Congregazione di Santa Maria di Vallombrosa dell'Ordine di San Benedetto 8821009025, 9788821009020

230 107 5MB

Italian Pages 370 [372] Year 2012

Report DMCA / Copyright

DOWNLOAD FILE

Polecaj historie

Congregazione di Santa Maria di Vallombrosa dell'Ordine di San Benedetto
 8821009025, 9788821009020

  • Commentary
  • decrypted from 8D40503F17032DAE1D779A91109CC211 source file
Citation preview

LIBRI E BIBLIOTECHE DEGLI ORDINI RELIGIOSI IN ITALIA ALLA FINE DEL SECOLO XVI 1

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 00 frontmatter.indd 1

20-May-13 2:02:56 PM

La pubblicazione delle liste dei titoli dei libri posseduti dagli Ordini religiosi in Italia alla fine del secolo XVI è frutto della Ricerca sull’Inchiesta della Congregazione dell’Indice dei libri proibiti, patrocinata dall’Associazione don Giuseppe De Luca, finanziata con fondi COFIN e PRIN, e con il sostegno dei seguenti ordini religiosi: Carmelitani della B.V. Maria Immacolata, Chierici Regolari di Somasca, Chierici Regolari di S. Paolo, Congregazione Benedettina Olivetana, Congregazione Benedettina Vallombrosana, Congregazione Camaldolese dell’Ordine di S. Benedetto, Minimi, Ordine di S. Agostino, Ordine Francescano Frati Minori (Conferenza dei Ministri Provinciali), Ordine Francescano Frati Minori Cappuccini (Provincia Umbra), Ordine Francescano Frati Minori Conventuali (Centro Studi Antoniani), Servi di Maria. La pubblicazione dei volumi è curata da Roberto Rusconi (Università Roma Tre), con la consulenza scientifica di Agostino Borromeo (Sapienza – Università di Roma) Rosa Marisa Borraccini (Università di Macerata) Gianna Del Bono (Università di Roma – Tor Vergata) Giovanna Granata (Università di Cagliari) Maria Pia Paoli (Scuola Normale Superiore di Pisa) Luigi Pellegrini (Università di Chieti) Gabriella Zarri (Università di Firenze)

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 00 frontmatter.indd 2

20-May-13 2:02:56 PM

STUDI E TESTI ———————————— 475 ————————————

LIBRI E BIBLIOTECHE DEGLI ORDINI RELIGIOSI IN ITALIA ALLA FINE DEL SECOLO XVI 1

CONGREGAZIONE DI SANTA MARIA DI VALLOMBROSA DELL’ORDINE DI SAN BENEDETTO a cura di Samuele Megli e Francesco Salvestrini

CITTÀ DEL VATICANO BIBLIOTECA APOSTOLICA VATICANA 2013

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 00 frontmatter.indd 3

20-May-13 2:02:56 PM

La collana “Studi e testi” è curata dalla Commissione per l’editoria della Biblioteca Apostolica Vaticana: Giancarlo Alteri Marco Buonocore (Segretario) Timothy Janz Antonio Manfredi Claudia Montuschi Cesare Pasini Ambrogio M. Piazzoni (Presidente) Delio V. Proverbio Adalbert Roth Paolo Vian

Descrizione bibliografica in www.vaticanlibrary.va Gli indici dei volumi della serie “LIBRI E BIBLIOTECHE DEGLI ORDINI RELIGIOSI IN ITALIA ALLA FINE DEL SECOLO XVI” sono in formato elettronico, consultabili all’indirizzo www.vaticanlibrary.va

Stampato con il contributo del MIUR (PRIN 2008 – Università degli Studi di Macerata)

—————— Proprietà letteraria riservata © Biblioteca Apostolica Vaticana, 2013 ISBN 978-88-210-0902-0

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 00 frontmatter.indd 4

20-May-13 2:02:56 PM

ROBERTO RUSCONI

PRESENTAZIONE* A Romeo De Maio storico, maestro, amico Nel corso dell’anno 1596 si arrivò finalmente alla promulgazione di un Index librorum prohibitorum da parte di papa Clemente Vili Aldobrandini. La sua pubblicazione a stampa intendeva fornire le indicazioni necessarie affinché all’interno del mondo cattolico fosse possibile individuare le edizioni esplicitamente proibite ovvero da espurgare se non semplicemente sospette. Da parte della Sacra Congregazione dell’Indice dei libri proibiti, istituita nel 1572 da papa Gregorio XIII Buoncompagni, ci si attendeva che i possessori di libri ritenuti rientrare in tali categorie provvedessero a notificarne la detenzione a qualsiasi titolo. Ciò accadde in misura assai limitata, dato che le indicazioni censorie spesso non erano interpretabili in senso univoco. Arrivati a un certo punto da parte della S. Congregazione partirono decisi inviti indirizzati agli Ordini e alle Congregazioni regolari esistenti in Italia, affinché provvedessero a inviare le segnalazioni richieste. Tale prescrizione innescò numerose resistenze, in quanto da parte di molti si ritenne che la richiesta ledesse le prerogative istituzionali e giurisdizionali degli Ordini, ed ebbe in sostanza una risposta alquanto limitata. Allora si decise di richiedere a tutti gli Ordini e Congregazioni esistenti in Italia, di monaci, di canonici regolari, di frati e di chierici regolari, di inviare la lista dei titoli di tutti i libri, stampati e manoscritti, posseduti a titolo collettivo ovvero detenuti individualmente. Di conseguenza giunse nell’anno 1600 a Roma una documentazione ingente, che a partire dall’anno 1917 è conservata presso la Biblioteca

* Per una più ampia informazione si rimanda al volume che conterrà la trascrizione dei documenti della S. Congregazione dell’Indice dei libri proibiti, attualmente conservati presso l’Archivio della S. Congregazione per la Dottrina della Fede. Si segnala comunque il libro curato da Rosa Marisa BORRACCINI e Roberto RUSCONI, Libri, biblioteche e cultura degli Ordini regolari nell’Italia moderna attraverso la documentazione della Congregazione dell’Indice, Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, 2006 (Studi e testi, 464).

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 01 presentazione.indd 5

20-May-13 2:03:17 PM

6

ROBERTO RUSCONI

Apostolica Vaticana (tranne alcune limitate eccezioni)1 e attualmente corrisponde ai codici Vaticani latini 11266-11326. L’importanza di questo fondo documentario fu segnalata in maniera significativa da Romeo De Maio in un suo contributo del 1973, dando avvio a un certo numero di indagini condotte con diverse impostazioni metodologiche2. Fondamentale ne è stata la descrizione, iniziata da Marie Madeleine Lebreton e completata da Luigi Fiorani3. Nell’anno 2001 l’Associazione don Giuseppe De Luca (Roma) ha concesso il proprio patrocinio a un progetto denominato Ricerca sull’Inchiesta della Congregazione dell’Indice, presentato da Roberto Rusconi. Negli anni successivi tale programma è stato finanziato dal Ministero dell’Università e della Ricerca Scientifica (poi Ministero dell’Istruzione, dell’Università e della Ricerca), dapprima con un COFIN 2001, le cui unità di ricerca sono state coordinate da Roberto Rusconi (Università di L’Aquila), Anna Morisi Guerra (Università “La Sapienza” di Roma), Luigi Pellegrini (Università di Chieti), Danilo Zardin (Università Cattolica di Milano), Gabriella Zarri (Università di Firenze); in seguito con un COFIN 2003, le cui unità di ricerca sono state coordinate da Roberto Rusconi (Università Roma Tre), Rosa Marisa Borraccini (Università di Macerata); Anna Morisi Guerra (Università “La Sapienza” di Roma); Luigi Pellegrini (Università di Chieti); Danilo Zardin (Università Cattolica di Milano); e infine con un PRIN 2006, le cui unità di ricerca sono state coordinate da Roberto Rusconi (Università Roma Tre), Rosa Marisa Borraccini (Università di Macerata), Maria Pia Paoli (Scuola Normale Superiore di Pisa). Nel corso degli anni il progetto ha goduto anche dell’appoggio scientifico e finanziario di diversi Ordini e Congregazioni religiose, e in particolare: Agostiniani, Barnabiti, Camaldolesi, Cappuccini, Carmelitani, Conventuali, Frati Minori, Minimi, Olivetani, Serviti, Somaschi, Vallombrosani. L’attuazione del progetto ha previsto la trascrizione integrale delle liste di titoli di libri inviate a Roma, l’identificazione ovvero la schedatura delle edizioni a stampa e dei manoscritti corrispondenti a detti titoli e l’inserimento di queste informazioni in una banca dati on line, dapprima

1 Si tratta del codice ancora conservato presso l’ACDF, Index, Series XXII; del manoscritto LL 1563, rimasto a Parigi presso le Archives Nationales; del codice AB 214, conservato presso l’Archivio Generale dei Cappuccini (Roma). 2 Romeo DE MAIO, I modelli culturali della Controriforma. Le biblioteche dei conventi italiani alla fine del Cinquecento, in ID., Riforme e miti nella Chiesa del Cinquecento, Napoli, Guida, 1973, pp. 365-381. 3 M. M. LEBRETON – L. FIORANI, Codices Vaticani Latini, Codices 11266-11326, Inventari di biblioteche religiose italiane alla fine del Cinquecento, Città del Vaticano 1985.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 01 presentazione.indd 6

20-May-13 2:03:17 PM

PRESENTAZIONE

7

accessibile soltanto ai collaboratori, e successivamente aperta alla consultazione4. L’importanza della documentazione prodotta dall’indagine promossa al volgere del secolo XVI dalla S. Congregazione dell’Indice dei libri proibiti sul posseduto librario degli Ordini e Congregazioni religiosi esistenti all’epoca in Italia è innegabile e rilevante da molteplici punti di vista. Si tratta in primo luogo di una fonte primaria per la storia della vita religiosa, in quanto attesta, sia pure da uno specifico punto di vista, un elemento qualificante nella fisionomia dei regolari, il loro livello intellettuale e i loro orientamenti culturali. Non per nulla è stata persino definita “La più grande bibliografia nazionale della Controriforma”5, dal momento che non rappresenta soltanto una sorta di fotografia istantanea del posseduto librario, ma documenta anche un processo di acquisizione in atto da parecchi decenni, e a volte da secoli (quando siano elencati anche i libri manoscritti). Dallo svolgimento effettivo dell’indagine e dalle modalità con cui si ottemperò alla richiesta emergono ulteriori elementi di non poco conto che fanno luce sulla fisionomia istituzionale e sull’ordinamento territoriale degli Ordini e delle Congregazioni. Dal punto di vista della storia del libro, inoltre, siamo in presenza di una fonte assolutamente unica, e non soltanto dal punto di vista delle sue caratteristiche, in grado certo di documentare l’esistenza di edizioni altrimenti non attestate, ma anche di consentire la ricostruzione di specifici percorsi di circolazione del libro e delle modalità della sua conservazione. I testi delle liste presentano caratteristiche grafiche molto diverse, in considerazione soprattutto dell’alto numero degli scriventi che le redassero, le cui capacità scrittorie e linguistiche in prevalenza non erano particolarmente elevate. A ciò si aggiunga che le modalità della loro redazione, che poteva a volte non prendere avvio da un esame diretto dell’esemplare librario, ma passare attraverso diverse fasi di stesura, hanno prodotto un’enorme quantità di item variamente scorretti, dall’indicazione dei nomi di autori, editori, stampatori e luoghi di stampa, alla trascrizione delle datazioni. È stato dunque giocoforza adottare un criterio esasperatamente conservativo nella trascrizione degli item, rinunciando a qualsiasi forma di normalizzazione ovvero di integrazione. Qualunque sistema di annotazione si sarebbe presentato come impraticabile, tenuto conto dell’enorme numero di dati contenuti nelle liste.

4 Alla data di stampa del presente volume è accessibile all’indirizzo: http://ebusiness.taiprora.it/bib/index.asp. 5 DE MAIO, I modelli culturali della Controriforma, p. 373.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 01 presentazione.indd 7

20-May-13 2:03:17 PM

8

ROBERTO RUSCONI

Strumento indispensabile risulta essere allora il ricorso a una indicizzazione informatica dei volumi, configurata in modo tale da consentire il confronto di ogni singolo item con una scheda bibliografica che riporti la descrizione dell’edizione corrispondente, desunta da un esemplare a stampa, ovvero gli elementi bibliografici per una possibile identificazione.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 01 presentazione.indd 8

20-May-13 2:03:17 PM

FRANCESCO SALVESTRINI

I MONACI VALLOMBROSANI E LE LORO BIBLIOTECHE DALLE ORIGINI ALL’INCHIESTA DELLA CONGREGAZIONE DELL’INDICE* Il monachesimo vallombrosano, ramo riformato dell’Ordine di san Benedetto, ebbe origine nella Toscana del secolo XI dalle istanze più radicali della restaurazione ecclesiastica che emersero durante l’età di papa Gregorio VII. Ne fu fondatore Giovanni Gualberto (990 ca.-1073), personaggio forse proveniente da una famiglia della media aristocrazia chiantigiana e professo nel cenobio di S. Miniato al Monte presso Firenze. Questi — stando a quanto riferiscono le più antiche testimonianze agiografiche —, abbandonato il chiostro nel quale aveva pronunciato i voti, in polemica con l’abate e col presule fiorentino macchiatisi del peccato allora consueto di simonia, istituì intorno 1037 una comunità religiosa sulle pendici nordoccidentali della catena del Pratomagno (pre-Appennino toscano), nella località denominata Vallis Ymbrosa. Tale accolita venne improntata ad una rigida osservanza della regola di san Benedetto e ad una forte accentuazione della povertà individuale. Il ritiro e la scelta di vita autenticamente contemplativa non obliterarono, tuttavia, le istanze di riforma. Convinti che solo i ministri del culto dalla condotta di vita irreprensibile, liberi da ogni macchia di simonia e nicolaismo, potessero condurre i fedeli alla salvezza, Giovanni e i suoi seguaci, accusatori del vescovo fiorentino Pietro Mezzabarba, celebrarono nel 1068 presso il monastero suburbano di Settimo1 una spettacolare prova del fuoco che ‘dimostrò’ la fondatezza delle loro rimostranze nonché la colpevolezza del corrotto clero cittadino2. Tali gesta assicurarono il * Ringrazio sentitamente per la collaborazione Padre Pierdamiano Spotorno OSB, Bibliotecario dell’abbazia di Vallombrosa, ed Enrico Sartoni. 1 Cfr. al riguardo F. SALVESTRINI, I conti Cadolingi e le origini del monachesimo vallombrosano, in I Cadolingi, Scandicci e la viabilità francigena. Atti del Convegno, Badia a Settimo (FI), 4 dicembre 2010, in De Strata Francigena. Studi e ricerche sulle vie di pellegrinaggio nel Medioevo, 17 (2011), 2, pp. 71-80. 2 Sulle più antiche testimonianze agiografiche relative alla vita del fondatore e per la storiografia dedicata al primo movimento vallombrosano rinvio a S. BOESCH GAJANO, Storia e tradizione vallombrosane, in Bullettino dell’Istituto Storico Italiano per il Medio Evo e Archivio Muratoriano, 76 (1964), pp. 99-215; A. DEGL’INNOCENTI, Le Vite antiche di Giovanni Gualberto:

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 02 Salvestrini.indd 9

20-May-13 2:03:37 PM

10

FRANCESCO SALVESTRINI

successo della nuova famiglia regolare, destinata a trasformarsi in un Ordine religioso che si diffuse, fra XII e XIV secolo, in gran parte dell’Italia centro-settentrionale (grazie anche agli stretti rapporti del Gualberto col movimento della pataria lombarda)3, in Sardegna, in Corsica, a Roma e, tramite una breve e non istituzionalizzata diramazione, anche nella Francia centrale (Berry), arrivando a riunire sotto la propria obbedienza più di settanta fondazioni tra monasteri e priorati, oltre a numerose chiese dipendenti, ospedali, grange, comunità rurali e complessi patrimoniali di notevole estensione4. La più antica Vita di Giovanni Gualberto, dettata da Andrea di Strumi (ca. 1092), afferma che costui non aveva ricevuto alcuna particolare formazione (inscius litterarum et quasi idiota erat). Tuttavia il biografo riferisce anche come il futuro santo avesse compensato questa sua giovanile impreparazione con l’ascolto incessante della sacra Scrittura. Costretto, infatti, al riposo da una infermità, die noctuque sanctos coram se fatiebat libros legere, ut peritissimus divinae legis et divinarum sententiarum efficeretur5. Per altro verso sempre lo Strumense racconta che Itta, badessa del monastero di Sant’Ilario in Alfiano (Valdarno superiore), la quale aveva concesso a Giovanni l’uso del loco solitario su cui sorse il primitivo

cronologia e modelli agiografici, in Studi Medievali, 24 (1984), 1, pp. 31-91; N. VASATURO, Vallombrosa. L’abbazia e la Congregazione. Note storiche, a cura di G. MONZIO COMPAGNONI, Vallombrosa 1994 (revisione critica di testi editi nel 1973); F. SALVESTRINI, Disciplina caritatis. Il monachesimo vallombrosano tra medioevo e prima età moderna, Roma 2008, in partic. pp. 9-12, 151-179. Cfr. anche N. VASATURO, Vallombrosa, Vallombrosane, Vallombrosani, in Dizionario degli Istituti di Perfezione, dir. G. PELLICCIA – G. ROCCA, IX, Roma 1997, coll. 1692-1702, coll. 1696-1698; F. SALVESTRINI, San Michele Arcangelo a Passignano nell’Ordo Vallisumbrosae tra XI e XII secolo, in Passignano in Val di Pesa. Un monastero e la sua storia, I. Una signoria sulle anime, sugli uomini, sulle comunità (dalle origini al sec. XIV), a cura di P. PIRILLO, Firenze 2009, pp. 59-127. 3 P. GOLINELLI, I Vallombrosani e i movimenti patarinici, in I Vallombrosani nella società italiana dei secoli XI e XII. Atti del I Colloquio vallombrosano, Abbazia di Vallombrosa, 3-4 settembre 1993, a cura di G. MONZIO COMPAGNONI, Vallombrosa 1995, pp. 35-56; F. SALVESTRINI, Il monachesimo vallombrosano in Lombardia. Storia di una presenza e di una plurisecolare interazione, in I Vallombrosani in Lombardia (XI-XVIII secolo), a cura di F. SALVESTRINI, Milano-Lecco 2011, pp. 3-51. 4 Rinvio in proposito a N. VASATURO, L’espansione della congregazione vallombrosana fino alla metà del secolo XII, in Rivista di Storia della Chiesa in Italia, 16 (1962), 3, pp. 456-485; F. SALVESTRINI, Santa Maria di Vallombrosa. Patrimonio e vita economica di un grande monastero medievale, Firenze 1998; ID., I Vallombrosani in Liguria. Storia di una presenza monastica fra XII e XVII secolo, Roma 2010; I Vallombrosani in Lombardia cit. 5 ANDREAS STRUMENSIS, Vita s. Iohannis Gualberti (BHL 4397), edidit F. BAETHGEN, in Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, XXX/2, Lipsiæ 1934, rist. anast. Stuttgart 1976, pp. 1076-1104, cap. 32, p. 1087.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 02 Salvestrini.indd 10

20-May-13 2:03:37 PM

I MONACI VALLOMBROSANI E LE LORO BIBLIOTECHE

11

nucleo vallombrosano6, fece pervenire ai santi uomini alcuni libri, forse una Bibbia e i testi liturgici necessari all’officiatura (librorum et victuum quantulumcumque subsidium)7. Qualora, infine, sia da attribuire all’epoca di Giovanni l’exemplar della raccolta di preghiere attribuita al IX secolo e all’ambiente di Nonantola, copia che va sotto il nome di Manuale precum sancti Ioannis Gualberti, appare chiaro che il fondatore di Vallombrosa si era del pari procurato alcuni scritti devozionali a suo parere necessari per una corretta lectio divina8. Non è da escludere che l’insieme di tali opere abbia costituito il nucleo originario della biblioteca vallombrosana. Ad esso si aggiunsero pochi codici provenienti dalle abbazie benedettine che avevano aderito alla riforma gualbertiana, come in primo luogo S. Michele Arcangelo a Passignano, risalente al IX secolo, che nella seconda metà dell’XI inviava libri a Vallombrosa e agli inizi del successivo provvedeva di alcuni manoscritti la comunità dipendente di S. Michele a Poggio San Donato in Siena9. Poiché è certo lo scambio di religiosi tra la fondazione chiantigiana e quella che sarà poi la casa madre dell’Ordine, e considerato che Giovanni trascorse buona parte della sua esistenza alternando il soggiorno fra questi due chiostri, appare comprensibile che i confratelli di Passignano abbiano fatto pervenire scritti di varia natura all’embrionale raccolta del monastero montano. Proprio la necessità di copiare i libri liturgici per la celebrazione dell’opus Dei, nonché i dettati biblici, patristici e ascetico-spirituali provenienti da una o più case consorelle (scritti che poi dovevano essere almeno in parte restituiti) contribuì a far nascere uno scriptorium a Vallombrosa, che ne risulta infatti provvista dalla seconda metà dell’XI secolo10. 6 La più recente edizione del relativo documento in N. RAUTY, Documenti per la storia dei conti Guidi in Toscana. Le origini e i primi secoli, 887-1164, Firenze 2003, n. XIII, pp. 314-316. 7 STRUMENSIS, Vita cit., cap. 13, p. 1083. 8 Manuale precum sancti Ioannis Gualberti Vallisumbrosae fundatoris, A. SALVINI cura editum, Romae 1933; A. WILMART, Le manuel des prières de saint Jean Gualbert, in Revue Bénédictine, 48 (1936), pp. 259-299. 9 SALVESTRINI, San Michele Arcangelo cit., pp. 126-127. Cfr. anche G. BAROFFIO, Codici liturgici vallombrosani. Prospettive d’indagine, in L’Ordo Vallisumbrosae tra XII e XIII secolo. Gli sviluppi istituzionali e culturali e l’espansione geografica (1101-1293). Atti del II Colloquio vallombrosano, Abbazia di Vallombrosa, 25-28 agosto 1996, a cura di G. MONZIO COMPAGNONI, Vallombrosa 1999, I, pp. 569-584, p. 575. 10 D. FRIOLI, Lo scriptorium e la biblioteca di Vallombrosa. Prime ricognizioni, in L’Ordo Vallisumbrosae cit., I, pp. 505-568; EAD., Alle origini di Vallombrosa: Giovanni Gualberto, la Regula Benedicti e il monaco Geremia, in Chiesa, vita religiosa, società nel Medioevo italiano. Studi offerti a Giuseppina De Sandre Gasparini, a cura di M. ROSSI – G. M. VARANINI, Roma 2005, pp. 361-376, in partic. p. 364. Per l’analoga origine dello scriptorium di Camaldoli cfr. M. E. MAGHERI CATALUCCIO – A. U. FOSSA, Biblioteca e cultura a Camaldoli. Dal medioevo all’umanesimo, Roma 1979, pp. 27-29.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 02 Salvestrini.indd 11

20-May-13 2:03:37 PM

12

FRANCESCO SALVESTRINI

Sempre in rapporto alla libraria dell’istituto maggiore, appare molto significativa l’accertata presenza in essa — accanto ad opere consuete per la tradizione monastica, come i Moralia in Iob e le Homiliae in Evangelia di Gregorio Magno11, alcuni esemplari dell’esegesi biblica agostiniana12, geronimiana13 e ambrosiana, Cassiano, vari omeliari patristici, Vitae di santi orientali, testi delle regole antiche (fra cui la Regula pastoralis di Gregorio Magno, la ‘regola’ basiliana, la poco diffusa Regula Pauli et Stephani e il Preceptum di Agostino), oltre a un codice del tardo secolo XI contenente l’ordo romanus unito a frammenti ed estratti da Cromazio di Aquileia, Venanzio Fortunato, Isidoro di Siviglia, Rabano Mauro, Amalario di Metz, Alcuino e Walafrido Strabone —, anche di una copia del Decretum di Burcardo di Worms, in uno dei più antichi esemplari toscani14. Tale testo consente di ipotizzare che Giovanni abbia organizzato la propria rete monastica ed abbia elaborato il concetto di vinculum caritatis, primo elemento di unione paraistituzionale delle comunità riformate comprese nel nuovo Ordine15, anche sulla base del più antico compendio canonistico. Il ruolo di quest’opera, unica voce dei moderni patres nella piccola biblioteca della primitiva Vallombrosa, risulta di grande rilievo anche per cogliere la genesi della suddetta prova del fuoco del 1068. È infatti possibile ricondurre quello spettacolare evento, presentato dall’interpretazione storiografica successiva nei termini di una semplice e relativamente consueta ordalia16, alla lettera della sacra Scrittura, con particolare riferimento al libro di Daniele e all’episodio di Sadrac, Mesac e Abdènego gettati nella fornace per volontà di Nabucodònosor (Dn 3,13-97). Il passo, del resto, è esplicitamente richiamato da Andrea di Strumi e dall’altro biografo di Giovanni Attone 11 Menzionati nelle consuetudines come lectiones previste per le celebrazioni del Natale e della Pasqua (Corpus Consuetudinum Monasticarum, moderante D. K. HALLINGER, VII, Pars altera, Consuetudines Cluniacensium antiquiores cum redactionibus derivatis, ed. D. K. HALLINGER, 5. Redactio Vallumbrosana, saec. XII, rec. N. VASATURO, comp. K. HALLINGER – M. WEGENER – C. ELVERT, Siegburg 1983, pp. 309-379, pp. 337, 357). I più antichi esemplari vallombrosani dei Moralia sono: Firenze, Biblioteca Medicea Laurenziana (d’ora in poi BML), Conventi Soppressi, 316, 321, 330; delle Homiliae, 325. Per i volumi della sacra Scrittura cfr. 338, 561. 12 Ibid., 554, 557, 558, 570. 13 In particolare ibid., 558. 14 Firenze, Biblioteca Nazionale Centrale (d’ora in poi BNCF), Conventi Soppressi, F.IV.255. Cfr. S. VACCA, Prima sedes a nemine iudicatur. Genesi e sviluppo storico dell’assioma fino al Decreto di Graziano, Roma 1993, p. 190; FRIOLI, Lo scriptorium cit., pp. 517, 526-532; G. MURANO, Un ordo romanus di provenienza vallombrosana (Firenze, Bibl. nazionale centrale, Conv. Soppr. B.II.406), in Aevum, 77 (2003), 2, pp. 249-262; FRIOLI, Alle origini cit., p. 376; Salvestrini, Disciplina caritatis cit., p. 194. 15 Sul quale ibid., pp. 186-195. 16 Ma cfr. in proposito G. MICCOLI, Pietro Igneo. Studi sull’età gregoriana, Roma 1960.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 02 Salvestrini.indd 12

20-May-13 2:03:37 PM

I MONACI VALLOMBROSANI E LE LORO BIBLIOTECHE

13

da Pistoia17. La sua esegesi forse pervenne al riformatore toscano sia dal commento di Girolamo a Daniele, del pari attestato a Vallombrosa, sia dal Prognosticum futuri saeculi di Giuliano vescovo di Toledo (VII sec.), la cui interpretazione del suddetto brano è riferita proprio nel Decretum di Burcardo (c. 110)18. Quanto grande sia stato il rilievo di questi codici per il delinearsi della biblioteca abbaziale lo dimostra il fatto che alcuni dei manoscritti indicati come tali nel repertorio consegnato alla Congregazione dell’Indice si possono forse identificare, magari in forma non del tutto corretta, proprio con parte di quelli sopra menzionati19. Appare, tuttavia, difficile farsi un’idea di quali testi dovessero contenere le biblioteche delle fondazioni vallombrosane in relazione al periodo successivo. Stando agli studi di Donatella Frioli lo scriptorium di Vallombrosa conobbe una certa stagnazione nel corso del XII secolo20. La raccolta libraria della comunità continuò a crescere, ma lo fece soprattutto tramite l’acquisto di pregevoli manoscritti prodotti altrove, come il commento a Matteo di Remigio di Auxerre, le opere esegetiche di Beda, nonché una nuova e proprio per questo significativa copia della lettura geronimiana del libro di Daniele (Laurenziano 327)21. Per altro verso sappiamo che nello stesso torno di anni i Vallombrosani (e in particolare un certo Teuzzone) conobbero, interpretarono e diffusero in Italia il commento alla regola benedettina di Ildemaro di Corbie, testo d’età carolingia noto ai religiosi di matrice toscana perché probabilmente pervenuto loro da Cluny22. Appare 17 STRUMENSIS, Vita cit., 75, p. 1098; ATTO EP. PISTORIENSIS, Vita altera S. Joannis Gualberti (BHL 4398), in Patrologia Latina, 146, Parisiis 1853, coll. 671-706, col. 696. Cfr. anche DESIDERIUS ABBAS CASINENSIS, Dialogi de miraculis Sancti Benedicti, edidit G. SCHWARTZ – A. HOFMEISTER, Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, XXX/2, pp. 1111-1151, n. 4, p. 1147. 18 Sulle fonti di Burcardo e sulla presenza del Decretum in ambiente monastico, G. PICASSO, Sacri canones et monastica regula. Disciplina canonica e vita monastica nella società medievale, Milano 2006, pp. 73, 375-376. 19 Si pensi, per esempio, agli item: Agostino «Super Epistolas beati Pauli, super Psalmos, super Joannem, sup. Epistolas b. Pauli collectas a Petro abbate Tripolitanè prouinciè. Super Genesim, super Trinitatem cum varijs sermonibus eiusdem. Manuscripto» (Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. Lat. 11288, I.1 [8]); «Ambrogio, De bono mortis et de anima. Libro scritto a mano», «Idem, De apologia in Dauid. Manuscritto» (Ibid. [25] e [26]). 20 FRIOLI, Lo scriptorium cit., pp. 532-534. 21 Ibid., pp. 541-542, 546. 22 Milano, Biblioteca Ambrosiana (d’ora in poi BAM), Z 48 Sup., ff. 4r-174r. Cfr. J. LECLERCQ, Le Commentaire de Teuzon sur la Règle Bénédictine, in Studien und Mitteilungen zur Geschichte des Benediktinerordens, 64 (1952), pp. 5-12; P. ENGELBERT, Status Quæstionis circa la tradizione del commento di Ildemaro alla Regula Benedicti, in Il monachesimo italiano dall’età longobarda all’età ottoniana (secc. VIII-X), Atti del VII Convegno di studi storici sull’Italia

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 02 Salvestrini.indd 13

20-May-13 2:03:37 PM

14

FRANCESCO SALVESTRINI

infine significativo che, in relazione a due importanti monasteri lombardi, datino al tardo secolo XII un esemplare dei testi normativi dell’Ordine proveniente dal cenobio milanese di S. Barnaba al Gratosoglio23 e un componimento poetico illustrante l’espansione dei Vallombrosani in area padana (il cosiddetto Rythmus di Maginfredo di Astino)24. In ogni caso, come ancora suggeriscono i pregevoli lavori della Frioli, nel corso del Duecento l’attività dello scriptorium vallombrosano sembra essersi ulteriormente contratta25. Diventa a questo punto difficile anche identificare quali codici di elaborazione esterna possano essere effettivamente entrati a far parte della collezione abbaziale26. Non appare, poi, molto diversa la situazione degli ateliers presenti in alcune delle principali fondazioni dell’Ordine, come Passignano, S. Salvi presso Firenze oppure Astino di Bergamo. I legislatori dell’Ordine non avevano, però, perduto di vista la formazione culturale dei novizi e dei professi. Il capitolo generale della congregazione sancì nel 1300 che presso l’abbazia di Vallombrosa dovesse sorgere uno Studio generale (fiat in gramaticalibus studium generale), al quale poteva accedere non più di un religioso per ciascun monastero, scelto, con licenza del suo superiore, fra coloro che dociles et apti ad studium videantur27. Occorre, tuttavia, precisare che tale decisione sembra essere stata presa non solo in virtù della preparazione dei monaci, ma anche — e direi principalmente — per sollecitare almeno un membro di ogni istituto a trascorrere un triennio nella comunità della casa madre. Si favoriva in tal modo il senso di appartenenza alla congregazione, un dato che doveva benedettina, Nonantola, 10-13 settembre 2003, a cura di G. SPINELLI, Cesena 2006, pp. 47-66, 61-62, 64-65. 23 BAM, Z 48 Sup., ff. 2r-3r; cfr. G. MONZIO COMPAGNONI, Testi normativi vallombrosani in un codice del XII secolo (Ms. Ambr. Z 48 Sup.), in Benedictina, 36 (1989), pp. 89-103. Sempre presso la BAM, D 22 Inf., si conserva un leggendario composito del secolo XII proveniente da questo monastero. 24 Sul quale G. MONZIO COMPAGNONI, Il «rythmus» di Maginfredo di Astino e l’espansione vallombrosana in Italia settentrionale durante la prima età comunale, in Rivista di Storia della Chiesa in Italia, 51 (1997), 2, pp. 341-420. 25 FRIOLI, Lo scriptorium cit., pp. 555-563. 26 Cfr. in proposito Biblioteca Nazionale Centrale di Firenze, Codici miniati benedettini, a cura di M. G. CIARDI DUPRÈ DAL POGGETTO – A. MONTI GIAMMARINARO, Firenze 1982, nn. 8, 9, 10, pp. 26-28. 27 Acta capitulorum generalium Congregationis Vallis Umbrosae, I, Institutiones abbatum (1095-1310), a cura di N. R. VASATURO, Roma 1985, pp. 124-125 rr. 322-329. La norma fu ripetuta negli atti del 1323 [cfr. Firenze, Archivio di Stato (d’ora in poi ASFi), Corporazioni religiose soppresse dal Governo Francese (d’ora in poi CS), 260, 224, f. 9v]. È chiara la derivazione dalle analoghe disposizioni cistercensi (cfr. Chartularium Universitatis Parisiensis, II, Paris 1901, n. 564, p. 38).

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 02 Salvestrini.indd 14

20-May-13 2:03:37 PM

I MONACI VALLOMBROSANI E LE LORO BIBLIOTECHE

15

essere costantemente ribadito, soprattutto tra i confratelli delle lontane case di ‘Lombardia’ (ossia dell’intera Italia settentrionale). D’altro canto era ormai evidente che per tracciare un chronicon del monastero, per condurre con proprietà l’Opus Dei e la lectio divina e per amministrare il patrimonio delle singole case ciascuna di esse doveva annoverare almeno una persona sufficientemente istruita; ed era del pari opportuno che il vertice congregazionale controllasse da vicino la formazione delle giovani leve. L’impressione che alla base della disposizione capitolare vi fossero istanze eminentemente utilitaristiche è accentuata dal fatto che le costituzioni imponevano ai singoli monasteri di sostenere le spese di vitto, alloggio e abbigliamento dei loro studenti, ma soprattutto dall’esplicito riferimento alla necessità di un insegnante esterno e salariato (magister autem doctus et sufficiens assumatur). Evidentemente già a quest’epoca non era disponibile, né si riteneva immediatamente necessario, che vi fosse un precettore proveniente dalle file dell’Ordine28. Per quanto, poi, concerneva l’istruzione superiore, sappiamo che dopo la promulgazione della bolla di Benedetto XII (comunemente nota come Benedictina, 1336)29, la quale imponeva, fra l’altro, ai religiosi contemplativi di procurarsi buoni maestri di grammatica, logica e teologia, nonché di inviare uno studente su venti a specializzarsi in quest’ultima e in diritto canonico all’università, i Vallombrosani aprirono presso la chiesa bolognese di S. Maria in Turlionibus (del Torleone, in Strada Maggiore), antica pertinenza del monastero di S. Maria di Monte Armato (situato tra Bologna ed Imola), e nella chiesa di S. Giuliano, dove dal 1317 si era trasferita la comunità di S. Maria di Opleta, uno Studio generale dell’Ordine in città30. Non è ben chiaro se questi due enti ospitassero una vera e propria scuola urbana connessa all’ambiente universitario felsineo, analoga per 28

Acta Capitulorum Generalium, p. 125, rr. 330-332. Scelte non dissimili operarono nel Cinquecento i Cassinesi della Badia Fiorentina (ASFi, CS, 78, 265, ff. 141v-142r, 146v, 155r). 29 Bullarium diplomatum et privilegiorum Sanctorum Romanorum Pontificum, Taurinensis editio (Magnum Bullarium Romanum), Augustae Taurinorum 1857-67, 4, 1859, VI, pp. 347-387. Cfr. in proposito F. J. FELTEN, Die Ordensreformen Benedikts XII. unter institutionem geschichtlichem Aspekt, in Institutionen und Geschichte. Theoretische Aspekte und mittelalterliche Befunde, herausgegeben von G. MELVILLE, Köln 1992, pp. 367-435. 30 Costituzioni del 1337: Ut ordo predictus viris laureatis habundet, statuimus quod in civitate Bononie, in monasterio Sancti Iuliani vel in ecclesia Sancte Marie de Turrionibus dicti ordinis, sit pro monachis ordinis studium generale (ASFi, CS, 260, 227, provenienza Passignano, CI, f. XXIIIr). Cfr. in proposito anche R. ZAGNONI, Il Medioevo nella montagna tosco-bolognese. Uomini e strutture in una terra di confine, Porretta Terme 2004, p. 289; F. SALVESTRINI, Monaci in viaggio tra Emilia, Romagna e Toscana. Itinerari di visita canonica dell’abate generale vallombrosano nella seconda metà del secolo XIV, in Uomini Paesaggi Storie. Studi di Storia Medievale per Giovanni Cherubini, a cura di D. BALESTRACCI, A. BARLUCCHI, F. FRANCESCHI, P. NANNI, G. PICCINNI, A. ZORZI, Siena 2012, II, pp. 765-778, p. 772.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 02 Salvestrini.indd 15

20-May-13 2:03:37 PM

16

FRANCESCO SALVESTRINI

esempio a quelle che, a partire dal Duecento, i Cluniacensi, i Cistercensi e alcune celebri abbazie di Benedettini neri fondarono a Parigi e in altre città della Francia, oppure simile alla casa dei Camaldolesi nella stessa Bologna31. Viene piuttosto da pensare che i suddetti istituti fossero soprattutto luoghi di accoglienza per gli studenti dell’Ordine che si recavano e soggiornavano nel capoluogo emiliano allo scopo di completare il loro ciclo di studi32. Uno stretto legame tra il monastero vallombrosano di S. Lanfranco e lo studium locale si instaurò anche a Pavia. Non pochi studenti e docenti provenienti dal cenobio gualbertiano sono, infatti, attestati in tale ateneo durante il Cinquecento33. I testi normativi menzionano, dunque, la preparazione dei monaci, ma fanno scarsi riferimenti alle biblioteche abbaziali. Fino a tutto il Trecento le raccolte che si andarono depositando presso i cenobi dell’Ordine dovettero essere tutto sommato limitate e frutto essenzialmente del caso (donazioni, confluenza di biblioteche individuali, acquisti da parte di alcuni abati e singoli monaci), senza che esistesse una strategia di incremento dei depositi librari sancita dagli organi di governo della famiglia regolare. Appare in tal senso indicativo quanto emerge dagli atti di visita del Trecento e del Quattrocento: in alcuni dei piccoli chiostri oggetto di ispezione non furono rinvenuti né il testo della Regola, né gli atti dei capitoli generali dell’Ordine. Non a caso di questi scritti, ritenuti indispensabili, si sono conservati pochi esemplari antichi, quasi tutti appartenuti alle fondazioni principali (Vallombrosa, Passignano, S. Salvi, S. Barnaba al Gratosoglio, S. Lanfranco di Pavia, Astino di Bergamo). Una prima svolta fu senza dubbio impressa dall’abate generale Simone Bencini (erroneamente presentato in alcune fonti come Altoviti, 1335 ca.-1388, superiore di Vallombrosa dal 1369). Questi organizzò una vera 31

Cfr. U. BERLIÈRE, Les collèges bénédictins aux universités du Moyen Âge, in Revue Bénédictine, 10 (1893), pp. 145-158; TH. SULLIVAN, The College de Cluny: Statutes of Abbot Simon de la Brosse (1365), in Revue Bénédictine, 98 (1988), pp. 169-177; C. CABY, Non obstante quod sunt monachi. Être moine et étudiant au Moyen Âge, in Studia, studenti, religione, Quaderni di storia religiosa, 16 (2009) pp. 45-81, pp. 45-56, 48-49, 57-61. Ma cfr. anche P. PIRILLO, I Camaldolesi a Bologna nel XII e XIII secolo. Il monastero del Bosco dei Burelli, la società cittadina e gli “scolares ultramontanei”, in Atti e Memorie della Deputazione di Storia Patria per le Province di Romagna, n.s. 45 (1994), pp. 125-163, pp. 135-141. 32 Il testo menziona l’operato di un magister in gramatica et dialectica; ma è prestata attenzione soprattutto al capud et corrector, incaricato di esercitare una effrenatio scolarium qui, ut plurimum sunt iuvenes, possint famam nostri ordinis in aliquo denigrare (ASFi, CS, 260, 227, f. XXIIIr). 33 S. NEGRUZZO, Theologiam discere et docere. La facoltà teologica di Pavia nel XVI secolo, Bologna – Milano 1995, pp. 117-121, 255-257.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 02 Salvestrini.indd 16

20-May-13 2:03:37 PM

I MONACI VALLOMBROSANI E LE LORO BIBLIOTECHE

17

e propria cancelleria abbaziale provvista di notai laici roganti quasi esclusivamente per la familia, tenne un libro di memorie e di conti alquanto dettagliato a testimonianza della sua amministrazione, e compì, fra 1372 e 1373, una visita canonica a una parte dei monasteri dell’Ordine (quelli compresi fra Emilia, Romagna e Toscana centro-settentrionale), la più antica di cui si conservi il relativo verbale34. Tale inchiesta fu organizzata sulla base di venti domande che egli pose a tutti i membri delle comunità ispezionate. La prima interrogazione mirava a verificare il possesso della Regola e delle costituzioni dell’Ordine (si in dicto monasterio sunt regula beati Benedicti et constitutiones ordinis et si leguntur in capitulo dicti monasterii). La terza chiedeva per quem conservantur privillegia, instrumenta et iura monasterii, et si est ibi inventarium de libris (da intendersi anche come libri di conti), paramentis, possessionibus et aliis rebus35. Al pari di ciò che avvenne per altre domande ritenute di minore importanza tanto dal richiedente quanto dagli interrogati (ben altra attenzione fu prestata alla disciplina regolare, alla condotta morale o alle questioni patrimoniali), le risposte furono piuttosto laconiche e riproposero passivamente in tono affermativo il contenuto enunciato nel formulario stesso. In teoria, dunque, molti abati e monaci delle fondazioni visitate affermarono di possedere un inventarium de libris, ma è significativo che di essi non restino se non scarse tracce, almeno fino ad un’epoca alquanto più tarda. L’impressione è che ancora sul finire del Trecento pochi fossero, in realtà, i cataloghi e gli inventari dei libri presenti nelle biblioteche dell’Ordine. Quelli di cui disponiamo, sopravvissuti per caso alla falcidia del tempo e a volte espressione di monaci zelanti, evidenziano da un lato che alcuni cenobi possedevano almeno i testi fondamentali per la lectio divina, dall’altro che la loro conservazione, quasi sempre unita a quella delle carte d’archivio, era fortemente condizionata dalle sensibilità individuali. Quale fosse la dotazione media di un monastero minore lo suggerisce un inventario di beni risalente al 1384 relativo alla comunità di S. Maria a Grignano presso Prato. In tale elenco figurano alcuni volumi della locale biblioteca, fra cui i Dialoghi di Gregorio Magno, nonché i libri sancti Augustini De caritate super epistulam sancti Iohannis ad Parthos, liber Crisostimi De reparatione lapsi, e vari testi agiografici (vite di san Benedetto, Giovanni «nostro», Caterina)36. Un altro esempio, risalente agli inizi del Quattrocento, lo fornisce il monastero novarese di S. Bartolomeo, la cui 34

SALVESTRINI, Santa Maria cit., p. 17; ID., Disciplina caritatis cit., pp. 117-119, 123-124, 347-389; ID., Monaci in viaggio cit. 35 ID., Disciplina caritatis cit., pp. 386-387. 36 BNCF, Conventi soppressi, G.VI.1502, f. 51v.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 02 Salvestrini.indd 17

20-May-13 2:03:38 PM

18

FRANCESCO SALVESTRINI

biblioteca annoverava la già richiamata Expositio Regulae sancti Benedicti di Ildemaro di Corbie (copia del secolo XII) e le Collationes di Cassiano in un codice dell’XI, oltre ad un antifonario e ad un graduale37. Una maggiore consistenza del patrimonio librario, nonché una più articolata fruizione del medesimo, emergono per il cenobio fiorentino di S. Pancrazio. Qui dal 1396 al 1400 il monaco Giovanni di Baldassarre segnò su un apposito quaderno i libri da lui acquistati e fatti scrivere da amanuensi professionisti, nonché, soprattutto, quelli concessi e quelli ricevuti in prestito. Ne emerge un cospicuo movimento di codici di argomento prevalentemente filosofico e teologico (colpiscono l’assenza di autori classici e storici, nonché la scarsità di testi devozionali), ma con una significativa presenza di opere scientifiche e di scrittori relativamente moderni. Giovanni era un insegnante, in contatto coi maestri dello Studio fiorentino e delle scuole ospitate presso i grandi conventi mendicanti; e un centro di formazione primaria doveva trovarsi anche nell’ambito del suo stesso cenobio38 Per altro verso possiamo ricordare come nell’altro monastero vallombrosano di Firenze, quello di S. Trinita — governato in gioventù dall’epistolografo e ‘cateriniano’ Giovanni delle Celle (1310-ca.1394)39 —, durante la seconda metà del secolo XIV fosse attiva una scuola d’abaco, e come il celebre matematico e astrologo Paolo di Piero Dagomari, detto Paolo dell’Abbaco40, nel 1367 avesse lasciato a quel chiostro gran parte dei propri beni e libri, compresa la trattatistica autografa. Il suo testamento precisava, infatti, che omnes libri et omnia instrumenta de astrologia seu ad artem astrologiae pertinentia ipsius testatoris mictantur [...] in quadam cas37 BAM, C 248 Inf. Cfr. E. DAHNK BAROFFIO, Biblioteche religiose novaresi verso il 1600 nel censimento della Congregazione dell’Indice (III). La biblioteca del monastero benedettino vallombrosano di San Bartolomeo, in Novarien, 22 (1992), pp. 245-273, p. 255; D. TUNIZ, Testimonianze vallombrosane a Novara, in I vallombrosani nella società italiana cit., pp. 259-290, p. 261. 38 ASFi, CS, 88, 38. Cfr. N. BRENTANO-KELLER, Il libretto di spese e di ricordi di un monaco vallombrosano per libri dati o avuti in prestito (sec. XIV, fine), in La Bibliofilia, 41 (1939), 4, pp. 129-158. Per i libri liturgici del primo Quattrocento A. DILLON BUSSI, Una ‘glorificazione di San Pancrazio’ di Zanobi Strozzi, in Paragone/Arte, 57 (2006), terza ser. 69, pp. 3-19. Sui rapporti dei monaci di S. Pancrazio con l’importante stamperia di S. Iacopo di Ripoli, M. CONWAY, The Diario of the Printing Press of San Jacopo di Ripoli, 1476-1484. Commentary and Transcription, Firenze 1999, pp. 57, 345. 39 S. BRAMBILLA, Itinerari nella Firenze di fine Trecento. Fra Giovanni delle Celle e Luigi Marsili, Milano 2002. 40 Sul quale BML, Plutei, XLI.34, f. 38v; G. ARRIGHI, Paolo dell’Abbaco e Benedetto da Firenze nei Mss. 946 e 947 “Fonds Italiens” della Bibliothèque Nationale di Parigi, in Bollettino Unione Matematica Italiana, s. IV,2 (1969), pp. 125-133; B. PIOCHI, Il trattato di Paolo dell’Abbaco, in Annali dell’istituto e museo di storia della scienza di Firenze, 9 (1984), 1, pp. 21-40; M. MUCCILLO, Dagomari Paolo, in Dizionario Biografico degli Italiani, 31, Roma 1985, pp. 669673.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 02 Salvestrini.indd 18

20-May-13 2:03:38 PM

I MONACI VALLOMBROSANI E LE LORO BIBLIOTECHE

19

sa chiusa e fermata da due serrature. Di tale forziere furono consegnate due chiavi, una agli eredi e l’altra ai monaci, affinché tutto il materiale venisse custodito con cura donec in civitate de Florentia sit aliquis astrolagus florentinus approbatus che volesse esercitare tale arte e scienza41. Durante il primo ventennio del Quattrocento l’Ordine conobbe un periodo di relativa pace e di sostanziale concordia fra le case che lo componevano. Tale situazione non era disgiunta dalla rinnovata fedeltà al papato. Allorché il concilio di Costanza pose fine allo scisma elevando al soglio pontificio il cardinale Oddone Colonna, il quale prese il nome di Martino V (1417), i Vallombrosani, di cui il prelato era stato protettore42, si fecero interpreti del clima di speranza che accompagnava la ritrovata unità della Chiesa. Senza dubbio la progenie spirituale del santo fiorentino aveva subito nei decenni precedenti un processo di contrazione che aveva interessato sia il numero dei confratelli, decimati dalle pestilenze del secondo Trecento e da una sempre più evidente crisi vocazionale, sia quello dei monasteri. Alcune case erano state irrimediabilmente perdute, altre già sperimentavano commende esterne all’Ordine, altre ancora — come si evince dalle visite canoniche — risultavano costituite da pochissime unità43. In ogni caso la congregazione non affrontava, come era accaduto in passato e come presto si sarebbe nuovamente verificato, particolari tensioni interne; e la congiuntura favorevole si rifletteva sulla cultura dei monaci. Lo evidenzia la stesura della nuova Vita di Giovanni Gualberto ad opera di Andrea da Genova (1419), ultimo fra i biografi antichi del padre fondatore44. Nonostante ciò le fonti disponibili continuano a non evidenziare una cura particolare per le biblioteche claustrali. Appare, anzi, significativo che Placido Pavanello († 1471), professo di S. Giustina di Padova, cubicularius di papa Eugenio IV e da questi nominato nel 1437 abate generale dei Vallombrosani al fine di introdurre nei cenobi dell’Ordine le istanze riformatrici della congregazione veneta, a causa delle difficoltà incontrate durante il suo governo, di fronte ad una famiglia regolare in larga misura ostile a radicali mutamenti della propria forma vitae, non abbia lasciato 41 ASFi, Capitani di Orsanmichele, 460, f. 181v; cfr. anche ASFi, Diplomatico, S. Trinita, 1391, novembre 16; ASFi, Provvisioni, Registri, 86, n. 82, f. 147v (22 agosto 1397). 42 BNCF, Conventi soppressi, G.VI.1502, f. 111r (1409, aprile 25). Cfr. anche VASATURO, Vallombrosa cit., p. 111. 43 SALVESTRINI, Disciplina caritatis cit., pp. 347-389. 44 R. ANGELINI, Lotta alla simonia e miracoli nell’agiografia quattrocentesca su Giovanni Gualberto, fondatore dell’Ordine Vallombrosano, in Iacobus, XIII-XIV (2002), pp. 137-149; ID., La «Vita sancti Iohannis Gualberti» di Andrea da Genova (BHL 4402), Premessa di F. SALVESTRINI, Firenze 2011.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 02 Salvestrini.indd 19

20-May-13 2:03:38 PM

20

FRANCESCO SALVESTRINI

a nessuna casa vallombrosana libri di sua proprietà, come, invece, non mancò di fare, nel 1469, a vantaggio dell’illustre cenobio padovano, del monastero di S. Giorgio Maggiore a Venezia e della diocesi di Torcello, di cui fu vescovo durante gli ultimi anni della sua vita45. Nel 1440, proprio su sollecitazione del Pavanello, un legato compì una visita ai monasteri maschili e femminili di Lombardia seguendo, significativamente, lo stesso schema di domande elaborato dal generale Simone negli anni Settanta del Trecento. Tornò, pertanto, la domanda su dove e come fossero conservati i libri e se esistesse in ogni istituto un inventarium dei medesimi. Le risposte non furono meno evasive di quelle date dai religiosi quasi cento anni prima. Se ne deduce che i volumi delle biblioteche venissero ancora imperfettamente distinti dagli archivi e che non di rado questi ultimi si conservassero, insieme ai libri liturgici, all’interno delle sacrestie46. Un momento di svolta nella storia della cultura, della formazione individuale e delle raccolte librarie si ebbe con l’avvento al generalato dell’abate Biagio Milanesi (1444 ca.-1523), fiorentino, confermato superiore di Vallombrosa nel concistoro del 19 febbraio 1480. Egli ricompose, almeno formalmente, la grave frattura determinatasi a partire grosso modo dagli anni trenta fra la componente tradizionalista, essenzialmente identificantesi coi monaci di Vallombrosa, e i cosiddetti ‘sansalvini’, i quali avevano accolto con favore i principi riformatori di S. Giustina e nel 1463 erano giunti ad ottenere l’approvazione da parte di papa Pio II di una congregazione osservante47. 45

F. CAVAZZANA ROMANELLI – E. BARILE, La biblioteca di un vescovo torcellano del Quattrocento. Nuove acquisizioni ai libri del benedettino Placido Pavanello, in ΦIΛANAΓNΩΣTHΣ. Studi in onore di Marino Zorzi, a cura di CH. MALTEZOU – P. SCHREINER – M. LOSACCO, Venezia 2008, pp. 75-95, pp. 80, 83, 87-88; F. G. B. TROLESE, Placido Pavanello, abate generale di Vallombrosa (1437-1454) e la riforma di Santa Giustina, in Arbor ramosa. Studi per Antonio Rigon da allievi amici colleghi, a cura di L. BERTAZZO – D. GALLO – R. MICHETTI – A. TILATTI, Padova 2011, pp. 621-641, pp. 625, 641. 46 C. PIANA, La visita canonica nei monasteri maschili vallombrosani di Lombardia nel 1440, in Rivista di storia della Chiesa in Italia, 43 (1989), 2, pp. 510-534, pp. 515, 521; ID., La visita canonica nei monasteri femminili vallombrosani di Lombardia nel 1440, in Benedictina, 37 (1990), pp. 141-155, pp. 145, 147. Cfr. E. SARTONI, Le fondazioni vallombrosane della regione Lombardia. Repertorio, in I Vallombrosani in Lombardia cit., pp. 52-159, pp. 61, 81-82, 108. 47 E. LOCCATELLI, Vita del Glorioso Padre San Giovangualberto Fondatore dell’Ordine di Vallombrosa. Insieme con le Vite di tutti i Generali, Beati, e Beate, che ha di tempo in tempo havuto la sua Religione, In Fiorenza 1583, pp. 275-283; Secondo volume di manoscritti, don Eudosio Loccatelli da S. Sofia, Abate Vallombrosano, copiati da D. Fulgenzio Nardi, in Abbazia di Vallombrosa, Archivio Generale della Congregazione Vallombrosana (d’ora in poi AGCV), C.IV.3: F. NARDI, Memorie vallombrosane, XI; CH.-M. DE WITTE, Les monastères vallombrosains aux XVe et XVIe siècles un «status quaestionis», in Benedictina, 17 (1970), 2, pp. 234-253; VASATURO, Vallombrosa cit., pp. 114-161; SALVESTRINI, Disciplina caritatis cit., pp. 13-16; ed

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 02 Salvestrini.indd 20

20-May-13 2:03:38 PM

I MONACI VALLOMBROSANI E LE LORO BIBLIOTECHE

21

Biagio aveva a lungo lottato, e lo farà ancora dopo la sua elezione, per garantire il rispetto dell’identità, dell’unità e della tradizione vallombrosane. La congregazione di S. Maria di Vallombrosa cui dette vita nel 1485 finì per assimilare non poche istanze della riforma veneta. Tuttavia ciò dovette avvenire, almeno nelle sue intenzioni, senza obliterare le peculiarità della famiglia gualbertiana. Per questo motivo egli si fece promotore di un sostanziale rinnovamento, registrato puntualmente in un Memoriale composto durante gli anni dell’esilio a Gaeta; esilio al quale lo aveva condannato papa Leone X, il cardinale Giovanni de’ Medici, di cui aveva a lungo contrastato il controllo delle abbazie vallombrosane di Tuscia opponendosi con decisione alla politica beneficiale di suo padre Lorenzo48. Tale testo apologetico ed autocelebrativo, unitamente alla biografia dell’abate composta da Bernardo del Serra, riferisce i numerosi interventi compiuti dal generale allo scopo di celebrare la storia e le virtù del suo Ordine. Vi si citano, ad esempio, le numerose ed importanti committenze artistiche, come l’Assunta del Perugino destinata all’altare maggiore di Vallombrosa, il reliquiario del braccio di Giovanni Gualberto ed altre preziose oreficerie, nonché l’arca sepolcrale del santo fondatore commissionata per la cappella di Passignano allo scultore Benedetto da Rovezzano49. Ma il Milanesi non mancò neppure di interessarsi alla preparazione dei propri confratelli. Come egli stesso riferisce: In questo tempo, non volendo che li monaci stessino ociosi, oltre al maestro che insegnava a’ giovani grammatica et rethorica, presi maestro Thaddeo, frate de’ Servi50, per legere loro theologia, et così si seguitò di tenervene uno sempre, in forma che in breve tempo vi riuscirono molti giovani in quella facultà docti, ora P. VITI, Milanesi Biagio, in Dizionario Biografico degli Italiani, 74, Roma 2010, pp. 416-418, che presenta alcune inesattezze. 48 ASFi, CS, 260, 260, ff. 33r, 34r, 37v-39r, 49v, 52r-52v; BNCF, Fondo Nazionale, XXXVII. 325: B. DEL SERRA, Vita di don Biagio Milanesi, ff. 130v-133v. Cfr. anche C. FANTAPPIÈ, Il Monachesimo moderno tra ragion di Chiesa e ragion di Stato. Il caso toscano (XVI-XIX sec.), Firenze 1993, pp. 105-106. 49 ASFi, CS, 260, 260, ff. 44r-v, 45r-v. Cfr. anche AGCV, R. TACCI, Nota delle pitture più insigni del Monastero di Vallombrosa, ms. sec. XVIII; N. LEPRI – A. PALESATI, Intorno all’«archa» di s. Giovanni Gualberto, in Memorie Domenicane, n.s. 33 (2002), pp. 227-266. 50 Taddeo Adimari, frate servita, insegnante di teologia, poi vallombrosano e abate di S. Reparata a Marradi, superiore di tale monastero dal 1485 al 1527, fu molto vicino al Milanesi [ASFi, CS, 119, 176; 119, 196; 119, 197; 119, 683; 119, 690; 119, 696; 119, 856; 119, 857; BNCF, Conventi Soppressi, C.VIII.1250; BNCF, DEL SERRA, Vita, ff. 256v-257v; T. SALA – D. F. TARANI – B. DOMENICHETTI, Dizionario storico biografico di scrittori, letterati ed artisti dell’Ordine di Vallombrosa, I, Firenze 1929, pp. 3-4; A. SERRA, Fra Taddeo Adimari (1445 c.-1517) e il suo «De origine Ordinis Servorum libellus et mores Beati Philippi», Milano 1965; M. VILLORESI, San Giovanni Gualberto nel Rinascimento tra agiografia e letteratura, in Interpres, 25 (2006), pp. 114-168, pp. 129-136].

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 02 Salvestrini.indd 21

20-May-13 2:03:38 PM

22

FRANCESCO SALVESTRINI

e’ quali in circuli et dispute havute in più lochi feciono honore, et grande, alla religione; et anchora in studio humanitatis et in iure pontificio51.

Il brano lascia intendere che il desiderio di accrescere la cultura dei monaci mirava in primo luogo a far fare bella figura all’Ordine. Tale atteggiamento era del resto in linea con le concezioni del Milanesi, il quale riteneva scopo precipuo dell’ufficio abbaziale il ben amministrare la propria casa e l’intera famiglia regolare. In questo senso va vista la sua azione per il recupero, la buona conservazione e l’ampliamento della biblioteca di Vallombrosa: Anchora in questo tempo, chome sempre pel passato, increscendomi et dolendomene insino al core quando vedevo que’ tanti libri, che erono pure assai oltre a quelli che si adoperono in chiesa et in carta bona, essere sparsi pel monasterio sanza inventario o custodia di persona, ordinai che tutti fussino rilegati et diligentemente rassettati, et fecivi in dormentorio una libreria52 co’ banchi assai recipienti in quel loco; et tra quelli che prima v’erono et quelli tanti che si sono comperati o lasciati da’ monaci, sono libri circa a53, li quali hora tutti si tengono in su’ banchi incatenati et con bona custodia54.

Tali interventi esprimevano, comunque, una sensibilità notevole nei confronti del patrimonio librario, sensibilità maturata fin dalla giovinezza dell’abate, allorché egli aveva svolto attività di copista e calligrafo, esemplando un messale miniato e ornato nel 147155, dal quale forse provenne l’edizione a stampa che Biagio stesso fece realizzare nel 150356, nonché — stando alla testimonianza del Sala — eseguendo due breviari non meno eleganti, archetipi di altrettante stampe giuntine57. Sempre allo scopo di favorire la conoscenza delle tradizioni vallombrosane il Milanesi promosse la stesura di una Vita di Giovanni Gualberto in volgare, che il già richiamato Taddeo Adimari compose compendiando il 51 ASFi, CS, 260, 260, ff. 35v-36r. Circa l’insegnamento della grammatica a Vallombrosa cfr. AGCV, III.61: GUARINUS VERONENSIS, Regulae grammaticae, ms., seconda metà sec. XV, fasc. II, ff. 1r-23r. 52 BNCF, DEL SERRA, Vita cit., f. 273r. 53 Segue una lacuna nel testo. 54 ASFi, CS, 260, 260, f. 44v. 55 BML, Conventi soppressi, 232, Missale monasticum secundum consuetudinem ordinis Vallisumbrosae, anno 1471. 56 Sulla quale cfr. P. CAMERINI, Annali dei Giunti, I, Venezia, 1, Firenze 1962, n. 77, pp. 118-119; D. PIAZZI, Il messale vallombrosano del 1503 (Luca Antonio Giunti, Venezia 4 dicembre 1503), in Benedictina, 57 (2010), 1, pp. 183-207, in partic. pp. 185-186. Cfr. in proposito anche BNCF, DEL SERRA, Vita cit., ff. 259v-260r. 57 SALA – TARANI – DOMENICHETTI, Dizionario storico cit., II, Firenze 1937, pp. 62-65.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 02 Salvestrini.indd 22

20-May-13 2:03:38 PM

I MONACI VALLOMBROSANI E LE LORO BIBLIOTECHE

23

testo agiografico di Sante Valori da Perugia58. Si devono, infine, al suo interessamento anche una raccolta delle vite, sempre in volgare, degli abati generali e di alcuni beati, opera affidata a Bernardo del Serra59, la stampa di breviari60 e il recupero di numerosi messali61, nell’ottica di una promozione dell’uniformità liturgica e osservanziale. Su impulso diretto o indiretto del Milanesi crebbero e si consolidarono anche le biblioteche di altri monasteri. Un elenco risalente al 149962 evidenzia come S. Lanfranco di Pavia disponesse allora di una raccolta composta da ottantatre volumi, per lo più manoscritti attinenti alla liturgia (alcuni dei quali secundum ordinem Vallisumbrosae), all’esegesi biblica e all’agiografia, con la sola presenza, fra gli autori classici, di Cicerone63. 58 ASFi, CS, 260, 260, f. 45r. Cfr. T. ADIMARI, Vita di sam Giovanni Gualberto glorioso confessore et institutore del Ordine di Valembrosa, In Venetia 1510. Durante il suo esilio nell’Italia meridionale il Milanesi continuò a promuovere la stesura di testi su Giovanni Gualberto, come il Trattato dei miracoli, uscito sempre dalla penna dell’Adimari e fin dalle origini corredato di una coperta pergamenacea costituita da un frammento proveniente da un antico omeliario forse amalfitano [cfr. S. BERTELLI, Nuove testimonianze di scrittura beneventana a Firenze, in Studi Medievali, 45 (2004), 1, pp. 333-359, pp. 333-335, 343-345]. 59 ASFi, CS, 260, 260, f. 45r. B. DEL SERRA, Compendio delli Abbati generali di Valembrosa & di alcuni monaci & conversi di epso Ordine, In Venetia 1510; ed. in CD-Rom a cura di G. MONZIO COMPAGNONI, Vallombrosa, 2002; versione ms. posteriore latina in ASFi, CS, 260, 243, ff. 41v-66v. 60 «Conoscendo la differentia grande che era in nostra religione circa allo officio divino, et erono pochi breviarii et molti antichi, ordinato chi rivedessi et corregessi uno breviario et riducessilo in bona forma, confirmato che fu da’ patri della religione, l’anno .1493. si fece stampare, comandandosi al capitulo generale che per lo advenire ciascuno seguitassi quelli sì in celebrare l’officio nocturno et diurno et de’ sancti et sì chi ne havessi a scrivere o fare scrivere» (ASFi, CS, 260, 260, f. 44v). Circa i testi cui l’autore faceva riferimento cfr. Breviarium secundum ordinem vallis umbrose, Venetiis 1493, in fine: Blasius francisci melanensis florentinus generalis vallis umbrose hoc opus per multos annos ante depravatum correctum et emendatum patrum cura ac diligentia privatisque sumptibus imprimi fecit (ISTC ib01144350). Risalgono probabilmente all’epoca dell’abbaziato di Biagio il breviario acefalo databile alla fine del secolo XV segnato AGCV, Q.II.6; e quello forse risalente all’ultimo quarto del secolo XV riccamente miniato nello stile di Boccardino il Vecchio e di pregevolissima fattura conservato presso la British Library, Burney, 333. 61 «Similmente per advenire il medesimo de’ messali che adrieto s’è detto de’ breviarii, et pegio, con ciò sia cosa che pochi n’eron pe’ monasterii secondo l’Ordine nostro, chi se ne provedea chome conoscea meglio tornarli di quelli della corte, chi di quelli dell’Ordine de’ Minori o de’ Predicatori, in modo che qualunque del nostro Ordine havessi voluto dire la messa di san Giovanni Gualberto bisognavoli ricorrere al comune. Onde, con consiglio de’ patri della religione, l’anno .1493. se ne fé stanpare bono numero et in carta bona et con tale diligentia et ordine che possono essere a paragone con ogni altro et pure ad honore del monasterio di Vallombrosa» (ASFi, CS, 260, 260, f. 45r). Cfr. anche AGCV, IV.11: Manuale novissimum secundum consuetudinem Vallisumbrose pro monasterio eiusdem, ms., 1499. 62 Archivio di Stato di Milano, Fondo di Religione, P.A. cart. 5347, ff. 5v-6v. 63 G. BARGIGGIA, Il monastero e la basilica di San Lanfranco di Pavia, con documenti inediti, Pavia 1977, pp. 38-43.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 02 Salvestrini.indd 23

20-May-13 2:03:38 PM

24

FRANCESCO SALVESTRINI

In ogni caso, nel passaggio dal Medioevo all’età moderna, il progressivo ridursi della compagine congregazionale, il generalizzarsi dell’abbaziato temporaneo (tre anni), sia per il generale (dal 1543 denominato presidente), sia per i superiori delle singole case, e il conseguente accentramento amministrativo della familia determinarono il frequente trasferimento dei religiosi, soprattutto degli abati, dei procuratori e dei monaci visitatori (ossia degli uomini mediamente più colti)64. Ne derivò un altrettanto ricorrente spostamento di libri e pezzi d’archivio. Citiamo solo un esempio relativo al tardo Quattrocento. Data, infatti, al 1474 un elenco di testi/volumi fatti pervenire al monastero di S. Bartolomeo a Ripoli dalla biblioteca di Vallombrosa. Si tratta di una lista tracciata sul foglio terminale di un codice laurenziano contenente le due prime sezioni — libri I-X — dei Moralia in Job di Gregorio Magno, esemplare realizzato nel secolo XI65. L’elenco contiene soprattutto scritti liturgici66. L’invio di tali testi alla badia situata nell’immediata periferia fiorentina fu forse dettato dal nuovo ruolo assunto dalla medesima come ospizio invernale di gran parte dei monaci provenienti dalla casa madre. Del resto proprio la vicenda di questo cenobio ben evidenzia il modo in cui archivi e biblioteche venivano conservati nell’ambito della congregazione. Nel 1550 S. Bartolomeo divenne la residenza ufficiale del presidente. All’interno delle sue stanze furono, pertanto, riuniti numerosi documenti, carte, codici ed altri scritti utili all’attività dei superiori generali. Per tale motivo le raccolte relative a Ripoli conservate presso l’Archivio di Stato di Firenze, la Biblioteca Medicea Laurenziana e la Biblioteca Nazionale della stessa città sono particolarmente consistenti, e non è oggi possibile studiare alcun monastero vallombrosano senza ricorrere anche ai fondi della suddetta istituzione67. Per altro verso l’abbaziato del domenicano Giovanni Maria Canigiani (1515-1540), posto alla guida della congregazione da Leone X dopo la deposizione del Milanesi ed

64 Cfr. ASFi, Diplomatico, Ripoli, 1543, giugno 17; U. ZUCCARELLO, I Vallombrosani in età postridentina (1575-1669). Tra mito del passato e mancate riforme, Brescia 2005, pp. 42-46. 65 Cfr. FRIOLI, Lo scriptorium cit., pp. 552-553. 66 Memoria librorum qui mittuntur Ripolim iussu patris generalis 1474. Unum volumen in quo continetur testus evangeliorum; unum aliud epistolarum beati Pauli glosatarum; item unum in quo continentur Actus apostolorum, epistole canonice et sancti Pauli apostoli; item aliud in quo continentur beati Gregorii super XL evangelia totidem Omelie; item aliud in quo continetur Expositio sancti Hieronimi super Psalterium (BML, Laurenziano, 316, f. 162r). 67 Cfr. F. SALVESTRINI, Il monachesimo vallombrosano alla periferia orientale di Firenze. La badia di San Bartolomeo a Ripoli nel pieno e nel tardo Medioevo, in Alle porte di Firenze. Il territorio di Bagno a Ripoli in età medievale, Atti del Convegno, Bagno a Ripoli, 28 ottobre 2006, a cura di P. P IRILLO, Roma 2008, pp. 57-92, pp. 82-83.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 02 Salvestrini.indd 24

20-May-13 2:03:38 PM

I MONACI VALLOMBROSANI E LE LORO BIBLIOTECHE

25

ultimo superiore a vita, determinò una certa commistione fra i volumi dei Vallombrosani e quelli provenienti dal convento fiorentino di S. Marco68. Emblematica della situazione in cui per secoli versarono archivi e biblioteche della famiglia regolare è anche, in rapporto ad un’epoca più tarda, la vicenda della raccolta appartenuta al vallombrosano novarese Fedele Bazzetta (1760-1815). Questi, infatti, acquisì oltre mille libri e carte relativi alla congregazione e a singoli monasteri che portò con sé a Novara e che, dopo le soppressioni napoleoniche, lasciò alla canonica di S. Gaudenzio della sua città69. Nel corso del Cinquecento la congregazione andò ulteriormente riducendosi dal punto di vista quantitativo. Non tutti i monasteri entrarono a far parte della nuova realtà istituzionale creata dal Milanesi. Fino al 1545 la congregazione convisse con l’antico Ordine, e quando questo fu soppresso i chiostri che non avevano effettuato il passaggio uscirono di fatto dall’obbedienza gualbertiana. Nel 1575 la famiglia era composta da appena duecentotrentaquattro monaci di coro. All’epoca della soppressione dei cosiddetti ‘conventini’ (1652) risultarono trentacinque istituti, tra badie, priorati ed altri benefici dipendenti dal generale70. Il periodo compreso fra l’inizio del secolo XVI e il 1566 fu per i Vallombrosani di relativa tranquillità, grazie al buon governo di alcuni presidenti come Pietro da Stia (1544-47), Ilario Alcei da Empoli (1550-52) e Costanzo Minucci (1556-59 e 1563-66). Tuttavia in quell’anno l’elezione di Filippo Berti, professo a S. Salvi, acuì nuovamente le mai del tutto sopite ostilità fra la corrente integralista facente capo al monastero fiorentino e l’ala più conservatrice che guardava idealmente alla casa madre. Lo scontro verteva soprattutto sulla possibilità di aprire noviziati anche presso altri cenobi, obliterando la tradizionale prerogativa di Vallombrosa. Lo scontro si protrasse a lungo, determinando l’intervento del pontefice Pio V e di Co68 Cfr. AGCV, s.s. 10; R. CHIARELLI, I codici miniati del museo di S. Marco a Firenze, Firenze 1968, n. 537, p. 63; Epistolario di fra Vincenzo Mainardi da San Gimignano domenicano, 1481-1527, a cura di A. F. VERDE – E. GIACONI, in Memorie Domenicane, 109 (1992), n.s. 23, II, pp. 523-524; Ministero per i Beni e le Attività Culturali, Indici e Cataloghi, nuova serie XIV, Le cinquecentine della Biblioteca Medicea Laurenziana di Firenze, a cura di S. CENTI, I, Roma 2002, n. 189, pp. 68-69. Per l’evoluzione istituzionale della congregazione in questo periodo, FANTAPPIÈ, Il Monachesimo cit., pp. 73-74; VASATURO, Vallombrosa cit., pp. 149-154. 69 Cfr. TUNIZ, Testimonianze cit., pp. 263-267. 70 Cfr. ASFi, CS, 260, 234, f. 233r; DE WITTE, Les monastères cit., pp. 244-253; VASATURO, Vallombrosa cit., pp. 155-157, 162; ZUCCARELLO, I Vallombrosani cit., pp. 45-46, 265-266. Solo per fare alcuni esempi, nel 1599 Vallombrosa annoverava 25 monaci, 11 novizi, 13 conversi e 14 «secolari che hanno a pigliare l’habito». In quello stesso anno Passignano era popolata da 26 monaci e 5 conversi. Nel 1600 S. Bartolomeo a Ripoli, residenza del presidente generale, contava 15 monaci e 2 conversi; e sempre 15 religiosi di coro si trovavano a S. Trinita (ASFi, CS, 88, 71, f. 4r; 89, 51; 179, 56, f. 60v; 260, 267, f. 9r).

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 02 Salvestrini.indd 25

20-May-13 2:03:38 PM

26

FRANCESCO SALVESTRINI

simo I de’ Medici, il quale, dopo aver ricevuto la corona granducale (1569), si atteggiava a protettore degli Ordini religiosi eminentemente toscani, come, appunto, i Vallombrosani. A questi contrasti si aggiunsero quelli tra i monasteri della Tuscia, più numerosi e mediamente privilegiati nell’accesso alle cariche di governo, e quelli «lombardi», con particolare riferimento ad Astino di Bergamo, sui quali si era fatta più serrata la vigilanza delle autorità veneziane71. La sempre urgente necessità di evidenziare le connotazioni etico-religiose delle origini e la tradizione storica condivisa fra tutte le componenti della congregazione spinsero il presidente Salvatore da S. Salvi a commissionare una nuova stesura della Vita di san Giovanni Gualberto, opera di cui si fece carico nel 1579 l’erudito romagnolo Eudosio Loccatelli72. Si pervenne ad una relativa pacificazione solo col capitolo generale del 1575 convocato dal nuovo cardinale protettore (figura che ormai da tempo costituiva il principale arbitro delle scelte congregazionali) Vincenzo Giustiniani. Gli atti che tale assemblea approvò definitivamente e il cui testo circolò solo in forma manoscritta sancirono un assetto costituzionale il quale, con lievi modifiche dovute soprattutto agli interventi di Clemente VIII e Alessandro VII, rimase in vigore fino al 170473. Fra le norme emanate nell’età del Giustiniani e fortemente promosse dal generale Colombino Pai (1575-79) figurava l’obbligo di mantenere tre studia equipollenti a Vallombrosa, Passignano ed Astino. Si trattava di una scelta allora condivisa dall’ambiente cassinese e da altre famiglie benedettine osservanti che, per evitare la dispersione degli studenti fuori dai monasteri, mirava all’individuazione di alcuni chiostri nei quali istituire collegi interni alle congregazioni74. Alle suddette scuole dovevano formarsi i monaci compresi negli ultimi quattro «stati et gradi» nei quali il testo normativo divideva i membri della religione, ossia coloro che accedevano alle cariche più elevate75. Questi, infatti, potevano intraprendere il vero e 71

ZUCCARELLO, I Vallombrosani cit., pp. 42-43, 84-86; SALVESTRINI, Il monachesimo vallombrosano in Lombardia cit., pp. 32-35. 72 Sulla cui attività, ZUCCARELLO, I Vallombrosani cit., pp. 99-106, cfr. anche 117-119. 73 Le costituzioni erano state approvate dal pontefice nel 1573, furono modificate nell’aprile del 1575 e definitivamente promulgate dal Giustiniani come legato apostolico nell’ottobre di quell’anno (ibid., pp. 45-52; SALVESTRINI, I Vallombrosani in Liguria cit., p. 151). La più importante revisione, che si configurò più che altro come una raccolta della normativa precedente, si ebbe nel 1598 (ASFi, CS, 260, 239). Per la riforma del 1704, Costituzioni dell’Ordine di Vallombrosa Coll’Inserzione della Regola di S. Benedetto, In Firenze 1704. 74 G. M. COLOMBÁS, La tradición benedictina. Ensayo histórico, VI, Los siglos XV y XVI, Zamora 1996, pp. 455-456. 75 Al primo grado appartenevano i novizi (dai 14 anni compiuti), al secondo i monaci professi non sacerdoti (dai 17), al terzo i sacerdoti (dai 25), al quarto i priori claustrali, i let-

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 02 Salvestrini.indd 26

20-May-13 2:03:38 PM

I MONACI VALLOMBROSANI E LE LORO BIBLIOTECHE

27

proprio cursus honorum dei livelli maggiori solo dopo aver frequentato per quattro anni le lezioni in uno dei tre Studi, laddove normalmente, «fuor delle vacanze ordinarie si legge Aristotile insieme con la theologia, et vi si disputa»76. Presso gli altri monasteri era invece sufficiente che si trovassero «lettori almeno de’ casi di conscienza», a sottolineare come anche i Vallombrosani prestassero particolare attenzione alla teologia morale e alla confessione (elementi in parte connessi all’attività pastorale), ponendosi sulla scia dei dettami tridentini77. Alcune aggiunte successive al capitolo XXXII, intitolate «De’ serramenti del monasterio et altre cose» precisavano che presso i cenobi dovevano essere tenuti gli inventari dei libri presenti nelle singole celle, e che «gli strumenti, scritture et libri del convento sien custoditi in un luogo sicuro dal fuoco et ogni pericolo dal camarlengo o vero dallo scriba»78. A queste norme si aggiunsero nel 1599 ulteriori «decreti e ordini» fatti promulgare dal presidente Corsellini, nell’ambito dei quali si ribadiva un generico divieto di vendere «libri, panni, instrumenti o altre robe» senza l’autorizzazione del presidente o del suo vicario in Lombardia79. Nell’opera degli storici ed eruditi vallombrosani appartenenti alla prima stagione post-tridentina (Eudosio Loccatelli, Valentino Averoni, Lattanzio Medolago, Valeriano Salaini) l’ormai stereotipata celebrazione e l’apologia della vita contemplativa si ammantarono di una generica esaltazione dello studio, inteso essenzialmente come stanca riproposizione del tomismo medievale e delle tradizioni interne all’Ordine, al punto che tutti i grandi personaggi del passato assunsero, nella forma di un vero e proprio luogo comune, il connotato della dedizione alle lettere e alla teologia80. tori dei monaci, i maestri dei novizi, i camarlenghi e gli scribi (dai 28); al quinto gli abati titolari, i priori abbaziali (compresi cioè all’interno di comunità governate da abati), i priori titolari posti a capo di priorati, cioè chiese senza comunità, il decano di Vallombrosa, il procuratore a Roma e gli altri monaci che avevano compiuto un ciclo di studi (dai 31); al sesto gli abati «collegiati» (dai 34); al settimo i due visitatori principali e il vicario generale (dai 37); all’ottavo il presidente (dai 38). 76 AGCV, C.I.7, Constitutioni della congregatione di Vall’Ombrosa (1575), cap. XVI, f. 8v. 77 Ibid., cap. XXXVIII, f. 21v. Nel 1597 la Congregazione dell’Indice aveva concesso alla religione vallombrosana che nei monasteri di Vallombrosa, Passignano e S. Trinita i monaci (solo loro) potessero studiare la lingua ebraica sul Thesaurus linguae sanctae di Santi Pagnino espurgato, con l’acclusa censura del Bellarmino. Cfr. il testo di Megli nel presente volume e AGCV, C.II.9, «Breve compendio cronologico delle lettere apostoliche, privilegi, indulti …», ms., 1712, f. 127r. 78 AGCV, D.III.24: Constitutiones capitulares, ms., copia del sec. XVII, ff. 78r-80v. 79 ASFi, CS, 260, 267, f. 11v. Cfr. anche 260, 231, Liber decretorum omnium praesidum generalium ordinis Vallis Umbrosae, pp. 617-736. 80 Cfr. ZUCCARELLO, I Vallombrosani cit., pp. 90-99, 117, 119, 137-138, 162-170.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 02 Salvestrini.indd 27

20-May-13 2:03:38 PM

28

FRANCESCO SALVESTRINI

Tuttavia lo Studio di Astino dovette funzionare con scarsa continuità, molto probabilmente fu chiuso in seguito alle disposizioni restrittive imposte dal pontefice riformatore Clemente VIII e venne riaperto dal presidente Damiano Puccini solo nel 160981. Le altre due scuole conobbero, dal canto loro, periodi di scarsa affluenza e non hanno lasciato tracce di rilievo in relazione allo svolgimento dell’attività didattica82. Fu in questo contesto che si svolse, in rapporto ai Vallombrosani, l’inchiesta avviata dalla Congregazione dell’Indice. Il relativo volume nel quale è stata successivamente raccolta, il Vaticano Latino 11288, destò fin dagli esordi un certo interesse fra gli eruditi. Le liste relative alle biblioteche di Vallombrosa, Passignano e Astino furono, infatti, esemplate nel primo Seicento da Grazio Maria Grazi (1553ca.-1625) in un codice oggi conservato presso la Biblioteca Ambrosiana83. Durante il secolo scorso, oltre ovviamente allo specifico riferimento nella catalogazione Lebreton – Fiorani, ricordiamo che la sezione del codice relativa al monastero di S. Bartolomeo di Novara, composta dall’erudito vallombrosano Emilio Acerbi, è stata integralmente edita da Emilia Dahnk Baroffio; e che una menzione dell’inchiesta in relazione al monastero forlivese di S. Mercuriale figura in un lavoro di Angelo Turchini84. Non è questa la sede per entrare nel merito della consistenza e delle caratteristiche che presentano le biblioteche vallombrosane censite. Altri potranno fare più circostanziate considerazioni sulla base della presente edizione del testo85. Rinvio, poi, alla descrizione del codice. Mi limito ad 81

SALVESTRINI, Il monachesimo vallombrosano in Lombardia cit., p. 40. Sulla situazione del monastero nella seconda metà del Cinquecento cfr. Gli atti della visita apostolica di S. Carlo Borromeo a Bergamo (1575), a cura di A. G. RONCALLI – P. FORNO, I, 2, Firenze 1937, pp. 36-49. 82 Cfr. BNCF, Conventi Soppressi, B.V.1500: V. SALAINI, Chronicon Passinianense, raccolta ms. di note, appunti, cronologie, aneddoti e commenti ad uso prevalentemente didattico, non solo concernenti la storia di questo chiostro (seconda metà sec. XVI); AGCV, C.IV.7: E. ACERBI, De florentissima Passinianensi accademia, in F. NARDI, Memorie vallombrosane, ms. V/2, pp. 954-955. 83 BAM, X 289 Inf., n. 48. 84 M.-M. LEBRETON – L. FIORANI, Codices Vaticani Latini. Codices 11266-11326, Città del Vaticano 1985, pp. 160-162; E. DAHNK BAROFFIO, Biblioteche religiose novaresi verso il 1600 nel censimento della Congregazione dell’Indice, in Novarien, 16 (1986), pp. 138-147, p. 140; EAD., Biblioteche religiose novaresi verso il 1600 nel censimento della Congregazione dell’Indice (III) cit.; cfr. anche TUNIZ, Testimonianze cit., pp. 262-263; A. TURCHINI, Libri, territorio e società in Romagna alla fine del XVI secolo. A proposito delle biblioteche monastiche romagnole nell’inchiesta della Congregazione dell’Indice dei libri proibiti, in Il libro in Romagna. Produzione, commercio e consumo dalla fine del secolo XV all’età contemporanea, Atti del Convegno di studi, Cesena, 23-25 marzo 1995, Firenze 1998, I, pp. 249-284, pp. 255, 277-278, 283. 85 Si veda R. RUSCONI, Le biblioteche degli ordini religiosi in Italia intorno all’anno 1600 attraverso l’inchiesta della Congregazione dell’Indice. Problemi e prospettive di una ricerca, in

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 02 Salvestrini.indd 28

20-May-13 2:03:38 PM

I MONACI VALLOMBROSANI E LE LORO BIBLIOTECHE

29

alcune osservazioni sulla scia del confronto con le caratteristiche della congregazione. Anzitutto occorre sottolineare che gli enti evidenziati nell’inchiesta non furono tutti i monasteri compresi all’epoca nella famiglia regolare, ma solo quelli dotati di una biblioteca, ad uso o meno della comunità, o quelli in cui risiedevano personaggi proprietari di raccolte librarie (ventisette monasteri e tre priorati, di cui venti nella provincia toscana, tre in quella di Romagna e sei in quella lombarda, più S. Prassede in Roma). Fra i cenobi elencati nell’indice iniziale si trovano anche S. Maria di Crespino in diocesi di Faenza, originariamente ai ff. 243-248, S. Cristina in Corteolona (diocesi di Pavia), originariamente ai ff. 282-285, e S. Maria della Galilea a Lomello (stessa diocesi), originariamente ai ff. 290-291, i cui inventari non sono più presenti all’interno del codice86. Inoltre, poiché quest’ultimo è stato in parte mutilato asportando soprattutto i frontespizi, forse perché decorati, sono venute a mancare alcune sezioni degli elenchi librari. Ad esempio in rapporto al cenobio di S. Pancrazio sono scomparsi, appunto, il frontespizio, i titoli segnati A (ff. 108-110 della numerazione originale) e i ff. 135-146, che potevano presentare altre liste di libri ad uso di singoli monaci. La redazione della lista relativa a Vallombrosa (quattro fascicoli tracciati da un’unica mano) denuncia una notevole accuratezza, evidenziata dal ricercato frontespizio (f. 5r), dalla decorazione apposta alle lettere iniziali di ogni sezione alfabetica e dalla presenza sul verso di ogni foglio del richiamo in calce all’incipit del recto del foglio successivo. La biblioteca, Libri, biblioteche e cultura nell’Italia del Cinque e Seicento, a cura di E. BARBIERI – D. ZARDIN, Milano 2002, pp. 63-84, per i contributi pubblicati prima dell’inizio del progetto di Ricerca sull’Inchiesta della Congregazione dell’Indice [RICI], sul quale si veda ID., Le biblioteche degli ordini regolari in Italia alla fine del secolo XVI, in Rivista di storia del cristianesimo, 1 (2004), pp. 189-199; G. GRANATA, Le biblioteche dei religiosi in Italia alla fine del Cinquecento attraverso l’ “inchiesta” della Congregazione dell’Indice. A proposito di libri “scomparsi”: il caso dei Francescani osservanti di Sicilia, in “Ubi neque aerugo neque tinea demolitur”. Studi in onore di Luigi Pellegrini per i suoi settanta anni, a cura di M. G. DEL FUOCO, Napoli 2006, pp. 329-406; i contributi raccolti in Libri, biblioteche e cultura degli ordini regolari nell’Italia moderna attraverso la documentazione della Congregazione dell’Indice. Atti del Convegno Internazionale, Macerata, 30 maggio – 1 giugno 2006, a cura di R. M. BORRACCINI – R. RUSCONI, Città del Vaticano 2006; Dalla «notitia librorum» degli inventari agli esemplari. Saggi di indagine su libri e biblioteche dai codici Vaticani latini 11266-11326, a cura di R. M. BORRACCINI, Macerata 2009. In particolare per i Benedettini, D. FASANELLA, I libri proibiti dei monasteri benedettini di fine Cinquecento, in Archivio italiano per la storia della pietà, 14 (2002), pp. 207-255; 257-343; R. RUSCONI, Le biblioteche dei monasteri e dei monaci della congregazione dei Celestini alla fine del secolo XVI, in Mediterraneo, Mezzogiorno, Europa. Studi in onore di Cosimo Damiano Fonseca, a cura di G. ANDENNA – H. HOUBEN, Bari 2004, II, pp. 961-987. 86 Su questi chiostri: A. BRENTANI, Storia dell’abbazia di Crespino, Faenza 1897; SARTONI, Le fondazioni vallombrosane cit., pp. 72-74, 111-115.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 02 Salvestrini.indd 29

20-May-13 2:03:39 PM

30

FRANCESCO SALVESTRINI

costituita da 1334 titoli, era molto consistente. Il dato fornito dall’inchiesta rende ragione della relativa notorietà di cui da tempo essa godeva (era stata, infatti, frequentata da Galileo e lo sarà — forse — da Milton e certamente da Bolland e Mabillon)87. Rispetto all’indice e alla foliazione originaria non si rinvengono i ff. 29-46, verosimilmente pertinenti alla casa madre. Non è da escludere che in essi fossero stati tracciati i libri sospetti e proibiti oppure quelli in greco e in «chaldaico», di cui non vi è traccia nella lista. Un certo impegno dimostrano anche l’elenco relativo a Passignano, insieme di due fascicoli redatti da un’unica mano, quello di S. Lanfranco di Pavia, opera del dotto professore Germano Ruini, e quello di Novara, che “firmò” il teologo Emilio Acerbi. Più semplici e spesso meno ordinati (soprattutto per quanto riguarda il rispetto dell’ordine alfabetico dei titoli) risultano i testi concernenti le altre case, talora costituiti, come è il caso di Coltibuono, dall’unione di elenchi tracciati da mani diverse. Appare tuttavia degna di nota l’eleganza dell’«inuentario» dell’abate della Serena (forse Filippo Gherarducci, ca. 1530-1609). Un altro dato importante che emerge dall’esame del manoscritto è che sono più numerose le biblioteche di singoli monaci rispetto a quelle censite come raccolte librarie degli istituti. Alcuni di questi personaggi sono figure note della congregazione in quel periodo. Le biblioteche personali compaiono soprattutto nei monasteri minori, come Coltibuono in Chianti o Forcole presso Pistoia, laddove non esistevano grandi librarie comuni, oppure laddove, come a S. Lanfranco di Pavia, si trovavano maestri dello Studio cittadino. Al contrario l’esistenza delle scuole interne aveva determinato un notevole sviluppo delle biblioteche abbaziali a Vallombrosa, a Passignano, ad Astino, ma anche a S. Trinita di Firenze, le cui liste arrivano a distinguere i libri ebraici e «chaldaici» da quelli greci, latini e volgari. Per altro verso l’intestazione dell’elenco relativo a Montescalari suggerisce che questo non costituiva l’indice di una biblioteca del monastero, ma quello dei libri posseduti dai singoli monaci, e ciò in accordo con le disposizioni capitolari già richiamate, le quali imponevano il censimento dei

87 M. ERCOLANI, Galileo Galilei novizio vallombrosano, in Rivista Storica Benedettina, 2 (1907), 8, pp. 569-580; R. GIACOMELLI, Galileo Galilei giovane e il suo «De motu», Pisa 1949, pp. 5-6; M. CAMEROTA, Galileo Galilei e la cultura scientifica nell’età della controriforma, Roma 2004, pp. 33-35; E. CHANEY, The Visit to Vallombrosa. A Literary Tradition, in Milton in Italy. Contexts Images Contradictions, ed. by M. A. DI CESARE, Binghamton – New York 1991, pp. 113-146; M. BATTISTINI, I padri Bollandisti, Henschenio e Papebrochio in Toscana nel 1661, Firenze 1930; J. MABILLON, Museum Italicum seu Collectio veterum scriptorum ex Bibliothecis Italicis, Luteciae Parisiorum 1687, I, pp. 183-184.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 02 Salvestrini.indd 30

20-May-13 2:03:39 PM

I MONACI VALLOMBROSANI E LE LORO BIBLIOTECHE

31

volumi presenti nelle singole celle88. In ogni caso, i limiti alla completezza dell’indagine, le modalità di gestione privata dei libri e nel contempo l’incertezza circa la loro usuale collocazione sono evidenziati dalla notazione finale all’elenco dell’abate di Poppi: Ha molti altri libri, de’ quali non si ricorda il nome preciso, che sono in Firenze, in una cassa in Santa Trinita nella camera in alto del visitatore89.

Quanto a S. Prassede in Roma, la sua raccolta libraria assunse un notevole rilievo soprattutto in epoca successiva, allorché Orazio Morandi, generale dal 1617 al 1621, abate e procuratore generale a Roma dal 1625 al 1630, studioso di astrologia e scienze occulte, qui raccolse una ricca collezione di testi che divenne un frequentatissimo centro di studio90. Come per tutti gli altri Ordini religiosi, salvo poche e casuali eccezioni91, non si segnalano biblioteche di chiostri femminili (cinque fondazioni sul totale degli enti indicati nell’indice iniziale), bensì quelle dei loro priori e amministratori; e questo sebbene da tempo i cenobi di monache fossero molto più popolati di quelli maschili (in linea con la realtà di molte famiglie regolari)92, e per quanto essi svolgessero il ruolo di centri per l’ac-

88

Omnes predicti libri sic descripti [...] sunt manuales seu usuales reuerendorum patrum abbatis et monacorum (Vat. Lat. 11288, f. 124r). 89 Cfr. f. 179v. 90 Cfr. AGCV, C.I.14: PETRUS HIERONYMUS MAZZOLENI, Repertorium Librorum omnium in Bibliotheca S. Praxedis de Urbe existentium anno 1693, ms.; G. ERNST, Scienza, astrologia e politica nella Roma barocca. La biblioteca di don Orazio Morandi, in Bibliothecae selectae. Da Cusano a Leopardi, a cura di E. CANONE, Firenze 1993, pp. 217-252, p. 234; B. DOOLEY, Morandi’s Last Prophecy and the End of Renaissance Politics, Princeton – Oxford 2002, pp. 35-45; ID., Astrology and the End of Science in Early Modern Italy, in A Renaissance of Conflicts: Visions and Revisions of Law and Society in Italy and Spain, ed. by J. A. MARINO – TH. KUEHN, Toronto 2004, pp. 395-420, p. 401, nt. 24; ZUCCARELLO, I Vallombrosani cit., p. 169. 91 Cfr. D. ZARDIN, Libri e biblioteche negli ambienti monastici dell’Italia del primo Seicento, in Donne filosofia e cultura nel Seicento, a cura di P. TOTARO, Roma 1999, pp. 347-383, in partic. pp. 350-352 e i numerosi contributi di C. COMPARE, per cui si vedano Inventari di biblioteche monastiche femminili alla fine del XVI secolo, in Genesis. Rivista della Società Italiana delle Storiche, II/2 (2003), pp. 220-232, e Libri di donne e libri di monache alla fine del XVI secolo, in Libri, biblioteche e cultura cit., pp. 583-622. 92 Ancora nel 1562, epoca del secondo censimento della popolazione toscana ordinato dal granduca Cosimo I, i monasteri vallombrosani fiorentini di S. Giorgio dello Spirito Santo e S. Verdiana contavano rispettivamente 116 e 62 monache (A. D’ADDARIO, Testimonianze archivistiche, cronistiche e bibliografihe, in La comunità cristana fiorentina e toscana nella dialettica religiosa del Cinquecento, Firenze 1980, pp. 23-194, p. 31). Rinvio in proposito anche a F. SALVESTRINI, ‘Furti’ di identità e ambigue semantizzazioni agiografiche. Verdiana da Castelfiorentino santa vallombrosana, in Hagiologica. Studi per Réginald Grégoire, a cura di A. BARTOLOMEI ROMAGNOLI – U. PAOLI – P. PIATTI, Fabriano 2012, pp. 1143-1185.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 02 Salvestrini.indd 31

20-May-13 2:03:39 PM

32

FRANCESCO SALVESTRINI

coglienza e l’educazione delle fanciulle laiche, specie se orfane di buona famiglia (la cosiddetta “serbanza”)93. La congregazione non conservò a lungo il suo patrimonio librario nella forma in cui emerge dal registro vaticano. Lo conferma il fatto che una parte dei testi censiti per la Congregazione dell’Indice non si ritrovi negli inventari e cataloghi successivi. Si prenda il caso della biblioteca di S. Prassede. Un confronto con due elenchi redatti nel 1720 e 1840 evidenzia numerose e significative discrepanze94. Quella proposta dagli elenchi della Congregazione dell’Indice costituisce, pertanto, una sorta di fotografia, l’immagine di una serie di raccolte librarie che riflette, come un censimento, la situazione di un momento preciso. Per questo motivo è opportuno osservarla e valutarne le caratteristiche solo con la consapevolezza della sua natura episodica. Le biblioteche vallombrosane subirono depauperamenti, aggiunte, integrazioni e sostituzioni durante i periodi in qualche modo eccezionali dei quali si compose la loro lunga storia (si pensi in primo luogo alle grandi soppressioni)95; ma tali fenomeni caratterizzarono, sia pure in misura minore, anche gli anni di relativa e sostanziale tranquillità, ben oltre le soglie del secolo XVII e quelle più vicine dell’Ottocento e del Novecento.

93 Cfr., per un periodo precedente, R. BLACK, École et société à Florence aux XIVe et XVe siècles. Le témoignage des ricordanze, in Annales. Histoire, Sciences Sociales, 59 (2004), 4, pp. 827-846, pp. 843-845. 94 AGCV, pezzo privo di segnatura, «Inventario de’ Mobili di S. Prassede» (Benigno Davanzati, 1720, pp. 1r-129r); «Catalogo de’ libri appartenenti alla libreria del Monastero di S. Prassede in Roma» (1840, pp. 131r-177r). L’archivio pergamenaceo del monastero è oggi conservato presso l’AGCV. 95 Cfr. quanto osserva in generale J. DUBOIS, Le biblioteche monastiche, in Dizionario degli Istituti di Perfezione, IX, coll. 456-468, coll. 465-467.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 02 Salvestrini.indd 32

20-May-13 2:03:39 PM

SAMUELE MEGLI

LO SVOLGIMENTO DELL’INCHIESTA E LE LISTE DELLA CONGREGAZIONE VALLOMBROSANA1 La pubblicazione dell’Index librorum prohibitorum da parte di papa Clemente VIII nella primavera del 1596, comportò l’adempimento di diverse prescrizioni da parte dei superiori degli Ordini religiosi2. Tra queste spiccava la consegna degli elenchi dei libri proibiti o sospetti al vescovo o all’inquisitore. La Congregazione dell’Indice dei libri proibiti, di fronte ai segnali di resistenza da parte di alcuni Ordini religiosi, sollecitò nel novembre di quell’anno gli Ordini maschili a dare esecuzione a quanto previsto in quelle norme. I Vallombrosani non si sottrassero a quest’obbligo «con prontissima sollecitudine e santo zelo», pur tra qualche difficoltà, e comunicarono di aver ottenuto la «licenza» dall’inquisitore di Firenze che i libri proibiti esistenti nei monasteri toscani venissero riuniti e conservati nel monastero di S. Trinita, naturalmente ben custoditi e serrati. La stessa modalità era stata chiesta e ottenuta per i monasteri lombardi; in questo caso i libri proibiti vennero raccolti per «custodirli così invisibili» nel monastero di Astino, nei pressi di Bergamo3. L’abate generale dei Vallombrosani, preoccupato per l’intimazione della Congregazione, chiese che fosse approvata questa modalità di autodenuncia, soluzione confermata nel gennaio del 15974. Occorre sottolineare che gli insediamenti lombardi e toscani rappresentavano alla fine del Cinquecento per qualità e quantità i più im1 Desidero ringraziare a mia volta Padre Pierdamiano Spotorno OSB, Bibliotecario dell’abbazia di Vallombrosa, per l’aiuto e il costante sostegno. 2 Per tutto questo si rimanda al contributo di G. FRAGNITO, L’indice clementino e le biblioteche degli Ordini religiosi, in Libri, biblioteche e cultura degli Ordini regolari attraverso la documentazione della Congregazione dell’Indice, a cura di R.M. BORRACCINI – R. RUSCONI, Città del Vaticano 2006, pp. 37-59, dove si rinvia ampiamente agli studi sull’argomento. A cura di Alessandro Serra sarà pubblicata la documentazione della Congregazione dell’Indice dei libri proibiti, relativa allo svolgimento dell’indagine, conservata a Roma, Archivio della Congregazione per la Dottrina della Fede (d’ora in poi ACDF). 3 ACDF, Index, III/2, Epistolæ archiepiscoporum, episcoporum, inquisitorum tomus II, ff. 314r e 315v. 4 «Conceditur dummodo in loco clauso et data nota jnquisitoribus et ad Urbem in locis nominandis exprimendo quantitatem et qualitatem librorum», ibidem, f. 315v.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 03 Megli.indd 33

20-May-13 2:05:02 PM

34

SAMUELE MEGLI

portanti cenobi vallombrosani, quindi al dicembre 1596 l’Ordine riteneva di aver dato applicazione alle norme dell’Index clementino con tale procedura, volta a rendere inaccessibili i libri proibiti pur mantenendone la custodia. Non mancarono contemporaneamente richieste di poter disporre di testi condannati ma ritenuti utili per lo studio e l’insegnamento: è il caso del Thesaurus del Pagnino, per il quale Simone Tagliavia, cardinale di Terranova concesse — a seguito dell’istanza presentata dal procuratore dell’Ordine — che venisse consultato per lo studio della lingua ebraica nei monasteri toscani di Vallombrosa, di S. Trinita e di Passignano «solo per li monaci e non per altri», e comunque «espurgato con l’inclusa censura del p. Bellarmino5». Riteniamo utile ricordare che l’applicazione delle norme dell’Index generò tensioni tra Ordini religiosi, Congregazione e ordinari diocesani in quanto la sua esecuzione comportava il riconoscimento della superiorità della giurisdizione vescovile da parte degli abati e le reazioni degli Ordini non si fecero attendere. Infatti la Congregazione dell’Indice alla fine di gennaio del 1597 emise alcune concessioni agli Ordini monastici cercando di mantenere formalmente inalterata la giurisdizione vescovile6, e comunicò, comunque, a diverse famiglie religiose, Vallombrosani inclusi, che spettava alla Congregazione chiarire e dirimere le controversie, così come sciogliere eventuali dubbi circa l’applicazione delle disposizioni dell’Index7. Grazie a questo compromesso anche ai Vallombrosani venne data la 5

ACDF, Index, V/1, Registrum litterarum vulgarium et latinarum Sacrae Congregationis Indicis. Ab anno 1582 usque ad 1602, f. 73v, 3 settembre 1597. L’abate di Vallombrosa non mancò, due settimane più tardi, di ringraziare la Congregazione per l’esito positivo dell’istanza (cfr. ACDF, Index, III/2, Epistolæ archiepiscoporum, episcoporum, inquisitorum tomus II, ff. 311r e 318v). Nell’archivio della Congregazione è stata rinvenuta anche la richiesta, non datata, di poter utilizzare l’opera del Pagnino, indirizzata dall’abate e dai monaci di Vallombrosa a Federico Borromeo (ACDF, Index, III/2, Epistolæ archiepiscoporum, episcoporum, inquisitorum tomus II, ff. 313r e 316v). L’edizione a cui i religiosi potevano fare riferimento potrebbe essere quella pubblicata negli anni Settanta, in quanto i Vallombrosani la citano come Tesauro nuovo; cfr. a titolo esemplificativo gli esemplari posseduti: S. PAGNINO, Thesaurus linguae sanctae sive Lexicon Hebraicum, Lyon, Barthélemy Vincent, 1575 (RICI BIB20383); S. PAGNINO, Thesaurus linguae sanctae, siue, Lexicon Hebraicum, Lyon, Barthélemy Vincent, 1577 (RICI BIB4028); S. PAGNINO, Thesaurus linguae sanctae sive Lexicon Hebraicum, Lyon, Antoine Gryphius, 1577 (RICI BIB12221). 6 FRAGNITO, L’indice clementino e le biblioteche degli Ordini religiosi cit. 7 «Essendosi per ordine di n. s. già publicato l’Indice de’ libri prohibiti, v. r., come bon pastore, con ogni sollicitudine e zelo, sì per debbito dell’offitio come di ordine della nostra Congregatione dell’Indice, farà essequire detto Indice et osseruare in tutti li monasterij soggetti alla sua giurisditione, et in ogni difficultà che sia per nascere, ricorrendo alla nostra Congregatione si darà piena sodisfatione. Saluto etc.», (ACDF, Index, V/1, Registrum litterarum vulgarium et latinarum Sacrae Congregationis Indicis. Ab anno 1582 usque ad 1602, ff. XXXVIv-XXXVIIr)

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 03 Megli.indd 34

20-May-13 2:05:02 PM

LO SVOLGIMENTO DELL’INCHIESTA

35

possibilità di investire i superiori del compito di ispezionare biblioteche e raccolte librarie personali8: si poteva in questo modo dare esecuzione all’Index a prescindere dalla giurisdizione episcopale. Tale procedura di custodia dei testi inseriti nell’Index veniva riconfermata dalla Congregazione in una lettera indirizzata alla fine di gennaio del 1597 al procuratore dei Vallombrosani, nella quale risulta che i libri proibiti, oltre che a S. Trinita e ad Astino, potevano essere conservati anche nei monasteri di Passignano e di Forlì e, naturalmente, nella casa madre di Vallombrosa «in maniera che non si possino leggere»9. La Congregazione ribadiva che si doveva redigere una lista di quei libri per consegnarla al vescovo o all’inquisitore e forniva indicazioni sui dati bibliografici da riportare nelle liste di titoli di libri, dati che dovevano essere inviati anche alla Congregazione: titolo («la qualità de’ libri»), autore, stampatore, luogo e data di stampa e numero di esemplari («la quantità anco de’ volumi di ciascheduno libro»10). La direttive della Congregazione miravano a far arrivare a Roma le liste di libri proibiti ed espurgabili, ma anche in questo caso, purtroppo, tra le carte raccolte nei Codices Vaticani Latini non vi è traccia di tali elenchi distinti di libri proibiti ed espurgabili, con ogni probabilità per inadempienza dei Vallombrosani. I cardinali, infatti, irritati dai ritardi, convocarono il 31 luglio 1599, quindi oltre due anni e mezzo dopo le prime direttive, i procuratori di diversi Ordini religiosi, tra i quali era presente anche quello dei Vallombrosani, per rendere conto dell’esecuzione dell’Index. Fu in questa occasione che il cardinale di Terranova, il quale presiedeva la Congregazione, intimò al procuratore vallombrosano — Antimo Maria — di scrivere al generale dell’Ordine affinché provvedesse ad inviare alla Congregazione gli elenchi dei libri probiti conservati nei monasteri vallombrosani11. Dando seguito alla convocazione un mese più tardi, il 25 agosto 1599, con toni duri e perentori e in alcuni passaggi anche minacciosi, la Congregazione intimava al generale dei Vallombrosani, Tiberio Corsellini, di consegnare entro quattro mesi (quindi entro Natale) tali liste tramite il procuratore, ribadendo quali informazioni esse dovessero contenere: numero degli esemplari, titolo, autore, stampatore, luogo e data di stampa. 8 ACDF, Index, V/1, Registrum litterarum vulgarium et latinarum Sacrae Congregationis Indicis. Ab anno 1582 usque ad 1602, ff. 105v-106v. 9 Ibidem, f. 48r-v. 10 Ibidem. 11 G. FRAGNITO, L’indice clementino e le biblioteche degli Ordini religiosi cit.; ACDF, Index, III/2, Epistolæ archiepiscoporum, episcoporum, inquisitorum tomus II, f. 194v. Don Antimo ricevette la lettera dalla Congregazione il 20 agosto 1599 e dichiarò che avrebbe scritto il giorno dopo al generale.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 03 Megli.indd 35

20-May-13 2:05:02 PM

36

SAMUELE MEGLI

Dalle sanzioni che sarebbero state comminate nel caso il termine tassativo di consegna non fosse stato rispettato — «sotto pena della sospensione dell’offitio et altre pene in arbitrio della Congregatione nostra» — traspare la risentita delusione nei confronti dei Vallombrosani, ma non solo di loro, per la negligenza dimostrata. Invano erano passati tre anni per un adempimento abbastanza limitato, visto che la redazione riguardava solo cinque monasteri, Vallombrosa, Passignano, S. Trinita, Astino (Bergamo) e S. Mercuriale (Forlì). Tiberio Corsellini reagì alla ferma imposizione garantendo che avrebbe intimato la redazione e la consegna delle liste, ma sottolineando che alcuni monasteri — senza però citare quali — vi avevano già provveduto12. Anche in questo caso non possiamo verificare la sua affermazione in quanto non risultano trovarsi tra le carte dell’archivio della Congregazione dell’Indice le liste sopra citate, redatte e consegnate tra il gennaio 1597 e il luglio 1599. Si può solo ipotizzare che eventualmente queste note, anche qualora presentate, siano andate perse o siano conservate altrove13. L’intransigente posizione della Congregazione ebbe però qualche effetto: infatti vennero redatti nell’autunno del 1599 gli elenchi del monastero bergamasco di Astino14 e, con ogni probabilità, di quello forlivese di S. Mercuriale15. Malgrado l’espressa volontà di collaborare da parte dei Vallombrosani, la scadenza di Natale del 1599 non venne rispettata e il 17 gennaio del 1600 il cardinale di Verona, Agostino Valier, scrisse al generale dei Vallombrosani per concedere una ulteriore proroga fino alla festa di san Giovanni Battista, il 24 giugno, con una decisione nuova, quella cioè di 12 «Che et se bene intendiamo sino ad hoggi alcuni di essi hauere fatto il sudetto compimento, non restarà per questo che noi di nuouo non facciamo la intimatione et il comandamento a ciascheduno di essi»: ACDF, Index, III/2, Epistolæ archiepiscoporum, episcoporum, inquisitorum tomus II, ff. 312r e 317v, 28 agosto 1599. 13 Nell’archivio della Congregazione dell’Indice esisteva, infatti, una filza contenente Indicis librorum prohibitorum in diversis Bibiiotecis [sic] repertorum omnium fere religionum per Italiam vol. unum in f., andata purtroppo persa. Cfr. G. FRAGNITO, Un archivio conteso: le «carte» dell’Indice tra Congregazione e Maestro del Sacro Palazzo, in Rivista Storica Italiana, 119 (2007), p. 1313. 14 «Lista de’ libri greci et hebrei della badia d’Astino di Bergamo, fatta adi 14 di settembre 1599»: Vat. Lat. 11288, f. 188v. 15 «1599. Indice omnium librorum qui reperiuntur in monasterio Sancti Mercuriali de Foroliuio», Vat. Lat. 11288, f. 171r. La lista di Vallombrosa non riporta nessuna data, quella di Passignano, invece, risulta essere stata redatta il 26 aprile del 1600, quelle di S. Trinita molto probabilmente nel 1600, in quanto due sono senza data ma la terza risulta appartenente al monaco Sebastiano «professo del sacro monastero di Vallombrosa et monacho stantiato nel sacro monastero di S. Trinita di Firenze, questo anno 1600». Queste liste, inoltre, si riferiscono a tutti i libri presenti nei cenobi e quindi seguono le indicazioni successive della Congregazione, quelle cioè del gennaio 1600.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 03 Megli.indd 36

20-May-13 2:05:02 PM

LO SVOLGIMENTO DELL’INCHIESTA

37

richiedere che venissero stilate le liste di tutti i libri posseduti sia collettivamente sia individualmente, non più solo, quindi, di quelli proibiti ed espurgabili16. La proroga, infatti, non prendeva solo atto della scarsa diligenza dell’Ordine, ma prendeva in seria considerazione le obiettive difficoltà di applicazione dell’Index, in particolare nell’individuare le opere proibite ricadenti sotto le regole generali e non espressamente indicate17. L’ingiunzione della Congregazione, ferma nel non concedere ulteriori dilazioni nella consegna, forniva informazioni più precise sia sulle opere da elencare che sulle modalità di redazione. Si invitava, infatti, a redigere un indice alfabetico delle edizioni a stampa in lingua italiana, latina e greca, trascrivendo autore, luogo e data della stampa e nome dello stampatore, e senza trascurare i manoscritti, per i quali, in mancanza dell’autore, si doveva indicare l’argomento18. Anche in questa circostanza il generale dei Vallombrosani assicurò che l’Ordine avrebbe ottemperato alle disposizioni della Congregazione19 e, finalmente, i Vallombrosani rispettarono quanto era stato loro intimato ricevendo anche una lettera gratulatoria20. La maggior parte delle liste — o meglio, quelle sulle quali è riportata la data di redazione — furono, infatti, compilate nell’aprile e nel maggio del 1600, con una significativa concentrazione nel periodo 22 aprile-10 maggio21. Nella lista di Girolamo Ulivieri in testa a ogni foglio venne riportata la data 1600, confermata dopo l’ultimo item22.

16

ACDF, Index, V/1, Registrum litterarum vulgarium et latinarum Sacrae Congregationis Indicis. Ab anno 1582 usque ad 1602, f. 117r-v. 17 «Non essendosi eseguito da molti superiori l’ordine dato di mandar la nota de’ libri sospesi o prohibiti nella maniera che si ricercaua e mouendo altri difficultà in non saper la qualità de’ molti libri non espressi ne l’Indice, ma sì bene come pernitiosi contenuti nelle Regole, et hauendo notitia questi miei illustrissimi signori della Congregatione dell’Indice che in molti luoghi di diuerse Religioni ui sono uarii libri prohibiti e sospesi, non conosciuti forse, né stimati per tali, e perciò non dati in nota conforme all’ordine fatto per questi et altri rispetti si è risoluto prolungar il termine insino alla natiuità di s. Gio. Battista senza speranza d’altra dilatione», ibidem. La lettera venne ricevuta dal procuratore Antimo Maria il 23 gennaio del 1600 (ACDF, Index, III/2, Epistolæ archiepiscoporum, episcoporum, inquisitorum tomus II, f. 199r). 18 ACDF, Index, V/1, Registrum litterarum vulgarium et latinarum Sacrae Congregationis Indicis. Ab anno 1582 usque ad 1602, ff. 117r-v. 19 ACDF, Index, III/2, Epistolæ archiepiscoporum, episcoporum, inquisitorum tomus II, ff. 310r e 319v. 20 ACDF, Index, V/1, Registrum litterarum vulgarium et latinarum Sacrae Congregationis Indicis. Ab anno 1582 usque ad 1602, f. 137r. 21 Sono 13 le liste redatte in questo arco di tempo: Passignano (1), Coltibuono (2 liste), Montescalari (1), Pistoia (3), Vaiano (2), S. Verdiana (1), S. Salvi (1), Ronta (1) Scampata (1), Loro (1) Astino (1), Pavia (2), Muleggio (1). 22 Cfr. XXVI.1. (Vat. Lat. 11288, ff. 209r-210r).

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 03 Megli.indd 37

20-May-13 2:05:02 PM

38

SAMUELE MEGLI

Raccolte dal generale dell’ordine Tiberio Corsellini, le liste vennero consegnate alla Congregazione il 22 giugno 1600 dal procuratore vallombrosano nelle mani del cardinale di Verona, Agostino Valier23, appena due giorni prima, quindi, della scadenza. I Vallombrosani riuscirono, pertanto, a rispettare i tempi di consegna e infatti risultano inclusi in un elenco redatto dalla Congregazione nell’ottobre del 1600, vale a dire degli Ordini regolari che avevano inoltrato le liste dei titoli dei propri libri24. Prima della consegna alla Congregazione i fascicoli delle liste dei libri erano stati riuniti e, al momento dell’assemblaggio, il codice fu dotato di frontespizio25 e di un indice dei monasteri divisi per provincia26, indice che rinviava alla foliazione coeva, apposta sul margine superiore destro del recto di ogni carta con ogni probabilità contestualmente27. L’indice suddivide i monasteri in tre province (Toscana, Romagna, Lombardia), oltre a Roma28, e fornisce elementi preziosi per valutare la completezza della documentazione giunta fino a noi29. La numerazione coeva presenta, infatti, numerosi salti che attestano la perdita di un discreto numero di carte. In pochi casi invece si confermano perdite di titoli, come per l’elenco di S. Pancrazio, che ci è giunto sicuramente incompleto30. La notevole 23

Vat. Lat. 11288, f. 2r. FRAGNITO, L’indice clementino e le biblioteche degli Ordini religiosi cit., cfr. appendice 1. 25 «Inventario delli libri della Congregatione di Vallombrosa fatto per ordine della sacra Congregatione dell’Indice dal molto r. padre don Tiberio presidente generale di detta congregatione, et presentato all’illustrissimo et reverendissimo signor cardinale di Verona dal padre procurator generale di detta Congregatione alli xxij del mese di giugnio, l’anno della nostra salute MDC»: Vat. Lat. 11288, f. 2r. 26 Ibidem, f. 3r-4r. 27 Si assegna infatti il numero 1 al primo foglio dell’indice. 28 La suddivisione in tre province — Lombardia, Romagna e Toscana, dove la prima indica tutta l’Italia Settentrionale — risulta già vigente nel XII secolo (cfr. G. MONZIO COMPAGNONI, Lo sviluppo delle strutture costituzionali vallombrosane dalle origini alla metà del ’200, in L’Ordo Vallisumbrosae cit., p. 196). In questo indice coevo il monastero di S. Gimignano è stato correttamente inserito sotto la provincia di Toscana, nonostante la cartulazione coeva non sia in perfetta successione (a testimonianza di un’indecisione nel riordino) mentre in Lebreton-Fiorani è inserito sotto la provincia lombarda seguendo la successione delle carte. 29 Si rileva, infatti, la perdita degli elenchi di tre monasteri. La lacuna è confermata dall’assenza delle carte con foliazione coeva, la cui numerazione si interrompe, mentre quella meccanica non conosce salti e riguarda elenchi di tre piccole comunità monastiche: S. Maria di Crespino, diocesi di Faenza; S. Cristina in Corteleona, diocesi di Pavia; Santa Maria della Galilea a Lumello. A S. Cristina, ad esempio, nel 1575 risiedevano solo 6 monaci (cfr. N. VASATURO, Vallombrosa. L’abbazia e la Congregazione. Note storiche cit., p. 162). 30 In corrispondenza di salti della numerazione manuale antica, infatti, l’ordine alfabetico dei titoli evidenzia numerose lacune: manca la lettera D, inoltre si passa dalla lettera I alla lettere O (per cui mancano i titoli ordinati sotto le lettere L, M, N), mancano le lettere Q (Vat. Lat. 11288, f. 126) e V (ff. 131-132). Manca, inoltre, il frontespizio e mancano i volumi segnati A (ff. 108-110 della numerazione originale): infatti l’elenco inizia dai volumi segnati B. 24

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 03 Megli.indd 38

20-May-13 2:05:02 PM

LO SVOLGIMENTO DELL’INCHIESTA

39

mole di documenti venne risistemata unendo liste provenienti dallo stesso monastero e, in alcuni casi, tali liste vennero raggruppate inserendole l’una all’interno dell’altra per creare un unico fascicolo31. Sul foglio di guardia fu apposta l’indicazione, verosimilmente di mano di un archivista della Congregazione dell’Indice, «Congregationis Vallis Umbrosè monachorum sancti Joannis Gualberti Ordinis sancti Benedicti n° 22»32. Il codice riunisce 67 liste pervenute dai monasteri vallombrosani, in genere liste cumulative, e da singoli monaci. Nella stragrande maggioranza degli elenchi la successione degli item segue un ordine alfabetico variabile tra autore e titolo33. Sotto ciascuna voce alfabetica possiamo trovare, quindi, sia l’autore, indifferentemente indicato con nome o cognome, sia la prima parola del titolo o quella ritenuta più significativa del contenuto, in una sequenza mista che è di solito imperfetta. Tale ordinamento viene meno spesso nel caso di ridotte liste personali di monaci, che elencano, a parte pochi casi, un numero limitato di titoli. Alcune liste adottano criteri più uniformi e con maggiore coerenza interna, come nel monastero di Passignano, dove gli item sono ordinati alfabeticamente in base all’autore dell’opera e, nel caso manchi una responsabilità intellettuale, in base al titolo. Qui troviamo anche una suddivisione dei dati che tiene conto della lingua della pubblicazione, in quanto sotto ogni voce alfabetica sono stati trascritti prima i titoli di opere in latino, poi di quelle in volgare. In questo elenco, il secondo per consistenza, l’importanza data alla suddivisione per lingua è ribadita nella parte finale, dove vengono elencati separatamente prima i «Libri hebraici et caldaici» e poi «Libri greci», che precedono i «Libri scritti a mano». Gli estensori delle liste non mancarono di segnalare la presenza di manoscritti34. Questi item venivano nella maggior parte degli elenchi indicati indistintamente insieme agli altri titoli, magari per segnalare che per una determinata opera a stampa, precedentemente citata, esisteva anche una copia manoscritta. Solo nell’elenco di Passignano troviamo i manoscritti distinti dagli altri titoli nella parte finale dell’elenco35. A Novara, l’esten31 Gli inserti riguardano i monasteri di Badia a Ripoli, S. Trinita (ma solo le liste personali), Coltibuono (per i monaci Ascanio, Marsilio, Modesto), Poppi, Pistoia, Vaiano, Marradi, Pavia. Questa modalità spiega anche perché nella presente edizione si possano trovare nella trascrizione degli elenchi sopracitati salti di foliazione. 32 Vat. Lat. 11288, f. 1r. 33 Per le osservazioni seguenti si rimanda al testo delle liste pubblicate in questo volume. 34 Cfr. R. RUSCONI, «O scritti a mano»: i libri manoscritti tra inquisizione e descrizione, in Dalla «notitia librorum» degli inventari agli esemplari. Saggi di indagine su libri e biblioteche dai codici Vaticani latini 11266-11326, a cura di R. M. BORRACCINI, Macerata 2009, pp. 1-26. 35 II.1. [1215-1230]: Vat. Lat. 11288, f. 53v.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 03 Megli.indd 39

20-May-13 2:05:02 PM

40

SAMUELE MEGLI

sore dell’elenco Emilio Acerbi inserì i propri manoscritti all’interno della lista del monastero, mettendo in evidenza anche la perdita di un volume per furto36. Da segnalare naturalmente la cospicua quantità di manoscritti esistente a Vallombrosa, con 115 titoli trascritti insieme agli altri item delle opere a stampa37. Altre liste seguono il criterio di suddividere gli item secondo la lingua di pubblicazione dell’opera a cui si riferiscono: ad Astino troviamo distinti, e con ogni probabilità aggiunti successivamente alla redazione di una prima lista, una «Nota de’ libri greci et hebrei38», seguita da un «Inuentario de’ libri greci et hebrei39» di grafia diversa dalla nota che la completava. A. S. Trinita, dove non si riscontra una siffatta suddivisione per i testi in greco e in ebraico, l’intestazione ribadisce, tuttavia, che si tratta di un «Index librorum omnium, Hebraico, Graeco, Latinoque idiomate conscriptorum»40. Soprattutto, si riporta nella parte finale della lista un «Inuentario di tutti i libri uolgari»41, in modo tale da riaffermare l’importanza della distinzione linguistica per i titoli dei libri. Il rilievo dato alla distinzione tra titoli in latino e titoli di opere in italiano viene ribadito anche nelle liste personali dei monaci: Ascanio del monastero di Coltibuono e Aurelio Tabagini riportavano i «libri volgari» alla fine della propria lista42. In alcuni casi l’estensore della lista adottò un’unica lingua per la sua redazione, a prescindere dall’idioma in cui un singolo volume era stato stampato. Così nella lista dei libri del monastero di Montescalari43 e in quella di Liberio del cenobio di Coltibuono44 i titoli elencati sono tutti in latino, anche per edizioni in lingua volgare, mentre viceversa in quella

36 «Eiusdem manuscriptum In primum et tertium Sententiarum. Secundum uolumen fuit ei furto sublatum» (XXV.1, [45]: Vat. Lat. 11288, f. 207v). Acerbi elencava, oltre a quello incompleto per la sottrazione, altri due suoi manoscritti (XXV.1. [47], [49]). 37 Gli altri cenobi in cui viene attestata la presenza di manoscritti sono Astino (5 item), S. Lanfranco a Pavia (1), Chiusdino (1), S. Pancrazio (3), S. Trinita (2), Montescalari (1), Ripoli (9), oltre che nelle liste personali di Giustiniano del monastero di Poppi (1) e di Simone da Bergamo residente a San Bartolomeo a Ripoli (1). 38 XXII.1. [552-554]: Vat. Lat. 11288, f. 185r. 39 XXII.1. [555-565]: Vat. Lat. 11288, f. 186r. 40 Vat. Lat. 11288, f. 67r. 41 Vat. Lat. 11288, f. 74r (IV.1. [278-441]). 42 Cfr. VI.9. (Vat. Lat. 11288, f. 114v); XXI.1. (Vat. Lat. 11288, ff. 175v e 178r-v). 43 VII.1. (Vat. Lat. 11288, ff. 119r-124v). 44 VI.5. (Vat. Lat. 11288, f. 109r-v).

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 03 Megli.indd 40

20-May-13 2:05:02 PM

LO SVOLGIMENTO DELL’INCHIESTA

41

dell’abate di Poppi, Samuele45, così come in quelle di Cassiano46 e di Leonardo47, sono i titoli latini a essere stati tradotti in italiano. Qualche monaco si preoccupò di adottare un’organizzazione dei dati rigida e schematica, nella quale i titoli vennero trascritti secondo una ripartizione in forma tabellare — con un’oscillazione tra le quattro e le cinque colonne — dei dati bibliografici, suddivisi in vario modo: gli elementi comuni alle liste redatte in questa forma sono il luogo di stampa, l’anno di pubblicazione e il nome dello stampatore, quelli variabili riguardano l’autore e il titolo, la materia e il numero dei tomi. Autore e titolo venivano spesso considerati come un unico elemento bibliografico48. Rari sono invece gli esempi delle liste nei quali troviamo indicato il formato dei libri, ma l’analisi di quelli in cui viene riportato ci permette di fare ipotesi verosimili circa le modalità di redazione e sulla reale disposizione dei testi. Nell’elenco di Modesto del monastero di Coltibuono l’ordine di successione degli item è decrescente per formato: infatti sono trascritti prima gli item delle opere in quarto, poi quelli in ottavo, a seguire quelli in dodicesimo per finire con quelli in sedicesimo, come se i volumi fossero stati collocati — per ragioni estetiche o di spazio — secondo la loro altezza e l’estensore avesse redatto la lista ripercorrendo i ripiani dello scaffale. Viene segnalato il formato anche negli item delle liste di S. Mercuriale a Forlì49 e in quella di Arsenio Crudeli50. In quest’ultima lista troviamo suddivisioni tematiche, in base all’argomento trattato dall’opera citata nel titolo. Infatti Crudeli la suddivide in «Index parvum scholasticorum», «Index parvum scripturalium», «Index interpretvm Aristotelis», «Index expositorvm logice facultatis», «Index librorum diuersorum», «Indice di libri di prediche uulgari» e, infine, «Altri libri uolgari»51, a testimonianza di come la ripartizione linguistica dei titoli avesse peso anche nella sua trascrizione. Si tratta di una lista molto curata, nella quale a ogni item è associato un numero progressivo. Inoltre troviamo per le opere in più volumi un item per ciascun volume con l’indicazione dei dati diversi — solitamente il titolo — rispetto a quelli della prima voce indicante tutti gli elementi dell’opera, come in una moderna descrizione a più livelli52. 45

VIII.1. (Vat. Lat. 11288, f. 125r-v). XII.1. (Vat. Lat. 11288, f. 154r). 47 XIX.1. (Vat. Lat. 11288, f. 169r-v). 48 Si veda la descrizione del manoscritto. 49 XX.1. (Vat. Lat., 11288 ff. 171r-174v). 50 VI.1. (Vat. Lat. 11288, ff. 99r-105v). 51 Vat. Lat. 11288, ff. 99r, 100r, 102v, 104r, 104v, 105r, f. 105v. 52 VI.1. (Vat. Lat. 11288, ff. 99r-105v). Questa modalità di redazione spiega la differenza 46

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 03 Megli.indd 41

20-May-13 2:05:02 PM

42

SAMUELE MEGLI

La redazione delle singole liste fu opera di diverse mani, solitamente una per ogni lista, ma poteva capitare che un religioso venisse incaricato di redigere le liste per l’intera comunità monastica o per parte di essa. Tutte le liste di Ripoli, infatti, risultano trascritte dal medesimo estensore e quelle individuali dei monaci furono esemplate l’una di seguito all’altra sulle stesse carte53, come se il redattore fosse passato di cella in cella. Delle nove liste del monastero di Coltibuono, quella collettiva del monastero e quella di Filippo Maria Giunti furono stilate dalla stessa mano54. In generale, gli item elencati occupavano per intero la pagina, ma potevano anche essere trascritti su due colonne per foglio, come nel caso della lista di Firmiano Medolago55 e del monastero di Muleggio56. Per facilitare l’ordinamento e la lettura dei dati gli estensori accompagnarono talora la scansione alfabetica con l’inserimento di lettere capitali. La loro adozione presso i Vallombrosani appare nelle liste di Alfonso Porta57; Benedetto nel monastero di Tagliafune58; di Felice, Virginio ed Eusebio a Ronta59; di Germano Ruini60, Firmiano Medolago61, Filippo abate del monastero di Chiusdino62; in quelle di S. Trinita63, Ripoli64, Astino65. In tali liste gli estensori prima di riportare i titoli preparavano i fogli mettendo in testa alla pagina le lettere capitali: terminata la redazione di una serie alfabetica riprendevano la stesura su un nuovo foglio oppure proseguivano inserendo le lettere capitali di seguito, lasciando quindi a seconda dei casi spazi bianchi più o meno ampi. La presenza di lettere capitali rende maggiormente evidenti aggiunte e correzioni successive alla prima redazione, perché obbligavano gli estensori a scrivere le nuove citazioni nello spazio rimanente diminuendo la grafia o l’interlinea tra un item e l’altro oppure occupando il margine laterale66. Frequenti furono le integrazioni e i rima-

tra il numero di titoli da lui indicati (257) e quello (191) della presente edizione. 53 III.1-III.8. (Vat. Lat. 11288, ff. 54r-66v). 54 VI.3.-VI.4. (Vat. Lat. 11288, ff. 107r-108v). 55 XXIII.5. (Vat. Lat. 11288, ff. 198r-199v). 56 XXIV.1. (Vat. Lat. 11288, ff. 205r-206v). 57 IV.2. (Vat. Lat. 11288, ff. 79rv, 82r-v). 58 XI.1. (Vat. Lat. 11288, ff. 149r-153v). 59 XVI.1. (Vat. Lat. 11288, ff. 163r-164v). 60 XXIII.1. (Vat. Lat. 11288, ff. 192r-194v, 203r-204v). 61 XXIII.5. (Vat. Lat. 11288, ff. 198r-199v). 62 XVII.1. (Vat. Lat. 11288, ff. 165r-166v). 63 IV.1. (Vat. Lat. 11288, ff. 67r-73v). 64 III.1. (Vat. Lat. 11288, ff. 55r-59v, 64r-66v). In questa lista mancano le lettere A, B e C. 65 XXII.1. (Vat. Lat. 11288, ff. 179r-191v). 66 Si veda ad esempio la lista di Tagliafune: XI.1. (Vat. Lat. 11288, ff. 149r-153v), oppure

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 03 Megli.indd 42

20-May-13 2:05:03 PM

LO SVOLGIMENTO DELL’INCHIESTA

43

neggiamenti operati per includere altri testi che potevano essere anche di mani diverse da quella dell’estensore67. Nella lista del monastero di Vallombrosa al posto delle lettere capitali sono stati usati i capilettera, ornati e decorati, indizio di una maggior attenzione nella redazione, in inchiostro nero68 (cui peraltro non corrispondeva un adeguato rigore nella trascrizione dei titoli). Altro elemento che evidenzia una certa cura nella trascrizione delle liste è costituito dalla presenza dei richiami, apposti in genere all’angolo inferiore destro di ogni foglio, sia sul recto che sul verso69. In diversi casi la grafia degli estensori è rapida e disordinata, forse finalizzata solo a terminare il prima possibile la redazione della lista per assolvere velocemente al compito, come nel caso del monaco Rodolfo del monastero di Coltibuono, il quale elenca i titoli con una scriptio continua, cioè uno dopo l’altro senza neanche andare a capo70. Dall’analisi delle liste sono rilevabili alcune caratteristiche che possono chiarirci come presumibilmente si sia svolta l’attività di redazione. In particolare la presenza di incoerenza paleografica, di spazi vuoti tra una lettera e l’altra o di eventuali errori non tipologizzanti dovuti a incomprensione fonetica durante un’eventuale dettatura, così come una ripartizione dei titoli per materia o per formato, inducono a ritenere che tale attività sia stata svolta avendo di fronte l’esemplare fisico dell’opera da elencare. Dal materiale inoltrato alla Congregazione dell’Indice si possono anche desumere alcuni criteri di redazione della liste, forse copie di precedenti elenchi e più verosimilmente compilate accorpando e selezionando le informazioni raccolte all’interno del cenobio. La lista del monastero di S. Trinita a Firenze, composta da due elenchi distinti in sequenza alfabetica relativi il primo ai libri in latino e il secondo ai libri in italiano, presenta una successione di titoli in perfetto ordine alfabetico. Nella lista della casa madre, S. Maria di Vallombrosa, notiamo che item relativi a edizioni di quella di S. Bartolomeo di Novara, nelle quali troviamo item sul margine sinistro: cfr. XXV.1. (Vat. Lat. 11288, f. 207v). 67 Nella lista dell’abate di Chiusdino gli ultimi sette item sono stati aggiunti da un’altra mano: cfr. XVII.1. [86-91] (Vat. Lat. 11288, f. 166v). La lista di Novara, ad esempio, terminava originariamente con una croce al centro, ma sopra e dopo questo segno troviamo altre citazioni aggiunte successivamente, anche se della stessa mano: cfr. XXV.1. (Vat. Lat. 11288, f. 208r). 68 In questa lista troviamo lettere, decorate, in corrispondenza degli item elencati sotto le lettere C, D: cfr. Vat. Lat. 11288, f. 11r-v. 69 Li troviamo nelle liste di Vallombrosa (solo sul verso di ogni carta) e di Montescalari, e nelle liste personali di Cirillo a S. Pancrazio (V.2.), Arsenio Crudeli (VI.1.) e Giustiniano del monastero di Poppi (VIII.3.). 70 VI.6. (Vat. Lat. 11288, f. 110r-v).

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 03 Megli.indd 43

20-May-13 2:05:03 PM

44

SAMUELE MEGLI

opere di uno stesso autore71 o aventi lo stesso titolo72 risultano raggruppati in successione, secondo quindi un’organizzazione catalografica: soprattutto emergono duplicazioni di titoli tra loro abbastanza ravvicinate nella successione degli item della lista, dovute probabilmente a una svista del copista, che comprendono anche manoscritti73. Dall’insieme della documentazione emerge anche una certa sensibilità degli estensori a segnalare aspetti quantitativi delle proprie raccolte librarie, con modalità e forme diverse. Talora si prestava, infatti, attenzione a numerare gli item, come nel caso degli elenchi di Ermes Bardelli74, di Arcadio da Poppi75, di Arsenio Crudeli76, di Sebastiano del monastero di S. Trinita77, di Liberio del cenobio di Coltibuono78. Altri possessori — Calvano Neroni da Romena79, Filippo Maria Giunti80 e i monaci di Coltibuono81 e di Forlì82 — manifestavano invece un’altra preoccupazione, quella di indicare il numero dei tomi di cui si componevano i volumi delle opere indicate dai titoli. Nelle liste di Vaiano l’indicazione dei tomi serviva anche per comunicare alla Congregazione dell’Indice il numero totale degli esemplari fisici posseduti dal monastero e dai monaci83. In alcuni insediamenti il patrimonio librario a disposizione, così come emerge dal materiale dell’indagine, era di una significativa consistenza, in particolare nei cenobi in cui erano stati istituiti gli studia. Troviamo, infatti, nella casa madre, a Vallombrosa, la dotazione libraria più consistente, 71 Si vedano ad esempio gli item delle opere di sant’Agostino, Aristotele, Cicerone: cfr. I.1. [1-8], [9-21], [239-259], in Vat. Lat. 11288, ff. 6r e 10r. 72 Si vedano ad esempio gli item relativi alla Bibbia e al Catechismo romano: cfr. I.1. [101110], [196-210], in Vat. Lat. 11288, ff. 7v e 9v. 73 Gli item [737-742], al cui interno sono elencati tre manoscritti, sono in effetti esattamente uguali agli item [765-770]: cfr. Vat. Lat. 11288, f. 19r e 19v. 74 X.4. (Vat. Lat. 11288, f. 147r-v). 75 XIII.1. (Vat. Lat. 11288, ff. 157r-158v). 76 VI.1. (Vat. Lat. 11288, ff. 99r-105v). In questa lista troviamo enucleati nella numerazione progressiva i singoli volumi di cui poteva comporsi l’edizione di un’opera, in quanto il dotto monaco vallombrosano trascriveva, ripetendo i dati bibliografici, tanti titoli quanti erano i volumi di cui si componeva. 77 IV.3. (Vat. Lat. 11288, ff. 80r-81v). 78 VI.5. (Vat. Lat. 11288, f. 109r-v). 79 IX.6. (Vat. Lat. 11288, ff. 135r-v, 139r-v). 80 VI.4. (Vat. Lat. 11288, f. 108r-v). 81 VI.3. (Vat. Lat. 11288, f. 107r-v). Da notare che questa lista e quella di Filippo Maria Giunti sono redatte dalla stessa mano. 82 XX.1. (Vat. Lat. 11288, ff. 171r-174v). 83 In queste tre liste — oltre a riportarvi prima del titolo il numero dei tomi di ciascun item — troviamo nell’angolo inferiore sinistro di ogni foglio la somma totale del numero dei volumi; cfr. X.1.; X.2.; X.3. (Vat. Lat. 11288, ff. 145r-148v).

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 03 Megli.indd 44

20-May-13 2:05:03 PM

LO SVOLGIMENTO DELL’INCHIESTA

45

con oltre 1300 titoli, che serviva per una comunità abbastanza numerosa, composta da 63 religiosi84. Risultano cospicue anche le raccolte di Passignano, dove vivevano al momento dell’inchiesta 26 monaci e 5 conversi85, con 1231 titoli, e di Astino con 579 titoli. Non trascurabile il patrimonio di S. Trinita, con 440 titoli (che diventano 503 se aggiungiamo quelli posseduti dai monaci) e quello complessivo di S. Bartolomeo a Ripoli, con 455 titoli totali tra lista collettiva e liste personali. Occorre comunque sottolineare che non ci sono giunte liste personali dei monaci residenti a Vallombrosa e a Passignano, mentre non mancano nel periodo di svolgimento dell’inchiesta testimonianze di aggregazioni di raccolte personali diverse rispetto a quelle del cenobio. Le liste individuali dei libri posseduti dai monaci sono numerose e, per quelle riferibili a importanti personalità dell’Ordine, anche di una certa consistenza: 258 edizioni per Germano Ruini, 191 per Arsenio Crudeli, 118 per Lattanzio Medolago, 48 Alfonso Porta, 43 Aurelio Tabagini. Mancano, tuttavia, le liste di altri importanti esponenti coevi dell’ambiente vallombrosano, come Cesare Mainardi, Valeriano Salaini ed Eudosio Locatelli. Le norme redazionali stabilite dalla Congregazione dell’Indice prevedevano che venissero indicati cinque elementi per ciascun titolo della lista: autore, titolo, luogo di stampa, stampatore, anno. Dal materiale documentario emerge che i Vallombrosani applicarono puntualmente tali indicazioni in quanto sono pochi, in relazione al complesso dei riferimenti bibliografici raccolti, i titoli in cui mancano alcuni dei riferimenti bibliografici, di solito luogo di stampa, stampatore e anno: tali item incompleti sono solitamente riconducibili a liste personali dei monaci. Solo in una di queste, che annovera il posseduto librario di Simone Torrini residente nel monastero pistoiese di Forcole, in tutti gli item mancano uno o più dati relativi alla stampa86. Dalla documentazione concernente i Vallombrosani non sono finora emersi elenchi distinti di libri proibiti oppure sospetti. A volte l’estensore di una lista dichiara nel contesto di un singolo item di essere in possesso di una licenza di lettura, con espressioni come «con licentia del p. inquisitore di Firenze», «Con licenza de’ superiori», «Cum licentia reuerendissimi magistri Sacri Palatij». Troviamo item nei quali il possessore dichiara di essere stato autorizzato dagli inquisitori nelle liste di Simone da Bergamo, presso il monastero di Ripoli87, nell’elenco di Ulivieri Ruggeri, priore delle 84

ASFi, CS, 260, 267, f. 9r. ASFi, CS, 179, 56, f. 60v. 86 IX.5. (Vat. Lat. 11288, f. 134r). 87 «Figurè Bibliè Antonij Rampelogi. Lugduni, 1558, per Gulielmum Rouillium. Cum li85

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 03 Megli.indd 45

20-May-13 2:05:03 PM

46

SAMUELE MEGLI

monache di San Gimignano88, e nei monasteri di S. Pancrazio89, di Ripoli90, e di S. Prassede a Roma, dove troviamo anche titoli che riconducono a edizioni di opere con il commento di Erasmo da Rotterdam 91. Sempre Ulivieri Ruggeri dichiarava di possedere determinati libri grazie al permesso chiesto ai suoi superiori e ottenuto92. Non mancavano, infine, titoli riconducibili a edizioni di libri proibiti ma non segnalati come tali dagli estensori. A titolo esemplificativo li troviamo tra i titoli dei libri del monastero di Astino93, nella lista personale di Marsilio Guardini presso il monastero di Coltibuono94, a Vallombrosa95, centia Florentiè inquisitoris permittentis mihi possidere»: cfr. III.3. [22] (Vat. Lat. 11288, f. 60v). 88 «Vita di santa Fina da San Gimignano et miracoli doppo quella in diuerse persone. Con licenza del reuerendo padre inquisitore. Stampata in Firenze, ad istanza di Jacomo Manducci pisano, anno 1575»: cfr. XXVI.1. [3] (Vat. Lat. 11288, f. 209r). 89 «Thesaurus linguè sanctè siue lexicon Hebraicum Sancti Pagnini. Lugduni, apud Bartholomeum Vincentium, 1575. Habita et obtenta facultate ab illustrissima et reuerendissima Congregatione Indicis cum censuris tum illustrissimi et reuerendissimi cardinalis Belarmini. Cum beneplacito etiam reuerendissimi inquisitoris dominij Florentini»: cfr. VI.1. [337] (Vat. Lat. 11288, f. 96r). 90 «Rampegolo, Figure della Bibbia, quali si tengono con licentia del signor inquisitore di Firenze. Lione, per Gulielmo Rouillio, 1558»: cfr. III.1. [280] (Vat. Lat. 11288, f. 64r). 91 «Cipriani Opera in duos tomos distincta cum Erasmi adnotationibus. Lugduni, apud Sebastianum Griffium, 1537. Cum licentia reuerendissimi magistri Sacri Palatij»; «Parabolè Erasmi ex Plutarchi moralibus collectè. Basileè, in officina Frobeniana, 1534. Cum licentia magistri Sacri Palatij»; «Lexicon Graecolatinum. Basileè, ex officina Hierony. Curionis, 1550. Ex permissione magistri Sacri Palatij»: cfr. XXVII.1. [49], [150], [114] (Vat. Lat. 11288, ff. 212r, 214r, 213v). 92 «Vita et morte del gloriosissimo et beato Bartolo da San Gimignano, con li miracoli che fece in vita et doppo morte. Con licenza de’ superiori. Stampato in Firenze, apresso Francesco Tosi del Garbo, anno 1575», e «Spechio ecclesiastico diuiso in tre parti, authore don Genesio Minucci da Radda fiorentino, monaco valembrosano. Il quale tratta sopra i misteriosj significati dell’edificio della Chiesa nell’hore canoniche et messa, delle parti loro et cirimonie, con un trattatello di deuotissime orationi, parte prima, capitolo primo. Con licenza de’ signori superiori. In Rauenna, per Piero Giouanello, anno 1595»: cfr. XXVI.1. [4], [7] (Vat. Lat. 11288, f. 209r). 93 «Examen ordinandorum Johannis Feri. Venetijs, apud Franciscum Zilettum, 1587»: cfr. XXII.1. [213] (Vat. Lat. 11288, f. 182v). Identificato come J. WILD, Examen ordinandorum, Venezia, Francesco Ziletti, 1587 (RICI BIB 3999 = CNCE 18428). 94 «Pratica Joannis Petri de Ferrarijs Papiensis. Venetijs, apud Franciscum Rampazetum, anno 1572»: cfr. VI.8. [2] (Vat. Lat. 11288, f. 113r). Identificato come G. P. FERRARI, Practica, Venezia, Francesco Rampazzetto, 1572 (RICI BIB 20523 = CNCE 18806). 95 Cfr. I.1. [62], [39], [1170] (Vat. Lat. 11288, ff. 7r, 6v, 28v). «Alfabetum Graecum. Flor., apud Junctas, 1580», identificato come Alphabetum Graecum. De potestate literarum, Firenze, presso gli eredi di Bernardo Giunta, 1580 (RICI BIB 23450 = CNCE 1234); «Annotazioni di sopra la Sfera del Sagrobosco per maestro Mauro seruita. Stamp. in Fiorenza, per il Mariscotto, l’anno 1550», e «Sacrobosco, Sopra la Sfera authore magistro Mauro fiorentino Theosebo Jrhonasco et Philareto. Stamp. in Firenze, 1550, sine nomine impress.», identificati come M.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 03 Megli.indd 46

20-May-13 2:05:03 PM

LO SVOLGIMENTO DELL’INCHIESTA

47

nella lista di Tommaso Ciucci, abate di S. Salvatore a Vaiano96 e, infine, nella lista del monastero di S. Trinita97. A volte le mancate segnalazioni potevano essere clamorose: nella lista di titoli dei libri del monastero bergamasco di Astino, in un item viene riportato niente meno che uno scritto del polemista Pietro Paolo Vergerio, sia pure nell’anonimato e in carenza di dati bibliografici98.

MATTEI, Annotationi sopra la Spera del Sacrobosco, Firenze, Torrentino, 1550 (RICI BIB 2787 = CNCE 34575). 96 «L’opere di santo Agostino, in otto tomi. Stampate in Venetia, ad signum Spei, l’anno 1550»: cfr. X.1. [2] (Vat. Lat. 11288, f. 145r). Identificato come AUGUSTINUS AURELIUS, Operum primus [-decimus] tomus, Venezia, al segno della Speranza, 1550-1552 (RICI BIB 976 = CNCE 3412. Troviamo lo stesso titolo anche nell’elenco di Vallombrosa: I.1. [2] (Vat. Lat. 11288, f. 6r). 97 «S. Jo. Chrisostomi Opera. Venet., ad signum Spei, 1549»: cfr. IV.1. [144] (Vat. Lat. 11288, f. 70v). Identificato come IOANNES CHRYSOSTOMUS, Opera omnia, Venezia, al segno della Speranza, 1549 (RICI BIB 1781 = CNCE 33006). 98 «Opera nuoua chiamata Luce di fede. Manca il nome del stampatore, luogo et tempo»: cfr. XXII.1. [373] (Vat. Lat. 11288, f. 189r).

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 03 Megli.indd 47

20-May-13 2:05:03 PM

CRITERI DI TRASCRIZIONE La trascrizione per la pubblicazione è stata approntata in maniera conservativa. È stato adottato di conseguenza un metodo diplomatico-interpretativo, secondo i criteri che seguono: a) si è mantenuto, per quanto possibile, l’usus scribendi dei copisti, ivi compresi gli errori nella grafia (anche evidenti, dunque non segnalati con “sic” o con “!” e “?”), l’uso diversificato delle lettere u/v e i/j, e i troncamenti; sono stati invece effettuati gli scioglimenti, uniformandosi per quanto possibile alle scelte linguistiche dell’estensore di una lista; b) nel caso di palesi manipolazioni dell’ortografia di nomi di persone e di luoghi da parte degli estensori degli elenchi, il nome non è stato riportato alla forma non manipolata, per la quale si rimanda agli indici elettronici del volume; c) eventuali casi di scriptio continua sono stati sciolti; d) è stata conservata la distinzione nell’uso di un copista tra la e caudata e i dittonghi; e) l’uso di maiuscole e minuscole è stato normalizzato secondo le attuali consuetudini e il loro valore diacritico. Si è usata la maiuscola: per la prima parola del titolo; per i nomi di istituzioni; i nomi geografici, e per i loro derivati solo se in latino; il termine santo quando associato a una denominazione di luogo o di istituto ecclesiastico, ma non per i personaggi; gli aggettivi, specie nei titoli, derivati da nomi propri; i nomi degli ordini religiosi, sia in latino che in italiano, tranne quando usati come attributi di singoli religiosi; i titoli delle opere, quando riportati all’interno di altri titoli, come avviene nel caso dei commenti, in particolare alle Sentenze e alle opere di Aristotele; i nomi liturgici (come Avvento e Quaresima) e i titoli di libri liturgici (Breviario, Graduale, Antifonario, e anche Epistole ed Evangeli), sia in latino sia in italiano; la seconda parte dell’intestazione delle aziende tipografiche, sia in latino che in italiano (p. es. “ad signum Spei”, “al segno della Speranza”, ma “Officina” o “Tipografia” quando non indichi semplicemente l’azienda di un editore/stampatore); f) «fra» (= frate), in quanto troncamento, quando in sequenza narrativa in volgare è seguito da apostrofo («fra’»); si indica la distinzione fra «de» (per “di”) e «de’» (per “dei”); g) le lacune nel manoscritto e le eventuali integrazioni al loro interno sono state indicate con le parentesi graffe. Nel caso di lacuna su cui non fosse possibile proporre una integrazione sono stati inseriti tre asterischi {***}. Se la lacuna riguarda l’indicazione degli anni di stampa, tra parentesi graffe è stato inserito un asterisco per ogni cifra mancante (p.es. “15{*}6”). h) il nome dell’autore è seguito da una virgola, che lo separa dal titolo, tranne nel caso in cui l’autore sia indicato al genitivo in latino; i) prima dell’indicazione dei dati tipografici, e in particolare del luogo di stampa,

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 04 Criteri di trascrizione.indd 49

20-May-13 2:05:21 PM

50

CRITERI DI TRASCRIZIONE

si usa il punto fermo: le successive indicazioni sono separate da virgola. Prima di espressioni come “Ceteris caret”, e simili, si usa un punto fermo; j) l’eventuale indicazione del numero dei volumi, se inserita dopo il titolo viene separata da virgola, mentre se si trova dopo le indicazioni di stampa è separata da un punto. Nel caso si tratti dei “libri” in cui è suddivisa un’opera, di norma non si mette la virgola; k) nei casi in cui l’estensore di una lista abbia fornito le indicazioni bibliografiche in forma discorsiva, sarà conservata, adattandola per quanto possibile alle indicazioni precedenti; l) quando siano indicati i possessori di singoli volumi, all’interno di una lista cumulativa, i loro nominativi sono separati da un punto fermo; m) alla fine di ogni item è stato posto il punto fermo; n) i numerali sono stati sciolti soltanto qualora comparisse in apice una desinenza che li assimilasse ad abbreviazioni; altrimenti è stata lasciata la forma come appariva sul manoscritto (numeri arabi o numeri romani); o) l’eventuale indicazione del formato al termine dell’item è posta dopo un punto fermo; se all’interno dell’item, se ne mantiene l’andamento discorsivo. Se indicato con numerali, non si sciolgono (quindi anche «16°»); p) gli item costituenti una lista di libri reperiti sono stati numerati progressivamente. La numerazione seriale, fra parentesi quadre, precede ogni singolo item, indipendentemente dal numero dei volumi eventualmente indicato; q) negli item che contengano l’indicazione di più di una edizione la numerazione è cumulativa (p.es. [152-153]), mentre negli indici elettronici le corrispondenti edizioni sono indicate separatamente; r) le indicazioni relative ai fogli del manoscritto vengono indicate fra parentesi tonde. Si fa riferimento alla numerazione attuale; l’eventuale presenza di una precedente numerazione è segnalata nella descrizione del manoscritto; s) il cambio di foglio all’interno di un singolo item dell’elenco è stato indicato con uno slash (“/”).

INDICI Nella banca dati on line, consultabile nel sito della Biblioteca Apostolica Vaticana (www.vaticanlibrary.va), è possibile individuare le edizioni corrispondenti alle liste dei titoli di libri. Vi si può fare ricorso, inoltre, per condurre ricerche sia semplici sia avanzate sui diversi elementi bibliografici degli item: autore, titolo, luogo di stampa, editore/stampatore, anno di pubblicazione. È possibile inoltre consultarli in riferimento ai diversi insediamenti regolari e alle loro ripartizioni territoriali.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 04 Criteri di trascrizione.indd 50

20-May-13 2:05:21 PM

CRITERI DI EDIZIONE Le liste sono pubblicate nell’ordine in cui sono conservate all’interno del codice Vat. lat. 11288 e sono state repertoriate nel catalogo di Marie-Magdalen Lebreton e Luigi Fiorani, di cui si è conservata la numerazione. L’analisi sistematica delle liste nel loro complesso ha talora condotto a scelte diverse nella ripartizione delle liste stesse rispetto a quelle operate da Lebreton e Fiorani. Abbiamo accorpato nelle liste riferite a S. Reparata di Marradi e S. Lanfranco di Pavia due liste considerate distinte nel repertorio. Nelle liste di Marradi abbiamo infatti considerato la quarta come la continuazione di quella di Aurelio da Forlì sia per la grafia sia per coerenza bibliografica, in quanto vi ritroviamo titoli di libri in volgare segnalati nella carta precedente come «libri volgari», dove però riscontriamo un solo item1. Nelle liste del monastero di S. Lanfranco di Pavia abbiamo considerato quella indicata come incerta alla stregua delle carte d’inizio della lista di Lattanzio Medolago, sia per la grafia sia per la successione alfabetica regolare tra l’uno e l’altro (la prima si conclude alla lettera P, da cui poi riprende l’altra)2. In altri casi, come nelle liste del monastero pratese di S. Salvatore a Vaiano, la fascicolazione delle carte ci ha indotto ad attribuire diversamente la continuazione di determinati elenchi3. La generale completezza dei dati bibliografici ha reso possibile l’identificazione per le citazioni trascritte di un’elevata percentuale di edizioni, in quanto la qualità dei dati ha permesso la verifica della notizia bibliografica presente nella singola voce dell’elenco spesso con esito positivo. Per l’identificazione delle edizioni corrispondenti ai titoli riportati negli item si rimanda alla banca dati on line (all’indirizzo www.vaticanlibrary.va), cui ricorrere anche in sostituzione degli indici dei nomi degli autori, degli editori stampatori e dei luoghi di stampa dei libri in possesso dei monaci della Congregazione di S. Maria di Vallombrosa.

1 M.-M. LEBRETON – L. FIORANI, Codices Vaticani Latini: codices 11266-11326. Inventari di biblioteche religiose italiane alla fine del Cinquecento, Città del Vaticano 1985, p. 161; Vat. Lat. 11288, ff. 175v, 178r-178v. 2 LEBRETON – FIORANI, Codices Vaticani Latini cit., p. 162; Vat. Lat. 11288, ff. 197v, 200r. 3 Abbiamo infatti considerato il f. 148r-v come il seguito della lista monastica e dell’abate Tommaso. Cfr. LEBRETON – FIORANI, Codices Vaticani Latini cit., p. 161; Vat. Lat. 11288, ff. 145v, 148r-148v.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 05 Criteri di edizioni.indd 51

20-May-13 2:05:37 PM

IL CODICE VATICANO LATINO 112881 Il codice, realizzato per ordine del Generale dei Vallombrosani, don Tiberio Corsellini, e presentato dal loro procuratore generale, Valeriano Salaini, alla S. Congregazione dell’Indice dei libri proibiti il 22 giugno del 1600, riunisce gli originali delle liste dei titoli di libri pervenute dai monasteri vallombrosani, e da singoli monaci, delle province di Toscana, di Romagna e di Lombardia. Al momento dell’assemblaggio il codice è stato dotato di frontespizio di imitazione libraria e di un indice dei monasteri, divisi per provincia, che rinvia a una foliazione coeva, presumibilmente apposta contestualmente, e che infatti assegna il numero 1 al primo foglio del primo inventario. 1600 apr. 16 (espressa f. 33r) – 1600 giu. 22 (espressa f. 2r); cart.; I, 215, I’, di cui 54 fogli bianchi; foliazione a timbro meccanico novecentesca sull’angolo inferiore destro del recto di ogni foglio, da 1 a 215 (non si numera la guardia finale); foliazione coeva alla stesura del testo nell’angolo superiore destro del recto di ogni foglio, a partire dal f. 5r, da 1 a 298. Della foliazione coeva risultano mancanti 92 fogli. Fascicolazione irregolare, irrilevabile per intervento di restauro; coperta: mm. 330 × 240 (rispetto alla coperta, lievi oscillazioni nelle misure dei singoli documenti rilegati). Fattizio su base archivistica; scritture di diverse mani, in genere una per ogni lista2, a piena pagina (su due coll. i ff. 198r-199r e 205r-206v). Legatura coeva; piatti in cartone, ricoperti in pergamena (restaurata nel 1976), risguardia sul contropiatto anteriore, riscontro della guardia adesa al contropiatto sul posteriore. Sul dorso: Index Congr: Vallis Umbr: n:s XXII; al centro etichetta cartacea bianca (mm. 28 × 35) a timbro meccanico novecentesco con collocazione attuale: Vat. lat. 112883. Sul piatto anteriore, in alto a sinistra etichetta cartacea bianca bordata in blu (mm. 1 Per la redazione di questa parte ci si è avvalsi della collaborazione di Samuele Megli, Letizia Pellegrini, Roberto Rusconi, Francesco Salvestrini e della consulenza di Paolo Vian. 2 Ad eccezione delle liste III.1-III.8, ff. 55r-63v; VI.3-VI.4, ff. 107r-108Vv, redatte da un’unica mano. 3 È verosimilmente andata perduta l’etichetta cartacea che indicava la collocazione, apposta al momento del trasferimento a Parigi dei fondi archivistici. Si veda R. DE MAIO, I modelli culturali della Controriforma. Le biblioteche dei conventi italiani alla fine del Cinquecento, in ID., Riforme e miti nella Chiesa del Cinquecento, Napoli 1973, pp. 365-381, p. 366 nt. 3, che rinviava a R. RITZLER, Die Verschleppung der päpstlichen Archive nach Paris unter Napoleon I. und deren Rückführung nach Rom in den Jahren 1815 bis 1817, in Römische historische Mitteilungen, 6-7 (1962-1964), pp. 151-152 e 173-174.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 06 Descrizione del codice.indd 53

20-May-13 2:05:51 PM

54

IL CODICE VATICANO LATINO 11288

28 × 45), a penna: XXX.22; a lapis, di mano moderna: Vat. lat. 11288. Sul contropiatto anteriore: etichetta cartacea celeste sbiadita (mm. 28 × 35), a timbro meccanico novecentesco: Vat. lat. 11288. Sul contropiatto posteriore: etichetta cartacea (mm. 45 × 77), con indicazione a timbro meccanico novecentesco della data dell’ultimo restauro (1976 gen. 24). Sul foglio di guardia, di mano4 coeva alla legatura: Congr.is Vallis Umbrosè Monachor. s.ti Jo.is Gualberti Ord.is s.ti Benedicti. n° 22 (corretto su 23)5. Al f. 2r: frontespizio di imitazione libraria. Ai ff. 3r-4r: indice dei monasteri, con riferimento alla foliazione antica. (f. 2r): Inventario delli libri della Congregatione di Vallombrosa fatto per ordine della Sacra Congregatione dell’Indice dal molto r. padre don Tiberio presidente generale di detta Congregatione, et presentato all’illustrissimo et reverendissimo signor cardinale di Verona dal padre procuratore generale di detta Congregatione alli xxij del mese di giugnio, l’anno della nostra salute MDC6. (ff. 3r-4r) Tavola delle province e dei monasteri7. I. (ff. 5r-32v)8 (f. 5r) Inventario di tvtti i libri del monasterio di Vall’Ombrosa. (f. 6r) Alfabetario de’ libri del monasterio di Vall’Ombrosa. II. (ff. 33r-53v)9 (f. 33r): Inuentarium omnium librorum, qui usque ad hanc diem xvj mensis Aprilis MDC reperiuntur in monasterio Sancti Michaelis de Passiniano Ordinis et Congregationis Vallisumbrosè Fesulanè dioecesis ad usum monachorum. II.1. (ff. 33r-51v) Lista dei titoli dei libri del monastero. II.2. (f. 52r) Libri hebraici et caldaici. II.3. (ff. 52v-53v) Libri greci. 4 Annotazione da attribuirsi alla Congregazione dell’Indice, alla stregua delle note ai ff. 66v e 174v. 5 Bianco f. 1v. 6 Bianco f. 2v. 7 L’indice è in ordine di occorrenza, con rinvio al numero di foglio secondo la foliazione antica. Entrambi i fogli recano la numerazione 1 nell’angolo superiore destro del recto. Bianco: f. 4v. 8 Numerazione coeva: ff. 1-28 (mancano i ff. 29-46). Bianchi: ff. 5v, 25r. Segni di piegatura. 9 Numerazione coeva: ff. 47-67. Segni di piegatura.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 06 Descrizione del codice.indd 54

20-May-13 2:05:52 PM

IL CODICE VATICANO LATINO 11288

55

II.4. (f 53v) Libri scritti a mano.

III. (ff. 54r-66v)10

(f. 54r) Index librorum monasterii et monachorum Sancti Bartholomei de Ripolis Florentinè dioecesis. III.1. (ff. 55r-59v, 64r-66v) Inuentario de’ libri che si ritrouano nella Badia di Ripoli. (f. 66v) Nota: Inuentario de’ libri di Ripoli. III.2. (f. 60r)11 Inuentario de’ libri del padre abate di Ripoli, d. Damiano. III.3. (ff. 60r-60v) Inuentario de’ libri di d. Simone da Bergamo. III.4. (ff. 60v, 63r) Inuentario de’ libri del m. r. d. Mauritio Rosini da Firenze. III.5. (ff. 61r-62v) Inuentario de’ libri del m. r. p. d. Vettorio Brunaccini, visitatore di Vallombrosa. (f. 62v) Nota dell’estensore: Inuentario de’ libri del m. r. p. don Vittorio Brunaccini visitatore di Vallombrosa. III.6. (f. 63r) Inuentario de’ libri del m. r. p. d. Christofano, priore. III.7. (f. 63v) Inuentario de’ libri del r. p. d. Filiberto, camarlingo. III.8. (f. 63v) Inuentario di fra’ Michel’Angelo, conuerso.

IV. (ff. 67r-82v)12

IV.1. (ff. 67r-73v) Jesus et Maria. Index librorum omnium, Hebraico, Graeco, Latinoque idiomate conscriptorum, qui sunt ad vsum monacorum Sanctissimè Trinitatis de Florentia Congregationis Vallis Vmbrosè. (ff. 74r-78v) Inuentario di tutti i libri uolgari quali sono ad uso de’ monaci di Santa Trinita di Fiorenza della congregatione di Vallombrosa. IV.2. (ff. 79r-79v, 82r-82v) Index librorum admodum reverendi fratris domini Alphonsi de Porta secundum ordinem alphabeticum13. IV.3. (ff. 80r-81v)14 Inuentario de’ libri che per suo uso si ritroua il padre don d. Sebastiano, professo del sacro monastero di Vallombrosa et monacho stantiato nel sacro monastero di Santa Trinita di Firenze, questo anno 1600. (f. 81v) Nota15: Prioriae Sanctae Mariae de Caprilia. Etc.

10 Numerazione coeva: ff. 69-83 (mancano i ff. 81-82). Bianchi: ff. 54v, 66r. Richiami nell’angolo inferiore destro sul verso dei fogli. Segni di piegatura. 11 Le seguenti liste individuali sono state inserite all’interno della lista conventuale anteriormente alla numerazione coeva. 12 Numerazione coeva: ff. 87-107 (mancano i ff. 99-103). Bianchi: f. 73v, f. 78v, f. 80v, f. 81v. Segni di piegatura. 13 Mutilo per caduta di un bifolio con foliazione coeva 108-110, che avrebbe contenuto le lettere di questa lista successive alla R e l’inizio della lista successiva, relativa al monastero di S. Pancrazio. 14 Lista inserita nella precedente anteriormente alla numerazione coeva. 15 Di mano dell’estensore della lista IV.1., che interviene anche nei ff. 81v, 146v, 162v, 164v, 170v, 187v.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 06 Descrizione del codice.indd 55

20-May-13 2:05:52 PM

56

IL CODICE VATICANO LATINO 11288

V. (ff. 83r-96v)16

V.1. (ff. 83r-96v) Lista dei titoli dei libri del monastero17. V.2. (ff. 97r-98v)18 Inuentario delli libri che tiene il molto r. padre don Cirillo, visitatore della Congregatione di Vallombrosa.

VI. (ff. 99r-118v)19 VI.1. (ff. 99r-105v)20 Index librorum omnium qui habentur ad usum magistri d. Arsenij Crudelij Puppiensis monachi Ordinis Vallisumbrosae, actus in Abbatia Sancti Laurentij Cultusboni, die xvi mensis aprilis anno sanctissimi jubilei MDC. (f. 99r) Index parvum scholasticorum. (f. 100r) Index parvum scripturalium. (f. 102v) Index interpretvm Aristotelis. (f. 104r) Index expositorvm logice facultatis. (f. 104v) Index librorum diuersorum. (f. 105r) Indice di libri di prediche uulgari. (f. 105v) Altri libri uolgari. VI.2. (f. 106r-106v) Jnuentario de’ libri di don Taddeo, monaco dell’ordine di Vallombrosa, lasciati in cella di don Arsenio da Poppi. (f. 106v) Nota dell’estensore: Index omnium librorum qui sunt ad usum magistri d. Arsenij Crudelij de Puppio monachi Ordinis Vallisumbrosae. VI.3. (ff. 107r-107v) Index librorum omnium qui sunt in monasterio Sancti Laurentij Cultusboni Ordinis Vallisumbrosae, factus die uigesima secunda aprilis MDC. VI.4. (ff. 108r-108v) Index librorum qui sunt ad vsum domini Philippi Mariae de Junctis monachi Ordinis Vallisumbrosae, factus in monasterio Sancti Laurentij Cultusboni. VI.5. (ff. 109r-109v) Inuentarium librorum qui sunt ad usum d. Liberij monachi Ordinis Vallisumbrosè et in prèsenti monachi in abbatia Sancti Laurenti Cultusbonii. VI.6. (ff. 110r-110v) Libri ad usum domini Rodulphi monachi Vallimbrosani in monasterio Cultusboni. VI.7. (ff. 111r-112v, 117r-118v)21 Libri a uso di d. Modesto Benintendi da Firenze.

16 Numerazione coeva: ff. 111-134. (mancano i ff. 135-146). Risultano mancanti anche i ff. 114-115, 121-123, 126, corrispondenti alle lettere D, L, M, N, Q della lista V.1. Bianchi: ff. 85v, 87v, 88v, 89v, 90v, 91v, 93v. 17 Il fascicolo è acefalo (vedi nota 13). La tavola iniziale rimanda alla foliazione coeva f. 109 (mancante) per il monastero di S. Pancrazio. 18 Richiami nell’angolo inferiore destro del recto e del verso dei fogli. 19 Numerazione coeva: ff. 147-166 (mancano i ff. 167-170). Bianchi: ff. 115r, 116r. Segni di piegatura. 20 Richiami nell’angolo inferiore destro del recto e del verso dei fogli. 21 Le tre liste seguenti sono state inserite l’una dentro l’altra anteriormente alla foliazione coeva.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 06 Descrizione del codice.indd 56

20-May-13 2:05:52 PM

IL CODICE VATICANO LATINO 11288

57

VI.8. (ff. 113r-113v, 116r-116v) Inuentario de’ libri che sono a vso del padre don Marsilio, monaco vallombrosano habitante nel monasterio di Coltibuono. (f. 116v) Nota dell’estensore: Inuentario de’ libri di d. Marsilio. VI.9. (ff. 114r-115v) Libri ad usum domini Ascanij, monachi vallumbrosani et abbatis Sancti Laurentij Cultusboni. (f. 114v) Libri volgari. (f. 115v) Nota dell’estensore: Index librorum qui sunt ad usum domini Ascanij monachi Ord. Vallisumbrosae. Nota: Monasterij Sancti Laurentij Cultus Boni. Etc.

VII. (ff. 119r-124v)22 (f. 119r) Index siue inuentarium alphabeticum omnium librorum qui hoc anno 1600, die uero nona mensis maij, inueniuntur in monasterio Sancti Cassiani Montisscalarum Ordinis Vallisumbrosè.

VIII. (ff. 125r-129v)23

VIII.1. (ff. 125r-125v) Libri dell’abate Samuello in Poppi. VIII.2. (ff. 126r-126v, 129r-129v) Lista di titoli di libri non intestata24. VIII.3. (ff. 127r-128v)25 Inuentario delli libri di don Giustiniano, monaco della Congregatione di Vallombrosa.

IX. (ff. 130r-144v)26

IX.1. (f. 130r-130v, 144r-144v)27 Inventario de’ libri della badia di San Michele di Forcholi di Pistoia. (f. 144v) Nota dell’estensore: Inventario de’ libri che si trouano nel monasterio di S. Michele di Forcholi di Pistoia. IX.2. (ff. 131r-131v, 143r-143v) Inventario de’ libri che sono a vso del p. don Erasmo da Pelago, monaco vallimbrosano. (f. 143v) Nota dell’estensore: Inuentario de’ libri che sono a vso del p. don Erasmo da Pelago. Nota: Monasterio di Pistoia. IX.3. (ff. 132r-132v) Inuentario de’ libri di don Nicolò, al presente monaco in San Michele di Forcoli a Pistoia. (f. 142v) Nota dell’estensore: Inuentario’ de libri di don Niccolò.

22 Numerazione coeva: ff. 171-176 (mancano i ff. 177-178). Bianco: f. 124v. Richiami nell’angolo inferiore destro del recto e del verso dei fogli. Timbro a secco a f. 124r. Segni di piegatura. 23 Numerazione coeva: ff. 179-183. Bianchi: ff. 128r, 128v. 24 La tavola iniziale rinvia ai ff. 179-184 della foliazione coeva per il monastero di Poppi. 25 Lista inserita nella precedente anteriormente alla foliazione coeva. Richiamo nell’angolo inferiore destro del foglio. 26 Numerazione coeva: ff. 185-200 (mancano i ff. 184, 185, 194). Bianchi: ff. 130v, 131v, 133v, 134v, 136v, 137v, 138r, 139r, 140r, 141r, 142r, 143r, 144r. Segni di piegatura. 27 Al suo interno sono inserite tutte le liste seguenti.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 06 Descrizione del codice.indd 57

20-May-13 2:05:52 PM

58

IL CODICE VATICANO LATINO 11288

IX.4. (ff. 133r-133v) Inuentario di don Massimo, monaco di Santo Michele di Pistoia, de’ libri a suo uso, fatto nel 1600, addj xxv aprile. (f. 141v) Nota dell’estensore: Inuentario di don Massimo de’ librj. IX.5. (ff. 134r-134v, 140r-140v) Adi 25 di aprile 1600. Il nome di libri del p. d. Simone Torrini. (f. 140v) Nota dell’estensore: Inuentario del p. d. Simone Torrini 1600. IX.6. (ff. 135r-135v, 139r-139v)28 MDC. Repertorium omnium librorum ad usum domni Caluani de Romena, monaci vallimbrosani, et ad presens in abbatia Sancti Michelis de Pistorio habitatoris, in quo notatur nomen autoris, impressoris et loci impressionis. (f. 139v) Nota dell’estensore: Repertorium omnium librorum ad usum d. Caluani monaci Vallumbrosani anno d. MDC. IX.7. (ff. 136r-136v) Inuentario di don Bartolomeo, monaco della Congregatione di Vallombrosa in San Michele di Pistoia29. IX.8. (ff. 137r-138v) Inuentario de’ libri di don Gabriello romano. (f. 138v) Nota dell’estensore: Inuentario de’ libri di d. Gabriello.

X. (ff. 145r-148v)30

(f. 145r) Adì 7 maggio 1600. Inuentario di tutti i libri che si trouano nel monasterio di S. Saluatore di Vaiano. X.1. (ff. 145r-145v, 148r-148v)31 Et prima nota delli libri del r. p. don Thommaso già abate di detto monasterio. X.2. (ff. 146r-146v)32 Nota de’ libri del p. d. Mercuriale, priore di Vaiano. X.3. (f. 146v)33 Nota de’ libri di don Antonio, camarlingo di Vaiano. X.4. (ff. 147r-147v) Inuentario de’ libri concessi a vso del padre don Ermes Bardellj fiorentino, monaco di Vallombrosa, sotto questo dì 9 maggio 1600.

XI. (ff. 149r-153v)34 (f. 149r) Inuentario de’ libri che si ritrouano appresso di me d. Benedetto abbate della badia di Tagliafune. 28 In questa lista i dati bibliografici sono organizzati in forma tabellare in cinque colonne: titolo, numero dei tomi, luogo di pubblicazione, anno, editore/stampatore. Al f. 135v l’estensore ha intitolato due colonne: Loca; Impressores. 29 Alla foliazione coeva 194 corrispondeva un foglio che risulta tagliato. 30 Numerazione coeva: ff. 201-206 (mancano i ff. 204-205). 31 Al suo interno sono inserite le tre liste seguenti. In questa lista per ciascun foglio è stato annotato sul margine sinistro, accanto a ciascun titolo, il numero dei volumi con in calce la somma. 32 In questa lista per ciascun foglio è stato annotato sul margine sinistro, accanto a ciascun titolo, il numero dei volumi con in calce la somma. 33 In questa lista per ciascun foglio è stato annotato sul margine sinistro, accanto a ciascun titolo, il numero dei volumi con in calce la somma. 34 Numerazione coeva: ff. 207-211 (mancano i ff. 212-216).

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 06 Descrizione del codice.indd 58

20-May-13 2:05:52 PM

IL CODICE VATICANO LATINO 11288

59

XII. (ff. 154r-156v)35 XII.1. (f. 154r-154v)36 Inuentario de’ libri che si ritroua appresso di se’ don Cassiano. XII.2. (155r-156r) Inuentario di don Egidio.

XIII. (ff. 157r-158v)37

(f. 157r) Nota et inuentario de’ libri che hoggi, questo dj primo maggio 1600, sono a uso dj d. Arcadio da Poppi, monacho dj Vallombrosa.

XIV. (ff. 159r-160v)38

(f. 159r) Nota de’ libri che sono appresso d. Atto, monaco vallombrosano, per suo uso adi 10 maggio 1600.

XV. (ff. 161r-162v)39 XV.1 (f. 161r) Inuentario de’ libri di Sidonio da Figline di Ualdarno. XV. 2 (f. 161r-162v) San Saluadore di Soffena. (f. 162v) Nota: Monasterij Sancti Saluatoris de Soffena de Castrofranco.

XVI. (ff. 163r-164v)40 (f. 163r) Inuentario de’ libri che si trouano della badia di Ronta, ad uso parte del molto r. padre abbate d. Felice, parte di d. Virginio suo monaco, parte lasciatiui dal padre d. Eusebio. Fatto adi 27 aprile 1600. (f. 164v) Nota: Ronta.

XVII. (ff. 165r-166v)41 (f. 165r) Inuentario et nota delli libri del padre don Filippo vallombrosano, abbate della Serena di Jusdino.

35

Numerazione coeva: ff. 217-219 (manca il f. 220). Bianchi: ff. 154v, 156v. Segni di piegatura. 36 In questa lista i dati bibliografici sono annotati in forma tabellare in quattro colonne: autore-titolo, luogo di pubblicazione, editore/stampatore, anno. Al f. 154r l’estensore ha intitolato le quattro colonne: Autori de’ libri; Luoghi della stampa; Nomi delli stampatori; Millesimo. 37 Numerazione coeva: f. 221. Il foglio successivo non fu numerato. Bianco: f. 158v. Segni di piegatura. 38 Numerazione coeva: ff. 222-223. Segni di piegatura. 39 Numerazione coeva: ff. 161-162. Bianco; f. 162r. 40 Numerazione coeva: ff. 226-227. Segni di piegatura. 41 Numerazione coeva: ff. 228-229.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 06 Descrizione del codice.indd 59

20-May-13 2:05:52 PM

60

IL CODICE VATICANO LATINO 11288

XVIII. (ff. 167r-168v)42 (f. 167r) Inventario de’ libri di d. Demetrio, monacho a Scanpato. (f. 168v) Nota dell’estensore: Inventario de’ libri di d. Demetrio monacho a Scanpato fatto sotto di 4 di maggio 1600.

XIX. (ff. 169r-170v)43 (f. 169r) 1600. Inuentario de’ libri di don Leonardo, monaco vallombrosano, gouernatore di Santo Andrea di Loro, fatto adì primo maggio 1600. (f. 170v) Nota: Prioriae de Lauro.

XX. (ff. 171r-174v)44

(f. 171r) 159945. Index omnium librorum qui reperiuntur in monasterio Sancti Mercuriali de Foroliuio. (f. 174v) Nota: Inuentario di Forlì.

XXI. (ff. 175r-178v)46 XXI.1. (ff. 175r-175v, 178r-178v)47 Nota de’ libri a uso del padre don Aurelio da Forlì, abbate di Santa Reparata di Marradi, ordine di Vallombrosa. (f. 175v) Libri uolgari. XXI.2. (ff. 176r-176v) Nota de’ libri che al presente si ritroua per suo uso don Federigo da Forlì, monaco della badia di Santa Reparata di Marradi, ordine di Vallombrosa. XXI. 3. (f. 177r-177v) Inuentario de’ libri a uso di don Valerio, monaco di Marradi. (f. 177v) Nota dell’estensore: Inuentario di libri che sono a uso di don Valerio monaco della badia di Marradi. XXI. 4. (f. 178v) Libri di casa.

XXII. (ff. 179r-191v)48 (ff. 179r-184v, 189r-191v)49 Libri monasterij et monachorum Sancti Sepulchri de

42

Numerazione coeva: ff. 230-231. Bianchi: ff. 167v-168r. Numerazione coeva: f. 232. Bianco: f. 170r. Segni di piegatura. 44 Numerazione coeva: ff. 234-235. Bianchi: ff. 173v-174r. Segni di piegatura. 45 Data apposta posteriormente alla redazione della lista, dopo che il materiale era stato consegnato alla Congregazione (vedi nota 4). 46 Numerazione coeva: ff. 238-242. Mancano i ff. 243-248, relativi a S. Maria di Crespino. 47 Le due liste successive sono state inserite anteriormente alla foliazione coeva. 48 Numerazione coeva: ff. 249-263 (mancano i ff. 264-266). Bianchi: ff. 185v, ff. 186v-187r, 188r. 49 Le due liste successive sono state inserite anteriormente alla foliazione coeva. 43

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 06 Descrizione del codice.indd 60

20-May-13 2:05:52 PM

IL CODICE VATICANO LATINO 11288

61

Astino prope et extra ciuitatem Bergomensem Ordinis sancti Benedicti et Congregationis Vallisumbrosae, die primo maij 1600. (f. 185r) Nota de’ libri greci et hebrei che sono nella Badia et della Badia di San Sepolcro d’Astino presso a Bergamo. (f. 188v) Nota dell’estensore: Nota de’ libri greci et hebrei della badia d’Astino di Bergamo, fatta adi 14 di settembre 1599. (f. 186r) Inuentario de’ libri greci et hebrei che si trouano nel monasterio di San Sepolcro d’Astino fuori di Bergamo. (f. 187v) Nota: Inuentario de’ libri hebrei e greci della badia d’Astino. Di altra mano, depennato: Santi Pagninum, Lessici 2.

XXIII. (ff. 192r-204v)50

XXIII.1. (ff. 192r-194v, 203r-204v)51 Inuentarium librorum d. Germani Ruini Ordinis. Vallisumbrosè et nunc in Ticinensi Gymnasio primarij theologi, philosophi moralis et i. c., in hoc presenti folio dispositum et cum diligentia ad alphabeticum ordinem redactum. Die prima mensis aprilis 1600. XXIII.2. (ff. 195r-195v, 202r-202v) Inuentarium domini Angelici. XXIII.3. (ff. 196r-196v) Inuentarium monasteri Sancti Lanfranchi. XXIII.4. (ff. 197r-197v, 200r-200v) Lista dei titoli di libri di Lattanzio di Medolago. (f. 200v) Nota dell’estensore: D. Latt. XXIII.5. (ff. 198r-199v) Inuentarium librorum in usum d. Firmiani de Valuassoribus de Mediolani, uidelicet quos habet presess 1600 mense maio in monasterio S. Lanfranchi Papiè. XXIII.6. (ff. 201r) Lista dei titoli dei libri di Calvano Bonelli da Bergamo.

XXIV. (ff. 205r-206v)52 (f. 205) Libri monasterij S. Benedicti de Muleggio prope et extra ciuitatem Vercellen. et monacorum Congregationis Vallisvmbrosae ibi commorantium anno 1600 et die octaua aprilis.

XXV. (ff. 207r-208v)53

(f. 207r) Notta de tutti i libri si trouano nel monastero di S. Bartolomeo di Nouara de l’Ordine de’ monaci di Vallombrosa. 50 Numerazione coeva: ff. 267-281 (mancano i ff. 274 [con la lettera O di XXIII.1] e 277). Mancano i ff. 282-285, relativi al monastero di S. Cristina in Corteolona. Bianchi: ff. 199v, 200v, 201v. Segni di piegatura. 51 In questa lista i dati bibliografici sono stati annotati in forma tabellare su cinque colonne: autore, titolo, luogo di pubblicazione, anno, editore/stampatore. Al f. 192r l’estensore ha intitolato le colonne: Authoris; Materiae; Loci; Temporis; Impressoris uel signi; con l’indicazione complessiva: Nomenclatura. Le liste successive sono state inserite anteriormente alla foliazione coeva. 52 Numerazione coeva: ff. 286-287. Mancano i ff. 290-291, relativi al monastero di S. Maria della Galilea a Lomello. Bianco: f. 206v. 53 Numerazione coeva: ff. 288-289.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 06 Descrizione del codice.indd 61

20-May-13 2:05:52 PM

62

IL CODICE VATICANO LATINO 11288

(f. 208v) Nota dell’estensore: Lista de’ libri che sono nel monastero di s. Bartolomeo di Nouara de l’Ordine di Vallombrosa.

XXVI. (ff. 209r-210v)54 (f. 209r) Lista di tutti i libri che al presente si troua don Vliuieri, priore oggi al sacro monastero delle monache di San Girolamo a San Gimignano. (f. 210v) Nota dell’estensore: Inuentario di tutti i libri che si troua don Vliuieri quest’anno 1600.

XXVII. (ff. 211r-215r)55

(f. 211r) Anno 1600. Index librorum omnium qui sunt ad usum monachorum Sanctè Praxedis de Vrbe.

54 55

Numerazione coeva: ff. 292-293. Numerazione coeva: ff. 294-298. Bianco: f. 215v.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 06 Descrizione del codice.indd 62

20-May-13 2:05:52 PM

INVENTARIO DELLI LIBRI DELLA CONGREGATIONE DI VALLOMBROSA VATICANO LATINO 11288

Edizione del testo

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 63

20-May-13 2:06:14 PM

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 64

20-May-13 2:06:14 PM

(f. 2r) Inventario delli libri della Congregatione di Vallombrosa fatto per ordine della Sacra Congregatione dell’Indice dal molto r. padre don Tiberio presidente generale di detta Congregatione1, et presentato all’illustrissimo et reverendissimo signor cardinale di Verona2 dal padre procurator generale di detta Congregatione3 alli xxij del mese di giugnio, l’anno della nostra salute MDC. (f. 3r) Prouincia della Toscana Monastero di Santa Maria di Vallombrosa, dioc. di Fiesole, pagina 2. Monast. di San Michele di Passigniano, diocesi di Fiesole, pagina 47. Monast. di San Bartolomeo di Ripoli, diocesi di Fiorenza, pag. 69. Monastero di Santa Trinita di Fiorenza, pagina 85. Monastero di San Pancrazio di Fiorenza, pagina 108. Monast. di San Lorenzo a Coltibuono, diocesi di Fiesole, pag. 147. Monast. di San Cassiano a Montescalari, dioc. di Fiesole, pag. 171. Monast. di San Fedele di Poppi, diocesi di Arezzo, pagina 179. Monasterio di San Michele di Forcole a Pistoia, dioc. Pistor., pag. 185. Monastero di San Saluadore a Vaiano, dioc. di Pistoia, pagina 201. 1 Tiberio Corsellini (1525-1619), nato da genitori fiorentini residenti in Padova, dopo la professione ebbe l’incarico di maestro dei novizi a Vallombrosa e di abate della medesima. Pare aver trascorso circa sedici anni come eremita alle Celle di Vallombrosa, finché venne eletto presidente generale nel 1599 e rimase tale fino al 1602. Fu chiamato in seguito a governare i cenobi di S. Trinita e Ripoli e si spense presso quest’ultimo chiostro. Fu filosofo, matematico e poeta. Bibliografia: ASFi, CS, 88, 71, f. 1r; AGCV, C.V.13: G. ALBERGANTI, Generali Valombrosani, tomo J, ms. 1751, p. 277; AGCV, senza segnatura: F. NARDI, I più illustri santi, beati, venerabili, dottori, scrittori … monaci vallombrosani ed eremiti delle Celle, ms. sec. XVIII, copia ms. del 1872, f. 90v; T. SALA, D. F. TARANI, B. DOMENICHETTI, Dizionario storico biografico di scrittori, letterati ed artisti dell’Ordine di Vallombrosa, Firenze, I, 1929, pp. 156-158; U. ZUCCARELLO, I Vallombrosani in età postridentina (1575-1669). Tra mito del passato e mancate riforme, Brescia 2005, pp. 134-135, 160. 2 Agostino Valier (1531-1606), vescovo di Verona dal 1565, promosso al cardinalato da Gregorio XIII nel 1583, inquisitore, membro della S. Congregazione dell’Indice dei libri proibiti (1587). Bibliografia: G. CIPRIANI, La mente di un inquisitore. Agostino Valier e l’Opusculum De cautione adhibenda in edendis libris (1589-1604), Firenze 2009. 3 Procuratore generale della congregazione nell’anno 1600 era Valeriano Salaini (ca. 1526-1605), fiorentino. Egli professò a Vallombrosa intorno al 1543 e fu in seguito abate di vari monasteri, fra cui S. Prassede (1579-80 e 1601-02), S. Trinita (1587-91 e 1597-99), Coltibuono (1591-93 e 1603-05) e Vallombrosa (1595-97 e 1599-1600). Venne eletto al generalato per gli anni 1587-91. Morì a S. Trinita. Fu cronista e memorialista. Lasciò numerosi appunti mss., copie di documenti e lavori forse preparatori per opere più complesse mai realizzate, fra i quali emerge, in virtù di una maggiore organicità, un Chronicon Passinianense. Risulta affiancato, in quell’anno, come procuratore, da don Antimo Martelli (ca. 1563-1640), fiorentino, teologo, procuratore e nel 1621 generale della congregazione. Bibliografia: AGCV, D.V.13: F. NARDI, Miscellanea, Familia Illustrium Virorum Congregationis Vallis Umbrosae, copia, ms. sec. XIX, ff. 100v-101r; SALA, Dizionario cit., II, 1937, pp. 31-34, 213-217; ZUCCARELLO, I Vallombrosani cit., 2005, pp. 16, 89, 96-98, 130, 147, 158, 161, 164, 168, 171-173, 180, 182-185, 191-192, 194, 202-203, 211, 225, 227.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 65

20-May-13 2:06:14 PM

66

VALLOMBROSA

I.1

Monastero di Santa Maria a Tagliafune, diocesi di Fiesole, pagina 207. Monastero dello Spirito Santo, in Fiorenza, 217. Monastero di Santa Verdiana, in Fiorenza, 221. Monastero di San Salui presso Fiorenza, diocesi di Fior., pag. 222. Monastero di San Saluadore a Soffena, dioc. di Fiesole, pagina 224. (f. 3v) Monastero di San Paolo a Razuolo a Ronta, dioc. di Fiorenza, pagina 226. Monastero di Santa Maria della Serena a Chiusdino, dioc. di Volterra, pagina 228. Prioria di San Bartolomeo a Scampata, dioc. di Fiesole, pagina 230. Prioria di Sant’Andrea a Loro, diocesi di Arezzo, pagina 232. Prioria di San Geminiano, diocesi di Volterra, pagina 292. Prouincia della Romagnia Monast. di San Mercuriale di Forlì, dioc. di Forlì, pagina 234. Monastero di Santa Reparata di Marradi, dioc. di Faenza, pagina 238. Monast. di Santa Maria di Crespino, dioc. di Faenza, pagina 2434. Prouincia della Lombardia Monastero di San Sepolcro d’Astino, dioc. di Bergomo, pagina 249. Monastero di San Lanfranco di Pauia, dioc. di Pauia, pagina 267. Monastero di Santa Cristina, diocesi di Pauia, pagina 2825. Monastero di San Benedetto di Muleggio, dioc. di Verzelli, pagina 286. (f. 4r) Monastero di San Bartolomeo a Nouara, dioc. di Nouara, pagina 288. Monastero di Santa Maria della Galilea a Lumello, dioc. di Pauia, pagina 2906. Roma Monasterio di Santa Prassede di Roma, pag. 294.

I.1. VALLOMBROSA (Reggello, Firenze), S. Maria Assunta7. (f. 5r) VALLOMBROSA Inventario di tvtti i libri del monasterio di Vall’Ombrosa. I.1 (f. 6r) Alfabetario de’ libri del monasterio di Vall’Ombrosa. [1] S. Agostino. Stamp. in Lione, per Sebastiano Honorato, 1571. 4 Lista mancante nel codice. Sul monastero maschile di S. Maria di Crespino del Lamone (Marradi, Firenze), diocesi di Faenza, cfr. A. BRENTANI, Storia dell’abbazia di Crespino, Faenza 1897. 5 Lista mancante nel codice. Sul monastero maschile di S. Cristina in Corteolona (S. Cristina e Bissone, Pavia), diocesi di Pavia, cfr. E. SARTONI, Le fondazioni vallombrosane della regione Lombardia. Repertorio, in I Vallombrosani in Lombardia (XI-XVIII secolo), a cura di F. SALVESTRINI, Milano – Lecco 2011, pp. 52-159, pp. 72-74. 6 Lista mancante nel codice. Sul monastero femminile di S. Maria di Galilea a Lomello (Lomello, Pavia), diocesi di Pavia, cfr. SARTONI, Le fondazioni cit., pp. 111-115. 7 S. Maria Assunta di Vallombrosa, diocesi di Fiesole, casa madre della Congregazione vallombrosana dell’Ordine di san Benedetto; fondazione: intorno al 1037 ad opera di Giovan-

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 66

20-May-13 2:06:14 PM

I.1,27

VALLOMBROSA

67

[2] Idem. Stamp. in Venezia, ad signum Spei, 1550. [3] Idem, Sopra la Bibbia. Senza il nome dello stampatore e del luogo e del tempo. [4] Idem. Stamp. in Roma, per Vdalrico Gallo alemanno e Simone de Niccolò di Luca, 1474. [5] Idem. Stamp. in Parigi, appresso Claudio Cheuallonio, 1531. [6] Idem, Supra Joan. Senza il nome dello stamp., né del luogo, né dell’anno. [7] Idem, Opuscula. Stamp. in Venezia, per Comino da Tridino di Monferrato, 1547. [8] Idem, Super Epistolas beati Pauli, super Psalmos, super Joannem, sup. Epistolas b. Pauli collectas a Petro abbate Tripolitanè prouinciè. Super Genesim, super Trinitatem cum varijs sermonibus eiusdem. Manuscripto. [9] Aristoteles, De phisico auditu cum digressionibus Auerrois Cordubensis et annotationibus Zimarae. Stamp. in Venezia, appresso Plinio Pietrasancta, 1554. [10] Idem, De moribus, Joh. Argiropolo interprete. Impress. non habetur nec locus. [11] Idem, De generatione et corruptione cum digressionibus Auerrois et cum contradictionibus Zimarae. In Venezia, per Girol. Scoto. [12] E sopra la Metafisica. In Vinezia, per Girol. Scoto, 1541. [13] Idem, De generatione et corruptione cum libris Metereologicorum. In Venetia, per Girol. Scoto, 1541. [14] Idem, De sensu et sensi{bi}li, interprete Francisco Vitablo. In Lione, per Sebastiano Grifio, 1546. [15] Idem, De arte dicendi. Florentiae, in officina Junctarum, 1583. [16] Idem, Arte rhetorica. Basileè, apud Isingrinium, 1546. [17] Et Ven., per Barto. Zannetti, 1536. [18] Apotegmi di Paulo Manutio. In Venezia, 1577, nelle case manuziane. [19] E stamp. in Ven., ex Damiano Zenario, 1550. [20] Idem, Adagij. Stamp. in Fiorenza, appresso il Giunta, 1575. [21] E in Venetia, 1575. [22] Alfabeto greco di Pomponio Brunelli. Stamp. in Roma, per Antonio Zannetti, 1580. [23] Annotationi di Francesco Vatablo sopra tutta la filosofia naturale d’Aristotile. In Lione, per Jacopo Giunta, 1536. [24] Aulo Gellio, Noctium Acticarum. Scritto a mano. [25] S.8 Ambrogio, De bono mortis et de anima. Libro scritto a mano. [26] Idem, De apologia in Dauid. Manuscritto. [27] Angelo Pientini, Prediche 2 del rosario. Stamp. in Firenze, per Giorgio Marescotti, 1585. I.1, ni Gualberto. Bibliografia: N. VASATURO, Vallombrosa. L’abbazia e la Congregazione. Note storiche, a cura di G. MONZIO COMPAGNONI, Vallombrosa 1994 (revisione critica di testi editi nel 1973); F. SALVESTRINI, Santa Maria di Vallombrosa. Patrimonio e vita economica di un grande monastero medievale, Firenze 1998; Vallombrosa. Santo e meraviglioso luogo, a cura di R. P. CIARDI, Pisa 1999; F. SALVESTRINI, Disciplina caritatis. Il monachesimo vallombrosano tra medioevo e prima età moderna, Roma 2008. 8 S. aggiunto sul margine sinistro.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 67

20-May-13 2:06:14 PM

68

VALLOMBROSA

I.1,28

[28] Agostino Nifo, Sopra la Metafisica. Stamp. in Venezia, appresso Girol. Scoto, 1547. [29] Idem, Libro Destructio destructionum contro Auerroè. Stamp. in Lione, appresso Jacopo Giunta, 1542. [30] Alessandro Afrodiseo, Sopra 12 libri d’Aristotile, interprete Gio. Genesio Cordubensi. Stamp. in Venetia, per Girol. Scoto, 1544. [31] S.9 Anselmo. Stamp. in Colonia, per Materno Colino, 1573. [32] S.10 Antonino arciuescouo, Tertia pars historiae. In11 Norimberga, 1491. Sine nomine authoris. [33] Aristofane greco. Stamp. l’anno 1515, senza nome dello autore e del luogo. [34] Agripanda, tragedia di Decio da Horte. In Venezia, per Gio. Batt. Bonfadino, 1598. (f. 6v) [35] Ambrosio Catarino, Super Commentaria Caietani et Epistola Joan. Fugger. Stamp. in Leone, per Mattia Bonhomme, 1542. [36] Antonio Mancinello, Grammatica. In Venetia, per Agostino Bindone, 1527. [37] Item Spica omniaque eius opera. Venetijs, per Georgium de Rusconibus, 1519. [38] Architettura di Lion Batista Alberti. In Venezia, per Francesco Franceschi, 1565. [39] Annotazioni di sopra la Sfera del Sagrobosco per maestro Mauro seruita. Stamp. in Fiorenza, per il Mariscotto, l’anno 1550. [40] Apologia sopra Orlando Furioso. Stamp. in Fiorenza, per Lorenzo Torentino, 1550. [41] Ambrosij Calepi. Stamp. in Lione, 1586. [42] E in Venezia, per Aldo, 1571. [43] E per Gio. Grifio, 1546. [44] Arcadia di Sanazaro di Francesco Sansouino. In Venezia, per Francesco Rampazetto, 1565. [45] Actiones Cosmi Aetruriae ducis, authore Sebastiano Sanleolino. In Firenze, per Giorgio Marescotti. [46] Apologia di Domenico di Guido Mellini in difesa della storia di Metilda. In Firenze, per Giorgio Marescotti, 1594. [47] Apologia di frat’Ambrogio Caterino contro ai dommi di Martin Lutero. Stamp. in Roma, per Marcello Francesco, 1563. [48] Aritmetica di Francesco Caligai. Stamp. in Firenze, per i Giunti, 1552. [49] Aritmetica di Christofano Clauio. Stamp. in Roma, per Domenico Basa, 1586. [50] Appiano Alessandrino, Delle guerre romane. In Venezia, per Gio. Versu., 1563. [51] Antiquè vrbis Romae cum regionibus simulacrum per Fabio Caluo rauennate. In Roma, 1532, per Valerio Dorico. [52] Alfabetum Hebraicum d. Guglielmi. In Roma, per Niccolò Muzio, 1596. [53] Alfabeto greco del Pomponio. Stamp. in Roma, per il Zannetto, 1596. 9

S. aggiunto sul margine sinistro. S. aggiunto sul margine sinistro. 11 Segue O depennata. 10

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 68

20-May-13 2:06:14 PM

I.1,84

VALLOMBROSA

69

[54] Attioni e sententie del duca Alessandro di Alessandro Ceccherelli. In Firenze, per i Giunti, 1580. [55] Apuleo. Stamp. in Venetia, per Simone Papiense, 1407. [56] Aristofane greco. Stamp. l’anno 1515, senza il nome de l’autore e del luogo. [57] Ammonij In 5 voces Porphirij per Joann. Baptistam Rasarium latinitate donati. In Venetia, per Gio. Grifio, 1549. [58] Apologia Grego. Nazzianzeni. Manuscripta. [59] Armando, De declaratione difficilium terminorum theologiè, philosophiè atque logicae. Stamp. in Venetia, per Jacopo Pencio di Leucho, 1507. [60] Aelij Donati. Stampato in Fiorenza, per i Sermartelli. [61] Aesopi Fabulae, Grècè et Latinae. Non habetur annus nec impressor. (f. 7r) [62] Alfabetum Graecum. Flor., apud Junctas, 1580. [63] Aristophanis Comèdiae, Graecè. Flor., 1504, apud Junctas. [64] Idem. Ven., per Bernar. Junctam, tempore Leonis decimi. [65] Achillis Bochij Symbolicarum questionum. Bononiae, apud Societatem Typographiae, 1574. [66] Adagia. Impressa Venetijs, ex Vnitor. Societate, 1585. [67] Aldi Manutij Regulè. Ven., ex aedibus Francisci Bindonei, 1549. [68] Et per Ald., 157512. [69] Et per Vittorium, 153213. [70] Apollonij Rhodij Argonauticon Graecum cum scholia Graeca. Antuerpiae, per Henricum Stephanum, 1574. [71] Ariosto. Non habetur impressor nec annus. [72] Ausonij Poemata. Lugduni, apud Sebast. Griphium14, 1540. [73] Augustinus Dathus. Ven., per Geor. de Caballis, 1568. [74] Aristophanes Graecus. Non habetur annus neque impressor. [75] Alphonsi Zamorensis Opus aduersus omnes hèreses. Venetijs, ad signum Spei, 1515. [76] Ambrosij Calepini Dictionarium. Ven., apud Joann. Griphium, 1594. [77] Idem. Ven., per Dominicum de Farris, 1591. [78] Idem, cum additamentis Pau. Manu. Ven., per Nicho. Beuilacquam, 1570. [79] Et 1568. [80] Idem. Venetijs, in aedibus Manutianis, 157315. [81] Et ex Syrenis officina, 154316. [82] Aesopi Fabulè. In Ven., per Gio. Ferri, 1543. Greche, vulgari e latine. [83] E al segno della Verna, 1595. [84] Aristotelis Textus, in 6 tomi. Stamp. in Lione, per i Giunti. 12

Et per Ald., 1575 aggiunto a destra dell’item 67. Et per Vittorium, 1532 aggiunto a destra dell’item 68. 14 1504 depennato. 15 Idem. Venetijs, in aedibus Manutianis, 1573 aggiunto a posteriori. 16 Et ex Syrenis officina, 1543 aggiunto a posteriori. 13

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 69

20-May-13 2:06:15 PM

70

VALLOMBROSA

I.1,85

[85] Idem, De rhetorica cum comentarijis Maioragij. In Ven., per Francesco Sanese, 1572. [86] Et cum commento Sessè. In Vinegia, 1537. [87] Aristotelis Rhetorica et Poetica vulgare, tradotta da Bernardo Segni17. Stamp. in Ven., 1551. [88] Et per Bart. Zannetti, 150218. [89] E 153619. [90] Aristotelis Poetica comentata da Vincenzio Madij da Brescia. In Ven., per Vincentio Valgrisi. [91] E comentata da Francesco Robe. vtinense. In Basilea, 1575. [92] Item Libri tres Rhetoricor. Aristotelis et liber vnus ad Alexandrum addiunctis praeclaris dictis imperator., poetar., philosophor. et orator. ab Arsenio archiepiscopo. Ven., in aedibus Bart. Zannetti, 1536. [93] Ammiano Sebast. fanese, Terza parte de’ discorsi predicabili. Ven., per Gio. Bat. Somasco, 1570. [94] Affrica del Petrarca in ottaua rima tradotta da messer Fabio Maretti sanese. In Ven., per Domenico Ferri, 1570. [95] Item Vita eius con quella di Dante. Scritte a mano. [96] Acta Apostolorum. Lauanij, ex officina Rutgeri Resicij, 1531. [97] Aristoteles, De coelo, De generatione et Meteorologicis. Ven., apud Hyer. Scotum, 1541. [98] Idem, Organum Aristotelis. Basileè, apud Thomam Guarinum. [99] Ammaestramento per chi si va a ordinare di fra’ Lorenzo Luccheri seruita. In Firenze, per Michelagnolo Sermart., 1599. [100] Alexander Aphrodiseus, In Animam. Ven., apud Juntas, 1520. (f. 7v) [101] Bibbia hebrea spuntata. Sine impressore et loco et tempore. [102] Un’altra co’ i punti, in 6 tomi. Sine impressore, loco, et tempore. [103] Un’altra. Stamp. in Ven. [104] Bibbia latina. Stamp. in Ven., appresso il Giunta, 1572. [105] Item un’altra. Stamp. in Norimberga, per Gio. Petreio, 1527. [106] E un’altra. Stamp. in Venetia, per Niccolò Beuilacqua e compagni, 1578. [107] E un’altra. In Venetia, per i Giunti, 1579. [108] E un’altra. In Lione, per Guglielmo Rouigli, 1588. [109] E un’altra. In Ven., per Luca Antonio Giunta, 1533. [110] E un’altra. Senza principio et fine. [111] S.20 Bernardo clarauallense. Stamp. in Parigi, a Joanne Paruo, non ci è l’anno. [112] Brucardus episcopus Matiensis. Senza lo stampatore e l’anno. [113] Boetio Seuerino, In Dialecticam Aristotelis. In Ven., per Gio. Grifio, 1553. [114] Idem, De consolatione. Stamp. in Ven., per Luca Antonio Giunta, 1523. 17

Segni aggiunto sopra il rigo. Et per Bart. Zannetti, 1502 aggiunto a posteriori. 19 E 1536 aggiunto a posteriori. 20 S. aggiunto sul margine sinistro. 18

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 70

20-May-13 2:06:15 PM

I.1,143

VALLOMBROSA

71

[115] Idem, De consolatione philosophica. Scritto a mano. [116] Et omnia eius Opera. Ven., per Jo. et Greg. de Greg., 144421. [117] Bulla Papae quinti extensionis omnium priuilegiorum pro Congregatione Vallisumbrosae. Stamp. in Roma, appresso gli heredi di Antonio Blado, 1567. [118] Bernardo, Sopra i casi de’ Decretali. Scritto a mano. [119] Bitonto, Prediche spezzate. Stamp. in Ven., per Gabriello Geolito, 1572. [120] Bernardo canonico parmense, Sopra i Decretali, riuisti per Antonio Corsetto di Sicilia. Stamp. in Bologna, per Henrico Karlem e Gio. Vualbech, 1487. [121] Beda, Sopra le parabole di Salomone. Scritto a mano. [122] Burleo, Sopra la Phisica. Stamp. in Ven., per Boneto Loccatello, 1591. [123] Idem, Sup. Artem veterem Aristotelis et Porphirij con i commenti di s. Tommaso sopra la Perihermenia. Stamp. in Ven., per Bernardino Verzellese, 1503. [124] E per Guglielmo Tridinense, 1489. [125] Et un altro. Sine impressore et tempore et loco. [126] Breuiarium extrauagantium Ber. Papiensis praepositi. Manuscriptum. [127] Bartolo de Saxoferraro, Sup. leges. In Ven., per Gio. da Forlì e Grego. fratello, 1485. [128] Baldo da Perugia, Super feudis. Stamp. in Ven., per Filippo Pincio, 1514. [129] Beda, De tabernaculo et vasis eius ac vestibus sacerdotum et commentum eiusdem super Acta apostolorum et retractatio in eisdem Actibus. Manuscritto. [130] Bellezze di Fiorenza di Francesco Bocchi. In Fiorenze, alla Stamperia Ducale, 1590. [131] Batista Guerrini. Stampato in Ven., appresso Gio. Batista Ciotti, 1598. [132] Basilij Magni Grammatica Graeca. Basileè, ex officina Operini, 1553. [133] Bellarminus Hèbrèus. In Roma. 1578, per Franciscum Zannettum. (f. 8r) [134] D. Bernard. Tomus secundus. Ven., ad candentis Salamandrè insigne, 1575. (f. 8v) [135] Collactio in omnes d. Pauli Epistolas per Claudium Guilliaudum Belliocensem. Stamp. in Lione, appresso Sebastiano Grifio, 1544. [136] Concordia euangelistarum edita a Zacharia Chrisopolita. Scritta a mano. [137] Collationes Moisi et aliorum sanctorum. Scritto a mano. [138] Campano, Sopra le 3 decade di Tito Liuio. Senza nome dello stampatore, né del tempo, né del luogo della stampa. [139] Commentari di Giulio Cesare. Stamp. in Ven., per Comino de Trino, 1541. [140] Colloquium fratris Joannis Vallensis Ordinis fratrum Minorum de princibus. Scritto a mano. [141] Christoforo Sasso, Regole grammaticali. Senza nome dello stamp., né del luogo, né del tempo. [142] Claudio Claudiano, Versi latini. Stamp. in Vicenza, per Jacobum Dusensem, 1482. [143] Cronicè imperator. Scritto a mano, senza nome. 21

Et omnia eius opera. Ven., per Jo. et Greg. de Greg., 1444 aggiunto a posteriori.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 71

20-May-13 2:06:15 PM

72

VALLOMBROSA

I.1,144

[144] Cerimoniarum sacrarj libri tres, sine nome athoris. Stamp. per i Gregori de Gregorijs, 1506. [145] Cornucopia a d. Benedicto Brugnolo concinnatum. Stamp. per Gio. Ange. Scinzenzeler, 1502. [146] Commentaria Augustini Suessani in lib. supra Post. Impressa Ven., apud Octauianum Scotum, 1552. [147] Commentarium Pauli Manutij in secundum volumen Orat. Ciceronis. Ven., per Aldum, 1579. [148] S.22 Cipriano. Stamp. in Parigi, per Sebastiano Niccolino, 1574. [149] Commentaria in libros Aristotelis Phisicor. Aegidij. In Ven., per Andream de Tornesannis de Asula, 1502. [150] Commentaria s. Thomae in 12 lib. Met. Aristotelis. Impressa Ven., per Simonem Beuilacquam Papiensem, 1493. [151] Commentarium Pauli Man. in tertium volumen Orationum Ciceronis. Ven., per Aldum, 1579. Et in Orationes Ciceronis. Ibidem, per Aldum, 1578. [152] Commentarium Petri Victorij in primum lib. Aristotelis De arte poetarum. Florentiè, apud Junctas, 1573. [153] Commentaria super decreto cardinalis Alexandrini, alias prèpositi s. Ambrosij nuncupati. In Lione, per Jacopo Sachon, 1519. [154] Consilia d. Niccolai de Tudeschis de Sicilia abbatis cum tabula d. Ludouici Bolognini de Bononia. Stamp. in Pauia, per Andrea del Boscho, 154. [155] Consilia et questiones Fridericij de Senis. Stamp. in Ven., per Andrea de Torrigiani de Asula, 1498. [156] Concordantia discordantium canonum. Stamp. in Ven., per Pierio Cremonense, 1583. [157] Et un’altra. In Ven., per Giorgio Arriuabene, 1493. [158] E un’altra. In Ven., Bernardino de Tridino, 1487. [159] Commentari in Salustio di Filippo Beroaldo e Marcantonio Sabillico. In Ven., per Filippo Pintio, 1510. (f. 9r) [160] Compilatio Decretalium Greg. 9. In Ven., impensis Joannis Hammani de Londoia, 1491. [161] E un’altra. In Ven., per Bartolomeo d’Alessandria et Andrea d’Asula Maffeiue. de Salodio, 1482. [162] Constitutioni delle monache per la diocesi volaterrana. In Fiorenza, per i Sermartelli, 1575. [163] Commentarij delle guerre fatto contro a’ turchi, fatti da Ferrante Caracciolo conte di Bicchari. In Firenze, per Giorgio Mare., 1581. [164] Cosimo Bartoli, Del modo di misurare. Stamp. in Ven., per Francesco Franceschi, 1564. [165] Consilia criminalia d. Bernardi de Noris. Stamp. in Siena, per Luca Bonetto, 1573.

22

S. aggiunto sul margine sinistro.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 72

20-May-13 2:06:15 PM

I.1,189

VALLOMBROSA

73

[166] Commentaria s. Thomè in Epistolas Pauli. Stamp. in Parigi, apud Franciscum, senza il tempo. [167] Columella, Dell’agricultura. In Ven., nel 1544, per Gabriel Golito. [168] Conclusioni di Platone secondo la dottrina christiana fatte dal Francesco Verino. In Fiorenza, pel Mare., 1589. [169] Croniche della città di Fiorenza di Stefano Mantouano. Stamp. in Siena, l’anno 1571, non u’è lo stampatore. [170] Ciuil conuersatione del Guazzo. 1583, per Altobello Salicato. [171] Coniuratio malignorum spirituum in corporibus hominum existentium per Philippum Oliuerium. Venetijs, apud Dominicum de Farris, 1567. [172] Cortigiano del Castiglione. In Ven., per Franc. Rampazzetto, 1562. [173] Costumi delle genti raccolti da Gio. Boemio alemanno. In Vinegia, per Michel Tramezino, 1549. [174] Cronica de l’Ordine de’ Serui, author fra’ Michel seruita fior. Stamp. in Fiorenza, pel Mare., 1577. [175] Catalogo de scrittori fiorentini di fra’ Michel seruita. In Fiorenza, per il Giunta, 1599. [176] Coadunatione di materie sparse in diuersi luoghi delle Pistole di s. Paolo. Stamp. in Ven., 1588. [177] Concetti spirituali di d. Cesare Calderari intorno al Miserere. In Ven., per Gio. Bat. Bonfadio, 1587. [178] Cronicha a principio mundi fino a l’anno 1493 con le figure tutte. Non si uede il nome dell’autore, ma dice: preces prouidorum virorum Sebaldi Schrezer et Sebastiani hunc librum Antonius Keberger. Nurember. impressit anno 1493. [179] Commedie del Plutarco. In Firenze, per i Giunti, 1522. [180] Comenti di Francesco aretino in s. Giouanni Chrisostomo sopra gl’Euangeli. Stamp. in Parigi, per Gio. Roinni, 1547. [181] Compendio della teologia. Il quale è stampato in Ven., di Jacobo Piccaio, 1568. [182] Conclusioni tenute per da d. Mario monaco di Vallombrosa. In Pauia, per Lorenzo Pasquati, 1595. [183] Commentarium de sylentio in diuinis officijs Nauarri. In Roma, per Georg. Ferrarium, 1582. (f. 9v) [184] Corona del Signore o vero somma del s. Euangelio e vita di Giesù Christo in forma d’orazioni di d. Siluano Razzi monaco. In Fiorenza, 1585, appresso Sermartelli. [185] Concordanze della Bibbia, in 2 tomi. In Ven., per Marchio’ Sessa, 1585. Authore Georgio Bullocio. [186] Compendio della filosofia composto da fra’ Girolamo Sauanarola. In Ven., per il Giunta, 1542. [187] Confessionale di d. Antonio arciuescouo. In Lione, 1513. [188] Commentario di Francesco Toleto sopra la Logica d’Aristotile. In Ven., appresso Matteo Valentino e per Domenico Farreo, 1583. [189] Et 1593.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 73

20-May-13 2:06:15 PM

74

VALLOMBROSA

I.1,190

[190] Contextus uniuersae grammatices Despauterianae. Ven., per Gio. Varisco, senza tempo. [191] Compendium manualis Nauarriae Petri Alcinè. Ven., apud Marcum Antonium Zalterium, 1596. [192] Concetti scritturali di d. Cesare Calderari. In Ven., appresso M. Antonio Boniuelli, 1598. [193] Conciones Ludouici Grammaticorum. Romae, in aedibus Populi Romani, 1577. [194] Conciones Fabij Filippi Turitani. Ven., per Dominicum de Farris, 1591. [195] Compendium sacrae theologiae per fratrem Joannem Ord. Min. Ven., in officina Aegidij, 1578. [196] Catechismo romano. Stamp. in Ven., per Gio. Rampazzetto, 1591. [197] E per Gior. Angelerio, 1592. [198] E appresso il Fiorauante Prato, 1596. [199] E per Gio. Guerrei, senza l’anno. [200] Et Placentiae, per Jo. Bazachium, 1546. [201] Alius. In quo non habetur locus, nec annus. [202] Item. Bergomi, per Cominum Venturam et socios, 1586. [203] Ven., apud Dom. de Farris, 1570. [204] Et ex officina Dominici Guerri et Jo. Baptistae fratrum, 1571. [205] Et per Jo. Dominicum de Imbertis, 1597. [206] E per Domenico Ferrarese, 1574. [207] E 1551. [208] E per Egidio Regulorano, 1580. [209] E un vulgare. In Ven., per Aldo. [210] Idem, in principio. [211] Catullus, Tibullus, Propertius et Cornelij Galli Fragmenta. Lugduni, apud Sebast. Gryphium, 1546. [212] Commentarium in Catilinarium Salustij. Venetijs, apud Bart. Turratum, 1554. [213] C. Crispi S. In Catil. coniur. Bonon., per Achillem, 1554. [214] Commentaria in vniuersam Aristotelis Logicam vna cum questionibus per Franciscum Toledum. Senza lo stampatore. [215] Calepino. Stamp. in Venezia, per il Mutiano, 1573. [216] E un altro. Nel 1576, senzo lo stampatore. [217] E appresso Niccolao Beuilacqua, 1568. [218] E stamp. in Lio., appresso gli heredi di Bast. Grifi., 1559. [219] Item. In Venetia, appresso Bart. Casano, 1563. [220] Vn altro. Senza luogo, per Matteo Borselli, 1554. [221] E per Gio. Grifio. [222] Et vno manuscritto per Gio. [223] Compendio della Logica d’Aristotile di Grisostomo Gauello. In Ven., al segno del Pozzo, 1540. [224] Clenardo. Stamp. in Leone, dalla bottegha d’Vgone dalla Porta et appresso i fratelli di Gabbiano, senza tempo.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 74

20-May-13 2:06:15 PM

I.1,262

VALLOMBROSA

75

[225] E in Venezia, per Domenico Duzzinello, 1590. [226] Item cum commentarijs p. Antisignani. Venetijs, per Hyeronimum Caualcalupum, 1564. [227] Sine commentarijs. Venetijs, apud Paul. Mecettum, 1591. (f. 10r) [228] Item. Ven., ex aedibus Aldi Manu., 1570. [229] Item. Lugduni, apud Jacobum Roussium, 1596. [230] Item. Augustè Taurinor., per Jo. Dominicum Tarinum, 1589. [231] Ven., apud Jo. Variscum, 1563. [232] Item. Venetijs, apud Petrum Lusinellum, 1597. [233] Et ex aedibus Manu., 1570. [234] Ibidem cum Antesignano. Ven., per Aldum, non habetur annus. [235] E per Nicolaum Polum, sine anno. [236] In Turino, per Gio. Domenico, 1589. [237] In Parigi, per Hieremia, 1580. [238] Item. Ven., per Jo. Antonium Nicolinis, 1547. [239] Cicerone, Orationi et In Catilinam et De arte rhetorices. Scritto a mano. [240] Idem, De finibus malorum et bonorum liber primus. Manoscritto. [241] Idem, Epistole familiares. Sine principio et fine. [242] Idem, De paradoxis, De senectute et Ad Herennium rhetoricor. Libri manuscritti. [243] De officijs. Ven., per Girolamo Scoto, 1565. [244] Idem, Quest. Tusc. In Firenze, per il Giunta, 1532. [245] Idem, De natura deorum. In Lione, per il Grifo, 1546. [246] Item Opera eiusdem. Ven., apud Hyer. Scoto, 1570. [247] Item Epistolè fam. Non habetur impressor, neque numerus. [248] Ipsemet. Ven., per Jo. Gryph., 1524. [249] E 1588. [250] Item. Ven., apud heredes Melchioris Sesse, 1581. [251] Ibidem, per Farreum, 1593. [252] Orationes eiusdem. Lugduni, apud Ant. Gryphium, 1567. [253] Idem, De officijs. Sine principio et fine. [254] Eiusdem Opera. Lugduni, per Sebast. Gryph., 1555. [255] Epistolè eiusdem. Per Ant. Gryph., 1567. [256] Et Ven., apud Jo. Gryph., 1574. [257] E 1596. [258] E 1588. [259] Idem, De officijs. In Ven., per23 Alessandro Paganino, 1515. [260] Colloquia Ludouici Viuis. Impress. Florentiè, apud Junctas, 1568. [261] Confessionale di d. Antonino arciuescouo. In Leone, 1513. [262] Commentarij di C. Giulio Cesare tradotti in volgare da messer Francesco Baldelli. In Ven., per Enea de Alaris, 1573. 23

Segue Dom. depennato.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 75

20-May-13 2:06:15 PM

76

VALLOMBROSA

I.1,263

[263] E per Niccolò Zoppino, 1530. [264] Per i Giunti, in Fior., 1520. [265] Item. Senza principio e fine. [266] In Ven., volgare, per Gabriel Geolito, 1557. [267] Et per Florauantem, 1588. [268] Cantalicij Regulae. Flor., per Giorg. Mare., 1594. [269] E per Michael Angelum Sermartellium, 1595. [270] C. Crispij S. Opera. Bononiè, apud Achillem Barbirolum cum comentarijs Vincentij Castellani Forosomproniensis, 1554. [271] Et Flor., per Junctas. [272] Ciceronis Epistolè commentate da Gio. Senza principio e fine. [273] Catholicon. Ven., 1407. [274] Comentaria in Eclogas Teocriti. Ven., apud Salamandram. [275] Caroli Sigonij De antiquo iure ciuium Romanorum Italiè et prouinciarum. Parisijs, per Jacobum Du Puis, 1576. [276] Commentaria Grèca Budei. Parisijs, 1529. [277] Commentaria Jo. Maioris in Petri Hispani Summulas. Ven., per Lazarum de Soardis. [278] Commèdiè Aristophanis Grècè. Lugduni, per Jo. Griph., 1548. [279] Commentaria Sophoclis tragedias. Romae, per Dom. Duzinellum, 1506. (f. 10v) [280] Commentaria Toleti cum questionibus. Ven., 1593. [281] Contextus vniuersè grammaticè Despauterij. Genuè, per M. Antonium Bellonum, 1577. [282] Comediè Terentij. Flor., per Marescottum, 1580. [283] Ciceronis Epistolè fam. Ven., apud Hyer. Polum, 1593. [284] Et ad Florauantem Pratum, 1567. [285] Clenardo Hebreo. In Colonia, per Theodorum Graminèum, 1570. [286] Concilium Tridentinum. In Ven., per Jacobum Simbonium, 1576. [287] E in Piacenza, per Gio. Bazzaccho, 1586. [288] E in Ven., per Dom. Ferro, 1574. [289] E per Gir. Polum, 1578. [290] Concilior. omnium 5 volumina. In Ven., per Dom. Niccolini, 1585. [291] Catilina in Jugurtham. Manuscritto. [292] Chrisostomi Jauelli Super Animam. In Ven., per Gir. Scoto, 1555. [293] Concordanze della Bibbia. Sine nomine impress. Con vna epistola di Gio. Frobenio, 1516. [294] Cesare Caporale, Rime vulgari con l’aggiunta del sig. Torquato Tasso al signor Francesco Bittignoli. Stamp. in Ferrara, per Vittorio Baldini, 1586. [295] Cotignola addomandato Honofrio Zarrabini canonico regolare, Sopra il Miserere. Stamp. in Ven., per Gio Bat. Somasco, 1587. [296] Caffaro, Grammatica. Stamp. in Ven., sine nomine impr. [297] Per Jac. Simbenio, 1570. [298] Et Altob. Salicato, 1584.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 76

20-May-13 2:06:15 PM

I.1,329

VALLOMBROSA

77

[299] Compendio della teologia. Stamp. in Ven., impensis Octau. Scoti, 1490. [300] Cieco d’Adria, Orationi vulgari. Stamp. in Ven., per Fabio et Agostino Zoppini, 1589. [301] Chrisostomi Jauelli In Parua naturalia. In Ven., per Jo. Mariam Bonellum, 1555. [302] Il medesimo, Sopra la Fisica d’Aristotele. Stamp. nel medesimo luogo, anno 1576, per haredes Jo. Mariè Bonellij. [303] Compendium septuaginta tabularum secundum ordinem diuinorum officiorum Vallisumbrosae di d. Michel Angelo Chelli. In Fiorenza, per i Giunti, 1561. [304] Clenardo Grèco. Sine nomine impress. et loci et temporis. [305] Calepino. Manoscritto. Senza il nome dell’autore. [306] Compendium theologiè. In Ven., per Greg. Dalmatino et Jacobo Brittannio. [307] Compendium theologiè per Jo. de Combis. In Lione, per Guglielmo Rouiglio, 1579. [308] E 1563. [309] Cieco d’Hadria, Rime. Stamp. in Ven., per Fabio et Agostino Zoppini, 1584. [310] Concilio di Trento. Stamp. in Roma, per Paulo Man., 1564. [311] Cronica imperat. Manuscripta. Sine nomine authoris. [312] Calepino, Delle 7 lingue. Stamp. in Lione, non dice per chi, 24 1570. [313] Catechismo. Stamp. in Vin., per Domenico Guerriero e Gio. Bat. fratelli, 1571. [314] Cirilli Opera omnia, additis insuper quibusdam opusculis per Gentianum Heruetum Aurelium. Stamp. in Parigi, per Michele Sonnio, 1572. (f. 11r) C [315] S. Caterinae Senensis Dialogus. Stamp. in Ven., per Jac. Cornetti, 1589. [316] E Lazaro Soardi, 1504. [317] Commentaria d. Thomè in Euangelium Matt., in Hieremiam, in Isaiam et Trenos. Ven., sumptibus hèredum d. Octauiani Scoti, 1527. [318] Cose marauigliose de l’alma città di Roma. Non habetur impressor neque annus. [319] E in Roma, per gli’eredi di Antonio Blado, 1575. [320] E per Gio. Osmaro, 1579. [321] Commediè Terentij. Florentiè, per Marescottum, 1589. [322] Item. Sine principio e fine. [323] E comentato in lingua toscana da Gio. Fabbrini. In Ven., per Gio. Bat. Sessa, 1576. [324] Et apud Aldum, 1570. [325] Per heredes Bernardi Junctè, 1582. [326] Et ex officina Aldina, 1588. [327] Et per Jo. Gry., 1586. [328] Compendio del Nauarro. Stamp. in Ven., per Giorg. Guerigli, 1555. [329] Catechismus. Romae, per Paulum Manu., 1569. 24

1569 depennato.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 77

20-May-13 2:06:15 PM

78

VALLOMBROSA

I.1,330

[330] Caietanus, In Logicam. Ven., per Hyer. Scottum, 1565. [331] Commediè Aristophanis. Apud Jo. Farreum, 1542. [332] Cantalycij Regule. Florentiè, per Barto. Sermartellium, 1580. [333] Et apud Junctas, 1587. [334] Contra hèreticos. Libro manoscritto. [335] E un altro, De moribus prèsbiterorum et christianorum e de dignitate pontificis. [336] Item De imperatoribus alius de seculo et religione a Calucio Pierij de Stignano cancellario ad fratrem Hyero. de Vziano Ordinis Camaldolensis. [337] E un altro doue si tratta De bono cogniugali e de quibusdam Euangeliorum expositionibus. Sine nomine authoris. Tutti manuscritti. [338] Ciceronis Rhetorica. Ven., per Barto. Cèsanum, 1550. [339] Et Jo. Gryphium, 1580. [340] Confessionario raccolto dai dottori cattolici per il reu. p. maestro Giro. Panormitano de l’Ordine de’ Predicatori. In Brescia, per Policreto Turlini, 1584. [341] Combattimento spirituale ordinato da un seruo d’Iddio. Stamp. in Bergamo, per Comino Ventura, 1593. [342] Compilatio decretalium Gregorij papè noni. Impress. Ven., 1498. Non ui è lo stamp25. (f. 11v) D [343] Domenico di S. Gemignano, Sopra il Sesto de’ decretali. Stamp. in Ven., appresso Andrea Torresano de Asula, 1491. [344] Decretum siue concordia discordantium canonum, sine nomine authoris. Scritto a mano. [345] Durando, In quattuor libros Sententiarum. Stamp. in Ven., in typographia26, 1571. [346] Discorsi di d. Valentino, mon. di Vallombrosa, sopra il Nunc dimictis. Scritto a mano. [347] E sopra l’oratione dominicale. Stampate in Fiorenza, per Gior. Mare., 1575. [348] Decreto. Stampato in Venezia, per Bat. de Tortis, 1596. [349] Dialectica Aristotelis. Stamp. in Vin., per Gir. Scoto, 1552. [350] Discorsi sopra i 3 generi dell’opere d’Iddio, della natura, della gratia e della gloria, fatti per d. Valentino mon. di Vallombrosa. Scritto a mano. [351] Dizionario. Senza principio e fine. [352] Diez, Sermones praedicabiles. Stamp. in Vin., per Dominicum de Farris, 1588. [353] Ditionario e Riduttorio di Pietro Berchorio. Stamp. in Parigi, per Claudio Cheuallon, 1521. [354] Dionisio Areopagita, De diuinis nominibus. Manuscritto. 25 Compilatio Decretalium Gregorij papè noni. Impress. Ven., 1498. Non ui è lo stamp. aggiunto a posteriori. 26 Segue uno spazio bianco.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 78

20-May-13 2:06:15 PM

I.1,379

VALLOMBROSA

79

[355] Diadema monachorum Smaragdi. Manuscriptum. [356] Dante. Scritto a mano. [357] Discorsi del Ruscelli a messer Lodouico Dolce. In Ven., per Plinio Pietra, 1553. [358] Discorso degl’anni climaterici di Gioseffo Rossi. In Roma, per Jacopo Tornieri, 1585. [359] Discorsi di Benedetto Maggiorino dell’osseruazion dell’anno e variatione del bisesto. In Ven., per Francesco Marcolini, 1537. [360] Discorso di Filippo di Gatta per muouer le aguglie. In Roma, 1576, per Bart. Grassi. [361] Discorsi militari d’Antonio Lupicini. In Fiorenze, per il Sermartello, 1587. [362] Della grandezza della terra del Piccolomini. In Ven., per Giordano Ziletti, 1561. [363] Decision de’ casi di coscienza di d. Jacopo Graffio. In Ven., per Damiano Zenaro, 1596. [364] Discorsi predicabili raccolti per Sebastiano Ammiano. In Ven., per Gio. Zenaro, 1578. [365] Diodoro siculo, Dell’antiche storie fauolose. Stamp. in Ven., per Gabriel Giolito, 1547. [366] Del purgatorio e dell’aiuto che si fa per li morti di messer Fortunio Milandroni sanese. In Siena, per Luca Bonetto, 1584. [367] Discorso del Rosaccio delle cose turchesche. In Bologna, per Vettorio Bonachi, 1599. [368] D. Franciscus Toletus. Sine principio et fine. [369] Et in Ven., per Gio. Bonfandino, 158827. [370] Et per Mich. Bombellum, 1595. (f. 12r) [371] Deche di T. Liuio. In Ven., 1547. [372] Et per Giorg. de Rusc., 1501. [373] Discorsi di Vincentio Borghini sopra le cose di Firenze. In Fiorenza, per i Giunti, 1584. Parte prima e seconda delle famiglie e vescoui di Fiorenza. 1585. [374] Discorso della nobiltà fiorentina di Paulo Mini. In Fior., per Domenico Mazzani, 1593. [375] Dottor Nauarro, Del silenzio del diuino offizio. In Roma, appresso Giorg. Ferraro, 1582. [376] Discorsi sopra le medaglie di Sebastiano Erizo. In Venezia, per Gio. Varisco, 1571. [377] Discorsi di Scipione Ammirato sopra Cornelio Tacito. In Fiorenza, a’ Giunti, 1594. [378] Difesa di Firenze di Paulo Mini. Stamp. in Lione, per Filippo Tinghi, 1577. [379] Demostrazion degl’errori della setta maomettana di d. Angelo da Corsignano. In Fiorenze, per Giorg. Mare., 1588.

27

1588 aggiunto sopra il rigo.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 79

20-May-13 2:06:15 PM

80

VALLOMBROSA

I.1,380

[380] Del misurar con la vista di Siluio Belli vegentino. Stamp. in Ven., per Domenico Niccolini, 1565. [381] D. Arsenij In 5 vniversalia Phorphirij dilucidationes. Florentiè, per Philippum Junctam, 1599. [382] Dialogo delle lingue del Varchi. In Fiorenza, a’ Giunti, 1570. [383] De coloribus a Simone Portio Neap. aeditis. In Firenze, per Lorenzo Tolentini, 1548. [384] De vita d. Petri apostoli a M. Ant. Georgio Bonon. Romae, per Antonio Bladio, 1575. [385] De probatis sanctorum hystorijs parte ex Aloysio partim ex manuscriptis f. Laurentij Surij. Coloniè Agrippinè, per Geruinum Calenium, 1573. [386] De beatitudine hominis a Joanne Batista èdita. Florentiè, per Georg. Mare., 1575. [387] Della consolatione de’ penitenti di f. Bartolomeo napoletano de l’Ord. s. Dominici. In Ven., per Girol. Polo, 1591. [388] Decretarium papè Gregorij. Per Andrea Torresani, 1499. [389] Dichiarazione de l’albero monasticho intitolato Lignum vitè di d. Arnaldo. In Ven., per Giorg. Angioleri, 1594. [390] Dante comentato da Landino e Volutello. In Ven., per Gio. Bat. Marchio’ Sessa, 1564. [391] Disputatio de magnitudine terre di Francesco Vialardo. In Turino, per Gio. Rater., 1580. [392] Dialogo d’amore di Lione Hebreo. In Ven., per28 Niccolò Beuilacqua, 1572. [393] Difese delle donne di Domenico Bruni da Pistoia. In Fior., al Giunta, 1552. [394] Ditionario vulgare e latino di Filippo Venuti da Cortona. In Ven., per i Giunti, 1596. [395] E per Vincenzo Valgrisi, 1564. [396] E appresso gl’heredi di Luigi Valuassori, 1595. [397] E per Antonio Bertano, 1598. [398] E Gio. Domenico Minelli, 1591. [399] E un altro. In Ven., nel 1568, non u’è lo stampatore. [400] Un altro. Senza principio et fine. [401] E per Gio. Domenico Micheli. [402] Ditionario de’ poueri fatto da fra’ Piet. da Tossignano. In Bologna, 1588, nella Compagnia della tipografia bolognese. (f. 12v) [403] Discorsi di messer Francesco Veniero sopra i 3 libri dell’anima d’Aristotele. In Ven., appresso Andrea Arriuabene, 1555. [404] Dialogi di Niccolò Franco. In Ven., per Francesco Zuliani e Gio. Cerutto, 1543. [405] Discorso sopra l’oratione di Guglielmo Mannini. In Fiorenza, per i Sermartelli, 1591. 28

Segue Gio. depennato.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 80

20-May-13 2:06:15 PM

I.1,436

VALLOMBROSA

81

[406] Dizionario di tutte l’opere di Cicerone per Vberto Sussannesi. In Ven., per Bart. Zannetti, 1538. [407] Ditionario hebreo overo Tesoro della lingua santa di S. Pagnino. In Antuerpia, per Christofano Plantino, 1568. [408] Et Lugduni, per Bart. Vincentium, 1577. [409] Et per Antonium Gryphium, 1577. [410] Ditionario greco. Stamp. in Ferrara, per Gio. Maciocchio, 1510. [411] E in Parigi, apud Collegium Sorbonè, 1530. [412] Et Basileè, per Henricum Petrinam, 1572. [413] E per Eusebium Epis., 1580. [414] Domenico Bannes Ordinis Prèdicator., Sopra san Tommaso. Stamp. in Ven., ad signum Concordiè, 1583. [415] De arte rethorica, authore Cipriano. Ven., per Florauantem Pratum, 1598. [416] Dialogo fra il catecumino e il padre. In Roma, per Antonio Bladio, 1582. [417] Della cognizion d’Iddio e di se stesso di messer Francesco. In Fiorenza, presso Giorg. Mare., 1564. [418] Donato. Stamp. in Ven., per Gio. Grifi, 1598. [419] E in Firenze, per Francesco Tosi, 1564. [420] Uno al Sonno. Senza principio e fine. [421] Dottrina christiana. Fiorenza, per Antonio Padouani, 1590. [422] E per li Giunti, 1579. [423] Ditionario vulgare e latino. In Ven., per Jo. Michaelem, 1585. [424] Diuinum officium ad vsum Romanum. Ven., apud Dominicum Niccolinum, 1586. [425] Ditionarium Francisci Priscianensis. Ven., per Jo. Antonium Bertanum, 1580. [426] Discorso sopra le necessarie condizioni della sposa di Christo29 di d. Valentino. In Fiorenza, per Georg. Mare., 1591. [427] Dionisyus Cartusianus, De quatuor nouissimis. Non adest locus, per Jo. Lenum, 1568. [428] Diurnum monasticum. Ven., apud Junctas, 1579. [429] Demetrij Phalerei De oratione et de modo dicendi. Ven., per S. Guerrinum, 1557. [430] Dialogi di Leone medico hebreo. In Ven., per Gio. Alberti, 1586. [431] Duè orationes Graecè d. Jo. Chrisostomi. Romae, apud Aloysium Zannettum, 1593. [432] Despauterij Grammatica. Ven., per Jo. Batt. Viscium, 1579. [433] Diez, in 2 tomi. In Ven., per Domenico de Farris. [434] Durandus, Super sententias theologicas. Ven., per Guerrèos, 1571. [435] Dominicus de Flandria, In Methaphysicam. Ven., 1499, manca lo stamp. [436] Dioscoride con il Mattiolo. Stamp. in Ven., per gli heredi di Vincenzo Valgrisi, 1573. (f. 13r) 29

della sposa di Christo aggiunto sopra il rigo.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 81

20-May-13 2:06:15 PM

82

VALLOMBROSA

I.1,437

[437] Espositione sopra Job. Scritta a mano. [438] Esposizione sopra i Salmi. Scritto a mano. Senza nome de l’autore. [439] Epistole e Vangeli. Scritti a mano. Per tutto l’anno, latine. [440] Espositione sopra l’Apocalisse ex idoneis authoribus habita. Scritto a mano. [441] Esamerone di s. Ambrogio. Scritto a mano. [442] Espositione sopra le Pistole di s. Paolo. Scritt’a mano, senza nome dell’authore. [443] Sancti Effrem monachi Libelli, doue si tratta de iudicio et compunctione et castitate, insieme con vn trattatello quale si domanda Liber admonitionum s. Blasij. Scritt’a mano. [444] Expositio s. Thomae Aquinatis in lib. Gen. et corrupt. Ven., apud Junctas, 1551. [445] Espositione Augustini Suess. in omnes Aristotelis libros De historia, Partibus et earum causis ac De generatione animalium. Ven., per Hyeronimum Scotum, 1546. [446] Epistolè s. Hyeronimi. In Ven., per Antonio di Bartolo, 1470. [447] Eruditio puerorum Alexandri Gramatici. In Ven., per Pero de Quarengijs, 154. [448] Epistole d. Pauli manuscriptè, cum quadam prèfatione incerti autoris, et epistola d. Hyeronimi ad Somniam et Fretilam in Psalterio, et quae septuagintaduorum interpretum editione correctè sunt. [449] Espositione sopra il Vecchio Testamento. Manuscripta, sine authore. [450] Esposizione sopra i Salmi, manuscripta, d’Astericho Zobeso. [451] Enarrationes piè in Epistola Pauli ad Ephesios per Jacobum Naclantum episcopum. In Ven., 1544, senza lo stamp. [452] Eusebio Cesariense, De ecclesiastica historia cum prèfatione Ruffinij. Manuscritto. [453] Egidio Romano, Sopra la Posteriora. In Ven., per Simone de Lueze, 1500. [454] Espositio Epistolarum d. Pauli. Manuscritta. Sine nomine authoris. [455] Epistola d. Greg. ad Secundinum episcopum et s. Hyer. cum quibusdam homelijs. [456] Ermogene, Rhetorica greca con i preludi d’Ausonio sofista. In Fiorenza, per Filippo Giunta, 1515. [457] Esposizione sopra la Cantica. Senza nome dell’autore. [458] Epistolè ad Marium, ad Metellum, Ciceronem, Sulpitium, cum dictionario ciceroniano. In Ven., per Gio. Antonio Bertano, 1579. (f. 13v) [459] Epitome Justini historiografi. Scritto a mano. [460] Enchiridion grammatices, greco, con la prefazione d’Eufrosino Bonino e Aloisio Alemanno. In Fiorenza, per Philippum Junctam, 1516. [461] Ephemerides Joseffi Moleti mathematici. Ven., per Franciscum Francischium e per Vincentio Valgrisio, 1563. [462] Enchiridion juris. In Lione, per Guglielmo Rouiglio, 1576. [463] Esercizij d’anima spirituali di fra’ Christoforo Verocchino cappuccino. Ven., per Gio. Guerigli, 1596.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 82

20-May-13 2:06:15 PM

I.1,494

VALLOMBROSA

83

[464] E di più il compendio di 100 meditazioni del medesimo. In Ven., per Niccolò Misserino, 1597. [465] Enchiridion del Nauarro. In Roma, per Jacopo Torniero, 1588. [466] Eusebij Cèsariensis De euangelica preparatione libri 14, Giorgio Trapezuntio interprete. Coloniè, apud Herum Alopecium, 1522. [467] Epitome in prosodiam Panthaleontis Barthelonei Rauerini. Ven., apud haredes Melchioris Sessè. [468] Aliud. Sine principio et fine. [469] Euripidis Opera Grèca. Non habetur annus, nec impressor, 1575. [470] Epistole Ouidij Nasonis cum commentario Volsci. Ven., 1485. [471] 30Epitheta Jo. Rauisij Testoris. Ven., per M. Antonium Zalterium, 1583. [472] Epitome grammatices Antonij Sompani Sidicinij. Ven., Franciscum Zilettum, 1584. [473] Euripidis Tragèdiè, Grècè. Antuerpiae, per Christophorum Plantinum, 1571. [474] Expositio Petri Tatareti in Summula Petri Hispani. Parisijs, sine anno. [475] Eloqutiones, authore Hyeronimo Capharo. Ven., apud hèredes Melchioris, 1579. [476] Esercitazione della lingua latina. Flor., apud Junctas, 1568. [477] Et sine principio et fine. [478] Florentiè, per Bart. Sermart., 1577. [479] E mille 1585. [480] Item. Ven., apud Franciscum Franceschinum, non habetur annus. [481] Et Florentiè, per Jo. Bacc., sine tempore. [482] Et Ven., per Cam. Francischinum, 1581. [483] Emanuelis Aluarij De grammatices institutione. Romae, per Alexandrum Zanetum. [484] E un altro stamp. in Ven., 1583. [485] E in Verona, per Piero Disserolo, 1597. [486] Roma, per Alessandro, 1592. [487] Elegantiè Latinè Adriani cardinalis. Lugduni, non habetur numerus. [488] Esposizione sopra l’orazione di Gieremia e sopra il cantico di Zaccheria del p. fra’ Gieremia Buchio Ord. Min. Florentiè, per Bartol. Sermart., 1537. [489] Examen degl’ingegni, tradotto di lingua spagnola in italiana da messer Camillo Cammilli. In Ven., per Aldo, e 1586. [490] Essercitij deuotissimi sopra la passione del nostro signor Giesù Christo di fra’ Gio. Taulerio. Ven., per il Geolito, 1574. (f. 14r) [491] Eluqutiones què in epistolis familiaribus includuntur per Riccium. Florentiè, apud Bart. Sermartellium, 1581. [492] Epistole di Cicerone di Paolo Manutio. In Ven., 1579, per Aldo. [493] Edificij e statue che sono in Roma, raccolte per Gio. Caualieri, intagliati in rame. Stamp. in Roma, 1569. [494] Etica d’Aristotele volgare. Scritta a mano, senza autore. 30

Epitecta Jo. depennato.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 83

20-May-13 2:06:16 PM

84

VALLOMBROSA

I.1,495

[495] Esempi di fra’ Gio. de l’Ord. de’ Pred. In Ven., per Damiano Zenario, 1576. [496] Etica d’Aristotele. Stamp. in Ven., per Bart. Imperadori, 1551. [497] Eusebio Panfilo, Della preparatione euangel. In Ven., per Michele Tramezzino. [498] Eleganze della lingua latina d’Aldo Man. In Colonia, per Piero Ost., 1581. [499] E in Ven., senza lo stamp., 1565. [500] Et per Gio. Bat. Bonfadino, 1592. [501] Epistole di Cic. Stamp. in Fior., al Maresc., 1582. [502] Esopi Fabelle. Ven., per Pet. e Jo. Mariam et Corne. nep., 1549. [503] E in Lio., per Gio. Tornensi, 1502. [504] E 157031. [505] Epistolè Heroides Ouidij cum comm. Ant., Vber., Jani, Jodoci et in Ibin cum commentarijs Dominici Calder., Christophori et Ascens. Ven., per Aug. de Zannis. [506] Item. In Lione, per Sebast. Grifio, 1545. [507] Expositio di Gio. Hispano sopra i Salmi. Senza la stampa e l’anno ecc. [508] Ecclesiaste di Salomone, in hebreo. Stamp. in Ven., per Giord. Ziletti, 1571. [509] Epistole di Francesco Filelfo. Stamp. in Ven., per Cammillo Pintio, 1572. [510] Eloqutioni cauate dalle pistole di Cicerone et orationi di Girol. Caffaro. In Ven., per Andr. Muschio, 1572. [511] Epitome de’ sacramenti per ser Lorenzo di Colonia. In Ven., per Fabio e Agostino Zoppini, 1587. [512] Expositio d. Thommae Aquinatis in librum De coelo et mundo cum additione Petri de Alurnia. Ven., sumptibus Octauiani per Bonetum, 1495. [513] Egidius Romanus, Super Phisicam Aristotelis32. [514] Emanuellis Gramma. Ven., ex officina Petri Rabani, 1545. [515] Et per Franciscum de Franciscis, 1575. [516] Et Romè, per Franciscum Zannettum, 1580. [517] Epistole d’Ouidio. Ven., per Jo. Tacuinum, 1507. [518] Elegantiae Augustini Dati. Ven., apud Franciscum Bindonem, 1534. [519] Esercitio di deuotione di fra’ Luigi di Granata. In Brescia, per Vincentio Sabbio, 1584. [520] Essercitij e premij de’ confrati del santissimo crocifisso residenti nella chiesa di S. Difendo. In Bergomo, per Comino Ventura, 1592. [521] Epistole e Vangeli uolgari tradotti in detta lingua da fra’ Remigio, con alcune annotationi a ciascheduna epistola e uangelo. In Ven., per G. Geolito, 1598. (f. 14v) [522] Franceschino, Homeliè. Stamp. in Milano, per Gio. Antonio degl’Antoni, 1561. [523] Filopono, Sopra la Posteriora con l’aggiunta di Teodosio filosofo. Stamp. in Ven., per Girol. Scoto, 1550. 31 32

E 1570 aggiunto sopra il rigo. Segue un termine depennato non leggibile.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 84

20-May-13 2:06:16 PM

I.1,549

VALLOMBROSA

85

[524] Francesco Robertello, Poetica d’Aristotele. Stamp. in Basilea, per Gio. Heruagio juniorem, 1555. [525] Filippo de Franchis, De appellationibus, recusationibus, relationibus, cum multis additionibus què non erant in priori volumine. Stamp. in Ven., per Gio. e Greg. de Gregori, 1504. [526] Francisci de Zabarella cardinalis Consilia. In Ven., per Paganino de’ Paganini. Item. 1498. [527] Item Commentaria in Clementinarum volumen cum annotatiobus d. Filippi Franchi de Perusia et d. Nicholai Superantij. Stamp. in Ven., per Gio. e Greg. de Gregorijs, 1496. [528] Festiuitates sanctorum omnium. Sine nomine authoris, sine impress. et anno. [529] Fabbrino in lingua tosc. In Ven., per Gio. Bat. et Marchio’ Sessa e fratelli, 1543. [530] Francisci Toledi Comentaria in vniversam Aristotelis Logicam. Ven., per Hyeronimum Polum, 1579. [531] E per Domenico Farreo, 1581. [532] E per Marchio’ Sessa. [533] E in Lione, per Alessandro Lucchese, 1581. [534] Frat’Honorio Pannuino, Epitome de’ pontefici e cardinali. In Ven., per Jac. Strada, 1557. [535] Formularium quotidianum contractuum33 secundum stilum Florentinorum. In Firenze, al Giunti, 157134. [536] Fasciculus temporum, Erhardus Ratdolt author. Ven., 1484. [537] Famiglie di Napoli di Scipion Ammirato. In Fiorenza, 1580, per Giorg. Mare. [538] Fisica d’Aristotele col commento d’Auerroè, con l’annotazione del Zimara. In Ven., per Girol. Scoto, 1560. [539] Francesco Priscianese, Della lingua latina. In Ven., per Bart. Zannetti, 1540. [540] Fabbrica del mondo dell’Alunno. In Ven., per Franc. Sansouino, 1560. [541] Flores poetarum Octauiani Mirandulè. Ven., per Jo. Bat. Bonfadium, 1586. [542] Fioretti di teologia delle questioni sopra il 4 delle Sententie del r. p. f. Giuseppe. In Ven., per Gio. Somasco, 1584. [543] Fabbrino, Interpretation della lingua latina, libri 3. Stamp. in Roma, 1554. [544] Fatti romani di Antonio Pio Pannuino. In Ven., per Jac. Strada, 1557. [545] Filosofia naturale del Piccolomini. In Ven., per Francesco Lorenzini, 1560. [546] Idem, Sfera del mondo. In Ven., per il Beuilacqua, 1561. [547] Franciscus ab Ossuna Bethicus, Super Euangelia. Ven., apud Jacobum Simbenum, 1572. (f. 15r) [548] S. Girolamo, Martirologio e sopra Osea, Ezechiello e sopra s. Paolo e sopra la vita de’ s. padri e sopra Gieremia. Scritti tutti a mano. [549] Il medesimo, Super vitas patrum Egiptiorum. In Ven., per Ottauiano Scoto, 1483. 33 34

contractuum aggiunto sopra il rigo. Correzione nella terza cifra della data.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 85

20-May-13 2:06:16 PM

86

VALLOMBROSA

I.1,550

[550] E sopra i 4 profeti minori, emendato per Mariano Vittorio reatino. Stamp. in Parigi, per Sebastiano Niuelio, 1579. E sopra Dauid, e l’Ecclesiaste, e i 12 profeti minori, e sopra s. Matteo e s. Paolo ad Galathas, ad Ephesios, ad Titum et Philemonem, et lib. Didimi de Spiritu sancto. Ibidem, Index locupletissimus in sex posteriores tomos eiusdem. Item Epistolè et Lib. contra hèreticos, con gli argomenti e le scolie del Mariano Vittori, cum altero tomo epistolarum. In Parigi, per Seb. Niuell., 1578. [551] Idem, Sopra s. Matteo. Scritto a mano. [552] Glosa ordinaria sopra tutta la Bibbia. Senza principio e fine. [553] E sopra i Salmi. Scritti a mano. [554] Un’altra con Niccolo de Lyra sopra il Testamento Nuouo. Sine principio et fine. [555] Glosa summè magistri Raimundi. Scritt’a mano. [556] Gio. Andrea, Sopra il 6 de’ Decretali. Scritt’a mano. [557] S. Gio. Grisostomo, Sopra s. Matteo. Scritt’a mano. [558] S. Gregorio, Sopra i sermoni morale e Sopra Job e Sopra la compilatione nuoua e De cura pastorali. Nel medesimo libro s. Basilio, De institutis monacorum e s. Agostino, In seconda feria et ottaua Pasche. Trattatus manuscrittus. [559] Idem, Sopra Job. Stamp. in officina Nicolai Keslers Basiliensi, 1496. [560] Gaetano, In 5 Mosaycos libros, cum annotationibus ad marginem f. Antonij Fonsecè Lusitani. In Parigi, per Gio. Iac., 1539. [561] Idem, In omnes lib. Veteris Testamenti. In Roma, per Antonio Blado asolano, 1533. [562] Idem, In Nouum Testamentum. Stamp. in Ven., per Luca Antonio Giunti, 1530. [563] Gabbriello Fiamma, Sopra le Pistole e Vangeli di tutto l’anno. Stamp. in Ven., per Francesco de Francisci, 1571. [564] Goffredo Beneuentano, In iure canonico. Lib. scritt’a mano. [565] Gio. Gersone. 1494. Senza nome dell’autore e del luogo. [566] Grammatica in versi. Scritt’a mano. Senza l’autore. [567] Gioseppo, De bello Judaico e De antiquitatibus Judeorum. In Lio., per Sebast. Grifio, 1546. [568] S. Gregorio Magno. Stamp. in Ven., per Bart. Ruota, 1571. [569] S. Gio. Cassiano. Stamp. nella Libreria Vaticana per Domenico Basa, 1588. [570] Gio. di Redone, De ecclesiasticis scripturis libri quatuor emendati per theologos Accademiè Nouaniensis. In Colonia, appresso Jaspar Gennepeo35, 1543. (f. 15v) [571] Gio. de Ianduno, Sopra la Metafisica. In Ven., per Girol. Scoto, 1553. [572] E sopra la Fisica e con le quistioni di Helia Hebreo. Stamp. l’anno 1501, non vi è luogo della stampa, per Bonetto Loccatello. [573] Idem, Sopra l’Anima con l’esposizione d’Egidio e Marsilio Ficino sopra la Generatione e corrutione. Stamp. in Venetia, per Otino de Luna36, 1500. 35 36

1593 cancellato. 1501 depennato.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 86

20-May-13 2:06:16 PM

I.1,601

VALLOMBROSA

87

[574] E sopra l’Anima. Ven., per i Giunti, 1552. [575] E sopra la Fisica con l’annotazioni d’Helia hebreo. Stamp. con le spese di Pietro Benzon e di Pietro Cremonese, 1488. [576] Grisostomo Jauello, Logica. In Ven., per Valerio37 Bonelli, 1582. [577] Et super libros De causis. In Ven., per Girol. Scoto, 1567. [578] Gio. Bat. Mantuano, De sacris diebus ad Leonem pontificem. Stamp. in Lione, per Bernardo Lescuzer solertia Stephani de Basignana, 1516. [579] Gio. Maria Verato, Homelia in quadragesima. In Ven., per gli heredi di Gio. Bonelli, 1571. [580] Gio. Fabbrini, Grammatica. Stamp. in Ven., per Gio., Marchio’ Sessa e fratelli, 1566. [581] Gio. Damasceno con Gio. Cassiano. In Basilea, per Henrico di Pietro, 1559. [582] Gio. Goropio, Origines Antuerpianè 5 lib. continentes. Stamp. in Anuersa, per Cristoforo Plantino, 1569. [583] Gio. Aretino, De dormitione Virginis et de gestis s. Clementis papè et quèstiones Hèbraicos in lib. Gen. Sine nomine authoris. Manuscritto. [584] Grammatica Vgutionis et aliorum. Sine nomine. Manuscritto. [585] Grammatica linguè sanctè Marci Marini. Basileè, in officina Frobeniana, 1580. [586] Giardino morale di Gio. Fidelissimi. In Fiorenza, appresso Michelagnolo Sermartelli, 1594. [587] Giardino d’esempi scritt’in volgare da m. Serafino Razzi. Firenze, per Michelagnolo Sermart., 1592. [588] Grammatica Grèca vniversa. Lugduni, ex officina Vgonis ad Porta, 1594. [589] Galeotti Martij De doctrina promiscua liber. Florentiè, apud Laurentium Torrentinum, 1548. [590] Grammatica del Priscianese. In Ven., per Gio. Maria38 Leni, 1582. [591] Grammatica Grèca Vrbani. Non habetur numeris. [592] Gierusalem liberata di Torquato Tasso. In Ven., per Gio. Bat. Ciotti, al segno della Aurora, 1598. [593] E in Parma, per Franc. Viotti, 1581. [594] Genesis Hèbraica. Romae, per Franc. Zannetti, 1578. [595] E 1563. [596] Grandezze di tutte le sfere di Gio. Maria Bonardo. In Ven., per Simon Rocca, 1570. (f. 16r) [597] Grammatica Sypontini. Florentiè, apud Bart. Sermartellium, 1580. [598] Et apud Junctas. [599] Sine impressore, e 1572. [600] Greg. de Valentis, Sopra la teologia, in 2 tomi. In Ven., per Batista Ciotto, 1592. [601] Genealogia degl’Iddei del Boccaccio. In Ven., per Antonio Bertano. 37 38

rio depennato sopra il rigo. Ga depennato.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 87

20-May-13 2:06:16 PM

88

VALLOMBROSA

I.1,602

[602] Grandezze di tutte le sfere redotte in miglia del cieco d’Adria. In Ven., per Agostino Zoppini, 1589. [603] Galateo. Stamp. in Fior., a’ Giunti, 1574. [604] Grammatica Guerrini. Sine principio et fine. [605] E in Firenze, per Barto. Sermartelli, 1571. [606] Giardino spirituale di f. Paolo Morigi milanese dell’Ord. di s. Girolamo. In Ven., per il Guerra, 1598. [607] Guida o vero scorta del peccatore di f. Luigi Granata, tradotto da d. Timotheo da Bagno. Manca il luogo, per Giorg. Angenieri, 1580. [608] Grammatica Joh. Scopè. Ven., per Petrum Bosellum, 1558. [609] Idem, Spicilegium. Sine principio et fine. [610] Gostantino Lascaro. Stamp. in Ven., per Piero e Gio. Maria de’ Niccolini, 1550. [611] Grandezze del giubbileo di f. Ang. Pientino. In Fior., per Gior. Mare., 1574. [612] Giardino dell’agricultura di Marco Bussato. In Ven., per Bart. Carampello, 1593. [613] Grammatica linguè sanctè d. Marij. Ven., per Jo. de Gare, 1585. [614] Grammatica Christofori Saxi. Flor., apud Junctas, 1582. [615] Grammatica Sypontini. Ven., per Bat. Bonfandinum, 1588. [616] E per filios Laurentij Torent., Florentiè, 1566. [617] Grècum officium b. M. Virg. secundum Curiam Romanam. Florentiè, per Junctam, 1520. [618] Et Romae, in quo non habetur numerus. [619] Et Parisijs, per Hyeronimum de Marnef, 1585. [620] Gemma de’ confessor e penitenti di d. Fabio napolitano. In Ven., per gl’heredi di Marchio’ Sessa, 1595. [621] Gregorianum Calendarium. Romè, ex typographia Dominici Basè, 1582. [622] Gaietani Expositio in libro De coelo et mundo cum questionibus d. Egidij de materia coeli. Ven., impensis hèredum Octauiani Scotj per Bonetum Loccatellum, 1502. [623] Gerusalemme liberata del sig. Torquato Tasso con l’allegoria vniversale dell’istesso. In Ven., presso Gio. Ciotti, 1599. (f. 16v) [624] Historia di s. Francesco e del suo Ord. di fra’ Piero da Tussignano. In Ven., per Francesco Franceschi, 1586. [625] Historia fiorentina di Jacopo di messer Poggio. In Ven., per Joa. de Rossi, 1576. [626] Historia delle religioni di fra’ Paolo Morigia milanese. In Ven., per Piero del Fino, 1576. [627] Historia di Matt. Villani. In Firenze e in Venezia, ne’ Giunti, 1562. [628] E 1577. [629] E 1566. [630] Historia vulgare della tranlatione della santa casa della Madonna a Loreto tradotta da messer Giulio Cesare e composta da messer Ferdinando Angelita. Stamp. nella città del Loreto in Macerata, per Sebast. Martellini, 1544.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 88

20-May-13 2:06:16 PM

I.1,661

VALLOMBROSA

89

[631] Humanità del figlio d’Iddio, doue si contiene l’armonia delle figure e profetie del Vecchio Testamento, per don Raffaello Castrucci, con un trattato del sacramento de l’eucharestia. In Firenze, per i Giunti, 1566. [632] Historia della tranlazione della santa casa della Madonna all’Oreto da d. Vettorio Briganti. In Macerata, per Sebast. Martellini, 1590. [633] Hore di ricreatione di messer Ludouico Gucciardini. Stamp. in Ven., 1583. [634] Per Cristof., 1572. [635] Herculis Vita d. Gregorij. Basileè, apud Michaelem, 1539. [636] Homeri Odissèa Grèca cum Didimi interpretatione. Basileè, 1535. [637] Item Odissea Homeri. Florentiè, per hèredes Philippi Junctè, 1519. [638] Item Opera. Venetijs, 1537, non habetur impressor. [639] Historiè ecclesiasticè ex Socrate et Sozomeno et Theodor. in vnum collectè atque a Cassiod. ex Greco in Latinum translatè lib. 12. Scritt’a mano. [640] Historiè magnae Alexandri. Scritt’a mano. Sine nomine. [641] Herodiano Graeco a Marii principatu historiarum libri octo per Politianum in Latinum translati. Stamp. in Louanio, per Theodorico Martino, 1525. [642] Hesiodi Omnia opera Graeca. Florentiè, apud Junctas. [643] Horatij Omnia opera. In Ven., per Gio. Grifi, 1582. [644] Et per hèredes Melchioris Sessè, 1587. [645] E Florentiè cum commentarijs Christofori Landini, per Antonio Miscomino, 1481. [646] E Lugduni, per heredes Sebast. Grifij, 1558. [647] Hebraicorum Bibliorum tomi tres. Venetijs. [648] Historiarum Titi Liuij tomi tres. Francop., apud Joan Vechetum, 1588. (f. 17r) [649] Homeri Odyssea et Batrachomyochia et hymni Grècolatini. In Auignone, tomi 2. [650] Homiliae in Euangelia dominicalia fratris Joan. Roiardi Ord. Min., pars hyemalis. Parisijs, apud viduam Mauritij a Porta, 1551. [651] Pars èstiualis eiusdem. Parisijs, per Audienum Paruum sub Lilio aureo, 1546. [652] Hyer. Caphari Grammatica. Ven., per haredes Melchioris Sessè, 1581. [653] Historiae di Giustino. In Ven., per Pietro Marcello, 1586. [654] Homero vulgare. In Fiorenza, appresso il Sermartelli, 1582. [655] E greco. Ven., per Luca Antonio, 1537. [656] Historie di Paolo Giouio vulgari. Sine principio et fine. [657] Historie di Primaleon di Grecia. In Lione, appresso Benoist, 1572. [658] Heliè Hèbrei Questiones de primo motore etc. Ven., per Hyer. Scotum, 1562. [659] Hymni Zacchariè Ferreri. Romae, in aedibus Ludouici Vicentini, 1525. (f. 17v) [660] S. Isidoro, Opus de origine quarundam rerum ex veteris lectionis recordatione collectum. Scritto a mano. [661] Joannis Grammatici Commentaria in lib. Aristotelis De generatione et corruptione, Hyer. Bag. Veronensis interprete. Ven., per Hyer. Scotum, 1543.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 89

20-May-13 2:06:16 PM

90

VALLOMBROSA

I.1,662

[662] Jacopo Aluaroto, Sup. feudis. Stamp. l’anno 1539. Senza nome dello stamp. e del luogo. [663-664] Isidoro Clario, Matt. e Lucae. In Ven., per Franc. Franc., 1566. [665] S. Isidoro emendato per Margarino della Bigne. In Parigi, per Michel Sonnio, 1580. [666] Isocratis Orationes tres Grècolatinè. In Ven., per Gio. Varisco, 1567. [667] Et Bas., in off. Oporin., 1558. [668] Idea de l’arte di conseruar la sanità di Bart. Traffichetti. In Ven., per Francesco Gasparo Bindone e fratelli, 1572. [669] Institutione canonica di d. Mattia degl’Alberti. In Ven., per Bolognino Zaltieri, 1569. [670] Ireneo stamp. per opera di f. Francesco Ardentio con le scolie di d. Jacobo Billio. In Parigi, per Sebast. Niuellio, 1576. [671] S. Illario. In Parigi, per Michele Sonnio, 1572. [672] Jasonis Opus de iure emphiteoticlis de Maino. Stamp. in Pauia, per Bernardino et Ambrosio de Zouellis, 1496. [673] Idem, In primam partem Infortiati. In Pauia, 1500, senza lo stampatore. [674] Innocentio pontefice, Tomus secundus continens Decretalium cum epistolarum tum aliarum constitutionum. In Colonia, per Materno Colino, 1575. [675] Jansenio. Stamp. in Lione, expensis Petri39 Landry, 1582. [676] Institutiones iuris canonici. Romae, per Georg. Ferrarij, 1583. [677] Immagine de’ dodici Cesari per Enea Vico da Parma. 1554. [678] Introdutione alla speculatiua di Raffaello hebreo fisico. In Ferrara, l’anno 1582, per Francesco Rossi. [679] Imprese del Ruscello. In Ven., per Franc. Franceschi sanese, 1580. [680] Imprese cauate da l’Alciato da Gio. Marquale. In Lio., per Guglielmo Rouillo, 1576. [681] Imprese del Ruota di Scipion Ammirato. In Napoli, per Gio. Maria Scoto, 1562. [682] Jo. Antonij Petramellarij Bononiensis De summis pontificibus. In Bologna, per Jo. Rossij, 1599. [683] Italia trauagliata del vescouo di Bagnarea di frat’Vmberto. In Ven., per Daniello Zannetti, 1576. (f. 18r) [684] Immagine degl’iddei antichi raccolte dal sig. Vincentio Cartari. In Ven., per Giordano Ziletti, 1571. [685] Jo. Tritemij abbatis Sermones ad monachos. In Firenze, per Gior. Mare., 1567. [686] Jo. Lucidi De tempor. emendatione. In Ven., per i Giunti, 1546. [687] Isolarium di Bandino Bordone. In Ven., 1547. [688] Immagine della vita christiana. Dialogi morali di fra’ Hettor Pinto portughese dell’Ordine di s. Girol. In Ven., 1590, per Erasmo Viotti. [689] Iamblico con Mercurio Trimegisto. Sine principio et fine. 39

Petri aggiunto sopra il rigo.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 90

20-May-13 2:06:16 PM

I.1,720

VALLOMBROSA

91

[690] Immitation di Christo di Gio. Gersone. In Fior., per Antonio Miscomini, 1491. [691] Iscritioni poste sotto le vere immagini degl’huomini famosi tradotte di latino in vulgare da Hippolito ferrarese. Stamp. in Fiorenza, 1552, manca lo stampatore. [692] Jo. Pontani Opera. Stamp. in Ven., per Aldo, 1593. [693] Istitution dell’amor d’Iddio per far frutto nella vita spirituale di f. Gio. Faentino de l’Ord. Min. Stamp. in Milano, per Pacifico Pontio, 1561. [694] I Salmi hebrei. Per Varisco e compagni. [695] E Giunti, manca il luogo della stamp. e de l’anno. [696] Interrogatorium confessorum ex Summa reu. cardinalis Caietani sacri Ordinis Prèdic. Anchonè, per Astulphum de Grandis Veronensem, 1567. [697] Jacopo de Valentia, Supra i Salmi. Stamp. in Lio., sine anno et impr. [698] Institutiones vitae monasticè. Brixiè, 1502, manca lo stamp. [699] Jo. Historij Prediche. Ven., ad Societatem Minimam, 1596. Manc. lo stamp. [700] Institutioni per la christiana teologia di f. Gio. Viguerio. Stamp. in Ven., per Franc. Laurentino di Turino, 1563. [701] Institutione d’Horatio Tuscanellano della famiglia di messer Luca fiorentino. In Ven., appresso il Geolito, 1544. [702] E 1568. [703] Iuuenalis Satyrè cum commentarijs Jo. Brittannici. Ven., per Alexandrum Paganinum, 1516. [704] Infarinato secondo accademico della Crusca. In Firenze, per Antonio Padouani, 1588. [705] Institutiones grammaticè Diomedis. Ven., per Nicholaum de Farretis, 1492. [706] Innocentij tertij Miseriè humanè opusculum. Non habetur numerus. [707] Index librorum prohibitorum. Romae, sub Clem. oct., 1596. [708] Jo. Alberti Bossij Institutiones grammatice. Mediolani, per Valerium ac fratres Metios, 1559. [709] Isocratis Phrasseologia. Basileè, per Jo. Oporinum, 1558. (f. 18v) [710] Introdutione di Teodoro Gaza nella grammatica greca e latina. In Basilea, appresso Nicolò Briling, 1545. [711] Joh. Andrea de Griphonis. In Ven., appresso Gio. Mammarelli, 1564. [712] Iside di Platone dell’amicizia, tradotto da Francesco Colombi. In Vinegia, 1548. [713] Idea del teatro del sig. Giulio Cammilli. In Ven., per Agostino Bindoni, 1550. [714] Iandunus, In Phisicam. Ven., per Hyer. Scotum, 1562. [715] E 1552. [716] Jo. Candauensis. Sine principio et fine. [717] Jo. Grammaticus, In Animam. Lugduni, per Juntas, 1558. (f. 19r) [718] Locutioni di Cicerone scelte da Aldo Manu. In Ven., per Nicolò Polo, 1594. [719] E in Ferrara, per Benedetto Mammarello, 1590. [720] E in Ven., per Aldo, 1587.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 91

20-May-13 2:06:16 PM

92

VALLOMBROSA

I.1,721

[721] Lessico greco. Stamp. in Basilea, 1557, per Girol. Curione. [722] E in Lio., per il Rouilla, 1566. [723] Lettere d’huomini illustri che sono state aggiunte molte da Tommaso Porcacchi. In Ven., per Fabio e Agostino Zoppini, 1584. [724] Lettere del Bembo. In Ven., per il Gualtiero Scotto, 1552. [725] Leggendario delle santissime vergini. In Ven., per il Guerra, 1597. [726] Leggendario delle vite de’ santi di Jacopo di Voragine tradotto già per d. Nicolò Moneruio. In Ven., per Domenico e Gio. Guerra, 1583. [727] E Jacopo Cornetti, 1590. [728] Lionard’Aretino, De bello Punico. Scritto a mano. [729] Logica del Jauello. In Ven., per Valerio Bonelli, 1578. [730] Lettere del Modogneto. Stamp. in Ven., per Francesco Sansouino, 1591. [731] E per il Geolito, 1560. [732] Libri 2 di storie fiorentine, doue sono i santi i vescoui e i cardinali di Firenze, ma ancora imperfetti, scritti a mano di d. Valeriano, monaco di Vallombrosa. [733] Libretti della Compagnia della Santissima Trinità del Riscatto. In Bologna, per Vittorio Benacci. [734] E in Genoua, per gl’heredi di Girolamo Bartoli, 1596. [735] Lettere de’ principi ricolte per Giordano Ziletti. In Ven., per il Ziletti, 1570. [736] Libro ch’insegna abbaco. Stamp. in Ven., per Luc’Antonio Ruberti, manca il tempo. [737] Libro40 scritto a mano, senza nome dell’autore, nel quale si parla delle istitutioni di diuini offizi e delle conditioni sue e della messa, con molte altre cose della scrittura, diuiso in 7 parti. [738] Liber scintillarum, manuscritto, doue si tratta della carità e delle pene dell’inferno, con molt’altre cose spirituali raccolte da diuersi santi. Senza nome dell’autore. [739] Libro de medicina, scritto a mano da Filareto. [740-741] Lorenzo Valla, Grammatica con le vite degl’imperatori scritte da Emilio. Stamp. in Ven., per Bart. De Zannis, 1488. [742] Lectiones dicende per totum annum ad mattutinas horas. [743] La Diana de Jorgie de Monte Maior, lib. spagnolo. Ven., per il Comenzini, 1574. [744] Lettere del Guazzo. In Turino, per Gio. Turino, 1591. [745] Libro della Madonna, greco. In Parigi, per Girol. de Marnef, 1595. [746] Lignum vitè della religione di san Benedetto di d. Arnoldo monaco. In Ven., per Georg. Angell. [747] Libreria vaticana di Mutio Pansa. In Roma, per Gio. Martinello, 1590. (f. 19v) [748] Lettere di Bernardo Tasso. In Ven., per Gio. Grifio, 1591. [749-750] Laurentius Valla et Augustinus Datus. Mediolani, per Philippum de Lauagnia, 1475. 40

Segue scritto depennato.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 92

20-May-13 2:06:16 PM

I.1,776

VALLOMBROSA

93

[751] Lingua Hèbraica per Jo. Quinquarboreum. Parisij, apud Martinum Juuenem, 1559. [752] Item Clenardum. Sub eodem, ibidem emendata, 1564. [753] Leggendario delle vite di tutti i santi di Nicolò Manerbio. Ven., per Stefano Zazzera, 1565. [754] La difesa della commedia di Dante di messer Jacopo Mazzone. In Cesena, per Bart. Rauerij, 1587. [755] Logica Burlei. Venetijs, per Octauianum Scotum, 1524. [756] Et apud Junctas, 1520. [757] Idem, In Phisica. Ibidem, per Octauianum Scotum, 1508. [758] Logica, Rhetorica et Poetica Greca Aristotelis. Ven., per Aldum, 1551. [759] Landulfo, De vita Christi, latino. Stamp. in Ven., per Simone Pauese detto Beuilacqua, 1498. [760] Lettere di santa Cate. da Siena. In Ven., per Domenico Farri, 1584. [761] Libri 3, scritti a mano, che contengono notandi di leggi ciuili. Sine nomine authoris. [762] La postilla d’Vgone cardinale sopra la Bibbia. Stamp. in Basilea, per Gio. Amerbach, 1502. [763] L’Opere di s. Grego. Stamp. in Lione, per Antonio Vincentio, 1540. [764] L’Historie di s. Antonino arciuescouo di Firenze. In Lione, per Gio. Clein alemanno, 1517. [765] Libro scritto a mano, senza nome de l’autore, nel qual si tratta De institutione diuini officij e delle conditioni sue e della messa e di molte altre cose della Scrittura, diuiso in 7 parti. [766] Liber scintillarum, manuscritto, doue tratta della carità, delle pene dell’inferno e di molte altre cose spirituali raccolte da diuersi santi. Senza nome dell’autore. [767] Libro di medicina, scritto in penna da Filareto. [768-769] Lorenzo Valla, Grammatica con le vite degl’imperatori scritte da Emilio. Stamp. in Ven., per Bart. De Zanis, 1488. [770] Lectiones dicendè per totum annum ad mattutinas horas. Scritto a mano. [771] Libro detto il Supplemento con i consigli di Alessandro de Neuo vicentino iuris vtriusque contra Judeos fenerantes. Stamp. in Roma, 1441, sine nomine impress. [772] Leggendario di Jacopo di Voragine. Stamp. in Ven., per Matteo di Codecha, 1494. [773] Libri 12 manuscritti. In primo, De cura parentis in puerum. In secundo, Quando rhetori tradendus est puer. In tertio, De scriptoribus artis rhetoricè. In quarto, De partibus rhetorices. In quinto, De probationibus artificialibus. In sesto et septimo, De peroratione et diuisione et in sequentibus de omnibus partibus elocutionis. (f. 20r) [774] Mario Nizolo. Stamp. in Ven., per Gio. d’Antonio Bertani, 1596. [775] Idem. Ven., apud Jo. Mariam Bonellum, 1561. [776] Idem. Sine loco, per Hyero. Paulum, 1588.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 93

20-May-13 2:06:16 PM

94

VALLOMBROSA

I.1,777

[777] Idem. Ven., per Dominicum Niccolinum, 1591. [778] Martiale libri 14. Stamp. per Sebast. Grifio, in Lione, 1553. [779] Idem, con i commentari di Domitio Calderino e Giorgio Merula. Stamp. in Ven., per Gior. de Rusconibus, 1514. [780] Idem. Stamp. in Basilea, per Pietro Perna, 1559. [781] Idem. Stamp. in Lione, per Antonio Grifio, 1577. [782] Manuale confessorum Nauarri. Stamp. in Ven., apud Guerreos, 1581. [783] Idem. Ven., per Francesco41 Giolito, 1584. [784] Maestro delle Sentenze. Stamp. in Ven., per Barto. Rubino, 1570. [785] Idem. Ven., apud Altobellum, 1572. [786] Idem, Super Psalmos. Manuscritto. [787] Monte Caluario del Modogneto. In Ven., per Geolito, 1560. [788] Mamotettus, Super Biblia. Sine principio et fine. [789] Fra’ Michele da Empoli, Opusculum predicabile. Sine principio et fine. [790] Meditationes piè sopra la vita e passion di Christo. In Ven., per Gio Fiorini, 1592. [791] Melchior Canum, In lib. theologicis. Ven., per Barto. de Dubbino, 1557. [792] Marci Antonij Maioragij In Rhetoricam Aristotelis ab eo in Latinum translata. Ven., per Franciscum Senensem, 1571. [793] Modo di gouernare vffici pubblici, scritt’in latino per Gio. Antonio Campano. In Firenze, per Francesco Tosi, 1574. [794] Modo di confessare di s. Antonino. In Ven., per Franc. Bindoni, 1558. [795] M. Antonij Zimarè Tabula. Ven., per Petrum de Fine, 1556. [796] Metamorfosi cioe transformazione del virtuoso. In Fior., per i Giunti, 1583. [797] Marcellino, Sopra la Cantica. In Firenze, per Giorg. Mare., 1599. [798] Modo di confessarsi, volgare. Scritto a mano. [799] Modo di compor versi vulgari del Sansouino. Ven., per Bat. fratello, 1573. [800] M. Aurelio con l’orologio de’ principi di d. Antonio Modogneto. Ven., per Francesco de Portonaris, 1562. [801] M. T. Ciceronis Orationum liber primus. Ven., per Aldum et Andream socerum, 1518. [802] Macrobio, Del sonno di Scipione. In Ven., per Gio. Grifio, 1574. (f. 20v) [803] Martyrologium Vsuardi opera Jo. Molani. Loanensis. Per Hyeronimum Velleum, 1568, Loani. [804] Meditatione di s. Agostino. In Ven., per Pietro Quaregi bergomeze, 1502. [805] Metodo della confessione. Ven., per Gratiosum Percacinum, 1537. [806] Marsilij De gen. et corrup. comment. Egidij Rom. In libros praedictos quest. Item In prefatos libros quest. Alberti de Sassonia. Stamp. in Ven., sumptibus Octauiani Scoti, 1520. [807] Memoriale della vita christiana di f. Luigi Granata. In Ven., per Luigi Valuassori, 1562. 41

Segue Ze depennato.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 94

20-May-13 2:06:16 PM

I.1,833

VALLOMBROSA

95

[808] Manuscritta di Jacopo de Dominicis et Pauli Vallè in vniuersam Aristotelis Logicam. [809] Metamorfosi d’Ouidio de l’Anguillara, in ottaua rima. In Ven., per Alessandro Grifi, 1584. [810] Mercurij Ma. Gramm. Basileè, ex officina Oporiana, 1546. [811] Et Ven., per Cominum de Tridino, 1556. [812-813] Marci Antonij Zimare Tabulè et Theoremata. Ven., per Hyer. Scotum, 1547. [814] Martyrologium. Per Jo. Variscum, 1560. [815] Miracoli e traslazioni di sant’Antonino di d. Siluano Razzi. In Fiorenza, per Barto. Sermart., 1589. [816] Modo di comporr’una predica trouato da fra’ Francesco Panigarola. In Roma, per Gio. Osmannino, 1584. [817] E in Padoua, per Francesco Bolzetta, 1599. [818] Miracoli della Madonna, scritti da d. Siluano Razzi. In Ven., per Domenico Farri, 1597. [819] Mengo, Super Logicam Pauli Veneti cum questionibus Mengi Faentini et Jacobi Ricij. In Ven., per Luc’Antonio Giunta, 1520. [820] Meditationi, Soliloqui e Manuale di s. Agostino. In Ven., al segno della Speranza, 1553. [821] Martirologio. Manuscritto, sine nomine scriptoris. [822] Meteore di Francesco Vieri fior. In Fiorenza, per Giorg. Mare., 1573. (f. 21r) [823] Marsilio Ficino, Sopra il Conuito di Platone. In Fior., per Neri Hortelanta42, 1544. [824] Meditationi sopra i misteri della passione del p. Vincentio Bruno. In Ven., per li Giliotti, 1589. [825] Miracoli della Nonziata di Firenze di messer Luca Ferrini. In Fiorenza, per Gio. Mare., 1593. [826] Marco Varrone, De lingua Latina. In Ven., per Christoforo de Spensis, 1522. [827] Manipulus curatorum. In Ven., sine nomine impress., 1538. [828] Modo di orare di fra’ Giouannino cappuccino. Scritto a mano. [829] Meditationi sopra tutti gli Euangeli dell’anno di don Andrea Capiglia, monaco certosino. In Brescia, per Policreto Turlini, 1595. [830] Meditationi di s. Bonauentura sopr’il misterio dell’humana redentione. In Bergamo, per Comino Ventura, 1590. [831] Memoriale della vita christiana di fra’ Luigi Granata. Stamp. per Giacomo Simbeni, 1570. [832] Meditationi di santo Agostino. In Ven., per Francesco Lorenzini da Turino, 1559. [833] Meditationi deuotissime per i giorni della settimana del Granata, tradotte per Pietro Lauro modenese. Stamp. in Ven., per Gabriel Giolito, 1570. (f. 21v) 42

Neri Hortelanta aggiunto sopra il rigo, a sostituire il depennato Hetiorti Lanta.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 95

20-May-13 2:06:16 PM

96

VALLOMBROSA

I.1,834

[834] Nicolao de Lyra. In Ven., opere Octauiani Scoti, 1509. [835] Idem, Sopra la Bibbia, con additioni di Paolo Burgense e le repliche di Mattia Doringe con l’espositione di Britone in prologos d. Hyero. Senz’il nome dello stamp. e del luogo e del tempo. [836] Idem, Sopra Paralipomenon, Esta, Thobia, Judith, Job, Salterio e Salomone cum expositione fratris eiusdam Ord. postillatoris in prologum Paralipomenon et cum additionibus Pauli episcopi Burgensis et replicis Mathiè Doring. super Job. Senza nome dello stampatore. [837] Idem, Sopra la Bibbia con la Glosa ordinaria. Stamp. in Ven., per Paganino de’ Paganini et emendato per fra’ Bernardino Gadolo, 1495. [838] N. Clenardo, In grammaticam Hebream, corretta da Gio. Isaac e con l’annotazioni di Gio. Quinquanborco. In Colonia, per haredes Arnoldi Birchmanni. [839] Idem, In Graecum. Lugduni, per Antonium Grifium, 1588. [840] Natalis Comitis De quatuor anni temporibus opus elegiacum. Mediolani, per Jo. Antonium Castillioneum, 1547. [841] Eiusdem Mithologia. Ven., 1581, manca lo stamp. [842] Nascimento de l’huomo christiano di f. Cherubino Gherardacci. In Ven., per Gab. Fabbri, 1572. [843] Nauarro, De regularibus. Romae, in officina Jacobi Torentini, 1584. [844] Nicolao Perotto. In Firenze, per i figli di Lorenzo Torentini, 1566. (f. 22r) [845] Officina Jo. Rauisij Testoris. Ven., M. Antonium Zalterium. [846] Omilie di messer Vitale Medici. In Fiorenza, per i Giunti, 1585. [847] Orationi di Cicerone in 3 tomi. In Lione, per il Grifo, 1550. [848] Organo grecolatino emendato opera Jo. Spondani. In Basilea, in officina Oporiana, 1583. [849] E un altro. Stamp. in Basilea, per Tomma Guar., 1566. [850] Opus aureum super Euangelia fratris Antonij de Gislandis. In Ven., in Vnitorum Societate, 1585. [851] Omelie di diuersi santi sopra gl’Euangeli. Scritte a mano. [852] Ordo siue ritus celebrandi missas et officia ex decreto Concilij Tridentini. [853] Opuscula s. Thomè Aquinatis. Ven., per Jacobum Pencium de Leucho, manca l’anno. [854] Orator. omnium poetarum ac cèterorum virorum illustrium et eleganter dicta per Albertum de Eyb in vnum collecta vulgo Margarita poetarum. 1502, manca lo stamp. et il luogo. [855] Omilie sopra s. Marco e s. Luca e s. Ambrog. Scritto a mano. [856] Organo d’Aristotile interprete Boetio. In Ven., per Girol. Scoto, 1541. [857] Orationes Aristidis, Graecè. Stamp. in Fiorenza, sumptibus Fhilippi Junctè, 1557. [858] Orationi d’Oratio Albasi piacentino. Stamp. in Bergomo, per Comino Ventura, 1594. [859] Opus aureum, in quo continentur homiliè tam dominicales quam feriales totius anni. Camalduli, 1589.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 96

20-May-13 2:06:16 PM

I.1,893

VALLOMBROSA

97

[860] Onofrio Zarrabino da Cotignola, Sopra gl’Euangeli quadragesimali. In Ven., per Gio. Ziletti, 1575. [861] Origine di molte città del mondo di Giulio Cesare de Solis. In Ven., per Gio. Antonio Rampazzetto, 1593. [862] Orlando Furioso. Stamp. in Fiorenza, per Gabbriello Geolito, 1546. [863] Ouidio, Fastor.; Tristium; De Ponto; In Ibin et ad Liuiam. Sine principio et fine. [864] Idem, Metamorfosi. Manoscritto. [865] Item Omnia eius opera. In Lione, per Antonio Grifio, 1585. [866] Eiusdem Epistolè commentatè da Huberto. In Ven., per Gio. Maria Bonelli, 1560. [867] E Ven., per Gio. Grifio, 1583. [868] Orationi di Catilina, di Cicerone, Catone e simili. Sine principio e fine. [869] Orationi deuote. Senza nome de l’autore. Scritte a mano. [870] Omilie sopra diuersi euangeli. Scritti a mano, senza nome dell’autore. [871] Omilie sopra diuersi euangeli di s. Gregor., s. Agostino e s. Ambrogio. Scritto a mano. [872] Oratione di Scipione Ammirato al re di Spagna e al re di Francia, doppo la pace fatta in Spagna. In Firenze, 1588, a’ Giunti. [873] E a papa Sisto 5 per li preparamenti contro il turco. In Firenze, a’ Giunti, 1584. [874] Un’altra al re Filippo. In Firenze, a’ Giunti, 1598. (f. 22v) [875] E a Clemente Ottauo. In Firenze, a’ Giunti, 158. [876] E a’ napoletani confortandogli alla guerra dell’Ungheria. Ibidem, 1594. [877] E a Clemente ottauo un’altra. Ibidem, 1596. [878] E al re di Spagna. In Firenze, per Giorg. Mare., 1584. [879] E un’altra a Clemente ottauo. Per il medesimo, 1585. [880] Idem, Opuscula. Ibidem, 1583. [881] Oratorio de’ religiosi del Modogneto. In Ven., per il Caualcalupo, 1571. [882] Opere d’Ouidio. Stamp. in Roma, per Nicolò Mutij, 1596. [883] Opuscula s. Thomae. In Ven., per Ermanni Colonniensi, 1490. [884] Oratio s. Alexij martyris di d. Gio. monaco di Vallombrosa. In Bergomo, per Comino Venturi, 1588. [885] Oratio, In poetica. Stamp. in Lione, per Ant. Grifio, 1586. [886] Idem. In Firenze, al Mariscotto, manca il tempo. [887] Idem, comentato dal Mancinello. In Milano, per Gio. Angelo, 1516. [888] Flor., per Gio. Mare., 1581. [889] E senza principio fine. [890] Opera omnia Boetij. In Ven., per Gregorio Gregori, 1492. [891] Omilie di santi da leggersi tutto l’anno secondo il rito di Vallombrosa e insieme con la Regola di s. Benedetto. Scritto a mano. [892] Origene, Sopra il Genesi e i libri di Moise. Omilie scritte a mano. [893] Omilie scritte a mano di diuersi santi sopra gli Euangeli, in 2 tomi.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 97

20-May-13 2:06:17 PM

98

VALLOMBROSA

I.1,894

[894] Officij diuini annotationes breues. Scritte a mano, senza nome dell’autore. [895] Officia Ciceronis cum interpretatione Petri Marsij. In Ven., per Marco Saraceno, 1487. [896] E anco manoscritti. [897] Opere spirituali di d. Serafino da Fermo. In Brescia, per gl’hèredi di Pierino libraro, 1596. [898] Omelie sopra diuersi Euangeli. Senza il nome dell’autore. [899] Oratio de laudibus s. Joh. Gualberti fatta da d. Gio. mon. di Vallombrosa. In Firenze, per il Sermartelli, 1586. [900] Oration funerale di Lionardo Saluiati. In Firenze, a’ Giunti, 1585. [901] Officium s. Francisci de Paula, s. Petri martyris, s. Antonij, s. Niccolai Tolentini, s. Januarij ex prècepta s. d. n. Sixt. papè quint. Venetia, al segno del Pauone, 1587. [902] Offitiuolo della Madonna, latino e greco. Stamp. in Parigi, per Guglielmo Caualli al Pellicano. [903] Officium hebdomadè sanctè. Stamp. in Ven., per Fabio Zoppino, 1588. (f. 23r) [904] Organo di Aristotele comentato dal Politiano. In Ven., per Girolamo Scoto, 1545. [905] Anuersa, non habetur numerus. [906] Oratione del Panicarola nella morte del cardinale Borromeo. In Firenze, per Domenico Mazani, 1584. [907] Oratorio de’ religiosi del Modogneti. In Ven., per Vincentio Valgrisi, 1560. [908] Origine delle famiglie illustre d’Italia del Sansouino. Ven., per Altobello Salicato, 1582. [909] Onofrij Pannuini De Romanis potificibus ac cardinalibus. Ven., per Michele Tramezzino, 1557. [910] Odissea d’Homero con la Vatriomachia. Sine principio et fine. [911] E un’altra. Stamp. Argentorati, per Vuolfgangum Cèphaleum, 1550. [912] Omelie di diuersi santi sopra gl’Euangeli e feste di santi. [913] Oratio Flacco. Senza nome dello stamp., né del luogo e del tempo. [914] Odissea. Stamp. in Fior., per gl’heredi di Filippo Giunta, 1519. [915] Orosij Sermones predicabiles. Ven., per Damianum Zenar., 1595. [916] Opera Horatij. Ven., ad signum Spei, 1548. (f. 23v) [917] Poemi di Pierio Valeriano. Stamp. in Ven., per Gabbriel Giolito, 1549. [918] Et Florentiè, 1556. [919] Poemi d’Horatio. Stamp. in Ven., per gl’heredi di Marchio’ Sessa, 1567. [920] Prediche del Bitonto, in 2 tomi. Ven., a’ Giunti, 1588. [921] Prediche di tutto l’anno di f. Filippo Dieze lusitanio. Ven., per Damiano Zenario, 1591. [922] E 1589.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 98

20-May-13 2:06:17 PM

I.1,953

VALLOMBROSA

99

[923] Poemi di Giouenale e di Aulo43 Persio. In Lione, per gl’heredi di Sebastiano Grifio, 1570. [924] Piazza vniuersale di tutte le professioni del mondo di Tommaso Garzoni. In Ven., per Vincentio Somasco, 1595. [925] Pantaleonis Prosodia. Ven., per Altobellum Salicatum, 1580. [926] E per gl’heredi di Marchio’ Sessa, 1575. [927] E per Matteo Valentini, 1598. [928] E per Piero Dusinello, 1586. [929] E per Domenico de Farris, 1588. [930] E in Lione, per Lodouico, 1579. [931] E per Gio., 1578. [932] E 1575. [933] Pietro Vettori, Delle lodi. Stamp. in Firenze, appresso i Giunti, 1569. [934] Prisciano con l’espositione di Gio. di Aingre et Daniello Gaietano. Stamp. in Ven., per Guglielmo44 de Fontaneto di Monferrato, 1519. [935] Pia institutione dell’amor d’Iddio di f. Gio. Antonio faentino. In Milano, per Pacifico Pontio, 1572. [936] Prèdicabilium et45 Prèdicamentorum et Posteriorum et De ente et essentia liber compositus a Versorio. Stamp. sine nomine impress. loci et temp. [937] Prediche quadragesimali di monsignore Cornelio Musso. In Ven., ai Giunti, 1588. [938] Postilla super totum Psalterium. Stamp. in Ven., per Gio. e Gregorio fratelli, 1496. [939] Pietro Lombardo. In Ven., per Franc. de Turino, 1563. [940] Petrus Hispanus cum Versorio. Ven., per Lucam Antonium Junctam, 1542. [941] E senza principio e fine. [942] E in Ven., per Fabio e Agostino Zoppini, 1599. [943] E per il Sansouino, 1568. [944] Postilla elicidatiua Niccolai de Gorran in epistolas d. Pauli. Parisijs, apud Francinum Regnavult, 1531. [945] Predica di f. Francesco da Monte Pulciano. In Firenze, per il Sermartelli, 1591. [946] Plutarco Cheroneo filosofo. In Lione, per Antonio Grifio, 1566. [947] Item Opera eius latina. (f. 24r) Ibidem, 1567. [948] Idem, Vitè Latinae, 1538. [949] Et Graecè. Ven., ex aedibus Aldi, 1519. [950] Prisciani Institutiones grammaticae. Ven., 1492, manca lo stamp. [951] Plinij Opera. Ven., per Lucam Antonium Junctam, 1519. [952] Pauli Manutij Epistolè. Venetijs, per Hiero. Polum, 1582. [953] Peccator contrito, poema volgare di Niccolò Lorenzini da Montepulciano. In Firenze, per Filippo Giunti, 1591. 43

Segue Gellio depennato. Segue Gaietano depennato. 45 Segue Predicamentorum et: il primo termine è depennato. 44

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 99

20-May-13 2:06:17 PM

100

VALLOMBROSA

I.1,954

[954] Prediche sopra gl’Euangeli quadragesimali del Panicarola. Ven., per Domenico Farri, 1597. [955] Prediche di Gabriel Fiamma fatte in varij tempi. In Napoli, per Giuseppe Cacchio, 1568. [956] Passione di Christo. In Roma, per gli eredi di Gio. Gigliotti, 1590. [957] Predica del venerdì santo p. f. Euangelista Marcellino. In Fior., per Gio. Marescotti, 1587. [958] Pontificale romano fatto stampare da Clemente ottauo. In Roma, 1585. [959] Pontani Poemata. Ven., in èdibus haredum Aldi Manu., 1583. [960] Philoponus, De anima. Ven., per Hyer. Scotum, 1554. [961] Plinij Epistolè. Ven., per il Giunta, 1515. [962] Pistole di Cicerone. Sine principio et fine. [963] Prediche del Fiamma. Ven., per Francesco Sanese, 1574. [964] Priorista della città di Firenze con l’arme dipinte e vno senza fatto da d. Valeriano monaco di Vallombrosa con duo lib. pertinenti al detto Priorista, doue sono storie occorse ne’ tempi di detti priori e delle casate nobili di Firenze, ma imperfetti ancora. [965] Pontificum Romanorum effigiis opera Jo. Bat. de Caualieris. In Roma, per Francesco Zannetto, 1580. [966] Petrarca. Scritto a mano. [967] E in Ven., per Gabriel Geolito, 1548. [968] E con l’annotationi. Per Niccolò Beuilacqua, 1568. [969] Prontuario delle medaglie degl’huomini illustri di Guglielmo Ruuigli. In Lione, per il Ruuiglio, 1553. [970] Paradossi in diritto all’illustrissimo Christoforo Madrucci. Ven., per l’Arriuabene, 1563. [971] Pistole di Cicerone comentate per il Scopa. In Ven., per Girol. Scoto, sine tempore. [972] Prediche dello Stradella. Stamp. in Bologna, per Alessandro Benaci, 1577. (f. 24v) [973] P. Virgilij Opera. Lugduni, per Antonium Gryphium, 1572. [974] Et cum commentarijs Donati Seruij et Ascensij. Ven., per Jo. Mariam Bonellum, 1566. [975] Et Ven., per Nicolaum Polum, 1593. [976] Florentiae, 1487, manca lo stamp. [977] E comentato da Gio. Fabrini e da Carlo Malatesta e da Filippo da Cortona. In Ven., per gl’eredi di Marchio’ Sessa, 1588. [978] E per Aldo, 1585. [979] E Dominicum de Farris, 1594. [980] Et Jo. Gryphium, 1584. [981] Et per Jo. Rampaz., 1597. [982] Et per Dominicum Nicolaum, 1586. [983] Et Lugduni, per Barto. Vincentium, 1581. [984] E uno senza principio e fine.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 100

20-May-13 2:06:17 PM

I.1,1014

VALLOMBROSA

101

[985] E Stamp. in Ven., per Niccolao Polum, 1598. [986] Pastor fido, tragicomedia pastorale di Bat. Guarini. Ven., per Gio. Ciotti, 1600. [987] Psalmista Hebraicum. In Anuersa, non habetur numerus. [988] Et Romae, per Franciscum Zannettum, 1581. [989] Idem, e Grecolatino. Parisijs, per Guglielmum sub Sole aureo, 1559. [990] Plauti Commèdiè. Florentiae, apud Junctas, 1522. [991] Progymnasmatum in artem oratoriam Francisci Syluij Ambiani. Per Niccolaum de Bascharinis, 1545. [992] Pindari Opera Grèca. Antuerpiae, per Christoforum Plantinum, 1567. [993] Et Basileè, per And., 1527. [994] P. Ouidij Opera. Florentiè, per hèredes Philippi Junctè, 1528. [995] Petrus Hispanus cum Versorio. Ven., per Matt. Valentinum, 1597. [996] Petrus Victorius, In Rhetoricam Aristotelis. Florentiè, apud Junctas, 1579. [997] Prèclara dicta philosophorum collecta ab Arsenio archiepiscopo. Scritto in greco. Senza nome dello stamp. e del luogo e del tempo. [998] Paulo de Palacio. Stamp. in Lione, per Jacopo Giunti, 1569. [999] Policrato, De curialium nugis et vestigijs philosophorum antiquorum. Manuscritto. [1000] Prediche del Bitonto. In Ven., per il Geolito, 1580. [1001] Et 1571. [1002] Propositiones ex omnibus Aristotelis libris collectae per fratrem Theophilum de Ferrarijs Cremonensem cum epistola et tabula fratris Benedicti Soncinatis ad Dominicum Antonium Pixamanum Venetum. Stamp. in Ven., per Gio. e Grego. de Gregori, 1493. [1003] Praepositi super Decretum. Stamp. in famatissimo Lugduni emporio, per Gio. Clein alemanno, 1511. [1004] Paulo Veneto emendato per frat’Agostino Montifalconio. Stamp. in Ven., per Luca Antonio Giunta, 1521. E sopra la Posteriora. [1005] Idem, Logica. Sine principio et fine. (f. 25v) [1006] Questiones logicales Georgij Bruxellensis recognitae per Thomam Bricot. Impress. Rothomagi, sine nomine impress., 1516. [1007] Questiones Jo. de Gandauo super Paruis naturalibus. Non habetur impress., nec locus, nec annus. [1008] Et Ven., per Hyero. Scotum, 1557. [1009] Idem, De coelo et mundo. Ven., per Hyero. Scotum, 1552. [1010] Idem. Ven., Hyero. Scotum, 1543. [1011] Et super librum De anima. Ven., per Otinum Papiensem, 1497. [1012] Questiones Jo. de Janduno De phisico auditu cum quèstionibus Heliè Hebrei De primo motore, De efficientia mundi, De ente et essentia et Notationes in plurima dicta commentatoris. Ven., sumptibus Octauiani Scoti, 1519. [1013] Idem, De phisico audito. Ven., 1506, manca lo stamp. [1014] Questiones Alberti de Sassonio. Ven., per Bonetum, 1492.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 101

20-May-13 2:06:17 PM

102

VALLOMBROSA

I.1,1015

[1015] Questioni di Scoto sopra gl’Vniuersali di Porphirio e Perjermenia d’Aristotele. In Ven., per Gio. e Grego. de Gregori. [1016] Quintilianus, De Institutione orat. cum additionibus Mosellani. 1567. [1017] Questioni sopra la generatione e corrutione d’Aristotele disputate per Marsilio d’Alemania. Stamp. per magistro Bono, in Padoua, non vi è l’anno. [1018] Questioni Ant. Andr. in Metaphisicam Aristotelis. Impress. 1482, sumptibus Antonij de Strata. [1019] Quadragesimale del Bitonto. In Ven., per i Giunti, 1592. (f. 26r) [1020] Raimondo, Somma. Scritta a mano. [1021] Rosario sopra i decreti composto da Guido de Baysio bolognese con le postille di Niccolò Superantio. Ven., per Filippo Pintio, 1503. [1022] Roberto abbate, Trattato de diuina caritate et sermone in Aduentu. Sine principio et fine. [1023] Rationale diuinorum officiorum per dominum Guglielmum Durantem. In Ven., per Guglielmum Tridinense et per Bonetum de Loccatellis, 1491. [1024] E per Comino de Tridino, 1572. [1025] E in Roma, per Gio. Lauri, 1477. [1026] Regula s. Hyero. prèsbiteri. Scritta a mano. [1027] Regola di s. Benedetto. Scritt’a mano. [1028] E stamp. in Fiorenza, per Barto., 1581. [1029] E con le dichiarationi fatte da’ padri della Congr. Senza lo stamp. e luogo e tempo. [1030] Vn’altra di s. Benedetto con quella di s. Basilio, s. Agostino e s. Francesco raccolta per d. Gio. Francesco Bresciano monaco di s. Benedetto. Ven., per Luca Antonio di Giunta, 1500. [1031] E stamp. in Fior., per il Giunti, 1598. [1032] E vn’altra scritta in cartapecora. [1033] E un’altra volgarizzata. Ven., per Barto. Panzago, non ci è l’anno. [1034] Rose odorifere spirituali raccolte da Dionisio Cartusiano. Ven., per Domenico Farri, 1592. [1035] Rosario della Vergine. In Ven., per Marchio’ Sessa e Piero della Serena, 1524. [1036] Rhetorica di Gio. Cesarij. In Lione, al Grifio, 1546. [1037] Rimedi contro ai peccati della carne cauati dal trattato di rimedi di tutte le tentationi del r. p. Guasparri Loart. In Firenze, per il Sermartelli, 158746. [1038] Ricordi per viuer bene in religione. Stamp. in Macerata, per Bastiano Martelli, 1576. [1039] Rosario di sermoni predicabili di fra’ Bernardino. In Lione, per Gio. Cleyn alemanno, 1502. [1040] Regula artis metricae. In Firenze, per i Giunti. 46

1587 corregge 1586.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 102

20-May-13 2:06:17 PM

I.1,1072

VALLOMBROSA

103

[1041] Ruote per le quali si troua quando fa la luna ed lauro. In Brescia, per Francesco Marchetti, manca il tempo. Authore Hyero. Catano Nauarrenze47. [1042] Romanorum imperatorum effigies per Gio. de’ Caualieri. Romae, 1583, manca lo stamp. (f. 26v) [1043] Rhetorica del Caualcante. Stamp. in Pesaro, per Barto. Cesano, 1559. [1044] Et in Ven., per Fab. et Agostino Zoppini, 1575. [1045] Regole di Laurentio Clarentij. Firenze, per Michelagnolo Sermartelli, 1594. [1046] Rhetorica e Poetica di Aristotele tradotta di greco in lingua vulgare fiorentina per Bernardo Segni. In Fiorenza, 1551, manca lo stamp. [1047] Rhetorices ad C. Herennium libri quatuor Ciceronis. Lugduni, per Sebast. Gryphium, 1555. [1048] Rime del Cieco d’Adria. In Ven., per Fabio et Agostino Zoppini, 1587. [1049] Rime di diuersi autori raccolte da messer Modesto Pino. In Ven., per Fab. et Agostino Zoppini, 1584. [1050] Roiardo, Homeliè quamplurime. In Lione, per Antonio Gryphio, 1573. [1051] Regole di Sypontino. In Lione, per Sebast. Gryfio, 1541. [1052] E in Firenze, per Giorg. Mare., 1581. (f. 27r) [1053] Somme di s. Thommaso. Stamp. in Lione, 1552, manca lo stampatore. [1054] E in Parigi, per Gio. Roigni, 1546. [1055] E in Lione, per il Giunta, 1575. [1056] Et Ven., per Alexandrum Calcedonium. [1057] Summa contra Gentes. 1501. [1058] E un paio scritt’a mano. [1059] Idem, Sopra la Periermenia e Posteriora. In Ven., per Girolamo Scoto, 1557. [1060] E con le questioni del Fiandra. In Ven., per Luc’Antonio del Giunta, 1514. [1061] Summa eiusdem. In Lione, per Jo. Junctam, 1581. [1062] Idem, Sopr’ il Maestro delle Sentenze. In Ven., per Ottauiano Scoto, 1520. [1063] Et Venetijs, In quartum Sententiarum, per Leonardum Vuidium. [1064] Idem, Sopra l’Anima con le questione di Domenico di Fiandra. In Ven., per Simon Beuilacqua, manca il tempo. [1065] E per Girolamo Scoto, 1550. [1066] E per Ottauiano Scoto, 1533. [1067] E sopra l’Etica. Stamp. in Ven., per Luc’Antonio Giunta, 1519. [1068] E sopra la Fisica con la Somma di Roberto Linconiense. Stamp. in Ven., per i Giunti, 1566. [1069] E corretto per Barto. Spinio pisano. In Ven., per Luca Antonio Giunta, 1539. [1070] Idem, De coelo et mundo. In Ven., per i Giunti. [1071] E con l’aggiunta di Pietro d’Aluernia e con le questioni del Jandone e con i commentari del Suessano. 1555. [1072] E sopra la Metafisica. Ven., apud Junctas, 1548. 47

Segue termine depennato non leggibile.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 103

20-May-13 2:06:17 PM

104

VALLOMBROSA

I.1,1073

[1073] E per Giro. Scoto, 1552. [1074] Idem, Questiones quodlibettali. In Ven., per Annibale Parmense e Marino Saraceno, 1486. [1075] Eiudem Opuscula. In Ven., per Hermanno Lichtenstein, 1440. [1076] Idem, Sopra la Fisica. In Ven., per Ottauiano Scoto, 1508. [1077] E ancora Idem, Sopra la Politica et economica. Stamp. per opera di Giulio Marziano Ruota et interprete Leonardo Aretino. In Ven., per i Giunti, 1568. [1078] Storia di casa Vbaldina fatta da Gio. Vbaldini. In Firenze, per il Sermartello, 1588. [1079] Supplementum cronicarum di Jacopo Filippi da Bergamo. Stamp. in Ven., per Bernardo Riccio, nel 1592. [1080] Storia di Siena d’Orlando Malauolta. In Ven., per Saluestro Marchetti, 1599. [1081] Speculum per fratrem Nicolaum Senensem Carmelitarum. In Ven., per Franciscum Zilettum, 1572. [1082] Somma de’ segreti di medicina di d. Timoteo Rosello. In Ven., per Gio. Bariletto, 1561. [1083] Scipion Ammirati, Della segretezza. In Ven., per i Giunti, 1588. [1084] Storia fiorentina di Piero Buoninsegni. In {***}48, per Giorg. Mare., 1581. [1085] Storie dell’Italia di Francesco Guicciardini. In Ven., per Antonio Bertano, 1580. [1086] Storie di Giouio vulgari tradotte dal Domenichi. In Ven., per Comin di Monferrato, 1588. [1087] Salmi penitentiali di messer Barto. Mare. In Firenze, per Giorg. Mare., 1573. (f. 27v) [1088] Storie de l’Indie occidentali di d. Piero del Consiglio. In Ven., manca lo stamp., 1534. [1089] Specchio della lingua latina d’Andrea Grifone. In Ven., per Bat. Mammello, 1564. [1090] Segreti di medicina del Falloppia. Per Vincenzo Valgrisi, 1570. [1091] Serrani, De septem vrbis ecclesijs. Romae, per Antonium Bladium, 1575. [1092] Storie e cronache di Vallombrosa scritt’a mano da d. Biagio monaco di Vallombrosa e Michel Agnolo49. Libri 2. [1093] Salue Regina, Aue Maria, hymni et psalmi in versi spirituali di fra’ Tommaso dal Borgo alla Collina de l’Ordin di s. Benedetto. [1094] Sinagoga degl’intronati di Tommaso Garzoni da Bagnacauallo. In Pauia, per Andrea, 1589. [1095] E in Ven., per Jacomo Antonio Somasco, 1595. [1096] Somma del Gaetano. In Lione, per Domenico Gherardi e per Gio. di Jacopo Giunti, 1581. [1097] E in Ven., per Domenico Niccolino, 1572. [1098] E per Domenico Farri, 1568. [1099] E per Gio. Maria de Leni, 1581. 48 49

Luogo di stampa omesso dall’estensore. Segue di Bridua depennato.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 104

20-May-13 2:06:17 PM

I.1,1132

VALLOMBROSA

105

[1100] E in Roma, per Marcello Silber, 1525. [1101] Scoto, Sopra gl’Vniuersali di Porfirio et Antonij Andreè et Jo. Anglici. Stamp. per Octauiano Scoto, 1520, sine nomine loci. [1102] Idem, Sopra la Posteriora. In Ven., per Simone de Luere, 1504. [1103] Idem, Sopra tutta la Logica. In Ven., con le spese d’Ottauiano Scoto, 1490. [1104] Et super libros Sententiarum Scoto reportata. Stamp. in Parigi, apud Claudium Brunellum, 1518. [1105] Et super Magistrum Sententiarum. Ven., per Gregorio de Gregori, 1515. [1106] Santuario di diuersi. Scritto a mano. [1107] E un altro chiamato Liber legendar. sanctor. Scritt’a mano, senza nome dell’autore. [1108] Simplicij philosophi Expositio in octo libros Aristotelis De phisico audito. Ven., apud Hyero. Scotum, 1543. [1109] Scotillo, Super quatuor Sententiarum. In Ven., per Simone de Luere, 1501. [1110] Surio, Sopra i santi. Stampato in Colonia Agrippina, per Geruino Calenio e compagni, 1572. [1111] Salustio. Stamp. in Ven., per Gio. Grifio, 1556. [1112] E per Paulo Manutio, 1563. [1113] E un altro senza il nome dell’autore, 1560. [1114] Et per Jo. Mariam Bonellum, 1563. [1115] E un altro manuscritto. [1116] Summa armilla. In Ven., per i figli d’Aldo, 1554. [1117] E per Domenico Niccolino, 1566. [1118] E nella bottegha di Marchio’ Sessa, 1583. [1119] E per Altobello Salicato, 1572. [1120] Et per haredes Melchioris Sessè, 1587. [1121] Et in officina eiusdem, 1582. Omnes Venetijs. [1122] Supplemento delle croniche vulgari di fra’ Jacopo Filippo heremitano et emendato per Franc. (f. 28r) fiorentino e volgarizato. In Ven., per Giorg. de Rusconi, 1520. [1123] Speculum peregrinar. quèst. di fra’ Barto. Sibilla de l’Ordine de’ Predicatori. In Ven., per Gio. Antonio Bertano, 1575. [1124] Specchio di croce. In Ven., per Jacomo Cornetti, 1584. [1125] Idem. Stamp. in Ven., per gli heredi di Marchio’ Sessa, 1569. [1126] Sebastiani Medicis Summa omnium heresium. Florentiae, per Sermartellium, 1581. [1127] Suetonio Tranquillo, latino. Stamp. in Lione, per Antonio Grifio, 1576. [1128] Idem. Sine principio et fine. [1129] Et Ven., per Venturino di Ruffinelli, 1529. [1130] Vn altro senza nome dello stampatore, né del tempo, né del luogo, né della stampa. [1131] Somma de sagramenti di fra’ Francesco Vittoria. Stamp. in Ven., per Gio. Bat. Vssio, 1598. [1132] Salmista, greco. Stamp. in Parigi, per Girol. Barnes, 1585.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 105

20-May-13 2:06:17 PM

106

VALLOMBROSA

I.1,1133

[1133] Sententie d’Aristotele e d’altri philosophi. Stamp. per Ruberto Venturi, 1541, sine loco. [1134] Segretario di Francesco Sansouino. In Ven., per Cornelio Arriuabene, 1584. [1135] Sermoni, orationi e lettioni. Scritte a mano da piu monaci. [1136] Specchio della lingua latina di Gio. Andrea Grifoni. In Ven., per Gio. Bariletto, 1567. [1137] Et vn altro. Sine principio et fine. [1138] E per Domenico Caualcalupo, 1584. [1139] Spedale de’ pazzi incurabili di Tommaso Garzoni da Bagnacauallo. In Ven., per Gio. Batista Somasco, 1586. [1140] Sfera del Sacrobosco comentata da messer Francesco Capuano. Stamp. in Ven., per Simone Beuilacqua, 1499. [1141] Storia fiorentina di Jacopo Nardi. In Firenze, per i Sermartelli, 1584. [1142] Storia camaldolense d’Agostino monaco camaldolense. In Fiorenza, per il Sermartello, 1575. [1143] Storia fiorentina di Lionardo Aretino volgarizata per Donato Accioli. In Ven., per Jacopo de’ Rossi, 1476. [1144] Sassoniè principum arbor gentilitia autore Filiberto Pengonia. In Turino, per Nicolò Beuilacqua, 1581. [1145] Strabone, De situ orbis. In Ven., per Bernardo Resina, 1494. [1146] Sommario delle grazie e miracoli della vergine Maria. In Reggio, per gl’heredi d’Hercoliano Bart., 1598. [1147] Sacro conuito della vita di Christo di d. Ascanio Donguidi. In Ven., per Nicolò Misserino, 1599. [1148] Solatium itineris del Saluanarola. In Ven., per Luigi de Tortis, 1538. [1149] Seneca, De liberalibus studijs. Lugduni, apud Sulpitium, 1543. (f. 28v) [1150] Sylua Virgilij Maronis. Ven., per Franciscum Rampazettum, 1565. [1151] Summa d. Thommae. Ven., apud Junctas, 1588. [1152] Sermoni di s. Innocentio papa. In50 Colonia, per Matteo Collini, 1575. [1153] Somme di Pietro Hispano cum expositione Versorij. Ven., Dominicum de Farris et per Florauantem Pratum, 1586. [1154] Somma della teologia di s. Antonino vescouo di Firenze. In Ven., per Leonardo Vuild, sine tempore. [1155] E un’altra volgare. Senza principio e fine. [1156] E un’altra. In Ven., 1481, senza il nome dello stamp. [1157] E un’altra. Stamp. per Nicolò Jensone, 1480, senza nome del luogo. [1158] Somma vniuersale di teologia, stamp. in duo tomi, autore fra’ Rainerio. In Brescia, per Tommaso Bozolano, 158. [1159] S. Gio. Grisostomo, in 5 tomi. In Ven., per haredes Melchioris Sessè, 1584. [1160] Scritti a mano di diuersi di teologia, filosofia, logica e prediche. [1161] Summa conciliorum di fra’ Barto. Cartusiani di s. Domenico. In Parigi, per Gio. Noignij, 1552. 50

Segue Ven. depennato.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 106

20-May-13 2:06:17 PM

I.1,1187

VALLOMBROSA

107

[1162] Spositione de’ sette salmi penitentiali di fra’ Guglielmo Pepini. In Ven., per Gio. Batista Somasco, 1573. [1163] Sipontino. Stamp. in Fiorenza, per il Giunta, 1572. [1164] Specchio de l’anime con la dichiaration della messa. In Ven., per Francesco Laurentino, 1562. [1165] Somma del maestro Leolando nella qual si tratta di casi di coscienza. Manuscritta. [1166] Suessani Dialectica. Ven., per Alessandro di Bindone, 1521. [1167] Idem, In Posteriora Aristotelis. Stamp. in Ven., per Ottauiano Scoto, 1544. [1168] Summa què vocatur Catholicon edita a fratre Jo. de Janua Ordinis Praedicatorum. In Ven., per Gio. Hestzog, 1497. [1169] Summa de officio sacerdotis. Manuscritta, sine nomine authoris. [1170] Sacrobosco, Sopra la sfera authore magistro Mauro fiorentino, Theosebo Jrhonasco et Philareto. Stamp. in Firenze, 1550, sine nomine impress. [1171] Sermones super articulis fidei et super quedam in Euangelia. Manuscripti, sine nomine authoris. [1172] Summula in foro poenitentiali, quare institutè sunt ab Ecclesia septè horè canonicè addito. Manuscritta, sine nomine authoris. [1173] Salmista hebreo. In Basilea, per Giro. Erubeno, 1563. (f. 29r) [1174] Sermoni sopra i santi e gli euangeli. Scritt’a mano, senza nome dell’autore. [1175] Suetonio Tranquillo. Sine principio et fine. [1176] Sermones praedicabiles. Scritt’a mano, senza nome de l’autore. [1177] Sermones et homiliè diuersè domini Hyero. monachi Vallisumbrosae. Scritt’a mano. [1178] Salmista con breuissimo comento. Scritt’a mano. [1179] Sphera cum commentis Jo. Battistè Capuani, Jacobj Fabrj Stapuensis, Theodosij de Speris, Michaelis Scoti et cum questionibus Petri de Aliaco. Roberti Linconiensis compendium. Tractatus de sphera solida et de sphera Campani. Tractatus de computo maiori eiusdem. Disputatio Jo. Monte Regio. Testus Theorice cum expositione Jo. Baptistè Capuani. Tolomeus, De speculis. Hèc omnia vno volumine continentur. Impressor nec locus nec tempus habentur. [1180] Salmista con breuissimo comento. Manuscritto. [1181] Sanctorum cathalogus per Petrum de Natalibus. In Lione, per Jacopo Giunti, 1545. [1182] Sacerdotale iuxta sanctè Romanè decretum. In Ven., per Gio. Varischi, 1560. [1183] Stanze di messer Angelo Politiano. 1541. [1184] Sulpitij Verullani Liber. Stamp. in Vinegia, per Alessandro de’ Bindoni, 1511. [1185] Idem, De versuum scansione ad Cyprianum Homagium. Sine nomine impress., loci et temporis. [1186] Sposition de’ Salmi. Sine principio et fine. [1187] Summarium primi voluminis partis historialis archiepiscopi Antonini. Sine nomine impresso., loci et temporis.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 107

20-May-13 2:06:17 PM

108

VALLOMBROSA

I.1,1188

[1188] Sacrobosco cum scholia Heliè Veneti, cum compendio Pierij Valeriani et Petri Nomij Salaciensis. In Ven., apud Hiero. Scotum, 1562. [1189] Sententiarum Magister. Stamp. in Ven., per Cammillo e Francesco Franceschini, 1566. [1190] Sanctorum priscorum patruum vitè 163 per Lippomanum cum scholijs eiusdem, omnium praesentium hèreticorum blasphemias et deliramenta profligantibus. Stamp. in Ven., ad signum Spei, 1551. [1191] Scritti di don Lattantio, monaco di Vallombrosa, sopra il Maestro delle Sententie. [1192] Statuta Concilij Florentini. Stamp. in Fiorenza, per Bart. Sermartelli, 1564. [1193] Sacro regno del gran Patritio. Stamp. in Ven., per Aldo figliuolo, 1553. [1194] Sermones Petri Hieremiè Ordinis Praedicatorum in totam Quadragesimam. Stamp. per Jacopo Brittannico, 1502. (f. 29v) [1195] Sermones inter clericos sopra diuersi Evangeli. Sine nomine authoris. Manuscritti. [1196] Secretum secretorum Aristotelis et in eodem libello de Boccacij Leonardi Aretini ad Benedictum Ricasolanum cum quibusdam epistolis. Manuscritto. [1197] Sermoni predicabili di fra’ Siluestro Cigno. Stamp. in Ven., per Giorgio Angelieri, 1580. [1198] Specchio di vera penitentia di fra’ Jacopo Passauanti, migliorato con un testo di Gio. Battista Viti e Bernardo Dauanzati. Stamp. in Ven., per Pietro Marinelli, 1586. [1199] Salustij Opera. Non habetur annus nec impress. [1200] Sacra Bibbia. Ven., apud Jolitos, 1588. [1201] Satyrè Persij et Juuenalis. Ven., apud Alessandrum Paganinum, 1516. [1202] Summa sacrè theologiè d. Thommè Aquinatis. Lugduni, per Philippum Tignum, 157751. [1203] Sintaxeon artis mirabilis Petri Georgij Tolosani. Lugduni, per Antonium Gryphium, 1585. [1204] Scripta nonnulla in logicam et phisicam et theologiam in gymnasijs collecta. [1205] Synodi Florentini Decreta. Florentiè, apud Barto. Sermartellium, 1574. [1206] Spiritualium disciplina di fra’ Domenico Caualca dell’Ordine de’ Predicatori. In Fio., per Gio. Francesco Bonacc., 1490. [1207] Simplicius, In Animam. Ven., apud Octauianum Scotum, 1449. [1208] Specchio spirituale del principio e fine della vita humana del reu. p. frat’Angelo Elli milanese. Stamp. in Brescia, per Tommaso Bozola, 1596. [1209] Salmista, hebreo. In Basilea, per Girolamo Frobenio, 1563. [1210] Summa Decreti, Concordia discordantium canonum per Gratianum monachum. Impress. Ven., 1498, non u’è lo stampatore. [1211] Specchio ecclesiastico di d. Genesio monaco di Vallombrosa, doue si tratta de’ misteri della messa. Stamp. in Rauenna, per Pietro Giouannello, 1595. 51

1577 corregge 1587.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 108

20-May-13 2:06:17 PM

I.1,1237

VALLOMBROSA

109

[1212] Sententiarum Magister in quatuor libros. Stamp. in Lione, per Antonio Tardif, 1581. (f. 30r) [1213] Teuzo, In Regula d. Benedicti. Scritto a mano. [1214] Teoremi del Zimara. Stamp. in Ven., per Gio. Grifio, 1552. [1215] Titelmani Compendium Philosophiè naturalis. Stamp. in Lione, per Guglielmo Rouiglio, 1558. [1216] Teorica della lingua di Gio. Fabbrini. Stamp. in Ven., per gli heredi di Marchio’ Sessa, 1588. [1217] Temistij Paraphrasis in varios Aristotelis libros vna cum Hermolao Barbaro interprete. Impress. Ven., apud Hyero. Scotum, 1542. [1218] Titi Liuij52 Decades cum epistola Jo. Antonij episcopi Aleriensis. Stamp. in Ven., per Giorgio de Rusconibus, 150153. [1219] Teofilo Romano frate di s. Agostino della regolare osseruanza di Santa Maria di Monte Ortone, Al reu. p. Dominico da Ponzo. Sine nomine impressor., per non vi essere il fine. [1220] Tabulae totius Summè d. Antonini archiepiscopi. Stamp. in Ven., per Boneto Loccatello, 1500. [1221] Theodori Grammatices, Graeca. Florentiè, per hèredes Philippi Junctè. [1222] Idem. Ven., per Antonium de Niccolinis, 1537. [1223] Et Basileè, ex officina Valdeuana, 1541. [1224] Et per Nicolaum Brilingerum, 1538. [1225] Trattato della natura de’ cibi e del bere di Baldassarri medico bolognese. Stamp. in Turino, per Antonio de’ Bianchi, 1587. [1226] Idem. In Ven., per Michele Bombelli, 1596. [1227] Tauole del Dieze raccolte per fra’ Francescho Campos. Stamp. in Ven., apud Societatem Minimam, 1597. [1228] Tratato sacerdotale di Niccolò de Ploue. Stamp. in Ven., per Giorgio de Caballis, 1568. [1229] Testamento Nuouo. Stamp. in Lione, per Antonio Grifio, 1570. [1230] Idem. Ven., in officina Aurelij, 1539. [1231] Idem, in idiomate Grèco. Antuerpiae, ex officina Christofori Plantini, 1574. [1232] Tesoro nuouo sopra gli Euangeli authore Petro de Palude. Stamp. in Ven., per Cammillo Franceschino, 1575. [1233] Teoriche de’ pianeti del Piccolomini. In Ven., per Giordano Ziletti, 1558. [1234] Thesaurus lingue sanctè Sante Pagnino. Antuerpiè, 1578, ex officina Christophori Plantini. [1235] Trattato di Dionisio Cartusiano. In Parigi, per Egidio Corbaini sub insigni Spei, 1555. [1236] Tauole di Tolomeo del Ruscello. In Ven., per Giordano Ziletti, 1564. [1237] Trattato del peccato originale di fra’ Lelio Baglioni. Stamp. in Fior., per Giorgio Marescotti, 1579. 52 53

Liuij aggiunto sopra il rigo. 1501 aggiunto sopra il rigo.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 109

20-May-13 2:06:17 PM

110

VALLOMBROSA

I.1,1238

[1238] Thomas de Vio Caietano, Sopra i Predicabili di Porfirio e Predicamenti e Posteriora d’Aristotele. In Ven., per i Giunti, 1556. [1239] Idem, In Epistolas d. Pauli. 1531, Stamp. in Ven., per i Giunti. (f. 30v) [1240] Tabulae diuinorum officiorum Ordinis Vallisumbrosae. Stamp. in Fiorenza, per i Giunti, 1562. [1241] Et in officina Achitypographi regij, 1584. [1242] Testamentum Nouum. Ven., per Dominicum Niccolinum, 1564. [1243] Et Lugd., per Stephanum Dolitum, 154{*}54. [1244] Trionfi e mascherate andate per Firenze. Stamp. in Fiorenza, al Marescotto, 1559. [1245] Trattato degli huomini illustri di Bologna per Barto. Galeotti. In Ferrara, per Vittorio Baldini, 1590. [1246] Trattato di Metilta di Domenico Mellini. In Firenze, per i Giunti, 1589. [1247] Trattato del paradiso dell’anima composto d’Alberto Magno. In Firenze, per i Giunti, 1556. [1248] Trattato di 6 piante del Rosaccio. In Firenze, per Gio. Antonio Caneo, 1599. [1249] Idem, Teatro del cielo e della terra. In Firenze, per Francesco Tosi, 1599. [1250] Tabule in grammaticam Hèbream N. Clenardi. Colonie, in officina Bhirchmannicha, 1581. [1251] Tauola generale detta il Maremagno di Scoto. Stamp. in Ven., per Gregorio de Gregori, 1515. [1252] Trionfo della croce del Saluanarola. In Ven., al segno della Speranza, 1547. [1253] Titi Liuij Dechades. In Ven., per Vittorio Rauani, 1535. [1254] Teoriche de’ pianeti commentate per messer Francesco Capuani. In Ven., per Simon Beuilacqua, 1499. [1255] Terentio commentato. Stamp. in Ven., manca l’anno e lo stampatore. [1256] E senza comento. In Ven., per Gio. Grifi, 1567. [1257] Titi Prosperi monachi Poemata omnia. Romae, per Franciscum Zannettum, 1582. [1258] Tragediè Sophoclis. Parisijs, non habetur numerus. [1259] Tragediè Euripidis, Latinè. Antuerpiè, per Christophorum Plantinum, 1581. [1260] Themistius, In Aristotelem. Ven., apud Junctas, 1520. [1261] Et per Hyero. Scotum, 1542. [1262] Thesaurus linguè Latinè. Ven., ex officina Syrenis, 1551. [1263] Tesoro di pretioze gemme di d. Vincentio Albarella. In Ven., appresso i Guerri fratelli, 1588. [1264] Tomus secundus domini Anselmi cum commentarijs in Epistolas Pauli, in Apocalypsim et in Cantica canticorum. Coloniè Agrippine, apud Jo. Birchmannum, 1560. [1265] Trattato del gouerno de’ principi tradotto di latino in vulgare dal reu. p. don Valentino monaco di Vallombrosa. In Fiorenza, per Giorgio Marescotti, 1577. 54

Perforazione del foglio.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 110

20-May-13 2:06:18 PM

I.1,1288

VALLOMBROSA

111

[1266] Trattato della disciplina e perfezione monastica del beato Lorenzo Giustiniani. Stamp. in Ven., per Gabbriello de’ Ferrari, 1569. [1267] Thomas de Kempis cum opere diui Vincentij Ordinis Praedicatorum. Ven., apud Junctas, 1576. [1268] Theoremata domini Theophili monachi Vallis Umbrosae. Bononiè, apud Jo. Rossium, 1591. (f. 31r) [1269] Toleto, Sopra tutta la Logica d’Aristotele. Stamp. in Ven., per i Giunti, 1580. [1270] Teatro di varij e diuersi ceruelli di Tommaso Garzoni. In Ven., per Jacopo Antonio Somasco, 15{*}555. [1271] Theoremata Zimarae. Ven., per Hyero. Scotum, 1550. [1272] Trattato di fra’ Luigi Granata dell’amor d’Iddio. Stamp. in Ven., per Giorgio Angelieri, 1581. [1273] Trattato della comunione di monsignor Cacciaguerra. In Ven., per Fabio et Agostino Zoppini fratelli, 1583. [1274] Tesoro pretiosissimo dell’indulgentie della Santissima Trinità di Bologna raccolto Giulio Cesare Nanni. Stamp. in Fiorenza, per Gio. Antonio Testa. [1275] Thesaurus nouus enarrationum euangelicarum. Stamp. in Ven., per Pietro Deduchino, 1570. (f. 31v) [1276] Uso de l’astrolabio di frat’Ignatio Danti. Stamp. in Firenze, a’ Giunti, 1560. [1277] Vincentio Madio e Barto. Lombardo veronese, Sopra la Poetica d’Aristotele e d’Horatio. Stamp. in Ven., 1550. [1278] Volumen Horatij Flacci. In Firenze, al Marescotti, manca l’anno. [1279] Vita sanctorum patrum. Manuscritta, senza nome dell’autore. [1280] Vocabularium juris. Stamp. in Ven. et emendato per Filo mantouano Pincio, 1493. [1281] Vita sanctorum Augustini et aliorum Jo. de Dya. Manuscritta. [1282] Vita sancti Basilij et quorundam sanctorum. Manuscritta. [1283] Versi latini, volgari e greci di diuersi autori, addamandato il tempio della diuina signora donna Geronima Colonna d’Arragona. In Padoua, per Lorenzo Pasquati, 1568. [1284] Vita di santa Caterina da Siena, composta in latino da fra’ Raimondo da Capua e tradotta in vulgare da frat’Ambrogio Catarino, con l’aggiunta d’alcune cose pertinenti al presente stato della Chiesa. Stamp. in Ven., per Gio. Fiorina, 159156. [1285] E di più le Lettere della medesima. In Ven., per Domenico Farri, 1584. [1286] Et appresso il Dialogo della medesima, con vn breue compendio della sua vita e canonizatione. In Ven., per Jacopo Cornetti, 1589. [1287] Vita della medesima. In Siena, per Michel Agnolo libraro, 1524. [1288] E in Ven., per Valerio Bonelli, 1584. 55 56

Decimale indecifrabile. 1591 aggiunto sopra il rigo.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 111

20-May-13 2:06:18 PM

112

VALLOMBROSA

I.1,1289

[1289] Vita di s. Gio. Gualberto vulgare di don Eudosio monaco di Vallombrosa. Stamp. in Firenze, per Gio. Marescotti, 1583. [1290] E in versi latini di don Emilio monaco del medesimo ordine. 1599, ne’ Giunti. [1291] Et in versi vulgari per messer Niccolò Lorenzini. In Firenze, per Giorgio Marescotti, 1599. [1292] Et in uersi latini di Vgolino Verino. In Ven. e in Firenze, per i Giunti, 1510. [1293] E latina. Scritta a mano per don Andrea de Santo Ambrosio de l’Ordine di s. Benedetto. 1419, e manuscritta in membranis. [1294] Vita et opere sante di Giouanni d’Iddio, composta da Francesco di Castro e tradota di spagnolo in taliano da Francesco Bordini, con molt’indulgentie de’ sommi pontefici. Stamp. in Fiorenza, per Francesco Tosi, 1589. [1295] Vita di s. Zanobi di Clemente Mazza. In Fiorenza, a’ Giunti, 1599. [1296] E scritta a mano da Gio. Aretino. [1297] Vrbanus Bolzanius, De institutionibus in Graecum. Ven., 1566, manca lo stamp. [1298] Versorio, Sopra Pietro Hispano. In Ven., per Filippo Picino57, 1508. [1299] Vita d’Esopo con le sue fauole, tradotta da Giulio Landi. In Ven., per Francesco Ziletti, 1585. (f. 32r) [1300] Vgone cardinale, Sopra la Bibbia. Stamp. in Basilea, 1498, sine nomine impress. [1301] Vite degli antichi filosofi. In Firenze, appresso l’Arciuescouado, 1593. [1302] Virgilij Opera cum commentarijs Seruij Mariri Honorati grammatici, Aelij Donati, Christophori Landini, Antonij Mancinelli e Domitij Calderini. Non habetur numerus nec impress. [1303] Vite de’ santi latine col prologo di s. Gregorio. Stamp. in Ven., per Ottauiano Scoto, 1483. [1304] Vocabolista ecclesiastico. Stamp. in Brescia, 1544, manca lo stamp. [1305] Viguerio, Institutiones ad christianam theologiam necessariè. Stamp. in Ven., per Cammillo Franceschino, 1566. [1306] Vite di santi padri, latine. Sine principio et fine. [1307] Vita di M. Aurelio. Stamp. in Mantoua, per Francesco Osanna, 1579. [1308] Vite di santi padri col Prato spirituale raccolto da s. Giro. In Ven., 1567. [1309] Versi di Pietro Filippo. Stamp. in Firenze, per gli heredi di Jacopo Giunti, 1597. [1310] Valerij Maximi Dictorum factorumque memorabilium exempla. Ven., per haredes Petri Rauani et socios, 1545. [1311] Eiusdem Collectanea. Lugduni, apud Antonium Gryphium, 1566. [1312] Vite de’ 12 Cesari di Suetonio Tranquillo. In Ven., per Venturino Roffinelli, 1579. [1313] Vita di Giesù Christo, volgare. In Ven., per Altobello Salicato, 1585. [1314] E composta dal reu. p. Landulfo. In Ven., per Valeriano Bonelli, 1587. 57

Segue 1580 depennato.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 112

20-May-13 2:06:18 PM

II.1,1

PASSIGNANO

113

[1315] E per Jacopo Sansouino, 1570. [1316] Volumina in quibus sunt Psalmi manuscripti cum quibusdam annotationibus. Sine principio et fine. [1317] Vfitiolo greco della Madonna. In Parigi, per Giro. Mainef, 1585. [1318] Vita di s. Placido discepolo di s. Benedetto e di s. Vittorino e Flauia vergine e di 33 compagni composta per Giordano discepolo di s. Benedetto. [1319] Vita e miracoli di s. Benedetto. Stamp. in Roma, 1578. [1320] Vite de’ pontefici del Platina. In Ven., per Girolamo Polo, 1590. [1321] E per Francesco Lorentini da Turino, 1564. [1322] Vita e costumi d s. Francescho composta da san Buonauentura. In Ven., per Florauante Prato, 1588. [1323] Volumen in quo continentur libri M. Tullij Ciceronis De oratore tertio; Ad Quintum fratrem; De claris oratoribus liber primus; Oratorum topica e De optimo oratore. Florentiè, per Philippum (f. 32v) Juntam, 1514. [1324] Volumen duplex. Alterum impressum Parisijs, per Simonem Collineum, 1532. [1325] Alterum Lugduni, per Sebast. Gryphium, 1547. [1326] Vita della contessa Metilda di don Siluano Razzi. In Firenze, per il Sermartello. 1587. [1327] Idem, Vite de’ santi toscani. In Firenze, per i Giunti, 1593. [1328] Vita di s. Romualdo. In Fiorenza, al Giunta, 1513. [1329] Vita di Federigo Barbarossa di Cosimo Bartoli. Stamp. in Fior., per Lorenzo Tolentino, 1559. [1330] Vite de’ santi58 san Domenico di fra’ Serafino Razzi. In Firenze, per il Sermartelli, 1588. [1331] Vite degli imperadori d’Herodiano. In Ven., per Gabriello, 1581. [1332] Vfitio della settimana santa. [1333] Valerius Maximus. Ven., 1536, manca lo stampatore. [1334] Vita di s. Maria Uergine e s. Gio. Battista di don Siluano Razzi. In Fiorenza, per i Giunti, 1577. [1335] Verrato, Super59 Euangelia. Venetijs, apud haredes Jo. Mariè Bonelli, 1571.

II.1. PASSIGNANO (Tavarnelle Val di Pesa, Firenze), S. Michele Arcangelo60. (f. 33r) PASSIGNANOII.1, Inuentarium omnium librorum, qui usque ad hanc diem xvj mensis Aprilis MDC reperiuntur in monasterio Sancti Michaelis de Passiniano Ordinis et Congregationis Vallisumbrosè Fesulanè dioecesis ad usum monachorum. [1] D. Augustinus, in tom. 10 digestus, in quibus Opera omnia contenentur, his 58

Segue uno spazio bianco. Segue Verrato depennato. 60 S. Michele Arcangelo a Passignano, diocesi di Fiesole; fondazione: sec. IX; vallombro59

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 113

20-May-13 2:06:18 PM

114

PASSIGNANO

II.1,2

additus index per fratrem Florentium Franciscanum. Quorum quidam impressi fuerunt Parisijs, apud Carolam Guillard, 1541. [2] Alij apud Ugonem et Aemonis a Porta, sub eodem anno. [3] Alij Venetijs, apud Cominum Tridino, 1547. [4] Abbas Panormitanus, Super prima secundae. Venetijs, per Baptistam de Tortis, 1502. [5] Sub 1504 Super quarto. [6] Prima et secunda pars super primo cum suppletionibus Antonij de Bul. et Apostillis Andreè Barbacè Siculi. Sub eodem anno, et apud eiusdem. [7] Auerroes, In Aristoteles. Tom. 8. Venetijs, apud Cominum, 1560. [8] Item tom. 7. Lugduni, apud Jacobum Junctam, 1542. [9] Item. Apud Bernardinum de Triuino. Tom. 1. Ven., 1409. [10] Item tom. 1. Papiè, per Jacob. de Burgofranco, 1520. [11] Item tom. 1. Ven., per Octauianum Scotum, 1507. [12] Item tom. 1. Per Bonentum Loccatellum Bergom., 1508. [13] Aloysius Lipomanus, De vitis sanctorum a Laurentio Surio emendatus. Tom. 6. Venetijs, apud Ludouicum Auantium, 1573. [14] Item absque commento Surij. Tom. 8, quorum partim Romè, per Vincentio Luchinum, 1580. [15] Et ex officina Saluiana, 1558. [16] Et Ven., 1551. [17] Et 1553, apud eumdem. [18] Alberti Magni Secunda pars postille super d. Lucam. Impensis Erici Glan ciuis, et in eiusdem officina in Oppido imperiali, 1504. [19] Item Eiusdem In tota phylosophia. Venetijs, 1518. [20] Item In Physicam. Apud Octauianum Scotum, 1518. [21] Alberti de Sassonia Quaestiones physicales cum quaestionibus Niccoleti Verniatis Teatini contra Auer. De unitate intellectus. Venetiis, apud hèredes Octauiani Scoti, 1516. (f. 33v) II.1, [22] Item Quaestiones de coelo et mundo. Apud eumdem, 1520. [23] Item. Venetiis, per Johannem de Forliuio, 1490. [24] Ibidem, per Octauianum Scotum. Quaestiones de generatione. 1520. [25] D. Antoninus episcopus Florentinus, De modo quo debet se gerere confessor erga poenitentem. Venetijs, 1473. Ubi impressoris nomen non habetur. sano dalla prima metà del sec. XI (prima attestazione 1049). Bibliografia: AGCV, 0.II.4: T. SALA, Notizie di alcune Badie Vallombrosane, ms. sec. XIX; F. SALVESTRINI, San Michele Arcangelo a Passignano nell’Ordo Vallisumbrosae tra XI e XII secolo, in Passignano in Val di Pesa. Un monastero e la sua storia, I. Una signoria sulle anime, sugli uomini, sulle comunità (dalle origini al sec. XIV), a cura di P. PIRILLO, Firenze 2009, pp. 59-127. Un libro di ricordanze del monastero segnala che «questo dì 25 luglio 1600 il padre Giouanni da Barberino di Mugello […] applicò alla libreria di questo monasterio tutti i libri che teneva per uso suo, et in particulare quella bella Bibbia Regia in otto tomi con il Testamento in lingua sira» (ASFi, CS, 179, 56, f. 61r).

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 114

20-May-13 2:06:18 PM

II.1,56

PASSIGNANO

115

[26] Item Eiusdem Historiè in tres tom. Lugduni, per Johannem Clein Alemani, 1517. [27] Antonij Andreè Quaestiones de sex principijs. Venetijs, per Bonetum Loccatellum, 1492. Et apud Octauianum Scotum, 1492. [28] Et In Metaphysica. Ibidem, per Antonium de Strata, 1481. [29] Item. Per Bernardinum de Vitalibus Venetum, Venetiis, 1527. [30] Et apud Octauianum Scotum, 1507. [31] Item In Mag. Sententiarum. Apud Damianum Zenarium, Venetiis. [32] Item In uniuersam Logicam. Venetiis, per Phylippum Pincium, 1512. [33] Antonij Trombette Quaestiones in Metaphysica. Venetiis, 1404. [34] Antonius Benalius Bergom., De vitis sanctorum Bergomatum. Bergomi, apud Cominum Venturam, 1584. [35] Antonij Bernardi Mirandulani Institutio in logica. Basileè, per Johannem Eruagium, 1535. [36] Antonio de Gueuara, Sopra l’oratorio de religiosi. In Venetia, apresso Gabriel Giolito, 1570. [37] Antonij Mureti Orationes cum interpretatione V lib. Ethicorum. Eiusdem Hymni sacri et alia poemata. Venetijs, apud Johannem Alberti, 1586. [38] Archangeli Mercennarij Dilucidationes in Physicam. Venetijs, apud Paulum Meietum, 1588. [39] Idem. Venetijs, apud Paulum et Antonium Meietos, 1574. [40] Angeli Politiani Opera. Lugduni, apud Sebastianum Griphium, 1533. [41] Angeli Mariè Comentaria in primum Sent. Florentiè, apud Bartolomeum Sermartellium, 1579. [42] Angelo Pientino, Prediche. In Fiorenza, apresso Giorgio Marescotti, 1585. [43] Angelo Grillo, Rime spirituali. In Bergomo, appresso Comino Ventura, 1589. [44] Augustinus Eugubinus, In Testamentum Vetus ex Hebraico idiomate in Latinum conuersum. Lugduni, apud Griphium 1531. (f. 34r) [45] Antonij Altouitè Decreta prouincialis synodi. Florentiè, apud Bartholomeum Sermartellium, 1574. [46] Ascanij Comitij In Phy. prèfationes sex. Venetijs, apud Gratiosum Pircacinum, 1570. [47] Ambrosius Nolanus, In Auerroem et eiusdem castigationes. Venetijs apud Junctas, 1532. [48] Ambrosij Calepini Dictionarum. Venetijs, apud Paulum Manutium, 1565. [49] Item. Venetijs, apud Aurelium Pincium, 1525. [50] Item. Apud Griphium, 1593. [51] Et 1550, apud eumdem. [52] Item. Lugduni, per Sebastianum Griphium, 1540. [53] Item. Venetijs, apud Johannem Griphium, 1585. [54] Item. Apud Niccolaum Beuilaqua, 1570. [55] 1580. [56] Item. Ticini, apud Jeronymum Bartolum, 1584.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 115

20-May-13 2:06:18 PM

116

PASSIGNANO

II.1,57

[57] Item. Lugduni, ad signum Spei, 1546. [58] Ibidem, apud Guglielmum Rouilium, 1580. [59] Ibidem, per Phylippum Tingum, 1578. [60] Venetijs, ad signum Syrenè, 1543. [61] Ibidem, apud Dominicum Niccolinum, 1583. [62] Ibidem, apud Manutium, 1575. [63] Ibidem, apud Matheum Busellum, 1584. [64] Ibidem, apud Johannem Griphium, 1594. [65] Et 1583. [66] Item. Lugduni, apud hèredem Sebastiani Griphi, 1559. [67] Ibidem, 1546. [68] Ambrosij Catharini Speculum hereticorum et de peccato originali. Lugduni, apud Antonium Vincentium, 1541. [69] Eiusdem Opuscula. Ibidem, apud Mathiam Binonem, 1542. [70] Andreè Fontani Orationes. Florentiè, apud Georgium Marescottum, 1583. [71] Andrea Lori, In Buccolica di Virg. Bernardino Daniello nella Georgica. Alessandro Sansedonio nell’Eneide di Virg. In Vinetia, appresso Jacopo Cornetti, 1586. [72] Augustinus Niphus, In Priora Arist. Neapolis, apud Euangelistam Papiensem, 1525. [73] Item In Peryermeniam Arist. Venetijs, apud Octauianum Scotum, 1547. [74] Ibidem, apud Lucam Antonium Iunctam, 1520. [75] Item In Posteriora. Parisijs, apud Jacobum Keuer, 1540. [76] Idem. Venetijs, apud Octauianum Scotum, 1543. [77] Ibidem, apud eumdem, 1552. [78] Apud Junctas, 1553. [79] Ibidem, apud Hieronymum Scotum, 1549. [80] Idem, In Topicam Arist. Venetiis, apud Hieronymum Scotum, 1545. (f. 34v) [81] Item. Ibidem, 1535. [82] Item In totam Logicam. Venetis, apud Hieronymum Scotum, 1546. [83] Ibidem, 1534. [84] Item In Phisicam. Venetijs, apud Junctas, 1552. [85] Item. Venetijs, apud Hieronymum Scotum, 1549. [86] Ibidem, 1569. [87] Et 1588. [88] Ibidem, apud Octauianum Scotum, 1519. [89] Item In libros De anima. Venetijs, apud Hieronymum Scotum, 1552. [90] Item Super Parua naturalia. Venetijs, apud Hieronymum Scotum, 1551. [91] Et 1550. [92] Idem. Apud Octauianum Scotum, 1523. [93] Item Super libros De coelo et mundo. Venetijs, apud Hieronymum Scotum, 1549. [94] Ibidem, apud Junctas, 1593.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 116

20-May-13 2:06:18 PM

II.1,130

PASSIGNANO

117

[95] Ibidem, apud Octauianum Scotum, 1540. [96] Item De generatione et corruptione. Venetijs, apud Hieronymum Scotum, 1550. [97] Item In Metaphysica. Venetijs, apud Hieronymum Scotum, 1547. [98] Item. Neapolis, per Sigismundum Mair Alemannum, 1511. [99] Item. Venetijs, apud Hieronymum Scotum, 1546. [100] Ibidem, apud Junctas, 1553. [101] Item De substantia orbis. Venetijs, per Presbiterum Bonetum Loccatellum, 1580. [102] Item Destructio destructionum Auerr. Papiè, 1521, per Jacobum di Burgofranco. [103] Item Eiusdem Opuscula. Venetijs, 1535. [104] Item Liber De intellectu et de demonibus. Venetijs, per Petrum de Querengis, 1504. [105] Item In omnes Arist. libros. Venetijs, apud Hieronymum Scotum, 1546. [106] Augustini Dathi Elegantiè. Ven., apud Johannem Baptistam Bonfadinum, 1591. [107] Ibidem. Ven., apud Franciscum Bindonium, 1534. [108] Ibidem, apud Georgium de Caballis, 1568. [109] Item Libellus pro conficiendis epistolis. Ven., apud Franc. Bindonem, 1588. [110] Augustini Valerij episcopi Veronè De Rethorica ecclesiastica libri tres. Romè, apud Josephum de Angelis, 1577. [111] Alexander Aphrodiseus, De elenchis. Ven., apud Hieronymum Scotum, 1559. [112] Item In Meteora. Venetijs, apud Franciscum Camotium, 1556. [113] Item. Ibidem, apud Hieronymum Scotum, 1545. [114] Et 1561. [115] Item. Ibidem, per hèredes Octauiani Scoti, 1498. [116] Item In libros De anima. Venetijs, apud Lucam Antonium Junctam, 1520. [117] Eiusdem, Problemata. Venetijs, apud Andream Muschium, 1568. [118] Item In Metaphysica. Venetijs, apud Hieronymum Scotum, 1544. [119] Et Romè, in èdibus Marcelli Silber, 1527. [120] Alexandri Achillini Opera omnia. Venetijs, apud Hieronymum Scotum, 1545. (f. 35r) [121] Alexandri Piccolominei De magnitudine terrè et aquè. Ven., apud Jordanum Zillettum, 1561. [122] Item. Apud Antonium Beuilacquam, 1571. [123] Apollinaris In Posteriora. Venetijs, apud Junctas, 1520. [124] Ibidem, apud Bonetum Loccatellum, 1493. [125] Item In tres lib. De anima. Ibidem, apud eumdem, 1496. [126] Aristotelis Opera omnia. Tom. 8. Venetijs, per Joachimum Bruniolum, 1584. [127] Et 1585. Tom. 8. [128] Item tom. 7. Venetijs, 1576. [129] Item septem tom. Lugduni, apud Johannem Jacobi Junctè, 1579. [130] Item Opera omnia. Venetijs, apud Phylippum Pincium, 1505. Tom. 1.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 117

20-May-13 2:06:18 PM

118

PASSIGNANO

II.1,131

[131] Item tom. 7 cum quaestionibus Marinelli. Venetijs, 1585. [132] Item Organum Arist. Grècum Latinum. Basileè, ex officina Ochoriniana, 1573. [133] Et 1583. [134] Item. Venetijs, apud Hieronymum Scotum, 1552. [135] Item. Basileè, apud Thomam Guarinum, 1566. [136] Organum Latinum. Venetijs, apud Johannem Griphium, 1541. [137] Ibidem, per Hieronymum Scotum, 1545. [138] Et 1552. [139] Ibidem, apud Cominum Tridino, 1571. [140] Et per Minimam Societatem, 1594. [141] Ibidem, in officina Dominici Guerrè et Johannis Baptistè fratrum, 1580. [142] Item. Lugduni, apud Sebastianum Griphium, 1546. [143] Item Eiusdem Rethorica. Venetijs, per Bartholomeum Imperatorem, 1551. [144] Et Bononiè, per Alexandrum Benatium, 1565. [145] Item Eiusdem Physica. Venetijs, ad signum Seminatis, 1572. [146] Ibidem, apud Hieronymum Scotum, 1560. [147] Ibidem, 1559. [148] Item. Francofurti, apud hèredes Andreè de Vecheli, 1584. [149] Item. Lugduni, apud Griphium, 1546 etc. [150] Arsenius monachus Vallombrosanus. Florentiè, apud Junctas, 1599. [151] D. Anselmi In Epistolas beati Pauli. Venetijs, ad signum Spei, 1547. [152] Alessio Piamontese, De’ segreti. In Milano, per Valerio, 1557. [153] Actij Sinceri De partu Virginis. Ven., per Johannem Antonium et fratres, 1530. [154] Aldo Manutio, Sopra le loqutioni di Cicerone. In Venetia, 1527. [155] Item. Per Lessandro Grifio, 1581. [156] Et 1583. [157] Et in Roma, appresso Jacopo Torniero, 1585. [158] Aldi Manutij Rudimenta. Venetijs, in èdibus Francisci Bindonei, 1549. [159] Item Institutiones gramaticales Ven., apud Victorem a Rabanis, 1538. [160] Arnoldi Epitomè in Magistrum Sent. Parisijs, apud Petrum Le Bret, 1554. (f. 35v) [161] Item. Venetijs, ad signum Spei, 1552. [162] Item. Parisijs, apud Johannem Roinghi, 1549. [163] Arnobij Disputationes. Basileè, apud Hieronymum Frobenium, 1546. [164] Adriani cardinalis Gramatica. Ven., per hèredes Johannis Patauini, 1553. [165] Amonius, In Porphirium et Artem ueterem Arist. Ven., apud Vincentium Valgrisium, 1559. [166] Et apud Hieronymum Scotum, 1550. [167] Apud eumdem, 1547. [168] Et 1544. [169] Acta quèdam insignia Anglica ad catholicam religionem pertinentia, ex semi-

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 118

20-May-13 2:06:18 PM

II.1,201

PASSIGNANO

119

nario Remensi allata, in Latinum conuersa, Johanne Antonio Guarnerio canonico Bergomensi interprete. Bergomi, per Cominum Venturam, 1580. [170] Auli Gellij Noctes Acticè. Ven., per Bonetum Loccatellum, 1494. [171] Ausonius. Apud Sebastianum Griphium, 1597. [172] Alphonsus de Castro, Opus de hèresibus. Ven., ad signum Spei, 1546. [173] Aloysij Alamanni Cultiuationes. Parisijs, per Rubertum Stephanum, 1546. [174] Alciati Emblemata. Parisijs, apud Hieronymum de Marneum, 1583. [175] Aurelij Filuccij Sermones. Ven., apud Joachinum Brugnolum, 1586. [176] Armandi Bellouisij Declaratio difficilium terminorum. Venetijs, apud Aldum, 1586. [177] Aralardi Aemstelderani Selectè similitudines. Venetijs, apud Damianum Zenarum, 1574. (f. 36r) [178] D. Benedicti Regula. Florentiè, apud Bartholomeum Sermartellium, 1574. [179] Et Venetijs, apud Franc. Senensem, 1572. [180] Apud eumdem, 1561. [181] D. Bedè ven. Opera. Tom. 8. Basileè, per Johannem Heruagium, 1563. [182] Item In propositiones Arist. et aliorum phylosophorum. Ven., apud Leonicium, 1580. [183] D. Bernardi Opera. Parisijs, apud Gulielmum Merlin et Sebastianum Niuellium, 1566. [184] Item Eiusdem Speculum. Venetijs, per Lucam Antonium, 1555. [185] D. Bonauentura, In Magistrum Sent. Tom. 9. Venetijs, per Franciscum Sansouinum, 1562. [186] Et Romè, apud Bladium, tom. 4, 1569. [187] Item tom. 4. Venetijs, ad signum Seminantis, 1573. [188] Et 1579. [189] Et ibidem, 1580. [190] Item. Parisijs, apud Franciscum Regnauult, tom. 4, 152261. [191] Romè. In Secundum Sent. Apud hèredes Ant. Bladij, 1568. [192] Item. Lugduni, tom. 2, 1510. [193] Bartholomei Caualcantis Rethorica. Venetijs, apud Camillum, 1574. [194] Et 1578. [195] Bartolomei de Neapolis Tractatus rosarij beatè Mariè. Florentiè, apud Sermartellium, 1585. [196] Eiusdem Examen ordinandorum. Venetijs, apud Hieronymum Polum, 1588. [197] Bartholomei Bottè Dauidias. Papiè, apud Hieronymum Bartolum, 1593. [198] Et Ven., per Franciscum Zilettum, 1581. [199] Bartholomei Fumi Villaurensis Aurea armilla. Venetijs, apud Altobellum Salicatium, 1569 [200] Et ibidem, apud hèredes Melchioris Sessè, 1567. [201] Ibidem, ex officina hèredum Melchioris Sessè, 1572. 61

1522 aggiunto sopra il rigo.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 119

20-May-13 2:06:18 PM

120

PASSIGNANO

II.1,202

[202] Bartholomeus a Martyribus archiepiscopus Bracharensis, De stymulo pastorum. Romè, apud Julium Accoltum, 1562. [203] Bartholomeus Medina, In Primam secundè et Tertiam partem d. Thomè. Romè, per Jacobum Ruffinellum, 1582. [204] Eiusdem, Instructio pro confessoribus. Bergomi, apud Cominum Venturam etc., 1584. (f. 36v) [205] Baptista Mazebus, In Apocalipsi. Augustè, per Johannem Dominicum, 1589. [206] Benedictus Pererius, De comunibus rerum principijs. Venetijs, per Andream Muschium, 1591. [207] Et 1586. [208] Item. Romè, apud Franciscum Zanetum, 1575. [209] Et 1576. [210] Biblia latina. Venetijs, apud Junctas, 1579. [211] Ibidem, per Lucam Antonium Junctam, 1533. [212] Item. Apud hèredes Niccolai Beuilacqua, 1593. [213] Ibidem, per Franciscum Bailbum, 1580. [214] Item. Lugduni, apud Sergium Griphium, 1542. [215] Ibidem, apud Sebastianum Griphium, 1542. [216] Ibidem, apud Antonium Griphium, 1569. [217] Item. Antuerpiè, apud Arnoldum Birchmannum, 1563. [218] Ibidem, ex officina Christophori Plantini, 1574. [219] Item. Nurembergè, per Federicum Peypus, 1523. [220] Item. Venetijs, per Franciscum Renner, 1483. [221] Item. Lugduni, apud Jacobum Saccon, 1522. [222] Item. Venetijs, apud Lucam Antonium Junctam, 1519. [223] Et 1557. [224] Item Testamenti Noui dictio uulgata. Lugduni, apud Antonium Vincentium, 1558. [225] Ibidem, apud hèredes Sebastiani Griphi, 1560. [226] Et 1564. [227] Et 1561 [228] Item. Apud Petrum Vidouèum, 1524. [229] Item. Venetijs, per Dominicum Niccolinum, 1564. [230] Ibidem, apud Lucam Antonium Junctam, 1538. [231] Item. Lugduni, per Johannem Clein, 1529. [232] Bernardini Petrellè Quaestiones logicales. Patauij, apud Jacobum Jordanum, 1571. [233] Bernardo Segni, Nell’etica. In Fiorenza, a’ Giunti, 1550. [234] Il medesimo, Sopra la Rettorica d’Arist. In Venetia, 1551, appresso Bartolomeo dell’Imperatore. [235] Benedetto dell’Uua, Nella Poetica. In Fiorenza, appresso s. Bartolomeo Sermartelli, 1584.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 120

20-May-13 2:06:18 PM

II.1,271-272

PASSIGNANO

121

[236] Item Le vergini prudenti del medesimo. In Fiorenza, appresso il medesimo, 1582. [237] Bartolomeo Fumo, Somma Armilla volgare. In Venezia, appresso Domenico Niccolini, 1588. [238] Baccio Baldini, Sopra la vita del granduca Cosimo. In Fiorenza, nella stamperia del Sermartelli, 1580. [239] Bernardo Tasso, Lettere. In Venezia, apreso Mattia Valentini, 1588. (f. 37r) [240] S. Cecilij Cypriani Opera. Venetijs, ad signum Spei, 1547. [241] Romè, apud Paulum Manutium, 1563. [242] Cipriani Soarij In poetica. Lugduni, apud Johannem Pilleotte, 1593. [243] Brixiè, apud Thomam Bozzolam, 1578. [244] Et Venetijs, apud Niccolaum Morettum, 1590. [245] Constitutiones Florentini Synodi. Florentiè, apud Junctas, 1518. [246] Constitutiones synodales ciuitatis Forliuiensis. Bononiè, per Alexandrum Benaccium, 1565. [247] Conclilium Florentinum prouinciale. Florentiè, apud Junctas, 1574. [248] Concilium Tridentinum. Venetijs, per Giorgium de Caballis, 1568. [249] Ibidem, in èdibus Egidij Ragazzolè, 1584. [250] Ibidem, apud Andream Muschium, 1565. [251] Ibidem, apud Hieronymum Polum, 1583. [252] Et 1578. [253] Ibidem, apud Florauantem Pratum, 1596. [254] Canones Concilij prouincialis Coloniensis et Enchiridion christianè institutionis. Veronè, apud Antonium Putellettum, 1543. [255] Camilli Beccharè Carmina. Cremonè, apud Christophorum Draconium, 1570. [256] Christophori Longorij Orationes diuersè. Florentiè, apud Junctas, 1524. [257] Christophori Sassi Regulè. Florentiè, apud Bartholomeum Sermar., 1578. [258] Christophori Landini De vita contemplatiua et actiua. Ubi nihil exprimitur. [259] Chrisostomi Jauelli Opera. Venetijs, apud Hieronymum Scotum, 1552. [260] Et apud Johannem Mariam Bonellum, 1564. [261] Et 1555. [262] Et 1565. [263] Et 1576. [264] Apud Valerium Bonellum, 1577. [265] 1578. [266] Et apud Hieronymum Scotum, 154762. [267] Lugduni, apud Sebastianum Bartholomei, 1575. [268] Ibidem, apud Alexandrum Marsilium, 1579. [269] Venetijs, apud Matheum Valentinum, 1589. [270] Idem, Super Physi. et Metaphysica. Placentiè, 1532. [271-272] Item Super Phys. et Animam. Venetijs, apud Thomam Ballarinum, 1534. 62

7 riscritto su altro numerale.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 121

20-May-13 2:06:18 PM

122

PASSIGNANO

II.1,273

[273] Item Eiusdem Quaestiones in Metaphysica. Cremonè, ad signum Authoris, 1532. [274] Item Super Parua naturalia. Venetijs, apud Johannem Mariam Bonellum, 1555. [275] Item Epitomè super propositionibus libri de causis. Ibidem, 1564. [276] Item Epitomè in vniuersam phylosopiam. Venetijs, apud Hieronymum Scotum, 1567. [277] Caietanus Tiennensis, In libros De anima cum quaestionibus de sensu et agente. Ven., apud Junctas, 1514. [278] Item In Physica. Vicentiè, apud Henricum de Sancto Viro, 1587. [279] Et In Meteora cum quaestionibus Timonis. Venetijs, apud hèredes Octauiani Scoti, 1507. (f. 37v) [280] Catullus, Propertius et Tibullus. Florentiè, apud Junctas, 1503. [281] Item. Venetijs, per Alexandrum Paganinum, 1516. [282] Item. Venetijs, apud Hieronymum Scotum, 1549. [283] Ibidem, apud Aldum, 1502. [284] Concordantiè Bibliorum. Basileè, per Johannem Frobenium, 1521. [285] Chatechismus Romanus. Venetijs, per Johannem Antonium Rampazzettum, 1591. [286] Ibidem, apud Florauantem Pratum, 1596. [287] Ibidem, ex officina Guerrèa, 1572. [288] Ibidem, apud Hieronymum Polum, 1579. [289] Ibidem, apud Dominicum de Farris, 1562. [290] Et 1586. [291] Ibidem, apud Johannem Antonium Rampazzettum, 1591. [292] Ibidem, apud Georgium Angelerium, 1582. [293] Bergomi, apud Cominum Venturam, 1586. [294] Romè, apud Paulum Manutium, 1569. [295] Ibidem, 1567. [296] Compendium theologiè. Lugduni, apud Gulielmum Rouilium, 1573. [297] Venetijs, apud Octauianum Scotum, 1490. [298] Ibidem, apud Egidium Regazzolam, 1578. [299] Ibidem, apud Jacobum Piccaium et Johannem Mariam Lenum, 1568. [300] Constantij Sarnani In quinque universalia Scoti. Venetijs, apud Franc. Franciscium, 1591. [301] Et 1585. [302] Cornelij Taciti Historiè. Florentiè, apud Phylippum Junctam, 1527. [303] Claudianus poeta. Lugduni, apud Sebastianum Griphium, 1535. [304] Claudij Eliani Opera de natura animalium. Tiguri, apud Gerneros fratres. [305] Camilli de Camillis Discursus. Venetijs, apud Franciscum Ziletum, 1586. [306] Conradi Koelin Espositio in Primam secunde d. Thomè. 1512. [307] Christophori Claudij Bambergensis Arithmetica prattica. In officina Dominici Basè, Romè, 1586.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 122

20-May-13 2:06:18 PM

II.1,339

PASSIGNANO

123

[308] Eiusdem Gnomonicus. Romè, apud Franciscum Zanettum. [309] Eiusdem Fabrica instrumenti ad horologiorum descriptionem. Romè, apud Bartholomeum Grassium, 1586. [310] Cosmè Phyliarchi Pistoriensis Quaestiones de causa prèdestinationis et reprobationis. Florentiè, apud Junctas, 1575. [311] Constantini Lascharis De partibus orationis. Venetijs, per Johannem Antonio de Niccolinis, 1539. [312] Caphari Gramatica. Venetijs, apud Fabium et Augustinum fratres, 1585. [313] Cantalitij Gramatica. Florentiè, 1587. [314] Ibidem, apud Junctas ibid., 1580. (f. 38r) [315] Comentaria in Epistolas d. Pauli ad Rom. et ad Gal. Venetijs, apud Aldi filios, 1541. Paulo tertio dicata sine nomine authoris. [316] Codri Orationes. Parisijs, per Johannem Paruum. [317] Christofano Landino, Sopra Plinio. In Venezia, per Marchione Sessa, 1516. [318] Cortigiano del conte Badassarre Castiglioni. In Venezia, per Francesco Rampazzetto, 1569. [319] Cesare Calderari, Sopra il Miserere. In Venezia, appresso Domenico Farro, 1594. [320] Et nell’istesso luogo, per Giouanni Fiorina, 1588. [321] Et apresso Giouanni Bonfadino. [322] Et sopra la Magnificat. Appresso Marchione Sessa, 1595. [323] Cornelio Musso vescouo di Bitonto, Prediche. Venezia, apresso i Giunti, 1586. [324] Et nell’istesso luogo, 1592. [325] Et in Napoli, appresso Giov. Maria Scoto, 1564. [326] Item. In Ven., appresso Gabriello Giolito, 1560. [327] Item 1580. [328] Et in Napoli, appresso Orazio Saluiano, 1580. [329] Clemente da Monte Falco, Ritratto dell’indulgenze. In Fiorenza, appresso ser Bartolomeo Sermartelli, 1596. [330] Catechismo vulgare di frat’Alesso Figliucci. In Venetia, appresso Aldo Manutio, 1571. [331] S. Caterina da Siena, Dialoghi. In Venetia, per Giacopo Cornetti, 1589. [332] Caterin sanese, Nella vita di santa Caterina da Siena. In Venezia, appresso Antonio Bonibelli, 1597. (f. 38v) [333] D. Dyonisius Carthusianus, In Vetus Testamentum, in 4 tom. Coloniè, apud Geruinum Calenium et hèredes Johannis Quentel, 1568. [334] Et per Petrum Quentel, tom. 2. De gratia septem sacramentorum, 1535. [335] Ibidem, apud eumdem, 1545. [336] Et 1533. [337] Item. Ibidem, apud eumdem. Super Sententias. 1585. [338] Item. Venetijs. De quatuor nouissimis. 1574. [339] Ibidem. In 4 euangelistas. 1578.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 123

20-May-13 2:06:18 PM

124

PASSIGNANO

II.1,340-341

[340-341] Item. Parisijs. In Euangelia diui Marci et Matthei. Apud Audoenum Paruum, 1555. [342] Decretales Gregorij IX. Ubi nec impressoris nomen, nec loci, nec tempus habetur. [343] Decreta synodi prouincialis Florentini. Florentiè, apud Bar. Sermart., 1574. [344] Dominici de Flandria, Quaestiones in libros De anima et in Metaphysica. Ven., apud Junctas, 1549. [345] Ibidem, 1499. [346] Item Quaestiones in Posteriora Arist. Venetijs, per Georgium Arriuabenum, 1514. [347] Eiusdem Quaestiones cum fallacijs d. Thomè. Papiè, 1496. [348-349] Dominicus Soto, In Posteriora Arist. Item In Porphy. Isagogem. Venetijs, 1574, sub signo Pauonis. [350] Item Super Phy. quaestiones et comentaria. Ven., apud Franciscum Zilettum, 1582. Tom. 2. [351] Item Super 4 Sent. tom. 2. Venetijs, apud Dominicum Niccolinum, 1570. [352] Ibidem, tom. 2, apud Jacobum Zenarium, 1589. Ibidem, ap. etc. [353] Dominicus Balnes, In Primam partem et Secundam secunde diui Thomè. Romè, 1594. [354] Didaci Stellè In Euang. d. Lucè. Venetijs, apud Franc. Zilettum, 1586. [355] Dionisij Alicarnasei De Romè antiquitatibus. Venetijs, per Nicholaum Barcarium, 1545. [356] Declaratio quadrantis. Venetijs, apud Dominicum et Johannem Bapt. Guerram fratres, 1563. [357] Dantis Riccij Eluqutiones epistolarum Ciceronis. Florentiè, apud Bart. Sermart., 1581. [358] Diez, Opera omnia. Venetijs, 1591. [359] 1587. [360] Dicta notabilia Arist. et Plat. Ven., apud hèredes Bartholomei Rubini, 1584. [361] Donato Acciaioli, Sopra l’etica d’Arist. In Ven., ap. Francesco e Guasparri Bindoni, 1565. [362] Diego Stella, Dispregio della vanità del mondo, in 3 tom. In Fiorenza, apresso Giorgio Marescotti, 1583. [363] E nel medesimo, 1554. [364] Vicentiè, ap. hèredes de Petrino, 1597. [365] Doni, Filosofia morale. In Ferrara, apresso Benedecto Mammarello, 1590. Et mondi. [366] Dante con il Landino. In Ven., apresso Gio. Batista et Bernardo Sessa, 1596. [367] Disciplina degli spetiali di fra’ Domenico Caualcanti. In Firenze, apresso Francesco Buonaccorsi, 1490. (f. 39r) [368] Egidij Romani Defensorium. Venetijs, per hèredes Octauiani Scoti, 1516. [369] Item Super primum Sent. Ibidem, et per eundem, 1521. [370] Idem, Super secundum Sent. Ven., per Franc. Zilettum, 1581. Tom. 2.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 124

20-May-13 2:06:19 PM

II.1,411

PASSIGNANO

125

[371] Item In Posteriora. Ibidem, apud Bonetum Bergomense, 1496. [372] Ibidem, apud Lucam Antonium Junctam, 1522. [373] Et 1520. [374] Ibidem, apud Octauianum Scotum, 1530. [375] Et 1488. [376] Et In Parua naturalia, 1551. [377] Ibidem, per Bonetum Locatellum, 1495. [378] Item Dubia super 3 lib. De anima. Papiè, apud Christophorum Canum, 1491. [379] Euclides cum Niccolao Tartalea. Apud Johannem Barilettum, 1569. [380] Emanuelis Aluari Institutio gramatica. Venetijs, ex Unitorum Societate, 1585. [381] Ibidem, apud Jacobum Vitalem, 1575. [382] Ibidem, apud Alexandrum Griphium, 1581. [383] Ibidem, apud Petrum Rabanum, 1545. [384] Item. Lugduni, apud Alexandrum Lucensem, 1580. [385] Item. Romè, apud Alexandrum Zanettum, 1592. [386] Eusebius, De euangelica preparatione. Per Antonium Augerellum, 1534. [387] Aesopi Fabulè Grecelatinè. Basileè, in officina Heruagiana, 1538. [388] 1541. [389] Et Antuerpiè, ex Christophano Plantino, 1567. [390] Aemilius Acerbus, Quaestiones logicales. Venetijs, apud Baretium, 1596. [391] Eiusdem Panegiricus diui Johannis Gualberti. Florentiè, apud Junctas, 1599. [392] Expositio omnium hymnorum. Ven., apud Alexandrum Paganinum, 1516. [393] Exempla virtutum et viotiorum. Ven., apud Aloysium de Tortis, 1538. [394] Egnatio Dante, Dell’uso dell’astrolabio. In Firenze, ap. i Giunti, 1569. [395] Et 1578. (f. 39v) [396] Francisci Locheti Comentaria super primum Sent. Scoti. Neapolis, per Sygismundum Mayr, 1512. [397] Item Super secundum. Salodij, per Paganinum de Paganinis Brixiensem, 1517. [398] Francisci Toleti In libros De anima Arist. Venetijs, apud Junctas, 158. [399] Et 1586. [400] Et 1579. [401] Et 1583. [402] Lugduni, apud Alexandrum Marsilium Lucensem, 1581. [403] Item In Phys. Ven., apud Junctas, 1586. [404] 1580. [405] 1578. [406] 1594 [407] Et Romè, apud Pelegrinum Amadorum, 1590. [408] Ibidem, apud Bernardinum Donangelum, 1590. [409] Item In De generatione et cor. Ven., apud Junctas, 1575. [410] 1579. [411] Ibidem, 1583.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 125

20-May-13 2:06:19 PM

126

PASSIGNANO

II.1,412

[412] Item In vniuersam Logicam. Venetijs, apud Junctas, 1580. [413] 1596. [414] Item. Apud Matheum Valentinum, 1597. [415] Ibidem, apud Dominicum Farreum, 1584. [416] Ibidem, apud Melchiorem, 1597. [417] Ibidem, Michaelem Bonibellum, 1595. [418] Ibidem, apud Guerreos fratres et socios, 1574. [419] Ibidem, apud Fabium et Augustinum Zoppinos, 1580. [420] 1581. [421] 1587. [422] Item. Lugduni, apud Alexandrum Marsilium Lucensem, 1578. [423] Item Introductio in Logicam. Ven., per Johannem Bapt. Bonfandium, 1586. [424] Ibidem, apud Junctas, 1587. [425] Item In Euang. d. Johannis. Romè, ex Typographia Vaticana, 1590. [426] Francisci a Victoria Summa sacramentorum. Venetijs, per Christophorum Zanetum, 1571. [427] Ibidem, apud Johannem Somascum, 1574. [428] Ibidem, apud Johannem Antonium Bertanum, 1577. [429] Ibidem, Johannem Bapt. Ussium, 1598. [430] Ibidem, apud Hieronymum Polum, 1574. [431] Ibidem etc. Florentiè, apud Bartholomeum Sermar., 1575. [432] Eiusdem Relectiones theologiè. Lugduni, per Petrum Jamdry, 1586. [433] Franciscus Vicomercatus, In Phy. Venetijs, ex officina Dominici et Jo. Bapt. Guerrèum, 1567. [434] Francisci Fortunij Regulè gramaticales. Venetijs, per Petrum Niccolinum, 1533. [435] Francisci Ferrariensis Quaestiones in Phys. Arist. Romè, apud hèredes Ant. Bladi, 1576. [436] Et Venetijs, per Octauianum Scotum, 1521. [437] Et in lib. De anima. Per Thomam Ballarinum, 1535. [438] Franciscus Luisinus, In Oratium. Venetijs, per Aldum, 155463. [439] Franciscus Mayronis, In Mag. Sent. Venetijs, apud Junctas, 1519. (f. 40r) [440] Franciscus de Syluestris, In Posteriora Arist. Venetijs, apud hèredem Octauiani Scoti et sociorum, 1517. [441] Francisci Venetini In Sphera de Sacrobosco. Lugduni, apud Phylippum Tingum, 1578. [442] Item. Venez. [443] Francisci Nigri De ratione et modo epistolarum. Mediolani, per Johannem Angelum Scinzenzeler, 1514. [444] Flores d. Bernardi. Ven., apud Lucam Antonium Junctam, 1503. [445] Flores poetarum per Octauianum Mirandulam. Ven., ad signum Spei, 1554. 63

1554 corregge la cifra della decina.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 126

20-May-13 2:06:19 PM

II.1,476

PASSIGNANO

127

[446] Ibidem, per Johannem Baptistam Bonfandium, 1586. [447] Ibidem, apud Hieronymum Caualcalupum, 1565. [448] Ibidem, per Johannem Comearinum, 1574. [449] Ferrante Guisone, Sopra la diuina settimana della creatione del mondo, tradotta da lui di franzese in uerso sciolto vulgare. Venezia, Gio. Batista Ciotti, 1593. [450] Francesco Panicarola, Sermone della passione del Signore. In Genoua, presso Antonio Orero, 1585. [451] Item Prediche diuerse. Per Gio. Batista Ciotti, 1596. [452] Item Un quadragesimale. 1598. [453] Francesco Sansouino, Lettere. In Venetia, presso Bartolomeo Zarampello64, 1596. [454] Nell’istesso luogo, apresso il segno della Luna, 1575. [455] Francesco Caburacci, Trattato dell’imprese. In Bologna, per Giouanni Rossi, 1580. [456] Franceschino Visdomini, Prediche. In Venetia, per Girolamo Scoto, 1573. [457] Fabiano Fioghi, Dialogo. In Roma, per gli heredi d’Antonio Blado, 1582. [458] Filippo Venuti, Ditionario vulgare et latino. In Venetia, 1588. [459] Et nell’istesso luogo, presso Luigi Caluassarri, 1585. [460] Filippo della Torre, Institutione d’un re christiano. In Venetia, apresso Giouann’Andrea detto Guadagnino, 1557. (f. 40v) [461] Gregorius de Arimino, Super primo et secundo Sent. Venetijs, apud Antonium Junctam, 1522. [462] Et Parisijs, 1482. [463] S. Gregorij Magni Opera. Venetijs, 1583. [464] Guillermus Vorritllong. Super quatuor libros Sent. Venetijs, apud Jacobum de Leucho, 1496. [465] Gulielmus de Rubione, In Mag. Sent. Apud Jodocum Vadium, Parisijs, 1518. Tom. 2. [466] Gulielmus Altisiodorensis, Super lib. Sent. Parisijs, etc. [467] Gulielmi Durandi Speculum cum additionibus Johannis Andreè et Baldi. Prima, secunda, tertia et quarta pars et repertorium. Mediolani, per Johannem Angelum, 1513. [468] Eiusdem, Rationale diuinorum officiorum, 1475. [469] Idem, In Mag. Sent. Antuerpiè, apud hèredes Johannis Stelsij, 1567. [470] Ibidem, {in} èdibus viduè et hèredum, 1566. [471] Item. Venetijs, ex typographia Guerrèa, 1571. [472] Item. Lugduni, apud Gasparem Apportonaris, 1566. Etc. [473] Gulielmus Ochanus, In logicam. Sine principio et fine. [474] Item In Artem veterem. Bononiè, apud Benedictum Hectorem, 1496. [475] Gualterius Burleus, In Logicam. Venetijs, apud Bonetum Loccatellum, 1488. [476] Ibidem, 1494. 64

Zarampello corregge Zarambello.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 127

20-May-13 2:06:19 PM

128

PASSIGNANO

II.1,477

[477] 1493. [478] Ibidem, per Lucam Antonium Junctam, 1541. [479] Et per Johannem Erbot, 1481. [480] Ibidem, per Ottinum Papiense, 1497. [481] Ibidem, apud Hieronymum Scotum, 1565. [482] Item In Physicis. Venetijs, per Bonetum Loccatellum, 1508. [483] Et 1491. [484] Item In Ethicis. Ibidem, per Simonem de Luere, 1500. [485] Et apud Octauianum Scotum, 1521. Etc. [486] Gratiadei In Logicam. Venetijs, apud mag. Manfredum de Monteferrato, 1493. [487] Item In Physicis. Venetijs, apud Petrum de Guarengijs. [488] Georgij Purbachij Theoricè nouè planetarum cum comento Francisci Cappuccini de Manfredonia. Venetijs, per Johannem Rubeum et Bernardinum fratres Vercellenses, 1508. [489] Guido de Monte Rocchen, Manipulus curatorum. Turoli, 1530. [490] Gulielmi Peraldi episcopi Lugdnunensis Summa virtutum et uitiorum. Lugduni, sub scuto Coloniensi, 1546. (f. 41r) [491] Giouann’Antonio Magini, Efemeride de’ moti celesti. In Venezia, appresso Damiano Zenaro, 1583. [492] Giouambatista Mutij, Della cognitione di se stesso. In Firenze, a’ Giunti, 1590. [493] Gioseppo Nozzolini, Rime diuerse. Nel medesimo luogo, apresso il medesimo, 1592. [494] Gioseppo Rosaccio, Teatro del cielo et della terra. In Bologna, per Francesco Tosi, 1599. [495] Genesio monaco vallombrosano, Spechio ecclesiastico. In Rauenna, per Pietro Giouanello, 1595. [496] Gulielmo Franco, Sole della lingua hebrea. In Bergomo, per Comino Ventura, 1591. [497] Giouan Gersone, Dispregio del mondo. In Venetia, apresso Giouan Varisco, 1569. [498] Giouann’Andrea Grifoni, Specchio di lingua latina. In Venetia, 1590. [499] Giouambatista Gelli, Lettura prima sopra l’Inferno di Dante. In Fiorenza, apresso Lorenzo Torentino, 1562. [500-501] Il medesimo, Seconda et terza lettura. Nel medesimo luogo. [502] Giouann’Antonio Pantera, Monarchia del nostro Signore. In Venezia, apresso Giouambatista Bonfadio, 1586. [503] Giulio Camillo, Opre diuerse. In Venezia, per Gabriel Giolito, 1554. [504] Girolamo Ruscelli, Rimario. In Venezia, apresso gli hèredi di Marco Sessa, 1594. [505] Giouanni dalla Casa detto il Galateo. In Firenze, per Antonio Padouano, 1590. [506] Et le sue rime. In Venezia, per Niccolò Beuilacqua, 1508. [507] Giouanni Mario, Delle vite de’ santi padri. 1587, in Venetia, 1587.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 128

20-May-13 2:06:19 PM

II.1,535

PASSIGNANO

129

[508] Giouanni Ponzallo, Contemplationi spirituali. In Fiorenza, apresso il Marescotti, 1593. (f. 41v) [509] D. Hieronymi Epistole. Caret principio et fine. [510] Hieronymus Borrius, De metodo docendi et addiscendi. Florentiè, apud Sermart., 1584. [511] Hieronymi Osorij Lusytani De gloria libri quinque. Florentiè, apud Laurentium Torentinum, 1552. [512] Hyeronimi Sauanarole Compendium totis philosophiè. Venetijs, apud Arelium Pincium, 1534. [513] Hyeronimus Lucensis, In Pomponacium de animè immortalitate. Mediolani, apud Johannem Angelum Sinzenzeler, 1528. [514] Hyronimi Menghi Flagellum demonum. Bononiè, apud Johannem Rossium, 1584. [515] Henrici Farnesij De verborum splendore. Ticini, apud Jeronimum Bartolum, 1589. [516] Horatij Flacci Poemata. Venetijs, apud Johannem Mariam Bonellum, 155965. [517] Ibidem, apud Johannem Griphium, 1570. [518] Ibidem, apud Joachinum Bruniolum, 1582. [519] Ibidem, apud hèredes Melchioris Sessè, 1567. [520] Ibidem, ad signum Spei, 1548. [521] Item. Brixiè, apud Vincentium Sabium, 1585. [522] Horatij Toscanellè Institutiones linguè Latinè. Venetijs, apud Gabrielem Giolitum, 1578. [523] Idem, In Rethorica. Apud Lodouicum de Auantijs, 1561. [524] Hvgonis Postillè super quattuor Euangelia. Cètera desunt. [525] Hugolinus Martellius In odem secundam libri quarti Oratij Flacci. Florentiè, apud Junctas, 1579. [526] Heruei Quodlibetta. Venetijs, per Georgium Arriuabenum, 1513. [527] Et in libros De anima. Lugduni, apud Egidum, 1544. [528] Heruei Britonis In Mag. Sent. Venetijs, apud Lazarum de Soardis, 1585. [529] Hermolai66 Barbari In Rethorica Arist. Lugduni, apud Theobaldum Paganum, 1558. [530] Heliè Hèbrei Cretensis Quaestiones de primo motore. Venetijs, 1506. [531] Item. Florentiè, 1485. [532] Homero, Iliade tradotta in lingua italiana per Paolo detto La Badessa messinese. In Padoua, apresso Gratioso Percacino, 1564. [533] Item Odissea. In Fiorenza, Sermartelli, 1572. [534] Hercole Vdine, Nell’Eneide di Virg. In Ven., apresso Gio. Batista Zotti, 1597. (f. 42r) [535] D. Johannis Grisostomj In Epistolas d. Pauli comentaria. Parisijs, apud Petrum Galterum, 1548. 65 66

1559 corregge la cifra della decina. Hermolai corregge Herzulmolai.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 129

20-May-13 2:06:19 PM

130

PASSIGNANO

II.1,536

[536] Eiusdem, Expositio in Psalmos eiusdemque homiliè. Venetijs, ad signum Spei, 1549. [537] D. Johannis Damasceni Theologia. Parisijs, in officina Enrici Stephani, 1512. [538] Johannes Cassianus67, Collationes patrum. Lugduni, per Phylippum Tingum Florentinum, 1576. [539] Item. Venetijs, 1492. [540] Johannes Turrecremata, In Gratianum, in tractatum de poenitentia. Lugduni, apud Johannem Boetium, 1555. [541] Eiusdem Quaestiones super Euangelia totius anni. Sed hic desideratur nomen impressoris. [542] Eiusdem Expositio in Psalterium. [543] Johannis Ossunna Conciones. Venetijs, apud Johannem Antonium Bertanum, 1533. [544] Johannes Antonius episcopus Alexandrinus, In Decreta Gratiani. Romè, 1493. De mandato Alexandri papè VI. [545] Johannes Antonius episcopus Sabinensis, In compilationes Gratiani. Mediolani, per Johannem Angelum, 1509. [546] Johannes Antonius Viperanus, De summo bono. Neapolis, apud Oratium Saluianum, 1575. [547] Johannis Osorij Conciones. Venetijs, apud Minimam Societatem, 1595. [548] Sub eodem anno, et ibidem, per Damianum Zenarum. [549] Johannis Rauisij Testoris Epithetorum opus. Venetijs, ad signum Seminantis, 1572. [550] Item Apud Marcum Antonium Zalterium, 1583. [551] Et 158468. [552] Eiusdem Epitomè. Lugduni, apud Sergium Griphium, 1551. [553] Et 1548. [554] Eiusdem Officina, 1541. Et etc. [555] Johannis Pici Opera sex dierum. [556] Item De immortalitate animè. Bononiè, apud Hyeronimum de Benedictis, 1523. [557] Eiusdem Opera omnia. Venetijs, apud Hyronimum Scotum, 1557. [558] Johannis Mariè Verrati Disputationes aduersus Lutheranos. Venetijs, per Cominum de Tridino, 1544. [559] Johannis Eckij Contra Lutheranos opus. Venetijs, per Johannem Antonium, 1533. [560] Johannis Bernardi Sauonensis Vocabularium ecclesiasticum. Venetijs, apud Niccolaum Morettum, 1596. [561] Johannis Pellisonis Condriensis Contestus vniuersè gramaticè Despauterianè. Ticini, apud Hyeronimum Bartolum, 1586. (f. 42v) 67 68

Segue in depennato. 1584 aggiunto sopra il rigo.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 130

20-May-13 2:06:19 PM

II.1,596

PASSIGNANO

131

[562] Johannis de Sacrobosco Sphera. Venetijs, apud Franciscum Rampazzettum, 1564. [563] Ibidem, apud hèredem Hyeronimi Scoti, 1586. [564] Johannes Capreolus, Super quatuor libros Sententiarum. Venetijs, apud Georgium Arriuabenum, 1515. [565] Item Super primum. 1514. [566] Item Super tertium. Per Octauianum Scotum, 1483. [567] Johannis Paduani Veronensis Opus de compositione horologiorum solarium. Venetijs, apud Franciscum Franciscium Senensem, 1582. [568] Johannis Baptistè Dialogus solarium horologiorum. Venetijs, apud Giolitos, 1585. [569] Johannis Pauli Gallici Fabrica horologij vniversalis. Venetijs, apud Gratiosum, 1590. [570] Johannis Fabiani Comentaria in Horatium. Venetijs, apud Johannem Bapt. Marchium, 1566. [571] Johannis Scopè Spicilegium. Venetijs, apud Petrum Bosellum, 1558. [572] Eiusdem Gramatica Latina. Venetijs, apud haredes Petri Rauani, 1546. [573] Johannes Duns Scotus, In Porphirium et Artem veterem. Venetijs, apud Phylippum Pincium, 1512. [574] Et apud Octauianum Scotum, 1492. [575] Eiusdem, Quaestiones in totam Logicam. Apud Franciscum Franciscium Senensem, 1591. [576] Et per Simonem de Luere, 1500. [577] Et 1497. [578] Et apud hèredes Melchioris Sessè, 1580. [579] Item Super quattuor libros Sent. tom. 3. Papiè, per Jacobum de Burgofranco, 1517. Item Super eosdem. Tom. 5. [580] Venetijs, apud hèredes Melchioris Sessè, 1580. [581] Eiusdem Formalitates. Venetijs, per Octauianum Scotum, 1526. [582] Et 1502. [583] Item Eiusdem Gramatica speculatiua. 1512. [584-587] Item Super quatuor lib. Sent. tom. 4. Lugduni, per Johannem Cryspinum, 1530. [588] Et Tabula generalis in omnem suam doctrinam et repertorium. Venetijs, per Aloysium Sessam, 1588. [589] Johannis de Gandauo, Quaestiones super Metaphysica. Venetijs, apud Octauianun Scotum, 1505. [590] Et 1525. [591] Et apud Bonetum Loccatellum, 1505. [592] Et apud Hyeronimum Scotum, 1560. [593] Eiusdem Quaestiones super Phys. Bergomi, per Bonetum Loccatellum, 1501. [594] Item. Venetijs, apud Octauianum Scotum, 1505. [595] Et 1560. [596] Ibidem, apud Junctas, 1544.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 131

20-May-13 2:06:19 PM

132

PASSIGNANO

II.1,597

[597] Et 1551. [598] Et 1520. [599] Ibidem, apud Hyeronimum Scotum, 1572. [600] Ibidem, Super Parua naturalia, 1570. [601] Ibidem, per Bonetum Loccatellum, 1505. [602] Et apud Octauianum Scotum, 1519. [603] Item Eiusdem Quaestiones De coelo et mundo. Venetijs, apud Junctas, 1552. [604] Ibidem, (f. 43r) per hèredes Octauiani Scoti, 1502. [605] Et 1519. [606] Item In 3 lib. De anima. Venetijs, apud Hyeronimum Scotum, 1552. [607] Et apud Junctas, sub eodem anno. [608] Et 1543. [609] Johannes Gramaticus cognomento Phyloponus, In lib. Priorum. Venetijs, apud Hyeronimum Scotum, 1555. [610] Ibidem, apud eumdem, 1541. [611] Item In Posteriora. Venetijs, apud Johannem Griphium, 1553. [612] Et apud Hyeronimum Scotum, 1548. [613] Item In Physicam. Venetijs, apud Octauianum Scotum, 1546. [614] Et 1544. [615] Et 1550. [616] Ibidem, apud Hyeronimum Scotum, 1574. [617] 1544. [618] Johannes Bacconus, In Mag. Sent. 1526. [619] Johannis Francisci Buranè Interpretatio in Priora Arist. Venetijs, apud Hyer. Scotum, 1536. [620] Et 1550. [621] Et 1545. [622] Johannes Marinellus, In Rethoricam Arist. Deest prima pagina. [623] Johannis Baptistè Arrighi Augustiniani In quatuor libros Sent. Florentiè, 1569. [624] Johannis Jouiani Pontani Opera ad remp. pertinentia. Basileè, 1538, per Andrea Cratandrum. [625] Johannis Bellisonis Gramaticè institutiones. Lugduni, apud hèredes Sebastiani Griphi, 1560. [626] Johannes de Rada Aragonensis, In controuersias theologicas inter sanctum Thomam et Scotum. Ven., apud Johannem Guirelium, 1599. [627] Johannis Pierij Valeriani Ghieroglyfica. Basileè, per Thomam Guarinum, 1575. [628] Johannis Hyeronimi Cathenè, accademici affidati, Latina monumenta. Papiè, apud Hyeronimum Bartolum, 1577. [629] Johannes Guarnerius, In Xenophontem. Venetijs, apud Dominicum Guerrèum, 1579. [630] Johannis Viguerij Institutiones. Venetijs, apud Jacobum Vitalem, 1575. [631] Idem, Super Sententias. Venetijs, apud Johannem Saccinum, 1527.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 132

20-May-13 2:06:19 PM

II.1,661

PASSIGNANO

133

[632] Johannes Dullaert, Quaestiones super Physica. [633] Johannis Despauterij Syntaxis. Ven., ad signum Spei, 1553. [634] Jsidori Ethimologiè. Ven., per Benedictum Fontanam, 1499. [635] Jsidori Clarij monachi Cassinatis Vulgata èditio Veteris et Noui Testamenti. Ven., per Petrum Scheffer, 1542. [636] Julij Cèsaris Commentaria. Lugduni, apud Antonium Vincentium, 1557. [637] Ibidem, apud Sebastianum Griphium, 1546. [638] Item. Ven., apud Aldum, 1564. [639] Et per Niccolaum Jensonem, 1471. [640] Et apud Johannem Griphium, 1548. (f. 43v) [641] Julius Castellanus, De humano intellectu. Prima pagina consumpta deficit. [642] Juuenalis Satyrè. Lugduni, apud Godefridum Beringuarium, 1557. [643] Item. Ven., per Bernardinum de Bindonis, 1589. [644] Item. In casis Bernardini de Vianis, 1520. [645] Apud Johannem Contum de Tridino, 1494 [646] Idem, cum comento Macinelli, Domitij Calderini et Georgij Valli. Ven., per Bartholomeum Venetum, 1492. [647] Judoci Clithouei Neoportuensis Introductio in terminorum cognitione. Parisijs, apud Michaelem Vascosanum, 1534. [648] Jacobi Zabarellè Expositio in libros Posteriorum. Venetijs, apud Paulum Meietum, 1587. [649] Jacobi Fabri Stapulensis Introductio in Logicam. Lugduni, apud hèredes Simonis Vincentij, 1538. [650] Jacobus de Valentia, In Psalmos. Per Jodacum Badium, 1518. [651] Jacobi Phylippi eremitè diui Aug. Supplementum cronicarum. Brixiè, per Boninum de Boninis, 1485. [652] Justini69 Historia. Venetijs, apud Johannem Griphium, 1559. [653] Innocentij 4 papè Decretalia. Venetijs, apud Johannem de Colonia, 1491. [654] Jacobi Scepperi presbiteri Conciones. Coloniè, apud Jacobum Soterem, 1551. [655] Jacobi de Graffijs a Capua monachi Cassinensis Decisiones aureè casuum conscientiè. Venetijs, ex officina Damiani Zenari, 1596. [656] Innocenzio Ringherio, Trattato de giuochi liberali. In Bologna, per Anselmo Giacharello, 1551. [657] Josafat barbaro, Ne’ viaggi della Persia etc. In Venetia, appresso Aldo, 1543. [658] Jacopo Voragine, Leggendario de’ santi. In Venetia, apresso Fiorauante Prato, 1597. (f. 44r) [659] Lelius Zecchus, In sacramenta. Brixiè. [660] Lelius Florentinus, De peccato originali et de prèdestinatione. In Fiorenza, appresso Giorgio Marescotti, 1579. [661] Linconiensis In Posteriora Arist. Venetijs, apud Octauianum Scotum, 1494. 69

Preceduto da Josaphat Bar. Il primo termine è depennato.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 133

20-May-13 2:06:19 PM

134

PASSIGNANO

II.1,662

[662] Lactantius Firmianus, De diuinis institutionibus. Venetijs, per Theodorum de Ragazzonibus, 1490. [663] Laurentij Vallè Elegantiè. Venetijs, apud Johannem Griphium, 1543. [664] Et 1544. [665] Et 1562. [666] Et 1566. [667] Lodouici Granatensis Ecclesiastica rethorica. Ven., apud Franciscum Ziletum, 1578. [668] Item. Coloniè, apud hèredes Arnoldi Virtmanni, 1578. [669] Laurentij a Villavicentio Xerezani De recte formando studio theologico. Coloniè Agrippinè, apud hèredes Arnoldi Virtmanni, 1575. [670] Lucretius poeta. Lugduni, apud Griphium, 1576. [671] Lucanus. Lugduni, apud Griphium, 1547. [672] Ibidem, 1564. [673] Ludouici Viues Exercitatio linguè Latinè. Venetijs. [674] Ludouicus Clictoueus, Super Logicam. Lugduni, per Dyonisium Harsium, 1540. [675] Laurentij Pretij, presbiteri de Colonia, Epitomè sacramentorum. Ven., ap. Georgium Angelerium, 1575. [676] Ludouici Buccaferrè Lectiones in Phy. Arist. In Accademia Veneta, 1588. [677] Lucius Junius Columella, De re rustica. Ven., in èdibus Aldi, 1533. [678] Lodouico Blosio, Institutioni spirituali. In Firenze, per Filippo Giunta, 1591. [679] Lodouico Dolce, Dell’osseruatione della lingua toscana. In Ven., per Gabriel Giolito, 1558. [680] 1562. [681] Ibidem, apresso Pietro Marinello, 1588. [682] Ibidem, per Altobello Salicato, 1580. [683] Appresso Antonio Bonibello, 1597. [684] Luigi Groto, ceco d’Hadria, Orationi. Ven., appresso Fabio et Agostino fratelli, 1593. [685] Et 1586. [686] Rime del medesimo. In Ven., 1584. (f. 44v) [687] Lionardo Saluiati, Orationi. In Fiorenza, appresso ser Bartolomeo Sermart., 1570. [688] Dialoghi del medesimo. Appresso i Giunti, in Fiorenza, 1564. [689] Lorenzo Giacomini, Orationi. In Fiorenza, apresso del Sermartelli, 1597. [690] Luigi di Granata, Opere. In Venetia, apresso Giorgio Angelieri, 1591. [691] Martini Azplicueta Enchyridion. Antuerpiè, apud Christophorum Plantinum, 1575. [692] Idem. Ven., apud Franciscum Zilettum, 1584. [693] Idem. Brixiè, apud Vincentium Sabium, 1583. [694] Et 1596. [695] Eiusdem Opus de regularibus. Apud Jacobum Tornerium, 1584.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 134

20-May-13 2:06:19 PM

II.1,735

PASSIGNANO

135

[696] Et ibidem, De horis canonicis et orationibus. 1586. [697] Item De indulgentijs. Mediolani, per Pacificum Pontium, 1573. [698] Marci Tullij Ciceronis Phylosoficorum pars secunda, cum emendatione Dyonisij Lambini. Ven., 1579. [699] Ibidem, De Rethorica, 1587. [700] Et apud Johannem Mariam Bonellum, 1557. [701] Et apud Griphios, 1576. [702] Et 1570. [703] Et apud Phylippum Pincium, 1509. [704] Et apud Johannem Griphium, 1551. [705] Et apud Ludouicum de Auanzis, 1566. [706] Ibidem, et apud Johannem Griphium, 1580. [707] Et apud Cominum de Tridino Montisferrati, 1552. [708] Eiusdem Epistolè ad Atticum. Lugduni, apud Sebastianum Griphium, 1543. [709] Et 1555. [710] Et 1560. [711] Item Eiusdem Epistolè familiares. Venetijs, 1579. [712] Ibidem, apud Hyeronimum Polum, 1593. [713] Et apud Johannem Griphium, 1584. [714] Et 1591. [715] Et apud Bartholomeum Cesanum, 1552. [716] Ibidem, apud hèredes Melchioris Sessè, 1581. [717] Per Dominicum Guerrèum, 1585. [718] Item. Lugduni, apud Antonium Griphium, 1566. [719] 1583. [720] Florentiè, per hèredes Phypippi Junctè, 1526. [721] Eiusdem Orationes. Lugduni, apud Antonium Griphium, 1571. [722] Et 1596. [723] Ibidem, apud Johannem Frellonium, 1562. [724] Venetijs, apud Dominicum Niccolinum, 1585. [725] De officijs. Florentiè, apud Junctas, 1517. [726] Item. Venetijs, in officina Guerrèa, 1590. [727] Ibidem, apud Aldi filium Paulum Manutium, 1548. [728] Eiusdem Tuscolanè quaestiones. Lugduni, apud Ludouicum Cloquemin., 1580. [729] Eiusdem Phylosophiè prima et secunda pars. Venetijs, apud Aldi filios, 1541. [730] Et Lugduni, apud Johannem Frellonium, 1562. (f. 45r) [731] Ibidem Eiusdem Opera omnia. Tom. 6. Apud Johannem Griphium, 1576. [732] Marci Antonii Zimarè Theoremata. Venetijs, apud Hyeronimum Scotum, 1543. [733] Et 1563. [734] Et apud Johannem Griphium, 1552. [735] Et 1564.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 135

20-May-13 2:06:19 PM

136

PASSIGNANO

II.1,736

[736] Et 1565. [737] Et apud Octauianum Scotum, 1516. [738] Et 1534. [739] Et apud Vincentium Vilgrisium, 1564. [740] Ibidem, apud Petrum de Fine, 1556. [741] Marci Antonii Mazonij de Milionico Flores poesiè. Venetijs, apud Franciscum de Franciscijs, 1593. [742] Marcus Marulus, De institutione bene uiuendi. Venetijs, per Franciscum Lucensem et Bernardinum de Vitalibus, 1506. [743] Marci Marini Gramatica. [744] Marci Antonij Mureti. Venetijs, apud Hyeronimum Polum, 1583. [745] Et apud Aldum, 1576. [746] Marci Hyeronimi Vide Cremonensis, Albè episcopi, Opera. Venetijs, apud Petrum Bosellum, 1550. [747] Marci Antonii Maioragi Orationes. Ven., apud Angelum Bonfadium, 1582. [748] Marci Antonii Flamminij et Francisci Spinè Parafrases in Psalmos. Basileè, per Petrum Pernam, 1558. [749] M. Valerij Martialis Epigrammata. Brixiè, apud Pulicretum Turlinum. [750] Item. Venetijs, per Aldum, 1501. [751] Lugduni, apud Antonium Griphium, 1584. [752] Marij Nizzoli Thesaurus Ciceronianus. Venetijs, apud Johannem Variscum et Paganinum de Paganinis, 1588. [753] Ibidem, 1588, apud Hyeronimum Polum. [754] Et 1586. [755] Manipulus curatorum cum Speculo sacerdotum. Lugduni, apud Gulielmum Rouillium, 1569. [756] Mainettus, De sensu et sensato. Florentiè, per Laurentium Torrentinum, 1555. [757] Menghi Fauentini Logicalia. Venetijs, apud Lucam Antonium Junctam, 1526. [758] Et apud Petrum de Quarengis, 1506. [759] Ibidem, apud Otinum de Luna, 1498. [760] Marsilius, De generatione. Ven., apud Octauianum Scotum, 1520. [761] Marsilius Ficinus, De vita longa et breui et christiana religione. Venetijs, per Cèsarem Arriuabenum, 1518. [762] Idem, ut supra, De christiana religione. Per Laurentium et Angelum Florentinos, 1483. [763] Idem, In Epistolas. Florentiè, 1497. [764] Item In Plotinum. Florentiè, 1482. [765] Michaelis Emporij Sermones. Florentiè, apud Franciscum Bonaccursium, 1490. [766] Melchioris Viroli De Christi morte elegia. Ferrariè, apud Victorium Baldinum, 1591. [767] Melchior Canus, De locis theologicis. Ven., apud Melchiorem Sessam, 1567.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 136

20-May-13 2:06:19 PM

II.1,796

PASSIGNANO

137

[768] Mauritius Franciscus, In Quaestiones Scoti. Ven., per Simonem de Luere, 1499. [769] Et Ferrariè, 1499. (f. 45v) [770] Mercurij Maioris Gramatica. Ven., apud Melchiorem Sessam, 1582. [771-772] Martyrologij cum sermonibus diui Bernardi de modo bene uiuendi in vita christiana. Ven., apud Junctas, 1498. [773] Mathiè Aquarij Dilucidationes in Metaphysica. Romè, per Bartholomeum Bonfadinum, 1584. [774] Mirabilia urbis Romè. Romè, per Marcellum Silber, 1522. [775] Michaelis Gaspari Siluarum libri sex. Augustè Taurinorum, apud haredem Nicolai Beuilaquè, 1584. [776] Mambrino Roseo da Fabriano, Dell’institutione del principe christiano. In Venetia, apresso Andrea Muschio, 1565. [777] Et in Mantoua, apresso Francesco Osanna, 1578. [778] Marco Scarsella, Del modo di confessarsi. In Venetia, apresso Gio. Batista Somaso, 1587. [779] Del medesimo, Giardino de sommisti, 1592. [780] Nicholai Lyrani Expositio in Biblia. Ven., per Paganinum de Paganinis, 1495. [781] Nicholaus De Nise, In quattuor lib. Sent. Ven., apud Melchiorem, 1568. [782] Ibidem, apud Dominicum Farreum, 1574. [783] Item. Lugduni, per Simonem Beuilaquam, 1516. [784] Nicholai de Ploue Tractatus sacerdotalis. Lugduni, per Thomam Bertellum, 1561. [785] Nicholai Perotti Sypontini Gramatica. Ven., apud Giorgium de Caballis. [786] Et apud Johannem Baptistam Bonfadinum, 1588. [787] Eiusdem Rudimenta gramaticalia. Florentiè, apud Junctas, 1572. [788] Nicholai Hanapi Summa virtutum et vitiorum. Ven., apud Bernardinum de Bindonis, 1544. [789] Nicholai Orbelli In quattuor Sent. lib. comentaria. Ven., per Lazarum Sardum, 1507. [790] Nicholai Aurificis Examen ordinandorum. Venetijs, apud Franciscum Zilettum, 1589. (f. 46r) [791] Nicholai Herborn70 Enarrationes Euangeliorum. Parisij, apud Andream Berthelin, 1543. [792] Nicholai Liburnij Veneti Sententiè. Venetijs, ad signum Spei, 1547. [793] Niccolò Lorenzini, Peccator contrito. In Firenze, per Filippo Giunti 1591. [794] Et del medesimo, Vita di s. Gio. Gualberto in ottaua rima. Apresso Giorgio Marescotti, 1599. [795] Niccolò Franco, Dialoghi. In Venetia, apresso Altobello Salicato, 1596. [796] Ouidij Omnia opera, in 3 tom. Venetijs, apud d. Bernardinum Stagninum, 1530. 70

Herbon corretto in Herborn con r sopra il rigo.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 137

20-May-13 2:06:20 PM

138

PASSIGNANO

II.1,797

[797] Et Florentiè, per Junctas, 1528. [798] Et Lugduni, apud Antonium Griphium, 1565. [799] Eiusdem Epistolè. Per Johannem Tacuinum de Tridino, 1512. [800] Ibidem, apud Johannem Griphium, 1583. [801] Ibidem, apud Hyeronimum Polum, 1588. [802] Brixiè, per Ludouicum Brittanum, 1533. [803] Eiusdem Metamorph. Lugduni, per hèredes Sebastiani Griphi, 1559. [804] Et 1541. [805] Item. Ven., apud Griphios, 1563. [806] Idem. De Ponto etc. Lugduni, apud Antonium Vincentium, 1560. [807] Et apud Sebastianum Griphium, 1554. [808] Eiusdem Ars amatoria. Ibidem, apud eumdem, 1546. [809] Octauiani Mirandulè Flores poetarum. Venetijs, apud Johannem Baptista Bonfadinum, 1586. [810] ’87. [811] Et Lugduni, apud Johannem Tornesium, 1570. [812] Odonis Cameracensis episcopi Examen ordinandorum. Venetijs, apud Johannem Variscum, 1569. [813] Orationes clarorum virorum in Accademia Veneta factè. Coloniè, apud hèredes Johannis Quentel, 1560. (f. 46v) [814] Orazio Toscanella, Modo di scriuer lettere. In Ven., apresso Lodouico Auanzi, 1550. [815] Pauli de Palagio Enarrationes in Euang. diui Mathei. Lugduni, apud hèredes Jacobi Junctè, 1569. [816] Paulus Soncinas, Super quattuor lib. Sent. Johannis Capreoli. Papiè, per Jacobum Paucidrapium de Burgofranco, 1522. [817] Idem. Lugduni, per Johannem Crispinum, 1528. [818] Ibidem, apud Carolum Pesnot, 1580. [819] Pauli Veneti Sumulè cum comentarijs super his Menghi Faentini. Ven., per Otinum de Luna Papiensem, 1498. [820] Eiusdem Logica. Per Petrum Bergomensem, 1498. [821] Ibidem, apud Franciscum Lorenzum, 155971. [822] Ibidem, apud Petrum de Querengis, 1500. [823] Item. Florentiè, apud Junctas, 1521. [824] Venetijs, per Gulielmum de Montefeirato, 1486. [825] Item In Physicis. Venetijs, per Bonetum Loccatellum, 1498. [826] Et 1503. [827] Ibidem, De generatione cum libro de compositione mundi. Per Bonetum Loccatellum Bergomensem, 1498. [828] Pauli Manutij Adagia. Venetijs, apud Dominicum de Farris, 1591. [829] Ibidem, ex Societate Vnitorum, 1585. 71

1559 corregge la cifra della decina.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 138

20-May-13 2:06:20 PM

II.1,866

PASSIGNANO

139

[830] Item. Florentiè, apud Junctas, 1585. [831] Et 1575. [832] Eiusdem Apophthemata. Ex èdibus Manutianus, 1572. [833] 1577. [834] Ibidem, ex officina Damiani Zenarij, 1590. [835] Pauli Jouij Vitè illustrium virorum. Florentiè, apud Laurentium Torrentinum, 1549. [836] Paulinus Bernardini Ord. Pred., De concordia ecclesiastica. 1552. [837] Paulini Aepistolè ad Ausonium. Lugduni, apud Sebastianum Griphium, 1597. [838] Petri Lombardi Magistri Sent. libri quattuor. Lugduni, apud hèredes Jacobi Junctè, 1570. [839] Et 1564. [840] Venetijs, apud Octauianum Scotum, 1489. [841] Ibidem, apud Franciscum Laurentinum de Turino, 1563. [842] Ibidem, apud Bartholomeum Rubi (f. 47r) num, 1570. [843] Ibidem, apud Camillum et Franciscum de Franceschinis, 1565. [844] 1566. [845] Ibidem, apud Marcum Antonium Zalterium, 1584. [846] Ibidem, apud Pasqualinum Sauoinum. [847] Ibidem, apud Franciscum Laurentinum, 1563. [848] Ibidem, per Franciscum Hailbrum, 1475. [849] Parisijs, apud Johannem Macèum, 1557. [850] Et apud Audoenum Paruum, 1557. [851] Ibidem, ex officina Jacobi Dupoys, 1578. [852] Ibidem, apud Jacobum Macèum, 1564. [853] Petri Pomponij Brunelli Traductio duarum orationum d. Johannis Grysostomi. Romè, apud Aloysium Zanettum, 1593. [854] Petri Pomponatij Omnia opera. Ven., apud hèredes Octauiani Scoti, 1525. [855] Ibidem, apud Franciscum de Franceschis, 1565. [856] Petri Aquilani cognomento Scotelli Opus in quattuor Sententiarum lib. Venetijs, apud Hyeronimum Zenarium, 1584. [857] Item. Parisijs, apud Niccolaum Niuellium, 1585. [858] Petrus Aureolus, In Mag. Sent. [859] Petrus Victorius, In 3 lib. Arist. De arte dicendi. Florentiè, apud Junctas, 1579. [860] Eiusdem Orationes cum epistolis. Apud Junctas, 1586. [861] Petrus de Aluernia, Super Paruis naturalibus. Venetijs, apud Octauianum Scotum Amadei filium, 1551. [862] Petri Alagonici Comp. man. Nauarri. Florentiè, apud Sermart., 1592. [863] Venetijs, per Johannem Guerilium, 1595. [864] Ibidem, apud Marcum Antonium Zalterium, 1596. [865] Item. Apud Johannem Bapt. Bonfadinum, 1592. [866] Item. Romè, 1593.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 139

20-May-13 2:06:20 PM

140

PASSIGNANO

II.1,867

[867] Lugduni72, apud Johannem Bapt. Brisson, 1595. [868] Brixiè, 1596. [869] Petri Gregorij Tolosani Syntaxis artis mirabilis. Lugduni, apud Antonium Griphium cum priuilegio Cesareè maiestatis, 1585. [870] Petri Bruti Vicentiè episcopi Victoria contra Judeos. Vicentiè, 1489. [871] Petrus de Natalibus, De vitis sanctorum. Deest prima pagina. [872] Petri Mantuani Logica. Ven., per Simonem Beuilaquam, 1492. [873] Petri Cathenè Veneti Declaratio in Logicam. Ven., apud Franc. Marcolinum, 1556. [874] Petri Pontij Sermo de musica. Parmè, apud Erasmum Viottum, 1588. [875] Petrus Fonseca, In Metaphysica. Romè, apud Franc. Zanetum, 1577. (f. 47v) [876] Petri de Aliaco Quaestiones in Sphera. Venetijs, apud Johannem Rubeum et Bernardinum fratres Vercellenses, 1508. [877] Perotti Cornucopiè. Venetijs, in èdibus Aldi, 1513. [878] Pauli Franzosij Resolutiones theologicè. Brixiè, apud Policretum Turlinum, 1542. [879] Plotinus, De rebus philosophycis. Solingiaci, apud Johannem Soter, 1540. [880] Phylippus Fantonius, De ratione reducendi annos. Florentiè, apud Junctas, 1560. [881] Phylippi Mediolanensis In titulum de regulis iuris comentaria. Venetijs, apud Jacobum Junctam, 154{*}73. [882] Pamphyli de Monte Espositio in Posteriora. Venetijs, apud Lucam Antonium Junctam, 1520. [883] Pantaleontis Bartelonei Rauerini Opera. Venetijs, apud Florauantem Pratum74, 1592. [884] Et apud Dominicum Farreum, 1588. [885] Ibidem, apud Dominicum Caualcalupum, 1585. [886] Ibidem, apud Petrum Dusinellum, 1586. [887] Ibidem, per Petrum Bergomensem, 1498. [888] Et apud hèredes Melchioris Sessè, 1572. [889] 1575. [890] Item. Lugduni, apud Johannem Lertout, 1587. [891] Ibidem, apud Lodouicum Cloquemin, 1587. [892] Ibidem, apud Theobaldum Paganum, 1569. [893] Petri Tartareti Comentaria in libros Physicorum. Ven., apud hèredes Melchioris Sessè, 1581. [894] Eiusdem In Logicam et Phys. Ven., apud hèredes Melchioris Sessè, 1520. [895] Ibidem, In Sumulas Petri Hyspani. Per Lazarum de Soardis, 1503. [896] Super totam philosophiam. Apud Lazarum, 1504. [897] Et 1503, apud Niccolaum Vuolft Alemani. 72

Precede Ibidem, 15 depennato. La rilegatura impedisce di decifrare l’unità. 74 A 1592 aggiunta la data 1542. 73

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 140

20-May-13 2:06:20 PM

II.1,930

PASSIGNANO

141

[898] Item et ibidem, Super Sententias. Apud hèredes Simoni Galignani de Carera, 1583. [899] Petrus de Abano, Conciliator differentiarum philosophorum. Venetijs, per Bonentum Loccatellum Bergomensem, 1496. [900] Petrus Hyspanus, In Logicam. Venetijs, apud Florauantem Pratum, 1586. [901] Ibidem, apud Alexandrum Griphium, 1580. [902] Et 1583. [903] Ibidem, Matth. Valentinum, 1597. [904] Ibidem, apud Dominicum de Farris, 1593. [905] Ibidem, apud Franciscum Sansouinum, 1571. [906] 1572. [907] 1577. [908] 1568. [909] Ibidem, per Lucam Antonium Junctam, 1518. [910] Ibidem, per Augustinum et Fabium Zoppinos, 1589. [911] Et 1599. [912] Petri Angelij Bargèij Tyriados libri sex. Romè, ex tipographia Francisci Zanetti, 1585. [913] Petrus de Ebano Patauinus, In liber Problematum Arist. Venetijs, apud hèredes Octauiani Scoti, 1519. [914] Promptuarium illustrium virorum Jacobi de Strada Mantuani. Lugduni, 1553. (f. 48r) [915] Poetarum illustrium carmina. Lutetiè, apud Egidium Gorbinum etc. [916] Florentiè, apud Lau. Tor., 1549. [917] Pelbarti Rosarium aureum theologiè. Venetijs, ex officina Damiani Zenari, 1576. [918] Prudentius. Basileè, apud Henricum Petrum, 1540. [919] Persius. Apud Godefridum Beringuarium, 1557, Lugduni. [920] Plinij Historiè naturales. Venetijs, apud Thomam de Blauis, 1491. [921] D. Pietro da Buggiano, Dell’istoria monastica. In Firenze, per Lorenzo Torrentino, 1561. [922] Pietro Crescentio, Dell’agricultura. In Venezia, per Bernardo de Viani, 1538. [923] Pietro Bembo, Asolani. In Venetia, per Alessandro Paganino, 1515. [924] Et rime del medesimo. Per Pietro Marinelli, 1586. [925] Pietro d’Alcantara, Trattato dell’oratione et meditatione. In Roma, apresso Guglielmo Facciotto, 1598. [926] Primaleone, Historie de’ Greci, in franzese. In Lione, 1572. [927] Paol Giouio, Imprese. [928] Quintilianus. Florentiè, apud Junctas, 1511. [929] Robertus Carazolus episcopus Aquinas, De laudibus sanctorum. Venetijs, apud Bernardinum Benalium, 1490. [930] Riccardus, In quatuor lib. Sententiarum. Venetijs, apud Lazarum Suardum, 1509.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 141

20-May-13 2:06:20 PM

142

PASSIGNANO

II.1,931

[931] Rosellè Summa. Venetijs, per Paganinum de Paganinis, 1499. [932] Rodulphi a Tossignano Ditionarium pauperum. Lugduni, apud Antonium, 1581. [933] Rosario della Madonna. In Venezia, apresso Giouann’Antonio Bertano, 1586. [934] Recettario de’ medici della comunità di Firenze. In Firenze, apresso Lorenzo Torrentino, 1550. (f. 48v) [935] D. Seuerinus Boetius, In Dyalecticam Arist. Venetijs, apud Jacobum Simbenum, 1570. [936] Ibidem, apud hèredes Lucè Antonii Junctè, 1540. [937] Ibidem, apud Johannem Griphium, 1553. [938] Et 1546. [939] Eiusdem Tractatus de duabus naturis et una persona Christi et de Trinitate. Ibidem, apud Junctas, 1536. [940] Simplicij In Prèdicamenta Arist. Ven., apud Hyeronimum Scotum, 1540. [941] In Phy. Ibidem, et apud eumdem, 1546. [942] Et apud Junctas, 1551. [943] Item. Parisij, apud Johannem Roigni, 1544. [944] Sub eodem anno, Venetijs, per Hyeronimum Scotum. De coelo et mundo. [945] Et apud Octauianum Scotum, ibidem. De anima. 1543. [946] Stephanus Brullifer, Super quatuor lib. d. Bonauenturè in Mag. Sent. Basileè, apud Jacobum Pforten, 1501. [947] Scola Salerni. Venetijs, apud Petrum Marinellum, 1587. [948] Ibidem, 1567. [949] Sebastiani Medices Florentini Summa peccatorum capitalium. Florentiè, apud Junctas, 1579. [950] Strabo, De situ orbis. Venetijs, per Phylippum Mantuanum, 1510. [951] Summa Hostiensis. Venetijs, per Phylippum Mantuanum, 1505. [952] Summa conciliorum per fratrem Bartholomeum Dominicanum. Ven., ad signum Spei, 1546. [953] Summa Angelica. Ven., apud Paganinum, 1499. [954] Summa de exemplis. Ven., in officina Damiani Zenari, 1576. [955] Summula Gaetani. Ven., apud Johannem Mariam de Lenis, 1581. [956] Item. Lugduni, apud Jacobum Junctam, 1567. [957] Item. Ven., per Johannem Giolitum de Ferrarijs, 1538. [958] Item. Romè, 1525. [959] Seraphini Porrectè Summa abreuiata. Venetijs, apud Marcum Antonium Zalterium, 159{*}75. [960] Seraphini Cumirani Conciliatio locorum communium Sacrè Scripturè. Parisijs, apud Audoenum, 1556. [961] Symonetè Tractatus reseruationum. Romè, apud Marcum Antonium Moretum, 1589. 75

La rilegatura impedisce di decifrare l’unità.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 142

20-May-13 2:06:20 PM

II.1,996

PASSIGNANO

143

[962] Suetonius, De vitis xij Cèsarum. Lugduni, apud Sebastianum Griphium, 1551. [963] Et apud hèredes Simonis Vincentii, 1541. [964] Ibidem, apud Antonium Griphium, 1566. (f. 49r) [965] Item. Venetijs, per Petrum Bosellum, 1556. [966] Ibidem, cum commentarijs Phylippi Bervaldi. Per Johannem Rubeum, 1490. [967] Item. Florentiè, apud Phylippum Junctam, 1515. [968] Simonis Portiani De coloribus. Florentiè, ex officina Laurentij Torrentini, 1548. [969] Sebastiani Brant Expositio titulorum juris utriusque. Parisijs, apud Jacobum Junctam, 1538. [970] Salustius, De coniuratione Catilinè. Venetijs, per Franciscum Garonum, 1526. [971] Ibidem, apud Hyeronimum Scotum, 1566. [972] Apud Johannem Griphium, 1581. [973] Seneca, De liberalibus studijs etc. Lugduni, apud Sulpitium Sapedum. [974] Senacè Cordubensis Tragediè. Lugduni, apud Antonium Griphium, 1572. [975] Sermones funebres et nutiales. Venetijs, per Victorem a Rabanis, 1540. [976] Sixti Senensis Bibliotheca sancta. Coloniè, apud Maternum Cholinum, 1586. [977] Statius. Parisijs, apud Simonem Colinèum, 1530. [978] Sacerdotale ex Conc. Trid. Venetijs, apud Dominicum Niccolinum, 1579. [979] Sententiè Georgij Maioris. Lugduni, apud Johannem Tornesium, 1566. [980] Seuerino Boetio, Della consolatione filosofica. In Venezia, apresso i Giunti, 1562. [981] Serafino Razi, Prediche di tutto l’anno. In Fiorenza, per il Sermartelli, 1590. [982] Siluano Razi, Sermoni di santi. In Fiorenza, per il Sermartelli, 1575. [983] Item. Sopra la regola di san Benedetto. [984] Selua di varie lettioni. In Venezia, per Domenico Niccolini, 1563. [985] Sermoni di sant’Agostino fatti vulgari da monsignor Galeazzo vescouo di Sessa. In Venezia, apresso Giouann’Antonio Bertano, 1573. [986] Serafino Pagni, Sopra l’indulgenzie et un discorso sopra la concettione della Vergine. In Fiorenza, per Sebastiano Sermartelli, 1585. (f. 49v) [987] Stefano Guazzo, Conuersatione ciuile. In Venezia, apresso Paolo Vgolino, 1593. [988] Lettere del medesimo. In Turino, apresso Giouan Domenico Tarino, 1591. [989] Le medesime. In Venezia, per Berezo Berezij, 1590. [990] D. f. Sebastiano heremitano, Discorsi predicabili. Tom. 3. In Venezia, per Giouan Batista Somasco, 1570. [991] Scipione Ammirato, Sopra Cornelio Tacito. In Fiorenza, a’ Giunti, 1592. [992] Siluestro Cigno, Sopra gli Euangeli. Venezia, per Giorgio Angelieri, 1572. [993] D. Thomè Opera omnia, in tom. 17. Romè impressa, 1570. [994] Eiusdem Summè. Lugduni, tom. 5, apud Gulielmum Rouillium, 1588. [995] Ibidem, et eodem anno. Summè tom. 5. Apud Stephanum Michaelem. [996] Et apud Johannam Jacobi Junctè filiam. Summè tom. 5. 1581.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 143

20-May-13 2:06:20 PM

144

PASSIGNANO

II.1,997

[997] Et per Phylippum Tingum, 1577. Tom. 5. [998] Et apud Junctas, ibidem, 1568. Tom. 5. [999] Venetijs, apud Junctas, 1588. Summè tom. 6. [1000] Ibidem, apud Dominicum Niccolinum, 1593. Summè tom. 4. [1001] Apud Hyeronimum Scotum, 1580. [1002] Ibidem, apud hèredes Lucè Antoni Junctè, 1539. Tom. 4. [1003-1004] Ibidem, Prima et secunda pars. Per Phylippum Pencium, 1509. [1005] Et 1589. [1006] Et Prima secundè absque comento Caietani. Per Theodorum de Ragazzonibus, 1490. [1007] Ibidem, Prima pars. [1008] Lugduni. Prima secundè. Apud hèredes Jacobi Junctè, 1558. [1009] Parisijs. Tertia pars. Per Claudium Chonallum, 1514. [1010] Eiusdem Quaestiones disputatè. Venetijs, per Hyeronimum Scotum, 1557. [1011] Et 1569. [1012] Item. Lugduni, apud hèredes Jacobi Junctè, 1569. [1013] Item. In Alemania, 1325. [1014] Rursus Lugduni, apud Sebastianum de Honoratis, 1557. (f. 50r) [1015] Eiusdem Contra Gentes. Venetijs, per Franciscum de Ailbrum, 1548. [1016] Et apud Niccolaum Jenson, 1480. [1017] Eiusdem Scripta super Sent. Lugduni, per Jacobum Juctam, 1520. [1018] Item. Romè, per Antonium Bladum, 1556. [1019] Item. Venetijs, per magistrum Leonardum, 1478. [1020] Ibidem, apud Octauianum Scotum, 1515. [1021] Et apud Bonentum Loccatellum, 1502. [1022] Eius Cathena aurea in quattuor Euangelia. Lugduni, per Jacobum Junctam, 1544. [1023] In Epistolas d. Pauli. Lugd., apud Antonium Vincentium, 1556. [1024] Item In Apocal. Venetijs, apud Junctas, 1562. [1025] Item In Boet. De consol. Lugduni, per Johannem de Vingle, 1498. [1026] Eiusdem In Metaphysica. Venetijs, apud Junctas, 1548. [1027] Et per Petrum Bergomensem, 1502. [1028] Et per Simonem Beuilaquam, 1493. [1029] Ibidem, apud Hyeronimum Scotum, 1552. [1030] Ibidem, apud Junctas, 1560. [1031] Et apud hèredes Octauiani Scoti, 1525. [1032] Et 1540. [1033] Eiusdem In Animam. Venetijs, apud Junctas, 1549. [1034] Et 1565. [1035] Et 1518. [1036] Et apud Hyeronimum Scotum, 1550. [1037] Eiusdem In Meteoram. Venetijs, apud Junctas, 1547.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 144

20-May-13 2:06:20 PM

II.1,1074

PASSIGNANO

145

[1038] Item In Parua naturalia. Venetijs, apud Octauianum Scotum Amadei filium, 1551. [1039] Et apud Hyeronimum Scotum, 1596. [1040] Et apud Lucam Antonium Junctam, 1566. [1041] Item De generatione et coruptione. Ven., per Simonem de Luere, 1505. [1042] Ibidem, 153976. [1043] 1551. [1044] 1566. [1045] Et apud Octauianum Scotum, 1549. [1046] Ibidem, apud Hyeronimum Scotum, 1555. [1047] Item De coelo et mundo. Venetijs, apud Hyeronimum Scotum, 1555. [1048] Et apud77 hèredes Octauiani Scoti, 1516. [1049] Et apud Junctas, 1564. [1050] Et 1551. [1051] Item In lib. Physicorum. Venetijs, apud Junctas, 1545. [1052] 1551. [1053] Ibidem, apud Hyeronimum Scotum, 1557. [1054] 1564. [1055] Et 1586. [1056] Ibidem, per Octauianum Scotum, 1517. [1057] Et apud Petrum Bergomensem, 1500. [1058] Romè, per Antonium Bladum, 1556. [1059] Item In lib. De causis. Per Octauianum Scotum Amadei filium, 1551. [1060] In Ethicis. Apud Jacobum de Dura. [1061] Eiusdem, In Logicam. Venetijs, per Hyeronimum Scotum, 1545. [1062] Et 1557. [1063] Et 1565. [1064] Et apud Lucam Antonium Junctam, 1514. [1065] Et 1526. [1066] Ibidem, per Georgium Arriuabenum, 1514. (f. 50v) [1067] Thomas de Vio Caietanus, In Logicam. Per Hyeronimum Scotum, 1554. [1068] 1565. [1069] 1587. [1070] Lugduni, apud Sebastianum Honoratum, 1563. [1071] Et 156078. [1072] Et apud Simphorianum Beraud, 1572. [1073] Et 1580. [1074] Item In lib. De anima. Venetijs, per Georgium Arriuabenum, 1514. 76

1539 aggiunto sopra il rigo. Segue Hyer depennato. 78 1560 corregge l’unità. 77

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 145

20-May-13 2:06:20 PM

146

PASSIGNANO

II.1,1075-1076

[1075-1076] Item Super Psalmos opus Clementi vij dicatum. In quattuor Euang. Apud Carolam Guillard, 1540. [1077] Thomas ab Argentina, In quatuor lib. Sent. Genuè, apud Antonium Orerium, 1585. [1078] Thomè Hibernici Flores. Lugd., apud Gulielmum Rouillum, 1553. [1079] Themistius, In omnes Arist. libros. Ven., per Otinum Papiensem, 1590. [1080] Ibidem, per Hyeronimum Scotum, 1542. [1081] 1572. [1082] Ibidem, per Lucam Antonium de Junctis, 1520. [1083] Ibidem, per Bonetum Loccatellum, 1488. [1084] Item. Taruisij, per Confalonerium et Morellum Girardinum, 1489. [1085] Thesauri noui enarrationes euangelicè. Ven., apud Johannem Baptista Somascum et fratres, 1570. [1086] Item. Lugd., per Niccolaum Petronillum, 1561. [1087] Theophylus Zimara, In Animam. Ven., apud Junct., 1584. [1088] Titi Liuij Decades. Ven., apud Melchiorem Sessam, 1520. [1089] Theofilattus, In Epistolas d. Pauli. Coloniè, per Petrum Quentell, 1531. [1090] Terentius. Venetijs, ad Portè signum, 1582. [1091] Ibidem, apud Griphium, 1589. [1092] Et 1552. [1093] Et Florentiè, per Sermartellium, 1576. [1094] Et apud Junctas, 1582. [1095] Ibidem, apud filios Laurentij Torentini, 1567. [1096] D. Taddeo monaco vallombrosano, Vita di s. Gio. Gualberto. In Ven., a’ Giunti, 1510. [1097] Torquato Tasso, Jerusalem liberata. In Ferrara, apresso gli heredi di Francesco de’ Rossi, 1581. [1098] Et in Venetia, presso a Altobello Silicato, 1590. (f. 51r) [1099] Vberti Foliette Elegiè. Romè, apud Vincentium Accoltum, 1574. [1100] B. Vincentij Ordinis Prèdicatorum Sermones. Ven., apud Bartholomeum Rubinum, 1573. [1101] Vberti Locati Placentini Opus judiciale. Romè, apud hèredes Antoni Bladi, 1570. [1102] Volaterrani Annotationes in Economicum Xenofontis et comentaria urbanorum. Romè, per Johannem Besichem Alemanum, 1506. [1103] Vocabularium juris. Ven., apud Georgium de Rusconibus, 1517. [1104] Virgilius poeta. Ven., apud Simonem Foelicem, 1595. [1105] Et apud Johannem Antonium, 1539. [1106] Item. Apud hèredes Melchioris Sessè, 1586. [1107] Eodem anno, apud Dominicum Niccolinum. [1108] Ibidem, apud Griphium, 1578. [1109] Apud Franciscum Rampazettum, 1575. [1110] Lugd., apud Theobaldum Paganum, 1566.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 146

20-May-13 2:06:20 PM

II.1,1140

PASSIGNANO

147

[1111] Et apud Sebastianum Griphium, 1548. [1112] Ibidem, per Bartholomeum Vincentium, 1581. [1113] Ibidem, apud Theobaldum Paganum, 1547. [1114] Valerius Maximus cum comento Ascensij. Ven., 1536. [1115] Ibidem, apud Victorium a Rabanis, 1532. [1116] Et apud Johannem Griphium, 1575. [1117] 1583. [1118] Item. Argentorati, per Johannem Knoblochum, 1524. [1119] Item. Parisijs, apud Simonem Crolineum, 1553. [1120] Vocabularium Mamotrettum. Ven., apud Octauianum Scotum, 1492. [1121] Et Mediolani, apud magistrum Leonardum Pachel, 1581. [1122] Victruuij Roscij De conficiendis epistolis. Ven., per Franciscum Bindonem, 1538. [1123] Eiusdem Synonima. Ven., apud Johannem Patauinum, 1537. [1124] Virtutum uitiorumque exempla ex Sacra Scriptura deprompta per Niccolaum Anapum patriarcham Jerosolimitanum. Ven., 1544. [1125] Volumen diuersarum orationum. Ven, apud Franciscum Rampazettum, 1569. (f. 51v) [1126] Vincenzo Galilei, Dialogo della musica antica et moderna. Firenze, apresso il Marescotti, 1581. [1127] F. Vangelista Marcellino, Nella passione di nostro Signore. In Firenze, apresso Marescotti, 1585. [1128] Et del medesimo, Lettioni sopra la cantica. Firenze, apresso il medesimo, 1599. [1129] D. Valentino Aueroni monaco vallombrosano, Discorsi sopra il Pater noster. In Firenze, apresso Giorgio Marescotti, 1575. [1130] Item Delle conditioni necessarie alla vergine dedicata a Dio. 1591. [1131] Della dottrina christiana. Come di sopra, 1576. [1132] Del gouerno de’ principi. Come di sopra, 1577. [1133] Vita di Marco Aurelio et sue lettere. In Venezia, apresso Bartolomeo Imperatore et Francesco Venetiano, 1544. Etc. (f. 52r) Libri hebraici et caldaici [1134] Biblia Hebraica. Romè. Tom. 4. [1135] Et in tom. 6. [1136] Et 7. [1137] Item. Anuersè. Tom. 4. [1138] Item. Biblia regia id est Hebraica, Caldea, Syriaca, Graeca et Latina. Tom. 8. Antuerpiè, apud Christophorum Plantinum, 1572. [1139] Item tom. 2. Venetijs. [1140] Item Salomonis Cantica. Romè, per Franciscum Zanettum, 1588.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 147

20-May-13 2:06:20 PM

148

PASSIGNANO

II.1,1141

[1141] Item Genesis79. Romè, 1578. [1142] Psalterium. Romè, apud Franciscum Zanettum, 1581. [1143] Dictionarium Caldaicum Heliè Leuitè. 1542. [1144] Marci Marini Gramatica linguè sanctè. Ven., per Guerras, 1584. [1145] Nicholai Clenardi Gramatica Hebrea. Parisijs, apud Martinum Juuenem, 1559. [1146] Ibidem, per Robertum Stephanum, 1539. [1147] Roberti Bellarmini Gramatica. Romè, apud Franciscum Zanetum, 1580. [1148] Ibidem. Romè, ex officina Dominici Basè, 1585. [1149] Theasaurus linguè sanctè, Sante Pagnino Lucensi. Antuerpiè, ex officina Christophori Plantino, 1578. [1150] Et Johannis Mercerij Annotationes, tom. 2, cum corretionibus illustrissimi cardinalis Bellarmini. Lugduni, 1577, apud Antonium Griphium. [1151] Jad et Moysis Hyspani rabbinorum Declaratio Hebraica multarum orationum et locorum Veteris Legis. Venetijs. [1152] Dauid Ribeli Gramatica. Basileè, apud Henricum Petrum, 1546. (f. 52v) Libri greci [1153] Aristotelis Opera omnia. Tom. 1. Basileè, per Johannem Michaelem, 158380. [1154] Ibidem, apud eumdem. Tom. 2, 1539. [1155] Eiusdem Organum. Lugduni, apud Jungrinium, 1549. [1156] Eiusdem Rethorica ad Alexandrum. Parisijs, per Christianum Vuechelum, 1541. [1157] Item. Ven., in èdibus Bartholomei Zaneti, 1536. [1158] Item. Basileè, in officina Frobeniana. De arte rethorica. 1529. [1159] De moribus ad Nichomacum. Florentiè, apud Junctas, 1547. [1160] Item De anima. Basileè, per Johannem Heruagium, 1544. [1161] Biblia Greca. Ven., apud Aldum, 1518. Tom. 1. [1162] Item Testamentum Nouum. Lutetiè, apud Robertum Stephanum, 1549. [1163] Item. Venetijs, per Johannem Antonium de Nicholinis, 1533. [1164] Item. Antuerpiè, ex officina Christophori Plantini, 1576. [1165] Item Epistolè d. Pauli. [1166] Item Psalterium. Parisijs, apud Franciscum, 1543. [1167] Item. Apud Hyeronimum de Marnef, 1580. [1168] Ibidem, et apud eumdem. Officium Grecolatinum diuè Virginis. 1574. [1169] 1580. [1170] Item Psalterium. Ven., per Melchiorem Sessam, 1525. [1171] Constantini Laschari Gramatica. Ven., apud Hyeronimum Scotum, 1548. [1172] Demosthenis Orationes, tom. {***}81. Ven., apud Franciscum Bruniolum, 1543. 79

Segue tom. 4 depennato. 1583 corregge la cifra della decina. 81 L’estensore ha omesso il numero dei tomi. 80

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 148

20-May-13 2:06:20 PM

II.1,1210

PASSIGNANO

149

[1173] Eiusdem Rethorica. [1174] Et Jsocratis Oratio. [1175] Demetrius Falereus, De eloqutione. Florentiè, apud Junctas, 1552. [1176] Diogenis Laertij Annotatio de vitis phylosoforum. Basileè, 1533. [1177] Dicta phylosophorum etc. [1178] Emanuelis Gramatica Greca. Ven., apud Johannem Ferreum, 1542. [1179] Eliani Hystoriè. Romè, per Stephanum. [1180] Epistolè Aristenis. Antuerpiè, apud Christophorum Plantinum, 1566. [1181] Eustatius archiepiscopus Tessalonicensis, In Iliadas Homeri. Romè, 1542. (f. 53r) [1182] Franciscus Floridus Sabinus, In Homerum. Lutetiè, apud Vascosasum, 1545. [1183] Gregorij Nazianzeni Orationes. Ven., per Aldum, 1516. [1184] Gulielmi Budei Commentaria linguè Grecè. Ven., apud Junctas, 153{0}. [1185] Guerini Erotemata. Per Benedictum Carpensem, 1501. [1186] Hesiodi Opera. Ven., ex officina Farrea, 1543. [1187] Item. Florentiè, apud Junctas, 1540. [1188] Homeri Odissea. Ven., apud Petrum de Niccolinus, 1547. [1189] Eiusdem Iliadè. Argentinè, per Vuol. Cefal, 1525. [1190] Item. Louanij, in officina Ruggerij Rescij, 1535. [1191] Argentorati, per Theodorum Richelium, 1534. [1192] Venetijs, apud Johannem Crispinum, 1537. [1193] Isocrates, In Plutarcum et eiusdem epistolè. Ven., ex officina Farrea, 1543. [1194] Lexicon Grecum. Basileè, apud Errium Petrinum, 1572. [1195] Et ex officina Valderrana, 1539. [1196] Et 1541. [1197] Item. Ex officina Petrina, 1572. [1198] Item. Venetijs, apud Alexandrum et fratres, 1546. Per Arnoldum Peraxilium Arlenium. [1199] Nicholai Clenardi Gramatica. Lugduni, apud Stephanum Doletum, 1541. [1200] Item. Francofurti, apud Andream82 Vucchelum, 1580. [1201] Et Ven., apud Hyeronimum Caualcalupum, 1564. [1202] Et in èdibus Manutianis, 1570. [1203] Item. Coloniè Agrippinè, apud Theodorum Baunium, 1576. [1204] Opera lyricorum poetarum. Per Henricum Stephanum. Etc. [1205] Platonis Opera. Basileè, apud Johannem Valderum, 1534. [1206] Soclophis Tragediè. 1544. [1207] Et Florentiè, apud Junctas, 1547. [1208] Simplicius, De coelo et mundo. Ven., per Aldum, 1526. [1209] Theodori Gazè Gramatica. Florentiè, apud Junctas, 1520. [1210] Et Venetijs, per Johannem Antonium de Niccolinus, 1545. (f. 53v) 82

Segue Beche depennato.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 149

20-May-13 2:06:21 PM

150

PASSIGNANO

II.1,1211

[1211] Theocriti Opera. Florentiè, apud Junctas, 1515. [1212] Et per Henricum Stephanum, 1579. [1213] Vrbani83 Bolzani Institutiones gramaticè. Ven., per Franciscum Zampazetum, 1543. [1214] Vlyssea Batracomyomachia. Florentia, apud Junctas, 1519. [1215] Xenofontis Opera. Florentiè, apud Junctas, 1516. Libri scritti a mano [1216] Antonij Beniuenuj Annotationes Physicè. [1217] Biblia84. [1218] Comediè Terentij. [1219] Dyadema monachorum. [1220] Expositio Canticorum Salomonis. [1221] Pentateuchus Moysis, metris carminibus digestus. [1222] Quaestione Physicè cuiusdam doctoris et De perspectiua. [1223] Rubricè officijs Vallisumbrosè. [1224] Tabula constitutionum Francisci de Altouitis. [1225] Vitè sanctorum. [1226] Domini Genesij monachi Vallisumbrosani Quaestiones tres contra Judeos. [1227] Vita di santa Brigida. [1228] Traduttioni di d. Valentino, monaco di Vallombrosa, sopra sant’Agostino De ciuitate Dei. [1229] Item Dell’opra de’ sei giorni. [1230] Item, Sopra il salmo Laudate Dominum omnes gentes. [1231] Item, Sopra certi cantici.

III.1. RIPOLI (Firenze), S. Bartolomeo85. (f. 54r)II.1, Index librorum monasterii et monachorum Sancti Bartholomei de Ripolis Florentinè dioecesis. (f. 55r) Inuentario de’ libri che si ritrouano nella Badia di Ripoli. [1] Antonij de Verzellis Sermones quadragesimales. Ven., per Gregorium de Gregoris, 1492. 83

Segue Balz depennato. Segue com depennato. 85 San Bartolomeo a Ripoli, diocesi di Firenze; fondazione: 790; vallombrosano dalla prima metà del sec. XII (prima attestazione documentaria 1197). Bibliografia: F. SALVESTRINI, Il monachesimo vallombrosano alla periferia orientale di Firenze. La badia di San Bartolomeo a Ripoli nel pieno e nel tardo Medioevo, in Alle porte di Firenze. Il territorio di Bagno a Ripoli in età medievale, Atti del Convegno, Bagno a Ripoli, 28 ottobre 2006, a cura di P. PIRILLO, Roma 2008, pp. 57-92. 84

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 150

20-May-13 2:06:21 PM

III.1,30

RIPOLI

151

[2] Abbatis Siculi Lectura in tertio Decret. Ven., per Bernardinum de Tridino, 1488. [3] Antonij Corseti Repertorium in Abb. Papiè, per Joh. Antonium de Birretis, 1499. [4] Abbatis Prima pars super secundum Decret. Ven., per Gabrielem Brizensem, 1492. Abb. Secunda pars super Decret. Ven., per Gabrielem Brixensem, 1491. Abb. Super quartum et quintum Decret., ultima pars. Ven., per Gabrielem Brixensem, 1492. [5] Antonij Siculi Repertorium in Abbatem. 1486. [6] Archiepiscopi Antonini Tertia pars. Ven., per Andream de Cataro, 1485. [7] Argiropolus, In Logicam et Physicam Aristotelis. Ven., per Phyluppum Princium, 1505. [8] Angeli de Clauasio Summa Angelica. Ven., per Georgium de Riuauenis, 1487. [9] Archiepiscopi Antonini Tertia pars. Ven., per Andream de Cataro, 1485. [10-11] Augustini sancti Expositio in Epistolas Pauli ad Rom. et eius epistolè ad multos de doctrina christiana. Augustini sancti et Bernardi meditationes. Lugduni, per Jacobum Juntam, 1556. [12] Augustini sancti Opera multa. Parmè, per Angelum Ugoletum, 1491. [13] Alberti Magni Liber methaurorum. Parisijs, per Henricum Stephanum, 1516. [14] Alexander Alensis Super Psalmos. Ven., per Joh. Gregorium de Gregoris, 1496. [15] Altercatio Synagogè et Ecclesiè Pauli et Gamalielis. Coloniè, per Melchiorem Sessam, 1540. [16] Alberti Magni Postillè super Johannem. 1504. [17] Ambrosij Calepini Dictionarum. Ven., per Paulum Manutium, 1564. [18] Archiepiscopi Antonini Secunda pars. Ven., per Franciscum, 1474. [19] Ambrosij doctoris Tomus quartus. [20] Aldi Manutij Grammatica. Ven., per Hieronymum Scotum, 1564. [21] Archiepiscopi Antonini Summa confessionalis. Ven., 1567. [22] Amadei Franciscani Liber manuscriptus, sic intitulatus: Jesus Mariae filius, saluator hominum, Apocalipsis noua sensum habens apertum et ea què in antiqua Apocalypsi erant intus, hic ponuntur foris, hoc est, què erant abscondita sunt manifesta. [23] Amadis de Gaula. Emprimido en Seuilla, 1547, por Jacome Cronberger. [24] Agostino di Zarate, Historie della conquista del Perù. Ven., per Gabriello Giolito, 1563. [25] Abraham Ortelio, Epitome del theatro del mondo. Anuersa, per Filippo Gallo, 1598.III.1, (f. 55v) [26] Antonio uescouo di Mondogneto, Auuiso de’ fauoriti e dottrina de’ cortigiani. Ven., per Michele Tramezzino. [27] Alessio Piamontese, Segreti. Lucca, per Vincentio Busdragi, 1557. [28] Augustini sancti Comentaria in Euangelium Matt., Luc., Joh. et Epistolas Pauli etcetera. [29] Andrea Bacci, Della natura dell’alicorno. Firenze, per Giorgio Marescotti, 1588. [30] Appiano Alexandrino, Delle guerre de’ Romani. Firenze, per Bernardo Giunta, 1531.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 151

20-May-13 2:06:21 PM

152

RIPOLI

III.1,31

[31] Antonij de Gislandis de Jaueno Expositio Euangeliorum totius anni. Lugduni, per Benedictum Bonyn, 1531.Ripoli [32] Appiano Alexandrino, Delle guerre romane. Ven., per Pietro Niccolini, 1578. [33] Augustini sancti Opuscula. Ven., per Vincentium Valgrisium, MDXLV. [34] Antonio uescovo di Mondogneto, Monte Caluario. Ven., per Egidio Ragazzola, 1571. [35] Aristotelis Problemata. Ven., per Sebast. Vincentinum, 1532. [36] Aldo Manutio, Eleganze toscane. Ven., per Aldo, 1563. [37] Aristotelis Aethyca. Lugduni, per Godefridum, 1551. [38] Antonij Marinarij Consonantiè Jesu et prophetarum. Ven., per Franciscum Bindoneum, 1579. [39] Andreè Salernitani Grammaticale bellum. Ven., per Franciscum Rampazetum, 1565. [40] Augustini episcopi Meditationes. Antuerpiè, per Joh. Steelsium, 1554. [41] Aristoteles, De animalibus. Ven., per Hieronymum Scotum, 1545. [42] Antonio di Gueuara, Epistole e discorsi salutari. Lione, per Benedetto Rigauro, 1588. [43] Bercorij Dictionarum. Ven., per Hieronymum Scotum, 1574. [44] Biblia. Ven., per Juntas, 1579. [45] Bartolomeo Medina, Dell’instruttione de’ confessori. Bergamo, per Comino Ventura, 1584. [46] Barletè Sermones. Ven., per Valerium Bonellum, 1582. [47] Bartolomeo Napoletano, Della consolatione de’ penitenti. Ven., per Girolamo Polo, 1583. [48] Bartholomei de Chaimis Confessionale. Ven., per Reynaldum de Nouimagio, 1486. [49] Opera d. Bernardi. Lugduni, per Joh. Cleyn Alemannum, 1515. [50] Bonaventurè Opuscula. Ven., per Lucam Antonium Juntam, 1504. [51] Bullarium. Romè, per hèredes Antonij Bladi, 1588. [52] Berchorij Morale. Basileè, per Theodoricum Berlaer, 1515. [53] Bonaventurè Meditationes. Ven., per Girolamo Scotto, 1562. [54] Bernardo Tasso, Lettere. Ven., per Girolamo Giglio, 1559. [55] Bartolomeo de Angelo, Libro quinto della consolatione de’ penitenti. Ven., per Girolamo Polo, 1582. (f. 56r) [56] Bartholomei Fummi Summa armilla. Ven., per Joh. Ant. Bertanum, 1576. [57] Biblia. Lugduni, per Sebastianum Honoratum, 1562. [58] Biblia. Ven., per Joh. cognomento Magnum, 1484. [59] Biblia. Lugduni, per Joh. Tornaesium, MDLXIX. [60] Bonauenturè Expositio in Euangelium Lucè. Ven., per Petrum de Franciscis, 1574. [61] Bonauenturè Itinerarium mentis in Deum. Parisijs, per Joh. Paruum, 1510. [62] Bernardo Segni, Ethica. Firenze, per Lorenzo Torrentino, 1550.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 152

20-May-13 2:06:21 PM

III.1,90

RIPOLI

153

[63] Bartholomei Sibillè Speculum peregrinarum quèstionum. Lugduni, per Constantinum Fiadin, 1517. [64] Bedè Comentaria in Epistolas Pauli. Ven., per sub signo sancti Bernardini, MDXLIIJ. [65] Bonauentura, Super Sapientiam. Ven., per Petrum de Francischis, 1574. [66] Bonauentura, Stimolo d’amore. Loguogno, per Michele De Guia, 1529. Spagnuiolo. [67] Baldesar conte de Castiglione detto il Cortigiano. 1540. [68] Cesare Rinaldi, Madrigali. Bologna, per Alessandro Benacci, 1588. [69] Catechismus. Ven., 1579, per Hieronymum Polum. [70] Cesare Calderari, Concetti scritturali sopr’il Miserere. Ven., per Gio. Batista Bonfadino, MDXC. [71] Cesare Calderari, Concetti scritturali sopra la Magnificat. Pauia, per Andrea Viano, MDXCIIJ. [72] Claudij a Rota Legenda sanctorum. Lugduni, per Eustachium Barricatum, 1554. [73] Ciceronis Sententiè. Lugduni, per Joh. Tornesium, 1548. [74] Corseti Repertorium in Abb. Ven., per Bapt. de Tortis, 1499. [75] Concordia discordantium canonum. Ven., per Andream de Calabria86, 1491. [76] Constantinus Lucas, De ratione ordinandi scientias. Ticini. per hèredes Hieronymi Bartoli, 1597. [77] Concilium Tridentinum. Ven., per Aldum, 156{*}87. [78] Cesare Rao, Lettere. Ven., per Perin Libraro, 1585. [79] Caietani Summa. Ven., per Dominicum Niccolinum, 1572. [80] Curtius Quintus, De rebus gestis Alex. Magni. Romè, per Jacobum Tornerium, 1590. [81] Chrysostomi sancti Opera omnia. Ven., per Dominicum Niccolinum, 1583. [82] Cosimo Filiarco, Espositione de’ Salmi e tre notturni dell’officio della Madonna. Firenze, per Giorgio Marescotti, 1583. [83] Calisto Piacentino, Cento soliloqui del Verbo d’Iddio. Firenze, per Lorenzo Torrentino, 1550. [84] Cassiodori Historia tripartita de regimine primitiuè ecclesiè. Parisijs, per Franciscum Regnault. [85] Cornelio Tacito, Dell’imperio di Cesare. Firenze per Filippo Giunti, MDC. [86] Caietani Summa. Antuerpiè, per Petrum Bellerum, 1575. (f. 56v) [87] Cammillo Cammilli, Cinque canti. Ven., per Francesco Franceschi, 1583. [88] Cornelio Tacito, Historie. Ven., per Vincentio Vaugris, MDXLIIIJ. [89] Confirmatione e stabilimento di tutti i dogmi catholici, dati in luce per commissione di Lipomano, vescouo di Verona. Ven., per Domenico Zio. [90] Comentari di Giulio Cesare. Ven., per Gabriele Giolito, 1558. 86 87

Segue 1485 depennato. 156{*}corregge l’unità rendendola illeggibile.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 153

20-May-13 2:06:21 PM

154

RIPOLI

III.1,91

[91] Cornelio Musso vescouo di Bitonto, Il quarto libro delle sue prediche. Napoli, per Horatio Saluiani, 1580. [92] Chalendarium Gregorianum perpetuum. Ven., per Joh. Bapt. Sessam, 1582. [93] Cesare Maggi, Historia de’ suoi fatti. Pauia, per Girolamo, 1564. [94] Cicerone, Epistole in franzese. [95] Cacciaguerra, Trattato della santissima comunione, con due sue epistole sopra la certezza del santissimo sacramento et un trattato sopra la tribolatione e frutti di quella. Parigi, per Tommaso Brumen, 1583. Lingua gallica. D88 [96] Didacus Stella, In Lucam. Ven., per Franciscum Zilettum, 1586. [97] Didaci Stellè Modus concionandi. Ven., per Joh. Bapt. Somascum, 1584. [98] Dominici de Sancto Geminiano Lectura prima supra secundum Decret. Papiè, per Joh. Antonium de Birretis, 1491. [99] Dyonisij Areopagitè Opera. Parisijs, per Henricum Stephanum, 1515. [100] Dyonisius Carthusianus, In quatuor euangelistas. Coloniè, per Jasparem J. Gennepeum, 1538. [101] Dionysij Areopagitè Opera omnia. Parisijs, per Henricum Stephanum, 1515. [102] Diogenes Laertius, De uita et moribus phylosophorum. Lugduni, per Sebastianum Griphium, 1546. [103] Dictionarium sex linguarum. Ven., per hèredes Melchioris Sessè, 1582. [104] Decisiones Rotè. Romè, 1543. [105] Dionysius Carthusianus, De quattuor nouissimis. Parisijs, per Aegidium Gourbin, 1555. E89 [106] Esopo, Fauole. Ven., per Altobello Salicato, 1588. [107] Eusebij Pamphyli episcopi Historiè ecclesiasticè. Antuerpiè, per Joh. Steelsium, MDXLVIIJ. [108] Eusebius Pamphylus, De preparatione euangelica. Per Joh. Rymman de Oringau, 1522. [109] Ephraem Edessenè90 ecclesiè diaconi Sermones. In sacra eremo Sanctè Mariè de Ruath, in agro Patauino, 1585. (f. 57r) [110] Euangelista Marcellino, Della virtù dialoghi 12. Firenze, per Giorgio Marescotti, 1581. [111] Epistole d’Ouidio di Remigio fiorentino. Ven., per Oratio Gobbi, 1581. F [112] Franciscus Titelmannus, In Job. Parisijs, per Hiero. de Marnef., 1550. [113] Franciscus Titelmannus, In omnes Epistolas apostolicas. Parisijs, per Joh. Roygny, 1543. 88

D aggiunto a posteriori. E corretto su D. 90 Segue episcopi depennato. 89

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 154

20-May-13 2:06:21 PM

III.1,140

RIPOLI

155

[114] Franciscus Titelmannus, In Euangelium Matt. et Joh. Lugduni, per Gulielmun Rouillium, MDXLVIJ. [115] Federici de Senis Consilia et quaestiones. Medio., per Joh. Angelum Sinzenzeler, 1515. [116] Francisci Zabarellè Repertorium consiliorum. Ven., per Andream de Torresanis de Asula, 1498. [117] Fantini archiepiscopi Cretensis Pro catholicè fidei instructione. [118] Federici episcopi Nauseè In quatuor euangelistas. Coloniè, per Joh. Quentel, 1558. [119] Francisci Mayronis Sermones. Ven., per Peregrinum de Pasqualibus. 1493. [120] Francisci Petrarchè Opera multa Latina. Ven., per Marcum Horigonum, 1416. [121] Francesco Petrarca comentato da Bernardo Licinio. Ven., per Agostino Zanni, 1515. [122] Francesco Alunno, Fabbrica del mondo. Ven., per Paolo Vgolino, MDXCIIJ. [123] Francisci Jouerij Valentini Sanctiones ecclesiasticè. Parisijs, per Audoenum Paruum, 1555. [124] Francesco Petrarca. Ven. per gl’heredi di Pietro Dehuchino, 1586. [125] Francesco Cattani vescouo, L’essamerone. Firenze, per Lorenzo Torrentino, 1563. [126] Francesco Chaligai, Pratica d’arithmetica. Firenze, per i Giunti, 1552. [127] Faustino Tasso, Uenti ragionamenti sopra la uenuta del Messia. Ven., per Antonio Rampazetto, 1585. [128] Fini Hadriani Fini Ferrariensis In Iudeos flagellum. Ven., per Petrum Niccolinum, 1578. [129] Fabiano Fioghi dal Monte San Sauino, Dialogo fra il cathecumino et il padre cathechizante. Roma, per gl’heredi d’Antonio Baldo, 1582. [130] Francesco Cattaneo vescouo di Fiesole, Sopra la superstitione dell’arte magica. Firenze, per Valente Panizzi, 1567. [131] Francesco Berlinghieri, Geographia. [132] Francesco Petrarca. Ven., per Lodouico Auanzo, 1561. (f. 57v) [133] Fernando Diez de Frias, Traduttione dalle contemplatione dell’jdiota. Anuersa, per Gulielmo Vorsterman, 1536. Spagniuolo. [134] Florisello Nichea, Historie. Ven., per Michele Tramezzino, 1561. [135] Fuluio Androtio, Della meditatione e morte di Christo. Ven., per Domenico Imberti, 1587. [136] Francesco Petrarca comentato. Ven., per Domenico Giglii, 1553. G91 [137-139] Gioseppe Rosaccio, Delle sei età del mondo, e sue parti, Del theatro del cielo e terra. Ferrara, Bol., Fir., 1594, ’95, ’99. [140] Gio. Batista Gielli, Lettioni fatte nell’Accademia Fiorentina. Firenze, 155192. 91 92

G aggiunto a posteriori. 1551 corregge la decina.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 155

20-May-13 2:06:21 PM

156

RIPOLI

III.1,141

[141] Guidonis a Monte Rocheri Manipulus curatorum. Lugduni, per Gulielmum Rouillium, 1569. [142] Gregorij Noni Compilatio Decret. Ven., per Joh. Ammanum de Landria, 1491. [143] Georgius Trapezius, In traductione Eusebij Pamphyli De preparatione euangelica. 1470. [144] Gulielmi Durandi Rationale diuinorum officiorum. Ven., per Simonem Beuilacquam, 1494. [145] Gulielmi Durandi Rationale diuinorum off. Lugduni, per Jacobum Juntam, 156593. [146] Diuinus Gregorius Nissa episcopus, In 8 lib. De homine, De anima, etc. Argentorati, per Mattiam Schurrerium Selestensem, 1512. [147] Gregorij papè Opera omnia. Parisijs, per Claudium Cheualon, 1523. [148] Guglielmi Rondelletij De piscibus marinis opus. Lugduni, per Mattiam Bonhomme, 1554. [149] Giouio, Historie. Firenze, per Lorenzo Torrentino, 1550. [150] Giouanni Gierson, Quarto libro. Ven., per Gabriello Giolito94, 1557. [151] Gio. Batista ferrarese, Echatomiti. Ven., per Girolamo Scoto, 1566. [152] Gio. Maria Tarsia, Della natura angelica. Firenze, per Bartolomeo Sermartelli, 1576. [153] Gio. Boccaccio, Genealogia degli dei. Ven., al segno del Pozzo, MDXLVIJ. [154] Gioseppo Rosaccio, Teatro del cielo e della terra. Firenze, alle scale di Badia, 1599. [155] Gabriello Fiamma, Prediche sei. Ven., per Francesco de’ Franceschi, 1576. [156] Gio. Maria Bonardo, Della miseria et eccellenza della uita humana. Ven., per Fabio et Agostino Zoppini, 1586. [157] Gio. Zonara, Historia. Ven., per Lodouico degli Auanzi, 1560. [158] Gaspar Loarth, Instruttioni e auuertimeni per meditare i misteri del rosario. Parigi, per Tommaso Brummen, 1585. In lingua franzese. [159] Gio. Sleidan, Tre libri di quattro imperij maggiori. Per Gio. Crespino e Niccolò Barbiere, 1557. Lingua gallica. [160] Gio. Antonio Fenice, Ditionario franzese et italiano. A Morges, per Jacopo de Puis, 1584. [161] Gio. Luigi Viuas, Comentarij per suegliamento dell’animo in Dio. Burgos, Gio. Giunta, 1539. Hispano. [162] Gio. della Peruse, Opere sue poesie gentili et historia pietosa del principe d’Albania. Lione, per Benedetto Rigaudo, 1577. Gallico. [163] Gasparo Contarino cardinale, Lettere quattro ad multos. Florentiè, 1558, per Lorenzo Torrentino. [164] Gio. Botero, Relationi. Vicenza, per Giorgio Greco, 1595.

93 94

1565 corregge l’unità. Gabriello Giolito aggiunto sopra Pietro Marinelli, 1589 depennato.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 156

20-May-13 2:06:21 PM

III.1,187

RIPOLI

157

(f. 58r) H95 [165] Historia imperiale Cesarea, nella quale si contengano le uite di tutti gl’imperadori romani, in lingua spagniuola. En casa de Juan de Leon, en Seuilla, 1545. [166] Herodoto Alicarnaseo historico, Delle guerre de’ greci. Ven., per Gio. Antonio de Niccolini, 1533. [167] Hieronymi sancti Epistolè ad Senecam. Romè, per Arnoldum, 1475. [168] Homeliè uariorum doctorum catholicorum. Coloniè, per Maternum Cholinum, 1557. [169] Historia della casa santa della Madonna di Loreto di Girolamo Angelita. Macerata, per Sebastiano Matellini, 1596. [170] Homeliè plurimorum ecclesiè doctorum. Ven., per Bartholomeum Rotam, 1571. [171] Hugolino Martelli vescouo, La chiaue del Calendario gregoriano. Lione, 1583. [172] Hieremia da Udine, Expositione sopra sopra il salmo di Dauid, Deus, Deus meus, etcetera et Domine, quis habitabit. Firenze, per Bartholomeo Sermartelli, 1572. [173] Historie di Gio. Batista Adriani. Ven., per Bernardo Giunti, 1587. [174] Historie di Paol Giouio. Ven., per Bartolomeo Cesano, 1554. J96 [175] Jacobi de Loasana Sermones dominicales. Parisijs, per Ambrosium Girault, 1530. [176] Johannes de Jmola, In Clementinas. Ven., per Bernardinum de Nouaria, 1486. [177] Joh. Ant. Zenze, Sextus Decret. cum summarijs. Ven., per Bernardinum de Tridino, 1491. [178] Joh. Peerij Valeriani Bolzani Comentarij de sacris Aegiptiorum literis. Basileè, 1556. [179] Jacobus de Valentia, Super Psalmos. Parisijs, per Poncetum, 1518. [180] Jacopo Sennazaro, Arcadia. Ven., per Pietro Marinelli 1589. [181] Joh. a Santo Geminiano, Summa de exemplis. Ven., per Dominicum Farreum, 1584. [182] Jehan Le Mayre de Belges, Deux epistres de l’amant uerd avec le premier liure des illustrations de Gaule et singularitez de Troge. A Paris, puor Ambrois Giralt. [183] Jacobi de Veroggine Sermones dominicales. Manuscripti. [184] Joseph. De antiquitate Iudaica. Lugduni, per Sebastianum Gryphium, 1539. [185] Jasonis Mayni Lectura super nodoso titulo De actionibus instit. Lugduni, per Joh. Crespynum, 1566. [186] Joh. a Sancto Geminiano, Summa de exemplis. Ven., per Damianum Zenarum, 1576. [187] Joh. Rauisij Officina, pars prima. Ven., per Joh. Gryphium, 1574. 95 96

H aggiunto a posteriori. J aggiunto a posteriori.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 157

20-May-13 2:06:21 PM

158

RIPOLI

III.1,188

[188] Joh. Valensis Summa de regimine uitè humanè seu Margarita doctorum ad omne (f. 58v) propositum. Ven., per Georgium de Arriuabenis, MCCCCXCVI. [189] Joh. Gerson, De contemptu mundi. Florentiè, per Joh. Petri de Maganza, 1497. [190] Johachini abb. Expositio in Apoc. Ven., per Franciscum Biadonum, 1527. [191] Justini Historiè Phylippicè. Parisijs, per Dionysium du Val, 1581. [192] In quo libro insertus Catalogus virorum illustrium Veteris et Noui Testamenti Stephani Lusignani. Parisijs, per Gulielmum Nigrum, 1580. [193] Joh. Viguerij Granatensis Institutiones ad christianam theologiam. Ven., per Cammillum Francischinum, 1566. [194] Justino historiografo. Ven., per Pietro Niccolini, 1575. [195] Index librorum prohibitorum. Ven., per Andream Muschium, 1565. [196] Joh. heremitè Opus, qui Cassianus dicitur, de institutis coenobiurum, origine, causis et remedijs uitiorum. Bononiè, per Benedictum Hectoris, 1521. [197] Joh. Chrysost. Comentaria in Epistolas Pauli. Parisijs, per Poncetum Le Preuz, 1548. [198] Joh. Chrysostomi Comentaria in Euangelium Matthei. Parisijs, per Joh. Royni, 1547. [199] Institutione del principe christiano. Ven., per Francesco Bindoni, MDXLVIJ. [200] Joh. Ant. Sextum decret. cum glossis. Romè, 1472. [201] Joh. de Tabia, Summa Tabiena. Bononiè, per Benedictum Hectorem, 1517. [202] Jsopo, Favole in lingua spagniuola. Siviglia, per Jacopo Alemanno, 1517. [203] Jacobi de Graffis Decisiones aureè. Ven., per Damianum Zenari, 1596. [204] Joh. Polanchi Breui directorium ad bene confitendum. Ven., 1571, ad signum Salamandrè. L97 [205] Lodouico Pittorio, Homiliario sopra salmi. Ven., per Christoforo Zannetti, 1573. [206] Libro, scritto a mano, di concetti scritturali pieno. [207] Libro di prediche. Scritte a mano. [208] Landulfus, De vita Christi. Ven., per Simonem Beuilacquam, 1498. [209] Lexicon Grecolatinum. Lugduni, per Joh. Fellonium, 1550. [210] Leonis noni Opera. Coloniè, per Joh. Birckmannum iuniorem, 1561. [211] Lactantij Firmiani Opera. Ven., per Joh. Tachuinum, 1502. [212] Luigi Contarino, Diletteuole giardino. Vicenza, per Perin libraro, 1586. [213] Lexicon Grècum. 1523, per Aegidium Gormontium. [214] Legendario de’ santi volgare. Ven., per Gulielmo de Fontaneto, 1518. [215] Liber inscriptus Stultifera nauis Sebastiani Brant in quo agitur de directione effugiendi semitas fatuitatis. Basileè, per Joh. Bergman de Olpe, 1497. (f. 59r) [216] Liber inscriptus Tractatus de deuolutione causarum ad Romanam curiam 97

L aggiunto a posteriori sul margine sinistro.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 158

20-May-13 2:06:21 PM

III.1,240

RIPOLI

159

secundum iura comunia et ueram practicam. Sine authoris nomine, principio et fine. [217] Lundulfus, De uita Christi. Brixiè, per magistrum Angelum Britanicum, 1494. [218] Lodouico Domenichi, Parte seconda delle uite di Plutarco. Ven., per Gabriello Giolito, 1555. [219] Ludouici Gomesij episcopi Sarnensis Comentaria in nonnullos libri Sexti decret. libros. Romè, per Michaelem Tramezzinum, 1539. [220] Lelio Torelli, Lettera quarta98 sopra l’inferno di Dante. Firenze, 1558. [221] Luigi Groto, cieco d’Adria. Ven., per Fabbio Zoppini, 1584. [222] Leonardo Fiorauanti, Dello specchio di scientia uniuersale. Ven., per Andrea Rauenoldo, 1567. [223] Libri due scritti a mano, contenenti la vita e gesti di don Biagio del Milanese, generale di Vallombrosa. [224] Libro scritto a mano. Vita di san Girolamo presbiterio cardinale. [225] Lorenzo Selua, Metamorfosi. Firenze, per i Giunti, 1583. M [226] Martini Nauarrè Manualis compendium. Florentiè, per Barth. Sermart., 1591. [227] Michael poeta, De puerorum moribus. 1531. [228] Martini Nauarrè Manuale confessariorum. Ven., Guerreos fratres, 1581. [229] Manualis Martini Nau. compendium. Romè, per Dominicum Basè, 1591. [230] Manipulus curatorum. Ven., per Dominicum Farreum, 1567. [231] Margarita Decreti seu Tabula Martiniana edita per fratrem Martinum Ordinis Predicatorum. Ven., per Peregrinum de Paschalibus, 1486. [232] Michelis Angeli Chelli Ordo celebrationis officiorium diuinorum secundum ritum Vallombrosanum. Florentiè, per Juntas, 1561. [233] Marci Maruli Exempla. Ven., per Bernardinum de Vitalibus, 1506. [234] Martialis Epigrammaton. Lugduni, per Antonium Gryphium, 1567. [235] Michaelis de Carchano Sermonarium. Mediolani, per Uldericum Scinzenzeler, 1495. [236] Matteo99 de Launoy et Henrico Pennetier, Dichiaratione e refutatione delle false suppositioni e peruerse applicationi d’alcune sententie della Sacra Scriptura, delle quali li ministri si son seruiti in questi ultimi tempi a diuidere la christianità. Parigi, per Gulielmo de La Noue, 1579. [237] Marco Aurelio imperadore, Vita. Per Gio. Bat. Pedrezano, 1532. Spagniuolo. [238] Martini Nauarrè Manuale confessorum. Ven., per Dominicum de Farris, 1598. [239] Marco Scarsella, Giardino de’ sommisti. Ven., per gli heredi di Gio. Battista Sommascho, 1592. [240] Metamorfosi d’Ouidio espurgate. Parigi, per Antonio Verard. (f. 59v) 98 99

Quarta aggiunto sopra il rigo. Segue della depennato.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 159

20-May-13 2:06:21 PM

160

RIPOLI

III.1,241

N [241] Nicolai Siculi Pars secunda Decret. Ven., per Bernardinum de Tridino, 1487. Nicolai Siculi Seconda pars secundi libri Decret. Ven., per Bernardinum de Tridino, 1487. [242] Nicolai Siculi Lectura in secundam partem primi lib. Decret. Ven., per Dionysium Bertocchium, 1493. [243] Nicolaus de Lyra, Super libros Josue, Judicum, Ruth, Regum, Paralipimenon, Esdrè, Neemiè, Tobiè, Judith, Hester. [244] Nicefore fils de Calliste Xanthouplois Historiè ecclesiastique. A Paris, pour Jean Borel, 1578100. [245] Nuouo lume di Giouanni Sfortunati da Siena, libro d’arithmetica. Ven., per Bernardino Bindoni, 1545. O [246] Oratio poeta comentato dal Fabbrino. Ven., per gl’heredi di Marchio’ Sessa, 1587101. [247] Ovidio, Epistole tradotte in terza rima da Cammillo Cammilli. [248] Ordinario de’ christiani. Fa mentione del battesimo, della fede, 10 comandamenti, opre di misericordia, sacramento della confessione, pene dell’inferno e allegrezza del paradiso. Parigi, per Michel Nero, 1514. Lingua gallica. P [249] Paulus de Palacio, In Matt. Ven., per Joh. Bapt. Somaschum, 1581. [250] Phylippi Diez Conciones. Ven., per Joh. Bapt. Sessam, 1586. [251] Phylippi Diez Conceptuum moralium compendium. Ven., per Minimam Societatem MDXCI{*}. [252] Psalterium Dauidicum Grècolatinum. Parisijs, per Gulielmum des Bois 1559. [253] Panigarola102, Modo di comporre le prediche. Milano, per Paolo Gottardo, 1584. [254] Phylippi de Montecaliero Dominicale. Lugduni, per Jacobum Myt., 1515. [255] Petri Longobardi Expositio in Psalmos. Parisijs, per Poncetum Le Preux, MDXLI. [256] Petrus Ancharanus, Super sex. Decret. Lugduni, per Jacobum Saccon, 1517. [257] Petrus Ancharanus, Super can. statuta. Mediolani, per Leonardum Pachel, 1505. [258] Pio quinto Vita per Girolamo Catena. Roma, per Alessandro Gardano, 1587. [259] Pompeio Ugonio, Historia delle stazioni di Roma. Roma, per Bartolomeo Bonfadino, 1588. (f. 64r) [260] Pauli Veneti Comentaria in lib. Post. Sine principio et fine. [261] Pauli Veneti Logica. Manuscripta. [262] Petri Commestoris Scolastica historia. Parisijs, per Joh. Petit, 1513. 100

Segue un item depennato: Nicolai Hanai Ver. Corretta l’ultima cifra. 102 Precede Modo depennato. 101

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 160

20-May-13 2:06:21 PM

III.1,291

RIPOLI

161

[263] Pandectarum opus. Ven., per Octauianum Scotum, 1523. [264] Polieno Macedonico, Stratagemmi dell’arte militare. Ven., al segno d’Erasmo, 1551. [265] Petri Bungi Bergomatis Numerorum misteria. Bergomi, per Cominum Uenturam, 1591. [266] Prima parte di diuerse prediche di uarij theologi. Ven., per Giorgio de’ Caualli, 1566. [267] Panigarola, Cento ragionamenti. Ven., per Pietro Dusinelli, MDXCVIJ. [268] Psalterium Vallombrosanum. Manuscriptum. [269] Pauli Palacij In Matteum expositio. Ven., per Aldum, 1571. [270] Petrus Longobardus, In Epistolas Pauli. Parisijs, per Poncetum Le Preux, 1537. [271] Patritio vescouo di Gaieta, Il sacro segno del uero reggimento e de la uera felicità del principe. Ven., per Domenico Guerra, 1569. [272] Pier Gio. Brunetto, Tragedia spirituale intitolata Dauid sconsolato. Firenze, per Giorgio Marescotti, 1586. [273] Paulus de Palacio, Super Matt. Ven., per Aldum, 1571. [274] Petrus Longobardus, In Epistolas Pauli. Parisijs, per Joh. Foucherium, 1543. [275] Polyantea Dominici Nanni. Ven., per Joh. Bap. Ciottum, 1592. [276] Phylippus Decius, Super primam Codicis. Papiè, per Bernardinum de Garaldis, 1519. [277] Palmerino Oliua. Ven., per Gio. Padouano, 1534. Spagniuolo. [278] Pomponio Montenaro, Rime. Verona, per Girolamo Discepolo, MDXCV. [279] Petrarca. Per Domenico Niccolini, Ven., 1573103. R [280] Rampegolo, Figure della Bibbia, quali si tengono con licentia del signor inquisitore di Firenze. Lione, per Gulielmo Rouillio, 1558. [281] Roberti a Leccio Sermones. Ven., per Georgium de Arriuabenis, 1496. [282] Regula sancti Benedicti. Ven., per Franciscum Senensem, 1572. [283] Rubricè manuscriptè officiorum Vallisumbrosè. [284] Roberti a Leccio Quadragesimale. Ven., per Joh. de Forliuio, 1490. [285] Regula di santo Benedetto. Ven., per Domenico Guerra, 1581. [286] Rubricarum 3 p. Panormit. tabula. Ven., per Bernardinum de Nouaria, 1485. [287] Remigio fiorentino, Epistole d’Ouidio. Ven., per gl’heredi di Jacopo Simbeni, 1586. (f. 64v) [288] Robertus Olchot, Super Sapientiam. Parisijs, per Bernardum Aubri., 1570. [289] Roberti a Leccio De peccatis sermones. Per Joh. de Forliuio, Ven., 1490. [290] Regula sancti Benedicti. Ven., per Franciscum Senensem, 1572. [291] Rupertus abbas, De diuinis officijs. Coloniè, per heredes Joh. Quentelij104, 1565. 103 104

Item aggiunto a posteriori. Segue 1569 depennato.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 161

20-May-13 2:06:21 PM

162

RIPOLI

III.1,292

[292] Rupertus abbas, De victoria Verbi Dei. Parisijs, per Poncetum Le Preux, 1541. [293] Rimario di tutte le cadenze di Dante e Petrarca raccolte da Pellegrino Moreto mantouano. Ven., per Francesco Rampazeto, 1558. [294] Raffaello Castrucci, Dell’humanità del figlio di Iddio. Firenze, Giunti, 1566. S [295] Seraphini Cumirani Conciliatio locorum communium totius Scripturè. Parisijs, per Audoenum Paruum, 1556. [296] Siluestri de Prierio Aurea rosa. Bononiè, per hèredes Benedicti Hectoris, 1524. [297] Sepontino, Regole. Firenze, per Bartolomeo Sermartelli, 1580. [298] Sebastiano Ammiano, Predicabili. Ven., per Marchio’ Sessa, 1571. [299] Seneca, De’ benefici, in lingua volgare, del Varchi. Firenze, per Lorenzo Torrentino, 1554. [300] Serafino Razzi, Cento casi di conscientia. Ven., per Niccolò Polo, MDXCIJ105. [301] Septem sapientum dicta di Carlo Fontana. Lugduni, 1556. Lingua Gallica. [302] Schola Salernitana, De conseruanda bona valetudine. Lugduni, per Joh. Lastouth, 1577. [303] Stefano Guazzo, Della conuersatione ciuile. Ven., per Altobello Salicato, 1583. [304] Stefano Guazzo, La conuersatione ciuile. Ven., per Paolo Ugolino, 1593. (f. 65r) T [305] Thomè sancti Comentaria in Epistolas Pauli. Lugduni, per Antonium Vincentium, 1556. [306] Thomè Stapletoni Promptuarium morale. Ven., per Petrum Dusinellum, MDXCVJ. [307] Thomè Aquinatis Opuscula. Ven., per Hermannum Coloniensem, 1497. [308] Testamentum Nouum. Lugduni, per Gulielmum Rouillium, 1562. [309] Thomè Aquin. Expositio in Euangelium Johannis. Ven., per Simone de Ruuere, 1508. [310] Tito Liuio padouano, Dell’historie romane. Ven., per gl’heredi di Luca Antonio fiorentino, 1547. [311] Terentio comentato dal Fabbrino. Ven., per gl’heredi di Marchio’ Sessa, 1580. [312] Thomè Aquin. Opuscula. Per Hermannum Coloniensem, Ven., MCCCCXC. [313] Theophylattus, In Epistolas Pauli. Coloniè, per honestum Petrum Quintel, 1567. [314] Theophrastus, De historia plantarum. Lugduni, per Gulielmum Gazeium, 1552. [315] Thom. Aq. In Matt. 1531. [316] Torquato Tasso, Rime et prose, seconda parte. Ven., per Aldo, 1583. [317] Teodoretus, In 12 prophetas. Lugduni, per Sebast. Gryphium, 1533. [318] Thom. Aq. Catena aurea. Ven., per Gratiosum Perchaccinum, 1567. 105

MDXCIJ corretto su MDXCIIJ.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 162

20-May-13 2:06:22 PM

III.2,1

RIPOLI

163

[319] Tesoro dell’indulgenze comunicate alla Confraternita della Santissima Trinità di Bologna. Bologna, per Vettorio Benacci. [320] Thucidide atheniese, Delle guerre della Morea. Ven., per Vincenzo Vaugris, MDXLV. [321] Tesoro di virtù. Stampato di nuouo in Firenze, da Giorgio Marescotti, 1592. Lingua tosca e franzese. [322] Thomè Aquin. Summè. Ven., per Dominicum Niccolinum, 1593. [323] Torquato Tasso, Hierusalemme liberata. Ven., appresso Altobello Salicato, 1588. [324] Torquato Tasso, Rime. Ven., 1581. V [325] Verrati Homiliè. Ven., per Antonium Bertanum, 1573. [326] Vite di santi in lingua spagniuola di f. Piero della Vega. Zaragoza, per Giorgio Alemanno, 1527. [327] Vite di santi padri. Per Domenico Guerra, Ven., 1580. [328] Vite di santi del Voraggine. [329] Vincentio Ferrini, Alfabeto esemplare. Ven., per Gio. Battista Bonfadino, 1586. [330] Ugonis de Prato Florido Sermones dominicales. 1511. (f. 65v) [331] Vannoccio Biringuccio, De la pirotechnia. Ven., per Venturino Roffinello, MDXL. [332] Vocabularium juris. Ven., per Octauianum Scotum, 1487.

III.2. RIPOLI (Firenze), S. Bartolomeo: Damiano, abate106. (f. 60r)III.2, Inuentario de’ libri del padre abate di Ripoli, d. Damiano. [1] Summa de exemplis f. Joh. de Sancto Geminiano Ordinis Prèdicatorium. Venetijs, 1584, per Dominicum Farreum. 106 Damiano Puccini, al secolo Domenico di Francesco, professò a Vallombrosa nel 1571. Fu al monastero appenninico di Susinana (Palazzuolo sul Senio, FI) e dal 1587 al cenobio di Crespino del Lamone presso Marradi (FI). Nel 1589 figurava come camarlingo a S. Trinita in Firenze, poi come abate di S. Bartolomeo a Ripoli e di S. Prassede in Roma. Fu superiore di S. Trinita, definitore e visitatore. Nel 1609 ricevette, come procuratore generale, il monastero genovese di S. Bartolomeo del Fossato dal cardinale protettore dei Vallombrosani Benedetto Giustiniani. In quell’anno venne eletto presidente della congregazione e lo rimase fino al 1613. Bibliografia: AGCV, D.IV.6: Miscellanea vallombrosana, 1, ms. sec. XVIII, f. 238v; AGCV, D.V.3, Scritture diverse pertinenti alla nostra Congregatione, ms. sec. XVII, ff. 354r-356v; AGCV, D.V.13: F. NARDI, Miscellanea, Familia Illustrium Virorum Congregationis Vallis Umbrosae, copia, ms. sec. XIX, f. 48v; AGCV, 0.II.4: T. SALA, Notizie di alcune Badie Vallombrosane, ms. sec. XIX; AGCV, D.II.16: BARLI, Ricordanze Vallombrosane, 34, ms. sec. XIX, ff. 4r-6r, 10r; ZUCCARELLO, I Vallombrosani cit., pp. 138, 157, 161, 172; F. SALVESTRINI, I Vallombrosani in Liguria. Storia di una presenza monastica fra XII e XVII secolo, Roma 2010, pp. 152-153.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 163

20-May-13 2:06:22 PM

164

RIPOLI

III.2,2

[2] Manuale confessorum Martini Nauarrè. Venetijs, 1581, apud Guerreos fratres. [3] Summa armilla Barth. Placentini. Venetijs, 1576, per Joh. Antonium Bertanum. [4] Summa confessionalis sancti Antonini. Venetijs, 1566, apud Dominicum de Farris. [5] Grammatica Aldi Manutij. Venetijs, 1564, apud Hieronimum Scotum. [6] Jacopo Voragine, De vita sanctorum, tradotto in uolgare da Niccolò Manerbi venetiano. Ven., 1499, apresso Bartolomeo de Zanni. [7] Nauis salutifera Sebastiani Brant, pro cunctorum mortalium fatuitatis semitas effugere cupientium directione. In urbe Germaniè Basiliensi, 1497, apud Johannem Bergman de Olme. III.2,

III.3. RIPOLI (Firenze), S. Bartolomeo: Simone da Bergamo107. Inuentario de’ libri di d. Simone da Bergamo.III.3, [1] Dictionarium Petri Bercorij. Venetijs, 1574, apud hèredem Hieronymi Scoti. [2] Expositio Magistri Sententiarum super Psalmos. Parisijs, apud Poncetum Le Preux sub Lupo, 1541. [3] Didacus Stella, Super Lucam. Venetijs, 1586, apud Franciscum Zilettum. [4] Conciones Philippi Diez. Venetijs, 1586, apud Joh. Baptistam Sessam. [5] Paulus de Palatio, Super Matthèum.Venetijs, 1581, in officina Joh. Baptistè Somaschi. [6] Biblia. Venetijs, ex officina Juntarum, 1579. [7] Elucidatio super Euangeliam Matt. et Joh. Francisci Titelmanni Hassellensis. Lugduni, apud Gulielmum Rouillium, 1547. [8] Elucidatio Francisci Titelmanni supradicti super Epistolas apostolicas. Parisijs, 1543, apud Johannem Roigny. [9] Elucidatio in librum Job eiusdem Titelmanni. Parisijs, 1550, apud Hieronymun et Dionysiam de Marnef. [10] Homilie di Lodouico Pittorio volgari sopra Salmi. Ven., 1573, per Christoforo Zanetti. [11] Sermones dominicales et festiuales f. Jacobi de Loasana Ordinis Prèdicatorum. Parisijs, 1530, per Ambrosium Girault. [12] Pars hyemalis et èstiualis promptuarij moralis Thomè Stapletoni Angli. Venetijs, MDXCVI, apud Petrum Dusinellum. [13] Conciliatio locorum communiun totius Scripturè inter se pugnantium Seraphini Cumirani Feltrensis Ordinis Minorum. Parisijs, 1556, apud Audoenum Paruum. 107 Simone di Giovanni Battista Finardi (ca. 1576-1611), bergamasco, al secolo Simone di Giovanni Battista, vestì l’abito vallombrosano nel 1586. Fu priore di S. Trinita, del monastero pistoiese di Forcole e di Vallombrosa. Nel cenobio fiorentino dette vita ad una accolita di letterati denominata Accademia degli Spensierati. Venne ricordato nella famiglia monastica come poeta latino e volgare e come compositore. Esemplò i Sermoni di santa Umiltà da Faenza. Morì in S. Trinita a Firenze. Bibliografia: ASFi, CS, 260, 86, f. 29r; AGCV, 0.II.4: T. SALA, Notizie di alcune Badie Vallombrosane, ms. sec. XIX; D. F. TARANI, L’Ordine vallombrosano. Note storico-cronologiche, Firenze 1921, p. 124; SALA, Dizionario cit., I, pp. 203-204.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 164

20-May-13 2:06:22 PM

III.4,2

RIPOLI

165

[14] Sermones Gabrielis Barlettè. Ven., 1585, apud Valerium Bonellum. [15] Sermones Roberti Liciensis Ordinis Minorum. Ven., 1496, per Georgium de Arriuabenis Mantuanum. (f. 60v) [16] I cento casi di conscienza di f. Serafino Razzi. Ven., 1584, per Niccolò Polo. [17] L’instruttione de’ confessori di Bartolomeo Medina. Bergamo, 1584, per Comino Ventura. [18] Conclusiones d. Thomè ad uniuersa ipsius Summa a Johanne Foulero Bristoliensi desumptè. Ven., 1572, per Franciscum, Gasparem Bindonum. [19] L’instruttione del prencipe christiano, tradotta di spagnuola in toscana lingua da Mambrino Roseo. Ven., 1547, per Francesco Bindoni. [20] Magistri Sententiarum Expositio super Epistolas d. Pauli. Parisijs, 1543, per Johannem Foucherium sub scuto Florentiè. [21] Diui Thomè Aquinatis Comentaria in omnes d. Pauli Epistolas. Lugduni, 1556, apud Antonium Vincentium. [22] Figurè Bibliè Antonij Rampelogi. Lugduni, 1558, per Gulielmum Rouillium. Cum licentia108 Florentiè inquisitoris permittentis mihi possidere. [23] I concetti scritturali intorno il Miserere del Calderari. Venetia, MDXC, per Giouanbatista Bonfadino. [24] I concetti scritturali del medesimo intorno alla Magnificat. Pauia, MDXCIIJ, per Andrea Viano. [25] La consolatione de’ penitenti di Bartolomeo napoletano. Ven., 1584109, per Girolamo Polo. [26] Compendium Manualis Nauarri. Florentiè, per Barth. Sermartellium, 1591. [27] Modus concionandi Didaci Stellè. Ven., 1584, per Joh. Bap. Somascum. [28] Psalterium Dauidis Grècolatinum. Parisijs, 1559, per Gulielmum Des Bois. [29] Compendium moralium conceptuum Philippi Diez. Ven., MDXCVIJ, per Minimam Societatem. [30] Modo di compor prediche di monsignor Panigarola. Milano, 1584, per Paolo Gottardo Pontio. [31] Dialogi sancti Gregorij papè de uita sancti Benedicti et eius regula. Venetijs, 1572, per Franciscum Senensem. [32] Vn libro scritto a mano di concetti scritturali cauati da più dottori.

III.4. RIPOLI (Firenze), S. Bartolomeo: Maurizio Rosini110. Inuentario de’ libri del m. r. d. Mauritio Rosini da Firenze. III.4, [1] Summè d. Thomè Aquinatis. Ven., MDXCIIJ, per Dominicum Niccolinum et socios. [2] Biblia sacra. Lugduni, MDLXIX, per Joh. Tornaesium. 108

Segue sillaba depennata non leggibile. 1584 corregge la decina. 110 Maurizio di Francesco Rosini (?-1618), al secolo Vincenzio, monaco fiorentino. Emise 109

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 165

20-May-13 2:06:22 PM

166

RIPOLI

III.4,3

[3] Manuale confessariorum Martini Nauarrè. Ven., MDXCVIIJ, per Dominicum de Farris. [4] Decisiones aureè d. Jacobi de Graffijs monaci Cassinensis. Ven., MDXCVJ, per Damianum Zenari. (f. 63r) [5] Giardino de sommisti di d. Marco Scarsella. Ven., MDXCIJ, per gl’heredi di Gio. Battista Somasco. [6] Summa Caietani. Antuerpiè, 1575, in edibus Petri Belleri, sub scuto Burgundiè. [7] Modus bonè valetudinis conseruandè Johannis Curioni Berchensis. Lugduni, MDLXXVIJ, apud Johannem Lertout. [8] Catechismus ex decreto Concilij Tridentini editus. Ven., MDLXXIX, per Hieronimum Polum. [9] La metamorfosi di Lorenzo Selua pistolese. Firenze, 1583, apresso Giunti. [10] La conuersatione del Guazzo. Ven., 1583, apresso Altobello Salicato. [11] Le lettioni di Gio. Batista Gelli. Firenze, MDLI. [12] La descrittione di tutto il mondo di Giuseppe Rosaccio. Firenze, 1593, per Francesco Tosi. [13] Nuovo lume, libro d’arithmetica, di Giouanni Sfortunati sanese. Ven., per Bernardino Bindoni, MDXLV. [14] Le relationi vniuersali di Giouanni Botero. Vicenza, MDXCV, appresso Giorgio Greco. [15] Le sei età del mondo di Gioseppe Rosaccio. Bologna, Firenze, 1594, per Francesco Tosi. [16] Il theatro del cielo e della terra di Gioseppe Rosaccio. Ferrara, 1594, per Vettorio Baldini. [17] Directorium ab bene confitendum Joh. Poloni Societas Jesu. Ven., MDLXXJ, ad candentis Salamandrè insigne. [18] Quattro lettere dell’illustrissimo cardinale Gasparo Contarino. Firenze, MDLVIIJ, appresso Lorenzo Torrentino.

III.5. RIPOLI (Firenze), S. Bartolomeo: Vittorio Brunaccini, visitatore111. (f. 61r) Inuentario de’ libri del m. r. p. d. Vettorio Brunaccini, visitatore di Vallombrosa. [1] Ambrosij Calepini Dictionarium. Venetijs, 1576, per Aldum Manutium. la professione nel 1573, ricoprì l’incarico di sottocamarlingo e fu nominato scriba presso la grangia della casa madre situata a Paterno (Valdarno fiorentino), il cui edificio, all’epoca, ospitava l’archivio abbaziale. Nel 1605 ricopriva la carica di abate di Ripoli, poi svolse la stessa mansione presso altri cenobi toscani. Esercitò attività di copista di libri corali. Morì a Forcole di Pistoia. Bibliografia: AGCV, 0.II.4: T. SALA, Notizie di alcune Badie Vallombrosane, ms. sec. XIX; TARANI, L’Ordine cit., p. 125; SALA, Dizionario cit., II, p. 202; SALVESTRINI, I Vallombrosani in Liguria cit., p. 152. 111 Fiorentino, nel 1597 passò dal monastero di Pistoia a quello di S. Mercuriale a Forlì. Nel 1601 era presente al capitolo generale e nell’occasione venne nominato primo visitato-

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 166

20-May-13 2:06:22 PM

III.5,23

RIPOLI

167

[2] Dionysius Carthusianus, Super totum Uetus Testamentum. Coloniè, 1534, in èdibus Quentelianis. III.5, [3] Johannes Justius Cartusianus, Super Euangelia et Epistolas. Coloniè, 1554, per Joh. Nouesianum. [4] Institutiones ad naturalem philosophyam spectantes fratris Joh. Viguerij Granatensis. 1571, Lugduni, apud Gulielmum Rouillium. [5] Il quadragesimale del Bitonto. Venetia, 1588, apresso Giunti. [6] La descrittione dell’isole famose del mondo di Tommaso Porcacchi. Venetia, 1572, apresso Simone Galigniani e Girolamo Porro. [7] L’historie del Tarchagniotto. Venetia, 1585, Giunti. [8] Il Concilio Tridentino. Venetia, 1575, per Jordano Ziletti. [9] Sermoni uolgari di sant’Agostino e d’altri santi messi insieme da monsignor Galeazzo Sessa. Venetia, 1561, per Gabriello Giolito Ferrari. [10] Discorsi del Fiamma sopra l’Epistole e Vangeli. Venetia, 1574, Francesco Franceschi sanese. [11] Rationale diuinorum officiorum Durandi episcopi. Venetijs, 1540, per Dominicum Lilium et fratres. [12] L’homelie di d. Honofrio da Cutigniuola. Venetia, 1575, per Giordano Ziletti. [13] Landulfus, De vita Christi. Venetijs, 1568, per Bartholomeum Rubinum. [14] La prima parte delle vite de’ papi e cardinali di Jeronimo Garimberto vescouo di Gallese. Venetia, 1568, Gabriello Giolito de Ferrari. [15] Joh. Antonius Gislandius Ordinis Prèdicatorum, Super Euangelia totius anni. Venetijs, 1578, per Gratiosum Perchacinum. [16] Prima et secunda pars Summè Tabienè fratris Joh. Tabiensis Ordinis Predicatorum. Venetijs, 1572, ad candentis Salamandrè insigne. [17] Le vite degl’imperadori di Lodouico Dolci. Venetia, 1561, Gabriello Giolito de’ Ferrari. [18] La prima parte delle homelie di d. Honofrio Zarabini. Firenze, 1565, per i figlioli di Lorenzo Torrentino. [19] Vna parte di sermoni di sant’Agostino. Louanij, 1564, per Hieronimum Vuellèum. [20] L’historia dell’edificatione di Firenze di Ricordano Malespini. Firenze, 1568, Giunti. (f. 61v) [21] La vita di Michel Angelo Buonaruoti scritta per Giorgio Vasari. Firenze, Giunti, 1568. [22] Seneca, De’ benefici, tradotto dal Varchi. Firenze, 1554, Lorenzo Torrentino. [23] Il prencipe christiano, tradotto da Mambrino Roseo in lingua italiana. Venetia, 1547, Francesco Bindoni. re. Al capitolo del 1605 fu eletto definitore. Bibliografia: AGCV, 0.II.4: T. SALA, Notizie di alcune Badie Vallombrosane, ms. sec. XIX; AGCV, D.II.17: BARLI, Ricordanze Vallombrosane, 35, ms. sec. XIX, f. 369r.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 167

20-May-13 2:06:22 PM

168

RIPOLI

III.5,24

[24] Memoriale della vita christiana di Luigi Granata. Venezia, 1570, Jacopo Simbeni. [25] Mamotrettus super Bibliam. Venetijs, 1502, per Petrum de Querengijs. [26] Hyemales sermones beati Vincentij Ordinis Predicatorum. Venetijs, 1573, per Bartholomeum Rubinum. [27] Summa armilla Bartholomei de Fumo Ordinis Predicatorum. Venetijs, 1579, per Melchiorem Sessam. [28] Petri Lombardi Libri quattuor Sententiarum. Parysijs, apud Audeonum Paruum, 1557. [29] Manuale confessorum Martini Nauarrè. Lugduni, 1575, per Gulielmum Rouillium. [30] Biblia sacra. Lugduni, apud Gulielmum Rouillium. [31] L’historie di monsignor Giouio. Venetia, 1557, per Comin da Trino. [32] Gioseffo, De bello Iudaico. Venetia, 1560, per Francesco da Turino. [33] Landulfus, De vita Christi. Brixiè, 1495, per magistrum Angelum Jacobum de Brittanicis. [34] Le lettere d’Andrea Calmo. Venetia, 1563, per Giouanni Bonadio. [35] Difesa della città di Firenze composta da Paolo Mini fiorentino. In Lione, 1577, per Filippo Tinghi. [36] Homeliè Verrati Carmelitè. Ven., 1573, per Joh. Antonium Bertanum. [37] La somma de’ sagramenti di f. Tommaso domenicano. Ven., 1580, per Domenico Farri. [38] L’historie di monsignor Bernardo Justiniano dell’origine di Venetia. In Ven., 1545, per Bernardino Bindoni milanese. [39] La dichiaratione dell’anima immortale di Gio. Battista Fedeli pugliese. Venetia, 1598, per Sebastiano Combi. [40] Compendium theologiè. Parysijs, 1543, apud Johannem Roigny. [41] Gulielmus episcopus Parisiensis, De sacramentis. Florentiè, 1579, per Sermartellium. [42] Instruttione di santo Antonino per sapersi ben confessare. Ven., 1542 per Francesco Bindoni. (f. 62r) [43] Sphera Johannis de Sacrobusto. Venetijs, 1548, per Petrum de Niccolinis de Sabio. [44] La conuersatione del Guazzo. Ven., 1583, per Altobello Salicato. [45] Catechismus. Ven., 1571, per Dominicum Guerreum.

III.6. RIPOLI (Firenze), S. Bartolomeo: Cristofano, priore112. (f. 63r) Inuentario de’ libri del m. r. p. d. Christofano, priore. [1] Vn Breuiario. 112

È incerta l’identificazione con Cristofano Martelli da Pontassieve, al secolo Matteo, professo a Vallombrosa nel 1573. Bibliografia: AGCV, 0.II.4: T. SALA, Notizie di alcune Badie Vallombrosane, ms. sec. XIX.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 168

20-May-13 2:06:22 PM

III.8,5

RIPOLI

169

[2] Vn libriccino. [3] Vn Salmista secondo l’Ordine Vallombrosano. [4] Vna Regola di san Benedetto. [5] L’opere spirituali di Fuluio Androtio giesuita. Ven., 1587, appresso Domenico Imberti. [6] La seconda parte dell’historie di monsignor Giouio. Ven., 1554, per Bartolomeo Cesano. [7] L’historie di Gio. Bat. Andriani. Ven., 1587, per Bernardo Giunti.

III.7. RIPOLI (Firenze), S. Bartolomeo: Filiberto, camarlengo. Inuentario de’ libri del r. p. d. Filiberto, camarlingo. [1] Historia delle stationi di Roma di Pompeo Vgonio. Roma, 1588, per Bartolomeo Bonfadino. [2] Manipulus curatorum. Ven., 1567, per Dominicum Farrèum. [3] Testamentum Nouum. Lugduni, 1562, apud Gulielmum Rouillium. [4] Summa Caietani. Ven., 1572, per Dominicum Niccolinum. [5] Compendium manualis Nauarrè. Romè, 1591, per Dominicum Base. [6] Dialogi d. Gregorij de uita sancti Benedicti et regula. Ven., 1561, per Franciscum Sen. [7] Historia della translatione della santa casa di Loreto di Girolamo Angelita. Macerata, 1596, per Sebastiano Martelini. [8] Quintus Curtius, De rebus gestis Alex. Magni. Romè, 1590, per Jacobum Tornerium.

III.8. RIPOLI (Firenze), S. Bartolomeo: Michelangelo, converso113. Inuentario di fra’ Michel’Angelo, conuersoIII.8, [1] I Cento ragionamenti sopra la passione di monsignor Panigarola. Napoli, 1586, per114 Jacopo Carlino. [2] Le vite de’ santi padri insieme col Prato spirituale. Ven., 1580, per Domenico e Giouanni Battista Guerra fratelli. [3] Le lettere di Bernardo Tasso. Ven., 1559, per Piero Girolimo Giglio. [4] I quattro libri di Giouanni Gerson del dispregio del mondo. Ven., per Gabriello Giolito de Ferrari, 1557. [5] Il misterio dell’humana redentione di san Buonauentura. Ven., per Girolamo Scotto, 1512. 113 Risulta incerta l’identificazione del personaggio con Michelangelo da Firenze, converso claustrale di Vallombrosa a fine Cinquecento. Potrebbe trattarsi anche di Michelangelo monaco a Novara nel 1589. Bibliografia: AGCV, 0.II.4: T. SALA, Notizie di alcune Badie Vallombrosane, ms. sec. XIX. 114 Segue Francesco depennato.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 169

20-May-13 2:06:22 PM

170

RIPOLI

III.8,6

[6] Vn libriccino della Madonna secondo l’Ordine vallombrosano. Per Filippo Giunti, 1597.

IV.1. FIRENZE, S. Trinita115. (f. 67r) Jesus et Maria. Index librorum omnium, Hebraico, Graeco, Latinoque idiomate conscriptorum, qui sunt ad vsum monacorum Sanctissimè Trinitatis de Florentia Congregationis Vallis Vmbrosè. A [1] Abbatis Panormitani Opera canonica quinque tomis distincta. Perusiae, impressa apud Franciscum Baldassaris de Cartholarijs, anno 1509. [2] Actij Sinceri Sannazzari De partu Virginis. Venetijs, per Jo. Antonium de Sabbio, 1530. [3] Adagia Pauli Manutij. Florentiae, apud Junctas, 1575. [4] Idem alias. [5] D. Aemilij Acerbi monaci Vallisumbrosae Commentaria in Porphirium. Florentiae, apud Philippum Junctam, 1599. [6] Aetimologiarum opus Isidori. Parisijs, per Jo. Petit, 1509. [7] Alexandri Aphrodisaei Questiones naturales et morales. Venetiis, per Hieronimum Scotum, 1558. [8] Aloysius Lippomanus, De vitis sanctorum tomus primus. Ven., apud Bindonos, 1574. [9] Annales Ecclesiastici Caesaris Baronij, nunc s. R. E. cardinalis amplissimi, tomi 8. Romè, in Tipographia Congregationis Oratorij, ab anno 1593 usque ad annum 1596. Octauus atque tomus in Tipographia Vaticana, anno 1599. [10] F. Andreas Vega, De justificatione, gratia et meritis. Venetiis, 1546. [11] Aristotelis Anima. Ven., per Hieronimum Scotum, 1541. 115 S. Trinita, diocesi di Firenze; fondazione: sec. IX; vallombrosano dal primo decennio del sec. XII (prima attestazione 1115). Bibliografia: G. CASTELLAZZI, La basilica di S. Trinita, i suoi tempi ed il progetto del suo restauro, Firenze 1887; H. SAALMAN, The Church of Santa Trinita in Florence, Pittsburgh 1966; La chiesa di Santa Trinita a Firenze, coordinamento di G. MARCHINI – E. MICHELETTI, Firenze 1987; F. SALVESTRINI, Forme della presenza benedettina nelle città comunali italiane: gli insediamenti vallombrosani a Firenze tra XI e XV secolo, in Espaces monastiques et espaces urbains de l’Antiquité tardive à la fin du Moyen Âge, Atti della Tavola rotonda, Roma, 20-21 novembre 2009, a cura di C. CABY, in Mélanges de l’École Française de Rome, 124 (2012), en ligne; ID., Monaci in viaggio tra Emilia, Romagna e Toscana. Itinerari di visita canonica dell’abate generale vallombrosano nella seconda metà del secolo XIV, in Uomini Paesaggi Storie. Studi di Storia Medievale per Giovanni Cherubini, a cura di D. BALESTRACCI, A. BARLUCCHI, F. FRANCESCHI, P. NANNI, G. PICCINNI, A. ZORZI, Siena 2012, II, pp. 765-778, pp. 767-768; ID., Antonino Pierozzi e il monachesimo. Le difficili relazioni con l’Ordine vallombrosano, in Antonino Pierozzi OP (1389-1459). La figura e l’opera di un santo arcivescovo nell’Europa del XV secolo, Atti del convegno internazionale di studi storici, Firenze, 25-28 novembre 2009, a cura di M. P. PAOLI, in corso di stampa in Memorie Domenicane.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 170

20-May-13 2:06:22 PM

IV.1,41

FIRENZE, S. TRINITA

171

[12] Ar. Physica. Parisijs, per Michaelem Lensclenscher, 1517. [13] Ar. Metaphysica. Ven., per Hieronimum Scotum, 1541. [14] Ar. Operum pars tertia. Ven., per Niccolaum Morettum, 1584. [15] Ar. Opera omnia, tom. 6. Lugduni, per heredes Jacobi Junctè, 1561. [16] D. Arsenij de Crudelibus monaci Vallisumbrosè Commentaria in Porphirium. Flor., apud Philuppum Junctam, 1599. [17] Ascanij Comitij Commentaria in Physicam Arist. Ven., Gratiosum Perracchinum, 1570. [18] Augustini Dati Opera grammaticalia. Ven., per Augustinum de Zannis, 1516. [19] Auli Gellij Noctes Atticè. Ven., per Jo. de Tridino, 1496. (f. 67v)IV.1,Firenze, s. trinita B [20] Benedictus Pererius, De principijs rerum116 naturalium. Romae, per Jacobum Tornerium, 1585. [21] Idem. Venetijs, apud Andrea Muschium, 1586. [22] Biblia alfabetica. Melchioris Nouatiani, Coloniè, 1535. [23] Biblia Hebrèa. Antuerpiè, per Christophorum Plantinum. [24] Biblia Junctarum. [25] Biblia quinque tomis distincta. Ven., per Lucam Antonium Junctam, 1533. [26] Biblia. Lugduni, per Jacobum Marescal, 1019. [27] Biblia. Lugd., per Jacobum Marescal, 1514. [28] Biblia. Lutetiè, per Jacobum Reuer, 1560. [29] Biblia. Venet., per Hieronimum de Paganinis, 1492. [30] Biblia. Venet., per Hieronimum Niccolai Beuilacquè, 1583. [31] Biblia. Venet., per Junctas, 1579. [32] Biblia. Venet., per Lucam Antonium de Giunta, 1519. [33] Biblia. Venet., per Rinaldum Nouimagium, 1478. [34] Boetij Dialectica. Venet., apud Junctas, 1543. [35] S.117 Bonauenturè Commentaria in libros Sententiarum. Nurnbergè, per Antonium Koberger, 1500. [36] Biblia. Lugduni, ad signum Salamandrè, anno 1546. (f. 68r) C [37] Caietani Summa. Romè, per Jacobum Junctam, 1524. [38] Caietani Expositio Psalmorum. Romè, per Lupum Gallum, 1476. [39] Caietani Expositio in Nouum Testamentum. Parisijs, in èdibus Carolè Guillardè, 1540. [40] Caietani Logica. Ven., per Hieronimum Scotum, 1554. [41] Calepini Dictionarium septem linguarum. Lugduni, apud Guillelmum Rouillium, 1578. 116 117

Corregge ererum. S aggiunto sul margine sinistro.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 171

20-May-13 2:06:22 PM

172

FIRENZE, S. TRINITA

IV.1,42

[42] Calepini Dict. Ven., apud Niccolaum Beuilacquam, 1568.firenze, s. trinita [43-44] Calepini Dict. Ven., per eundem, 1570. Alter huiusmodi. Etc. [45] Calepini Dict. septem linguarum. Lugduni, apud Rouillium, 1580. [46] Calepini Dict. Ven., per Jo. Griphium, 1590. [47] Calepini Dict. decem linguarum. Lugduni, 1586. [48] Calisti Enarrationes Euangeliorum. Ven., per Paulum Gherardum. [49] Carmina Sebastiani Sanleolini ad principes christianos. Florentiè, apud Junctas, 1572. [50] Catena aurea sancti Tomè. Lugduni, apud Jacobum Junctam, 1544. [51] Catechismus Pij V. p. m. Ven., per Aldum, 1575. [52] Catechismus etc. Romè, per Paulum Manutium, 1566. [53] Catechismus etc. Ven., per Dominicum Farrum, 1586. [54] Catechismus etc. Ven., per eundem, 1581. [55] Catechesis f. Jo. Baptistè Antonucci. Placentiè, apud Jo. Bazzacchij, 1576. [56] Chrisostomi Jauelli Epitomè in lib. Arist. Ven., apud Hieronimum Scotum, 1547. [57] D. Chrisostomi Opera. Venetijs, per Dominicum Niccolinum, 1574. [58] Chrisostomi Jauelli Logica. Ven., per Valerium Bonellum, 1582. [59] Cicero De officijs etc. Lugduni, apud Griphium. [60] Ciceronis Tuscolanè. Lugduni, per Sebastianum Griphium, 1545. [61] Cicero De officijs. Ven., per Jo. Griphium, 1519. [62] Cipriani Soarij Rethorica. Romè, per Jacobum Ruffinellum, 1585. [63] Coelum philosophorum Philippi Vlstadij. Lugduni, per Guillelmum Rouillium, 1572. [64] Collationes patrum Cassiani. Lugduni, per Jacobum Junctam, 1544. [65] Commentaria Cesaris. Ven., per Dominicum Lilium, 1551. [66] Commentaria in Psalmos Davidis cuiusdam auctoris incogniti. Lugduni, apud Petrum Landri, 1596. Tomi duo. (f. 68v) C [67] Compendium manualis Nauarri per Petrum de Alagona. Ven., per Alexandrum Vecchium, 1595. [68] Compendium eiusdem. Florentiae, apud Sermartellium, 1592. [69] Alter eiusmodi. [70] Compendium theologiè f. Jo. de Combis. Lugduni, per Guillelmum Rouillium, 1579. [71] Compendium alter. Omnino simile, 1573. [72] Compendium eiusdem. Ven., per Caualcalupum, 1578. [73] Compendium simile. Ven., 1588. [74] Compendium theologiè eiusdem. Ven., per Petrum Deuchinum, 1575. [75] Compendium theologiè. Ven., per Christophorum Zannettum, 1570. [76] Concilium Tridentinum. Venetijs, 1572. [77] Concilium Tridentinum. Florentiè, apud Junctas, 1564. [78] Concilium Trid. Ven., apud heredes Melchioris Sessè, 1582.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 172

20-May-13 2:06:22 PM

IV.1,110

FIRENZE, S. TRINITA

173

[79] Concilium Trid. Ven., ad signum Columnè, 1591. [80] Concilium Trid. Ven., per Cammillum Franceschinium, 1580. [81] Concilium Trid. Ven., per Hieronimum Plalumbum, 1583. [82] Concilium Trid. Ven., per Alexandrum Griphium, 1582. [83] Conciones f. Francisci de Auila. Ven., per Jo. Antonium Bertanum, 1590. [84] Conclusiones Summè d. Tomè. Ven., per Franciscum Bindonem, 1573. [85] Confessionale Sauonarolè. Trini, per Jo. Franciscum Jolitum, 1578. [86] Cronica f. Martini Ordinis Prèdicatorum, papè cappellani. Manuscripta. [87] Cronicon Ordinis Seruorum. Florentiè, 1567. [88] Cosmographia Petri Appiani. Antuerpiè, per Gregorium Bontium, 1550. (f. 69r) D [89] Decisiones aureè d. Jacobi de Graffijs. Augustè Taurinorum, 1595. [90] Decisiones aureè eiusdem. Ven., per Damianum Zennarum, 1596. [91] Alter eiusmodi. [92] Declaratio difficilium terminorum Armandi Bellouisij. Ven., apud Aldum, 1576. [93] Defecerunt s. Antonini archiepiscopi Florentini. Ven., 1430. [94] Decreta synodi Florentini. Florentiae, apud Sermartellium, 1574. [95] Dicta notabilia philosophorum. Ven., 1540. [96] Dictionarium Bercorij, tom. 3. Lugduni, per Jacobum Sachon, 1517. [97] Dialogi s. Gregorij. Lugduni, per Simonem Beuilacquam, 1516. [98] Dioniusius Cartusianus, Super Epistolas Pauli, Acta Apostolorum et Apoc. Parisijs, per Poncet. de Preux, 1548. [99] Dioniusius Cartusianus, De quatuor nouissimis. Ven., per Jo. Mariam Lenum, 1578. [100] Directorium ad confessiones Jo. Polani. Ven., ad signum Salamandrè. [101] Directorium eiusdem. Ven., per Franciscum Rampazzettum, 1571. [102] F. Dominicus Soto, De ratione tegendi secretum. Ven., per Jo. Baptista a Porta, 1590. [103] Durandus, Super quatuor libros Sententiarum. Lugduni, per Gasparum a Portinaris, 1558. [104] Durandus. Lugduni, per Rouillium, 1563. (f. 69v) E [105] Elegantiè Aldi Manutij. Ven., per Dominucum Caualcalupum, 1585. [106] Emblemata Alciati. Lugduni, per Guilielmum Rouillium, 1588. [107] Enchiridion Aurelij Linariensis. Lucè, apud Vincentium Busdragum, 1565. [108] Enarrationes Euangeliorum d. Calisti Placentini. Lugduni, per Petrum Landri, 1573. [109] Epitomè in Magistrum Sententiarum Arnoldi Vesaliensis. Lugduni, per Antonium Vincentium, 1556. [110] Epitomè. Ut supra.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 173

20-May-13 2:06:22 PM

174

FIRENZE, S. TRINITA

IV.1,111

[111] Et iterum alterius. Ut supra. [112] Epitomè aritmeticè Petris Clauij. Coloniè, per Henrichum Flanchenburg, 1592. [113] Epitomè Pauli Soncinatis in Capreolum, tomus secundus. Papiè, per Jacobum Paucidrapium, 1522. [114] Euangelistarium Marci Maruli. Coloniè, per Petrum Quentell, 1532. [115] Euonimi Thesaurus distillationum. [116] Euripidis Tragediè Grecè. Antuerpiè, per Christophorum Plantinum, 1561. [117] Examen confessariorum et ordinandorum f. Bartolomei ab Angelo. Ven., 1588. [118] Exercitia d. Jo. Taulerij. Lugduni, per Sebastianum Bartolomei Honorati, 1556. [119] Expositio d. Gregorij in Nouum et Uetus Testamentum. Romè, per Valerium Doricum, 1553. [120] Expositio Euangeliorum f. Antonij de Gislandis. Lugduni, per Benedictum Bonin, 1531. [121] Expositio himnorum. Ven., per Simonem de Luuere, 1513. (f. 70r) F [122] Flagellum demonum. Maceratè, per Sebastianum Martellinum, 1580. [123] Flores poetarum. Ven., per Jo. Baptistam Bonfadium, 1586. [124] Flores theologicarum questionum fratris Josephi Angles. Romè, per Josephum de Angelis, 1578. [125] Flores ut supra. Ven., per Jo. Baptistam Somaschum, 1584. [126] Francisci Titelmanni Expositio in Psalmos. Lugduni, per Rouillium, 1556. [127] Franciscus Toletus, In Logicam Arist. Lugduni, per Alexandrum Marsilium, 1579. G [128] F. Gabrielis Barletè Sermones de sanctis. Ven., per Jacobum Pentium, 1510. [129] Glossè ordinariè tertia et quarta pars. Etc. [130] Grammatica Antonij Nebrissensis. Ven., per Jo. Griphium, 1555. [131] Grammatica Greca Costantini Lascari. [132] Gugliemi Pepini Expositio euangeliorum. Ven., per Gratiosum Perracchinum, 1569. (f. 70v) H [133] Henrici Hermopolitani Homiliè in Euangelii. Parisijs, per Audoenum Paruum, 1556. [134] Hieroglifica Pierij. Lugduni, per Tomam Soubron, 1594. [135] Homiliè f. Francischini Visdomini. Ven., per heredes Hieronimi Scoti, 1591. [136] Homiliè Jo. Royardi. Parisijs, per Jo. Faccherium, 1548. [137] Homiliè super Euangelia Jo. Verrati. Ven., per Jo. Antonium Bertanum, 1573. [138] Homiliarium Patruum. Lugduni, per Antonium Bonhome, 1538.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 174

20-May-13 2:06:22 PM

IV.1,170

FIRENZE, S. TRINITA

175

J [139] Jansenij Commentaria in Euangelia. Ven., per Dominicum de Farris, 1587. [140] Index nouus librorum prohibitorum. Florentiè, per Sermartellium, 1596. [141] Alter. Perusiè, per Vincentium Columbaram, 1596. [142] Innocentij Quarti p. m. In quinque libros Decretalium commentaria. Lugduni, per Claudium Seruianum, 1554. [143] Institutiones linguè Hebraicè Bellarmini. Romè, per Franciscum Zannettum, 1578. [144] S. Jo. Chrisostomi Opera. Venet., ad signum Spei, 1549. [145] Jo. Damasceni Ortodoxè fidei. Sine principio et sine fine. [146-147] Jo. Feri Commentaria in Mattheum et Joannem. Romè, impressa per Paulum Romanum, 1577. Tomi duo. [148] Jo. Grammaticus, Super Anima Arist. Ven., per Hieronimum Scotum, 1544. [149] Jo. Janduni Questiones metaphisicales. Ven., per Hieronimum Scotum, 1553. [150] Jo. Osorij Conciones, tomi quinque. Ven., apud Minimam Societatem, 1595. [151] Jo. Turrecremata, Super Euangelia. Romè, per Angelum Brittannicum, 1498. [152] Jo. Viguerij Institutiones. Ven., per Franciscum Laurentinum, 1563. [153] Isidori Etimologiè. Basileè, per Petrum Pernam, 1577. [154] Iudoci Clitouei Introductio in logicam. Parisijs, per Simonem Collineum, 1526. [155] Juniani Maij Opus. Taruisiè, per Bernardum de Colonia, 1477. [156] Juuenalis Satyrè cum Mancinelli Commentarijs. Ven., per Jo. de Creto, 1501. (f. 71r) L [157] Lactantij Firmiani De diuinis istitutionibus. In domo Petri de Maximo, 1468. [158] Landulphus Cartusianus, Super Psalmos. Ven., per heredes Octauiani Scoti, 1521. [159] Landulphus de Saxonia, De uita Christi. Lugduni, per Jodocum Badium, 1536. [160] Lectura Archidiaconi super Sexto decretalium. [161] F. Lelij Ballionij De peccato originali. Florentiè, per Marescottum, 1579. [162] Legendarium sanctorum f. Claudij de Rota. Lugduni, per Niccolaum Petit, 1535. [163] Lexicon Grecolatinum. Basileè, ex officina Valderiana, 1541. [164] Liber Psalmorum Hebraicus. Romè, per Franciscum Zannettum, 1581. [165] Logica Sauonarolè. Florentiè, per Bartolomeum Sermartellium, 1497. [166] Ludouici Bolognini Decreta, questiones et causè. Bononiè, per Ugonem Rogerium, 1472. M [167] Magister Sententiarum. Ven., per Bartolomeum Rubinum, 1570. [168] Magister Sententiarum. Parisijs, per Andoenum Paruum, 1557. [169] Magister Sententiarum. Parisijs, apud uiduam Mauritij a Porta, 1552. [170] Magister Sententiarum. Ven., apud Cammillum Francischinum, 1566.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 175

20-May-13 2:06:23 PM

176

FIRENZE, S. TRINITA

IV.1,171

[171] Magister Sententiarum. Lugduni, per heredes Jacobi Junctè, 1570. [172] Manipulus florum magistri Tomè de Hibernia. Ven., per Jo. Rubeum, etc. [173] Manuale Nauarri. Ven., apud Guerrèos, 1581. [174] Manuale Nauarri. Genuè, per Hieronimum Bartolum, 1585. [175] Manuale Nauarri. Ven., per Franciscum Zilettum, 1584. [176] Manuale Nauarri. Romè, per Jacobum Tornerium, 1588. [177] Manuale Nauarri. Romè, per Jacobum Tornerium, 1584. [178] Manuale sacerdotum Cosmè Philiarchi. Romè, per Josephum de Angelis, 1577. [179] Marci T. Ciceronis Opera. Lugduni, per Sebastianum Griphium, 1550. [180] Eiusdem Sententiè. Ven., per Aegidium Regazzolam, 1573. [181] Mariale de laudibus Mariè. Argentinè, per Martinum Limum, 1493. [182] F. Mattiè Bellintani Expositio Euangeliorum. Ven., per Dusinellum, 1588. [183] Melchior Canus, De locis theologicis. Ven., per Bartolomeum Rubinum, 1567. (f. 71v) N [184] Nauarri Commentaria de regularibus. Romè, per Jacobum Tornerium, 1584. [185] Niccolai Clenardi Grammatica Grèca. Francofourt, per Andream Vecchellum, 1580. O [186] Opuscula d. Bernardi Clarauallensis. Brixiè, per Brittanicos, 1495. [187] Ordo celebrandi missam ex decreto Concilij Trid. et Pij V p. m. Ven., per Jo. Variscum, 1571. [188] Organum Arist. Grècum. Basileè, per Tomam Luminum, 1566. [189] Orationes M. Antonij Mureti. Ven., per Hieronimum Polum, 1583. P [190] Pantaleontis Prosodia de quantitate sillabarum. Ven., per Dominicum Farrum, 1588. [191] Pantaleontis etc. Lugduni, per Guillelmum Rouillium, 1569. [192] Pantaleontis etc. Ven., per Petrum Dusinellum, 1586. [193] Pantaleontis etc. Ven., per Dominicum Caualcalupum, 1585. [194] Pantaleontis etc. Ven., per Melchiorem Sessam, 1572. [195] Pauli de Palatio Enarrationes Euangeliorum. Lugduni, per Simphorianum Beraudum, 1571. [196] Petri Bercorij Morale reductorium. Lugduni, per Jacobum Marescal., 1520. [197] Petri Jo. Perpiniani Orationes. Brixiè, per Petrum Mariam Marchettum, 1580. [198] Philippi Diez Conciones. Ven., per Dominicum de Farris, 1587. [199] Philosophia Aristotelis a Bernardino Baldino carmine redacta. Mediolani, per Paulum Gottardum, 1574. [200] Plutarci Opuscula. Lugduni, per Sebastianum Griphium, 1549. [201] Plutarci Opuscula. Ven., per Hieronimum Scotum, 1572. [202] Polidorij Vergilij De inuentoribus rerum. Florentiè, apud Junctas, 1587.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 176

20-May-13 2:06:23 PM

IV.1,230

FIRENZE, S. TRINITA

177

[203] Praxis episcopalis Zerulè. Ven., per Georgium Variscum, 1599. [204] Praxis sacramenti poenitentiè. Eiusdem, apud eundem, etc. [205] Poliantea. Coloniè, per Maternum Colinum, 1585. [206] Problemata Zimarè. Ven., ad signum Spei, 1544. (f. 72r) Q [207] Quinquaginta parabolè Marci Maruli. Ven., apud Laurentium de Rosis. [208] Questiones Jo. de Gandauo super libros Physicorum. Florentiè, 1485. [209] Super libros De anima. Ven., per Hieronimum Scotum, 1587. [210] Super libros De anima. Ven., per Junctas, 1552. R [211] Ratio explicandorum Euangeliorum Niccolai Gallerij. Brixiè, per Petrum Mariam Marchettum, 1589. [212] Rationale diuinorum officiorum Durandi. Ven., per Antonium Bertanum, 1581. [213] Rationale diuinorum officiorum eiusdem. Ven., per Marcum Antonium Zalterium, 1599. [214] Rationale diuinorum officiorum Jo. Belethi. Dilingè, apud Sebaldum Meier, 1572. [215] Rectorica ecclesiastica Ludouici Granatensis. Coloniè, in officina Bichmannika, 1582. [216] Regula sanctissimi p. nostri Benedicti cum declarationibus Cassinensibus. [217] Repertorium Corseti in Abbate Panormitano. Mediolani, per Jo. Angelum, 1511. [218] F. Roberti de Leccio Quadragesimale. Ven., per Octauianum Scotum, 1482. S [219] Sacerdotale Niccolai de Ploue. Ven., per Jo. Baptistam Somaschum, 1572. [220] Sacerdotale. Ven., 1587. [221] Scrutinum sacerdotale Fabij Incarnati. Ven., per Jacobum Cornettum, 1589. [222] Sententiè Ciceronis et aliorum. Ven., per Niccolaum Beuilacquam, 1563. [223] Sententiè et exempla Andreè Eborensis in duobus tomis. Ven., ad signum Seminantis, 1572. [224] Sententiè poetarum. Ven., apud Jo. Patauinum. [225] Sermones d. Bernardi Clarauallensis. Florentiè, per Laurentium Morgianum, 1415. [226] Sermones Pomerij. In oppido Haggenau, per Henricum Gran., 1509. [227] Sermones f. Jacobi de Voragine. Ven. per Jo. Baptistam Somascum, 1582. (f. 72v) S [228] Sextus decretalium et Clementinè. Ven., per Jo. Baptistam de Tortis, 1494. [229] Silvester de Prierio, Super Euangelia. Ven., per Leoncinum, 1574. [230] Speculum confessorum f. Mattei Corradoni. Ven., per Jacobum Leoncium, 1572.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 177

20-May-13 2:06:23 PM

178

FIRENZE, S. TRINITA

IV.1,231

[231] Speculum confessorum eiusdem. Ven., per Franciscum de Leno, 1525. [232] Speculum morale Jo. Vitalis. Ven., apud Minimam Societatem, 1594. [233] Suetonius Tranquillus. Lugduni, per Griphium, 1544. [234] Summa Angelica. Ven., per Georgium de Arriuabenis, 1492. [235] Summa armilla f. Bartolomei Fumi. Ven., per Dominicum Niccolinum, 1582. [236] Summa armilla. Ven., per heredes Melchioris Sessè, 1582. [237] Summa armilla. Ven., 1578. [238] Summa conciliorum. Lugduni, per heredes Jacobi Junctè, 1568. [239] Summa Caietani. Ven., per Dominicum Niccolinum, 1572. [240] Altera. 1583. [241] Summa de exemplis Jo. a Santo Geminiano. Ven., per Georgium de Georgijs, 1497. [242] Summa Pacifica. Ven., per Hieronimum Caualcalupum, 1563. [243] Summa sacramentorum Francisci a Victoria. Ven., per Dominicum de Farris, 1595. [244] Summa sacramenti poenitentiè f. Antonij Guerreschi. Bononiè, per Alexandrum Benatium, 1573. [245] Summa theologiè s. Tomè Aquinatis. Bergomi, per Cominum Venturam, 1589. Tom. quatuor. [246] Summa s. Tomè etc. Lugduni, per heredes Jacobi Junctè, 1558. [247] Summa s. Tomè etc. Lugduni, per Guillelmum Rouillium, 1588. [248] Summa s. Tomè etc. Lugduni, apud Junctas, 1568. [249] Summa s. Tomè etc. Lugduni, apud Junctas, 1554. (f. 73r) T [250] Tabula exemplorum Sacrè Scripturè que Biblia pauperum nuncupatur. Caret principio et fine, etc. [251] Tabulè Marci Antonij Zimarè. Ven., per Jo. Griphium, 1553. [252] Terrentij Commediae. Lugduni, per Mauricium Roy, 1557. [253] Testamentum Nouum Latinum. Lugduni, sub scudo Coloniensi, 1546. [254] Testamentum Nouum Grècum. Antuerpiè, per Christophorum Plantinum, 1574. [255] Theoremata Zimarè. Ven. per Hieronimum Scotum, 1543. [256] Alia. 1550. [257] Thesarus nouus Pauli118 de Palude. Ven., per Cammillum Franceschinium, 1575. [258] Thesarus nouus eiusdem. Ven., ad signum Concordiè, 1584. [259] Titi Liuij Decades. Ven., per Georgium de Rusconibus, 1501. [260] D. Tomè Aquinatis Commentaria super Logicam Aristotelis. Ven., apud Junctas, 1568. [261] Idem, Contra Gentes. Lugduni, per Antonium du Ri, 1521. [262] Idem, Super Phisicam. Ven., per Hieronimum Scotum, 1558. 118

Pauli corregge un termine non leggibile.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 178

20-May-13 2:06:23 PM

IV.1,291

FIRENZE, S. TRINITA

179

[263] Super libros De coelo. Ven., per Lucam Antonium Junctam, 1577. [264] Super Metaphisicam. Ven., apud Junctas, 1548. [265] Super Epistolas Pauli. Parisjis, per Ouidium Petit, 1541. [266] Super libros Ethicorum. Ven., apud Junctas, 1563. [267] Secunda secundè. Ven., 1479. [268] Super Euangelia. Ven. per Octavianum Scotum, 1493. [269] Tomè Caietani Expositio in Secundam secundae d. Tomè. Parisijs, per Claudium Cheuallon, 1519. [270] Tomas de Kempis, De imitatione Christi. Coloniè, retro Minores, 1501. [271] Tractatus de febribus magistri Antonij Guainerij. Per Conradum Paderbame, 1473. [272] Truxilli Conciones. Ven., per Damianum Zenarum, 1592. V [273] Vergilij Opera. Romè, 1588. [274] Vergilij Opera cum X commentatoribus. Lugduni, per Jacobum Marescal, 1527. [275] Vita s. Jo. Gualberti. Manuscripta. 1509. [276] Vsus anuli astronomici Petri Beusardi. Antuerpiè, per Jo. Steelsium, 1553. [277] Vita et Regula sanctissimi p. Benedicti. Ven., per Lucam Antonium de Giunta, 1505. (f. 74r) Inuentario di tutti i libri uolgari quali sono ad uso de’ monaci di Santa Trinita di Fiorenza della Congregatione di Vallombrosa. A [278] Affetti di Bernardin Pino da Cagli. Venetia, Jacobo Simbeni, 1570. [279] Alfabeto esemplare di f. Vincentio Ferrini. Venetia, per Gio. Batista Bonfadio, 1586. [280] Annotationi sopra il Sacrobosco di messer Mauro fiorentino. Firenze, 1550. [281] Antichità di Roma d’Andrea Fuluio. In Roma, per Girolamo Francini, 1588. [282] Appiano Alessandrino tradotto da Alessandro Braccese. Ventia, per Giorgio Gregori, 1524. [283] Appiano Alessandrino etc. Venetia, appresso il Giolito, 1554. [284] Arcadia di Jacopo Sannazzaro. Venetia, per Ventura di Saluadore, 1586. [285] Armonia de’ retori d’Oratio Toscanella. Venetia, per Giorgio Varisco, 1569. B [286] Bellezze di Firenze del Bocchi. In Fiorenza, 1591. C [287] Capitoli della Compagnia del Nome d’Iddio. Bologna, per Gio. de’ Rossi, 1571. [288] Catechismo tradotto da f. Alesso Figliucci. Venetia, per Aldo, 1571. [289] Catechismo etc. Venetia, per Gio. Batista Somasco, 1579. [290] Catechismo etc. Venetia, per Aldo, 1575. [291] Cento casi di coscienza di f. Serafino Razzi. Venetia, Niccolò Polo.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 179

20-May-13 2:06:23 PM

180

FIRENZE, S. TRINITA

IV.1,292

[292] Cento casi etc. In Fiorenza, appresso il Sermartelli, 1585. [293] Clauio, Del modo di fabricar orioli. Roma, per Bartolomeo Grassi, 1586. (f. 74v) [294] Compendio dell’arte esorcistica di f. Girolamo Menghi. Bologna, per Gio. Rossi, 1584. [295] Compendio del manuale del Nauarro per f. Paolo Calanna cappuccino. Venetia, 1599. [296] Compendio del Nauarra etc. Venetia, per Bernardo Basa, 1595. [297] Compendio di musica d’Oratio Tigrini. Venetia, per Riccardo Amadino, 1588. [298] Concetti scritturali sopra il Miserere del Calderari. Venetia, per Gio. Batista Bonfadini, 1588. [299] Consolatione de’ penitenti di f. Bartolomeo ab. Angelo. Venetia, per Gio. Antonio Rampazetto, 1594. D [300] Dante. Lione, Guglielmo Rouillio, 1575. [301] Dante. Venetia, Alessandro Paganino. [302] Defecerunt uolgare di s. Antonino. Firenze, per Lorenzo Morgiani, 1496. [303] Decamerone di Gio. Boccaccio, emendato dal caualier Saluiati. [304] Dell’ingiustizia del duello di Gio. Batista Susio. Venetia, Giolito, 1557. [305] Descrittione di tutta Italia di f. Leandro Alberti. Venetia, per Domenico Farri, 1557. [306] Detti di diuersi principi raccolti dal Guicciardino. Venetia, per Michele Bonibella, 1596. [307] Dialoghi sopra la peste d’Alessandro Puccinelli. Lucca, per Vincentio Busdraghi, 1577. [308] Dialogo d’horiuoli del Vimercato. Venetia, per il Giolito, 1584. [309] Di duello consigli 21 di Giulio Ferretti. [310] Discorsi di d. Vincentio Borghini. In Fiorenza, per i Giunti, 1584. Tomi due. [311] Dittionario. In Venetia, per Gio. Andrea Valuassori, 1566. [312] Domenico Manzoni, Del modo di tenere i libri di conto. Venetia, 1573. [313] Donneschi difetti di Giuseppe Passi. In Venetia, per Jacopo Antonio Somasco, 1599. (f. 75r) E [314] Efemeridi di Gio. Antonio Magino. Venetia, per Damian Zennaro, 1583. [315] Esemplaro alfabetico. In Venetia, per Gio. Batista Bonfadio, 1586. [316] Espositione sopra il credo di f. Domenico Caualca. Venetia, alla Speranza, 1550. [317] Esercitij spirituali di Giulio Cesare Albicante. In Roma, per Francesco Zannetti, 1580. [318] Euclide. In Vrbino, per Domenico Fiesolino, 1575. F [319] Fabio Albergati, Del cardinale. Roma, per Guglielmo Faciotto, 1598.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 180

20-May-13 2:06:23 PM

IV.1,348

FIRENZE, S. TRINITA

181

[320] Fabrica del mondo dell’Alunno. In Venetia, per Gio. Batista Porta, 1584. [321] Fabrica del mondo etc. Venetia, per Francesco Sansouino, 1568. [322] Vn’altra. Etc. [323] Fabrica del nuouo horologio di Gio. Paolo Gallucci. Venetia, per Gratioso Perracchino, 1590. [324] Francesco Sansouino, Del gouerno de’ regni. Venetia, per Marchio’ Sessa, 1567. G [325] Georgica di Virgilio tradotta dal Danielli. In Venetia, per Gio. Grifo, 1549. [326] Genealogia degli dei del Boccaccio. Venetia, Francesco Lorenzini, 1564. [327] Giardino d’esempi delle uite de’ santi di f. Serafino Razzi. Fiorenza, 1597. [328] Giardino di fior curiosi del Torquemada. In Venetia, Gio. Batista Ciotti, 1597. [329] Giardino de’ sommisti dello Scarsella. In Venetia, per Jacomo Antonio Somasco, 1595. [330] Giorgio Lopazzaia, D’arimetica. In Napoli, per Martio Cancer, 1569. [331] Gio. Batista Posseuino, Gl’hinni. In Perugia, per gl’heredi di Andrea Bresciano, 1594. [332] Gio. Batista Poss. etc. Ut supra. [333] Gio. Batista Poss. etc. Venetia, per gl’heredi di Gio. Maria Leni, 1599. [334] Giuoco di scacchi di Piero Lopez. In Venetia, per Cornelio Arriuabene, 1584. (f. 75v) G [335] Giulio Cammillo, Opere. In Venetia, per il Giolito, 1560. [336] Grammatica hebrea di d. Guglielmo Franchi. Bergomo, per Comin Ventura, 1591. [337] Guerra d’Attilla, estratta dall’archiuio de’ principi d’Este. [338] Guglielmo Coul, Della religion antica de’ romani. In Leone, per Guglielmo Rouillo, 1569. H [339] Hercolano di Benedetto Varchi. In Fiorenza, appresso Filippo Giunti, 1580. [340] Hierusalem liberata del Tasso. In Venetia, per Altobello Salicato, 1590. [341] Hierusalem etc. In Parma, per Erasmo Viotti, 1581. [342] Historie del Guicciardini. Tom. 2. In Firenze, appresso Lorenzo Torrentino, 1562. [343] Historie del medesimo. Tomi 4. In Parma, per Seth Viotti, 1564. [344] Historie del Tarcagnota. Tomi 3. In Venetia, per Michel Tramezzino, 1562. I [345] Illustratione dell’eccellenza delle donne. 1544. [346] Inganno di Giuseppe Horologgi. In Venetia, per il Giolito, 1562. [347] Institutioni armoniche del Zarlino. In Venetia, 1558. [348] Institutione del prencipe christiano di Mambrino Roseo. In Venetia, per il Giolito, 1560.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 181

20-May-13 2:06:23 PM

182

FIRENZE, S. TRINITA

IV.1,349

[349] Instruttione de’ confessori del Medina. In Venetia, per Bernardo Basa, 1587. [350] Instruttione del medesimo etc. In Bergomo, per Comin Ventura, 1584. [351] Instruttione morale del Piccolomini. In Venetia, per Paolo Vgolino, 1594. (f. 76r) L [352] Landulfo tradotto da Francesco Sansouino, De vita Christi. In Venetia, per Enea De Alaris, 1573. [353] Leggendario della uita della Vergine di Giulio Cesare Valentino. Venetia, per il Ciotti, 1598. [354] Lettere di Bernardo Tasso. Venetia, per Erasmo Valgrisi, 1549. [355] Lettere di Claudio Tolomei. Venetia, per Domenico Giglio, 1566. [356] Lettere di diuersi raccolte dal Turchi. Venetia, 1575. [357] Lettere di Marsilio Ficino, tomo primo. In Venetia, il Giolito, 1546. [358] Lettere del Mondogneto. Tomi due. In Venetia, per il Giolito, 1557. [359] Lettere del medesimo. In Venetia, nella Compagnia degli Vniti, 1585. [360] Lettere di principi raccolte dal Ruscelli. In Venetia, per Giordano Ziletti, 1562. [361] Lettere del Rao. In Venetia, appresso la Compagnia Minima, 1598. [362] Lettere di santa Caterina da Siena. In Venetia, per Aldo, 1500. [363] Lettere di Stefano Guazzo. In Venetia, per Barezzo Barezzi, 1599. [364] Lettioni di f. Vangelista Marcellino sopra Daniello. In Venetia, appresso Giunti 1588. M [365] Manuale d’orationi di f. Luigi da Granata. In Venetia, per Domenico Guerra, 1569. [366] Marc’Aurelio del Mondogneto. In Venetia, appresso Francesco Lorenzini, 1562. [367] Memoriale della uita christiana del Granata. In Venetia, per Luigi Valuassori, 1570. [368] Miracoli della Madonna raccolti per d. Siluano Razzi. In Venetia, appresso i Zoppini, 1591. [369] Miracoli di natura di Gio. Batista Porta. In Venetia, per Lodouico Auanzi, 1560. [370] Modo di ascoltar la messa di f. Cherubino Ghirardacci. In Venetia, per Marchio’ Sessa, 1578. [371] Modo di comporre una predica del Panigarola. In Roma, per Gio. Osmarino, 1584. [372] Modo di comp. etc. In Milano, per Paolo Gottardo, 1584. [373] Monte Caluario del Mondogneto, In Venetia, 1571. (f. 76v) N [374] Nauigationi degl’olandesi di Gherardo di Vera. In Venetia, per Hieronimo Porto, 1599.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 182

20-May-13 2:06:23 PM

IV.1,396

FIRENZE, S. TRINITA

183

[375] Niccolò Leonico, Historie uarie. In Venetia, per Michel Tramezzino, 1544. [376] Nobiltà dell’asino di Cammillo Scaligeri. In Venetia, per Barezzo Barezzi, 1599. [377] Nuouo specchio de’ ricchi di f. Genesio Rosano. In Pauia, per Girolamo Bartoli, 1585. O [378] Opera da misurar campi di Girolamo Cattaneo. In Brescia, per Francesco e Pier Maria Gelli, etc. [379] Opera di s. Antonino circa il confessarsi. In Venetia, per Girolamo Scoto, 1562. [380] Opere spirituali del p. Androtio. In Venetia, per Bartolomeo Carampello, 1593. [381] Opusculi di Scipione Ammirato. In Fiorenza, appresso il Marescotto, 1583. [382] Oracoli politici. In Venetia, per Aldo, 1590. [383] Orationi d’amore di messer Goro Lasiani, lette da lui nell’Accademia di Fiorenza. [384] Oratorio de’ religiosi del Mondogneto. In Venetia, per Egidio Regazzola, 1571. [385] Ortografia delle uoci toscane del Sansouino. In Venetia, per il Sansouino, 1568. [386] Osseruationi del Dolce circa il parlar toscano. In Venetia, per Altobello Salicato, 1585. P [387] Petrarca. Venetia, per Domenico Niccolini, 1575. [388] Petrarca. Venetia, per Piero da Sabbio, 1537. [389] Petrarca. Venetia, per il Giolito, 1551. [390] Piazza uniuersale di Tomaso Garzoni. In Venetia, per Gio. Battista Somasco, 1595. [391] Pietosi affetti di d. Angelo Grillo. In Vicenza, per gl’heredi di Pierin libraro, 1595. [392] Pirotechnia de’ metalli di Vannoccio Biringuccio. In Venetia, per Comin da Trino, 1559. [393] Precetti morali di Gio. Andrea Viscardo. In Bergamo, per Comin Ventura, 1597. (f. 77r) P [394] Prediche di fra’ Gabriello Inchino sopra i quattro nouissimi. In Venetia, appresso il Guerra, 1596. [395] Propositioni in materia di stato di Francesco Guicciardini, Gio. Francesco Lottini, di Francesco Sansouini. In Venetia, per Altobello Salicato, 1588. Q [396] Quadragesimali del Panigarola. In Roma, appresso Stefano Paolini, 1596.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 183

20-May-13 2:06:23 PM

184

FIRENZE, S. TRINITA

IV.1,397

[397] Quadriuio di Oratio Toscanella. In Venetia, per Gio. Bariletto, 1567. R [398] Rappresentatione della statua di Nabuccodonosor per f. Vittore da Grazzano. In Alessandria, per Ercole Quintiano, 1597. [399] Regole grammaticali uolgari di messer Jacopo Gabriele. In Venetia, per Gio. Grifio, etc. [400] Relationi di Gio. Botero. In Venetia, per Niccolò Polo, 1597. [401] Relationi etc. In Vicenza, per Giorgio Greco, 1595. [402] Rime di diuersi scrittori toscani. In Venetia, per Bernardo Giunti, 1584. [403] Rime e prose di messer Gio. della Casa. In Firenze, per i Giunti, 1572. [404] Rosario della Madonna. In Venetia, per Gio. Antonio Bertano, 1591. [405] Rosario della Madonna. In Fiorenza, per il Sermartelli, 1582. (f. 77v) S [406] Sebastiano Erizzo, Sopra le medaglie. In Venetia, per Gio. Varisco, 1571. [407] Secreti di d. Alesso. Lucca, per Vincenzo Busdraghi, 1559. [408] Secreti dell’arte profumatoria. In Venetia, per Francesco Rampazetto, 1560. [409] Secreti di Girolamo Ruscelli. In Venetia, per Marchio’ Sessa, 1567. [410] Segretario del Camerino. In Venetia, per Domenico Niccolini, 1585. [411] Sei età del mondo di Gioseffo Rosaccio. In Venetia, per Vittorio Ronaccio, 1599. [412] Selua di uarie lettioni di Piero Messia. In Vent., per Michel Tramezzino, 1544. [413] Selua di uarie lett. etc. Ut supra, 1550. [414] Selua di concetti scritturali del Capaccio. In Venetia, per Barezzo Barezzi, 1594. [415] Seneca, De’ benefitij. In Venetia, per il Giolito, 1565. [416] Senofonte, Opere morali. In Venetia, per il Giolito, 1547. [417] Settennario dell’humana riduttione d’Alessandro da Fara. In Venetia, per Christoforo Zannetti, 1571. [418] Sermoni di messer Gio. Veronese. In Venetia, alla Speranza, 1562. [419] Sfera del Piccolomini. In Venetia, per Gio. Varisco, 1561. [420] Sfera del medesimo. In Venetia, per Niccolò Beuilacqua, 1561. [421] Significato delle cerimonie della messa di fra’ Lattantio Randolfi. Venetia, per Francesco Ziletti, 1581. [422] Significato delle cer. etc. Ut supra. [423] Sommario delle scientie di Domenico Delfino. In Venetia, per i Zoppini, 1584. [424] Specchio ecclesiastico di d. Genesio Minucci. In Rauenna, per Piero Giouannelli, 1599. [425] Specchio de’ penitenti dello Scarsella. In Venetia, per Gio. Batista Somasco, 1587. [426] Suetonio Tranquillo. In Firenze, 1591. [427] Scorta de’ peccatori del Granata. In Venetia, Giorgio Angelieri, 1581.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 184

20-May-13 2:06:23 PM

IV.2,1

FIRENZE, S. TRINITA

185

T [428] Teatro de’ ceruelli del Garzoni. In Venetia, per Paolo Zanfretti, 1583. [429] Teatro morale de’ moderni ingegni di f. Cherubino Ghirardacci. In Venetia, per i Gioliti, 1582. [430] Trattato d’amare gli inimici di d. Hippolito da Nouara. In Venetia, per Bartolomeo Imperadori, 1556. [431] Trattato dell’oratione di Prospero Rosetti. In Firenze, per il Sermartelli, 1595. (f. 78r) V [432] Valerio Massimo. In Venetia, 1564. [433] Valerio Massimo per Giorgio Dati. In Venetia, per Michel Tramezzino, 1547. [434] Verino Secondo. Appresso il Marescotti, in Fiorenza, 1580. [435] Vita di Marco Aurelio imperadore. In Venetia, per Gio. Batista Bonfadini, 1587. [436] Vite di s. Gio. Gualberto, institutore della congregatione di Vallombrosa, in ottaua rima fatta da Niccolò Lorenzini. In Fiorenza, appresso il Marescotti, 1599. Numero 43. [437] Vite de Pontefici di Antonio Ciccarelli. In Roma, per Domenico Basa, 1588. [438] Vite di Plutarco. In Aquila, per Adamo de Rotuuil, 1482. [439] Vite de uescoui santi di Fiesole di Francesco da Diacceto. In Fiorenza, per il Sermartelli, 1578. [440] Virgilio, libro quarto, di Niccolò Liburnio. In Venetia, per Gio. Antonio Niccolini, 1584. [441] Vocabolista ecclesiastico. In Venetia, per Alessandro Bindoni, 1522.

IV.2. FIRENZE, S. Trinita: Alfonso Porta119. (f. 79r)IV.2, Index librorum admodum reverendi fratris domni Alphonsi de Porta secundum ordinem alphabeticum. A [1] Diui Aurelij Augustini Comentaria fere in totum Vetus Testamentum, in vno tomo collecta, in altero autem lucubrationes eiusdem d. Augustini in Nouum Testamentum. Venetijs, apud Joannem Francesium, 1543. 119 Alfonso Porta da Vercelli (ca. 1549-1625), vestì l’abito a S. Lanfranco di Pavia, fu discepolo di Lattanzio Medolago, quindi maestro dei novizi a Vallombrosa. Divenne in seguito abate presso vari monasteri e superiore dell’abbazia di Vallombrosa nel 1602. Nel 1613 scrisse un volume di carattere didattico-spirituale per i novizi. Morì a S. Trinita come abate di Coltibuono. Lasciò un Dialogus scalae claustralis. Bibliografia: AGCV, D.IV.17: G. ALBERGANTI, Miscellanea storica, ms. sec. XVIII, f. 238v; AGCV, C.V.18: F. SOLDANI, Monaci vallombrosani illustri, t. 6, ms. sec. XVIII, p. 161; TARANI, L’Ordine cit., p. 127; SALA, Dizionario cit., II, pp. 156-157; ZUCCARELLO, I Vallombrosani cit., p. 129.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 185

20-May-13 2:06:23 PM

186

FIRENZE, S. TRINITA

IV.2,2

[2] Eiusdem d. Augustini Opuscolorum tomus primus, secundus et tertius. Venetijs, apud Cominum de Tridino Montisferrati, 1547. [3] Eiusdem d. Augustini Liber de Trinitate. Venetijs, apud Paganinum de Paganinis Brixiensem, 1489. [4] Aristotelis Rethorica cum Egidij de Roma commentarijs, necnon Alpharabij compendiosa declaratione. Addita eiusdem Aristotelis Poetica cum magni Auerroys in eandem summa. Venetijs, apud Bernardinum Venetum de Vitalibus. L’anno non c’è. [5] Ambrosij Calepini Dictionarium. Venetijs, apud Joannem Gryphium, 1583. [6] Augustini Dati Senensis Elegantiè. Venetijs, apud Jo. Baptistam Bonfadium, anno gratiae 1591. [7] Domini Arsenij Crudelij Ordinis Vallisumbrosè In Porphirij quinque vniuersalia dilucidationes. Florentiè, apud Philippum Junctam, 1599. [8] Aurelij Corbuli j. v. d. Tractatus de causis ex quibus emphyteuta iure suo priuatur. Venetijs, apud Dominicum de Imbertis, 1588. [9] Domini Aemilij Acerbi Ordinis Vallisumbrosè De vita diui Joannis Gualberti panegiricus ad carmen heroicum ductus. Florentiè, apud Philippum Junctam, 1599. B [10] Diui Basilij Magni, archiepiscopi Cesareè Cappadociè, què extant Opera. Venetijs, impressa ad signum Spei, 1548. [11] Fratris Bartholomei Carranzae Miranden. Ordinis Dominicani120 Summa conciliorum et pontificum a Petro usque ad Paulum iij. Venetijs, ad signum Spei, 1546. [12] Diui Bernardi abbatis Clareuallensis Opuscula. Venetijs, impressa per Simonem Biuilaqua Papiensem, 1495. (f. 79v) [13] Biblia sacra ad vetutissima esemplaria nunc recens castigata. Venetijs, impressa apud Altobellum Salicatum, 1576. [14] Diui Bonauenturè cardinalis Ordinis Minorum Opuscula et tractus quamplurimi. Brixiè, anno salutis 1497. Non c’è lo stampatore. C [15] Catechismus ad parochos Pij V pont. max. iussu editus. Romè, in aedibus populi Romani, apud Paulum Manutium, 1561. [16] Fratris Chrysostomi Jauelli Canapicij Ordinis Prèdicatorum Moralis philosophiè Platonicè dispositio. Venetiis, aupud Stephanum de Sabio, 1536. [17] Fratris Clementis Aranei de Ragusio Ordinis Predicatorum Quodlibet declaratorium cum suis figuris et attestationibus ex sacris literis, pervtile verbi Dei concionatoribus in tribus libris distinctum. Venetijs, impressum sumptibus illustrium dominorum Ragusij, 1541. Non c’è il nome dello stampatore. 120

Ordinis Dominicani aggiunto sopra il rigo.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 186

20-May-13 2:06:23 PM

IV.2,35

FIRENZE, S. TRINITA

187

D [18] Fratris Didaci Stellè Ordinis Minorum In sacrosanctum Jesu Christi Euangelium secundum Lucam enarrationum tomus primus et secundus, ab auctore in hac tertia editione auctum, correctum et locupletatum.Venetijs, apud Franciscum Zilettum, 1582. [19] Diui Dionisij Carthusiani tomus primus et secundus Summè fidej ortodoxè. Venetijs, ad signum Seminantis, 1572. [20] Dictionarium Grecum cum interpretatione Latina, Cyrilli episcopi dictionibus, Ammonius, De differentia dictionum et vetus institutio et denominationes prefectorum militum. Omnia hèc in quinque tomo collecta, et Venetijs impressa, in èdibus Aldi Manutij Romani, 1500. F [21] Francisci Torrensis De summi pontificis supra concilia auctoritate. Eiusdem De residentia pastorum. Eiusdem De actis veris sextè synodi deque canonibus, que eiusdem sextè synodi falso esse ferentur et de septima synodo atque multiplici octaua. Florentiè, impressum librum hoc, ma non c’è l’anno. (f. 82r) G [22-26] Diui Gregorij magni Homiliè super Ezechielem, et super septem psalmos poenitentiales, et super Cantica canticorum, et De vita et miraculis patrum Italicorum, et de eternitate animarum, et Pastoralis curè eiusdem. Omnia hèc in vno tomo collecta. Lugduni, apud magistrum Simonem Biuilaqua. Non c’è l’anno. [27] Eiusdem d. Gregorij Liber moralium in beatum Job. Lugduni, impressum apud Simonem Vincentium, 1540. [28] Fratris Gulielmi Paraldi episcopi Lugdunensis Ordinis Prèdicatorum Summa aurea de virtutibus et vitijs. Venetijs impressa, 1493. Non c’è lo stampatore. [29-30] Fratris Gulielmi Pepin Ordinis Prèdicatorum Sermonum121 pars hyemalis in vno tomo. Pars aestiualis in altero. Et pars quadragesimalis in tertio122. Venetijs, impressos apud Joannem Antonium Bertanum, 1588. [31] Eiusdem Pepin Elucidatio in Confiteor. Venetijs, impressa apud eundem Bertanum, 1592. [32] Eiusdem Pepin Expositio in septem psalmos poenitentialis. Venetijs, impressa apud Joan. Bapt. Somaschi, 1573. H [33] Diui Hieronymi Stridonensis Primus et tertius tomus epistolarum. Secundus vero tomus continet scholia in eiudem epistolas d. Hieronymi. Romè, apud Paulum Manutium Aldi f. in èdibus Populi Romani, anno domini 1566. [34] Hieronymi Paphij iunioris, cathedralis ecclesiè Fauentinè prèpositi, In septem psalmos poenitentialis isagoge. Bononiè, apud Johannem Rossium, 1575. [35] Fra’ Hieremia Bucchio da Vdine dell’Ordine minoratano conuentuale, Espo121 122

Sermonum aggiunto sopra il rigo. Segue sermonum depennato.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 187

20-May-13 2:06:23 PM

188

FIRENZE, S. TRINITA

IV.2,36

sitione sopra li salmi di Dauid, Deus, Deus meus, et Domine, quis habitabit in tabernaculo tuo. Stampata in Firenze, appresso Bartolomeo Sermartelli, 1572. J [36] Diui Joannis Chrysostomi archiepiscopi Constantinopolitani Operum tomus primus, secundus, tertius, quartus, quintus et vltimus. Venetijs, apud Dominicum Nicolinum, 1583. [37] Joannis Cassiani eremitè De institutis renuntiantium et Collationes sanctorum patrum et Regula sancti Pachomij. Romè, ex Typographia Vaticana, 1588. (f. 82v) L [38] Landulfus Cartusiensis, In meditationes vitè Christi et super Euangelijs totius anni. Venetijs, apud Simonem Papiensem dictum Biuilaqua, 1498. [39] Eiusdem Landulfi In Psalterium expositio. Lugduni, per Joanne Molylin alias de Cambray, 1518. [40] Fratris Lodouici Granatensis Dominicani Concionum de tempore primus et secundus tomus. Venetijs, ad candentis Salamandrè insignè, 1578. M [41] Martini Azplicueta Enchiridion siue manuale confessariorum et poenitentium. Romè, apud Victorium Romanum, 1573. P [42] Petri Lombardi Sententiarum textus. Henrici Gorichemij Propositiones. Egidij de Roma Elucubrationes. Henrici de Vrimaria Additiones. Et denique margines Bibliè canonum actorumque concordantiè adamussim alluduntur. Omnia hèc in vno tomo collecta sunt. Coloniè, impressa apud Ludouicum Hornkens, 1513. [43-45] Petri de Palude Thesaurus nouus enarrationum euangelicarum, pars hyemalis, aestiualis et quadragesimalis. Venetijs, ad signum Concordiè, 1584. [46] Philippi Diez Lusitani Conciones, primus, secundus, tertius et quartus tomus. Venetijs, apud hèredes Melchioris Sessè, 1586. R [47] Regulas quibusque viuendi quatuor approbatas religionis, id est Regula sanctissimi Benedicti cum insigni expositione ipsi relugè Joannis de Turre Cremata Ordinis Prèdicatorum. Regula sancti Basilij monachi ac Cesariensis archiepiscopi. Regula diui Aurelij Augustini et Regula siue institutiones Minorum sub seraphico patre beato Francisco militantium, cum declarationibus super eisdem canonico iure notatis. Venetijs, apud Lucam Antonium de Giunta Florentinum, 1500. [48] M. Remigio fiorentino, Orationi militari raccolte da tutti gli historici greci e latini, antichi e moderni. Stampate in Venetia, appresso Gabriel Giolito de’ Ferrari, 1560.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 188

20-May-13 2:06:23 PM

IV.3,13

FIRENZE, S. TRINITA

189

IV.3. FIRENZE, S. Trinita: Sebastiano, professo123. (f. 80r)iv.3, Inuentario de’ libri che per suo uso si ritroua il padre don d. Sebastiano, professo del sacro monastero di Vallombrosa et monacho stantiato nel sacro monastero di Santa Trinita di Firenze, questo anno 1600. Et primo. [1] Primo. Regula sanctissimi patris nostri Benedicti abbatis. Florentiè, apud Philippum Junctam, MDXCVIII. [2] Secondo. Breuiarium monasticum secundum Ordinem Vallisumbrosè. Venetijs, apud Johannem Variscum et socios, MDLXXXIII. [3] Terzo. Officium beatè Mariè virginis secundum Ordinem Vallisumbrosè. Florentiè, apud Philuppum Junctam, MDIIIC. [4] Quarto. Vita Christi domini nostri saluatoris a r. p. Ludolpho Saxone Cartusiano contexta. Venetijs, apud Valerium Bonellum, MDLXXXVII. [5] Quinto. Biblia sacra ex postremis doctorum omnium uigilijs ad Hebraicam ueritatem et probatissimorum exemplarium fidem cum Hebraicorum nominum interpretatione. Lugduni, apud Jacobum de Millis, MDLVI. [6] Sesto. Canones et decreta sacrosancti oecumenici et generalis Concilij Tridentini sub Paulo III, Julio III et Pio IIII pont. max., cum indice dogmatum et reformationis. Aldus Manutius, Venetijs, MDLXVIII. [7] Settimo. Summula Caietani S. Xisti cardinalis illustriss. Ord. Prèdicat. Venetijs, apud Dominicum Niccholinum, MDLXXXIII. (f. 81r) [8] Ottavo. Summa aurea armilla Bartolomei Fumi Villaurensis Placentinis Ord. Prèdicat. ac hèretice prauitatis inquisitoris. Venetijs, apud heredes Melchioris Sesse, MDLXVII. [9] Nono. Enchiridion siue manuale confessariorum et paenitentium, aucthore Martino ab Azpilcueta, doctore Nauarro. Genuè, permissu superiorum, 1585, ex officina Hieronimi Bartoli. [10] 10. Compendium manualis Nauarri, Petro Alagona ex Societate Jesu theologo auctore, et superiorum auctoritate. Bergomi124, typis Comini Venturè, MDXCIII. [11] 11. Compendio del manuale del Nauarro composto dal r. p. f. Paolo di Calanna de’ Cappuccini. In Venetia, appresso Bernardo Basa, MDXCV. [12] 12. Ambrosij Calepini Dictionarium, cum addimentis Pauli Manutij. Aldus Venetijs impressit, MDLXXIX. [13] 13. La vita del gloriosissimo padre nostro santo Giouanni Gualberto, composta in ottaua rima da m. Niccolò Lorenzini, fisico da Montepulciano. In Firenze, appresso Giorgio Marescotti, 1599. 123 È possibile identificare il personaggio con Sebastiano Menchini, monaco di origine pistoiese, abate di Forcole. Bibliografia: ASFi, Diplomatico S. Silvestro di Firenze, 1565, dicembre 29. 124 Segue tipijs depennato.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 189

20-May-13 2:06:24 PM

190

FIRENZE, S. TRINITA

IV.3,14

[14] 14. La breue istruttione de’ confessori del m. r. p. f. Bartolomeo de Medina dell’Ordine di santo Domenico. In Bergomo, appresso Comino Ventura, 1584.

V.1. FIRENZE, S. Pancrazio125. (f. 83r) [1] Bellarminij Disputationes de controuersijs christianè fidei aduersus hèreticos. Ingolstadij, ex typographia Dauidis Sartorij, 1594. [2] Cum opusculis eiusdem. Venetijs, apud Minimam Societatem, 1599. [3] Biblia sacra. Antuerpiae, ex officina Christophori Plantini, 1582. [4] Bartholomei Bottae Papiensis Psalmodia carmine Latino digesta cum commentarijs eiusdem. Ticini, apud Hieronimum Bartolum, 1580. [5] Breuiarum monasticum secundum consuetudinem Vallisumbrosae. Venetijs, apud Variscum et socios, 1583. [6] Bibliotecha Sixti Senensis. Lugduni, apud Carolum Pesnot, 1575. [7] D. Bernardi Opera. Venetijs, 1549. [8] Biblia. Antuerpiae, ex officina Christofori Plantini, 1565. [9] Cui annexa est Biblia Hebraica cum punctis. In Ciuitate Magna, ap. Ropertum Stefanum. [10] Biblia Hebraica absque punctis. In sedicesimo126. Anuersae, apud Christophorum Plantinum. [11] Burleo, Sopra la127 Logica nell’arte uecchia, Predicabili e Predicamenti. [12] Biblia Latina. Lugduni, all’insegna della Fontana, 1531. [13] Breue instruzione de’ confessori di f. Bartolomeo Medina. In Roma, appresso Alessandro Gardano e Francisco Coattini compagni, nel 1588. [14] Biblia ad vetustissima exemplaria nunc recens castigata. Venetijs, apud heredes Nicholai Beuilacquè, 1578. [15] Biblia cum glossis interlinearibus et ordinaria Nicholai Lyrani ac moralitatibus, Burgensis additionibus et Thoringi replicis. Venetijs, apud Junctas, 1588. Tomi 7. (f. 83v) [16] D. Bernardi Opera, tomi 2. Venetijs, 1575. [17] Et In septem psalmos penitentiales comm. Venetijs, 1584. [18] Benedicti Pererij In Genesim tom. 3. Lugduni, ex officina Junctarum, 1594. [19] Item In Danielem eiusdem commentaria. Ex eadem officina, 1591. [20] Item quedam manuscripta in Genesim. 125 S. Pancrazio, diocesi di Firenze; fondazione: secc. IX-X; vallombrosano dal 1234. Bibliografia: M. DEZZI BARDESCHI, Il complesso monumentale di S. Pancrazio a Firenze ed il suo restauro (nuovi documenti), in Quaderni dell’istituto di storia dell’architettura, Università di Roma, serie XIII, 73-79 (1966), pp. 1-66; SALVESTRINI, Forme della presenza cit.; ID., Monaci in viaggio cit., p. 769. 126 Segue apud Robertum Stephanum depennato. 127 Segue fisica depennato.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 190

20-May-13 2:06:24 PM

V.1,54

FIRENZE, S. PANCRAZIO

191

[21] Bibliotecha f. Sixti Sen. Ord. Pred. Venetijs, 1574, apud Franciscum Franciscium Senensem. V.1, [22] Biblia sacra etc. Venetijs, apud Juntas, 1572. [23] Bernardi sancti Opera. Venetijs, ap. Juntas, 1568. [24] Bullarium Pij quinti. Romae, apud Bladum, 1573. [25] Et 1588. [26] Belisarij Bulgarini Apologia. Senis, apud Bonettum, 1588. [27] Biblia. Venetijs, per Simonem Beuilaquam, 1494. [28] Biblia sacra. Ven., ap. Juntas, 1572. [29] Bernardi sancti Opera. Ven., ap. Juntas, 1568. [30] Bullarium Pij quinti et sixti. Romè, ap. Bladum, 1573. [31] Et 1588. [32] Belisarij Bulgarini Apologia. Senis, ap. Bonnetum, 1588. (f. 84r) [33] Christophori Clauij Astrolabium. Romè, ex typographia Gabiana, 1593. [34] Christophorj Saxi Gramaticè institutiones. Florentiè, 1566. [35] Commentarij Petri Tartareti in libros phylosophiè. Parisijs, in èdibus Joannis Paruum, Francisci Regnault et Joannis Prillon. [36] Christophori Clauij In Spheram Joannis de Sacrobusto. Rom., ex officina Dominici Basè, 1585. [37] Compendium manualis Nauarrè. Placentiè, ex officina Joannis Bazachij, 1592. [38] Canones et decreta Concilij Tridentini. Venetijs, 1564. [39] Chrisostomi Jauelli Opera in philosophiam. Vent., apud Hieroni. Scotum, 1551. [40] Christophori Clauij Arithmetica. Romè, ex typographia Dominici Basè, 1585. [41-42] Catechismo e uulgare e latino. In Venetia, per Florauento da Prato, 1590. [43] Concetti scritturali sopra il Miserere. In Venetia, per Marc’Antonio Boni. [44] Concetti scritturali sopra il Miserere di Cesare Calderari. Venetia, Gio. Banfantino, 1590. [45] Calepino con 7 lingue. Lione, 1580. [46] Compendium manualis Nauuarrij. Bergomi, apud Cominum Venturam 1593. [47] Compendium centum meditationum sacrarum auct. Christophoro Verrucchino cappuccino. Venetijs, apud Nicholaum Misserinum, 1596. [48] Catechismus Romanus ex decreto Concil. Venetijs, ap. Georgium Angelerium, 1598. [49] Claues duè ad aperiendas intelligendasue sacras scripturas f. Ambrosij Cartarini. In Leone, per Piero da Santa Lucia, 1543. [50] Cesare Calder., Sopra il Miserere. In Venetia, ap. Domenico Farri, 1594. [51] E l’istesso Sopra la Magnificat. In Venetia, ap. gli heredi di Melchior Sessa, 1593. [52] Cento casi di conscienza di f. Serafino da Fermo. 1585. [53] Concetti di Girolamo Garimberto. In Venetia, per i Griffij, 1587. [54] Concordantiè maiores sacrè Bibliè. In Leone, ap. Sebast. Gryphium, 1545.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 191

20-May-13 2:06:24 PM

192

FIRENZE, S. PANCRAZIO

V.1,55

[55] Commentaria d. Martini ab Azpilcueta in tres tomos collecta. Venetia, da Gio. Battista Hugolini, 1590. [56] Commentaria in concordiam euangelicam d. Jainsenij. In Venetia, per Domenico Farri128, 1587.firenze, s. pancrazio [57] Controuersie per Albertum Pighium Campensem editè. Venetijs, apud Juntas, 1541. [58] Calepinus. Basileè, 1542. [59] Compendium Nauarrè. Rome, 1590. [60] Concilium Tridentinum. Venetijs, ap. Petrum Dehuchinum, 1574. [61] Concordantiè maiores sacrè Bibliè. Venetijs, ad signum Spei, 1549. [62] Compedium teholog. ueritatis. Lugduni, apud Gulielmum Roulium, 1573. [63] Compendium Nauarrè. Venetijs, ex officina Damiani, 1593. [64] Ciceronis Orationes. Lugduni, ap. Josu. Frellonium, 1562. (f. 84v) [65] Concetti scritturali di d. Cesare Calderaro sopra il Miserere e la croce. [66] Concilium Tridentinum. Rome, 1595. [67] Catechismus. Venetijs, Hiero. Polum, 1579. [68] Conforto degli afflitti composto per il p. Gaspar Loarte della Compagnia del Jesu. In Venetia, 1585. [69] Consolatione de’ penitenti di f. Bartolomeo d’Angelo napoletano. In Ven., per Angelo Polo, 1555. [70] Catena aurea di santo Tomaso sopra gli Euangeli. [71] Compendio della filosofia naturale di Francesco Titelmanno. In Leone, 1558. [72] Catechismo vulgare. Stampato in Venetia, ap. Aldo Manutio, 1576. [73] Catechismo latino. In Venet., per Giorgio Angeleri, 1582. [74] Confessionario del p. f. Theodoro dell’Ordine de’ Predicatori. [75] Confessionario del Sauonarola. In Piacenza, in casa di Francesco Comiti, 1574. [76] Compendio della teologia. In Lione, ap. Guglielmo Rouilli, 1569. [77] Compendio del Nauarra tradotto in volgare da Cammillo Cammilli. In Venetia, 1591. [78] Compendio de’ sacramenti di d. Lorenzo Peti da Cologna. In Venetia, in casa Bartolomeo Rubini, 1584. [79] Concetti scritturali di d. Cesare Calderari sopra il Miserere. In Ven., ap. Giouan Batista Bonfandini, 1588. [80] Concilio tridentino. In Ven., per Christofano Zannetti, 1570. [81] Ceremonie della messa e significato del r. f. Lattantio Randolfi. In Ven., ap. Francesco Ziletti, 1581. [82] Concilium Tridentinum. Ven., 1564. [83] Compendium Nauarrè. Florentiè, ap. Sermartellum, 1592. [84] Compendium theo. Venetijs, apud Cristoforum Zannettum, 1570. [85] Concordia Janseni in Euangelia. Venetijs, ap. heredes Melchioris Sesse, 1579. 128

Segue 1557 depennato.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 192

20-May-13 2:06:24 PM

V.1,114

FIRENZE, S. PANCRAZIO

193

[86] Controuersie theologice intorno s. Thom. et Scot. Joannis de Radda Aragonis Ordinis Minorum. Venetijs, ap. Joannem Gueri., 1599. [87] Concilium Tridentinum. Romè, ex Typho. Vaticana, 1595. [88] Compendium sacre tho. Lugduni, ap. Gulielmum Rouillium, 1573. [89] Compendium rerum theologicarum autho. Joanne Brundauio. Parisijs, apud Alardum Tullianum, 1574. [90] Conclusiones d. Thomè super secundus tomus Hierony. Theutonici Ordinis Prèdicatorum. Venetijs, ap. Joannem Veriscum, 1585. (f. 85r) [91] Capreolus, In libros Sententiarum. Papiè, per solertem uirum Jacobum de Burgofranco, 1522. [92] Concordiè Bibliorum. In quarto. Venetijs, 1549. [93] Cathena aurea129 super Psalmos per Franciscum Carthusiensem. 1534. [94] Caietani Summa. Venetijs, ap. Dominicum Nicholinum, 1572. [95] Cathena aurea d. Thom. in Marcum et Mattheum. [96] Conciliatio locorum comunium totius Scripturè Seraphini Cumirani. Parisijs, sub insigni Vnicornis apud Jacobum Keruer, 1558. [97] Caroli Sigonij De republica Judeorum. Bononiè, apud Joann. Rossium, 1582. [98] Concetti politici del Guicciardino et altri. Stampato in Uenetia, appresso Altobello Salicato alla libreria della Fortezza, 1583. [99] Comentaria Julij Cesaris. Lugduni, 1546. [100] Conforto degli afflitti. Ven., appresso Pietro Marcellini, 1585. [101] Colloquio ouero dialogo del giuditio particulare di Dionisio Cartusiani, tradotto dal r. p. f. Thomaso Garzoni. Appresso Francesco Zilletti, 1583. [102] Compendium totius philosophiè fratris Hieronymi Sauonarolè. Ven., 1534. [103] Sanctus Chrisostomus, In Paulum. Antuerpiae, in èdibus Joannis Steelsij, 1543. [104] Calepini Dictionarium. Lugduni, 1570. [105] Chaualchantis Rethoricha. Venetijs, ap. Camillum Franceschinum, 1570. [106] Ciceronis Rethoricha. Ven., ap. Dominicum Niccholinum, 1584. [107] Chalendarium Grègorianum. Ven., apud Juntas, 1582. [108] Concilium Tridentinum. Romè, 1564. (f. 86r) [109] Epistole familiares Ciceronis cum comento. Ven., in èdibus Joann. Patauini et Uenturini, 1537. [110] Epistole d’Ouuidio. Stampato in Venetia, 1562. [111] Esercitatione della lingua latina. Florentiè, 1585. [112] Expositio in 3. p. Sum. d. Thom. auth. f. Bartholomeo Medina. Vene., apud Joann., 1582. [113] Ectoris Pincti Lusitani In Danielem, Lament., Hiere. et Nauhn. Venetijs, apud heredes Francisci Trumezzini, 1583. [114] Esopi Frigij Fabule. Antuerpiè, ex officina Cristofori Plantini, 1560. 129

Segue diui depennato.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 193

20-May-13 2:06:24 PM

194

FIRENZE, S. PANCRAZIO

V.1,115

[115] Euclide comentato da Niccholò Tartaglia. Ven., appresso Giouanni Barcelletto, 1569. [116] Euclide del Tartaglia. In Venezia, per Ventura Ruffinelli, 1543. [117] Enchiridion Nauare. Genuè, ex officina Hieronimi Bartoli, 1585. [118] Euclidis libri 15 Grèce et Latine. Parisijs, apud Hieronymum de Marnef et Gulielmum Cauellat sub Pellicano monte, 1573. [119] Epithome linguè sanctè, auth. Sanctè Pagnino. Ex officina ex officina Cristophori Planctini architipographi regij, 1578. [120] Euclidis, Christophoro Clauio comentatore. Rome, apud Vincentium Accoltum, 1574. [121] Elucidatio fabricè astrolabij, Joamne Stufelino authore. Parisijs, ap. Hyeronim. de Marnef auth. et Gulielmum Cauallae sub Pellicano monte. [122] Emulatione fatta dal demonio a Dio d’Andrea Gilio da Fabbriano. Ven., da Francescho Franceschi, 1563. [123] Enchiridion sacerdotum a Guidone de Monte Rocheri et Ritus coelebrandi officium sanctè missè. Ven., apud Joan. Antonium Bertanum, 1585. [124] Examina de’ sacri ordini di monsignor Giouanni Holtusi di Chempesio. Stamp. in Antuerpia, app. Giouan Ouitagi, 1565. [125] Exercitio della vita christiana composto da Gaspar Loarte. Stampato in Brescia, appresso gli eredi di Damiano, 1573. [126] Esercitatione della lingua latina. Stampato in Firenze, a Giunti, 1580. [127] Esamine delli ingegni. Stampata in Cremona, app. Christofano Dagroni, 1588. [128] Epistole di Francesco Negro. Ven., app. Altobello Salicati, 1582. [129] Epistole di Francesco Filelfo. Appresso Giouanni et Gregorio, 1502. [130] Exempla virtutum et vitiorum vtriusque legis per dominum Gulielmum Peraldum. Lugduni, ap. Gulielmum Rouilum, 1574. (f. 86v) [131] Exempla et sententie per Andream Eborensem selecte. Ven., 1586. [132] Expositio Hymonis monachi in Canticis Canticorum130. Papiè, per magistrum Jacobum de Burgofrancho, 1508. [133] Expositio Isidori Clarij monachi Cassinensis in Canticis canticorum. Ven., Gabrielem Giolitum de Ferrarijs, 1544. [134] Epistola di maestro Gabbriello ebreo fatta jn volgare da fra’ Gabbriello Lombardelli senese. In Firenze, nella Stamperia Ducale, 1568. [135] Epistole di santo Girolamo uulgari. Ven., 1562. [136] Epithome Sancti Pagnini. Antuerpie, ex officina Christophori, 1578. [137] Ephrem monaco. Florentiè, 1481, per Antonium Bartholomei. [138] Ethimologie sancti Isidori. Venetijs, per Petrum Loselini de Langen, 1483. [139] Erasmi Adagia. Florentiè, apud Juntas, 1575. (f. 87r) 130

Segue Ven., apud Gabrielem Giolitum depennato.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 194

20-May-13 2:06:24 PM

V.1,167

FIRENZE, S. PANCRAZIO

195

F [140] Francesco Toleto, Sopra la fisica. In Fiorenza, nel 1583. [141] Fabbrica del mondo131 di messer Francesco Alumno. In Venetia, nel 1581. [142] Francisci Toleti In d. Joan. Romè, ex Tipografia nel 1590 Vaticana. [143] Flos sanctorum, prima et secunda parte, tradotti in uolgare da Timoteo camaldolense monacho. In Venetia, appresso il Guerra, 1599. [144] Flos theologarum questionum fratris Joseph. Angles Valentini. Rome, apud Josephum de Angelis, 1578. [145] Fabrica et usus instrumenti ad horologiorum descriptionem, aut. Christophoro Clauio. Romè, ap. Bartholomeum Grassium, 1586. [146] Fiori pretiosi raccolti dall’opere di Luigi Granata. Venezia, 1580. [147] Fabulè Esopi, Grece et Latinè. Antuerpiè, ex officina Christophori Plantini, 1567. [148] Figure Bibliorum per fratrem Antonium de Rampegolis. Venetijs, per Cesarem Ariuambenum, 1519. [149] Flagellum demonum, Latinum et vulgare, a fratre Hieronimo Mengo Vitillianense Ord. Mi. Venetijs, ad signum Caritatis, 1587. [150] Francisci Toleti Summa de instrutione sacer. et de peccatis. Mediolani, ex officina Hieronimi Bordonij, 1599. [151] Francisci Titelm. Philosophiè naturalis compendium. Venetijs, ap. Joannem Ferrerium, 1572. [152] Francisci Titelm. Comentaria in Cantica. Parisijs, apud Joannes e Dionisium de Marnef, 1550. [153] Franc. Petrarca idiomate Latino. Ven., apud Simonem de Luere, 1501. [154] Franc. Toletus, Super Animam. Ven., ap. Juntas, 1580. [155] Francisci Lottini Considerationes. Ven., ap. Altobellum, 1588. [156-157] Franc. Verinus, Super Metheoram et regiam potestatem. Flor., ap. Marescottum, 1573. [158] Fasciculus temporum. Parisijs, ap. Jacobum Aureum, 1518. [159] Fabiani a Monte San Sauino Dialogi. Romè, per Antonium Baldum, 1582. (f. 88r) [160] Giardino de’ sommisti di settemila casi di conscienzia raccolti da don Marco Scarsella da Tolentino. In Venetia, appresso Gio. Battista Comasco, 1589. [161] Giouan Gersone, De imitatione Christi. In Venetia, appresso Francesco Lorenzini, nel 1561. [162] Gnomonice Andreè Schoneri. Norimbergè, ap. Franciscum Montanum et Vlricum Neumberum, 1562 [163] Gnomonices libri octo Christophori Clauij. Romae, ap. Zannettum, 1581. [164] Geographia di Strabone. Ferrara, appresso Francesco Sanese, 1565. [165] Gioseffo, Dell’antichità de’ giudei. Venetia, 1549. [166] Guillermus Vorrilong., Super 4 lib. Sent. Ven., per Jacobum de Poncho, 1496. [167] Grammatica Augustini Saturnij Lazaronei alias Mercurij Maioris. Venetijs, ap. heredes Melchioris Sessae, 1582. 131

Segue del mondo depennato.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 195

20-May-13 2:06:24 PM

196

FIRENZE, S. PANCRAZIO

V.1,168

[168] Giornale delle storie del mondo. Venetia, al segno della Salamandra, 1572. [169] Giulio Cammilli. In Venetia, appresso Domenico Farri, 1579. [170] Guerra troiana di Dite Candiano etc., tradotta dal Porcacchi. Venetia, per Gabriel Giolito, 1570. [171] Guida del peccatore uulgare. In Firenze, per i Giunti, 1568. (f. 89r) [172] Harmoniè euanglicè fratris Thomè Beauxanis tomi duo. Lugduni, apud heredes Gugliemi Rouillij, 1593. [173] Hieronimi Plati ex Societate Jesu De bono status religiosi. Venetijs, apud Franciscum de Franciscis, 1591. [174] Horè d. virginis Mariè secundum consuetudine Romanè curiè, Greceè et Latine. Parisijs, ap. Hieron. de Marnef et viduam Guglielmi Cauellat sub Pellicano, 1580. [175] Historia scolastica Petri Comestoris. Impressa Lugduni, 1543. [176] Historia seu armonia euangelica, auctore Joanne Buisonio Hannane alias Rubo aucthore. Impressa Romè, apud Victorium Elianum, 1575. [177] Homiliè s. p. Macarij Aegyptij, interprete Ioanne Pico. Impressè Parisijs, 1559, ap. G. M. [178] Hieronimi Opera. Rome, in edibus Popoli Romani, 1571. [179] Homilie Albini Flacci iussu Caroli magni. Venetijs, apud Bartolomeum Rotam, 1571. [180] Historie ciuitatis Florentiè diuersorum. Floren., apud Juntas, 1568. (f. 90r) [181] Il terzo libro delle prediche di Cornelio Musso vescouo di Bitonto. Stampata in Venetia. [182] Jauello. In foglio, tomi dua. Lugduni, apud Alexandrum Marsilium, 1580. [183] Joannes Cassianus. Romè, ex Typographia Vaticana, 1588. [184] Joannis Climaci Sermones. Ven., per Petrum Deuchinum Gallum. [185] Jsole del Porchacchi. [186] Josephus Judeus historicus. Parisijs, 1519. [187] Jnnocentio terzio papa, Del dispregio del mondo. Ven., per Venturino, 1542. [188] Juuenalis Satire. Ven., in èdibus Alexandri Paganini, 1516. [189] Joannis Janduni Quest. meth. Ven., ap. Franc. Zannettum, 1565. [190] Index libror. prohibitor. Romè et Bononiè, apud heredes Joan. Rossj, 1596. [191] I sette salmi penitentiali, in uulgare. Stampati in Nouara, appresso Francesco Sessalli, 1582. [192] Interpetratio Georgij Bruxellensis in Summula mag. Petri Hispani. Venetijs, per Lazarum de Soardij, 1506. [193] Joannis Baptistè Folengij Mantuani In Psalmos Dauid. Romè, apud Bibliopolas, 1585. [194] Joannis Feri In Euangelia sancti Matthei coment. Romè, in èdibus Populi Romani, 1577. [195] Instructione del Medina. In Ven., presso Bernardo Basa, 1587. [196] Institutiones Joannis Viguerij. Ex officina Franc. Laurentini, 1563.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 196

20-May-13 2:06:24 PM

V.1,227

FIRENZE, S. PANCRAZIO

197

[197] Jacobi de Voragine In Euangelia per totum annum. [198] Illustrissimi domini cardinalis Baronij Opus ecclesiasticum. Romè, apud Zannettum, 1596. [199] Jandunus, Super Meth. Ven., apud Scottum, 1553. [200] Joannes Lucidus. Ven., apud Juntas, 1545. [201-202] Jauellus, Super Logicam et Physicam. Ven., ap. Bonellum, 1555. [203] Jandunus, Super Physicam. Apud Juntas, Ven., 1544. [204] Index Pij quarti. Romè, apud Baldum. [205] Joannis Climaci Vita. Ven. [206] Joannes Grisostomus, Super Matteum. Sine aliqua notula. (f. 91r) [207] Omelie del Franceschino. Ven., per Domenico de’ Farri. [208] Officina Textoris. Venetijs, apud Sarrettum, 1584. [209] Osseruationi di m. Lodouico Dolce intorno alla lingua toschana. Ven., presso Gabriello Giolito, 1562. [210] Opere spirituali del p. Fuluio132 Androtio. Ven., 1596. [211] Organo di Aristotele. Stampato in Vene., 1541. [212] Opuscula Plutarchi. [213] Opera di Galeno della natura e virtù de’ cibi. In Ven., per Giouan Barcelletta, 1575. [214] Opera di santo Antonino arciueschouo di Firenze. Ven., per Domenico Niccholino. [215] Ortodoxa ac perdiuina expositio in Psalmos Dauidicos Jacobi de Ualentia. Ven., ap. Bartolomeum Rubinum, 1574. [216] Opera di Marco Marulo. Ven., presso Pagolo Vgolino, 1597. [217] Orontij Finei De mundi sphera. Lutetiè, ap. Michaelem, 1559. [218] Orontij Finei De solaribus horologijs. Ap. Gulielmum Cauellati, in pingui Gallina ex aduersu Collegij Cameracensis. [219] Opusculum Thomè de Kempis. Ven., apud Philippum Junctam, 1560. [220] Opusculum Eliè Leuite intitulatum Thisbites. Isneè, in Angauia, 1541. [221] Opuscoli uolgari morali di Plutarcho. Ven., presso Girolamo Luglio. [222] Opus aureum super Euangelia fratre Anto. Lugduni, per Benedetto Bonin, 1531. [223] Oratorio de’ religiosi del Mondogneto. Ven., da Gabriel Giolito, 1565. [224] Origine delle religioni del Morigia. Ven., per gli heredi di Pietro Daffino, 1575. [225] Opere spirituali chiamate exame della conscientia di frate Alfonso. Stamp. in Venetia, appresso Guerra, 1590. [226] Opus Plinij. Ven., per Niccholaum Jansonem, 1476. (f. 92r) [227] Psalterium monasticum secundum ritum Uallisumbrosè. Florentie, ap. Torrentinum, 1566. 132

Fuluio corregge Fuluuio.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 197

20-May-13 2:06:24 PM

198

FIRENZE, S. PANCRAZIO

V.1,228

[228] Praxis sacramenti poenitentiè authore Thoma Zerula. Ven., apud Georgium Variscum, 1599. [229] Psalterium Hebraicum. Romè, ap. Franciscum Zannettum, 1581. [230] Psalmi Dauidis comentaria edita a Genebrando. Lugduni, ap. Juntas, 1592. [231] Psalmorum graduum interpretationes manuscripte per dom. Joannem monacum. [232] Problemi d’Arist. Stamp. in Ven., 1568. [233] Pentateucus Hebraicus, Latinus, Grècus. In Canticis Canticorum, Ruth, Threm., Ecclesi., Esther. [234] Prediche del Capaccio. In Napoli, 1581. [235] Prediche del Sauonarola sopra il salmo Quam bonus. In Ven., per Bernardino Scotto, 1539. [236] Pantaleone, De ratione et quantitate syllabarum. Lugduni, apud Lodouicum Cloquimen, 1579. [237] Pauli de Palagio Granatensis Enarrationes in Euangelium Mattei. Lugduni, apud Symphorianum de Raud, 1578. [238] Prediche quadragesimali di m. Panigarola. In Venetia, 1597. [239] Prediche del Bitonto. In Turino, presso gli eredi di Beuilacqua, 1579. [240] Philippi Diez Conciones. Venetijs, 1589. [241] Plutarchi Grecorum et Romanorum vitè. Venetijs, 1538. [242] Petrus Comestor scilicet Istoria scolastica. Lugduni, 1542. [243] Petrus Lombardus, In Sententias. Parisijs, ap. viduam Mauritij, 1552. [244] Panoplia mag. Renati. Venetijs, ad signum Salamandre, 1567. [245] Pegma Petri Costalij. Lugduni, ap. Matthiam Bonhomme, 1555. [246] Petrus Hispanus. Vene., 1572. [247] Philippi Diez Conciones. Vene., apud Dominicum de Farris, 1589. [248] Ac Eiusdem Summa predicantium in duos tomos. Ven., 1591. [249] Procli Comentaria in primum Euclidis. Patauij, 1560. [250] Psalterium Hebraicum, Grècum et Latinum. Basileè, ap. Henricum, 1540. [251] Philosophia cristiana per Christophorum Jauellum. Venetijs, 1540. (f. 92v) [252] Petrus Hispanus, Super logicam. Ven., ap. Juntas, 1560. [253] Plinius, De historia naturali. Venetijs. [254] Paulus Jouius Latinus. Venetijs, ap. Cominum, 1553. [255] Paulus Venetus, Super Physicam. Ven., ap. Juntas, 1544. [256] Promptuarium uetus. Lugduni, ap. Gulielmum Rouillium, 1553. (f. 93r) [257] Ricordo del ben uiuere del padre fra’ Lattantio Randolfi. In Ven., appresso Francesco Zilletti, 1581. [258] Rationale diuinorum officiorum di Guglielmo Durando. In Lione, nella stamperia di Francesco Tigni, 1574. [259] Responsiones casuum conscientiè per d. p. Lodouicum de Beia. Venetijs, apud Jacobum Cornettum, 1591. [260] Regula sancti Benedicti. Flor., apud Junctas, 1570.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 198

20-May-13 2:06:24 PM

V.1,288

FIRENZE, S. PANCRAZIO

199

[261] Rosella. In Firenze, appresso Bart. Martellino, 1564133. [262] Rettoricha di m. Bartolomeo Caualcanti. In Ven., presso Gabriello Giolito, 1559. [263] Rethorica Ciceronis cum comento. Ven., apud Scotum, 1546. [264] Rettorica di Cicerone. In Ven., 1546. [265] Regula sancti Benedicti ex dialogis sancti Gregorij. Venetijs, apud Lucantonium Juntam, 1505. [266] Ruberto abate, De uictoria. Parisijs, apud Joannem Dionisium, 1541. [267] Ruberti episcopi Aquinatis Opus quadragesimale. Ven., 1476. [268] Rettorica ecclesiastica Ludouici. Apud Franciscum Ziletum, 1578. [269] Rettorica et poetica d’Aristotele tradotta in lingua taliana. Firenze, 1552. (f. 94r) [270] D. Serafino da Fermo canonico regolare. Venetia, appresso Jacomo Cornetti, 1587. [271] Sermoni 15 sopra il salmo 109 del Marcellino. [272] Salmista greco e latino ad exemplar Complutense. Antuerpiè, 1584. [273] Salmista ebreo, greco, arabico e caldeo cum tribus interpretationibus134 et glossis. Genuè, in èdibus Nicholai Justiniani, 1516. [274] Salmista monastico. Venezia, appresso i Giunti, 1507. [275] Summa aurea armilla. Ven., appresso gl’heredi di Melchior Sessa, 1570. [276] Summa Gaetana. Lione, appresso Vincenzio Portinari, 1538. [277] Summa del Medina. Venezia, appresso Bernardo Basa, 1587. [278] Scuola salernitana. Venezia, appresso Pietro Marinello, 1587. [279] Summa de exemplis f. Joannis a Sancto Geminiano Ordinis Predicatorum. Venetijs, ex officina Damiani Zenarij, 1576. [280] Sententiè et prouerbia ex poetis Latinis collectè per Leosthenem Coluadrum. Venetijs, 1547. [281] Sermoni diuersi da nozze, comunione e morti, composti da Giuseppe Rotella. In Firenze, appresso Bartol. Sermartelli, 1564. [282] Sermones sancti Leonis papè et Leonis IX. Coloniè Agrippinè, apud Birckmannum juniorem, 1561. [283] Summa Caietana. Venetijs, ap. Franciscum, Gasparum Bindonum et fratres, 1571. [284] Summa Francisci a Victoria Ordinis Pred. de sacramentis. Venetijs, ap. Christophorum Zannetum, 1571. [285] Summa Tabiena. Venetijs, ap. hèredes Melchioris Sessè, 1569. [286] Summa aurea armilla. Venetijs, in officina Joannis Baptistè Somaschi, 1582. [287] Sermones d. Guillelmi Pepin in Euangelia totius anni. Venetijs, ex officina Joannis Antonij Bertani, 1588. (f. 94v) [288] Sermoni del Filucci da Pesero fratre heremitano. In Venetia, appresso Giouacchino Brugnuolo, 1599. 133 134

Item depennato. Interpretationibus corregge interpretibus.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 199

20-May-13 2:06:24 PM

200

FIRENZE, S. PANCRAZIO

V.1,289

[289] Soto, De justitia et jure. In Venezia, appresso Florauanti da Prato, 1584. [290] Soto, De natura et gratia. [291] Specchio ecclesiastico tripartito composto dal p. d. Genesio monaco vallombrosano. In Rauenna, 1595. [292] Sententiè Marci Tullij Cic. a Petro Lagnerio collectè. Lugduni, impresso 1590. [293] Summa conciliorum auctore fratre Bartholomeo Carranza. Antuerpiè, in èdibus Joan. Steelsij, 1559. [294] Summa aurea armilla. Venetijs, ap. Dominicum Nicolinum, 1587. [295] Summa Caietana. Venetijs, ap. Dom. Nicolinum, 1572. [296] Scrutinio sacerdotale latino. In Venezia, per gl’heredi di Melchior Sessa, 1593. [297] Summa sacramentorum. Venetijs. [298] Summa Armilla. In Venetia, per Aldo, 1505. [299] Somma de’ segreti per far aqque e medicine di don Timoteo Rosselli. In Venetia. [300] Sententiarum libri quatuor. Lugduni, ap. heredes Jacobi Juntè, 1570. [301] Scripta d. Thomè Aquinatis. Lugduni, per Jacobum q. Francisci de Junctis, 1520. [302] Secreti del p. don Alesso Piamontese. In Lucca, per Vincentio Busdrago, 1559. [303] Summula Caietani. Venetijs, ap. Dominicum Nicolinum, 1584. [304] Somma della dottrina christiana fatta per questioni dal p. Canisio jesuita. Stampata nel palazzo episcopale di Verzelli, nel 1571. (f. 95r) [305] Sacro settennario di messer Giampaolo Eustachio nolano già hebreo. In Napoli, per Giouan Iaco. Carlini135, 1579. [306] Sphera Joannis de Sacrobusto. Ven., ap. Hieronimum Scotum, 1562. [307] Sole e regole uolgari della lingua santa del p. d. Guglielmo Franchi. Stampate in Bergomo, per Comino Ventura, 1591. [308] Seneca, De beneficijs. In Fiorenza, nella stampa de’ Giunti, 1574. [309] Summa s. Thomaso136 contra Gentes cum commento Ferrariensis. Venezijs, 1524. [310] Summa sancti Thomè. Venetijs, apud Juntas, 1588. [311] Summa sancti Thomè contra Gentes sine commento. Lugduni, in èdibus Jacob Mayt calcog., 1520. [312] Et De coelo et mundo et De generatione et corruptione. 1564. [313] Stimulus diuini amoris sancti Bonauenturè. Venetijs, ad signum Putej, 1537. [314] Summa Siluestrina. Bononiè, in èdibus Benedicti Hectoris, 1514. [315] Speculum peregrinarum quèstionum Bartholomei Sybille. Lugduni, ap. Scipionem, 1534. [316] Specchio de’ confessori e lume di conscienza del p. f. Matteo Corradone. Venetia, ap. il Caualcalupi, 1564. [317] Somma Antonina. Venezia, ap. Domenico Farri, 1579. 135 136

Segue 159 depennato. s. Thomaso aggiunto sopra eiusdem depennato.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 200

20-May-13 2:06:24 PM

V.1,344-345

FIRENZE, S. PANCRAZIO

201

[318] Somma de’ sagramenti del Vittoria tradotta in volgare da don Siluano Razzi camaldolense. Firenze, appresso Bartolomeo Sermartelli, 1575. [319] Summa sancti Thomae Aquinatis cum commento et opus Caietani. Venetijs, apud Juntas, 1588. [320] Salustius cum commento. Venetijs, 1589. [321] Summa Medinae. Venetijs, ap. Domenicum Farri, 1588. (f. 95v) [322] Summa sancti Thomae Aquin. totius theologiè. Lugduni, ap. Juntas, 1581. [323] Cum Eiusdem137 tabulis et contradictionibus. Romae, ap. Bladium, 1571. [324] Suetonius Tranquillus, Latinus. Venetijs, ap. Antonium Sabellicum, 1506. [325] Summa Nauarrae. Romè, ap. Georgium Ferreum, 1584. [326] Summa armilla. Venetijs, ap. Dominicum Nicolinum, 1578. [327] Summa Caetana. Venetijs, ap. Dom. Nicolinum, 1572. [328] Summa Rossella. Mediolani, ap. Leonardum Pachel, 1479. [329] Summa Angelica. Venetijs, ap. Alexandrum de Paganinis138, 1511. [330] Sextus decretalium. Ven., per Joannem Andream, 1482. [331] Seneca, De beneficijs. Ven., ap. Gabrielem de Ferrarijs, 1564. [332] Sermones fratris Roberti Caraccioli. [333] Summa fratris Seraphyni de Razis. Florentiae, ap. Sermartellum, 1585. [334] Summa peccatorum capitalium Sebastiani Medices. Ven., ap. Juntas, 1582. (f. 96r) T [335] Trattato della confessione e comunione di fra’ Luigi di Granata. Stampato in Milano, per Michele Tini, 1585. [336] Tractatus de predestinatione mag. Lelij Ordinis Seruorum. Florentiè, ap. Georgium Marescottum, 1577. [337] Thesaurus linguè sanctè siue lexicon Hebraicum Sancti Pagnini. Lugduni, apud Bartholomeum Vincentium, 1575. Habita et obtenta facultate ab illustrissima et reuerendissima Congregatione Indicis cum censuris tum illustrissimi et reuerendissimi cardinalis Belarmini. Cum beneplacito etiam reuerendissimi inquisitoris dominij Florentini. [338] Theodosij Tripolitè Sphericorum lib. 3, Christopharo Clauio comentatore. Romè, ex officina Dominici Basè, 1586. [339] Tesoro dell’indulgentie della Trinità. In Bologna, per Vittori Benacci, 1590. [340] Testamentum Nouum Jesu Christi Grecum. Antuerpiè, ex officina Christophori Planctini, 1524. [341] Thesoro pretiosimo di indulgentie della Trinità. Come di sopra. [342] Thesaurus nouus in Quadragesimam. Lug., apud Niccolaum Petronillum, 1561. [343] Testamentum Nouum. Venetijs, in officina Junctarum, 1571. [344-345] Theoremata disputanda d. Joannis monachi Vallisumbrosè, cum oratio137 138

Segue sancti Thome depennato. Segue 1519 depennato.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 201

20-May-13 2:06:24 PM

202

FIRENZE, S. PANCRAZIO

V.1,346

ne de laudibus sancti Joannis Gualberti abbatis eiusdem domni Joannis. Florentiè, ap. Bartolomeum Sermartellum, 158{*}139. [346] Testamentum Nouum Grecum. Parisijs, apud Petrum Haultinum, 1549. [347] Tractaus manuscriptus in quinque uniuersalia Porphirij. [348] Thesoro della artificiosa memoria di fra’ Cosimo Rossello. Stampato in Venetia, nel 1578. [349] Teofilatto, Sopra gli Euangeli. In Basilea, appresso Giouan Uageo, nel 1554. [350] Tabule Tolomei Alexandrini. Ven., ap. Zillettum, 1574. [351-352] Theoremata Zimare et Tabule. Ap. Hieron. Scottum, Ven., 1547. [353] Thomas de Aquino, Super Paulum. Parisijs, ap. Joa. Boucard, 1516. (f. 96v) [354] Thomme de Truxillo Conciones quadruplices. Ven., 1592. [355] Thomè de Vio Gaetani Sumula. Ven., 1538. [356] Thomas Aquinas, Super Epistolas d. Pauli. Ven., ap. Ottauianum Scotum, 1541. [357] Testamenti Noui editio uulgata. Lugduni, ap. Gulielmum Rouillium, 1561. [358] Thomè Aurea catena. Ven., ap. Gratiosum, 1572. [359] Thomè Coment. in Boet. Seuerini De consolatione theologica. Ven., 1524. [360] Tabula in omnia opera d. Thomè. Ven., ap. Juntas, 1539.

V.2. FIRENZE, S. Pancrazio: Cirillo, visitatore140. (f. 97r) Inuentario delli libri che tiene il molto r. padre don Cirillo, visitatore della Congregatione di Vallombrosa [1] Auli Gellij Noctes Acticè. Lugduni, apud Griphium, 1546. [2] Breue directorium confessionis Johannes Polanci Societatis Jhesu. Venetijs, apud Johannem Baptista Bonfandum, 1586. [3] Biblia sacra. Venetijs, apud Altobellum Salicatium, 1576. [4] Combattimento spirituale d’un seruo di Dio. Venetijs, apud Sermartellos, 1598. [5] Concilium Tridentinum. Venetijs, apud heredes Melchioris Sessè, 1582. [6] Chrysostomi Jauelli Super Physica Arist. Venetijs, apud Hieronymum Scotum, 1552. [7] Calepini Dictionarium. Venetijs, apud Manutios, 1575. [8] Durandus, Super quatuor libros Sententiarum. Ex typographia Guerrea, 1571. [9] Dionisius Cartusianus, Super quatuor libros Sententiarum. Coloniè, 1585. [10] Item, Commentaria in Psalmos Dauid. Parisijs, apud Joannem Roigny, 1539.

139

In corrispondenza dell’unità vi è una lacuna nel manoscritto. Cirillo di Girolamo Mainardi da Poggibonsi fu studente a Passignano e professo nel 1564. Nel 1589 era monaco a Vaiano. Curò la direzione spirituale del ramo femminile della congregazione; e nel 1611 divenne abate di Forcole. Morì a S. Pancrazio. Fu poeta religioso e d’occasione. Bibliografia: AGCV, 0.II.4: T. SALA, Notizie di alcune Badie Vallombrosane, ms. sec. XIX; SALA, Dizionario cit., II, pp. 14-15. 140

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 202

20-May-13 2:06:25 PM

V.2,37

FIRENZE, S. PANCRAZIO

203

[11] Item, In omnes Epistolas diui Pauli apostoli. Venetijs, apud Bartolomeum Rubinum, 1573.v.2, [12] Item, In quatuor Euangelia. Venetijs, 1578. [13] Diui Thomè Aquinatis In Job. Parisijs, apud Sebastianum Niuellium, 1557. [14] Diui Bernardi Opera, tom. 2. Venetijs, apud Junctas, 1583. [15] Di Galeno, Delli mezi che si possono tenere per conseruarci la sanità, raccolti da messer Giouanni Tarcagnota. In Venezia, per Michel Tramezino, 1549. (f. 97v) [16] Dell’origine et fatti delli huomini illustri d’Italia del Sansouino, libro primo. Venetijs, appresso Altobello Salicato, 1582. [17] Della metamorfosi cioè transformatione del virtuoso di Lorenzo Selua Marcellino pistolese. In Fiorenza, appresso i Giunti, 1583. [18] Esame delli ingegni di Gio. Huarte. Venetijs, apud Aldum, 1590. [19] Elucidario poetico di Hermanno Torrentino. Venetijs, apud Egidium Regazolam et Dominicum Caualcalupum, 1579. [20] Messer Lodouico Dolce, Sopra epistole di Plinio, Francesco Petrarca et del signor Pico Mirandola. Venetijs, appresso Gabbriello Giolito Ferrari, 1548. [21] Epitome sacramentorum. Venetijs, apud Antonium de Gambaris, 1574. [22] Esopi et aliorum Fabulè. Venetijs, apud Altobellum Salicatium, 1586. [23] Francisci Petrarcè De remedijs utriusque fortunè ad Azonem liber primus. Cremonè, 1492. [24] Elogij, vite d’huomini illustri di guerra di messer Paolo Giouio. Venezia, appresso Francesco Bindoni, 1560. [25] Costumi, leggi et vsanze di tutte le genti. Venezia, 1549. [26] Il primo libro delle prediche di fra’ Cornelio Bitonto. In Venezia, appresso Gabriello Giolito de Ferrari, 1567. [27] Il secondo libro delle prediche del detto. 1566. [28] Joannis Cassiani De institutis sanctorum patrum. Romè, ex Typographia Vaticana, 1588. [29] Justi Lipsi De consolatione. Lugduni Batauorum, ex officina Plantiniana apud Franciscum Raphelengium, 1591. [30] Joannis Climaci. Venetijs, 1518. [31] Lodulphus, Super Psalmos. Venetijs, hèredum q. Octauiani Scoti, 1521. [32] Libri quattro dell’imitatione di Giesu Christo di Giouan Gersone. In Milano, 1586. [33] La seconda parte del Monte Caluario del Modogneto. In Venetia, 1571. [34] Magistri Sententiarum libri quatuor. Lugduni, apud hèredes Jacobi Junctè, 1584. (f. 98r) [35] Mallio Seuerino Boetio, De consolatione philosophica. Florentiè, apud Laurentium Torrentinum, 1551. [36] Methodus confessionis. Venetijs, apud Cominum de Tridino, 1547. [37] Opuscula, tractatus et sermones diui Johannis Taulerij. Venetijs, in vico Sanctè Mariè Formosè, ad signum Spei.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 203

20-May-13 2:06:25 PM

204

FIRENZE, S. PANCRAZIO

V.2,38

[38] Opere spirituali del r. p. fra’ Serafino da Fermo canonico regolare. Venetijs, appresso gli hèredi di Perin librario, 1596. [39] Ouidij Metamorphoseon. Venetijs, apud Joannem Gryphium, 1557. [40] Panegyricus de vita sancti Joannis Gualberti Ordinis Vallisumbrosè domini Emilij Acerbi, doctoris theologi, eiusdem Congregationis monachi. Florentiè, apud Philippum Junctam, 1599. [41] Praxis sacramenti poenitentiè, auctore Thoma Zerula. Venetijs, apud Georgium Variscum, 1599. [42] Prediche di Cornelio Bitonto. Venetijs, appresso Gabbriello Giolito Ferrari, 1560. [43] Psalterium parafrasibus illustratum Raynerij Snoigudani. Lugduni, apud Joannem Frellonium, 1559. [44] Summa aurea de virtutibus et vitijs. Venetijs, 1497. [45] Summa Angelica. Venetijs, 1504. [46] Sermoni di san Giouanni Climaco abbate. Milano, appresso Francesco et heredi di Simon Tino, 1585. [47] Scriptum Joannis Scoti super quatuor Sententiarum libros. Lugduni, in èdibus Jacobi Myt, 1520. [48] Summa armilla Bartholomei Fumi. Lugduni, apud Jacobum Boyerium, 1554. [49] Item. Venetijs, apud Melchiorem Sessam, 1582. [50] Summula Caietani. Lugduni, apud hèredes Jacobi Junctè, 1569. [51] Speculum diui Bernardi abbatis, de his ad què proprie obligatur monachus. (f. 98v) [52] Secundus dialogorum liber beati Gregorij papè. [53] Trattato delli angeli del r. monsignor Gio. Maria Tarsia. Florentiè, apud Bartholomèum Sermartellium, 1576. [54] Vocabolista ecclesiastico. Venetijs, per Guglielmo da Fontanello di Monferrato, 1523. Finis

VI.1. COLTIBUONO (Gaiole in Chianti, Siena), S. Lorenzo: Arsenio Crudeli141. (f. 99r) Index librorum omnium qui habentur ad vsum magistri d. Arsenij Crudelij Puppiensis monachi Ordinis Vallisumbrosae, actus in abbatia Sancti Laurentij Cultusboni, die xvi mensis aprilis anno sanctissimi jubilei MDC. Index parvum scholasticorum. COLTIBUONO [1] 1. Alexandri de Ales Angli doctoris Prima pars Summae theologiè. In folio. Impressa Venetijs, apud Franciscum Franciscium Senensem, anno 1576. 2. Alexandri de Ales Secunda pars Summè theologiè. Ibidem. 141 Arsenio Crudeli da Poppi (ca. 1556-1615), al secolo Giovanni o Antonio di Iacopo, professo a Vallombrosa nel 1574. Una volta conseguiti gli ordini sacri e dopo aver ricevuto la

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 204

20-May-13 2:06:25 PM

VI.1,8

COLTIBUONO

205

3. Alexandri de Ales Tertia pars Summè theologiè. Ibidem. 4. Alexandri de Ales Quarta pars Summè theologiè. Ibidem. VI.1, [2] 5. S. Thomae Aquinatis Prima pars Summè theologiae. In folio. Impressa Romae, cum comment. Caiet., apud Julium Accoltum, anno domini 1569. 6. S. Thomae Aquinatis Secunda pars Summè theologiè. Ibidem. 7. S. Thomè Aquinatis Prima secundae Summè theologiè. Ibidem, cum opusculis Caietani. 8. S. Thomè Aquinatis Tertia pars Summè theologiè. Ibidem, cum addictionibus. [3] 9. S. Thomè Aquinatis Summa contra Gentiles cum commentarijs Francisci Ferrariensis. In folio. Parisijs, apud Audoennum Parvuum sub flore Lilio, 1552. [4] 10. S. Thomae Aquinatis Summa contra Gentiles sine commentarijs. In folio. Venetijs, apud haeredes Octauiani Scoti, 1522. [5] 11. S. Thomè Questiones disputatè. In folio. Venetijs, apud Hieronymum Scotum, 1557. [6] 12. S. Thomè Scripta in librum primum Sent. In quarto. Lugduni, apud Jacobum Iuntam, 1520. 13. S. Thomè Scripta in librum secundum Sent. Ibidem. 14. S. Thomè Scripta in librum tertium Sent. Ibidem. 15. S. Thomè Scripta in librum quartum Sent. Ibidem. 16. S. Thomè Scriptorum pars secunda in librum quartum Sent. Ibidem. [7] 17. D. Bonauenturè Scripta in librum primum Sententiarum. In quarto. Impressa Venetijs, ad signum Seminantis, anno domini 1573. 18. D. Bonauenturè Scripta in librum secundum Sent. Ibidem. 19. D. Bonauenturè Scripta in librum tertium Sent. Ibidem. 20. D. Bonauenturè Scripta in librum quartum Sent. Ibidem. (f. 99v) [8] 21. Durandi Scripta super quatuor libros Sent. In folio. Parisijs, apud Carolam Guillard sub Sole aureo, anno Domini 1550. prima formazione da Lattanzio Medolago e da altri maestri allo Studio di Vallombrosa, venne nominato maestro nella scuola di Astino (1579-86). Fu lettore di teologia scolastica a S. Prassede in Roma, dove si guadagnò la stima del cardinale protettore della congregazione. Infine ricoprì l’incarico di rettore presso lo Studio di Passignano. Scrisse alcune esercitazioni sugli universali di Porfirio e teoremi relativi alle categorie aristoteliche. Emergono i Dieci ragionamenti intorno alle ultime parole di Cristo crocifisso (Firenze 1603), argomento spirituale sviluppato in forma dialettica, e un riassunto a carattere manualistico della Summa di Tommaso. Morì in S. Pancrazio a Firenze. Opere principali: In Porphyrii quinque universalia absolutissimae dilucidationes …, Florentiae 1599; Tesoro ricchissimo delle indulgenze … comunicate alla Compagnia della santissima Trinità …, Firenze 1604; Disputationes viginti tres principalium quorundam theorematum ad categorias Aristotelis spectantium, Venetiis 1612. Bibliografia: AGCV, 0.II.4: T. SALA, Notizie di alcune Badie Vallombrosane, ms. sec. XIX; AGCV, D.V.13: F. NARDI, Miscellanea, Familia Illustrium Virorum Congregationis Vallis Umbrosae, copia, ms. sec. XIX, f. 36v; AGCV, C.V.13: G. ALBERGANTI, Generali Valombrosani, tomo J, ms. 1751, f. 236r; TARANI, L’Ordine cit., pp. 124-125; SALA, Dizionario cit., I, pp. 160-162; ZUCCARELLO, I Vallombrosani cit., 2005, pp. 90, 140-141, 161.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 205

20-May-13 2:06:25 PM

206

COLTIBUONO

VI.1,9

[9] 22. Thomae ab Argentina Scripta super quatuor libros Sent. In folio. Genue, apud Antonium Orerium, anno Domini 1585. [10] 23. Egidij Romani Scripta super librum primum Sent. In folio. Venetijs, apud haeredes Octauiani Scoti, 1521. [11] 24. Gulielmi de Rubione Ordinis Minorum Scripta in libros primum et secundum Sententiarum. In folio. Parisijs, cura Jodici Bladij Ascentij, 1518. 25. Gulielmi de Rubione Scripta in libros tertium et quartum Sententiarum. Ibidem. COLTIBUONO [12] 26. Petri de Palude Scripta in librum tertium Sent. In folio. Parisijs, impendio Claudij Cheuallon, 1517. [13] 27. Dominici Soto Pars prima questionum in librum quartum Sent. In quarto. Venetijs, apud Domenicum Niccolinum, 1570. 28. Dominici Soto Comment. siue questionum in librum quartum Sent. pars secunda. Ibidem. [14] 29. Scoti Scripta in librum secundum Sent. In 8°. Lugduni, per Jacobum Juntam, 1520. [15] 30. Capreoli Compendium in primum et secundum Sent. per Paulum Soncinatem. In 4°. Papiè, apud Jacob de Burgofranco, 1522. 31. Capreoli Compendium in tertium et quartum Sent. Ibidem. [16] 32. Magistri Sententiarum liber. In 8°. Venetijs, apud Franciscum Laurentinum, 1563. [17] 33. Roberti Bellarmini Disputationes de controuersijs christianè fidei aduersus huius temporis hareticos, tomus primus. Venetijs, apud Societatem Minimam. In folio, 1599. 34. Roberti Bellarmini Disputationes ut supra, tomus secundus. Ibidem. 35. Roberti Bellarmini Disputationum ut supra, tomus tertius. Ibidem. 36. Roberti Bellarmini Disputationum ut supra, tomus quartus. Ibidem. (f. 100r) Index parvum scripturalium. [18] 37. Biblia sacra. In quarto. Venetijs, apud haredes Niccolai Beuilaquè, anno domini 1578. [19] 38. Georgij Bullocci Oeconomia concordantiarum Scripturè Sacrae pars prima. In quarto. Venetijs, apud haredes Melchioris Sessè, 1585. 39. Giorgij Bullocci Eoconomia concordantiarum pars secunda. Ibidem. [20] 40. S. Thomae Aquinatis Catena aurea in quatuor sancta Euangelia. In folio. Lutetiè Parisiorum, apud Joanne Parvuum, 1537. [21] 41. Cornelij Jansenij Commentaria in suam concordantiam ac totam historiam euangelicam. In folio. Venetijs, apud haredes Melchioris Sessè, 1579. [22] 42. S. Augustini Tomus primus cum indice omnium operum, què sunt manu emendata. In quarto. Venetijs, ad signum Spei, anno Domini 1552. 43. S. Augustini Tomus secundus et tertius. Ibidem. 44. S. Augustini Tomus quartus. Ibidem. 45. S. Augustini Tomus quintus De ciuitate Dei non habetur.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 206

20-May-13 2:06:25 PM

VI.1,33

COLTIBUONO

207

46. S. Augustini Tomus sextus. Ibidem. 47. S. Augustini Tomus septimus. Ibidem. 48. S. Augustini Tomus octauus. Ibidem. 49. S. Augustini Tomus nonus. Ibidem. 50. S. Augustini Tomus decimus. Ibidem. [23] 51. D. Joannis Chrisostomi Tomus primus cum indice omnium operum. In quarto. Venetijs, apud Juntas, anno Domini 1583. 52. D. Joannis Chrisostomi tomus secundus. Ibidem. 53. D. Joannis Chrisostomi tomus tertius. Ibidem. 54. D. Joannis Chrisostomi tomus quartus. Ibidem. 55. D. Joannis Chrisostomi tomus quintus. Ibidem. [24] 56. S. Gregorij Magni Tomus primus. In quarto. Venetijs, apud Dominicum de Farris, 1583. 57. S. Gregorij Magni Tomus secundus. Ibidem. [25] 58. D. Bernardi abbatis Tomus primus. In 4°. Venetijs, ad signum candentis Salamandrè, 1575. 59. D. Bernardi Tomus secundus. Ibidem. [26] 60. Ludulphus, De uita Christi. In 4°. Lugduni, apud Jabobum Huguetan, 1556. [27] 61. Dionisius Carthusianus, Super Matteum, tomus primus. In octauo. Parisijs, apud Antonium Iurianum (f. 100v) ad signum Galli, anno domini 1548. [28] 62. Dionisius Chartusianus, Super Marcum et Lucam, tomus secundus. Ibidem. [29] 63. Dionisius Chartusianus, Super Joannem tomus tertius. Ibidem. [30] 64. S. Thomae Aquinatis Commentaria super Epistolas d. Pauli, tomus primus. In 8°. Lugduni, apud heredes Jacobi Francisci Juntè, 1556. 65. S. Thomè Aquinatis Comment. in Epistolas d. Pauli, tomus secundus. Ibidem. [31] 66. S. Thomè Commentaria in Jsaiam. In 8°. Lugduni, apud Joannem Crespin, 1531. [32] 67. S. Thomè Commentaria in Job. In 8°. Lugduni, apud Jacobum de Junta, 1520. [33] 68. Henrici Helmesij Germipolitani Homeliarum tomus primus super Euangelia a festo sancti Andreè usquae ad s. Joan. Baptistam. In 8°. Parisijs, apud Audoenum, 1557. 69. Henrici Helmesij Homeliarum Tomus secundus super Euang. a s. Joan. Baptista usque ad s. Andream. Ibidem. 70. Henrici Helmesij Homeliarum tomus tertius super Euangelia ab Aduentum usque ad festum sanctissimè Trinitatis. Ibidem. 71. Henrici Helmesij Homeliarum tomus quartus super Euangelia dominicarum a sanctissima Trinitate usque ad Aduentum. Ibidem. 72. Henrici Helmesij Homeliarum tomus quintus in Epistolas a prima dom. Aduentus usque ad penteco. Ibidem. 73. Henrici Helmesij Homeliarum tomus sextus in Euang. dominic. a Pascha usque ad Pentecostem. Ibidem.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 207

20-May-13 2:06:25 PM

208

COLTIBUONO

VI.1,34

74. Henrici Helmesij Homeliarum tomus septimus in Epistolas 24 dominicarum. Ibidem. [34] 75. Petri Bercorij Dictionarij142 moralis pars prima. In folio. Venetijs, apud heredes Scoti, 1574. 76. Petri Bercorij Dictionarij moralis pars secunda. Ibidem. 77. Petri Bercorij Dictionarij moralis pars tertia. Ibidem. [35] 78. Petri Bercorij Reductorium morale. Ibidem. [36] 79. Petri Bercorij Tropologicè ennarrationes in utrunque Testamentum. In folio. Lugduni, apud Jacobum Sacconum, anno domini 1520. [37] 80. Didaci Stellè In Euangelium secundum Lucam ennarrationum tomus primus. In quarto. Venetijs, apud Franciscum Zilettum, 1583. [38] 81. Didaci Stellè In Euangelium secundum Lucam enarr. tomus secundus. Ibidem. [39] 82. Philippi Diez Lusitani Sermonum quadrag. tomus primus. In quarto. Venetijs, apud Joannem Baptistam Sessam, 1586. 83. Philippi Diez Tomus secundus super Euang. festorum sanctorum totius anni. Ibidem. (f. 101r) 84. Philippi Diez Tomus tertius super Euangelia et festa a dom. prima Aduentus usque ad Septuagesimam. Ibidem. 85. Philippi Diez Tomus quartus a dominica in albis usque ad Aduentum. Ibidem. [40] 86. Philippi Diez Summè praedicantium tomus primus. In quarto. Venetijs, apud Joannem Florinam, anno domini 1591. 87. Philippi Diez Summè praedicantium tomus secundus. Ibidem. [41] 88. Philippi Diez Index moralium conceptuum. In 4°. Venetijs, apud Societatem Minimam, 1597. [42] 89. Gabrielis Biel Sermonum de tempore tomus primus. Brixiè, apud Thomam Bozzolam, 1583. 90. Gabrielis Biel Sermonum de sanctis tomus secundus. Ibidem. [43] 91. Thomè de Truxillo Thesauri concionatorum tomus primus. In quarto. Venetijs, apud hèredes Melchioris Sessae, anno domini 1584. 92. Thomè de Truxillo Thesauri concionatorum tomus secundus. Ibidem. [44] 93. Thomè de Truxillo Sermonum quadragesimalium tomus primus. In octauo. Venetijs, apud Damianum Zenarum, 1592. 94. Thomè de Truxillo Sermonum quadrag. tomus secundus. Ibidem. [45] 95. Thomè de Uio Caietani Expositio in parabolas Salomonis. In folio. Romè, apud Antonium Bladum Asulanum, anno 1542. [46] 96. S. Antonij archiepiscopi Florentini Historiarum pars prima. In folio. [47] 97. S. Antonij archiepiscopi Secunda pars totius summè maioris. Lugduni, apud Joannem Clein. [48] 98. S. Antonij archiepiscopi Secunda pars tertiè partis summè. Venetijs, per Andream de Cataro, 1485. 142

Dictionarij corregge Dictionarium.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 208

20-May-13 2:06:25 PM

VI.1,67

COLTIBUONO

209

[49] 99. S. Antonij archiepiscopi Pars quarta summè maioris. Lugduni, apud Joannem Clein. [50] 100. Joannis Osorij Societatis Jesu Concionum tomus primus a prima dominica Aduentus usque ad Resurectionem. In octauo. Venetijs, apud Damianum Zenarum, 1595. 101. Joannis Osorij Concionum tomus secundus a dom. prima post Pascha usque ad Aduentum. Ibidem. 102. Joannis Osorij Concionum de festis sanctorum tomus tertius. Ibidem. 103. Joannis Osorij Concionum diuersarum tomus quartus. Ibidem. 104. Joannis Osorij Concionum tomus quintus a prima dominica Aduentus usque ad Resurectionem. Ibidem. [51] 105. Benedicti Pererij Societatis Jesu Commentariorum ac disputationum in Genesim tomus primus. In folio. Romè, apud Georgium Ferrerium, 1591. [52] 106. Benedicti Pererij Comment. et disput. in Genesim tomus secundus. Romè, apud Aloysium Zanettum, 1592. [53] 107. Benedicti Pererij Comment. et disput. in Genesim tomus tertius. Romè, ex Typographia Uaticana, 1595. [54] 108. Benedicti Pererij Comment. et disput. in Genesim tomus quartus. Romè, apud Aloysium Zanetum, 1599. (f. 101v) [55] 109. Sixti Senensis Bibliotecae sanctè tomus primus. In 4°. Venetijs, apud Franciscum Senensem, 1575. 110. Sixti Senensis Bibliotecè sanctè tomus secundus. Ibidem. [56] 111. Andreè Vegè De iustificatione tomus. In folio. Coloniè, apud Geruinum Calenium, 1572. [57] 112. Hieronymi Uielmi Ordinis Praedicatorum Liber de sex diebus conditi orbis. In quarto. Venetijs, apud Iuntas, 1575. [58] 113. Joannis Uiguerij Institutiones. In 4°. Venetijs, apud Jacobum Uitalem, 1575. [59] 114. Francisci Sixti Neapolitani Carmelitè Tesseraedecades genealogiè Iesu Christi ex primo capite Euangelij secundum Matheum. In 4°. Venetijs, 1564. [60] 115. Pauli Florentini Ordinis sancti Spiritus de Urbe Sermones quadragesimales. In folio. Mediolani, apud Leonardum Pachel et socios, anno 1479. [61-62] 116. Philippi de Montecalerio Ordinis Minorum Sermones quadragesimales et de tempore. In quarto. Lugduni, apud Joannem Cleyn, anno 1510. [63] 117. Roberti Carazoli de Licio episcopi Aquinatis Sermonum quadragesimalium tomus primus. In 4°. Venetijs, per Andream de Torresanis, 1488. [64] 118. Roberti Carazoli Sermonum de laudibus sanctorum tomus secundus. Venetijs, per Georgium Arriuabenum, 1489. [65] 119. Antonij de Gislandis Ordinis Praedicatorum Dubia euangelica alias Opus aureum. In 4°. Venetijs, apud Jacobum Leoncinum, 1574. [66] 120. Joannis a Sancto Geminiano Ordinis Predicatorum Summa de exemplis et rerum similitudinibus. In 4°. Venetijs, apud Dominicum Farreum, 1584. [67] 121. Gabrielis Barlettè Sermones quadrag. et festiui. In 8°. Venetijs, per Valerium Bonellum, 1585.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 209

20-May-13 2:06:25 PM

210

COLTIBUONO

VI.1,68

[68] 122. S. Thomae Aquinatis Sermones de tempore et de sanctis. In 8°. Romè, apud Julium Accoltum, 1571. [69] 123. Melchioris Cani episcopi Canariensis De locis theologicis. In 8°. Venetijs, apud Bartolomeum Rubinum, 1567. [70] 124. Dominici Soto De ratione tegendi et detegendi secretum lectiones. Tomus impressus Brixiae, apud Petrum Mariam Marchetum, 1582. [71] 125. Dominici Mellini Florentini Aduersus maleuolos christiani nominis obtrectatores liber. In folio. Florentiae, apud Georgium Marescotum, 1577. [72] 126. Pelberti Ordinis Minorum Stellarium b. Mariae virginis. In quarto. Venetijs, apud Joannem Antonium Bertanum, 1586. (f. 102r) [73] 127. Augustini Righini Ferrariensis Sermones quadr. In 4°. Venetijs, apud Oratium de Gobbis, 1581. [74] 128. Thomè Beuxamis Carmelitè Scholiarum et annotationum in Euangelia Quadragesimè tomus primus. In octauo. Venetijs, anno domini 1582. 129. Thomè Beuxamis Carmelitè Scholiarum in Euangelia quadrag. tomus secundus. Ibidem. [75] 130. Joannis Tritemij Homeliè. In 4°. [76] 131. Ludouici Granatensis Rethorica ecclesiastica. In 4°. Venetijs, apud Franciscum Zilettum, 1578. [77] 132. Augustini Valerij Rethorica ecclesiastica. In 4°. Venetijs, apud Franciscum Zilettum, 1578. [78] 133. Alexandri Panormitani Ordinis Minorum Sermones quadrag. In 4°. Venetijs, apud Dominicum Guerreum, 1574. [79] 134. Ricardi de Sancto Vittore Opuscula. In 8°. Venetijs, apud Jacobum Pentium, 1506. [80] 135. Centuriè dissimilium et adagiorum ex operibus d. Chrisostomi collectè per Claudium Expenceuum theologum Parisiensem. Parisijs, apud Sebastianum Niuellium, 1569. [81] 136. Flores omnium doctorum per Thomam Hibernicum collecti. In 16mo. Lugduni, apud Guilielmum Rouillium, 1580. [82] 137. Thomè de Kempis Opuscula. In 16mo. Venetijs, apud Dominicum Niccolinum, 1572. [83] 138. Compendium manualis Nauarris per Petrum Alagonem. In 16mo. Florentia, apud Bartolomeum Sermartellium, 1591. [84] 139. Regula sancti Benedicti cum dialogis s. Gregorij. In 16mo. Venetijs, apud Franciscum Senensem, 1572. [85] 140. Concilium Tridentinum. In folio. Romè, apud Paulum Manutium, 1564. [86] 141. Chrisostomi Jauelli Pars prima et secunda moralis de christianis uirtutibus. In octauo. Venetijs, apud Hieronimum Caualcalupum, 1565. [87] 142. S. Basilij Magni Conciones duè de ieiunio. Romè, ex Typographia Uaticana, 1588. (f. 102v)

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 210

20-May-13 2:06:25 PM

VI.1,107

COLTIBUONO

211

Index interpretvm Aristotelis. [88] 143. Aristotelis Pars prima quam Organum uel Logicam appellant. In sextodecimo. Venetijs, ad signum Seminantis, anno Domini 1572. 144. Aristotelis Pars secunda què Rethoricam et Poeticam complectitur. Ibidem. 145. Aristotelis Pars tertia què Moralem phylosophiam habet. Ibidem. 146. Aristotelis Pars quarta què Prima naturalia continet. Ibidem. 147. Aristotelis Pars quinta què De historia animalium, De eurundem generatione, De partibus et De anima tractat. Ibidem. 148. Aristotelis Pars sexta què Parua naturalia continet. Ibidem. 149. Aristotelis Pars septima què Methaphysicam et Problemata amplectitur. Ibidem. 150. Aristotelis Omnium operum index. Ibidem. [89] 151. Auerrois Commentaria in uniuersam Logicam, in octauo. Lugduni, apud Jacobum Juntam, anno domini 1542. [90] 152. Auerrois Commentaria magna in libros Posteriorum et Topicorum. Ibidem. [91] 153. Auerrois Comment. in octo libros Physicorum. Ibidem. [92] 154. Auerrois Comm. in libros De coelo, De generat. et corupt. [93] Et De metheoris. Ibidem. [94] 155. Auerrois Comm. in libros De anima et De paruis naturalibus. Ibidem. [95] 156. Auerrois Comm. in libros Methaphysicorum. Ibidem. [96] 157. Auerrois Destructio destructionum cum comment. Augustini Sessa. Ibidem. [97] 158. Auerrois Commentaria in libros Ethicorum. Ibidem. [98] 159. Alberti Magni Commentariorum in Phylosophiam naturalem et supernaturalem, tomus unus. In folio. Venetijs, apud haeredes Octauiani Scoti, 1518. [99] 160. S. Thomè Aquinatis Commentaria in 8 libros Physicorum. In folio. Venetijs, apud Hieronymum Scotum, 1564. [100] 161. S. Thomè Comment. in libros Methaphysicorum. In folio. Venetijs, apud Juntas, 1548. [101] 162. S. Thomè Comment. in libros De anima. In folio. Venetijs, apud Juntas, 1565. [102] 163. S. Thomè Comment. in Parua naturalia. In folio. Venetijs, apud Iuntas, 1551. [103] 164. S. Thomè Comment. in libros De coelo. In folio. Venetijs, apud Iuntas, 1564. (f. 103r) [104] 165. S. Thomae Commentaria in libros De generat. et corrupt. In folio. Venetijs, apud Iuntas, 1566. [105] 166. S. Thomè Comment. in libros De generat. In octauo. Lugduni, apud Jacobum Iuntam, 1520. [106] 167. S. Thomè Comment. in libros Metheororum. In folio. Venetijs, apud Iuntas, 1565. [107] 168. S. Thomè Comment. super Boetium De consolatione. In folio. Venetijs, per Ottinum Papiensem, 1499.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 211

20-May-13 2:06:25 PM

212

COLTIBUONO

VI.1,108

[108] 169. Joannis Gramatici Comment. in libros De anima. In folio. Venetijs, apud Hieronymum Scotum, 1560. [109] 170. Themistij Paraphrasis in plures tractatus Aristotelis. In folio. Venetijs, apud Hieron. Scotum, 1549. [110] 171. Caietani de Thiennis Commentaria in libros De coelo cum questione Egidij Romani de materia coeli. In folio. Venetijs, apud haeredes Octauiani Scoti, 1502. [111] 172. Caietani de Thiennis Commentaria in libros De anima cum Joanne Gandauensi De substantia orbis. In folio. Venetijs, per Georgium Arriuabenum, 1514. [112] 173. Caietani de Thiennis Comment. in libros Metheororum. In folio. Apud haredes Scoti, 1522. [113] 174. Thimonis Quaestiones in Metheoris. In folio. Venetijs, apud heredes Octauiani Scoti, 1522. [114] 175. Egidij Romani Commentaria in libros De generat. et corrupt. cum questionibus Marsilij Inguem et Alberti de Saxonia. In folio. Venetijs, apud Lucam Antonium Juntam, 1518. [115] 176. Appollinaris Offredi Cremonensis Commentaria in libros De anima cum questionibus eiusdem. In folio. Venetijs, per Bonetum Locatellum, 1496. [116] 177. Vrbani Auerroistè Ordinis Seruorum Expositio commentariorum Auerrois super octo libros Physicorum. In folio. Venetijs, apud Bernardinum Tridinensem, 1492. [117] 178. Thomè de Uio Caietani Comment. in libros De anima. In 8°. Bononiae, apud Alexandrum Benantium, 1573. [118] 179. Theoremata Marci Antonij Zimarè. In folio. Venetijs, apud Joannem Grifium, 1564. [119] 180. Tabulè Zimarè super Aristotelem. In folio. Venetijs, ibidem. [120] 181. Alexandri Achillini Opuscula. In folio. Venetijs, apud Hieronymum Scotum, 1545. [121] 182. Joannis Gandauensis Quaestiones super libros Physicorum. In folio. Venetijs, apud Lucam Antonium Juntam, 1520. [122] 183. Joannis Gandau. Quaestiones super Methaphysicam. In folio. Venetijs, apud Hieron. Scotum, 1553. [123] 184. Joannis Gandau. Questiones super libros De anima. In folio. Venetijs, apud Hieronymum Scotum, 1561. [124] 185. Dominici Flandrensis Quaestiones super Methaphysicam. In folio. Venetijs, 1499. [125] 186. Pauli Soncinatis Quaestiones super Methaphysicam. In folio. Venetijs, apud Simonem de Luere, 1500. (f. 103v) [126] 187. Chrisostomi Jauelli Quaestiones in libros Physicorum. In 8°. Venetijs, apud Hieronymum Scotum, 1552. [127] 188. Chrisostomi Jauelli Quaestiones in libros Methaphysicae. Ibidem. [128] 189. Chrisostomi Jauelli Questiones in libros De anima. Ibidem. [129] 190.Chrisostomi Jauelli Epitome super naturalem phylosophiam. Ibidem.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 212

20-May-13 2:06:25 PM

VI.1,148

COLTIBUONO

213

[130] 191. Benedicti Pererij Societatis Jesu De communibus principijs et affectionibus rerum naturalium. Tomus in 4°. Parisijs, apud Thomam Brumennium, 1579. [131] 192. Dominici Soto Comment. super octo libros Physicorum. In 4°. Venetijs, apud Franciscum Zilettum, 1582. [132] 193. Dominici Soto Questiones super libros Physicorum. In 4°. Ibidem. [133] 194. Francisci Toleti Comment. super libros Physicorum. In 4°. Venetijs, apud Iuntas, 1580. [134] 195. Francisci Toleti Comment. super libros De anima. In 4°. Venetijs, apud Iuntas, 1575. [135] 196. Francisci Toleti Comment. super libros De generat. In 4°. Venetijs, apud Iuntas, 1575. [136] 197. Gratiadei Èsculani Ordinis Praedicatorum Quaestiones super libros Physicorum. In folio. Venetijs, 1503. [137] 198. Petri Fonsecè Societatis Jesu Commentariorum in primos quatuor libros Methaphysicè tomus primus. In 4°. Romè, apud Zanettum, 1577. 199. Petri Fonsecè In librum quintum Methaphy. tomus secundus. Romè, apud Jacobum Tornerium, 1589. [138] 200. Joannis Jacobi Pauesij Disputationes aliquot methaphysicales. In folio. Venetijs, apud Franciscum Zilettum, 1572. [139] 201. Joannis Ludouici Cartarij Bononiensis Lectiones in prohemium De physico auditu. In 4°. Perusiè, in aedibus Valentis Pannitij, 1572. [140] 202. Jacobi Martini Scoti De prima simplicium et concretorum corporum generatione disputatio. Augustè Taurinorum, apud hèredes Nicolai Beuilaquè, 1577. [141] 203. Julij Cararij Syreni Brixiani De subiecto primè phylosophiè disputatio. In quarto. Bononiae, apud Anselmum Giaccarellum, 1556. [142] 204. Syriani antiquissimi interpretis Aristotelis Commentaria in libros XI, XII, XIII Methaphysicorum. In 4°. In Accademia Veneta, 1558. (f. 104r) [143] 205. Jacobi Fabri Stapulensis Introductio artificialis per modum epitomè in decem libros Ethicorum. In 4°. Venetijs, per Jacobum Pentium, 1506. [144] 206. Anibalis Guaschi et Raphaelis Lucensis Disputatio de aequalitate animarum. In quarto. Trini, apud Joannem Franciscum Julitum de Ferrarijs, 1577. Index expositorvm logice facultatis. [145] 207. Arsenij Crudelij Puppiensis monachi Ordinis Vallisvmbrosae Dilucidationes et disputationes in quinque uniuersalia Porphyrij. In quarto. Florentiae, apud Philippum Iuntam, anno Domini 1599. [146] 208. Alexandri Aphrodisei Commentaria in libros Priorum, Topicorum et Elencorum. Venetijs, apud Hieronymum Scotum, 1542. [147] 209. Alberti Magni Comment. in Post., Top. et Elencos. In folio. Venetijs, per Joannem de Gregorijs, 1494. [148] 210. Ammonij Hermei Commentaria in Predicabilia, Predicam. et Perhyermenias. In folio. Venetijs, apud haeredes Hieronymi Scoti, 1581.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 213

20-May-13 2:06:25 PM

214

COLTIBUONO

VI.1,149

[149] 211. Porphyrij Breuis expositio in Predicam. In folio. Venetijs, apud Hieronymum Scotum, 1566. [150] 212. S. Thomè Comment. in libros Perhiermenias et Post. In folio. Venetijs, apud Hieronymum Scotum, 1570. [151] 213. Thomè143de Uio Caiet. Comment. in Predicab. et Predicam. In folio. Venetijs, ibidem, 1565. [152] 214. Burlei Anglici In Predicabilia et Praedicamenta et Perhyermenias expositio. In folio. Venetijs, apud haeredes Octauiani Scoti, 1519. [153] 215. Pauli Veneti In Predicabilia et Predicam. com. In folio. Venetijs, per Bonetun Locatellum, 1494. [154] 216. Pauli Veneti Comment. in libros Post. In folio. Venetijs, apud Lucam Antonium Juntam, 1521. [155] 217. Scoti Quaestiones in uniuersam Logicam cum expositione Joannis Anglici. In folio. Venetijs, per Philippum Pincium, 1512. (f. 104v) [156] 218. Dominici Flandrensis Questiones in libros Posteriorum et Elencorum. In folio. Venetijs, per Georgium Arriuabenum, 1514. [157] 219. Dominici Soto Commentaria in Logicam. In 4°. Venetijs, per Guerreos fratres, 1573. [158] 220. Aemilij Bergomatis monachi Ordinis Vallisumbrosae Logicalium questionum tomus. In quarto. Venetijs, apud Baretium, 1596. [159] 221. Francisci Toleti Commentaria in uniuersam Logicam. In 4°. Venetijs, apud Iuntas, 1576. [160] 222. Honorati de Robertis canonici Lateranensis Comment. in Predicabilia et Predicam. In folio. Venetijs, apud Antonium Somascum, 1598. [161] 223. Petri Hispani Logica cum comment. Versorij. In 4°. Venetijs, apud Alexandrum Grifium, 1583. [162] 224. Michaelis Claui Siculi In Praedicabilia et Praedicamenta conclusiones. In quarto. Venetijs, apud Joannem Comencinum, 1575. Index librorum diuersorum. [163] 225. Euclides cum commentarijs Campani. In folio. Venetijs, per Paganinum de Paganinis, 1509. [164] 226. Nizolius siue Thesaurus Ciceronianus. In folio. Venetijs, apud Nicolaum Beuilaquam, 1566. [165] 227. Joannis Michaelis Sauonarolè Pratica medicinalis. In folio. Venetijs, apud haeredes Octauiani Scoti, 1519. [166] 228. Adagia Pauli Manutij. In quarto. Venetijs, ex Unitorum Societate, 1585. [167] 229. Plutarchi Opuscula moralia. In 8°. Parisijs, apud Gabrielem Buon, 1572. (f. 105r) Indice di libri di prediche uulgari. [168] 230. Prediche quadragesimali di monsignor Cornelio Bitonto sopra le Epistole et Euangeli. In quarto, tomo primo. Venetia, nella stamperia de’ Giunti, 1588. 143

S. nel margine sinistro e Comment. depennati.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 214

20-May-13 2:06:25 PM

VI.1,186

COLTIBUONO

215

231. Prediche quadrag. del Bitonto sopra le Epistole et Euangeli, tomo secondo. Venetia, ne’ Giunti, 1588. [169] 232. Prediche del Bitonto sopra il Decalogo et Simbolo apostolico. In quarto. Venetia, nella stamperia de’ Giunti, 1590. [170] 233. Prediche diuerse del Bitonto, tomo primo. In quarto. Turino, appresso gli heredi di Beuilaqua, l’anno 1579. 234. Prediche diuerse del Bitonto, tomo secondo. Turino, Beuilaqua, 1579. 235. Prediche diuerse del Bitonto, tomo terzo. Turino, Beuilaqua, 1579. 236. Prediche diuerse del Bitonto, tomo quarto. Turino, Beuilaqua, 1579. [171] 237. Prediche diuerse di maestro Pietro Ridolfi da Tossignano, prima et seconda parte. In 4°. Venetia, appresso Francesco de’ Franceschi, 1584. [172] 238. Prediche diuerse di Gabriello Fiamma. In 4°. Venetia, appresso Francesco Sanese, 1566. [173] 239. Discorsi di Gabriello Fiamma sopra le Epistole et Euangeli dell’anno. Venetia, ibidem, 1574. [174] 240. Prediche diuerse di f. Alexio Stradella augustiniano. In quarto. Bologna, appresso Alexandro Benecci, 1567. [175] 241. Prediche del Seripando sopra il Simbolo apostolico. In 4°. Venetia, ad signum Salamandrè, 1567. [176] 242. Prediche quadrag. et sermoni diuersi di f. Giouanni Aquilano Ordinis Obseruantiè Minoritanè. In 4°. Venetia, appresso Egidio Regazzola, 1569. [177] 243. Ragionamenti 25 sopra la passione di Giesu Christo di monsignor Francesco Panigarola. In ottauo. In Napoli, ad instantia di Giacomo Carlino, 1586. [178] 244. Prediche diuerse del Panigarola. In 8°. Venetia, per Gio. Battista Ciotti sanese, 1592. [179] 245. Prediche prime quadragesimali del Panigarola. Venetia, per Domenico Farri, 1597. [180] 246. Prediche seconde quadragesimali del Panigarola. In ottauo. Venetia, per Giouan Battista Ciotti sanese, 1598. (f. 105v) [181] 247. Specchio di guerra del padre Panigarola al serenissimo Carlo Emanuello duca di Sauoia. In Bergomo, 1595. [182] 248. Dialogo di Fabiano Fioghi contro gli hebrei. In 4°. Roma, per gli heredi di Antonio Blado, 1582. [183] 249. Homelie di maestro Vitale Medici alli hebrei. Fiorenza, appresso Giunti, 1585. [184] 250. Dialoghi della christiana filosofia di fra’144 Giorgio Busto vercellese dell’Ordine de’ Predicatori. In 8°. Bologna, per Giouanni Rossi, 1584. [185] 251. Prediche diuerse et homelie del Franceschino Uisdomini. In 8°. Venetia, appresso Girolamo Scotto, 1562. [186] 252. Prediche quadrag. di Giulio Cesare Capaccio, prima parte. In octauo. Venetia, appresso Fabio et Agostino Zoppini, 1584. 144

Segue Giorgio Busto depennato.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 215

20-May-13 2:06:25 PM

216

COLTIBUONO

VI.1,187

[187] 253. Lettioni del Marcellino sopra Giona. Camerino, per Girolamo Strengari, 1581. [188] 254. Predica della passione fatta dal Marcellino. Fiorenza, per Giorgio Marescotti, 1585. [189] 255. Prediche della grandezza del rosario di maestro Angelo Pientini. Fiorenza, appresso Giorgio Marescotti, 1585. Altri libri uolgari. [190] 256. Francesco Alunno Della fabrica del mondo intorno alle uoci uulgari. In foglio. Venetia, appresso Giouanbattista Uscio, 1588. [191] 257. Francesco Petrarcha Del remedio dell’una et dell’altra fortuna. In ottauo. Venetia, appresso Domenico Farri, 1584. Finis indicis omnium librorum tum Latinorum cum uulgariorum qui sunt ad usum domini Arsenij Crudelij Puppiensis Ordinis Vallisumbrosae.

VI.2. COLTIBUONO (Gaiole in Chianti, Siena), S. Lorenzo: Taddeo. (f. 106r) Jnuentario de’ libri di don Taddeo, monaco dell’ordine di Vallombrosa, lasciati in cella di don Arsenio da Poppi. [1] Somme di s. Thomaso con ’l comento del Caietano, Opuscoli et quolibetti. In quarto. Stampate in Venetia, apud Iuntas, 1588. Tomi cinque. [2] Thomè de Uio Caietani Comment. in Logicam. In folio. Venetijs, apud heredes Hieronymi Scoti, 1587. [3] Dominici Soto Comment. in Praedicab. et Predicam. In quarto. Venetijs, sub signo Pauonis, 1574. [4] Organum seu Logica Arist. In 16mo. Venetijs, apud Dominicum Guerreum, 1580. [5] Tomus Aristotelis De natura animalium. In 8°. [6] Dictionarium uulgare et Latinum. In 8°. Venetijs, apud Ualuassores, 1585. [7] Aesopi Fabulè Graecè et Latinae. In 16mo. Antuerpiè, ex officina Christophori Plantini, 1567. [8] Pantaleonis De ratione quantitatis syllabariè liber. In 16mo. Lugduni, apud Ludouicum Cloquemin, 1579. [9] Clenardi Institutiones linguè Grecè. Venetijs, in aedibus Manutianis, 1570.

VI.3. COLTIBUONO (Gaiole in Chianti, Siena), S. Lorenzo145. (f. 107r) Index librorum omnium qui sunt in monasterio Sancti Laurentij Cultusboni Ordinis Vallisumbrosae, factus die uigesima secunda aprilis MDC. [1] 1. Morali di santo Gregorio, tradotti da messer Zanobi da Strata. In folio. Senza principio. Th. 1. VI.1, 145

S. Lorenzo a Coltibuono, diocesi di Fiesole; fondazione: prima metà del sec. XI; val-

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 216

20-May-13 2:06:26 PM

VI.3,21

COLTIBUONO

217

[2] 1. Joannis Mesue De complexionibus. Folio. Neapoli, per Conradum Guldenmund, M.CCCC.LXX8. Th. 1. VI.3, [3] Prima et secunda pars Lirae. In folio. Senza principio. Th. 2. [4] Gregorij Magni In Job. In folio. Coloniae, per Lodouicum Honen, M.D.XIIII. Th. 1. [5] Pauli Veneti In libros Posteriorum. In folio. Venetijs, per Ottauianum Scotum, 1488. Th. 1. [6] Concordia discordantium canonum. In 4°. Alexandriae, per Thomam de Blauis, 1489. Th. 1. [7] Summa decretorum. In 8°. Venetijs, 1498. Th. 1. [8] Sextus decretalium. In 8°. Venetijs, per Andream Torresanis, M.D. Th. 1. [9] Gregorij Magni Decretales. In 8°. Venetijs, per Lucam Antonium Iuncte, M.D.XIIII. Th. 1. [10] 2. Magister Sententiarum. In 8°. Venetijs, per Camillum Franceschinis, M. 1566. Th. 2. [11] Coltiuatione di Luigi Alamanni. In 4°. Parigi, per Ruberto Stefano, M.D.XLVI. Th. 1. [12] Alessandro Piccolomini Sopra la sfera. In 4°. Venetia, al segno del Pozzo, M.D.XL. Th. 1. [13] 3. D. Thomas Super Phisicam. In folio. Venetijs, per Hieronimum Scotum, 1573. Th. 3. [14] Martini de Azpilcueta De regularibus. In 4°. Romae, per Jacobum Tornerij, 1584. Th. 1. [15] Paolo Interia, Delle storie de’ genouesi. In 4°. Lucca, per il Busdrago, 1551. Th. 1. [16] Thomas de Garbo Florentini Suma medicinalis. In folio. Venetijs, per Octauianum Scotum, 1506. Th. 1. [17] 2. Toletus, In Aristotelem. In 4°. Venetijs, apud Junctas, 1580. Th. 2. [18] Vita di Carlo quinto d’Alfonso Ulloa. In 4°. Venetia, per Vincentio Valgrisi, 1560. Th. 1. [19] Pietro Borgo, Sopra l’abbaco. In 4°. Venetia, per Francesco de Leni, 1561. Th. 1. [20] Leggendarium sanctorum Claudij a Rota. In 4°. Lugduni, per Godefridum Gailliandum, 1554. Th. 1. [21] Sermones d. Agustini ad fratres in heremo. In 8°. Venetij, per Paganinum Pagianinis, 1487. Th. 1. lombrosano dal primo decennio del sec. XII (prima attestazione 1115). Bibliografia: AGCV, 0.II.4: T. SALA, Notizie di alcune Badie Vallombrosane, ms. sec. XIX; Regesto di Coltibuono, a cura di L. PAGLIAI, Roma 1909; N. VASATURO, L’espansione della congregazione vallombrosana fino alla metà del secolo XII, in Rivista di Storia della Chiesa in Italia, 16 (1962), 3, pp. 456-485, p. 470; F. MAJNONI, La Badia a Coltibuono. Storia di una proprietà, Presentazione di G. PINTO, Appendice documentaria di P. PARENTI – S. RAVEGGI, Firenze 1981; F. SALVESTRINI, Il monastero di Vallombrosa e il territorio di Rignano tra XII e XIV secolo, in La pieve, il castello e il ponte. San Leolino a Rignano in Valdarno nel Medioevo, Atti del Convegno, Pagnana, Rignano sull’Arno (FI), 23 maggio 2009, a cura di P. PIRILLO, Firenze 2011, pp. 105-122.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 217

20-May-13 2:06:26 PM

218

COLTIBUONO

VI.3,22

[22] Ambrosij Calepini Dictionarium. In folio. Venetijs, al segno del Diamante, 1554. Th. 1. [23] Compendium tabularum diuini officij per Michaelem Chello. In 4°. Florentiae, apud Juncta, 1561. Th. 1. [24] Dante Aldighieri. In 8°. Lugduni. [25] Appiano Alessandrino, Delle guerre de’ romani. In 8°. Venetia, per Gio. Ant. Sabi, 1531. Th. 1. [26] Gemnae Frisij De radio astronomico. In 4°. Antuerpiae, per Gregorium Bontium, 1545. Th. 1. [27] Girolamo Borro, Del flusso et reflusso del mare. In 8°. Fiorenza, per Giorgio Marescotti, 1577. Th. 1. [28] Alberti Magni Compendium. In 4°. Venetijs, per Gabrielem de Crassis, 1485. Th. 1. [29] Sermones d. Bernardi de bene uiuendo. In 8°. Venetijs, per Bernardinum Benalis, 1542. Th. 1. [30] 2. Geografia Pomponi Melleè. In 4°. Senza principio, 1493. Th. 2. [31] Epitome Iauelli in Parua naturalia. In 8°. Senza principio. Th. 1. [32] 1. Terentio. In 8°. Venetia. Th. 1. [33] 2. Concilij Tridentini. In 8°. Firenze, apud Junctas, 1564. Th. 1. (f. 107v) [34] Lettioni di messer Lelio Bonsi. In 8°. Firenze, per e’ Giunti, 1560. Th. {***}146. [35] 2. Martirologij Romani. In 4°. Venetia, per e’ Giunti, 1568. Th. 2. [36] Poemata Oratij Flacci. In folio. Mediolani, per Joannem Angelum Scinzenzelerer, 1518. Th. 1. [37] Deche di Tito Liuio. In folio. Venetia, per e’ Giunti, 1546. Th. 1. [38] Historie di Plinio. In 4°. Venetia, per Gabriello Giolitto, 1561. Th. 1. [39] Diui Anselmi In Epistolas Pauli. In Lugduni, apud Poncetum Lepreus, 1533. Th. 1.

VI.4. COLTIBUONO (Gaiole in Chianti, Siena), S. Lorenzo: Filippo Maria Giunti147. (f. 108r) Index librorum qui sunt ad vsum domini Philippi Mariae de Junctis monachi Ordinis Vallisumbrosae, factus in monasterio Sancti Laurentij Cultusboni. 146

L’estensore omette l’indicazione del numero di tomi. Filippo Maria Giunti, toscano, proveniente dalla famiglia dei celebri stampatori e librai (dovrebbe identificarsi con Filippo Maria di Modesto † nel 1668). Nel 1611 fu monaco e camarlingo a Passignano. Nel 1615 figurava, insieme a Damiano Puccini, come procuratore del monastero chiantigiano. Nel 1627 era abate di S. Mercuriale a Forlì, ma fu rimosso a causa di alcuni disordini occorsi in quel cenobio e perché accusato di cattiva gestione dal generale Averardo Niccolini. Venne quindi inviato dal cardinale protettore Carlo de’ Medici a governare la badia di Poppi. Fu priore di S. Lanfranco a Pavia e, nel 1633, visitatore di Astino di Bergamo per conto del protettore. Di questa missione fece un ampio resoconto al cardinale stesso. Infine, nel 1634 divenne superiore del monastero di Marradi. Morì a Vallom147

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 218

20-May-13 2:06:26 PM

VI.4,23

COLTIBUONO

219

[1] Ambrosij Calepini Dictionarium148. In folio. Venetijs, per Aldum Manutium, 1592. Th. 1.vi.4, [2] Adagia Pauli Manutij. In folio. Florentiae, apud Junctas, 1575. Th. 1. [3] Crispi Salustij De coniuratione Chatilinae. In folio. Venetijs, per Joa. Grifium, 1556. Th. 1. [4] Petri Victorij Orationes. In folio. Florentiae, apud Junctas, 1586. Th. 1. [5] Chatechismus. In 8°. Lugduni, per Gulielmum Rouilium, 1588. Th. 1. [6] Dictionarium Petri Berchorij monachi. In folio. Venetijs, per heredes Hieronimi Schoti, 1583. Th. 5. [7] Summa sacramentorum Francisci a Victoria. In 12. Venetijs, apud Matheum Zanettum, 1593. Th. 1. [8] Summa predicantium Philippi Diex. In 4°. Venetijs, per Dominicum de Farris, 1596. Th. 4. [9] Conciones Philippi Diex. In 4°. Venetijs, per Dominicum de Farris, 1596. Th. 2. [10] Opera diui Bernardi abbatis. In 4°. Venetijs, per heredes Melchioris Sexae, 1596. Th. 2. [11] Summule logicales Petri Hispani. In 4°. Venetijs, per Matheum Valentinum, 1597. Th. 1. [12] Logica domini Arsenij monachi Ordinis Vallisumbrosae. In 4°. Florentiae, apud Philippum Junctam, 1599. Th. 1. [13] Biblia sacra. In 8°. Lugduni, per Gulielmum Rouilium, 1598. Th.1. [14] Opera diui Bonauenturae. In 8°149. Romae, per heredes Antonij Bladij, 1569. Th. 4. [15] Vocabularium ecclesiasticum. In 8°. Placentia, per Joannem Bazacchium, 1598. Th. 4. [16] Pantaleontis Bartolomei Rauerini. In 16. Per Petrum Dusinellum, 1585. Th. 1. [17] Martirologium Romanum. In 16. Romae, per Dominicum Basam, 1584. Th. 1. [18] Opera Esiodi Greca. In 8°. Florentiae, apud Junctas, 1540. Th. 1. [19] Examen ordinandorum Nicolai Aurificis. In 12. Florentiae, per Georgium Marescottum, 1583. Th. 1. [20] Epistole Francisci Philephi. In 8°. Venetijs, apud Cominum de Tridino, 1564. Th. 1. [21] Thesaurus linguae sanctae authore Santo Pagnino. In 4°. Antuerpiae, per Christoforum Plantinum, 1578. Th. 1. [22] Cipriano Soario, De arte rethorica. In 8°. Veronae, per Sebastianum a Donni, 1582. Th. 1. [23] Grammatica Spauterij. In 8°. Lugduni, per Antonium Grifium, 1577. Th. 1. brosa e qui venne sepolto. Bibliografia: ASFi, Mediceo del Principato, 5209 (due lettere al cardinale Carlo del 1628 e 1633); Firenze, Biblioteca Moreniana, Moreni 256, f. 137a; AGCV, D.IV.9: Miscellanea vallombrosana, 4, ms. sec. XVIII, f. 111r-v; AGCV, D.II.16: BARLI, Ricordanze Vallombrosane, 34, ms. sec. XIX, ff. 10r-v, 137r; I Giunti tipografi editori di Firenze, 1571-1625. Annali, a cura di L. S. CAMERINI, Firenze 1979, p. 218; ZUCCARELLO, I Vallombrosani cit., pp. 184, 191-192, 202. 148 Dictionarium aggiunto sopra il rigo. 149 Segue Venetijs depennato.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 219

20-May-13 2:06:26 PM

220

COLTIBUONO

VI.4,24

[24] Orationes Antonij Mureti. In 8°.Venetijs, per Aldum Manutium, 1576. Th. 1. [25] Grammatica Aldi Manutij. In 8°. Venetijs, per Joannem Varischum, 1567. Th. 1. [26] Grammatica Emanuellis Aluarij. In 8°. Romae, per Alessandrum Zannettum, 1592. Th. 1. (f. 108v) [27] Opera Virgilij Maronis. In 8°. Lugduni, per Gulielmum Rouilium, 1589. Th. 1. [28] Grammatica Niccolai Perotti. In 8°. Florentiae, apud Junctas, 1572. Th. 1. [29] Opera Terentij. In 8°. Florentiae, apud Junctas, 1582. Th. 1. [30] Epistole familiares Ciceronis. In 8°. Romae, in aedibus Pop. Romani, 1589. Th. 1. [31] Speculum linguae Latinae. In 8°. Venetijs, ex typographia Guerraea, 1590. Th. 1. [32] Exercitatio linguae Latine Ludouici Viues. In 8°. Florentiae, apud Junctas, 1580. Th. 1. [33] Eleganze Aldi Manutij. In 8°. Venetijs, 1594. Th. 1. [34] Copia di parole del Marinello. In 4°. Venetia, per Vincentio Valgrisi, 1562. Th. 1. [35] Historie della China di Gio. Gonzales. In 4°. Roma, per Bartolomeo Grassi, 1586. Th. 1. [36] Historie di Gioseffo Flauio. In 4°. Venetia, per per Gio. Grifi, 1589. Th. 1. [37] Historie d’Ungheria del Doglioni. In 8°. Cremona, per Baruccino de’ Giouanni, 1596. Th. 1. [38] Historie di Gio. Battista Adriani. In folio. Firenze, appresso e’ Giunti, 1583. Th. 1. [39] Piazza uniuersale di Tomaso Garzoni. In 4°. Venetia, per e’ Meietti, 1599. Th. 1. [40] Discorsi de l’Ammirato sopra Cornelio Tacito. In 4°. Firenze, per Filippo Giunti, 1598. Th.1. [41] Fabrica del mondo de l’Alunno. In folio. Venetia, per Paolo Ugolini, 1593. Th. 1. [42] La Leucadia di Antonio Doghi. In 12. Bologna per e’ Rossi, 1598. Th. 1. [43] Peccator contrito del Lorentini. In 8°. Venetia, per Filippo Giunti, 1591. Th. 1. [44] Giardino di fiori di Celio Malespina. In 8°. Venetia, per Gio. Battista Ciotti, 1597. Th. 1. [45] Segreti di Gio. Battista Porta. In 8°. Venetia, per Valerio Bonelli, 1579. Th. 1. [46] Segreti di Pietro Bairo. In 8°. Venetia, per Giacomo Cornetti, 1592. Th. 1. [47] Opere di Virgilio tradotte in volgare da più autori in uersi. In 8°. Venetia, per Giacomo Cornetti, 1586. Th. 1. [48] Lagrime di s. Pietro del Tansillo. In 8°. Carmagnola, per Antonio Bellone, 1588. Th. 1. [49] Imperio di Tiberio Cesare tradotto dal Auanzato. In 4°. Firenze, per Filippo Giunti, 1600. Th. 1. [50] Giouan Batista Platina. In 8°. Venetia, per Girolamo Polo, 1590. Th. 1. [51] Vita et regola del santissimo p. s. Benedetto col comento del Razzi. In 4°. Firenze, per Filippo Giunti, 1593. Th. 1.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 220

20-May-13 2:06:26 PM

VI.5,15

COLTIBUONO

221

[52] Cognitione di se stesso del Mutii. In 4°. Firenze, per Filippo Giunti, 1595. Th. 1. [53] Leggendario delle uergini di Gio. Chriegher. In 4°. Venetia, per e’ Sessi, 1571. Th.1. [54] Opuscoli morali di Plutarco. In 4°. Venetia, per Fiorauante Prati, 1598. Th. 2.

VI.5. COLTIBUONO (Gaiole in Chianti, Siena), S. Lorenzo: Liberio150. (f. 109r) VI.5, Inuentarium librorum qui sunt ad usum d. Liberij monachi Ordinis Vallisumbrosè et in prèsenti monachi in abbatia Sancti Laurenti Cultusbonii [1] 1. Ambrosius Calepinus. Impressus Venetijs, anno 1583, per Aldum. [2] 2. Sallustius cum commentarijs Laurentij Vallè. Impressus Venetijs, in èdibus Venturini Ruffinelli, anno 1547. [3] 3. Opera Virgilij Maronis cum Seruij commentarijs. Impressa Brixiè, apud Lodouicum Britannicum, anno 1546. [4] 4. Opera Virgilij cum Seruij et Donati commentarijs. Impressa Venetijs, apud Hieronymum Scotum, anno 1545. [5] 5. Epistolè Marci Tullij Ciceronis libri xvi, cum Hubertini Crescentianis, Martini Philetici, Jodoci Badij, Joan. Baptistè Egnatij et Pauli Manutij commentarijs. Venetijs, apud Marcum Anton. Zalterium Patauinum, anno 1589. [6] 6. Sermones d. Augustini ad fratres in eremo, De uerbis domini, De uerbis apostoli et Tractatus in epistola canonica Joannis Apostoli. Luduni, in èdibus Jacobi Mareschal, anno domini 1520. [7] 7. Summa aurea armilla Bartolomèi Fumi Vilaurensis Placentini. Venetijs, per Dominicum Nicolinum. [8] 8. Summa sacramentorum f. Francisci. Venetijs, apud Mattheum Zanettum et Cominum Prèsenium, anno 1593. [9] 9. Catechismus. Impressus Venetijs, apud Aldum, anno 1575. [10] 10. D. Dionysij Carthusiani Summè fidei orthodoxè libri duo. Parisijs, apud Hieronymum et Dionysiam de Marnef ad insigne Pelicani in uia Jacobèa, anno 1548. [11] 11. D. Dionysij Carthusiani Summè fidei orthodoxè libri, quorum dest tertius et quartus. Coloniè, ex officina Melchioris Nouesiani, anno 1536. (f. 109v) [12] 12. Examen ordinandorum f. Nicolai Carmelitè. Florentiè, apud Georgium Marescottum, anno 1583. [13] 13. Epitomè sacramentorum Laurentij Petri de Colonia. Venetijs, apud Fabium et Augustinum Zoppinos fratres, anno 1587. [14] 14. Speculum confessorum f. Matthei Ordinis Minorum. Venetijs, per Fabium et Augustinum Zoppinos fratres, anno 1586. [15] 15. Epistole familiares Ciceronis. Venetijs, anno 1574, in èdibus Manutianis. 150

Dovrebbe identificarsi con Liberio Baralli, curatore dell’edizione e autore della prefazione con dedica al principe Lorenzo de’ Medici del volume di Vitale Magazzini, Coltivazione toscana, In Venetia 1625, nella quale si definisce monaco e decano di Vallombrosa.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 221

20-May-13 2:06:26 PM

222

COLTIBUONO

VI.5,16

[16] 16. Fabulè Terentij. Impressè Venetijs, apud Joannem Gryphium, anno 1550. [17] 17. Exercitatio linguè Latinè Joannis Ludouici Uiuis Valentini. Florentiè, apud Bartolomeum Sermartellium, anno 1585. [18] 18. Locutiones Ciceronis. Impressè Ferrariè, apud Benedictum Mammarellum, anno 1590. [19] 19. Grammatica Emmanuellis. Romè, anno 1593. [20] 20. Grammatica Hieronymi Caphari Salernitani. Romè, in èdibus Populi Romani, anno 1584. [21] 21. Boetius Seuerinus, De consolatione philosophica, uolgare. Venetijs, anno 1531, per Melchiorem Sessam. [22] 22. Cassellina. De breuibus et longis syllabis Sacrè Scripturè. Venetijs, apud hèredes Melchiorem Sessam, anno 1568. [23] 23. Tractatus de confessione f. Antonini arciepiscopi, uolgare. Venetijs, apud Franciscum Lorenzinum, anno 1561. [24] 24. Regula sancti Benedicti. Impressa Florentiè, apud Philippum Junctam, anno 1598.

VI.6. COLTIBUONO (Gaiole in Chianti, Siena), S. Lorenzo: Rodolfo. (f. 110r) Libri ad usum domini Rodulphi monachi Vallimbrosani in monasterio Cultusboni. [1] Ambrosius Calepinus. Sub anno 1579, Uenetijs, per Aldum. In folio. [2] Opera diui Bernardi. Per heredes Melchioris, Uenetijs, sub anno 1596. In quarto. [3] Sacra Biblia cum concordantijs. Apud Lucam Antonium Junctam, Uenetijs, 1519. VI.5, [4] Catechismus151. Per Joannem Antonium Rampazzettum, Uenetijs, sub anno 1591. [5] Petrus Hispanus. Uenetijs, per Dominicum de Farris, sub anno 1593. [6] Predice del Bitonto. Tomi due, uno de l’anno 1566 e l’altro ancora. In Venetia, appresso Gabbriel de’ Ferrari. [7] Cicero ad Acticum. Uenetijs, per Aldum, 1567. [8] Eufrosini Lapini Gramatica. Florentiè, per Bartolomeum Sermartellium, 1569. [9] Concilium Tridentinum sub Paulo tertio. [10] Terentij Fabulè. Uenetijs, per Joannem Grifium, 1570. [11] Et aliè. Sub anno 1567. [12] Et aliè. Sub anno 1567. [13] M. T. Ciceronis Orationum uolumen tertium. Lugduni, per Seb. Grifium, sub anno 1545. [14] Horatij Flacci Opera. Uenetijs, ad signum Spei, sub anno 1548. [15] Et ulterius alia. Sub anno 1578. 151

Precede Cathe depennato.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 222

20-May-13 2:06:26 PM

VI.7,5

COLTIBUONO

223

[16] Rectorica di Bartolomeo Caualcanti. In Uenetia, per Fabio et Agostin Zoppini fratelli, l’anno 1585. [17] Cicero, De oficijs. Per Aldum, sub anno 1519. [18] Nicolaus Sipontinus, In gramatica. Florentiè, per Bartolomeum Sermartellium. [19] Stanislaus episcopus, In ereses. Lugduni, ex oficina Joanni Foucherij, sub anno 1560. [20] Esopi Fabulè. [21] Luduuici Uiuis Latine lingue exercitatio. Florentie, apud Juntas, sub anno 1568. [22] Emanuelis Gramatica. Rome, apud Franciscum Zanettum, sub anno 1578. [23] Epistole Ouidij Nasonis; Elegiè de arte amandi; De remedio amoris. Lugduni, per Seb. Grifium, sub anno152 1545. [24] Joannes Polancus, In confessione. Romè, in collegio Societatis Jesu, 1568. [25] Plinio tradotto dal Domenichi. Venetia, per Gabriel Ferrari, 1561. [26] D. Anselmi In santi P. Epistolis. Sub anno 1533, per Poncetum, Lugduni, uia ad s. Jaccobum. (f. 110v) [27] Hieronimus Sauonarola, In concionibus Quatragesimè super Amos et Zacchariam, sed sine duodecimo sermone, qui incipiebat Audite, uacce pingues. Et cuius impressio fuit sub anno 1519, Uenetijs, per Cesaro Arriuabeno uenetiano.

VI.7. COLTIBUONO (Gaiole in Chianti, Siena), S. Lorenzo: Modesto Benintendi153. (f. 111r) VI.7, Libri a uso di d. Modesto Benintendi da Firenze. [1] Sacra Biblia. Impressa Venetijs, per Jolitos, in quarto foglio, sub anno 1588. [2] Sacerdotale secundum usum s. R. E. Impressum Venetijs, per Jouannem Uariscum, sub anno 1588. In quarto foglio. [3] Martirologium Romanum, autore Cesare Baronio. Venetijs, apud Petrum Dusinellum, in quarto foglio, 1587. [4] Rationale diuinorum officiorum a Guglielmo Durando. Venetijs, per Jo. Antonium Bertanum, in quarto foglio, 1581. [5] Summa Angelicha fratris Angelj da Clauasio, in 2 tomj. In quarto foglio. Venetijs, apud Jac. Sansouinum, 1569. 152

Segue mille depennato. Potrebbe identificarsi con Modesto da Firenze, priore titolare e poi abate di S. Trinita, che compare per la prima volta in un atto del 1553. Nel 1605 era a Passignano e fu in seguito abate di Crespino. Bibliografia: ASFi, Diplomatico, Ripoli, 1553, marzo 22; AGCV, D.II.17: BARLI, Ricordanze Vallombrosane, 35, ms. sec. XIX, f. 56r. Resta plausibile anche l’identificazone con Modesto Benintendi, al secolo Giovanni di Girolamo, professo nel 1559 e nel 1589 priore presso le monache di San Gimignano. Bibliografia: AGCV, 0.II.4: T. SALA, Notizie di alcune Badie Vallombrosane, ms. sec. XIX. 153

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 223

20-May-13 2:06:26 PM

224

COLTIBUONO

VI.7,6

[6] Tesaurus sacerdotalis, autore r. d. Francisco. Venetijs, per Franciscum Zilettum, in quarto foglio, 1580. [7] Opera spirituale del reuerendo p. d. Tommaso da Chempis. In Venetia, appresso Gasparro e Domenicho della Speranza, in quarto foglio, 1568. [8] Vita e regola di santo Benedetto tradotte e di alcune annotatione illustrate dal r. p. d. Siluani Razzi. In Firenze, per Filippo Giunti, in quarto f., 1593. [9] Discorsi sopra l’oratione domenichale de r. p. d. Valentino Aueronj, monacho vallombrosano. Per Giorgio Mariscotti, in quarto f., 1575. [10] Varij sermonj di s. Agostino et altrj chattolicj dottorj, facti uulgari da monsignor Galeazzo, ueschouo dj Sessa. In Venetia, per Gabbriello Giolito da Ferrarijs, in quarto foglio, 1567. [11] Vita del glorioso p. s. Gio. Gualberto, raccolta dal r. p. Eudosio da Santa Soffia monacho uallombrosano. In Firenze, per Giorgio Marischotto, 1588. In quarto f. [12] Sermonj predichabilj del r. p. fra’ Serafino Razzi, dottore de l’Ordine de’ Predichatorj. In Firenze, per Bartolomeo Sermartelli, in quarto f., 1590. [13] Homelie del r. p. d. Onofrio Zerabinj, canonico regolare. In Venetia per Giordano Ziletti, in quarto foglio, 1575. (f. 111v) [14] Postille maiores totius anni in Euangelij et Epistolis. Lugduni, apud Jacobum Giun., sub anno 1537. In quarto foglio. [15] Direttorium visitotorum, autore r. d. Luca Anto. Resta. Rome, ex tipographia Guielmj Facciotti, in quarto foglio, 1593. [16] Santuarium fratris Jacobi de Uoragine. Venetijs, in quarto f., 1488. [17] Conuersione del pecchatore del r. p. f. Faustino Tasso venetiano de l’Osseruantia. In Venetia, per Domenico e Giouan Batista Guerra, 1578. [18] Prediche del r. p. f. Luigi di Granata de’ Predichatorj, in tre tomi. In quarto foglio. Stampate in Venetia, l’anno 1590. [19] Prediche del r. p. f. Giouannj Aquilano. In Venetia, 1569. In quarto f. [20] Istitutione del buono et beato uiuere di Marcho Marulo da Spalato, tradotte in uulgare dal r. p. m. Remigio fiorentino delli Predichatori. In Venetia, 1593. In quarto foglio. [21] Manuale de’ confessori de l’eccellente doctore Martino Azpliqueta nauarro e tradotto dal r. p. f. Cola di Guglinesi di santo Francesco di Paula. In Parma, appresso Uioto, 1577. In quarto foglio. [22] Il giardino di uarie cose, oue si leggono gli infelici finj di molti huomini illustri, raccolti dal p. Luigi Crucifero Cantarino. In Uenetia, per Uincentio: anzi in Vicenza, per Perin libraro e Giorgio Grecho, 1586. In sesto foglio. [23] Libro primo e secondo delle lectere di don Antonio di Gueuara detto il Modogneto. In Venetia, per Vincentio Ualgrisi, 1565. In quarto foglio. [24] Libro di Marcho Aurelio con l’horologio de’ principi composto per il m. r. s. d. Antonio di Guauara uescouo di Modognieto. Sta. in Venetia, appresso Francesco Portinaris, 1571. In quarto f. [25] Somma armilla de r. p. f. Bartolomeo Fumo piacentino de’ Predichatori, già

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 224

20-May-13 2:06:26 PM

VI.7,43

COLTIBUONO

225

tradotta in lingua uulgare dal r. m. Remigi dell’istesso ordine e ricorretta. In Venetia, presso Domenicho Nicholini, 1588. In quarto foglio. [26] Homelie quaragesimale di m. Ludouicho Pittorio da Ferrara. In Vene., appresso Giacomo Cornetti, 1590. In quarto foglio. (f. 112r) [27] Epistole e Vangelij che si leggono tutto l’anno alle messe, tradotte in lingua toschana da r. p. m. Remigi de’ Predichatori. In Venetia, per Giorgio Angelieri, 1599. In quarto foglio. [28] Leggendario delle vite de’ santi, tradotto in uuolgare dal r. d. Nicolò Manerbio venetiano. In Venetia, per Fiorauante Prati, in quarto foglio, 1597. [29] Catechismo uulgare. Stampato in Venetia, per Aldo Manutio, 1573. In quarto foglio. [30] Locutione delle epistole di Cicerone, scelte da Aldo e stampate in Venetia, per il medesimo, 1573. In 8° foglio. [31] Flagellum demonum, autore r. p. f. Hyeronimo Mengo Uitellianensi Minorum. Bononie, apud Jouannem Rossium, 1584. In 8° foglio. [32] Somma de’ sacramenti della Chiesa del r. p. f. Tommaso di Caues Ordin. Predicatorum, raccolta da m. Francesco da Vittoria dell’istesso ordine. In Venetia, per Domenico Farri, 1580. [33] Giardino di esempi di maestro Serafino Razzi domenicano. In Firenze, da Sermartellj, 1597. In 8° foglio. [34] Concetti scrituralj sopra il Miserere di don Cesari Calderini. In Venetia, per Giouan Batista Bonfradino, 1593. [35] Sermonj ouero homelie del r. m. Giouannj Del Bene ueronese. In Venetia, per Giorgio de’ Caualli, 1568. In 8° foglio. [36] Sermonj sopra il santissimo sacramento di Lodouicho Agostinj protonotario appostolicho. In Firenze, per il Sermartello, 1596. In 8° foglio. [37] Fiori di consolatione di m. Tommaso da Ualenza de’ Predichatori, tradotti da m. Piero Lauro modanese. In Venetia, per Gabbriello Giolito Ferrarj, 1562. In 8° foglio. [38] Somma pacificha del r. p. f. Pacificho da Nouarra di santo Francesco e ridotta in miglior forma dal r. p. fra Francesco Treuigi carmelitano. In Venetia, per Domenico e Gio. Batista Guerra, 1578. In 8° foglio. (f. 112v) [39] Oratorio de’ religiosi composto dal signor d. Antonio di Gueuara vescouo di Modognieto. In Venetia, per Egidio Regazola e Domenicho Caualchalupo, 1571. In 8° foglio. [40] Lettere del s. Stefano Guazzo. In Venetia, per Barezzo Barezzi, 1592. In 8° f. [41] Sermonj di tutte le domeniche et principali feste de l’anno del r. p. Aurelio Filuccj da Pesero di santo Agostino. In Venetia, per Giouachino Brugnolo, 1599. [42] Tesoro di uere pretiose gemme di Vincentio Albarella sarnese. In Venetia, appresso il Guerra e fratelli, 1588. In 8° foglio. [43] Nouellj fiori per i pecchatori, raccolti per il r. p. f. Gio. Francesco Domenicuccj da Montorio. In Venetia, per Oratio de’ Gobbi, 1581. In 8° foglio.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 225

20-May-13 2:06:26 PM

226

COLTIBUONO

VI.7,44

[44] Corona di uirtù e alfabeto d’oro di Nicholò Campana bologniese. In Firenze, per Uictorio Baldinj stamp. duchale, 1593. In 8° foglio. [45] Auertimenti christianj di m. Francesco Auilla, canonicho di Belmonte. In Venetia, per Pagolo Ugolino, 1599. In 8° foglio. [46] Tesoro di sanità della uita humana di m. Leonardo Fiorauanti bologniese. In Venetia, per gli eredi di Melchior Sessa, 1582. In 8° foglio. [47] Miracholi della Madonna, cauati da diuersi autorj per don Siluano Razzi. In Firenze, per il Sermartellj, 1586. In 8° foglio. [48] Storia delle origini delle religionj del r. p. f. Pagolo Moriggia milanese de’ Giesuiti di s. Girolamo. In Venetia, per Pietro da Fino, 1576. In 8° f. [49] Nouellj fiori di santo Francesco, raccolti da Ottauiano Giouannj da Capugniano bologniese. In Venetia, per gli eredi di Marcho’ Sessa, 1592. In 8° foglio. [50] La filosofia morale del Donj. In Trento, per Giouan Batista Gelminj, 1594. [51] Sermonj di santo Bernardo abbate al sorella. In Venetia, 1538. In 8° foglio. [52] Le cose marauigliose di Roma corrette dal r. p. f. Santi di santo Agostino. In Venetia, per Girolamo libraro, 1594. In 8° foglio. [53] Conforto dellj agonizzanti del r. p. f. Agostino de l’Ordine di santo Domenico. In Napoli, per Giouan Jacomo Carlino e Antonio Pace, 1596. In 8° foglio. [54] Sermonj diuersi composti dal p. Joseppo Rodella bresciano. In Venetia, 1563. In 8° f. (f. 117r) [55] Dialoghi della christiana filosophia composti dall’eccell. dottore Giorgio Busto vercellese. In Bologna, per Giouanni Rossi, 1584. In 8° foglio. [56] Scrutinium sacerdotale a r. d. Fabio Incarnato napolitano. In Venetia, per heredes Melchiores Sesse, 1593. In 8° foglio. [57] Sechio ecclesiasticho del r. p. d. Genesio Minuccj fiorentino, vallembrosano. In Rauenna, per Piero Giouannello, 1595. In 8° foglio. [58] Discorsi predichabili del r. p. Sebastiano Auezzano da Cetena. In Venetia, per Giouannj Antonio Bertano, 1587. In 8° foglio. [59] Vita e fatti del nostro sig. Yesu Christo, tradotta dalla lingua spagnola in toschana dal r. p. d. Timoteo da Bagnio, camaldulense. In Firenze, per il Sermartelllo, 1592. In 8° foglio. [60] Detti e facti del ducha Alessandro Medici. In Firenze, per li Giunti, 1580. [61] Trattato de l’oratione in generale, di nuouo posta in luce dal r. p. m. Prospero Rossetti fiorentino, de’ Seruj. In Firenze, per il Sermartello, 1599. In 8° f. [62] Sclamationj a Dio della madre Teresa. In Firenze, per li Sermartellj, 1599. [63] Tesoro del cielo e della terra di Gioseppo Rosaccio. Per Francesco Tosi, in Firenze, 1599. [64] Trattato delle indulgentie del r. p. f. Serafino Pagni da Santa Maria, de’ Minori. In Firenze, per Bartolomeo Sermartelli, 1588. In 8° foglio. [65] Istitutione de’ confessori del m. r. p. f. Bartolomeo da Medina. In Verona, per Sebastiano Dalle Donne, 1583. In 8° foglio. [66] Giardino ecclesiasticho, raccholto da piu autori per f. Timoteo Ricci, sanese di santo Agostino. In Firenze, per il Sermartello, 1596.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 226

20-May-13 2:06:26 PM

VI.7,87

COLTIBUONO

227

[67] Stato religioso e uia spirituale, composta dal r. p. f. Pagolo Moriggia milanese, de’ Giesuiti. In Venetia, per Nicholò Beujlaqua, 1559. [68] Summa aurea armilla a r. p. f. Bartolomeo Fumo Villaurese. Vene., ex officina heredum Mechioris Sesse, 1572. In 12. foglio. [69] Confessionario del r. d. Lorenzo di Pezzi. In Venetia, per Francesco Ziletti, 1584. In 12. foglio. (f. 117v) [70] Summa Gaietana Sisti cardinalis Ord. Predichator. Venetijs, apud Dominicum Nicholinum, 1572. In 12. foglio. [71] Dispregio delle uanità del mondo di fra’ Diego di Stella di santo Francesco osseruante, tradotto di spagniuola lingua in toschana dal r. m. Piero Buonfanti, piouano di Bibiena. In Venetia, per gli eredi di Francesco Ziletti, 1594. [72] Misteriosi significhati della messa del r. p. d. Lactantio Ranfoldj de’ Predichatori. In Venetia, per Francesco Ziletti, 1581. In 12. foglio. [73] Selua di orationj del r. p. f. Nicholo Aurificho sanese, carmilitano. In Venetia, per Gabriello Giolita de Ferrarijs, 1569. In 12. foglio. [74] Fiori pretiosi di fra’ Luigi di Granata. In Venetia, per Giacomo Cornetti, 1569. [75] Lume e spechio di penitentia del r. m. Marcho Scarsella da Tolentino. In Venetia, per Giou. Batista Sommascho, in 12. foglio, 1587. [76] Somma Antonina composta da santo Antonino, arciueschouo di Firenze. In Venetia, per i Guerri, 1575. In 12. foglio. [77] Exercitij spirituali di Gioua. Giusto Lanspergio certosino. In Venetia, per Domenicho Fossano, 1576. In 12. foglio. [78] Concetti di Girolamo Garimberti. In Venetia, per Domenico Farrj, 1571. [79] Compendium manualis Nauarri, autore Petro Alagone Societ. Iesu. Florentie, apud Michelagniolum Sermartellum, 1592. In 12. foglio. [80] Consolatione de’ penitenti del r. p. f. Bartolomeo di Angelo napolitano, de’ Predichatori. In Venetia, per Girolamo Polo, 1586. In 12. foglio. [81] Regole de’ ueri amatori di nostro signore Yesu Christo, da diuersi autori. Per Michelagniolo Sermartellj, in Firenze, 1592. [82] Storia della casa de Loreto154 tradotta in lingua uulgare da Giulio Cesari Galeotti d’Ascesi. In Fermo, per Sertorio de’ Monti, 1587. In 12. foglio. [83] Virtù di lacrime del m. r. m. Brunoro da Pistoia. In Firenze, per gli eredi di Jacopo Giunti, 1594. In 12. foglio. (f. 118r) [84] Conforto degli afflitti del r. p. Gaspare Loarte del Giesù. In Venetia, per Giacomo Gidinj e compagni, 1580. In 12. foglio. [85] Cento casi di coscientia di fra’ Serafin Razzi de’ Predichatori. In Firenze, per Bartolomeo Sermartelli, 1579. In 12. foglio. [86] Summa sacramentorum Ecclesie ex doctrina r. p. f. Francisci a Victoria Ordinis Predichatorum. Venetijs, apud Joua. Baptistam Somascum, 1574. In 12. f. [87] Il giardino morale di Gio. Batista Fidelissimj. In Firenze, per Michelagniolo Sermartellj, 1594. In 12. foglio. 154

Del Loreto nel manoscritto.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 227

20-May-13 2:06:26 PM

228

COLTIBUONO

VI.7,88

[88] Trattato per ridurre l’huomo alla uia del Signore del r. p. f. Luigi di Granata. In Firenze, per il Sermartellj, 1598. In 12. foglio. [89] Conforto degli infermj del r. p. f. Timoteo Ricci sanese, eremitano. In Firenze, per Giorgio Mariscotti, 1596. In 12. foglio. [90] Praticha spirituale di vna serua di Dio. In Venetia, per Giacomo Cornetti, 1592. In 12. foglio. [91] Rosario della Madonna. In Venetia, 1584. In 12. foglio. [92] Confessionale di santo Buonauentura cardinale, tradotto di latino in uuolgar per Cesare Galletti. 1576, in Firenze, per Giorgio Mariscotti. [93] Consolatione de’ penitenti del r. p. f. Bartolomeo di Angelo napoletano, de’ Predichatori. In Venetia, per Girolamo Poli, 1586. In 12. foglio. [94] Spechio di penitentia di m. f. Jacomo Passauanti fiorentino, de l’Ordine de’ Predichatori. In Firenze, per ser Bartolomeo Sermartelli, 1580. In 12. [95] Consolatione di coloro che sono uicini alla morte del r. p. m. Antonio Mutij dalle Fratte, conuentuale di santo Francesco. In Venetia, per Giouachino Brugnoli, 1588. [96] Concilium Tridentinum. Venetijs, apud Jeronimum Polum, 1578. In 12. foglio. [97] Rationale diuinorum officiorum Jouanne Bileto teologo Parisiense autore. Venetijs, apud Jeronimum Caualchalupum, 1563. In 16. foglio. [98] Secundus dialogorum liber beati Gregorij De uita ac155 miraculis beatissimi Benedicti. Venetijs, in edib. Petri, 1520. In 16. foglio. (f. 118v) [99] Sacerdotale, nel quale si tratta de’ sacramenti della Chiesa, del r. m. Nicholò da Pieue e tradotto in lingua uulgare dal r. p. f. Joseph Alchaino ueneto, de’ Predichatori. In Venetia, 1568. In 16. foglio. [100] Summa Antonina archiopischopi Florentinj. Venetijs, 1567. In 16. f. [101] Regola e uita di santo Benedetto vulgare. In Firenze, per Filippo Giunti, 1598.

VI.8. COLTIBUONO (Gaiole in Chianti, Siena), S. Lorenzo: Marsilio156. (f. 113r) VI.7, Inuentario de’ libri che sono a vso del padre don Marsilio, monaco vallombrosano habitante nel monasterio di Coltibuono [1] L’Etica di Aristotile tradotta in uolgare per Bernardo Segni. In Firenze, 1550, apresso Lorenzo Torrentino. [2] Pratica Joannis Petri de Ferrarijs Papiensis. Venetijs, apud Franciscum Rampazetum, anno 1572. [3] L’Ercolano, dialogo di monsignore Benedetto Varchi. In Firenze, per Filippo Giunti, 1570. 155

Segue morib. Depennato. Il personaggio potrebbe identificarsi con Marsilio Guardini da Firenze, al secolo Giuseppe di Giovanni Maria, che ratificò la sua professione a Vallombrosa nel 1571 e fu camarlingo a Passignano. Bibliografia: AGCV, 0.II.4: T. SALA, Notizie di alcune Badie Vallombrosane, ms. sec. XIX; AGCV, D.II.17: BARLI, Ricordanze Vallombrosane, 35, ms. sec. XIX, ff. 15r-16r. 156

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 228

20-May-13 2:06:26 PM

VI.8,26

COLTIBUONO

229

[4] Il Dioscoride con il comento del Mattiolo. In Mantoua, per Jacomo Roffinello, 1549. [5] Le uenti giornate de l’agricoltura d’Agostino Gallo. In Uenetia, per Camillo Perutilio, 1575. [6] Libro d’arimetica e di geometria composta per maestro Francesco Feliciano. In Uenetia, per Francesco de Leno, 1560. [7] Segreti di monsignore Alessio Piamontese. In Lucca, per Uincentio Buldrago, 1557. [8] Sermones magistri Michaelis de Emporio Ordinis Eremitarum s. Augustini. Florentiè, 1549. [9] Flores thologicarum quèstionum in quartum librum Sententiarum in duas partes p. r. f. Josepho Anglo Ordinis Minorum. Romè, apud Josephum de Angelis, anno 1578. [10] Lettere di 13 hominj illustri. In Uenetia, per Comin da Trino da Monferrato157, 1564. [11] Lettere di monsignore Antonio Miturno. In Uenetia, apresso Girolamo Scoto, 1549. [12] Lettere et facetie piaceuoli di più autori. In Uenetia, per Bolognino Zalteri, 1561. [13] Lettere di molte ualorose donne. In Uenetia, per Gabriello Giolito de Ferrari, 1549. [14] Lettere de l’illustre monsignor Antonio Gueuara uescouo di Modogneto. In Venetia, per Domenico de Farri, 1556. [15] Compendio de’ segreti rationali de Fiorauanti bolognese. In Uenetia, apresso gli heredi di Melchior Sessa, 1575. [16] Chatechismo uolgare. In Uenetia, per Aldo Manutio, 1576. [17] Catechismo latino. In Uenetia, per Stefano Zanetto, 1570. [18] Homelie di f. Franceschino da Ferrara. In Uenetia, per Nicolò Moretti, 1583. [19] Formularium quotidianum contractuum. Florentiè, apud Junctas, 1577. [20] La ciuil conuersatione del signor Stefano Guazzo. In Uenetia, per Altobello Salicato, 1584. (f. 113v) [21] La zucca del Doni fiorentino. In Uenetia, appresso Francesco Rampazetto, 1565. [22] I cancellieri del Doni. In Uenetia, per Gabriello Giolito, 1562158. [23] I marmi del Doni. In Uenetia, per Francesco Marcolini, 1552. [24] Mondi celesti, terrestri et infernali, composti dal Doni. In Venetia, per Domenico Farri, 1567. [25] Vita, gesti, costumi, discorsi et lettere di Marco Aurelio imperato. In Uenetia, 1551.VI.8, [26] Dialogo d’Antonio Manetti fiorentino circa al sito, forma e misure de l’Inferno di Dante Alighieri. 157 158

Comin da Trino da Monferrato sopra Bolognino Zaltieri, 1561 depennato. 1562 corregge 1563.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 229

20-May-13 2:06:27 PM

230

COLTIBUONO

VI.8,27

[27] Sumula Gaietanij. Uenetijs, apud Dominicum Nicolinum, 1572. [28] Teatro morale de’ moderni ingegni, composto per f. Cherubino Ghirardacci. In Uenetia, per i Gioliti, 1582. [29] Pietro Crescentio, Opera d’agricultura. In Uenetia, 1533. [30] Compendium totius theologicè ueritatis. Uenetijs, apud hèredes Melchioris Sessè, 1567. [31] Cento casi di conscienza raccolti da r. f. Serafino Razzi. In Fiorenza, per Bartolomeo Sermartelli, 1579. [32] Scala naturale di Gio. Camillo Maffei intorno alle cose occulte et desiderate nella filosofia. In Uenetia, per Giouanni Uarisco et compagni, 1564. [33] Concilium Triden. Venetijs, apud hèredes Melchioris Sessè, anno 1582. [34] Pietro Borghi, Opera d’aritmetica. Stampata in Uenetia, per Pietro Bindoni, 1550.

VI.9. COLTIBUONO (Gaiole in Chianti, Siena), S. Lorenzo: Ascanio, abate159. (f. 114r) Libri ad usum domini Ascanij, monachi vallumbrosani et abbatis Sancti Laurentij Cultusboni. [1] Sacra Biblia, in quinque tom. Apud Antonium Griphium, Lugduni, 1569. [2] Summa decretorum Sebastiani Medicis Florentini. Apud Bernardum Juntam, Venetijs, 1587. [3] Summa aurea armilla fratris Bartolomei Fumi Villaurensis Placentini Ord. Pred. Apud Marcum Antonium Zalterium, Venetijs, 1590. [4] Summula Gaietani S. Xisti cardinalis illustris Ord. Pred. Apud Dominicum Nicolinum, Venetijs, 1572. [5] Summa sacramentorum f. Francisci Ord. Pred. Apud Antonium Bertanum, Venetijs, 1572. [6] Manuale confessariorum et penitentium Martini Nauarri. Romae, 1573. [7] Compendium theologiae. Apud Christophorum Zanettum Salonensem, Venetijs, 1570. [8] Johannes Gerson, De imitatione Christi et De contemptu omnium uanitatum. Per magistrum Johannem Petri de Maganza, Florentie, 1497. [9] Thesaurus nouus. Apud Petrum Dehuchinum, Venetijs, 1570. [10] Sermones quadragesimales qui Anima fidelis inscribuntur. Per Lazarum Soardum impressi, Venetijs, 1505. [11] Joannis Crisostomi De compunctione cordis. 159

Il personaggio potrebbe identificarsi con Ascanio da Strada, al secolo Antonio di Bartolomeo, professo in Vallombrosa nel 1568, definitore nel 1605, abate di Coltibuono e nuovamente definitore nel 1607. Bibliografia: AGCV, 0.II.4: T. SALA, Notizie di alcune Badie Vallombrosane, ms. sec. XIX; AGCV, D.II.15: BARLI, Ricordanze Vallombrosane, 33, ms. sec. XIX, f. 147r.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 230

20-May-13 2:06:27 PM

VII.1,3

MONTESCALARI

231

[12] D. Haimonis episcopi Homiliae. Ex officina Eucharij Ceruicorni, impensis m. Gotfridi Hittorpij, Coloniae, 1540. [13] D. Joannis Thauleri Exercitia super vita et passione saluatoris nostri Jesu Christi. Apud Sebastianum Barptolomei Honorati, Lugdunj, 1507. [14] Breue directorium ad confessarij, confitentis munus recte obeundum, m. Joanne Polanco authore. Ad candentis Salamandrae insigne, Venetijs, 1571. [15] Concilium Tridentinum. Apud Andream Muschium, Venetijs, 1565. [16] Regula sancti Benedicti. Apud Lucam Antonium Junctam, Venetijs, 1505. (f. 114v) VII.1, Libri volgari. [17] Manuale de’ confessori et penitenti del dottor Martino nauarro. Stampato da Gabriel Giolito, in Venetia, 1569. [18] Catechismo tradotto dal reuerendo p. frat’Alesso Figliucci de l’Ord. de’ Pred. In Roma, 1566. [19] Specchio della vita humana del reuerendo p. f. Luigi di Granata. Stampato appresso Giouanni et Paolo Gioliti de’ Ferrari, in Vinetia160, 1580. [20-21] Vita del glorioso padre san Giouan Gualberto fondatore de l’Ordine di Vallombrosa. Stampata per Giorgio Marescotti, l’anno 1583. Et 1599. In Firenze, 1583. Et ’99. montescalari

VII.1. MONTESCALARI (Figline Valdarno, Firenze), S. Cassiano161. (f. 119r)montescalari Index siue inuentarium alphabeticum omnium librorum qui hoc anno 1600, die uero nona mensis maij, inueniuntur in monasterio Sancti Cassiani Montisscalarum Ordinis Vallisumbrosè. Et primo. [1] Di. Anselmi episcopi Cantauriensis Thomus primus e secundus continentes vitam ipsius, Comentaria super Euangelium Math. cum aliquibus enarrationibus eiusdem super aliquot alia Euangelia, opuscula uaria eiusdem, in uno solo volumine. Impres. Coloniè Agrippinè, apud Johannem Birikmannum, anno Domini 1560. [2] D. Arseni Crudeli de Puppio monachi Vallisumbrosani Dilucidationes in quinque uniuersalia Porphirij, in vno solo volumine. Impres. Floren., apud Filippum Junctam, anno D. 1599. VII.1, [3] D. Antonij de Gueuara episcopi Modognetani Prima et secunda pars Montis Caluarij cum Oratorio religiosorum eiusdem, in vno solo volumine ex Latino

160

Vinetia corregge Vjnetia. S. Cassiano a Montescalari, diocesi di Fiesole; fondazione: fine sec. X-prima metà del sec. XI; vallombrosano dalla prima metà del sec. XI. Bibliografia: Le carte del monastero vallombrosano di Montescalari, a cura di G. CAMERANI MARRI, Firenze 1963; G. CASALI, San Cassiano a Montescalari. Un’abbazia vallombrosana tra Chianti e Valdarno, in Clante. Centro di Studi Chiantigiani, III (1997), pp. 123-149. 161

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 231

20-May-13 2:06:27 PM

232

MONTESCALARI

VII.1,4

in uulgari idiomate traslato per Alfonsum Ullulam et Petrum Laurum. Impres. Venetiis, ad signum Spei, a. D. 1570. [4] D. Antonij de Gueuara Liber qui dicitur Marci Aurelij cum Orologio principum ab eodem uulgari idiomate conscriptus162 distinctus in quattuor libros et vnico volumine. Impres. Venetiis, apud Franciscum Portanarium, a. D. 1575. [5] D. Alessij Pedamontensis Secreta uulgari idiomate edita in vno volumine. Impes. Venetiis, apud Oliuerium de Albertis, 1595. [6] Andreè Fuluij Mirabilia Romè ex Latino idiomate in uulgare traslata per Paulum Rubeum Florentinum. Impres. Venetijs, cum priuiliegio Pauli tertij summi pontificis, anno 1543. [7] Di. Aureli Augustini Liber de gratia et libero arbitrio, in vno volumine. Impres. Venetiis, 1534. [8] Breuiarum monasticum secundum Ordinem Congregationis Vallisumbrosè. Impres. Venetiis, apud hered. Lucè Antonij Junctè Floren., a. D. 1539 de mense junij. [9] Breuiarum secundum eundem Ordinem cum Calendario Gregoriano. Impres. Venetiis, apud Johannem Uariscum et socios, a. D. 1583. [10] Bernardi Tassij Littere ad diuersos, in duos libros uulgare idiomate composite et in uno uolumine complicate. Impres. Vene., apud Jacobum Cornettum, a. D. 1585. [11] Biblia sacra qui dicitur Biblia Louanij a doctoribus theologis ad id deputatis approbata et emendata, cum prefatione fratris Johannis Hentenij Nechiniensis, cum prologo Galeato Hieronimi in eandem Bibliam cum eiusdem Epistola ad Paulinum presbiterum de omnibus diuinè historie libris. Impres. Antuerpiè, apud Johannem Stelsium sub scuto Burgundie, a. D. 1561. (f. 119v) [12] Biblia sacra reuisa et emendata Romè, in vno volumine. Impres Venet., apud Junctas, a. D. 1592. [13] Di. Bernardi Clarauallensis Opera, in duo uolumina edita. Impres. Venet., apud hered. Melchioris Sessè, a. D. 1583. [14] Beati Benedicti Regula cum declarationibus a patribus Congrega. Casine. editis, cum prima parte constitutionum eiusdem Congregationis, in vno volumine. Impres. Flor., a. 1520. [15] Beati Benedicti Regula in carta bergamina manuscripta cuiusdam monachi, cum aliquibus glosulis declarantibus uerba dictè Regulè in quolib. capitolo esistentia. [16] Breuis institutio confessorum r. p. fratris Bartolommei de Medina Or. Pred. de aministrando sacramento penitentiè, uulgari idiomate edita diuisaque in duos libros et in unico volumine contempta. Impres. Romè, apud Alessandrum Gardanum et socios, 1588. [17] Biblia sacra, in vno uolumine contempta. Impres. Lugd., apud Gulielmum Rouilium, a. 1563. 162

Conscriptus aggiunto con un richiamo nel margine sinistro.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 232

20-May-13 2:06:27 PM

VII.1,32

MONTESCALARI

233

[18] Biblia sacra, in quatuor libris. Impres. Parisiis, in officina Simonis Collinej, a. 1532. [19] Compilatio decretalium Gregorij noni cum glos., antiqua in uno uolumine. Impres. Venet., per Paganinum de Paganinis Brixiensem, a. D. 1489 quarto idus augusti. [20] Compillatio decretorum Gratiani, que dicitur Concordantiè discordantium canonum cum glos. Joha. And. Bono et reformatione Barto. de Brix. continens. In primo Tracta. distinctiones centuunam causas, 36 cum suis questionibus, inter quas est Tracta. de peni. in sectem distinctionibus et in ultimo Tracta. de consecra. in quinque distinction., diuisus in vno solo uolumine, grandi et antiquo, reperiuntur. Impres. Venet., per Georg. Arriuabene Mantuan., 1490. [21] Caij Plinij Libri 25 Historiè naturalis, Latino idiomate editi in vno solo uolumine. Sed nescitur quo impresus fuerit, cum careat quibusdam paginis in principio et fine libri. [22] Caij Plinij libri 25 Historie naturalis, idiomate uulgare editi, Christoforo Landino interpetre. Impres. Venet., apud Gabrielem Jolitum de Ferrariis, a. D. 1543. [23] Catechismus ad parrochos ex decreto Concilij Tridentini, editus in uno uolumine. Impres. Romè, apud Paulum Manutium, 1569. [24] Compendium theologiè in semptem libros diuisum, in uno uolumine. Impres. Venet., apud Cristoforum Zenectum Salonensem, 1570. [25] Canones et decreta sacrosanti Concilij Tridentini, in vno uolumine. Impres. Flor., apud Junctas, 1564. [26] Reuerendissimi d. Cornelij Mussi episcopi liber qui dicitur Oratorium religiosorum et esercitium uirtuosorum, uulgari idiomate compositus et ex Ispanica in linguam Italicam, Petro Lauro interprete, traslatus, in uno volumine. Impres. Venet., apud Gabrielem Jolitum de Ferrariis, a. D. 1560. [27] Eiusdem d. Cornelij Mussij Liber tertius concionum, uulgari idiomate edite, in unico uolumine. (f. 120r) Impres. Venet., apud eundem Gabrielem Jolitum, 1567163. [28] Catechismus ad parrochos editus de mandato sanctissimi d. Pij papè quinti, uulgari idiomate fratre Alessio Figliuccio Or. Pred. traducente. Impres. Venet., apud Aldo Manutium, a. D. 1567. [29] Compendium quod dicitur Manuale Nauarrij, Petro Alagone e Societatis Jesu theologo autore. Impres. Flor., apud Michaelem Angelum Sermartellium, a. D. 1592. [30] Reuerendi p. f. Cristofori Uerruchij Or. Cappuccinorum Meditationes sacre de uita et passione Christi et uita beatè Virginis, additis meditationibus passionis Christi eiusdem auctoris, in uno uolumine. Impres. Venet., apud Niccolaum Messerinum, a. D. 1590. [31] Cesaris Rai Littere et dicta multa jocosa, uulgari idiomate exarata. Impres. Papiè, apud Hieronimum de Bartolois, anno D. 1576. [32] Colloquium Christi, Moysi et Eliè habitum in Monte Thabor, auctore d. Prospero Phanelo Calabrensi monaco Casinensi, cui annexus est Himnus quidam 163

1567 corregge 1566.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 233

20-May-13 2:06:27 PM

234

MONTESCALARI

VII.1,33

in honorem beatè Virginis eiusdem Prosperi Phaneli, in vno libello. Impres. Neapoli, apud Oratium Saluianum et socios, a. D. 1585. [33] R. d. Cesaris Vicentini canonici regularis Tractatus in canticum beatè Mariè virginis, uulgari idiomate. Impres. Venet., per Melchiorem Suessanum, a. D. 1594. [34] Dialogorum beati Gregorij liber secundus de uita et miraculis beati Benedicti, eiusdem patris Regula et Speculum d. Bernardi abb. Cassinen. de ijs ad que in professione obligatur monacus, in vno solo et paruo libello. Impres. Venet., per Lucam Antonium Junctam, 1505. [35] Donati Acciaioli Florentini Comentaria in decem Ethicorum libros Aristhotelis, interpetre Johanne Argiropilo. Impres. Venet., apud Franciscum et Gasparem Bindonum fratres, 1565. [36] Di. Dionisij Carthusiani Enarrationes in libros Genesis, Exodj, Leuitici, Numerorum, Deuteronomij, in uno solo uolumine. Impres. Coloniè, in officina Johannis Quentel, a. D. 1548. [37] Eiusdem di. Dionisij Enarrationes in Josue, Iudicum, Rut, Regum primum e secundum, tertium e quartum, Paralippomenum primum e secundum, in vno volumine. Impres. Coloniè, in officina Johannis Quentel, 1552. [38] Eiusdem di. Dionisij Enarrationes in Esaiam, Jeremiam, Exechielem, Danielem et Baruch profetas, ac in Trenos in vno uolumine. Impres. Coloniè, in officina eiusdem Johannis Quentel, 1548. [39] Eiusdem di. Dionisij Enarrationes in duodecim profetas quos uocant minores, in vno uolumine. Impres. Coloniè, in eadem officina eiusdem Johannis Quentel, 1549. [40] Eiusdem di. Dionisij Enarrationes in librum Job, Tobbie, Judit, Hester et Hesdrè, Neemiè, Maccabiorum primum et secundum, in vno uolumine. Impres. in eadem officina, a. D. 1551. [41] Eiusdem di. Dionisij Enarrationes in Prouerbia, Ecclesiastica, Canticha Canticorum et Sapientiam, (f. 120v) in uno volumine. Impres. Coloniè, in eadem officina Johannis Quentel, 1555. [42] Eiusdem di. Dionisij Comentaria in omnes Psalmos David, in canticis Execchiè, Esaiè, Annè, Moisi, Abbacuch, trium puerorum, Mariè virginis, Simeonis, Zaccharie, Ambrosij et Augustini necnon eiusdem Expositio simboli Athanasij, in uno volumine. Impres. Parisiis, apud Johannem Paruum in via Jacobea sub Lilio aureo, 1539. [43] Eiusdem di. Dionisij Enarrationes in quatuor euangelistas, in uno uolumine. Impres. Luddunij, apud Bartolomeum Honoratum, a. 1579. [44] Eiusdem di. Dionisij Comentaria in omnes Epistolas di. Pauli, in septem Epistolas canonicas, Acta appostolorum, Apocalipsim et himnos ecclesiasticos, in uno uolumine. Impres. Parisiis, apud Audoenum Paruum, a. D. 1543. [45] Eiusdem di. Dionisij De omnium ordinum siue statuum institutione ac reformatione ; De regulis et doctrina ac uita cristianorum in quolibet statu existentium duo libelli. Impres. Coloniè Agrippinè, apud Johannem Birchmannum juniorem, a. 1559. [46] Eiusdem di. Dionisij Colloquium de quatuor nouissimis hominis; De particu-

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 234

20-May-13 2:06:27 PM

VII.1,55

MONTESCALARI

235

lari judicio animarum; Modus subueniendi animabus tam in extremis quam in purgatorio existentibus, in uno volumine. Impres. Venet., apud Johannem Lenum, 1574. [47] Eiusdem di. Dionisij Comentaria super libros di. Dionisij Ariopagitè martiris De celesti et ecclesiastica hierarchia; De diuinis nominibus; De mistica theologia, quibus addita est appendix cuiusdam docti sed innominati uiri, accomodantis decem partes orationis dominicè decem ordinibus ecclesiasticè hierarchie. Eiusdem di. Dionisij Areopagitè Vndecim epistolè ad diuersos, cum dilucidatione Dionisij Carthusiani. Di. Ignatij martiris Quindecim epistolas ad diuersos. Epistola una Policarpi martiris. Septem epistolas beati Antonij dicti Magni ad fratres suos. Eiusdem Dionisi Areopagitè De celesti hierarchia; Ad Thimoteum episcopum Effesiorum De mistica theologia, cum traslatione seu interpetratione Johannis Saraceni. Eiusdem Dionigi Areopagitè Liber de celesti hierarchia et mistica theologia, cum noua traslatione Ambrosij abbatis Camaldulensis. Eiusdem Dionigij Undecim epistole ad diuersos. Vita et passio eiusdem di. Dionisij martiris Areopagite, carminibus descripta a quodam fratre Batista Mantuano Ordinis Carmelitarum. Et hec omnia in uno solo uolumine sic distincta continentur. Impres. Coloniè, impensis Petri Quentel, anno 1536. [48] Dictionarium Latinum et uulgare editum per magistrum Filippum Benutium, in unico uolumine. Impres. Venet., apud hered. Aloisij Valuassorij, 1589. [49] Dictionariolum Latinum, quod vernacula lingua dicitur Dictionaretto, Latino editum (f. 121r) atque emendatum a d. Horatio Toschanella ex familia magistri Lucè Florent. Impressum Venet., apud Vincentium Valgrisium, 1564. [50] Dictionarium Ambrosij Calepini correctum denuo ab excellenti viro Borgarutio a Borgarutiis, cum additione alterius vocabularij vulgari et Latino sermone, editi per Lucam Antonium Beuilacquam. Impres. Venet., apud Niccolaum Beuilacqua, anno 1571. [51] Di. Dionisij Carthusiani Libri quatuor, in quibus tractat de Deo; de beatitudine hominis; de virtutibus; de incarnatione, vita, passione et morte Christi, in vno uolumine colligati etc. Impres. Coloniè, in officina Melchioris Nouesani, a. 1536. [52] Extrauagantes que post Sextum emanarunt asque glosis. Constitutiones que dicuntur Clementinè a Clemente quinto edite cum glo. Johan. And. Bonon., in vno solo uolumine antiquo compilate. Impres. Venet., per Bernardinum de Triuino de Monteferrato, an. D. 1491. [53] Francisci Florentini de Guicciardinis Historia Italica diuisa in 20 libros, uulgari idiomata composita, reuisa siue potius emendata per Thomam Porchachium, in uno uolumine cum comentariis Ludouici Guicciardini. Impres. Venet., apud Georgium Angelerium, a. D. 1583. [54] Reuerendi p. Filippi Diez Ordinis Minorum de Osservanzia Conciones super omnia Euangelia, tam domenicarum quam festiuitatum omnium sanctorum totius anni, cum quatuor concionibus funeralibus, in quatuor uolumina. Impres. Venet., apud Dominicum de Farris, a. 1589. [55] Reuerendi p. Francisci a Vittoria Ordinis Predicatorum Summa sacramento-

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 235

20-May-13 2:06:27 PM

236

MONTESCALARI

VII.1,56

rum, in uno uolumine siue vnico libello. Impres. Venet., ad instantiam Bartolomei Sermartellij, 1573. [56] Francisci Priscianensis Flor. Libri sex de lingua Latina ab eodem uulgari idiomate editi, in vno uolumine. Impres. Venet., apud Niccolaum Beuilacqua, a. 1567. [57] Reuerendi p.164 fratris Faustini Tassij Ordinis Minorum165 Primus e secundus e tertius liber de conuersione peccatoris, uulgari idiomate ab eodem editus, in uno uolumine. Impres. Venet., apud Johannem et Dominicum Guerra fratres, anno 1578. [58] Gregorij pape dicti Magni Omnia opera, in duo uolumina. Impres. Venet., apud Dominicum de Farris, a. D. 1583. [59] Di. Gregorij Secundus liber dialogorum moralium, de uita et miraculis beati Benedicti cum eiusdem Regula, in vno libello. Venet., apud Franciscum Senensem, a. 1572. [60] Guidonis Gualterij Relactiones aduentus nunctiorum Japponentium Romè, uulgari idiomate ab eodem conscripte, in vnico uolumine. Impres. Venet., apud Jolitos, 1586. [61] F. Guglielmi sacrè theo. profess. Expositiones seu postille super Euangelia et Epistolas tam dominicales quam feriales totius anni, in uno uolumine edite. Impres. Venet., per Hieronimum Bentium de Leucho, 1529. [62] Reverendissimi d. Galeazij episcopi Sermones uarij sancti Augustini et aliorum doctorum, uulgari idiomate transacti in vno uolumine. Impres. Venet., apud Johannem Antonium Bertanum, 1573. (f. 121v) [63] Hieronimi Epistole ad diuersos, cum additione Regule bene uiuendi pro monialibus, uulgari idiomate conscripte, Johanne Francesco Zeffio Florentino traductorre, in uno uolumine. Impres. Venet., apud Junctas, 1562. [64] Jacobus de Valentia, Super Psalmos, super Cantica trium puerorum, Esaiè, Exechiè, Annè, Moysi, Abacuch, virginis Mariè, Zacharie, Simeonis, angelorum, Ambrosij et Augustini et super Cantica canticorum, Simboli Athanasij, eiusdem quinque questiones contra Judeos et solutio finalis questionis eiusdem, in vno solo volumine. Impres. Venet., apud heredes Melchioris Sesse, 1568. [65] Item Idem, Opus eiusdem Jacobi de Ualentia continens omnia supra dicta, in vno uolumine. Impres. Lugduni, in edibus Dominici Uerardi calchografi, 1541. [66] Johannis de Vigo Jenuensis, chirurghi domini nostri Julij papè secundi, Chirurgia et Mariani Barulitiani diuisa in nouem libros, contenctos in vno solo volumine. Impres. Lugduni, per Jacobum Berrionum, a. D. 1540. [67] Joseffi Zarlini Clodiensis Opus de uera anni forma siue de eius repta reformatione, in vno volumine. Impres. Venet., in officina Uariscana, 1580. [68] Joseffi de Rubiis a Sulmona Discursus super annis climatericis, in paruo libello uulgari idiomate editus. Impres. Romè, per Jacobum Berechiam et Jacobum Tornerium, a. D. 1585. 164 165

Reuerendi p. aggiunto sul margine sinistro. Ordinis Minorum aggiunto sul margine sinistro con richiamo.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 236

20-May-13 2:06:27 PM

VII.1,81

MONTESCALARI

237

[69] Reuerendi p. f. Johannis Roiardi Ordinis Minorum Homelie super Euangelia domenicalia a prima dominica Aduentus usque a dominica xxiiij post Pentecost., cum homeliis in Euangeliis ferialibus pascalibus tam Resuret. quam Pentecost., in uno uolumine. Impres. Parisijs, apud Johannem Fuscherium sub scuto Floren. in uia Jacobea, 1548. [70] Eiusdem f. Johannis Roiardi Homelie super Euangelia festiuitatum sanctorum solennium totius anni, in vno uolumine. Impres. Parisiis, apud eundem Johannem Fuscherium, a. 1548. [71] Eiusdem f. Johannis Roiardi Homelie super omnes Epistolas feriales totius Quadragesimè, in uno uolumine. Impres. Parisiis, apud Audoenum Paruum in uia Jacobea a. signum Lilij, 1544. [72] Reuerendi Johannis Viguerij Granatensis Ordinis Predicatorum Institutiones ad cristianam theologiam, sacrarumque literarum, uniuersalium conciliorum auctoritate, doctorumque ecclesiasticorum erudictione confirmate, opera et industria dicti reuerendi fratris Johannis, eiusdemque Comentaria epithomalia in Epistolas Pauli ad Romanos, in vno uolumine. Impres. Venet., apud Camillum Francischinum, anno 1566. (f. 122r) [73] Johannis Boterij Benesij Relationes uniuersales, uulgari idiomate edite et in tres partes diuise, in vno uolumine. Impres. Venet., apud Georgium Grecum, a. 1595. [74] Reuerendi p. f. Johannis Mariè Capalle Ordinis Predicatorum Monimenta scintille siue deductiones super miraculum virginis Mariè ignis de Faenza euentum a. D. 1567 in eadem ciuitate, uulgari idiomate per eundem edite, in uno uolumine. Impres. Bononiè, apud Alessandrum Benaccium, a. 1569. [75] Joseffi Rosaccij Theatrum de celo et terra, uulgari idiomate editum, in uno uolumine. Impres. Floren., apud Scaleas Abbatiè, a. 1594. [76] Johannis Boccaccij Genealogia deorum, eiusdemque uita, uulgari idiomate Joseffo Betussio traductore, in vnico uolumine. Impres. Venet., apud Societatem Vnitorum, a. 1585. [77] Johannis Marie Uerrati Ferrariensi Carmelite Enarrationes de sermone d. in monte, de euangelica lege, miraculis, signis et prodigijs, thomus tertius. Impres. Venet., ad signum Spei, 1547. [78] Johannes Ecchius, Super Euangelia currentia a Paschate sancto usque ad Auuentum, in uno thomo qui dicitur secundus. Impres. anno 1537, quo autem impressum fuerit nescitur. [79] Beati Johannis Ordinis Predicatorum Tractatus de caritate, uulgari idiomate editus. Impres. Senis, per Simonem et Niccolauum, a. 1513. [80] Reuerendi p. d. Johannis de Lapis doctoris166 theologi Parisiensis Resolutiones dubitationum occurrentium in celebrationè missè, in vno uolumine. Impres. Venet., ad signum Spei, a. 1559. [81] Luce Contelis Senensis Monimenta insignia siue potius et melius, uernacula lingua expressa. 166

Doctoris corregge doctorem.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 237

20-May-13 2:06:27 PM

238

MONTESCALARI

VII.1,82

[82] Imprese delli Accademici Affidati di Pauia, uulgari idiomate edite, in vno uolumine. Impres. Papiè, apud Hieronimum de Bartolis, 1574. [83] Di. Leonis pape Sermones et Epistole decretales, in vno volumine. Impres. Antuerpiè, apud Filippum Nunctium, a. 1583. [84] Mattei Siluatici Liber qui dicitur Pandectarum medicinè, directus ab eodem ad Robertum regem Sicilie, in uno uolumine. Impres. Venet., impendio Johannis Colonien. Agrippinen. et Johan. Manthengheretzen sociorum, a. 1480 sexto idus octobris. [85] Marsilij Ficini medici Florentini Libri tres, quorum primo De studiorum de tuenda sanitate, secundus De uita producenda, tertius De uita celitus comparanda cum antidotaria cura epidimie, in vno uolumine compilati. Impres. Venet., sub signo di. Georgij, a. 1548. [86] Manuale seu enchiridion confessorum et penitentium editum a Martino doctore Nauarro, in vno uolimine. Impres. Romè, ex thipografia Jacobi Tornerij, 1588. [87] D. Marci Scarselle de Tolentino Opus quod docitur Viridarium sommistarum, uulgari idiomate editum, in tres partes et dua uolumina comptentum. Impres. Venet., apud Jacobum Antonium Somascum, 1595. (f. 122v) [88] Martirologium Romanum ad nouam calendarij ractionem et ecclesiasticè historiè ueritatem restitutum, Gregorij xiij ponti. max. jussu editum. Impres. Venet., apud Dominicum Niccolinum, 1585. [89] R. d. Marci Scarselle de Tolentino Liber que dicitur Speculum et lumen penitentium, uulgari idiomate editus. Impres. Venet., apud Johannem Batistam Somascum, a. 1587. [90] D. Niccolai Laurentini de Monte Poliziano Poema, uulgari idiomate editum in vita seu super vitam sancti Johannis Gualberti primi institutoris Ordinis et Congregationis Vallisumbrosè, in vno uolumine. Impressum Floren., apud Georgium Mareschottum, a. 1599. [91] Officium paruum beatissime virginis Mariè secundum eundem Ordinem cum quibusdam indulgentijs concessis a sanctissimo d. n. Gregorio xiij pont. max. Impres. Florentiè, apud Junctas, anno 1575. [92] Et 1593. [93] Opuscula illustrissimi cardinalis Gaietani cum addictione questionum collibetarum d. Thomè Aquinatis, in uno uolumine. Impres. Venet., apud Hieronimum Scotum, a. 1580. [94] Officium paruum beatè virginis Mariè secundum eundem Ordinem Congregationis Vallisumbrosè. Impres. Floren., apud Filippum de Junctis, anno 1597. [95] Cui alligata est Regula sancti Benedicti uulgari idiomate edita. Impres. Floren., apud dominum Filippum de Junctis, a. 1592. [96] Psalterium monasticum secundum eundem Ordinem in ferialem ordinem redactum. Impres. Floren., in officina Laurentij Torrentini, anno 1566. [97-98] Petri Berchorij Pithauiensis Ordinis di. Benedicti Dictionarium seu reper-

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 238

20-May-13 2:06:27 PM

VII.1,113

MONTESCALARI

239

torium morale cum Reductorio diuisum in libros quatuordecim, in quatuor uolumina. Impres. Venet., apud hered. Hieronimi Scoti, 1574. [99] Petri Bairi medici Medicinalia secreta, uulgari idiomate edita, in uno uolumine167. Impres. Venet., apud Franciscum Sansouinum, a. 1561. [100] Petri Andreè Mattioli Senensis Discursus in sex libros Dioscoridis Anazarbei in materia medicinali, uulgari idiomate editi. Impres. Venet., apud hered. Vinc. Ualgrisij, 1573. [101] Psalterium parafrasibus ornatum, cum traslatione ubique uerbatim sancti Hieronimi, Rainerio Snogondauno auctore, cum opusculis magni Athanasij in Psalmos, Angelo Poliziano interpetre, in uno uolumine. Impres. Parisiis, apud Ambrosium Girault sub Pellicano, 1542. [102] Pauli de Palatio Granatensis Enarrationes in Euangelium di. Mattei, in vno uolumine. Impres. Venet., in officina Johannis Batiste Somaschi, 1581. [103] Petri Grisologi archiepiscopi Rauen. Sermones siue homelie, in uno uolumine. Impres. Venet., apud Johannem Batistam Ugolinum, 1588. (f. 123r) [104] Propositiones siue potius considerationes in materia rerum status, edite a dominis Francisco Guicciardini, Johanne Francisco Lottino et Francisco Sansouino Florentinis, uulgari idiomate, in vno libro. Impres. Venet., apud Altobellum Salicatum, 1588. [105] Reuerendi f. Pauli Morigie Mediolanensis Ordinis Jesuatorum di. Hieronimi Liber siue Historia originis omnium religionum, uulgari idiomate edita, in vno libello. Impres. Venet., apud Johannem Batistam Bonfidium, 1586. [106] Poematum diuersorum auctorum selectorum a domino Augustino Ferentello primus liber, idiomate uulgari. Impres. Venet., apud Bernardinum Junctam, 1584. [107] D. Petri Victorij Florentini Tractatus de laudibus culturè et oliuarum, uulgari idiomate editus. Impres. Floren., apud Filippum de Junctis, 1574. [108] Psalterium beatè Mariè uirginis compositum per sanctos Bernardum et Hieronimum, in uno uolumine. Impres. Floren., apud Filippum Junctam, a. 1591. [109] Psalterium siue rosarium beatè Mariè Virginis, uulgari idiomate editum a fratre Alberto Castellano Veneto Ordinis Pred., in vno uolumine. Impres. Venet., apud Johannem Antonium Bertaneum, 1587. [110] Psalterium Romanum. Impres. Venet., in officina Lucè Antonij Junctè, 1547. [111] Quadragesimale quod dicitur Gemma fidei, tractans de fide catholica, a quodam fratre Vngaro Ordinis Minorum editum. Impres. Agenauo, a. 1507. [112] Summe di. Thomè Aquinatis cum comentariis illustrissimi d. Thomè cardinalis Gaetani, in quatuor thomis. Impres. Venet., apud hered. Hieronimi Scoti, a. 1580. [113] Summa que dicitur Suplementum, edita a quodam fratre Niccolao de Ausono Ordinis Minorum, que summa est uti Summa Angelica, Armillina et Gaetana, continens solutiones multorum conscientiè casuum, completa ab ipso auctore 167

Segue uul depennato.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 239

20-May-13 2:06:27 PM

240

MONTESCALARI

VII.1,114

a D. 1444 die xxviij novembris, in vno volumine. Quod uero impressa sit non habetur, quia in principio desunt due pagine saltim. [114] Sextus decretalium cum summariis Johannis Andr. Zeroze, Dominici de Sancto Giminiano et And. Corsetti, ubi desunt summaria Johan. Andr. Bonon., in uno uolumine. Impres. Venet., per Bernardinum de Tridino de Monteferrato, a. 1490 die xxiiij decembris. [115] Item Sextus decretalium cum casibus litteralibus et notulis d. Eliè Regner, cum addictionibus ex Nouella Johannis Andr. Bonon. Constitutiones que dicuntur Clementine Clementis quinti, cum eius uita, et cum glos. Johan. Andr. Extrauagantes comunes, quarum alique sunt cum glos. Johan. monachi cardinalis Piccardi, alique cum comentariis Guillelmi de Monte Laudano et Johan. Francisci de Pauinis. Exstrauagantes xx Johan. pape xxii cum eiusdem (f. 123v) vita et interpretatione d. Zenzelini de Cassanis, cum appostillis Francisci de Pauinis. Omnia hec continentur in uno solo codice antiquo. Impres. Parisiis, opera Tielelmanni Keruer, a. D. 1513 de mense julij. [116] Strabonis Prima pars Geografiè, ex Greco idiomate in uulgare traslata per Anfolsum Bonacciaiolum Ferrariensem, diuisa in libros decem, in unico uolumine contentos. Impres. Venet., apud Franciscum Senensem, a. D. 1562. [117] Sermones seu homelie de tempore d. Innocentij pape terti. Comentaria eiusdem in septem psalmos penitentiales. De contemptu mundi. Eiusdem sermones. Decreta omnia Concilij Lateranensis ab eodem conscripta. Epistolarum decretalium et constitutionum decretalium liber editus ab eodem. Omnia hec in duo uolumina continentur. Impres. Coloniè, apud Maternum Colinum, a. D. 1575. [118] D. Serafini Cumirani Feltrensis Secunda pars conciliationum locorum comunium Sacrè Scripturè, qui inter se dissonare uidentur, in uno uolumine edita. Impres. Antuerpiè, in edibus Johan. Stelsij, 1558. [119] Summa summarum qui dicitur Thabiena reuerendi patris Johannis Thabiensis, in duo uolumina edita. Impres. Venet., ad scutum Fontis magne, 1569. [120] Summa que dicitur Armilla edita a reuerendo patre fra. Bartolomeo Fumo Villaurense Placentino Ordinis Pred., in uno uolumine. Impres. Venet., in officina Johannis Batistè Somaschi, 1572. [121] Summula que dicitur Gaietana, in vno volumine. Impres. Venet., apud Franciscum Gasparem Bindonum et fratres, a. 1571. [122] Sermones predicabiles super Euangelia domenicalia et festiua totius anni, in duas partes editi, uulgari idiomate, quibus additur tractatus de purgatorio et de suffragiis pro defunctorum animabus, auctore r. d. Siluestro Cigno Uicentino, in uno uolumine. Impres. Venet., apud Georgium Angelerium, 1580. [123] Summula que dicitur Gaietana. Impres. Venet., apud Dominicum Niccolinum, a. 1572. [124] Summa aurea que dicitur Armilla. Impres. Venet., apud Johannem Antonium Bertanum, a. 1582. [125] D. Stefani de Guazis a Casale Montisferrati Littere uulgari sermone edite. Impres. Taurinij, apud Johannem Dominicum Tarinum, a. 1591. [126] Secreta diuersa medicinalia, uernacula lingua, dicta Secreti del Faloppia, in

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 240

20-May-13 2:06:27 PM

VII.1,137

MONTESCALARI

241

uno volumine, uulgari idiomate ab eodem selecta. Impres. Venet., apud Johannem Franciscum Camutium, a. 1572. [127] Summula Gaietana. Impres. Venet., apud Dominicum de Farris, 1568. [128] Sermones dicti Sermones Discipuli de tempore et sanctis necnon Quadragesimale eiusdem et Casus papales, in vno uolumine. Impres. Lugduni, apud Jacobum de Juncta, sed anno caret quando impressum fuerit. (f. 124r) [129] Summa que dicitur Armilla. Impres. Venet., apud Antonium Bertanum, a. D. 1586. [130] Theofilatti archiepiscopi Bulgarie Enarrationes in quatuor Euangelia, in vnico thomo. Impres. Parisiis, apud Franciscum Regnault sub signo Elefantis uia Jacobea, a. 1545. [131] Venera. Thomme de Kempis Canonici Regularis Opuscula, quibus accessit quondam fratris Vincentij Ordinis Pred. De uita spirituali, in unico volumine. Impres. Venet., apud Junctas, a. 1576. [132] Reuerendi p. Thomme de Kempis Canonici Regularis Opus spirituale traductum ex idiomate Latino in uulgare a d. Burgarutio Burgarutij, in vno uolumine. Impres. Venet., apud Gasparum et Dominicum Spei, a. 1568. [133] Thesaurus sacerdotum seu Sacerdotale iuxta sancte Romanè Ecclesiè sacrique Concilij Tridentini sanctiones editum, in quatuor partes diuisum, d. Francisco Sanmarino beneficiato Lateranensi cum espurgatione ac reformatione reuerendi d. magistri Angeli Rochè a Camerino, in vno uolumine. Impres. Venet., apud Jordanum et Niccolaum fratres, a. D. 1593. [134] Reuerendi p. Vgonis de Prato Florido Ordinis Pred. Sermones quadragesimales, in vno uolumine contenti. Impres. Venet., apud Johannem Uariscum et socios, a. 1584. MONTESCALARI [135] Vita di. Caterinè de Senis, uulgari idiomate traducta per reuerendum p. Ambrosium Catarinum Ordinis Pred., in vno uolumine. Impres. Venet., apud Johannem Baptistam Bonfidinum, a. 1591. [136] Vitè sanctorum patrum insimul cum Prato spirituali nouiter reformate a. D. Johanne Mario Uerdizzotto, uulgari idiomate compilato, in unico uolumine. Impres. Venet., apud Guerram, a. 1597. [137] Veni siue uademecum seu potius et melius Liber elucidarij dialogici theologicarum questionum nomine uademecum, in vno uolumine. Impres. Basileè, a. 1508. Omnes predicti libri sic descripti in hoc presenti indice, siue repertorio, sunt manuales seu usuales reuerendorum patrum abbatis et monacorum ad presens degentium in prenominato monasterio Sancti Cassiani de Montescalario prefate Congregationis Vallisumbrosè, et nunc reperiuntur in dicto monasterio. In quorum fidem ego d. Felicianus168, prefati monasterij monachus, de mandato reue168 Risulta incerta l’identificazione di questo personaggio con Feliciano di Alessandro Passanti, da Barberino di Mugello, che professò a Vallombrosa nel 1565 e che nel 1589 era camarlingo di Passignano. Bibliografia: AGCV, 0.II.4: T. SALA, Notizie di alcune Badie Vallombrosane, ms. sec. XIX.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 241

20-May-13 2:06:27 PM

242

POPPI

VIII.1,1

rendi d. abbatis ceterorumque patrum prefati monasterij scripsi et subscripsi et sigillo dicti monasterij muniui hoc anno 1600 die uero mensis maij decima. Ego d. Felicianus manuscripto.

VIII.1. POPPI (Arezzo), S. Fedele: Samuele, abate169. poppi (f. 125r)VIII.1, Libri dell’abate Samuello in Poppi. poppi [1] La sacra Bibbia. Stampata in Venetia, da’ Giunti, l’anno 1571. [2] L’homelie di f. Honorio di Zarabini da Cotogniuola. Stampate in Venetia, dal Ziletti, l’anno 1575. [3] Discorsi predicabili di d. Gabriello Fiamma. Stampati in Venetia, da Francesco Franceschi sanese, l’anno 1574. [4] Sermones sacri totius anni di Gabriello Biel. Stampato in Brescia, appresso Pier Maria Marchetti, l’anno 1585. [5] Le Somme di s. Thommaso Stampate in Parigi, da Francesco Regnault, l’anno 1520. [6] Sermoni diuersi del padre Joseph Rodella bresciano. Stampati in Venetia, l’anno 1555. [7] Presciano gramatico Cesariense. Stampato in Firenze, da’ Giunti, l’anno 1525. [8] Logica del Jauello. Stampato in Venetia, al segno del Pozzo, l’anno 1540. [9] Prediche et homelie del Franceschino. Stampate in Venetia, apresso Giordano Ziletti, l’anno 1575. [10] Discorsi predicabili di f. Bastiano Auezzano da Cesena. Stampati in Venetia, l’anno 1569, appresso Giouanni d’Andrea Valdassori170 detto il Guadagnino. [11] Sermoni de’ santi per tutto l’anno del Voragine. Stampati in Venetia, da Giouanbattista Muschi, l’anno 1573. [12] Compendio della theologia. Stampato in Venetia, da Christofono Giannetti salonese, l’anno 1570. [13] Amonio, Super Predicamenta Aristotelis. Stampato in Venetia, appresso Gio. Grifio, l’anno 1549. [14] Discorsi predicabili di monsignor Sebastiano Amicini da Fano. Stampato in Venetia, appresso gli heredi di Marco Sessa, l’anno 1567. [15] Soto, Sopra il quarto delle Sententie, tomo secondo. Stampato in Venetia, da Girolamo Zenario e fratelli, l’anno 1584. [16] Logica del Gaetano. Stampata in Venetia, da Girolamo Scoto, l’anno 1554. [17] Burleo, Super Prèdicamenta Arist. Stampati in Venetia, appresso Ottauiano Scoto, l’anno 1519. [18] Francesco Toleto, Sopra la Logica. Stampati in Venetia, da’ Giunti, l’anno 1578. 169 Samuele Cragliassi da Poppi, al secolo Giulio di Angiolo, professo nel 1553, addottorato. Bibliografia: AGCV, 0.II.4: T. SALA, Notizie di alcune Badie Vallombrosane, ms. sec. XIX. 170 Segue da depennato.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 242

20-May-13 2:06:27 PM

VIII.2,8

POPPI

243

[19] Homelie latine di fra’ Francesco Bisdomini da Ferrara. Stampato in Venetia, da Girolamo Scoto, l’anno 1576. [20] Prediche latine di Gio. Osorio. Stampate in Venetia, da Damiano Zenario, l’anno 1595. (f. 125v) [21] Flores fere omnium doctorum, raccolte da Tommaso Hibernico. Stampato in Venetia, al segno della Speranza, l’anno 1550. [22] Prediche di f. Gabriello Baratelli anconitano. Stampato in Venetia, da Francesco Bindoni, l’anno 1574. [23] Sermoni predicabili di fra’ Serafino Razzi. Stampato in Firenze, dal Sermartelli, l’anno 1590. [24] Epistole familiari di Cicerone. Stampate in Venetia, dall’Asola, 1483. [25] Juuenale col comento di Domitio Calderino. Stampato in Firenze, da Jacopo da Ripoli, l’anno 1478. [26] Gli offitij di Cicerone col comento di Pietro Morso. Stampato in Venetia, per Gio. Batista Ritorti, 1481. [27] Prediche di Francesco Panicarola. Stampato in Roma, l’anno 1586. Ha molti altri libri, de’ quali non si ricorda il nome preciso, che sono in Firenze, in una cassa in Santa Trinita nella camera in alto del visitatore. [28-29] Due breuiarij del suo Ordine, uno della stampa uecchia, et uno della nuoua.

VIII.2. POPPI (Arezzo), S. Fedele171. (f. 126r) VIII.2, [1] La Bibbia latina. Stampata in Venetia, l’anno 1576, appresso Altobello Salicatio. [2] Testi canonici. Stampati in Leone, nel 1559, da Vgone Porta et da Antonio Vicentino. [3] L’Instituta ciuile. Stampata l’anno 1555, da G. Symon a Bosco e da Guglielmo Guerault. [4] L’Instituta canonica del Lancelotto. Stampata in Leone, nel 1571, da Guglielmo Rouillo. [5] L’Instituta del medesimo con le glosse. Stampata in Roma, 1583, da Giorgio Ferrari. [6] Gl’Abbati. Stampati in Uenetia, l’anno 1578, alla insegna della Fenice. [7] Gl’Anchorani. Stampati in Bologna, nel 1583. [8] Consigli del detto. Stampati in Venetia, nel 1568, da Niccholò Beuilaqua. 171 S. Fedele di Poppi, diocesi di Arezzo; fondazione, come S. Fedele di Strumi: sec. X; vallombrosano dalla seconda metà del sec. XI (prima attestazione 1090); trasferito nel castello di Poppi tra il 1185 e il 1195. Bibliografia: VASATURO, L’espansione cit., p. 469; F. PASETTO, San Fedele in Poppi. Un’abbazia millenaria dell’Alto Casentino, Cortona 1992; M. BICCHIERAI, Ai confini della Repubblica di Firenze. Poppi dalla signoria dei conti Guidi al vicariato del Casentino (1360-1480), Firenze 2005.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 243

20-May-13 2:06:28 PM

244

POPPI

VIII.2,9

[9] Henricho Boich, In canonico. Stampato in Venetia, nel 1576, dagli heredi di Girolamo Scoto. [10] La Somma Hostiense. Stampata in Venetia, 1570, alla insegna della Salamandra. [11] L’opere di Didico Couarruias. Stampate in Venetia, l’anno 1588, da Gaspare Bindono. [12] Il Portio con l’Institu{***}172. Stampata in Venetia, l’anno 1572, appresso G{***}. (f. 126v) [13] Il Decio, De regulis iuris. Stampato il Leone, l’anno 1550, appresso Antonio Vicentino. [14] Niccolò Euerardo, De locis topicis. Stampato in Leone, ’l 1569, da Carlo Pesnot. [15] Forlmularjo de instrumenti et processi. Stampato in Roma, 1589, apud Bibliopolas socios. [16] Formulario di contratti e processi antichi. [17] Praticha criminale. Stampata in Uenetia, l’anno 1550, di Lodoui. Carerrio. [18] Girolamo Gigante, De pensionibus. Stampato in Leone, il 1553, da Guglielmo Rouillio. [19] Odonello Marchandillo, Sopra la l. non puto, de iure fisci. Stampato in Uenetia, l’anno 1551. [20] Jacobo Nouello, De defensionibus. Stampato in Venetia, il 1553, ad signum diui Georgi. [21] Giulio Nori, De formulis. Stampato in Siena, 1583, da Luca Bonetti. [22] Giouanni Belloni, De communibus iurescons. sent. Stampato in Parigi, 1559, apud Gulielmum Julianum. [23] Modus legendi in utroque iure. Venetijs impressus, 1572. [24] Andreè de Malatinis In Inst. imp. et auth et s. et c.173 additiones. Pataui, 1548, apud Jacobum Fabrianum Patauini. [25] Opuscoli di santo Agostino. Stampati in Venetia, l’anno 1545, appresso Vincentio V {***}. (f. 129r) [26] Speculum humanè uitè Rodorico Zamorensi et Calagaritano episcopo. Brixiè, apud Franciscum et Petrum Mariam fratres de Marchettis, 1570. [27] Fabule Esopi. Brixiè, apud Policretum Turlinum. [28] Il Pantaleone. In Venetia, 1575. [29] Sententie e detti di filosofi. In Venetia, appresso gli heredi di Bartolomeo Rubini, 1584. [30] Gioseffo storico. In Uenetia, appresso Giouanni Griffio, 1589. [31] Sommario chronologico del Morigia. In Bergamo, 1592, per Comino Ventura. 172

Questa lacuna e le successive sono dovute a una lacerazione del margine inferiore del

foglio. 173

Segue impressus depennato.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 244

20-May-13 2:06:28 PM

VIII.3,2

POPPI

245

[32] Rime spirituali di don Angelo Grillo. In Bergamo, 1591, appresso Comino Ventura. [33] La retorica del Caualcanti. In Venetia, 1585, appresso Fabio e Agostino Zoppini fratelli. [34] Giulio Gammillo, Della imitatione et delle materie che possono seruire sotto lo stile dell’eloquenza. In Uenetia, nella stamperia de Farri, del ’44. [35] L’Archangelo Mercennario, Nella filosofia d’Arist. In Venet., 1574, appresso Paolo et Antonio Meietos. [36] Marsilio Ficino, Sopra il Conuito di Platone. In Firenze, per Nero Dortelata, 1544. [37] Lettere di Claudi. Tolomei. In Venet., per Gabriello Giolito, 1550. [38] Lettere di Bernardo Tasso. In Venetia, per Vincenzio Valgrisi et Baldassarre Costantini. (f. 129v) [39] Il Concilio di Trento. In Venetia, per Giorgio Caballi, 1568. [40] Il Dante. In Venetia, per Gabriello Giolito, 1555. [41] I parti del Mantoua in canonico. In Padua, per Paulo Mieto, 1581. [42] Il Calepino. In Venetia, 1576, stampato da Aldo. [43] Tomaso da Chempis, Della imitatione di Christo e del disprezzo del mondo. In Uenetia, per Altobello Salicato, 1585. [44] Dialogi di Lodouico Dolce della institutione delle uergine, fanciuli et vedoue. In Venetia, per Gabriello Giolito, 1545. [45] Piero Vasolli, De’ segni hieroglifici. In Venetia, per Gabriello Giolito, 1547. [46] Sermoni diuersi da nozze, da morti. Stampato in Venetia, per Giorgio de’ Rusconi milanese, 1516. [47] Mercurio Trimegisto esposto in uolgare da Marsilio Ficino. [48] Quadragesimale de peccatis secundum fratrem Robertum Caracholum de Licio Ordinis Minorum. Stampato a Venetia, appresso Andrea de Toresanis, l’anno 1448. [49] Homelie diui H. Haimonis episcopi in Euangelia dominicalia per totius anni circulum. Stampati a Parisi, 1535.

VIII.3. POPPI (Arezzo), S. Fedele: Giustiniano174. VIII.3, (f. 127r) Inuentario delli libri di don Giustiniano monaco della Congregatione di Vallombrosa. [1] Sermoni predicabili di fra’ Serafino Razzi. Florentiè, apud Sermantellios, 1590. [2] Somma Armilla. Venetijs, apud M. Ant. Zalterium, 1587. 174 Il personaggio risulta di incerta individuazione, essendo impossibile identificarlo col teologo Giustiniano Marsili (1589-1645), troppo giovane all’epoca della stesura dell’elenco e che emise i voti solenni non prima del 1605. Bibliografia: SALA, Dizionario cit., II, pp. 26-31; ZUCCARELLO, I Vallombrosani cit., pp. 17, 243-249, 252, 257-259, 261.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 245

20-May-13 2:06:28 PM

246

POPPI

VIII.3,3

[3] Compendium manualis Nauarri. Venetijs, apud Lucium Spinedam, 1599. [4] Instrutione de’ confessori del Medina. Venetijs, apud Bernardum Basam, 1594. [5] Opera di sant’Antonino arciuescouo di Fiorenza. Venetijs, 1546. [6] Alfonso Vigliega, Vita et fatti del nostro signor Jesu Christo. Florentiè, apud Sermartellios, 1592. [7] Maestro Marco Scarsella, Lume et specchio de’ penitenti. Venetijs, apud Joan. Baptistam Somascum, 1587. [8] Ouidio. Stampato in Parma, 1439. [9] Sextus decretalium. Romè, 1472. [10] Johannis de Turrecremata Expositio in Psalterium. Romè, 1470. [11] Alberti Magni, De mineralibus libri quinque. [12] Codex decretorum. Venetijs, 1476. [13] Exameron Sancti Ambrosij. (f. 127v) [14] Tractatus sancti Ambrosij super Epistolas d. Pauli ad Romanos. [15] D. Hieronymus, Super Isaiam, Hieremiam et Epistolas d. Pauli. [16] Porphirius, In Prèdicabilia. [17] Epistola diui Hieronimi ad Paulinum. [18] Vitè et gesta sanctorum. Scritta in penna. [19] Quèstiones super libros De generatione et corruptione. [20] Liber Genesis et Epistolè canonicè. [21] Summa diui Thomè Aquinatis cum commentarijs Caietani. Bergomi, apud Cominum Venturam, 1590. [22] Opera diui Bernardi Clareuallensis abbatis. Venetijs, apud Fabium de Zoppinis, 1583. [23] Biblia cum concordantijs. 1495. [24] Compendium theologicè veritatis. Venetijs, apud Jacobum Piccaium. [25] Martinus Nauarrus, Manuale confessariorum. 1598. [26] Opuscula aurea Thomè de Kempis. Venetijs, apud Junctas, 1576. [27] Meditationes sancti Augustini. [28] Dialogi di santa Caterina da Siena. Venetijs, 1589. [29] Vita di santa Caterina da Siena. 1589. [30] Dialogi morali di Hector Pinto, in 2 tomi. Venetijs, apud Erasmum Viottum, 1595.

IX.1. FORCOLE (Pistoia), S. Michele175. (f. 130r) Inventario de’ libri della badia di San Michele di Forcholi di Pistoia. [1] Le homelie sopra le domeniche et feste d’Onofrio Zarrabini, canonaco regolare. Venetia, per Giordano Ziletti, 1575. 175 S. Michele a Forcole in Pistoia, diocesi di Pistoia; fondazione: sec. VIII; vallombrosano dal 1084. Bibliografia: Regesta Chartarum Pistoriensium, Enti ecclesiastici e spedali. Secoli XI

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 246

20-May-13 2:06:28 PM

IX.1,24

FORCOLE

247

[2] Somma Rosella.Forcole [3] Opera spirituale del r. padre d. Tommaso Malleolo, canonaco regolare. In Venetia, per Gasparo et Domenico della Speranza, 1568. [4] Le vite de’ santi padri. In Venetia, appresso Domenico e Gio. Battista Guerra, 1576. IX.1, [5] L’Esamerone di messer Francesco Cattani da Diacceto. In Firenze, appresso Lorenzo Torrentino, 1563. [6] Discorsi sopra l’orazione domenicale di d. Valerio Aueroni. In Firenze, appresso Giorgio Marescotti, 1575. [7] Il Martirologio emendato per Alessandro de’ Pellegrini. In Venetia. [8] La prima parte delle letioni di m. Benedetto Varchi. In Firenze, appresso i Giunti, 1560. [9] Le diuote orazioni del diuino padre santo Agostino. In Venetia, appresso Bolognino176 Zaltieri, 1564. [10] Dante Alighieri con commento di Cristoforo Landino. In Vinetia, per messer Bernardino Stagnino, 1536. [11] Il Dioscoride dell’eccellente medico Andrea Matthioli da Siena. In Venetia, per Vincenzo Malgrisi alla bottega di Erasmo, 1550. [12] Gli statuti del Concilio fiorentino. In Firenze, appresso Bartolomeo Sermartelli, 1564. [13] L’espositione del Simbolo di monsignor Luigi Lippomano, uescouo di Modone. In Venetia, appresso Girolamo Scoto, 1545. [14] La somma de’ sacramenti di fra’ Francesco da Vittoria. In Firenze, appresso Bartolomeo Sermartelli, 1575. [15] Memoriale della vita cristiana di fra’ Luigi di Granata. In Venetia, presso Gio. Antonio Bertano, 1573. [16] La seconda parte del Monte Caluario di don Antonio di Gueuara. In Venetia, appresso Gabriel Giolito de’ Ferrari, 1557. [17] Dionigio Cartusiano, Sopra i quattro estremi auuenimenti dell’huomo. In Venetia, appresso Domenico Imberti, 1590. [18] Il methodo di confessarsi. In Venetia, per Francesco Lorenzini, 1562. [19] Tractatus de reditibus beneficiorum ecclesiasticorum. In Romae, apud Julium Accoltum, 1568. [20] Somma Gaetana. In Venetia, per Gio. Maria de’ Leni, 1581. [21] Discorso di cosmografia. In Venetia, 1573. [22] Vocabolista ecclesiastico. In Venetia, appresso Fabio et Agostino fratelli, 1585. [23] Preziosi fiori di fra’ Luigi di Granata. In Parma, appresso Seth Viotto, 1571. [24] Joannes de Sacrobusto. Venetijs, 1482, Erardus Racdolt. e XII, a cura di N. RAUTY – P. TURI – V. VIGNALI, Pistoia 1979; Regesta Chartarum Pistoriensium, Monastero di Forcole (1200-1250), a cura di R. NELLI, Pistoia 1990; R. NELLI, Un monastero e le sue terre: San Michele in Forcole dalla fondazione al 1250, in Bullettino Storico Pistoiese, 93 (1991), pp. 19-40; Memorie del monastero vallombrosano di San Michele in Forcole (1575-1595), a cura di R. FERI, in Bullettino Storico Pistoiese, 104 (2002), pp. 191-204; SALVESTRINI, Disciplina cit., pp. 366-385. 176 Segue Alzie depennato.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 247

20-May-13 2:06:28 PM

248

FORCOLE

IX.1,25

[25] L’epistole di san Girolamo, in dua tomi. IX.1,

IX.2. FORCOLE (Pistoia), S. Michele: Erasmo da Pelago177. (f. 131r) IX.2, Inventario de’ libri che sono a vso del p. don Erasmo da Pelago, monaco vallimbrosano. Forcole [1] Somma armilla. Stampata in Venetia, appresso Gio. Antonio Bertano, 1582. [2] Decreta sacrosancti Concilij Tridentini. Calari, excudebat Vincentius Simbeninus, typis Nicholai Cannelles, 1567. [3] Summa Pacifica patris Pacifici Nauariensis Ordinis Minorum diuini verbi prèconis apostolice clarissimi opus. Venetijs, 1509. [4] Compendium manualis Nauarre, latino et uolgare, composto da fra’ Pagolo di Calanna de’ Cappuccini. Stampato in Venetia, appresso Bernardo Basa, 1595. [5] Romanorum pontificum effigies, opera Jo. Baptistè de Cauallerijs. Romae, apud Franciscum Zanettum, 1580. [6] Romanorum pontificum effigies, opera Jo. Baptistè de Cauallerijs. Romae, apud Vincentium Accoltum, 1583. [7] Tutte l’opere di fra’ Luigi di Granata dell’Ordine de’ Predicatori. Stampate in Venetia, appresso Giorgio Angelieri, 1587. [8] Gioseppo, Della guerra de’ Giudei. In Venetia, per Gio. Maria Bouello, 1552. [9] Somma de’ sacramenti della Chiesa di f. Tommaso de l’ Ord. de’ Predicatori. In Venetia, appresso Domenico Farri, 1580. [10] Vita di Marco Aurelio imperatore con le sue lettere. In Venetia, appresso Domenico Farri, 1564. [11] Sermoni in laude della Madonna di f. Serafino Razzi de l’ Ord. di s. Domenico. In Firenze, appresso Sermartelli, 1594. [12] Exorcista di Filippo Oliuieri. Stampato in Venetia, 1567. [13] Vite et fatti memorabili d’alcuni papi et cardinali di Girolamo Gamberto, vescouo di Gallese. Venetia, appresso Gabriello Giolito de Ferrari, 1567. [14] La vita di s. Gio. Gualberto in uersi per messer Niccolò Lorenzini da Montepulciano. In Firenze, appresso Giorgio Mariscotti, 1599. [15] Auuertimenti per riceuere il santo giubileo nell’anno santo del pontificato di Gregorio xiij. In Venetia, appresso Francesco Rampazzetto, 1575. [16] Sermoni predicabili di f. Serafino Razzi de l’Ord. de’ Pred. Stampato in Firenze, appresso Sermartelli, 1590. [17] Il Bembo, Sopra la uolgar lingua. Stampato in Vinetia, appresso Gabriello Giolito, 1556. 177 Erasmo Sarchi, al secolo Lodovico di Bartolomeo da Pelago, professo a Vallombrosa nel 1559, camarlengo a Montescalari nel 1589. Fu abate di Razzuolo dal 1593 al 1597, anno in cui divenne superiore di Ripoli. Ne1 1606 era alla guida di S. Pancrazio. Bibliografia: AGCV, 0.II.4: T. SALA, Notizie di alcune Badie Vallombrosane, ms. sec. XIX; AGCV, D.II.16: BARLI, Ricordanze Vallombrosane, 34, ms. sec. XIX, f. 66r; L. ANDREANI, Serie degli abati della Badia di Razzolo (Mugello). Saggio, Firenze 1907, p. 24.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 248

20-May-13 2:06:28 PM

IX.3,5

FORCOLE

249

[18] Le osseruatione del Dolce. In Venetia, appresso Gabriello Giolito, 1552. [19] Specchio de’ confessori di fra’ Matteo Corradoni minorita. In Venetia, appresso Girolamo Caualcalupo, 1564. [20] Galeno, Della natura et virtù de’ cibi. In Venetia, per Giouanni Bariletto, 1562. [21] La Regola di san Benedetto. [22] Le vite de’ dodici Cesari di Gaio Suetonio. In Venetia, appresso Girolamo Calepino, 1550. [23] Marco Marulo, Dell’institutione del buono et del beato viuere. In Venetia, appresso la Minima Compagnia, 1593. [24] Scelta d’orationi di don Siluano Razzi. Stampato in Firenze, appresso Antonio Padouani, 1587. [25] I sette giorni della creazione del mondo in uersi di Guglielmo di Salusto, signore di Bartas. In Venetia, app. Gio. Battista Ciotti, 1595. [26-27] Cesare Calderari canonaco regolare lateranense, Sopra la Magnificat et Miserere mei Deus. In Venetia, app. gli heredi di Marco Sessa, 1594. Et di Gio. Battista Bonfadino, 1593. [28] Santo Antonino, Del modo di confessarsi. In Venetia, per Gio. Padouani, 1543. [29] La conuersatione ciuile del Guazzo. In Venetia, app. Altobello Salicato, 1586. [30] Le lettere di messer Bernardo Tasso. In Venetia, app. Giacomo Corretta, 1585. [31] Il Tasso, In difesa della sua Jerusalem liberata. In Ferrara, app. Giulio Cesare Cagnaccini et fratelli, 1583. [32] 1585. [33] L’Arcadia del Sannazzaro. In Venetia, app. Giorgio Rusconi, 1515.

IX.3. FORCOLE (Pistoia), S. Michele: Nicolò178. (f. 132r) Inuentario de’ libri di don Nicolò, al presente monaco in San Michele di Forcoli a Pistoia. IX.3, [1] Opus aureum ornatum omni lapide precioso super Euangelijs totius anni secundum vsum Romanè Curiè et Ordinis fratrum Predicatorum, cum octo millibus dubijs. Impressum in ciuitate Taurini, 1507. [2] Claudij179 Guilliardi Bellyocensis In sacrosanctum Jesu Christi Euangelium secundum Joannem enarrationes. Lugduni, apud Joannem Franciscum de Gabiano, 1555. [3] Domini Calisti Placentini canonici Lateranensis Enarrationes Euangeliorum. Impresse Lugduni, apud Petrum Landry. [4] Claudij superius dicti id est Bellyocensis In omnes diui Pauli apostoli Epistolas collatio. Parisijs, apud Audenum Paruum, sub aureo Lilio, 1550. [5] Michaelis de Mediolano Ordinis Minorum Obseruantium Quadragesimale seu 178 Risulta incerta l’identificazione del personaggio con Nicolò Benvenuti da Gaiole, professo a Vallombrosa nel 1566. Bibliografia: AGCV, 0.II.4: T. SALA, Notizie di alcune Badie Vallombrosane, ms. sec. XIX. 179 Segue Pie depennato.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 249

20-May-13 2:06:28 PM

250

FORCOLE

IX.3,6

sermonarium. Impressum Venetijs, per Gregorium de Arriuabenis Mantuanum, 1496. [6] Eximij doctoris magistri Nicholai de Orbellis Super Sententias compendium. Lugduni, impressum studio et opera Francisci Fradin, 1503. [7] F. Alfonsi de Castro Zamorensis Aduersus haereses omnes libri quatuordecim. Venetijs, ad signum Spei, 1546. [8] Aurea rosa super Euangelia id est expositio magistri Siluestri de Prierio Pedemontani Ordinis Praedicatorum. Impressa Lugduni, impensis d. Jacobi q. Francisci de Giuncta Florentini ac sociorum, 1528. [9] Somma della filosofia d’Aristotele et prima della dialettica, raccolta da Lodouico Dolce. In Venetia, stampata per Gi. Battista e Marchio’ Sessa. [10] Il secondo tomo delle prediche del Bitonto. In Venetia, per Gabriel Giolito, 1571. [11] Sei prediche del Fiamma sopra il Missus est. In Venetia, per Francesco Sanese, 1584. [12] Diodoro Siculo, Delle antiche historie fauolose. In Venetia, per Gabriel Giolito, 1547. (f. 132v) [13] Prèceptorium diuinè legis fratris Johannis Nider Ordinis Prèdicatorum. Impressum Nunbergè, impensis Anthonij Koburgers, 1496. [14] Lettere di messer Claudio Tolomei, libri 7. Stampate in Venetia, presso Altobello Salicato, 1572.

IX.4. FORCOLE (Pistoia), S. Michele: Massimo180. (f. 133r) Inuentario di don Massimo, monaco di Santo Michele di Pistoia, de’ libri a suo uso, fatto nel 1600, addj xxv aprile. [1] Landulfus, De vita Christi. Lugduni, apud Jacobum Huguetan, 1556. [2] Historie di Gio. Batista Adriani, tomi dua. Stampato in Venetia, l’anno 1587, appresso Bernardo Giunti. [3] Historia delle stationi di Roma di Pompeo Vgonio. Stampato in Roma, 1588, appresso Bartolomeo Bonfadino. [4] Trattato di frat’Onofrio Panuinio delle 7 chiese di Roma. Stampato per gli heredi di Antonio Blado camerali, in Roma, l’anno 1570. [5] L’ordine della messa di Gio. Burcardo d’Argentina maestro della cappella delle ceremonie del papa. In Brescia, presso Tomaso Bozzola, 1567. [6] Il Breuiario secondo l’uso di Vallombrosa. Venetijs, apud Johannem Variscum et socios, 1583. [7] Il Salmista secondo i monaci nerj. Venetijs, 1553. 180

È incerta l’identificazione del personaggio con Massimo de Castro, fiorentino, autore di prediche e panegirici, maestro di teologia speculativa, morto come abate di S. Pancrazio nel 1624. Bibliografia: AGCV, D.IV.17: G. ALBERGANTI, Miscellanea storica, ms. sec. XVIII, f. 247r.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 250

20-May-13 2:06:28 PM

IX.6

FORCOLE

251

[8] Lettere di don Antonio di Gueuara vescouo di Modogneto. In Venegia, appresso Gabriel Giolito de’ Ferrarj et fratelli, 1555. [9] Historie di Francesco Guicciardini. Stampato in Venetia, 1563. [10] Antichità di Roma d’Andrea Fuluio. Stampato in Venetia, l’anno 1588, per Girolamo Francinj libraro in Roma, all’insegna della Fonte. [11] Ricordo del ben morire di frate Bartolomeo d’Angelo napoletano dell’Ordine de’ Predicatori. In Brescia, appresso Tomaso Bozzola, 1586. [12] Tesoro de’ penitenti del r. p. Pellegrino da Lucca dell’Ordine carmelitano osseruante. Stampato in Firenze, per Matteo Galassi, 1592. [13] Speculum confessorum et lumen conscientie et necessarios, editum per venerandum et exemplarem p. f. Matheum Corradinum de Cilento Ordinis Minorum. Venetijs, apud Dominicum de Franciscis, 1570.

IX.5. FORCOLE (Pistoia), S. Michele: Simone Torrini181. (f. 134r) IX.5, Adi 25 di aprile 1600. Il nome di libri del p. d. Simone Torrini. [1] Dua Breuiari secundum Ordine Vallisumbrose. Stampato in Venetia, apud Johannem Variscum et socios. Numero 2. [2] Vn Messale vecchio secondo l’ordine romano. [3] Vna Bibbia in cinque volumi. Stampata in Venetia, in officina Luce Antonij Junte. Numero 5. [4] Vn Concilio tredentino. Stampato in Venetia, ad signum Columbe. [5] Vn Salmista Vallisumbrose. Stampato in Firenze. Numero 1. [6] Un Quadregimale di Pistole et Vangeli composto per messere Lodouico Pittorio da Ferrara. Stampato in Breia, appresso Lodouico Britannico. Numero 1. [7] Somma de li sacramenti. Stampata in Bresia, appresso Francesco Piero Maria. [8] Un libro di lettere xiii huomini inllustri. Stampato in Venezia, appresso Camillo de’ Franceschini. [9] Vn Vocabolista ecclesiastico. Stampato in Venetia. Jo d. Simone Torrini IX.5,

IX.6. FORCOLE (Pistoia), S. Michele: Calvano da Romena182. (f. 135r) IX.6 MDC. Repertorium omnium librorum ad usum domni Caluani de Romena, monaci val181 Simone Torrini da Pratovecchio (1549-1610), confessore delle monache di S. Giovanni Battista di Pistoia e del locale vescovo diocesano. Morì a Forcole. Bibliografia: AGCV, 0.II.4: T. SALA, Notizie di alcune Badie Vallombrosane, ms. sec. XIX. 182 Calvano Neroni (?-dopo il 1612), da Romena, dottore in teologia allo Studio pavese, esaminato da Germano Ruini. Fu priore di S. Benedetto di Sovana e vicario del locale vesco-

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 251

20-May-13 2:06:28 PM

252

FORCOLE

IX.6,1

limbrosani, et ad presens in abbatia Sancti Michelis de Pistorio habitatoris, in quo notatur nomen autoris, impressoris et loci impressionis. [1] Summa diui Thomè Aquinatis, tomi 4. Lugduni, impressa anno Domini 1535, Joh. Crespinus.ix.6, [2] Magister Sententiarum, t. 1. Parisijs, 1560, Johanes Braconier. [3] Scotus, In quatuor libros Sententiarum, t. 2. Venetijs, 1522, heredes Octauiani Scoti. [4] Capreolus, In eosdem libros, t. 4. Venetijs, 1483, Octauianus Scotus. [5] Sotus, In quatuor Sent., t. 2. Venetijs, 1586, Johannes Maria Lenus. [6] Sotus, De justitia et iure, t. 1. Venetijs, 1582, Jo. Maria Juncta. [7] Institutiones Viguerij, t. 1. Venetijs, 1584, Melchior Sessa. [8] Summa Tabiena, t. 2. Venetijs, 1569, Hieronimus Scotus. [9] Summa archiepiscopi Florentini, t. 4. Venetijs, 1503, Lazarus de Soardis. [10] Summa armilla, t. 1. Venetijs, 1582, Jo. Antonius Bertanus. [11] Summa Gaietani, t. 1. Lugduni, 1544, Jacobus Juncta. [12] Summa peccatorum Sebastiani Medicei, t. 1. Venetijs, 1582, Bernardus Juncta. [13] Compendium theologiae, t. 1. Venetijs, 1568, Jacobus Piccaius. [14] Compendium manualis Nauarri, t. 1. Romè, 1591, Georgius Ferrarius. [15] Instructio Medinè, t. 1. Venetijs, 1594, Bernardus Basa. [16] Catechismus, t. 1. Venetijs, 1576, Egidius Ragazzola. [17] Questiones Scoti in Logicam, t. 1. Ibidem, 1520, Octauianus Scotus. [18] Cathena in Psalmos Lipomani, t. 1. Romè, 1585, in edibus Populi Romani. [19] Thesaurus Truxilli, t. 2. Venetijs, 1584, Melchior Sessa. [20] Quadragesimale eiusdem, t. 2. Ibid., 1592, Damianus Zenarus. [21] Pepinus, In Quadragesimam, t. 2. Ibi., 1578, Gratiosus Percacinus. [22] Sermonis Voraginis, t. 1. Parisijs, 1533, Franciscus Maturinus. [23] Ladulphus, De vita Christi, t. 1. Lugduni, 1554, Jacobus Huguetan. [24] Aurea rosa in Euangelia, t. 1. Venetijs, 1573, Jacobus Leuncinus. [25] Aimon. in Euangelia, t. 2. Coloniè Agrippinè, 1537, Gotfridus Hitorpius. [26] Epistolè diui Hieronimi, t. 3. Parisij, 1512, Poncet. Le Preux. (f. 135v) [27] Biblia, t. 1. Lugduni, 1581, Gulielmus Rouillus. [28] Martini Nauarri In annum jubilei et indulgentias, t. 1. Mediolani, 1573, Pacificus Pontius. [29] Homilie d. Gregorij papè, t. 1. Lugduni, 1516, Simon Beuilacqua. [30] Andreas Gilius, De emulatione demonis, t. 1. Venetijs, 1563, Franciscus de Franceschis. [31] Flagellum demonum, t. 1. Bononiè, 1578, Johannes Rossius. vo. Scrisse una vita dell’eremita Torello da Poppi. Bibliografia: ASFi, CS, 260, 253 (Vita di Torello da Poppi); ASFi, Diplomatico, Prov. Passerini, 1588, luglio 30; AGCV, C.V.13: G. ALBERGANTI, Generali Valombrosani, tomo J, ms. 1751, f. 238v; AGCV, 0.II.4: T. SALA, Notizie di alcune Badie Vallombrosane, ms. sec. XIX; SALA, Dizionario cit., II, p. 101.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 252

20-May-13 2:06:28 PM

IX.7,2

FORCOLE

253

[32] Joseppus, De ant. et bel. Jud., t. 1. Francfort, 1590, Petrus Fabritius. [33] Onuphrius Panuuinus, De uitis pont. Rom., t. 1. Venetijs, 1557, Michael Tramezinus. [34] Rationale diuinorum officiorum. 1. Antuerpiae, 1559, Johannes Bellerus. [35] Concilium Tridentinum, t. 1. Venetijs, 1579, Jordanus Zilettus. [36] Summa conciliorum, t. 1. Lugduni, 1570, Jacobus Juncta. [37] Sermones quadragesimale, qui Anima fidelis nuncapantur, t. 1. Venetijs, 1516, Lazzarus Soardus. [38] Fr. Mathias Belintanus, De praxi orationis mentalis, t. 1. Venetijs, 1586, Petrus Dusinellus. [39] Hieronimus Manfredus detto Il Perché, t. 1. Ibidem, 1588, Ventura Salvatoris. [40] Philippus Decius, De reg. iu., t. 1. Lugduni, 1536, Antonius Vincentij. [41] Maranta, t. 1. Venetijs, 1549, Cominus de Tridino. [42] Tabula canonica, t. 1. Ferrariè, 1583, Victorius Baldinus. [43] Dictionarium Ambr. Calep., t. 1. Lugduni, 1544, Sebastianus Griphius. [44] Lictere Mondogneti, t. 2. Venetijs, 1560, Franciscus Sansouinus. [45] Lictere Cacciaguerrè, t. 1. Venetijs, 1564. Jo. Maria Viottus. [46] Epistolè famil. Francisci Petrarcè, t. 1. Venetijs, 1492, Jo. et Gregorius De Gregorijs. [47] Hospitale stultorum, t. 1. Ibidem, 1594, Jo. Antonius Somascus. [48] Logica d. Arsenij monaci, t. 1. Florentiè, 1599, Philippus Juncta. [49] D. Thomas, In Animam, t. 1. Venetijs, 1483, Simon Beuilaqua. [50] Aueroes, In Phisicam, t. 1. Lugduni, 1524, Scipio de Gabiano. [51] Joh. Gandaui, In idem, t. 1. Venetijs, 1520, Lucant. Juncta. [52] Gaietanus, In Logicam, t. 1. Ibi., 1518, Octauianus Scotus. [53] Jacobus de Valentia, In Psalmos, t. 1. Ibide., 1581, Fabius et Augustinus Zoppini. [54] Historiè Venetor. Bembi, t. 1. Ibi., 1552, Gualterus Scottus. [55] Jacobus Moronessa, t. 1. Ibi, 1555, Gabriel Giolitus. Ego Caluanus predictus manu propria hoc repertorium feci et scripsi die 26 aprilis 1600. IX.7,

IX.7. FORCOLE (Pistoia), S. Michele: Bartolomeo183. (f. 136r) IX.7, Inuentario di don Bartolomeo monaco della Congregatione di Vallombrosa in San Michele di Pistoia. [1] Vna Bibbia, in tre tomi. Venetijs, apud Lucam Antonium, anno 1533. [2] Manipulus curatorum. Venetijs. 183 Potrebbe identificarsi con Bartolomeo di Pierantonio dal Bombone (località presso Rignano sull’Arno – FI), che professò a Vallombrosa nel 1591 e che nel 1593 fu studente e monaco a Passignano. Nel 1602 figura come maestro dei novizi a Vallombrosa. Il Sala lo qualifica come poeta sacro. Bibliografia: AGCV, 0.II.4: T. SALA, Notizie di alcune Badie Val-

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 253

20-May-13 2:06:28 PM

254

FORCOLE

IX.7,3

[3] Cento casi di conscienza del r. fra’ Serafino Razzi. Stampato in Fiorenza, appresso Bartolomeo Sermartelli, 1579. [4] Monarchia del nostro signore Giesù Christo d’Antonio Pantera. Venetijs, 1586, appresso Gio. Batista Bonfadino. [5] Lettere di messer Bernardo Tasso. Venetijs, appresso Gabriello Giolito, 1506. [6] Dione historico greco, Delle guerre romane. Venetijs, 1592. [7] Salustio historico. Venetijs, per Marco Sessa, 1531. [8] Ammiano Marcellino, Delle guerre de’ romani. Venetijs. [9] La prima parte delle vite di Plutarco, uolgare. L’anno 1537. [10] Sermoni uulgari di san Bernardo abate di Chiaraualle. In Fiorenza, per Lorenzo Morgiani, 1495. [11] Statuta Concilij Florentini. Florentiè, apud Bartolomèum Sermartellium, 1564. [12] Trattato uulgare dell’arciuescouo Antonino, cuius titulus est Curam illius habe.

IX.8. FORCOLE (Pistoia), S. Michele: Gabriello184. (f. 137r) Inuentario de’ libri di don Gabriello romano. [1] Diez, Quadragesimale. Stampato in Venezia, l’anno 1586, appresso Giouan Battista Sessa. [2] Alfabeto esemplare di fra’ Vincenzo dominicano. Stampato in Parma, l’anno 1586, appresso gli heredi di Seth Uiotti. [3] Giouan Fero, Sopra s. Matteo. Stampato in Venezia, appresso Francesco Laurentino, 1560. [4] Agostino Ferentilli, Sopra le quattro monarchie. Stampato in Venezia, appresso Gabriello Giollio, 1574. [5] Alfonso a Castro minorita, Sopra il salmo Beati quorum etc. Stampato in Salamanca, appresso Andrea Portonarij, 1568. [6] S. Thomaso, Sopra Giob. Stampato in Lione, 1520. [7] Rationale diuinorum officiorum. Stampato in Venezia, appresso Hieronimo Caualcalupo, 1563. [8] Homiliario quadragesimale di Lodouico Pittorio da Ferrara. Stampato in Venezia, anzi in Brescia, appresso Lodouico Brittannico, l’anno 1553. [9] La Bibbia. Stampato in Venezia, apud Jolitos, 1588. [10] Il quadragesimale del Granata. Stampato in Venezia, appresso Antonio Ferrari, 1580. lombrosane, ms. sec. XIX; AGCV, D.II.15: BARLI, Ricordanze Vallombrosane, 33, ms. sec. XIX, f. 200r; SALA, Dizionario cit., I, p. 85. 184 È incerta l’identificazione del personaggio con Gabriello da Ripoli, professo nel 1567 e camarlingo di Poppi nel 1589. Bibliografia: AGCV, 0.II.4: T. SALA, Notizie di alcune Badie Vallombrosane, ms. sec. XIX.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 254

20-May-13 2:06:28 PM

X.1,11

VAIANO

255

[11] Il quadragesimale di fra’ Thomaso Beauxamis carmelita. Stampato 185in Venezia, l’anno 1572. [12] Il Quadragesimale d’Alberto da Padoua agostiniano. Stampato in Turino, l’anno 1577. [13] La Somma del Diez. Stampato in Venezia, appresso Giou. Florina, l’anno 1599. [14] Josef, De bello Judaico. Stampato in Venezia, appresso Giacomo Cornetti, l’anno 1585.

X.1. VAIANO (Prato), S. Salvatore186: Tommaso, abate187. (f. 145r) X.1, Adi 7 maggio 1600. Inuentario di tutti i libri che si trouano nel monasterio di S. Saluatore di Vaiano. Et prima nota delli libri del r. p. don Thommaso già abate di detto monasterio. [1] Le Somme di santo Thommaso, in 4 tomi, senza commento. Stampate in Venetia, 1490. [2] L’opere di santo Agostino, in otto tomi. Stampate in Venetia, ad signum Spei, l’anno 1550. [3] Giardino de sommisti, in dui tomi, di d. Marco Scarsella da Tolentino. In Venetia, appresso Giacomo Antonio Sommasco, 1595. [4] La vita della santissima Madonna di monsignor Diacceto vescouo di Fiesole. Stampata in Firenze, per Bartolomeo Sermartelli, 1584. [5] Flores theologicarum quaestionum di fra’ Giuseppo Angles, in 2 tomi. Stampati in Roma, per Gioseppo delli Angeli, 1578. [6] Platina, Delle vite de’ pontefici. In Venetia, per Comino da Trino di Monferrato, 1565. [7] Il p. Morigia milanese ingesuato, Dell’origine di tutte le religioni. In Venetia, per Fiorauante Prati, 1590. [8] Trilogium animè. Stampato in Nurmberg, per Antonio Goberger, adì 6 di marzo 1498. [9] Responsiones casuum conscientiè del r. p. Lodouico de Beia eremitano. In Bologna, appresso Alessandro Benatio, 1587. [10] Teatro di ceruelli mondani del Garzoni. In Venetia, appresso Giacomo Antonio Sommasco, 1595. [11] Compendio della theologia. In Lione, appresso Guglielmo Rouilli, 1573. 185

Termine depennato stampato. S. Salvatore di Vaiano, diocesi di Pistoia; fondazione: secc. X-XI; vallombrosano dalla seconda metà del secolo XI (prima attestazione 1090). Bibliografia: A. PETRI, Le pergamene della badia di Vaiano (1261-1330), in Archivio Storico Pratese, 40 (1964), 1-4, pp. 28-75; R. FANTAPPIÈ, Le più antiche carte del monastero di San Salvatore di Vaiano, in Archivio Storico Italiano, 128 (1970), 2, pp. 157-198; La badia di San Salvatore di Vaiano. Storia e restauro, a cura di R. DALLA NEGRA, Livorno 2005. 187 Tommaso Ciucci da San Casciano fu abate dal 1597 al 1600. Bibliografia: AGCV, C. IV.2: F. NARDI, Memorie vallombrosane, ms., II/1, p. 47. 186

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 255

20-May-13 2:06:28 PM

256

VAIANO

X.1,12

[12] Rationale diuinorum officiorum. In Venetia, adì 25 di maggio 1519. (f. 145v) [13] Compendium vocabularij di Giouanni Altestaig Mindellhaimensi. Ristampato in Parigi, appresso Guglielmo Caudiere sub insigne Hominis siluestris, 1580. [14] Tabula Joannis Bechennaub Maguntini in scripta d. Bonauenturè cum textu Sententiarum. VAIANO [15] Enchiridion del p. maestro Aurelio Linari. In Lucca, 1565. [16] Roma trionfante del Biondo da Fuorlì, uulgare. In Venetia, per Michele Tramezzino, 1544. [17] Francesco Priscianese, Della lingua latina. In Venetia, per Gio. Maria Bonelli, 1559. [18] Breue memoriale domini Theofili canonici regularis casuum conscientiè. In Parma, per Antonio Viti, adi 22 maggio 1518. [19] Prediche de l’humil seruo di Christo di fra’ Girolamo da Pistoia cappuccino. In Venetia, per Girolamo Scotto, 1570. [20] Catechismo vulgare. In Roma, 1571. [21] Trattato delle Meteore di messer Francesco Vieri fiorentino cognomenato il Verino secondo. In Firenze, appresso Giorgio Marescotti, 1573. [22-23] Commentari di Giulio Cesare, in 2 tomi, vulgari et latini. In Venetia, 1539. [24] Letioni di Benedetto Varchi. In Firenze, appresso li Giunti, 1560. [25] Defecerunt de l’arciuescouo Antonino. In Venetia, appresso Ottauiano Scoto, 1536. [26] Leuino Lennio, medico zirizeo, Della complessione del corpo humano. Stampato in Venetia, per Domenico Niccolino, 1564. (f. 148r) [27] S. Buonauentura, in 4 tomi. Stampato in Roma, 1569. [28] Lexicon theologicum di Giouanni Altenstaig Mindelhaimensi. In Venetia, appresso Melchior Sessa, 1579. [29] Spedale de’ pazzi incurabili del Garzoni. In Venetia, 1594. [30] Catechismo latino. In Venetia, in bottega Guerrea, 1572. [31] Florida corona ad sanitatis hominum conseruationem d’Antonio Gazo patauino. In Venetia, per Pellegrino bonon., 25 ottobre 1490. [32] Clinardo greco. In Venetia, per Girolamo Caualcalupi, 1564. [33] Panteologia del p. Mainerio pisano, in 2 tomi. 1519. [34] Sermoni del Voragine de tempore. [35] Ad articulos Caluinianè de sacramento eucharistiè responsiones per Niccolaum Villagagnonem equitem Rodium. Joannis Garetij Louaniensis De uera presentia corporis Christi classes XI contra sacramentariam pestem collectè etc. In Venetia, per Gasparo Bindoni, 1562. [36] Instrutione de’ confessori uulgare del Medina. In Bergamo, 1584. [37] Pastorale di s. Gregorio. In Lione, per Simon Beuilacqua. [38] Breue instrutione de’ confessori del Pedrazza. In Venetia, 1587. [39] Somma Gaetana. In Lione, per gli heredi de’ Giunti, 1567. [40] Prediche diuerse del Bitonto. In Venetia, appresso Gabbriello Giolitto, 1565.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 256

20-May-13 2:06:28 PM

X.2,2

VAIANO

257

[41] Concilium Tridentinum. In Venetia, per Merchior Sessa, 1582. (f. 148v) [42] Comentarij di Eutimio monaco Zicabonio in omnes Psalmos e Grèco in Latinum conuersi per il vescouo Saulo Brugnatense. In Parigi, per Guglielmo Sbois, uia Iacobea sub Sole aureo, 1560. [43] Interpretatio Haimonis in omnes Epistolas sancti Pauli. In Colonia, per Euchario Ceruicorni, 1539. [44] Lettioni della Cantica del Marcellino. In Firenze, per Giorgio Marescotti, 1599. [45] Agricoltura di messer Giouanni Tati lucchese. In Venetia, per Francesco Sansouino, 1560. [46] Vita di Pio V di Girolamo Catena. In Matoua, per Francesco Osanna, 1587. [47] Summa sacramentorum del padre Francesco Vittoria. In Firenze, per il Marescotto, 1579. [48] Il Maestro delle Sententie. In Parigi, per Giouanni Faucherio, 1550. [49] Instruttione cristiana di Sebastiano Amiano eremitano. In Venetia, per Andrea Arriuabene, 1562. [50] Justino historiografo. In Venetia, per Bernardino Bindoni, 1542. [51] Opuscholi del Gaetano. In Venetia, per Bonetto Loccatello, 1498. [52] S. Thommaso, Sopra il quarto delle Sententie. [53] Dionisio Cartusiano, In omnes Epistolas s. Pauli. In Colonia, per il Quentello, 1538. [54] Dittionario greco. In Lutetia, sub scuto Basiliensi uia Iacobea, 1521. [55] Pietro Paludino, Sopra il 4. delle Sententie. In Parigi, 1514. [56] Disputationes contra Luteranos del Verrato. In Venetia, 1547. [57] Jacobo de Valentia, Sopra i Salmi. In Lione, appresso il Cambrai, 1527. [58] Riccardo de Mediavilla, Sopra il 4. delle Sententie.

X.2. VAIANO (Prato), S. Salvatore: Mercuriale, priore188. (f. 146r) X.2, Nota de’ libri del p. d. Mercuriale, priore di Vaiano. [1] Summa de exemplis del p. maestro fra’ Gio. Ordinis Praedicatorum. In Venetia, appresso Zenaro, 1582. [2] Prediche del Burattello. Venetia, per Francesco Bindoni, 1574. 188 Mercuriale Marini, da Forlì (ca. 1540-ca. 1590), letterato, disegnatore ed incisore. Attivo a S. Mercuriale di Forlì nel 1585 e 1587. L’anno successivo fu eletto scriba di questo monastero e successivamente divenne priore di Vaiano, istituto nel quale trascorse gli ultimi due anni della sua vita. Di lui si conosce il ritratto di Francesco Menzocchi, datato 1585, conservato presso la Biblioteca Comunale di Forlì. Il Sala lo qualifica come autore di opere di edificazione. Bibliografia: Forlì, Biblioteca Comunale ‘Aurelio Saffi’, Collezione Piancastelli, Carte di Romagna, 679-132-133; AGCV, 0.II.4: T. SALA, Notizie di alcune Badie Vallombrosane, ms. sec. XIX; TARANI, L’Ordine cit., p. 121; SALA, Dizionario cit., II, p. 25; A. SAVIOLI – P. SPOTORNO, Incisioni di cinque secoli per S. Giovanni Gualberto, Siena-Vallombrosa 1973, pp. 59-60.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 257

20-May-13 2:06:29 PM

258

VAIANO

X.2,3

[3] Prediche del padre Guglielmo Pipino Ord. Pred., in 3 tomi. Venetia, 1569. [4] Thesauro nuouo, in 3 tomi. Venetia, 1570. [5] Quadragesimale de l’Osunna. Venetia, 1584. [6] Prediche di Filippo Diez, in 4 tomi. Venetia189, 1596. [7] Prediche del Franceschino. Venetia, per gli heredi di Hieronimo Scoto, 1591. [8] Prediche del Traxillo, in 2 tomi. Venetia, appresso Damiano Zenaro, 1592. [9] Thesaurus concionatorum Truxilli. Venetia, 1584. [10] Selua del Granata. Parigi, 1586. [11] Prediche del Osorio, in 5 tomi. Venetia, apud Minimam Societatem, 1596. [12] L’opere di fra’ Giouanni Roiardi. Lione, appresso Sinforiano Beraud, 1573. [13] Exempla Andreè Eborensis. Venetia, ad signum Sanitatis, 1572. [14] Sermoni di Giouanni Aquilano. Venetia, per Niccolò Zompino, 1525. [15] Bibbia stampata. Senza luogo et millesimo. [16] Chatena aurea di s. Thommaso. Parigi, 1517. [17] Enarrationes in Euangelia Calixti Placentini canonici regularis. Venetia, per Gabbriello Zolito, 1574. (f. 146v) [18] Candelabrum aureum del p. d. Martino spagnolo. Brescia, 1595. [19] Decisiones aureè casuum conscientiè di d. Jacopo Graffio. Venetia, 1596. [20] Marco Merulo, De l’istruttione del buon uiuere. Bergamo, 1583. [21] Discorsi predicabili di maestro Sebastiano Amiano eremitano. Venetia, appresso Gio. Batista Sommasco, 1570.

X.3. VAIANO (Prato), S. Salvatore: Antonio, camarlengo190. (f. 146v) Nota de’ libri di don Antonio camarlingo di Vaiano. [1] Poliantea. Coloniae, apud Maternum Cholinum, 1567. [2] Leggendario nuouo della vita di Gesù Christo et di tutti i santi. Venetia, appresso Guerra, 1592. [3] Bibbia. In Lione, Joannes Pullon alias de Trin, 1551. [4] Concilium Tridentinum. Venetia, 1582. [5] Compendium manualis Nauarri del p. Pietro Alagona. Venetia, 1596. [6] Decisiones aureè Jacob. Graffij. Venetia, 1596. [7] Mariale di maestro Bernardino de Busto franciscano. Brescia, 1588. Rosarium patris Bernardini de Busto, tomus secundus. Brescia, 1588. [8] Pietro Hispano. Venetia, 1583. [9] Francesco Toleto, Sopra gli otto libri della Phisica. Venetia, 1573. [10] Confessionale di fra’ Hieronimo Sanuanarola. Piacenza, 1574. 189

Segue 1597 depennato. Potrebbe identificarsi con Antonio Maria da Sarzana (da Bolano), al secolo Cesare di Pasqualino, che professò nel 1575 e fu camarlingo a Vaiano. Bibliografia: AGCV, 0.II.4: T. SALA, Notizie di alcune Badie Vallombrosane, ms. sec. XIX; SALA, Dizionario cit., I, p. 84. 190

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 258

20-May-13 2:06:29 PM

X.4,15

VAIANO

259

[11] L’opere di Dante col comento del Landino. Venetia, 1520 28 marzo. [12] Lettere d’Oratio Brunetti. Venetia, per Giorgio Angelieri, 1597. [13] Secretario del Sansouino. Venetia, 1591, Libreria della Fortezza.

X.4. VAIANO (Prato), S. Salvatore: Ermes Bardelli191. (f. 147r) X.4, Inuentario de’ libri concessi a vso del padre don Ermes Bardellj fiorentino, monaco di Vallombrosa, sotto questo dì 9 maggio 1600. E primo. [1] 1. Bibbia ebrea. Stampata in Parigi, appresso Roberto Stefano, nel 1504. [2] 2. Gramatica ebrea di rabbi Mose di Josef Chimchi, col comento di Elia Leuita germanico. Stampata in Mantoua, nel 1523. [3] 3. Testamento Nuouo greco. In Parigi, appresso Pietro Haultino, nel 1549. [4] 4. Scolia in Epistolas canonicas et Apocalipsim. Parisijs, apud Johannem192 Foucherium, nel ’47. Autore Johanne Gagnaeo. [5] 5. Sant’Ambrogio, Sopra l’Epistole di san Paolo. In Milano, appresso Pacifico Ponzio, 1575. [6] 6. Soto, De natura et gratia. Venetijs, apud Florauantem a Prato, nel 1584. [7] 7. Sanctis Pagnini Grammatica Greca. Stampato in Auignon, per Joannem de Canney, 1525. [8] 8. Jacobi de Valentia Explanatio in cantica ferialia et euangelica, que in ecclesiasticis officijs decantantur, et in Symbolum. Venetijs, apud Bartolommeum Rubinum, anno 1574. [9] 9. Conciones de tempore di f. Luigi Granata, a prima dominica Aduentus usque ad Sabbatum sanctum. Venetiis, ad candentis Salamandrè insignè, nel 1578. [10] 10. Alexandri Archirotè De voto paupertatis. Florentiè, apud Bartolomeum Sermartel., anno 1580. [11] 11. Johannes a Capistrano, De judicio finali. Venetijs, apud Petrum Dehucchinum, anno 1578. [12] 12. Postillè Lirani super Epistolas et Euangelia Aduentus et Quadragesimè cum quaestionibus Antonij Betontini et Alexandri Alensis. Venetijs, apud Johannes Hertzog, anno 1494. [13] 13. Hieronimi Seripandi cardinalis In Epistolam diui Pauli ad Galat. Antuerp., ex officina Plantini, 1564. [14] 14. Magistri Gregorij Polidorij eremitani Opera duo, alterum, quod Gregorianum apellatur, in quo enarrantur vite multorum Gregoriorum vitè tum pontificum tum episcoporum. Florentiè, impressum anno 1598. [15] Alterum, De quadruplici angelorum bello. Ibidem, apud eundem, sed anno 1596. 191 Ermes o Ermete Bardelli (ca. 1570-1621), fiorentino, al secolo Niccolò di Domenico, professo nel 1586. Fu astrologo e studioso di lingua ebraica, discepolo a Passignano di Ugo Fabbroni. Insegnò a lungo in S. Pancrazio. Morì a Forcole. Bibliografia: AGCV, 0.II.4: T. SALA, Notizie di alcune Badie Vallombrosane, ms. sec. XIX; SALA, Dizionario cit., I, p. 42. 192 Segue Gagnaeum nel depennato.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 259

20-May-13 2:06:29 PM

260

VAIANO

X.4,16

[16] 15. Index librorum prohibitorum d. nostri Clementis pape huius nominis dicti nutu emissus et Florentiè impressus, an. 1596. [17] 16. Francisci Toleti Omnia opera filosofica, in quatuor tomos distincta. Impressa Romè, apud Franciscum Zanetum, anno 1575. [18] 17. Dioscoride greco. Basileè, ex edibus Johannis Bebelij, anno 1529. [19] Organum Aristotelis Latinum. Venetijs, apud Cominum de Tridini, anno 1571. [20] 18. Thomè de Vio Caietani Super Predicab., Predicamenta et Posteriora Aristotelis et opusculum d. Thomè De ente et essentia. Venetijs, apud Hieronimum Scotum, nel 1553. [21] 19. Aristotelis Stagiritè Parua naturalia. Lugduni, ap. Sebastianum Grifium, nel 1546. [22] 20. Metaphysica Aristotelis cum comento Auer. Lugduni, per Johannem Myt, anno 1529. (f. 147v) [23] 21. Jauellj Logica. Lugduni, apud Carolum Pesnot, anno 1579. [24] 22. Aristotelis Anima et Parua naturalia cum comento Auerrois. Papiè, per Jacob. Paucidrapij de Burgofranco, 1521. [25] 23. Summa sacramentorum Francisci a Victoria. Venetijs, apud heredes Johannis Marie Bonellj, anno 1567. [26] 24. Questiones Scoti in vniversam Logicam Aristotelis. Venetijs, apud Franciscum Franciscium Senen., anno 158{*}. [27] 25. Compendium manualis Nauarri Petro Alagona Soc. Jesu autore. Bergomi, apud Cominum Venturam, 1593. [28] 26. Questiones fisicales Alberti de Saxonia. Venetijs, sumptibus Octauiani Scoti, 1516. [29] 27. Teoremata Zimarè. Venetijs, apud Vincentium Valgrisium, anno 1563. [30] 28. Lucij Apulei Medaurensis Opera Latino sermonè. Florentiè, per heredes Filippi Junctè, anno 1522. [31] 29. Speculum astronomicum di Gio. Paolo Galluzzi. Impressum Venetijs, apud Damianum Zenarium, 1593. [32] 30. Eiusdem Theatrum mundi et temporis. Venetijs, apud Johannem Baptistam Somascum, anno 1588. [33] 31. Dilucidationes in Porphirij quinque vniuersalia domini Arsenij Crudelij monachi Vallisumbrosè. Florentiè, apud Filippum Junctam, anno 1599. [34] 32. Summa de exemplis et rerum similitudinibus. Venetijs, apud Dominicum Farreum, 1580 [35] 33. Officina Textoris. Venetijs, apud heredes Lucè Antonij Junctè, anno 1541. [36] 34. Hieronimi Borrij Aretini De peripatetica docendi metodo. Florentiè, ap. Bartolomeum Sermartellium, anno 1584. [37] 35. Virgilio. Venetijs, apud Johannes Grifium, anno 1588. [38] 36. Rime e prose di messer Giouan della Casa. Venetijs, apud Dominicum et Johannes Baptista Guerra, anno 1567. [39] 37. Arcadia del Sannazaro. Venetijs, apud hered. Melchioris Sessè, anno 1578. [40] 38. Orationi e discorsi del Giacomini. Florentie, dal Sermartelli, anno 1597.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 260

20-May-13 2:06:29 PM

XI.1,3

TAGLIAFUNE

261

[41] 39. Gerusalem conquistata del Tasso. Papiè, apud Andream Vianum, anno 1594. [42] 40. Il fior della rettorica di messer Girolamo Mascher mantouano. In Venetia, appresso Giouanni Bariletto, nel 1560. [43] 41. Astrolabio cattolico di Gemma Frisio. In193 Anuersa, apud Johannem Steelsium, nel 1556. [44] 42. Epitome Pantaleonis. Venetijs, apud heredes Melchioris Sessè, anno 1575. [45] 43. Martialis. Venetijs, apud Alexandrum Paganinum, 1516. [46] 44. Salustij Coniuratio Catilinè et De bello Jugurtino. Lugduni, apud Antonium Grifium, 1576. [47] 45. Suetonius Tranquillus cum Johannis Baptistae Egnatij historijs. Ibidem, apud eundem, sed anno 1556. [48] 46. Efemeride Johannis Antonij Magini Latine conscripta vsque ad annum 1620. Venetijs, apud Damianum Zenarium, 1582. [49] 47. Sinodus Florentina archiepiscopi Altouitè. Florentiè, ex officina Sermartellij, 1573. Finis.

XI.1. TAGLIAFUNE (Figline Valdarno, Firenze), S. Maria194: Benedetto, abate195. (f. 149r) XI.1, Inuentario de’ libri che si ritrouano appresso di me d. Benedetto, abbate della badia di Tagliafune. A [1] Aloysij Lypomani episcopi Veronensis De uitis sanctorum pars secunda. Louanij, apud Joannem Bogardum, 1568. [2] Albini Flacci Alcuini196 Conciones siue homeliae praestantissimorum Ecclesiae catholicae doctorum in totius anni Euangelia. Venetijs, apud Bartholomeum Rotam, 1571. [3] Antonio di Gueuara uescouo di Mondogneto, Lettere uolgari. Stampato in Venetia, appresso Gabriel Gioliti, del 1553. 193

Segue Fiorenza depennato. S. Maria di Nerana o Tagliafune, diocesi di Fiesole; fondazione: forse prima metà del sec. XI; vallombrosano dalla seconda metà del medesimo (prima attestazione 1090); dal 1711 trasferito a S. Maria del Ponte Rosso a Figline. Bibliografia: D. BACCI, Il Santuario di Maria SS. delle Grazie in Ponterosso, Figline Valdarno, Galatina 1936, pp. 70-71; G. RASPINI, I monasteri nella diocesi di Fiesole, Fiesole 1982, pp. 244-246; VASATURO, Vallombrosa cit., pp. 176177; SALVESTRINI, Disciplina cit., pp. 327, 333. 195 L’abate Benedetto potrebbe identificarsi con Benedetto Patriarchi, romano, priore di S. Prassede in Roma nel 1589, addottorato. Bibliografia: Firenze, Biblioteca Moreniana, Bigazzi 165, ff. 206a-207a; AGCV, D.IV.9: Miscellanea vallombrosana, 4, ms. sec. XVIII, f. 14r; AGCV, 0.II.4: T. SALA, Notizie di alcune Badie Vallombrosane, ms. sec. XIX. 196 Alcuini aggiunto sopra il rigo. 194

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 261

20-May-13 2:06:29 PM

262

TAGLIAFUNE

XI.1,4

[4] F. Antonij Ordinis Predicatorum In Euangelia totius anni. Lugduni, per Benedictum Bonnyn, 1531. [5] F. Antonij archiepiscopi Florentini Defecerunt liber nomine. Venetijs, apud Hieronimum Caualcalupum, 1563. [6] D. Anto. Mondogneto, Lettere uolgari, libro primo. Venetia, apresso Gabriel Giolitti, 1552. TAGLIAFUNE [7] Fr. Antonij de Rampelogijs Jenuensis197 Ord. Heremitarum Figure Bibliè. Lugduni, apud Guglielmum Rouiglium, 1573. [8] Diui Augustini Meditationes. Lugduni, apud Jacobum Junctam, 1566. B [9] D. Bertrandi Sermones de tempore et de sanctis, una cum quadragesimali epistorali, pars hyemalis, de familia Franciscana. Argentinae, anno domini MDI. [10] D. Benedicti abbatis Regula. [11] D. Bernardi Sermones de sanctis Ordinis Cistercensis. Venetijs, apud Joannem Emericum, 1495. [12] D. Bonauentura, Faretra198 uocatus liber. Parisijs impressus, apud Bertholdum Rembolt, 1517. [13] Biblia Latina. Impres. Venetijs, per Hieronymum de Paganinis, 1492. [14] R. f. Bartho. Medina de l’Ordine de’ f. Predicatori, Somma di coscienza. In Venetia, apresso Bernardo Basa, 1587. (f. 149v) C [15] Confirmatione di tutti i dogmi catholici. Stampato in Venetia, per Domenico Zio. [16] Cathechismus Romanus ad parochos. Venetijs, apud Dominicum Guerrum, 1571. [17] Concilium Tridentinum. Florentiè, apud Juntas, 156IIIJ. [18] Compendium theologiè. Venetijs, apud Jacobum Piccaium, 1568. D [19] Djonysij Carthusiani In Prouerbijs, Ecclesiaste et Cantica et Salmis. Parisijs, apud Odoenum Paruum, 1548. [20] Djonysij Carthusiani In Euangelium d. Joannis. Parisijs, 1541. [21] Djonysij Carthusiani In Epistolarum d. Pauli liber. Parisijs, apud Joannem Niuellium, 1548. [22] Djonysij Carthusiani Opera in Epistolas canon., Act. Apost., Apocal. ac nonnullos libros. Parisijs, apud Audoenum Paruum, 1548. [23] Djonysij Carthusiani De fide catholica liber. [24] Djonysij Carthusiani Liber in Sapientiam et Ecclesiasticum. Parisijs, apud Odoenum Paruum, 1548. [25] Di. Dionisio Granata, Lib. 3 e 4 di meditazionj. Venentia, appresso Gabbriello Jolito, 1570. 197 198

Segue un termine cancellato non leggibile. Segue diuini depennato.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 262

20-May-13 2:06:29 PM

XI.1,41

TAGLIAFUNE

263

[26] Del medesimo autore199, Memoriale della uita del christiano. Venetia, appresso Gabbriello Jolito, 1569. [27] Djonysij Carthusiani In Euangelium Lucè enarratio. Parisijs, apud Ambrosium Girault. [28] Djonysij Cartusiani In Euangelium Matthei et Marcij. Parisijs, apud Ambrosium Girault. (f. 150r) E [29] Domini Eudosij de S. Sophia Vita di Joannis Gualberti fundatoris Ordinis s. Mariae Vallisumbrosae. Florentia, 1583, apud Georgium Marescotum. [30] Eusebij Cesariensis Historia ecclesiastica, pars prima. Louanij, apud Arnoldum Birchmanum, 1569. [31] Di Eusebio cesariense, Historia ecclesiastica. In Venetia, per Michelle Tramezzino, nell’anno 1547. F [32] Flores omnium doctorum. Lugdunij, apud Teobaldum Paganum, 1567. [33] Fr. Francisci Titelmani Ordinis Minorum Tractatus de expositione missè. Lugduni, apud Teobaldum Paganum, 1543. (f. 150v) G [34] Di Giouanni Bothero benese, Relationi uniuersali di tutte le parti del mondo diuise in quatro parti. Venetia, appresso Giorgio Angelieri, 1596. [35] Di Gioanni Mario Verdizzoti, Uite de’ santi padri. Venetijs, apresso Domenico et Gio. Battista Guerra fratelli, l’anno 1584. [36] Gioannis Tritemij Homeliae Ordinis s. Benedicti. Florentia, apud Georgium Marescotum, 1577. [37] Di Gioanni Maria Targia, Libro della natura degl’angioli. Firenze, appresso Bartholomeo Sermartelli, 1576. [38] Giouanni Polanco, Breue regola per i confessori. Venezia, al segno della Salamandra, 1579. H [39] F. Hieremia Bucchio da Vdine minorita, Espositione sopra il salmo di Dauid, Deus, Deus meus, respice in me, et Domine, quis habitauit in tabernaculo meo. In Firenze, appresso Bartholomeo Sermartelli, 1572. [40] D. Hyeronimi Vitae sanctorum patruum libri V. Coloniae, 1548, Gaspare Jenepeo impressore. [41] Historiae ecclesiasticae pars secunda et tertia. Louanij impressa, apud Arnoldum Birchemanum, 1569. Auctore Socrate Scholastico Constantinopolitano et Teodorico Cyrenense episcopo, Joannem Christophoro interprete. (f. 151r) 199

Segue della vita depennato.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 263

20-May-13 2:06:29 PM

264

TAGLIAFUNE

XI.1,42

J Le quattro regole approbate col comento. [42] D. Gioannis Cremata Stampate in Venetia, appresso Antonio Giunta, 1500. [43] F. Jacobi Sprenger Ordinis Prèdicatorum Malleus maleficarum. Venetijs, apud Salamandram, 1574. [44] Joannis Jersonis De imitatione Christi lib. Romè, apud Franciscum Zannetum, 1583. cardinalis200,

L [45] Landulfus, De uita Christi. Venetijs, apud Jacobum Sansouinum, 1570. [46] Di Lodouico Dolce, Le uite di tutti gl’imperatori. Venetia, appresso Gabrielo Giolitti, 1558. [47] Di f. Leandro Alberti bolognese201, Descrittione di tutta Italia. Venetia stampato, per Gio. Maria Bonelli, 1553. [48] Landulphus, In Psalmis. Lugduni, per Joannem Moylin, 1518. [49] Ludouico Clichthouei Parisiensis De uita et moribus sacerdotum. Lugduni, apud Sebastianum de Honoratis, 1558. [50] Di Lodouico Granata, Specchio della uita humana. In Uenetia, appresso Gabbriello Jolito, 1570. [51] Di Lodouico Granata, Compendio di tutte le sue opere. Venetia, appresso Jolito, 1570. (f. 151v) M [52] Meffreti Sermones de tempore siue Hortulus reginè, pars hiemalis. Maffreti Sermones de sanctis, pars èstiualis. Impress. Nurembergensi, anno Domini 1496202. [53] Mamotrecti Uocabularium in Bibliam. Venetijs, apud Jacobum Pentium de Leuco, 1506. [54] Marci Maruli Opera de bene uiuendo per exempla sanctorum. Venetijs, 1506. [55] Fra’ Marco Scarsella, Specchio de’ penitenti. Venetia, appresso Alessandro Griffio, 1584. [56] Marco Aurelio, Lettere. In Venetia. N [57] Di Nauarro, Manuale per confessori. Stampato in Venetia, appresso Nicolò203 Gioliti, de l’anno 1584. [58] Nicolai Niseni Sermones de tempore, pars hyemalis, de familia Franciscana. Argentinae, 1510. [59] Nicephori Calisti Historia ecclesiastica, pars secunda. Parisijs, apud Aegidium Gorbinum, 1566. 200

Cardinalis aggiunto sopra il rigo. Bolognese aggiunto sopra il rigo. 202 L’intero item è racchiuso in una parentesi graffa. 203 Nicolò aggiunto sopra il rigo. 201

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 264

20-May-13 2:06:29 PM

XI.1,74

TAGLIAFUNE

265

[60] Nicephori Calisti De historia ecclesiastica pars prima. Impressa ut supra, in prima parte. [61] Nicolai de Ploue Tractatus sacerdotalis. Venetijs, apud Franciscum Laurentinum, 151{*}. [62] Nicolai Hanappi Virtutum vitiorumque exempla. Venetijs, apud Bernardum Junctam, 1570. (f. 152r) O [63] Opuscula Thommè de Kempis. Venetijs, apud {***}204 Diuum Bernardinum, 1536. P [64] Pelbarti de Themes. Ordinis Minorum Pomerium quadragesimale. Impressum in officina Henrici Gran, anno domini MDIX. [65] Platina, De uitis pontificium. Venetijs, apud Joannem de Picchis, 1578. [66] Psalterium beatè Mariè virginis per beatum Hyeronimum presbiterum. Floren., apud Junctas, 1568. (f. 152v) R [67] Rainerio Snoygoudano, Sopra i Salmj. Venetia, appresso Gio. Antonio Bertano, 1572. TAGLIAFUNE (f. 153r) XI.1, S [68] Di f. Serafino da Fermo205, canonico regolare, Opere spirituali. In Venetia, stampate per Comin da Trino di Monferato, 1569. [69] Specchio d’esempi raccolti da diuersi autorj. In Venetia, al segno della Speranza, 1563. [70] Fr. Serafino Razzj dell’Ordine de’ Predicatori, Cento casi di coscienza. Firenze, appresso Bartolomeo Sermartelli, 1579. T {***}206.

[71] Trytemij [72] Tullio Chrispoltio da Rieti, Opera sopra la passione di Christo. Venentia, appresso Bolognino Zaltiero, 1575. [73] Thaulerij Esercitia pijssima. Lugduni, apud Sebastianum Honoratum, 1556. (f. 153v) V [74] Vite di dodici gloriosi confessori, tradotti in lingua toscana. 204

Lettere cancellate. Segue opera depennato. 206 Termine illeggibile. 205

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 265

20-May-13 2:06:29 PM

266

FIRENZE, SPIRITO SANTO

XII.1,1

XII.1. FIRENZE, SS. Giorgio e Mamiliano sulla Costa, detto dello Spirito Santo:207 Cassiano208. (f. 154r) XII.1, Inuentario de’ libri che si ritroua appresso di sé don Cassiano. firenze, spirito santo [1] Somme di santo Tomaso d’Aquino. Venetia, Antonio da Cremona, 1506. [2] Bibbia. Anuersa, Christofano Plantini, 1565. [3] Manuale del Nauarra e sopra il trattato de’ regolari. Roma, Jacopo Tornerij, 1588. [4] Calepino. Venetia, Giou. Grifio, 1546. [5] Somma predicantium. Lione, Romano Morin, 1522. [6] Giouanni Cassiano, Sopra l’institutione de’ monasteri. Basilea, Giou. Amerbac, 1497. [7] Lettere del Tasso. Venetia, Batista Somasco, 1570. [8] Tesauro nuouo sopra l’homelie. Venetia, Batista Somasco, 1570. [9] Epitome del Maestro delle Sententie. Lione, Antonio Vicentino, 1555. [10] Somma de’ sacramenti. Venetia, Somasco, 1572. [11] Filiarco, Sopra casi di coscientia. Firenze, Giunti, 1582. [12] Concilio tridentino. In Calari, Vincentio Simbenino, 1567. [13] Compendio della teologia. Venetia, Jacopo Piccaio, 1568. [14] Ugone de Plato Florido, {***}209 sermoni. Parigi, Giouanni Roigni, 1542. [15] Opuscoli di Tommaso regolare canonico. Venetia, Bernardino, 1537. [16] Postille litterali di Niccolò de Lira. Venetia, Ottauiano Scoto, 1516. [17] Dionisio, In quattro nouissimi. Lione, Guasparri Portonari, 1558. [18] Problemi210 d’Aristotile. Venetia, ad signum Spei, 1554. [19] Vita di san Giouanni Gualberto. Firenze, Mariscotto, 1582. [20] Regola di san Benedetto. Venetia, Giunti, 1505. [21] Historie del Tarcagniotto. Venetia, Michele Tramezzino, 1562. [22] Vite del Platina. Venetia, Giouanni Maria Bonelli, 1552. [23] Somma Gaetana. Venetia, Domenico Niccolino, 1572. 207 Ss. Giorgio e Mamiliano sulla Costa, monastero detto dello Spirito Santo, diocesi di Firenze; fondazione: anteriore al secolo X; vallombrosano dal 1448; femminile dal 1520. Bibliografia: AGCV, C.II.7: Liber professionum monialium, Monastero dello Spirito Sancto (ms. 1520-1809), ff. 1r-2r; G. RICHA, Notizie istoriche delle chiese fiorentine divise ne’ suoi quartieri, X, 2, In Firenze 1762, X, 2, pp. 241-248; C. ALLEGRA, Riforma dei monasteri di Santa Verdiana, dello Spirito Santo e di San Salvi dopo il Concilio di Trento, tesi di laurea, relatore Prof. M. RANCHETTI, Università d.s. di Firenze, a.a. 1985/86; SALVESTRINI, Forme della presenza cit. 208 Cassiano potrebbe identificarsi con Cassiano dal Bombone, al secolo Luigi di Bartolomeo, professo nel 1571, camarlengo di S. Pancrazio nel 1589 e dal 1610 al 1615 abate di Razzuolo. Fu tra i giudici deputati alla revisione dei bilanci presso i monasteri della congregazione. Bibliografia: AGCV, 0.II.4: T. SALA, Notizie di alcune Badie Vallombrosane, ms. sec. XIX; AGCV, D.II.15: BARLI, Ricordanze Vallombrosane, 33, ms. sec. XIX, f. 276r; ANDREANI, Serie cit., p. 25. 209 Termine indecifrabile. 210 Problemi su correzione.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 266

20-May-13 2:06:29 PM

XII.2,19

FIRENZE, SPIRITO SANTO

267

XII.2. FIRENZE, SS. Giorgio e Mamiliano sulla Costa, detto dello Spirito Santo: Egidio211. (f. 155r) XII.2, Inuentario di don Egidio. Firenze, spirito santo [1] Somme di sant’Antonino. Stampate in Lione, 1516, Gioua. Clieno alemano. [2] Somme della teologia. Stampate in Lione, 1579, Guilielmo Rouillio. [3] Sommario storico in lingua franzese. Stampato in Parigi212, 1579, chez Jean de Bordeaux. [4] Somma de’ sacramenti. Stampata in Venetia, l’anno 1579, per Giouan Maria Bonello. [5] Somma Conciliorum. Stampata in Venetia, 1573, per Jacopo Vitale. [6] Somma per confessori di Giouan Pedrazza. Stampata in Como, 1590, per Jeronimo Froua. [7] Sommario storico di tutte le religioni e caualieri del Morigia. Stampata in Venetia, per il Bonfadio, 1586. [8] Sommario cronologico di Giosef Rosaccio. Stampata in Venetia, 1597. [9] Sommario o giornale storico del Dolce. Stampata in Venetia, 1572, alla insegna della Salamandra. [10] Secretario del Sansouino. Stampata in Venetia, l’anno 1588, per Altobello. [11] Secretario medicinale del Bairo. Stampato in {***}213. [12] Secretario medicinale del Faloppia. Stampata in Venetia. [13] Seneca, In Tragedie. Stampato in Fiorenza in Fiorenza, nel 1506, per i Giunti. [14] Sogno del Lami morale. Stampato in Cremona, 1572, per Cristoforo Draconi. [15] Salmi penitentiali in uersi franzesi. Stampati in Parigi, chez Lucas Beiel. [16] Spechio di esempi raccolti da diuersi autori molto vtili al cristiano. Stampato in Venetia, 1557, al segno della Salamandra. [17] Biondo da Furlì, Nelle storie. Stampato da Michele Tramezino, in Venetia, 1550. [18] Italia illustrata e Roma ristaurata, del sopra detto. Stampata in Venetia, per sopradetto, 1543. [19] Concilio di Trento. Stampato in Venetia, 1573, per Giovan Ziletto. 211

È incerta l’identificazione con Egidio Flammini (ca. 1562-1631), da Magnale (castello soggetto agli abati di Vallombrosa), al secolo Marco d’Angelo, professo a Vallombrosa nel 1584 e morto come cappellano di Tosi (altra località del territorio di Vallombrosa). Fu memorialista e storico della congregazione, nonché autore di numerose falsificazioni (miti eziologici e fantasiose genealogie) raccolte nel cosiddetto Epilogo cronistale, opera ampiamente esemplata per excerpta e alquanto diffusa nelle case della congregazione. Bibliografia: AGCV, C.IV.1: F. NARDI, Memorie vallombrosane, ms., I, pp. 129-165 (Epilogo cronistale, copia ms. del sec. XVIII); AGCV, D.IV.17: G. ALBERGANTI, Miscellanea storica, ms. sec. XVIII, f. 236v; AGCV, 0.II.4: T. SALA, Notizie di alcune Badie Vallombrosane, ms. sec. XIX; ZUCCARELLO, I Vallombrosani cit., p. 153; SALVESTRINI, I Vallombrosani in Liguria cit., pp. 54-55. 212 Segue à Parig depennato. 213 Indicazioni omesse dall’estensore.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 267

20-May-13 2:06:29 PM

268

FIRENZE, SPIRITO SANTO

XII.2,20

[20] Cristiani hominis institutio aduersus hèresès. Stampato in Venetia, in vico Sanctè Mariè Formose, 1556. [21] Confessionario di Giouan Polanco del Giesù per confessori. Stampato in Venetia, 1579, per Damiano Zenaro. [22] Costumi delle genti di Giouan Boemo. Stampato in Venetia214 per Gian Jacopo Cornetti, 1585. [23] Compendio del manouale del Nauarro. Stampato in Bergomo, per Comin Venturi, 1593. [24] Concilium Pauli autore frate Paduano Barletta. Stampato in Venetia, 1550, non ui ci è il nome dello stampatore. [25] Dionisio Cartusiano, De’ quattro nouissimi. Stampato in Venetia, per il Ziletto, 1583. [26] Dialoghi del Materiale Accademico Intronato. Stampato in Venetia, per l’Albertano, 1573. [27] Donato Giannotti, Della origine de’ venetiani. Stampato senza nome e millesimo. (f. 155v) [28] Eulogi del Gouio. Stampati stampati in Venetia, per i Bindoni, 1558. [29] Flores215 illustrium poetarum. Venetijs, apud Joannem Comenzinum, 1574. [30] Meditationi del sanctissimo sacramento del padre Luca Pinelli. Stampato in Venetia, per la Compagnia Minima, 1591. [31] Inscritioni del Gouio. Stampate in Venetia, per i Bindoni, 1558. [32] Marco Marulo spalatense, De institutione beneuiuendi. Per Giouan Soteri, 1540, Salingiaci. [33] Regola di san Benedetto. Stampata in Venetia, per Luca Antonio Giunti, 1505. Speculum diui Bernardi. Stampato in Venetia, per Luca Antonio Giunti, 1505. [34] Vergilio in ottaua rima del signore Hercole Vdini. Stampato in Venetia, per i Giotti, 1597. [35] Vita di san Giouan Gualberto, in prosa e in ottaua rima. Stampata per il Marescotto, 1599. [36] Vita di Carlo quinto imperatore del Dolce. Stampata in Venetia, dal Giotti, 1578. [37] Vite de’ santi di fra Jacopo detto il Voragine. Stampate in Venetia, per Altobello, 1589. [38] Exame delli ingegni. Stampato in Venetia. [39] Historie del Campana. Stampate in Venetia, per, 1597. [40] Historie persiane di Tommaso da Rouigo. Stampate in Venetia, per il Somasco, 1595. [41] Historie del Tarcagniotta. Stampate in Venetia, per {***}216. [42] Historie di Amadigi di Gaula. Stampate in Venetia, per Michele Trappezzino, 1582. 214

Segue 1588 depennato. Segue poetarum depennato. 216 Indicazioni omesse dall’estensore. 215

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 268

20-May-13 2:06:29 PM

XIII.1,5

FIRENZE, S. VERDIANA

269

[43] Historie del Buggiano. Stampate in Firenze, per Lorenzo Torrentino, 1561. [44] Historie romane di Apiano Alessandrino. Stampate in Venetia, per Pietro Niccolini, 1538. [45] Historie di Eusebio Cèsariense. Stampate in Parigi, per Francesco Binale, 1496. [46] Fior di uirtù. Stampati in Firenze, presso l’Arciuescouado, 1595. [47] Teatro di ceruelli di Tommaso Garzoni. Stampato in Venetia, per Agostino Zoppini, 1591. [48] Hospitale’ de pazzi del medesimo. Stampato in Venetia, per il Somasco, 1592. (f. 156r) [49] Le lagrime di san Piero del signor Luigi Transillo con le lacrime della Madonna, conginta a l’eccellenza della gloriosa Vergine Maria del signor Horatio da Soncino. Stampate in Venetia, per Simon Cornetti e fratelli, 1592.

XIII.1. FIRENZE, S. Verdiana217: Arcadio da Poppi218. (f. 157r) XIII.1, Nota et inuentario de’ libri che hoggi, questo dj primo maggio 1600, sono a uso dj d. Arcadio da Poppi monacho dj Vallombrosa. Et prima. firenze, s. verdiana [1] 1. Sacra Biblia. Venetijs impressa, apud Nicolaum Beuilacqua, anno 1574. [2] 2. Nicolaus de Lira, Super totam Bibliam. In duobus uoluminibus impressis Venetijs, per Franciscum Renner de Hailbrum, anno 1483. [3] 3. Homelie Origenis super Genesim, Exodum, Leuiticum, Numeros, Josue, Judicum. Impresse Parisijs, in èdibus Joannis Paruj et Jodocj Badij Ascensij cum gratia et priuilegio, anno 1512. [4] 4. Historia scolastica magistri Petrj Comestoris. Argentine impressa, anno salutis 1503. [5] 5. Ambrosij Calepinj Dictionarium. Impressum Venetijs, apud Nicolaum Beuilacqua, anno 1557. 217 S. Verdiana, monastero femminile, diocesi di Firenze; fondazione come residenza urbana dell’abate generale di Vallombrosa: secc. XIII-XIV; monastero dal 1393. Bibliografia: AGCV, B.II.19: Libro di Ricordi e memorie del monastero di S. Verdiana, ms. 1686; AGCV, D. III.1: Memorie del Ven. Monastero di S. Verdiana di Firenze dell’Ordine di Vallombrosa Estratte dal Signor Barli nell’anno 1845 dai Libri di Ricordanze di detto Monastero, Con aggiunte fatte dal P. Don Torello Sala nell’anno 1876, ms.; M. SFRAMELI, Il monastero di Santa Verdiana a Firenze nel Quattrocento, I. Il cantiere, in Antichità Viva, 32 (1993), 5, pp. 33-41; EAD., Tre pittori e un architetto per l’altare maggiore di Santa Verdiana a Firenze, in Paragone, 45 (1994), 529-531, pp. 171-177; SALVESTRINI, Santa Maria cit., pp. 113-114; ID., ‘Furti’ di identità e ambigue semantizzazioni agiografiche. Verdiana da Castelfiorentino santa vallombrosana, in Hagiologica. Studi per Réginald Grégoire, a cura di A. BARTOLOMEI ROMAGNOLI – U. PAOLI – P. PIATTI, Fabriano 2012, pp. 1143-1185. 218 Arcadio di Michele Fatughi da Poppi professò nel 1560. Fu priore del cenobio di S. Verdiana alla fine del secolo XVI. Bibliografia: AGCV, 0.II.4: T. SALA, Notizie di alcune Badie Vallombrosane, ms. sec. XIX.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 269

20-May-13 2:06:29 PM

270

FIRENZE, S. VERDIANA

XIII.1,6

[6] 6. Catalogus sanctorum Petrj de Natalibus. Impressus Venetijs, per Nicolaum de Franckfordia, anno 1516. firenze, s. verdiana [7] 7. Rationale diuinorum officiorum a Guglielmo Durando. Venetijs, apud Gratiosum Porcaccinum, anno 1577. [8] 8. Instituta cum summarijs, uolumen unicum. Impressum Uenetijs, per Paganinum de Paganinis, anno 1501. [9] 9. Liber historiarum Camaldulensium auctore domino Augustino monacho Camaldulense. Florentie, ex biblioteca Sermartelliana, anno 1585. [10] 10. Summa conciliorum et pontificum p. f. Bartolomeum Miranden. Impressum Parisijs, apud Joannem Roigny, anno 1552. [11] 11. Summula confessionalis edita a beato Antonino archiepiscopo Florentino, nuncupata Defecerunt. Impressa Venetijs, apud Ottauianum Scotum, anno 1536. [12] 12. Canones et decreta s. Concilij Tridentini. Venetijs, in oficina Stelle Jordanj Zilettj, anno 1571. [13] 13. Sententie autorum prestantissimorum ab Angelo Ioannino collecte. Venetijs, apud Fabianum et Augustinum Zoppinos, anno 1584. [14] 14. Expositio Landulfi Cartusiensis in Psalterium Dauidicum. Lugduni, per Johannem Moilin alias de Cambraj, anno 1528. [15] 15. Diui Augustinj Meditationes. Venetij, per Johannem Patauinum de Ruffinellis, anno 1535. [16] 16. Vita et regula sancti Benedicti. Venetijs, per Lucamtonium de Giuntis Florentinum, 1505. [17] 17. Antidotarium anime. Venetijs, per magistrum Petrum Bergomensem, anno 1517. [18] 18. Examen ordinandorum p. f. Joannem Ferum. Venetijs, apud Melchiorem Sessam, anno 1567. [19] 19. Regimen sanitatis Scole Salernitane cum expositione magistri Arnaldj de Villa. Impressum Argentin., anno 1491. (f. 157v) [20] 20. Il tesoro di sanità di Castor Dorante. Stampato in Venetia, apresso Paolo Ugolinj, 1593. [21] 21. Alberti Magni Liber de uirtutibus erbarum et animalium. Bononiè, per Justinianum de Berberia, anno 1505. [22] 22. Elegantiè linguè Latinè Paulj Guarinj. Per eundem impresse Foroliuij, anno 1495. [23] 23. Le persecutionj della Chiesa di monsignor Andrea Giglio da Fabriano. In Venetia, apresso Gabriel Giolito de’ Ferrari, l’anno 1573. [24] 24. Nuouo leggendario dj sanctj del Uechio et Nuouo Testamento, sotto titolo dj Flos sanctorum, in duoj uolumj. In Venetia, con priuilegio apresso i Guerra, l’anno 1598. [25] 25. Liber cathecuminorum. Venetijs, a Lucantonio Junta Florentino, anno 1524. [26] 26. Venticinque ragionamenti del Panigarola sopra la passione di Jesu Christo. In Venetia, apresso Pietro Drusinellj, l’anno 1597.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 270

20-May-13 2:06:30 PM

XIII.1,46

FIRENZE, S. VERDIANA

271

[27] 27. Prediche 40 del reuerendissimo Cornelio Bitonto, in 4 uolumi. Stampate in Uenetia, apresso i Giolitj, l’anno 1599. [28] 28. Quattro prediche soura il 4 nouissimj del p. don Gabriello Jnchini, canonicho regolare. Stampate in Uenetia, l’anno 1596. [29] 29. Instructione ai confessori del r. f. Bartolomeo Medina. Stampata in Venetia, apresso Bernardo Basa, l’anno 1594. [30] 30. Letionj sopra la Cantica del r. f. Vangelista Marcellino. Stampate in Fiorenza, apresso Giorgio Marescottj, l’anno 1599. [31] 31. Jnnj dichiaratj da Giouanbattista Posseuino. Stampatj in Perugia, apresso gli eredj di Andrea bresciano, l’anno 1594. [32] 32. La prima parte della vita di Jesu Christo del reuerendissimo s. Francesco de Cathanj da Diacceto, uescouo di Fiesole. Stampato in Fiorenza, nella Stamperia Ducale, l’anno 1568. [33] 33. Vita del glorioso s. Gio. Gualberto composta in ottaua rima da l’eccellente dottore messer Nicolò Lorenzini. In Fiorenza, apresso Giorgio Mariscottj, l’anno 1599. [34] 34. Le vergini prudenti in ottaua rima del m. r. p. don Benedetto monacho casinense. Stampate in Fiorenza, nella stamperia dj Bartolomeo Sermartellj, l’anno 1587. [35] 35. Coltura degli ingegnj del Posseuino. Stampata in Uenetia, l’anno 1598, apresso Giorgio Greco. [36] 36. Storie di Polibio greco tradotte da messer Lodouico Domenichj. Stampate in Venetia, appresso Gabriel Gioliti, l’anno 1545. [37] 37. Comentarij di Cesare tradottj in lingua uolgare da Agostino Ortica. Stampati in Venetia, l’anno 1539, per Agostino de Torti. [38] 38. Trattato de l’esercitio uirtuoso del christiano composto dal m. r. f. Lodouico Borij francescano. Stampato in Trento, per Gio. Battista Gelminj da Sabbio, l’anno 1597. (f. 158r) [39] 39. Vite dj filosofi antichj. Stampate in Venetia, apresso Giouachino Brugnolo, 1598. [40] 40. Vite dj 4 huominj illustrj fiorentini dj don Siluano Razzi. Stampate in Fiorenza, nella stamperia de’ Giuntj, l’anno 1580. [41] 41. Vita dj santa Catherina uer. et mar. composta da Marcho Filippj. Stampata in Venetia, apresso i Guerra, l’anno 1592. [42] 42. Cento casj di conscientia del r. f. Serafino Razzj. In Fiorenza, apresso Bartolomeo Sermartellj, l’anno 1585. [43] 43. Trattato di Girolamo Rucellaj della lingua toscana. Stampate in Uenetia, apresso l’eredj di Marchio’ Sessa, l’anno 1594. [44] 44. Rime spiritualj del r. don Gabiello Fiamma. In Venetia, apresso Francesco Franceschi, l’anno 1575. [45] 45. Gioseppo, De bello Iudaicho, in 2 uolumj. In Venetia, apresso Baldassar Constantinj, 1549. [46] 46. Le metamorfosi del uirtuoso di Lorenzo Selua Marcellino. In Fiorenza, apresso i Giunti, 1598.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 271

20-May-13 2:06:30 PM

272

FIRENZE, S. VERDIANA

XIII.1,47

[47] 47. Le Metamorfosi d’Ouidio ridotte in ottaua rima da Gio. Andrea Anguillara. Stampate in Venetia, apresso gli eredj di Pietro Duchino, l’anno 1587. [48] 48. La conuersatione ciuile dj Stefano Guazzo. In Venetia, apresso Enea de Alaris, 1574. [49] 49. Le lacrime dj santo Pietro in ottaua rima del Tansillo. In Venetia, l’anno 1595. [50] 50. Hecatomitj di messer Gio. Battista Giraldj. In Venetia, apresso Enea de Alaris, anno 1574. [51] 51. Mesue, De’ semplicj. In Venetia, apresso gli heredj di Baldassar Costantini, 1559. [52] 52. Della materia medicinale et trattato d’erbe di Francesco Sansouino. Stampato in Venetia, apresso Gio. Andrea Valuassorij, l’anno 1562. [53] 53. Comedie di Dante in terza rima con il comento di Christoforo Landinj. In Venetia, per Ottauiano Scotto da Monza, l’anno 1484. [54] 54. Concettj scritturali sopra’l Miserere in 33 letionj del r. p. don Cesare Calderaj. In Venetia, apresso Gio. Battista Bonfadino, l’anno 1589. [55] 55. Rime di messer Francesco Petrarca. In Venetia, apresso Bernardo Giunti. [56] 56. Il settenario di Alexandro Farra. In Venetia, apresso la Minima Compagnia, l’anno 1594. [57] 57. La grandezza di tutte le sfere del Bonardj, con il comento di Luigi Croto ceco d’Adria. Stampato in Venetia219, apresso Fabio et Agostino Zoppinj, l’anno 1589. [58] 58. Il mondo e sue partj dj Giuseppe Rosaccio. In220 Verona, apresso Francesco Delle Donne, l’anno 1596.

XIV.1. FIRENZE, S. Salvi:221 Atto222. (f. 159r) XIII.1, Nota de’ libri che sono appresso d. Atto, monaco vallombrosano, per suo uso adi 10 maggio 1600. [1] Somme di san Tommaso, 4 tomi. Stampate in Lione, appresso Filippo Tinghi Giunti, l’anno 1575. 219

Segue et depennato. Segue Venetia depennato. 221 S. Salvi, diocesi di Firenze, fondazione: 1048, sulla base di una chiesa del sec. IX; vallombrosano dal 1048-50; femminile dal 1534. Bibliografia: V. VANNUCCI, Vita economica di un Monastero alle porte di Firenze dal sec. XI al XIII: la Badia di S. Salvi, in Miscellanea Storica della Valdelsa, 69 (1963), 1, pp. 7-77; 70 (1964), 1, pp. 22-61; B. SCHUPFER CACCIA, Le carte del monastero di San Salvi di Firenze dall’anno 1048 alla fine del sec. XI, in Archivi e Cultura, 17 (1983), pp. 5-79; SALVESTRINI, Disciplina cit.; ID., Forme della presenza cit. 222 Atto dovrebbe identificarsi con Atto Morelli (del Morello), da Firenze, al secolo Giovanni Battista di Vincenzio, professo a Vallombrosa nel 1581, monaco a Passignano nel 1585 e decano di questa comunità nel 1597. Riordinò le cartapecore di tale monastero. Bibliografia: AGCV, 0.II.4: T. SALA, Notizie di alcune Badie Vallombrosane, ms. sec. XIX; AGCV, D.II.15: BARLI, Ricordanze Vallombrosane, 33, ms. sec. XIX, f. 160r-v. 220

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 272

20-May-13 2:06:30 PM

XIV.1,23

FIRENZE, S. SALVI

273

[2-3] Sermoni cinquanta sopra il santissimo sacramento, composti da Lodouico Agostini, protonot. Apostolico, e un Modo d’aiutare gl’infermi, raccolto da Paolo Cornetta della Congregazione de’ ministri degl’infermi di Roma. Stampati in Firenze, nella Libreria della Testuggine, 1597. [4] Sermoni di tutte le domeniche e feste principali dell’anno e delle consolationi della morte d’Aurelio Filucci da Pesaro. Stampati 1599, in Venetia, appresso Giouacchino Brugnuolo. [5] Altri sermoni delle domenice del medesimo p. Aurelio Filucci da Pesaro. Stampati in Venetia, l’anno 1593, appresso Giouanni Antonio Bertano. [6] Rime spirituali e hinni di Giuseppo Nozzolini. Stampati in Firenze, 1592, appresso Filippo Giunti. [7] Decisiones aureè casuum conscientiè di d. Jacopo de Graphijs a Capua monaco Casinense, in 2 tomi. Uno stampato l’anno 1595, in Lione, appresso i Giunti, [8] l’altro l’anno 1597, in Augusta, appresso Giouanni Domenico Tarino. [9] Institutiones et meditationes in Grècam linguam, autore Nicolao Clenardo. Excudebat Jeremias Des Planches, anno 1580. [10] Logica d’Aristotile greca. Stampata in Firenze, appresso gl’heredi di Filippo Giunti, l’anno 1521. [11] Summulè logicales Petri Hyspani. In Venetijs, 1589, apud Fabium et Augustinum Zopinum fratres. [12] Euangeliorum per uniuersum annum explicandorum ratio, autore Niccolao Gallerio. Brixiè, apud Petrum Mariam Marchettum, 1589. (f. 159v) XIV.1, [13] Lessico greco-latino. Stampato in Basilea, ex officina Valderiana, anno 1541. [14] Sermones Jacobi de Voragine de tempore. Stampati Parisijs, in officina Francisci Regnault. [15] Thomas de Trugillo Ordin. Prèdicatorum, Sopra le feste di tutto l’anno e domeniche dell’anno e feste della Quaresima, in 2 tomi. Stampati in Uenetia, l’anno 1584, apud hèredes Melchioris Sessè. [16] Tractatus Rabby Samuelis errorem Iudeorum indicans. Brixiè, anno 1535, per Damianum et Jacobum Philippum fratres. [17] Institutioni grammaticali uolgare e latine d’Oratio Toscanella. Stampate in Venetia, appresso i Gioliti, anno 1588. [18] Institutiones grammaticales Emmanuelis e Societate Jesu. Romè, anno 1592, apud Alexandrum Zannettum. firenze, s. salvi [19] Suetonio Tranquillo Latino. Lugduni, apud Antonium Gryphium, anno 1565. [20] Ragionamenti sopra l’Epistole et Euangeli di tutte le domenice dell’anno di d. Onofrio Zarrabbini da Cotignola. Stampati in Venetia, appresso Gio. Batista Somasco, l’anno 1587. [21] Cento casi di conscientia di f. Serafino Razzi dell’Ordine de’ Predicatori. Stampati in Firenze, 1579, appresso Bartolomeo Sermartelli. [22] Herodiano latino. Stampato in Lione. De imperio post Marcum uel de suis temporibus. Apud Seb. Gryphium, 1551. [23] Historie di Erodiano greco, a Commodo Marci filio ad Maximum usque et Albinum imperatores. In Basilea, apud Joannem Valderum.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 273

20-May-13 2:06:30 PM

274

FIRENZE, S. SALVI

XV.1,24

[24] Osseruationi intorno alle bellezze della lingua latina di m. Angelo Rocca da Camerino. In Roma, appresso Giouanni Martinelli, 1589. (f. 160r) firenze, s. salvi [25] Speculum confessorum et lumen conscientiè editum a f. Matthèo Corradono de Silento Ordin. Minorum. Venetijs, apud Dominicum Guerreum et Jo. Baptistam fratres, 1568. [26] Catechismus ex decreto Concilij Tridentini ad parochos. Venetijs, apud Aldum, 1575. [27] Teatro del cielo e della terra di Giuseppo Rosaccio. Stampato in Firenze, per Francesco Tosi, 1594. [28] Concilium Tridentinum. Venetijs, 1573, apud Stellam Jordani Ziletti. [29] Summa aurea Armilla nuncupata edita a f. Bartolomeo Fumo Villauren. Placentino Ordin. Prèdic. Venetijs, 1596, apud Niccolaum Morettum. [30] Epitome manualis Nauarri Petro Alagone ex Societate Jesu autore. Florentiè, apud Michaelem Sermartellium, 1592. [31] Summa Caietani. Venetijs, apud Franciscum et Gasparem Bindonum fratres, 1565. [32] Augustini Dathi Senensis Elegantiè. Venetijs, apud Georgium de Caballis, 1568. [33] Alphabetum Grècum et rudimenta Pomponij Brunelli. Romè, impensis Joandulphi Pamphilij, apud Florentiam reliq. Francisci Zannetti, anno 1592. [34] Compendium theologicè ueritatis b. Alberti Magni Ratisbonensis episcopi. Venetijs, apud Joannem Baptistam Somascum, 1584. [35] Epitome thesauri linguè sanctè autore Sante Pagnino Lucensi. Antuerpiè, ex officina Christophori Plantini, 1578. (f. 160v) [36] Tomus secundus Plutarchi Cheronei Grècorum Romanorumque illustrium uitè, e Grèco in Latinum uersè. Lugduni, apud Paulum Mirallietum, 1548. [37] Epistolè et miscellanea Angeli Politiani. Lugduni, apud Seb. Gryphium, 1546. [38] Exercitatio linguè Latinè Joannis Ludouici Uiuis. Florentiè, apud Juntas, 1568.

XV.1. SOFFENA (Castelfranco di Sopra, Arezzo), S. Salvatore: Sidonio da Figline Valdarno223. (f. 161r)XV.1, Inuentario de’ libri di Sidonio da Figline di Ualdarno, San224 Saluadore di Soffena. [1] Testamenti Noui. Lugduni, apud eredes Sebastiani Grifij, 1560. [2] Compendium manualis Nauarri, ad commodiorem usum tum confessariorum tum penitentium confettum, Petro Alagone ex Societ. Iesu teologo autore. Iam secundo Florentie editum, apud Michelangelum Sermartellum, 1592. 223 Risulta incerta l’identificazione del personaggio con Sidonio da Figline Valdarno, al secolo Giacomo di Bernardo, professo a Vallombrosa nel 1566. Bibliografia: AGCV, 0.II.4: T. SALA, Notizie di alcune Badie Vallombrosane, ms. sec. XIX. 224 Correzione di don.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 274

20-May-13 2:06:30 PM

XV.2,20

SOFFENA

275

[3] Metodo di confessione uulgare. In Uenetia, per Francesco Lorenzini, 1562. [4] Opera di s. Antonino arciuescouo firentino da lui medesimo composta in uuolgare alla strutione de’ sacerdoti. In Firenze, per i figliuoli di Lorenzo Torrentini e Carlo Pettinari compagni, 1565.

XV.2. SOFFENA (Castelfranco di Sopra, Arezzo), S. Salvatore225. (f. 161r) XV.2, San226 Saluadore di Soffena. [1] D. Augustinus Opuscula. Venetijs, apud Vincentium Valgrisium, 1545. [2] Aristoteles, In uniuersam filosofiam. Impressus Venetijs, apud Juntas, 1572. [3] D. Antonini Uniuersa opera. Basilee, per magistros Ihoannes castigata, non habetur annus. [4] Ariminensis Super Sententias. Venetijs, apud Ihoanne Baptista Somascum, 1576. [5] Bitonti Opera uniuersa lingua vernacula. Venetijs, apud Juntas, 1587. [6] Bedae Uniuersa opera. Parisijs, apud Ambrosium Girault, 1545. [7] Concordantie Biblie. Venetijs, apud Georgium Angelerium, 1585. [8] Cartusiani Opera vniuersa. Colonie, apud Ihoannem Quentel, 1551. [9] Filippi Diez Opera. Apud Ihoannem Florinum, Venetijs, 1591. [10] Franciscus de Mairone, Super Sententias. Venetijs, apud Camillum Francescjnum, 1575. [11] Guglielmus Rubeone227, Super Sententias. Venetijs, apud Io. Mariam de Lenis, 1581. [12] D. Jhoannis Grist. Uniuersa opera. Venetijs, apud Dominicum Nicolinum, 1583. [13] Origenis Opera. In edibus Ascensionis, ad idus iulij, 1522. [14] Pererij Opera in Phisicam. Venetijs, apud Iuntas, 1591. [15] Suessani Opera super filosofiam uniuersam. Parisijs, apud Carolum Guillard, 1554. [16-17] Sotus, Super Phisicam et Logicam. Venetijs, apud Juntas, 1565. [18] D. Thome Opera fere uniuersa. Lugduni, apud Ihoannem Jacobi Juntè, 1580. (f. 161v) [19] Vicomercatus, In Fisicam. Venetijs, apud Gratiosum, 1570. [20] Zimarre Opera. Venetijs, apud Joannem Baptistam Sommascum, 1570.

225 S. Salvatore di Soffena, diocesi di Fiesole; fondazione: secc. X-XI; vallombrosano dalla seconda metà del secolo XI (prima attestazione 1090). Bibliografia: M. J.-R. GABORIT, Les plus anciens monastères de l’ordre de Vallombreuse (1037-1115). Étude archéologique, in Mélanges d’Archéologie et d’Histoire, École Française de Rome, 77 (1965), pp. 179-208, pp. 183184; RASPINI, I monasteri cit., pp. 199-200; SALVESTRINI, Monaci in viaggio cit., p. 774. 226 San corregge don. 227 Rubeone corregge Rubeonis.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 275

20-May-13 2:06:30 PM

276

RONTA

XVI.1,1

XVI.1. RONTA (Borgo San Lorenzo, Firenze), S. Paolo di Razzuolo:228 Felice abate229, Virginio230, Eusebio231. (f. 163r) XVI.1, Inuentario de’ libri che si trouano della badia di Ronta, ad uso parte del molto r. padre abbate d. Felice, parte di d. Virginio suo monaco, parte lasciatiui dal padre d. Eusebio. Fatto adi 27 aprile 1600.RONTA A [1] Aristotelis Etica, tradotta e commentata da Bernardo Segni. Stamp. Uenetijs, 1551, ma non ui è il nome dello stampatore. [2] Arnoldo Viuion fiamingo monaco, Dell’arbore monastico intitolato Il legno della uita. Venetijs, per Georgium Angelerium, 1594. [3] Alexandri Achillini In libros Phisicorum Aristotelis espositio. Impressa Bononiae, a Johanne Antonio de Benedictis, 1504. [4] Alberti de Saxonia Questiones super libros Phisicorum. Venetijs, per heredes Octauiani Scoti, 1516. [5] Andreè Eborensis Exempla ac sententiè. Venetijs, 1586. Caret aut. liber impressore. B [6] Bibia sacra. Lugduni, per Johannem Clein, 1529. [7] Beati Benedicti patris monachorum Regula. Uerumtamen absque nomine impressoris et sine loco et tempore. 228 S. Paolo di Razzuolo, diocesi di Firenze; fondazione: 1047; vallombrosano dal 1047; trasferito nel secolo XVIII entro il castello mugellano di Ronta. Bibliografia: GABORIT, Les plus anciens, 76 (1964), 2, pp. 451-490, pp. 479-480; M. PINELLI, Romanico in Mugello e in Val di Sieve, Empoli 1994, pp. 247-251; SALVESTRINI, Monaci in viaggio cit., p. 776. 229 L’abate Felice, al secolo Francesco di Bartolomeo Sacconi da Pietra Piana in Valdarno di Sopra, professò nel 1562 e fu eletto per la prima volta superiore di S. Paolo nel 1585. In seguito venne più volte confermato nella carica fino al 1593, e poi ancora dal 1597 al 1610. Bibliografia: AGCV, 0.II.4: T. SALA, Notizie di alcune Badie Vallombrosane, ms. sec. XIX; ANDREANI, Serie cit., pp. 24-25. 230 Virginio potrebbe identificarsi con Virginio Moscardi (?-1611), al secolo Alessandro, romano, monaco e poeta d’occasione, professo nel 1581. Ricordato a Passignano nel 1585, fu procuratore generale presso la curia romana e intimo di papa Paolo V. Trascrisse i sermoni di santa Umiltà. Morì a S. Prassede. Bibliografia: AGCV, D.V.3, ff. 362r-363v; AGCV, 0.II.4: T. SALA, Notizie di alcune Badie Vallombrosane, ms. sec. XIX; AGCV, D.II.17: BARLI, Ricordanze Vallombrosane, 35, ms. sec. XIX, f. 383r; SALA, Dizionario cit., II, pp. 83-85; ZUCCARELLO, I Vallombrosani cit., pp. 210, 216. 231 Eusebio potrebbe identificarsi con Eusebio Fabbrini dall’Incisa (ca. 1570-1643), al secolo Francesco di Bartolomeo, professo nel 1588, studente a Passignano, governatore delle monache in vari chiostri della familia, priore a Passignano e a S. Trinita. Fu copista calligrafo e miniatore di corali allo scriptorium di Vallombrosa, quindi abate di Marradi, ove morì. Bibliografia: AGCV, D.IV.10: Miscellanea vallombrosana, 5, ms. sec. XVIII, ff. 51r-54v; AGCV, 0.II.4: T. SALA, Notizie di alcune Badie Vallombrosane, ms. sec. XIX; TARANI, L’Ordine cit., pp. 129-130; SALA, Dizionario cit., I, p. 179; «Flora e Pomona». L’orticoltura nei disegni e nelle incisioni dei secoli XVI-XIX, a cura di L. TONGIORGI TOMASI – A. TOSI, Firenze 1990, pp. 92-93.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 276

20-May-13 2:06:30 PM

XVI.1,23

RONTA

277

C [8] Cornelij Mussi Conciones extra tempus quadragesimale. Venetijs, per Gabrielem Giolitum, 1558. [9] Chatechismus iussu Pij quinti aeditus. Et Uenetijs impressus, per Georgium Angelerium, 1598. RONTA [10] Cornelij Jansenij In concordiam euangelicam commentaria. Venetijs, apud Dominicum de Pharris, 1587. RONTA D uacant E F [11] Francisci ab Ossunna Franciscani Sermones quadragesimales. Lugduni, apud Sebastianum de Honoratis, 1560. [12] Et Eiusdem In Euangelia dominicalia sermones. Romè, apud Dominicum Basam, 1590. [13] Francisci Panigarolè Conciones extra tempus quadragesimale. Venetijs, apud Johannem Baptista Ciottum, 1592. (f. 163v) G [14] Giouan Tarcagnota, Dell’historie del mondo. Venetijs, apud Juntas, 1585. [15] Giouan Botero, Delle relationi uniuersali. Venetijs, apud Georgium Grecum, 1595. [16] Giouan Viguerio, Delle institutioni alla sagra teologia. Venetijs, apud Bartolomeum Rubinum, 1571. [17] Giulio Cesare Nanni, Delle indulgenze della Trinità di Bologna. Bononiè, per Victorium Beneccium. Tempus uero deficit. [18] Giouanni Osorio, Prediche per tutto l’anno. Venetijs, apud Minimam Societatem, 1595. [19] Giouanni da S. Gimignano dominicano, Summa de exemplis. Venetijs, per Damianum Zenarum, 1576. [20] Giouan Maria Verrato carmelita, Sopra li Euangeli. Venetijs, ad signum Spei, 1551. [21] Giouan Raulino monaco, Sermoni diuersi. Venetijs, apud Altobellum Salicatium, 1585. H uacat J [22] Istorie delle Indie occidentali. Senz’autore, luogo e tempo oue sia stampato. K uacat L [23] Lodouico Dolce, Uita di Carlo quinto. Venetijs, apud Gabrielem Giolitum, 1568.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 277

20-May-13 2:06:30 PM

278

RONTA

XVI.1,24

[24] Luigi Garanata, Sermoni de ieiunio, elemosina et oratione. Venetijs, apud Georgium Angelerium, 1590. M [25] Martini Nauarrè Manuale. In Brescia, da Vincenzo Sabio, 1583. [26] Marci Antonij Zimarè Theoremata. Impressa Neapoli, per Antonium de Frizis, 1523. N [27] Nicolai Perotti Grammatica. Florentiè, apud Georgium Marescottum, 1581. O caret P [28] Petri Alagonè Compendium Nauarri. Romè, apud Dominicum Basam, 1591. [29] Pio papa, Dell’historie del mondo, tradotto per Lucio Fauno. Venetijs, per Michaelem Tramezinum, 1547. [30] Pelbarti Rosarium. Venetijs, apud Damianum Zenarium, 1586. (f. 164r) [31] Philippi Diez Conciones. Venetijs, apud Dominicun de Farris, 1587. [32] Paulus de Palacio, In Mattheum. Lugduni, apud Simphorianum Beraud, 1579. [33] Petri de Palude Enarrationes in Euangelia. Lugduni, apud Gulielmum Rouilium, 1571. Q uacant R S [34] Seraphino Pagni, Trattato dell’indulgentie. Florentiè, apud Bartolomeum Sermartelium, 1585. T [35] Tommè de Uio Summula. Lugduni, apud Gasparum Portinarium, 1565. [36] Theophilactus, In omnes d. Pauli Epistolas. Coloniè, apud Melchiorem Nouesianum, 1537. [37] Timoteo Rossello, De’ segreti vniuersali. Venetijs, apud Barilettum, 1561. [38] Thomè de Truxillo Quadragesimale. Venetijs, apud Damianum Zenarum, 1592. [39] Thomè Caietani In Porfirium. Lugduni, apud Simphorianum Beraud, 1578. [40] Tomè Aquinatis Questiones disputatè. Venetijs, apud Hieronimum Scotum, 1557. V [41] Valeri Maximi Exempla. Venetijs, apud Aldum Romanum, 1511. Z [42] Zanobi Medici, Trattato in conforto de’ dannati a morte. Senza nominaruisi stampadore, luogo e tempo.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 278

20-May-13 2:06:30 PM

XVII.1,13

CHIUSDINO

279

XVII.1. CHIUSDINO (Siena), S. Maria della Serena:232 Filippo, abate233. CHIUSDINO (f. 165r) Inuentario et nota delli libri del padre don Filippo vallombrosano abbate della Serena di Jusdino. Della lettera A. [1] Aldi Manutij Elegantiae Latinae et Hetruscae. In sua officina impressae, Venetijs, annus discissus legi nequitur. [2] Alexandri Angli theologi Summa destructorium vitiorum nuncupata. Venetijs, apud Damianum Zenarum, 1582. [3] Alessandro Petronio da Ciuita Castellana, Del modo di conseruar la vita. In Roma, dal Basa, l’anno 1592. [4] Alphonsi ab Orozco Hyspani Heremetano Declamationes quadragesimales. Salmanticae, apud Vincentium de Millis, 1576. [5] Andreae Mugnotij Hyspani Descriptio heremi Camaldulensis. Romae, apud Bartolomeum Accoltum, 1570. [6] Augustini Niphi Suessani Prima pars opusculorum. Venetijs, apud Petrum Nicolinum, 1535. De litera B. [7] Bernardi Bonjannis episcopi Camerini Epithomae in uniuersam Summa d. Thomae. Lugduni, ab hèredibus Jacobi Juntè, 1568. [8] D. Bernardi Opera omnia, unico tomo contenta. Impressa Lugduni, apud Jacobum Juntam, 1544. [9] D. Bonauenturè Expositio in secundum Magistri Sententiarum. Taruisij, ab Hermanno Linchesten, anno domini 1477. [10] Bartholomeo Trafrichetti, L’arte di conseruar la sanità. In Pesaro, l’anno 1565. [11] Bartholomei Fumi Summa armilla nuncupata. Venetijs, apud Hieronymum Caualcalupum. Annus deest. [12] D. Bernardi Libellus de modo bene viuendi in christiana religione. Venetijs, apud Bernardinum de Benalijs, 1484. XVII.1, De litera C. [13] Clauij ex Societate Jhesu Pratica arithmetica. Romae, apud Dominicum Basam, 1583. 232 S. Maria della Serena, diocesi di Volterra; fondazione: inizi del secolo XI; vallombrosano dal 1196. Bibliografia: In claustro Sancte Marie. L’abbazia di Serena dall’XI al XVIII secolo, a cura di A. BENVENUTI – M. L. CECCARELLI LEMUT, Pisa 2008. 233 È incerta l’identificazione dell’abate con Filippo Gherarducci (ca. 1530-1609), da S. Salvi, superiore in numerosi monasteri della congregazione, vittima di una vicenda giudiziaria nel 1572, autore di opuscoli spirituali e vite di santi con altre lezioni per l’ufficiatura liturgica contenute nel Breviario vallombrosano edito a Venezia dal Varisco nel 1583. Morì a Forcole. Non figura nella lista degli abati della Serena in AGCV, D.IV.17: G. ALBERGANTI, Miscellanea storica, ms. sec. XVIII, ff. 38v, 234v. Bibliografia: SALA, Dizionario cit., I, p. 261.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 279

20-May-13 2:06:30 PM

280

CHIUSDINO

XVII.1,14

[14] Catechismus ad parrochos jussu Pij V editum. Venetijs, in Biblioteca Aldina, anno Domini 1571. [15] Castor Durante, Opera intitolata Thesoro della sanità. In Venetia, da Domenico Farri, 1592. [16] Cesare Campana, Operette due, una intitolata Assedio d’Anuersa. In Vicenza, l’anno 1595. [17] Et l’altra detta Compendio historico delle guerre tra christiani et turchi. In Vinegia, da Altobello Salicato, l’anno 1597. [18-19] Claudij Guillauldi Libri duo disiunctim quorum alter Collatio in omnes Epistolas Pauli et canonicas, alter uero In Evangelium Johannis. Prior apud Sebastianum Griphium, anno 1543. Posterior uero apud Gulielmum Rouillium. Ambo ex Lugduni, sed posterior anno 1555. [20] Concilium Tridentinum. Venetijs impressum, apud Alexandrum Grifium. [21] D. Cipriani Epistolae. Apud Sebastianum Griphium, Lugduni, 1528. Eiusdem Sermones. CHIUSDINO De litera D. [22] Decreta prouincialis Synodi Concilij Florentini sub Antonio Altouita Florentiae archiepiscopo cèlebrati. Florentiae, impressa apud Bartholomeum Sermartellum, 1591. [23] Dionysij Carthusiani Commentaria in Epistolas Pauli. Parisijs, apud Jacobum Bogardum, 1545. [24] Eiusdem authoris Dialogon de fide catholica. In quo deest nomen impressoris et annus impressionis. [25] Diego Stella, Dispregio delle vanità del mondo. In Venetia, presso Cornelio Arriuabene, 1578. [26] Dicta notabilia ex Aristotele et Platone. Anno 1554, deficit nomen impressoris et locus. (f. 165v) De litera F. [27] Francesco Feliciano, Arimetica detta Scala grimaldelli. In Venetia, presso Simon Rocca, 1570. [28] Franceschino da Ferrara, Prediche o uero homelie. In Venetia, presso Girolamo Scotto, 1573. De litera G. [29] Gabriel Biel, In quatuor libro Sententiarum ; In canonem et Sermones de tempore et de sanctis, volumina sex. Impressa Brixiae, apud Thomam Buzolam, 1574. [30] Gemmae Frisij Arithmetica practica. Impresi Vuitenbergh, tacito nomine impressoris, 1565. [31] Guido de Monte Rocheri author libelli Manipulus curatorum nuncupati. Venetij, apud Antonium Bertanum, 1575.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 280

20-May-13 2:06:30 PM

XVII.1,49

CHIUSDINO

281

[32] Gulielmo Peraldi234, Homiliae in Euangelia dominicalia totius anni. Lugduni, apud Carolum Persnot, 1576. [33] Gulielmi Peraldi Opus summa virtutum et uitiorum nuncupata. Venetijs, apud Franciscum Zirletum, 157{*}. [34] Guglielmo Pagnino luchese, Arithmetica mercantile. In Lucca, presso il Busdrago, 1562. De litera H. [35] Hemanuellis Aluari Grammatica. Romae, apud Alexandrum Zannettum, 1592. [36] Fratris Hieronymi Sauonarolae Compendium philosophiae et logicae. Venetijs, 1542. Nomen impressoris deest. [37] Haymonis Expositio in diui Pauli Epistolas. Impressum Colonie, 1531. Nomen impressoris desider. De litera J. [38] Jacobi de Graffis Decisiones aureae casuum coscientiae. Venetijs, apud Damianum Zenarium, 1591. [39] Jacobi de Voragine Sermones de sanctis et de tempore. Sine impressoris nomine et temporis descri{***}235, quia peruetustissima impressio est, ut ostendit caracteris ruditas. [40] Fratris Johannis a Sancto Geminiano Summa de exemplis et rerum similitudinibus. Venetijs, anno 1576. [41] Johannis Raulin monachi Cluniacensis Sermones quadragesimales. Venetijs, apud Johannem Somascum, 1575. [42] Fratris Johannis Baptistae Heremitani Elementorum sacrae theolog. libri quatuor. Florentiae, 1569. Deest nomen impres. [43] Fratris Johannis Viguerij Institutiones ad christianam theologiam. Venetijs, 1563, apud Laurentium de Turin. [44] Fratris Johannis Vallonis Lectura super formalitates Scoti. Impress. Perusiae, sed impressoris nomen desideratur. [45] Johannis Cassiani Collationes patrum de heremo. Bononiae, 1511. Nomen imprimentis deest. [46] Judoci Clictouei Sermones uarij, sed praesertim de laudibus sanctorum. Parisijs, ab Audoneo Paruo, 1556. [47] Johannis Alstestaig Lexicon theologicum. Venetijs, apud haeredes Melchioris Sessè, 1579. [48] Johannis Gagnei theologi Parisini Expositio in quatuor euangelistas. Ad signum Spei, Venetijs, 1556, sed impressoris nomen vacat. Etc. [49] Johannis de Combis Compendium theologiae nuncupatum. Venetijs, 1578. Deficit etc. (f. 166r) 234 235

Peraldi aggiunto sopra il rigo. La legatura impedisce di leggere le altre lettere.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 281

20-May-13 2:06:30 PM

282

CHIUSDINO

XVII.1,50

De litera L. [50] Fratris Lelij Seruitae Tractatus de peccato originali. Florentiè, apud Georgium Mariscottum, 1579. [51] Eiusdem Tractatus de prèdestinatione. Ibidem, et apud eundem, 1577. [52] Lodouico Guicciardini, La descrizzione de’ Paesi Bassi. In Anuersa, l’anno 1588. [53] Ludouici de Beia Lusitani Responsiones ad centum casus. Venetijs, apud Jacobum Cornettum, 1591. [54] Lodulfus, De vita Christi, expositionem omnium Euangeliorum complectens. Lugduni, a Jacobo Huguaten, 1556. [55] Ludouici Granatensis Conciones super partem Euangeliorum Quadragesimae. Romè, in èdibus Populi Romani, 1577. De litera M. [56] Marsilij Ficini Comentarium in Conuiuium Platonis. Florentiae impressum, sed reliqua incumbentia deficiunt. [57] Methodus confessionis de rebus ad coscientiam spectantibus. Venetijs, apud Gratiosum Perchacinum, 1573. Authoris nomen non describitur236 in libro. [58] Marci Vigerij cardinalis Decacordum christianum. Parisijs, apud Jacobum Badium Ascensium, 1517. [59] Manuscriptus Liber super Pauli apostoli Epistolas. Ubi siletur authoris nomen. [60] Martini Nauarrae Comentaria quatuor de regularibus. Romè, apud Jacobum Tornerium, 1582. [61] Marci Maruli Institutiones super vitam beatam. Venetijs, a Francesco Bindonio, 1563. [62] Martini Nauarrae Manuale confessorum nuncupatum. Venetijs, apud Franciscum Zirlettum, 1584. De litera N. [63] Nicolò Lorenzino author, Della vita di san Giouan Gualberto in ottaua rima diretta al papa moderno. Stampata in Fiorenza, da Giorgio Marescotti, l’anno 1599. De litera P. [64] Pietro Bembo cioè sue Lettere familiari a diuersi. In Venetia, presso Hieronimo Scotto237, 1562. [65] Parati Sermones de tempore et sanctis super Euangelia currentia. Parisijs, apud Hieronymum et Dyonisium Pellicani, anno 1571. [66] Pauli de Palazio Comentaria in Euangelium Mathei. Venetijs, anno 1551, in Biblioteca Aldina. [67] Petri Alagonij ex Societate Jesu Epitomae manualis Nauarrae. Florentiae, apud Bartholomeum Sermartel., 1591. [68] Petri Canisij Authoritatum scripturae sanctae et patrum collectio ad fidem catholica. Venetijs, impressae in Biblioteca Aldina, 1518. 236 237

Segue ibi depennato. Hieronimo Scotto corregge sopra Girolamo Scotto depennato.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 282

20-May-13 2:06:30 PM

XVII.1,87

CHIUSDINO

283

[69] D. Petri Chrisologi Homiliae super nonnulla Euangelia quae et in festitatibus sanctorum et in dominicis leguntur. Venetijs, apud Johannem Focherium, 1544. De litera R. [70] Rationale diuinorum officiorum. Venetijs, apud Gratiosum Perchacinum, 1568. [71] Rodulfi Ardentij Homiliae in Epistolas et Euangelia dominicalia. Antuerpiè, 1571. [72] Fratris Petris Rodulfi Tosignani Dictionarium pauperum. Bononiae, apud Societatem Tipographiae, 1580. (f. 166v) De litera S. [73] Sacerdotale ad consuetudinem sacrosanctae Romanae Ecclesiae. Venetijs, apud Petrum Liechtestein, 1567. [74] Scoti Quolibeta. Lugduni impressa, apud Johannem Crespin, 1530. [75] Siluestri Gigni Sermones predicabiles diebus dominicis. Venetia, da Giorgio Angelieri, 1575. [76] Siluestri de Prerio Rosa aurea super Euangelia dominicalia et de sanctis. Venetijs, a Melchiore Sessae et Petro Rauano, 1524. [77] Sebastiani Medices Opus de mirabilibus Dei operibus. Maceratae, apud Sebastianum Martellinum, 1590. [78] Statuta Concilij Florentini sub Julio Medice archiepiscopo. Florentiae, apud haredes Philippi238 Juntae, 1518. [79] Stephani Brulefer Declarationes et comentaria in quatuor libros Sententiarum Bonaventurae. Venetijs, apud Lazarum de Soardis, 1504. De litera T. [80] Testamento Nuouo con postille et in margine de’ padri dottori Ambrogio, Agostino, Gregorio etc. Parisijs, apud Gulielmum Guillar., 1563. [81] Thomae Bexaumis Homiliae in coenam, passionem ac resurectionem domini Jhesu Christi. Parisijs, apud Gulielmum Chauderem, 1573. [82] Thomae de Vio Gaietani Summula de rebus ad coscientiam spectantibus. Lugduni, apud haeredes Jacobi Juntae, 1567. [83] D. Thomae Aquinatis Sermones parui in Epistolas et Euangelia dominicalia. Romae, apud Julium Accoltum, 1571. [84] Eiusdem diui Thomae Prima ac Secunda pars secundae ac Tertia pars Summae absque Gaetani comento. Parisijs impressa239, apud Franciscum Regnault, sed anno non notatur. [85] Thesaurus noui pars hiemalis sermonum de tempore et sanctis. Venetijs, apud Johannem Baptistam Somascum, 1570. [86] Concilium Tridentinum. Venetijs, apud Joannem Zirlettum, 1573. [87] Testamentum Nouum. Lugduni, apud Ant. Vicentium, 1556. 238 239

Philippi corregge sopra Jacobi depennato. Segue anno depennato.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 283

20-May-13 2:06:30 PM

284

CHIUSDINO

XVII.1,88

[88] Fiori di consolatione. Venetijs, apud Gabbrielem Giolitum, 1562. [89] Summa totius sacramenti poenitentiè fratris Antonij Guerreschi Minoritè. Bononiè, apud Alexandrum Benatium, 1573. [90] Sacro conuito di Christo di don Ascanio canonico regolare. Venetijs, apud Niccolinum Miserinum, 1599. [91] Homiliè quadragesimales fratris Thomè Blexami Carmelitè. Venetijs, 1572. Coenè mysteria eiusdem. 1572.

XVIII.1. SCAMPATA (Figline Valdarno, Firenze), S. Bartolomeo:240 Demetrio241. (f. 167r)XVII.1, Inventario de’ libri di d. Demetrio, monacho a Scanpato. [1] Il Calepino. Stampato in Ven., apud Aldum, 1576. [2] La Somma Tabiena, prima e seconda parte, Jo. de Tabia. Ven., ap. Hie. Scottum, 1569. [3] La Somma armilla r. p. fra Bartolomei Fumi. Ven., ap. Bap. Somascum, 1572. [4] La Somma de’ sacramenti del r. p. d. Siuano Razzi. Flo., ap. Bart. Serman., 1575. [5] Manuale sacerdotum Cosmi Filiarchi. Ro., apud Jo. de Angelis, 1577. [6] Il Nauarrino del r. p. fra Paulo di Calma capu. Ven., apud Bernardum Basa, 1595. [7] Lexicon teologicum Jo. Altenstaig Mindalhaimensi. Ve., apu. heredes Melchioris Sesse, 1579. [8] Il Tesauro nuouo, tomi tres, Petrus de Palude. Ve., apud Bap. Soma., 1570. [9] Tomus 4 Home. Jo. Ecchij. Colonia, 1538. [10] Sermoni del r. p. fra’ Arelio Filucci. Ven., ap. Jo. Brugno., 1586. [11] Tomi duo Dionisij Cartu. In omnes Epist. Pa., Acta apo., Apocha. et nonnullo hinnos. Parisijs, apud Jo. Ruellium, uia Jacobea, 1548. [12] Jo. Antonius Delfinus Minor. Fran., De potestate ecclesiastica. Ve., apud signum Spei, 1549. [13] Le pie narrationi dell’anno santo del r. p. fra’ Angelo Pientini. Viterbij, 1577. [14] La vita di Marco Are. Imp. 1555. [15] Tesoro della sanità di Castor Durante. Ven., ap. Pau. Vgo., 1593. [16] Il Petrarca comentato dal Uellutello. Ven., apu. sig. Spei, 1550. [17] L’Historia di Lionardo Aretino de’ suoi tempi. Ven. [18] L’historia di Manbrino Roseo, la quinta parte. Apud Juntas, Ven., 1585. Idem d. Demetrius monachus manu propria. 240 S. Bartolomeo di Scampato o Scampata, priorato, diocesi di Fiesole, originariamente dipendente dal monastero di Passignano; fondazione: anteriore alla fine del sec. XI; vallombrosano dalla prima metà del sec. XII. Bibliografia: G. RASPINI, Gli archivi parrocchiali della diocesi di Fiesole. Inventario, Roma 1974, pp. 26-28; ID., I monasteri cit., pp. 228-230. 241 Demetrio potrebbe identificarsi con Demetrio da Porciano, professo a Vallombrosa nel 1565 e monaco a Poppi. Bibliografia: AGCV, 0.II.4: T. SALA, Notizie di alcune Badie Vallombrosane, ms. sec. XIX.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 284

20-May-13 2:06:31 PM

XIX.1,12

LORO CIUFFENNA

285

XIX.1. LORO CIUFFENNA (Arezzo), S. Andrea:242 Leonardo, governatore243. (f. 169r)LORO CIUFFENNA 1600. Inuentario de’ libri di don Leonardo, monaco vallombrosano, gouernatore di Santo Andrea di Loro, fatto adì primo maggio 1600. [1] Vn Breuiario da dire l’offertorio diuino. Stampato in Venetia, l’anno 1583, per Giouanni Varischo e compagni. Secondo l’Ordine Vallombrosano. [2] Vn libriccino della Madonna secondo il detto Ordine. Stampato in Firenze, per Filippo Giunti, l’anno 1597. [3] Vna Somma Angelica sopra casi di coscientia composta da frate Angelo de Clauasio dell’Ordine Minore. Stampata in Vinetia, apresso Alexandro Paganini, l’anno 1511. [4] Vna Somma dell’illustrissimo cardinale Thomaso Gaetano sotto li peccati. Stampata in Vinetia, apresso Domenico Niccolini, l’anno 1572. [5] Vn tommo della Somma delle virtù e vitij composta Guiliermo Peraldo episcopo Lugdunensi dell’Ordine de’ Predicatori. Stampata apud Antonium Vincentium, Lugduni, l’anno 1551. [6] Vn Calepino o uero dictionario composto per Ambrosio bergomate. Apresso Giouanni Gryphi, in Venetia, l’anno 1558. [7] Vn libro delle Sententie composto per Piero Lombardo episcopo di Parigi. Stampato in Vinetia, apud Bartolomeum Rubinum, l’anno 1570. [8] Vn Conforto delli afflitti composto per il r. padre Gaspar Loarte della Compagnia del Jesu. Stampato in Venetia, apresso Jacomo Ghidini, l’anno 1586. [9] Vna Somma o uero dictionario composta da frate Giouanni de Janua dell’Ordine de’ Predicatori. Stampata in Venetia, apresso Giouanni Hertgem, l’anno 1497. (f. 169v) XIX.1, [10] Vna parte delle Nauicationi e viaggi del mondo nuouo composta da Giouanni da Verrazano fiorentino. Stampata in Vinetia, apresso li eredi di Luca Giunti, l’anno 1550. [11] Vn libro di lettere familiari di messer Claudio Tolomei fiorentino. Stampato in Vinetia, apresso Fabio e Agostino Zoppini, l’anno 1581. [12] Vn Catechismo sopra li sacramenti composto per don Giorgio Ederem. Stampato in Brescia, apresso Thomaso Bozola, l’anno 1567. 242 S. Andrea a Loro, priorato dipendente dall’abbazia di S. Trinita in Alpe a Fonte Benedetta e dal secolo XVI effettiva residenza per i monaci della medesima, diocesi di Arezzo; fondazione: secc. XI-XII; vallombrosano dal 1426. Bibliografia: VASATURO, Vallombrosa cit., p. 112; F. SALVESTRINI, Santa Trinita in Alpe monastero vallombrosano (secoli XV-XVII), in L’abbazia di Santa Trinita in Alpe: storia, architettura, cultura, Atti della IV Giornata di Studi, “I Colloqui di Raggiolo”, Raggiolo (AR), 20 settembre 2008, in Annali Aretini, 18 (2011), pp. 135-154. 243 Leonardo potrebbe identificarsi con Leonardo da Marradi, al secolo Lorenzo di Rinaldo, professo nel 1566 a Vallombrosa e nel 1589 camarlengo a Coltibuono. Bibliografia: AGCV, 0.II.4: T. SALA, Notizie di alcune Badie Vallombrosane, ms. sec. XIX.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 285

20-May-13 2:06:31 PM

286

LORO CIUFFENNA

XIX.1,13

[13] Vn Petrarcha. Stampato in Vinetia, apresso Niccolò Beuilacqua, l’anno 1562. [14] Vna Doctrina christiana composta dal reuerendissimo monsignore Stefano Bonucci d’Arezzo. Stampata in Siena, apresso Luca Bonetti, l’anno 1578. [15] Vn libretto delli elementi della sacra theologia composto per frate Giouanni Battista Arrigo fiorentino. Stampato in Firenze, apresso li eredi di Luca Giunti, l’anno 1569. [16] Vnus Manipolus curatorum, che tratta de’ sacramenti e altre cose apartenenti alli sacerdoti. Stampato in Vinetia, apresso Francesco Laurentino, l’anno 1566. [17] Vn Pietro Ispano sopra la Logica. Stampato in Vinetia, per gli eredi di Luca Giunti, l’anno 1501. LORO CIUFFENNA

XX.1. FORLÌ, S. Mercuriale244. (f. 171r) 1599. Index omnium librorum qui reperiuntur in monasterio Sancti Mercuriali de Foroliuio. [1] Magister Sent. In 8. Ven., ap. Franciscum de Franceschinis, 1566. [2] Et Paris., 1513. [3] Biblia sacra. In 8. Lugd., ap. Joh. Tornes., 1558. [4] Et in 4. Ven., per Beui., 1578. [5] Et Lugduni, ap. Rouel., 1573. [6] Cathena aurea. In 8. Lug., ap. hered. Boninum, 1542. [7] Decisiones aureè casuum conscientiè. In 4, tomi 2, Jacobi de Griphis. Ven., ap. Zenar., 1593. [8] Physica Aristoteles. In 4. Lug., ap. Ben. Bon., 1550. [9] Postylla elucidaria super Epist. Pauli Nicolai de Goram. In folio. Lug., ap.Joh., 1552. [10] Nicolaus de Lira. In folio, tom. 5. Ven., apud Pag., 1495. [11] Dionis. Cartus. In fol., tom. 6. Colonie, per Jasp. Gen., 1538. [12] Concil. Trid. In 16. Ven., ap. Polum, 1583. [13] Et ap. Musch., 1565. In 16. [14] Et apud Musch., 1581. XIX.1, 244

S. Mercuriale di Forlì, diocesi di Forlì, fondazione: sec. IX; vallombrosano dalla seconda metà del secolo XII (tra 1169 e 1176). Bibliografia: P. GRAZIANI, L’abbazia di S. Mercuriale dal IX al XII secolo, Forlì 1981; Il «Libro Biscia» di S. Mercuriale di Forlì, a cura di S. TAGLIAFERRI – B. GURIOLI, con introduzioni di A. VASINA, I-IV (aa. 894-1231); II e IV con appendice documentaria di G. RABOTTI, Forlì 1982-94; P. GRAZIANI, La vita cittadina fra l’abbazia di San Mercuriale e l’episcopio di Santa Croce, in Storia di Forlì, II: Il Medioevo, a cura di A. VASINA, Bologna 1990, pp. 99-125, p. 106; F. ZAGHINI, Momenti dell’espansione vallombrosana in Romagna, in L’Ordo Vallisumbrosae tra XII e XIII secolo. Gli sviluppi istituzionali e culturali e l’espansione geografica (1101-1293), Atti del II Colloquio vallombrosano, Abbazia di Vallombrosa, 25-28 agosto 1996, a cura di G. MONZIO COMPAGNONI, Vallombrosa 1999, II, pp. 809839.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 286

20-May-13 2:06:31 PM

XX.1,57

FORLÌ

287

[15] Concordantie Bib. In 4, tom. 2. Ven., per Sessam, 1585. [16] Summa d. Thom. In 4, tom. 5. Ven., per Juntas, 1588. [17] Et Lug. In folio. Ap. Juntam, 1581. FORLÌ [18] Medina. In 4, tom. 2. Apud Pet. Deuchi., Venezia, Sen., 1580. [19] Et in fol., 1582. [20] Bantes, Super Thom. In 4, tom. 2. Rom., ap. Jacob. Ruph., 1584. [21] Et Lug., ap. Stef. 1582, tom. 2. [22] Cathena aurea. In 4. Ven., ap. Grat. Perchachinym, 1567. [23] Rosario Perbarti. In 4, tom. 2. Ven., ap. Zen., 1586. [24] Calep. In fol. Ven., per Aldum, 1548. [25] Et 1583.XX.1, [26] Et 1576. [27] Biblia punctata Heb. In 16, tom. 4. Ven., ap. Sessam, 1550. [28] Lexicon theologicum Joh. Altest. In quarto. Ven., per Sessam, 1519. [29] Il Catechismo Naua. In 4. Ven., apud Sabbium, 1583. [30] Biblia. In 8. Ven., per Lucam Ant., 1519. [31] Le prediche de Bitonto. In 8. Nap., apud Scottum, 1564. [32] Quadragesim. del Trusil. In 8, tom. due. Ven., ap. Zen., 1592. [33] Quadrages. del Panicar., in 4. Ven., per Rob. Maiett., 1597. [34] Quadrages. del Bit. In 4, tom. 2. Ven., per Juntas, 1586. [35] Osorij Opera. In 4, tom. 5. Ven., ap. Minim. Societ., 1595. (f. 171v) [36] Quadrag. del Diez. In 4. Ven., ap. Farr., 1587. [37] Quadrag. del Pep. In 8. Ven., per Ferr., 1572. [38] Epitom. Ja., tomi 4. In 8. Ap. Bon., Ven., 1556. [39] Et ap. Scott., 1567. [40] Quadrag. del Verr. In 8. Ven., per Bonelli, 1581. [41] Sent. et exempla Eborensis, tom. 2. In 16. Ven., ap. signum Sem., 1572. [42] Jacobi de Valentia. In 8. Ven., ap. Rubinum, 1574. [43] Concordantie Jansenij. In 4, tom. 2. Ven., per Ferr., 1587. [44] Quadrag. Pet. de Pal. In 8. Ven., ad signum Conc., 1584. [45] Summa virtutum Guglielmi Peraldi. In 8, tom. 2. Lug., per Rouil., 1585. [46] Ragionamenti sop. la passione del Panig. In 8. Nap., per Ferrarium, 1587. [47] Quadrag. Barlete. In 8. Ven., ap. Bon., 1585. [48] D. Thom. Sup. Job. In 4. Rome, per Manutium, 1562. [49] Mag. Sent. In 8. Paris, ap. Jacobi Dup. sub insig. Fam., 1564. [50] Sotus, Sup. Mag. In 4, tom. 2. Ven., ap. Zen., 1584. [51] Et ap. Lenum, 1575. [52] Arist., Op. In 16, tom. 7. Ven., in officina Salicati, 1576. [53] Summa sacramentorum Victorij. In 8. Ven., ap. Jacob. Cornett., 1588. [54] Summa Armil. In 8. Ven., per Altobellum, 1572. [55] Et Ant. Bert., 1576. [56] Et ap. Sessam, 1572. [57] Et Lug., ap. Bened. Boier, 1566.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 287

20-May-13 2:06:31 PM

288

FORLÌ

XX.1,58

[58] Chatechis. In 16. Berg., per Com., 1586. FORLÌ [59] Ven., per Ramp. In 8. 1586. [60] Et ap. Ferr., 1567. [61] Calep. In fol. Ven., per Man., 1578. [62] Prediche del Gran. In 4. Ven., ap. Ferr., 1580. [63] Joh. Gers., De vita Christi. In 16. Ven., ap. Bindon., 1544. [64] Jacob. de Vorag., De vitis sanc. In 4. Ven., ap. Andream Jacob., 1582. [65] Et 1579. [66] Anton Natta Astensis, De Deo lib. 15. In fol. Ven., ap. Man., 1560. [67] Niphus, Sup. Animam. In 16. Ven., ap. Scott., 1552. [68] Log. Bret. In fol. Ven., ap. Scot., 1551. [69] Log. Paul. Ven. In fol. Ven., ap. Luc. Ant., 1520. [70] D. Thom., Sup. Phis. In fol. Ven., ap. Junt., 1551. [71] Epistole d. Pauli. In 16. Lug., ap. Sebastianum, 154{4}245. (f. 172r) [72] Rethorica e poet. del Reni. In 8. Ven., ap. Bart., 1551. [73] Instrution de’ confes. del Med. In 16. Berg., per Com., 1584. [74] Sent. d’Arist. e Cic. In Ven., ap. Rub., 1584. Tom. in 8. [75] Terent. In 8. Flor., ap. Serm., 1566. [76] Libro della nobiltà del Vieri. In 8. Flor., per Maris., 1564. [77] Logica Pet. His. Ven. In 4. Ven., ap. Valent., 1597. [78] Epitome di Aug. In 8. Ven., sub signo Sancti Bernardini, 1542. [79] Summa Pisanelli. In 4. Ven., 1489. [80] Stella, Sup. Lucam. In 4. Ven., ap. Ziletti, 1585. [81] Landolf., De vita Christi, tom. 2. In 4. Ferr., ap. Cagnac., 1586. [82] Et Lug. In 4. Ap. {***}246, 1542. [83] Epistole del Fiamma. In 4. Ven., ap. Frances., 1571. [84] Comp. theolog. In 16. Ven., ap. Somas., 1584. [85] Manipulus curatorum. In 16. Ven., ap. Far., 1567. [86] Calderario, Sop. la Magnificat. In 16. Papie, ap. Vianum, 1584. [87] Arcadia del Sannaz. In 16. Ven., ap. Polum, 1592. [88] Hierusalem lib. del Tasso. In 16. Ferr., ap. Cagnac., 1585. [89] Le letter del Rao. In 8. Pap., ap. Bartolum, 1576. [90] Summa Ang. In 8. Ven., ap. Alex. Pol., 159. [91] Summa sacramentorum Thom. Caues. In 8. Ven., ap. Deuch., 1575. [92] Summa Concil. In 8. Ven., ad signum Spei, 1549. [93] Instit. De’ mercanti del Saraua. In 8. Ven., ap. Zalt., 1561. [94] Marc’Aurel. In folio. Ven., ap. Fab. Zop., 1581. [95] Historie di ricordi del Malesp. In 8. In Fir., ap. Giunt., 1568. [96] Il Sacerdotale. In 4. Ven., ap. Pet. Cris., 1567. [97] La Clementina cum apparatu {***}. In 8. Ven., 1540. 245 246

L’estensore ha omesso l’unità. Termini indecifrabili.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 288

20-May-13 2:06:31 PM

XX.1,134

FORLÌ

289

[98] Lodouicus Pictorium, In Euang. In 8. Ven., ad signum, 1558. [99] Defecerunt archiep. Anton. In 8. Ven., per Cesarem Ariuab., 1522. [100] La ciuil conuers. del Guazzo. Ven., apud Altob., 1590. In 16. [101] Platina, De vita pontif. In 4. Ven., per Franc. Lorenz., 1560. (f. 172v) [102] Breue regola per ben confes. per Gio. Pol. In 8. Ven., ap. Zen., 1579. [103] Curam illius habe Antonini. In 8. Ven., ap. Scott., 1569. [104] Asolani e prose del Bembo. In 16. Ven., ap. Gab. Gioli., 1561. [105] La traslat. di greco in latin del Arist. di Matt. Pal. In fol. Ven., ap. Sess., 1560. [106] Compen. Nauar. In 16. Ven., ap. Ber. Bassam, 1595. [107] Castor Durante. Ven., ap. Vgol., 1593. [108] Enchiridion Philiarchi. In 16. Romae, per Joseph Ang., 1577. [109] Summa sacramentorum. In 8. Flor., per Sermar., 1575. [110] Dionysius Carthus., Super Epistolas apostoli. Parisijs, per Rouel., tom. 2, 1548. [111] Narrationi de l’anno santo. Viterb., ap. Aug., 1577. [112] Lexicon theologicum per Altenstaig. Ven., ap. Sess., 1579. [113] Il Verrato, tom. 3. In 8. Ven., per Sommasc., 1570. [114] Summa Tabiena, tom. 2. In 4. Ven., ap. Scot., 1569. [115] Delphin., De potest. eclesiast. In 8. Ven., ad signum Spei, 1549. [116] Homilie Ecchi. Tom. 4, in 8. Col., 1538. [117] Historie di messer Leonard. Aret. In 8. Ven., 1560. [118] Hist. del Roseo. In 8. Ven., ap. Junt., 1575. [119] Biblia sacra. In 16, tomi 5. Ven., per Junt., 1533. [120] Summa Gaet. In 16. Ven., ap. Nicol., 1572. [121] Summa sacramentorum. In 8. Brixie, ap. March., 1575. [122] Dictionarium Lat. In 4. Vent., apud.{***}, 1578. [123] Catechis. Concilij. In 8. Ven., ap. Ald., 1572. [124] Suet. uolgar. In 8. Rome, ap. Bat., 1542. [125] Sermones fratris Rob. In 8. Ven., per Joh. de Forliuio, 1490. [126] Homiliario di Lodouico Pittori. In 8. Ven.247, ad signum Spei, 1546. [127] Opera di s. Antonio uolgare. In 8. Ven., ap. Varis., 1563. [128] Sermon. da sacra., uolg. In 8. Ven., ap. Giorg. Ves., 1516. (f. 173r) [129] Johan. Bacon., Super Mag. In fol. Ven., ap. Scott., 1526. [130] Dicta pretiosa. In 8. Ven., ad signum248, 1572. [131] Sent. Arist. In 16. Ven., ad D. Ber., 1536. [132] La descritt. dell’Affrica di Gio. Batista Ramus., tom. 3. In 4. Ven., ap. Junt., 1563. [133] Summa Siluestrina. In 8. Lug., ap. Gugl. Gauil., 1553. [134] Soto, Super Porph. In 4. Ven., ap. Guer., 1573. 247 248

Ven. corregge sopra Ferr depennato. Indicazione omessa dall’estensore.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 289

20-May-13 2:06:31 PM

290

FORLÌ

XX.1,135

[135] Le paraphrasi sopra l’epistole sacre di Bon. Ang. In 8. Ven., ap. Guer., 1570. [136] Som. Antonina. In 4. Vene., ap. Junt., 1536. [137] Opera Jauel. In 8. Ven., ap. Bonelli, 1555. [138] Logica Fab. In 4. Lug., ap. Junt., 1545. [139] Toled., Super Arist. In 4. Ven., ap. Junt., 1573. [140] Gl’annali di Corn. Tacit. Fer., ap. Mar., 1576. In 8. [141] Phis. d’Arist. In 8. Lug., ap. Ant. Vin., 1562. [142] Sermones hiemales Vincentij Hisp. In 8. Ven., ap. Rub., 1573. [143] Aristotelis. In 8. Ven., ap. Barth., 1544. [144] Amaestramen. del Sab. In 8. Ven., ap. Franc. Lorenz., 1562. [145] Summa sancti Thom. {***}com. In 8. Paris., ap. Franc. Reg., 1520. [146] Homeri Odiss. Grece et Latine. In Anuers., ap. Joh. Cris., 1567. [147] Thes. lingue sancte. Anuer., ap. Plant., 1578. In 8. [148] Apophteg. Aldi Man. In 16. Ven., ap. Ald., 1567. [149] Sum. cont. Gent. Thom. In 8. Lug., ap. Juntas, 1521. [150] Clenard. In 8. Ven., ap. Man., 1570. [151] Organum et reliqua opera Arist., Greg. Lat. Francof., ap. And. Vechel, 1576. [152] Gram. Hebrea Belarm. {***}. In 8. Rom., ap. Zanet., 1580. [153] Test. Nouum. In 16. Ven., 1539.

XXI.1. MARRADI (Firenze), S. Reparata: Aurelio da Forlì, abate249. (f. 175r) XX.1, Nota de’ libri a uso del padre don Aurelio da Forlì, abbate di Santa Reparata di Marradi, ordine di Vallombrosa. [1] Bibilia sacra. Roma, in Tipografia Apostolica Uaticana, 1592. [2] Bibilia Rome reuisa. Venetijs, apud Juntas, 1572.XXI.1, 249

Aurelio Tabagini (ca. 1540-1607), patrizio forlivese, al secolo Giovanni Battista di Lorenzo, professo nel 1552, maestro dei giovani nello studio di Passignano, abate di Astino nel 1570 e superiore di Passignano dieci anni dopo, allorché completò la decorazione della cappella di Giovanni Gualberto in tale monastero. Fu visitatore apostolico per la congregazione all’epoca del generale Valeriano Salaini (presidente nel 1587-91) e del cardinale protettore Benedetto Giustiniani (1586-1621). In seguito venne eletto governatore di tutti i maggiori istituti della familia. Fu superiore generale nel 1591-95 e nel 1602-05. Può essere considerato l’ultimo dei generali riformatori d’età postridentina. Durante il suo secondo mandato fece redigere un nuovo codice disciplinare. È ricordato come teologo e filosofo, rettore dello Studio di Vallombrosa ed eccellente amministratore. Si ritirò e morì a S. Reparata di Marradi. Bibliografia: AGCV, 0.II.4: T. SALA, Notizie di alcune Badie Vallombrosane, ms. sec. XIX; AGCV, D.V.13: F. NARDI, Miscellanea, Familia Illustrium Virorum Congregationis Vallis Umbrosae, copia, ms. sec. XIX, ff. 35v, 48r; AGCV, C.V.13: G. ALBERGANTI, Generali Valombrosani, tomo J, ms. 1751, f. 60r; V. SIMI, Catalogus sanctorum et plurium virorum illustrium qui veluti Mystici Flores Effloruerunt in Valle Umbrosa, Romae 1693, pp. 34-38; TARANI, L’Ordine cit., p. 122; SALA, Dizionario cit., II, pp. 255-256; ZUCCARELLO, I Vallombrosani cit., pp. 130132, 136-137, 162, 164.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 290

20-May-13 2:06:31 PM

XXI.1,26

MARRADI

291

[3] Omnia opera diui Dionisij Carthusiani. Edita Colonie, apud Petrum Quentell, 1542. MARRADI [4] Preter enarationes in quatuor euangelistas. Editas Parigijs, apud Sebastianum Libelium, 1552. [5] Explicationes articulorum sacre teologie circa dogmata eclesiastica, autore don Ruardo Tapper ab Encusia. Iouari, apud Martinum Uerassert, 1555. [6] Economia Bibiliorum autore domino Georgio Edero. Uenetijs, apud Juntas, 1572. [7] Tesaurus christiane religionis, autore don Alfonso Alboriez Guerrero. Florentie, apud Laurentium Torentinum, 1563. [8] Opera Tome a Campis. Parigijs, apud Jouannem Roigni, 1549. [9] Dictionarium Ambrogij Calepini cum aditamentis Pauli Manutij. Venetijs, apud Nicolaum Beuilaquam, 1570. [10] Eusebi Cesariensis De temporibus. Parigijs, 1512. [11] Arsenij Crudelis Pupiensis monachi In quinque uniuersalia Profirij. Florentie, apud Filippum Iuntam, 1599. [12] Omelie fratris Franceschini. Uenetijs, apud eredes Jeronimi, 1576. (f. 175v) [13] Opus judiciale inquisitorum, autore fratre Vberto episcopo Balneoregiensi. Rome, apud heredes Antonij Bladi, 1570. [14] Summa Angelica de casibus conscientialibus, autore fratre Angelo de Calauasio, cum aditionibus fratris Jacobi Vgarelli. Venetijs, apud Jacobum Sansouinum, 1560. [15] Breuiloquium fratris Bonefortune Ordinis Minorum. Sine alio titulo editionis e tipografiè et milesimo. [16] Conciones Filippi Diez, in quatuor uolumina. Venetijs, apud Dominicum de Farris, 1587. [17] Petri Ispani Sumule logicales. Venetijs, apud Alessandrum Grifium, 1580. [18] Salterium, Reinerio Snoygoudano autore. Lugduni, apud Jouannem et Franciscum, 1542. [19] Compendium teologie. Uenetijs, apud Christofarum Zanettum, 1570. [20] Sumula Gaietani. Venetijs, apud Dominicum Nicolinum, 1572. [21] Testamentum Nouum. Editum Lugduni, sine milesimo. [22] Concilium Tridentinum. Venetijs, apud Christofarum Zanettum, 1570. [23] Martirologium, autore Petro Galesinio. Venetijs, apud Jouannem Antonium de Antonijs, 1578. [24] Martirologium Romanum jusu Gregorij XIII editum. Rome, 1583. Libri uolgari. [25] Somma generale della confessione racolta da diuersi teologi. In Uenetia, per Giorgio Caualli, 1566. (f. 178r) [26] Spechio della vita humana di fra’ Luigi Granata. In Uenetia, apresso Gabriel Giolito, 1570.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 291

20-May-13 2:06:31 PM

292

MARRADI

XXI.1,27

[27] Spechio di conscienza di santo Antonino. In Firenze, apresso Sermartelli, 1569. MARRADI [28] Il Defecerunt di santo Antonino. In Venetia, apresso Domenico Farri, 1568. [29] Memoriale della vita del christiano di fra’ Luigi Granata. In Venetia, per Gabriel Giolito, 1567. [30] Fiori di consolatione. In Venetia, apresso Gabriele Giolita, 1558. [31] Epistola di Samuele ebreo. In Fiorenza, 1568. [32] Jl cortegiano del conte Baldassarra Castilioni. In Venetia, 1559. [33] Monarchia del nostro signore J. Christo, autore Giouan Antonio Pantera parentino. In Venetia, per Gabriele Giolito, 1558. [34] Tre libri delle letterre di Bernardo Tassi. In Venetia, per Francesco Lorenzini da Turino, 1564. [35] Epistole di Seneca tradotte per il Doni. In Venetia, 1548. [36] Marsilio Ficino, Della religione christiana. In Firenze, apresso Giunti, 1568. [37] Apiano Alessandrino, Delle guerre ciuili. In Venetia, apresso Aldo Manutio, 1545. [38] Antichità di Roma per Lutio Mauro. In Venetia, apresso Giordano Ziletti, 1562. [39] Spechio eclesiastico di don Genesio monaco di Vallombrosa, doue si tratta e misterij de l’ufitio della messa. In Rauenna, per Pietro Giouanello, 1593. (f. 178v) [40] Vita di san Giouan Gualberto in uersi, autore messer Nicolò Lorenzini da Montepulcciano. In Firenze, apresso Giorgio Marescotti, 1599. [41] Regula di san Benedetto, con la dichiaratione casinense. [42] Castor Durantes, De conseruatione sanitatis. In Roma, 1586. XXI.1, [43] Cronica bossiana. Edita Mediolani, per Antonium Zanutum Parmensem, 1492.

XXI.2. MARRADI (Firenze), S. Reparata: Federico da Forlì. (f. 176r) Nota de’ libri che al presente si ritroua per suo uso don Federigo da Forlì, monaco della badia di Santa Reparata di Marradi, ordine di Vallombrosa. [1] Concilium Tridentinum. Venetijs, apud Florauantem Pratum, 1596. [2] Pars quadragesimalis, autore Petro de Palude. Venetijs, ad signum Concordie, 1584. [3] Sermones quadragesimales r. p. f. Vgonis de Prato Florido. Venetijs, apud Joannem Variscum et socios, 1576. [4] Sermones f. Gabrielis Barlete. Brixie, apud Ludouicum Britanicum, 1521. [5] Varij sermoni di santo Agostino et altri catolici dottori racolti da monsignore Galeazzo, uescouo di Sessa. In Venetia, appresso Gabriel Giolito, 1567. [6] Esposizione sopra l’oratione di Gieremia et il cantico di Zacheria di fra’ Jeremia Bucchio da Vdine. In Firenze, appresso Bartolomeo Sermartelli, 1573. [7] Cento casi di coscienza racolti da fra’ Serafino Razzi. In Venetia, appresso Giacomo Vicenzi, 1586.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 292

20-May-13 2:06:31 PM

XXI.3,12

MARRADI

293

[8] Concetti scriturali intorno al Miserere di don Cesare Calderari. In Uenetia, presso Gio. Battista Bonfadio, 1587. [9] Letterre diuerse raccolte da Stefano Guazzo. In Brescia, appresso Gio. Antonio degli Antonij, 1565. [10] Giosefo. Contiene l’assedio et ultima destruttione di Gierusalem et tutto il regno degli ebrei. In Vineggia, appresso Giouanni Bonadio, 1564. (f. 176v) XXI.3, [11] Istorie del suo tempo di monsignore Giouio. Venetia, per Comino da Trino, 1555. [12] Istorie del mondo descritte da Cesare Campana. In Venetia, per Francesco Franceschi, 1597. [13] Summa aurea armilla nuncupata, casus omnes ad animarum curam attinentes, breuiter complectens a r. p. f. Bartolomeo Fumo Villauren. Placentino. Venetijs, apud Dominicum Nicolinum, 1578. [14] Mar. Maruli Spalatensis De institutione bene beateque uiuendi libri sex ad normam uite sanctorum utrisusque Testamenti feliciter digesti. Colonie, ex officina Eucarij Ceruicorni, 1532.

XXI.3. MARRADI (Firenze), S. Reparata: Valerio250. (f. 177r) XXI.3, Inuentario de’ libri a uso di don Valerio, monaco di Marradi. [1] Opere e jstorie del Tarcagnota. Stampate in Venetia, per li Giunti, l’anno 1585. [2] Jstorie del Giouio. Stampate in Venetia, l’anno 1581. [3] Istorie del Guicciardino. Stampate in Venetia, per Giorgio Angiolieri, l’anno 1587. [4] Platina, Delle vite de’ pontefici. Stampate in Venetia, per Girolamo Polo, l’anno 1590. [5] Jacopo di Valentia, Sopra li Salmi. Stampato in Venetia, per Fiorauante da Prato, 1586. [6] Quadragesimali del Bitonto. Stampati in Venetia, dalli Giunti, 1587. [7] Il Viguerio. Stampato in Venetia, per Jacopo Vitali, nel 1585. [8] Thesaurus nouus. Stampato in Venetia, per Pietro Dechuchino, 1580. [9] Magister Sententiarum di Pietro Lombardo. Stampato in Parigi, per Giouanni Brachoniero, 1560. [10] Catechismus. Stampato in Venetia, per Giorgio Angioliero, 1582. [11] Summa Gaetana. Stampata in Venetia, per Francesco Gasparo Bindonio, l’anno 1575. [12] Summa Armilla. Stampata in Venetia, per Basam, l’anno 1576. Autore frater Bartoleomeus Ord. Predicatorum et inquisitor. 250

Potrebbe identificarsi con Valerio di Pietro da Roma, professo nel 1548 e priore di S. Reparata nel 1589. Bibliografia: AGCV, 0.II.4: T. SALA, Notizie di alcune Badie Vallombrosane, ms. sec. XIX.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 293

20-May-13 2:06:31 PM

294

MARRADI

XXI.3,13

[13] Biblia. Stampata in Lione, per Guglielmo Rouillio cum licentia pontificis et regis, 1573. [14] Concilium Tridentinum. Venetijs, per Petrum Deutichinum, 1574. [15] Compendium theologiè. Per Petrum Deutichinum, 1574. [16] Landulfus, De uita Christi. Stampato in Venetia, per Bartolomeo Rubino, 1567. [17] Meditationum diui Aurelij Augustini. Impressum Venetijs, 1574. [18] Arciuescouo Antonino. Per Francesco Bindone, in Venezia, 1561. [19] Instruttione de’ confessori del Medina. Stampata nel Mondouì, Pietro Antonio Carpi, 1586. [20] Casi di coscientia di maestro Agostino Guerrieri. Stampati in Venetia, per Francesco Ziletti, 1587. [21] Epitomè sacramentorum. Stampate in Venetia, per Antonio Gambaro, 1574. [22] Alchuino, Super Epistolas et Euangelia. Coloniè, apud Maternum Cholinum, 1576. [23] Calepino. Stampato in Pauia, per Jeronimo Bartolo, 1584. [24] Sermoni di monsignor Gio. Del Bene. Stampati in Venetia, al segno della Serpe. [25] Valerio Massimo. Stampato in Venetia, per Jacopo Vidalj, 1573. [26] Summa sacramentorum fratris Francesci de Vittoria. Stampati in Fiorenza, per Bartolomeo Sermartelli, 1575. [27] Methodo di confessione. In Venezia, per Francesco Lorenzini, 1562. [28] Cento casi di conscientia di fra’ Serafino Razzi. Venetia, per Jacomo Vicenzi, 1585. [29] Fiori pretiosi di fra’ Luigi di Granata. Venetia, per Marc’Antonio Zaltieri.

XXI.4. MARRADI (Firenze), S. Reparata251. (f. 178v)XXI.3, Libri di casa. [1] Vna Bibia del monasterio latina. Stampata in Venetia, per Francesco da Hailbrum et Nicolaum da Francofordia socios, 1475. [2] Legendarium santorum fratris Jacobi de Uoragine.

XXII.1. ASTINO (Bergamo), S. Sepolcro252. (f. 179r) Libri monasterij et monachorum Sancti Sepulchri de Astino prope et extra ciuita251 S. Reparata di Marradi, detta Badia del Borgo, diocesi di Faenza; fondazione: inizio sec. XI; vallombrosana dalla prima metà del medesimo. Bibliografia: VASATURO, L’espansione cit., p. 465; GABORIT, Les plus anciens 1964 cit., pp. 488-489; VASATURO, Vallombrosa, p. 10. 252 S. Sepolcro di Astino presso Bergamo, diocesi di Bergamo; fondazione: di poco anteriore al 1107; vallombrosano anteriormente al 1118. Bibliografia: AGCV, Mss. II.27: Salterio notturno festivo e feriale secondo la regola di san Benedetto, prov. S. Sepolcro di Astino, ms.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 294

20-May-13 2:06:31 PM

XXII.1,17

ASTINO

295

tem Bergomensem Ordinis sancti Benedicti et Congregationis Vallisumbrosè, die primo maij 1600. [1] Ambrosij Calepini Dictionarium. Venetijs, per Aldum, 1576. [2] Aldi Manutij Elegantiè. Venetijs, per Aldum, 1565. [3] Andreè Eboriensis Lusitani Sententiè et exempla, tom. 2. Venetijs, ex Unitorum Societate, 1585. [4] Adrianus cardinalis, De sermone Latino. Venetijs, apud hèredes Melchioris Sessè, 1568. XXII.1, [5] Augustini Dathi Senensis Elegantiè. Venetijs, apud Georgium de Caballi, 1568. [6] Alberti Magni Compendium theologiè, cum scolijs fratris Seraphini Capponi. Venetijs, apud Johannem Baptistam Sommascum, 1588. [7] Aurea armilla. Lugduni, apud Jacobum Boierium, 1554. [8] Aristotelis Omnia opera. Venetijs, ad signum Seminantis, 1572. [9] Ambrosij Calepini Dictionarium. Lugduni, apud Guilielmum Rouillum, 1578. [10] Ammonij Comentaria in Prèdicabilia Porphirij, Prèdicamenta et Perihermenia Aristotelis. Venetijs, apud Johannem Griphium, 1555. [11] Aristotelis Organum. Lugduni, apud hèredes Jacobi Juntè, deest tempus. [12] Aristotelis Metaphisica; De mundo; De admirandis auditionibus; Physiognomica; De coloribus; De spiritu; De Xenophone, Zenone et Gorgia; De causis; Rethorica. Lugduni, apud Juntas, 1560. [13] Aristotelis Philosophia moralis. Lugduni, apud hèredes Jacobi Juntè, 1560. [14] Aristotelis Libri omnes de animalibus et plantis. Lugduni, apud hèredes Jacobi Juntè, 1560. [15] Aristotelis Problemata. Lugduni, apud hèredes Jacobi Juntè, deest tempus. (f. 179v) [16] Aristotelis Phisica; De coelo et mundo; De generatione et corruptione et Metheorologiorum libri. Venetijs, ad signum Seminantis, 1572. [17] Ambrosii Calepini Dictionarium. Ticini, apud Hieronymum Bartolum, 1584.

seconda metà sec. XV, Appendice ms. 1577: Chronica abbatie S. Sepulchri de Astino Bergomi, ff. 592v-594r; AGCV, Mss. III.64: P. G. MAZZOLENI, Istoria della badia d’Astino presso Bergamo …, ms. sec. XVIII, pp. 1-192; F. CREMASCHI, Le origini del monastero di San Sepolcro di Astino, in Bergomum, 88 (1993), 3, pp. 5-38; G. SPINELLI, Note sull’espansione vallombrosana in alta Italia, in I Vallombrosani nella società italiana dei secoli XI e XII, Atti del I Colloquio vallombrosano, Abbazia di Vallombrosa, 3-4 settembre 1993, a cura di G. MONZIO COMPAGNONI, Vallombrosa 1995, pp. 179-201, pp. 191-193; G. MONZIO COMPAGNONI, Il «rythmus» di Maginfredo di Astino e l’espansione vallombrosana in Italia settentrionale durante la prima età comunale, in Rivista di Storia della Chiesa in Italia, 51 (1997), 2, pp. 341-420, pp. 378-390; F. MENANT, Nouveaux monastères et jeunes communes: les vallombrosains du S. Sepolcro d’Astino et le groupe dirigeant bergamasque (1107-1161), in Il monachesimo italiano nell’età comunale, Atti del IV Convegno di studi storici sull’Italia benedettina, Abbazia di S. Giacomo Maggiore, Pontida, 3-6 settembre 1995, a cura di F. G. B. TROLESE, Cesena 1998, pp. 269-316; SARTONI, Le fondazioni cit., pp. 130-157. La lista era stata edita anche da E. CAMOZZI, Cultura e storia letteraria a Bergamo nei secoli XV-XVI dai codici Vaticani Latini. Un inventario delle biblioteche conventuali di Bergamo, Bergamo 2004, pp. 393-425.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 295

20-May-13 2:06:31 PM

296

ASTINO

XXII.1,18

[18] Augustinus Nyphus, In Phisicam Aristotelis. Venetijs, apud Octauianum Scotum, 1543. [19] Idem, De coelo et mundo. Venetijs, apud Hieronymum Scotum, 1553. [20] Idem, In Methaphisicam. Venetijs, apud Hieronymum Scotum, 1547. [21] Idem, In Animam. Venetijs, apud Iuntas, 1544. astino [22] Idem, In libros Posteriorum. Venetijs, apud Octauianum Scotum, 1548. [23] Idem, In Generationem et corruptionem. Venetijs, apud Octauianum Scotum. [24] Idem, In Parua naturalia. Venetijs, apud Hier. Scotum, 1550. [25] Aristoteles, De coelo et mundo, generatione et corruptione, et Meteoroligicis. Venetijs, apud Hieronymum Scotum, 1541. [26-27] Aristoteles, De animalibus, et Theophrastus De plantis. Basileè, apud hèredes Andreè Catandri, 1550. [28] Aristotelis Methaphisica cum digressionibus Auerrois et contradictionibus Zimarè. Venetijs, apud Hier. Scotum, 1541, [29] Et Oeconomica Grèca. Absque nomine typographi, loco et tempore. [30] Alberti Magni Logica. Papiè, per Christophorum de Canibus, deest tempus. [31] Auerroes, In Phisicam. Venetijs, apud Iuntas, 1550. Idem, In methaphisicam. Venetijs, apud Iuntas, 1552. [32] Idem, Super coelo; Paruis naturalibus; Moralibus; Colliget; cantica Auicennè. Venetijs, apud Iuntas, 1562. [33] Idem, In methaphisicam et Theophrasti methaphisica, cum contradictionibus Zimarè. Venetijs, apud Juntas, 1574. [34] Andreè Alciati Emblemata. Deest prima pagina. [35] Assedio di Hierusalem di Josef storico. In Venezia, appresso Jacopo Vidali, 1574. [36] Augustinus Nyphus, De intellectu, de dèmonibus et de anima. Venetijs, apud Petrum Querengijs, 1503. [37] Ambrosij Calepini Dictionarium. Venetijs, apud Johannem Gryphium, 1548. [38] Aldi Manutij Elegantiè. Venetijs, apud Aldum, 1565. [39] Anibalis Cari Epistolè familiares. Venetijs, apud Bernardum Juntam et fratres, 1581. [40] Alexander de Ales, In quattuor libros Sententiarum, emendatus industria Antonij Koburger. Nurembergè, imprèssus et finitus, 1482. [41] Auerroes, In libros De coelo; Generatione; Metheorologicos; De plantis. Venetijs apud Iuntas, 1550. Idem, In Rethorica et Poetica et Moralibus Aristotelis. Venetijs, apud Juntas, 1550. [42] Alexander Aphrodiseus, In Metheoram. Venetijs, apud Hieronimum Scotum, 1548. (f. 180r) [43] Eiusdem Problemata, Theodoro Gaza interprete. Venetijs, apud Juntas, 1552. [44] Apolinaris In libros Posteriorum. Cremonè apud Christophorum Draconium, 1581253. 253

Segue Venet depennato.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 296

20-May-13 2:06:31 PM

XXII.1,70

ASTINO

297

[45] Aristotelis Opera omnia, què ad naturalem philosophiam spectant. Venetijs, 1585. Deest nomen tipographi. [46] Ammonij Hermei Comentaria in Prèdicabilia Porphirij et Prèdicamenta Aristotelis. Venetijs, apud Johannem Gryphium, 1552. [47] Anitij Manlij Seuerini Boetij Comentaria254 in Prèdicabilia Porphirij et Prèdicamenta Aristotelis. Venetijs, apud Hieronymum Scotum, 1551. [48] Aristotelis Prèdicamenta, Posteriorum et Priorum libri duo. Venetijs, apud Juntas, 1552. [49] Augustinus Nyphus, De coelo et mundo. Venetijs, ex typis Brandini et Octauiani Scoti fratrum, 1540. [50] Idem, In Metheoram. Venetijs, apud Hieronymum Scotum, 1551. [51] Aristoteles, De natura animalium. Venetijs, apud hèredes Lucèantonij Juntè, 1550. [52] Ammonij Hermei Comentaria in Prèdicabilia Porphirij et Prèdicamenta Aristotelis. Venetijs, apud Johannem Gryphium, 1553. [53] Anitij Manlij Seuerini Boetij Comentaria in Porphirium et Aristotelis Prèdicamenta. Venetijs, apud Jacobum Simbenum, 1570. [54] Ambrosij Calepini Dictionarium. Venetijs, apud Nicolaum Beuilacquam, 1567. [55] Aldi Manutij Grammatica. Loco et tempore caret. [56] Aristoteles, De anima. Venetijs, apud Hieronimum Scotum, 1540. [57] Aristotelis Opera omnia. Venetijs, apud Joachinum Bruniolum, 1584. [58] Aristotelis Opera omnia, què ad naturalem philosophiam spectant. Lugduni, apud hèredes Jacobi Juntè, 1560. [59] Aristotelis Organum. Venetijs, apud Hieronimum Scotum, 1552. [60] Ambrosij Calepini Dictionarium. Venetijs, apud Nicolaum Beuilacquam, 1571. [61] Antonius Andreas, In uniuersam Artem ueterem Aristotelis, in librum diuisionum Boetji, et in librum sex principiorum Gilberti Porretani. Bononiè, 1481. [62] Anitij Manlij Seuerini Boetij Logica. Absque nomine typographi, loco et tempore. [63] Alexandri Aphrodisei Comentaria in duodecim libros Methaphisicè Aristotelis, interprete Joanne Genesio Cordubensi. Venetijs, apud Hieronymum Scotum, 1551. [64] Aristotelis Phisica cum scolijs Raphaelis Volaterrani. Venetijs, apud Plinium Petramsanctam, 1554. [65] Alexandri Bonanni Panormitè Ordinis Minorum Sermones quadragesimales. Venetijs, ex officina Dominici Guerrei et Johannis Baptistè fratrum, 1574. [66] Aristotelis Organum. Lugduni, apud hèredes Jacobi Juntè, 1560. [67] Ambrosij Calepini Dictionarium. Apud Paulum Manutium Aldi fratrem, 1565. [68] Augustini Saturnij Mercurij maioris regulè. Venetijs, apud hèredes Melchioris Sesse, 1568. [69] Ammonius, In Prèdicabilia. Venetijs, apud Octauianum Scotum, 1539. [70] Augustinus Nyphus, In Perihermeniam. Venetijs, apud Octavianum Scotum, 1567. 254

Comentaria aggiunto sopra il rigo.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 297

20-May-13 2:06:31 PM

298

ASTINO

XXII.1,71

(f. 180v) [71] Ambrosij Calepini Dictionarium. Sine principio et fine. [72] Alfabetum Hèbraicum domini Guilelmi Franchi Ordinis Vallisumbrosè. Bergomi, typis Comini Uenturè, 1590. [73] Aelij Donati Opusculum cum Catone. Mediolani, apud Vincentium Girardonum, 1562. [74] Aristotelis Moralia Nicomachia, cum Eustratij et Aspasij explanationibus. Venetijs, apud hèredes Lucèantonii Juntè, 1541. [75] Aristophanis Comediè undecim. Venetijs, apud d. Jacobum a Burgofranco, 1538. [76] Aristotelis Rethorica Grèca. Basileè, ex officina Frobeniana, 1529. [77] Ambrosius Calepinus. Sine loco et tempore. [78] Auerrois Colliget in medicinam. Venetijs, apud Octavianum Scotum d. Amadei f., 1542. [79] Aldo Manutio, Eleganze. In Venezia, nella stamperia d’ Aldo, 1586. [80] Anitij Manlij Seuerini Boetij Comentaria in Porphirij Prèdicabilia, Aristotelis Prèdicamenta et Perihermeniam, et Ciceronis Topicam. Venetijs, apud Juntas, 1543. [81] Aldo Manutio, Eleganze. In Venetia, appresso Aldo, 1586. [82] Aristoteles, De historia animalium, De partibus, De causis et generatione animalium.Venetijs, apud Hieronimum Scotum, 1545. [83] Aristotelis De phisico auditu, una cum Zimarè contradictionibus et Auerrois digressionibus. Sine loco et tempore, atque nomine. B [84] Biblia sacra. Lugduni, apud Johannem Tornesium, 1569. [85] Blondus, De temporibus D.D.L.D.S.P.V. Anno 1481. [86] Bartolomei de Caualcantis Rethorica. In Venetia, per Bartolomeo Robino, 1569. [87] Benedicti Pererij Phisica. Venetijs, apud Andream Muschium, 1586. [88] Biblia ad uetustissima exemplaria castigata, quinque tomis. Antuerpiè, in èdibus viduè et hèredum Johannis Steltij, 1570. [89] Breue institutione de’ confessori del reverendo fra Bartolomeo Medina. In Bergamo, appresso Comino Ventura, 1584. [90] Biblia sacra. Lugduni, apud Antonium Gryphium, 1569. [91] Baptista Mazerius a Burgo Alicis255, In Apocalipsim. Augustè Taurinorum, apud Johannem Dominicum Tarinum, 1589. [92] D.256 Bonaventura In quatuor libros Sententiarum. Venetijs, 1580. Deest nomen typographi. [93] Idem, In Sententias. Venetijs, 1562. Deest nomen typographi. [94] Benedicti Pererij Phisica. Lugduni, sumptibus Sib. a Porta, 1585. [95] Biblia Hèbraica absque punctis. Antuerpiè, deest tempus et nomen typographi. 255 256

Alicis aggiunto sopra il rigo. D. aggiunto sul margine sinistro.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 298

20-May-13 2:06:32 PM

XXII.1,120

ASTINO

299

[96] Breuiloquium sancti Bonauenturè, id est epilogus totius suè theologiè. Patauij, apud Gratiosum Percocinum, 1562. [97] D.257 Bernardi Clareuallensis Opera. Venetijs, apud Juntas, 1568. [98] Biblia sacra. Venetijs, per Leonardum Vuild, 1487. (f. 181r) [99] D.258 Benedicti Regula cum eius vita et miraculis. Venetijs, apud Franciscum Senensem, 1572. [100] D.259 Basilij Regula. Loco et tempore carens. [101] D.260 Basilij Sermones. Manuscripti. [102] S.261 Benedetto, Regola esposta dal padre don Andrea Castellacci celestino. In Bologna, per Giovanni Rossi, 1562. [103] Eiusdem Regula. Florentiè, apud Bartolomeum Sermartellium, 1574. [104] S.262 Benedetto, Regola. Scritta a mano, con l’homelie de’ santi dell’anno corrente. [105] Del medesimo, Regola commentata dal cardinal Giovanni de Torre Cremata. [106] La regola di san Basilio, la regola di santo Agostino, la regola di san Francesco in un uolume. Stampata da Luc’ Antonio Giunta, in Venetia, 1500. [107] Item, sancti Benedicti Regula. Impressa sine principio et fine. [108] Burleus, In Logicam Aristotelis. Venetijs, apud Octauanum Scotum, 1488. [109] Biblia sacra. Venetijs, apud Cominum de Tridino Montis Ferrati, 1544. C [110] Caphari Grammatica, una cum metri periocha. Venetijs, apud Jacobum Simbenum, 1570. [111] Commentaria Felini Sandei super quintum Decretalium, tom. 3. Taurini, per Antonium Ranotum, 1522. [112] Claudio Tolomeo, Geografia. In Venetia, appresso Giordano Ziletti, 1574. [113] Comentari di Giulio Cesare. In Venetia, appresso Gabrielle Giolita, 1570. [114] Cronica breue de’ Re di Francia con le loro effigie. In Venetia, appresso Bemardo Giunti, 1597. [115] Concilium Tridentinum. Venetijs, apud Hieronimum Polum, 1590. [116] Idem. Venetijs, apud Aldum, 1566. [117] Idem, cum Indice librorum prohibitorum s. d. n. Clementis iussu recognito. Venetijs, apud Dominicum de Farris, 1598. [118] Idem. Mediolani, apud Antonium Antonianum, 1564. [119] Idem. Romè, ex typographia Vaticana, 1595. [120] Idem. Venetijs, apud Minimam Societatem, 1593. 257

D. aggiunto sul margine sinistro. D. aggiunto sul margine sinistro. 259 D. aggiunto sul margine sinistro. 260 D. aggiunto sul margine sinistro. 261 S. aggiunto sul margine sinistro. 262 S. aggiunto sul margine sinistro. 258

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 299

20-May-13 2:06:32 PM

300

ASTINO

XXII.1,121

[121] Commentariorum in Psalmos David libri duo auctoris incogniti. Lugduni, apud Petrum Landry, 1589. [122] Claudij Villagudi, sacrè theologiè quondam facultatis Parisiensis doctoris, In Johannem parafrastica enarratio. Lugduni, apud Johannem Stratium, 1586. [123-124] Conciones Filippi Diez in Quadragesimam, in sanctos et totius anni festa, nec non summa eiusdem. Venetijs, apud Johannem Baptistam Sessam, 1586. [125] E 1591. [126] Compendium manualis Navarri. Venetijs, apud Nicolaum Misserinum, 1592. [127] Idem. Bergomi, typis Comini Venturè, 1593. [128] Idem. Brixiè, apud Societatem Brixiensem, 1596. [129] Cesare Calderari, Sopra il Miserere. In Pauia, appresso Andrea Viani, 1591. [130] Consolatione de’ penitenti del reverendo fra Bartolomeo. In Venetia, per Girolamo Polo, 1583. [131] Cento casi di conscienza raccolti dal reverendo padre fra Serafino Razzi. In Genoa, appresso Girolamo Bartoli, 1586. [132] Chrisostomi Javelli Comentaria et {***}es263 in Aristotilem. Venetijs, apud Johannem Mariam Bonellum, 1555. (f. 181v) [133] Eiusdem Questiones in Metaphisicam. Venetijs, apud Johannem Mariam Bonellum, 1568. [134] Eiusdem Epitomè in vniuersam logicam philosophiam tum naturalem tum supernaturalem. Venetijs, apud Johannem Mariam Bonellum, 1555 [135] Eiusdem Epitomè in vniuersam Aristotelis philosophiam tam naturalem quam supernaturalem. Venetijs, apud Hieronymum Scotum, 1547. [136] Idem, In eadem ibidem. Venetijs, apud Johannem Mariam Bonellum, 1555. [137] Eiusdem Epitomè in Parva naturalia. Venetijs, apud Johannem Mariam Bonellum, 1555. [138] Eiusdem Questiones in Phisicam. Venetijs, apud Johannem Mariam Bonellum, 1568. [139] Eiusdem Epitomè et questiones in logicam et philosophiam Aristotelis. Venetijs, apud Hieronimum Scotum, 1552. [140-141] Ciuile conuersatione del Guazzo e dialogi del medesimo. In Vinegia, appresso Altobello, 1586. Et in Piacenza, ad instantia di Pietro Tini, 1587. [142] Compassioneuoli auuenimenti d’Erasto. Venetia, appresso Giovan Batista Bonfadino, 1590. [143] Catechismo romano. In Roma, sotto papa Pio quinto, 1571. [144] Cose merauigliose di Roma del reverendo padre fra’ Santi agostiniano. In Venetia, per Girolamo Francino, 1588. [145] Catechismus. Venetijs, ex typographia Guerrea, 1572. [146] Caietani Thiennensis Questiones in Phisicam. Venetijs, per Bonetum Locatellum, 1496. [147] Catechismo volgare tradotto da frat’ Alessio Figliuzzi. In Venezia, presso Aldo Manutio, 1569. 263

Lettere mancanti per una lacerazione del foglio.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 300

20-May-13 2:06:32 PM

XXII.1,177-179

ASTINO

301

[148] Compendium theologiè. Lugduni, apud Gulielmum Rouillium, 1579. [149] Idem. Parisijs, apud Hieronimum et Dionisiam de Marnef viduam, 1548. [150] Chrisostomi Jauelli Compendium Logicè. Venetijs, apud Hieronimum Scotum, 1554. [151] Ciceronis Epistolè. Venetijs, apud Johannem Gryphium, 1560. [152] Eiusdem Epistolè. Venetijs, apud Johannem Gryphium, 1591. [153] Eiusdem Rethorica cum comento Hieronimi Capiduri Parentini. Venetijs, apud Johannem Mariam Bonellum, 1557. [154] Eiusdem Epistolè. Brixiè, apud Jacobum Brittanicum, 1578. [155] Eiusdem Epistolè. Venetijs, apud Johannem Mariam Bonellum, 1565. [156] Eiusdem Epistolè cum comento Vbertini. Mediolani, per magistrum Leonardum Pachel, 1499. [157] Idem, De officijs. Venetijs, apud Johannem Griphium, 1557. [158] Eiusdem Epistolè. Absque principio et fine. [159] Catechismus. Venetijs, apud Egidium Regazolam, 1573. [160] Conciones Barili Bergomensis. Bergomi, typis Comini Venturè, 1594. [161] Cipriani Soarij Rethorica. Venetijs, ex officina Damiani Zenarij, 1589. [162] Confessionale Hieronimi Sauonarolè. Placentiè, apud Franciscum Comitem, 1574. [163] Idem. Brixiè, apud Petrum Mariam Marchettum, 1596. [164] Idem. Papiè, 1576. Deest nomen typographi. [165] Confessionario raccolto per il reverendo padre maestro Girolamo Panormitano. In Parma, appresso Seth Viotti, 1567. [166] Compendium septuaginta tabularum diuinorum officiorum secundum Ordine Vallisumbrosè, authore domino Michelangelo Chello. Florentiè, apud Juntas, 1561. [167] Cornucopia. Venetijs, per Johannem de Tridino {***}264 alias Tacuinum, 1496. (f. 182r) [168] Compendium manualis Nauarri. Florentiè, apud Michaelangelum Sermartellum, 1592. [169] Capitoli nouamente riformati per messer Guidotto Prestinaro bergamasco. 1526. Manca il luogo et stampatore. [170] Conuersatione ciuile del Guazzo. Venetia, appresso Domenico Imberti, 1589. [171] Il medesimo. In Venetia, appresso Gratioso Percacino, 1581. [172] Ciceronis Rethorica. Venetijs, apud Johannem Mariam Bonellum, 1564. [173] Ciceronis Epistolè. Brixiè, ex officina Damiani Turlini, 1519. D [174-176] Decretum, Decretales et Sextus decretalium cum glossis. Lugduni, apud Vgonem et hèredes Èmonis a Porta, 1543265. [177-179] 1541. 264 265

Questa lacuna e le successive sono causate da una lacerazione dei fogli. 1543 1543 nel manoscritto.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 301

20-May-13 2:06:32 PM

302

ASTINO

XXII.1,180

[180] Dionisij Cartusiani In quattuor euangelistas narrationes. Parisijs, apud Sebastianum Niuellium, 1552. [181] Discorso spirituale sopra il Miserere del reverendo padre fra’ Federigo Pellegrini. In Bologna, per Giovanni Rosso, 1579. [182] Dante col sito e forma de l’inferno. In Venetia, in casa di Aldo et Andrea Asula, 1515. [183] Dispregio della vanità del mondo di Diego Stella. In Venetia, appresso Ziletti, 1584. [184] Discorsi spirituali sopra l’ orazione dominicale del reverendo padre fra’ Trebatio Mareotti. In Turino, per Antonio Bianchi, 1590. [185] Didaci Stellè In Lucam, tom. 2. Venetijs, apud Franciscum Zilettum, 1586. [186] Durandus, In quattuor libros Sententiarum. Antuerpiè, apud hèredes Johannis Steltij, 1566. [187] Idem. Venetijs, ex officina Gasparis Bindonij, 1586. [188] Idem. Parisijs, apud Johannem Roigniy, 1539. [189] Idem. Venetijs, ex officina Gasparis Bindonij, 1586. [190] Dictionum Grècarum thesaurus copiosus quantum numquam antea annotationesque innumerè, tum ad rem Grècam tum ad Latinam pertinentes, ceu flosculi toto opere interspersi. Ferrariè, per Johannem Machiochium Bondenum, 1510. Deest nomen aucthoris. [191] Diogenes Laertius, De moribus et uita philosophorum. Antuerpiè, apud Christophorum Plantinum, 1466. [192] Dispregio del mondo di papa Innocentio tertio. In Venetia, per Francesco Bindoni, 1559. [193] Dictionarium Filippi Venuti de Cortona. Parmè, apud Seth Viotho, 1570. [194] F. Didaci Stellè Expositio super Euangelium sancti Lucè. Venetijs, apud Franciscum Zilettum, 1583. [195] Dominicus de Flandria, In libros Posteriorum. Venetijs, per S. de. L., xix maij 1507. [196] Dictionarium Filippi Venuti. Venetijs, apud Johannem Andream Valuassorem, 1568. [197] Dominici de Flandria Questiones in Animam. Venetijs, apud Hieronimum Scotum, 1550. [198] Detti notabili d’ Aristotile del Zimara. In Venetia, per Venturino Ruffinello, 1540. [199] Dittionario volgare e latino. In Venetia, appresso gli heredi di Luisi Valuassorre e Giouan Domenico Micheli, 1583. [200] Diogene accusato, comedia del Caliginoso Accademico Gelato. In Venetia, ad instantia di Gasparo Bindoni, 1598. [201] Discorso predicabile o uero documento del uiuer christiano del reverendo padre maestro Sebastiano Ammiani fanese. In Venetia, appresso li heredi di Marchio’ Sessa, 1571. [202] Dominici de Flandria In libros Posteriorum et d. Thomè fallaciarum questiones. Venetijs, apud Octauianum Scotum, 1514.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 302

20-May-13 2:06:32 PM

XXII.1,224

ASTINO

303

[203] Dominicus Nanus Mirabell’us, {co}gnomento266 Poliantea. Coloniè, ex officina Jasparis, 1546. (f. 182v) E [204] Elucidarius poeticus continens historias poeticas collectas per Hermannum Torrentinum. Basileè, apud Nicolaum Bryling, 1563. [205] Egidij Romani Comentaria in Phisicam. Venetijs, apud Bonetum Locatellum, 1502. [206] Eiusdem Comentaria in libros Posteriorum. Venetijs, 1530. Deest nomen typographi. [207] Eiusdem Comentaria in animam. Venetijs, de mandato Octauiani Scoti, 1496. [208] Eiusdem Quodlibet; Theoremata; De sacramento altaris. Tractatus Occham de sacramento altaris. Venetijs, per Simonem de Luere, 1502. [209] Eiusdem Comentaria in Phisicam. Apud Hieronimum Durantem in gymnasio Patauino, 1493. [210] Euclidis Megariensis Elementorum geometricorum libri xv. Basileè, apud Johannem Heruatium, 1537. [211] Epitomè thesauri linguè sanctè, authore Sante Pagnino Lucensi. Antuerpiè, ex officina Christophori Plantini, 1578. [212] Egidij Romani Comentaria in Phisicam. Venetijs, per Bonetum Locatellum, 1502. [213] Examen ordinandorum Johannis Feri. Venetijs, apud Franciscum Zilettum, 1587. [214] Idem. Venetijs apud Dominicum de Farris, 1589. [215] Enarrationes in Epistolam diui Pauli ad Romanos; Tractationes de misterio sanctissimè Trinitatis; De tempore quo Petrus extitit Romè ; De recto immaginum cultu ; De originali labe et De prèdestinatione, per reverendum patrem dominum Jacobum Naclantum. Venetijs, apud Josephum Vicentinum, 1557. [216] Enchiridion locorum communium aduersus Lutherum, authore Johanne Echio. Lugduni, apud Theobaldum Paganum, 1555. [217] Epitomè sacramentorum. Venetijs, apud Fabium et Augustinum Zoppinis, 1587. [218] Exercitatio linguè Latinè. Florentiè, in officina Georgij Marescoti, 1586. [219] Effetti mirabili della limosina raccolte da Giulio Folco. In Roma, appresso Francesco Zanetti, 1586. [220] Exercitatio linguè Latinè. Brixiè, apud hèredes Jacobi Britannici, 1590. F [221] Francesco Petrarca col comento del Velutello. In Venetia, appresso Zan Antonio Bertano, 1573. [222] Franciscus Toletus, In Logicam. Venetijs, apud Juntas, 1570. [223] Idem, In Logicam. Venetijs, apud Juntas, 1578. [224] Idem, In Logicam. Venetijs, apud Dominicum Farreum, 1584. 266

Lacerazione del margine inferiore del foglio.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 303

20-May-13 2:06:32 PM

304

ASTINO

XXII.1,225

[225] Idem, In Logicam. Venetijs, apud Juntas, 1579. [226] Idem, In Phisicam. Venetijs, apud Juntas, 1573. [227] Idem, In Phisicam. Venetijs, apus Juntas, 1586. [228] Idem, In Phisicam. Venetijs, apud Juntas, 1594. [229] Idem, In Phisicam. Venetijs, apud Juntas, 1580. [230] Idem, In Phisicam. Romè, apud Hieronimum Franzinum, 1590. [231] Idem, In Animam.Venetijs, apud Juntas, 1575. [232] Idem, In Animam. Venetijs, apud Juntas, 1580. [233] Idem, In Generationem et corruptionem {***}. Alexandrum Marsilium Lucensem 1580. (f. 183r) [234] Franciscus Vicomercatus, In Phisicam. Venetijs, apud hèredes Hieronimi Scoti, 1584. [235] Francisci Sansonis de Senis Questiones in Phisicam. Venetijs, per Johannem Rubeum Vercellensem, 1496. [236] Francesco Sansouino, Del gouerno di diuersi regni e repubbliche. In Venetia, per ordine di Jacopo Sansouino, 1578. [237] Filosofia morale del Doni. In Vicenza, appresso Giorgio Greco, 1597. [238] Flores omnium pene doctorum, per Thomam Hibernicum. Lugduni, apud Gulielmum Rouiglium, 1567. G [239] Gregorius Ariminensis, In primum et secundum Sententiarum. Venetijs, per presbiterum Bonellum de Locatellis, 1503. [240] D.267 Guglielmo Franco monaco vallombrosano, Grammatica ebrea. Bergamo, per Comino Ventura, 1591. [241] Gregorius de Valentia, In primam partem diui Thomè. Venetijs, apud Johannem Baptistam Ciottum, 1592. [242] Idem, In Prima secundè diui Thomè. Venetijs, apud Minimam Societatem, 1593. [243] Georgica di Vergilio tradotta per Bernardino Daniello. Venetia, per Giouanni de Farri, 1545. [244] Giouanni Gersone, Dell’imitatione di Christo. In Venetia, per Ventura di Saluatore, 1584. [245] Gratiadei Questiones in totam Logicam. Venetijs, apud Manfredum, 1493. Eiusdem Questiones in Prèdicabilia Porphirij. Venetijs, apud Manfredum de Monteferrato, 1493. [246] Grammatica Emanuelis. Romè, ex officina Bartolomei Grassi, 1586. [247] Idem. Mediolani, apud hèredes Francisci et Simonis Tini, 1593. [248] Gasparis Zanchez Societatis Iesu Conciones. Brixiè, apud Societatem Brixiensem, 1600. [249] Gratiadei de Esculo Questiones. Venetijs, ad instantiam Antonij de Regio, 1484. 267

D. aggiunto sul margine sinistro.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 304

20-May-13 2:06:32 PM

XXII.1,271

ASTINO

305

[250] Guillelmi Parisiensis Libellum de sacramentis. Lugduni, apud hèredes Jacobi Juntè, 1567. [251] Galateo di Giouanni Dalla Casa. In Venetia, presso Domenico Imberti, 1585. H [252] Hieronymi Epistolarum pars prima et secunda. Parmè269, 1480270. Deest nomen typographi. [253] Horatij Flacci Opera. Lugduni, apud hèredes Sebastiani Gryphi, 1565. [254] Hectoris Pinti Comentaria in Ezechielem. Lugduni, apud Johannam Jacobi Juntè, 1581. [255] Eiusdem Comentaria in Danielem. Coloniè, apud officinam Birckmanicam, 1582. [256] Eiusdem Comentaria in Esaiam. Lugduni, apud Theobaldum Paganum, 1561. [257] Homilie di don Onofrio Zarabini sopra le domeniche. In Venetia, appresso Francesco Ziletti, 1586. [258] Horatius Flaccus. Brixiè, apud Damianum Turlinum, 1566. [259] Idem. Venetijs, ex officina Francisci Bindoni et Maphei Pasini, 1548. [260] Historia scolastica Petri Comestoris. Lugduni, 1542. Deest nomen typographi. [261] Hieronimi Fracastorij De sympatia et antipatia; De contagione et contagiosis morbis et eorum curatione. Lugduni, apud Johannem Tornesium et Guil. Gazeium, 1554. [262] Hieronimi Sauonarolè Solatium itineris mei. Venetijs, 1538. Deest nomen impressoris. [263] S.271 Hieronymus, In uita sanctorum patrum. Lugduni, 1536. Deest nomen typographi. (f. 183v) D.268

J [264] Johannis Pierij Valeriani Hierogliphica. Basileè, per Thomam Guarinum, 1575. [265] Infortiatum super quattuor libros Pandectarum. Taurini, apud Nicolaum de Benedictis, 1516. [266] Johannis Murmellij Tabularum opus. Lugduni, apud Antonium Gryphium, 1566. [267] Johannis de Sacrobusto Sphera. Venetijs, apud Franciscum Rampazetum, 1564. [268] Eiusdem Sphera. Apud eundem, Venetijs, 1554. [269] Eiusdem Sphera. Venetijs, apud hèredes Melchioris Sessè, 1572. [270] Et 1561. [271] Eiusdem Sphera. Venetijs, 1561. 268

D. aggiunto sul margine sinistro. Parmè aggiunto sopra il rigo. 270 Segue deest locus et depennato. 271 S. aggiunto sul margine sinistro. 269

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 305

20-May-13 2:06:32 PM

306

ASTINO

XXII.1,272

[272] Johannis Lucidus, De temporibus. Venetijs, in officina Lucèantonij Juntè, 1546. [273] Index librorum prohibitorum. Florentiè, apud Bartolomeum Sermartellium, 1596. [274] Imagine della vita christiana d’Ettor Pinto. In Venetia, appresso Erasmo, 1595. [275] Johannis Osorij Conciones. Venetijs, apud Minimam Societatem, 1594. [276] Johannes Scotus, In quattuor libros Sententiarum. Deest locus, tempus, et nomen typographi. [277] Idem. Papiè, per Jacobum de Burgofranco, 1517. [278] Eiusdem Questiones in Prèdicabilia, Prèdicamenta et Perihermeniam et Antonius Andreas in Sex principia Ghilberti. Johannes Anglicus, Super Questionibus de uniuersalibus Scoti. Venetijs, per Johannem Persam Dauuome, 1483. [279] Johannis Janduni Quèstiones in Phisicam et Eliè Hèbrei Cretensis De primo motore ; De efficientia mundi. De esse et essentia et uno, et eiusdem annotationes in plurima dicta commentatoris. Venetijs, apud Juntas, 1544. [280] Eiusdem Questiones in Phisicam. Venetijs, apud Juntas, 1551. [281] Idem. Venetijs, apud hèredem Hieronymi Scoti, 1551. [282] Idem. Ibidem, apud eundem, 1575. [283] Idem. Venetijs, per Bonetum Locatellum, 1495. [284] Eiusdem Questiones in Animam. Venetijs, apud Hieronimum Scotum, 1552. [285] Eiusdem Questiones in Methaphisicam. 1505. Deest locus et nomen typographi. [286] Idem. Venetijs, apud hèredem Hieronimi Scoti, 1586. [287] Eiusdem Questiones in Parua naturalia. Venetijs, apud Hieronimum Scotum, 1557. [288] Eiusdem Questiones De coelo et mundo. Sine nomine, loco et tempore. [289] Johannes Grammaticus, In libros Priorum et Posteriorum. Venetijs, apud Hieronimum Scotum, 1548. [290] Et 1550. [291] Johannis Grammatici Annotationes De generatione. Venetijs, apud Hieronimum Scotum, 1549. [292] Idem, In libros Posteriorum. Venetijs, apud Octauianum Scotum, 1539. [293] Idem. Ibidem, apud eundem, 1544. [294] Eiusdem Comentaria in libros De generatione et corruptione. Venetijs, apud Hieronimum Scotum, 1540. [295] Johannis Zabarellè Opera logica. Venetijs, apud Paulum Meietum, 1586. [296] Index librorum prohibitorurn. Mediolani, ex officina Pacifici Pontij, 1596. [297] Iacobus de Valentia, In Psalmos. Venetijs, per Bartolomeum Rubinum, 1568. [298] Johannis Canonici Questiones in libros Phisicorum. Venetijs, per Bonetum Locatellum, 1492. [299] Johannis Janduni Questiones in Animam. Venetijs, per {***}, 1497. [300] Johannis Viguerij Institutiones ad christianam {***}ijs, apud Jacobum Vitalem, 1575. (f. 184r)

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 306

20-May-13 2:06:32 PM

XXII.1,322

ASTINO

307

[301] Jacobi Antonij Petronij Latinitatis flores. Nauariè apud, Sessallos. Deest tempus. [302] Johannis de Lapide Resolutorium dubiorum circa celebrationem missarum. Venetijs, per Georgium de Rusconibus, 1516. [303] Johannis Grammatici Comentaria in Phisicam. Venetijs, apud Octauianum Scotum, 1550. [304] Johannis Polanci Breue directorium ad munus confessarij. Venetijs, ad candentis Salamandrè insigne, 1571. [305] Interrogatorio del maestro al discepolo per instruir i fanciulli, corretto dal reuerendo frat’ Angelo Auogadro inquisitor di Milano. In Milano, per Valerio et Girolamo fratelli. Manca il tempo. [306] Institution christiana per ordine del reuerendissimo vescouo di Brescia. In Brescia, appresso Jacomo et Policreto Turlini, 1575. [307] Johannes de Lyra, In Uetus Testamentum cum additionibus Pauli Burgensis. Deest locus, tempus et nomen typografi272. [308] Johannis Taurelij Homiliè. Coloniè, ex officina hèredum Johannis Quenthel, 1553. [309] Johannis Despauterij Grammatica. Parisijs, 1529. [310] Jacobi Broccardi Partes oratoriè. Venetijs, apud Johannem Andream Valuassorrem, 1558. [311] Johannis Cesarij Dialectica. Venetijs, apud Johannem de Farris et fratres, 1540. L [312] Leonardi Aretini Historia Florentina. Venetijs, apud Franciscum Sansouinum, 1561. [313] Lettere del Mondogneto. In Venetia, appresso Gabrielle de Ferrari, 1545. [314] Liber Genesis, Hèbraicus. Romè, apud Franciscum Zanetum, 1578. [315] Ludouicus Molina, In Primam partem diui Thomè. Venetijs, apud Minimam Societatem, 1594. [316] Lelius Zeccus, De sacramentis. Brixiè, apud Petrum Mariam Marchettum, 1595. [317] Laurentij Petri de Colonia Epitomè sacramentorum. Venetijs, apud Georgium Angelerium, 1575. [318] Ludouici Granatensis Concionum liber tertius et quartus. Mediolani, apud Michaelem Tinium, 1585. [319] F.273 Laurentius Villauicentius, De reformando studio theologico. Coloniè Agrippinè, apud hèredes Arnoldi Bircmanni, 1575. [320] Lexicon Grècum. Joannes Uualder, Basileè, 1539. [321] Lactantius Firmianus, Aduersus gentes. Venetijs, apud Andream de Paltasicchis et Boninum de Boninis socios, 1488. [322] Leonis pape Sermones. Venetijs, apud Christophorum Zanettum, 1573. 272 273

Item depennato. F. aggiunto sul margine sinistro.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 307

20-May-13 2:06:32 PM

308

ASTINO

XXII.1,323

[323] Locutione dell’epistole di Cicerone. In Venetia, con priuilegio, 1573. [324] Legendario delle uite de’ santi padri del Voragine. In Venetia, appresso Matteo Valentini, 1592. [325] Laurentius Valla, Ad Johannem Tortellium Aretinum. Venetijs, per Bemardinum de Nouaria, 1491. [326] Liber sancti Augustini De uera religione. Manuscriptus. (f. 184v) M [327] Magistri Michaelis Pocciantij Florentini Cathalogus scriptorum Florentinorum. Florentiè, apud Philippum Iuntam, 1589. [328] Marci Valerij Martialis Emendati epigrammata. Romè, in èdibus Societatis Iesu, 1558. [329] Metamorfosi d’Ouidio tradotte dall’Anguillara. In Venetia, appresso gli heredi di Pietro Deuchino, 1587. [330] Manuale Nauarrè. Brixiè, apud Vicentium Sabium, 1583. [331] Idem. Venetijs, apud Dominicum de Farris, 1597. [332-333] Marci Antonij Zimarè Tabulè et theoremata. Venetijs, apud Petrum de Fine, 1556. [334] Idem. Venetijs, apud Vincentium Valgrisium, 1564. [335] Idem. Venetijs, apud Hieronimum Scotum, 1550. [336] Et 1548. [337] Idem. Venetijs, apud Johannem Gryphium, 1556. [338] Et 1552. [339] Idem. Venetijs, apud Octauianum Scotum, 1531. [340] Mathiè Aquarij Questiones in Methaphisicam. Romè, ex typographia Bartolomei Bonfadini et Titi Diani, 1584. [341] Melchior Canus, De locis theologicis. Venetijs, apud Bartolomeum Rubinum, 1567. [342] Menghi Fauentini In Logicam Pauli Ueneti comentum. Venetijs, impensis Francisci de Madijs, 1488. [343] Idem. Venetijs per Antonium de Strata, 1480. [344] Marcus Valla Martialis. Lugduni, apud Sebastianum Gryphium, 1553. [345] Melchioris Flauij Resolutiones Questionum Scoti super Sententias. Venetijs, apud hèredes Melchioris Sessè, 1580. [346] Malleus maleficarum fratris Jacobi Sprenger. Venetijs, ad candentis Salamandrè insigne, 1574. [347] Manuale sacerdotum Filiarchi. Florentiè, apud Juntas, 1582. [348] Missale Romanum. Brixiè, impensis Alexandri de Paganinis, 1516. [349] Mauritij de Porta Hibernici In Questiones Scoti expositio. Venetijs, apud Octauianum Scotum, 1519. [350] Meditationi della uita del Signore. In Venetia, stampate per le mani delle Conuertite, 1558. [351] Meditationi di s. Bonauentura sopra il misterio della redentione. In Bergamo, presso Comino Uentura, 1590.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 308

20-May-13 2:06:32 PM

XXII.1,374

ASTINO

309

[352] Modo e forma di far orationi nelle scuole de putti e putte. In Milano, per Pacifico Pontio, 1573. [353] Modo e regola di sapersi ben confessare di fra’ Gioan Maria de Canepari. In Brescia, per Jacomo Britannico, 1581. [354] Martianus Mincius, De nuptijs philologiè. Venetijs, apud magistrum Theodorum de Ragazonibus, 1492. [355] Messuè In medicina. Venetijs, per Bonetum Locatellum, 1510. [356] Mirtilla. Pastorale d’Isabella Andreini, comica Gelosa. In Bergamo, per Comino Ventura, 1594. [357] Marci Antonij Zimarè274 et contradictiones in solutiones. Papiè, apud Jacobum de Burgofranco, 1521. [358] Martyrologium Romanum. Venetijs, apud Johannem Babptistam Sessam, 1583. (f. 189r) N [359] Nicolaus de Lyra, Super Nouum et Uetus275 Testamentum. Venetijs, per Octauianum Scotum, 1489. Tom. 4. [360] Nicolai Clenardi Institutiones in Grècam linguam. Venetijs, apud Johannem Variscum et Paganinum socios, 1586. [361] Idem. Venetijs, apud Hieronimum Caualcalupum, 1574. [362] Idem. Venetijs, apud Petrum Dusinellum, 1589. [363] Notte sollazzeuole di cento enigmi piaceuoli in octaua rima. In Bologna, per Giouanni Rossi, 1594. [364] Nicolai Sypontini Regulè. Brixiè, apud hèredes Ludouici Britannici, 1563. [365] Idem. Impressum per Johannem Fabri, 1479. Deest locus. [366] Idem. Florentiè, apud Bartolomeum Sermartellium, 1588. [367] Idem. Mediolani, per Antonium Zarottum, 1488. O [368] Ouidij Nasonis Metamorphoseon. Lugduni, apud Theobaldum Paganum, 1545. [369] Opus aureum in Euangelia totius anni fratris Antonij de Gislandis. Venetijs, apud Jacobum Leoncinum, 1574. [370] Osseruatione sopra il giubileo del reverendo don Cesare Bottoni. In Piacenza, presso Giouanni, 1599. [371] Organum Grècum Aristotelis. Basileè, apud Thomam Guarinum, 1566. [372] Idem. Venetijs, apud Joachinum Bruniolum, 1584. [373] Opera di s. Antonino dell’instrutione de’ sacerdoti curati. In Venetia, appresso Giorgio de’ Caualli, 1568. [374] Ordine della messa del padre Giouanni Burcardo d’Argentina. In Nauara, per Francesco Selsotti, 1568. 274 275

Segue tabulae depennato. Et Uetus aggiunto sopra il rigo.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 309

20-May-13 2:06:32 PM

310

ASTINO

XXII.1,375

[375] Opera Marci Maruli In institutionem bene uiuendi. Venetijs, apud Franciscum Gasparum Bindonem et fratres, 1580. [376] Ouidij Epistolè. Venetijs, apud Johannem Tacuinum de Tridino, 1516. [377] Officinè Johannis Rauisi Testoris. Typis Jacobi Marescal, 1532. Deest locus. [378] Operetta del reuerendo d. Girolamo Cirino per acquistar la diuina gratia. In Venetia, per le mani delle Conuertite, 1559. [379] Opera nuoua chiamata Luce di fede. Manca il nome del stampatore, luogo et tempo. [380] Odissea d’Homero tradotta da messer Girolamo Baccelli. In Fiorenza, presso Sermartelli, 1582. [381] Ouidij Epistolè. Brixiè, apud Jacobum Brittannicum, 1564. [382] Organum Aristotelis. Venetijs, apud Hieronimum Caualcalupum, 1559. [383] Oratio comentato da Giouanni Fabrini. In Venetia, appresso Zan Batista Marchio’ Sessa e fratelli, 1573. (f. 189v) P [384] Pandette di legge ciuile col comento di Justiniano imperatore. Taurinij, apud Nicolaum de Benedictis, 1515. [385] Petri Victorij ac Pauli Manutij Castigationes in Rethorica Marci Tullij Ciceronis. Lugduni, apud Sebastianum Gryphium, 1546. [386] Panormitanus, Super Decretalia. Lugduni, apud Sebastianum Gryphium, 1534. [387] Petri de Palude Thesaurus nouus. Venetijs, apud Camillum Francischinum, 1575. [388] Panthaleonis Epitomè in prosodiam. Lugduni, apud Theobaldum Paganum, 1558. [389] Idem. Venetijs, apud Altobellum Solicattium, 1580. [390] Idem. Lugduni, apud Gulielmum Rouillum, 1569. [391] Idem. Venetijs, apud hèredes Melchioris Sesse, 1576. [392] Idem. Apud Florauantem Pratum, Venetijs, 1590. [393] Pauli Jouij Prima pars historiarum. Argentorati, apud Agostinum Phrisium, 1556. [394] Paulo Giouio, Prima parte dell’istorie. In Firenze, per Lorenzo Torrentino, 1551. [395] Peste per diuerse parte del mondo di Cherubino di Stella. In Uenetia, per Girolamo Caualcalupo, 1566. [396] Prediche del Cornelio. Venetia, appresso Gabriel Giolito de’ Ferrari, 1572. [397] Prediche di don Gabrielle Enchino. In Venetia, presso Domenico Farri, 1593. [398] Prediche del Caracciuolo. In Venetia, appresso Jacomo Antonio Sommasco, 1600. [399] Prediche del Stradella da Fieuizano. In Bologna, appresso Alessandro Benaci, 1567. [400] Prediche del Tossignano. In Venetia, appresso Francesco Franceschi, 1584. [401] Pauli de Pelagio Granatensis Enarrationes in sanctum Matheum. Lugduni, apud Simphorianum, 1578.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 310

20-May-13 2:06:32 PM

XXII.1,431

ASTINO

311

[402] Petri Aquilani Questiones in Sententias. Venetijs, apud Hieronimum et fratres, 1584. [403] Idem. Parisijs, apud Nicolaum Niuellium, 1585. [404] Prediche di Cesare Capaccio, prima et seconda parte. In Venetia, appresso Fabio Zoppini, 1584. [405] Et 1586. [406] Prediche del Fiamma. In Venetia, presso Francesco Sanese, 1579. [407] Prediche delle uere grandezze del reuerendo Angelo Pientini da Corsignano. In Fiorenza, per Filippo Giunti, 1589. [408] Prediche sopra il Simbolo del Cornelio. Venetia, appresso Giunti, 1590. [409] Pauli Soncinatis Questiones in Methaphysicam. Lugduni, apud Carolum Pernoth, 1579. [410] Idem. Venetijs, per Simonem Papiensem dictum Beuilacquam, 1498. [411] Idem. Lugduni, sumptibus Petri Landri, 1579. [412] Pauli Veneti Summa philosophiè naturalis. Venetijs, per presbyterum Bonetum de Locatellis, 1503. [413] Pauli Soncinatis Epitomè in Sententias. Lugduni, expensis Petri Landry, 1580. [414] Paulus Franzosus, In litera Magistri Sententiarum. Brixiè, apud Policletum Turlinum, 1595. [415] Eiusdem Resolutiones theologicè. Brixiè, apud Policletum Turlinum, 1592. [416] Petri Lombardi Sententiarum libri quattuor. Venetijs, apud Altobellum Solicazzium, 1572. [417] Idem. Venetijs, apud Franciscum Laurentinum de Turino, 1563. [418] Idem. Venetijs, apud Pasqualinum Sauionum, 1578. [419] Idem. Venetijs, apud Marcum Antonium Zalterium {***}apud Zanettum, 1584. [420] Petrus Hispanus. Venetijs, apud F. Sansouinum, 1568. [421] Idem. Absque principio et fine. [422] Idem. Venetijs, ex officina hac{***}, 1563. (f. 190r) [423] Idem. Mediolani, per magistrum Leonardum Pachel et Vldericum Scinzenzeller, 1487. [423] Prediche spezzate del Bitonto. In Venetia, appresso Gabriel Giolito, 1565. [425] Prediche del Panicarola. In Venetia, presso Domenico Farri, 1597. [426] Paulus de Palatio, In Mathei Euangelium. Antuerpiè, apud hèredes Johannis Steltij, 1572. [427] Polibius historiographus. Lugduni, apud Sebastianum Gryphium, 1542. [428] Porphirius, In Prèdicamenta Aristotelis. Venetijs, apud Hieronimum Scotum, 1546. [429] Paulus de Palatio, Super duodecim prophetas. Coloniè, in officina Birckmanica, 1583. [430] Petrarca, Poema. In Uenetia, appresso Marc’Antonio Zaltieri, 1592. [431] Platina, Delle uite de’ pontefici. Venetia, per Gio. Maria Bonelli, 1552.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 311

20-May-13 2:06:33 PM

312

ASTINO

XXII.1,432

[432] Petri Uictorij Explicationes suarum in Ciceronem castigationum. Lugduni, apud Sebastianum Gryphium, 1540. [433] Prediche del Panicarola spezzate. In Genoua, per gli hèredi di Girolamo Bartoli, 1592. [434] Prediche di fra’ Girolamo sopra Ezechiel profeta. In Venetia, per Cesare Arriuabeno, 1570. [435-436] Petrus Tartaretus, In Logicam, Phisicam et Methaphisicam Aristotelis. Impressum cura Nicolai Bemolt Alemani, 1500. [437] Pandectè Mathei Siluatici de medicina. Venetijs, per Bartolomeum de Zanis de Portesio, 1498. [438] Petri Tartareti In quartum Sententiarum opus. Neapoli, apud Horatium Saluianum, 1579. [439] Petri Bercorij Repertorium. Venetijs, apud hèredes Hieronimi Scoti, 1583. [440-441] Eiusdem Reductorium et repertorium morale276. Apud eundem, ibidem. [442] Philelphi Epistolè. Venetijs, apud Camillum Pincium, 1562. [443] Idem. Mediolani, per Antonium Zarotum, 1489. [444] Petri Lombardi Sententiarum libri quattuor. Parisijs, apud Hieronimum et Dionisiam de Marnef fratres, 1553. [445] Petri Hispani Logica. Venetijs, per Otinum de la Luna Papiensem, 1499. R [446] Rationale diuinorum officiorum. Venetijs, apud Petrum Corengiis, 1503. [447] Repertorium aureum Felini. Taurini, 1522. Deest nome typographi. [448] Rethorica ecclesiastica Ludouici Granatensis. Venetijs, apud Franciscum Zilettum, 1578. [449] Responsiones casuum conscientiè reuerendi patris Ludouici de Behia. Venetijs, apud Jacobum Cornettum, 1591. [450] Roberti Olchith Questiones in Sententias; Quèdam conferentia; Quèstio de imputabilitate peccati; Determinationes quarumdam aliarum questionum. Lugduni, apud Johannem Clein, 1518. [451] Roma trionfante di Biondo da Forlì. In Venetia, per Michele Tramezzino, 1544. [452] Rosario della vergine Mariadi fra’ Bartolomeo da Napoli. In Firenze, per Bartolomeo Sermartelli, 1585. [453] Rosario della gloriosa Vergine Maria. In Venetia, al segno della Regina, 1579. Manca l’autore. [454] Rosario. In Brescia, appresso Vincentio Sabbia, 1579. Manca il nome dell’autore. [455] Ritratto dell’indulgenze {***}et celesti tesori. {***} quinto alle Confraternite dell’Ordine del {***}. [456] Rime d’Oratio Lupi bergamasco. {***}, 1587. (f. 190v) 276

Morale aggiunto sopra il rigo.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 312

20-May-13 2:06:33 PM

XXII.1,485

ASTINO

313

S [457] Silius Italicus poeta. Mediolani, per Antonium Zarothum, 1480. [458] Suetonius Tranquillius, In vitas Cèsarum. Basileè, per Enricum Petri, 1560. [459] Sfera d’ Alessandro Piccolomini. In Venetia, appresso Niccolò Beuilacqua, 1561. [460] Summa sacramentorum Francisci a Victoria. Venetjis, apud Dominicum de Farris, 1569. [461] Scrutinium conciliorum quatriconsulti collegij. De sacrosancta clericalis leuitici et canonici ordinis religione. Florentiè, per Bartolomeum Presi Florentinum, 1500. [462] Sanazaro latino, De partu Virginis. Lugduni, apud Antonium Gryphium, 1569. [463] Somma armilla. Venetijs, apud Dominicum Nicolinum, 1587. [464] Eadem. Venetijs, in officina Melchioris Sessè, 1572. [465] Summa sacramentorum Francisci a Victoria. Venetijs, apud Johannem Antonium Bertanum, 1577. [466] La medesima volgare, tradotta per fra’ Tomaso di Caues. Venetijs, apud hèredes Bartolomei Rubini, 1584. [467] Summa Angelica. Venetijs, in èdibus Bemardini Stagnini, 1525. [468] Eadem. Venetijs, per Georgium de Arriuabenis Mantuanum, 1492. [469] Summa Hostiensis. Venetijs, apud Bernardum Juntam, 1570. [470] Summa Caietana. Lugduni, per Johannem Crespinum, 1530. [471] Eadem. Venetijs, apud Dominicum Farreum, 1584. [472] Eadem. Venetijs, apud Nicolaum Morettum, 1595. [473] Summa Pantalogiè fratris Rainerij. Brixiè, apud Thomam Bozzolam, 1580. [474] Sermones in Epistolas et Euangelia dominicalia Jacobi de Vitriaco. Venetijs, apud Jordanum Zilettum, 1578. [475] Simplicius, In Phisicam. Venetijs, apud Hieronimum Scotum, 1546. [476] Idem, In Prèdicamenta. Venetijs, apud Hieronimum Scotum, 1550. [477] Et 1540. [478] Idem, De coelo et mundo. Venetijs, apud Hieronimum Scotum, 1548. [479] Idem, In Animam. Venetijs, apud Octauianum Scotum, 1549. [480] Summa confessionis dicta Pacifica conscientia. Ex officina Hieronimi Caualcalupi, 1563, Venetijs. [481] Stephanus Fliscus, De componendis epistolis. Venetijs, per Augustinum de Bindonis, 1553. [482] Sanazaro volgare. Senza principio et fine. [483] Summa doctrinè christianè Petri Canisij. Nouariè, apud Franciscum Sessallum, 1565. [484] Sermoni sopra tutti li Euangelij dell’ anno del reuerendo maestro Aurelio Filucci da Pesaro. In Uenetia, appresso Zan Antonio Bertano, 1586. [485] Sermones quadragesimales Johannis Aquilani, Lima uitiorum nuncupati. Venetijs, per Jacobum Pentium de Leuco, 1509.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 313

20-May-13 2:06:33 PM

314

ASTINO

XXII.1,486

[486] Summa doctrinè christianè. Parmè, apud Seth Viothum, 1565. Deest nomen authoris. [487] Stephani Plazonis Secunda editio in grammaticam. Brixiè, apud {***}Britanicum, 1565. [488] Sermones et homeliè de sanctis et de tempore ordinis Cartus {***}. Papiè, 1562. [489] Et 1563. Tom. 2. (f. 191r) T [490] D. Thomas, In Epistolas diui Pauli. Parisijs, ex officina Ambrosij Girault sub signo Pellicani, 1541. [491] Idem. Venetijs, apud Juntas, 1562. [492] Idem, In Apocalypsim. Venetijs, apud Juntas, 1562. [493] Idem, In Euangelia. Venetijs, apud Gratiosum Percacinum, 1567. [494] Eiusdem Summè. Lugduni, apud hèredes Jacobi Juntè, 1569. [495] Eiusdem Summè. Bergomi, apud Cominum Uenturam, 1590. [496] Eiusdem Summè. Lugduni, apud Johannem Jacobi Juntè, 1580. [497] Eiusdem Summè. Venetijs, apud hèredes Hieronimi Scoti, 1580. [498] Eiusdem Summè. Lugduni, sumptibus Philippi Tinghi Florentini, 1577 [499] Eiusdem Questiones disputatè. Venetijs, apud Hieronimum Scotum, 1555. [500] Eiusdem Questiones disputatè. Lugduni, apud hèredes Jacobi Juntè, 1569. [501] Idem, In Phisicam. Venetijs, apud Hieronimum Scotum, 1552. [502] Et 1554. [503] Idem. Venetijs, apud Hieronimum Scotum, 1558. [504] Idem. Venetijs, apud Hieronimum Scotum, 1564. [505] Idem. Patauij, 1506. Deest nomen typographi. [506] Idem, De coelo et mundo, per magistrum Antonium de Carcano. 1486. Deest locus. [507] Idem, De coelo et mundo. Venetijs, apud Hieronimum Scotum, 1555. [508] Idem. Venetijs, per Gregorium et Johannem de Gregorijs, 1495. [509-510] Idem, De generatione et corruptione et Anima. Venetijs, apud Octauianum Scotum, 1549. [511] Idem, In Animam et Flandriè Questiones in eamdem. Venetijs, apud Juntas, 1549. [512-515] Idem, In Animam; in libros De sensu et sensato, De iuuentute et senectute, De generatione et corruptione. Venetijs, apud Hieronimum Scotum, 1550. [516-519] Et 1555. [520] Idem, In Animam. Venetijs, apud Juntas, 1565. [521] Idem, In Methaphisicam. Venetijs, de mandato hèredum Octauiani Scoti, 1519. [522] Idem. Venetijs, apud Hieronimum Scotum, 1554. [523] Idem. Venetijs, apud Simonem Beuilacquam, 1593. [524] Idem. Venetijs, apud Hieronimum Scotum, 1552. [525] Et 1562.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 314

20-May-13 2:06:33 PM

XXII.1,551

ASTINO

315

[526] Idem. Venetijs, apud Juntas, 1548. [527] Idem, In libros Prèdicabilium, Prèdicamentorum et Posteriorum. Venetijs, apud hèredes Hieronimi Scoti, 1575. [528] Idem, In libros perihermeniè et posteriorum. Venetijs, per S. de L., xix maij 1507. [529] Idem, Cum Fallaciarum opusculo. Parisijs, per Ottinum, 1496. [530] Idem, In Animam. Venetijs, expensis hèredum Lucè Antonij Juntè, 1543. [531] Idem, De ente et essentia cum commentarijs Armandi et Caietani. Per Ottinum Papiensem, 1496. Deest locus. [532] Eiusdem Comentaria in Job. Venetijs, per Simeonem de Luere, 1505. [533] Terentius. Venetijs, apud Johannem Gryphium, 1571. [534] Idem cum Donato. Venetijs, per Bonetum Locatellum, 1492. [535] Idem. Manuscriptus. [536] Thomas de Uio Caietanus, In Prèdicabilia, Prèdicamenta, libros Posteriorum. Tractatus d. Th. de ente et essentia. De analogia {***} nominum philosophiè. De cambijs. Venetijs, sumptibus Octauiani Scoti, 1517. [537] Idem, In Logicam. Lugduni, apud Johannam Jacobi Juntae, 1579. [538] Eiusdem Castigationes {***} Pauli et {***}apud Hieronimum et Dionisium de Marnef {***}. [539] Thomas ab Argentina {***}, 1585. (f. 191v) [540] Themisthij Phisica, Anima et Parua naturalia. Taruisij, per Bartholomeum Confalonerium et Morellum Gerardinum de Salodio, 1486. [541] Testamentum Nouum. Lugduni, apud Theobaldum Paganum, 1540. [542] Idem. Venetijs, ex officina Juntarum, 1571. [543] Idem, Grècum. Venetijs, per Johannem Antonium de Nicolinis, 1538. [544] Thesaurus nouus in Euangelia Aduentus domenicarum infra annum. Deest locus, tempus et nomen typographi. [545] Tractatus aureus in malignos spiritus effugandos patris Siluestri Prieratis. Bononiè, ex offìcina Johannis Rossij, 1573. [546] Thomas de Hibernia, Manipulus florum. Venetijs, apud Johannem Rubeum, die 20 mensis decembris. [547] D.277 Thomè Quodlibetales quèstiones. Venetijs, per Bonetum Locatellum, 1501. [548] Torquato Tasso, intitolato Il Goffredo. In Venetia, appresso Altobello Solicazio, 1588. [549] Tractatus de excommunicationibus, suspensionibus, interdictis, irregularitatibus et poenis fratris Antonini archiepiscopi Florentini. Venetijs, apud Soterum de Colonia Aggrippinensi ac Johannem Matheum de Gherretzen, 1474. [550] Tractatus sacerdotalis domini Nicolai de Ploue et confessionale diui Thomè de Aquino. Venetijs, apud Franciscum Bindonum, 1560. [551] Tractato della comunione del reuerendo monsignor Cacciaguerra. In Venetia, appresso Francesco Lorenzini, 1563. 277

D. aggiunto sul margine sinistro.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 315

20-May-13 2:06:33 PM

316

ASTINO

XXII.1,552

[552] D.278 Thomas, In libros Perihermenias et Posteriorum. Venetijs, apud Hieronimum Scotum, 1550. [553] Terentius. Venetijs, apud Aloysium et Franciscum Sessè fratres, 1591. V [554] Valerij Maximi Factorum ac dictorum mirabilium liber. Mediolani, per Leonardum Pachel et Vldericum Scinzenzeler Teuthonicos, 1487. [555] Vita di s. Gioan Gualberto, fondator dell’Ordine di Vallombrosa, et de’ beati et generali del detto Ordine composta dal reuerendo don Eudosio Locatelli monaco. Firenze, per Giorgio Marescotto, 1583. [556] Virgilius Maro, cum scolijs Eritrei. Venetijs, apud hèredes Melchioris Sessè, 1597. [557] Idem. Brixiè, apud Jacobum et Policretum fratres, 1581. [558] Idem. Lugduni, apud Antonium Gryphium, 1571. [559] Idem. Absque principio et fine. [560] Valerij Maximi Collectanea. Lugduni, apud Antonium Gryphium, 1566. [561] Vergini prudenti di don Benedetto de l’Uua. In Firenze, per Bartolomeo Sermartelli, 1582. [562] Virgilius. Brixiè, apud Damianum Turlinum, 1570. [563] Vgonis Rugerij Liber {***} Aristotelis. Bononiè, 1488, {***}typographi. [564] Vite de’ dodici Cesari di Suetonio tradotto per misser {***} fiorentino. In Venetia, appresso Girolamo {***}. [565] Vite de’ santi padri {***}. Domenico e Gio. Battista Guerra fratelli, 1586. (f. 185r) Nota de’ libri greci et hebrei che sono nella badia et della badia di San Sepolcro d’Astino presso a Bergamo. [566] Lexicon Grecolatinum Joannis Vualder. Basileè, M.D.XXXIX. Questo libro è in quarto foglio. [567] Lexicon Grecolatinum. Questo libro è senza nome dell’autore et dello stampatore et dell{o} luogo doue sia stampato, il titolo del qual libro è questo: Dictionum Grècarum thesaurus copiosus quantum numquam antea annotationesque innumerè tum ad rem Grècam tum Latinam pertinentes ceu flosculi toto opere interspersi. In foglio è questo libro. [568] Thesaurus linguè sanctè auctore Sante Pagnino Lucensi. Tertia editio, Antuerpiè, ex officina Christophori Plantini, M.D.LXXVIIJ. Questo libro è in ottauo foglio. (f. 186r) Inuentario de’ libri greci et hebrei che si trouano nel monastero di S. Sepolcro d’Astino fuori di Bergamo. Libri greci XXII.1, [569] Due Testamenti nuoui. [570] Due lessici. 278

D. aggiunto sul margine sinistro.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 316

20-May-13 2:06:33 PM

XXIII.1,1

PAVIA

317

[571] Tre Clenardi. [572] Gramatica di Teodoro Gaza. [573] Vn Organo di Aristoteles. [574] Rettorica d’Arist. Libri hebrei. [575] Il Genesis. [576] Bibbia spuntata. [577] Santo Pagnino. [578] Gramatica hebrea di d. Gugliemmo. [579] Alfabeto hebreo del detto. Io d. Bartolomeo affermo trouarsi detti libri in detta Badia. Io d. Biagio ho uisto detti libri come di sopra. Io d. Buonauentura affermo essermi trouato a riuedere i sopra detti libri279.

XXIII.1. PAVIA, S. Lanfranco: Germano Ruini, teologo280. (f. 192r) XXIII.1, Inuentarium librorum d. Germani Ruini Ordinis Vallisumbrosè et nunc in Ticinensi Gymnasio primarij theologi, philosophi moralis et i. c., in hoc presenti folio dispositum, et cum diligentia ad alphabeticum ordinem redactum. Die prima mensis aprilis 1600. A [1] Antonij Gabriellij Communes conclusiones. Venetijs, 1578, Marci Amadori. 279 Tali personaggi non figurano nella lista di monaci censiti presso la comunità di Astino al 1588 (AGCV, ms. senza segnatura: Regestum bonorum monasterii Astinensis Ordinis Vallisumbrosae, 1587, f. [13r]). 280 Germano Ruini da Pratovecchio (AR), al secolo Ambrogio di Michele, teologo e filosofo (ca. 1562-1616), professo a Vallombrosa nel 1577, laureato a Pavia nel 1587, docente alla scuola del monastero di S. Lanfranco negli anni Ottanta del secolo, e dal 1598 lettore pubblico di filosofia morale e metafisica presso lo Studio di quella città, nel quale si era addottorato in teologia e in utroque iure. Di lui restano un’orazione in lode di Paolo V per la sua ascesa al trono (Florentiae 1605) e la lezione introduttiva a un suo corso di filosofia morale. In tale testo egli presentava l’Etica nicomachea, base del suo insegnamento. Morì nel cenobio fiorentino di S. Pancrazio. Opere principali: Ad excellentissimum Mediolanensem senatum … in moralem Aristotelis philosophiam praeludia, Ticini 1598. Bibliografia: Firenze, Biblioteca Marucelliana, B.I.19.V; AGCV, C.IV.2: F. NARDI, Memorie vallombrosane, ms., II/1, p. 307; AGCV, D.IV.17: G. ALBERGANTI, Miscellanea storica, ms. sec. XVIII, f. 237v; AGCV, C.V.18: F. SOLDANI, Monaci vallombrosani illustri, t. 6, ms. sec. XVIII, p. 141; AGCV, 0.II.4: T. SALA, Notizie di alcune Badie Vallombrosane, ms. sec. XIX; J. FRANÇOIS, Bibliothèque générale des écrivains de l’Ordre de Saint Benoît, Bouillon 1777-78, II, p. 532; TARANI, L’Ordine cit., p. 123; SALA, Dizionario cit., II, pp. 208-209; E. LUCCHESI, I monaci benedettini vallombrosani in Lombardia. Studio storico letto alla R. Università di Pavia, Firenze 1938, p. 123; S. NEGRUZZO, Theologiam discere et docere. La facoltà teologica di Pavia nel XVI secolo, Bologna-Milano 1995, pp. 255257; ZUCCARELLO, I Vallombrosani cit., p. 139.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 317

20-May-13 2:06:33 PM

318

PAVIA

XXIII.1,2

[2] Abbatis Panormitani Compendium. Venetijs, 1564, Michaelis Tramezini. [3] Angeli Aretini De maleficijs. Venetijs, 1573, Comini de Tridino. [4] Alfonsi Villagut Practica canonica criminalis. Bergomi, 1585, Comini Venturè. [5] Arnaldi Albertini De agnoscendis assertionibus catholicis. Venetijs, 1571, Salamandrè. PAVIA [6] Angelo Castiglioni, Omelie. Milano, 1584, Pacifico Pontio. [7] Agostino da Matrice, Interrogatorio. Pauia, 1589, Girolamo Bartoli. [8] Aurelio Corbellini, Girlanda. Pauia, 1598, Andrea Viani. [9] Augustini Beroj Quèstiones. Venetijs, 1574, Antonij Bertani. [10] Andreè Alciati Emblemata. Lugduni, 1573, Gulielmi Rouillij. [11] Anibale Romei, Discorsi. Pauia, 1591, Andrea Viani. [12] Angelo Ingegneri, Secretario. Venetijs, 1595, Battista Ciotti. [13] Aristotelis Omnia opera. Venetijs, 1584, Joachini Brunioli. [14] Ambrosij Catherini Annotation{***}281. Lugduni, 1542, Mathiam Bonome. [15] Ascanij Comitij {***}. Perchacini. [16] Angelica. {***}nardini Stagnini. [17] Alberti de Saxonia Què{***}. Papiensis. [18] Andreè Cesalpini Què{***} 71, Junctè. [19] Antonij Posseuini Jud{***}. (f. 192v) [20] Augustini d’Ancona De auctoritate papè. Venetijs, 1487, Joh. Leoni Lenij. [21] Augustini Hunei Dialectica. Louanij, 1566, Joh. Bogardij. [22-23] Antonij Modogneti Monte Caluario e lettere. Venetijs, 1570, Giolitto. [24] Augustini Niphi Elucidario in Metaphysica. Venetijs, 1559, Hierony. Scoti. [25] Super Parua naturalia Aristotelis. 1523, Ottauiani Scoti. [26] Antonio Maria Spelta, Historia de Pauia. Pauia, 1597, Girolamo Bartoli. [27] Ambrosij Calepini Dictionarium. Venetijs, 1563, Pauli Manutij. [28] Arcangeli Mercenarij Dilucidationes. Venetijs, 1584, Pauli Maieti. [29] Angeli Rochè Bibliotecha. Romè, 1594, Dominici Basè. [30] Antonij Mancinelli, Omnia opera. Venetijs, 1519, Georgij Rusconij. [31] Alessandro Velutello, Sopra il Petrarcha. Venetijs, segno della Speranza. [32] Alexandro de Ales, Quèstiones in Metaphysica. Venetijs, 1572, Simonis Calignani. [33] Archangeli Caracciè Opusculum. Alexandriè, 1596, Herculis Quinctiani. B [34] Benedicti Pererij Super Danielem. Lugduni, 1591, Junctarum. [35] Benedicti Caprè Volumen primum Conclusionum et regularum. Venetijs, 1568, Jordani Zileti. [36] Benedicti Canophili Compendium juris. Venetijs, 1542. [37] Baldassare Cauallo, Concetti poetici. Brescia, 1590, Policreto Torlino. 281 Questa lacuna nel testo e le successive dipendono da una lacerazione dei fogli nel margine inferiore.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 318

20-May-13 2:06:33 PM

XXIII.1,70

PAVIA

319

[38] Bartolomeo Sibille, Speculum peregrinarum quèstionum. Venetijs, 1575, Antonij Bertani. [39] Boetij Manilij De consol. philosophica. Lugduni, 150X, Martini Bolion. [40] Bernardini Comensis Lucerna inquisitorum. Mediolani, 1566, Hierony. Metij. [41] Baldassar Pisanelli, Della natura de’ cibi. Genoua, 1584. [42] Benedicti Andegaue. Prècipuorum locorum Sac. Scrip. Venetijs, 1567, Salamandrè. [43] Bonauenturè Biblia pauperum. Venetijs, 1533, Antonij de Sabio. [44] Bartolomei Belencini De charitatiuo subsidio. Romè, 1544, Perregrini. [45] Bartolomei Marliani Topographia. Romè, 1586, Hieronimj Francini. [46] Bembo, Prose. Venetijs, 1546. [47] Bartolomei Cepollè Consilia. Venetijs, 1575. Iurisconsulti282. [48] Benedicti de Castro Priuilegia ecclesiarum. Venetijs, 1543, Venturini Ruffinelli. [49] Bartolomei Medinè In 3. partem d. Th. Venetijs, 1582, SS. Johannis et Pauli. [50] Benedicti monachorum patris Regula. Salamaticè, 1569, Joh. Baptistè a Terra Noua. [51] Bernardino Daniello, Georgica. Venetia, 1545, Jo. Farri. C [52] Concilium Tridentinum. Venetijs, 1588, Hi{***} Poli. [53] Compendium theologiè {***}. [54] Catelliani Cottè Memorialia {***}. [55] Constantij Sarnani Logica. Ve{***}. [56] Conciliationes. Lug{***}. [57] Chrisostomi Jauellij Opera omnia. Venet{***}, Bonelli. (f. 193r) [58] Caroli Billei De secundarum intentionum natura. Venetijs, 1589, Francisci Senensis. [59] Cesare Calderari, Concetti scritturali. Pauia, 1591, Andrea Viani. [60] Christoforo Landino, Sopra il Dante. Venetijs, 1512, Bernardino Stagnino. [61] Cornelio Musso, Prediche 40. Venetia, 1575, Gabriel Giolito. [62] Quadragesimale. Venetia, 1588, Giunti. [63] Cesare Bottoni, Osseruationi sop. il giubileo. Piacenza, 1582, Gio. Bazachi. [64] Caccialupi, De pensionibus. Romè, 1539, in Campofiore. [65] Concilij Tridentini orationes diuersorum. Brixiè, 1563, Jo. Battista Bazole. [66] Chatechesis examinatorum. Placentiè, 1576, Jo. Bazachij. [67] Clarissimorum hominum orationes. Parisijs, 1577, Petri Cauillat. D [68] Dionisij Cartusiani In 5 lib. sapientiales. Coloniè, 1555, Joh. Quentel. [69] Dominici Bannes In P. p. d. Th. Venetijs, 1591, Melchioris Sessè. [70] In 2. 2. d. Th. Venetijs, 1587, Altobelli Salicatij. 282

Iurisconsulti aggiunto sul margine destro.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 319

20-May-13 2:06:33 PM

320

PAVIA

XXIII.1,71

[71] De justitia et iure. Venetijs, 1595, Minimè Societatis. [72] Dominici Soti De justitia et iure. Venetijs, 1594, Minimè Societatis. [73] De ratione tegendi secretum. Brixiè, 1582, Petri Mariè Marchetti. [74] Didaci Couar. Variarum resolutionum. Venetijs, 1580, Angeli Patesij. [75] Regula peccatum. Venetijs, 1568, Jacobi Simbeni. [76] Practicarum quèstionum. Venetijs, 1566, Andreè Rauenati. [77] De pactis. Lugduni, 1558, Junctè. [78] Donati Acciaioli In Aristotelis Ethicam. Venetijs, 1565, Gasparis Bindoni. [79] Decisiones Capellè Tolosanè. Lugduni, 1543, Benedicti Bonyn. [80] Dini Mixelani Consilia. Venetijs, 1574, Altobelli Salicatij. [81] De regulis juris. Venetijs, 1536, Octaui. Scoti. [82] Dominici de Flandria In Metaphysica. Venetijs, 1439. E [83] Egidij Romani In primum lib. Sent. Venetijs, 1521, Octauiani Scoti. [84] In {***}. Venetijs, 1581, Francisci Zileti. [85] {***}. Venetijs, {***}Octauiani Scoti. [86] {***}. Venetijs, {***} Benedicti Locatelli. [87] {***}99 Petri Quarengij. [88] Egidij Bossij {***}65, Somaschi. (f. 193v) [89] Egidij Thomati De muneribus patrimonialibus. Mediolani, 1557, Francisci Moscheni. [90] Enchiridion titolorum juris. Auguste Taurinorum, 1586, Nicholai Beuilacquè. [91] Euangelista Marcellino, Sermoni. Fiorenza, 1583, Giorgio Marescotti. F [92] Francisci Toleti Summa de casibus conscientiè. Mediolani, 1599, Hierony. Bordonij. [93] De Generatione et corruptione. Lugduni, 1580, Marsilij Lucensis. [94] De Anima. Lugduni, 1580, Marsilij Lucensis. [95] De logica. Venetijs, 1582, Hierony. Poli. [96] Flaminij Chartarij Praxis. Venetijs, 1590, Andreè Zenarij. [97] Francisci Valesij De vrinis et febribus. Patauij, 1591, Pauli Maieti. [98] Franceschino Visdomini, Omelie. Venetijs, 1585, Nicholò Moretti. [99] Francisci de Platea De restitutione. Venetijs, 1577, Joh. Coloniè. [100] Formularium procuratorum. Romè, 1489, Eucharij Siber. [101] Formularium terminorum. Romè, 1489, Stephani Planci. [102] Fuluio Pellegrino, Significatione de’ colori. Pauia, 1594, Andrea Viani. [103] Philippi Baroaldi Orationes. Brixiè, 1597, Angeli Britanici. [104] Francisci Bordini Mathematica. Bononiè, 1572, Alexandri Benatij. [105] Francesco Panigarola, Prediche diuerse. Venetijs, 1596, Gio. Battista Sanese. G [106] Gualtierij Burlei In Ethicam Aristotelis. Venetijs, 1521, Octauiani Scoti.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 320

20-May-13 2:06:33 PM

XXIII.1,144

PAVIA

321

[107] Gregorij de Valentia In P. pa. s. Th. Venetijs, 1592, Joh. Baptista Gioti. [108] In P. secundè s. Thomè. Venetijs, 1593, Minimè Societatis. [109] Georgij Busti Quèstiones. Venetijs, 1580, Antonij Ferrarij. [110] Gio. Battista Terzo, Remedio contro l’ingurie. Ber{***}, 1596, Comino Ventura. [111] Gregori papè Moralia. Lug{***}, 1522, Jacobi Marescoti. [112] Gabriel Fiamma, Sopra{***}. 1576, Francisci Senensis. [113] Gio. Mirandola, Osseruationi {***}castig{***} 1595, Gioliti. [114] Girolamo Facello, Prediche quadrag{***}. 1592, Francesco Carrara. [115] Gabriel da Rauenna, Dialogo{***}. 1593, Andrea Viani. (f. 194r) [116-119] Gio. Maria Bonardo, La grandezza del mondo; La ricchezza dell’agricoltura; La miseria dell’huomo; La miseria del mondo. Venetia, 1584, Agostino Zoppini. [120] Guilhermi de Peraldo Sermones. Auinione, 1519, Joh. Chanaim. [121] Gabrielis Buratelli Conciliatio Aristotelis. Venetijs, 1573, Gasparis Bindoni. [122] Gregorij Cappuccini Institutiones. Venetijs, 1597, Joh. Bernardi Sessè. [123] Gratiadei Esculani Logica. Venetijs, 1493, Manfredi del Monteferrato. [124] Gio. Battista, Vero studio christiano. Ferrara, 1592, Benedetto Mamarello. [125] Gio. Huarat, Exame de gl’ingegni. Cremona, 1588, Christoforo Dragoni. H [126] Hipocratis Aphorismi. Venetijs, 1582. [127] Hippoliti Bonacossè De equis. Venetijs, 1590, Damiani Zenarj. [128] Hostiensis Summa. Lugduni, 1537, Theobaldi Pagani. [129] Hermano Torrentino, Elucidario poetico. Venetia, 1565, Giorgio Cauallo. [130] Henningi Processus judiciarius. Coloniè, 1552, Arnoldi Birchmanni. [131] Hierony. Gigantis De pensionibus. Lugduni, 1572, Rouillij. [132] Horatio Toschanella, Eleganze. Venetia, 1574, Pietro De Franceschi. [133] Hieronimo S. Pietro, Militia celeste. Venetia, 1590, Domenico Farri. [134] Henrici Farnesij Simulacrum reip. Pappiè, 1593, Hieronimo Bartoli. [135] Hierony. Teutonici Compendium summè s. Th. Venetijs, 1585, Damiani Zennarij. [136] Hierony. Balduini Logica. Venetijs, 1569, Hierony. Scoti. [137] Hierony. Vidè Opera. Venetijs, 1550, Petri Boselli. J [138] Johannes de Gandauo, Quèstiones in Metaphysica. Venetijs, 1525, Octauiani Scoti. [139] In lib. De anima Aristotelis. Venetijs, 1484, Ottini Papiensis. [140] Joh. Bertachini Repertorium. Lugduni, 1539, Joh. Crispini. [141] Joh. Capreoli In quattuor lib. Sententiarum. Venetijs, 1589, Hieronimi Scoti. [142] Joh. Scoti Logica. Venetijs, 1522, Philippi Pincij. [143] Joseph Angles, Flores {***}. Turini. [144] {***}{15}88, Joh. Baptistè Vgolini.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 321

20-May-13 2:06:33 PM

322

PAVIA

XXIII.1,145

[145] Joh. Rauisij Off{***}. 1584, Michaelis Zanetti. (f. 194v) [146] Joh. Baptistè Coradi Responsa. Venetijs, 1599, Minimè Societatis. [147] Joh. Canonici Quèstiones in philosophiam Aristotelis. Venetijs, 1505, Francisci Feretti. [148] Joh. Ludouici Cartarij Conciliationes in Logica. Bononiè, 1590, Fausti Bonardi. [149] Jacobi de Nouello Practica criminalis. Venetijs, 1549, Baldassaris Costantini. [150] Joh. Bernardini Diaz Regulè juris. Lugduni, 1564, Rouillij. [151] Joh. de Selua De beneficijs. Parisijs, 1504, Galiotti Du Prè. [152] Jacobi Sbrozzi De vicario episcopi. Venetijs, 1592, Somaschi. [153] Joh. Segura, Directorium judicum. Venetijs, 1596, Mattei Valentini. [154] Joh. Pauli Lancilotti Instituta canonica. Lugduni, 1584, Rouillij. [155] Jacobi de Varagine Quadragesimale de sanctis. Venetijs, 1583, Somaschi. [156] Joh. Petri Mulignati De venatione. Vercellis, 1593, Francisci Bonati. [157] Joh. Stephani, Joh. Nicholai Tractatus de litteris gratiè. Romè, 1587, Antonij Muretti. [158] Jacobi Portij Conclusiones. Venetijs, 1569, Salamandrè. [159] Joh. Vaudi Variarum quèstionum. Taurini, 1569, Jacobi Criegher. [160] Joh. Pauli Gonzagiorum enchiridion. Mantuè, 1578, Francisci Osanè. [161] Joh. Lupi De libertate ecclesiastica. Senis, 1491. [162] Jacobi Benij De priuilegijs jurisconsultorum. Romè, 1585, Jacobi Birichiè. [163] Joh. Baptistè Villabos Opiniones communes. Venetijs, 1564, Vincentij Luchini. [164] Jacobi Veldi Tabulè Euangeliorum. Venetijs, 1566, Gasparis Bindoni. [165] Joh. Belloni Communes sententiè juris. Lugduni, 1553, Marcelli Beringi. [166] Julij Clari Practica criminalis. Augustè Taurinorum, 1579, Joh. Baptistè Ratterij. [167] Jodocci Damoderij Praxis rerum ciuilium. Venetijs, 1568, Dominici Guerrei. [168] Joseph Stephani De osculatione pedum summi pontificis. Romè. 1588, Marcantonij Murettè. [169] Jllephonsi a Uera Cruce Speculum coniugiorum. Compluti, 1572, Joh. Graciani. [170] Joh. Altenstaig, Lexicon theologicum. {***}, 1579, Melchioris Sessè. [171] Joh. de Turre Cremata, In Psalmos.{***} Lazari Soardi. (f. 203r) L [172] Laurentij Villauicentij De formando studio theologico. Antuerpiè, 1565, Arnoldi Birchmani. [173] Lancilotti Coradi Templum omnium judicum. Venetijs, 1574, Somaschi. [174] Ludouici de Beia Responsiones. Venetijs, 1591, Jacobi Corneti. [175] Lelij Zechij Tractatus theologici. Brixiè, 1591, Vincentij Sabij. [176] De sacramentis. Brixiè, 1595, Petri Mariè Marchetti. [177] De casibus reseruatis. Venetijs, 1591, Jacobi Corneti.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 322

20-May-13 2:06:33 PM

XXIII.1,211-212

PAVIA

323

[178] Ludouici Carboni De restitutione. Venetijs, 1592, Somaschi. [179] De introductione in s. Th. Venetijs, 1589, Joh. Varischi. [180] De interiori homine. Venetijs, 1585, Damiani Zenarij. [181] De fonte uitè et sapientiè. Venetijs, 1588, Damiani Zenarij. [182] Luigi, Ceco d’Adria, Dalida tragedia. Venetijs, 1572. [183] Lanfranchi Practica judiciaria. Lugduni, 1562, Jacobi Junctè. [184] Lapi Allegationes. Lugduni, 1535. [185] Luca Baglione, Arte del predichare. Cesena, 1581, Bartolomeo Raueri. [186] Leandro Alberti, Descritione d’Italia. Venetijs, 1577, Gio. Maria Leni. M [187] Martini Nauar. Omnia opera paucis exceptis. Ab anno 1575 usque ad annum 1591, diuersis in locis. [188] Molti huomini illustri, Orationi uulgari. Venetia, 1575, Luna. [189] Marciantonij Mureti Orationes Latinè. Venetijs, 1583, Hierony. Poli. [190] Methodus de ratione studendi in jure. Venetijs, 1587, Jacobi Corneti. [191] Marcantonij Maioragij Orationes Latinè. Venetijs, 1582, Angeli Bonfadij. [192] Marciantonij Zimarè Problemata. Venetijs, 1585, Dominici Farrei. [193] Mattei de Afflictis Decisiones. Venetijs, 1564, Hierony. Caualcalupi. [194] De iure prothomeseos. Venetijs, 1573, Camilli Franceschini. [195] Marciantonij Marsilij De {***}. Venetijs, 1575, Francisci Senensis. [196] Martini Uiualdi Cand{***} 1596, Hierony. Bartoli. [197] Marcantonij Mu{***}59, Jordani Ziletti. [198] Mattiè Aquarij {***}4, Bartholomei Bonfadini. (f. 203v) N [199] Nicholai Veraldi Loci argumentorum. Lugduni, 1564, Rouilli. [200] Nicholai Vigellij Methodus juris ciuilis. Venetijs, 1571, Georgij Angelerij. [201] Nani Mirabelli Polianthea. Saone, 1503. O [202] Octauiani Vestrij Romanè aulè actiones. Parisijs, 1553, Ponceti Le Preux. P [203] Petri Mattei Summa constitutionum s. p. a Greg. 9. Lugduni, 1588, Petri Landry. [204] Pisanella Summa. Venetijs, 1489, Leonardi Uuildi. [205] Petri Rebuffi Praxis beneficiorum. Venetijs, 1584, Florauantis a Prato. [206] Petri Apponensis Sup. Problemata Aristotelis. Venetijs, 1519, Octauiani Scoti. [207] Petri Alagona Compendium Nauarri. Venetijs, 1599, Lucij Spinedè. [208] Panthaleonis Bartelonei De ratione syllabarum. Venetijs, 1585, Dominici Caualcalupi. [209] Pauli Manutij Apophegmata. Venetijs, 1583, Damiani Zenarij. [210] Philippi Decij De regulis juris. Venetijs, 1562, Francisci Laurentini. [211-212] Petri Tartareti Logica e Philosophia. Venetijs, 1571, Melchioris Sessè.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 323

20-May-13 2:06:34 PM

324

PAVIA

XXIII.1,213

[213] Pauli Crisaldi Decisiones fidei. Venetijs, 1582, Barth. Carapelli. [214] Pauli Grillandi De hereticis. Lugduni, 1547, Jacobi Junctè. [215] Pauli Franzosi Resolutiones. Brixiè, 1595, Policreti Turlini. [216] Panormitani Processus judiciarius. Parisijs, 1511, Tho. Ungouer. [217] Pauli tertij Regulè Cancelleriè. Romè, 1542, Antonij Baldi. [218] Petri Aquilani In 4 lib. Sent. Venetijs, 1584, Hierony. Zenarij. [219] Paduani Barlettè Concilium Pauli. Venetijs, 1550. [220] Republica ecclesiastica. Venetijs, 1543, Augustini Bendoni. [221] Pietro Messia, Selua de varie lectio. 1549, Michael Tramezino. [222] Pierfrancesco Giambullari, Origine della ling{***}9. Lorenzo Torrentino [223] Petri a Plaza Epitome {***} Hierony. Scoto. [224] Petri Binsfeldi De conf{***} Enrici Bock. [225] Pauli Soncinatis Que{***} Hierony. Scoto. (f. 204r) Q [226] Quintiliani Mandosi De ètate minori. Venetijs, 1585, Marci Amadori. [227] Glossa facultatum. Venetijs, 1576, Francisci Senensis. R [228] Roperti Olchot Super librum Sapientiè. Venetijs, 1509, Bonetti Loccatelli. [229] Super Sententias. Lugduni, 1510, Joh. Cleyn. [230] Roberti Marantè Speculum aureum. Lugduni, 1557, Junctarum. [231] Ritij Merli De judicis potestantibus. Regij, 1571, Herculiani Bartoli. [232] Repertorium inquisitorum correctum a Quintilino Mandoso. Venetijs, 1575, Damiani Zenarij. [233] Raffaellis Cylleni Orationes Latinè. Venetijs, 1589, Joh. Baptistè Somaschi. [234] Ranieri Bauosi, Osseruationi. Venetijs, 1591, Marcantonio Zaltieri. S [235] Siluestri Prieriani Compendium Joh. Capreoli. Cremonè, 1497, Caroli Darlerij. [236] Scolè Salernitanè De conseruanda sanitate. Venetijs, 1572, Joh. Mariè Leni. [237] Sebastiano Auezano, Discorsi predichabili. Venetia, 1569, Andrea Valuassori. [238] Sebastiani Vantij De nullitatibus. Venetijs, 1556, Francisci Bindoni. [239] Sebastiani Brant Expositiones titolorum juris. Venetijs, 1576, Bartholomei Rubini. [240] Simonis Maioli De irregularitate. Romè, 1585, Populi Romani. T [241] Textus Sacrè Scripturè cum Nicholao de Lira. [242] Textus juris ciuilis cum glosa. Lugduni, 1585, Bartholomei Honorati. [243] Textus juris canonici cum glosa. Parisijs, 1516, ad signum Cratis. [244] Thomas de Aq., Summa sacrè theologiè. Venetijs, 1580, Hierony. Scoti. [245] Opuscula. Venetijs, 1587, Hierony. Scoti. [246] Secundum scriptum. Parisijs, 1574, Michaelis Somnij.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 324

20-May-13 2:06:34 PM

XXIII.2,7

PAVIA

325

[247] Thomas de Valenza, Fiori di consolatione. Venetijs, 1562, Gabriel Giolitto. [248] Thomas ab Argentina, In 4 {***}. Genuè, 1585, Antonij Orerij. [249] Thomas Trugilli Thesaurus{***}. Venetijs, 1584, Melchioris Sessè. [250] Th. Zerula {***} 1599, Georgi Varischi. [251] Th. Benzamis {***} 1572. [252] Theophili Proto {***} 1537. [253] Th. Caiet. {***} Theobaldi Pagani. [254] {***}Petri Gualterij. (f. 204v) V [255] Vberti Locati Praxis inquisitorum. Venetijs, 1583, Damiani Zenarij. [256] Vincentio Ferrino, Alfabetico exemplare. Parma, 1583, Set Uiotti. [257] Vocabularius juris. Lugduni, 1536, Benedicti Bonnym. [258] Vnius et triginta autorum allegoriè. Parisijs, 1551, ad signum S. Martini. Finis. XXIII.2,

XXIII.2. PAVIA, S. Lanfranco: Angelico283. (f. 195r) XXIII.2, Inuentarium domini Angelici. [1] Antonini archiepiscopi Opera. Florentiè, per Laurentinum Torrentinum. [2] Augustinus sanctus, Contra academicos. Venetijs, per Pelegrinum de Pasqua., 1482. [3] Augustini sancti Meditationes, Soliloquia, Enchiridion et Manuale. Venetijs, 1535. [4] Augustini Dati. Venetijs, per Augustinum Bindonem, 1548. [5] Antonio Miserocha, Breue trattato de’ peccatori. In Vercelli, app. Gulielmo Molino, 1572. [6] Auisi de’ peccatori per Gaspar Loarte. In Parma, per Erasmo Viotti, 1548. [7] Aristotelis Opera. Per Gregorium de Gregoris, Venetijs, 1493. 283 Potrebbe identificarsi con Angelico o Angelo Grassi, lombardo, de Martinengo, professo tra il 1572 e il 1575, discepolo del Medolago. Nel 1589 era monaco a S. Trinita. Nel 1597 passò dal cenobio di Vercelli a quello di S. Lanfranco, di cui divenne abate. Nel 1607 fu eletto visitatore. Dal 1617 risulta aver ricoperto in più occasioni l’incarico di definitore. Governò le badie di Vallombrosa, Forlì e S. Prassede, nonché, per diciassette anni, Astino. Fu presidente generale dal 1634 al 1638. Bibliografia: Archivio Segreto Vaticano, Brevi, 811, f. 758r (conferma dell’elezione a presidente generale, 13 giugno 1634); AGCV, C.IV.8: F. NARDI, Memorie vallombrosane, ms., VI, pp. 1732-1739; AGCV, Mss. III.64: P. G. MAZZOLENI, Istoria della badia d’Astino presso Bergamo …, ms. sec. XVIII, pp. 1-192, pp. 155-172; Firenze, Biblioteca Moreniana, Moreni 256, f. 136b; AGCV, D.V.13: F. NARDI, Miscellanea, Familia Illustrium Virorum Congregationis Vallis Umbrosae, copia, ms. sec. XIX, f. 49r; AGCV, 0.II.4: T. SALA, Notizie di alcune Badie Vallombrosane, ms. sec. XIX; AGCV, D.II.15: BARLI, Ricordanze Vallombrosane, 33, ms. sec. XIX, ff. 76r, 81r, 87r-90r; ZUCCARELLO, I Vallombrosani cit., pp. 178, 181, 194-205, 282; SALVESTRINI, I Vallombrosani in Liguria cit., p. 152.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 325

20-May-13 2:06:34 PM

326

PAVIA

XXIII.2,8

[8] Aristotelis Rethorica. Venetijs, apud Joannem Valgosinum, 1585. [9] Biblia pauperum. Venetijs, per Lazarum Soardum. [10] Biblia sacra. Venetijs, in officina Lucè Antoni Juntè d’Alfons., 1534. [11] Biblia sacra. Vene., apud Peganinum Brixiensem, 1500. [12] Biblia. Venetijs, in libraria Diui Bernardini, 1558. [13] Bartolomei Fumi. Placentiè, per Joannem Mutiu, 1550. [14] Basilij Magni Opera. Venetijs, ad signum Spei, 1548. [15] Blondus, Super historias. Venetijs, 1510. [16] Bede Liber scintillarum. Romè, apud Antonium Bladum, 1560. [17] Beati Vincentij Tractatus de vita spirituali. Venetijs, per Aloysium de Tortis, 1538. [18] Bartolomeus Caranza, Super Summam conciliorum. Vene., apud heredes Petri Rouini, 1572. [19] Concilium Tridentinum. Venetijs, apud Hieronimum Polum, 1583. [20] Concilium Tridentinum. Venet., apud Egidium, 1574. [21] Concilium prouinciale Florentinum. Florentiè, apud Juntas, 1584. [22] Compendium philosophiè naturalis a magistro Claudio Perorneo. Parisijs. [23] Ciceronis Epistole. Venetijs, apud Bernardinum, 1443. [24] Compendium theologiè. Venet., per Anibalem Parmensem, 1486. [25] Concetti diuersi Hieronimi Carimberti. Ven., per Cominum de Trino, 1562. [26] Cose merauigliose di Roma. Roma, apresso Giouanni Osmarino, 1572. [27] Claudio Tolomei, Lettere {***}. 1550. [28] Cipriani Opera {***}. 1525. [29] Casus reseruati {***}. 1574. [30] Caietanus In {***}. Sinforianum, 1572. (f. 195v) [31] Didacus Stella. Venetijs. Conciones. Apud Franciscum Ziletum, 1586. [32] Don Honorio Zarbini, Raggionamenti. In Como, ap. Hieronimo Scroua, 1593. [33] Diui Bernardi Opera. Vene., per Simonem Beuilaquam, 1495. [34] Diui Bonauenturè In Sapientiam et Lamentationes. Vene., ap. Franciscum Saluionem, 1574. [35] Dominici Nani Poliantea. Sauoniè, per Simonem Beuilaquam, 1514. [36] Diui Anselmi Opuscula. Vene., ad signum Spei, 1547. [37] Diui Bernardi Meditationes de interiori domo et in passio. Per Aloysium de Tortis, 1538. [38] Dialogi di san Gregorio. In Ven., apresso Francesco Bindoni, 1583. [39] Epitome sacramentorum284 per Laurentium Petrum Colonie. Venetijs, apud Antonium de Gambaris, 1574. [40] Epistole diui Gregorij papè. Ven., apud Lazzarum Soardum, 1583. [41] Epitomè Arnaldi in Magistrum Sententiarum. Apud Gorlinum, 1575. [42] Examen ordinandorum, autoribus Aloysio et Gregorio Vicelio. Ven., ap. Franciscum Ziletum, 1574. 284

Segue Colonie depennato.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 326

20-May-13 2:06:34 PM

XXIII.2,76

PAVIA

327

[43] Frater Rupertus, Super Sapientiam. Ven., apud Ottauianum Scotum, 1504. [44] Franciscus Toletus, Super Phisicam. Ven., apud Juntas, 1573. [45-46] Franciscus Toletus, In Anima et De generatione et corrup. Eodem loco et tempore, 1573. [47] Filippus Dyez, Conciones. Vene., 1586. [48] Franciscus de Platea. Ven., apud Johannem Argipponensem, 1477. [49] Fra’ Cipriani Verardi, Fiamma del diuin amore. In Brescia, per Vincentio Sabbio, 1580. [50] Frater Niccolaus, Summa predicantium. Brixie, apud Tomam Bozzolam, 1585. [51] Fratris Franceschini Homiliè. Ven., apud heredes Hieronimi Scoti, 1591. [52] Frater Franciscus Titelmanus. Lugduni, ap. Gulielmum Rouilium, 1554. [53] Flagellum demonum per fratrem Hieronimum Mengum. Bononie, ap. Johan. Rossium, 1582. [54] Fra’ Bartolomeo d’Angelo, Consolatione de’ penitenti. Ven., per Girolamo Poli, 1583. [55] Del medesimo, Ricordo del ben morire. In Brescia, ap. Tomaso Bozzola, 1597. [56] Fra’ Paolo Morigia, Historie delle rel. In Ven., per Petro da Fino, 1569. [57] Granata. Ven., ap {***}, 1588. [58] Gherardus, Horocol{***}. 1542. [59] Gratiani Decretum cum {***}. (f. 202r) [60] Historia di Franco Guicciardini. In Ven., presso Giorgio Angelieri, 1583. [61] Hieronimus Viadana. Bononie, apud Johannem Horosium, 1584. [62] Hieronimus Casterus. Vene., apud Jacobum Sibinum, 1570. [63] Johannis Osorij Conciones. Venetijs, ad candentis Salamandrè285 ex officina Damiani Zenarij, 1595. [64] Johannis Polanchi Breue directorium. Ven., ad candentis Salamandrè, 1576. [65] Imagine delli dei antichi. Vene., per Vincenzo Cartaro, per Giouan Zileti et compagni, 1571. [66] Jacobi Zabbarelle Super Logicam. Papiè, apud Paulum Maietum, 1578. [67] Johannes Oltusius, De modo examinandi. Brixiè, ap. Franciscum de Marchettis, 1567. [68] Johannes Hispanus, In Splaterium. Ven., per Lazarum de Suardis, 1513. [69] Johanes cardinalis sancti Sixti, In Regulam diui Benedicti. Ven., per Lucèant. Jun. Florentini, 1500. [70] Lodouici Granatensis Conciones. Mediolani, in officina Michaelis Fini, 1585. [71] Lodouici antedicti Alie concione de officio pastorali. Romè, Julis Accolti, 1572. [72] Ludouici Barilij Sermones. Bergomi, tipis Comini Venturè, 1594. [73] Lodouicus Beia, Casus conscientiè. Bergomi, tipis Comini Venturè, 1588. [74] Meditationes Johannis Gersonis. Ven., apud Bernardinum, 1536. [75] Meditationes diui Bernardi. Ven., per Aloysium de Torris, 1538. [76] Meditationes diui Anselmi. Ven., per Aloisium de Torris, 1538. 285

Segue non sed potius, 1570 depennato.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 327

20-May-13 2:06:34 PM

328

PAVIA

XXIII.2,77

[77] Meditationi et breue methodi di confessarsi. [78] Monarchia del nostro signor Giesù Christo. [79] Niccolaus de Polue, Tractatus sacerdotalis. Ven., per Georgium de Caballis, 1568. [80] Nauari Summa. Ven., ap. Dominicum de Farris, 1592. [81] Nauarri Consilia et responsiones. Brixiè, ap. Tomam Bozzolam, 1592. [82] Nauarri Compendium. Bergomi, tipis Comini Venturè, 1593. [83] Nauarri Comentaria. Ven., ap. Juntas, 1594. [84] Orationes beatè {***}. 1538. [85] Paulus Venet{***} catellum, 1409. (f. 202v) [86] Pererius, De rebus naturalibus. Vene., 1586. [87] Petrus Johannis Perpiniani. Romè, apud Zannetum, 1587. [88] Petrus Lombardus, In 4 Sent. lib. Venetijs, 1563. [89] Problemmata Aristotelis. Vene., ad signum Spei, 1553. [90] Platonis Dicta notabilia. Ven., apud Hieronimum Calip., 1553. [91] Prose del Bembo. In Ven., per Pietro da Fino, 1546. [92-93] Regule diui Benedicti, Basilij, Augustini et Francisci cum Dialog. s. Greg. Venetijs, Lucè Antonij Junte, 1500. [94] Regula diui Benedicti. Florentie, per Filippum Juntam, 1598. [95] Regula Borgnini conoscendi matrimonia. Papiè, apud Heronimum Bartolum, 1583. [96] Rodulfus abbas, In Apocalipsim. Norimberge, apud Johannem Prebeium, 1526. [97] Rime et vita di s. Giouan Gualberto di Niccolò Lorenzini. In Fiorenza, ap. Gio. Marescotti, 1599. [98] Summa armilla. Ven., per heredes Melchioris Sessè, 1587. [99] Summa Caietani. Vene., apud Dominicum Niccolinum, 1584. [100] Stefanus Bassignana Carmelita. Per Bernardum Lexcuxen, 1516. [101] Sermones Auree rose in Euang. totius anni. [102] Sermones Quadragesime aurei. Lugduni, per Simonem Beuilaquam, 1516. [103] Sermones diuersorum. Ap. Matthiam Bochume., Ven., 1537. [104] Sotus, Super Phisicam. Ven., ap. Franciscum Ziletum, 1582. [105] Sacrorum canonum decretalia. Venetijs, 1483. [106] Summa sancti Thomè. Ven., per Franciscum Aulibonum, 1485. [107] Scuola salernitana. In Venetia, 1573. [108] Sacra Genesis Hebraica. Romè, apud Zanetum, 1578. [109] Sermones discipuli. Ven., ap. heredes Melchioris Sesse, 1584. [110] Sermoni baptisimali, nuptiali et {***}. Milano. [111] Valentini Epitome {***}. 1575. [112] B.286 Vincentij De vita spirituali {***}. 1538. 286

B. aggiunto sul margine sinistro.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 328

20-May-13 2:06:34 PM

XXIII.3,28

PAVIA

329

XXIII.3. PAVIA, S. Lanfranco287. (f. 196r)XXIII.3, Inuentarium monasteri Sancti Lanfranchi. [1] Ambrosi Calepini. Venetijs, apud Nicolaum Beuilaquam, 1568. [2] Armillè summa. Venetijs, apud Johannem Antonium Bertanum, 1580. [3] Aristotelis Phisica cum Auerroe interprete. Lugduni, apud Antonium Gryphium288, 1542. [4] Aristotelis Organum, Johanne Argyropolo interprete. Lugduni, apud Antonium Gryphium, 1564. [5] Aristotelis Opera. Venetijs, 1585. [6] Andreè Alciati Emblemata. Antuerpiè, ex officina Christofori Plantini, 1587. [7] Biblia sacra Latina, cui deest principium et finis. [8] Bernardus Ilicinus, In Petrarcham. Venetijs, per Petrum Veronensem, 1490. [9] Bonauenturè seraphici In quatuor Sententiarum. Venetijs, 1580. [10] Conciliator differentiarum philosophorum. Venetijs, apud Juntas, 1520. [11] Caietani Opuscula. Lugduni, sumptibus Philippi Tingi, 1575. [12] Christophorus Porcus, Super Instituta. [13] Compendium theologiè. Lugduni, apud Gulielmum Rouilium, 1565. [14] Compendio del manuale del Nauarra. In Venetia, apresso Bernardo Basa, 1592. [15] Ciceronis Rethorica. Venetijs, apud Dominicum Nicolinum, 1584. [16] Decretales domini papè Gregorij noni. Venetijs, in èdibus Lucè Antonij Juntè, 1514. [17] Decreta Gratiani. Venetijs, in èdibus Lucè Antonij Juntè, 1514. [18] Elianus, De instruendis aciebus. [19] Galesinus, Homerum. Romè, 1542. [20] Funus monasticum. Manuscriptum. [21] Flauius Vegetius, De re militari. [22] Francesco Panigarola, Dichiaration de’ Salmi. In Bergamo, per Comino Ventura, 1575. [23] Homiliè dominicales secundum ritum Cartusiensem. In Cartusia Papiè, 1563. [24] Homerus Grècus. Venetijs, 1589. [25] Instituta. Venetijs, {***}289 Paganinis Brixiensem, 1501. [26] Johannes Jand{***}. [27] Julii Cesaris Com{***} officina Christophori Plantini. [28] Jacobi Latomi {***} Architipo {***}. 287

S. Sepolcro, dal secolo XIII vulgariter S. Lanfranco di Pavia, diocesi di Pavia; fondazione: inizio del sec. XII; vallombrosano dallo stesso periodo. Bibliografia: LUCCHESI, I monaci cit.; V. LANZANI, Sulla chiesa e monastero di S. Lanfranco presso Pavia nei secoli XII e XIII, in Bollettino della Società Pavese di Storia Patria, 83 (1983), pp. 162-183; SPINELLI, Note cit., pp. 186-188; SARTONI, Le fondazioni cit., pp. 75-97. 288 Segue termine cancellato illeggibile. 289 Questa lacuna e le successive sono causate da una lacerazione dei fogli nel margine inferiore.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 329

20-May-13 2:06:34 PM

330

PAVIA

XXIII.3,29

(f. 196v) [29] Lexicon Grèco-Latinum. Lugduni, ap. Johannem Frellonium, 1550. [30] Modesti Libellus de uocabulis rei militari. [31] Officium hebdomadè sanctè. Venetijs, apud Juntas, 1584. [32] Petri Lombardi Liber quatuor Sententiarum. Venetijs, apud Altobellum Salicatum, 1572. [33] Pauli Soncinatis Epitomè quèstionum Johannis Capreoli in quatuor Sententiarum. Lugduni, per Petrum Landrys, 1580. [34] Petri Hispani Logica. Venetijs, apud Franciscum Sansouinum, 1568. [35] Petrus de Palude290, Enarrationes in Euangelia. Venetijs, apud Camillum Francischinum, 1575. [36] Regimen sanitatis cum expositione magistri Arnaldi de Uilla Noua. 1480. [37] Salustij Opera. Parisijs, 1500. [38] Sacerdotale. Venetijs, 1567. [39] Sextus Julius Frantinus, De arti militari. [40] Sextus decretalium a Bonifacio octavo in concilio Lugdunensi èditus. Venetijs, in èdibus Lucè Antonij Juntè, 1514. [41] Thomè Aquinatis Summa theologiè sacrè. Lugduni, ex officina Juntas, 1587. [42] Eiusdem Summa eadem. Lugduni, sumptibus Philippi Tinghi Fiorentini, 1575. [43] Eiusdem Scripta in quatuor Sententiarum. Venetijs, 1480. [44] Eiusdem Commentaria in Phisicam. Venetijs, per Petrum Bergomensem, 1500. [45] Eiusdem Expositio in lib. Posteriorum et Perihermeni. Aristotelis cum fallacijs. Venetijs, impendio Andreè Asulè, 1483. [46] Eiusdem Comentaria in lib. De anima. Venetijs, apud Juntas, 1449. [47] Vincentius Quintianus, In lib. De anima. Bononiè, tipis Alexandri Benacij, 1575.

XXIII.4. PAVIA, S. Lanfranco: Lattanzio291. (f. 197r) [1] Aristoteles, De coelo et mundo, De generatione et corruptione. Lugduni, per Theobaldum Paganum, 1542. 290

Segue termine cancellato illeggibile. Lattanzio Medolago (1526-1611), bergamasco della nobile famiglia Valvassori, al secolo Giovanni di Francesco, prese il nome dal borgo di nascita. Novizio ad Astino, professò in Vallombrosa nel 1550 e partecipò al concilio di Trento come accompagnatore del vescovo di Bergamo Federico Cornaro. Fu allievo allo Studio di Passignano, quindi teologo e lettore di filosofia allo Studio pavese fino al 1575, allorché divenne abate di Astino, carica che ricoprì fino al 1578. Nel 1589 era superiore del cenobio toscano di Bibbona. Durante gli ultimi anni della sua vita, nonostante la lunga militanza nelle file dell’obbedienza gualbertiana e la ricerca storica sulla medesima, congiurò per distaccare l’importante monastero bergamasco dalla congregazione e incorse nella censura del generale Colombino Pai. In ogni caso collaborò a lungo con l’arcivescovo di Milano Gaspare Visconti e fu consultore dell’Inquisizione. Si devono a lui una Cronichetta della Religione Vallombrosana, appendice al Psalterium Monasticum secundum Ordinem Vallisumbrosae; la Chronica abbatiae Sancti Sepulchri de Astino Bergomi, 291

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 330

20-May-13 2:06:34 PM

XXIII.4,21

PAVIA

331

[2] Auerrois Comen. Lugduni, per Jacobum Juntam. XXIII.4, [3] Alexandri Afrodisei Opuscula. Venetijs, per Hieronimum Scotum, 1546. [4] Auerroes, In Logicam. Venetijs, per Ottauianum Scotum, 1518. [5] Albertus Magnus, Metheora. Per Rinaldum de Nouimagio. [6] Amonij Logica. Venetijs, per Hieronimum Scotum, 1542. [7] Aristoteles, Organi secunda pars. Basileè, 1548. [8] Augustini Niphi Suesani In lib. Destructionis in Auerroem. [9] Aristoteles Opera pratica et speculatiua. 1549. [10] Amonius, In quinque uoces Porphirij. Venetijs, apud Hieronimum Scotum, 1542. [11] Auerrois Opera. Per Theobaldum Paganum. [12] Augustini Opera omnia. Venetijs, ad signum Spei, 1552. [13] Augustini Niphi In Metaphisica. Venetijs, apud Scotum, 1547. [14] Aristotelis Problemata. Venet., Lucèantonij Juntè, 1518. [15] Astrolabium,292 Isagogè. Parisijs, apud Guglielmum in pingui Gallina, 1550. [16] Alexandri Afrodisii Comentaria in Metaphisicam. Romè, in èdibus Marcelli Silber, 1527. [17] Augustini Niphi In Elencos. 1542. [18] Alfonsus de Castro, Contra hèreses293. [19] Aristoteles, Dialectica. Venetijs, per. [20] Biblia sacra. Venetijs, per Altobellum Salicatium, 1576. [21] Biblia sacra. Vienna, 1542. XXIII.4, ordinis et congregationis Vallis Umbrosae, ex eiusdem monasterii libris et instrumentis descripta fideliter per dominum Lactantium de Medolachis; l’opera Magistri sententiarum ed altri lavori di erudizione storica redatti sulla scorta di documenti originali. Fra questi ultimi figura la cura del cosiddetto Rythmus di Maginfredo di Astino (sec. XII), che descrive l’espansione dell’Ordine vallombrosano nell’Italia settentrionale, di cui il Medolago fornì la più antica trascrizione e l’unica attestazione oggi rimasta. Morì con molta probabilità a Vallombrosa. Bibliografia: Bergamo, Biblioteca Civica ‘Angelo Mai’, Carteggio Albani, don Lattanzio, anno 1581 (2 lettere); AGCV, C.V.13: G. ALBERGANTI, Generali Valombrosani, tomo J, ms. 1751, f. 237v; AGCV, C.V.18: F. SOLDANI, Monaci vallombrosani illustri, t. 6, ms. sec. XVIII, p. 137; AGCV, 0.II.4: T. SALA, Notizie di alcune Badie Vallombrosane, ms. sec. XIX; L. MEDOLAGO, Chronica abbatiae Sancti Sepulchri de Astino Bergomi, ordinis et congregationis Vallis Umbrosae, ex eiusdem monasterii libris et instrumentis descripta fideliter per dominum Lactantium de Medolachis, in AGCV, C.IV.2: F. NARDI, Memorie vallombrosane, ms., II/1, pp. 63-68 (copia ms. del sec. XVIII); L. MEDOLAGO, Cronichetta della Religione Vallombrosana, appendice al Psalterium Monasticum secundum Ordinem Vallisumbrosæ, Florentiae 1566; D. CALVI, Scena letteraria de gli scrittori bergamaschi aperta alla curiosità dei suoi concittadini, I, Bergamo 1664, p. 343; SIMI, Catalogus cit., p. 183; FRANÇOIS, Bibliothèque cit., II, p. 140; TARANI, L’Ordine cit., p. 123; LUCCHESI, I monaci cit., p. 124; SALA, Dizionario cit., II, pp. 47-50; B. VAERINI, Gli Scrittori di Bergamo, o sia Notizie storiche, e critiche intorno alla vita e alle opere de’ Letterati Bergamaschi, Bergamo 1788, p. 4; MONZIO COMPAGNONI, Il «rythmus» cit., p. 348; ZUCCARELLO, I Vallombrosani cit., pp. 42, 85, 89, 95-96, 133, 197, 217; F. SALVESTRINI, Il monachesimo vallombrosano in Lombardia. Storia di una presenza e di una plurisecolare interazione, in I Vallombrosani in Lombardia cit., pp. 3-51, pp. 33-34. 292 Depennato Parisijs. 293 Item depennato.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 331

20-May-13 2:06:34 PM

332

PAVIA

XXIII.4,22

[22] Concordantiè maiores Bibliè. Parisijs, in èdibus Francisci Regnault, 1526. [23] Compendium juris canoni. Venetijs, per Felicem Valgrisium, 1582. [24] Com. Auer. Per Jacobum de Ripa, Venetijs, 1584. [25] Caietani Super Testamentum Nouum. Venetijs, per Ottaui. Scotum, 1530. [26] Constantini Lucè. Apud Hieronimum Bartolum, Ticini, 1597. [27] Conciliator. Per Ottauianum Scotum, Venetijs, 1496. [28] Caietani Comentaria in Logicam. Venetijs, apud Ottaui. Scotum, 1552. [29] Chrisostomi Jauelli Opera. Venetijs, apud Johannem Mariam Bonellum, 1568294. [30] Cardinalis Albani Bergomatis De papa et concilio. [31] Capreolus, In Sententias. Parisijs, per Ottauianum Scotum, 1552. [32] Compendium theologiè per fratrem Johannem de Combis Ordinis Minorum. Lugduni, 1573. [33] Compendium manual. Nauarri. 1593, Venetijs. [34] Concilium Triden{***}. [35] Caetanus, De {***}. [36] Comenta{***}. [37] Chrisost{***}. [38] Chrisostomi Homelie {***}. [39] Durandus {***}. (f. 197v) [40] Extensio priuilegiorum Vallisumbrosè295. [41] D. Eudosio296, La uita di s. Gio. Gualberto in prosa. Fiorenza, per Georgio Marescotti, 1552. [42] Exorcista. Per Simonem de Luere, Venetijs, 1513. [43] Egidius Romanus, In Phisicam. Venetijs, per Ottauianum Scotum, 1456. [44] Euclidi Geometria. Venetijs, per Arnaldum Baldon., 1482. [45] Exempla sacra virtutum et vitiorum297. [46] Echius, Contra hèrèses de poenitentiè partibus298. [47] Explanatio in Acta Apostolicorum et Epistolas chatolicas. [48] Francelotti, In Institutione. Venetijs, 1570. [49] Franciscus Toleti In Dialecticam Aristotelis. Venetijs, apud Juntas, 1579. [50] Fabri Logica. Parisijs, per Petrum Vedoueuum, 1536. [51] Faber, In Moralia et Matema. Parisijs, per Volphgangum et socios. 1503. [52] Fragmenta Nicolai Sandeni De eucharestia et missa, vulgari [53] Fragmenta Joachim et aliorum. [54] Frisij Gemma De usu globi. Parisijs, per Tomam Picardum, 1547. [55] Nigrij Oratio funebris. 1578299. 294

Item aggiunto successivamte. Item aggiunto a posteriori. 296 Segue termine cancellato illeggibile. 297 Item aggiunto a posteriori. 298 Item aggiunto a posteriori. 299 Item aggiunto a posteriori. 295

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 332

20-May-13 2:06:34 PM

XXIII.4,94

PAVIA

333

[56] Flectij Apologia. 1542300. [57] Henchio, Contra Luterum. Venetijs, per Bernardinum Stagninum, 1537. [58] Johannes Capreolus. Venetijs, Ariuabenum, 1514. [59] Johannes Grammati. Venetijs, Ottauianum Scotum, 1530. [60] Johannes Gramma., In Anima, Generatione et corrupti. Venetijs, per Hieronimum Scotum, 1527. [61] Janduni Quèstiones in lib Phisi. Venetijs, Jo. Lucilli, 1488. [62] Johannes Bacconus, In quatuor Sententiarum. Venetijs, per Octauianum Scotum, 1526. [63] Justiniani Instituta. Lugduni, per Bartolomeum Vincentium, 1577. [64] Joannis Rauisij Textoris Officina. [65] Ludouicus Coronellus Hispanus. Parisijs, 1511. [66] Linconiensis In Posteriora. Venetijs, per Octauianum Scotum, 1514. [67] Lippomanus, Contra hèreses. [68] Locorum theologicorum Cani. [69] Laurentij Gambarè Poesis. Venetijs, apud Julittos, 1588. [70] Manuale Nauarri. Venetijs, per Guerreos fratres, 1580. [71] Marci Antonij Zimarè Tabula. Venetijs, per Johannem Gryphium, 1543. [72] Margarita philosophia. 1512. [73] Nicolaus de Lira, Super Testamentum Vet. et Nouum. Vene., per Octauianum Scotum, 1489. [74] Nestorius, De confessione. Antuerpiè, 1514. [75] Ouidij Metamorfoseon. Med{***}. [76] Petri Mirandulan{***}. [77] Petri Pinctasi. Venet{***}. (f. 200r) [78] Porphirij Prèdicamenta Aristotelis. Apud Scotum, 1546. [79] Parua naturalia. Venetijs, per Bernardinum et fratres, 1523. [80] Petri Hispani Logica. Venetijs, apud Franciscum Sansouinum, 1572. [81] Regula sancti Benedicti. 1580. [82] Recettario in Galeno. Venetia, per Bindone et compagni, 1542. [83] Sette chiese di Milano. Per Pacifico Pontio, 1593. [84] Scoti Theologia. Venetijs, per Ottauianum Scotum, 1522. [85] Scoticè philosophiè tabula generalis. Venetijs, per Ottaui. Sco., 1522. [86] Siriani Metaphisica. Veneti., 1518. [87] Scoti Formalitates. Per Ottaui. Sco. et fratres, Venet., 1526. [88] Simplicij Phisica. Vene., per Hiero. Sco., 1546. [89] Suesanus, De anima. Per Jeron. Sco., Venetijs, 1546. [90] Simplicij Comentaria. Apud Octauianum Sco., 1549. [91-92] Suesanus, In Phisicam et Parua naturalia. Per Scotum, 1549. [93] Scotellus, Super quatuor Sententiarum. Venetijs, per Simonem de Luere, 1051. [94] Sauonarolè Practica de febribus. Venetijs, per Lucamantonium Juntam, 1517. 300 A partire da questo punto la lista è esemplata dalla stessa mano cui sono dovute le precedenti aggiunte.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 333

20-May-13 2:06:34 PM

334

PAVIA

XXIII.4,95

[95] Summa Rajmundi de sacramentis. [96] Summa Conciliorum. [97] Summa Angelica. [98] Summa Armilla. [99] Summa Caietana. [100] Summa d. Thomè Aquinatis. Lugduni, Johannis Crispini, 1540. [101] Suesani Logica. 1530. [102] Thomas Aquinas, Contra Gentes. Venetijs, per Lucamantonium Juntam, 1524. [103] Thomè Logica. Venetijs, per Otta. Sco., 1582. [104] Thomè Quèstiones disputatè. Venet., per Otta. Sco., 1503. [105] Thomas In Paulum. Ven., per Otto. Sco., 1570. [106] Trusianus monacus Cartusiensis, In Galenum. Venetijs, per Ottauia. Sco., 1498. [107] Tiberj Bacillini phisi. Per Jacobum de Burgofranco, 1519. [108] Thomè Parua naturalia. Venet., apud Scotum, 1507. [109] Scoti Quèstiones301. Venetijs, per Ottauia. Sco. [110] Scoti Metaphisi. Venet., per Ottauia. Sco. [111] Thomè Opera uaria. Papiè, 1496. [112] Thomas, In Sententias Magistri. Vene., Ottauia. Sco. [113] Toleti Logica. Venetijs, apud Juntas, 1579. [114] Toleti In lib. De anima. Venetijs, apud Juntas, 1586. [115] Tartaretus integer. [116] Victoria Leo{***} de Lignano. [117] Viola ani{***}. [118] Zeppa{***}.

XXIII.5. PAVIA, S. Lanfranco: Firmiano Valvassori302. (f. 198r) Inuentarium librorum in usum d. Firmiani de Valuassoribus de Mediolani, uidelicet quos habet presens 1600 mense maio in monasterio S. Lanfranchi Papiè.

301

Segue termine cancellato illeggibile. Firmiano Medolago (1555-1621), da Bergamo, nipote di Lattanzio Medolago, professò in Astino nel 1576 e venne educato dallo zio. Fu a Passignano nel 1585 e si addottorò a Pavia nel 1589. Ricoprì l’incarico di lettore di fisica e metafisica allo Studio pavese e figura come autore di vari trattati di argomento filosofico dedicati al cardinale Federico Borromeo. Le sue opere furono composte principalmente a fini didattici. Morì nel cenobio lombardo di S. Cristina in Corteolona (diocesi di Pavia), che forse conservava una parte della sua biblioteca. Bibliografia: AGCV, C.V.13: G. ALBERGANTI, Generali Valombrosani, tomo J, ms. 1751, f. 236r-v; AGCV, 0.II.4: T. SALA, Notizie di alcune Badie Vallombrosane, ms. sec. XIX; AGCV, D.II.16: BARLI, Ricordanze Vallombrosane, 34, ms. sec. XIX, f. 144r; CALVI, Scena letteraria cit., p. 142; VAERINI, Gli Scrittori cit., p. 3; TARANI, L’Ordine cit., pp. 125-26; SALA, Dizionario cit., II, pp. 50-51; NEGRUZZO, Theologiam discere cit., pp. 119-120. 302

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 334

20-May-13 2:06:35 PM

XXIII.5,35

PAVIA

335

(f. 198ra) [1] Aristotelis Opera omnia, Grèce. Basileè, 1507, per Jac. Pfortzhein. [2] Latine. Magno folio. Ibidem, 1548, per Heruagium. [3] Item. Paruo folio. Venetijs, 1572, ad signum Seminantis. [4] Alberti M., Summa. Basileè, 1507, per Jac. ut supra. [5] De quattuor coequeuis. Venetijs, 1517, per Octauianum Scotum. [6-7] In Logicam et Phisicam Arist. Ut supra. [8] Alberti de Saxonia, De coelo. Venetijs, ut supra. [9] Aldi Manutij Institutio grammatica. [10] Item, Elegantiè. 1585, Taurini. [11] Alexandri Picolominei Sphera. Venetijs, 1548, Bascarino. [12] Alessio Piamontese, Secreti. Venetijs, 1568, Cauallo. [13] Ambrosius Calepinus. Ticini, 1589, per Bertolum. [14] Ammonius, In Logicam. Venetijs, 1559, per Vinc. Valgrisium. [15] Annibalis Guaschi Q. de animarum perfectione. Trini, 1577, per Jolitum. [16] Andrea Eborensis, Opera. Venetijs, 1572303, ad signum Seminantis. [17] S. Antonini Summa. Venetijs, 1475, per Andream de Catharo. [18] Antonij Andreè et Trombetè In Metaphisicam.Venetijs, 1495, per Joh. de Gregoris. XXIII.5, [19] Articella Medicinè. Lugduni, 1514, per Joh. de la Place. [20] Angeli Pientini De jubileo. Romè, 1575, per her. Bladij. [21] Augustini Suessani In Metaph. commentaria ac dilucidationes. [22] Item, In philosophiam naturalem. Venetijs, 1519, per Octau. Scotum. [23] Auerr. Opera. Venetijs, 1542, per Juntas. [24] Auicennè Opera omnia. Venetijs, 1496. B [25] Biblia sacra. Venetijs, 1574, per Beuilaquam. [26] Dius Bonauentura, In quatuor Sententiarum. Venetijs, 1580. [27] Eiusdem Opuscula quedam. Venetijs, 1537, ad signum Putei. [28-29] Bannes, In primam et secundam partem d. Thomè. 1587, Venetijs, apud Altobellum Salicatium. [30] Bartholomeus Spina, De animè immortatitate. Venetijs, 1509, per Gregorium. [31] Bartholomeo Caualcante, Rethorica. {***}304, 1574, per Franceschinos. [32] Boethij De consolatione philosophiè. Venetijs, {***}. [33] Benedicti Pererij {***}. (f. 198rb) XXIII.5, C [34] Capreolus, In quatuor Sententiarum. Papiè, 1522, per Borgofrancum. [35] Cathechismus ex dec. Conc. Tridentini. Venetijs, 1574, per Dom. Farreum. 303

1572 corregge 1568. Questa lacuna del testo e le successive dipendono da una lacerazione dei fogli nel margine inferiore. 304

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 335

20-May-13 2:06:35 PM

336

PAVIA

XXIII.5,36

[36] Cathechismus catholicus Petri Canisij. Mediolani, 1584, per Simonem Tinum. [37] Cicero, De officijs. Venetijs, Sessè, 1517. [38] Item cum plurib. comentis. Venetijs, 1518, per Georgium de Rusconibus. [39] Orationes eiusdem. Lugduni, 1539, per Griphium. [40] Tuscolanè cum plurib. comentis. Venetijs, 1516, per Augustinum. [41] Sententiè et apophtegmata. Lugduni305, 1575, Tortellium. [42] Clenardi Grèca cum coment. Coloniè, 1571, per Graminèum. [43] Collegium Conimbricense, In Phisicis. Lugduni, 1594, per Brisson. [44] Cornelij Bitontini episcopi Conciones. Venetijs, 1586, per Juntas. [45] Commentaria Cèsaris. Florentiè, 1514, per Juntas. [46] Concilium Trident. Venetijs, 1582, per Griphium. [47] Compendium medicinè per Simonetam. Papiè, 1594, per Bartolo. [48] Cornelij Jansenij Concordium euangelica. Venetijs, 1579, per Sessam. [49] Cosmographiè introductio. Venetijs, 1551, per Petrum de Nicolinis. [50] Christophorus Clauius, In Spheram S. B. Venetijs, 1596, sub s. Solis. [51] Christophorus Corneus, De methodo inueniendi medium terminem. Basileè, 1556, per Joh. Oporinum. D [52] Demosthenis Opera omnia. Venetijs, 1550. [53] Dionisij Carthusiani Opuscula. Lugduni, 1587, per Junctas. [54] Didaci Stellè Modus concionandi.Venetijs, 1584, per Somaschum. [55] Dialogo di Gherardo Brugogni. Bergomi, 1598, per Com. Venturam. [56] Dictionario volgare e latino. Venetijs, 1569, per Franc. Ziletti. [57] Dominicus Soto, In quartum Sententiarum. Venetijs, 1569, ad signum Fontis. [58] In Logicam Ar. Ibid., 1573, per Guerrèos. [59] Donati Acciaioli Ethica. Lugduni, 1560, per Frellonium. E [60] Esopi Fabulè Grècolatinè. Antuerpiè, 1567, per Plantinum. [61] {***} Venetijs, 1527, Oct. Scoti. [62] {***}. (f. 198va) F [63] F{***} Stapulensis Logica. Lugduni, 1545, per Juntas. [64] Franceschinus Visdomini, Homeliè. Venetijs, 1585, per Maiettum. [65-66] Francisci Toleti In Logicam, Phisicam Arist. Venetijs, 1579, per Juntas. [67] Francisci Panigarolè Expositio Psalm. paraphrastica. Bergomi, 1588. [68] Flores legum. Venetijs, 1543, per Rauanum. G [69] Gabriel Biel, In quatuor Sententiarum. Lugduni, 1532, per Joh. Gregorium. [70] Gabrielis Barletè Sermones. Venetijs, 1571, per Somaschum. 305

Segue una data cancellata illeggibile.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 336

20-May-13 2:06:35 PM

XXIII.5,106

PAVIA

337

[71] Gaetanus Thienn., In Thimon. in Metheor. Venetijs306, 1522, per Octau. Scotum. [72] Gratiadei Questiones phisicè. Ascoli, 1588, per Facium. [73] Griselorè Grammatica Grèca. [74] Grisostomi Jaueli Uniuersa philosophia. Venetijs. [75] Gulielmi Peraldi Summa de virtutibus et uitiis. Venetijs, 1407. [76] Gulielmi Ocham Summula phisica. Venetijs, 1486, per Laz. Soardum. [77] Item Eiusdem Logica. Bononiè, 1498, ut supra. [78] Gulielmi Pepini Sermones. Venetijs, 1569, per Gratiosum Pe. H [79] Heruèi Quodlibet. Venetijs, 1517, Octau. Scoti. [80] Hermanni Figuli Lexicon juris. Venetijs, 1585, per Cominum de Tridino. [81] Henrici Helmesij Homiliè. Parisijs, 1552, sub Lilio aureo. [82] Hieronimi Toletani Controuersiè theologice. Romè, 1584, per Accolitum. [83] Hieronimi Balduini In Logicam. Venetijs, 1563, per Griphium. [84] Horatij Flacci Poema. Venetijs, 1567, per Sessam. [85] Hugonis de Sancto Victore Opuscula. Parisijs, 1506, per Stephanum. [86] Hugonis de Prato Florido Sermones. Parisijs, 1542. J [87] Jacobi de Voragine Sermones. Venetijs, 1572, per Somaschum. [88] Jacobi Zabarellè Opera logica. Venetijs, 1587. [89] Et De rebus naturalibus. Ibi., 1590, per Meiettum. [90] Index librorum prohibitorum s. d. Clem. 8. Mediolani, 1598. [91] Institutiones praedicationis v. Dei jussu Carol. Borromei. Mediolani, 1584, per Pontium. [92] Johannis Gersonis De imitatione Christi. 1587, Lugduni, per Junctam. [93] Johan. Scotus, In quatuor Sententiarum. Venetijs, {***}. [94] In Metaphisica et {***}. [95] In Logicam. Venetijs. {***}586, per Franc{***}. (f. 198vb) J [96] Joh. Cèsarij Dialectica. Lugduni, 1527, per Guelquem. [97] Joh. Dadrèi Loci communes. Venetijs, 1583, per Zalterium. [98] Joh. Boemi Mores gentium Lugduni, 1536, per Franciscum Justum. [99] Joh. a S. Geminiano Sermones funebres. Lugduni, 1576. [100] Joh. Bacchonij Quodlib. Venetijs, 1527, Octau. Scoti. [101] Joh. de Gandauo, In Metaph. etc. Venetijs, 1505, Octau. Scoti. [102-103] De coelo, De anima. Etc. Venetijs, 1552, per Juntas. [104] Julij Sirenij De fato. Venetijs, 1563, per Zilettum. [105] Jacobi Magni Sophologium. Parisijs, 1506, sub signo Argenteo. [106] Jsocratis Orationes, Grecolatinè. Venetijs, 1555, per Rauanum. 306

Segue una data cancellata illeggibile.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 337

20-May-13 2:06:35 PM

338

PAVIA

XXIII.5,107

L [107] Laurentij Vallè Elegantie. Taurini, 1578. [108] Ludolfi De uita Christi. Lugduni, 1516, per Stephanum Gueinard. [109] Ludouici Granaten. Conciones. Venetijs, 1578, ad signum Salamandrè. [110] Eiusdem Ecclesiastica rethorica. Ibid., 1578, per Meietum. [111] Lucilli Philalthei De anima. Taurini, 1579. [112] Ludouici Viuis Uaria opuscola. Lugduni, 1532, per Melchiorem Trech. [113] Luca Baglione, L’arte del predicare. Venetijs, 1562, per Torrisanum. [114] Ludouico Dolce, Osseruationi. Venetijs, 1575, dal Salicato. M [115] Magister Sententiarum. Venetijs, 1570, per Barthol. {***}. [116] Martini Nauarrè Enchiridion. Genuè, 1585, per Bartolum. [117] Eiusdem Operum omnium tabula. Venetijs, 1598, per Meiettum. [118] M. Antonij Flaminei Explanatio in Psalmos. Parisijs, 1551, per Joh. Bonhome. [119] M. Antonij Zimarè Tabula in Arist. [120] Et Theoremata. Venetijs, 1564, per Griphium. [121] Marsili Ficini De uita. Venetijs, 1548, sub signo d. Georgij. [122] F. Matthiè capuccini Prattica dell’oratione mentale. Veronè, 1587. [123] Mauro fiorentino, Sopra la Sphera. Florentiè, 1550. [124] Mutio Manfredi, Uaria poemata. Mantuè, 1587. [125] Et Mediol., 1596. N [126] {***}, 1520 per Juntas. (f. 199ra) P [127] Paulus Cortesius, In quatuor Sententiarum. Romè, 1504, per Silber. [128] Paulus Soncinas, In Metaphisicam. Venetijs, 1588, per Hieron. Scotum. [129] Pauli Manutij Apophtegmata. Venetijs, 1583, per Damianum Zenarum. [130] Pantaleonis Prosodia. Venetijs, 1575, per Sessam. [131] Petri Fonsecè In quatuor Metaph. Romè, 1576, per Zanettum. [132] In secundum Metaphisicè. Lugduni, 1590, per Juntas. [133] Eiusdem Dialettica institutio. Venetijs, 1582, per Gobbum. [134] Pendasij Phi. De natura corporum coelestium. Mantuè, 1551. [135] Petri Aquilani In quatuor Sententiarum. Venetijs, 1584, per Zenarium. [136] Petri Duodi De anima disputationes. Venetijs, 1575, per Guerrèum. [137] Petri Hispani Logica cum comento Orbelli, Tartareti, Versorij. Venetijs, 1516, Octau. Scoti. [138-139] Petri Tartareti Logica et philosophia. Venetijs, 1520, per Petrum de Rauanis. [140] Philiarchus, De officio sacerdotis. Florentiè, 1590, per Padouanum. [141] Eiusdem Compendium. Ibid., per Sermantellium. [142] Polus Lauredanus, De anima. Venetijs, 1596, per Meiettum.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 338

20-May-13 2:06:35 PM

XXIII.6,3

PAVIA

339

[143] Plinij Naturalis historia. Agrippè, 1523, per Ceruicornum. [144] Plutarchi Opuscula. Venetijs, 1548, per Tramezinum. [145] Psalmi Grecolatini. Antuerpiè, 1584, per Plantinum. Q R [146] Roberti Bellarmini De controuersijs christianè fidei. Lugduni, 1596, per Joh. Pillehote. [147] Roberti Minoritè Sermones. Venetijs, 1487, per Joh. Gregorium307. [148] Rosa Anglica medicinè. Papiè, 1492. S [149] Summa Angelica. Venetijs, 1487, per Georg. Riuab. T [150] Thomè Summa. Lugduni, {***}. [151] Compendium theol{***}. [152] Catena aurea. [153-154] In Metaph. et Naturalia (f. 199rb) [155] Thomè Gaetani De anima. Florentiè, 1509, per Barthol. de {***}. [156] Item Summula. Venetijs, 1572, per Nicolinum. [157] Thomè ab Argentina In quatuor Sententiarum. Venetijs, 1564, per Zilettum. [158] Theodori Angelutij Exercitatione. Venetijs, 1585, per Zilettum. [159] Thesaurus sacrarum precum. Veronè, 1589. [160] Textoris Officina. Venetijs, 1574, per Griphium. [161] Tiberij Bacileri Naturalis philosophia. Papiè, 1509, per Burgofrancum. [162] Torquato Tasso, Hierusalemme liberata. Mantuè, 158, per Osanam. [163] Eiusdem Tragedia. Bergomi, 1587, per Cominum Venturam. V [164] Vitè sanctorum patrum. Venetijs, 1512, per Francofordium. [165] Vincentij Hispani Sermones. Venetijs, 1573, per Rubinum.

XXIII.6. PAVIA, S. Lanfranco: Calvano “de’ Bonelli”308. (f. 201r) [1] Il Concilio di Trento. Stampato in Venetia, 1587, Andrea Muschio. XXIII.6, [2] Somma de sachramenti di Teofilo Fedini fiorentino. Stampato in Firenze, nella stamperia di Gregorio Marescotti, del3091576. [3] Memoriale della vitta cristiana di fra’ Luigi di Granata. Stampato in Venetia, apresso Marco Antonio Zaltieri, 1588. 307

Joh. Gregorium corregge sopra Georg. Riuab. depennato. Incerta è l’identificazione con Calvano da Bergamo, camarlengo di Novara nel 1589. Bibliografia: AGCV, 0.II.4: T. SALA, Notizie di alcune Badie Vallombrosane, ms. sec. XIX. 309 Segue ’76 depennato. 308

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 339

20-May-13 2:06:35 PM

340

PAVIA

XXIII.6,4

[4] Dispregio delle vanità del mondo di Diegho Stella. In Venetia stampato, appresso Cornelio Arriuabene310, 1578. [5] Tratatus sacerdotalis d. Nicolao de Ploue. Venetiis, apud Dominicum Lilium, 1564. [6] Defecerunt di fra’ Antonino arciuescouo di Firenze. In Venetia, apresso Francesco Lorenzinj, 1561. [7] Cento casi di cosientia di fra’ Serafino Razzi. In Venetia, apresso Ventura de Saluador, 1586. [8] Il Butero, che tratta del mondo nouo, de le relationj. 2 pezzi. In Bergomo, per Comin Ventura, 1596. [9] Selua odorifera del Mutio Justinopolitano, oue s’insegna cristianamente uiuere. In Venetia, apresso Andrea Ualuasorj detto Guadagnino, 1572. [10] Le lettere del Modogneto. In Venetia, apresso Gabriel Giolito de’ Ferrari, 1560. {***}311 Caluanus de Bonellis.

XXIV.1. MULEGGIO (Vercelli), S. Benedetto312. (f. 205r) Libri monasterij S. Benedicti de Muleggio prope et extra ciuitatem Vercellen. et monacorum Congregationis Vallisvmbrosè ibi commorantium anno 1600 et die octaua aprilis. (f. 205ra) [1] Amor constante, comedia. Venetijs, per Michaelem Bonibellum, 1595. [2] Biblia Latina. Venetijs, per Simonem Beuilacquam, 1494. [3] Biblia Latina. Lugduni, per Jacobum Saccoem, 1522. [4] Biblia Latina. Venetijs, per Juntas, 1534. [5] Concilium Tri. Venetijs, per Petrum Deduchinum, 1574. [6] Compendium theologiè. Venetijs, ad signum Spei, 1554. [7] Concilium Trid. Patauij, per Grifium, 1564. [8] Concilium Tri. Venetijs, per Hieronimum Caualchalupum, 1564. [9] China del Mendozza. Venetijs, per And. Muschium, 1590. [10] Diego Stella, De contemptu mundi. Venetijs, {***}313nettum, {***}. [11] Ditionar{***}. Papiè, per {***}. 310

Segue ’78 depennato. La lacuna dipende da una lacerazione del margine inferiore del foglio. 312 S. Benedetto di Muleggio presso Vercelli, detto delle Selve, diocesi di Vercelli; fondazione: fine sec. XI; vallombrosano dal 1135. Bibliografia: AGCV, 0.II.4: T. SALA, Notizie di alcune Badie Vallombrosane, ms. sec. XIX, p. 4; G. SELLA, Cartario del monastero di Muleggio e di Selve, Pinerolo-Asti 1917; G. BANFO, Fonti documentarie e bibliografia per la storia dei monasteri subalpini: il caso di San Benedetto di Muleggio, in Bollettino Storico-Bibliografico Subalpino, 95 (1997), pp. 423-469; S. GAVINELLI, Appunti per la storia dei monasteri vallombrosani nel Piemonte orientale, in L’Ordo Vallisumbrosae cit., II, pp. 677-725, pp. 702-721. 313 Questa lacuna e le successive dipendono da una lacerazione del margine inferiore dei fogli. 311

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 340

20-May-13 2:06:35 PM

XXIV.1,42

MULEGGIO

341

(f. 205rb) [12] Enchiridion del Echio. Antuerpiè, per Joa. Steelsium, 1541. [13] Fabulè Essopei Gregolatinè. Venetijs, per heredes Varisci, 1593. [14] Fior di uirtù. Bergomi, per Cominum Uenturam, 1594. [15] Fr. Bartholomeus Angelus Neap., Del ben morire. Brixiè, per Tom. Bozzolam, anno 1593. [16] Flaminio nobil verzelese, Sopra il Pater e l’Aue Maria. Vercellis, per Franc. Bonatum, 1591. [17] Garimbertus, De fortuna. Venetijs, per Michaelem Tramezinum, 1{5}50. [18] Giouan Bocchaccio, Laberinto d’amore. Venetijs, per Bonfadium, 1592. [19] Giouan Maria Bonardo, De magnitudine spherarum. Vene., per Zoppinos, anno 1589. [20] Giardino spirituale del Morigia milanese. {***} per Hiero. Bartoli, 1586. [21] {***}ori del Granata. Ve{***}, 1566. [22] {***} Morigia milanese{***}15{*}4. (f. 205va) XXIV.1, [23] Homeliè dominicales et de sanctis secundum anni circulum. Cartusiè Papiè, 1563. [24] Historia venetiana del Sabellico. Vene., per Joa. De Rubeis, 1558. [25] Joannis Gerson De imitatione Christi lib. quattuor. Venetijs, per Ant. Bertanum, 1574. [26] Lettere del Tolomei. Venetijs, per Guerram, 1596. [27] Le 20 giornate della agricultura d’Agost. Gallo. Venetijs, per Gratiosum, 1569. [28] Lettere del Guazzo. Brixiè, Joa. Bap. Bozolam, 1566. [29] Methamorfosi, tradotta in rima da l’Anguillara. Venetijs, per Paulum Zaffretum, 1582. [30-31] Mondogneto, Del Monte Caluario prima parte et Oratorio de religiosi. Venetijs, 1579. [32] Martirologio rom. vulgare del Roccha piacentino. Venetijs, per heredes Ziletti, {****}. [33] Memoriale della {***}no del Granata. {***}litos, 15{**}. (f. 205vb) [34] Meditationi di s. Buonaven. Venetijs, per Joa. And. Bertanum, 1578. [35] Nauarri Compendium. Bergomi, per Cominum Venturam, 1593. [36] Petrarcha, Rime con il Giesualdo. Venetijs, per Dominicum Lilium, 1557. [37] Prouerbia Salomonis. Lugduni, per Theobaldum Paganum, 1562. [38] Purificatione della conscientia di fra’ Agost. di Baroia. Venetijs, 1570. [39] Regula sancti Benedicti. Venetijs, per Franc. Senensem, 1572. [40] Rota Scipionis Admirati. Neapoli, per Joan. Maria Scotum, 1562. [41] Rainnerius Batti{***}, De modis satisfaciendi Deo. Venetijs, per Mar. Ant. Zalterium, 1595. [42] Summa sancti Tommè. Venetijs, per heredem Jeronimi Scoti, 1594314. 314

1594 corregge 1544.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 341

20-May-13 2:06:35 PM

342

MULEGGIO

XXIV.1,43

[43] Summa Angelica. Venetijs, per Bernardinum Stagninum, 1525. [44] {***} Niccholai de Ausini {***}79. [45] {***} Venetijs, per Dominicum Ni{***}572. (f. 206ra) [46] Summa armilla. Venetijs, per Caualchalupum, 1565. [47] Summa sacramentorum Franc. a Vittoria. Venetijs, per Ant. Bertanum, 1572. [48] Stephano Guazzo, De ciuili conuersatione. Venetijs, per Paulum Vgolinum, 1593. [49] Sansouino, Terza parte della historia turchescha. Venetijs, per Franc. Sansouinum, anno 1561. [50] Specchio del christiano del Carminuto. Placentiè, per Joa. Bazochum, 1594. [51] Scrutinio sacerdotale de l’Incarnato. Venetijs, per Dominicum Niccholinum, 1588. [52] Sansouino, Secretario di lettere. Papiè, per Andream Vianum, 1590. [53] Summa Pacifica. {***}de Guerra, 1574. [54] Specchio de la uita {***} del Granata.{***} litos. (f. 206rb) [55] Specchio de’ monaci de l’ab. d’Acriano. Venetijs, per Georgium Angelerium, anno 1570. [56] Vita di s. Giouan Gualberto del Lorenzino. Florentiè, per. [57] Virgilius sine Priapeia. Venetijs, per Dominicum Lilium, 1551. [58] Vinea Bergomensis Bartolomei Peregrini Bergomensis. Brixiè, per Lodouicum Britannicum, 1553. [59] Torquato Tasso. Mantuè, per Franc. Osannam, 1584. [60] Torquato Tasso, Rime. Ferrariè, per Vasalinum, 1585. [61] Testamentum Nouum Lat. Lugduni, per Andream Vin., 1556. [62] Baldassar Pisanelli, De natura ciborum. Auguste Taurinorum, per Antonium de Bianchis, 1587315.

XXV.1. NOVARA, S. Bartolomeo316. MULEGGIO (f. 207r) NOVARA Notta de tutti i libri si trouano nel monastero di S. Bartolomeo di Nouara de l’Ordine de’ monaci di Vallombrosa. [1] Alexandri Aphrodisei Commentaria in Aristotelem. Venetijs, apud Hieronimum Scotum, 1548. [2] Aristotelis Opera omnia. Impressa Lugduni, apud hèredes Jacobi Junctae, 1561. [3] Et 1566. 315

Item aggiunto a posteriori. S. Bartolomeo di Novara, diocesi di Novara; fondazione: terzo-quarto decennio del sec. XII; vallombrosano dallo stesso periodo. Bibliografia: E. DAHNK BAROFFIO, Biblioteche religiose novaresi verso il 1600 nel censimento della Congregazione dell’Indice (III). La biblioteca del monastero benedettino vallombrosano di San Bartolomeo, in Novarien, 22 (1992), pp. 245-273; D. TUNIZ, Testimonianze vallombrosane a Novara, in I Vallombrosani nella società cit., pp. 259-290;GAVINELLI, Appunti cit., pp. 678-693. 316

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 342

20-May-13 2:06:35 PM

XXV.1,29

NOVARA

343

[4] Et 1560. [5] Et apud Paulum Miralliettum, 1550. [6] Et Venetijs, ad signum Seminantis, 1572. [7] Auerrois Commentaria in Aristotelem. Impressa Venetijs, 1508, apud Bonetum Loccatellum presbiterum. [8] Ammonij Commentaria in Porphirium, Praedicamenta et Periermenias Aristotelis. Impressa Venetijs, 1555. [9] Andreè Caesalpini Aretini Quaestionum peripateticarum libri quinque. Impressi Venetijs, 1571, apud Juntas. [10-12] Alberti Saxonis Questiones in libros Analiticos, De phisico auditu et De coelo Aristotelis. Impressè Venetijs, 1516, apud hèredes Octauiani Scoti. [13] Et anno 1520, apud eosdem, ibidem cum duabus quaestionibus annexis Nicoleti Theatini, altera De grauibus et leuibus, altera De anima. [14] Alberti Magni Commentaria Logica. Impressa Papiae, apud Christophorum de Canibus. [15] Auli Gellij Noctes Atticae. Impressae Venetijs, apud Jo. Griphium, 1573. [16] Arsenij Crudelij monachi Ordinis Vallisumbrosae Commentaria in Porphirium. Impressa Florentiae, apud Philippum Junctam, 1599. [17] Aristotelis Libri logici cum scolijs Angeli Politiani. Impressi Lugduni, apud Hectorem Penet, 1554. [18] Alphonsi Toletani Scriptum in primum Sententiarum. Impressum 1490, Venetijs, apud Paganinum. [19] S.317 Antonini archiepiscopi Florentini Summa. Impressa Venetijs, 1477, apud Jo. de Colonia. [20] Et apud Leonardum Vuild, 1480. XXV.1, [21] S.318 Antonini supradicti Confessionale Latinum. [22] S.319 Antonini supradicti Opera della confessione in uolgare. Stampata a Venegia, 1561, presso Francesco Bindoni. [23] Alberti Magni Commentum super Missus est ang. Impressum Mediolani, 1488, apud Uldericum Scienzeler. [24] Burlei Commentaria in Logicam. Impressa Venetijs, 1503, per Bernardinum Vercellensem. [25] Benedicti Pererij De comunibus naturalium libri 15. Impressi Parisijs, apud Sonnium, 1579. [26] Cinquanta sermoni sopra il sacramento. Stampati in Fiorenza, alla libreria della Testugine, 1597. Authore Ludouico Agostinini, capellano già del duca di Ferrara. [27] Concilium Tridentinum. Venetijs, apud Hieronimum Polum, 1590. [28] Et apud Zilettum, 1579. [29] Cento casi di conscienza, authore Seraphino Razzi. Stamp. Fiorenza, 1579, presso il Sermartelli. 317

S. aggiunto sul margine sinistro. S. aggiunto sul margine sinistro. 319 S. aggiunto sul margine sinistro. 318

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 343

20-May-13 2:06:35 PM

344

NOVARA

XXV.1,30

[30] Concetti scritturali sopra il Miserere, authore Cesare Calderari. In Vinegia, 1588. [31] Cura clericalis incerti authoris. Venetijs impressa, apud Jo. Variscum, 1565. [32] Codex continens infrascripta et sunt haec:320 Jsagoge Joannitij. Liber Philareti De pulsibus. Theophili De urinis. {***}Hipo. {***}. Cornelij Celsi, Galeni, Terni, Auicennae, Fen. Almansoris. Haec opera impressa Venetijs, 1507, apud Petrum Bergomensem. [33] Clemen. {***} Petrum Mariam Marchettum, 1586. [34] Cr{***} 78. [35] Et 1568, apud Bonellum. [36] C{***}. (f. 207v) [37] Confessionale Bartholomei Caimi. Impressum Mediolani, apud Dominicum de Vespolate, 1478. [38] Cherubini Spoletini Sermones. Venetijs, per Georgium Arriuabenum, 1502. [39] Dottrina christiana breue. In Bergomo, 1583. [40] Dictionario uolgare e latino. In Venegia, 1580, presso il Valuassori321. [41] Dominici Soti Commentaria in Logicam Aristotelis. Venetijs, sub signo Pauonis, 1574. [42] Dominici Flandrensis Questiones in Logicam Aristotelis. Venetijs, 1514, per Georgium Arriuabenum322. [43] Egidij Romani Commentaria in Aristotelem. Venetijs, 1500, per Simonem de Luere. [44] Emilij Acerbi Questiones logicarum lib. 4. Venetijs impressi, 1596, apud Baretium. [45] Eiusdem manuscriptum In primum et tertium Sententiarum. Secundum uolumen fuit ei furto sublatum. [46] Eiusdem Questiones peripateticarum libri quatuor. Venetijs impressi, 1600, apud Baretium. [47] Eiusdem Animaduersionum libri tres. Manuscripti, spectant ad philosophiam. [48] Eiusdem Panegiricus de uita s. Jo. Gualberti abbatis, carmen heroicum. Impressum Florentiae, apud Junctam, 1599. [49] Item, Liber carminum tam uolgarium quam Latinorum. Manuscriptus. [50] Eleganze d’Aldo. 1576, in Pauia, presso il Bartolo. [51] Francisci Toleti Commentaria in Aristotelem. Venetijs, apud Juntas, 1580. [52] Et 1575. [53] Et 1573. NOVARA [54] Francisci Quintiani Ars metrica. [55] Fabij Quintiliani Declamationes. Lugduni, apud Griphium, 1544. [56] Gregorij Ariminensis Scriptum in Sententias323. 320

Et sunt haec aggiunto sopra al rigo. Item aggiunto in seguito. 322 Item aggiunto in seguito. 323 Item aggiunto sul margine sinistro. 321

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 344

20-May-13 2:06:35 PM

XXV.1,86

NOVARA

345

[57] Gregori Valentini Commentaria in Summam d. Tho. Aquinatis. Illud Venetijs, 1503, apud Bonetum324. [58] Haec ibidem, 1593, apud Minimam Societatem325. [59] Gulielmi d’Occam Scriptum in quatuor lib. Sententiarum. Lugduni, 1495, per Jo. Trechsel. [60] Georgij Bruxellensis Expositio in Logicam Aristotelis. Venetijs, per Lazarum de Soardis, 1506. [61] Honoratis de Robertis Questiones tres naturales. Venetijs, apud Somascum, 1585. [62] Hieronimi Sauonarolae Confessionale. Vercellis, apud Molinum. [63] Et Placentiè, apud Comitem, 1574. [64] Hieronimi Balduini Commentaria in Aristotelem. Venetijs, 1563326. [65-66] Jo. Duns Scoti Opera in Logicam et sententias quodlibeta.Venetijs, 1580, apud hèredes Sessae. [67] Jo. Buridani Questiones in Metaphisicam Aristotelis. Lugduni, apud Badeum, 1518. [68] Jo. Gandauensis Questiones in multa philosophiae Aristotelis. Venetijs, 1501, apud Bonetum Loccatellum. [69] Jo. Grammatici Commentaria in Aristotelem. Venetijs, apud Griphium, 1553. [70] Et apud Hieronimum Scotum, 1560. [71] Jo. Aquilani Sermones et f. Danielis Vicentini Ordinis Praedicatorum ambo. [72] Ludouici Buccaferri Commentaria in Aristotelem. Venetijs, apud Somaschum, 1565. [73] Ludouici Molinae Commentaria in Primam partem d. Thomae Aquinatis. 1594, Venetijs, apud Minimam Societatem. [74] Martini Turonensis Opuscula de temperantia et fortitudine {***} cum questionibus additis Dauidis Transton Scoti. Parisijs, apud Anto{***}. [75] Michaelis Carcani Sermo{***} cienzeler, 1495. [76] Medita{***}. [77] Modo {***}. In Milano, 1596. (f. 208r) [78] Marsilij Inguen Questiones in Aristotelem. Venetijs, 1504, per Bonetum Locatellum. [79] Magister Sententiarum. Venetijs, 1572, apud Salicatium. [80] Nicolai de Nise Resolutio theologorum. Venetijs, 1574, apud Farreum. [81] Nicolai Carmaglionensis Logica. Carmagnoliae, 1590, apud Bellinum. [82] Nicolai Perotti Regulae grammatices. Florentiae, apud Juntas, 1572. [83] Nicolai Massae Veneti De morbo Gallico. Venetijs, ad signum Stellae, 1563. [84] Nicolai de Ausma Summa confessorum cum Summa Pisanella. Venetijs, 1473. [85] Nauarri Manuale confessorum. Taurini, 1582. [86] Odonis Sermones. 1520, Parisijs, apud Badium. 324

Item aggiunto sul margine sinistro. Item aggiunto sul margine sinistro. 326 Item aggiunto sul margine destro dell’item precedente. 325

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 345

20-May-13 2:06:35 PM

346

NOVARA

XXV.1,87

[87] Philippi de Montecalerio Sermones. Lugduni, 1515, apud Jacobum Myt. [88] Pantaleonis Bertoli Prosodia seu ars metrica. Venetijs, apud hèredes Sessa, 1575. [89] Petri Passeri De uulneribus capitis. Bergomi, 1590, apud Cominum Venturam. [90] Pauli Veneti Commentaria in Phisicam Aristotelis. Venetijs, 1409, per Gregorium de Gregorijs. [91] Petri Fonsecae Commentaria in Metaphisicam Aristotelis. Romae, 1577, apud Franciscum Zanettum. [92] Petri Tartareti In triplicem Aristotelis philosophiam. Venetijs, 1571, apud hèredes Sessae. [93] Roberti Linconiensis Commentaria in Aristotelis Logicam. Venetijs, 1521, apud Octauianum Scotum. [94] Roberti de Licio Sermones. 1490, per Bernardinum Benalium, Venetijs. [95] Ricardi Mediauillensis Scriptum super Sententias. Lugduni, 1527, Antonium de Ry. [96] Sommetta de l’origine delle cità d’Italia. Non si uede dove, né da chi sia stampato. [97] Sommetta d’institutione christiana di Felice Piacci. In Pauia, 1573, presso il Bartoli. [98] Summa de exemplis Jo. a S. Geminiano. Venetijs, 1584, apud Farreum. [99] Simplitij Commentaria in Aristotelem. Venetijs, 1540. [100] Et 1546, apud Hieronimum Scotum. [101] Suessani Commentaria in Aristotelem. Venetijs, 1555. [102] Et 1554. [103] Et in Auerroem. [104] Thomas Argentinas, In Sententiis. Genuè, apud Orerium, 1585. [105] D.327 Thomae Aquinatis Commentaria in Aristotelem. [106] Item, Summa theologiae cum opusculis et commento Caietani. Venetijs, apud hèredes Scoti. [107] Apud Juntas. [108] Apud Hieronimum Scotum. [109] Apud Bonetum Loccatellum, diuersis temporibus ab anno 1507. [110] Testamentum Nouum et Uetus, uulgo Biblia, cui desunt paginae, initium et finis. Latinum est, et indicatur Venetiis impressus. [111] Theatro e discorsi del Rosaccio328. Stampati in più luoghi, 1594. [112] Nouo lume. Libro così intitolato d’arithmetica, authore Gio. Sfortunati. In Venegia, per Bernardinum Bindonum, 1545. [113] Fabulae Aesopi. Venetijs, ad signum Reginae, 1591. [114] Boethius, De consolatu philosophico. Antuerpiae, ap. Jo. Grapheum, 1533. Ego Emilius {Acerbus doc}tor theologus, dicti monasterii prior329, fideliter expo327

D. aggiunto sul margine sinistro. Segue una croce. 329 Emilio Acerbi (1562-1625), al secolo Giovanni Antonio, bergamasco, professò nel 1578 328

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 346

20-May-13 2:06:36 PM

XXVI.1,1

SAN GIMIGNANO

347

sui in his paginis {***}in illo contentorum testorque me nouo Indice perlecto perlustratisque libris {***} inuenisse uetitum, aut sanctae fidei, uel moribus disso{***} placitis quae nihilominus {***}.

XXVI.1. SAN GIMIGNANO (Siena), S. Girolamo:330 Ulivieri, priore331. (f. 209r)XXVI.1,SAN GIMIGNANO 1600. XXVI.1 Lista di tutti i libri che al presente si troua don Vliuieri, priore oggi al sacro monastero delle monache di San Girolamo a San Gimignano. E prima: XXVI.1, [1] La vita del gloriosissimo nostro san Giouan Gualberto Azzini, nobil fiorentino et fondatore della sacra religione di Vallombrosa, composta da messer Niccolò Lopresso il monastero di Astino. Studiò sotto il magistero di Arsenio Crudeli e si addottorò in teologia allo Studio pavese. Tenne scuola nei collegi di Astino e Passignano. Compose volumi di logica e teologia, ma è ricordato anche come poeta latino e musicista. Stando al presente inventario ricoprì il ruolo di priore a Novara. Fu poi a Spoleto e a S. Cristina in Corteolona, cenobio nel quale morì. Scrisse una vita di Giovanni Gualberto commissionata dal generale Marco da Pelago stampata nel 1599. Opere principali: AGCV, C.IV.7: E. ACERBI, De florentissima Passinianensi accademia, in F. NARDI, Memorie vallombrosane, ms. V/2, pp. 954-955; AGCV, Mss. III.6: EMILII ACERBI DOCTORIS THEOLOGI De vita D. Ioannis Gualberti Panaegiricus, Florentiae 1599; ID., Vita di San Giovanni Gualberto, tradotta ed illustrata dal p. d. Camillo Orsini, monaco vallombrosano, Firenze 1889; ID., Logicarum quaestionum libri quattuor, Venetiis 1596; ID., Quaestionum peripateticarum libri quinque, Venetiis 1602. Bibliografia: AGCV, C.V.13: G. ALBERGANTI, Generali Valombrosani, tomo J, ms. 1751, f. 236v; AGCV, D.V.13: F. NARDI, Miscellanea, Familia Illustrium Virorum Congregationis Vallis Umbrosae, copia, ms. sec. XIX, f. 26v; AGCV, 0.II.4: T. SALA, Notizie di alcune Badie Vallombrosane, ms. sec. XIX; AGCV, D.II.16: BARLI, Ricordanze Vallombrosane, 34, ms. sec. XIX, f. 55r; SIMI, Catalogus cit., p. 97; FRANÇOIS, Bibliothèque cit., I, p. 4; SALA, Dizionario cit., I, pp. 1-3; CALVI, Scena letteraria cit., pp. 126-127; J. FRAIKIN, Acerbi (Emilio), in Dictionnaire d’Histoire et de Géographie Ecclésiastiques, I, Paris 1912, col. 289; DAHNK BAROFFIO, Biblioteche (III) cit., p. 254; ZUCCARELLO, I Vallombrosani cit., pp. 90, 141, 147-148. 330 S. Girolamo in San Gimignano, monastero femminile poi priorato, diocesi di Volterra, fondato nel 1337 a seguito dell’inurbamento delle religiose da S. Vittore presso San Gimignano, chiostro legato dal secolo XII al cenobio di S. Maria di Cavriglia in diocesi di Arezzo. Bibliografia: AGCV, D.III.2: Memorie del Ven. Monastero di S. Girolamo di San Gimignano dell’Ordine di Vallombrosa Estratte dal Signor Barli nell’anno 1846 dai Libri di Ricordanze di detto Monastero, Con aggiunte fatte dal P. Don Torello Sala nell’anno 1876, ms., ff. 1r-3v; E. LUCCHESI, Il monastero di S. Girolamo in S. Gimignano dalle origini ai nostri giorni (13371938). Note storiche e biografiche, Firenze 1938; Codici Liturgici Miniati dei Benedettini in Toscana. Cenni storici sui monasteri di provenienza, a cura di A. GUIDOTTI, Firenze 1982, pp. 26-27; A. DUCCINI, Monasteri, pievi e parrocchie nel territorio di Gambassi (secoli X-XIII), in Miscellanea Storica della Valdelsa, 106 (2000), 3, pp. 191-233, pp. 204-208; SALVESTRINI, Monaci in viaggio cit., pp. 770-771. 331 Ulivieri Ruggeri da Pratovecchio, al secolo Pietro di Francesco, professò nel 1559. Nel 1589 era monaco a S. Maria di Vigesimo, di cui divenne priore nel 1600. In quell’anno si registra la sua vestizione di una monaca nel chiostro di San Gimignano. Bibliografia: AGCV, 0.II.4: T. SALA, Notizie di alcune Badie Vallombrosane, ms. sec. XIX; AGCV, D.III.2: Memorie del Ven. Monastero di S. Girolamo di San Gimignano cit., f. 18r.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 347

20-May-13 2:06:36 PM

348

SAN GIMIGNANO

XXVI.1,2

renzini fisico da Montepulciano, al santissimo e beatissimo padre papa Clemente ottauo nostro signore. In Firenze, appresso Giorgio Marescotti, anno 1599. [2] Vita del beato Giouanni Colombini da Siena, fondatore dell’ordine delli Jesuati. Con parte della vita d’alcuni altri Jesuati. In Roma, ex oficina Saluiana, anno 1558. [3] Vita di santa Fina da San Gimignano et miracoli doppo quella in diuerse persone. Con licenza del reuerendo padre inquisitore. Stampata in Firenze, ad istanza di Jacomo Manducci pisano, anno 1575. [4] Vita et morte del gloriosissimo et beato Bartolo da San Gimignano, con li miracoli che fece in vita et doppo morte. Con licenza de’ superiori. Stampato in Firenze, apresso Francesco Tosi del Garbo, anno 1575. [5] Libro nel quale si contiene un infinito thesoro d’indulgenze concesse alla Compagnia della beatissima Madonna nella chiesa cathedrale di Verzelli. Stampato in detta città, per Jacopo Bonati, anno 1588. [6] Prediche del reuerendissimo monsignore Cornelio Musso, vescouo di Bitonto, sopra il Simbolo dell’apostoli, le dua dilettioni di Dio et del paradiso, il sacro Decalogo et la passione del nostro Signore Giesù Christo descritta da san Giouanni Euangelista. Stampate in Venetia, nella stampa de’ Giunti, anno 1590. [7] Spechio ecclesiastico diuiso in tre parti, authore don Genesio Minucci da Radda fiorentino, monaco valembrosano. Il quale tratta sopra i misteriosj significati dell’edificio della Chiesa nell’hore canoniche et messa, delle parti loro et cirimonie, con un trattatello di deuotissime orationi, parte prima, capitolo primo. Con licenza de’ signori superiori. In Rauenna, per Piero Giouanello, anno 1595. [8] Opera dell’arciueschouo Antonino fiorentino del modo di confessarsi bene di tutti i suoi peccati, con una breue istruttione per i sacerdoti curati. Stampata in Venetia, apresso Francesco Bindoni, anno 1561. [9] Breue istruttione de’ confessori, come si debba amministrare il sacramento della penitenza, diuisa in due libri, di fra’ Bartolomeo Medina domenicano. Stampata in Verona, apresso Sebastiano dalle Donne, anno 1584. [10] Libro del trattato della santissima comunione di monsignore Cacciaguerra, a cui s’è aggiunto {***}332 del medesimo authore {***}, l’una della {***} santissimo sacramento, l’altre due della {***} santissima comunione. Stampate in Venetia, {***}, anno 1570. (f. 209v) SAN GIMIGNANO 1600. [11] Dispregio della vanità del mondo di fra’ Diego d’Estella dell’Ordine di san Francesco Osseruante, diuiso in tre parte et in tre libri, tradotto dalla lingua spagnuola nella toscana da messer Piero Buonfanti, piouano di Bibbiena. Stampati in Firenze, apresso Giorgio Mareschotti, tutte e tre nella medesima città dell’istesso, anno 1585. [12] Breue discorso sopra l’oratione et adoratione del reuerendo messer Guglielmo Mannini, priore di Santa Felicita di Firenze. Stampato da Sermartelli, in Firenze, anno 1591. 332 Questa lacuna del testo e le successive derivano da una lacerazione del margine inferiore dei fogli.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 348

20-May-13 2:06:36 PM

XXVI.1,26

SAN GIMIGNANO

349

[13] Tauola necessaria, tanto a picholi quanto a lj grandi, dalle inscrittioni et soprascrittioni delle lettere missiue a qualunque grado e qualità di persone si uoglia, tanto ecclesiastiche quanto secolari. Nouamente posta in luce per Giouan Francesco Pellippari da Verzelli. Stampata in Firenze, apresso Giorgio Mareschotti, anno 1583. [14] Secretario di messer Francesco Sansouino, libri settimi, nel quale mostra et insegna il modo di scriuere lettere acconciamente et con arte in qualsiuoglia suggetto. Stampato in Venetia, alla libreria della Fortezza, apresso d’Altobello Salicato, anno 1591. [15] Concilium Tridentinum sub Paulo III, Julio III et Pio IIII, additis Pii IIII et Pii V. Stampato in Venetia, apud Jordanum Zilettum, anno 1579. [16] Cathechismus ex decreto Concilij Tridentini ad parrochos santissimi domini nostri Pii quinti jussu èditus. Venetijs, apud Dominicum de Farris, anno 1570. [17] Summa Caietani sancti Xisti cardinalis illustrissimi Ordinis Predicatorum. Venetijs, apud Dominicum Farreum, anno 1584. [18] Pars sermonum de laudibus sacramentorum secundum fratrem Rubertum Carazolum de Licio Ordinis Minorum episcopum Aquinatem. Examinatum opus per egregium sacre theologie dottorem magistrum Guasparrinum Borouenum sacris Ordinis Seruorum diue Mariè Regularis Obseruantiè. Et impressum Venetijs, per Bernardinum Benalium, anno 1490. [19] Secundus dyalogorum liber beati Gregorij pape De vita ac miraculis beatissimi Benedicti. Eiusdem almi patris nostri Benedicti Regula. Speculum Bernardi abbatis Cassinensis de his ad que in professione obligatur monachus. Venetijs, in edibus Petri Liechtestein, anno 1520. [20] Summa sacramentorum Ecclesie ex doctrina domini Francisci a Vittoria Ordinis Predicatorum. Venetijs, apud Joannem Batistam Somaschus, anno 1574. [21] Aristotelis Stagirite Peripateticorum principis operum omnium pars prima quam Locicam. Venetijs, apud Joachin{***}, anno 1584. [22] Explicit Psalterium secundum vsum fratr{***} P{***}. Venetijs, per dominum Lucan{***}, anno 1515. (f. 210r) 1600. [23] Diurnum Romanum ex decreto sacrosancti Concilij Tridentini restitutum, Pii V pont. max. jussu editum. Cum officijs sanctorum per Sixum V ordinatis, ac Kalendario Gregoriano. Venetijs, apud Nicolaum Misserium, 1588. [24] Psalterium monasticum in ordinem ferialem redactum justa ritum nostrè Congregationis Vallisumbrosè, mandante domino Constantio Minuccio de Prato Veterij, prefatè Congregationis preside generali. Impressum Florentiè, in officina filiorum Laurentij Torrentini333, anno 1566.24 [25] Breuiarum secundum Ordinem Vallisumbrosè, mandate domino Blasio Melanensis Florentino, prefatè Congregationis preside generali. Impressum Florentiè, primo imprimi fecit Venetijs, per Joannem Emericum de Spire Alemanum, anno 1493. [26] Breuiarum etiam secundum Ordinem Vallisvmbrosè, cum Kalendarjo perpe333

Segue Florentinorum depennato.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 349

20-May-13 2:06:36 PM

350

SAN GIMIGNANO

XXVI.1,27

tuo, mandante domino Saluatore de Santo Saluio Florentino, prefate Congregationis preside generali, cum Kalendario Gregoriano ut supra. Venetijs, per Johannem Variscum et socios, anno 1583. [27] Officium Beatè Mariè secundum Ordinem Vallisvmbrosè, cum indulgentijs quibusdam in fine a domino nostro Gregorio XIII concessis. Florentiè, apud Juntas, anno 1575. Finis. 1600.

XXVII.1. ROMA, S. Prassede334. (f. 211r) XXVI.1, Anno 1600. Index librorum omnium qui sunt ad usum monachorum Sanctè Praxedis de Vrbe. [1] Ars predicandi fratris Lucè Ballionij. Cesenè, apud Bartholomeum Rauerium, 1581. ROMA [2] Andreè Vesalij Bruxellensis De anatomia. In officina Joannis Erfordie, Londini, 1545. [3] Ambrosij Calepini Dictionarium. Venetijs, apud Junctas, 1578. [4] Biblia sacra recognita et emendata a doctoribus Parisiensibus. Parisijs, apud Sebastianum Niuellium, 1573. [5] Boetius, De consolatione philosophica, in vulgatum sermonem ex Latino traducta a Benedetto Varchio. Florentiè, 1551. [6] Biblia sacra. Venetijs335, apud Junctas, 1571. [7] Bonaventura doctor seraphicus, Super quatuor Sententiarum. Venetijs, 1562. [8] Biblia sacra, in quinque tomi distincta. Venetijs, apud Lucam Antonium. [9] Benedicti monachorum patris Regula. Florentiè, apud Philippum Junctam, 1598. [10] Et Eiusdem Regula. Venetijs. [11] Bullarium summorum pontificum a Bonifatio octauo usque ad Pium quartum. Romè, apud Antonium Bladum, 1559. [12] Biblia sacra. Lugduni, in officina Jacobi Mareschal, 1519. [13] Budei Comentaria linguè Grècè. Coloniè, opera et impensa Joannis Soteris, 1530. XXVII.1, [14] Bernardi Segnij Retorica et poetica Aristotelis, uulgaris traductio. Venetijs, anno 1557. 334 S. Prassede in Roma, vicariatus Urbis, sede del procuratore generale dell’Ordine vallombrosano; fondazione: secolo V; riedificata nel secolo IX; vallombrosana dal 1198; Bibliografia: AGCV, Archivio di Santa Prassede, perg. 987, febbraio 7; AGCV, C.I.14: PETRI HIERONYMI MAZZOLENI Repertorium Librorum omnium in Bibliotheca S. Praxedis de Urbe existentium anno 1693, ms.; B. M. APOLLONJ GHETTI, Santa Prassede, Roma 1961; M. CAPERNA, La basilica di Santa Prassede. Il significato della vicenda architettonica, Roma 1999, pp. 11-28; C. G. CODA, Duemilatrecento corpi di martiri. La relazione di Benigno Aloisi (1729) e il ritrovamento delle reliquie nella basilica di Santa Prassede in Roma, Roma 2004. 335 Venetijs ripetuto nel ms.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 350

20-May-13 2:06:36 PM

XXVII.1,44

ROMA

351

[15] Bernardi Tassi Vulgares epistolè. Venetijs, apud Jacobum Cornettum, 1581. [16] Breuis instructio confessariorum Medinè. Venetijs, apud Bernardum Basam, 1584. [17] Bartolomeus Med., De confessione. Veronè, 1588. (f. 211v) [18] Consilia et singularia omnia d. Hypoliti de Marsilijs. Lugduni, per Jacobum, 1537. [19-20] Caietanus, Super d. Pauli Epistola et super Euangelia. Venetijs, apud Junctas, 1530. [21] Carmina spiritualia Gabrielis Flammè. Venetijs, apud Franciscum de Franciscis, 1575. [22] Catena aurea d. Thomè. Lugduni, apud Jacobum de Juncta, 1530. [23] Conciones diuersè Cornelij Bitontj. Venetijs, apud Juntas, 1590. [24] Aliè eiusdem. Venetijs, apud Giliottum, 1580. [25] Catechismus ex decreto Concilij Tridentini. Romè, apud Paulum Manutium, 1569. ROMA [26] Conciones fratris Angeli Pientinj. Florentiè, apud Philippum Junctam, 1589. [27-28] Conciones Flammè et discursus eiusdem. Venetijs, apud Franciscum de Franciscijs, 1584. [29] Conceptus scripturalis Calderarij super psalmum Miserere. Venetijs, apud Joannem Baptistam Bonfadinum, 1588. [30] Concio passionis domini nostri Jesu Christi magistri Marcellini. Florentiè, apud Marescottum, 1585. [31] Concilium Tridentinum. Venetijs, apud Hieronymum Polum, 1578. [32] Comentaria diui Thomè super Epistolas d. Pauli. Venetijs, apud Junctas, 1562. [33] Cronologia ponteficalis. Ferrariè, per Victorium Bladinium, 1600. [34] Concilium Tridentinum. Venetijs, apud Matheum Zanet., 1596. [35] Compilatio Decretalium papè Gregorij noni. [36] Constantini Lascaris Institutio Graeca. Venetijs, apud Joannem Antonium de Niccolinis, 1544. [37] Compendium manualis Nauarri. Venetijs, in officina Joannis Guerilij, 1595. [38] Caietani Expositio in quattuor euangelistarum Euangelia. Parisijs, in èdibus Carolè Guillard, 1540. [39] Castoris Durantis Thesaurus sanitatis. Romè, apud Franciscum Zanettum, 1586. (f. 212r) [40] Concilium Tridentinum. Venetijs, apud Fabium et Agostinum Zopinos fratres, 1583. [41] Caprici del Fiorauanti bolognese. Venetijs, apud Ludouicum Auanzium, 1568. [42] Cicero, De philosophia. Lugduni, apud Sebastianum Griphium, 159{*}336. [43] Concilium Tridentinum. Venetijs, apud Minimam Societatem, 1593. [44] Compendium theologiè. Lugduni, apud Guglielmum Rouillium, 1568.

336

Unità mancante per lacerazione del manoscritto.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 351

20-May-13 2:06:36 PM

352

ROMA

XXVII.1,45

[45] Christoforus Siluestranus, Super quartum Sententiarum Magistri. Veronè, apud Franciscum a Donnis, 1594. [46] Conciones Gregoris Nisseni a Petro Galesinio in Latino conuersè. Romè, apud Paulum Manutium, 1563. [47] Compendium Nauarrè. Bergomi, apud Cominum Venturam, 1593. [48] Comprehensio insignium locorum utriusque Testamenti Gregorij Vaicellij senioris, reuisa a Gregorio juniore. Coloniè, apud Adelphum Roscium, 1575. [49] Cipriani Opera in duos tomos distincta cum Erasmi adnotationibus. Lugduni, apud Sebastianum Griffium, 1537. Cum licentia reuerendissimi magistri Sacri Palatij. [50] Conciones Franceschini. Brixiè, ad instantiam Joannis Baptistè Bozzolè, 1563. [51] Conciones diuersè Cornelij Bitontis. Venetijs, apud Junctas, 1590. [52] Aliè eiusdem. Venetijs, apud Giliottum, 1580. [53] Concilium Tridentinum. Romè, 1564. [54] Catechismus Romanus. Venetijs, 1575. [55] Ciceronis Epistolè familiares. [56] Caietani Summula. Venetijs, 1595. [57] Decretum Gratiani. Lugduni, per Niccolaum de Benedictis, 156. [58] Directorium inquisitorum patris Niccolaj Emberici inquisitoris. Romè, in èdibus Populi Romani, 157. [59] Descriptio Asie{***}337 Joannis de Burros. Venetijs, apud Vincentium Valgrisium, 1562. [60] Dioscoridis {***}. Venetijs, per Niccolaum Bascharinum, 1544. [61] Dieta salutis d. Bonaventure{***} et {***} in sacramento altaris. Parisijs, per Viuantium Gualterotium, 154{*}. (f. 212v) [62] Discordantium canonum concordia. Venetijs, 1571. [63] Directorium ad confessarios Joannis Polanchi Societatis Jesu. Romè, apud Antonium Bladium, 1554. [64] Discursa Didaci Stellè in tres tomos.Venetijs, apud Zilettum, 1584. [65] Dilucidationes et disputationes domini magistri Arsenij super Predicabilia Porfirij. Florentiè, apud Philuppum Junctas, 1599. [66] Dominicè passionis enarratio Joannis Docèj. Parisijs, apud Viuantium Gualterotium, 1553. [67] Dyonisij Cartusiani In quatuor Euangelia. Parisijs, 1555. [68] Dictionarium Ambrosij Calepini. Romè, in èdibus Populi Romani, 1580. [69] D. Dyonisij Cartusiani In Psalmos. Parisijs, apud Dionisium et Hieronymum de Marnef, 1597. [70] Eiusdem In Isaiam, Hieremiam, Ezechiam et Danielem. Coloniè, in officina hèredum. [71] Et Eiusdem In libros Sapientiè Salomonis. Parisijs, apud Girault, 1541. 337 Questa lacuna del testo e le successive dipendono da una lacerazione del margine inferiore dei fogli.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 352

20-May-13 2:06:36 PM

XXVII.1,100

ROMA

353

[72] Durandus, Super quatuor Sententiarum. Antuerpiè, 1566338. [73] Epitomè Jauelli in omnem Aristotelis philosophiam. Venetijs, apud Hieronymum Scotum, 1577. [74] Eiusdem Epitomè super eandem in quatuor tomos. Venetijs, apud Joannem Mariam Bonellum, 1555. [75] Euripidis Tragedia Graeca. Antuerpiè, in officina Christofori Plantini, 1571. [76] Euclidis libri 15 cum expositione Teonis. Basileè, apud Joannem Heruagium, 1527. [77] Expositiones omnium titolorum iuris canonici per Sebastianum Branth collectè et reuisè. 1524. [78] Expositio d. Augustini super Euangelium Joannis. Lugduni, 1520. [79] Expositio Auerrois super omnem Aristotelis philosophiam. Venetijs, apud Junctas, 1552. [80] Epitomè Capreoli Super quatuor Sententiarum. Lugduni, per Joannem Chrispinum, 1544. [81] Epitomè sacramentorum. Venetijs, apud Fabium et Augostinum, 1584. [82] Epitecta Testoris. Venetijs, apud Marcum Antonium, 1590. [83] Epistolè Ouidij. Vicentiè, apud Paulum Maeiectum, 1564. [84] Fundamentum aureum totius anni sermonum {***} de Gorra. Parisijs, sub signio Pellicani, 1523. [85] Francisci Toleti Comentaria super 8 Phisicorum {***} Antonium Morettum, 1599. (f. 213r) [86] Geographia Claudi Tolomèi a Gero Ruscellio de Grèco sermone in Italicum translata. Venetijs, apud Jordanum Zilettum, 1574. [87] Giardino de’ somisti dello Scarsella. Venetijs, 1589. [88] Gregorij Magni Explanatio in psalmos poenitentiales. Parisijs, apud Bertoldum Reembod, 1512. [89] Glossis Niccolai de Lira in uniuersa Biblia. [90] Genealogia delli iddej del Boccaccio. In Venetia, al segnio del Diamante, 1564. [91] Homeliè d. Joannis Crisostomi in Psalterium. Parisijs, apud Sebastianum Niuellium, 1550. [92] Homeri Ilia. [93] Homeliè Claudij Guiliardi. Parisijs, apud Michaelem de Roigny, 1560. [94] Homeliè èstiuè venerabilis Bedè presbiteri. Coloniè, ex officina Joannis Spinnici, 1534. [95] Homeliè uulgares Franceschini. Venetijs, apud Niccolaum Morettum, 1535. [96] Herculanus. Dialogus Benedicti Varchij. Florentiè, apud Junctas, 1570. [97] Joannes Polanus, Breue directorum ad confessarios. Venetijs, 1585. [98] Institutiones iuris canonici conscriptè a Joanne Paulo Lancellotto. Lugduni, apud Guglielmum Rouillium, 1579. [99] Institutiones Clementis papè quinti. Romè, 1576. [100] Janduni Questiones super octo Phisicorum libros. Florentiè, 1485. 338

Item aggiunto in seguito.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 353

20-May-13 2:06:36 PM

354

ROMA

XXVII.1,101

[101] Institutiones imperiales. Lugduni, a Joanne Moilia, 1516. [102] Joannis Lucidi Concio. Venetijs, apud Junctas, 1575. [103] Index librorum prohibitorum a sanctissimo domino nostro Clemente octauo publicatus. Romè, apud Impressores Camerales, 1596. [104] Jacopo Vellis Agustiniano, In Epistolas et Euangelia. Venetijs, apud Franciscum Gasparum, 1566. [105] Joannis Mariè Verrati Disputationes contra Luteranos. Venetijs, 1547. [106] Instructio Joannis Pedrazè super sacramentum poenitentiè. Venetijs, apud Georgium Angelieium, 1591. [107] Joannis Gramatici Exposi{***} in libros De anima cum quèstiones Janduni. Venetijs, apud Scotum, 1551. [108] Joseph de Rubeis{***}tericos. Romè, per Jacobum Tornerium, 1585. (f. 213v) [109] Libellus Decretalium papè Gregorij noni. Lugduni, per Niccolaum de Benedictis, 15{0}8. [110] Libri duo concionum Capaccij. Neapoli, apud Horatium Saluianum, 1586. [111] Loci communes rerum theologicarum per fratem Joannem Hofmeisterium Augustum. Ingolstadij, apud Alexandrum Vueissenhorn, 1550. [112] Landulphus Latinus, De vita Christi. Venetijs, apud Dominicum Guerreum, 1572. [113] Loquutiones Panicarolè super Christi passionem. Venetijs, apud Joannem Antonium Rampazettum, 1585. [114] Lexicon Graecolatinum. Basileè, ex officina Hierony. Curionis, 1550. Ex permissione magistri Sacri Palatij. [115] Lodouico Pittorio. Venetijs, 1574. [116] Magister Sententiarum. Venetijs, apud Bartolomeum Rubinum, 157{0}. [117] Manuale Nauarri. Venetijs, apud Dominicum de Fabris, 1592. [118] Magister Sententiarum. Lugduni, apud haredes Jacobi Junctè, 1564. [119] Metamorfosis Ouidij. Venetijs, per Elisabet. de Rusconibus, 1527. [120] Manuale Nauarri. Romè, apud Jacobum Tornerium, 1588. [121] Magister Sententiarum. Venetijs, apud Joannem Baptistam Vgolinum, 1589. [122] Medina, Confessionale. Venetijs, apud Bernardum Basam, 1594. [123] Morienus Romanus, De re metallica. Basileè, apud Petrum Pernam, 1572. [124] Medina, Super Tertiam partem d. Thomè. Venetijs, apud SS. Joannem et Paulum, 1582. [125] Morale d. Gregorij. Lugduni, apud Hugoneum a Porta, 1551. [126] Mirabilia Romè. Romè, 1599. [127] Metaphisicales questiones Soncinatis339. [128] Noua Compilatio decretalium Gregorijs noni. Venetijs, 1486. [129] Niphus Seussanus, In octo libros Topicorum Aristotelis. Venetijs, apud Octauianum Scottum, 1542. [130] Nicolaj Clenardi Institutiones Graecanicè. Francofurti, apud Andream Vuechel, 1580. 339

Item aggiunto in seguito.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 354

20-May-13 2:06:36 PM

XXVII.1,159

ROMA

355

[131] Nauarri De regularibus comentarij quatuor. Romè, in officina Jacobi Tornerij, 1584. [132] Nauarri De redditibus beneficiorum ecclesiasticorum {***} rerum ecclesiarum. Romè, ut supra. (f. 214r) [133] Origo seraphicè relligionis fratris Francisci Gonzagè. Romè, 1587. [134] Opera d. Augustini in decem tomos distincta. Venetijs, apud Joannem Variscum, 1570. [135] Opera d. Justini, interpetre Sigismundo Golenio. Parisijs, apud Guglielmum Julianum, 1565. [136] Opera Platonis. Basileè, 1551, apud Hieronymum Frobenium. [137] Orationes Ciceronis, tomi tres. Venetijs, apud Dominicum Lilium, 1550. [138] Osorij Conciones super Euangelia totius anni in duos tomos. Venetijs, apud heredes Melchioris Sessè, 1598. [139] Opuscula Cartusiani. Coloniè Agrippinè, apud Joannem Birichmanum, 1559. [140] Opera diuina Granatè. [141] Officium diuè Virginis Graecolatinum. Parisijs, apud Hieronimum de Marnef, 1585. [142] Praxis sacramenti poenitentiè Thomè Zerolè episcopi. Romè, ex tipographia Guglielmi Facciotti, 1597. [143] Psalterium Graecum. Antuerpiè, ex officina Christofori Plantini, 1584. [144] Petrus Hispanus cum Versoris. Venetijs, apud Junctas, 1518. [145] Pererius, De communibus naturalium rerum principijs. Romè, apud Jacobum Tornerium, 1585. [146] Platina, De vitis pontificum. Per Guglielmum de Fontaneto, 1518. [147] Psalterium Hèbraicum, Grècum, Arabicum et Caldeum. Genuè, 1516. [148] Petri Scotellijs Questiones in quatuor Sententiarum. Venetijs, apud Hieronimum Zenarium, 1584. [149] Prosperi Opera. Duacij, ex officina Joannis Bogardi, 1577. [150] Parabolè Erasmi ex Plutarchi moralibus collectè. Basileè, in officina Frobeniana, 1534. Cum licentia magistri Sacri Palatij. [151] Panormitani abbatis Comentaria in 9 tomos distincta super Decretalia cum repertoris340. Venetijs, 157{8}. [152] Prosodia Pantaleonis. {***}6. [153] Eiusdem alia. Apud Altobellum, Venetijs, 1580. [154] Pastorale d. Gregorij {***}usdem. (f. 214v) [155] Quadragesimale Joannis Gritsch. Venetijs, per Lazarum de Soardis, 1495. [156] Questiones d. Thomè super quatuor Sententiarum in quatuor tomos. Lugduni, per Franciscum Junctam, 1520. [157-158] Questiones Janduni et Appolinaris super libros De anima. Venetijs, apud Junctas, 147. [159] Regula d. patri Benedicti. Florentiè, apud Junctam, 1598. 340

Segue imp depennato.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 355

20-May-13 2:06:36 PM

356

ROMA

XXVII.1,160

[160] Raimundi Luli Testamentum. Coloniè Agrippinè, apud Joannem Birchmannum, 1566. [161] Rationale diuinorum officiorum. Venetijs, per Bernardinum de Vitalibus, 1559. [162-163] Rectorica Aristotelis et Ciceronis. Venetijs, per Gregorium Arriuabenium, 1505. [164] Rettorica del Caualcanti. In Venetia, apresso Gabriello Giliotto, 1560. [165] Regula sancti Basilij et d. Benedicti. [166] Ruberti abbatis Opera in tres tomos diuisa. Coloniè Agrippinè, apud hèredes Asnordi Bricmanni, 1577. [167] Sextus decretalium. Venetijs, 1475. [168] Summa Angelica. Venetijs, per Georgium de Arriuabenijs, 1587. [169] Scotus, Super quattuor Sententiarum. Venetijs, apud hèredes Melchioris Sessè, 1580. [170] Sotho, De justitia et jure. Venetijs, apud Gratiosum Percacinum, 1568. [171] Sansuini Cronicè pars secunda. Venetijs, 1575. [172] Sermones Oliuerij Mailardi Ordinis Minorum. Parisijs, apud Joannem, 1515. [173] Sextus Decretalium. Ut supra. [174] Sermones sanctorum in omnibus anni festiuitatibus et dominicis. [175] Summa Caietani. Venetijs, 1593. [176] Summa armilla. Apud Hieronymum Caualcalupium. [177] Sotho, De natura et gratia. Antuerpiè, apud Joannem Steelsium, 1550. [178] Scotus, Super quatuor Sententiarum. Venetijs, apud heredes Melchioris Sessè, 1580. [179] Sotho, Super quartum Sententiarum. Venetijs, 1569. [180] Similitudines collectè per Alardum. Venetijs, apud Damianum Zenarum, 1574. [181] Summa d. Thomè. Lugduni, apud Philippum Tingum. (f. 215r) [182] Summa conciliorum. Venetijs, ad signum Spei, 1546. [183] Summa armilla. Venetijs, in officina hèredum Melchioris Sessè, 1572. [184] Summa exemplorum memorabilium per Andream Eborensem collectorum. Venetijs, ad signum Seminantis, 1572. [185] Summa d. Thomè contra Gentes cum comentarijs Ferrariensis. Lugduni, ad signum Salamandrè, 1567. [186] Et Eiusdem. Venetijs, 15{0}1. [187] Thomè Aquinatis Omnia opera. Romè, apud Antonium Bladum, 1570. [188] Trattato dell’oratione di frat’Angelo Minicucci. 1598. [189] Tabulè Marci Antonij Zimarè. Venetijs, apud Joannem Griphium, 1552. [190] Theodoreti Expositio super Epistolas d. Pauli. Florentiè, apud Laurentium Torrentinum, 1552. [191] Tragedia Speronis Speronij. Venetijs, per Joannem Albertium, 1597. [192] Thesaurus linguè sanctè. Lugduni, apud Bartolomeum Vincentium, 1577.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 356

20-May-13 2:06:36 PM

XXVII.1,204

ROMA

357

[193] Trattato dell’inondatione del Teuere. Roma, apresso Guglielmo Facciotto, 1599. [194] Testamentun Nouum Graecum. 1564. [195] Tractatus de regimine principum domini Valentini. Florentiè, apud Georgium Marescottum, 1577341. [196] Turba philosophorum. Basileè, 1572, apud Petrum Pernam. [197] Vocabularium342 utriusque juris. Lugduni, apud Simphorianum, 1585. [198] Aliud editum Venetijs, apud Cominum de Tridino, 1555. [199] Vita di s. Giouan Gualberto in ottaua rima del Lorenzini. In Firenze, apresso Giorgio Marescotti, 1599. [200] Viginti septem psalmi interpetrati ab Adriano Lametio. Parisijs, apud Michaelem Vascosanum, 1548. [201] Vocabulista ecclesiasticum. Venetijs, apud Niccolaum Morettum, 1596. [202] Vita uersibus Latinis composita d. patris Joannis Gualberti per dominum Emilium monachum. Florentiè, apud Philippum Junctam, 1599. [203] Vrbinatis Aurelij Tractatus de causis ex quibus emphiteuta iure suo priuatur. Vrbini, 1586. [204] D. Gregorij papè Expositio in Cantica canticorum, in Ezechielem {***}, in psalmos penitentiales, in primum librum Reg.{***} ad Ugonem a Porta, 1551.

341 342

Item aggiunto sul margine destro dell’item precedente. Segue un termine cancellato illeggibile.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 07 edizione del testo.indd 357

20-May-13 2:06:37 PM

TAVOLE

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 08 foto.indd 359

20-May-13 1:48:41 PM

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 08 foto.indd 360

20-May-13 1:48:41 PM

Tav. 1. «Inventario delli libri della Congragatione di Vallombrosa» (Vat. Lat. 11288, f. 2r).

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 08 foto.indd 361

20-May-13 1:48:53 PM

Tav. 2. «Inventario delli libri della Congragatione di Vallombrosa» (Vat. Lat. 11288, f. 3r).

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 08 foto.indd 362

20-May-13 1:49:26 PM

Tav. 3. Vallombrosa (Reggello, Firenze), S. Maria Assunta: «Inventario di tvtti i libri del monasterio» (Vat. Lat. 11288, f. 6r).

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 08 foto.indd 363

20-May-13 1:49:43 PM

Tav. 4. Firenze, S. Trinita: «Index librorum omnium» (Vat. Lat. 11288, f. 67r).

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 08 foto.indd 364

20-May-13 1:49:55 PM

Tav. 5. Coltibuono (Gaiole in Chianti, Siena), S. Lorenzo: «Index librorum omnium qui habentur ad vsum magistri d. Arsenij Crudelij» (Vat. Lat. 11288, f. 99r).

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 08 foto.indd 365

20-May-13 1:50:12 PM

Tav. 6. Forcole (Pistoia), S. Michele: «Repertorium omnium librorum ad usum domni Caluani de Romena» (Vat. Lat. 11288, f. 135r).

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 08 foto.indd 366

20-May-13 1:50:29 PM

Tav. 7. Pavia, S. Lanfranco: «Inuentarium librorum d. Germani Ruini» (Vat. Lat. 11288, f. 192r).

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 08 foto.indd 367

20-May-13 1:50:42 PM

Tav. 8. Pavia, S. Lanfranco: «Inuentarium librorum in usum d. Firmiani de Valuassoribus» (Vat. Lat. 11288, f. 198r).

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 08 foto.indd 368

20-May-13 1:50:53 PM

INDICE ROBERTO RUSCONI, Presentazione . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5

FRANCESCO SALVESTRINI, I monaci vallombrosani e le loro biblioteche dalle origini all’inchiesta della Congregazione dell’Indice . . . . . . . . . . . . .

9

SAMUELE MEGLI, Lo svolgimento dell’inchiesta e le liste della Congregazione vallombrosana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

33

Criteri di trascrizione . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

49

Criteri di edizione . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

51

Descrizione del codice Vaticano Latino 11288 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

53

Edizione del testo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

63

Tavole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

359

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. 09 indice.indd 367

20-May-13 2:06:36 PM

TIPOGRAFIA VATICANA

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

STUDI E TESTI 100. Tavole e indici generali dei primi cento volumi di “Studi e testi”, 1942 (rist. 1973), pp. XXII, 182. 200. Tavole e indici generali dei volumi 101-200 di “Studi e testi”, 1959 (rist. 1987), pp. 151. 323. Tavole e indici generali dei volumi 201-300 di «Studi e testi», a cura di P. Vian. 1986, pp. V, 160. 351. Le Raccolte Ferrajoli e Menozzi degli Autografi Ferrajoli. Introduzione, inventario e indice a cura di P. Vian (Cataloghi sommari e inventari dei fondi manoscritti, 3). 1992, pp. XXXVI, 677. 352-353. Jaçov, M. Le missioni cattoliche nei Balcani durante la guerra di Candia (1645-1669). Vol. I-II. 1992, pp. LVI, 720 + 787. 354. Le Raccolte Minervini e Odorici degli Autografi Ferrajoli. Introduzione, inventario e indice, a cura di P. Vian (Cataloghi sommari e inventari dei fondi manoscritti, 4). 1993, pp. LXXIII, 447. 355-356. de Blaauw, S. Cultus et decor. Liturgia e architettura nella Roma tardoantica e medievale. Vol. I-II, 1994, pp. 924, tav. 26. 357-358. Ancient and Medieval Book Materials and Techniques (Erice. 18-25 September 1992), edited by M. Maniaci et P. F. Munafò. Vol. I-II, 1993, pp. 450 + 483. 359. Manfredi, A. I codici latini di Niccolò V. Edizione degli inventari e identificazione dei manoscritti. 1994, pp. XCII, 600, tav. XI. 360. Grafinger, Ch. M. Die Ausleihe vatikanischer Handschriften und Druckwerke (1563-1700). 1993, pp. LIX, 726, 29 tav. 361. Buonocore, M. Bibliografia retrospettiva dei fondi manoscritti della Biblioteca Vaticana. I. 1994, pp. 568. 362. Fohlen, J. – Petitmengin, P. L’«Ancien fonds» Vatican Latin dans la nouvelle bibliothèque Sixtine (ca. 1590-ca. 1610). 1996, pp. 115, tav. 4. 363. Fusconi, G. La fortuna delle «Nozze Aldobrandini». Dall’Esquilino alla Biblioteca Vaticana. 1994, pp. 406, tav. 93. 364. Enee Silvii Piccolominei postea Pii pp. II Carmina, edidit A. van Heck. 1994, pp. XXIV, 248, tav. 11. 365. Miscellanea Bibliothecae Apostolicae Vaticanae. V. 1997, pp. 379, tav. XLVIII. 366. Yu, D. Catalogo delle opere cinesi missionarie della Biblioteca Apostolica Vaticana (XVI-XVIII sec.). 1996, pp. IV, 179. 367-369. Baglione, G. Le vite de’ pittori, scultori et architetti. Dal pontificato di Gregorio XIII del 1572. In fino a’ tempi di Papa Urbano Ottavo nel 1642, a cura di J. Hess † e H. Röttgen. 1995, pp. 309, 1-849. 370-372. Carboni, F. Incipitario della lirica italiana dei sec. XV-XX, Biblioteca Apostolica Vaticana, fondo Chigi, Parte prima: A-L. Parte seconda: M-Z. Parte terza: Componimenti musicali. 1994, pp. X, 1146. 373. Grafinger, Ch. M. Beiträge zur Bibliotheksgeschichte. 1996, pp. XII, 231, tav. 14.

374-375. The Ecclesiae Atinatis Historia of Marcantonio Palombo (Codd. Vat. Lat. 1518415186), edited by C. V. Franklin in collaboration with H. Bloch. 1996, pp. 706, tav. 6. 376. Orsatti, P. Il fondo Borgia della Biblioteca Vaticana e gli studi orientali a Roma tra Sette e Ottocento. 1996, pp. VIII, 295. 377. La Raccolta e la Miscellanea Visconti degli Autografi Ferrajoli. Introduzione, inventario e indice, a cura di P. Vian (Cataloghi sommari e inventari dei fondi manoscritti, 5). 1996, pp. CXXIX, 779, tav. VIII. 378. von Henneberg, J. Architectural Drawings of the Late Italian Renaissance: the Collection of Pier Leone Ghezzi in the Vatican Library (Cod. Ottob. Lat. 3110). 1996, pp. 184, tav. 82. 379. Ceresa, M. Bibliografia dei fondi manoscritti della Biblioteca Vaticana (1986-1990). 1998, pp. XLIII, 571. 380-383. Bibliothecae Apostolicae Vaticanae Incunabula edited by W. J. Sheehan. 1997, pp. LXXI, 1624. 384. Librorum Graecorum Bibliothecae Vaticanae Index a Nicolao De Maioranis compositus et Fausto Sabeo collatus anno 1533. Curantibus M. R. Dilts, M. L. Sosower, A. Manfredi. 1998, pp. XXXVI, 122. 385. Miscellanea Bibliothecae Apostolicae Vaticanae. VI. Collectanea in honorem Rev.mi Patris Leonardi Boyle, O.P., septuagesimum quintum annum feliciter complentis. 1998, pp. 744, fig. 95. 386. Jaçov, M. Le missioni cattoliche nei Balcani tra le due grandi guerre: Candia (1645-1669) – Vienna e Morea (1683-1699). 1998, pp. XVI, 573. 387. “Intavulare”. Tavole di canzonieri romanzi, serie coordinata da A. Ferrari. I. Canzonieri provenzali. 1. Biblioteca Apostolica Vaticana, A. Lombardi e M. Careri. 1998, pp. XV, 375, tav. 35. 388. “Intavulare”. Tables de chansonniers romans, série coordonnée par A. Ferrari. II. Chansonniers français. 1. Bibliothèque Vaticane – Arras, Bibl. Municipale, par M. Tyssens. 1998 pp. V, 196, tav. 18. 389. Sauget, J. Littératures et manuscrits des chrétientés syriaques et arabes. Recueil d’articles publié par L. Duval-Arnould et F. Rilliet. Préface de L. E. Boyle, 1998, pp. 314. 390. Tihon, A. Le “Grand Commentaire” de Théon d’Alexandrie aux Tables faciles de Ptolémée. Livre IV. Édition critique, traduction, commentaire. 1999, pp. 104, fig. 391. d’Abbadie, A. Douze ans de séjour dans la Haute-Éthiopie (Abyssinie). IV. Introduction, édition, notes et index par J. M. Allier. 1999, pp. X, 458. 392. Raineri, O. Gli atti etiopici del martire egiziano Giorgio il Nuovo († 978). 1999, pp. XLVII, 140, 2 tav. 393. Gli Autografi Paolo VI. Introduzione, inventario e indici, a cura di P. Vian (Cataloghi sommari e inventari dei fondi manoscritti, 6). 1999, pp. XXXIV, 329, tav. 1.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. CoverST_475.indd 1

20-May-13 2:09:26 PM

394. De Thomeis, A. Rime, Convivium scientiarum – In laudem Sixti Quarti pont. max., a cura di F. Carboni – A. Manfredi, 1999, pp. XCII, 376. 395. Furrer-Pilliod, C. Ὅροι καὶ ὑπογραφαί. Collections alphabétiques de définitions profanes et sacrées. 2000, pp. X, 313, tav. 4. 396. Miscellanea Bibliothecae Apostolicae Vaticanae. VII. 2000, pp. 505, fig. 47. 397. Niccolò V nel sesto centenario della nascita. Atti del Convegno internazionale di studi, Sarzana, 8-10 ottobre 1998, a cura di F. Bonatti e A. Manfredi. 2000, pp. XV, 699, tav. 122. 398. Enee Silvii Piccolominei postea Pii pp. II De Europa, edidit A. van Heck. 2001, pp. 315. 399. The Correspondence of Agostino Chigi (14661520) in cod. Chigi R.V.C., an annotated edition by I. Rowland. 2001, pp. XXII, 290. 400. Tavole e indici generali dei volumi 301-400 di “Studi e testi”, a cura di P. Vian. 2002, pp. XII, 241. 401. Anzuini, C. A. I manoscritti coranici della Biblioteca Apostolica Vaticana e delle biblioteche romane. 2001, pp. XIII, 488. 402. Miscellanea Bibliothecae Apostolicae Vaticanae. VIII. 2001, pp. 564, fig. 67. 403. Jaçov, M. L’Europa tra conquiste ottomane e leghe sante. 2001, pp. 281. 404. Piacentini, P. La biblioteca di Marcello II Cervini. Una ricostruzione dalle carte di Jeanne Bignami Odier. I libri a stampa. 2001, pp. XXXIX, 261. 405. Williman, D. – Corsano, K. Early Provenances of Latin Manuscripts in the Vatican Library. Vaticani latini and Borghesiani. 2002, pp. XIX, 173. 406. Grafinger, Ch. M. Die Ausleihe vatikanischer Handschriften und Druckwerke: 18. Jahrhundert. Teil I: Biblioteca Vaticana. 2002, pp. XL, 377, tav. 29. 407. Grafinger, Ch. M. Die Ausleihe vatikanischer Handschriften und Druckwerke: 18. Jahrhundert. Teil II: Archivio Segreto Vaticano. 2002, pp. XXXVIII, 526, tav. 26. 408. Mundó, A. M. Les Bíblies de Ripoll. Estudi dels mss. Vaticà, Lat. 5729 i París, BNF, Lat. 6. 2002, pp. 404, ill. 409. Miscellanea Bibliothecae Apostolicae Vaticanae. IX. 2002, pp. 536, fig. 29. 410. Hermeneumata Vaticana (cod. Vat. Lat. 6925) ediderunt G. Brugnoli et M. Buonocore. 2002, pp. XXXII, 214, tav. 24. 411. Giannelli, C. (†) – Graciotti, S. Il messale croato-raguseo (Neofiti 55) della Biblioteca Apostolica Vaticana. 2003, pp. CVI, 579. 412. Raineri, O. Lettere tra i pontefici romani e i principi etiopici (secoli XII-XX). 2003, pp. 280, tav. 4 + 11. 413. Carteggi del card. Giovanni Mercati. I. 18891936. Introduzione, inventario e indici, a cura di P. Vian (Cataloghi sommari e inventari dei fondi manoscritti, 7). 2003, pp. XLIII, 671. 414. Maddalo, S. Il De balneis Puteolanis di Pietro da Eboli: realtà e simbolo nella tradizione figurata. 2003, pp. 273, ill. 415. Lilla, S. I manoscritti vaticani greci: lineamenti di una storia del fondo. 2004, pp. XI, 249, ill.

416. Miscellanea Bibliothecae Apostolicae Vaticanae. X. 2003, pp. 437, fig. 70. 417. Comitato del grande giubileo dell’anno 2000. Commissione Teologico-storica, L’inquisizione. Atti del Simposio internazionale, Città del Vaticano 29-31 ottobre 1998, a cura di A. Borromeo. 2003, pp. 784. 418. Raineri, O. Gli Atti di Qawesýos martire etiopico (sec. XIV). 2004, pp. 311. 419. Tedros Abraha, The Ethiopic version of the Letters to the Hebrews. 2004, pp. 224. 420. Cerulli, E. Inventario dei manoscritti Cerulli etiopici. Introduzione, integrazioni e indici a cura di O. Raineri. 2004, pp. 281, ill. 421. Galland, B. Les authentiques de reliques du Sancta Sanctorum. 2004, pp. 170, ill. 422. Howe, E. D. Art and culture at the Sistine court. Platina’s “Life of Sixtus IV” and the frescoes of the Hospital of Santo Spirito. 2005, pp. 268, ill. 423. Miscellanea Bibliothecae Apostolicae Vaticanae. XI. 2004, pp. 699, ill. 424. Vian, N. Figure della Vaticana e altri scritti. Uomini, libri, biblioteche, a cura di P. Vian. 2005, pp. XIV, 412, ill. 425. Rationes decimarum Italiae nei secoli XIII e XIV, a cura di M. Rosada, riveduta e integrata da E. Girardi. 2005, pp. XVII, 442, 1 c. geogr. 426. Ceresa, M. Bibliografia dei fondi manoscritti della Biblioteca Vaticana (1991-2000). 2005, pp. 737. 427. Index seu inventarium Bibliothecae Vaticanae divi Leonis Pontificis Optimi. Anno 1518 C. Series graeca. Curantibus M. L. Sosower, D. F. Jackson, A. Manfredi. 2006, pp. 200. 428-429. Konrad Gruter von Werden, De machinis et rebus mechanicis; ein Maschinenbuch aus Italien für den König von Dänemark 1393-1424, I. Einleitung, II. Edition, übersetz, kommentiert und hrsg. von D. Lohrmann, H. Kranz, U. Alertz. 2006, pp. 258 + 301, ill. 430. Miscellanea Bibliothecae Apostolicae Vaticanae. XII. 2005, pp. 532, ill. 431. “Intavulare”. Tavole di canzonieri romanzi, serie coordinata da A. Ferrari. III. Canzonieri italiani. 1. Biblioteca Apostolica Vaticana, Ch (Chig. L. VIII. 305), a cura di G. Borriero. 2006, pp. XVI, 592, ill. 432. L’immagine di Cristo. Dall’acheropita di Cristo alla mano d’artista. Dal tardo medioevo all’età barocca, a cura di Ch. L. Frommel, G. Wolf. 2006, pp. 576, ill. 433. Miscellanea Bibliothecae Apostolicae Vaticanae. XIII. 2006, pp. 696, ill. 434. Libri, biblioteche e cultura degli ordini regolari nell’Italia moderna attraverso la documentazione della Congregazione dell’Indice. Atti del Convegno Internazionale, Macerata, 30 maggio–1 giugno 2006, a cura di R. M. Borraccini e R. Rusconi. 2006, pp. 745. 435. Liber usuum Ordinis Calesiensis (Vat. Lat. 15200). Le coutumier de l’Ordre de Chalais publié par L. Duval-Arnould. 2007, pp. 346. 436. Kallas, E. Intimate Songs from the Ms. Vatican Arabic 366. 2007, pp. 95 + 39*.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. CoverST_475.indd 2

20-May-13 2:09:26 PM

Fausto Sabeo collatus anno MDXXXIII. Cu437. Raineri, O. La Historia d’Ethiopia di Francesco Alvarez. Ridotta in italiano da Ludovico Beccarantibus A. Di Sante, A. Manfredi. 2009, pp. delli. 2007, pp. 211, ill. LXX, 456, tav. 5. 458. Miscellanea Bibliothecae Apostolicae Vatica438. Hebrew Manuscripts in the Vatican Library. Catalogue, compiled by the Staff of the Institute nae. XVI. 2009, pp. 480, ill. of Microfilmed Hebrew Manuscripts (Jeru459. Hunain ibn Ishaq’s “Questions on Medicine salem), edited by B. Richler, Palaeographical for Students”. Transcription and Translation of and Codicological Descriptions by M. Beit-Arié the Oldest Extant Syriac Version (Vat. Syr. 192) in collaboration with N. Pasternak. 2008, pp. by E. J. Wilson and S. Dinkha. 2010, pp. XXIII, XXVII, 682, 66*, ill. 615, ill. 439. Enee Silvii Piccolominei Epistolarium secula460. Johrendt, J. Urkundenregesten zum Kapitel von re, edidit A. van Heck. 2007, pp. 527. St. Peter im Vatikan (1198-1304). 2010, pp. 334. 440. Buonocore, M. La Biblioteca del Cardinale 461. Proverbio, D. V. Turcica Vaticana. 2010, pp. Henry Stuart Duca di York dal codice Vaticano 272, ill. latino 15169. 2007, pp. 569, ill. 462. Miscellanea Bibliothecae Apostolicae Vatica441. Wagendorfer, M. Die Schrift des Eneas Silvius nae. XVII. 2010, pp. 295, ill. Piccolomini. 2008, pp. 295, ill. 463. La Bible du Patrice Léon. Codex Reginensis 442. Da Luni a Sarzana, 1204-2004. VIII centeGraecus 1. Commentaire codicologique, paléonario della traslazione della sede vescovile. graphique, philologique et artistique publié sous Atti del Convegno internazionale di studi, Sarla direction de P. Canart. 2011, pp. XXXV, 339, zana, 30 settembre – 2 ottobre 2004, a cura di ill. A. Manfredi e P. Sverzellati. 2007, pp. 598, 464. Di Cerbo, V. – Di Paola, M. – Franceschi, C. tav. 54. Bibliografia retrospettiva dei fondi manoscrit443. Miscellanea Bibliothecae Apostolicae Vaticati della Biblioteca Vaticana. II, a cura di M. nae. XIV. 2007, pp. 523, ill. Buonocore. 2011, pp. 404. 444. Portraits de troubadours. Initiales du chan465. Bilotta, M. A. I libri dei papi. La Curia, il Laterasonnier provençal A (Biblioteca Apostolica Vatino e la produzione manoscritta ad uso del papato cana, Vat. lat. 5232) publiées par J.-L. Lemaitre nel Medioevo (secoli VI-XIII). 2011, pp. XXXII, et F. Vielliard avec la collaboration de L. Duval284, tav. 63. Arnould. 2008, pp. LVI, 126, ill. 466-467. Guida ai fondi manoscritti, numismatici, 445. Chambers, M. Valla’s Translation of Thucydides a stampa della Biblioteca Vaticana, a cura di in Vat. Lat. 1801 with the Reproduction of the F. D’Aiuto e P. Vian. Vol. I-II, 2011. pp. 1557, Codex. 2008, pp. XXVI, 367, ill. tav. 8. 446. Macino, F. Sulle tracce delle Istituzioni di Giu468. La Biblioteca Apostolica Vaticana luogo di stiniano nell’alto medioevo. I manoscritti dal VI ricerca al servizio degli studi. Atti del conal XII secolo. 2008, pp. 247, ill. vegno, Roma, 11-13 novembre 2010, a cura di 447-448. Laharie, M. Le Journal singulier d’Opicinus M. Buonocore e A. M. Piazzoni. 2011, pp. XVI, de Canistris (1337 – vers 1341), Vaticanus latinus 6435. Vol. I-II, 2008, pp. LXXXVIII, 944, ill., 611, ill. tav. 47. 469. Miscellanea Bibliothecae Apostolicae Vatica449. Angelo Colocci e gli studi romanzi, a cura di C. nae. XVIII. 2011, pp. 881, ill. Bologna e M. Bernardi. 2008, pp. XVIII, 544, ill., 470. Rita, A. Biblioteche e requisizioni librarie a Rotav. 21. ma in età napoleonica. Cronologia e fonti roma450-451. Canart, P. Études de paléographie et de cone. 2012, pp. 560. dicologie. Reproduites avec la collaboration de 471. Ubaldini, C. I salmi di Gabriele Fiamma ritrovati M. L. Agati et M. D’Agostino. Vol. I-II, 2008, pp. nella Biblioteca Vaticana (R. I. IV. 447). 2012, pp. XXVIII, 748 + VI, 660. 168 e riproduzione anastatica dell’originale. 452. Fohlen, J. La bibliothèque du pape Eugène IV 472. Coptic Treasures from the Vatican Library. A (1431-1447). Contribution à l’histoire du fonds Selection of Coptic, Copto-Arabic and EthioVatican latin. 2008, pp. 489, tav. 12. pic Manuscripts. Papers collected on the occca453. Miscellanea Bibliothecae Apostolicae Vaticasion of the Tenth International Congress of Copnae. XV. 2008, pp. 509, ill. tic Studies (Rome, September 17th–22nd, 2012), 454. Bernardi, M. Lo zibaldone colocciano (Vat. lat. edited by P. Buzi and D. V. Proverbio. 2012, pp. 4831). Edizione e commento. 2008, pp. 514, ill. 188, ill. 455. Mattioli Háry, N. The Vatican Library and the 473. Rao, I. G. L’inventario di Fabio Vigili della MediCarnegie Endowment for International Peace. cea privata (Vat. lat. 7134). 2012, pp. XLII, 116. The History, Impact and Influence of their Col474. Miscellanea Bibliothecae Apostolicae Vaticalaboration (1927-1947). 2009, pp. XX, 750, tav. nae. XIX. 2012, pp. 660, ill. 456. Leroy, J. (†) Études sur les Grandes Catéchèses 475. Congregazione di Santa Maria di Vallombrosa de s. Théodore Studite, édition par O. Delouis, dell’Ordine di San Benedetto, a cura di S. avec la participation de S. J. Voicu. 2008, Megli e F. Salvestrini (Libri e biblioteche degli pp. 360. ordini religiosi in Italia alla fine del secolo XVI, 457. Librorum Latinorum Bibliothecae Vaticanae 1). 2013, pp. 370, tav. Index a Nicolao De Maioranis compositus et ______________________________________________________________________________________________________ In vendita presso la Biblioteca Apostolica Vaticana – Città del Vaticano

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply. CoverST_475.indd 3

20-May-13 2:09:26 PM

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

2013

BIBLIOTECA APOSTOLICA VATICANA

CONGREGAZIONE DI SANTA MARIA DI VALLOMBROSA DELL’ORDINE DI SAN BENEDETTO

STUDI E TESTI 475

S. Megli F. Salvestrini

dorso 475.indd 1

20-May-13 2:08:44 PM