañar. raña.

— Enredar,

CULICAU.— Flujo. CULIMUT.-De pelo rojo.

CU L U B.

CUCAIN.— L.

Desenter—Cucain su bancay. — Exhumar cadáver. CUCAU. — Cumucau,

ran

el

cu-

—Volver del otro lado que se está secando. CUCU. — Cumucu. — CanCU CUM ó CUCUNG —

Abrigarse.

lo

.

— Rascar,

escarbar.

CUDEN ÓKUDEN.— Olla.

CUDI PEGCUDI — Co-

— Di ka pagcudicudi aniá. — No andes tocando eso. CUDUL. — La ger. Tocar.

espinilla,

parte

anterior

de

la canilla

la pierna.

CUMA DEN.— Pagcuma CUMALAPUN.—íntercutáneo.

CUM ALA Y.— Los dedos

panza

arriba.

los pies.

CUMALUIT. - Sacar alguna cosa con

el

dedo.

CUMANAN.— Familia,Dua cumanan.

—Dos

familias.

CUMAYAB (de cayab).Cubrirse, abrigarse. CUMIANG. -Piernas abiertas. CUMINUA (irregular de Tomó,

sacó.

CUMISTABER. tillero.

L.

— Cumistaberan.

Ar La

artillería.

CUL AMBU .—Pabellón, mosquitero.

CULANG.— Menos,

de

la raíz cuá.)

CUGUIT.-Fósforos, palitos. CULAMBITIN.— Andar

akú sa con la

den. - Cerrar los labios para dentro.

del carabao.

CUCÜT.— Picazón. —Cu-

abrigo

manta.

tar el gallo.

Yugo

-Cumulub.—

—Cumulub

Me

malum.

caun,

de

-

Caminar braceando.

ani-

mal.

cuten

CUL.

— Naculangan á tau. Hombre necesitado, pobre. — Caculang. — Falta de, canzar.

de muletilla

conversaciones y sig-

las

47

CUMRANG. — Erizarse

el pelo. falta.

— Culangan.— Faltar. — No

al-

CUMUT MALUM —

ó Patadión que sirve de saya.

— —



CUN.

manta y para todo uso

de

entre los moros. Sin ka, CUN.~- Dice. cun. Dice que vengas.





CÜNCÜNC.

—Moverse,

menearse.

CÜNIS— MACUÑIS. Levantarse la

la

piel á raíz

de

uña.

CÜOR. — Cumocor.-Ras-

par.

CÜPIA. —Gorro, gorra. CÜRI. — Cumuri — Torcer



ó desviarse del camino Curi curi.— Camino torcido,



de muchas vueltas

CURIS. — Raya— Curisen

— Rayar, na de

rriga

hacer



las

lima.

rayas. Curis

—Las

rayas

Sobre

manos.

las

palma de moros y los

rayas estas de la las

manos

monteses

los

fundan

sus anun-

cio^ superticiosos de lo

que

48



CUR.



ha de sucederlé al sujeto Mapía curis. Buena suerte. Malat i curis in Es un desgraciado, ha tenido mala suerte. Curis á kayo Listón de madera.



CÜROCOM.-La

laringe.

CURRENEN. — Conte-

nerle á uno.

—Di currenen. —

Dejarle á uao que haga que quiera.

CURSI.—La

lo

silla.

CUSCUSEN.—Frotar.-



Cusu-cusen. Refregar, estregar una cosa con otra.

CUSUUN — Machucar .

entre las manos.

CUTU.— asu

— Pulga.

Piojo— Cutu—

CUTU— CUTU sa apuy, — Chispas de fuego. CUTU,— Heaquí.-Cutu su Aauang —Aquí está la banca.

D. DA. — No hay— Da

den ó

— No hay más. Da cambida— bidá — No hay diferen-

%iala

i

-

-

grino.

cia

DAB AC. pe.

ADAGUADA — Pendadag-dadag. — Pere-

G.-^ D Ndadag dadag..— Peregrinar

Tocata.— Galo-

— Pendabac. —



Ir

á galope.

Pendabac. Tocar el culintangan de palos, acompañado de un tambor. El compás



de esta tocata

compás que

lo

aplican

sigue

el

al

caballo

Péndadalacau. minante, paseante.



DADAN6L.aS.-EI

-Ca-

pelo

humano. AURA. Pendada-

del cuerpo

— — Afrentar, maldecir,

DAD urá.

ha-

blar mal.

á galope.

DABUNG.— Cañón pluma de

D AL A.CÁU. — Caminar,-

pasear.

de

D ABUSAN ó DUUL. Manglar.

DAGO — DAKEN.— Aplastar, pisar con el pié.

DACULÁ.— M.

Grande, poderoso Título que se dá á algunos datos moros, dis-



tinguidos entre

DADO.— Arado. —Duma-

do.

ave.

ellos.

DACUNTUR. — L. Montón. — Dumacuntur. —

— Arar. — Pendadado. — -

Arador, labrador.

DADSANG.— Golpe, batacazo.

D AFT AR. — M.

factura,

DAGrANG. — Comercio-—

— Comerciar. — Comerciante. Dagangan — Tienda, lugar de Peddagang. Peddadagang.

comercio

de

ó

Amontonar.

vender.

mareta en la embarcación. L. Cosa corva, arqueada Dadabuncú á bungán. Bó-

guit á dagat.

DADABUNCÚ— Ca — — veda. DADAG.— Madadag. —

Perder, estraviarse una cosa.

Lista.

inventario.

comprar y

DAGAT.— El

—La

mar.^Liplaya.

DAGUEM.— Chichón.—^ Sarna.

DASUEM. — Pendaguem-

Cerrazón de

lluvia.

DAGUENDEB—Ruido, 7





DAG.



Zumbido. Daguendeb á batiocan. Ruido de abejas.



BAGUENDEK. — Es-

truendo, estampido.

DAGUENDEL. — Bor-

rasca.

—Temporal.

DAGUENG.— Murmullo. DAGUIT ó GAGUIT. Balsa de cañas ó de palos para bajar rio abajo.

DAGUITA.— L. Sandía. BAGXEN. — Macadagxen.

—Topar,

tropezar.

DAILUNDUNG —Parásita.

BAIRAT —Á — Región.

—comarca,

^

circuito.

DAIT. — Cosa

justa, con-

veniente.

DAKEL-MADAKEL. —^Mucho, abundante.

BAKEP M.

Abrazo. Abrazar.

BAKAP.—

ó

— Magadakap. —

BAKES. —Abrazo. —Dakesen

.

—Abrazar

.

BALAMA.— Playa. Especie de restinga ó banco de arena. Bajura en la costa del mar que se interna mar á dentro. Cierto in-

BALANUG—

secto parecido á una peque-

ña

culebra.

BALATAN.-Pendalatan. •

L. Apuntalar.

BAL ATI. — Avispero. — Humor frió en el cuello. BALAUANGA.—Juego en que entran muchos, y por lineas que forman en el suelo se señalan los espacios que

SO



DAL.

pueden correr cada uno délos dos partidos en que se

En lengua vulgar se llama tubigan Pendalauangán ó ndalauangán. ^Jugar á este juego.

dividen.

.





BALDEP. —Cubrir,

ta-

—Dinaldep su hutan sa palay. — El zacate ha cubierta palay. B AL.EM.— Dentro. — Lo que hay dentro. Da dalem-in. — Hueco, vacio. Madalem. — Hondo, profundo. Cadalem. —Profundidad.—-Idalem. — á uno, Idalemen aku nengca. — Incluyeme á mi. BALEM ó BAM á KAYO — Bosque, mangle. par.

el

In-

cluir

Daleman á

kayo.

Espesura

de árboles.

BALEMGÜEIB. -^Cuer do, prudente.

B AL.BNBEG ó BALEN BBN6. —Trueno.—Ndalendeng.

Tronar.

BALEP.— El pecho. BALEPÁ.— Habitación.

— Dumalepá. Habitar — Dale—Vivienda, habitación

paán.

Endau Dónde

.

su

dalepaán

engka?

vives?

BALIBAY — Racimo



de

cocos en flor. Tamburo Coca. ya formado, pero pequeño Agiiit.

Cuando

tiene

para beber

agua

Lain. El coco ya maduro. Tupa á niug Racimo de cocos.



BALIBAYá CAMAIS.

— La

flor

del

maíz.

BALIMA.M. La granada.

——





DAM.

DALINA.~Excusa,-Nda.



iin

dalin

DALTJGr.

Excusarse, Raíz parecida

gabe. Tubérculo bueno para comer, que se cria dentro de las lagunas.

^1

DAM A KA.YO.-Bosque, mangle. DAMP AR DAMP AR.

—Cumbrera de

la casa.

DAMPASBN.— Limpiar la tierra

de yerbas.

—Pa-dampil. —DAMPIIi. Arrimarse una banca á ^^

'Otra.

_

DAMPTJ-Dumampu.-Es» apoyarse.

DAMPU—Dampuan.-Picon los pies. D A MPTJL. — Magadam-

sar

— Sentarse

en trono

ele-

vado.

DAPATA.— Madapatá. — amistad. — Nadapatá silaa. — Han reSepararse de la ñido.

DAPE NET. —DumapePoner

net.

la

mano encima»

—Cadapenet. — Tacto, contacto. DAPILi. — Sinapismo.

tocar,.

DAPPIK

ó

DAPPIT

Los pañales.

DAPUAN como DAM-

P UAN

.

— Pisar

con

los

teria,

Dandalen.

DAPURAN.

-

La

cocina,

fogón.

DARAH.- -Sangre.-Ugat-

— Vena. Penda-^ ramet. — Darametán.— Jugar, darah.

D ARAM ST. —

juguetear.

DANA ó NANA.—Mapus. D AND AL. —Baqueta. —

—Atacar

fusil^

ca-

ñón, lantaca.

DANGAN AN.— Empu-

DARANGUEN.—

Pendadaranguen. Cantar contando historias. Candarang. Canto.

DANGUIANGAS.-Clase

DARATAN.

que causa por dentro de los huesos sin verse por de fuera. Magadap ó ma-

DAP

— —

garap. Presentarse á otro. Di magadapan ku su dato. No me atrevo á presentarme al dato. Vide. Hadap.

D A P AT.— Magadapat.— Faltar á lo pactado, no cumplir su deber.

DAP AT.

M.

Hallar, con-

—Ofender,

agraviar.

DAR AYO.— L.

Milano,

gavilán.

DAREMET.— Ndadare-

enfermedad

'^iolor





ñadura.

de

DAP.

seguir lo que desea.

pies.

tribar,

pul.

SI

met.—Jugar.

— Pendadaremet.

—Jugador. DARENUG

NUG. — El

ó

DAR

grillo, insecto.

DARHÜACA.— Traidor,

roha

ka



Del sánscrito Duy en malayo Durka-

vicioso.

DARHUAKA

pada

Allah. Rebelde á Dios, apostata. Penuh sa daruhakau-~v





~

DAR.

Lleno de perfidia, de maliDi ka darhuaca canu cia. raga guru nengca. No seas





rebelde á tus maestros. Cadarhuaca. Atrevimiento, in-



solencia.

BARIG ó DALIG.—Raiz de planta y de Raigón.

DA BIG dos

—Raíz



nu langun á maó principio de to-

los males.

DATAR ó PANTAR ~

Llano, esplanada. Datar pal au.— Loma. Dataren. Allanar, desterronar.

DAUN,— Hoja

de —Pendatem.— Anublaroscurecerse para DATEPAN. — Pacadatepan. — Asentar, DATO.— Jefe.—Señor. — Dato sa Kaludán. Almirante. —Pendatuan. -Gobernar —Su pendatuan. — El gobernador. — Su pendatu sa ingued. — se,

llover.

colocar.

El que manda en

el

pueblo.

DATO á BATIACAN.— El abejón.

DAUA. — Razón,

verdad.

—Tiene — Dauain. — Contradecir. Peddadaui ó pendadaui. — Aden daua nin.

él ra-

zón.

Contradictor, opositor. Tinta.-^PadaTintero. uatan. Se llama así la orilla del rio, al otro lado deTamontaca, donde se celobra el tiangui ó mercado.

DAUAT.-



DATJBAB.—

Vide Ubab,

de árbol

ó planta.

DAUR.

M. Órbita que describe ó sigue el planeta en su curso.

DAYANG.— Dama, dama de honor. Tuan putri nahadap sa mga dayang-dayang.

— La

princesa

á la

vista ó.

rodeada de sus damas. .— Pendayu^ Y No creer lo que dicen. day.

D A U D AY DAYU DA YU — Amis



tad entre mujeres. Peddayu dayu. Hacerse amigas.



DATEM.— Oscuridad

lluvia.

Bendi.

ción, prosperidad.

á



DAY.

DAULAT. — M.

árbol.

BARIG á B A GANG —

rat

52



DAYXJN.

Remo

de

mango largo. Dumayun ó dayuán. Remar ó bogar. Dayuán



una ranchería de Tirurayes, más ya cristianos, que

es

los

tienen sus sementeras en las orillas del Pulangui, un poco mas arriba y al otro lada

de Tamontaca. Hay un pequeño rio, de muy buena agua, que lleva el misma nombre de Dayuán.

DAYUNDDNG. ta.

-Parási*

Lo mismo que Daihmdung^

DEDENGUEN DEDK

ó Denguen.- Hipa ó palay sin grano. A.— Diezmos, primicias.

DEDSAÁN. -^Ribera, playa,

costa

marítima.



Ma-

cadedsa su puput. Dejar lo^ que arrastra la avenida del; rio á la orilla.

DEDSEL.

Echadero.



Lugar donde se echa la basura^.





DED.

53

DEDSEL. — Dentro la habitación.

—Rincón,

de

lugar

retirado.

La corriente de

avenida. Torrente.



DEGCA. — Dumegcá.

Aliviarse, aligerar, descansar.-

Cadegcá.

—Descanso,

DEGCA. -

L. Apretar con las manos.

DEGÜET ó DEKET.— Dumeket. Pegar una cosa con otra.

DEGTJET.— Engrudo.

DEGÚ.— Gemido. — Du-

— —

megú, pendegú. Gemir, Regü. Penregü.



sus-

— L.

DEMANIAS.-El

De-

monio.

D E M U N .— Siempre,

constantemente.

DEN. —Partícula

nifica pues, ya.

que

sig-

Nacaumá den

—Llegaron

ya

ellos.

DENDEG.—



Idendeg. Espantar los animales, bogarlos. - Idendeg en su mga manuc sa dulungán. Estoy bogando las gallinas para el





gallinero.

Mostaza, caustico.

DEMGUEL. — Dumen-

—Parar,

DEPIG.

DEVA.— S.

Diosa.— De-

ó Divata.

vata

gentilica

— Este

La

S.

divi-

—Dioses

nombre

fal-

dan

á Dios algunos monteses. DI.~No.-Diako.-No soy yo. Di den. De ninguna manera No más ya. Nunca. sos.







DIADAN.—Arrullar

las

palomas.

DIADZAL. —Luzbel ó lucifer.

— Velar. —Pasar noche — Guarnecer un punto. — Candiaga. —La guarnición. ga.

la

sin dormir. Pendiaga.

DIAGALAN ó DI AGA RAN.

Las

tripas

de los

animales, el menudo. El viernes.

DIAMAT.—

DIAMPASAN ó Linam-



pasán. Atravesar con lanza ó con cosa parecida.

DI ANTÜN G ó GUIAN TUNG — Suspendido

al aire.

DENGAO ó LENGAO. guel

DEPÜNG — Madepung. — Obtuso, romo, no agudo.

DIAGA.— Vela.~"Dumia-

Gemir.

silán.

abultar.

nidad

DEGUEN.— Dumeguen.-

pirar.

—Tumor, berruga. —DEPU tumor. Dumepuan. — —Idepu, macadepu. —Hacer

alivio.

Dumegcá.-Pa-

interrumpir.

rar,

DEV.

nasto.

Salir

DEG AN. la



detenerse. Llaga.



— he-

con materia. DEPILi -~ Emparche,

rida

malanao:

Guiantung



El corazón.



Multa, DIAT. Diaten. —Multar.

castigo.

DI— CAP AGA Y. —No conviene.

-«r

DI— CAUCUR. —No

seguro, no está

cataplasma.

DBPONG. — Cesto,

En

ca-

es

fijo.

DID ALBM. —Dentro, en

— —

DID. interior.

•el

DID AUN. — Cantar acallar á los niños

que

para

lloran.

DIDECADILA

ó Ti

— La campanilla. DIDEKIR.—Dumidekir. —Gritar.— Candidekir.— GriDIDEN. — De ninguna madec á

dila.

54



DIN. abunda en aquel

—Alancear.

DILI. manera.

nera.

gan

en

el fuego.

Didi sa

tian.



Flato.

DIDISóDIDISáTIN-

GALUN.—Almizcle. DIDIS.-Agudo-DidisanAguzar DIBO.— Lechuza. Se lla-

ma

también Benguit.

DIGUIDIGUI—Balancear.

— Candigui. — Balanceo.

DIGO DIGO. Altar.-Tabla-

de ninguna

DILUNGAN.-Dumilun-



ó dilung-dilung. Esconderse y prepararse para la defensa.

DINDING

LIN DINEMENGUEL.—

DING.

ó -Pared, tabique.

Paró, descansó. Viene de Denguel,

D I Ñ G A O.— Siempre-

= — Bambo-

DINGUI DINGUI. Pendingui.-dingui. lear.

— Vide Digui-digui.

DINHARI.

M. Crepús-

culo de la mañana.

do.

DIGIT ANI.-Prosa. -Can-

DIKIR NI DAVID.— El Salterio de David. DIKIT.-M Poco, poquito.

DILA. — La

nila, dilaán. .

DINTENG AN ó Inutengán.— Penetrar

to de Panditas.

nilan

No,

viva.

DIGUEMBN.-Embetunar.

y

DILEK. —Lanza. — Dile-

ken.

tería.

DIDIDUMIDI.— Hervir

paraje,

sobre todo en los montes inmediatos, habitados por los monteses Súbanos.

lengua.— Ma-

— Lamer. — Capa-

—Lam edura.

DIL.A-DILA.— La

la bala, la ar-

blanca.

DINUMAMPAY.—

Inundación de mucha agua. DISINA.—Naranja muy grande.

DITAR.—Vestido. ~ Penreja

del arado.

DILAM. — Pagadilam. —

Preparar, disponer.

DINAS.—Pueblo

ma

de moros, y rio grande de este nombre en el extremo occidental de la bahía-IUana.— Viene este nombre de linas^ árbol que se hace grande y

ditar,

ditaren. —Vestirse.

DIUANG.—L.

La

iz-

quierda.

DIUBUR. L.—El ano.

DIURUTÜ LIS.-

Buen

escribiente.

DIÜTAY-Un cuarto, un ochavo.

DJI.-^MAGADJI. Re zar, leer libros piadosos.



DUA.

55



de páHacer nido,

— DS A S ALI. —Pacadsasali.

jaro,~Pedsalag.

criar los pájaros.

—Alternar con otros,

irse

cam-

biando.

D S U D I. —Pedsudi.-Bur-

larse,

hacer mofa.

—Burla,

— Cadsudi.

chufleta.

DTAPI.—Pedtapi

— Cadtapi.—Unión.

Unir.



DXJA. — Dos. Duapulu. — Dua gatus. Doscien-

Veinte

langán.

lástima! ¡Pobre

de

nin!

¡Que

él!

DUAL..— Idual—Llevar,

—Idual ka su —Trae aquí ó pasa aqui sin

pasar.

cursi. la

silla.

DUCÜNG.-Joroba.-Du-

—Encorvarse, encoA — Sali va.-Dumuda. —DXJD Escupir. — Dudaán. — Es-

mucung.

gerse, abajarse. .

cupidera.

DUDUD.—Dudud-en. — vaciar. D tJD A S, dumudas —Ba-

Derramar,

— Dudusen. —Bajada. DUGU, lugu, ó rugu. — Sangre. — Dumugu. — Sangrar. DUK A. —Incienso. —Pen— Canduká. duká. — — Incensación. Dupa. S. Perfume, incienso. DUL ANG. —Pecandulang

jar.

^Incensar.



^Juego de niños que se ponen á los dos extremos de una madera, subiendo y bajando, apoyada por el medio.

—Monteses

mados que viven en

así

lla-

la costa,

sur de Mindanao, á continuación de los Tirurayes y en sitios donde hay minas. Los moros llaman á estos, monteses Bangal-bangales.

Usan las flechas envenenadas y por el temor á ellas se libran de moros.

las vejaciones

Blando

el

de los

DULA S.— Madulás.—

tos.

¡DUAl— jDUA

DUL.

DULANG.— Mesa. DULANG.—Mina.—Du^

DSALAG.—Nido

piso, resbaloso.

D ULU G.— Idulug.— L. Llevar, conducir. DULUNAN.— Endulunan.

— Lindero,

limítrofe.

DULUNG ó LULUNG. —Proa de la embarcación^ —Yurubato. Proel, guarda de

la proa.

DUMANGXAN.—Batacazo. Echar de golpe. DUMANKIL AS.— En senada así llamada á la otra parte de Punta-flechas, que mira á Zamboanga, poblada de algunos moros y más de monteses Súbanos.

DUMIKBT.—Rastros, reliquias.

DUMPAU.-Ratón.-Ipangua su dumpau.

— Ratonera.

DUNDUNG.— Panal

de

abejas.

DUNGÁ. —Dumungá.—

Inclinarse.

DUNGUÁN.-Muelie, embarcadero.

DUNGUEL. — Perezozo,.

— DUNGU. —Dumungu. — DUN.

desobediente.

Fondear en el puerto: arrimarse al embarcadero. Árbol así llamado que se cria en los manglares, de madera rojiza, dura y buena para construc-

DUNGUN.—



$6

malayo

tierra.

—Langun

todo

el

DURUPAN.— Papendumundo,

á dunia.

la

En

mundo.

DUPANG.— Tonto, malo,

— Provocar, incitar á DXJTI AN. — Empozoñar.

rupan.

dos para que se peleen.

— Envenenar.

DUUL.— Manglar.

perezoso.

DURENGAN.-L. Apris-





Corral de ganado. Durengnen.-Encerrar los animales al corral.

co.

DURHAKA.~M.

Trai

dor, rebelde.

DURIAN.

significa espina.

DURO.— Langosta.

ciones.

DÜNIA.— El

DUR.

llamado, cuya fruta es muy apetecida de estos naturales; despide olor muy fuerte, es grande como la pina, cubierta de púas agudas; llamado por esto durian de duri, que en

—Árbol

así

XJ X U M.— Dumuxum. —DDoblegar cuerpo. DU YAN AN.-L. Amaca, el



— —

Cuna. Patulug ka su vata saduyán. Haz dormir el niño en la cuna. DUYITNG.— Atun.-Pez.

«4^=:-

E. EBEL.— Humo.

Maga-

— Ahumar. ~ Tumagbel. — Humear, despedir humo. EK AC PAT-E KAC. —

bel.

Cantar ó cacarear

la gallina.

EDCAP .— Maguedcap. —

Edcapen.— Disminuir

el

peso,

alijerar.

EDTUMEGAN Á

para formar los

presentes.

ED TAliAD. — Presente Prometer.

ED-TALU.»«= Presente



EDTAMBALILID. —

Revolverse,

EDTÜLINDEGAN —

Resbalar en tierra cubierta de agua. Tulindegán su lupa sabap nasapengan sa ig.



el

agua

la tierra

y

está resbalosa.

EDTUNÁ— el

estruendo.

EMBABENGALA ~

Vestir.

tugac.





Embabengala Vestir

sa

andrajosa-

mente.

EMBABATAN.— Adoptar

por

hijo.

EMBAG AT. ^Pesado. EMBAL.--Hacer.-~CaLa obra. Su pem-

embal. baal.--

El autor,

Revolcarse

var duelo, luto.

EMBATA

ó

MIMBA

TA, "Parir. — Embataan. -Nacer, ser parido.

EMBATIC— Membatic.

— Cuajarse

que

lo

EMBEGAU.

— Arrimar L. Zaparrazo,

hacedor.

el

EMBALO BALO.— Lie

líquido.

carabao.

EDÜNG.-

.

Grave.

de

Tahí, - Hablar. Edtalu akó saguna. Digo yo ahora.

— Inundó

EMAU ó MUMAU.-EMAY ó XJMAY — Mo-

Mudo.

risqueta.

Entrecejas. Las particular edy eg se anteponen á las raices de algu-

de talad.

Malearse,

EGKUAN- ó Kigkuan. ^ Dueño, amo, señor.

KI

LAY.-

nos verbos

EGCARAT.— volverse malo.

estaba

— Acepar.

la tierra

á la plan-

ta.— Arraigarse, echar raices.

EMBIDA BIDA -^ Otro. 8



EMB. diferente.

58

~ ENG. Menga.— Mugir.

EMBRER.- Paga-embrer..

— Bufar, soplar caballo. EMBU AT. — Levantarse el

el

que está acostado

ó

Triste

afligido.

ngala

nengca?

var, echar los

huevos

los peces.

— Acurrucarse. — Enco.

gerse.

EMBUTUD. EMPED.

-

Maguemped

~ Asociarse. — Acompañarse

ENGATEN. —

ENGATEN.— L. suadir.

EN DA ~ Maguenda. .

A

No

Arraigarse,

Acepar. Donde.^

De



donde.?

ENDEGAN

E N DÚ .— Viento.~-~Ba-

— —

Viento

fuerte.

Palo con que palay para descas-

— ENGU.^— E N G U E R. — Maguen— Estar,

habitar,

Y, además.

Gruñir

guer.

el

puerco,

ENDU.— Para,

á

fin

Esta palabra está á veces lugar de engtt.

ENDUKEN?

— —

acontecimiento. EnguSu costumbre, su modo de proceder. Engulágula ka. Estás tu bromeancho,



do.

ENTABES.



^Sin em-

bargo, con todo.

ENTANU-DEN.— Vamonos

pues.

ENTAUN A.— Pero

además, con todo.

ENTÜ.—Pronombre

de.

Porqué causa?

Maguenga.



ETAP.

en de

Porqué.?



de-

mostrativo- Ese, eso. ó NA? Qué cosa? qué quiere?

ENTUNA?

cararlo.

ENGA.—

del

EN CALE BEN. —Peg

calebenan. morar.

ENDÚ. ^

Per-

Persua-

Genitivo

laula nin.

Pendegan. Anegar, inundar.— Candegán, Inundación. Esta inundación es solamente la que produce un fuerte aguacero. guer endú.





ENGUL.A-ULA.— He-

ENDALIG. ¿ENDAU?

Caengat.

ENGKA.

querer.

sacar raices.



sión.

con otro.

el

lla-

pronombre personal Tú.

Mentira. - Embutuden.r- Mentir.

pilan

te

Convidar. —Instigar. — Minengaten ku

su sedá.-Deso-

EMBURUCUS salicum-

donde.^

i

Cómo

.nin.-— Le he convidado.

EMBXJDI bung.

NGA—Nombre. ó Ngain

mas.?

embuculAn,

PEMBUCÜLÁN.-

ENGALAN LAN.^

la casa.



Ñipa.

ANTU-

—— Techo

Maguetap.

char,

EY ó AY.— El

pie.

Te-

G. L

\.

G. en esta lengua tiene

siempre

sonido suave, aunque esté antes de e, ó t. el

GAATAP.— La polilla Capar.— Pangagabat.— Capador.

no-

che.-Magabi den Es ya de noche. Panungabi.— Víspera ó noche antes del mercado ó de una fiesta. Pengabi. Cenar, merendar.—Cangabi.





— Cena,

merienda.

GABUN.—

Gabun á macapal, Nubarrón. Nasapengán á gabun. Está nublado.



GABXJT. — Mangabut.



— Buten. — Mordisco. — Quebut.— La mordedura.

Morder.

GACAL.— Magacal.- En-

— Cagacal. Macagacal. — ñoso. Nagacal. — gañar.

Engaño.



engaIluso, enga-

Ilusorio,

ñado.

G ACUT. —Magacut. -Lle-

— Pagagacut. — Carretero, acarreador. — Paga— Aguador. gacut sa GABINA.— Diente de var, acarrear.

ig.

verde.

GAGA. — Gumaga — .

Obligar, forzar. Gagaan,— Ser forzado, obligado.

GAGADI AN. — Pájaro

mayor que la codorniz y de su mismo color, de pico largo.

GAGA H.— Magagah.—

Poder. Di magagah.—^

puede

— Ilmu

No

gagah. El

'

se se-

creto de la fuerza,

Nube.—



GADING.— Una clase de maíz amarillo.

GADUNG.-Color

GABAT.-Pangabatan.—

GABI.— Magabi.-De

elefante.

GAGALEBEG.

—Conto-

nearse.

GAGAN.— Magan.— Irá prisa.

Gagaan ka.— Anda á

prisa.

GAGAK.— M. Guac— El

Kaka.— S.

cuervo.

—GAG AN I.— Magagani. Magagapa. —GAGA PA.— Capagagapa.— La Segar, cortar palay.

Esperar. esperanza.

GAGAPUS.— Pangangapus. Hacer que paren los

que riñen.

GAGAS.



— Mangugas. —

L.

1

Gumagas.

impiar, lavar.



GAG.



Gagasan ó ugasan.

— GAL. Guinalá — Calafateado. — Cerradas

60

~ Ser

brear.

limpiado, lavado.

las rendijas.

GAGASÁ.-Flaco, gado.— Magasá.— Estar

G AL AHANA.— Eclipse

del-

del sol ó de la luna.

flaco,

&AL ANG. —Cobre. -Ani-

delgado.

GAGASt. -

de cobre que usan las mujeres monteses en el cuello de los pies y en los brazos.

de

Pajarito

llos

canto vivo y monótono



GAGUEP. Hongo de mala clase que tiene veneno. GAGUEP.-L

GALANGAN.— La

Gaguepen

reja

del arado.

—Abrazar, abarcar, contener. GALANSANG.-Cercar, rodear. — Galansáng á GAGUET. — Magaguet — Ma- — Cercar de — Apretar, — Estrecho, apretado. gaguet. GALAPEN. ~ Pengalapen. — Estar á merced GAGUI A.- Elefante. GAGUIT Ó GAKIT — viento, GALEBEC. -Engalebec. Balsa de caña ó de madera. — Trabajar. — Cangalebec. — Gumakit ó pengakit — Bajar tenec.

espinas.

estrechar.

del

abajo en balsa ó en balsa. GAIB. — Pengaib. sar en sus adentros. rio

Obra, trabajo.

andar

~

Pen-

GAIB.-Sorpresa, espanto.

—Carat

á

fante.

M.

S.

El

GALENGAN—

La

GALENGUBT.— Guma-

— R echinar. GALID-Pasador.-Tran.

lenguet.

dentro del

— Cuña. GALINGKING.—L. Ánade. GALÜGA.—Achiote. —

GAKES.— Abrazo - Ma-

ca de

gakes.—Abrazar. Provecho.

— Magaket. —Aprovecharse. GALAGALA.-S. Resina

— Mezcla

cal las

de

resina, aceite

Canali-

zar los tornillos.

la cabeza.

GAKET.— L.



sión.

ballena.

agua que saca







ele-

del elefante.

GAKA.— Palo

Procurar.

mergirse dentro del agua, ahogarse Cagaled Sumer-

Ikan gajah.— La trompa

GAJ A-MINA. -M.

GALEBEG. -

GALED.—Magaled. —Su-

gaib.— Ex-

travagancia.

GAJAH.

Galebecán.

Balebeg. Balebaguin ka. Procura tú, haz las diligencias. Vide Balebegán,



— Mapía gaib— Sorpresa agradable.

~

—Obrero.

Árbol que produce unas bainitas de granos encarnados, con que loa naturales se tiñen las uñas, y se usa para

y

para tapar las rendijas de embarcaciones pequeñas.

GALA-GALANG.-Em-

la puerta,

I

otras cosas.



GAM.

6i

GAMAKEN.— coger con

las

Tomar,

manos.

GAMBAN.—Magamban.

— Rasguñar. GAMBEN— Mangambel. — Abanicar. GAMITEN.— B. Tomar. —Coger. Gamiten su — Levar anclas, sinipit.

GAMPAL-L.

Pengam-

pal.— Suelto, no unido.



M P I T, — Abogar, interceder. — Pagagampit. — Intercesor, abogado. — Magampiten su ma— Cohechar. GAMPOiNíG.-Buitre, ave. GAMPUNG. — Guman— Guipung.—Boyar, nampung su bancay. — Flota cadáver. GAMUT. — Medicina. — Magamut. — Curar, aplicar medicinas. — Gamutan. — Ser curado. GANAP — Entero, completo — Maganap, ganapán. GA

Magampit.

rat.

flotar.

el

las

—Alcanzar ó

el complemento que se pretende, GANAT. Maganat. --

lo

— GANAT. — Gumanat. — Salir de un punto. — de un

Aprender, instruirse estudiar. Ir

lugar á otro

GANDA.— M.

— Duo

ganda— El

Telu ganda.— El

Múltiple.

doble.

triple

veces uno.



ó tres

— Magangapin L. Lamentarse. — Capangangapin Lamentación. GANGAUID. — MaganGANGAPIN. .



GAN.

— Trabajar Capangangauid. — Labranza. Tangangauiden. — Arador. — Labrador. — Pamangangauid, gauid.

la

significa

de

tierra.

también trabajador

la tierra.

GANGU. —Magangu.—

Secar,

solear.

— Ganguun. —

Ser soleado.—^Nagangu den Está ya seco. GANI.— Manganí. -Pedir, suplicar. Panganí ka seka-



— — Pídele. GANSING.—Asolar, ar — Destruir cota. — Gansing sabuc— Menin.

rasar.

el

fuerte,

la

arrancar los cabellos. Gansinguen nilan su cotta maslá.Están asolando la cota grande. sar,

GANTANG.-Medida

de

capacidad, que contiene la 24.^ parte de un cavan ó sean

como dos

litros.

GANTUSAN. —Hongo, agárico.

GAPAHAN

su lauas.—

Descuartizar.

GAPAC .— Matraca— Magapac— Tocar la matraca. GAPAS.— Algodón fino bueno para tegidos, producido por un arbusto. GAPAS.— Ipagapas.— Intrigar Pegpagapas Intriga. Magapasá. AS A. —Trabajar á prisa, andar



GAP





á prisa.

GAPET.— Pedazo

de tiede la otra. Estero así llamado que sale del Pulangui, más abajo de Tamontaca, se cruza desrra cortada









GAP.

pues con otros esteros y forman pedazos de tierra entrecortados, hasta unirse con el Miualuy que va á salir al mar.

G A P I N. — Mangagapin.

— Zalamear. — Capangagapin. — Zalamería. — Tangagapin. Zalamero.

G APUSEN .— Contener,



Gapusen sa coger á uno. Contenerse uno, reguinaua. frenarse.

— — Cagapusen

naua.

— Continencia.

pulso

.

sa gui-

GARAC GARAC —

—Palpitación

El Ngarac-

.

— Camalan — Tomar pulso. GARANG. — Magarang. — Filo agudo, fino— Garangan — El corte, GAROGADI.—La lima. Gumarogadi. — Limar. — Guinarugadi. — Limadura. Gagarac—

Palpitar.

su garac.

nes.

GATU.— Magatu — Aco-

meter. —Embestir.— Atrever-

rogadi á kayo.

filo.

bernador. ó GUEY.-Día. Cagay. —Ayer. Cagasandau. Anteayer.

GAY

— GAYAS. —Pamagayas. — Dar activar una cosa. GAYUN. — Pagayun. — Avenirse, convenir con — Cagayun. — Avenencia, conprisa,

otro.

venio.

GUAC— El

cuervo.

Gü AD á PUTAU ~Ba

rreta

de hierro.

GU E B A N.—Maguebán.

—Abrirse

agujero

ó

paso

para sahr.

GUE. — Zape. — Gueen. —

Zapear.

Sierra.

GARUS.~L. Rasguño en piel— Pangarusen.



Di acó magatu magadap sa gobernador.— No me atrevo á presentarme al Gose.

el

el

la

CAT.

62

— Ara-

ñarse.

GUEBÁ—Gumebá.— Deshacer, destruir. "Guinebá-Destruido.

GAS. — El

corazón ó parte buena de la madera.

la

GU E D. -Sierra.— Ma-

-Leche. Gataanimal que da leOrdeñar. che. — Pengatas. Pamengatas. Ordeñador. Magatel, gu-

— Aserrar.— Vide £-ue/ GUEDA. — Maguedá — Navegar, embarcarse. — Penguedá-guedá. — Estar navegando. — Acongojarse. GUEDAM. — Maguedam. — Sentir algún dolor, ó sentir en si.— Despertarse. — Caguedam. — Percepción.

matel.-Mordiscar, dar picazón. Picazón, escozor. Cagatel.

Nacaguedam. Paguedam ka.

GASA.-L.

Hecha, dardo.

GATAAN

zumo de

.





GATAS.

sen.

lí xprimir

fruta del coco.

la

— El





GATEL.—





— Maga— Tener poder— Cagaus —El poder. — Las municioGAU,S. —Poder.

gaus.

gued.



Despierto.

— Despiértate.

GUEDAMAN.— Probar. — Gustar el sabor. GUEDAP.-- Brio del



.



GUE.

63

— Penguedap. Brioso. GUEDAP — Guedapen. —Aturdir. —Espantar. — Guinedap. — Aturdido. Guedeguede. — A turdimiento GUEDUNG.- Paguedungá. — Cuchichear. GUEGUED.— Maguegued. — Ahorcarse uno. —

caballo.

Suicidarse.

Naguegued

in.

Se ahorcó. jui-

— Estima, estrañeza. Nagueib. — De improviso. Cagueib. — Improvisación. — Ma-

cio.

gueib.— Admirarse. Vide Gaib. M. Arrobamiento.

GUEIRAT.—

GUEKEN.— Gumeken.

—^^MaguUar.

GUELEB.— Gumeleb — Arrodillarse. GUEMAU. ~ Afuera. -Gumemau. — Salir á GUEM ALENGUET. Pasarse piedra por los dien— Costumbre de moros. GUEMEN.— Pedguemen — Entrarse en agua, empaparse. —Ineguem. — Empapado de agua. Nacaguem. —

Magueleb

fue-

ra.

la

tes.

el

fuera

ya

del

agua

GUEMESEN

ó

Reme-

— Panguemesen. — EspriGUENDÜD. — Naguendud. — Irse para atrás, GUENGUEN — Peguenguen. — L. Enfrenar, contener

sen.

mir,estrujar.

la

gente.

GUE.

GUENGUET.—Pangueguetan.

— Encajar,

meter

for-

zada una pieza.

GÜENTU*— Peguentu.—



algotear. CanZalamear, guentú. Zalamería, gazmo-



— Pangaguentu ó panguentu-guentu. — Gazmoño.— Zalamero ó lagotero. GU E P A.— Guepaán.— ñería.

Poner trabas, esposas.

GUElB. —Concepto,

Empapado pero

-

G XJ E P A.~Gumepá.—



Apezgar, agobiar á uno. Estar ó ponerse boca abajo. Macaguepá Postrarse en el suelo. Caerse por haber tro-





pezado.

GUEPAS.— L. GumepasPenguepás. tiga ó con

— Respirar

con

fa-

dificultad.

GUESIMÜKET. Mo lestado,

importunado de mu-

chos.

GUET.— Sierra.— Maguet Aserrar. Gueten.

— Ser aserra-

do.

GÜETAS.— Maguetas. B. Romperse

la

cuerda.

GXJETI.— Chispa. — Gu-



despedir meti. Chispear, chispas.— Hervir con ruido.

G U E T I C— Almeja de

mar.

GUETUNGA ó guedun— — L. Cu-

Maguedunga. gá. chichear.

GUEVIN —

ó Kevin.— Tiestos de barro. Vide Tebi. GUI. El cogon. Atap á gui,— Techo de cogon.



GUIAU.— Paguiau.Asar, tostar.

——





GUI.

—GU

IBAT. — Gumibat.

64

Derribar, destruir.

GUIBUNGAN.— — — —

do, untado.

GUIK.— Meguik

ó

Trillar el palay.

Ser

ma-

— Gui-

Oscuro,

GUIGUI

6IGI -^M

ó

— Magigit. — Morder.

GUIGUIS óKIKIS.— Afeitarse, rasurarse.

GUIGUIS.

— —

GÜILA —

GUILEPAN —

bos.

GUILES

.

— Panguingui-

—Desperezarse. GUILING ó GULING. Molino de palay. — GumiUnHmpiar arroz. gan. — Moler,

les.

—Hacer

contento. Malat i guinaua. Tener disgusto, mal corazón.

GUINAUA.—

Guiminaua ó penguinaua. -Suspirar, respirar. Animarse, alentarse. Sarig

i

suspiro.

los vapores.

GUILINGUEN.

—Hilar,

hilo,

GUIMAY. —Tener

los

-Paguimay.

nervios encogi-

dos, estar tullido.

GUIMBAL.—Tancal.

G U I N A.— Penguina.— Abarraganarse.



guinaua. Anímate Respiración,



Manguinauay

— Con-

Dua ca tau antu manguinauay á tanto. Esos dos mucho. congenian sujetos InsGuinaua á binatang.





GUINEIBAN

á Saitian

— L.

Endemoniado, poseido del demonio.

GUIÑES. —Tela.— Linding á guiñes-Telón.— Mampara.

GUINCAYA.— Manguin-



Tancayan. Juramentarse. guincaya. Juramentado. ó guintapay. Malatapay, árbol de



GUNITEPAY

madera muy para cuadros adorno.

preciosa,

sirve

y objetos de

GUNITING ó Taguinting.

— Vibración

.

Tu maguinting

.

Vibrar.

harina

GUILING AN.— Hélice hacer

volun-

guinana.— Está

tinto.

Paguiguisgotas seguidas. Paguiguis su barril. El barril se derramando, está goestá teando. K. Macaguilaken.—Acharolar, sacar el lustre, hacer relucir. Vide Tilak. ó HeSorber, tomar á sorpan.

Gotear

de

i

geniar.

sin luz.

Dientes.

— Mapía

Canguinaua.

trillado.

GUI6UEP,— L.

GUI.

GUINAUA.— La tad.

Panguibungan. L. Ungir, untar. Pinaguinbunguen. Ungi-

guik. ken.



GUINULAY Ó GUIN

de leña, — Pa— Leñador. GUIPAT — Maguipat.— Cuidar, atender, tener de dado. Maguipat. —

LAY. — Raja gugulay.

cui-

F'iesta

casamiento entre los moros.

— Vide calilang. GUIPUAN.— Panguipuan-Ungir, untar. Pinangui-

_

GUI.

puan,

— Ungido.

L.

Estrecho, apretado. In

térprete.

GUISAR AUN.— Maguisaraun —Embrollar, enredar. Caguisarau. Embrollo.



GUISEK.— Guijo,

árbol

de buena madera para cons-

do

si

está bien forma-

árbol.

el

GUISEK."~Gumisek.



Llorar por lo bajo, sollozar.

GUISSIN Ó KISIN. Rasgar

la ropa.

GUITAIS.— Árbol hoja sirve de la

lija

cuya

para limpiar

madera.



GUC. —

Porfiar.

Magu-cag. — — Cagucag.—

- Tagucaguen -Camo-

rrista.

GUDIMAN.—L. Trabaaplicado.

jador,

GU6 cos.

coso, caerle los

—Los

mogug.—Momocos.

ó Ngug.

—Paguetac

su

6U6Ú — Ladrido de pe-

—Manángungu

rro

asü —La-

dra el perro.

GUGULIMET.—Instrumento, mueble, trasto pequeño.

6UGUET ó GUKET.™ cuerda embrollada.—

Hilo ó

Guket á kacayon. —Estopa.

GUKUT— Pagukut.-Lle-

GUITEK —Grieta.

var,

GL.AL

llevado.

GLAT—

GULA — pasir.— Azúcar. — Gula vato. — Azúcar cande. 6ULAY en tagalo. -Verduras. Kamu se llama en moro. GULEB A N .-Pangulebán.

—Título, dignidad. Vide Minted sa ingtied, El cuchillo. GONOY, en tagalo Agonoy. La yerba del moluco. A. —Magra.- Asolar un pueblo y matar la gente. Graan. Asolarse — Nagraan ó nag;ra^ra,-Asolado, desvas-



Reñir»

Riña.

GÜIRUBAHAS A.

trucciones,

~ GU-C A G.

GUIPUT.—Maguiput



65



GR



tado.

GUAC.



El cuervo.

GUBAR.- Magubar. -Escarbar.

— Cavar

— —

la tierra.

Destruir una cosa.

Deshacerla.— Nagubar — Deshecho.

— Destruido.

guerra. rero,



—Pagugubat.—

Estar en -Guer-

peleador.

GÜBÚ.-Gumubú. drar el perro.

GULA.— Miel

de caña.

— Nangulebán GULEPUNG. — Moho

— L.

Tullirse.

—Tullido.

que se

cría

en

la ropa,

co-

mestibles y demás.

GULIKET," Gumuliket.

— Crugir.

GULINDA.—La que

GUBAT.— Guerra. -Magubat ó gubatán.

Gukuten.— Ser

acarrear.

mueve

cuerda

rueda.

GULUG.— Puñal. — Pen-

gulug.

— Dar

la

de puñaladas»

GULPUNG.—Uarna.--. Color trigueño.

L. La-

GULUNGAN.-L. cabel.

Cas-



GUM.

66

GÜMAN. —^Armas

— Maguman. — —

defenderse.

Nguman se.

para

ó Gumaán.

Armar-

— Mingumaan silan.-Están armados.

ellos

GÜMANAT Salir.

GUMAU.

de ganat—



GUN.

GUNSI,

^

La



lo.

- Gunting.

ras.

— Guntingan. — Espabilar,

Espabilade-

cortar el pávilo.

—A

fuera; lo

GUNUNG.-



L.Puñal dar

mismo que guemau.

Paugunung— Acuchillar,

á lalac. L.Unas bolsas que forman los gusanos en los árboles cuando comen su hoja que parecen

de puñaladas. Pena del

GÜMAY

telarañas.

GUMBAYÁN.— Pagum-

—Disponer,

bayán.

componer

preparar, lo que está mal. Magullar,

GUMEKEN.machucar.

6UPA Ó

talión.

UPA.-La ga-

llina.

GUPAAN.— L. Gallina. GURAUC. — Gumurauc.

llorar á gritos. — — Ser aclamado. GURBAU.— Magurbau.Hincharse. — Cagurbau.— Hin-

^—Gritar,

Inugurauc.

chazón.

GUMIGUILEC. -Temer á un fantasma.

GUMINA13A. llar,

^

llave.

Gunsien.— Cerrar con llave. GUNTING. Las tijeras. — Guntinguen.— Cortar el pe-



Reso-

GURAY

GUINU

RAY. — Raja

ó de

rayin.— Rajar

leña.

leña.

— Gu-

GURIAN.-Magurian.-Llo-

respirar.

GUNA.— Utilidad,

pro-

rar.-Di kapagurian.-No llores.

vecho.— Necesidad.— Da guna nin. Esto no sirve. Pacagunaán L.—Aprovecharse. Aden guna nin.-Necesita, tiene n^z^-

GURIS ó CURIS.— Raya. Guris á lima. Rayas de las palmas de las manos. Vide cuns.



sida.d.-'-'Gunavan en sánscri-

to significa persona virtuosa.

GUNA AN á tau. — PerGUNA CA MAITU —

án.~Ir lante,

ins-

primero,

pembaal sa valay á Albañil ó alarife.

ir

de-

guiar.

GUNDI.- Moldura.- Gumundi, gündian.-Moldear, poner moldes. Maguni, muni. Sonar, dejarse oir.

GUNI.—

Maestro,

tructor.

así.

G ÜNÁ. — Maguná.=Unael

GURU.—S.



GURU MUNI. — Maes, de música. GURU panday á kayo. Maestro carpintero. — Guru á

sona necesitada.

Siendo esto





tro

vato.

GURU GURU—L

— Al

boroto, revolución.

— — Puñal.— Lo mismo GÜRUG. —

GURUG.

Ca-

gurug.

Puñalada. que gulug,

Pagui-ug.

GUR.



67

Creciente del agua. Subida de la marea. Pangurus. Frotar Capangurus. Frotación.

GÜRUS.





quijada.

GUSÜ.



—Goma

la

Madrépora,

pie-

lembu.

costilla.

En

Tulang

ru-

Costilla

perxah,

de

ár-

Vide guitais,

GUTBM — Magutem.—

GUSUKUSU.-Pangusku-

suk á buey.

—Guetah

del árbol perxah.

bol muy ásperas que se usan para limpiar y bruñir la madera.

sü-.Frotar entre las manos. es rusuk.

—Vómito.

GUT AIS. —Hojas

encías,

GUSUK -La

GUT. Cagutá. ó

M. Goma.

dra de mar,

Malayo



GUTA GUETAH.—

——

GUS — Las

— mitar.

Tener hambre. Cotika ó cagutem. -Tiempo de hambre.

GUTIG

ó

GUETIC—

Ostras de mar.

GUTU

de

á

SENANG.—

Medio

GUSUL.—L. Magusul,— Amoscarse por no darle lo que pide.

día ó sea á las doce horas del dia.

GU YUD.— Gumuyud. —

Guyuden.

GUT A.— Mangutá.~Vo-

— Arrastrar,

llevar

en carro ó canga.

H. LA es

H. en Maguindanao lo mismo que en

muda,

pero escribimos con esta letra las voces que la llevan de su origen malayo, y en algunas de ellas es aspirada. HAAS. Serpiente de una castellano,

aquí

además



clase asi llamada.

HABIS.— M.

con-

Fin,

elusion, término.

HABÜ.

M. Ceniza.

HADAP.—Delante, uno, en presencia.

ante

— Magadap.

—Presentarse. —Di

akó

gadap.— No me atrevo

maá pre-

sentarme.

HADI.~E1

rey, el sobe-





HAD. La h

rano*

aquí es

muda.

Ó HIDAYAT. —HADI A. - Guia, conductor. Director.

HADIGAT.-Ofrenda,

re-

galo hecho á un superior. J J A. Peregrinación á la Meca. Haji.— Peregrino de la Meca.

HA



.

H ALILAYA.- Pompa de moros,

fiesta

de

ellos.

HALIMUN.— M. ble,

que no se puede

Invisi-

ver.

HALIYA Ó LUYA —

A Igengibre.

68^

HAT.

efectos.

HATAY.—El se

toma por

higado y

corazón, sentimientos de uno. Hatay maputi.

el

— Hombre justo, recto, hatay. — Tristeza. — Sa-

Hatay bingkuc. Hipócrita. Sakit

i

lacau

su

hatay,

salacau-su

Una

cosa dice, otra cosa piensa. Baliuanac den su hatay nin. Ya se conocen su intenciones. Hatay kring M. Avaro, tacaño, de corazón duro. Hatay maitem. Regañón. bibil.







HALUBAN.— M.

La HAU.^ Ceniza. —Delante. HA YAM.—Animal doHALUAN Ó HA méstico, manso. Hayamen. RÚAN. — Pescado dalag, — Acostumbrarse. — Domesque se en animales, amansarse — Pedláyamen den sekanin. — HAMCBA.--M. Yo, frente.

cria

ticar

los esteros.

servi-

dor de

usted. lista palabra

malayos para nombrarse á sí mismos. M. La hiél de los animales. HANSA. S. Ganso, ave. sirve á los

Se va ya amansando. HEILD.-A Menstrua de las mujeres.

HBJRATÓ HEJI

HAMPEDU.— —

RAT. —La Hejira

era maho-

metana, desde

huida

HANTÜ.—M.

Mahoma de

duende.

fantasma^ burung.

monio.

Aves

— Nombre — Burung

Espíritu,

— Hantu de un dehantu.



nocturnas.

HARAP —Ma-harap

M,

valor.

HARI.— Hermano menor. HARI.— M. Dia.— Hari

— Fin

del

mundo.



Día último.

HARIMAU.— El

HARTA.— S.

cristiana.

HIDUNG ó hirung. HILANG.— M.

-La

Perderse, Hilang. Sitio asi llamado en los altos del rio Pulangui ó rio grande de Mindanao, habitado por los Manobos, hasta cuyo punto

desaparecer.

HARGA.—M. deis, arga

kiamat.

el

de

Meca

á Meaño 622 de la era la

nariz.

Esperar recibir algo

— Precio,

dina,

la

tigre,

Bienes,



suben las embarcaciones y de allí no pasan por la mucha corriente del rio. Aquí se encontraron los PP. Misioneros de



- 69 HIS. Tagaloán y de Tamontaca, al

M.

Premio,

guipat. Mayoral.

HITU N G. — Maghitung.

HULUN AN,—Almo-

— Hit0nguen.-Contar ó en cuenta, llevar cuenta. — Hitungnen ka — Pon en

hada.

incluir

fe

cuenta.

los

HOG AS AN. — Limpiar,

HULU PULANGUIrío Pulangui. HUNGAL á KAYO —

fregar.

Origen del

—Alacrán.

El meollo del árbol.

lluvia.

juez,

HUTAN.— Yerba

el

-za-

— HUTA NG. —Deuda. — Maghutang. — Tomar prestado ó hacer deuda. Maghu—Pedir dinero tang sa Aden hutang-in. prestado. — Tiene deuda. Ngain á pu-

que juzga.

Hutan

cate.

HUKUMAN.— Fallo, sentencia. — Hukum Allah.

á indaguen.

7arza

Juicio de Dios.

HU KU MAT.—Autori-

dad, jurisdición.

pilac.

HUKUR. M HÜL.AM,—

moros que denota alguna

dignidad,

HUDANG. —Cangrejo.

HÜJAM.- M.

*

HULUBALANG—Je de milicia. —Título entre

la

HUKUM— El





recompensa.

lavar,

la vianda.

Cabeza ó principal que manda á otros. Panghulu sa ingued Gobernadorcillo. Panghulu sa mga panguinhulu.

año 1890.

HISNAT.

HUL. con

cía

HULU. —Cabeza. —Pang-

explorar por primera vez el rio Pulangui y las razas que habitan sus riberas, en Mayo del



Medir. Vianda, car-

ne ó pescado que acompaña para comer la morisqueta. En moro y en malayo hulmn significa la verdura ú otra cosa cualquiera que se mez-

nan hutang ka?

Cuanto

di-

nero ó efectos has tomado prestados? ^Pila i vata á pi-

Cuanto es de ese dinero?

lac antu?

rés

el

inte-

I.

LA

I en esta lengua sirve para formar las pasivas en i

y

se

pone á veces sola como

partícula

ó

haciendo

veces







-

IBA. IC. 70 de relativo ó de artículo. dido. IBAD AD. —Piedad, deICAM. —Petate, esterita. voción. Maguicam. Arreglar el pe-



IBAR AT. — Explicación,

comentarios.

IB A Y AU.— Levantar

pe-

so, cargarlo.

IBENGUEL.-Tirar

pie-

dras, apedrear.

I

BETAD ó BBTAD —

Estado,

— Ngain

condición.



tate para dormir.

IC AR ANG ó

IC ARAM. — Calcular. — Pensar. — Icarang ca piapia. — Piénsalo ó calcúlalo bien.

— Ya

lo

—Inicarang ku.

tengo calculado.

IC ATSEMÁN.-Tener repugnancia, aversión. Agriar-

Cual condición ó como lo pasa aquel hombre? La i aquí más bien parece partícula ó

se.

como

layo es zkor, y con esta expresan el número de anima-

i-betad su antu á tau?

es

la

que no sílaba

artículo

del betad.

IBID.— Ibid.— reptil parecido á la iguana, cuya carne es muy estimada de estos naturales. IB LIS. — El ^

demonio,

dia-

blo.

I

BU AN.

Abrir

y

sacar

de los pájaros ó animales. Inibuan á tau. Hombre destripado. IBUL. Frotar el canto de alguna cosa.

la tripa



IBÜLUS L.—Hacer

eje-

que

cutar, llevar adelante lo

pretende.

ICA. da á

—Partícula

los

ordinales,

numerales

que

uni-

los

hace

como, ica-dua-El se-

gundo—Icatelu—El tercero. Icapat. El cuarto.

— IGALEG. — Leña.— —Poner

gan.-

-—Prender

el

leña



Cale-

al fuego.

fuego

á

la

leña.

ICALITABÚN.-Escon-

ICTIACAR L—Prevenir

— disponer.

ICUK.— La cola. — En ma

les,

— Asi

kuda dua

íkor, tiga

apat ikor.-Son dos, cuatro caballos.

ikor,

IDALEG. — Leña

fuego.

Lo mismo que

tres,

para

el

icaleg,

IDALUNG.— Acoger al que viene á refugiarse. Inidalung in. Fué acogido. IDAS. Concuñado, ó



— IDAUAG.—

concuñada.

Alcanzar

que va delante. Alcanzar á coger una cosa. al

INDENDEG.-Bogar. ahuyentar animales. Idendeguen-ka su mga manuc sa rubang. Ahuyenta las gallinas del semillero. I E I L.— Pegar una cosa con otra. Viene de ¿¿f///.-Inídepil. Se pegó, fué pegada. Hincharse, crecer ó salir un tumor,



D P



IDEPUAN.—

abultar una cosa.

— —

IDA.

IDIA.~ Ignorar, en

ber, Idi,

IDIAT.

no

71

sa-

tiruray.

—La pena conque

se castiga el delito.

IDSA.— —Preguntar. — Consultar, aveMidsá,

riguar. Idsaán.

tado.- Caidsa.

peg-idsa.

Ser pregunPregunta.





IDSAGAD.—L.

—Comprender

penetrar

por un

Entenuna cosa,

sentido.— Pasar

el

sitio

IDTUMA. - Encargar. -

—Encargó. Inidtuakó nin — Me ha encar-

Inidtuma.

man gado por

ó he sido

encargado

él.

IDUALi." Llevar,

pasar

una cosa de una parte á otra. Idudual engka anán.—Pasa eso. — Duduala niu anán. Pasad eso de mano á mano. IG. -Agua. Ig matabang Agua, dulce,— potable. Ig á matimus. Agua salada del









mar. Ig á parigui, á Agua de pozo.



ulán.

— Agua

Ig

á

fuente.

IG



KAYO. -Zumo

de coco. de caña.

Río.

balto

——

tre.







.

— Magaled.— — AhogarsCr

IGALED.

IGAT Ó INGAT.-





Ma-

Cuigaingat macaingat darse, precaverse contra el peligro. Igat ka. -Ten cuidado. IGUIS ™ Miguis.— Correr agua ú otro líquido. Piguiguisán á rugú su lauas nin. Corre la sangre de su cuerpo. I6Ó. Maigó. —Bañarse. Ipaiguan. Baño, lugar donde bañarse. Este nombre Ipaiguan era el de la ranchería ó pueblo moro en la bocana





de Mindanao,

del rio grande

y pusieron

á

lluvia.

— — Agua —Tuba —Lauas — — — ig.



calud.

clara. — Ig

savia del árbol.

'Marea baja.



Ig paguruc Marea creciente. Ig á paguirat." Marea vaciante. IGA. Miga Estar acostado Cama. Igaán Ca-

Ig

— Agua de malingao. —

de

bualán. Ig á

á



brazo, norte, cuando en i860 ocuparon los españoles por 2.^ vez esta hermosa cuenca,

Agua á mamut. Agua de olor. Ig á sambahyan. Agua bendita. Ig á manat. Agua de rosa.



IG.

-Mababa á ig.

Sumergirse

Averiguación. der.



ó

Ig á niug. Ig á tubu.

á

Ig á cacausud.— cascada,

de agua,

IG á madalem.-Marea alta.

el

campamento

en Cottabato.

IGKUTAN ó PAGKU TAN.



Agujeta

ó

tira

de

cuero, correa.

IMBANTUC- Dar alas. Hacer crecer ó ensoberbecer á uno.

USA. —Jesús. —Jesucristo. IITUC Tirar, arrojar.

IKALEK.

Leña para

el

fuego. Vide caleg.

IKBCANG.—

dir,

aire.

golpear

Sacualguna cosa al

—— —

IK.

IKEDTIAL.—



72

Mikedtial-

Tramar, maquinar. Trama. kedtial



Cai-

— — IKIAP —



polvo.

el

IKTDIA Da

.



la

Necesitar.

No

ikidia-lun.



IKUG —La

cola

——

de

tear.

ILAGUID. --Semejante,

bahía

la

A

los

Apedrear,

L.

ILEBEN G.—Sepultar.-



Lugar donde se

sepulta, cementerio.

ILEG

ó

IREC —El

so-

baco.

ILEK.— Ilegken.— Mirar de reojo, con semblante ai-

ILEMBÁ. — Colocar

las



Habitantes Parece Ilanon palabra

Sorber Sorbo.

mano.

dear.

palay

El

ó

— —ILAO umay. — La — —Rayabas

morisqueta está

á Guayabas verdes.

cruda.

mailao.

— Ilain

Ver, mapía.



ca Míralo bien. ¿Hay ca? ¿Ves sitio tu? Culayan. Mirador, desde donde se descubre mutierra.

ILAY. —Buscar,

ILIBED.

escudri-

ruido



ILIBED .— hilo,

— Cailep, con

Cercar,

ro-

Devanar

el

hacer rollos ó bolas.

ILINDUNG.

—Acoger,

recibir á uno.

ILIUNGAN.-Capote.Cumbrera de una cosa

ILMIJ.

ILÁY MAILAY.— mirar.-

con

ILESEK.— Aplastar

nifica pirata.

arroz con la cascara. Mailao, Maguilao. Crudo, verde. Mailao su

-

ILEPEN.— Guilepen.

encar-

la

cha

monte

piedras.

Lebungan.

lUana.

L.

el

del rio Pulangui.

ILEBAD,

venir esta de lanon, que en malayo sig-

ILAO

está

cosas bien.

—Encargar.

ILANON.

altos

Contra-

-L.

ILAKIT.— Hacer de

Donde

ó colina de Catituan?

rado.



hacer, remedar.

go.

La parte alta Andau su palau

rios.

Catituan? Sa ilaya na Pulangui.

los

——

ILAGUID

de los

tirar

animales y de las aves. ILA. Lunar, mancha. PanILAB. Lanceta. Lanceguilaben ó kilaban.

parecido.

banca que perdieron.

ILAYA.

hace

le

falta.

na-

silan

ellos

IKET»

Cuerda, amarro. Atar, liar. Iketan. Sacudir con la dos manos algo para quitar

ILA.

— Panguilay su dadag auang. —Buscan ñar.

~

C iencia.— Ilmu

Illahi.— La ciencia

de Dios,

la

Teología.-Ilmu cambilang.-La ciencia de contar, la aritmética. Ilmu bayug.~La poesía. manayo.— I Clase de albahaca que huele á clavel

L P A T A—

——

^

ILÜ.—

-

IL.

Huérfano, sin

73

ar-

rimo.

IND. Indang a palay.- -Polvo del palay.

ILXJ AL.— Sobra,

restante.

ILUTEN. los amarros. ILUY.— Maguiluy.-B.

-Tornillar

- Apretar

Acordarse, hechar de menos. A. Sacerdote.

IMAM.—

IMAMPLANG - Título IMAN.-M. La

INDAU. Aconsejar

fé.

IMASAD.— Despachar

á

uno.

— Enseñarle.

INDEKET Emplasto.

INDJIL.

IMBETÁS~de al

betás.otro lado.

IMXJ.- Mueble, enser, tras-

— Paguimu sa ualay. ~ Amueblar la casa. Imu á babay.—Joya.— Panday sa imu.

to.

—Joyero.

INA-Madre.-Ina

ku.-Mi

madre. Se

llaman también ina las hembras de los animales cuando tienen crias. de agau. Usurpado, arrebatado sin de-



INAGAU —

—Taco — INAN INATIP. — — —

de cañón Ese,

a, o.

Juntarse, reu-

Canatip. ción, unión. nir

Incorpora-

INAYATIN.—Huérfano, sin parientes.

—INCLAN



L.Mainclan. Agarrotar, apretar las cuerdas de los fardos.

IMDALIMA.

— Engañar

con palabras finjidas- Fingir. Pelo de las hojas de los árboles, polvo.

INDANG.—

sagrado

El

INEMPIAN.-

Compu-

— Viene de nipián.

INGAN -Mingan.— Dar.

—Miningan dio

él.

ako

nin.



—Me —

INGAT. Maguingat Tener cuidado, poner atención.

IN GAY.— Mingay— Dar, Caingay. — Un don,

regalar.



regalo.

N

UED.—

Pueblo.— I G Maguingued. Poblar, formar pueblo. Minted sa ingued. El Gobernador del pueblo. Escama de IL. I pescado.— Inguilán.-Quitar la





escama.

fusil.

ó anan.

á gamut.

- Estripó IN animales. Viene de ebuán.

N GU

recho.

INAL.



faltas

Evangelio.

so, arregló

Atravesar, pasar

—Paguindau.—

— avisar sus

EBUAN.

de entre los panditas.

ó



—INGUIN. ——M.

Deseo. Desear. Maguinguin. Inguin á binatang.— Instinto de los animales.



INI A. Este. — Inia á tau. — Este hombre. Inia á gay.

Hoy.

INI-BATÁN.-Capón.— Castrado.

De

ibatán.

INIGURÁNG.

—Voz

— Capar. — Acla^

de muchos. ó inusan L. El bagaso ó sea la caña expri-

mación

INGUSA

10







INI.

mida y quitado

el



IPAG.

Soplar

azúcar.

comida ú

caldo,

el

INI-LAPAL.-Sumergido

otra cosa, para que se enfrie.

a^ua. Viene de Ilapal.

IPAG. Cuñado. IP A GATUANG .-Com-

en

el

INIPAI.au. Contradijo.

INIS. la

74

De

— La

—Negó—

Palau, negar. costanera de

madera. -

L.

Con

Tnsa Allah.

INSAN.^

el

favor de



Paguinsan. Preguntar, averiguar. Insaán Pregunta. Chino. tambís, árbol que da una fruta encarnada, buena para comer. Lugar cerca del destacacamento de Pikit en el Pu-

INSIC—

INUGUG.—El

donde hay una muy numerosa ranchería de moros, mandados actualmente langui,

el

dato Namblí.

INÜLANAN. — Agua

llovida ó

I

de

— Beber.

Binum y binu Binum akó

— -

Voy á beber. Paguinum.-Dar de beber. Paguinum ka sa Dale de beber al cakuda.



asegurar,

IPA-LUA GUEN.-Hacer salir lo de dentro.

IPAMACA.-

L. Gastar.

IPAMANEMBAL.

— Instrumento

de trabajo.

IPAMULITULI.— Es carbaorejas.

IPAMUPUT.-L. trillo

para el

tierra,

hacer

la

su ulu.

-

palay.

IPAMUTAN La

Ras-

correr

guillotina.

IPANAKEDÚ

sa ig.—

Valde, timba.

IPANALDAY

sa kuda.

IPA

NEDSEG—Ahu

yentar aves, animales.

IPANENGK A D —La — Tenengkaden — Son-

sonda.

dar, tirar la sonda.

IPANGALIT.--L. Em

ballo.

INUNTA.B. —Convenir, afirmar.-Asegurar ser verdad.

INUTANGAN .-^Acreedor. IN U YAC — Hijo adoptivo,

.



—Almohaza.

lluvia.

N U M. -

men.

Ocultación Afirmar,

.

IPALABIT.

gracia.



— Pasiva de maná,

— Capagm á

las cosas.

— Favor,

Dios.

por

IPAGAUN. — Borrar.— I-PAGMA.— L. Esconder

Colocar,

— Ordenar

INSA.

pañero de mesa. Quitar.

INISEN. preparar.



que uno ha

cado.

lOPEN

.

de

IPANGUILEP

— L.

pes-

— Paguiopen. —

sa

ig.

Bomba.

IPANGUTXJD.-Tornillador.

IPAS.-Sa

criado.

IÑIR. — Escama

plasto.

ipas.— El he-

misferio.

IPASEFENG. tera,

lo

-Cober-

que cubre. Ipasepeíig

IPED,

75

sa lantay. —Alfombra. IPAT. Paguipat. Cuidar.



—Tener cargo de alguna cosa.

— Como IPE DTAPUYÁ — Re

IPAT

IPE DTAPU YAC—Di siparse, desvanecerse.

IPELULUPIT.— Apreque sirve para apre-

tador, lo tar.

IPE NDAPtiAG.-^Alla nar

—igualar

la tierra.

KIPES—Ani

IPES Ó

IPESULÜ—L. Lámpara,

IPE T.— Maipet —Agoacabarse los víveres ú

Enfermedad de

tumores y apostemas IPUS. Maipus.



— Aca-

el tiempo, concluir una obra.— Capusen Finalmente. Capupusen.-Fin conclusión, Naipus. Está ya acabado.

barse

— —



IPUY Ó IPUL.—Lo banillo,

tumor. Paguirat.— Ma-

IRAT. —

IRATEN. —Arco

flojo.

IRAY.—L. Raja de leña. IRING. — Magairing. -Imi-

— Hacer

lo

que ve hacer á

— Ejemplo. — — Comparación. IRUG Ó URUC — Pa Cairingán.

Iringa.

guruc.

— Marea

no-

—Sambahyan á isa.-Ora-

ISAK.— M. La enfermedad del asma. ISAMBIR.— L. Ponerla ropa en el colgador.

ISAMPÜRNÁ. —

Ala-

engrandecer á uno. A.— Encargo, manIS

bar,

AN

dato.

creciente.

IRUGIT.—-Arrinconar. ¡IS! -Qué mal olor! ¡Puf!

en-

cargado. -Masaud.- Conse-

guir, alcanzar lo que uno desea.

ISAUT.

L. Disiparse

nubes.

IS A YAD.— Colgar

ropa.

I-SI BAY.- Apartarse, larse.

ISIG.—

ais-

— —

Paguisig Apar hacer lugar Se usa más como pasivo como: ISIGEN,— Paguisigen. Apartarse. Isigen ka.— Apár-

tarse,

tate.

ISLAM.— Moro,— Magaislam.

rea vaciante.

otro.

che.

las

otra cosa.

IPUL.

hora

la

la tarde al entrar la

I-SAUD.

candil.

tar

ISA. —Se llama de

ISARIGr.—Albacea,

mal raquítico.

tarse,

otro.

ción ó rezo de la noche.

palay.

tierra,

ISA.

ISA. —Uno.— Isa lamanUno solo. Su isa entú. —Esc

á manayo.

Ilpat.

mover

-

—Hacerse

moro,

cir-

cuncidarse.

ISLAM— ansin —Moro á medias.

ISM.— A. Nombre.— Bis-

— En nombre de. ISNIN.—Lunes.

mi.

ISTAGAFAR.

A. Orar,

perdón, jistagafar u Allahl— Dios nos guarde! jDios nos perdone! pedir





1ST. M.-

-fn-

quinr, averiguar.

ISTIADAT—

A Uso, costumbre. De aquí el adat en moro, que significa costumbre.

SUGUT ó ITUGUT, — Suguten. —Permitir, conseatir — Arriar.— Aflojar lo I

que está



76

ISTIA. -Mistia.





pequeño.

ITEGUE.

— L.

á

L.

>

Pre-

var,



traer.

— —



ka lü. Llévalo allá. Cait. Ser traído, llevado. Tras-

It

ITADU — Pié,

base.—

Itadu á palau Pié del monte. Itadu á kayo. Pono del árbol. Itadu á ikuc. Maslo, pono de la cola ó tronco.



I-TAGAK -Dejar, despren-

— Itagak

Descargar.

La

sa

ruran.



raíz es tagak,

I-T A GU. —Guardar, almacenar.

ITAGU.

L.

Leña

para

el fuego.

I-TAKES.—L. Medida.— Takesen Ser medido. kes.

—Medir.

— Mata-

ITANGUED.— L. ITAPI.— L. I

echar,

tirar.

ITUNG.-Paguitung.-ItunPoner en cuenta, con-

— — Caitung — Calendario,

guen. tar.

ITÜ NG.-Maitung.-Ahorrar, moderar

el

gasto.

ITUNGÜEN.-Ser

Re-

Pegar

una

otra, forrar.

TEBEL ó ITABEL.

guar-

conservada una cosa. Maitung. Parco, moderado en el gasto.— Caitung. Ahorros, economía. I-T L.-Izar bandera lUAL. Maliual.—Galiual. Inquieto. Caliual. Turdada,





ÜNGU —

— lUPAS.— Escoba. — Ma-

bulencia.

yumpas ó Mamayupás. L. Barrer,

pasar

la

escoba.

I-YAUA.

solver, determinar. Confiar.

cosa con

Con-

trapeso,

efemérides. Vide Hitung.

porte, traslación

derse.

doméstico,

de casa.

ITÜK —Arrojar^

ó uit.— Iten-^LleIt ka sin. -Trae.

cos-

quillas.

guntar, inquirir.



Di ka

hagas

ITIMBANG.—L.

ISUNGUIT. oit

— Paguitegue

cosquillas.

— No me I ríe. — Pato

otro, rempujarle.

IT,

Hacer

itegue.

tirante ó atado.

ISUMAC — Arrimarse

ITE.

Cocer, cocinar. Itabel ka su seda. Cuece tu el pescado, Initebel-in.-— Está ya cocido. ITEC Maitec.-L. Poco,

—Quitar, apartar. lyaua su sepang. Destapar ó descubrir.



I-YUBAY.



-Arrimarse,

acercarse.

I

YUC— Saliva,

esputo.

J-

LA J, en moro tiene el mismo sonido ó se pronuncia como en castellano. Son pocos en moro los vocablos que se escriben con esta

le-

tra

— Pedjadjian — Reinar, gober nar — Cajadjian ó cajarian — JADI. — Rey, monarca

Reino. cribe

De

ordinario

hadi

como

se

se

es-

dijo

JADI.— Menjadi. M. Venir á ser, volverse

— Menjadi ma-

tuá.

viejo.

— Hacerse

para subir al cielo; y adonde van los niños que mueren sin bautismo. M. Persona. Telu jakical, isa Allah. Tres personas y un solo Dios.

JAKICAL.— JALAN. — M.

que

Lo mismo

¿í^/¿7//, -Camino,

JALMA.

carretera.

(S.janma). Tras-

que no

es.

Apariencia

JADGUI

fin-

—Pedjajil.—

aparentar.

Cadjajil.

JADJI —

ó Peregrino de la Meca. Título

que se dá á los moros que han hecho la peregrinación á la Meca, y son tenidos entre los moros en mucha veneración.



JAGUIR.—

Pedjaguir. Fingir en cosas de religión Malo, malvado.

JAHAT. M

JAHIM.— M

El

JAMMIS. —Jueves.

JANTAN. Sapi

jadía JIL —El que Finjir,

los

del Mesías,

formación, metamorfosis.

arriba.

je lo

donde esperaban

lugar

justos la venida

limbo;

j

antán

.

M. Macho.—

—Toro — Kuda .

^

jantán. Caballo.

JAPAN.— El Japón. JAS A —Magj asa. —Mere.

cer,

contraer mérito.

JAVAB.

A. Respuesta ó

réplica.

JAVI. —^Javanés

isla

ó de

la

de Java.



JAY. Voz para hacer andar algunos animales.-Xau. JAYA.— S.Victoria— Majaya Vencer, ganar la vic-



toria.

JEHUDI. A. —Judío. JELAL Ó GLAL.-Tí







JER. tulo,

78 ~-

dignidad, grandeza.

y á

las

reciben, poniéndoles sobre su

JI ADZ JIIN. M. Demonio.

cabeza.

JIKA Ó JIKALAU —

JURU, M.

Director, en-

cargado.

JURU — bahasa. — IntérJURU —cunchi. — Mayor-

M. Si (condic), puesto que, en caso de.

prete.

JIKAYAT.

M.

Historia,

narración.

domo, ama de

Amancebarse. JIVA. M. Alma.

el

JIÑA .— Manjina.—M.

JUKUM.— Juez — Jucu-

man

Juzgar ó ser juzgado. Jukuman.— Poder."-Sentenin cia. Matitú i jukuman Juzga rectamente. Quinajukum —Sentencia dada ó sen-





tenciado.

JÜLING.— M. vés.

— Mata

De

juiing.



tra-

Ojos

atravesados.

JUM AT ó umat.-Reunión Hari jumat. Es día en que los la

órdenes que

JERAM.—M.

Cascada. AL. —Lucifer,

,

JUR.

coran,

el

.

viernes,

moros van á

mezquita.

JUMADI. EL-AVAL

— El

quinto

mes mahome-

JUMADI EL AKIR.

—El sexto mes mahometano.

JUMPUNG. -^ Menjumpung.— Poner sobre levantar

que gobierna

en

alto.

la cabeza,

— De

esta

manera muestran los moros el respeto que tienen al Al-

barco.

el

JURU — vatu. — Proel.

El que vigila la proa en las embarcaciones.

JURU.— M.

Ángulo,



rin-

cón. Bato penjuru. Piedra angular. Orang datang deri

ampat penjuru alam.

Gente que viene de los cuatro ángulos del mundo. M. Dirección, derechura—T-Sa jurus En línea recta.

JURUS— JUTA.

Diez

mil.)





Ayuta -En Ma-

(S.

Cien mil.

layo juta es un millón. Experto, hábil en el juego, especial-

JUVARA.— M

mente en

tano,

llaves.

JURUr-mudi. — Timonel,

el

juego de gallos.

JU VARI.— Sagaz,

inte-

ligente.

JUVITA.—S. quisito, excelente.

vita

—Oro

puro

JUVITA. M seda.

Vivo, exAmar--ju-

Cordón de

K.

— — — No cojas su KA. — Porque, puesto que — Di ka manic sa valay, ka —No subas á da tau KA. Caso oblicuo del pronombre Tü, Di ka cuaan el cuchillo.

glat.

lu

la

porque no hay gente. Esta última ka se escribe de ordinario con c. ^

casa,

KABABANGAN.— M.

Nacimiento de un niño muerto. C. — Araño, rasguño.

KAB A

KABAL.^Kumabal— Subir.

— Trepar.

KABAL SA UTUAN. — Las once del día. KABAN.— Caja, baúl.

— — K A B E C. — Murciélago

Kaban Kaban

á maslá. Aparador. á bancay. Ataúd.

KABULIN.

-

Limoncito.

— Clase de limones pequeños, que tienen mucha agua.

KABUS.-

Faltar alguna cosa ó por no alcanzar ó por haberla quitado. Kinabus.



Faltó.

KACA

ó

CACA.

—En

malayo Kakac— Hermano, a, mayor—Asi llaman los moros al hermano ó hermana mayor de edad que el que habla. De la misma manera llaman también á los parientes mayores que ellos. Vide caca.

KACALIMU-Amor, amoríos,

KACANG.- El freno del caballo,

á Tarabilla de la puerta.

— KADANGAN —La canela. K A D E C — Makadec ó

árbol de quina.

Tumakedec —Subir al monte. KADEK. - Alivio, mejo-

grande.

KABIC

PINTÚ.—

KABITE— bitec— El

K A B--KAB.— CastañueKABUL—-A. Cosa agra-

las.

dable.

Abacá, KACAYUN, cuando está ya limpio.

en la enfermedad. Pakadeká-deká den.-Está aliviado, mejorado. ría

KADELEM—A Ibahaca,



_

KAD.

ó como albahaca de los moros, que tiene la hoja grande.

KADENAN.-Señor, dueño.

KA LEGUEM.- Gangrena.

do que dá

limbo.

KAGÜEM.- -Makaguem. — B. Volcar uno.— Volcarse la

KAHAV.— A.— El

café.

KAIXIL.-Título de

prín-

KALIKIT.— El

grillo.

este-

KALIMAT.—

M.

Pala-

bra, verbo.

su

— Descoserse

lo

cosido.

KAKAR. -Canal, acequia. canal.

KALIPAPA. — Molave,

KALINA.— —Levantar

ó alavanco. cuervo.

KAIALAÜ.— Cántaro,

madera. Pegkali.

falso testimo-

nio.

KALULI.— Sarna. KALUMPAN.-Calum

KAKICAT.—Misterio.

KA KIN KIN. —Ánade

—Profesión mahometana.

árbol de la mejor Vide Calipapa. B.

del tornillo.

KAKUAC— El



na.

KAKETUNG. —Hem-

pan, árbol que se hace muy grande, y de su fruta que está en forma de bolsas, se hace aceite para luces.

KALU-PINDU.-Cula-

botijo.

KALAM.— A.

La pluma

pajarito verde.

sisi,

Kii MAKEN.-^Coger con

escribir.

KALANI. —Lucero

de

las

manos.

KAMA .-Colchón grueso.

mañana. Vide Calani.

KAMALÁN.—B, Secar-

KALAS.-Color

de canela. Bosque, Cierta clase de

KALASAN.-L

se

laropa.— Namalán.— Está

seca.

KA MAN DA G -Veneno

gallos de pelea.

KAIAU.-El

Repre-

— lugarteniente.

KALINGAN.— La

de

café.

KAKAS. — Kakasen



kali.

KALIMAT.

KAJAUA.— El

arbolado.

— Tiga

KALIFAT.—A. sentante

cipe moro.

la

veces.^

veces.

va del arado.

atril.

para

Dos

— Tres

KA GUIAR. -Facistol

Kumakar. Hacer

Bar-

KALI.-~M. Veces.— Dua kali.

banca

pinamanay.

-

renar.

la fruta agria.

KADJOVAL ASUAT.

silvestre

— Makaleguem. — Cangre-

KALENGUEN.

santo.

KADIS.-Arbol así llama-

brilla

prender fuego.

der,

narse.

KADIS.—A.~Un

— El

KAL.

80

cálao,

ave

de bosque negra y grande.

KAIEG.-Kumaleg.-Ar.

que suelen poner á las flechas. KAMASI.— Camansi; árbol que dá una clase de fruta



KAM. que sirve para verdura.

de oración que la oreja

derecha del niño recién nacido.

KAMBANGUIPUNAromo, arbusto que tiene muchas espinas y dá una flor

amarilla

muy

olorosa.

KAMBIBI.—Almeja

de

ó de agua dulce.

rio

KAMBING.— Cabra. -

Mandangan.

Vide

Cabrón.

Cambing.

KA MES.—Terrón.— Kamesen. gar.

— Desterronar,

Significa

estre-

también

salir

agua que está debajo, que la cubre.

el

— mangos de

KAMI.— Nosotros.

KAMUS.— Diccionario.^



— KANACA can. — Enamorar. —La juventud.

Reu-

nión, pueblo, punto rodeado, junta de personas.

hor-

Pamumulaán á kamü.

— Hortelano. KAMUDI.— M. Timonel. Juru — kamudi. — Timonel, el

que gobierna

el

barco.

KAMUDI AN -Después, detrás. KAMUGA. — Lo mismo que Canmga — Légaña. KA MU N I N G .—Árbol llamado del malayo Kuning, que significa amarillo, por ser esta madera amarilla. Es muy apreciada y de ella



Cakañacan.

KANAM. —

Los gusanique producen el quirrisquis, enfermedad de la piel, que cae como escama de pescado y despide mal olor, tos

sino se cura ó se lava bien. A. Candil,

KANDIL. —

lámpara.

KANDURI. —

nias de rezo

Ceremoy canto en las

KANGUITÁN.- Multa.

— —



Pakanguitán. Pila Multar. bulus kinapanganguit engka sa kanilan.^ Cuánto les has puesto de multa.? Guitarra que usan los monteses, sen-

KANKUNG. —

cilla

y

tosca.

KANKUNG.— Clase

de verdura parecida á las hojas del camote, pero más grandes.

KANISET.-M. La santa

.

asi

Mangana-

soltero.

^Joven,

KAMPILÁN.-^- Alfanje, campilán.

ELAMÚ. — Verdura,



fiestas de los moros, seguidas de comida.

KAMMIS.—Jueves.

taliza.

como

cris.

Kitab kamus casila engu maguindanao. Diccionarioespañol-maguindanao. ó Kanacan.

al

pisar lo

KAMPUNG.— M.

KAN.

se hacen muebles %ios,

KAMAT. — Nombre

una fórmula ú recitan los moros á

í I

Iglesia católica.

¡KANUGU lastima!

NIN!

¡Pobre de

¡Qué

él!

KANXANA. S. El oro. navio. Kapal apuy. — Barco de vaKAPAL. — Barco,

por.

de



Kapal á gubat. icáreo Kapal á dagang

guerra.

II





—Barco

KAP.

82

KAPÁLA.— S.

kapala.

KARABAU. —Carabao,

Jaqueca.



ó que

Karpas)

(S.

Algodón fino, el gapas. sirve para tejidos y lo produce un arbusto llamado gapas.

KAPAS-upas.— Clase

de hongo, bueno para comer. KAPET.— Sanguijuela de La del monte, que es casa.



llama limatec.

KAPET.



—Tomar,Kumapet-Kamanga— manga. APIR, — K— nombre dan

coger. Kina-

petán.

petán

KARA.—

KARAM. —M.

búfalo.

KAPAS.

mala, se

KAR.

Cabeza.

—Kapapala. — avang.— Capitán de barco. Sakit

-

Carajay, especie de sartén honda, de hierro colado. B. Acero.

mercante.

ku

Cojí

su

una

Infiel,

incré-

los Este moros á todos los que no siguen la superstición musulmana. Llaman kapirá los cris-

dulo

tianos, á los infieles, á los es-

pañoles, monteses, chinos,

y

todos cuantos no sean moros. Vide capir. Idólabuta tra, pagano. á

KAPIR —

KAPUC

basto, que



—Algodón

solo

sirve

colchones y almohadas. da el árbol algodonero

para

Lo lla-

mado también Kapuc.

KAPUR.

(S.

Karpura) ó

Kayo

kapur. Alcanfor, árbol que da la substancia olorosa alcanfor, y la madera suya huele también á alcanfor.

KARA

ó

KALA —

KARANG

LANG

Cometa. ó

KA

bajo

Restinga,

.

de piedra ó de

KARANG. —Las

coral.

ostras

del mar.

KARATAS T AS.

^

sinapuan dorado.



KALA

ó á Karatas Papel bulaua-

Papel sa



KARINA.—M. maldad,

Malicia,

vicio.

KARKA J. —Aljaba

donde se guardan las flechas, que suele ser un cañuto de caña, cubierto de un tejidito de bejuco. Llámase también tabucán en moro.

KAROMAMIS.

— Na

ranjas dulces. Clase de coco dulce hasta la corteza.



KAROS. Rasguño. KARUNIA.—S. Gracia,



—Karunia

Allah-Gracia Karunia yang lampan Favores abundantes. Mangarut M.

don.

divina.

KARUT — engañar, mentir. Karut — merut — Estar en Embrollar,

una grande confusión.

KARUT KALÜT.—

ó Clase de tubérculo que se da en el monte, y solo se come

en tiempo de hambre, quiel veneno que tiene. KASAMBIT. Juego en que se cogen con el dedo

tado



M



KAS.

índice para probar la fuerza.

KA.SA.R M.

Rústico



Orang kasar — Hombre grosero, inurbano. KASI AUSIAU. — Marpescador. K ASILA. —Español. K ASILA.— Pimentillos tin

muy en

el

muy

que se crian monte y son de tamaño pequeño. picantes,

KASILI — Anguila,

pescado. Es mayor que la que se cría en los rios de España; pues las hay muy gruesas y largas, pero son inferiores en el sabor.

K ASIH.— M. ó kasé Amor, afecto, favor. — Mintah kasih —Pedir un favor. Surat kasih. -Carta afectuosa.— Tarima kasih. — Agradecer. .

—Mangasih.-Amar. Kasi xium. Dar un beso. Kasih-an-Amor, afecto,

compasión.

KASKILAN.—-L.

83



K^T

— Rana.-Katah puru.— — Sapo veSapo. Katah

babac.

bisa.

nenoso.

KATENGAN.-Hembridel tornillo.

11a

KATBNGUEN.

—Cer-

rar la ventana.

KATIó SAGATÍ.—Un millón.

KATI Este,

a,

ó

KATIA L-

o.

KATI

—Peso que

equi-

vale á la centésima parte de un pico. El Kati contiene diez y seis taeles ó sea una

de 125 gramos,

libra

KATIÁ.-Botella de

cris-

tal.

KATIAR. -Achiote. KATIB. A.— pandita

Notario,

distinguido,

predi

cador,

KATIC—

Las batangas, que son unas cañas que se ponen á ambos lados de las

Tropezar donde tiene uno herida. Almizele. Ticus kasturi. Almis-

bancas, algo deparadas, para impedir que vuelquen

clero,

hacen

KASTURI.—M.

— — KASUCSIAN.— Castidad — Limpieza de alma. KASUMBA.— Color

de

las

últimas

los

preces

moros por

KASUMBA KELING. —M. Árbol cuya fruta sirve para teñir de color rojizo. Llámase achuete en español y en moro Galuga.

S Palabra, sentenM. Decir, hablar. KATAK. M. en moro ,

cia.-Bercata

.

que

los di-

funtos.

KATUMBUKAN-M Montón, reunión.

KATÜRAY.-Caturay,

rosa.

K AT A

K ATMIAT A.-Llámanse asi

ár-

crece pronto, da unas flores blancas, que los naturales comen como verdura, y su madera es muy floja y no sirve para obra. Ordinariamente se llama titdi. Kaua, caldera grande que sirve para cocibol

que

KAUA.



— KAU.

84

muchos. Es de hierro colado, de boca muy ancha y no tiene asas. para

nar

— La

— Sa biuang sa

A

KAXJASA.— Rico.-Vide Cauasa.

KEDEG.— Tumakedeg.Comokadeg.— Subir al monte. KEDETEN.-L. Doblar, plegar.

Hilo de cobre.

KAÜM.— A.— Gente, naK AUMBÚ.— La ballena.

ción.



Pájaro

pa-

recido al tordo.

KAUTANG-UTANG. que está

el

bebido.

KAXANG.— M

XAXIUM.— Adoración, veneración.

KaYA.— Vergüenza

Peg-

cayaán.— Avergonzar. caya

nin.

—No

tiene

-

Da ver-

güenza. Vide Caya.

KAYA.— M. lento.

bre

Orang



Rico, kaya.

Hom-

Cobertijo de

olimpo.

—Dam

á

kayo.

Diez

KumeduóPed-



panto, latido.



KEDÚ. —- Macakedü. Sorprender.— Hacer estreme-

KEDUT. — Pellizco. —

Maguedut. —Pellizcar.

mekeb.— Morder.

.



Ku-

— Kinekeb.

Mordedura.

KEKELEN. —

cerse.

KEKER.



Estreme-

Kumeker.—

Pegkeker —Temblar lentura y de frío.=

KEKESÁN.

Bos-

Kayo á pangapung.Boya. Kayo naca deket sa



KEDU.

KEBEB.— Mordizco.

KAYO.—Árbol.— Madera



cer.



que.

kedi.

kedu-kedu. -—Latir el co Tener convulsiones razón. de nervios.—Kakedú.— Es-

opu-

media agua, que suelen hacer en las sementeras, para guardar los sembrados. KLAYANGAN M. El cielo, el

—Sa

KBDXJ.-S. Monstruo, que supone la superstición de estos naturales, que va á devorar la luna cuando los eclipses; y que está en oposición con otro monstruo llamado rahti.

distinguido.

KAYAB. — rico^

KEDI. millones.

Legum-

bres.



KEDAL.

llama en moro Pamuii.

KAXJAT. -— Alhambre.—

—Bambolearse

Pellizco.-

Pellizcar.

KEBLAT.— El Norte.—

horizonte.

KAXJSUG. —



ííáciaesta parte del horizonte se dirigen los moros para hacer oración. Se M. Lepra.

K A U A N G —kauang.— atmósfera, el

KEBENG.—L. Manguebeng.

ma-

kauanan. derecha é izquierda.

La

KED.

— Parásita.

derecha.

KAUANAN.--En layo Kanan.

— ped.



de ca-

Desma-

yo.—Pegkesán.— Desmayarse.





KEM.

KEKET. —

Kumaket. Roer. Kinaket Roedura KELEP, Hongo que



crece

en





de

los

KELONG.— Adarga,

es-

el

tronco

85^— len:

-Atender, /itender, poner

mienr

tes

KENDAK.-M.

Concu-

bina

KENDI.—Jarro.

árboles.

cudo.

KEPING.— M.

la

— El del medio. Diara



manis. El anular. King-king. El meñique.

KEMEL. dos de los

á

ay.



De-

—Dua Dos tablas. — Caratas sá keping. — Una hoja de papel. — Así mismo dicen los monteses tirurayes. — Ruó rra.

iafin

afafan.

KEMI.—Makemi.— Abollarse.

KEMI— Hendidura — Kemiin. — Henderse, abollarse. KEMI —Hierba olorosa, cuyas hojas, pasadas por el fuego, sirven para poner al pescado, como condimento que le da sabor.

KENÓKAN.-Comida,

— Kuman. --Comer. Kegkem. — Bocado. alimento. Pegken.

Pegkenanen,— C omedor, lugar donde se come. Panguenen-ken. Los comestibles



Kinuman

manos.

las

KERANG.— Rizo. ~~ Pacakerang. —Rizar.

KERIS.— Cris,

sada.

comido. Di

tablas.

KEPIT.— Kumepit.-Co-

akó.

KENA kena.— No, no es así KENALEN — Pegkena-

puñal.

KERTICA Ó KBET

KEMIS.— Subir el

provisiones.

Dos

ger con

pies.

agua, que está debajo de la basura ó de la tierra, al ser está pi-

Plancha,

— vatu. — Pizakeping apapan. —

Keping

hoja.

KEMBILU. — Arteria. —Vena principal. KEMEL á lima. — Dedos de mano. — Ama-lima. El dedo pulgar.— Tinduru.^— El dedo índice. — Dato á lima.

—He

KEP.



TICA.— M.

Las

pléyades,

constelación.

KESALACAUAN. — Alterar.— Gambiar.-Causar

estrañeza.

L

KESCÜ.-Pedkescu Alcanzar con

la

KESRAT. bauah

— La

cabeza, topar. A. Baris di-

i.

KETI. —Flaqueza. — Pa-

gueti.

— Flaco.

Delgado.

KETEN GUEN.

Pedketenguen.



Bogar,

Sir-

gar.

KETIBUAS.— Alba amanecer. Pamulantac su senang. dia, al

salir

el

sol.

del

— Al —A

Nacakayang su senang. las

la

de

siete

Tángana

ig.^

la

—A

mañana. ocho de

las

misma.

Tángana

ig

sa

mga

tau





P

KET.

A

"^^

Moutu na

-A las

malitan.-

ce.»

Kabal sa

utuaii.

—Alas tres

las

on-

de



Cerca de ponerse el Sol senang.—Al Pedsedep su ponerse el sol. rñamakilala ó Magarib Al anochecer prari. las siete de la isa.



—A

A las ocho. vata.— A las nueve.

Sugu na gay.

Luc

á

gay ó

gavi.

Media

noche.

A la gay. Caramigan madrugada. mañanala Por Mapita. Por la tarde. Maiulem.

— — KETÜD. — — Mbeketud — KIAMAT. — — mundo KIBL.AT — Lo mismo Brinco,

ca-

Brin-

briola.

car

Resurrec-

ción general, juicio universal Fin del Hari kiamat duna.

que

keblat.

KIDEPU.—Bulto, tado,

—Kidepu

Carnosidad en

canu la

— —KIGUET. —

abulpali.



herida

KIDKID.-— Lima,

raspa.

Pegkiguet.



KILAKILAN observar.

Mirar,

— R eflecxionar

KIL AL A



.

Makilala.



KI L AL AN .-Columbrar.Ver de

— — — KIL AT lejos

KI L A

.

Magkilap-kilap.

Lo que

Reflejo.



Reflejar

Brillo, resplan-

dor.

Relámpago.

KILAU-kilau.

—M.

Bri-

— — — Marabung KILES. — Kumiles— KILID. — — — La

llante.

Las

cejas

Cejudo.

á kilay

B.

Achicarse," encogerse. L. Lado, cos-

tado

Kilid á lalan.

acera, orilla del camino. Ki-

á dagat

lid

KILID lid

—"La

playa.

— Magkilid—

— Balancear,

Vacilar.

ki-



Kakilid-kilid.— Bamboleo, vacilación.

K I L I D Á N.-Ladearse, irse

al lado.



Kiliden.-^ Vol-

verse del otro lado

KILING KUMILING. Volver

la

cabeza.

KILING-KILING — L.

Balancear, inclinarse ahora á uno, ahora á otro lado.

— —

KILING ó KRING

Kalinga. El indio, habitante de la India del sánscrito

inglesa

Frotar.

KIKI.

Re-

Pegkikis-kiki-

KILAY.

noche.

Henee á



Conocer. las cinco.»

Panalang-talang su senang.

A

Pegkikil.

Raspar, raer, bruñir.

sen.

la

tarde.

—A

— KIKIS. — —

linchar el caballo.

A

Asal.

KIL.

KIKIL.

on-

ce y media.» Vactu ó moatu á senang.las doce»

Salujul — A



dentro de los dientes.

diez.»

las

queda

KILINTANG ÓKüLIN



KIL.

T A.N Gr — El culintangan, ins.

trumento

músico qut usan los monteses para sus diversiones, compuesto de siete pequeños a^uns que tienen las notas de la escala, Los hay también formados de palos que tiene cada uno su punto ó

moros y

los



su nota.

KILITK LIT— Vuelco.

— ó

— —

Pegkilit-klit.

Revolverse

revolcarse.

Pegkilit-klit

su napalian canu rugu nin.El herido se está revolcando en su misma sangre.

KINARUS.-Rasguño.

KINAYAN.— Confuso.abacá.



de

— Guiño.-Ku-

KINDAT mindat

Guiñar.

KINGAT KUMINGAT -Lucir, brillar.

KING-KING,— El meñique de

la

KIP,

tico.

KIPES KUMIPES. Tener encogimiento ó dad.



Kakipes. encogimiento





corte-

Cortedad,

KIPUT MAítlPUT.-^ B. Estrecho, apretado.— Kakiput Estrechura.



KÍPÜTóSIPUTAN.™ galang.— Mechero. -Kiput ngali

dedo

KIRA.~M

Pensar, creer. -Kira-nia.— u juicio.

KIRK ó KIREK.-L. Dueno

Señor.

KIRI.-M

—A

Izquierda _Kiri

kanan. panquierda

derecha é

dapat.

— Ilusión,

Nakisal su

iz-

engaño.

señor.

KINTAS.— La cincha del

engañado

KISAR-M.



Girador. --^

Manguisar. Girar, dar vueltas sobre el eje, Lo mismo



significa kitar.



KINUMULAY.- Lacio,

No

de nosotros. Bahasa lekita.— Nuestra lengua. Bangsa lekita. Nuestra sotros,





nación.

caballo.



pandapat.-Iluso,

KITA ó S ALKITA

mano.

KING-KUAN.— Dueño,



ó DIPA RAT — Ikiparat.— Condo-

KITAB. - Libro. Kitab Tauret. El Pentateuco ó los cinco libros de Moisés. KiEl sagrado Evantab Iñjil.

nar, remitir la deuda.

gelio.

marchito

KIPARAT

KIPA.S.— M. Abanico.— Menguipas.— Abanicar, agitar abanico.— Ikor nia di kipas

el

harimau.

— El

tigre

menea

la

cola.

K.IPES. —Animal

i

Boquiangosto

KISAL GA.KISAL ápan

avergonzado.

KINDANG — Tela



87

raquí-







KITAB ITUNGAN —

Libro de cuentas.

KITAB BAHASA. Die cionario ó libro para der una lengua.

apren-

KITAB-MUKADAN



KIT. Cartilla

para aprender á leer. Libro de

DAIRUL.—

»

lectura,

mayor que

mormat

PARAKALA

na de rezo. PACUTICAN. Libro

que contiene figuras, y se valen de estas para consultar y pronosticar el tiempo que ha de venir, como diremos luego. Entre las muchas supersticiones de los moros, en

matau

canu

Hombre

KOTICA—

hma.-Son las cinco divisiones del dia que tienen los m.alayos y los moros, que son: De 6 á 7 de la mañana Vaktu-ikan. De 9 á 10. Vaktu-harimau

De De

los

moros,

apoya-

dos en su ley quieren aseguexpresan de esta manera: Mana su bahasa kitab. Así lo dice el



alcorán

KITEC— Cakitec.

CosPakiteken. -Hacer cos-

quillas,



KLiIB. Pájaro verde y enparnado, un poco mayor el culasisi.

KLID-MAKLID nerse

al revés.

tá al revés.

Po

— Nakhd.-- Es-

no tiene

las

3

5

se

llama.— Vaktu

en malayo ^¿yVi/^. Al oscurécese el dia.

espinas.



Vide crm.

KOCONG. Instrumento para rayar cocos. Palma, árbol, Umbus á korma. 1 alio de la palma.

KORMA.—





Vaktu-kilala magari. De suerte que son siete las partes en que dividen el dia ó sea pito kotica\ pero solo reconocen la influencia de sus divinidades gentílicas en las cinco primeras horas dichas, y llaman á estas superticiosas deidades: Mahes-







Kala.— Sri. Berma y Bisnu. De aquí van sacando sus adivinanzas supersticiosas, contenidas en un cuaderno que llaman Pakutivara.

cán ó Aputikán.

Vide chW.

KLIN —Caña grande que



A

I. Vaktu maotu. de la tarde.— Vaken malayo matak.

12 á las

lujur,

rar alguna cosa, se

quillas.

II á 12. Vaktu-naga.

tu asal,

KITAB -El alcorán

IL

Guando

que

A

sa-

bio, instruido.

casti-

asi

K ótica

muy ofuscados, y manifiestan con esto su mu cha ignorancia y credulidad.

SU TAU

-Se llama

salva. fuerte,

todo lo que está cercado de muro. Hora, tiempo.

esta están

langun á Kitab.

Salva.^Ku-

— Hacer

KOT A,— Un llo.

Sambayan.—Libro »

KORMAT.

la cartilla

en árabe» »

KOT.

S8

A

este con-

tiempo que ha de hacer, si quieran emprender un viaje; de él se valen para descubrir los ladrones en casos de robos y sultan para saber el

el

sas

sitio

donde están

robadas,

las co-

valiéndose

de

~

KRA.

89



KUD.



una hora del combinándolas sacan sus embustes, con que embaucan y engañan á la gente

de maderos ó de piedra. Kudalang y Kudalangan.—Lugar cercado ó fortificado. Kudalangan, Ranchería de moros muy numerosa y donde hay un destacamento de soldados, frente del esteró Dansalán en Bohayan. KUDALIS.— L. Las ha-

sencilla.

bichuelas.

unas figuras, que colocan en

y representan

círculo,

rana,

un

tigre,

serpiente,

un

elefante,

una una

un dragón, un pez

etc.— Cada una de estas figuras representa

dia

y

KRANG PEGKRAN.

— Erizarse

los troncos

de

los árbo-

muertos.

les

riguroso.

KRING.-M.

Seco, árido.

KRIS.-Cris, puñal.-Mambuká su sundang.— Desenvainar

el

KRIT. -Grieta,

hendidura.

KUASA.- M. Autoridad, poder. — Surat—kuasá.— Carta. — poder. L. Cuero, piel de animal.

KUBAL. — ó

KUBUR -



Ikubul. Sepulcro, sepultura. Emparedar, encerrar den-



tro

de

la sepultura.

KUCUNG Kucunguen. — Columpiar. KUDA.-Caballo. — Kumuda ó makuda— á caba—Kuda-mana. Las asenIr

llo

— á caballo como mujeres. KUDA KUD A - Peana,

tadillas.

Ir

las

pedestal. lipulu.

Ar

llamado que sirve para teñir de amarillo. Kuasí

darangan.— Lugar donde

se

KUDEL.—L. Pegkudelen, —Tartamudear.- Pegkukudel. — Tartamudo. KUDEN. - Olla. — Pandiun

sa

kuden.

Pandiunán

cris.

KUBUL

grandes.

crian estos árboles.

KRES. - Rigor. - Mkres. —Rígido

— Mongos

KUDARANG— M. bol

el pelo.

KREP — Yerba que crece en



Kuda-kuda á ma-

— Taburete.

KÜDAL.—Cota

ría.



Ollero.

sa kuden

— Pamanguembal — Ollero,

den.

KUD

sa

ku-

alfarero.

-

ToI.- Pegkudi. Pegkukudi. mar, coger. Osado, atrevido.



KUDUL.— La

KUDUS A.

— Kudus. — — —

ul.



canilla.

Santo. RuhEl Espíritu

Kudasan. La santiSanto. Ipayac su kudusán. dad. Canonizar.



KUGUIT.-Los

KUKU.-La

fósforos.

gubia.

KUKUC- Canto del ga— Kumucuc. — Cantar el

llo.

gallo.

KUKUM.— Mira

á 7u'

KUKUNG.-Kumucung.

— Mover. — Mecer niño.— Cakukung, — Sacudida. el

ó eerco



— Olle-

12



KUK.

KÜKUNG. -Makukung.

90

Bambolearse.

KUKUNG. — Yugo

de

animal.

KUKUS.— Alambique ^ Magukus

— Alambicar.



y un rio de este nombre que está en el fondo del seno de Dumankilas

KUMBANG.—M.



KUMBET. —El

— Cinturón.

KUKUS.—



mosquitero.

llero.

llería.

KUMULAS.— Quitarse

pescado garlopa cuando es pequeño. á mata.--

KULAPUT catarata. KULAT KAYO — M. Hongo. KULAY --Kumulay-Pegkulay.-Marchitarse^ agostarse. KULB ó KULUB M.

La

Estrella polar.

KU LIBUG.- Embro-

— Embro-

KÜMUT.— Manta, dión.

KUN.

Serpentear.

KULIPISEN.

— B.

Pe-

llizcar.

KULIT.— M.

Piel.— CorCanela

manis.



pata-



Mira á cun, Arco.-Kung Arco de colores, palangui. arco iris. Este vocablo kung viene del chino Kong—zxco. KUNING. M. Amarillo. Kuning muda ó kuning puti. Amarillo claro. IT.— Corteza de ár-

KUNG.— M.







KUN

bol.

KUNSA.—A.

llar.

KULING KULING —

— KinumulaS"Se qui-

tó el color.

el

— Kulit

— Kumistaberán. — Arti-

el color.

KULAPU. —Se llama así

cordón.

KUMIS.— M. Bigote. KüMISTABER." Arti

KULAMBU.-Pabellón,

llo.— Kulibuguen.

Mos-

cardón.

KUKUS. Pegkukus.— Cosa esponjosa. M. Vapor.-Pegkukus - Evaporarse. KULABUT. L. Carne de coco ó de otra fruta.

teza.

KUM.

ranchería de moros

Hermafro-

dita.

KUNTUR ó da kuntur. — Montón. KUNXI. — Llave.— Kunxien.



Cerrar con

KUNXI.-M.

llave.

Cerradura-

— Concha de — Anac kunxi. La — Kulit.— — Kulit — lemán. — marisco. KUP. — Arco, bóveda. .siput.

llave.

KUPAL.

Cascara de huevo.

KULUKUM. —

de

Buche

los

man

les aves.

KULUT.

de

—Bucle-

KÜMALARAN.-- Una

El principal que le lla-

Manupic.

KUFUN.— Sa

rizo

del pelo.



idólatras

kupun.-

El regazo. .

KUBAN.-Elalcoránde

-

KUP.

KUS.

91

KUSEN

Mahoma.

KURANG." Makurang.



Faltar,

no alcanzar.

KQRAT. —

KURTA.— S. Lepra. Ma-

los

curta.

—Leproso.

KUTI API. -«Arpa ó gui-

árboles.

KURItí. --Kumurin.-Tohacer señal de que uno

ser,

estregar, frotar.

gar,

Hongo que

crece en los troncos de

KUSÜKU-

ó

SUN.— Kukusen. —Restre-

de solas dos cuerdas que usan estos naturates.

tarra

KÜTIAPI MASLÁ.^

está presente.

KURIT.-Enfermedad de tumores y apostemas. Color de KüRRIT.



La

viola, el violón.

KÜYÁ.-Pegkuyá.— Em—Amadrinar. PegkuCorrer á la par yá su kuda dos caballos.

parejar.

— KUYAMBET. — La honda. Linterna, lámpara. Kü YUNGUEN. — SaKURUP.—Pegcurup. —

azafrán.

KURSI.— Silla, asiento. KURÜM ó KUJLUM

cudir

Estudiar, aprender.

KURUT. — Crespo,

en-

crespado. Kuruten. Encrespar el

ga la guen

un árbol para que fruta.

ka.

cai-

Kuyung kuyun-

— Sacude;

menea

firme.

pelo.

L. LAB A. — Aumento. — Labao.

—Paglabao.- -Aumentar.

— Sobresalir. — Pinalabaon su capia nengca sa karina ku.-

Excede

tu

bondad á mi

mali-

cia.

LAB A

Araña. Sarang Tela de araña.

laba-laba.—

LAB ANOS .—Rábanos. LABAS.

— Lumabás. —

Penetrar, pasar al otro lado.Linumabás sa lisen in su



vecho.-Mundal dengan laba-

bancau. La lanza vesó la pierna.

El capital y ó ganancia.

pia.

nia.



LABA

S.

Ganancia^ proel

interés

— LABA — M.

le

atra-

LABI.— Más.- Labi

—Mejor.—Labi

Peor.™ Labi

mamalat.—

mapuru.— Más



LAB.

92

Mto,

LABI. — Lumabi

— Superar,

bi.

ó

pela-

aventajar. La-



Superado ó ser superado. Papalabiden ó papasabiden. L. Comparar.

hian.



L.A.BI PEN.-Antes bien,

más bien. LiABING.-Añejo,

Labing á ditar.— Harapos, an-

LiABU.-Galabaza

blanca.

LABU. — Cuadro

de

tier-

ra dividido por unos camini-

en

que llaman también labu sementeras de palay.

las

LABUGAN. —

„clase

Condol,

de calabaza.

LABUH.— Lumabuh.—

— Aportar,

Pelabuh-un. ribar,

llegar á

puerto.

ar-

— La-

buhan es una ranchería de moros, y antes mercado muy concurrido

en

la

bahia lua-

ca.

LiABÚL ó Labur ó Rabur. — Pintura. — Lumabur ó pamabur.



— Pintor.

Pintar.

tu.

IiAGAU LAG AU~ Pa sear, otra.

andar de una parte á —Talilacaun.— Paseador.

Caminar.—Capelalacau-lacau. Caminata. LAG-LiAK ó lac-laken.Malbaratar, malgastar.



LAGS A. — Sa lacsa.-Diez

mil.

LAGUNGAN.- PeñasCO en

la costa.

LAGUNGAN L.ADA. ~M.

sa dagat.-

Palala-

Gallo de

Pimienta.

IiADAS.— Lumadás.-Bajar rio abajo.

LA DI A.— Taza, escudilla.

LADÜNG.— Espinel

ó

cuerda gruesa en donde

se

de

los

atan las cuerdecitas anzuelos. lagan.

-Doncella.— Ca-

— Virginidad.

LAGAB.— Rayos. Lagab á senang.-Los rayos del sol.

LABUYA.—B.

— Lo

mismo

significa-

ahmg-alung y Laguindab,

LAGAMI.-Paja.-Balago.

monte.

LACAL.APAS.— Libre, independiente,

—Anda — Su

kinalacau nami.— Cuando nosotros anduvimos.

LAGA,

na.

bur.

—Lacau

Arrecife.

Fondear el barco, echar anclas. Labuhan.-Fondeadero.-

,

LAL.

LiALAGAIJ.-Lumalacau. viejo. -

drajos.

tos,



ó Pedlacau.-Andar, caminar.

que deja su

de un trato ó

debajo;

obligación.

LAGAU. — Pisada,

LAGANÁN. ferior

señal



que queda donde se pisa, Tunduguin tanu su lacau. Vamos á seguir el rastro por



las pisadas.

LACAX7* — Lumalacan

á

y se llama

Parte lo

in-

que está

la superior

lumagán.

— — de tomates. LAGAS AN. — Cascajo, LAGAS.— L.

Lagas á

Semilla Semilla

carnantis.

piedra menuda.





LAG.

LAGAU

—Saúco

93

ALA.GAU.

ó

del pais, algo pare-



AU*

— Pedlagauan.-

Enronquecer.

LAGAUA. -

Caña

LAIN.—M.

—Otra

de

lo

salta

mucho y

salta

Otro.— Lain

dia,

—Lain

.

LAKEP. — Tapadera. —

Pedlekep.

Cubrir, tapar.

LAKr.«-Mio, de

alto.

LAGUET.— L.

LAKI.-M.

Tabaco

—Varón.

que se masca.

Laki-laki.

LAGUID.-L Semejanza, comparación.— Da laguid in.=r

acciones de uno.

No

—Rio de mucha corriente

LALAG. —Las

RAGUIT.

bilidad, cordura.

LAGUITIB.— L.=:Mira - Las hojas de

este

árbol asi llamado sirven para bruñir la madera.

LAGUINDAB á SE NANG. —Los rayos del sol. LAGUITAN.— El Heje ó muelle.

LAGU —La

nuc á lagu.



voz.— MataVoz fuerte.

LA GUT LUMAGUT. —Saltar.

L AGUT, ~ Malagut." Listo, ligero

para

saltar.

Galagut.

— La ligereza, agiUdad. LAGUY. — Malaguy.—

— Escaparse. —Nalaguy cagay. — Ayer se escapó.

Huir.

nin

LAIN.—Abacá no limpio

hojas de

los árboles secas.

AN —LALAG Persona

Taguitib.

Conducta,

ruido.

Yerba parecida al palay, que lastima con el pelo que tiene en sus cañas. ó



LAKULUP.— Estrépito,

JLAGÜIMBINGAN. —

L.AGUIT —El gavilán.

mi.

Esposo.

LAKU.— M.

tiene comparación.

LAGUILAYAN." Arroyo.

kali.

vez.

LA JALEN Lección. LAKAB.— Ciego.

larga

LAGSIGAN.— Saltador, que

-Otro

hari.

de pescar. el

pono ó en

el

planta, sin ser beneficiado.

cido al de España. Li AlG

LA.

ó que está en

.— Malalagan

juiciosa, afable,

buen

trato.

de

- Calalagan,- Afa-

—Malalagan.

=Poner juicio, hacerse afable. ÜIT.-Malala-

LALAG

guit.

—Mentar

culpa,

la

á uno, echarle

castigado

ser

sin

culpa.

LALAGUY.-Malalaguy.

— Correr, andar á prisa.— Cagalalaguy. — Carrera, corrida. LALAN. — Camino, lle,

sendero.





ca-

Lalan



á

ma-

Atajo Camino recLalan i sumesen su alungan La vía láctea. AT. —Malalanat. Templanza, moderación. Lumalang ó

pantec



to.



LALAN



LALANG.—

ó á

la



Calentarse lumbre.

tilalang.

al

sol

LALANSEY. — Balcón. Mirador



Significa

tam-



LAL.

armazón^ que tiene el mosquitero y el encaje ó guarnición de la parte superior que le rodea. LALiAP.—Malalap." Chamuscar. bien

el

L ALAS á BAY.-'El Sambón.

LALASAN.—

Restregar

con gogo.

LAL.ASEN— Mariscos. LALAU.—El retoño del

— Lalauen. — Espigar,

palay recoger

retoño del palay. LALAUA.—Araña - Va-

94



— Es

robar.

LAMASEN

—Telaraña.

LAMBAS. — Lumambas.

-Como

/- 204

SI.

SICUT dimento

M, Buscar, pedir.

SIDSIRAN escardar la

B. Sachar,



Pa-

Cornear.

SIGAY— Masigay — Bri-

Sigay llaman los tagalos á unas Conchitas, que sirven para juego de relucir.

llar,

los

niños

SIGQENG— Lectura del alcorán. Pedsigueng

alcorán.

Leer

envidia.

Casigui=En-

—Envidioso.

SIGUPAN—



Cigarrillo.

Pedsigupán Fumar. Sil Llámanse así chitas menudas que para juego de los llamadas Sigay.



SIKILi



Aclarar

SILAP lapen

-

SUMILAP—

día.

el

— Masilap—

— Mirar

sirven niños,



Ir

á verse, encontrarse, á llevar alguna cosa. El codo. Maniku ó sikuun Dar codazos, dar con el codo.

SIKU—





Si-

de paso,

dar una mirada. Significa también acechar ó mirar quien entra ó quien llama ^ la puerta de casa.

SILAU — Rayos.

— Los

Silau á luz.

sulu

Silau á

rayos

del

—Rayos

Lo mismo que

SILA Y—

sol.

de

la



L.

silao.

Sumilay

Desviarse, apartarse.

SILEP —Flecha, las Con-

Pedsikil

SIKUL.—

del sol. Wiácsinag.

SILAP

senang Masigui - Te-

vidia. Pedsigui

SILA Ni —Ellos. SILAO a SENANG—

el



siguí ner



Crepúsculo

la tarde.

Los rayos

tierra.

SIDUNG — Cuerno.

SI.

SILAM— M. de

SIDIK

nidung



Estorbo. Impe-

dardo.

SILEP— Milep

ó silepen Chupar el cigarrillo ó la pipa. Significa también chu-



par otra cosa, como la cañita para beber que se pone de punta al agua. SILIG— Racimo. SiHg á saguin Racimo de plátanos. SILIG Cuarto, habita-



ción.



Vide

bilic,

SILIK—

Pedsikul Tocar á otro, empujarle. Di ca masikul No toques eso. Da nasikul Está intacto. El choco-

Pedsilik— GuiMirar con un solo ojo, cerrando el otro. SiSilinguen ling. Mirar por los agujeros, por las rendijas,

late.

sin

SIKUT—Estorbo, impedimento. Masikut— Hay es-

Hng

— —

SIKULATE—

torbo.

Vide

el

ojo.





ser visto,

atisbar.

Sini-

Miró, atisbo. SILIT á in

PALAU"La

dera, falda del monte.

sicut,

SIL A— Cortafrío,

ñar

el

ins-

trumento que usan los herreros para cortar el hierro frío.

SILONG— Entrada

de

la

casa, el piso bajo.

SIMA—Simaan— Pedsimá

-



^

SIM. Mirar

gún

como buscando

objeto.

205

al-

Registrar, escu-

driñar. Pidsimá

ó nasimá



Registró.

SIMBAHAN—La

igle-

sia,

SIM BU L—Pedsimbul —

Mezclar. Capedsimbul

—Mez-

cla.

SIMBUR— Pedsimbur— Riña con alboroto.

— Madakel —Tengo mu-

SIMPANG ción, estorbo.

Ocupa-

ina-

simpangan aku cho que hacer Muchos estorbos, Macasimpang á tau. Hombre importuno, que viene á estorbar.



— — SIMUKET —

SINUDAN nifica

El labio

En

malanao sigtambién bigote. Pe-

superior.

letep su sinudan bigote. nes, cuidados.

Crecer

el

Casimuket-Te-

SIMUKET— Á

SIMU VEY ó SIMUAY Plantación.

Sitio así

llamado cerca de Pollok, habitado por los moros y por algunos cristianos, con un buen río de este nombre. Fué algún tiempo la corte

famoso sultán Corralat, y hace poco era campamento

del

—A

nuestro.

SIN

qui.

Sumin

— Ve-

nir aquí.

SIN

KA— Ven

sol.

SINALENCAT— sía.

En malanao

tu.

Sinu-

Celo-

Smalidag.

SINAMPEG —

Pantalo-

nes cortos, calzones hasta

la

rodilla.

SINAN —

sinaán



Pedsinán y Acechar, mirar sin

ser visto.

Vide sima.

SIN ANGCAP— Avenida

ción.

inunda

SI

la tierra.

NAPANG— Fusil,

ma de

ar-

fuego.

SINAR=M. sol,

Inunda-

de agua que

de

la luna.

Rayos

del

Significa tam-

bién el crepúsculo de ñana.

SINDAG —

Atencio-

ner visitas y muchas cosas á que atender. guinaua. Consumirse de pena.

—M.

SI.

— Ya viene. SINAG — Resplandor. Pedsinag— Resplandecer. Casinag — Resplandor. Sinag á senang— Los rayos del

min ako

-

la

ma-

Sumindag.

en aceite ó manteca. Llama— Pedsindau Arder, salir llama Pacasindau—-Luminoso.

Freir

SINDAU—





SINEB—Sumineb— Zambullirse.

Entrarse en

el

agua.

SINGA— M. El león. SINGARA— M. Penetrar, entrar

.

SINGAT



M. Aguijón

de los insectos.

SINGAY=Isingay-Aislar, separar de los demás.

SING— Singuen

- Ungir.

— Ungió. SINGUIT — Masinguit.

Nasing-sing

Tacaño, avaro -~ Casinguit. Mezquindad. Avaricia.

SINI ACAN— La brague-



SIN. ta,

SINIL.AN=Acerado. milá



Su-

— Acerar ó poner acero.

El ancla, las tenazas. Se llama sinipit todo lo que agarra y sujeta, como las tijeras del cangrejo también son sinipit. Tirar á SINKATtierra el pescado, cogido en

-EN—

SINKIL— Aros

de cobre que usan para adorno las mujeres monteses, en los pies y en los brazos. Manco.

SINKÜG— SINT A— Maldición,

im-

Maninta ó

precación.

— Maldecir,

ma-

imprecar.

SINSIL— L, El huso para hilar.

SINGUG ó INUGUG-^ que da una fruta encarnada, buena para comer. Vide Inugug. tambis,

aibolito

SINUNINDAN

- Hier-

SINÜXUNG— Acepillabirutas.

Xunxunguen.

Acepillar.

SIPA— sumipá—Jugar

juego de

Estar

al



SIPIT

ó

sipaán.

SINIPIT—

alicate,

ancla,

Vide

sinipit.

SIPITEN— Llevar debajo del brazo.

ale-

gre.

Tornillo ^ Kaketung ó katengan. La embri11a del tornillo. Sipuh á candi Cierra llave para líqui-

SIPUT-







dos. Siput á pintu Pestillo para sujetar la puerta. Si-

puten.— Tornillar. Calengranos

tarse ó fermentar los

amontonados.

SIRAR— Buri.

Es una de palma, de cuyas hojas se hacen varios tejidos clase

De

bastos. vino,

fruta

la

mejor

ó

se saca

dicho

se

extrae del mismo tallo, y del tronco suyo se saca harina que alimenta. Pedsirepen -Oler con ruido de las nari-

SIREPEN —

ces.

SIRI —Pamasiri— Cerner. — Cercano -

SIRINGA

á valay.

Con-

vecino.

SIRINGUEN—Vide SIRÜNGAN-^Vide lung.

la sipa.

SIPA — Manípa ó

tan

como

si-

linguen

Tirar coces. Casipa Una coz ó patada. SIPIL - Sumipil. Rebosar la taza.

Tenazas,



triste,

Namasiringá

ro candente, igneo. dura,

pronto

SIPUT— Siputan.

anzuelo.

minta

SIP.

SIPIT AN

SINIPIT—

El

206

abertura del pantalón.

se-

=

SISA Sumisa. Castigar, atormentar Sinumisá sí Juan canu mga pegsugal. Castigó Juan á los jugadores. Limpiar la tierra de hierbas y broza.



SISUDEN—

SISIG— Concha SISIG— Criba,

carey.

harnero, Sisicerner guen—Acribar, limpiar con

cedazo

para



-- 207

SIS, criba, pasar

SISIÑ—

cedazo. Pamisisin. Apar-

por

el

con las manos la maleza ó yerba que estorba el tar

paso.

SISING—Anillo,

sortija.

SISINGUAN—Untar— Sisinguán á sebo untar de sebo

— Ensebar,

SISINGUEN—

Frotar

Capasisinga— Roce- frotación Gusano blanco SISIP que mata la planta del palay. SISIPAN—Calzo que se pone para hacer subir alguna cosa. Poner cuña que hace fuerte el amarro. CasisipCuña. SISIR- M. Peine. Manisir á rumbat. Peinar el pelo. M. Premio, SITSEKI recompensa. SIUD Sumiud—macasiud Tropezar. Siuden. Pedsiuden Dar con el pie á otro, apartarle con el pie.











SIUKEN-Tomar,

sacar,

recibir.

UM —

SO. los

usos moros, que no están

en

el

alcorán.

SORGA— La gar de los

gloria,

lu-

bienaventurados. Macasorga Glorioso. Pamacasorga-Glorificador. SPI—L. Zape. Spiin Za





pear.

SU — Él,

los, las,' articulo.

Su tau— El hombre. Su mga

ayam

-Los animales.

SUAD —Pedsuad

L. Di-

vorciarse, separarse los casa-

dos. Mira

Ttiad.

SÜAD-Pedsuad ó masuad Amar, hacer bien á

otros.

SUAG — Espina, hueso

de Suaguen-Espinoso. pescado Atravesarse Suag-Masuag. espina de pescado. Nasuagán su vata™Al niño se le atravesó la espina. A. Tos





SU AL—

SUALA— La voz. Suala Voz fuerte. SUA SANI— M. Bendición, saludo. SUAT — Masuat — L.

á matanuc.

Beso, adoración. Siumen— Besar, adorar. Colmillo

Aprender, imitar, conformarse en alguna cosa con otro Di ako masuat— No puedo

de jabalí.

aprender.

S

I

SIUNGAY

SI



XU KEN—Pinchar,

SOBA —

Sum obá—

Na-

vegar río arriba.

SOIilLAP — —

Desviarse uno. camino,

SONNAT —

Magsolilap Torcer el

A. La cirManonat-kan. Circuncidar. Significa también cuncisión,

SUAY —

PedsauyL. Lo

mismo que suad

punzar.

se.

Casauay



Divorciar-

—Divorcio.

SUBA —Sumubá—

Subir

en embarcación río arriba Lo mismo que soba.



SUBID — Subiden-Hilar.

Pedsusubid— Hilandero. Retoño del SUBING palay y de la yerba.



— — 208 SUB. SÚBUSUBU —Borrasca Tempestad. Pedsubu-subu— Aborrascarse el tiempo. Sumucadel Apoyarse, sostenerse. C S Pagasucán á saitan Energúmeno, poseído del demonio.

SUCADEL—



U AN —



sue AR-Casucar—

Pe-

Casucarán

desgracia. Correr peligro

ligro,

sue AT— Sumucát— Edsucat ó

pedsucat



también cobrar

la

nal,

— Ser

alquiler.

pagado

el jor-

el alquiler.



SUCSI ó SÜKSI Limpio, casto. Casucsi-kan Limpieza castidad El huso para



SUCU —

hilar.

SUCÜB



Pedsucub—

Pedsucuban lo La mismo que Sabungán de pelea de gallera, lugar

Jugar

al gallo.



gallos.

SXJCUP —

-

Cesto

cónico

con que cogen el pescado en los esteros, clavándolo de boca al suelo y encerrando el pescado dentro. Pedsucup-Pescar con el sucup.

'SUDERA— S.

Hermano,

SUDI

— Pedsudi— —

Bur-

Burlado. MaNasudin Burlón, susudí ó pedsusudi.

lar.



burlador.

SUD-SXJD fusil.

SUG AL— Naipes.

Masu-

gal ó pedsugal—Jugar a naipes. Pedsugal Jugador. Ca-



sugalán-Garita, lugar dejuego. Basta-Sugatsugat ajusto, bastante.

SUGAT



SUGAT





Masugat



Acertar. Tocar. Di ako ma-

casagat=No he podido tar.

Casugat á senang

acer-

—Ren-

dija.

SUGAY—Jugar. mear,

divertirse.

SUGUI —

cha de

Me-

Pábilo.

la luz.

SUGU

Mandamiento. Pedsugu y sumugu Mandar. Sinugú Mandó. Pamunugu. El que manda. Panunuguun. El que es mandado, criado. Pa sear, viajar. Pedengu-dengud in Se está paseando.





SUGUDSUGUD

SUGUT— Seno,

bahía.

Río y pueblo de moros en el Norte de la bahía de Pollok, así

llamados.

SUGUT-Pedsugut— Dejar,

permitir, aflojar

Masugut

está tirante.

lo

que

— Cosa

flexible.

SUIL— Timón.

Pangulin

Timonel.

pariente.

a.

juntar

cuerda.

SUGAY-SUGAY-Bro-

deuda.

SUCA Y -Jornal, Sucayan

Buscar

Sumucat-significa

vida,

la

SUG.

SUGAIN— Unir,

-Baqueta de

SUKEL — Pequeño

tor-

na punta.

SUKÚ —La

lanzadera.

SUKUL— Maca-sukul— Topar con cabeza. SÜLAM—M. Bordado. la

— — —

SUL.

Manulam

man



Bordar.

Bordadura.

la

lavade-

Cocina ó casita junto á casa principal.

Flojo

para el trabajo, amigo de andar de aquí para allá.

SULAPIT—Trenza cáñamo ó de

de

SULAT — Sumulat—Espelo.

— — —

Panunulat EscribienPanunulatán Escritura. Sulat tanda Un recibo.

cribir. te.

SULAT PADANG—



M. Pasaporte. Sulat vakil M. Procuración. Poder. Sulat orasiat Testamento. Alamat sulat Carta. Puntal. SumuApuntalar. Sulayan lay

—— SULAL—



Ser apuntalado.

SULED— L.



Entrar, penetrar. lincap

SUL.

SULUTAN--E1

Sumuled— Sumuled sa

Empantanarse.

SULEDAN— L.

engu

su

sultán

Asaltar

una casa.

SULED — Pedsuledá —

sulután

mantri.

y

sus

consejeros

SUMAG—

al

otro.

SUMA*G —Tsumaguen

Aplicar





hombros.

SUMAG - Isumag-Remempellar

pujar,



SUMANGUILI—- Reu-

SUMALAC— SUMATAN— L. Tierra no igual, piso desigual. SUMATAN— á benal—

puede

ser.

Verdad.

Muy

cierto,

el

enemigo.

suli=Vengativo.

crucijada de dos

SULU —La

= Alumbrar—

—Tau

sa

luz=:Suluán Casuluán Ilu-



Dar

Salir á de-

SUMB ACAaN—L. En. ó más ca-

—Sumumbali — —SUMBALI — — — CasumDegollar, matar matanza Degüello,

bali

Panumbali

Matador.

SUMENBB

minación. del techo.

la calle.

minos.

flauta.

Joló.

SULUNG—

fijo.

SUMBAC— Macasumbac

fenderse.

Jólo

la

nión de gente que se juntan para matar jabalíes, acorralándolos primero. Tal vez,

SULI — Sumuli-Vengarse — Casuli — Venganza — Pesu-

Gente de

—Empe-

llón.

— Encontrarse en



Abrir

Casumag

ventana.

con

SULÜ—

— —

arrimarse Isumaguen ka su mga vaga Aplica las espaldas ó los

casa.

Sulú

El ó

^Juego de dos que se cogen de las muñecas, y gana el que rinde

Dar posada, albergue á alguno -^Hacerle subir á su

SULING— La

prín-

—Su — mga

sultán

el

ministros.



SULANSAP

abacá, de



cipe,

SUL.AMBI—El ro.

209

Casiila-

El espejo

- Buzo -El que aguanta tiempo dentro del agua y baja al fondo. 27

— —

SUM.

SUMIKEN—Acercarse. SUMIN — Venir— Sumin ako bú

—Yo

2

vendré.

—Rebosar SUM-PAH — M. — SUMIPIL

el

lo

— SUN. SUNDANG—El SUNG—SUNG—

cris.



proa en

vaso.

Manumpah

^Jurar.

SUMPA — Pelo de barba — Maguinumpá ó manumpá — Afeitarse.* Sumpaán

la

— Barbudo — Panunumpá —

navegación. Rio.

la

SUNGUEY— M.

Jura-

mento.

Ca-

sungsung Resistencia, oposición—Viento contrario ó de

SUNGUIT —

Bocado. Sunguiten— Dar de comer al poniéndoselo

nifio^

á

la

— M. Murmuración. Sungut — Isungut— Abrir ventana. Sungut — Sumunboca. Sungut

Barbero.

la

SUMPA á ILAO—Las aristas del palay. SUPAN — Sumumpán— L. Preguntar, tratar. SUMP AN— Pedsumpán

gut Llaman asi á la dote que ha de dar el hombre, que se casa, á los parientes de la



L. Buscar la vida, ganar nero.

di-

Sumumpat —SUMPAT —Sumpaten ka Sumpat— une — mumpat

mujer.

SUNSUL—

B. Palo amanera de rastrillo, que sirve para remover el palay, la tierra.

SUNTUC —

Juntar, unir.

Junta la cuerda, Sula cuerda. Preguntar, tratar.

su

tali

Vide sumpán,

SUMPIR—Sumumpir sa vato.

Empedrar. Sumumpi sa

— Enladrillar. El Sumpitin — Tocar

bata

SUMPIT —

Sumpit numpit la

— La —

pito— el pito.

cerbatana.

Tirar flechas cerbatana.

Macon

SUMPITAN — Casum-



Sumidero. pitan á ig para sacar agua.

Bomba

SUMULUNG — Signi-

fica

en

mover el

la

dama ó

la ficha

juego de damas.

—SUNDAL——M.Hombre

Lascivia.

Pedsundalán civo, mujer prostituta.

las-



Masuntuc. darle coa puño, darle trompazos M. Repelón.

Dar contra el

otro,

SUNTUH— SUNUD — Sumunud —

Volverse para atrás. Ir para atrás. Valle— Sup á madalem Valle hondo. Dedal, sa Ciar.

SUF —



LIMA—

SUP

anillo.

SUPAK— Castigo. Ped— Castigar. SUPAÑGAN— Llanura

supak ó supakán

hermosa y

río

de este nombre y PoUok.

entre Cottabato

SURAMIG —



PedsuraFavorecer, agasajar, mig. haciéndose partidario de uno. Masurán. Cosa enredada. El gabe, tuber-



SURÁN—

SURI—

SUR.

~

SUR AT —

Sumurat—

SU. SUSU— Ubre. Pundu á susu — Las tetas. Pedsusu.-— Mamar, Macasusuun — Amaman-

II

culo.

sulat.

IVIira

SURIÁ—

Pedsuriá-

Pagar llón.

con la pena del Pena del tallón.

SURUC— L. Espina.

tar,

SU SUN -L.

Ma-

SUSUP—Sumúsup — Su-

— Chupar, sorber. Seda. Sutra matinan. — Seda lustrosa,

supen

SUTRA —

espeso.

SURUT-Masurut—

Suruacordar al-

— Convenir,

guna

cosa. Significa

obra Casurután

salir la

bri-

llante.

SU VAL

también

como debe

— Convenio, aveSÜRUT— M, Reflujo del

SUÜB

álima

Pre-

— Pre-

— Los guan-

SUUNGAN -^ Mango, SUUSUURAN á TU LAN — Las articulaciones,

M. Pena, cuiMasusah. Estar con

empuñadura.



cuidado, tener pena.

SUSAÜN— Vadear. Casusau

—A.

tes.

mar, marea baja.

dado

ó sual

gunta. Sual dan jabab. gunta y respuesta.

ser.

nencia.

SUSAH—

Forro. Su-

sunán. Aforrar.

es-

pina.

tán

Vi-

rola.

— Clavarse Pincharse. SURUT — Peine muy surucán

suruc,

dar de mamar.

SUSU L—Porra -L.

ta-

juntura de los huesos. S. Puro, limpio.

—Vadeo.

SUXI

T TA—

Nosotros, caso oblicuo de salkita Su di tanaylay. Lo que no hemos visto. TAALIC L. Aplazar el día señalado



— Tinaalic

Ha

nin.

aplazado el día. - Gusto, sabor Mapia taam. Sabroso Taamán. Probar el sabor.

TAAM

TAAVIL -



=

A. Explica-

ción.

TABADEN — Temblar,

estremecerse.

TABA6ANG— Lagarto. TABALIC grande

y de



Lagartija

color un poco

verde.

TABAN— Manaban.

Ga-

nar en el juego —Tinguin i Tananabán? Quién ganó?





TAB.

— Serle ganado ó perder en juego Tinabanán José. — Ha perdido José. T A B A N — Mataban. bañan el

si

Agua natural, no salada y buena para beber. —Significa

TABANÁN en pasiva — Ser saqueada,

des-

pojada una casa ó un pueblo -Pidtabanán su valay ni Juan Fué saqueada la casa de Juan. Abejaruco.

TABANAN-

TABANG Tumabang. Ayudar, proteger. Catabang. — Auxilio. Ayuda. Su



pedtatabang.

— El

que ayuda.

TABAS — Cuchilla

muy

grande, que usan los moros, con que cortan la cabeza y parten á un hombre de un golpe.

TABAS— Rodilla,

con

Tinabás — Retazo,

re-

TAB.

TABIDAN — Avenencia

— Tabidán ma

ó Tabirán se

de Tamonbocana del Butiran; y á la otra parte hay una numerosa ranchería mora, que manda el dato Ayunan. Según dicen los moros, en tiempos pasados, por convenio del dato de Daricán y del dato de Saguel, que convinieron estar juntos, se cambió el nombre de Saguel por el de Tabitres leguas arriba taca,

en

la

dán.

TABIP— Médico.

TABLAN TABO -

TABÓN—

Gatabet Inquietud - A. Discípulo del

natabuan

Permiso, voy

así

muy

es

el

bueno.

Justo. Di está justo. No

—No

así.

TABULEG —

Abejuco.

TABUNG— M. Bombón TABUNGAO ó tebungao — Cortar pelo. Pedtatabungao — Cortador de de caña.

á pasar.

TABÍA— Excepto, menos. silan,

—Todos

Pescado

Moscardón.

parte.

TABÍA —



se coge en

TABUAN —

es

TABI— Pedazo, fragmento,

cajaua

Palo que tocan á la mezquita,

para llamar

y

islamismo.

su

Cafetera.

Pulangui,



Doctor

en medicina.

In-

TABI

lla-

donde está el Destacamento de este nombre, á el sitio

que

TABET-Matabet. L

Mapía



venir, avenirse,

llamado

corte.

quieto.

2

trapo.

Ipanitsin á tabas— Limpiar

trapo.

21

son

tabia

su

isa

buenos menos

pelo, barbero.

uno.

TABIAT—Uso, bre.

TABING



costum-

TABUR— M.

Sembrar,

esparcir .grano.

Hueso que

— Matabid,

TACKI— El TAGIü AB

está junto á la ijada.

TABID

el

Con-

de mar.



chacón.

La concha

TAC.

TACULAB

,

mata

á



Órbita del ojo.

TAD ALAN—

TAD LD ALEN

— Atrevido,

TADEC— El tadec.

— Usar

osado.

el tiquín,

andar

á tiquin.

TADEG—Botador ó vapara desencollar banca. TADEMAN—Acordarse. la

Tadem

— Gratitud,

recuerdo

beneficio recibido. Manadem. tadem ~ Conmemorar Pacatadem ópacalalem— Echar de menos, sentir la del





ausencia.

fusil.

sin

ka.

Anduvo

el labio inferior.

nagakalan aku nin gañó.

TAGAL=

Se dice

de

instante,

cal -

también demisan,

TADI— M.

Al

Sapu á nadtad— Carne trinchada.

Picado, trinchado -

ti-

TADTANCA — Mitigar,

calmar.

TADUAN - á lansuc — Candelero. TADUTSUNG - Cabiz-

TAGAL — camais

gastador,



— Malgastó todos sus bienes. TAGAYAN -Jicara,

pocilio para poner el chocolate,

ó

TEGCAU

—Ladrón. Maneg-cau— Robar.

TAG— garac — Pulso,

tambor muy grande.

de



Taga

pal-

Yi6^ garac.

TAGONGO -Bombo, TAGUEDTALBN -

Perteneciente,

Manila

Maga-

pródigo.

Gotoso.

Natural

Pro

muang Malgastar. Nagamuan in langun á tamuc in

pitación,

de— Taga Manila-

bu-

AGAMÜAN

TAG— Gota— Mtag ó pagatag - Gotear - Pametag — TAGA —

ó

Mazorca de maíz.

T G— Lo mismo que Tagamodol —MdiX-

del alcor án.

natural

hueso

El

la fruta.

TAGCAU Comentarios

en-

digo, que malgasta.

bajo, cabizcaído

TAFSIR===

B.

Pi-

— Me

TAGAMODOL=L

ahora mismo.

TADRAN — Asta de lanza. Lo mismo que Tadalán. TADTAD— Tinadtad —

aprisa.

TAGA— dimat— Idólatra, pagano. TAGAKAL — Engañador. Magakal — Engañar.

TADEMIS -Belfo— Grueso

al

el cris.

tiquín. Ped-

ral

TA.

— Perteneciente mo. TAGA — na sinapan ó Balancá. — Culata de TAGAC -Dejar — Itagac ka su sundang— Deja — DejeItagac tanu antu mos eso aquí. —tagad.-Aprisa — TAGAD Tagad.— tagad Anda aprisa — Midtagad — tagad lino.

Asta de de lanza, de bandera. A ó ta naldalen



213 molino

Maguedtalen-Menear

y

quitar el

ó

bolo zacate para coger el

TAG. pescado. Naguetal pescado, le dio con el

— 2 14 TA. — Cogió TAGKES—L. el

bolo.

TAGUEDTBBEN-Ha

TAGLAY — Huesos

blador. Charlatán.

TAGUEMBALEN — Artesano, trabajador. TAGUENDUD ~^Bal buciente, que habla con

TAGLOBO

Estos abundan en estos paises y suelen molestar de noche.

TAGUBPEN —

guepen — botar

Re-

T A GSI— Testigo.

Guardar, poner. Natagu nin —Lo ha guardado. Taguán Almacén de paá palay



lay.

TAGUB — Tumagub —

TAGÜETEC TAGÜIGAY



TAGUBÁN — Vaina, — Envainar. TAGUCAGÜEN -Bus-

-Lagartija

que andan den-

tro de las casas.

— Tuma-

Tagubanán ca ruidos,

en

lay?

L.

TAGUIGAN— El tejido de caña

fina, que de ordinallama amacán. -- El que

TAGUIKUL.

guarda una cosa. Taguikul á mga gamut El boticario. Taguikul á pilac Cajero, el que guarda el di-





nero.

TAGUIKUL -



guikul Tomar su cargo.

una

Turnacosa á

TAGUINEP— ManaguiPedsaguinep Caguinep Sueño.

nep.



— Soñar.

TAGUITIB— Un

desavenido. estando

TAG ÜM—Añil,

guigay Esparramar. Tinguin tuminaguigay su palay? Quién ha esparramado el pa-

rio se

cubrirse con sá-

Abrigarse,

bana ó manta.

la pelota.

ordinaria, las

Taglobo,

TAGU-ÁN —Pedtaguán.

Pedta-

Botar. Saltar.



concha de mar.

di-

T AGUENEC — Mosqui-

de

tortugas^ huesos de los peces.

ficultad.

tos.

Medida.

Takesen— Medir ó ser medido. Pedtaques— Medir.

la planta.

Pedtagum ó

magum — Teñir. Taguma Teñir.

TAGUTUC— Picamaderos ó picatosto, ave. TAGUTUNG — Berengenas. TAHI ó TAY—Excremento —Tayá putau

—La

cuyas hojas sirven para bruñir la madera.

es-

coria del hierro.

TAHON— M. El año. TAKAKAM— Comilón.

El que

come mucho.

TAKEDEG — Tumake-



deg Subir. Tinumakedeg in "Subió él—Takedegan-Cuesta, subida.

TAKEMBULEN árbol

tu-



Flato, viento

-L.

que corre por

la barriga.

TAKENÁ— Macatakená

TAK.

— 215

Sosegar, parar. Catakena^ Sosiego, quietud. MidtakenáEstá firme^ asegurado.

TAKBNDI-Almorranas.



TAKEP—

Pedtakep Doblar el precio de la com pra ala venta. Significa también doblar la deuda. Doblar tela Pila takep? Cuántos dobles.^ Telu takep Tres. Pi-

-



to takep

— El



séptuplo.

TA.KES— Cartabón.

TAKESI— L. Ratoncillo. TAKIEMBAL --Arte sano, trabajador.

TAKILID —

— reza.



TAL. ACOCO Encogido de miedo, acoquinado. Viene átcococ ó

mente bajo

bajo—

Cantar suavepara dormir al

niño.

UKIAB - Gritería— Mu-

—Andar á UKIR— — — UKIT — — — UKUUM— M.

kiab

gritos.

Santísima Trinidad



Ukuum isa bu su Hay tres personas y

telu

Allah un solo Dios.

UKUR — Ukuren — Co-

tejar

una cosa con

ULABüNG Inulabune

otra.

-— Moho.

Mohoso,

cu-

se

bancas.

Maulan

— Llover.

La

meses



lu-

Talama ó Timan Luna llena. -Bago sebang— Luna na.

nueva. Midsabala ó icapitu á Cuarto-creciente. CuartoYcapitu á delem



sebang





Luna menguante. Delem vieja ó desde su lleno.

UL.ANGUSAN —



la

humedad. forma

la

que

ULAN-ULÁN ~Xa

miento.

Aden

el

ó

ULAN— El mes-Dua ulán

hojar,

de

la

las

ULAN ó TJRÁN —

Dibujos en la madera.- Ukirán Dibujar. Magukit Pasar Ukitán tránsito. Paso, Caukit Suceso, aconteci-

Persona

se forma en

con

paredes

— Dos

tikeín,

de

voz.

Vide



á ating ó ulac El salpullido.

á alungán

lluvia.

UITaN — Las caderas. UKASEN — Panungka-

sen

— —ULAG ULAG— —

Lavar, limpiar.

UGUEMEN—L. Canto

bajo.

UL.

moho. Ulabunguen Enmohecerse. ó URAC~á kayo

bierto de

ULALENG=-Eco una

sán



.

XJGALIN— Cambiar casa

241

Des-

quitar las hojas.

ULAPIS = El

hueso de

la fruta

ULAR -M. Serpiente. ULED - Gusano-Uledán Agusanarse. Balilang uled Lombrices, ULEN-L. Tapón, tapa-

dera.

ULI=Magun= Uli



Volverse.

ka— Vuélvete.

ULIAN- Detras.Maulián Ir detrás.

ULIAN-rar de

la

Maulián-Mejoenfermedad. Cau31



UL. lían =• Mejoría.

— Curó

ya

la

mala

Kinaulián

enmendarse de

vida.

UOG

ULI6—

ó SA racimo de plátanos.

Un

ULINÁN— La

la

in

del mal. Parulián-

Convertirse,

popa de

embarcación.

TJLIPEN



242



Esclavo



Caulipein.== Esclavitud.

ULU ~ Cabeza — Mira hulu. ULUGUEN — Arrojar, dejar caer. ULUL— Pajarito asi

UMBUS— UMES — Asma, enfermedad Pagumes — Asmático. UMPUNG — Manojo,

— Umpungán — Hacer Umpung manojos; de á ubar ubar = Ramo gavilla

agavillar.

flores.

ÜMRAT=A. ción á la Meca. - Lo

UMUI4

UMAL. J

ó

piadosa

ción

AMAL— AcMagamal. —



racticar la piedad.

XJMAN - Maumán.

Uma-

Peregrina-

mismo que

Umur.

XJMÜLAY—

lla-

mado.

UMB.

Mollera, alto de la cabeza. Tallo, retoño, cogollo.

el

agostarse.

sembrado.

ÜMUN —

—Aumentar, añadir. Cau—Aumento. ITMAN— — Cada uno.

Distribuir,

UMAN--Uman

Pila ragun su

Magumun

nán

nan engka su seda teles el pescado.

pre,

muchas

IJMAT



Siem-

que

dan á los moros que el viernes acuden á la mezquita, que obedecen las órdenes de Dios.

ÜMAU— Mudo. U MAY— Morisqueta.

UMBACUMBAG — Bomba para sacat agua. UMBES— iOjala! — sea. UMBI — Ceniza Um bián — Cenicero^— Paumbián. así

Ceniciento, de color de ceniza. Llamarada, ho-

UMBI—



Mbuat su umbi Ha subido mucho la Uahia. - Umbunán.

guera.

UMBÜN

Repár-

UMUR— A.

La edad. umur in.^ Cuán-

tos años tiene de edad?

veces.

— Nombre





Umu-

repartir.

manan

-Isa

Marchi-

Kinumulay su pamulaán=Se ha agostado tarse,

UNA— Maguná—

lante, ser el primero.



Ser mero.

puesto

Ir

el

UNDANG— M.

de-

Unaán

Las

pri-

le-

yes ó estatutos.

UNDANG UNDANG UNGA — Fruta, grano.

—Silabario, cartel.

Magunga Magunga



Granar, dar fruta. palay El palay está ya granando, saca las espigas. Unga á kayo-

Fruta de

su

árbol»



UNGAL—El corazón de la madera, meollo. UNGAYA — Desear.



— —

UNG. Querer. Caungaya

243

Deseo.

—UNGAYa — Magungayá UNGUEN — guen — aunguen — Enseñar ó aconsejar bien.

-

UPAH—M.

embarazar. Estorbos. Dala

V

ú di macaunguen estorbos.

UNGÜIT

—Todos

UFAIT

Panun-

de al enfermo puede hacerlo por

al

que

ungtung

ka?

no

sí.

UNGTUNG— fortuna,

Ganan-,

suerte.

Pila

Cuánto

i

has

— — UNÍ— Maguní— Semilla.

Uni

á

palay

Semilla de palay. Sonar,

dejarse

oir.

UNSUY~Fipa mar.

para

fu-

Maunsuy— Pipar, fumar

con pipa.

UNTA— M. Camello. UNTUNG— Como ungZ^;^^— Ganancia, fortuna. Maguntung Sacar á pública



subasta Cauntung neda, subasta.

UND D— Tallo,

—Meollo fruta.

del

Unud

— Almoretoño-

hueso de la Mazor-

á cacau



ca de cacao.

XJNUT—Magunut —

guir,

Se-

acompañar.

UNUTAN—

UPA



UPAK — ^iaupak,

hen

Gallina.

Saupak

Partir.

upa-



La

UPAMA

Comparación,

-

alegoría. Ejemplo, semejanza.

Parábola.

UPAR— Bonote, filamenque cubre fruta del coco. UPAT— Cuatro. Upat pulu to

la

— Cuarenta. UPAU— pau — Calvo,

Upa ma-

Tau-

Calvicie.

corteza. Upi-

sen— Despellejar, descortezar. Caupisan— Matadura. Upis á

— Cuero

de vaca.

UPITAN—Aguzar,

sapi

lar la

caña

ó

el

afi-

bejuco de

sus cantos.

URAC—Testículo. URAT A. Partes naturalesURING— Orín, sucie-

Uringan dad. ensuciarse.

—Mancharse,

URUC—Paguruc-Marea

creciente.

URURAY— Hongo los

buenos para comer.

USANG—

Mausang

Ranciarse, pasarse ó se la comida.

Pagunután Gefe que dirige á los demás. Bagaso. La caña mascada,

XJPA

de

llevar.

UPIS—Piel,

ganado.?^

uní

Corrupción — Traspasar,

ipait

ó

yesca.

guiten niño ó

cia,

re-

mitad.

CAGÜI—La UNGUITBN — —Dar comer

KIT

Salario,

compensa.

iVíacaun-

Estorbar,

UP.

guda — Polla.

— Ran-

agrio.

piga del palay la trilla. jar.



agriar-

Nausang

USANG—Paja

cio,

de

Taguán

que

déla

es-

sale

de

sa usang- -Pa-

— —

us.

XJSUGr



Mausug-zHartarse, quedar satisfecho de co mer. Causug Hartura.

USUS— Mausus— Atizar UTA — Magutá— Vomitar UTANGUEN — Tumlos perros.

bar, cortar árboles.

Tumbo,

Cautang

caida.

UTARA—

VI.

Norte. Vie-

ne del sánscrito uttara. Utara Viento nordeste. Utaendü Viento nora sa Taguru





UTEG — Sesos,

roeste.

Uteg —Uteg

— — Los

á hulu á tulán

meollo de

tuétano.

sesos

Tuétano ó

sobre la cabeza al alcorán para veneInutun-in— Puso el alrarlo corán sobre su cabeza.





UT.

ÜTUS —Alfiler, punzón. Pegutus— Agujerear, pinchar. XJ X U P — Ma-uxup —

Chupar, sorber.

—UYACAT

Panguyacat

L. Escalar, subir.

UYAG— Mauyag-Vivir. Uyaguen



Ser alimentado.

Cauyag— La

vida. Su cauyag da den taman-La vida eterna. El alma UYAG-U de los irracionales Uyunen Ha-

YAG—



ÜYUN —

cer

atados,

Un

yun —

balutanes. Inu-

atado-Dua inuyun ó balutanes.

í)os atados

UYUNEN unión. unir,

los huesos.

ÜTUN —Poner

244

——

Paguyunen

atar,

Enlace, Enlazar,

juntar.

UYUT— La

bolsa,



bol-

Uyut á mga surat La mala. Uyut a pangalü - Casillo

cerina.

-\2«»0 » » »

DADA—Mal de piedra. PASIR —Piedra granito. APUY—Pedernal Uji

-7- Piedra de toque.

BALANI

imán.



Piedra

— Pedregal,

lugar

de piedras.

VATO— VATO — Los ríñones VAVARIN — Patos grandes, de color pardo.

VAVATAN=-E1

útero.

VA Y — Si (afirmativo). Lo mismo que uay, VA Y CA::-Porque. VEFA— E. Fidelidad. VEZIR=- A.

bata-Parir. Pakivata-Sobrino.

Vata babay ~

Cavatoán

cantera,

mer ministro

Visir, el pri-

del rey.

VIDAM -

que contiene

S.

El Veda que

los libros

respetan mucho los indios la India inglesa, y los leen en voz baja L. Oración de los moros para el tiempo de bañarse. Aquí se llama

de

VILANA=-

xahadat,

VIOLA-=El violin. VITO«- Pueblo ó ranchería

mora

al pie

tes tirurayes,

de

los

mon-

entre Tabidan

y Tamontaca. Hay allí un río pequeño y una hermosa llanura de sementeras

= Su



VOL.

247

nombre dicen que viene de nitOy allí porque abunda

mucho

esta clase de

enre-

dadera.

VOL AND A = =Tau

volanda

Holanda

— Holandés.

VOL.

VOLCA— L. Vaso-Volca

— Vaso de agua VÜJUD— E. Ser,exis.

á ig

tencia. Da den vujud Allah Nada puede sino por Dios.

ú

di

existir

X XABAN — El octavo XABAR — M. Poltrón, pusilánime. XABE ~M. Pimienta.

mes mahometano

XABUL=M.

Libertino,

vanidoso.

XAH SAH -

ó Rey, príncipe.

(Pers),

Rey

mundo.

XAHADAT — Testimo-

nio, confesión

de Fe.

Ora-

que reza el panditamoro, cuando se baña y los demás que la saben.

ción

XAHAYA— S. Claridad, XAHBANDAR M. Ca

resplandor

pitan de puerto.

XAHIT-Testigo,

mártir.

XALASA— Martes.

XALIKA— mascada. XAMPACA

M. ó

flor

blanca y olorosa. Mez-

XAMPUR— M.

ciado, revuelto.

XANDALA— S.

—De

de casta vil en moro que

Buyo,

YAM

Bajo,

aquí sandil significa de baja

condición.



XANTRI

XAHALAM:=E1 del

PACA — Sampaguita, planta de

Tamborique toca lo que llaman Tabo, que es un grande

lero,

el

palo junto á

la

mezquita,

— M. XAPIU —Como XAP

Sello,

im.

prenta.

— Sombrero.

SapiU'

XARIB—

Título de dig nidad entre los moros. El primero entre los panditas. M. Juego de damas. Mes décimo de los mahometanos. ó Juramentado. Se llama así el

XATUR—

XAVAL— XAVIL

XAVIEL—



XA. moro que

que sale de ordinario vestido de blanco, cargado de papeluchos que les dan los panditas, haciéndoles entender que, si mueren en la empresa, van derechos al cielo. Se juramentan unas veces para vengar algún agravio, otras veces despechados por no poderse casar con cristianos^,

quien desean, y otras que, siendo criminales, los arroja el dato de sus dominios y les promete el perdón, si hacen alguna de estas hazañas de

matar

pincho

.

M.

M anxaxap

Aguijón,



Picar,

pinchar.

XAXING— M.

Gusano-

penaqit xaxing— Enfermedad de lom-

Lombriz,

Sapit

ó

brices.

XAXING SUSU—

La

Xaxing menjadi ular Los gusanos vienen á

solitaria.

naga



hacerse grandes culebras.

XEBOIi



—M

Pigmeo, si xeból

Ya saperti enano Es hendak meñapey bulan quiere que enano el como coger la luna.

XEITAN-^



Satanás,

el

demonio.

XBLAM— Xelum M. XELASXELUS— M

Ir

y

venir.

Subir y bajar.

XENDANA — S

Made-

ra de sandal ó reciña olorosa, que dá el sandal.

XBRIAT— Ley

XERMIN— M.

de Ma-

homa^,

XIAPAN — sellar,

iVI.

Espejo. Imprimir,

acuñar.

XINA— La

china. TauEl chino. XINÍ^ING ó XIXING —Anillo. Sortija. Xixín permata— Anillo con piedras

xina ó inxic



preciosas.

XIUM

ó

XIYÜM

--

Xiumen

ku.

adorar.

Besar,

cristianos.

XAXAK—

XA.

248

se lanza á matar

— Yo te adoro XUKA— M. El vinagre.

Cristo Isa Cristo

Jesús.

XULKAIDA

décimo

de

los

-

Mes

un-

mahometa-

nos.

XULKAGI— El

duodé-

cimo mes de los mahometanos

XUNGAY— Colmillo de XUNG-XUNG— Cepi-

ja balí. llo

de madera Pedxungx-ung

-—Cepillar la madera.

xung— Las

XÜFA

Medida

Xinu-

birutas.

XUPAK -

ó de capacidad

para

granos, que llamamos tamChupa, que contiene bién de una parte octava la ganta.

Y YA — Partícula que denota Ya

pues, pues que.

nin

akó ^ Pues él me vio ó visto por él. ¡Oh! Exclamación

ilain fui



YA —

Ya

YUCONG—-Yugo de YUG—La baba. Pagui-

Dios! ¡Ya ¡Oh Señor mió!

Ios-

animales. guis su

ku!



YA ITÜ— Es decir. YAMPACA — Calechuche, árbol que

da

flor.

AMPIL-

YAMPIJL

ó IV adampil== Acercarse ó

arri-

marse una embarcación á otra. Vide dampil. M. Artículo— El,

YANG—

yug



Caer

la

baba.

YUGALING— Apestar,

|lllahi!--~|Oh

Tuhan

la,

Tau yehudi—Judío.

na-

inficionar.

YUM—A.

-

el

El

Kiamat— Día

día.

Yum

del Juicio,

YUMP AS— Escoba. Pa— Barrer. YUPEN— Maguiupen— Soplar. Cayup — Soplo. YURU BAHASA-^Lo

yumpas

mismo que

Juru-bahasa



Intérprete.

lo.

YATIM-A.

Huérfano.

YURUMUDI— L.

Ti.

YAU— Maullido. Mangagato. yau — Maullar YAU A— Quitar. Abolir,

Llaman así al primonel mero de los panditas que empieza á rezar en la mez-

deshacer.

quita.

el

YEHX7DI



A.

Judea



YUTA —Cien

32

mil.



SUPLEMENTO. ADTAYA —

Acariciar,

arriba se llama caht.

ANA — Visita.

mimar. Su mga vata á padtayán á luques mabaluy du-

ó pagk-an an

Los niños mimados pang. de sus padres salen mal

á visitar.

criados.

Muchas



ALAUN —

Esperar á alguno. Alaun sa siau gay -~^~ Esperar nueve dias. Hacer una novena. Inalaun ku Fui á esperar. Vide a/au.



ALEC AN —

B. Besar, adorar. Alee ka sa lima Besa la mano. Minalec nin den Ha besado ya la mano.





AMBIL AMBIL

- La

— Palo que sostiene pié y se pone — El que se pone

botavara la vela

de

ella

al

que

á los

Pag-anán

Dar de comer

visitan ó vienen

Madaquel ana



visitas.

AN DOG — Mamagando-





Acercarse

los

que

están separados. Estrecharse los que están en un sitio para caber más gente.

ANTILaS— iVantilás —

Bordar de oro

la

tilasán, inantilasán

tela.

Nan-

— Ser bor-

— Ponerle adornos vaAPAY — La concha ná-

dada rios.

car,

muy

de que se hacen objetos preciosos.

B BAB A SAN— Quitar

el

médico ó curandero el demonio del cuerpo^ por medio de supersticiones que usan los moros. Colgar cabeza

BADUG—

abajo.

Binadug— Colgado

ca-

balilang

Tejido

saiiali.

BALANTAY —



estacas. Mabalantay Tirar estacas ó palos para hacer caer la fruta de los árbo-

BALCAS





Vestido.

Mbalcas ka. Vístete, ponte el vestido. Minbalcas-Se vistió. M abaleas akó Estoy vestido.

nudo.

Talcas

— Estar

Linu mecas



mga

sombrero la

des-

vata Ayer los niños andaban desnudos. Di ka pelengcás No andes desnu-



do.

ó

Uled

para

BANIAGA biag

sujetarlo

á

que

--- Esclavo,

Viene

de

significa

la

raíz

esclavi-

zar.

BANK^lL— Tancal

con

bajan del monte las gallinas. También se llama así el que sirve para llevar plátanos, camotes, etc. el

que

BANTIALgarillas

— Lo

Andas, an-

mismo que Ba-

¿anting.

BATANG—-Verdad,

cagay su

BALILANG —

bosque. Cinta del

cabeza.

cautivo.

Palos,

vientre.

vertido otra vez en

BANGAT—

de las cañitas bacayauan ó bagacay, que suele llamarse

les.

el

BANDAY—Bosque que ha crecido de nuevo. Tierra desmontada, que se ha con

beza abajo.

BALANCAT —

— Lombrices, gusanos

que se crian en Vide vied.

sa

cierta.

Hombre

Titai



verídico,

co-

batang justo



y

recto.

BATENG —

Anzuelo grande que usan para coger



BAT. caimán.

el

BATUBAC —

La bala granada. Mimbetü su batubac Reventó la granada.



BECAT~y Belat- Soltar, deshacer. Becaten

bucu



tam-

su

Desabrochar,

desa-

botonar. Nabecat in su tamSe ha debucu, su patung sabrochado, se ha desaboto-



nado.

BELITUDÁ —

Hombre

cascos, su pensamiento no para, ni se fija.

ligero de

Necio, imprudente.

BEMBULANGAN —

(Por pembulangán) Pelear los gallos con cuchilla. Vide bulang.

BENALI— que da

luz,

Aquí

B.

La brea

sacada del árbol se llama sulii.

BENDAY— Campo

lekac.

in-

que ha dejado de cultivarse por algún tiempo. Vide ban day. culto,

de secano,

que no se riega

ni alcanza la

marea.

BISAL— Loro colores que

de varios llaman también

Sampiri.

BUCAT— Mabucat—Solabrir. Vide Bucaán. BUN CUS — Mortaja —

tar,

— Amortajar. — Amortajado — Lo

Buncusán nuncusán

mismo

Bi-

BinausáUs

significa

BUNGCAS— Pembungcas=Bungcasen

— Abrir

BULA-BULA Significa mercurio, solimán. PembulaSignifica esbulá su ngali tar regañado, sentir un fuerCambula-bulá te berinche. Regaño, berrinche. sa ngali ,Bula-bulá significa también las burbujas de agua.





BÜLANGAN— Pembulang

hacer

gallo

con

Bengaua na lauas Los agujeros cuerpo humano. Vide

lan^.

— Abrir

ó



Orificios

del

bengaua.

BILAS— Las

légañas de TePembilas Enner los ojos encarnados fermedad de los ojos. AparaBIN los ojos

——



BASAN —

dor. Bastidor.

BIN BESEN— Quitar vaina

el

cris

ó

Tagubauán— Poner

el

de

bolo.

otra vez

la vaina, envainar.

caja,

aparador. Abrir por fuerza una habitación ú otro lugar cerrado.

llera.

abertura.

en

FIS.

BIN UBUL— Sementera

BENGAUA—lAbertura. Bengauán

la



2S 2



cuchilla.

La

ga-

Jugar

Vide

al

bu-

BULAYUG— B.

Lodade mucho barro. Se dice de la sementera, preparada para plantar el palay.

zal,

sitio

BULUNGÜ—

El árbol

acacia.

BU NGÚ— Casco

de

la

cabeza, la calavera.

BUNTULAY— Martillo. BUN TUS- Paquete, en—

voltorio.

Buntusán

vuelto.

Formar

balutanes.

Ser en-

paquetes,

— BUT. BUNXUD— MbunxudClavar palos en tierra, plantar los harigues de una casa. Clase de tinglado para cop;er pescado,

BUTIBUT =

que

si

entra no puede salir.

253



BUY.

BUTU — Los testículos BU YUK - Membuyuk—

Repantigarse. Ponerse recostado para atrás, estando sentado. Mambuyuk nin á tanto. Está muy repantigado.

C C4BEÍSÍSI/N bensián



=

Maca^

Malearse, perverNacabensián in á cala-

tirse.

bauan=Se ha maleado muSe dice cabensián á tau el hombre que no se enmienda, aunque le avisen, sino que sigue por el mal camino. El que le aconseja es cabensi y el aconsejado y que no se enmienda cabensián. Vide ca-

alboroto. rotar,

ción.

el

cuerpo del

libro.

— Alborevolu-

Tabusaug. Alborotador,

revoltoso.

GAGAUGUEN& -

cho.

bensián en

Mabusaug mover

gritar,

cogido uno

por

Ser

Quinacaug nin su moros sa bucnin La cogió el moro por el pelo.



el

pelo, le sujetó por el pelo.

GADEL

-=

Armazón de

armario. Armazón de un bique, etc.

ta-

CA.BLEG BLEG -Em-

G ADELEM= Albahaca.

briaguez, borrachera. Icableg

Planta que aquí se conserva por mucho tiempo, y cortada

bleg.

Embriagado, beodo. Vide

caibeg

retoña.

G ABULUN GÁN— Tiene

el

mismo

cabensián. seja

es

se resiste

significado que

El que cabiihing

y

acon-

le

y

el

sigue por

camino es cabuhmgán.

el

que mal

CABÜSAÜG ~ Alarma

CADIRÁN—

Arma



Pedcadirán armado de armas de fuego.

de

Estar fucilo.

CAIBEG IBEG

Em

briaguez, borrachera. Icaibeg-

ibeg



Ebrio, borracho.

CALAGUEM— Chi chón,

-

CAL, amoratado en

cuerpo por

el

golpes recibidos. EgcalaAmoratarse, salirle ó foimarse chichones. los

guem



CALANTAR — Galantar á

fila.

tau

— Una

cáfila

Hilera,

madaquel á ó grande hi-

de gente.

lera

CALILANGÜET— Esamoscado. Enduguen nalilanguet engka-^ Porque te has amoscado? tar

GALINAN



--

Pegcali-

nán Calumniar, imputar lo que no ha hecho. Cacalinán— Calumnia, falso testimonio.

CALUNANGA— B.

El

-

2 54

CAY.

Camándulas, asuntos de poca monta. El canlos grejo mayor que todos demás.

GAYUMAN —

GUAT— Juicio, miento.

que no discurre, Maslá í cuat-in



pensamientos,

tos

GALEPUNG— Gorgojo

CAMI



CANDULEM -Neblina que se forma en por el calor

fera

—La

admósque hace

la

calina.

Cumanecuc

no

GÜLIMBÜS —

Manta,

abrigo. Paculimbus. Arroparabrigarse.

GÜLITU — sin

Monillo, ca-

manga.

GULUGU

—Mancha

en

la piel.

CtJMALAPUT —

Car-

naza que queda en las pieles de los animales, cuando cumalos desuellan. Vide lapín.

GUMBANG— Pespunte

GANEGUG— Grito rido.

Se cu-

sea gorgojeado.

misa

El laurel, cuyas hojas se ponen en los guisados.



Guinulepung Ingati ka da lepunguen —Cuida que gorgojeó.

de

olorosa.

Tiene algrandes

Polilla.

se,

muy

atontado.

pretensiones,

aromo llamado aquí cambanguipan. Arbusto de espinas y flor amarilla,

Pensa-

Dacuat in— Hombre

-

AlaGritar, dar

alaridos.

GANUGUEN

~ Maca-

en



la

ropa.

Hacer

Cumbanguen

pespunte

en

la

ropa.

GUVUNG- Pegcuyung-

nuguen. Ahuecar, abrir agujeros.

cuyung= Mecer, moverse

bichos.

una parte á otra. Cuyunguen Ser mecido ó movido de una parte á otra

G ARIKI — Las chinches,

GATALIBAKAN





de

D DADSEÜ— Rincón.

Ba-

donde se

surero ó sitio la basura.

tira

maiz

de

de de otra

ó

cosa.

DALINDIGAN-B. Boreal

— La

parte de

norte, el

viento del norte.

DALO~B. malo malo

Enfermo.

Du

— Estar enfermo. Dinu — Estuvo enfermo.

DALUNGÁN SU SE NANG -Anublarse, cubrirse el

de nubes, taparse Nadalungán su senang - Se anubló. Cadalungán su

el

lleva á cuestas.

DAPÁ-

Magadapá- Agra-

viar á alguno, ofenderle. Ina-

DALENDAG— Paja palay,

que se

cielo

Sol.

senang— Está nublado.

DAMANIAU— L.

Pen-



dapá ako nin Me ha hecho agravio. Vide Dap.

DAPLAG — —-Significa poner

endaplag

1

mano

la

encima, apretar con la mano. Pero se entiende también por— Daplag.— ípendaplac Agobiar, oprimir, sofocar á uno. Aldea, pueblo pequeño. Taga dareAldeano, natural de sán



DARESAN —



una

aldea.

DAYUS — Hombre

que

consiente que haga mal su mujer. Cabrón. Cadayusan



damaniau— Andar á tientas, palpar con las manos para

Cabronada.

saber

Arrimarle los tacones al ca« bailo para que ande ó darle

donde

uno

está

DANCAK—

Cuellergui.

do— El que anda con

la ca-

beza

cuello

levantada

y

el

erguido.

DANGXAN xan



DEKAN — Pedekán —

con

las espuelas.

DEMIS — Dumemis ó

demis

Dumang

Tirar al suelo

el

palo



Belfo ó sea

el

ta-

que

tiene salido el labio inferior.

DEMPASAN

—Losar.



^



DEN. Embaldosar

piso,

el

256

poner

piso de baldosa.

DES.

-7-

BÁN —Idsamped

su suban Inflamarse enconarse el mal. Cadsamped sa suban—



DENGOU—DENGOU Aliviarse mah Nadengou •— dengou nin — Se ha aliviado

Inflamación".

ya de

gar,

el

-

la

enfermedad.

DENKI A— Pendenkiá— No

querer dar al que pide, negarse á dar. Nadenkiá nin— No quiso dar. Máscara, caDI

ABLU— figura

reta,

de

gente.

Mo-

DINALÜNG --Amparo, Dinamalung

protección.



Amparar, proteger. Idinalung —Significa también ser protegido, ser amparado. Dinalungánó pinalungán Protector, defensor ó amparador.



DJIAMBAU —

dero,

de

venir,

lle-

venir otra vez.

DSEKEL— Pedsekel

-^ Emular. Desear ser tanto como otro. Hacer por igualarse á otro, f inadsekel in á cala-

bauán

canu ped

mucho deseo de

in— Tiene igualarse á

su compañero.

nigote.

lugar

Baña-

donde se baña

gente.

la

Dsamped

suyo es tanto como

DSAMPED SU SU

DUBSUNG —

Fadudcon la cabeza baja y triste. Padudsunguen. Entristecerse, quedarse triste. Tadudsung •— El que está

sung

— Estar

cabizbajo, triste.

DUTSUM—

Miope— El

que no ve de lejos. Significa también fijar la vista en tierra al caminar. Vide dtt' xuin.

E EDTALIAN char, arar

señalar la arar,

-~ Barbe,

vez prim.era y tierra que se va á la

pasando

el

arado

al

rededor.

EDTILAGAD-^ Almorzar

—Comer

por la mañana.

Di ako edtilagad saguna Hoy no he almorzado.



EHLI apto,

— A.

capaz

Habituado,

de hacer una

cosa.

Beken ñia

yang

demudan

ehli

— Es

bagi

poco

apto para hacer estas cosas. Inclinado al costado, ladeado. Mengue-ling

ELING—M.

— Inclinarse,

ladearse. Apli-

car el oído á alguna

cosa.

— —

EL.

ELOK— M.

Cosa

257 I

— Mañana.

Mañana por

hermosa.

ESÜK —

— hari

bella.

la

Esuk pagimañana.

I

Mañana. Esuk

I

G GADUNGAn Lugar

de

Mina.

minerales, Exca-

vación dentro de

tierra.

GALAY — Toda

clase

de embarcación grande que tenga muchas velas;

y y

dan este nombre á las fragatas y barcos grandes.

así

GAMBAY— Pangambay — Componer lo que está roto

descompuesto Cagambayán Compostura, arreglo,

ó



remiendo.

GAMI — Pangami — ami.

Manosear, tocar ó tener entre manos. Gorgojo. Pangapuy-Gorgojearse Nangapuy den su biscuit La galleta está ya gorgojeada

GAPUY—

GARAINÍGAN Gumarangan ra,

= Corte.

— Cortar

made-

tela ú otra cosa.

GUELEM— Panguelem. Espia, ver lo servar

que se esconde para que pasa, para obal enemigo. Pangue-

el

— Los

que son espiaobservados. CagueGuardia. lem. Espionaje Paguendegá Competir. Caguendegá

lemán dos ú

— GUENDEGA—



Competencia. Pagueguendcgá ó taguendega. Compe-



tidor.

GUENEG— Gumeneg-^detenerse, descansarDi nin gumeneg — No para, no Parar,

Cagueneg— Desdescansa. Detención. canso.

GUETAN —

Botafuego de caña. Se cogen dos cañas, una que se pone debajo la otra la pasa á esta, frotando como sierra, y por esto se llama esta gued, y de

y á

esta frotación sale

GUDI|IAN hablador,



el



fuego.

Hombre

entrometido. Ped-

gudiman Baladronear. Vide Gudtman L. GUGUL.IN— Funda de almohada ó de otra cosa cualquiera.

33

— —

GUG.

:

GUGULSIN— PagugulCagugulsin



Chillido,

GUL.

Cagulbau ~ Encono, inflama-

Chillar, gritar llorando.

sin

58 -ción.

GULIGUET^ Gumuliguet

ala-

-

Vide guliket. ó - Deshacer, destruir. Gumu-

rido.

Crujir.

GUMAL

GUISARAU— alborotar. Tinguin guinuniisarau saguna? — Quién ha venido aquí á alborotar? GUISIP == Maguisip — Embro-

llar,

GUMAR

bal sa balay - Deshacer, des casa. truir

k

GUMÉS — El

—Acordarse. Naguisip akó den=Ya me acuerdo. Caguisip — Memoria,

més

Pensar

— Asmático,

asma. Paguque tiene

asma.

GUMUGUETAN — Una

re-

de avispas que son grandes tanto ó más que las de España, y se llaman también Lagudután, clase

cuerdo.

GULB AU- Magulbau— Hincharse, inflamarse alguna parte del cuerpo. Nagulbau cagay Ayer se inflamó.



H HAVA—

A, El aire, la admósfera. Bumi, dan ayer,

dan hava, dan api el

—La

agua, el aire y

el

HAVA — Deseo,

inclinación.

Deseos

tierra,

HUVA— A. (Jehovah)— Nombre de Dios. akir aval — Huva Huva — Dios es princio y

fuego.

El santo

afecto,

el

Hava nepsü

sensuales.



Seguir nepsú saitán las sugestiones del demonio.

hava



Manurut

el

el

el fin.



I

BARA



T Ejemplo. I Comparación, parábola. Vide ibarat en el cuerpo del libro. ILAC ó IRAG—Paguirac— Acechar. Mirar por las

timada entre

Batería,

donde están colocados cañones y lantacas para de-

sitio

fender

el

punto.

IT APILI— Echar,

rendijas.

IMA—El ingle. INALUL. — El

naturales.

los

INANTANG==

tirar



ka entu una cosa. Tira eso. InitapiU ku den— Ya lo he tiradoItapili

arroz

verde, aplastado que suelen llamar pinipi; es comida es-

.

K KALUDXJT pelo

de

tán— Se



Caerse

el

la cabeza. Naludule

cayó

el

pelo.

KEBATÜD— Caerse

ó

una cosa de su lugar. Kebatud su nguipen— Cadientes. Nabantud erse los su nguipen - Se cayeron los

quitarse

dientes.

KBDAD—

Kumedad



Mirar á ratos y apartar luego Esla vista. Kinumedad in observando. mirando, tuvo el La caspa ó piel que se seca en el cuerpo por las bubas ó por el qui-

KEGANG —

KUMÉS—

rrisquis.

Kumemés

ó

pegkumés



—KIL

Exprimir limón otra cosa para sacar el

ü

jugo.

KILAT

260 Está ya

KINÜPAY —

El rayo. La cruza por los

debilitada

que y viene atierra, que hiere y mata. En Malanao se llama lati. Vide Kilat en el cuerpo

sancio del

Cuerda que poner Está ya Kinitelán

rectitud.

en

línea,

camino.

cortedad.

Pegkumikes— Tener

vergüenza, tener cortedad estar avergonzado. Nakumi' kes akó Quedé avergon zado. Tuve cortedad, «- Relu' ciente, brillante como dorado.

alinear ó



KINTRA— Línea

Persona cansancio

KUMIKES— Vergüenza,

KIN TE L— en línea. en línea recta

el

Kinupayan. Despeadura, can-

del libro.

pone para

por

de andar, que tiene flojo el cuerpo. Minupay. Cansarse.

aires

se

en línea

recta



centella

KIN. á hilo ó



recta,

KUMINGAT

Kintra-an— Poner alinear. Kinintrán.

L LABIT

— Lumabit—

De-

sentierra muertos ó contar lo que hicieron los muertos. Linabit.

Contó

las vidas

agenas.

LiAGANG — Lumagang ó

lagan-guen



— Asar,

Linaguen

Asado, cosa asada. Langanán Asador. Expedito, que no hay estorbo ni impedi-

LAGUD

mento.

LiAMBUN~La ijar.

ijada ó

lambun—Mal de Lambung en Malayo —

Sakit sa

ijada

El lado, de costado. Batea.para lavar ropa. Significa también la mesa. Despojar, saquear una casa ó un

LAMISAN —

LAMPAS 4N —

pueblo. Linampasán saqueado, robado.

— Ha sido

L.

LANA G — Lumanag.

Avispa de las de clase grande, que pican y lastiman.

Pedlanag. Además de significar gangrenarse, extenderse

LAGUDUTAN —



LAN.

mal, significa también: Lumanag-— Aumentar y extenderse una cosa, como el camoel

te, las

calabazas, que sus plan-

tas se extienden

por

L.ANGUEP





el suelo.

Palan-

guep Blindar el barco. Languepán sa galang su auang— Blindar de cobre ó ser blindado el barco de planchas de cobre,

LANTEL—-Hilera.

Lan-

— Poner en — Sundang á — El flameado, que

telen

hilera.

LANTI lanti

cris

tiene el

corte con

entradas

y

vueltas,

salidas.

LANU —

Cognomento,

renombre adquirido por sus hazañas, como el nombre de Utu. Es Í7^2/ entre los moros

261



LAU,

golpe, batacazo-

LAUAN —Árbol de que

se saca la brea

lunay, que

sirve para

hacer la pasta gala-gala, para calafatear las bancas.

LAÜAY—Una

Atascarse en el barro. Li* numebul ó linebul su carusa —El carro se atascó en el barro NEK—Ilenek— Dejar una cosa Diferirla para otro día. Lininekán Fué dejado, fué aplazado. Lineki ka Deja, dilata tu eso.

LE





brada de

en buena

Lumalapit ó pelapit Llevar en banca de una parte á otra. Linumalapit sa casila su mga libertos pun sa Cottabato taman sa Ta-

— Llevaron

los

-

li-

bertos en banca á los españo-

de Cottabato á Tamontaca. Vide pilapit y pilalapit,

les

LARIC



Bola, cosa re-

donda.

LASANGAN — espinas para impedir

Poner

el

paso.

caer

una

Lumatepac—Dar

fuerte

LATEPAG—Batacazo-

Golpe cosa.

fuerte

al

Oscurecerse

Pelendeng

el cielo

Collado,

para quc^

Lepag—

monte.

Barranco, torrente.

ley.

— —

LAPIT

montaca



—LE ND ENG— LEPAG—

serian les

Lumebui

barro.



llover^ anublarse.

y crimina-

de

LEBUL —

de mucho

lanu ó renombre, adquirido por hazañas, y las más veces por tiranías y crueldades, que punibles

clase

anzuelo para coger el tabón y todo pescado grande. Charco, sitio

LEPENG—Sitio llano, Lepeneguen —Allanar,

igual.

igualar.

LIDSEG

— — — —

—Lumidseg —

Malidseg Moler. Calidseg ó caliseg Moledura Paliliseg Molendero Vato á ipiliseg Moleta ó piedra para moler.



LIGUEGAN —



Carras-

Estar pera en la garganta Naliguegán ako ronco Pues estoy ronco. Pasar Pedlilid ka su lupa Lilidán liguis Pasa el liguis por la se.

LILID—













.

UL. que

liguiS'luniiguis

más

bala

cum-

alto del techo.

LIMBALA.

— Abajarse,



arrestar,

Calinamin



encogerse.



.

encarcelar á uno. Arresto, pri-



sión.

LINA YUL—Débil

de

la

larga enfermedad. Felinayul Debilitarse, perder las fuer-

— LINGAS — Malingás— Calinayul

zas.

cascara de la

y

Debilidad,

que

le

LINGASA

Lo mismo Visitas,

que deja

culebra. Peluas.—Dejar la

la

piel la culebra.

Lúas se

ma

la

también

lla-

piel

de

otros animales ó reptiles.

LUGSUG

ó Malugsug á madalag - Hilvanar. La bastilla de puntadas largas. Lu-



sug á

maripes Cosido, costura fuerte. Malusug á maripes. Coser bien ó hacer costura bien hecha.

=

LULUAN — Lumulaán por

i\'Jirar

un punto la

— —

queda

LIJAS — La piel

flaqueza.

Caballo brioso. que Malencas.

parsolo falta blanquearlo,

quitándole la parte de cascara

Macalim-

Macalimbala su guinaua Amedrantarse, acoquinarse Poner preso,

LINAMIN

la te,

LILIUNGÁN—La brera, lo

LU. mayor

262

mismo

Lo

mentera



ventana á

la

lejano. Mirar desde

ventana lo

fuera.

LXJLUD

que



pasa á

Lumulud—

TeCalingasá ner muchas visitas ó muchas cosas á que atender.

Atraer, ganar la voluntad Acogerse la gente á uno. Linu-

liINIBIL— Débil, sin

mulud ó

atenciones,

fuer-

caido de fuerzas por edad. Vide linayuL zas,

la

LINOP AN— RepulgoDobladillo en la orilla de la ropa. Pelinokán— Hacer dobladillo Repulgar. Palau-



pán

significa lo

mismo.

LINT AMAN SA Pü

TAU —Blindar

un

barco,

madera de planchas de hierro. Vide Languep. LItSíUMBANAN de Lumbanan Recayó en la enfermedad.

cubrir la



LINUPISAN —

lay

man

El pa-

molido que llapinatia. Está quitada

medio



linulud —Atrajo, aco-

Paluludan«=*El que acoge. Palulud ó su mga palulud - Son los acogidos. Tejer petates, bayones de buri ó de

gió.

LUMALA—

otra cosa.

—LUMANGUEN SU IG Estar el agua parada, sin subir ni bajar, en tiempo de las

mareas.

LUMBBG —Arruga. Ma calumbec — Arrugarse. Na lumbec

in

Se arrugó.

LÜMINAS — Pasmarse,

entumirse. Luminas su nas sabap sa senang

Tener insolación

fuerte,

la-





UL. Padecer insolación.

ñas == Tuvo insolación, le

se

misma

bordarse por estar demasia-

do

y Lumpatán



cabello



El arroz

menudo ó desmenuzado,

— Corrida de caballos. LUN DUYÁN— Copete, de cabello

lleno.

L.UFIDEC

hacen corridas

á kuda fleco

la frente.

LUNTÜ —Iluntü— Des

sol

raíz es limas,

corrida.

LUN.

yantado sobre

LUMPATAN — Lugar

donde la

La

aletargó.

el



263

Linumi

recido

á

la

harina,

pasino

que tiene grano menudo.

le-

M MACATUD— brincar.

Saltar,

los bienes

Lo mismo que paituc

desgracia.

y paliatud. Mimbacatud sado)

(pa-

Brincó, saltó.

MADADES —

Correr vivo,

Madades Cadades

vivo.



]V5

— Anda

Ligereza.

ADÁN S— Denso, esr^

peso, tupido.

po del

libro

Vide en el Mededes.

MAGAL.AT carse el

á otros.

Se ha



Tener

MALALAC— Color de Lo mismo que kalás. MALALAP— Quemar,

canela.

aprisa ó andar ligero,

ka

por robo.

cuer-

prender fuego á un cogonal, á un árbol para quitar un panal de abejas o cosa parecida.

MAL AN 6CAS—Andar listo,

ir

aprisa,

correr.

langcás akó tanto ===

C omunimal que tiene uno Nangalat su sakit comunicado el mal.

do que

ir

aprisa.

— — MALEBUT=-

MAGÜIPAT —

Fiesta que hacen los moros cuando curan de una enfermedad. Vide el otro significado en magiiípat.

MAILANGAN— Perder

He

Nateni-

Calangcás

Presteza, prontitud.

Persona ar^ engañosa. Calebut Arteria, trampa ó engaño, fixión. Vide malehid. -- P:mpalagar, estorbar. Malingasa ku sekanin á calabauan Es por demás lo que me ha tera,



MALINGASA



MA.

-^



MALPI — que

lo

MAG.

264

estorbado. Calingasa— Empalagos, estorbos La raíz es lingas a.

Deshincharse hinchado.

estaba

Comunicarse el mal á otros. Cangugalin ==- Inficionamiento, contagio. Vide Ugalin.

MAGUINGAYA ramentarse

Quitarse la inflamación. Perso-

te.

na

to á

MALUNGUG —

que no tiene fuerza. Calungug DebiHdad. Chamuscarse el cuerpo. Nalupán Se ha chamuscado^ se há quemado.



débil,

MALUPAn —



MAMPIL



pil



Madam-

-Arribar el barco,

lle-

Tanguingaya

Vide xavil.

MALGULBÁU — la

la llaga.

Vide mangurbati,

herida,

tengan

del radical

muerto,

acabado.

— —

MANAYAU Iluminar

brar.

Alum-

Significa

saltar de un lado de canal á otro, salvar un paso

también difícil.

MANDES—



Borrasca. Mamandes Venir la borrasca, estar el tiempo borrascoso. Pescar, Nangua Pescó. Panguá ka Anda á pescar. Talin-



MANGÜA —

guá





Pescador.

MANGUGALIN



irritarse

MANTIL ó M A AN TIL

dodol y pisang.

nifica

En

conarse

— Hombre

M. Viene hapus, que sig-

á morir.

entienden especialmente los moros que se juramentan para matar cristianos.

Lujo, gasto

MAMPUS —

sale resuel-

Se

Dampil, ^ ó MAN^ M. El árbol manga que da la fruta del mismo nombre. Tres clases de mangas conocen los ma layos que son manga siaín^



Juramenta

matar gente y

barco. Vide

MAMPILAM

Ju á matar gen-

do= Hombre que

gar al puerto, acercarse al fondeadero, arrimarse á otro

PILAM

salir

lujoso. Caantil



vano, superfluo.

MANULEG —

Entrar, sa dam á kayo - Pasar por dentro del bosque. Meterse dentro

penetrar.

Manulec

del bosque.

MANUTENG — Pagu

— — —

Entrar,

penetrar

Canuteng Penetración. Di No puede entrar. paguteng Vide muteng y manulec. Pa

MAPATALILU —

drastro-N' adrastra.

MAPUPXJG — Caerse Lo mismo que

uno

viaulug, Na-



pupug akú cagay Me ayer. Capupug C aida.

caí

MARANGÁ-~~-Cosa

ob-



tusa,

de

no agudo. Ma-

filo

rangá á tanto su

Su

cuchillo

no

glat-nin=

corta.

MASALICAMPO— Tt tulo que

dar á este

los el

los

moros

monteses principal.

solian

y

es

Vienen



—MÁS. Tumangung. — Nakuda ling= ^— Urubalang— Mantri= kum — Sabandal=Mantubu— — después

265

Sali

PangLilima

Hii-

-

MID.

=:Un

lugar sito en

haya. Capitán á

blados

to capitán

moros y súbanos.

Dato vata

vata^ DaDato sa palau==

— Urancaya.

M ASAUG—Ponerse con

las piernas

abiertas.

MASEBÜAN SA LA ÜAS— Pasmarse

cuerpo. Nasebuan in sabap sa paigo á magating Se pasmó por haberse bañado estando su dado. el



MEDZEBÚ medzebü

la

— Se

morisqueta ó

vianda cuando está ya

la

casi



cocida.

MELEGUET lón.

dice

cho.

MERGUES-

Sitio donde hay corriente de agua, ya sea en el rio ó ya sea en el mar.

á

sus

alrededores

de

MIDENG - Mamideng—



Guiñar Mirar con un ojo, cerrando el otro,

MISUA-Se'dijo

solo

antes



que era lo mismo que pedsiiá que significa —Hacer convulsiones el moribundo. Significa niisiiá también fideos y pastas para sopa.

MPANGANAM - An-

dar á tientas, palpando con las manos para saber donde

uno anda.

Comi Persona que come mu-

MERGUES

en-

la

senada de Dumankilas, al sur de Mindanao, donde hay un destacamento, y están po-

MUDAL - Magamudal malbaratar. Cagamudal — Profusión. Taga-

Malgastar,

mudal— Pródigo—- Malgasta-

MUTENG— Cosa pene-

dor,

o

netrante, cosa que entra.

TUBIG

N NAUTÁN — Caer

boca Naután nin sa lalan Se cayó en el camino boca

arriba.



NCAHINA —

Cobarde, Cobar-



día, timidez.

NGANIAYA

Manga

-—

Arrogarse

alguna

cosa, usurparla. Pinanganiaya el



Se ha arropoder del dato. - Pangam-

nin su cadatu

gado

arriba.

tímido. Cancahina

niaya

NGAMBAY



Componer, Cangambay bay=Composición, arreglo. Romperse

NGAPÜG —

34



NGU. 266 nía. madera^ plato ü otro cosa. Panguitek— Mingapug Se rompió. CanTener cosquillas. Manguitegapug Percance, rotura. ken Cosquilloso. Canguitek

NGITEK-



— NGUENTUD—

guentud



Man-^ Tartamudear, ha~

blar tartamudo, Canguentud

— Torpeza

y

dificultad

para

hablar.

NGUINGUILI— Man-



guinguili

Tener

á otro. Canguinguili



aversión Odio,

aversión.

— — Cosquillas NGUStr

Cosa

za ni consistencia.

Nanganiaya suyo lo Querer pasar que no es por lo que no es. Vide nga-

— Fornicar, cohabitar. Ca— Fornicación.

pangkiugá

PAGUENEKEN -—

la

bayad

sa

malantinguen

GTJ

Negar

el

permiso para saUr. Caiketán Los que están cohibidos. Caiket Encierro. La raíz es



PAMACUS — Ipamacus

tas

atar.

Atar de

las

manos ó

los

animales

las pa-

PAMALANTING

--



Apedrear, Pinamalanting. (tiempo pasado) Apedreó. Pa-

—Ya

Pagar den akú pagué la

deuda.

menester.

PAIKET ~

Nanitu

deuda.

dreado.





NITXJ —-Manitu—

Mantener á uno. Alimentarle y proveerle de lo que ha



hacerse

niaya.

guinguiug ó capanguinguiug

iket

fuer-



NI AYA —

Arrogarse,

NGÜINGUIUG— Man

=

— Mengusú —

que no tiene

fofa,



Ser

ape-

PANAMPÁN SU RU



Contener la sangre para que no salga, evitar la hemorragia.

PAMANGUEL— Ape

drear.

Lo mismo o^^ pamaPinamanguel. ApePamanguelen. Ser ape-

lanting.

dreó.

dreado.

PAMAÜIC— Ipamauic.

Atar les.

las

patas de los anima-

Lo mismo que pamacus.

PAN

ó

PAAN —La

— PAN.

267

carnada que se pone al zuelo para coger peces.

PANACÜLAT mar ó bogar

el

an-



Re-

timonel.

PÁNDALA MU G A

YÁN



Revolcar

ó

volver la cal y la arena. cer argamasa.

PANGALAM —

ger, elegir.

sekanin.

Ha

PANGALIUT



columpiarse.

Me-

Ipepa-



PANGAPIL— carse, abanicarse

Refres-

para

qui-

tar el calor.

PANGASAL—Imitar

la

conducta de sus mayores. Conservar sus buenas costumbres.

PANGLUG— lug lug



Mapang.

Pegar, castigar. NapagPegó. Paglugun. Ser

castigado, recibir palos.

PANGUBDELÁN Un muro de base á

ó pared que



PANGULBAU

-Reu-

ma, dolor de huesos. Saquit pangulbau. á Enfermedad del reuma. Dolor de los

PAN GULIGÜLI— Dar vuelta la gente.

PANGUMBAYAN —

Componer

Mecedero, hamaca ü otra cosa para mecerse. ngaliut.

PAN.

maguindanao.— Cara, facha. Mapia panguil Buena cara, buena vista.

huesos.

Esco-

Pinangalam den escogido ya lo

mejor. cerse,

re-

Ha

— en

— sirve

lo que ó descompuesto.

está roto

PANGUNTUL —Ipan-

guntul= Levantar una pared



sobre otra. Panguntulán La pared superior, ó ser esta levantada.

PANGUSÜL —

Desai-

por negarle

rarle á uno,

lo



que pide. Recibir desaire Pangusulán El que se niega ó desaira al otro.



PANISICAN— piojos de la

llamado

asi

Rascar-

quitarse

cabeza,

se la

los

cabeza.

Monte

en

orillas

las

del alto Pulangui.

PAKITI AGÜEN— Mi-

menor que se levanta sobre él. La pared menor se llama Pagun-

rar á escondidas por las ren-

tulán,

buscavidas. El que se mete en las vidas agenas y cuem ta las faltas de su prójimo.

otra

PANGUELAPÁN Demudarse. Estar de temor ó miedo.



poseído

PANGUENKEN— Cosechar, cortar el palay.

ger la

cosecha.

Reco

Panguenke-

Toda clase de comidas, frutas y dulces.

nen.

PANGUIL —

Significa

Acechar.

dijas.

PANUCASI

— Delatar,

PANULUANGÁN —

La

Lo mismo que

ventana.

panuruangán,

PATATABEN —

cer,

hacer

comer á

Apa-

los ani-

tTíH les

PATüYU— El

collar—

— 268 PEÑ. del de — El PENDAPLAG — Ipen PEGKULEMPUN daplag — Agobiar á uno, FED.

Patuyu sa asu perro,

GUBN— Apolillarse. Kulepung— Polilla. PEDPANDITA— Fin gir

ser pandita

Hacer

lo

que

el

PEDTIGUI

sin

serlo.

hace.

dos á la Pedtigui dice Buzo. Se cuando dos buzos entran al

agua, á ver

quien

aguanta más.

PEDTIN GAD A— Estar

acostado boca arriba.

PEDTIi GANUL— Pre-



cavido— Di pedtuganul Incauto, que no se precave. Andar en

PEDCUNSI—

alcahueterías, servir para hacer los otros mal. Capeg-

cunsián

—Alcahuetería.

PELAMÜGAY" lamugay - Mezclar,

oprimirle.

PENDATU— DATU— PEfíDUPANG — DTJ PANG — Hacer tonto.

Fingir ser dato sin serlo. el



Bucear vez. Su pedtigui—

juntos

juicio.

collar

Pape-

infundir.

Fingirse ser tonto.

PENIAT —

mameniat -

Pumeniat ó probar

Intentar,

de hacer alguna cosa. Capeniat

— Intento, conato, proyecto, PENTENGAB — Hom-

bre

pusilánime,

irresoluto,

que no sabe que hacerse. En malanao qs pangatang atang. PIDRAS ó Se dijo que es cinta de seda. Significa también galón Engalonar. Pedpidrás Ser engalonado, Pidrasán ser adornado con galón.

PIEDRAS



— — PITED — —



Destino,

pleo. Pepite.d

Felamugayan—-Ser mezclado. Capelamugay Mezcla. Ipela-

que tiene un destino.

mugay ka«=Mezcla

gues



tu.

PEMBUNEGBUNEC

— Fingirse

loco, estando

sano

PüNGUES —



em

Empleado, -

el

Pupun-

Abrigarse, cubrirse, taparse con la manta.

SABUAN— Pedsabuán — Amortiguar fuego, apael

gar

Sabuán ka

el incendio.

—Apaga pronfuego. Yiáesabuan su to S ADIR— Masadir — BalNasadir á

— —

de

un

brazo.

SAGAD —

SAGAYAN gayan —Bailar, los hombres.

SAGAY

-





SANDIGÁN =

B.

El

arado. Pedsandigán -- Arar la tierra, cultivarla.

SANGAYANDAN á BENGALA— Las aber-

Fedsa-

turas que tiene la camisa al pie por ambos lados.

brincar, saltar

Ortiga

protección.

pasar

Pedsagad

Pasar por un sitio, por el lado de uno.



servilleta.

Sinambuay akó nin— Yo le ayudé. Casambuay — Ayuda,

nglay

Manco ó impedido

Servilleta

algún

miembro. Nasadir á mata Tuerto.

Pedsalud — Usar

S AMBU AY— Mambuay =Sumambuay — Ayudar.

el

de

Vide Talimbut.

SALUD —

ig.

magun su apuy

darse, inutilizarse

ción.

que pica

SAGUILAP ó SAGUI-

LIP — Cortada manga ó de

de carne de

Una

otra fruta.

grandes ampollas. Midsakembut á tanto Está muy lleno de ampollas. Masalimbut

SALIMBUT-

de carne de animal se llama sabuL Pe^sancap —Inundarse, cubrirse de agua iv)aLupa á pedsancapen Tierra que se inunda risma de agua del mar ó de los

—Engañar,

rios,

ó causa escozor.

tajadita

SAKBMBUT=Ampollar Pedsakembut á tanto pollarse, salir

—Am—

fingir lo que no Prometer y no pagar. Cadsalimbut Engaño, fic-

es.



SANGAP —





SARANGÁN -

fica

el pie

y

los

Signi-

agujeros,



SAY. SUG. 27o donde colocan la luz de brea ñas, celosias. lunay que usan los naturales. SU GAIN Pedsugain sa tali. Atar con mecate, dando Papagayanán su sulú sa sarangán vueltas á lo que se ata. Na^Es colocar las luces en este pie ó candelero de sugain ku den. Le he atado madera que ellos usan. ya. Vide sugain. Colgador de STJKEL Tranca de la ropa. Sumayat Colgar la casa. Sukelen — Ser atrancada ropa. Sayaten ka su bangaó cerrada. Pedsukel Cerrar, la Cuelga la camisa Vide atrancar la puerta.







SAYATAN—







Sayat.



SEC-SEC

S DKIT El cáncer,

el

mal que roe y va comiendo el cuerpo humano. SBLIMAT— Reuma. Ped-

— SENDAD — semendad— dad selimat á tulán

Reumático.

Vide pangulbau,

dedor de la ó Cercar la casa de cota. Macasendad Varar la embarcación. Vide sendad arriba. A Ifiler— Cía



SIGÜEL— como

alfileres.

.

Taguán

sa siguel ó sa utus. Alfiletero.

SIGTJEM— Pedsiguem— L. Chillar, dar alaridos, tar llorando. llido,

Casiguem

gri-

— Chi-

que

—— SULAU —

averiguar-

Ser averiguado. Sukitán Inquisidor. Pedsusukit

en

el mirar,

Bisojo,

bizco

que tuerce

el

SUMAG AD y PEDSE GAD — Llorar, lamentarse, capedsegad Porqué lloras? SinumeLloró ayer Lagad cagay

— Enduquen —

gemir. ka.?

raíz es

segad.

SUMAUG

— —

Vengar.

Tanaup •— Vengativo. Lo mismo que Sumuli Vengar.

SÜRATANGCÁ— reaje ó

el arte

mis-

sinala7ícat—^ Persia-

Ma

de navegar.

Matau surat-angca

— Hombre

instruido en el arte

alarido.

SINALIDAC— Lo mo

Averiguación.

la vista.

Cota al recasa. Pedsen-

vitos

-

Manukit— Inquirir,

de na-

vegar, que sabe navegar.



T TALAPÜT—

Lodazal. Atascarse en el bar-

Italaput.

ro. Initalapút

nin

— Se atascó,

quedó metido en

el

TALAS— Cortar.

las

barro.

— Un

TENDE6™ TENDEG Pecas negras en el IVIidtendeg— tendeg esas

TALIANKATEN



Hombre adeudado, que

tiene

los

Baran-

TIMPAN —

TAMPÉS— Cuerda

del

arco para tirar flechas.



Machete. Patampipi Machetazo. Macatumbas á tampipi— Golpe, herida de machete. Vide tanpipi.

TANGALAGAN— Tesorero, encargado del dinero intereses.

TANGONGO—Bombo. Tumaningan

Pedta-

— Ahue-

Está

telimbut

no paga

— Malpagador, la

Ped-

que

deuda, se niega

pagar.

TEMP ADAR— Cortar. Lo mismo que

teped.

Dulce—Go-



Pedtinkig

estar

pasado de

Natinkig in á tanto

muy

pasado del

TIUBA—Desgracia,

tástrote, ruina.



frío.

Natiubá nin

ca-



Tuvo

desgracia Igat di ka magtiuba==« Cuida de librarte de desgracia. Tiubá CalaCalavera, verada. Pedtiubá hombre tronado. Vide tiuba





maslá.

TÜLAPES — Tumulapes —

Pedtula pes Dar chasquidos Chasquiel látigo. Catulapes

do

abrir agujero.

TELIMBUT— ó

á

— Aterirse,

grande.

TANINGAN —

car,

losina.

frío.

— —

TAMPIPI

ningan.

Tumimpan Timpa

—-Parar, descansar. nán Descansado.

TINKIG

dilla.

Tambor

al caballo, darle

TINABAS

TALIPÜSÚ —

los

Panendek. con tacones para que ande.

—Atizar

muchas deudas.

y de

pecas.

TENDEK—

Tina-

pedazo. Nacaualu isa tinalás— Un octavo —La octava parte.

cuerpo.

— Tener

TüLISAn



— Camarón

grande del mar.

TUNGANG —

gang

Tumun

Mirar hacia un punto lejano, estando sentado ó quieto.



u UBAT— ü

Obat.

M



UPAH-=Salario, pago— Mangupah Asalariar, dar



Medicina. Mangubat Curar Pengubat ó dar medicinas El que cura, el médico.





jornal.

V VASVAS— A.

Sugestión

— El mismo diablo. VAD y VADAT-^ A. Promesa — Consentimiento. VEDAM —Del sánscrito del diablo

veda

— Los

de

libros

los

indios que tenian por sagrados

y

leián

por respeto con voz

baja, contenidos en

el

libro

Veda.

Y YAHIT

M.=Coser

YAMB BL~Pagambel— Bamboleo — Magambel — Hacerse aire con el pañuelo. Abanicar con el pancás que

ondea de una á otra

YUP- Cayup^El

Soplo Soplar — Yupen (pasiva) Soplado.

—Mayup— —

parte.

SEGUNDA PARTE ESPAÑOL—MORO MAGUINDANAO

DICCIONARIO ESPAÑOL

MORO — MAGUINDANAO. A. A PREP.-Sa.—Voy

ácasa.

ABANICO.— Buyang-^Apit.

—Mangay sa valay. ABACÁ. — Cacayun limpio,

ABARATAR.—Pacalemü.—

está en la planta se llama

ABARCAR.-Pagacuin.-Gai

si

si

—Pacalugui.

kepen.

Lain,

ABACERÍA.— Pendagangan sa barang-barang*

ABAJAR.— Ibaba. ABAJARSE.— Lumencung.Dumucung.

ABAJO.— Sa

lupa.-Sa caba-

bán.

ABALANZARSE. —

Pandebat.-Pedtuganganan. ABALORIO.— Tinungus. ABANDONADO, DA.-Ini-

buang

Pacalebuden.



Ilú.

ABANDONAR.— Ibuang. ~ Tagac.

ABANDONO.— Catagac. ABANICAR.— Mamgambel.

— Mangapir.

ABARRAGANARSE. —Pe. nguina.—Tanganga. Pedtimuan su lutu, su langun á taman canu mga tau

ABASTECER.



ABASTECIMIENTO.— Cad. timuan nu langun á taman canu mga ped á tau Macapegues. ABATIR. Macapipit. Matalau Napegues. ABATIDO,

— —

—— —

Tinalau.

ABDICAR.^Isambi dato

Tagaken

su cada-

su

capa-

marinta.

ABEJA -Batiucán. ABEJARRÓN.- Tembuán.

2

ABEJARUCb.-Tinganga.

— guili.— Pangandam.



ABORTAR.-

ABERTURA.- Cabucá -Pesú.

Maludusan Maulug su uata sa tian.—

ABETERNO.-Nalalayón. ABICHUELA.-Papalas.

jVlafaoas

ABIERTO, TA.-Naucaán.

ABORTIVO.-Manguda vata.

AABISMO.- Landeng.- Ca-

ABORTO.-Caludus.-Su

da-lam-an Pingas. ABISPA.-->Lapinig.

cau-

lug sa uata.

ABOTARGARSE. — Pangu-

ABJURAR.-Tumalicud agama di bencr.

lebau

sa

—Lumebac.

ABOTONAR.- Patungan.—

ABLANDAR.- Pacalemeken

ABLANDADO- Nacalemek-

Tambucuan. ABRACIJO.-Ca-gaques.

ABLUCIÓN.-Capangugas ABNEGACIÓN.-Catiguel

ABRAZADOR. - Ulunan

ABRASAR.-Tutunguen.

á

á

malendú.

guinaua. su ma-

ABRAZADERA. -Pengaga-

-Ten-

ABRAZAR.— Magakes.-Ca-

ABOCHORNAR.-Pacacayá.

kepen ABRAZO.-Ca-gakes..Cakep.

ABNEGAR. -Ytagac rat

kes.— Cakepen.

á parangay

ABOBADO.- Bengan guel.— Tengang.

ABOFE TE AR._Tampiringuen



ABREVAR.-Pa-inumen.

ABREVIAR -Paca-babaán.

Taping. Pangagampit.

ABRIGAR.-Sapengán- Tan-

ABOLENGO.— Mga—apu -

ABRIGARSE.--Edtagub.-~

ABOGADO _ ABOGAR.—Mangampit. Andan g

gubán.

Pedcayab

—Pupungues.

ABOLIR.— Yaua - Matunag. ABOLLADURA.-Lesec.

ABRIL.-Capat

ABOLLAR.— Maca-lesee

ABRIR -Ucaán.-Lecaán. ABROCHAR. - Patungan.-



Malebeng.

ABOMINABLE. -

Calec-lec.

—Tanto á marat. ABONANZAR.-Ca-liuanag su

ABONAR.-Mangaco

sa ped Bayadan su bayad. ABORDAR ~~ Macasumbac su dua auang ~ Lumabu.

-



Pelangala.

-Pedsu-

Tambucuán.

ABROGAR.-Yaua -Maua su parinta

Tunuc,

si

es

de cogón.

ABROMARSE.-Tambilug, es en si

el

agua

-

Manguin-

si

Bubuken-

es en tierra.

ABRUMAR.-Pacarasayan. ABRUTADO, DA.-Nacapem, binatang.

busubu.

ABORRECER. -

cris-

ABROJO.-Tennec- Suruc-

languit.

ABORRASCARSE.

ulán na

tianos.

ABSOLUCIÓN.-Ampun



3

Capasagad.

Timpenang.-Pedtimpenang.

ABSOLUTO, TA.-Da ped inDa

— ACARDENALAR.- Bangán. ACARICIAR.-Pangagapinán.

CLilang-un.

ABSOLVER. -Magampun.-

ACARREAR.-Acuten

-Pagu-

Pasagadan. ABSORTO, TA.-Pamimiquir.

ACARREAR LA RUINA.-

ABSTEMIO, MIA -Di num arac.

ACARREO.-Su

ABSTENERSE

mi-

-Tumiguer.-

Macabinasá. capagacut.

ACASO.-Masaiec.-Macasalac. ACATAMIENTO. Su caadat —Capaguinugut. ACATAR. Pagadatan Maguinugut.



Tumikel

ABSTINENCIA.— Ca-tiguer di cakan.

ABSURDO, DA -

Ca-baba-





ACATARRARSE.

lán.

ABUELA -Apu

á babay. á mama.

ABUELO. — Apu ABULTADO, DA.— Nacadepú.

ABULTAR.-Idepú.-Depu-ün.

ABUNDANCIA.— Cadaque-



Pelu-

mesen.

ACAUDALADO, DA.— Micauasa.

ACAUDALAR. — Pecauasa. ACAUDILLAR.— Pecaunutan.

— Pangulu. — Munut sa gui-

ACCEDER.

lán.

ABUNDANTE. -Madakel.

ABUNDAR.— Macadakel. ABURRIR.

- Pecarimuseng. ABURRIRSE.— Carimuseng.

ABYECTO.-Mababa

á tau.

ACÁ..-Sin.— Sia. ACABAR.-Mapasad. ACABARSE.-Mapasaden Malengan.

ñaua na ped.

ACCESIBLE.— Malemú quitán.

ACCESORIO.

cau-

— Ped na cau-

nután.

ACCIDENTE.—Tinaling

ngaga-

ACCIÓN.— Caembel — Can-

ACECINAR.— Mangabisen Pamangusen.

isa.

ACAECER.-Mukit Sumagad.

ACAECIMIENTO.

— Casagadan.



Pininsán.

gulula.

Á CADA UNO.-Sa

tan

yuden.

-

Cauki-

ACALENTURADO, DA. Panengaun — Pequekelen. ACALORAR.-Pacaiaun. ACALLAR AL NIÑO.-Tayu-tayuan sa uata.— Limbalen su vata. ACAMPAR. ~ Ngcaleben. -

ACECHAR.



Simaán.



Pedsilapen.

ACEDAR. — Pacadsemen. ACEDARSE.— Nacadsem. ACEDIA.— Da nanam in pegcan-un.

ACEITE.— Lana. ACEITERA. — Taguan

sa

lana.

ACELERACIÓN.—

Canga-

— 4 gaan.

ACELERADO, DA. eauán.

— Pengangán.

Pate-

Pen-

ACÉMILA. —Binatang pamamauaán.



á

Ped-lula-

nan.

ACENDRADO.— Matilac

á

tanto.

ACENDRAR.—Pacatilaken. ACENTO. — Baris

á surat ca-

sila.

ACENTUAR.—Barisan.

— Tambakan. — Mbacau. — Endalig.

ACEPAR.

ACEPCIÓN.— Maana a basa

ACEPILLADURA.

na

isa

— Siñu-

xun,

ACEPTAR.— Tarimaán. ACEQUIA.— Cakar. -Pante-

in.

ACÍBAR.— Mapait. ACIBARAR..— Macapaitan. ACICALADO, DA. Natines. ACICALAR.— Tinesen. ACIDIA.— Capauc. ACIDIOSO.— Pauken. ÁCIDO.— Madsem.

ACIERTO.— Ca.—sugat. ACLAMACIÓN. -Capanangaria.— Inigurauc á mada-

ACLARAR. — Paca



liua-

naguen.

ACLOCARSE — Mamesa — Lumendem.

can.

ACEQUIAR.—Kiimacar. ACERA. — Liguid á lalan. — Nakaraán.

— Nauagui—

án.

ACER AR.— Silan.— Taguán

— uaguia.

ACERBO, BA

—Macrang

--Magalang.

sa plac.

— ACERCARSE. — Mubay — Pacasiken. ACERO. — Cara.— Uaguia.

ACERCA

ACOBARDAR. —

—Pacaguileken.

Pacatalau

ACOCEAR.— Manipa.

Kilid á lalan.

ACERADO, DA.— Sinilan.-

DE...— Maatag

Macaatag.

ACERTADO, DA. — Nasu-

gat—Matitú. ACERTAR. —Masugat— Macatitú.

Naca-

— tambak. ACEZAR ó JADEAR.— Psacaán. — paguemuseng. ACIAGO, GA.— Da untung — Nalaclak.

aquel.

ACEPILLAR.— Xuxunguen.

ig á

bendita.

ACERVO.— Dacontor.

gagán.

ACELERAR.^ Gagán

sa cara

— ACERTIJO.—Antuca. ACETRE. —Taguán sa

ACOCHARSE.-Lumencung -

-

Lumucung.

ACOGER.—Alung.-Lumindung.

ACOGERSE.-Lumindung. ACOGOLLAR.-Sapengan su mga pamumulaán

ACOGOMBRAR.salupa

su

Sapengan

mga pamumu-

laán.

ACÓLITO. - Su

panalagad

sa masaguit.

ACOLLAR. — Tampulán lupa.

sa

—Dacunturan sa lupa

saitadu á mamulaán.

ACOMETER.— Matu.— Malubay.

A CRECENTAR.-Umanan. ~

uasa.

ACREDITAR.- Capacakilala

ACÓ MODADO ,— Ca-caACOMODAR.-Paninesen

su

langun á taman. ACOMODO.— Cabetad. ACOMPAÑ A R .-Manut-Man-

ga

Pacacaslá su tamuc.

—ped.

sa cábenal.

ACREEDOR, RA.



— Inutan-

gán Inacatán. ACRIBAR.-Sisiguen.-Ayeken

ACRIBILLAR.-Mamanguel

A CONGOJ ARSE.-Pedcaridu su guinaua.

AC O N S E J A R .—Panguindaun.



ACRIMINAR.- Panenditán. Á UNO SOLO,—Sandí-

ID.

tán.

ACONTECER.-Muquit.-Sumagad.

ACOPIAR. -Manimu.-Pedti-

—Tetebuán.

ACRIMONIA.— Cacrang. ACRISOLAR O LIMPIAR.

—Gagasán —Ugasán.

ACRISTIANADO,

muan.

ACOPIO .—Capaninimu .—Catimuan.

ACOQUINAR.— Peguesen.-

-

Tinumbuc.

DA.~-~

Nagbautis.

ACRISTIANAR.— Bantisán. ACTA. -— Surat á napasad talu-un nu minbibitiara.

Pacatalauen.

ACORDAR.—Macasurutá, ACORDARSE.— Tademan. ACORNEAR. — Panidung.

ACORRALAR.-Pagalusud ,sa mga binatang sa durungán. ACORTAR -Paca.— babaán.

A CORTARSE. —Pegcayá. — Mabengán.

AG OS AR. —Panalubaán.-Paneleden.

ACOST.'XRSE.— Miga.

ACOSTUMBRADO

— Nala-

ACTITUD.— Su ACTIVAR.

cabebetad.

— Paca-ngangán

ó Paca-ngagaanen —Pacanamal.

ACTIVIDAD.—Cagaan

i

la-

uas,

ACTIVO.—

Pagayas«ayas.=

Panamal.

ACTO.— Caembal

-En el acto. caembal. ACTOR.—Su pembaal. ACTRIZ. Babayá pembaal.

— Saguna — Sa



ACTUACIÓN.— Capacaliua-

yam.

ACOSTUMBRAR.-Pacalaya-

nag sa

sala.

ACTÜAL.-Saguna-Sa guey

men.

ACOSTUMBRARSE.—

—Munut

layamen. á ped in.

ACOTAR.-Taguan

Ma-

entu.

sa adat

ACTUAR. — Paiiuanaguen su

sa tanda.

ACUÁTICO, CA.— Layam

ACRE. — Macrang sa plac. ACRECENCIA. -Caumanán.

sa

ig.

ACUCHILLAR.

-(peleando)

ADARGA -Kelung-Taming.

Pagunung. Pangunuguen.

ACUDIR.— Tumalabuc

-Ped-

timuán.

an.— Natabuan.

ACUEDUCTO.

-Cauquit sa

ADELANTADO,

DA.-Nau-

na.-Naganat á tanto.

ig-

ACUERDO.- Ca-siirutaán— Su nasuruta

ACUMULAR.— Manimu. — Echarla culpa.-Pedsanditán. ACUÑAR.— Xiapan.

ACUOSO, SA.—Su

sa

— Talipecú.

ADELANTE.-Sa ran.— Sa unan.

ADELGAZAR.

casangu-

— Paca-nipi-

ADELGAZARSE.— Paggueti.

ACUSACIÓN.— Su ACUSAR.

ADELANTARSE.-Manguna.

sen.—Pegagasa

ig.

ACURRUCARSE.— Mburusala.

ADELANTAR.- Mauna.-Maganat pia-pia.

silán.

ACULLÁ, ALLÁ-Luú.-Ruú.

kes

ADECUADO, DA.-Natanca-

casabi sa

—Pagasa

ADEMA

(puntal).

— Casula-

yan.

— Sumabi

sa sala

ADEMÁS.-Aden

pan,«-Engu,

á ped á tau.

ADENTRO.-Sa ludep— Sa

dán su sala— Ipayac--San-

ADEREZAR.-Pacatituun.

ditán su guinaua.

ADESTRAR

ACUSARSE UNO — Gugu-

ACHACAR.— Pedsandit

Adiestrar. -La-

—Manuru. ADESTRARSE. — Pelayam. yamen

ACHAQUE -Puunán.-Casa-

ADHERENCIA. - Catimuan

bapan.

ACHAROLAR.-Macatilaken.

ACHICADOR.-Su

pamaca-

didu.

Caped.

ADHERIR -Matimu— Magubay.

ACHICAR.-Paca-itequen.

— Paca-diduen ACHICHARRAR.-Paguiaun á calabauan.

— Ma-

ACHICHARRARSE. lalang sa

apuy

lusud-Sa suled.

mayau ataua

—^Macatutung.

sa

ACHIOTE.— Galuga.

ACHISPARSE. —Pelangut —

ADALID.— Caunután

na

mga



Cauma-

nan.

ADIVINANZA.— Antuka. ADIVINAR.— Antuken. ADIVINO. —Pamaca-antuk. ADJETIVO.-Basa hatag á

ÁDJUDIC AR.-Ingay-- Pacatapie

— Muís

sa gral.

ADJUNTO, TA Naca.-unut.-

sundaru. á babay.

paganaden.

ADITAMENTO.

ped á basa.

Caibel.

ADAGIO.— Amsal.-Tamsil.

ADAMADO.— Su

ADICIONAR.-Maguman. ADIESTRAR GENTE.-Pa-

paguiring

Natimu.

ADMINISTRAR.-Maguipat.

— Paminited-an. ADMIRACIÓN.-Su cacasalacau.-Su caselebuán.

ped.

ADMIRARSE.-Masalacauán.Matecauán. Selebuán.

ADVENEDIZO, ZA.-Tau

sa

ped á ingued.

ADMITIDO.-Natarima-Nacuá ADMITIR.-Tarimaan.MacuaMagapic.

ADVENTICIO, CH. ™-Su tamuc

puun

á salacau á

tau.

ADOBAR.— Piapiaanlemeguen su

Paca-

upis, su cubal.

ADOBO.

Cacapia.- Capacalesa cubal, sa upis. ADOLECER. - Masaquit. Saquiten.

mec

ADOLECENCIA.-Su

caca-

nacan.

ADVERBIO.

ADOPTAR.-Mbabataán-Mbaluy mana su ama.

ADORAR.-Siumen. Alecán. ADORMECER. - Maca ~ turuguen.

ADORMECERSE. - Mana. -

-^ Saca bias á

basa

ADVERSARIO.-Lidú



Pa-

susucar

ADVERSIDAD. -Sucar.C arR-sav

ADVERSO, Nasucar.

ADONDE, dedonde.--Andau.

ADVERTIR

SA. -Macaren.

— —

Masaguipá. Avisar.— Paguindau. ADVIENTO. Ulán-ulán na cristianos se quinambata si

Jesucristo sin sa duna.

AECHADURA. — UcapUsang.

AECH A R-limpiar con criba.-

Peturug. Pedturatud.

ADORNAR .-Macapiaán

su

paras,— Parasen. ADORNO.—Tanus.—Ipacapia su paras.— Adorno dorado. — Lukis. Id. De madera ó dibujos.—Uquir.

ADQUIRIR. - Manimu.- Macuá.— Pedtapic.

Mabalid. Mangucap. -Mamasiri.

AECHO— Capamalid.-Capangucap.— Capamasiri.

AÉREO, REA.-Su

sa endú.

AFABLE.— Mapia

bichara-

i

Munganguen. AFAMADO, DA.-Cabantug. Caquiug á tanto AFÁN.



ADREDE.-Tibabaán.

ADULACIÓN.-Acal.-Cambutud.

Magacal. - Mamuji.—Adulteración.— Capa-

ADULAR. -

Casia

i

guinaua.

AFANARSE. — Malugat caembal.

— Pacanamar.

AFEAR. —Paca- caraten

sa i

paras.

casalacau.

ADULTERIO. -Panguiguiug sa caíuma

Tau á matuatua

ADUNARSE.-Timuuu.-Maa-

na

ped.

Kan-

guitan.

ADULTO, TA.-Acal-balig.-

AFECTUOSO, SA.-Malimu Mapedi.

AFEITARSE.— Manumpá. Maguinumpá.

8

AFEITE.™ ñus

-

Tanus.—Ped-ta-

namar.

— Kamalán. — — Tapiken. AGARRARSE. — Kumamal. Tayungan

Caparas.

AFERRAR. —



AGARRAR.

Camalan ma-

— Tayungan.

— Tumayung.

AFIANZAR.— Mangacu.

AGARROTAR,

AFICIÓN.— Calimu Cakiug. AFICIONAR. — Pacalimu,

AGASAJAR.-M. Buyucan.-

Pegcalimu.

— Miug á

tanto.

A FILAR. — Camangaán.

AFINAR — Pacanipisen. AFINIDAD.— Su calusudán sa ipag.

AFIRMAR.— Benaren. AFLICCIÓN.— Caridu naua.

AFLOJAR.





AFLUENTE.-Malemu

i

bi-

chara. Rio.— afluente - Lauas á ig natimu á ped in.

AFORRAR.-Susunan.— Lapisan.

A F^ORRO.-Susun.-Lapis. AFORTUNADO, DA. Mapia untung- Mapia bahagui,

— Mapia curis.

AFRECHO.-Ucap

á trigo.

AFRENTA.-Ca-cayaán Paca-cayaan

— Camamalá.

— Saliu-Sague-

mau.

AGACHARSE.— Lumucung.

—Lumencung. AGALLA — Asangan.

AGARENO, NA.— Islam Murus

AGÁRICO.- Hongo.-Uaruy.

— Cantusan.

nguen.

AGENCIAR.— Balebegan. AGENO, NA.-Cana ped-Sa ÁGIL.

— Mapegcag

i

lauas.

AGILIDAD.— Capegcag

lla-

nas.

AGITAR LÍQUIDOS.— Pangungungan



Agitar ó revolver otras cosas, Pedsisiquen.

A GLOMER AR. — Dumabuntur.

Itambac.

—Pedtimuun.

AGOBIADO.— Caugatan. — Inipendaplac.

A G O B I AR. — Maugatan. — Ipendaplac.

AGONIZAR

-Pepaya

--

Ca-

gagaán

saán-Cadcauasá

AFUE:RA.

— Pagadatán.

AGONÍA.-Paya.

AFORTUNAR.- Paca-caua-

AFRENTAR. ^

Suramig.

AGAVILLAR.-Pagumpu-

salacau.

á gui-

Pedsugut Loagan.—Pedluag.— Lucán. AFLUENCIA. -Cacadaquel.

i

apretar los fardos.— Inclán.— Ma-indán

AGORAR -Primar mar

—Lumimar.

ó Rumi-

AGORGOJARSE.-Mabubuk. AGOSTADO - Kinumulay.Ngagangu.

A COSTAR -Pegculay

AGOSTO. -Su icasaualu ulán canu

mga

ulán-

cristianos.

AGOTAR - Maipet - Malengan

AGOTARSE Malengan

(la

— Da

fuente).— ig in.

AGRACIADO. —Inangayan-

— —



— Mapia

bichara.

AGRACIAR.—Ingay. — Pegcalimu,

AGRADAR.

— Macapia

— Pacalilini.— Magbabayá. AGRADECER. — Tademan su mingay salquita. — Manguimbalasá ó Pembalasá. —

Icalimu su tau á malimu. Paca-selaán PacalenPacauladen. duen. AGRANDARSE.- Mácasela. .



.





AGRAVAR.

AGUDEZA.— Catarem

Cagarang

— Catarem

á

— ba-

hasa.

sa

guinaua.

AGRANDAR

9

Macaugat—

AGUDO.—

Magarang— Ma-

Natarem. AGÜERO Carimarán. didis.



AGUIJÓN.— Ragum. AGUIJÓN de mosquito — Ragum á mga taguenec. De abeja.-Tenec á batiocán.

AGUJA.— Ragum. AGUJEREAR.— Pesuan.

AGR AVIAR.-Masala -Magadapá.

AGREGA R.-Matimu — Mu-

Le-

suun.

AGUJERO.— Pesu.—Lesu. AGUJETA,

Cagagaan.



Antucán

tirade piel.— CaPacután.— Igutan

lesú.



Pacut.

AGUSANARSE.— Inuledán. Naguled.

irían.

AGRESOR, RA-Su pagatu.

AGUZAR.-Taramán.-Didi-

R A .— Pa-

AHÍ.— San "Nia á dalepá. AHIJADO, DA.-Pimbabata. AHIJAR.— Mbabataán.-Mba-

— Tamunun — Taliputen.

AGRICULTOR, babasuc

.

sán.

Tangangauiden

.

AGRIMENSOR.-Pametanda

— Pametaques — Panenembu. lupa.

sa

lupa.

sa

luy

mana

su vata nin.

AHINCO.

dulce

-Capaneguel.-Gapanguenkel — Capanamar, AHITAR.— Di matunag su Da malanu su kiken.

AGUACERO.— Ulan ó Uran.

AHOGADO.--Naguetán.-Na-

AGRIO.— Madsem.

AGUA.— Ig. Agua Ig

á dagat.

— Mataban.

del mar.

— Agua

nan-in,

AGUACIL.— Panunuguún.

led.

AGUADOR.— Pagacot sa ig.

—Pedsagueb

Pacagueled

sa ig

AGUAMANIL.



Panagu-

pán.

AGUANTAR.—

AHOGAR.— Paca— guetán

Tumikel.—

AHOGARSE.— Maled. AHORCARSE.-Maguegnet. AHORQUILLAR.-Sarapanguen.

Tigkelán.

AGUAR.—Paca-dsimbulen

sa

AHORRAR.— Maitong -Masinguit.

AGUARDAR.—

Magagapa.

AHORRO.-Caitong. 2

Casin-

— AHOYAR la

lut;

tierra.-Mangamadera. Mamesú. la



AHUECAR.— Canuguen-Pesuán.

lo

ALA.— Papac—

guit.

—Taningan.

AHUMADO.-Nacabelán.-Nanaguyan.

AHUMAR.— Pacabelán — Maguyan.

—Bugahon^

Ipaned-

sec.

AIRARSE. —Malipunguet, — frío.— Respi-

— rar AISLAR. — Isibay. — Isingay. — Saguepin. paras. — AJAR. — Macarat el

Aleta

de

ALABANZA.— Casampurná,

— Capacaslán. Isampurná. —PujióMamuji. ALABARDERO. — Sóndalo — Sonmagbantay sa

ALABAR. — Imbantug. — jadi.

mama.

ALABASTRO.— Uatu

á ma-

puti

ALACRÁN.-Urang.-Ulang. ALAMBICAR.— Kukus.— Mangukus.

Mararanguit.

AIRE.— Endü.—Aire Endú

—Pipic.

dalo á maslá

AHUYENTAR.— Pacá-palagi-un.

pescado.

matengau aire Guminaua.



i

Lupa á pamulaan

sa lan-

suna á maputí. /ajarse la siembra. Pegculay Peg-



ALAMBIQUE. Rukus -Didi. ALAMBRE. — Cauat.-Alambre grueso. Tampes.

ALANCEAR.— Manumbu-



Panupaken.— Alanken. cear de debajo la casa.— Tirar la lanzaSucalen.



Ibenguel.



ALAPAR.— Parangán.— La-

AJEDREZ.— Satulán. AJENGIBRE.— Luya.—

ALARDE. —Pembantug.-Pa-

—Magabay, nudtul. — Mapacaslá-selá. rangán.

calanes.

Poner algengibre picado. Paguirisen su luya.



ALARGAR.—Pacalenduun -

AJENO, NA,— Cana ped.— Su salacau. —Da nin iata-

ALARGARSE.-Maca-lendu.

gui,





Lansuná maputi AJO. Lansoná sa capal.

— Panagupán. — Pagugasán. AJUAR. — Paguiguimo sa ualay. — Palaymuán — Su

ALJOFAINA.

la-

man -taman AJUICIAR.-

á valay. -Macalalagán.

Naumá

á balik. AJUSTAR.— Pacatuunen- La-

pad.— Lumapad.

Sumpaten.

—Macaslá. ALARIDO.— Tekic— Ca-la— Canecuc. lis.

ALARIFE.— Guru sapaguem balen sa ualay á vatu.

ALARMA. — Carimbur. — Cabusaug.

— Casasau.

ALABANCO,

(ánade).— Ca-

linking. Tanepul.-Laualing.

ALBA. — Ketibuas.— Magan

— Patipu manuc. ALB ACE A. — Casarigan sa mapita.

minatay á

i

tau.

ALBAHACA.- Cadelem. De

hoja grande. Malucuy. Laque huele como clavel.

—Ilpata

manayo.

marsic á

ig.

ALB AÑAL. —Paguquitan ALBAÑIL.— Pagangauid

á



engu apug. Pagaguembal sa pared. ALB ARCA. Talumpa á ma-



baba.

ALBARRANA,



cebolla.

Lansuna.

— Rabur

ALBAYALDE.

á

maputi.

luy á maputi.

ALBEDRÍO. — Su

capacay na guinaua sa capamili sa langun á kiugan.

ALBEIT AR.—Pagagamot sa mga binatang. — Paguipat sa capia canu

mga binatang. sa mga binasa

ig

ALBERGAR.-Meped.-Mam-



ALBERGUE. lepá.

sa

ped-

— Calebenán.

ALBÓNDIGA.— Su

sapu

á

malutu, á tinedtad engu niburen.

ti-

ALBOREAR.-Matibuas.-Petipu

i

ALBURES. —Pedsugal.-Pedsusugay.

ALCABALA. —Su

ipaguin-

gay sa datu sabaad canu pasan.

ta.— Tilaca.

—Tanabunen. ALCAHUETEAR. — Pegcun— Ipaguemá. ALCAHUETERÍA. -Pencunsian. — Capaguemá. si.

ALCAIDE.— Paguipat

manuc.

ALCALDE. — Pangulu

sa

¡n-

— Pamangatur. — Su pajukuum. —Jucumán.

gud.

ALCALDÍA.—Ualay

na pa-

ALCANCE. —Su

casaud sa boyadan.

ALCANCÍA.

— Petaguan

— sa

pirac.

Capur ó Kayo.

— Capur. ALCANZAR. — Idual.—Idauag. — Isaut. ALCAPARRA.— Sacabias kayo.

ALCAPARRÓN.

— Unga

á á

alcaparra.

ALBOROTAR.

— Sasaun. — — Mabusaug.

ALCARTAZ

Rimburen.

Banisilen.

ALBOROTARSE. -Masasau.

ALCAYATA

—Marimbur. ALBOROTO. —Casasau.-Ca-

sa

mga. binilangu.

ALCANFOR.

-Apetan.-Nda-

ig.

ALBURA.—

Sama

sa didalem á lupa.

Paguingay ped. tulugán.

sa mapia tu tul á bago. sa lauas á Caputi.

ALBUR. — Seda

mangatur.

tang.

ALBERGA. —Taguan

— Capia guinaua.

ALCAHUETE,

ALBEAR. —Macaputi.-Mba-

Pamumulung

babaya.

ALBRICIAS.-Caingay sabap

sa

vato, sa bata

rimbur .— Cabusaug. ALBOROZO.-Calilini.-Ca-

(cucurucho).— (colgador).

-

Tutuc á sadangan -Sayatán,

ALCAZAR. — Cuta. —Mata-

12

ñus á valay.

ALCOBA. —Darpa sa igán:



ó dalepa

Bilic.

ALCURNIA.— Tupu.-Bangsa.

—Capunán,



ALETEAR.— Mamarapac. — Mamaripic.

—Icanauay

ALEVE —-Pagagatu

.

sa cau-

nután.— Pedsancap. Tanipu.

ALEVOSÍA.— Su .caatu.~Ca-

ALCUZA (aceitera)

—Taguán

ALDABA.—Panagutucan.

ALD E A. — Paguinguedán

á

— Daresán. ALDEANO, NA.—Taga gued á padidu. — Taga dapaidu.

in-

resán.

ALEGAR. —Magampun



tipu.— Casancap.

ALFABETO.— Batang. ALFANGE.— Pedang.-Cam-

sa lana.

sa Tutulen su

püán.

ALFARERO. — Pamanguembal su cuden.

—Pandiun. — Babuy-

ALFERECÍA. babuy.

ALFEÑIQUE.—

Sacabias

á

mamis.

cadtalu áped. natalu á ped. Catutul.-. Capanuntul.

ALFILER.— Utus. — Siguel. ALFILETERO.-Taguán sa

ALEGORÍA.— Upamá. A L E G R AR.— Macalilini.—

ALFOMBRA.— Ipesapeng su

ALEGATO.—

Pacam-bayabaya.

ALEGRARSE.—

Malilini. ->

—Mapia

i

quinaua.

A L E G R A.— Cababaya. — í

Calilini.

ALEJAR.— Macauatan. — Macatancá.

ALELUYA.— Calilinian. ALENTAR. — Pacaguinaua.buungán. Liguid á buungán. ALERTA.— Ingatán,— Sankilid

á

guilán.

ALERTAR.— Pacaingaten.Pananguilán.

ALETA. — Papac á padidu.— Cola de pescado. — Payang. — Aletas de pescado. — Pipic.

ALFORJA.



su lan-

á

Puntir

lutu.



pe-

Uyut

á

maslá.

ALGALIA

(gato

de...).—

Tincalung.

— Capsimbur — tau. Capagumo-

ALGARABÍA.

na mga. raug na mga.

tau.

ALGAZARA.— Capelalis.— Tumekic.

ALGO.— Mapia

Pacasarig.



— Papelenen

taguan sa

ALEGRE.— Malilini.— Ma-

ALERO.— Su

lantay. tay.

Mababaya. baya.

utus, sa siguel.

in.

sa dá.-Ngue-

— Paguisupen.

ALGODÓN.— El

que se

—Gapas. —-Kapuc es

el

teje.

que

para colchones y almohadas. AÍIGÜACIL. Panunuguen sólo sirve



PalasugU'-suguán. cosa.-Paguisupan. Pidsan nguein. Sa isa á gay. día

ALGUNA



ALGÚN







13 —Isa gay. ALGUNO, NA.—Apiaantain. — Mapia tuinguin á ALHAJA.— Paguiguimu. ALHAJAR. — Paguiguimuun. tau.

— Palaymuán sa valay. ALIANZA.— Cadtalad á tabangá. á tau.

—Masurut

ped

ALICATES.—Sipit. alícuota. -Cagagaisa.

ALIENTO. — Su caguinaua." Cauarau C abaguer .

.

de

punta.— Paca-

sumpaten.— De durunguen.

ALIGERAR.

lado.--Pan-



Pacadcapen. Pacapedgaguen-Maculangan. ALIJAR. Lebatán sa ruran. Culangan sa rurán.





ALIMENTAR.— Uyaguen.—

— Ngan su peken. ALINEAR. —Pacatitun." KinMapyag.

ALINEARSE.— Macatitu-un. traán.

AL INSTANTE.-Sagunaden ania.

—Saguna

den.

— Ma-

ALJABA. — Tuntung

á

— Tacuban

ALJIBE.- Taguán cung á

sa

mga

ig, tinin-

ig.

- Panagupán, ALMA.— Macatu Niaua. —

ALINAR.-Piapiaan -Pagumbayán.

— Capiapia.- Cagum-

Alma de

los irracionales.—

Uyag-uyag.— Alma vil.—

— Alma -BaALMACÉN. — Panaguan sa langun á taman — Paninipesán su langun á tamán. ALMACENAR—Itagu. —Panipes. ALMACENERO. — Pedtaguicul. — Pedtuganal. ALMÁCIGA.— Mukut. — LuDaruaca.

feliz.

guian.

nay.

Banali.

ALMAGRE.— Lupa á mariga. ALMARIO ó armario.— Gabán á maslá. derio.— Cambibi;

ALMEJAS de mar.

— Guetic.

á talisay.-—Almendra sa España.

ALMÍBAR.— Mamis.— Gula. ALMIDÓN.-Leb

á begás.

ALMIDONAR.— Macatilacsa

bayán.

ALISAR.- Pacatilaken.-Kidkidán.

ALISTAR. —

Pangugasán.

ALMENDRA.— Unga

tegcau.

ALIÑO.

macadeká.- Nadengou-dengou.

ALJOFAINA.



ALIAS. Sa salacauá ngalan. ALICAIDO.-Talau.- Inubas.

ALIGAR

ALIVIARSE.-Pelalanag,

busug.

sa case

Paca-

lalanag.

ALIVIO.-Cadeka.- Calalanag.

ca-

tatabangá, casurután.

ALIARSE.—Pedtalad

ALIVIAR.-Dumeca...

ditar

maputí.

á

— Taguán

su leb.

Isurat.;— Maca-

tekená su ngala.

APRONTAR.— Mamanimu.

ALITO. —Napas,

caluar.

ALMIREZ.— Lesung a maitu. ALMIZCLE.— Didis á tinga lung.

ALMOPl A

.

—Panagupán.

— ALMOHADA.—Ulunán.

ALMOHADILLA. á padidu.

ALMOHAZA.

— Ulunán ipanal-

á

ALMONEDA.— Ibuan

su á tamuc sa ca-

madaquel

— Sa

luuc á da-

laud.--Sa caludán.

Capaba ntug.

ALTANERO. —Palabi-labi.Mabantug

á guinaua.

ALMORRANAS.-M.

Puru.~

Uago.— Sambilik.— Takendi.

—Beley.

ALMORZADA ó Almuerza.Saacup, si de las dos manos; si de una— Sakekem,

ALMORZAR. - Pita. - Mag-

— Edtilagad. ALMOTACÉN pita.

Tumbuc

digo.

ALTEA.



Isa ca bias á ga-

mut.

daquelan.

(elfiel).-

á timibanguen.

ALMUERZO. - Pita. Ken

sa

ALTERACIÓN DEL OR-

— — ALTERAR. — — Rimbu— ALTERARSE. — — ALTERCAR. —



Capecarembur. DEN. De otra cosa. Casalacau.

Kesalacauan. Pacasalacaun. ren, si es alterar el orden. Masalacau. Caripunguet. Pepauala. Pepalaua. '^

ALTERNACIÓN.— Capapatundug.

mapita.

ALOCADO, DA.-DupangBunec.

ALOCUCIÓN.— CapanutulCambantuc. ALOE.—Ig á cayo á mapait.

— ALOJARSE.— Dumalepá. — ALOJAR.—

Pacadalepaán. Ingan á pedtulugán.

ALÓN.— Papac. AL PUNTO.—Matecau.-Nia pen

ALTERNAR.



Papadsasaliun-Papambaliuanán. ALTEZA. Bangsa. Ca-





puru.

ALTIBAJO.— Sumatan— Mi-



Mabuntud-

ALTÍSIMO.— Su

Alatala.—

lepac-lepac.

buntud.

Mapuru á

tanto.

ALTIVO, VA. i

ALQUILAR.— Mapin. ALQUILER.— Caapin. ALQUITRÁN.— Raburá

— Mabantug

guinaua.

ALTO, TA.—Mapulu.— Mapuru

ma-

.

Malembec.

ALTURA.



Capuru.



Ca-

lambeg.

item.

ALREDEDOR.-Sa mga qui-

— Sa

libet.

— Sa

AL REVÉS.—Na patuid

gat.

ALTAR-TABLADO.--Digo-

ken.

cir las

ALTA MAR,— Sa

ALTANERÍA.- Capuruugan.

— Su

day sa kuda. ALMÓNDIGA. —Sacabias

lid.

í4

cosas

al

liguit.

clid.—De-

revés. — Ma-

ALUDIR —Senditan._Tedtebuan.

ALUMBRAR.



Suluan

Tayauan.

ALUMBRE —Alumbre.







ALUMNO, NA.

Urit



^

ALUVIÓN.-Mergues Daguendel.

ALZACUELLO. tindec sa su lig.

lig.

á ulán.

— Su

paca

— Pedtengang

Cabusaug. prima ó cuña. Galid, es tranca ó pasador; si



ALZA

es cuña, alid,

ALZAR. — Sapuaten.

— IbaALLÁ. — Luü. — Ruú. — San. ALLANAR.— Pacapantaren. — Pantalen. —Datalen. ALLEGAR.— Mubay. — Magubay,--Sumiken.-Timuun. ALLENDE. — Lu sa sabala. — Tampay

—Icayáng.

lú.

—Cadenan

Ama gan.

de

AMANCILLAR.— Buringan.

— Budsinguen.

— — AMANECER.—

llaves.

—^^Ama

guel

Pane-

Pangaga.

Matibuas.—

Pedtipu á manuc.

— Umpungan.

AMANOJAR.

—Bulunen.

AMANTE.-Malilímu.-Maslá i

guinaua.

AMANSAR. —Layamen. Macaumin.

y\MAÑARSE.



Maatur.



_

Aturen secanin.

AMAR.— Malimu.—Amar de veras.

— Maíimu

benal

á

guinaua.

AMARGAR.— Paca-paiten. -

ALLÍ.—San.

AMA.

—Bulun-bulun.

AMANCEBARSE.



yau.

su layac.

AMAMANTAR.—-Pasusun.

ALZAMIENTO.- Guru-guru. si

— Timuun

AMALGAMAR-Timu-timu.

Murit



15

á babay.-



Casari-

de leche.

— Pa-

pedsusuan.

Pacarasain.

AMARGO.



Mapait.

AMARGOSO

(Balsamina).—

Paria.

AMAGA.— Duyán.-Puyután.

— AMARILLEZ. —

AMADO, DA.

AMARILLO, LLA.-Mabina-

AMABLE.— Malimu.—Mapia i

—Nalimu.— Tumabang. AMADRIGARSE. — — —

Kalita-

bun.

Magna.

Egtagu.

AMADRINAR.— Pegcuyá.— Paguladá.

— Pacalaya-

— — AMAINAR. — Macapia

AMAGAR. ma.

gay.

Pacabina-

Cabinaning.

ning.

— Amarillo

Manguda

claro.



binaning.

AMARRA.—Iket.— Tali. AMARRAR .— Iketan.-Itam-

— Pulesen. ken. — Buntulayen — Tutuber.

AMAESTRAR.— Manuru. Manguindao. mán.

AMARILLAR. ninguen.

bitiara.

Pagaluan sa Pamaguiguisen.

Lulunen

su

AMARTILLAR.— Pamupuken.

li-

AMASAR.- Lumesen. - Pangucmcscn

su

layac.



AMATORIO,

I^unon.

RIA.-Palimu.

--Pegcalilinia.

— AMBAGES. -Capanalin- da lin.



— Cagacal.

i

guinaua.

AMBICIONAR. - Pacaselaan guinaua napsú nin.

-Macaslá

su

Peken á

na

bias-bias paganaán.

AMBIGUO, GUA.-Bimban su mana nin. Da baliuanag su atagui nin.

ÁMBITO,- Cauladán. ~Caslaán. silán.

AMBULANTE.-Su

pelacau-

— Pedsugut. — sugut. AMEDRENTAR.- Pangagaleken.— Panguinguireken. — lacau.

AMÉN.— Capasadán.- Tamat. Capangalu.—

Capanguinguirek.

— Pacaguileken. capia lupa. — Tambú á lupa.

ken.

AMENIDAD.-Su Pacat.

AMILANAR.- MangagalecManguinguirec.

— Pacadidu

su

~ Cumamanga.— Macagarang. AMOLDAR. Pacaminien.Padtunen. Asseken. AMONESTAR. Paguindauen





—Panuluán.

AMONTONAR.-

sa guinaua.

guinaua canu ped.

AMORÍO,- Cacalimu.-Caca lilinia.

AMOROSO, i

SA.-Malimu.guinaua.

AMORTECER Y AMORTIGUAR.



Pacataling;

— Tinaling

— — AMOTINAR. — — AMPARAR. — — Si

el

fuego.

el ca-

á mayau.



Sabuan.— Si

Pangangapin. Macasimbur, Pambulioc.



Tabangan. Lumindung. Mabang. Dinamalung. — Amparador.



— Dinalungán. — Pinalugu— Inurián.

AMPLIAR. - Pacalendun

ó

—Macaslaán. AMPOLLAR. — Como, BePacauladen.

pacat.

AMISTAR.-Pacalayuc— Pa-

toan ó Sakembut.

pagalián.

AMNISTÍA.-Ampun

Idacuntur

—Itambac. AMOR.-Calimu.— Calilini

yán.

AMISTAD.-Cacalimuay.- Ca-

á mada-

—Cadenan - Egcuán.-

Enkireg.

—Tandaán

la riña.

na

AMIGO.- Pagali.— Layúc —

quel.

Catungulán.

lupa. - Tungulán.

lor

AMENAZAR.-Pangninguire-

AMO.



Macapia

Pacatalauen.

AMENAZA,—

daán

AMOLAR.

endú.

AMBOS.-Dua

AMOJONAMIENTO.-Katan-

AMOJONAR.

AMBIENTE.-Endü.-Malilini

AMBIGÚ. -

CARSE.-Pamulgá. Musul Mesgul en malayo.

napsü.

su

AMODORRARSE.-Tulatud.

AMOHINARSE Ó AMOS-

AMBICIÓN.-Casla Casia

í6

AMPUTAR.— Tepeden -Putulen.

AMUEBLAR. ualay sa

—Taguan

mga

parabúat,

su

— AMUJERADO, DA.— Bayas,

AMULETO— Adimat.

17

Andar meneando

los

bra-

zos.-Cumulang.-Andar con

ANACORETA.— Tibayo. ÁNADE.—Tenepur.

un solo pié.-Pedting-anting.

ANALES.

munut.— Andar de

—Su

tutul sa nau-

quitan na duna.

ANÁLISIS.— M.

Tepsil.-Pi-

tuan.

ANALIZAR.—Pamituan.



Tudtul.

ANALOGÍA.-Capaguidsan.

ANARQUÍA.



Ingued á da

pendatoun.

casucayan sa

ragum.

Pitut.— M. Buntut.

ANCIANIDAD.-Caluquesan.

ANCIANO.-Luques.-Matua

nan sa capagagapa.

ANCHO, CHA.— Maulad.— Maslá.

ANCHOA— Seda.— Ikan-key en malayo

ANCHOR. — Caulad. —Casia. ANCHURA. — Cauladan.

ANDADERAS.— Su-capacalacau canu

mga

vata.

ANDADOR.—Su



palacauPedsusugut-sugut.

ANDAMIO.-Palapala -Pangung, en malayo.

ANDANTE.— Su cau.

ANDAR.

ANDARIEGO.-Su

pelacau-

lacau.— Su manamar sugut-sugut.

ANDAS. -

ped-

.

Balantinguen.

~

Bantial

ANDRAJO.-

Tugac.-Ditar

ANDRAJOSO.

— Mbamban— —

sa tugac. Mimbengala sa tugac. Sa bisay.



Linampayan.

ANEGARSE. — Macagueled. ANEXO. —Natimu. —Naped. ANFIBIO.— Su

tanto á tau.

ANCLA.— Sinipit.—Sadang. ÁNCORA.— Sinipit.— Su pu-

lacau.

costado.

ANEGACIÓN.— Sinancap.-

Tesrih.



atrás.— Su-

— Pembalauaguen.

cala

ANATOMÍA."- Anatomía M.

ANCA.

para

nabisay.

ANATA.——Su isa

—Andar

palacau-la-



Lacau. Lumalacau.—Mangay.— Andar á gatas.— Encudayan.— Andar encorbado.— Becut. —

sa

ig.

mababaling

— Pagaluyán

pagaluyán sa

sa lupa

ig.

ANFIBOLOGÍA.—Basa dua

i

á

maana.

— Tibal. Balanting. — Bantial.

ANGARILLAS.

-

ÁNGEL.— Miadadarí.—Bidadarí.

— Capelebag na ANGOSTAR. — Quiputan.Makigueguetán. ANGOSTO. — Maquiput. ANGINA.

Magueguet.

ANGUILA.— Casili

seda.

ANGULAR.—Ataga pidjuru. ÁNGULO.—Pidjuru. ANGUSTIA.—

Caridu

gui-

— Casaquit á guinaua. ANHELAR. — Ungayaan.— Pag-ungayan, — Miug sa ñaua.

3



i8 «

tnaslá guinaua.

ANHELO.



Caungaya.



Quiugán sa maslá guinaua.

ANIDAR.— Dsalag.—Psalag. ANIEBLAR.— Ngaun ó ngabun.

Mbutelalu lenus.

ANILLAR.— Mbal

— Siucaman.

sa sising.

ANILLO .— Sising. — Sicam ÁNIMA.— Macatu.—Ñaua. ANIMAL.— Binatang.— Ani.



mal doméstico. Layam. ANIMAR.— Pacasariguen.— Pacatiguelen.

ANIMARSE.-~Sumarig.--Isa-

ANIMO — Casarig.—Cauarau. ANIMOSIDAD.— Carat guii

naua.

ANIMOSO, SA.—Masarig.-

— Paca-babaán. ANÍS — Anis. — Adas-manis, nen sa da, en malayo

ANIVERSARIO —Su

cagaragun. Diubur.-Pitud.- Tun-

nap ngaga

isa

ANTE.—

Sa sanguran.— Sa magadap. ANTEAYER. Amisendau.



ANTEBRAZO.—Nglay. ANTECÁMARA.— Sirung

á

valay.

ANTECEDENTE. — Su pu unan

— Casabap

pi-

.

ANTECEDER.— Mauna. ANTECESOR.—Nauna.-Su baliuanan.

ANTE - DILUVIANO. — Su

— Su

mga nauna á tau na pat pulu gay.

ulan

ANTEMANO.— Muña.—Andang.

— Dapan.

ANTEMURAL.— Muña

á

cuta— vatü

magabi.

ANOCHECER— Maagabi.— Magan magabi.

ANODINO, NA.—Gamut macalanat sa

— Cagay su magabi — Talumpong— Tilamin. ANTEPASADO. — Su mga magabi.

ANTEOJO.

luques.— Andang á

tau.

ANTEPECHO.— Su

caba-

baán paniruaugán.

ANTEPONER.— Itagu muná

cal.— Pudit.

ANOCHE.-Caguina magabi.

— Cagay

ANTÁRTICO.—Masaric.

ANTEANOCHE.—Isa antü á

Mauarau.

ANIQUILAR.- Paca-balinga-

ANO.—

— ANTAGONISTA.—Lidu.

á

sakit.

ANONADAR.— Pacadidun."

— Tumuun.

-

Quiugan.

ANTERIOR. — Nauna. Andang.

ANTES.— Paganay,-- Muná. ANTESALA.— Sirung á valay.

ANTES BIEN.— Labi

pen.

ANÓNIMO. —Da

—Labi mapía. ANTICIPAR. - Unaan.-Tun-

ANOTAR—

ATÍDOTO.-Bulung-Gamut.

Macaitec— Macada, ngalan un nu minembal. Tandaán. Maslá á caquiug. ANSIA. Maslá guinaua.





tul

á muná.

ANTIGUAMENTE.— Sa una una,

—Andang.



ANTIGÜEDAD.

— Caugue-

tan— Sa nauguet

á gay.

19

— AORTA,

(arteria)— Maslá

á

ugat á rugü.

ANTIGUO.-Nauguet.-Lukes.

APACENTAR.-

Patataben.

ANTIPARA

(mampara).-Sapeng.—Dinding. ANTIPARRAS.- Tialamin.Las de larga vista Talumpung,



ANTIPATÍA.-Caperiduay.Carat á guinaua.

sa cakaredac.

ANTOJARSE.-Miug á tanto. ANTOJO.- Cabaguer á cacuana

ANTRO PÓFAGO-Tauá pamekan sa mga idsa nin. ANUAL.— Ngaga isa ragun.

—Uman

ragun.

APACIBLE.— Mapía

i

gui-

aua.

APACIGUAR

— Lumenec

.

-^Paca-tanaan

tayan.

APALABRAR.— Dtalad. APALEAR.— Manapes, — L.

—Ba— Dar palmada. — Te— Tumepi. —Tamperin-

Mamadas Mamatay. tain. pi.

guen.

APAÑAR.-Cuaan. -Paca.-piaan

ANUBLAR.— Casapengan

á

gabu su alungan Cadalungan su senang. ANUDAR.— Palutan.—Sum-

APARADOR.

-Cabán

míislíi

APARATO.— Lutu. yag su

á

— Capa-

casia sa guinaua.

APARECER.— Gumemau.—

paten.

ANULAR.-Iyaua.-Carataan.

~ Tunaken. ANUNCIAR.—Tutulán.- Panadtulán.— Pacasabután.

ANZUELO.-Banuit.-Lauay. Bateng— Bakeg.



AÑADIR.-Umanan.

AÑAGAZA (reclamo)—Mangati.

Pepayag.

En

color ó polvo.—

Nila.

AÑICOS (hacerse) — Masasá. AÑO. — Ragum.-Sapulu engu dua ulan.— ulan-Telugatus, anum pulu engu lima gay.

—Lumiú.

APAREJAR ."Tines-Matines.

— Tinesan.

APAREJO.— Catines.--

Lan-

gun á taman.

APARENTAR.— Magacal. —Pedgajil.—Mapía

APARENTE.— Paras nal.

AÑEJO.— Rabing á Labing. AÑIL EN PLANTA.—Ta. gum.

á

bitiara.

APAGAR.— Bunuen. —Ima

ANTÍPODA.-Antipoda.

ANTIPÚTRIDO. - Macaren

quiíig sa isa á

APACIBILIDAD.— Capia

lapal.

di be-

— Mapía su linauau ma-

rat su

didalem

APARIENCIA.— Su Paras bu.

cadjajil.

— Maki—pelayaman. APARTADO. — Nasibay.— Mauatan APARTAR. — Pauan. — Su

APARROQUIAR.



mibay.



— Isibay

20

APESTA R.— Macatukel su

Pacauá. APASIGNAR -Paca-quiuguen Pacasla su ungayan in. P T Í A.— Catagac— Capauc.

sakit.—Macatanem su Miug. gayan.



APETECER

A A

APÁTICO.—

Mapauc.

capaguipat

APETITO.— Caquiug.— Gui>

— Da

ñaua á peken.

A P I A D A R S E.— Malimu,

in.

APATUZCO-(aderezo). Ped-

-;-Mapedi.

tanus sa lauas. APEARSE.— L. Manug kuda. Lumutad.

sa

Á

APECHUGAR.— Isumag

na



ÁPICE.— Capusan. — Tuca.— ^

L.

labi á

mapuru

nutul

sa

APELLIDAR.

APIO.— Apio,



— Betuan

sa

pa.

után.

su lu^ su lupa. Paca— piaán su

— Pamepalen

APLACAR.^— guinaua.

APLANAR. —Pantalen.- Dasu

talen.

APLANCHADO.-Su natilac á ditar.

APLANCHAR.—Pacatilaken

lan.

APENAS.— Paidu

—Da

sama na sama ú ma-

saut.

APERAR — ó

su ditar.

APLASTAR alguna .

APÉNDICE.— Uman.

planta.-

—Palendán. Debajo del pié.maDaco — dakon. Con no. — Ileseg. la

arreglar carros

— —

para llevar aperos. Mbal sa carrosa peruranan Pamumbayan sa carrusa.

APERCIBIR.— Dtaluan.—M.

APLAUDIR— Casuad.— Papailay sa calilinia canu nambal na ped.

APLAYAR madre.

Menagih.

APEROS.— Manga paguiguimu

Maca-

APISONAR.— Buayun

Mamapuru á

tau.

Na>

lulupitá.

pen-lulupitá

icadua á ngalan. APELLIDO.— Icadüa á nga-

masaut.



APIÑAR.— Lupiten.—

tanto.

Sumabi

labi

tau.

— Lumacau. — Pedsu-^

capen



— — guelen. APEGO. — Caquiug á

APELAR.—

PIE.

APIÑADO.— Masicut.—

PamelePamalantiguen. Ibenguel.— Paman-

baden.

Titik.

gut.

rareb. Masarig.

APEDREAR.— L, Ilebat.

sakit.

— Un-



á ipangangauíd sa lupa. APESADUMBRAR. Pacaridun su guinaua. APESGAR.--Agobiará uno.



— Gumepá — Dumudxum.

ó

salir el rio

de

— Sumalapay.— Lu-

mampay. Pasado-Linumanpay.

— Pendegán.

APLAZAR. — Macaundut.— Uenecán.

APLICAR.— Idequet. APLOMAR. — Pacatituan.—

— 21

Tandingan.

APOCADO.— Nacaitu su guinaua

— Nacatalau

Wahi.

APOCAR.—Paca— ituun.



Pacatalauan.

APOCARSE -Ma-kalimbaba APODAR.— Betuan

sadinin

— Pedsudi.

APODERADO.— Aden



pir.

APOSTEMA.— Lebag.—Ma-

—Pedsá. gan — Mapedsá.— Pendana. uaga.

APÓSTOL.— Rasul. á caSeka-

— — Agau-

pacay, Pedsarig. nin i matau.

A gaun. — Tapiken. — Camalán.

APODO.— Ngalan

tinumali-

cud sa cacristiano. Su mabalig ó nabalingan ca-

APOSTE M A RS E .—Leba-

sa guinaua.

APODERARSE.

pir.

APOSTATA.— Su

APOCALIPSL— Apocalipsi.-

ngalan.

cacristiano.— Cabaluy á ca-

á

di

fae-

—Cadsudi. —Pegculepunguen. su APORCAR — Sapengan á nar.

APOLILLAR.-Bubuquen ditar.

lu-

pa su pamumulaán ca endu macaputi su daun nin. APORRAR. Quedarse sin saber qué decir.— Matengán. -Mabengang.-Matembang. APORREADO.—Nabetay.Nabadasan — Napaglug. APORREAR.- Betain.-Mapaglug.—Mabadas APORTAR -Palabuan - L. Magampil. — D umungu sa .

atebán.

APOSENTO. Bilic. APOSESIONAR.— TarimaTumarina— Macuá. —Dapenetan su benal á lecanin.

APOSTAR.—Mangan.—



Pa-

APOSTASÍA.-Catalicud

sa

pedtakepen su pirac. Papadtinpunguen su pirac.

APOSTOLADO.-Catimuan á mga rasul.

APOSTÓLICO.— Su

langua á taman macatag á rasúl. B. Pedtiquing.-

APOYAR.— Sumucadel Magaped.

.

Tabangan.



APOYARSE. -Mapatabang.

—Tamunket. — Tumudec.

APOYO.-Tungued.-Tudec.

APRECIAR.— Malilini, pia su guinaua.

- Ma-

— Malimu.

—Capia sa guinaAPREHENDER. — Biaguen —Bilango. APRECIO.

ua.— Calimu.

APREHENSIVO.— Talau.— Mapauc.

APREMIAR.—

Teguelen.

-~

Ped-gagaan.

APRENDER.— Maganad. Macailing.

APRENDIZ — Pepaganad.-^^ Paguiling

APRENSAR.-Lupiten.- Laganan.

— Ilesec.

APRESAR EL GAVILÁN.

— Sumayab su darayo ó —Apresar un barco. —Mamiag sa auang. APRESTAR. — Manines. -laguit.





Manimu.

22

— Panimuun

su

— APUESTA.— Angan padtimpung sa

langun á taman.

APRESURADO. —

Pagaya-

Dtitilagadán.

— Nganganan.

B. Pendalatan



Tinduan

Con

Ipamalaganán.

ten.

—Sukelen.

APUNTAR. —Con arma.—

APRETADERO.—Ipamlupi-

el

guen.

APRETADO.—Nalupit.-Na-

Ca.

APUNTALAR.— Salayin. -^

sen.-Edtitilagad,-Ngangan.

APRESUR AR.-Magayas. —



pirac.



Tumandá.





dedo. PedtandínPedteliquen.

APUNTE.-Tandá.- Apunto

melescc.

escrito.

—Sulat

APRETADOR.— Palulupit,-

APUÑEAR Y APUÑETEAR

APRETAR.— Lupiten.— Pa-

y cerrrada— Tuquinguen. Si con el puño. Dsampa-

—Ipamelesec. melesec. tar

el

—Si

kea.

— Pedselen.

al

revea



la

al

la

.

mano

—Si con mana revés — Sucuabierta y ben. — Si con palma de

tumor para hacer

—Apretar con mano. — —Laganán APRIESA. —Magaan.—Ngangan. —Anda á prisa— Ilesec

la



— Teguelen.- Apre-

salir la materia.

con

la

.

mano.



la

Tampiringuen

Dtiti-

APURAR.- Paca-ngagaanen, —Padtitilagaden —Pagayaa.

A P R I S C 0.~Luguenán -L.

AQUEL, LLA, LLO.-Seka^

Á

lagad —ka.

Durengan

— Kudal.

APRISIONAR. -

— Mabilango.

AQUENDE.-Tampar

sin

-

Sia.

— Timuun su langun man —Pamanimu sa

á

ta-

lutú,

APROPIAR.-Tapic.-Tapiken. Manganiyán.- Camakan. APROVECHAR.- Magaket. —Pacagunaán. Aprovechar Maganat. en el estudio. Maguiring

— APROXIMAR. — Mubay — Pamagubay. APTITUD —Capacay — — — APTO. — Ma—



Mamasiken.

Cadcatau

Paca-pacay.

tau,

atagui?

nin.— Entu.—Anán.

Bilanguun

APROBAR.-Benaren sa capia — Masurut. APRONTAR.-Panganganen.

Cabaguer.

QUE?-Ngain

Mabaquer.

.AQUERENCIARSE. -

Pela^

min sa mga ped á tau. AQUESTE.-Inia.-Nia.

AQUÍ.-Sin

AQUIETAR. -

Paca-guene.

quen.—Pacatanaan nen.—Pasugaten.

— Patele»

AQUILATAR. -Ilain

i benar á pilac engu sa bulauan. AQUILÓN.-M. Uutura.-Ki-

blat.

ARA.—Ara.

Vato aden

tan-

mga Santo. ARADO.-Dado.-Kuda-kuda da na

B.—Sandigan.

ARADOR- Padadado.- Pen. dadado.



— .



ARAGAN.—Pauquen. Su tau

—Arga Alaga ARANZADA, — parin.

lupa

sa



á di cadi mapalin. Ipetaques Ipetembú sa

lupa. laua.

Lalaua ó LauaTela de araña.—

Valay na



(herida

Cambag.

~

-

ARBITRADOR - Pamangagatur — Pamangatur ARBITRAR.- Aturen —MaARBITRARIEDAD.-CaemARBITRIO —Capacay nu guinaua sa

ngutau.

ARBITRIOS. ~ (Tamuc

na

langun) Buhis.

ÁRBOL. — Kayo. Pono

ó pie

—Tud.

ket.

Calasan.

kayo

— Arbolado

es-

— Marabung á kayo. ARBOLAR. — Paca— tindeguen. ARBOLARIO. —Dupang — peso

Tagacal.

—Dam — ARBUSTO. — Kayu ARCA.ARBOLEDA.

ákayo.

á maitu. Caban á maslá.

ARCABUZ. — Timbac. -

Si-

napang.

— ngua.

Capan. Tambilug-siug —

(ancias).

mga

- Itagu su

surat

AR CHIVE R O. — Pedtaguicul sa

surat. -

mga

surat.

Paguipat

sa

ARCHIVO. -Pedtaguan

sa

surat

ARDE R .-Caleg. =- Cumaleg. ARDID. Acal. -Cambutud ARDIENTE.-Mayau á tanto.

ARDOR. -Cayau. ARDUO. --Marguen. ARENA. - Petad.— fina.

Arena

— Matiualu — Arena

— Manaud.

ARENAL. -

Capetadán.-Pa-

medtadán,

ARENGA. -Tutul lu sa

maslá

mga

tau nin.

á

á ipagtatau

ARENQUE.— Ngalan da á

canu

na

se-

sacabias.

ARETES.—Pamarang.

Calasan.

ARCADA

Pecuun

ARCHIVAR.

gruesa.

ARBOLADO.- Dama —



Padi Lupa malimi-

=Sindau. — Pedsindau.

bal á di nacasugat

del arbol

M.

mga

Glal canu

mga

gatur.

laula

Sa-

ARCEDIANO. ~ Arcediano.

ARCO ligera)

Carus Dado. Dumado.

.

ARCANO.— Pamakain==

.

L. Pangarusen.

ARAR

ig.—

bacán. - Paiguisán. ARCÁNGEL. --Bidadarí

ARCILLA —

lalaua.

ARAÑAR.— Pangambaguen ARAÑO,

á

Timba,— Sumpitán.—

Rahasia.

——

ARAÑA.

Ca-kuig ámangutá.

ARCADUZ. ^Titaya

pedsugut-sugut bu

ARANCEL

23

ARGAMASA.

— Padsumbu-

len na petad

engu apug.

ARGOLLA. Maslá á sicaní — Paguitekan á putau.

ARGÜIR. -Palaua — Pauala. ARIDEZ.- Cagangu na lupa.

ÁRIDO.- Da

ig.

— Macalanes.

muían

ARILLOS

— —

para

Pamarang.

brazos pies.

— Nauguet 24 las

——

Bulusu.

— Sinkil.

orejas.

Para los Para los

— Indang

na palay.

bilang

ARITMÉTICO — Matau

— Masugay.

ARMA. lem



Sarapang

na

ARQUEAR.—Pamangbal

sa

pecú.

ARQUITECTO.— Panday

sa

valay.

ARQUITECTURA.- Capan-

Masusugay.

ARR AB AL.—Ingued á padi-

day sa valay.

~ Gumaán.—

—Arma



ARQUEADA.— Cauni

sa

blanca

talam. Arma de Cadiran.

du,

Mata-

—Ma-—

fuego.

A R M A D A.— Catimuan mga

pes.

ARPÓN

mga

ARITMÉTICA —limo napa-

ARLEQUÍN



biola.

ARISTA — Sumpa

cambilang.



se llama la grande arpa. Cuerdas del arpa. Tam-

á paguedaán á ipengu-

bat.

ARMAR.- Mapangumaán. — Macatalamen

ARMARSE. — Ngumaan.— Matalamen. Alí MARIO.— Cabán á maslá.

ARMAZÓN. - Parabuat. ARMERO. — Pamangbal

pacatundug

sa

maslá

ingued.

ARRACADA.— — Balintinoy

Pamarang,

.

ARRAIGADAS. — Toac tali

sa

á auang.

mga maslá

ARRAIGADO.— Mimbecau, Mindalig.

ARRAIGAR.

— Mbecau. —

Ndalig.

ARRALAR.—hacer Pacadelaguen. Maparrac.



ralo.—

— Macadelag,,

ARRANCAR.— Baduten.

— Graan.— MaARRASTRADO. — Nangu^ sinapang. yud. — Calabauan ARMONÍA DE SONIDO.— á — Pamagayun su ARRASTRAR. — Nguyud. De voluntades. — Casurut — Nguyuden. — Tundanen. ARO.—Vide AROMA. — Bau á mamut. ARREAR. — Panepesen su kuda engu macalacau. —PaCambanguipun. madasan su ayam ngu maAROMÁTICO. — Mamut. — Manayo. — Bulug. ca-ngagaan. AROMÓ .— Cambanguipun.— ARREBAÑAR.— (recoger —Panimuun Kayo mamut á tanto su ARREBATAR.— Mangagau. ubarubar Calumanga. B. — Ser arrebatado, Inagau ARPA. — Kutiapi. — Vlugán sa

gumaán, sa matalem, ataua

ARRASAR. gra-gra

— Mapulang

mia-

uni-uni.

quin.

Arillos.

bien).

nin.

piapía.

25

ARREBOL.

-Uarna

ma-

(envolverse)

y

arrebujarse

— Saliciimbiing.

Pedtagub.

ARRECIAR. -

— Arreciar Macabaguer. — Mabandes.— Arreciar — Mabándes á ARRECIARSE. — Mbaguer. —Matibuguel. el viento.

la

via.

llu-

ulán.

ARRECIFE.— Lalan

á masía.— Lacungán sa dagat.

ARREDRAR.— Paca-nduden

— Pangagaleken. — Pambalinganen.

Mampil. Dumungü.

ARRIESGAR,

^

—Macaidán. Casucarcn. ARRIESGADO.— Matagucl. — Mauarau. ARRIMAR. — Mubay.—

Isig-

Isiguen.

isig.

ARRIMARSE.

-



Sumunud.



Mubay.—

Magubay.

Caubay. — Pen— Sandagan — Cata-

ARRIMO. -^ daán. bang.

ARRINCONAR. -Irugu.-Itagu sa pedjuru.

AREDRARSE.- Matecauán.Mendud.

puru —Enci— Sa liuauau.

ma.

ARRIBAR.— Lumabu.-

nga.

ARREBUJAR

— ARRIBA.— Sa

ó Ágauen.

—Papedjuru.

ARRINCONARSE. na.

— Pacaligtabun.

'

Maguc-

ARRISCARSE.-

Mbalingan. Linkis.

Embantuguen.— Arriscado.— Maua-

ARREMETER EL GALLO.

ARROBAMIENTO.-Conapi-

ARREMANGAR. ~ Luminkis

rau.

— Manensel.— Isensel. — El — Matu.

hombre.-Manunsul.

A R R E N D A R.— Mapin.— Mangangapin. gumpia.



Mangun-

ARREO, — Catanus. — Catimuan na

languii a taman.

ARREPENTIMIENTO-Caridu i guinaua sabap

sa sala — Cadsanditan sa gui-naua. ARREPENTIRSE. — Masa. quit sa

guinaua— Pedtaubat.

ARRP:STAR.— Bilanguun.— Biliken.—Linamin.— Talikupán. Tinumkupán.

ARRESTO.— Cabilang.—Calinamin.

ARRIAR.— Luagan.-Isugut. Lucaán.

— M.

Geirat.

ARROBARSE.^ Pagamal tanto.— Tadcman

bu

á

sa

Alatila

ARRODILLARSE. - Magueleb.— Mincut.

ARROGANCIA.-Capuru

sa guinaua. -Capabantuc— Ca-

ped



labi

— labi.

ARROGANTE.— Mapuru

i

guinaua -Mabantug.

ARROGA RSE.-Manganiaya. "Mangagau-

ARROJADO.-Mauarau.- Ma teguel.

ARROJAR.-Ulugucn.-Iitug.Arrojar piedra.—Banguelcn. Lanza.— Itandeg.- Palo para hacer caer la fruta del



4



árbol.

--

— Mabalantay.

26 para adormecer

ARROJO. - Cauarau. gueL—Cabaguer

Ukemen.

Cateá guinaua-

ARROPAR.—

nán su auang sa dunguán.

ARSENAL.— Darpa

Paca-ndita-

— Pegculimbus. ARROPE.—Gula.— Mamis. ARROSTRAR. — Tiguer. — Tumiguer. — Magtinkel.

pi-

P¡-

rozal

Inalul.

de

tierra seca.— Binu-

bul.

ARRUAR. -Menguer buy.

— Maguinguel

— Gumangal.

su baá babuy.

— Nalumbec,

Maca-

ARRUINADO.- Nabinasá. -



— Calebut.

ARTERIA.—Kembilu-Maslá-lalan •

Ugat

na rugü.

á

masía.

ARTERO.—Pembantá- Tagcalen.

—Budtuden. —

Male-

but.

A R T E S A N O.— Panday.-



Herrero. Panday á putau Carpintero, Panday á kayo, Sastre. Pamamanay. ÁRTICO.— Quiblat Pansar sa duna tampar sa quiblat. ARTICULACIÓN. Susuuran Bucü na lauas.







— —



madalu.

ARTÍCULO.





Pia-pia

Sabaad

sa

ARTILLAR.— Mamasang lutang

—Mamadati

sa sa

lutang.

ARTILLERÍA.— Cumistabe-

Nasucalán.

ARRUINAR.-Carataán.-GraMabinasa.— an.— Magrán



Masucat. cantar

á los

— Didaun — PelimbaARRULLO. — Canto bajo len.

Cagacal

mga

lumbec.

niños.

na

basah.

ARRUGAR.— Cruun.

ARRULLAR,

bucu

mga tinduru. ARTERÍA. — Caimbantá

ARTICULAR.

ARRUGA.-Cru.-Lumbec. ARRUGADO.-Na.-cru.- cru-

li-

ARTE. — Papandayaán.

ARTEJO.— Mga.

Tausen su capatut, pidsan madaquel á simpang. ARROYO crecido. —LaguiArroyo pequeño. layan

— —Lagasan. ARROZ. —Begas.— Con cascara. — Palay. — Medio lado. — Linupisan. —-Arroz tostado. — Pedsendaguen. —Verde y aplastado — — Arroz cocido. — Umay. ARROZAL.— Lupa á pinamulaan sa palay. —Basac. Ar-

sa

guid á dagat, á petaungan sa mga auang.

ren.

nipi.



— Pantake-

ARRUMBARSE.

ARROLLAR.— Ulunen.

al niño.

rán.

— Cumistaber — Pedtanding sa lutang.

ARTILLERO.

ARZOBISPADO.— Su mga ingued á pendatuan Arzobispo.

na

ARZOBISPO. —Arzobispo—

27 f

Su

mapuru

mga.

canu

—Lambingan.

-Caual.

mana

sa

mga

—Taguán.——

ASENTAR

ASADO. —Napaguiau

Li-

nagang.

ASADOR.- Paguiauán.-Lagangán.

—Suledán.— Lu-

sudán.

ASAR. — Maguiau.—

Lagan-

guen.

ASAZ. — A

tanto, calabauan.

ASCENDER .—Macapuru.—



Manic. Macacaslá. capuru su bansa.

— Ma-



Punan. Muña á tau, Lukes. ASCENSO.— Capuru,— Capanic Casia á glal.

ASCENDIENTE

— — ASCÉTICO. — Su panamar — — ASCO. — — ASCUA. — ASEAR. — sambayan.

Paguibadat.

Caresic.

Catam-

biluc.

Uaga.

Buut

apuy.

Pia-piaan.

ASECHANZA.— Capagacal. Capacatipu. ASECHAR. (Mirar por las rendijas). Panitiaguen.





Pedsimán.

ASEGURAR.-. Paca-benaren. Sabenaren.

ASEMEJAR.



babay. Pacadatepán

Ibetaden.

— — ASENTISTA

Maáurut. Casarigan á

ken nu mga sóndalos.

ASEO tal.-

— Catilac — Cápiabun-

—Cátaid

ASEQUIBLE.— Macasasaut,



Macacua.

— Macacaem-

bal.

ASERRAR.—Gueeten. ASERTO Isabenar—Cagugud

——

Catuntul

ASERTORIO.-— Sapa.

ASESINAR.— Mamunu.— Tumaliputen.

ASESINO.— Su Talicudán.

pamunu

—Taliputen.



ASESOR. — Su pamitua. ASESTAR. -Tindúan ^^Tandingan,

ASÍ.— Maya.— Maya bun.

ASIDERO.—

Lambingan.

— Tanguila.— Sancat.

ASIENTO. Ayanán-Cursi ASÍ ES.-Maya den.

— Taladen. - Tan— Tutulen. daán. Asilo — Dalepa á mga. tau á

ASIGNAR

meskinán.

ASIMILAR.— Macaidsan. ASÍ PUES.— Caguinaca man. ASÍ QUE.— Na maya.-Amay

Pagaguidsa-

ca.

— Tayungan. — Cama— Gaguesen. ASIR. — del brazo.-Gapusen.

ASIR.

nen.

ASEMEJARSE.-

—Magidsan

Pitut.

ASENTARSE.—Ayanen ASENTIR.—Mayun sa guinaua na ped.

ASADURA.™(tripa). -Diagaraán engu baga na binatang.— Tinay. ASAETEAR.— Mamana.

ASALTAR



ASENTADILLAS.- Egkuda

Padi.

ASA. — Binbingan

ASENTADERAS

Macaidsan.

á paras.

lán.





— Del

—Cacanguen. ASIRSE. — Tumayungan — Cumamal. ASISTIR.— Tumalabuc. — Mangay — Munut. ASMA. —En malayo. — Isak. Asuk.—Panimusan á pas. — times. ASMÁTICO —Su pegisak.— Masuk — Pagumes ASOCIACIÓN. — Catimuan. — Catapic— Caamped ASOCIAR. — Cumua sa ped, -^Macamped — Macatimu. — Tumapic ASOCIARSE.-Mped.-- Mamped. — Munut sa ped. — Ma-

— Graan. Magueba. — Magabinasa. El sembrado. — Malendá ó nalendá pueblo.

mga pamumulaán.

ASOMADO mado

de bebida. —Pemalangut. Si asoKailaypara ver.



lay.

ASOMAR.—

Ipailay.

pen —- Pi nalen .

.



Sila-

Linan tac

— Penguedapen — Talau.

guirec.

.

á

ASOMBRAR.—Pacasalbuán.

— Pacasalacau. ASOMO. — Capacaguemau. — Casilap. — Calintac. ASONANCIA.— Caayon. ASONANTE.— Mbalsa. ASP



ASPERGES.

Manapuyac

ig á bendita.

ASPIRAR



Milec.

manamar. ASQUEAR .—Paca

sa

— Man-

guilay

.- -

resik en

.

Garsicán.

-

ASQUEROSO,

SA.-Pacare— ASTA. — — —DeDe Tadaran — ASTIL — Budsinguen. Sidung.— lanza. Tadalan. bandera.

sic.

De

á pandi. (mango). Suungán. hacha. Patián.

ASTILLA.— Ubang. ASTILLAR.— Basayan.- PaASTILLERO.



u Dalepá embalen su mga auang.

ASTRO.—Bituun. ASTROLABIO.-Paguilingan

ASTRONOMÍA.— Umal mga

bituun

\. Dua á kavo á nacambalauaga. ASPAR (madejar el hilo),—

sa

engu sa cau-

kitán nilán.

ASTRÓNOMO.— Matau

ASOMBRADIZO.- Paca-guitau.

Begcalán.

á tandanen su cauatan na mga bituun.

ASOLEAR.—Agaguen. puun



ASPEREZA.— Crang.

ngubangan.

surut.

ASOLAR.— Karataan. Un

su

28

pelo.

sa

na mga bituun engu sa mbiasbias á calacau nilan. ASTUCIA.— Casiapat.— Cacabetad

limbut.

— — ASUMIR. — ASTUTO,

TA.

Masiapat.

Cuá,

Cuaán.

—-Talimbut.

ASURCAR.—Domado.-Gula^anán sa dado.

ATABAL.-Catambur.-Tambur-tambur.

ATACAR.







Atuan. Matu. Mana-lubá* Senselen,





ATACAR ELCAÑÓN.-Dan-

29 guipaan.



Maingat.

ATENTADO.— Pamangatur

dalen.

ATADERO.—Iketan.

sá da parinta nin

Maslá

ATADO. DA.— Naiketan.

ATADURA.— Iket.



Cai-

quet.

ATAJO.



— — ATAQUE. — Capanenser.— ATALAYA.

Panantauan.

Biluar.

ATARSE.—Mangui-iket. ATARRAJAR, de Galengan.

nales

tornillos.





— —Cabán

á

taguan

ATAVIARSE.— Matanus. -

——

Maparás.

-Pedtanus. Ipacapia sa paCaparas.

— _

ATEMORIZAR.

Pangangalequen. Nguireken. ATEMORIZARSE.—Magui-

pia.— Su-



pembiag

ATIZAR.— Biaguen sa apuy. ATLETA. Peluludeg.





Tagucaguen

ATMÓSFERA.



Cauanca-

uangan.

Pedpupu-

— ÁTOMO. —

lulug

budtaan.

Paganec.

ATENCIÓN.— Casaguipá.—

sa



ca-

Ca-

pumpuc.

ATONTADO. -

— Da

Nabengang.

calendeman.

cuatin.

ATORARSE

(atascarse).

Marbur.



sa budtá

Da

— —

Italp.

— — ATRACADERO.— ATORMENTAR.

lan.

Lugaten

-

Rasain.

Sisaan.

Tugunan.

Caingat.

ATENDE R ,- -Saguipá

an.

ATOLLAR.

Masapengan

Macalec-lec.

ATEMPERAR,

Ilain

Silinguen.

ATOLLADERO.—Cabudta-

^Italp.

sa bancay.



runguen.

sa apuy.

ATASCARSE.—Marbur.— Linembur.



Talun su benal. Pedtacsi. Masugat,

ATINAR.

ATIZADOR.— Su Biala.

Panisipan su banta na papan. ATASCAR la embarcación. Maca-sendat.

rec.

sa

Pangagalequen. Paguidap-guedap su pusung. ATESTAR.—Asequen. lupa.

— ATISBAR — — —

ATASCAR. -

ATAVÍO.

-Tinquig,

Paguindel.

hundir los ca-

los

ATARRAYA.

ATAÚD.

— ATERRAR. — Uluguen — ATERIRSE.

ATESTIGUAR.—Idsabenar.

Camatu.

ATAR.—Iketán.



— —

ATENUAR.—Paca-ituun Pacadidun.

Uquitaii

á pacababa su capelacau. Lalan á mapantec.

ras.

sa ma-

rat.

ATAJAR .-.-Alampaán.—Alauán.

ATENTAR.—Mbaal

.

—Sa-

Dun-guan.



30

ATRACTIVO.-Calilini.

ruc.

ATRAER.-Paluluden.— Peg-

ATRANCAR— Galidán. — paguli.

Suquelen.

ATRAPAR.

—Cuaán

su

pa-

—Sa ATRASAR. — ATRAVESADO, — —

Mauri.

DA

(ojos

Bilá. Bileg.

Nabalauag.

ATRAVESAÑOS.--Pamalauaguen.

—Lumapit.— — ATRAVESARSE. _ — ATREVERSE,— Madap, — — — ATREVIDO. — ATRIBUIR. —Betuan.— An-

Atravesar el Pelanguy. MbalaTipasán.

uag.

Macaran.

Maca-aco

Pacarau.

Pacaco.

tapen.

ATRIBUTO.— Su

caatagan.-

Gaantap.

ATRICIÓN —Casaquit guinaua sabap sa

sa

— — — Lamalama. — ATRITO, TA. — Su ATRIL. ATRIO.



Lical.

Caguiar. Si-

masaquit

sa guinaua sabap nin.

ATROCIDAD.

sa

sala



Dacuda-

Mantadaldal.

Pe-

guesen

ATUFADO.-— Naripunguet ATUFARSE. - Maripunguet.

— —



— —

Nadidu á guinaua. Guinedap ATURDIR Malipat.—Macadidu á guinaua. Gueda-

AUDAZ.



Maslá

i

capaca-



rau. Matauacal.

AUDIENCIA. Catimuan na mga maslá á pagatur á tau.

AUDITIVO.— Paquinegan, AUDITORIO.— Catimuan na mga pamakineg.

AUGURACIÓN. -

Capagancalayug á mga papanuc. Carimar. AUGURAR.—Perimar. AUGUSTO, ta.—Su mapatut pagadatan. Mapuru tanto tuca

sa



á tau. taul.

AUMENTAR.— Umanán.



Pedtimuun.

AUN.—Da.— pan. AUNA.— Sarengan. — Pagabay.

— —

AUNAR.- Pacatimuun.—Ma-

DA

AUNARSE.— Macagayun.

Cangulula tanto a marat. Maslá sala. ATRONADO, (sin ton ni son). Da árantec in. lentekin.

capedlalis.



AULLAR.— Cumisec— Pa-

sala.

rung á valay.

Da

quen.

pen.

ATRAVESAR -Balauaguen. rio.

i

ATÚN. Duyung. ATURDIDO. Nalipat

talicudan.

atravesados)

— Maslá

ATROPELIAR.

Cariranguit.

laguy.

ATKAS.



—Da

cania-

Timuun.— Pedtapica. — rután.

AUNQUE.

camasugat á tau

ATRONAR.—Maslá

casurutá.

i

cagu-



Isu-

Aapia.-Pidsan.

AUREOLA.— Macota.





31

Aurícula.—Su

papanan

AUROKA.—M.



Pagi hari.Al amanecer.

AURRAUGADO.— Lupa, malat magangauid

nambasuc

i

á

qui-

mata-

— Mamalid — —

Papalabayug.

— AUSENTE.—

sa

Macau.

Da sin.— Mi-

nacau.

AUSTR AL. — Camasarig. AUTO.—Caatur.

— Su

— Macasucar.-

Pedsucad.



cayaán.— Peg kumukes. Pacabengang. AVERGONZARSE. - CayaPegkumi án. Pegcayá.





kes.

AVERÍA.-Carat.-

pacacaembal.

Cabinasá.

Cncucar

AVERIGUAR.- Paca-liuana-

Punan.

AUTORIDAD— Capacay.—

—Glal.

AUTORIZAR.—Isugut.Pa g-quiug.

AUXILIAR.

~ Tabangán.—

Amungan.

AVALUAR .—Paga



— — AVARICIA. — CapanamucAVANZAR

.

guen. — Sukitan.— Idsaán.— Pamaridsa. AVERSIÓN.— Carat á guiCanguinguili. naua.





Cangandam.

AVIAR.- Edlutu.-Embalutu. hala-

gaán

Senseren.

Sunsulen.

— Matimu.-timu

á taman.

AVILANTEZ.

AVÍO de viaje.

Masenguit. Papanuc. Aves Su mga papanuc. AVECINDAR.— Pa-paguingueden.

AVISADO,

AVEJENTAR.

— Da





.

Meluques

AVE MARÍA.—Ave

María.

AVENENCIA.— Capagayun. AVENIDA.- Cadegán. - Catengunguen.

AVENIRSE.-Maca-surutá-

caya.-

AVINAGRAR— Paca.-dse-

AVARIENTO.—Panamuc.

sa lagun

Catelimbut.

men.—Pacarat

Casinguit.

AVE

Mapalid.

AVENTURAR.— Panguilay AVERGONZAR.— Paca.—

Daden.

Cagaus



— Matau labi sa.

Aventajarse.— Pedlabi.-labi.

sa untung. sa

AUSENTARSE.— Mada

A UTÜR.

Saber más.

AVENTAR.

lun.

AUSENCIA.-Cada mata.

Magayun.

AVENTAJAR.— Mauná.

á pusung. Catibuas. Pedsirap.

.^



ca guinaua,

Lutu.-Avio de la casa.-muebles. Maguiguimu.

DA.—Nataluán.

— Calalagán

á tau.

AVISAR.-Taluun.-Manutul.

—^Paguindau.

AVISO.— Pidtalu-tinalu.-Catutul.

Capasabutan.

AVISPA.-Lapindig. las

grandes se

Si es

llama

gudutan ó gumeguetán.

de la-

32

AVISTAR

Maguilaya.

ket.

Pamacayas. -Paganamaren.

de

dolor jAlal



Racut.



Sancul.

Sumancul

AXIOMA.™ Upama-Cabenarán,



AZADONAR .—Rumacut.—

AVI VAR.-Paca.- sariguen.-

A Y!

Sugain

AZADA.

Pedsimaán.

AZAFRÁN.-Calauag.

AZAHAR.-Ubar.-ubar

á

pega ataua muntay.

jinaul

Cuando de admiración jAyl Cagay. Su guey

AZAFRANAR.-Peca.- laua-

Ca-

AZOGUE.— Azogue.— Rasa. AZORARSE.— Petuturatud.

— — — — AYO. — Su —Su AYUDA.—' atabang.— mung. — AYUDANTE.— —Pegcaamung. — AYER.

naipus.

Ante-ayer.

guesandau, panuru sa isa á vata. paguipat á vata. CaáCaaped. Petatabang. Casari-

gan sa cadenan. A Y U D A R.— Tabang-Tumabang. Pagaamung. - Ma-



gaped.

— Taguan sa calauag.

— Pedtulug. — tulug.

AZOTAR.—Badasan.



.

AYUNQUE.—Randasan. AYUNTAMIENTO.—Su daengu su mga mantri.— Catimuan na madakel á tau. CaiSumpat. to



=*«=

Ba-



AZUCARILLO.—Caramelo.

AZUCENA

—Vrac Uba-rubará AZUELA.— AZUFK — Sandaua — maputi.

á cantanás.

Patuc.

niñg.

AYUNO— Puasa.



Pamadas. AZUC A R Sangcaca.-Gula pasir.— Mamis tain

E.

AYUN/iR.—-Pepuasa.

AYUSTE—

guen.

Pomada de

bina-

azufre.

— Gamut á sandaua. celeste. —Biru á languit.— Azul, ro — Biru muda AZUZAR.— Panganduin. — AZUL.—Biru.-—Azul

cla-

Panadalen.



B. BABA.

—Ayug.— Baba —Ayug mga de

á

los niños.

vata.

BABADA,—Tulan kuda.

—Bañadán.

sa pitut á

BABADOR.-Munsala

á vata.

Paguipagui.

BABEAR —Magayug.— Ma-

BADANA.— L.

Cubal á maUpis á malemec.

— BADULAQUE.—Dupang ——Ayam —Ayam BAGATELA. — — lemec

Mablac

Darauaca. BA'JrAJE. ua.

Maitu alaga nin.

Da

BAGAZO.—Inusan.

guiyug

BABILONIA .—Babel.-Dale-

.

á pamaá pelulanan.

Tinempesán.



i

atag,

-Upa.—



pa á casimbur.-^Dalepa na

BAHÍA.

mga

BAILAR.— Dsagayán.-Dsiad.

capir,

BABOR.

—Su

auang

liguid á

sa biuang

BABOSO.— Maayuguen

á





.

BAJADA.

PAJAMAR.

Saca bias á seda nagangu. Gay canu BACANALES, mga capir á calilini á marat. BACÍA.— Panagupán.

Mababa



BÁCULO.— Tunqued,—

—Kayo.

Ba-

BACHE.— Tunaán — Cabud-

.



Irat

su ig. BAJAR.— Lutad.

á dagat.

—Manoc-

Lumudus. —Lumusal.

BAJEL —Auang

maslá

BACHILLER.— Matau

á tau.

—Matumpis.

BACHILLEREAR.-Mabrac.

— Matumpis.

BADAJO.— Basal. —



'^alaun

BAJELETERO -Pametaung sa auang.

BAJEZA.— Cababa.—

taán.

banting.

Cakalemü

Ludusán - Lumusal

mababa.

Mabrac-brac.

.

— Tundagayán. —

BACALAO.— Bacalao, (seda)

lala.

Linee.

BAILARÍN. Pasasagayan BAJA. Mababa-alaga.— Mikalemú

BABUCHA.— Talumpa

Sugut.

Cahi-

naán.

BAJÍO.— Mababán." Dalama. BAJO. — Mababa.—Bajo de estatura.— Pandac. Bajo de

Dila á

condición. —Malintán.—Ca-

nacanan. S

BALA.— Panglu.— Bala-gra-

— Batubac. Bala perdida. — Pangalu da gima

nada. nin.

BALADRÓN.- Mabrac-brac.





Matumpis. Gudimán.— Taguedteben. Bakibaken

BALADRONEAR.-Mabrac. — Matumpis.-Pedtagueteb. Pedbaki-bak. (paja).— Ragami.DalenLagami. - Usang.

BÁLAGO dag á



palay.

— Caquiling. — Cadingui. BALANCEAR. — Quiling— Dingui-dingui. —

BALANCE. quiling.

Diingá-dungá.

BALANZA.— Timbangan. BALAR.— Menga.— Tuma-

— BALDÓN.—

maitu.

malayo. galad



Sandar-án en IpeLasuk.



á panglu.— Lalan á pangalü.

BALBUCIENTE.

~ Tangen-



Capa-

BALDONAR "Paca.-cayaán.

—Dusaán.- -Mamamuras. —Lupa á quinumbá, embalen á matilac lantay. B ALIJA. — Caban á

BALDOSA.- Baldosa.-Bata. upis.

BALOTA.— M.

Tucal, Sipa.-

Laansig.

BALSA

de agua.

— Ig

á ma-

tatanguel--Ig á natingcung.-

De madera

ó de bancas.



Guinakit.

BALSAMINA.— Paria.-Palia. BÁLSAMO.-Gamut á mamut.

BALSEAR,

atravesar rio con sa guina-

balsa.

—Pelapiten

quit.

-

Pelapit.

BALUARTE.— Biruar. -Tandayag.

BALLENATO.-Uata na

tan-

dayag.

BALLESTA.— Pana.— Tirarla.

BALAZO. — Inuquitan

Dusa.

muras.

BALLENA.

gau.

QALAUSTRE.-Patindeguen á

34

Ipana.

BAMBOLEARSE. — Ma-





Pamangi. Cakukung. utang. yambel.— Cautang.



—Sunud. — Calangut. — Caylayan.— M. BANCA.—Ayanan Auang. BANCARROTA. — Mabinasá Sandar-an. Beranda. - Lasu mga cauasá á lansey BALDADO — Nasadir. Na- BANCO.— Ayaán. dud

BALCÓN.

tau.

BANDA.—Banda.—

piquet.

B LD AQUINO.— Sapeng '

á

guinis.

B A L D A R.— Sadol-Masadir.

— Mapiket.

BALDE. —Ipamaquedú Tabo

BANDADA.— sa

ig.-

á putau.

BALDÍO. — Lupa

Binding á maslá á babalauaguen puun sa uaga cauanán taman sa taliguidá biuang. Tumpuc á mga papanuc— Sacadalagán.

á da pamulai.-Lupa á da pagangauidi.

BANDEJA.— Talam.-Tabac. BANDERA.--- Pandi.—

Bandera grande.-Pandi á maslá.



35

BARAR.— Maca-tendead.

Masandalán.

BANDERILLA. -Pandi á mai-

BARATERO. -Pettatagacal.

tu.

BANDEROLA. maitü

.

Pandi

Pamanay

á

Pacasa-

bután.

A NDOLA.-Cutiapi.



Ulugán.

— Pamanga—Pamalampa. — TaBANDULLO. — Tián. — Su mga BANDURRIA. — Cutiapi á paidú. BANQUERO, — Pelalapit.— Pemalapit. BANQUETA. — Ayanán á BANDOLERO. lampa.

liputen.

tinay.

—Tunaán. —De

Ma— Lugui. BARAÚNDA. — Casasau á maslá.

BARBA.— Baca.— Sumpá, tiene pelo.

BARBADO.

si

— Sumpaán. —

Burungusen.

BARBAR.— Bago

pagutú su

sumpá.

BÁRBARO.— Daruaca—Dupan

— Maitem

i

hatay.

BARBAS.— Sumpá.— Burungus.

BARBECHAR.— Su

muná

cauquit á dado -Edtalian. Lupa bago. Lupa á pangubalen.

BARBECHO.—

padidu.

BAÑADERO— de

BARATO.— Malebud— lemu.

.

BANDO. — Sugu. — B

--

Macasendat.

animales. gente. Pai-

guán.-Tugunán-Djiamban.



BARBERO.— Panunumpá.^ Panguinumpá.-Panabungau.

BAÑAR.— Maigu. BAÑARSE.— Paigu.

BARBICANO. _ Maputi-put^

BAÑO.-Paiguanán ó Paiguán. BAPTISTERIO. Pembau-

BARBILAMPIÑO.

sumpá.



BAQUETA— grande.— DanLa de

fusil.— Sudsud.

BAQUETEADO.-Layam-en sa mbias-bias á galebeguen.

BAQUETEAR.

—Badasán.

-~ Pametain.

samanos de Pagutu á

i

— Tuca

la

á bc-

BARBÓN —Sumpaán.— Mapiu.

pa-

barandilla.

lasuc.

BARANGAY.—Auang maslá.

da

na baca. BARBO. -~Barbo.-Saca bias á seda sa lauas á ig nang.

i

burungus.

BARBOQUEJO —Tali sa

BARANDI-

ó

LLA — Talipusü. — El



— Su

nin.— Madalag

BARBILLA - Capusan

rabung

BARAJA.— Sugal. BARAJAR.— Pedsugal.

BARANDA

sumpá sumpá.

tisán.

dal.

—Paguán.

á

— Bangat.

sa-

BARBOTAR.- Mbutcg-butcg.

— Calilanguet. BARBUDO.



Sumpaán. Marabung á sumpá.



BARCA —Auang.— Gaguit." Abay.

——



PARCO.—Auang.— Barcode vapor.

— Capal-apuy.

Barguerra.—-Capal á

36

Aladen.

kayo.

BARRENA.—Bibid.—Parné-

co de cambunuá. BARDA. -Sía andang á kuda,

BARRENAR.— Kenguen.—

BARGA

BARRENO.— Bibid

de

la

más pendiente cuesta).— Matibengá (lo

ludusán.

BARLOVENTO. — Punan

sa

BARNÍZ.— Su

matinang.—

Pacatinangan.— Pacasigain.

BARÓMETRO.-Barómetro.

—Pa-nembun á cayau. BARÓN.— Bangsa. BARQUEAR. — Magauangauang. ~ Maguedá-guedá. BARQUERO. — Pangulin.— Glal.

Nacuda

BARQUILLA.— Auang

pa-

didú.

BARQUILLO.— Sacabias

á

.

á maslá. Pamesú á maslá. BARREÑO.— Sacabias i paras á kuden sa lupa.



— Mamayupás.—

Manapu.

—Alad.

BARRERO.— Pandiun.— Pagaguembal á kuden.

BARRETA.—Balala-putau.Guad

á putau.

BARRIGA.— Tian —La pa.

tri-

— Tinay.

BARRIGUDO.-Maslá

—Buter. —

i

tian.

Budtiti.

BARRIL.— Tuung.—Barilis. BARRILLA. -Isa' ca bias á pamulaán

BARRIO.— Sabaad sa ingued.

mamis.

BARQUÍN.-Tatapaná maslá.

BARRA.— Maslá

balala



putau.

BARRA DEL RIO.— Bacoá

Mamesü

.

BARRERA.—Lancat á kayo.

Masigay.

BARNIZAR.— Macatinang.-

lod

Bibiden

BARRER.

endü.

Guad á

sü.

sa minanga

na lauas

ig.

BARRACA,— Cayab.— Pan-

—Lauig. BARRAGANA.-Babay átumangag. — Maqui-petendung.

Padidú ingued, tumundug sa ingued á maslá.

BARRO.— Budtá.—Laput — Lebul.

BARROSO - Cabudtaán. BARROTE.—Balala á matiuaru.

BARRUNTAR. — Pamandapaten.

da

—Pangarendemen

BÁRTULOS.— Su mga

gaga.

BARRANCO—Lalan

á

ig

su

caukit-i.



pa-

Su manayun-tayungán. pamangamal. camalán.



Si pasa

amaica inulanán. — Lepac. agua de ordinario.--^Tinibugán ó laguila-

BARULLO.

yán.

BASA Ó BASE.—Tindegán.

BARREAR.



Lancatán

á

— Cariihbur. -

C3.S3.S3.U

Penedán.

— Catimpauan.

BASTIMENTO

37 (cimiento.)^

Tampulán.

BASCA.

—Cadsuá. —Caquiug

á tanto nguá. BASE.— Vide Basa. á maslá i

paras.

BASILICÓN.— Gamut

á ma-

-~Taga. -Basi-

lea.

BASILISCO.— benar.

Binatang — Tudtulen su

andang su

di

— Matiualo.— paras.

BASTÓN. -Taniguit.-Balala. nután su

paca-u-

mga

peydsayau.— Su mga pinajucum á tau. Su pembal sa balala.

BASURA.-Puput.-Budseng.

bu bunuun

Pamangaua

su puput.

BATA. — Bangala malendú. BATACAZO.-LumatepacDumangxán.—Cadetung.—

(hilván).— Calugsug

Lumabetung.

BATALLA. ~ Cambunul—

á madalag.

BASTA.—Sugat.—Tumelen.

—Matiuaru. BÁSTAGO. — Talembú. — Tunas. — Descendiente. — Vata — Tupu. BASTANTE. — Sugat— Tanca-tancán. BASTARDEAR. — Pedsala— cauan canu mga basta.

su-

gat,

Macrang á

BASURERO.— Lanangán. -

tem nu mga babay.

— Tela

BASTO, TA.

basilisco, pid-

BASQUINA. -.Malung á niai-

.

.

tau

san sa cailay su tau.

BASTA



BASTONERO.— Su

gacut sa daña.

BASILIENSE

BASTIÓN.- (Baluarte).- Birupar .— Bantayan BASTO. Sia á kuda pelulanan.

BASÍLICA,—-Simbán engu mapia tanto

— Avang.

-

lukes.

Pedupanguen.

BASTARDILLA.—Suling.Sa cabías á batang.

BAST/iRDO.— Vata

sandil.

— Su casalacauan canu mga apu nin

— Bindasen. — Cadel. — Cavan á maslá. — BASTILLA BASTIDOR.

(dobladillo).

Pilepi- lepi.— Salusug.

BASTIMENTO.-.

Lutu na madakel á tau. — Panguehenken sa madakel á tau.

Cangubat.

BATALLAR. — Mbunuá.

Bunuun.

—Magucac.

BATALLÓN.



Catimuan na

sanguibu á sóndalo.

BATANGAS.—

Catic— Los

palos que las sostienen se llaman batangan. Ubi sa España,

BATATA.—

B ATAVO. —Taga-Batavia. BATEA. — Lamisán. — Apag. BATERÍA.— Inantang-Cuta.

BATIDERA.— Pambunaun... Ipacapadsaug. Ipacapsaug, Ipacadsimbul.

BATIDOR.—

BATISTA.— Saca



bias á gui-

ñes.

BAÚL.— Cavan.— Baúl. BAUSÁN.— Tinatau.—

Tau-

tau.

BAUTISMO.

-Su Cabautis.



B A U T I ZAR.— Magbautis... Bautizarse ó ser bautizado. Bautizan.



BÁVARO. — Su

capantag sa

Baviera. malipes.-

Guines á pembaalan sa buni-

BAYO. —^Mana siapuan lauan-¿rMaputi.



sa bubinaning.

B A YON.— Baruyut. — Putal.

BAYONETA.— Sancú. B A Z A R — Pendagangan .

á

maslá.

BAZO.— Baga. BAZOFIA — Nacadsimbul— simbul á ken.

Sama

á na-

— Medsebú. BEATA. — Babay ápagamal, sebú.

i

Tumaungat.



Pedsuflí.

BEJUCO.— Balaguen. BEJUQUILLO.-Rantay ó lantay maitu á bulauan.

— Ta-

BELDAD.-Capia palas.— Cataid.

BELFO

bilibili.

dá nin

-

niguit.

BAYETA.-Guinés á bul á

38

kauingan, pedsam-

ó

BEJO,— Tademis.

— Dumemis. — Demisán. BELGA.— Taga-Belgica. BELLACO. — Tilaca.— Darruaca. — Dupang. BELLAQUEAR.— Pedtilaca. Ndadaruaca. -Magadupang Canda-

BELLAQUERÍA.— daruaca.

— Catilaca.

BELLEZA.— Capia Cataid.

BELLO. —Mapia

— palas. — ilain.

Mataid.

bayan lalayun, engu manuru sa capia canu mga ped. beaterío.— Valay sa pagamalan á babay,

BELLOTA.— Unga saca

BEATIFICAR— I-payag

BENDICIÓN.-

malatabat.



catindeg— in

su

I-payág su tanto á mapia.

BEATITUD.— Cabaguian

da den taman ru sa sorga. BEATO.— Nabaguian á tau. BEBEDERO. -^ Papaguinuman. Mapia inumen.



BEBER.— Minum.— Paguinum.

BEBIDA.— Cainumen.

BECADA.— Saca

bias á pa-

á

Pipis á sapi.

sapi

-

— CadBEFAR. — Pedtataungat, —

BEFA.— Cataungat. sudí.

BENDECIR.— Salauatán. Embaracat. Casalauat.

— Cambaracat. BENEFICENCIA.-.-Capacapia canu ped. — Calimu sa — Capedi ped á BENEFICIAR. — Mapedi.— MbaBeneficiar sucan. — Pacapian su lupa. BENEFICIO. — Caingay. Calimu. BENEMÉRITO. — Mapía-Ialacau. — Tau harus. — Samtau.

la tierra.

purná.

panuc.

BECERRO.— Vata

bias

á kayo.

BENEVOLENCIA.— Capia

i

guinaua.

BENÉVOLO.— Mapia

i

guia-

naua.

BENIGNIDAD.—

Capedi.—



C alimu

.

— Casabar

BENIGNO.— Mapedi.

39

— Ma-

BEODO.— Nalangut. BERBERÍ.--Taga-Barberia.

-

pacaraut sa dua pulu gun.

Sacabias

á

ipamesú.

BERENGENA .— Segutung.Tagutung.

cagubal.— Paguisupan maitu i atag in. BICHO.— Uled.— Malanaplanap.



BIELDO

ó bielgo (bilao). Nigú.-Ipamalid.— Talung.

BIEN.— Mapia. Matítü

BERGANTÍN.-Auang maslá

BERLINA.— Carosa. BERMEJO.— Mariga. BERMELLÓN. — Rabur

dicho.

Bien hecho.cangulula.— Bien

i

—Matitü —

cadtalu.—

i

Está bien.— Mapia den. BIENAL. Su cauguet á dua á

ragun.

BIEN AND ANZA.-Caun-

mariga.

BERINCHE ó CHÍN.— Didi

BERREN-

sa ngali.— Pembulá-bulá su ngali Caranguit. Calipunguet. Suimen su





BESAMANOS.— lima.

BESAR. — Siumen. — Alecán.

—Calecán. BESTIA.—Binatang. BESTIALIDAD. — Cabinatangán — Cababalán. BESO. — Casúun.

tung.

— Capia

bahagui.

BIENAVENTURADO. - Mabahaguian.— Nacasorga.

BIENAVENTURANZA.-Cabahaguian.

— Casorga.

BIENESTAR.— Capia tad.

— Cangulula

BIENGRANADA. — Ubar.— ubar á saca bias utan.

BIENHABLADO.— Mapia

BÉTICO.

BIENIO.— Dua

— Taga

nembal.

Andalucía. bias á rabúr

maitem.

BEZAR. — Vatu á catuun tian na mga binatang

BEZO. —Mudul á macapal. - Mudseng macapal. BIBLIA.— Su Kitab na Alaya mapia

gun á

canu

lan-

kitab.

BIBLIOTECARIO.— Casarigan canu mga

sulat

— Pa-

guipat sa langun á kitab. pacasaut ó

BICENAL. — Su

qui-

—un.

ragun.

BIENQUERER. — Papedtayán.

sa

i

cambitiara.

BIENHECHO— Mapia

BETÚN. — Saca

bo-

i

mapia.

BESUGO.— Seda á maslá. BETA.— Tali. Sulapit.

tala,

ra-

BICOCA.— Cuta

limu.— Masabar.

BENJUi.-Gamut áig ákayo.

BERBEQUÍ.



—Malimu. — Napedta-

BIENQUISTO.

Nalimú. Napedtaya-

y an. tayan.

BIENVENIDA.



Capagui-

Capayac sa capia guinaua. Caituman su bago á nacaumá. Nacauing icaBIGAMIA. Capanduaya. dua. caBÍGAMO Nacadua Napanduaya. uing. luyá.

— — — —

i

i

BIGARDEAR.

— sugud



40

Pedsugud. Pegdupang-

bu.

dupang,

Randasán.

— Bu-

BIGOTE.— Simudán. rungus.

BILÍ S. — Ig

á binaning sa

—Tambilug.

— Penderemetan. —

Casugayan á saca

BILLETE. surat.

glat

BIZANTINO.— Taga. -Rom.

— Taga. — Constantinopla.

BIZARRÍA.- Cabaguer.— Cauarau.

BILBAINO.—Taga.-Bilbao.

BILLAR

á

ipanuat.

BIGORNIA.— Capegcuun.—

tian,

sap.

BISTURÍ.— Padidu

—Padidu

Tanda

alamat

á ipapayac su

nabayadán.

á

mamis

BIZMA.— (emplasto) á gamut.

bias, i

BIZCO.— Vide Bisojo. BISCOCHO. ~ Banbang

— Idepil,

Idequet

BIZNIETO.— Vata ni apu. BIZQUEAR. ~ Mbilec-bilec. Mbirá-birá.

BIMESTRE.— Dua ulán. BINARIO.— Dua ca timan á paguisupan á bias-bias. BIOGRAFÍA. Catutul su nalacauan nu tau.

BIOGRÁFICO.-- Macatag

sa cangulula nu tau engu su

BLANCO.—

Maputi. - Blanco del ojo. Sumaputí á mata. Blanco de pelo. Ma

puti

i



buc. Paguán.

BLANCURA. ^Caputi. BLANDEAR. — Macalemequen ó

pamacalemequen.

— Ipangulidat —

palangay-in.

BLANDIR.

ó MAMPARA.— Maslá pintú.-Lending á sa-

Pamapekelen su talam ó su gumán. BLANDÍ R SE (blandearse). Tabaden. Pegkekeleng.—

BIOMBO put.

BIPARTIDO.— Dua agui.

BÍPEDE.

i

caba-

— Aden dua ay

nin.

BIRUCU— AncuL— Munsa-

— BIRLAR. — Peguesen su ped. — Manaban. la.

Tali.

BISABUELO.— Lukes dang.— Su ama nu apu

BISIEXTO

— Su

ragun

matigás

BLANDÓN. -lá.

— Ransuc

Blandura

Calemec

á

Lansuc á masá maslá.

BLANDURA. — Calemec. -

ta.

masaut sa isa gay. Aden ngaga apat ragun. BISOJO, JA,— (bizco) Sulán.— Bilec. Bilá.— Sulan-



BLANDO.

an-

BISAGRA ó GOZNE.— Tangüila pintü.

— — Malamec. —Di

Pacalemecán.

de i

palabras.



bitiara.

BLANQUEAR .=Pacaputiin.

— Parasan á rabur maputi. — Blanquear ropa. — la

Pi-

pián pia-pia.

BLASFEMAR.- Mamurás canu Alatala, engu Santos.

samga

41

BLEDA,

(acelga)

Saca bias á

camú. -

Saca bias á után. Lancat á mimbal sapac á kayo engu

-

salauas á kayo. Lintapán sa BLINDAJE. putau su auang. Calanquepán sa galang su auang.





Capacaraben

su auang

sa putau.

say á maslá.

BLOQUEO.

Lancat —Aladen á lidu tau. Calibed na lidu su cota. BOA.— (culebra) Baus Ba-





BOBADA

ó BOBERÍA.Cadupangán. Cababalán. - Ndupang-dupang.— Mbabal-babal.

BOBEAR.

BOBO.=--Dupang.~ Babal. BOCA. - Ngali. - Boca del horno.- Minanga sa cumbán — Boca del rio en su

—Ulú sa lauas á — Minanga. — — Bengade

origen

ig.

su

fin.

Boca infierno. uán á naracá. BOCADO.— Sacaben.— Banguiten. Buten. Saami BOCAMANGA. Burungán bangala Bengauán á á

— —



Pedtaguán sa mga ken.

BODIGO.— Banbang á BOFE.— Bagá.

BOCANADA.—Capamumug

— Capanumpá

Sa tumpa á

BOCEAR

ó

sa

ig.

ig.

BOSTEZAR.—

Man guy ab

BOCINA.— Tambulí.- Ipanauag sa sambel.

maitii.

BOFETADA— Tepi.-Tampeling

BOGA. — Seda á la

boga

á

lauas á ig.

— Mapura.

— Peppura. — — Pedsaguan. Pendayong.

BOGADOR.

BOGAR.—

Mapura.— Bogar

timonel. -Pamaculat -Bogar con algazara de mucha el

gente.

— Pedsambulauán.

Bohe-

mia.

BOJAR.— Liliden Taquesen.

su lupa.— su

— Tembuun

lupa

BOLA.— Matiburun.— Malipulug.

BOLERO.— Pagsayau

á ca-

sila.— Su tau embutud. BOLETÍN.— Sacabias á surat.

BOLICHADA —Maca isa bu BOLO.— Kayo á lilin á ma.

.

timan.

— Badi.— Bolo.

BOLSA.— Uyut.—Puntir. BOLSEAR.— Miculu-culu.— Tuusán.

—Cruun.

BOMBA.—Ipanguilep

bengala. ig.

Calilang.

BODEGÓN — Lekebán.—

BOHÉMICO.— Taga

casán.

á

BODA.— Cauing.—

Ir

BLONDA.—Lalansay.- Lan-

— En

á ma-

yau.

BLEDO. BLINDA. sa mga



BOCHORNO.— Endu

sa

— Umbac-umbac. BOMBARDA. — Andang

ig.

á

lutang,

BOMBEAR.— Sumpiten ig.

sa

Sumpiten sa bomba.

BOMBO.— Tagongo,— Tambol á maslá.

6

— BONACHÓN. —Maungan.

42

— Mapia ngulula BONANGIBLE.-Mapia gay. — Lenguen-lenguen. — guen.

nin.

Li-

numumpay Calempay.

— Buen comportamiento. — Mapia Capia.

palangay.

BONETE.— Tubau

mga.

sa

Padi.

BONGA

(fruta).— Mamaán.-

El árbol de bonga. á mamaán.

— Lauas

paras.

—Tay — ——La

Casencú-

úlCadsuá. Mipanus. tima boqueada. Naguetás-Inapás

sencú.

.

BOQUEAR.-Paca-sencü-sencú.



Pedsuá.

BOQUERÓN.- Dapengán. Ti mbankanán ásucán.-Padidú á pimbalarían. Pesú á paidu.

Ucaán

.

.

BOQUETE.-Maguiput

BOQUIABIERTO. —Becan ngali.



BOQUIANCHO.- Masía ngali. ngali.





Maitú

Kiputi ngali.

BOQUIDURO.-Matigas dila. BOQUIFRESCO.— Kuda á calalagán.— Malemec i ngali. BOQUILLA.-Panintingan á

— BORDA. — Valay salual.

.

Ngali á salual,

sa dilalem á mga. pamulaán. la ropa. Pinama-

BORDAR

de oro.

la



El borde ropa ó dobladillo.



Palacap.

BORDO.

Bor-

Pina-

Inantilasan.

BORDE.—Bibil. de

— —

Pinadidian.



——

TakiliAuang. Didalem dan sa auang.

— — — Tampay BOREAS. — Endú pun BORGOÑÓN. — Taga-BorBORLA.— — BORNEAR. — —Mapasa auang.

BORDÓN. BOREAL.

Maslá

balala.

Taga-kiblat.

sa kiblat.

utara

Boticau. Bibiden.

Bornear

el

barco.

tuy-patuy.

BORR A CHER A.- Calangut.



—Nalangut.— BORRADOR, — —Muña BORRAJEAR. — — Caiblec.

BORRACHO.

Icaibeg-ibeg.-Icablec-blec. Surat á pu-

á surat á na-

nan. cairingan.

Boringan

Sumurat á paguisupan da atagin. BORRAR. Yaua.- Pacauá. su surat.

^Tungab.

BOQUIANGOSTO.

— —

la tela

goña.

á sapi.

BOQUEADA.—

dar

sa

BONITO.— Mataid.— Mapia BOÑIGA.

dera.

didian.

á gay.

BONANZA.— Calenguen.— BONDAD.—

nayan.-La madera.-Uquirán su kayo.—Dorar la ma-



— —

— —

Borrar de Malipat.

cándalos con Pedtaubat.



BORRASCA.

la

memoria.

Borrar los

la



buena

es-

vida.

Subu-subu.--

Daguendel.

BORRASCOSO.-Mamandes. Pedsubu-subu. guendel.



Pendede-

— — BORREGO.—Pipis

— Vata

á

ábilibili,

BORRICO,— Sacabias

á bi-

— Babal á Borricada.— Cababalán BORRIQUERO. — Paguipat canu mga. borrico. BORRÓN. —Nacaiguis. — Cabuxeng. — Cabulingan. BOSQUE.— Dam á kayo.— Calasán. —Pualás se llama si

es

BOTELLA -Catia. -Lalanán. BOTICA.— Pedtaguansa lan.

bilibili.

natang.

43

tau.

bosque nuevo ya

crecido.~Si es nuevo y no se llama Banday,

muy tier-

gun á gamut.— Catimuan á mga. bulung.

BOTICARIO.— Pedtaguicul.

— Pedtuganul

á napegues á tau.

BOTIQUÍN.— Cavan

á masía á pedtaguan su gamut,

BOToN.— Patung.—De

— Tambucu.

oro.

BÓVEDA.— Tapeney.— Bu-

BOSQUEJAR.— Ipedtandá.-

ung á pecu.

BOYANTE.—

Curisan.

BOSQUEJO.-^ Capetandá.—

gampung.

Pangampung.

— Pedletau.

BOYAR.—üuinampung ~Lu-

Capedcuris.

BOSTEZAR.— Manguyab. BOSTEZO.—Nguyab.

BOTA PARA VINO.— Tu-

— — Cu— Las botas. — Talumpa. ung. Bota de cuero, bal á taguan sa arac.

BOTADOR.— Lumansic— Pedtaguepen.

BOTAFUEGO.— La

sa gamut.

BOTIJO.— Catia á lupa. BOTÍN.— Pedtaban.-Tamuc

piedra

se llama. — Titican. — El — La yesca.— labón. — Caguiquit. — Si se saca con es-

Titic.

caña se llama giietán y la que sirve como sierra

metau.

BOZAL.— Tau á maila.— Maquilas-ilas.

BOZO. — Bago maburungus. —Bago

peleteb su simudán.

BRACE ADA. —Cumulang— Cangalebec na mga. nglay.

BRACEAR. — Pagculang-culang.

— Pedsayud-sayud

nglay, su barucán. Binuguis.

BRAGAS.—



su Si-

nampec.

BRAGADURA.— Sanguel. Sang

BRAGUERO.-Durug-Su ipen-

BOTÁNICA.—Ilmu



na mga.

pamulaán. Ilmu sa kamu, sa utan engu sa mga. kayo.

BOTAR.— litug. — Iben^uel.

BOTAVARA.-Ambil-ambil, el el

palo de abajo.— Calat

de

arriba.

BOTE.-^Auang malipulug.

gamut saca

bias á saquit.

BRAGUETA.— Upac mar

sa sanguran

á

sa-

— Siacan.

BRAGUILLAS.— Binuguis á vata padidú. -Tali manaut.

BRAMANTE

BRAMAR. -Panguni su

mga. Pambubuteng su ayam. mga. ayam— Malipungut.-



44 Malanguit á tanto.

BRAMIDO. —Capanguni mga binatang.

na

BRAMIL.— Mistal.

BRANCADA.—Sucup.- Puguet.

BRASA.— Vaga. BRASERO.—Dapuran.- Pacataguan su apuy.

— Capangangalec. — Manguingui— Mangangalcc. BRAVEZA. — Cauarau. — Categuel. BRA VO. —Manaran. — Mateguel. B RAZA. —Lepa. — Rep^- Sa arpa. Una braza. — Sa arpa. Dos brazas. — Duo arpa. BRAZADA. — Calepá — Calec.

BRAVEAR. lee.

arpa.

BRAZADO.— Su

eakakep.Catembú sa dua nglay. Lepaán.



arpa su

cadalem á dagat. BRAZALETE.— Bulusu.-Si Bulüsu á es de concha. Si es de taglay á balisan. Babad. oro ó plata. Especie de brazalete de madera, que usan para tirar





flechas,

se



llama Daled-

ulü.

i

BRETÓN.— Taga

BRAZO.— Nglay.- Barucán. BRE A — Lunay .— Sulu BREAR (molestar).— Linga.

— Limusenguen

.

ó

ri.

musenguen.

BRECHA.- Napesuan.-Puang.

Bretaña. sa hi-

BREVA. — Muña unga guera.

BREVAL. —Kayo

á magun-

ga higos.

BREVE.-Mababa.-Paidu

BREVEDAD.

bu.

— Cababa. —

Cagaan.

BREVÍARIO.-Kitab sambayan

á pedsu mga. Padi.

BRIBÓiM.-Tilaca.- Daruaca. Dupang.



BRIBONEAR.— Pedtilaca. Ndadarauaca. dupang.

— Madupang-

BRICHO.— Garatas

a

sina-

BRIDA.—Pagutu.—El

boca-

puan sa bulauan.

—Kakang. — — La cadenilla. Sambilat.

do se

llama.

BRIDÓN.-Kakang á padidu. BRIGADA.-Catimuan á madakel á tau.

BRILLANTE.

— Masigay —

Matinang.

BRILLANTEZ.— Casigay— Catinang.

sán.

san.

i

bias.

BRASILEÑO.— Taga Brasil, BR '\VATA.~ Capanguingui-

BRAZAJE. —Capila

— — Lesü. —Nalesú. BREGAR — Peludeg.-- Paca unután su mga. tau da ma guinugut. — Pamalintaan su mga. matigas BREÑA. — Dalepa marguen casaut. — Palau á vató. BRETAÑA. — Guiñes á saca

BRILLAR.

— Tuminang. —

Sumigay.

BRINCAR.

-

Sumayau.--

Pedsayau-sayau. Saltar de

— Tumipu. — Casayau. — Ca-

muy alto. BRINCO.

45 tipu.

BRINDAR.

— Paguengán.—

Paguengaten.

BRÍO.

Cauarau.— Categuel. BRIOSO.— Matequel.-Mauarau.

BRIOSO

caballo.—

—Malinegás. MalenBRISA. — Endu vtara.-Endu el

cas.

BROZA.— Puput. BRUCES.— Talekeb. BRUJO.-Balbal— Busau BRUJEAR. -Mbalbal.- Mbusau.

BRÚJULA. -Paduman. BRUÑIDO. ~ Nacatinang.— Natenang

BRUÑIDOR. —Ipamacati-

nudayán su bulauan. Guiñes á pimbatecán su bu-

—Ipamacatenang. BRUÑIR — Pacatinangueng —Pacatenanguen. BRUSCO.— Metegas cadtalu — Balitudá.

lauan.

BRUTAL.— Taga mga

nang

á macalilini.

BRITANO. - Taga—Anglis.

BROCADO.— Guiñes

BROCAL.—Alancat guisa

á gui-



sa pali-

calud, sa balón.

BROCHA.— Brocha.— Ipelabul.

BROCHE.— Sunipat.-Casumpat.

BROMA sugay.

ma

(de

la

gente).-Ca.

— Cadsudian. — Bro-

de

la

madera.

—^Tam-

biluc.

BROMAR

(gorgogearse).— Tambiluken. Peletusan. BROMEAR. Pedsudián. Pedsugay-sugay á Pegpelungan. BRONCE.— Galán á masigay. El cobre de que se hacen

— —

— —





— Tumbaga. BRONCEADURA. — Nasacuartos.

puán sa galang. BRONCEAR -Pedsapuán sa galang. sap.

bina-

tang.-Macairing á binatang.

BRUtO.-Binatang.-Ayam. BRUZA_(cepillo). ípedsicat sa bumbul á kuda. Iped-



tanus sa buc á kuda. BUBAS.—Bacatau. Pamegat.

BUBÓN.— Lebag.—Pedsá. BUBOSO.

— Bacataun. —Pa-

megat.

BUCE AR.— Maneneb. — Pedtigui.

—Manaleb.

BUCLE. -Kulut.—Bulibu. BUCÓLICA. Ken.—Lutu.

BUCHE.— Benec.-Pedtaguán su ken na

mga manuc.

BUENAVENTURA.- Mapia untung.

BUENO, NA. sona buena.

-

Mapia. Per-

— Mapia

i

pa-

rangay.

BUEN PASAR. - Mapia

y

BUEY, - Sapi.=

Vaca. Sababay. Toro-—-Tudú. Sapi á mama. BÚFALO. ~ Carabao. CaraCarabao babay. baila. pi á

BROQUEL.— Kelung. nás

i

cabetad.

BRONCO.— Macrang-MacaBROTAR.

,

— Medtú— Tumu.

—Mauyag.







— 46 Si tiene crías se llama ina.



El carabao grande. Tudú. BUFA R Mamusengá. .

BUFETE.— Bilic á panulatán, á

canu

mimbitiara

mga

tau.



y bay ones.

BURIL —Lantam, — Panasang sa putaui

—Ipalukis sa

pu-

tau.

BURILAR.— Palantam.—Pa-

BUFipO.=»Capamusengá.

BUFÓN.— Pasusugay.

Paba-

bantug á guinaua.

BUHO. — Benguit. — BanubBUJÍA. — Lansuc. — Candela sa cebó, Lansuc á maputi. BULA. — Quitab pun á sumo ubal.

BÚLGARO.-Taga-Bulgaria.

BULTO.— Depú

— Casia.—

Lebag.

— Cabusaug.— Casasau. — Cagulu-gulug. BULLICIOSO. Maquilas.— Mapegcac. — Matumpis, BULLICIO.

BULLIR.— Didi.—Dumidí. -Pendidi.

BUÑUELO.

lukisán suputan.

— Cadsudi.- Cagumpag BURLAR. — Pedsudi. — Pa-

BURLA.

gumpag.

BUSCA, — Capanguilay.

BUSCAR.—Panguilay. car la vida.

Pontífice.

Pembuag-buag.



Saca-bias

á

banbang, á mamis. maslá

BUQUE.—Auang

BURBUJA.— Bula-bulá. BURDEL.— Valay na mga marat á parangay.

BURGA



BURÍ.—Sirar. Palma de cuyas ramas se hacen petates

(manantial).

Bualán

á mayau.

BURGALnS.— Taga-Burgos.

Bus-

—Pedsucat. —

Pamaranguia.

BUSCARUIDOS.

— Taguca-

guen.— Di pedsurut-sa

bi-

tiara

BUSCA VIDAS.-Panucasi.-



Panutuag. Papanguilay sa carat á ped in.-Pamatiari.-

Edsucat

BUTACA. — Cursi

á maslá. en

BUYO. ^Namat.- Manícá tiruray.

BUZO.

— Sumenep.

-

Magu-

tus.^

BUZÓN.— Pedtaguan na mga alamat surat. — Pagundasán na mga ig á natanguel. Cauquitán BUZONERA.



sa

ig.

c.

— Ganap. - Naganap á maruran. — Kuda. CABALGAR — Magkudá,

CABAL.

CABALGADURA. — Ayam .

CABALLA.— Seda

saca

á

bal

ulu.

á

á

tau.— Tau mapurui bansa.

CABALLETE.—Buungan.Liliungán.

CABALLO.-Kuda.-Yegua. Kuda á babay.



CABAÑA.-Pandimg.-Lauig.

CABECEAR,— Pedturatud.

— Caunután. — De

la

á igaán.

nu

Malengan.

CABELLER A.-Buc- Larga

— Malendú

mga mapuru cabizcaído.

ha-

ulü.

á tau.

— Padusun—Tadulsung. tanto á maslá. CABLE. — guen.

ó FIN.— Capusan. Cabo-punta.— Tuca. PuntaBagueTuca flechas.

CABO





— Capagauangá dagat. CABRA. — Cambing — Cambing á babay. Cabra peá cambing ó queña, — CABOTAJE. auang sa

tau.

CABER.— Medtuun-Mamin. cabellera.

i

nian.

CABECILLA.—Pangulü marat á

i

— Matigas CABIDA.— Caamin.—Calengán. — Kedtuun. CABILDO. — Cadtimuan na tay,

Tali

CABECEO. -> Cadturatud. CABECERA.- Ulunán.-Pancama.— Ulú

pa-

didu.

CABEZUDO.— Maitem

bias.

CABALLERO.--Makuda

mga

—Pangulu sa valay. — Cacaug. na

familia.

CABEZADA.— Tináli —TeCABEZAL.— Ulunán

pegkuda.

gulü.

CABEZA.— Ulu.— Cabeza de

i

buc.

CABRESTANTE. —Maquina ipamulu ó ipamuat sa maugat.

liguit

Pipis

vata cambing.

CABRESTANTE. cabestante.

— Como

— Maquina

ipamapuat sa maugat.

á



-

CABRILLA. siete

— Seda. — Las —

cabrillas.

(estrellas)

Balatic.

CABRIOLA.— Ketud.-Mbeketud.

— Canagayán.

CABRITO.— Vata

cam-

na

bing^

CABRÓN. — Tau

Mandangán.

á dayus,

— Marat.



CABRONADA.-Capegquiugá.

— Cadayusán.

—Caca cauán.

CADENCIA.— Capagayun. CADENILLA.— Linubid.— Tinali.

CADERA.-Tebing.— Uitán.

CADUCAR.— Yaua cauguet. lukes

sabap su

—Nabinasá

sa ca-

ma-

da.

— Mapupug. —Caer boabajo. — Nacaguepá. — —NauCaer boca — Caer de costado. — lug.

ca

Catimuan á ma-

dakel á panganup.

arriba.

tan.

CACERINA. — Puntir

á

Nacatakilid.-Caerse el agua las hojas de los árboles. Caerse el Penagatag. pelo. Kebatud á buc.-Caer-

de

panglii.

CACIQUE. - Dato.— Su datuá canu

mga ped

pen-

á tau.

— Tinagcau

Tagcau

— Tulisán.

CACHARRO.— Candi.

.

Ca-

lalau.

CACHAZA.-- Calanat.— Ca-

CACHAZUDO. —Malanat

á tan to. -Su tau macatana-tana.

CACHETE — Tampiring.

— dientes. — Kebatud á se n guipen. — CAFÉ. — Cajaua.— Dam á cajaua. — Cacajauán. CAFETERA.— Tablan sa jaua. — Pagapuyán sa los

Cafetal.

ca-

caunután canu mga tau á penbasuc. á pangangauid.



CACHO —Satebi.—Sabad CACHORRO.—Asü á maitú, asú.



CACHUCHA.-

a

cupia, á sapiu.

CADA. — Ngaga. — Cada isa.

— Cada

CÁFILA.— Cadakel-dakel.

— Calantar á madakel á — Taga- Africa. —

CAFRE. Babal.

CAGADERO.— Paguduán.— Dyambal.

CAGAJÓN.— Tay

á

mga

bi-

natang

Pipis asú.

Sacabias

jaua. tau.

CACHICÁN.— Su

— Ngaga —Ngaga



ca-

tana-tana.

— Vata

Rantay-rantay.

— Lantay-lantay.

CAER Ó CAERSE.— Mau-

CACAREAR.— Tumecac. CACAREO.- Catecac.

C A CO.

yad.

CADENA. —

CADUCO-CA-.Magán

CACAO.— Cacau.— Cacahual.

CACERÍA.

48

uno. dos.

dua.

CADÁVER.— Bancay.— Ma-

CAGALAR.— Tinay. CAGALERA.— Petaguembu. ren.

CAGAR .— Mudú.— Pagudü. CAGARRUTA.— Tay á cambing.





— CAGÓN.— Tangudu. caída.— Caulug.—Capugug. CAJA.— Cabán.— Baúl. CAJERO. — Tagiiicul sa pirác.

— Su

pedtagu sa

pirac.

CAJÓN — Cabán á maslá. CAJUELA.—Padidu-cabán.™ Máictec á cabán. Apug. Cal de ostras.

CAL.





— Apug

Sa pan á unga á kayo. CALABACERA.— Vaguet á babasal. Itadu na babasal. paguisu-

tebi á



CALABAZA.— Babasal. CALABAZAL.— Dam á

ba-

sa

mga

sa

mga

lisen.

CALCETÍN.— Ditar ay.

CALCINACIÓN.

— Capaga-

— CALCULAR. —

Icalang.

P"g-

Apuguen.-Membaluy apug.

Itunguen.

CÁLCULO.

CALDEAR. Paca

CALABOZO.— Bilanguan.— mga

CALCETA. — Ditar

Caantap.

basal, cababasalán.

Dalepa á

— —

Muntia na vató.— Vató mapuru tanto su alaga nin. Vató paras á muntia.

CALCINAR.

á bibi

CALA —

49

tau á bini-



Cacalang.



Pacarigan.

—langaán.

— — —

CALDERA.— Caua.— Maslá cuden.

— Cuarta — Taguán sa ig

CALDERILLA.

lango.

CALABRÉS.

-^ Taga-Cala-

maitem.

á á

bendita.

bria.

CALABROTE.— Iket

auang.

— Tali

na auang. CALADO.— Langung. -CaCalado de adortegueb. no Cauquir.



— — Taguán

CALDERO.— Cuden

— CALDOSO. — —

á

pu-

tau.

CALDILLO.

Sabau.

CALDO.— Sabau.

su-

Calabauan á Caldosa la sopa. Malingau á binubug. CALENDA ó Calendario.— Itunguen. Kitab á gay canu langun á Santos.

car.-Casucalán.— Cacaidán Mategueb.— Su-

CALENTARSE.— Palalang.

CALAFATEAR.— Cala-galan.

su gala-gala.

CALAMBRE. -Capaguindel.

— Capanegás

.

Cakrasán

CALAMIDAD.— Maslá

.



CALAR

meneb

i

.

Guineld.

CALAVERA.-Ubab

á hulú.

— Bungó. Dupang. — Ped— Paniubá. CALAVERA DA.— Tiubá. — tiubá.

Cadu pangan.

sabau.





CA LP:NTAR.^Pacayaun.

— Tirarang. — Papanig. lentarse la cabeza. ranguit.

Ca-

— Mara-

— Panengau. — Pedtulungán

CALENTURA. CALERO.^

su

apug.

CALCAÑAL.— Palu.

CALESA. -Carusa.

CALCEDONIA

CALETRE.-Su

ó

ÁGATA.

7

pandapat.

-

— Su

50

calendem. CALIBRE. Su caulad ngali

— — Su CALIDAD. — CÁLIDO. — Mayau. —Viento — Mayau —Mayau Tiempo sa lutang. pangalü.

casia sa

^

Bias, barang,

paras.

á

cálido.

cálido.

endü. á

CALIENTE.-Mayau.-Hierro caliente.



Putau á ma-

nga. Está

el

sol

— Mayau

muy

ca-

tanto

su

CALIFICAR. —Tutulen

su

cabarang, su cabias. Pepa-

yag su

atag-in.

CALIGINOSO. "-Malibuten. CALIGRAFÍA. -Ilmu sa cápanulat mapia.

CALINA

(niebla de calor)



Candulem.



Cáliz.— Su

paca-

Misa su mga Padi. CALIZO, a. Vató malcmú



mbaluy apug.

CALMA.— Malanat. —-Len-

á

CALUMNIA - Capanebú.Cacalinán.

CALUMNIAR.— Pedtabuán. —Manebü.

CALVARIO.

Pegcalinán.

CALMANTE. -"Gamut

cristo



á pe-



— Lañan

mga

CALZADO.

lanán.

pacauquit

á



su



carusa.

Talumpa. Calzado de tela. Talumpa á guiñes. Calzado de madera (zueco).— Talumpa á kayo. CALZÓN.— Salual.- Calzón corto.

ba

i



— Binuguis.— Maba-

salual

CA LZONAZOS. — Mapauc

á

— Talau.— Dalantag-in.

CALZONZILLO.— CALLAR.



Taga-Cal-

CALVO. Taupau. Maslá CALZADA.

pacana su caguedam á saquit. Faca-guenequen su

saquit.



CALVINISTA.

manipis.

sa

Palau á Cal-

minatay si Jesusabap sa sala tanu.

Bulung

catana



ú

vario

tau

gan-lengan.

menee.

— — Di

Salual á

Pedtana.

-Gu-

dtalu.

CALLE. —Lalan aden mga

saquit.

CALMAR

el

mar.- Lumen-

guen-^ Malenguen.

CALOFRIO.-Mayau.-- matcngau.

valay sa mbala á

Cayau.- Calor del Cayau sa apuy. Calor del sol. Cayau á



3enang.



liguit-in.

CALLEJÓN. -Lalan á padidu.

— Guegued

sa

CALOR.fuego.

á

gatas na bago minbatá.

vino.

senang.

CÁLIZ.

Mayau. Lu-

— Dalepa mayau. CALOSTRO. — Su muná gar caloroso.

CALVA.—-Upau.

senang.

liente.

CALOROSO.—

mga

á lalan sabap

valay inilibed-in.

CALLO.--B?quil.-^Betu palad á ay.

— Pamankil.

sa

CALLOSIDAD. —Catigas upis.

i



51

CALLOSO.— Upis



á matigas

—Mabetú. —Icam.

CAMBALACHE.

sa palad á ay.

CAMA.

Igaáii.

bi

CAMBIADIZO.

CAMADA.— Catimuaiiá madakel

á

Catimuan á

tau.



tan marat,

CAMALEÓN. CAMAMILA ó

— Cabaliauá.

-

Cadsam-

— Tandalin-

dalin.

CAMBIAR -Sumambi— Baliuanán. Cambiar el vestido.— Baliuanan su baleas,

Tabalic.

Camomila.Utan á

CAMBIAR— de pensar.—Na-



capiguin-Nacasendit-CamPembalibiar un objeto.

CAMÁNDULAS. -Cataliba-

uaná. Cambiar el techo - Baliuanan su etap.

Gamut

sa

tian.

pagamután.

CAMÁNDULA. Mana





Pasbi.

CÁMARA.— Maslá lusiid

cura.

sa

CAMBIO.

á valay.

bilic

sa

Cámara

os-

— Máquina pacaembal

mga

— Maped á

CAMARERA.

— Su babay

tau.



embarca-

— Dadabuncü — Camareta ó camarote en barcos — á padidü. ción

los

Bilic

CAMARÍN.- Camalig-Cayab.

CAMARISTA.— Su

—-Su

mantrí.

dayang.

CAMARÓN.—Udang.

CAMAROTE— Dadabungcu

— Padidú

á bilic sa dalem á maslá auang.

CAMASTRÓN. dalin



- Tanalin

Tas^acal.

asambí— Can-

CAMBRAY.— Guiñes

á ma-

puti.

CAMELLÓN.-^ Labú.

CAMINAR— Lumacau— Ma-

-

Lumalac.

cau.

á

casarigan sa maslá valay. Su babay á paguipat engu parasan-in su mga tuladán á Santos. CAMARERO. Su caunutan su mga panalagat á tau —Pedtagucur sa petaguan á ilau.

CAMARETA— de



galín.

CAMELLO.— Onta.

tuladán.

CAM ARADA.— Pagali átau. Ipagatuang.





su rosario.

Cadupanguen

ken.

su bangala.

CAMINATA.



Capelacau-

lacau.

GAMINO.-Lalan.-Cauquitán

CAMISA.— Bangala. (

AMISOLÍN. — Lambung

á

vata.

— Tagui—Mati baba. CAMOTE.— Ubi — Camote

CAMORRISTA. caguen.



~ Talingui. Camote de clase muy grande. — Gandalusa. — Camote de

rojo.

— — puc. CAMPAMENTO. ~

muchas hebras. Caludsac. Camote cajuy. Ubi ca-

nu

mga

Dalepa

sóndalo.

CAMPANA. car

la

> Banting.- Tocampana. Pupu-

guen su banting. Cauni

CAMPANADA.

sa



52

CAMPANARIO.— Bitinan banting

CAMPANERO.

sa

— Pembasal

CAMPANILLA.— Banting

á

CAMPAR.— Dumecá.-Nda-

— Mauná

sa ped.

CAMPEADOR. — Pedcabancatidaua,

sa cati-

CANCIÓN, -Bayug.—

Cad-



Peddalepa.-Lacau-lacau tatabun sa mga binatang.

CAMPEÓN.—Pagbantug

sa

catidaua ó catimbasa.

CAMPESINO. --Tagangauid

suc.



Taduán madaquel á lansuc. Pataguán sa ransuc.

CANDELERO.-Petaguán

sa sa lansuc. CANDELILLA.— Padidu á ransuc.

Taduán

lansuc



CANDENTE.

sa lupa

CAMPIÑA.— Cauladá

datar-

Caulad á lupa. Lupa. inculto — Benday. á utan. -Lantón.

— Campo — Dam CANA. — Buc á maputi. — Naguán. CANAL. — Cacar. — Canal he Kinumacal. cho de mano Hacer canal. — Cu macal.

CAMPO. -

CANALIZO.— Cacar

á

pa-

gueletan sa dua balet.

— Mbutudan.— CANANA. —Taguan sapan-

CANALLA.

Marat adat.

galú.— Uyut á paugalú.

CANAPÉ. --Cursi

CANlRO.— Pamuti. CANDADO.— Candado. CANDELA .--Lansuc. — RanCANDELABRO.

CAMPEAR.— Tucaun sa mga

malendü.

CANARIO.— Papanuc

á bi-

naning, panguni mapía. Taga-Canarias. (

.

ket.

sengal.

padidü.

tug sa imbasa.

— Sec-sec. Paca—Pamuti. CANCERARSE. — Pesaquit CANCER

sa sec-sec.

sa banting.

lepa.

CANCELAR.-Mada.-Yaua.

banting.

ANASTO.— Bitón.

—Balencat.

CANCANO -(piojo)



Lecag

CANDI

Gula -

(azúcar).

vató,

CANDIDATO.— Su gapa maslá á

CANDIDEZ.—

paga-

glal.

aputi.- Ca-

(

paratjaya.

CANDIL. - Palin.— Kulung. loesulü.

CANDILEJA.

Palitan.-Su-

á vaso. CANDOR. -Catilac á ñaua Tupi. La que lú

CANELA.—



Hojas Cadingac. de canela. Kemi. Color de canela. Xalás. Malapica.

— —



lac.

CANELO.-Kayo

— Pudit

á

á cadingac. Itadu á

tupi.



tupi.

C ANGE - Cadsambi .

baliuá.

cutu.

Pegcariga

putau. Pelanga.

CANGEAR.



.

— Cam-

Mbaliuanán.

53

Pedsambi.

CANTÁRIDA.

CANGREJO. --Ugagán. —El

— Cayumán.--Y muy grande. — Lagagán. CANGRENA.=Canamen. Pelanag. — Caleguem mayor.

CANGRENARSE.—

Pegca-

~

canamen. —Macaleguem -

guel

pedsengal.

guan sa

sengal

— Pelumusán.

— Maputi

á ba engu malipulug.

CANOERO.— Su

maba-

panguling

Buis.— Bayad á

isa ragun.

CANÓNIGO. mga



Padi.

CANONISTA. nes.

CANONIZAR,

^

su cánosu

buni-bu-

CANTIDAD.— Cadaquel. CANTINA .-Pendadanganen -^Panaguan sa

Madakel

i

buc

~

buc á máputi. Calugat

CANSANCIO.





arac.

CANTO DE MUCHOS. Cadsengalán. De uno. Caderenguen. Canto del gallo Pegcucú.

CANTÓN.—Pidjuru. Pasesengal.

CAÑA.— Tamblang. ^

gán.

CANO.

ni-en. i





CAÑAVERAL.-Catamblan-

kadusán ó su canapi.

— Cauquitan

sa

ig.

CANON.—Lutang.

CAÑONAZO— Cauni tang— Cambetu

sa

lu-

sa lutang,

CAÑONEAR.-Panimbaquen

Lugat.

A R S E— Malugat—

Maugat á

historia.

Cantar Dengalán.

sa lutang.

CAÑUTILLO.— Catia

lauas.

CANTAR. -Dsengal— guen.

CANTERO.-Panday á vató. CÁNTICO. Cadsengal

CANTOR.

— Ipayag

CANOSO. -Naguan

— Ca-

vatuán,

Matau

mga

CANORO. -Mapia

tando

ga

canu

Glal

pedtuntulen su

CANS

CANTAZO— Tipasen— Pan-

Sengal.

sa auang á canoa.

ngaga



sengal.

á buc.

á buc.

CANOA.— Auang

CANON.—

ó cantarína— pendenguel Di á gueneguin di

CANTERA.- Calang

Calumusán.

CANO, NA.— Naguan

da

ig.

Su babay

lani,

canina.

penden-

— Su

gueneguin sengal. CÁNTARO.— Kalalau - Ta-

Bituun--Ca.

CANILLA.-^Cudul. CANINA. Tay asu.— Hambre

—Di

CANTARÍN.

CANTATRIZ

Pelanag. =Luraanag

CANÍCULA.

pagamu-

tán-in.

el

.

^ Saca-bias

á malanap-lanap,

ConPenderen-

CAÑUTO.— Sauanay.

muchos

CAÑUTO,





á ma-

gueguet, á padidu.

de caña. —Sauanay á tamblang.



CAOBA. —Kayo

54 á mapia su

provincia.

CAPITALISTA.— Pegcauasá

paras.



CAPA.— Malum. CAPACIDAD. Cam in.

CAPADOR.

— Cadtun

-

—Pangangabat.

— Pamangaua CAPAR.

mada-

CAPITALIZAR.-Pembaluy á pirac su

PAPITÁN.

sa urac.

Magabatán-Yaua

~

á tau. Tau aden quel á tamuc.

ped

tamuc

— Caunután

su

Capitán.

in

CAPITANA.— Caluma na ca-

su urac.



CAPARROSA. - Caparosa. CAPATAZ. - Casarigan ó

pitán Su auang pacaunutan sa mga ped auang.

mga pan-

CAPITANEAR -Mangulu-

gangauid á tau. CAPAZ. -Maulat.-Mapacay. CAPAZO. - Balencat— Cam-

CAPITULAR.— Talad áped-

su pedsugu canu

pilo.

Magaunután. taná su cambunua.-Papiaán su mga pembunu á tau.

CAPCIOSIDAD. -^ Cagacal.

CAPÍTULO.—Sabad

CAPCIOSO.— Tagacal-Pam-

Sabagui. CAPÓN ó Inabatán Inauaan su urac. CAPORAL.— Pangulu.

Sapiu á cardenal Calipunguet á maslá. CAPELLÁN. Padi canu





cristianos.

CAPELLANÍA. á mga Padi.

— Macaatag

CAPILLA. — Simbán didü.

CAPILLO.

—Cupia

á

pa-

na bago

inimbatá. sa nguirung.

CAPISCOL.— Mudin-Su

cau-

nután sa mga pandequir mesquit Su caunután sa mga pedsengal sa Sin-

sa

bán.

CAPOTE.— Malum —Lambung.

CAPRICHO.— Caquiug

á di atagui benar. Caquiug bu. CÁPSULA. Panguelü á ucab-cab. Puntir á mata-



guan

sa

mga

panguelú

CAPTAR LA VOLUNTAD.



Pacapián su guiuaua na

ped.

CAPTURAR.—Bilanguun. CAPULLO.— Valay á

á

uled

paguembal sa sotra



Pusu na kayo.

CAPITACIÓN.— Cabaad bayadán na ngaga

CAPITAL.



LiPT.h-r'nr)

CAPIROTAZO.--Sarampong

tau.

á surat

CASTRADO.—

butud.

CAPELO. mga





sa

isa á

Puunan canu andegang-un.— Ulu sa mga ingued.— Ulú sa mga reino,

CARA.— Bias. Paras. CARABALLA.— Carabao

á

babay.

CARABAO. —Carbau. CARABINA.— Sinapang.— Timbac.



55

CARACOL PEQUEÑO,

CI-

LINDRICO. —Banisil-- Regran-

— Bagunguen. CARCACOLEAR.— Mlibetlibet — Lambi — Iambi. de

CARÁCTER. Su atag



Palangay

ngaga

á



isa á

tau

— — gadung—Varna

CARDENILLO. ñanig

CARAMBA!— ¡Ay!

galáng.

CÁRDENO.— Mambaneg,— Paras á baneg.

CARDIALGÍA

CARAMELO. Mamis

CAREAR.

— Caramelo—

¡Ilain ka!

á maputi.

CARÁTULA Ó CARETA.

—Sapeng

CARAVANA. madakel

—Catimuan

Diablu.

sa bias

á

tau, pedlacau

á

silan sa isa dalepa.

CARAY

CAREY. CARBÓN. — ó

á pi-

nanguiau.

Saquit

á

— Mamaguidsai — sa benal.

tau

Mamalidsa su mga tau á sanguran, pacapayac su benal

.

CARECER.- — Mada. culang.

CARENCIA.



— —

Cada.

CARESTÍA.

-

Culang.

MaCa-

— Ca-

—Sepang CAREY — concha — C^RGA. —

CARETA.

sa bias.

Diablu.

CARBONERA.— Pedtaguan sa uling.

Se saca de de las tortugas. Luían. Auid. Carga de Capananguid. Sisig.

la

CARBUNCLO.— Ti

ámarat

á tanto marat.



Su taguan CARCAJ. mga gasa ataua pana.

CARCAJADA



sa

Cadagay.

adtecak. Reir á carcajadas. Pedtecakan-kan. (

CARCAÑAL— Palo. CARCPXAJE.

— Sucay

binilangu sa caliü

embarcaciones.— Ruran

las

ó luían avang. CARGADO. Nategueb.



CARGAMENTO. mo

—Lo

CARGO. na ni-

lán.



Casarig.



CARCELERO.— Su

paguibilanguán.

CARCOMA.— Bubug. CARCOMER .— Bubuguen. CARDENAL.

— Mapuru

CARIARSE.— Maredag CARICIA.— Catayác,

su



BuMatayac. juk. Acariciar. CARIDAD.— Calimu. Cape-



dj.

á

Caini-

tuman. Glal.— Capendatua. tulán,

mga

mis-

que carga.

CARGAR.— Mauid.-Musan

CÁRCEL.— Bilanguán.

pat sa



pacarguen su alaga.

Uling.

CARBONADA.— Sapú

— Pedsá

mga

su

.

culang.

—Sisic.

bi-

Buring á

caslaán.

CARAJAY— Caraj

mga

Pontífice.

CARDENAL.— Baneg.

dondo y un poco mayor.

-Lambuay — Caracol

Sumo

canu

mantri

Padi,

CARIES.

— Cardag

sa tulan.



56

CARILARGO, GA.-Malendü

bias.

i

CARILUCIO.



Matinang

á

bias.

Maitem á

bias.



Capia

i

-Cainguinaua.

CARIÑOSO, SA.— Malimu. Pelilimu.



Malilini sa

guinaua, engu su bitiara. Matiburon á bias.



CARIRREDONDO.

CARITATIVO.— Mapedi.— Sanca, Sancaán,

(jadear)

Pedsancá.

CARMENAR.— el

abacá.—

Tandán. Para

los

— Pan. CARN/\JP1 — Sapü á tinusán. CARNAL. — Su macatag sa peces.

— Cangulula

marat sa

la-

uas.

CARNE. — Sapu. — La fruta.

la carne

— El

CARPINTEAR.— Papandaypanday.

CARPINTERO.— Panday

carne

del pescado. Sa-

hueso.— Tagley. CARNERADA. Satumpuc



ya marrasay sa

lig.



Lana de

carnero. --Bumbul á



bili-bili.

Ualay

pendadagcoang sa sapü. CARNICP:R0 Su penda dagan-dagang sa sapü.



á tanto

nin.

CARRASPERA.

— Cacrang

Liguegán.

CapegCápalalaguy

(corrida).

— mga CARRETA. — CARRETELA. — — CARRETERA — CARRETERO. — —Pamangbal — Penguyut CARRIL. — cambang. sa

kuda. Carusa.

Bangun-

bangun.

Carusa.

á

maslá.

Pedlula-lu-

sa ca-

Lalan á carrosa

sa tirican á putau, taman sa lalan-in putau manem.

CARRILLERAS.—

á

Bangat.

Tali su sapiu.

CARRILLO

á bilibi.

CARNICERÍA.

á

kayo.

rrusa,

— Kulabut. —

CARNERO.—Bilili.

sa

surat.

lanen.

CARNAZA.— Cnmalaput.

pu.

alaga.

Lalan

sapu. Pedlalatug.

CARNALIDAD—Capalatug

la

i

CARPPZTA.— Talpi. CERPETAZO. — Catagac

CARRERA

Aguden.

CARNADA.-Paan— Para el caiman.

sabud

CARRACO.— Lukes

Malimu á ped.

CARLEAR

de

pali.

CARO —Marguen.— Mapuru



CARIÑO.— Calimu



— Pegcakan CARNOSIDAD. — Su quidepü canu CARNUDO — Masapu— Maá sapü.

.

CARINEGRO.— gay.

-

carnívoro.

Caredag su ngipen.

Su mga

(los

carrillos).

pipi á bias.

CARRILLUDO.

— Sacama-

—Masabud CARRIZAL. — guen

á pipi. Catiugauán.

Camasauán.

CARRIZO.-Tiugau.-Masau.

— — CARRO. — Ipamaguyud. — Carrizo espeso. bung á tiugau.

Mara-

Carro de arrastre sin ruedas.

— Carrusa.



CARRUAJE.

Carrusa.



Llámanle también Bangunbangun, tomando la parte por el todo; pues bangunbangun son las lanzas del carruaje ó carro.

— — Alamat — CARTABÓN — CARTA.



misiva

ó

Carta

Surat.

para

enviar.

surat.

Taques.

Mistal.

CARTEARSE.— Sumulat sa malipes



Pepacauitá

sa

CARTEL. — Udang-udang.

CARTERA.— Talpi. — Pedmga

almat surat.

CARTERO.— Pamaguun

su

surat. — Imamplang. CARTILLA.— Mucadán. CASA.— Ualay. — Casa de piedra. — Ualay á vato. — Dentro de casa. — Sa lusud á ualay. CASACA.— Bangala — Ben-

— Tungcaling. — Gulungán. CASCABELEAR— Pedtum— Pedtagueteb. — Penpis.

dadap

CASCADA.— Caudsul

—Su

CASACÓN.— Malendü á bengala.

— Naumán á — Lauán CASAMIENTO .— Capangaluma. — Cauing. CASAPUERTA. — Tuquiab

CASADERO.

balik.

bengala



ig.





guisen.

CASCAJO. - Lagasán.— ^atimuan sa mga madidec á vato.

CASCAR.— Paran.— Upisán, CASCARA.— Upar.— Ubab.

CASCARON— Upis alemán. Upis á urac.



Casco de la uas a auang. Ubab á ulú. cabeza. Bungú. Cascos ó tiestos. Rupet á cuden.









C A S E R I O.— Caualayán.— Catimuán á mga valay

CASERO, A.— Kigcuán valay.

CASI.

sa





Pegkesán. Pikesán. Paidu sama ú masaut.

CASILLAS.— Diambán.-Pa-



CASPA. Caread ."Quegang. iCASPITA!— ¡Abaa! CASQUIBLANDO, DA. — Malamec

Padidú

á

á canucu.

CASTAÑUELAS.- Kab-kab. Pagapag.

CASTELLANO. — Casi.a.— Basa

CASAQUILLA.— CASARSE.

á

pacaudsul á ig. CASCADO. Buguís. El que tiene cascado.-^—Bu-

guduán.

gala á casila.

balik.

Mangaluma.

CASCABEL.

CASCO DE BARCO.— La-

surat.

taguan su

57

casila.

castellano.

— Viste

á

— Pacairing

lo

sa

casila.

Macáuingan.

CASTIDAD.— Catilag 8

á gui-

en

ndiUdi.'^ Kasucsián

58

ma-

CASTIGAR.— Supacán -Er. gaán ó regaán.

— Sinupacán. — Caergaán. — Pinahukum CASTIGO. — Ergá ó caregá

CASTIGADO.

.

i

—Sucsi —Su magtingkel canu mga

caquiug á marat.

Auaán

á

CATÁSTROFE.-Maslá caukit á marat. ía.

— Tiuba á mas-

— Cailangan.

CATARRO.— Sakit engu sa

sa

ulü

Lemesá.

lig.

CATAVENTO.— Pekipal.

ó Calegá.

CASTILLO.— Cuta. CASTIZO, ZA.— Da simburin Da Sang-in. CASTO.- Matilac guinaua.

CASTRAR.

— Kulaput —Lapet á mata.

CATARATA. mata.

layo.

~ Pagabatán.—

CATECISMO.

— Catecismo.

— Macadam engu palacala. CATECÚMENO — Murit ca-



nu mga cristiano. Su pepaganat sa catecismo

CÁTEDRA.- Digo.— digo. CATEDRAL. — Simbán á maslá engu mapia su paras

su urac.

.

á inabaá nauaán su

CATEDRÁTICO.— Guru. CATEGORÍA.— Su capuru,

CASUAL.-Salac— Nasalac. Da tibabán. CASUALIDAD.~Da tibaba. — Da matau sa casabap.

CATEQUIZAR.-Turuan.—

CASUCHA.— Pandung.-La-

CATERVA DE GENTE.—

CASTRÓN. ^Bilibili tán.



Bili-bili

su bangsa nu tau.

urac.

mga

tau

Cadakel á

uig.

CASULLA.^ sa

Manuru sa catecismo, mucadam engu palacala, canu

mga

Casulla.-Ditar Padi amay ca ped-

terva de

puc

mga

tau.

animales.

—Caterva

Ca-

— Tum-

de moscas-

sambayan sa Alatala, sa mapuru á cadsembayán.

CATITE.

— Pacubulán. — Dalepa

CATOLICISMO.— Catimuan

CATACUMBAS. — Tampat.

nu binunu su

mga

cristianos

capir

andang á gay.

CATALÁN.-

Taga.— Cata-

luña.

mga

lagau.

— (pilón

de azúcar)

—Pasu, —Buyung.

nu langun á benal cristiano, labi á dua kati á tau. CATORCE.— Sa pulu engu pat.

CATALEJO.— Talumpung. CATÁLOGO. — Ipaguitung su

Madaquél á

CATORCENO. engu

— Icasapulu

pat.

CATRE.— Igaán.— Cantil.--

ngala.

CATAPLASM A —Idepil— .

Idequet

CATAR. — Taamán.— Guedamán.— Tepengán.

Si tiene quitero.

armazón de mos-

— Pangan.

CAUCE.->Lalan

á ig.—Laguilayán.-Pagundasán á ig.

59

CAUCIÓN— Sapai.-Casabenar.

CAUDAL

—Tamuc—

Acan-

— Aden madakel á tamuc. — Pegcauasá. Caudales — Su mga

dalado.

pirac.

CAUDILLO. — Su caunután. — Su pangulu. CAUSA. Gasabap — Atag-



in



C A U S A L. — Casabapan.

na mga

bantay á binatang. CAYMAN.— Buhayá. CAZA. Capanganup.



— Su

saladeng, su mga babuy, su mga papanuc á palau.

mga

CAZADOR -Tanganup



Su panalubá sa mga binatang, sa mga papanuc á palau.

CAZAR. -Manganup.^Man-

Capunán

CAUSTICO.—Dengan.-Len-

gati.

CAZCARRIA.— Buttá á pan-

gan

CAUTAMENTE.-Maguingaten.

CAYADO.—Balala

— Manguilam.— Masan-

guila.

CAUTELA. — Capaguingat. Canguilam.

CAUTERIO. su rugu.

— Ipamampan

—Ipamacadegcá su

rugu.

CAUTIVAR.— Biag.—Mamiag.

CAUTIVERIO.— Cabiag.



Capangulipen

CAUTIVIDAD.— Cabaluy ulipen,

— Cabiag. — Cabilan-

Nabiag.

— Ulipen.

CAZO.

ditalen, sa

mga

bum-

binatang.

— Cauali. —Paidu

i

cu-

den.

CAZÓN.— (Pez.)— Pagui. CEBADA. — Saca-bias

lumi-

gas á utan, mana su palay, peken su mga kuda. CEBAR. Pacasabuden.. Paanán. CEBvj. Ken canu mgaayam Cebo del á pacasabuden. anzuelo. Panan. CEBOLLA. Lansuná.













Ma-

gasada.

CAVERNA. -Tacub. Liung. CAVILACIÓN— Catademan.

— Capiquir— Caguiling-guiguinaua.

CAVILAR.



Mamiquir.

Mamandapat. CAVILOSO.— Su pat á lalayun. quir-piquir-in

.

Pinamulaan na ^mga lansoná.

— Babuy á midcasa— Ayam á nacasabu-

CEBÓN.

CAVAR. -~ Manancul.—

i

bul á

CEBOLLAR.—

guun.

CAUTIVO.— Nabilanguun..-

ling

dequet sa



pepanda-

— Su

pape-

bud. den.

CECIAL. —Seda CECINA. - Sapu san.

—Sapu

á nagangu. á tinamu-

á nagangu.

CEDAZO.— Sisic.—Ayac. CP^DER.



— —

Ingay. Mingay. Ceder ó convenir con lo que otro quiere. Masurut i guinaua. Ceder disminuyendo lo que tiene.-—





6o

— Su

Culangan.

CEDRO. — Saca mapuru á

CÉFIRO. Endú



kayo

bias á

tanto.

— Endu á sedapán.

nalidac.

CELSITUD. - Su

á salatán.

—Mapisec.

CEGUERA. — Saquit sa mata.

Su

.

Dar

á

bi

lay.

i

ki-

— Maguipat.—Inga-

CELAR

— Pedsanguilá Pamanguilam. — Dalpa na CELDA. — tan.

Bilic.

á valay.

tanto.

~ Tanto

ía.

mga ped

á tau.

CÉLEBRE.-.Nabantug.-

gabi.

CENCERRO.— Paidu

CEREBRO.

ó

-



Cagayás.

Languit.— Taga

languit

CELESTIAL.—Pun

— Taga

sa lan-

sa languit.

CELIBATO. — Cabetad

mga

tau

CÉLIBE.

--

i

ban-

ting.

CENEFA.— Licus. CENICIENTO.-Mag-au.- Caumbi. sa languit sa liuauau sa ulu ta.

CENIZA

Au.— Umbi.

CENIZ AL.~Taguan sa

nu da mangaluma. Su da caluma nin.

umbi,

sa au.

CENSO.— Buis. CENSURA. — Icapayac malat engulula sa

sa ulü. CELERIDAD. ~~ Cagaan.

CELESTE.

Cenáculo.—

Buttaán.

Nasalbu.

—Uteg



Igabi.

CÉNIT. ~ Capuru

—Pacaslaan su gay á mas—Celebrar, alabar á uno. —Masalbu. — Imbantuguen

guit.

ó el seTalebeng. Pengabi. Paniea-

CENAR. - Manigabi.— Pen-

CELEBRAR UNA FIESTA.

CELEBRO

Ilebeng.

CENAGAL. — Lanangán.—

á ca-

pabantug.

canu





Pegkananan.

tau sa dalem á lusud

CELEBÉRRIMO — Nacasal-

- Lebengan.

-

CENÁCULO.-

kilay

CEJUDO.— Marabung

bú á





entierra

pulturero.

CENA.

kilay.

capuru bangsa.

i

sepultura.

El que

.

CEJIJUNTO.— Marabung

mga

casia

CEMENTERIO.

— Calacap Cabutá CEJA. — Kilay. — Entrecejas. —Edtumegán á

sa lauas.

celosía.— Sinalencat.—Si-

CEGAR.— Malacap.— Mabutá.

matilag sa ñaua, ma-

manem

tilag

sa

palinta

nu sumo Ponfice, ca caargaan su antu á tau á engulula maya. CENSURAR la vida de otro. Minbitiara macatag sa parangay á ped á tau. CENTELLA.— Parti.— Lati, Caer centellas.—Pegparti. -



Pedlati.

CENTENARIO,- Caganap magatus á ragun.

— —Babuy

6i

CENTESIMO.— Su

icama-

á babay.

C E R D O.—Babuy.— Cerdo

gatus.

CENTINELA.— Bantay. CENTRO. Sa luuc. CEÑIDOR.— Pamiguis.

cebado. "Babuy á masabud.

— Cerdo marrano.— Tudu á babuy. Cerdo de monte ó — Babuy á palau,

CEÑIR.— Iquetan. CEÑO. — Carimeng.

jabali.

CEPILLADURAS - -Ubang. CEPILLAR la madera.

—Pedxung-xung.--La ropa. —Pelasin.

CERNER.— Mamasiri. C E R R A DO. — Naladen.— Napintuán.

CERRADURA.—Cunsi.-Galed.

—Lantay-lantay

.

de madera. --Xudxung. —Cepillo de ropa.

CERRAJEAR.— Papendayán

— Palad-palad.

CERRAJERO.— Pandayán

CEPILLO CEPO.

— Patung.— Pangao. —

Bilanguán. Taru.

CERA.



labra-



Masiquen.



sin sa

CERCADO.—Aladen.— Lancat.

CERCANO.

~

Masiquen



— Mababa pagueletan. y CERCAR. - Magalad. — Lumancat. ER CENAR — Maitong. — Di mauatán

sin.

C

Tampadán, Maculang

su

pamasán.

CERCIORAR.— Isabenar. — Tuntulen su

benar.

— Ma-

catanto-in.

CERCO. -Alad.— Si

es cer-

co de solos

palos atraveLancat.

CERDA.— (Pelo.) kuda. — Bug

Icug

de

—Mauatan á lupa.— — Mapuru palau. Cerro — Cerros ó cordillera de montañas. — Palauanán.

Ubeda.

ubay.

sados.

puerta.— Pintu-

Makilás-ilas.

CERBATANA. ^Sumpit. CERCA.-

la

— Cerrar un solar.— Magalad. — Aladen. CERRIL. — Maila. — Babal.— un.

CERRO.— Palau.— Cerros

mut.

á

putau.

CERRAR

— Cera

Lansiic. Pan de cera. Valay á batiocan. CERATO. Saca bias á gada.

á putau.

sa á lig sa kuda.



a^to.

CERTEZA.— Benal— Catauan á

tanto.

CERTIDUMBRE tanto.



guinaua

—Benal

Cabenalan

á

canu

ta.

CERTIFICAR.-Pambenalen.

—Nauaguibán.

CERTÍSIMO.-Tanto

CERVATO.— Vata

á benal. á sala-

deng.

CERVIZ.— Tengú.—Ulú. CESAR. — Degká. — Dumegká.— Dumenguel.

CESIÓN

(de sus bienes).





Iningaysú tamuc-in. De su empleo. Isambi su glal.— Tagac su glal



62

CÉSPED,— Lupa nasepengán

— Rebán. cía. — Tulán sa

á biton.

uitáti.

CIAR.— Sumunut— Magbalingan.

CIÁTICA,— Saquit sa uitán. CIBERA.— Upa.— DenguenTan-

CICATRIZAR.— Macapia CICLÓN.

su

— Baguio.— Subu-

subu.

CIDRAS.— Pega-capay a. CIEGO. CIELO.

—Lacap. — Pisec.

—Languit.

- Cielo ra-

so — Paga. CIEMPIÉS.— Layupan. CIEN. — Magatus. — Doscien— Duagatus. tos.

CIENCIA. -Catau.—Ilmu.— Cadcasabut. CIENO.— Butta Leput.

ó budtá.— ilmu.-

á linabül-

CINAMOMO.— Saca

cien)

—Ma-

gatus.

CIERTO.— Benal. — Benal

á

tutu.

CIERVA.-Saladeng á babay.

CIERVO.— Saladeng.— Ciervo de cinco ramas en Lupangán. cuernos.

— CIERZO. — Utara. — Endu

los

CINCUENTA.—Lima



pulu.

Cincuentón. Su masaut lima pulu ragun sin sa duna. CINCHA Kintás. CÍNGULO.— Pindi.-Angcol.



CÍNIFE.

— Taguenec. — Cíni-

grande. -Teguenec á carabau. El que molesta de dia negro. -Taguenec á

fe





CINTA.



Libed.Palanán. Pamiquis. Este es propia-

mente



cinturón.

el

Pamiquis.-Libed.-

Pindi.

CINTURA. — Casadán. —Los huesos Ima.

de

cada

lado.

CINTURÓN.-Pamiquis.di.



Pin-

Ancol.

CIRCUNCIDAR.-Manarem. —Pacaislam.



á

CIRCUNDAR.—Ilibeten.

á

Su CIRCUNFERENCIA. casia. —Su calendú engu su

Pagaladen.

Quiblat.

CIFRA.— Tanda.— Sulat

bias á

kayo, magulag á mamut.

CINTO.

Padcacasabut.

(como

CIMIENTO.-Itadu

babuy.

CIENTÍFICO.— Taga

CIENTO



Itadu á cota.

pali.

pali.

lang á maquina.

CIMA.-Puru á palau.-Tuduc. Cima ó fin. Catapusan. CIMARRÓN.— Maiia.— Marguen ipecuá.

denguen.

CICATRIZ.— Baleng.— da na

— Pedsigupán. CILICIO. — Pamekes á tenequen. CILINDRO. — Putau ataua kayo á matiualu. — Pamamarlo.

á után.

CESTO. — Binbingan



paguitung.

CIGARRO. —Sigupán.-— Fu-

macapal.

—Curis



á ilibeten

63 sa etap á valay.

su malipulug.

CIRCUNSPECTO.— gangan.

Maun-

—Paman-dapat. — Cau-

CIRCUNSTANCIA. quit.

— Su

calibet

engulula.

CIRCUNVECINO

sa

ta

— Sacain-

gued.

— Lansuc tanto á malendú engu masía. CIRUJÍA. — Su capagamut sa mga CISCO. — Buling á marumi.-Armar un cisco. — Papandadupá CISNE. — Saca bias á papa-

CIRIO.

pali.

C LAR E AR.— Matibuas.— Mbaliuanag sa sebangan.

CLARIDAD.-Liuanag.-

CLARO.— Maliuanag.— Evidente.— Mapayag su cabe El cielo claro.— Bali-

nal.

uanag su senang.-Pelo claro. -Cupauan —Palay claro.

—Macadalaguen.

CLAVAR.— Itutuc— los

Clavar ojos.-Pedtunganganan.

La lanza. — Tumbuc. — Mbunxud.

CLAVAZÓN.— Su nu

nuc, maputi á tanto.

Cali-

uanag.

mga

Palos

cadaquel

tuctuc.

— Saca. — bias

CISTERNA.— Cataguán á ig.

CLAVEL.

CITA.

pamumulaán, ámaulag engu mamut. CLAVÍCULA.— Tulán sa pu-

— Talad. — Catauag. CITAR. — Tauaguen. — Tandaán su gay.

C í T AR A.—Kotiapi.— Ulu-

CIUDAD. — Ingued

á laleb.

CLAVIJA.— Tuctuc- Clavija

ngan.

CITERIOR, — Tampar

ru

á

sin.

de guiutarra. Pamalang.

canu

CLAVO.— Tuctuc. CLEMENCIA.— Capedi.—

CIVILIZACIÓN.-Catuntay.-

CLEMENTE.- Mapedi.-Tu-

CIVIL.

mga

— Su

á maslá

magatag

Capia guinaua.

tau sa ingued.

Capia i engulula su tau.Cabaluy mapia su palangay.

CLAMOR.— mar.

Lendag.—

— Lumendag.

Cla-

mabang

sa ped á tau. tau á ped á magaubay ta, cagui-

CLIENTE. — Su mga na aden atag-nilán.

CL)E:NTELA.— Cadaquel

CLANDESTINO.-Calitabun.Pagmaán. CLARA. (de huevo) Maputi canu lemán.— Maputi á urac á manuc. Luna cla-





— Talama. — ulan-ulan á — baliuanag. — Tela

ra.

clara.

Maday.

manga

tau

á

sakitanu, ca aden atag-nilán.

CLIN Ó CRIN.— Buc sa ayam.—^De puerca. — Banucag á babuy.

CLOQUEO.— CapanguetecCapanentec.

CL AR AB O Y A - Paliuangán .

á

magaubay

CLUErA.— Pelendem.

64

COADJUVAR.— Pedtabang.

—Magamung.

CODAZO.- Sicuun.—

Casu-

gat á sicú.



CODEAR .— Manicü. — Bale-

COALIGARSE.— Magamun.

begán su mga sicú. CÓDICE, Saca-bias á surat CODICIA. — Caquiug á tanto

COALICIÓN.—

Casurutá.

Catalad.

— Masurutá. — Papagayun.

COBARDE.— Talau.i

Paidu

COBARDÍA,— Catalau.-Cai

— Inidalung.

COBRADOR.— Panguetuc. COBRANZA.->Capanguetuc, Manguetuc.



paán

COCEAR. — Sumipa, sipaán. COCER.— Malutu.— Pagapu-

— Dumidi. COGIDO — Nalutu.— Nadidi. COCINA.— Dapurán — Tuláng. — Pagapuyanán yán.

COCINAR.— Magapuy.- Mapamaga-

— Palulutü.

COCO. — Niug.—Unga

á

niiig.

COCODRILO.— Binatang ya

paras

mana

nin

buhaya.

COCHAMBRE.

á su

— Marsic—

Madú.

COCHIN A. -(cosa)á tanto. "Marsic.

Bugseng

— Puerca.—

Babuy á babay.

COCHINO, NA.— Marsic— Buseng á

tau.

ped á

— Pegquiug

calabauan su tamuc. CÓDIGO.— Catimuan na sugu á inisulatán.

CODO.

á

mga

Sicu. telu

timan

á Personas sa Satísima Trinidad, da punan da den ma-

ne m capasadán.

COFRADÍA. mga sa

-

Catimuan á

tau á mapia,

sabap

pagamal engu pedsam-

bayan.



COFRE. Taguan sa ditalen. COGER. — Cua.— Cumua.— Camaquen.-— Tumapic.

COGNACIÓN.

calutü.

puy.

CODICIOSO.

COETERNO.-Su

COCEADOR.— Masipa.— Si-

Su

sulat

COETÁNEO.— Parangán

Panguilay su mayad-un COBRE.— Galang. COCCIÓN.— Capaguilutu

COCINERO.—

Manamuc—

salacau á sulat.

COBIJAR .—Sapengan.~Ilin-

COBRAR,—



Miug á calabauan sa tamuc.

CODICILO.—Su

pandapat.

COBERTERA.— Saoeng. dung

sa tamuc.

CODICIAR.

guinaua.

baba



— Calusudán.

Capagari.

COGNOMENTO.— Lanu. COGOLLO ,~Umbus.-Tunas. COCOMBRO.— Saiku. COGON,— Gui. COGOTE.— Tengú, COHECHAR.— Dupanguen.

— Magacal. — Pagampiten

su malat.

COHECHO.-Cadupang.-Cagampit su malat.

COHETE.— Coitis. COINCIDIR.— Macasumbac.

65

—Masurutá.

CÓLERA (enfermedad).-Mu-

COINQUINARSE.- Caburin. gan.

COJEAR.- Timbang-timbang.

— Timpang-timpang.

COJERA.— Calepü.—

Catim-

bang-timbang.

— Ulunán á parasán. — Timpang. — — Tiud. — Nalepü. COL. — Saca-bias á kamu. —

COJÍN.

COJO.

^Piang.

Utan á pamulaán.

COLA

——

de animal ó ave. Ikuc Cola para pegar.



Ideket,

COLADERA.— Ayaca.— Sisic.

COLADOR.— Sisic. COLAPEZ.— Ikuc

á seda

Padás.

COLAR. —

Cayaguen.





Sisi-

á maca-

COLCHÓN.— Tilam.— Si muy grueso

es

se llama cama.

COLEAR.— Pedtapes-tapes sa ikuc.

COLECCIÓN.

— Cabuntur

— Cadtimuan. á paguisupan

Puli-puli.

COLGADOR.-Bitinán,-San dangan.

— Sambiran.

COLGAR.-Isayad.-Bitinen. Sambir.

COLGAR

por el cuello.— Cabeza á Iguetan sa lig. bajo. Binadug.





CÓLICO.— Muta.— mudú. COLICUAR. Tunaguen.

COLIGARSE.—

Pagagayun.

—Mimbitiara. — Masurutá. COLINA. —Palau á mababa, Tatac. — Bubung. maslá

i

guinaua.

á mga-

batiocán.

COLMENAR.— Cataguan

su

mga valay á batiocán. COLMILLO. — Panayau. -De jabalí.

— Xungay.

COLMO.— Nacaluntú.— Ca. puru canu langun.

bias-bias.

COLEGA.— Ped gali.

COLEGIAL.

tau.— Pa-

COLOCAR.— Ibetadan.-Ita-

— Canacan á ng-

Colocar Idtaquená. gu. encima. íbetadan sa liuaColocar dentro.— Luuau sudan. COLOQUIO.— Cambitiara.

á

caleben sa colegio, ya nin paganat bias-bias á surat. COLEGIO, Su maslá á valay, aden madaguel á vata engu manguda á tau, paganat silan pinsannguein quiu-



silán.

— —

COLMENA.— Valay

pal.

gan





COLMAR. —Penuun.—Ingay

guen.

COLCHA. — Cayap





Indignación. ta-modú. Calipunguet. Masaquit sa COLÉRICO. muta-modú, Malipunguet Maranquit. COLETA.— Buc á malendú

nilán

engu magamal









COLOR.— Varná.=Parás. COLORADO.— Mariga.- Hierro colardo por Migcariga.

el

COLOSO.— Tuladan 9

fuego. sa

pa-

66 maslá á tanto. COLOSAL. Calabauan á masls COLUMBINO.— Paras á malapati.—Miguiring sa maras



COMBATIR.

Mbunuun.—

— Pia-pian. — — Macasurut

COMBINAR. Aturen

COMBUSTIBLE.—Matutung.

lapati.

--

Pembunuá.

—Malemú

catutudán.

COLUMBRAR. — Kilalán.— COMBUSTIÓN —Catutung. Sandenguen. — Nunuáng. — COMEDERO.—Vide

r^-

COLUMNA.-

— Pulaus

Pulaus á vato.

á bata. -^

COLUMNARIO.

Aden

á

pulaus-nin.

COLUMPIAR.™ Kucunguen. —Cuyung-cuyung.— Cuyunguen.

COLLADO.— Lepag.-Pilpacán á palau. COLLAR,— Patuyu. COLLARÍN.— Padidü á pa-

COMEDOR .— Pekenan.- Dalepa ú peken su

mga

tau.

COMEDOR, RA.— Busau.— Melegued,

COMENSAL. —Ipagatuang. COMENTAR.~Tutulen.-Gu-

tuyú.

COLLERA.— Patuyu.-Balig. COLLÓN.— Talau.- Pangan-

— —

libet sa

.

mga ingue.d

gumgum.

COMARCANO.

—Na-





COMBARCANO.— Su



mped

magauang. Su mga naguedá sa isa avang, COMBATE.—Su cambunua. Catimbaquen.- Capetimbaca COMBATIENTE. Pembunu. Pagampet. Panga-



~ —



surat.

su caembal.

COMER.—

Peken.— Kumán.

Makan.

COMERCIANTE.-Peddadagang.

COMERCIAR.— Pendagán

ó

Peddagang.

Taga-ingued. Paguubay á dalepa. Talaingued



gudán su daiem á

COMENZAR.— Puunán. Mauna

guilec.

COMA.— Idegam. COM A DRE. Paguináan COMADRÓN. -Panday. COMARCA. Lupa á naca-

tac.

COMEDID O.— Mauganguen — Pamamandapat á tau. COMEDIMIENTO. — Caunganguen — Caingat canu guinaua.

COLUMPIO.— Su ipacuyung.



medor.

C O M E R 01

.— Dagang."

Candagang.

COMESTIBLE.- Penguenen.

—Kenén.

COMETA.— Saca-bias tuun

á lag bu.

á

bi-

mayiay sa mada-

COMETER

(encargar).— Ma-

—Ituman. — Come— Másala. — ter un Pengulula malat. COMEZÓN. —Cagagatelán. casarig.

delito.

A

CÓMICO, CA.— ling.



67

PedsunguiPanunguiling.

COMIDA.- Ken,— Kenén Panguenén.

COMILÓN.— Melegued.-Busau.

COMISIÓN. - Casarig.—

Su-

Ituman.

Calidu

guiua

i

Malimu.

COMPATRIOTA gued. — Egpagari.

Saca

in-

— Taguelen.—

— Gagaan. — Papendegá.

COMPETENCI —Caguendegá. — Caatag. COMPETIDOR .- Papaguen.

COMITIVA.— Su

cadaquel á mga ped á tau munut canu inunután silán. COMO, á manera. Mana, paras na.



¿CÓMO?--Panun?- Enduquen?

COMO MUERTO.— Mana

—Pamagagaon

in-

á cavan á pedtaguan su mapia ditar sa Simbán.

CÓMODAMENTE.

-

—Cambaya-baya. COMPLACER.— —MacamMapia Calili-

Malidú

lemec y guinau. Masurut canu guinaua na ped, Ma-

i



pia gui-

i

á tau.

COMPAÑÍA.-Capaguemped.

COMPARACIÓN.— Ibarat."-

—Upamá.

COMPARAR.- Pambanding. "Papalimbang.-Papalabiden.

COMPARECER.- Magadap.

—Pedsagurán. — Maguinugut

COMPARTIR.— Baguihen. -



bitiara.

COMPLETAR.— Mapasad Ganapen.

COMPLETO. — Napasad.— Naganap.

ped-in.

COMPAÑERO.— Ped

Malilini.—

guinaua. baya-baya. i

ba-

naua sabap sa carrasay sa

Tumabang.

— Pagali. — COMPLACENCIA. — Mampet,

COMPLACIENTE— Ma.

COMPADECERSE.— Mape.

—Maped.

Magatag.

COMPINCHE.

Male-

— Di ta marrasay. COMODIDAD. — Capia hagui. — Capia gay. mu.

— Malimu.

degá.

COMPETIR.- Paguendegá.-

ni.

CÓMODA.—Maslá

di.

— Capedi — COMPASIVO. — Mapedi, —

COMPASIÓN.

COMPELER.

guun.

COMISIONAR.---Isarig.-

minatay. apás in.

COMPÁS.—Tembu.- Takes.

COMPLICACIÓN.

~

Cabu-

— Cagueket. CÓMPLICE. — Tanguisa buc.

Maped

su ngulula malat.

COMPONER.

— Pia-pian.—

Pangamba.

GOMPOSICIÓNvw. Cangumbayán.

COMPRA.— Mamarán. COMPRADOR.— Su pamamasa.

COMPRENDER. —Masabut.

— —Matau sa dalema bahasa. COMPRENSIBLE.-Macacatau.

— Casabután.

COMPRIMIR.

-

Macabena-

—Panguilay.



su cabePapaliguiden.

COMPROMETER

—Nacata-



lad canu ped in tipu Nacarangk o .



Maca-

—Mababa COMPULSA.— _ COMPULSAR. — .

COMPUERTA.

á

pintú.

Salin á sulat. Isalin.

Masalin sa







á asaquit sa guinaua sabap sa sala.

guinaua.



(

COMPUNGIRSE,

— Pedtau-

bat á tau.— Pedsandit sa guinaua nin. COMPUTAR.— Icarang.-Pa-

~- Gaantap,



Capiquir.

CONGERTAR.-Pagagayun.

— Cacasurután. CONCHA.- Taculab.

- ConGuiqui. cha grande. Concha-nacar.—Apay. -Concha de turtuga. Sisic.







CONCHADO.

— Mimbal

CONCIERTO— V íisiinitri

á

CONCILIAR.

Capagayun.

— Pia-pian

CÓMPUTO.-Cacarang. -Caitung.

su

guinaua.

CONCILIO. — Catimuan nu mga Ob'Spo engu mapuru á Padi.

CONCISO.— Maba

miquir.

surat-Pai-

du bu su bahasa engu matitú.

COMULGAR.— COMÚN. — Su langun á guduán.

surut sa guinaua á ped.

CONCEPTO.

canüs.

sulat.

COMPUNCIÓN.-Casandit

Mag-comul-

magatag canu

mga tau. — Su

ipa-

—Ipaquisabut. COMUNIDAD.-Cadaquelan. — Cadtimuan á madaquel á tau.

nu

CONCLUIR.— Mapasad.-Macaipus.

Caoasad

CONCORDAR. — Papagayunen su

ni

Jesucristo.

CONATO.— Capagalang-ga-

— Capanamar.

CONCAVIDAD.— Caun. CÓNCAVO, VA,~Migcaun.

mga

guinaua.

CONCORDIA.— mga

Capagayun

guinaua. CONCUBINA. Bigaan. Babay á calumay pegquiusa

COMUNIÓN.— Catarima Cadenan tanu

CONCLAVE.-Catimuan mga Cardenales.

CONCLUSIÓN. —Caipus.—

COMUNICAR.—Ipasabután.

lang.

en la mente.— Piquilán. Calendem. MaConcebir la mujer.

CONCEDER. -Ingay.— Ma-

COMPKQBAR.== nal nin

CONCEBIR guingay.

Ipelesec,

Pelupit.

len.



68





gan salacau á mama. Bigaan

CONCUBINARIO. — á

mama,

CONCULCAR

(la

ley)

Ma-



69 — Pisar una cosa. — Ikiparat. CONDUCIR.— Idulug.—IpaDampuán. — Destruir-Man— Conducir gente. — Inunutan. — Conducir CONCUÑADO, da.—Idas. males — Pedtundanen. — CONCUPISCENCIA. -^ Casu napsü — Capalatug. Conducir presos. — mano. — guinepán. De CONCURRENCIA. — CatuAgaquen.- Conducir guianmalabuc. — Catimuan á mado. — Panulu sa daquel á CONCURRIR,— Dtimu.--Tu- CONDUCTA —Palangay, — sala.

Qg^

pait.

\^3,Lia

ani-

Init

.

la

lalan.

tau.

.

Adat

malabuc.

CONCHAVARSE.-Masurutá su mga tau ca membal silan

malat,—Dtimu cangu-

lula malat.

— Cajukum. — Carga.— Diat CONDENA K .— Macadiat. — CONDENA.

CONDUCT O.—Uquitán. Conducto de agua sucia. — Uquitan á ig marsig. CONDUCTOR. — Papaitan. — Padudulug. CONEJO.— Saca

bias á binatang, paras ábedung.

C ON E X I Ó N.— Calimban-

Uluguen,

CONDENARSE.-Maulug

sa

naracá.

CONDENSAR. — Mabulún. CONDESCENDER. -Munut



sa guiña na á ped. Mbal miug su ped á tau.

sa

CONDESCENDENCIA.



Casurut sa guinua á ped¿-Caunut sa caquiug á sa-

guen.

— MimbiCONFERENCIA. — Cambi—Cadtimuan á mga tau. CONFESAR. — Mag-confe— Gugudan. CONFESARSE. — Gugudan

CONFABULAR tiara.

tiara.

sar.

su

CONDICIÓN.—Malatebat.— Cabetad.

CONDIMEMTAR. lapaan.

— Pama-

— Pacalutuan. —Pa-

manimuan.

CONDIMENTO. —Palapa. ~ Canimuán.

CONDISCÍPULO.

— Tialanga

— Pagcat,

mga

sala sa Padi con-

fesor,

CONFESIÓN.— Cagugud. CONFIANZA.— Cagagapa.-

— Cadsabenal ó malig. — Nagagapa. Casalig.

.

CONFIAR.— Masalig

su-

CONFIDENTE.-Casarigan.Paguinuun.

CONFÍN.— Catamanan. -Du-

CONDOLERSE. -Malidu

sa

guiuau sabap sa carasay Mapedi. á ped in. Iparat. -CONDONAR.



lunán.

—Liguid.

CONFINAR.—

Macandulug.

—Macatambil. — Magubay.

CONFIRMACIÓN.— Cadsa-

.

.

— Catiguer. —Macatantaun. —Macatan— Macatiguelan. CONFIRMATORIO — benalen — Ipacatiguelen CONFITAR.—Bausau sa mamis. — Buncusan sa mabenar.

CONFIRM AR .—Macabenal cá.

Isa-

.

CONFITE— Mamis

muan

mga

á

palas á

malapulug.

Pendagan-

gan su mamis.

CONFLAGRACIÓN.

— Qa-

CONFLUENCIA.— Sápacan

— Qasamba-

sa lauas á ig. can na lauas á

Matimu.

CORJETUR A R .— Macantap.

— Pamandapat.

CONJUNCIv^rN.— Catimu.

CONJURACIÓN.—

Magairing.

CONFORMARSE.

— Magagayun



— Cadaquel. bias-bias.

CONMEMORAR.— Pedtadem

.

— Pacaladem

.

CONMEMORACIÓN.

— Ca-

Mairing.

CONFRICAR

(estregar)

xuum.

CONFRONTAR Ilain

Co-

— Bandin-

su

cairing

á

isa.

CONFUNDIR,

(mezclar) Sim-

Avergonzar,

bulen.

— Pag-

cayaan.

CONF^USIÓN.—Calimbur.— Caya.

CONFUSO.— Nacacáyá.-Nabengang.

CONMOVER.-Pagayuncun-

CONMUTAR.

— Idsambi. -

Mbaliua.

CONO CER.— Makilala.— Kilalaán. CONOCIDO, DA. — Nakílala.

— — — — —=Pagagayun CONREGNANTE,—Ped — Pangamung CONREINAR. _ CONSECUCIÓN. _ — Catuman CONSEGUIR. — Masaut.-

CONQUISTAR. datuan

Pacapen-

conquista injusta. ConInagau. quistar la voluntad. Pacasu guinaua. unut su guinaua. á pendatuan. Si

es

jadi.

Pendatuá

CONGELAR.— Macatigas sa matengau.

CONGE

CONMIGO.— Sin salaki. CONMINAR.— Pamaquiguiguen.

Masu-

CONFORME.— Casuatan —

nauay

CONJUNTO.

Casang.

sen.

ig.

CONFORMAR.— Masuat.—



Cati-

tademan. Caladem.

tutung

gan.



tau.

CONGREGAR.— Timuun. —

Catimuan á

CONFITERÍA.—

N I AR.— Pangui-

.

CONGOJA.— Genguedá-guedá.

— CONGREGACIÓN.

cang.

mis

rut

70

— Cabengang.

dua ca

tau.

Casaut.

sa guinaua.

Matuman

sa guinaua.

CONSEJO. —Capamitua—



.





71 Capaguindau.

CONSENTIMIENTO. surut

á guiiiaua. gayu sa guinaya.

CONSUMADO



CaCapa-

— — CONSERVA. —Unga kayo ped CONSERVAR. — Itagu.— Timu — Matimu CONSIDERAR — MamanCONSENTIR

Masurut,

Magagayu.

á mamis.

aden

nadidi,

.

dapat

mapia.

— Mamiquir

CONSIGNA.— Tanda —Ta-

CONSOLAR.— Pia malidu

pian

guinana.

i

su

—Tayu-

tayuán.

CONSOLIDAR.— Pacatiguelen.— Baguerán.

— — Ganapen CONSUMIR. — Maipus.— CONSUMAR.

Mapasaden.

— Masauten.

su taman-in.

Malengan.

CONSUMIDO



Natay Consumido de flaqueza; Nagasá.



.

— .

Pacti.

CONSUNCIÓN por acabarse.



Calengan.



ket

i

es por Casimu-

Si



guinaua.

Capagalian.



luma.

CONSTANCIA.-Cataneng

Mataneng. guinaua



— Tuntulen.

CONTEMPLAR.-Sangaten,

— Tatanguen.

guindau

.

Dipa-

Pasagadan

CONTENER. - Pacalalantec.

bituun.

CONSTRUIR.— Embalay.— Mbaalan-Mbal á

— —

CONSUEGRO

Panugan.

tau.

CONSULTAR.—Ilain Maguinsaán.

.

Mpalaua.

.

—Magucac.

— Macatenang. - Teguelen,

Contener al que va á hacer ó decir.-Renen.-Lenen. Macapia CONTENTAR.



— Paca-lilinin, CONTENTO. — Mapia guinaua,

valay.

Calilini.— Capia sa guinaua.



Contar historia. Guguden.

— Cat-

N^ai esa

CONSUELO

CONTAGIO.— Caugalin.

CONTENDER. — Mbunua.—

CONSTIPADO.— Linumesá

ga na dua

Milang. papaguitung.

Malantec. Macatiguer á

CONSTELACIÓN. mga

— — Su CONTAGIAR. — Macauga-

CONTEMPOR IZ AR

— —

CONSTANTE.

á

-

— Calalantec. —

Catiguel.

Catayung.

CONTAR.-Bilang.-Milang.

Caainung.

CONSORTE.- Su ped.— CaCarturdu,



CONTADOR. lin.

CONSORCIO.— Camped.—

mapia.

saber.-

el

CONTACTO.— Capedtakep.

lad.

,

en

tanto.

pena de ánimo.

pia-pia.

muan

Matau á

su



gui-

— MagbaCONTESTAR. — ^. ahlini. naua. y a-baya.

Sumaual.

CONTESTE.— Nasurutá bahasa canuped-in.

sa



CONTIENDA '

.

— Cagucac—

Cakaripungueta.-C apalaua

CONTIGO— Sa

salea

^2

-

— Sapalán su sugu. CONTRAYENTE.— Su pedsu sugu

cauing.

— Utan CONTINENCIA. — CONTRIBUCIÓN.— — — CONTRIBUIR.— — CONTRICIÓN. — CONTINUAR. — CONTIGUO.— Sa ubay.—

sa América á gamut.

IVís-silccn

Capacaguinaua Galantee macalen á guinaua Ibulus.

——

Gagalebee.

Sa



Con-

libet.

languia.

CONTRABANDO.—

Caba-

— Candagang sa maearen sa sugu. CONTRADECIR. — Ipalau. — Renen su bitiara á salalanguia.

guinis á

Dauain.

CONTRADICTOR, RA. Pedadauai

Matanguilug.

CONTRAHECHO. dil.— Marat



Pepapalaua.

.

CONTRAHACER.



y

-Ilaguid.



Casa-

paras.

CONTRARRESTAR

—Di

— Pa-

CONTRARIO— Lidu.

— Can-

casaquit sa

-





CONTUMELIA. — Capamurás.



CONTUNDIR len

— Pametay.

Pamentu-

CONTURBADOR. -Di catana su tumpis.

CONTURBAR.



—Paearimbur.

Pamagu-

CONTUSIÓN - Banec. CONVALECENCIA.



pa-

guinaua.— Ma-



Ca-

Caulian.

CONVALECER. - Macapia Maullan.

CONVECINO.- Nagubay

diaga ieadua.

CONTRASEÑA.— Tanda CONTRATAR.— Taladan Mabiatara

CONTRATIEMPO

— Sueal.

CONTRAVENENO — na dote, sa bisa

CONTRAVENIR.

Pacalidu

guinaua nin sabap sa sala. CONTROVERSIA. Capapauala.— Capapalaua. CONTUMACIA. Categuel sa ngulula marat. Contumaz Mateguel Matigás i ulú

pacapia.

panalus.

CONTRARRONDA.

CONTRITO.-S.U

cac.

CONTRAPESO. —Itimbang. caua.



sa guinaua.



CONTRA.— Macaren CONTRABAIMDISTA.—Ba-



Tabangán.

CONTRISTAR.

Panalus.

CONTORNEARSE -Pedliattorno.

Buisen.

Saquit sá guinaua ea nasala sa Dios.

malat.

cau.

Buis.

á

tiguer

liat.

CONTRA YER VA.

Laua

— Renen

valay

CONVENCER.

á

— Pamitiara-

an.

CONVENCIÓN.— Casurutá CONVENIBLE.— Mapatut CONVENIENCIA. tut.



Capa-





73

CONVENIR

en una cosa

— menester. —

mga guinaua,

Masurat su

Convenir, ser Mapatut.

sa Pa-

di.

CON VENTU A L.—

Tau

sa

valay á Padi.

CONVERGER.— Su mga baataua sinar á pedsanisa ayat. ConverMacager los caminos. ris

gul sa



tampong.

CONVERSACIÓN.— Cambitiara

CONVERSAR.— Mbitiara. CONVERSIÓN.— Casalin malat á palangay. bat.

á salacau,

sa

— Catau-

— Membaluy

— Convertirse. —

Mapalin.- Pedtaubat.

CONVEXO.— Depu.— Dinumupu.

CONVIDADO.-^

Paguenga-

á

comer.— En-

gaten. — Convidar á pasear. — Engaten macau. CONVITE.— Canduri. CONVOCAR. — Tauaguen. — Pacatimu.

CONVULSIÓN.-Cakedu-kedu nu mga ugat.

CONYUGAL.— Macatag mga

tau á calumay,

CÓNYUGES. — may.

NagaluNacauingan á tau.

COOPERADOR.

— Pedtata-

Pegagamun. COOPERAR. Tumabang. Pegagamun.

bang



Macata.

COPA.— Copa. COPETE.— Lunduyán.— Li. liungán.

COPIA.— Salin. COPIAR.— Isalin.—Masalin,

COPLA.— Bayuc. COPLEAR.—Embayuc.

COPO.— Gapas. CORAJE — Cauarau.-Caranguit.

CORAL.— Baquia. CORAZA.— Lamina. C ORAZÓN.— Pusung.— Gui. ñaua. Gas.

- De

madera.

la

CORCEL — Kuda



mapia pa-

ras

CORCOVA.—Todu. CORCOVADO — Midtudu.

—Mbecung.

CORCHETE. — Tampucu.patung.

ten.

CONVIDAR

canu

lebec.

COOPERATIVO.— bang. Tagamped.

CONVENTO.— Valay

CONVERTIR.

COOPERARIO.— Pcdá nga-



:;

CORDEL.— Tali. CORDERO.— Uataá bilibili. CORDILLERA.— Ca tundugtundug ápalau.

CORDÓN.— Tali

—Palauán.

á malipulu.

CORDURA.-Caumin.-Caan-, tang.

CORMA.—Saca

bias

á pa-

tung.

CORNADA — Casidung. CORNEAR .— Manidung. CORNUDO.— Sidunguen. CORONA.— Batabul— Mar.

"

cota.

CORONILLA.—Puripis. CORPORAL.— Magatag 10

sa

lauas.

— Corporales. — Su

mga

sapu

pcngan su

á maputi, savato sa altar

74

—Ipamutul

CORTAFUEGO.



Lindin

endu da tutunguen sa ped

ama}^ca mag-Misa.

CORPÓREO.—Aden

a valay.

á lauas

CORTAPLUMAS.— Glat

nin

CORRAL. —Bunsud.—Alad á cubal,

á upis.

CORRECCIÓN —Capamitua CORREDERA.- Palalaguyán á kuda.—Lumpatán á kuda.

CORREDIZO

(lazo.)

-^

CORREOSO.— Malamit.

Ma-

.

—Putulen. —Tape-

— Tela. — Tumeped. CORTE.— Tidau.-Garangan. — Tineped. — De pantalón. — Tempedán á CORTEDAD. — Cababa. — den.

salual.

Camikipes.

Pules.

CORREGIR. — Pamituaan. CORREO. — Su pamanguit sa mga alamat surat.

á

maitu.

CORTAR

L3.ric3.t

CORREA.— Finding

CORTÉS.— Pagadat. CORTESÍA.— Ádat. CORTEZA.— Upis. CORTINA.— Lindin

Caadat. á

gui-

ñes.

lanut.

CORRER.— Malalaguy. CORRERSE. —Maya.

— Ma-

mayá.

CORTO.— Mababa. CORVA.— Baliteguenán. CORVINA.— Saca bias á

CORRESPONDER.- Balasan

—Embalasan.

natang.

CORVO.

CORRIDO.— Kinayán. CORRIENTE.— Agús."

— — Macabenar.

CORROBORAR.



Dadabuncú

bi-



Kup. Mer-

gues.— Degán. guer.

sa pütau á ma-

tengau.

Macati-

COSA.— Cuana. COSCORRÓN.— Tuquing. COSECHA.-Catebás- Macatebás.-Cosechar.-Magagani.-

CORROMPER.— Macarat.—

Panguengken.

CORROMPERSE.— Mardag. CORRUPT ION. Cacarata.

COSER.— Mamanay. COSIDO.— Namanay COSQUILLAS.— Cakitec.—

CORRUPTOR .-Tinuruun

sa

COSQUILLOSO. — Manguitequen. — Panguideken.

ipa-

COSTA DEL MAR.— Ded-

Macalat

i

palangay.

—Cardag.



Caguiguirec.

marat.

CORTADERA.-Tebal á

nempet su putau á mayau

— Ipamutul

sa putau ama-.

saán

COSTADO.

yau.

CORTAFRÍO.— Sila ipanempet su putau á matengau.

— Taguilidán.--

Liguid.

(

OSTAL — Baruyut.

COSTE.

—Alaga.—

Arga.

-

— Mayad. Costear navegando por el mar. Pegauang-auang sa á dagat.

COSTILLA.— Gusuc. COSTO.— Alaga.— Arga. COSTOSO.— Marguen.— Mapuru alaga;

COSTUMBRE.

— Parangay.

—Adat COSTURA.—Palas á pinamanay — Pamanáy. COSTURERA.-Pamamanay. COSTURÓN. — Pamanay, á marat.

COT A Lamina. COTEJAR — Ucuren. .-

gay. Casuca-

CRESTA.— Pagang.

— Sipa.

CRIADOR.— Paguembal.— Pamanguimbal.

CRIAR.— Mbal.— Adanen.



Uyaguen.

—Mauyag.

CRIBA.-Niru.-Ayaka.-Sisig.-

CRIBAR.— Sisiguen. CRIMINAL.— Tau á

nasala

maslá sala. CRIN de caballo.-Banuqueg. CRIS. Sundang. Flameado.-Santi. El otro.-Matítú,







krís.

CRISTAL.

Pagalungan.

CRISTALINO.— Matilag.— cristalina.-Malingao.



Ca-cris-

tianuán.

CRASITUD.— Casbudan. CRASO, SA.— Masbud. CREACIÓN. — Caembal

CRISTIANO.

Cristiano

-Na-

bautis.

na langun á taman pun sa da.

CREAR.— Membal



Panalagat.

CRISTIANDAD.

CRÁPULA.— Calangut

^

CRIA.— Vata.—Pipis. CRIADO, DA.— Uripen.

Agua

suan

pun sa

da sa langun á taman.

CRECER.-Macaslá.-Medtu. CRECES. Umanen, sauad.



CRECIDO.-

CRESPO, PA.— Curut.

Vide

—Uman COYUNTURA. — COTIDIANO

COZ

Catibuas.

COSTEA R.^Bayadan.-liguit

75

Cadaquel.-Caslá.

CRECIENTE del mar.=Uruc.

CRITERIO.— Calendemán. CRUCIFICAR. Itutuc sa



^



cruz.— Crucificado. Crucifijo Currus.-Santo Cristo.



CRUDO, DA.— Mailau.

CRUEL.— Mauarau

— Mati-

gas hatay.

CRÉpiTO.-Kauasá.- Cagaus.

CRUELDAD.-Catigasha-tay. CRUJIR. - Guliquet— Gumu-

CRÉDULO.— Malemu

CRUZ. -Cruz.

CREDO. — Capaguinugut. guinugut sa

CREENCIA.

liquet.

y ma-

Capaguinu-

.

.

CUADRA. -Lugunaná mga

gut.

CREER.— Maguinugut. CREPÚSCULO.

— Pambalauaguen —Pecambalauaguen.

CRUZAR

di benar.





binatang, kuda etc.

Liuanag

sa casbang na alungán.



CUADRADO,— Upat juru.

á

pid-

CUADRAGENARIO. —Tau aden upat pulu ragun

sin

sa duna.

CUADRAGESIMAL — Atagui sa puasa.

CUADRAGÉSIMO. — Icapat pulu.

CUADRIENIO.--Upat

CUADRIFORME. —

ragun.

Upat

i

paras.

tubau.

i

Binatang

ay.

CUAJADO.— Nanibatic. CUAJARSE.— Mbatic. CUAL?—Antain? Ngain? CUALQUIERA. — Paguisu-

—Pepsapiu.

CUCARACHA.—Cacaba. CUCLILLAS. — Ticudú. Sentado de

cuclillas.



— Mid-

ticudü.

CUCHARA.— Salidut. CUCHARADA.— Saca dut.

sali-

— Mague— Pa-guedung.

CUCHICHEAR. tuiígá

CUADRÚPEDO. á pat

76

CUCHILLA.— Sundau?. CUCHILLADA.— Tidau.— Catimbás.

CUCHILLO.— Glat. CUELLICORTO.— Mababa i

lig.

Los animales.

—Be-

guec.

pan.

CUELLERGUIDO.— Tindeg

CUÁNDO? - Canu?

CUANDO.— Amaica. CUÁNTAS VECES.'— Ma-

i

lig

—Dancac.-Pedtengang.

CUANTIOSO.— Madaquel—

CUELLILARGO.— Malendu —i lig. CUELLO.—Lig.

Calabauan á madaquel.

CUENTO.— Yringa.— Tutu-

capila?

CUÁNTO?— Pila? CUARENTA. Upat CUARTA (parte)—

len.

pulu.

Ica-pat

tarra.

— Tampes. —De

Tampes

bagui.

CUARTO —Ica-pat. CUARTO (habitacion)-Bilic.

CUATRALVO.—Kudaá maputi su pat á ay

CUATRERO

nin.

-Tecausamga

ayam.

CUATROCIENTOS.—

Upat

gatus.

CUBIERTA — Sapeng. CUBIERTO.— Salidut, tabee glat.

CUBRIR.—Sapengan. CUBRIRSE. Cubrirse

— Salicumbung. —Ped-

la cabeza.

gui-

arco

á busuc

CUERDO.— Maumin.— Bantang. Titay bantang.

CUERNO.— Sidung. CUERO.— Upis.—Cubal.

—Lauas. — Cuerpo —Bancay CUERVO. — Cacuac. — Uac. meollo.)— Unut. CUESCO Udin. — Hueso de ó parte dura. Ulapis. CUESTA. — Taguedegán.— Cuesta arriba. — Pedtaquedeguen. — Subir una cuesta.Tumaguedeg. — Muy empinada cuesta. — Matibeng CUERPO. muerto.

CUATRO.— Upat.

engu

CUERDA.— Tali.— De

.

(el

la fruta,

la



11

CUEVA.-Tacub.

CUÉVANO.—Bitón. lala

¡CUIDADO!.— ¡Iga

ka!

CUÑA. —

Pasee.

— Taled.—

Panalau.

— Caingat.

CUIDADO i

— Ma-

CUNDIR.-Miparac.-Matáyac.

Seka

mataü!

CUIDAR.—Ingatan.— Cuidar



CUÑADA. -.Ipag. CUÑADO. Ipag.— Bati. CURANDERO. — Tabib.—



Pagagamut



de alimentar, Uyaguen. CUITA Carrasay CULADA. Capanumtuc. Calumpac.

CURA PÁRROCO.

CULANTRILLO.— Utan. CULATA.— Taga na sina-

CURVO, VA.— Becung.

.





.



canu

mga

Padi

cristianos.

CURAR.— Gamutan.—

Ma-

mulung.

CURVA

la

madera.



Pegcú.

Bigued.



pang.-Balanca na sinapang. CULEBRA.— Nipay.

CUTIS.

CULEBREAR.— Peg quibec-

CUREÑA. —Padati na lutang.

quibec.

CULETAZO. — Tumbuquen sa balancá á sinapang.

CULO.— Pitut. CULPA.— Sala.— Dusa. CULPABLE.— Aden sala.— Nasala.

Salaán.— Ped-

sadditán.

CULTIVAR.— Mangangauid.

— Mbasuc.

CULTO,

CIVILIZADO. lalacau.

i



— Culto

—Cadsambayan sa CULTUR A — Capanganga— Catituan á divino.

Alatala.

.

uid.

bitiara.

CUMBRE.— Puru

á palau.—

CUMPLEAÑOS.— Gay á quinambata-lun.

CUMPLIMIENTO.

—Casaut.





— Calandeman.

Pandapat.

CHACOTA.— Casugay

á bi-

tiara.

CHACOTEAR.—Pesugay



CHAMORRO. CHAMUSCAR.

á

Quinikisan.



Sarabán.

—Chamuscar — —— Chamuscar las

el

abejas.

Malalap. cuerpo. Dalupaán.

CHANCEAR.-Sugay-sugay.

— Yaua,— — Mapalin.

CHANCELAR. Pacana.



CHANCLETA Talumpa. CHAPARRÓN —Ulan á mabaguer.



Canyajil.

Cacrangan

CHAQUETA.

-~ Bangala sa

Catu-

CUMPLIR.— Matuman.—Masaut.

CHABETA.

CHAPUCERÍA

Tuduc

man.

CUYO.— Üfecanin.

bitiara.

CULPAR.—

Mapia

Upis.

CUNA.— Puyutan. — Duyan.

CHARCO.-Cabuttaán.— Tu nay.

Tunaán.

CHARLAR.— Embrac.—Matunipis,

— Gudimán.

— CHARLATAN.

- 78 — Pembrac.

—Pendadap —Matumpis.

CHAROL.— Pacatilagken.

— —

CHISPA

Gueti

CHISPEAR.— Gumeti. CHOCAR. Macandasangá.

CHASQUIDO. —Catulapes.

— Pelumpaca.

CHATO.— Mababa

mo

á

ngui-

rung.

ámaitu

CHIBO.— Mandangan.



—Maitu. — CHICHARRÓN — Sapu á baPadidu.

Maguda. buy.

—— Daguem. — Dinemupu. CHIFLA. — Capamupuy — — CHIFLAR. — Mamupuy. — CHIFLE. — CHILLAR. — Pedsiquem.—

CHICHARRA. Taculin. Egcalaguem.CHICHÓN. Qadsudi.

Cadtataua.

Pedtataua.

Pedsudi.

^Capamupuy.

guem. Cagugulsin.



Saldü.

CHINCHORRO.—

Biala.—

sa siculati

CHOCHEAR.— Malipat.



Malimbán.

CHOCHERA.-Calipat.-Calimbán.

CHOCHO.—Nalipat—

Na-

limban.

CHOQUE — Capelumpaca.

CHORREAR. — Tugayas

Miguis

— Pedtugayas.



CHORRO. -Iguis.-Tugayas. CHOTO. Gambing á maitu

— CHOZ — Lauig.— á padidu.

Pan-

dung

CHOZNO.— Apu.

—Vata

CHUFLETA. — Cadsudi. sapu

— Saguilip

á

á sapu.

ma-

CHUPAR.—Susupen. CHUPÓN (Vastajo, retoño)

Cada-

CHUSCADA.— Capacapeta-

Puquet.

— Talumpa CHIQUILLERÍA. — mga CHISME. — Matag CHINETA.

Tunas.

baba.

tauan.

vata.

á tutul. CHISMEAR.— Pedtebuán.

Manutul,

Siculati.

CHOCOLATERA.=Taguan

CHULETA.— Saguilap

Cariki.

quelán á



Ped-

na apu

Tatapáii.

CHINCHE.— Kisul.



CHOCOLATE



A.

Pagugulsin.

CHILLIDO.—Siguem.-Casi"

CHIMENEA.

Chocar co-

estraña

salacau

CHIBATO.— Cambin CHICO.

cosa



— Capedtataua.

CHUSGO.-Magalau.-Pacatataua sa ped á tau.

— —

D. DABLE.— Mapacay.



ambalán.

DÁDIVA. ~ Caingay

.

Pang-



Inin-

DADIVOSO.— Malemu-mengay.

ASÍ SEA.—

Sileb



DE —Ni,

cani, nu.

DEÁN. — Caunután

sa maslá

á Simban

DEBAJO. — Sa

baba, sa lupa,

sa dalem.

DEBATE.— Cakatalau.-Ca.

Amaica maya.

DALLADOR .-Panananguet, DALLE. -Sanguet.

DAMA.



Pana

gay.

DADO QUE

DARDO —Gasa

palaua.

— Macatalaua.—

DEBATIR.

Bay

Pedpalaua.

DAMASCO.— Sacabias guiñes.

DAMNIFICAR.

— Embaí

á

— Carataán.

marat DAÑOSO.- Macacarat.-Ma-

DEBELACIÓN.—

Capegués

sa lidu.

DEBELAR

.

Macapegués sa

lidu.

DEBER.— Mapatut.— El

de-

mer. Pegkanen. Dar de beber. Pacainumen. De-

— Su capatut. — Deber. (deuda). — Aden bayad. DÉBIL. — Malemec lauas. — — Quinupay. DEBILIDAD. — Calemec. — Caguinupay. —

palos.

DÉBITO.— Utang.

tipu

ber.

DANZA.— Su pedsayau. DAÑO,— Carat - Catipu. DAR — Ingay. — Dar de

i

co-

— — — — — Pamadasan. — De bofetadas.-Tapiringuen. — - Tabangán. — Dar Dar á entender.— Pacasabutan. — Dar palabra. — Maauxilio.

talad.

— Dar de — Dar

vestir.

— Pa-

que

canditaren.

— —Dar Mapu—Dar — Mapasa—Dar gracias.—

tir

Pacariduun

principio.

nan.

fin.

den.

las

Pasalamatán.

i

sen-

guinaua.

Linibil.

Calinibil.

DECADENCIA de fuerzas.-

—^Decadencia de — Camesquinán. DECAER (De fuerzas).—Inupay —Quinupay, — Decaer (

anupay.

riqueza.

—MamesquiDECÁLOGO. — DECAMPAR. — Gumanat de su estado. nán.

Sapulu

á

sugu na Alatala.

su

m ga

soldado

.

Tagaquen

— DECANO.— raunutan. DECAPITACIÓN. - Capamuta sa

ulú.

DECAPITAR. Putaán su

— Pamutá.— paca-saut

sa sapulu ragun.

DECENCIA.

— Catilacan.—

— Catancá.

— — DECIDIR — Munut mga DÉCIMO, MA. — ^Matilac.

Persona de-

Mapia-adat. sa isa bu napsu.

cente.

canu

Icasapulu.

DÉCIMO CUARTO.— Ica-

DÉCIMO

NONO.-Icasapulu engu sian

DÉCIMO OCTAVO.—Icasapalu engu ualu.

DÉCIMO QUINTO



Caguiling lupa.— Ludasán.

sa

sapulu engu pitu.

kalendemán.

Itagu sa Parasán.



—Adat mapia.— — DECOROSA.— Tuhus.

Catuhus

Matuhus.

DECRÉPITO.^ Lukes.

DECRETO.— Sugu. DECHADO. Mapia



i

para-

gay.

—Sup — DEDICAR. — DEDIL. — Taguban — DEDO. — — — Ama mano. Dedo mayor — - Ama — — dedo — —— Dato na — — — DEFENDER.— DEDAL.

sa lima.

Catademan.

Pacatadem,

Mingay.

Tinduru.

de

lima.

SEXTO— Icasa-

pulu engu nem.

DÉCIMO TERCIO — Icasa. pulu engu telu.



Teluun DECIR DECISIÓN.— Caunut,

DECLARACIÓN.—

Tindulu

El

Del pie na ay. la

El índice.

ma-

El lima El anular. Yiaramanis» meñique. Quing-quing. yor.

Isibay.

ca-

guinaua.

Catun-

— Caguyud sa benal. DECLAR/^R — Pacaliuanaguen. — Ipagac sa benal — tul.

Ipangatu.-El fuerte ó cota. Pagalaun.



DEFENSA.—

— Capangatu.

Capangalu.—

DEFENSOR.— Pangaco.— Pangatu.

DEFENSORIA -Capangaco

Pedtuntul.

DECLINACIÓN,—

DECORAR.— Paganadán.—

mayor.

DÉCIMO SÉPTIMO.— Ica-

i



DECLIVE.

é lima.

Icasa.

pulu engu lima

surut

Isibay

DEDICACIÓN.— Caingay."

sapulu engu pat.

DÉCIMO

á Jucum.

DECORO.

DECENO, NA.~Icasapu!u. DECENTE.-- Mapia paras.



DECLINATORIA.—

DECOCCIÓN— Calutu.

alü.

DECENAL. — Su Cataid.

8o casolilap.

su dalepa.

Casibay.

DECLINAR.—Isibay.—

— Capangatu

DEFINICIÓN. - Capanuru.

Casolilap.

Ma-

— Catuntul.

— Papayac— Ma-

DEFINIR. nutul.

DEFORME Marat

.

—Icasim .--Lapgit

paras.

i

DEFORMIDAD.— Casim. Calanguit.

DEFRAUD ADO.-Ngalagán.

DEFRAUDADOR.— Tangalagan. lagan

DEFUERA. ^Saliu

— Sa gu-

mau.

— Gataan.

DELANTERO.— Su

mauná.

DELATABL E.— Patut ruun.^— Panabien.

ta-

DELATAR.— Manutul. Mag-

— Manabi. DELATO R.— Tinalun. — Tanabi.



Tanutulen. Capecasa-

DELEGACIÓN.



rig.

DEFUNCIÓN.— Capapatay DEGENERAR. — Maculang bangsa andang. DEGP:NERAD0.— Naculang sa

DEGOLLADERO.— Fedsumbalián su

sapi.

— Putaán sa — Pedsumbali DEGRADACIÓN. — CabaDEGOLLAR. ulu.

baán i bangsa.-Caua su glal. DEGÜELLO.— Caliputen.—

Capamutá sa ulu. DEHESA. Lupa á pembu-



tananán su

embasaDi pangangauidán.

DEICIDA.

Xasarigan. Pedsarigan.



Sumarigan.

DELEITAR.

-Pegcalilini.—

— Su

pembunu

Cadenán tanu

si Je-

sucristo.

DEICIDIO.- Cabunu

cani Je-

DELETREAR.— Pagarib DELEZNABLE.— Malindeg.

— Macapalin.

DELGADEZ.—^Canipisán. — ¥.n persona.

Del palo



ó

Cagasá.

bastón.



— Pa-

didu nipis.

De



DELIBERAR. pat.

(tela).— Ma-

cuerpo.

— Mamiquil.

— Magasá.

Mamanda-

DELICIA.— Calilini. DELICIARSE.— MUilini. Magbaya baya.

DELICIOSO.—

sucristo.

DEIDAD.— Cadiosán. DEJADEZ.— Capauc. DEJADO.— Natagac. —

DELEITABLE.— Malilini. DELEITE.— Calilini.

DELGADO, DA.

mga ayam.

D E H E S AR.— Di



DELEGADO. DPXEGAR.-

Pembaya-baya.

sa bangsa.

cani

Temeguen.

DELACIÓN.— Capanabi. DELANTE.—^Sa sangurán. DEL ANTE:RA —Sangurán.

talu.

Di^FRAUDAR.-Agaun.-Ma-

quen.

8i

Calilinian

— —

Cabaya-baya.

DELINCUENTE.-Nasalatau. Ma-

DELINQUIR.— Másala.—

— Isauat.— Itagac. DEJO. Sauat.—'Sama. DEJUGAR. — Camesén. —

DELIRAR.— Calipat. — Pen-

pauc.

DEJAR,

Embaí

á malat.

dadap.

DELIRIO.— Candadap. II

DELITO. la

-Sala.



82 Cangulu-

malat.

DEMANDA.-

-Capanaru.



ngala.

DENSIDAD.

— Camadanes,

Cabinés.

Tuntut.

DEMANDADO.— Pedtuntu-

DENSO.— Madanes.—

MabiDenso, oscuro.— Ma

nés.

tan.

DEMANDANTE.—

Pedtun-

libuten.

DENTADO. —Manguipen.

tut.

DENTADURA.— Su

DEMANDAR.— Tumuntut. DEMASÍA.— Calabauan. -— —Calaba-

—Da malalanat.

uan.

— Cabuneg.

á

DEMENTAR.— Mabuneg. DEMENTE.— Buneg. — Bedtang,

DEMOLER

.

DENTERA. — Nguinguilo.— Manguilguil.

DENTÓN.— Su mga i

Cauguet.— Ca-

i

i

guinaua.

DENUNCIAR.-Magtaru. mabi.

—Manutul.

Su-

— Panguela-

DEPARTIR.— Mimbitiara -

— Di

DEPLORAR.— Maridu

— Caendá.

DENEGAR.— Di

Magtalu. cag-

i

gui-

naua sabap sa carrasay á

miug.—

ped.

— Cauquit DEPONENTE. — Pagcaliuanag. DEPONER -Pacauá. — DEPLORABLE.

Mendá.

DENEGRECER --Macaitem. DENIGRACIÓN.— Cakarata na tindeg.

DENIGRAR.—

— Sa

DENUEDO.— Cauarau.—Cabaguer

DEMOSTRAR .—Mapayac-

DENEGACIÓN.

lusud.

nguipen.

tana.

pan.

malen-

nguipen.

DENTUDO.—Madaquel

DEMONIO. — Damangias

DEMUDARSE.

caca-

ludep.

DEMOLIDO.—Naguebá

Ipailay.

sa ngui-

Buten.

-

DENTRO.— Sa

DEMOLICIÓN.— Caguebá.

quiug.

ben.

du

— Maguebá.

DEMORA.—

— Tuan

pen.

DENTELLADA.— Sa

DEMENCIA.—Cakarat pandapat

langun

á nguipen.

DENTAR.

Labi sa caantáng.

DEMASL\DO.

Caraten

su

DENIGRATIVO.—

Macaka-

lauá.

DENODADO,— Di

DEPORTACIÓN.— Cait

sa-

— Catalan. DEPORTADO, DA— Su lacau á ingued.

rat sa tindeg.

— Mauarau.

á marat.

Tuntulen.

tindeg.

rec.

DENOMINAR. ~ Betuun

magui-

DENOMINACIÓN.^^ Ngalan.

init

salacau á ingued.

ta^au.

-

Initug.

Ini-



83

DEPORTAR.—Iten á ingued-



salacau Itug.

Italau.

DEPOSICIÓN.— Cada

su

— Catuntul. — Caudu. Casarigan — Itungiien, DEPOSITARIO. Sarigan — Casarigan. — Su paguiglal.

DEPOSITAR. -Itagu -



nu mga auang. Napeguesan su mga sóndalo. Dt:SABRIDO.— Matabang.

DESABRIGAR.— Auaan

DEPÓSITO.— Natagu.~-Cataguan á tamuc.

— Su

DEPRAVADO.

marat

DESABROCHAR. -Becaten su tambucu.

catengau

Macasengau

.

DESACATAR. ^ Mada adat.

— Másala.

DESACATO.-Cada na

parangay.

DEPRAVAR.

--

Macacarat sa

parangay.



DEPRECACIÓN.

DESACERTAR.— Di sugat.

Capan-

gani.

— Magadi — Mangani. DEPRECATIVO. — Panga-

DEPRECAR.

tuun sa andau

DEROGACIÓN.

i

patut.



— Malibat. —

DESACIERTO.—

Dicapaca-

— Calimban. DESACOBARDAR. — Yauá su calec. — Pacauarau.

— Mada

DESACOMODAR.

su capanguilay sa cauyag.

— Mamisquin.

DEROGADO.— Nacarata.— Matagac.

Carataan



— Maua

DERRAMA.— Buis DERRAMAR -^Maudud. DERRAME.— Caudud DERREDOR.— Sa liguit. -Sa kilid.

— Da

macapanguilay sa cauyag.

ipamaguindau nin. bengag.— Dupang.

Natagac

— Sa

libed.

DERRETIDO.— Natunag. DERRETIR.— Matunag. DERRIBADO.— Naguebá. DERRIBAR.— Maguebá.— Guebaan.

DERRIBO.—Caguebá.

adat.

sugat.

DESACONSEJADO.

DEROGAR. —

su

ban.

Cacara-

— Catagac.

.

macaMalim-

DESACOMODADO.

nien.

DEPURAR.—Unasan. DEPURATIVO.— Pacaunas. DERECHO. - Catituan— Titaan.

su

tagub.

DESACALORARSE.— Ma-

pat.

i

DERROTA.— Su pasangulen

DESACREDITAR.

— Da — Tu-



karat sa tindeg, su tindeg.

DESADEUDAR.— su

mga

Maca-

caraten Ipuisen

hutang.

DESADORNAR.— Yaua mapia

su

paras.

DESAPIAR.

^ Pauala.— Ti-

babá.

DESAFÍO.— Capauala—Catibabá.

DESAP^ORTUNADO.— Marat

i

curis.

— Marat

i

bagui.

DESAGRAJ3ABLE. —Maca-

— "^

karat sa guinaua. -^ Caraten sii guinaua.

DESAGRADAR.

DESAGRADECER. paten su ped

-Mali-

in.

DESAGRADECIDO.— Cali-

— Da acalon. DESAIRAR— Paguisek. DESALABAR. — Payac — cagagapa.

DESALENTAR. —

Yaua su caMacareguen í

saut sa mapia.

— Cauan

á

Carcsicán,

Bucauanán.-

Bucaán.

mana. ran.

—Marat

Di itu-



Nasuca-

bagui,

i

rat

i

bagui.

DESATAR. -Becalen

DESAPARECER.-Madadag. — Di mailay. — Da matun. DESAPASIONAR -Yaua su

su

mga

Desatar el pantalón. Pacut. Pamiquis.



DESATENCIÓN.— Di

edsa-

guipá

DESATINADO.— Di pacasugat.

DESATINO.— Di casugat, DESATOLLAR.— Batonen. DESATRACAR. — Macauatán.

sarig.

— Tulac— Tumulac.

DESATRAER.— Camblag,Isibay.

DESATRAMAR

(limpiar

el

— Pamuputan. DESATURDIR. — Yaua su conducto).

caquiug á marat.

DESAPEGARSE.— Yaua

sa

guede-guedá,

guinaua.

DESAPROBAR.— Da

— Di

DESASEO.

— su

Pendupanguen. DESALAR — Yauasupapac.

ua.

Binten-

DESASIR, -

tali.

culang,

DESALIENTO.

-

DESASTRE.— Casucar. -Ca-

Nacadená.

DESAHOGAR. -Pacatanaán. DESAHUCIAR.— Maua su



ditar.

DESARRUGAR.

DESASTRADO.

ig.

DESAHOGADO.-Nacadeká.

sarig.

'

DESASOSEGAR.

lipat sa ped-in.

DESAG UADERO. - Petugaan á

84

guina-

macasurutá.

DESAVENENCIA .- Caplidu —Di capagayun.

DESARMAR.— Yaua su mga

DESAVENIR.

matalam á ped.— Maua su

Di pagayun.

madidis.

DESARRAIGAR.- Baduten.

DESARREGLADO

hilo

ó

— Guguet — Los palos. —Migulansang. —Las cosas de casa. — Nacalibug. mecate.

DESARROLLAR. -Macaslá.

— Becaten

DbSARROPAR^— Yaua

-

.

Mcliduay.-=

DESAVIAR.— Dadaguen. DESAYUNARSE.- Pedpita. DESAYUNO. -Pita. DESAZÓN.- Cada satanam. Yaua

su nanam.

DESBANCAR.

— Pacaauán

canu nga bancu.

— lauá

su

glal.

su

DESBARAJUSTE.— Carim-

85 bur.

— Ma-

DESBARAJUSTAR. parangay.



DESBARATAR. DESBARRIGADO. padidu

tian,

i

i

lalan.

ban-

i

gala nin.

DESCAMPADO.-Maliuanag. Caraten. Mai-



DESCANSADERO.— Pindekaán.

— Sedsegán.

DESCANSADO.— Di

tian.

i

DESBARRIGAR.— Palian sa

paca-

Nacadegká.

lugat.

DESCANSAR.-Dumeká. Tu-

tian.

DESBASTAR.— Manampas.

— Basayán.

DESBECERRAR.— laua

sa

capesusu su sapi DESBOCADO.— Malat i capanalu Marat i cadtalu.



DESBOCARSE.— guel su kuda. su kuda.

—TinumenGumaga

Quitar

la bru-

— Pamabasán.

Manug

DESCABEZADO. — Da ulü nin.

DESCABEZAR.— Putaán ulú.

DESCAECER.

— Maua



su

Malumbat Plumbat.

baguer.

DESCAECIMIENTO. plumbat.

su

su baguer.

DESCAECIDO.Ñaua

ca-

— Ca-

— Caua na baguer.

DESCALABRAR.- Capalian

DESCALZO.— Da nin.

-^ Auaan

DESCARADO. -Da caya nin. DESCARGAR. —Yaua su ruran.

Maua

su lulán.

DESCARNADOR. DESCARNAR.



Ipaga-

i

talum-

tulán.

—Auaan

sa

sapu sa ubay á tulan.

DESCARO.—Da Maua Caua

caya.

— Matadin.

su adat. Macadadag. (

atadin.



su adat.

DESCASGAR.-Upisan. DESCASTADO.-Dabangsa nin. Di pangasal sa mga luques-in.

DESCENDENCIA. — Tupu. DESCENDER. —Manug.—



Lutad. Descender de sus mayores. Matupu Mapuun.

=

DESCENDIENTE.— Tupu. DESCENSO.

sa ulü.

su

su dabung.

DESCARRÍO. -

sa kuda.

Da

DESCAÑONAR.

DESCARRIAR.

DESCABALGAR. titu nin.

lauá

vatu.

ua su sapu sa ubay á

DESBORDAR.— Iluntu. DESBRUJAR (desmoronar.)

— Matubac.



DESCANTAR. mga

malindeg.

jería.

maná.

DESCANSO.— Cadegká.—

DESBASTE.— Cabasay. DESBAZADERO.— Darpá á

pa

bay sa

DESCAMISADO.--Da

rimbur.

DESBARATADO.— Marat

tec

— Nacasi

DESCAMINADO

Calutad.

DESCEÑIR.

— Capanug — — Bécaren su

— 86 canu nga ped á

pinding.

DESCERE AJADO.=Marat á tail

—Marat

1

pandapatin.

DESCERRAJAR. guncián

DESCLAVAR. sa

mga



Yaua

su

Mamadut

putau.

DESCOBIJAR

-

Yaua

su

malun

DESCOGOLLAR.

— Auaán

sa umbus,

Putucan

su

icug

casadang.

Ibaba sa

mga

cat.— Itayac. Matayac.

DESCOLORAR.

-

Cadaánsu

paras, su varná.

DESCOLORIDO.-- Nacaputi.

DESCOLORIR.— Magaua mga

su

varná.

DESCOMEDIDO.- Dupang. adat.

DESCONCIERTO. --

Cata-

— Capicat — Capaya-

pat.

DESCONFIADO.— Di sarig.

— Di tumana

i

pedpanda-

in.

DESCONFIANZA.- Di gayun

ca-

Cada su cagagapa.

DESCONFORME.-Di

—Di

capa-

pagunut.

— Di

DESCONFORMIDAD. ^

Di Di capacapagayunan. Di casurut. gunutan. DESCONOCER - Di maquiDi catauán. lala.



su adat.



DESCONOCIDO. - Di caquilaia.

DESCOMEDIRSE.^ Cadaán

— Di catauan.

DESCONSUELO. —Cacarat sa guinaua. — Da capia i

DESCOMPASADO =

Cala-

guinaua.

DESCONTAR .-Di

bauan á maslá.

DESCOMPASARSE.

Yaua

masugat.

maitung.

DESCORDAR. —Di

su adat.

DESCOMPONER.-Caraten.ó des-

— Cacarat. — DESCOMPUESTO. — Nacacompostura.

Cacumbayán.

bili.

DESCORNAR.— Auaán

canu

ped-in.

DESGOMULGAR.-Masibay

su

sidung.

DESCORTÉS— Da

Nacumbayan.

DESCOMULGADO - Marat

— Inisibay

suruta á guinaua. Pitasen su pedsusu su vata á bili-

—Pemblac

DESCORDERAR.—

Pangumbayán.

DESCOMPOSICIÓN

á tanto.

— Ipayapat. —

masurut.

inisayad.

rat.

gueib-in.

sarig. -

DESC OLGAR .— Ibaba su na-

Da

i

DESCONCERTAR. — Mapi-

pat

DESCOLAR.



Caraten su tindeg. - Pegcarat

yac.

DESCOGER, DESPLEGAR

cristianos.

DESCONCEPTUAR.

—Da

i

adat.

tabiá.

DESCORTESÍA.— Cada

na

adat.

DESCORTEZAR.-Upisan.

87

— Cacasen

DESCOSER

su

yaten.

DESDORAR

pamanay.

DESCOSIDO - -Da



sa cambitiara

adat in Kinacas su

pamanay.

DESCOYUNTARSE capicat

su

Macapitas

— Ma-

mga tulán. — su mga tulan.

su

tindeg.

DESCRESTAR — Angulán. DESCUARTIZAR.— Lapaán lauas.

— Gapaan

su

la-

DESECATIVO.—

—Yaua



su sapiu

— Descu-

secreto. Ipayac su naguená. Descubrir la cara. Ipaylay su paras DESCUERNO. Pinang cabrir





Paca-

DESECHO.— Pinamilián.





Nagubar pa-

rangay.

DESELLAR.— Yaua

sutiab.

— dí —Da embaí

dp:sembarazado. masicut ún.

— in.

DESEMBARCADERO. Dunguán.

nas.

DESCUBRIR LA CABEZA.

— Tugunán.

^

DESEMBARCAR. — Tepad.

—Tumepad.

DESEMBARQUE.-Catepad.

DESEMBAUL^R.-Yaua

su

dalem sa caban.

DESEMBOCADERO. —

Mi-

nanga.



DESCUIDADO.—Di

sagui-

— Di iguegueid. DESCUIDAR. — Di saguipaen — Di masaguipá. — Di pa.

iguegueid.

DESCUIDO. pa.

DESEAR — Miug.— Ungaya DESECAR — Magangun.

DESEDIFICAR.— Marat

Macababa.

DESCRÉDITO. —Carat

su

su bu-

gangu.

— Macaitu.—-

DESCRECER.

—Aua

laua

—Di



Di casagui-

— Puun sa — TaDESDECIRSE — Palumanán DESDE.

ñían sa



puntir.

Mapalin su

bi-

tiara

— Na-tepedan sa nguipen.— Nasepuan. DESDICHADO. — Marat bagui. palad. — Malat DESDOBLADO.— Da mal— Da maguedet DESDENTADO.

i

i

pi.

DESDOBLAR.-Balaten

-Ca-

sa

— Bayadán. —Ingay.

DESEMBORRACHAR. Mada

su calangut.

DESEMBOSCARSE.

caguegueid.

su bitiara

DESEMBOLSAR.— Yaua

memau sa calasan dam á kayo.

DESEMBRAVECER. yamen.

— Macapia

naua.

ó

sa

— Lai

gui-

— Yaua —Madása

DESEMBRIAGAR su calangut.

— Gu-

.

cai-

blec.

DESEMBUCHAR.-Magutá.



^Desembuchar lo secreto. Icapayac su paguená. DESEMEJANTE. Di ma guinsan.— Di malaguid. DESEMEJANZA.— Di capa-





——

88

Su

guidsan

di capalaguid.

DESEMPALAGAR. — Maua sa masemu— Su cabulung.

—Su

DESEMPARENTADO -Da

man

deuda.—

la

— El cargo — Matu-

ó macadatuan.



DESEMPOLVAR. pun

.

Pamayupas la ropa.

Panasacu-

—Ikiyab

ó

DESEMPONZOÑAR .-Yaua



su calipunguet.

uaán su

DESENAMORAR.

iquet.

—Su

tali.

catitúun.

DESENFADADO.—Da guet

Da

in.

á

bisa.

— Yaua

su guinaua.

ri-

calipun-

in.

DESENFADAR.— Yauasu

ipinyab.

su bisa.

Yaua

punguet

.

DESEMPOLVORAR, diendo

in.

DESENCORVAR.— Pa-

á pagari nin.—Inayatin

Aunen.

cadequet

DESENCOLERIZARSE.

DESENCORDAR.— Yaua su

calingasá

DESEMPEÑAR



punguet.

— Da

li-

calipunguet.

DESENFARDAR ó DESENFARDELAR.—Lecaan su mga banquil. — Pamacaden mga pilet.

su

DESENFRENAR. —Auaán sa cacang. Desenfrenarse.



DESENASTAR.— Suun. DESENCAJAR .—Pagalinen.

DESENFRENO.— Da caya -

DESENCAJONAR. —Yaua

DESENFUNDAR.

—Palinen.

Cadena

i

caya.

Di magadat.

su dalem sa cabán.

sa asek.

— Auaán

— Yauasu gugulin.

— Pague-

DESENGANCHAR .— Yaua

DESENCAPOTAR.-Luasen

DESENGAÑAR.-Ipaquilala

DESENCALLAR. riquen.

su casadang.

su capote.

su caribat.-Lumisu sa talad.

DESENCARCELAR .-Yaua sa bilanguan.

— Pacalebuden. — Pacalemun. DESENCENAGAR. — Maua DESENCARECER. sa calbul.

DESENCERRAR.- Yaua

su

—Pacaliun.-Pagumaun. DESENCLAVAR. — Auaán su tutuc.

casingán á pintu.

DESENCOJER.-Bintenguen.

DESENCOLAR. —Yaua

.

—Kagasá

.

Pagcupisen

.

DESENGRUDAR.— Yaua su dequet.

DESENHEBRAR.— Yaua

su

DESENHORNAR .—Yaua su mga

su

bata sa horno.

DESENLAZAR.— Becalen." Cortando los lazos Tatasen

ó

ata-

DESENLUTAR .— Mauá

sa

duras

DESENCLAVIJAR. —Yaua mga

— Pageti

tanur sa ragum.

lugenan.

su

DESENGROSAR

.



.

embalo-balo.

DESENMARAÑAR ren.

— Patiulinen.

.

—Tanu-



89

DESENMOHECE R su ulabung. lepung.

Auaán

.

—laua

su

gu-

— Punan

su repunguet ó calipunguet.

DESENREDAR ASUNTOS.

— Tanulen. Ipayac su be— Desenredar cuerdas. — Maua su naguguet.— Um-

nal.

bayan su naguquet.

DESENROLLAR.— laua

— Belaten.

DESENSAÑAR.—laua su

su ri-

punguet ó calipunguet.

— laua su DESENTERRAR — Caluten DESENSILLAR

.

sia

.

ó cumalut sa inilebeng.

DESENTIERRAMUERTOS

— Su pelabit sa mga

mina-

DESENTRISTECER.— laua

DESENTUMECER ó DESEN T U MIR.—laua su cíihíinert

DESENVOLTURA. —

— Tagateben.

su nalulun. nalulun.

na

sarig.

— Di

cagaga-

pa.

DESESPERAR.— Mada

sa

— Macarat tanto su guinaua DESFALCAR. — Curangan. — Inagau —Mangagau sa tamuc á ped. DESFALCO. — Caculang sa Sarig.

tamud á ped

DESGAJAR.— Panapacán.— Panutuán su sapac,

DESGANA. — Di

caquiug

kuman

DESGANAR

—Marat

i



Belaten

Cadaan sa cayá.

DESENVUELTA. i

su

— Babay

parangay. Caquiug.

— UnDESEOSO — Gaquiugan. — Miugá tanto. — Magungaya

DESEO.—

DESGANARSE. —Di

DESGRACIADO

gui-

miug

—Mesqui-

— Malat bahagui. DESGRANAR.— Pelupun mais. — Malupun palay. — nan

i

el

cacao —Pamecamongos. DESHACER. -Pacauá.- CaDeshacerse lo conraten. Pipisen

DESENVOLVERSE. —

á tau.

DESESPERACIÓN.— Cada-

el

Cali-

DESENVOLVER.-— Lecaan

gaya.

sundalu á

palaguy.

kuman.

su calidu á guinaua.

marat

su

sundalu.

ñaua sa pegken

tay.

megas.

Capalaguy

DESERTOR.— Su

á cadtalu.

DESENOJAR.— Mada

linulun.



na sundalu.

DESERTAR.—Malaguy

DESENMUDECER.- Pacadtalu.

^ DESERCIÓN.

den

el

los





Mapalin su talad. Deshacerse la carne ó pescado en la olla. MaguDeshacerse la casa. bal. Magubal. Baduten. Deshacerse de pena. Ma-

venido.

— —

ridu tanto





i



guinaua.

DESHALAJAR. mga



— Maua

paguiguinu. 12

su



90

DESHELAR.— Tunaguen

su mitegas sabap sa tengau. DESHEREDAR. Di Pusacaán. laua su capusaca.





DESHERRUMBRAR. -

Maua sa tangís. Pangunás DESHIELO—Catunag.

DESHILACHAR. - Cacasen. Pamecalen

DESHINCAR

—Batuden

su

naca-tutuc.

DESHINCHADO.— Nalpi su lebak.

— Minauá

Maua

su lebak. Malpi.



Matatag su

DESHONESTIDAD.- CapaMalayo, Palabra des-

honesta.

— Per-kataán

kotor. Acción deshonesta. Perbuatan xabul. Pensamiento deshonesto. Pikirán busuk.









DESHONESTO.

— Mada

Mipa-

su tindeg.

nequeb.

DESHONRAR.

— Li-

— Maua



Mapalin su guinaua. DESLEÍR. Tunag. Tuna-





guen.

DESLENDRAR. — Yaua mga

— Luminequeb. DESHORA.— Da sa horas. DESHUESAR. — Auaán su tulan.

DESHUMEDECER.— Pacagangun.

— Agaguen.

DESIDIA.

su

lisa,



i

capanaru ó cadtalu. Matumpis.— Tagueteben.— Gudimán. sa

dila.

DESLIZ. —Cadulas.-Masala. DESLIZADERO.— Darpa á malindeg.

DESLIZADIZO. — Ma-macadulas.

DESLIZARSE.— Macadulás. IVTasala

— Capauc. — Cada

DESIDIOSO.- Mapauc. -Su

su

matinang.

DESMAMAR.— Yaua

sa ca-

susu.

DESMANDADO.—

Di ma-

guinugut.

DESMANTECAR.— Auaán su calembuán.

— Guguden

su naguquet.

DESMAYAR.— Pigkesan.

lantec.

—Pinagauan.

DESLUSTRAR.— Auaán

DESMARAÑAR.- Tanuren.

lantec.

DESIERTO,— Da

in.

DESLUMBRADO.-Nalebutengan á mata.

su

tindeg.

da

in.

DESLUCIDO.— Da catinang

DESHONOR.— Malu.

na

—Di miug sa tamuc

DESISTIR.— Di manalus

--Tanguin-

guiniuguen. lin.

napsu. á ped

DESLENGUAR.-Putulan

laun. latug.

quilan

DESIGUAL.— Di maguinsan. DESINTERESADO.- Di pe-

DESLENGUADO.—Marat

su lebak

DESHINCHAR.— Macaitu.DESHOJAR.

DESIGNIO.— Guinaua.—Pi-

á tau nin.

DESMAYO.- Kikesan. -Matay.

— Pedtimaluán.

— -

91

DESMEDRADO.-Naculang.

DESMELAR.—Auaán su cadescompoMasurungner el caballo. Maguquet. cang.





DESMENTIR. —Ipayac

su

DESMENUZAR. —Pamaca-

— Pacalibubuken.

—Yaua

su

su utec. Macalat.

DESMERECER. —

DESMESURA.— Calabauan.

luques.

alan

in.

Mapauc á

tau.

á

pembaalán.

DESOLACIÓN. — Caguebá." Casucar.

uan.

DESMOCHAR.-

-Panapacan.

mga

casucar.

DESOLLADO.-Da

tanto.

DESMESURADO.— Calabasa

mga

DESOLAR.— Guebaán.~Ma-

Di mapatut,

Madaquel á

ca-

paguinugut.— Casapalan. DESOBEDIENTE.— Di paguinugut. Di magadat sa

DESOCUPACIÓN.— Cada

DESMEOLLAR.—Anaán

— Maua

ma-

— Sapalán.

DESOCUPADO.-Da pemba-

cambutud.

utec.

guinnugut

DESOBEDIENCIA.— Di

lumiguet.

DESMELENAR,

tuun.

bangala, da saluar.

DESOBEDECER.— Di

Magasa.

sapac.

DESMOGAR.— Yulug

á

si-

upisdn-

Da cay a nin. DESOLLAR.-Auaan

—Maua sa

su upis

cubal.

DESORDEN.- Casimbur. — Dicatur.

— Auaán su —Putulen su mga

DESOREJAR.

dung a saladeng.

DESMOQUE.— Caulug

á

si-

dung.

tanguila.

tanguila.

DESMOLADO.-Da

bagang-

in.

DESMORALIZAR. —Maca-

DESORILLAR.— Auaan DESOSAR.=Auaán sa

carat su parangay.

DESMORONADIZO.-- Catubac. — Catubar.

DESMORONAR. -Tubaken. — Tebaren. DESNARIGADO.— Pengau-

sa

guid ó liguid. Cacasen su pinamanay á liguid.

DESOVAR. mga

seda,

tulán.

— Magurac — Cambudi

su sa

seda

DESPABILADERAS.— Ipagaua su sumbuán.

Bengui.

DESPABILADURA.-Pus

san.

Sumbuán DESPABILAR. Maua su snmbuan. — Yaua su pus á

DESNUDAR. — Lekas-Leka-

DESNUDARSE.— LumekasYaua su da su

ditar.

Talekas.--

.



á

.

lansug.

ditalen.

DESNUDEZ.— Calekas.-CaDESNUDO. ^

lansuc

Da

DESPACIO.—Tana-tana. DESPACHAR. - Pagpagatauá. El correo,

-

Init su

mga



alamat





92

Pedtambuacal.

Acabar. Vender. Papa-

DESPERDICIO.-Natambua-

DESPARRAMADO.— Napa-

DESPEREZARSE.-Mangun-

-surat.

Mapasad.



san.

cal.

guyab.

rac. Naripes.

DESPARRAMAR.-Iparac."

DESPAVESAR.— Magaua sa DESPAVORIDO.— PagaguiPacaguílaquen.

DESPEADURA.

— Pucaun. —

DESPESTAÑAR.— Yaua mga

sumbuan.

DESPAVORIR.

DESPERTAR. Paguedemen.

gaua su sumbuan.

- Maguilac

— Panguin guiles.

DESPEREZO.-Capanguiles-

— Capanguyab.

Pamaripes.

DESPAVESADURA'— Ipa-

rec.

Nacabuang.

á tanto. Maguirec.

-

— Kinupa-

yan.— Galugat. DESPECHO.-Calipunguet."

DESPIERTO.— Nacagnao.— Nacaguedam. DESPIOJAR.-Manguingutuá.

DESPLUMAR.

— Pamumbu-

—Panguimbumbulán. DESPOBLADO. = Darpa á lán.

da á tau nin

DESPOBLAR.-Auaán

Caranguitán.

DESPEDAZAR.— Panguisin.

—Panempeden.

su tau.

~ Pinagauán.

DESPOJAR.—Agaun.

DESPEDIR.— Papagatauen..-



Li-

nanpasán, Pedtabanán.

DESPOJO.— Capangagau.—

Pacauá.

DESPEDIRSE.-Magatau. Me





Calinampas.

Cadtabanán.

despido. Magatau ako. Estas palabras dicen los moros cuando quieren ma-

DESPOLVAR.— Pagaua

char.

DESPOLVOREAR.—

DESPEGAR.— Lecaten.-Pacauá

DESPELLEJADO.

—Naupi-

san. — Penditar. — Itagac

nabisay.

DESPELLEJARSE.

su

bugsen



MauMabisay su ditar. DESPENSA. "Pananaguan sa ken.

DESPEÑAR.— Tumipu.. -Pa-

ó tamac.

cang, pacana su su mga puput.

— Tambuacal.

Ta-

DESPERDICIAR.-Ibuang...

Igue-

lupideg,

DESPORTILLAR.-Semping.

— Panabián —Mapesá.

Si es

muro. Maguebá

DESPOSADO. -- Calumay

.



Su mabilangu á iniquetan sa putau.

DESPOSAR.- Cauinguen. DESPOSORIO.— Catalad sa cacauing.

tiulug.

DESPERDICIADOR.—

su

- Yauá

su libubug.

el

pis.

buang.

su

pirec-pirec.



Palegá.— DESPRECIAR. Marsic. - No atender á la gente.

Casemú.

-Magba-

liuat.

93

—Mabulung.

DESPRECIO. -.Casemú.-Cabulung. Capalegá.

DESPRENDERSE

— Lata. —De

las hojas.



un objeto.

Ingay— Tagac.

DESPUÉS.

—Amay

á amay.

DESQUIJARAR.— Ucaán su

DESQUITAR.— Mamuli. DESQUITE — Capamuli DESRABOTAR. — Putucán sa icug

DESR ANCH A RSE.=Tagag

DESTRUCCIÓN. — Cadá.= Carata.

—Caguebá.

sá.

— Caguebá.

DESTAJERO.— Pedticanen. DESTAJO.— Tican DESTAPAR. — Secaán.— Ucaán. Maua sa sapeng.

DESTEMPLANZA



del

Mbarat á gay engu matengau. En el comer. —Cabusau. De vientiempo.

ten.— Binasaán

DESUNIÓN, pacapicat

—Magueba

-^Capitas.—

— Camblac,

G#

DESUNIR. — Mapitas.— Ma

— Macamblac. baguer. — Linibil —Inupay DESVANECER.— Mada — capicat.

DESVALIDO.— Da

su ken.

— Saquit

sa

tian.

En

el hierro. -Naipedan-á cala.

DESTERRAR,—Ituc

sa ma-

uatán. Iten sa mauatan.

DESTERRONAR. -Pacada-

— Su

.

.

Macaliuanag.

DES VARI A K

.

— Malipat.—

Malimban,

DESVARÍO.— CaUpat.— Calimban.

DESVELADO.— Da turug.

— Pendiaga.

DESVELAR.—Di

maca-

tumurug.

— Ndiaga. DESVELO. — Da macaturug. — Candiaga.

DESVEN AR.-Isibay su mga

buken. Pacalibuken.

DESTETADERA.— Su

ipa-

pitasen su ped-

susu.

DESTILAR — Mbalin á arac. DESTILATORIO.— Penbaalan sa arac.

DESTORNILLADOR =Ipa-

—Ipanuncás su — Louagán.^Tornillar. —Iluten. — Tornillo.-Siput.

siput.

DESTORNILLAR.— Tuneasen.

su bangsa.

DESTRUIR. - Mada.— Cara-

baca

luag.

Buán.

DESTRONAR. - Auaán

DESTRUCTUR A.— Cabina-

ru sa tuka.

caua.

sinulapid.

caj adían.— Puisan su

DESPUNTAR.— Yaua su pu-

tre.

— Recalen, DESTRIPAR. -- Inabuán. —

DESTRENZAR.

ugat.

— Carat á^ —Casucar. DESVENTURADO.— Mara curis, — Nasucarán. DESVERGONZADO. — Da caya nin. — Da camamalá.

DESVENTURA. curis.

i

— KuDESVIAR.— Sumibay. — Sumilay. —

DESVERGÜENZA. rang

i

caya.

Pacasilain.



— Casibay. —Casi-

DESVÍO.

94

-

DIAFANIDAD. —Kailay.— Cailag.

DESVIRTUAR.— Cadaán su

— Macaraát. — Catana. — Calenec. DETENER. — Leñen. — Renen. — Lumenec.

DIÁFANO. -Paguilay.— Mi-

DETERMINACIÓN.— Casu-

DIAMANTE.—Vatu

baguer.

DETENCIÓN.

Caquiug.

rut.

DETERMINAR. — Itanguet.

— Masuruta. DETESTABLE. — Di quiugan — Marsic á tanto.

ca-

DETESTAR. —Di miug.— Marsic.



Palibac.

DETRACCIÓN. — Capamuras.

— Capedtebu.

DEUDA. - Hutang.— Bayad. DEUDO. -- Pagari. — Lusud sa tián.

DEUDOR. — Minhutang. — IVIancat

á surat sa Pentateuco.

DEVANADERA.— Becalán. DEVANAR.— Panguilingán.

— Pedtilen.

— Cagra-

gra.— Capulang-pulang.

DEVASTAR .— Magra.=Ma-

— Mapulang.

DEVOLUCIÓN.— ngan.

DEVOLVER.

Cambali-

— Imbalingan.

— Iten bulaua.

DE VORAR.-Kuman sa masía

i

catau.

arga.

Vato

á maslá

balani.

DIAMANTISTA.



Pagcacaembal su diamante. DIÁMETRO. -- Kuris á upac á malipulu.



DIANA. Su música canu mga sóndalo.

mapita

DIARREA.— Catakembur. DICGIUN.— Bahasa

á casunguit.

Gay.

DIADEMA.— Marcuta sa ulu.

— Su

cauli

á

ulan-ulan canu mga cristianos. DICTAR. Ipasurat mapia, pidsan ngain á kiug pagui-



surat.

DEUTERONOMIO.-Icalima

DÍA.



dua

DICIEMBRE.

su tindeg.

DEVASTACIÓN.

canu

ngagaisá á dalepá. DIÁLOGO. Cambitiara á

DIBUJO. -Tuladan.— Paras.

DETRACTAR. - Macaraten

guebá

lag.

DIALECTO.— Bahasa



DICTERIO. Capamuras. DICHA. Bagui.— Capia un-



tung.

DICHO.— Natalu.— Bahasa. DICHOSO.



Nabaguian.— Mapia untung. DIDÁCTICO.— Matag su capaganat.

DIENTE.— Nguipen. DIESTRO.— Layam.-^ turdu

.

—Masiapat

Ma-

.

DIEZ.— Sapulu.

DIEZMAR.— Mayad

sa ica-

sapulu.

DIEZMERO.— Su pembayad ataua pagancat pulu.

sa

icasa-

— 95

DIEZMESINO.- Sapulu ulán. DIEZMO.— Degca.— Icasa-

Balisucat.

tindeg.

DIFAMAR.

sa

^

Masiapat.

DILUVIO. - Barat

pulu.

DIFAMACIÓN.— Cakarat

á patpulu

gay.

DIMANACIÓN.— Capuun.—



Macarat

su

Capunán.

DIMANAR.— Puun —Punan

tindeg.

DIFERENCIA.— Mbidaán. DIFERENTE. — Di maguidsan.

DILIGENTE.—

—Salacau

Mbidá.

.

DIFUSO.— Maulat. — Maslá.

— Malendú.

DIGESTION

— Capacadidun.

DIMINUTIVO.— Pamacaitun

— Pamacadidun. DIMINUTO.

DIGESTIBLE.— matunag.

— Taques — DIMINUCIÓN — Capacaitun. Caulad.

DIFÍCIL —Marguen. DIFINIR. — Ipayac su benar. DIFUNTO. -Minatay.

nag.

— Mapunán.

DIMENSIÓN.

Malbud

Maitu.— Padi-

didu.

Malemu matu-

DIMISIÓN. - Cabucaua

—Catunag.

bangsa su glal. DIMITIR.-Bucauán su bangsa.

su

DIGNARSE.-Ipahit.— Miug.

DINAMARQUÉS.— Taga.—

DIGNIDAD.— Grar. DIGNO — Fatut. — Mapia

DIOS.— Alah.— Alhatala.

Dinamarca. i

DIÓCESIS.

Pamalintaán ni Señor Obispo. DIPTONGO Natimu dua

sa

DIRIGIR. --Tinuru.

bitiara.

DILACIÓN.— Cauguet. DILAPIDAR.— Maparac tamuc.

— Ibuan

—Pedtambuacal —

DILATADOR.

su

baris.

tamuc.



Paca-

titun.

DISCERNIR.— Makilala.

.

Pamacau-

guet.

DILATAR.— Pacaugueten = Pecauatán su talad. ~Pecauatán su gay. DILATORIA.— Cauguet. DILATORIO.— Cauguet. DILECCIÓN.— Cakiug.- Galimu.

DILECTO.— Kiugán.— Malilimu.

DILIGENCIA .— Cadsucat.— Casiapat.

— —

su

tindeg.

DIGRESIÓN.— Salacauen

DISCIPLINAR. —Manuru. ^ Maganad.

— Macalayamen.

DISCÍPULO.--

Murit.

DISCORDANCIA.-Di gayun.— Di

capa-

casurut.

— Di masu— Masibay su guinaua. DISCORDE. — Di pagayon.

DISCORDAR. ruta.

— Di

masurut.

— Di

magu-

bay su guinaua

DISCREPANCIA.-Mbidaán. DISCRETO.— Matáu.— Manuganguen.

96

DISCULPA.— Capamalau. DISCULPARSE -Peppalau, DISENTERÍA. ^ Capagudu sa rugu.

DISFAMAR —

Macarat

sa

tindeg.

DISFAMATORIO — Cacarat sa tindeg

DISFORME.— Marat paras DISFRAZARSE.— Iringuen i

su paras á salacau. -- Gunaon.

DISFRUTAR.

-

— Di

paga-

capamagayun DISPARATE.— Cambal atayun.

ua cadtalu á

di matitu.

— Calabauan pamasa. DISPENDIOSO — Pasasaud á tau. — Tau á calabauan pamasá. — Magudal á tau. DISPENDIO.

i

i

DISPERSIÓN.-Caparac. Catay ac.

DISPERSO.— Naparac. - Na-

Masauid

DISFRUTE.— ( aguna.- Ca-

tayac.

DISPERTAR .— Pucaun.- Pa-

sauid.

DISGUSTO.-Carat

á

gui-

naua

DISIMULACIÓN. — Capagma — Capedtabim sa caguinaua rat DISIMULAR.— Ipagmá. — i

Ipedtabim su carat ñaua.

DISIMULO



Rapedtabun

i

gui

Capagmá. su

carat

— á

guinaua.

DISIPAR Isaud

guebá.

DISONANCIA. — Di

— Ipedtapuyac —

— Ibuán.



DISIPARSE

las nubes Pelantak,— Maua su calendem. Baliuanag á gay.



DISLOCACIÓN dura.— Caálin.

ó dislocaCalepu,



DISLOCAR.-Alimen.-Malepu

DISMINUIR.- Lebatan.-Culangan,

DISOLUBLE.— Mabecar.— Malemü matunag. Malemü yaua.

DISOLUTIVO.-Malemu matunag.

DISOLVER.- Matunag. Ma-

guedamen.

DISPIERTO.— Naguenau



Guinemedam.

DISPLICENCIA.— Carat

sa

guinaua.

DISPLICENTE.-- Macakarat sa guinaua.

DISPONER.— Taguun.- Aturen.

— Pamanimun.

DISPUTA. Capalauá.

— —

Capaualá. Cagucac.



DISPUTAR.-Paualá.-Palauá. Magucac.

DISTANCIA. ~ Catancá.

DISTANTE.

Cauatán.



— Mauatán—

IVIatanca

DISTINTO.-Di Salacau.

maguidsan.-

— Mbidá.

DISTRACCIÓN.— Calimban. Calipat.

DISTRAER.—

Maibaribar-

Malipat.

DISTRAIMIENTO.ban.

— Calipat.

Calim-

DISTRIBUIR.-Baguihin. Badbab.

——

97

DISTRITO.— Pamalintaán. DISTURBIO.— Casimbur.-^

— Cabusung-Cagu-

Casasau. ru-guruc.

DISUADIR.

— Limbalen. —

Limpanguen su guinaua.

DISUASIÓN.— Calimbal

su

guinaua-Calimpang su

gui-

naua.

— Ipacaua

DISUASIVO. guinaua. guinaua.

— Pacalimpang

su sa

-- Pamacapi-

Pamacapitas.

DISTURBIO. ru-guru.

DIURÉTICO.— Sa

Pedsuay.

— Pedtuad. —Pamblac. DIVORCIO — Casuay.— Cad. tuad — Camblac DIVULGAR.- Pasabutan DOBLADILLO.

sa



Lampingán su ditalen,— Lapián á Laupán. ditar.



DOBLADURA.=^CaIampián,

—Calaupán.

DOBLAR.— Lapi-in.=Pelapi. DOBLE Natakep-Tinakep, .

— Casimbur.—

Casasau. -Cabusang.-Cagucabías

á

gamut.

—Dua DOBLEGAR EL CUERPO. —Dumuchum — Duchum. lapis.

DOBLEZ.-Catalimbut.-Cadsalimbut

DIVERGENCIA.- Capapicat na

DIVORCIARSE.—

Calapingán.

pitas.

DISYUNTIVO.



Tuhus.

langun.

DISYUNCIÓN.-Capicat. Ca-

cat.

Dios, sa Alatahala.

DIVISA.— Tanda—Pandi

silau*

DIVERGENTE.— Mabecu

—Capalin

á

.

Cabutud.

—Sapulu engu dúa. DOCENA.-Sapulu engu dua. DÓCIL. — Maunganguen. —

DOCE.

su silau. DIVERSIDAD. - Di cápelaCapalin sa silau guid

Mamin DOCILIDAD.-Caunganguen.

DIVERSIÓN.— Deremetan. -

DOCTO.— Matau.— Maulana

silau



á tau

Dsttgay.

DIVERSO.— Sabarang.—Sa-

DOCTOR.— Matau

tau.—

á

Maulana.-Tabip.

cabias

DIVERTIDO.

-~ Pendareme-

— Pedsusugaya. DIVERTIMIENTO. - Cancjadaramet. — Dsugay. DIVERTIR.— Endaramet — tan.

Su. Ca.

— Alatahala.

—Su

DOCTORA.— Caluma

macaatag sa

á pa-

mumulung. Caluma á

ta-

bip.

DOCTRINA.

-Palacala.-Doc-

trina.

DOCUMENTO.

Pedsugay.

DIVIDIR.— Baguiin. Mbad. DIVIESO.—Pesa.— Lupet. DIVINIDAD -Su-Ca. -Dios. DIVINO.

— Gaumin.

Sanda.

— Surat. —

— Tanda.

DOGAL.— Sarincut.

DOGO —Asü

Pules.

á ipanganup. Saquit.— Ca-

DOLENCIA — saquit.

13

^

DOLER.

— Masaquit. — Ma-

guedam

sa casaquit. DOLIENTE.— Pecasaquit. Penguedam su casaquit. DOLO.— Catalimbut. Cadsalimbut. Cagacal.







DOLOR.— Saquit.— Caguedam

i

saquit.

DOLOROSO. — Casaquit-sa.

quit.

DOMAR.— Layamen. DOMEÑAR.— Mapegues. — Macatalau.

98

— Bago-tau.

— Andau. — Mapia-andau.

DONDE

DOQUIERA

— Apia-andau.



DORMILÓN. Patuturatud. DORMIR.— Tumurug.

DORMITAR.— Turatud. DORMITORIO — Tulugán.

DORSO

— Licud.

Licumbú.

DOS.— Dua DOSCIENTOS.— Duagatus. DOSEL. —

Sa-cabias

á

lambu.

DOMÉSTICO.— Sicaualayan.

— Taga-valay. DOMESTIQUEZ — Caumin. — Calayam.

DOMICILIO.—Ualay -Darpa

— Pamalinta. — Mauarau. DOMINAR — Mapalinta. DOMINANTE Pendatuán.

DOSIS.

— Saca

inuman.

cu

—Sa-

ca linuun.

DOTE.— Sungud.— Betad. DRAGMA. Icaualu bagui



sa onza

— Bad.

— — Batunen — MaDÚCTIL. —

DRIZA. DRIZAR.

Babatun.

ataua

itutus su layag.

Malamit.

DOMINGO.—Acad.

lanut.

DOMINIO «Pendatuán -Pa-

DUDA.— Caalangalang á gui-

malintaán. DON.— Ingay.

DUDAR.

—Caingay.

'DONAIRE.=Capia

á cambi-

tiara

DONANTE.— Su paguingay. DONAR.-Maingay.- Mengay.

DONATORIO.~Su

nacata-

rima.

DONCELLA.— Laga.-Raga-

naua.

— Maalangalang á DUELA. — Papan á barilis.— guinaua.

Papan á tuung.

DUENDE.

-• Salindagau.--

Saitan.

DUEÑO.—

Kirec. Kinkuan.





EBRIEDAD.— Caibel

EBRIO.



E.

Calangut.—

Cablee Nalangut.-Cablec-

blec.

EBÚRNEO.

—Panayau

á ga-

valay.

parangay.

EDIFICIO.—

Ualay.

mapia

— Tulu-

gán.

ECLESIASTES.—Isa

á

su-

Sagrada Escritura.

ECLESIÁSTICO.— Su



Padi.

ECLIPSE. Galana. ECO. Valaleng. Caus.





ECONOMÍA.—-Caitung

--Ca-

liuat.

ECONÓMICO. Maliuat.

ECONOMIZAR.

— Maliuaten.

-Maitung. -

— Maitung.

Sandigan.

ECHADILLO.— Vata

bago

inimbatá á initagac.

ECHAR.— litug.—Itapili. EDAD. — Ragun guet sa duna.

EDUCAR. -Manuru-Turuán. EFECTUAR. - Tumanen.— Masaut su

talad.

EFEMÉRIDES. -^ Itungan.

EFERVESCENCIA.— Maslá icadidi su rugu.

EFESINO.-Taga-Efeso. EFICACIA. Cabaguer. Cagaus.

— — Capacay.



EFICAZ.— Mabaguer.-Macagaus.

ECHADERO.— Dedsel.—

á

quinau-

Umul.

EDICTO.— Sugu. — Pasabután.

Embaí á

EDIFICATIVO.— Su i

ding. rat sa

ED I F I C A R.—Embalay.—

EFIGIE.— EFUNDIR.

Paras. -Tuladán.

— Ududen.— Ma-

catayac.

EFUSIÓN.— Caudud.—Catayac.

ÉGIDA.— Catabang. EGIPCIACO.-Taga- Egipto.

EGOÍSTA. ped.

—Di

malimu

sa



lOO

EGREGIO.— Mapia Maslá

tau.



— Silan—

ELLOS, ELLAS

tanto.-

Salkilan.

— Salkiran.

EGE. Pansal. — Balauaguen. EJECUTAR. Embaí. Mbalan, — Ibulus.=Panalus. EJECUTIVO.— Caembalan.

EMANACIÓN.

EJEMPLAR.— Mapia y

EMBADURNAR.- Buringan

pa-

rangay

EJEMPLO.-Cairingan-Mbal á patut iringan.— Upama. EJERCER.— Mbaal ^ Balebegán.

EJERCITAR.— Lumayam.

— Madaquel

EJi^RCITO

á

— Sekanin.

ÉL.-

ELACIÓN.

— Cabantug. —

pangalam.

— Napamili.— Na-

ELEGANTE.— Mapia

— Pedtanus .

i

pa-

á tau. -. Pillen— Mamili.

— Maguedá. — Embarcar

la

carga.=Ilulán, lulan.

EMBARGAR.—Isapal cuá su tamuc

á ma-

nin.

— Tumilac.

Macatila-

EMBARQUE.— Capagdá. EMBARRAR.— Taguan

su buttá.— Mburinguen su but-

tá.

ELEVACIuN.-Quipuru-Ca-

EMBATE.— Cadesá amabaguer á baguel.

pulu.

ELEVADO.— Napuru-Napulu.

ELEVAR — Ipuru.—Ipulu. ELOCUENCIA.— Catáu

EMBAUCAR -Mag-acal-acal

— Ndedelebud.

EMBAULAR.—Itagu su bi-

tiara.

ELOGIAR.- Inibantug=Ipayac su capia.

— Cambantug— Ca-

payac sa

capia.

sa ca-

ban.

EMBEBECER.—

bitiara.

ELOCUENTE—Matáu su

ELOGIO.

Sicut,

— Cangán.

= Auang.

ken.

pamili.

ELEFANTE.-Gading-Gaguia

ELEGIR

guen

EMBARNIZAR.—

pangalam.

ELECTOR.— Su ras.

— Budsinguen. (muger Maguingay — Maugat. EMBARAZAR — Unguenen —Angán. EMBARAZO. — UuEMBARAZADA.

EMBARCO.— Capagdá.- Ca-

guinaua.

ELECCIÓN.— Capamili.-CaELECTO.

— Puun.— Gumu-

mau.

EMBARCAR LA GENTE.

baliuanac.

i

EMANAR.

EMBARCACIÓN.— Pagdaán

sundaru.

EJIDO.- Madayá.—Maulada

Casia

— Capuun—

Gumamau,

Maalang-

Mábengang EMBELECO.^ Capagacal— alang

.

.

Capengang.

EMBELESAR.—Macadegcá. — Macatana

su pandapat

— Mábengang.

in.



loi

EMBESTIDA.— Caatu.—Ca-

EMBESTIDURA.— Tanda

á

glal.

EMBESTIR.—Mátu.— Malubá.

EMBETUNAR. gan á betún.

betún.

Sepan-

—Parasán

á

— Pacalambuten, EMBLANQUECER. — Pacaputiin — Macabaluy maputi. EMBOBADO. Nabengan. EMBOLSAR. — Uguten. — Itagu su uyut. EMBOLSO —Cauyut. — Camequen

--

taguan sa uyut.

EMBORNAL.— Pesu

á pen-

buatan á ig.-Pesú á pedseputan á ig. MlanEMBORRACHAR. gut.— Mabelec. Manbrec. Mangalasan.





EMBOSCAR—

—Pagayan dalo.

EMBOSCARSE. dam

mga

su

son-

— Manulec

EMBOSQUECER.-Mabaluy á calasan. Mabaluy á á kayo.

dam

EMBOTAR —Matepul— Ma-

guen.

EMBUDO.—Pansul. EMBUSTE.-. Cabutud—

Ca-

tagacal.

EMBUSTERÍA. ^ Cabutud^Catagacal.

EMBUSTERO.- Butuden— Tagacalen.

— Yasek — AseEMÉTICO, — Macapangutá,

EMBUTIR ken

Macapengua.

EMIGRAR.— Maua saingued

— Pedsambi

in.^

dalepá.

su

EMINENCIA.- Capuruán. Mapuru — EMINENTE.



Hombre eminente lán

—Maguru



Pidtei-

bangsa.

EMINENTÍSIMO -Mapuru á tanto su bangsa.

parecer— Guguden

su su ca-

antap.

P:M0LUMENT0S.- -Guna— Untung.

EMPACHO.-Caguilec.-Caya

ranga.

EMBOTELLAR.—Itagu EMBOZAR.

Macarimu-

—Paculibu-

seng sa guinaua

EMITIR—Yitug ~ Emitir

á kayo.

catiá.

— Guisaraun. Culibug. — Caguisaráu. — Cabusaug.

EMBROLLO. —

EMBROLLÓN.—



EMBLANDECER. - Pacale-

sa

Cambrec. Caibel.

EMBROLLAR.-Culibuguen.

lubá.

— Taguban

sa

— Cumipes

EMPALAGAR,— Macasemú. sa

— Macabaliuat.

bias.— Sapengán su bias.

EMPALAGO.— Casemú-Ca-

Lu mayan.

EMPALAGOSO.- Pacasemú

EMBREAR.— Gala.-galan — EMBRIAGAR.- Macalangut.

— Maibel.

EMBRIAGUEZ.^Calangut-

baliuat.

— Pacabaliuat. —Pagatipen.

EMPALMAR.— Pedsalisipán

102

EMPANTANARSE = Sumu-

Aden

glal nin.

I

leg sa lincab ig.-Pelampay.

— Lampingan.-™

EMPAÑAR Bausán vata.



ó Dapengan su Macarat su tindeg.

EMPAPADO.— Nalumés ig

—Ineiguan. — Sinelug

sa á

matengau.

EMPAPAR.~Guemen.-~ Iguemen. Malum es.



EMPAPELAR. sa

Garatas.



Buncusán Putusen sa

EMPAQUE.—Cabacus putus.

EMPAREDAR.

« Ca-

— Ikubul.-

— Pegcuyá. EMPATAR. — Maguinsan Masari — Tabla. sanen.

EMPATE.— Caidsan.-Casari.

— Maculang

tamuc.

EMPONZOÑAR. -Cadutián.

— Cabisaán EMPORCAR. — Buringan.— Budsinguen. P:MPRENDER. — Puunan.— Paguná. EMPRESTAR. — Mutang.— Mapasembay— Mapancat. Dutian

.

EMPRÉSTITO.— Cautang.=



Capasembay. Capancat. EMPUJAR.---Isumag.

EMPUÑADURA

— Si

de cris. sundang.

^

Suungán.

— Danganán á

EMPUÑAR.— Tayungán sundang.

sa

— Camaláh —Capi-

EMULACIÓN.— Caquiug

le-

penguen su ped.

guinaua.

EMPEDRADO. vatu

EMPEDRAR.

-- Lantay á



EMULO. — Linumupeng.-- Lidu.

Lantayan

— Sumumpi

sa va-

EN.— Sa. ENAGENAR. gay.

tó,

EMPP:INE.— Saquit

— Buguis.

sa upis.

ENAMORAR

— Pasan— — Pegkiugá— In-

Manganacan.

EMPP:INAZ0.— Buguisen.

ENANO.— Pandac.

EMPELLAR.— Isumag. EMPELLÓN.— Casumag. EMPEÑAR.— Sumandá. ENPEORAR. — Macarat.

ENASTAR.

Umanán

i

Lumendem.

tán.

atabla.

EMPEDERNIDO.^ Mategas

su vato

quin.

EMPOLLAR -

EMPUJE —Casumag.

Tunkupen.

EMPAREJAR.— Pacapaguid-

—C

I

EMPLEO. -Capidted.—Glal. EMPOBRECER. — Mamis-



su sakit.

EMPEZAR. -Puunán. EMPLASTO, -^ Ipangalit.—

ENCAJAR.— Panguegueten. Pa^asan

ENCALVECER.— Maupau. ENCALLAR. -Macatencad

Ipanepil.

EMPLEADO.

— Suunganen —Dangananán. ENCADENAR — Rantayan. — Lantayan. Tadalanán

~-

Pepidted.—

su auang.

— Macasendat.

103

ENCALLEAR.— Bimgcoten.

Catauan

su langun á taman.

Btuán.

ENCAMINAR —Ituru

sa

la-

lan.— Turimn-mapia.

— Pacalan—Pacarigaán.

ENCANDECER. gán.



ENCICLOPEDIA.—

ENCANDILARSE.-Cagaib.Casalacauan.

ENCANECER.— Paguan

su

buc.

ENCAÑAR.— Cacalen. — Cu macal.



ENCARCELACIÓN.

ENCIERRO.—

Linuguen

—Luguenán ENCIMA. --Sa EN CINTA — Maguingay. Dungan

liuauau.

ENCISO. — Lupa

á pambucauanun su mga ayam.

ENCLAUSTRADO.— guen sa guinaua á

Nalu-

tau.

ENCLAVAR.— Itutuc. ENCLAVIJAR.— Taguan

Ca-

ENCARCELAR.-- Bilangoun, sa bilanguán.

ENCARECER.— Pacapuruán su alaga.

ENC ARGAR.-Isarig. Ituman. ENCARGO. -^Inidtuma.-Ini-

ó P:NCL0-

QUECER. - Lumendem. ENCOBIJAR - Sapengan.

ENCOGERSE-ARRUGARSE.~Macru. La Lumucung.

gente.

ENCOGIDO.-Kipés.



— Mi-

kipés.—"Nakipés.

ENCOGIMIENTO.-Cakipes.

sarig.

E:NCARNAD0.— Mariga. ENCARROÑAR. Maburin-



ENCOLADURA.- Cadequet.

— Cadepil. ENCOLAR — Idequet-Idepil.

— Mabudsingan. ENCARRUJARSE parse cabello — Curuten.

P:NC0LERIZARSE.—

ENCASAR

ENCOMENDAR.— Isarig

gán.

(encres-

el

(volver el hueso

— PaENCASCABELADO. — Ped—

Aguden. á su lugar) capián su nalin.

ENCENDER.-Tedtemán-Tutudán.

ENCERADO.- Nataluan. ENCERAR.— Talutaluán-Ta-

ENCOMIO.— Cambantug. ENCOMPADRAR.- Pagama-

ENCONAR.-

Lumenbag.--

— Ticupán.

— Luguenen.

ENCONO.— Carat

— Cangulbán.

guinaua.

ENCONTRAR.— Matuun. ENCONTRARSE.— Macasumbac.

talu.

ENCERRAR GENTE mintuán.

-

Ituman.

Mangulbán.

su sapiu.

guán su

Mall-

punguet.

amaan.

sarian. Ped-tuncalin.

ENCASQUETAR.— Suluten

males.

sa

tutuc.

ENCLoCA R

bilango.

ENC A RCEL ADO.-Binilango.

—Taguan





.

-PaAní-

ENCONTRÓN.— Casumbac. ENCORDAR.— Tumagu sa tali.

— 104

ENCOR RALAR.-Luguenán

—Durenguen—Langcaten.

ENCORVAR Pecu— Papeg-

— puan na

ENERO.

—Su

ENCRASAR.

Facarigueten

— Pacaguegueten,

ENCRUCIJADA.-Capacambalauaga á lalan.— Sapacan

ulan

mga

nu ragun á

cuun.

— Pedsucan

saltan.

á saitan-Pagasucan á saitan.



ENERVAR

Maluntac Linibil.— Quinupay.

— Malat. —

hatay.

Itabon.

ENCUMBRADO. ENCUNAR. -> Duyanán-Pu-

ENFERMEDAD.

rau.

Macau-

Mateguel

Malipunguet.

Galipunguet.

ENCUADERNACIÓN.— Ca-

Macarimu-

seng. Pacasemu.

linkit sa sulat.

ENCUBRIR.-Ipagma.

- Mapuru.

Masaquit.

Embegat



su lauas. Saquit.-



Caarat sa lauas.

yután.

ENCHANCLETAR.—

Ped-

talumpá

— Budtaan— Membulayuc.

— MapeENDEBLE.— Magbu — Malungug. — Maliug. ENCHARCARSE. nuun á

ENFERMERO.— Pegunung sa casaquit.

ENCHARCADO.— Tunaan. ig

ENDECHA.— Bayuc. ENDEREZAR.

— Pacatitun.

— Pegketekedek ENDEUDARSE. — Mutang. — Mapendek á bayadán. — Malauás.-Taliaucaten.-Tangutanguen. ENDURECERSE. Pedte-

_

ENFERMIZO. ten.



Masasaqui-

—Sasaquiten.

ENFLAQUECER.- Pagketi.

— Kagasa.

ENFRENAR LA GENTE.

— Peguenguen, —Al caba—Biguengán. ENFRENTE.— Sa sangulán. — Sa pantecán llo.

ENFRIADERA ó ENFRIADERO — Pacatengau. .

ENFRIAR.—

Pacatengau.—

Macatengau.

ENGALANAR.— Nditar

sa

mapía.

gas.

ENEMIGO.— Lidu. ENEMISTAD — Carat

i

ENFADAR.

-

ENCRUELECER.



ENFADADIZO.- Maranguit,

— —Maranguit. ENFADO. — ENFADOSO. — ENFERMAR. —

á lalan.

muná ca-

cristianos.

guinaua.

i

ENERGÍA. Cagaus

ENGAÑARSE.— Maribat.— Caplidu.-

.

— Cabaguen — Capacay

ENERGÚMENO.



Tagacal

ENGAÑO.

.

ENÉRGICO.— Mabaguer.— Macagaus.

Malipat

ENGAÑADOR.—

Talimbut.

— Casalimbut. —

Capagacal.

ENGASTAR.— Panetecán.— Penda-

Papagayanán su sarangán.

ERIAL. — Lupa

105 á da capan-

ERIZAR. — Cumrang.

ERRAR.

— Malibat. — Mali-

pat.

ERRATA.— Libat.—Calipat.

— Calibat. — Caculang sa henal* ERUCTAR. —Pedtelap. — Tumelap. — Pagtogap. ERUCTO — Telap. -Togap. ERUDITO.— Matau. — MauERROR.

ESCABROSO.— Macrang.

— Napriis — Naiprus. ESCABULLIRSE. — Maprus. —Iprusen. ESCALA. — Toac — Panican sa valay. ESCALAR. — Panguyacat.— Mamusuc. ESCALDADO.— Naludás — Nasupacan. ESCALDAR. —Maludas. — ESCABULLIDO.

ESCARBAR CON QUE. — Panualen

ESCALERA —Toac. ESCAMA.— InguiL ESCAMADO. — Cargaán.

-

—^Manumad.

ESCARMP:NTAD0

— Car-

gaán.

ESCARMENTAR.— Pacare-

— Supacán. — Pedsudi.

E:SCARNEGER,

— Pedtataua

ESCARNIO. 4-«-i

- Casudi -Cad-

4-0 lio

Miskinán.



ESCASERO.— Masinguit.

-^

ESCASEAR.— Psinguit.

Mesquin á guinaua. ESCASEZ.— Camiskin.—Caculang.

ESCASO. —Miskin.— Masinguit.

— Mamasinguit.



ESPE-

ESCARBAR LAS GALLINAS — Mangad. ESCARBAR LOS CERDOS.

ESCATIMAR.— Di

Lupacan

ESCLARECER.

mingay.

—Macaliua-

nag.

— Maliua— Mapuru bangsa. ESCLAVITUD. — Capanguripen. — Cabiag. ESCLAVO. — Uripen. — NaESCLARECIDO.

Nargaán.

ESCAMAR .-Inguilan.-Yaua su inguiL

ESCAMPAR.— Macaliuanag su gay.

ESCAÑO. — Banco rendasan

— Tebaren.—

Tubaken.

gaán.

lana.



un.

á aden á

— Sandan

ESCAPARSE.— Malaguy.—

— Tagac

nag.

i

biag,

ESCOBA

Payupas.

— Malipedes. — ESCOCÉS — Taga Escocia, ESCOCIMIENTO. — Garanca — Calípedes. ESCODA. — Ipepanday sa ESCOCER.

gan— un. Mauá,

nuli-uli.

ESCARBAR.

gangauidi.

su

dalepa.

ESCARBADIENTES. — nuqui.

ESCARBAOREJAS.

Pa-

— Ipa-

Macaranca.

14

——



— Maslá á tutuc. ESCOGER —Tumu-Mamili.

io6

vató.

.

ESCOLLO.— Vató



sa didaiem á ig

maslá Tankapa. á

ESCOMBRO.-Lupud-Manga-

— — ESCONDRIJO — Pepagnaán — ESCOPLO. — ESCORIA. — Tay — apug—-- Pupud.

ESCONDER.

Calitabun

Ipaguá.

.

Calitabonán.

Panasang.

á putau.

ESCOZOR.

Pengalal

viene de rascar

y

—Si

sale san-

gre=Calipedes.

ESCRIBIENTE

panu-

nulat.

ESCRIBIR .— Sumulat— Manulat.

— Pedsurat.



Maprus. ESE Nan,

ian,

— —

Dumulás.—

-

entu.

ESFERA.

Matiburón. ESFÉRICO.— Palas á maliMatiburón. puluc .

ESFORZADO.— Mauarau. Masaric.-Maturdú á mama.

ESFORZARSE.— Pegcaua-

— — ESLABÓN. — — ESLABONAR. — dangaan.— — ESMERO, — ESÓP^ AGO ESPABILADERAS. — Gunrau-Panamalán.— Pecasalig.

ESFUERZO.

Cauarau.

Capanamal.

Saca sising sa

Sancali.

Pacasasán Pedsesedangán. Ca-

Caingat.

Bacarengán

.

ESCRUPULOSO.— Mabung. ESCUADRA. — Mistal á

ting.

Panipit

sambuan

.

sa

lansuc.

pecó.

ESCUADRÓN.

-

Sa bad

á

ESPACIO.-Caulad.-Caslá sa dalepá,

ejército.

ESCUCHAR.— guen.

Paquiqnine-

benal.

despacio. Tana-

Ir

—— Maulad.— ESPADA. —



Maslá lupa.

Es-

cudo redondo ó rodela. Taming.

ESCUDRIÑAR.



taná.

ESPACIOSO.



ESCUDILLA. Ladia. ESCUDO. — Kelung.





Maslá dalepá. Sundang.

ESPALDA.— Licud.—

Sali-

cud.

Panuntu-

— Panguilain

ESPALDILLA.— Pay-pay.Pura- pura.

ESPANTADIZO.— Malemu

sn benal.

ESCULPIR.— Pamesuan

su

maguilcc. Talau. Ipangangalec. Ipanguinguilec. PangagaleESPANTAR. Panguinguileken. quen. ESPANTO.— Catecau Cakedu.

— — — —

ESPANTAJO.

uquir

ESCUPIDERA.— Dudaan. ESCUPIR .--Dumudá,--Dudán. ESCUPITINA.— Duda.

ESCURIDAD Cada

sulu

saguipá.

ESCRITURA.-— Surat.

len su

Mada

ESCURRIR.

lantay.

—Su



Calibuteng.

sulú.

ESCURO.-

Malibuteng.



ESPAÑOL.— Casila— Tau





I

sa España.

ESPARCIR.— Ipalac

ó

ipa-

dagan. dulce y Brus.

rac.

ESPAVORIDO.— Nabengán.

cau. lec

—De

07

Caquite-

— Magui-

Ipayac su langun

atag-lun.

ESPECTADOR.—

Pasísima.

Su papailay,

ESPEJO.



Panulabeten.—



ESPINAZO —Tardas,— Golod-god.

ESPINEL.—

Ladung, y

— — Magagapa.— Papagagapán.

ESPERAR. Sumalig.

— Pamin— Pamulikes. ESPEREZO. — Capaniinteng.

ESPEREZARSE.



ESPINOSA.—

Teneken.

guinaua

— — Mardut

dala.— Mapia i cabetad. ESPLÉNDOR.--.Salindau.

ESPOLÓN (DE GALLO).— Betec.

ESPOLÓN DE MADERA Lasuc.

— Talanteg. — Pegkukus—



ESPONTÁNEO.—

Capamulikes. ESPESAR.— Pacaluneten.— Macariquet. Espesa tela. Madedes. MaESPESO.— Malunet.





Carabun^au

ESPETERA.

ESPETÓN

— —

Ipamagapuy.

(hierro

largo

y

Ipembisuk. Papanuliman. Panuliman.

— ESPIAR. — ESPÍA.

naua.

Sa guimiug á tau.

— Su

ESPOSAS.- Patung

aguja)

ESPIGA DE PALAY.—An-

á putau.

ESPUERTA.— Padidu ton.

á bi-

— Manguingu-

tu-á.

ESPUMA.

á kayo.

ESPETAR.-Bisucan-Itum-

como

Madaquel é pesú.

ESPULGAR,

Mariquet.

buc.

su ca-

ESPÍRITU.— Macatu-Niaua.

ESPONJOSO.





Matay.

teng.



las

cuerdas pequeñas kasintii. ESPINILLA. Cudul.

ESPLÉNDIDO.— Pep— pán-

ESPERA TÚ.— Apa ka. ESPERANZAR.— Pacapaga-

lapot.

Sapin-

dig.

Suaguen.

Capagagapa,

ESPESURA.



^

Lalauen.

ESPIRAR.

Pagalungán.

ESPEQUE.—Alid. ESPERA ó Esperanza.

gapaán.



caña

yerba.

la

ESPINA.— Tenec—

— — —

á tanto.

ESPECIA Palapa. ESPECIAL. Da salacaun. Da maguinsau. ESPECIFICAR.-— Tutul á mapia.

ESPIGAR.

carrizo,

de

-

Didi.

ESPUMADERA



Ipsaber sa didi--Pengagauin su didi.

ESPUMAJEAR.— Dumudá.

— Dumidi

su ngali.

ESPUMAJO.— Duda. ESPUMAR.— Auaan



su didi.

Gagauín su didi. ESPUMOSO.— Madidi.- Ma-



io8 daquel

didi.

—Duda-Ayug-yug.

i

ESPUTO.

ESQUERO.—Uyud á upis.Puntir á cubal.

ESQUINA.— Rugu—Pidiuru. ESQUIVEZ.

— Capananguila.

—Cacumipes.

ESTABILIDAD.— Darpaán. — Cauguetán. ESTABLE. - Di peparin. — Di magalin.

ESTABLO.—Luguenan-Ruguenán

do de casado.

Culumay



— Canacan. — Esta— — — — — pesá, ESTALLIDO. ~ Cambetu — Soltero.

do de pobre. Mesquinán Estado de rico - Cauasá. ESTAFA. Cacua sa pirac Pagacal. á da mbayadán. ESTALLAR.— Mbetu Ma-

—Banegan.

-La

ESTANCAR.

-^ Pelenen sangre.— Pampanen.

ESTANDARTE.— Pandi. ESTANQUE.— Tining-kung Pedtaguan á

ESTxAÑAR.

ig.

—Taguaná mán-

pagunga.



á ig. Estero hecho por la gente. Cacar. Estero recto. Pantacán.





ESTIÉRCOL.— Tay

á bina-

tang.

ESTILO.— Parangay—Adat, ESTIMACIÓN. -~ Alaga. Ar-

—Calimu. mu. — Pegcalimu.

ga.

Mali-

ESTIRAR.— Bintenguen. ESTIRARSE COMO DESPEREZARSE. — Maminteng.



ESTOCADA.

— Catimbasa,

ESTOLIDEZ.—

Catiddaua. Capalíán.

Cababal.

Cadupang.

ESTÓLIDO.—

~

— Da

Babal

lantac-in.

sa

caslaán, pacapia sa tián.

ESTÓMAGO.— Caslaán. ESTOMATICÓN --Depil

sa

tián.

ESTOPA.— Talukunán kayon.

— Guquet.

ESTORAQUE.—

á ca-

Padidu

á

kayo pegcuan su sacabias

dal.

ESTAÑO.— Mandal.

— Aden. — Ncale-

«4

sarket

ESTORBAR.

— Masicut. —

Pacalimpang.— Pegcarimu-

beng.

ESTATURA.— Paras á tau— Capuru na

isa

á tau.

ESTE, ESTA, ESTO.— Nia.

—Katii

— Di

ESTOMACAL.— Pacapia

Capesá.

ESTAMPAR

ESTAR.

Árbol.

ESTERO. — Lauas

ESTIMAR.— Icalimu.

ESTACA.— Tulus.— Alad. ESTADO.— Cabetad.— Esta-

á ig.

laán.

ESTÉRIL MUGER.— Layus

.

Katay á

ESTERCOLAR.

.

— Tumagu

sa ipacasabud á

pamumu

seng.

ESTORBO.— Sicut.—

Cari-

museng.

ESTORNUDAR.-

Macam-

baán.

ESTORNUDO.— Cambaán.

109

ESTRADA. -Lalán, quitán.



ESTRADO.



-



Lilungán.— maslá



Cacaratá.

ESTRATAGEMA. -

Capa-

—Mbias-bias á enguá ESTRECHAR. ~ Pacaguetau.

guetán.

ESTRECHARSE la gente.—



- Quiputen. Mamagundogá. Malumpilá.

paga-

— Cababal. — Babal.— Du-

ESTULTICIA

Caculang á pandapat.

ESTULTO. pang.

— Da

cadegcá. tabaen.

pandapat

in.

Caguegiiet.

-^ Maquiput



Magueguet.

ESTRECHURA. —Caquiput.

guedú. degcá.



——

Tabaden.

NacaNaca-

ESTUPIDEZ.— Cababal. ESTÚPIDO.

— Babal. — Da

in.

ESTUPOR.— Cadegcá.— Caguedü.

ETERNO. -Daden

taman.

ETIMOLOGÍA.-Puunan ~ l3ahasa. ETIOPE.

Cagueguet,



CapaCapaquedü.- Ca-

ESTUPEFACTO.

lantac

ESTRECHEZ.— Caquiput.— ESTRECHO.

-~Su

ESTUPEFACCIÓN.—

gacal. lula

ESTUDIANTE nad.

Bilik á Lantay. canu mga auáng.

ESTRAGO.

Cau-

sa.

—Taga--Etiopia.

-Cucusen-Cu-

EUNUCO.— Tau á daurakin,

ESTRELLA.— Bituun. ESTREMECER. Tamaden.

EUROPEO.— Taga-Europa. EVACUACIÓN. - Caudú. -

ESTRENAR.— Bagu á guiguimu. — Bagu á

EVACUAR.- Mudu.-Auaán. EVADIR. — Mananguila

ESTREGAR sun-cusun.

—Kequelen.

Caua. pa-

can-

Manguilam

dital.

ESTRÉPITO.— Calaculub. -



quinau-

engu su quinapanuru nin sin sa duna

ESTRIBAR. - Dumampu.

ESTRIBOR.— Taquilidan

— Maguená.

EVANGELIO.— Su yag

Cadadsang. ca-

uanan na anang.

ESTROPAJO.— Ipamunas.—

ni Jesucristo,

Injil.

EVAPORACIÓN,



Case-

ngau.

EVAPORARSE.- Masengau.

Tugác.

ESTRUENDO.-Daguendek. «=Cauní á tanto.

—Inabatán.

— Matanuc

á cauní.

ESTRUJAR.— Temequen.— Camesen.

ESTUCHE. — Upau.-Taguán.

EVENTO.— Caukit.-Masalac.

— Capacaki— Cabenal.

EVIDENCIAR. lala

mapia.

EVIDENTE.— Kakilala

ma-

—Benal. EVITA R. — Pananguilaán, pia.

— Mananguíla. — Manguilam. EXACCIÓN.— Buis. — Cabi— Cabayad. EXACTO. — Natancaan. — lan.

Nacasugat den.

EXAGERACIÓN.— Capacaselá sa cambitiara.

— Cam-

butuden.

EXAGERAR.-Pacaslán san guin sa cadtalu.

pid-

— Mbu-

10



— Cagurian. -. Macasalebú. — Yaua.--Da itunguen. uc.

EXCLUIR,— Iliü.

EXCLUSO. - Iniliú, --Niauá. Da initung. EXCUSA. -Dalina — Cadalina.

EXCUSARSE -Ndalin-ndalin

— Pendalin-dalin.

EXHAUSTO.

—Da

baguer

nin.

EXHUMAR.— Cucain su ban-

tuden.

EXALTACIÓN.— Capuruan

— Capacaslá.- Capabantug.

EXAMEN. -Tamat.

->

Capi-

kilán

EXAMINAR.— Tamaten.



Pikilpikil. — Palidsaán. EXÁNIME.- Di penguinaua.

EXASPERADO - Nguedap .

~ Naranguit - Pacaranguit.

Caluden.

EXCEDER.

— Caluten

su minatay.

— Malulupitan.

— Lagud.

EXPEDITO.

Da

sicut-in.

EXPENSAS.— Adil — Cabayad.

—Alaga

sa pamasán.

EXPERIMENTAR,

— Tepe

ngan.

EXASPERAR.- Penguedap.

— Cumalut. —

EXCAVAR.

cay.

EXORBITANTE.-Calabauan

^ Macalabauan.

EXPERTO. — Layam.—Panday.

— Maturdü — Cabayad

EXPIACIÓN sala.

-

sa

Calegaán.

EXPIAR.

~

Bayadán su

sala.

— Legaán. — Pergaán. EXCELENCIA - Capuru.— EXPLICACIÓN.— Capanud— Cagugud, — Capabangsa. EXCELENTE. — Mapia. — nuru. Mapuru bangsa. EXPLICAR. — Manudtul. lyr n

ga vj 3, t

tul.

-~

i

EXCELSO.— Mapuru i

bangsa.

— Maslá

EXCEPTO.

á tanto

á tau.

^Salebú.

— Liü.

Gumuyud.

— Manuru.

EXPLORAR.— Panguilay Tulican.

— Lacau-lacau

.

EXPLOSION.- Cambetú

EXCEPTUAR.— Macasalebú

— Matagac. EXCESO. — Calabauan.

EXPOSICIÓN.— Casucar. EXPÓSITO. -Vata maitu

EXCITAR.

EXPRESAR.—



Iliü.

EXCESIVO.— Nacalabauan gaan.

~

Mamucau.-Ga-

— Teguelen- Engaten.

EXCLAMACIÓN



Cagura-



Capesá.

pinetás.

Tuntulen

Taluun.

— Ipayac.

á

-

EXPRIMIR.— Temequen.—

.

.



Ill

Camesen.

gra-gra.

EXPROFESO.— Tinibaba. -

EXTRAMUROS,— Sa

Sa guinaua.

ingued, gued.

— Mapia á tan— Pinemili. EXTÁTICO — Pamandang EXTENDER — Cayaten.— Pacalenduen.-Pacauladen. EXTENUACIÓN. — Keti.— Cagasa. EXTENUADO. — Pagti. — Malemec caplauas. — Magasá. EXTENUAR. — Mlupay.lupayan — Paggueti

EXQUISITO

— Salacau

Tau á salacau bansa, á salacau ingued

EXTRAORDINARIO—Maca-sasalacau.

EXTRAVAGANCIA. rat

y

— Ca-

gaib.

EXTRA VAGANTE.—Sala-

—Marat gaib. Malami — Macapalin sa parangay á ped mapia. EXTRAVIARSE. — Madadag. — Malami. — Mapalin cau.

i

EXTRAVIAR Á OTRO.—

EXTENUÁTICO.— Pamacalemec sa lauas. -Pagqueti su lauas

— Sa ~Sa EXTERMINIO. — Cagra.— liu.

gumau.

.

sa mapia parangay.

EXTREMEÑO.— Taga-Ex-

Capulang.

tremadura.

EXTERNO.— Tagalabas.—



á

in-

EXTRAÑO.

i

EXTREMIDAD.—

gumau. EXTINGUIR.— Graán.- Maliu.

liu

á

á maguingued.

.

Sa

libed

EXTRANGERO.

to.

EXTERIOR.

— Sa

Tail sa

pulang.

EXTIRPAR.--. Yaua.

Liguid.

— Taman.

Capusan.

EXTREMO. -Tanipadán. Liguid.

— Ma-



Taman.

F FÁCIL.— Malbud.—Melemii. FACILIDAD. — Calbud. — Calemii.

FACINEROSO.



tanto á tau.

— Pacatindegán FACTIBLE. — Mapacay. —

FACISTOL. su surat.

Marat á

— 112 Paguenibalán.

FACULTAD. — Capacay



Cagaus.

FACUNDO.— Malemüá cambitiara.

FACHADA.—

Bias-=Casan-

—Paras. FAJA.— Pamiquis.— AncuL— Cambet — Sabitán gurán.

.

.

FALACIA.—

Cambutud.

~

gatur.

—Pegjukum.

FALLECER.— Matay. FALUR. — Di tumanen. — Maculang.

FALLO. — Atur — Jucuman.

— Tindeg.— Capa— Cacaslaán.

FAMA.

bantug.

FAMILIA.— Cudeng-

FAMILIAR.— Layamen.— Pedsasapac.

Calimbut. Acal.

FALAZ.— Tagacal.—

Talim-

but.— Mbutuden.

FALDA DEL MONTE.



— —



FAMOSO. Maslá

i



tuc á tanto.



FÁMULO.

Abenen.

FANFARRÓN.

FALDELLÍN.

— — Malum.

FALDISTORIO.— FALDRIQUERA.



—Ayanan. Puntir.

FALIBLE.—Di FALSARIO.



matanket. Tagacal.



Cambutud. di ca-sugat.

FALSILLA— Mistalán. tud.

FALTA.— Culang. — Sala.—



Ca-

guinaua.

i

FANFARRONEAR.-Mban tud.-bantuguen. bantug.

FANGAL.



FALTAR.— Culangan.— Má-



FANGOSO.

—Tanudun.—

Tegcau.

FALTRIQUERA.



Uyut.





--

FANTASÍA. - Capandapat. C apiquir- piquir bu .

lec.



Aturen,

— Ma-

^

GumigueMangangalec. Panguil.-Putusán.

FARSANTE.— Tagacal. Pegcudi-cudi.

den

FASTIDIAR. Puntir

Cabudtaán.—

Puticán.

FARDO.Daden.— Nacu-

lang— Nasala.

FALTRERO

Cabudtaán.—

FANGO.— Budta.—Putic,

FANTASMA.

Cada.



guinaua

Lapat.

FALSO. — Di benar.— Mbu-

FALLAR.

"

Mabantug

Tunaán.

FALSEDAD,— Embutud-Ca-

FALTÓ

Pa-

^ '

FANFARRONADA. bantug



Uripen.

— Pananalagat.

FANFARRONERÍA.-Cam-

Uyut.

sala.

nacauán. i

Ditar sa sanguran na caaben.



Cabantug. Mabanbangsa.

Regazo. Pansut á palau. kupun. Caaben.

—Sa

Catiua-

layán.

guen.

— —



PembutuLimusen-

— Macasemú.

FASTIDIO.— Calimuseng Casemü.

-

— —

FASTIDIOSO

-

13

FELICE

Pacasemú

Baguan

-

Pacalimuseng.

FATIGA

— Lugat— Calugat

—Carrasag— Cambegat. FATUIDAD — Gababal — Cadupang. FATUO —Babal— Dupang. FAUCES —.Paus — Bague-

— Tabangan.

FAVORECER Peg calimu. Bias



— Paras —

gurán Buntal. FE Capaguinugut



San-

— Capa-

FEALDAD— Carat ragun na

mga

FEBRÍFUGO

ulan sa

cristiano.

— Pamacaaua

— Ipagaua sa mayau maten gau. FEBRIL — Taga mayau — matengau.

FECUNDIDAD



de árbol



Carabung De aminales — Cadaquelan á vata. FECUNDO el árbol— Marabung. El animal Mada-



quelan á vata— Lo mismo se dice de la fecundidad de gente.

FECHA — Gay Catica, FECHAR — Tandaán— Isurat su gay.

FECHORÍA



— Maslá

FEDERACIÓN

maguinugut sa manga sugu sa Alatala. FELIGRESÍA --Cadatuan á á

FELÍZ

— Baguian — Maba-

—Magauntung. FELONÍA — Cadengui-Ca— Cangulula marat. guian tipu

FEMENIL—Bayas. FEMENINO — Maatag

á

sala.



Capaga-

yun— Capasurutá. capagayun canu talad.

sa

babay.

Tagacal

FENECER

maatag

— Macatag



Melengan --

Matay— Mada. FENICIANO Y FENICIO— Taga

Fenicia.

FEO — Marat buntal

i

paras

tay,

—Da

ni.

FÉRETRO— Caban

á mina-

— Gauarau — — Cabinatang — Ca-

FEROCIDAD Caila

busau.

FEROZ

— Mauarau — Tata-

busau.

FÉRTIL rabung.

Tambu til

Cambal

FEDERATIVO— Su sa

Cabaguian

FEMENTIDO - Butuden —

paras.

i

FEBRERO.— Icadua

marat.



FELIGRÉS— Sa Padi— Tau

mga

ratchaya.

la

— Cauntung.

Hn^a Padi.

rengan.

FAVOR— Tabang—Calimu. FAZ —

FELICIDAD

— Untun^

árboles .)--Ma. Tierra fértil

(los



á lupa. Gente

— Madaquel

fér-

á vata.

— Macapian canu pinamulá. su FETIDEZ -Cadú — Caduán — Carsig. FÉTIDO — Madu —Marsic FETOR — Cadu— Marsic á

FERTILIZAR luf>a

.

baun. 15



.

14

FIAR —Isarig

Magagapa.

guer.

FIDEOS— Misuá.

— Panengan — Mayau su — FIEL — Mapia á FIEBRE

lauas.

cristiano

Mapia adat

FIEL de

la

balanza ~ Vató-

na timbanguen.

FIERA — Talabusau— Maila

— Binatang

FIEREZA —

sa palau. Catalabusau

Gay

á

tumaná

FIRMEZA



--

Cabaguer

Catiguer -Catiguel.

FISCAL. - Sabandal

— Pa-

gaatur.

FISCALEAR — Pedsabandal

— Magatur.

FISGA Sarapang. PISONOMÍA.-Bias —B u n tal — Paras

á

tau.

.



Caila.

FIESTA— Maslá



á gay— su pangan-

FLACO—Pagtí—Magasá.

FLAGELACIÓN — Cabetay Badas

FLAMENCO —Taga—Flandes.

gauid.

FILANTROPÍA -Cakiug

sa

— Calimu á — Tanguiug sa isiccatau — Malimú á FILIAL. — Su macaatag sa isiccatau

tau.

FILÁNTROPO

FLAQUEZA -Caqueti- Cagasá

FLATO— Cadadak — Taken-

— Cadidi su Pedcadadak —Dumidi-dedi sa vata. FLAUTA— Suling. FILIPINO— Taga— FLECHA Gasa — Pana. FILO. — Galangan. FLECHAR — Mana — PedFILTRACIÓN — Canteng — gasa. Caletus — Capaguetac. FLECHAZO — Capana-CaFILTRAR — Lumetus— Masugat á gasa, guetac. — FLEJE — Sicam na FIN — Capasadan-=:=Taman. Gulinda— Si es de mecate FINADO — Minatay — Nai— Guilingan. pus. — — Pasaden FLETE — Bayad sa auang FINALIZAR — Casucayan su magauang. Macaipus. FLEXIBLE — Malemec FINGIDO— Tau á butuden. — Tagacal Pedsugud Caloagan — finge FINGIR — Pedjagir, FLOJEDAD gente — CamSi es de en cosas dereligion. Si finge bueno — Bijadsaua. — buquelen. ser Carbut. Fingir estar enFLOJO — Loagan — Gente. — Pambuquelén. fermo — Pedtararaán. FINO^Manipis. FLOR— Ulac á cayu—Ubarubar. FIRME — Mabaguer — Matiguel ^ Matigás — MacatiFLOTAR — Lumetau — Gutau.

bulen

FLATOLENTO —

tián.

tián.

Filipinas.

túnel.

-~

si

la

^

floja



I

manpung.

FLUJO — Calumetus —

pet.

Capa-

la laguy.

FLUJO y

reflujo del

mar.



Paguruc engu paguirat. FOFO. Mingusu. Magcús. Mingapás. FOGÓN Tulang— Dapu-



-

lang.

FORAJIDO --Marat

á

tau.

Taliputen.

FORASTERO — ingued

Salacau

— Nenecadchi.

á

— Caguiraguirac. FORNICACIÓN — Capagkiugá. FORNICAR. — Capangui-

FORMIDABLE

FRAGILIDAD

— Carpuc—

Carupet á malemu.

F^RAGMENTO— Mga bi

— Capacayán.

FORRAJE.— Utan kan su kuda.

FORTALEZA.

-

á

ipaka-

FRAGOSO— Macran —

Baguer á

— Cota. — Kudalán.

FRAGUA - Tatapán. FRANCÉS— Taga-Fransia. '

FRANCO=Mapia

— Mapayac palusud sa

tián.

FRATERNIDAD magayun

guinaua

— Capa—

— Capelusud

sa

tian.

FRATERNO -^Taga^ capelusud su

tian.

sa lulusud sa tian.





Capagacal

Catalimbut.

FORZAR— Tumeguel—Gu-

—Pedteguel

FRAUDULENCIA

mama— Mauarau.

FÓSFORO— Cuguit. FRACTURA— Calepú — Cateped.

FRAGANCIA ó FRAGRAN-

CIA— Camut— Mamut

á

tanto.

FRAGANTE ó FRAGRANTÉ— Mapia bau nin. FRÁGIL— Repuc— Malemu i

mapesá

—Malemu

FRAUDULENTO

maru-



— Cata— Taga-

—Talimbut. FRECUENCIA — Caripes— Cauman-uman. FRECUENTE — Maripes— Lalayum — Uman-uman. FRECUENTAR — Pacalipesen — Mangay uman-uman. FREGADERO — Lugar de fregar — Pengagasán. FREGAR — Gumagas — Gagasán. freír — Sumendag — Pamendag. FRENESÍ ^ Cadsasaten — cal

FORZOSO— Patut— Da acóIon. — Macatiguel. FORZUDO -> Mabaguer-Ma-

Cabunu

sa lusud sa tian.

Capia untung.

á

i

su hatay nin. -Taga sa ca-

FRATERNAL-

FRAUDE

FORTUNA - Palad-Bagui—

tigas á

Ma-

garang.

FRATRICIDIO

FORTUITO.— Masalac.

maga

sate-

FRATRICIDA-Su pembunú

nguiug,

valay.

i5

Cabunec.

FRENTE — Benang — De frente

— Sanguran — La

frente (hacia)

— Pantakán.

FRESCO—Matengaii. FRESCURA - Cailau - Catengau.

FRIALDAD

— Tengau— Cai

nin—-Maitu

guna

i

guna.

FRITO—Nasendag. FRÍVOLO— Da atag~ün, CaraFRONDOSIDAD



bung.

FRONDOSO— Marabung. FRONTERO— Sa pantac— Pedsangul.

FROTACIÓN — Capangurus — Capepsapu-sapun

FROTAR — Ipun

Pangurusen

— Pedsapu-sapun.

FRUCTÍFERO

— Marabung.



FRUCTIFICACIÓN unga.



Pagunga

— Cau-

— Miinga— Magunga. F R U G A L — Pedtancá — taancá — Sugat-sugat. FRUGALIDAD — Cadtaancá — Casugat-sugat. FRUNCIMIENTO — Cuten-

FRUCTIFICAR

det

i

FRUNCIR

— Pedcurendet

upis.

á

upis.

FRUTA— Unga á kayo. FRUTO— Guna— Untug. FUEGO -Apuy. FUELLE Tatapan





Bulu-

san.

FUENTE— Bualan.

tengau.

FRÍO— Matengau. FRIOLENTO— Catengau. FRIOLERA— Maitec arga.

— Da

:i6

Punan á

ig-

FUERA — Sa liu— Sa

gumau.

FUERTE — Mabaguer —

— Cotta FUERZA — Baguer — FuerFuerte ó fortaleza ó Cota



za de soldados Catimuan á mga sondaro. FUGITIVO - Talalaguy.

FUNDICIÓN -Catunag. FUNDIR — Tunag Matu-



— Malumbat—

nag.

FÚNEBRE Macaridu

guinaua. -Pedtalagdá.

i

FUNERALFUNESTO -

— Masucar.

Marat á tanto

FURIOSO —

Lipat á Malipunguet.

FUROR



Ranguit

tau—



-

Cali-

punguet.



FURTIVO

— Pinaguená.

FÚTIL

—Da

guna.



FUTURO

Manatinegcau

atag

nin— Da



Su pacaumá Di quena sa guna—Amay-

amay

bu.



G GACETA. — Surat

ipepa-

á

yac sa langun á sugu.

GADITANO—Taga-Cadiz.

GAJO — Sa Tecap — Sa G A L A =. Mapia y

— Matanus.

GALAFATE

bad. dital

— Tegcau

á

tanto— Tinegcau calabauan á

matau

manegcau

pid-

sang gein.

GALÁN—

Paca-piaan.

Peg-

— Caingay.

GALARDONAR—

Embalas

— Ingay sabap sa ngulula ma|3ia. GALÓN — Pidras. Egalonar — Pidrasan. Galon de militar — Tanda sa GALOPE — Pendabac — Paglal.

GALLARDO



Mapia y paMaslá engu masbud á

mama

GALLINERO



GALLEGO— Taga - Galicia.

Dungan

á

manuc.

GALLO — Lumesad— Papuan,



GANA Quiug — Guinaua. GANANCIA—Untung.

— Pamaun-

tung.

— Pamumusán. — Pamúsán. GANAR — Maguntung — Manaban — Tumabán. GANGOSO — Pendaguen. — Pengau —Pelagauan. GANGUEO — Capelagau — Capendaguen. GANZÚA — Sadang. GANAPÁN

GARABATO,

lumpat

GALOPÍN- Dupán. ras

— Bambang á — — — —

Biscutu. nacadua linutu Mananalu GALLILLO Betec á pelac Tidec. GALLINA—Upa. GALLINAZA— Tahi na upa.

GANANCIOSO

cakanakan.

GALÁPAGO— Bau. GALARDÓN —Balas.— Untung

GALLETA

(hierro) Cauit.

Sadang.

GARABATO EN EL PEL — Nabudsengán.

GARANTE— Nangaco. GARANTÍA



Caaco

PA-





ii8-

Curukum. Caunután

Cangaco.

GARANTIR— Mangaco.

GARDUÑA—Saca

GEFE

bias

á

GARFIO— Sadang GARGAJEAR Pedsepú. GARGAJEO Casepú. PedseGARGAJIENTO



GARGAJO— Sepü. GARGANTA — Lig— Bacauta

— Gua.

GARGUECO



tupa

Bagueren-

GARITA— Bantayán. GARITO— Sugalán— Valay ú pedsugalsugal demun. á laguid.

GARRA — Camimed

— Carnés á darayu...

GARRAPATA- Tung-Uled. GARROTE - Bendul -Pacul. GARROTILLO

--Lebag na

bacarengan.

GARZA BLANCA



ceniza.

Garza de

— Bagug



Talacolor de

ó

baraua.

GASTAR — Malengan— Ipamasá,

GASTO — Calengan.-Langun á

taman sa cauyag.

GATERA — Pesu tan á

á paguqui-

bedung ó

sica.

GATEAR— Mananap.



GATO Bedung— Sica. GAVILÁN— Laguit, darayu. GAZMOÑERÍA — Caguentú. —

GEMIR. -

Pendegu.

Perugu.

GENEROSIDAD —

— Calimu

Casia

ñaua

C^ íicíif* ill

GAZMOÑO — Paguentúguentú. — Bijadsaua. GAZNATE •—

Baquerengán.

i

.

GENEROSO.— Mapía

— Malimu.

gui-

i

irisen.

GENTE.-Manusia-Tau- Su mga tau. GENTIL Da cabautis — Ca-



pir á

gan.

ung

GEMIDO— Regu—Degú.

GENGIBRE.— Luya

rangan.

GARGANTADA - Sa

— Sa

tuán.

guinaua

pun-sepun.

.

—Penda-

GEMA~Pusü. GEMELO, LA— Sarping.

binatang.

— —



buta

— Capir.

GENTILEZA-^Capia ras

— Capia

i

pa-

i

ca embaí.

GENUFLEXIÓN-Capagleb,

— Calincud

sa isa alb.

GERMEN —Pipunan— Pipis. Ruban.

GESTOS



Capanunungui-



ling— Capanguinguibi De los ojos. Capamuliat. GINETA— Dilec—Bancau. GINETE. Sóndalo á migkuda.

— —

GLORIA

— Sorga — Dalepá

mga bahaquian. GLORIARSE. — Mababaya. nu

— Mabantuc. sorga— Pamacabahaguián. GLORIOSO. — Macasorga.

GLORIFICADOR— Pamaca-

— Mabahaguián.

GLOTÓN— Busau-Malegued Nalegued.

GLOTONERÍA -Cabusau— Calegued.

GLUTINOSIDAD quetán.



Caric-

GLUTINOSO ~

19

Malumiguet

—Lita.

GOBERNADOR -Minted sa ingued

— Pendatuán.

GOBERNAR — Mangatau— Mamalinta.

GOLFO — Sugud — Linee. GOLONDRINA— Calugay.

— Capia

guinaua.

i

GRACIA — Gracia — Calimu sa Alalatala

GRACIAS.

— Caingay

na



Salamat. Muchas gracias— Sapulu salamat.

GOLOSINA — Panguenenken

GRACIOSO- Pasingan— Ma-

GOLOSO— Busau- Malegued

GRADA— Crit—Pacat GRADADO — Piancritan.

— Mamis.

Legued.

GOLPE — Dadsang

— TaguGOLPEAR — Managutoc — —Idadsang— Pangutuc. tuc.

GOM A — Sarquet— Lita— Malumiquet

GORDO — Masbud— Matibu

GORDURA— Casbudan-Catibuguel.

GORGOJEARSE



mientas Cadilan á panday sa kayo.

GRAN.-^Maslá.

GRANADERO. -Sundaru

— Pangapug.



Bubu-

Maslá— Mapuru

GRANDEZA —

Casia

— Ca-

ORANDO R - Casia—

— Calendü,

(

aulad

GRANERO=.Tambobo—Ta-

Gapupuguen.

guan sa palay.

GORRIÓN— Papanuc-Betic. GORRO Cupia— Tubau. GOTA — Tag — Si son gotas

— Cagui-

GRANO.— Limegás. GRANUJA — Napitás — Icapauc

GRASA

- Casbud

buan.

guis.

GOTEAR=Mtag—Paguetag

— Maguiguis.

GOTOSO-^Pametag— Pamaguiguis.

GOZAR — Nguna—Mabaya. Malilini.

GOZNE=:Sadang.— Pamalang engu kiguetan á pintu.

GOZO.

GRANDE

á

mama

puro á bangsa.

GORRA— Cupia.

seguidas, se llama

— Maslá

á tau

GORGOJO— Bubuc—Gapug. GORGOJOSO - Bubuquen.



—Tinibangan — Pinakat-an

GRAJO -Cacuac — Cuac GRAMIL.— Todas las herra-

balancay

guel.

quen



galau á tau Tau á malilini sa cambitiara.

— Calilini.—Cababayá.

GRATIFICACIÓN gay— Tanda

i

— Calani-



Cain-

calimu— Casu-

cayan.

GRATIS— Da

alaga-Ingay-

bu

GRATITUD -Tedem-Cambalas.

GRATUITO bu.

— Sa

guinaua

— —

120

GRAVE Maslá—Maugat. GREDA — Lipau — Budta-ma-

GUARDAMANO—

marumi-

GUARDAR— Itagu

—Lupa GRIEGO — Taga— GRIETA — GRILLO — Pangao rumiquet



Grecia.

Guitec

ó patung

sa ay á putau.

nug.

— Panequic.

GRITERÍA—

GUARECERSE—

Dala-



Pel a



Gangugurauc.

GUARNECER

GUARIDA -

Caped-

GUARNICIÓN

lalis.

GROSERÍA



Cadan

adat.

— Cada tabiá. GROSERO — Da adat —Da tabiá á tau. GROSOR — Cacapal — Casia.





Capaguenán.



~ Parasan.—

Guarnecerse un punto Itaguan su mga sundalo sa cota Pandiaga.

Capedalalis- Capamanaquic.

GRITO — Cagurauc

Sumirun-

gan.



(insecto)

GRIT A R— Gu murauc lis

GUARDASOL ~ Payong GUARDIA— Bantay Cagunung.

Cambutecad.

GRILLO

-Timu-

un.

quet.

Grit

Kelung

na lima.

Calitabunán—

=

Su

mga

sondólo á pamandiaga. GUAYABA-^ Bayabas.

GUAYABANO= Bayabano.

in.

GUBERNATIVO

=

Taga

minted sa ingued: Kuku— Panasang GUBIA



GROSURA— Casbud —Caca-

á kuku.

GUERRA— Cambunua~Can-

pal.

GRUESO=Maslá— Macapal.

GRULLA— Bagug. —Baraua. GRUÑIDO =

Rengué. Len-

gubata.

— — Mangubatá.

GUERREAR

Mbunuá

GUERRERO— Taliliputen—

gua.

GRUÑIR— melengue

Gumangal— Pa-

— Paguinguei.

GRUPA- Tuncac. GRUPERA — Guirupidá

Tambunuun. GUÍA==.Pedtulu sa lalan-Penulu.

á

GUIAR-Tuluan=Itulu-Ped.

GRUTA — Tacup — Dalepá sa

GUIJARRO— Vatu á matilac.

kuda

—Quinsa icuk ákuda.

GUILLOTINA -Ipamutá

dalem á lupa.

GUANTADA— Tepí— Tam-

— Suub —

á lima.

Mataid

Mapia

paras.

GUARDA - Bantay nung.

mga

ulu

-Pagu-

sa

— Capamideng, — Casilik Cumindat— MaGUIÑAR mideng — Pedsilik. GUIÑO — Ca-kindal— Capamideng — Casilik.

GUIÑADA

piringuen.

GUANTE GUAPO —

tulu sa lalan.

-^



121

GUIÓN— Pandi.

det.

GUSANIENTO—

GUIPUZCUANO-Taga Guipúzcoa.

i

GUSANO -Uled. GUSTAR— Tepengan—Gucd-

GUIRNALDA—Macota.

GUISADO— Pinalapaan—Sínendaguen

GUISAR —

Madaqucl

uled.

— Pinagalugán.

daman.

Pamalapa. Sendaguen- Pagalugán. GUISO Sabau á sisendag

— — GULA — Cabusau — Caleque-



Palapa.

GUSTO— Taam. GUSTUOSO— Malembu. GUT APERCHA— Sarket. GUTURAL— Sabacarangan.

H HABANERO-Taga Habana.

talu.

HAB ANO—Puun sa Habana.

brac.

Saca bias á tabaco.

HABER— Aden— Maden. HÁBIL - Matau— Maturdo.

HABITACIÓN— Dalepan—

— Ngcalebengán. HABITANTE^Pendalepá—Pengengcalebeng .

HABITAR— Dumalepá- Ma-



Calay aman— Traje Vestido Ditar. HABITUAL— Nalayaman.

HABITUARSE — Melayamlayam.



Matumpis. Ma-

HABLILLA— Ptatalun. lun su

mga

Ta-

tau.

HACEDERO— Mapacay embalen.

Macangalebegan

HACEDOR-Pamangbal.

Pa-

maguembal. Mbalebeg.



Maturdu.

Marantec. Mbalen. Mbal.

Membal.

HACENDOSO

HACER—

gangcalebeng.

HÁBITO-Costumbre- Adat-



Talu.

HACÍA —

Tampar.

Pedsan-

gur.

HACIENDA-Sapad. Tamuc.

HACINA— Buntun. tur.

Dacuu-

Tambac.

Matalu.

HACHA— Patuc. HALAGAR— Layamen.

Pa-

HABLADOR— Patatalu-Ma-

gagayun sa guinaua.

Pa-

HABLAR

Talu.

Pedtalu.

lo

I22

HECHIZAR—

caunut sa guinaua. Calayám.

HALAGO —

ped. Calilini. guinaua.

GaCapagaum sa

HALLAR— Matuun.

Mailay.

Macua sa nadadag.

HAMACA— Duyan.

Igaán.

Cagutem. Caungaya kuman. HAMBRIENTO Cagutem.



Magutem. Mungaya pegPeg-

kakalitabun. Mapaug.

bau

in.

tanto.

Marat tanto su bau. Carat i bau.

HELAR— Mbatic su ig— MaHÉLICE

—Tirican

á cápala-

puy.

HARINA-Tapung.

HELIOSCOPIO- Talunpung



Capagagun na mga uni-— Gapamagu-

sa senang.

HELMÍNTICO— Gamut

ma-

carren á uled sa tian.

nut.

HARNERO— Nigu.

HELO AQUÍ-Catu,

Sisu.

HARTAR-Mausug— Kuman Cau-

sug.

HASTA — Taman — Sampay. HASTÍO — Di cananam

ku-

uyunán. Sa am»

pung.

HAZME REÍR— Bugcoung. HEBRA — Tanur. HEBRAICO— Taga Ebréo, HEBRAÍSMO - Agama ni Moisés

HEBRAIZANTE

ngan

— Sa

ipás.

HEMORRAGIA -

Palendás

á rugu.

agama

ni Moisés.

HEBREO— Ebreo—Taga

sa

Ebreos.

HECHICERO— Panguentu= Pesasaitan.

Hutanen— Darpa napenu á hután. HENCHIDO— Napenü. HENCHIDURA— Capenú. HENCHIR— Mapenú.

HENDER-Maupac-Pelesec Kemin.

HENDIDURA



Matau mbitiara sa Ebréo — Magunut sa

HEMISFERIO -Cauan-caua-

HENAR—

man.

HAZ — Sa

nia, en-

tu bu.

HEMBRA -Babay.

taman masugat.

HARTURA —Casmu.

mga

i

HEDIONDO -Madu á

tengau á calabauang.

Tugag.

Ditar á bisay.

HARMONÍA

bau un.

HEDIONDEZ— Cadu-Carat

HEDOR. — Cadu.

ken.

HARAGÁN— Tagna. HARAPO— Laping.

HECHURA- Paras-Buntal. HEDER — Macadu— Marat i

HAMBRE-Guten.

Panguentu—

— Saitanán. HECHIZO — Caiguentu=Caiguentu



.

Balaná -

Lesee. Lekemí.

HENIL—

Gataguán sa

hu-

tan.

HENO— Hutan. HEREDAD— Busacamuc pun

sa

HEREDAR—

Ta-

mga luques. Mamusaca—

.

.

123

Masaud

sa

tamuc na mga

luques.

Su

nu

tamuc

pegcLiá á mga luques.

HERENCIA -Pusaca —Tamuc nu mga



HERMAFRODITO—Tau

á

sa tian. Mataid. Mapia

HERMOSURA— Cataid. man

Ca-

-

los

Buguis

- Así

moros

quirrisquis;

HÍGADO—Hatay. HIGO — Unga

á

kayo

hi-

guera.

HIGUERA —Sacabias

á

ka-

HIJASTRO— Pataliluán. HIJO.

—Vata — Vata mama. — Vata babay.

HILACHA—Unday.

y

man Buguis

lla-

guembal

al herpes

HILAR—

otro

al

lla-

á

kuda.

HERRAR -Taguan

sa

ta-

lumpa su kuda.

HERRERÍA—Pandayán.

HERRERO— Panday

á pu-

tau.

HERRÍN— Tanguis. HERRUGIENTO ^

Tanguisan

na tanguis.

Subiden.

Pedsu-

biden.





Caku-

yug-kuyug



HILO —

Tanur. Tiniquer El hilo para coser se llama Tanur, El hilo para tejer se llama Taniqíier. Saluxug.

HILBAN— HILBANAR— Sumaluxug. HINCAPIÉ

Napenu

Pa-

tiniquer.

HILERA— Lantalen

casila,

HERRADURA— Talumpa

— Categná.

Ca-

tana.

HINCAH—Mincud.

Magaleb.

HINCARSE ESPINA— Ma-

Peligain.

HERRUMBRE—Tanguis putau.

HERRUMBROSO



á

Mada-

HERVIR—Dumidi. HERVOR --Didi. se

del coco,

tenec.

Masudang. Masuru-

cán.

quel tanguis.

HEZ — Lintad

— Putau — Hierro

HILANDERO-Pedsulid.

paras.

heces



Hija

paras.

HERPES

Vaguet

pegcapet sa kayo. HIÉL— Peddu. HIELO Ig á matigas sabap

yo magunga.

—Lusud —

i

otra

colado. Cara ó cala.

HERMANAR— HERMANO HERMOSO

de

budseng.

HIEDRA— Palipay.

HIERRO

aden su camama engu su cababay. Malusudá sa tián.

— Hez

— Buríng,

sa catengau.

luques

HERIDA Pali. HERIR— Mapali —Papalian

pia

aceite

clase.

HEREDERO - Pinusacan—

i

el

HINCHADO— Nalebag. HINCHAR— Malebag. lebag.

HINCHAZÓN—

llaman

las

que deja

Lebag

Limbag.

HIPAR-^Pedsedú.

.

Pa-



124

HIPÉRBOLE— Capacaslá

su

HIPO — Psedü.

ca-degca

Capedsedú.

HIPOCRESÍA— Napik—

Ca-

pedtuan-tuan.

HIPÓCRITA— Tau

munapik.

Sanda.— Ga-

gadey en malayo. napuyac sa

Babasán.

mamut.

HISPALENSE

Pa-

ig bendita.

HISOPO — Sacabias á



á

hutan Se-

HOMBRE

Upis

unga

á



Tau. Hombre formado Maslá mama. Joven Maguda á mama. HOMBRO— Uaga. HOMENAJE- Capagadat.



liputen.

HONDA

villa,

adat sa España.

HISPANO — Taga

España.

Casila



malayo.

— —

Ta-

En

Kuyambet. Ali-ali

ó badang.

HONDO— Madalem. HONDURA— Cadaleman. HONESTIDAD -

Catilac

á

guinaua.

HISPIDO— Mategas

i

bum-

HONESTO-Matilac

á

gui-

HONGO—Kulat-kayo-

Xen-

naua.

bul.

HISTÉRICO— Rahim.-

Ca-



HISTORIA— Tutul.

HOCICO— Mutseng: HOCICUDO— Maslá

.

HONOR— i

mut-

tindeg.

HONRA— Tindeg.

seng.

HOGAR— Pagapuyan.— VaHOGUERA—

Ta-

Pelapug.

pug-apuy.

HOJA — Raun.

HONRADO»- Mapia itindeg. Pagadatán.

Dalepa.

Laun. Daun-

HOJARAZCAá laun.



dauan. Gatusan Valuy El malo Tigsan. Bangsa. Glal. Ca-

guctan.

Nanga4ulun

Nanga

tac-tac

á

HOLGANZA— Cadegcá.

Ca-



Pacabangsa. Barabangsauán.

HORAS— Horas.

Cotica.

HORADACIÓN=Capamesú.

HORADAR— Mamesú.

Mbal

HORADADO-

Pesú

á

li-

Kayo ad dua

sa-

mambas.

pauc.

HOLGAR— Dumcgcá.

HONROSO

á pesú.

laun.

taná.



kayo.

HOMICIDA— Tamunu. Taga

HISPÁNICO— Taga España. HISPANIZAR — Munut su

lay.

HOLGÓN—Mapauc. HOLLAR— Dampuan. HOLLÍN- Buring.

dey en malayo.

HIPOTECAR- Isanda.- Ma-

HISOPEAR—

—Pedtana-tana.

HOLGAZANERÍA-Capauc.

HOLLEJO

Pedtuan-tuan.

HIPOTECA—

HOLGAZÁN— Mapauc. HOLGAZANEAR—Pendeg.

tuntul.

Ped-

HORCA

-

pag-in. Sapac.





I

25

HORIZONTAL—Nacaiga,

HORMA— Axuán—

pangali saquit.

HOSPITALIDAD—

Limba-

HORMIGA Pila. HORMIGUERO—

Ualay

á

ead] i.

pila.

HORQUILLA — Sadang.

HOSTIGAR— Manalubá.

Sanguet

HOSTILIDAD— Caliduán.

HOY— Sagú na HOYA— Pesú. HOYO— Pesü.

Maslá cauquit. Maslá

tanto á sala.

HÓRREO — Taguan sa palay. HORRIPILACIÓN

HORRIPILAR—

Gatadu

baraibun. Pedtadu su

Macakedü

bul.



HORRIPILATIVO guirec.

guni.

á

bum-

Sumbang

i

HUELLA — Tanda

HUÉRFANO -Ilú=Da

uni.

-

na

-

mulaán.



HUESA ^ Kubul— Tampat.

HUESO— Tulan.

Cadsuledá.

la ijada

HUÉSPED

á tulu-

gan. Ingay sa iga nin.

mga

= Valay

mga

lán.

Naca— bagu

Maslá su

mga

HUEVA— Budi.

na

á tu

i



tulan-in-

Desovar

Cali tan.

HUEVO— Leman-Ulac. Hue-

á duma-

vo de caiman bohaya. HUIR— Malaguy.

lepa sa hospicio.

HOSPICIO— Ualay

na

mga

miskin.

HOSPITAL -" Ualay saquitan,

-~

HUESUDO— Madaquel

á

cadji.

HOSPICIANO— Tau

lin

junto á

tau.

menecadji.

HOSPEDERO— Kivalay

De

— Tabing ~ De fruta

— Ólapis.

Caingay sa igan.

HOSPEDAR—Ingay HOSPEDERÍA

ama

— Que no tiene parientes — Inayatin. HUERO Leman da dalem. HUERTA Huerto — Pamu-

kamu. HORTELANO Su pamumulá na kamu.

HOSPEDAGE^^:.

lalan.

nin

tan á pegken.

HORTELANA— Caluma sa

na

ma-

i

HORROR— Caguirec amasia. HORTALIZA—Kamu. Hupamumulá

Calut.

degcá.

Paca-

Pedtatabaden.

HORRÍSONO— Marat

Su gayantu. Calut salupa.

HOYOSO -Mipesu-pesú. HOZ ~ Sanguet. HOZAR (escarbar). Panumad. HUECO ^ Da dalem in. H U E L G A— Cadtaná. Ca-

Cagui-

Cadtabaden

rec.

Ma-

neled.

HORRENDO— Caguirec-guirec.

Kalimu-

— Capedi

canu mga tau. HOSTERÍA— Valay a pedsucayan canu mga men-

án

gán.

á panga-

Valay na mga

'

Leman

á

Mauá

sa

valay.

HUMANIDAD— Catimuan

á

26

— Marabung á

langun á tan. Caumin.

HUMANO —

bel.

HUNDIRSE AL AGUA---

Ma-

Maumin.

Migaled. Igaled.

pedi.

HUMARADA— Marabung

á

HUNDIRSE DENTRO DE

Natengauán—

sud sa dalem á lupa. Subu-subu. HURACÁN Dagandel. HURTADILLAS Ipagmá.

TIERRA—Ilebeng. Lumu-

bel.

HÚMEDO—



Nauasá.

HUMILDAD— Caimen.

Ca-

baba sa guinaua. Maimen. baba su guinaua.

Ma-



HUMILDE

HUMILLAR—



Itabun.

HURTADO—Nategkau. HURTAR—Manegcau. Ina-

Paca-babaán

gau su tamuc á ped.

su guinaua.

HURTO— Tinegcau. HUSMA— Pangebaun. HUSMEAR— Mangbau. HUSO— Sucu.

HUMILLARSE— Calimbaba ~ Ibaba

su ginaua.

HUMO— Bel. HUMOR—Ig

á lauas.

HUMOSO-Madaguel

i

bel.

I

ITERICIA— Sakit á dung. IDA — Caganat. Calacau. IDÉNTICO—Maitu bun— Se-

berhala. Canapik.

ÍDOLO di

IDÓNEO—Pacapacay.

kanin den.

IDIOMA— Bahasa==Bias-bias á cadtalu ngaga isa á ingeced. IDIOTA— Babal. Su di ma-

Maca-

sugat.

IGLESIA— Masguit. Simbán. ÍGNEO —Apuy. Taga apuy.

— Apagapuy sa G N V O M O— Peguisumpit apuy —Pambuat apuy. Si arroja luces — Linumudau. G N O MINI A— Capamuras.

IGNICIÓN

putau. Iñau á patau.

tau.

IDIOTEZ— Cababal.

I

IDÓLATRA—Pedsacay-Ta-

— Capir á butá. — Su pedsium á

ga-dimat

Manapik

— Tunung. Alatala — Berhala.

benar

Capacarat sa tindeg.

berhala.

IDOLATRÍA—

I

Í

Capedsacay.

Capagadimat Casiumen á

IGNORANCIA— Cababal. IGNORA N TE— Di matau.



127

Mababal.

IGUAL —

Maguidsan.

Mala-

tuda

guid.

IGUALAR —

Pacapaguidsa-

nen. Palaguidán.

IGUALDAD—

Capaguidsan.

Capalaguidán,

IGUALMENTE— Idsan



IGUANA

bun.

Palaas. Sauaga.

El idzd— Falsing. IJADA ó IJAR— Lambun.

Pi-

sugu. Pepelang sa cabenal.

pacay.

ILIMITADO



nin.

ILUMINACIÓN

— Tudjulicol.



capusan Casuluán Pa-



dau. Capaguilin.

Cairing.

UMINATIVO— Paca-sulu.

ILUSIÓN— Caribat—

Cakisal

su pandapat.

ILUSIVO— Pacagacal.

SA— Nagacai—Na-

kisal su pandapat.

Calipungnet

IMPACIENTAR-Maranguit.

IMPALPABLE— Di

—Mapuru — Barabangsaan ILUSTRISIMO — Tanto ma— ibang-

sa

.

Tanto a Tanto barabang

puru su bangsa





Tuladan,

Paras

santo.

IMAGINACIÓN— Pandapat. Capiquir.

i

pandapat.

IMPASIBILIDAD

=

Di caguedam.

ca-

IMPAVIDEZ— Cauarau.

Ca-

rasay

— Di

tiguer á guinaua.

IMPECABLE—Su



pacay

di

Nalen

Ma-

sicut.

IMPEDIMENTO-Calen— Sicut.

IMPEDIR — Renen-Lenen. Macasicut.

IMPENITENCIA— Di

cata-

ubat.

IMPENSADO

saán.

IMAGEN—

masecü.

Di masikul. IMPAR Di maguidsan Di malaguid. IMPARCIAL Di pedsurra-

IMPEDIDO i

adat

ILUSTRE

mga

IMPACIENCIA— Caranguit.

másala

ILUSORIO— Macagacal ILUSTRACIÓN— Catauan



Masua.

Macailing.

mig. Matitu

tudjulicol.

nu

Cataren-

Malipungut.

Da

ILUMINAk— Manayáu.

mashur

Bali-

gueg. Calitudá IMBORNAL Ukitan sa ig canu lantay sa avang. IMBUIR— Manuru. Paguin-

IMITAR—IIinguen. cabenar sa

ILEGIBLE —Di capangadian. ILÍCITO— Di patut— Di ma-

ILUSO,



IMBECILIDAD

IMITACIÓN—

piacan.

ILEGAL=Atu sa

II



IMÁN Vato-balani. IMBÉCIL— Tarengueg.

mandapat

-^

Da mapa-

—Nategcau.

IMPERCEPTIBLE— guedam— Di

Di

ca-

mailay.

IMPERFECTO — Da

maga-

— Da masaut

nap.

I

sa taman

28

miedo

Casalacauán. Si de

nin.

IMPERIO— Caharian.

Cada-

IMPRESIONAR- Mabaguán. Italed su

tuan.

IMPERTINENCIA— Cadtaru ataua caembal

da ma-

á

casugat.

Su diPedcaramu-

macasugat.

pandapat. Si de

— Matacauán

IMPRESO—

.

Naca-

Natana.

— Naxap. IMPRIMIR-Matana— Isaled, Libro — Mangaxap taled



IMPERTINENTE

miedo

IMPROPERIO

seng.

IMPIEDAD— Carat.

Caendá su amal Capusuk. Mukli ó

Capamuras.

Sinta.

IMPROVISACIÓN- Cappia. Cagueip.

camukli. IMPÍO— Marat. Su da aden amal. Pusuk. Mukli.

IMPROVISO— Da

IMPLACABLE ^Su

tu-

IMPRUDENCIA- Di

rnaría icaranguit

ca-

lipunguet

da ó su

tau.

catau-

Di casugat.

IMPRUDENTE— Da

in.

IMPLICACIÓN—

Capague

nin.

caya-

Di catau-tau.

IMPUDENCIA— Caplatug.

rená. Cabulibuc.

IMPLICANCIA^

Cabulibuc

— Casimbur. IMPLORACIÓN- Capangani.

IMPORTE-Arga.

IMPORTUNO —

Alaga.

Su macasimpang á ped—-Su pegcaramuseng á ped. Marguen á IMPOSIBLE tanto. Di mapacay. IMPOSTURA Capabun-

— —

tud.

IMPUDENTE— Da

cayanin. palangay. IMPUDICICIA— Caplatug. IMPÚDICO— Bigaán. Capaual. IMPUGNACIÓN Capalaua. Capalau, Sancaán. Ma-

Marat

i



IMPUGNAR— palau.

IMPUNE— Da

caargai.

IMPUTACIÓN



Capandit. San-

IMPUTADOR— Tandit. dit.

IMPOTENCIA-Da capacay. Da cagaus. IMPOTENTE - Da á baguerin.

caingati.

— Nagueip.

Di mapacay.

ma-

saut pamandapat, embalen. Sinta-. IMPRECACIÓN Imprecar. Maldecir Maminta.

IMPRESIÓN

--



Cabaguán—

Pedsan-

dit.

INACCESIBLE— Di tan.

IMPRACTICABLE -Di



IMPUTAR— Mandit.

cauqui-

Di masaut.

INADMISIBLE—

Di

mata-

lima.

INANIMADO— Da

á ñaua

nin,

INÁNIME— Da tay.

ñaua. Mina-

29 á

tanto— Mapuru

INAUDITO—Da

i

pen

— INCLINARSE— Cumiling—

alaga

ma-

Mpatumeng.

ÍNCLITO—

kineg

INCANSABLE— Di

pia

calugat.

Pelalay.

tindeg.

i

INCLUIR-Idalem. Itunguen.

Di tumana.

INCAPACIDAD— Da

capa-

INCLUSIÓN— Cadalem.

Cai-

tung.

cay.

INCAPAZ—Da

á delem

in.

Di nin mapacay.

INCAUTO— Da pedtuganul.

INCLUSIVE

Di

in.

Bilang pan.

INCLUSA— Ualay

ú

Tutemán.

INCENDIO-Catutung. Apuy.

nilán.

INCLUSO— Nabiláng. INCÓGNITO— Di cakilala. Bago á

Cabidsulán

INCENSACIÓN— Canduká. INCENSAR— Magincienso. Penduká.

INCERTIDUMBRE

tau.

INCOMBUSTIBLE— Di

ca-

tutung. Di cumaleng.

INCOMPARABLE— Da



Caalang-alang á pandapat. INCESANTE— Di pendegcá. Di Pedtelen. Di Pedtana. benar.

Di-

catan an

lagiud

in.

Da

INCOMPASIVO— Da nin.

INCOMPRENSIBLE =Dimasaut pandapaten. Di matau sa dalem in.

Pedtibabá Incitar á pelear á dos. Papendurupan. INCIVIL— Di layam. Da

INCONSTANTE— Da

adat-in.

limu

Di mapedi.

INCONSTANCIA—



á

laua min.

INCITACIÓN —Catibabá. INCITAR á otro á pelear=

Da

rantec. tec.

Da

Di

ca-

calentec.

lantec-in.

á ran-

Di ma-

turdu. Kiling-kiling su panpat.

INCLEMENCIA— Kurang capedi.

uya-

guen su mga vata da ama

Bidsulán.

INCIERTO— Di

^-

Isa pan.

ingat



INCENDIAR

Da

i

mapedi.

Di malimu.

Del cuerpo. Capalalay. INCLINADO— Naquiling— LiInclinado del cuerpo numalay. QuilinguenINCLINAR Inclinar del cuerpo hacia



— Pedlalay.

á

pa-

nin.

INCONTINENCIA-^ Di

ca-

patiguer. Capalatug.

INCLINACIÓN=Caquiling=



INCONSÚTIL— Da manay

calimu.

INCLEMENTE—Di

atrás

Ma-

Cabantug.

INCONTINENTE -Da tiguer

in.

á ca-

Bigan.

INCONTINENTI—

Saguna-

den.

INCONTRASTABLE



Di

capegues.

INCORPORACIÓN— tip.

Catimuan. 17

Cana-

130

ÍNCORPOR ADO-T-

Ininatip.

INCORPORAR— Inatip. timii.

—Matimuun

Ma-

Inatip

— Da

á

la-

capamituaán. Di panguinugut. INCORRUPTIBLE— Di pacarat.

Di mardag.

— Caenda

maguinugut. paguinugut sa patut. Di paratxaya.

INCREÍBLE

—Marguen

paguinugutan.

INCREMENTO



ca-

Umán—

INCREPACIÓN— Cacaripun-





—Pamituan

Maripunguet

su di pacasu-

gat.

INCULCACIÓN — Capacape-



Caguesequen. Ca-

guisipen.

INCULCAR taán





Pacapelupi-

— Pa-

—Da

Da

adat

nin.

á

sala-

Caatag. lung-in

— Da

INCURIA



Di

antapen. Ca-alang-alang. Da culang in.

INDEMNE—

INDEMNIZACIÓN — Bayad

INDEMNIZAR Mabayat sa



Mayad ó

nacarat, sa na

culang. carat.

Di pacapalin.

INDICIO— Tanda. INDIGENCIA— Cacurangán.

INDIGENTE— Miskin. Maculang

INDIGESTION— Di INDIGESTO

—Da

matunag



Calipun-

INDIGNACIÓN

guet. Lipunguet.

Da casaguipá. INCURIOSO. --- Di

Di

Ma-

patut.

rat.

aca-

lon.

INDISPOSICIÓN— Maitu á

bu-

cabulunguen. caguipat

—Da



Maripunguet. Malipunguet. Maranguit.

INDISPENSABLE— Da

in.

— Da

catunag

su ken,

INDIGNO— capanganga-

INCUMBENCIA— Atagui— INCURABLE

Di pacauá.

INDELIBERACIÓN

INDIGNAR

guisipen.

INCULPABLE— Da uidi.



catauan

Di palinen.

su ken.

Pagasequén

INCULTO

Di

in.

Camesquin.

Capaniituán.

INCREPAR

lupita

taman

INDESTRUCTIBLE— Di pe-

Caumán. guet

— Da

su nacarat.

INCRÉDULO—Di

su

guinaua.

INDELEBLE

in.

INCORREGIBLE —Di

INCREDULIDAD

Panunquitán.

— Pamariksa.

INDEFINIDO—

canu ped.

INCORPÓREO.



Ipaguiguidsán

INDECISO— Alang alang



LNCORPORARSE nas

Di maguipat.

guipa.

INDAGAR

Natimuun.



INDISPUESTO —

Casaquit.

Maguedam.

INDIVISIBLE— Di masa-

á

guedamen.

Di cabahas^ui.

cabaad.

31

INDÓCIL— Mategas

ulu.

i

Di maguinugut.

ÍNDOLE — Parangay á ngaga isa

á tau.

INDOLENTE— Di

INFANCIA

calayam.

nalayam.

INFANTICIDA—

Da

calayam.

INP^ANTICIDIO - Capamu. nú sa bago á vata.

Maila.

INDUCCIÓN Capamitiara. INDUCIR— Pamitiaraan -Inducir

á

ídem

mal



á

bien

guindau.

ídem

Pendenqui. obrar— Papelear

á

— Papendurupan INDUCTIVO — Macapami.

INFANTIL - Su

INDULGENCIA -

Capasa-

INFATUAR—

INDULGENTE- Pamasagad.

INDULTO—

Pasagad.

Am-

INFECCIÓN=Caparat. tumbalay á

Ca-

capangangauid. mapamítia-

INEFABLE— Di ra.

INEPTITUD-

Calungud. Ca-

INEPTO-- Malungug. Maluig.

INERME— Da Da

guinaua

á

baguer.

INESCRUTABLE -

Di

cara-

Di masaud.

INESTIMABLE

~

Mapia á Caauá sa

tindeg.

INFAMATIVO— Pamacarat su tindeg.

naracá.

INFICIONAR

sa naracá.



Caraten.

Ugalingan. lugalin.

=

Da

cabautis-in.

Capir.

ÍNPTMO - Mababa á tanto. INFINIDAD — Cadaquelán. Da tamanán. INFINITO— Da á capasada Madaquel á

tanto.

INFLAMACIÓN-

Cayau á tanto sa lauas. Cadsamped su suban á mayau. INFLAMADO- Macayau su lauas Idsamped su suban. INFLEXIBLE— Di mapccú. Matigas.

tanto.

INFAMACIÓN-

Mi-

sakit.

INFERNAL— Su

nin.

luig.

Ca-

sakit.

INFEGTIVO«^Macarat.

INFIEL

pun.

INDUSTRIA -Caturdú.

Dupanguen.

Penbabalen.

Taga

gad. Capedi,

sa vata. Ma-

gatag sa vata.

tumbalay á

tiara.

ut.

Su pamu

nú sa bago á vata.

panuruán INDÓMITO— Di

nin.

Cavavata— i.

sundaru. Su niga sándalo.

INDOMADO— Da

i

in.

INFANTE— Maitu á vata. INFANTERÍA— Madaquel á

Di panuruán.

pia

su tindeg.

INFAME— Da á tindeg INFAMIA - Capamuras.

pacague-

dam. Mapauc.

INDOMABLE— Di

— INFAMATORIO-Barurubán

INFLEXIÓN— Capecuán. INFLUENCIA — Caamung Cacasangao. Casangao.

INFLUJO

Caá

132

mung.

INFORMACIÓN



Cailay-

TuntuMilay.

INICIAL— Muña

su paran-

INICUO— Marat

Midsá,

isa

INFORME— Tarun gay.

INFORTUNIO— Súcar

Cau-

á marat.

INFRACCIÓN—

Di

caunut

sa sugu. Sala.

INFRACTOR— Di

pagunut

Da unga

pan-

nin.

Da

INFUNDADO— Da

puunan

Da casabap. INFUSIÓN — Caraguen nin.

ig.

Caudud sa

sa

Ca-







catabuán. sing

in.

Da

á bu-

— Da malutu —

butsen in

sala nin.

Mailao.

INMEDIACIÓN — Casiquen. Cada á

nacalet un.

á imbias-bias

Sa timan su

INGINA— Sakit

dá á

nacalet-in,

tanto.

bacalan-

INMENSO— Maslá Da taman

ÍNGLE- Saáng.

INGLÉS — Taga- Inglaterra.

INGRATITUD— Calipat capia na ped-in. Di



Casia Caulat á da den

sa

cam-

INMENSURABLE taques. Di

INMERGIR

á

tanto.



Di ma-

su caulat.

matembú.

— Ramesin.

pia na ped-in. Di

sa

macam-

INGRESO— Casuled —

— Caludep,

ca-

Ca-

lumes.

INMINENTE— Masiquen matunmn.

Calu-

á galebec. Di

matau ngalcbec.

Lu-

mesen,

INMERSIÓN— Carames.

INGRATO— Nalipat

á ta-

man.

bitiara.

á

gán.

INHÁBIL -Da

Sa-

guna den.

INMENSIDAD

Mauganguen.

sud



á tanto

Nasala á tanto. INIQUIDAD— Maslá á carat Maslá á sala. INJURIAR --Mamurás. Di Macurang INJUSTO

INMEDIATO- Masiquen-Ma

unganguen.

INGENIOSO— Cauganguen. in.

hatay.

INMEDIATAMENTE—

ig.

INGENIO— Unganguen.

INGÉNUO-Da

i

á basa.

INMATURO— Da

nin.

i

á batang sa

INMACULADO ^ Da

sa sugu. Nasala.

INFRUCTÍFERO ~-Di guna

Carat

hatay.

INHUMANO— Marat

len. Idsaán.

INFORMARSE—

gunga.

capacay



INHUMANIDAD

Catuntul. Caidsa.

INFORMAR— Ilain.

kit

INHABILIDAD -Di — Da catau nin.

INMOBLE— Di

cacaug.

Di

caguelebeg.

INMODERADO— Di tanca.

matau

INMOLACIÓN—

33

Casumbali.

INMOLAR— Sumumbali. Mamunú.

INMORTAL

á

capa-

- Di

ca-



Di

cacaug.

dam.

deniún.

INMUDABLE— Di Macatiguer.

INMUNDICIA



INSEPARABLE — Di

mapalin.

cat

— Di



Catagu

dalem.

INSERTAR-

Bud-

Marsig.

senguen.

INAVEGABLE—

Di

capa-

gauangan.

INNECESARIO-

Di

Itagu



sa Itun-

INSERTO — Natagu-Initung. INSERVIBLE— Da á pacaidan un

iqui-

mapi-

mapitás.

INSECCIÓN

Carsicán.

Caburingán.

INMUNDO—

——

INSENSATEZ Cadupang. INSENSATO Dupang. INSENSIBLE— Di pacague-

Di macaug.

INMOVIBLE—

Lanap-lanap. Uled. Karu-karu. Angkup-

angkup.

patay.

INMÓVIL — Di pengagalebec.

— Da atagui

in.

Da

INSIGNE— Cabantug-Mapia

ipalau.

INSIGNIA-Tandá-Catuhus.

pacaidanon. INNEGABLE— Di mapaual. diaon.

Di

tau.

INSECTO

INMORTALIDAD

Cali-

pat.

INSANO—Buneg—Malipat á

— Da

tay nin.

Tumaná

Di pacaulián. Cabuneg.

tan.

INSANIA—

Gambunu.

á tanto.

INNUMERABLE— Di

mabiDi maitung. INOBEDIENTE- Di paguilang

nugut.

INOCENTE



— Da

guin.

INSINUAR— Secuun



-

Pe-

lidás.

á

sala

nin.

INODORO— Da á bau nin. INOPINADAMEMTE— Ma

INSÍPIDO—Da á nanam in. INSIPIENCIA— Cadupang— Cababal.

INSIPIENTE

— Dupang—

Mababal.

tegcau.

INOPINADO— Mategcaiu INQUIETO

INSIGNIFICANTE— Da ata-

— Matabed —

ruta

— Di

pedsu^

magamped.

INSOLACION-Pasemá. Ma-

Maiual

INQUIETUD— Catabed. Cai-

yan Sakit sa ulú puun

sa

catingagag.

ual.

INQUIRIR—

Manunkit sa Mamariksa. INSACIABLE—Di causug. cabenalán.

INS ANABLE -Di

INSOCIABLE —Di

cagamu

^

INSOLAR— Agaguen. INSOLENCIA— Nadaruaca. INSOLENTE— Daruaca. INSOLVENTE— Da imba-



34

yad

in,

INSOMNE— Da macaturug. INSOMNIO— Da caturug. INSONDABLE — Di matecad.

Da matencad

Ca-

cayán.

INSUPERABLE —Di pisan.

cala

Di mapacay. Di ma-

pegues.

INSOPORTABLE— Di ma tiguer.

INSULTO— Capamuras.

Di macatinquel.

INSPECCION—Cakilain

INTACTO— Da

masecú.

Da

Masicul.

pía.

— Sabagui. SaINTEGRIDAD — Caganap, INTEGRAL bad.

Catulicán

INSPECCIONAR— Ilain

pía.

Cativaro.

Pedtulicán.

INSPECTOR—

Panguilalain.

ÍNTEGRO - Da

cacurangui.

Sa timan. Mativaro.

Pedtutulicán.

INSPIRACIÓN— Caleg INSPIRAR — lleguen

INTELECCIÓN- Capasabut. su

INTELECTUAL - Su

paca-

cndu. Pemasuc. Capemasuc entrar Caluar,

al

aire,

el

al

salir

INTELIGENCIA-Sabut.

Ca-

taui sa dalem.

INSTANTE— Sa INSTIGACIÓN-

magaán. Capanguin-

dau. Casugu.

INSTIGAR —

- Malbud

INTELIGENTE

macasabut. Malemu macasabut.

Engaten.

Su-

guun.

INTEMPERANCIA— Da

ca-

Gabuakal. INTEMPERANTE - Datataguitu. Tabuakalen. tataguitu.

INSTILAR— Ududen

mba-

baidu. Paguetag.

INSTINTO

—Ingin binatang.

Guinaua á binatang. INSTITUCIÓN— Cambal. INSTITUIR -Mbaalan. INSTRUCCIÓN Capanuru, INSTRUIR— Manuru. INSTRUIRSE Maganat.



~

Paganat.

INSTRUMENTO — Gulimet. Perkakas

INSUFICIENTE Da ganapen.

^

INTEMPERIE—Marat á gay. INTEMPESTIVO —Da gay nin.

INTENCIÓN

.-

Pandapat.

Guinaua.

INTENTAR— Panamaran magembaalan.

INTENTO—

Pandapat. Ca-

peniat.

INTERCADENCIA— Culang.

INSUFRIBLE— Di

INTERCALACIÓN—

Capa-

gueletán.

INTERCALAR—

INSULTAR— Mamuras. Peg-

INTERCEDER—

cacayán.

Mbi

daán.

macatiguer. Di macatinquel. INSULSO Da á nanam in.



su

Peniat.

Ipatiluuc.

Pagueletán. pit.

Mangam-

— INTERCEPTAR— Magalat.

Macuá.

-

INTERCESIÓN

Capa:

ngampit.

35

duc-tunduc.

INTERPRETE— Djiurubasa. INTERREGNO_Da su caDa

dato.

INTERCESOR-Pangampit.

ITERCUTÁNEO- Lau-lauc Cumulapud.

Paguelatan

su upis engu su sapu.

INTERÉS— Untung. INTERESADO —

Magun-

sa paqueletán á dua guris.

Delem El primero.— Sebang El se-

INTERMEDIAR





Letan.

Magaletán. Magamun.

INTERMISIÓN

Dumecá, Patanán Macambalauaga na dua guris

cambalauaga na

Padeg-

decá. Pataná

INTERMITIR— Paca decaán. P3.t3.n3,án

INTERNACIÓN— Caludep.



Sumuled. Lu-

musud.

- Pagueletán canu niga gay á quinau-

INTERVALO - Cauatán. Cauguet.

INTESTINO— Sa lauas.

INTERPELAR



Sa

lu-

Idsaán.

INTERPOLAR— Patiluucán. INTERPONER



Pacatun-

tanto.

INTIMIDA R — Macaguirec ÍNTIMO Sa pusung. Pa-



,

á tanto

INTITULAR

— Mbctuan

INTOLERABLE— Di guel.

Catun

su

Glalen. cati

Di matinquel.

INTRAMUROS— Luuc

á in

qued.

INTRANSITABLE—

duc-tunduc

INTERPOSICIÓN—





glal.

Mangani sa catabang.

didalem á

Tinay.

Napaguisabut su sugu INTIMAR Pasabután sa sugu. INTIMIDAD— Cakalimua á

gali

INTERNO— Sa suled. sud.

Capa-

dua gu-

ris.

INTIMACIÓN

INTERNAR



INTERSECCIÓN

guet.

— Cadegcá.

INTERMITENTE-

Calusud.

_

INTERSECARSE

INTERSTICIO

INTERMEDIO— Pagueletán. INTERMINABLE - Da cain.

Ca-

idsa.

caán.

Lu-

INTERLINEAL-Su ipasurat

gundo Cabid.

INTER ROGAR-Midsa, Idsa-

INTER RUMPIR— Pacadeg

luuc.

-

Idsa.

Haiti.

án.

dep. Lusud.

INTERLUNIO

su pamalinta.

INTERROGACIÓN—

INTERROGATORIO—

tung. Masenguit.

INTERÍN— Sarta. INTERIOR Sa

pusan

I

Di

ca-

balingan, Di macauquit.

136



INTRASMUTABLE

Di

marubarang. Di mapalin. INTRATABLE— Di pedsu-

INVENCIBLE— Di

magaga.

Di mapegues.

INVENCIÓN— Cambaal. Ca-

rutá.

tandeg.

INVENCIONERO

INTREPIDÉZ—Cauarau.

INTRÉPIDO— Mauarau.

INTRIGA — Embaí

á

ipapa-

guená. Capagapás.

INTRIGANTE —Su

Butu-

den.

— INVENTOR —

INVENTAR

Pedtande-

guen.

pembal

Pedtatandeg.

sa pagcmá. Pegpagapás. Mbal sa page-

INVENTARIAR— Paguitung

má. Ipagapas.

INVENTARIO

INTRIGAR—

INTRINCACIÓN - Culibug. Caguquet.



su tamuc.

^

Capaguitung su tamuc. Tandaán. INVENTO— Cambal. Catan-

INTRINCAR Maculibug. INTRÍNSECO— Sa lusud.

INVEROSÍMIL— Di

INTRODUCCIÓN— Piinnan.

INVERNADA— Gay

deg.

Calusud. lusud. Ilusud.

INTROITO— Capuun

sa Ala-

tala

INTUITIVO -Tagaintüicion.

INUNDACIÓN



guna

INVADEABLE— Di

gau. tatán.

INVIOLADO

nin.

cabed-

langui-

INVISIBLE

tasan.

Lumiput.

Man-

galiputen.

INVÁLIDO— Da Da

baguer

in.

Di

Da

cacu-

cailay.

Di

INVOCACIÓN— Catauag. INVOCAR — Tumauag. Pangani sa catabang.

mapa-

INVOLUNTARIAMENTE Da

lin.

INVASIÓN—Capeliput.

Ca-

INVASOR—Taliputen. INVECTIVA— Cabaguer

tibabáa

INVOLUNTARIO



-

Dagui-

ñaua nin. IR — Mangay.

pamaliput.

Catumpis.





patut ca-

ipayac.

alaga nin.

INVARIABLE— Di

tiara.

lukes.

INVIOLABLE— Di

—Lumampay. á

Mbaluy

INVICTO — Di capegues. INVIERNO— Gay á maten-

Degan. Ca-

lampayán.

INVADIR —

manamar. Mamaricsa.

INVETERARSE- Malukes.

INTUICIÓN— Cailay

—Da

INVEROSÍMIL— Di benar. INVESTIGAR — Panguilain

á cad-

sambayang.

INÚTIL

ma-

á

tengan.

INTRODUCIR—Pagucud sa

INUNDAR

benar.

i

bi-

í

— — — Maua Lacau

RSE

IRA

.

Lipunguet. Calipun-

m



lang su guinaua.

guet.

IRACUNDO — Maranguit—

IRREVERENCIA— Di

Malipunguet.

IRASCIBLE

— Malemu

pagadat.

IRREVERENTE

ma-

ripunguet.

palin.

— —

IR RISIBLE IRRISIÓN

Puringana. Pepuringana. IRRACIONAL— Da á pan-

pa-

nin.

ma-

Di yauá.

—— IRRISORIO — IRRUPCIÓN —

IRONÍA IRÓNICO

Ipapetataua. Catataua. Ca-

sugay.

Mipetataua.

in.

IRRADIAR- -Pedkilap-kilap IRREDIMIBLE— Di mapuis.

Capengaga.

Casenser. Caanan.

ISLA—Balet.

Di maaun.

IRREFLEXIÓN— Di

ISLEÑO ISLOTE

capan-

garendem.

IRRELIGIOSO — Munapic. Dá limu sa Alatala.

IRREMISIBLE— Di gadán.



á

balet.



Maleá tau.

uang.

IZQUIERDEAR— Di

maca-

sugat.

IRRESISTIBLE—Di

IRRESUELTO

sa balet.

Maitu

ISMAELITA—Taga Ismael. ITALIANO Taga Italia. IZQUIERDA ^ Diuang. Bi-

sala min.

Di cagaga.

— Tau —

Tubutubu.

capasa-

IRREPRENSIBLE mu sapalán. Mapana Da

— Di

caya

IRREVOCABLE—Di

(ARCO)— Bulutu. IRLANDÉS- Taga Irlanda.

IRIS

dapat

Da

gadat.

ca



IZQUIERDO,

caren.

DA—

Tarnpar sa biuang. Diuang.

Alang-

J JABALÍ

JABÓN

— —Babuy

JABONERO— Panginembal

sa palau.

Sabón.

sa sabón.

JABONAR— Manabón. JABONADURA



JABONETE— Sabón Casa-

bón.

JABONCILLO —Sabón mamut.

JABONERA sabón.



ó

mut.



á ma-

JACTANCIA Cambantúg. JACTANCIOSO Maban-



túg-bantüg.

Taguan

sa

JACTARSE—Mabantúg. JADEAR



Sacaán. Pedsai8

— 38 caca.

JADEO



cay. Papedsucay.

JOROBA —

Saca. Casaca.

JAEZ—Mana. JAMÁS— Diden.

— Saán—

JAQUE saá.

JOROBADO—





Languilán.

Maslá sakit sa

ulü,

— JARDÍN — Pamumulán. JARETE — JARANA

Casasau.

Ca-



Matiuaru

á

Luia

si

— Mudul Muedseng macapal JETUDO — Macapal

Je-

á macapal.

á

i

mu-

dul

ADO

Becung. Bucugcn,

JIBOSO—Becung. Bucug.

JÍCARA



Tagayán.

JICARAZO— Cabisan. JIFERÍA— Capanumbali. JIFERO— Tanumbalin. JINETA— Dilec. Bancau JINETE— Makuda.

JORNADA

— Mandaden maJUBILEO — Ampun canu JUBILAR

sala.

JÚBILO— Caliliní. Cababaya. JUDAISMO— Agama na mga

JUDICATURA— Cagatur. JUDICIARIA, RIO

Talu

sús.

JIB

— Candaden

maguipat.

Judios.

irisen.

JEROSOLIMITANO— Taga

JETA

na babay.

lan-

Manuru. Sarayan á



JOYA —Imu

gun á mga

.

tuturo.

Jerusalem.

guinaua.

guipat.

tau.

JAZMÍN Malati. JEFE Caunután

JESUSEAR

i

JOYANTE— Sutra á matinan.

JUBILACIÓN Luguenán.

mbáguerá

— — JEME — JENJIBRE —

— Mapía

Capalilini.

sa imu na babay. sa imu.

JARRO—Kendi. NA

JOVEN— Manguda.

JOYERO—Panday

Pamusuán.

JAULA — Duren.

Becung. Pen-

JOYERÍA— Pendagan-dagan

rimbur.

tau,

Bu-

ducung.

JOVIAL

Pedsaá.

JAQUECA

Cabecung,

cung.

Cabantúg. PedPoner en jaque

JAYÁN,

-

— Su

calacauán

isa gay.

JORNAL— Sucay. JORNALERO — Pamaquisu-



Taga-

gatur.

JUDÍO—-Judío. JUEGO Daremet. Sugay. JUEVES Kammis.

—— Kucum. JUEZ — JUGADA — JUGAR — JUGLAR — Matag kayo-Lita— De JUGO — JUGOSO — JUGUETE— JUGUETEAR— JUGUETÓN — JUICIO — Pajucum. Candaremet. Ndaremet. pagacal

Ig á caña-Balig á tebú.

Madakel á

Madaquel

i

ig.

lita.

Psugayán. Sugay. Pasusugay.

Caungangan. Pan-

dapat.

JUICIOSO,

SA—Akal

ba-

139 lig.

pat.

JULIO mga

Maimen. Pamapanda-

JURAMENTO—Sapa.



JURAR Sacapitu ulán canu

—Jumento

á ba-

Sacabias

á

——

^Isa

ren.

lina-

Cabenar. Caa-



Tangatu

Pangangatur.

alaga nin. Tuntulen sa ala-

JUSTIPRECIO -~Arga. Ala ga benal.

— Timuun

JUSTO,

Tanguisa,

— Timuun. JUNTO — Matimu. JURAMENTADO ~ JURAMENTAR — —

TA— Matitu

i

cala-

cau.

JUVENIL— Canguda.

Ma-

JUVENTUD-Cabagu.

timu.

Masi-

Can-

guda.

JUZGADO — Pagatulán

quen.

mga

Xavil.

Padsa-

sa

tau.

JUZGAR

Tanguinjaya.

pan

Taga^

ga.

á bituun.

JUNTAR



JUSTIPRECIAR—Mabetú sa ulán

Cadtimu.

JUNTAMENTE



tur.

JUSTICIERO

binatang

JUNCIA — Sacabias á mun (quiapos) JUNIO — Sacánem canu mga cristianos.

JUNO JUNTA

palinta.

JUSTICIA

bay, binatang.

JUMENTO ~

Dsapán. Pedsapa.

JURISDICCIONAL

cristianos.

JUMENTA



JURISDICCIÓN— Palinta.



Atulen. Maga-

tur.

Manguinjaya.

L LA—Su. LÁBARO



LABORIOSIDAD-Caturdü, Pandi.

LABERINTO —

cambalán.

Macatadin.

LABRADA— Lupa

Tadinán. Capia Catumpis.

— LÁBIL — Taga LABIA

á

cadtalu.

ídem de

á nambasucán. Pangangauidán,

LABRADERO bibil.

LABIO— Bibil. Mudul. LABOR de la madera—Uquir. telas

LABORABLE

LABORIOSO— Maturdú.

—Luquis.



Mapacay



Mapacay

cambalán, magangauid.

LABRADÍO— Lupa cán

LABRADOR

á basa-

— Pababasac.

Tangangauiden.

140

LABRANTÍO— Lupa

basa-

sacán Lupaápanganguauiden.

LABRANZA—

Cambasac.

Capangangauid. LABRAR Mbasac. gangauid. LACAYO— Paguipat

Man-

Cadtu. Limatec. Matau.



— LADO — Gugu LADRA — LADRAR — Gumebú. Ped

LADINO

Penda-

Liguidan. Taquili-

Guebú.



Taga.

sangugu.

Lacedemonia Pan-

LADRIDO—

Caguebu.

Ca-

gugu.



LACERÍA Camisquin. LACIO — Naranes. Quinumu-

— LADRILLAL — Camaric LADRILLERO — PaguemLADRILLO— LADRÓN— Tegcau LADRILLADO

Lantayan

sa bata

á

lay.

LACÓNICO—Mababa.

bata.

LACRE— Palcat. LACRIMAL— Tagaluú. LACRIMOSO— Aden á

balan su bata.

luú

Bata.

Tenag-

nin.

LACRIS

ó

ROMERO—

Sa-



án na

nán su

tegcau. Pekalitabumga tegkau.

LADRONERÍA

á pedsusu

LACTANTE—Psusu. LACTARIO— Idsan á Maguidsan á

— Capenag-

cau.

gatas.

LADRONEZCO^

Tananga-

guen.

gatas.

LÁCTEO — Caminembal

na

LADRONICIO

-Tinegcau.

LAGAÑA— Camugá.

gatas.

LACTICINIO— Gatas. LACTÍFERO — Cauguit

LAGAÑOSO á

gatas. Pengagatas.

LACTUMEN

caun.

LADRONERA— Pepaguena-

cabias á kayo.

LACTACIÓN— Capacasusu. LACTANCIA Su cauguet

mga

seca)

dán.

LACERAR— Pamisain. guisien.

(como

rangati.



LACEDEMONIO

quilit.

LADILLA



Saquit na vata á pesusu. Saquit

— Isibay. guen. LADEO — Casibay.

Pikat.

Camugaán.

Pikaten.

LAGAR Pagguicánsaubas. Tabagang á LAGARTA



babay.

~ Ualay LAGARTIJA — LAGARTIGERO —

LAGARTERA

á vata.

LADEAR



Quilin-

a

tabagang.

Taguetec.

Caqui-

Bina-

tang á pekan sa taguetec.

ling.

LADERA— Ligit

á palau.

LADERO, RA

Liguid.



Tabalik.

Su

LAGARTO— Tabagang.

LAGO



Ranau. Lanau.

Panguentu. pin.

—Capangaga

Canguentu

LAGOTERO



Tangagapi-

Tagalu. Magurian.

Pedsegat.

Simunegat. Llorar los niños. Pedsen-

LAGUNA Ranau. Lanau. LAGUNAJO Tunaan. Tu-



sa

sumpa

á

á maslá. á i

bilibili.

bumbul.

LANCE— Cauquit. LANCEAR —Manumbuc. LANCERA — Cataguan

á

dileg.

— —pengumaMatalem LANCETA — LANCETADA—

LANCERO an

Su bancau

sa

á dilec.

nay.

LAGUNERO — LAGUNOSO —

Taga

lanau.

Tebuc. Lig-

sebun.

Glat

á maitu.

llab.

Pali á glat

LAMA — Budta. Ularnut. LAMEDAL - Cabudtaán. LAMEDURA— Capanilán. LAMENTACIÓN



Caridu

— Canutuak. LAMENTAR — Binuculan. Panutuak. LAMER — Manila. Dumilá. LAMIDO — Dinumilá. Naguinaua

gasgas. Nagagasán,

—Madaquel LAMPACEAR —

LAMOSO

í

ula-

Pamunas.

LÁMPARA

— Palitaán.

De

mesa, Kurum.

LAMPARERO

-

Pamaguipat

palitán.

LAMPARILLA— Palitaán sa

paidu-Capailab.

LANCETAZO— Pali

á cai-

lab.

LANCETEAR— Paguilaben. LANCETERO—Taguan sa ilab.

LANCHA

— —

Paguedaán. Ésembarcaciones mayores.delos moros. Galay-Sapit. Kumpit. tas son las



LANDGRAVE— Sacabias LANGARUTO—Malendu

á

sim-

bán.

LAMP ARISTA— Paguipat sa

á

tantu engu magueguet.

LANGOSTA— Tarapan Duro.

— Tapudi

Si peque-

ña. Locton.

LANGUIDEZ— Cagasá. LÁNGUlDO-_Da

La mecha. Sembuán.

LAMPARÍN— Sulu

á

glal.

rnut.

mga

LANA—Bumbul LANAR— Matag

mga

gui-sengui.

sa

LAMPIÑO— Da LAMPIÓN— Sulu

— — LAGRIMOSO —

i

LAMPARÓN -Dalati. LAMPAZO — Ipamunás nin.

LÁGRIMA—Lu.



palitaán.

papan. Punas.

nen. Panguentu

LAGRIMAL LAGRIMAR

Pagaguembal. sa

palitaán.

LAGOTEAR— Mangagapiíi. lagotería

141

baguer

LANÍFERO—Aden bul sa

in.

á bum-

bilibili.

LANIFICIO-Panday

á bum-

— bul sa

bilibili.

LANILLA

de

(pelo

tela)

142



NÍA—Bumbulen.

LANOSIDAD

(pelo de

LANUDO

LANOSO



Bumbulen.

Indanguen.

LANZA— Bancau,



bucul.

á ban-

cau. Pali na dileg.

LANZADERA—Suku. LANZAR —

Gauin

LATIDO — Cacaug.

Cakedu-

LATIGAZO— Cabadás. LÁTIGO—Badas.

de-

saltan.

LANZÓN—Buan.

LATIGUERO

Mamadas.

— Pamangbal

sa ipamadás.



LAPICERO

Tagaquilit. Ta.

liguit.

LATIGUEAR—

—Al

monio. Bugaun su

ga

kedú.

dileg.

LANZADA — Lalan

Masaqui-

Embuculán. L ^ STIMERO— Pembucul. LASTIMOSO Pembubucul-

LATERAL

Bumbulen.

LANUGINOSO-



LATÍN



Taguan sa Taguan sa lapis. LÁPIDA Vató á sinulatán.

LATINEAR—

LÁPIZ

LATINIDAD— Bahasa

Bac.

--

Bac. Ipanguris. sa bac. Panisinguen sa

LAPIZAR — Curisen

LARDAR —

calambuán.

LARDEAR



Taguan

su

LARGAR—

LARGO—



LARGOR Calendú. LARGUERO DE FUERA— Papasán. El de los harigues del centro para el piso Ba-



LARGUEZA—

Calimu.

Ca-

pedi.

LARGUR.^— Calendú. LARINGE— Betec á palag. Tidec á palag.

LASCIVIA- Capalatuc.

sa

latin.

á

la-

tin.

LATIR— Cumedú.

Pegkedú-

LATITUD— Caulad.

Casia.

LATO-TA-Mauguet Maulat.

LATÓN—Tatong. LATONERO—Panday sa tatong.

^

LATRÍA— Capangadat. LATROCINIO -^Tinegcau.

LÁUDANO— Sacabias

á ga-

Layang!

LAUREA—Batabul. LAUREANDO - Mbatabul. Masiquen caglaran.

LAUREL— Kayu á lapitus LAURO — Capegues. Capatantug.

LASTIMA— Cagragauán. nin!

latin.

Mbitiara

mut.

kenal.

dua

Bahasa

kedú.

calambuán. Becalen Bucaán, Malendú.

LÁSTIMA!-

Ma-

tan.

las

índang. ó

hojas)

sugat.

LASTIMARSE

Bikua.

LANÍO,

LASTIMAR— Capalian,

Duan

LAVA—Pus apuy. LAVACARAS (pacificación)

— Capangagapin

.

143

LAVADERO agua



Donde

está el

LECHON-Maitec



Padidu á babuy.

Sulambi.

LAVADERO DE ROPA Pamipián.

Pina-

LAVADOR—

Pamipi. Panú-

mipi.

LAVADURA— Capamapi. LAVAMANOS- Panagupan. LAVANCO

(ánade) Tela teLos nelos blancos

gros

— Tamasú



- Pami-

LAVANDERA. RO Gumagas.

LAVATORIO - Capamipi. LAVAZAS -Ig á pangagasán.

LAZADA



turnan á Jadi, Pusaca. Pinadtu-

LEGADOtuman.

LEGAL — Pagunut nar, sa capatut.

LEGALIZACIÓN

tundugán.

LAZO — Pules — El

Pe-

mango —

— Capali-

uanag sa cabenar.

Mapía

i

guinaua.

Casarigan á tanto.

LE ALTAD — Calacau

á ma-

tataguán sa quinaugay na

LEGIÓN — Cadtimuan á mga

LEGIONENSE—Taga León. LEGISTA sa sugu.

sugu.

LEGÍTIMO-"Benal. LEGO, A-Mucri.



sa ga-

su

Su pepasá sa

LECHÓ—Igaán.

Taques.

Tembun

Ma-

tau á tau.

Pengatasen.

platas

pepaganad matau canu

LEGUMBRE -^ Camu. LEÍDO— Napangadián.

LECTURA— Capangadji. LECHERÍA — Pepapasaán

Su

su cauatán.

LECTOR-Pangadji.

LECHE — Gatas. LECHERA — Taguan

— Su

LEGÍTIMA— Pusaca.

LEGUA—

pia.

LECCIÓN— Lajalen. LECCIONISTA— Guru.

LECHERO

Pikat.

LEGAR — Mamusaca. LEGATARIO— Pinusacán. LEGENDARIO— Surat á ca-

mga

Litag.

gatas.

cabe-

sa

sóndalo.

nut. Salincut.

tas.

LEGACIÓN - Casarigan. Cai-

mga^ Santos.

Salingu-

Pules.

LAZARILLO ^Pagagac.



á

LECHUZA -Benguit.

LÉGAÑA— Camugá.

mipi.

LAVAR— Mamipi.Mangugas.

LEAL

Camu

LEER— Mangadji.

mipián.



LECHUGA—Dieu. sacabias.

LAVADO— Capamipi.

la

á babuy.

LEJANÍA— Cuatán. LEJANO -Mauatán, LEJOS— Mauatán.

LA—Dupang. Babal. LEMA— Tanda.

LELO,

LENGUA Dila. LENGUAJE— Bahasa. LENGUARAZ — Matau

sa

144

LENGÜETA.— Dila-dila. LENGÜETADA — Capanimuí. Capangamul.

LENIDAD— Calemec.

— Pamaca-

LENIFICATIVO lemec.

LENITIVO—Pedtana

su sa-

kit.

LENTITUD— Calanat.

LEÑA— Itagun. nuláy.



LEÑADOR

Ikaleg. Gui-

Pagugulay.

sa

ita-

gun, ikaleg. Panquilay sa ika-

— LEÑO — Kayu. LEÑERO leg,

tindeg. casasau.



LEVANTAR Tumindeg. LEVANTARSE de la cama



Embuat. Estando sentado-Tumindeg. LEVANTE Sebangán LEVAR Batunen su sinipit. Gamiten su sinipit. Bungcalen su sinipit. LEVE— Magcap. Mapecag. LEVEDAD Cagcap. Cape-



itagun.

LEÓN— Arimaunga. Arimau LEONERA Durengan á



LEVITA— Padi sa Israel. LEVÍTICO—Kftab á Musa.

LEY— Sugu.



LIAR Baluden. Buntusen, LIBERAL — Malimu. Mapedi.

LIBERALIDAD

León.

— Ugat LEOPARDO — LEÓNICA

LIBERTAD -Cambayabaya.

sa dida-

Nacapuis.

Pulsen.

Ma-

puis.

dila.

Sacabias á

LEPRA—Pamuti. LERDO— Babal. Mucri. LERIDANO— Taga Lérida. LESIVO—-Macacarat. LESNA-Utus.

— LETRA — LETRADO — LETRINA — Paguduán.

LESTE

Punun sa alungán. Sebangán peppunán endú.

LIBERTINAJE— Canapsú LIBERTINO— Penapsú. Nacapucás sa LIBERTO



Nacapuis sa capanguguripen. LIBIDINOSO— Penapsú. LIBITUM— Guinaua. caulipen

ZA— Caauidán.

in.

LIBRA— Libra.

— —— LIBREA LIBRERÍA —

LIBRAR LIBRE

Batang. Matau.

Mapucás. Pulsen. Napucás. Napuis. Tanda-Ditar Cadaquelán na

surat.

LIBRERO

Pepsapuaten.

LEVADURA—Tapung



IBERTADO LIBERTAR —

I

binatang.

dang,

Calimu.

Capacay á guinaua.

LEONÉS— Taga

LEVADIZO,



Capedi.

arimaunga.

lem á

.

cag.

Guinulay.

Ikaleg.





Panalakayo.

LEÑERA — Taguan

— Ca-

LEVANTAMIENTO

madaguel á bahasa.

an-

Pamalinkit sa

surat.

LIBRETA-

-Ps^idu

surat

145

Maitec á su rati.



LICENCIA

da ca-

á

siirat

LIMITADO— Natamanán. Casugut.

Ca-

LICENCIADO -=

Nasugután.

LICENCIAR—Isugut.

Itugut

LICENCIOSO— Penapsu. LÍCITO — Su pacaayun

-

Masiquen sa

manga

LIMITAR-Taguan LÍMITE Taman.



LIMÍTROFE

sa he-

Su macasugat, Su ma-

surut canu



sa tanda.

Capusan.

Tamanán.

Ingued á sesaubay.

LIMO



Budta.

LIMÓN— Pega.

sugu.

LICOR.— Arac. Tuba. LICUACIÓN — Capanunag

Muntay.

LIMONAR— Cadaquelan

— Capauala.

na ped.

Capalaua. Pap-

LIDIAR— Maguipauala. palaua.

LIENDRE— Lisa. LIENZO— Saput.

sa

muntay.

LIMOSNA— Sadeká.

sa bulauan.

LICUAR— Tumunag. LID

LIMITÁNEO tamanán.

pacay.

nar.

LIMITACIÓN •- Tamanán.

LIMOSNERO

Calimu



Midsadeká. Su mamaliPacasadeká mu sa ped á tau.

LIMOSO -Budtaán.

es

— Capangunás. LIMPIADERA — Icapangu-

LIGAMENTO— Capacad,—

LIMPIADIENTES-Capamu.

LIG A-Lita— Casurut,

LIMPIO

si

convenio. tapi.

nás.

mug.

Capatimu.

LIGAMIENTO— Capagayun sa guinaua.

nás.

LIGEREZA —Calagud.

Ca-

pegcag Lagud. Mapeg-

LIGNUM CRUCIS— Cruz

ni

Jesucristo.



Pagui. Guiquit á pa-

Su

piel

que sirve para

bruñir la madera. LIJAR— Tilaken.

LILILÍ





Capangu-

Unasán, gaga-

LIMPIEZA'-Caunás, cagayás.

LIMPIO

cag.

gui.

LIMPIAR

-

sán.

LIGERO

LIJA

LIMPIADURA

(Gritería

de moros).

Uguiab. Candideguir. LIMA— Garugadi.

LIMADURA —Guinarugadí. LIMAR— Gumarugadi. LIMEÑO— Taga.— Lima. LIMETA— Catiá.



Naunasán. MatiQuinagasán. LINAJE— Tupu Bangsa. Capunán. LINDE Labu. Tamanán. LINDERO— Endulunán. Malac.



ubay á

lupa.

LINDEZA— Capia. LINDO

Cataid.

Mapiá. Mataid.

LINDURA- Capia, LÍNEA— Guris. Matitu. tar

en

linea.

LINEAL — Su

Es-

Matitu.

maatag sa gu-

ris.

19

146

LINEAR — Manguris.

Guri-

— puala.

LITIGANTE

sán.

LINFA—Ig

Cadtu.

á lauas.

— LITIGIO —

LITIGAR

Ing.,

LINFÁTICO

Na-

Midcatu.



Tamalaun

Maquipauala Pedpalaua. Pedpalaua, pe-

mbitiara.

Capauala. Bitia-

guing

LINGUAL

Su macaatag sa

ra.

LITISCONTESTACIÓN

dila.

LINTERNA— Kurum.

Sulu.

LINO — Sacabias



Sembag.

á hután embalen á ditar LIO - Linulun. Madaquel á bequesán. LIQUEFACCIÓN- Catunag. MatuLIQUEFACTIBLE tunag.

LITISPENDENCIA-Catana

sa

Manguquir.



LIQUEN — Hután á gamut Pambaluy-in á pirac su muc. LÍQUIDO— Natunag.

LIRA — Uni-uniá, mana

ta-

ku-

— Macaguedam sa saMatilac.

LISONJA— Cadsudi.

Cadta-

sa vatú.

LISONJEAR— Sudi. Masudi. LISONJERO— Pedsusudi. LISTA — Catimuán

na

sa vató.

vató.

LITRO— Tembu

sa

mga

lí-

quidos.

Ca-

— — —

LIVIANO Macap. LÍVIDO Pamuliat. LIZA Seda á sacabias.

LO— Su.



LOAR—

Imbantug. Pagam

LISTADO— Guinis

á

Ipul.

LOBO — Sacabias

áden

LÓBREGO— Malibuteng. LOBREGUEZ— Calibuteng

in.

LISTEADO — Lo mismo que listado.

LISTO— Macasag. LISTÓN— Mistal.

á binatang.

á tanto.

LOCO— Buneg. Betang. LOCUAZ— Mataru. Mataki. Pedtutumpis.

LOCURA— Cabuneg.

LISURA—Catilac, Palaua. Bitiara

LOBANILLO (tumor)— Ipuy.

mga

ngalán.



Uquirán

bantug.

taua.

batac

Capanurat

sa vató.

LOA Bantug. Capabantug. LOABLE— Mimbantug.

quit su lauas.

LITE

— LITOGRAFIAR — Sumurat LITÓGRAFO —

LITOGRAFÍA

rat embaí,

LISONDO—Matilac.



pen ma-

á da

LIVIANDAD— Cagaán.

tiapi.

LISO

bitiara

pasad.

Pamanurat sa

laleb.

LIQUIDA R—Tumunag.

LISIAR

na

Cabe-

tang.

Ca-

LODAZAL—Cabudtaán. Ca-

147 lapután.

LODO—Budtá. Laput. LODOSO—Madaquel

i

bud-

gán.

ta.

LOGRAR man

LOMA

Masaut. Matusa guinaua. Datal ó Pantal á



palaii.

LOMBRIZ

LOMO



LOZA — Tamuc-tamuc. LOZ ANÍ A -

Licod á

Tardas,



surat.



Caba-

MA— Mata.

naí canguiguinaua.

— LONGEVIDAD — Malendú LONGANIZA

U C E R N A.—TuntungNiped.

LUCERO— Kalani. LUCIÉRNAGA—

Penidteta-

den á sapú. umul.

LUC PER- Caunutan I



LONGINCUO— Mauatán. LONGITUD— Galendú. LONGITUDINAL—Su maatag sa calendü. á

ma-

lendú engu maninit,

LONGUÍSIMO

LUCRATIVO -Aden á guna nin.

LUCRO— Untung- Guna. LUCROSO- Maslá guna. LUCTUOSO— Pagugurian. LUCHAR - Capeludeg— Ca-

-

gucac.

LUCHA-

Meludeg



Ma-

LUDIBRIO



-~ Camamalá

Carsicán.

Malendú á



Pamin-

LUEGO — Amay —

Amay-

LUDIR

Ipanapu

singuen.

tanto.

LONJA— Pendadangán

LOOR— Cambantug

amay.

LORENÉS— Taga.-Lorena

LUGAR.

LORIGA

LUGAREÑO

Lamina

LORO



encarnado Nuri. Verde Sampiri ~ Amari-

— —Tiulau.

Vatu á binatag engu

LOSADO— Lantay

LOSAR — Lantayan

Dalpa -Lupa.





Taga

in-

gued.

LÚGUBRE— Maridu

su

ca-

pendarpa. Malibuteng.

matilac

á

vató.

sa vátu á binatag matilac L. Dem-

pasán.



mingat.

gucac.

LONGUERA— Lupa

LOSA

canu

mga saitán Diadzal. LUCIR KuTuminang

i

LONGEVO— Luques á tanto.

llo

Tuntung

—Niped.

guer á guinaua.

LONGÁNIMO,

Carabung.

LOZANO— Marabung. L

Loati. Luati.

LONA Mantayrucú, LONGANIMIDAD

i

LOTE — Sabagui, Untung. LOTERÍA— Boangán. LOTERO — Sarigan á boan

LUJO— Mujeril. Cantil. LUJOSA— Maantil. LUJURIA



Caplatug.

LUJURIOSO—Bigaán.

LUMBRE— Apuy. Sulú. LUMBRERA—Maslá sulú. i

148

— LUMINARIA— LUMINOSO— LUNA— LUNACIÓN — Casbang LUMINAR

Bituun

ma-

á

liuanag.

Tudjulicul Pacasindaii.

na

Pa-

cuticán.

LUNÁTICO— Limbang.

Li-

mga

á

babay á marat. Cati-

ra-

Matinang.

Matilag.

LUTO—Balubalu. LUZ— Sulu. LLAGA Calamayo. LLAGAR— Calamayon. Palien.

LLAMA — Gueti na apuy. LLAMADA Tauag. Cata-



marea— Madalem

LLENERO,

A— Natancaán

Napenú



á tanto.

A Napenú. LLEVA— Capananguit, LLENO,

Mamanauag.

LLEVADO, A—Nananguid.

— Su

LLAMAMIENTO— Capana\ Ta-

uag.

LLAMARADA—Sindán

panan-



Iten. Auidán, Mananguit - Llevar á mano.

Bibiten.

LLEVAR

al brazo— Sapipin. Debajo del brazo Sipiten. Al hombro. Pusain. LLOHAR-Mulian. Sumegad.



LLOVER—Mulán.



á ulán.

Maulan.

LLOVIDO—Inulanán.

Tinumauag.

— Tumauag.

Cait.

Cauid.

LLOVEDIZA—Ig

uag

puy.

la

LLEVAR Ma-

mau.

LLAMAR



ig.

guit.

LLAGOSO — Pagcalamayon.

LLAMADOR-

sa



LLEVADOR



uag.

Llena

pía.

— Ngagalima



Pedtagú

LLEGADA — Capacaumá Caumá.



LLENAR-Penuun. Mapenu.

Cadtu.

gun.



gunsi.

á

LUSTRE— Tinang. LUSTROSO

Llave Gunsi. Siput á candi.

-

LLEGAR Macaumá. LLENA LUNA— Talama —

pat.

LUNES— Isnin. LUPANAR— Valay

LUSTRO



LLAVERO

Ilá.

LUNARIO — Tandaán,

nang.

LLAVE grifón

ulán-ulán.

LUNAR— Budseng.

datar

LLANURA—Datar.

Ulán-ulán.





LLANO Datar, Pantar. LLANTÉN— Hután á gamut. LLANTO — Calalis. Lalis. Capedsegad.

Pedsalindau.

LUPIA

LLANADA— Maulatá

na

LLOVIZNA— Canalitic. LLOVIZNAR— Panalitic.

LLUVIA— Ulán.

LLUVIOSO — Pelendeng-lendeng.



M MACARRÓN



Sacabias

á

tapong Rasain.

MACETA— Tikuku. Pupuc. MACETA para flores. JPasu. MACILENTO—Milayul. Pi-

Sacabias

á

MACHO — Binatang á mama. MACHORRA animal Babay pembata— —Babay á

mujer



di

á tinumpecán.

MACHUCADURA



Ipelu-

pet. Calanec.

gueti.

MACIDEZ

MACHUCAR

Categás,

MACIZAR— Pacatigasen. psu na

su

Si-

macate-

Raneguen,



IVí

Laneguen,

alance.

MADAiVlA— Bay.

MADEJA



Sa cabibidán. Madeja de moro. Sa bu-

gás.

MACIZO— Mategás.

MÁCULA— Budseng.

Cabu-

ring.

MACHACADERA —

Ipelu-

lun.



——

MADERA Kayu, MADERADA Madaquel

á

kayo.

pit.

MACHACADOR— Pclulupit.

— Timuan MADERA MP:N — Catimuan

MADERAJE

sa

kayo á embalay.

Pamukipit.

MACHACAR— Lupiten.

Pe-

mga kayo sa paguisupen á valay. MADERERO— Peddagán á sa

lupit.

MACHACÓN—

Pedtuguigui.

Pedtalu-talu.

MACHADO— Fatug. MACHETAZO— Lalan á machete.



maquina.

MACERAR— Pacalemequen.

sican

MACHI VA

Sa calimbas

pipi,

MACHETE



á tam-

Tampipi,

kayo.

MADERO— Kayu. MADRASTRA— Pataliluán. MADRAZA—loa á malimu calabauan canu

mga

vata.

~ ISO guinaua— Mapedi. MADRIGUERA— Takub — MAGNATE—Mapuru á tau. MADRE—Ina.

MAGNESIA

Linkab.

MADRILEÑO —Taga— Mamim-

á

babata sa bautis.

MADROÑO— Sacabias kayo. MADRUGADA— Catibuas. MADRUGADOR— Pembuat

maatag

sa vatu-bálani.

X MAGNETISMO— Su guer

MAGNIFICENCIA— i

caba-

vato-balani.

i

Casia

balebeg.

MAGNÍFICO— Mapia á tanto

capita.

MADRUGAR— Embuat ma-

Maca-balebeg á

tanto.

MAGNITUD— Casia.

gaán mapita.

NA— Maslá

MADURACIÓN— Calutu.

MAGNO,

MADURADERO— Pamaca,

MAGNOLIA— Sacabias



Pacalutuán.

MADURATIVO

— Pamaca-

Malutuán

RA—Magasá.

MAGRO,

MAGULLAR— GumequenCamesen.

MADUREZ—Calutú.

Islam.

MAHOMETISMO — Agama

MADURO—Mulutii. á babay.

MAESTRESALA—Ulu

na

mga

di

benar sa Mahumad.

MAHOMETIZAR-Munut mga

adad nu

pananalagad. MAESTRÍA— Calagán.

MAESTRO— Guru— Su

pa-

á saput.

MAHONA.-Sacabias á auang.

MAHONÉS— Taga— Mahón.

panurán.

MAÍDO

MÁGICO-Aden á balicmata

guiao.

MAINEL

nín

MAGISTERIA— Tagaguru. MAGISTERIO— Capanuru

Ngiáo



Can-

toac—

Pasee á

Lasuc á toac.



MAITINES

.

MAGISTRADO— Mapuru

á

Su

isa

MAÍZ— Camais.

sa guru.

MAJADA— Sirungán.

MAGISTRATURA— kum.

MAGNANIMIDAD



Caku-

MAIZAL

Camaisán.

MAJADERÍA—

Cadudupan-

gán. Casia

MAJADERO— Dupang. MAJAR-

guinaua. -

cad

sambayán.

kukum. Masía kukuman. maatag

MAGISTRAL— Su

MAGNÁNIMO

sa

islam.

MAHÓN — Sacabias

MAGIA-Balicmata.

i



MAHOMETANO, NA

lutú.

MAESTRA-Guru

pa-

mumulaán.

lutuán. Panguilutuán.

MADURAR

á

Sacabias

MAGNÉTICO—Su

drid.

MADRINA— Babay

magaán



gamut.

Maslá

i

Lupeten. Rupeten.

Pamupuken.

—— -

151 Ca-

MAJESTAD— Bangsa-



-

su-

bacán á



Uyut

mga

á

MALEFICENCIA

Taga

MALEFICIAR

Embalen a

marat su ped.

parangay. - Taga. -Ma-

MALAGUEÑO



MALÉFICO

Pacarat

MALAVENIDO — Pettauantauan. Masungel.

MALAVENTURA

MALESTAR - Marat



Carat

curis.



MALAVENTURANZA Carat á

curis.



MALETA-Tacupis.

sia.

Mala-

Mape-

pasa sa malbud, sa male-

mu.

MALCASAR



MALÉVOLO=Marat

MALEZA —

i

ca-



Macara-

tan su tamuc.

MALHABLADO— MALHECHO

Marat

— Caembal

i

á

marat.

án.

MALCASO— Natipu. MALCOMIDO— Da maiisug.

MALHECHOR--

MALCONTENTO—Marat

MALHERIR

i

gueib.



Maguiabu

Saitanen.



Mali sa mas-

ía.

MALCRIADO— Da

—Da

gui-

Carabungan sa

hután.

dila.

Marat

i

naua

MALGASTAR



á

guinaua.

.

Taga

MALBARATAR

uing

betad.

MALEVOLENCIA_Carat

MALAVENTURADO— MaMALAYO

í

Nacarimuseng. Nacasemú.

ciiris.

catutu-i

maturu.

MALDAD — Carat- Sala.

MALDECIR

-

Mamurás—

Maminta.

MALDICIENTE— sen

su

ped.

laga.

Í

~ Caem-

balen á marat canu ped.

bar.

i

lálan sa dagat.

minta.

— MalaMALACOSTUMBRADO — Marat

.

MALEARSE- Cabensián. MALEDICENCIA _ Capa-

Marat,

MALABAR

rat

Masaquit, Nasintaán

MALECÓN— Cota— Tinum.

rat.

i

— —

pia

paras.

MAL MALA

quit

MALDITO

puru á glal. Mapía MAJO, JA.

Tamura-

Tamintaán.

MALDISPUESTO

í

gueib.

— Mamandapat sa marat.MALICIOSO — Pepapandapat á maratMALIGNIDAD — Tinibabá

MALICIAR

á marat.

MALDICIÓN— Sinta— pamuras.

MALICIA-Carat



Ca-

MALIGNO — Marat

i

dapat Casa-

MALINTENCIONADO

pan-



152

MAL VASIÁ-Sacabías á ubas

Pamandapa sa marat.



MALMANDADO gas

i

ulu.

Marat

MALMIRADO





Mati-

parangay Marat i pai

MALPARADO ^

Marat

-



í

i

MALLORQUÍN~Taga::=Ma-

lamina.

MALPARIDA -

IMalat

cambata.

llorca

MALPARIR—

Marat á

pa-

embata.

MALPARTO bata.

Marat

i

cam-

~ Caraten — Macasotrá sa

MALQUISTAR canu ped

MAMA— Susu. Punduá susu. MAMÁ —Ina. MAMADA Su gay na ca-

— MAMADOR — Su MAMAR — Sumusu susu na vata

pesusu.

MAMÓN

hatay.

MALQUISTO— Su macakaNasotrá sa

canu ped. hatay

rat

MALROTAR—Mabinasá

sa sa

lauas

MALSÍN — Su

panutul sa carat na ped in-Pedtetebuá.

MALSONANTE— Marat paquineguen.

MALSUFRIDO

— Di

paca-

sa marguen. Macarasay. Carrasaián. Masa saquiten. Sacabias á kayo

MALTRATO— — MALUCO— MALUCO— paras.

MALVA—-Marbas. i^ndang

Mabaguer

su-

MAMOTRETO—Sulat

MAMPARA —Lindin cana.



á pa-

sa

N'^agtut

— Panamtam. MANADA — Sa lumpuc cakan

bilibili,

á

sapi etc.

MANADERO



Pagunung



salumpuc á ayam Bántay MANANTIAL— Bualán

Punan á su



ig.

MANAR —

tiguer.

MALTES— Taga— Malta. MALTRATAR — Pacauquit

MALVADO —



musu.

MAMULLAR

tamuc.

M ALS ANO — Macacarat

i

Mabinasá-

Mamuang.

MALLA Lamina — Raben. MALLERO =: Pamangbal sa

cabetad.

marat.

— Camuang.

MALVERSARMabinasá—

IVÍacarat

mapia



M A L VERSADOR-Tamuang.

langay. Di panguilailay.

MALO -Marat. MALOGRAR^

Sacabias á arac.

MALVERSACIÓN- Cabina-

Pedseput— Puun

ig.

MANCEBA^ Minguina. MANCEBO- Canacan. MANCILLA— Budseng. MANCIPAR— Manguripen.

MANCO— Pegcú—Sincug.

MANCOMÚN — Petimuán— Macasurutá su guinaua.

á

MANCHA ring.

-^

Budseng-Cabu

— MANCHADO ~- Na— butsengan.

MANDA— Talad sa tamuc. MANDADERA— Panuguun á babay.

MANDADERO



I

53

MANIATAR— mga

Iquetán

su

lima.

MANICORTO— Masinguit. MANIFACTURA—Su mga guinembal á lima.

Pánunu-

guun.

MANIFESTACIÓN



Qui-

Capayac

pacaquilala



MANDADO -Sinugú. MANDADOR- Panunugú.

MANIFESTAR

MANDAMIENTO

MANIFIESTO— Capaquilala

— Sugü, — MANDAR Sumugú .

MANDARÍN ~

Pendatuán^

Ipaquilala.

Mapayác Capayac á Capaquilalay. guinaua. MANILLA Bulusu.

—— Panayun — Tayungán— Mandato — MANIVACÍO — Da MANDÍBULA — yungán MANJAR — Panguenenken — — MANDO — — Capacay MANO MANDOBLE Tinimbas-- MANOJEAR —Umpunguen. — Panghulu.

MANDATARIO -

Panunu-

MANIOBRA

Camal-camalán. á tata-

guin.

Sugu.

Cansingán

á

nin.

baca.

Capamarinta na caunután. Ipedsundang. MÁNDRIA~Su tau á mababa i pandapat.

MANDUCAR— Kumán. MANEA — Cuerda, para atar las

manos

Tali á

ipama-

cus ó ipamauic.

MANEAR

Nglay. Barucán.

MAGA (Fruta) — Manga. MANGLAR— Duul. Dam á

MANOJO—Umpung.



MANOPLA MANOSEAR

Badas.

— —Pangamal —Pangamikami — MANOSEO—Catayun—

Panayuncamal

tayun

Ca-



MANOTADA— Tepí.

— Tumepí — MANOTEO — MANOTÓN —Baguer — — MANQUEAR — MANOTEAR Tampiring.

Catepí.

á

tepi.

MANGO Suungán. Binatang á MANGOSTA i

Balu-

den.

gamal-camal.

MANERA— Paras— adat. MANGA (de vestido) —

pat

Bequesen. Uyunan

.

-Gapusen— Gue-

paan,

kayo

Bias á ken. Mga. ken Lima.



ai

MANGOTE—Nglay



Barucán á bangala á maluag engu malendú.

Baguer

i

badas. Pesincú

sincü.

MANQUEDAD—Casincú. MANQUERA —

— sincú.

Camasincü-

MANSEDUMBRE— Camen. 20

154

MANSEJON-Ayam yan á

mala-

tanto.

MANSIÓN ^ Dalepa-Valay,

MANSO Layám. MANTA- Cumut. Malung. MANTECA — Sebu-Calambuán.

kan.

Cauyag

—Unga MAÑANA — MAÑANICA —

MANZANA

á

saca-

bias á kayo.

Mapita.

Amag,

Mapita-pita.

MANTECOSO— Aadaquel

i

MAPA— Papatalám. MÁQUINA Maquina. MAQUINARIA Timuán

calambuán.



MANTEL— Lapis. MANTELERÍA --Timuan

MAQUINISTA - Pamgbal Tutub á

bahay.

MANTENEDOR— Pagunguyac.

MANTENER — PagueperenPaguyaguen

MANTENIMIENTO

— Pan-

MANTEO— Malung.

— Taguan

su calambuán.

MANTEQUERO - Pedagang á calambuán.

MANTEQUILLA



Calam-

ma-

á

tan gumunting sa ditalen.

MANTERO—Pamangaul

sa

M

AÑA—

Mana

calibutengán,

MARAVEDÍ— Sa MARAVILLA



lat.

Casasalaca-

uán. uan.

MARBETE

— Taga



Surat á initiap. Surat álidedequet sa guinis.

MARCA— Tanda. Tiap. MARCAR— Tandaán. pan.



Magalau. .

gáng.

Man-

tua.

MARCHAR

Peddada-



Lumalacau. Gumanat. Lumacau.

MANUAL—Pegcacamalán.

MARCHITAR

MANUFACTURA

MARCHITEZ-^Calanes.



Inem-

bal á lima.

MANUMISIÓN-^Cabucá Cabugao. MANUMITIR Bucaán uripen. Bugaon. uripen.



MANUSCRITO



Sulat

sa

á

---

Malanes.

MARCHITO— Nalanes. MAREA -Mulug milat. urug engu

su

Tia-

M A R CI ALIDAD— Cagalau MARCO —Bangauan á pintu. MARCHA—Calacau.

MARCHANTE—

cumut, malung. Malung.

MANTUANO

MAR—

MARCIAL

buán á gatas.

MANTERA— Babay

MANTO—

sa

maquina. Paticamán. Dagat. Ragat. Calibubutengán. AR

MARAVILLAR— Masalaca-

gueneken -Cauyag.

MANTEQUERA

á

mga maquina.

á

lapis*

MANTELLINA mga

lima.

MANUTENCIÓN — Capaca

Ca-

cairat.

MAREAJE— Surat á angca. MAREANTE— Alim. Matau lumayag.

^

I

MAREAR— Lumayag. MAREJADA

55

-

MAREO — Cagayunguen. Ca-

tinguidos.



MARISCAR Pengasi.

langut.



MARETA— Cambaguel.

MARISCO

MARFIL -Nipen

á gading.

MARISMA

MARGARITA-

Sacabias á

MARGEN— Quilid. Liguit. MARGENAR — Taga sa ~

Su sa

quilid,

sa liguid.

MARGINAR— Suraten

sa

li-

Lupa á ped-

sancapen.

Su maatag sa

-

caluma á mama.

— Su cadagat. — Cuden á galang. MARMITÓN — Su vata á MARÍTIMO ^

panunuguun yán.

guid.

MARIA— Ngala

Maniquep.

MARMITA

quilid, sa liguid.

MARGINAL

dis-

Capipit.



MARITAL

ulag.

na

Ina

ni

Icsus

MARICÓN— Bayas. Calumay. MARIDAJE-Capagayun mapia na calumai. MARIDAR - Macapangaluma. Macauing» MARIDILLO— Marat á ca-

pagapu-

sa



MARMOL Vato á matilac. MARMOLISTA— Panday sa vato á

MARIDABLE

matilac.

MAROMA— Tali

amasia.

MOROMITA— Cristianos palau á

MARQUÉS— Glal. MARQUESA — Glal

Capagu-

MARINA—Marina. Dalpa

sa

liguit á dagat.

MARINAJE— Taga marina. Sundaru sa MARINERO '

á ba-

bay.

marqués.

cag.

sa

Libano.

MARQUESADO -

luma.

MARIDO— Caluma. MARIMORENA —

MARQUESMA

Glal

á

— Pabellón.

Ipanalud sa ulán sa cabias á etap. MARRANO-Babuy. Bahasa á pecaya canu ped in.

MARROQUÍ



Taga Ma-

rruecos.

capal.

MARINESCO— Su sa sundaru sa

maatag

capal.

MARINO —Su lagat.

monteses

á algunos

Baguel.

Su mga

maatag sa panghulu

sa capal.

MARIPOSA MARIQUITA

MARRAR-^Maribat. Dímasugat.

MARSELLÉS —Taga

MARTILLADA Pinupuc. MARTILLAR — Pupuguen. MARTILLO— Pupuc. MARTÍN DEL RÍO—Ulul. MARTÍN Pescador. Cabe-

Paru-paru. María.

MARISCAL— Masalícampo. Título qne dan los

moros

Mar^

sella



— 156MATASANOS

tig.

MARTINA- Pez

«. Salaán,

seda á lanau.

MÁRTIR Sahid, sabirulá. MARTIRIO — Casahid, CaMARTIRIZAR

-

Masabir-

Rasain.



MARTIRILOGIO

Surat

Su maatag

MATERNIDAD— Caina. MATERNO bu maatag

sa

ina.

MATORRAL— Marabung

cristianos.

casau-sauguen. Pagsimbulsimbul. Sepaan. Masepa. Salbú. Diablo.

MASCAR— MÁSCARA—

MASCULINO— Su

maatag

MASLO — Itadu

na ikug sa

binatang. Papeg na binatang.

á

ikug

kuda- Cacang.

MATACANDELAS



Ipa-



Tanumbali.

sa

mga

tang.

MATADERO lian.



bina-

Panumba-



MATADURA Caupisán. MATAFUEGO— Ypamaleng

MATOSO - Madaquel kayo. MATRACA — Magapac — i

T'aloac

MATRAQUISTA— Panalpac MATRICIDA— Su pembunu sa ina nin.

MATRICIDIO—

Su

sala sa

sa ina.

MATRÍCULA— Tandaán

su

ngala.

Itandá su

ngala.

MATRIMONIAL -

Sn ma-

MATRIMONIO— Cauing.

~ MATRITENSE- -Taga— Madrid.

MATRIZ

MATANZA— Cambunua. MATAR— Mamunu. Tanumbali.

Tinutub. Ualay

-

MATRONA- Bay. MATKONAL— Taga bay. MATUTINA— Mapita Matag á mapita.

MAULA

saapuy.

MATALOTAJE— Lutu MATARIFE

á

atag sa cauing,

sa sulu.

Tambunu

Pa-

hután.

MATRICULAR-

MASTELERO— Pulayagán. MASTICADOR— Punges á

MATACHÍN

-

rasán.

cambunu

mama.

munu

-

MATERNAL

mga

MÁS = Comparativo. Labi. MAS (adv.) Entauna. MASAR ó AMASAR—Pa-

sa

MATASIETE— Mabantug. MATERIA Dana— Nana.

MATJZ— Caparás. MATIZAR Mbatecán.

MARZO canu

á

sa cauyag na sahid ó sabirulá. - Su icatelu ulán

matuntul

mga

Marat

sa ina.

sabirulá.

ulá.



pangagamut.



— —

Isa Cagacai cuana á da guna nin.

MAULERÍA— Cagacai.

Pe-

papasaán sa tinabas. MAULERO Tagacalen





Pamamasa

IS7

babuy sa

sapu á

sa tinabas.

MAULLAR— Menguiáu. MAULLIDO— Nguiau.

MECHERO -Kiput

MAULLO— Capenguiau.

MEDALLA—Barig.

MAUSOLEO mapia

i



Tampat

á

paras.

MÁXIMA— Cati tu MÁXIME



cadtalu.

i

Nacalabauán.

Labi pan. á tanto ulan na

MAYO— Icalima mga

mga

maslá.

Pangulu panguinguipat

MAYORDOMEAR—

sa

Caca

tau sa vala;^. sa ualay.

Pagagam-

MEDIANO— MEDIANTE

Sabap sa

pa-

MEDIAR— Letán. MEDIATO— Masiquen

.

MEDICAMENTO—Gamut. MEDICASTRO — PamumuPangamut. Gamut.



MEDICINA

Bu-

lung.

MAYORDOMO - Pedsarigan sa valay.

MAYÚSCULA— maslá.

MAZMORRA

Batang

á

Bilanguán

MAZORCA-^Tagal

á cama-

á cacau.

MEADA— Mga-titi MEADERO— Titian. MEADAS— Mga MEAR— Tumiti.

Asaden.



Capiquir.

MEDITAR— Manadem. piquir.

MEDITERRÁNEO

Ipepangaluit

MECEDURA— Capedsayug. Cacucau.

MECEDOR-Ipedsayug. Ipangucau,

Cui-

unguen.

MECHA=.Sembuán.

MECHAR— Ipelusud

— — —

MEDIDA Tembú. Tagkes. MEDIO— Luuc MEDIR Tembuun. Tagkesen

Ipedsayug.

MECER — Pamedsayud.

Ta-

MEDITACIÓN— Capanadem

titi.



MÉDICO— Pagagamut. bip.

MAZO— Pamupuc,

MECEDERO

MEDÍCINAL— Mabulung. MEDICINAR— Gumamut. MEDICIÓN— Catembu. Catagkes.



sa dalem á lupa.

Unud



Pagampit. Masugat.

lung.

MAYORDOMÍA— Casarigan

is.

Capacaluuc.

MEDIANERO

gueletán.

cristianos.

MAYOR --Labi MAYORAL -

galang.

MEDIA — Macaluuc, sa upac. MEDIACIÓN = Cagampit. pit.

MÁXIMO— Maslá

sapu á

salacau.

paidu

——

Ma-

Napa-

gueletan na lupa Dagat sa ubay á España.

MEDRA



Capacarabung. Capacadaguel. Macarabung. Macaslaán.

MEDRAR



MEDROSO—-Talau. MÉDULO— Utec á tulán.

58MEJICANO— Taga MEJILLA



MENAJE

Méjico.

MEJOR—Mapia. MEJORA— Capia. MEJORAR



Paguiguimu sa

valay.

Pipi á bias.

MENCIÓN—

Capakitadem,

MENCIONAR



Manutul. Pa-

cakitadem.

Pacapiaán. Bambang á quinalad, tinaguan su gula

MENDICACIÓN— Capaman-

linalang.

MENDICANTE— Su

MELADA—

MELANCOLÍA

gani sa limus ó sa sadeká.

-- Cababen-

MELANCOLIZAR —

MENDIGAR— Sumadeká

Mabai

iieb.

MELINDRE



sa

Panguenen-



MENDIGUEZ

Capaquili-

mus, Camisquin.

Guesimu-

MENDOSO— Paparipat.

ket.

MELÓN— Salicaya. MELONAR — Casalicayán. Lupa

á

pinamulán sa

sa-

licaya.

MELONERA— Pudi caya.

lo

y

te-

ken.

MELINDROSO —

es

cuyas casas suelen reunirse rezar ó cantar el alcorán. MENDIGO— Su pamanguilimus. Pedsasadeka.

buc.

MELERO— Pepasan

Maquilimus.

— Esto

que se da á los panditas cuando hay muertos, á

bengan. Melena— Panisicán.

MELENUDO—Marabung

pama-

quilimus. Pedsasadeka.

Pamámula sa

tá sali-

salicaya.

MELLA — Caguebang. MELLADO— Nasepuan.

Ma-

MENEO— Cacaug.

MENESTER-Aden guna nin. Mesqui-

nán. Caculangán á tau.

Sacabias

á

ken.

MENGUA—

Salping.

Maslá

i

Cacu-

— Nalebatán.

Naculangán.

MENGUANTE— LA LUNA

Manadem-ta-

dem.

— Mindelem — El Maguirat.

MEMORIA-Catademan.

Calibat.

langán.

MENGUADO

Catademán.

Ca-

panadem. Tadem.



Canague-

talen.

MENESTRAL— Panday.

sepuán.

— MEMBRUDO — MEMENTO— MEMO —Dupang. MEMORAR —

Ta-

guedtalen.

MENESTRA—

guebang.

MELLAR— Maguebang MELLIZO

MENEAR— Caugueng.

MENESTROSO— Na-

Pa-

palimpang-.

MEMORIAL Surat. MEMORIOSO-Di pacalipat.

MENGUAR



agua

Lebatán

— —

Culangán. Labi paidú.

MENOR



MENORÍA—Caitec-Caidu.

MENORQUIN

-

— Taga

159

Me-

norca.

MENOSCABO— Caculang.

— —

MENOSPRECIAR cudán.

MENOSPRECIO

Tali-

Catali-

cud.

MENSAJE— Pinadtalu. Sugu. MENSAJERO— Suguun. Su MENSTRUACIÓN —Capamalián

MENSTRJJAL— Taga— paMENSTRUAR.

— Pamalián.

MENSUAL

Ngaga

-



sa

.

MERCADO Padian. MERCANCÍA— Capasay. MERCANTE — Ndagang-dagang,

maatag

sa dagangang.

MERCAR— Mamasá. MERCED— Sukay. Caingay. MERCENARIO - Paguisucay Papedsucay.

MERCURIAL

— Sacabias

MENTADO, DA-Cabantug. Pandapat Ungan-

MERCURIO curio.

(estrella)

Bituum

-

Mer-

M. Utarid.

MERCURIO-^Tauás-

guen.

MENTECATEZ-Cadupang.

MENTECATO, TA pang.

MENTIDERO



Du-

— Dalepa

á

— Macapatut MERECIDO — Napatut MERECER

MENTIR -Mbutud.



Pengabi.

MENTIRA- Cambutud.

MÉRITO

MERITORIO— Capatutan

Mbu-

Capatut á guna. á

guna.

tuden.

MENUDEAR- Pacaripesen. MENUDERO,

RA— Su

mga

papasá sa

Menudo de

pe

tinay.

MENUDO— Maripes.

Paidu.

los animales



—Ulán— MESADA — Sucay MESAR —Gansing MESERO — Su

MES

ulán.

MESA—Dulang.

sa

saca-

ulan.

su buc.

casukayán

Tinay.

MENUDO, DA

Paidú. Ma-

rumi,

MEÑIQUE

-

Tingting. King-

saca ulán.

MESÍAS—Si Jesucristo. MESIAZGO— Su maatag

ca-

ni Jesucristo.

king.

NA— Taguiti.

MEQUETREFE á tau.

á

— —Mamís.

guna.

MENTIROSO. SA



á

guna.

MERENDAR MERENGUE

mimbitiara di benar.

MEON,

á

utan gamut.

ulán ulán.

MENTE=

dagang-

MERCADERÍA —Dagangan.

MERCANTIL— Su

panuit. sa surat á jadi.

malián.

MERCA— Napamasá. MERCADEAR— Mdagang. MERCADER — Pendagang-



Pamaslá

MESÓN



Pagapetán.

Pen-

decan

MESONERO—Pagapet. Pen-

1

dagati sa panguenenken. Masinguit.

MESQUINO —

— — MESURADO— MaunganMETER — MESTIZO

Paranacan.

MESURA

Caunganguen.

guen.

Ilusud, iludep,

isuled.

padsimbul. yán.

MEZCLAR

Capasaug. CaCapelamuga-



Pacadsimbul. yán.

á

nito

Pudit á nito.

MINA— Gadungan

Dulangán. Lalan sa didalem á lupa. MINADOR—Pendulang. Pengadungan. Pengulalan sa didalem á lupa. sa lalan sa

didalem na lupa.

MINISTRO— Mantri.

MINORARPacasauguen Papelamuga-

Lebatán. Ku-

langán.

MINORACIÓN— Cakulang.

MEZQUINDAD —Casingit. MEZQUINO— Masinguit. MEZQUITA— Maseguit. Langal.

MIMBRERA—Itadu

MINAR— Mbaal



MEZCLA

6o

-

MINORATIVO tán.

Calebat-

PacalebaPacakulangán.

— Pedlalayu—

MINUCIOSO Taninesen.



MIEDO Caguirec. MIEDOSO Talau.

MINUCIOSIDAD— Calalayu

MIEL

MINÚSCULA

— DE

Cadtaninés.

CAÑA— Gula.

Miel de abeja.

— Tanep.

MIENTRAS—Taman. MIERDA —Taé, MIES



tahi,

tay.

Embasacán. Pamu-



Badén sa paidu. MIGAR— Mangarad sa bam-

á



pa-

sa mauatan.

MIRADA— Cailay. MIRADO, DA —

Pacalen-

dem. Calmen.

MIRADOR,

RA— Talayán.

Su paguinguilay El mira-

bang.

MIJO—Ticap.

MIL — Nguibu. Dos nguibu.

maitu

MÍO, A-~Laki Dutsum. Di MÍOPE cailay

MIGA Bucal á bambang. MIGAJA Pedidu á sabad

MILAGRO

Madidu á

letra.

laán. Pinangangauidán.





Manga

batang.

mil

—Dua

— Baracat— Ha-

cer milagros Embaracat.

MILAGROSO- Cabarakatán. rviILANO—Darayo.

Laguit.

M ILÉSI M O — Icasanguibu MILLÓN-Sakati. MIMAR—Papedtayan.

MIMBRE—Nitu.

.

dor

— Panguilayan.

Panan-

tauán.

MIRAMIENTO— Calendem. Caingat.

MIRAR— Milay.

Maylay.

MIRAR DE LEJOS

-

Lu-

mantap. Tumungang.

MIRAR



uno hacia atrás ^Lumingui Con cariño — Lantepen De reojo DuiTuminguil. Hacia abajo





— —

— -

i6i

mulung. Hacia arriba. Tumingada. Al espejo - Ma-

MOCETON, NA

galung. Atisbar

MOCIÓN—

Tulicán.

IVIISERABLE— IVeskin.

Calacauen

Masía



Ca-

surnag.

IVIISERACIÓN-Calimu. Ca-

MOCO— Langug. MOCOSO— Languguen.

pedi.

MISEREAR

Pedsinguit.

--

MISERIA — Carreguen á cáuquit.



tau.



sa

la-

ngun taman na paguigue-

Cameskin.

MISERICORDIA -

Calimu.

Capedi.



MISERICORDIOSO

mu

na sundalu.

MOCHILERO Pag-

guit na.

MODA

calimu. Mapedi.



MOCHIL— Panalagat. MOCHILA Taguan

MISIÓN Sugu su mga capir.

capataubat

MISIONERO

Sinugu pe-

— mga MISMO, MA — MISTELA — MISTERIO— MISTO, TA — Nacasimbur MISTURA — Capadsimbur — MISTURAR — MITAD — Saupac — MITIGACIÓN — MITIGAR — Tangcá— catataubat su

capir.

Sekanin bun. Sacabias alac. Kakicat.

— Su paman-

mga

mochila.

Pagunutan na can-

ditar.

MODELO— Paguilingán. ^ODENÉS



Su-taga Mo-

dena.

M ODER ACIÓN— Cadtanca-



MODERADO, DA

Na-

tancaán.

Nacasaugsaug.

MODERAR —

Capacadsaug.

Bago. MODERNO, NA MODESTIA— Catumadeng. MODESTO, TA — Tuma-

Pedsimbul

Pedsauguen.

Maca-

luuc.

Catanca-

tanca. Catadtancá.

tang-

cán.

MOBLAR —

Taguan

sa pa-

sa

langug.

MOCARSE —

Pamnnas sa

langug.

MOCARROMOCEDADMOCERO babay.

deng.

bago á

Tanguiug

turug,

sa

canditar. ca-

catalintam.

Mablec

sa

caturug. Tatalintam.

MOFA— Casudi. Libac. MOFADOR— Pedsusudi



Pe-

Pedsudi. Melibac.

MOFLETE—

sa

Capalin

MODO— Adat. Cabetad. MODORRA— Cablee su

MOFAR

angug. "Canguda.



MODIFICAR— Mapalin. MODISTA— Su pagunut

lilibac.

"I



MODIFICACIÓN

MODORRAR—

guiguimu sa ualay.

MOCÁDERO—Ipamunas

Pedtancaán.

Sakema-

guen.

MOFLETUDO, DA—Mid21

162

MOLETA

sakemag.

MOGOLLÓN—Pagunutunut. Fundo á MOHARRA *

pandi

— —Bancau

MOHATRO—

á maitu. Lambeng. Ca-



gacal.

MOHECER MOHÍNA—

— Vato — MOLIENDA — MOLIFICACIÓN — MOLIFICAR — MOLIFIC ATI VO — PamacaMOLINERA — Caluma na á

MOLICIE

ipliliseg.

Calemec. Si es

Capletug.

vicio

^Caliseg

Capaca-

lemec.

Ulabunguen.

Ripunguet.

Li-

punguet. Caranguit. Nalipunguet. Maranguit.



mohíno, NA

MOHO— Ulabung.

Pacaleme-

quen.

Icmec.

Paliliseg.

MOHOSO, SA-Ulabungen.

MOLINERO, RA

—Su

MOJADURA— Cauasa. MOJAR— Yuasan, uasaen.

MOLINETE— Guilingán.

MOJICÓN-Suntuken

su bias. MOJIGÁNGA-Maslá á gay á madaquel á pacaradian.

MOLINILLO— Padidu

MOJIGATO, TA^Pedtuan-

MOLITIVO,

'

lingán.

MOLINO



á gui-

Guilingán.

VA—

Pamaca-

Icmec.

tuan.

MOJÍN— Tanda. MOJONACIÓN —

Cabeques

Cauyun.

MOJONAR— Tandaán. MOJONERA— Tinandán. MOLDE Paras Iringan MOLDERAR— Gundián. MOLDURA- Gundi. MOLE— Gaugat Malemec. -

.

.

MOLÉCULA-Paídu

á sabad. Sabaad á maitec á tanto.

MOLEDERO



Palilidseg.

MOLEDURA— Caliseg. MOLENDERO— Paliliseg.



MOLER Lumidseg. MOLESTAR — Limpanguen. Tembanguen.

MOLESTIA Tembang.

MOLESTO,



MOLONDRO ó MOLONDRÓN— Mapauc.

MOLLAR— Malemec. MOLLEAR— Macalemec. M OLLEDO— Casbudan. MOLLEGA—Ticulen.

— — Umbun--umMOLLETA — Bambang MOLLETE — Bambang MOLLINA — MOLLEJÓN

Masbud.

MOLLERA bunán.

á

mapia.

á

matiburon.

Maliseg.

gasa

ma-

atag sa molino. Paliliseg

— Calimpang TA— Pacalin-

pacarimuseng.

Taritik.

MOLLIZNA— Lo mismo, taritik.

MOLLIZNAR— Manarintik. MOMENTÁNEO Magaán



á tanto.

MOMENTO—Sa MOMIA



MOMIO,

magaán

Paras á tau. minatay.

A—

163 --

MOMO-Tanudi.

MONA—Ubal

tau.

á babay.

MONACAL— Su

maatag sa

mga. monje.

MONACATO nu

mga

-

Su maatag ca-

tau ngala monjes.

MONACILLO— Santri.

MONADA— Candupang-duMONARQUÍA --

Supenda-

tuan. Pigkajadian.

— Su maMONASTERIO — Ualay na MONÁRQUICO jadji.

Capanapac

sa-

kayu"

MONDA DIENTES—Palito. Panuguigui. Panisig

MONDADURA — Nacasampá, nacasauad, sampayat.

MONDAOREJAS

naca-

— Ipanuli-

tuli

MONDAR — Mangupis.

Pa-

munas.

MONDONGO-^Tinay

á

bi-

natangi

MONEDA— Cuarta, pilac. MONEDERO— Su pembaal sa cuarta ó sa pilac.

MONERÍA-Capanguiguibi. MONESCO, CA-Su parangay á ubal. Panginguibi.

MONETARIO ~

Cadaquelán

MONICIÓN

MONITORIA



á pama-

Catauag sa simbaán. Capaguindau. MONIGOTE Babal. Tau-

^



Sacabias

á

surat.

Monja. Babay lalayun sa balay, da caluma nin, mapia i palangay. iVonje Mama á pedsambayan maripes, mapia i palangay, da caluma



MONJE— nilan.

El

NA—Ubal. Liuas—

mono

grande.

MONTAÑA— Palau. MONTAÑÉS

— Su maatag

se palau»

MORAR



Ncaleben.

MÓRBIDO,

DA-Macasaquit.

MORBO—Saquit. MORCILLA

—Morcilla



Sacabias á sapu pekenan. Sacangan.

MORDAZA— MORDEDURA — Quinekeb. Inebut.

MORDER

—Cumekeb. Nge-

but.

MORDICACIÓN— Carranca. Calípedes.

MORDICANTE —Marranea. Malipedes.

MORDICAR—

Gumatel



Magatel.

MORDICATIVO— Macaga-

sa pilac.

MONFI-Mga moro gayan.

ONITOR— Papaguindau.

MONO,

padi.

MONDA —

ngulula marat. IVI

MONJA -

pang.

MONARCA—-Jadii.

atag sa

IViONILLO-Cilutu. Sacabias á ditar. Bangalá da nglay. IVONIPODIO— Bitiara canu

tel.

MORDIDO—Naquekeb.

Na-

abut.

MORDIENTE— Cacrang. MORDISCAR-Cumekeb—

164

Magabut.

— Kekeb— Bu-

MORDISCO

MORDISIÓN— Kekeb—

Bu-

MOSQUERO — langao.

ten.

MORENO, na— Maitem.

Ma-

MORERA



MOSQUIL

Sacabias á kayu.

MORIBUNDO—Magaan tay.

caán.

MORIGERAR

ma-

— Catan

MORIGERACIÓN

—Tancaán -

Matancán.

MORIR— Matay. sa moros.

sa-

MOSQUITERO— Culambü. MOSQUITO— Taguenec. MOSTAZA— Dengas. LenMaleguem.

gas.

—— —

MOSTRAR

maatag

Emmay-

may.

MOTÓN

MORMULLO— Dagueng. MORO, ra— Islam.

— MOVILIDAD —

Cacaug, ca-

MOVIMIENTO— Cacaug ca-

Saput

MOZA Laga. Bago tau. MOZO Canacan. MUCETA Sacabias á di-

cucung.

Capaseti.

MORTAL—Pacapatay. MORTANDAD— Cagra

sa

Lantaca.

—Lesung

Malemu ma Malemu macucung

su

á

cuda.



^-~ Gugulucu, Pati-

cucung

Muru.

—Uyud peken MORRIÓN— MORTAJA —Unung. MORRAL

tau.

sa casa-

MOVEDIZO caug.

MORTERETE

Ipailay.

MOTÍN Simbur. MOTIVAR Mbal seca.



MORISQUETA

MORTERO

— Su maatag

sa

bapan.

MORIS ACÓ, ca— Su

tranaca.

Bugaun

langao.

galimbá.

— —



tar.

MUCOSIDAD— Calangug. MUCOSO Malangug.



MUCHACHADA— Cagagaá ma-

lebeg na

mga

vata.

MUCHACHEAR— Miringsa

itu.

MORTÍFERO— Pacapatay. MORTIFICACIÓN

MOSAICO

Cabugan sa

langao.

ten.

say.

sa Moscovia.

MOSQUEO—



ca,



Cara

Su maatag

IVOSCA— Langao.

quelán á

MOSCARDA— Tabuleg. MOSCARDÓN— BubuyugTalabán.

Su

maatag



Cairin-

MUCH/^CHO-Vata.

MUCHEDUMBRE

cani Moisés.

MOSCOVITA—

vata.

IV.UCHACHERÍA gan á mga vata.

mga

MUCHO, CHA

— Cada— Mada-

tau.

quel.

MUDA— Casambi sa ditar, MUDANZA— Casalacauan,

i6s

MUDAR -Salacauán

á bayad.

MUDO— DA— Mmau.

— Paguiguimu

MUEBLE lusud á

MULTAR —Salaan. sa

á

ipeliseg.

MUEBL AGE— Moblaje— Su paguiguimu sa

á

MUERTE— Napatay. MUERTO— Mi,.dtay— Si

Guiba-

MUGIDO

Caengá na mga

sapi. Mujir

— Mangáen mga

sapi

MUGRE — En

En

cuerpo

el

las ollas





Bulit.

MUGRIENTO— Luden— Si las ollas

— Buliten.

Pagkeda-

Maumán.

kel.

MUNICIÓN— Gaus.

— MUNÍFICO, CA — MUNIFICENCIA

A—

Mapedi, Malimu. Muniticentísimo Tanto á mapedi,



MULA — Sacabias á binatang. MULADAR Isugán sa pu-



mga

bina-

MULATERO - Su

papaguimuía. Paranacan.

mga

— —

á

la



Pangumoan. De mano. Bulun-



MUÑECO Tinatau. CaucauMUÑEQUEAR guen su



lima.

Ngalebeken

su lima.

MURAL



Su

maatag

sa

MULATO MULETA Tungued. Cadaquelan MULETADA



sa muleta Catimbás sa mu-

— —Manungut—

Sacabias á kuda. Sala

Baguer

á pared.

MURAR—

atag sa babay.

na tang minatay.

junto guan.

MURA LLA —Kuta. Su ma-

MUJERIL Su ngulula mana su mga babay. put. Isugán

Cadirán. Casia i

kuta.

MUJER—-Babay. MUJERIEGO,

MULO MULTA

MULTIPLICAR—

MUÑECA—

ngán.

MUESTRA—Iringan.

leta.

Cau-

guinaua.

de

— Binunu.

muerte violenta MUESCA --Tibang

pat sa



MUNDO— Duna.

ualay.

MUELLE ó EMBARCADERO — Dunguán. Tabunán.

Lud.

MULTIPLICACIÓN manan.

Bagang. langun

Manon-

gut.

MULTIFORME— Piparasán.

Lialay.

MUELA— Batú

-

Pegkota. Libeten

sa kota.

MURCIÉLAGO— ngan. Paniqüi K^abec

Talambu-

El

MURMUJEAR—

grande-

Mamuteg-

buteg.

MURMULLO—

Siguen. Pa-

galec.

MURMURACIÓN muras.

MURMURAR



Capa-

—Mamurás.

MUSELINA— Sacabias

á sa

put.

MUSEO — su

mga

Dalepa nataguán

surat.

i66

MUSGO—Ulamut. MÚSICA— Gunigunien. MUSICAL Taga MÚSICO — Matau



MUSULMÁN cani

Su pagunut

Mahoma.

Islam.

MUTILACIÓN— Caputuc.

gunien. sa guni-

MUTILAR—

Putulen. Putu-

ken,

gunien.

MUY— Tanto.

MUSLO— Bubun.

N NABO — Sacabias Rábanos

á utan. colorados. Pal-

cad.

NACAR-ranús.

can sa pega. Ig kinemes.

á tinemeá pegá-

NARANJO— Pega

Tipay.

NACARADO=Uarna

NARANJADA— Ig

á

ti-

NARCÓTICO

-^-

Su pacatu

rug.

pay.

NACER-Imbatan.

NARDO— Sabias

NACIDO— Inimbata. NACIMIENTO— Cambata. NACIÓN— Maguingued.

NARIGUDO— Maslá

NACIONALIDAD — Caatag .

sa ingued.

NADA— Da. Daden. NADADOR— Palalanguy. NADAR— Lumanguy. NADO— Calanguy. NAIPE— Sugal.

NALGA — Pitut. NALGUDO—Maslá mis

i

ngui-

rung.

NARIZ—Nguirung. NARRACIÓN— Su

catutul.

NARRADOR—Panunutul. NARRAR — Manutul. Tutul.

NATA— Calembuan á gatas. NATAL

— Maatag

sa

qui-

nambata.

NATILLA — Sacabias

á ma-

mis. i

pitut.

NAO—Auang.

NARANJA— Pega.

á ulag.

NATIVIDAD— Su gay á quinambata.

Caruma-

— Muy grande — Disina

NATURAL-Adat.

Parangay.

NATURALEZA—

Su

lan

——

167

gun á duna.

NATURALIZAR

--

Patagke-

naán sa ingued.

NAUFRAGAR—Maled. NAUFRAGIO— Naled

NECIO

Naled. Catambilug. Ca-

quiug mangutá, Samal. Peppura.

NAUTA

Pelayac.

NAVAJA— Glat.

Babal.

NECROLOGÍA

NAUFRAGO

NAUSEA—

NECESIDAD— Capatut. NECESITADO— Misquinan. NECIAMENTE - Cababal.

Navaja de

afeitar-Glata iguinunumpa

sa

mga

-~

Itungan

minatay.

NECTAR

Su

.

cainum

NEFANDO -Tanto á marat. NEGACIÓN—Capalau. NEGADO —Di pacairing.

NEGAR— Palau.

Ipalau.

NAVAJADA-Pali á glat. NAVE-Auang. NAVE de

NEGLIGENCIA— Di

con bóveda. bungan. Padidu avang Maitec á auang. NAVEGACIÓN Ilmu á capura^ Ilmu á pelayag. Muía. Maga-

NEGOCIACIÓN

la

Iglesia

Dadabuncú

á

NAVECILLA —



NAVEGAR—

uang. Pelayag,

es á la

si

vela.

NAVETA — duca.

NAVIDAD bata

si

Pentaguán

— Gay

sa

inim-

quinkuansa

auang.

NAVIO -Auang bat, á

á

ipengu-

Naza-

Canda

NEGOCIADOR— Su

penda

gang

dagang.

NEGOCIAR—Nadagang

á mani-

NEGOCIO —

Su capangaga

uid á ngaga sa catau.

NEGREAR— Mana maitem. NEGRO— Maitem— Hombre Maitem á papua.

NEGRURA— Caitem.

sa lequep.

NECEDAD -Cababal. NECESARIAMENTE— á da acalun.

Pa-

cristia-

NERVIO— Ugat. NERVIOSO— Panguniguitec. macaguedam

su ugat nin.

— Su

caba

guer.

mabaguer

i

ugat.

NESIENTE— Di matau. NEUMÁTICO — Su maatag sa endü.

NECESARIA-^Paguduán.

á

nos.

NERVUDO— Su

pis.

NEBRINA— Unga á enebro. NEBULOSO — Nasapengan

da-

gang.

NERVOSIDAD

ret.

NEBLIVA-Lequep

tut,



Su malemu

pamunu..

NAZARENO— Taga

capa

gang-dagang.

NEÓFITO -Baga

Jesús.

NAVIERO— Su

guipat.

negro.

á

na

brajama.

NEUTRAL



Di pagamun. Di maguiling.

NEVAR— Muran

sa

ig

á

-^ i68 á másla á tanto.

mimbatic.

NI— Di. Pidsan, NICHO — Su pedtaguan mga

su

que se come

— Salang-

salang.

NIEBLA- Lekeb. NIETO=Apu. NIEVE^Ig á mimbatic. NIGROMANCIA - Camba-

cadios á babay

mga munapic. NINGÚN, NA-Dá

tau,

á babay.

NIÑERÍA

babay á

mga

pa-

vata.

— Galebeg

engu

ÑA—

NOMINATIVO

-

Sacabias

á

ka-

á

gamut.

NONADA— Mana



NORDESTE -Utara NORIA— Máquina á puyag sa

NORTE ~ Utara. NORUESTE —

ma-

i

Su pa-guiringan. Utara sata-

guru.

NOS ó NOSOTROS sa

kitanu.

Salkíta.



Sal-

Salka-

mi.

gabi.

NOSTALGIA — Calimu—

NOCHE— Magabi. NODRIZA

Marat

bagui.

NORMA—

Su

endu. ipana-

NORA-

y

MALA=Mapia.

NOBLE — Bangsaán,



pa-

ig.

NOBLEZA— Cabangsa. NOCIÓN— Su catau. NOCIVO— Macarat. Macabinasa.

dala.

— Su

casaut siaupulu ragun sin sa duna. NONAl'O— Da inimbata mana su ped á vata.

NORABUENA

NIV ELAR Pacapantaren. NO-No hay— Di, da.

NOCTURNO

Su muña

cabetuan.

NO OBSTANTE— Pidsan.

yo á pagunga.

NITRO — Sacabias NIVEL- Pantar.

mga

Itungán sa

NONO—Icasiau.

cadtalu na vata. Vata. NIÑO,

níspero

— Cati-

NONA - Lupil.

den.

— Tau

-

NONAGENARIO

NIÑERA— Su guipat sa

ngala.

NOMBRE Ngalan. NOMENCLATURA

á

tau á mata.

NIÑA— Vata

nilan.

NOMBRADÍA— Cambantug. NOMBRAR — Betuun su

ngalan.

á

NIÑA

pa



Catimuan á catiualayán á dadar-

NÓMINA

NIGUA— Tungao. NIMIEDAD— Calabauan.

(de los ojos)

mga

sa

nogal.

muán na mga basa.

racat á di benar.

NINFA — Sa

madaguel á

NÓMADA

minatay.

NIDO— Salag. NIDO

NOGUERAL- Pamulaán



Pacasusu

sa

vata.

NOGAL —Kayo

á

pagunga,

mu canu ingued sa ingued Anayatin.

á

!i-

Calimucalabauán. in.



NOTA— Tanda. NOTABLE— Pasalacauán. NOTAR— Tandaán. NOTARIO

— Pasusurat

NOVILUNIO—Bago bang.

NOVIO sa

Cagugud.

— Paquisabután.

— Mamá

se

á

magan-

á

caluma. langun.

NOVARRÓN- Gabun á maitem, á macapal.

*

NUBE- Gabun.

Pasabután.

NOTIFICAR— Paquisabután su sugu sa jucum. bután su kukum.

NOTORIAMENTE



Pasa-

umur

á ka-

uing.-

sa tutul

di

NUCA— Tengu. NÚCLEO - Unud kayo. Utec Pagueletan.

na

benar.

NOVAL— Lupa

ataua á bago pagunga.

kayo

NUDILLO— Bucu

NOVAR-- M¡bagu. NOVATO Y NOVEL— Bago á panday.

NUDO

ga-

tus.

Cauquitán.

_

Cabagoán.

NOVELA— Tutul

á di benar sa quinauquit sin sa duna. ó Novenario. Alaun sa siau gay. Su cadsambayan siau gay á naguna sa maslá gay. -Icasiau. Siau pulu á nacasaut sa siau pulu ragun. Babay á magan

NOVENA—

-

á unga á unga.

na

Bucu.Palut,

lauas.

es

si

de cuerda= Panga, es de árbol.

nudo si

NOVECIENTOS— Siau

NUERA - Paguiuataán. NUESTRO— Lekitanu.

NUEVA— Bago

á tutul. á nogal. atag nin.

NUEZ — Unga

NULO—Da NUMEN— Caunganguen. tau.

Ca-

Capacay.

NUMERACIÓN- Caitug.

NOVENO

NUMERAR— Itunguen. NÚMERO— Cadaquel. NUMEROSO— Madaquel.

NOVENTA—

NUMISMÁTICA

NOVENTÓN—Tau NOVIA—

pangaluman.

— Bagu pagamal engu mimbaluy NOVIEMBRE — Icasapulu

NOVICIO

religioso.

engu

isa ulán

tianos.

á

gabun.

NUBLARSE— Macalibuteng.

uan na langun.

— Paguembal

NUBIL— Masaut

NUBLADO - Nasapengán Cata-

NOVADOR Ó NOVATOR

NOVEDAD—

mag

NOVISIMO-Caurisa

maslá atagui.

NOTICIA— Tutul. NOTICIAR

i6g

na

mga

cris-

mga angdang

-' Ilmu á á pirac.

NUMO — Angdang NUNCA— Di den.

á pirac.

NUNCIO — Casarigan na mo Pontífice. NUPCIAS— Cacauing.

su-

NUTRIA— Binatang aseda. NUTRICIÓN— Cauyag.

NUTRIR—Uyaguen. 22

170

NUTRITIVO— Pacausug NUTRIZ — Pacasusu

— ÑIQUIÑAQUE Tau

sa vata.



Capalaua„ á da bangsa nin.

o OBCECACIÓN — Cabutá Del

entendimiento. buten á pandapat.

OBCECAR-Butaán.



— Cali-

OBLIGACIÓN— Capatut. OBLIGADO - Napatut. Na

Pacali-

OBLIGAR

teguel.

buten á pandapat. OBEDECER— Maguinugut. OBEDIENCIA- Capaguinu-

Butiti.

vatu

OBRERO— Su pengagalebeg.

Bu-

OBSEQUIADOR —Mapiá na

i

adat.

OBSEQUIAR-Magadat. Ma^

Obispo.

OBISPO— Padi

á tanto

áma-

limu.

OBSERVACIÓN—

puru.

OBJETAR— Palaua. OBJETO — Cuana. engu

OBSCENIDAD — Caplatug. O B S C E N O-Tanguiguiuguen.

ter.

ÓBICE— Sicut. OBISPADO — Parintaán

OBLEA

Cangale-

beg.

gauid.

á

tanto á maslá.

OBESO— Tabeng.

— Caembal.

Ga-

OBRADOR— Su pengalebeg. OBRAR— Ngalebeg. Magan-

guun. Maunganguen.

OBELISCO— Pulaus

OBRA

— Teguelen.

su-

gut.

OBEDIENTE -Malemu

gaán.

Pauala.

Casabap. ~ Adunen. Tapung

ig.

OBLICUAR— Bicuguen OBLÍCUO-Bicug.

Caingat.

OBSERVANCIA

Catulic.



Capa^

guinugut.

OBSERVAR— Tulicán. guinugut.

OBSERVATORIO

Ma-

— Tanta^

71

uán engu

mga

sa

tulicán

bituun,

Su icaualu

pulu.

OBSTÁCULO -Sicut.

Sitn-

pang.

— mga ÓCTUPLO — OCULISTA — Su OCTUBRE

simpang.

OBSTINACIÓN— Categas ulú.



OBSTINARSE

á

Nacaualu isa

tíñalas.

Pelenen

obstruyó, se cerró.

- Se-

Napc-

den

-^ Capague-

na. Calitabun.

Magená.

OCULTO



Nacatabun. Mig-

calitabun.



OCUPACIÓN

no agudo, Macalemú. OBVIO, lA— Malemú. Bali-

OCUPADOR— Su

uanag. Sacabias á papanuc. OCASIÓN Gay, casabap. OCASIONAR— Sabapán. Pacapunán. OCASO Sedepán.

OCURRENCIA



Si es

OCA





filo

laua.

— —

OCCIDENTAL— Taga

se-

depán.

OCCIDENTE—-Sedepán. OCÉANO Maulad á

— OCIAR — OCIO —

Cengalabe-

cán Caembal. pedtapic.

Tinagau.

OCUPAR— Mantapic. Inagau



Cauqui-

tan, Bapiquiran.

OCURRIR quir.



Muquit. Mami-

Alaun,

OCHAVADO-Ualu-pasagui.

OCHAVAR— Embalsa paras ualu pasagui.

OCHAVO — Diutay.

Padidu

á tanto á cuarta. la-

gat.

OCHENTA—Ualu pulu. OCHO—Ualu. Ualu timan. OCHOCIENTOS— Ualu

Pauc-pauc.

Capauc.

OCIOCIDAD—

Eg-

calitabun.

OBTENER— Masaut. OBTUSO—Madepung. Tepul OBVIAR

penga-

gamut sa mata.

OCULTAR—

gas sa ulu.

OBSTRUIR —

cristianos.

OCULTACIÓN Mácate-

á

Icasapulu

ulán-ulán sa

OBSTANTE (no) Pidsan. OBSTAR — Masicut. Maca-

len

— OCTOGÉSIMO—

ga.

tus.

Catana.

Ca-

ODIAR — Marat canu

pauc.

ODIO —

OCIOSO— Mapauc.

OCTÓGONO— Ualu

pasa.

OCTAVA— Ualu

gay puún

sa maslá gay.



OCTAVO Su icaualu gay, OCTOGENARIO—Umur á ualu pulu ragun.

guinaua

ped. Carat á guinaua.

ODIOSO

-Tangalicuden.

Tanaup.

gui.

i

mga

ODORÍFERO



Mamut

mapia.

á

OESTE — Sedepán OESTE VIENTO —OESTE.

Barat.

172

OFENDER— Másala. Macandapatá.

OFENSA—Sala. OFENSOR -

Candapatá

Nasala. Nacan-

dapatá.

OFERTA «Talad.

Caingay.

OFICIAL— Fanday.

Emplea-

do. -Pepidted.

OFICIAR— Sambayang. ner

oficio.

Po-

Sumurat.

OLER— Baun. OLFATEAR— Mangbau. OLFATO— Cabau. OLIMPIADA— Nacapat

OLIVA— Unga

OLIVO — Kayo unga

á olivo. á pelanaán su

nin.

OLMO - Sacabias á kayo. OLOR- Bau. - Buen olor-

— Darpa á pengaOFICIO — Surat. Capanday.

OLOROSO— Mamut.

OFICIOSO

OLVIDADO-^Nalipat.

OFICINA lebec.



Maturdú. Ma-

OFRECER— Talad. ingay.

OFRENDA



oftalmía mga



OFUSCAR

— — oír — — ¡OH!

OJAL

Calipat.

OLLA—Kuden.

ollería — Paniunán den. Paguembalán

-Calibuteng

— Macalibuteng.

¡Umbes!. Capacakineg. Makineg. Mamakineg. Fesu á pantungan.

OJERIZA

— OMISIÓN —

Marat

i

curis—

Caculang

Calipunguet. OJINEGRO— Maitem i mata. OJIZAINO— Bileg—Bila.

OMISO— Da

OJIZARCO -Mata

OMITIR—

na anglis Buleg i mata. OJO— Mata. Ojo de agua





Ca-

lipat.

lanteg in

caingat.

Culanguen

—Da



Di

membal.

OMNIPOTENCIA— Capacay canu langun á taman.

Bualán. Baguel.

OLA— OLEADA— Masía

OMNIPOTENTE— Su Általa

OLEAR — Sacabias mento na mga

ÓLEO — Lana

sa kuden.

Paguembal sa kuden. OMBLIGO ~ Pused, OMBLIGUERO— Ipenbabed ó Ipembalud sa mga vata bago inembatá. Marguen.

OJEAR— Tulicán. Pedtulicán.

sa kusa ku-

dén.

OLLERO — Paniun

OMINOSO

Pesu á Tambucú.

¡OJALA!— ¡Umbes!

Nali-

Malipat.

patán.

OLVIDO Catalad ingay. Saquit á

OFUSCACIÓN

oído

Matalad

mata.

á cailay.

Mamut.

OLVIDAR ^

tanud.

ra-

gun canu mga griegos. OLIMPO— Su langit.

baguel. á Sacra-

cristiano.

bendito.

OMNISCIO

— Su

matan sa

langun.

ONCE



Sapulu engu

ONDA— Baguel

isa.

á maitu.



ONDEAR—Mbaguel baguel.

I

73



ONEROSO

Cacauasá.

Cagaus.

Macarasay.

OPULENTO—

Maugat.

Ma-

Cauasá.

gaus.



ONZA Sabaad sa libra. OPACO — Di pacauquit

ORACIÓN-^Cadsambayang. su

OPCIÓN— Capamili, OPERA — Sacabias á

Capangani sa Alatala.

ORÁCULO

sulu.

su

música.

OPERACIÓN-Pangalebecán OPERAR— Ngalebec. Membal

OPERARIO— Sn pengalebec. Pagagu embaí. OPINAR Magantap.=«Pa. mandapat. OPINIÓN -Caantap. Panda-



pat.

OPIO



OPULENCIA

Itungul su pandi.

— Su

pedsaual

mga brajma canu mga

munapig.

ORADOR — Su

pamitiara ca-

nu mga tau. Su panuntul langun á mapia.

—Sambayang. ORATE — ORATORIO— ORBE — Su ORAR

Man-

gani sa Alatala.

Buneg. Malipat. Padidu á sim-

ban.

duna.

ORBICULAR

Apión.

OPÍPARO— Madaquel á

ken.

OPONER— Matu. Pegcacaren OPORTUNIDAD gay.

— OPOSITOR —



Mapia

,

OPOSICIÓN

Caatu. Carar.

Su —

Pagatu

pegcarar. Pretendiente Panguilay sa glal, sa pited.

OPRESIÓN



Ca-

Calupit.

— OPRESOR — OPRIMIR — OPROBIO —

Nalupit.

Naga-

gaán.

Pelulupit.

Pec-

Lupiten.

Ma-

gaga.

Capagcayá. Ca-



Tumu.

Ilmu á mgasulu.

OPUESTO— Lidu. Macaren. OPUGNAR -Pauala. Palaua. Ipalau.



mga

na

Lalan

bituun. Taculab á mata.

ORDEN— Parinta. Sugu. ORDENANZA— Su mga sugu canu mga sundalu. Fanunuguun. ORDENAR— Suguun. Pamalinta.



PamengaSu pengagatas. ORDEÑAR—Peng atas. Gu matas ORDINARIAMENTE Utas.

man

— uman



gay. Paca-

sanguen

— OREJERA— Sapeng OREJÓN—Unga ORÉGANO

bengang.

OPTAR— Mamili.

Nguiling-

OREAR— Pdsamblan.

gaga.

ÓPTICA

ÓRBITA

ORDEÑADOR

gagaán.

OPRESO

,



guiling.

Sacabias á utan á mamut. OréganoOREJA— Tanguila. guila.

sa tan-

Piles á tanguila.

na

kayo

74 á nagangu.

— ORFANDAD — mga — ORGANISTA — ORGANIZACIÓN— Su

OREJUDO

Masía

i

tan-

pequeños que se llaman calopindü. Balatic (bituun)

ORION—

güila.

Cainayatin. luques

Caculang na





ORIUNDO

Ma-

Puun.

puun.

ORLA DEL VESTIDO--

Cailu.

Pacauní

sa

Lukis. Uquir.



ORLAR EL VESTIDO

órgauo

ca-

Lukisan. Uquiran.



ORNAMENTAR, ORNAR

— müORGULLO — Capabantug

ORNAMENTO Y ORNATO — Tanus. Caparás.

bedad na langun taman.

ORGANIZAR— Atulen Tanuren.

ÓRGANO

^Sacabias á

sica á maslá.

á

ORGULLOSO—

Mabantug

—— ORIFICIO — Bengauan ORIGEN— — ORIENTAR ORIENTE

Isebanganen Sebangán. na .

lauas

Punnán.

ORIGINAL puun na

Matág

surat.

ORIGINALIDAD

sa ca-



—Cabaguán. ORIGINAR — ORIGINARIO — Napunuán. ORILLA— ORILLAR — Lacau —Tampadán— Ma— ORÍN — ORINIENTO — ORINA— ORINAL— Punuán.

Liguit—Kilid.

sa liguit

Ikiiid

pasad.

Bu-

Tanguis

ring.

Tanguisen.

Titi



Petitian.

Tumiti.

OROPÉNENLA—



Sampapanuc Tiulau. Hay unos más

Sacabias



tanto

á

OROPÉNDOLA-^Papanuc

á

ORQUESTA— Catimuan mga

na

músicos»

ORTIGA

-

Sagay na manuc.

ORTO — Casebang

mga



Caguemau bituung. mga bituun.

na

ORTOD OXIA— Benará Capu-

unan

pili

ORO.— Bulauan. OROPEL— Tatong tanto á mapia.

á guinaua.

ORIOL,

Pedtanusan.

á matinang.

guinaua.

ORINAR

—Parasan.

agama.

ORTODOXO



Munut

sa

benar á gama.

ORTOGRAFÍA— Ilmu

á ca-

surat á mapia.

ORTOLOGÍA— Ilumu

á cad-

taru mapia.

ORUGA — Uied Tataru se

come

sapamuláan que la

llama

la semilla del palay.

ORZAR— Panungsung— nensang.

Pa-

Sumbaquen na

auang sa endu. OS, VOSOTROS— Salkanu Kanu. OSA—Bintang ó bituun bi-



duc.

OSADÍA— Cada

I7S

sa

cay a



Caatu. sa

Macarau. Darpa á petimuan

mga

tulán.

OSCILACIÓN—

Cadsayud-

sayud.

OSCURIDAD— Calibuteng. OSCURO— Malibuteng— Da



na

Sacabias á binatang-

OSTENSIBLE_Cappayag.

OSTENTACIÓN— Capacailay— Capayac.

OTORGADOR —Papedsurut



Papedtalad.

OTORGAR—Isurut —



Salacau

OTROSÍ -Labi

—Su

capailay.



al

Si

isa.

pan.

OVACIÓN— Campurná. OVALADO Manalaguid



sa lemán.

OVEJA—Bilibili—Bilibili OVERA



á



Faguracán Pagulemanán. OVILLO - Saca libedán á ta-

OVÍPARO— Binatang lemán.

OSTENTOSO^-Mabantug. OSTRA-Talaba. Tulicán

Ma-

nur.

OSTENTAR— Ypayag-Ma-

OTEAR— Si

ra-

gun

babay.

sulü.

im-

sa

perio turco. Isa catica

OTRO

casium. Macalibu-

teng.



—Taga

talad.

OSCILAR — Sayud-say ud.

ÓSCULO — Sium, OSCURECER —

Tulungán. Si mira

—Tingadán.

OTOÑO

tulán.

OSARIO —

oso



OTOMANO

OSAR— Macatu. canu

abajo

arriba

OSADO—Da caya nin. OSAMENTA— Petimuan mga

-



rededor de arriba

OXÍGENO

—Sabaad

pagu-

sa endu

á ipenguinaua.

OYENTE — Su neg.

pamamaqui-

— Culambu. ——Sumbuán. PÁBULO Mana —Di PACATO — PACER — Pacanen PACIENCIA — PACIENTE — Masabar — PABELLÓN

PÁBILO

su

ken.

Talau

PADRINO Ama sa

sa hutan. Casabar. Catiguer á guinaua.

sa lagun á ngalan á ingued.

bayad.

PAGADOR

á

Pesusucay



PAGANISMO-

-Camuña.

PAGANO— Munapic.



Cepa-

tanan.

— Bayadan, PAGARÉ— Surat á

PAGAR

Ma-

bayad.

PACIFICA R~Pacatanaán. PACÍÍ^ICO— Maumin.

PACOTILLA— Barandia mga

inisurat

lun sa

na

pedsugud-sugud. PACTAR Surután Ma-

— PACTO — Casurut— PACHOR — suruta



Pembabayad.

PACIENZUDO— Masabar PACIFICACIÓN

sa tau

FAGA — Sucay — Cabayad. PAGADO- Nasucayan— Na-

Macatigner á guinaua. tanto.

bautis.

PADRÓN — Lilay — Itungan

ma-

caug.

— Paguiamaán—



.

Catalad

Catana á

.

cala-

PÁGINA— Salat



á

calatas.

Salcat.

PAGODA— Masquit

mga

á

munapic. PAÍS— Dalepa. Lupa.

PAISANAJE— Su mga

tau

á di quena sundaru.

bauan.

PADECE — Marasay. PADECIMIENTO

cabayad.

talad á

P Cara-

say.

PADRASTRO^Fataliluán. PADRE— Ama.

ISANO— Saca

ingued.

tau di sundaru.



PAJA—

Del campo

mi. Ragami. sale de la

Su

Laga-

Usangla que

trilla.

PAJAR ^Taguan sa PAJAREL — Sacabias

nusang. á pa-

PAJARERA—Dureng muc.

PALINODIA

PÁJARO— Papanuc. PAJARRACO - Maslá

sa

mga

sa

á tau.

Uarná

Kalas.

á

lagami.

PAJUELA-(fósforos)-= Cuguit.

PALA— Salidud.

—Malum.— Kayo PALIZA— PALIZADA— PALMA —Umbus

Ma-

sa

na ped á ma-

puru á tau.

PALADAR—-Plac.

PALADEAR — Taamán. Guedamán.

PALADÍN

—Maurausa

Lancat. á korma. De la mano. Palad álima CRISIl «= (higuera infernal, Balicacap Tepi. Korma. Sacabias á kayo. Palmeta.

PALMA

PALMITO— Ubud. PALMO Rangau.



PALO—Kayo. PALOMA— Malapati.

— PALOMINO —Uata PALOTE —

PALOMAR

Ualay

á raga

malapati.

cam-

bunuá.

na ma-

lapati.

PALADINO— Napayag. PALAFRENERO Pembi-



Tantauan.

nudán sa

Peta-

daremetán

sa

na

pel.

— Macapagam-

Mapayag.

PALPAR— Magampel. PAPITACION— Garacgarac. PALPITAR Ngarac garac.



PALUDOSO— Miledsebun.

maslá gay.

PALENQUE-Lancat

á kayo. Pepalauanán.

— — PALETADA — Nasapengán na apug engu Ipamá. PALIAR —

PALESTRA PALETA

Sinuratán

bago pa ganad.

PALPABLE

gueng sa kuda.

PALANCA—Alid. PALANGANA— Panagupán.



Badas

Y MMYAh.—

— Calebenan

engu

á

paras

PALMERA—

PALABRERA— Mataru. PALACIO

i

PALMADA—

Pala.

PALABRA-Bahasa. tumpis,

sa

tau

PALITROQUE marat

mapuru

Capalin

mga

PALIO á pa

panuc,

PAJE=Panacauán



canu

bitiara

PALCO

ti .

PALILLO—Panugui.

á pa

panuc. Luguenán á papa-

PAJIZO

—Capacapu — Taguán

PALILLERO panugui.

panuc,

jadi

P A LIDEZ

Saquedü.

lidut.

petad

Itabun.

Sa-

— Este

Pauas. laguna.

es

sitio

— — Laun Daun PÁMPANO — Sapac

PALURDO PÁMPANA

de

Macrang. á vip-

á vid.

á vid.

PAMPLINA—Capagacal. 23

-



PAN Bamgbang. PANACEA Gamut

178

Tubao.



sa

la-

gun á taman.

PANADERÍA



Pembababambang. PANADERO— Pamanguen-

bamgbang

PANADIZO



mga

Valay

á

batiocán.

PANARRA— Busau. PANDERETA



Babal.

PAPARRUCHA «Cabutud. PAPEL -Caratas. PAPELERA -Pedtaguán sa caratas,

PAPELETA-Surat á padidu

á uni-

PAPERA— Benec. PAQUETE— Saca buncusán.

pandero. unia.

Saca buntusán.

PANDILLA mga marat

PANEGÍRICO— casampurná

Caditmuan

PAR«Maguidsan.

á tau.

PARA, POR QUE

Tutulen su canu mga

— PANIZO — PÁNICO



Ka.

Endu.

PARABIÉN— Capia á bagui.

PARÁBOLA— Upama.

Santos.

Caguirec

á cala-

bauan.

PARÁCLITO -Su

Espiritu

Santo.

Sacabias

á utan

PANOCHA— Sangcaca. PANTALÓN— Salual,

PARAD A -Catana. PARADERO —Taman.

á

Sapeng ataua sayap

á sulu.

PARADIGMA— Cairing. PARADO, in.

PANTANO Pauas. PANTEÓN— Tampat. PANTERA— Sacabias

Da

DA— Da

rantek

PARADOJA

-

lantek

in.

— Caantap

sa

^íilacao

á

bi-

PANTOMIMA— Cailing.

Sa-

PARAFRASÉAR-Tutulen.

PARÁFRASIS— Catutul.

natang. blao.

PANTORRILLA -Liseng. PANZA ->Tián. PAÑAL -Dappit. Lamping.

PARAGUAS— Payong. paraíso — Darpa na mga muña

i

tián

PAÑO^Saput.

PAÑUELO— Musala. PAÑUELO DE CABEZA—

á

mapia

tau.

PARAJE -Darpa.

Lupa.

PARALE LO— Nacapagabay PARÁLISIS

Bausán.

PANZUDO—Masla

Ca-

tumanán.

PANTALLA-Sacocong sulü.

male-

á ken.

á

Maitu

PANDERO— Sacabias na

PAPAGAYO -Nuri. PAPAR— Cuman sa mec

Saquit á lima.

PANAL— Teneb.

mapuru á ponRoma. PAPADA— Sapu sa baca. sa

tifico

alán sa bal sa

PAPA — Su

ó

— Capatay na

PERLESÍA lúas,

PARALÍTICO -Minatay

sa

lúas.

PÁRANO-Darpa á da taunin

PARANGÓN— Pedsaguiden. Candingan.

sa

Máquina á ipagueren

leti.

PARASISMO



talinguen.

á

naca-

dequet canu ped nin. PARCAMENTE --Paidu bu. PARCIAL -«Sabaad.

PARCIALIDAD — bug— Casuramig.

PARCO— Maitung. PARDO - Pulgao.

Casuli-



Pirec-

pirec es el pelo ó las pestañas.

PARQUE — Catimuan

langun

á taman á pengubat. — Uagued á pegunga sa ubas. PARRICIDA— Su' binunu sa ama min.

PARRICIDIO

^

Cabunu canu

luques.

PARRILLA =-Tapaán.

PÁRROCO

—Su

Padi sa

in-

PARROQUIA— Uarná á

Maguidsan.

sa ingued.

mga

Su simbán Su cadtimuan sa

cristianos

PARROQUIANO

sa ingued.



Taga-

parroquia,

PARTE=.Sabad.

PARTERA-Panday.

Mana.

PARED Dinding á vatú. PAREJA— Dua timan.

PARTICIvjN

PARÉNTESIS— Paréntesis. PARIDA— Bago inimbata.

PARIDAD— Capaguidsán. PARIDERA—Babay á aden vata nin.

Pagali.

Pelu-

PARLAMENTO muan na mga

Cambad.

PARTICIP A R — Ipaquisabut. Mamung.

PARTÍCULA— Paidu PARTICULAR— Sa

á baad.

ngaga-

isa.

PARTIDA - Caganat. PARTIDARIO- Pesuramig. PARTIR— Baaden—Baguiin. PARTIRSE --Lumacau. Gumanat.

sudan.

PARIR— Mbata.



Cambagui.

PAREJO, JA=Maguidsan. PARENTELA - Su mga pagalián. Su mga pelusudán.

PARIENTE —

PÁRPADO— Takulap.

gued.

mana maitem. PAREAR=Papaguidsanen. PARECER=:Caantap.



PARTO— Cambatá. Cadti-

tatau á tau.

PARLANCHÍN— Matumpis. Mabrac.

PARLAR— Madaquel tiara.

ma-

PARRA Cataling ó

PARASITO=Kayo

PARECIDO

PARLERÍA— Cataluán daquel.

PARAO -Auang PARAPETO—Kuta. Kudal. PARAR—Tumana. Dumegcá. PARARAYO Ipaguelen sa parti.

^

i

bi-

PARVEDAD=Cadidu.

Cai-

tec.

PÁRVULO— Vata á padidu. PASA— Ubas á nagangu.

PASADA — Cauquit á marat. PASADIZO— Lalan á masi-

i8o cut á nasapengán. Pansar.

PASADOR— PASADOR PARA PUERTA— Galid

mis.

LA


kayo.

SELLAR

Calasan



Dam

-

á

Tiapan.

Taguán

SELLO— TiapSEMANAL

padián.

Su maatag

sa

uman padian. SE M BL ANTE=Paras -= BunBlas.

SEMB R ADO— Pamumulaán.

SEMBRADOR

— Su

pamu-

SEMBRAR— Mamulá.

Sem-

palay de regadio. Ru-

mubang.

SEMEJANTE

Mlacau-la-



SENECTUD— Caluques



SENO—Linee.

Sacupu. El seno de una persona, SENSATO— Aquil balig-IMauganguen —Matulanguet. CagueSENSIBILIDAD



dam. Sensible -Maguedam guedam. Capangiug.

SENSUAL— Pegkiugá.



JUICIO

Maungaguen. Aquil balig. Sentado en el banco Na-



yan.

Mana-Ma-

guidsan. Isa á paras.

SEMEJANZA — Maguidsan. SEMENTERA DE AGUA Basac. Sementera

de

monte — Pamulaán. SEMESTRE— Anem SEMI — Saupac — Semidormido — Pedturatud. Tutuluülán.

SENTARSE Ayanen.

SENTENCIA nahukum

Mayan

— Caatur—

—Jucuman.

SENTENCIAR—

Pi-

Magatur.

Mahukum.



SENTIDO

Su caguedam. Su Los cinco sentidos mga barang á lauas.



SENTIMIENTO

guen.

SEMILLA— y Bingi.



SENTADO DE

mulá.



SENDEREAR

cau sa senda.

SEMANA— Saca

brar



SENADOR Mantri. SENCILLO—Da marat in. SENDA Lalan á magaguet, á masikut,

su tiap.

tal

SENADO — Catimuan na mga



ícanem

SELE^TO-Pinamilián.

SELVA —

á sacabias á ga-

mut.

mantri.

Anem

tus.

SEISENO

SEN — Utan

Rubang-Benih Vni, maguud y

lagás.

SEMILLERO

— Prubangán.

SEMINARIO—Valay

—Tapung, SEMPITERNO —

á pa-

ganadán,

SÉMOLA

Lalayun.

~Caguedam-Caridu y guinaua.

SENTIR



Macaguedam.





Masaquit Sentir dolor Sentir pena - Maridu í gui-

naua

SEÑA - Tandeg— Hacer ña - Tumandec.

SEÑAL

-^

Tanda



se-

Buena

señal





Tanda

á

2 15

mapia ba-

—Tandaán— Ta^ — guán — SEÑOR — Cadenan — cuan«Kirec— — Bay —Bay — hagui.

SEÑALAR día

su tanda Taladen.

Señalar

Kig-

Señora á mapuru. SEÑOREAR Mamarinta Pamandatua.



SEÑORÍO

— Capamarinta—

Cajadián,

SEPARAR

Isibay

— Ma

camblac. Separarse los cáPedtuad. sanos



SEPTENTRIÓN



Kiblat.

SEPTENTRIONAL— Su

sa kiblat- Viento septentrional

— Endu-utara.

SEPTUAGENAKIO

— Su

nasaut pitu pulu ragun sin

SÉPTUPLO





uan-g.

— Su SERIEDAD — Carimeng — SÉRíO — Marimeng— maa SERMÓN — SERPENTEAR — — SERIE

Catiguer á paras.

Paras

á matiquer.

Tudtul á tag sa capia parangay. MlincuKuling-kuling. lincu SERPENTINA Sacabias á lantaca.

SERPIENTE

SERRALLO babay á

SEPULCRO— Tampat— CuSEPULTAR—Ilebeng.

SEPULTURA— Cubul

ubang

ó

á

garugadi.

~

á

guet

Galugadi sa kayo. SERVICIO Capanalagad. SERVíDOR=Su mamanala-



SERVIL - Mababa

í

SERVILLETA

Servilleta

— Pedsalud. anem

SEQUÍA— Gay

duñá.

á pananang Cauguet muían.

SÉQUITO— Cadaquel

á tau

á pagunut.



^den. SER SERAFÍN ^Midadari

— maSERENAR— Macaliuanag y á

puru.





bangsa.

polo ragun

Caliuanag

Casurut.

SESO — Utec

— Mauganguen. Tener SESTEAR — Tumurug á

ulu==

seso

sa

cautu na senang.

SETA— Uaruy. Pitu ga-

tus

SETENARIO—Pitu Bali-

sin sa

SESGO — Paras — Cabetad—

SETECIENTOS-

Caliuanag á gay. gabun.

SERENO—Da

islam.

SERRÍN— Upa

SEQUEDAD—Cagangu.

SERENIDAD

Valay á mga

SERVIR— Manalagad. SESENTA—Anem pulu. SESENTÓN == Tau naden

bul.

gay.

Nipay. ~

gad, Icapitu taquep

Pito takep.

-

catundug-tun-

tug á paguisupan.

SERRUCHO -Paidu

SÉPTIMO—Icapitu. su duna.



SETENTA—Pitu

gay.

pulu.



— mga SEVERIDAD — SEVERO — —Mapas

SETIEMBRE ulan-ulán

Su

2l6

icasiau á

na

cristia-

nos.

Catigues á

cadtalu.

Mateguel ang á

tiara.

í

bibi-

SEVICIA— Catiguer

— Caitem

í

guiña-

í

hatay

SEX A GENARIO— Naca ^ nem

pulu ragun.

SEXÁNGULO —Paras

anem

SEXO

Ba-

su senang

Icanem.

SIEG A

Maya-

U. Amaica. á

— Catebás — Gay

magagani

—Rumubang. — SIEMPRE — taman Uman-gay —Da semillero

Lalayun den

SIEMPREVIVA-Sacabias

á

utan.

— Benen — Panguiguite-

SILABARIO

SIERPE—Nipay. SIERRA—.Garugadi Guet. Monte palau



Undang

un-

SILBAR— Mamupuy. SILBATO— Su pamupuy. SILBIDO =- Capamupuy SILENCIO— Catana - Tana .

cadlalu

SILVESTRE —

SILLA- Cursi. ballo.

Talun

Tau



SIMA— Cadalem.-Alug.-Pingás.

2/^;^a-



Catulug mutu á senang.

maipus

SIETE—Pitu.

SIFÓN— Panxurán— SIGILAR— Magna.

Cairinga,



paguinugut tianos.

¿¿?-~Saladeng.

Pansul.

Maca-



Dalig á kayo

tian.

SIMBOLIZACIÓN— Upama. SÍMBOLO

SIERVO— Ulipen—^/

de ca-

SILLAR- Vatu á pasegui. SILLERO— Panday á cursi. SILLÓN— Masía cursi.

gamut sa sa kayo. Mipalau-

Silla

Siya á kuda.

SIMARUBA

gán.

SIESTA

SIGUIENTE— Tumundug. SÍLABA— Taga bad á ba-

sa palau.

SIEMBRA— C apamu lá~Del

SIEN

á bahasa.

dang

puki.

SÍ afirmativo bun. SI condicional

—Dalem

SIGNO—Tanda. nasa

pasagui. IViama-uduán.

— bay— SEXTA— Mautu SEXTO — —Uay— — í

— Trapas Capaguená — Cacalitabun. SIGLO — Magatus á ragun. SIGNAR — Tandaán — Mangcruz. SIGNARSE — Mangcrus — Mbal sa santa SIGNIFICADO — Su mana cruz.

tiara.

ra

litabun.

SIGILO

SIMETRÍA



Tanda. Su Ca na mga cris-

Naaturpía. Cabetad mapia nu lagun á taman, Sacabias á seda. SIMÍA Ubal á babay.



SÍMIL



217

Upama. SIMILAR Aden langun á taman mana su isa á ped. SIMILITUD Mana su paCairing.

— — SIMONÍA — Capasay ras á ped,

pasan,

SIMPATÍA

cairingan,

su di

ped



simbur

in.

Da-

in.

SIMPLIFICAR—Pcalebuden. Pacalemun.

SIMULAR



yadsana. SIN Da.

hay



Ipagacal. Bi-

U di.

Sin agua no

U

da

di ig

budta.

SINAGOGA— Ualay na mga SINCERAR—Benaren.

Ipa

yac su benal.

—Mapayac

sa ha-

Mana

su bibil guinsan su guinaua.

ma-

SÍNCOPE— Pelipadengán. SINDÉRESIS but,

SINFONÍA





Capacasa-

Caantap.

sinuoso. Lalan á bincug.

SIQUIERA— Pidsan.' Asal.

SIRGA— Tali

á maslá. sa auang sa tali— Ipamayubay su auang.

SIRGAR — Guyuden

SIRIACO— Taga

— Bitum

Siria.

á mugauás.

SIRVíP:NTE— Su

pamana Su pamuguun. SISAR Manegcau sa padilagat



du, babaydu.

— Catimuan — — SITIO — Darpa-— Lupa.

Catimuan á

SINGLADUR A— Su calacau mga auang

saisa gay. pedSingularizar==Sumibay sa ped. SINGULTO (Hipo) TuPedsedu. Sedu. SINIESTRA— Biuang. Mano siniestra Lima biuang.

SINGULAR—Isa. Da



— SINIESTRO ~ Cabinasá

na

mga caatur — Calacau á tau SITIAR Libeten Malibet su mga tau á lidu sa cota.

SITUACIÓN—

Icabetas—

Su capacay.

SITUAR—Tagu^Mabetad— Taguan.

SOBACO—Irec—Ilec.

pamanguni.

na

SÍNTOMA-Tanda.

SISTEMA

judíos.

SINAPISMO—Dapil.

tay.

á guinaua. Carat á guinaua.

SÍRIO

barro.

SINCERO

mantri á Padi.

SINSABOR— Caridü

SINUOSO --Bincug. Camino

Capia á guiñaua, casuruta guinaua.

SIMPLE— Da



SINO— U di. Salbú. SÍNODO—Catinuan na mga

Casucar—

SOBAR tirando los nervios — Aguden— Dando — Mamulusen.

friegas,

Mulusen

SOBERANÍA— Capacay sa

Gagaus

palinta,



Caja-

dian.

SOBERANO—Jadi. SOBERBIA

—Capabantug

á

guinaua.

SOBERBIO— gniuaua.

SOBORNAR Mapanuru

Mabantug á

— Magacal — sa

malat.

28

So-

— Capa-



borno Cagacal nuru marat

—De

otra cosa



Sa-

begán paguisupan.

Sauad.

SOCIO— Ped. Maped

SOBRAR— Masama. SOBRE— Sa liuauau. SOBRE CAMA _ Sapeng na igaán.

Su

pa-

quipat canu langun á luían sa auang maslá. Dsabar. Macateguel.

SOBRELLEVAR— SOBREMESA —

Sapeng sa

mesa, -~ Su

ica-

mga

tau

dua ngala canu

— Pinatinpaua.

SOBREPUJAR—

- Taca-

lauán sa langun.

SOBRESALIR canu ped



Lumauán

SOBRESALTAR—Matecau. Tabaden

—Ke-

gueden.

SOBRESCRITO—

Sulat sa

liuauáu sa alamat surat.

SOBREVENIR

^ Macatun-

— Macaumá

SOBRIEDAD

su



uri.

Catana



Tataguítun. SOBRINO— Paguiuataán. Calalanat

SOBRIO— Matana



Malala-

nat. Taguitun.

SOCALIÑAR—

Acalán en-

du macuá.

SOCAVAR lupa.



SOFÁ — IVaslá

tindeg.

i

cursi

— Igaán.

SOFISMA.— Butuden—

Ca-

p^acal

SOFLAMAR -Mbitiara

ma-

ca miug ma-

pía caguina

SOFRENADA



Calipun-

guet.



SOJUZGAR

tali,

Suguun ó

nen sa ped Alungán. Senang.



SOLAMENTE -Bu. Saquit SOLANA



sabap nauguet sa mayau á alungán.

in.



Tabangán

SOEZ— Mababa

SOL

SOBRESALIENTE

dug

nin.

sumugu á matigucr— Pele-

Macalauán

— Malabi-labi.

Pegkedú

ped

SOCORRER—

SOGA— Tati-Maslá

ngalan apellido.

SOBREPUESTO-Pinadampul

su masurut á guinaua canu mga

gacal.

SOBRENOMBRE



Mapedi. Malimu.



SOBRECARGA

SOCIEDAD— leaped— Ca timuan á tau á engale

SOBRA DE COMER— má

2l8



SOLAPA— Caplapis. SOLAPAR- Papelapisen. SOLAR — Darpa-Lupa--=:

So-

casas-Lupa ú tumindeguen su mga valay. de

las

SOLAZ



lar

Calilini-Caslá

í

guinaua. Solazarse-Magaluyán-Malilini.

SOLDADO-Sundalu.

SOLDADOR— Ó

que suelda Papatapi-Papatimu Soldador ó con que se suelda. Su ipamatimu-Ipa-





matapi.

Pananculen su

SOLDÁN— Glar á islam. SOLDAR — Fatapien-Pati-

2i9



SOLUCION---Cataman— Ca-

mun.

SOLEAR-

Agaguen-Pagan-

pasaden na pamapandapat. Pendegú

SOLLOZAR

SOLEDAD— bu.

isa

Cada ped, su



SOLEMNE

Maslá-Masa-

lebú.

SOLEMNIZAR— "su

Pacaslaán

gay á maslá.

SOLER

— Calayaman-Pega-

dat.

SOLERA —Solera-Bacanal. SOLEVENTAR — Poner



almohada para que suba Sisipán. Alborotar ó embestir

ó acometer- Pedsang-

SOLFA — limo

á cauni

SOLFEAR -Sengal SOLICITAR

SOMATÉN —



pía.

Catimuan na

mga

tau á panalubá marat á tau.

sa

SOMBRA—Alung-alung. SOMBREAR — Parasan — Marabur.

SOMB RERER A— Pedtaguán su

mga

sapiu.

SOMBRERO— Sapiu- Sombrero de ñipa

— Sayap,

SOMBRÍO— Maalung-alung.

SOMETER— Lupiten

cang.





Fedsegad.

Macapegues— —Lenenen .

SON-Uni— Cambetú.

SuNAR— Muni

pía.

Panguilay.

Mangueni. Ngaten.

SOLICITUD— Gaturdu-Cain-

Magunl Macatanuc Mbetú SONDO—Ipanengcad SONDAR Tenengcad su

— —

.

ig-

gat.

SOLIDAR—

Mbaguerán

--



Mabaguer - Matiguer— Di mapalin.

SOLIMÁN

(mercurio) Bula-

bula.

SOLITARIO ^ da tau

Pendarpa sa

lun.

SÓLITO — Calayaman— Adat. SOLO Da ped nin Se-





SOLSTICIO — Cauquit sa

SOLTAR

—Butauanán— —

caán. Becal

se-

SONORO— Mapía

Bu-

Bago

uni..

-

sa

babaydu— Magantapen.

SOÑAR—Taguinep



Ta-

SOÑOLENCIA— Casenep

á

SOPA— Biubug. SOPAPO

SOLTERO -Canacan-Ma-

-

Tepl.

SOPjiRA— Taguan bug.

á tau. tua.

i

SONREÍRSE— Tataua. SONRISA— Cadtatauá. SONROJAR -Pagcayán. SONROJO Caya. SONSACAR - Manegcau

tuiug, casalidep.

Mbecal

SOLTERA— Laga— guda á

su

limtam.

canin bu.

nang.

Cauni

pacatanuc.

Macatiguerán.

SÓLIDO

SONIDO— Uni"-

SOPERO lem



— Lapad

sa biu-

á mada-

Lampay á mada-

220

SOPETÓN-Natecau —



— Su

SUBALTERNO

lem.

Na-

SUBASTA-Lelang.

kedu.

SOPLAR—

lupen-Mayup-

ma-

baba,

Caung-

tung.

SOPLO—Cayup.

SUBASTAR —

SOPLON-Su

SUBDITO -Sundalu- Bila. SUBIDA — Taquedeguen. SUBIR — Manic. Tumaque-

panutuag, Pa-

nabi.

SOPORTAL -

Sirungán sa

deg.

valay.

SOPORTAR-

Sabarán-Ma-

catuguel.

—Ilepen—Mailep.

SORBER

SORBO— Cailep.

Cabisu.

SÓRDIDO

Buringuen

-





SUBLIMAR

maqui-

SUBORDINAR— Mapegues. SUBROGAR- Sambiáñ. SUBSANAR — Pacapian.

Nateeau.

SUBSIDIO Catabang. SUBSISTENCIA auyag. SUBSISTIR -Aden-Tumana

nec.

SORNA—Catana. SORPRENDER— Macakedu.

SORTEAR— Pembatalua.



SORTEO Cambatalu. SORTIJA—Sising. SOSA Sacabias gamut.

— SOSEGAR—

Macatana SoCatana- Capia i

siego guinaua.



— SUBVENIR— Mapedi— Subterráneo

SOSPECHAR

SUCEDER—

Antapen.

den.

Tucud-Tuma-



SOSTENER

Bengala malen-

Muquit. Suce-

mando

— Mba-



Cauquit

— Cangu-

lula.

Nacasambi



Nacambaliuana.

SUCIEDAD—Buring—Bud-

dúLambung.

SU— Lecanin.

seng.

SUAVE -Malemec. SUAVIZAR



el

SUCESOR—

neng.

SOTANA—

liuan.

SUC ESO Renen. Le-

Ta-

Mapipit.

der en



lupa,

— Mapegues—

SUBYUGAR



Tacup. Dal

bangan-Malimu. SUBVERTIR— Mabinasá Macarat.

Ipegcalang.



pa sa dalem á

SOSLAYO— Nabalauag. SOSPECHA— Cdantap. SOSTÉN

Imbantuc-

Ipuruán.

SUBLIME- Mapuru.

Budsengan.

SORDO -Bisu— Da



SÚBITAMENTE - Natecau. SUBLEVACIÓN— Casasau. SUBLEVAR — Masasau— Marimbur.

SORDERA—

quen.

Maguntung



Pacaleme-

SUCIO



Maburing. Cabud-

séngan.

SUCUMBIR—

Napegues



—— —



SUD Salatán. Masaric. SUDAR Magating.



ó

Ating.

— — SUELDO— SURLO — SUELTO — SUEÑO— SUERO — Laman SUERTE — SUFICIENTE— SUFOCAR — SUF AG AR— SUFRAGIO — SUEGRO, A

SUELA

Panuganga.



Pengampal. Turug.

SUPERCHERÍA—

Capaga-

cal

SUPERFICIE— Paras-

Su

bi mapia.

dimat.

Tabangán.



Pamague-

— Capagueguet.

SUJETAR— Renen



Le-

SUPERSTICIOSO— Fagadimat.

SUPLENTE—

Pembaliuán

— Fedsambi. SÚPLICA



Capangani.

SUPLICAR— Manganí. SUPLICIO- Caregaán.

SUPLIR— Sumanbí—

Bali-

uán

SUPON ER—Antapen. SUPORTAR—Macatiguer.

SUPREMO— Labi

á mapulu.

SUPRIMIR— Yaua.

SUPUESTO— Nantap—Pan-

ñen.

SUJETO— Nalen~Su cuan. SULTÁN Sulutan. SULTANA—Caluma na sul-



tan

SUMAR—Itunguen.

SUMERGIR— Magaled.

—— —

SUMERSIÓN Cagaled. SUMIDAD Capuluaán. SUMIDERO Casumpitán ig,

Pe.

SUPERSTICIÓN— Capaga-

Catabang. SUFRIDO— Masabar. Matinkel. Sufrimiento Casabar SUFRIR— Sabaran. Tikelán. SUGERIR Manutul. SUGESTIÓN— Capanutul. Tau.

SUICIDIO

ó

labi.

Untung.

Sugat.



SUPERAR— Lumabi

SUPERFLUO-Da guna nin SUPERIOR— Mapulu—La-

Pacaguetán.

SUICIDARSE

á

da dalem

Bagui

SUGETO—

Mapía

casia á lupa.

in.

R



tahto.

Palad á talumpa. Sucay. Lantay. Tayac-tayac

guet.

SUMIRSE -Migaled. SUMISIÓN— Capaguinugut.

SUNTUOSO

Salatán.

SUDOR

Pedsarigan-canlanu gun

á taman,

SUDESTE—Timor. SUDOESTE— Baratdaya

á

221

SUMINISTRAR— Maguipat

Pipiten.

dapat

SUPURAR—Puunan

—Aden SUR — SURCAR—Domado. SURCO— SURGIR — Fondear— mungu. — — Luput—— Lumuput na

su na-

nana. Masaric.

Lalan á dado.

Du-

Salir por las ren-

dijas

;*alir

el

agua

Pedseput.

222

SURTIDOR—Bualán. SURTIR

SUSTANCIA— Dalem.

— Proveer—

SUST A NCI AR— Mamaridsa

Mani-

mu. Balutuanán. SUSCITAR Macapalauá

SUSTENTAR— Patindeguen

SUSCRIBIR

SUSTENTO— Ken--Cauyag.



— Suraten

— Uyaguén.

su

SUSTITUIR

ngalan-in.

SUSODICHO— tudtul.

SUSPENDER Suspender

Su naipus

trabajo

— —

Cabitin



— Bitinen el

—Tumelen. SUSPENSIÓN— Tumana

SUSPIRAR

— Sambián



Baliuán.

SUSTRAER- Isibay. SUSURRAR— Magadunga. SUSURRO— Mababa á uni. SUTIL— Manipis. SUTILEZA— Canipis. SUTILIZAR— Panipisen. SUYO — Lecanin.

— Guminauá.

SUSPIRO— Caguinaua.

T TABACO



Tabaco



La-

TABAL— Tabal. tambor.

TÁBANO



Sacabias á

Langao á pende



Casaquit

-

TABERNA



pendagang sa

Su darpa

á

Su

da-

lepa ni Jesucristo.

TABERNERO— Su

na

papan.

TABLERO— Papan

á pipa^

TABURETE— Cursi á



Cuda-cuda

á

maitu niali-

pulu.

TACAÑERÍA— Casinguit.

arac.

TABERNÁCULO— dagang sa

á pa-

rasan.

á tabaco.

—Panangau.

—Lantay

TABLAZÓN— Catimuan mga

TABAQUERÍA— Su TABARDILLO

TABLADO pan.

maslá. Leguin.

—gañán

ding.

TABLA—Papan.

guet.

penda-

arac.

TABIQUE—Rending— Len-

TACAÑO— Masinguit. TACITURNO— Di pedtalu. TACLOBO— Taclobo,

TACO—Inal. TACÓN— Palu

na talumpa



TÁCTICA— limo,

223 sa cam-



Cada-

penet

Dapenetan. TACHA-Sala—Dusa. TACHAR Ipayag su sala. TACHUELA Tutuc á





á

sutra.

Piedras El tafetán estrecho ó cinta Boticau.



TAHÚR— Padadaremet. TAJADA— Saglet. TAJADOR

— TALA — —

— Pamul —

Pa-

gueguelet.

TAJAR

Bulen Gueleten.

TAJO—Natidau— Natimbas. Maya.

TAL



Maguiling Pendingui díngui TAMBIÉN Engu, pan. guiling.





TAMBOR—Tambor.



TAMBUCILEAR

Dtam^

bur.

TAMBURILERO— Patatam

maitu, padidu.

TAFETÁN— Tali



kayo.

TAMBALEAR

bunua.

TACTO— Catayung—



Gapamata

— Capa-

naga.

bur.

TAMIZ

luru

— tambor.-

—Ayacan.

TAMPIPI

— Campilo.

TANDA



TAMPOCO — Diman. TAN — Mana.



Cadsambisambi. Cambaliuan.

TANGIBLE— Mamasen. TANTEAR -— Icarang. Mana. TANTO Macauni. TAÑER

— — TAÑIDO— TAPA — Sapeng-Sapu Cauni.

TALADRAR-Pesuan.

TALADRO— Capesú.

— TALAR — Mamata —

TÁLAMO

nagangu.

TAPADERA

Iga^n.

TALANTE-Paras— Buntal. gan— Traje

talar



PanaDitar



Saco magaguet engu malendú.

TALFNTO— Caacal— balig

—Alim.

TAPAR— Sapengán. TAPARRABOS— Binuguis.

—Sapeng —

na mesa.

TAPIA Rending á lupa, TAPIAR — Rendinguen lupa.

TAPIOCA

á



-Sacabias á biu-

buc.

TALIÓN—Rega—Idiat. TALISMÁN

Ulen—Sa-

peng.

TAPETE

a malendü.

TALFGA— Saco, TALEGO



á



TALMUT—

Maulana. Surat na mga

TAPIZ — Sapeng pippalasan sa bulauan.

na mesa á sutra engu-

TAPIZAR— Sepengán

judios.

— — ——

TALÓN Palu na ai. TALLA Capuru a tau. TALLE R P epanday án TALLO Umbus Tunas

sa ta

piz.

TAMAÑO — Casia.

— TARA—

TAMARINDO

TARAMBANA —Babal





.

Sarabias a

TAPÓN

Ulen. Sapeng. Ilmu á surat á lungun á midtalun. Culang. Sicut.

TAQUIGRAFÍA





— Taraquito.

TARA VILLA Kabic á

224

— Anguit—

TEJIDO- Naaul. TEJO — Pagqui,

pintu.

TARDAR TARDE



Mauguet.

TELA — Guiñes.

IVIalulem.

TARDECICA



Casedep na

alungan, á senang.

TARDiO-< Mauguet.

TAREA— Capatut—Tembu. TARIFA

— Petandaán

sa

arga, alaga.



TARRO Tarro— Sembe. TARTAMUDEAR— Mangi-



Tangbilug

Pegcudelen.

— — TÉ~(cha) TEA — TEATRO—Darpa Tí.

Sulu.

á pamaguiringan. Dila na órgano.

Catimuan na

— —Buungán. TEDIO —

Categás á

— Mategas —

Pacalecleci

— Cagui recán

.

TEMOR Caguirec. TEMPERAMENTO



matengau.

TEMPESTAD— Subu-subu. TEMPLANZA— Capalalanat TEMPLAR— Tanca-tancaán TEMPLO— Simbán. TÉMPORA— Gay á puasa. TEMPORADA— Cauguet á pila gay.

Subu'subu.

sa

TENACIDAD



tanto

Catiguer á

sa

TENAZ — Matiguer

i

teja.

TENAZA— Sipit. TENAZMENTE—

Sa

— Nasapengán

Ca-

— Parangay. TEMPERATURA — Mayau, betad

guinaua.

teja.

TEJAR.—-Sapengán

Talau

mauguet.

Teja.

TEJADO

TEVIERIDAD—

TEMPORÁNEO— Di

Atepán.

Caridu á guinaua.

TEJA—



bitiara.

TEMBLOR— Linug.

TEMP ORAL >

teclas.

TECHAR TECHO

na

Tabadan

Quekelen.

TEMEROSO sa ala-

Pagalaga.



——Puunán

ulu.

TASAR —Mbetuan su alaga. TASCAR — Manepasepá. TAURO — Sacabías á bituun TAZA Ladia. TE Seca.

mga



TEMERARIO

TARTANA-~-Carusa.

TECLA — TECLADO

la-

TELÉGRAFO Telégrafo, TELESCOPIO— Talunpung. TELÓN Rending a guinis.

ulu.

TÁRTARO— Naracá. TASA— Alaga. TASADOR— Petagu ga.

á

TEMER—Maguirec.

Pegcudel.

TARTAMUDO

laua.

TEMBLAR—

TARGETA-Surat.



TELAR— Taluan. TELARAÑA— Ualay

TEMA

TARIMA— Lantay.

lug



TEJEDOR Pamangaul. TEJER— Maul.

guinaua cati-

TENAZMENTEguer.

TENDENCIA



Sa

225

cati-

-7-

TERMINO.— Tamán



Ca-

pusan.

Capasangul,

TENDER— Cayaten. TENDERO — Pendangang-

— Taques — Tembu na mayau. TERNA, O —

TERMuMETRO sa

mayau

Telú ca

dagaug.

TENDÓN— Ugat.

TERNERO,



TENEBROSIDAD

Cali-

tau.

RA— Vatasapi.

TERNEZA— Calimu.

TERQUEDAD— Categas

buteng.

TENEBROSO— Malibuteng. TENEDOR— Bisuc —Tebec. TENER— Aden.

TERRADO— Lantay

TENIENTE-Grar

TERRAJA—Ipangambal

TENOR

á sundalu.

—Cabetad— —

TENTACIÓN

Dalem.

Campan-

gagac.

TENTAR-Mangagac— Pangapereng. Ma-xoba. TENUE -Da baguer.

TEÑIR— Tagumán —

Pauar-

na

Ilmu

ngun á maatag sa

TEÓRICA

ó

la-

Alaatla.

TEORÍA



— Tabaco.

sa

la-

(la-



sa-

Sangsangan se llama lo que sirve para haKaketung cer camaguis Hembrilla Siput Tor

siput

— —





TERRAL— Endú á utara. TERRAPLÉN— Tambac. TERRAPLENAR— Tambacán.

TERREMOTO -Linug. TERRENO.—Taga-lupa.

libet sa

TERCEROLA— Sinapang.





Gula

pasir

gau.

TERCIAR— Balauagan.



sutra.

Guinis á

mga

ingued.

——

TERSAR Patinanguen. TERSO Matinang. TERTULIA— Catimuán mga

na

tau á calilinián.

TESAR— Bintenguen.



Turna-

mga

bualán

TERGIVERSAR licud.

TERMAL— Su

canu

na-

ingued ó maatag

TERRÓN— Sapurun— Kamés.

á di maputi.

TERCIANA— Mayau-matenTERCIOPELO

caguirec-guirec.

TERRITORIO— Lupa á

TERCERO—Jcatelu.

TERCIADO

á

bata.

TERRIBLE— Pacaleclec-Pa-

Casabiit.

TERCENA— Pepasán guet

drillo)

nillo.

naán.

TEOLOGÍA—

i

ulu.

á mayau.

TERMINANTE— Da acalun. TERMINAR - Dtamanan.



TESÓN Catiguer-Catikel. TESORERO —- Petaguicur sa pirac

TESORO— Petaguán sapirac. TESTA— Puru á ulu. TESTAMENTO Surat á



29

226

gugud sa guinaua na ped-

TIMPANO— Mana sutambur

patay á tau.

TINAJA

TESTAR— Mbal

sa

testa-

mento.

—Paras— Ulunán TESTÍCULO—Urac. TESTIFICAR—

TESTERA



Mantaya.

TINAJERO— Panday á mantaya

TINIEBLA— Calibuteng.

TINTA— Dauat.

TESTIGO— Saxi.

— TINTERO— TINTO —

TESTIMONIO—Cabenar.

TINTORERO

sa igaán.

Benaren.

—— TEZ— — TÍA— TIATA —Sanda TETA TEXTO

Susu.

Su benar á

surat.

Babu.

TINTURA— Varna.

——

coun.

sumo-

na

Pontífi.

TIBIEZ A--Capaidu i guinaua. TIBIO, á Da mayau da ma



— — —— TIRA

Tío Bapa— Tia. Babu. TIPLE Mapuru suala. TIPO P aguiringan i

Listón— Rukis.

TIRABUZÓN— Ipangauá

tengan.

TIBURÓN—

Baguísan.

Si-

nantauan.

TIEMPO— Gay. Kotica. TIENDA— Dangangán.

TIENTO — Caunganguen.

— TIESO — TIESTO — TIFÓN — Remolino TIGRE — Lupa. Mategás.

— —Ranimbaken.

TIRADA TIRADOR

Cauatán.

TIRANÍA

Categuel. Catimaripa. Mateguel. Matigas i maripa. Nabinteng. TIRAR__Jitug. Bintanguen.

gas

i

TIRANTE—

Satebi á cuden.

de vien-

Furi pisan. Lipules,

Arimau.

Manguel.

TIRITAR— Cabaden

TIRO—Timbac.

TIJERETAZO— Guntingan.

TIROREAR



TIRRIA

Catibaba.

su marat.

TILO—Kayo. TIMBRE^Tiap.

TIMIDEZ— Caguirec. TÍMIDO— Talau.

TIMÓN— Suil. TIMONEL— Fangulin — Jurumudi.

Fegke-

kel.

TIJERA— Gunting.

TILDAR — Ipayag

sa

sapeng.

TIRANO—

TIERNO— Malemec.

to.



Su pacaSu peparás.

TINA Pono-Bucoun. TINOSO Ponoan Minbnn-

Salea.

TIERRA

Varna. Padauatán. ^Arac á maitem.

varná,

Bias, paras.

TI"

TINTE



Cambetú. Timbaken.

TITUVEAR— Timbanguen.

— — Aden Mbetuan

TITULADO TITULAR

grarin. sa

grar.

TÍTULO-

TIZNAR singan.

-Grar.

—Buringan.

Bud-

227

TIZÓN— Uaga— Pus

apuy

But á apuy. seng.

TIZONAZO

Binetay na

but apug.

— — Capamunas.

TOCA

TOMO TON

á

Isa surat.

Sinton-ni-

son

casabapan.

Paparti.

Baril

—Tendung-Tubtub

Tanguila na ay. á

TONELADA

Tembu

Taques sac aruran sa auang*

TÓNICO— Gamut

ulu.

TOCADO -—

Cadtanus

sa

buc.

TONILLO

—Uni

á

carimu-

sen.

TOCADOR—Bilic

á pedta-

mga

nusan su

babay. TOCANTE Macaatag. TOCAR Sapun. Dapene-

——

tán

— —Után mamut. ——Casabap — Da TONAR— TONEL — —— Tung, —

TO.VILILO

TIZNE— Caburing— Cabut-

TOALLA. TOBILLO

— camantis.

— Tocar

con

la

mano

extendida.

muntia.

TOCAYO—Si



TACHO TOCINO—

Babal. Sapu á

TOCAR TAMBOR Tocar

TOPE babuy á



Masugat. Casugat.

TOPETAR— Ndasanga



Dinunmangsan. Pen-

flauta.



— —

TOPETÓN Candasanga. TOPO Mana su dumpau da mata

Pedsulin.

TOCÓN— Tocad. Tumaden. TODAVÍA—Dapan.

—— TOISvyN— TOLDO— Toldo— Etap TODO TOGA

— —

TOPAR

isa á ngala.

tinimusan.

tambor.

TONO— Uni. TONSURAR— Guntingan. TONTEAR— Dupanguen. TONTO—Dupang. TOPACIO— Sacabias á

Langun. Ditar á malendu. Grar á maslá.

á

nin.

TOPOGRAFÍA— Iguris

su

lupa. Icuris sa lupa.

TOQUE — Camal — Catayung

— Cauni.

TORBELLINO ^Lipules.

TOLERABLE -Masabar.

TORCER— Bibiden. TORCIDA—Sumbuán TORCIDO, DA — Becug—

TOLERANCIA—Casabar. TOLER ANTE-Masabar.

TORDO-Carancali, papanuc.

á

guinis.

TOLERAR— Pedsabar. TOLETOLE— Pasimbur macaren sa isa catau.

—— —

TOMA Catarima. TOMAR Cuaán— Taliman. TOMATE Camantis. TOMATERA Kayo na



Pegcó.

TOREAR

— Pasidungan

su

sapi.

TORERO

Su pasidunga sa

sapi.

TORETE— Vata TORIL



nan á

sapi.

Durengán, lugue-

sapi.

228

TORMENTOSO

— Gay

á

pedsubu subu.

TORNO

ó

TORNADA-

Cambalingan.

TORNAPUNTA— Pulay. es costa

Pi

—Pukel.

TRABAR— Padtapiin ParnéPelikit.

Capamengues.

TORNEO— Capapalaguy

sa

TRABUCAR— Maguutul.

TRABUCO— Sinapang.

kuda.

TRADUCCIÓN— Addat.

TORNILLO— Piput.

TRADUCIR— Isalin. TRADUCTOR — Su pedsa-

TORNO— Tiricán, TORO— Papi á mama TORRONJA-Maslá á pega. TORROíiJIL ó TORRON-

—Pacabías á után mamut. TORPE — Da Baguer JINO

á

lin.

TRAER— Iten TRÁFAGO — simpang.

nin.



ulu.

TRABAJAR- Mangangauid. TRABAJO— Capangagauid. TRABAJOSO— Marguen. ques-Poner trabar

TORNEAR-- Lalicán.

TORPEDO

i

TRABA-^Patung.

TRABAZÓN— Capacadtapi

TORNAR -Balingan.

Bigan.



TOTAL— Langun. TOZUDO— Mategas

TORMENTA— Pubusubu. TORMENTO— Carasay.

sin.

Cadaquel



TRAFICAR

á

Ndagangda

gang.

Capalapuy á

pelalacau sa dalem á

TORPEZA-^Caugat—

ig.

Cap-

— Linuun-

TRAGADERAS

TORRENTE— Lepac. TORTA --Panialam. TORTILLA— Apang. TÓRTOLA— Manatad. TORTUGA — Pauican-Si sirve



beeug.

TORTUOSO— Becug. TORTURA— Caparasay.

— — TRAGEDIA — gan TRÁGICO— TRAGO— TRAGÓN—

TRAGALUZ Paniruagan. TRAGAR Linuun.

TORRE-=Laminan

TORTUOSIDAD

Candagang-da-

gang. gán.

latug.

de las que no concha-Penu.

TRAFICO—

Sucar. Carinsa caukit á marata.

Nasucar.

es la

Ca-

Sanguap. Busau. TRAGONERÍA— Cabusau.

TRAICIÓN— Catipu.

TRAIDOR—



Tanipu. Traje

Ditar.

TOS— Batuc.

TRAJÍN— Mauguembah TRAJINAR— Magacut.

TOSCO— Macrang. TOSER— Mbatuc.

TRAMAR

TÓSIGO— Bisa.

TOSTAR— Paguiaun.

TRAMA—Kaikedtial



Miuniketial.

Manipu.

TRAMO

—Sabad

á lupa.

229

TRAMONTANA—Endu

suput.

utara.

TRAMOYA—Acal.

—— TR'^MFOjO Su TRANCA — TRANCAR— TRANCAZO— TRANCE — TR A M P A

TR ASCOLAR— Tapisen. TRASCORDARSE — Mali-

Litag- Acal.

pagacal.

Anguit Anguitán. Cabetay

pat.



TRASCRIBIR surat



Papait sa

Isalin.

TRASERA-Talicudáti,

sa

TRASFEKIR— Aliñen.

kayo.

TRANQUILA M ENTE — Na-

TRASP^IGURACIÓN— Cad-

catana.

Cadsagalilung.

salin.

TRANQUILIDAD— Catana.

TRASFIGURARSE

TRANQUILO— Natana.

— TRANSEÚNTE — Su TRANSACCIÓN

Un

— Masalin.

TRASFORMAR Sagalilung.

pela-

TRASFUGO— Talalaguin.

Pedsagat. Malugat. Na-

TRASFUNDIR — Pedseput.

TRANSIDO—

TRASGRESOR— Nasala. TRASLACIÓN— Capagalin.

mutuán.

TRANSIGIR— Surutá. TRANSITAR— Lumacau TRAN-ITO— Calacau. Cau-

Capalin.

TRASLADO— NagBÜn,

quit.

palin.

Pamalinen.

TRAPACEAR—Magácal.



Naganec. TRASLUCIDO TR ASLU CIRSE—Paganec.

TRASMAÑANA-Amisadan

á



TRASMARINO

pasaguí.

TRAPICHE— Lulisán. TRAPISONDA— Carimbur.

TRAPO— I^munás. TRAGUEAR— Panaiunta-itingán. Camalcamalán.

TRAQUETEO-Capapayung

Salipag

á dagat. '

TRASMIGRACIÓN— Capagalin sa ingued. Capalin sa.



TRASMIGRAR

Magalin Mapalin sa ingued.

TRASMISIÓN— Capait. TRASMITIR



tayung, capamalcamal. Urian.

TRAS M UD AR— lugalin.

sandau.

TRASPARENTE

TRAS— TRASANTEAYER— CagaTRASCENDENCIA put.



Na-

— Pagalinen

TRASLADAR

mau-

guet.

TR APAZA—Capagacal. TRAPECIO— Paras á pat

— Dsa-

Midsagalilung.

TRASFIXIÓN— Calambás.

Casu-

rutá.

TRANSITORIO— Di

Pali-

nen. Mapalin.

Cauquit.

cau.

TRASCENDER — Sumuput,

Cas-

Ipait.

TRASNOCHAR—Ndiaga. lung. Si está tal la

otra parte



Paga-

que se vea

— Paganec.



230

TRASPASAR— Lumambás-

— —

Ipait.

TRASPASO Calambas. TRASPIÉS— Cadulás. TR ASPI A R Magating.

Pacaguirecguirec.

TRASPLANTAR— Ipamulá saruman.



TRASPONER

Pagalinen

Aui-

TREMOLAR

á

PIpandi, Itun-

dera.

TRENZA—

dan.

TRASPORTE— Cait.

Cauid

Capananguit.

TRASQUILAR— Putulen—



TRASTE Gugulimet, imu. TRASTEAR Mbaliuaná. TRASTEJAR — Ilain. TRASTEJO — Mabaguer

TRES—



Relu.



Pendarei

metan.



TRETA— Catipu. TRIACA— Gamut. i

— Paguiguimu sa

valay.

TRASTORNAR-Simburen.

TRASTOCAR— lugalin. TRASUDAR— Magating TRASU NTOS - acá salinan. TRASVENARSE — Rumugasu rugu, ómiguis surugu.

TRASVERSAL- Nalambas.

TRATADO— Casurut. TRATANTE

Sulapid-Trenza

de pelo-Sulapit á buc. TREPAR Cumaguedeg.

TRESILLO

Tapeden su buc.

TRASTO

Lita

gul su pandi— Subir la ban-

TRASPORTAR— Iten

calacau.



TREMENTINA pino

Palinen.

— Pedsusurut-

Pembitira.

TRATAR — Mbitiara. TRAVESANO — Balauag. TRAVESAR— Lumanbás.

TRAVESÍA — Gautan. TR AVESUR A — Cadaruaca. TRAVIESO — Daruhaca.

TRAZAR — Gumuris-Kumuris.

— —

TRECHO Cauatán, TREGUA Catana. TREINTA— Relupulo. TREMENDO — Pacaleclec

TRECE — Sapulu engu telu. TRECIENTOS— Telugatus.

TRIÁNGULO— Telu

pa

i

saqui.

TRIBU—Ingued. TRIBUNA—Tribuna. TRIBUNAL— Pagkucuman TRIBUTAR— Muís. TRIBUTO— Buis. TRIDENTE— Sarapang. TRIDUO -Relugay. TRIGÉSIMO— Icatelupulu gay-

TRIGO -Trigo. TRIGUEÑO —

Varna

gul-

pung.

TILLAR—

Guipen Magüita.



TRIMESTRE Telu TRINCAR Iquetán.



ulán.

— —Paagabulen

TRINCHAR— Redtaden Pedtadtaden-

TRINIDAD— Trinidad. TRINO



Uni á manga papapanuc. TRINQUETE— Pulayagán.

TRIPA— Tinay.

TRIPLE-

Telu taquep Telu tembu.

— 23

TRIPLICAR— Taquepen ma

— Tembuunma catelu

catelú

TRÍPODE ay

—Banco

— Digodigo

TRIPULAR



telu

i

á telu ay. Tau sa



TRIPULACIÓN auang.

á

Timuun

su

tau sa auang.

TRIS

— Samagan. i

naua.

yu

Buayun ó

— Magbayo.

TRIUNFAR



ba-

Mamegues.

Capamipit.

TRIUNVIRATO. — Candatu á telu á tau Pendatu telu á mikaca.

su

ulán

TRONCAR—

lutang.

TRONO — Su

ayanan ni jadi. Tepeden. Madaquel á sun-

TRONZAR— TROPA— dalu

TROPELÍA -Categuel. Magaguepá.

TRÓPICO— Tropeo. TROPIEZO

--

Cásendad-Ca-

siud.

TROQUEL-Tiap.

TRIVIAL.— Da guna nin. TRIZA — Catatad — Capenda-

— Bulandut — Pamu-

TROTAR— Magayas-ayas— Ngangang

TROZO=Sabaad.

TRUENO -Dalendeg.

landut.

TROCAR— Sambián

—Bali-

uanán.

—Magaguet TROFEO—Tanda — Tanda TROJE — Petimuan — RamboboTROMPA — TROMPAZO— TROMPETA —

TROCHA

á

la-

lan-Masicut á lalan

sa capesa capamipit.

gues

sa palay

Baquit Sudu.

Taguán.

Uni-uniá.

Tepi Trompeta.

TROMPICAR —

TRUEQUE— Casambi-Cambaliua.

TRUHÁN



Masugay

Si es ban-

Macasendad.

Si-



Pang-guentu. Maguentu.

TRUNCAR— Tepeden.



TÚ Seca. TU Y TUYO TUBÉRCULO

——

Leca.

Venga na

pinamulá.

TUERCA— Fesü

á

kake-

tung.

TUEÍRTO-~Bulaguen.

TUÉTANO— Utec

Korneta.



Caulán manaá margues. TRONAR— Ndalendeg. Mataped. TRONCO— Lauas á kayu. TRONCHAR Tepeden. TRONERA— Pesu á cuta— mar,

TROPEZAR.— Maeasendad.

TRIUNFO —Capamegues—

ca

TRONADA

TROPEL— Carimbur.

Mamipit.

latán



Bengauán á

TRISTE— Maridu guinau. TRISTEZA— Caridu á gui-

TRISURAR—

— — TROMPA — — —

Magagaegente que se cae .Macasiud. Sino cae pá Casing. Betig

sa tulán.

TUFO — Pacaseruc cadu. TULLIDO— Nangulebán



232 Pamegat.

— Calipat.

TULLIR- Pangulebán

Pa>

megaten.

TUMBA—-Caban na minatay TUMBAR— Utanguen. TUMBO- Cautang.

TÚMIDO — Lebag.

Pangui

ma-in.

Peg-

calipat.

TURBIO, BIA— Lebug.

— Mabagner —Margues

á

TURBONADA— Margues

á

TURBIÓN ulán

TUMOR— Lebag. TÚMULO— Tampat.

á ulan.

ulán.

TURBULENCIA-

TUM ULTO -- Casimbur. TUMULTUAR--Simbur.

TUMULTUOSO —

TURBANTE— Tubau. TURBAR— Rimburen.

Pedsim-

Casasau.

TURBULENTO—Masasau. TURCO — Taga Turquía. TURNO — Cadsanbi-sabi. Cambabaliuana.

bur.

TUNANTE— Daruaca. TUNDA— Cabetay.

TURQUESA--Tiap. TURTÓN—Sacabias

TÚNICA-Ditai.

mis.

TUPIDO— Nadedes. TUPIR— Macadedes. TURBA — Cadaquel á tau. TURBACIÓN — Carimbur.

á ma-

— —

TUTELA Capangampit. TUTELAR ~ Pangampit, TUTOR Mangampit. TUYO, ya— Leca.

u —

UBÉR IMO MadaquelUBIC UIDAD Sanguran



na Alatala canu langun á dar pa. UBRE Susu Retas-Pundu á susu. UFANO— Mabantug. Pali Bacucang.



ÚLCERA— ULCERAR



Capalian



Membacucang.

ULTERIOR— Salipay. ULTIMAR

Pasaden.

ÚLTIMO— Nauri.

ULTRAJAR— Mamurás. ULTRAJE

— Capamurás.

ULTRAMAR

— Salipag

á

ragat.

ULTRAMARINO--Taga-Ul-

— UN, UNA— UNÁNIME —

UMBRAL

33

Pintu

BangaI

uan.

isa

I



UÑERO — Saquit sa canucu. URBANIDAD — Capia á bitiara.

UNCIÓN« Capanguibung.

URBANO— Mapia URCA— Auang.

UNCIR-— Canganán -

URDIR-^Maul.

Masurat.

gambitá,



UNDÉCIMO engu

Ma-

URGENCIA-

Icasapulu

isa

— Pinanguibnngan UNGIR — UNGÜENTO — Gamut. ÚNICAMENTE-Cecaniubu. ÚNICO — UNIDAD UNIFORM A R — Mamaguid-

UNGIDO

Nasing-sing.

Panguibungan,

singsinguen.

Isa bu. ^Isa,

caisa.

san.

UNIGÉNITO

—Su Vata

na.

A látala.

UNIÓN— Cadtapi- Cadtimu ó cadcalisipá.

UNIR— Dtapi— PadtJniu padsalisipán. Isa

ó

cauni. UNÍSONO— UNIVERSAL— Su langun UNIVERSIDAD— Catimui

an na laugun á ilmu. UNIVERSO— Su duna.

UNO— Isa. UNTAR— Sinsingan. UNTO—Ipanigsing. UÑA— Canucu.

bitiara.

Cagaán,

URGENTE— Magaán.

URGIR — Pacaganganen.

URNA— Caban. URRACA- Papamuc. URSA-Bituun.

USADO— Andang.

USAR — Saluten. Jlusut. USO — Casulut. Adat Calusut

USTED — Seca. USUAL - Calayamán. USUCAPIÓN—',

USUFRUCTO

UNIFORME— Maguidsan.

i

acua.

— Cumua

sa-

guna.

USURA —

Calabauan á pug-

untung

— Faguntung

USURERO calabauan.

USURPACIÓN— Caagau. USURPAR -Mangagau. UTERINO— Saca inán. uTERO—Vauatán. ÚTIL Aden guna



nin.

UTILIDAD— Guna.

—— Gumaán.

UTILIZAR

UTOPÍA

Caantap.

UVA—Unga

na gauet.

á



V VACA



VAGAR O VAGUEAR

Sapí á babay.



VACACIÓN

Catana á pen-

pi.

—Salumpuc —

VACAR

á sa-

¡VAH!

á sapi.

Tumana.

VACIAR — Ududen. VACIEDAD — Cada-Cadadalem

.

VACILACIÓN— Caguiling.^quiling



á guinaua. Cakilit

kilit.

VACÍO— Da

VACUNA



dalem-in.

Vaaina, Pamuvacuna de fuego que usan los moros, que consiste en ponerse unas bolitas de algodón encendidas en los brazos, y el que más aguanta el tud es

la

fuego es

más

valiente.

VACUNAR— Taguán sa





va-

pelacau-lacau.

¡Ay!

VAHÍDO — Caberg,

Calan Capana. Sengao-Casangao. Teupilán Tagu VAINA ban. gut

VAHO—



VAIVÉN-Cauquitan sa duna

VALE — Capaguetau-Alaga. VALENTÍA— Caurau.

VALENTÓN— Mauarau. VALER — Mapacay. Malaga.

VALERIANA— mut.

VALEROSO



Utaná



— — —

VAGAMUNDO—

VAGAMUNDEAR-Pembu-

VANAGLORIA—

quelen.



Metiguel

VALIENTE— Mauarau. V ALONA M icumbung. VA LOR Alaga Cauarau VALUAR ó VALORAR—

— VALLE —Alug—

— —

ga-

Máuarau.

cuna Manutud Si es con fuego. Da dalem in. VADEAR Sagusán. Pedsagusán Susaun. VADO -Casagusáu-Casusáu. Mapaug.

VACUO—



lacau.

Vaguio.

galebec.

Vacada — Satumpuc

— VAGUIO— VAGO— Su — IVllacau

.

Bedtuan su alaga.

VALLADO- Lancat. VALLAR Libeten na

ca-

car eugu lancat.

tug.

Pingas.

Capaban-





23 5

VANAGLORIARSE-Mbautug.

VANAMENTE—Da guna. VANGUARDIA— Su sundalu

VATICIN AR— Rimaren. VATICINIO -Carrimar.

VAYA-Múu. VECINO — Tau

sa ingued. Casapal. Sinapalan.

— VEDADO— VEDAR — VEDA

á paguna.

VANIDAD— Capabantug. VANO-Dadalem in. VAPOR -SeputVAPOR (BARCO)-Capal -

'

Isapai.

VEGA— Datar.

VEGETAR— Mtu. VEHEMENCIA

apuy-

VAPULAR -Retain.

Capanamar.

VAQUERO— Pagunung

sa

VEHEMENTE

Mbtu.

— Categuel



Mateguel

Manamar.

sapi.

VARA—

Belala— Vara me-

VARADERO -Casendadan.



engu

pudú.



Duapulu

lima.

VEJACIÓN

Pembatunan su auang.

VARAPALO

VEINTE— Dua VEINTICINCO

Arpa.

dida.

Betain

sa

kayu.

ó VEJAMEN. Capanalubac sa ped-capaneguel.

VARAR— Macasendad.

Ma

cambatunang.

VARIACIÓN—

VEJAR— Manalubá —Rasain Teguelen.

Capagalinu-

VEJEZ— Galuques.

—Taguan

VEJIGA

Capalin.

VARIADO—Nagalin.

Napa-

Salud ó

sa

titi

titi

VEJIGATORIO— Nalcat.

lin.

VARIAR=Alinen.

VARIEDAD -

Malinen.

Casalauan—

Capalinen.

VARILLA-Balala



— Taguan VELAR— VELEIDAD —

— Bayad

na

bila.

Ndiaga. Caparin-pa.

rin.

VASALLO— Bila.

VASIJA — Petaguan

VASO— Vaso. VASTAGO—Ud

VELETA sa ig.

na kayo. Dut Panga Tunas, VASTO— Maulad. VATICANO Uualay na





Pontífice,

sa

sulu.

VARONIL— Mabaguer.

Sumo

Ransuc (de cera) barco)—Layag. VELACIÓN Sampurna su (de

VELADOR

VARÓN— Maima. VASALLAJE



VELA

pegcauing.

putau.

VARIO— Mbias-bias.

mga



— Pipidáu.

Tiren-

tiren.

VELO— Musala. VELOCIDAD

—Cagaán

VELÓN— Taguan VELOZ



sa sulü.

Magaán.

VELLO— Baraibuu.o. pun á bumbul.

Mali-

36VELLÓN—Bumbul á bilibili. VELLUDO Marabung



baraibun Malabung

i

i

bum-

á paguguitán

VENAüO—Saladeng.

VENCEDOR— Pamegues — VENCER — Macapegues— Ipamipit.

Mapipit.

sán.

VENDAVAL



VENDIMIA

— Mabaguer

VENTARRÓN



VENTILACIÓN

\5abandés á

— Casam

VENTILAR



Pasamberán.

VENTOSA— Sacabías

á ga-

mut.

VENTOSIDAD—Tut. VENTRÍ .ULO—Caslaán VENTURA — Bagui —Ung.

VENDIMIAR

á

tung.

VENTUROSO— Baguian — Maguntung.

VENUS— Bituun—Calaui,

VER—Ilain.

Pasan. Catebas

ubas

sa

—Tebasen

sa

VERANERA— Magaluyán. VERANO— Cántica ámayau VERAZ -Di

butuden.

VERBALMENTE—Sa

ubas.

VENENO— Bisa. VENERABLE— Mapia tanto i

cad

talu bu.

VERBIGRACIA—

Sa upa

ma.

parangay

VENERACIÓN— Capagadat

VENERAR— Pagadatan. VENÉREO-

Saquit á mama Saquit á babay. Su bualán. --Casuli. Casaup. Sumuli. Sumaup. Psuli. Ped-



— VERBO — VERBO

Su icadúa persona sa Santísima Trinidad,

Sabaad sa cad-

talu.

— Madaquel

VENERO— VENGANZA

VERBOSIDAD

VENGAR—

VERDAD -Benar. VERDADERO — Benal,

VENGATIVO— saup.

VENIA

— Ampun-Capagtau.

VENIDA— Cauma. VENIR



Mama-layug.

.

VENDA— Buncus-^Baus. VENDAR—Buncusán—BauVENDER

VENTEAR

ó .

ber na endú.

na rugu.

salatán.

Mamalid endú.

bul.

VENA — Ugat

VENTAR

Sumin.

—Dagangan. VENTAJA — Catucal—

VENTA

Ca-

ma.

VENTANA— Luasan ruangan. Paliuangan.

á cadta-lu-Cabrac. Catumpis.

nar

VERDE



be-

Gadung. Mailau,

VERDEROL— Papanuc. VERDÍN— Tanguis. VERDOLAGA—Lasimán. VERDUGO Sapac Ta-



munü.

Pani-

VERDURA — Camu. VEREDA— Magaguet

á la*

237 Masicut

Ian.

VERGA — Pulayagán. layag.

nan

a

Bauna



VERGONZANTE



VESTÍBULO

Misqui-

Sirung

á

valay.

VESTIDO—Ditar. VESTIGIO— Tanda- Lalar

Balica-

á ay.

VESTIR— N ditar..

yan.

VETA — Cinta —

VERGÜENZA— Caya.



VERICUETO

Macrang

á lupa. Magalan á lupa, Benaren.

VERIFICAR—

VERIFICARSE



Matuman.

VEROSÍMIL— Mana benar VERJA Lancat=- Lansang



VERJEL— Pamulaán

sa bu-

VETERANO —

Andang ó

VETERINARIO

— Pagaga

— sundalu.

mga binatang. VEZ UNA, DOS - Siman, mut

sa

ma.

á ma-

VIAJAR

VERRUGA— Calugú

— Pa-

VIA

VERRUGOSO -

Calugún—

Pamunusen.

VERSADO—Matau VERSAR- Macaatag— NguiVERSÍCULO

— Ma-

(en barco)

.

gauang.auang.

LÁCTEA— Lalan



i

su-

miseng sa alungán.

munus.

ling-guiling.

pedsugud

VIAJAR— M lacau-lacau Lumud

— Pelemud.

— Su

sugud.



VERRAQUEAR

maca dúa.

isa,

VIA— Lalan. VIADOR

ruc.

VERRACO—Babuy

Salinbuán.

Tali maulat.

maca

á putau.

— Sabaad

VIANDA Ulám VIÁTICO—Lutu.

sa

Seda.

Su

sagra-

á tau.

VÍVORA— Nipay

á mabisa

á tanto.

VIBRACIÓN— Taguinting.

surat.

VIBRAR

VERSIÓN— Casalin.

VICARÍA

VERSO— Bayuc. VERTER— íiflaudud



da Comunión na casaquit

VESIFICAR-Mbayue.



— Tumaguinting. — Grar na mga

Padi. Isa-

VICARIO -Su

cambaliuan.

VICEVERSA—Naclid.

lin.

VERTICAL - Nacatindeg. VÉRTICE— Puru á ulu. VERTIENTE -Tundagayán

—Ludusán.

VERTIGINOSO -Su reg



ualay— Alug á

camamala.

VERGONZOSO

— sa malulem.

á lalan.

— Malangud.

VESPERTINO— Su

VICIAR— Macarat. VICIO

— Carat á

VICIOSO—

lalaeau.

Marat

i

paran

gay-

Kabe-

maatag

VICISITUD— Cauquit.

VÍCTIMA— Casumbali. VICTORIA— Capegues,

238

VICTORIOSO— Pamegues. VID^^

— Uagucd

á pagunga sa

Paras á pa-

VIDRIAR— -Paca alungán.

parasen sa

Paniruang á pagalungán. Paliuangan liw ending sa pagalungán. VIDRIO— Pagalungán. VIEJO— Luques. VIENTO— Endu. VIENTRE— Tian VIERNES— Diamat.



VIGA— Cayu ^^Pasaguí VIGENTE— Sugu á patut .



tay sa lagat. Luudan. VIGILANCIA— Capaguipat. VIGILANTE Su pepagui-





Paguipaten

.



VIGOROSO— Mabagner. VIHUELA— Cutiapi. VIHUELITA—Matau cutiapi.

bansa

nin

—Da

VILIPENDIAR— Icaguad—

VILIPENDIO— Caguad—

^'aqueuguelen.

VÍNCULO—

Ca

Cataqued.

paguenguet.

VINDICAR— Sumuli,

Suma-

cup.

VINDICTA-

CasuliCasaup.

VINO-Arac. á^

magunga

VIÑETA-^^ san.

VIOLA



na uaguet

ubas.

Sacabias

Maslá

VIOLAR

p ara-

cutiapi.

VIOLADO -Paras

á lamba-

— Másala.

Tegue-

len.

VIOLENCIA— Categuel.

VIOLENTAR— Teguelen. VIOLENTO— Mateguel. VIOLETA— Urac á gamut. VIOLÍN—Viola.

VIOLÓN— Viola amasia. VIRADOR — Tali á maslá tali.

VIRAR— Guinliquen. VIRAZÓN- Endu sa

calu-

VIRREY — Casarigan naladi.

VIRGEN— Raga.

Cabuad. cabuat.

á maitu.

— Tangueden.

VINCULAR

dan.

Icabuad.

VILMENTE—Sa

Paga-

— Raguan sa

VINAJERA-Catia

Alugan á

tindeg

VILEZA— Cadatindeg.



pagasam.

yun,

VIGILIA— Panigabi, VIGOR Cábaguer. VIGORIZAR— Macabaguer.

Sa

sam.

VIÑA— Pamulaán

maginugut.

VIGÉSIMO— Icadica pulu. VIGÍA— Lántugan Su ban-

VIL—Da

Rilla.

VINAGRERA



VIDRIERA

VIGILAR

Taga

VINAGRE— Masem

galungán.

pat.

ingued,

VILLANCICO—Cambayuc. VILLANO— Da tindeg nin.

ubas.

VIDA— Cauyag, VIDRIADO

VILLA —-Masía

VILLANAMENTE— Tatipu.

caguad—

María San-

tísima.

VIRGINIDAD^ Calaga,

— VIRIL—Pagalungán

sa

239

San

Mabaguer

tísimo.

VITUPERIO-

VIROLA— Sicam Susul. VIROLENTO - Lu masaquit sa panu.

i

Capacay.

Capia

VIRTUOSO— Mapía

i

para-

ugay.

—Angá.

De agua

su

ngalan.

mga

islam.

Catucau.

Paganec. Paras.

VÍSPERA— Panigabí.

VOCAL —

Su maatag

VOCEAR — Gumurauc.

— Na sagadau

-

caguraug.

na

VISTO -Nailay —Vistoso. paras.

VOCIFERAR









Icmec.

gamut.

VITUALLA sundalu.



Cápela-

VOLADOR— Su

playug.

VOLAR -Lumayug. VOLATERÍA— Catimuan

á

papanuc.

Subal á sapu á malemec. Upis á sapi ma-

VITRÍOLO

VOCINGLERÍA

Pedlalis-

lis.

Taguan sa paduman. VITAL Su maatag sa cau-

VITELA

Lu

Sapedlalis-Ca-

Gumoraug.

yag.

sa

ngali.

VOCERÍA

mata.

VITÁCORA

na

malis-Pedlalis.

VISTA-Cailay.

i

á

Alatala.



Mapia

— kamus. VOCACIÓN — Catauag kitab

VISITAR—Tucaun. VISLUMBRAR Canunuan.

VISTAZO

á casi-

la.

VOCABULARIO-Bahasa

Cacailay.

Grar a

VISO

VIVEZA—Rabaguer. VIVIENDO— Calebenau.

VOCABLO— Bahasa.

VISIBLE— Cailay.

— — VISIR VISITA —

Mataid!

VÍVERES~-Sutu.

VIVO— Uyag uyag. VIZCONDE— Grar

VISAJE— Paras.

VISIÓN

VIUDA Balu. VIUDEDAD -Cabalu. VIUDO --Balu.

VIVIFICAR— Facauyag. VIVIR— Mauyag.

VIRUS—Nana. VIRUTA— Ubang.

VISAR—Isurat VISCO—Lita.

Capamuras.

Icarrecsik.

VIVA!— Mapia!

parangay.

VIRUELA—Panu.

ka-

rrecsik.

VIRILIDAD-Cabaguer.

VIRTUD —

VITUPERAR- Icaguad



VOLÁTIL— Su pelayug. VOLCÁN — Pembuatan. na apuy.

Sacabias á

— Lutu

á

mga

VOLOTEAR -Malgueb.

VOLTEAR— MlibeMibet VOLTERETA— Salimpatu. Mimpatuy,



240

Sa guinaua

nin.

VOLUPTUOSIDAD





VOS Seca. Secanu. VOSOTROS, TRAS

VOLUBLE— Di petana. VOLUMEN- Maslá. VOLUMINOSO— Maslá. VOLUNTAD- Guinaua. VOLUNTARIAMENTE



Se-

kanu-kanu. Salekanu

VOTAR VOTO

— — VOZ

~-

Tumalad-Mamili Talad.

Suala. Lagu.

VUELCO- Caclid

Ca-

VUELO-Calayug.

— — — Lecanu Su maatog

platug.

VUELTA VUESTRO VULGAR

VOLUPTUOSO—Tigaán.

VOLVER— Mbalingán.



VOMITAR Mangutá. VOMITORIO— Gamut á

mababa

pa

sa

á tau.

VULGARIZAR— Pababaán. Su mga tau á VULGO

niagutá

VORÁGINE —

Cambalingan.



Puripisán.

mababa

Bulioc.

VULNERAR

VORAZ—Busau.



Palian.

X XAU—Jay. XO—Loa.

XUPAR

—Vexup.

Y YEMA

YA— Naipüs. YACER— Miga.

Mariga sa lemán Su ubar ubar.

YACTURA— Casucar. YEGUA— Kuda babay. YEGUADA — Satumpuc Cadtimuan

kuda. da.

—Sapiu

YELMOnuá.

á

sa ku-

na pembu-

— Da —Namanugang. — —Nanguindel

YERBA YERMO YERNO YERRO YERTO

Hutan.

tau.

Caribat.

YESCA—Unguit.

YESO

Labol á maputi.



241

— —Catémbú

YUGADA

Cataques

lupa

— YUGO - Cucung.

YO_Saki--Salaki

YUNQUE—^andasán

sa

sa lupa

Z ZABORDAR— Macasendad.

ZAMBULLIRSE

ZABULLIR— Sumineb ZACATE -Hutay. ZAFAR — Parasan. Sumibay

ZAMPAR--^ Mamulalec - Ma.

-•

numpal.

ZAMPARSE -Tumecau

ZAFIRO -Muntia.

ZAMPO-Dabaguer

ZAGAL —Papasanamuc. ZAGALA-^Taga -Laga.

ZAGUÁN— Tung

á nalay.

ZAHERIR—Dsudi.

su mga lama, da baquer su mga ay nín Sacabias á uniunia —Ai á manuc.

ZAMPÓN A—

ZAHUMAR—Paga belau.

ZANCA

ZAHUMERIO—Capagabel.

ZANCADILLA

ZAHURDA-Darpa

ZANCO—Talumpa.

sic.

a

mar-

ZANCUDO

—^Kuda

á

mariga-

Luguem

ZALAGARDA—Capamaga yán.

ZALAMERÍA— Cambantug. ZALAMERO-Imbantug

ZAM-vRRA— Bangala

á cu-

bal

Bangala á laben. ZAMBO -Biculang.

ZAMBOMBA—

Mana tam-

bor.

ZAMBRA Calilang. ZAMBUCAR— Tecaunpagnan

lu.

musud.

sa sucar.

ZAINO

Siméneb

—Ipanabun.



Capagacal

Balancay



Malembeg. ZAND ALIA— Talumpa. Talándic.

ZANDÍA— Daguita. ZANGANEAR— Pauc—pauc ZÁNGANO—lua na batia-

——Mapauu. ZANJA can

Cacar.

ZANJAR— Camacar— Suruten.

— — — Limatembeg. ZAPATA — Talumpa. ZAPATAZO —

ZAPA Salidud á maslá. ZAPAN A ZO Dtiung Liua guetung

Cal^etay 31

na



-

2^2

ZIZAÑA—Hutang

talumpa.

ZAPATEAR— Pametani.

punguet.

ZAPATERÍA^-Papasaáii talumpa.

sa

mga



Z^PATERO—Pang

Pa-

mangbal sa talumpa.

ZAPATILLA—

Talumpa

á

manipis.

ZAPATO -Talumpa. ZAPE— Ge. Spi. ZAPEAR --Geen. Spun, ZAQUIZAME — Quizame Sarauar

maulad— Salual

á sinina

ZAR ANDA— Oyaca,

sisig.

ZARANDEAR— Zarandear — Mangayag-Manisig. ZARCILLO —

Sn

PaíTiaran

— Carma

biru

.

á

ZARPA — Gamiten pit

nanam

in.

nanam-in.

ZOOLOGÍA-~Ilmu na mga binatang.

ZOPHNCO-Babal. -^

—Batunen

su

ZARZA- -Hutan

su

sini-

sinipit.

á teneguen

ZOKRA— Tmcalung.



ZORRERÍA dalin.



ZORRO dalin.

Capanalin-

Laco.

Manalin-

— Candu



riau.

Dsudi.

ZUMBIDO-^Cauni.

ZUMO*

ZARZAMORA — Unga

na

zarza.

ZARZAPARRILLA— Atan á gamut.



Salencat.

ma-

ZUECO—-Talumpa kayu. ZUMBA— Sariau Casudi. ZUMBAR ^^Pacaunin su sa-

á madaquethutan á tenequen.

ZAS

a gui-

naua.

Cutan á indanguen.

ZARZAL-— Carpa

ZANZO

Cinara.



Ig á kayo, ig

ZUMOZO.— Madaguel á ig. ZURCIDO— Nasaludsud. ZURCIR— Manaludsud. ZURDO — Diuang. Pambiuaaguen.



Capamadás.

ZhLO—Caípat.

ZURRAR— Famadasán.

ZKLOSO— Maipat. ZEQÜÍA— Cacar.

ZURRIAGA



ZURRIBURRI

ZINC— Gatong.

baba

ZIPIZAPE -Gapagucag.

M.

á

Ilutan.

ZURRA

Natecau.

A.

-

Gupang

Babal.

lequeb su auang.

ZAR^AZG-^Garus.



—-Da

ZONZO — Sa

ZOZOBRAR— Magan

maguda.

ZARPA--^Canucú.

na

ZODÍACO—Zodiaco. ZONA — Sabaad sa lupa. ZONCERÍA— La Gaamen

ZOZOBRA

tingan ting.

ZARCO

— Padampulán

ding. ding.

ZOQUETE

Paga.

ZARAGÜELLESá

ZÓCALO

---Cacaii.

i

Badas.

Tau

ZURRÓN— Uyut

D.

á

ma-

bangsa,

G.

á masía.

UNIVERSITY OF MICHIGAN

3 9015 02327 6325

PL 5913

Juanmarti. ^Jacinto

.J95 PA.9.9.k9.n3rX9...M9.Jf^.9.r.

maguindanao-e spafi©!

050406

/

ij ii

.upw im iwijw pui iHiipiu iii

i

i

i.

PL

33 5

JíJiiiW:i.í.í.i¿:2 \B

Ai^kkV iií¿i¿ü

;

-^