مقدمه ای بر حقوق انرژی 978-600-193-361-5

Citation preview

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ اي ﺑﺮ‬

‫ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي‬ ‫راﻓﺎﺋﻞ ج‪ .‬ﻫ‪‬ﻔﺮون‬

‫ﻣﺘﺮﺟﻢ‪:‬‬ ‫ﻋﻠﻲ اﻛﺒﺮ ﺳﻴﺎﭘﻮش‬

‫‪  2‬ﻣﻘﺪﻣﻪ اي ﺑﺮ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ‪ ‬‬

   

‫‪  4‬ﻣﻘﺪﻣﻪ اي ﺑﺮ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ‪ ‬‬ ‫ﺳﺮﺷﻨﺎﺳﻪ‬

‫‪ :‬ﻫﻔﺮون‪ ،‬راﻓﺎﺋﻞ ج‪.‬‬ ‫‪.Heffron, Raphael J‬‬

‫ﻋﻨﻮان و ﻧﺎم ﭘﺪﻳﺪآور‬

‫‪ :‬ﻣﻘﺪﻣﻪ اي ﺑﺮ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي‬

‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻧﺸﺮ‬

‫‪ :‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻣﺠﺪ‪.1394 ،‬‬

‫ﺷﺎﺑﻚ‬

‫‪978-600-193-361-5 :‬‬

‫وﺿﻌﻴﺖ ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻧﻮﻳﺴﻲ‬

‫‪ :‬ﻓﻴﭙﺎي ﻣﺨﺘﺼﺮ‬

‫ﻳﺎدداﺷﺖ‬

‫‪ :‬ﻓﻬﺮﺳﺘﻨﻮﻳﺴﻲ ﻛﺎﻣﻞ اﻳﻦ اﺛﺮ در ﻧﺸﺎﻧﻲ‪ http://opac.nlai.ir :‬ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮﺳﻲ اﺳﺖ‬

‫ﻳﺎدداﺷﺖ‬

‫‪ :‬ﻋﻨﻮان اﺻﻠﻲ‪Energy Law : An Introduction :‬‬

‫ﺷﻨﺎﺳﻪ اﻓﺰوده‬

‫‪ :‬ﺳﻴﺎﭘﻮش ‪ ،‬ﻋﻠﻲ اﻛﺒﺮ‬

‫ﺷﻤﺎره ﻛﺘﺎﺑﺸﻨﺎﺳﻲ ﻣﻠﻲ‬

‫‪3847479 :‬‬

‫‪ ‬‬

‫ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺗﻜﺜﻴﺮ ﻛﺎﻣﻞ ﻳﺎ ﻗﺴﻤﺘﻲ از ﻛﺘﺎب ﺑﺪون اﺟﺎزه ﭘﺪﻳﺪآورﻧﺪه‪ ،‬ﻳﺎ ﻧﺎﺷﺮ ﺧﻼف ﻗﺎﻧﻮن‪ ،‬ﺷﺮع و اﺧﻼق اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﻮارد ﺗﺨﻠﻒ را ﺑﻪ دﻓﺘﺮ ﻣﺮﻛﺰي »ﻣﺠﺪ« ﮔﺰارش ﻓﺮﻣﺎﻳﻴﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪاي ﺑﺮ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي‬

‫ﻣﺘﺮﺟﻢ‪ :‬ﻋﻠﻲ اﻛﺒﺮ ﺳﻴﺎﭘﻮش‬ ‫اﻧﺘﺸﺎرات ﻣﺠﺪ‬ ‫ﺗﻌﺪاد‪ 500 :‬ﻧﺴﺨﻪ‬ ‫ﭼﺎپ اول ‪1394 :‬‬ ‫ﺣﻖ ﭼﺎپ ﻣﺤﻔﻮظ و ﻣﻨﺤﺼﺮِ »ﻣﺠﺪ« اﺳﺖ‪.‬‬

‫دﻓﺘﺮ ﻣﺮﻛﺰي‪:‬‬ ‫ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺧﻴﺎﺑﺎن ‪ 12‬ﻓﺮوردﻳﻦ‪ ،‬ﺗﻘﺎﻃﻊ ﺧﻴﺎﺑﺎن وﺣﻴﺪ ﻧﻈﺮي‪ ،‬ﭘﻼك ‪108‬‬ ‫ﺗﻠﻔﻦ و دورﻧﮕﺎر‪ 66495034 :‬ـ ‪ 66409422‬ـ ‪66963386‬‬ ‫ﺷﺎﺑﻚ‪978-600-193-361-5 :‬‬ ‫‪ISBN: 978 -600-193-361-5‬‬ ‫ﺷﻌﺒﻪ ﻓﺮوردﻳﻦ‪ :‬ﺧﻴﺎﺑﺎن ‪ 12‬ﻓﺮوردﻳﻦ‪ ،‬ﻣﻘﺎﺑﻞﺗﻌﺰﻳﺮات‪ ،‬ﭘﻼك ‪ ،283‬ﻃﺒﻘﻪدوم ﺗﻠﻔﻦ‪66490998 :‬‬ ‫ﺷﻌﺒﻪاردﻳﺒﻬﺸﺖ‪ :‬ﺧﻴﺎﺑﺎناردﻳﺒﻬﺸﺖ)ﻣﻨﻴﺮيﺟﺎوﻳﺪ(‪ ،‬ﺗﻘﺎﻃﻊﺷﻬﺪاي ژاﻧﺪارﻣﺮي‪ ،‬ﭘﻼك ‪ 57‬ﺗﻠﻔﻦ‪66486874:‬‬ ‫ﺷﻌﺒﻪ ﻳﺰد‪ :‬ﺧﻴﺎﺑﺎن ﻓﺮﺧﻲ ﻳﺰدي‪ ،‬ﻣﺠﺘﻤﻊ ﺗﺠﺎري ﺷﻘﺎﻳﻖ‪ ،‬ﻃﺒﻘﻪ ﻫﻢ ﻛﻒ ـ ﺗﻠﻔﻦ‪035 36268670 :‬‬

‫‪www.majdlaw.ir‬‬ ‫‪E-mail: [email protected]‬‬

‫ﺳﻴﺴﺘﻢ اﺷﺘﺮاك ﭘﺬﻳﺮي »ﻣﺠﺪ«‪:‬‬ ‫ارﺳﺎل ﭘﻴﺎﻣﻚ ﺣﺎوي ﻧﺎم و ﻧﺎمﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ وﺷﻐﻞ )در ﺻﻮرت ﺗﻤﺎﻳﻞ( ﺑﻪ ﺷﻤﺎره ‪02166490998‬‬ ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺣﻘﻮﻗﻲ ﻣﺠﺪ ﺑﺎ اراﺋﻪ ﻣﻘﺎﻻت اﺳﺎﺗﻴﺪ ﻣﺒﺮز ﺣﻘﻮق ﻛﺸﻮر ﺑﻄﻮر ﻣﻨﻈﻢ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ ‪  5  ‬‬

‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬ ‫دﻳﺒﺎﭼﻪ ﻣﺘﺮﺟﻢ ‪9 ...............................................................‬‬ ‫دﻳﺒﺎﭼﻪ ﻣﺆﻟﻒ ‪15 ................................................................‬‬ ‫ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﺆﻟﻒ ‪17 ................................................................‬‬ ‫ﮔﻔﺘﺎر اول‪ :‬ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ﭼﻴﺴﺖ؟ ‪19 ..........................................‬‬ ‫‪.1.1‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‪ :‬ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ﭼﻴﺴﺖ؟‪20 .............................................‬‬ ‫‪.1.2‬داﻣﻨﻪي ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻛﺘﺎب ﺣﺎﺿﺮ ‪25 ..............................................‬‬ ‫‪.1.3‬ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ‪26 .....................................................‬‬ ‫‪.1.3.1‬ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي و ﻣﺜﻠﺚ ﺳﻴﺎﺳﺘﮕﺬاري ‪26 ...................................‬‬ ‫‪.1.3.2‬ﻗﺎﻧﻮﻧﮕﺬاران ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ‪27 ............................................‬‬ ‫‪.1.3.3‬ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺣﻘﻮق و ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي اﻧﺮژي ‪30 ....................‬‬ ‫‪.1.3.4‬ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺮ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ‪32 .........................................‬‬ ‫‪.1.3.5‬ﻣﺤﺮكﻫﺎي ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲِ اﻳﺠﺎد ﺗﻐﻴﻴﺮ در ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي‪33 ....................‬‬ ‫‪.1.3.6‬ﻣﺤﺮﻛﻬﺎي داﺧﻠﻲِ اﻳﺠﺎد ﺗﻐﻴﻴﺮ در ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ‪35 .........................‬‬ ‫‪.1.3.7‬ﻧﻈﺮﻳﺎت ﻣﻨﻔﺮد و ﻣﺤﻠﻲ درﺧﺼﻮص ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ‪38 ..................‬‬ ‫‪.1.3.8‬ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮي ‪39 .......................................................‬‬ ‫‪.1.3.9‬ﻣﺒﺎﺣﺚ ﭘﺎﻳﺎﻧﻲ ‪39 ......................................................‬‬ ‫‪.1.4‬ﻣﻨﺎﺑﻌﻲ ﺑﺮاي ﻣﻄﺎﻟﻌﻪي ﺑﻴﺸﺘﺮ ‪41 .............................................‬‬ ‫ﮔﻔﺘﺎر دوم‪ :‬ﺳﻄﻮح ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ‪43 ...................................‬‬ ‫‪.2.1‬ﺣﻘﻮق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ اﻧﺮژي ‪45 ...................................................‬‬ ‫‪.2.1.1‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‪45 .............................................................‬‬ ‫‪.2.1.2‬ﻣﺮاﺟﻊ ﺻﺎﻟﺢ ‪50 .......................................................‬‬ ‫‪.2.1.3‬ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺣﻘﻮق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ ‪53 .............................................‬‬ ‫‪.2.1.4‬ﺣﻘﻮق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ اﻧﺮژي ﻣﺨﺘﺺ ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﺮژي ‪55 ...........................‬‬ ‫‪.2.1.5‬اﺟﺮاي ﻣﻘﺮرات ﺣﻘﻮق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ اﻧﺮژي ‪56 ................................‬‬ ‫‪.2.1.6‬ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي داﺧﻠﻲ ‪58 ........................................‬‬ ‫‪.2.1.7‬ﻣﺒﺎﺣﺚ ﭘﺎﻳﺎﻧﻲ ‪60 ......................................................‬‬

‫‪  6‬ﻣﻘﺪﻣﻪ اي ﺑﺮ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ‪ ‬‬

‫‪.2.2‬ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي داﺧﻠﻲ ‪61 .....................................................‬‬ ‫‪.2.2.1‬ﺗﻘﺎﺿﺎﻫﺎي رﻗﻴﺐ داﺧﻠﻲ ‪61 .............................................‬‬ ‫‪ .2.2.2‬ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎﻳﻲ از ﺳﻴﺎﺳﺘﮕﺬاري در ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي داﺧﻠﻲ ‪61 ....................‬‬ ‫اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ‪61 .............................................................‬‬ ‫اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه‪62 .........................................................‬‬ ‫ﭼﻴﻦ ‪63 .................................................................‬‬ ‫‪.2.2.3‬وﺿﻊ ﻗﻮاﻧﻴﻦ داﺧﻠﻲ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ‪63 .....................................‬‬ ‫‪.2.2.4‬ﺗﺮﻛﻴﺐ اﻧﺮژي و اﻟﻜﺘﺮﻳﺴﻴﺘﻪ ‪65 ..........................................‬‬ ‫‪.2.2.5‬ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﺎﻟﻲ اﻧﺮژي در ﺗﻘﺎﺑﻞ ﺑﺎ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از آﻟﻮدﮔﻲ ‪66 .....................‬‬ ‫‪.2.2.6‬ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ﺑﺮاي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎي اﻧﺮژي ‪67 ........................‬‬ ‫‪ .2.2.7‬ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژيِ ﻣﺤﻠﻲ‪69 ........................................‬‬ ‫‪ .2.2.8‬ﻣﺒﺎﺣﺚ ﭘﺎﻳﺎﻧﻲ ‪69 .....................................................‬‬ ‫‪.2.3‬ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ﻣﺤﻠﻲ ‪72 .....................................................‬‬ ‫‪.2.3.1‬ﺗﻘﺎﺿﺎﻫﺎي ﻣﺤﻠﻲ رﻗﻴﺐ ‪72 .............................................‬‬ ‫‪.2.3.2‬ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻣﻜﺎﻧﻲ زﻳﺮﺳﺎﺧﺖﻫﺎ ‪74 .........................................‬‬ ‫‪.2.3.3‬ﻣﻄﺮح ﺷﺪه دﻳﮕﺮ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﺣﻘﻮﻗﻲ و ﺗﻮﺳﻌﻪي ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ﻣﺤﻠﻲ ‪74 .....‬‬ ‫‪.2.3.4‬ﻓﻌﺎﻻن ﻣﺤﻠﻲ‪ :‬ﭼﻪ ﻛﺴﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻧﻔﻮذ را دارد؟ ‪75 ........................‬‬ ‫‪.2.3.5‬ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن آرﻫﻮس ‪76 .................................................‬‬ ‫‪ 2.3.6‬زﻳﺮﺳﺎﺧﺖﻫﺎي اﻧﺮژي‪ :‬روﻳﻪي ﻧﻮﭘﺎ ‪77 ....................................‬‬ ‫‪ .2.3.7‬ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﭘﺎﻳﻪ در ﺳﻴﺎﺳﺘﮕﺬاري اﻧﺮژي ‪78 .........................‬‬ ‫‪ .2.3.8‬ﻣﺒﺎﺣﺚ ﭘﺎﻳﺎﻧﻲ ‪79 .....................................................‬‬ ‫‪.2.4‬ﻣﻨﺎﺑﻌﻲ ﺑﺮاي ﻣﻄﺎﻟﻌﻪي ﺑﻴﺸﺘﺮ ‪80 .............................................‬‬ ‫ﮔﻔﺘﺎر ﺳﻮم‪ :‬ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﻬﻢ در ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ‪83 .................................‬‬ ‫‪.3.1‬ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﭘﺎﻳﻪ در ﺳﻴﺎﺳﺘﮕﺬاري اﻧﺮژي ‪85 .......................................‬‬ ‫‪.3.1.1‬ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻟﻜﺘﺮﻳﺴﻴﺘﻪ‪85 ....................................‬‬ ‫‪.3.1.2‬ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي رﻗﺎﺑﺘﻲ و ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﺮژي ‪86 ...................................‬‬ ‫‪.3.1.3‬ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎي اﻧﺮژي ‪88 .....................‬‬ ‫‪.3.1.4‬ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻃﺮاﺣﻲ ‪89 .......................................‬‬ ‫‪.3.1.5‬اﻣﻨﻴﺖ اﻧﺮژي ‪90 .......................................................‬‬ ‫‪.3.1.6‬ﺳﻴﺎﺳﺖ اﻧﺮژي داﺧﻠﻲ ‪91 ...............................................‬‬

‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ ‪  7  ‬‬

‫‪.3.1.7‬ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي اﻧﺮژي ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‪92 ........................................‬‬ ‫‪.3.1.8‬ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﻴﺮاث ]ﻣﻠﻲ[ ‪93 ..................................‬‬ ‫‪.3.1.9‬ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ ‪95 .........................................‬‬ ‫‪ .3.1.10‬اﻫﻤﻴﺖ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي اﻧﺮژي ‪97 .................................‬‬ ‫‪.3.1.11‬راﺑﻄﻪي ﻣﻴﺎن ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي و ﺣﻘﻮق ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ ‪97 ....................‬‬ ‫‪.3.1.12‬ﻣﺒﺎﺣﺚ ﭘﺎﻳﺎﻧﻲ ‪99 .....................................................‬‬ ‫‪.3.2‬ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺧﺎص ﺑﺮاي ﺳﻮﺧﺘﻬﺎي ﻓﺴﻴﻠﻲ ‪100.....................................‬‬ ‫‪.3.2.1‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‪100............................................................‬‬ ‫‪.3.2.2‬ﮔﺎز و ﮔﺎز ﺷﻴﻞ ‪100....................................................‬‬ ‫‪.3.2.3‬ﻧﻔﺖ ‪101.............................................................‬‬ ‫‪.3.2.4‬زﻏﺎلﺳﻨﮓ ‪102.......................................................‬‬ ‫‪.3.2.5‬ﻣﺒﺎﺣﺚ ﭘﺎﻳﺎﻧﻲ ‪104.....................................................‬‬ ‫‪.3.3‬ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﺮژي ﺑﺎ ﻛﺮﺑﻦ ﭘﺎﻳﻴﻦ ‪105...............................‬‬ ‫‪.3.3.1‬ﺑﺎد ‪105...............................................................‬‬ ‫‪.3.3.2‬اﻧﺮژي اﺗﻤﻲ ‪106.......................................................‬‬ ‫‪.3.3.3‬اﻧﺮژي ﺑﺮقآﺑﻲ ‪107....................................................‬‬ ‫‪.3.3.4‬اﻧﺮژي ﺧﻮرﺷﻴﺪي ‪109..................................................‬‬ ‫‪.3.3.5‬دﻳﮕﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﺮژي ﺑﺎ ﻛﺮﺑﻦ ﭘﺎﻳﻴﻦ ‪110....................................‬‬ ‫‪.3.3.6‬ﻣﺒﺎﺣﺚ ﭘﺎﻳﺎﻧﻲ ‪112.....................................................‬‬ ‫‪.3.4‬ﻣﻨﺎﺑﻌﻲ ﺑﺮاي ﻣﻄﺎﻟﻌﻪي ﺑﻴﺸﺘﺮ ‪112............................................‬‬ ‫ﮔﻔﺘﺎر ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﭘﮋوﻫﺶ در ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي و ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮي ‪115..................‬‬ ‫‪.4.1‬اﺟﺮاي ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺗﻄﺒﻴﻘﻲ در ﺣﻮزهي اﻧﺮژي ‪117................................‬‬ ‫‪.4.1.1‬ﻣﻘﺪﻣﻪاي ﺑﺮ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺗﻄﺒﻴﻘﻲ در ﺣﻮزهي اﻧﺮژي ‪117......................‬‬ ‫‪. 4.1.2‬ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي و ﻛﻤﻴﺴﻴﻮن اروﭘﺎ ‪117.....................................‬‬ ‫‪.4.1.3‬ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي و ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻓﺪرال در اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه ‪118......................‬‬ ‫‪.4.1.4‬ﻧﻔﻮذ اﺗﺤﺎدﻳﻪي اروﭘﺎ و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه ﺑﺮ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﻠﻲ درﺧﺼﻮص‬ ‫ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي در ﺳﺮاﺳﺮ ﺟﻬﺎن ‪119............................................‬‬ ‫‪.4.1.5‬ﺗﻔﺎوتﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻴﻦ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ﻓﺪرال و اﻳﺎﻟﺘﻲ ‪120...................‬‬ ‫‪.4.1.6‬ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ ﻣﺨﺘﺼﺮ از ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي در ﭘﻨﺞ ﻛﺸﻮر دﻳﮕﺮ ‪121...................‬‬ ‫اﺳﺘﺮاﻟﻴﺎ ‪121..............................................................‬‬

‫‪  8‬ﻣﻘﺪﻣﻪ اي ﺑﺮ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ‪ ‬‬

‫ﺑﺮزﻳﻞ ‪122...............................................................‬‬ ‫ﻛﺎﻧﺎدا ‪123...............................................................‬‬ ‫ﭼﻴﻦ ‪124................................................................‬‬ ‫ﻫﻨﺪ ‪124.................................................................‬‬ ‫‪.4.1.7‬ﻣﺒﺎﺣﺚ ﭘﺎﻳﺎﻧﻲ ‪126.....................................................‬‬ ‫‪.4.2‬روﻳﻪي ﻗﻀﺎﻳﻲ در ﺑﺨﺶ اﻧﺮژي ‪127..........................................‬‬ ‫‪.4.2.1‬ﻧﻤﻮﻧﻪاي از روﻳﻪي ﻗﻀﺎﻳﻲ در ﺑﺨﺶ اﻧﺮژي‪ :‬اﺗﺤﺎدﻳﻪي اروﭘﺎ ‪127............‬‬ ‫‪.4.2.2‬ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎﻳﻲ از روﻳﻪي ﻗﻀﺎﻳﻲ داﺧﻠﻲ ‪127.................................‬‬ ‫‪.4.2.3‬ﻣﺒﺎﺣﺚ ﭘﺎﻳﺎﻧﻲ ‪130.....................................................‬‬ ‫‪.4.3‬ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮي‪ -‬ﻧﮕﺎه ﺑﻪ آﻳﻨﺪه ‪131.............................................‬‬ ‫‪.4.3.1‬ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ در ﺳﺮاﺳﺮ ﺟﻬﺎن ‪131..........................................‬‬ ‫‪.4.3.2‬ﻗﺪرت ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ‪132................................................‬‬ ‫‪.4.3.3‬ﻗﺎﻧﻮﻧﮕﺬاري ﻫﺪﻓﻤﻨﺪ در اﻧﺮژي‪133.......................................‬‬ ‫‪.4.3.4‬ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮي ‪135......................................................‬‬ ‫‪.4.3.5‬ﻣﺒﺎﺣﺚ ﭘﺎﻳﺎﻧﻲ ‪136.....................................................‬‬ ‫‪.4.4‬ﻣﻨﺎﺑﻌﻲ ﺑﺮاي ﻣﻄﺎﻟﻌﻪي ﺑﻴﺸﺘﺮ ‪137............................................‬‬ ‫ﺿﻤﺎﻳﻢ ‪141.....................................................................‬‬ ‫اﻟﻒ‪ .‬ﺟﺪاول ‪143...............................................................‬‬ ‫آﻣﺎر و ﻧﻤﻮدارﻫﺎ ‪159............................................................‬‬

‫دﻳﺒﺎﭼﻪ ﻣﺘﺮﺟﻢ ‪  9  ‬‬

‫دﻳﺒﺎﭼﻪ ﻣﺘﺮﺟﻢ‬ ‫اﻣﺮوز اﻫﻤﻴﺖ اﻧﺮژي ﺑﺮ ﻛﺴﻲ ﭘﻮﺷـﻴﺪه ﻧﻴﺴـﺖ و ﻫﻤﮕـﺎن ﺑـﺮ ﺳـﺮ اﻳـﻦ ﻣﺴـﺌﻠﻪ‬ ‫ﻣﺘﻔﻖاﻟﻘﻮل ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ اﻧﺮژي در ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺧﻮد‪ ،‬ﻳﻜﻲ از ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎي ﺣﻴﺎﺗﻲ‬ ‫در رﺷﺪ اﻗﺘﺼﺎدي ﻫﺮ ﻛﺸﻮري ﻗﻠﻤﺪاد ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴـﺐ اﻧـﺮژي در ازﺑـﻴﻦﺑـﺮدن‬ ‫ﻓﻘﺮ‪ ،‬ﺑﻬﺒﻮد رﻓﺎه و ارﺗﻘﺎء اﺳﺘﺎﻧﺪارﻫﺎي زﻧﺪﮔﻲ ﻧﻘﺸﻲ ﻛﻠﻴﺪي اﻳﻔﺎ ﻣﻲﻛﻨـﺪ و دﺳﺘﺮﺳـﻲ‬ ‫ﺑﻪ اﻧﺮژي ارزانﻗﻴﻤﺖ و ﻏﻴﺮ ﻣﻀﺮ ﺑﺮاي ﻣﺤﻴﻂزﻳﺴﺖ ﺑﺸﺮ‪ ،‬ﻳﻜﻲ از ﻋﻨﺎﺻـﺮ ﺿـﺮوري‬ ‫در ﺗﻮﺳﻌﻪي ﭘﺎﻳﺪار ﺑﻪﺣﺴﺎب ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬ﺻﺮفﻧﻈﺮ از ﺗﺄﺛﻴﺮات ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ اﻧﺮژي در ﺻﻨﻌﺖ‪،‬‬ ‫ﺣﺪاﻗﻞ دو اﺛﺮ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻢ ‪-‬اﻣﺎ ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‪ -‬ﺑﺮاي اﻧﺮژي در ﺗﻀﻤﻴﻦ رﺷـﺪ اﻗﺘﺼـﺎدي‬ ‫ﻫﺮ ﻛﺸﻮري ﻣﻲﺗﻮان ﻗﺎﺋﻞ ﺑﻮد‪ :‬ﻳﻜﻲ ﻧﻘﺶ آن در ﺟﺬب ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاريﻫﺎي ﺧﺎرﺟﻲ و‬ ‫دﻳﮕﺮي ﺗﺄﺛﻴﺮ اﻧﺮژي در آﻣﻮزش ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﺴﺎﻧﻲ اﺳﺖ‪ .‬درﺧﺼﻮص ﻣﻮرد اﺧﻴـﺮ ﻻزم ﺑـﻪ‬ ‫ذﻛﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻣﺮوز ﺣﺪود ‪ %90‬ﻛﻮدﻛﺎن در آﻓﺮﻳﻘﺎ در ﻣﺪارﺳﻲ ﻓﺎﻗـﺪ اﻟﻜﺘﺮﻳﺴـﻴﺘﻪ ﺑـﻪ‬ ‫ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻣﺸﻐﻮﻟﻨﺪ و ‪ %27‬ﻣﺪارس روﺳﺘﺎﻳﻲ در ﻫﻨﺪ ﻧﻴـﺰ ﺑـﺎ ﻫﻤـﻴﻦ ﻣﺸـﻜﻞ ﻣﻮاﺟـﻪ‬ ‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪﻋﻼوه‪ ،‬ﻛﻤﺘﺮ از ﻧﻴﻤﻲ از ﻣﺪارس در ﭘﺮو از اﻟﻜﺘﺮﻳﺴﻴﺘﻪ اﺳـﺘﻔﺎده ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ‪.‬‬ ‫درﻣﺠﻤﻮع ﺣﺪود ‪ 188‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻛﻮدك در ﺟﻬﺎن )رﻗﻤﻲ ﺑﻴﺸـﺘﺮ از ﺟﻤﻌﻴـﺖ‪ ،‬ﻧﻴﺠﺮﻳـﻪ‪،‬‬ ‫ﺑﻨﮕﻼدش‪ ،‬روﺳﻴﻪ ﻳﺎ ژاﭘﻦ( در ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻣﻲﻛﻨﻨـﺪ ﻛـﻪ ﻗـﺎدر ﺑـﻪ اﺳـﺘﻔﺎده از‬ ‫‪1‬‬ ‫اﻟﻜﺘﺮﻳﺴﻴﺘﻪ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺑﺨﺸﻲ از ﻣﺸﻜﻼت ﻣﻮﺟﻮد اﺷﺎره دارد و ﺣﻮزهي اﻧﺮژي در‬ ‫ﺳﻄﺢ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑﺎ ﭼﺎﻟﺶﻫﺎﻳﻲ ﺟﺪي ﻣﻮاﺟﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺨﺴﺖ آنﻛﻪ‪ ،‬ﺟﻬﺎن ﺑﺎﻳﺪ اﻧـﺮژي‬ ‫ﭘﺎﻳﺎ و ارزانﻗﻴﻤﺖ را ﺑﺮاي ‪ 2.8‬ﻣﻴﻠﻴﺎرد ﻧﻔﺮ )ﻳﻌﻨﻲ ﺣﺪود ‪ %40‬ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺟﻬـﺎن( ﻓـﺮاﻫﻢ‬ ‫ﻛﻨﺪ ﻛﻪ از اﻧﺮژيﻫﺎي ﻧﺎﭘﺎﻳﺪار )ﻫﻤﭽﻮن ﭼﻮب و ﺿﺎﻳﻌﺎت ﻛﺸﺎورزي و ﺣﻴﻮاﻧﻲ( ﺑـﺮاي‬ ‫ﭘﺨﺖوﭘﺰ و ﮔﺮﻣﺎﻳﺶ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬و ‪ 1.2‬ﻣﻴﻠﻴـﺎرد ﻧﻔـﺮ از آنﻫـﺎ ﺑـﻪ اﻟﻜﺘﺮﻳﺴـﻴﺘﻪ‬ ‫دﺳﺘﺮﺳﻲ ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬دوم آنﻛﻪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮي ﺗﻘﺎﺿﺎي رو ﺑﻪ اﻓﺰاﻳﺶ اﻧﺮژي ﺑﺮاي رﻓﺎه‬ ‫ﺑﻴﺶ از ‪ 7‬ﻣﻴﻠﻴﺎرد ﻧﻔﺮ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻛﻨﻮﻧﻲ ﺟﻬﺎن ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺗﺨﻤﻴﻦ زده ﻣﻲﺷـﻮد در ﺳـﺎل‬ ‫‪                                                            ‬‬ ‫‪1. Electricity and education: The benefits, barriers, and recommendations for‬‬ ‫‪achieving the electrification of primary and secondary schools, UN Energy,‬‬ ‫‪December‬‬ ‫‪2014,‬‬ ‫‪at:‬‬ ‫‪http://www.un‬‬‫‪energy.org/sites/default/files/share/une/undesa-energy-education-121714‬‬‫‪final.pdf‬‬

‫‪  10‬ﻣﻘﺪﻣﻪ اي ﺑﺮ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ‪ ‬‬

‫‪ 2050‬ﺑﻪ ﺣﺪود ‪ 9‬ﻣﻴﻠﻴﺎرد ﻧﻔﺮ ﺑﺮﺳﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ در ﻛﺸﻮرﻫﺎي درﺣﺎلﺗﻮﺳﻌﻪ اﻫﻤﻴـﺖ‬ ‫ﻓﺮاواﻧﻲ دارد ﭼﺮاﻛﻪ در آنﻫﺎ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮي از ﻣﺮدم ﺑﻪ ﻻﻳﻪﻫـﺎي ﺑـﺎﻻﻳﻲ ﺟﺎﻣﻌـﻪ‬ ‫اﻓــﺰوده ﻣــﻲﺷــﻮﻧﺪ‪ .‬اﻳــﻦ ﻣﻮﺿــﻮع در ﻛﻨــﺎر ﺣﺠــﻢ اﻧــﺮژي ﻣﺼــﺮﻓﻲ در ﻛﺸــﻮرﻫﺎي‬ ‫ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺑﺮوز ﻧﮕﺮاﻧﻲﻫﺎﻳﻲ درﺧﺼﻮص ﻣﺸﻜﻼت ﺗﺄﻣﻴﻦ اﻧـﺮژي ﻛـﺎﻓﻲ در‬ ‫آﻳﻨﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﺷﻴﻮهﻫﺎي ﻛﺎرآﻣﺪﺗﺮ در ﺗﻮﻟﻴـﺪ و ﻣﺼـﺮف اﻧـﺮژي در‬ ‫ﻛﺎﻧﻮن ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﺳﻮم آنﻛﻪ‪ ،‬ﺟﻬﺎن ﻧﻴﺎزﻣﻨـﺪ ﻛـﺎﻫﺶ آﺛـﺎر ﻣﺨـﺮب ﻧﻈـﺎم‬ ‫ﻛﻨﻮﻧﻲ اﻧﺮژي در ﺳﻄﺢ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ و ﻣﺤﻠﻲ اﺳﺖ ﺗﺎ از ﻃﺮﻳﻖ ﻛﺎﻫﺶ اﻧﺘﺸﺎر ﮔﺎزﻫـﺎي‬ ‫ﮔﻠﺨﺎﻧﻪاي ﻣﺎﻧﻊ از اﻓﺰاﻳﺶ دﻣﺎي ﻛﺮهي زﻣﻴﻦ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻳﻘﻴﻨﺎً ﺑﺮﻃﺮف ﺷﺪن اﻳﻦ ﻣﺸﻜﻼت ﺑـﺪون ﻳـﻚ ﻫﻤﻜـﺎري ﻣﻨﺴـﺠﻢ ﺑـﻴﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ‬ ‫ﻏﻴﺮﻣﻤﻜﻦ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد اﻣﺎ در راه ﻏﻠﺒﻪ ﺑﺮ اﻳﻦ ﭼﺎﻟﺶﻫﺎ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﺗﻌﻴﻴﻦ اﻫﺪاﻓﻲ ﻋﻴﻨـﻲ و‬ ‫روﺷﻦ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻫﻤﻜﺎريﻫﺎ ﻫﺴﺘﻴﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻨﻈﻮر دو ﻧﻜﺘﻪ را ﺑﺎﻳـﺪ ﻣـﺪﻧﻈﺮ ﻗـﺮار‬ ‫داد‪ :‬ﻧﺨﺴﺖ آنﻛﻪ‪ ،‬اﻳﻦ اﻫﺪاف ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪﮔﻮﻧﻪاي ﺗﻌﻴـﻴﻦ ﺷـﻮﻧﺪ ﻛـﻪ ﺑـﻪﺻـﻮرت ﻋﻴﻨـﻲ‬ ‫ﻗﺎﺑﻞﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺗﺎ از اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﺑﺮ ﺳﺮ آنﻫﺎ وﻓﺎﻗﻲ ﻋﺎم در ﺟﺎﻣﻌﻪي ﺑـﻴﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ‬ ‫ﻣﺤﻘﻖ ﺷﻮد‪ .‬دوم آنﻛﻪ‪ ،‬ﻛﻠﻴﻪي ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﺑﺎﻳـﺪ اﻃﻼﻋـﺎت ﺟﻤـﻊآوري ﺷـﺪه را ﺑـﺮاي‬ ‫ﺑﺮرﺳﻲ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖﻫﺎي ﺑﻪدﺳﺖآﻣﺪه ﮔﺰارش ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻳﻚ راهﻛﺎر ﻣﻬﻢ ﺑﺮاي ﭼﻴﺮه ﺷﺪن ﺑـﺮ اﻳـﻦ ﭼـﺎﻟﺶﻫـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از اﻧـﺮژيﻫـﺎي‬ ‫ﺗﺠﺪﻳﺪﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ‪ .‬در ﺳﺎل ‪ 2012‬ﺣﺪود ﻧﻮزده درﺻﺪ از ﻛﻞ ﻣﺼﺮف اﻧﺮژي در ﺟﻬـﺎن‬ ‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻮع از اﻧﺮژيﻫﺎ اﺧﺘﺼﺎص داﺷﺖ ﻛﻪ دراﻳﻦﺑﻴﻦ ‪ %4.2‬ﺑﺮاي ﻣﺼﺎرف ﮔﺮﻣﺎﻳﺸﻲ‬ ‫ﺑﻮد‪ .‬در دﻫﻪي ﮔﺬﺷﺘﻪ ﮔﺮاﻳﺶ ﺑﻴﺸﺘﺮي ﺑﻪ ﺳﻤﺖ اﻧﺮژيﻫﺎي ﺗﺠﺪﻳﺪﭘﺬﻳﺮ ﺑﻮده ﻛـﻪ در‬ ‫ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ رﺷﺪ ‪ %8‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 2012‬را ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬اﻗﺒـﺎل ﺟﻬـﺎﻧﻲ ﺑـﻪ‬ ‫اﻳﻦ اﻧﺮژيﻫﺎ ﻣﻮﺟﺐ ﻛـﺎﻫﺶ ﻫﺰﻳﻨـﻪﻫـﺎي ﺳـﺎﺧﺖ و در ﭘـﻲ آن اﻓـﺰاﻳﺶ ﺟـﺬاﺑﻴﺖ‬ ‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاريﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪ در اﻳﻦ ﺻﻨﻌﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬درﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺻـﻨﺎﻳﻊ اﻣـﺮوز ﺑـﺎ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺗﻨﻮع ﺑﻴﺸﺘﺮي در اﻧﻮاع ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺧﻮد وارد ﺑﺎزار ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻓﺮاﻣﻮش ﻛﺮد ﻛﻪ ﺣﺘﻲ اﻧﺮژيﻫﺎي ﻧﻮ و ﺗﺠﺪﻳﺪﭘﺬﻳﺮ ﻧﻴـﺰ ﺣـﺎوي ﻣﺴـﺎﺋﻞ‬ ‫زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل درﻛﻨﺎر ﻣﺸﻜﻼﺗﻲ ﻛﻪ درﻣﻮرد آﺛـﺎر ﺳـﻮء ﺳـﻮﺧﺖ‬ ‫زﻳﺴﺘﻲ ﺑﺮ ﺗﻀﻤﻴﻦ اﻣﻨﻴﺖ ﻏﺬاﻳﻲ وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫـﺎي ﺑـﺎدي ﻧﻴـﺰ ﻣﻮﺟـﺐ ﺑـﺮوز‬ ‫‪                                                            ‬‬ ‫‪1 .Renewables 2014 Global Status Report, Renewable Energy Policy Network for‬‬ ‫‪2.1th Century, REN21, at: http://www.un‬‬‫‪energy.org/sites/default/files/share/une/gsr2014_full_report_low_res.pdf‬‬

‫دﻳﺒﺎﭼﻪ ﻣﺘﺮﺟﻢ ‪  11  ‬‬

‫ﻧﮕﺮاﻧﻲﻫﺎﻳﻲ درﻣﻮرد ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﭘﺮﻧـﺪﮔﺎن ﺷـﺪهاﻧـﺪ‪ .‬درﺣـﺎﻟﻲﻛـﻪ‬ ‫ﻛﺸﻮري ﻫﻤﭽﻮن آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﺑﻬﺮهﮔﻴﺮي از ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﺗﻨﻬـﺎ ﺳـﻪ‬ ‫اﻳﺎﻟﺖ داﻛﻮﺗﺎي ﺷﻤﺎﻟﻲ و ﺟﻨﻮﺑﻲ و ﺗﮕﺰاس ﻧﻴﺮوي ﺑﺮق ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺗﻤﺎم ﻛﺸﻮر را ﺗﻮﻟﻴـﺪ‬ ‫ﻛﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻣﻮﺟﺐ ﺑـﺮوز اﺧـﻼل درﻣﺴـﻴﺮ ﻣﻬـﺎﺟﺮت ﺑﺮﺧـﻲ از‬ ‫ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن ﺷﻮﻧﺪ‪ 1.‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻤﻜـﻦ اﺳـﺖ ﺑـﺮاي ﭘﺮﻧـﺪﮔﺎن ﺷـﻜﺎري ﻛـﻪ ﻣﻌﻤـﻮﻻ در‬ ‫ﻣﺴﻴﺮﻫﺎي ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺎد ﺑﻪ ﺷﻜﺎر ﻣﻲﭘﺮدازﻧﺪ ‪-‬ﻳﻌﻨﻲ ﻫﻤﺎن ﻣﺴﻴﺮﻫﺎﻳﻲ ﻛـﻪ ﺑـﺮاي اﺣـﺪاث‬ ‫ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎي ﺑﺎدي ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻣﻜﺎن ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ -‬ﺧﻄﺮ آﻓﺮﻳﻦ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬ﻧﻴﺮوﮔـﺎهﻫـﺎي‬ ‫ﺑﺎدي ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻣﺮگ ‪ 214‬ﺗﺎ ‪ 368‬ﻫﺰار ﭘﺮﻧﺪه ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻃﺮﻓﺪارن اﻳﻦ ﻧﻮع‬ ‫از اﻧﺮژي ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﻛﻪ در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ دﻳﮕﺮ دﻻﻳﻞ ازﺑﻴﻦ رﻓﺘﻦ ﭘﺮﻧـﺪﮔﺎن‪ ،‬ﻧﻴﺮوﮔـﺎهﻫـﺎي‬ ‫ﺑﺎدي ﺳﻬﻢ ﺑﺴﻴﺎر اﻧﺪﻛﻲ را ﺑﻪ ﺧـﻮد اﺧﺘﺼـﺎص دادهاﻧـﺪ‪ .‬ﺑـﺮاي ﻧﻤﻮﻧـﻪ ﻫﺮﺳـﺎﻟﻪ ‪6.8‬‬ ‫ﻣﻴﻠﻴﻮن ﭘﺮﻧﺪه ﺑﻪدﻟﻴﻞ ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ آﻧﺘﻦﻫﺎي رادﻳﻮ و ﺗﻠﻔﻦ ﻫﻤـﺮاه‪ 97 ،‬ﻣﻴﻠﻴـﻮن ﺑـﺮ اﺛـﺮ‬ ‫ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ آﺳﻤﺎنﺧﺮاﺷﻬﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻧﻤـﺎي ﺷﻴﺸـﻪاي‪ 57 ،‬ﻣﻴﻠﻴـﻮن در ﺑـﺰرگراهﻫـﺎ و ‪3.8‬‬ ‫ﻣﻴﻠﻴﻮن دراﺛﺮ آﻟﻮدﮔﻲ ﻛﺸﺘﻪ ﻣﻲﺷـﻮﻧﺪ و ﺣـﺪود ‪ 3.7‬ﻣﻴﻠﻴـﺎر ﭘﺮﻧـﺪه ﺗﻮﺳـﻂ ﮔﺮﺑـﻪﻫـﺎ‬ ‫‪2‬‬ ‫ﺷﻜﺎرﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺎ آﻧﻜﻪ ﻛﺸﻮر ﻣﺎ ﺑﻴﺶ از ﻳﻚ ﻗﺮن در ﺻﻨﻌﺖ اﻧﺮژي داراي ﺗﺠﺮﺑﻪ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﻨﻮز‬ ‫ﺟﺎﻳﮕﺎه اﻳﻦ ﺻﻨﻌﺖ ﺑﻪ درﺳﺘﻲ درك ﻧﺸﺪه‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ ﻳﻚ ﻋﻠﺖ آن اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺻـﻨﻌﺖ‬ ‫ﺗﺎ ﻣﺪﺗﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﺘﺨﺼﺼﻴﻦ ﺧﺎرﺟﻲ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮده و ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﻧﻴﺮوي اﻧﺴـﺎﻧﻲ ﻻزم را‬ ‫در اﻳﻦزﻣﻴﻨﻪ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻛﻨﺪ؛ ﻳﻜﻲ از ﻣﻮﻟﻔﻪﻫﺎي ﻣﻬـﻢ در اﻳـﻦ راﺑﻄـﻪ »ﺣﻘـﻮق اﻧـﺮژي«‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ در ﺳﺎﻟﻬﺎي اﺧﻴﺮ ﺣﺠﻢ ﻗﺎﺑﻞﺗﻮﺟﻬﻲ از ادﺑﻴﺎت ﻋﻠﻤﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺣـﻮزه‬ ‫اﺧﺘﺼﺎص ﻳﺎﻓﺘﻪ و داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻣﺘﺨﺼﺺ در ﺣﻮزهي ﺣﻘـﻮق اﻧـﺮژي )ﺧﺼﻮﺻـﺎ‬ ‫ﺣﻘﻮق ﻧﻔﺖ و ﮔﺎز( را ﺟﺰو اوﻟﻮﻳﺖﻫﺎي ﺧﻮد ﻗﺮار دادهاﻧـﺪ‪ .‬اﻣـﺎ ﻓﺮاﻣـﻮش ﻧﻜﻨـﻴﻢ ﻛـﻪ‬ ‫ﻋﻠﻲرﻏﻢ ﭼﺎپ و اﻧﺘﺸﺎر ﻛﺘﺐ ﺗﺨﺼﺼﻲ در اﻳﻦ ﺷﺎﺧﻪ از ﺣﻘﻮق و ﺗﻮﺟﻪ ﺑـﻴﺶازﭘـﻴﺶ‬ ‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﮔﺮاﻳﺶ در ﻣﻴﺎن داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن ﺣﻘﻮق‪ ،‬ﻓﻘﺪان آﻣﻮزشﻫﺎي ﭘﺎﻳﻪ ﻣﻮﺟـﺐ ﺧﻮاﻫـﺪ‬ ‫‪                                                            ‬‬ ‫‪1. Johnston NN, Bradley JE, Otter KA, “Increased Flight Altitudes among‬‬ ‫‪Migrating Golden Eagles Suggest Turbine Avoidance at a Rocky Mountain‬‬ ‫‪Wind Installation”, 9(3) PLoS ONE (2014): e93030.‬‬ ‫‪2.Wendy Koch, Wind turbines kill fewer birds than do cats, cell towers, online:‬‬ ‫‪USA TODAY: September 15, 2014, at:‬‬ ‫‪http://www.usatoday.com/story/money/business/2014/09/15/wind‬‬‫‪turbines-kill-fewer-birds-than-cell-towers-cats/15683843/‬‬

‫‪  12‬ﻣﻘﺪﻣﻪ اي ﺑﺮ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ‪ ‬‬

‫ﺷﺪ ﻋﻼﻗﻤﻨﺪان ﺑﻪ آن درﻛﻲ درﺳﺖ از ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﺴـﺎﺋﻞ ﻣـﺮﺗﺒﻂ ﺑـﺎ ﺣﻘـﻮق اﻧـﺮژي‬ ‫ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻟﺬا از ﻧﻈﺮ ﻣﺘﺮﺟﻢ ﺷﺪﻳﺪاً ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺑﻌﻲ ﻧﻴﺎز دارﻳﻢ ﻛﻪ ﺧﻼ ﻣﻴﺎن ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت‬ ‫ﭘﺎﻳﻪ و ﺳﻄﻮح ﺑﺎﻻﻳﻲ و ﺗﺨﺼﺼﻲ در ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي را ﭘﺮ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﻫﻤﻴﻦ ﻧﮕـﺎه اﻧﺘﺨـﺎب‬ ‫ﻛﺘﺎب ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺮاي ﺗﺮﺟﻤﻪ و اﻧﺘﺸﺎر ﺑﻪ دو دﻟﻴﻞ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ‪ .‬ﻧﺨﺴـﺖ آﻧﻜـﻪ‬ ‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ از ﻧﺎم آن ﺑﺮﻣﻲآﻳﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻛﺘﺎب »ﻣﻘﺪﻣﻪ«اي اﺳﺖ ﺑﺮ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪي ﻣﺴـﺎﺋﻞ‬ ‫ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ﻛﻪ اﺷﺎرﺗﻲ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ اﻗﺘﺼﺎد و ﻋﻠﻮم ﺳﻴﺎﺳﻲ را ﻧﻴﺰ ﺷﺎﻣﻞ ﻣـﻲ‪-‬‬ ‫ﺷﻮد ودوم ﺑﻪروز ﺑﻮدن اﻃﻼﻋﺎت و ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﻨﺪرج در اﻳﻦ ﻛﺘﺎب‪.‬‬ ‫ﻧﻤﻲﺗﻮان اﻧﻜﺎر ﻛﺮد ﻛﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺣﻮزهي اﻧﺮژي ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﻛﺴﺐ ﻣﻬـﺎرت‬ ‫در ﺣﻮزهﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎد‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ‪ ،‬ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎ و ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑـﻪ ﻫﻤـﻴﻦ دﻟﻴـﻞ‬ ‫ﻛﺴﺐ داﻧﺶ ﻛﺎﻣﻞ و ﻛﺎﻓﻲ در ﺗﻤﺎم اﻳﻦ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎ ﺑﺴﻴﺎر دﺷﻮار اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺆﻟـﻒ در ﻛﺘـﺎب‬ ‫ﺣﺎﺿﺮ‪ ،‬ﺳﻌﻲ دارد وﺟﻮه ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻧـﺮژي و ﻣﻬـﻢﺗـﺮﻳﻦ ﻣﺴـﺎﺋﻞ ﻣـﺮﺗﺒﻂ ﺑـﺎ آن را ﺑـﻪ‬ ‫ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬درﻧﺘﻴﺠﻪ اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﺑـﺮاي اﻓـﺮادي ﺳـﻮدﻣﻨﺪ ﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﺑـﻮد ﻛـﻪ‬ ‫ﻣﺎﻳﻞاﻧﺪ ﺗﺼﻮﻳﺮي ﺟﺎﻣﻊ از ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي و دﻳﮕﺮ ﺷﺎﺧﻪﻫﺎي ﻋﻠﻤﻲ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ آن ﻛﺴﺐ‬ ‫ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن دورهي ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ رﺷـﺘﻪﻫـﺎي ﺣﻘـﻮق‪ ،‬ﻣﻬﻨﺪﺳـﻲ‬ ‫ﻧﻔﺖ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎد و ﻋﻠﻮمﺳﻴﺎﺳﻲ ﻣـﻲﺗﻮاﻧﻨـﺪ از اﻳـﻦ ﻛﺘـﺎب ﺑﻴﺸـﺘﺮﻳﻦ اﺳـﺘﻔﺎده را ﺑﺒﺮﻧـﺪ؛‬ ‫ﺧﺼﻮﺻﺎً داﻧﺸﺠﻮﻳﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﺎﻳﻞاﻧﺪ ﺑـﺮاي اداﻣـﻪ ﺗﺤﺼـﻴﻞ در ﻣﻘـﺎﻃﻊ ﺑـﺎﻻﺗﺮ آﺷـﻨﺎﻳﻲ‬ ‫ﺑﻴﺸﺘﺮي ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﻮزه ﻛﺴﺐ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪي اﻳﻦ ﻛﺘـﺎب ﺑـﻪﻣﻨﻈـﻮر ﻳـﺎﻓﺘﻦ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي آﺗﻲ در ﺣﻮزهﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻫﻨﻮز ﻓﺎﻗﺪ ادﺑﻴﺎت ﺣﻘـﻮﻗﻲ‬ ‫ﻛﺎﻓﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ اﻓﺰود ﻣﻄﺎﻟﺒﻲ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﺑﻪ‬ ‫آنﻫﺎ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪه‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺮاي داﻧﺶآﻣﻮزان ﺳﺎﻟﻬﺎي ﭘﺎﻳﺎﻧﻲ دﺑﻴﺮﺳﺘﺎن ﻧﻴﺰ ﻣﻔﻴـﺪ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ و اﻫﻤﻴﺖ ﻣﺴﺌﻠﻪي اﻧﺮژي را ﺑﺮاي ﻧﺴﻞﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در آﻳﻨﺪهي ﻧﺰدﻳـﻚ ﻋﻬـﺪهدار‬ ‫ﺑﺮﻃﺮف ﻛﺮدن ﻣﺸﻜﻼت آن ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد‪ ،‬روﺷﻦ ﻣﻲﺳﺎزد‪.‬‬ ‫دوم آنﻛﻪ‪ ،‬ﻛﺘﺎب ﺣﺎﺿﺮ در ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ روزﻫﺎي ﺳـﺎل ﺟـﺎري ﻣـﻴﻼدي )‪ (2015‬از‬ ‫ﺳﻮي اﻧﺘﺸﺎرات ﻣﻌﺘﺒﺮ اﺷﭙﺮﻳﻨﮕﺮ در دﺳﺘﺮس ﻋﻤﻮم ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴـﻞ‬ ‫ﺣﺎوي ﺟﺪﻳﺪﺗﺮﻳﻦ اﻃﻼﻋﺎت و روزآﻣﺪﺗﺮﻳﻦ ﺗﺤﻠﻴﻞﻫﺎ در ﺣـﻮزهي اﻧـﺮژي و ﺗﺤـﻮﻻت‬ ‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي اﺳﺖ‪ .‬از اﻳﻦ رو ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاي داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن ﻣﻔﻴﺪ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺑـﻮد‪،‬‬ ‫ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺮاي ﺗﻤﺎم ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان ﻋﻼﻗﻤﻨﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺣﻮزهﻫﺎ ﺣﺎوي اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻔﻴﺪي‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ اﻓﺰود‪ ،‬ﻣﻨﺎﺑﻌﻲ ﻛﻪ در ﭘﺎﻳﺎن ﻫﺮ ﻓﺼﻞ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان »ﻣﻨﺎﺑﻌﻲ ﺑﺮاي ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‪-‬‬

‫دﻳﺒﺎﭼﻪ ﻣﺘﺮﺟﻢ ‪  13  ‬‬

‫ي ﺑﻴﺸﺘﺮ« ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﺪهاﻧﺪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ راﻫﮕﺸﺎي ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي آﺗـﻲ در اﻳـﻦزﻣﻴﻨـﻪﻫـﺎ‬ ‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻀﺎﻓﺎً آنﻛﻪ‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ داﻣﻨﻪي ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺗﻲ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﺑﻪ آن ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪه‪،‬‬ ‫ﻣﺆﻟﻒ از ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ ﺟﺰﺋﻴﺎت ﺧﻮدداري ﻛﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺳﻌﻲ ﺷـﺪ اﻳـﻦ ﻧﻘﻴﺼـﻪ‬ ‫ﺟﺒﺮان ﺷﻮد؛ ﻟﺬا ﻫﺮﻛﺠﺎ ﻛﻪ اﺣﺴﺎس ﺷﺪ اراﺋـﻪي ﺗﻮﺿـﻴﺤﺎت اﺿـﺎﻓﻲ ﺑـﺮاي ﻣﻌﺮﻓـﻲ‬ ‫ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ و ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮنﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺿﺮوري اﺳـﺖ‪ ،‬در ﭘـﺎورﻗﻲ‬ ‫ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت ﻛﺎﻓﻲ ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن اراﺋﻪ ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ اﻳﻦ ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت ﻧﻤـﻲﺗﻮاﻧﻨـﺪ‬ ‫ﻫﻤﻪي ﺟﻮاﻧﺐ ﻣﻮﺿﻮع را روﺷﻦ ﺳﺎزﻧﺪ اﻣﺎ ﺗﻼش ﺷﺪ ﺗﺎ ﺣـﺪاﻗﻠﻲ از اﻃﻼﻋـﺎت را در‬ ‫اﺧﺘﻴﺎر ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﻗﺮار داده و ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﺑﻴﺸـﺘﺮي را در دﺳـﺘﺮس ﭘﮋوﻫﺸـﮕﺮان ﻣﺸـﺘﺎق‬ ‫ﺑﮕﺬارد‪ .‬اﻳﻦ ﭘﺎورﻗﻲﻫﺎ ﺑﺎ ﻧﺸﺎﻧﻪي )م( ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ‪ ،‬در ﻗﺴﻤﺖ ﺿﻤﺎﺋﻢ‬ ‫ﺟﺪاوﻟﻲ ﻛﻪ در ﻣﺘﻦ ﻛﺘﺎب ﻣﻮرد اﺷﺎره ﻗﺮارﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ ﺑﻪ زﺑﺎن اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ اراﺋﻪ ﺷﺪه ﻛﻪ ﺑﺎ‬ ‫ﺟﺪاول و ﻧﻤﻮدارﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ‪ ،‬ﻣﺼﺮف و ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻧـﺮژي ﺗﻜﻤﻴـﻞ‬ ‫ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ اﻃﻼﻋﺎت ﺗﻮﺳﻂ آژاﻧﺲ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ اﻧﺮژي ﺗﻬﻴﻪ و ﻣﻨﺘﺸـﺮ ﺷـﺪهاﻧـﺪ‪.‬‬ ‫اﻳﻦ ﺳﺎزﻣﺎن ﻛﻪ در ﺳﺎل ‪ 1974‬ﺗﺄﺳﻴﺲ ﺷـﺪه ﻳﻜـﻲ از ﻧﻬﺎدﻫـﺎي ﭘﻴﺸـﺮو در زﻣﻴﻨـﻪ‬ ‫ﺟﻤﻊآوري و اﻧﺘﺸﺎر اﻃﻼﻋﺎت و آﻣﺎر ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺣﻮزهي اﻧﺮژي اﺳﺖ‪.‬‬ ‫در ﭘﺎﻳــﺎن ﺑﺮﺧــﻮد ﻓــﺮض ﻣــﻲداﻧــﻢ ﺗــﺎ از زﺣﻤــﺖﻫــﺎ و ﺗــﻼشﻫــﺎي ﻛﻠﻴــﻪي‬ ‫دﺳﺖاﻧﺪرﻛﺎران ﻣﺠﻤﻊ ﻋﻠﻤﻲ و ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻣﺠﺪ ﻛﻤﺎل ﺗﺸﻜﺮ و ﻗـﺪرداﻧﻲ ﺧـﻮد را‬ ‫اﺑﺮاز دارم‪ ،‬ﭼﺮاﻛﻪ ﺑﺪون زﺣﻤﺎت اﻳﻦ ﻋﺰﻳﺰان اﻣﻜـﺎن ﭼـﺎپ و ﻧﺸـﺮ اﻳـﻦ اﺛـﺮ ﻓـﺮاﻫﻢ‬ ‫ﻧﻤﻲﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺎﻳﺪ از ﻛﻤﻚﻫﺎ و ﺣﻤﺎﻳﺖﻫﺎي ﺟﻨﺎب آﻗﺎي دﻛﺘـﺮ ﻣﺤﻤـﺪ ﺟﻼﻟـﻲ‬ ‫ﺗﺸﻜﺮ ﻛﻨﻢ‪ ،‬ﻛﻪ ﻟﻄﻒ اﻳﺸﺎن درﺧﺼﻮص اﻧﺘﺸﺎر ﻛﺘﺎب ﺣﺎﺿﺮ ﻧﻴﺰ ﺷﺎﻣﻞ ﺣﺎل اﻳﻦ ﺣﻘﻴﺮ‬ ‫ﺷﺪ؛ از ﺻﻤﻴﻢ ﻗﻠﺐ ﺑﺮاي او آرزوي ﺗﻮﻓﻴﻖ روزاﻓـﺰون دارم؛ و ﻧﻴـﺰ از ﻟﻄـﻒ و ﻛﻤـﻚ‬ ‫ﺷﺎﻳﺎن دوﺳﺖ دﻳﺮﻳﻦ آﻗﺎي ﻣﺤﺴﻦ ﻋﺎﻟﻲﭘﻮر ﺗﺸﻜﺮ ﻣﻲﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﺑﺎرﻫﺎ در رﻓﻊ اﻳـﺮادات‬ ‫ﻧﮕﺎرﺷﻲ ﻣﺘﻦ اﻳﻦ ﻛﺘﺎب و دﻳﮕﺮ ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎ ﺑﻨﺪه را ﻳﺎري ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻋﻠﻲاﻛﺒﺮ ﺳﻴﺎﭘﻮش‬ ‫ﺑﻬﺎر ‪94‬‬

‫‪  14‬ﻣﻘﺪﻣﻪ اي ﺑﺮ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ‪ ‬‬

‫دﻳﺒﺎﭼﻪ ﻣﺆﻟﻒ ‪  15  ‬‬

‫دﻳﺒﺎﭼﻪ ﻣﺆﻟﻒ‬ ‫ﻫﺪف از ﻧﮕﺎرش اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺑﺎ ﻋﻨﻮان ﻣﻘﺪﻣﻪاي ﺑـﺮ ﺣﻘـﻮق اﻧـﺮژي آﺷـﻨﺎ‬ ‫ﻛﺮدن ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﻣﺨﺎﻃﺒﺎﻧﻲ ﻋﺎم دارد و ﻣﺨﺎﻃﺒﺎن ﺧـﻮد‬ ‫را ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ﻣﺤﺪود ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ و داﻧﺸﺠﻮﻳﺎﻧﻲ از دﻳﮕﺮ رﺷﺘﻪﻫـﺎ‬ ‫ﻫﻤﭽﻮن ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ و ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ را درﺑﺮ ﻣﻲﮔﻴـﺮد‪ .‬اﻳـﻦ ﻛﺘـﺎب ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ‬ ‫ﺑﺮاي اﻓﺮادي ﻛﻪ در ﺣﺮﻓﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻓﻌﺎل ﺑـﻮده و ﻣﺎﻳـﻞ ﺑـﻪ ﻛﺴـﺐ ﻳـﻚ داﻧـﺶ‬ ‫ﭘﺲزﻣﻴﻨﻪ و دﻳﺪﮔﺎﻫﻲ ﻛﻠﻲ از اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻔﻴﺪ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺑـﻮد‪ .‬ﻫـﺪف ﻛﺘـﺎب‬ ‫ﺣﺎﺿﺮ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻓﻬﺮﺳﺘﻲ از اﺻﻮل و ﻣﻨﻄﻖ دروﻧﻲ ﻧﻬﻔﺘﻪ در ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي اﺳﺖ‪ .‬ﺑـﺪﻳﻦ‬ ‫ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن در ﺳﺮاﺳﺮ ﺟﻬﺎن ﻗﺎدر ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد از آن ﺑﻪﻋﻨﻮان راﻫﻨﻤﺎﻳﻲ ﺑـﺮاي‬ ‫اﻧﺪﻳﺸﻴﺪن درﺧﺼﻮص ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي در ﻛﺸﻮر ﺧﻮد اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﺜﺎلﻫﺎﻳﻲ ﻣﺘﻨﻮع از‬ ‫ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ در اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﮔﻨﺠﺎﻧﺪهﺷﺪه اﺳﺖ و ﻋﻠﻲرﻏﻢ آﻧﻜﻪ ﺗﻤﺮﻛـﺰ اﺻـﻠﻲ‬ ‫ﺑﺮ ﺣﻘﻮق اﺗﺤﺎدﻳﻪي اروﭘﺎ و اﻳﺎﻻتﻣﺘﺤﺪه ﺑﻮده‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﺜﺎلﻫﺎ ﻧﻤﻮﻧـﻪﻫـﺎي ﻣﻨﺎﺳـﺒﻲ از‬ ‫ﻧﻮآوري و ﺗﻮﺳﻌﻪي ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي اراﺋﻪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي آن دﺳﺘﻪ از ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎﻧﻲ ﻛﻪ در‬ ‫ﭘﻲ ﻛﺴﺐ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻴﺸﺘﺮ و ﻋﻤﻴﻖﺗﺮ در اﻳﻦ ﺧﺼﻮص ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻛﺘـﺎب ﺣﺎﺿـﺮ ﺗﻨﻬـﺎ‬ ‫ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻣﻘﺪﻣﻪ ﺑﻪ آنﻫﺎ ﻛﻤﻚ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪ .‬اﻳـﻦ دﺳـﺖ از ﻣﺨﺎﻃﺒـﺎن ﺑﺎﻳـﺪ ﺑـﻪ‬ ‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدﺷﺪه در اﻳﻦ ﻛﺘﺎب رﺟﻮع ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻫﺪف از اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺣـﻮزهﻫـﺎي‬ ‫درﺣﺎلﺗﻮﺳﻌﻪ از ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻣﻴـﺪوارﻳﻢ ﻛﺘـﺎب ﺣﺎﺿـﺮ ﻣﻘﺪﻣـﻪاي‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮ ﭼﺎﻟﺶﻫﺎي ﺣﻘﻮﻗﻲ‪ ،‬ﻛﻪ در ﺑﺨـﺶ اﻧـﺮژي ﺑـﺎ آن ﻣﻮاﺟـﻪ ﻫﺴـﺘﻴﻢ‪ ،‬و ﻧﻘـﺶ‬ ‫اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي در اﻳﺠﺎد ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﺮاي ﻧﺴﻞﻫﺎي آﺗﻲ‪.‬‬ ‫راﻓﺎﺋﻞ ج‪ .‬ﻫ‪‬ﻔﺮون‬ ‫اﻛﺘﺒﺮ ‪2014‬‬

‫‪  16‬ﻣﻘﺪﻣﻪ اي ﺑﺮ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ‪ ‬‬

‫ﺗﺸﻜﺮ و ﻗﺪرداﻧﻲ‬ ‫ﻣﺎﻳﻠﻢ از ﺗﻤﺎم اﻓﺮادي ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮي در ﺗـﺪوﻳﻦ ﻛﺘـﺎب ﺣﺎﺿـﺮ ﻣﺸـﺎرﻛﺖ داﺷـﺘﻨﺪ‬ ‫ﻗﺪرداﻧﻲ ﻛﻨﻢ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﺎﻳﻠﻢ از ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﺮا ﺑﺎ ﺑﺨﺶ اﻧﺮژي در داﻧﺸﮕﺎه ﻛﻤﺒـﺮﻳﺞ‬ ‫اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن آﺷﻨﺎ ﻛﺮدﻧﺪ ﺗﺸﻜﺮ ﻛﻨﻢ‪ ،‬ﻋﻠﻲاﻟﺨﺼﻮص ﭘﺮوﻓﺴﻮر وﻳﻠﻴﺎم ﻧﺎﺗـﺎل‪ 1‬و ﭘﺮوﻓﺴـﻮر‬ ‫اﻧﮕﻮش ﺟﺎﻧﺴﺘﻮن؛‪ 2‬و ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻳﺪ از ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻋﻀﺎي ﻣﻮﺳﺴﺎﺗﻲ ﻛﻪ در آنﻫـﺎ ﺗﻮاﻧﺴـﺘﻢ در‬ ‫زﻣﻴﻨﻪي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي‪ ،‬ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ‪ ،‬و ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي و ﺳﻴﺎﺳـﺘﮕﺬاري ﻛﺴـﺐ داﻧـﺶ‬ ‫ﻛﻨﻢ‪) ،‬از ﺟﻤﻠﻪ‪ :‬ﮔﺮوه ﭘﮋوﻫﺶ ﺳﻴﺎﺳﺘﮕﺬاري در اﻧﺮژي )داﻧﺸـﮕﺎه ﻛﻤﺒـﺮﻳﺞ(‪ ،‬ﻣﻮﺳﺴـﻪ‬ ‫ﻓﻨﺎوري ﻣﺎﺳﺎﭼﻮﺳﺖ )‪ ،(MIT‬داﻧﺸﮕﺎه ﺗﮕﺰاس‪ ،‬ﻣﻮﺳﺴﻪي ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺗﻄﺒﻴﻘﻲ و ﺣﻘـﻮق‬ ‫ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻞ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن‪ ،‬ﻛـﺎﻟﺞ ﺗﺮﻳﻨﻴﺘـﻲ دوﺑﻠـﻴﻦ‪ ،‬داﻧﺸـﮕﺎه ﺳـﻨﺖ اﻧـﺪروس‪ ،‬داﻧﺸـﮕﺎه‬ ‫اﺳﺘﺮﻟﻴﻨﮓ و داﻧﺸﮕﺎه ﻟﻴﺪز( ﻛﻤﺎل ﺗﺸﻜﺮ و ﻗﺪرداﻧﻲ ﺧﻮد را اﺑﺮاز دارم‪ .‬و در ﭘﺎﻳﺎن‪:‬‬ ‫‪3‬‬ ‫اﻳﻦ ﻛﺘﺎب را ﺗﻘﺪﻳﻢ ﻣﻲﻛﻨﻢ ﺑﻪ ﻫﻤﺴﺮم‪ ،‬و ﺑﻪ وﻃﻨﻢ‪.‬‬

‫‪                                                            ‬‬ ‫‪1 .William Nuttall‬‬ ‫‪2 .Angus Johnston‬‬ ‫‪3 .Le haghaidh mo bhean chéile agus mo h-oileán‬‬

‫ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﺆﻟﻒ ‪  17  ‬‬

‫ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﺆﻟﻒ‬ ‫راﻓﺎﺋــﻞ ج‪ .‬ﻫﻔــﺮون )‪ (Raphael J. Heffron‬اﺳــﺘﺎد ﺣﻘــﻮق در داﻧﺸــﮕﺎه ﻟﻴــﺪز‬ ‫اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي وي ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺮ ﺣﻘﻮق و ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي اﻧﺮژي ﺗﻤﺮﻛﺰ دارد‪.‬‬ ‫دﻳﮕﺮ ﺣﻮزهﻫﺎي ﻣـﻮرد ﻋﻼﻗـﻪي وي در ﭘـﮋوﻫﺶ ﺷـﺎﻣﻞ ﺣﻘـﻮق ﻣﺤـﻴﻂ زﻳﺴـﺖ و‬ ‫ﺗﻐﻴﻴﺮات آب و ﻫﻮاﻳﻲ‪ ،‬ﺣﻘﻮق ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي‪ ،‬ﺣﻘﻮق و ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت راﻫﺒﺮدي‪ ،‬ﺷﺒﻪ ﺟﺮمﻫﺎ‬ ‫و ﺣﻘﻮق و ﻓﻨﺎوري ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﺆﻟﻒ درﺟـﻪي دﻛﺘـﺮاي ﺧـﻮد را در رﺷـﺘﻪي ﺣﻘـﻮق از‬ ‫داﻧﺸﮕﺎه ﻛﻤﺒﺮﻳﺞ درﻳﺎﻓﺖ ﻛﺮده و وي دﻳﮕﺮ ﻣﻘﺎﻃﻊ ﺗﺤﺼـﻴﻠﻲ را در داﻧﺸـﮕﺎ ﻛﻤﺒـﺮﻳﺞ‬ ‫)‪ (MPhil‬و ﻛﺎﻟﺞ ﺗﺮﻳﻨﻴﺘﻲ در دوﺑﻠﻴﻦ )‪ (BA, MA‬ﮔﺬراﻧﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﭘﻴﺶ از اﻳﻦ وي ﺑـﻪ‬ ‫ﻣﻨﻈﻮر ﺗﻜﻤﻴﻞ ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي ﺧﻮد در داﻧﺸﮕﺎه ‪ MIT‬آﻣﺮﻳﻜﺎ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﺗﮕـﺰاس‪ ،‬ﻣﺮﻛـﺰ‬ ‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺣﻘﻮق ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻞ و ﺗﻄﺒﻴﻘﻲ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬راﻓﺎﺋﻞ‬ ‫ﻫﻔﺮون ﻋﻀﻮ ﻛﺎﻧﻮن وﻛﻼي ﺟﻤﻬﻮري اﻳﺮﻟﻨﺪ ﺑﻮده و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺸﺎور ﺑﺎﻧﻚ ﺟﻬﺎﻧﻲ و‬ ‫ﻣﺠﺎﻣﻊ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮ در ﻟﻨﺪن ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬وي اﺳﺘﺎدﻳﺎر ﮔﺮوه ﭘﮋوﻫﺸﻲ ﺣﻘﻮق‬ ‫اﻧﺮژي در داﻧﺸﮕﺎه ﻛﻤﺒـﺮﻳﺞ‪ ،‬ﻋﻀـﻮ ﮔـﺮوه ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت ﺳﻴﺎﺳـﺘﮕﺬاري‪ ،‬ﻣﺮﻛـﺰ ﻋﻠـﻮم و‬ ‫ﺳﻴﺎﺳﺘﮕﺬاري و ﻧﻴﺰ داﻧﺸﮕﺎه ﻛﻤﺒﺮﻳﺞ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪  18‬ﻣﻘﺪﻣﻪ اي ﺑﺮ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ‪ ‬‬

‫ﮔﻔﺘﺎر اول‪ :‬ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ﭼﻴﺴﺖ؟ ‪  19  ‬‬

‫ﮔﻔﺘﺎر اول‪:‬‬ ‫ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ﭼﻴﺴﺖ؟‬

‫‪  20‬ﻣﻘﺪﻣﻪ اي ﺑﺮ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ‪ ‬‬

‫‪.1.1‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‪ :‬ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ﭼﻴﺴﺖ؟‬ ‫ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ﺑﻪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﺮژي ﻣﻲﭘﺮدازد‪ .‬اﻳﻦ ﻳﻚ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺑﺴﻴﺎري ﺳـﺎده‬ ‫ﺑﻮد و ﺑﻪ درﺳﺘﻲ ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﻧﻴﺴﺖ ﻛـﻪ ﺣﻘـﻮق اﻧـﺮژي ﻳﻜـﻲ از ﭘﻴﭽﻴـﺪهﺗـﺮﻳﻦ‬ ‫ﺣــﻮزهﻫــﺎي ﺣﻘــﻮﻗﻲ اﺳــﺖ‪ .‬ﺑــﺮاي ﻣﻄﺎﻟﻌــﻪي ﺣﻘــﻮق اﻧــﺮژي ﺿــﺮوري اﺳــﺖ ﻛــﻪ‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان در ﻫﺮ ﻳﻚ از ﺣﻮزهﻫﺎ ﺗﺎ ﺣﺪودي ﺑﺎ دﻳﮕـﺮ ﺷـﺎﺧﻪﻫـﺎ ﻧﻴـﺰ آﺷـﻨﺎ ﺷـﻮﻧﺪ‪،‬‬ ‫ﻫﻤﭽﻮن ﻋﻠﻮم ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎد‪ ،‬ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎ‪ ،‬ﻣﺤﻴﻂزﻳﺴﺖ و ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ‪.‬‬ ‫ﺣﺘﻲ در ﺳﺎل ‪ 2015‬ﻧﻴﺰ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ﻛﻤﺎﻛﺎن ﻳﻚ ﺣﻮزهي ﺟﺪﻳﺪ در زﻣﻴﻨﻪﻫـﺎي‬ ‫ﺣﻘﻮﻗﻲ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﻪ ﻧﻈـﺮ ﻧﻤـﻲرﺳـﺪ ﻛـﻪ ﺣﻘـﻮق اﻧـﺮژي‪ ،‬ﻫﻤﭽـﻮن دﻳﮕـﺮ‬ ‫ﮔﺮاﻳﺶﻫﺎ‪ ،‬داراي ﻳﻚ ادﺑﻴﺎت ﻋﻠﻤﻲ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺑـﺎاﻳـﻦﺣـﺎل‪ ،‬اﻳـﻦ ﻣﺴـﺎﻟﻪ ﻣﻮﺟـﺐ‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد در ﻓﻬﻢ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي دﭼﺎر ﺧﻄﺎ ﺷﻮﻳﻢ‪ .‬ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ﺑﻴﺶ از ﻳـﻚ ﻗـﺮن در‬ ‫اﺷﻜﺎل ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ و اواﻳﻞ ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ درﺧﺼـﻮص‬ ‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺨﺶ اﻧﺮژي ﻫﻤﭽﻮن زﻏﺎلﺳﻨﮓ و ﻧﻔﺖ ﻗﺎﻧﻮﻧﮕﺬاريﻫﺎﻳﻲ ﺻـﻮرت ﮔﺮﻓﺘـﻪ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﺮژي )درﻛﻨﺎر ﮔﺎز( ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻧﺮژيﻫﺎي ﻓﺴﻴﻠﻲ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و‬ ‫ﺗﺸﻜﻴﻞ دﻫﻨﺪهي ﻳﻜﻲ از دو ﻣﻘﻮﻟﻪي ﻋﻤﺪه از ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﺮژي ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﻘﻮﻟـﻪي دﻳﮕـﺮ‬ ‫ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﺮژي ﺑﺎ ﻛﺮﺑﻦ ﭘﺎﻳﻴﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘـﺲ از ﺟﻨـﮓ ﺟﻬـﺎﻧﻲ دوم )‪ (1945‬ﺗﻮﺳـﻌﻪي‬ ‫آنﻫﺎ آﻏﺎز ﺷﺪ و ﺷﺎﻣﻞ اﻧﺮژي اﺗﻤﻲ‪ ،‬اﻧﺮژي ﺑﺮقآﺑﻲ‪ ،‬ﺑﺎدي‪ ،‬ﺧﻮرﺷﻴﺪي‪ ،‬زﻳﺴﺖﺗـﻮده‪،‬‬ ‫و دﻳﮕﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﺪك از اﻧﺮژيﻫﺎي ﺗﺠﺪﻳﺪﭘﺬﻳﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي اﻫﻤﻴﺖ ﺧﻮد را ﻧﻤﺎﻳﺎن ﺳﺎﺧﺘﻪ؛ اﻣﺮوزه ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ﺑﺎ ﻳﻚ روﻳﻜـﺮد‬ ‫ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻧﮕﺮﻳﺴﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد درﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﻗﺴـﻤﺖﻫـﺎﻳﻲ ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﺗﻘﺴـﻴﻢ‬ ‫ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻄﻮر ﻛﻠﻲ ﺑﻪ اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺮاي ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﺮژي ﺗﻘﺴـﻴﻢ ﺷـﺪه ﺑـﻮد‪ .‬در ﻗـﺮن‬ ‫ﺑﻴﺴﺖ و ﻳﻜﻢ درﺧﺼﻮص ﻧﻘﺶ ﺑﻨﻴﺎدﻳﻨﻲ ﻛﻪ اﻧﺮژي در اﻗﺘﺼﺎد دوﻟﺖﻫﺎ اﻳﻔﺎ ﻣـﻲﻛﻨـﺪ‬ ‫ﻳﻚ ﻧﻮع واﻗﻊ ﺑﻴﻨﻲ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺣﻘﻮق اﻧـﺮژي ﺑـﺮاي ﺑﺨـﺶ ﻛـﺎر‪ ،‬آﻳﻨـﺪهي‬ ‫ﺗﻮﺳﻌﻪي اﻗﺘﺼﺎدي و ﺳـﻼﻣﺖ ﻓـﺮدي اﻋﻀـﺎي ﺟﺎﻣﻌـﻪ داراي اﻫﻤﻴـﺖ اﺳـﺖ‪ .‬ﻋﻠـﻲ‬ ‫اﻟﺨﺼﻮص اﻳﻦ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﺑﺎ درﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮات آب و ﻫﻮاﻳﻲ و ﺳﻴﺎﺳﺖﻫـﺎي ﻣﺮﺑـﻮط‬ ‫ﺑﻪ اﻣﻨﻴﺖ اﻧﺮژي‪ ،‬در رأس ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻗﺮار دارد‪ .‬ﺑـﺮاي ﻣﺜـﺎل‪ ،‬ﺗـﺄﺛﻴﺮ ﻗـﺪرت‬

‫ﮔﻔﺘﺎر اول‪ :‬ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ﭼﻴﺴﺖ؟ ‪  21  ‬‬

‫روﺳﻴﻪ در ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻗﻴﻤﺖ ﮔﺎز در اﻛﺜﺮ ﺑﺨﺶﻫﺎي اﺗﺤﺎدﻳﻪي اروﭘﺎ اﻫﻤﻴﺖ ﺑﺨﺶ اﻧـﺮژي‬ ‫را در ﺳﻄﺢ اﺗﺤﺎدﻳﻪ و دوﻟﺖﻫﺎي ﻋﻀـﻮ ﭘﺮرﻧـﮓ ﻛـﺮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ ﺳﻴﺎﺳـﺘﻤﺪاران ﺑـﺎ‬ ‫ﭘﻴﮕﻴﺮي اﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺗﺎﺣﺪودي ﺑﺮاي ﺧﻮد اﻋﺘﺒﺎر ﻛﺴﺐ ﻛﻨﻨﺪ ﭼﺮاﻛـﻪ ﻗﻴﻤـﺖ‬ ‫ﺑﺎﻻي اﻧﺮژي – ﺧﺼﻮﺻﺎً اﻧﺮژي اﻟﻜﺘﺮﻳﺴﻴﺘﻪ‪ -‬ﺑﺮ ﻧﺘﺎﻳﺞ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﺗﺄﺛﻴﺮ ﮔﺬار اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺟﺎي ﺗﻌﺠﺐ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳـﻚ ﺗﺨﺼـﺺ ﺣﻘـﻮﻗﻲ‬ ‫دوﺑﺎره اﻫﻤﻴﺖ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺣﻮزه ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺘﻲ ﻓﺰاﻳﻨﺪه‪ ،‬ﺑﺎ اﻓـﺰاﻳﺶ ﺗﻌـﺪاد ﻧﺸـﺮﻳﺎت‪،‬‬ ‫ﻛﺘﺐ ﻣﺮﺟﻊ و ﻛﺘﺐ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺣﻮزهي اﺟﺮاﻳﻲ‪ ،‬در ﺣﺎل رﺷﺪ اﺳﺖ‪ .‬از ﻣﻨﻈـﺮ ﺗﺠـﺎري‬ ‫رﺷﺪي ﮔﺴﺘﺮده در ﺣﻮزهﻫﺎي ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي در روﻳﻪﻫﺎي ﺣﻘﻮﻗﻲ ﺑﺰرگ اﻳﺠـﺎد ﺷـﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬آﻣﻮزشﻫﺎي ﺣﻘـﻮﻗﻲ در ﺣﻴﻄـﻪي اﻧـﺮژي ﻧﻴـﺰ اﻓـﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺑـﺎ‬ ‫ﮔﺴﺘﺮﺷﻲ در ﺗﻮﺳﻌﻪي ﺣﺮﻓـﻪاي ﻣـﺪاوم )‪ ،(CPD‬دورهﻫـﺎي ﺗﺎﺑﺴـﺘﺎﻧﻪ و دورهﻫـﺎي‬ ‫ﺗﺤﺼﻴﻼت ﺗﻜﻤﻴﻠﻲ و ﺑﺮﺧﻲ دورهﻫﺎي آﻣﻮزﺷﻲ در ﺳﻄﺢ ﻟﻴﺴﺎﻧﺲ در اروﭘﺎ و آﻣﺮﻳﻜـﺎ‬ ‫ﻫﻤﺮاه ﺑﻮده اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻣﻮﺿﻮع اﺻﻠﻲ و اﺧﺘﻴﺎري ﻣﻌﺮﻓﻲ‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﺗﺤﺎدﻳﻪي اروﭘﺎ ﺧﻮد ﻧﻤﻮﻧﻪاي از ﺗﻮﺳـﻌﻪي ﺣﻘـﻮق اﻧـﺮژي اﺳـﺖ‪ .‬اﻳـﻦ اﺗﺤﺎدﻳـﻪ‬ ‫ﺑﺮﻣﺒﻨﺎي دو ﻣﻌﺎﻫﺪه ﺑﻨﺎ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻌﺎﻫـﺪهي اﺗﺤﺎدﻳـﻪي ﻓـﻮﻻد و زﻏـﺎل ﺳـﻨﮓ‪ 1‬و‬ ‫‪                                                            ‬‬ ‫‪ European Coal and Steel Community Treaty .1‬؛ اوﺿﺎع ﺳﻴﺎﺳﻲ در اروﭘﺎي ﭘـﺲ از ﺟﻨـﮓ‬ ‫دوم و ﺿﺮورت ﻧﻮﺳﺎزي ﺻﻨﺎﻳﻊ‪ ،‬ﻛﺸﻮر ﻓﺮاﻧﺴﻪ را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ اﻳﺠﺎد ﻳﻚ ﻫﻤﻜﺎري اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﺎ آﻟﻤﺎن ﺳﻮق داد‪.‬‬ ‫) ‪M Kipping Zwischen Kartellen und Konkurrenz: der chuman-Plan und die Ursprünge‬‬ ‫‪ (der europäischen Einigung 1944–1952 (Duncker & Humblot Berlin 1996).‬ﺑـﺮ‬ ‫ﻫﻤﻴﻦ اﺳﺎس ژان ﻣﻮﻧﻪ )‪ (Jean Monnet‬ﻛﻤﻴﺴﺮ اﺟﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﻠـﻲ ﻓﺮاﻧﺴـﻪ در ﻧﺎﻣـﻪاي ﺑـﻪ وزﻳـﺮ اﻣـﻮر‬ ‫ﺧﺎرﺟﻪ وﻗﺖ آن ﻛﺸﻮر‪ ،‬ﺷﻮﻣﺎن )‪ ،(Robert Schuman‬ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺗﺄﺳﻴﺲ ﻳﻚ ﺑﺎزار ﻣﺸـﺘﺮك ﺑـﺎ آﻟﻤـﺎن را‬ ‫اراﺋﻪ ﻛﺮد ﻛﻪ داراي ﻳﻚ ﻣﺮﺟﻊ ﻓﺮاﻣﻠﻲ ﺑﺮاي ﻛﻨﺘﺮل ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﻮﻻد و زﻏﺎلﺳﻨﮓ اﻳـﻦ دو ﻛﺸـﻮر ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬اﻳـﻦ‬ ‫ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻛﻪ در اﻋﻼﻣﻴﻪي ‪ 9‬ﻣﻲ ‪ 1950‬ﺑﻴﺎن ﮔﺮدﻳﺪ از ﻃﺮف دوﻟـﺖ آﻟﻤـﺎن ﺑـﺎ اﺳـﺘﻘﺒﺎل ﻣﻮاﺟـﻪ ﺷـﺪ‪ .‬ﻣـﺘﻦ‬ ‫ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن در ‪ 18‬اﭘﺮﻳﻞ ‪ 1951‬اﻣﻀﺎ و در ‪ 23‬ﺟﻮﻻي ‪ 1952‬ﻻزماﻻﺟﺮا ﺷﺪ‪ .‬ﻋـﻼوه ﺑـﺮ آﻟﻤـﺎن و ﻓﺮاﻧﺴـﻪ‪،‬‬ ‫ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﭘﺎﻳﻪﮔﺬار اﻳﻦ اﺗﺤﺎدﻳﻪ ﺷﺎﻣﻞ اﻳﺘﺎﻟﻴﺎ‪ ،‬ﺑﻠﮋﻳﻚ‪ ،‬ﻟﻮﻛﺰاﻣﺒﻮرگ و ﻫﻠﻨﺪ ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻌﺎﻫﺪه ﭘـﺲ از ‪50‬‬ ‫ﺳﺎل ﺑﻪﺻﻮرت ﺧﻮدﻛﺎر در ﺗﺎرﻳﺦ ‪ 23‬ﺟﻮﻻي ‪ ،2002‬ﺑﻲآﻧﻜﻪ ﺗﺎرﻳﺦ اﻋﺘﺒﺎر آن ﺗﻮﺳﻂ دوﻟﺖﻫﺎي ﻋﻀﻮ ﺗﻤﺪﻳـﺪ‬ ‫ﮔﺮدد‪ ،‬ﻣﻨﻘﻀﻲ ﺷﺪ؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺗﻜﺎﻟﻴﻒ اﻳﻦ اﺗﺤﺎدﻳﻪ و ﻣﻌﺎﻫﺪاﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ آن ﭘﻴﻮﺳـﺘﻪ ﺑـﻮد‪ ،‬ﺑـﻪ اﺗﺤﺎدﻳـﻪي اروﭘـﺎ‬ ‫ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪي ﺑﻴﺸـﺘﺮ ر‪.‬ك‪Reimer von Borries, “European Coal and Steel .‬‬ ‫‪Community (ECSC)”, Max Planck Encyclopedia of Public International Law, 2009.‬؛‬ ‫)م(‬

‫‪  22‬ﻣﻘﺪﻣﻪ اي ﺑﺮ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ‪ ‬‬

‫ﻣﻌﺎﻫﺪهي اﺗﺤﺎدﻳﻪي اروﭘﺎﻳﻲ اﻧﺮژي اﺗﻤﻲ‪ 1‬ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﻴﻌـﻲ و ذﺧـﺎﻳﺮ‬ ‫اﻧﺮژي ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﭘﺎﻳﻪﮔﺬار اﻳﻦ اﺗﺤﺎدﻳـﻪ ﻣﻨﻌﻘـﺪ ﺷـﺪﻧﺪ‪ .‬درواﻗـﻊ ﻫـﺪف اوﻟﻴـﻪ آنﻫـﺎ‬ ‫ﭘﻴﺸﮕﻴﺮي – ﻳﺎ ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﺤﺪود ﻛﺮدن‪ -‬اﻣﻜﺎن ﺑﺮوز ﺟﻨﮓ در ﻣﻴﺎن اﻳـﻦ ﻛﺸـﻮرﻫﺎ از‬ ‫ﻃﺮﻳﻖ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﺸﺘﺮك ﻣﻨﺎﺑﻊ و ذﺧـﺎﻳﺮ اﻧـﺮژي ﺑـﻮد‪ .‬دو ﻣﻌﺎﻫـﺪهاي ﻛـﻪ ﭘﺎﻳـﻪﮔـﺬار‬ ‫اﺗﺤﺎدﻳﻪي اروﭘﺎ ﺑﻮدﻧﺪ ‪-‬اﺗﺤﺎدﻳﻪي اﻧﺮژي اﺗﻤﻲ ﺗﺎ اﻣﺮوز دﺳﺖ ﻧﺨـﻮرده ﺑـﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧـﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪ -‬ﻳﻜﻲ از دﻻﻳﻞ ﻋﺪم ﻇﻬﻮر ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي در ﺗﻚ ﺗﻚ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﻋﻀﻮ آنﻫﺎ ﺗﺎ‬ ‫ﻫﻤﻴﻦ دﻫﻪي اﺧﻴﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫دﻫﻪي آﺗﻲ ﺑﺮاي ﺑﺨﺶ اﻧﺮژي در ﺟﻬﺎن اﻫﻤﻴﺖ ﻓﺮاواﻧـﻲ دارد‪ .‬زﻳﺮﺳـﺎﺧﺖﻫـﺎي‬ ‫اﻳﺠﺎد ﺷﺪه در ﺑﺨﺶ اﻧﺮژي و ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪي آﺗﻲ زﻳﺮﺳـﺎﺧﺖﻫـﺎي‬ ‫اﻧﺮژي در اﻳﻦ دوره ﻣﺸﺨﺺ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد ﻛﻪ آﻳﺎ ﺑﺴﻴﺎري از ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﺑﻪ اﻫـﺪاﻓﻲ ﻛـﻪ‬ ‫درﺧﺼﻮص ﺗﻐﻴﻴﺮات آب و ﻫﻮاﻳﻲ ﺑﺮاي ﺳﺎﻟﻬﺎي ‪ 2020‬ﺗﺎ ‪ 2050‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛـﺮده ﺑﻮدﻧـﺪ‬ ‫دﺳﺖ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻳﺎﻓﺖ ﻳﺎ ﺧﻴﺮ )ﺑﺎ درﻧﻈـﺮ ﮔـﺮﻓﺘﻦ اﻳـﻦ ﻣﺴـﺎﻟﻪ ﻛـﻪ ﻃـﻮل ﻋﻤـﺮ ﻣﻔﻴـﺪ‬ ‫زﻳﺮﺳﺎﺧﺖﻫﺎي اﻧﺮژي ‪ 25‬ﺳﺎل ﺑﻴﺸﺘﺮ از اﻳﻦ ﺑﺎزه اﺳﺖ( و آﻳـﺎ آنﻫـﺎ ﭼـﺎرﭼﻮبﻫـﺎي‬ ‫ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ و ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ را ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲآورﻧﺪ ﻛﻪ ﻃﺒﻖ آن ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي ﺑﺨﺶ اﻧﺮژي ﺑـﺮاي‬ ‫ﺳﺎﻟﻴﺎن ﻣﺘﻤﺎدي ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪.‬‬ ‫ﻳﻜﻲ از اﻫﺪاف ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ﻛﻨﻮﻧﻲ ﺗﺸﻮﻳﻖ‪ ،‬ﺗﺮﻏﻴﺐ و ﭘﺎﻳﻪﮔﺬاري زﻳﺮﺳﺎﺧﺖﻫﺎي‬ ‫ﺗﺎزه در اﻧﺮژي اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜـﺎل‪ ،‬ﺣـﺪود ﻳـﻚ دﻫـﻪ ﭘـﻴﺶ اﻳـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪه ﻗـﺎﻧﻮن‬

‫‪                                                            ‬‬ ‫‪ Euratom Treaty .1‬؛ اﻧﺮژي اﺗﻤﻲ از دﻫﻪي ﭘﻨﺠﺎه ﻣﻴﻼدي ﻳﻜﻲ از ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎي اﻣﻨﻴـﺖ اﻧـﺮژي و رﺷـﺪ‬ ‫اﻗﺘﺼﺎدي ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪﻋﻼوه ﺑﺤﺮان ﻛﺎﻧﺎل ﺳﻮﺋﺰ ﻣﻮﺟﺐ ﮔﺸﺖ ﺗـﺮس از واﺑﺴـﺘﮕﻲ ﺑـﻪ ﻧﻔـﺖ ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧـﻪ‬ ‫ﺷﺪت ﮔﻴﺮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﭘﺮﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﻮدن ﭘﮋوﻫﺸﻬﺎي ﻫﺴﺘﻪاي‪ ،‬ﻻﺟـﺮم در آن دوران ﻫﻤﻜـﺎري ﺟﻤﻌـﻲ‬ ‫ﻣﻨﺎﺳﺐﺗﺮﻳﻦ ﮔﺰﻳﻨﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﻴﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ در ‪ 15‬ﻣﺎرس ‪ 1957‬ﻣﻌﺎﻫﺪهي ﺗﺄﺳﻴﺲ اوراﺗﻢ اﻣﻀـﺎ‪ ،‬و‬ ‫در ﻳﻜﻢ ژاﻧﻮﻳﻪ ‪ 1958‬ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻣﻌﺎﻫﺪهي ﻣﺆﺳﺲ ﺟﺎﻣﻌﻪي اﻗﺘﺼﺎدي اروﭘـﺎ ) ‪Treaty Establishing the‬‬ ‫‪ (European Economic Community, 294, UNTS. 17‬ﻻزماﻻﺟﺮا ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﻃﺒﻖ ﻣﺎدهي ﻳـﻚ‬ ‫اوراﺗﻢ ﻫﺪف آن »ﻣﺸﺎرﻛﺖ در ارﺗﻘﺎء ﺳﻄﺢ زﻧﺪﮔﻲ در ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﻋﻀﻮ و اﻳﺠﺎد راﺑﻄﻪ ﺑـﺎ دﻳﮕـﺮ ﻛﺸـﻮرﻫﺎ از‬ ‫ﻃﺮﻳﻖ ﺧﻠﻖ ﺷﺮاﻳﻂ ﻻزم ﺑﺮاي اﻳﺠﺎد و رﺷﺪ ﺳﺮﻳﻊ ﺻﻨﻌﺖ ﻫﺴﺘﻪاي« ﻋﻨﻮان ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺗـﺎﻛﻨﻮن ‪ 27‬دوﻟـﺖ‬ ‫ﺑﻪ ﻋﻀﻮﻳﺖ اﻳﻦ اﺗﺤﺎدﻳﻪ درآﻣﺪهاﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﺎن دوﻟﺖﻫﺎي ﻋﻀﻮ اﺗﺤﺎدﻳﻪي اروﭘﺎ و ﺟﺎﻣﻌﻪي اروﭘﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي‬ ‫ﻣﻄﺎﻟﻌــــﻪي ﺑﻴﺸــــﺘﺮ ر‪.‬ك‪Christiane Trüe, “European Atomic Energy .‬‬ ‫‪Community(Euratom)”, Max Planck Encyclopedia of Public International Law,‬‬ ‫‪2009.‬؛ )م(‬

‫ﮔﻔﺘﺎر اول‪ :‬ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ﭼﻴﺴﺖ؟ ‪  23  ‬‬

‫ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي اﻧﺮژي ﺧﻮد را در ‪ 2005‬ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺐ رﺳﺎﻧﺪ‪ 1.‬ﻫﺪف اﺻﻠﻲ از ﺗﺼﻮﻳﺐ اﻳﻦ‬ ‫ﻗﺎﻧﻮن آﻏﺎز ﺑﻪ ﻛﺎر ﭘﺮوژهﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪ در ﺑﺨـﺶ زﻳﺮﺳـﺎﺧﺖ اﻧـﺮژي ﺑـﻪ ارزش ﺻـﺪﻫﺎ‬ ‫ﻣﻴﻠﻴﺎرد دﻻر ﺑﻮد‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ در آﻏﺎز اﺟﺮاي آن ﺑﻪ ﻛﻨﺪي ﭘﻴﺶ ﻣﻲرﻓـﺖ اﻳـﻦ ﻗـﺎﻧﻮن از‬ ‫ﺳﺎل ‪ 2012‬ﻣﻮﺟﺐ آﻏﺎز ﺳﺎﺧﺖ و ﺗﻮﻟﻴﺪ ﭘﺮوژهﻫﺎﻳﻲ ﺑﺎ ارزش ‪ 30‬ﻣﻴﻠﻴـﺎرد دﻻر ﺷـﺪه‬ ‫اﺳﺖ –ﺧﺼﻮﺻﺎً ﭘﺮوژهﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻧﺮژي اﺗﻤﻲ در اﻳـﺎﻻت ﺟﻮرﺟﻴـﺎ و ﻛﺎروﻟﻴﻨـﺎي‬ ‫ﺟﻨﻮﺑﻲ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ دوﻟﺖ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن اﻋﻼم داﺷﺖ ﻛﻪ ﻫﺪف از ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻗﺎﻧﻮن اﻧﺮژي‬ ‫‪ 22013‬اﺑﺘﻜــﺎر ﻋﻤــﻞ درﺧﺼــﻮص ‪ 110‬ﻣﻴﻠﻴــﺎرد ﭘﻮﻧــﺪ ﺳــﺮﻣﺎﻳﻪﮔــﺬاري در ﺑﺨــﺶ‬ ‫زﻳﺮﺳﺎﺧﺖﻫﺎي اﻧﺮژي اﺳﺖ‪ .‬در ﺳﺮاﺳﺮ اروﭘﺎ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺑﺴـﻴﺎري ﺳـﻌﻲ دارﻧـﺪ ﺗـﺎ از‬ ‫ﺳﻴﺎﺳﺖﻫـﺎي اﻧﮕﻠﺴـﺘﺎن درﺧﺼـﻮص اﻧـﺮژي و ﺗﺸـﻮﻳﻖ ﺳـﺮﻣﺎﻳﻪﮔـﺬاري در ﺑﺨـﺶ‬ ‫زﻳﺮﺳﺎﺧﺖ‪ ،‬ﭘﻴﺮوي ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬و از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ﺑﺮاي ﺳﻴﺎﺳﺘﮕﺬاران ﺑﺨﺶ اﻧﺮژي‬ ‫داراي ارزش ﻓﺮاواﻧﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ ،‬وﻛـﻼ و ﺣﻘﻮﻗـﺪانﻫـﺎ را در ﺳﺮاﺳـﺮ اروﭘـﺎ در اﻳـﻦ‬ ‫ﺧﺼﻮص آﻣﻮزش دﻫﻨﺪ‪ .‬ﺗﻮﺳﻌﻪي زﻳﺮﺳﺎﺧﺖﻫﺎي اﻧﺮژي ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ روﺷﻲ ﺑﺮاي اﻓﺰاﻳﺶ‬ ‫‪                                                            ‬‬ ‫‪Energy Policy Act 2005 .1‬؛ ﻗﺎﻧﻮن ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي اﻧﺮژي اﻳﺎﻻتﻣﺘﺤﺪه )‪ (P.L. 109-58‬ﻛـﻪ در ‪5‬‬ ‫آﮔﻮﺳﺖ ‪ 2005‬ﺗﻮﺳﻂ رﺋﻴﺲﺟﻤﻬﻮر وﻗﺖ اﻳﻦ ﻛﺸﻮر ﺟﺮج ﺑﻮش ﺑﻪ اﻣﻀﺎ رﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﺟﺎﻣﻊ اﻧـﺮژي‬ ‫ﺑﻮد ﻛﻪ ﻇﺮف ﻳﻚ دﻫﻪ ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺐ رﺳﻴﺪ‪ .‬ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر اﻓﺰاﻳﺶ ﻗﻴﻤﺖ اﻧﺮژي و واﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ واردات ﻧﻔﺖ‪ ،‬اﻳﻦ‬ ‫ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﻌﺎرض درﺧﺼﻮص اﻣﻨﻴﺖ اﻧﺮژي‪ ،‬ﻣﺤﻴﻂزﻳﺴﺖ و رﺷﺪ اﻗﺘﺼﺎدي را درﺑﺮ ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﻣﻬـﻢﺗـﺮﻳﻦ‬ ‫ﻣﻮاد اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻟﻜﺘﺮﻳﺴﻴﺘﻪ‪ ،‬اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺳﻮﺧﺖﻫﺎي ﺗﺠﺪﻳﺪ ﭘﺬﻳﺮ‪ ،‬ﻣﺸـﻮقﻫـﺎي ﻣﺎﻟﻴـﺎﺗﻲ‪،‬‬ ‫ﺑﻬﻴﻨﻪ ﻛﺮدن ﻣﺼﺮف اﻧﺮژي و ﺗﻮﻟﻴـﺪ اﻧـﺮژي داﺧﻠـﻲ ﻣـﻲﭘـﺮدازد‪Mark Holt and Carol Glover, ) .‬‬ ‫‪Energy Policy Act of 2005: Summary and Analysis of Enacted Provisions,‬‬ ‫‪ (Congressional Research Service,The Library of Congress March 8, 2006‬در آﻏــﺎزﻳﻦ‬ ‫ﺟﻤﻠﻪي آن اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن »ﺑﻪﻣﻨﻈﻮر ﺗﻀﻤﻴﻦ ﻣﺸﺎﻏﻞ ﺑﺮاي آﻳﻨﺪهي ﻣﺎ‪ ،‬ﺑـﻪواﺳـﻄﻪي ﻳـﻚ‬ ‫اﻧﺮژي اﻣﻦ‪ ،‬ارزان و ﻗﺎﺑﻞاﺗﻜﺎء« ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﻣﺘﻦ ﻛﺎﻣﻞ اﻳـﻦ ﻗـﺎﻧﻮن ر‪.‬ك‪Public .‬‬ ‫‪Law‬‬ ‫‪109–58—Aug.‬‬ ‫‪8,‬‬ ‫‪2005,‬‬ ‫‪119‬‬ ‫‪Stat.‬‬ ‫‪594,‬‬ ‫‪at:‬‬ ‫‪http://energy.gov/sites/prod/files/2013/10/f3/epact_2005.pdf‬؛ )م(‬ ‫‪Energy Act 2013 .2‬؛ اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﻔﺼﻞ در ﻣﻘﺪﻣﻪي ﺧﻮد ﻋﻨﻮان ﻣﻲدارد‪» :‬اﻳﻦ ﻣﺼﻮﺑﻪ ﻗـﺎﻧﻮﻧﻲ اﺳـﺖ‬ ‫ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ اﻫﺪاف ﻛﺮﺑﻦزداﻳﻲ و ﺗﻌﻬﺪات ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آن؛ ﺑﺮاي اﺻﻼح ﺑﺎزار اﻟﻜﺘﺮﻳﺴﻴﺘﻪ ﺑﺎﻫﺪف ﺗﺸﻮﻳﻖ ﺗﻮﻟﻴﺪ‬ ‫اﻟﻜﺘﺮﻳﺴﻴﺘﻪ ﺑﺎ ﻛﺮﺑﻦ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻳﺎ ﺗﻀﻤﻴﻦ ﺗﺄﻣﻴﻦ آن؛ ]‪ [...‬ﺑﺮاي ﮔﺴﺘﺮش داﻣﻨـﻪي ﻣﻘـﻮﻻﺗﻲ ﻛـﻪ ﻛﺴـﺐ ﻣﺠـﻮز‬ ‫اﻧﺮژي ﺑﺮاي آنﻫﺎ ﺿﺮوري اﺳﺖ؛ ]‪ [...‬درﺧﺼﻮص اﺧﻄﺎرﻫﺎي آﻟـﻮدﮔﻲ ﻫـﻮا و ﻣﻮﻧﻮاﻛﺴـﻴﺪﻛﺮﺑﻦ؛ ‪ «...‬ﺑـﺮاي‬ ‫دﺳﺘﺮﺳـــﻲ ﺑـــﻪ ﻣـــﺘﻦ ﻛﺎﻣـــﻞ اﻳـــﻦ ﻗـــﺎﻧﻮن ر‪.‬ك‪Energy Act 2013 (c. 32),at: .‬‬ ‫‪http://www.legislation.gov.uk/ukpga/2013/32/pdfs/ukpga_20130032_en.‬‬ ‫‪pdf‬؛ )م(‬

‫‪  24‬ﻣﻘﺪﻣﻪ اي ﺑﺮ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ‪ ‬‬

‫رﺷﺪ اﻗﺘﺼﺎدي از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﺼﺮف ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﺷﻮد ﺑﻠﻜـﻪ ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻳﻜـﻲ از‬ ‫اﺑﺰارﻫﺎي ﻛﻠﻴﺪي ﺑﺮاي دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ رﺷﺪ اﻗﺘﺼﺎدي از ﻃﺮﻳﻖ ﺗﻮﺳﻌﻪي زﻳﺮﺳﺎﺧﺖﻫـﺎي‬ ‫زﻧﺠﻴﺮهي ﺗﺄﻣﻴﻦ اﻧﺮژي و ﺻﺎدرات ﻓﻨﺎوري وﺗﺠﻬﻴـﺰات در اﻳـﻦ ﺑﺨـﺶ ﺑـﻪ ﺣﺴـﺎب‬ ‫ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬

‫ﮔﻔﺘﺎر اول‪ :‬ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ﭼﻴﺴﺖ؟ ‪  25  ‬‬

‫‪.1.2‬داﻣﻨﻪي ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻛﺘﺎب ﺣﺎﺿﺮ‬ ‫ﮔﻔﺘﺎر ﺣﺎﺿﺮ ﻣﻘﺪﻣﻪاي ﻛﻠﻲ درﺧﺼﻮص ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي اراﺋﻪ ﻣـﻲﻛﻨـﺪ‪ .‬اﻳـﻦ ﮔﻔﺘـﺎر‬ ‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﭘﻴﺶزﻣﻴﻨﻪاي ﻣﻨﺎﺳﺐ درﺧﺼﻮص ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي دراﺧﺘﻴﺎر داﻧﺸـﺠﻮﻳﺎن ﻗـﺮار‬ ‫ﻣﻲدﻫﺪ و ﺑﺮاي داﻧﺸﺠﻮﻳﺎﻧﻲ از دﻳﮕﺮ رﺷﺘﻪﻫﺎ ﻫﻤﭽﻮن ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ‬ ‫و ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻧﻴﺰ ﻣﻔﻴﺪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫اﻳﻦ ﮔﻔﺘﺎر از ﭼﻬﺎر ﺑﺨﺶ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﺑﺨـﺶ ﻧﺨﺴـﺖ ﺑـﻪ اﻳـﻦ ﻣﺴـﺎﻟﻪ‬ ‫ﻣﻲﭘﺮدازد ﻛﻪ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ﭼﻴﺴـﺖ‪ ،‬و ﺷـﺎﻣﻞ ﺗﺤﻠﻴﻠـﻲ از ﻣﺆﻟﻔـﻪﻫـﺎي ﻛﻠﻴـﺪي آن‪،‬‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﻛﻠﻴﺪي و ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ ﺑـﺮ اﻳـﻦ ﻣﻮﺿـﻮع ﻣـﻲﺷـﻮد‪ .‬ﺑﺨـﺶ دوم ﭘـﻴﺶ‬ ‫زﻣﻴﻨﻪاي از اﻃﻼﻋﺎت ﻻزم درﺧﺼﻮص ﺳﻪ ﺳﻄﺢ ﻣﺨﺘﻠﻒ از ﺣﻘـﻮق اﻧـﺮژي‪ ،‬ﺳـﻄﻮح‬ ‫ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‪ ،‬داﺧﻠﻲ و ﻣﺤﻠﻲ‪ ،‬را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺨـﺶ ﺳـﻮم ﺑـﻪ ﺟﺰﺋﻴـﺎﺗﻲ دﻗﻴـﻖﺗـﺮ‬ ‫درﺧﺼﻮص ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ﭘﺮداﺧﺘـﻪ و اﻳـﻦ ﺷـﺎﺧﻪ از ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت ﺣﻘـﻮﻗﻲ را در ﺳـﻴﺎق‬ ‫ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي اﻧﺮژي و ﻫﻤﭙﻮﺷﺎﻧﻲ ﺑﺮﺧﻲ ﻣﺴﺎﺋﻞ آن ﺑﺎ ﺣﻘﻮق ﻣﺤﻴﻂ‬ ‫زﻳﺴﺖ ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﻲ ﺣﻘﻮق ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن اﻧﺮژي‪،‬‬ ‫ﻫﻢ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻓﺴﻴﻠﻲ و ﻫﻢ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﺎ ﻛﺮﺑﻦ ﭘﺎﻳﻴﻦ‪ ،‬ﭘﺎﻳﺎن ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم از اﻳﻦ ﮔﻔﺘﺎر ﺑـﻪ ﻣﺒﺎﺣـﺚ اﺻـﻠﻲ درﺧﺼـﻮص ﭘﮋوﻫﺸـﻬﺎي ﺣﻘـﻮق‬ ‫اﻧﺮژي‪ ،‬ﺗﺤﻠﻴﻞﻫﺎي ﺗﻄﺒﻴﻘﻲ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي و ﻣﻘﺪﻣﻪاي درﺧﺼﻮص ﺑﺮﺧﻲ از روﻳﻪﻫﺎي‬ ‫ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻢ در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﻣﻲﭘﺮدازد و ﺑﺎ اراﻳﻪي ﺧﻼﺻﻪاي از ﻣﺒﺎﺣـﺚ اﺣﺘﻤـﺎﻟﻲ آﺗـﻲ‬ ‫درﺧﺼﻮص ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ﭘﺎﻳﺎن ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪  26‬ﻣﻘﺪﻣﻪ اي ﺑﺮ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ‪ ‬‬

‫‪.1.3‬ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي‬ ‫‪.1.3.1‬ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي و ﻣﺜﻠﺚ ﺳﻴﺎﺳﺘﮕﺬاري‬

‫ﺗﻤﺎﻳﺰ ﻣﻴﺎن ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺣﻘﻮق اﻧـﺮژي و ﺳﻴﺎﺳـﺘﮕﺬاري در ﺣـﻮزهي اﻧـﺮژي دﺷـﻮار‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬زﻳﺮا در ﺑﺴﻴﺎري از ﺟﻬﺎت درﻫﻢ ﺗﻨﻴﺪه ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧﻈﺮﻳـﻪي اﺻـﻠﻲ در ﺣﻘـﻮق و‬ ‫ﺳﻴﺎﺳﺘﮕﺬاري اﻧﺮژي را ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ در ﺷﻜﻞ ‪ 1-1‬ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻛﺮد ﻛﻪ در اﻳﻨﺠﺎ آن را ﻣﺜﻠﺚ‬ ‫ﺣﻘﻮق و ﺳﻴﺎﺳﺘﮕﺬاري اﻧﺮژي ﻣﻲﻧﺎﻣﻴﻢ و در ﻣﻮاردي دﻳﮕﺮ ﺑﺎ ﻋﻨﻮان ﺳﻪ راﻫﻲ اﻧﺮژي‬ ‫ﺑﻪ آن اﺷﺎره ﻣﻲﺷﻮد؛ ﻫﺮ دو اﺻﻄﻼح در ادﺑﻴﺎت ﺣﻘﻮﻗﻲ راﻳﺞ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑـﺎ اﻳـﻦ ﺣـﺎل‪،‬‬ ‫ﻣﻴﺎن آنﻫﺎ ﺗﻔﺎوتﻫﺎﻳﻲ وﺟﻮد دارد ﭼﺮاﻛﻪ در ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﭼﺎﻟﺶ ﺗﻌﺎدل ﻣﺜﻠﺚ ﺣﻘـﻮق‬ ‫و ﺳﻴﺎﺳﺘﮕﺬاري اﻧﺮژي ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﻲﺷﻮﻳﻢ‪ ،‬ﻣﺴﺎﻟﻪي ﺳﻪ راﻫﻲ اﻧﺮژي و راﻫﻲ ﻛﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ‬ ‫ﺑﺮاي ﺣﻞ آن ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻲدﻫﺪ اﻳﻦ ﭼﺎﻟﺶ را ﺑﺮﻃﺮف ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪1.1‬‬

‫ﮔﻔﺘﺎر اول‪ :‬ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ﭼﻴﺴﺖ؟ ‪  27  ‬‬

‫ﻣﺜﻠﺚ ﺣﻘﻮق و ﺳﻴﺎﺳﺖ اﻧﺮژي‬ ‫ﺣﻘﻮق و ﺳﻴﺎﺳﺖ اﻧﺮژي در ﻣﺮﻛﺰ اﻳﻦ ﻣﺜﻠﺚ ﺟﺎي دارد و در ﻫﺮ ﻳﻚ از اﺿﻼع آن‬ ‫ﻋﻠﻢ اﻗﺘﺼﺎد )ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﺎﻟﻲ( ﺳﻴﺎﺳﺖ )اﻣﻨﻴﺖ اﻧﺮژي( و ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴـﺖ )ﻛـﺎﻫﺶ اﺛـﺮات‬ ‫ﺗﻐﻴﻴﺮات آب و ﻫﻮاﻳﻲ( ﻗﺮار ﺧﻮاﻫﻨﺪ داﺷﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﻳﻚ از اﻳﻦ ﺳﻪ ﻣﻘﻮﻟﻪ ﺗﻼش ﻣﻲﻛﻨـﺪ‬ ‫ﺗﺎ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي را ﺑﻪ ﺳـﻤﺖ ﺧـﻮد ﺑﻜﺸـﺪ‪ .‬ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﺧﻼﺻـﻪ ﺑﺎﻳـﺪ ﮔﻔـﺖ ﺣﻘـﻮق و‬ ‫ﺳﻴﺎﺳﺘﮕﺬاري ﻣﺆﺛﺮ در ﺑﺨﺶ اﻧﺮژي ﺗﺤﻘﻖ اﻳﻦ ﺳﻪ ﻫـﺪف را ﻣﺘﻌـﺎدل ﻣـﻲﺳـﺎزد ﺗـﺎ‬ ‫ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﺮاي ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣـﺎل‪ ،‬اﮔـﺮ ﺣﻘـﻮق و ﺳﻴﺎﺳـﺘﮕﺬاري‬ ‫اﻧﺮژي را ﺑﻪ دﻗﺘﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﻨـﻴﻢ اﻏﻠـﺐ ﺗﻨﻬـﺎ ﻳﻜـﻲ از اﻳـﻦ ﺳـﻪ ﻣﻮﺿـﻮع ﺑـﺮ‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰيﻫﺎي ﺑﺨﺶ اﻧﺮژي ﺣﺎﻛﻢ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪.1.3.2‬ﻗﺎﻧﻮﻧﮕﺬاران ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪي ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ﺣﺎﺻﻞ ﻗﻮاﻋﺪ ﺳﻪ ﺳﻄﺢ از ﻗﺎﻧﻮﻧﮕﺬاري اﺳـﺖ‪ :‬ﺳـﻄﻮح‬ ‫ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‪ ،‬ﻣﻠﻲ و ﻣﺤﻠﻲ‪ .‬ﺳﻄﺢ ﻧﺨﺴﺖ ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﻣﻌﺎﻫـﺪات ﺑـﻴﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ ﻧﻤﺎﻳـﺎن‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻌﺎﻫﺪات ﺗﻮاﻓﻘﺎﺗﻲ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺮﺧـﻲ از دوﻟﺘﻬـﺎ ﺑـﺮ ﺳـﺮ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺗﻲ ﺧﺎص اﻣﻀﺎ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎﻳﻲ از اﻳﻦ ﻣﻌﺎﻫﺪات ﺑـﻴﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ در ﺟـﺪول‬ ‫‪ 1.1‬درج ﺷــﺪه اﺳــﺖ‪ .‬اﻳــﻦ ﻣﻌﺎﻫــﺪات اﺳــﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎﻳﻲ ﻣﻌــﻴﻦ را ﺑــﺮاي ﻳــﻚ ﺳــﺮي‬ ‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﻣﺘﻨﻮع در ﺑﺨﺶ اﻧﺮژي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺟﺪول ‪1.1‬‬ ‫ﻣﻌﺎﻫﺪات ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻣﺴﺎﺋﻞ اﻧﺮژي‬ ‫ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن وﻳﻦ درﺧﺼﻮص ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﻻﻳﻪي اوزن‪) ،‬وﻳﻦ‪ 22 ،‬ﻣﺎرس ‪(1985‬‬ ‫ﭘﺮوﺗﻜﻞ ﻣﻮﻧﺘﺮال درﺧﺼﻮص ﻣﻮاد ﻣﻀﺮ ﺑﺮاي ﻻﻳـﻪي اوزن‪) ،‬ﻣـﻮﻧﺘﺮال‪ 16 ،‬ﺳـﭙﺘﺎﻣﺒﺮ‬ ‫‪(1987‬‬ ‫ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﭼﺎرﭼﻮب ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ درﺧﺼـﻮص ﺗﻐﻴﻴـﺮات آب و ﻫـﻮاﻳﻲ‪) ،‬رﻳـﻮ‪ 9 ،‬ﻣـﻲ‬ ‫‪(1992‬‬ ‫ﭘﺮوﺗﻜﻞ ﻛﻴﻮﺗﻮ درارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﭼﺎرﭼﻮب ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ درﺧﺼﻮص ﺗﻐﻴﻴﺮات آب و‬ ‫ﻫﻮاﻳﻲ‪) ،‬ﻛﻴﻮﺗﻮ‪ 11 ،‬دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪(1977‬‬ ‫ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن آرﻫﻮس درﺧﺼﻮص دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺎت‪ ،‬ﻣﺸﺎرﻛﺖ ﻋﻤﻮﻣﻲ در ﺗﺼﻤﻴﻢ‬ ‫ﺳﺎزي و دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﻋﺪاﻟﺖ در ﺧﺼﻮص ﻣﺴـﺎﺋﻞ زﻳﺴـﺖ ﻣﺤﻴﻄـﻲ‪) ،‬آرﻫـﻮس‪25 ،‬‬

‫‪  28‬ﻣﻘﺪﻣﻪ اي ﺑﺮ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ‪ ‬‬

‫ﺟﻮن ‪(1988‬‬ ‫ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ارزﻳﺎﺑﻲ آﺛﺎر زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ در ﺳﻴﺎق ﻓﺮاﻣﺮزي‪) ،‬ا‪‬ﺳﭙﻮ‪ 25 ،‬ﻓﻮرﻳﻪ ‪(1991‬‬ ‫ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﻟﻮﮔﺎﻧﻮ درﺧﺼﻮص ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﻣﺪﻧﻲ ﺑـﺮاي ﺧﺴـﺎرات ﻧﺎﺷـﻲ ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖﻫـﺎي‬ ‫ﺧﻄﺮﻧﺎك ﺑﺮاي ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ‪) ،‬ﻟﻮﮔﺎﻧﻮ‪ 21 ،‬ﺟﻮن ‪ ،1993‬ﻫﻨﻮز ﻻزماﻻﺟﺮا ﻧﺸﺪه اﺳﺖ(‬ ‫ﻣﻮاﻓﻘﺘﻨﺎﻣﻪﻫﺎي ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑﺮﺳﺮ ﻣﺴﺎﻟﻪي ﺗﻐﻴﻴﺮات آب و ﻫـﻮاﻳﻲ از زﻣـﺎن ﺻـﺪور‬ ‫اﻋﻼﻣﻴﻪي ﻛﻨﻔﺮاﻧﺲ ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ درﺧﺼﻮص ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ ﺑﺸـﺮ‪) 1‬ﻛـﻪ در ‪ 16‬ﺟـﻮن‬ ‫‪ 1972‬در اﺳﺘﻜﻬﻠﻢ ﺗﺪوﻳﻦ ﺷﺪ( ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻗﺎﺑﻞ اﺳـﺘﻨﺎد ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳـﻦ اﺳـﻨﺎد و اﺳـﻨﺎد‬ ‫ﺑﻌﺪي‪ ،‬اﻏﻠﺐ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺳﻨﺎد ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺘﻲ ﻣﻮرد اﺷﺎره ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ اﻣـﺎ ﻣـﻲﺗـﻮان‬ ‫آنﻫﺎ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ﻧﻴﺰ ﻣﻌﺮﻓـﻲ ﻛـﺮد‪ .‬اﻳـﻦ ﻣﻮاﻓﻘﺘﻨﺎﻣـﻪﻫـﺎي ﺑـﻴﻦ‬ ‫اﻟﻤﻠﻠﻲ اﻣﺮوز ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺑﺴﺰاﻳﻲ ﺑﺮ اﻳﺠﺎد زﻳﺮﺳﺎﺧﺖﻫﺎي اﻧﺮژي در ﻛﺸـﻮرﻫﺎﻳﻲ دارﻧـﺪ ﻛـﻪ‬ ‫‪                                                            ‬‬ ‫‪Declaration of the United Nations Conference on the Human Environment, .1‬‬ ‫)‪(adopted at Stockholm on 16 June 1972‬؛ در دﻫﻪي ﺷﺼﺖ ﻣﻴﻼدي ﻧﮕﺮاﻧﻲﻫـﺎ درﺧﺼـﻮص‬ ‫ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﻣﺤﻴﻂزﻳﺴﺖ ﻓﺰوﻧﻲ ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ و آﮔﺎﻫﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ در ﻣﻮرد ﺿﺮورت اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ رو ﺑﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﺑـﻮد‪.‬‬ ‫در ﭼﻨﻴﻦ ﻓﻀﺎﻳﻲ دوﻟﺖ ﺳﻮﺋﺪ در ‪ 1968‬ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻛﺮد ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ ﻛﻨﻔﺮاﻧﺴﻲ را در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻣﺤﻴﻂزﻳﺴﺖ ﺑﺸﺮ‬ ‫ﺑﺮﮔﺰار ﻛﻨﺪ ﻛﻪ در آن ﺑﺮ اﻫﻤﻴﺖ ﻣﺸﻜﻼت زﻳﺴﺖﻣﺤﻴﻄﻲ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﮔﺮدد ﺗـﺎ ﻣﺒﻨـﺎﻳﻲ ﺑـﺮاي ﭘـﺮداﺧﺘﻦ ﺑـﻪ اﻳـﻦ‬ ‫ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺑﻪﺻﻮرت ﺟﺎﻣﻊ ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ از اﻳﻦ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد اﺳﺘﻘﺒﺎل و ﻣﺠﻤﻊ ﻋﻤﻮﻣﻲ در اﻳـﻦ ﺧﺼـﻮص‬ ‫اﻗﺪام ﺑﻪ ﺻﺪور ﻳﻚ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪ ﻛـﺮد )‪ .(UNGA Res 2398 [XXIII] of 3 December 1968‬اﻳـﻦ‬ ‫ﻛﻨﻔﺮاﻧﺲ از ‪ 5‬ﻟﻐﺎﻳﺖ ‪ 16‬ﺟﻮن در اﺳﺘﻜﻬﻠﻢ ﺳﻮﺋﺪ ﺑﺮﮔﺰار ﺷﺪ‪ .‬ﻛﻤﻴﺘﻪي ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ ﻛـﻪ ﺑـﺎ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣـﻪي ﻣﺠﻤـﻊ‬ ‫ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه ﺑﻮد )‪ (2581 [XXIV] of 15 December 1969‬ﭘﺲ از ﻣﺸـﻮرت ﺑـﺎ‬ ‫‪ 27‬دوﻟﺖ ﻋﻀﻮ ﺧﻮد‪ ،‬در ﻣﻮرد ﻣﺘﻦ ﭘﻴﺶﻧـﻮﻳﺲ اﻫـﺪاﻓﻲ را ﺗﻌﻴـﻴﻦ ﻛـﺮد‪ :‬ﺗﻬﻴـﻪي ﺳـﻨﺪي از اﺻـﻮل ﭘﺎﻳـﻪ‪،‬‬ ‫ﺟﻠﺐﺗﻮﺟﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺸﻜﻼت زﻳﺴﺖﻣﺤﻴﻄﻲ و ﺣﻘﻮق و ﺗﻌﻬﺪات ﻛﻠﻴﻪي اﻋﻀﺎي ﺟﺎﻣﻌﻪ در اﻳـﻦ ﺧﺼـﻮص‪،‬‬ ‫ﺗﺮﻏﻴﺐ آﮔﺎﻫﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ و ﻣﺸﺎرﻛﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ در ﺣﻔﺎﻇﺖ و ﺑﻬﺒﻮد ﻣﺤﻴﻂزﻳﺴﺖ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﻧﺴـﻞﻫـﺎي ﻛﻨـﻮﻧﻲ و‬ ‫آﺗﻲ‪ ،‬اراﺋﻪي اﺻﻮﻟﻲ رﻫﻨﻤﺎ ﺑﺮاي ﺗﺪوﻳﻦ ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺗﻮﺳﻂ دوﻟﺘﻬﺎ و ﺗﻌﻴﻴﻦ اﻫـﺪاف ﻫﻤﻜـﺎريﻫـﺎي‬ ‫ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ آﺗﻲ‪ .‬اﻋﻼﻣﻴﻪي اﺳﺘﻜﻬﻠﻢ در ﻣﻘﺪﻣﻪي ﺧﻮد ﻫﺪف آن را »اراﺋﻪي راهﻛﺎر و اﺻﻮل ﻣﺸـﺘﺮك ﺑـﺮاي‬ ‫ﻫﺪاﻳﺖ ﻣﺮدﻣﺎن ﺟﻬﺎن در ﺟﻬﺖ ﺣﻔﺎﻇﺖ و ﺑﻬﺒﻮد ﻣﺤﻴﻂزﻳﺴﺖ ﺑﺸﺮي« ﻣﻌﺮﻓـﻲ ﻣـﻲﻛﻨـﺪ‪ .‬ﺑـﺮاي ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪي‬ ‫ﺑﻴﺸﺘﺮ در اﻳﻦ ﺧﺼـﻮص ر‪.‬ك‪Dinah Shelton, “Stockholm Declaration (1972) and Rio .‬‬ ‫‪Declaration (1992)”, Max Planck Encyclopedia of Public International Law, 2009.‬؛‬ ‫ﺑﺮاي دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﻣﺘﻦ اﻋﻼﻣﻴﻪي ر‪.‬ك‪.‬‬ ‫‪http://www.unep.org/Documents.Multilingual/Default.asp?documentid=9‬‬ ‫‪7&articleid=1503‬؛ ﺑــﺮاي دﺳﺘﺮﺳــﻲ ﺑــﻪ ﻣﺸــﺮوح ﻣــﺬاﻛﺮات ﻛﻨﻔــﺮاﻧﺲ اﺳــﺘﻜﻬﻠﻢ ر‪.‬ك‪United .‬‬ ‫‪Nations Publication, A/CONF.48/14/Rev.1, Sales No. E.73.II.A.l4, at:‬‬ ‫‪http://www.un-documents.net/aconf48-14r1.pdf‬؛ )م(‬

‫ﮔﻔﺘﺎر اول‪ :‬ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ﭼﻴﺴﺖ؟ ‪  29  ‬‬

‫اﻳﻦ ﻣﻌﺎﻫﺪات را اﻣﻀﺎ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺴﻴﺎري از ﻛﺸـﻮرﻫﺎ ﭘﺮوﺗﻜـﻞ ﻛﻴﻮﺗـﻮ‪ 1‬را‬ ‫اﻣﻀﺎ ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ اﻟﺰام ﺑﻪ ﻛﺎﻫﺶ اﻧﺘﺸﺎر ﮔﺎزﻫﺎي ﮔﻠﺨﺎﻧﻪاي اﺳـﺖ‪.‬‬ ‫در اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن اﻳﻦ ﻣﺴﺎﻟﻪ در دﻫﻪي ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﺮﻏﻴﺐ ﺟﻨﺒﺶ ﺗﺪوﻳﻦ ﻗﻮاﻧﻴﻨﻲ ﺷـﺪه‬ ‫اﺳﺖ ﻛﻪ اﺳﺘﻔﺎده از اﻧﺮژيﻫﺎي ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﭘﺬﻳﺮ‪ 2‬را ﺗﺴﻬﻴﻞ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪3‬‬ ‫ﻳﻚ ﺳﻄﺢ دﻳﮕﺮ در ﺗﻮﺳﻌﻪي ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي را ﻣﻲﺗﻮان در ﻣﺪﻳﺮﻳﺖﻫﺎي ﻓﺮاﻣﻠـﻲ‬ ‫ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻛﺮد‪ .‬اﺗﺤﺎدﻳﻪي اروﭘﺎ و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي اﺻﻠﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در اﺗﺤﺎدﻳﻪ‪-‬‬ ‫ي اروﭘﺎ‪ ،‬ﻛﻤﻴﺴﻴﻮن اﻳﻦ اﺗﺤﺎدﻳﻪ واﺿﻊ ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي ﻛﻠـﻲ و اﻫـﺪاف ﻗﺎﻧﻮﻧﮕـﺬاري در‬ ‫ﺑﺨﺶ اﻧﺮژي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ‪ 28‬ﻛﺸﻮر ﻋﻀﻮ‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺠﻤﻮع ﺟﻤﻌﻴﺖ ‪ 507‬ﻣﻴﻠﻴـﻮن ﻧﻔـﺮ‬ ‫)‪ (Eurostat 2014‬اﺟﺮا ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﺮﻳﻘﻲ ﻣﺸﺎﺑﻪ‪ ،‬اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه ﻧﻴـﺰ ﻗـﻮاﻧﻴﻦ و‬ ‫ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي ﻓﺪرال را ﺑﺮاي ‪ 50‬اﻳﺎﻟﺖ ﺧﻮد و ‪ 316‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻧﻔﺮ ﺟﻤﻌﻴـﺖ اﻳـﻦ ﻛﺸـﻮر‬ ‫)‪ ((US Census Bureau 2013‬وﺿﻊ ﻣﻲﻛﻨـﺪ‪ .‬ﮔﺮﭼـﻪ اﻳـﻦ دو ﻗـﻮهي ﻣﺠﺮﻳـﻪ‬ ‫ﻓﺪراﻟﻲ ﺑﺰرگ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺨﺸﻲ ﻛﻮﭼﻚ از ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺟﻬﺎن را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ رﻫﺒـﺮان‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪي ﺟﻬﺎﻧﻲ در ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎ و ﻗﻮاﻋﺪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﺨـﺶ اﻧـﺮژي ﺑـﻪ ﺣﺴـﺎب‬ ‫ﻣﻲآﻳﻨﺪ‪ .‬ﺑﺴﻴﺎري از ﻛﺸـﻮرﻫﺎي دﻳﮕـﺮ ﺑـﺮاي ﻛﺴـﺐ راﻫﻨﻤـﺎﻳﻲ در وﺿـﻊ ﻗـﻮاﻧﻴﻦ و‬ ‫ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪ در ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ دو ﻣﻨﻄﻘﻪ ﭼﺸﻢ دوﺧﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬ ‫دوﻟﺖﻫﺎي داﺧﻠﻲ ﻣﻨﺒﻊ ﻛﻠﻴﺪي ﻗﻮاﻋﺪ و ﺳﻴﺎﺳـﺖﻫـﺎي ﺑﺨـﺶ اﻧـﺮژي ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫دوﻟﺘﻬﺎ ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي اﻧﺮژي را ﺗﻌﻴـﻴﻦ ﻛـﺮده و آن را ﺑـﺮاي ﺗﺤﻘـﻖ اﻳـﻦ اﻫـﺪاف ﺑـﻪ‬ ‫ﻗﺎﻧﻮﻧﮕﺬار داﺧﻠﻲ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨـﺪ‪ .‬ﺑﺴـﻴﺎري از دوﻟـﺖﻫـﺎي ﻋﻀـﻮ اﺗﺤﺎدﻳـﻪ اروﭘـﺎ و‬ ‫اﻳﺎﻟﺖﻫﺎي ﻋﻀﻮ اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎ و ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻓﺪرال را ﻣﺪﻧﻈﺮ ﻗـﺮار‬ ‫دﻫﻨﺪ اﻣﺎ اﻳﻦ دوﻟﺖﻫﺎ و اﻳﺎﻟﺖﻫﺎ در ﻣﻮرد ﭼﮕـﻮﻧﮕﻲ ﺑﺮﻃـﺮف ﻛـﺮدن ﻧﻴﺎزﻫـﺎي ﺧـﻮد‬ ‫‪                                                            ‬‬

‫‪ Kyoto Protocol .1‬؛ ﭘﺮوﺗﻜﻞ ﻛﻴﻮﺗﻮ ﻳﻚ ﻣﻮاﻓﻘﺖﻧﺎﻣﻪي ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ ﻣـﺮﺗﺒﻂ ﺑـﺎ ﻛﻨﻮاﻧﺴـﻴﻮن ﭼـﺎرﭼﻮب‬ ‫درﺧﺼﻮص ﺗﻐﻴﻴﺮات آب و ﻫﻮاﻳﻲ )‪ (Framework Convention on Climate Change‬اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬ ‫اﻋﻀﺎي ﺧﻮد را ﻣﺘﻌﻬﺪ ﻣﻲﺳﺎزد ﺗﺎ اﻫﺪاﻓﻲ اﻟﺰامآور را ﺑﺮاي ﻛﺎﺳﺘﻦ از اﻧﺘﺸﺎر ﮔﺎزﻫﺎي ﮔﻠﺨﺎﻧﻪاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻨـﺪ‪.‬‬ ‫اﻳﻦ ﭘﺮوﺗﻜﻞ ﺑﺎ اذﻋﺎن ﺑﻪ اﻳﻦ اﻣﺮ ﻛﻪ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺗﻮﺳﻌﻪﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ‪ 150‬ﺳـﺎل ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖ ﺻـﻨﻌﺘﻲ ﻣﺴـﺌﻮل‬ ‫اﺻﻠﻲ وﺟﻮد اﻳﻦ ﻣﻴﺰان از ﮔﺎزﻫﺎي ﮔﻠﺨﺎﻧﻪاي در اﺗﻤﺴﻔﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻌﻬﺪاﺗﻲ ﺳـﻨﮕﻴﻦﺗـﺮ را ﺑـﺮ آنﻫـﺎ ﺗﺤﻤﻴـﻞ‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﭘﺮوﺗﻜﻞ ﻣﺬﻛﻮر در ‪ 11‬دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪ 1997‬در ﻛﻴﻮﺗﻮ ﺗﺪوﻳﻦ ﺷﺪ و در ‪ 16‬ﻓﻮرﻳﻪ ‪ 2005‬ﻻزماﻻﺟﺮا ﮔﺸـﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺮاي ﻛﺴﺐ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻴﺸﺘﺮ ر‪.‬ك‪.‬‬ ‫‪http://unfccc.int/kyoto_protocol/items/2830.php‬؛ )م(‬ ‫‪2 .Renewable‬‬ ‫‪3 .Supranational‬‬

‫‪  30‬ﻣﻘﺪﻣﻪ اي ﺑﺮ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ‪ ‬‬

‫درﺧﺼﻮص اﻧﺮژي از اﺳﺘﻘﻼل ﺑﺎﻻﻳﻲ ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ‪ .‬دﻳﮕﺮ ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﻪﻃـﻮر ﻛﻠـﻲ در‬ ‫وﺿﻊ ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي اﻧﺮژي در ﻛﺸﻮر ﺧﻮد آزادﻧﺪ اﻣﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻌﺎﻫﺪات ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ‬ ‫را ﻛﻪ ﺑﻪ آن ﻣﻠﺤﻖ ﺷﺪهاﻧﺪ ﻣﺪﻧﻈﺮ ﻗﺮار دﻫﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﺑﺴﻴﺎري از ﻛﺸـﻮرﻫﺎ ﻣﻮﺿـﻮﻋﺎﺗﻲ‬ ‫ﻫﻤﭽﻮن رواﺑﻂ ﺗﺠﺎري و ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑﺎ دﻳﮕـﺮ ﻛﺸـﻮرﻫﺎ ﺑـﺮ وﺿـﻊ ﻗـﻮاﻧﻴﻦ و‬ ‫ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي ﺑﺨﺶ اﻧﺮژي ﺗﺎﺛﻴﺮﮔﺬار ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺳﻄﺢ آﺧﺮي ﻛﻪ در آن ﺣﻘﻮق و ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي اﻧـﺮژي ﺗﻌﻴـﻴﻦ ﻣـﻲﮔـﺮدد‪ ،‬ﺳـﻄﺢ‬ ‫ﻣﺤﻠﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻗﺎﻧﻮﻧﮕﺬاران ﻣﺤﻠﻲ در ﻣﻨﺎﻃﻘﻲ ﺑـﺎ ﻛﺸـﻮرﻫﺎي ﻛﻮﭼـﻚ‬ ‫اﻫﺪاﻓﻲ ﺧﺎص را ﺑﺮاي ﺑﺨﺶ اﻧﺮژي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ و ﻣﻤﻜـﻦ اﺳـﺖ ﻣﺸـﻮقﻫـﺎي‬ ‫ﻣﺤﻠﻲ ﺑﺮاي ﺷﺮﻛﺖﻫﺎﻳﻲ اراﺋﻪ ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﻗﺼﺪ دارﻧﺪ زﻳﺮﺳﺎﺧﺖﻫﺎي اﻧـﺮژي را در اﻳـﻦ‬ ‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺗﻮﺳﻌﻪ دﻫﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﻋﻤﻮﻣﺎً ﺑﻪﺻﻮرت ﻣﻌﺎﻓﻴﺖﻫﺎي ﻣﺎﻟﻴﺎﺗﻲ‪ ،‬اﻋﻄﺎي اﻣﺘﻴﺎز‬ ‫و اﻧﺘﻘﺎل زﻣﻴﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻳﻚ ﻧﻤﻮﻧـﻪ ﻣﻨﻄﻘـﻪي وﻳﻜﺘﻮرﻳـﺎ‪ 1‬در اﻳﺎﻟـﺖ ﺗﮕـﺰاس اﻳـﺎﻻت‬ ‫ﻣﺘﺤﺪه اﺳـﺖ ﻛـﻪ در آن ﺑـﻪ ﺷـﺮﻛﺖ ا‪‬ﻛﺴ‪‬ـﻠﻮن‪ 2‬ﺑـﺮاي ﺗﻮﺳـﻌﻪي ﻃـﺮحﻫـﺎي ﺧـﻮد‬ ‫درﺧﺼﻮص ﺳﺎﺧﺖ ﻳﻚ رآﻛﺘﻮر اﺗﻤﻲ در اﻳﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﺰاﻳﺎﻳﻲ اﻋﻄﺎ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪.1.3.3‬ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺣﻘﻮق و ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي اﻧﺮژي‬

‫ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪدي در ﺣﻴﻄﻪي ﺣﻘﻮق و ﺳﻴﺎﺳـﺖﻫـﺎي ﺑﺨـﺶ اﻧـﺮژي ﻓﻌـﺎل‬ ‫ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﺤﻠﻴﻞﻫﺎ‪ ،‬رﻫﻴﺎﻓﺖﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪ اراﺋﻪ ﻛﺮده و اﻓﻖﻫﺎي ﺳﻴﺎﺳﺘﮕﺬاري ﺑﺨـﺶ‬ ‫اﻧﺮژي را در ﺳﻄﺢ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬در ﺟﺪول ‪ 1.2‬ﻟﻴﺴﺘﻲ از اﻳﻦ ﺷﺮﻛﺖﻫـﺎ‬ ‫ذﻛﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺟﺪول ‪ 1.2‬اراﺋﻪ ﻛﻨﻨﺪه ﻟﻴﺴﺖ ﻛﺎﻣﻠﻲ از اﻳﻦ ﺷﺮﻛﺖﻫﺎ ﻧﻴﺴـﺖ اﻣـﺎ از ﻣﻬـﻢﺗـﺮﻳﻦ‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﻣﺆﺛﺮ ﻧﺎم ﻣﻲﺑﺮد ﻛـﻪ ﺣﺠـﻢ ﻗﺎﺑـﻞ ﺗـﻮﺟﻬﻲ از ﻣﻄﺎﻟـﺐ ﻣـﺮﺗﺒﻂ در اﻳـﻦ‬ ‫ﺧﺼﻮص را ﻣﻨﺘﺸﺮﻛﺮده و ﺑﻪ ﺻﻮرت راﻳﮕﺎن در اﺧﺘﻴﺎر ﺗﻤﺎم ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺨﺶ ﻣﺘﻮﻟﻲ اﻧﺮژي در اﺗﺤﺎدﻳﻪ اروﭘﺎ‪ ،‬اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه و ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤـﺪ‬ ‫اﺳﻨﺎد ﺑﺴﻴﺎري درﺧﺼﻮص ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي اﻧﺮژي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﺮدهاﻧﺪ و ﻧﺴﺨﻪﻫﺎﻳﻲ از ﻗـﻮاﻧﻴﻦ‬ ‫و ﻣﻌﺎﻫﺪات ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ را در آرﺷﻴﻮ ﺧﻮد ﻧﮕﻬـﺪاري ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ‪ .‬ﭘﮋوﻫﺸـﮕﺎه اﻧـﺮژي در‬ ‫داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎي آﻛﺴﻔﻮرد و ﻛﻤﺒﺮﻳﺞ ﻧﻴﺰ در ﺗﻮﻟﻴﺪ و اﻧﺘﺸـﺎر ﻣﻄﺎﻟـﺐ ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ﺑﺨـﺶ‬ ‫‪                                                            ‬‬ ‫‪1. Victoria‬‬ ‫‪2. Exelon‬‬

  31   ‫ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ﭼﻴﺴﺖ؟‬:‫ﮔﻔﺘﺎر اول‬

‫ ﻣﺮﻛـﺰ ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت اﻧـﺮژي در داﻧﺸـﮕﺎه‬.‫اﻧﺮژي در ﺳﻴﺎق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﻓﻌﺎل ﻫﺴﺘﻨﺪ‬ ‫( ﻣﺪتﻫﺎ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻘﺸﻲ ﻣـﺆﺛﺮ در ﺗﻌﻴـﻴﻦ ﺳﻴﺎﺳـﺖﻫـﺎي اﻧـﺮژي‬MIT) ‫ﻣﺎﺳﺎﭼﻮﺳﺖ‬ ‫ در ﺳـﺎل‬1،‫ ﭘﺮوﻓﺴﻮر ارﻧﺴﺖ ﻣـﻮﻧﻴﺰ‬،‫اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه اﻳﻔﺎ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻳﻜﻲ از اﻋﻀﺎي آن‬ ‫ در دﻳﮕـﺮ ﻛﺸـﻮرﻫﺎ‬.‫ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان وزﻳﺮ اﻧﺮژي در دوﻟﺖ اوﺑﺎﻣﺎ ﻣﻨﺼﻮب ﺷﺪه اﺳﺖ‬2013 ‫ اﻣﺎ ﻇﺮﻓﻴﺖ و ﺗﻮﻟﻴـﺪات ﻋﻠﻤـﻲ آنﻫـﺎ‬،‫ﻣﺮاﻛﺰ ﭘﮋوﻫﺸﻲ در ﺑﺨﺶ اﻧﺮژي ﻓﻌﺎل ﻫﺴﺘﻨﺪ‬ .‫ﻫﻨﻮز ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﻣﺮاﻛﺰ ﻳﺎدﺷﺪه ﻧﺮﺳﻴﺪه اﺳﺖ‬ 1.2 ‫ﺟﺪول‬ ‫ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﺣﻘﻮق و ﺳﻴﺎﺳﺖ اﻧﺮژي‬ 1. International Energy Agency

http://www.worldenergyoutlook.org/

2. International Atomic Energy Agency http://www.iaea.org/

3. United Nations Environmental Programme

http://www.undp.org/content/undp/en/home/ourwork/environme ntandenergy/overview.html

4. European Commission Energy Department http://ec.europa.eu/energy/index_en.htm

5. Department of Energy, US http://www.energy.gov/

6. Oxford Energy Institute, University of Oxford, UK http://www.oxfordenergy.org/

7. Energy Policy Research Group, University of Cambridge, UK http://www.eprg.group.cam.ac.uk/

8. MIT Center for Energy and Environmental Research, US http://web.mit.edu/ceepr/www/

9. Centre for Energy, Petroleum, and Mineral Law and University of Dundee, UK Policy, http://www.dundee.ac.uk/cepmlp/

                                                             1 .Ernest Moniz

‫‪  32‬ﻣﻘﺪﻣﻪ اي ﺑﺮ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ‪ ‬‬

‫‪.1.3.4‬ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺮ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي‬

‫ﺑﺨﺸﻬﺎي ﻣﺘﻌﺪدي از دﻳﮕﺮ ﺷﺎﺧﻪﻫﺎي ﺣﻘﻮﻗﻲ ﺑﺮ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ﺗﺎﺛﻴﺮﮔﺬار ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫آﮔﺎﻫﻲ از ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻣﻮﺟﻮد در دﻳﮕﺮ زﻣﻴﻨﻪﻫﺎي ﺣﻘﻮﻗﻲ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺮ ﺣﻘـﻮق اﻧـﺮژي ﺑـﺮاي‬ ‫داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن و ﻋﻼﻗﻤﻨﺪان ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷﺎﺧﻪ ﺿﺮوري اﺳﺖ؛ در اﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﻣﺮوري اﺟﻤﺎﻟﻲ‬ ‫ﺑﺮ اﻳﻦ ﺣﻮزه ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن اراﺋﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬و در ﺑﺨﺶ ﺳﻮم ﺑﺎ ﺟﺰﺋﻴـﺎت ﺑﻴﺸـﺘﺮ ﺑـﻪ آن‬ ‫ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺣﻮزهي ﺗﺎﺛﻴﺮﮔﺬار ﺑﺮ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ﺑﺨﺶ ﺣﻘﻮق ﻣﺤـﻴﻂ زﻳﺴـﺖ اﺳـﺖ‪.‬‬ ‫ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي و ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ درﻫﻢ ﺗﻨﻴﺪه ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻﻴﺎﺗﻲ ﻣﺸﺎﺑﻪ دارﻧﺪ و ﻫﺮ دو‬ ‫ﺑﻪ وﺿﻊ ﻗﺎﻋﺪه ﺑﺮاي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﺆﺛﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻣﻲﭘﺮدازﻧـﺪ‪ .‬ﺑـﺎ اﻳـﻦ ﺣـﺎل‪ ،‬ﺣﻘـﻮق‬ ‫اﻧﺮژي ﺑﻪ آن دﺳﺘﻪ از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ اﻧﺮژي ﺗﻮﻟﻴـﺪ‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻳﺎ داراي ﭼﻨﻴﻦ ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻠﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ در ﭼﺮﺧـﻪي ﺗﻮﻟﻴـﺪ اﻟﻜﺘﺮﻳﺴـﻴﺘﻪ‬ ‫ﻣﺸﺎرﻛﺖ دارﻧﺪ‪ .‬از اﻳﻦ رو‪ ،‬ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺣﻘﻮق ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ‪ ،‬ﻫﻤﭽـﻮن ﺟﻨﮕـﻞ‬ ‫داري‪ ،‬زﻳﺴﺘﮕﺎهﻫﺎ و ﺣﻴﺎت وﺣﺶ‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻄﺎﻟﻌﻪي ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑـﺎ وﺟـﻮد‬ ‫اﻳﻦ‪ ،‬راﺑﻄﻪي ﻣﻴﺎن اﻳﻦ دو ﺷﺎﺧﻪ از ﺣﻘﻮق ﺑﺎ درﻧﻈﺮ ﮔـﺮﻓﺘﻦ اﺛـﺮات اﺣﺘﻤـﺎﻟﻲ ﻣﻨـﺎﺑﻊ‬ ‫اﻧﺮژي ﺑﺮ ﺟﻨﮕﻠﺪاري‪ ،‬زﻳﺴﺘﮕﺎهﻫﺎ و ﺣﻴﺎت وﺣﺶ‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﻪ واﺳـﻄﻪي ﻣﻮﻗﻌﻴـﺖ ﻣﻜـﺎﻧﻲ‬ ‫آنﻫﺎ و ﭼﻪ درﻧﺘﻴﺠﻪي آﻟﻮدﮔﻲﻫﺎي ﻧﺎﺷﻲ از آن‪ ،‬ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﭼﺸﻢ ﭘﻮﺷﻲ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻫﻤﻴﺖ ﺣﻘﻮق ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ و اﻧﺮژي در وﺿﻊ ﻗﻮاﻧﻴﻦ درﺧﺼﻮص ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ‬ ‫ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻛﺸﻮرﻫﺎ‪ ،‬و ﻇﺮﻓﻴﺖ آنﻫﺎ در ﺗﻐﻴﻴﺮ دادن رﻓﺘﺎر اﻓـﺮاد و ﺟﻮاﻣـﻊ اﺳـﺖ؛ دﻳﮕـﺮ‬ ‫ﺧﺼﻮﺻﻴﺖ ﻣﻬﻢ آنﻫﺎ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻢ ﺣﻘﻮق ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ و ﻫﻢ ﺣﻘﻮق‬ ‫اﻧﺮژي‪ ،‬ﺑﻴﺶ از ﺷﺎﺧﻪﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﺣﻘﻮق‪ ،‬ﺗﺒﺎدﻻت ﺟـﺎري ﻣﻴـﺎن ﺣﻘـﻮق و ﺳﻴﺎﺳـﺖ و‬ ‫اﻫﻤﻴﺖ ﻧﻘﺶ ﺳﻴﺎﺳﺘﮕﺬاران را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬ﺗﻮﺳـﻌﻪي اﻳـﻦ ﺳﻴﺎﺳـﺖﻫـﺎ‬ ‫ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي و ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ را ﺑﻪ ﭘﻴﺶ ﻣﻲراﻧﺪ‪ .‬ﺣﻘﻮق ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴـﺖ در ﻫﺴـﺘﻪي‬ ‫اﺻﻠﻲ ﺧﻮد داراي ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ﻛﺎري ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ اﺳﺖ ﻛـﻪ ﻛﺸـﻮرﻫﺎي ﺟﻬـﺎن را در‬ ‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ اﺟﺮاي ﻣﻌﺎﻫﺪات ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ و درﻧﺘﻴﺠﻪ ﻗﺎﻧﻮﻧﮕـﺬاري‬ ‫در اﻳﻦ ﺣﻴﻄﻪ ﻫﺪاﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي داﺧﻠﻲ‬ ‫ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﻗﺮار دارد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪي ﺧﻮد ﻣﺘﺄﺛﺮ از ﻣﻮاﻓﻘﺘﻨﺎﻣﻪﻫـﺎي ﺑـﻴﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ و اﻫـﺪاف‬ ‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه در آنﻫﺎ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﮔﻔﺘﺎر اول‪ :‬ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ﭼﻴﺴﺖ؟ ‪  33  ‬‬

‫ﻗﻮاﻧﻴﻨﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﺮاﺣﻲ و ﺳﺎﺧﺖ در ﺣﻮزهي ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ﻣـﻲﭘﺮدازﻧـﺪ از ﻗﻮاﻋـﺪ‬ ‫ﺣﻘــﻮق ﻣﺤــﻴﻂ زﻳﺴــﺖ ﻣﺘــﺄﺛﺮ ﻣــﻲﺷــﻮﻧﺪ‪ .‬ﻫــﺮ دوي اﻳــﻦ ﺣﻴﻄــﻪﻫــﺎ ﺑــﺮ ﺗﻮﺳــﻌﻪي‬ ‫زﻳﺮﺳﺎﺧﺖﻫﺎي اﻧﺮژي ﻣﺆﺛﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎري از ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﻗـﻮاﻧﻴﻨﻲ ﺧـﺎص‬ ‫درﺧﺼﻮص ﻃﺮاﺣﻲ ﺗﻮﺳﻌﻪي زﻳﺮﺳﺎﺧﺖﻫﺎي اﻧﺮژي وﺿﻊ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ اﻳـﻦ‬ ‫ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺗﺴﺮﻳﻊ در ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮي درﻣﻮرد اﺟﺮاي ﻃﺮحﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ زﻳﺮﺳـﺎﺧﺖﻫـﺎي‬ ‫اﻧﺮژي را ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪﻋﻼوه‪ ،‬ﻣﻘﻴﺎس ﭘﺮوژهﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻧﺮژي ﺗﺎﺛﻴﺮاﺗﻲ را‬ ‫ﺑﺮ ﺟﻮاﻣﻊ آن ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻲﮔﺬارﻧـﺪ‪ ،‬و در ﻧﺘﻴﺠـﻪ ﻗـﻮاﻧﻴﻨﻲ درﺧﺼـﻮص ﻟـﺰوم ﻣﺸـﺎرﻛﺖ‬ ‫ﻋﻤﻮﻣﻲ در ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻃﺮاﺣﻲ وﺿﻊ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﭘﺮوژهﻫﺎي ﺳﺎﺧﺖ ﻫﻤﺎﻧﻨـﺪ‬ ‫دﻳﮕﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻋﻈﻴﻢ ﺻـﻨﻌﺘﻲ‪ ،‬ﻫﻤﭽـﻮن ﺣﻤـﻞ و ﻧﻘـﻞ و دﻳﮕـﺮ زﻳﺮﺳـﺎﺧﺖﻫـﺎي‬ ‫ﻋﻤﻮﻣﻲ‪ ،‬ﺑﺮ ﭘﺮوژهﻫﺎي ﺑﺨﺶ اﻧﺮژي ﻧﻴﺰ اﻋﻤﺎل ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ﺑﻪﻃﺮزي ﻓﺰاﻳﻨﺪه ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ دﻳﮕﺮ رﺷﺘﻪﻫﺎي ﻋﻠﻤﻲ ﻗﺮار دارد‪ .‬اﻳـﻦ‬ ‫ﻣﻮارد ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﺎص ﻃﺮاﺣﻲ راﻫﺒﺮد‪ ،‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﭘﺮوژه‪ ،‬ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣـﺎﻟﻲ و ﻋﻠـﻢ اﻗﺘﺼـﺎد را‬ ‫ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﺑﻪﻃﻮر وﻳﮋه ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎي ﺑﺨﺶ اﻧﺮژي و آﻧﭽﻪ را ﻛـﻪ‬ ‫ﺑﺎ درﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺤﺪودﻳﺖﻫﺎي ﺗﺤﻤﻴﻞ ﺷﺪه از ﺳﻮي اﻳﻦ رﺷﺘﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺪﺳـﺖ‬ ‫آورد‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬ﻣﻴﺰان اﻳﻦ ﺗﺎﺛﻴﺮات ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻮان ﮔﺮوهﻫﺎﻳﻲ ﺗﻌﻴﻴﻦ‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺷﺎﺧﻪ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻗﺘﺼـﺎدداﻧﺎن در ﺗﻐﻴﻴـﺮ ﻫﺰﻳﻨـﻪﻫـﺎ و ﻣﻨـﺎﻓﻊ‬ ‫اﺣﺪاث زﻳﺮﺳﺎﺧﺖﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻧﺮژي و ﺗﺤﻠﻴﻞﻫـﺎي ﻫﺰﻳﻨـﻪ‪-‬ﻓﺎﻳـﺪه‬ ‫)‪ (CBA‬اﺛﺮﮔﺬار ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻗﺘﺼﺎدداﻧﺎن ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﻘﺸﻲ ﻛﻠﻴﺪي در ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺳـﺎﺧﺘﺎر ﺑـﺎزار‬ ‫اﻟﻜﺘﺮﻳﺴــﻴﺘﻪ ]ﺗﻮﻟﻴــﺪ ﺷــﺪه[ دارﻧــﺪ‪ ،‬و درﻧﺘﻴﺠــﻪ ﺑــﺮ ﺗﺼــﻤﻴﻢ ﮔﻴــﺮي درﻣــﻮرد اﻳﻨﻜــﻪ‬ ‫زﻳﺮﺳﺎﺧﺖﻫﺎي ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﻛﺪام ﻧﻮع از اﻧﺮژي ﺑﺎﻳﺪ اﺣﺪاث ﮔﺮدد‪ ،‬ﺗﺎﺛﻴﺮﮔﺬار ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي در رﻫﻴﺎﻓﺖﻫﺎي ﺧﻮد ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻊﻧﮕﺮي ﺑﻴﺸﺘﺮي ﻣﺘﻤﺎﻳـﻞ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ ،‬اﻛﻨﻮن ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺑﺴﻴﺎري در ﻗﺎﻧﻮﻧﮕﺬاريﻫﺎي ﺑﺨـﺶ اﻧـﺮژي ﻣـﺪﻧﻈﺮ ﻗـﺮار‬ ‫ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ ﻫﻤﭽﻮن ﺳﺎزﻛﺎرﻫﺎي ﻳﺎراﻧﻪاي‪ ،‬ﻣﻮﺿـﻮﻋﺎت ﺳـﻼﻣﺖ و ﺑﻬﺪاﺷـﺖ‪ ،‬و ﻣـﻮارد‬ ‫ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ‪.‬‬ ‫‪.1.3.5‬ﻣﺤﺮكﻫﺎي ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲِ اﻳﺠﺎد ﺗﻐﻴﻴﺮ در ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي‬

‫ﻓﻬﻢ اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﻛﻪ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺧﻮد دﭼﺎر ﺗﻐﻴﻴـﺮ ﺷـﻮد ﺑـﻪ اﻧـﺪازه‬ ‫درك ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺮ اﻳﻦ ﺷﺎﺧﻪ از ﺣﻘـﻮق داراي اﻫﻤﻴـﺖ اﺳـﺖ‪ .‬ﻧﻴﺮوﻫـﺎي ﻣﺤﺮﻛـﻪ‬

‫‪  34‬ﻣﻘﺪﻣﻪ اي ﺑﺮ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ‪ ‬‬

‫ﺗﻐﻴﻴﺮات داﺧﻠـﻲ ﺣﻘـﻮق اﻧـﺮژي ﻣﻤﻜـﻦ اﺳـﺖ ﭘﻴﭽﻴـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ و ﻋﻤﻮﻣـﺎً در ﺳـﻄﻮح‬ ‫ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ و داﺧﻠﻲ رخ ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬ ‫اﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮات از ﻣﻌﺎﻫﺪات ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ آﻏﺎز ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺴﻴﺎري از اﻳﻦ ﻣﻌﺎﻫﺪات ﻳـﻚ‬ ‫رژﻳﻢ ﺣﻘﻮﻗﻲ ﻣﺴﺘﻘﺮ را ﺑﻪوﺟﻮد آوردهاﻧﺪ و درﺻﻮرت ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺣﻘـﻮق‬ ‫اﻧﺮژي در ﺳﻄﺢ داﺧﻠﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺆﺳﺴﺎت ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻧﻴﺰ ﻋﺎﻣـﻞ ﺑﺮﺧـﻲ ﺗﻐﻴﻴـﺮات ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑـﺮاي ﻧﻤﻮﻧـﻪ آژاﻧـﺲ‬ ‫ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ اﻧﺮژي اﺗﻤﻲ‪ 1‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻗﻮاﻋﺪ و اﺻﻮﻟﻲ راﻫﻨﻤـﺎ درﺧﺼـﻮص ﺳﻴﺎﺳـﺘﮕﺬاري‬ ‫ﺑﺨﺶ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ اﻧﺮژي اﺗﻤﻲ وﺿﻊ ﻛﻨﺪ‪ ،‬و درﻧﺘﻴﺠﻪ دوﻟﺖﻫﺎي ﻋﻀـﻮ ﺑﺎﻳـﺪ ﻗﻮاﻋـﺪ و‬ ‫ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي ﺧﻮد را ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻗﻮاﻋﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮ دﻫﻨﺪ‪ .‬ﻳﻚ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﺴـﺎﻟﻪي اﻣﻨﻴـﺖ و‬ ‫ﺑﻴﻤﻪ )ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ( ﺑﺨﺶ اﻧﺮژي اﺗﻤﻲ اﺳﺖ )ﻛﻪ در ﺑﺨﺶ ‪ 3.3‬ﺑﺤﺚ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷـﺪ‪ (.‬ﺑـﻪ‬ ‫‪2‬‬ ‫ﻫﻤﻴﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﻣﻮﺳﺴﺎﺗﻲ وﺟﻮد دارﻧﺪ ﻛﻪ در ﻣـﻮرد اﻣﻨﻴـﺖ ﺣﻔـﺎريﻫـﺎي ﻓﺮاﺳـﺎﺣﻞ‬ ‫‪3‬‬ ‫داراي ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ )ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل اﻧﺠﻤﻦ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﻧﻔﺖ و ﮔـﺎز(‬ ‫‪                                                            ‬‬ ‫‪International Atomic Energy Agency (IAEA). 1‬؛ آژاﻧـﺲ ﺑـﻴﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ اﻧـﺮژي اﺗﻤـﻲ ﻳـﻚ‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺳﺎل ‪ 1957‬ﺗﺄﺳﻴﺲ ﺷﺪ‪ .‬درواﻗـﻊ‪ ،‬ﻣﺠﻤـﻊ ﻋﻤـﻮﻣﻲ ﻣﻠـﻞ ﻣﺘﺤـﺪ ﺑـﺎ‬ ‫ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪي ‪ 810‬در دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪ 1954‬ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﻪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻛﻨﻔﺮاﻧﺴﻲ ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳـﻲ ﻛـﺎرﺑﺮد ﺻـﻠﺢآﻣﻴـﺰ‬ ‫اﻧﺮژي اﺗﻤﻲ و ﺑﻪ ﺗﺄﺳﻴﺲ آژاﻧﺲ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﺳﺎﺳﻨﺎﻣﻪي اﻳﻦ ﺳﺎزﻣﺎن در ‪ 29‬ﺟﻮﻻي ‪ 1957‬ﻻزماﻻﺟـﺮا‬ ‫ﮔﺸﺖ‪ .‬ﻣﻮاﻓﻘﺖﻧﺎﻣﻪي آژاﻧﺲ ﺑﺎ ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ در ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ اﺟﻼس آن در ﺗﺎرﻳﺦ ‪ 23‬اﻛﺘﺒﺮ ‪ 1957‬ﺗﻨﻈـﻴﻢ ﺷـﺪ و‬ ‫در ‪ 14‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻣﺠﻤﻊ ﻋﻤﻮﻣﻲ رﺳﻴﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻮاﻓﻘﺖﻧﺎﻣﻪ را ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﺎ دﻳﮕﺮ ﻣﻮاﻓﻘﺖﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﺆﺳﺴـﺎت‬ ‫ﺗﺨﺼﺼﻲ )ﻃﺒﻖ ﻣﻮاد ‪ 57‬و ‪ 63‬ﻣﻨﺸﻮر( ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻛﺮد‪ .‬آژاﻧﺲ ﺟﺰو ﻣﺆﺳﺴﺎت ﺗﺨﺼﺼﻲ ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ ﺑﻪﺣﺴـﺎب‬ ‫ﻧﻴﺎﻣﺪه ﺑﻠﻜﻪ ﻃﺒﻖ اﺳﺎﺳﻨﺎﻣﻪي ﺧﻮد و اﻳﻦ ﻣﻮاﻓﻘﺖﻧﺎﻣﻪ ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ ﮔﺰارشﻫﺎﻳﻲ را ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻊ‪ ،‬و در ﺻﻮرت ﻧﻴﺎز ﺑﻪ‬ ‫ﺷﻮراي اﻣﻨﻴﺖ‪ ،‬اراﺋﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬اﻫﺪاف آژاﻧﺲ ﻋﺒﺎرتاﻧﺪ از ﺗﺴﺮﻳﻊ و ﮔﺴﺘﺮش ﻧﻘـﺶ اﻧـﺮژي اﺗﻤـﻲ در ﭘﻴﺸـﺒﺮد‬ ‫ﺻﻠﺢ‪ ،‬ﺳﻼﻣﺖ‪ ،‬و رﻓﺎه در ﺳﺮاﺳﺮ ﺟﻬﺎن‪ ،‬و ﺗﺎ ﺣﺪ ﻣﻤﻜﻦ ﺗﻀﻤﻴﻦ اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻛﻪ ﻛﻤﻚﻫﺎي اراﺋﻪﺷﺪه ﺗﻮﺳـﻂ‬ ‫آژاﻧﺲ و ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺮ آن‪ ،‬ﺑﺮاي اﻫﺪاف ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺑﻜﺎر ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﻧﺨﻮاﻫـﺪ ﺷـﺪ‪ .‬ﺳـﺎﺧﺘﺎر آژاﻧـﺲ ﻣﺘﺸـﻜﻞ اﺳـﺖ از‬ ‫ﻛﻨﻔﺮاﻧﺲ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪ ،‬ﺷﻮراي ﺣﻜﺎم و دﺑﻴﺮﻛﻞ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ دﻗﻴﻖﺗﺮ درﺧﺼﻮص ﺳﺎﺧﺘﺎر و وﻇﺎﻳﻒ اﻳﻦ ﺳـﺎزﻣﺎن‬ ‫ر‪.‬ك‪ .‬اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﺑﻴﮓ زاده‪ ،‬ﺣﻘﻮق ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‪) ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻣﺠﻤـﻊ ﻋﻠﻤـﻲ و ﻓﺮﻫﻨﮕـﻲ ﻣﺠـﺪ‪،(1389 ،‬‬ ‫ﺻﺺ‪733-741 .‬؛ ﺑﺮاي دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑـﻪ ﺗﺎرﻧﻤـﺎي آژاﻧـﺲ ر‪.‬ك‪https://www.iaea.org .‬؛ ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ‬ ‫ﺑﺮاي ﻣﻄﺎﻟﻌﻪي ﺑﻴﺸﺘﺮ ر‪.‬ك‪Johan Rautenbach, “International Atomic Energy Agency .‬‬ ‫‪(IAEA)”, Max Planck Encyclopedia of Public International Law, 2009.‬؛ )م(‬ ‫‪2. offshore‬‬ ‫‪ International Association of Oil and Gas Producers .3‬؛ اﻳﻦ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي اﺳﺖ از‬ ‫ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي ﺑﺎﻻدﺳﺘﻲ ﺻﻨﻌﺖ ﻧﻔﺖ و ﮔﺎز ﻛﻪ در ﺗﺪوﻳﻦ ﻗﻮاﻋﺪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻳﻤﻨﻲ و ﻣﺤﻴﻂزﻳﺴﺖ ﺑـﻪ واﺿـﻌﺎن‬

‫ﮔﻔﺘﺎر اول‪ :‬ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ﭼﻴﺴﺖ؟ ‪  35  ‬‬

‫ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﻧﻴﺰ دوﻟﺘﻬﺎ ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﺳﻴﺎﺳـﺖﻫـﺎي ﺧـﻮد را ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر اﻧﻄﺒـﺎق ﺑـﺎ‬ ‫ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدي از ﺳﻮي اﻳﻦ ﻣﺆﺳﺴﺎت‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﻴﺎﺳﺖ )رواﺑﻂ( ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ ﻧﻴﺰ ﻳﻜﻲ دﻳﮕﺮ از ﻣﺤﺮﻛﻬﺎي ﺗﻐﻴﻴـﺮ در ﺣﻘـﻮق اﻧـﺮژي‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﻛﺸﻮرﻫﺎ اﻏﻠﺐ داراي رواﺑﻂ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪي ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛـﻪ ﻣﻮﺟـﺐ‬ ‫ﮔﺴﺘﺮش ﻫﻤﻜﺎري در ﺗﻮﺳﻌﻪي زﻳﺮﺳﺎﺧﺖﻫﺎي اﻧﺮژي ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ‬ ‫اَﺷﻜﺎﻟﻲ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻪ ﺧﻮد ﺑﮕﻴـﺮد اﻣـﺎ ﻏﺎﻟﺒـﺎً اﻧﺘﻘـﺎل ﻧﻴﺮوﻫـﺎي ﻣﺘﺨﺼـﺺ و ﻓﻨـﺎوري‬ ‫ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ ﺑﻪ ﻛﺸﻮرﻫﺎي دﻳﮕﺮ را درﺑﺮ ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﻳـﻚ ﻧﻤﻮﻧـﻪ ﻣﺴـﺎﻟﻪ ﺗﻮﺳـﻌﻪي رواﺑـﻂ‬ ‫ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻴﺎن روﺳﻴﻪ و ﺗﺮﻛﻴﻪ اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﻮزهي اﻧـﺮژي‪ ،‬اﻳـﻦ ﻣﻮﺿـﻮع ﺑـﻪ ﺻـﺪور‬ ‫ﻣﺠﻮز ﺑﺮاي ﺳﺎﺧﺖ ﭼﻬﺎر راﻛﺘﻮر اﺗﻤﻲ ﺗﻮﺳﻂ روﺳﻴﻪ ﺷﺪ‪ .‬روﺳـﻴﻪ اﻳـﻦ ﻧﻴﺮوﮔـﺎهﻫـﺎ را‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﺑﺮاي ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎل ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺎﻟـﻚ ﺣـﻖ ﺑﻬـﺮهﺑـﺮداري از آنﻫـﺎ را ﺧﻮاﻫـﺪ‬ ‫داﺷﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬روﻣﺎﻧﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻛﺎﻧـﺎدا و ﺑـﺎ ﺑﻬـﺮهﮔﻴـﺮي از ﻧﻴﺮوﻫـﺎي‬ ‫ﻣﺘﺨﺼﺺ ﻛﺎﻧﺎداﻳﻲ‪ ،‬ﻳﻚ ﻧﻴﺮوﮔﺎه اﺗﻤﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬ ‫ﻳﻜﻲ دﻳﮕﺮ از ﻣﺤﺮﻛﻬﺎي اﻳﺠﺎد ﺗﻐﻴﻴﺮ در ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ﻛﻪ ﺑﺎ رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ ﻧﻴﺰ‬ ‫ارﺗﺒﺎط دارد‪ ،‬ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻲ و ﺗﺠﺎرت ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﭘـﺮوژهﻫـﺎي ﺑﺨـﺶ اﻧـﺮژي‬ ‫ﻫﻤﭽﻮن ﻣﻮاردي ﻛﻪ ﺑﺎﻻ ذﻛﺮ ﺷﺪ‪ ،‬ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻮاﻓﻘﺘﻨﺎﻣﻪﻫـﺎﻳﻲ درﺧﺼـﻮص ﺑﺎزرﮔـﺎﻧﻲ و‬ ‫ﺗﺠﺎرت ﻣﻴﺎن دو ﻛﺸﻮر اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻮاﻓﻘﺘﻨﺎﻣﻪﻫﺎي ﻓﺮوش ﻣﺤﺼﻮﻻت )اﻏﻠﺐ ﻓـﺮوش‬ ‫ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﻲ ﻏﻴﺮ از اﻧﺮژي( ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻪ ﻳﻚ ﻛﺸﻮر اﺟـﺎزهي اﺣـﺪاث زﻳﺮﺳـﺎﺧﺖﻫـﺎي‬ ‫اﻧﺮژي را ﻣﻲدﻫﻨﺪ و درﻧﺘﻴﺠﻪ ﻗﻮاﻋﺪ و ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي اﻧﺮژي ﺑﻪ ﺗﺒﻊ آن ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪.1.3.6‬ﻣﺤﺮﻛﻬﺎي داﺧﻠﻲِ اﻳﺠﺎد ﺗﻐﻴﻴﺮ در ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي‬

‫ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻣﺤﺮك داﺧﻠﻲ ﺑﺮاي ﺗﻐﻴﻴـﺮ ﺣﻘـﻮق اﻧـﺮژي وﺟـﻮد دارد‪ .‬اﻳـﻦ ﻋﻮاﻣـﻞ ﺗـﺎ‬ ‫ﺣﺪودي ﺑﻪ ﻣﺤﺮﻛﻬﺎي ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻫﺪف دوﻟﺖ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻋﺎﻣﻞ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻳﻦ ﻣﺴﺎﻟﻪ از اﻳﻦ رو داراي اﻫﻤﻴﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺣﺰب ﺣﺎﻛﻢ ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي اﻧﺮژي‬ ‫ﻧﻴﺰ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل در ﺟـﺪول ‪ 1.3‬ﻧﺸـﺎن داده ﺷـﺪه اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬ ‫اﻧﺘﺨــﺎب ﻗــﻮهي ﻣﺠﺮﻳــﻪي ﺟﺪﻳــﺪ ﻣﻤﻜــﻦ اﺳــﺖ ﺑــﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮاﺗــﻲ ﻋﻤــﺪه در ﺣﻘــﻮق و‬ ‫ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي اﻧﺮژي ﺧﺘﻢ ﮔﺮدد‪.‬‬ ‫‪                                                                                                                                 ‬‬ ‫ﻗﻮاﻋﺪ ﻛﻤﻚ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻋﻀﺎي اﻳﻦ ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﻴﺶ از ﻧﻴﻤﻲ از ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﻔﺖ و ﺑﻴﺶ از دوﺳﻮم ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮔﺎز ﺟﻬﺎن را‬ ‫ﺑﻪ ﺧﻮد اﺧﺘﺼﺎص دادهاﻧﺪ‪ .‬ر‪.‬ك‪) http://www.iogp.org/#* .‬م(‬

‫‪  36‬ﻣﻘﺪﻣﻪ اي ﺑﺮ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ‪ ‬‬

‫ﻣﺴﺎﻟﻪي ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﻲ؛ ارﺗﻘﺎء ﻓﻨﺎوري؛ و رﺟﺤﺎن اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ؛‪ 1‬ﻧﻴﺰ ﺑـﻪ اﻫـﺪاف‬ ‫دوﻟﺖ ﺑﺴﺘﮕﻲ دارﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻮارد ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺗﻲ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﻛـﻪ ﻫـﺮ دوﻟـﺖ ﺑﺎﻳـﺪ در ﺗﻌﻴـﻴﻦ‬ ‫ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي اﻧﺮژي ﺧﻮد ﻣﺪﻧﻈﺮ ﻗﺮار دﻫﺪ؛ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﺑـﻪ ﺧـﻮدي ﺧـﻮد ﻧﻴـﺰ داراي‬ ‫اﻫﻤﻴﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺴﺎﻟﻪي ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﻲ از زﻣﺎن ﺑﺮوز ﺑﺤﺮان ﻣﺎﻟﻲ در ﺳﺎل ‪2007‬‬ ‫اﻫﻤﻴﺖ ﺑﺴﻴﺎري ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺪﺳﺖ آوردن ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺮاي ﻳـﻚ ﭘـﺮوژه ﺑـﻪﻃـﺮزي‬ ‫ﻓﺰاﻳﻨﺪه دﺷﻮار ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاران در ﭘﻲ ﺗﻀﻤﻴﻦ ﺑﺎزﮔﺸـﺖ ﺳـﺮﻣﺎﻳﻪي ﺧـﻮد‬ ‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﭘﺮوژهﻫﺎي ﺑﺨﺶ اﻧﺮژي ﭘﺮﺧﻄﺮ ﺑﻪﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﻨﺪ‪ .‬ﺑﺨﺸﻲ از اﻳﻦ ﺧﻄـﺮات ﺑـﻪ‬ ‫ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺑﻮدن ﻣﺪت ﺳﺎﺧﺖ و ﺑﺮﺧﻲ ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺷﺪن دﻳﮕـﺮ ﻓﺮاﻳﻨـﺪﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪرﻳـﺰي‬ ‫ﻣﺮﺑﻮط ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ ﻣﺴﺎﻟﻪ در ﻛﻞ ﺧﻄﺮات ﭘﺮوژه را اﻓﺰاﻳﺶ ﻣـﻲدﻫﻨـﺪ‪ .‬در دوران‬ ‫رﻛﻮد اﻗﺘﺼﺎدي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاران ﺑﻴﺸﺘﺮ در ﭘﻲ ﭘﺮوژهﻫﺎﻳﻲ اﻣﻦﺗﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﻮارد ﺑﺴﻴﺎري‬ ‫اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎدهاﻧﺪ ﻛﻪ در آن ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاران ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﻫﺎي ﺧﻮد را از ﭘﺮوژهﻫﺎي ﻋﻈـﻴﻢ در‬ ‫ﺣﺎل اﺗﻤﺎم ﺧﺎرج ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ر‪.‬ك‪ .‬ﺟﺪول ﺷﻤﺎره ‪.1.4‬‬ ‫در ﻣﻮاردي ﻛﻪ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﻲ ﺧﻮد ﻳﻚ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻬﻢ ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻗﻮاﻧﻴﻦ و‬ ‫ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪ در ﺑﺨﺶ اﻧﺮژي ﺗـﺪوﻳﻦ ﻣـﻲﮔـﺮدد ﻛـﻪ ﻳﻜـﻲ از اﻫـﺪاف آنﻫـﺎ‬ ‫اﻓﺰاﻳﺶ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاري در ﺑﺨﺶ اﻧﺮژي اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﭘﻴﺶ از اﻳـﻦ‬ ‫ﺑﻴﺎن ﺷﺪ‪ ،‬ﻫﺪف وﻳﮋهي ﻗﺎﻧﻮن اﻧﺮژي اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن در ‪ 2013‬ﺗﺸﻮﻳﻖ ‪ 110‬ﻣﻴﻠﻴﺎرد ﭘﻮﻧـﺪ‬ ‫در ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاري ﺑﺨﺶ اﻧﺮژي اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ اﻳﻦ اﻣﺮ در ﺗﺤﻘﻖ اﻫـﺪاف آن زﻣـﺎﻧﻲ‬ ‫ﻛﺎﻣﻞ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﻛﻪ ﻗﻮاﻧﻴﻨﻲ ﺟﺪﻳﺪ در آﻳﻨﺪه وﺿﻊ ﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ارﺗﻘﺎء ﻓﻨﺎوري ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ در ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي اﺛﺮﮔﺬار ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ارﺗﻘﺎء ﻓﻨـﺎوري در‬ ‫ﻃﺮاﺣﻲ و ﺳﺎﺧﺖ ﺗﻮرﺑﻴﻦﻫﺎي ﺑﺎدي و ﺳﻠﻮلﻫﺎي ﺧﻮرﺷﻴﺪي آﺛﺎري ﺑﺰرگ در ﺑﺴﻴﺎري‬ ‫از ﻛﺸﻮرﻫﺎ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺴﺎﻟﻪ در ﺑﺮﺧﻲ ﻛﺸـﻮرﻫﺎ ﺑـﻪ ﺗﻐﻴﻴـﺮ ﺑﺨﺸـﻲ از ﺣﻘـﻮق‬ ‫اﻧﺮژي آنﻫﺎ ﻣﻨﺠﺮ ﺷﺪه ﺗﺎ از ﻣﺰاﻳﺎي ﻓﻨـﻲ ﺗﺠﻬﻴـﺰات ﻛﺎرآﻣـﺪﺗﺮ ﺑﻬـﺮهﻣﻨـﺪ ﮔﺮدﻧـﺪ‪-‬‬ ‫داﻧﻤﺎرك و آﻟﻤﺎن ﻣﺜﺎلﻫﺎﻳﻲ در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ‬ ‫ﻓﻨﺎوري ﺟﺬب و ذﺧﻴﺮه ﻛﺮﺑﻦ‪ 2‬ﻣﺸﻬﻮد اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮﺳﻌﻪي ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه در اﻳـﻦ ﻓﻨـﺎوري‬ ‫‪                                                            ‬‬ ‫‪1 .Societal Preferences.‬‬ ‫‪Carbon Capture and Storage (CCS) .2‬؛ اﻳﻦ ﻓﻨﺎوري ﻗﺎدر اﺳﺖ ﺗﺎ ‪ %90‬ﺣﺠـﻢ دياﻛﺴـﻴﺪﻛﺮﺑﻦ‬ ‫ﺗﻮﻟﻴﺪﺷﺪه در ﺻﻨﻌﺖ را ﺟﺬب‪ ،‬ﻓﺸﺮده و ذﺧﻴﺮهﺳﺎزي ﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ روش در ﺳﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ .1 :‬ﺟﺬب‪:‬‬ ‫)‪ (Capture‬ﺟﺪاﺳﺎزي دياﻛﺴﻴﺪﻛﺮﺑﻦ از دﻳﮕﺮ ﮔﺎزﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪﺷﺪه در ﺻـﻨﻌﺖ؛ ‪ .2‬اﻧﺘﻘـﺎل‪(Transport) :‬‬ ‫ﭘﺲ از ﺟﺪاﺳﺎزي‪ ،‬دياﻛﺴﻴﺪﻛﺮﺑﻦ ﻓﺸﺮده ﺷﺪه و از ﻃﺮﻳﻖ ﺧﻄﻮط ﻟﻮﻟﻪ ﻳﺎ ﻣﻴﻠﻪﻫﺎي ﻓﺸﺮدهﺷـﺪه ﺑـﻪ ﻣﺨـﺎزن‬

‫ﮔﻔﺘﺎر اول‪ :‬ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ﭼﻴﺴﺖ؟ ‪  37  ‬‬

‫ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎي زﻏﺎلﺳﻨﮓ را ﻛﻪ از اﻳﻦ ﺳﻮﺧﺖ اﺳـﺘﻔﺎده ﻣـﻲﻛﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﻣﺤﺘﻤـﻞ‬ ‫ﻣﻲﺳﺎزد‪ .‬ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ﺑﺎ ﻫﺪف ﺗﺮﻏﻴﺐ اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦ ﻓﻨـﺎوري ﺗﻐﻴﻴـﺮ ﻳﺎﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ‪،‬‬ ‫ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل در اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه و اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن‪.‬‬ ‫ﻧﻴﺮوي ﻣﺤﺮك ﻧﻬﺎﻳﻲ در ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي رﺟﺤﺎن اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻛﺸـﻮرﻫﺎي‬ ‫ﻣﺨﺘﻠﻒ داراي ﺳﺎﺧﺘﺎر اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﺘﻔـﺎوت ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﻳـﻚ رﺟﺤـﺎن اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ‬ ‫ﻣﺘﻔﺎوت ﻣﻨﺠﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﻮارد‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﺑﻪ ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ رﺷـﺪ ﺟﺎﻣﻌـﻪ در‬ ‫ﻃﻮل زﻣﺎن ﻣﺮﺑﻮط ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﺟﻤﻬﻮري اﻳﺮﻟﻨﺪ ﻳﻚ ﻣﻮﺿﻊ ﺿـﺪ ﻫﺴـﺘﻪاي‬ ‫دارد‪ .‬ﺑﺮاي اﺣﺪاث ﻳﻚ ﻧﻴﺮوﮔﺎه اﺗﻤﻲ در اﻳﻦ ﻛﺸﻮر ﺑﺎﻳﺪ ﻫﻤﻪﭘﺮﺳﻲ ﺑﺮﮔﺰار ﺷـﻮد ﻛـﻪ‬ ‫ﺗﻤﺎم اﻓﺮاد در آن از ﺣﻖ رأي ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺴﺎﻟﻪ در ﺗﻀﺎد ﺑـﺎ ﺧﻮاﺳـﺖ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ‬ ‫اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻗﺮارداد ﻛﻪ در آن اﻛﺜﺮﻳﺖ ﻣﺮدم آن اﻧﺮژي اﺗﻤﻲ را ﺑﺨﺸﻲ از ﺗﺮﻛﻴﺐ اﻧﺮژي‬ ‫اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و راه ﺣﻠﻲ ﺑﺮاي ﻛﺎﻫﺶ اﻧﺘﺸﺎر دياﻛﺴﻴﺪ ﻛـﺮﺑﻦ ) ‪Pidgeon‬‬ ‫‪ .(et al. 2008; Poortinga et al. 2013‬در ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻣﺘﺨﺼﺼﺎن و ﻓﻨﺎوري اﺗﻤـﻲ ﺗـﺎ‬ ‫‪                                                                                                                                 ‬‬ ‫ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻲﺷﻮد؛ ‪ .3‬ذﺧﻴﺮه‪ (Storage) :‬اﻳﻦ ﻣﺤﺼﻮل ﺗﻮﺳﻂ ﻓﺸﺎر ﺑﻪ درون ﻣﺨﺎزﻧﻲ ﻛﻪ در زﻳـﺮ ﻻﻳـﻪﻫـﺎي‬ ‫زﻣﻴﻦ در ﻋﻤﻖ ﺣﺪود ﺣﺪاﻗﻞ ﻳﻚ ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ اﻳﺠﺎد ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺰرﻳﻖ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺑـﺮاي ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪي ﺑﻴﺸـﺘﺮ ر‪.‬ك‪.‬‬ ‫‪The global Status of CCS 2014, Global Carbon Capture and Storage Institute, at:‬‬ ‫‪http://decarboni.se/sites/default/files/publications/180923/global-status‬‬‫‪ccs-2014.pdf‬؛ ﺑﺮاي دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﻴﺸﺘﺮ در اﻳﻦ ﺧﺼﻮص ر‪.‬ك‪.‬‬ ‫‪http://www.globalccsinstitute.com/publications#search_keyword‬؛ ﺑــﻪﻃــﻮرﻛﻠﻲ‬ ‫اﻳﻦ ﻓﻨﺎوري ﺑﺨﺸـﻲ از ﺳـﺎزوﻛﺎر ﺗﻮﺳـﻌﻪي ﭘـﺎك ))‪(Clean Development Mechanism (CDM‬‬ ‫ﻗﻠﻤﺪاد ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ در ﻣﺎدهي ‪ 12‬ﭘﺮوﺗﻜﻞ ﻛﻴﻮﺗﻮ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺎس‪ ،‬ﻛﺸـﻮرﻫﺎي ﺗﻮﺳـﻌﻪﻳﺎﻓﺘـﻪ‬ ‫ﻛﻪ ﻟﻴﺴﺖ آنﻫﺎ در ﺿﻤﻴﻤﻪي ﺷﻤﺎره ﻳﻚ ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﭼﺎرﭼﻮب )‪ (UNFCCC‬ﻗﻴﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻃﺒﻖ ﻣـﺎدهي‬ ‫‪ 3‬ﭘﺮوﺗﻜﻞ ﻣﻮﻇﻒ ﺷﺪهاﻧﺪ اﻫﺪاف ﺗﻌﻴﻴﻦﺷﺪه ﺑﺮاي ﻛﺎﻫﺶ اﻧﺘﺸﺎر ﮔﺎزﻫﺎي ﮔﻠﺨﺎﻧﻪاي را )ﻛﻪ ﻟﻴﺴﺖ آنﻫـﺎ در‬ ‫ﺿﻤﻴﻤﻪ ﺷﻤﺎره اﻟﻒ ﭘﺮوﺗﻜﻞ ذﻛﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ( در ﻣﺮﺣﻠﻪي ﻧﺨﺴﺖ ﺗﻌﻬﺪات ﭘﺮوﺗﻜـﻞ ﻛﻴﻮﺗـﻮ )ﻳﻌﻨـﻲ ﺳـﺎﻟﻬﺎي‬ ‫‪ 2008‬ﺗﺎ ‪ (2012‬ﻋﻤﻠﻲ ﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺘﺬﻛﺮ ﺷﺪ ﻛﻪ ﻋﻠﻲرﻏﻢ آﻧﻜﻪ دوﻟﺘﻬﺎ ﻣﺎﻳﻞ ﻧﺒﻮدﻧﺪ ﻓﻨﺎوري ﺟﺬب و ذﺧﻴـﺮه‬ ‫ﻛﺮﺑﻦ را در ‪ CDM‬ﻗﻴﺪ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﻳﻦ اﻣﺮ در ﻧﺸﺴـﺖ دور ﻣـﺮاﻛﺶ ‪Modalities and ) COP/MOP‬‬ ‫‪Procedures for a Clean Development Mechanism as Defined in Article 12 of‬‬ ‫‪the Kyoto Protocol’ adopted by the Conference of Parties serving as the‬‬ ‫‪meeting of the Parties to the Kyoto Protocol (COP/MOP) at Marrakesh,‬‬ ‫‪ (Morocco in 2001‬ﻣﻮرد ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﺪم اﻗﺒﺎل ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻓﻨﺎوري ﺑﻪ دﻟﻴـﻞ‬ ‫ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺑﻮدن دوران ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ )ﻋﻠﻲاﻟﺨﺼﻮص در ﺻﻮرت ﻧﺸﺖ ﻣﻮاد(‪ ،‬ﻋـﺪم ﺗﻮﺳـﻌﻪي ﻫﻤـﻪﺟﺎﻧﺒـﻪي اﻳـﻦ‬ ‫ﻓﻨﺎوري ﻛﻪ ﻫﻨﻮز در ﻣﺮﺣﻠﻪي آزﻣﺎﻳﺶ ﻗﺮار دارد و ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻓﻮقاﻟﻌﺎده ﺳﻨﮕﻴﻦ آن اﺳﺖ‪ .‬ﺑـﺮاي ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪي‬ ‫ﺑﻴﺸـﺘﺮ ر‪.‬ك‪Philippe J Sands, Ilona Millar, “Clean Development Mechanism”, .‬‬ ‫‪Max Planck Encyclopedia of Public International Law, 2009.‬؛ )م(‬

‫‪  38‬ﻣﻘﺪﻣﻪ اي ﺑﺮ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ‪ ‬‬

‫ﺣﺪي ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻛﺮدهاﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﭼﻨﺪﻳﻦ دﻫﻪ ﻣﻬﻨﺪﺳﺎن ﻧﻘﺸـﻲ ﺗﺎﺛﻴﺮﮔـﺬار در ﺗﻌﻴـﻴﻦ‬ ‫ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي اﻧﺮژي داﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬در داﻧﻤﺎرك ﺣﻤﺎﻳـﺖﻫـﺎي ﺳﻴﺎﺳـﻲ ﻓﺮاﺟﻨـﺎﺣﻲ ﺑـﺮاي‬ ‫ﺗﻮﺳﻌﻪي اﻧﺮژي ﺑﺎدي از ﺳﺎل ‪ 1970‬وﺟﻮد داﺷﺘﻪ و اﻳﻦ اﻣـﺮ ﺑـﻪ ﺗﺸـﻜﻴﻞ ﺟﺎﻣﻌـﻪاي‬ ‫ﻣﻨﺠﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ اﻧﺮژي ﺑﺎدي را راهﺣﻞ ﻣﺸﻜﻞ اﻧﺮژي ﺧﻮد و راﻫﻲ ﺑﺮاي ﻛـﺎﻫﺶ‬ ‫واﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ اﻧﺮژيﻫﺎي ﻓﺴﻴﻠﻲ‪ ،‬و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻮﻟﻔﻪاي ﻣـﺆﺛﺮ در ﺗﻮﺳـﻌﻪي اﻗﺘﺼـﺎدي‬ ‫ﺧﻮد ﻣﻲداﻧﺪ‪ .‬در ﺑﺮﺧﻲ از اﻳﺎﻻت آﻣﺮﻳﻜﺎ در ﺣﺎﺷﻴﻪي ﺻﻨﻌﺖ ﻣﻌﺎدن زﻏﺎلﺳﻨﮓ ﻳـﻚ‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﭼﻨﻴﻦ ﺟـﻮاﻣﻌﻲ ﺑـﻲ اﻋﺘﻨـﺎﻳﻲ ﺑـﻪ ﺗﺮﺟﻴﺤـﺎت ﺑﺮﺧـﻲ از‬ ‫ﺷﻬﺮوﻧﺪان در ﺗﺪاوم اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎي زﻏﺎلﺳﻨﮓ ﻏﻴﺮﻣﻤﻜﻦ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬ ‫‪.1.3.7‬ﻧﻈﺮﻳﺎت ﻣﻨﻔﺮد و ﻣﺤﻠﻲ درﺧﺼﻮص ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي‬

‫در ﻣﻄﺎﻟﻌﻪي ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ ﺑـﺮ ﺗﻐﻴﻴـﺮات ﺣﻘـﻮق و ﺳﻴﺎﺳـﺖﻫـﺎي ﺑﺨـﺶ اﻧـﺮژي‬ ‫ﻣﻲﺗﻮان از دﻳﺪﮔﺎﻫﻲ ﻣﻨﻔﺮد ﻳﻚ ﻧﻈﺮﻳﻪ اﺳﺘﻨﺒﺎط ﻛﺮد‪ .‬اﻳﻦ اﻣـﺮ در ﺷـﻜﻞ ‪ 1.2‬ﻧﺸـﺎن‬ ‫داده ﺷﺪه ﻛﻪ در آن ﺳﻪ دﻳﺪﮔﺎه دﺧﻴﻞ در اﻳﻦ زﻣﻴﻨـﻪ ﺗﺮﺳـﻴﻢ ﺷـﺪهاﻧـﺪ‪ :‬ﻳـﻚ ﻣﻨﻈـﺮ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺟﻬﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻳﻚ ﻣﻨﻈﺮ ﻣﻠﻲ‪ ،‬و ﻳﻚ ﻣﻨﻈﺮ ﻣﺤﻠﻲ‪ .‬دﻳﺪﮔﺎه ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺑﺎ ﻓﻠﺴﻔﻪي ﺟﻬﺎنوﻃﻨﻲ‬ ‫ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻃﻲ آن اﻓﺮاد ﺧﻮد را ﺷﻬﺮوﻧﺪ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺗﻠﻘﻲ ﻛﺮده و ﺗﻐﻴﻴﺮات آﺗـﻲ‬ ‫را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﻐﻴﻴﺮاﺗﻲ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﺧﻮاﻫﻨﺪ آورد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﺑﺸﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﺧﻮد‬ ‫را در ﻗﺎﻟﺐ ﺗﻮﺳﻌﻪي ﻣﻌﺎﻫﺪات ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻧﻤﺎﻳﺎن ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‬ ‫ﻫﺪاﻳﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬دﻳﺪﮔﺎه ﻣﻠﻲ در ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﻣﻄﺮح ﻣﻲﮔﺮدد ﻛﻪ در آن اﻋﻀـﺎي ﺟﺎﻣﻌـﻪ‬ ‫ﺳﻴﺎﺳﺘﻤﺪاران را ﺑﺮﻣﻲﮔﺰﻳﻨﻨﺪ و دوﻟﺘﻬﺎ ﺑﻪﻧﻮﺑﻪي ﺧﻮد ﺻﻼﺣﻴﺖﻫﺎي ﺳﻴﺎﺳـﻲ ﺧـﻮﻳﺶ‬ ‫را در وﺿﻊ ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪ اﻧﺮژي ﺑﻜﺎر ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ -‬ﺑـﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴـﺐ‪ ،‬اﻳـﻦ‬ ‫دﻳﺪﮔﺎه ﺗﻮﺳﻂ دوﻟﺖ ﻣﻠﻲ ﻫﺪاﻳﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬دﻳﺪﮔﺎه ﻣﺤﻠﻲ در ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﻣﻄﺮح ﻣﻲﮔﺮدد‬ ‫ﻛﻪ در آن اﻓﺮاد ﺗﻨﻬﺎ زﻣﺎﻧﻲ دﻳﺪﮔﺎه ﺧـﻮد را درﺧﺼـﻮص ﺳﻴﺎﺳـﺖﻫـﺎي اﻧـﺮژي ﺑـﺮوز‬ ‫ﻣﻲدﻫﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ از آن ﻣﺘﺄﺛﺮ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬دﻳﺪﮔﺎه اﻓـﺮاد در اﻳﻨﺠـﺎ ﺗﺤـﺖ ﺗـﺄﺛﻴﺮ‬ ‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﻲ ﻓﺮدي و ﺗﺎﺛﻴﺮات ﺳﻼﻣﺖ )ﻛﻪ از زﻳﺮﺳﺎﺧﺖﻫﺎي اﻧﺮژي و ﻣﺤـﻞ اﺳـﺘﻘﺮار‬ ‫اﻳﻦ زﻳﺮﺳﺎﺧﺖﻫﺎ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ(‪ ،‬ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﻲﭘﺬﻳﺮد‪ .‬درﺧﺼﻮص اﻳﻦ ﻣﻮرد اﺧﻴـﺮ ﺑﺎﻳـﺪ‬ ‫ﮔﻔﺖ ﻧﮕﺮش ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ »ﺧﺎرج از ﺣﻴﺎط ﺧﻠـﻮت ﻣـﻦ«‪ 2‬داراي اﻫﻤﻴـﺖ اﺳـﺖ‪ ،‬و ﺑـﻪ‬ ‫‪                                                            ‬‬ ‫‪1. Cosmopolitan Philosophy‬‬ ‫)‪2. NIMBYism (Not-in-my back-yard‬‬

‫ﮔﻔﺘﺎر اول‪ :‬ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ﭼﻴﺴﺖ؟ ‪  39  ‬‬

‫ﻣﺸﺎرﻛﺖ ﺟﻤﻌﻲ در ﺳﻄﺢ ﻣﺤﻠﻲ ﻣﻨﺠﺮ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ در آن ﻣـﺮدم ﻧﻈـﺮات ﺧـﻮﻳﺶ را‬ ‫درﺧﺼﻮص ﺗﻮﺳﻌﻪي زﻳﺮﺳﺎﺧﺖﻫﺎي اﻧﺮژي ﻛﻪ در ﻧﺰدﻳﻜﻲ ﻣﺤﻞ ﺳﻜﻮﻧﺖ آنﻫﺎ ﻗـﺮار‬ ‫دارﻧﺪ ﺑﻴﺎن ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪.1.3.8‬ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮي‬

‫ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ﻳﻚ ﻣﻮﺿﻮع ﺣﻘﻮﻗﻲ روﺷـﻦ و ﺷـﻔﺎف‪ ،‬ﻫﻤﭽـﻮن ﺣﻘـﻮق ﻣﺎﻟﻴـﺎت‪،‬‬ ‫ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺷﺎﺧﻪ از ﺣﻘﻮق ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻤﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻛﺮده و )ﻳﺎ( ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻟﺬا‪ ،‬اﻳﻦ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺮاي داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ﺣﺎﺋﺰ اﻫﻤﻴﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ داراي ﺗﻔﻜﺮي اﻧﺘﻘﺎدي‬ ‫ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻫﺪف آنﻫﺎ اﺳﺘﺨﺮاج ﻧﻘﺎط ﻗﻮت و ﺿﻌﻒ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي در ﻛﺸﻮرﻫﺎﻳﻲ ﺑﺎﺷـﺪ‬ ‫ﻛﻪ ﻗﺼﺪ دارﻧﺪ در ﻣﻮرد آن ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﻛﺴﺐ آﮔﺎﻫﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺣﻘـﻮق اﻧـﺮژي ﻳـﻚ ﻛﺸـﻮر ﺧـﺎص‬ ‫ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺑﺎﻳﺪ ﻗﺎدر ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺟﺰﺋﻴﺎت دﻗﻴﻖ اﺟـﺮاي آن را اﺳـﺘﺨﺮاج ﻛـﺮده و ﻣﺸـﺨﺺ‬ ‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻛﻪ آﻳﺎ ﺑﻪ اﻫﺪاف از ﭘﻴﺶ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه دﺳـﺖ ﻳﺎﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ ﻳـﺎ ﺧﻴـﺮ‪ .‬ﻧﻬﺎدﻫـﺎي‬ ‫ﻛﻠﻴﺪي در ﺳﻄﻮح ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‪ ،‬ﻣﻠﻲ و ﻣﺤﻠﻲ ارﺗﺒـﺎﻃﻲ ﻣﺴـﺘﻘﻴﻢ ﺑـﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪي ﺣﻘـﻮق‬ ‫اﻧﺮژي دارﻧﺪ‪ .‬ﻋﻼﻗﻤﻨﺪان ﺑﻪ اﻳﻦ رﺷﺘﻪ ﺑﺎﻳـﺪ ﻧﻴﺮوﻫـﺎي ﻣﺤـﺮك ﺑﺨـﺶ اﻧـﺮژي را ﺑـﺎ‬ ‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻧﻘﺶ ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻛﻨﻨﺪ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺗﻘﻮﻳـﺖ اﺳـﺘﺪﻻﻻت‬ ‫ﺧﻮد ﺑﻪ دﻧﺒﺎل دﻟﻴﻞ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪.1.3.9‬ﻣﺒﺎﺣﺚ ﭘﺎﻳﺎﻧﻲ‬

‫ﻣﻮارد زﻳﺮ را ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻛﺮده و در ﻣﻮرد آنﻫﺎ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻛﻨﻴﺪ‪:‬‬ ‫‪ .‬ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ﭼﻴﺴﺖ؟‬ ‫‪ .‬ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ﻛﺪاﻣﻨﺪ؟‬ ‫‪ .‬واژه ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي و ﺑﺎزﻳﮕﺮان ﻛﻠﻴﺪي ﺑﺨﺶ اﻧﺮژي‪.‬‬

‫‪  40‬ﻣﻘﺪﻣﻪ اي ﺑﺮ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ‪ ‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪1.2‬‬ ‫ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻣﺆﺛﺮ در ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي‬

  41   ‫ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ﭼﻴﺴﺖ؟‬:‫ﮔﻔﺘﺎر اول‬

‫ﻣﻨﺎﺑﻌﻲ ﺑﺮاي ﻣﻄﺎﻟﻌﻪي ﺑﻴﺸﺘﺮ‬.1.4 ‫ﻟﻴﺴﺖ زﻳﺮ ﺑﻪ ﻫﻴﭻ ﻋﻨﻮان ﻛﺎﻣﻞ ﻧﻴﺴﺖ اﻣﺎ ﺑﺮاي ﻋﻼﻗﻤﻨﺪان ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻧﻘﻄﻪي آﻏﺎزي‬ .‫ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ارﺗﻘﺎء داﻧﺶ ﺧﻮد در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﻛﻨﺪ‬ 1. Barton, B, Redgwell, C, Rønne, A and Zillman, DN (eds) (2004) Energy security: managing risk in a dynamic legal and regulatory environment. Oxford, United Kingdom, Oxford University Press. 2. Cameron, P (2nd ed) (2007) Competition in energy markets: law and regulation in the European Union. Oxford, United Kingdom, Oxford University Press. 3. Cameron, P (ed) (2005) Legal aspects of EU energy regulation: implementing the new directives on electricity and gas across Europe. Oxford, United Kingdom, Oxford University Press. 4. Cameron, P (2005) International energy investment law: the pursuit of stability. Oxford, United Kingdom, Oxford University Press. 5. Delvaux, B (2013) EU law and the development of a sustainable, competitive and secure energy policy: opportunity and shortcomings. Cambridge, UK, Intersentia. 6. Johnston, A and Block, G (2012) EU energy law. Oxford, UK, Oxford University Press. 7. Park, P (2013) (2nd ed) International law for energy and the environment. Florida, US, CRC Press, Taylor and Francis. 8. RoggenKamp, M, Redgwell, C, Rønne, A and Del Gyayo, I (eds) (2007) Energy law in Europe, national, EU and international regulation. Oxford, UK, Oxford University Press. 9. Talus, K (inspired by Thomas Wälde) (2013) EU energy law and policy: a critical account. Oxford, United Kingdom, Oxford University Press. 10. Talus, K (ed) (2014) Research handbook on international energy law. Cheltenham, UK, Edward Elgar.

  ‫ ﻣﻘﺪﻣﻪ اي ﺑﺮ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي‬ 42

‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻛﺘﺎب ﻫﺸﺖ ﺟﻠـﺪي ﻛﻠﻴـﺰ و ﻛﺴـﺘﻴﻠﺰ درﺧﺼـﻮص ﺣﻘـﻮق اﻧـﺮژي اروﭘـﺎ‬ .‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻔﻴﺪ ﺑﺎﺷﺪ‬ Claeys & Casteels Series on EU Energy Law, http://www.claeyscasteels.com/series_eu_energy_law.php

:‫ﻣﻨﺎﺑﻊ‬  Eurostat (2014) Population data. http://epp.eurostat.ec.europa.eu/tgm/table.do?tab=table&la nguage=en&pcode=tps00001&tableSelection=1&footnotes=y es&labeling=labels&plugin=1. Accessed 18 Oct 2014  Pidgeon NF, Lorenzoni I, Poortinga W (2008) Climate change or nuclear power—no thanks! A quantitative study of public perceptions and risk framing in Britain. Glob Environ Change 18:69–85  Poortinga W, Aoyagi M, Pidgeon NF (2013) Public perceptions of climate change and energy futures before and after the Fukushima accident: a comparison between Britain and Japan. Energy Policy 62:1204–1211  US Census Bureau (2013) United States census bureau people QuickFacts. http://quickfacts.census.gov/qfd/states/00000.html. Accessed 18 Oct 2014

‫ﮔﻔﺘﺎر دوم‪ :‬ﺳﻄﻮح ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ‪  43  ‬‬

‫ﮔﻔﺘﺎر دوم‪:‬‬ ‫ﺳﻄﻮح ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي‬

‫‪  44‬ﻣﻘﺪﻣﻪ اي ﺑﺮ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ‪ ‬‬

‫ﮔﻔﺘﺎر دوم‪ :‬ﺳﻄﻮح ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ‪  45  ‬‬

‫‪.2.1‬ﺣﻘﻮق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ اﻧﺮژي‬ ‫‪.2.1.1‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫در ﮔﻔﺘﺎر ﻧﺨﺴﺖ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي داراي ﺳﻪ ﺳـﻄﺢ ﻣﺨﺘﻠـﻒ اﺳـﺖ‪ .‬اﻳـﻦ‬ ‫ﻣﻮارد ﺷﺎﻣﻞ ﺳﻄﻮح ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‪ ،‬داﺧﻠﻲ و ﻣﺤﻠﻲ ﻣـﻲﺷـﻮد‪ .‬در ﺳـﻄﺢ ﺑـﻴﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ ﺑـﺎ‬ ‫ﻣﻌﺎﻫﺪات ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻮاﺟﻪ ﻫﺴﺘﻴﻢ ﻛﻪ در اﺑﺘﺪا ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻬﺎدﻫـﺎي ﺑـﻴﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ ﺗـﺪوﻳﻦ‬ ‫ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ﺳـﺎزﻣﺎن ﻣﻠـﻞ ﻣﺘﺤـﺪ‪،‬‬ ‫ﺑﺎﻧﻚ ﺟﻬﺎﻧﻲ‪ ،‬اﺗﺤﺎدﻳﻪي اروﭘﺎ و آژاﻧﺲ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ اﻧﺮژي اﺗﻤﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮﻳﻚ از اﻳﻦ‬ ‫ﻧﻬﺎدﻫﺎ ﺑﺮ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺗﻲ ﻣﺘﻔﺎوت ﺗﻤﺮﻛﺰ دارد‪.‬‬ ‫ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ ﻣﺪت ﻣﺪﻳﺪي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮ ﻣﻮﺿـﻮﻋﺎت زﻳﺴـﺖ ﻣﺤﻴﻄـﻲ ﺗﻤﺮﻛـﺰ دارد‪.‬‬ ‫درﻧﺘﻴﺠﻪ اﻳﻦ ﺳﺎزﻣﺎن در ﺗﻐﻴﻴﺮات اﻳﺠﺎد ﺷﺪه در ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ﺗﺎﺛﻴﺮﮔﺬار ﺑـﻮده اﺳـﺖ؛‬ ‫ﻋﻠﻲاﻟﺨﺼﻮص ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻧﻘﺶ آن در ﻣﻮاﻓﻘﺘﻨﺎﻣﻪﻫﺎي ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ درﺧﺼـﻮص ﺗﻐﻴﻴـﺮات‬ ‫آب و ﻫﻮاﻳﻲ‪ .‬ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ ﺑﺨﺸﻲ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪي ﻣﻠـﻞ ﻣﺘﺤـﺪ ﺑـﺮاي‬ ‫ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ‪ 1‬دارد ﻛﻪ ﻣﺴﺌﻮل ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺘﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣـﺎل‪ ،‬اﺧﻴـﺮاً‬ ‫‪                                                            ‬‬ ‫‪UN Environment Programme (UNEP) .1‬؛ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ در ﻛﻨﻔـﺮاﻧﺲ دﻳﭙﻠﻤﺎﺗﻴـﻚ اﺳـﺘﻜﻬﻠﻢ‬ ‫ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ﻛﺎري )‪ (Action Plan‬ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻛﺮد ﻛﻪ ﻃﻲ آن دﺑﻴﺮﺧﺎﻧﻪاي ﻛﻪ داراي ﻳﻚ ﺷـﻮراي ﺣﻜـﺎم‬ ‫)‪ (Governing Council‬ﻣﺴﺘﻘﻞ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺸﻜﻴﻞ ﮔﺮدد ﺗﺎ ﺑﻪﻋﻨـﻮان »ﻛـﺎﻧﻮن اﻗـﺪاﻣﺎت زﻳﺴـﺖﻣﺤﻴﻄـﻲ و‬ ‫ﻫﻤﻜﺎري در اﻧﺪرون ﻣﺠﻤﻮﻋﻪي ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻫﺪف ﺗﻀﻤﻴﻦ ﻳﻚ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺎ درﺟﻪاي ﻋﺎﻟﻲ از ﻣـﺆﺛﺮ ﺑـﻮدن«‬ ‫ﻋﻤﻞ ﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺮﻛﺰ از ﻃﺮﻳﻖ ﻳﻚ ﻣﻌﺎﻫﺪه ﺑﻪ وﺟﻮد ﻧﻴﺎﻣﺪه اﺳﺖ ﻟﺬا ﻧﻤـﻲﺗـﻮان آن را ﺳـﺎزﻣﺎن ﺑـﻴﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ‬ ‫ﻗﻠﻤﺪاد ﻛﺮد‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻳﻚ رﻛﻦ ﻓﺮﻋﻲ از ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻮﻧﭗ ﺑﺮﺧﻼف دﻳﮕﺮ ﻣﺆﺳﺴﺎت ﺗﺨﺼﺼﻲ ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤـﺪ‬ ‫ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺘﻲ در ﻗﺒﺎل ﻫﻤﻜﺎري ﻓﻨﻲ ﻳﺎ ﭘﮋوﻫﺶ در اﻳﻦ ﺣﻴﻄـﻪ ﻧـﺪارد؛ ﺑﻠﻜـﻪ ﻳـﻚ ﺳـﺎزﻣﺎن دروﻧـﻲ ﻣﺤﺴـﻮب‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ اﺑﻌﺎد زﻳﺴﺖﻣﺤﻴﻄﻲ در ﺗﻤﺎم ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ ﺑﻪدرﺳﺘﻲ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ از‬ ‫ﻃﺮﻳﻖ ﺳﺎﺧﺘﺎر آن ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺷﻮراي اداري‪ ،‬دﺑﻴﺮﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺻﻨﺪوق و دﻓﺘﺮ ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻮرد‬ ‫اﺧﻴﺮ از ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﺧﺎﻧﻮادهي ﻣﻠـﻞ ﻣﺘﺤـﺪ دﻋـﻮت ﻣـﻲﻛﻨـﺪ اﻗـﺪاﻣﺎت ﺑـﻴﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ در ﺣـﻮزهي‬ ‫ﻣﺤﻴﻂزﻳﺴﺖ را ﺑﺮ ﻋﻬﺪه ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ و از ﻛﻤﻴﺴﻴﻮنﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﻣـﻲﺧﻮاﻫـﺪ در ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪﻫـﺎي ﺧـﻮد‬ ‫ﻣﺴﺎﺋﻞ زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ را ﻣﺪﻧﻈﺮ ﻗﺮار دﻫﻨـﺪ‪) .‬ر‪.‬ك‪ .‬اﺑـﺮاﻫﻴﻢ ﺑﻴـﮓ زاده‪ ،‬ﻫﻤـﺎن‪ ،‬ﺻـﺺ‪ (461-466‬ﻳﻮﻧـﭗ‬ ‫ﻣﺄﻣﻮرﻳﺖ ﺧﻮد را »رﻫﺒﺮي‪ ،‬و ﺗﺸﻮﻳﻖ ﻫﻤﻜﺎري در ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺤـﻴﻂزﻳﺴـﺖ‪ ،‬ﺑـﻪواﺳـﻄﻪي اﻟﻬـﺎم ﺑﺨﺸـﻴﺪن‪،‬‬ ‫اﻃﻼعرﺳﺎﻧﻲ‪ ،‬و ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪﺳﺎزي ﻣﻠﺖﻫﺎ در ارﺗﻘﺎء ﻛﻴﻔﻴﺖ زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬ﺑﺪون ﻣﺼﺎﻟﺤﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ زﻧﺪﮔﻲ ﻧﺴﻞﻫﺎي آﺗﻲ«‬ ‫ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎاﻳﻦﺣﺎل‪ ،‬ﺻﻼﺣﻴﺖﻫﺎي ﻣﺤﺪود‪ ،‬ﺑﻮدﺟﻪي ﻣﺨﺘﺼﺮ و ﻓﻘﺪان ﺣﻤﺎﻳﺖﻫﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ‬

‫‪  46‬ﻣﻘﺪﻣﻪ اي ﺑﺮ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ‪ ‬‬

‫اﻳﻦ ﺑﺨﺶ داﻣﻨﻪي ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ اﻧﺮژي ﻧﻴﺰ ﮔﺴﺘﺮش داده و اﻛﻨـﻮن‬ ‫داراي زﻳﺮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑـﻪ ﻣﺴـﺎﺋﻞ ﺣﻘـﻮق اﻧـﺮژي ﻣـﻲﭘﺮدازﻧـﺪ‪ .‬ﻳﻮﻧ‪‬ـﭗ‬ ‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺎ ﺣﻤﺎﻳﺖ از ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻋﻠﻤﻲ ﺑﻪ ﺣﻮزهي ﺣﻘﻮق اﻧـﺮژي ﻣـﻲﭘـﺮدازد‪ .‬ﺑـﺮاي‬ ‫ﻣﺜﺎل‪ ،‬اﺑﺘﻜﺎر ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻳﺎراﻧﻪﻫﺎ‪ 1‬در ﺑﺮﺧﻲ از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺧﻮد از ﺣﻤﺎﻳﺖﻫﺎي ﻳﻮﻧﭗ ﺳـﻮد‬ ‫ﻣﻲﺑﺮد؛ اﻳﻦ ﭘﺮوژه ﺑﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪي ﻣﻴﺰان ﻳﺎراﻧﻪاي ﻣﻲﭘﺮدازد ﻛﻪ ﻫﺮﻳﻚ از ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﺮژي‬ ‫در ﺳﺮاﺳﺮ ﺟﻬﺎن درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺎﻧـﻚ ﺟﻬـﺎﻧﻲ ﻧﻴـﺰ ﺣـﺎﻣﻲ ﻣـﺎﻟﻲ‬ ‫ﭘﺮوژهي اﺑﺘﻜـﺎر ﺷـﻔﺎفﺳـﺎزي ﺻـﻨﺎﻳﻊ ﺑﻬـﺮهﺑـﺮدار‪ 2‬ﺑـﻮده اﺳـﺖ‪ .‬اﻳـﻦ ﭘـﺮوژه ﻳـﻚ‬ ‫ﻣﻮاﻓﻘﺘﻨﺎﻣﻪي ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻃﻲ آن دوﻟﺘﻬﺎ ﻣﺒﺎﻟﻐﻲ را ﻛﻪ ﺷﺮﻛﺖﻫـﺎي ﺻـﻨﻌﺘﻲ‬ ‫ﺑﺎﺑﺖ ﺣﻖ اﺳﺘﺨﺮاج ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﺮژي ﺑﻪ آنﻫﺎ ﭘﺮداﺧﺖ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﺛﺒﺖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪                                                                                                                                 ‬‬ ‫ﻣﺸﻜﻼﺗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻮﻧﭗ ﺑﺎ آنﻫﺎ ﻣﻮاﺟﻪ ﺑﻮده‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻤﺎم اﻳﻦ اوﺻﺎف‪ ،‬ﻳﻮﻧﭗ در ﻛﻨﺎر اراﺋﻪي ﻛﻤﻚﻫﺎي ﻓﻨـﻲ و‬ ‫ﺣﻘﻮﻗﻲ ﺑﻪ ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﺑﺮاي ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻗﻮاﻧﻴﻦ داﺧﻠﻲ‪ ،‬در ﻋﺮﺻﻪي ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻧﻴـﺰ ﻣﻮﻓﻘﻴـﺖﻫـﺎﻳﻲ ﻛﺴـﺐ ﻛـﺮده‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ازﺟﻤﻠﻪ اﻳﻔﺎي ﻧﻘﺸﻲ ﻣﺆﺛﺮ در ﺗﺪوﻳﻦ ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ‪ 1973‬در ﻣﻮرد ﺗﺠﺎرت ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺣﻴﻮاﻧﺎت و ﮔﻴﺎﻫـﺎن‬ ‫در ﺣﺎل اﻧﻘﺮاض‪ ،‬ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ‪ 1985‬وﻳﻦ درﺧﺼﻮص ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﻻﻳﻪي اوزون‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﻄﺎﻟﻌﻪي ﺑﻴﺸﺘﺮ ر‪.‬ك‪.‬‬ ‫‪Elvira Pushkareva, “United Nations EnvironmentProgramme (UNEP)”, Max‬‬ ‫‪Planck Encyclopedia of Public International Law, 2009.‬؛ ﺑـﺮاي دﺳﺘﺮﺳـﻲ ﺑـﻪ ﺗـﺎزهﺗـﺮﻳﻦ‬ ‫اﻃﻼﻋﺎت درﺧﺼﻮص ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي اﻳﻦ رﻛﻦ ﻓﺮﻋـﻲ از ﻣﻠـﻞ ﻣﺘﺤـﺪ ر‪.‬ك‪http://www.unep.org/ .‬؛‬ ‫)م(‬ ‫‪Global Subsidies Initiative (GSI) .1‬؛ اﻳﻦ ﻧﻬﺎد ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺑﻨﻴﺎد ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑـﺮاي ﺗﻮﺳـﻌﻪي ﭘﺎﻳـﺪار‬ ‫))‪ (International Institute for Sustainable Development (IISD‬ﺗﺄﺳـﻴﺲ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‬ ‫ﻣﺄﻣﻮرﻳﺖ دارد ﺗﺎ ﻳﺎراﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪي ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺧﺼـﻮص‪ ،‬را ﺗﺤﻠﻴـﻞ ﻛـﺮده و ﭼﮕـﻮﻧﮕﻲ‬ ‫ﺗﺄﺛﻴﺮ آنﻫﺎ ﺑﺮ ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻳﺎ ﺗﻀﻌﻴﻒ ﺗﻮﺳﻌﻪي ﭘﺎﻳﺪار را روﺷﻦ ﺳﺎزد‪ .‬ﻫﺪف اﻳﻦ ﻧﻬﺎد ﺗﺸﻮﻳﻖ دوﻟﺘﻬﺎ ﺑﺮاي اﺟـﺮاي‬ ‫اﺻﻼﺣﺎت ﻳﺎراﻧﻪاي ﺑﻪﮔﻮﻧﻪاي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﺜﺒﻴـﺖ ﻳـﻚ اﻗﺘﺼـﺎد ﺷـﻔﺎف و ﺣﺼـﻮل ﻣﻨـﺎﻓﻊ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ و‬ ‫زﻳﺴﺖﻣﺤﻴﻄﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﻄﺎﻟﻌﻪي ﺑﻴﺸﺘﺮ ر‪.‬ك‪/http://www.iisd.org/gsi .‬؛ )م(‬ ‫‪Extractive Industries Transparency Initiative (EITI) .2‬؛ اﻳــﻦ ﻧﻬــﺎد ﻳــﻚ اﺳــﺘﺎﻧﺪارد‬ ‫ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑﺮاي ارﺗﻘﺎء ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺎز و ﭘﺎﺳﺨﮕﻮ درﺧﺼﻮص ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻠﻲ ﺑﻮده و درﭘﻲ ﺗﻘﻮﻳـﺖ ﺳـﺎﺧﺘﺎر دوﻟﺘﻬـﺎ و‬ ‫ﺷﺮﻛﺖﻫﺎ و اﻃﻼعرﺳﺎﻧﻲ درﺧﺼﻮص ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻋﻤﻮﻣﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﻣﻌﺮﻓﻲﺷﺪه از اﻳﻦ‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎن را اﺟﺮا ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﺗﺎ اﻃﻤﻴﻨﺎن ﺣﺎﺻﻞ ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺎﻟﻴﺎتﻫﺎ و دﻳﮕﺮ ﭘﺮداﺧـﺖﻫـﺎي اﻧﺠـﺎمﺷـﺪه از ﺳـﻮي‬ ‫ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي ﻧﻔﺖ و ﮔﺎز و ﻏﻴﺮه‪ ،‬ﺗﻤﺎﻣﺎً ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﭘﺮداﺧـﺖﻫـﺎ ﻃـﻲ ﻳـﻚ ﮔـﺰارش ﺳـﺎﻟﻴﺎﻧﻪ ﻣﻨﺘﺸـﺮ‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺷﻬﺮوﻧﺪان را ﻗﺎدر ﺧﻮاﻫﺪ ﺳﺎﺧﺖ ﺗﺎ ﺧﻮد ﺷﺨﺼﺎً در ﻣﻮرد ﻣﻘﺎدﻳﺮي ﻛﻪ دوﻟﺖ از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻠﻲ‬ ‫ﻛﺴﺐ درآﻣﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻛﺴﺐ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻴﺸﺘﺮ ر‪.‬ك‪/https://eiti.org .‬؛ )م(‬

‫ﮔﻔﺘﺎر دوم‪ :‬ﺳﻄﻮح ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ‪  47  ‬‬

‫ﺑﺎﻧﻚ ﺟﻬﺎﻧﻲ‪ 1‬ﻧﻘﺸﻲ ﺟﺎﻟﺐ در ﺑﺨﺶ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ اﻧﺮژي اﻳﻔﺎ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺳـﺎزﻣﺎن‬ ‫ﻣﻮﺳﺴﻪاي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﮔﺴﺘﺮش ﺗﺠﺎرت و ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﻛﻤﺘﺮ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻳﺎﻓﺘـﻪ در‬ ‫رﺷﺪ اﻗﺘﺼﺎدي آنﻫﺎ ﻋﻼﻗﻤﻨﺪ اﺳﺖ‪ .‬در ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﻮارد اﻳﻦ ﺑﺎﻧﻚ ﺟﻬﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛـﻪ‬ ‫وامﻫﺎﻳﻲ را در اﺧﺘﻴﺎر ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﻛﻤﺘﺮ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ ﺗـﺎ زﻳﺮﺳـﺎﺧﺖﻫـﺎي‬ ‫اﻧﺮژي را اﻳﺠﺎد ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪﻋﻼوه آﻧﻜﻪ از ﻛﺸﻮرﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ درﺣﺎل ﺳﺎﺧﺖ و ﺗﺮﻣﻴﻢ ﺣﻘـﻮق‬ ‫اﻧﺮژي ﺧﻮد ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ زﻳﺮﺳﺎﺧﺖﻫﺎي ﺟﺪﻳـﺪ اﻧـﺮژي را اﻳﺠـﺎد‬ ‫ﻛﺮده و ﺑﺨﺶ اﻧﺮژي ﺧﻮد را اﺻﻼح ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺎﻧﻚ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻧﻘﺸﻲ ﺣﺎﺋﺰ اﻫﻤﻴـﺖ‬ ‫در ﺧﻠﻖ ﺣﻘﻮق و ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي اﻧﺮژي در ﺑﺴﻴﺎري از ﻛﺸﻮرﻫﺎي درﺣـﺎل ﺗﻮﺳـﻌﻪ اﻳﻔـﺎ‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺗﺤﻘﻖ اﻳﻦ اﻫﺪاف از ﻃﺮﻳﻖ زﻳﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫـﺎي اﻳـﻦ ﺑﺎﻧـﻚ اﻣﻜﺎﻧﭙـﺬﻳﺮ ﺷـﺪه‬ ‫‪1‬‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺎﻟﻲ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‪ 2‬و ﺑﺎﻧﻚ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺗﺮﻣﻴﻢ و ﺗﻮﺳﻌﻪ‪.‬‬ ‫‪                                                            ‬‬ ‫‪ .1‬اﺻﻄﻼح »ﮔﺮوه ﺑﺎﻧـﻚ ﺟﻬـﺎﻧﻲ« ))’‪ (World Bank Group (‘WBG‬ﻛـﻪ ﻣﻬـﻢﺗـﺮﻳﻦ ﻣﻮﺳﺴـﻪي‬ ‫ﺗﺨﺼﺼﻲ ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ در ﺣﻮزهي ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺎﻟﻲ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي از ﭘﻨﺞ ﻧﻬﺎد ﻣﺴﺘﻘﻞ اﻣـﺎ ﻣـﺮﺗﺒﻂ اﻃـﻼق‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺑﺎﻧﻚ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺗﺮﻣﻴﻢ و ﺗﻮﺳﻌﻪ‪ ،‬ﻣﻮﺳﺴﻪي ﻣﺎﻟﻲ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‪ ،‬اﻧﺠﻤﻦ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ ﺗﻮﺳـﻌﻪ‪،‬‬ ‫آژاﻧﺲ ﭼﻨﺪﺟﺎﻧﺒﻪي ﺗﻀﻤﻴﻦ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاري و ﻣﺮﻛﺰ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺣﻞوﻓﺼﻞ اﺧﺘﻼﻓﺎت ﻧﺎﺷﻲ از ﺳـﺮﻣﺎﻳﻪﮔـﺬاري‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد‪) .‬ﺑﺮاي ﻣﻄﺎﻟﻌﻪي ﺑﻴﺸﺘﺮ درﺧﺼﻮص اﻳﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪ ر‪.‬ك‪ .‬اﺑـﺮاﻫﻴﻢ ﺑﻴـﮓ زاده‪ ،‬ﻫﻤـﺎن‪ ،‬ﺻـﺺ‪-51 .‬‬ ‫‪(631‬؛ واژهي »ﺑﺎﻧﻚ ﺟﻬﺎﻧﻲ« ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاي اﺷﺎره ﺑﻪ ﺑﺎﻧﻚ ﺗﺮﻣﻴﻢ و ﺗﻮﺳﻌﻪ و اﻧﺠﻤﻦ ﺗﻮﺳﻌﻪ اﺳـﺘﻔﺎده ﻣـﻲﺷـﻮد‬ ‫ﻛﻪ ﻛﺎرﻣﻨﺪان و ﻛﺎرﻛﻨﺎن آنﻫﺎ ﻳﻜﺴﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﺻﻄﻼح »ﮔﺮوه« ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ وﺟـﻮد ﻳـﻚ ﺷﺨﺼـﻴﺖ ﻣﺴـﺘﻘﻞ‬ ‫ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﻜﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ وﺟﻮد راﺑﻄﻪاي ﺑﺴﻴﺎر ﻧﺰدﻳﻚ ﻣﻴﺎن اﻳﻦ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪﻋﻨﻮانﻣﺜﺎل اﺳﻨﺎد ﻣﺆﺳﺲ‬ ‫اﻳﻦ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ ﺻﺮاﺣﺘﺎً ﺑﻴﺎن ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﻫﻴﭻﻳﻚ از آنﻫﺎ ﺑﺮاي اﻗﺪاﻣﺎت ﺑﺎﻧﻚ ﺗﺮﻣﻴﻢ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺘﻲ ﺑـﺮ‬ ‫ﻋﻬـﺪه ﻧﺨﻮاﻫﻨـﺪ داﺷـﺖ ) ‪Art. VI (6) Articles of Agreement of the International‬‬ ‫‪Development Association (‘IDA Articles’) ; Art. IV (6) Articles of Agreement‬‬ ‫)’‪ (of the International Finance Corporation (‘IFC Articles‬ﺑـﺮاي ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪي ﺑﻴﺸـﺘﺮ در‬ ‫اﻳﻦ ﺧﺼـﻮص ر‪.‬ك‪Maurizio Ragazzi, World Bank Group, Max Planck Encyclopedia .‬‬ ‫‪of Public International Law, 2009.‬؛ )م(‬ ‫‪ International Finance Corporation .2‬؛ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺎﻟﻲ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻳﻚ ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ اﺳـﺖ‬ ‫ﻛﻪ در ‪ 20‬ﺟﻮﻻي ‪ 1956‬ﺗﺄﺳﻴﺲ و ﻣﻘﺮ آن در واﺷﻴﻨﮕﺘﻦ ﻗﺮار دارد‪ .‬اﻳﻦ ﺳﺎزﻣﺎن ﻳﻚ ﻧﻬﺎد واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺑﺎﻧـﻚ‬ ‫ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺗﺮﻣﻴﻢ و ﺗﻮﺳﻌﻪ‪ ،‬ﻋﻀﻮي از ﮔﺮوه ﺑﺎﻧﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ‪ ،‬و ﻳﻜﻲ از ﻣﺆﺳﺴﺎت ﺗﺨﺼﺼﻲ ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ ﻗﻠﻤـﺪاد‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻫﺪف از ﺗﺄﺳﻴﺲ آن ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻛﺮدن اﻗﺪاﻣﺎت ﺑﺎﻧﻚ ﺗﺮﻣﻴﻢ و ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﭘﻴﺸﺒﺮد ﺗﻮﺳﻌﻪي اﻗﺘﺼـﺎدي ﺑـﺎ‬ ‫اﻳﺠﺎد ﻧﻬﺎدي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻗﺎدر ﺑﺎﺷﺪ رﺷﺪ ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي ﺧﺼﻮﺻﻲ را در دوﻟﺖﻫـﺎي ﻋﻀـﻮ‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻـﺎً ﻛﺸـﻮرﻫﺎي‬ ‫ﻛﻤﺘﺮ ﺗﻮﺳﻌﻪﻳﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻬﺒﻮد ﺑﺨﺸﺪ‪ .‬ﻻزﻣﻪي ﻋﻀﻮﻳﺖ در اﻳﻦ ﺳﺎزﻣﺎن‪ ،‬ﻋﻀﻮﻳﺖ در ﺑﺎﻧﻚ ﺗﺮﻣﻴﻢ و ﺗﻮﺳﻌﻪ اﺳـﺖ‬ ‫)‪ (Art. II (1) IFC Articles of Agreement‬ﻧﻈـﺎم رأيﮔﻴـﺮي در اﻳـﻦ ﻧﻬـﺎد ﻧﻴـﺰ ﻣﺸـﺎﺑﻪ ﻧﻈـﺎم‬ ‫رأيﮔﻴﺮي در ﺑﺎﻧﻚ ﺗﺮﻣﻴﻢ و ﺗﻮﺳﻌﻪ و روش رأيﮔﻴﺮي ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻴﺰان ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دوﻟﺘﻬﺎ در ﺳﺎزﻣﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺑـﺮ‬ ‫اﻳﻦ اﺳﺎس‪ ،‬ﻫﺮ دوﻟﺖ داراي ‪ 250‬رأي ﺑﻪﻋﻼوهي ﻳﻚ رأي ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ﺳﻬﻢ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺑـﻮد ) )‪Art. IV (3‬‬

‫‪  48‬ﻣﻘﺪﻣﻪ اي ﺑﺮ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ‪ ‬‬

‫اﺗﺤﺎدﻳﻪ اروﭘﺎ ﻧﻴﺰ ﻧﻘﺸﻲ ﻣﻬﻢ در ﺑﺨﺶ اﻧﺮژي اﻳﻔﺎ ﻣﻲﻛﻨـﺪ و ﺣﻘـﻮق و ﺳﻴﺎﺳـﺖ‬ ‫اﻧﺮژي ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﻋﻀﻮ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﺨﺸﻴﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﻛﺸـﻮرﻫﺎي ﺑﺴـﻴﺎري در‬ ‫ﺳﺮاﺳﺮ ﺟﻬﺎن از اﺗﺤﺎدﻳﻪ و ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﻋﻀﻮ ﺑﺮاي ﺗﻮﺳﻌﻪي ﺣﻘﻮق و ﺳﻴﺎﺳﺖ اﻧـﺮژي‬ ‫ﺧﻮد اﻟﻬﺎم ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬اﺗﺤﺎدﻳﻪ اروﭘﺎ ﺗﻮﺳﻌﻪي ﺣﻘﻮق و ﺳﻴﺎﺳﺖ اﻧﺮژي ﺧﻮد را ﺑـﺮ ﺳـﻪ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع اﻣﻨﻴﺖ‪ ،‬ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴـﺖ و رﻗﺎﺑـﺖ‪ ،‬ﻣﺘﻤﺮﻛـﺰ ﺳـﺎﺧﺘﻪ اﺳـﺖ‪ .‬ﻣﻌﺎوﻧـﺖ اﻧـﺮژي‬ ‫ﻛﻤﻴﺴﻴﻮن اروﭘﺎ‪ 2‬ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﻧﺨﺴﺖ ﻣﻲﭘﺮدازد و ﺣﻘﻮق و ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪ را وﺿﻊ‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻧﻬﺎد دﻳﮕﺮ اروﭘﺎﻳﻲ در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﻣﺸﺎرﻛﺖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ‪ :‬ﭘﺎرﻟﻤﺎن‬

‫‪                                                                                                                                 ‬‬ ‫‪ .(IFC‬در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ اﻳﺎﻻتﻣﺘﺤﺪه ‪ ،%23.69‬ژاﭘﻦ ‪ %5.87‬و آﻟﻤـﺎن ‪ %5.36‬آراء را دراﺧﺘﻴـﺎر دارﻧـﺪ‪ .‬ﺑـﺮاي‬ ‫ﻣﻄﺎﻟﻌــﻪي ﺑﻴﺸــﺘﺮ ر‪.‬ك‪Sheetal Asrani, Philipp Dann, “International Finance .‬‬ ‫‪Corporation (IFC)”, Max Planck Encyclopedia of Public International Law, 2009.‬؛‬ ‫)م(‬ ‫‪ International Bank for Reconstruction and Development .1‬؛ ﺑﺎﻧﻚ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺗﺮﻣﻴﻢ و‬ ‫ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺻﻨﺪوق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﭘﻮل )‪ (IMF‬ﺣﺎﺻﻞ ﻛﺎر ﻛﻨﻔﺮاﻧﺲ ﺑﺮﺗـﻮن وودز )‪(Bretton Woods‬‬ ‫ﭘﻴﺶ از ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ اﺳﺖ‪ .‬در اﺑﺘﺪا ﻫﺪف از اﻳﺠﺎد اﻳﻦ ﻧﻬﺎد ﺗﺴﻬﻴﻞ اﺳﺘﻔﺎده از ﺳـﺮﻣﺎﻳﻪﻫـﺎي‬ ‫ﺧﺼﻮﺻﻲ در ﺣﻤﺎﻳﺖ از ﺑﺎزﺳﺎزي اروﭘﺎي آﺳﻴﺐدﻳﺪه از ﺟﻨﮓ دوم ﺟﻬﺎﻧﻲ‪ ،‬و اراﺋﻪي ﻛﻤﻚﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي ﺑـﻪ‬ ‫ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺗﻮﺳﻌﻪﻧﻴﺎﻓﺘﻪي ﺟﻬﺎن ﺑﻮد‪ .‬ﺳﻨﺪ ﻣﺆﺳﺲ اﻳـﻦ ﺑﺎﻧـﻚ )‪ (IBRD Articles of Agreement‬در‬ ‫‪ 27‬دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪ 1945‬اﻣﻀﺎء ﺷﺪ و ﺳﺎزﻣﺎن در ‪ 25‬ﺟﻮن ‪ 1946‬ﻛﺎر ﺧﻮد را آﻏﺎز ﻛـﺮد‪ .‬ﻋﻀـﻮﻳﺖ در اﻳـﻦ ﺑﺎﻧـﻚ‬ ‫ﺑﻪﺷﺮط ﻋﻀﻮﻳﺖ در ﺻﻨﺪوق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ ﭘـﻮل اﻣﻜـﺎنﭘـﺬﻳﺮ اﺳـﺖ ) ‪Art.II Sec. 1 (a) and (b) IBRD‬‬ ‫‪ .(Articles‬ﺑﺎﻧﻚ ﺗﺮﻣﻴﻢ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﺘﺸﻜﻞ اﺳﺖ از‪ .1 :‬ﺷﻮراي ﺣﻜﺎم )‪ (Board of Governors‬ﻛﻪ ﻛﻠﻴﻪ‬ ‫دوﻟﺖﻫﺎي ﻋﻀﻮ در آن ﺣﻀﻮر دارﻧﺪ؛ ‪ .2‬ﺷﻮراي ﻣـﺪﻳﺮان اﺟﺮاﻳـﻲ )‪(Board of Executive Directors‬‬ ‫ﻛﻪ از ‪ 25‬ﻋﻀﻮ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ و در ﻫﻔﺘﻪ دو ﺑﺎر ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺟﻠﺴﻪ ﻣﻲدﻫﻨﺪ؛ ‪ .3‬رﺋـﻴﺲ )‪ (President‬ﻛـﻪ‬ ‫رﺋﻴﺲ ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﺑﺎﻧﻚ ﺑﻪﺣﺴﺎب آﻣﺪ و ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺮ ﺷﻮراي ﻣﺪﻳﺮان اﺟﺮاﻳﻲ ﻋﻤـﻞ ﻣـﻲﻛﻨـﺪ‪ .‬ﺑـﺮاي ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪي‬ ‫ﺑﻴﺸـﺘﺮ ر‪.‬ك‪Sabine Schlemmer-Schulte, “International Bank for Reconstruction .‬‬ ‫‪and Development (IBRD)”, Max Planck Encyclopedia of Public International Law,‬‬ ‫‪2009.‬؛ )م(‬ ‫)‪2 .European Commission Energy Department (Directorate-General‬‬

‫ﮔﻔﺘﺎر دوم‪ :‬ﺳﻄﻮح ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ‪  49  ‬‬

‫اروﭘﺎ‪ 1،‬آژاﻧﺲ اروﭘﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﻫﻤﻜﺎري ﻓﻴﻤﺎﺑﻴﻦ ﻗﺎﻧﻮﻧﮕﺬاران ﺑﺨﺶ اﻧـﺮژي‪ 2،‬و آژاﻧـﺲ‬ ‫اﺗﻤﻲ اروﭘﺎ‪.‬‬ ‫ﻧﻬﺎدﻫــﺎي ﺑــﻴﻦاﻟﻤﻠﻠــﻲ دﻳﮕــﺮي ﻧﻴــﺰ در ﺑﺨــﺶ اﻧــﺮژي ﻣــﺆﺛﺮ ﻫﺴــﺘﻨﺪ‪ .‬ﻳﻜــﻲ از‬ ‫ﭘﺮﻧﻔﻮذﺗﺮﻳﻦ آنﻫﺎ در ﺑﺨﺶ اﻧﺮژي آژاﻧﺲ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ اﻧﺮژي اﺗﻤﻲ )آژاﻧﺲ( اﺳﺖ ﻛـﻪ‬ ‫ﻧﻘﺶ رﻫﺒﺮي ﺻﻨﻌﺖ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ اﻧﺮژي اﺗﻤﻲ را ﺑﺮﻋﻬﺪه دارد‪ .‬ﻫﻴﭻ ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‬ ‫ﻣﺸﺎﺑﻬﻲ ﺑﺮاي دﻳﮕﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﺮژي وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﻣﻘﺮ آژاﻧﺲ در ﺷﻬﺮ وﻳﻦ اﺗﺮﻳﺶ اﺳـﺖ‬ ‫و ‪ 162‬ﻛﺸﻮر ﻋﻀﻮ آن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺳﺎزﻣﺎن ﻧﻬﺎد ﭘﻴﺶﺑﺮﻧﺪهي ﺑﺨـﺶِ اﻧـﺮژي اﺗﻤـﻲ‬ ‫اﺳﺖ و ﺗﻤﺮﻛﺰي ﺧﺎص ﺑﺮ ﺣﻔﻆ اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻠﻴﺎت اﻳﻤﻦ در ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫـﺎي اﺗﻤـﻲ ﺳﺮاﺳـﺮ‬ ‫ﺟﻬﺎن دارد‪.‬‬ ‫آژاﻧﺲ ﻣﺴﺌﻮل ﺗﻀﻤﻴﻦ ﻣﻌﻴﺎرﻫـﺎي ﺟﻬـﺎﻧﻲ اﻳﻤﻨـﻲ ﺑـﺮاي اﻳـﻦ ﺻـﻨﻌﺖ اﺳـﺖ و‬ ‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ درﺧﺼﻮص ﺣﻘﻮق و ﺳﻴﺎﺳﺖ اﻧﺮژي ﺗﻮﺻﻴﻪﻫﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﻋﻀﻮ اراﺋـﻪ‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﻛﺸﻮرﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ درﺣﺎل وﺿﻊ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺧﺎص در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ اﻧﺮژي اﺗﻤﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‬ ‫زﻳﺮﺳﺎﺧﺖﻫﺎي اﻳﻦ اﻧﺮژي را ﺑﻪ اﻳﻤﻦﺗﺮﻳﻦ ﻃﺮﻳـﻖ ﻣﻤﻜـﻦ ﺗﻮﺳـﻌﻪ ﺑﺨﺸـﻨﺪ‪ .‬آژاﻧـﺲ‬ ‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ در ﺻﻮرت ﺑﺮوز ﺣﻮادث اﻳﻔﺎي ﻧﻘﺶ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬اﺻﻠﻲﺗـﺮﻳﻦ اﻗـﺪام آژاﻧـﺲ در‬ ‫اﻳﻦ ﻣﻮرد ﺗﺸﻮﻳﻖ ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﺑﻪ اﻳﺠﺎد ﻳﻚ ﻧﻈﺎم ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺑﺮاي ﺣـﻮادث اﺗﻤـﻲ اﺳـﺖ‪.‬‬ ‫اﻳﻦ اﻣﺮ ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻌﺪادي از ﻣﻌﺎﻫﺪات ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ درﺧﺼﻮص ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ اﺗﻤﻲ ﻣـﻲﺷـﻮد‪.‬‬ ‫ﺳﻪ ﻣﻮاﻓﻘﺘﻨﺎﻣﻪي اﺻﻠﻲ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ درﺧﺼﻮص ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ وﺟﻮد دارد و اﻋﻀﺎي آژاﻧﺲ‬ ‫ﻫﻤﮕﻲ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻳﺎ دو ﻣﻌﺎﻫﺪه ﭘﻴﻮﺳﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺳﻪ ﻣﻮاﻓﻘﺘﻨﺎﻣﻪ ﻋﺒﺎرتاﻧـﺪ از ﻛﻨﻮاﻧﺴـﻴﻮن‬

‫‪                                                            ‬‬ ‫‪ European Parliament .1‬؛ ﭘﺎرﻟﻤﺎن اروﭘﺎ ﻳﻜﻲ از ﻧﻬﺎدﻫﺎي داﺧﻠﻲ اﺗﺤﺎدﻳﻪي اروﭘﺎ ﻗﻠﻤﺪاد ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ‬ ‫ﻃﻲ »ﺳﻨﺪ واﺣﺪ اروﭘﺎ« )‪ (Single European Act, SEA‬در ﺗﺼﻮﻳﺐ اﺳﻨﺎد ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﻗﻠﻤﺮوﻫﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ‬ ‫اﺗﺤﺎدﻳﻪ از ﻃﺮﻳﻖ ﻫﻤﻜﺎري داراي ﻧﻘﺸﻲ ﻣﻬﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻌﺎﻫﺪهي ﻣﺎﺳﺘﺮﻳﺦ ) ‪Treaty of Maastricht on‬‬ ‫‪ (European Union, at: http://www.eurotreaties.com/maastrichtec.pdf‬در ﻗﺎﻟﺐ‬ ‫آﻳﻴﻦ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﻣﺸﺘﺮك ﺑﻪ ﭘﺎرﻟﻤﺎن ﺣﻖ دﺧﺎﻟﺖ در ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺳﺎزي را اﻋﻄﺎ ﻛﺮد و ﻣﻌﺎﻫﺪهي آﻣﺴﺘﺮدام‬ ‫) ‪Treaty of Amsterdam,‬‬ ‫‪(at:making/treaties/pdf/treaty_of_amsterdam/treaty_of_amsterdam_en.pdf‬‬ ‫آن را ﺗﻮﺳﻌﻪ داد‪ .‬ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﭘﺎرﻟﻤﺎن اروﭘﺎ ﺑﺎ رأي ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣﺮدم اروﭘﺎ ﺑﺮاي ﻣﺪت ‪ 5‬ﺳﺎل اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺮاي ﻣﻄﺎﻟﻌﻪي ﺑﻴﺸﺘﺮ ر‪.‬ك‪ .‬اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﺑﻴﮓ زاده‪ ،‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﺻﺺ‪) .828-30 .‬م(‬ ‫‪2. European Agency for the Cooperation of Energy Regulators‬‬

‫‪  50‬ﻣﻘﺪﻣﻪ اي ﺑﺮ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ‪ ‬‬

‫ﭘﺎرﻳﺲ‪ 1،‬ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﺑﺮوﻛﺴﻞ‪ 2‬و ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﺟﺒﺮان ﺧﺴﺎرت ﺗﻜﻤﻴﻠﻲ ﺑﺮاي ﺧﺴـﺎرات‬ ‫‪3‬‬ ‫اﺗﻤﻲ‪.‬‬ ‫آژاﻧﺲ ﻧﻤﻮﻧﻪي ﻳﻚ ﻫﻤﻜﺎري ﺟﻬﺎﻧﻲ در ﻳﻜﻲ از ﺣﻮزهﻫﺎي ﺑﺨﺶ اﻧـﺮژي اﺳـﺖ‬ ‫ﻛﻪ ﺑﺮاي دﻳﮕﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﺮژي ﻫﻨﻮز ﻣﺤﻘﻖ ﻧﺸﺪه‪ .‬ﺳﺆال ﺟﺎﻟﺐ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ‪ :‬ﭼـﺮا اﻳـﻦ‬ ‫ﻣﺴﺎﻟﻪ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮاي دﻳﮕﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﺮژي ﻣﺤﻘﻖ ﮔـﺮدد؟ ﺑـﻪﻋـﻼوه‪ ،‬ﭼـﻪ ﻣﻨﻔﻌﺘـﻲ از‬ ‫ﻫﻤﻜﺎري ﺑﻴﺸﺘﺮ در ﺗﻮﺳﻌﻪ و اﻳﻤﻨﻲ دﻳﮕﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﺮژي ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲﺷﻮد؟ اﻳـﻦ ﻣﺴـﺎﺋﻞ‬ ‫ﺣﻮزهﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﺑﺮاي ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﻴﺸﺘﺮ و ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺗﻲ ﻛﻪ داﻧﺸـﺠﻮﻳﺎن ﺣﻘـﻮق اﻧـﺮژي‬ ‫ﺑﺎﻳﺪ درﺧﺼﻮص آنﻫﺎ دﻳﺪﮔﺎﻫﻲ اﻧﺘﻘﺎدي داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪.2.1.2‬ﻣﺮاﺟﻊ ﺻﺎﻟﺢ‬

‫ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻣﺮﺟﻊ ﺻﺎﻟﺢ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ در ﺑﺨﺶ اﻧﺮژي وﺟﻮد دارد‪ .‬آﻧﭽﻪ در ﭘﻲ ﻣـﻲآﻳـﺪ‬ ‫ﺑﺮاﺳﺎس اﻫﻤﻴﺖ ﻣﺮﺗﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺮاﺟﻊ ﺑﻪﻃﻮر ﻓﺰاﻳﻨﺪه ﻧﻘﺸﻲ ﻣـﺆﺛﺮ در ﺑﺨـﺶ‬ ‫اﻧﺮژي اﻳﻔﺎ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻋﻠﻲاﻟﺨﺼﻮص ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت اﺗﺨـﺎذ ﺷـﺪه ﺗﻮﺳـﻂ ﻣﻌﺎﻫـﺪه ﻣﻨﺸـﻮر‬ ‫اﻧﺮژي اﻣﻴﺪﺑﺨﺶ و ﺑﺮ رﻓﺘﺎر ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي ﻓﻌﺎل در ﺑﺨﺶ اﻧﺮژي اﺛﺮﮔﺬار ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺠﻤﻊ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ‪ 4:‬در اﻳﻦ ﻣﺠﻤﻊ ﻣﺒﺎﺣـﺚ ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ﻣﺴـﺎﺋﻞ‬ ‫ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ اﻧﺮژي آﻏﺎز ﻣﻲﺷﻮد‪5 .‬ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي اﻧﺮژي در اﻳﻦ ﻣﻜﺎن ﺷﻜﻞ ﻣﻲﮔﻴﺮﻧـﺪ و‬ ‫‪6‬‬ ‫اﻋﻼم ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت آن ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﻛﺴﺐ ﺣﺪ ﻧﺼﺎب دو ﺳﻮم آراء اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪                                                            ‬‬ ‫‪1 .Paris Convention‬‬ ‫‪2 .Brussels Convention‬‬ ‫‪3 .Convention of Supplementary Compensation for Nuclear Damage‬‬ ‫‪4 .UN General Assembly‬‬ ‫‪ .5‬ﻃﺒﻖ ﻣﺎدهي ‪ 10‬ﻣﻨﺸﻮر ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ‪ ،‬ﻣﺠﻤﻊ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻛﻠﻴﻪي ﻣﺴﺎﺋﻠﻲ را ﻛﻪ در ﭼﺎرﭼﻮب ﻣﻨﺸﻮر‬ ‫ﻗﺮار دارد‪ ،‬ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار دﻫﺪ‪ .‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ارﺗﺒﺎط ﺗﻨﮕﺎﺗﻨﮕﻲ ﻛﻪ ﺣﻮزهي اﻧﺮژي ﺑﺎ ﻣﺴﺎﺋﻠﻲ ﻫﻤﭽﻮن اﻣﻨﻴﺖ‬ ‫ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‪ ،‬ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ و ﻣﺤﻴﻂزﻳﺴﺖ دارد‪ ،‬ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻧﺮژي را ﻳﻜﻲ از ﻣﺆﻟﻔﻪي ﻣﻬﻢ در‬ ‫ﺗﺤﻘﻖ اﻫﺪاف ﻫﺰاره ﻣﻲداﻧﺪ‪ .‬ر‪.‬ك‪The Energy Challenge for Achieving the Millennium .‬‬ ‫‪Development Goals, at: http://www.un‬‬‫‪ energy.org/sites/default/files/share/une/un-enrg_paper.pdf‬؛ )م(‬ ‫‪ .6‬ﻃﺒــﻖ ﻣــﺎده ‪ 18‬ﻣﻨﺸــﻮر ﻣﺠﻤــﻊ ﺑــﺮاي اﺗﺨــﺎذ ﺗﺼــﻤﻴﻢ درﺧﺼــﻮص »ﻣﺴــﺎﺋﻞ ﻣﻬــﻢ« ) ‪Important‬‬ ‫‪ (Questions‬ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﺣﺪﻧﺼﺎب دوﺳﻮم آراء اﺳﺖ اﻣﺎ در ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺗﺼـﻤﻴﻤﺎت اﻳـﻦ رﻛـﻦ ﺑـﺎ ﺣﺪﻧﺼـﺎب‬ ‫اﻛﺜﺮﻳﺖ ﻧﺴﺒﻲ اﺗﺨﺎذ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﻬﻢ ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻮﺻﻴﻪﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑـﻪ ﺻـﻠﺢ و اﻣﻨﻴـﺖ ﺑـﻴﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ‪،‬‬ ‫اﻧﺘﺨﺎب اﻋﻀﺎي ارﻛﺎن ﺳﺎزﻣﺎن‪ ،‬ﭘﺬﻳﺮش ﻋﻀﻮ ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬ﻧﻈﺎم ﻗﻴﻤﻮﻣﻴﺖ و ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻲﺷﻮد‪) .‬م(‬

‫ﮔﻔﺘﺎر دوم‪ :‬ﺳﻄﻮح ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ‪  51  ‬‬

‫دﻳﻮان ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ دادﮔﺴﺘﺮي‪ 1:‬اﻳﻦ دﻳـﻮان رﻛـﻦ اﺻـﻠﻲ ﻗﻀـﺎﻳﻲ ﺳـﺎزﻣﺎن ﻣﻠـﻞ‬ ‫ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪ 2‬و در ﻣﻮرد دﻋﺎوي ﺣﻘﻮﻗﻲ ﻛﻪ ﺗﻮﺳـﻂ دوﻟﺘﻬـﺎ ﺑـﻪ آن ارﺟـﺎع داده‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد ﻗﻀﺎوت ﻛﺮده و درﺧﺼﻮص ﻣـﻮاردي ﺧـﺎص ﻧﻈـﺮ ﺣﻘـﻮﻗﻲ ﺧـﻮد را اﻋـﻼم‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻳﻚ ﻣﺴﺎﻟﻪي ﻣﺸﺘﺮك درﺣﻮزهي اﻧﺮژي ﻛﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ دﻳﻮان ارﺟـﺎع داده ﺷـﺪه‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ ﻣﻴﺪانﻫﺎي ﻧﻔﺖ و ﮔﺎز ﻓﺮاﺳﺎﺣﻞ را ﺷﺎﻣﻞ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫اﺗﺎق ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻲ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ‪-‬دﻳﻮان داوري ﺑـﻴﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ‪ 3:‬اﻳـﻦ ﺳـﺎزﻣﺎن ﻳـﻚ ﻧﻬـﺎد‬ ‫ﭘﻴﺸﺮو در ﻓﻴﺼﻠﻪي دﻋﺎوي ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ از ﻃﺮﻳﻖ داوري اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ از دﻓـﺎﺗﺮ ﭘﮋوﻫﺸـﻲ‬ ‫ﻧﻴﺰ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻣﻌﺎﻫﺪهي ﻣﻨﺸﻮر اﻧﺮژي‪ :‬در ﺑﺨﺶ اﻧﺮژي دﻋﺎوي ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ ﺑـﻴﺶ از ﭘـﻴﺶ از‬ ‫ﻃﺮﻳﻖ ﻣﻨﺸﻮر اﻧﺮژي ﻓﻴﺼﻠﻪ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﻫﺪف اﻳﻦ ﻣﻨﺸـﻮر ﺗﻘﻮﻳـﺖ ﺣﻜﻮﻣـﺖ ﻗـﺎﻧﻮن در‬ ‫‪                                                            ‬‬ ‫‪1. International Court of Justice‬‬ ‫‪ .2‬ﻣﺎدهي ‪ 92‬ﻣﻨﺸﻮر ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ ﻋﻨﻮان ﻣﻲدارد ‪» :‬دﻳﻮان رﻛﻦ اﺻﻠﻲ ﻗﻀﺎﻳﻲ ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ اﺳﺖ و اﺳﺎﺳﻨﺎﻣﻪي‬ ‫آن ‪ ...‬ﺑﺨﺸﻲ ﺟﺪاﻳﻲﻧﺎﭘﺬﻳﺮ از ﻣﻨﺸﻮر ﻗﻠﻤﺪاد ﻣﻲﺷﻮد‪ «.‬ﻣﻘﺮ اﻳﻦ دﻳﻮان در ﺷـﻬﺮ ﻻﻫـﻪ ﻫﻠﻨـﺪ اﺳـﺖ و از ‪15‬‬ ‫ﻗﺎﺿﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻣﺪت ‪ 9‬ﺳﺎل ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺠﻤﻊ ﻋﻤﻮﻣﻲ و ﺷﻮراي اﻣﻨﻴﺖ اﻧﺘﺨﺎب ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬اﻳـﻦ‬ ‫ﻗﻀﺎت در اﻧﺠﺎم وﻇﺎﻳﻔﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ آنﻫﺎ ﻣﺤﻮل ﺷﺪه ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه دوﻟﺖ ﻣﺘﺒﻮع ﺧﻮد ﺑﻪﺣﺴﺎب ﻧﻤـﻲآﻳﻨـﺪ‪ .‬ﺻـﻼﺣﻴﺖ‬ ‫ﺗﺮاﻓﻌﻲ دﻳﻮان ﻃﺒﻖ ﻣﺎدهي ‪ 34‬اﺳﺎﺳﻨﺎﻣﻪي آن ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ اﺧﺘﻼﻓﺎت ﻣﻮﺟﻮد ﻣﻴﺎن دوﻟـﺖﻫـﺎ ﻣﻨﺤﺼـﺮ ﺷـﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺻﻼﺣﻴﺖ ﻣﺸﻮرﺗﻲ آن ارﻛﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ و )ﺗﺤﺖ ﺷﺮاﻳﻄﻲ( ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲ آن را ﻧﻴـﺰ ﺷـﺎﻣﻞ‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﻄﺎﻟﻌﻪي دﻗﻴﻖﺗﺮ درﺧﺼﻮص ﺳﺎﺧﺘﺎر‪ ،‬ﺻﻼﺣﻴﺖﻫﺎ و ﻋﻤﻠﻜﺮد اﻳﻦ دﻳﻮان ر‪.‬ك‪ .‬اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﺑﻴـﮓ‬ ‫زاده‪ ،‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﺻﺺ‪) .397-409 .‬م(‬ ‫‪International Chamber of Commerce (ICC)—International Court of .3‬‬ ‫‪ Arbitration‬؛ اﺗــﺎق ﺑﺎزرﮔــﺎﻧﻲ ﺑــﻴﻦاﻟﻤﻠﻠــﻲ‪ ،‬ﻛــﻪ ﺳــﺎزﻣﺎن ﺟﻬــﺎﻧﻲ ﺑﺎزرﮔــﺎﻧﻲ ) ‪World Business‬‬ ‫‪ (Organization‬ﻧﻴﺰ ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬در ‪ 1919‬ﺑﺎﻫﺪف ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻪ ﺑﺎزرﮔـﺎﻧﻲ از ﻃﺮﻳـﻖ ﺗﺸـﻮﻳﻖ ﺗﺠـﺎرت و‬ ‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاري‪ ،‬ﺑﺎزارﻫﺎي آزاد ﺑﺮاي ﻛﺎﻻ و ﺧـﺪﻣﺎت و ﺟﺮﻳـﺎن آزاد ﺳـﺮﻣﺎﻳﻪ ﺗﺸـﻜﻴﻞ ﺷـﺪ‪ .‬دﺑﻴﺮﺧﺎﻧـﻪي اﻳـﻦ‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎن در ﭘﺎرﻳﺲ ﻗﺮار دارد‪ .‬دﻳﻮان ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻲ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻧﻴﺰ در ‪ 1923‬ﺑـﻪﻋﻨـﻮان ﺑﺨﺸـﻲ از اﺗـﺎق ﺑﺎزرﮔـﺎﻧﻲ‬ ‫ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪ‪ .‬ﺷﺮﻛﺖﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺠﺎﻣﻊ ﻣﻠﻲ و ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﻓﺪراﺳﻴﻮنﻫﺎي ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻲ و ﻛﺎرﻓﺮﻣﺎﻳﺎن‪ ،‬ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي ﺣﻘﻮﻗﻲ‪،‬‬ ‫اﺗﺎقﻫﺎي ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻲ و اﻓﺮادي ﻛﻪ در ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻲ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻓﻌﺎل ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﺑـﻪ ﻋﻀـﻮﻳﺖ اﻳـﻦ ﺳـﺎزﻣﺎن‬ ‫درآﻳﻨﺪ‪ .‬ﻛﻠﻴﻪي اﻋﻀﺎ در ﺷﻮراي ﺟﻬﺎﻧﻲ )‪ (World Council‬ﻛﻪ ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﻣﺮﺟﻊ اﺗﺎق ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻲ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ‬ ‫اﺳﺖ )‪ (Art. 5 (1) ICC Constitution‬ﮔﺮد ﻫﻢ ﻣﻲآﻳﻨﺪ ﻛﻤﻴﺘﻪﻫﺎي ﻣﻠـﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨـﺪﮔﺎﻧﻲ را ﺑـﻪ ﺷـﻮراي‬ ‫ﺟﻬﺎﻧﻲ اﻋﺰام ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﻳﻚ دﺑﻴﺮ ﻛﻞ ﺑﻪ اﻣﻮر ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ دﺑﻴﺮﺧﺎﻧﻪي اﺗﺎق ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻲ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻲﭘـﺮدازد ﻛـﻪ‬ ‫ﺑﺎ رأي ﺷﻮراي ﺟﻬﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺑﺮﻣﺒﻨﺎي ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻛﻤﻴﺘﻪي اﺟﺮاﻳﻲ )‪ (Executive Board‬اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲﺷﻮد ) ‪Art.‬‬ ‫‪ .(9 (1) (a) ICC‬ﺑﺮاي ﻣﻄﺎﻟﻌﻪي ﺑﻴﺸﺘﺮ ر‪.‬ك‪Dieter Martiny, “International Chamber of .‬‬ ‫‪Commerce (ICC)”, Max Planck Encyclopedia of Public International Law, 2009.‬؛‬ ‫)م(‬

‫‪  52‬ﻣﻘﺪﻣﻪ اي ﺑﺮ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ‪ ‬‬

‫ﺑﺨﺶ اﻧﺮژي اﺳﺖ ﺗﺎ ﺣﺪاﻗﻠﻲ از ﺳﻄﺢ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ را ﺑﺮاي ﺗﻤﺎم دوﻟﺘﻬﺎ ﺗﻀـﻤﻴﻦ ﻛـﺮده و‬ ‫ﺧﻄﺮات ﻣﻮﺟﻮد در ﺗﺠﺎرت ﻓﺮاﻣﺮزي در ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاري را ﻛﺎﻫﺶ دﻫﺪ‪.‬‬ ‫دﻳﻮان دادﮔﺴـﺘﺮي اروﭘـﺎ‪ 2:‬اﻳـﻦ دﻳـﻮان درﺧﺼـﻮص دﻋـﺎوي ﺑﺨـﺶ اﻧـﺮژي در‬ ‫اﺗﺤﺎدﻳﻪي اروﭘﺎ اﺗﺨﺎذ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺗﺎﺛﻴﺮي ﺑﺴﺰا در ﺑﺨﺶ اﻧﺮژي اروﭘﺎ دارد زﻳـﺮا‬ ‫ﻣﺸﻮق ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺑﺨﺶ اﻧﺮژي در اﻳﻦ ﻗﺎره و رﻓﺘﺎر ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي ﺗﺠﺎري ﻓﻌـﺎل در اﻳـﻦ‬ ‫ﺣﻮزه اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺠﻢ دﻋﺎوي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﺨﺶ اﻧﺮژي رو ﺑـﻪ اﻓـﺰاﻳﺶ اﺳـﺖ‪ .‬در ﺑﺮﺧـﻲ‬ ‫ﻣﻮارد ﺷﺮﻛﺖﻫﺎ رﻓﺘﺎر ﺧﻮد را ﺑﺮاي اﺟﺘﻨﺎب از ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪن ﺑﺎ اﺣﻜﺎم دﻳﻮان دادﮔﺴﺘﺮي‬ ‫اروﭘﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ دادهاﻧﺪ‪ .‬در ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم ﺑﻪ ﺗﺤﻠﻴﻞ دﻗﻴﻖﺗﺮ اﺣﻜـﺎم اﻳـﻦ دﻳـﻮان ﺧـﻮاﻫﻴﻢ‬ ‫ﭘﺮداﺧﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﻌﺎﻫﺪات ﺧﺎص‪ :‬ﻣﻌﺎﻫﺪاﺗﻲ ﺧﺎص وﺟﻮد دارﻧﺪ ﻛﻪ ﮔﺮﭼﻪ ﻧﻤﻲﺗـﻮان از ﻧﻈـﺮ ﻓﻨـﻲ‬ ‫آنﻫﺎ را »دادﮔﺎه ﺻﺎﻟﺢ« داﻧﺴﺖ اﻣﺎ ﺑﺮﺧﻲ از ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖﻫـﺎي ﭼﻨـﻴﻦ دادﮔـﺎﻫﻲ را دارا‬ ‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻲ از ﻣﻌﺎﻫﺪات ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻛﻪ در ﺟﺪول ‪ 1.1‬ذﻛﺮ ﺷﺪه اﺳـﺖ‬ ‫اراﻳﻪي ﮔﺰارش ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ را ﻻزم ﻣـﻲﺷـﻤﺎرﻧﺪ‪ .‬ﺑـﺮاي ﻣﺜـﺎل‪ ،‬ﻃﺒـﻖ ﻛﻨﻮاﻧﺴـﻴﻮن ﺑـﺎزل‬ ‫درﺧﺼﻮص ﻛﻨﺘﺮل ﺑﺮ اﻧﺘﻘﺎل ﻓﺮاﻣﺮزي ﺿﺎﻳﻌﺎت ﺧﻄﺮﻧـﺎك‪ 3‬ﮔـﺰارش ﺳـﺎﻟﻴﺎﻧﻪ اﻟﺰاﻣـﻲ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﮔﺰارش ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ ﺗﻀﻤﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪهي ﭘﺎﻳﺒﻨﺪي ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﻔﺎد اﻳﻦ ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل‪ ،‬در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ا‪‬ﻋﻤﺎل ﻣﻘﺮرات ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻣﻌﺎﻫـﺪهي در ﺑﺨـﺶ اﻧـﺮژي‬ ‫اﺗﻤﻲ‪ ،‬آژاﻧﺲ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ اﻧﺠﺎم ﺳﻔﺮﻫﺎي ﺑﺎزرﺳﻲ ﺑـﻪ ﻛﺸـﻮرﻫﺎ ﻣﻘـﺮرات آنﻫـﺎ را ا‪‬ﻋﻤـﺎل‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪                                                                                                                                 ‬‬ ‫‪Energy Charter Treaty (ECT) .1‬؛ ﻣﻨﺸﻮر اﻧﺮژي ﻛﻪ در ‪ 16‬اﭘﺮﻳﻞ ‪ 1998‬ﻻزماﻻﺟﺮا ﺷـﺪ ﺳـﻨﺪي‬ ‫ﺑﻲﻣﺎﻧﻨﺪ در زﻣﻴﻨﻪي ﺗﺸﻮﻳﻖ ﻫﻤﻜﺎري ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ در ﺑﺨﺶ اﻧـﺮژي اﺳـﺖ‪ .‬ﻋـﻼوه ﺑـﺮ ﻛﺸـﻮرﻫﺎي اروﭘـﺎﻳﻲ‪،‬‬ ‫روﺳﻴﻪ‪ ،‬آﺳﻴﺎي ﻣﻴﺎﻧﻪ‪ ،‬ژاﭘﻦ‪ ،‬اﺳﺘﺮاﻟﻴﺎ و ﻣﻐﻮﻟﺴﺘﺎن ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻋﻀﻮﻳﺖ آن درآﻣﺪهاﻧﺪ‪ .‬اﻟﺤـﺎق ﺑـﻪ اﻳـﻦ ﻛﻨﻮاﻧﺴـﻴﻮن‬ ‫ﺑﺮاي ﻛﺸـﻮرﻫﺎي دﻳﮕـﺮ ﻣﺠـﺎز اﺳـﺖ ﺟﺎﻟـﺐ آﻧﻜـﻪ ﭼـﻴﻦ‪ ،‬اﻳـﺮان‪ ،‬ﻛـﺮهي ﺟﻨـﻮﺑﻲ و ﻛﺸـﻮرﻫﺎي آ‪.‬س‪.‬آ‪.‬ن‬ ‫)‪ (ASEAN‬ﺑﻪ آن ﺗﻮﺟﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬ﺑـﺮاي ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪي ﺑﻴﺸـﺘﺮ ر‪.‬ك‪The Energy Charter Treaty .‬‬ ‫‪And Related Documents, A Legal Framework For International Energy‬‬ ‫‪Cooperation,‬‬ ‫‪at:‬‬ ‫‪http://www.encharter.org/fileadmin/user_upload/document/EN.pdf‬؛ )م(‬ ‫)‪2 .European Court of Justice (ECJ‬‬ ‫‪3. Basel Convention on the Control of Transboundary Movements of‬‬ ‫‪Hazardous Wastes‬‬

‫ﮔﻔﺘﺎر دوم‪ :‬ﺳﻄﻮح ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ‪  53  ‬‬

‫‪.2.1.3‬ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺣﻘﻮق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ‬

‫ﺑﺴﻴﺎري از ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺣﻘﻮق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ ﺑﺮ ﺑﺨﺶ اﻧﺮژي ﻗﺎﺑﻞ اﻋﻤﺎل ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ‬ ‫و ﺗﺪوﻳﻦ ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي اﻧﺮژي از ﺳﻄﺢ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ آﻏﺎز ﻣﻲﺷﻮد و ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﭘﻴﺶ از‬ ‫اﻳﻦ ﺗﻮﺿﻴﺢ داده ﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﻣﻌﺎﻫﺪات ﺑـﻴﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ ﻣـﺮﺗﺒﻂ ﻫﻤﺨـﻮان‪ ،‬ﺑﻠﻜـﻪ‬ ‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ اﺻﻮل ﻛﻠﻲ ﺣﻘﻮق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ ﻧﻴـﺰ ﻣﻄـﺎﺑﻖ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺣﻘـﻮق و ﺗﻜـﺎﻟﻴﻒ‬ ‫دوﻟﺘﻬﺎ ﻃﺒﻖ ﺣﻘﻮق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ را ﻧﻴﺰ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻓﺮاﻣﻮش ﻛﺮد‪ .‬اﻳـﻦ ﻣﻮﺿـﻮع در ارﺗﺒـﺎط ﺑـﺎ‬ ‫ﺑﺨﺶ اﻧﺮژي ﺷـﺎﻣﻞ ﻣﺴـﺎﺋﻞ ﻓﺮاﻣـﺮزي ﻣـﻲﺷـﻮد ﻛـﻪ ﻋﻤﻠﻴـﺎت در درﻳـﺎ را ﻧﻴـﺰ در‬ ‫ﺑﺮﻣﻲﮔﻴﺮد )ﺣﻘﻮق درﻳﺎﻫﺎ(‪.‬‬ ‫ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻓﺮاﻣﺮزي ﻣﺘﻌﺪد ﺑـﻮده و درﺧﺼـﻮص ﺣـﻮادﺛﻲ ﻛـﻪ در ﺑﺨـﺶ اﻧـﺮژي رخ‬ ‫ﻣﻲدﻫﺪ داراي اﻫﻤﻴﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺣﻮادث اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎده در ﺑﺨـﺶ اﻧـﺮژي و ﻧﻔـﺖ و ﮔـﺎز‬ ‫ﻓﺮاﺳﺎﺣﻞ ﻋﻤﻮﻣﺎً داراي آﺛﺎر ﻓﺮاﻣﺮزي اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪﻋﻼوه‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﻋﻤﻠﻴﺎتﻫﺎي ﺻﻮرتﮔﺮﻓﺘﻪ‬ ‫در درﻳﺎ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ داراي آﺛﺎر ﻓﺮاﻣﺮزي ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺣﻘﻮق درﻳﺎﻫﺎ )ﻛﻪ ﮔـﺎه آن را ﺣﻘـﻮق‬ ‫درﻳﺎﻳﻲ ﻣﻲﻧﺎﻣﻨﺪ(‪ 1‬ﺧﻮد ﻳﻚ ﺑﺨﺶ ﻣﺠﺰا از ﺣﻘﻮق ﺑـﻴﻦاﻟﻤﻠـﻞ اﺳـﺖ‪ ،‬ﻛـﻪ در ﺳـﻴﺎق‬ ‫‪                                                            ‬‬ ‫‪.1‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ ﻣﺆﻟﻒ از ﺗﻤﺎﻳﺰ ﻣﻴﺎن ﺣﻘﻮق درﻳﺎﻫﺎ )‪ (law of the Sea‬و ﺣﻘـﻮق درﻳـﺎﻳﻲ ) ‪Maritime‬‬ ‫‪ (Law/Admiralty law‬ﻏﺎﻓﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﻘﻮق درﻳﺎﻫﺎ در ﺳﺎدهﺗﺮﻳﻦ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺧﻮد ﻣﺠﻤﻮﻋﻪي ﻗﻮاﻋﺪي اﺳﺖ‬ ‫ﻛﻪ دوﻟﺖﻫﺎ در اﻣﻮر درﻳﺎﻳﻲ ﺧﻮد ﺑﺎﻳﺪ رﻋﺎﻳﺖ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ‪،‬ﺣﻘﻮق درﻳﺎﻳﻲ ﻗﻮاﻋﺪ ﺣﻘﻮق ﺧﺼﻮﺻـﻲ درﻳـﺎﻳﻲ‬ ‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺗﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﻴﻤﻪ درﻳﺎﻳﻲ‪ ،‬اﻳﻤﻨﻲ‪ ،‬ﺣﻤﻞوﻧﻘﻞ و ﺗﻮﻗﻴﻒ ﻛﺎﻻي درﻳﺎﻳﻲ ﻣﻲﺷـﻮد‪ .‬ﺣﻘـﻮق‬ ‫درﻳﺎﻫﺎ ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺣﻘﻮﻗﻲ ﻗﺮار دارد ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻼشﻫـﺎي ﻣﻠـﻞ ﻣﺘﺤـﺪ ﺑـﻪ اﻧﻌﻘـﺎد ﭼﻬـﺎر ﻛﻨﻮاﻧﺴـﻴﻮن ‪1958‬‬ ‫درﺧﺼﻮص ﻣﺴﺎﺋﻞ درﻳﺎﻳﻲ و ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ‪ 1982‬ﺣﻘﻮق درﻳﺎﻫﺎ ﻣﻨﺠﺮ ﺷﺪ‪ .‬ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن اﺧﻴﺮ ﻣﻘـﺮرات وﻳـﮋهاي‬ ‫ﺑﺮاي ﻣﻨﻄﻘﻪي اﻧﺤﺼـﺎري اﻗﺘﺼـﺎدي ))‪ (Exclusive Economic Zone (EEZ‬درﺧﺼـﻮص ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ‬ ‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺟﺎﻧﺪار و ﻏﻴﺮ ﺟﺎﻧﺪار درﻳﺎﻫﺎ در ﻣﺤﺪودهي ‪ 200‬ﻣﺎﻳﻠﻲ ﺳﺎﺣﻞ وﺿﻊ ﻛﺮده ﻛﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮنﻫﺎي‬ ‫ﭘﻴﺸﻴﻦ ﻳﻚ ﻧﻮآوري ﻗﻠﻤﺪاد ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ درﺧﺼﻮص ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﻧﻔـﺖ و ﮔـﺎز در ﻓـﻼت ﻗـﺎره ﻛﻨﻮاﻧﺴـﻴﻮن ‪1958‬‬ ‫درﺧﺼﻮص ﻓﻼت ﻗﺎره ﺣﺎوي ﻣﻘﺮراﺗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ‪ 82‬ﺑﺎ اﺻﻼﺣﺎﺗﻲ )ﺧﺼﻮﺻﺎً درﻣﻮرد ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺣﺪ‬ ‫ﺧﺎرﺟﻲ ﻓﻼت ﻗﺎره( ﺗﻜﺮار ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ر‪.‬ك‪ .‬راﺑﻴﻦ ﭼﺮﭼﻴﻞ‪ ،‬آﻟﻮن ﻟﻮ‪ ،‬ﺣﻘﻮق ﺑـﻴﻦاﻟﻤﻠـﻞ درﻳﺎﻫـﺎ‪،‬‬ ‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺑﻬﻤﻦ آﻗﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﮔﻨﺞ داﻧﺶ‪1385 ،‬؛ اﻣﺎ ﺣﻘﻮق درﻳﺎﻳﻲ اﮔﺮﭼﻪ ﻫﻤﻮاره ﺑﺨﺸﻲ از ﺣﻘـﻮق‬ ‫ﺧﺼﻮﺻﻲ ﻣﺤﺴﻮب ﮔﺸﺘﻪ اﻣﺎ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻣﺎﻫﻴﺖ ﺧﻮد داراي ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻣﻮﺟـﺐ ﺗـﺪوﻳﻦ‬ ‫ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻳﻜﺴﺎن در ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺷﺪه‪ .‬ﺗﺎ اواﺳﻂ دﻫﻪي ﻫﻔﺘﺎد ﻣﻴﻼدي ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮنﻫﺎي ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑـﺎ اﻳـﻦ‬ ‫ﻣﻮﺿــﻮع ﺣﺎﺻــﻞ ﻛــﺎر ﺳــﺎزﻣﺎﻧﻲ ﺧﺼﻮﺻــﻲ ﻣﺘﺸــﻜﻞ از وﻛــﻼي درﻳــﺎﻳﻲ ﺑــﻮد ) ‪Comite Maritime‬‬ ‫)’‪ (International (‘CMI‬اﻣﺎ اﻣﺮوز ﺳـﺎزﻣﺎن ﺑـﻴﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ درﻳـﺎﻧﻮردي ) ‪International Maritime‬‬ ‫‪ (Organization‬ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲ ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷـﻮد‪ ،‬ﻧﻘـﺶ ﭘﻴﺸـﺮو را در اﻳـﻦ‬

‫‪  54‬ﻣﻘﺪﻣﻪ اي ﺑﺮ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ‪ ‬‬

‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﺨﺶ اﻧﺮژي ﺑـﻪ ﺣﻤـﻞ و ﻧﻘـﻞ و ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ ﻛﻨﺘـﺮل ﺿـﺎﻳﻌﺎت ﺧﻄﺮﻧـﺎك‬ ‫)ﻫﻤﭽﻮن ﺿﺎﻳﻌﺎت اﺗﻤﻲ( و ﻧﻴﺰ ﺣﻔﺎريﻫﺎي ﻓﺮاﺳﺎﺣﻞ ﻧﻔﺖ و ﮔﺎز ﻣﺮﺑﻮط ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻳﻜﻲ از ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻣﻬﻢ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي در ﺳﻄﺢ ﺑـﻴﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ رﻋﺎﻳـﺖ ﻣﻘـﺮرات و‬ ‫اﺟﺮاي ﻗﻮاﻋﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﭘﻴﺶ از اﻳﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي آژاﻧـﺲ‬ ‫ﺻﻨﻌﺖ اﻧﺮژي اﺗﻤﻲ در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ دﻳﮕﺮ ﺣﻮزهﻫﺎ ﻗﻮاﻋﺪ ﺟﻬﺎﻧﺸﻤﻮل ﺑﻴﺸﺘﺮي داراﺳـﺖ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ درﺧﺼﻮص دﻳﮕﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﺮژي رﻋﺎﻳﺖ و اﺟﺮاي ﻣﻘﺮرات ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑﺎ ﭼﺎﻟﺶﻫـﺎي‬ ‫ﺑﻴﺸﻤﺎري ﻣﻮاﺟﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺎزوﻛﺎرﻫﺎﻳﻲ ﻫﻤﭽﻮن اﺑﺘﻜﺎر ﺷﻔﺎفﺳﺎزي ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺑﻬـﺮهﺑـﺮدار‬ ‫)ﻛﻪ ﺑﺮ اﻧﺘﺸﺎر اﻃﻼﻋﺖ ﺗﻤﺮﻛﺰ دارد( درﺧﺼﻮص ﻣﻌﺎدن وﺟﻮد دارد اﻣﺎ ﺳﺎزوﻛﺎر ﻛﻠﻴﺪي‬ ‫ﻣﻌﺎﻫﺪهي ﻣﻨﺸﻮر اﻧﺮژي ﻳﺎ راهﺣﻞﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ دﻳﻮان ﺑـﻴﻦاﻟﻤﻠـﻞ ﺑﺎزرﮔـﺎﻧﻲ‪ 1‬ﻣﻘـﺮر‬ ‫ﻣﻲدارد‪ .‬ﻣﻜﺎﻧﻴﺰمﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﺑﺮاي رﻋﺎﻳـﺖ و اﺟـﺮاي اﻳـﻦ ﻣﻘـﺮرات ﺑﺎﻧـﻚ ﺟﻬـﺎﻧﻲ و‬ ‫ﺻﻨﺪوق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﭘﻮل‪ 2‬ﻳﺎ ﺑﺎﻧﻚ ﺗﺮﻣﻴﻢ وﺗﻮﺳﻌﻪي اروﭘﺎ‪ 3‬اﺳﺖ ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﭘـﺮوژهﻫـﺎي‬ ‫ﺑﺨﺶ اﻧﺮژي وام ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺷﺮاﻳﻄﻲ را ﺿﻤﻦ آن اﻟﺰامآور ﺳﺎزد‪.‬‬ ‫‪                                                                                                                                 ‬‬ ‫ﺧﺼـﻮص داراﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﺮاي ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪي ﺑﻴﺸـﺘﺮ ر‪.‬ك‪Thomas de la Motte, “Admiralty Law”, .‬‬ ‫‪Planck Encyclopedia of Public International Law, 2009.‬؛ )م(‬ ‫‪1 .International Commercial Court‬‬ ‫‪International Monetary Fund (IMF) .2‬؛ ﺻﻨﺪوق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ ﭘـﻮل ﺑـﻪ ﻫﻤـﺮاه ﺑﺎﻧـﻚ ﺗـﺮﻣﻴﻢ و‬ ‫ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﻪواﺳﻄﻪي ﺗﻼشﻫﺎي اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن و آﻣﺮﻳﻜﺎ ﭘﺲ از ﺟﻨﮓ دوم ﺑﺮاي ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﺴـﺎﺋﻞ ﭘـﻮﻟﻲ ﺟﻬـﺎن‬ ‫ﺗﺄﺳﻴﺲ ﺷﺪ‪ .‬ﺻﻨﺪوق ﺑﺮاي ﺗﻨﻈﻴﻢ رواﺑﻂ ﭘﻮﻟﻲ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ و اراﺋـﻪي ﭼـﺎرﭼﻮﺑﻲ ﺑـﺮاي ﺗﺠـﺎرت و ﺑﺎزرﮔـﺎﻧﻲ‬ ‫ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻬﺎد ﻛﻪ در اﺑﺘﺪاي ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺧﻮد ﻳﻚ ﻧﻬﺎد ﺻﺮﻓﺎً ﭘﻮﻟﻲ ﺑﻪﺣﺴﺎب ﻣﻲآﻣﺪ در ﻃـﻮل‬ ‫ﺑﻴﺶ از ‪ 60‬ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻧﻬﺎد ﺳﻴﺎﺳﺖﮔﺬار در ﻛﺸـﻮرﻫﺎي درﺣـﺎلﺗﻮﺳـﻌﻪ ﺗﺒـﺪﻳﻞ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬اﻳـﻦ‬ ‫ﺳــﺎزﻣﺎن ﺑــﻴﻦاﻟﻤﻠﻠــﻲ ﺑــﺮ اﺳــﺎس ﺗﻮاﻓــﻖ ﺑﺮﺗــﻮن وودز ﺗﺸــﻜﻴﻞ ﺷــﺪ و ﺳــﻨﺪ ﻧﻬــﺎﻳﻲ آن ) ‪Articles of‬‬ ‫)’‪ (Agreement of the International Monetary Fund (‘IMF Articles‬ﻣﺼـﺎﻟﺤﻪاي ﺑـﻮد‬ ‫ﻣﻴﺎن دو ﻃﺮح اراﺋﻪﺷﺪه از ﺳﻮي آﻣﺮﻳﻜﺎ و اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن‪ .‬ﻃﺮح ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺑﺮ ﺗﺄﺳﻴﺲ ﻳﻚ ﻧﻈـﺎم ﭘـﻮﻟﻲ ﺑـﻴﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ‬ ‫ﺗﻤﺮﻛﺰ داﺷﺖ ﻛﻪ وﺟﻪ راﻳﺞ دوﻟﺖﻫﺎي ﻋﻀﻮ را ﺑﺎﻫﺪف ﺗﺴﻬﻴﻞ ﺗﺠﺎرت و ﮔﺴﺘﺮده ﻛﺮدن ﺟﺮﻳﺎﻧﺎت ﭘـﻮﻟﻲ ﺑـﻪ‬ ‫وراي ﻣﺮزﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬رأيﮔﻴﺮي در ﺻﻨﺪوق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﭘـﻮل ﻫﻤﺎﻧﻨـﺪ ﺑﺎﻧـﻚ ﺗـﺮﻣﻴﻢ ﺗﻮﺳـﻌﻪ‪،‬‬ ‫ﺑﺮﻣﺒﻨــﺎي ﺣﺠــﻢ ﺳــﻬﺎم دوﻟــﺖﻫــﺎي ﻋﻀــﻮ ﺗﻮزﻳــﻊ ﻣــﻲﺷــﻮد‪ .‬ﺑــﺮاي ﻣﻄﺎﻟﻌــﻪي ﺑﻴﺸــﺘﺮ ر‪.‬ك‪Sabine .‬‬ ‫‪Schlemmer-Schulte, “International Monetary Fund (IMF)”, Max Planck‬‬ ‫‪Encyclopedia of Public International Law, 2009.‬؛ )م(‬ ‫‪European Bank for Reconstruction and Development (EBRD) .3‬؛ اﻳـﻦ ﺑﺎﻧـﻚ در‬ ‫دوران ﺟﻨﮓ ﺳﺮد و ﺳﻘﻮط ﺑﻠﻮك ﺷﺮق ﺑﺮاي ﻛﻤﻚ ﺑﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪي ﻛﺸﻮرﻫﺎي اروﭘﺎي ﻏﺮﺑﻲ ﺑﻪ وﺟـﻮد آﻣـﺪ‪ .‬و‬ ‫ﻫﺪف آن ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ اﻳﺠﺎد اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﺎ ﻣﺤﻮرﻳﺖ ﺑﺎزار و ﺗﺸﻮﻳﻖ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاريﻫﺎي ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﻲ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺎﻧﻚ ﺑﺎ ﻋﺠﻠﻪاي ﺑﺴﻴﺎر و در ﻓﺮﺻﺘﻲ ﺑﻲﺳﺎﺑﻘﻪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺳﻘﻮط رژﻳﻢ ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺘﻲ ﺷﻮروي ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﺪه‬

‫ﮔﻔﺘﺎر دوم‪ :‬ﺳﻄﻮح ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ‪  55  ‬‬

‫ﺗﻮﺳﻌﻪي زﻳﺮﺳﺎﺧﺖﻫﺎي اﻧﺮژي ﻣﻤﻜﻦ اﺳـﺖ ﺑـﺮ ﺣﻔﺎﻇـﺖ و ﺣﻤﺎﻳـﺖ از ﻣﺤـﻴﻂ‬ ‫زﻳﺴﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮﮔﺬار ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺳﻄﺢ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ ﻧﻘﺸﻲ ﭘﻴﺸﺮو در اﻳـﻦ‬ ‫زﻣﻴﻨﻪ دارد‪ .‬دو ﻣﺴﺎﻟﻪ در اﻳﻨﺠﺎ ﻣﻄﺮح ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴـﺖ و ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ‬ ‫اﻳﻦ ﻣﻴﺮاث‪ .‬ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﺑﻪ ﻫﺮ دوي اﻳﻦ اﻫﺪاف دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ‪ .‬ﻧﺨﺴـﺖ‪ ،‬اﻳـﻦ‬ ‫اﻫﺪاف از ﻃﺮﻳﻖ ﺗﺪوﻳﻦ ﻣﻌﺎﻫﺪات ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ ﺑﺪﺳﺖ آﻣـﺪه اﺳـﺖ ﻛـﻪ در ﺟـﺪول ‪1.1‬‬ ‫ﺗﺸﺮﻳﺢ ﺷﺪ‪ .‬دوم‪ ،‬اﻳﻦ ﺳﺎزﻣﺎن از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﻌﺎﻫﺪات واﺿﻊ ﺣﻘﻮق و ﺳﻴﺎﺳـﺖ در ﺣـﻮزه‬ ‫ﻣﻴﺮاث ﻣﻠﻲ و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ دﻳﮕﺮ اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ﺣﻔﺎﻇـﺖ و ﺣﻤﺎﻳـﺖ ﺑـﻪ ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ‬ ‫ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺣﻮزهي اﻳﻦ ﻣﻴﺮاث ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ -‬درﺧﺼﻮص ﻟﻴﺴﺘﻲ از ﻗﻮاﻋـﺪ ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ‬ ‫اﻳﺠﺎد زﻳﺮﺳﺎﺧﺖﻫﺎي اﻧﺮژي ر‪.‬ك‪ .‬ﺟﺪول ‪.2.1‬‬ ‫ﺟﺪول ‪ :2.1‬ﻣﻌﺎﻫﺪات ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻣﻴﺮاث ﻣﻠﻲ‬ ‫ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ روشﻫﺎي ﻣﻤﻨﻮع ﻛﺮدن و ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از واردات‪ ،‬ﺻﺎدرات‬ ‫و اﻧﺘﻘﺎل ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ اﻣﻮال ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺑﻪﺻﻮرت ﻏﻴﺮﻣﺠﺎز‪1970 ،‬‬ ‫ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﻣﻴﺮاث ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺟﻬﺎن‪1972 ،‬‬ ‫ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﻣﻴﺮاث ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ زﻳﺮ آب‪2001 ،‬‬ ‫ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﻧﮕﻬﺪاري از ﻣﻴﺮاث ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻏﻴﺮﻋﻴﻨﻲ‪2003 ،‬‬ ‫ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﺣﻔﺎﻇﺖ و ﺗﺮوﻳﺞ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ در ﺟﻠﻮهﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪2005 ،‬‬ ‫‪.2.1.4‬ﺣﻘﻮق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ اﻧﺮژي ﻣﺨﺘﺺ ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﺮژي‬

‫اﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳـﻲ ﺣﻘـﻮق ﺑـﻴﻦاﻟﻤﻠـﻞ ﻣﺨـﺘﺺ ﻫـﺮ ﻳـﻚ از ﻣﻨـﺎﺑﻊ اﻧـﺮژي‬ ‫ﻣﻲﭘـﺮدازد‪ .‬ﻫﻤـﺎﻧﻄﻮر ﻛـﻪ در ﺟـﺪول ‪ 2.2‬ﻧﻤﺎﻳـﺎن اﺳـﺖ‪ ،‬ﺑـﺮاي ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﻧﻔـﺖ‪ ،‬ﮔـﺎز‪،‬‬ ‫رﻏﺎلﺳﻨﮓ و اﻧـﺮژي اﺗﻤـﻲ ﻣﺴـﺎﺋﻞ ﺣﻘـﻮﻗﻲ ﺑـﻴﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ وﺟـﻮد دارد‪ .‬اﻳـﻦ ﻣﺴـﺎﻟﻪ‬ ‫‪                                                                                                                                 ‬‬ ‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﺄﺳﻴﺲ ﺷﺪ و از زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻮا ﻣﻴﺘﺮان )‪ (François Mitterrand‬رﺋﻴﺲﺟﻤﻬﻮر وﻗﺖ ﻓﺮاﻧﺴـﻪ در‬ ‫اﻛﺘﺒﺮ ‪ 1989‬ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺗﺄﺳﻴﺲ اﻳﻦ ﺑﺎﻧﻚ را اراﺋﻪ ﻛﺮد‪ ،‬ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ در اﭘﺮﻳﻞ ‪ 1991‬دﻓﺘﺮ ﻣﺮﻛﺰي آن در ﻟﻨﺪن‬ ‫اﻓﺘﺘﺎح ﺷﺪ ﺗﻨﻬﺎ ‪ 18‬ﻣﺎه ﻃﻮل ﻛﺸﻴﺪ‪ .‬در ﺳﺎلﻫﺎي ﭘﺮ ﺗﺐوﺗﺎب دﻫﻪي ﻧﻮد ﻣﻴﻼدي ﺗﺄﻛﻴﺪ ﻓﺮاوان ﺑﺎﻧﻚ ﺗـﺮﻣﻴﻢ‬ ‫و ﺗﻮﺳﻌﻪي اروﭘﺎ ﺑﺮ ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﻲ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻧﻴﺮوي ﻣﺤﺮك اﺻﻠﻲ ﺑـﺮاي اﻳﺠـﺎد ﺗﻐﻴﻴـﺮ در اروﭘـﺎي ﻏﺮﺑـﻲ‪،‬‬ ‫ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ اﻳﻦ ﺑﺎﻧﻚ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻣﺘﺨﺼﺺ ﮔﺬار ﺑﻪ ﺑﺎزار آزاد ﺷـﻬﺮت ﺑﺎﻳـﺪ‪ .‬اﺻـﻼح ﻧﻈـﺎم ﺑـﺎﻧﻜﻲ‪ ،‬آزادﺳـﺎزي‬ ‫ﻗﻴﻤﺖﻫﺎ‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻﻲﺳﺎزي و ﺧﻠﻖ ﭼﺎرﭼﻮب ﺣﻘﻮﻗﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﺣﻤﺎﻳـﺖ از ﺣﻘـﻮق ﻣﺎﻟﻜﻴـﺖ از ﻣﻬـﻢﺗـﺮﻳﻦ‬ ‫راهﻛﺎرﻫﺎي اراﺋﻪﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ اﻳﻦ ﺑﺎﻧﻚ ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻛﺴﺐ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻴﺸﺘﺮ درﺧﺼﻮص ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫـﺎ و ﺳـﺎﺧﺘﺎر‬ ‫اﻳﻦ ﺑﺎﻧﻚ ر‪.‬ك‪http://www.ebrd.com/home .‬؛ )م(‬

‫‪  56‬ﻣﻘﺪﻣﻪ اي ﺑﺮ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ‪ ‬‬

‫درﺧﺼﻮص ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺠﺪﻳﺪﭘﺬﻳﺮ دﻳﺪه ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ دﺳـﺘﻪ از ﻣﻨـﺎﺑﻊ اﻧـﺮژي ﺑﻴﺸـﺘﺮ ﺑـﻪ‬ ‫ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺣﻘﻮق داﺧﻠﻲ و ﻣﺤﻠﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﺴـﺎﺋﻞ ﻫﺮﻳـﻚ از ﻣﻨـﺎﺑﻊ اﻧـﺮژي ﺑـﻪ‬ ‫ﺗﻔﺼﻴﻞ در ﺑﺨﺶ ‪ 3‬ﺑﺮرﺳﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪.2.1.5‬اﺟﺮاي ﻣﻘﺮرات ﺣﻘﻮق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ اﻧﺮژي‬

‫اﺟﺮاي ﻣﻘﺮرات در ﺣﻘﻮق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ اﻧﺮژي ﻳﻚ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻬﻢ ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﺷـﻮد زﻳـﺮا‬ ‫ﺣﻘﻮق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ درﻛﻞ‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻳﻚ ﺣﻘﻮق واﻛﻨﺸﻲ اﺳﺖ ﺗﺎ ﺣﻘـﻮق ﭘﻴﺸـﮕﻴﺮي‪ .‬اﻳـﻦ‬ ‫ﻣﺴﺎﻟﻪ در ﺣﻘﻮق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ اﻧﺮژي ﻧﻴﺰ ﺻﺎدق اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺴﺎﻟﻪي اﺟﺮاي ﻣﻘﺮرات ﭘـﻴﺶ از‬ ‫اﻳﻦ در ﺑﺨﺶ ‪ 2.1.3‬ﻣﻄﺮح ﺷﺪ اﻣﺎ ﺑﺨﺶ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع در ارﺗﺒﺎط ﺑـﺎ‬ ‫اﻗﺪاﻣﺎت ﭘﺲ از ﺣﺎدﺛﻪ‪ ،‬و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﻪ ﺳﻄﺤﻲ از ﻗﻮاﻋﺪ ﻣﻲﭘﺮدازد ﻛﻪ در آن ﻣﻘـﺮرات‬ ‫و روﻳﻪي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻳﻤﻨﻲ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﺷﺪهاﻧـﺪ‪ .‬ﭘﺎﺳـﺦ ﺑـﻪ ﺣـﻮادث ﺑـﺰرگ در ﺑﺨـﺶ‬ ‫اﻧﺮژي ﻫﻤﻮاره واﻛﻨﺸﻲ ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ .‬دوﻧﻤﻮﻧﻪ اﺧﻴﺮ از اﻳﻦ ﻣﻮارد ﻓﺎﺟﻌﻪي ﺷﺎﻣﻞ ﻧﺸﺖ ﻣﻮاد‬ ‫در دﻳﭗ واﺗﺮ ﻫﻮراﻳﺰون‪ 1‬در ﺳﺎل ‪ 2010‬و ﺣﺎدﺛﻪي ﻓﻮﻛﻮﺷـﻴﻤﺎ‪ 1‬در ‪ 2011‬ﻣـﻲﺷـﻮد‪.‬‬ ‫‪                                                            ‬‬ ‫‪ BP Deepwater Horizon .1‬؛ ﺣﺎدﺛﻪي ﻧﻔﺘﻲ دﻳﭗ واﺗﺮ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺣﺎدﺛﻪي ﺧﻠـﻴﺞ ﻣﻜﺰﻳـﻚ ﻧﻴـﺰ ﺷـﻬﺮت‬ ‫دارد‪ ،‬ﺑﺰرگﺗﺮﻳﻦ ﺣﺎدﺛﻪي ﻧﺸﺖ ﻧﻔﺖ در ﺗﺎرﻳﺦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪواﺳﻄﻪي اﻧﻔﺠﺎر در ﺳﻜﻮي ﻧﻔﺘـﻲ دﻳـﭗ واﺗـﺮ در‬ ‫ﺧﻠﻴﺞ ﻣﻜﺰﻳﻚ‪ ،‬در ﻣﺤﻠﻲ ﺣﺪود ‪ 41‬ﻣﺎﻳﻠﻲ ﺳﺎﺣﻞ ﻟﻮﻳﺰﻳﺎﻧﺎ رخ داد‪ .‬اﻳﻦ ﺳﻜﻮ در ﺣﺎل ﺣﻔﺎري در ﻋﻤـﻖ ‪4993‬‬ ‫ﭘﺎ )‪ 1522‬ﻣﺘﺮ( در درﻳﺎ ﺑﻮد و ﺣﺪود ‪ 18000‬ﭘﺎ )‪ 5486‬ﻣﺘﺮ( در ﺑﺴﺘﺮ درﻳﺎ ﻧﻔﻮذ ﻛﺮده ﺑﻮد‪ .‬در ‪ 20‬اﭘﺮﻳﻞ ﻧﺸـﺖ‬ ‫ﮔﺎز ﻃﺒﻴﻌﻲ از ﻻﻳﻪي ﺳﻴﻤﺎﻧﻲ ﺣﺎﻓﻆ ﭼﺎه ﻧﻔﺖ ﻣﻮﺟﺐ ﺑﺮوز اﻧﻔﺠﺎر ﺷـﺪ‪ .‬درﭘـﻲ اﻳـﻦ ﺣﺎدﺛـﻪ اﻧﻔﺠـﺎر در ﺳـﻜﻮ‬ ‫ﻣﻮﺟﺐ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪن ‪ 11‬ﻧﻔﺮ و ﻣﺠﺮوح ﺷﺪن ‪ 17‬ﻧﻔﺮ دﻳﮕﺮ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﺳﻜﻮ ﻧﻴﺰ ﭘﺲ از ‪ 32‬ﺳﺎﻋﺖ آﺗﺶﺳﻮزي در‬ ‫‪ 22‬اﭘﺮﻳﻞ ﺑﻪ زﻳﺮ آب ﻓﺮو رﻓﺖ‪ .‬ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺷﺮﻛﺖ ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪ ﺑﺎ ﺗﺰرﻳﻖ ﮔـﻞ از ﻧﺸـﺖ ﻧﻔـﺖ ﺟﻠـﻮﮔﻴﺮي‬ ‫ﻛﻨﺪ‪ ،‬روزاﻧﻪ ﺣﺪود ‪ 1000‬ﺑﺸﻜﻪ ﻧﻔﺖ ﺧﺎم وارد درﻳﺎ ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻛﺸﻮر آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻣﻌﺘﻘـﺪ ﺑﻮدﻧـﺪ اﻳـﻦ ﻧﺸـﺖ‬ ‫ﻧﻔﺖ ﺑﻪ ﺣﺪود ‪ 60000‬ﺑﺸﻜﻪ در روز ﻫﻢ رﺳﻴﺪ‪ .‬درﻣﺠﻤﻮع ﺣﺪود ‪ 4.9‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﺑﺸﻜﻪ )ﻳﺎ ﺑﻪ ﻳﻚ رواﻳﺖ دﻳﮕـﺮ‬ ‫‪ 125‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﮔﺎﻟﻦ( ﻧﻔﺖ ﺑﻪ درﻳﺎ ﺳﺮازﻳﺮ ﺷﺪ و ﺗﻼشﻫﺎ ﺑﺮاي ﭘﺎكﺳـﺎزي ﺗﻨﻬـﺎ ﺗﻮاﻧﺴـﺖ ﺣـﺪود ‪ 800‬ﻫـﺰار‬ ‫ﺑﺸﻜﻪ ﻧﻔﺖ را از درﻳﺎ ﺟﻤﻊآوري ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻛـﺎر ‪ 48000‬ﻧﻔـﺮ ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از ‪ 6500‬ﺷـﻨﺎور ﻣﺤـﺪودهاي‬ ‫ﻣﻌﺎدل ‪ 2500‬ﻣﺎﻳﻞﻣﺮﺑﻊ را ﭘﺎكﺳﺎزي ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺑﺎزه ‪ 14‬ﻣﻴﻠﻴﺎرد دﻻر ﻫﺰﻳﻨﻪ و ‪ 70‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻧﻔـﺮ‪-‬ﺳـﺎﻋﺖ‬ ‫ﻛﺎر اﻧﺠﺎم ﺷﺪ‪ .‬ﻫﻨﻮز در ﻣﻮرد ﺧﺴﺎرات زﻳﺴﺖﻣﺤﻴﻄﻲ اﻳﻦ ﺣﺎدﺛﻪ ﺑﺮآورد دﻗﻴﻘﻲ اراﺋﻪ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻦ‬ ‫ﺷﺮﻛﺖ ﺑﺮﻳﺘﻴﺶ ﭘﺘﺮوﻟﻴﻮم )‪ (British Petroleum‬ﺗﺎﻛﻨﻮن ‪ 3.2‬ﻣﻴﻠﻴﺎرد دﻻر از ﻣﺠﻤـﻮع ‪ 4.25‬ﻣﻴﻠﻴـﺎر دﻻر‬ ‫دﻋﺎوي ﻣﻄﺮح ﺷﺪه ﻋﻠﻴﻪ اﻳﻦ ﺷﺮﻛﺖ را ﭘﺮداﺧﺖ ﻛﺮده اﺳﺖ و ﻣﺪﻋﻲ اﺳﺖ ﺗﺎ ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﻣﺠﻤـﻮع ﺧﺴـﺎرت‬ ‫ﭘﺮداﺧﺖ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ اﻳﻦ ﺷﺮﻛﺖ ﺑﺎﻟﻎ ﺑـﺮ ‪ 43‬ﻣﻴﻠﻴـﺎرد دﻻر ﺑـﻮده‪ .‬در آﺧـﺮﻳﻦ اﻗـﺪام ﺧـﻮد ﺷـﺮﻛﺖ ﺑـﺮﻳﺘﻴﺶ‬ ‫ﭘﺘﺮوﻟﻴﻮم در ﺗﺎرﻳﺦ ﺳﻮم ﺟﻮﻻي ﺳﺎل ﺟﺎري ﻣﻴﻼدي )‪ (2015‬ﻣﻮاﻓﻘﺘﻨﺎﻣﻪاي را ﺑﺎ دوﻟﺖ اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه ﻣﻨﻌﻘـﺪ‬ ‫ﻛﺮده اﺳﺖ ﻛﻪ ﻃﻲ آن اﻳﻦ ﺷﺮﻛﺖ ‪ 18.7‬ﻣﻴﻠﻴﺎر دﻻر ﺑﻪ اﻳﺎﻟﺖﻫﺎي آﺳﻴﺐ دﻳﺪه از اﻳﻦ ﺣﺎدﺛﻪ ﭘﺮداﺧﺖ ﺧﻮاﻫﺪ‬

‫ﮔﻔﺘﺎر دوم‪ :‬ﺳﻄﻮح ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ‪  57  ‬‬

‫اﺟﺒﺎر ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﻦ اﻳﻦ ﺣﻮادث ﺑﻪ ﭘﺮداﺧـﺖ ﻏﺮاﻣـﺖ ﺑـﻪ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴـﺎن و ﺑﺮوزرﺳـﺎﻧﻲ ﻗﻮاﻋـﺪ‬ ‫ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﭘﺲ از اﻳﻦ ﺣﻮادث‪ ،‬ﺗﺎﻛﻨﻮن ﻳﻚ ﻓﺮاﻳﻨﺪه ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻨﺪ ﺑﻮده و ﻫﺴـﺖ‪ .‬ﺑـﺮاي‬ ‫ﻣﺜﺎل‪ ،‬از زﻣﺎن رخ دادن اﻳﻦ ﺣﻮادث درﺧﺼﻮص ﻗﻮاﻋﺪ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺑﺮاي اﻧﺮژي اﺗﻤﻲ و‬ ‫ﺣﻔﺎريﻫﺎي ﻓﺮاﺳﺎﺣﻞ ﮔﺎز و ﻧﻔﺖ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮاﺗﻲ اﻧﺪك ﺑﻪوﺟﻮد آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻀـﺎﻓﺎً اﻳﻨﻜـﻪ‪،‬‬ ‫در ﻫﺮ دوي اﻳﻦ ﺣﻮادث‪ ،‬اﺷـﺨﺎص ﻣﺴـﺌﻮل ﻫﻨـﻮز در ﺣـﺎل ﭘﺮداﺧـﺖ ﻏﺮاﻣـﺎت ﺑـﻪ‬ ‫‪                                                                                                                                 ‬‬ ‫ﻛـﺮد ) ‪“BP to pay £12bn for Gulf oil spill”, BBC: online (7/3/2015) at:‬‬ ‫;‪ .(http://www.bbc.com/news/business33363672‬ﭘــﻴﺶ از اﻳــﻦ دادﮔــﺎﻫﻲ در ﻧﻴــﻮ‬ ‫اورﻵن ﺣﻜﻢ داده ﺑﻮد ﻛﻪ ﺷﺮﻛﺖ ﺑﺮﻳﺘﻴﺶ ﭘﺘﺮوﻟﻴﻮم ﺑـﻪ دﻟﻴـﻞ »ﻗﺼـﻮر ﻓـﺎﺣﺶ« )‪ (gross negligence‬و‬ ‫»ﺳﻮءرﻓﺘﺎر ﻋﻤﺪي« )‪ (wilful misconduct‬ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ‪ %67‬از ﺧﺴﺎرات وارده را ﺑﺮﻋﻬﺪه دارد و ﺷـﺮﻛﺖ‬ ‫ﺗﺮﻧﺲاوﺷﻦ )‪ (Transocean‬ﻛﻪ ﻣﺎﻟﻚ ﺗﺠﻬﻴﺰات ﺣﻔﺎري اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ‪ %30‬از ﺧﺴﺎرات و ﺷﺮﻛﺖ ﺗﻮﻟﻴﺪ‬ ‫ﺳــﻴﻤﺎن ﻫــﺎﻟﻲﺑــﺎرﺗﻮن )‪ (Halliburton‬ﻣﺴــﺌﻮل ‪ %3‬ﺧﺴــﺎرت اﺳــﺖ‪BP found 'grossly ) .‬‬ ‫‪negligent' in 2010 Gulf oil spill, BBC: online (4 September2014), at:‬‬ ‫;‪ (http://www.bbc.co.uk/news/business-29069184‬دﻳﻮان ﻋﺎﻟﻲ اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه ﻧﻴـﺰ‬ ‫دﻋﻮاي اﻳﻦ ﺷﺮﻛﺖ را درﺧﺼﻮص ﭘﺮداﺧﺖ ﺧﺴﺎرت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺣﺎدﺛﻪي ﻣﻮرد اﺷـﺎره رد ﻛـﺮد‪ .‬ﺑﺮاﺳـﺎس راي‬ ‫دﻳﻮان ﻋﺎﻟﻲ ﺷﺮﻛﺖ ﺑﺮﻳﺘﻴﺶ ﭘﺘﺮوﻟﻴﻮم ﺑﺎﻳﺪ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮي ﺗﻤﺎﻣﻲ دﻋﺎوي ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺣﺎدﺛﻪ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪،‬‬ ‫ﺻﺮف ﻧﻈﺮ از آنﻛﻪ آﻳـﺎ ﺧﺴـﺎرت وارده ﻣﺴـﺘﻘﻴﻢ ﺑـﻮده اﺳـﺖ ﻳـﺎ ﺧﻴـﺮ ) ‪Lawrence Hurley, “U.S.‬‬ ‫‪Supreme Court rejects BP challenge to Gulf spill settlement”, Reuters, online,‬‬ ‫‪(Mon, Dec 8, 2014), at: http://www.reuters.com/article/2014/12/08/us-usa‬‬‫‪.(court-bp-idUSKBN0JM1KR20141208‬‬ ‫‪Encyclopedia‬‬ ‫‪Britannica,‬‬ ‫‪at:‬‬ ‫ﺑـــــــﺮاي ﻣﻄﺎﻟﻌـــــــﻪي ﺑﻴﺸـــــــﺘﺮ ر‪.‬ك‪.‬‬ ‫‪http://www.britannica.com/EBchecked/topic/1698988/Deepwater-Horizon-oil-‬‬

‫‪ spill-of-2010‬؛ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ر‪.‬ك‪http://www.bp.com/en/global/corporate/gulf-of- .‬‬ ‫‪ mexico-restoration/deepwater-horizon-accident-and-response.html‬؛)م(‬ ‫‪ Fukushima 1‬؛ در ‪ 11‬ﻣﺎرس ‪ 2011‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ وﻗﻮع زﻟﺰﻟﻪاي ﺑﺎ ﻗﺪرت ‪ 9‬رﻳﺸﺘﺮ در درﻳﺎ اﻣـﻮاج ﺣﺎﺻـﻞ از‬ ‫آن ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﺴﻮﻧﺎﻣﻲ ﻣﻌﺮوف ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑـﻪ راﻛﺘـﻮر ﻓﻮﻛﻮﺷـﻴﻤﺎ ) ‪Tokyo Electric Power Company's‬‬ ‫‪ (Fukushima Dai-ichi Nuclear Power Station‬ﺑﺮﺧﻮرد ﻛﺮد ﻣﻮﺟﺐ ﺑﺮوز ﺣﺎدﺛﻪاي ﺷﺪ ﻛﻪ ﻃـﻲ‬ ‫آن ﺳﻪ راﻛﺘﻮر از ﺷﺶ راﻛﺘﻮر اﻳﻦ ﻧﻴﺮوﮔﺎه ذوب ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺑﺮوز آﻟﻮدﮔﻲ رادﻳﻮاﻛﺘﻴـﻮ ﺷـﺪﻳﺪ در‬ ‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﻌﺪ از ﺣﺎدﺛﻪي ﭼﺮﻧﻮﺑﻴﻞ ﺑـﻲﺳـﺎﺑﻘﻪ ﺑـﻮده اﺳـﺖ‪ .‬در ﭘـﺎﻧﺰده ﻣـﺎرس دوﻟـﺖ ژاﭘـﻦ از آژاﻧـﺲ‬ ‫ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ اﻧﺮژي اﺗﻤﻲ درﺧﺼﻮص ﻣﺴﺌﻠﻪي آﻟﻮدﮔﻲ رادﻳﻮاﻛﺘﻴﻮ درﺧﻮاﺳﺖ ﻛﻤﻚ ﻛﺮد‪ .‬آژاﻧﺲ ﻧﻴﺰ ﺑـﺎ ارﺳـﺎل‬ ‫‪ 20‬ﻛﺎرﺷﻨﺎس ﻛﻤﻴﺴﻴﻮن ﺣﻘﻴﻘﺖﻳﺎﺑﻲ را ﺗﺸﻜﻴﻞ داد ﺗﺎ درﺧﺼﻮص وﺟﻮه ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻳﻦ ﺣﺎدﺛﻪ ﮔﺰارﺷـﻲ ﺗﻬﻴـﻪ‬ ‫ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ي ﺧﻼﺻـﻪ ي اﻳـﻦ ﮔـﺰارش ر‪.‬ك‪http://www.slideshare.net/iaea/iaea- .‬‬ ‫‪briefing-on-fukushima-nuclear-accident-29-march-2011-1630-utc‬؛ ﺑﺮاي دﺳﺘﺮﺳـﻲ‬ ‫ﺑﻪ اﺳﻨﺎد آژاﻧﺲ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ اﻧﺮژي اﺗﻤﻲ در اﻳﻦ ﺧﺼﻮص ر‪.‬ك‪.‬‬ ‫‪https://www.iaea.org/newscenter/focus/fukushima‬؛ )م(‬

‫‪  58‬ﻣﻘﺪﻣﻪ اي ﺑﺮ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ‪ ‬‬

‫ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﺣﺘﻲ ﺷﺮﻛﺖ دﻳﭗ واﺗﺮ در ﻣﻮرد ﻣﺒﻠﻎ ﻏﺮاﻣـﻲ ﻛـﻪ ﺑﺎﻳـﺪ ﭘﺮداﺧـﺖ‬ ‫ﺷﻮد دﻋﺎوي را ﻣﻄﺮح ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺣﺠﻢ ﺑﺎﻻﻳﻲ از ﺣﻮادث ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﺨﺶ اﻧـﺮژي در ﺟﻬـﺎن وﺟـﻮد دارد‪ .‬ﺑﺮرﺳـﻲ‬ ‫ﺟﺪول ‪ 2.3‬ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﺳﻬﻢ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺰرﮔـﻲ ﺑـﻪ ﺑﺨـﺶ اﻧـﺮژيﻫـﺎي ﺳـﻮﺧﺖ‬ ‫ﻓﺴﻴﻠﻲ ﺗﻌﻠﻖ دارد‪.‬‬ ‫ﺟﺪول ‪ :2.2‬ﺣﻘﻮق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ اﻧﺮژي‬ ‫ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ درﺧﺼﻮص ﺣﻘﻮق درﻳﺎﻫﺎ‪ ،UNCLOS ،‬ﻣﻮﻧﺘﮕﻮ ﺑِﻲ‪ 10 ،‬دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪1982‬‬ ‫ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﺑﺎزل درﺧﺼﻮص اﻧﺘﻘﺎل ﻓﺮاﻣﺮزي ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎي ﺧﻄﺮﻧﺎك و اﻣﺤﺎء آن‪ ،‬ﺑـﺎزل‪ 22 ،‬ﻣـﺎرس‬ ‫‪1989‬‬ ‫ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑﺮاي ﺧﺴﺎرات ﻧﺎﺷﻲ از آﻟﻮدﮔﻲ ﻧﻔﺘﻲ‪ ،‬ﺑﺮوﻛﺴﻞ‪ 29 ،‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪1969‬‬ ‫ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن اﻋﻼم ﺳﺮﻳﻊ ﺣﻮادث ﻫﺴﺘﻪاي‪ ،‬آژاﻧﺲ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ اﻧﺮژي اﺗﻤﻲ‪1986 ،‬‬ ‫ﻣﻌﺎﻫﺪهي ﻣﻨﺸﻮر اﻧﺮژي‪ 17 ،‬دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪1994‬‬ ‫ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از آﻟﻮدﮔﻲ ﻧﺎﺷﻲ از ﻛﺸﺘﻲﻫﺎ ‪،1973‬‬ ‫اﺻﻼح ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﭘﺮوﺗﻜﻞ ‪(MARPOL) 1978‬‬ ‫ﻣﻌﺎﻫﺪهي ﺗﺄﺳﻴﺲ ﺟﺎﻣﻌﻪي اروﭘﺎﻳﻲ اﻧﺮژي اﺗﻤﻲ‪ 25 ،‬ﻣﺎرس ‪1957‬‬ ‫ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ‪ 1960‬ﭘﺎرﻳﺲ درﺧﺼﻮص ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ اﺗﻤﻲ ﻃﺮف ﺛﺎﻟﺚ‪) ،‬ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﭘﺎرﻳﺲ(‬ ‫ﭘﺮوﺗﻜﻞ ‪ 2004‬ﺑﺮاي اﺻﻼح ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﭘﺎرﻳﺲ درﺧﺼﻮص ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ اﺗﻤﻲ ﻃﺮف ﺛﺎﻟﺚ‬ ‫ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﺗﻜﻤﻴﻠﻲ ‪ 1963‬ﺑﺮوﻛﺴﻞ درﺧﺼﻮص ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ اﺗﻤﻲ ﻃﺮف ﺛﺎﻟﺚ‪) ،‬ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﺗﻜﻤﻴﻠـﻲ‬ ‫ﺑﺮوﻛﺴﻞ(‬ ‫ﭘﺮوﺗﻜﻞ ‪ 2004‬ﺑﺮاي اﺻﻼح ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ﺗﻜﻤﻴﻠﻲ ﺑﺮوﻛﺴﻞ درﺧﺼﻮص ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ اﺗﻤﻲ ﻃﺮف ﺛﺎﻟﺚ‬ ‫ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ‪ 1963‬وﻳﻦ ﺑﺮاي ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﻣﺪﻧﻲ ﻧﺎﺷﻲ از ﺧﺴﺎرت ﻫﺴﺘﻪاي‪) ،‬ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن وﻳﻦ(‬ ‫ﭘﺮوﺗﻜﻞ ‪ 1997‬ﺑﺮاي اﺻﻼح ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن وﻳﻦ ﺑﺮاي ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﻣﺪﻧﻲ ﻧﺎﺷﻲ از ﺧﺴﺎرت ﻫﺴﺘﻪاي‬ ‫ﭘﺮوﺗﻜﻞ ﻣﺸﺘﺮك ‪ 1988‬در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ اﺟـﺮاي ﻛﻨﻮاﻧﺴـﻴﻮن وﻳـﻦ و ﻛﻨﻮاﻧﺴـﻴﻮن ﭘـﺎرﻳﺲ‪) ،‬ﭘﺮوﺗﻜـﻞ‬ ‫ﻣﺸﺘﺮك(‬ ‫ﻛﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ‪ 1997‬درﺧﺼﻮص ﺟﺒﺮان ﺧﺴﺎرت ﺗﻜﻤﻴﻠﻲ ﺑﺮاي ﺧﺴﺎرت ﻫﺴﺘﻪاي‬

‫‪.2.1.6‬ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي داﺧﻠﻲ‬

‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺑﺨﺶ ذﻛﺮ آن رﻓﺖ‪ ،‬ﺣﻘﻮق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ اﻧﺮژي ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺑﺴـﺰاﻳﻲ‬ ‫ﺑﺮ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي داﺧﻠﻲ دارد‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﺗﻔـﺎوتﻫـﺎﻳﻲ ﻋﻤـﺪه ﻣﻴـﺎن اﻳـﻦ ﺳـﻄﺢ از‬

‫ﮔﻔﺘﺎر دوم‪ :‬ﺳﻄﻮح ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ‪  59  ‬‬

‫ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي وﺟﻮد دارد زﻳﺮا دوﻟﺘﻬﺎ در ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ اﺟﺮاي ﺗﻌﻬـﺪات ﺑـﻴﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ ﺧـﻮد‬ ‫داراي درﺟﻪاي از اﺳﺘﻘﻼل ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻣﺮ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪي ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي را ﺟﺎﻟﺐ ﻣﻲﻛﻨـﺪ‬ ‫و ﺑﺪان ﻣﻌﻨﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺗﻄﺒﻴﻘﻲ در ﺣﻘـﻮق اﻧـﺮژي در ﻛﺸـﻮرﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ‬ ‫ﻣﺴﺎﻟﻪاي ﻣﺘﺪاول اﺳﺖ‪ .‬داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن و ﻋﻼﻗﻤﻨﺪان ﺑﻪ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ﻧﺒﺎﻳـﺪ ﺧـﻮد را ﺑـﻪ‬ ‫ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ ﻛﺸﻮر ﻣﺤﺪود ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻬﺘﺮآن اﺳﺖ ﺗﺎ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي داﺧﻠﻲ ﻫﺮ ﻛﺸﻮر‬ ‫را در ﺳﻴﺎق ﺣﻘﻮق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ اﻧﺮژي و ﺣﻘﻮق داﺧﻠﻲ دﻳﮕﺮ ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬ ‫ﺟﺪول ‪2.3‬‬ ‫ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﺣﻮادث در ﺑﺨﺶ اﻧﺮژي از ﺳﺎل ‪ 1970‬ﻟﻐﺎﻳﺖ ‪2008‬‬ ‫‪Table 2.3‬‬ ‫‪Summary of severe accidents (≥5 fatalities) per‬‬ ‫‪energy chain and country group for the period 1970–2008‬‬ ‫‪EU 27‬‬

‫‪Non-OECD‬‬

‫‪OECD‬‬

‫‪Energy‬‬ ‫‪chain‬‬

‫‪87‬‬

‫‪Coal‬‬

‫‪Accidents Fatalities Accidents Fatalities Accidents Fatalities‬‬

‫‪38,672‬‬

‫‪a‬‬

‫‪2394‬‬

‫‪5,788‬‬

‫‪162‬‬

‫‪11,302‬‬

‫‪818‬‬

‫‪15,750‬‬

‫‪1214‬‬

‫‪989‬‬

‫‪45‬‬

‫‪2,259‬‬

‫‪19,156‬‬

‫‪358‬‬

‫‪1,243‬‬

‫‪65‬‬

‫‪3,495‬‬

‫‪187‬‬

‫‪Oil‬‬

‫‪1,556‬‬

‫‪78‬‬

‫‪367‬‬

‫‪37‬‬

‫‪1,258‬‬

‫‪109‬‬

‫‪Natural gas‬‬

‫‪2,789‬‬

‫‪70‬‬

‫‪571‬‬

‫‪22‬‬

‫‪1,856‬‬

‫‪58‬‬

‫‪LPG‬‬

‫‪3,961‬‬

‫‪d‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪12‬‬

‫‪116‬‬

‫‪c‬‬

‫‪14‬‬

‫‪b‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪Hydro‬‬

‫‪31‬‬

‫‪1‬‬

‫–‬

‫–‬

‫–‬

‫–‬

‫–‬

‫–‬

‫–‬

‫–‬

‫–‬

‫–‬

‫‪e‬‬ ‫‪26,108‬‬

‫‪1‬‬

‫‪f‬‬

‫‪Nuclear‬‬ ‫‪Biofuel‬‬

  ‫ ﻣﻘﺪﻣﻪ اي ﺑﺮ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي‬ 60 Biogas

–

–

–

–

2

18

Geothermal

–

–

–

–

1

21

Source Constructed and adapted by Author (2014) from Burgherr and Hirschberg (2014) Comparative Risk Assessment of Severe Accidents in the Energy Sector. Energy Policy (Advanced Access—doi: 10.1016/j.enpol.2014.01.035) with permission a First line non-OECD total; second line non-OECD without China; third line China 1994–1999; fourth line China 2000–2008 b Teton dam failure (USA 1976) c Belci dam failure (Romania 1991) d First line non-OECD without China; second line China e Banqiao/Shimantan dam failures (China 1975) together caused 26,000 fatalities f Only immediate fatalities of the Chernobyl accident are shown here

‫ﻣﺒﺎﺣﺚ ﭘﺎﻳﺎﻧﻲ‬.2.1.7

:‫ﻣﻮارد زﻳﺮ را ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻛﺮده و در ﻣﻮرد آنﻫﺎ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻛﻨﻴﺪ‬ ‫ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻛﻠﻴﺪي ﺣﻘﻮق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ اﻧﺮژي ﻛﺪاﻣﻨﺪ؟‬. ‫ ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻧﻬﺎدﻫﺎي »اﺛﺮﮔﺬار« در ﺑﺨﺶ اﻧﺮژي ﻛﺪاﻣﻨﺪ؟‬. .‫ ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي ﺣﻘﻮق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ اﻧﺮژي را ﺑﻴﺎن ﻛﻨﻴﺪ‬.

‫ﮔﻔﺘﺎر دوم‪ :‬ﺳﻄﻮح ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ‪  61  ‬‬

‫‪.2.2‬ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي داﺧﻠﻲ‬ ‫‪.2.2.1‬ﺗﻘﺎﺿﺎﻫﺎي رﻗﻴﺐ داﺧﻠﻲ‬

‫ﺣﻘﻮق داﺧﻠﻲ اﻧﺮژي ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺗﻘﺎﺿﺎﻫﺎي رﻗﻴﺐ داﺧﻠـﻲ ﻗـﺮار داد‪ .‬اﻳـﻦ اﻣـﺮ از‬ ‫ﻣﺜﻠﺚ ﺣﻘﻮق و ﺳﻴﺎﺳﺖ اﻧﺮژي ﻧﺎﺷﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪) .‬ر‪.‬ك‪ .‬ﺷﻜﻞ ‪ (1.1‬ﺻﻮرتﺑﻨﺪي ﺣﻘـﻮق‬ ‫اﻧﺮژي داﺧﻠﻲ ﺑﺮ اﺛﺮات ﻧﺎﺷﻲ از اﻗﺘﺼـﺎد‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳـﺖ و ﻣﺤـﻴﻂ زﻳﺴـﺖ ﻣﺒﺘﻨـﻲ اﺳـﺖ‪.‬‬ ‫ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻤﺮﻛﺰ ﺧﻮد ﺑﺮ ﻳﻜﻲ از اﻳـﻦ ﺳـﻪ ﻣﺆﻟﻔـﻪ را ﺑـﻪﺻـﻮرﺗﻲ ﻣﺘﻔـﺎوت‬ ‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ از ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﻌﺎدﻟﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐﺗﺮ ﻣﻴﺎن اﻳﻦ ﻣﻮﻟﻔـﻪﻫـﺎ دﺳـﺖ‬ ‫ﻳﺎﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺎﻳﺪ ﻳﺎدآور ﺷﻮﻳﻢ ﻛﻪ ﻛﺸﻮرﻫﺎ داراي ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﺮژي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪،‬‬ ‫و اﻳﻦ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻔﺎوت در ﺻﻮرتﺑﻨﺪي ﺣﻘﻮق اﻧـﺮژي آنﻫـﺎ ﺷـﻮد‪.‬‬ ‫ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎﻳﻲ از اﻳﻦ ﻣﻮارد در ﺑﺨﺶ ﺑﻌﺪ اراﺋﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪ .2.2.2‬ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎﻳﻲ از ﺳﻴﺎﺳﺘﮕﺬاري در ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي داﺧﻠﻲ‬ ‫اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن‬

‫اﻧﮕﺴﺘﺎن ﻃﺮح ﺧﻮد ﻣﺒﻨﻲ اﻳﺠﺎد ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي اﺗﻤﻲ را ﻛﻪ ﻣﺸﺘﻤﻞ اﺳﺖ ﺑﺮ ﻫﺸﺖ‬ ‫ﻧﻴﺮوﮔﺎه ﻫﺴﺘﻪاي ﭘﻴﮕﻴﺮي ﻣﻲﻛﻨﺪ و در اﻳﻦﺧﺼـﻮص ﻗـﺎﻧﻮن اﻧـﺮژي ‪ 2013‬اﻫﻤﻴﺘـﻲ‬ ‫وﻳﮋه دارد‪ .‬اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺖ ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪ اﺗﻤﻲ در اﻧﮕﻠﺴـﺘﺎن‪ ،‬ﺑﻠﻜـﻪ‬ ‫ﺷﺎﻣﻞ ﻗﺎﻧﻮﻧﮕﺬاري ﺑﺮاي ﺗﻮﺳﻌﻪي اﻧﺮژيﻫﺎي ﺗﺠﺪﻳﺪﭘﺬﻳﺮ و ﻧﻔﺖ و ﮔـﺎز ﻏﻴـﺮ ﺳـﻨﺘﻲ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﻪﻃﻮر ﺧﺎص ﺑﺮاي ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺑﺎزار اﻟﻜﺘﺮﻳﺴـﻴﺘﻪ و ﺗﺸـﻮﻳﻖ ﺑـﻪ‬ ‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺗﺮﻛﻴﺐ اﻧﺮژي ﺑﺎ ﻛﺮﺑﻦ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻣﻲﭘﺮدازد‪ .‬اﻳﻦ اﻣﺮ ﻣﺸﺘﻤﻞ ﺑـﺮ ﭼﻨـﺪﻳﻦ ﻣﺴـﺎﻟﻪي‬ ‫ﻛﻠﻴﺪي ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده از ﻗﺮاردادﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺮاي ﺗﺜﺒﻴﺖ ﺑﺎزده ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاري در ﭘﺮوژهﻫﺎي‬ ‫ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻟﻜﺘﺮﻳﺴﺘﻪ از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﺎ ﻛﺮﺑﻦ ﭘﺎﻳﻴﻦ؛‬ ‫‪                                                            ‬‬ ‫)‪1 .Contracts for Difference (CfDs‬‬

‫‪  62‬ﻣﻘﺪﻣﻪ اي ﺑﺮ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ‪ ‬‬

‫‪ .‬اﻳﺠﺎد ﻳﻚ ﺑﺎزار ﻇﺮﻓﻴﺖ‪ 1‬ﺑﺮاي ﺑﻬﺒﻮد اﻣﻨﻴﺖ اﻧﺮژي؛‬ ‫‪ .‬ﻗﺎﻧﻮن ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاري ﻧﻬﺎﻳﻲ‪ 2‬ﻛﻪ ﺑـﺮاي ﭘـﺮوژهﻫـﺎي اوﻟﻴـﻪ ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ‬ ‫زﻳﺮﺳﺎﺧﺖﻫﺎي اﻧﺮژي اﻳﻦ اﻣﻜﺎن را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲآورد ﺗﺎ ﭘـﻴﺶ از وﺿـﻊ ﻗﻮاﻋـﺪ ﺟﺪﻳـﺪ‬ ‫ادﻋﺎي ﺧﻮد درﻣﻮرد ﻳﺎراﻧﻪﻫﺎ را ﻣﻄﺮح ﺳﺎزﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ .‬ﺗﺪاوم ﺗﺜﺒﻴﺖ ﺣﺪاﻗﻞ ﻗﻴﻤﺖ ﻛﺮﺑﻦ‪ 3‬ﻛﻪ در ﺑﺎزار ﻛﺮﺑﻦ ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮﻳﻦ ﻗﻴﻤﺖ را ﺑـﺮاي‬ ‫آن ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه‬

‫ﺟﺪﻳﺪﺗﺮﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﻛﻠﻴﺪي ﻛﻪ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﻪ ﺗﺼـﻮﻳﺐ رﺳـﻴﺪه‪ ،‬ﻗـﺎﻧﻮن ﺳﻴﺎﺳـﺖﻫـﺎي‬ ‫اﻧﺮژي ‪ 2005‬اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺘﻘﻼل و اﻣﻨﻴﺖ اﻧـﺮژي ‪ 42007‬اﺷـﺎره‬ ‫ﻛﺮد‪ ،‬اﻣﺎ اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻪ اﻧﺪازهي ﻣﻮرد ﭘﻴﺶ ﮔﻔﺘﻪ ﺗﺎﺛﻴﺮﮔﺬار ﻧﺒﻮده‪ ،‬و ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي آﻧﭽﻪ در‬ ‫ﻗﺎﻧﻮن ﺳﺎل ‪ 2005‬ﮔﻨﺠﺎﻧﺪه ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﺪوﻳﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺎﻧﻮن ﺳﻴﺎﺳﺖﻫـﺎي اﻧـﺮژي‬ ‫اﻟﻬﺎم ﺑﺨﺶ ﺗﺪوﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن اﻧﺮژي ‪ 2013‬اﻧﮕﻠﺴـﺘﺎن ﺑـﻮد‪ .‬ﻳﻜـﻲ از اﻫـﺪاف اﺻـﻠﻲ در‬ ‫ﻗﺎﻧﻮن ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎ اﻧﺮژي اﻳﺠﺎد زﻳﺮﺳﺎﺧﺖﻫﺎي اﻧﺮژي اﺗﻤﻲ در اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪه اﺳـﺖ‪.‬‬ ‫‪                                                            ‬‬ ‫‪1 .Capacity Market‬‬ ‫)‪2 .Final Investment Decision (FID‬‬ ‫‪3 .Carbon Price Floor‬‬ ‫‪Energy Independence and Security Act of 2007 .4‬؛ ﻋﺒﺎرات آﻏـﺎزﻳﻦ اﻳـﻦ ﻗـﺎﻧﻮن ﻫـﺪف از‬ ‫ﺗﺼﻮﻳﺐ آن را »ﺣﺮﻛﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ اﺳﺘﻘﻼل و اﻣﻨﻴﺖ اﻧﺮژي ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺮاي آﻣﺮﻳﻜﺎ ‪ ،‬اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳـﻮﺧﺖﻫـﺎي‬ ‫ﺗﺠﺪﻳﺪﭘﺬﻳﺮ و ﭘﺎك‪ ،‬ﺣﻤﺎﻳﺖ از ﻣﺼﺮفﻛﻨﻨﺪﮔﺎن‪ ،‬اﻓﺰاﻳﺶ ﻛﺎرآﻣﺪي ﺗﻮﻟﻴﺪ‪ ،‬ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎنﻫـﺎ و ﺧﻮدروﻫـﺎ‪ ،‬ﺗﺸـﻮﻳﻖ‬ ‫ﭘﮋوﻫﺶ درﺧﺼﻮص روشﻫﺎي ﺟﺬب و ذﺧﻴﺮه ﮔﺎزﻫﺎي ﮔﻠﺨﺎﻧﻪاي‪ ،‬و ارﺗﻘﺎء ﻋﻤﻠﻜﺮد دوﻟﺖ ﻓﺪرال درزﻣﻴﻨـﻪي‬ ‫اﻧﺮژي« ﻋﻨﻮان ﻣﻲدارد‪ .‬اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن در ‪ 18‬دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪ 2008‬ﺗﻮﺳﻂ ﺟﺮج ﺑﻮش رﺋﻴﺲﺟﻤﻬﻮر وﻗﺖ آﻣﺮﻳﻜﺎ اﻣﻀﺎ‬ ‫ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺨﺶ ﻧﺨﺴﺖ اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻪ ﻛﺎرآﻣﺪي ﻻﻣﭗﻫﺎي روﺷﻨﺎﻳﻲ ﻣﻲﭘﺮدازد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﻤـﻴﻦ دﻟﻴـﻞ آن را ﻗـﺎﻧﻮن‬ ‫ﻻﻣﭗ )‪ (“light bulb” law‬ﻧﻴﺰ ﻣﻲﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬ﻃﺒﻖ اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﻻﻣﭗﻫﺎﻳﻲ ﻛـﻪ ﺑـﺮاي ﻣﺼـﺮف ﺧـﺎﻧﮕﻲ ﺑـﻪ ﻛـﺎر‬ ‫ﻣﻲرود و ﺑﻴﻦ ‪ 40‬ﺗﺎ ‪ 100‬وات اﻧﺮژي ﻣﺼﺮف ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺳـﺎل ‪ 2014‬ﺑﺎﻳـﺪ ﺣـﺪاﻗﻞ ‪ %27‬اﻧـﺮژي ﻛﻤﺘـﺮي‬ ‫ﻣﺼﺮف ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻃﺒﻖ آﻣﺎرﻫﺎ ‪ 4‬ﻣﻴﻠﻴﺎرد ﻻﻣـﭗ در آﻣﺮﻳﻜـﺎ وﺟـﻮد دارد ﻛـﻪ ‪ 3‬ﻣﻴﻠﻴـﺎرد از آنﻫـﺎ ﻫﻤﭽﻨـﺎن از‬ ‫ﻓﻨﺎوري اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ از ‪ 120‬ﺳﺎل ﭘﻴﺶ ﺗﺎﻛﻨﻮن ﭼﻨﺪان ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻜﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي دﺳﺘﺮﺳـﻲ ﺑـﻪ ﻣـﺘﻦ‬ ‫ﻗــــــﺎﻧﻮن ر‪.‬ك‪http://www.gpo.gov/fdsys/pkg/BILLS-110hr6enr/pdf/BILLS- .‬‬ ‫‪110hr6enr.pdf‬؛ ﺑﺮاي ﻣﻄﺎﻟﻌﻪي ﺑﻴﺸﺘﺮ ر‪.‬ك‪.‬‬ ‫‪http://www.energystar.gov/ia/products/lighting/cfls/downloads/EISA_Ba‬‬ ‫‪ckgrounder_FINAL_4-11_EPA.pdf‬؛)م(‬

‫ﮔﻔﺘﺎر دوم‪ :‬ﺳﻄﻮح ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ‪  63  ‬‬

‫در ﺳﺎل ‪ 2012‬دو ﭘﺮوژهي اﺗﻤﻲ ﻣﺠﻮز ﻻزم را از ﻛﻤﻴﺴﻴﻮن ﻣﻘﺮرات اﺗﻤﻲ‪ 1‬درﻳﺎﻓـﺖ‬ ‫‪2‬‬ ‫ﻛﺮد؛ ﻛﻪ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻣﺠﻮزﻫﺎ ﭘﺲ از ‪ 33‬ﺳﺎل ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻗﺎﻧﻮن ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي اﻧﺮژي اﻫﺪاف ﻛﻠﻴﺪي دﻳﮕﺮي ﻧﻴﺰ دارد‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﺮژي ﺑـﺎ‬ ‫ﻛﺮﺑﻦ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻧﻴﺰ ﻣﻨﺎﻓﻌﻲ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ اﻧﺮژيﻫﺎي ﻓﺴﻴﻠﻲ ﭘـﻴﺶﺑﻴﻨـﻲ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ -‬ﺑـﺮاي‬ ‫ﺟﺮﺋﻴﺎت ﺑﻴﺸﺘﺮ ر‪.‬ك‪ .‬ﺟﺪول ‪.2.4‬‬ ‫ﭼﻴﻦ‬

‫دوﻟﺖ ﭼﻴﻦ در ﺳﺎل ‪ 2012‬ﻳﻚ ﺑﺮﮔﻪي ﺳﻔﻴﺪ درﺧﺼﻮص ﺳﻴﺎﺳﺖﻫـﺎي اﻧـﺮژي‬

‫‪3‬‬

‫ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻛﺮد‪ .‬ﻫـﺪف اﻳـﻦ ﺳﻴﺎﺳـﺖ ﺟﺪﻳـﺪ ﺗﺸـﻮﻳﻖ ﺳـﺮﻣﺎﻳﻪﮔـﺬاريﻫـﺎي ﻛـﻼن در‬ ‫زﻳﺮﺳﺎﺧﺖﻫﺎي اﻧﺮژيﻫﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻛﺮﺑﻦ ﭘﺎﻳﻴﻦ و رﺳﺎﻧﺪن اﻧﺮژي ﺑﺎدي ﺑﻪ ‪ 100‬ﮔﻴﮕﺎ وات‪،‬‬ ‫اﻧﺮژي ﺧﻮرﺷﻴﺪي ﺑﻪ ﺑﻴﺶ از ‪ 21‬ﮔﻴﮕﺎ وات و ﺗﺄﺳﻴﺲ ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎي اﺗﻤﻲ ﺑﺮاي ﺗﺄﻣﻴﻦ‬ ‫‪ 40‬ﮔﻴﮕﺎ وات‪ ،‬ﻫﻤﮕﻲ ﺗﺎ ﭘﺎﻳﺎن ﺳﺎل ‪ 2015‬اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺳﻴﺎﺳﺘﮕﺬاري ﺑﺴﻴﺎر ﺟﺎهﻃﻠﺒﺎﻧﻪ‬ ‫ﺑﻪﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ و درﺧﺼﻮص ﺗﺤﻘﻖ اﻫﺪاف ﺗﺮدﻳﺪﻫﺎﻳﻲ وﺟﻮد دارد‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﭼـﻴﻦ‬ ‫ﻳﻚ زﻳﺮﺳﺎﺧﺖ ﺟﺪﻳﺪ از ﺷـﺒﻜﻪي اﻟﻜﺘﺮﻳﺴـﻴﺘﻪ را اﻳﺠـﺎد ﻛـﺮده ﻛـﻪ ﺑـﺎ اﻧـﺮژيﻫـﺎي‬ ‫ﺗﺠﺪﻳﺪﭘﺬﻳﺮ ﻫﻤﺨﻮاﻧﻲ دارد‪ .‬ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﺑﺮاي رﺷﺪ ﺻـﻨﻌﺖ اﻧـﺮژي ﺑﺴـﻴﺎر‬ ‫ﺣﺎﺋﺰ اﻫﻤﻴﺖ اﺳﺖ و ﻛﺎﻫﺶ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪ زﻳﺮﺳﺎﺧﺖﻫﺎي اﻧﺮژيﻫﺎي ﺗﺠﺪﻳﺪﭘـﺬﻳﺮ‬ ‫را ﺗﺴﻬﻴﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪.2.2.3‬وﺿﻊ ﻗﻮاﻧﻴﻦ داﺧﻠﻲ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي‬

‫درﺑﺨﺶ ﭘﻴﺶ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ آﺛﺎر ﺣﻘﻮق ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ اﻧﺮژي ﺑـﺮ ﺣﻘـﻮق اﻧـﺮژي داﺧﻠـﻲ‬ ‫ﭘﺮداﺧﺘﻴﻢ‪ .‬ﺣﻘﻮق داﺧﻠﻲ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺗﻌﻬﺪات ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ در زﻣﻴﻨﻪي ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ﻗﺮار‬ ‫دارد‪ ،‬اﻣﺎ ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﺗﺪوﻳﻦ اﻳﻦ ﺗﻌﻬﺪات ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ از ﻛﺸﻮري ﺑﻪ ﻛﺸﻮر دﻳﮕـﺮ ﻣﺘﻔـﺎوت‬ ‫‪                                                            ‬‬ ‫‪1. Nuclear Regulatory Commission‬‬ ‫‪.2‬ﻣﺠﻮزﻫﺎي ﻧﺎﻣﺒﺮده ﺑﻪ ﭘﺮوژهﻫﺎي زﻳﺮ اﺧﺘﺼﺎص ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ‪:‬‬ ‫‪Plant Vogtle, Georgia—Combined Construction and Operating Licence‬‬ ‫—‪granted February 2012 (AP1000 × 2) V. C. Summer, South Carolina‬‬ ‫‪Combined Construction and Operating Licence granted March 2012 (AP1000‬‬ ‫)‪× 2‬‬ ‫‪3. White Paper on Energy Policy‬‬

‫‪  64‬ﻣﻘﺪﻣﻪ اي ﺑﺮ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ‪ ‬‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪﻋﻼوه‪ ،‬ﺣﻘﻮق داﺧﻠﻲ اﻧﺮژي ﺑﺎﻳﺪ ﺣﻘﻮق از ﻗﺒﻞ ﻣﻮﺟﻮد‪ ،‬ﺗﺮﻛﻴﺐ اﻧﺮژي ﻣﻮﺟﻮد‬ ‫در ﻫﺮ ﻛﺸﻮر‪ ،‬ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﺮژي و ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺣﺰب ﺣﺎﻛﻢ در ﻗﻮهي ﻣﺠﺮﻳﻪ را درﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴـﺮد‪.‬‬ ‫اﻳﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ درﺧﺼﻮص آﻳﻨﺪهي ﺣﻘﻮق و ﺳﻴﺎﺳﺖ اﻧﺮژي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪه ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﺮﻛﺸﻮر داراي ﻧﻈﺎم ﺧﺎص ﺧﻮد ﺑﺮاي ﺗﺪوﻳﻦ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي اﺳﺖ اﻣﺎ ﺑﻪﻃﻮر ﻛﻠﻲ‬ ‫اﻳﻦ اﻣﺮ از روشﻫﺎي ﺗﺪوﻳﻦ ﻗﻮاﻧﻴﻦ در ﺣﻴﻄـﻪﻫـﺎي دﻳﮕـﺮ ﭘﻴـﺮوي ﻣـﻲﻛﻨـﺪ‪ .‬اﺑﺘـﺪا‬ ‫درﺧﺼﻮص ﻣﻮﺿﻮع در ﺳﻄﺢ ﻣﻠﻲ ﻣﺸﻮرت ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد و ﺑﻪ ﺗﺪوﻳﻦ ﻳـﻚ ﺑﺮﮔـﻪ‬ ‫ﺳﺒﺰ‪ 1‬ﻣﻨﺠﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻛﻪ در ﭘﻲ آن دور دﻳﮕﺮي از ﻣﺸﺎوره وﺟﻮد دارد و در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑـﻪ‬ ‫اﻧﺘﺸﺎر ﺑﺮﮔﻪ ﺳﻔﻴﺪ ﺧﺘﻢ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮﮔﻪ ﺳـﻔﻴﺪ در ﭘﺎرﻟﻤـﺎن )ﻳـﺎ ﻧﻬـﺎدي ﻣﺸـﺎﺑﻪ( ﻣـﻮرد‬ ‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﭘﻴﺶ از آﻧﻜﻪ ﻣﺘﺨﺼﺼﺎن ﺑﺨـﺶ اﻧـﺮژي ﺑـﺮاي اراﻳـﻪي‬ ‫ﻣﺸﻮرت ﺑﻪ ﻛﻤﻴﺘﻪاي ﻣﺘﺸﻜﻞ از ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﻣﻨﺘﺨﺐ دﻋﻮت ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺣـﺬف و اﺿـﺎﻓﺎت‬ ‫در ﺧﺼﻮص اﻳﻦ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدات ﭘﻴﺶ از ﺣﺼﻮل ﺗﻮاﻓﻖ ﺑﺮﺳﺮ ﺑﺮﮔﻪ ﺳﻔﻴﺪ و ﺗﺒﺪﻳﻞ آن ﺑـﻪ‬ ‫ﻗﺎﻧﻮن اﻧﺮژي‪) 2‬ﻳﺎ ﺳﻨﺪي ﻣﺸﺎﺑﻪ( ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬آﻧﮕـﺎه ﻗـﺎﻧﻮن اﻧـﺮژي در ﭘﺎرﻟﻤـﺎن‬ ‫ﻣﻄﺮح ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و آﺧﺮﻳﻦ اﺻﻼﺣﺎت ﭘـﻴﺶ از رأي ﮔﻴـﺮي ﺑـﺮاي ﺗﺼـﻮﻳﺐ آن ﺑـﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﻗﺎﻧﻮن‪ ،‬اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ در ﺑﺴﻴﺎري از ﻛﺸﻮرﻫﺎ از ﻳـﻚ‬ ‫ﺗﺎ ﺳﻪ ﺳﺎل ﺑﻪﻃﻮل ﺑﻴﺎﻧﺠﺎﻣﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪن ﺑﻪ دﻳﮕﺮ ﻗﻮاﻧﻴﻦ اﺟﺮا ﮔﺮدد‪ ،‬ﺑـﺮاي‬ ‫ﻣﺜﺎل ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﭘﻴﺶ از اﻳﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ )ر‪.‬ك‪ .‬ﺑﺨﺶ ‪ (1.3.4‬ﺑـﺎ اﻓـﺰوده ﺷـﺪن ﺑـﻪ‬ ‫ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي و ﺣﻘﻮق ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻤﻜـﻦ اﺳـﺖ ﻣﻴـﺎن‬ ‫اﺣﺰاب ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﺮﺳﺮ ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي اﻧﺮژي ﻫﻤﻜﺎري وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺴـﺎﻟﻪ در‬ ‫داﻧﻤﺎرك اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد ﻛﻪ در آن ﺗﻮاﻓﻘﻲ ﻓﺮا ﺣﺰﺑﻲ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي اﻧﺮژي ﺑـﺎ ﻳـﻚ‬ ‫دﻳﺪﮔﺎه ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺪت وﺟﻮد دارد‪.‬‬ ‫ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺘﺬﻛﺮ ﺷﻮﻳﻢ ﻛﻪ اﺣﺰاب ﺳﻴﺎﺳﻲ درﻛـﻞ ﺳﻴﺎﺳـﺖﻫـﺎي ﺧـﻮد را در زﻣﻴﻨـﻪي‬ ‫اﻧﺮژي دارﻧﺪ و اﮔﺮ در اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﺑﺮﻧـﺪه ﺷـﻮﻧﺪ اﻳـﻦ ﺳﻴﺎﺳـﺖ ﺑﺨﺸـﻲ ﻗﺎﺑـﻞ ﺗﻮﺟـﻪ از‬ ‫ﺳﻴﺎﺳﺖ اﻧﺮژي ﻛﺸﻮر آنﻫﺎ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣـﺎل‪ ،‬اﺣـﺰاب ﺳﻴﺎﺳـﻲ ﺗﺤـﺖ ﺗـﺄﺛﻴﺮ‬ ‫ﻻﺑﻲﮔﺮيﻫﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﻻﺟﺮم‪ ،‬ﺻﻨﺎﻳﻌﻲ ﻗﺮار دارﻧﺪ ﻛﻪ از آنﻫﺎ ﺣﻤﺎﻳﺖﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﺑﻪ‬

‫‪                                                            ‬‬ ‫‪1 .Green Paper‬‬ ‫‪2 .Energy Bill‬‬

‫ﮔﻔﺘﺎر دوم‪ :‬ﺳﻄﻮح ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ‪  65  ‬‬

‫ﻋﻤﻞ ﻣﻲآورﻧﺪ؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﻳـﻦ ﺷـﺮﻛﺖﻫـﺎي ﺧﺼﻮﺻـﻲ ﻗﺎدرﻧـﺪ در ﺗـﺪوﻳﻦ ﺣﻘـﻮق و‬ ‫ﺳﻴﺎﺳﺖ اﻧﺮژي ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪.2.2.4‬ﺗﺮﻛﻴﺐ اﻧﺮژي و اﻟﻜﺘﺮﻳﺴﻴﺘﻪ‬

‫ﺗﺮﻛﻴﺐ اﻟﻜﺘﺮﻳﺴـﻴﺘﻪ و اﻧـﺮژي ﺣـﺎوي اﻃﻼﻋـﺎﺗﻲ ﺣﻴـﺎﺗﻲ ﺑـﺮاي داﻧﺸـﺠﻮﻳﺎن و‬ ‫ﻋﻼﻗﻤﻨﺪان ﺑﻪ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﺑﻪﻃـﻮر ﻛﻠـﻲ اﻫـﺪاف ﻛﻠﻴـﺪي ﻗﻮاﻋـﺪ‬ ‫اﻧﺮژي را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺗﺮﻛﻴﺐ اﻧﺮژي ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻪ ﻛﻞ ﻣﻴﺰان اﻧﺮژي ﻣﺼـﺮﻓﻲ از ﻫـﺮ‬ ‫ﻳﻚ از ﻣﻨـﺎﺑﻊ اﺷـﺎره دارد‪ ،‬درﺣﺎﻟﻴﻜـﻪ ﺗﺮﻛﻴـﺐ اﻟﻜﺘﺮﻳﺴـﻴﺘﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﺑـﻪ ﺑﺨـﺶ اﻧـﺮژي‬ ‫اﻟﻜﺘﺮﻳﺴﻴﺘﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺗﺮﻛﻴﺐ اﻧـﺮژي ﺷـﺎﻣﻞ اﻧـﺮژي ﻣﺼـﺮف ﺷـﺪه در دﻳﮕـﺮ‬ ‫ﺑﺨﺶﻫﺎ از ﺟﻤﻠﻪ ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺟﺪول ‪ 2.5‬ﺗﺮﻛﻴﺐ اﻧﺮژي در اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه‪ ،‬اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن و ﭼﻴﻦ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬ ‫داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن در ارزﻳﺎﺑﻲﻫﺎي ﺧﻮد ﺑﺎﻳﺪ ﭼﻨﻴﻦ ﺟﺪوﻟﻲ را درﺧﺼـﻮص ﻛﺸـﻮرﻫﺎي ﻣـﻮرد‬ ‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺗﻬﻴﻪ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺟﺪول ﺑﺎﻳﺪ ﺣﺎوي اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻛﺸﻮر ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ‬ ‫و اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ از دﻳﮕﺮ ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ اﻣﻜﺎن ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻓﺮاﻫﻢ ﮔﺮدد‪.‬‬ ‫در اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻳﻜﻲ از اﻫﺪاف ﻛﻠﻴﺪي ﻗﺎﻧﻮن اﻧﺮژي ‪ 2013‬ﺗﻮﺳﻌﻪي اﻗﺘﺼﺎد ﻣﺒﺘﻨـﻲ‬ ‫ﺑﺮ اﻧﺮژي ﺑﺎ ﻛﺮﺑﻦ ﭘﺎﻳﻴﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﮕﺎﻫﻲ اﺟﻤﺎﻟﻲ ﺑﻪ ﺗﺮﻛﻴﺐ اﻧﺮژي اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن روﺷـﻦ‬ ‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﻮﺧﺘﻬﺎي ﻓﺴﻴﻠﻲ ‪ 63/8 %‬اﻟﻜﺘﺮﻳﺴﻴﺘﻪي ﺗﻮﻟﻴﺪي را ﭘﻮﺷﺶ ﻣـﻲدﻫـﺪ‪ .‬ﺑـﻪ‬ ‫ﻣﻨﻈﻮر ﻧﮕﻬﺪاﺷﺘﻦ اﻳﻦ ﻛﺸﻮر در ﻣﺴﻴﺮ اﻫﺪاﻓﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺟـﻮي ﺗﺒﻴـﻴﻦ ﺷـﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﺗﻼش ﺑﺮاي ﻛﺎﺳﺘﻦ از اﺗﻜﺎي اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺑﺮ ﺳﻮﺧﺘﻬﺎي ﻓﺴﻴﻠﻲ و ﺣﺮﻛﺖ‬ ‫ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﺎ ﻛﺮﺑﻦ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻫﺴﺘﻴﻢ‪ .‬درﻧﺘﻴﺠﻪ اﻳﻦ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻳﻜـﻲ از اﻫـﺪاف‬ ‫ﻗﺎﻧﻮن اﻧﺮژي ‪ 2013‬ﻗﻴﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي در اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه و ﭼـﻴﻦ ﻧﻴـﺰ ﺑـﻪ‬ ‫دﻧﺒﺎل ﺳﻮق دادن اﻳﻦ ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ اﻗﺘﺼﺎد ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﺎ ﻛﺮﺑﻦ ﭘـﺎﻳﻴﻦ‪ ،‬و در‬ ‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻛﺎﺳﺘﻦ از اﺗﻜﺎي آنﻫﺎ ﺑﻪ ﺳـﻮﺧﺘﻬﺎي ﻓﺴـﻴﻠﻲ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ -‬ﺧﺼﻮﺻـﺎً اﺳـﺘﻔﺎده از‬ ‫زﻏﺎلﺳﻨﮓ ﻛﻪ در ﻫﺮ دو ﻛﺸﻮر ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎﻻﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪ ‬‬

‫‪  66‬ﻣﻘﺪﻣﻪ اي ﺑﺮ ﺣﻘﻮق اﻧﺮژي ‪ ‬‬ ‫‪Electricity Mix (by Generation) in the UK, US‬‬

‫‪Table 2.5‬‬ ‫‪and China‬‬

‫‪Your country‬‬

‫‪China‬‬ ‫)‪(2012) (%‬‬

‫)‪UK (2013) US (2013‬‬ ‫)‪(%‬‬ ‫)‪(%‬‬

‫‪Energy‬‬ ‫‪source‬‬

‫?‬

‫‪66‬‬

‫‪39‬‬

‫‪36.3‬‬

‫‪Coal‬‬

‫?‬

‫‪2‬‬

‫‪