Claudii Claudiani Carmina

Table of contents :
Praefatio
Catalogus codicum
Conspectus librorum
Index siglorum
1. Panegyricus dictus Olybrio et Probino consulibus
2. In Rufinum praefatio prior
3. In Rufinum liber prior
4. In Rufinum praefatio altera
5. In Rufinum liber alter
6. Panegyrici dicti Honorio Augusto tertium consuli praefatio
7. Panegyricus dictus Honorio Augusto tertium consuli
8. Panegyricus dictus Honorio Augusto quartum consuli
9. Epithalamii dicti Honorio Augusto et Mariae praefatio
10. Epithalamium dictum Honorio Augusto et Mariae
11. -14. Fescennina dicta Honorio Augusto et Mariae
15. In Gildonem
16. Panegyrici dicti Mallio Theodoro consuli praefatio
17. Panegyricus dictus Mallio Theodoro consuli
18. In Eutropium liber prior
19. In Eutropium libri alterius praefatio
20. In Eutropium liber alter
21. De consulatu Stilichonis liber primus
22. De consulatu Stilichonis liber secundus
23. De consulatu Stilichonis libri tertii praefatio
24. De consulatu Stilichonis liber tertius
25. Belli Getici praefatio
26. Bellum Geticum
27. Panegyrici dicti Honorio Augusto sextum consuli praefatio
28. Panegyricus dictus Honorio Augusto sextum consuli
De raptu Proserpinae libri primi praefatio
De raptu Proserpinae liber primus
De raptu Proserpinae libri secundi praefatio
De raptu Proserpinae liber secundus
De raptu Proserpinae liber tertius
Carmina minora uel potius miscellanea
1. Ad Stilichonem
2. Descriptio portus Zmyrnensis
3. Ad Aeternalem
4. Descriptio armenti
5. 'Est in secessu longo locus'
6. 'Rimanti telum ira facit'
7. De quadriga marmorea
8. De Polycasta et Perdice
9. Hystrix
10. De birro castoreo
11. In sepulchrum speciosae
12. De balneis Quintianis quae in uia posita erant
13. In podagricum qui carmina sua non stare dicebat
14. Ad Maximum
15. De paupere amante
16. De eodem
17. De piis fratribus et de statuis eorum quae sunt apud Catinam
18. De mulabus Gallicis
19. Epistula ad Gennadium ex proconsule
20. De sene Veronensi qui suburbium suum numquam egressus est
21. De Theodoro et Hadriano
22. Deprecatio ad Hadrianum
23. Deprecatio ad Alethium quaestorem
24. De locusta
25. Epithalamium dictum Palladio u. c. tribuno et notario et Celerinae
26. Aponus
27. Phoenix
28. Nilus
29. Magnes
30. Laus Serenae
31. Epistula ad Serenam
32. De saluatore
33. De crystallo cui aqua inerat
34. De eodem
35. De eodem
36. De eodem
37. De eodem
38. De eodem
39. De eodem
40. Epistula ad Olybrium
41. Epistula ad Probinum
42. De apro et leone
43. In Curetium
44. In eundem
45. De concha Serenae
46. De chlamyde et frenis equi Honorio Augusto a Serena missis
47. De freno, phaleris et cingulo equi Honorio Augusto a Serena missis
48. De zona equi Arcadio Augusto a Serena missa
49. Torpedo
50. In Iacobum magistrum equitum
51. In sphaeram Archimedis
52 A. De lanario
52 B.
53. Gigantomachia
Carminum uel spuriorum uel suspectoram appendix
1. In Sirenas
2. Laus Herculis
3 A. De Dulcio
3 B. De Dulcio
4. De zona a Serena Arcadio Augusto missa
5. Epithalamium dictum Laurentio
6. De Liberalibus
7. Laus Martis
8. De Iunonalibus
9. De hippopotamo et orocodilo
10. De aquila quae in mensa de sardonyohe lapide erat
11. De Isidis nauigio
12. De lauacro
13. De Vinalibus
14. De Cythera
15. De cereo
16. -19. perierunt
20. Laus Christi
21. Miracula Christi
22.
23. - 24.
Carmina Graeca
Gigantomachia
Epigrammata

Citation preview

AKADEMIE DER WISSENSCHAFTEN

DER

DDR

ZENTRALINSTITUT FtfR ALTE G E S C H I C H T E UND

ARCHAOLOGIE

BIBLIOTHECA SCRIPTORVM GRAECORYM ET

ROMANORVM

TEVBNERIANA

m

lEima B S B B. G. T E U B N E R

YERLAGSGESELLSCHAFT 1985

CLAVDII CLAVDIANI CARMINA EDIDIT

JOHN B A R R I E HALL

§3 U1P2IO B S B B. G. T E U B N E R

VERLAGSGESELLSCHAFT 1985

Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana ISSN

0233-1160

Redaktor: Giinther Christian H a n s e n R e d a k t o r dieses B a n d e s : Giinther Christian H a n s e n

©

BSB B. G. Teubner Verlagsgesellschaft, Leipzig, 1985 1. Auflage VLN 294/375/9/85 · LSV 0886 Lektor: Dr. phil. Elisabeth Schuhmann Printed in the German Democratic Republic

Gesamtherstellung: INTERDRUCK Grapbischer Groflbelrieb Leipzig, Betrieb der ausgezeichneten Qualitatsarbeit, 111/18/97 Bestell-Nr. 666 239 2 11900

HOC YOLVMINE

CONTINENTVR

Praefatio Catalogus codicum Conspectus librorum Index siglorum

IX XIV XX XXVI

1. Panegyricus dictus Olybrio et Probino consulibus 2. In Rufinum praefatio prior 3. In Rufinum liber prior 4. In Rufinum praefatio altera 5. In Rufinum liber alter 6. Panegyrici dicti Honorio Augusto tertium consuli praefatio 7. Panegyricus dictus Honorio Augusto tertium consuli 8. Panegyricus dictus Honorio Augusto quartum consuli 9. Epithalamii dicti Honorio Augusto et Mariae praefatio 10. Epithalamium dictum Honorio Augusto et Mariae 11 — 14. Fescennina dicta Honorio Augusto et Mariae 15. In Gildonem 16. Panegyrici dicti Mallio Theodoro consuli praefatio 17. Panegyricus dictus Mallio Theodoro consuli 18. In Eutropium liber prior 19. In Eutropium libri alterius praefatio 20. In Eutropium liber alter 21. De consulatu Stilichonis liber primus 22. De consulatu Stilichonis liber secundus 23. De consulatu Stilichonis libri tertii praefatio 24. De consulatu Stilichonis liber tertius 25. Belli Getici praefatio 26. Bellum Geticum 27. Panegyrici dicti Honorio Augusto sextum consuli praefatio 28. Panegyricus dictus Honorio Augusto sextum consuli De raptu Proserpinae libri primi praefatio De raptu Proserpinae liber primus De raptu Proserpinae libri secundi praefatio De raptu Proserpinae liber secundus De raptu Proserpinae liber tertius

1 12 13 29 30 52 53 61 86 87 101 107 128 129 143 ·. 163 166 190 205 224 225 239 240 263 265 289 290 302 305 321

Carmina minora uel potius miscellanea 1. Ad Stilichonem 2. Descriptio portus Zmyrnensis 3. Ad Aeternalem 4. tDescriptio armenti 5. Est in secessu longo locus' 6. "Rimanti telum ira facit'

342 342 342 343 343 344 344 V

HOC VOLVMINE CONTINENTVR 7. De quadriga marmorea 8. De Polycasta et Perdice 9. Hystrix 10. De birro castoreo 11. In sepulchrum speciosae 12. De balneis Quintianis quae in uia posita erant 13. In podagricum qui carmina sua non stare dicebat 14. Ad Maximum 15. De paupere amante 16. De eodem 17. De piis fratribus et de statuis eorum quae sunt apud Catinam 18. De mulabus Gallicis 19. Epistula ad Gennadium ex proconsule 20. De sene Veronensi qui suburbium suum numquam egressus est 21. De Theodoro et Hadriano 22. Deprecatio ad Hadrianum 23. Deprecatio ad Alethmm quaestorem 24. De locusta 25. Epithalamium dictum Palladio u. c. tribuno et notario et Celerinae . . . 26. Aponus 27. Phoenix 28. Nilus 29. Magnes 30. Laus Serenae 31. Epistula ad Serenam 32. De saluatore 33. De crystallo cui aqua inerat 34. Deeodem 35. Deeodem 36. Deeodem 37. Deeodem 38. Deeodem 39. De eodem 40. Epistula ad Olybrium 41. Epistula ad Probinum 42. De apro et leone 43. In Curetium 44. In eundem 45. De concha Serenae 46. De chlamyde et frenis equi Honorio Augusto a Serena miasis 47. De freno, phaleris et cingulo equi Honorio Augusto a Serena missis . . . 48. De zona equi Arcadio Augusto a Serena missa 49. Torpedo 50. In Iacobum magistrum equitum 51. In sphaeram Archimedis 52 A. De lanario 52 Β 53. Gigantomachia Carminum uel spuriorum uel suspectorum appendix 1. In Sirenas 2. Laus Herculis VI

344 345 345 347 348 348 348 349 349 349 349 351 352 353 354 354 357 358 358 365 369 374 376 378 387 390 391 392 392 392 393 393 394 394 396 397 397 397 398 398 399 400 401 402 403 404 404 404 410 410 410

HOC VOLVMINE CONTINENTVR 3A. DeDulcio > 3 B. De Dulcio 4. De zona a Serena Arcadio Augusto missa 5. Epithalamium dictum Laurentio 6. De Liberalibus 7. Laus Martis 8. De Iunonalibus 9. De hippopotamo et orocodilo 10. De aquila quae in mensa de sardonyche lapide erat 11. De Isidis nauigio 12. De lauacro 13. De Vinalibus 14. DeCythera 15. De cereo 16 — 19. perierunt 20. Laus Christi 21. Miracula Christi 22 23.-24 Carmina Graeca Gigantomachia Epigrammata

416 416 416 417 420 421 421 422 422 422 423 423 424 424 425 425 426 427 428 429 429 433

VII

COLLEGIO APVD LONDINIENSES BEDFORDENSI ANNO 1849 INSTITVTO ANNO 1984 DI8S0LVT0 IN MEMORIAM

PRAEFATIO Duabus praesertim rebus ab aliis quae sub auspiciis Bibliothecae Teubnerianae prodierunt editionibus discrepat haec noua Claudiani recensio, primum quod in praefatione de re critica breuissime generatimque potius quam singillatim disceptat, deinde quod locorum similium apparatum praebendi consuetudinem deserit. utrumque consulto. ut enim de carminum traditionibus quas dicunt et traditionum testibus multo plura exponenda erant quam quae modico quem mihi proponebam praefationis ambitu continerentur, eamque ob causam de hisce rebus separatim in Bull. Inst. Class. Stud. Suppl. 45, 1985 (cui titulus est Trolegomena to Claudian') disputaui, ita auctorum et priorum quos imitatus est Claudianus et posterorum qui rursus illum imitati sunt locos accumulando nihil me rei criticae conferre posse opinabar, ideoque eos prorsus exclusi. cui enim ad textum constituendum prodest cognouisse Claudiano in uerbis fit sonus (carm. min. 53, 6) exarandis (ut uno tantum exemplo abutar) non minus duodecim priorum locos in animum uolitare potuisse? non quo talia ornnino nescire quam scire sit melius, sed cum magis ad litterarum historiam pertineant, aptius, ut mihi uidetur, commentariis et libris in quibus scriptorum pensatur indoles reseruantur. Poeta ille qui res suis temporibus gestas poetico colore fucabat Claudianus ad nostram usque aetatem trecentis ferme codicibus descendit, quorum breuissimum post hanc praefationem catalogum, pleniorem descriptionem in Prolegomenis praebui. horum codicum pars maxima tantum singula poemata siue flores continet, sed tamen multi supersunt quibus totum fere Claudiani corpus exhibetur. in carminibus minoribus ut usurpantur agmen ducit antiquissimus ille Veronensis 163 (Δ), ultimis octaui saeculi annis exscriptus, quem haud ita longo interuallo sequitur Sangallensis 273 (Si), qui tamen non nisi ad Gigantomachiam (carm. min. 53) pertinet. inter codices qui carmina maiora et publica quemadmodum appellare consueuimus proferunt uetustissimus est Bruxellensis 5381 (Γ), Gemblaco oriundus annoque circiter 1050 exaratus. saeculo tandem duodecimo quo antiquorum auctorum studia renata florebant libri de raptu Proserpinae et panegyricus Olybrio et Probino dictus in lucem rursus emergunt et magna codicum multitudo studentium necessitatibus destinata ex librariorum officinis profluit. nec minor codicum saeculis tertio et quinto decimo prouenit copia. IX

PRAEFATIO

Codicum quos in hac recensione adhibui fere sexaginta penitus iam cognitos aduocauerat sospitator ille poetarum Latinorum (ut merito audit) Nic. Heinsius, plurimam partem nominatam quidem non tamen subtiliter peruestigatam respuit Th. Birt, hic quod peruersae 'ratione et uia' edendi consuetudini addictus paucos codices in deliciis habebat plurimos parui pendebat, ille quod qua erat codicum peritia ueram lectionem ubique reperiri posse cognouerat nec codicum auctoritate (quae in Claudiani carminibus paene nulla est) sed lectionum quouis in codice repertarum uirtute semper regebatur. quem uirum maximum quoad potui aemulari conatus inde ab initio huius laboris codices quam plurimos perlegere excerpere conferre constitui, ne minore quam par erat lectionum cognitione fretus quicquam quod scire operae pretium esse uidebatur omitterem. primum igitur eos codices quos Birt pro fundamento suae editionis posuerat denuo contuli (necessario mehercule quod ille falso permulta rettulerat), deinde alios et Heinsianos et Heinsio ignotos ut occasio se offerebat imaginibus luce depictis plerumque usus quam maxima poteram cura (quae utinam satis magna fuerit) excussi. numquam non nouarum et uerarum lectionum thesaurum, ut quisque codex legendum se praebebat, auspicabar, numquam non duobus uel tribus foliis perlectis expectatione sensim deiectus easdem lectiones quas aliunde cognoueram redire cernebam. certe hinc illinc aliquid noui cepi, si tamen Heinsianae supellectili addenda ponderantur, in aere piscatus esse possum uideri. quod quidem utcumque est, saltem codicum appellationes hodiernae consuetudini accommodare et quo in codice quae lectio appareat accurate indicare potui. Posteaquam Caroli magni aeuo e tenebris nostri poetae carmina procedere incipiunt, non ad unam eandemque traditionem quam dicunt omnia spectare, sed quattuor ut uidetur riuis, turbidis sane ac lutosis, ab ipsius Claudiani temporibus defluxisse manifestum est. neque id quidem non consentaneum est, cum materia libri de raptu Proserpinae a ceteris discrepent, personarum nominibus et rebus gestis panegyrici qui Stilichonem praedicant a panegyrico Olybrii et Probini consulatum efferente, limandi ratione carmina minora (quae iam mortui poetae e SQriniis eruta esse crediderim) a ceteris omnibus. principio igitur quattuor traditiones a se inuicem distant, neque ante saec. xii/xiii, uelut in Laurentiano 33. 4 (F3) et Vossiano 294 (J 3 ), in unum contrahuntur. Quod si dissimilem haec quadripartita carminum hereditas ab initio cursum secuta est, similem in integritate retinenda uel potius amittenda fatorum dispensationem passa est. grassata est enim in omnibus fere carminibus inportuna librariorum interpolandi et contaminandi prurigo, qua fit ut nulli codici possit simplex haberi fides, nullus insidiosis non laboret erroribus, nullum (si perpauca recentissimae aetatis apographa X

PRAEFATIO

excipias) adfinitates et genus aut omni aut certe magna ex parte abscondisse non confitendum sit. uerum ut dicam, in hoc auctore stemmata nil faciunt, neque aliud taliusmodi formis quales apud Birt et Olechowska habentur efficitur nisi ut codicum rationes aut minus inplicatae quam reuera sunt putentur aut magis perplexae esse monstrentur quam ut eis textus constitutioni accommodandis quicquam lucri fiat. hunc codicem illi propius uel proxime accedere, illum ab hoc longius uel longissime recedere nemini non apparebit, si apparatum criticum attente legerit, sed auctoris ipsissima uerba recuperare conanti quid hoc prodest? έκλεκτικώς rem criticam egit Heinsius, et Heinsium secuti έκλεκτικώς et nos agemus. In textu igitur constituendo omnium quos noueram cuiuscumque saeculi codicum rationem habui, nullique deuotus sed neque ab ullo auersus, usquequaque suspicax quodcumque oblatum est testimonium aequa lance examinaui, eoque animo rem exequi studui ut ueram lectionem non minus a recentissimis quam a uetustissimis codicibus oblatam recipere essem paratus. sic enim se res habet. neque antiquitas auctoritatem parit, nec recentioribus eo quod recentiores sunt suae Iaudes denegandae sunt. adhibenda tamquam obrussa ratio, ut ait Cicero, nec quicquam recipiendum est nisi quod rationi consonat. quod consilium quatenus seruauerim uiderint peritiores. Cum per hos annos tot codices euoluerim, tot codicum uirtutes et uitia cognouerim, non sane expeditum erat statuere quos primo loco (non ut optimos, quamquam hic melior, ille peior, non tamen multo, uideri potest, sed ut notitia dignos) in apparatu critico semper ubique laudarem. qua de re cum multum diuque commentatus sim, ad ultimum eo deueni ut in Olybrio et Probino omnium antiquiorum (sunt autem duodecim), in carminibus maioribus undecim (inter quos praecipue nominandus est Vaticanus 2809 (R), initio saecuK duodecimi in septentrionalibus Francogalliae partibus scriptus, ut qua est comitate me docuit B. Bischoff), in libris de raptu Proserpinae ad quindecim, in carminibus minoribus plerumque undecim unoquoque apparatus loco rationem haberem. in his codicibus eligendis id nonnihil apud me ualebat quod unusquisque carminum ordo (sunt autem in carminibus maioribus sex ordines, qui forsitan longissime redeant, in carminibus minoribus quinque, de quibus idem dici potest) utique uno codice βί non pluribus erat repraesentandus. Vt autem nihil antiquius existimabam quam ut non pauciores quam necesse erat proferrem, ita praecauendum erat ne plures quam quis desiderauerit proferendo legentibus taedium potius quam utilem scientiam parerem. ceteri codices igitur ubicumque aliquid noui praebent uel aliam ob causam mentione digni sunt ad testimonium hic illic ferendum XI

PRAEFATIO

uocantur, nec uero si rarissime tantum eos adfero id aliter accipi debet quam ut spatii angustiis testium numerum cohibendum fuisse significet ; pleniorem de his codicibus non semper adhibitis notitiam amplioremque criticae materiae farraginem in BICS Suppl. 45 praebui. De ipso apparatu critico eiusque rationibus nunc pauca praefanda sunt. et primum adnotetur siglorum quae uniuscuiusque carminis ad initium proferuntur ordines ita conponi ut a Birtiana Serie I in carminibus maioribus (in minoribus A) ad Seriem VI (in minoribus E) procedatur, et ne codices qui unam quamuis Seriem a codicibus qui aliam repraesentant non discernantur, commatibus unamquamque Seriem a proximis separari. quam commatibus separandi rationem in ipsis lectionibus proferendis non retinui, sed tamen codicum primo loco laudatorum sigla Serierum ordines semper sequi iussi, aliis ubicumque adferuntur in litteram digestis. apparatus autem modo positiuus est (ut nihil sit mente supplendum), modo negatiuus (ut ex silentio de testibus non diserte citatis inferendum sit), saepissime semipositiuus (ut noua locutione abutar), uelut in talibus qualia sunt 15, 3 'conspirat R: conspirant cett. mei' et 15, 5 'defuitF pc, cett. mei: defluitF ac\ ipsas lectiones eo quo natae esse uidentur ordine, uirorum doctorum coniecturas secundum temporis ordinem exhibui. orthographica in apparatum plerumque non rettuli, sed rationes quas in editione librorum de raptu Proserpinae Cantabrigiensi meas feci secutus formas ut adsimilatas ita non similatas quas dicunt prout antiquorum consuetudini respondere uidebantur accepi; quibus de formis, ut et de aliis quas inprimendas dedi, cum fusius in Prolegomenis disputauerim, de hac re pluribus hic disserendi necessitate supersederi potest. lectiones quae sensu carent uel inetricas leges uiolant, modo ne ad textum constituendum utiles sint, si non semper, attamen maxima ex parte breuitatis causa ex apparatu eliminaui. uirorum doctorum qui huic uel illi Iectioni siue coniecturae adstipulati sunt nomina adscribere cum sit haud infrequens, equidem ne lectori non per se sapere sit liberum sed nostri temporis hominibus suffragandi munus inpositum esse uideatur, hunc superuacaneam opinionum struem accumulandi morem ab hoc apparatu abesse iussi. Vt plures in libris manu scriptis carminum ordines eamque ob rem non eundem cuique carmini a librariis numerum semper attributum uidemus, ita editiones carminum typis excusae et in ordinandis et in numero instruendis carminibus tantum inter se discrepant ut Claudiani lectoribus quod quaerunt carmen inuenire semper sit molestissimum: adeo fieri potest ut uix pauciores ordines quam editores extitisse uideantur. omnia hoc ultimo saeculo permiscuerunt Birt et Koch, qui ut Gesnerianos carminum numeros retinuerunt ita ordinem a Gesneriano discrepantem sequi maluerunt; quo fit ut carm. 15 ante carm. 8 quaeXII

PRAEFATIO

rendum sit, carm. 27 ante carm. 25, etc. hac discordia, quam et ego et alii perpeti debuerunt, nunc tandem dissipata, cum numeris Gesnerianis Gesneriaims ordo (qui utinam ordini quo conposita sunt carmina omni ex parte congrueret) pariter incedit, et continua numerorum serie a 1 ad 28 in carminibus maioribus proceditur. Denique cum carminum similem materiam uelut consulatus tractantium non semper similes tituli ab editoribus exhiberentur, uerborum formulas carminibus praefigendas quoad eius fieri posset ad unam aliquam normam regulamque conposui. Cum rationes huius editionis satis iam, ut opinor, exposuerim, eis qui mihi in hoc opere cpnficiendo subuenerunt agere gratias gratissimum est. et primum nominentur omnes bibliothecarii qui mihi codicum imagines luce depictas procurauerunt quorumque humanitatis ergo ad finem haec studia promouere concessum est. multum deinde Vniuersitati Londiniensi debeo quae mihi iter Italicum paranti uiaticum sumptusque subministrauit et pecuniam qua aliquot codicum imagines ad ultimum in Bibliothecam Vniuersitariam deuenturas conpararem ex aerario (uel potius 'Central Research Fund', ut nominatur) expendit. sed ut multum Vniuersitati acceptum referendum esse confiteor, ita plurimum amicis qui multo temporis et laboris dispendio doctrinam iudicia sententias obtulerunt obligatum esse me gaudeo. inter quos optime de me meriti sunt I. Gualandri et G. Orlandi, quorum consilia semper profuerunt, et J. A. Hall, cui quodcumque scribo maritali candore castigandum exhibeo quaeque domi studendi tempus sibi saepe denegando mihi sponte largita est. ante omnes tamen meritissimis gratiis prosequendus est collega et sodalis F. R. D. Goodyear, qui totum textum qualis erat machina excusus summa cum cura perlegit interque perlegendum multis me adnotationibus emendationibusque ditauit, idemque ubicumque in distinguendis uersibus erraueram (quod non raro euenisse confiteor) meliora atque adeo recta me monuit. cuius uiri cum amicissimi tum doctissimi beneficiis tantopere adiutus maximas ei gratias gratissima recordatione habere me testor. In plagulis perscrutandis multum me adiuuerunt amici olim discipuli P. D. Eaton et C. W. Grocock, quibus debitas ago gratias. Londinii, mense Ianuario 1983

J. Β. H.

XIII

CATALOGVS

CODICVM

Florilegiorum codicibus cum sigla non dederim, sed, ubicumque eos laudo, pleniore cuiusque designatione utar, uelut Abrinc(ensis) 135, Par(isinus latinus) 15155, repertorio quod nunc sequitur ii tantum codices continentur quibus (ut proprie Claudianeis) sigla ponenda erant. qua in re a repertorio quod in editione iibrorum de raptu Proserpinae a. 1969 Cantabrigiae excusa iuris pubiici feci initium sumpsi, sigiisque illic propositis (quae necessario retineo) noua sigla per hos quattuordecim annos ut usus uenit adcommodaui. omnium qui uersus Claudianeos offerunt codicum (siue florilegiorum siue proprie Claudianeorum) subtilem in Prolegomenis praebui descriptionem. A1 A2 A3 a Β Βι B2 B3 b2 C Ct C2 C3 c D d E! E2 E3 e± e2 e3 F Fx F2 F3 F4 F5 F6 F7 XIV

Antuerpiensis Μ 85, saec. xiv Antuerpiensis Μ 17. 1, saec. xiv — xvi Antuerpiensis Μ 185, saec. xiv Noueboracensis 96, c. 1450 Bernensis 398, saec. xii Bernensis 472, saec. xii Bernensis 633, saec. xii Bernensis 527, saec. xv Bononiensis 2221, saec. xiv Bononiensis capsa 401, saec. xv/xvi Cantabrigiensis Coll. Trin. 0. 3. 22, saec. xii Cantabrigiensis Coll. Corp. Christi 228, saec. xiii Cantabrigiensis Coll. Pet. 2. 1. 8, saec. xiii Cantabrigiensis Coll. Pet. 2. 1.0, saec. xiii/xiv Clarensis 4, a. 1470 Dresdensis Dc. 157, saec. xiii Mettensis 647, saec. xv Escorialensis Ο. III. 25, saec. xiii Escorialensis S. III. 29, saec. xiii Escorialensis Ρ. III. 24, saec. xiii Erlangensis 621, saec. χ ν Erlangensis 626, a. 1469 Erlangensis 384, saec. xiii Laurentianus Acq. e Doni 672, saec. xii/xiii Laurentianus S. Crucis 24. sin. 12, saec. xii Laurentianus S. Marci 250, saec. xii/xiii Laurentianus 33. 4, saec. xiii Laurentianus Ashburnhamensis L. 977, saec. xiii/xiv Laurentianus 33. 8, a. 1404 Laurentianus Gaddianus 91. 34, a. 1394 Florentinus bibl. nat. II. ix. 132, saec. xv

CATALOGVS CODICVM F8 F9 F10 Fn F12 F13 Fj4 F15 F16 F17 F18 F19 F20 F2i F22 F23 F24 fx f2 f3 Gi G2 G3 G4 G5 G6 G7 g g2 g3

Lanrentianus 33. 3, saec. xv Florentinus Riccardianus 718, saec. χ ν Laurentianus 37. 14, saec. xv Laurentianus Gaddianus 91. 4, saec. xv Laurentianus Leopoldinus 203, saec. xv Laurentianus 33.1, saec. xv Laurentianus 33. 2, saec. xvi Laurentianus Redi 100, saec. xv Laurentianus Acq. e Doni 358, a. 1477 Florentinus bibl. nat. VII. 144, saec. xiii Laurentianus 21.15, saec. xv Laurentianus 33. 5, saec. xiii Laurentianus 33. 6, saec. xiii Laurentianus S. Marci 245, saec. xiv Laurentianus 33. 7, saec. xv Laurentianus Conv. Soppr. 164, saec. χ ν Florentinus bibl. nat. VI. 131, saec. xv Mutinensis α. Μ. 9. 22, saec. xv Mutinensis α. J . 5. 19, saec. xv Mutinensis y. R. 6. 25, saec. xv Berolinensis lat. qu. 740, saec. xiii Berolinensis lat. oct. 112, saec. xv Berolinensis Hamiltonensis 492, saec. xv Berolinensis lat. fol. 39, saec. xvi Berolinensis lat. oct. 5, saec. xiii/xiv Berolinensis lat. oct. 197, saec. xv Berolinensis Hamiltonensis 387, a. 1434 Cracouiensis 71, saec. xii — xiv Vratislauiensis Degeni deperditus, saec. xiii (?) Varsouiensis Β. Ο. Z. 50, a. 1448 Vratislauiensis IV. Q. 57, a. 1478

Η h

Vigorniensis F 147, saec. xiv Holkhamicus 332, saec. xv

Jj J2 J3 J4, J5 J6 J7 J8 J9 J10 j

Leidensis 385, saec. xiii Leidensis 395, saec. xiii Leidensis 294, saec. xiii Leidensis Β. P. L. 105 A, saec. xiv Leidensis Vossianus 126, saec. xiii Leidensis Β. P. L. 116, saec. xiii Leidensis Β. P. L. 131, saec. xiii Leidensis 87, saec. xiii/xiv Leidensis Β. P. L. 2151, saec. xv Leidensis Β. P. L. 191 Β 1, saec. xii Princetonensis 47, saec. xv

Kj K2 K3 K4 K5 K6

Ambrosianus Η 73 sup., saec. xiv Ambrosianus Ζ 73 sup., saec. xv Ambrosianus I 26 sup., a. 1463 Ambrosianus S 66 sup., saec. χ ν Ambrosianus Μ 5 sup., saec. xiii—χ ν Ambrosianus Μ 9 sup., saec. xiii XV

CATALOGVS CODICVM K7 K8 K9 K10 Klx k L Lj L2 L3 L4 L5 L6 L7 L8 L9 L10 Ln Mx M2 M3 M4 M5 m Ν η nx n2 Οχ 02 03 04 05 06 07 08 Ρ Pi P2 P3 P4 P5 P6 P7 P8 P9 P10 Pi j P12 P13 XVI

Ambrosianus Η 57 inf., saec. xiil/xiv Ambrosianus L 105 sup., saec. xiv Ambrosianus Ο 74 sup., saec. xvi Ambrosianus C 64 sup., saec. xv Ambrosianus Η 107 sup., saec. xv Pisaurensis 18, saec. xvi Londiniensis Burney 167, saec. xiii Londiniensis Egerton 2627, saec. xii Londiniensis Additional 21213, saec. xiii Londiniensis Additional 6042, saec. xiii Londiniensis Harley 2753, saec. xiii Londiniensis Royal 15 Α vii, saec. xiii Londiniensis Additional 12021, saec. xiv Londiniensis Harley 5198, saec. xv Londiniensis Additional 10091, saec. xv Londiniensis Additional 11814, a. 1445 olim Phillippicus 8776 nunc Oxoniensis lat. class. c. 12, saec. xiii/xiv Londiniensis Burney 166, saec. xiii Monacensis 597, saec. xiv Monacensis 631, saec. xiv Monacensis 391, saec. xiv Monacensis 15740, saec. xv Monacensis 6722, saec. xv Baltimorensis 437, saec. xv Nottinghamiensis Aln 130/2, saec. xiii Neapolitanus bibl. nat. V. D. 53, saec. xvi Neapolitanus bibl. nat. IV. E. 47, saeo. xii/xiii Neapolitanus bibl. nat. IV. F. 63, saec. xv Oxoniensis Bodleianus ms. auct. F. 5. 6, saec. xiii Oxoniensis Bodleianus ms. auct. F. 2. 16 (pars prior), saec. xii Oxoniensis Bodleianus ms. auct. F. 2. 16 (pars altera), saec. xii/xiii Oxoniensis Bodleianus ms. lat. class. e 47, saec. xiii Oxoniensis Bodleianus Rawl. G. 116, saec. xv Oxoniensis Bodleianus ms. auct. F. 2. 2, saec. xv Oxoniensis ms. lat. class. c 11 (olim Phillippicus 8775), saec. xiii Oxoniensis Bodleianus Rawl. G. 134, saec. xv Parisinus lat. 18552, saec. xii/xiii Parisinus lat. 8080, saec. xiii Parisinus lat. 8082, saec. xiii Parisinus lat. 8295, saec. xiii Parisinus lat. 8296, saec. xiii Parisinus lat. 15005, saec. xiii/xiv Parisinus lat. 7892, saec. xv Parisinus lat. 8081, saec. xv/xvi Parisinus lat. 8297, a. 1513 Parisinus lat. 11324, saec. xv Parisinus lat. 18551, saec. xii Parisinus lat. 8079, saec. xiii Parisinus lat. 5719, saec. xiv Parisinus lat. 2908, saec. xiii

CATALOGVS CODICVM P14 P15 P16 Pi p2 p3 p4

Parisinus lat. 7936, saec. xiv Parisinus lat. 8069, saec. xi Parisinus lat. 7989, saec. xvi Patauinus bibl. universit. 1561, a. 1460 Patauinus bibl. capitul. C. 62, saec. xv Patauinus bibl. capitul. D. 43, saec. xv Patauinus bibl. seminar. 140, saec. xiii

Q q

Papiensis bibl. universit. Aldini 412, a. 1467 Cambrensis N. L. W. (Aberystwyth) MS. 21589 C (olim Phillippicus 9155), saec. xii/xiii

R Rx R2 R3 R4 R5 R6 R7 R8 R9 R10 Rn R12 R13 R14 R15 R16 R17 R18 R19 R20 R? 1 R22 R23 R24 R25 R26 R27 R28 R29 R30 R31 R32 R33 R34 R35 R36 R37 R38 R39 R40

Vaticanus lat. 2809 (pars prima), saec. xii 1 [uide et R 2 6 ] Vaticanus Barberinianus lat. 41, saec. xiii Vaticanus Reginensis lat. 1440, saec. xiii Vaticanus Reginensis lat. 1540, saec. xiii/xiv Vaticanus lat. 2807 + Vaticanus Reginensis lat. 2080, saec. xiii/xiv Vaticanus lat. 1663, saec. xiii/xiv Vaticanus lat. 3290, saec. xiv Vaticanus Reginensis lat. 1556, saec. xiii/xiv Corsinianus 43. F. 5, saec. xiv/xv Vaticanus lat. 1661, saec. xiv/xv Vaticanus Ottobonianus lat. 2859, saec. xiv/xv Vaticanus Ottobonianus lat. 2126, saec. xv Angelicus 2266, saec. χ ν Vaticanus lat. 2808, saec. xv Vaticanus lat. 1660, saec. xiv/xv Vaticanus Vrbinas lat. 657, saec. xv Vaticanus Borgianus lat. 343, saec. xv Corsinianus 43. G. 25, a. 1444 Corsinianus 43. D. 36, saec. xv Vaticanus Reginensis lat. 1369, saec. xv Vaticanus Reginensis lat. 1428, saec. χ ν Angelicus 1345, saec. χ ν Vaticanus Barberinianus lat. 68, saec. χ ν Vaticanus Palatinus lat. 1714, saec. χ ν Vaticanus lat. 2795, saec. xvi Vaticanus Palatinus 1573, saec. xiii/xiv Vaticanus lat. 2809 (partes secunda et tertia), saec. xv [uide et Rj Vaticanus lat. 7182 + 2864, saec. xv Vaticanus lat. 11420, saec. xv Angelicus 1461, saec. xiv Vaticanus Chigianus lat. Η. VII. 236, saec. xv Vaticanus lat. 3289, saec. xiii Vaticanus lat. 5157, saec. xiii/xiv Vaticanus lat. 3311, saec. χ ν Vaticanus Ottobonianus lat. 823, a. 1460 Vaticanus lat. 639, saec. xi/xii Vaticanus Reginensis lat. 123, a. 1056 Vaticanus lat. 9135, s. xvii Vaticanus Patetta 308, saec. χ ν Vaticanus Reginensis lat. 1385, saec. xv Vaticanus lat. 1369, saec. xv

2

BT Claudianus

XVII

CATALOGVS CODICVM Β41 R42 R43 R44 R45 R46 R47 R48 R49 R50 R51 R52 R53 r Sx 52 53 8 Τ Tx T2 T3 T4 T5 t U 11 V V2 V3 V4 W Wi W2 W3 W4 W5 w Y2 Y3 y Ζ Zjl

Vaticanus lat. 1729, saec. xv Vaticanus lat. 5134, saec. xv Vaticanus lat. 5346, saec. xvi Vaticanus Chigianus lat. Η. VI. 183, saec. xv Vaticanus Chigianus lat. Η. VI. 212, saec. xii/xiii Vaticanus Chigianus lat. I. V. 192, saec. xv Vaticanus Chigianus lat. I. VI. 204, saec. xv Vaticanus Barberinianus lat. 677, saec. xv Vaticanus Ottobonianus lat. 1223, saec. xv Vaticanus Palatinus lat. 162, saec. xv Vaticanus Reginensis lat. 2085, saec. xiv/xv Vaticanus Vrbinas lat. 353, saec. xv Vaticanus Palatinus 1502, saec. xv Rauennas Classensis 120, saec. xv Sangallensis 273, saec. ix Sangallensis 397, saec. ix Sangallensis 191, saec. xiii Sandanielensis 47, saec. χ ν Venetus Marcianus XII. 10, saec. xiii/xiv Venetus Marcianus XII. 8, saec. xv Venetus Marcianus XII. 11, saec. xv Venetus Marcianus XIV. 183, saec. xv/xvi Venetus Marcianus XIV. 202, saec. xv/xvi Venetus Marcianus XIV. 266, saec. xv Posnaniensis 179, a. 1507 Hauniensis Gl. Kgl. S. 1905, saec. xii/xiii Vrbanensis MCA 4, a. 1469 Vindobonensis ser. nou. 9363, saec. xii Vindobonensis ser. nou. 3353, a. 1463 Vindobonensis 3087, saec. xv Vindobonensis 3198, a. 1473 Vindobonensis 3246, saec. xv Guelferbytanus Gudianus lat. 228, saec. xiii/xiv Guelferbytanus Gudianus lat. 220, saec. xiii Guelferbytanus Helmaestadiensis 538, saec. xiii Guelferbytanus Gudianus lat. 240, saec. xv Guelferbytanus Augusteus 2080, saec. xv Guelferbytanus Gudianus lat. 14, saec. xv Lincolniensis 132, saec. xiii/xiv Perusinus 247, a. 1477 Perusinus 633, saec. xv Perusinus 305, saec. xv Yalensis 180, saec. xv Parmensis Palatinus 2504, saec. xii — xv Turicensis Car. C. 134, saec. xiii

Γ rt Δ XVIII

Bruxellensis 5381, ca. 1050 Bruxellensis 9974 — 6, saec. xiii Veronensis 163, saec. viii

CATALOGVS CODICVM Δχ 6 ζ ζ1 & λ μ | q α ψ ψ1

Veronensis 281, saec. xv Darmstadiensis 2640, saec. xiii/xiv Matritensis 10082, saec. xiii Matritensis graecus 4691, a. 1465 Molinensis 53, saec. xiii Atrebatensis 438, saec. xii/xiii Leningradiensis A. 0. Sect. CIL nr. 3, saec. xiii Montepessulanus 330, saec. xii/xiii Haruardiensis MS Typ. 176 H, saec. xv Rodomensis 1040, saec. xii Edinburgensis 18. 5. 13, saec. xiii Heidelbergensis 358, 44 c , saec. xvii Heidelbergensis HS 35, saec. xv/xvi

Exc. Flor.

Flor Exc. Gyr. Exc. Frising. Flor. Gall.

Exc. Geuart. Exc. Laeti Exc. Put. Exc. Schott. Exc. PaL rec. Sched. Gud.

2*

Excerpta Florentina (siue Lucensia) adsunt in exemplari editionis principis quod Florentiae in bibl. nat. (A. 4. 36) adseruatur. cum his excerptis (quae ad maiora quae dicunt Claudiani carmina pertinent) olim coniunctum erat carminum minorum apographon non ante a. 1482 exscriptum quod nunc Laurentianus 33. 9 designatur Excerpta Gyraldina, quae magna ex parte cum Florentinis congruunt, in exemplar editionis Aldinae quod nunc Leidae (757 G. 2) seruatur non ante a. 1523 relata sunt Excerpta Frisingensia adsunt in Monacensi 6292 saec. xi exarato Florilegium Gallicum quod dicunt repraesentant nonnulli codices inter quos principem locum tenent Parisinus lat. 7647, Atrebatensis 65, Escorialensis Q. I. 14, Oxoniensis Add. A. 208, quos modo gregatim modo singulos aduoco. his accedunt alii florum codices (uelut Berolinensis D[iez] B. Sfanten] 60) quos hic illic, ut res postulat, laudo lectiones quas excerpserunt Geuartius, Laetus, Puteanus, Schottus, ab Heinsio et Burmanno laudatae ' lectiones quas e codice Patauino recenti excerpsit Heinsius, easque cum lectionibus codicis p 2 plerumque sed non omnibus locis congruas lectiones quas e schedis ipsius Gudii manu exaratis deprompsit Heinsius

XIX

CONSPECTVS RELATIONES

LIBRORVM

BIBLIOGRAPHICAE

Baehrens, E., Jahrbiicher f. klass. Philologie 105 (1872) 499-504 Bursians Jahresbericht 1 (1875) 217-220; 3 (1877) 225-228; 5 (1879) 5 4 - 5 8 Weymann, K., Jahresbericht iiber die Fortschritte der klassischen Altertumswissen schaft 93 (1897) 176. 212; 105 (1900) 61 Tolkiehn, J., ibid. 134 (1907) 231; 158 (1912) 71-73; 171 (1915) 6 7 - 6 8 Schuster, M., Bursians Jahresbericht 217 (1928) 2 5 - 2 9 Bieler, L., Lustrum 2 (1957) 258-273 Casaceli, F., Bollettino di Studi Latini 2 (1972) 318-326 EDITIONES (eas tantum adfero qnae maioris momenti sunt. perpetuo commentario aut criticis adnotationibus instructas asterisco denoto)

(i) Totius corporis Claudianei (uel magnae partis eius) B. Celsanus, Vicentiae 1482 [desunt carmina minora quae dicunt] Th. Vgoletus, Parmae 1493 etc. Io. Camers, Viennae Austriae 1510 Ant. Franc. Varchiensis, Florentiae (apud Iuntam) 1519 Franc. Asulanus, Venetiis (apud Aldum) 1523 M. Bentinus, Basileae (apud Isengrinium) 1534 *Th. Pulmannus, Antuerpiae (apud Plantinium) 1571 etc. *St. Clauerius, Parisiis 1602 1.1. Scaliger, Lugduni Batauorum (apud Raphelengium) 1603 *Th. Dempsterus, Flexiae 1607 *C. Barthius, Hanouiae 1612 * —, Francofurti 1650 *N. Heinsius, Lugduni Batauorum (ex officina Elzeuiriana) 1650 * —, Amstelodami (ex officina Elzeuiriana) 1665 *G. Pyrrho, Parisiis (in usum Delphini) 1677 *I. M. Gesnerus, Lipsiae 1759 *P. Burmannus secundus, Amstelodami 1760 *G. L. Konig, Gottingae 1808 [tantum prior pars excusa est; continet carmina maiora 1 — 22; desunt 23 — 28, libri de raptu Proserpinae, carmina minora] *L. Jeep, Lipsiae 1876-1879 *Th. Birt, Berolini (MGH, AA X) 1892 *J. Koch, Lipsiae (BT) 1893 *M. Platnauer, Londinii et Haruardiae (LCL) 1922 *V. Crepin, Parisiis (apud fratres Garnier) 1933 XX

CONSPECTVS LIBRORVM

(ii) Carminum singulorum (uel paucorum) 1: Olyb. (una cum Ruf.) J. C. Orelli, Turici 1845 2 - 5 : Ruf. *H. L. Levy, Noueboraci 1935 [iterum excusa cum commentario exegetico apud Case Western Reserve University, Detroitii 1971] 8 iIVCons.Hon, *P. Fargues, Aquis Sextiis 1936 *W. Barr, Liverpool Classical Texts 1981 15: Gild. *E. M. Olechowska, Lugduni Batauorum (apud Brill) 1978 16-17: Mall. *W. Simon, Berolini 1975 18-20: Eutrop. *A. C. Andrews, Philadelphiae 1931 *P. Fargues, Parisiis 1933 2 5 - 2 6 : Get. *H. Schroff, Berolini 1927 *D. De Venuto, Romae 1968 *G. Garuti, expectatur 27-28: VI Cons. Hon. *K. A. Muller, Berolini 1938 Rapt. •I. Parrhasius, Mediolani 1500, 1505 *L. Jeep, Augustae Taurinorum 1875 *V. Paladini, Romae 1952 *J. B. Hall, Cantabrigiae 1969

(iii) Carminum spuriomm uel suspectorum *N. Heinsius, Lugduni Batauorum 1650, Amstelodami 1665 *I. M. Gesnerus, Lipsiae 1759 *P. Burmannus secundus, Anthologia Latina, Amstelodami 1759 — 1773 * —, Claudianus, Amstelodami 1760 *J. C. Wernsdorf, Poetae Latini Minores, Altenburgi 1780—1799 *H. Meyer, Anth. Vett. Lat. Epigr. et Poem., Lipsiae 1835 *E. Baehrens, Poetae Latini Minores, Lipsiae (BT) 1879-1883 *Th. Birt, Berolini 1892 *J. Koch, Lipsiae 1893 *A. Riese, Anthologia Latina, fasc. II, Lipsiae (BT) 1906

(iv) Carminum Graecorum Gigantomachia *C. Schenkl, Annales Academiae Vindobonensis 1863, 39sqq. *Th. Birt, Berolini 1892 *J. Koch, Lipsiae 1893 *A. Ludwich, Eudociae Augustae Procli Lycii Claudiani Carminum Graecorum Reliquiae, Lipsiae (BT) 1897 XXI

CONSPECTVS LIBRORVM Epigrammata *R. F. P. Brunck, Analeota Veterum Poetarum Graecorum, Argentorati 1772 —1776 *C. F. W. Jacobs, Anthologia Graeca, Lipsiae 1813 — 1817 *Th. Birt, Berolini 1892 *J. Koch, Lipsiae 1893 *A. Ludwich, Lipsiae 1897 *H. Stadmiiller, Anthologia Graeca, Lipsiae 1894 — 1906 Index verborum Claudianeus, P. G. Christiansen, Ascalingi 1985 LIBRI LIBELLI DISCEPTATIONES (ea tantum scripta commemoro quae ad rem criticam uel carminum interpretationem plus minus faciunt) Arens, E., Quaestiones Claudianeae, diss. Monasterii Guestf., Lipsiae 1894 - , Jahrbucher f. class. Philologie 153 (1896) 430-432 Axelson, S., Studia Claudianea, Vpsaliae 1944 Baehrens, E., Fleckeis. Annal. 8 (1872) 499-504, 634-636 —, Jenaer Literaturzeitung 1875, 131 —132 Baehrens, F., Quaestiones Claudianeae, diss. Monasterii 1885 Balzert, M., Die Komposition des Claudianischen Gotenkriegsgedichtes c. 26, Ascalingi et Noueboraci 1974 Barco, G. B., Un codice del secolo XV contenente il carme di Claudiano «In Rufinum», RFIC 9 (1881) 551-565 Barr, W., Claudian 8. 591, Athenaeum 32 (1954) 393-395 Birt, Th., De fide Christiana quantum Stilichonis aetate in aula imperatoria occidentali ualuerit, Marburgi 1885 —, Verbalformen vom Perfektstamme bei Claudian, Archiv f . lateinische Lexicographie 4 (1887) 589 - 594 —, Zwei politische Satiren des alten Rom, Marburgi 1888 - , De velis Iudaeis (Claud. Eutrop. I 357), RhM 45 (1890) 491-493 Boas, M., Zur Orthographie der Veroneser Handschrift, Philol. Woch. 48 (1928) 61-63 Bonnet, M., Sur Claudien, fipigramme 2, RPh 2 (1878) 176 —, Rev. critique d'histoire et de litterature 27 (1875) 5 — 9 [recenset Jeep] Brakman, C., Observationes criticae ad Claudianum, Mnemosyne 58 (1930) 371 —384 Burmannus, P., Sylloges epistularum a viris doctis scriptarum tomi quinque, Leidae 1727 Cameron, A. D. Ε., Α Vatican manuscript of Claudian, Scriptorium 17 (1963) 316 Notes on Claudian's invectives, CQ 18 (1968) 387-411 —, Claudian: Poetry and Propaganda at the Court of Honorius, Oxonii 1970 Cterrato, L., Animadversiones criticae in Cl. Claudiani poema de raptu Proserpinae, Augustae Taurinorum 1882 Chatelain, E. et Pret, C. Α., Fragments de scholies sur Claudien, RPh 8 (1884) 81-99 Chfistiansen, P. G., The Use of Images by Claudius Claudianus, Hagae Comitis 1969 Clarke, Α. K., Claudian's methods of borrowing in De Raptu Proserpinae, PCPhS n. s. 1 (1950-1951) 4 - 7 —, Claudian and the Augustinian circle of Milan, Augnstinus 13 (1968) 125—133 —, et Ρ. M. Giles, The Commentary of Geoffrey of Vitry on Claudian 'De raptu Proserpinae', Lugduni Batauorum 1973 (Mittellateinische Studien und Texte 7) XXII

CONSPECTVS LIBORVM —, una cum H. L. Levy disceptat de Claudio Claudiano in Catalogo Translationum et Commentariorum (Medieval and Renaissance Latin Translations and Commentaries) 3 (1976) 141-171 Dfcgen, Α., De Cl. Claudiani poetae codice Vratislaviensi . . ., progr. Rogasen 1869-1874 Delrius, Μ. Α., Notae in Claudianum, Antuerpiae 1572 c Dilke, Ο. A. W., Patterns of borrowing in Claudian's De raptu Proserpinae', RBPh 43 (1965)60-61 Dopp, S., Zeitgeschichte in Dichtungen Claudians, Hermes Einzelschriften Heft 43, Wiesbaden 1980 Ellis, R., Ad Claudiani carmina minora, Philologus 54 (1895) 598 Fargues, P., Claudien: Etudes sur sa poesie et son temps, Parisiis 1930 Fo, Α., Osservazioni su alcune questioni relative al «De raptu Proserpinae» di Claudiano, Quaderni Catanesi di Studi Classici e Medievali 1, 2 (1979) 385 — 415 —, Studi sulla tecnica poetica di Claudiano, Catinae 1982 Frings, U., Claudius Claudianus: Epithalamium de Nuptiis Honorii Augusti. Einleitung und Kommentar, Meisenheim am Glan 1975 Fuchs, H., Gnomon 19 (1943) 5 1 - 5 4 [recenset Muller] Gabe, S., Die Stellung von Substantiv und Attribut im Hexameter des Claudian, Primitiae Czernouicienses 2 (1911) 83 — 115 Garuti, G., Claudiano e la curia dei Visigoti (Goth. 481—4), Studi di poesia latina in onore di Antonio Traglia, 2, Romae 1979, 937 — 949 —, Cl. Claudiani De bello Gothico, Introduzione, Bononiae 1979 Giles, Ρ. M., uide sub Α. K. Clarke Gnilka, Chr., Beobachtungen zum Claudiantext, Studien zur Literatur der Spatantike, Antiquitas 1, 23 (1975) 4 5 - 9 0 — ,Gnomon 49 (1977) 26 — 51 [recenset Cameron] - , Mixta duplex aetas: zu Claudian. in Eutr. 1, 469-70, RFIC 110 (1982) 435-441 Goetz, G., Zu Claudians sechstem Consulat des Honorius, RhM 31 (1876) 341 — 348 Gramlewicz, S., Quaestiones Claudianeae, Vratislauiae 1877 Gualandri, I., Aspetti della tecnica compositiva in Claudiano, Mediolani 1968 - , RFIC ser. 3 a 101 (1973) 235-243 [recenset Hall] Paideia 32 (1977) 277-280 [recenset Simon] Gunther, C., De Claudii Claudiani comparationibus, progr. Ratisbonae 1894 Gustafsson, F. W., Claudianea, RhM 33 (1878) 480-481 - , BPhW 14 (1894) 7 - 1 3 [recenset Birt] Halbertsma, T., Adversaria critica, Lugduni Batauorum 1896 Hall, J. B., Notes on three new manuscripts of Claudian De Raptu Proserpinae, PACA 12 (1973) 13-14 - , CR n. s. 23 (1973) 179-181 [recenset Keudel] CR n. s. 25 (1975) 5 4 - 5 5 [recenset Levy] - , Manuscripts of Claudian in the USSR and Poland, PACA 14 (1977) 15-20 - , Gnomon 52 (1980) 786 - 788 [recenset Frings] - , CR n. s. 30 (1980) 2 5 - 2 7 [recenset Simon] —, de manuscriptis Claudiani traditionibus summatim disceptat in: Texts and Transmission: Α Survey of the Latin Classics, ed. L. D. Reynolds, Oxonii 1983, 143-145 - , CR n. s. 33 (1983) 203-207 [recenset Olechowska] - , CR n. s. 33 (1983) 324 [recenset Barr] —, Prolegomena to Claudian, BICS Supplement 45, 1985 XXIII

CONSPECTVS LIBRORVM Haupt, M., Johannis Schraderi emendationes carminum Claudiani, Hermes 5 (1871) 326 sqq. Haverfield, F., Scholia on Claudian, JPh 17 (1888) 271-273 Three Notes, CR 21 (1907) 105sqq. Havet, L., Notes critiques sur les poetes latins, REA 18 (1916) 19 — 26 Heinsius, N., Adversariorum libri IV, Harlingae 1742 Hertel, T., De nonnullis Claudiani locis, progr. Torgauiae 1848 Holder, Α., Zur Claudian-Handschrift B, Hermes 12 (1877) 503-507 Hosius, C., Symbola ad poetas Latinos, RhM 46 (1891) 296 sqq. Hudson-Williams, Α., Additional notes on Claudian, CQ n. s. 9 (1959) 193-196 Huxley, Η. H., Claudian, In Eutropium 2, 336-8, Mnemosyne 4 e serie 7 (1954) 339 Claudian, DRP 2, 163-9, CR n. s. 10 (1960) 8 - 9 Jeep, L., Quaestiones criticae ad emendationem Claudiani panegyricorum spectantes, Norimbergae 1869 —, Die Handschriften von Claudian's Raptus Proserpinae, Acta Soc. Philol. Lips. 1.2 (1871) 347-387 —, Nachtragliches iiber die Handschriften von Claudian's Raptus Proserpinae, RhM 27 (1872) 618-624 —, De Claudiani codice Veronae nuper reperto commentatio critica, BegriiBungsschrift der Thomasschule, Lipsiae 1872, 45 — 54 —, Zu Claudianus de VI consulatu Honorii; ein Beitrag zur romischen Topographie, RhM 27 (1872) 269-277 - , Die alteste Textesrecension des Claudian, RhM 28 (1873) 291-304 - , L'autore del poema Laudes Herculis, RFIC 1 (1873) 405-415 —, Die Excerpta Monacensia des Claudianus, RhM 29 (1874) 74 — 80 —, Die Kritik des Claudianus mit AusschluB des Raptus Proserpinae, RhM 30 (1875) 1 - 2 5 - i Woch. f. klass. Phil. 10 (1893) 1258-1261 [recenset Birt] Ker, Α., Notes on Claudian, CQ n. s. 7 (1957) 151 - 1 5 8 —, anecdota quae penes me sunt Keudel, U., Poetische Vorlaufer und Vorbilder in Claudians De consulatu Stilichonis: Imitationskommentar, Gottingae 1970 Klingner, F., Philol. Woch. 34 (1923) 793-796 [recenset Platnauer] Kirsch, W., Die Anfange der Entwicklung des spat- und mittellateinischen Epos im 4. Jahrhundert, diss. (B) Halae 1981 Koch, J., De codicibus Cuiacianis quibus in edendo Claudiano Claverius usus est, Marpurgi Cattorum 1889 - , Claudianea, Philologus 49 (1890) 567-570, 744-748 Kostlin, H., Philol. Anzeiger 8 (1878) 45 — 47 [recenset Jeep] Kurfess, Α., Zu Claudius Claudianus' Invectiven, Hermes 76 (1941) 93 — 95 Lavagnini, Β. I., Claudiana Graeca, Aegyptus 32 (1952) 457—463 Levy, H. L., Claudianus, De bello Gothico 546 - 547, CW 28 (1934) 7 - , Two notes on Claudian's In Rufinum, AJPh 68 (1947) 6 4 - 7 3 —, uide et sub Α. K. Clarke Loyen, Α., L'Albis chez Claudien et Sidonius, REL 11 (1933) 203-211, 321-324 Luck, G., Disiecta Membra: On the Arrangement of Claudian's Carmina Minora, ICS 4 (1979) 200-213 Ludwich, Α., Zur griechischen Gigantomachia Claudians, RhM 36 (1881) 304 — 308 - , Klaudianos Α. Ρ. V 86, RhM 41 (1886) 592 - 617 Manitius, M., Beitrage zur Geschichte romischer Dichter im Mittelalter, 2: Claudianus, Philologus 49 (1890) 554 - 560 XXIV

CONSPECTVS LIBRORVM Muller, L., Kritische Beitrage zu einigen romischen Autoren, RhM 17 (1862) 182-184 —, Zu Meyers Anthologie. Epithalamium Laurentii, RhM 22 (1867) 83-100; 24 (1869) 126-130, 323sq., 336 Miillner, C., De imaginibus similitudinibusque, quae in Claudiani carminibus inveniuntur, Vindobonae 1893 Palmer, Α., anecdota quae penes me sunt Paucker, C., De latinitate Claudiani poetae observationes, RhM 35 (1880) 586 — 606 Paul, T. G., Quaestiones Glaudianeae, (I) Glogauiae 1857, (II) Berolini 1866 Pawlikowski, J. M., De Glaudiani codice Cracoviensi Ρ commentatio critica, Rozprawy AU 12 (1887) 193-267 Postgate, J. P., CR 9 (1895) 162 - 1 6 9 [recenset Birt et Koch] —, Α supplement to the apparatus criticus of Claudian, JPh 23 (1895) 202 — 204 —, Emendations of Claudian, CQ 4 (1910) 257 sqq. Pret, C. Α., uide sub E. Chatelain Purser, L. C., anecdota quae penes me sunt Ricci, M. L., Claudii Claudiani Phoenix: introduzione e commento, Bari 1981 Romano, D., Claudiano, Panormi 1958 —, Appendix Claudianea: Questioni d'autenticita, Panormi 1958 Scaliger, I. C., Poetices libri septem, Lugduni 1561, passim Scarcia, R., apud De Venuto Schmid, W., Ein verschollener Kodex des Cuias und seine Bedeutung fiir die Claudiankritik, SIFC 2 7 - 2 8 (1956) 498-518 Schmidt, P. L., Politik und Dichtung in der Panegyrik Claudians, Constantiae 1976 Schneider, M., Curae criticae in epicos Graecos (Numenium, Aratum, Claudianum), progr. Gothae 1891 Schraderus, J., uide sub M. Haupt Seeck, O., Claudian de cons. Fl. Mallii Theodori 58, Hermes 19 (1884) 164 Semple, W. H., Claudian, In Rufinum II 156-162, CR 51 (1937) 167 —, Notes on some astronomical passages of Claudian, CQ 31 (1937) 161 — 169; 33 (1939) 1 - 8 - , CR 54 (1940) 98 - 1 0 0 [recenset Muller] r Shackleton Bailey, D. R., Towards a text of Anthologia Latina 9 , CPhS Suppl. 5, Cambridge 1979 Stocker, E., De Claudiani poetae veterum rerum Romanarum scientia quae sit et unde fluxerit, Marburgi 1889 Trump, F., Observationes ad genus dicendi Claudiani eiusque imitationem Vergilia» nam spectantes, diss. Halensis, Vratislauiae 1887 Vahlen, J., Opuscula Academica, Lipsiae 1907 — 1908, passim Vitelli, G., RFIC 1 (1873) 330-334 [recenset Jeepiana] Vollmer, F., RE III (1899) 2652-2660 Vollrath, O., De metonymiae in Cl. Claudiani carminibus usu, Weidae 1910 Wakefield, G., anecdota in exemplari ed. Burmannianae apud Coll. S. Trinitatis Cantabrigiae conseruato Walch, B. G., Vberioris commentationis de Glaudiani carmine De raptu Proserpinae inscripto specimen, Gottingae 1770 Walter, F., Zu lateinischen Schriftstellern, WS 48 (1930) 79 Welzel, Α., De Claudiani et Corippi sermone epico, diss. Vratislauiae 1908 Willis, J., Mnemosyne 27 (1974) 9 6 - 9 8 [recenset Hall] XXV

INDEX

SIGLORVM

In diuersis carminum traditionibus adhibentur primo loco sequentes libri: (i) P A N E G Y R I C V S D I C T V S OX.YBRIO E T P R O B I N O C O N S V L I B V S (1) J6 Ζ Zj & A2 F F3 F17 F2i J3 i*! q

Leidensis 116, s. xiii Parmensis 2504, s. xii Turicensis 134, s. xiii Atrebatensis 438, s. xii/xiii Antuerpiensis Μ 17. 1, s. xiv Laurentianus Acq. e Doni 672, s. xii/xiii Laurentianus 33. 4, s. xiii Florentinus VII. 144, s. xiii Laurentianus 245, s. xiv Leidensis 294, s. xiii Neapolitanus IV. E. 47, s. xii/xiii Cambrensis 21589 C, s. xii/xiii

\ J Ser. I j Ser. III

gee r *

yj

huius carminis uu. 201—204 tantum ex edd. Isengriniana et Claueriana proferuntur.

(ii) CARMINA M A I O R A E T P V B L I C A (2-28) Γ g K6 P2 Ζ L F2 P R Wx F F17 J3 iij XXVI

Bruxellensis 5381, ca. 1050 (tantum in carminibus 2 — 5, 15,18 — 20, 25-26) Cracouiensis 71, s. xii Ambrosianus Μ 9 sup., s. xiii (tantum in carminibus 6 — 8) ς T ΰθΓ Parisinus 8082, s. xiii * 1 Parmensis 2504, s. xii (tantum in carmine 28) Londiniensis Burney 167, s. xiii Ser. II Laurentianus 250, s. xii/xiii \ « 1T 1T 1T Parisinus 18552, s. xii/xiii ) Vaticanus 2809, s. xii (praeterquam in carminibus 6 — 8, 25 — 26) Ser. IV Guelferbytanus Gud. 220, s. xiii Ser. V Laurentianus Acq. e Doni 672, s. xii/xiii (praeterquam 26 vv. 312-fin., 27-28) Florentinus VII. 144, s. xiii (praeterquam in carminibus 2 — 5, Q V T 15,18-20) Leidensis 294, s. xiii Neapolitanus IV. E. 47, s. xii/xiii

INDEX SIGLORVM (iii) D E R A P T V Ax Fx J3 L10 P5 Ci F2 F3 g Lx J2 J4 L2 L3 Ζ

PROSERPINAE

Antuerpiensis Μ 85, s. xiv Laurentianus 24.12, s. xii Leidensis 294, s. xiii Oxon. Bodl. lat. class. c. 12, s. xiii/xiv Parisinus 15005, s. xiii/xiv Cantabrigiensis Corp. Chr. 228, s. xiii Laurentianus 250, s. xii/xiii Laurentianus 33.4, s. xiii Cracouiensis 71, s. xii Londiniensis Egerton 2627, s. xii Leidensis 395, s. xiii Leidensis Β. P. L.105 A, s. xiv Londiniensis Add. 21213, s. xiii Londiniensis Add. 6042, s. xiii Parmensis 2504, s. xii

* 1 V Class. α I ' Class. β χ I } Class. γ I '

quos uersus quis liber omiserit praebeat, uno quoque apparatus critici loco ostenditur. (iv) C A R M I N A M I N O R A V E L P O T I V S Flor € g J3 Lt 03 F2 Ρ Wx Δ R R36 Si

MISCELLANEA

Laurentianus 33.9, s. xv Cantabrigiensis Trin. 0. 3. 22, s. xii Cracouiensis 71, s. xii Leidensis 294, s. xiii Londiniensis Egerton 2627, s. xii Oxoniensis Bodl. auct. F. 2. 16 (pars altera), s. xii/xiii Laurentianus 250, s. xii/xiii Parisinus 18552, s. xii/xiii Guelferbytanus Gud. 220, s. xiii Veronensis 163, s. viii Vaticanus 2809, s. xii Vaticanus Reg. 123, a. 1056 (non nisi in carm. 28) Sangallensis 273, s. ix (non nisi in carm. 53) (v) CARMINVM V E L S P V R I O R Y M SVSPECTORVM A P P E N D I X

Δ R K6 R37 ψ P12 Camers Clauerius

Ser. Α Ser. Β ' \ > Ser. C I Ser. D Ser. Ε

VEL

Veronensis 163, s. viii (tantum in. carminibus 1, 2) Vaticanus 2809, s. xii (tantum in 3a —10) Ambrosianus Μ 9 sup., s. xiii (tantum in 3a —7, 9, 10) Vaticanus 9135, s. xvii (tantum in 3b, 6 — 7, 9 —15) Heidelbergensis 358, 44 c , s. xvii (tantum in 3b, 6 —7, 9,12 —15) Parisinus 5719, s. xiv (tantum in 3a, 4) ed. Camertis a. 1510 excusa (tantum in 1, 2, 20, 21) ed. Parisiis a. 1602 excusa (tantum in 9 — 10)

carmina 20 — 21 adsunt in cod. Cantiliacensi, s. xvi, carmina 22 — 23 primus protulit Binetus. XXVII

INDEX SIGLORVM (vi) C A R M I N A

GRAECA

(a) Gigantomachia F22

Laurentianus Conv. Soppr. 164, s. xv Matritensis gr. 4691, a. 1465

(b) Epigrammata cod

Heidelbergensis Palatinus 23, s. xi, in quo Anthologia Graeca seruatur

His praeterea compendiis utor: ac ante correctionem add. add(it, -unt) cett. mei omnes quos primo loco laudo codices praeter eos quorum propria nota adlata est codd. omnes quos noui codices edd. uett. editorum ante Heinsium pars magna uel plurima in ras. lectio in rasura addita ma manus altera mg lectio in margine addita mpr manus prima mr manus recentior mtert manus tertia om. om(ittit, -unt) omnes mei omnes quos primo loco profero codices pc post correctionem sscr lectio supra lineam scripta ul uaria lectio * t

asteriscus lectionem fortasse rectam denotat obeji singuli corruptelam in eis quae uno eodemque uersu secuntur uerbis inesse demonstrant, obelorum paria corruptelae definiunt sedem ? lectio aliquo modo incerta indicatur interrogationis signo, quod his exemplis melius intellegetur: Ρ2?ac = lectio quae, si fuit in P 2 (hoc enim non omnino certum est), ante correctionem fuit Ρ 2 pc? = lectio quae certe adest in P 2 , incertum tamen num post correctionem P 2 ?pc ? = lectio quae num omnino sit in P 2 uel, si sit, num post correctionem, incertum est compendiis P 2 ?ac et Ρ 2 p c ? coniunctim positis indicatur nescire me utrum P 2 correctionem passus sit necne (R), (Pac), (P 2 pc) siglo lunatis uncis incluso indicatur codicem ad quem res specet similia tat lectionem quae praecedit parum accurate dedisse

XXVIII

1 PANEGYRICVS DICTVS OLYBRIO ET PROBINO CONSVLIBVS

5

10

15

Sol, qui flammigeris m u n d u m conplexus habenis uoluis inexhausto redeuntia saecula m o t u , sparge diem meliore coma, crinemque repexi blandius elato surgant temone iugales efflantes roseum frenis spumantibus ignem. i a m noua germanis uestigia t o r q u e a t a n n u s consulibus, laetique p e t a n t exordia menses. scis genus Auchenium, nec t e latuere potentes A m n i a d a e ; n a m saepe soles ductoribus illis instaurare uias et cursibus addere nomen. his neque per dubium pendet F o r t u n a fauorem nec nouit m u t a r e uices, sed fixus in omnes cognatos procedit honos. quemcumque require hac de stirpe u i r u m : certum est de consule nasci. per fasces n u m e r a n t u r aui semperque r e n a t a nobilitate uirent, et prolem fata secuntur 1 1-60 J 6 Z z 1 , A 2 F F 3 F 1 7 F 2 1 J 3 n 1 q || 61-200 J 6Zz lf ά,A2FF3F17F21 201 — 204 Isengriniana, Clauerius || 205 — 279 J 6Zz l9 ϋ, A 2 F F 3 F 1 7 F 2 1 J 3 n x q codicum inscriptiones: liber tercius incipit panagericus dictus probino et olimbrio consulibus Ζ : panagericus dictus olimbrio et probino consulibus J 3 m a : incipit liber de olimbrio et probino J 6 : liber quintus decimus de consulatu probini et olibrii T 2 i m a : de probini et olybrii consulatu A2mr: panegyris in probum et probinum atque olybrium fratres Exc. Laeti : eiusdem de probini et olibrii fratrum consulatu liber Exc. Gyr. l flammiferis Aldina || 2 sidera F 3 || 3 crinesque 'multi codices ' Burmannus || 4 alato Heinsius olim | surgant qpc, cett. mei : surgunt q?ocF 2 1 : rubeant Isengri niana || 5 afflantes O. Miiller || 6 fastigia Heinsius || 7 laeti repetant uel laetique ferant Burmannus || 8 auchenium J 6 Z z x A 2 : auchem- J 3 : anchen- F F 3 F 2 1 : anthen- F 1 7 : alchem- qpc : alchen- η!, Exc. Flor., Exc. Gyr. : anic- Cuiacii uetus |j 9 amniadae e 2 , Koch : anniadae* (uel simm.) omnes mei || 11 neque] non Ζ | fauoremΖw?ζ! w i F F x 7 F 2 x J 3 η i q , E x c . Flor. :pauorem J 6Zz lA 2FulF 3J 3qul || 13 honor A 2 I require cett. mei, Exc. Flor. : requires z x J 3 : requirit F 2 1 : requiras Heinc sius || 14 est fort. delendum ? Birt || 15 per fastos Jeep || 16 uigent A 2 1

||

CLAVDIVS CLAVDIANVS

continuum simili seruantia lege tenorem. nec quisquam procerum temptat, licet aere uetusto floreat et claro cingatur Roma senatu, se iactare parem, sed prima sede relicta Aucheniis de iure licet certare secundo: haud secus ac tacitam Luna regnante per aethram sidereae cedunt acies, cum fratre recusso aemulus aduersis flagrauerit ignibus orbis; tum iubar Arcturi languet, tum fulua Leonis ira perit, Plaustro iam rara intermicat Arctos indignata tegi, iam caligantibus armis debilis Orion dextram miratur inertem. quem prius adgrediar? ueteris quis facta Probini nesciat aut nimias laudes ignoret Olybri? uiuit adhuc conpletque uagis sermonibus aures gloria fusa Probi, quam non uentura silebunt lustra nec ignotam rapiet sub nube uetustas. illum fama uehit trans aequora transque remotas Tethyos ambages Atlanteosque recessus. audiit et gelido si quem Maeotica pascit sub Ioue uel calido si quis coniunctus in axe nascentem te, Nile, bibit. uirtutibus ille Fortunam domuit numquamque leuantibus alte intumuit rebus; sed mens circumflua luxu nouerat intactum uitio seruare rigorem. hic non diuitias nigrantibus abdidit antris nec tenebris damnauit opes; sed largior imbre

20

25

30

35

4α

17 signantia F 3

|| 18 t e m p t a n t F 2 i : tentet uel tendat Heinsius

| ore F 1 7

||

21 aucheniis (uel simm.) cett. mei : alchen- n ^ Exc. Flor., Exc. Gyr. : anic- Cuiacii uetus | libet Goodyear | secundae Barthius || 22 aethram Koch : arcton codd. : arcem Jeep || 23 recusso J 6z 1 A 2 F F 3 J 3 ? : retuso Z F 2 1 J 3ul? (postea expunct.) η ^ : recurso

F 1 7 : retruso Scaliger || 27 regi A 2 F n 1 q. ? || 28 inertem n x q : inermem cett. mei |j 29 fata Exc. Laeti, Isengriniana || 30 ignorat F 1 7 || 32 quam J 6 Z i F 2 1 . ? J 3 n 1 q : quem

Z A 2 F F 3 F 1 7 | non J 6 A 2 : nec cett. mei || 33 ignotam Gronouius : ignota codd. : obscura Isengriniana mg : ignara Ker | rapuit Barthius || 35 Atlantiacosque Heinsius |f 36 m e o t i d a F 2 1 : Maeotia Clauerius || 37 calido . . . cognatus in axe *in Editionibus nonnullis' Barthius :- calidum . . . coniectus in axem Burrftannus : calido . . , con-

iunctior axi Konig \ coniunctus 1scilicet nascenti Nilo ' Heinsius || 38 bibet n1 ?q j|

39 numquamque leuantibus J 6 Z z x A 2 F F 1 7 J 3 : numquam l e u a n t i b u s F 3 F 2 1 q : numquam releuantibus n 1 ? Exc. Gyr. || 41 seruare ZwZFF 1 7 n 1 q5scV : regnare J 6 Z z 1 A 2 F s s c r F 3 F 2 1 J 3 q | rigorem nl9 Exc. Gyr.: uigorem cett. mei || 42 addidit ζ χ Ρ 3 ΐ 3 | antris] alis A 2 : umbris A2ul

2

1. PANEGYRICVS DICTVS OLYBRIO ET PROBINO COSS. 45

50

55

60

sueuerat i n n u m e r a s h o m i n u m d i t a r e cateruas. q u i p p e uelut denso currentia m u n e r a n i m b o cernere semper e r a t , populis u n d a r e p e n a t e s adsiduis, i n t r a r e inopes, remeare beatos. praeceps illa m a n u s fluuios s u p e r a b a t Hiberos a u r e a d o n a u o m e n s fsi quisf tellure reuulsa fsollicitis fodiens m i r a t u r collibus a u r u m : q u a n t u m s t a g n a T a g i r u d i b u s stillantia uenis effluxere decus, q u a n t o pretiosa metallo H e r m i r i p a m i c a t , q u a n t a s p e r L y d i a culta d e s p u m a t rutilas diues Pactolus h a r e n a s . non, m i h i centenis p a t e a n t si uocibus ora multifidusque r u a t c e n t u m p e r pectora P h o e b u s , a c t a P r o b i n a r r a r e q u e a m , q u o t in ordine gentes rexerit, a d s u m m i quotiens fastigia iuris uenerit, I t a l i a e late c u m frena t e n e r e t Illyricosque sinus et quos a r a t Africa campos. sed n a t i uicere p a t r e m , solique m e r e n t u r uictores a u d i r e Probi. n o n contigit illi talis honos, p r i m a cum p a r t e uiresceret aeui,

45 denso . . . nimbo J 3 a c , cett. mei : densos . . . nimbos z x F 2 1 J 3 p c | currentia munera] torrentia munera Heinsius : cuxrunt ad munera Burmannus : rorantia nubHa Kostlin : certantia munera Birt | uersum pro spurio habuit Konig || 46—47 penates / adsiduis, intrare Goodyear; et reuera assiduis legitur in J 3pc: penates / adsiduos intrare J 3 oc, cett. mei || 48 princeps . . . domus Kostlin \ fluuium . . . Hiberum Jeep || 49—54 damnauit Konig, 49—50 Hertel || 52 (quanto . . . ) —54 post uomens (49), 51—52 ( . . . decus) ante si quis (49) ponere uoluit Barthius. lacunam inter uomens et si quis suspieatus est Ritschl, quam sic suppleri posse existimauit: quorum non aequet aceruos / semper inexhaustos etc. haud dubie est locus totius panegyrici uexatissimus || 49 uomens] uouens F 2 i : ruens F 2 1 : uehens Konig \ si quis A 2 F 3 F 1 7 F 2 i i i 1 q : sic quis Ζ (sic add. sscr) F ul: sed quis J 6 F J 3 : ceu quis F ul: sed quid : quantum J 6 p c : sic qui uel ut qui uel si quid Scaliger : ceu qui uel quidquid Heinsius : ac quis Wakefield : sicut Mommsen : sic uix Birt: quae uix Postgate : ecquis Platnauer. obelis uerba si quis inclusi, sed utrum hinc an potius ex uerbis sic quid, quantum, etc. emendatio debeat proficisci prorsus incertum est || 50 sollicitus A 2 : Callaicis* Heinsius : Dalmaticis Kostlin | rimatur Isengriniana mg : miratur codd . : miretur Clauerius ex 'opt. cod? : rimetur Barthius \ aurum] Astur* Heinsius || 51 stillantia] pallentia R 2 6 p c : splendentia Konig || 52 quantum F 3 | metallo J 6 Z j F ? 1 J 3 p c ? : m e t a l l i Z A 2 F F 3 F 1 7 J 3 ? a c n i q || 53 quantum Heinsius | Lydia] pinguia R25 || 54 rutilae... harenaeHeinsius || 55 pateant] paribus A 2 : resonent Aldina \ s i ] s u b F 3 || 58 uestigia J 6 z 1 A 2 F 3 || 59 latae Jeep || 61 abhocuersu(quitamenincod. iam paene totus euanuit) incipit & || 62 non] nunc F 3 : num Heinsius | attigit nj^q || 63 honor codd. : correxi 3

CLAVDIVS CLAVDIANVS

nec consul cum fratre fuit. uos nulla fatigat cura diu maiora petens, non anxia mentem spes agit et longo tendit praecordia uoto: coepistis quo finis erat. primordia uestra uix pauci meruere senes, metasque tenetis ante genas dulces quam flos iuuenilis inumbret oraque ridenti lanugine uestiat aetas. tu, precor, ignarum doceas, Parnasja, uatem, quis deus ambobus tanti sit muneris auctor. postquam fulmineis inpellens uiribus hostem belliger Augustus trepidas laxauerat Alpes, Roma Probo cupiens dignas persoluere grates sedula pro natis dominum flexura rogando ire parat. famuli currum iunxere uolantem Impetus horribilisque Metus, qui semper agentem proelia cum fremitu Romam comitantur anhelo, siue petat Parthos seu cuspide turbet Hydaspen. hic ligat axe rotas; hic sub iuga ferrea nectit cornipedes rigidisque docet seruire lupatis. ipsa, triumphatis quae possidet aethera regnis, adsilit innuptae ritus imitata Mineruae. nam neque caesariem crinali stringere cultu colla nec ornatu patitur mollire retorto; dextrum nuda latus, niueos exerta lacertos, audacem retegit mammam, taxumque coercens mordet gemma sinum; nodus, qui subleuat ensem, album puniceo pectus discriminat ostro. miscetur decori uirtus pulcherque seuero armatur terrore pudor, galeaeque minaci flaua cruentarum praetenditur umbra iubarum, et formidato clipeus Titana lacessit lumine, quem tota uariarat Mulciber arte: hic patris Mauortis amor fetusque notantur Romulei; pius amnis inest et belua nutrix;

65

70

75

80

85

90

95

64 nec] n o n F 2 i i i 1 q | uos nulla] non ulla R 2 6 i?c || 67 qua Barthius | finierat Ker |ί 77 uexereF 2 1 . ? || 78 agentem # : agentes cett. mei || 79 Romam] dominam Gronouius | comitatur & || 80 turbet ζ x pc&pc, cett. mei : turbat &ac : turpet z 1 o c F 1 7 || 81 nectit] uertit F 2 1 : mittit Isengriniana mg || 82 seuire? ϋ || 83 triumphatis J 6 Isengriniana : triumphatum cett. mei | quae A 2 F 3 F 2 1 . : qua cett. mei | regnis] terris Ker || 85 neque]nonZF 3 || 86 cruento d || 87 capillos # || 90 disterminat R 2 6 ? ί| 93 flaua] flua F 3 : fulua Paul | unda Jeep || 95 uariabat F 3 : uariaretF 1 7 || 96 patris F 2 1Goodyear : patrius cett. mei 4

1. PANEGYRICVS DICTVS OLYBRIO ET PROBINO COSS.

electro Thybris, pueri formantur in auro; fingunt aera lupam; Mauors adamante coruscat. iam, simul emissis rapido uelocior Euro fertur equis, stridunt Zephyri cursuque rotarum saucia diuiduis clarescunt nubila sulcis. nec traxere moras, sed lapsu protinus uno, quem poscunt, tetigere locum, qua fine sub imo angustant aditum curuis anfractibus Alpes claustraque congestis scopulis durissima tendunt, non alia reseranda manu, sed peruia tantum Augusto geminisque fidem mentita tyrannis. semirutae turres auulsaque moenia fumant ; crescunt in cumulum strages uallemque profundam aequauere iugis; stagnant inmersa cruore corpora; turbantur permixto funere Manes. haud procul exhausto laetus certamine uictor caespite gramineo consederat arbore fultus adclines umeros; dominum gauisa coronat terra suum, surguntque toris maioribus herbae. sudor adhuc per membra calet creberque recurrit halitus et placidi radiant in casside uultus: qualis letifera populatus caede Gelonos procubat horrendus Getico Gradiuus in Haemo; exuuias Bellona leuat, Bellona tepentes puluere soluit equos, inmensaque cornus in f hastam porrigitur tremulisque ferit splendoribus Hebrum. ut stetit ante ducem discussas Roma per auras,

100

105

no

ii5

i2o

98 tyberis (tib-) codd. : correxi || 99 fingunt ϋ?αο : tingunt &pcj3ac, cett. mei°: pingunt J 3 p c z l 9 Exc. Gyr. || 100 uiolencior e 2 II 101 stiident # F 1 7 || 102 rarescunt Schraderus |«| 103 non F 3 | lapsu sed Birt || 104 om. add. mg z x | qua z^mg, cett. mei : quem q: quin Exc. Gyr. | fine supino Barthius: ualle sub ima Ker || 106 congestis] coniectis & : contextis Schraderus || 108 Augusto] angusta F 3 : Augustae Barthius || 110 tumulum F 3 || l i i inmersa A 2 F 1 7 . ? F 2 L Isengriniana mg : inmensa cett. mei \ cruorem Gesnerus || 112 tu ~F 2iul, P 2 i n i : truduntur* q?pc, Vicetina \ permulto Gesnerus || 113 exhausto J 6 Ζ ϋ A 2 : exacto cett. mei \ uictor] miles # || 116 regalibus uel cum floribus uel etiam uiridantibus Birt || 118 et] at Birt || 120 horrendum J 6 | in haemo ZxF 2 i ulJ 3sscr : in aruo F 2 1 J 3 , cett. mei || 121 om. add. mg z2x | leuat z1mgF 2\ul, cett. mei : gerit q ^ c F 2 1 n 1 , Exc. Gyr. : gerat qac \ Bellona ] bellique F 2 1 | repentesF 2 1 ? || 122 hastam] hostem uel actam Barthius : astra Sixtinus ap. Burmannum p. 745 : auras Burmannus : altum Wakefield, Jeep || 123 fremit F 1 3 3

BT Claudianus

5

CLAVDIVS CLAVDIANVS

125

conscia ter sonuit rupes et inhorruit atrum maiestate nemus. prior hic fo numen amicum' dux ait c et legum genetrix longeque regendo circumfusa polo consorsque adiuncta Tonanti, dic agedum, quae causa uiae? cur deseris arces Ausonias caelumque tuum? dic, maxima rerum! non ego uel Libycos cessem tolerare uapores Sarmaticosue pati medio sub frigore Coros, si tu, Roma, uelis; pro te quascumque per oras ibimus et nulla sub tempestate timentes solstitio Meroen, bruma temptabimus Histrum. 5 tum regina refert : { non me latet, inclute rector, quam tua pro Latio uictricia castra laborent, nec quod seruitram rursus furiaeque rebelles edomitae paribus sub te cecidere triumphis. sed, precor, hoc donum cum libertate recenti adicias, si uera manet reuerentia nostri. sunt mihi pubentes alto de semine fratres, pignora cara Probi, festa quos luce creatos ipsa meo foui gremio. cunabula paruis ipsa dedi, cum matris onus Lucina beatum solueret et magnos proferrent sidera partus. his ego nec Decios pulchros fortesue Metellos praetulerim, non, qui Poenum domuere ferocem, Scipiadas Gallisque genus fatale Camillos. Pieriis pollent studiis multoque redundant eloquio; nec desidiis dapibusue paratis indulgere iuuat nec tanta licentia uitae

i3o

135

140

145

150

125 concita J 6pc, quod uerbum cum discussas . . . per auras (124) coniungere uoluit Hertel. sed epitheton exigit rupes | ter A 2 : tunc cett. mei | et] ter Heinsius | atrum] acri Exc. Laeti, Isengriniana || 126 hic R 2 6 : hoc F 2 1 . ? ; hec cett. mei : huic* Heinsius | ο J 3 p c , cett. mei : an J 3 . ? oc : uerb. om. F 1 7 || 128 consorsque Heinsius : consors codd. | adiuncta Iuntina : adducta J 6 Z j ^ F 3 : addicta cett. mei : ac dicta Birt | tonanti Vicetina : tonantis codd. || 129 dic age dic Burmannus | cura z x F 3 | curj

cui ϋ || 131 uapores Delrii liber : labores omnes mei : calores Jeep || 132 Cauros

Jeep || 135 Histrum] (h)ebrum # A 2 || 137 quam J 3 u l : quod J 3 , cett. mei \ laborant J 6 d || 138 non F 3 || 141 adicias] adde n 1 R 2 6 : adde precor Exc. Gyr.: adde prior Burmannus | tibi si remanet Burmannus || 143 cara] clara Heinsius | fausta* Goodyear || 145 om. z x || 146 praeberent Exc. Gyr. || 147 non & \ fortesque Z F F 1 7 II 148 nec F 2 1 . ? || 149 fatale Z j F 2 1 J 3pc i i j q : letale J 6 Z ^ A 2 F F 3 F 1 7

150 — 153 summa pag. excissa non iam apparent in ϋ || 151 non

ciis F 1 7 : desidiae Ker tanta] blanda Birt

6

\ dapibusque zl

| desidiis] deli-

|| 152 iuuat] parant F 2 1 n 1 q , Exc. Gyr. |

||

1. PANEGYRICVS DICTVS OLYBRIO ET PROBINO COSS.

arripit aut mores aetas lasciua relaxat: sed grauibus curis animum sortita senilem ignea longaeuo frenatur corde iuuentus. illis, quam propriam ducunt ab origine, sortem oramus praebere uelis annique futurum deuoueas uenientis iter. non inproba posco, non insueta dabis: domus haec de more requirit. adnue: sic nobis Scythicus famuletur Araxes, sic Rhenus per utrumque latus, Medisque subactis nostra Semiramiae timeant insignia turres; sic fluat adtonitus Romana per oppida Ganges.' ductor ad haec: 'optata iubes ultroque uolentem, diua, rogas; non haec precibus temptanda fuissent. usque adeone meam condunt obliuia mentem, ut pigeat meminisse Probi, quo uindice totam uidimus Hesperiam fessasque resurgere gentes? ante dabunt hiemes Nilum, per flumina dammae errabunt glacieque niger damnabitur Indus, ante Thyesteis iterum conterrita mensis intercisa dies refugos uertetur in ortus, quam Probus a nostro possit discedere sensu.' dixerat et uelox iam rmntius aduolat urbem. extemplo strepuere chori collesque canoris plausibus inpulsi septena uoce resultant. laetatur ueneranda parens et pollice docto iam parat auratas trabeas cinctusque micantes stamine, quod molli tondent de stipite Seres frondea lanigerae carpentes uellera siluae, et longum tenues tractus producit in aurum filaque concreto cogit squalere metallo. qualis purpureas praebebat candida uestes numinibus Latona suis, cum sacra redirent

155

160

165

170

175

180

153 abripit Clauerius | a u t . . . relaxat] u t . . . relaxat F 3 : u t . . . relaxet Clauerius || 155 grandeuo ϋ || 158—159 uerba non inproba . . . dabis om. z1 || 159 hoc* || J 6 z 1 A 2 J 3 || 162 s t u p e a n t Pulmanni unus | gentes # || 166 condant Liuineius

l67pudeatF3

| uindice J 6A 2nl9

Exc. Gyr.: iudiceYP, cett. mei | coram F 2 i ||

cendere dqac,

Vicetina || 174 at Heinsius

168 gentes A2ul, cett. mei : gentem # : turres A 2 II 169 a n t e augebit hiems Konig olim | Nilum] messem Burmannus || 170 piger Heinsius || 172 a d o i t u s ϋ || 173 dis-

\ axem F 2 i n 1 q || 175 strepuere] · cre-

puere ϋ : fremuere R 1 3 || 176 pulsibus Vicetina \ ualle Heinsius || 178 currusque F 2 1 ? a c || 179 t o n d e n t J 6 ϋ A 2 J 3 : t o n d u n t Z F F 3 F 1 7 : t e n d e n t zl : t u n d u n t F 2 1 n 1 q |

stipite &pc, cett. mei : cespite &ac¥ 3 || 182 conserto Barthii libri || 184 luminibus R 2 6

3*

7

CLAVDIVS CLAVDIANVS

185

ad loca nutricis iam non errantia Deli, illa feros saltus et desolata relinquens Maenala lassato certis uenatibus arcu, Phoebus adhuc nigris rorantia tela uenenis extincto Pythone ferens — tunc insula notos lambit amica pedes ridetque Aegaeus alumnis lenior et blando testatur gaudia fluctu — : sic Proba praecipuo natos exornat amictu, quae decorat mundum, cuius Romana potestas fetibus augetur. credas ex aethere lapsam stare Pudicitiam, uel sacro ture uocatam Iunonem Inachiis oculos aduertere templis. talem nulla refert antiquis pagina libris nec Latiae cecinere tubae nec Graia uetustas. coniuge digna Probo; nam tanfrum coetibus extat femineis, quantum supereminet ille maritos. ceu sibi certantes, sexus quid posset uterque, hiinc legere torum. taceat Nereida nuptam Pelion. ο duplici fecundam consule matrem felicemque uterum, qui nomina parturit annis! ut sceptrum gessere manu membrisque rigentes aptauere togas, signum dat summus hiulca nube Pater gratamque facem per inane rotantes prospera uibrati toimerunt omina nimbi. accepit sonitus curuis Tiberinus in antris, ima ualle sedens. adrectis auribus haesit,

190

195

2oo

205

2io

186 feris Barihius || 187 certis cett. mei, Exc. Gyr. : cunctis F 1 7 : centuin Cuiaeii uetus : crebris uel cerui Birt j| 189 gerens* # || 190 lambit] ambit Burmannus : tan-

git Jeep || 191 letior zL | fluctu J 6pcqpc, cett. mei : luctu F 3 : fletu i6ac & A 2 : fleuctu qac || 193 — 196 summa pag. excissa non iam apparent in ϋ || 194 fetibus A2pc, cett. mei : fletibus Zj A 2 a c F 1 7 F 2 i ? || 195 sacro uel Birt || 198 non . . . non Barthii liber | graia Y 4 , Heinsius : grata A 2 F 3 F 2 1 n 1 q . ? : greca cett. mei || 199 tantum nam Birt \ instat n x q || 201 — 204 non ante Isengrinianam comparent. corruptelas quae ibi reperiuntur (201 qui pro quid et possit pro posset, 202 ad herum pro to-

rum, 203 Pelione pro Pelion o) ex calio' manuscripto, ut ipse ait, correxit Clauerius. hos uersus ut spurios primus respuit Delrius, postremus Gnilka. 201 — 202 (. . . torum) pro uerbis poetae genuinis, 202 (taceat . . .)—204 (. . . annis) pro librarii supplemento habet Konig. omnes hos uersus omnino genuinos esse non dubito || 203 en Heinsius' || 205 gessere] pressere Burmannus : tenuere Konig \ manus e 2 II 207 gratam-] genitam- F 3 : raptam- e 2 : geminam- Barthius || 208 prospera Fpc? y cett. mei : aspera ϋ¥ ?acY 2i? I tonuerunt Gronouius : tenuerunt codd. || 210 adrectis F 2 i

n x q : erectis F 2 1 u l , cett. mei : arrectisque* ul ap. Vgoletum 8

1. PANEGYRICVS DICTVS OLYBRIO ET PROBINO COSS.

215

220

225

230

235

unde repentinus caeli fragor. ilicet herbis pallentes thalamos et structa cubilia musco deserit ac Nymphis urnam commendat erilem. illi glauca nitent hirsuto lumina uultu caeruleis infecta notis, reddentia patrem Oceanum; crispo densantur gramine colla; uertice luxuriat toto crinalis harundo, quam neque fas Zephyris frangi nec sole perustam aestiuo candore mori, sed uiuida frondet aequaeuum conplexa caput. taurina leuantur cornua temporibus raucos sudantia riuos; destillant per pectus aquae; frons hispida manat imbribus; in liquidos fontes se barba repectit. palla graues umeros uelat, quam neuerat uxor Ilia percurrens uitreas sub gurgite telas. est in Romuleo procumbens insula Thybri, qua rnedius geminas interfluit alueus urbes discretas subeunte freto, pariterque minantes ardua turrigerae surgunt in culmina ripae. hic stetit et subitum prospexit ab aggere uotum: unanimos fratres cuncto stipante senatu ire forum strictasque procul radiare secures atque uno biiuges tolli de limine fasces. obstipuit uisu suspensaque gaudia uocem oppressam tenuere diu; mox incohat ore: 'respice, si tales iactas aluisse fluentis, Eurota Spartane, tuis. quid protulit aequum ialsus olor, ualido quamuis decernere caestu

211 caeli Heinsii Exc. Put. : populi codd. : oculi Vicetina : pepulit Heinsius : scopulis Sixtinus : scopuli Gesnerus : populis Birt: tonitrus Ker || 212 squallentes Hein sius || 213 ac Nymphis urnam] atque domum nymphis Cuiacii uetus : ac nymphis dominam Vicetina || 215 caeruleisque Iuntina || 216 gramine colla J 6pcF 17pc, cett. mei : gramina collo # A 2 F 1 7 a c || 218 qua & | neque] non Ζ || 220 aequoreum & |j 221 raucos] uacuos e 2 : flauos uel glaucos Heinsius || 222 destillant tacite Burmannus : di- codd. et edd. priores || 223 repectit] recepit F 2 1 ?, Vicetina : resoluit Barthii libri : reflectit Jeep || 225 ilia ζ ^ z p c u ^ , Exc. Gyr. : illi F 2 1 ? , cett. mei \ uitreo Schraderus || 227 quo luntina | medius geminas J 3 , cett. mei : medias geminus i3ul: geminus media-s Jeep \ interluit Heinsius \ arces Schraderus || 228 minaces Ζ || 230 conspexit J 6 # A 2 || 231 unanimes codd. : correxit Koch | cuncto Barthius : iuncto J 3pc, cett. mei : iunctos J 3 ac : iuxta R 1 3 : iunctum Heinsius : sancto Burmannus : cinctos Jeep || 232 foras Mommsen || 233 om. zt J 3 | biiuges] binas R13ul || 234 obstrepuit Zj || 237 eurota J 3 p c , cett. mei : eurotas J 6 ^ A 2 F 3 J 3 a c | spartane J 3 ?ac, K 5 (teste Birt): cett. meos nil moror 9

CLAVDIVS CLAVDIANVS

nouerit et ratibus saeuas arcere procellas? en noua Ledaeis suboles fulgentior astris, ecce mei ciues, quorum iam Signifer optat aduentum stellisque parat conuexa futuris. iam per noctiuagos dominetur Olybrius axes pro Polluce rubens, pro Castore flamma Probini. ipsi uela regent, ipsis donantibus auras nauita tranquillo moderabitur aequore pinum. nunc pateras libare deis, nunc soluere multo nectare corda libet. niueos iam pandite coetus, Naides, et totum uiolis praetexite fontem. mella ferant siluae; iam profluat ebrius amnis mutatis in uina uadis; iam sponte per agros sudent inriguae spirantia balsama uenae. currat qui sociae roget in conuiuia mensae indigenas fluuios, Italis quicumque suberrant montibus Alpinasque bibunt de more pruinas, Vulturnusque rapax et Nar uitiatus odoro sulphure tardatusque suis erroribus Vfens et Phaethonteae perpessus damna ruinac Eridanus flauaeque terens querceta Maricae Liris et Oebaliae qui temperat arua Galaesus. semper honoratus nostris celebrabitur undis iste dies, semper dapibus recoletur opimis.' sic ait et Nymphae patris praecepta secutae tecta parant epulis ostroque infecta corusco umida gemmiferis inluxit regia mensis. ο bene signatum fraterno nomine tempus,

240

245

250

255

260

265

239 nouerit et F F 1 7 n 1 : nouerit a A 2 : norit e t a J 6 : nouerat et z t : norint et Ζ J 3 q : norant et e 2 : horruit et F 3 : F 2 1 incert^ : nouere et Ker || 239 — 248 pag.

magna ex parte scissa non iam apparent in ϋ, nisi quod en (240) et niueos (248) legi

possunt || 240 en] et # F 3 || 241 — 242 aptat / aduentum A 2 : aptat / aduentu Hein sius || 243 axes] ignes Schraderus || 245 regent] rigent : regant F 3 | ipsis dominantibus A 2 : ipsisque domantibus Heinsius || 246 pinus ( Z ) z 1 F F 3 F 1 7 || 247 deo F 1 7 : deas (cum patrias pro pateras) τ χ || 248 niueos J 6 z x ϋ A 2 F 2 1 J 3pc : niueo Z F F 3 F 1 7 J 3 ® c n 1 q | pandite F ac, cett. mei : plaudite ¥pcF 17 : pangite F 3 : pergite F 1 3 m a : spargite Birt \ coetus J 6 z x A 2 J 3pc : coetu J 3 a c , cett. mei : ceruis F 2 1 : cinc-

tus Scaliger || 249 Naides et Scaliger : naides q : naiades J 6 Z i # F F 3 J 3 n x : naiades

et Ζ A 2 F 1 7 ( F 2 1 ) | totum . . . fontem qpc, cett. mei : totam . . . frontem z1: totum . . . frontem F 1 7 qac || 252 spumantia Z j F ^ || 253 roget Z z x # F p c F 3 F 1 7 J 3 : reget

J 6 a c A 2 F a c F 2 1 n 1 q : regat J 6 p c : riget Exc. Gyr. || 259 tenens n 1 e 2 B 2 6

|| 260 ora

F 1 7 || 261 celebretur in undis Z F F 3 F 1 7 || 262 recoletur F ac, cett. mei : recolatur F ^ c F 1 7 || 264 epulis] peplis Scaliger | infecta] refecta Vicetina : intecta Ker f| 265 umida F 1 7 ^ c , cett. mei : horrida F 1 7 a c || 266 numine

10

1. PANEGYRICVS DICTVS OLYBRIO ET PROBINO COSS.

270

275

o consanguineis felix auctoribus anne, incipe quadrifidum Phoebi torquere laborem. prima tibi procedat hiemps non frigore torpens, non canas uestita niues, non aspera uentis, sed tepido calefacta Noto; uer inde serenum protinus, et liquidi clementior aura Fauoni pratis te croceis pingat; te messibus aestas induat, autumnusque madentibus ambiat uuis. omni nobilior lustro tibi gloria soli contigit, exactum numquam memorata per aeuum, germanos habuisse duces; te cuncta loquetur tellus; te uariis scribent in floribus Horae, longaque perpetui ducent in saecula fasti. 267 anne Hj qpc?, Exc. Gyr.: annus* cett. mei || 269 procedat Zpc¥pc?, cett. mei :

procedit Xac : concedat z x | torrens Heinsius || 273 messibus] floribus Ο | aestas Έ ac, cett. mei : etas F ?pc?F 17 || 274 a u t u m n u s q u e madentibus] a u t u m n u s turgentibus Jeep : a u t u m n u s q u e madens post Birt \ a m b i a t z x A 2 F F 1 7 ( F 2 i ) J3 : i m b u a t J 6 ^ c ^ F 3 N 1 Q : Ζ incert. || 276 e x a c t u m ] e x a u t u m IIJ R 2 6 a c : e x h a u s t u m J 6 || 277 loq u e t u r A2pc, cett. mei : loquatur zlA 2?ac || 278 scribent in] scribunt I N F F 3 F 1 7 : inscribent Heinsius || 279 ducent] d u c u n t F F 3 F 1 7

11

2 IN

RVFINVM

PRAEFATIO

5

10

ib

PRIOR

Phoebeo domitus Python cum decidit arcu membraque Cirrhaeo fudit anhela iugo, qui spiris tegeret montes, hauriret hiatu flumina, sanguineis tangeret astra iubis, iam liber Parnasus erat, nexuque soluto coeperat erecta surgere fronde nemus, concussaeque diu spatiosis tractibus orni securas uentis explicuere comas, et qui uipereo spumauit saepe ueneno Cephisos nitidis purior ibat aquis. omnis r io Paean' regio sonat, omnia Phoebum rura canunt, tripodas plenior aura rotat, auditoque procul Musarum carmine dulci ad Themidis coeunt antra seuera dei. nunc alio domini telis Pythone perempto conuenit ad nostram sacra caterua lyram, qui stabilem seruans Augustis fratribus orbem iustitia pacem, uiribus arma regit. 2 1—18 r , G P 2 , L , F 2 P , R , W 1 , F J 3 N 1

codicum inscriptiones: claudiani in rufinum liber primus incipit. praef. Γ: incipit prologus primi libri claudianei g : fl. claudiani panagericon. incipit liber primus de gestis Theodosii F 2 m r : claudianus maior Ρ : liber claudii poete in ruphinum Rmr : incipit magnum opus cl. claudiani. praefatio in primum librum Wi : cl. claudiani in rufinum liber primus incipit J 3mr. aliorum codd. inscriptiones in Prolegom. reperies 2 1 concidit rK 6pc0 3pc : n x incert. || 2 iugo F, cett. mei : rogo Γ ρ ( teste Koch), Ise?igriniana mg isoloFul mlincert. || 3 tegeret spiris n t || 4 tangeret cett. mei, Exc. Flor. : ting(u)eret P 2 n 1 C 0 2 S 3 ρ : tergeret P 2 w Z 0 2 u i

|| 5 t u m A2ul

\ solutum*

Α 2 u l || 7 spatiosis R. cett. mei : squamosis ΓΙΙυ,Ι | tractibus Ρmg, cett. mei : fron-

dibus P W i F w Z F 1 7 g 1 λ : ictibusp 2 || 8 explicuere R, cett. mei : explicuisse Ρ A m a : exposuere l&sscr&ul || 9 fumauit P W t K 6 L 3 : spirauitp* || 10 nitidis r g P 2 R F J 3

CgiUl, Vicetina : liquidis L F 2 P W 1 n 1 F 1 7 λ , Exc. Flor. || 13 dulci Έ 2ρ6ψ χ

J 3 , cett.

mei : ducti r ? L F 2 a c W 1 mg J 3 u l : docti Isengriniana || 14 sonora Heinsius : serena Ker | d e e S 3 μ η \ || 17 s e r u a n s η 4 , Exc. Flor. : seruant cett. mei || 18 regit Dj, Exc, Flor. : regunt Yul, cett. mei: cadunt P C g i ac: regat Buecheler | explicit praefatio Γ

12

3. I N R V F I N V M L I B E R P R I O R

3 IN

RVFINVM

LIBER

5

ίο

15

2o

PRIOR

Saepe mihi dubiam traxit sententia mentem, curarent superi terras an nullus inesset rector et incerto fluerent mortalia casu. nam cum dispositi quaesissem foedera mundi praescriptosque mari fines annique meatus et lucis noctisque uices, tunc omnia rebar consilio firmata dei, qui lege moueri sidera, qui fruges diuerso tempore nasci, qui uariam Phoeben alieno iusserit igni conpleri Solemque suo, porrexerit undis litora, tellurem medio librauerit axe. sed cum res hominum tanta caligine uolui aspicerem laetosque diu florere nocentes uexarique pios, rursus labefacta cadebat religio causaeque uiam non sponte sequebar alterius, uacuo quae currere semina motu adfirmat magnumque nouas per inane figuras fortuna non arte regi, quae numina sensu ambiguo uel nulla putat uel nescia nostri. abstulit hunc tandem Rufini poena tumultum absoluitque deos. iam non ad culmina rerum 8 1-387 r , g P 2 , L , F 2 P , R , W 1 , F J 3 n 1 codicum inscriptiones: incipit liber primus claudiani. in rufinum Γ: liber priraus de ciuili ac sociali bello g : incipit liber primus in rufinum W x 3 5 m a r i r , P 2 W 1 facJsfac-.marisWipc?i 3pc?, cett. mei | anni-] a n n i e - P 1 3 , # e i ? i -

sius : amnis- F 2 0 , Bern. 633, Laur. 90 sup. 87 (teste Birt), Exc. Gyr.: anno- R 1 3 j

recursus g || 6 luci nocti- Heinsius || 7 formata G 5 || 8 diuerso P 2 ul, cett. mei : diuiso r T 2 F 2 ρ : g incert. || 9 iusserit P 2 ?, cett. mei : iusserat F 2 , Exc. Flor. : g incert. | igni R n 1ac9 cett. mei : igne F R ^ / n j mr : g incert. || 10 porrexerat Exc.

Flor. : praetexerit Ker || 11 librauerat Exc. Flor. I| 12 sed F 2 ^c, cett. mei : et F 2 ac : a t H!, Exc. Flor . || 13 conspicerem Par. 1977 || 15 causae-] sectae- Ker || 16 uacuo] uano Cuiacius : caeco Paul \ currere semina] semina c u r r e r e L R A 2 : currere secula

Bern. 633 | motu W i c e t t . mei : casu W j sscr : mota Birt

18 —19 sensus / ambigui A 2 u l

|| 19 probat h3ul

L F 2 ul P R W i Ful, Exc. Flor. : g incert.

|| 17 uagas Birt

|ί

\ nostri / 7 P 2 F 2 R w Z F J 3 n 1 : ueri

13

CLAVDIVS CLAVDIANVS

iniustos creuisse queror; tolluntur in altum ut lapsu grauiore ruant. uos pandite uati, Pierides, quo tanta lues eruperit ortu. inuidiae quondam stimulis incanduit atrox Allecto, placidas late cum cerneret urbes. protinus infernas ad limina taetra sorores, concilium deforme, uocat. glomerantur in unum innumerae pestes Erebi, quascumque sinistro Nox genuit fetu : nutrix Discordia belli, imperiosa Fames, leto uicina Senectus inpatiensque sui Morbus Liuorque secundis anxius et scisso maerens uelamine Luctus et Timor et caeco praeceps Audacia uultu et Luxus populator opum, quem semper adhaerens infelix humili gressu comitatur Egestas, foedaque Auaritiae conplexae pectora matris insomnes longo ueniunt examine Curae. conplentur uario ferrata sedilia coetu toruaque conlectis stipatur curia monstris. Allecto stetit in mediis uulgusque tacere iussit et obstantes in tergum reppulit angues perque umeros errare dedit. tum corde sub imo inclusam rabidis patefecit uocibus iram: e sicine tranquillo produci saecula cursu, sic fortunatas patiemur uiuere gentes? quae noua corrupit nostros clementia mores? quo rabies innata perit? quid inania prosunt uerbera, quid facibus nequiquam cingimur atris?

25

30

35

4o

45

22 querar F 2 n ! A 2 Erc. Flor. || 23 lapsu Wi, cett. mei : casu W | | 27 iimina] lumina Ζ &ac, Exc. Flor. : culmina Dj | saeua Isengriniana mg || 28 consilium CiOcP! || 29 Erebo Birt || 30 belli omnes mei, Exc. Frising. : rixae 02ul || 34 timor omnes mei, Exc. Frising. : Tumor Heinsius || 35 populator P 2 w/, cett. mei, Exc. Frising. : spoliator P 2 | quem omnes mei, Exc. FrisingExc. Flor. : cui A 2 wZP 1 4 , Exc. Flor. || 36 gressu] passu || 37 pectora] uiscera F F 3 L 4 P a r . 15155 || 38 ueniunt longo certamine F 1 7 || 39 ferrata R, cett. mei : secreta R ul | sedilia] cubilia F 1 4 || 40 torua-] tota- J 7 ul, Camers mg : tetra- Cuiacius : furua- Schraderus || 41 mediis Rpc, cett. mei, Exc. Flor. : medios Rac : medio ΈηΙη ίΑ 2 μ, Exc. Flor. \ uultuque Cuiacius || 42 in tergum] a pectore n x | ydros 0 2 || 43 om. add. mg J 3 || 44 rabidis rHVsscrJ 3pc : rapidis FJ 3 ac, cett. mei || 45 saecula] tempora K 6 : sidera 0 3 a c | cursu] luxu iii : fluxu Heinsius || 47 quae g?FJ 3 ul, cett. mei : quo PFttZJali! W 2 | corrupit g ? P 2 R A 2 F 1 7 0 2 i ) c : corrumpit* cett. mei, Exc. Flor. || 48 quo g?, cett. mei : cur* P 1 4 , Goodyear : quid Exc. Flor. \ innata] si uana Goodyear || 49 accingimur μρο, Flor. Gall. : stringimur A 3 : incingimur Burmannus 14

3. IN RVFINVM LIBER PRIOR

50

55

60

65

70

heu nimis ignauae, quas Iuppiter arcet Olympo, Theodosius terris. en aurea nascitur aetas, en proles antiqua redit. Concordia, Virtus, cumque Fide Pietas alta ceruice uagantur insignemque canunt nostra de plebe triumphum. pro dolor! ipsa mihi liquidas delapsa per auras Iustitia insultat uitiisque a stirpe recisis elicit oppressas tenebroso carcere leges. at nos indecores longo torpebimus aeuo omnibus eiectae regnis? agnoscite tandem quid Furias deceat; desuetas sumite uires conuentuque nefas tanto decernite dignum. iam cupio Stygiis inuadere nubibus astra, iam flatu uiolare diem, laxare profundo frena mari, fluuios ruptis inmittere ripis, et rerum uexare fidem.' sic fata cruentum mugiit et totos serpentum erexit hiatus noxiaque effudit concusso crine uenena. anceps motus erat uulgi: pars maxima bellum indicit superis, pars Ditis iura tuetur, disseiisuque alitur rumor: ceu murmurat alti inpacata quies pelagi, cum flamine fracto durat adhuc saeuitque tumor dubiumque per aestum lassa recedentis fluitant uestigia uenti.

50 nimis ignauae omnes mei, Exc. Flor. : nimium segnes Flor. Gall. | quas iuppiter arcet olympo Γ, Exc. Flor. : quas celo iuppiter arcet cett. mei : celo quas iuppiter arcet K 6 , Flor. Gall. || 52 et L l t | proles] aetas Exc. ed. Antuerp. ap. Burmannum || 53 uagatur Isengriniana || 54 gerunt Γ xpc | nostra de] de nostra P 2 J 3 C P n W 2 r ^ I gente n x Z || 55 proh pudorF 3 | dilapsa g P 2 L J 3 C S 3 , Exc. Flor. || 56 om. add. mg J 3 | exultat R 2 3 | uitiisque Ρ 2 p c , cett. mei : uitiis P 2 a c J 3 m g n t | ab P 2 0 2 || 57 carcere cett. mei, Exc. Flor. : in carcereF 2 RWi # : a carcere F 1 9 : e carcere Isengriniana || 58 om. add. mg J 3 | et Ζ | torquebimur F 2 || 59 regnis] terris 0 7 | cognoscite || 60 deceat furias pro lemmate in Par. Sorb. 8. II. 2 || 61 tanto W i , cett. mei : tandem Wi ul | decernite cett. mei, Exc. Flor. : descernite Ρ : discernite || 64 fluuios ruptis . . . ripis ~Rmr, cett. mei : fl. ripis . . . ruptis B 1 F 1 7 g 1 : fl. rapidis . . . ripis Ζ : ruptis fl. . . . ripis Heinsius | inmittere J 3 ac y cett. mei , : emittere J 3 p c Lj^c P 1 4 [| 65 uexare r T P 2 p c R 0 2 , Exc. FlorIsengriniana : laxare g L F 2 P W 1 F J 3 : lapsare Exc. Flor. : turbare n 1 0 2 wZ Ζ : lacerare Exc. Laeti ul | cruentum P 2 F 2 , cett. mei : cruente P 2 ul F 2 gloss. || 66 totos] tortosLJ6L302 : toruos P 1 4 : notos Burmannus || 67 confuso Ζ || 69 tuetur g. ? LF 2 wZPRWiFw/, Exc. Gyr.: tuentur Exc. Flor. : ueretur* r P 2 F 2 R ^ Z F J 3 , Exc. Flor. : uerentur nt || 71 implacata K 6 # | flamine r , g P 2 p c L F 2 RF J 3 p c : flumine P 2 a c P W 1 J 3 ac : incert. || 72 dubios- . . . aestus Α 3 ul || 73 residentis Heinsius 15

CLAVDIVS CLAVDIANVS

inproba mox surgit tristi de sede Megaera, quam penes insani fremitus animique profanus error et undantes spumis furialibus irae: non nisi quaesitum cognata caede cruorem inlicitumue bibit, patrius quem fuderit ensis, quem dederint fratres ; haec terruit Herculis ora et defensores terrarum polluit arcus, haec Athamanteae derexit spicula dextrae, haec Agamemnonios intra bacchata penates alternis lusit iugulis; hac auspice taedae Oedipoden matri, natae iunxere Thyesten. quae tunc horrisonis effatur talia dictis: 'signa quidem, sociae, diuos attollere contra nec fas est nec posse reor; sed laedere mundum si libet et populis commune intendere letum, est mihi prodigium cunctis inmanius hydris, tigride mobilius feta, uiolentius Austris acribus, Euripi refluis incertius undis, Rufinus, quem prima meo de matre cadentem suscepi gremio. paruus reptauit in isto saepe sinu teneroque per ardua colla uolutus ubera quaesiuit fletu, linguisque trisulcis mollia lambentes finxerunt membra cerastae. meque etiam tradente dolos artesque nocendi

75

80

85

90

95

74 tristi surgit Γ | de caede Burmannus || 75 fremitus YipcFul^?, cett. mei: gemitus R a c F G 5 L 4 Z || 77 nec J 3 || 78 inlicitumueLPRFsscrn! : -queF, cett.mei: incestumue 'edilt.' (teste Jeep: non repperi) | patris R 1 3 : g incert. | fuderit (R), cett. mei : fuderat F 2 , Exc. Flor. : ii! incert. || 80 et Γ, Exc. Flor. : haec cett. mei | polluit R, cett. mei : terruit RwiF^gi || 81 Athamantiados Heinsivs \ direxit Ful, cett. mei : correxi : poirexit F || 82 intra Heinsius : inter codd. || 85 nunc iij | affatur ι ι ^ Ο ν / II 86 sociae gacF 2 acRW! : ο sociae rgpcP 2 LF 2 i)cPFJ3ii 1 || 88 si placet Flor. Gall. \ immittere F 3 | uulnusP 1 3 || 89 cunctis cett. 171611 iunctis F j 7 ul: natis F 1 7 : notis Burmannus || 90 uiolentius] et uiolentius # : uelocius Isengriniana mg | euris A 2 || 91 acribus euripi Exc. FlorExc. Gyr. : acrius harpyiis (uel simm.) codd., Exc. Flor. : acribus Euxini Jeep : acrius Adriacis Birt | refluis Isengriniana mg : fuluis η χ , Exc. FlorExc. Gyr. : flauis cett. mei : flauisque Exc. Flor. : Siculis Birt || 92 de uentre FCX || 93 excepi Ζ μpc \ reptauit paruus Isengriniana || 95 oscula L P F F 1 7 L 3 || 96 finxerunt n x ?, cett. mei, Exc. Flor. : fixerunt Γ P2CwZZ : strinxerunt Jeep olim : tinxerunt Baehrens \ membra r ' g P 2 F 2 F J 3 n 1 : ora LF 2 wi P R W i , Isengriniana || 97 meque etiam tradente dolos / , g ( R ) F J 3 : me tradente dolos gestus P 2 (etiam add. sscr)\jF 2iP(spat. rel. post me) WjΠ! : me tradente dolos ceptus (uel certus) Exc. Flor. : me me etiam tradente dolos uel me tradente dolos astiis Heinsius : meque uiam tradente dolos Burmannus : me tradente dolos certos Buecheler | artes- r g P 2 F J 3 , Exc. Flor. : artem- L F 2 P R W 1 n 1 : gestus- Ful | nocentem P 1 4 16

3. IN RVFINVM LIBER PRIOR

100

105

no

ii5

i2o

125

edidicit simulare fidem sensusque minaces protegere et blando fraudem praetexere risu, plenus saeuitiae lucrique cupidine feruens. non Tartesiacis illum satiarit harenis tempestas pretiosa Tagi, non stagna rubentis aurea Pactoli; totumque exhauserit Hermum, ardebit maiore siti. quam fallere mentes doctus et unanimos odiis turbare sodales! talem progenies hominum si prisca tulisset, Pirithoum fugeret Theseus, offensus Oresten desereret Pylades, odisset Castora Pollux. ipsa quidem uinci fateor rapidoque magistram praeuenit ingenio. nec plus sermone morabor: solus habet scelerum quidquid possedimus omnes. hunc ego, si uestrae res est accommoda turbae, regalem ad summi producam principis aulam. sit licet ipse Numa grauior, sit denique Minos, cedet et insidiis nostri flectetur alumni/ orantem sequitur clamor cunctaeque profanas porrexere manus inuentaque tristia laudant. illa ubi caeruleo uestes conexuit angue nodauitque adamante comas, Phlegethonta sonorum poscit et ambusto flagrantis ab aggere ripae ingentem piceo succendit gurgite pinum pigraque ueloces per Tartara concutit alas. est locus extremum pandit qua Gallia litus Oceani praetentus aquis, ubi fertur Vlixes sanguine libato populum mouisse silentem. 98 addidicit Burmannus | minaces Wj^pc, cett. mei, Exc. Flor. : minantes W t ac Opc || 99 blando fraudes F 2 R W i : fraudem blando W 2 II 100 saeuitia n x A 2 |j 101 satiarit Ρack : satiaret VpcHLpc, cett. mei || 102 uel Γ Τ 2 II 1 0 3 totumque ex-] totum si ex- L 3 Z : totumque si n t , Exc. Flor. ac : totum quoque si Exc. Flor. pc : cum totum ex- uel qui totum ex- Jeep olim || 104 arebit Heinsius | nam K 4 || 106 hominum W i , cett. mei : hominem Wiulmg itj || 109 uinci fateor D j F j v , Exc. Flor. : fateor uinci* cett. mei | rapidoque cett. mei, Exc. Flor. : rabidoque J 3 P n j ) c j magistrum-Wx J 7 : megeram F 1 7 || 110 neque λ || l l l quidquid scelerum Exc. Flor. || 112 hunc Ρ 2 p c , cett. mei : nunc P 2 a c | nostrae P 2 W i J 3 μ || 113 producam T F 2 a c R W i : per- F 2 p c , cett. mei || 114 ipse gR, Exc. Flor. : ille* cett. mei || 116 hec fantem p 2 || 118 conexuit omnes mei, (Exc. Flor.) : contexuit Bern. 633 || 119 nodatam- . . . comam R ? || 120 fragrantis ιΐχ || 121 stipite F 2 0 II 122 nigraque K 4 | concitat iii || 123 pandit qua] qua pandit 0 2 : pandit quo L n || 124 ubi

Γ, Exc. Flor. f Isengriniana mg : quo cett. mei : qua K 6 , Exc. Flor. || 125 popu-

los F n x | mouisse gF, cett. mei, Exc. Flor. : nouisse gulVFul : placasse Ζul | silen-

tem Exc. Flor. : silentum codd.

17

CLAVDIVS CLAVDIANVS

illic umbrarum tenui stridore uolantum flebilis auditur questus; simulacra coloni pallida defunctasque uident migrare figuras. hinc dea prosiluit Phoebique egressa serenos infecit radios ululatuque aethera rupit terrifico : sensit ferale Britannia murmur et Senonum quatit arua fragor reuolutaque Tethys substitit et Rhenus proiecta torpuit urna. tunc in canitiem mutatis sponte colubris longaeuum mentita senem rugisque seueras persulcata genas et ficto languida passu inuadit muros Elusae, notissima dudum tecta petens, oculisque diu liuentibus haesit peiorem mirata uirum; tum talia fatur : f otia te, Rufine, iuuant frustraque iuuentae consumis florem patriis inglorius aruis? heu nescis quid fata tibi, quid sidera donent, quid Fortuna paret: toto dominabere mundo si parere uelis! artus ne sperne seniles! namque mihi magicae uires aeuique futuri praescius ardor inest; noui quo Thessala cantu eripiat lunare iubar, quid signa sagacis Aegypti ualeant, qua gens Chaldaea uocatis imperet arte deis, nec me latuere fluentes arboribus suci funestarumque potestas herbarum, quidquid letali gramine pollens

130

135

140

145

150

128 migrasse MV 1ul : mugire Wig^Zj : errare J 7 | cateruas Κμ || 129 hinc P 2 J 3 ssc/·, cett. mei : hic Γ : huc F 2ulJ 3 || 130 aera C x || 131 tartareo P 1 3 | sentit K 4 & | ferale omnes mei, Exc. Flor. : furiale L 3 ul, Birt: letale p 2 : fatale Vicetina || 133 proiecta Wi ul, cett. mei : subiecta W i ( K 6 ) # | urna Y 2ul Έηυ 3ηΙη ΐ 9 Exc. Flor., Exc. Gyr., Isengriniana mg : unda F 2 F J 3 , cett. mei j| 134 sponte F 2 R^c Wx sscr F, cett. mei : saepe F 2 w/PRac WxFwZ || 135 serenas K 4 || 137 inuasit W\ || 138 liuentibus P2wZ, cett. mei : lucentibus P 2 : lugentibus P 1 1 o c || 140 frustrane Heinsius || 141 florem consumis J 3 : absumis florem F 1 4 | patriisque F 2 R W A || 142 donent R, cett. mei : debent ΓΤ&νΙ, Exc. Gyr., Isengriniana mg : dedent Exc. Flor. : dedant Jeep : seruent Birt |1 143 parat Γ | toto RFul, cett. mei : toti* R w Z F n 1 C W 2 r i incert. \ dominabere r g P 2 R w i W 1 F J 3 n 1 : donabere P 2 wiLF 2 PRFw? J 3ul || 144 nec L x || 147 eripiat F 2 ? cett. mei : excipiat F 2 ul : deripiat Barthius, Heinsius || 149 imperet g . ^ c i > W 1 J 3 i ? c C 1 0 2 p c z 1 , Exc. Flor. : imperat gac?, cett. mei \ neque λ || 151 gramine F c e t t . mei : germine* K 4 : carmine F 2 ac, Isengriniana : flumine Ζ | pollet F 1 7 j?c 18

3. IN RVFINVM LIBER PRIOR

155

160

165

170

Caucasus et Scythicae uernant in crimina rupes, quas legit Medea ferox et callida Circe. saepius horrendos Manes sacrisque citaui nocturnis Hecaten et condita funera traxi carminibus uictura meis, multosque canendo, quamuis Parcarum restarent fila, peremi. ire uagas quercus et fulmen stare coegi uersaque non prono curuaui flumina lapsu in fontes reditura suos. neu uana locutum me fortasse putes, mutatos cerne penates.' dixerat, et niueae (mirum!) coepere columnae ditari subitoque trabes lucere metallo. inlecebris capitur, nimiumque elatus auaro pascitur intuitu. sic rex ad prima tumebat Maeonius, pulchro cum uerteret omnia tactu; sed postquam riguisse dapes fuluamque reuinctos in glaciem uidit latices, tum munus acerbum sensit et inuiso uotum damnauit in auro. ergo animi uictus 'sequimur quocumque uocabis, seu tu uir seu numen' ait, patriaque relicta Eoas Furiae iussu tendebat ad arces,

152 scithie Γ \ p c | uernant] seruant Jeep : uertant Palmer | crimina Postgate : gramina Bern. 633, Exc. Flor .: gramine omnes mei : germina z x : carmine F 1 9 R 1 3 :

carmina Heinsius {"FlorentS = F 2 in Sylloga attributa est haec lectio, perperam):

culmine Jeep : toxica Birt | rupes P ^ c R , cett. mei : ripae & : cautes R u l || 153 ut spurium damnauit Paul \ quas legit F 2 ac, cett. mei : quasque legit F 2 ^?c 1 : quas legat F 2 p c 2 || 154 citaui Cuiacii uetus: litaui R, cett. mei : litando Rsscr : litatis

F 2 0 Z : leuaui F X 1 sscr, mr, L 3 , Par. Sorb. S. II. 2 pro lemmate, Exc. Flor., Isengriniana mg : uocaui b x ma, Jeep : citatam Heinsius. uulgata lectio litaui non, ut Heinsius putabat, σολοικίζει, cf. Housmannum ad Lucanum 7, 169—171; sed hic ad rem minus quadrat : Manes enim et Hecaten sacris placare fortasse non cuiusuis est, sed in eo nihil mirandum; Manes autem et Hecaten citare, i. euocare, non nisi magorum est arte praestantium || 155 funera condita Par. Sorb. S. II. 2 || 157 parc. rest. Γ pc9 cett. mei : rest. parc. Γ ac || 158 fulmen Exc. Flor. : flumen F 2 , Exc. Flor. : flumina

cett. mei : flamina Camers : fulmina Isengriniana mg : flamen Buecheler || 159 lapsu] cursu Camers mg || 160 in Rf, cett. mei : ad Exc. Laeti | neu g L F 2 P J 3 : ne Γ Ρ 2 Κ F n j , Exc. Flor. : non : nec dac | locutum Γ?ρο?Έρο, cett. mei, Exc. Flor. : locutam F a c F 2 0 L 3 || 162 en Heinsius olim || 165 intuitu] aspectu* Γ , Exc. Flor., Exc. Gyr. || 166 pulchro] stulto Burmannus : cupido Jeep \ tactu Ρ u l , cett. mei : tractuPgx || 167 riguereL | fuluam- W i , cett. mei : flauam- WitiZBjgi | reuinctos

cett. mei, Exc. Flor. : reuictos

Exc. Flor. : reductos gpc¥n l\j A.

|| 169 inuiso P 2

F p c , cett. mei : inuito gV 2ul TFacCK 6ul: iniustoK 6 || 170 animo Γ ± \ uocabis J 3 f ac, cett. mei : uocaris J 3 p c & || 172 furiae iussu cett. mei, Exc. Flor. : iussu furiae

FJaniCPiSaTj

19

CLAVDIVS CLAVDIANVS

instabilesque olim Symplegadas et freta remis incluta Thessalicis, celsa qua Bosporos urbe splendet et Odrysiis Asiam discriminat oris. ut longum permensus iter ductusque maligno stamine fatorum claram subrepsit in aulam, ilicet ambitio nasci, discedere rectum, uenum cuncta dari. profert arcana, clientes fallit et ambitos a principe uendit honores. ingeminat crimen, commoti pectoris ignem nutrit et exiguum stimulando uulnus acerbat. ac uelut innumeros amnes accedere Nereus nescit et undantem quamuis hinc hauriat Histrum, hinc bibat aestiuum septeno gurgite Nilum, par semper similisque manet: sic fluctibus auri expleri calor ille nequit. cuicumque monile contextum gemmis aut praedia culta fuissent, Rufino populandus erat, dominoque parabat exitium fecundus ager; metuenda colonis fertilitas; laribus pellit, detrudit auitis finibus; aut aufert uiuis aut occupat heres. congestae cumulantur opes orbisque ruinas accipit una domus; populi seruire coacti plenaque priuato succumbunt oppida regno. quo, uaesane, ruis? teneas utrumque licebit Oceanum, laxet rutilos tibi Lydia fontes, iungantur solium Croesi Cyrique tiaras,

175

180

185

i9o

195

173 instabilesque cett. mei, Exc. Flor. : instabiles* P 2 R WI CX ϋ | olim] diu A 2 F 1 7 ||

174 incita Schraderus | urbe F, cett. mei, Exc. Flor. : arce Ful0 2ul&ma,

Vicetina |j

175 discriminat] disterminat A2ul: determinat n A (ut opinor, non disterminat) |j 177 subrepit F 1 4 || 178 protinus Flor. Gall. || 179 profert g?Fpc, cett. mei, Exc. Flor. : proferre Exc. Flor. : prosunt F ac || 180 fallere . . . uendere Heinsius |j

181 pectorisWipc,cett. mei : criminisF 2 W 1 ac, Exc. Flor. \ ignes g C 1 F 3 G 5 P 1 1 W 2 II 182 stimulando J 3 p c , cett. mei, Exc. Flor. : cumulando P B 1 F 1 7 o c g 1 | acerbat J 3 p c f cett. mei, Exc. Flor . : aceruat Γ || 183 uelut Γ Ρ 2 A 2 A, Exc. Flor. : ueluti-ce^. mei || 185 effusum R 1 3 || 186 manet] meat F 2 Exc. Flor. || 187 calor ille] calor iste R : sitis iwSta F 1 7 || 188 pretextum F^ 7 || 189 parabat omYies mei, Exc. Flov. : ferebat Vicetina || 191 pellit laribus K 4 || 192 uiuis aufert Flor. Gall. || 193 ruinas] rapinas Par. Sorb. S. II. 2 ul, Isengriniana mg : ruinam Heinsius || 194 domus F 2 w?Wi^/, cett. mei : manus F 2 W 1 L 1 1 p c # | seruire J 3pc, cett. mei : sunt iure R 4 || 196 tendas uel regnes ad utrumque Birt || 197 rutilos laxet 0 7 | tibi Lydia] licet india ϋ ! || 198 iungantur Ρpc 9 cett. mei, Exc. Frising. : iungatur n^Ly^pc Ο Ί μ?pc, Exc. Flor. |

croesi cyri- Γ F2A2, Exc. Frising., Exc. Flor ., Iuntina : cyri croesi- cett. mei | tiara (-e, uel simm.) omnes mei : correxit Heinsius : corona Α 2 u l 20

3. IN RVFINVM LIBER PRIOR

200

205

2io

215

220

numquam diues eris, numquam satiabere quaestu. semper inops quicumque cupit. contentus honesto Fabricius paruo spernebat munera regum sudabatque graui consul Serranus aratro et casa pugnaces Curios angusta tegebat. haec mihi paupertas opulentior, haec mihi tecta culminibus maiora tuis. ibi quaerit inanes luxuries nocitura cibos; hic donat inemptas terra dapes; rapiunt Tyrios ibi uellera fucos et picturatae saturantur murice uestes; hic radiant flores et prati uiua uoluptas ingenio uariata suo. fulgentibus illic surgunt strata toris; hic mollis panditur herba sollicitum curis non abruptura soporem. turba salutantum latas ibi perstrepit aedes; hic auium can^us, labentis murmura riui. uiuitur exiguo melius; natura beatis omnibus esse dedit, si quis cognouerit uti. haec si nota forent, frueremur simplice cultu, classica non gemerent, non stridula fraxinus iret, non uentus quateret puppes, non machina muros. crescebat scelerata sitis praedaeque recentis incestus flagrabat amor, nullusque petendi cogendiue pudor: crebris periuria nectit 200 qui cuncta anonymus ap. Burmannum || 200 — 201 honeste / . . . parto Goodyear || 201 regis zvmg, Isengriniana mg || 203 tegebat cett. mei, Exc. Flor . : tenebat TLii! A 2 0 2 II 204 opulentior TCiid, Exc. Flor., Exc. Gyr., Isengriniana mg : au-

gustior g P 2 L F 2 P j s c R F j a c W 2 J 3 : angustior P a c F a c i ^ Z

niana mg : tibi L, cett. mei : hic J 6 | quaerat Heinsius

|| 205 ibi rhul,

Isengri-

|| 206 hic Γ\λ1ιΙ : tibi Roc :

mihi L R ^ c , cett. mei || 206—207 inemptos / . . . cibos Ζ || 207 rapiant P 1 3 , Heinsius | ibi r L u l : tibi L, cett. mei | fucos g F 2 F J 3 C P i r iac : sucos cett. mei, Exc. Flor. || 208 satiantur F 3 F 1 7 A : fucantur Γ, Exc. Flor. : saturentur Heinsius || 209 hic F 2 p c , cett. mei : hinc F 2 a c P W i A 2 ϋ \ et] hic R : hinc R 3 1 | uera C ||

210 illinc F l 9 || 211 hic F 2 p c , cett. mei : hinc F 2ac Wi d || 212 abruitura Heinsius || 213 ibi r P 2 a c L i > c F 2 : t i b i g ^ p c P R W i ^ c F J s i i ! : sibi L?ac : mihiWxac | circumstrepit Flor. II. ix. 8 || 214 hinc Wi & | labentis n ^ c , cett. mei : lambentis iij a c F 2 0 II 215 exiguis 0 2 | beatis F 2 sscr, cett. mei : beatos r F 2 W x C (fort . pc) J 7 0 3 ul, Exc. Frising. || 217 fruerentur η! | cultu F, cett. mei : uictu Yul0 2 : uultu R |j 218 gemerent Γ R, Exc. Flor., Isengriniana mg : fremerent R ul, cett. mei \ non 2 ] nec L 4 W 2 Z , EXC. Flor. || 219 non . . . non] non . . . nec Ζ : nec . . . nec Exc. Flor. : nec . . . non 0 2 || 220 scelerata sitis] sceleratus amor p 4 : scelerata fames Heinsius \ repentis Goodyear || 221 incestus] incensus G 5 : inceptus Mommsen || 222 cogendique Exc. Flor. | nectit F, cett. mei, Exc. Flor.? : nutrit FwZL x l , Flor. Gall., Exc. Flor. : miscet μ ul, Isengriniana

4 BT Claudianus

21

CLAVDIVS CLAVDIANVS

225

230

235

24o

245

blanditiis; sociat perituro foedere dextras. si semel e tantis poscenti quisque negasset, effera praetumido quatiebat corda furore. quae sic Gaetuli iaculo percussa leaena aut Hyrcana premens raptorem belua partus aut serpens calcata furit? iurata deorum maiestas teritur; nusquam reuerentia mensae. non coniunx, non ipse simul, non pignora caesa sufficiunt odiis; non extinxisse propinquos, non notos egisse sat est; excindere ciues funditus et nomen gentis delere laborat. nec celeri perimit leto; crudelibus ante suppliciis fruitur; cruciatus, uincla, tenebras dilato mucrone parat. pro saeuior ense parcendi rabies concessaque uita dolori! mors adeone parum? causis fallacibus instat, arguit attonitos se iudice. cetera segnis, ad facinus uelox, penitus regione remotas inpiger ire uias: non illum Sirius ardens brumaue Riphaeo stridens Aquilone retardat. effera torquebant auidae praecordia curae, effugeret ne quis gladios neu perderet ullum Augusto miserante nefas. non flectitur annis, non aetate labat: iuuenum rorantia colla ante patrum uultus stricta cecidere securi; ibat grandaeuus nato moriente superstes

223 perituro P2ulRac, cett. mei : perituras P 2 R ^ c 0 2 II 224 e tantis r g P 2 R F J 3 acn.! : ex tantis L F 2 P W ! J 3pc : elusus Hertel | qui semel . . . quaeque Konig j negaret J 3 P i : negabat 0 2 || 225 prae nimio & || 226 quae R, cett. mei : non R ul j Gaetulo Heinsivs || 227 partus gP 2 ^c.?F 2 %iPRttZW 1 ttiFJ 3 n 1 : part(h)um Γ P2f a c L F 2 R W ! , Exc. FlorExc. Gyr. || 229 teritur] traitur Exc. Flor. : premitur F 1 7 a c | nusquam Γ*Ρ2 RJ3£>c, Exc. Flor. : numquam cett. mei \ post hunc uers. nonnihil amissum esse putat Heinsius || 230 ipsa Clauerius \ simul] parens Flor. Gall. | caesi R, Exc. Flor. : caesti Γ : lesa 0 2 : caecis Paul || 231 excidisse Heinsius || 232 notos] natos & : notis Iserigriniana mg | egisse] lesisse Flor. Gall. : necuisse Burmannus : fregisse Mommsen \ excindere R, Exc. Flor., Exc. Gyr., Isengriniana mg : extinguere cett. mei || 234 nec] non F 2 P n i : L incert. \ celeri perimit Γ F2R Wi (itj) Exc. FlorExc. GyrIsengriniana : celeri mittit gP 2 LPR«ZFJ 3 : perimit celeri Isengriniana mg || 235 cruciatum R || 237 commissa- L 4 | labori Z, Oxon« Bodl. Add. Α 208 || 238 parum A 2 , Escorial. Q. 1.14 ac : parum est omnes mei \ fallentibus F 1 7 || 242 brumaque A 2 | stringens J 3 0 2 ^ | retardet Heinsius || 243 'uersus suspecttbs' Birt || 244 neu L R n j : ne cett. mei || 245 miserante Rpc 9 cett. mei : mirante Rac | non] nec J 3 n t : g incert. || 246 florentia Jeep || 247 uultum R 22

3. IN RVFINVM LIBER PRIOR

26Ό

255

260

265

270

post trabeas exul. quis prodere tanta relatu funera, quis caedes possit deflere nefandas? quid tale inmanes umquam gessisse feruntur uel Sinis Isthmiaca pinu uel rupe profunda Sciron uel Phalaris tauro uel carcere Sulla? ο mites Diomedis equi, Busiridis arae clementes! iam, Cinna, pius, iam, Spartace, lenis Rufino conlatus eris! deiecerat omnes occultis odiis terror tacitique sepultos suspirant gemitus indignarique uerentur. at non magnanimi uirtus Stilichonis eodem fracta metu; solus medio sed turbine rerum contra letiferos rictus contraque rapacem mouit tela feram, uolucris non praepete cursu uectus equi, non Pegaseis adiutus habenis. hic cunctis optata quies, hic sola pericli turris erat clipeusque trucem proiectus in hostem, hic profugis sedes aduersaque signa furori, seruandis hic castra bonis. hucusque minatus haerebat retroque fuga cedebat inerti: haud secus hiberno tumidus cum uertice torrens saxa rotat uoluitque nemus pontesque reuellit,

250 caedes possit omnes mei, Exc. Flor. : caedes posset A 2 F 3 L 1 X : posset caedes O7 μ | numerare A 3 u l || 253 uel carmine Siren Paul || 254 equosF 14 wZ | aras F 1 4 |j 255 lenis codd. : segnis suo uel typothetae errore Birt || 256—257 omnes / occultis odiis rP 2L(Pi)c)RJ 3, Exc. Flor. : amens / occultis odiis g F i P a c W i F i i ! : amens / occultos odii Gesnerus || 257 — 258 tacito- . . . / . . . gemitu dedignarique Heinsius H 260 solus medio sed L J 6 p c , Liuineius : solus medio se f R P 3 P 4 : medio solus sed F u l J 3 sscrF 3 F j 7 Pi 2 P x 3 W 2 : solus medio de Exc. Flor. : solus medio qui* (F 2 ), Heinsius : solus medioque in Exc. Laeti: medio sed (hoc tantum) Wi, Exc. FlorExc. Gyr., Isengriniana mg : ferrum- cett. mei : bellumJj tlul | profatus Exc. Flor. || 334 pinifero 'Ambros.' ap. Burmannum || 335 medo J 3 u l , cett. mei, Exc. Flor. : nudo g P 2 P J 3 || 336 Athos] apex F 1 7 a c || 338 si] sic Buecheler jj 339 ditabere & || 340 om. add. mg W t | ista η 1Ζ | scopulisque niualibus J 3 p c , cett. mei : speculisque niualibus Γ xac : spoliisque niualibus W t : scopulisque in uallibus J 3acP l7ac : scopulosis uallibus F 17pc || 341 celeri R || 342 nexus-

que J 3 , cett. mei, Exc. Flor. : falcesque J 3 sscr 26

3. IN RVFINVM LIBER PRIOR

345

35o

355

360

tende, Pauor. frenet rapidos Formido iugales. festinas urgete manus. meus ecce paratur ad bellum Stilicho, qui me de more tropaeis ditat et hostiles suspendit in arbore cristas. communes semper litui, communia nobis signa canunt iunctoque sequor tentoria CUITU., sic fatus campo insiluit lateque fugatas hinc Stilicho turmas, illinc Gradiuus agebant et clipeis et mole pares; stat cassis utrique sidereis hirsuta iubis loricaque cursu aestuat et largo satiatur uulnere cornus. acrior interea uoto multisque Megaera luxuriata malis maestam deprendit in arce Iustitiam diroque prior sic ore lacessit: 'en tibi prisca quies renouataque saecula rursus, ut rebare, uigent! en nostra potentia cessit nec locus est usquam Furiis! huc lumina flecte. aspice barbaricis iaceant quot moenia flammis, quas mihi Rufinus strages quantumque cruoris praebeat et quantis epulentur caedibus hydri. linque homines sortemque meam, pete sidera, notis autumni te redde plagis, qua uergit in Austrum

343 tende] iunge uel tange Jeep : inde Birt | precor K 6 ac | frenet rapidos Rpc, cett. mei, Exc. Flor. : rapidos frenet L X 1 , Vicetina : frena rapidos* z x , Exc. FlorJ : frenet rabidos R 1 3 : frenet tepidos R ac : frenet trepidos Isengriniava mg || 345 triumphis Zj || 346 ditet . . . suspendat Heinsius || 347 litui semper Ζ || 348 canant g : canent Jeep | sequor gulHac, cett. mei : sequar Rjoc : feror? g | tentoria P 2 R , cett. mei : uestigia P 2 u l llgloss. J 3 | curru TRWi ul¥J 3 : cursu gP 2 LF 2 PWiFw?n 1 || 350 hic Ρ | illic g | agebant g P R F J 3 : agebat* r P 2 F 2 W 1 n 1 || 351 mole r g P 2 p c L1lacFJ 3pc : more P 2 a c F 2 P W i J 3 a c : amore R^ciiiF^ac : honore F n p c , Heinsius | utrique F g L R a c F n j : utrisque P 2 F 2 P R p c W i J 3 || 352 sidereis . . . iubis Rpc, cett. mei : sidereis . . . iubas Rac : sidereis . . . comis L F 1 7 a c F 2 0 : sidereas . . . iubas Heinsius \ cursum Pj || 353 longo J 7 | saturatur* R, Exc. Flor., Exc. Gyr. j sanguine F 1 7 , Exc. Flor. \ cornus (J 3pc), cett. mei, Exc. Flor. : conus gpc?(P 2) L P J 3 a c || 354 uoto] uultu P 2 , Goodyear (qui et noto uel solito protulit) : uoti Heinsius || 354 — 355 multisque . . . / . . . malis Γ Τ 2 Η , Exc. Flor. : multoque . . . / . . . malo cett. mei || 356 diroque prior sic ore Γ R, Exc. Flor. : atque prior diro (duro z A ) sic ore cett. mei : hancque prior diro sic ore A 3 (hanc sscr) : atque prior sic illam diua P 1 3 || 357 quies J 3 , cett. mei : fides J 3 w i F 2 0 G 5 z 1 λ, Schraderus \ renouata- Γ Ρ 2 Β 0 3 μ ? , EXC. Flor., Isengriniana mg: reuocata-* cett. mei | saecula P 2 , cett. mei : tempora : foedera μρο | rursum R || 358 en] et RCt | cessat J 3 || 359 non Wx ϋ \ umquam K 6 || 360 moenia F 2 ^c, cett. mei : milia LP μηϊ, Exc. Flor. : lumina F 2 a c : culmina Heinsius || 361 strages] clades A 2 J 7 : caedes p 4 || 363 notis Rpc, cett. mei : noctis rHac, Isengriniana || 364 tu P 2 | qua P 2 , cett. mei : quo P 2 ul 27

CLAVDIVS CLAVDIANVS

365

Sigiiifer : aestiuo sedes uicina Leoni iam pridem gelidaeque uacant confinia Librae. atque utinam per magna sequi conuexa liceret!' diua refert: 'non ulterius bacchabere demens. iam poenas tuus iste dabit, iam debitus ultor inminet, et terras qui nunc ipsiimque fatigat aethera nec uili moriens condetur harena. iamque aderit laeto promissus Honorius aeuo nec forti genitore minor nec fratre corusco, qui subiget Medos, qui cuspide proteret Indos. sub iuga uenturi reges; calcabitur asper Phasis equo pontemque pati cogetur Araxes, tuque simul grauibus ferri religata catenis expellere die debellatasque draconum tonsa comas imo barathri claudere recessu. tum tellus communis erit, tum limite nullo discernetur ager; nec uomere sulcus adunco findetur: subitis messor gaudebit aristis. rorabunt querceta fauis ; stagnantia passim uina fluent oleique lacus; nec murice tinctis uelleribus quaeretur honos, sed sponte rubebunt attonito pastore greges pontumque per omnem ridebunt uirides gemmis nascentibus algae.'

370

375

380

385

365 signifera Γ | sedeas Barthius || 366 gelidaeque uacant P 2 , Exc. Flor. : gelidae cessant Ρ 2 u l , cett. mei : gelidae cessent Γ Wx : geminae cessant Vicetina, Exc. Gyr. ? : geminae cessent Exc. Flor. : egelidae cessant Cuiacii uetus : geminaeque uacant Heinsius |j 369 tuus iste dabit Γ R, Exc. Flor. : dabit iste (ipse L : ille n A ) tuus cett. mei || 371 non uili moriens iij : nec moriens uili P 1 3 : non ulla moriens L u , Exc. Flor. : nunc sicca moriens P 4 || 372 namque F 2 o II 3 7 3 nec 1 ] non μ | nec 2 ] non iti &?αομ || 374 subiget R p c , cett. mei : subigit RacZac : subigat Exc. Flor. | qui 2 iij Ζ : et cett. mei | proteret Rpc, cett. mei : proterit 0 3 a c W 2 : proterat

Exc. Flor. || 378 om. F 2 (add. mg ma?) W j ( add . mg) j| 379 iubas 0 3 p c \ imo bara-

thri omnes mei, Exc. Flor. : baratri longo K 6 | claudere W ! ul, cett. mei : condere L F 2 W ! ϋ : trudere R 3 1 || 380 communis J 3 , cett. mei : inmunisi^ulz^ac || 381 adun-

co g . ? ^ c F 2 W 1 F J 3 n 1 , Exc. Flor. : obunco* Γ L (in ras.) P R : abunco g. ? acP 2

382 findetur] frangetur J 7 : scindetur Exc. Flor. \ messor subitis Exc. Flor. \ gaudebit messor F 1 7 || 383 fauis R, cett. mei : fauos* R ul& | stagnantia] stillantia

Ci: spumantia Jeep || 384 olei- omnes mei, Exc. Flor. : oleum-* Heinsius codicum svbscriptiones: claudiani in rufinum liber primus explicit Γ : in rufinum liber primus explicit R : explicit in rufinum liber primus Exc. Flor.

28

|j

4. IN RVFINVM PRAEFATIO ALTERA

4 IN

RVFINVM

PRAEFATIO

5

ίο

ALTERA

P a n d i t e defensum reduces Helicona sorores, p a n d i t e . permissis i a m licet ire choris. nulla per Aonios hostilis bucina campos c a r m i n a m u g i t u deteriore u e t a t . t u q u o q u e securis pulsa formidine Delphis floribus ultorem, Delie, cinge t u u m . nullus Castalios latices e t praescia fati flumina polluto b a r b a r u s ore bibit. Alpheus late r u b u i t Siculumque per aequor sanguineas belli r e t t u l i t u n d a n o t a s , a g n o u i t q u e nouos absens A r e t h u s a t r i u m p h o s et Geticam sensit t e s t e cruore necem. inmensis, Stilicho, succedant o t i a curis et n o s t r a e p a t i e n s corda r e m i t t e lyrae,

4 1-20 r , g P 2 , L , F 2 P , R , W 1 , F J 3 n 1 hanc praefationem ante lib. II In Rufinum positam exhibent / 1 L F 2 R W i , post eum librum, uel potius ante lib. In Gildonem (non enim semper libros In Rufinum sequitur liber In Gildonem, uelut in FJ3I1J, g P 2 L (bis) F J 3 n 1 ? in marg. ante lib. In Gildonem P. de ceteris codd. uide Prolegomena. in edd. Vicetina et Aldina praef. ante lib. In Gild. collocata est, ibique in Exc. Gyr. adscriptum est C lnc. praefatio in antiquo habetur ante secundum librum in Rufinum. ante hunc (sc. Gild.) nulla

habetnr'; in Exc. Flor. praef. in marg. ante lib. II In Ruf. exarata est codicum inscriptiones: incipit libri secundi praefatio Γ : incipit prologus libri tercii g : flauii claudiani libri secundi de morte rufini F 2mg : incipit secundus R : prefacio in librum secundum : prologus ad librum sequentem de gildone J 3 ma : incipit in eundem liberi II praefatio Exc. Flor. : incipit secundus liber scilicet de deiectione rufini G 5 : incipit propositio libri de gildone J 6 : claudiani liber secundus in rufinum # 4 l pangite Cuiacius | defessum n t q d | reduces] iam nunc L 3 || 2 praemissis F 2 W x : demissis J 6 : permixtis Camers : pacificis Cuiacius : Permessis Buecheler : per messes Mommsen : promissis Birt \ libet Heinsius \ choris F 2 p c R , cett. mei : rotis l&ul: comis F 2 a c || 4 uetat R, cett. mei : canat Rul || 6 dele recinge N T , Exc. Flor. || 8 bibit Γ (fort. pc ex -et) L (bis) F 2 B W l 9 Exc. Flor. : bibet g P 2 F ? n 1 J 3 : b i b a t L P || 10 unda]oreP4. || 11 agnouit-] agnoscit-F 3 : admouit-W t || 12 et geticam Γ L ( F 2 ) R W 1 ? EXC. Flor. : gildonis g P 2 L (bis) P R ^ F J 3 N ! | sentit P 1 3 || 13 succedent F 3 29

CLAVDIVS CLAVDIANVS

15

nec pudeat longos interrupisse labores et tenuem Musis constituisse moram. fertur et indomitus tandem post proelia Mauors lassa per Odrysias fundere membra niues, oblitusque sui posita clementior hasta Pieriis aures pacificare modis.

20

5 IN RVFINVM LIBER

ALTER

Iam post edomitas Alpes defensaque regna Hesperiae merita conplexus sede parentem auctior adiecto fulgebat sidere mundus, iamque tuis, Stilicho, Romana potentia curis et rerum commissus apex, tibi credita fratrum utraque maiestas geminaeque exercitus aulae. Rufinus (neque enim patiuntur saeua quietem crimina pollutaeque negant arescere fauces) infandis iterum terras accendere bellis incohat et solito pacem uexare tumultu. haec etiam secum: 'quanam ratione tuebor spem uitae fragilem? qua tot depellere fluctus arte queam? premor hinc odiis, hinc milite cingor.

5

ίο

5 1-527 Γ, g P 2 , L, F 2 P , R, W ^ F J a i i ! 4 15 nec] ne F 3 : non W 2 || 16 musis tenuem 0 2 | constituisse omnes mei, Exc. Flor. : instituisse F 3 : continuisse Exc. Flor. mg explicit praefatio Γ : hinc emendatus cum .b. tantum Exc. Flor. (sequitur Gild.) codicum inscriptiones: incipit liber secundus claudiani in rufinum Γ : incipit secundus de ciuili ac sociali bello g : narratio R w r : incipit liber secundus Wi : ruffini mors (mr 1) cl. claudiani liber secundus (mr 2) J 3

5 3 auctior] aptior g? : iunctior Ρ | adiuncto Taurin. deperd. || 5 tradita zl || 7 nec W i || 8 prolutae- Buecheler \ mansuescere F 2oziu^ II 9 terras . . . bellis] bellis . . . terras F A 2 : terras . . . flammis P 2 K 6 0 2 || 10 subito p 2 | uexare W i ul 9

cett. mei, Exc. Flor. : turbare L F 2 P W ! ϋ λ, Exc. Flor. || H hoc F P X 1 | quanam] qua non Ρ : qua nunc Ρ mg

30

. IN RVFINVM LIBER

15

20

25

3o

35

4o

R

heu quid agam? non arma mihi, non principis ullus auxiliatur amor. matura pericula surgunt undique et inpositi radiant ceruicibus enses. quid restat nisi cuncta nouo confundere luctu insontesque meae populos miscere ruinae? euerso iuuat orbe mori: solacia leto exitium commune dabit nec territus ante discedam: cum luce simul linquenda potestas.' haec fatus, uentis ueluti si frena resoluat Aeolus, abrupto gentes sic obice fudit laxauitque uiam bellis et, ne qua maneret immunis regio, cladem diuisit in orbem disposuitque nefas. alii per terga ferocis Danubii solidata ruunt expertaque remos frangunt stagna rotis; alii per Caspia claustra Armeniasque niues inopino tramite ducti inuadunt Orientis opes. iam pascua fumant Cappadocum uolucrumque parens Argaeus equorum, iam rubet altus Halys nec se defendit iniquo monte Cilix. Syriae tractus uastantur amoeni adsuetumque choris et laeta plebe canorum proterit inbellem sonipes hostilis Oronten. hinc planctus Asiae; Geticis Europa cateruis ludibrio praedaeque datur frondentis ad usque Dalmatiae fines : omnis quae mobile Ponti aequor et Hadriacas tellus interiacet undas squalet inops pecudum, nullis habitata colonis, 14 non . . . non omnes mei, Exc. Flor. : non . . . nec C i F 1 7 , Exc. Flor. mg || 16 inpositi radiant R^c, cett. med, Exc. Flor. : inpositis rad. Rac : irradiant positi L : infesti radiant Gesnerus || 17 succendere F 2 0 II euerso omnes mei, Exc. Flor. : destructo Exc. Flor. | fato ζimgX || 21 discedam J 3ac, cett. mei : decedam J 3pcZpcz 1 : dis cedam Heinsius || 22 ueluti uentis F 1 7 μ | resoluat Γ R, Exc. FlorExc. Gyr. : remittat* cett. mei || 23 sic gentes F 1 7 | fudit L. ? , cett. mei, Exc. Exc. Flor. : fundit P 2 J 3 ϋ, Exc. Flor. || 25 diuisit r F 2 R W i J 3sscrA 2ul0 2ul, Flor. : dimisit g . ? P 2 L P F / ) c J 3 n 1 : demisit F a c A 2 0 3 | orbem omnes mei, Exc. Flor. : urbes Exc. FlorExc. Gyr., Isengriniana mg || 26 disponit- 0 7 : inposuitP x || 28 frangunt] stringunt Jeep : radunt Birt \ claustra] castra HjCi ac& : lustra Isengriniana mg : regna 0 5 || 29 limite F 1 7 z x || 31 equarum P. ? || 32 altus] intus g P 2 P J 3 n 1 || 33 tractus] saltus zl : montes Isengriniana mg \ amoenae Heinsius ||

34 canorum W 1 ? cett. mei : sonorum W t sscr F l7Z μ \ post 34 intercidisse uersum

putat Heinsius || 35 inbellem] impellens Birt || 36 planctus] cultus F 2 0 : luctus Heinsius | geticisque K 6 || 38 quae L P F J a i i ! A 2 , Exc. Gyr.: qua r g P 2 F 2 R W i Ζϋ |j 39 adriacis . . . undis Ρ x a c || 40 pecudis zt

31

CLAVDIVS CLAVDIANVS

instar anhelantis Libyae, quae torrida semper solibus humano nescit mansuescere cultu. Thessalus ardet ager; reticet pastore fugato Pelion; Emathias ignis populatur aristas. nam plaga Pannoniae miserandaque moenia Thracum aruaque Moesomm iam nulli flebile damnum, sed cursus sollemnis erat campusque furori expositus, sensumque mali detraxerat usus. eheu quam breuibus pereunt ingentia causis! imperium tanto quaesitum sanguine, tanto seruatum, quod mille ducum peperere labores, quod tantis Romana manus contexuit annis, proditor unus iners angusto tempore uertit. urbs etiam, magnae quae ducitur aemula Romae et Calchedonias contra despectat harenas, iam non finitimo Martis terrore mouetur, sed propius lucere faces et rauca sonare cornua uibratisque peti fastigia telis aspicit. hi uigili muros statione tueri, hi iunctis properant portus munire carinis. obsessa tamen ille ferus laetatur in urbe exultatque malis summaeque ex culmine turris inpia uicini cernit spectacula campi: uinctas ire nurus, hunc per uada caerula mergi seminecem, hunc subito percussum uulnere labi

45

50

55

60

65

43 cultore F 2 0 II 45 nam Γ gP2pcF2.?ac ΡRac, Exc. Flor. : iam P 2 acLF 2 l?cR^c W j F i t ! : nec (non pro plaga) J 3 | proelia # || 46 moesorum P i R 4 , Exc. Laeti : misorum (mys-) omnes mei | post Moesorum unum uers. excidisse putat Jeep \ iam nulli omnes mei, Exc. Flor. : non ulli Exc. Flor . || 48 sensum- Ρpc, cett. mei : sensus- L F ^ a c W i F | maliF 2 ^)cL 11 Zi)cA, Exc. Flor. : malis F 2 oc, cett. mei, Exc, Flor. | deterserat G 5 || 49 heu mihi ^ | causis] fatis Exc. FlorExc. Gyr. || 51 peperereP 2 wi, cett. mei:iunxereP 2 J 6 || 52 connexuit Ζ || 55 — 115 bisscripsit P 2 > et suo loco et post 462 ( = P 2 bis) || 55 quae F L 4 || 56 moueri Heinsius || 57 propius rpcllpc, cett. mei : proprius rfacV^ : proprias L 4 P i μ : pocius Rac || 60 iunctis properant J 3 p c ? , cett. mei : uinctis prop. F . ? J 3 ac?nl : prop. iunctis Flor. Gall. j portus properant Ci | murare J 7 | carinis Γαο, cett. mei : catenis Γρο, Heinsius || 61 tamen] tantum g | ferox μ || 62 summae- R ρ : summo-* cett. mei \ ex R : e Exc. Gyr. (teste Jeep) : a cett. mei || 63 cernit] spectat L J3P1, Flor. Gall. \ spectacula Γ R, Exc. Flor., Isengriniana mg : certamina cett. mei || 64 uictas Ρ : iunctas K 4 | nurus rgpcP2LF2R.il! : manus g o c F 2 ^ P W i F J 3 Z ^ | per uada R ^ , cett. mei : per uaga R : in uada* Exc. Flor., Exc. Gyr. : cerula L n | caerula omnes mei : proxima* Exc. FlorExc. Gyr.: per uada L n || 65 percussum] perculsum g F 2 0 : conuulsum F 17ac 32

. IN RVFINVM LIBER

R

dum fugit, hunc animam portis efflare sub ipsis; nec canos prodesse seni puerique cruore maternos undare sinus. inmensa uoluptas et risus plerumque subit; dolor adficit unus quod feriat non ipse manu. uidet omnia late praeceptis incensa suis et crimine tanto luxuriat carumque sibi non abnuit hostem; iactabatque ultro, quod soli castra paterent sermonumque foret uicibus permissa facultas. egregii quotiens exisset foederis auctor, stipatur sociis, circumque armata clientum agmina priuatis ibant famulantia signis. ipse inter medios, ne qua de parte relinquat barbariem, reuocat fuluas in pectora pelles frenaque et inmanes pharetras arcusque sonoros adsimulat mentemque palam testatur amictu, nec pudet Ausonios currus et iura regentem sumere deformes ritus uestemque Getarum; insignemque habitum Latii mutare togati maerent captiuae pellito iudice leges. quis populi tum uultus erat! quae murmura furtim ! (nam miseris ne flere quidem aut lenire dolorem colloquiis inpune licet): 'quonam usque feremus

70

75

80

85

66 hunc] hic F : atque Flor. Gall. | efflare] spirare L F 2 W i J 7 L 3 0 2 II 67 non Exc, Flor . | puerum- K 6 || 68 undante η χ : undasse B x gxZ : fedare Ρ Κ 6 λ : fedasse μ : foedante Heinsius || 69 in F 1 9 | adficit Ρpc, cett. mei: inficit LPac : efficit Ζac || 70 non ipse manu feriat F || 71 exceptis Exc. Flor., Exc. Gyr. || 72 abnuit f P 2 R 0 3 ulg, EXC. Flor., Exc. Gyr. : abnegat cett. mei || 73 quod soli] soli q u o d F 2 W i & : quod sibi ni9 Exc. Flor. | paterent P 2 F 2 p c , cett. mei : parabant P 2 ul || 74 foretP 2 , cett. mei : fuit Ρ \ commissan 1 0 7 : concessa Flor. Gall. \ facultasR, Exc. Flor., Exc. Gyr. : potestas* cett. mei || 75 auctor] actor WxF 3 : ictor Heinsius || 76 stipatur R W 2 & λ, Isengriniana mg : stipatus cett. mei | circa- z1 || 77 irent Birt || 79 pectora g~PpcHJ 3pc&ul : pectore / 1 P 2 L P a c F J 3 a c n 1 : corpora ϋ : corporeF 2 || 81 palam W tul, cett. mei : satisF 2 W! & | testatur omnes mei, Exc. Flor., Exc. Gyr. : proclamat Exc. Flor. | amictu 02wZ, Exc. Flor., Exc. Gyr. : amictus* omnes mei, Exc. Flor. || 82 nec] ne W x : non 02%Ζλ | Ausonias curas Fornerius : Ausonios cursus Ker | et bella P 4 | tuentem J 7 || 83 ritus P 2 , cett. mei : rictus Ρ 2 u l : mitras Flor. Gall. | uestesque C 1 W 2 z 1 / T 1 : et ueste Heinsius || 84 insignesque habitus B x : insignes habitus Heinsius \ togati Heinsius : togaeque codd. : coactae Exc. Flor., Exc. Gyr. || 85 captiuae pellito Rpc, cett. mei, Exc. Frising. : pellito captiuae Rac : captiuae polluto Γ μ, Par. 15155, Lond. Harl. 2745, Oxon. Exon. 23, Isengriniana mg | uindice ϋ || 86 populis F 2 ϋ | tum uultus P 2 R . ? J 6 :

tumultus Γ : tunc uultus cett. mei : nunc u u l t u s L 4 : tum luctus Heinsius

Wakefield

: nec cett. mei : nonFiti

S8 alloquiis L X 1

|| 87 ne Γ,

| dolorem omnes mei, Exc. Flor. : dolores p 2 || 33

CLAVDIVS CLAVDIANVS

exitiale iugum? durae quis terminus umquam sortis erit? quis nos funesto turbine rerum aut tantis soluet lacrimis, quos barbarus illinc, hinc Rufinus agit, quibus arua fretumque negatur? magna quidem per rura lues, sed maior oberrat intra tecta timor. tandem succurre ruenti heu patriae, Stilicho! dilecta hic pignora certe, hic domus, hic thalamis primum genialibus omen, hic tibi felices erexit regia taedas. uel solus, sperate, ueni! te proelia uiso languescent auidique cadet dementia monstri.' talibus urgetur discors Aurora procellis. at Stilicho, Zephyris cum primum bruma remitti et iuga diffusis nudari coepta pruinis, partibus Italiae tranquilla in pace relictis, utraque castra mouens Phoebi properabat ad ortus, Gallica discretis Eoaque robora turmis conplexus. numquam tantae dicione sub una conuenere manus nec tot discrimina uocum: illinc Armeniae uibratis crinibus alae herbida collectae facili uelamina nodo; inde truces flauo comitantur uertice Galli, quos Rhodanus uelox, Araris quos tardior ambit

90

95

100

io5

no

89 durae F?ac, cett. mei: dirae Fpc?J

3

|| 90 om. add. mg W j | qui Γ P2P

| fu-

nesto r * R J 3 n 1 , Exc. Flor. : funesto a g ? : funesto in cett. mei, Exc. Flor. : in tanto 0 2 : infesto p 4 || 91 aut r P 2 R J 3 i i 1 A 2 , Exc. Flor. : et gac : a g i > c P 2 t t Z L F 2 P

WxF, Exc. Flor. : ah uel heu HeinsitLS : ac Gesnerus || 92 quibus] quis p 2 | negatur P 2 bis, cett. mei : negantur P 2 B 1 g 1 λ μ : g incert. || 94 intra cett. mei, Exc. Flor Exc. Gyr.: inter W j F n j C i ϋ \ succurre ruenti] succurrere auenti Γ : g incert. || 95 stil. patr. Ζ | dilecta hic ul, cett. mei : dilecta haec P 2 : delecta haec P 2 bis : dilectaque g : tua sunt hic W x & : tua sint hec F 2 | cerne Mommsen || 96 thal.

primum ΓΪΙΈρο?η 1Α2,

Exc. Flor., Exc. GyrIsengriniana

mg: thal. proprium

g P 2 L F 2 P R w Z W i J 3 , Exc. Flor. : proprium thal. L 3 : thal. priuum Burmannus \ : gentigenialibus Γ Ρ 2 u l R W j p c F ? a c : genitalibus g P 2 L F 2 P R ^ W 1 ?acFpc^ 3nl l i b u s L n || 98 solum Γ \ s p e r a t e P 2 , cett. mei : s u p e r a r e P 2 w i 0 3 w ? 0 7 . ? || 99 langue|| 101 ast g F F 1 7 G 5 || s c u n t W 2 / 1 i | rabidique Heinsius || 100 om. add. mgWi 102 uiduari Heinsius || 103 tranquilla in] tranquilla F : tuta sub Exc. FlorExc.

Gyr. | relictis Γ Κ Ρ 4 ^ , Exc. Flor., Exc. GyrIsengriniana

mg : locatis Hul, cett.

mei || 104 Phoebi] solis μ \ ortum F 1 7 || 105 turbis P j 3 || 106 conplexus] amplexus Γ R, Exc. Flor. | numquam tantae] tante numquam F 1 7 : nusquam tantae Exc. Laeti | statione F 1 7 a c || 108 illic g P 2 P | uibratis r f L F 2 p c W i F ^ c J 3 n 1 : uibratae g P 2 F 2 ? a c P R F a c || 109 herbida R a c C 1 L 3 , Exc. Flor., Isengriniana mg 9

Cuiacii uetus : ferbida TlpcW 2ac: feruida Rul, cett. mei : tenuia Κ 6 u l : florida

ρ A m g || l i i pigrior K 8

34

. IN RVFINVM LIBER

ι '5

120

125

130

135

R

et quos nascentes explorat gurgite Rhenus quosque rigat retro pernicior unda Garunnae, Oceani pleno quotiens inpellitur aestu. mens eadem cunctis animique recentia ponunt uulnera; non odit uictus uictorue superbit. et quamuis praesens tumor et ciuilia nuper classica bellatrixque etiamnunc ira caleret, in ducis eximium conspirauere fauorem. haud aliter Xerxen toto simul orbe secutus narratur rapuisse uagos exercitus amnes et telis umbrasse diem, cum classibus iret per scopulos tectumque pedes contemneret aequor. uix Alpes transgressus erat, nec iam amplius errat barbarus aduentumque tremens se cogit in unam planitiem tutoque includit pascua gyro; tum duplici fossa non exuperabile uallum asperat alternis sudibus murique locata in speciem caesis obtendit plaustra iuuencis. at procul exanguis Rufinum perculit horror; infectae pallore genae; stetit ore gelato incertus peteretne fugam, ueniamne subactus posceret an fidos sese transferret in hostes. quid nunc diuitiae, quid fului uasta metalli congeries, quid purpureis effulta columnis atria prolataeue iuuant ad sidera moles? audit iter numeratque dies spatioque uiarum 112 uertice F 2 o II 1 1 3 quosque rigat cett. mei, Exc. Frising . : quosque l i g a t L F 2 P : quos Liger et Heinsius || 116 uictorque J 7 K 6 || 117 praesens] petulans animis Isengriniana mg : praeceps Heinsiv& | t i m o r L F 2 n 1 A 2 || 118 bellatrix P 2 R C K 6 0 2 Z | maneret P 1 3 || 119 e x i m i u m P 2 a c , cett. mei : e x i m i i P 2 ^ c J 3 0 2 0 3 i ) c || 120 tanto # || 121 rapuisse Ρ p c , cett. mei : habuisse Ρ ac: potasse Exc. Laeti : uacuasse Birt || 122 umbrasse P 2 J 3 ^?c, cett. mei : uibrasse F 2ul3 3ac02ul | classicus Reinhardt || 123 cum cerneret L P L 3 λ |j 124 egressus Exc. Flor. || 125 timens F 2 W i J 3 , Exc. Flor. |l 126 tuto- Ρ p c , cett. mei : tanto- Ρac : toto- P x : torto- 0 2 u l \ inclusit Z z 4 || 127 duplicem fossam R | expugnabile L Z || 128 locata g . ? P 2 F 2 a c R F J 3 w Z A 2 , Exc. FlorIsengriniana mg : locatum r L F 2 ] ) c P W 1 J 3 ^ c n 1 || 129 speciem T g L F 2 R : specie P 2 P W 1 F J 3 n 1 | obtendit Hpc, cett. mei : ostendit P R a c : extendit ^ j plaustra omnes mei, Exc. Flor. : claustra Vicetina || 130 exanimis z l ? Wakefield || 131 infeste P 2 | pallore r F 2 R W i Exc. Flor. : terrore g P 2 L P F J 3 n 1 A 2 Z d^Z | stat corde P t || 132 ueniamque L R W 2 | subactus cett. mei, Exc. Flor. : coactus F : fugatus p 2 , Vicetina || 133 an fidos Rac : an tantos F g P 2 R ^ c F J 3 n 1 : aut tantos L F 2 P W ! d || 135 prefulta F 1 7 | columnis g L F 2 R A 2 , Exc. Flor. : metallis cett. mei, Exc. Flor. |j 136 prolataeque P 1 4 : prouectaeque R 3 1

35

CLAVDIVS CLAVDIANVS

metitur uitam. torquetur peste futura nec recipit somnos et saepe cubilibus amens excutitur poenamque luit formidine poenae. sed redit in rabiem scelerumque inmane resumit ingenium sacrasque fores praediuitis aulae intrat et Arcadium mixto terrore precatur: 'per fratris regale iubar, per facta parentis aetherii floremque tui te deprecor aeui, eripe me gladiis; liceat Stilichonis iniquas euitare minas. in nostram Gallia caedem coniurata uenit. quidquid ligat ultima Tethys, extremos ultra uolitat gens si qua Britannos, mota mihi. tantis capiendi credimur armis; tot signis unum petitur caput. unde cruoris ista sitis? geminum caeli sibi uindicat axem et nullum uult esse parem. succumbere poscit cuncta sibi. regit Italiam Libyamque coercet; Hispanis Gallisque iubet; non orbita solis, non illum natura capit. quascumque parauit hic Augustus opes et quas post bella recepit, solus habet, possessa semel nec reddere curat. scilicet ille quidem tranquilla pace fruetur, nos premet obsidio? quid partem inuadere temptat? deserat Illyricos fines ; Eoa remittat agmina; fraternas ex aequo diuidat hastas,

i4o

145

150

155

160

138 peste] morte L 1 X : pace Exc. Flor. || 139 non i ^ Z

Exc. Frising. : tulit P x

|| 141 rabiem riXZpc,

|| 140 luit n ^ c , cett. mei,

Exc. FlorExc.

GyrCamers

mg :

faciem P 2 RmZ, cett. mei : facinus P 2 ul || 142 pernicius Birt || 143 mixto r g p c P 2 L R F n l y Exc. Flor . : inmixto g o c F 2 P W ! J 3 , Exc. Flor. || 144 fata Exc. Flor. |j 146 eripe] erime P 4 : exime Heinsius || 147 euasisse F 1 4 | minas R, Exc. Flor., Exc. Gyr. : manus cett. mei || 148 ligat] rigat R || 149 om. add. mg J 3 J latitat Birt || 150 tantis r L F 2 R W i F n 1 0 3 ^ Z Z j o c : dignis g P 2 P W i ^ i J 3 L ! S 3 | capiendi] cur di-

gni Heinsius | credimur F 2ulJ 3pc,

cett. mei : tradimur P 2 0 2 : condimur J 3 a c ||

151 unum] nostrum P 1 3 |l 152 ista] tanta C I F 1 7 | caeli sibi F 2 (caeli add. mg), cett. mei : sibi caeli Γ : caeli om. iij : stilicon sibi Exc. Laeti || 153 uerba non orbita solis, / non illum natura capit (155 —156) huc ut inter parem et succumbere stent

transponenda esse censet Goodyear , fortasse recte || 154 pererrat F 3 || 157 hinc Exc. Flor. || 158 nec R : non cett. mei || 159 si licet W i , Barthius | pace Ρ 2 p c , cett. mei : in pace Ρ 2 a c : ut pace Heinsius \ fruetur g P 2 a c L F 2 P R J 3 , Exc. Flor. : fruatur r P 2 p c F 2 5 5 c r W i F n 1 , Exc. Flor. || 160 premet L R ^ c J 3 a c : premat r g P 2 F 2 P p c

W i F i ^ c n ^ : premit PacRac | post obsidio (quod uerbum suspectum habebat) unum alterumue uers. excidisse opinabatur Heinsius | quid Ρ ul, cett. mei : quis Ρ : qui 03ul

| partem] pacem p 2 : Spartem Isengriniana rng : aperta Birt : Thracam

Koch : partum Brakman : Pontnm Levy || 162 alas Heinsius

36

5. IN RVFINVM LIBER ALTER

nec sceptri fueris tantum, sed militis heres. quod si dissimulas nostrae succurrere morti nec prohibere paras, Manes et sidera testor: haec ceruix non sola cadet; miscebitur alter sanguis; nec Stygias ferar incomitatus ad umbras nec mea securus ridebit funera uictor!' haec ubi, dictatur facinus missusque repente qui ferat extortas inuito principe uoces. interea Stilicho iam laetior hoste propinquo nec multo spatii distantibus aequore uallis pugnandi cupidas accendit uoce cohortes. Armeniis frons laeua datur; per cornua Gallos dexteriora locat. spumis ignescere frena, pulueris extolli nimbos lateque uideres surgere purpureis undantes anguibus hastas serpentumque uago caelum saeuire uolatu. inplet Thessaliam ferri nitor, antraque docti cornipedis teneroque amnis reptatus Achilli et nemus Oetaeum radiat. clamore niualis Ossa tonat pulsoque fragor geminatur Olympo. intumuit uirtus et lucis prodigus arsit impetus; haud illos rupes, haud alta uetarent flumina: praecipiti strauissent omnia cursu. si tunc his animis acies conlata fuisset, prodita non tantas uidisset Graecia caedes, oppida semoto Pelopeia Marte uigerent, starent Arcadiae, starent Lacedaemonis arces;

165

170

175

180

185

163 ne Jeep | t a n t u m fueris P 2 K 6 0 2 II 164 dissimulas R R P 2 F 2 R , Exc.Flor.: dissimules cett. mei || 165 n u m i n a Ζ || 167 u m b r a s F 2 u l , cett. mei : u n d a s L F 2 R F ||

168 om. add. mg L 4 : pro spurio aut corrupto habuit Birt | ridebit securus : securus ridebis Birt: sola meus ridebit Koch || 16» haec cett. mei, Exc. Flor. : hoc gpc? P 2 F 2 W I | d i c t a t u m F 1 9 : dicta, d a t u r Ker

|| 170 leges F 1 4

|| 172 om. Ρ 1 Χ : uerstbs

Barthio suspectus | multo gac, cett. mei : multis g?pc \ spatii gac, cett. mei : spatiis Γ gpc: spatio Jeep \ multi spatii Hartnaccius, teste Jeep. equidem in Hart naccii ed. a. 1691 Lubecae excusa non repperi || 173 cateruas Ζ || 174 pars Γ 1 ||

176 attolli Heinsius \ nubes F 2 0 I late-] longe- f ' F 2 W I : alte- Cuiacius || 177 surgere] feruere Heinsius : fulgere Schraderus || 178 s a e u i r e P , cett. mei : seruire Fuln l : saepire Birt || 180 cornipedis] chironis Exc. Gyr. || 182 t o n a t P 2 J 3 p c , cett. mei : son a t P 2 w Z J 3 a c : t r e m i t P 4 || 183 lucis] u i t a e L 1 1 W 2 w Z ϋ || 186 si t u n c his] his si t u n c R u l : quod si t u n c R A 2 | collecta Ζ || 187 caedes ΓΒ,ΈηΙλ , Exc. FlorExc. Gyr.: clades F , cett. mei || 188 semoto R , cett. mei : submoto R ul: sic m o t o Γ | uirerent Heinsius || 189 arces gulF 2HulWipcFJ 3n1 : agri r g L F 2 P R W 1 ? a c F w Z 5

BT Claudiauus

37

CLAVDIVS CLAVDIANVS

i9o

non mare fumasset geminum flagrante Coriiitho nec fera Cecropias traxissent uincula matres. illa dies potuit nostris inponere finem cladibus et sceleris causas auferre futuri. inuida pro quantum rapuit Fortuna triumphum! inter equos interque tubas mand&ta feruntur regia et armati ueniunt ductoris ad aures. obstipuit; simul ira uirum, simul obruit ingens maeror et ignauo tantum licuisse nocenti miratur. dubios anceps sententia uoluit euentus, peragat pugnas an fortia coepta deserat. Ulyricis ardet succurrere damnis: praeceptis obstare timet. reuerentia frangit uirtutis stimulos: hinc publica commoda suadent, hinc metus inuidiae. tandem indignatus ad astra extollit palmas et ab imo pectore fatur : 'numina Romanis necdum satiata ruinis, si iuuat imperium penitus de stirpe reuelli, uno si placuit deleri saecula lapsu, si piget humani generis, prorumpat in arua libertas effrena maris, uel limite iusto deuius erranteS Phaethon confundat habenas. cur per Rufinum geritur? procumbere mundum hoc auctore pudet. mediis reuocamur ab armis (pro dolor!) et strictos deponere cogimur enses. uos, arsurae urbes perituraque moenia, testor: cedo equidem et miserum permitto casibus orbem. flectite signa, duces. redeat iam miles Eous.

195

200

205

210

215

190 nec F J 7 P 1 4 | flagrasset K 8 | flagrante r g P 2 W 1 F J 3 n 1 ifraglante R a c · fragrante R p c : fumante LF 2 PFwZ || 191 non F ^ n ! | cecropias (uelsimm.) R p c , cett. mei : cecropiae* R ac || 192 ille Γ || 193 caedibus A 3 | futuris Γ R : futuras A 3 F 3 || 194 rapuit \\1ul, cett. mei : remouet W 1 F 1 7 0 3 w i || 197 ducem p 4 || 199 miratur LpcJ 3pc9 cett. mei : mirantur L a c P W i J 3ac | dubiosque F 1 7 | soluit R || 200 coepta VmgVf^ul, cett. mei : facta L F 2 P W i || 201 deserat] deferat K 4 : differat W i : desinat W i ulV lAJL μ \ audet concurrere F19 || 204 metus F 2 sscr, cett. mei : odium F 2 || 205 extendit B x || 206 necdum Γ R, Exc. Flor . : nondum cett. mei : numquam Exc. Pat. rec. (non p 2 ) || 207 penita Barthius || 208 placeat Ζ μ || 210 libertas] t e m p e s t a s L R | effrena] uesana R | iusto Γ F2w?R W ^ η ΐ ϋ , Exc. FlorExc. Gyr. : nullo F 2 W ! , cett. mei : certo Κ b u l || 211 phaethon (uel simm.) Rpc, cett. mei : triton Rac || 212 geritur] urgemur Exc. Flor.? : terimur Heinsius || 214 pudor R p c | adstrictos R || 216 promitto Ρ : comitto F 2 0 I casibus Γ L R , Exc. FlorExc. Gyr., Isengriniana mg : cladibus Rul, cett. mei : cedibus Ρ n a c || 217 eous P 2 J 3 i > c 2 ? , cett. mei : eois* gP 2 w?PJ 3 ?pc*

38

5. IN RVFINVM LIBER ALTER

parendum. taceant litui. prohibete sagittas. parcite contiguo — Rufinus praecipit! — hosti.' his dictis omnes una fremuere manipli, quantum non Italo percussa Ceraunia fluctu, quantum non madidis elisa tonitrua Coris, secernique negant ereptaque proelia poscunt, insignemque ducem populus defendit uterque et sibi quisque trahit. magno certatur amore, alternamque fidem non inlaudata lacessit seditio talique simul clamore mouentur: 'quis mihi nudatos enses, quis tela lacertis excutit et solui curuatos imperat arcus? quisnam audet leges uibrato inponere ferro? inflammata semel nescit mitescere uirtus. iam mihi barbaricos sitientia pila cruores sponte uolant ultroque manus mucrone furenti ducitur et siccum gladium uagina recusat. num patiar? semperne Getis discordia nostra proderit? en iterum belli ciuilis imago! quid consanguineas acies, quid diuidis olim concordes aquilas? non dissociabile corpus coniunctumque sumus. te quo libet ire sequemur. te uel Hyperboreo damnatam sidere Thylen, te uel ad incensas Libyae comitabor harenas; Indorum si stagna petas rubrique recessus

220

225

230

235

240

218 parendum ΓΈ 2ϋΈηΙ, Exc. Flor. : parcendum Rul(F), cett. mei | est quod post parendum/parcendum exhibent omnes mei, Exc. Flordeleui : omiserat iam p 2 | litui taceant P 2 0 2 | prohibete omnes mei, Exc. Flor. : cohibete Heinsius || 219 parcere Exc. Flor. | praecipit] id imperat p 4 || 220 fremuere] infremuere F 1 7 : ceci-

dereP || 221 post 222 locat J 3 || 222 ualidis j elisa K 4 , Exc. Flor., Exc. Gyr. (teste Birt): illisa omnes mei, Exc. Gyr. ( teste Jeep) || 225 amore Γ g P 2 F 2 RWi F J 3 ul^

: honore F 2ulLFHul¥uli

3

|| 226 illaudanda K 8 | r e c e s s i t W ! 0 7 || 227 mo-

uentur Γ F 2acRac : mouetur F 2 ^cR^c, cett. mei, Exc. Flor. : queruntui* Exc. Flor.,

Exc. Gyr. || 230 leges uibrato Γ R, Exc. Flor. : stricto leges cett. mei || 231 mansues c e r e p 4 || 232 iam mihi F 2 ul Wi ul, cett. mei : iam i a m F 2 W i F 3 | pila W 1 ? cett.

mei, Exc. Flor. : tela P 2 Wx ulj 3

\ cruorem p 4 || 233 ultroque F 2 u l , cett. mei : ul-

trixque F 2 , Vgoletus | furenti cett. mei, Exc. Flor. : furente F n x : furentis Ρ |j 235 num R p c n ! : non* R?ac?, cett. mei || 237 diuidis r L F 2 R W ! F i ) c , Exc. Flor. :

diuidit g P 2 P R ^ Z F a c J 3 n 1 || 239 quo libet P 2 wZF 2 n 1 Z : qua libet P 2 , cett. mei, Exc. Flor. | sequemur cett. mei, Exc. Flor. : sequamur P 2 W i || 240 sidere R, cett. mei : frigore ~Rul || 241 te uel ad incensas omnes mei : te uel in incensas J 6 p c : te uel inaccensas F^PC : teque ad inaccessas BuTITWITITIUS \ comitamur Fj 7 ac j| 242 stagna R, cett. mei : signa R ul: regna F | petis P 1 3 | recessum L n 5*

39

CLAVDIVS CLAVDIANVS

litoris, auriferum ueniam poturus Hydaspen; si calcare Notum secretaque noscere Nili nascentis iubeas, mundum post terga relinquam; et quocumque loco Stilicho tentoria figet, haec patria est.' dux inde uetat: 'desistite, quaeso, atque auidam differte manum. cadat iste minacis inuidiae cumulus. non est uictoria tanti ut uidear uicisse mihi. uos, fida iuuentus, ite, mei quondam socii.' nec plura locufrus flexit iter: uacuo qualis discedit hiatu inpatiens remeare leo, quem plurima cuspis et pastorales pepulerunt igne cateruae, inclinatque iubas demissaque lumina uelat et trepidas maesto rimatur murmure siluas. ut sese legio uidit disiuncta relinqui, ingentem tollit gemitum galeasque solutis umectat lacrimis pressamque morantia uocem thoracum ualidos pulsant suspiria nexus. 'tradimur, heu, tantumque sequi prohibemur amorem!' exclamant. 'spernisne tuas, dux optime, dextras, quas tibi uictrices totiens Bellona probauit? nos adeo uiles? adeo felicior axis Hesperius, meruit qui te rectore teneri? quid nobis patriam, quid cara reuisere tandem pignora dilectosue iuuat coluisse penates? te sine dulce nihil. iam formidata tyranni

245

250

255

260

265

243 litoris] aequoria Α2ζ

: g incert.

| bibiturus p 4

Rpc, cett. mei : poscere Heinsius : uisere Burmannus

|| 244 noscere rjlac:

litora

|| 245 mundum omnes mei,

Exc. Frising. : annum Exc. Flor. || 246 figat P 1 4 , Exc. Flor. : ponet F 3 || 247 haec

ΓΤΙ, Exc. Flor. : hic Rul, cett. mei || 248 ille F 2 ^ > m r ( ut olibi, periit mpr) K 6 P i |

minacis RmrJ 3 wZ, cett. mei : minantis J 3 || 249 cumulus P 2 R m r , cett. mei : stimulus P 2 MIWI 0 2 ul μ || 251 m i h i R W i G s I1 2 5 2 flexit F 2 p c R , cett. mei : flectit HulJ 3 | discedit F p c , cett. mei : decedit F 1 7 : discendit Fac : descendit L L 3 P 1 4 : discessit· || 256 siluasP 2 , cett. mei : r i p a s P 2 w2J 3 0 2 w? :rupes Heinsius || 257 uidit ¥ 21Pilpcz 1ac legio B i g i Χ η ζ μ II 258 solutas* A 2 0 7 . ? : uolutis Heinsius || 259 umectant J 3 C ! G 5 ,

Exc. Flor. || 260 thoracum P 2 , cett. mei, Exc. Frising. : thorace Ρ 2 u l : thoraca Ρ p c :

thoracis L 1 1 W 2 ; p c I nexus suspiria pulsant A 3 || 261 prodimur A 3 gloss. || 262 sper-

nisne ΓΊΙΖρο, Exc. Flor., Exc. Gyr. : spernesne Isengriniana mg : tradisne cett. mei \ || 263 probauit L (in ras.), cett. mei? dextrasP 2 , cett. mei : turmas Y 2ul0 2ulμν,Ι Exc. Flor. : parauit Ρ λ χ λ || 265 qui te meruit F P n || 266 tandem] prodest G 5 Z || 267 dilectosue R, cett. mei : dilectosne F 2 P : dilectosque R55cr A 2 | parentes P 4 ^ / || 268 iam] nunc F 2 Ζ : non W t

40

5. IN RVFINVM LIBER ALTER

270

275

280

285

290

tempestas subeunda mihi, qui forte nefandas iam parat insidias, qui nos aut turpibus Hunis aut inpacatis famulos praebebit Alanis; quamquam non adeo robur defecerit omne tantaue gestandi fuerit penuria ferri. tu, licet occiduo maneas sub cardine solis, tu mihi dux semper, Stilicho, nostramque uel absens experiere fidem. dabitur tibi debita pridem uictima: promissis longe placabere sacris.' tristior Haemoniis miles digressus ab oris tangebat Macetum fines murosque subibat, Thessalonica, tuos. sensu dolor haeret in alto abditus et tacitas uindictae praestruit iras, spectaturque fauens odiis locus aptaque leto tempora. nec quisquam tanta de pube repertus, proderet incautis qui corda minantia uerbis. quae non posteritas, quae non mirabitur aetas tanti consilium uulgi potuisse taceri aut facinus tam grande tegi mentisque calorem non sermone uiae, non inter pocula rumpi? aequalis tantam tenuit constantia turbam, et fuit arcanum populo. percurritur Haemus, deseritur Rhodope Thracumque per ardua tendunt, donec ad Herculei peruentum nominis urbem. ut cessisse ducem, propius uenisse cohortes cognita Rufino, magna ceruice triumphat

269 subiecta P 1 z 1 || 270 iam parat] imperat F 1 3 : clam parat* Koch || 271 inpacatis r f R F 2 0 0 3 , Exc. Flor. : inplacatis cett. mei | praebebit Γ R, Exc. FlorExc. Gyr.: praestabit cett. mei : properabit F 2 o II 273 gestati Exc. Flor. (gestari Exc. Flor. attrib. Jeep et Birt, perperam) | fuerit penuria] non sit penuria Gesnerus : fuerint periuria Paul: fuerit patientia Jeep || 274 occiduo omnes mei : occidui* # | cardine omnes mei, Exc. Flor .: culmine Vicetina \ solis RPragr, cett. mei: caeli* LPRwZFn!, Exc. Gyr. : mundi P 1 4 || 275 mihi semper dux stil. iii : dux es stil. semper A 3 : dux semper eris stil. G 5 || 277 permissis K 4 | longe R, cett. mei : iongum F 1 9 : ualde Hul || 278 tristius Γ χαο | digressus F 2 ^c, cett. mei, Exc. Flor. : de- F 2 ac : dis- F : pro- p 2 , Vicetinu || 279 fines] terras p 4 R 3 i || 281 tacitas] tant a s K 4 || 282 odio F 2 Ζ Γ χ ζ μ \ leto] uoto H i3ul |l 283 quisquam] quisquam est Ke^cLxLn ϋ | de tanta A 3 : tanta est de A 2 | pube Γ Β , Exc. Flor., Exc. Gyr.: plebe cett. mei || 284 minacia F 1 7 P 1 4 || 287 calorem F 2 sscr, cett. mei : colorem F 2 : calore Mommsen : tenorem Birt || 288 rumpi] fundi Burwannus || 289 concordia ϋ! | turbam] turmam F 1 7 : mentem F μ pc: gentem Heinsius || 290 post populo aliquid deesse putat Jeep | haemus F 1 9 R 3 2 , Exc. FlorExc. Gyr.: hebrus omnes mei || 292 peruentum cett. mei : peruentum est F 2 R (est sscr) W!F(est sscr) Ζ : peruenit K 8 i| 293 proprias n l \ cohortem K 4 41

CLAVDIVS CLAVDIANVS

295

omnia tuta ratus sceptrumque capessere feruet et coniuratos hortatur uoce clientes: 'uicimus, expulimus, facilis iam copia regni. nullus ab hoste timor. quis enim, quem uisere solum horruit, hunc tanto munitum milite uincat? quis ferat armatum, quem non superauit inermem? i nunc, exitium nobis meditare remotus incassum, Stilicho, dum nos longissima tellus diuidat et mediis Nereus interstrepat undis. Alpinas transire tibi me sospite rupes haud dabitur. iaculis illinc me figere tempta. quaere ferox arcum, qui nostra ad moenia tendi possit ab Italia. non te moimmenta priorum, non exempla uetant? quisnam conatus adire has iactat uitasse manus? detrusimus orbe te medio tantisque simul spoliauimus armis. nunc epulas tempus, socii, nunc larga parare munera donandumque nouis legionibiis aurum. opportuna meis oritur lux crastina uotis. quod nolit rex ipse uelit iubeatque coactus in partem mihi regna dari. contingat in uno priuati fugisse modum crimenque tyranni.' talibus adclamat dictis infame nocentum concilium, qui perpetuis creuere rapinis et quos una facit Rufino causa sodales, inlicitum duxisse nihil. delicta fuere

3oo

305

3io

315

32o

296 coniuratas . . . cohortes g F 2 0 0 3 W 2 I h o r t a t u r P p c R , cett. mei : accendit P 2 W/RMZFL 4 0 2 : ostendit P 2 PACA 2 PIACA : affatur F 3 || 298 quis enim^ quem FlorExc. uisere Hall : quis enim quem uincere codd. : quis enim quem poscere Exc. Gyr., Isengriniana mg : quid enim, qui uincere Heinsius || 300 quis omnes mei, Exc.

Frising. : qui uel quid Heinsius | feret Lgi || 301 i R u l i n ^ , cett. mei : tu R | re-

m o t u s Tiul , cett. mei : remotis R || 303 diuidit F 1 3 | nereus mediis z x | interstrep i t R 4 : interfluat* R, Isengriniana mg : interluat Heinsius || 304 turres Kg |j 306 arcum Burmannus : ensem codd. || 307 documenta Exc. Flor. ? || 308 quisnam] quis pa R : quis p a r Heinsius : quis enim Birt || 309 uitare Exc. Flor.? : uicisse W i P j Z i | detrusimus T*ulFpcJ 3pc, cett. mei : destruximus g P 2 L P F a c | orbe Ρ u l , cett.mei: orbem g P 2 L P || 311 epulis R | parari* R 3 1 || 312 munia L 3 | nouis] bonis Birt: meis Koch || 314 subactas J 6 |j 316 nomenque A 3 || 317 a d c l a m a t R, cett. mei : acclamant L 4 c : exclamat n 1 0 2 W 2 / 7 i : aplaudit Rsscr : assentit J 6 ||

318 consilium WIL 3 ϋ : conscilium II! | creuere

ul, cett. mei : nituere W X F 3 ζ ϋ |

rapinis F 2 s s c r , cett. mei : ruinis F 2 || 319 ruffini J 3 | fideles P 1 3 || 320 duxisse R p c ,

cett. mei, Exc. Frising. : dixisse RAC: sensisse R sscr | delicta fuere codd., Exc. Flor. : funesta tacere Exc. Flor. 42

5. IN RVFINVM LIBER ALTER

325

330

335

34o

345

nexus amicitiae. iamiam conubia laeti despondent aliena sibi frustraque uicissim promittunt quas quisque petat, quas deuoret urbes. coeperat humanos alto sopire labores nox gremio, nigrasque sopor diffuderat alas. ille diu curis animum stimulantibus aegre labitur in somnos. uix toto corde quierat, ecce uidet diras alludere protinus umbras, quas dedit ipse neci. quarum quae clarior una uisa loqui: 'pro! surge toro. quid plurima uoluis anxius? haec requiem rebus finemque timori allatura dies: omni iam plebe redibis altior et laeti manibus portabere uulgi.' has canit ambages. occulto fallitur ille omine nec capitis sentit praesagia fixi. iam summum radiis stringebat Lucifer Haemum festinamque rotam solito properantior urget tandem Rufini uisurus funera Titan: prosiluit stratis densaeque capacia turbae atria regifico iussit splendere paratu exceptura dapes et, quod post uota daretur, insculpi propriis aurum fatale figuris. ipse salutatum reduqes post proelia turmas iam regale tumens et principe celsior ibat collaque femineo iactabat mollia gestu,

321 iamiam] nam iam Exc. Laeti : iamque et Exc. Flor. | laeti gpc F 2pc Rpc, cett. mei : lecti g?GcP 2acRacJ 6 || 322 desponsant n x | frustraque] iuxtaque

Schraderus : fretique Birt || 323 quae quisque Exc. Flor. || 325 nigras- T R : pigras- Hul, cett. mei || 326 aegre ΓΒ,ν,Ι : aeger F 2 R : aegrum g P 2 L F 2 ? w Z P . ? R t t Z W i F J a i i i || 327 sompnus Ρ a c : sompnis Ρ p c : s o m n u m Ρ u l \ t o t o uix* R | quieuit L 3 d || 328 diras rg?pcLF 2pcB>W 1I ,nl : duras g a c P 2 F 2 o c P J 3 | illudere p 2 | protinus] fortiter F 1 7 || 329 clarior] elatior b x ul: saeuior F 3 || 331 timori Γ , Exc. Flor. : labori* omnes mei : laboris F 3 : laborum K 8 : dolori K 6 || 332 illat u r a P n z A o c : collatura P 1 3 || 333 laetis . . . uulgi L F 2 F F 3 & λ μ : uulgi . . . lae: ti 0 3 || 335 sentit . . . fixi ΓΤ 2ρο?, Exc. Flor. : sensit . . . fixi F 2?aciiulG s fixi . . . sentit L F 2 w Z J 3 n 1 F 1 7 : fixi . . . sensit g F 2 P F W ! : sensit . . . diri R a c (dici pc), Isengriniana, mg |l 336 t a n g e b a t L C i λ | Oetam Heinsius || 337 properantius W 2 |! 338 mfini uisurus r g P 2 R F J 3 n 1 : uisurus rufini L F 2 P W X || 339 desiluit Exc. Flor. \ t u r m a e K 8 || 340 mirifico J 6 || 342 insculpi Γ R , Exc. Flor., Exc.

Gyr.: inscribi cett. mei || 343 salutatum gacF?acH?, cett. mei, Exc. Flor. : salutantum gpcFpcH? | turbas P 1 3 || 344 tumens cett. mei, Exc. Frising. : timens n x Z ||

345 i a c t a b a t / 7 G P 2 L ^ C I , P R W 1 J 3 , Isengriniana

soluebat Exc. Flor.

mg : gestabat F 2 PW/W 1 , M/FII 1 :

43

CLAVDIVS CLAVDIANVS

imperii certus, tegeret ceu purpura dudum corpus et ardentes ambirent tempora gemmae. urbis ab angusto tractu, qua uergit in Austrum, planities uicina patet: nam cetera pontus circuit exiguo dirimi se tramite passus. hic ultrix acies ornatu fulgida Martis explicuit cuneos. pedites in parte sinistra consistunt. equites illinc poscentia cursum ora reluctantur pressis sedare lupatis, et tremulos umeris gaudent uibrare colores, hinc alii saeuum cristato uertice nutant, quos operit formatque chalybs — coniuncta per artem flexilis inductis animatur lamina membris, horribilis uisu: credas simulacra moueri ferrea cognatoque uiros spirare metallo. par uestitus equis: ferrata fronte minantur ferratosque leuant securi uubieris armos. diuiso stat quisque loco, metuenda uoluptas cernenti pulcherque timor, spirisque remissis mansuescunt uarii uento cessante dracones. Augustus ueneranda prior uexilla salutat. Rufinus sequitur, quo fallere cuncta solebat callidus adfatu, deuotaque bracchia laudat;

350

356 355

360

365

346 dildum omnes mei, Exc. Flor. : nudum F 3 K 6 αοζηΙ # : tutum Κ 6 p c : iam dum Gesnerus || 347 ardentes ambirent f R , Exc. Flor. : ambirent ardentes cett. mei || 348 quo Pi I adF^WiL l 1 L ul& || 350 limite* F 1 7 , Exc. Flor., Exc. Gyr. || 351 fulgida Rul, cett. mei : lucida* r T 2 R K 6 | martis F 2ulR, cett. mei: ferriF 2 Rt^Wi II 353 equites illic gPF£A, Exc. FlorJ : illinc equites Flor. Gall. || 354 sedare Rjoc, cett. mei: sudare Rac : frenare L 3 || 355 post 356 transposuit Hall | hinc r P 2 L R F n ! : hic g F 2 P W i J 3 | saeuumP 2 , cett. mei, Exc. Flor. : seue P 2 55cr j| 356 tremulo . . . colore Jeep | umeris gaudent cett. mei, Exc. Flor. : gaudent humeris Flor. Gall .: humero gaudent g L 4 : humeros gaudent Jeep || 357 format- P 2 , cett. mei : firmat- P 2 ul, Jeep \ coniuncta] conuicta Exc. Flor. : conuincta Heinsius | artes F 3 a c : artus P x || 358 inductis Rac, cett. mei : indutis mpc | animatur RL^JC, cett. mei : hamatur L. ? acF 2 R^iWi || 359 horribili T F 2 0 : horribiles Exc. Flor. : horrendum Flor. Gall. || 360 cognatos- F 2 (ut uid.) A2ac ϋ || 361 armata 0 7 || 362 leuant r F 2 R W 1 ? Exc. Flor. : mouent F 2 u l , cett. mei \ artus A 2 F π ρ β ζ || 363 diuiso r P 2 F 2 w Z P R W i ulFJ 3nl , Exc. Flor. : dimenso Rsscr : diuerso L 4 : et iusso L F 2 W 1 A 2 B 1 : g incert. : ut iusso Heinsius || 364 cernenti J 3 p c , cett. mei : cernendi F J 3 a c i t j : g incert. || 365 uarii] rabidi Schraderus || 366 augustus P 2 P , cett. mei : arcadius P 2 sscrVwg, Jsengriniana mg \ prius A 3 || 367—368 hemistichia quo . . . solebat et deuota- ... laiidat inter se transponenda censuit Jeep || 367 quo R : qui cett. m£i 44

5. IN RVFINVM LIBER ALTER

370

375

380

385

390

nomine quemque uocat; natos patresque reuersis nuntiat incolumes. illi dum plurima ficto certatim sermone petunt, intendere longos a tergo amplexus insperatoque suprema circuitu sociare parant. decrescere campus incipit et clipeis in se redeuntia iunctis curuo paulatim sinuantur cornua ductu: sic ligat inmensa uirides indagine saltus uenator, sic attonitos ad litora pisces aequoreus populator agit rarosque plagarum contrahit anfractus et hiantes colligit oras. excludunt alios. cingi se feruidus ille nescit adhuc grauiterque adprensa ueste morantem increpat Augustum (scandat sublime tribunal, participem sceptri, socium declaret honoris), cum subito striiigunt gladios. uox desuper ingens infremuit: 'nobis etiam, deterrime, nobis sperasti famulas inponere posse catenas? unde redi nescis? patiarne audire satelles, qui leges aliis libertatemque reduxi? bis domitum ciuile nefas, bis rupimus Alpes. tot nos bella docent nulli seruire tyranno.' deriguit. spes nulla fugae; seges undique ferri circumfusa micat; dextra laeuaque reuinctus haesit et ensiferae stupuit mucrone coronae:

369 uocat r R , Exc. Flor., Exc. Gyr.: uocans* cett. mei | natos r R J 3 , Exc. Flor. : natosque* g P 2 L F . ? p c ? W 1 , Exc. Gyr. : notosque F 2 P n ! : natumque F 3 | pa-

trem- F 3 || 371 serunt Schraderus | intendere omnes mei, Exc. Gyr. (teste Jeep) : extendere Exc. FlorExc. Gyr. ( teste Birt): mox tendere Birt || 372 amplexus codd. : flexus Exc. Flor., Exc. Gyr. || post 373 uu. 210 — 239 primi In Eutropium libri inserti sunt in F || 375 paulatim curuo Flor. Gall. || 376 immissa Isengriniana

mg | saltus r f L F 2 P R W 1 , Exc. FlorExc. GyrIsengriniana mg : siluas g P 2 W i ^ / F J 3 n 1 || 379 hiantes . . . oras P 2 , cett. mei: hiantia . . . ora P2wZ 0 | | 380 excluduntque P 1 4 . | feruidus Rmr, cett. mei : perfidus P 2 , Goodyear || 381 grauiterque R m r , cett. m e i : grauiter F 2 W i n j | adprensa (uel simm.) Rmr, cett. mei : appressa η χ Ζ : deprensa W i : comprensa P 1 3 || 382 Arcadium Isengriniana mg, Cuiacii ueius | scandat R m r P 2 , cett. mei : scandit Y 2ul || 383 declaret r ? o c g . ^ P 2 L F 2 P ^ c W i F ^ c J a i i ! : declarat rpc?F 2ul¥acRmrFac || 384 tum g, Jeep \ e n s e s F 1 7 || 385 teterrime R 13ul || 387 redi F 2 P i ? c R ^ c F J 3 n 1 : redii r P 2 L ^ ) c ? P a c R a c W 1 , Exc. Gyr. : redis g | patiorne F 1 3 | redire P x || 389 domitum F 2 R a c , cett. mei ι domitum est ζρο : d o m u i F 2 ^ c r R j o c F C i | rupimus Ρ 2 p c , cett. mei: rumpimus Ρ 2 a c KGPN ac || 391 fugae est 0 7 || 392 nitet 0 2 || 393 ensiferae] instantis «i | mucrone caterue μηϊ : rumore coronae Jeep : mutata coronae Birt

45

CLAVDIVS CLAVDIANVS

ut fera, quae nuper montes amisit auitos altorumque exul nemorum damnatur harenae muneribus, commota ruit; uir murmure contra hortatur nixusque genu uenabula tendit; illa pauet strepitus cuneosque erecta theatri respicit et tanti miratur sibila uulgi. unus per medios audendi pronior ense prosilit exerto dictisque et uulnere toruus impetit: ? hac Stilicho, quem iactas pellere, dextra te ferit; hoc absens inuadit uiscera ferro.' sic fatur meritoque latus transuerberat ictu. felix illa manus, talem quae prima cruorem hauserit et fessi poenam libauerit orbis! mox omnes fodiunt hastis artusque trementes dilaniant; uno tot corpore pila tepescunt et non infecto puduit mucrone reuerti. hi uultus auidos et adhuc spirantia, uellunt lumina, truncatos alii rapuere lacertos; amputat ille pedes, umerum quatit ille solutis nexibus; hic fracti reserat curuamina dorsi; hic iecur, hic cordis fibras, hic pandit anhelas pulmonis latebras. spatium non inuenit ira

395

4oo

405

4io

415

394 qaae nuper montes cett. mei, Exc. Flor. : nuper quiCe montes ιΐχ : quae montes nuper L 1 0 2 Z 1 | amisit R F P 2 F 2 sscrR : dimisit F2RMI, cett. mei \ amicos K 6 || 396 muneribus gacP 2 F 2 PwiJ 3 wZ : uerberibus / ^ « Z L P R W i J 3 , Exc. Flor. : uulneribus gpcF 2ul\V 1ulFn 1 \ farit F 2 0 I uir g?pc?Hpc , cett. mei : uix F 2 . ? Rac || 397 hortatur] conatur Birt | nisusque F 2 Z || 398 strepitu F 1 3 II 399 respicit T L R P n , Exc. Flor., Exc. Gyr.: despicit R ^ , cett. mei: dispicit Cuiacii uetus : aspicit p 4 | murmura n x Η 400 promptior* p 4 , Goodyear || 401 exerto F 2sscr, cett. mei, Exc. Flor. : erecto F W ! L 4 W 2 s s c r : erepto F 2 : extento q?sscr \ dictis (-que om.) n 1 F 2 0 / i ί lumine Camers mg || 402 impetit g?pc?FLQ> 10zF 11 W 2 : adpetit* g?ac, cett. mei : hac petit* ( L ) J 6 L 3 0 7 || 403 pectora iiiq || 404 fatus F 2 | merito- r g P 2 R W / J 3 n 1 0 3 : meritum- L F 2 P RWIF, Exc. Flor., Isengriniana mg \ ense F 3 K 6 P 1 4 || 405 quae talem Ci μ || 406 poenam fessi ^ F ^ ? ! | libauerit W 1 a c J 3 F 1 7 ^ P 1 0 a c : liuauerit Exc. Flor. : litauerit Γ : librauerit W tpc, ceit. mei || 407 mox] iamque Flor. Gall. \ omnes] u n a B i g j | fodiunt Hul, cett. mei : laniant LPRA | trementes R, cett. mei, Exc. Flor. : nefandos R w / F n i F ^ I ^ q : cruentos Ζ || 408 dilaniant r g P 2 W ! u l F J 3 n l : dilacerant L F 2 P R W i λ | pila r g V 2 W i u l F J 3 H i : tela L F 2 P R W i || 410 uultus auidos] rauidos uultus Exc. Flor. : rabidos uultus Exc. Gyr. : uultus pauidos Burmannus : uiuos uultus uel uultus uiuos Birt \ spectantia Schraderus || 411 illi R 2 3 |j 412 quatit] traitP 1 0 joc | ille 2 ] iste Heinsius || 413 resecat* A 3 | confinia Isengriniana mg || 414 anheli R 3 2 u l 46

5. IN RVFINVM LIBER ALTER

420

425

430

435

nec locus est odiis. consumpto funere uix tum deseritur sparsumque perit per tela cadauer: sic mons Aonius rubuit, cum Penthea ferrent Maenades aut subito mutatum Actaeona cornu traderet insanis Latonia uirgo Molossis. criminibusne tuis speras, Fortuna, mederi et male donatum certas aequare fauorem suppliciis? una tot milia morte rependis? euersis agedum Rufinum diuide terris. da caput Odrysiis, truncum mereantur Achiui. quid reliquis dabitur? nec singula membra peremptis sufficiunt populis. uacuo plebs undique muro iam secura fluit ; senibus non obstitit aetas uirginibusue pudor; uiduae, quibus ille maritos abstulit, orbataeque ruunt ad gaudia matres insultantque alacres. laceros iuuat ire per artus pressaque calcato uestigia sanguine tingui. nec minus adsiduis flagrant elidere saxis prodigiale caput, quod iam de cuspide summa nutabat digna rediens ad moenia pompa. dextera quin etiam ludo concessa uagatur aera petens fraudesque animi persoluit auari terribili lucro uiuosque imitata retentus cogitur adductis digitos inflectere neruis. 416 sic interpungendum censet Goodyear: nec locus est odiis, consumpto funere. uix tum ete. | non J 3 P X | funere R, cett. mei : corpore Rw/F0 3 w/: uulnere Burmannvs | uix tum g P 2 (in ras.) F 2 P p c F : uix tunc R p c J 3 : uictum T P a c W i ' uix tam η χ : uixdum 0 7 . ? , Heinsius : uictor LjocRac, Exc. FlorIsengriniana mg || 417 sparsimque W x p c ? | perit Γ L (in ras.) F 2 P R W i , Exc. Flor. : cadit g P 2 F 2 u l R ^ F ^ N ! || 4 l 9 a c F 2 R W I # A || 420 proderet A 3 | uisa* Exc. Flor. || 421 speras Γ( F2)W1? EXC. Flor .: credis W j ul, cett. mei : credas Vicetina || 422 certas LF 2 POCRW!, EXC. Flor. : speras gP 2 Pi?cFJ 3 iti : credis Γ S3 || 424 om. Exc. Flor. ( hic uersus deest in antiquo B'): abscissum in R restit. Rmr || 425 — 442 bis scripti in Wi || 426 dabitur reliquis F 1 9 | nec Γ pcRmr, cett. mei : ηe Γ ac: non F 1 7 |j 427 sufficiunt (r)~Rmr , cett. mei : sufficerent p 4 : sufficiant Heinsius \ gens Ζ | undique] obuia gLPR, Exc. Flor., Exc. Gyr. || 428 fluit T L P R : ruit cett. mei || 430 ad moenia Γ ± || 431 insultant (-que om.) R | laceros FuU cett. mei : uacuos g P 2 F J 3 : truncos A 3 || 432 collato ϋ! || 433 flagrant F L F 2 P R W 1 , Exc. Flor., Isengriniana mg : certant g P 2 ΈίηΙΥίχ ulFJ^^ : temptant μ | elidere cett. mei, Exc. Flor . : illidereiiiq || 434 iam] nunc A 2 || 436 commissa F || 437 fraudesque R L F 2 R a c W i , Exc. Flor. : poenasque* g P 2 F 2 w / P R j o c W ! u l F J 3 n t || 438 uiuos (-que om.) RCi μ | retentus W^nl, cett. mei : receptus W i F 3 P 1 0 Z , Isengriniana rng || 439 adductis digitos Ρ 2 p c , cett. mei : adductis digitis P 2 a c : adductos digitis P R | neruos P R 47

CLAVDIVS CLAVDIANVS

440

desinat elatis quisquam confidere rebus instabilesque deos ac lubrica numina discat. illa manus, quae sceptra sibi gestanda parabat, cuius se totiens summisit ad oscula supplex nobilitas, inhumata diu miseroque reuulsa corpore, feralem quaestum post fata poposcit. aspiciat quisquis nimium sublata secundis colla gerit: triuiis calcandus spargitur ecce, qui sibi pyramidas, qui non cedentia templis ornatura suos extruxit culmina manes; et qui Sidonio uelari credidit ostro, nudus pascit aues. iacet en, qui possidet orbem, exiguae telluris inops et puluere raro per partes tegitur nusquam totiensque sepultus. senserunt conuexa necem tellusque nefandum amolitur onus iam respirantibus astris. infernos grauat umbra lacus. pater Aeacus horret intrantemque etiam latratu Cerberus urget. tunc animae, quas ille fero sub iure peremit, circumstant nigrique trahunt ad iudicis urnam infesto fremitu : ueluti pastoris in ora commotae glomerantur apes, qui dulcia raptu mella uehit, pinnasque cient et spicula tendunt et tenuis saxi per propugnacula cinctae

445

450

455

460

441 ac r g P 2 F n ! : et cett. mei, Exc. Flor. | lubrica numina] lubrica munera ιΐχ, ut opinor : numina lubrica K 6 0 7 Z | discat Rjoc, cett. mei : dicat PRac || 442 qua J 6 L 1 S 3 II 443 commjsit K 6 || 444 diu] iacet 0 3 m a in ras. | misero- R, cett. mei : misere- Rul || 445 fatalem P 1 3 | reposcit* ( n j , Exc. Flor. || 446 quisquis LpcPR W 2pc, Exc. Flor., Isengriniana mg : nequis R ul, cett. mei, Exc. Frising. : si quis Heinsius || 447 colla] ora Ζ : corda Schraderus \ gerit L p c P R W 2 p c , Exc. Flor. : gerat Lacilul, cett. mei, Exc. Frising. : ferat Ζ | triuiis PpcJtsscr, cett. mei : rebus ipcT*acJl | ecce F 2 , cett. mei : ille ¥ 2ul: isteF 1 7 || 448 qui 2 ] et || 449 extruxit Wi, cett. mei : instruxit r W i t i / : construxit /imgr: erexit K 8 || 450 en Birt | credidit P 2 ulVpcYipc, cett. mei : creditus P 2 PacRac : creditur Isengriniana mg || 451 en] hen Exc. Flor. : heu z t , Oxon. Bodl. Add. A. 208 \ presserat p 4 || 452 paruo g || 453 numquam totiens- A 2 J 6 L i i # : totiens numquam- F || 455 amolitur JjB>ulJi sulP lopc, Exc. Flor. : emolitur R, cett. mei : demolitur p 4 || 456 lacus Wx, cett. mei : lares W^ul || 457 etiam] fero Heinsitis olim : inhians uel ater Birt | arcet Burmannm || 458 fero J 3 , cett. mei : ferox J 3 sscr ηιΡί 1Γ 1 \ iura Hi || 459 Stygiique Heinsius | uindicis Jeep | urnas L 1 1 || 460 gemitu Zac || 461 commotae cett. mei, Exc. Flor. : collectae P 2 | raptu] raptim F 1 7 : quercu A2ul || 462 uehit Γ R : trahit cett. mei | figunt K 6 | post hunc uers. repetuntur 55 — 115 in P 2 (tum repet. 460 — 462) || 463 et teneri 0 3 u l \ cinctae] cunctae B 1 g 1 P 1 0 : iunctae Heinsius 48

5. IN RVFINVM LIBER ALTER

465

470

475

480

485

rimosam patriam dilectaque pumiois antra defendunt pronoque fauos examine uelant. est locus infaustis quo conciliantur in unum Cocytos Phlegethonque uadis; inamoenus uterque alueus; hic uoluit lacrimas, hic igne redundat. turris per geminos, flammis munitior, amnes porrigitur solidoque rigens adamante sinistrum proluit igne latus; dextro Cocytia findit aequora triste gemens et fluctu concita plangit. huc post emeritam mortalia saecula uitam deueniunt. ibi nulla manent discrimina fati, nullus honos, uanoque exutum nomine regem proturbat plebeius egens. quaesitor in alto conspicuus solio pertemptat crimina Minos et iustis dirimit sontes. quos nolle fateri uiderit, ad f malaf transmittit uerbera fratris: nam iuxta Rhadamanthus agit. cum gesta superni curriculi totosque diu perspexerit actus, exaequat damnum meritis et muta ferarum cogit uincla pati. truculentos ingerit ursis praedonesque lupis; fallaces uulpibus addit. at qui desidia semper uinoque grauatus, indulgens Veneri, uoluit torpescere luxu,

465 prono- Ρ 2 p c , cett. mei : pronos- Y 2ac>TL 1 λ | uclant] celant F 1 7 : uallant Heinsius || 466 quo] qua Γ Ρ 2 0 2 : ubi Οχ | conciliantur omnes mei, Exc. Flor. : -atur μ || 467 utrique Heinsius || 468 om.. add. mg W i | uoluit lacrimas omnes mei, Exc. Flor. : lacrimas uoluit F 1 7 || 469 flammis] saxis Konig | munitior Hall : uicinior codd . || 470 sinistrum F 2 W i L 3 Z , Exc. Flor. : sinistro Ρ 2 u l , cett. mei : sinistra P 2 |j 471 om. add. mg P 2 | dextro R p c , Jeep : dextra Rac, cett. mei, Exc. Flor. | findit r L R P 1 0 ^ : fundit cett. mei || 472 fluctu rPRocZotc, Exc. Flor., Exc. Gyr. : fletu* Ysscrllpc, cett. mei || 474 ibi cett. mei, Exc. Flor. : ubi G F L 1 1 F , 1 || 476 proturbat F P a c R : perturbat PpcJ&ul, cett. mei : preturbat Exc. Flor. | agens Heinsius \ ab alto F 1 3 || 477 pertemptat R, cett. mei : praetemptat P 2 ' permutat R u l : praesentat Barthius : perpensat Burmannus : pertrectat Birt || 478 sontes diri-

mit A 3 || 479 mala, quae lectio peccat in metrurn , ut omnium quae in codd. leguntur mea sententia antiquissimam obelis inclusi \ mala rVac : mala mox GP 2 LF 2 PPCR F J 3 n i : mali mox Vicetina : saeui W 1 ^ c F 1 7 P 1 3 : saeua Rmg : rigidi Exc. Flor., Exc. Gyr. : ualidi Hall \ transmittat η χ : transmisit ϋ : permittit A 2 : mox mitt i t P 1 3 || 481 notosque Heinsius | deus uel simul Birt | perspexerit f P 2 P R F J 3 , Exc. Flor. : prospexerit g L F 2 W 1 n 1 A || 482 exequitur Bj^giUl \ multa F 3 || 484 praedones- g, cett. mei : gulosos- gma ( teste Pawlikowski) | addit] abdit in Geuartii Codice ex coniectura emendatum' (Burmanni Sylloge p. 769) : indit Reinhardt || 485 — 527 suo loco om. add. inter carm. 9 et 10 Ρ || 485 et L J 3 A 2 | semper R, cett. mei : sompno R ul: somni Heinsius || 486 delendum censuit Heinsius \ uoluit] ^olitus Birt 49

CLAVDIVS CLAVDIANVS

hunc suis inmundi pingues detrudit in artus. qui iusto plus esse loquax arcanaque sueuit prodere, piscosas fertur uicturus in undas, ut nimiam pensent aeterna silentia uocem. quos ubi per uarias annis ter mille figuras egit, Lethaeo purgatos flumine tandem rursus ad humanae reuocat primordia formae. tum quoque dum lites Stygiique negotia soluit dura fori ueteresque reos ex ordine quaerit, Rufinum procul ecce notat uisuque seuero lustrat et ex imo concussa sede profatur : 'huc superum labes, huc insatiabilis auri proluuies pretioque nihil non ause parato, quodque mihi summum scelus est, huc inprobe legum uenditor, Arctoi stimulator perfide Martis, cuius ob innumeras strages angustus Auerni iam sinus et plena lassatur portitor alno! quid demens manifesta negas? en pectus inustae deformant maculae uitiique inoleuit imago nec sese commissa tegunt. genus omne dolorum in te ferre libet: dubio tibi pendula rupes inmineat lapsu, uolucer te torqueat axis, te refugi fallant latices atque ore natanti arescat decepta sitis dapibusque relictis

490

495

5oo

505

5io

487 inmundi rgacF 2?ac¥R\X 1FJ 3ul, Exc. Flor., Exc. Gyr. : inmundae g p c P 2 L F 2 i ? c J 3 n 1 | pigrosF 1 3 | detrusit A 3 || 488 ore ζ || 489 uicturus] taciturnus (quod in taciturus corrigi debere ait Postgate) Birt: naturus Postgate | in gac, cett. mei : ad gpcC 1 F 2 0 G5 II 49 ® piacula Btg x || 491 quos] hos Exc. Flor., Exc. Gyr. | uarias P 2 Rac0 2 pcr' 1 PC, Exc. Gyr. : uarios RJJC, cett. mei | annis Roc, Exc. Flor., Exc. Gyr. : annos R^c, cett. mei : amnes n x | ter Exc. Flor., Exc. Gyr. : per codd. |[ 492 purgatos letheo K 6 | flamine Ρ || 493 spiramina ζαο \ formae PsscrHpc, cett* mei : uitae R sscr$ac : flammae PRac || 494 dum] cum P x || 495 dira W 2 || 496 esse ®2giK 6 Z ^ | notat Ρpc, cett. mei : nouat Ρac : uocat : uidet F 2 0 0 7 μ \ uultu- F 3 || 498 huc . . . huc] heu . . . heus F 3 | clades F 1 7 | exitiabilis P 1 3 || 499 om. add. mg J 3 | ingluuies Heinsius \ p e r a c t o P 2 0 2 || 500 cuique nihil Exc. Laeti | legum g j 3 u l , cett. mei : legis J 3 : regum gul || 501 arctoi Γξ?'Ρ 2ΡιηΜ}Ί&ροΈ3 3Ώ.1: et saeui L (in ras.) F 2 P R o c W ! : ac torui Birt \ stimulator F 2pcFn 1pc, cett. mei : simulator F 2 a c η x a c : dilator Ρul \ belliBigi^ || 502 ob inmensas μ || 504 quid] cur L | demens Rpc, cett. mei : deinceps Rac : demum Heinsius || 505 conformant FCS 3 | uitii- gacP 2 ac, Ileinsius : uitiis- gpcV 2pc, cett. mei |l 506 non P i W 2 | tegunt W i , cett. mei : negant W L u l \ dolorum P J 3 , cett. mei : malorum PwZJ3 ul¥ 20 || 507 om. add . mg J 3 | scire F 3 | libet omnes mei, Exc. Flor. : iuuat F 3 Γ 1 |[ 508 emineat F 2 W i Z £ # i| 509 fallant] ludant K 4 || 510 arescat W 1 ul, cett. mei : accrescat W i &pc : ardescat Jeep \ decepta P 2 , cett. mei : temptata P 2 MZ0 2

50

5. IN RVFINVM LIBER ALTER

5i5

520

525

in tua mansurus migret praecordia uultur. quamquam omnes alii, quos haec tormenta fatigant, pars quota sunt, Rufine, tui! quid tale uel audax fulmine Salmoneus uel lingua Tantalus egit aut inconcesso Tityos deliquit amore? cunctorum si facta simul iungantur in unum, praecedes numero. cui tanta piacula quisquam supplicio conferre ualet? quid denique dignum omnibus inueniam, uincant cum singula poenas? tollite de mediis animarum dedecus umbris. aspexisse sat est. oculis iam parcite nostris et Ditis purgate dornos. agitate flagellis trans Styga, trans Erebum, uacuo mandate barathro infra Titanum tenebras infraque recessus Tartareos imumque Chaos, qua noctis opacae fundamenta latent; penitusque ibi mersus anhelet, dum rotat astra polus, feriunt dum litora uenti.' 512 hic R 3 2 II 513 sunt rP 2 ocLi?cPRacii 1 : sint g P 2 ^ c L a c F 2 R ^ c W 1 F J 3 || 514 Tantalus] sisyphus Exc. Laeti | egit] aeger L 1 X (in ras.) S 3 || 515 inconcesso] non concesso L x : inconsulto Exc. Flor., Exc. Gyr. | deliquit Wxpc, cett. mei : delinquit WiOcW 2 || 516 facta F 2pcFpc, cett. mei: fata P 2 acLFocK 6 P 1 0 ®c | iungamus Exc. Flor . || 517 praecedes Fpc, cett. mei : praeoedis Fac | cui P 2 ulHuW0 2 ul 0 3 u l : quo P 2 R , cett. mei : quoi Gesnerus | tota F 2 || 518 potest F 1 7 || 519 cum uincantL^,Οχοη. Bodl. Add.A.208 \ poenam Ζ || 521 uestris F 2 || 524 latebrasG 5 || 525 imumque Levy : nostrumque Ρ?ac?, cett. mei : uestrumque Ρpc? : meritumque Q2ulμac : dirumque 0 2 u l : uastumque Burmannus : ipsumque Birt \ qua F F 2 P B,W 1,Exc.Flor. 9Exc.Gyr.:quog?F 2JjF^ 3n1 \ noctis opacae r F 2 P R W ! , Exc. Flor., Exc. Gyr. : ditis opaci g L F 2 u l F p c J 3 n l : ditis opace P 2 jj 526 penitusque g P 2 J 3 p c n 1 K 6 P 1 : penitus ΓΚηΙδ 3αο : praecepsque* Lpc, Exc. Flor. : praeceps* F 2 jJcPRWiZ ϋ : princeps F 2ac : pariterque F | ubi mersus l V golatws : immers u s * F W 1 K 6 P 1 d U 527 om. R (med. pag.) j rotet* F 2 F 1 7 ^ c | feriant* F 2 n 1 ? F n p c | uenti] fluctus Bj% 3 ul: ponti G s ac claudiani in rufinum liber secundus explicit Γ : in antiquo B. sequitur liber in eutropium. semiferos artus cet. et hoc elegidion (sc. carm. 4) precedit librum iam post. edomitas («c. carm. δ) Exc. Flor. mg

51

6 PANEGYRICI

DICTI

HONORIO

TERTIVM

CONSVLI

AVGVSTO

PRAEFATIO P a r u o s n o n a q u i l i s fas e s t e d u c e r e fetus a n t e fidem solis i u d i c i u m q u e poli. n a m pater, excuso saluit c u m germine proles ouaque m a t e r n u s rupit hiulca tepor, protinus inplumes conuertit ad aethera nidos e t recto flammas i m p e r a t ore p a t i . c o n s u l i t a r d e n t e s r a d i o s e t luce m a g i s t r a n a t o r u m uires ingeniumque probat. d e g e n e r e m refugo t o r s i t q u i l u m i n e u i s u m , u n g u i b u s h u n c s a e u i s i r a p a t e r n a ferit. e x p l o r a t o r e s oculis q u i p e r t u l i t i g n e s s u s t i n u i t q u e acie n o b i l i o r e d i e m , n u t r i t u r u o l u c r u m q u e p o t e n s et fulminis heres, gesturus s u m m o tela trisulca Ioui.

5

10

6 1-18 g K 6 P 2 , L , F 2 P , W 1 , F F 1 7 J 3 n 1 codicum inscriptiones: incipit prologus septimi libri g : liber undecimus de tertio consulatu honorii F 2mr: prefacio in librum decimum W i : incipit panagericus (uel simm.) de tertio consulatu prefatio L x 0 7 S 3 Ζ mr {mg) ζ μ ( add . honorii post consulatu) : panagiricus honorii de tertio consulatu Μ (index ) : incipit prologus de tertio consulatu honorii ,J 6 : claudiani prefatio in tertium consulatum honorij augusti &mr(mg) : panegyricus de tertio consulatu eiusdem pref Exc. Flor. mg 6 l non aquilis fas est Κ 6 p c , cett. mei: non aquilis est fas F 2 0 J 6 : non est fas aquilis P 2 F 2 W ! : non fas est aquilis Barthius | educere F 17pc, cett. mei : deducere 0 2 : producere F 2 0 0 3 : contempnere F 1 7 a c || 3 excuso P n , Scaliger : excusso omnes mei : e scisso Koch | germine] gramine W i : tegmine Exc. Gyr., Scaliger : fragmine uel segmine Heinsius || 5 nidos g P 2 J 3 , cett. mei : natos L P X kpc ? : pullos ggr/o55.P2w?J 3grZo emicuitque plagis alieni temporis hospes, ignis et agnosci potuit, cum luna lateret: siue parens Augusta fuit, seu forte reluxit diui sidus aui, seu te properantibus astris cernere sol patiens caelum commune remisit. apparet quid signa ferant. uentura potestas claruit Ascanio, subita cum luce comarum innocuus flagraret apex Phrygioque uolutus uertice fatalis redimiret tempora candor. at tua caelestes inlustrant omina flammae. talis ab Idaeis primaeuus Iuppiter antris possessi stetit arce poli famulosque recepit Natura tradente deos; lanugine nondum uernabant uultus nec adhuc per colla fluebant moturae conuexa comae; tum scindere nubes discebat fulmenque rudi torquere lacerto. laetior augurio genitor natisque superbus iam paribus duplici fultus consorte redibat splendebatque pio conplexus pignora curru. haud aliter summo gemini cum patre Lacones, progenies Ledaea, sedent: in utroque relucet frater, utroque soror; simili chlamys effluit auro;

181 nec . . . aut] non . . . aut F 1 7 : nec . . . nec K 6 J 3 || 184 et uisa est η t p c | populis medio 0 7 Z : mediis populis P 2 : medio cunctis 0 3 || 185 retuso Ρ p c , cett. mei,

Exc. Flor. : recuso Ρac : retenso η Α : g incert. || 186 numeratur Lul, cett. mei : nu-

meratusL : tumet atra : vemoT&tm Goodyear | l u c e F J 3 || 187—188 interpolatos putat Konig || 187 enituit- F 1 7 || 189 seu sponte n x q || 190 diui sidus aui seu te properantibus Exc. FlorExc. Gyr. : diuus auus seu te prop. (mutilato metro) P 2 P F a c : ante prop. interpolant claris K 6 F 2 ulFpc ( F 1 7 ) J 3 n 1 , cunctis L W ! , caelo F 2 , iam tunc g, iam iam L 3 , natum 0 3 , puero P 4 , nitidis p 4 : ante seu te interpolant s t e l l a P 1 4 ,

fausta K 4 , cupidis μ ac. ceterorum quos noui codicum . lectiones in Prolegom. reperies | astris F n p c , cett. mei : austris F 1 7 a c : Arctis Koch || 194 fluidoque n 1 B 2 6 || 196 omina Ρ p c , cett. mei, Exc. Flor., Exc. Gyr. : omnia P 2 L P a c || 201 iubae P 4 p 4 | cum K 6 || 203 auguriis F 2 o ' augurii Heinsius || 204 fultus duplici LA || 205 compJectens || 206 gemini summo P x μ ac || 207 in delendum censuit Barthius \ relucet Jjpc?F 2pcYpc> cett. mei : relucent L ? a c F 2 a c P a c W i || 208 simili g P 2 , Exc.

Flor. : similis cett. mei | effluit Pac, cett. mei, Exc. Flor. : affluit F 1 7 : efflat inPpc j aura Barthius 68

8. PANEGYRICVS DICTVS HONORIO AVGVSTO IV COS.

210

215

220

225

230

235

stellati pariter crines. iuuat ipse Tonantem error et ambiguae placet ignorantia matri; Eurotas proprios discernere nescit alumnos. ut domus excepit reduces, ibi talia tecum pro rerum stabili fertur dicione locutus: f si tibi Parthorum solium Fortuna dedisset, care puer, terrisque procul uenerandus Eois barbarus Arsacio consurgeret ore tiaras, sufficeret sublime genus luxuque fluentem deside nobilitas posset te sola tueri. altera Romanae longe rectoribus aulae condicio. uirtute decet, non sanguine niti. maior et utilior fato coniuncta potenti, uile latens uirtus (quid enim submersa tenebris proderit obscuro?), ueluti sine remige puppis uel lyra quae reticet uel qui non tenditur arcus. hanc tamen haud quisquam, qui non agnouerit ante semet et incertos animi pacauerit aestus, inueniet; longis illuc ambagibus itur. disce orbi, quod quisque sibi. cum conderet artus nostros, aetheriis miscens terrena, Prometheus, sinceram mentis partem furatus Olympo continuit claustris indignantemque reuinxit et, cum non aliter possent mortalia fingi, adiunxit geminas. illae cum corpore lapsae intereunt, haec sola manet bustoque superstes euolat. hanc alta capitis fundauit in arce

209 crinem Heinsius || ?11 proprios] -que suos A 2 F 3 | dinoscere λ || 212 accepit J 3 / \ | ibi] tunc L 3 || 214 Fortuna] natura K 6 C!0 3 wJ | tulisset Isengriniana mg || 215 terre- . . . eoe α || 216 assirio n x | ore Κ 6 ac, cett. mei: orbe K 6pc || 218 possit te P 2 : te posset P X 1 || 219 aulae est J 6 p c || 220 conditio est 0 3 || 221 uberior Burmannus | coniuncta potentia fato Scaliger || 222 latebris F 2 W X £ || 223 obscuris K 6 J 6 p c P 1 0 i > c P 1 4 , Lond. Harl. 2745, Jeep | ueluti] quantum Flor. Gall. 1| 225 — 227 ante 221 posuerunt Exc. Flor., Exc. Gyr. ('in antiquo hi uersus hoc ordine habentur'), delere uoluit Paul. 221 — 224 post 275 traiciendos censuit Mommsen |j 225 haut tamen lianc Έζ& \ agnoueratF 2 W X : cognouerit F ^ B ^ a : inuenerit C! || 226 incertos F 2 pc J 3pc, cett. rnei : incestos K 6 L F 2 acW x J 3 ac | pacauerit Flor. Gall. : placauerit omnes mei || 227 — 228 om. Wi || 228 disce orbi F 1 7 w Z F 2 0 P 1 : disce orbis F 1 7 , cett. mei: disce ortus Scaliger : discordis Sizaeus, Barthius | quod quisque F 2 ulVpc, cett. mei : quod quosque F 2 P a c : quodcumque Ζ : quod quis et η χ : quoscumque L : quos quisque (cum ortus) Jeep : nec disce Birt | subit Jeep || 230 mentis partem Hall : patris mentem L z t : patri mentem F 1 7 a c , cett. mei : patrio mentem F n p c o || 232 fingi] fungi K 6 : frangi Wi & : flecti Isengriniana mg 7

BT Claudianus

69

CLAVDIVS CLAVDIANVS

mandatricem operum prospecturamque labori; illas inferius collo praeceptaque summae passuras dominae digna statione locauit. quippe opifex ueritus confundere sacra profanis distribuit partes animae sedesque remouit. iram sanguinei regio sub pectore cordis protegit imbutam flammis auidamque nocendi praecipitemque sui. rabie succensa tumescit, contrahitur tepefacta metu. cumque omnia secum duceret et requiem membris uaesana negaret, inuenit pulmonis opem madidumque furenti praebuit, ut tumidae ruerent in mollia fibrae. at sibi cuncta petens, nil conlatura cupido in iecur et tractus imos compulsa recessit, quae, uelut inmanis reserat dum belua rictus, expleri pascique nequit: nunc uerbere curas torquet auaritiae, stimulis nunc flagrat amorum, nunc gaudet, nunc maesta dolet, satiataque rursus exoritur caesaque redit pollentius hydra. hos igitur potuit si quis sedare tumultus, inconcussa dabit purae sacraria menti. tu licet extremos late dominere per Indos, te Medus, te mollis Arabs, te Seres adorent, si metuis, si praua cupis, si duceris ira, seruitii patiere iugum. tolerabis iniquas interius leges. tunc omnia iure tenebis, cum poteris rex esse tui. procliuior usus

240

245

250

255

260

236 prospecturam- K 6ac, cett. mei : prospectricem- K 6 ^ c F J 3 : praeceptricem- A 2 : spectatricem- R 1 3 | labori gac, cett. mei : laborum gpcFJ 3 || 239 confundere] committere F 3 : coniungere p 2 I sacra K 6 F F 1 7 J η ρ ϋ μ ρ ο : sancta cett. mei |j 241 fulminei A 2 || 242 imbutam] imbustam, J 6 ζ : ambustam Hzinsius || 244 tepefacta gK 6 . ? j9cF 2 PW 1 F 1 7 ^c J 3 n 1 ? Exc. Flor. : stupefacta K 6 acP 2 ulLF : tremefacta F 1 7 o c : tumefactaF 2 0 : tabefactaP 2 : labefacta Heinsius || 245 uerteret A 2 | membris requiem λ || 246 medicumque Paul | furenti omnes mei, Exc. Flor., Exc. Gyr. : fluenti Vicetina j· 247 praesuit Goodyear || 249 compressaF 17 | recedit C, || 250 inmanis gP 2 F 2 oc, Exc. Flor. : inmanes F2j0C, cett. mei \ reserat g K 6 P 2 L F 2 i > c F 1 7 n 1 : reseret F 2 a c P ( W i ) F J 3 | dum] cum A 2 F 2 0 0 7 , Jeep : ceu Heinsius || 251 compleri A 2 | nequit \ie?ac?F llsscm l : uelit Κ 6 ?pc?, cett. mei || 250—251 sic refecit Heinsius : ac uelut immanis reseratum bellua rictum / expleri pascique uelit etc. || 252 amoris K 6 A 2 L n W 2 || 253 dolet FuU cett. mei : sedet F^ : silet Isengrini ana mg || 254 pollentius Pac, cett. mei: pollentior F ζ : pallentius F 1 7 : pauentius P 2 : uiolentius Ρpc || 255 hos ergo F | si quis potuit J 3 Α 2 Βχ : poterit si quis K 6 : si quis poterit Flor. Gall. || 256 mentis A 2 p 2 || 259 praua omnes mei, Exc. Flor. : parua Ci Ζ : magna Lond. Lambeth. 421 70

8. PANEGYRICVS DICTVS HONORIO AVGVSTO IV COS.

in peiora datur suadetque licentia luxum inlecebrisque effrena fauet. tum uiuere caste asperius, cum prompta Venus; tum durius irae consulitur, cum poena patet. sed conprime motus nec tibi quid liceat, sed quid fecisse decebit occurrat, mentemque domet respectus honesti. hoc te praeterea crebro sermone monebo, ut te totius medio telluris in ore uiuere cognoscas, cunctis tua gentibus esse facta palam nec posse dari regalibus usquam secretum uitiis; nam lux altissima fati occultum nihil esse sinit, latebrasque per omnes intrat et abstrusos explorat fama recessus. sis pius in primis; nam cum uincamur in omni munere, sola deos aequat clementia nobis. neu dubie suspectus agas neu falsus amicis rumorumue auidus: qui talia curat, inanes horrebit strepitus nulla non anxius hora. non sic excubiae, non circumstantia pila quam tutatur amor. non extorquebis amari; hoc alterna fides, hoc simplex gratia donat. nonne uides, operum quod se pulcherrimus ipse mundus amore liget, nec ui conexa per aeuum conspirent elementa sibi? quod limite Phoebus contentus medio, contentus litore pontus et, qui perpetuo terras ambitque uehitque, nec premat incumbens oneri nec cesserit, aer?

265

270

275

280

285

263 rapit Goodyear || 265 cum] si ο \ irae] aequo Hall || 266 consulitur g P 2 a c F 2 pc (F) J 3 , Exc. Flor. : consulimus Κ ^ Ρ ι ^ : consulimur F 2 o c W ! F 1 7 : consultum Ρ 2 p c : consultus C i L l x : obstruitur Birt \ sed F 1 7 ^ c , cett. mei : tu F 1 7 a c | supprime F 1 7 || 267 nec Fpc, cett. mei: ne F 2 P W x F a c F i 7 || 269 monebo Κ 6 p c , cett. mei : docebo Κ 6 a c o || 270 ore P 2 ac, Exc. Flor. : orbe Ρ 2 p c , cett. mei || 272 usquam g P 2 Ζ : umquam cett. mei || 274 nihil g.?cwjF 2 W 1 FF 17 J 3 : nil gpcKePiLPn! || 275 abstrusos A2ulF 20? Bern. 633, Exc. Flor., Isengriniana mg : obstrusos g L P F 1 7 p c J 3 : obtrusos K 6 P 2 F 2 W 1 n 1 : obstructos 0 3 ηΙζαο, Berol. DBS 60 : obscuros F A 2 | explorat g K 6 P 2 J 3 , Exc. Flor. : implorat cett. mei || 278 neu 1 ] ne F o c L 4 : nec Fpc F 3 L n | dubiis Burmannus : plebi uel pubi Birt || 279 rumoris-R 2 6 || 280 horrescit A 2 || 281 non . . . non] non . . . nec gP 2 it! : nec . . . nec B X F 3 : nec . . . neu L x | p i l a P 2 , cett. mei : tela Ρ 2 u l o || 282 extorquebis cett. mei : extorquerisP 2 ac j|283 aeterna Heinsius || 284 quod cett. mei, Exc. Flor. : quo* F 2 0 P 1 3 R 3 , Heinsius : quiJafn! | ille A 2 || 285 ligat F 2 W 1 B 1 F 3 L 1 1 || 286 conspirent omnes mei, Exc. Flor. : conspirant Vicetina \ quod cett. mei, Exc. Flor. : quo Heinsii Iunianus : qui n x || 289 nec 1 ] non F 2 B i F 3 : nunc Wi 7*

71

CLAVDIVS CLAVDIANVS

290

qui terret, plus ipse timet; sors ista tyrannis conuenit; inuideant claris fortesque trucident, muniti gladiis uiuant fretique uenenis, ancipites habeant arces trepidique minentur: tu ciuem patremque geras, tu consule cunctis, non tibi, nec tua te moueant, sed publica uota. in commune iubes si quid censesue tenendum, primus iussa subi: tunc obseruantior aequi fit populus nec ferre negat, cum uiderit ipsum auctorem parere sibi. conponitur orbis regis ad exemplum, nec sic inflectere sensus humanos edicta ualent ut uita regentis. mobile mutatur semper cum principe uulgus. his tamen effectis neu fastidire minores neu pete praescriptos homini transcendere fines. inquinat egregios adiuncta superbia mores. non tibi tradidimus dociles seruire Sabaeos, Armeniae dominum non t e praefecimus orae, non. damus Assyriam, tenuit quam femina, gentem: Romani, qui cuncta diu rexere, regendi, qui nec Tarquinii fastus nec iura tulere Caesaris. annales ueterum delicta locuntur: haerebunt maculae. quis non per saecula damnat Caesareae portenta domus? quem dira Neronis funera, quem rupes Caprearum taetra latebit incesto possessa seni? uictura feretur

295

3oo

305

3io

315

290 ipse] iste Vicetina || 291 trucident] recidant L 4 || 292 gladiis uiuant cett. mei, Exc. Flor. : uiuant gladiis J 3 : gladiis paueant Birt | freti- F 2 ϋ : spreti- PWi : s(a)epti- F 2ul, cett. mei : fulti- A 2 II 293 praecipites Heinsius | arces K6^)C, cett, mei, Exc. Flor. : artes F 1 7 f , Gesnerus : aures Κ 6 ac : arcus Barthius || 294 ciuemque Berol. DB8 60 | geres F : feras F 1 7 || 295 non cett. mei, Exc. Flor. : nec P 2 F | nec] non F 2 F 1 7 : uerb. om. F || 296 censesue P 2 J 3 A 2 0 3 : -que Ρpc, cett. mei \ tuendum J 7 L 1 A a c || 297 subi gsscr P 2 , cett. mei : sibi PacLiZac : tibi P^cW! : sequi Ρ2ul | sic W 2 | aequi] ipse Vat. 1631 || 298 negat g K 6 P 2 L ( m ras.) J 3 , Exc. Flor Exc. Gyr. : uetat F 2 P W 1 F F 1 7 n 1 : grauat Vat. 1631 || 299 auctorem cett. rrtei, Exc, Flor. : actoremK 6 PW! || 300 sic in- omnesmei : tantumB 1 F 3 || 301 ut J 3 A 2 , Flor. Gall. : quam* cett. mei | uita omnes mei, Exc. Flor. : iura L l x || 303 neu J 3 0 3 , Exc. Flor. : ne g F 1 7 : nec cett. mei : non L || 304 ne L F 1 7 : nec K 6 n t || 305 admota F 2 W t || 307 non cett. mei, Exc. Flor. : nec XjHi | aulae Ci || 308 non t A 2 B ! P 1 0 ζ ι : nec* cett. mei || 310 iussa uel regna uel dura Burmannus || 312 haerebunt gpc? V 2ul, cett. mei : horrebunt P 2 | damnat P, cett. mei : damnet PsscrB 1 F 3 fia || 313 dura Ρ || 314 munera Heinsius || 315 adest in K6(add. mg)LF(add. ma)F 17(add. mg)J 3(add. mg, m a ) n 1 A 2 P 1 0 (add. mg)F t^qW 2(add. mg> ma) :abest α cett. quotquot noui 72

8. PANEGYRICVS DICTVS

320

325

330

335

ONORIO AVGVSTO IV COS.

gloria Traiani, non tam quod Tigride uicto nostra triumphati fuerint prouincia Parthi, alta quod inuectus fractis Capitolia Dacis, quam patriae quod mitis erat. ne desine tales, nate, sequi. si bella canant, prius agmina duris exerce studiis et saeuo praestrue Marti. non brumae requies, non hibernacula segnes eneruent torpore manus. ponenda salubri castra loco; praebenda uigil custodia uallo. disce, ubi densari cuneos, ubi cornua tendi aequius aut iterum flecti ; quae montibus aptae, quae campis acies, quae fraudi commoda uallis, quae uia difficilis. fidit si moenibus hostis, tum tibi murali libretur machina pulsu, saxa rotet praeceps aries protectaque portas testudo feriat ; ruat emersura iuuentus effossi per operta soli. si longa moretur obsidio, tum uota caue secura remittas inclusumue putes. multis damnosa fuere gaudia; dispersi pereunt somnoue soluti; saepius incautae nocuit uictoria turbae. neu tibi regificis tentoria larga redundent deliciis, neue inbelles ad signa ministros 317 fuerint g K 6 P 2 P F 1 7 ^ n j , Exc. Gyr. : fuerit Γ 1ρολα? : fuerant LacFW! : fuerat LpcF 2 : fuerunt* Heinsius || 318 tamque (uel tamue) quod Goodyear | stratis Iuntina || 319 ne g K 6 P W ! F F 1 7 , Exc. Flor. : n e c P a F ^ n ! : nuncLA || 320 canunt F W 2 : sonant J 7 : tonant L F 1 7 n 1 : tonent h13ul: uocant Heinsius : calent Burmannus | duris] diris # : diuis PW X || 322 non ] nec Ζ | segni* Flor. Gall. || 324 uigil P 2 , cett. mei : iugis P 2 ul μ || 325 densari gjpcL 4 P 4 , Flor. GallVicetina : denseri Exc. Fbr. : demserit Ρac : densus erit Ρpc, cett. mei : densus (om. erit) K 6 | cuneos Flor . GalL, Exc. Flor. : cuneus omnes mei || 327 accommoda Vicetina || 328 si fidit F 3 : fidat si zl : si clausus g || 329 libretur murali J 3 : muralis librato Gesnerus : murali uibretur Jeep || 330 rotet F J 3 A 2 F 3 J 6pcJ 7pc : rotat P 2 L (-at in ras.): rota cett. mei : g incert. : rotans Heinsius : foret uel cauet Kdnig \ protecta- gK 6 P 2 PF. i ' F 1 7 J 3 n ! , Exc. Flor. : proiecta- P2wZLW2i>c, Camers mg: praetecta- F 2 s5crWi A 2 Vicetina : prouecta- L U Z : protenta- P 1 4 . : portenta- F 2 : praetenta- &ul, Scaliger \ portam W 2 || 332 operta Fpc, cett. mei : aperta iij : opaca W2f* | loci L t l |] 333 tu L n | corda Schraderus || 334 inclusumue (sc. hostem?) putes omnes mei9 Exc. Florlectio fortasse corrupta : impulsumue putes Paul : incertamque putes Jeep : inclusum reputes Mommsen : iucundumue putes Birt : conclusumue putes Purser : in lusumue uaces (uel abeas) Hall | fuerunt P i 0 Z || 335 somnoque B 1 F 2 0 0 3 u l || 336 tuxmaePi t || 337 n e c F P u ζ : ne a, Flor. Gall. :non A 2 || 338 ministros] magistros F 2 0 : maniplos A 2 73

CLAVDIVS CLAVDIANVS

luxuries armata trahat. neu flantibus Austris neu pluuiis cedas, neu defensura calorem aurea summoueant rapidos umbracula soles. inuentis utere cibis. solabere partes aequali sudore tuas: si collis iniquus, primus ini; siluam si caedere prouocat usus, sumpta ne pudeat quercum strauisse bipenni; calcatur si pigra palus, tuus ante profundum praetemptet sonipes. fluuios tu protere cursu haerentes glacie, liquidos tu scinde natatu. nunc eques in medias equitum te consere turmas; nunc pedes adsistas pediti. tum promptius ibunt te socio, tum conspicuus gratusque geretur sub te teste labor.' dicturum plura parentem uoce subis: 'equidem, faueant modo numina coeptis, haec effecta dabo, nec me fratrique tibique dissimilem populi commissaque regna uidebunt. sed cur non potius, uerbis quae disseris, usu experior? gelidas certe nunc tendis in Alpes. duc tecum comitem; figant sine nostra tyrannum spicula; pallescat nostro sine barbarus arcu. Italiamne feram furiis praedonis acerbi subiectam? patiar Romam seruire clienti? usque adeone puer? nec me polluta potestas nec pia cognati tanget uindicta cruoris? per strages equitare libet. da protinus arma.

34o

345

350

355

36o

339 ne L | flatibus austri F 3 , Exc. Flor. : flatibus austris L n || 340 neu 2 g K 6 L F 1 7 J 3 , EXC. Flor. : ne P 2 P n 1 : nec F 2 W ! F || 341 rabidos p 2 : tepidos F, Flor. Gall. || 342 utere F 2 p c , cett. mei : utare F 2acW 136pcT 10pc || 342 — 343 solabere partes (parthis P 2 : paucis Ρ 2 u l ) / aequali sudore tuas (tuos PWx : uias P 2 ac) omnes mei : solabere prauas / a. s. uias uel solabere Martis / a. s. tuos Burmannus: solare cohortes / a. s. tuas Birt || 344 usus F 2 p c , cett. mei : aestus LF 2 acPWi || 345 ne pudeat sumpta Vicetina || 347 praetemptet F ί Ί ρ ο , cett. mei : pertemptet n 1 0 3 a c Z A , Exc. Flor . | cursu B 1 F 3 L 4 : CUITU omnes mei || 348 haerentes g K 6 P 2 F 1 7 J 3 n j : horrentes P 2 wZLF 2 PW!F | liquidos gpcY 2pc, cett. mei, Exc. Flor. : liquido gacF 2 acPWi : liquidum Ρsscr || 349 om. add. ma F || 350 tunc pronius g || 351 feretur* L F 2 Wi || 352 te sub teste Burmannus || 353 om. add. mgmrj 3 | subis K 6 P 2 F F 1 7 n 1 , Exc. Gyr. : subit g^cLF 2 PW! J 3mr \ coeptis J 3 m r , cett. mei : uotis F : dictis gma || 354 non me P 2 0 2 0 7 || 357 experior Ρ 2 p c , cett. mei : experiar g P 2 « c j 6 0 2 | nunc tendis cett. mei, Exc. Flor. : mittendus n t : (nunc cer)te tendis F 1 7 | ad LA? II 358 comitem tecum F j 7 || 359 arcu] ictu Kg || 360 furiis] fiirtis P A 2 : spoliis ο | iniqui F 1 7 0 3 || 363 tangit gKgP 2 J 3 P n Γι ι tangat Heiusius 74

8. PANEGYRICVS DICTVS

365

370

375

380

385

390

ONORIO AVGVSTO IV COS.

cur annos obicis? pugnae cur arguor inpar? aequalis mihi Pyrrhus erat, cum Pergama solus uerteret et patri non degeneraret Achilli. denique si princeps castris haerere nequibo, uel miles ueniam.' delibat dulcia nati oscula miratusque reiert: 'laudanda petisti; sed festinus amor. ueniet robustior aetas; ne propera. necdum decimas emensus aristas adgrederis metuenda uiris: uestigia magnae indolis agnosco. fertur Pellaeus, Eoum qui domuit Porum, cum prospera saepe Philippi audiret, laetos inter fleuisse sodales nil sibi uincendum patris uirtute relinqui. hos uideo motus. fas sit promittere patri: tantus eris. nostro nec debes regna fauori, quae tibi iam natura dedit. sic mollibus olim stridula ducturum pratis examina regem nascentem uenerantur apes et publica mellis iura petunt traduntque fauos ; sic pascua paruus uindicat et necdum firmatis cornibus audax iam regit armentum uitulus. sed proelia differ in iuuenem patiensque meum cum fratre tuere me bellante locum. uos inpacatus Araxes, uos celer Euphrates timeat, sit Nilus ubique uester et emisso quidquid sol imbuit ortu. si pateant Alpes, habeat si causa secundos iustior euentus, aderis partesque receptas

366 equeuus Ρ 10ul || 368 castris princeps Κ 6 Ρ 2 Ρ ι ο I haererc] antire Birt |j 371 honor iixq | ueniet g K 6 P 2 L F F 1 7 ^ c J 3 : uenit et F 2 P W ! 0 3 P i : ueniet et n x : ueniat F 1 7 a c z 1 : uenit en Heinsius | robustior F 17pc, cett. mei : modo forcior F 1 7 a c || 372 necdum] nedum : n o n d u m F ^ c ? ^ || 374 pelleus fertur Ζ || 377 patria Heinsius || 378 fas est A 2 || 379 sic refecit g : quod (?) tu tantus eris, haec debes regna fouere | non L 4 || 382 crescentem Jeep | et] quem Burmannus (cum petunt 383) || 383 corruptelam uerba petunt traduntque fortasse celant | petunt] petant ut uid . nl : g* incert. : ferunt Burmannus (cum et 382) | tradunt-] tradiHeinsius : tradat- Goodyear. cvulgata posset ferri ; Tiam jura petere ab aliquo, est

proprie eorum, qui alteri se subjectos fatentur ' Burmannus || 384 nedum P 2 : nondum K 6 F 1 7 : g incert. || 385 differ g¥ 2ulFF 17ulJ 3, Exc. Flor. : differt F 2 F 1 7 , cett. mei || 386 iuuenem g P 2 F 2 w Z F F i 7 J 3 n l 9 Exc. Flor. : uenerem K 6 P 2 s s c r L F 2 P W i , Exc. Gyr. : tempus 0 3 || 387 me cett. mei, Exc. Flor. : te K 6 P W j | implacatus ϋ || 388 ubique] Iberque Heinsius || 389 emisso . . . imbuit ortu] emerso . . . ambit ab ortu Heinsivs : emisso . . . imbuit orbe Jeep : emissus . . . imbuit ortu Jeep : emisso . . . inspicit (uel inficit) ortu Birt

75

CLAVDIVS CLAVDIANVS

suscipies, animosa tuas ut Gallia leges audiat et nostros aequus modereris Hiberos. tunc ego securus fati laetusque laborum discedam, uobis utrumque regentibus axem. interea Musis, animus dum mollior, instes et quae mox imitere legas; nec desinat umquam tecum Graia loqui, tecum Romana uetustas. antiquos euolue duces, adsuesce futurae militiae, Latium retro te confer in aeuum. libertas quaesita placet? mirabere Brutum. perfidiam damnas? Metti satiabere poenis. triste rigor nimius? Torquati despue mores. mors inpensa bonum? Decios uenerare ruentes. uel solus quid fortis agat, te ponte soluto oppositus Cocles, Muci te flamma docebit; quid mora perfringat, Fabius; quid rebus in artis dux gerat, ostendet Gallorum strage Camillus. discitur hinc nullos meritis obsistere casus: prorogat aeternam feritas tibi Punica famam, Regule; successus superant aduersa Catonis. discitur hinc quantum paupertas sobria possit: pauper erat Curius, reges cum uinceret armis, pauper Fabricius, Pyrrhi cum sperneret aurum; sordida dictator flexit Serranus aratra; lustratae lictore casae fascesque salignis postibus affixi ; collectae consule messes et sulcata diu trabeato rura colono.' haec genitor praecepta dabat, uelut ille carinae longaeuus reotor, uariis quem saepe procellis explorauit hiemps, ponto iam fessus et annis

395

4oo

405

4io

415

420

396 mollius Ζ | instes Scaliger : instet cett. mei : instat L F 1 7 : insta F 3 || 397 legas L F 1 7 A 2 F 3 P 1 P 1 3 μ, Flor. Gall. : legat cett. mei, Exc. Flor. \ nec] neque L 3 p c : ne g || 398 graia loqui tecum P 1 0 || 403 despue g K 6 P 2 F 2 P F 1 7 : respue* A 2 L n : despice*P 2 iJLWiFJ 3 ii 1 || 40« uel] uir Camers || 407 perfringatg(per-5scr)P 2 LFJ 3 , Vicetina : profringat Wi : perstringat K g F ^ n j : profingat Ρ : perficiat Exc. Laeti, luntina : proficiat F 2 || 408 agat B 2 | ostendet Ln 1 0 3 pcW 2 i>cZ : ostendat cett. mei | strage] cede F 1 7 : clade L || 412 hinc g P 2 J 3 A 2 j9c, Isengriniana mg : in cett. mei | prosit Heinsius || 413 reges cum Wipc, cett. 171611 cum reges r Ι71>Ί ι regeiii cum F A 2 : leges cum Wi ac || 414 cum pirri z^ || 415 dictator flexit serranus g P 2 F 2 0 0 2 , EXC. Flor. : serranus flexit dictator cett. mei : serranus uertit dictator K 6 | tersit Heinsius || 417 affixit Exc. Gyr. || 420 rector longeuus L X 1 || 421 iamfessusP 2 J 3 u l , C6tt. mei : cum fessus Ρ 2 u l o : confessus J 3 : confectus Burmannus 76

8. PANEGYRICVS DICTVS

425

430

435

440

445

450

ONORIO AVGVSTO IV COS.

aequoreas alni nato commendat habenas et casus artesque docet: quo dextra regatur sidere; quo fluctus possint moderamine falli ; quae nota nimborum; quae fraus infida sereni; quid sol occiduus prodat; quo saucia uento decolor iratos attollat Cynthia uultus. aspice nunc, quacumque micas, seu circulus Austri, magne parens, gelidi seu te meruere Triones, aspice: conpletur uotum. iam natus adaequat te meritis et, quod magis est optabile, uincit subnixus Stilichone tuo, quem fratribus ipse discedens clipeum defensoremque dedisti. pro nobis nihil ille pati nullumque recusat discrimen temptare sui, non dura uiarum, non incerta maris: Libyae squalentis harenas audebit superare pedes madidaque cadente Pleiade Gaetulas intrabit nauita Syrtes. hunc tamen in primis populos lenire feroces et Rhenum pacare iubes. uolat ille citatis uectus equis nullaque latus stipante caterua, aspera nubiferas qua Raetia porrigit Alpes, pergit et hostiles (tanta est fiducia) ripas incomitatus adit. totum properare per amnem attonitos reges humili ceraice uideres. ante ducem nostrum flauam sparsere Sygambri caesariem pauidoque orantes murmure Franci procuBuere solo; iuratur Honorius absens inploratque tuum supplex Alamannia nomen. Bastarnae uenere truces, uenit accola siluae Bructerus Hercyniae latisque paludibus exit Cimber et ingentes Albin liquere Cherusci. accipit ille preces uarias tardeque rogatus 422 alni F 2 sscr, cett. mei : olim K 6 F 2 P W j || 423 et caussas Heinsius | quo leua W i || 424 fluctus possint F 2 A 2 F 2 0 : fl. possit cett. mei : possint fl. J 3 : possit f l , Γ ί || 425 quam fraus Heinsius || 426 perdat & || 427 discolor Κ β η ^ / ^ ο λ | in-

fiatos Heinsius || 429 seu te gelidi gBi F 3 || 430 completumF || 432 abest ab omnibus quos uidi codd. et Exc. Flor. : adeM in Isengriniana || 433 decedens Heinsius || 434 nihil g?ac, cett. mei: nil gpc? || 436 libies arentis W 2 || 438 Gaetulas] detrusas Paul |

nauita syrtes P 2 J 3 p c 0203ulP 10ul: syrtibus undas J 3 a c , cett. mei : syrtidos undas g, Jeep || 439 leuitate feroces J 6 || 440 pacare (Ppc) 9 cett. mei, Exc. Flor. : placare F J 3 A 2 C i || 441 c o r o n a F 2 0 P 1 0 || 442 q u a F 2 p c , cett. mei : q u a s F 2 a c W i ^ : q u o z x | greciaL || 445 humili reges F l 7 || 446 fudere K 6 | britanni K 6 || 449 numen Heinsius || 450 incola n } (in ras.) || 453 tarde- P 2 , cett. mei : tandem- P 2 u l

77

CLAVDIVS CLAVDIANVS

adnuit et magno pacem pro munere donat. nobilitant ueteres Germanica foedera Drftsos, Marte sed ancipiti, sed multis cladibus empta. quis uictum meminit sola formidine Rhenum? quod longis alii bellis potuere mereri, hoc tibi dat Stilichonis iter. post otia Galli limitis hortaris Graias fulcire ruinas. Ionium tegitur uelis uentique laborant tot curuare sinus seruaturasque Corinthum prosequitur facili Neptunus gurgite classes, et puer, Isthmiaci iam pridem litoris exul, secura repetit portus cum matre Palaemon. castra cruore natant; metitur pellita iuuentus. pars morbo, pars ense perit. non lustra Lycaei, non Erymantheae iam copia sufficit umbrae innumeris exusta rogis, nudataque ferro sic flagrasse suas laetantur Maenala siluas. excutiat cineres Ephyre, Spartanus et Arcas tutior exangues pedibus proculcet aceruos fessaque pensatis respiret Graecia poenis. gens, qua non Scythicos diffusior ulla Triones incoluit, cui paruus Athos angustaque Thrace, cum transiret, erat, per te uiresque tuorum fracta ducum lugetque sibi iam rara superstes, et, quorum turbae spatium uix praebuit orbis, uno colle latent. sitiens inclusaque uallo ereptas quaesiuit aquas, quas hostibus ante contiguas alio Stilicho deflexerat actu mirantemque nouas ignota per auia ualles iusserat auerso fluuium migrare meatu.

455

460

465

470

475

480

454 magno pacem g K 6 P 2 J 3 n 1 : pacem magno L F 2 P W 1 F F 1 7 || 455 Drusos] diuos ο || 456 multis sed A 2 | cl^dibus P2,,ceM. mei : casibus P2wZ || 457 meminit uictum Ci || 460 sarcire* WiL 3 A || 462 seruaturas- P 2 , cett. mei : seruaturus- Ρ 2 u l uastaturas- g || 465 securaque petit n x | post hunc uers. aliquid excidisse suspicatur Goodyear || 466 castra codd. : plaustra Exc. Gyr. | metitur P F l 7 s s c r , cett. mei,Exc. Flor. : moritur L F 2 P s s c r F 1 7 , Exc. Gyr. || 467 caditF 3 || 469 exusta g P 2 F 2 i ^ p c n ^ , Exc. Flor. : exuta K 6 L P W ! F F 1 7 J 3 a c : exausta P x : excita &ac || 470 flagrareL 4 || 471 — 473 post 483 transponendos censuit Birt, transposuit Koch || 472 conculcet K 6 A 2 C i P n II 478 turbisLi | contulit J 3 : sufficit A 2 || 479 calleR 2 6 | iacentii! || 480 exquiritg | antelolimPi! || 481 irriguasA 2 | deduxerat J 303ul | actugP 2 J 3pc07P ll , Exc. Flor., Exc. Gyr.: astu gul (mr) 0 3 , Heinsius : arcu J 3 ac, cett. mei || 483 auersoP 2 ac F i7pcJ 3pc, Isengriniana :aduersoP2^cF17ac J 3 ac, cett. mei \ transire K 6 , Delriicod. 78

8. PANEGYRICVS DICTVS ffONORIO AVGVSTO IV COS.

48δ

490

495

5oo

505

5io

obuia quid mirum uinci, cum barbarus ultro iam cupiat seruire tibi? tua Sarmata disGors sacramenta petit, proieota fraude Gelonus militat, in Latios ritus transistis, Alani. ut fortes in Marte uiros animisque paratos, sic iustos in pace legis longumque tueris electos crebris nec succedentibus urges. iudicibus notis regimur, fruimurque quietis militiaeque bonis, ceu bellatore Quirino, ceu placido moderante Numa. non inminet ensis, nullae nobilium caedes; non crimina uulgo texuntur; patria maestus non truditur exul; inpia continui cessant augmenta tributi; non infelices tabulae; non hasta refixas uendit opes; auida sector non uoce citatur, nec tua priuatis crescunt aeraria damnis. munificus largi, sed non et prodigus, auri. perdurat non empta fides nec pectora merces alligat; ipsa suo pro pignore castra laborant; te miles nutritor amat. quae denique Romae cura tibi! quam fixa manet reuerentia patrum! firmatur senium iuris priscamque resumunt canitiem leges emendanturque uetustae acceduntque nouae. talem sensere Solonem res Pandioniae; sic armipotens Lacedaemon despexit muros rigido munita Lycurgo. quae sub te uel causa breuis uel iudicis error

486 om. g | f r a u d e K 6 P 2 F 2 w 9 r P l > c I , P i 7 J 3 I 1 i : t i b i q u e L F 2 P a c W 1 P 1 0 a c ^ : pelle* Exc. Flor., Exc. GyrIsengriniana mg || 487 transitis* F 1 7 P 1 0 || 488 animis- g?F 17 pc?, cett. mei : animi-* p 2 : annis- F 1 7 ?ac: armis- P 1 0 , Heinsiiis | probatos p 4 ma || 490 non W 2 Z || 491 notis regimur fruimur- P 2 pc, cett. mei : reg. not. fru. ~P2acn1 '· not. fru. reg. A 2 a c B 1 C J 7 Z : fru. not. reg. S 3 || 492 debellante L l t || 493 ceu] seu 0 3 Z : cum Barthius, Heinsius \ placido P 2 joc, cett. mei, Exc. Gyr.: placito P 2 a c || 494 nec Γ ± || 497 refixas F 2 , cett. mei : refixa K 6 LF 2 wZ, Jeep || 498 auidaFlor. Gall., Exc. Flor., Exc. Gyr., Cuiacii uetus : auidas G K 6 P 2 F 2 P W i : auidis LF2MZFF17 J 3 N! P 1 3 : rabida Burmannus \ sector non Exc. FlorExc. Gyr. ( teste Jeep), Cuiaciiuetus : scitor non Exc. Gyr. (teste Birt): emptor non omnes mei: non emptor* A 2 , Flor. Gall . | iicetur Paul || 500 largi P 2 J 3 ^ j c 0 2 : largis F 2 0 $ 6 a c i Isengriniana mg : laudis P 2 ^ J 3 a c , cett. mei : lauti Heinsius | et omnes mei, Exc. Flor. : es μν,Ι, Vicetina || 501 nec] non K 4 || 504 que fixa P 2 || 509 adest in ¥ l7mg, Isengriniana : deest in cett. quos uidi omnibus et in Exc. Flor. || 510 breuis P 2 J 3 ssc)\ cett. mei : grauis P 2 sscrF 17 J 3 : rei Mommsen 79

CLAVDIVS CLAVDIANVS

neclegitur? dubiis quis litibus addere finem iustior et mersum latebris educere uerum? quae pietas quantusque rigor tranquillaque magni uis animi nulloque leuis terrore moueri nec noua mirari facilis ! quam docta facultas ingenii linguaeque modus! responsa uerentur legati grauibusque latet sub moribus aetas. quantus in ore pater radiat! quam torua uoluptas frontis et augusti maiestas grata pudoris! iam patrias inples galeas; iam cornus auita temptatur uibranda tibi; promittitur ingens dextra rudimentis Romanaque uota moratur. quis decor, incedis quotiens clipeatus et auro squameus et rutilus cristis et casside maior! sic, cum Threicia primum sudaret in hasta, flumina lauerunt puerum Rhodopeia Martem. quae uires iaculis uel, cum Gortynia tendis spicula, quam felix arcus certique petitor uulneris et iussum mentiri nescius ictum! scis, quo more Cydon, qua derigat arte sagittas Armenius, refugo quae sit fiducia Partho. sic Amphioniae pulcher sudore palaestrae Alcides pharetras Dircaeaque tela solebat praetemptare feris olim domitura Gigantas et pacem latura polo, semperque cruentus ibat et Alcmenae praedam referebat ouanti. caeruleus tali prostratus Apolline Python inplicuit fractis moritura uolumina siluis. cum uectaris equo simulacraque Martia ludis,

515

520

525

530

535

511 neclegitur BiCLjiOaSa : nec legitur (separatim) g K 6 . ? J 3 n 1 : neglegitur P 2 > Exe. Flor. : nunc legitur W j : non legitur L F 2 P F F 1 7 | quis P 2 a c F n p c ? , cett. mei9 Exc. Flor. : qui F 2pcFF 17?ac || 512 certior A 2 | aut K 4 | tenebris F | deducere F # II 513 quantusue B1C lZz l | rigor K 6 , cett. mei : uigor gK 6 wZP 2 A 2 C P n |j 515 quam GP 2 ac J 3 , Exc. FlorIsengriniana mg : quae P 2 ^ c W i ?, cett. mei || 517 sub uocibus Schraderus || 518 torua F 2ulPmgF ll9 cett. mei r parua F 2 P W i F 1 7 s s c r | uoluptas F 17ul 9 cett. mei : uoluntas F 1 7 : uenustas Burmannus || 521 uibranda cett. mei9 Exc. Flor. : uibrata F F 1 7 n 1 q || 522 Romanaque Romae nec Birt \ moratur Ρ 2 p c 9 cett. mei : moratus g P 2 a c A 2 Z : meretur Mommsen || 529 iussum gpcL F 2pcFF 17 J 3 n t : uisum g a c K 6 P 2 p c F 2 a c P W 1 || 533 dicteaque P 2 F J 3 F 2 0 | tela Ρsscr, cett. mei : regna PWi & || 534 feris P, cett. mei : feros Ρsscr&ac || 538 inplicuit F 2ulJ 3ac9 cett. mei : inpleuit LF 2 PWi : explicuit J 3 p c \ moribunda Heinsius 80

8. PANEGYRICVS DICTVS

540

545

550

555

560

565

570

ONORIO AVGVSTO IV COS.

quis molles sinuare fugas, quis tendere contum acrior aut subitos melior flexisse recursus? non te Massagetae, non gens exercita campo Thessala, non ipsi poterunt aequare bimembres; uix comites alae, uix te suspensa secuntur agmina feruentesque tument post terga dracones. utque tuis primum sonipes calcaribus arsit, ignescunt patulae nares, non sentit harenas ungula discussaeque iubae sparguntur in armos. turpantur phalerae, spumosis morsibus aurum fumat, anhelantes exundant sanguine gemmae. ipse labor puluisque decet confusaque motu caesaries; uestis radiato murice solem conbibit, ingesto crispatur purpura uento. si dominus legeretur equis, tua posceret ultro uerbera Nereidum stabulis nutritus Arion seruiretque tuis contempto Castore frenis Cyllarus et flauum Xanthus spreuisset Achillem. ipse tibi famulas praeberet Pegasus alas portaretque libens, melioraque pondera passus Bellerophonteas indignaretur habenas. quin etiam uelox Aurorae nuntius Aethon, qui fugat hinnitu stellas roseoque domatur Lucifero, quotiens equitem te cernit ab astris, inuidet inque tuis mauult spumare lupatis. nunc quoque quos habitus, quantae miracula pompae uidimus, Ausonio cum iam succinctus amictu per Ligurum populos solito conspectior ires atque inter niueas alte ueherere cohortes, obnixisque simul pubes electa lacertis sidereum gestaret onus! sic numina Memphis in uulgus proferre solet; penetralibus exit

540 molles] melior L | contum J 3 , ceit. mei : contra J 3 ul, Konig : cursum Marklandus || 541 acrior J 3 , cett. mei : aptior Ρ4Ρ4 : doctior J 3 sscr ι certior IinPj.4 | et α | subitos (WJFpc?, cett. mei : subito P F ?ac \ flexisse g P 2 F 2 W 1 F J 3 n 1 : finxisse L P F 1 7 ϋ λ : fixisse K 6 : girare 0 7 || 543 possint A 2 | biformes n x q || 544 sequenturiiiq || 546 sonipes primum Ζ || 549 turpantur Exc. Gyr.: turbantur codd. || 550 ex(s)udant K 6 P F F 2 0 ϋ || 551 decent J 3 W 2 Z | concussa-0 3 || 557 flauum F 1 7 ul, cett. mei : flauus Ρpc : fuluum Exc. Flor. : clarum F 1 7 : rigidum 0 3 || 559 fassus Heinsius || 563 austris P 2 || 564 atque tuis L | mauult F ac, cett. mei : mallet K 6 Fpc || 565 nunc] tunc X 2 :L incert. | pompae P 2 , cett. mei : formae P 2 wZ0 3 : ponti iii || 567 spectantior L, unde spectatior elicias || 568 om. add. mg g 81

CLAVDIVS CLAVDIANVS

effigies, breuis illa quidem, sed plurimus infra liniger inposito suspirat uecte sacerdos, testatus sudore deum; Nilotica sistris ripa sonat Phariosque modos Aegyptia ducit tibia; summissis admugit cornibus Apis. omnis nobilitas, omnis tua sacra frequentat Thybj-idis et Latii suboles; conuenit in unum quidquid in orbe fuit procerum, quibus auctor honoris uel tu uel genitor. numeroso consule consul cingeris et socios gaudes admittere patres. inlustri te prole Tagus, te Gallia doctis ciuibus et toto stipauit Roma senatu. portatur iuuenum ceruicibus aurea sedes ornatuque nouo grauior deus. asperat Indus uelamenta lapis pretiosaque fila zmaragdis ducta uirent; amethystus inest et fulgor Hiberus temperat arcanis hyacinthi caerula flammis. nec rudis in tali suffecit gratia textu; auget acus meritum picturatumque metallis uiuit opus: multaque animantur iaspide cultus et uariis spirat Nereia baca figuris. quae tantum potuit digitis mollire rigorem ambitiosa colus? uel cuius pectinis arte traxerunt solidae gemmarum stamina telae? inuia quis calidi scrutatus stagna profundi

575

580

585

590

595

573 liniger g i , o c K 6 P 2 a c P a c F 1 7 w / : lanigergj[?cP 2 jicLF2Pi?cW 1 FF 1 7J3il 1 | inposito g P 2 F 2 0 J 6 a c 0 2 : inposita K 6 L F 2 P F F 1 7 o c J 3 : et posito P A : et posita F 1 7 p c W 1 n! J 6 a c 0 2 a c : ueste K 6 w Z P 2 i > c L F 2 P W 1 F F 1 7 p c J 3 n 1 : uoce K 6 F 1 7 a c || 574 testatus gP 2 acLFjpcF 1 7 : testatur P2pcFac, cett. mei | deum Lpc, cett. mei : deam Ρ 10mg 576 submissisque A 2 || 577 frequentat gK 6 L^PFWi J 3 : -ant P 2 F 2 F 1 7 n 1 || 579 in orbe F 1 7 p c , cett. mei : ubique A 2 | auctor cett. mei, Exc. Flor. : actor g K 6 P F 1 7 || 582 illustris L || 586 uestimenta 0 3 || 587 ducta P, cett. mei : structa Ρid : iuncta Ζ : mixta 03ul | nitent F 1 7 F 2 0 « c L 1 1 || 591 om. add. mg Ρ | multa (-que om.) F 2 0 P Exc. Flor . | animantur Marklandus (animatur iam Heinsius) : uariantur F 2 0 : or: orantur P 2 ac : nantur g^cP 2 pcF 2 cF 2 FJ 3 2>cZ : corruptus Paul: corrumpens Birt || 71 armari LF2^CPRFF17 MZ, EXC. Flor. : armauit g P 2 W i F 1 7 J 3 n 1 , Exc. Gyr. || 73 aeuo similes g P 2 W ! ^ n j C L i : habitu similes* F 1 7 Z : similes habitu* L F 2 P R F 0 7 A || 77 neque J 6 || 78 districta i^q, Exc. Gyr. || 83 pinnis F 2 F 1 7 F 3 w Z J 6 w Z L 3 P 1 4 Z : uentis cett. mei || 84 quos L F 2 P R F 1 7 Z : hos cett. mei \ iuuentas (F 2 ac)P. ? acRP 1 acP 1 0 Z, Exc. Flor., Exc. Gyr.: iuuenta T? 2pc03'P 1pcr l μ : iuuentus gL(F 2 pc)P^cW!FF 1 7 Jgiii. || 85 luco cum procul coniungendum censuit Mommsen || 86 permutant cett. mei, Exc. Flor. : permittant L, Vicetina : depellunt gpc : permittunt Heinsius (non transmittunt, ut adseuerat Birt) |! 87 extruxit gL(ex- in ras.)F2VpcRWi J 3 η^ : extrusit ¥?αοΈϋ : construxit P 2 F i 7 : instruxit F 2 0 90

10. EPITHALAMIVM DICTVM HONORIO AVGVSTO ET MARIAE

admiscens artem pretio trabibusque zmaragdi supposuit caesas hyacinthi rupe columnas. beryllo paries et iaspide lubrica surgunt limina despectusque solo calcatur achates. in medio glaebis redolentibus area diues praebet odoratas messes: hic mitis amomi, hic casiae matura seges, Panchaeaque turgent cinnama, nec sicco frondescunt uimina costo tardaque sudanti prorepunt balsama ligno. quo postquam delapsus Amor longasque peregit pinna uias, alacer passuque superbior intrat. caesariem tum forte Venus subnixa corusco fingebat solio. dextra laeuaque sorores stabant Idaliae: largos haec nectaris imbres inrigat, haec morsu numerosi dentis eburno multifidum discrimen arat; sed tertia retro dat uarios nexus et iusto diuidit orbes ordine neclectam partem studiosa relinquens: plus error decuit. speculi nec uultus egebat iudicio. similis tecto monstratur in omni et capitur, quocumque uidet. dum singula cernit, seque probat, nati uenientis conspicit umbram ambrosioque sinu puerum conplexa ferocem 'quid tantum gauisus?' ait; f quae proelia sudas,

90

95

IOO

io5

IIO

88 adiungens A 2 | trabibus- LPRCTCF 17 J 3ul:

grauibus- RpcF 17m(jJ 3,

cett. mei |

zmaragdi Ρ (sm- F 3 W 2 ρ ο ϋ η Ι , Gesnerus) : zmaragdis R : smaragdis Rmr, cett. mei ||

89 supponit #

| celsas K 4

|| 90 surguixt] fulgent Schraderus

|| 92 redolentibus

F n p c , cett. mei: radiantibus F 17ac : redeuntibus Πχ : florentibus Birt || 93 hinc A 2 || 94 hinc A 2

| panchaea- g P 2 a c P R F ( F i 7 ) ,

Flor. : panchaia- F 2 a c , Exc. Gyr. :

pangaea (uel simm.) P 2 pcLRs5crWi «^ι^ | turgent F 2 u l , cett. mei, Exc. Flor., Exc. Gyr. : surgunt F 2 Ζ ζ μ α || 95 η ο η F 2 Α 2 | sicco J 3ac, cett. mei : sicca P 2 P F J 3 p c : casto P 2 w / 0 3 t t Z | uimina] n u m i n a F 2 : l i m i n a F 2 w Z : g r a m i n a F n j | costo] a c h a n t o

Exc. Flor., Exc. Gyr. (teste Jeep : acantho teste Birt) || 96 prorepunt P 2 F 2 ragrJ 3 ac,

cett. mei : p r o r u m p u n t P 2 ulWiJ 3pc : presudant F 0 7 Z : p r e s u m a n t F 2 | ligno L (in ras.)FL 307ZΓ xulμpc : riuo cett. mei, Exc. Flor., Exc. Gyr.: suco i i j A 2 0 3 P 1 0 < 1 11 J 3ni : delatus Z , Heinsius ί| 97 delapsus P 2 L F 2 P R F F 1 7 , Exc. Flor. : dilapsus 100 fingebat J 3 u l , cett. mei : pingebat J 3 : figebat η λ : pectebat 0 3 || 103 multifid u m J 3 , cett. mei, Exc. Flor. : m u l t i m o d u m WX J 3 5 5 c r B 1 C K 6 L 4 || 104 et] nec Mommsen | orbem F 0 7 £ || 105 relinquens g P 2 P 5 5 c r W i J 3 n ! : relinquit F 2 P R p c

F 1 7 : reliquit LRacF : relinqui Heinsius

P14Z

|| 106 non F 3 P n A

|| 108 capitur Conington : r a p i t n r codd.

|| 107 indicio* F F 1 7

| quocumque P 2 w / L F 2 P t ) c R W 1 F

F 1 7 N 1 : quodcumque GP 2 WZF 17 P^/J 3 B 1 S 3 : quicumque P 2 μηΐ \ ante dum interpungunt codd. nonnulli, uelut J 3 F 2 0 P i 4 II l l l ait] ades Burmannus 91

CLAVDIVS CLAVDIANVS

inprobe? quis iacuit telis? iterumne Tonantem inter Sidonias cogis mugire iuuencas? an Titana domas? an pastoralia Lunam rursus in antra uocas? durum magnumque uideris debellasse deum.' suspensus in oscula matris ille refert : c laetare, parens; inmane tropaeum rettulimus. nostrum iam sensit Honorius arcum. scis Mariam patremque ducem, qui cuspide Gallos Italiamque fouet, nec te praeclara Serenae fama latet. propera; regalibus adnue uotis, iunge toros.' gremio natum Cytherea remouit et crines festina ligat peplumque fluentem adleuat et blando spirantem numine ceston cingitur, inpulsos pluuiis quo mitigat amnes, quo mare, quo uentos irataque fulmina soluit. ut stetit ad litus, paruos adfatur alumnos: 'ecquis erit, pueri, uitreas qui lapsus in undas huc rapidum Tritona uocet, quo uecta per altum deferar? haud umquam tanto mihi uenerit usu. sacri, quos petimus, thalami. pernicius omnes quaerite, seu concha Libycum circumsonat aequor, Aegaeas seu frangit aquas. quicumque repertum duxerit, aurata donabitur iUe pharetra.' dixerat, et sparsa diuersi plebe feruntur exploratores. pelagi sub fluctibus ibat

ii5

120

125

i3o

135

112 iterumque # || 115 a d K 6 || 118 nostros . . . ignes α | sentit F B i C i F a Z || 121 forma Burmanmis | propere Heinsius || 122 t(h)oros g L F 2 P F J 3 n 1 , Exc.Flor. : t h o r u m R F 1 7 : choros P 2 R w Z W i | gremio n a t u m cett. mei. Exc. Flor. : n a t u m greIuntina : refouit P 2 L F 2 P R mio W j J 3 n i A 2 W 2 | remouit (g)¥ 2ulJ?mgFn 103ac, W ιF^7 J 3 || 124 adleuat P 2 J 3 , cett. mei, (Exc. Flor.) : alligat J 3 w / G 5 Z : colligit P 2 w Z 0 2 || 125 pluuiis g P 2 R W ! F J 3 : f l u u i i s L F i P F ^ n ! || 126 fulmina R a c P n : flumina P s s c r R p c , cett. mei : lumina P 0 3 a c : n u m i n a α \ soluit P 2 , cett. mei : sistit

P 2 ηΐζαβ, Konig : mollit Burmannus : siluis Birt || 127 paruos Ρpc* cett. mei : par-

uis P o c R F 1 7 : pueros L | haec fatur R F 1 7 | a l u m n i s R F J 7 || 128 ecquis A 2 G 5 W 2 u l , Exc. Gyr. : et quis C F 2 0 J 6 L 4 : hecquis F 3 : heu quis P 2 a c P a c R F 1 7 a c : heus quis P 2 ^ ? c P ^ c F 1 7 ^ c , cett. mei || 131 sacri . . . t h a l a m i Ρ a c , cett. mei : sacris . . . thalamis Ρ p c , Scaliger || 132 -sonat P 2 W Z L R W ! F F 1 7 ^ I I I : - t o n a t GP 2 F 2 P^>c || 133 aegaeas cett. mei : ogygias P 2 J 3 , Exc. Gyr. || 135 sparsa diuersi F 0 7 ^ ζ : pars aduersi de R : sparsi diuersa P 2 R ul, cett. mei : sparsi diuisa Ρ 2 u l \ plebe P 2 F 2 P R W j F F 1 7 J 3 : p a r t e L (in ras.)PulB JulW 1uln 1 incert. || 136 post exploratores distinguunt F 2 W 1 P 1 , post pelagi G P 2 R F 1 7 N ! || 136 — 137 uerba sub fluctibus ibat

Carphateis ab Aspero grammatico citata sunt, cf . Birt Ixxx

92

10. EPITHALAMIVM DICTVM HONORIO AVGVSTO ET MARIAE

i4o

145

150

155

160

Carpathii Triton obluctantemque petebat Cymothoen. timet illa ferum seseque sequenti subripit et duris elabitur uda lacertis. 'heus' inquit speculatus Amor, 'non uestra sub imis furta tegi potuere uadis. accingere nostram uecturus dominam: pretium non uile laboris Cymothoen facilem, quae nunc detractat, habebis. hac mercede ueni.' prorupit gurgite toruus semifer ; undosi uerrebant bracchia crines; hispida tendebat bifido uestigia cornu, qua pistrix commissa uiro. ter pectora mouit; iam quarto Paphias tractu sulcabat harenas. umbratura deam retro sinuatur in arcum belua; tum uiuo squalentia murice terga purpureis mollita toris: hoc nauigat antro fulta Venus; niueae delibant aequora plantae. prosequitur uolucer late comitatus Amorum tranquillumque choris quatitur mare. serta per omnem Neptuni dispersa domum. Cadmeia ludit Leucothea, frenatque rosis delphina Palaemon; alternas uiolis Nereus interserit algas; canitiem Glaucus ligat inmortalibus herbis; nec non et uariis uectae Nereides ibant audito rumore feris (hanc pisce uoluto 137 carpatii F : carpathiis (uel simm.) cett. mei, Exc. Gyr. | triton carpathiis J 3 R 3 9 || 138 sequenti] petenti F 2 0 K 6 : tenenti Schraderus || 139 subtrahit p 4 || 140 non] num* R F 2 0 , Exc. Flor. || 140 — 141 furta . . . / uestra λ || 142 uecturus] duturus F 1 7 : laturus P 1 3 || 144 prorupit R, Exc. Flor. : prorumpit cett. mei || 146 semifer R, cett. mei : semiuir R ul | uerrebant Rac, Exc. Flor., Exc. Gyr. : ueiabant Rpc 9 cett. mei || 146 hispida L F 2 P R F 1 7 : aspera cett. mei | tendebat P 2 L F 2 pcB,ulF?acJ 3ni9 Exc. Flor. : tendebant g F 2 a c P R F p c ? F 1 7 : terrebat P2%Z: temptabant W 1 B 1 a c F 2 0 || 147 pistrix (pistris LF 2 pcF) commissa (commixta P 2 ) uiro omne^ mei: commissa uiro pistrix L 4 | ter FsscrHpc, cett. mei, Exc. Flor. : per PRac || 148 tractu . . . quarto F 1 7 || 149 deum F 2 0 | curuatur 0 3 | artum Fiij : arcu F 2 : arckus ζ || 150 cum Wx || 151 t(h)oris Ρul, cett. mei : rosis L F 2 P R / | antro PFul, cett. mei : austro L : ostro L 3 : alto g P u l : arcu F f 0 7 λ, Jeep || 152 fulta Ρmg (teste Birt) JtulF 17pc 9 cett. mei : stultaFj 7 ac : pulchra LPRA || 153 uolucer gpcJ 3, cett. mei : uolucrum F 2 . ? F 1 7 n 1 : notus C : uotis J 3 u l , Exc. Flor. \ late uolucer λ || 154—155 omnem / . . . domum L F 2 P R F 1 7 : omnes / . . . domos cett. mei || 155 fudit Birt: didit (cum serta) Palmer || 156 leucothoe (uel simm.) codd. : correxi || 157 nereus uiolis L(in ra5.)F 1 7 B 1 g 1 | intexerat J 6 || 159 et] in N1 | uecte uariis F 0 7 || 160 rumore omnes mei, Exc. Flor. : tritone &ul | pisce uoluto g . ? P R P n : pisce uolutam R ul, cett. mei : triste nolentem Paul: pisce soluto Jeep 93

CLAVDIVS CLAVDIANVS

subleuat Oceani monstrum Tartesia tigris, hanc timor Aegaei rupturus fronte carinas trux; aries; haec caeruleae suspensa leaenae innatat; haec uiridem trahitur conplexa iuuencum) certatimque nouis onerant conubia donis. cingula Cymothoe, rarum Galatea monile et grauibus Spatale bacis diadema ferebat intextum, rubro quas legerat ipsa profundo. mergit se subito uellitque corallia Doto: uimen erat dum stagna subit; processerat undis : gemma fuit. nuda Yenerem cinxere caterua plaudentesque simul tali cum uoce secuntur: c hos Mariae cultus, haec munera nostra precamur reginae regina feras. dic talia numquam promeruisse Thetin nec cum soror Amphitrite nostro nupta Ioui. deuotum sentiat aequor, agnoscat famulum uirgo Stilichonia pontum. uictricis nos spem patriae classemque paternam ueximus, adtritis cum tenderet ultor Achiuis.' iam Ligurum terris spumantia pectora Triton appulerat lassosque fretis extenderat orbes. continuo sublime uolans ad moenia Gallis condita, lanigeri suis ostentantia pellem, peruenit. aduentu Veneris pulsata recedunt nubila, clarescunt puris Aquilonibus Alpes. laetitiae causas ignorat dicere miles

165

170

175

i8o

185

162 rupturus P 2 , cett. mei, Exc. Flor. : rapturus LF2A2S3Z : fracturus Ρ 2 gloss. F 3 α || 163 caeruleae . . . leaenae L P R n j , Isengriniana : caerulea . . . leaena cett. mei || 165 ornant g F 2 II 166 carum L 4 || 167 spat(h)ale g F 2 Ρ (mg, teste Birt) J&pc W i F F 1 7 ^ N J : patale L Z : fatale P 2 0 2 "· pigmea PRac : Panope Jeep : Psamathe Birt || 168 illa W i K 6 || 169 mersit LA || 171 nuda . . . caterua ulni : nudae . . . cateruae* L P 2 F 2 P R a c F F 1 7 J 3 : nuda . . . corona RwZWxwZGsKg 03ul ||: 172 cum tali P j i | locuntur F || 173 om. add. mr g || 178 uictricis gP 2 C F 2 oJe uictrices* cett. mei, Exc. Flor. \ spem patriae Bj acQ,T? 20J 6ac§ 3 : saepe rates* Ρ 2 u l , cett. mei, Exc. Flor.? : uela patris g P 2 0 2 : nempe rates uel uela ratis Heinsius || 179 adtritis P R P U , Exc. FlorExc. Gyr. : afflictis F 2 F 1 7 m ^ F 3 : ad tristes* F 1 7 , cett. mei | achiuis F 2 P R F 1 7 , Exc. Flor., Exc. Gyr. : achiuos* F 2 sscr 9 cett. mei || 181 lassos- F17pc, cett. mei : lapsos- F 1 7 a c : laxos- L 4 | fretis F 2pcVpc HulFnSScr, cett. mei : frequens F 2 acPacR : sequens F 1 7 : fremens Jeep || 182 continue iijq || 183 lanigeri suis Rac, Cuiacii uetus : lanigeris suis R 3 9 ζ : lanigere suis F 2 ?ac : lanigeris ouis F 2 i?cR^c, cett. mei : lanigeri bouis K 6 || 184 pulsata Ρ 2 u l J 3mg, cett. mei, Exc. Flor.? : spissata gP 2 J3A2F20W2 II 185 clarescunt L F 2 P R F Ρ17Ρ11 : rarescunt g P 2 W x J3n x A 2 q/^i # | puris] nudis F 1 7 : sudis Heinsius | alpes cett. mei, Exc. Flor. : imbres P 2 W 1 g i 0 3 0 7 μαο 94

10. EPITHALAMIVM DICTVM HONORIO AVGVSTO ET MARIAE

190

195

2oo

205

2io

215

laetaturque tamen; Mauortia signa rubescunt floribus et subitis animantur frondibus hastae. illa suum dictis adfatur talibus agmen: 'Gradiuum, nostri comites, arcete parumper, ut soli uacet aula mihi. procul igneus horror thoracum, gladiosque tegat uagina minaces. stent bellatrices aquilae saeuique dracones: fas sit castra meis hodie succumbere signis. tibia pro lituis et pro clangore tubarum molle lyrae festumque canant. epulentur ad ipsas excubias; mediis spirent crateres in armis. laxet terribiles maiestas regia fastus et sociam plebem non indignata potestas confundat turbae proceres. soluantur habenis gaudia nec leges pudeat ridere seueras. tu festas, Hymenaee, faces, tu, Gratia, flores elige, tu geminas, Concordia, necte coronas. uos, pinnata cohors, quocumque uocauerit usus, diuisa properate manu neu marceat ulla segnities: alii funalibus ordine ductis plurima uenturae suspendite lumina nocti; hi nostra nitidos postes obducere myrto contendant; pars nectareis aspergite tecta fontibus et flamma lucos adolete Sabaeos; pars infecta croco uelamina lutea Serum pandite Sidoniasque solo prosternite uestes. ast alii thalamum docto conponite textu; stamine gemmato picturatisque columnis aedificetur apex, qualem non Lydia diues

189 uerbis J 6 || 190 nostrae V lQpc?, Heinsius : nostis Burmannus : castris Konig j|

192 terat A 2 W 2 II ^ s i t f a s L n | procumbere P j | tedis ϋ || 196 dulce K 6 | festum- P 2 w Z F 2 , cett. mei : fastum- g 1 0 7 a c ^ a c : faustum- g P 2 F 2 w Z J 3 , Exc. Flor ., Exc. Gyr. | epulentur P 2 , cett. mei : epulemur || 200 proceres turbae F 17pc (turbae om. add. sscr) || 202 gloria n x || 203 collige A 2 : selige uel i, lege Heinsius | catenas Marklandus || 204 quo quemque Heinsius || 205 diuersa G 5 Ζ μ | nee S 3 || 207 uenturae] festiue μαο : festine 0 7 : sacrate 0 3 : felici g t u l || 208 obducite A 2 : ostendite K 4 || 209 aspergite L F 2 P R F n 1 Z : aspergere g P 2 W i F 1 7 J 3 A 2 || 210 fon-

tibus L(m ras.), cett. mei, Exc. Flor. : fluctibus F 1 7 : floribus n t A 2 q : roribus Heinsius | flammisL | adolete L F 2 P ? R F n 1 : adolere g P 2 W ! F 1 7 J 3

|| 211 lintea n / |j

212 praesternite Scaliger || 213 doctoL(m ras.)F 2pcF, cett. mei : doctePwZF 3 G 5 K 6 :

ducto F2OC | textu P, cett. mei : textum P w Z F 3 G 5 K 6 L 3 || 214 stramine BuecJieler \ gemmarum ^ : tergemino J 6 0 2 || 215 non P 2 a c P p c , cett. mei : nec Ρ 2 p c : num Ρac

95

CLAVDIVS CLAVDIANVS

erexit Pelopi nec construxere Lyaeo Indorum spoliis et opaco palmite Bacchae. illic exuuias omnes cumulate parentum: quidquid auus senior Mauro uel Saxone uictis, quidquid ab innumeris socio Stilichone tremendus quaesiuit genitor bellis, quodcumque Gelonus Armeniusue dedit, quantum crinita sagittis attulit extremo Meroe circumflua Nilo, misit Achaemenio quidquid de Tigride Medus, cum supplex emeret Romanam Parthia pacem. nobilibus gazis opibusque cubilia surgant barbaricis; omnes thalamo conferte triumphos.' sic ait et sponsae petit inprouisa penates. illa autem secura tori taedasque parari nescia diuinae fruitur sermone parentis maternosque bibit mores exemplaque discit prisca pudicitiae Latios nec uoluere libros desinit aut Graios, ipsa genetrice magistra, Maeonius quaecumque senex aut Thracius Orpheus aut Mytilenaeo modulatur pectine Sappho (sic Triuiam Latona monet; sic mitis in antro Mnemosyne docili tradit praecepta Thaliae): cum procul augeri nitor et iucundior aer attonitam lustrare domum fundique comarum gratus odor. mox uera fides numenque refulsit. cunctatur stupefacta Venus; nunc ora puellae, nunc flauo niueam miratur uertice matrem. haec modo crescenti, plenae par altera lunae: adsurgit ceu forte minor sub matre uirenti laurus et ingentes ramos olimque futuras

220

225

2$o

235

24o

245

216 construxere Ker : quem struxere codd . || 217 opaco] operto Ζ : operte G 5 | stramine? g || 218—219 om. add. mg g l| 218 illuc F || 220 om. add. mg¥ | tremen-

dus LpcFmg, cett. mei : tremendis Ρ 2 λ , Exc. Flor. || 221 om. add. mg J 3

| quod-

cumque cett. mei, Exc. Gyr. : quaecumque J 3mgA 2 μ : quicumque? F 2 || 222 om. add. mg F | armeniusque 0 2 || 224 misit R 5 s c r F 1 7 ^ c , cett. mei : m i t t i t F 2 P R F 17acX || 227 thalamis Β ι £ ι Ρ ΐ 4 | conferte n1pc9 cett. mei : conferre W i i i j a c || 229 a u t e m ] t a m e n μαο || 230 dininae R, cett. mei : diuino RW/A 2 || 232 non P 2 0 7 |j 234 quaecumque gpc, cett. mei : quodcumque F 2 0 II 237 t r a d i t docili ( P 2 ) R 3 9 < j J| 238 t u m J 3 || 240 numen- g P 2 R w Z W x « Γ ^ : lumen- L F 2 P R F F 1 7 λ || 242 nuncflauo niueam Gesnerus : nimc flauam niueo codd. i flammea nunc niueo Barthius : n u n c flauam rutilo Heinsius : liunc flauam nitido Burmannus : nunc flauam ingenuo Birt || 243 modo L P F F 1 7 J 3 : noua g P 2 F 2 P m g r R m r W 1 n 1 , Exc. Flor. || 244 ceu P ,

cett. mei, Exc. Flor. : seu P 2 PwZRmrWi 96

10. EPITHALAMIVM DICTVM HONORIO AVGVSTO ET MARIAE

250

255

260

265

270

promittit iam parua comas; uel flore sub uno ceu geminae Paestana rosae per iugera regnant: haec largo matura die saturataque uernis roribus indulget spatio; latet altera nodo nec teneris audet foliis admittere soles. adstitit et blande Mariam Cytherea salutat: 'salue, sidereae proles augusta Serenae, magnorum suboles regum parituraque reges. te propter Paphias sedes Cypronque reliqui, te propter libuit tantos explere labores et tantum tranasse maris, ne uilior ultra priuatos paterere lares neu tempore longo dilatos iuuenis nutriret Honorius ignes. accipe fortunam generis, diadema resume, quod tribuas natis, et in haec penetralia rursus, unde parens progressa, redi. fac nulla subesse uincula cognatae: quamuis aliena fuisses principibus, regnum poteras hoc ore mereri. quae propior sceptris facies? quis dignior aula uultus erit? non labra rosae, non colla pruinae, non crines aequant uiolae, non lumina flammae. quam iuncto leuiter sese discrimine confert umbra supercilii! miscet quam iusta ruborem temperies nimio nec sanguine candor abundat! Aurorae uincis digitos umerosque Dianae; ipsam iam superas matrem. si Bacchus amator

247 gemmant Goodyear || 248 ueris A 2

G 5 # | iacet Heinsii Iunianus

II 249 roribus Rrar, cett. mei: floribus

|| 250 admittere P 2 , cett. mei : committere P 2 ul |

soles (-is PacRac)] solemJPj9cF 1 7 0 7 || 251 constitit P 1 4 ϋ | mariam blande F 1 7 || 254 sedes J 3 p c , cett. mei : aedes* P 2 F J 3 a c n 1 | relinqui W i J 6 || 255 om. add. mg F 2 | libuit tantos Ρ 2 p c , cett. mei : tantos libuit P 2 a c F : libuit magnos ¥ 2mg \ tantos (magnos F 2 m g : libuit F) explere labores P 2 p c , cett. mei : tantos implere lagpc?Y 21?2ul(Fpc)W 1 bores K 6 : tantum complere laboris F 1 3 || 256 tran(sn)asse J 3nl9 Exc. Flor. : tran(sn)are L F 2 ( P a c ) R F F 1 7 || 257 patiare g P 2 W i F J 3 | ne P 2 n 1 F 2 0 || 259 aspice fortunam : auspice fortuna Burmannus || 261 egressa A 2 | ueni 0 3 || 264 propior g P 2 m / F 2 R W ! ( F 1 7 ) J 3 : proprior P 2 L P F n 1 | qui CP 10ac, Exc. Flor. || 265 erat F 3 || 266 aequent Heinsius \ nec lumina P 2 || 267 iuncto leTiiter g p c . ? L P R F 1 7 J 3 n 1 : leuiter iuncto F : iuncti leuiter P 2 ulVul (Wx): leuiter iuncti Abrinc. 135 : iuncti pariter P 2 : uincti leuiter Vicetina : uincto leuiter F 2 : iugi ieuiter A 3 : iusto leuiter Isengriniana mg || 268 ruborem P 2 : pudoremP2R, cett. mei || 269 nimio Ρ p c , celt. mei : minimo λ : niueo Ζ | abundans L i P i o a c || 571 iam superas ipsam matrem L λ

97

CLAVDIVS CLAVDIANVS

dotali potuit caelum signare Corona, cur nullis uirgo redimitur pulchrior astris? iam tibi molitur stellantia serta Bootes inque decus Mariae iam sidera parturit aether. ο digno nectenda uiro tantique per orbem consors imperii! iam te uenerabitur Hister, nomen adorabunt populi; iam Rhenus et Albis seruiet; in medios ibis regina Sygambros. quid numerem gentes Atlanteosque recessus Oceani? toto pariter dotabere mundo.' dixit et ornatus, dederant quos nuper ouantes Nereides, collo membrisque micantibus aptat. ipsa caput distinguit acu, substringit amictus; flammea uirgineis accommodat ipsa capillis. ante fores iam pompa sonat, pilentaque sacram praeradiant ductura nurum. calet obuius ire iam princeps tardumque cupit discedere solem: nobilis haud aliter sonipes, quem primus amoris sollicitauit odor, tumidus quatiensque decoras curuata ceruice iubas Pharsalia rura peruolat et notos hinnitu flagitat amnes naribus accensis; mulcet fecunda magistros spes gregis et pulchro gaudent armenta marito. candidus interea positis exercitus armis exultat socerum circa; nec signifer ullus nec miles pluuiae flores dispergere ritu

275

280

285

290

295

272 signare R W i ul, cett. mei, Exc. Flor . : signire J&ul : ditare g P 2 W i : dotare A 2 :donare L 4 L 1 1 P 1 4 : insignire Heinsius || 273 cur R, cett. mei : cum R u l ||

275 ethra K 6 || 276 ο omnes mei : i C L ^ c S ^ Exc. Flor., Exc. Gyr. : in- 0 3 a c \\ 278 numen Jeep

| populi] Galli Burmannus

: Parthi Jeep : Picti uel Scoti Birt: si

nomen proprium desideratur (quod non opinor), possis et Huni considerare || 280 At-

lanteique Heinsius || 281 dotabere g L F 2 W 1 F F 1 7 m g r J 3 n 1 : donabere* P 2 wZPRZ, Isengriniana mg : ditabere P 2 0 3 « Z : dominabere P 2 w / F 1 7 0 ^ &pc || 284 distinguit L F 2 P R F F 1 7 J 3 n 1 : constringit g P 2 W i C K 6 , Exc. Flor. : constrinxit J 6 | substringit F 1 7 ^?c, cett. mei: succingit F 1 3 || 286 sacram P W 2 R 3 9 , Isengriniana : sacra*

cett. mei : g incert. || 288 precedere 0 7 : decedere Burmannus

|| 289 primus F n p c ,

: crinita P x : cett. mei : priscus F 2 P R F 1 7 a c Z a c | amorum P 1 4 [| 291 curuatas turbata Exc. Flor. | pharsalica J 3 z 1 ^ c || 292 et totos F 3 : atque nouos λ : concep-

tos (post hinnitu positum) L : ignotosque Heinsius : et motos Schraderus : et nodos Birt | flagitat R, cett. mei : commouet Jlsscr \ amnes cett. mei, Exc. Flor. : ignes

L n 1 q Z ^ : amens Birt || 293 accensis P 2 , cett. mei, Exc. Flor. : accensus P 2 w i F J 3 n 1 A 2 | magistros P 2 ^)c, cett. mei : magistrum F 1 4 K 8 || 296 circa socerum F 1 7 : socerum iuxta Vicetina \ ultra p 2 R 3 9 || 297 pluuiae flores (rores P 2 ul) .. . ritu P 2 , cett. mei : pluuiae ritu . . . flores F F 1 7 B 1 g 1 : ritu pluuiae . . . flores J 3 G 5

98

10. EPITHALAMIVM DICTVM HONORIO AVGVSTO ET MARIAE

300

305

3io

315

320

cessat purpureoque ducem perfundere nimbo. haec quoque uelati lauro myrtoque canebant: 'diue parens, seu te conplectitur axis Olympi, seu colis Elysias animarum praemia ualles, en promissa tibi Stilicho iam uota peregit. iam gratae rediere uices. conubia pensat: acceptum reddit thalamum natoque reponit quod dederat genitor. numquam te, sancte, pigebit iudicii nec te pietas suprema fefellit. dignus quem legeres, dignus cui pignora tanti principis et rerum commendarentur habenae. dicere possemus quae proelia gesta sub Haemo quaeque cruentarint fumantem Strymona pugnae, quam notus clipeo, quanta ui fulminet hostem, ni prohiberet Hymen. quae tempestiua relatu, nunc canimus. quis consilio, quis iuris et aequi nosse modum melior? quod semper dissidet, in te conuenit, ingenio robur, prudentia forti. fronte quis aequali, quem sic Romana decerent culmina? sufficerent tantis quae pectora curis? stes licet in populo, clamat quicumque uidebit: "hic est, hic Stilicho!" sic se testatur et offert celsa potestatis species, non uoce feroci, non alto simulata gradu, non inproba gestu. 298 ducem R ul, cett. mei : diem R || 299 haec R, cett. mei : hoc P 2 L R $ s c r F 2 0 I myrto lauro- L || 301 colis g P 2 F 2 w i P w i W ! J ^ ! : premis* L F 2 P R F F 1 7 Z | sedes p 4 || 303 iam g P 2 W x F 1 7 : e n L ( m ras.)F2PRFZ | conubia P, cett. mei, Exc. Flor. : cunabula gP 2 PwZW 1 , Exc. Flor. ('aliter'), Exc. Gyr. | pensat J 3pc, cett. mei : pensant J 3 a c L 1 1 W 2 a c , Exc. Gyr. || 304 reponit F 2 R , cett. mei : rependitF 2 ^Rt«ZFii 1 || 305 genitor dederatK^ : dederas g e n i t o r i ^ B i L n X ^ c || 306 extrema n x q || 307 quem legeres g F 2 o c R J 3 n 1 P 1 0 , Exc. Flor. : quem leges Ρ : cui leges(P 2 )LF 2 pcR55crW 1 FF 1 7 || 308 rerum g P 2 F W ! J ^ : tantae L F 2 P R F 1 7 || 309 discere PWi | possemus] nunc possem gB x J 6 Z j , Exc. FlorExc. Gyr. : nunc possent C 0 3 0 7 || 310 cruentarint cett. mei, Exc. Flor. : cruentarent L W 1 F 1 7 B 1 L 4 Z || 311 quam notus] quam fortis Birt: quantusque in uel et quantus Frings | hostem P 2 , cett. mei: hostes B ^ : hastam Ρ 2 m r || 312 quae] quin uel cui Heinsius || 314 dissidet P 2 wZPW t ul, cett. mei : dissilit P 2 P w i W i W 2 a c , Exc. Flor. : desilit g || 315 ingenio F 2 , cett. mei : ingenuo F 2 ulq, Marklandus \ forti] sorti Lond . Harl. 2745 : cordi Burmannus || 316 aequali g P 2 F 2 a c P R J 3 n 1 : aequalis LF 2pcB,ulW l F F 1 7 | quem] quam Exc. FlorJ || 317 tantis quae g P 2 F 2 W ! F J 3 & : quae tantis L P R F 1 7 n 1 Z A || 318 stes P2pcJ 3ul, cett. mei : stet P 2 a c : sis J 3 L H | clametP 2 |j 319 hic est hic L i ^ P R i i j P ^ Z : hic ille est g P 2 W j J 3 : ille est hic F 1 7 : his est tantumF, ut uid. | sic se P 2 R v i y i l u l F x l p c : sic te g F 2 F W i J 3 : sese L P R F 1 7 a c | effert G s μ, Flor. Gall. 99

CLAVDIVS CLAVDIANS

adfectant alii quidquid fingique laborant, hoc donat natura tibi. pudor emicat una formosusque rigor, uultusque auctura uerendos canities festina uenit. cum sorte remota contingat senio grauitas uiresque iuuentae, utraque te cingit propriis insignibus aetas. ornatur Fortuna uiro. non ulla nocendi tela nec infecti iugulis ciuilibus enses. non odium terrore moues nec frena resoluit gratia; diligimus pariter pariterque timemus. ipse metus te noster amat, iustissime legum arbiter, egregiae pacis fidissime custos, optime ductorum, fortunatissime patrum. plus iam, plus domino cuncti debere fatemur, quod gener est, inuicte, tuus. uincire corona; insere te nostris contempto iure choreis. sic puer Eucherius superet uirtute parentem; aurea sic uideat similes Thermantia taedas; sic uterus crescat Mariae; sic natus in ostro paraus Honoriades genibus considat auitis. ,

325

33o

335

340

322 fungi- ri1ac : F 2 incert. || 323 hoc cett. mei, Exc. Gyr.: hic nj. : haec Vicetina ||

324 auctura uerendos F 2pcPF 17pc, cett. mei : auctura tremendos F 2ac : actura uerendos n1W 2pc : auctore uerendo Pul0 3ac07 : actore uerendo L 1 P 10 ACW 2 AC li 325 cum sorte PRg^ul, Exc. Flor.? : consorte F± 7pc, cett. mei : non sorte F^ 7CLC : g

incert. : en sorte Camers ul: cui sorte Barthius I remota F17J3, cett. τη,βί ι remoto

F 2F 17sscrJ 3ul: g incert. : remotae Heinsius || 326 contingat R F 1 7 o c : contingant* F 2 0 G 5 : contingit L F 17pc : contingunt FLiil, cett. mei, Exc. Flor. | senio grauitas L F 2 P R F F 1 7 : grauitas senio n x , Exc. FlorJ : senii grauitas Z, Barthius : grauitas senii P2pcJ 3, Exc. Gyr. : grauitasque seni gPwJWi (seni et Ρ 2 u l ) || 328 nocenti*

Heinsius

|| 329 infesti GP2 ηϊϋ, Bodl. Add. A. 208 : infensi P 2 : infectos Jeep ||

330 nec] non L F 2 Z A | remouit L ! || 333 custos . . . pacis* J 3 R 3 9 || 334 ductorum L(in ras.) Rpc, cett. mei : doctorum R a c W i Z a c || 335 plus tibi plus \i3ul0 2ul : plus tibi q u a m P 2 0 2 0 3 : plus tibi iam Isengriniana mg || 336 t u i K 6 | uincire gmr

(in ras.)P 2ul, cett. mei, Exc. Flor.? : innecte P 2 || 337 om. add. mg J 3 || 340 uterus]

p r o l e s P 2 o || 341 considet WxCPio^cSa epithalamium honorii augusti explicit R

100

11-14. FESCENNINA DICTA HONORIO AVGVSTO ET MARIAE 11-14 FESCENNINA

DICTA H O N O R I O ET MARIAE

AVGVSTO

Princeps corusco sidere pulchrior, P a r t h i s s a g i t t a s tendere certior, eques Gelonis imperiosior, q u a e digna m e n t i s laus erit arduae? q u a e digna formae laus erit igneae? t e L e d a mallet q u a m d a r e Castorem ; praefert Achilli t e proprio T h e t i s ; Venus reuersum spernit A d o n i d e m ; damnat reductum Cynthia Virbium; u i c t u m fatetur Delos Apollinem; credit minorem L y d i a L i b e r u m . t u cum per a l t a s inpiger ilices p r a e d a c i t a t u m cornipedem reges l u d e n t q u e u e n t i s instabiles comae, telis i a c e b u n t sponte t u i s ferae g a u d e n s q u e sacris uulneribus leo a d m i t t e t h a s t a m m o r t e superbior. c u m post labores sub p l a t a n i uoles

5

16 17 8 ίο

15 18

11 1 - 4 1 12 1 - 4 5 18 1 - 1 2 14 1—37 g P 2 , L, F 2 P , R, W l y F F ^ i i ! codicum inscriptiones: epitalamium honorii et marie R : incipit fescennina de nuptiis honorii augusti W i B i C L 1 0 7 S 3 ζ μ, Exc. Flor. mg : liber tertius. de nuptiis honorii F 2mr : epitalamium super nuptias honorii J 3 m a : claudiani epitalamium in nuptias honorii et marie # mr : fescenina de nuptiis honorii et mariae ode 1 A 2 mr : incipit ephitalamium honorij et marie Ζ m r : fescennini nuptiarum honorii imp. Clauerii uet. cod. in nonnullis codd., uelut R J 6 Z , adsunt notae metricae, quarum pleniorem notitiam in Prolegom. praebui 11 L clarior P 1 4 ZAw/ || 2 mittere F 3 | doctior* R || 4 menti R 2 3 || 16 — 17 quos post 9 transponere uoluit Ker, ego post 7 collocaui || 16 spernit Ρ ac, cett. mei : spernat* R 26«s5cr : spernet Ρpc j| 17 damnat P, cett. mei : damnet* PsscrA 2 R 2 6 sscr || 10 tu omnes mei, Exc. Flor. : tum L 4 : tunc B x || 11 praedo ηitcett.mei,Exc.Frising. : n e g a t P 2 L F 2 W 1 || 131 infestam- μ | trusere P 2 J 3 p c , cett. mei : misere gP 2 wZJ 3 acF 3 J 7 : struxere Ζ || 133 lacte omnes meiy Exc. Flor. : fune W^ma : uecte Heinsius | religat Jeep | poscit- Γ || 134 ualidoque Ζ || 136 deiecit omnesmei, Exc. Flor. : demisit p 2 , Exc. Laeti, Vicetina | sordidus P 2 P R P I 0 ^ : sordibus cett. mei || 137 soluitur Wakefield, Birt \ exusto Wakefield | lucratus Birt || 138 ubi] ut Heinsii Iunianus \ iuuet Heinsius |j 139 licuit J 3 p c , cett. mei : -que licet J 3 ac : liceat A 3 || 140 fastis RZac | uias P 1 3 |i 141 tantone libet JTgF J 3 n j : tantone licet : tanto libuit* L F 2 P R : tanto licuitP 2 | risu Rpc, cett. mei : nisu Rac, Heinsius || 142 uertere] uoluere ? ! : soluere Heinsius | commissus F | in gpc?P 2, cett. mei : ad P 2 wZFJ 3 || 143 ministrum est Flor. Gall. || 144 sustinet] snstulit Ζ : suscipit L n || 145 cum μ \ texere Rac, cett. mei: traxere* L RpcFPi 0 λ 148

18. IN EVTROPIVM LIBER PRIOR

i5o

155

160

165

quis non ingemuit? quis non inrepere sacris obsequiis doluit totiens uenale cadauer? ipsi quin etiam tali consorte fremebant regales famuli, quibus est inlustrior ordo seruitii, sociumque diu spreuere superbi. cernite, quem Latiis poscant adnectere fastis: cuius et eunuchos puduit! sed uilior ante obscurae latuit pars ignotissima turbae, donec Abundanti furiis — qui rebus Eois exitium primoque sibi produxit — ab imis euectus thalamis summos inuasit honores. quam bene dispositum terris, ut dignus iniqui fructus consilii primis auctoribus instet! sic multos fluuio uates arente per annos hospite qui caeso monuit placare Tonantem inuentas primus Busiridis imbuit aras et cecidit saeui, quod dixerat, hostia sacri; sic opifex tauri tormentorumque repertor, qui funesta nouo fabricauerat aera dolori, primus inexpertum Siculo cogente tyranno sensit opus docuitque suum mugire iuuencum. nullius Eutropius, quam qui se protulit, ante direptas possedit opes nullumque priorem perculit exilio solumque hoc rite peregit,

146 inrepere Ρ 2 u l F p c , cett. mei, Exc. Flor. : irrumpere P 2 n x : obrepere F 3 μ || 148 tremebant iij pc || 150 seruitii F 2pcPpc, Fipc, cett. mei : seruitiis P 2 a c R a c 0 2 : seruitus Ρac : seruitium P 2 ul0 2ul | diu F 2 , cett. mei, Exc. Flor. : sibi*F2wZ

n A q || 151 latiis poscant Ρ p c , cett. mei : poscant latiis F 2 : poscunt latiis P 1 0 : latiis certent A 2 | fastis R, cett. mei : fata Hul || 152 cuius omnes mei, Exc. Flor. : huius Birt H 154 anhelanti Exc. Gyr. || 155 exitio Jeep \ primo- g R w Z W 1 F J 3 a c n 1 : primum-* r P 2 L F 2 P R J 3 j 9 C | produxit cett. mei, Exc. Flor. : perduxit ΠγΟη? | imo Paul l| 156 euectus P2pc, cett. mei : eiectus LfacGsZi | thalamis] stabulis B i F 3

Zac : tabulis L X 1 , Heinsius : thalami Wakefield , Paul

\ summorum Birt | eua-

s i t Z || 157 est post dispositum add. J 3 mr \ Parcis Wakefield \ ut dignus iniqui j D c P 2 L F 2 i 9 c P ^ c R ^ c F J 3 n 1 : ut dignus iniquis gacF 2acPa,cTlacWi : latioque potenti L j || 158 auxilii fructus K 4 | instet J 3 , cett. mei : instat K 6 : obsit J 3 u l || 159 multos fluuio uates] fluuio multos uates L : uates fluuio multos F 1 9 || 160 mouit

• Heinsii lunianus : docuit Flor. Gall. || 161 primus r , g P p c W 1 F J 3 n 1 , Exc. Gyr.i

primum P 2 L F 2 Ρ ac R || 162 saeui cecidit J 3 μ | quod] qui* F 1 7 L 3 p c , Isengriniana mg : quo Vgoletus | dixerat] struxerat Burmannus : finxerat Hall || 167 se pretulit Exc. Flor. : sibi protulit K 6 : sibi profuit Delrius || 168 diiectas iij 0 7 ac : deceptas P t : ereptas 0 2 : dereptas Burmannus || 169 pertulit P ^ j | exitio g | rite Rpc,

cett. mei : ire Rac : iure F 3 u l 12

BT Claudianus

149

CLAVDIVS CLAVDIANVS

170

auctorem damnare suum. postquam obsitus aeuo semiuir excelsam rerum sublatus in arcem, quod nec uota pati nec fingere somnia possent, uidit sub pedibus leges subiectaque colla nobilium tantumque sibi permittere fata, qui nihil optasset plus libertate mereri, iam iam dissimulat dominos alteque tumescunt seruiles animi. procerum squalore repletus carcer et exulibus Meroe campique gemiscunt Aethiopum; poenis hominum plaga personat ardens; Marmaricus claris uiolatur caedibus Hammon. asperius nihil est humili cum surgit in altum: cuncta ferit dum cuncta timet, desaeuit in omnes ut se posse putent, nec belua taetrior ulla quam serui rabies in libera terga furentis ; agnoscit gemitus et poenae parcere nescit, quam subiit, dominique memor quem uerberat odit. adde quod eunuchus nulla pietate mouetur nec generi natisue cauet. clementia cunctis in similes, animosque ligant consortia damni; iste nec eunuchis placidus. sed peius in aurum aestuat; hoc uno fruitur succisa libido. quid neruos secuisse iuuat? uis nulla cruentam castrat auaritiam. paruis exercita furtis quae uastare penum neclectaque sueuerat arcae

175

180

185

i9o

170 oblitus T 2PC II 1 7 2 n e c l ceM· me% Exc. Frising. : non J 3 | pati omnes mei9 Exc. Frising. : satis Iservgriniana mg : alii ?Birt | fingere somnia cett. mei, Exc. Frising.: somnia fingere* Γ F 2 | possent F 1 7 . a c ^ , Heinsius : possint F 2 sscr, Heinsius : possunt F 2 , cett. mei, Exc. Frising. || 173 reges Heinsius | calcata- Flor. Gall. |j 174 promittere gr i μ || 175 nil F L n W 2 || 176 alto- Exc. Laeti || 177 repletus Γ P 2 acLF 2 PpcRn 1 : repletur gP 2 j?cP«cWiFJ 3 || 179 hominum] nimiuni Mommsen \ arens Heinsius || 180 marmoricus W i F n i P j W2ZwZ || 181 cum surgit (Wi), cett. mei : cum surgat Γ, Exc. Flor. : dum surgit P j : dum tendit F || 183 ut] dum Exc. Geuart. | taetrior] tristior J 3 : saeuior F z 2 μρο \ ulla g?ac, cett. mei, Exc. Flor. : ulla est gpc?n 1F3L4L1102 || 184 colla F 2 F F 3 F 1 7 K 6 w Z | ruentis Wakefield || 185 sed 0 2 || 186 quem] quos P 2 0 2 , Par. 13582 || 188 nec] non Gs J 6 : nam g | generi VpcHpc , cett. mei : generis gPacRac | natisue cett. mei, Exc. Flor. : -que W j || 188-190 n j Z , Par. 13582 \ cauet] caret g : timet Flor. Gall. : calet Wakefield uerba clementia — placidus suspecta Konigio || 189 commercia Heinsii Iunianus \ damnis ϋ : regni P n || 190 ille F 2 F P 1 0 5 | peius] pronus Heinsius : pectus Jeep : apertus Birt || 191 succensa K 6 || 192 ulla b x | furentem Schraderus 150

18. W EVTROPIVM LIBER PRIOR'

195

claustra remoliri, nunc uberiore rapina peccat in orbe manus. quidquid se Tigris ab Haemo diuidit, hoc certa proponit merce locandum, institor imperii, caupo famosus honorum. hic Asiam uilla pactus regit; ille redemit coniugis ornatu Syriam; dolet ille paterna Bithynos mutasse domo. subfixa patenti uestibulo pretiis distinguit regula gentes. tot Galatae, tot Pontus eat, tot Lydia nummis; si Lyciam tenuisse uelis, tot milia ponas, si Phrygas, adde parum. propriae solacia sorti communes uult esse notas et uenditus ipse uendere cunota cupit. certantum saepe duorum diuersum suspendit onus; cum pondere iudex uergit, et in geminas nutat prouincia lances. non pudet heu, superi, populos uenire sub hasta? uendentis certe pudeat. quid iure sepulto mancipium tot regna tenet, tot distrahit urbes? pollentem solio Croesum uictoria Cyri fregit ut eunucho flueret Pactolus et Hermus? Attalus heredem uoluit te, Roma, relinqui, restitit Antiochus praescripto margine Tauri, indomitos curru Seruilius egit Isauros et Pharos Augusto iacuit uel Creta Metello,

200

205

2io

215

196 Haemo] hermo 03ul: Hebro Buecheler || 197 hic F 1 3 || 198 institor R, cett* mei : uenditor Rul || 199 uilla Rac, cett. mei: uillam ΤΙρόΥΪ^ || 200 syriam cett. mei, Exc. Gyr.: t y r i a m g P 2 P 1 μ | tulit L. Mueller | paterna] -am F F 1 7 : -as L n || 201 om. add. mg P 2 | bithynos J 3 p c , cett. mei : -as J 3 a c : -is F 1 7 L n | domo Γ gP2 L F 2 R W ! i 3 p c n l 9 Exc. Flor. : d o m o s P J 3 a c : d o m u C G 5 S 3 : d o m u s L n : d o m u m F : domi Vicetina | patenti r P 2 i ? c F 2 P R W i F J 3 : potenti g i h W 2 , Exc. Gyr. : petenti P 2 ? a c F 2 0 : L incert. || 202 tegula Rubenius || 203 eat J 3 a c , cett. mei : erat Ρ p c J 3 p c n l : erit F 2 0 G 5 J 6 : eant Heinsius || 204 ponas gpc?J 3pcn1, cett. mei : pones J 3 o c F 3 L 4 : pendas η t u l l| 205 parum R p c , cett. mei : parum est Rac | propriae η χ υΛ, cett. mei, Exc. Flor. : durae ϋ ! 1 sorti r j 3 C J 6 J 7 P i 2 , Exc. Flor. : sortis cett. mei || 207 cupit] petit F 2 : parat A 3 : iubet K 4 || 208 diuisum Flor. Gall. | suspendit] subsedit gpc? : supponit Exc. Laeti || 209 nutat omnes mei, Exc. Flor. : mutat P j ! ac: uertit Vicetina \ p r o u i n c i a P 2 , cett. mei: s e n t e n t i a P 2 w i F 0 2 ^ II 210 — 239 bis

scripti in F, et suo loco et inter 5, 373—374 || 210 num Ρ Ρ ί 0 λ | pudet Ρ 2 p c , cett.

mei : pudor P 2 a c 0 2 | uenire r F 2 P R P 1 0 , Exc. Flor. : uenisse gPjLRwZWxFJgii! | hasta] -am Flor. Gall. : -as L 4 || 211 quid Κ 4 λ : quod R p c , cett. mei : quo T R a c j sepulto Burmannus : sepultum omnes mei : potentum 0 3 : repulsum Burmannus : sepulcnim Konig || 212 regna] iura F 3 : rura Heinsius \ distrahit R, cett. mei : distrahat P 2 : destruit R u l : detrahit A 3 : possidet F 1 4 || 213 pallentem 0 3 || 214 flueret F R Z : fluerent cett. mei : fuerant F || 216 praescripti Heinsius || 217 indomitus Ρ | cursu G 5

12*

151

CLAVDIVS CLAVDIANVS

ne non Eutropio quaestus numerosior esset? in mercem ueniunt Cilices, Iudaea, Sophene, Romanusque labor Pompeianique triumphi. quo struis hos auri cumulos? quae pignora tantis succedent opibus? nubas ducasue licebit: numquam mater eris, numquam pater; hoc tibi ferrum, hoc natura negat. te grandibus India gemmis, te foliis Arabes ditent, te uellere Seres: nullus inops adeo, nullum sic urget egestas ut uelit Eutropii fortunam et membra pacisci. iamque oblita sui nec sobria diuitiis mens inuersas leges hominumque negotia ludit. iudicat eunuchus; quid iam de consule miror? prodigium, quodcumque gerit. quae pagina lites sic actas meminit? quibus umquam saecula terris eunuchi uidere forum? sed ne qua uacaret pars ignominia neu quid restaret inausum, arma etiam uiolare parat portentaque monstris aggerat et secum petulans amentia certat. erubuit Mauors auersaque risit Enyo dedecus Eoum, quotiens intenta sagittis et pharetra fulgens anus exercetur Amazon, arbiter aut quotiens belli pacisque recurrit

220

225

230

235

240

219 ne non cett. mei, Exc. Flor. : nec n o n P 2 W i : et n o n L : ut nunc Γ || 220 mercem P 2 , cett. mei : merces Exc. Laeti : lapidem P 2 w / 0 2 o, argute || 223 succedent Fpc (suo loco), cett. mei : -ant P 2 Fcrc (suo loco) : -unt F (alieno loco) n x | nubas ducasue cett. mei, Exc. Flor. : nubas ducasque g n x : ducas nubasue K 6 || 226 ditent arabes Flor. Gall. | et uellere P 2 R || 227 adeo F (alieno loco), cett. mei : adeo e s t F (suo loco) | urget r P 2 F 2 P R F (alieno loco), Exc. Flor. : coget gDj : cogit L F (suo loco) W j J 3 || 228 eunuchi Flor. Gall.. Exc. Gyr. ? || 229 non Ζ | deliciis Heinsius olim || 230 inuersas Hall : in miseras codd. : en miseras Heinsius : inuisas Buecheler : sinceras Birt \ ludit omnes mei, Exc. Flor. : uenit λ : saeuit Heinsius || 231 quid iam Γρβ¥ (suo loco), cett. mei : quid tam ΓαόΥί± : quidnam L : qui iam F (alieno loco) | mirer* Flor. Gall., Heinsius || 232 prodigium P 2 ^ i i i : prodigium est P 2 sscr J 3 sscr, cett. mei \ quocumque n x || 233 sic actas rpcHpc, Isengriniana mg : sic aetas Rac : femineas (-osP 2 )PpcRwZ, cett. mei : sic femineas e t a s P a c : castrati Bar~ thius | nouit Α 3 p c \ foedera F 2 0 || 235 ignominia gRwZWiF (suo loco) η λ : ignominiae R F (alieno loco), cett. mei, Exc. Flor. \ neu F (alieno loco), cett. mei, Exc. Flor. : ne g W x F (suo loco) J 3n! : nec F 1 7 α || 236 monstri n x : monstrum R || 237 aggerat cett. mei, Exc. Flor. : aggregat L n x : aggrauat Flor. Gall. || 238 auersa- / T g P 2 F 2 R F p c (suo loco) J 3 p c , Exc. Flor., Exc. Gyr. : aduersa- L P W i F a c (suo loco : alieno non corr.) || 239 intenta F (alieno loco), cett. mei : crinita F (suo loco): uiolenta uel metuenda Birt || 240 pharetris K 6 | surgens η χ | exercetur omnes mei, Exc. Flor. : ostentatur α || 241 cucurrit g F 2 0 g 1 ^ Z : requirit Lj^

152

18. IN EVTROPIVM LIBER PRIOR

adloquiturque Getas. gaudet cum uiderit hostis et sentit iam desse uiros. incendia fumant, muris nulla fides, squalent populatibus agri et medio spes sola mari. trans Phasin aguntur Cappadocum matres, stabulisque abducta paternis Caucaseas captiua bibunt armenta pruinas et Scythicis mutant Argaei pabula siluis. extra Cimmerias, Taurorum claustra, paludes flos Syriae seruit. spoliis nec sufficit atrox barbarus; in caedem uertunt fastidia praedae. ille tamen (quid enim seruum mollemque pudebit? aut quid in hoc poterit uultu flagrare ruboris?) pro uictore redit; truncum uexilla secuntur et turmae similes eunuchorumque manipli, Hellespontiacis legio dignissima signis. obuius ire cliens defensoremque reuersum conplecti. placet ipse sibi laxasque laborat distendisse genas fictumque inflatus anhelat, puluere respersus tineas et sordibus ora squalidior, uerbisque sonat plorabile quiddam ultra nequitiam fractis et proelia narrat perque suam tremula testatur uoce sororem

245

250

255

260

242 adloquiturque cett. mei, Exc. Flor. : -ue P R F | duces Flor. Gall. || 243 sensit

L F L * z x || 244 muris Rjac, cett. mei : mauris g : euris F 2 | populatibus R p c , cett. mei, Exc. Flor. : populantibus P 2 P R a c || 245 in K 6 μ | sola] nulla K 6 : una Hein sius || 246 stabulis (-que om.) g n x | adducta n 1 0 7 P 4 l || 247 armenta . . . captiua P 2 |j

248 argeia μ, Heinsius

|| 249 ultra Γ Yul

I uers. delere uoluit Barthius

|| 250 flos

syriaeg (syrie post seruit) P2wZF 2 «ZPi?cWipcFJ 3 acn 1 : flos asiaePpc 2 Rw/, Schra-

derus : assyriis rP 2 LF 2 PacRJ 3 joc, Isengriniana mg | seruit gP 2 wZF 2 wiP^cRttZ W 1 F J 3 a c n 1 , Exc. Flor. : feruet r L F 2 P a c R J 3 p c , Vicetina : feruent P 2 J 6 m g \ non P x || 251 uertunt T P 2 R , Exc. Flor. : uertit R ul 9 cett. mei || 252 mollem ser-

uum- μ || 253 poterit uultu r P 2 L P R W i : uultu poterit F 2 : potuit uultu gFii! ; uultu potuit J 3 : poterit cultu Rs«cr : potuit cultu &ac | superare Isengriniana mg \ ruboris Hpc(J 3ul), cett. mei : pudoris L R o c ^ ^ L n Z f α || 254 truncum Heinsius : t u m cum J 6 a c : tunc cum g P 2 HulF : tunc tum α : peditum R, cett. mei : unum Exc.

FlorExc.Gyr.

: centum uel comitum Heinsius olim : tumidum Konig : uanum Paul:

Hunum Mommsen : pathicum Hall || 258 laxas- (-ans: -at- n x ) omnes mei : lassas- Ζ : lapsas- R 3 || 259 distendisse r f g F 2 P w Z R p c W i J 3 n j : extendisse P 2 ^ c : cont e n d i s s e P 2 a c L P R a c : diffundisse F || 260 tunicas Isengriniana mg \ sordibus σ,

Flor. Gall. : solibus omnes mei || 261 squalidior Heinsius : pallidior codd. : aridior

uel paedidior Goodyear || 262 ultra nequitiam omnes mei, Exc. Flor. : citra nequitiam F i n u l i multa nequitia Jeep : ultra nutricem Birt | fractis omnes mei, Exc. Flor. : fictis Exc. Gyr. || 263 suum . . . dolorem F

153

CLAVDIVS CLAVDIANVS

defecisse uagas ad publica commoda uires; cedere liuori nec sustentare procellas inuidiae; mergique fretis spumantibus orat. exoretque utinam! dum talia fatur, ineptas detergit lacrimas atque inter singula dicta flebile suspirat: qualis uenit arida socrus longinquam uisura nurum; uix lassa resedit et iam uina petit. quid te, turpissima, bellis inseris aut saeui pertemptas Pallada campi? tu potes alterius studiis haerere Mineruae, tu telas, non tela, pati, tu stamina nosse, tu segnes operum sollers urgere puellas et niueam dominae pensis inuoluere lanam. uel, si sacra placent, habeas pro Marte Cybelen; rauca Celaenaeos ad tympana disce furores. cymbala ferre licet pectusque inlidere pinu inguinis et reliquum Phrygiis abscidere cultris. arma relinque uiris. geminam quid diuidis aulam conarisque pios odiis committere fratres? te magis, ah demens, ueterem si respicis artem, conciliare decet. gestis pro talibus annum flagitet Eutropius, ne quid non polluat unus, dux acies, iudex praetoria, tempora consul! nil adeo foedum, quod non exacta uetustas ediderit longique labor commiserit aeui. Oedipodes matrem, natam duxisse Thyestes cantatur, peperit fratres Iocasta marito

265

270

275

280

285

290

264 datas uel auidas Birt | commoda publica K 6 || 265 procellam G 5 || 267 ineptus Γ RZ || 269 suspirans Flor. Gall. || 270 resedit P2i>c, cett. mei : residit P 2 a c || 271 turpissimaF 2 wZn 1 B 1 acF 3 S 3 : turpissime* F 2 , cett. mei || 272 e t F J 3 | saeui . . . campi r g P 2 F 2 F J 3 , Exc. Flor. : saeuis . . . campis LPRWtii!, Vicetina, Isengriniana : mediis . . . campis Isengriniana1 mg || 273 potis Goodyear | alterius P 2 ul (J 3 ), cett. mei : alternis Ρ 2 Ρ Ι II 274 t u P 2 F 2 J 3 n 1 F 1 7 Z : et cett. mei, Exc. Flor. \ sequi F 3 1 | nesse A 2 . ? , Heinsius |l 275 puellas R, cett. mei : ministras R ul || 276 et niueam / P 2 L F 2 P R J 3 p c n 1 : et uinctam gRwZWiFJ 3 ac : et iunctam F 3 J 6 K 6 : et tinctam F 1 7 0^ββοτμα : atque unctam Heinsius olim || 277 adeas Heinsius || 279 allidere Exc. Gyr. || 280 abscidere T g P F : abscindere cett. mei, Exc. Flor. || 281 uiro Wi | quin Koch || 282 odio P 1 3 || 283 ο demens F J 3 G 5 α | conspicisP 2 jj 285 flagitet %pc?Hac, cett. mei, Exc. Flor. : flagitat ΓΈ,ροΓ 1 || 287 foedum LRac? : foedum est cett. mei \ exhausta F 1 3 | uoluntas F 2 0 II 288 anni 0 2 ζαο || 290 cantatur g p c P 2 L F 2 R W 1 F n 1 : cantantur* rgacPJ 3, Exc. Flor. 154

18. IN EVTROPIVM LIBER PRIOR

295

3oo

305

3io

315

et Pelopea sibi. Thebas ac funera Troiae tristis Erecthei deplorat scaena theatri. in uolucrem Tereus, Cadmus se uertit in anguem; Scylla nouos mirata canes. hunc arbore figit, eleuat hunc pluma, squamis hunc fabula uestit, hunc soluit fluuio. numquam spado consul in orbe nec iudex ductorue fuit. quodcumque uirorum est decus, eunuchi scelus est. exempla creantur quae socci superent risus luctusque cothurni. quam pulcher conspectus erat, cum tenderet artus exangues onerare toga cinctuque grauatus indutoque senex obscaenior iret in auro: humani qualis simulator simius oris, quem puer adridens pretioso stamine Serum uelauit nudasque nates ac terga reliquit, ludibrium mensis; erecto pectore diues ambulat et claro sese deformat amictu. candida pollutos comitatur curia fasces, forsitan et domini. praebet miracula lictor consule nobilior, libertatemque daturus, quam necdum meruit, scandit sublime tribunal atque inter proprias laudes Aegyptia iactat somnia prostratosque canit se uate tyrannos. scilicet in dubio uindex Bellona pependit, dum spado Tiresias eneruatusque Melampus reptat ab extremo referens oracula Nilo. obstrepuere auium uoces, exhorruit annus

291 thebas r L F 2 R P 4 Z # A : labes g? 2YRulW 1FJ 3n1 : tabes F 2 u l : Thebes Heinsius : bis lapsae idem olim, ac deleto | et LWi |l 292 fama ζαβ || 294 mirata P2acRwZ, cett. mei : mutata P 2 p c P R : imitata R sscr | figit P 2 j?c, cett. mei : fingit gP 2 acL ifiguntWx : cingit Heinsius || 294 — 296 hunc quater r g P 2 a c L R W i F J 3 n ! : hanc bis, tum hunc bis F 2 : hunc . . . hanc . . . hunc . . . hxmc1?2pc'Ppc || 295 pluma g?pc 2Vpc, cett. mei : -is g^pc 1L || 296 nusquam P 2 0 2 || 297 ductorque FaLn j| 298 eunuchis LPA | parantur Flor . Gall. |! 300 pulcher g?acHmgFJ 3iki : pulchre g?pc?R, cett. mei || 301 onerare r h F 2 p c F R a c C l Ζ : ornare g P 2 W ! F J 3 : onerante F 2acRpcn1, Exc. Flor. : ornante F 2 0 I cinctum-K 4 | grauatur0 2 cr || 302 indutoΓ R J 3 0 3 ^oc, Isengriniana mg: inducto- cett. mei || 304 i r r i d e n s J ^ e ^ ^ || 305 e t 0 7 | relinquit P G 5 J 6 ζ || 307 sese claro μ || 309 domini Exc. Gyr. (teste Birt), Heinsius : dominus omnes quotquot uidi codd. (uno excepto): dominis P 1 3 , Exc. Gyr. (testibus Heinsio et Jeep), Gronouius || 311 quam coddExc. Flor. : qui Gronouius \ necdum cett. mei, Exc. FlorExc. Gyr.: nondum J 3 n ! || 316 reptat P 2 R , cett. mei : raptat Rssc/ , C 1 W 2 : raptus V 2ul0 2ul || 317 obstrepuere P 2 flcR, cett. mei, Exc. Flor. : obstupuere gP 2 pcRwZP 10 155

CLAVDIVS CLAVDIANVS

nomen, et insanum gemino proclamat ab ore eunuchumque uetat fastis accedere Ianus. sumeret inlicitos etenim si femina fasces, esset turpe minus. Medis leuibusque Sabaeis imperat hic sexus, reginarumque sub armis barbariae pars magna iaeet: gens nulla probatur, eunuchi quae sceptra ferat. Tritonia, Phoebe, Terra, Ceres, Cybele, Iuno, Latona coluntur: eunuchi quae templa dei, quas uidimus aras? inde sacerdotes; haec intrat pectora Phoebus; inde canunt Delphi; Troianam sola Mineruam uirginitas Vestalis adit flammasque tuetur: hi nullas meriti uittas semperque profani. nascitur ad fructum mulier prolemque futuram : hoc genus inuentum est ut seruiat. Herculis arcu concidit Hippolyte; Danai fugere bipennem, Penthesilea, tuam; claras Karthaginis arces creditur et centum portis Babylona superbam femineus struxisse labor: quid nobile gessit eunuchus? quae bella tulit? quas condidit urbes? illas praeterea rerum natura creauit, hos fecere manus: seu prima Semiramis astu Assyriis mentita uirum, ne uocis acutae mollities leuesue genae se prodere possent, hos sibi coniunxit similes; seu Parthica ferro luxuries uetuit nasci lanuginis umbram seruatoque diu puerili flore coegit arte retardatam Veneri seruire iuuentam. fama prius falso similis uanoque uideri ficta ioco; leuior uolitare per oppida rumor riderique nefas : ueluti nigrantibus alis

320

325

330

335

340

345

318 ore r P 2 w Z L R ^ c W 1 F J 3 n 1 : orbe g P 2 F 2 P R a c || 319 fastis] fatis F 2 0 : tant i s P 2 : TRISTISDI | ianusP 2 acJ 3 pc, cett. mei : fastis Ρ 2 p c : tantis gCiF 2 o !l 323 probatur] reperta est Flor. Gall. : notatur Schraderus || 325 terra r g f a c P 2 F 2 P R W i F : uesta gpclj(Ful)FiulJ 3iii λ || 326 eunuchi . . . dei J 3 p c , cett. mei : eunuchis . . . deis J 3 a € R 4 , Jeep || 332 arcum Ρ Ζ ac || 333 concidit F 2pcHpc, cett. mei : condidit F 2 acPRac : occidit iij | pauere K 4 || 337 eutropius | urbes r P 2 L F 2 P R F , Exc. Flor., Exc. Gyr., Isengriniana mg : arces gi* 2ulW 1J 3ii1 || 339 hos Rpc, cett. mei : hocPRac || 341 leuesqueP 2 F 2 W 2 & || 342 has Heinsius \ Persica Delrius || 345 retardandam ac \ Veneri] sibi de- Flor. Gall. || 346 falsae Heinsius || 348 ueluti cett. mei, Exc. Flor. : sicut J 3 n x : ac si Flor . Gall. : ut si* Heinsius 156

18. IN EVTROPIVM LIBER PRIOR

350

355

360

365

370

audiretur olor, coruo certante ligustris. atque aliquis grauior morum fsi talibus' inquit 'creditur et nimiis turgent mendacia monstris, iam testudo uolat, profert iam cornua uultur; prona petunt retro fluuii iuga; Gadibus ortum Carmani texere diem; iam frugibus aptum aequor et adsuetum siluis delphina uidebo, iam cocleis homines iunctos et quidquid inane nutrit Iudaicis quae pingitur India uelis.' subicit et mixtis salibus lasciuior alter: 'miraris? nihil est, quod non in pectore magnum concipit Eutropius. semper noua, grandia semper diligit et celeri degustat singula sensu. nil timet a tergo; uigilantibus undique curis nocte dieque patet; lenis facilisque moueri supplicibus mediaque tamen mollissimus ira nil negat et sese uel non poscentibus offert. quidlibet ingenio subigit traditque fruendum ; quidquid amas, dabit illa manus; communiter omni fungitur officio gaudetque potentia flecti. hoc quoque conciliis peperit meritoque laborum, accipit et trabeas argutae praemia dextrae.' postquam uera fides facinus uulgauit Eoum 349 coruo certante ligustris PsscrR^c, cett. mei : coruo testante ligustris Ρ : coruo estante ligustris Rac (!atet ni fallor praestante' Birt) : coruus certare ligustris Wakefield : coruus candore ligustri Jeep || 353 profert iam omnes mei, Exc. Frising. : iam profert 0 7 z x , Flor. Gall. | uultur omnes mei, Exc. Frising. : miluus F 2 0 II 353 retro fluuii cett. mei, Exc. Frising. : fluuii retro P 2 p c J 3 | iuga F g P R W i J 3 ac, Exc. Frising., Exc. Flor., Exc. Gyr.: uada P 2 LF 2 RwZFJ 3 pcn 1 || 354 Carmani Heinsius : carmenii rV 2pc : carminii C F 2 0 : armenii g P 2 a c L F 2 P R i > c F J 3 n 1 : arminii Wx : germani Exc. Flor., Exc. Gyr. \ traxere n x λ || 355 adsuetum r P 2 L F 2 P R ? Exc. Frising., Exc. Gyr. ( teste Jeep) : aduectum g W j F J a i i j , Exc. Gyr. (teste Birt) : adductum P 2 G 5 : adiunctum A 2 || 356—357 delere uoluit Konig || 356 iunctos P 2 ac, cett. mei, Exc. Frising. : uinctos P 2 p c L F 2 0 3 || 357 Iudaicis] Niliacis Exc. Gyr Heinsius : Lydiacis Grotius : in Attalicis Heinsius | quod Jeep | telis Heinsius || 359 mirari nihil est Heinsius || 360 grandia r g P 2 j o c F 2 . ? ^ c R ^ W 1 F J 3 n 1 : gaudia P 2 a c L F 2 a c P R || 361 diligit r P 2 a c L F 2 P R F J 3 p c n 1 : dirigit V 2pcgB,ulYf x J 3ac || 362 uigilacibus Burmannus || 363 lenis P2mZ, cett. mei : leuis Wi : letus P 2 F || 366 quidlibet R p c F J 3 n j : quodlibet r g P 2 F 2 P R a c W i : quemlibet L^Ln : L incert. | ingenio R, cett. mei : ingenuo Hul : ingenuos Paul \ subigit r , g W i J 3 n 1 : subicit P 2 L F 2 P R F | tradit- F 2 pc(P)(W!) J 3pc, cett. mei, Exc. Flor. : trudit- F 2 u l J 3 a c | fruendum gjocP 2 L (in ras.) J 3 m g , cett. mei, Exc. Flor. : nocendum P 2 u l j 3 : ferendum F || 367 ille Gronouius || 369 conciliis K 6 , Rvbenius : consiliis cett. mei : consciliis η χ | meritum- Heinsius || 371 uufgarat Heinsii Iunianus 157

CLAVDIVS CLAVDIANVS

gentibus et Romae iam certius inpulit aures, 'Eutropiumne etiam nostra dignabimur ira? hic quoque Romani meruit pars esse doloris?' sic effata rapit caeli per inania cursum diua potens unoque Padum translapsa uolatu castra sui rectoris adit. tum forte decorus cum Stilichone gener pacem inplorantibus ultro Germanis responsa dabat, legesque Chaucis arduus et flauis signabat iura Suebis. his tribuit reges, his obside foedera sancit indicto; bellorum alios transcribit in usus, militet ut nostris detonsa Sygambria signis. laeta subit Romam pietas et gaudia paene mouerunt lacrimas tantoque exultat alumno: sic armenta suo iam defensante iuuenco celsius adsurgunt erectae cornua matri, sic iam terribilem stabulis dominumque ferarum crescere miratur genetrix Massyla leonem. dimouit nebulam iuuenique apparuit ingens. tum sic orsa loqui: 'quantum te principe possim, non longinqua docent, domito quod Saxone Tethys mitior aut fracto secura Britannia Picto: ante pedes humili Franco tristique Suebo perfruor et nostrum uideo, Germanice, Rhenum. sed quid agam? discors Oriens felicibus actis inuidet atque alio Phoebi de cardine surgunt crimina, ne toto conspiret corpore regnum. Gildonis taceo magna cum laude receptam perfidiam et fretos Eoo robore Mauros.

375

380

385

390

395

4oo

372 certius] conscius P 2 : nuntius Heinsius |j 374 hoc Γ 0 2 \ laboris F 2 0 G 5 K 6 || 375 sic fata arripuit G 5 | caeli R, cett. mei : celerem RwZF 2 0 I cursus i ^ q |j

376 translata FGsKeZj : transgressa P F 2 u g i 0 2 I! 379 legem- J 3 α | Cheruscis Scaliger |J 381 reges Γ gP2acF2ΡRacWi, Exc. Flor. : leges P 2 i)cLP55crR^cFJ 3 n 1 ( sancit gpc?¥pc¥pc, cett. mei : sanxit P 2 : sansit F?ac || 382 transmittit ϋ \ usum Wakefield || 386 defensante Ρ 2 p c , cett. mei, Exc. Flor. : defendente n 1 A 2 Z : defensata Α 2 ul, Isengriniana mg || 387 arrecte p 2 |! 390 amouit P 1 4 || 391 possim Γ gL Ri?cFW 2 , Exc. Flor. : possum P 2 p c W 1 J 3 n 1 : possem P 2 acF 2 PRac || 392 non] nec L : nos Exc. Gyr.? : num Heinsius \ probent Birt || 393 et* K 4 | fracto] strato (K 6 ) || 394 tristique cett. mei, Exc. Frising. : -ue F || 396 actis] armis 0 3 u l || 399 magna taceo Lt \ laude] clade L 3 P 10 wZ : fraude Heinsius [ receptam] repertam 0 2 : repressam uel retectam Heinsius : redemptam Birt || 400 fractos Γ L 158

18. IN EVTROPIVM LIBER PRIOR

405

4io

415

42o

425

480

quae suscepta fames, quantum discriminis urbi, ni tua uel soceri numquam non prouida uirtus Australem Arctois pensasset frugibus annum! inuectae Rhodani Tiberina per ostia classes Cinyphiisque ferax Araris successit aristis. Teutonicus uomer Pyrenaeique iuuenci sudauere mihi; segetes mirantur Hiberas horrea; nec Libyae senserunt damna rebellis iam transalpina contenti messe Quirites. ille quidem soluit meritas (scit Thabraca) poenas, ut pereat quicumque tuis conflixerit armis. ecce repens isdem clades a partibus exit terrorisque minus, sed plus habitura pudoris, Eutropius consul. pridem tolerare fatemur hoc genus, Arsacio postquam se regia fastu sustulit et nostros corrupit Parthia mores. praefecti sed adhuc gemmis uestique dabantur custodes sacroque adhibere silentia somno. militia eunuchi numquam progressa cubili, non uita spondente fidem, sed inertia tutum mentis pignus erat. secreta monilia seruent, ornatus curent Tyrios: a fronte recedant imperii. tenero tractari pectore nescit publica maiestas. numquam uel in aequore puppim uidimus eunuchi clauo parere magistri. nos adeo sperni faciles, orbisque carina uilior? Auroram sane, quae talia ferre gaudet, et adsuetas sceptris muliebribus urbes possideant: quid belligeram communibus urunt Italiam maculis nocituraque probra seueris

401 quae cett. mei, Exc. Gyr.: quam P 2 F J 3 : nam uel quin Birt | suscepta L F 2 R 0 3 W 2 Z : suspecta F 2 sscrRuL cett. mei, Exc. Gyr. : funesta Schraderus | urbis Γ P2Wi || 404 rhodani r g a c P 2 F 2 i ? c W 1 J 3 , Exc. Flor. : rhodano gpcLF 2ac2 R F n ! || 406 Lingonicus Schraderus || 411 et Heinsius || 412 repens Γ R, Exc. Flor Exc. Gyr. : recens* cett. mei | de P x || 414 eunuchus | tolerare Rac, cett. mei : tolerasse L R p c || 416 corrumpit C t Z || 419 transgressa* B 1 F 3 L 1 0 w Z : praegressa Scaliger | cubili P p c 0 2 0 7 : cubile* Ρac, cett. mei || 420 nec Γ ΐ 9 Flor. Gall. | spondente fidem codd ., Exc. Flor. : splendente fides Barthius | tutum T F 2 R , Isengriniana mg : tantum F 2 ul, cett. mei : rarum p 2 || 422 a sorte p 2 || 423 — 424 publica... / pectore gi || 424 classem 0 3 u l || 427 auroram cett. mei, Exc. Flor ., Exc. Gyr. : aurora est η χ | sane R, cett. mei, Exc. Flor. : saltem Hul : certe iixq || 429 quidP 2 pc, cett. mei : qui P 2 a c W i | belligeram F 2 0 : belliferam OTHTieS 17161 | UTg6Ilt I i n || 430 nocturna-ζ, Isengriniana mg : natiua- Birt 159

CLAVDIVS CLAVDIANVS

admiscent populis? peregrina piacula forti pellantur longe Latio nec transeat Alpes dedecus; in solis, quibus extitit, haereat aruis. scribat Halys, scribat famae contemptor Orontes: per te perque tuos obtestor Roma triumphos, nesciat hoc Thybris, numquam poscentibus olim qui dare Dentatis annos Fabiisque solebat. Martius eunuchi repetet suffragia campus? Aemilios inter seruatoresque Camillos Eutropius? iam Chrysogonis tua, Brute, potestas Narcissisque datur? natos hoc dedere poenae profuit et misero ciuem praeponere patri? hoc mihi Ianiculo positis Etruria castris quaesiit et tantum fluuio Porsenna remotus? hoc meruit uel ponte Cocles uel Mucius igne? uisceribus frustra castum Lucretia ferrum mersit et attonitum tranauit Cloelia Thybrim? Eutropio fasces adseruabantur adempti Tarquiniis? quemcumque meae uexere curules, laxato ueniat socium auersatus Auerno. inpensi sacris, Decii, prorumpite bustis Torquatique truces animosaque pauperis umbra Fabricii tuque o, qui forte inferna piorum iugera et Elysias scindis, Serrane, nouales. Poeno Scipiadae, Poeno praeclare Lutati, Sicania Marcelle ferox, gens Claudia, surgas et Curii series; et, qui sub iure negasti

435

440

445

450

455

431 piacula RJ3wZ, cett. mei : pericula LRiiZJ 3 || 432 nec Γ, Exc. Flor. : ne cett. mei || 433 exiit Heinsius olim | horreat G 5 || 434 scribat . . . scribat famae] scrib a t . . . famae scribat g(Wx) J 3 : scibat. . . scibat famae Birt || 435 om. L λ | me . . . meos uel testatur Goodyear \ ordo uersuum 436—445 in multis codd. turbatus est, inter quoe gWi . de hac re uide Prolegom. || 437 post 438 ίη P 2 | quid Exc. Flor. || 438 repetet g?Fn 1T 1pc : repetat* F 2 P^cRJ 3 j9C : repetit r P 2 L P f l c W 1 J 3 o c : referet Schraderus || 439 seruatores-] saluatores-W 2 : bellatoresHeinsius || 441 natosP 2 J 3 , cett. mei : natis P2%ZPW! J 3uln l \ hoc P 2 ^ZF. ? , cett. mei : hic Ρ 2 η χ : haec Ρ2v>l: an g 1 L 1 1 q : giwceri.: quo Heinsius | quidnatosA 2 || 442 impulit Wakefield || 443 num P 2 0 2 ο || 446 castum frustra μ || 447 merserit . . . tranarit Heinsius || 448 adseruabantur R W i 0 3 a c d a c , Exc. FlorExc. Gyr. : adseruabuntur rgJ&ul: obseruabant u r P 2 L P n 1 :obseruabunturF 2 : conseruabantur J 3 : conseruabunturF || 450 socium auersatus (P)R : socii spectator PmgrRwZ, cett. mei : socii speculator λ : socci spectator Scaliger : socium uisurus Wakefield : socium auersurus Ker || 451 inpensi patriae Burmannus || 453 qui Hall : si codd. \ inferna] infandaWi : nefanda ^ || 454 niualis Exc. Flor. || 456 surgas Birt: surgat codd. || 457 series r g F J 3 n 1 P 1 1 W 2 , Exc. Gyr.: ueteres cett. mei 160

18. IN EVTROPIVM LIBER PRIOR

uiuere Caesareo, paruo procede sepulchro, Eutropium passure Cato; remeate tenebris, agmina Brutorum Coruinorumque cateruae. eunuchi uestros habitus, insignia sumunt ambigni Romana mares; rapuere tremendas Hannibali Pyrrhoque togas; flabella perosi adspirant trabeis; iam non umbracula gestant uirginibus, Latias ausi uibrare secures. linquite femineas, infelix turba, latebras, alter quos pepulit sexus nec suscipit alter, execti Veneris stimulos et uulnere casti, mixta duplex aetas inter puerumque senemque nil medium; falsi, conplete sedilia, patres, ite, noui proceres, infecundoque senatu Eutropium stipate ducem; celebrate tribunal pro thalamis, uerso iam discite more curules, non matrum pilenta sequi. ne prisca reuoluam neu numerem quantis iniuria mille per annos fit retro ducibus, quanti foedabitur aeui canities, unam subeant quot saecula culpam, inter Arinthaei fastos et nomen erile seruus erit dominoque suos aequalis honores inseret. heu semper Ptolemaei noxia mundo mancipia! en alio laedor grauiore Pothino et patior maius Phario scelus. ille cruorem consulis unius Pellaeis ensibus hausit:

460

465

470

475

480

462 tremendas] timendas Flor. Gall. : uerendas Isengriniana mg || 464 gestant J 3ul, cett. mei : tollunt g J 3 B 1 € S 3 || 467 neque # || 468 excepti ϋ ! : erepti P 4 (in ras.) : experti Burmannus | stimulos g P 2 L F 2 s s c r P F J 3 n 1 o c : stimulis r T F 2 R W 1 n 1 ^ c | sed Burmannus || 469 puerum- J 3 p c , cett. mei : iuuenem- J 3

acCi

|| 469 — 470 locus difficillimus

de quo nuper disceptauit Gnilka , cui uerba

mixta . . . aetas uidentur interpolata : equidem interpretor : mixta duplex aetas nilque medium inter puerum senemque. falsi sunt patres eunuchi, quippe quibus

aetas puerilis senili cum aetate concurrat e medioque exclvdatur aetas uirilis ||

472 om. add. mg g || 474 non] nec F 2 | ne r ^ o c L P R W x : nec g P 2 i ? c F 2 F J 3 n i : neu G5L4LH || 475 neu r P 2 a c R W ! . ? J 7 i ) c , Exc. Flor. : heu F 2 P : ne Fac : nec gP 2 ^pcLP55crFi)cJ 3 ii 1 || 476 fit HeiTisius : sit cett. mei : sic Wi | retro] uitio Birt || 477 subeunt Ρ 2 Π ! Ρ ^ | quot R . ? L F 2 W 1 F J 3 n 1 : tot g P 2 : quod Γ g 1, Exc. Flor. || 478 subter Birt | fastos omnes mei, Exc. Flor. : fastus & a, Vicetina, Exc. Gyr. || 480 inferet K 6 || 482 et J 3 , cett. mei : en J 3 mc, cett. mei : recensetis VRac || 62 ferant Ρ 10ac? : ferat Γ : refert Pulmanni cod. : fremit F : fremunt Heinsius || 64 huc g l ^ W i F J g : hunc Ρ : huic Γ : hinc

n 1 K 6 q : ac P 2 P R : et Flor. Gall. || 66 aduolui gpc, cett. mei : aduoluit gacVi 1 P i P ^ | contingere] coniungere A 2 : contexere W i ^ || 68 iungere K 8 | legis Iunianus || 70 ad monumenta parantur Heinsius || 72 haec . . . illa] hic . . . inde

A 2 ac : his . . . ora Heinsius \ sagati Jeep || 73 haec omnes mei, Exc. Flor. : hinc A 2 :

his Heinsius || 74 profertJ 6 : perfert Heinsius || 75 considere W j ϋ || 75 — 76 uirtus / possit pura ( p l u r a P W i F a c n ^ c ) loco] possit / uirtus pura loco F 3 K 6 : possit / pura loco uirtus Flor. Gall. || 76 — 77 cunctis . . . / . . . uiis Heinsius \ hoc ore (ere J 3 a c )

omnes mei, Exc. Flor. : haec ora Vgoletus \ incestare Rul, cett. mei, Exc. Frising. :

infestare ϋ : instaurare L P R Z | cunctis haec ora laborant / instanrare uiis Heinsius || 78 pudoris F 2 ul, cett. mei : doloris F 2 : furoris W 1 & ac

169

CLAVDIVS CLAVDIANVS

subter adulantes tituli nimiaeque leguntur uel maribus laudes: claro quod nobilis ortu (cum uiuant domini?), quod maxima proelia solus inpleat (et patitur miles?), quod tertius urbis conditor (hoc Byzas Constantinusque uidebunt?). inter quae tumidus leno producere cenas in lucem, fetere mero, dispergere plausum empturas in uulgus opes, totosque theatris indulgere dies alieni prodigus auri. at soror et, si quid portentis creditur, uxor mulcebat matres epulis et more pudicae coniugis eunuchi celebrabat uota mariti. hanc amat, hanc summa de re uel pace uel armis consulit, huic curas et clausa palatia mandat ceu stabulum uacuamque domum. sic magna tueri regna nihil, patiensque iugi deluditur orbis? mitior alternum Zephyri iam bruma teporem senserat et primi laxabant germina flores, iamque iter in gremio pacis sollemne parabant ad muros, Ancyra, tuos, auctore repertum Eutropio, pelagi ne taedia longa subirent, sed uaga lasciuis Flueret discursibus aestas; unde tamen tanta sublimes mole redibant ceu uinctos traherent Medos Indumque bibissent. ecce autem flauis Gradiuus ab usque Gelonis arua cruentato repetebat Thracia curru: subsidunt Pangaea rotis altaeque sonoro

80

85

90

95

IOO

105

79 subtus A 2 | adulantum || 80 uel P 2 , cett. mei : uix Ρ 2 ? u l : ut 02ul II 81 domini uiuant g x || 82 haec Burmannus || 82 — 83 conditor . . . / tertius K 6 || 83 haec JSIIJL : hic Wx | uidebunt Ρpc, cett. mei : uidebant Ρac : uidebis p 4 | hoc Byzas, hoc, Constantine, uidebis Heinsius || 84 quae F 2 R n 1 P ^ c , cett. mei : quos JJF^IHUIW! | leno t u m i d u s P 2 : tumidas leno Heinsiiis || 85 plausumP, cett. mei: plausus P 1 0 : plaustrum FmgWi : plaustro g || 89 cenis F | amore & || 91 de re summa F £ || 92 curas R F ? , cett. mei : ceras R u l : arces uel arcas Birt | celsa || 93 uacuam- P 2 F 2 i>c, cett. mei : uiduam- P 2 w Z J 3 F 1 7 0 2 ^ ο || 95 zephyri gac, cett. mei : zephyris g^pcLBiFa || 96 germina r g F 2 P R J 3 , Exc. Flor. : gramina P 2 L P s s c r W i F n j || 97 in gremio pacis Ρ p c , cett. mei : e gremio pacis P a c R : ingressi paucis (paucis iam Exc. Flor., Exc. Gyr.) Heinsius : ut Genio pacis Burmannus || 99 subiret (sc. aetas 100) Burmannus || 100 decursibus F 2 n 1 q | aestas r ' g P 2 ul¥ 2 a c P R J 3 a c : aetas P 2 L F 2 ^ c R w Z W i F J 3 ^ c n 1 || 101 mole P2wZ, cett. mei, Exc. Flor. : laude P 2 F 2 F n i μ ( in ras.) || 102 uinctos Ρ 2 u l , cett. mei, Exc. Flor. : uictos P 2 t F g i Z | indum- R, cett. mei, Exc. Flor. : nilum- g W i J 6 L 4 : gangem- Rsscr : tigrim- A 2 I bibissent J*pcJ 3pc, cett. mei : subissent Ρac || 104 curra R p c , cett. mei : cursu L P R a c W !

170

20. IN EVTROPIVM LIBER ALTER

110

ii5

i2o

125

180

stridunt axe niues. ut uertice constitit Haemi femineasque togas pressis conspexit habenis, subrisit crudele pater cristisque micantem quassauit galeam; tunc inplacabile numen Bellonam adloquitur, quae sanguine sordida uestem Illyricis pingues pectebat stragibus hydros: f necdum mollitiae, necdum, germana, mederi possumus Eoae? numquam corrupta rigescent saecula? Cappadocum tepidis Argaeus aceruis aestuat; infelix etiamnum pallet Orontes. dum pereunt, meminere mali; si corda parumper respirare sinas, nullo tot funera sensu praetereunt, tantique leuis iactura cruoris. aspicis obscaenum facinus? quid crinibus ora protegis? en quales sese diffudit in actus parua quies, quantum nocuerunt otia ferri! qui caruit bellis, eunucho traditur annus. actum de trabeis esset, si partibus una mens foret Hesperiis; rueret derisa uetustas nullaque caloati starent uestigia iuris, ni memor imperii Stilicho morumque priorum turpe relegasset defenso Thybride nomen intactamque nouo seruasset crimine Romam. ille dedit portum, quo se pulsata referret maiestas Latii deformataeque secures; ille dedit fastos, ad quos Oriente relicto confugeret sparsum maculis seruilibus aeuum. quam similes haec aula uiros! ad moenia uisus

106 strident L | ut RF?, cett. mei, Exc. Flor. (sed postea del.) : et gF 2 Rw/C 1 || 108 subrisit V 2pc, cett. mei : subsidit P 2 a c et ul0 2 I cristis- P 2 , cett. mei, Exc. Gyr. :

t r i s t i s - P 2 ^ W 1 n 1 : tristes- F || 109 quassabat g F 2 W j J 3 : concussit A 2 || lio aggreditur LA | sordida sanguine p 2 || 111 pectebat T&pc, cett. mei : pectebant DjZac : spectabat P R a c : pascebat K 8ul: pexabat Heinsius || 112 necdum 1 ] nondum J 3 ||

113 rigescent Ρ 2 p c , cett. mei, Exc. Flor. : rigescunt P 2 a c 0 3 a c : uirescent Jeep ||

115 squallet Heinsius || 117 sinam A 2 || 118 tantique R u l , cett. mei : antiqua R || 119 aspicis R, cett. mei : respicis Rul || 120 en P 2 ^?c, cett. mei : an P 2 a c : heu F 2 \ diffudit Γ Ζ : diffundit* g / ? c L F 2 P R W 1 F ( n 1 ) : deffundit P 2 : diffundat J 3 μ |j 121 otia R, cett. mei, Exc. Flor. : secula ~Rul | ferro Heinsius || 123 patribus Ρ |j 124 derisa] detrusa F : delusa K 6 || 125 fastigia Heinsius || 126 morumue λ || 127 Thybride] a thybride P 2 L P R : a tibure λ || 129 lassata P u | referrent 03ac jj

131 fastos F 2 , cett. mei : fasces L F 2 u l k Rsscr, Liuineius

|| 133 haec PR, cett. mei : habet Ρ gloss.

| quam similes habet aula uiris Barthius

171

CLAVDIVS CLAVDIANVS

derige: num saltem tacita formidine mussant? num damnant animo? plaudentem cerne senatum et Byzantinos proceres Graiosque Quirites. ο patribus plebes, ο digni consule patres! quid, quod et armati cessant et nulla uirilem inter tot gladios sexum reminiscitur ira? hucine nostrorum cinctus abiere nepotum? sic Bruti despectus honos? ignosce parenti, Romule, quod serus temeratis fascibus ultor aduenio: iamiam largis haec gaudia f axo conpensent lacrimis. quid dudum inflare moraris Tartaream, Bellona, tubam, quid stringere falcem, qua populos a stirpe metis? molire tumultus, excute delicias. Thracum Macetumque ruinae taedet et in gentes iterum saeuire sepultas: damna minus consueta mouent. trans aequora saeuas uerte faces; aliis exordia sume rapinis. non tibi Riphaeis hostis quaerendus ab oris, non per Caucaseas accito turbine ualles est opus. Ostrogothis colitur mixtisque Gruthungis Phryx ager: hos paruae poterunt inpellere causae in scelus; ad mores facilis natura reuerti. sic eat: in nostro quando iam milite robur torpuit et molli didicit parere magistro, uindicet Arctous uiolatas aduena leges; barbara Romano succurrant arma pudori.' sic fatus clipeo, quantum uix ipse deorum arbiter infesto cum percutit aegida nimbo,

135

140

145

150

155

160

134 num Γ Β , Exc. Flor. : non g ^ c F 2 W ! J 3 : nunc L P 2 P n i : nec Fpc? || 135 num Γ Κ Ζ p c , Exc. Flor. : non g F 2 : nunc L P 2 P W I : nec F || 136 grecos- P 2 0 2 || 138 — 139 uirilem . . . sexum L J 7 K 6 A : uiriles . . . sexum R : uirilis . . . sexum R u l , cett. mei : uirilis . . . sexus* A 2 0 3 ^ c )| 143 laxis K 6 || 144 conpensent] conpescent rF(ic0 7ackac : conpescant F p c | quam Paul || 146 metis r r P 2 w Z L F 2 p c R F J 3 acn! : metas J 3pcF 20Zul : meos g P 2 F 2 a c P : nugas W i || 148 sepultas F 2pc*Ppc Hul, cett. mei : r e p u l s a s P a c R 0 7 : t u m u l t u s F 2 a c || 149 moue* Birt || 150 exordia R, cett. mei : primordia R ul || 152 ascito P T L : angusto WI : excito Heinsius |[

155 in F2R^?c, cett. mei : ad F 2 u l | ad 1*2ul, cett. mei : et P 2 : in K 6 || 156 sic Jlpc, cett. mei : hoc R ac \ eat] erat η χ q : erit Clauerius | quando Ρ2pc, cett. mei : quoniam J 3 α U 157 didicit molli K 6 | ministro Schraderus || 161 perculit A 2 | aegida r¥acT&&ul, Exc. FlorExc. Gyr. : aethera FpcHul, cett. mei : aera Ζ pcl 172

20. IN EVTROPIVM LIBER ALTER

intonuit. responsat Athos Haemusque remugit; ingeminat raucum Rhodope concussa fragorem. cornua cana gelu mirantibus extulit undis Hebrus et exanguem glacie timor alligat Histrum. tunc adamante grauem nodisque rigentibus hastam, telum ingens nullique deo iaculabile, torsit. fit late ruptis uia nubibus; illa per auras tot freta, tot montes uno contenta uolatu transilit et Phrygiae mediis affigitur aruis. sensit humus; gemuit Nysaeo palmite felix Hermus et aurata Pactolus inhorruit urna totaque summissis fleuerunt Dindyma siluis. nec dea praemissae stridorem segnius hastae consequitur, centumque uias meditata nocendi tandem Tarbigilum (Geticae dux inprobus alae hic erat) adgreditur. uiso tum forte redibat Eutropio uacuus donis, feritasque dolore creuerat et, teneris etiam quae crimina suadet ingeniis, Scythicum pectus flammabat egestas. huic sese uultu simulatae coniugis offert mentitoque ferox incedit barbara gressu, carbaseos induta sinus: post terga reductas uberibus propior mordebat fibula uestes, inque orbem tereti mitra redeunte capillum

165

170

175

180

185

162 responsat (P), cett. mei : respondit L4ac : respondet L A p c α | haemus- P 2 p c , cett. mei : hermus- P 2 a c || 163 ingemuit W j : et geminat Birt | raucum rhodope cett. mei, Exc. Flor. : Rhodope raucum Camers : rodope trachum W i : rauco rodope L : Rhodope inagnum Vicetina | percussaF£fi | fragore L || 164 extulit (P 2 )?

cett. mei : excutit F£ σ. Isengriniana : exerit F 2 || 165 exanguis Buecheler || 166 in-

gentibus L n || 167 deo P 2 , cett. mei : adeo P 2 wZ: deus Birt | iaculabile (L) (ϋ!), cett. mei, Exc. Flor. : iactabile P 1 0 || 168 ruptis g ^ c P 2 a c ( n 1 ) , cett. mei : raptis P 2 p c

F2#

|| 170 affligitur J-jacLiL^ac^ac

: infigitur μ \ aruis cett. mei, Exc. Flor

Exc. Gyr. : (h)oris g F a F J ^ i i ! || 171 sensit P 2 ^?c, cett. mei : sentit P 2 a c W 1 0 2 &pc || 172 urna P 2 , cett. mei : unda P 2 %Zn 1 0 2 w/ || 173 demissis K 6 P 1 0 a c | fleuerunt P 2 , cett. mei : fluxerunt P 2 wZ: pai^erunt Wakefield || 174 non dea J 3 F 1 7 a c μ α : hic dea

Wi : nondum Heinsii Iunianus || 175 prosequitur F 2 0 || 176 Tribigilum Heinsius | alae Rubenius : aulae codd. || 177 adgreditur R, cett. mei : alloquitur R ul | t u m uiso L 3 II 178 —179 dolorem / mouerat L || 181 huic g ? R p c , cett. mei : hinc Rac

Wi. ? : huc L | simulatae R, cett. mei, Exc. Flor. : simulato* gL J 7 pcJj4,0 2 pc : men-

tite R u l || 182 incedens Exc. Flor., Exc. Gyr. | motu ζ || 183 induta P 2 w/, cett. mei : inducta g P 2 F 2 W i i i 1 | reductas llpc, cett. mei : reuinctas Rac : reductam α || 184 propior L R F : proprior P 2 ul, cett. mei : proprias P 2 : g incert. \ uestem α ||

185 redeunte dmnes mei, Exc. Flor. : redimente Exc. Gyr. (teste Jeep, dubitanter) : retinente Exc. Gyr. (teste Birt): radiante Burmannus : redimita Jeep | capillum R, cett. mei : capillos HulZ μ 173

CLAVJDIVS CLAVDIANVS

strinxerat et uirides flauescere iusserat angues. aduolat ac, niueis reducem conplectitur ulnis infunditque animo furiale per oscula uirus. principe quam largo ueniat, quas inde reportet diuitias, astu rabiem motura requirit. ille iter ingratum, uanos deflere labores, quos super eunuchi fastus, quae probra tulisset. continuo secat ungue genas et tempore pandit arrepto gemitus: c i nunc, deuotus aratris scinde solum positoque tuos mucrone sodales ad rastros sudare doce. bene rura Gruthungus excolet et certo disponet sidere uites. 'felices aliae, quas debellata maritis oppida, quas magnis quaesitae uiribus ornant exuuiae, quibus Argiuae pulchraeque ministrant Thessalides, famulas et quae meruere Lacaenas. me nimium timido, nimium iunxere remisso fata uiro, totum qui degener exuit Histrum, qui refugit patriae ritus, quem detinet aequi gloria, concessoque cupit uixisse colonus quam dominus rapto. quid pulchra uocabula pigris praetentas uitiis? probitatis inertia nomen, iustitiae formido subit. tolerabis iniquam pauperiem cum tela geras? et flebis inultus cum pateant tantae nullis custodibus urbes? quippe metus poenae. pridem mos ille uigebat, ut meritos colerent inpacatisque rebelles urgerent odiis; at nunc, qui foedera rumpit, ditatur, qui seruat, eget. uastator Achiuae

190

195

200

205

210

186 strinxerat L#c(P22>c), cett. mei : struxerat P 2 o c W 1 n 1 || 187 ac cett. mei, Exc. Flor. : et g ? L F J 3 n 1 || 188 infudit- L P R W i : diffundit- Heinsius | fatale L n || 191 uacuosFaLn || 193 —194 et fenore pandit /erepto Paul || 194 acceptoL 4 | i~Rul 9 cett. mei : iam L P R n j || 195 finde ( ^ Ρ ^ || 197 sidere F 2 R , cett. mei : temporeF 2 ul Hsscr ϋ -.foedere Buecheler || 198 animae ul ed. Antuerp. ap. Burmannum || 200 pulchraeue 0 3 || 201 sibi quae ϋ || 204 qui / 7 gP 2 w/LRi)cFJ3n 1 : hunc F 2 RfacA : nunc P2PWi : quemHeinsius | destinet Heinsius olim || 205 cupit F 2 sscr, cett. mei : tulit F 2 Wi ζ I| 206 pigris] tetris Flor. Gall. || 207 praetentas P 2 , cett. mei : praetendasP 2 : praetendis LF, Exc. Gyr.: contemptas P 2 wZ: aptantur Flor . Gall. | pietatis P 2 A 2 μαο || 209 et] uel B 1 F 3 g 1 0 7 || 211 metus P, cett. mei : metu* FsscrJj^pc, Barthius | pridem omnes mei, Exc. Frising. : quondam & || 212 meritos P 2 , cett. mei, Exc. Frising. : mitis P2wZ02wZ | inpacatis- omnes mei, Exc. Frising. : implacatis- K 6 : inplacandis- Heinsius olim || 213 rumpit cett. mei, Exc. Frising. : rupit n 1 g 1 W 2 174

20. IN EVTROPIVM LIBER ALTER

215

220

225

230

235

240

gentis et Epirum nuper populatus inultam praesidet Illyrico; iam, quos obsedit, amicus ingreditur muros illis responsa daturus, quorum coniugibus potitur natosque peremit. sic hostes punire solent, haec praemia soluunt excidiis. cunctaris adhuc numerumque tuorum respicis exiguamque manum? tu rumpe quietem; bella dabunt socios. nec te tam prona monerem, si contra paterere uiros: nunc alter in armis sexus et eunuchis se defensoribus orbis credidit; hos aquilae Romanaque signa secuntur. incipe barbaricae tandem te reddere uitae, te quoque iam timeant admirenturque nocentem, quem spreuere pium. spoliis praedaque repletus cum libeat Romanus eris.' sic fata repente in diram se uertit auem rostroque recuruo turpis et infernis tenebris obscurior alas auspicium ueteri sedit ferale sepulchro. ille, pauor postquam resoluto corde quieuit et rigidae sedere comae, non distulit atrox iussa deae; sociis, quae uiderit, ordine pandit inritatque sequi. coniurat barbara pubes nacta ducem Latiisque palam desciuit ab armis. pars Phrygiae, Scythicis quaecumque Trionibus alget proxima, Bithynos, solem quae condit, Ionas, quae leuat, attingit Galatas. utrimque propinqui 215 inultam L p c , cett. mei : a d u l t a m W i L 3 0 2 : inermem R i 3 , Jeep : o p i m a m

&mg, mr : adulter Burmannus || 216 praesidet cett. mei, Exc. Flor., Exc. Gyr.: possi-

d e t J 3 L 4 P 1 1 Z | illyrico r P 2 a c P R a c W i : illyricos g P 2 ; Z > c F 2 a c R ^ c F J 3 : illyricis LFaiJCii! | amicos Γ, Isengriniana mg || 218 natas- ζ 220 exitiis J 6 p c || 221 despicis L P N A || 222 nec t e t a m ~F 2pc?, cett. mei : nec t e iam giii : neque iam t e ϋ | mouerem F 2 || 223 om. W i | paterere r g ^ c P 2 a c L F 2 i ) c P R F J 3 ( n 1 ) : rape-

rere HulJ 3mg : peterere Exc. Flor. | nonne Heinsius | in armis F 2 u l , cett. mei : inermis Έ 2ΙΪ 1 , Exc. Gyr. || 226 reddere] credere K 6 λ : g incert. || 228 que Ρ : qui

Ρ sscr | repletus g?Hul,

cett. mei : repletum R ul: repleri R : receptis Ζ λ ul: reper-

tus W i : refertus Heinsius || 229 eris VpcT&pc , cett. mei : erit PacRacCi : g incert. j| 231 infernis F 2 J D C F J 3 F 3 K 6 W 2 , Isengriniana mg : infernas F 2 a c , cett. mei : informis Postgate | obscenior q u l || 232 ferale gpc?P 2, cett. mei : fatale %xac : mortale P 2 gloss. || 233 inde Heinsius \ p a u e t K 4 || 235 uiderat T L R || 236 i r r i t a t - F R p c , Exc. Flor. : inuitat- R u l , cett. mei || 237 lacii- g | dissentit L 3 || 238 P h r y g i a m

Scaliger || 240 leuat gpcV 2pc?hVpcRpcYJ

2

: leua Γ ( seq. ras.)

gacP 2?acF 2Pac

B a c W t : l a u a t ϋ ! || 240 — 241 propinqui / . . . obliquis r g P 2 F 2 R J 3 p c ? : propinquis / . . . obliqui L F J 3 a c ? : P W i i i ! nil moror

175

CLAVDIVS CLAVDIANVS

finibus obliquis Lydi, Pisidaeque feroces continuant Australe latus. gens una fuere tot quondam populi, priscum cognomen et unum appellata Phryges (sed quid non longa ualebit permutare dies?), dicti post Maeona regem Maeones. Aegaeos insedit Graecia portus; Thyni Thraces arant, quae nunc Bithynia fertur ; nuper ab Oceano Gallorum exercitus ingens illis ante uagus tandem regionibus haesit gaesaque deposuit, Graio iam mitis amictu, pro Rheno poturus Halyn. dat cuncta uetustas principium Phrygibus; nec rex Aegyptius ultra restitit, humani postquam puer uberis expers in Phrygiam primum laxauit murmura uocem. hic cecidit Lyciis iactata paludibus olim tibia, foedatam cum reddidit unda Mineruam, hic et Apollinea uictus testudine pastor suspensa memores inlustrat pelle Celaenas. quattuor hic magnis procedunt fontibus amnes auriferi ; nec miror aquas radiare metallo, quae totiens lauere Midan. diuersus ad Austrum cursus et Arctoum fluuiis mare. Dindyma fundunt Sangarium, uitrei puro qui gurgite Galli auctus Amazonii defertur ad ostia Ponti. Icarium pelagus Mycalaeaque litora iuncti Marsya Maeanderque petunt; sed Marsya uelox, dum suus est, flexuque carens iam flumine mixtus mollitur, Maeandre, tuo, contraria passus quam Rhodano stimulatus Arar: quos inter aprica planities Cererique fauet densisque ligatur

245

250

255

260

265

270

241 Lycii Jeep || 243 populi quondam F 3g l : pridem populi L || 247 arant R C j 0 3 a c 0 7 P n : erant R u l , cett. mei | qua Birt || 248 nuper] hospes Paul: serus Birt || 250 graio iam P2J3O2, Isengriniana : iam graio* cett. mei || 251 certa Cpc || 252 non λ || 253 uberis] isidis Exc. Flor. ul || 255 cecidit F 2 , cett. mei : cecinit

FF 2uh Isengriniana mg | Liciis e uet. cod. Clauerius (Lycus enirn est flumen in Phrygia, c/. Ou. Met. 15. 273) : libycis omnes mei : Lydis Jeep || 256 unda F A 2 : umbra* cett. mei || 259 hic cett. mei : hii W ! : hinc* Γ, Exc. Flor. : huic Heinsius || 2 6 l i n F 1 7 || 263 qui puro A 2 II 2GZ — 2teom.add.mgmaJ 3 || 264 auctus J 3mg, pc, cett. mei : actus g?J 3mg, ac, C 1 L 1 1 W 2 || 266 fort. Maeandros- || 267 est flexu- F 2pcYpcYlpc, cett. mei : est flexus- P a c R a c : est fluxu- F 2 a c : inflexu- Birt |) 269 stimulatus P 2 ^ , cett. mei : stimulator P 2 W j I arar Ρ p c , cett. mei : arax P o c W i J 6 P i Z : Atax Heinsius || 270 fauens ο 176

20. IN EVTROPIVM LIBER ALTER

uitibus et glaucae fructus attollit oliuae, diues equis, felix pecoris pretiosaque picto marmore purpureis caedunt quod Synnada uenis. talem tum Phrygiam Geticis populatibus uri permisere dei. securas barbarus urbes inrupit facilesque capi. spes nulla salutis, nulla fugae : putribus iam propugnacula saxis longo corruerant aeuo pacisque senecta. interea gelidae secretis rupibus Idae dum sedet et thiasos spectat de more Cybele Curetumque alacres ad tympana suscitat enses, aurea sanctarum decus inmortale comarum deiluxit capiti turris summoque uolutus uertice crinalis uiolatur puluere murus. obstipuere truces omen Corybantes et uno fixa metu tacitas presserunt orgia buxos. indoluit genetrix, tum sic commota profatur : 'hoc mihi iam pridem Lachesis grandaeua canebat augurium: Phrygiae casus uenisse supremos delapsus testatur apex. heu sanguine qualis ibit Sangarius quantasque cadauera lenti Maeandri passura moras! inmobilis haeret terminus, haec dudum nato placuere Tonanti, par et finitimis luctus frustraque Lyaei non defensuros inplorat Lydia thyrsos.

275

280

285

290

295

271 glaucae K 4 : glaucos* omnes mei | fluctus Γ ϋ || 272 equi K 6 : aquis α : equum Heinsius | pecoris F P 2 L F ^ c 0 2 : pecori g P R W x F a c i i ! : pecorum* F 2 J 3

Α 2 0 7 Ρ 1 4 λ , Isengriniana

|| 273 caedunt quod (quod iam Vicetina) Burmannus,

Schraderus : caedit cui cett. mei, Exc. Flor.? : cui cedit J 3 ^ c : caedit quae r O 2 W 2 : que cedit ο : cedit quoque g x : cui cedant Heinsius || 274 tnm] cum , Exc. Flor. : nunc n x | populatibus R p c , cett. mei, Exc. Flor., Exc. Gyr. : populantibus R a c i i j W 2 «c μ || 275 permisere P 2 p c , cett. mei : promisere P W X Ζ λ, Isengriniana mg j| 276 irrumpit & || 278 om. W i || 279 rupibus T P 2 L P R , Exc. FlorExc. Gyr., Isen -

griniana mg : partibus g P 2 w Z F 2 W i F J 3 n 1

!| 280 cum P 2 0 2 | cybebe Exc. Flor. |j

281 concitat A 2 || 285 obstipuere Γ ' Κ 4 , Exc. Flor. : obstupuere cett. mei : obstrepuere P 2 g i 0 2 || 286 om. add. mg F ϋ \ tacitas . . . buxos F 2 p c , cett. mei : tacita . . . buxo F 2 a c C 0 7 z 1 || 287 ingemuit μ | commota cett. mei, Exc. Gyr. : irata F X j i i !

Ρ^

2

Γ,

II 288 grandaeua T g F 2 P R W i , Exc. Gyr. : longaeua P 2 L J 3 n 1 C 1 P 1 W 2 :

sicdura (diua?) F || 290 d i l a p s u s g ? L J 3 i d e l a t u s Z a c | quali Heinsius || 291 — 292 cadauera lenti / Maeandri passura moras] cadauere lentus / Maeander passure moras Heinsius : cadauera lento / Maeandro factura moras Jeep || 293 nato dudum B A F 3 g i : dudum uasto ϋ || 294 par et FV?pcT&pc : paret PacFRac, cett. mei : par it Burmannus | finitimis r f g P 2 w i F 2 ^ c . ? P R J 3 a c , Exc. Flor. ul : finitimus P 2 L F 2

ac?

W^J^cii!

177

CLAVDIVS CLAVDIANVS

iamque uale, Phrygiae tellus, perituraque flammis moenia, conspicuas quae nunc attollitis arces, mox campi nudumque solum! dilecta ualete flumina ! non uestris ultra bacchabor in antris nec iuga sulcabit noster Berecynthia currus.' dixit et ad tristes conuertit tympana planctus. labentem patriam sacris ululatibus Attis personat et lacrimis torui maduere leones. Eutropius, nequeat quamuis metuenda taceri clades et trepidus uulgauerit omnia rumor, ignorare tamen fingit regnique ruinas dissimulat; paruam latronum errare cateruam, ad sontes tormenta magis quam tela parari, nec duce frangendas iactat, sed iudice uires: uasta uelut Libyae uenantum uocibus ales cum premitur, calidas cursu transmittit harenas inque modum ueli sinuatis flamine pinnis puluerulenta uolat; si iam uestigia retro clara sonent, oblita fugae stat lumine clauso ridendum reuoluta caput creditque latere quem non ipsa uidet. furtim tamen ardua mittit cum donis promissa nouis, si forte rogatus desinat. ille semel nota dulcedine praedae se famulo seruire negat, nec grata timentum munera. militiam nullam nec prima superbus cingula dignari: nam quis non consule tali uilis honos? postquam precibus mitescere nullis, non auro cessisse uidet creberque recurrit nuntius incassum nec spes iam foederis extat,

3oo

3o5

310

315

320

297 om. Wi | urbes Heinsii Iunianus

|| 299 non J 3 p c , cett. mei9 Exc. Flor. : nec

J 3 a c n 1 P x q | uestris ultra Tpc, cett. mei : ultra uestris P 2 0 2 ο || 300 non A 2 z x |[ 303 lacrimis torui Γ pc, cett. mei : torui lacrimis* Γ ac : lacrimis saeui 0 7 || 304 quamuis nequeat gpc (neq. add. sscr) K 6 0 7 || 306 r e g i - | | 307 latronum cett. meiy

Exc. Flor. : ad sontes g n 1 C F 1 7 a c J 7 P 4 ϋ 308 ad sontes cett. mei, Exc. Flor. : in son-

tes Κ 6 p c : latronum giii C F 1 7 a c J 7 P 4 || 309 frangendos . . . uiles Birt | i u d i c e P 2 R , cett. mei : uindice gP2wZRwZF l| 310 uocibus F 2ulFpc, cett. mei: uallibus F 2 W i F acn1 J 7 || 314 sonant W t . T 7 a c P 1 4 S 3 | fugae J 3 p c , cett. mei : fuge est B x J j O c Y u ι fμga W j : fuga est Cg 2 0 7 W 2 : fugam J 3 a c z l : fugam est Γ 1 : g incert. || 315 ridendum P, cett. mei : retrorsum Ρ ul \ reuoluta J 3 SSCT, cctt. mei : uelata* J 3 F ^ 7 P J Q ν,Ιμσ || 316 quae : quod n 1 L 4 P 1 4 | tamen] tunc L | aurea Burmannus |[ 3 1 8 t a m e n K 6 | note F 3 : tuta L : g incert. : motus Burmannus || 319 non ϋ \ timentis J 7 K 6 || 320 neque W i ϋ || 324 iam spes τ 1 ζ

178

20. IN EVTROPIVM LIBER ALTER

325

330

335

340

345

tandem consilium belli confessus agendi ad sua tecta uocat. iuuenes uenere proterui lasciuique senes, quibus est insignis edendi gloria corruptasque dapes uariasse decorum, qui uentrem inuitant pretio traduntque palato sidereas Iunonis aues et si qua loquendi gnara coloratis uiridis defertur ab Indis, quaesitos trans regna cibos, quorumque profundam ingluuiem non Aegaeus, non alta Propontis, non freta longinquis Maeotia piscibus explent. uestis odoratae studium, laus maxima risum per uanos mouisse sales, minimeque uiriles munditiae, compti uultus, onerique uel ipsa Serica. si Chunus feriat, si Sarmata portas, solliciti scaenae; Romam contemnere sueti mirarique suas, quas Bosporos adluit, aedes; saltandi dociles aurigarumque periti. pars humili de plebe duces; pars compede suras cruraque signati nigro liuentia ferro iura regunt, facies quamuis inscripta repugnet seque suo prodat titulo. sed prima potestas Eutropium praefert, Hosio subnixa secundo. dulcior hic sane cunctis prudensque mouendi

325 consilium J 3 a c , cett. mei : concilium* J 3pcJ? 10pcF 14.

: conscilium ϊ^ | bel-

lis . . . agendis Birt: bellum . . . agendum Fargues : belli . . . agendum Goodyear || 328 correptas- uel conditas- Heinsius : perpetuas- uel ructatas- Birt | uariare P 2 L g i 0 2 II 329 irritant Heinsius | trudunt- g l| 332 quaesitos . . . cibos Γ R : quaesitus . . . cibus cett. mei : quesitus . . . cibos P 3 : quesitos . . . cibus P 1 3 | stagna Schra -

derus || 334 maeotia rHac¥

20

: maeotica (moeotica Exc. Flor.) uel maeotida cett.

mei | implent WiKeOv || 335 adorate F 2pc? : adornatae P 2 0 2 : adornandae Paul || 336 uanos T g P a c R o c F , Exc. Gyr.: uariosP^c.^LFaP^cR^pcWx J 3 n x || 337 comptij culti %χνΧζ | uultus omnes mei, Exc. Flor. : cultus Heinsius || 338 sic hun(n)us feriat r P R . % (si hunnus pc) : si feriat hunnus gpc, Flor. Gall. (chunus): de cett.

meis uide Prolegom. : sin hunnus feriat Exc. Flor. ? | si 2 ] sin J 3 : uel λ \ post hune uers. nonnihil excidisse censet Paul || 340 adluit Heinsius, Barthius (F 2 , qui obruit legit, notat tamen A. tangit uel lauat) : alluit Liuineii Vaticanus : abluit L L n P j ,

Isengriniana mg : abluat Camers : obruit P 2 R^>c, cett. mei : obstruit P2MZ02WZ : horruit (J?pc)Hac0 2 : obruat Birt | cernit quas bosforus A 3 | urbes K 6 || 341 faciles P j ! | aurigarumque] aurigandique Clauerii uetus : aurigarique uel atque aurigare Heinsius || 344 quamuis facies Flor. Gall. || 345 prodat P 2 , cett. mei: reprobat P 2 u l j 3 a c : reprobet J 3 p c || 346 profert J 6 W 2 ϋ || 347 dulcior P 2 u l P a c , cett.

mei : doctior P 2 LP^)cW 2 pc | mouendi omnes mei, Exc. Flor. : nouandi Guiacii uetus 179

CLAVDIVS CLAVDIANVS

iuris et admoto qui temperet omnia fumo, feruidus, accensam sed qui bene decoquat iram. considunt apices gemini dicionis Eoae, hic cocus, hic leno, defossi uerbere terga, seruitio, non arte pares, hic saepius emptus, alter ad Hispanos nutritus uerna penates. ergo ubi collecti proceres, qui rebus in artis consulerent tantisque darent solacia morbis, obliti subito Phrygiae belloque relicto ad solitos coepere iocos et iurgia circi tendere. nequiquam magna confligitur ira, quis melius uibrata puer uertigine molli membra rotet, uerrat quis marmora crine supino, quis magis enodes laterum detorqueat arcus, quis uoci digitos, oculos quis moribus aptet. hi tragicos meminere modos; his fabula Tereus, his necdum commissa choro cantatur Agaue. increpat Eutropius: non haec spectacula tempus poscere; nunc alias armorum incumbere curas; se satis Armenio fessum pro limite cingi nec tantis unum subsistere posse periclis; ignoscant senio, iuuenes ad proelia mittant: qualis pauperibus nutrix inuisa puellis adsidet et tela communem quaerere uictum rauca monet; festis illae lusisse diebus orant et positis aequaeuas uisere pensis, irataeque operi iam lasso pollice fila turbant et teneros detergunt stamine fletus. emicat extemplo cunotis trepidantibus audax

35o

355

360

365

370

375

348 admoto P 2 F 2 £>c, cett. mei: amoto P ^ Z L F ^ c i ^ i ^ o l f a t o Ρ gloss. | temperet cett. mei, Exc. Flor. : temperat Γ 2 η ^ | fumo F 2 , cett. mei : naso F 2 ul, Iuntina |j 351 hinc . . . hinc Heinsius | defossi Rpc, cett. mei : defessi R . ? a c P 1 0 , Scaliger : descisi A 2 ? : perfossi Heinsius : duo fossi Buecheler | uulnere P 2 L P Z λ. Isengriniana mg || 354 artis Lac? ϋ ! , cett. mei : altis n1ulltpc?g i || 356 bello- . . . relicto g F J 3 n 1 C i F 2 0 : bellis-.. . relictis* cett.mei || 360 s o l u t o F ^ || 361 qui T F 2 P R W 2 , Exc. Flor. | arcus J 3 P i : artus cett. mei : arctus g || 362 quis 1 ] qui g 1 | quis 2 ] qui n i g i q | moribus] motibus* Scaliger : nutibus Wakefield || 363 iocos KgPn | nereus Isengriniana mg || 364 nondum ^LNZI || 365 hoc Buecheler || 366 altas Γ ΐ 9 Heinsius olim \ inpendere ϋ || 368 nec tamen his Jeep | procellis Heinsius || 369 iuuenesque || 370 monitrix Paul || 372 mouet nt \ lusum ire L. Mueller || 373 impositis Heinsii Iunianus || 374 iratae-] intentae- ϋ ac : infensae- Heinsius olim \ iam lapso g : iam laxo giL x : lasso iam Birt | fila] tela F 2 0 : telam Reinsius || 375 teneros (Wx), cett. mei : tenui Ζ 180

20. IN EVTROPIVM LIBER ALTER

380

385

390

395

4oo

crassa mole Leo, quem uix Cyclopia solum aequatura fames, quem non ieiuna Celaeno uinceret (hinc nomen fertur meruisse Leonis), acer in absentes, linguae iactator, abundans corporis exiguusque animi, doctissimus artis quondam lanificae, moderator pectinis unci. non alius lanam purgatis sordibus aeque praebuerit calathis, similis nec pinguia quisquam uellera per teniies ferri producere rimas. tunc Aiax erat Eutropii lateque fremebat, non septem uasto quatiens umbone iuuencos, sed, quam perpetuis dapibus pigroque sedili inter anus interque colos onerauerat, aluum. adsurgit tandem, uocemque expromit anhelam: 'quis nouus hic torpor, socii? quonam usque sedemus femineis clausi thalamis patimurque periclum gliscere desidia? grauiorum turba malorum texitur, ignauis trahimus dum tempora uotis. me petit hic sudor. numquam mea dextera segnis ad ferrum. faueat tantum Tritonia coeptis, inceptum peragetur opus. iam cuncta furore qui grauat, efficiam leuiorem pondere lanae Tarbigilum tumidum, desertoresque Gruthungos ut miseras populabor oues, et pace relata pristina restituam Phrygias ad stamina matres.' his dictis iterum sedit; fit plausus et ingens consilii clamor, qualis resonantibus olim exoritur caueis, quotiens crinitus ephebus

379 hinc r g f ^ c P i R F J a i i j : hic F 2 P , Exc. Flor. : hoc L W t || 380 linguae iactator omnes mei, Exc. Frising. : lingua iactator Scaliger : linguae iaculator ul ed. Antuerp. ap. Burmannum || 381 exigui- L λ | animi J 3 , cett. mei : animo W A J 3 ηΙϊϊχΖ || 382 uncci LA : uncti* g 0 7 , Exc. Flor., Exc. Gyr. || 383 purgatis J 3 ac, cett. mei : purgatam J 3pcn1 6pc || 384 praebuerit cett. mei, Exc. Flor. : praebuerat F2 P n 1 0 3 ac | non p 2 II 385 ferri tenues L | producere] per- LWi J 3 . ? A : de- A 2 | rimas] uaras F 2 0 : uallos HeinsitLS || 386 lete- Γ^αο || 388 sedili R, cett. mei : cubili Hul l| 390 exsurgit A 2 K 6 | expromit (n^, cett. mei : exponit P 2 F 2 W i 0 2 Z j anilem J 6 || 391 quis P 2 , cett. mei : quid P 2 wZJ 3 μ \ torpor R, cett. mei : stupor ο Rul || 392 patimurque R, cett. mei : -ue Rul || 393 turbo Schraderus : tela Buecheler || 395 petat Heinsius \ nusquamZ || 397 furorem Γ ^ 0 7 Ρ 1 0 , Exc. Flor. : fauorem Ρ λ : pauore Heinsius || 398 glomere Paul || 399 Tribigilum Heinsius \ tumidum gP 2 i?cF 2 R^cFi)cJ 3 ii 1 : timidum f ^ o c L P R a c W i F a c || 400 reducta P 2 F 1 7 II 403 consilii P 2 L F 2 W 1 C 1 Z A : concilii* T g P R F J 3 Exc. Flor. : conscilii Hiq : consiliis F 3 || 404 caueis Rpc, cett. mei: cuneis F 3 : tectis Ζac 14 BT Claudianus

181

CLAVDIVS CLAVDIANVS

405

aut rigidam Nioben aut flentem Troada fingit. protinus excitis iter inremeabile signis arripit infaustoque iubet bubone moueri agmina Mygdonias mox inpletura uolucres. pulcher et urbanae cupiens exercitus umbrae, adsiduus ludis, auidus splendere lauacris nec soles imbresue pati multumque priori dispar, sub clipeo Thracum qui ferre pruinas, dum Stilicho regeret, nudoque hiemare sub axe sueuerat et duris haurire bipennibus Hebrum. cum duce mutatae uires: Byzantia robur fregit luxuries Ancyranique triumphi. non peditem praecedit eques; non commoda castris eligitur regio; uicibus custodia nullis aduigilat uallo; non explorantur eundae uitandaeque uiae; nullo se cornua flectunt ordine; confusi passim per opaca uagantur lustra, per ignotas angusto tramite ualles. sic uaoui rectoris equi, sic orba magistro fertur in abruptum casu, non sidere puppis, sic ruit in rupes amisso pisce sodali belua, sulcandas qui praeuius edocet undas inmensumque pecus paruae moderamine caudae temperat et tanto coniungit foedera monstro: illa natat rationis inops et caeca profundi, iam breuibus deprensa uadis ignara reuerti palpitat et uanos scopulis inlidit hiatus.

4io

415

420

425

430

405 finxit ? Wi || 406 irreuocabile F 1 7 || 407 infausto- r P 2 L P R W ! & p c , Exc. Flor., Exc. Gyr. : infasto- g : infesto- P 2 ^ ? F 2 F J 3 n 1 ftac || 409 it Marklandus | umbrae] aulaeK 6 : aurae Heinsius || 410 adsiduus ludis F 2pc, cett. mei, Exc. Flor. : assiduis ludis P 2 F 2 ac(P)Wi || 411 non Escor. Q. 1.14 | multumue II 413 tegeret || 417 non praecedit eques peditem ζ ρο || 420 uertuntL || 421 sparsim K 4 J opaca cett. mei : operta R | feruntur F 3 || 422 ignotas ΓΤΙρο, cett. mei : ignotos LR ac : angustas W A Z, Isengriniana | angusto P2wT, cett. mei : ignoto WxZ, Isengriniana | tramite P 2 ^c, cett. mei : limite P 2 ach 0 2 λ \ calles Heinsius j| 423 magistri K 6 || 426 qui Γ R, Exc. Flor. : cui P 2 pc, cett. mei : cum P 2 a c 0 2 ^ || 427 — 428 interpolatos puiat Jeep || 428 tanto coniungit foedera monstro gP 2 wZF 2 pcHulJ 3ni : tanto coniungit federe monstro FZac : tanto coniungit federe monstrum R : tanto coniungit federe monstra P 2 L F 2 . ? a c P W i : tanto coniungi federe monstrat ΓΙΙιιΙ : tantum coniungit foedere monstrum Heinsius : tuto coniungi foedere monstrat Jeep : dando coniungi foedere monstrat Birt || 430 depressa ( P ) ^ : defensa Γ, Isengriniana mg: depulsa L 3 : detenta Oxon. Bodl. Add. Α. 208 ul j reuerti R ul, cett. mei : natandi R || 431 uacnos A 2 | allidit F 1 7 182

20. m EVTROPIVM LIBER ALTER

Tarbigilus simulare fugam llatusque Leonis spe nutrire leues, inprouisusque repente, dum grauibus marcent epulis hostique catenas inter uina crepant, largo sopita Lyaeo castra subit. pereunt alii dum membra cubili tarda leuant; alii leto iunxere soporem; ast alios uicina palus sine more ruentes excipit et cumulis inmanibus aggerat undas. ipse Leo damma ceruoque fugacior ibat sudanti tremebundus equo: qui pondere postquam decidit, inplicitus limo cunctantia pronus per uada reptabat. caeno subnixa tenaci mergitur et pingui suspirat corpore moles, more suis, dapibus quae iam deuota futuris turpe gemit, quotiens Hosius mucrone corusco armatur cingitque sinus secumque uolutat, quas figat uerubus partes, quae frusta calenti mandet aquae quantoque cutem distendat echino: flagrat opus; "fcrebro pulsatus perstrepit ictu contexit uarius penetrans Calchedona nidor. ecce leuis frondes a tergo concutit aura: credit tela Leo; ualuit pro uulnere terror inpleuitque uicem iaculi, uitamque nocentem integer et sola formidine saucius efflat. quis tibi tractandos pro pectine, degener, enses, quis solio campum praeponere suasit auito?

435

440

445

450

455

432 fastus- F insscrZkpc || 433 breues Birt || 436—437 uerba inter alii 1 et iunxere cmi. FacP, alii (uide Prolegom.) | tarda . . . / membra J 7 mgrP 14 . || 436 cum K 4 |j 437 om. add. mg P 2 W i F # | sopores J 6 0 2 0 7 || 438 rnore F 2pcF 2, cett. mei : morte P 2 a c L F 2 w / P W 1 :fine F 3 || 439 tumulis iii || 441 tremebundus Ρsscr, cett. mei : timebundus Ρ || 443 cHeinsio videbatur aliquid deesse ' Burmannus || 444 suspirat corpore R^pc, cett. mei : suspirant corpora Rac | mole Wakefield (R ac secutus) || 445 que iam dapibus F 1 7 μ || 448 quas figat uerubus partes] q. p. f. u. LA : q. f. p. u. Ζ || 450 flagrat Γ mgTi, cett. mei : feruet* ΓΒ,ιιΙ | crebro pulsatus perstrepit ictu] crebro cultri cos perstrepit ictu uel crebro pulsu cos perstrepit icta Barthius : crebro pulsatus aper strepit ictu Buecheler : crebro cultri sus (uel pulpae ius) perstrepit ictu Birt: crebro pulsatur Bosporus ictu Platnauer : creber pulsa sue perstrepit ictus Hall || 451 contexit] conteritur K 6 : subtexit Heinsius : Pontus; it ad (ipsam) Schraderus : tunc exit Buecheler \ uarius] uerubus Barthius : suauis Hall || 450 — 451 interpolatos censuit Konig \ crebro pulsatum perstrepit ictu / conuexum uarius penetrat Chalcedona nidor Gronouius : crebro iugulantum perstrepit ictu / Bosporus, et ualidus penetrat Chalcedona nidor Burmannus || 452 concitat Heinsii Iunianus || 457 solio campum gP 2ulF 2pc1lJ 3&ac, Exc. Flor. : solium campo P 2 L P W 1 F ( n 1 ) | suadet F 3 : iussit 0 3 μ (in ras.) 9 Flor. Gall. 14*

183

CLAVDIVS CLAVDIANVS

quam bene texentum laudabas stamina tutus et matutinis pellebas frigora mensis! hic, miserande, iaces; hic, dum tua uellera uitas, tandem fila tibi neuerunt ultima Parcae. iam uaga pallentem densis terroribus aulam fama quatit; stratas acies, deleta canebat agmina, Maeonios foedari caedibus agros, Pamphylos Pisidasque rapi. metuendus ab omni Tarbigilus regione tonat; modo tendere cursum in Galatas, modo Bithynis incumbere fertur. sunt qui per Cilicas rupto descendere Tauro, sunt qui correptis ratibus terraque marique aduentare ferant. geminantur uera pauoris ingenio: longe spectari e puppibus urbes accensas, lucere fretum uentoque citatas omnibus in pelago uelis haerere fauillas. hos inter strepitus funestior aduolat alter nuntius: armatam rursus Babylona minari rege nouo; resides Parthos ignaua perosos otia Romanae finem iam quaerere paci. rarus apud Medos regum cruor, unaque cuncto poena manet generi: quamuis crudelibus aeque paretur dominis. sed quid non audeat annus Eutropii? socium nobis fidumque Saporem perculit et Persas in regia uulnera mouit rupturasque fidem, leto pars ne qua uacaret, Eumenidum taedas trans flumina Tigridis egit. tum uero cecidere animi tantisque procellis deficiunt. saepti latrantibus undique bellis

460

465

470

475

480

485

458 laudabas texentum L | stamina Heinsius : tramina P 2 : carmina cett. mei : criminan! || 459 mensis omnes mei, Exc. Frising. : pensis Barthius || 460 tacesK 6 j uellera R, cett. mei : stamina Jlul || 462 rumoribus* A 2 || 464 Maeonios] migdonios F 2 0 : chaonios P 1 3 || 466 tonat gF 2 ttZRFJ 3 #, Exc. Flor. : sonat P 2 L F 2 P Wiιΐχ | cursus RCxPn : cursu Heinsius || 468 descendere ¥ 2pcJ?pc, cett. mei : discedere P 2 a c : defendere W! || 470 pauoris η^pc, cett. mei : pudoris η1 acq : timoris K 6 Z ^ || 471 e puppibus g F 2 R C i K 6 P 1 1 : a puppibus B ! F 3 : puppibus cett. mei : e rupibus Heinsitis || 474 moxg || 475 rursum λ || 477 iam finem A 2 | pacisA 2 z 1 || 478 cuncto g P 2 L P ^ c R F : cunctos F 2 P a c W 1 J 3 n 1 : cuncte Cpc || 479 monet P 2 : mouet CiPn | generi g P 2 L P R W i : generis F 2 F ? J 3 n 1 : genti Cpc \ aeque] usque Paul || 480 audiat &ac |] 481 saporem gRac, Exc. Flor., Exc. Gyr.: soporem Rpc ι sodalem Rul, cett. mei || 483 rupturas- gpc Rsscr, Exc. Flor., Isengriniana : rupturus- R C i P n : rapturas- cett. mei: fracturas- Heinsius || 486 om. g (add. mg) LP (add. mg) W i F (add. mg) 184

20. IN EVTROPIVM LIBER ALTER

infensos tandem superos et consulis omen agnouere sui, nec iam reuocabile damnum euentu stolidi serum didicere magistro. namque ferunt geminos uno de semine fratres Iapetionidas generis primordia nostri dissimili finxisse manu: quoscumque Prometheus excoluit, multumque intexuit aethera limo, hi longe uentura notant dubiisque parati casibus occurrunt fabro meliore politi. deteriore luto prauus quos edidit auctor, quem merito Grai perhibent Epimethea uates, et nihil aetherii sparsit per membra uigoris, hi pecudum ritu non inpendentia uitant nec res ante uident, accepta clade queruntur et seri transacta gemunt. iam sola renidet in Stilichone salus, et cuius semper acerbum ingratumque sibi factorum conscius horror credidit aduentum, quem si procedere tantum Alpibus audissent, mortem poenasque tremebant, iam cuncti uenisse uolunt, scelerumque priorum paenitet; hunc tantis bellorum sidus in undis sperant, hunc pariter iusti sontesque precantur: ceu pueri, quibus alta pater trans aequora merces deuehit, intenti ludo studiisque soluti laetius amoto passim custode uagantur;

490

495

5oo

505

5io

487 infensos cett. mei, Exc. Flor. : infessos W i : infestos n 1 W 2 Z i ? c

| et R, cett.

mei : ad et ob Rul || 489 stolidi ( L 3 P 1 4 , Barthius) serum (Birt) primus coniunxit Cameron : stolido rerum (nj), cett. mei : rerum stolido 0 3 : stolidi rerum Barthius : stolidis rerum Heinsius : reruin stolidi Gesnerus : stolidum rerum Jeep | magistri

Barthius : magistrum Jeep || 490 — 500 interpolatos censet Konig || 490 iamque P

u

uno geminos g x | semine L (in ras.), cett. mei : sanguine Α 2 0 7 λ : corpore r iac \ natos r lac || 492 traxisse L^pc || 493 multum- . . . aethera limo Ylpc, cett. mei: multo- . . . aethera limo* g j ? c R a c C 1 F 1 7 J 7 K 6 : multo- . . . aethere limum uel muto- . . . aethera limo Goodyear \ intexuit R K 6 : innexuit* L (in ras.) R u l , cett. mei : immiscuit Heinsius olim : qui nexuit Birt || 495 occurrent &ac || 496 quos edidit J 3 a c , cett. mei : quos condidit F 2 J 3pcA2Z : quos uendidit W i : quot condidit Burmannus || 497 perhibent graii & || 499 inpendentia P 2 , cett. mei : impedientia P 2

ul0 2ac

II 500 non g J 3 F 1 7 p

|

|| 501 seri Rpc, cett. mei, Exc. Flor. : sero iii : se-

rum F 2 0 : miseri K 6 || 503 sibi] simul : g incert. || 505 mortem poenas-] penas mortem- λ μ : mortem poenam- p 2 | timebant ( F 2 0 a c ) 0 3 ζ μ || 507 hunc P 2 i ? c 0 2 ,

Camers : hoc cett. mei || 508 hunc P 2 , Camers : hoc cett. mei \ sontes iusti- ζ

609 parens η x || 511 latius amoto K 4 0 3 : laeti summoto Mommsen

185

|'|

CLAVDIVS CLAVDIANVS

si grauis auxilio uacuas inuaserit aedes uicinus laribusque suis proturbet inultos, tum demum patrem inplorant et nomen inani uoce cient frustraque oculos ad litora tendunt. omnes supplicio dignos letoque fatentur, qui se tradiderint famulis Stilichone relicto. mutati stupuere diu, sensuque reducto paulatim proprii mirantur monstra furoris auertuntque oculos (proiectis fascibus horret lictor et infames labuntur sponte secures): quales Aonio Thebas de monte reuersae Maenades infectis Pentheo sanguine thyrsis, cum patuit uenatus atrox matrique rotatum conspexere caput, gressus caligine figunt et rabiem desisse dolent. quin protinus ipsa tendit ad Italiam supplex Aurora potentem, non radiis redimita comam, non flammea uultu nec croceum uestita diem; stat liuida luctu, qualis erat, Phrygio tegeret cum Memnona busto. quam simul agnouit Stilicho, nec causa latebat, restitit; illa manum uictricem amplexa moratur altaque uix lacrimans inter suspiria fatur : 'tantane te nostri ceperunt taedia mundi? sic me ludibrium famulis risumque relinquis, dux quondam rectorque meus, solamque tueris Hesperiam? domiti nec te post bella tyranni cernere iam licuit? sic te uictoria nobis

515

520

525

530

535

512 auxilio] exiguo 03ul: exilio Heinsius : exitio Wakefield || 513 inultns Mommsen || 516 omni L t l || 517 tradiderant L r a a L n : tradiderunt L 4 a c : crediderint g x | famulis g F 2 P R W i F Z ϋ, Exc. Flor. : famulo P 2 L F 2 ^ J 3 n 1 || 519 mirantur proprii paulatimgiOa || 520 proiectis Hul, cett. mei : prostratis R || 522 e K 6 || 525 aspexere F 3 | gressum e Goodyear | figunt g P ^ c L F ^ F J s a c i i ! : fingunt Γ P2acP J 3ac : findunt W i || 526 cessisse g, Isengriniana mg \ ipsam F 2 0 Je II 5 2 7 i 1 1 0 3 ulp 2 || 528 comas λ μ | non flammea uultu F 2 wZJ 3 ^c, Exc. Flor. : nec flammea uultu g ^ c R (-a uultu in spat. rel.) W i F i i ! : non flammea uultum , Camers : nec

flammea uultum C 103ul f Vicetina : flameatus Γ, addito defectus signo : uerba om. CLiS 3 : non luce corusca R : nec luce corusca ~Rul0 3 : non lucida uultu Ρ (add . in spat. uac. ma) : non fronte serena : non lumine sueto L F 2 , Isengriniana mg : nec lumine sicco P 2 0 2 : frontemue corona 0 7 || 529 non g L F 2 J 3 | lurida F 2 J 3 k ? a c ? || 531 ac nouit Isengriniana mg | latebat"| patebat R (in spat. rel.) : (ne).. . lateret g jj 533 altaque r , g P 2 R J 3 n 1 0 2 w ? , Exc. Gyr. : atque ita P 2 w Z L F 2 P W i F | lacrimisii! || 535 famulo Γ^^ηΐ || 537 nec te domiti L | tela 0 3 u l || 538 sic te g(te sscr) J 3pc, cett. mei : te sic R 186

20. ΊΝ EVTROPIVM LIBER ALTER

54o

545

550

555

560

565

eripuit Gallisque dedit? Rufinus origo prima mali: geminas inter discordia partes hoc auctore fuit. sed iam maiora mouenti occurrit iusta rediens exercitus ira, fortis adhuc ferrique memor. breuis inde reluxit falsaque libertas; rursum Stilichonis habenis sperabam me posse regi. pro caeca futuri gaudia! fraterno coniungi coeperat orbis imperio (quis enim tanto terrore recentis exempli paribus sese committeret ausis?), cum subito (monstrOsa mihi turpisque relatu fabula) Rufini castratus prosilit heres, et similes iterum luctus Fortuna reduxit, ut solum domini sexum mutasse uiderer. hic primum thalami claustris delicta tegebat, clam timideque iubens; erat inuidiosa potestas, sed tamen eunuchi, necdum sibi publica iura sumere nec totas audebat uertere leges. sed postquam pulsisque bonis et faece retenta peiores legit socios, dignusque satelles hinc Hosius stetit, inde Leo, fiducia creuit regnandique palam flagrauit aperta libido. patricius consul maculat quos uendit honores; plus maculat quos ipse gerit. iam signa tubaeque mollescunt; ipsos ignauia fluxit in enses. exultant merito gentes facilisque uolenti praeda sumus. iam Bistoniis Haemoque niuali

540 geminos . . . fratres F 2 0 g i 0 3 II 5 4 1 fluit Heinsius || 542 iusta (Wi), cett. mei : uasta Ζ : digna g t | ira R , cett. mei : aula Jlul || 544 rursus L 4 Z £ d m < 7 i| 545 tegi P 2 0 2 ac || 546 coniungi (L), cett. mei, Exc. Flor. : uix iungi Ζ : iam cingi Πχ : snbiungi g j j| 547 retentus Γ 1ηια || 548 sese paribus z t | ausis T? 2ul, cett. mei : armis F 2 || 549 mihi] tibi Ζ : lues Heinsii Iunianus || 551 fluctus uel lusus uel ludos Heinsius || 552 sexum domini Α2ζ \ mutasse cett. mei, Exc. Flor. : mutare L C i F 3 W 2 £ A || 554 tumide- Iunianus : timidum- Heinsius || 555 nedum Wx ? : nondum J 3 || 556 totas T R C i P i o ^ c P n , Exc. Flor., Exc. Gyr. : t a n t a s g P 2 L F i P ^ c R ^ i W i J F J a i i i | a u d e b a n t P W x | uertere rgHJ 3pcC l9 Exc. Flor. mg,

Isengriniana : sumere J 3 ac, cett. mei, Exc. Flor. || 557 sed] at K 4 | faece retenta

P 2 , cett. mei : fasce retenta P W i : fasce retento P 2 wZ || 558 sodales Isengriniana || 560 c a p i d o F 2 0 || 561 patriciis Heinsius \ maculat consul ϋ : consul maculans F 2 0 li 562 ille P 2 0 2 | regit 0 7 q || 563 fluxit RwZ, cett. mei : creuit R || 564 exultant Rfni), cett. mei : insultant R u l | gentes] leges Isengriniana mg \ uolentis P 2 : uolentum K 6 : mouenti F 3

187

CLAVDIVS CLAVDIANVS

uastior expulsis Oriens squalescit aratris. ei mihi, quas urbes et quanto tempore Martis ignaras uno rapuerunt proelia cursu! nuper ab extremo ueniens equitatus Araxe terruit Antiochi muros ipsumque decorae paene caput Syriae flammis hostilibus arsit. utque grauis spoliis nulloque obstante profunda laetus caede redit, sequitur mucrone secundo continuum uulnus. nec iam mihi Caucasus hostes nec mittit gelidus Phasis: nascuntur in ipso bella sinu. legio pridem Romana Gruthungi, iura quibus uictis dedimus, quibus arua domosque praebuimus, Lydos Asiaeque uberrima uastant ignibus et si quid tempestas prima reliquit. nec ui nec numero freti ; sed inertia nutrit proditioque ducum, quorum per crimina miles captiuis dat terga suis, quos teste subegit Danubio, partemque timet qui reppulit omnes. aula choris epulisque uacat nec perdita curat, dum superest aliquid. ne quid tamen orbe reciso uenditor amittat, prouincia quaeque superstes diuiditur, geminumque duplex passura tribunal cogitur alterius pretium sarcire peremptae. sic mihi restituunt populos; hac arte reperta rectorum numerum terris pereuntibus augent. in te iam spes una mihi. pro fronde Mineruae has tibi protendo lacrimas: succurre ruenti, eripe me tandem seruilibus, eripe, regnis,

57o

575

680

585

590

566 expulsis . . . aratris] expulsis . . . aristis B 1 F 3 F 2 0 g i L u μρο : euulsis . . . aristis Schraderus | squalescit P 2 0 2 Z : squalebit gF 2 Pi?c{W 1 )FJ 3 (n 1 ) : squaleuit R : squalebat Γ L || 567 heu L J 3 |! 569 equitatus R, cett. mei : comitatus Β ul j oaxe p 2 || 570 decorae T P 2 R J 3 : decorem F 2 acPRwZWi : decorum g F 2 ^ c L F n 1 || 571 ussit λ |l 573 secundo F 2ul, cett. mei : cruento* P 2 F 2 W I : corusco Delrii libri ul || 574 nec iam gpcn^?, cett. mei : nec tam Ρ : non iam Heinsii Vossiamis || 575 ab P 2 F 2 W x || 577 dedimus uictis ? ! | arma P 2 F 2 W 1 n 1 || 580 nec ui nec rj&pc, Exc. Flor. : nec duce nec R ul, cett. mei : non duce non μ \ numero] muro g | freti] seui Exc. Flor. || 581 proditioque /^gRW^scrF, Vicetina : prodigioque LPacWi : prodigiumque P 2 F 2 P ^ c J 3 n 1 : prodigiosa Flor. Gall. || 582 captiuis Lacii! ?, cett. mei : captiuus rLpcP | subegi R || 583 omnem R^pc || 584 uacans uix Flor. Gall. j curat rgHpc : cnrant Rac, cett. mei || 585 nec quid P W i Z 0 588 redemptae uel diremptae Heinsius l| 589 restituunt Ρpc, cett. mei : restituit F 3 : restaurat g^ul \ fraude A 2 || 590 terris] miseris A 2 || 592 tibi praetendo n 1 K 6 qZj, Heimius : tibi pro! tendo Mommsen : Stilicho tendo Birt || 593 regnis] flammis A 2 188

20. IN EVTROPIVM LIBER ALTER

neue adeo cunctos paucorum crimine damnes nec noua tot meritis offensa prioribus obstet. iamiam flecte animum. suprema pericula semper dant ueniam culpae. quamuis iratus et exul pro patriae flammis non distulit arma Camillus. non te subtrahimus Latio; defensor utrique sufficis. armorum liceat splendore tuorum in commune frui ; clipeus nos protegat idem unaque pro gemino desudet cardine uirtus.'

595

600

594 neue adeo cunctos R, cett. mei: nonne adeo cunctos T&ul : nec cunctos adeo ζ || 595 tot rgL (in ras.) F 2 R n 1 P 1 0 i > c : tam P 2 P W X J 3 : iam F | obstet J 3 p c 9 cetl. mei ι obstent rj 3ac : obsint. ? 0 7 || 596 iam deflecte animum F 3 | perioula Pac, cett.

mei : piacula

&ae || 598 pro C f i | rursum- A 3 K 6 |j 9 defensae surgunt (Wi), cett. mei : defensae redeunt B x : detersae fulgent Schra derus || 10 fata W 2 a c | carmen . . . unum F 2 p c l l p c , cett. mei : carmen . . . uno Rac : carmine . . . uno F 2 a c £ || 11 aduertere ζαο \ laudum K 4

190

2 . DE CONSVLATV STILICHONIS LIBER

15

20

25

30

35

VS

promptius inponam glaciali Pelion Ossae; si partem tacuisse uelim, quodcumque relinquam maius erit. ueteres actus primamque iuuentam prosequar? ad sese mentem praesentia ducunt. narrem iustitiam? resplendet gloria Martis. armati referam uires? plus egit inermis. quod floret Latium, Latio quod reddita seruit Africa, uicinum quod nescit Hiberia Maurum, tuta quod inbellem miratur Gallia Rhenum, an gelidam Thracen decertatosque labores Hebro teste canam? magnum mihi panditur aequor ipsaque Pierios lassant procliuia currus laudibus innumeris. etenim mortalibus ex quo tellus coepta coli, numquam sincera bonorum sors ulli concessa uiro. quem uultus honestat, dedecorant mores; animus quem pulchrior ornat, corpus destituit. bellis insignior ille, sed pacem foedat uitiis; hic publica felix, sed priuata minus. partitim singula quemque nobilitant: hunc forma decens, hunc robur in armis, hunc rigor, hunc pietas, illum sollertia iuris, hunc suboles castique tori. sparguntur in omnes, in te mixta fluunt ; et quae diuisa beatos efficiunt, collecta tenes. quid facta reuoluam

12 promptius (P 2 pc) (P), cett. mei : protinus P 2 a c 0 2 « c W 2 : ocius Gronouius || 13 tacuisse 1?2pc, cett. mei : tenuisse F 2 a c F 3 : cecinisse Heinsius || 14 auctus Hein sii Iunianus | -que P 2 , cett. mei : -ne Ρ 2 u l : -ue 0 2 u l || 15 persequar A 2 K 4 : si sequar Β x ac || 16 plus splendet P 2 0 2 0 3 (in ras.) P t μ || 21 an Ρ 2 p c , cett. mei : aut P 2 a c n 1 ? Exc. Flor. || 23 om. | laxant P 2 n 1 0 2 a c Z : lassent Schraderus \ decliuia & | currus ~F 2sscr, cett. mei : cursus F 2 n ! P 1 0 a c W 2 , Exc. Gyr. || 25 — 26 sincera . . . concessa Τ? 2ρό¥ 1Ίρο, cett. mei : concessa . . . sincera P 2 a c F 1 7 « c || 26 sors gul, cett. mei : pars g | uni Barthius \ uiro est Lond. Hurl. 2745, Par. 15155 || 27 ornat] ambit A 2 || 28 destituit corpus B x | ille est L (fort. pc) J 6, Abrinc. 135, Berol. DBS 60, Par. 15155, Escor. Q. I. 14 : ipse S 3 : ipse est Par. 7647 || 29 hic g P 2 L F F 1 7 a c J 3 i ) c n 1 : huc J 3 ac : in F 2 P R W i F 1 7 p c : ad Ρsscr || 30 partitim A 2 L 3 ul: partitum i^ac^ul, cett. mei : partitu J 3pcn1ulK 6 : partitur 0 3 : partito L x l , Clauerius : partite Delrius : sortitur Jeep \ queque P 2 : quisque Jeep || 32 uigor Goodyear || 31 — 33 spurios esse censuit Jeep || 34 om. add. mg P 2 | et] tu R 2 3 | diuisa g P 2 ^ ) c F J 3 n 1 0 3 P i i ^ : diuersa P 2 ac, cett. mei || 35 collecta J 3 u l , cett. mei : collata J 3 L 1 X : coniecta Delrii liber, Scaliger \ quid gpc, cett. mei : qui Ρ 2 u l : nec P 2 li^ 0 2 u l T 1 : ne Exc. Flor. 191

CLAVDIVS CLAVDIANVS

militiamque patris, cuius producere famam, si nihil egisset clarum nec fida Valenti dextera duxisset rutilantes crinibus alas, sufficeret natus Stilicho? mens ardua semper a puero, tenerisque etiam fulgebat in annis fortunae maioris honos. erectus et acer nil breue moliri, nullis haerere potentum liminibus fatisque loqui iam digna futuris. iam tum conspicuus, iam tum uenerabilis ibas spondebatque ducem celsi nitor igneus oris membrorumque modus, qualem nec carmina fingunt semideis. quacumque alte gradereris in urbe, cedentes spatiis adsurgentesque uidebas quamuis miles adhuc. taciti suffragia uulgi iam tibi detulerant quidquid mox debuit aula. uix primaeuus eras, pacis cum mitteris auctor Assyriae; tanta foedus cum gente ferire commissum iuueni. Tigrim transgressus et altum Euphraten Babylona petis. stupuere seueri Parthorum proceres, et plebs pharetrata uidendi flagrauit studio, defixaeque hospite pulchro Persides arcanum suspirauere calorem. turis odoratae cumulis et messe Sabaea pacem conciliant arae; penetralibus ignem sacratum rapuere adytis rituque iuuencos Chaldaeo strauere magi. rex ipse micantem inclinat dextra pateram secretaque Beli

4o

45

50

55

co

36 producere cett. mei, Exc. Flor. : protendere n x : procedere L 4 : procudere Hein-

sius || 37 uolenti nl9 Exc. FlorJ || 39 stilicho natus P 2 || 40 annis J 3 p c , cett. mei : armis L F 2 J 3 a c L 1 || 42 leueHeinsius | nullisque ϋ || 43 fatis- Rac, Exc. Flor., Exc. Gyr.: fastis- F ^ W i F J a i i ! : factis- g P 2 L R p c F 1 7 || 44 tum (tunc) bis cett. mei9 Exc. Flor .: tu bis F 2 Wx λ | ibas ΡaeJ 3 pc, cett. mei : ibat Fpcj 3ac03 ϋ α || 46 non L T j | fingent F 3 : fingant R 2 3 || 47 a l t a L 1 1 ? Exc. Gyr.: altus Par. 7647 || 48 uidebat ^ : uideres Heinsius || 49 taciti P 2 uZ, cett. mei : t a n t i P 2 n 1 || 50 contulerant J 3 L 4 0 2 Z 1 ^)C | debuit Ρ 2 0 3 %ΊΓ 1 , Exc. Flor., Exc. Gyr.: reddidit F 2 p c , cett. mei : prebuit g : contulit F : credidit uel detulit uel dedidit Heinsius || 51 uix] uis L : uir L 1 1 W 2 , Ker | auctor cett. mei, Exc. Flor. : actor W i I ^ P j t , Vicetina : ictor HeinsivA || 52 fedus tanta K 6 L 4 0 2 P i 0 II 53 commissum est F W 2 p c > permissum K 4 H 55 parthorum g W i F ^ ^ i i ! : persarum L F 2 P R F 1 7 : perthorum P 2 || 56 flagrabat g j 3 || 58 odoratae LF^scrP.^RFF^iicJattZii! : odorati g P 2 F 2 W ! F 1 7 a c J 3 : odoratis P H : odoriferi P 2 sscr || 60 sacratum g P 2 P ^ c W 1 F J 3 n 1 : sacrorum L F 2 P o c R F 1 7 || 61 statuere Η! || 62 dextra pateram RMR(W^c), cett. mei : pateram dextra P 2 | beli L 4 p c , Scaliger, SirmondvA :be\\i~Rmr'F 11J 3acii1, cett. mei, Exc* Flor. : celi L (in ras.) F 1 7 wZJ 3 ^cu 1 ul 192

2 . DE CONSVLATV STILICHONIS LIBER

65

70

75

80

85

so

VS

et uaga testatur uoluentem sidera Mithram. si quando sociis tecum uenatibus ibant, quis Stilichone prior ferro penetrare leones comminus aut longe uirgatas figere tigres? flectenti faciles cessit tibi Medus habenas; torquebas refugum Parthis mirantibus arcum. nubilis interea maturae uirginis aetas urgebat patrias suspenso principe curas, quem simul imperioque ducem nataeque maritum prospiceret; dubius toto quaerebat ab axe dignum coniugio generum thalamisque Serenae. iudicium uirtutis erat; per castra, per urbes, per populos animi cunctantis libra cucurrit. tu legeris tantosque uiros, quos obtulit orbis, intra consilium uincis sensumque legentis, et gener Augustis, olim socer ipse futurus, accedis. radiis auri Tyriaque superbit maiestate torus. comitata parentibus exit purpureis uirgo: stabat pater inde tropaeis inclutus; inde pium matris regina gerebat obsequium grauibus subnectens flammea gemmis. tunc et Solis equos, tunc exultasse choreis astra ferunt mellisque lacus et flumina lactis erupisse solo, cum floribus aequora uernis Bosporos indueret roseisque euincta coronis certantes Asiae taedas Europa leuaret. felix arbitrii princeps, qui congrua mundo iudicat et primus censet quod cernimus omnes.

64 socii tecum P 2 P W i J 3 : tecum sociis F L 4 P 1 0 a c : tecum socii P x 0 p c || 65 penetrasse K 4 || 66 longe uirgatas figere R p c , mr, K 4 , Exc. FlorCuiacii uetus : longe uirga transfigere Rac, cett. mei : uirga seuas transfigere F || 67 medus tibi cessit g F J a i i i F a o q / 1 ! © : cessit tibi medus* L F 2 P R F 1 7 0 3 Z A : tibi cessit medus P 2 : mediis tibi cessat Wχ || 70 urebat Heinsius || 73 serenae Ρ p c , cett. mei : seuerum

P 2 P. ? ac | hunc uers. spurium censuit Paul || 75 nutantis Heinsius || 76 totos- Ζ |1

77 concilium R : conscilium n x q | sensus- 0 2 : censum- Barthius || 78 augusti g j 3 | olim] dudum W 2 : primum g || 79 superbis W A : superbus ϋ μ || 80 chorus || 82 regebat g F 2 W l 5 Exc. Flor., Exc. Oyr. || 83 officium Β χ || 84 exultare Ζ || 87 euincta Ρac, cett. mei: inducta P 2 P p c J 3 : indutaP 2 wZF || 89 arbitrii g, cett. mei : arbitrio g?pc? || 90 iudicat g i ? c . ? P 2 ^ L P R F 1 7 p c J 3 : indicat g . ? a c P 2 F 2 ^ c . ? W i F Fj-yacnj | primus c e n s e t L F 2 P R W i F 1 7 J 3 s s c r 0 3 p c : censet p r i m u s P 1 0 a c : primus sensit g F ^ i n i ) : sensit primus P 2 : primus sentit p 2 : primus sancit Heinsius j quod] que F 3 : quem F 2 | sensimus Heinsius

193

CLAVDIVS CLAVDIANVS

95

100

105

IIO

115

talem quippe uirum natis adiunxit et aulae, cui neque luxuries bello nec blanda periclis otia nec lucis fructus pretiosior umquam laude fuit. quis enim Visos in plaustra feroces reppulit aut saeua Promoti caede tumentes Bastarnas una potuit delere ruina? Pallantis iugulum Turno moriente piauit Aeneas, tractusque rotis ultricibus Hector irato uindicta fuit uel quaestus Achilli: tu neque uaesano raptas uenalia ourru funera nec uanam corpus meditaris in unum saeuitiam: turmas equitum peditumque cateruas hostilesque globos tumulo prosternis amici; inferiis gens tota datur. nec Mulciber auctor mendacis clipei fabricataque uatibus arma conatus iuuere tuos: tot barbara solus milia iam pridem miseram uastantia Thracen finibus exiguae uallis conclusa tenebas. non te terrisonus stridor uenientis Alani nec uaga Chunorum feritas, non falce Gelonus, non arcu pepulere Getae, non Sarmata conto. extinctique forent penitus, ni more maligno falleret Augustas occultus proditor aures obstrueretque moras strictumque reconderet ensem, solueret obsessos, praeberet foedera captis.

91 nate Ζpc : nataeque K 4 | coniunxit ΖpcX : subiunxit P 2 K 6 0 2 a c || 92 nequej necPaii! : ne F 2 || 93 lucis P 2 , cett. mei : uitae P 2 gloss. 0 2 gloss. || 94 uisos P 2 L (in ras.) P R W i J 3 Pio> Exc. Flor. : nisos F 2 F n ! : mysos gpc? : misos P 2 MZF 17 : mesos g ?ac : uols(c)os L 3 0 3 ul: Moesos Jeep | plaustra P2wZ, cett. mei : claustra P 2 0 2 0 7 ? ! μ : (im)pleta Wi || 95 promoti (F17pc), cett. mei : prouicti i^q, Exc. Flor. : proponti g P 2 F x 7 ac | tumentes] timentes F : furentes F 3 μ ρ ο || 98 ultricibusF 17 %?, cett. mei : uictricibus F 1 7 || lOOnecnxPio I cursu Hi |j 101 uariam F 3 | meditatus P 2 0 2 u l μ || 103 amico Heinsius || 104 non Ζχ | actor g P 2 J 3 || 105 uatibus %pc? P 2 wZRmr, ce.it. mei, Exc. Flor. : uiribus P 2 0 2 u l II 1 0 7 milia] agmina g | iactantia W 2 a c || 108 exiguis uallis F 2 P F 1 7 : exigui montis Dempsterus : exigui collis Schraderus | conclusa RmrFpcF 1 7 pc, cett. mei : concussa F 1 7 ac : contusa Ppc : commissa F 2 F a c || 109 non gacVmgJ 3nl9 Exc. Flor. : nec gpcPRmr, cett. mei | ferrisonus Heinsius | terror n x q || lio uaga] uana Heinsius : uasta Burmannus \ nec falce g P 2 n 1 ? Exc. Flor. || l l l nec sarmata Ρ 2 0 2 μ || 112 penitus] omnes P 2 | ni gpc, cett. mei : nisi F 2 F || 114 mora Heinsius | reconderet F 1 7 , cett. mei : recunderet Hpc : retunderet RacF17«S5cr : retenderet Vicetina \ lacuruim post hunc uers* suspicatur Goodyear || 115 pro suspecto habuit Mommsen \ soluensque Birt | uictis K 6 194

2 . DE CONSVLATV STILICHONIS LIBER

120

125

130

135

140

145

VS

adsiduus castris aderat, rarissimus urbi, si quando trepida princeps pietate uocaret; uixque salutatis Laribus, uix coniuge uisa, deterso necdum repetebat sanguine campum nec stetit Eucherii dum carperet oscula saltem per galeam. patris stimulos ignesque mariti uicit cura ducis. quotiens sub pellibus egit Edonas hiemes et tardi flabra Bootae sub diuo Riphaea tulit! cumque igne propinquo frigora uix ferrent alii, tum triste rigentem Danubium calcabat eques niuibusque profundum scandebat cristatus Athon lateque corusco curuatas glacie siluas umbone ruebat. nunc prope Cimmerii tendebat litora Ponti, nunc dabat hibernum Rhodope nimbosa cubile. uos, Haemi gelidae ualles, quas saepe cruentis stragibus aequauit Stilicho, uos, Thracia, testor, flumina, quae largo mutastis sanguine fluctus. dicite, Bisaltae, uel qui Pangaea iuuencis scinditis, offenso quantae sub uomere putres dissiliant glaebis galeae uel qualia rastris ossa peremptorum resonent inmania regum. singula conplecti cuperem, sed densior instat gestorum series laudumque sequentibus undis obruimur. genitor caesi post bella tyranni iam tibi commissis conscenderat aethera terris. ancipites rerum ruituro culmine lapsus aequali ceruice subis: sic Hercule quondam sustentante polum melius librata pependit machina nec dubiis titubauit Signifer astris perpetuaque senex subductus mole parumper 116 adsiduus Ίρο, cett. mei : -is W x F j 7 a c : -e L [| 117 princeps trepida μ || 118 uisa] fida ϋ || 119 det. necdum] necdum det. Flor. Gall. : det. nondum CiZ # μ j bellum zlul || 121 patrios Heinsius | ignesque mariti cett. mei, Exc. Flor. (-is-) : ignemque mariti P 2 0 2 0 3 P 1 P 1 0 : ignemque maritum Heinsius || 122 uicit g P 2 W i

J 3 0 3 : uincit* ( η c e t t . mei || 123 flagra Wakefield

|| 124 dio F 1 4 || 125 tum (tunc)]

nunc W i d | triste n x : iste cett. mei || 126 calcauit K 6 L 4 f i a c | profundis P t W 2 fl 127 cristatus scandebat L 3 || 129 tunc P l t || 130 tunc P X 1 | umbrosum A 2 II 131 ualles gelide F 1 7 | quem Birt || 133 mutatis F 1 7 C 0 7 μ || 135 offenso R F 1 7 ,

cett. mei, Exc. Flor. : effosso RwZF 17wZL4 | quantae omnes mei, Exc. Flor. : quan-

tis Heinsius \ putres] ruptis R 2 3 || 136 galee glebis B t || 140 obstruimur W ! & || 142 praecipites Heinsius || 145 mutauit 0 7 || 146 subducta n 1 P 1 4 : seductus F ^ K g

195

CLAVDIVS CLAVDIANVS

ir>o

155

160

165

170

175

obstipuit proprii spectator ponderis Atlans. nulli barbariae motus; nil turbida rupto ordine temptauit nouitas, tantoque remoto principe mutatas orbis non sensit habenas. nil inter geminas acies, ceu libera frenis, ausa manus. certe nec tantis dissona linguis turba nec armorum cultu diuersior umquam confluxit populus: totam pater undique secum mouerat Auroram; mixtis hic Colchus Hiberis, hic mitra uelatus Arabs, hic crine decorus Armenius; hic picta Saces fucataque Medus, hic gemmata niger tentoria fixerat Indus; hic Rhodani procera cohors, hic miles alumnus Oceani. ductor Stilicho tot gentibus unus quot uel progrediens uel conspicit occiduus sol. in quo tam uario uocum generumque tumultu tanta quies iurisque metus seruator honesti te moderante fuit, nullis ut uinea furtis uel seges erepta fraudaret messe colonum, ut nihil aut saeuum rabies aut turpe libido suaderet, placidi seruirent legibus enses. scilicet in uulgus manant exempla regentum, utque ducum lituos, sic mores castra secuntur. denique felices aquilas quocumque moueres, arebant tantis epoti milibus amnes. Illyricum peteres: campi montesque latebant. uexillum nauale dares: sub puppibus ibat Ionium, nullis succincta Ceraunia nimbis nec iuga Leucatae feriens spumantia fluctu

147 mirator F 3 || 150 sentit F 1 7 α || 151 acies] rabies Paul | freni Heinsius || 152 certe] sceleris Wakefield : per te Paul: certans Jeep | signis W i ϋ || 153 diuis i o r Z || 154 influxit P 2 0 2 II 155 mixtus P 2 0 2 | scotus A 2 || 156 hic 2 ] cum C F 2 0 S 3 z x | decoris C F 2 0 J 6 W 2 : decoro Exc. Laeti, Vicetina || 157 a r m e n i i s C F 2 0 J 6 W 2 | fucata- g P 2 t t Z F 2 a c P a c R ^ c W i F 1 7 : fuscata- V 2LF 2?pcVpc¥3 znl || 158 om. add. m 9 ^17 II 1 5 9 alumnus L F 2 P R a c W i F F 1 7 5 5 c r J 3 w / n 1 : alanus g P 2 R j ? c F 1 7 J 3 || 161 quot g F 1 7 j ? c F 2 0 Je Isengriniana mg : quod Rac : quos F 2 P W i F 1 7 a c J 3 : quas P 2 L R ^ x ; F n 1 | conspicit (nj), cett. mei : prospicit P l t || 163 rigidique Paul |j 165 uel] u t n ! : nec Birt | arepta Ζ : execta W t (&) | fraudarit Cpc || 166 nil J 3 P i ζ t ( u t uid.) || 167 suaderet g p c P 2 F 2 R F 1 7 k p c : suaderent g a c L P F J 3 n 1 : auderet

Escor. Q. 1.14 : auderent Par. 7647 : nugas W A || 168 regentis Oxon. Exon. 23 :

potentum g || 169 mores sic B x p c | arma A 2 || 170 uictrices P 4 p 4 | quacumque A 2 II 174 nullum P 2 C L ! S 3 : nullas Platnauer dubitanter || 175 iuga P 2 F 1 7 , cett. mei : uaga W ! F 1 7 s s c r : uada Ρ 2 u l &pc \ fumantia W i

196

2 . DE CONSVLATV STILICHONIS LIBER

180

185

190

195

2oo

VS

deterrebat hiemps. tu si glaciale iuberes uestigare fretum, securo milite ducti stagna reluctantes quaterent Saturnia remi; si deserta Noti, fontem si quaerere Nili, Aethiopum medios penetrassent uela uapores. te memor Eurotas, te rustica Musa Lycaei, te pastorali modulantur Maenala cantu Partheniumque nemus, quod te pugnante resurgens aegra caput mediis erexit Graecia flammis. plurima Parrhasius tunc inter corpora Ladon haesit et Alpheus Geticis angustus aceruis tardior ad Siculos etiamnunc pergit amores. miramur rapidis hostem succumbere bellis, cum solo terrore ruat? num classica Francis intulimus? iacuere tamen. num Marte Suebos contudimus, quis iura damus? quis credere possit? ante tubam nobis audax Germania seruit. cedant, Druse, tui, cedant, Traiane, labores: uestra manus dubio quidquid discrimine gessit, transcurrens egit Stilicho totidemque diebus edomuit Rhenum quot uos potuistis in annis; quem ferro, adloquiis, quem uos cum milite, solus. inpiger a primo descendens fluminis ortu ad bifidos tractus et iuncta paludibus ora fulmineum perstrinxit iter; ducis impetus undas uincebat celeres, et pax a fonte profecta cum Rheni crescebat aquis. ingentia quondam

177 ducti P 2 a c , cett. mei : ductu V 2pc02 · ducto K 4 : damni Wakefield || 179 si fontem* g || 180 penetrarent* P 2 J 3 0 2 II 181 canit A 2 || 183 quod] quo F 2 0 , Scaliger : que P 2 a c 0 2 : quia P2pc02ul || 184 flammis P 2 , cett. mei, Exc. Flor. : campis P 2 w / n 1 q W 2 : damnis Heinsius || 187 tardior J 3 p c , cett. mei : tardius J 3 a c A 2 F 3 L A 1 03ac | in # | etiamnunc omnes mei, Exc. Flor. : etiamtum Jeep || 188 rabidis &ul, Vicetina \ hostes W 2 : alios A 2 || 189 ruat g, Heinsius : ruant cett. mei \ num

P 2 R : non cett. mei, Exc. Flor. : nec LA || 190 iacuere Ypc¥ xlpc,

cett. mei : latuere

P a c W i F 1 7 a c | num P 2 P a c R F 1 7 p c : non F 1 7 a c , cett. mei, Exc. Flor. : nec Ρ p c |j 191 quis 1 F 2 (fort. pc)Hpc, cett. mei : q u o d P R a c || 192 tubas J a L i ! | seruit (F 2 ) F 1 7 w i ( n 1 ) , cett. mei : cessit F 1 7 0 2 u l || 194 domus K 6 || 196 — 197 uerba inter quot uos et cum milite om. L P (add. mg) W i || 196 potuistis R, cett. mei : domuistis Rsscr || 197 om. add. mg g | quot . . . quot Ζ | eloquiis p 2 II 200 fulmineum P 2 L P R a c W i F a c J 3 u l i i 1 : flumineum g P 2 w Z F 2 R ^ c F p c F 1 7 J 3 : flamineum F i n s s c r | perstrinxit Ρ 2 p c , cett. mei : praestrinxit* F 1 7 : perstringit 0 2 u l : prestringit 0 2 : praestruxit Ρ 2 a c || 201 et pax] pax ipsa K 4 : pax ipso Heinsius

15 BT Olaudianus

197

CLAVDIVS CLAVDIANVS

nomina, crinigero flauentes uertice reges, qui nec principibus donis precibusque uocati paruerunt, iussi properant segnique uerentur offendisse mora; transuecti lintribus amnem occursant ubicumque uelit. nec fama fefellit iustitiae: uidere pium, uidere fidelem. quem ueniens timuit, rediens Germanus amauit. illi terribiles, quibus otia uendere semper mos erat et foeda requiem mercede pacisci, natis obsidibus pacem tam supplice uultu captiuoque rogant quam si post terga reuincti Tarpeias pressis subeant ceruicibus arces. omne quod Oceanum fontesque interiacet Histri unius incursu tremuit; sine caede subactus seruitio Boreas exarmatique Triones. tempore tam paruo tot proelia sanguine nullo perficis et luna nuper nascente profectus ante redis quam plena fuit, Rhenumque minacem cornibus infractis adeo mitescere cogis ut Salius iam rura colat flexosque Sygambrus in falcem curuet gladios, geminasque uiator cum uideat ripas quae sit Romana requirat; ut iam trans fluuium non indignante Chauco pascat Belga pecus, mediumque ingressa per Albam Gallica Francorum montes armenta pererrent; ut procul Hercyniae per uasta silentia siluae uenari tuto liceat, lucosque uetusta

205

210

215

220

225

204 non F 1 7 | supplicibus Heinsius olim | precibusue μ || 205 paruerunt W i , Heinsius : paruerant cett. mei, Exc. Flor. : paruerint P 2 F . ? n 1 || 206 lintribus R, cett. mei : nauibus Rsscr || 207 occursant J 3 p c , cett. mei : occurrunt L λ : concursant J 3acn1 | uelit PR : uelint F 2 acW! : uelis F 2 ^c, cett. mei : uenis A 2 || 214 subeant pressis W 1 J 3 L U || 215 fontes- P 2 ac, cett. mei : fontem- P 2 pcWi J3II1 || 216 om. Wi | t i m u i t F 2 A 2 Z | subactus F 2 ^c, cett. mei : coactus F 2 ac P i o ^ || 217 seruit io K 4 || 219 perficit F : conficis 02ul | crescente μ || 220 plena P 2 55Ci-F 2 wZn 1 L 4 q: tota P 2 F 2 , cett. mei, Exc. Flor. | fuit PF^c, cett. mei : micet Ρsscr : nugas || 222 salius P 2 F 2 0 L 1 0 2 u l μαορ : sueuus Y 2ul¥ 2pc, cett. mei, Exc. Flor.? \ rura R^cF 1 7 Pac, cett. mei : iura RacF 17 ^?c | flexos- F 2 ^c 5 cett. mei : flexus- R F 1 7 Z # : felix- JBirt \ sygambrus L F 2 P R F 1 7 : sygambri cett. mei, Exc. Flor. || 223 falces F | curuet L F 2 P R F 1 7 : curuent cett. mei : cudant uel lunent Heinsius || 224 quae R, cett. mei : an R ul \ sit] non Birt || 226 Albam (i. e. Schwabische Alb) M. Bouquet: album Wi : albim(-in) cett. mei: alueum Valesius : Alpim z1, Mommsen 198

2 . DE CONSVLATV STILICHONIS LIBER

230

VS

religione truces et robur imminis instar barbarici nostrae feriant inpune bipennes. ultro quin etiam deuota mente tuentur uictorique fauent. quotiens sociare cateruas orauit iungique tuis Alamannia signis! nec doluit contempta tamen, spretoque recessit auxilio laudata fides. prouincia missos expellet citius fasces quam Francia reges quos dederis. acie nec iam pulsare rebelles, sed uinclis punire licet; sub iudice nostro regia Romanus disquirit crimina carcer: Marcomeres Sunnoque docent (quorum alter Etruscum pertulit exilium; cum se promitteret alter exulis ultorem, iacuit mucrone suorum), res auidi concire nouas odioque furentes pacis et ingenio scelerumque cupidine fratres. post domitas Arctos alio prorupit ab axe tempestas et, ne qua tuis intacta tropaeis pars foret, Australis sonuit tuba. mouerat omnes Maurorum Gildo populos, quibus inminet Atlans et quos interior nimio plaga sole relegat; quos uagus umectat Cinyps et proximus hortis Hesperidum Triton et Gir notissimus amnis Aethiopum, simili mentitus gurgite Nilum; uenerat et paruis redimitus Nuba sagittis et uelox Garamans, neo quamuis tristibus Hammon responsis alacrem potuit Nasamona morari. stipantur Numidae campi, stant puluere Syrtes

235

240

245

250

255

230 in regione R | truces] sacros Βtpc | robur P 2 L F 2 P R 0 3 Z A : robora R ul 9 cett. mei || 231 secures K 4 || 232 om. Wx || 234 iungi- gP 2 ^cLF 2 Ri?cW 1 FF 1 7i>cJ3 : iungit- P 2 a c P R a c F 1 7 o c n 1 || 236 iustos gpc (in ras.) || 237 expellet F 2 . ? acRrar, cett. mei : expellit F 1 7 F 3 K 6 L 4 £ : expellat Heinsius | fasces R m r J 3 , cett. mei, Exc. Flor. : fallax g P 2 J 3 u l | gallia L 3 || 238 dederis g j ? c L F 2 P W i F 1 7 J 3 n i : dederit P 2 R m r F | acie nec iam L F 2 P F 1 7 Z ϋ : acie non iam O 2 oc : seruat nec iam gF2wZ BmrJjDx : seruat non iam F 3 : cett. hic non moror || 239 licet] libet B t : decetP 2 || 240 crimina] nomina F 3 || 241 docent gpc?LF 2F17 JaiiiFao» Exc. Gyr. : docet P 2 PR(-et mr)WiF || 244 concire F ^ c J 3 n 1 L 3 0 2 w Z q ^ a c : conscire Fac, cett. mei \ fruentes W x o || 246 prorupit L F 2 P R F 1 7 0 3 Z : prorumpit g P 2 W 1 . ? F J 3 n 1 || 248 omnes cett. mei9 Exc. Flor. (-is) : amens g P 2 P i || 250 interior n 1 ? cett. mei : ulterior n t ulqul || 252 et Gir notissimus] Nigrisque nouissimus Delrius : Nigris (uel Nigri) et ditissimus Scoppa : et Gir ditissimus Burmannus || 253 gurgite] flumine iiiq : sanguine CLiS 3 || 254 nuba R ^ , cett. mei, Exc. Gyr. : iuba P 2 W x 0 3 : uiua P R : numa n x || 257 campi RacWiF 1 7 ^c0 3 ^?c : campis R p c F 1 7 a c , cett. mei 15*

199

CLAVDIVS CLAVDIANVS

Gaetulae, Poenus iaculis obtexitur aer. hi uirga moderantur equos; his fulua leones uelamenta dabant ignotarumque ferarum exuuiae, uastis Meroe quas nutrit harenis; serpentum patulos gestant pro casside rictus; splendent uipereae squamosa pelle pharetrae. non sic intremuit Simois, cum montibus Idae nigra coloratus produceret agmina Memnon, non Ganges, cum tela procul uibrantibus Indis inmanis medium uectaret belua Porum. Porus Alexandro, Memnon prostratus Achilli, Gildo nempe tibi. nec solum feruidus Austrum, sed partes etiam Mauors agitabat Eoas. quamuis obstreperet pietas, his ille regendae transtulerat nomen Libyae scelerique profano fallax legitimam regni praetenderat umbram. surgebat geminum uaria formidine bellum, hoc armis, hoc triste dolis. hoc Africa saeuis •fcinxeratf auxiliis, hoc coniuratus alebat insidiis Oriens. illinc edicta meabant corruptura duces, hinc frugibus atra negatis urgebat trepidamque fames obsederat urbem. exitiale palam Libycum, ciuile pudoris obtentu tacitum. tales utrimque procellae

260

265

27o

275

280

258 poenus L P a c R a c W i F F ^ J 3 n ! : plenus gV 2PpclRpci 3uln i ul0 3 : poenis F 2 , Vgoletus | intexitur F 2 0 : subtexitur Heinsius || 259 scuta l e o n u m B 1 C S 3 || 260 om. Bi (add. mg) CS 3 || 261 quasPac. cett. mei : quos P ^ c K 4 | mittit η χ | harenis Fac, cett. mei : in antris F p c || 262 patulos gestant cett. mei, Exc. Flor. : gestant patulos Hiq | uultus || 263 splendent P 2 F 2 m Z W ! «^ι^ : splendet (g) : pendent L F 2 P R F 1 7 , EXC. FlorIsengriniana mg : pendet F | uipereae . . . pharetrae cett. mei, Exc. Flor. : -a . . . -a g F || 264 contremuit B x || 267 inmanis medium (*suorum > seu Indorum Konig )] : immanis medum P 2 L : inmanis tumidum Burmannus : inmanis magnum Wakefield : inmanem inmanis Goodyear || 268 memnon prostratus cett. mei, Exc. Flor. : prostratus memnon Vf^F : memnon om. η ! || 269 femidus] perfidus Heinsius : sedulus Birt || 271 regendum ϋ || 272 libie nomen L u : libie partes B j : nomen om. Wi || 273 regni] regi n t : maurus K 4 | praetenderat g R W i F 1 7 J 3 : pretenderet Ρ 2 Π ι '· protenderat L F 2 P F || 274 geminum uaria cett. mei, Exc. Flor. : uaria geminum* F J 3 n i || 275 hoc 3 ] hinc Heinsius || 276 cinxerat] uinxerat P j ! : strinxerat uel struxerat Hall \ hinc Heinsius || 277 manebant 0 3 ζ || 279 possederat L x

200

2 . DE CONSVLATV STILICHONIS LIBER

285

290

295

BOO

305

VS

cum fremerent lacerumque alternis ictibus anceps imperium pulsaret hiemps, nil fessa remisit officii uirtus contraque minantia fata peruigil euentusque sibi latura secundos maior in aduersis micuit: uelut arbiter alni, nubilus Aegaeo quam turbine uexat Orion, exiguo olaui flexu declinat aquarum uerbera, nunc recta, nunc obliquante carina, callidus, et pelagi caelique obnititur irae. quid primum, Stilicho, mirer? quod cautus ad omnes restiteris fraudes, ut te nec noxia furto littera nec pretio manus inflammata lateret? quod nihil in tanto circum terrore locutus indignum Latio? responsa quod ardua semper Eois dederis, quae mox effecta probasti, securus, quamuis et opes et rura tenerent insignesque domos? leuis haec iactura; nec umquain publica priuatae cesserunt commoda causae. diuidis ingentes curas teque omnibus unum obicis, inueniens animo quae mente gerenda, efficiens patranda manu, dictare paratus quae scriptis peragenda forent. quae bracchia centum, quis Briareus aliis numero crescente lacertis tot simul obiectis posset confligere rebus, euitare dolos, ueteres firmare cohortes, explorare nouas, duplices disponere classes,

282 d u m P n | fremerent F 2 a c R . ? r a r , cett. mei : premerent* F 2 p c , Heinsius | lacerumExc. Flor. : laterum- P 2 L F 2 a c P R ? R A R W I F 1 7 J 3 : latium- GF 2 jocn 1 |j 283 om. WI || 284 minantia R m r , cett. mei : minacia F 1 7 : micantia Κ ^ a c T Y a c || 285 factura Flor. Gall. || 286 nituit K 6 a c j| 287 q u a m gpc, cett. mei : quem F i i i F s F 2 0 T&?ac | u e x a t R p c , cett. mei, Exc. Flor. : uersat R?ACWIFJ 3 || 290 caeli pelagi- P 2 F 3 | obnititur P 2 , cett. mei, Exc. Flor. : innititur gpcV 2y>lB 1Cr 1 : (quo)= que m i t t i t u r WI || 291 stilicho mirer P 2 L P R F 1 7 0 3 : mirer stilicho* G F 2 W 1 F J 3 N 1 | : qui & || 292 non W 2 || 293 infamata quod P 2 w ? F 1 7 , cett. mei : q u a m Y 2F 17?pc? Mommsen || 294 n i l P 2 J 3 | c i r c u m P 2 ^ Z F 2 a c P R F a c F 1 7 P 1 1 : r e r u m P 2 L F 2 j ? c R m r ? W j F j o c J a i i ! : t i m i d u m g || 300 ingentes R a c , cett. mei : in gentes \jTipcO zpc ||

301 quae] -que ac Heinsius : -que et Wakefield || 303 peraranda Burmannus | quae 2 ] non g C L 4 r j μαβ, Exc. FlorExc. Gyr. || 304 om. (propter homoeoarcton, ut mihi uidetur) g (add. m,g) €Γ 1 ( add . mg) μ (add. mg), alii (uide Prolegom.), Exc. FlorExc.

Gyr. f h o c carmen h a b e n t quidam etsi non antiquus'), post 305 posuit F , damnauit Birt | quis cett. mei, Exc. Gyr. ( c non antiquus') : non gJj^Tx \ alius Burmannus | h u m e r o Heinsius || 305 possent g F F 2 0 P I W 2T 1& μ, Exc. Flor. : possit λ

201

CLAVDIVS CLAVDIANVS

quae fruges aut bella ferant, aulaeque tumultum et Romae lenire famem? quot nube soporis immunes oculi per tot discurrere partes, tot loca sufficerent et tam longinqua tueri? Argum fama canit centeno lumine cinctum corporis excubiis unam seruasse iuuencam! unde tot allatae segetes? quae silua carinas texuit? unde rudis tanto tirone iuuentus emicuit senioque iterum uernante resumpsit Gallia bis fractas Alpino uulnere uires? non ego dilectu, Tyrii sed uomere Cadmi . tam subitas acies concepto dente draconis exiluisse reor: Dircaeis qualis in aruis messis cum proprio mox bellatura colono cognatos strinxit gladios, cum semine iacto terrigenae galea matrem nascente ferirent armifer et uiridi floreret milite sulcus. hoc quoque non parua fas est cum laude relinqui quod non ante fretis exercitus adstitit ultor ordine quam prisco censeret bella senatus. neclectum Stilicho per tot iam saecula morem rettulit, ut ducibus mandarent proelia patres decretoque togae felix legionibus iret tessera. Romuleas leges rediisse fatemur, cum procerum iussis famulantia cernimus arma. Tyrrhenum poteras cunctis transmittere signis

ΒΊΟ

315

82o

325

330

308 aut cett. mei, Exc. Flor. : que P 2 : uel F 1 7 | tumultus p 2 II 309 et F 1 7 , cett. mei : ut L : aut F1ΊηΙ | quot P 2 i>cR^cF 17 mgr, cett. mei : quod P 2 a c P . i > a c R a c : qui P ^ C F 1 7 F 3 P 1 4 £ | nube soporis (NI), cett. mei, Exc. Flor., Exc. Gyr.: nubis aperti P 2 F 2 0 W 2 : nubis operte K 4 : nube sopora Heinsius || 311 tam g P 2 P R F 1 7 , Exc. i^or.: tot L F 2 W ! F J 3 η! || 314 illatae Delrii uet. liber | frugesA 2 0 2 w/ || 315—316 uerba inter texuit et senioque om. Di || 315 texuit gpc, cett. mei : extruit L W 1 L 1 1 λ |j 316 emicuit P 2 0 3 , Isengriniana mg : enituit cett. mei : abest iii : exsiluit Heinsius || 318 dilectu PRac : delectu Jlpc, cett. mei, Exc. Flor. : deiecto Scaliger \ sed P, cett. mei : nec Ρ u l : sub Scaliger || 319 concepto g P 2 L F 2 a c P R a c F a c F 1 7 n 1 : conceptas F 2 pcR^cW 1 F^>cJ 3 || 321 propria . . . cohorte Jeep || 322 strinxit Rjjc, cett. mei : stringit P 2 Rorcn 1 : struxit Ρ || 323 forarent Purser || 324 armifer g P 2 F 2 P R F 1 7 uln^ : armiger L W I F F 1 7 J 3 | campus & || 325 nec fas est parua L || 326 adstitit F 17 j9C, cett. mei : e x t i t i t F 2 F 1 7 a c Z || 327 censeretWipc, cett. mei : censerent W^ac : sentiret A 2 : sanciret Heinsius || 328 per tot iam] iam tot per F 2 F 3 Z : tot iam per Iuntina || 330 uelox Burmannus || 331 romulee Exc. FlorExc. Gyr. | rediere Exc, Flor., Exc. Gyr. : remeasse A 2 || 332 dum P 1 X | iussu A 2 || 333 cunctis P 2 , cett. mei : iunctis P2wZ02wZ | transcurrere J 6 202

2 . DE CONSVLATV STILICHONIS LIBER

335

34o

345

350

355

360

VS

et ratibus Syrtes, Libyam conplere maniplis: consilio stetit ira minor, ne territus ille te duce suspecto Martis grauiore paratu aut in harenosos aestus zonamque rubentem tenderet aut solis fugiens transiret in ortus missurusue sibi certae solacia mortis oppida dirueret flammis. res mira relatu, ne timeare times et, quem uindicta manebat, desperare uetas. quantum fiducia nobis profuit hostilis! saluae Karthaginis arces; illaesis Tyrii gaudent cultoribus agri, quos potuit uastare fuga. spe captus inani nec se subripuit poenae nostrisque pepercit: demens, qui numero tantum, non robore mensus Romanos rapidis ibat ceu protinus omnes calcaturus equis et, quod iactare solebat, solibus effetos mersurus puluere Gallos. sed didicit non Aethiopum geminata uenenis uulnera, non fusum crebris hastilibus imbrem, non equitum nimbos Latiis' obsistere pilis. sternitur ignauus Nasamon, nec spicula supplex iam torquet Garamans; repetunt deserta fugaces Autololes; pauidus proiecit missile Mazax. cornipedem Maurus nequiquam hortatur anhelum; praedonem lembo profugum uentisque repulsum suscepit merito fatalis Thabraca portu expertum quod nulla tuis elementa paterent hostibus, et laetae passurum iurgia plebis fracturumque reos humili sub iudice uultus. nil tribuat Fortuna sibi. sit prospera semper illa qiiidem; sed non uni certamina pugnae 335 minor F17ul, cett. mei : ruens L P R F 1 7 | ne gpc, cett. mei : nec P W i F 1 7 n 1 || 336 suspecto] suscepto g P 2 W ! F F 1 7 : conspecto Ζ || 338 fugiens solis F 3 || 339 missurusne n x : missurusque P 2 R F 1 7 : missurisue Wakefield : Massylumque Paul : uisurusque Ker || 340 res digna A 2 || 341 caues A 2 || 343 profuit] proficit L 4 P 1 0 : contulit A 2 || 345 cautus ϋ || 346 nonLA | praeripuit P 4 p 4 || 350 effetos gpchY 2 PpcRWiF^cF^jJcJa : effectos gacY 2(PacJFacF^acn! : affe(c)tos Y 2ul0 2ul : effoeto Louan. (= Γ{) in Sylloga attributum non uideo || 351 sensit Ζ || 352 nec B i K e l ^ || 353 equit. lat. nimb. F 2 W i : nimb. equit. lat. J 3 || 355 intorquet F 3 (F 2 ), IurUina || 356 deiecit Ζ || 358 uento- 0 3 || 359 fatali J 7 p c || 360 quam Gesnerus |j 362 fracturum- P 2 , cett. mei : perfractum- gP 2 w?FF 1 7 : frangendum Heinsius || 363 sit] fit J 3pc : sic F 2 0 ? Heinsius : si Jeep 203

CLAVDIVS CLAVDIANVS

365

credidimus totis nec constitit alea castris nutatura semel; si quid licuisset iniquis casibus, instabant aliae post terga biremes; uenturus dux maior erat. uictoria nulla clarior aut hominum uotis optatior umquam contigit. an quisquam Tigranen armaque Ponti uel Pyrrhum Antiochique fugam uel uincla Iugurthae conferat aut Persen debellatumque Philippum? hi propagandi ruerant pro limite regni: hic stabat Romana salus. ibi tempora tutas traxerunt dilata moras: hic uincere tarde uinci paene fuit. discrimine Roma supremo inter supplicium populi deforme pependit; et tantum Libyam fructu maiore recepit quam peperit, quantum grauiorem amissa dolorem quam necdum quaesita mouent. quis Punica gesta, quis uos, Scipiadae, quis te iam, Regule, nosset, quis lentum caneret Fabium, si iure perempto insultaret atrox famula Karthagine Maurus? haec omnes ueterum reuocauit adorea laurus. restituit Stilicho cunctos tibi, Roma, triumphos.

370

375

380

385

365 totis] solis Jetp || 370 an] in L (in ras.) : aut W i F 1 7 n 1 : haud J 6 sscr : huic Heinsius | armaue F 3 || 371 pyrrhumue antiochiue fugam Barthii cod. || 373 hi(i) gLF 2ulRpcFF 11pcJ 3nl : illa P 2 F 2 P R a c W ! F 1 7 a c | ruerant gF 2pcF 2ulRpcF F 17pcJ 3, Exc. Flor. : fuerant P 2 o c F 2 P R a c W 1 n 1 F 3 : uexant L : ruerunt Barthii cod., Heinsius || 374 hic Ρ 2 p c , cett. mei : hinc P 2 acWi | tutas gpcF 10pcz1, Hein sitis : tuto gac, cett. mei : tute BiCS 3 || 375 moras omnes mei, Exc. Flor. : more B X CS 3 II 377 om. WI |l 378 tantum g P 2 L F 2 R p c F F 1 7 j o c J 3 : tanto* I^Q, Scaliger : quantum P R a c W i F ^ a c | melioreWj^ l| 379 quanto* p 4 , Scaliger l| 380 nondum A2P3 I gesta] facta Bj : bella A 2 , Isengriniana mg || 381 om. W j | iam te 0 3 || 382 can. fab. lent. F 1 7 J| 384 adorea (uel simm.) Ρac, cett. mei: laureaP^c || 385 cunctos stilico F 1 7 L 3

204

22. DE CONSVLATV STILICHONIS LIBER SECVNDVS

22 DE CONSVLATV LIBER

5

ίο

15

STILICHONIS

SECVNDVS

Hactenus armatae laudes: nunc qualibus orbem moribus et quanto frenet metuendus amore, quo tandem flexus trabeas auctore rogantes induerit fastisque suum concesserit annum, mitior incipiat fidibus iam Musa remissis. principio magni custos Clementia mundi, quae Iouis incoluit zonam, quae temperat aethram frigoris et flammae mediam, quae maxima natu caelicolum. nam prima chaos Clementia soluit congeriem miserata rudem uultuque sereno discussis tenebris in lucem saecula fudit. haec dea pro templis et ture calentibus aris te fruitur posuitque suas hoc pectore sedes. haec docet ut poenis hominum uel sanguine pasci turpe ferumque putes; ut ferrum Marte cruentum, siccum pace feras ; ut non infensus alendis materiem praestes odiis; ut sontibus ultro

22 1-476 g P 2 , L, F 2 P , R, W j , F F 1 7 Jaiii codicum inscriptiones: incipit liber nonus g : liber sextus in quo narratur . . . F 2 m r : iiicipit liber secundus de laude stiliconis R : incipit liber quintus de consulatu stiliconis liber secundus Wi : incipit liber secundus de laudibus stiliconis F 1 7 : secundus liber de laudibus stiliconis J 3 m a : claudiani secunda panagyris in laudem stiliconis & : de consulatu stiliconis liber I explicit incipit liber ij Exc. Flor. 22 1 armatas B A ul: armorum P 2 : armati Barthii cod. | orbem gR^cWiFJan^ : urbem P 2 L F 2 P R a c F 1 7 || 3 actore F 2 W i | rogantes] rigentes* 0 3 u l , Arens : rogante Scaliger |l 5 incipiet μρο : incipias Heinsius | diua F 2 o II 8 mediam F 2 pc ? R^cFJaii! : -a W j : -o g P 2 L F 2 ?ttcPR«cF 1 7 | proxima n x | natu est α || 10 materiam L 3 | miserata P 2 , cett. mei : partita Ρ 2 ^ 0 2 ^ Ζ 0 3 ^ / || n discussis tenebris ( g ) R w i W 1 F J 3 n 1 0 3 j i c : discussit tenebras P 2 L F 2 P R F 1 7 | fudit Fpc, cett. mei : fundit ^ : prodit Fac || 12 pro ture Cj || 13 hoc pectore "PmgHpc , cett. mei : sub pectore Ci : hoc tempore P 2 P R a c F 1 7 0 3 w / || 14 facit Jeep || 15 in marte K 6 || 16 siccum (sic cum)] sed cum K 4 : sacra A 2 : R incert. \ feras F 2 R, cett. mei : premas gF 2 wZRwZWiFn 1 | incensus W 2 || 17 materiem cett. mei, Exc. Flor. : -am i i ! ^ | ultro Ρ 2 η χ , cett. mei: ultor P 2 ηΙ$ 3 ηχ wZLiL^Ln 205

CLAVDIVS CLAVDIANVS

ignouisse uelis, deponas ocius iram quam moueas, precibus numquam inplacabilis obstes, obuia prosternas, prostrataque more leonum despicias, alacres ardent qui frangere tauros, transiliunt praedas humiles. hac ipse magistra das ueniam uictis, hac exorante calores horrificos et quae numquam nocitura timentur iurgia contentus solo terrore coerces aetherii patris exemplo, qui cuncta sonoro concutiens tonitru Cyclopum spicula differt in scopulos et monstra maris nostrique cruoris parcus in Oetaeis exercet fulmina siluis. huic diuae germana Fides eademque sorori corde tuo delubra tenens sese omnibus actis inserit. haec docuit nullo liuescere fuco, numquam falsa loqui, numquam promissa morari; inuisos odisse palam, non uirus in alto condere, non laetam speciem praemittere fraudi, sed certum mentique parem conponere uultum; occulto saeuire uetat, prodesse remittit. haec et amicitias longo plus tempore firmat mansuroque adamante ligat; nec mobile mutat ingenium: paruae strepitu nec uincula noxae dissolui patitur nec fastidire priorem

20

25

30

35

40

19 obstes (NI), cett. mei, Exc. Gyr. pc : a(b)stes Wi J 3 K 6 , Exc. Gyr. ac : instes F |j 20 leonis F 2 & || 21 ardent qui] ardent cum F 3 , Isengriniana : ardent con- F 2 : audent qui Wi : gaudent qui g, Flor. Gall. : qui gaudent Berol. DB8 60 : gaudent cum ζ : gaudent con(fringere) 0 3 (audent ul) || 22 transiliunt V 2pcF 2pc, cett. mei : transibunt F 2 a c P | humiles praedas F 1 7 J 3 | ipse P 2 F 2 LPi>cRi)cW 1 FF 1 7jjcJ 3 : iste g P a c R a c F 1 7 a c n 1 : quippe uel teste uel sponte Heinsius || 23 dasLF 2 PRpc, mr, F F 1 7 J 3 : daP 2 ^ZRacWi : d a t g P 2 n 1 0 3 P i P 1 0 P n I exorante P F 1 7 p c : exorate Rac : exorare P 2 : exortante R^cJ 3 . ? , cett. mei \ tumultus g || 24 numquam peritura Mommsen : plus quam nocitura Birt || 25 coercet g n ^ n : coherce || 27 CyclopiaHeinsius \ differt Rmr, cett. mei, Exc. Flor. : defert L ^ B i C |1 30 huic J 3 p c 9 cett. mei, Exc. Flor. : hinc LJ 3acn1 | s o r o r i P 2 L P F 1 7 : sororis g F 2 R m r W i F J 3 n 1 || 31 tenet Cac, Exc. Flor. \ seque (cum tenet) Jeep || 32 ingerit Heinsius | docuit nulloP 2 LF 2 PRF 1 7 i?c : nullo docuitgWiFJaii! || 33sequiZ || 35 nec J 6 (fort . pc) \ laetam] altam B 1 CJ 7 acS 3 : aliam Heinsius | praemittere gul, cett. mei, Exc. Flor. : promittere F : committere Wx : praetendere g n t , Exc. GyrJ || 37 saeuire Ρ 2 u l , cett. mei, Exc. Flor. : seruire P 2 F 1 7 D ! || 38 om. add. mg F | plus P 2 R 0 3 t t Z P n : post

Rul, cett. mei | seruat iiiq || 39 om. add. mg F || 40 paruae F 2 ac?, cett. mei : paruo F 2F 2pc?02 | non μ, Bodl. Add. A. 208 206

22. DE CONSVLATV STILICHONIS LIBER SECVNDVS

inlicitur ueniente nouo. benefacta tenere, respuere offensas facilis, pariterque minoris officii magnique memor superare laborat utque hostes armis, meritis sic uincit amicos. haec fouet absentes, haec longe sola remotis consulit, haec nullis auidam rumoribus aurem pandit, ut ignarum numquam laesura clientem insidiosa tuos alienent murmura sensus. nec uiuis adnexus amor meminisse sepultos desinit; in prolem transcurrit gratia patrum. hac tu Theodosium, tenuit dum sceptra, colebas, hac etiam post fata colis; nec pignora curas plus tua quam natos dederat quos ille monendos tutandosque tibi. iustos nimiumque fideles fama putat, qui, cum possint commissa negare, maluerint nullo uiolati reddere quaestu. at Stilicho non diuitias aurique relictum pondus, sed geminos axes tantumque reseruat depositum teneris quantum sol igneus ambit. quid non intrepidus credas, cui regia tuto creditur? hoc clipeo munitus Honorius altum non gemuit patrem, uitaeque et lucis in ipso limine, contemptus numquam, dat iura subactis gentibus et secum sentit creuisse triumphos. quem tu sic placida formas, sic mente seuera, ut neque desidiae tradas, dum pronus ad omne quod libet obsequeris, nec contra nixus ouantem confringas animum; secretus consona regno

45

50

55

60

65

42 inlicitur g P P 3 P 4 P 1 0 o c , Par. 7647 ac, Exc. Flor. : allicitur P 2 F 2 R F 1 7 J 3 p c i illicitum B 1 P 1 0 i>c, Exc. Gyr. : allicitum LHulWidcF : inlicite CJ-jOCZi : illicite »! J 7pc : allectum J 3 ac, Scaliger : fit licitum uel neglectum Heinsius || 44 laborans Heinsim || 50 obnexus F 2pc : innexus F 1 7 dac || 51 desinitP 2 , cett. mei : desinat P2ttZ02wZ | gloriaF 3 J 7 || 53 non F || 54 ipse P 2 B A | fouendos F 2 0 || 56 possent g W ^ J a i i ! || 57 maluerunt W i F n ! | uiolatis Birt || 60 teneris P 2 F 2 P R W ! F F 1 7 J 3 p c : terris gLF 2 ^ZF 1 7 55crJ 3 acn 1 , Exc. Flor. || 63 et lucis] et laudis Burmannus: elucet Konig || 64 limine P 2 , cett.mei: lumine P 2 ηΐλ, Burmannus || 65 secum sentit L ^ c F 2 P R F 1 7 : sentit secum P 2 0 2 W 2 : secum sensit g W i F J 3 n ! || 66 firmas K 6 | seuera F 17 w/n 1 wZ, cett. mei : serena g F F ^ n j , Exc. Flor., Exc.Gyr. || 68 nec gWiFF 1 7 i>cJ 3 : neque n j : ne P 2 L p c ? F 2 P R F 1 7 a c | nisus F, Flor. Gall. |i 69 constringas* g(n t) | secretus HpcF 17pc, cett. mei : secreto g P 2 R o c F 1 7 o c P 1 1

μρο: secernis B 1 C J 7 o c z 1 : seu cernas 0 3 p c : ceu cernas Camers mg : secernens

Konig

207

CLAVDIVS CLAVDIANVS

7o

ceu iuuenem doceas, moles quid publica poscat; ceu sanctum uenerere senem patriisque gubernes imperium monitis; dominum summissus adores, obsequiis moderere ducem, pietate parentem. hinc fuit ut primos in coniuge disceret ignes ordirique uirum non luxuriante iuuenta, sed cum lege tori, casto cum foedere uellet. principe tu felix genero: felicior ille te socero. fratrem leuior nec cura tuetur Arcadium; nec, si quid iners atque inpia turba praetendens proprio nomen regale furori audeat, adscribis iuueni. discordia quippe cum fremeret, numquam Stilicho sic canduit ira, saepe lacessitus probris gladiisque petitus, ut bello furias ultum, quas pertulit, iret inlicito causamque daret ciuilibus armis: cuius fulta fide mediis dissensibus aulae intemeratorum stabat reuerentia fratrum. quin et Sidonias chlamydes et cingula bacis aspera gemmatasque togas uiridesque zmaragdis loricas galeasque renidentes hyacinthis gestatosque patri capulis radiantibus enses et uario lapidum distinctas igne coronas diuidis ex aequo, ne non Augusta supellex ornatusque pares geminis heredibus essent. mittitur et miles, quamuis certamine partes

75

80

85

90

95

70 ceu P 2 , cett. mei : seu ¥ 2ηΙ¥ 1Ίρο?0 3Ζ

: cum ¥ 2ul0 2ul

: g incert. | quid

g L a c F J 3 n 1 λ : quod* P 2 L ^ c F 2 P R W 1 * F 1 7 : quae Birt | poscat g F j M c r W i P F 1 7 J 3 : poscit* P 2 L F 2 P R n 1 : possit F 3 || 71 ceu R m r , cett. mei : seu F 1 7 i > c ? L 4 : cum P 2 0 2 : g incert. \ uenerere g P 2 L F 2 F 1 7 ^ Π χ : uenerare P R m r : uenere W i F | patriis- F 2 m ^ P F 1 7 ^ i i j : patris- g P 2 L R m / * W i F : nugas F 2 | gubernas Rrarii! |j 72 subnixus Wi J 3 | adorans Jeep || 73 obsequiis Rmr, cett. mei, Exc. Flor. : obsequioFnx | m o d e r e r e g F 2 P F F 1 7 j o c J 3 n 1 : m o d e r a r e L R m r W ! F 1 7 a c : m o d e r e P 2 |{ 74 hinc fuit F 17ul, cett. mei : hic fuit P 2 : sic fuit P 2 w Z R m r F 1 7 || 77 genero felix

J a L n || 78 non g A 2 B 1 0 3 || 79 improba F 2 || 82 cum] c o n - P F 1 7 : dum P X 1 | fremeret g F 2 w Z R w Z F J 3 n 1 , Exc. Gyr.: fremuit P 2 L (in ras.) F 2 P R W I F 1 7 : premer e t L l x A | stilicho sic F 2 u l , cett. mei : stilichonis g L F 2 P || 83 lacessiti et petiti (curn Stiliconis) Scaliger | odiisque Πχ, Isengriniana mg || 85 cause- Hj : causas- J 7 | dedit g W i B i J 6 J 7 K 6 || 86 cuius gLR%ZFF 1 7 J 3 n j , Exc. Flor. : huius* P 2 F 2 P R W I II 89 smaragdo Exc. Flor. || 90 ante 89 in P 2 R a c W i I renidentes L ^ ) c P ^ c F F 1 7 Jaiti : renitentes g : redundantes P 2 L a c F 2 P a c R W ! lj 93 nec WiKLi || 95 certamine g^c?LacF 1 7 j9c, cett. mei : certamina ΙιροΈ 1Ίαο0 3ρο

208

22. DE CONSVLATV STILICHONIS LIBER SECVNDVS

iam tumeant. hostem muniri robore mauis quam peccare fidem : permittis iusta petenti idque negas solum, cuius mox ipse repulsa gaudeat et quidquid fuerit deforme mereri. omnes praeterea, puro quae crimina pellunt ore, deae iunxere choros unoque receptae pectore diuersos tecum cinguntur in usus. Iustitia utilibus rectum praeponere suadet communesque sequi leges iniustaque numquam largiri sociis. durum Patientia corpus instruit ut nulli cupias cessisse labori; Temperies, ut casta petas; Prudentia, ne quid inconsultus agas; Constantia, futtile ne quid infirmumque geras. procul inportuna fugantur numina, monstriferis quae Tartarus edidit antris: ac primam scelerum matrem, quae semper habendo plus sitiens patulis rimatur faucibus aurum, trudis Auaritiam; cuius foedissima nutrix Ambitio, quae uestibulis foribusque potentum excubat et pretiis commercia pascit honorum, pulsa simul. nec te gurges corruptior aeui traxit ad exemplum, qui iam firmauerat annis crimen et in legem rapiendi uerterat usum. denique non diues sub te pro rure paterno uel laribus pallet; non insidiator oberrat facturus quemcumque reurn; non obruta uirtus

100

105

no

115

120

96 hostes L 3 a c

|| 97 uiolare Aldina

| fidem F 2 a c , cett. mei, Exc. Flor. : fide g F 2

pcRii! | iusta Hpc, cett. mei : iussa P 2 F 2 P R a c : i u r a F 3 | potentini || 99fueritL,

Heinsius : fuerat* cett. mei || 100 quae puro B t | p e l l u n t P 2 , cett. mei : poscunt P 2 w Z B 1 a c C J 7 a c f i a c || 101 corde Burmannus II 102 cinguntur R , cett. mei : iungun-

tur R ul: coguntur 0 3 || 105 sociis] facilis Heinsius : sociae (distinctione ante hanc uocem posita) Mommsen || 106 cupias LPjocBiOv λ μ, Par. 15155, Berol. DBS 60 :

cupiat* Ρ a c , cett. mei || 108 om. g j 3 ( a d d . mg ma) || 109 infirmumue B x || 110 abdi-

dit Heinsii Iunianus |j l l l om. W ^ ! | hinc Goodyear | primam F 2 oc, cett. mei, Exc. Flor. : primum F 2 i > c n 1 0 3 : primo g || 113 foedissima g p c P 2 ( P a c ) R W i F F 1 7 J 3 n 1 ? Exc. Gyr. : fidissima g a c L F 2 L 4 : saeuissima Ypc\ 2 II 1 1 5 pascit P 2 F 2 a c P R a c W 1 F F 1 7 i ? c : poscit g L F 2 p c R ^ c F 5 5 c r F 1 7 a c J 3 : possit

Abrinc. 135 \ honoris Abrinc. 135 || 117 qui V 2pcLacVpc3 2 ?

: uendit K 4 : querit

μ™, Exc. Flor. : quod

g . P 2 a c L j 3 c F 2 P a c R W i F F 1 7 n 1 | firmauerat F 1 7 , cett. mei: formauerat F 1 7 M Z P 1 0 pcd : firmauerit F 3 || 118 u e r t e r a t Ρ p c , cett. mei : uerterit P a c F 3 | u s u m F 17pc, cett. mei : usus F 1 7 a c || 120 pallet G L F 2 F 1 7 ^ η ^ ^ : pendet P 2 P R W ! F W 2 : du-

«bitat Rsscr : pendit Heinsius

|j 121 facturus F 2acF 17pc,

F 1 7 ac J 3 0 3 : t r a c t u r u s P 1 A : acturus

Heinsius

cett. mei : fracturus F 2 ^ c

209

CLAVDIVS CLAVDIANVS

paupertate latet. lectos ex omnibus oris euehis et meritum, non quae cunabula, quaeris et qualis, non unde satus. sub teste benigno uiuitur; egregios inuitant praemia mores. hinc priscae redeunt artes; felicibus inde ingeniis aperitur iter despectaque Musae colla leuant opibusque fluens et pauper eodem nititur ad fructum studio, cum cernat uterque quod nec inops iaceat probitas nec inertia surgat diuitiis. nec te iucunda fronte fefellit Luxuries, praedulce malum, quae dedita semper corporis arbitriis hebetat caligine sensus membraque Circaeis effeminat acrius herbis, blanda quidem uultus, sed qua non taetrior ulla interius: fucata genas et amicta dolosis inlecebris toruos auro circumlinit hydros. illa uoluptatum multos innexuit hamis: te numquam conata capit. non praua libido stupris aduigilat; non tempora somnus agendi frustratur; nullo citharae conuiuia cantu, non pueri lasciua sonant. quis cernere curis te uacuum potuit, quis tota mente remissum aut indulgentem dapibus, ni causa iuberet laetitiae? non indecores aeraria lassant expensae; paruo non inproba littera libro

125

130

135

140

145

123 meritum non quae g F J 3 n 1 P 1 P 3 P 4 . P 1 1 P 1 3 , Exc. Flor., Exc. Gyr.: meritum numquam L : numquam meritum P 2 ulF 2 : meriti numquam W A ΰ : numquam meriti F 2 s s c r P R F 1 7 : numquam meritoP 2 || 124 quales . . . satus μαο : quales . . . sati Heinsius || 127 deiectaque Schraderus || 130 iaceat] taceat L : lateat A 2 || 132 debita|| 133 mentem 0 3 a c || 135 uultus g a c L F 2 P W 1 F 1 7 n 1 : uultu gi>cP 2 P5scrR F J 3 | taetrius L P F 1 7 , Exc. Flor. | ulla est μ, Flor. Gall. : ullum Jeep : ulli (cum taetrius) Birt || 136 interius P 2 , cett. mei : ulterius J 6 ^?cS 3 : ultrices (-is g)P 2 ^ZB 1 ac F 2 0 Z ι μ α ο , Exc. Flor., Exc. Gyr. : ultricum (cum taetrior ulla) Gesnerus : artifices uel ultrix est Paul | fucata g ^ c F 2 P a c R F 1 7 ^ c : fuscata g a c P 2 L P ^ c W i F F 1 7 a c J 3 n 1 \ amicta F 2 ^ Z R F ί η η Ι , cett. mei : amica F 2 R u Z F F 1 7 || 137 tortos Heinsius j a u r o P 2 , cett. mei : lauro P 2 1 ^ Z C J 7 a c | circumlinit cett. mei, Exc. Flor. : -fluit J 7 ; -uenit A 2 : -ligat J 6pcZ, Vicetina , Exc. Gyr. || 139 rapit 0 3 || 140 stupris aduigilat (ni), cett. mei, Exc. Flor. : stupris inuigilat Ci, Escor. Q. 1.14 : aduig. stupris Vicetina \ nec L J 7 λ || 141 frustratur] fraudatur Lond. Add. 11814 : furatur Heinsius || 142 nec F 2 Zi | pueri ¥ 2pc, cett. mei : pueris gPacCLjSs : puerum g?pc 143 quis tanta^ | remissaP 1 0 || 144 nisi F 1 7 , Flor. Gall. || 145 laetitiam ^ e i ^ i ^ | lassant g P 2 P R F 1 7 J Ί ρ β , Iuntina : laxant L W i F J a i i ! : cassant F 2 C J 7 a c : quassant F 3 P 1 0 ηΐζ || 146 prauo* A 3 , Heinsius 210

22. DE CONSVLATV STILICHONIS LIBER SECVNDVS

absentum condonat opes. a milite parcus diligeris; neque enim neclectas pace cohortes tum ditas cum bella fremunt. scis nulla placere munera, quae metuens illis, quos spreuerat, offert, serus et incassum seruati prodigus auri. anteuenis tempus non expectantibus ultro munificus mensaeque adhibes et nomine quemque conpellas, clari sub te quod gesserat olim admonitum facti, figendaque sensibus addis uerba, quibus magni geminatur gratia doni. nec, si quid tribuas, iactatum saepius idem exprobrare soles nec, quos promoueris, alto turgidus adloqueris fastu nec prospera flatus attollunt nimios. quin ipsa Superbia longe discessit, uitium rebus sollemne secundis uirtutumque ingrata comes. contingere passim adfarique licet. non inter pocula sermo captatur, pura sed libertate loquendi seria quisque iocis nulla formidine miscet. quem uidet Augusti socerum regnique parentem, miratur conuiua parem, cum tanta potestas ciuem lenis agat. te doctus prisca loquentem, te matura senex audit, te fortia miles aspersis salibus, quibus haud Amphiona quisquam praeferat Aonios meditantem carmine muros nec uelit Orpheo migrantes pectine siluas.

150

155

160

165

I7O

147 absentis p 2 : insontum Heinsius \ condonat F17ul, cett. mei, Exc. Flor. : con-

d e m n a t F 1 7 r a 0 F 2 o J 6 : c o m m e n d a t F 1 7 || 148 n e c g i ^ Z | neglectaLCCiKg || 150 quos]

qui Ker | spreuerat gL Α2Υ 10πιρΓ ί

λ, Berol. DBS 60, Exc. Flor. : spreuerit* F 2 R u l

W 1 F F 1 7 J 3 n 1 : presserat P R ϋ : preferatP 2 || 151 incassi s e r u a t o r P 2 :in casum seruati Wakefield || 154 appellas J 3 | sub te quod g W ^ J ^ i i i : quod sub te P 2 L F 2 P R F 1 7 | gesserit* n 1 C i F 2 0 0 7 q W 2 Z , Exc. Flor. || 155 admonitumgj?cF 1 7 i)c(n 1 ), cett. mei, Exc. Flor. : admonitu A 2 ζ : admonitor Exc. Gyr. : commonitum L x x : admonitos

Burmannus \ figenda- PpcRpcF^pc,

gnanda- L

n

cett. mei : fingenda- PiMjRacW 1 F 1 7 acn 1 : si-

|| 156 geminetur Heinsius

\ doni I&pcF^sscr,

cett. mei : nodi P 2 P R

ocF 1 7 || 157 nec omnes mei, Exc. Flor. (non ne, ut ait Birt) | iactanti^iri || 159 tur-

bidus g L J 3 n 1 F 2 0 P 1 1 W 2 A | flatus] fastus Heinsii lunianus : uultus Wakefield || 160 extolluntZoc || 161 disceditZ : dissensitL 4 : decessitIunianus | sollemneFi7ul, cett. mei : commune F 1 7 || 162 ignaua Heinsius || 163 datur K 8 || 164 tuta uel uera Heinsius || 166 generumque Dj q | p o t e n t e m P 2 || 168 plebis agat Birt || 171 praeferat F 1 7 a c , cett. mei : proferat g . ? P 2 : praeferre*F 17 j9c, Buecheler | aonios F?sscr, cett.

mei : aonias g(P 2 )F, Exc. Flor. | meditantem P 2 , cett. mei, obscure dictum et fortasse corruptum : modulantem F 2sscr0 2gloss.0 3z1 μρο : molitum Jeep : moderantem Birt: metantem Hall | muros] musas g P 2 , Exc. Flor . 211

CLAVDIVS CLAVDIANVS

hinc amor, hinc ueris et non fallacibus omnes pro te solliciti uotis; hinc nomen ubique plausibus, auratis celebrant hinc ora figuris. quae non incudes streperent, quae flamma uacaret fabrilis, quantis fluerent fornacibus aera effigies ductura tuas, quis deuius esset angulus aut regio quae non pro numine uultus dilectos coleret, talem ni semper honorem respueres? decus hoc rapiat, quem falsa timentum munera decipiunt, qui se diffidit amari. hic solus spreuisse potest qui iure meretur. undique legati properant generique sub ore in tua centenas aptant praeconia uoces. grates Gallus agit, quod limite tutus inermi et metuens hostile nihil noua culmina totis aedificet ripis et saeuum gentibus amnem Thybridis in morem domibus praeuelet amoenis. hinc Poeni cumulant laudes, quod rura tyranno libera possideant; hinc obsidione solutus Pannonius potorque Saui, quod clausa tot annis oppida laxatis ausus iam pandere portis rursus cote nouat nigras rubigine falces exesosque situ cogit splendere ligones agnosoitque casas et collibus oscula notis figit et inpresso glaebis non credit aratro.

175

180

185

190

195

173 sed P 2 | fallacibus cett. mei, Exc. Flor. : falentibus η Α || 175 fort. spurium esse censet Jeep || 176 fremerent L | uacaret P 2 £>cP^cR^c, cett. mei : uocaret P 2 acnl || 177 quantis fluerent g P 2 W 1 F J 3 P 1 1 ftpc : que sufficerent L F 2 P R F 1 7 : que tantis

fluerent

|| 179 numineP?acB,pcFpc?F 17 ac, cett. mei:

nommeFpcHacFfacFnpc :

munere P 2 || 180 coleret J 3pc, cett. mei : colerent W i JaaciiiCLiSa | nisi Γ x j| 183 hic P 2 F 1 7 0 3 : hoc* F i n s s c r , cett. mei, Exc. Flor. : hec g K 6 \ solus F 2 ^ c ? F 1 7 o c , cett. w e i i s o l u m L R W i F ^ i J c P j P n || 184 laudantesK 4 || 185 a p t a n t L F 2 P R W i F 1 7 Ζϋ λ : optant g P 2 R w / F F 1 7 w Z J 3 n 1 , Exc. Flor. : captant L n : sociant Heinsius j| 186 ait n 1 | limite JlpcFF 10ul, Isengriniana mg : milite g P 2 L F 2 ^ ) c W 1 F 1 7 1 3 η χ : limine F 2 a c P R a c || 187 totis] notis F 1 7 : tectis K 6 : tutis Heinsius || 188 aedificat K 6 L 4 t f , Exc.Flor. || 189 praeuel(l)et]praeuelatK 6 L 4 a, Exc. Flor. : praeualletPjii! j| 190 grates P 2 0 3 u l | quod rura] qui rura Ζ : quod iura K 4 || 192 annos Heinsius ||

193 om. add. mgF || 194 r u r s u s P 2 F 1 7 0 7 : -um cett. mei | nouat F 2ac?Fpc, cett. mei :

nouas gF 2pc?FacIl \ nigras R, cett. mei : nigra ζ : rubeas R W F : rubras F 2 0 : scabras Heinsius || 196—198 uerba inter oscula et siluis om. W i || 196 agnoscitque casas g L ^ c ? P p c R ^ c F F 1 7 F 2 0 P 1 3 , Exc. Flor. : agnoscit causas P 2 F 2 R a c W i J 3 n ! λ : agnoscitque causas PctcP 3 ac : agnoscit caulas K 4 , Barthius, Schottus : cognoscit causas 0 3 || 197 nunc g F 2 0 J 6 > Exc. Flor.? \ credit] cedit* F 2 0 &pc, Iuntina : condit P 2 : pendit &ac : reddit (cum nnnc) Mommsen : parcit Birt

212

22. DE CONSVLATV STILICHONIS LIBER SECVNDVS

exectis, inculta dabant quas saecula, siluis restituit terras et opacum uitibus Histrum conserit et patrium uectigal soluere gaudet, immunis qui clade fuit. te sospite fas est uexatum laceri corpus iuuenescere regni; sub tot principibus quaecumque amisimus olim, tu reddis; solo poterit Stilichone medente crescere Romanum uulnus tectura cicatrix, inque suos tandem fines redeunte colono Illyricis iterum ditabitur aula tributis. nec tamen humano cedit caeleste fauori iudicium: cingunt superi concordibus unum praesidiis hostesque tuos aut litore produnt aut totum oppositi claudunt fugientibus aequor aut in se uertunt furiis aut militis ense bacchati laniant Pentheo corpora ritu; insidias retegunt et in ipsa cubilia fraudum ducunt ceu tenera uenantem nare Molossum; ominibus uentura notant aut alite monstrant aut monitos certa dignantur imagine somnos. pro quibus innumerae trabearum insignia terrae certatim petiere tibi. poscentibus ipse restiteras, et mens aliorum prona fauori, iudex dura sui, facibus succensa pudoris tarda uerecundis excusat praemia causis. ergo auidae tantosque noui spe consulis annos elusae dominae pergunt ad limina Romae,

200

205

2io

215

220

198 exsectisque Birt || 201 classe P 2 A 2 C 0 3 t t Z W 2 II 202 laceri L F 2 P R W i F F 1 7 || 2,04 tu reddis solo poterit Rrar, cett. mei: tereddi J 3 p c : late gF 2F 17ulJ 3acn103 solo poterunt g P 2 C F 2 0 W 2 a c || 205 crescere R m r , cett. mei : crescet P 2 C F 2 0 W 2 :

crescce g | tectura Rmr, cett. mei, Exc. Flor. : tractura P 2 : nugas Ρ || 206 tandem

fines g L F 2 P F 1 7 : fines tandem P 2 R w r W 1 F J 3 n 1 || 207 ditabitur R m r , cett. mei : donabitur P 2 : nugas : dotabitur Heinsius || 208 nec tamen] non tamen K 4 p 2 :

nec non n x

|| 209 superi cingunt J 3

|| 210 aut FacJ 3pc, cett. mei: in FpcJ 3ac

produnt R w r , cett. mei : perdunt J 3 P i o II

211

|

appositi iij : positi C L ! 0 7 S 3 : ponti

P 2 J 3 || 212 furias R F | ense RJ 3 ?ac? 9 cett. mei, Exc. Flor. : enses HulWiFJ

3pc?

ϋ ! λ || 213 bacchati (sc. militis) codd . : bacchantis Goodyear || 214 fraudis JT t || 215 ceu tensa Wakefield | uenantem] uenientem W i ϋ : uenantes Konig \ molossum

PRac0 3 jt?c : molossi* B>pcF 17pc?, cett. mei || 216 uocant P 2 || 217 somni Burmannus || 218 unanimae Birt || 220 prona J 3 p c , cett. mei : plena J 3 a c || 221 om. add.

mg J 3

| pudoris T&pc, cett. mei : pauoris P 2 0 3 w Z 0 7 : fauoris Rac : fauori J 3

||

222 tarda gac, cett. mei : tanta gpc || 223 noui Tlpc, cett. mei : nouis Rac : sui Ρ sscr (uoce in contextu om.) 16 BT Claudianus

213

CLAVDIVS CLAVDIANVS

225

si minus adnuerit precibus, uel cogere certae cunctantem uotoque moras auferre paratae. conueniunt ad tecta deae, quae candida lucent monte Palatino. glaucis tum prima Mineruae nexa comam foliis fuluaque intexta micantem ueste Tagum tales profert Hispania uoces: 'cuncta mihi semper Stilicho, quaecumque poposci, concessit tantumque suos inuidit honores. Augusti potuit soceri contemnere fasces : iam negat et genero. si non ut ductor ab orbe quem regit, accipiat saltem cognatus ab aula. exiguumne putat, quod sic amplexus Hiberam progeniem nostros inmoto iure nepotes sustinet, ut patrium commendet purpura Baetin, quod pulchro Mariae fecundat germine regnum, quod dominis speratur auus?' tum flaua repexo Gallia crine ferox euinctaque torque decoro binaque gaesa tenens animoso pectore fatur : 'qui mihi Germanos solus Francosque subegit, cur nondum legitur fastis? cur pagina tantum nescit adhuc nomen, quod iam numerare decebat? usque adeone leuis pacati gloria Rheni?' inde Caledonio uelata Britannia monstro, ferro picta genas, cuius uestigia uerrit caerulus Oceanique aestum mentitur amictus, 'me quoque uicinis pereuntem gentibus' inquit 'muniuit Stilicho, totam cum Scottus Iuernen

230

235

240

245

250

225 adnuerit P 2 L F 2 a c P R a c F 1 7 i i 1 : -eret R ^ c F 2 0 : -eris λ : -eres g(?pc ex -et) F 2 ^ C W 1 F J 3 , EXC. Flor. || 227 lucet Scaliger || ^229 nexa] nixa R 0 2 : pexa P X 1 j| 231 stilicho semper P 2 J 3 F 2 0 L ! 233 p o t e r a t F 3 : poterit n1Z || 234 non u u l t Lond . Add. 11814 | orbe F 1 7 , cett. mei : urbe P 2 W i F 1 7 s s c r || 235 q u a m P 2 F 1 7 i ? c ? | u t cognatus L || 236 p u t e t J 7 a c 0 2 | amplexus cett. mei, Exc. Flor. : complexus W x l ^ (λ) α || 237 immotos W x || 238 p a t r i u m cett mei, Exc. Flor . : p a t r i P 2 || 239 fecun-

dat Burmannus in textu : fecundet codd. || 240 dominis gP 2 ^cF 2 i>cRwiFn 1 0 3 ^c 9

Exc. Flor. : domini L F 2 a c P R W i J 3 : domino K 4 : domiti F 1 7 | flaua F 2 w Z F 1 7 p c , cett. mei : fulua L F 2 P R || 242 gaesaque bina 0 3 | ferens ( P n ) , Delrii liber || 243 gallosque L 3 || 244 fastis legitur* F 1 7 L 3 || 246 regni L F 2 || 247 uelata . . . monstro codd. : u e c t a t a . . . monstro uel uallata . . . ponto Heinsius : uelata . . . muro

Burmannus : galeata . . . monstro Birt || 248 uitro uel nitro uiri docti ap. Barthium \

secta uel p u n c t a Heinsius | uerrit g ? F 2 ( P ) R m r W i F F 1 7 ^ ? c J 3 , Exc. Flor. : uertit P 2 n 1 P 1 1 : u e s t i t L A : lambit A 2 || 249 m e n t i t u r (gpc)Rrar, cett. mei : m e n t i t u s L A || 251 m e iuuit P 2 μαο | iuernen Exc. Flor. : inermem R a c 0 2 a c : hibernam (uel simm.)

J&pc , cett. mei : Iernam Scaliger : Iernen Heinsius 214

22. DE CONSVLATV STILICHONIS LIBER SECVNDVS

255

260

265

270

275

28o

mouit et infesto spumauit remige Tethys. illius effectum curis, ne tela timerem Scottica, ne Pictum tremerem, ne litore toto prospicerem dubiis uenturum Saxona uentis.' tum spicis et dente comas inlustris eburno et calido rubicunda die sic Africa fatur : 'sperabam nullas trabeis Gildone perempto nasci posse moras. etiam nunc ille repugnat et tanto dubitat fasces praebere triumpho, qui mihi Maurorum penitus lacrimabile nomen ignorare dedit?' post has Oenotria lentis uitibus intorquens hederas et palmite largo uina fluens fsi uos adeo Stilichone curules augeri flagratis' ait 'quas sola iuuare fama potest, quanto me dignius inoitat ardor, ut praesente fruar conscendentemque tribunal prosequar atque anni pandentem elaustra salutem?' talibus alternant studiis Romamque precantes pro cunctis hortantur eat. nec segnius illa paruit officio, raptis sed protinus armis ocior excusso per nubila sidere tendit. transuehitur Tuscos Appenninusque uolatu stringitur. Eridanus clipei iam fulgurat umbra. constitit ante ducem tetrica nec Pallade uultum deterior nec Marte minor. tremit orbe corusco iam domus et summae tangunt laquearia cristae. tum prior attonitum gratis adfata querellis: 'seruatas, Stilicho, per te, uenerande, curules, ornatas necdum fatear? quid profuit anni

253 effectum est g (est add. sscr) FJ 3 (est add. sscr) | tela L F 2 P R F 1 7 0 3 Z • bella g P 2 W 1 F J 3 n 1 0 3 w ? : uela Heinsius || 254 nec bis gP 2 | tuto P 2 || 255 aspicerem K 6 L 4 0 II 260 dubitat tanto α || 262 has g F 2 P R W t F 1 7 Exc. Flor. : hec P 2 F J 3 : uerb. om. ϋχ : L incert. | lentis] letis Wi : lentas A 3 || 263 uitibus] uittis Mommsen j longo P 2 || 264 riuos Heinsius \ curules Rpc, cett. mei : curulem PRac || 266 iustius K 4 | incitat F n p c , cett. mei : incitet J 3 P i 0 : excitat F 1 7 a c A 2 II 267 conscendentem- F 1 7 ^ c , cett. mei, Exc. Flor. : concedentem- W 1 F 1 7 . ? a c n 1 : contendentem- P 2 || 268 atque anni g L F i P R F F i ^ c J ^ c n ! : atque animi P 2 F 2 ^ W i F 1 7 a c J 3 ac : ac Iani Heinsius || 269 precantes cett. mei, Exc. Flor. : petentes n A q || 271 raptis sed g P R F 1 7 0 3 a c , Exc. Flor. : sed raptis* P 2 L F 2 W 1 F J 3 n 1 λ || 272 fulmine Cortius | tendens Burmannus || 273 Thuscus Barthius || 275 neque ϋ! : non K 6 &pc | uultum Rac : uultu Rpc, cett. mei || 276 inferior Heinsius \ ore F 2 Z || 277 tergunt F 3 II 278 prius F 3 | loquelis Liuineii Vat. || 279 per te stil. cr || 280 fatear Goodyear : fateor codd. | annis Heinsius 1*

215

CLAVDIVS CLAVDIANVS

seruilem pepulisse notam? defendis honorem quem fugis, et spernis tanta quem mole tueris? respuis oblatum, pro quo labente resistis? quae iam causa morae? quo me cunctabere rursus ingenio? nullus Boreae metus, omnis et Austri ora silet: cecidit Maurus, Germania cessit, et Ianum pax alta ligat. te consule necdum digna feror? titulumne leuem paruique nitoris credimus, Augusti quo se decorare fatentur, sub iuga quo gentes captiuis regibus egi? num, si prodigiis casus natura futuros signat, polluimur macula? quod reris, Eois omen erat. quamquam nullis mihi cognita rebus fabula ; uix tanto risit de crimine rumor. opprobriis stat nulla fides nec littera uenit uulgatura nefas : in quo uel maxima uirtus est tua quod, nostros qui consulis omnia patres, de monstris taceas. pellendi denique nulla dedecoris sanctum uiolant oracula coetum nec mea funestum uersauit curia nomen. par sceleri dubitasse fuit. quaecumque profana pagina de primo uenisset limine Phoebi, ante fretum deleta mihi, ne turpia castis auribus Italiae fatorum exempla nocerent. publicus ille furor (quantum tua cura peregit!)

285

290

295

3oo

305

282 quem tanta (Έ 2ο)Γ ί ο : tota quem* Exc. Flor., Exc. Oyr. || 283 spurium cen~ suit Jeep || 284 quo me g P R W i F F 1 7 : quonam ( P 2 ) L F 2 J 3 n 1 || 285 in austrum lunianus || 287 en Heinsius | nondum L 1 X || 288 titulumque \jpc? || 289 quem Heinsius || 290 quo F 2 Pi)c?RFF 1 7CtcJ3ii 1 : quod PacfLi : qui gmg (om. text.) P 2 L F ^ J W i F 17pc | egi FjL^cPPRFFiv^cJaii! : egit gP 2 F 2 wZWi Fj7 ctc | hunc uers. α sententiarum nexu alienum censuit Konig || 291 num F 1 9 : non omnes mei \ sinistros ζ || 292 maculis ζα,ο \ rerisP 2 wZF 2 PacRac : rebus gP 2 LF 2 wZP^)cRpcW 1 F F 1 7 J 3 n 1 || 293 omen] nomenF 3 g : crimen 0 3 | eat Heinsius | quamuis A 2 | credita W 2 | numquam certis mihi cognita uerbis Jeep || 295 opprobriis P?Rac, cett, mei : opprobrii* R^cF.^Ln, Exc. Flor. || 298 pellendi g a c F 2 R W 1 F J 3 Z a c : pellendis g^cPFjvii! : pal(l)endis P 2 C a c J 7 L 1 S 3 : pollutiL : delendi Burmannus : pallendi Paul || 299 uiolant omnes mei, Exc. Flor. : uiolent Heinsius || 301 par sceleri Heinsius : par sceleris RacZ & : pars celeris P 2 a c P : pars sceleris P 2 pcRpc, cett. mei | dubitasse F17sscr, cett. mei : dubitare F 1 7 : stupuisse Paul || 302 uenisset de primo C t : uen. pr. de K 6 | limine F 2 R a c , cett. mei : limite P 2 F 2 wZR^cFJ 3 : littore ζ || 303 deleta g P 2 ^ c L F 2 F F 1 7 p c J 3 n 1 : delata P 2 a c P R W 1 F 1 7 a c | tibi Goodyear || 304 fatorum F 2 a c P R n j : factorum* g P 2 L F 2 p c W ! F F 1 7 J 3 , Exc. Flor. : fatuorum Burmannus : fastorum Paul : fractorum Koch || 305 parenthesin svblatam uoluit Marklandus ad Stat. Silu. 1,4, 84 216

22. DE CONSVLATV STILICHONIS LIBER SECVNDVS

3io

315

320

325

330

secretum meruit. laetetur quisquis Eoos scribere desierit fastos : portenta Gabinos ista latent. propriam labem tersisse laborent: cur ego, quem numquam didici sensiue creatum, gratuler exemptum? delicti paenitet illos: nos nec credidimus. fuerit tamen omnibus unum crimen et ad nostras manauerit usque secures: plus ideo sumenda tibi fastigia iuris, ne pereat tam priscus honos, qui portus honorum semper erat. nullo sarciri consule damnum excepto Stilichone potest. bene praescia tempus mens tua distulerat: titulo tum crescere posses, nunc per te titulus. consul succurre grauatis consulibus, quicumque fuit, quicumque futurus ; annum redde tuum, quem mox secura sequatur posteritas, nec iam doleat defensa uetustas. sic trabeis ultor Stilicho Brutusque repertor. libertas populi primo tum consule Bruto reddita per fasces : hic fascibus expulit ipsis seruitium. instituit sublimem Brutus honorem: asseruit Stilicho. plus est seruasse repertum quam quaesisse nouum. quid tardius ore uerendo adnuis et solitus frontem circumfluit ignis? tandem uince tuum, uincis qui cuncta, pudorem. hos etiam, quamuis corrumpi munere nullo 306 aeoos Exc. Flor. : corr. Heinsius : eous codd. : Eois Barthius || 307 desierit

(F 17 ), cett. mei : deseruit A 2 B X J 6 a c K 6 0 2 ο : dfesueuit uel desuerit Heinsius j latinos Rgloss. (libros subiuncto), Heinsius || 308 tersisse F 2 F 1 7 ^ J 3 n 1 F 3 : texisse LP R W i F F 1 7 : traxisse A 2 0 3 : transisse gP 2 : rasisse* Barthii cod. : rosisse R 2 3 |j 309 quem] que : quod F 1 7 : non P 2 | sensi didiciue L || 310 gratuler P R F 1 7 J 3 sscrn.! : gratulor J 3 , cett. mei | exemptum FuSSCT, cett. mei : exemplum P 2 F A 7 iiiPj!, Exc. Gyr. : exceptum F 2 0 || 311 nec nos P 2 LF 2 W! : nos non α || 312 nostras] uersas P 2 PRac : duras J&pc || 313 om. CF 2 0 S 3 , alii (uideProlegom.), spurium putauit Barthius \ iuris] uirtus Lpc? : uitas Exc. FlorExc. Gyr. : rerum J 6 || 314 iam gWjii! | honor W 2 || 315 eras Goodyear || 316 placet K 4 || 320 redde tuum] redde unum n t : redde suum Heinsius : crede tuum Burmannus : restituens Birt | quem iam P? 2 L P R F 1 7 || 322 — 326 uerba inter stilicho et plus est om. Wi || 322 sic ϋ! : sit F 1 7 . , cett. mei || 323 populis ϋ! | te F 2 | bruto gac, cett. mei : brute gpcF 2 II 327 uerendo g¥ 2ulB,ulFF 17 J 3 n ! : rubenti P 2 LF 2 PRW! || 328 et solitus F17pc, cett. mei : insolitus g F F 1 7 a c n 1 : ut solitus uel en solitus Heinsius \ -fluit

cett. mei, Exc. Flor. : -linit (njq Γ γ : -luit Heinsius \ ignis P 2 F17pc, cett. mei: am-

nis P 2 wZF 1 7 acB 1 CJ 7 «cL 1 || 329 uincis qui cett. mei, Exc. Flor. : qui uincis* ^ ι ^ :

uincis quo LP || 330 hos cett. mei, Exc. Gyr. : nos P 2 : hoc

217

CLAVDIVS CLAVDIANVS

posse queas, mirare libens ac suscipe cinctus, quos tibi diuino mecum Tritonia duxit pectine: tincta simul repetito murice fila contulimus pensis et eodem neuimus auro, aurea quo Lachesis sub te mihi saecula texit. hic ego promissam subolem sperataque mundo pignora praelusi. ueram mox ipse probabis me uatem nostraeque fidem uenientia telae fata dabunt.' dixit gremioque rigentia profert dona, graues auro trabeas. insigne Mineruae spirat opus. rutilis hic pingitur aula columnis et sacri Mariae partus. Lucina dolores solatur; residet fulgente puerpera lecto; sollicitae iuxta pallescunt gaudia matris. susceptum puerum redimitae tempora Nymphae auri fonte lauant: teneros de stamine risus uagitusque audire putes. iam creuerat infans ore ferens patrem; sed auus maturior aeui Martia recturo tradit praecepta nepoti. parte alia spumis fucantem Serica frena sanguineis primae signatus flore iuuentae Eucherius flectebat equum iaculisque uel arcu aurea purpureos tollentes cornua ceruos

335

340

345

35o

331 posse queas g F F 1 7 Jaiij A 2 C : te certum est* P2LF2PRW! : posse putem 1Burmannus | hos L 3 | cinctus J 3pc, cett. mei : cultus J 3aca || 332 duxit] uixit Heinsii Iunianus : iunxit Heinsius || 333 tincta F 21*pcS 3pc : cuncta Vac$ 3ac, cett. mei || 335 traxit L n , Heinsius olim || 336 hinc F 1 7 : his* Hjq, Heinsius | prouisam P 2 || 337 ipsa L, Exc. Flor. | probaris Ζ || 339 rigentia F17ul, cett. mei : ingentia F 1 7 , Exc. Flor. : regalia iijq || 340 mineruae g (-e in ras.) P 2 F 1 7 ^ c J 3 ?ac?f cett. mei : mineruam* P2wZJ3i)c?A2CF2o» Exc. FlorExc. Gyr. || 342 partus marie F20 l dolores g l ^ P R W ^ , Exc. Flor., Exc. Gyr. : labores* P 2 F F 1 7 J 3 n 1 03ul | partus cum dolares coniungi uoluit Mommsen || 344 pallebantK 6 L 4 | matri Heinsius \ post hunc uers. nonnulla excidisse suspicatur Jeep || 346 leuant n x | de P 2 L F 2 P R W ! 0 3 , luntina : in* g ^ ? c F F 1 7 ^ η ^ ! \ stramine L x || 348 ore gerens patrem A 2 : ore patrem referens Buecheler | sed auus gP 2 w/F 2 sscrFF 1 7 acJ 3 B i C J e ^ , Exc. Flor., Exc. Gyr. : stilicho P 2 L F 2 P R F 1 7 i ? c n 1 P 1 2 : sed stilico W x | maturior aeuiP 2 LF 2 «cPRW 1 FF 1 7 i?cB 1 ^cK 6 L 4 : maturior aeuo F 2 i?cJ 3 n 1 : matura uerendo gP 2 wZF 1 7 acB 1 ocCJ 6 acJ 7 , Exc. FlorExc. Gyr. || 350 fucantem λ, Isengriniana mg : fugantem R : sulcantem L : fuscantem Ζ : fumantem P 2 F 2 PRwZ W i F F i 7 a c J 3 ^ c n ! , Exc. Flor. : firmantem g (ut uid.) : spumantem J 3 ac : signantem F 17pc : undantem A3cr || 351 sanguineis P 2 LF 2 PRW 1 F 1 7 55Cf : purpureo gF 2 sscrRwZFF^Jsii! || 352 ui flectit Birt | iaculo-Ci || 353 purpureis Heinsius olim : puluereos Burmannus 218

22. DE CONSVLATV STILICHONIS LIBER SECVNDVS

355

360

365

37o

375

aureus ipse ferit. Venus hic inuecta columbis tertia regali iungit conubia nexu, pinnatique nurum circumstipantur Amores progenitam Augustis Augustorumque sororem. Eucherius timido iam flammea subleuat ore uirginis; adridet laeto Thermantia fratri. iam domus haec utroque petit diademata sexu reginasque parit reginarumque maritos. talibus inuitat donis dextraeque gerendum diua simul porrexit ebur. sollemnibus urnam commouet auspiciis auibusque incepta secundat. tunc habiles armis umeros iam uestibus ambit Romuleis; Latii sederunt pectore cultus loricaeque locum decuit toga. talis ab Histro uel Scythico uictor rediens Gradiuus ab axe deposito mitis clipeo candentibus urbem ingreditur trabeatus equis; speciosa Quirinus frena regit currumque patris Bellona, cruentam ditibus exuuiis tendens ad sidera quercum, praecedit, lictorque Metus cum fratre Pauore barbara ferratis innectunt colla catenis uelati galeas lauro, propiusque iugales Formido ingentem uibrat succincta securim. uidit ut optato se consule Roma potitam, f nunc' ait 'Elysii lucos inrumpere campi,

354 hic L (in ras.) F1 7 ac, cett. mei : hinc P2F172>cA : huc L 4 || 355 legali K 6 0 3 u l P i P n | iunxit K 6 L 4 0 3 a c z 1 α || 356 — 360 om. Ρ || 356 nurum F^c, cett. mei : t(h)orum gWiFacF^ || 358 timido B,ulWi'Fn3 3n103'P 1P10q : nitido μ : tepido P 2 F 2 RF. ? : trepido* gLF 2 0 , Exc. Flor., Exc. Gyr. : cupido emanus docta in ora Vicetin. editS Burmannus || 359 laeto] lento K 6 : retro P 2 R || 360 — 361 om. add. mg

F 1 7 J 3 , alii, inter 349 et 350 posuit J 6ac (uide Prolegom.) || 360 iam ε ^ Ρ ^ , EXC,

Flor.? : nam* cett. mei \ utroque] ab utroque z x : in utroque P 4 || 362 dextraeP 2 LF 2 j9c?PRW 1 n 1 : dextra- g?^cR^FF 1 7 J 3 , Exc. Flor. \ gerendum P 2 PRWi J 3pcZpcr 1sscr : regendum gLF 2 RwZFF 17 J3 0CB! cr : regende : tenendum Scaliger : regentum Birt || 363 auram uel auras Paul || 364 commouet] et mouet Li : tum mouet Heinsius || 365 nunc P l x | armis umeros gLPR : umeros armis cett. mei | iam Rac, cett. mei : tam J 3 : dea Y&pc , mr, F^Di || 366 corpore & || 367 docuit Exc. FlorExc. Gyr. || 370 speciosa Ρ sscr, Burmannus, Schraderus : spaciosa

Ρη χ : spatiosa cett. mei : spumosa Wakefield || 371 eruentam λ, Gronouius : cruentumgP 2 WLF 2 i)cFF 1 7 J3ii 1 , Exc. Flor. : cruentat P 2 F 2 acPRW!F 1 7 m^, Exc. Gyr.: cruenta Buecheler || 374 colla cett. mei, Exc. FlorExc.

Gyr.: terga F F 1 7 J 3n1Vi 2

il

375 lauris Ρupc : auro L | propius- F2^?cR, cett. mei : proprius- PWIF 1 7 : iuxtaRgloss. || 377 potitam Έ?, cett. mei, Exc. Flor. : petitam i^q

219

CLAVDIVS CLAVDIANVS

nunc libet, ut tanti Curiis miracula uoti Fabriciisque feram, famae qui uubiere nuper calcatam fleuere togam: iam prata choreis pulsent nec rigidos pudeat lusisse Catones. audiat hoc senior Brutus Poenisque tremendi Scipiadae, geminis tandem quod libera damnis unius auxilio fasces Libyamque recepi. quod superest unum precibus, fortissime consul, adde meis, urbique tuum largire parumper, quem rogat, aduentum: quam tu belloque fameque depulsa terris iterum regnare dedisti. splendida suscipiant alium te rostra Camillum, ultorem uideant seruatoremque Quirites et populus quem ductor amas: quibus Africa per te nec prius auditas Rhodanus iam donat aristas, ut mihi uel Massyla Ceres uel Gallica prosit fertilitas messesque uehat nunc umidus Auster, nunc Aquilo, cunctis ditescant horrea uentis. quae tum Flaminiam stipabunt milia uulgi! fallax ο quotiens puluis deludet amorem suspensum, ueniens omni dum crederis hora! spectabunt cupidae matres spargentur et omnes flore uiae, superes cum Pincia culmina consul arduus, antiqui species Romana senatus. Pompeiana dabunt quantos proscaenia plausus!

380

385

390

395

4oo

379 conlibet Goodyear || 380 uulnera Heinsius || 383 audiat PpcHpc^pc, cett. mei : audeat F 2 PacRacZac : gaudeat Heinsius | brutus senior A 2 B X | tremendi Rmrfn!), cett. mei : timendi F 2 £ # o c || 385 fasces] poenos gB x J 6 J 7 a c L 1 L 4 p c , Vicetina, Exc. Gyr. | recepi Rac, cett. mei : recepit R^c, rar, Wi!^!*! & || 386 mitissime α || 388 bello- P 2 L F 2 P R W I , Iuntina : bellis- g F F 1 7 J 3 n 1 P 1 P 1 0 II 389 depulsa cett. mei, Exc. Flor.? : depulsam i ^ Z || 390 suscipiant cett. mei, Exc. Flor. : -ent P 2 : -unt g || 391 ultorem] auctorem F 1 7 J 3 J 7 a c L 1 S 3 : uictorem R 4 : tutorem σ | solatorem- F 1 7 0 3 || 392 ames g F 1 7 J 3 C J 6 J 7 a c , Exc. Flor. | per te gpc F 2 p c , cett. mei : parte g a c F 2 a c F 3 : Barce Heinsius || 393 adductas uel aduectas Barthius || 394 segesF 3 l| 395 uehat R, Exc. Flor., Exc. Gyr.: uehant* gpc?P 2F2P : ferat F K 6 L 4 P J O : ferant L W t J 3 n ! : sciant! F 1 7 || 396 totis ζ || 397 nunc L A 2 B X P 1 4 || 398 a F 1 7 | puluis P 2 L P R W I Z # λ : rumor gF 2 RwZFF 1 7 ^IIIPJ, Exc. Flor. | deludet VsscrF Y 1pc, cett. mei : -at Ρπχ : -it A 2 0 7 Z μ σ || 400 matres cupidae A 2 II 401 superes F 1 7 ^ c J 3 . ? F 3 ( A ) : superet* (L)F 1 7 ac, cett. mei | pinoia Rac 9 Kdnig : phicia P 2 P R ^ c W i λ : phitia cett. mei : pythia Vicetina : Flauia Paul | culmina P 2 F 2 PRW 1 FF 17 WGRZJ?c : lumina g a c F 1 7 : limina gpchi 3iilY l λ || 402 post arduus aliquid deesse censet Jeep \ species Romana locutio nonnullis suspecta et fortasse corrupta : species germana Konig : specie comitante Paul: species renouata Goodyear 220

22. DE CONSVLATV STILICHONIS LIBER SECVNDVS

405

4io

4ΐδ

420

425

430

ad caelum quotiens uallis tibi Murcia ducet nomen Auentino Pallanteoque recussum! nunc te conspiciam castris permitte relictis, mox et cum genero trabeis uisura secundis.' haec dum Roma refert, iam Fama loquacibus alis peruolat Oceamim, linguis et mille citatos festinare iubet proceres; nullique senectus, non iter hibernis obstant nec flatibus Alpes. uincit amor: meriti pridem clarique uetustis fascibus ad socii properant et uindicis annum. sic ubi fecunda reparauit morte iuuentam et patrios idem cineres collectaque portat ungnibus ossa piis Nilique ad litora tendens unicus extremo Phoenix procedit ab Euro, conuenmnt aquilae cunctaeque ex orbe uolucres, ut Solis mirentur auem; procul ignea lucet ales, odorati redolent cui cinnama busti. nec minor in caelo chorus est: exultat uterque Theodosius diuique tui; Sol ipse quadrigis uere coronatis dignum tibi praeparat annum. est ignota procul nostraeque inperuia genti, uix adeunda deis, annorum squalida mater, inmensi spelunca aeui, quae tempora uasto suppeditat reuocatque sinu. conplectitur antrum, omnia qui placido consumit numine, serpens perpetuumque uiret squamis caudamque reductam ore uorat tacito relegens exordia lapsu. 404 u a l l i s q u o t i e n s F 1 7 0 3 | m u r c i a RAC : m a r c i a martia gP2F2PJ3ii1 | ducet] tollet A2B1F3 : dicet

LRJDCWIFF 17, EXC. Flor. : Wakefield || 405 r e c u s s u m Ρpc HpcJ 3pc : recussu (F 2 . )W 1 55cr(F 1 7 ): recessu GP^RwJWiFii! : recussis r ιηΐιΐ || 406 n u n c p r i m u m a s p i c i a m Heinsius , uel n u n c p r i m a s u i d e a m (*sed ea longius abeunt\ ut ait Burmannus) || 407 t r a b e a s . . . s e c u n d a s J 6P C II 4 0 8 l o q u a c i b u s cett.mei, Exc. Flor. : p r o c a c i b u s Ζ : u o l a c i b u s F 1 7 : s o n a c i b u s Heinsius [ a l e s * Heinsius {quem si sequamur, l i n g u i s non cum m i l l e sed cum l o q u a c i b u s coniungendum sit, quod mihi frigidum uidetur) || 410 n u l l i - GPRFF 1 7 J a U i : n u l l i s - P 2 LF 2 P6IS (uide ad 23, 17) W i || 412 m e r i t i p r i d e m R ( c t m gloss. e ( m e r i t i ) sscr), cett. mei : m e r i t u m p r i d e m L : m e r i t i s p r i d e m uel p r i d e m e m e r i t i Heinsius ||- 414 f e c u n d a m B 1 C J 7 K 6 | 3 C PIS 3 || 415 p o r t a n s Mommsen || 416 t e n d e n s F 2 w / W 1 F 1 7 J 3 p c n 1 , Vicetina, Exc. Gyr. : t a n d e m F 2 J 3 o c , cett. mei || 419 e t L 3 | m i r e n t u r F 1 7 ^ c n 1 p c , cett. mei : m i r a n t u r F 1 7 a c n 1 A C L 3 P 1 1 || 420 r e d o l e n t c u i Ρpc, cett. mei, Exc. Flor. : r e d o l e n t e t P 2 R Z : redolent et cui Ρac : redolet quae Burmannus || 424 genti Konig : menti codd. || 4 2 8 quae W i F 1 7 0 3 ο H 429 perpetuis- A 2 | u i r e n s μ, Exc. Gyr. | r e d u c tam F 2ac¥ 17pc 9 cett. mei : reducto gF 2pcW 1 J 3 : redacto F 1 7 a c || 430 morsu ?

221

CLAVDIVS CLAVDIANVS

435

440

445

450

455

uestibuli custos uultu longaeua decoro ante fores Natura sedet, cunctisque uolantes dependent membris animae. mansura uerendus scribit iura senex, numeros qui diuidit astris et cursus stabilesque moras, quibus omnia uiuunt ac pereunt fixis cum legibus. ille recenset incertum quid Martis iter certumque Tonantis prospiciat mundo; quid uelox semita Lunae pigraque Saturni; quantum Cytherea sereno curriculo Phoebique comes Cyllenius erret. illius ut magno Sol limine constitit antri, occurrit Natura parens seniorque superbis canitiem inclinat radiis. tum sponte reclusus laxauit postes adamans, penetrale profundum panditur et sedes aeuique arcana patescunt. his habitant uario faciem distincta metallo saecula certa locis: illic glomerantur aena, hic ferrata rigent, illic argentea candent. eximia regione domus, contingere terris difficiles, stabant rutili, grex aureus, anni. quorum praecipuum pretioso corpore Titan signandum Stilichone legit; tunc imperat omnes pone sequi dictisque simul conpellat euntes: f en, cui distulimus melioris saecla metalli, consul adest. ite optati mortalibus anni, ducite uirtutes; hominum florescite rursus ingeniis, hilares Baccho frugumque feraces. non inter geminos Anguis glaciale Triones

433 d e s c e n d u n t Birt | m a n s u r a F 1 7 ^ c ( J 3 ) , cett. mei: m a n s u e t a ¥ 17ac0 3ac |j 434 e t Birt || 436 e t L Z A | t u m uel c e u Heinsius || 437 i t e r m a r t i s L 4 || 438 p r o | uelox s p i c i a t P 2 W 1 F n 1 q , Exc. Flor. : p r o f i c i a t cett. mei: p e r f i c i a t C L 1 L 1 1 W 2 A q u i d Birt || 440 e r r e t g?pc, cett. mei, Exc. Flor. : h a e r e t || 4 4 1 m a g n o s o l l i m i n e P 2 L ( F 2 ) P R W ! P 1 2 : p h e b u s a d l i m e n g¥ 2sscrFF 17 J 3 n x : m a g n u s S o l l i m i n e Burmannus || 442 a c c u r r i t F J 3 F 2 0 S 3 | p a r e n s A 2 0 7 P 1 0 : p o t e n s R p c , cett. mei : d u c e R a c II 443 c u m F 1 7 C 0 3 | reclusus P21JF2CTCPRWI : -os gF2^>cR ,MZFJ3iii : - a s F 1 7 || 445 a n t r i q u e Ρ p c || 446 h i s Scaliger : h i c cett. mei : h i n c R i i i , Exc. Flor. j f a c i e m g L R a c Z λ : f a c i e s R p c . cett. mei || 447 om. add. mg g | i l l i n c i ^ q : i l l i s Heinsius || 448 h i c . . . i l l i c cett. mei, Exc. Flor. : h i n c . . . i l l i n c P ^ ! : h i s . . . i l l i s Hein sius || 449 e x t r e m a Schraderus || 450 d i f f i c i l e s F 2 0 : d i f f i c i l i s omnes mei : d i f f i c i l i P j Ζac | s t a b a n t r u t i l i W x Γ t Scaliger , Geuartivs: r u t i l i s t a b a n t J 6 a c : s t a b a t r u t i l i F F 1 7 ( J 3 ) n 1 C i L 1 : r u t i l i s t a b a t g P 2 L F 2 P R , Exc. Flor. : s p l e n d e n t r u t i l i Escor. Q. I. 14 || 4 5 1 s t a m i n e L 4 || 454 e n c u i g R w / W t F F ^ J 3 n x , Exc. Flor. : e n q u e m F 2 MZ : i n q u e m ( P 2 ) L F 2 P R Z A || 455 om. ctdd. mg F | i t e ] u o s K 4 |j 457 b a c c h i

K8ma 222

22. DE CONSVLATV STILICHONIS LIBER SECVNDVS

460

465

470

475

sibilet, inmodico nec frigore saeuiat Vrsa, non toruo fremat igne Leo, nec bracchia Cancri urat atrox aestas, madidae nec prodigus urnae semina praerupto dissoluat Aquarius imbre. Phrixeus roseo producat fertile cornu uer Aries, pingues nec grandine tundat oliuas Scorpios; autumni maturet germina Virgo, lenior et grauidis adlatret Sirius uuis.' sic fatus croceis rorantes ignibus hortos ingreditur uallemque suam, quam flammeus ambit riuus et inriguis largum iubar ingerit herbis, quas Solis pascuntur equi; flagrantibus inde caesariem sertis et lutea lora iubasque subligat alipedum. gelidas hinc Lucifer ornat, hinc Aurora comas, iuxtaque alludit habenis aureus et nomen praetendit consulis annus; inque nouos iterum reuoluto cardine cursus scribunt aethereis Stilichonem sidera fastis.

459 η ο η 0 2 Γ 1 || 460 n o n gF 2 PRWX J 3 : nec P 2 L F F 1 7 n 1 | t o r u o gF 2HulW XF F 1 7 J 3 n 1 0 3 q : torto Exc. Gyr.: toto* P 2 L P R Z λ, Exc. Flor. : tosto Heinsius olim | o r e * P 2 || 4 6 1 a e s t a s cett. mei, Exc. Flor. : a e t a s D j || 462 p r a e r u p t o ( ι ^ ) , cett. mei : p r o r u p t o * A 2 ac ?pc ?, Heinsius : p r a e c i p i t i R sscr: p r e r u p i t P W X || 4 6 3 p e r d u c a t S 3 || 464 h a r i s t a s ζ || 465 g e r m i n a (NJ), cett. mei : g r a m i n a P 2 W ! F 1 7 || 467 r o r a n t e s ] h a l a n t e s uel r u t i l a n t e s uel r e d o l e n t e s Heinsius : r a d i a n t e s Schraderus \ i g n i b u s F n p c , cett. mei : f i n i b u s g F 1 7 a c J 3 : f l o r i b u s J ' · c r i n i b u s F 1 4 | (h)ortos g L F 2 ^ c W 1 F F 1 7 J 3 n ! : o r t u s P 2 F 2 o c P R || 469 l a t u m g || 470 f l a g r a n t i b u s R J G ^ c i n ! ) , cett. mei : fragrantibus Jlul : flaglantibus P J 3 a c || 471 lutea J 3 p c , cett. mei, Exc. Flor ., Exc. Gyr. : lactea g P J 3 a c : lethea : laurea CiP10ac \ colla F 1 7 0 3 || 473 alludit J 3 sscr, cett. mei : illudit F 1 7 0 3 a c : adridet* g F J 3 J 7 | habenas R 3 1 : harenis ζ

223

CLAVDIVS CLAVDIANVS

23 DE CONSYLATV LIBRI TERTII

STILICHONIS PRAEFATIO

Maior Scipiades, Italis qui solus ab oris in proprium uertit Punica bella caput, non sine Pieriis exercuit artibus arma: semper erat uatum maxima cura duci. gaudet enim uirtus testes sibi iungere Musas; carmen amat quisquis carmine digna gerit. ergo seu patriis primaeuus manibus ultor subderet Hispanum legibus Oceanum, seu Tyrias certa fracturus cuspide uires inferret Libyco signa tremenda mari, haerebat doctus lateri castrisque solebat omnibus in medias Ennius ire tubas. illi post lituos pedites fauere canenti laudauitque noua caede cruentus eques. cumque triumpharet gemina Karthagine uicta (hanc uindex patris uicerat, hanc patriae), cum longi Libyam tandem post funera belli ante suas maestam cogeret ire rotas, aduexit reduces secum Victoria Musas et sertum uati Martia laurus erat.

5

10

15

20

23 1-24 g P 2 , L , F 2 P , R > W 1 , F F 1 7 J 3 n 1 codicum inscriptiones: prologus libri decimi g : liber secundus explicit. incipit tertius R : prefatio in librum sextum W x : prefatio in tertium librum de laude stiliconis F 1 7 : prefatio in tertium librum de laudibus stiliconis J 3 m a : de consulatu stiliconis liber II explicit incipit liber III praefatio Exc. Flor. 23 l solus gpc, cett. mei : solis gacn t : ductus Isengriniana mg : ductor Heinsius || 3 non 7pc, cett. mei : nec F 1 7 a c || 5 testes sibi gpc?i 3pc, cett. mei : sibi testes P 2 : testes sub- S 3acn1 || 6 facit P 2 0 2 || 7 patriis gpcLRW lJ 3pc? : patris g a c P 2 F 2 P F F 1 7 J 3 ?acn! || 10 timenda 0 7 || 12 omnibus] comminus uel horridus Burmannus || 13 illi Rj?c, cett. mei : illic Rac | siluere A 2 || 14 laudauit- J 3 p c 9 cett. mei, Exc. Flor., Exc. Gyr. : laudabat-gF 1 7 J 3 a c n A | clade J 3pc || 15 uictorP 1 3 , Cuiacii uetus || 16 patris gLRttZWiF^acii! ? : patri P 2 F 2 P R F 1 7 J 3pc || 17 et Goodyear \ tempora g \ post hunc uers. 22, 387 — 411 iterati sunt inF |l 19 adduxit F F 2 0 a c | secum reduces α 224

2 . DE CONSVLATV STILICHONIS LIBER

E V S

noster Scipiades Stilicho, quo concidit alter Hannibal antiquo saeuior Hannibale, te mihi post quinos annorum, Roma, recursus reddidit et uotis iussit adesse suis.

24 DE CONSVLATV LIBER

5

ίο

15

STILICHONIS

TERTIVS

Quem populi plausu, procerum quem uoce petebas, aspice, Roma, uirum. iam tempora desine longae dinumerare uiae uisoque adsurgere semper puluere: non dubiis ultra torquebere uotis. totus adest oculis, aderat qui mentibus olim, spe maior, fama melior. uenerare curulem, quae tibi restituit fasces; conplectere dextram, sub iuga quae Poenos iterum Romana redegit; excipe magnanimum pectus, quo frena reguntur imperii, cuius libratur sensibus orbis. os sacrum, quod in aere colis, miraris in auro, cerne libens: hic est pro te bellator ubique, defensor Libyae, Rheni calcator et Histri. ostentare suos prisco si more labores et gentes cuperet uulgo monstrare subactas,

24 1-369 g P 2 , L , F 2 P , R , W 1 , F F ^ J a i i ! 23 2 1 q u o F 17pc, cett. mei : q u i F 1 7 a c : c u i q u i n o s F 10pc, Scaliger : q u i n t o s omnes mei

Heinsius

||

23 m e t i b i

Wakefield

codicum inscriptiones: in laudes stil. pan. III Ρmr : incipit liber sextus. de consulatu stiliconis liber tertius Wi : claudiani panegyris alia in laudes stiliconis ϋ : liber tertius de laudibus stiliconis L 3 : incipit liber de aduentu stiliconis in urbem J 6 24 1 procerum R, cett. mei : placida Rul || 2 desine tempora P 1 0 II 3 annumerareL 3 | morae K 6 || 4 necd || 6 curulesP 2 pc? |l 7 amplectere Wi il·ul || 8 redegit F 2 , cett. mei : coegit P 2 : subegit F 2 5 e c r F 1 7 F 2 0 : reduxit J 6 || 11 sacrum Ρac, cett. mei : sanctum Vpc 1| 12 pro te g L W ! F F 1 7 J 3 n i : f e l i x * P 2 F 2 P R P 1 3 , Iuntina \ bellator] pugnator g K 6 : qui pugnat Γ γ : qui bellat Heinsius || 13 calcator g F F 1 7

W t F 1 7 J 3 , EXC. Flor. : i n l i g n i s P 2 L F 2 n ! : e t l i g n i s F | nec fabri P 2 : fabri n o n K 6 0 3 | p o l i r i P 2 : p a r a r e Scaliger || 324 om. || 324 — 325 in unum contracti et corrupti inV 2 II 3 2 6 P e r f l u u i o s L A 2 B ! K 6 L 3 P 1 4 A : u e l f l u u i o s * F npc, cett. mei, Exc. FlorJ : u e l f l u u i i s * F ^ o c i i ! , Exc. FlorJ || 328 t e r r a s K 6 || 329 m o n t a n i s . . . t r i u m p h i s P 2 L F 2 P R F 17pc? : m o n t a n i . . . t r i u m p h i g F F 1 7 f a c j 3 n 1 : m o n t a n i . . . t r i u m p h i s W i || 330 t r a h i t u r A 2 K 6 || 331 e x p l e u i t g F F 1 7 ^ i i j : ex^lersit Heinsitcs || 333 h o r t i s L j

236

2 . DE CONSVLATV STILICHONIS LIBER

335

E V S

Hesperidas qui saepe fugant uentoque citatis terrificant Atlanta iubis armentaque longe uastant Aethiopum quorumque inpune fragosa murmura pastores numquam excepere per auras. non illos taedae ardentes, non strata superne lapsuro uirgulta solo, non uocibus haedi pendentis stimulata fames, non fossa fefellit ; ultro se uoluere capi gaudentque uideri tantae praeda deae. respirant pascua tandem; agricolae reserant iam tuta mapalia Mauri. tum uirides pardos et cetera colligit Austri prodigia inmanesque simul Latonia dentes, qui secti ferro in tabulas auroque micantes inscripti rutilum caelato consule nomen per proceres et uulgus eant. stupor omnibus Indis plurimus ereptis elephans inglorius errat dentibus: insedit nigra ceruice gementum et fixum dea quassat ebur penitusque cruentis stirpibus auulsis patulos exarmat hiatus. ipsos quin etiam nobis miracula uellet ducere, sed pigra cunctari mole ueretur. Tyrrheiias fetus Libycos conplexa per undas classica turba sonat, caudamque a puppe retorquens ad proram iacet usque leo: uix subleuat unum tarda ratis. fremitus stagnis auditur in imis

340

345

350

355

|| 338 p a s t o r e s g F J 3 n 1 B 1 C K 6 : p a s t o r u m * cett. mei | e x B 1 C K 6 : u e n e r e * n ^ cett. mei | a u r a s Blac¥ 20acK 6V 1 f*P c : a u r e s * omnes mei j| 340 — 341 uerba inter s o l o et n o n f o s s a o m . P 2 P R (arfrf. mg) L u 0 2 (add. mg) || 341 om. add . mg F 2 || 343 s u s p i r a n t n1 Ij 344 t u t a F 2 p c , cett. mei, Exc. Flor. : t o t a F 2 a c W i P 1 4 # £ : c u n c t a L A || 345 b a r r o s g C J 6 a c J 7 ^ c L 3 L 4 || uersuum 347 — 348 loco legitur unus hic uers. q u i m o x i n t a b u l a s i n s e r i p t o c o n s u l e s e c t i in P 2 P ( q u i s e c t i f e r r o tantum mg add.) R (347 — 348 inuerso ordine mg add.) L n 0 2 ; 336 l o n g a cepere g F J

Wakefield

3

inlt(postea tamen del.) P 1 4 d (mutato uerb. ordine) λ positus est inter 347 et 348, inter 346 et 347 in J 6 || 348 c a e l a t o g L F 2 R r a < 7 , mr, W i F F ^ J a i i i : c e l a t u m K 6 : e t l a t o R m g || 349 a m n i b u s Clauerius || 350 p l u r i b u s Ρ i 4 .&ac? \ e r e p t i s J 3mg, cett. mei : e l e c t i s J s i i j q : e x s e c t i s Heinsius | i b a t Α 2 Ρ ι 4 II 351 i n s i d i t Heinsius || 352 c a s s a t P 2 0 2 a c || 353 a u u l s o Heinsius || 354 m u n u s c u l a F 3 || 356 f e t u s l y b i e s P 2 : l i b i c o s f e t u s F 3 ζ | c o m p l e x a K 4 : a m p l e x a * cett. mei : a d n e x a J 3 : a d n i x a g | post hunc uers. aliquid excidisse censuit Heinsius || 357 c l a s s i c a t u r b a s o n a t F 2 W i A 2 ( L n ) P 1 4 , Exc. Flor. : c l a s s i s t u r b a s o n a t cett. mei: c l a s s i t u r b a s o n a t Ρ : c l a t h r i s t u r b a s o n a t Heinsius : c l a s s i s t o r u a s o n a t Birt | a g F 2 j o c F F 1 7 J 3 n x : i n P 2 ^CLF-,GW; P R W i | relinquens P 2 0 2 || 358 a d g W x F F 1 7 J 3 , Exc. Flor. : i n P 2 L F 2 P R n i | i a c i t gpc? (gloss. e x t e n d i t ) , Scaliger : *ex suis' Clauerium hanc lectionem deprompsisse dicit Heinsius, sed i a c e t α Clauerio legitur || 359 t a n t a Mommsen | a u d i t u s p 2 237

CLAVDIVS CLAVDIANVS

3ϋο

cunctaque prosiliunt cete terrenaque Nereus confert monstra suis et non aequare fatetur. aequora sic uictor quotiens per rubra Lyaeus nauigat, intorquet clauum Silenus et acres insudant tonsis Satyri taurinaque pulsu Baccharum Bromios inuitant tympana remos; transtra ligant hederae, malum circumflua uestit pampinus, antemnis inlabitur ebria serpens, perque mero madidos currunt saliuntque rudentes lynces et insolitae mirantur carbasa tigres.

365

361 e t P 2 R Z , Exc. Flor., Exc. Gyr. : sed cett. mei : se F : sua Delrius : nec Wakefield || 3 6 3 c l a u o s J 3 L 4 P 1 0 II 3 6 4 a d s u d a n t g ^ c F F 1 7 J 3 η X J 6 , Exc. Flor. | s a t y r i tonsis A 2 B X || 365 B r o m i o s ] p r o n o s Cuiacii uetus || 3 6 6 n e c t i t 0 2 II 3 6 8 s a l i u n t cett. mei, Exc. Flor. : s o l u u n t - \ V \ F i i ! || 369 i n s o l i t a s Cuiacii uetus subscriptiones: explicit liber t e r c i u s d e l a u d e s t i l i c o n i s R : d e c o n s u l a t u s t i l i c o n i s explicit liber III Exc. Flor.

238

25

BELLI

GETICI

PRAEFATIO

5

10

15

Post resides annos longo uelut excita somno Romanis fruitur nostra Thalia choris. optatos renouant eadem mihi culmina coetus personat et noto Pythia uate domus. consulis hic fasces cecini Libyamque receptam, hic mihi prostratis bella canenda Getis. sed prior effigiem tribuit successus aenam, oraque patricius nostra dicauit honos. adnuit hunc princeps titulum poscente senatu; respice iudicium quam graue, Musa, subis! ingenio minuit merces properata fauorem : carminibus ueniam praemia tanta negant, et magis intento studium censore laborat quod legimur medio conspicimurque foro. materies tamen ipsa iuuat solitumque timorem dicturo magna sedula parte leuat, nam mihi conciliat gratas inpensius aures uel meritum belli uel Stilichonis amor. 25 1 — 18 r , g P 2 , L , F 2 P , W 1 , F F 1 7 J 3 i i 1 codicum inscriptiones: incipit de bello gothico praefatio Γ C, Exc. Flor. : prologus libri duodecimi g : incipit de bello pollentino R (qui tamen carmen ipsum non habet): prefacio in librum quartum decimum : liber de uictoria honorii que attribuitur stiliconi J 3 m a : prefatio de bello getico Bj : de bello pollentiacoV 4 , Cuiacii uetus 25 2 m o d i s 0 2 0 7 || 3 reuocant K 6 | cantus Heinsius || 4 Flauia Paul || 5 cecini r P 2 L F 2 p c P i ) c F J 3 n 1 : cecinit gP 2 g/o55.F 2 acPacW!F 1 7 || 7 aenam Γ, Exc. Flor., Exc. Gyr., Cuiacii uetus: amoenam cett. mei, Exc. Flor. ? || 8 h o n o r F 3 W 2 A || 9 h u n c LF 2 i?cJ 3 : huic P 2 : hinc g F F 1 7 : hic r P W j π j || 11 merces minuit p 2 || 12 magna F 3 , Par. 15155, Escor. Q. I. 14 || 13 censisse Exc. Flor., Exc. Gyr., unde et magis intentos studium sensisse laborat Birt || 15 timoris Exc. Flor., Exc. Gyr., unde solitosque timores Birt || 16 leuat] uiuat Exc. Flor. : iuuat Exc. Gyr. || 17 iam n x q || 18 belli Γ, Exc. Puteanea : libri cett. quotquot uidi codd. 239

CLAVDIVS CLAVDIANVS

26 BELLVM G E T I C V M

Intacti cum claustra freti, coeuntibus aequor armatum scopulis, audax inrumperet Argo Aeeten Colchosque petens, propiore periclo omnibus attonitis, solus post numina Tiphys incolumem tenui damno seruasse carinam fertur et ancipitem montis uitasse ruinam deceptoque uagae concursu rupis in altum uictricem duxisse ratem; stupuere superbae arte uiri domitae Symplegades et noua passae iura soli cunctis faciles iam puppibus haerent, ut uinci didicere semel. quod si ardua Tiphyn nauis ob innocuae meritum sic gloria uexit, quae tibi pro tanti pulso discrimine regni sufficient laudes, Stilicho? licet omnia uates in maius celebrata ferant ipsamque secandis Argois trabibus iactent sudasse Mineruam nec nemoris muti iunxisse carentia sensu robora, sed caeso Tmarii Iouis augure luco arbore praesaga tabulas animasse loquaces;

5

10

15

26 1-311 / \ g P 2 , L , F 2 P , W 1 , F F 1 7 J 3 n 1 J3ni

|| 312 - 647 Γ, g P 2 , L, F 2 P , W l f F 1 7

codicum inscriptiones: incipit liber primus de bello gothico Γ : incipit liber duodecimus g : incipit liber quartus decimus de bello gothico W 2 : incipit liber primus de bello getico Bj : incipit liber de bello getico L n 26 1 lustra Γ | cohibentibus Hertel || 2 artatum* Γ, Scaliger | irruperat Π λ | argo r P 2 P W ! F 1 7 J 3 , Exc. Flor. : -os g L F 2 F n 1 : -on P t || 3 Aeeten Scaliger , teste Birt (Aeten teste Jeep : de his formis silent Heinsius et Burmannus, neque ego formam in -en cadentem nisi in K 6 repperi, qui oethe legit) : oet(h)(e)am (uel simm.) omnes mei, Exc. Flor. : aeetan Exc. Laeti : Aeetam Scaliger (in Raphelengiana) : Aeeam Barthius \ propiore g F 2 W i F : propriore P 2 ^cP, cett. mei : grauiore ~Pul || 5 damno tenui F 1 7 || 7 concussu Ρ || 8 superbae P. cetl. mei : -a Ρsscr : -i iii || 10 faciles cunctis Z, Vicetina || 13 tantis . . . regnis Heinsius || 14 sufficient P 2 ^c, cett. mei : -iant J 7 : -iunt z x : -erent K 6 L n | stil. laudes A 2 || 15 secandis gpc, cett. mei : secundis r g a c ^ || 16 iactent r g p c L F 2 ^ s s c r ^ n P c ^ 3 P c : - a n t P 2 P W i F F 1 7 a c J 3 acnx || 17 muti Γ : tantum P 2 , cett. mei : solum P255cr || 18 eaesa (cum arbore 19) Heinsius | Tmarii Heinsius : tomari K 4 , Exc. Gyr. (iegunt quid&m') : tonari Γ ρ : tenari P 2 ac:teneri plerique codd., Exc. Gyr. ?: summi F 1 7 p c L 4 0 3 : monitu F 2 , Iuntina : monitus Clauerius in? notis, urvde montis Birt || 19 animasse F 2ulW ipc? J 3 , cett. mei : armasse F 2 Wi. acJ 3 mgF 240

26. BELLVM GETICVM

20

25

30

35

40

45

plurima sed quamuis uariis miracula monstris • ingeminent teneras uincturo carmine mentes, Harpyiasque truces insopitisque refusum tractibus aurati custodem uelleris anguem et iuga taurorum rapidis ambusta fauillis et uirides galeis sulcos fetasque nouales Martis et in segetem crescentia semina belli, nil ueris aequale dabunt. prohibere rapaces scilicet Harpyias unaque excludere mensa nobilior titulus, quam tot potuisse paratas in Latii praedam Geticas auertere fauces? anne ego terrigenas potius mirabor in ipsis procubuisse satis, uitae quibus attulit idem principium finemque dies, quam caesa Getarum agmina, quos tantis aluit Bellona tropaeis totaque sub galeis Mauortia canuit aetas? per te namque unum mediis exuta tenebris imperio sua forma redit claustrisque solutae tristibus exangues audent procedere leges. iamque potestates priscus discriminat ordo iustitiae, quas ante pares effecerat una nube timor. tua nos urgenti dextera leto eripuit, tectisque suis redduntur et agris damnati fato populi, uirtute renati. iam non in pecorum morem formidine clausi prospicimus saeuos campis ardentibus ignes alta nec incertis metimur flumina uotis excidio latura moram nec poscimus amnes undosam seruare fidem nubesque fugaces aut coniuratum querimur splendere serenum.

20 sed] uel Liuineii Vaticanus : sic Birt || 21 uincturo F 2 ?pc?X 3 ?ac¥ 3 ?K 6 ac : uincturi* Γ Ρ Ε Ε 1 7 η 1 0 2 0 3 Ρ 1 : uicturo* Lpc?J 3pc?J 6L 3 : uicturi* g P 2 W i , Exc. Flor . : ficturi Goodyear || 25 et nitidos Jeep [| 26 crescentia F 2 : crescentis cett. mei, Exc. Flor. || 28 excludere Ρ 2 p c , cett. mei : expellere J 7 || 31 anne F 2 W i a c J 3 2>cP 1 P 3 W 2 λ μ : an r L P W i p c F F ^ J 3ac : en n x : aut g : haut P 2 : ast L 4 || 32 occubuisse P n || 34 — 35 non dissimile syntaxis genus occurrit infra 482 — 483 et ad 28, 235 - 236; cf. et LHS 566 || 36 u n u m rgF 2L?pc, mg, W j J 3 : u i r u m F 2 F F 1 7 n 1 , Isengriniana mg : iterum Heinsius \ excita A 2 |j 39 presens Ρ || 40 effecerat] suffuderat uel infecerat uel offecerat Heinsius : offuderat Schroderus || 41 ingenti || 42 aruis F 3 || 43 fatis 0 3 || 44 morem pecorum F || 45 aspicimus L L 4 || 46 fulmina BjZ, Exc. Gyr. || 47 nec cett. mei, Exc. Flor. : non W A J 3 || 48 seruasse g j 6 | nubesue* Γ | fugatas Γ 241

CLAVDIVS CLAVDIANVS

50

55

60

65

70 t

75

ipsa quoque internis furiis exercita plebis securas iam Roma leuat tranquillior arces. surge, precor, ueneranda parens, et certa secundis fide deis humilemque metum depone senectae. urbs aequaeua polo, tum demum ferrea sumet ius in te Lachesis, cum sic mutauerit axem foederibus natura nouis, ut flumine uerso inriget Aegyptum Tanais, Maeotida Nilus, Eurus ab occasu, Zephyrus se promat ab Indis Caucaseisque iugis calido nigrantibus Austro Gaetulas Aquilo glacie constringat harenas. fatales hucusque manus, crebrisque notatae prodigiis abiere minae. nec sidera pacem semper habent, ipsumque Iouem turbante Typhoeo, si fas est, tremuisse ferunt, cum bracchia centum montibus armaret totidem spiramque retorquens lamberet attonitas erectis anguibus Arctos. quid mirum, si regna labor mortalia uexat, cum gemini fratres, genuit quos asper Aloeus, Martem subdiderint uinclis et in astra negatas temptarint munire uias steteritque reuulsis paene tribus scopulis caelesti machina bello? sed caret euentu nimius furor ; inproba numquam spes laetata diu nec peruenere iuuentae robur Aloidae: dum uellere Pelion Otus nititur, occubuit Phoebo, moriensque Ephialtes in latus obliquam proiecit languidus Ossam. aspice, Roma, tuum iam uertice celsior hostem, aspice, quam rarum referens inglorius agmen Italia detrusus eat quantumque priori

50 i n t e r n i s r g P 2 F 2 P , Exc. Flor. : interius L W 1 F F 1 7 J 3 n 1 : interni Heinsius j e x e r c i t a gac, cett. mei : e x t e r r i t a gpc || 5 1 l e u a K 4 : l e u a s ζρβ \ securior Ζ H 52 r e u e r e n d a L 1 X | c e r t a P 2 a c , cett. mei: c u n c t a i^q : t u t a Ρ 2 p o || 5 3 humilisque Heinsius || 5 5 i n t e i u s A 2 || 56 s u i s K * || 5 8 p r o m a t ] p r o d a t J 3 : t o l l a t Z || 60 c o n stringit K 4 | h a b e n a s i^q || 6 1 hucusque Ρ 2 p c , cett. mei : nuncusque gP 2 acC C x S 3 | n o t a t a e P i i h ) , cett. mei, Exc. Flor. : n o c i u e Ρ u l || 64 t r e m u i s s e / ^ g P 2 , Exc. Flor., Exc. Gyr. : t i m u i s s e cett. mei || 65 s p i r a m - Lac, cett. mei, Exc. Flor. : s p i r a s ltpcJ 303acr 1 ζ μ || 70 t e m p t a r u n t n x || 7 1 c a e l e s t i s P W ^ c ^ P i S II 7 4 r o b u r P 2 a c , cett. mei : r o b o r a r ' P 2 ^ c W 1 || 76 o b l i q u a m J 3pc, cett. mei : o b l i q u m LJ 3 oc || 7 8 om. lLYi 3(add. mgma), alii (uide Prolegom .), ante 77 posuit gac || 79 d e t r u s u s gpcF 2ul 9 cett. mei : d e c u r s u s F 2 J 3 Z | e a t ri* 2IjF 2ulT*acW 1Y 11pcJ 3pcn1pc : erat F2F17ac J g o c i i i i f c : a b i t F 2ulFpcF : a g i t gpc

242

26. BELLVM GETICVM

80

85

90

95

IOO

105

dissimilis, qui cuncta sibi cessura ruenti pollicitus patrii numen iurauerat Histri non nisi calcatis loricam ponere rostris. ο rerum fatique uices! qui foeda parabat Romanas ad stupra nurus, sua pignora uidit coniugibus permixta trahi; qui mente profunda hauserat urbis opes, ultro uictoribus ipse praeda fuit ; nostri quondam qui militis auro adgressus temptare fidem, desertus ab omni gente sua manibusque redit truncatus et armis. hoc quoque, quod ueniam leti ualuere mereri, si positis pendas odiis, ignoscere pulchrum iam misero poenaeque genus uidisse precantem. quae uindicta prior quam cum formido superbos flectit et adsuetum spoliis adfligit egestas? sed magis ex aliis fluxit clementia causis, consulitur dum, Roma, tibi: tua cura coegit inclusis aperire fugam, ne peior in arto saeuiret rabies uenturae conscia mortis; nec tanti nomen stirpemque abolere Getarum, ut propius peterere, fuit. procul arceat altus Iuppiter, ut delubra Numae sedemque Quirini barbaries oculis saltem temerare profanis possit et arcanum tanti deprendere regni. quamquam, si ueterum certamina rite recordor, tunc etiam, pulchra cum libertate uigerent et proprio late florerent milite patres, semper ab his famae petiere insignia bellis, quae diuersa procul tuto trans aequora uires exercere dabant: curras regumque catenae 80 r u e n t i Ρpc, cett. mei : t u e n t i i i x q : r e u e r t i VacY xlac || 8 1 p a t r i i n o m e n F 3 : n o m e n p a t r i i Ζ || 8 5 p r o f u n d a s * T g P 2 , Exc. Gyr. : profana F 3 || 8 6 i l l e P 2 || 89 m a n i b u s r e d i i t F 1 7 K 6 : m a n i b u s r e d d i t n x : m a n i b u s q u e u e n i t p 2 || 90 h o c P 2 , cett. mei : h e c g : h i c Ρ 2 u l | l e t i u e n i a m 0 2 : u e n i a m J i t u i Γ ||. 9 1 s i p o s i t i s ( n x ) , cett. mei : s i d e p o s i t i s P j : s e p o s i t i s Paul: d e p o s i t i s Jeep : s i c p o s i t i s Birt | p u l c h r u m || 94 f l e c t i t ] u i n e s t P 1 0 ( e s t pc?) Ρ ι 4 μ , Lond. Harl. 2745 || 9 3 s u p e r b u m Schroff c i t F 3 : s t e r n i t Abrinc. 135 | a f f l i x i t C i : a s t r i n g i t P 2 || 97 f u g a m F 1 7 ^ c , cett. mei : u i a m F 1 7 a c | p e i u s Heinsius || 9 8 c o n s c i a omnes mei, Exc. Flor. : n u n t i a Vicetina, Exc. Gyr. || 100 p r o p i u s g F 2 W i F F 1 7 2 ? c 0 2 : p r o p r i u s r P 2 L P F 1 7 a c J 3 : p n u s Π ι || 101 s e d e s q u e Exc. Flor., Exc. Gyr. || 104 om. add. ma in || 107 i i s K 4 || 108 d i u i s a rgP 2, Exc. Gyr. \ t u t o ] t a n t o Ρ : t o t a η χ : t o t a s R 2 6 : t u t a s Heinsius | u i r t u s Scaliger || 109 d a b a t Scaliger | c u r r u s ] u r b e s Birt \ c a t e n a e ac, cett. mei : c a teruae W i p c A a B i C Z i

243

CLAVDIVS CLAVDIANVS

110

ii5

120

125

i3o

135

inter abundantis fati ludibria ductae. at uero Italiam quotiens circumstetit atrox tempestas ipsumque caput laesura pependit, non illis uani ratio uentosa fauoris, sed grauiter spectata salus ductorque placebat non qui praecipiti traheret semel omnia casu, sed qui maturo uel laeta uel aspera rerum consilio momenta regens, nec tristibus inpar nec pro successu nimius, spatiumque morandi uincendique modum mutatis nosset habenis. cautius ingentes morbos et proxima cordi ulcera Paeoniae tractat sollertia curae parcendoque secat, ferro ne largius acto inreuocandus eat sectis uitalibus error. sublimi certe Curium canit ore uetustas, Aeaciden Italo pepulit qui litore Pyrrhum, nec magis insignis Pauli Mariique triumphus, qui captos niueis reges egere quadrigis. plus fuga laudatur Pyrrhi quam uincla Iugurthae; et, quamuis gemina fessum iam clade fugauit, post Decii lituos et nulli peruia culpae pectora Fabricii, donis inuicta uel armis, plena datur Curio pulsi uictoria Pyrrhi. quanto maius opus solo Stilichone peractum cernimus! hic ualidam gentem, quam dura niuosis educat Vrsa plagis, non Chaonas atque Molossos, quos Epirus alit, nec Dodonaea subegit agmina fatidicam frustra iactantia quercum.

1 1 1 c i r c u m s t i t i t W l y Exc. Flor. : - d e d i t Flor. Gall. : - s t r e p i t Wakefield | atrox] |j 112 p e p e n d i t n l y cett. mei : p e t i l u m ntulqul : petiuit h o r r o r F 3 u l : a t r a Birt Heinsius || 113 r a t i o u a n i F 3 | f a u o r i s ] f u r o r i s P 2 Z , Exc. Gyr.: t i m o r i s F 3 : t u i n o r i s Heinsius || 114 g r a u i t a s . . . s a t i s Burmannus | d u c t o r - P 2 sscrPul, Exc. Flor. : d o c t o r - P 2 P \\ 115 s e m e l F 1 7 a c , cett. mei : s i m u l F 2 W 1 F 1 7 ^ c F 3 J 7 || 117 n o n F 2 , Flor. Gall. || 118 p r o ] p r e K 4 : p o s t Heinsius \ nimius P2mgrF2i>cF17^c, cett. mei : n i m i o W i : m i n u a s P 2 P a c : t u m i d u s Ρ p c , mg, F L 3 ^ ) c P 1 4 || 120 i n t e r n o s uel i n g e n i t o s Birt || 122 l a r g i u s F 2 J 3 , cett. mei : l o n g i u s F 2 w Z J 3 ^ / K 6 P 1 0 : l a t i u s A 2 : l a x i u s Wakefield || 123 i r r e u o c a t u s P 2 | s t r i c t i s Wakefield || 126 om. | n o n P 2 F 2 W ! 0 2 | m a r i i p a u l i - Vicetina || 126 — 127 superfluere existimat Schroff || 128 in suspicionem uocauit Birt, delendum censet Gnilka [| 129 f u g a u i t F 2ul Π ι P 1 0 a c q : f u g a r i t F 2 , cett. mei : f u g a r e t gVxac || 130 t i t u l o s Heinsii Iunianus ( - ο 0 3 a c ) || 132 c u r i i Exc. Flor. | p e r c u l s i g l o r i a Paul || 1 3 5 i u g i s L (in ras.) J 3 A2ul || 137 s o r t e m A 2

244

26. BELLVM GETICVM

i4o

145

i5o

155

i6o

165

primus fulmineum lento luctamine Poenum conpressit Fabius, campo post ausus aperto Marcellus uinci docuit, sed tertia uirtus Scipiadae Latiis tandem deterruit oris. unus in hoc Stilicho diuersis artibus hoste tres potuit conplere duces: fregitque furentem cunctando uicitque manu uictumque relegat. atque haec tanta breui. miscentem incendia Pyrrhum sustinuit toto maerens Oenotria lustro, et prope ter senas Itali per graminis herbas Massylus Poeno sonipes uastante cucurrit Hannibalemque senem uix ad sua reppulit arua uindex sera patrum post bellum nata iuuentus. hic celer effecit bruma ne longior una esset hiemps rerum, primis sed mensibus aestas temperiem caelo pariter terraeque referret. sed quid ego Hannibalem contra Pyrrhumque tot annis certatum memorem, uilis cum Spartacus omne per latus Italiae ferro bacchatus et igni consulibusque palam totiens congressus inertes exuerit castris dominos et strage pudenda fuderit inbelles aquilas seruilibus armis? nos, terrorum expers et luxu mollior aetas, deficimus queruli, si bos abductus aratro, si libata seges. non hanc ergastula nobis inmisere manum nec coniurantis harenae turba fuit : qualem Stilicho deiecerit hostem Thraces et Haemonii poterunt Moesique fateri. frigida ter deciens nudatum frondibus Haemum tendit hiemps uestire gelu totiensque solutis

138 luctamine] cunctamine* Exc. Laeti, Heinsius : certamine Bj Ζ || 141 tandem latiis ζ μ || 142 unus Ρ, cett. mei : solus Ρul || 143 complere F 17Wiul, cett. mei : superare F 2 F 1 7 m / W ! , Isengriniana mg | frangit- Scaliger || 144 uicit- / 1 P 2 LpcJ 3 : uincit L ac, cett. mei || 145 grauem F . Baehrens | proelia F 2 W x , Isengriniana mg || 146 toto Ρul, cett. mei : tanto F 2 P a c W 2 | moriens Barthii cod. || 150 per Paul || 152 mensibus rgJ* 2pc1?pcVV 1pcFJ 3, Exc. Flor. : messibus L F 2 W ! a c F 1 7 11 1 &pc || 153 terrae- Hall : bello- codd. : regno- Birt: Latio- Koch : patriae- Postgate || 155 cum uilis K 4 0 3 a c : uili cum Exc. Laeti || 156 furto Exc. Laeti | igni W 1 ? cett. mei : igne Wi55crK 6 Pj μ || 157 -que palam J 3 p c , cett. mei : palam J 3acnl : coramF 3 || 158 dominos castris J 3 || 160 lusu P 2 P F 1 7 P 1 Z , Exc. Flor. || 161 deficimus P, cett. mei: efficimur Ρ u l : deficimur Heinsius \ abductus W i p c , cett. mei, Exc. Flor., Exc. Gyr.? : ad- LPWiOcn! || 163 neque J 3 A 2 : non K 6 : num L λ || 167 totidem-* Exc. Flor. 18

BT Claudianus

245

CLAVDIVS CLAVDIANVS

uer niuibus uiridem monti reparauit amictum, ex quo iam patrios gens haec oblita Triones atque Histrum transuecta semel uestigia fixit Threicio funesta solo, seu fata uocabant, seu grauis ira deum, seriem meditata ruinis. ex illo, quocumque uagos inpegit Erinys, grandinis aut morbi ritu per deuia rerum praecipites, per clausa ruunt, nec contigit ullis amnibus aut scopulis proprias defendere terras. nil Rhodope, nil uastus Athos, nil profuit Haemus Odrysiis; facili contemptum Strymona saltu et frustra rapidum damnant Haliacmona Bessi. nubibus intactum Macedo miratur Olympum more pererratum campi; gemit inrita Tempe Thessalus et domitis inrisam cautibus Oeten. Sperchiusque et uirginibus dilectus Enipeus barbaricas lauere comas. non obice Pindi seruati Dryopes nec nubifer Actia texit litora Leucates; ipsae, quae durius olim restiterant Medis, primo conamine ruptae Thermopylae; uallata mari Scironia fupes et duo continuo conectens aequora muro Isthmos et angusti patuerunt claustra Lechaei; nec tibi Parrhasios licuit munire colonos frondosis, Erymanthe, iugis, equitataque summi culmina Taygeti trepidae uidistis, Amyclae. tandem supplicium cunctis pro montibus Alpes

170

175

180

185

190

1 6 8 n i u . u i r i d e m . . . . a m i c t u m ( P ) , cett. mei : u i r i d e m n i u . . . . a m i c t u m J 3 : n i u . | r e p a r a b a t K 6 || u i r i d e s . . . a m i c t u s L 4 | monti gac, cett. mei : montis gpcK^ 169 g e n s e s t J 7 || 174 om. add. mg η1τηα | d e u i a r e r u m ] d u r a u i a r u m Paul: d e u i a r u r s u m Mommsen: d e u i a r u r a Koch || 175 c l a u s a r g F C 1 P 1 W 2 r i , Exc. Flor. : c l a u s t r a * P 2 L F 2 P F 1 7 J 3 n ! : l u s t r a W i J ^ / L ^ L n , Isengriniana mg || 176 e t Γ 1 | m e s s e s ζ || 177 h a e m u s Vicetina : h e b r u s codd., Exc. Flor. |j 180 n u b i b u s i n t a c t u m ('quia nubibus altior Heinsius) ] n u b . i n t r a c t u m K 6 : n u b i b u s e n t e c t u m uel h i n c t e c t u m uel h i n c t a c t u m Heinsius olim : n u b . i n t e c t u m Freinshemius : n u b . i n d u c t u m uel i n s e r t u m uel o b t e c t u m Burmannus : n u b . i n c i n c t u m Birt: n u b . i n t a c t i s De Venuto : i n t a c t i s n i u i b u s Scarcia ap. De Venuto || 185 n u b i b u s A 2 || 187 restit e r u n t Heinsius \ c o n a m i n e F 1 7 (in ras.), cett. mei9 Exc. Gyr. : c e r t a m i n e F F 2 Α2λ | r a p t a e Exc. Flor. || 1 8 8 m a r i r r P 2 p c L i ) c W 1 F 1 7 J 3 P i , Exc. Flor. : m a r i s gLacF2PFn1 | r u p e s P 2 p c J 3 J 6pc, Exc. Flor., Exc. Gyr.: r u p i s r g P 2 a c L F 2 P a c W x F i n p c : r i p i s P i > c F 1 7 a c n 1 : r i p a Burmannus |j 190 l e c h a e i Κ A mg, Scaliger : l i c h a e i (uel simm.) omnes mei || 1 9 1 n o n A 2 |) 192 a e q u a t a q u e Γ || 194 p r o c u n c -

tisBi 246

26. BELLVM GETICVM

195

exegere Getis; tandem tot flumina uictor uindicat Eridanus; docuit nunc exitus alte fatorum secreta tegi. quisquamne reclusis Aljiibus ulterius Latii fore credidit umbram? nonne uelut capta rumor miserabilis urbe trans freta, trans Gallos Pyrenaeumque cucurrit, Famaque nigrantes sucoincta pauoribus alas, secum cuncta trahens, a Gadibus usque Britannum terruit Oceanum et nostro procul axe remotam insolito belli tremefecit murmure Thylen? mandemusne Noti flabris quoscumque timores pertulimus, festae doleant ne tristibus aures, an potius meminisse iuuat semperque uicissim gaudia praemissi cumulant inopina dolores, utque sub occidua iactatis Pleiade nautis commendat placidum maris inclementia portum, sic mihi tum maior Stilicho, cum laeta periclis metior atque illi redeunt in corda tumultus? nonne uidebantur, quamuis adamante rigentes, turribus inualidis fragiles procumbere muri ferrataeque Getis ultro se pandere portae, nec uallum densaeque sudes arcere uolantes cornipedum saltus? iamiam conscendere puppes Sardoniosque habitare sinus et inhospita Cyrni saxa parant uitamque freto spumante tueri (ipsa etiam diffisa breui Trinacria ponto, si rerum natura sinat, discedere longe

200

205

2io

215

220

195 e x e g e r e cett. mei, Exc. Flor. : e x e r c e r e Γ | g e t a s Γ | t a n d e m t o t Γ g~P2pc ( t a n d e m om. add. tng) Z, Exc. Flor. : t o t t a n d e m * cett. mei || 196 t u n c A 2 B X K 6 Z || 198 s o c i i n 1 || 2 0 1 u a p o r i b u s Γ || 202 quomodo uerba s e c u m . . . O c e a n u m intelle genda sint uel quomodo construenda, non plane uideo. quid enim t e r r u i t F a m a ? c u n c t a ? an O c e a n u m ? meliusne B r i t a n n u m adiectiue an substantiue capiemus? u s q u e cum a G a d i b u s an O c e a n u m coniungendum est? jortasse corruptela kic latet || 203 o r b e J3O3 || 2 0 5 q u o d c u m q u e t i m o r i s * Γ || 206 ° f e s t a e ] f e s s a e L 4 : l e t e Flor. Gall. || 207 a n ] e t Par. 7647 : a t Atreb. 65, Birt: q u i n Birt: a h Mommsen || 208 p r a e m i s s i F 1 7 pc, cett. 7nd 1 p r a e s u m a n t F j 7 ac ; p r a c s u m p t i HciTisius || 211 t u n i ] n u n c A 2 B j I s t i l i c h o m a i o r F 1 7 || 212 a t q u e i l l i ] a t q u e f e r i ( f e r i add. sscr) g : a c b e l l i A. Kraemer \ c o r d e F 2 || 214 i n c u m b e r e F 0 3 a c : s e p a n d e r e Ρ p c : c o n s u r g e r e Ρ u l : c o m p o n e r e Ζ l| 216 u o l a n t u m Γ : u o l e n t e s F 2 : u a l e n t e s A 2 II 2 1 7 c o r n i p e d i s μ || 218 s a r d o o s - Cuiacii uetus, Scaliger \ C y r n i Parm. ed. e coni. anonymi, Scaliger : c y a e n i Γ : c y p r i (uel simm.) cett. mei || 220 d i f f i s a l r , g ^ c P 2 W 1 i ? c J 3 ^ c , Exc. Flor. : d i f f i s s a C i , Scaliger : d i u i s a J 6 : d i f f u s a g a c L F 2 P W 1 ® c F J 3 a c n 1 , Cuiacii uetus : d i s t i n c t a F j 7 J 7 ( K 6 ) P j ο a c : d i u u l s a ^ r r c . Laeti : distenta ffeinsius olim || 221 s i n a s P 4

18*

247

CLAVDIVS CLAVDIANVS

optat et Ionium refugo laxare Peloro), fultaque despiciens auro laquearia diues tutior Aeoliis mallet uixisse cauernis; iamque oneri creduntur opes tandemque libido haesit auaritiae grauioribus obruta curis. utque est ingenioque loquax et plurima fingi permittens credique timor, tum somnia uulgo narrari, tum monstra deum monitusque sinistri: quid meditentur aues, quid cum mortalibus aether fulmineo uelit igne loqui, quid carmine poscat fatidico custos Romani carbasus aeui. territat adsiduus lunae labor atraque Phoebe noctibus aerisonas crebris ululata per urbes; nec credunt uetito fraudatam Sole sororem telluris subeunte globo, sed castra secutas barbara Thessalidas patriis lunare uenenis incestare iubar. tunc anni signa prioris, et si quod fortasse quies neclexerat omen, addit cura nouis: lapidosos grandinis ictus molitasque examen apes passimque crematas perbacchata domos nullis incendia causis, et numquam caelo spectatum inpune cometen, qui primum roseo Phoebi prolatus ab ortu, qua micat astrigera senior cum coniuge Cepheus, inde Lycaoniam paulatim expulsus ad Arcton crine uago Getici foedauit sidera Plaustri, donec in exiguum moriens uanesceret ignem. sed grauius mentes caesorum ostenta luporum horrificant. duo quippe lupi sub principis ora, dum campis exercet equos, uiolenter adorti agmen et excepti telis inmane relatu prodigium miramque notam duxere futuri.

225

230

235

240

245

250

222 o p t a t ] c a p t a t Ζ : o p t e t Heinsius || 223 f u l t a - ] f u l u a - F μac, Heinsius : c u l t a | r e s p i c i e n s K 4 ||" 224 c a t h e n i s Ζ || 226 heret Flor. Gall. | o b r u t a ] o b 231 c a r l i t a Ζ : o b s i t a z x : e x c i t a Isengriniana mg || 228 t u n c o m i n a Heinsius dineLn || 2 3 3 t e r r e t e t Birt || 234 a e r i s o n a s c r e b r i s F 2 £ > c , cett. mei, Exc. Flor . : a e r i s o n i s c r e b r a s Delrii cod. : h o r r i s o n a s c r e b r i s 03Γ 1, Vicetina : a u s o n i a s c r e b r i s W j , Isengriniana mg : h o r r i s o n i s c r e b r a s Delrius || 235 n o n P j p 2 Z || 239 n e g l e x e r i t 0 3 K 2 6 : d e s p e x e r a t ζ || 2 4 3 i n c a e l o F 3 | s p e c t a n d u m Heinsius || 2 4 5 a s t r i g e r a (iij), cett. mei : - f e r a L(F 3 )W 2 A || 246 l y c a o n i a m . . . a d a r c t o n (uel simm.) rgj^xopc, Exc. Flor . : l i c a o n i a . . . a b a r c t o (uelsimm.) cett. mei | e x c l u s u s L u ||

Heinsius

247 geticis . . . plaustris A 2 | foedarat F 1 7 || 249 ostensa P 2 W 2 ac μ || 250 terrificantF 3 || 251 a d o r s i P i ^ c || 253 ueram- Heinsius 248

26. BELLVM GETICVM

255

260

265

270

275

280

nam simul humano geminas de corpore palmas utraque perfossis emisit belua costis: illo laeua tremens, hoc dextera uentre latebat, intentis ambae digitis et sanguine uiuo. scrutari si uera uelis, fera nuntia Martis ore sub Augusti casurum prodidit hostem; utque manus utero uirides patuere retecto, Romula post ruptas uirtus sic emicat Alpes. sed malus interpres rerum metus omne trahebat augurium peiore uia: truncataque membra nutricemque lupam Romae regnoque minari. tum reputant annos interceptoque uolatu uulturis incidunt properatis saecula metis. solus erat Stilicho qui desperantibus augur sponderet meliora manu, dubiaeque salutis dux idem uatesque fuit. 'durate parumper' inquit, r et excussis muliebribus ore querellis fatorum toleremus onus. nil nautica prosunt turbatae lamenta rati nec segnibus undae planctibus aut uanis mitescunt flamina uotis. nunc instare manu, toto nunc robore niti communi pro luce decet: succurrere uelis, exhaurire fretum, uarios aptare rudentes, omnibus et docti iussis parere magistri. non, si perfidia nacti penetrabile tempus inrupere Getae, nostras dum Raetia uires occupat atque alio desudant Marte cohortes, idcirco spes omnis abit. mirabile posset esse mihi, si fraude noua uel calle reperto 254 h u m a n a s g e m i n a s J 7 a c : h u m a n a s g e m i n o Scaliger teste Burmanno || 256 l a t e b a t F 2pc?Vpc, cett. mei, Exc. Flor., Exc. Gyr.: l a t e b a n t rgYacrk v || 258 s c i tari P n || 259 o r e gac, cett. mei : o r a gpcJ 3J 6pc || 260 r e t e c t e P 2 : r e t e x t o Οχ : r e s e c t o Heinsius || 2 6 1 s i c u i r t u s || 262 t i m o r o m n e Ρ || 265 — 266 in suspicionem uocat Schroff || 265 n u n c P j x | r e p u t a n t omnes mei, Exc. Flor. : r e p e t u n t F 3 , Vicetina || 268 m e l i o r a Fsscr, cett. mei, Exc. Flor. : m e l i o r e F i i i | m o r a |j 272 n e c J 3 p c , cett. mei, Exc. Frising. : n e J 3 a c : n e q u e A 2 || 273 p l a n c t i b u s omnes 1 mei, Exc. Frising. : f l a t i b u s 0 3 : f l e t i b u s Heinsius || 274 n u n c ] t u n c (gpc) F A 2 , Berol. DB8 60 | n u n c t o t o L B j F a : t o t o t u n c gpc¥ : t u n c t o t o Berol. DBS 60 j r o b o r e W i ^ ? , cett. mei : p e c t o r e F 2 W I , Iuntina || 275 l u c e (Pac), cett. mei : p a c e Ρ p c : p u p p e Marlclandus | s u c c e d e r e A 2 || 278 s i F 1 7 a c , cett. mei : n i s i F 2 W i F 1 7 pc03pcZ, Iuntina | p e r f i d i a P 2 ^ c , cett. mei : p e r f i d i a e Heinsius \ n a n c t i Γ Ρ Χ 1 f| 279 r a e t i a (uel simm.) P, cett. mei, Exc. Flor. : g r e c i a rPsscrn l || 2 8 1 a b i t ] h e b e t R 2 6 p c : uerb. om. L | p o s s e t Ρ 2 p c , cett. mei : p o s s i t P 2 a c F || 282 n o u o Burmannus

249

CLAVDIVS CLAVDIANVS

barbarus ignotas inuaderet inscius Alpes: nunc uero geminis clades repetita tyrannis famosum uulgauit iter nec nota fefellit semita praestructum bellis ciuilibus hostem. per solitas uenere uias, aditusque sequendos barbarico Romana dedit discordia bello. sed nec praeteritis haec res incognita saeclis. saepe lacessitam, sed non inpune, fatemur Ausoniam. haec Senonum restinxit sanguine flammas, haec et Teutonico quondam patefacta furori colla catenati uidit squalentia Cimbri. uile decus, quod non erexit praeuius horror; ingentes generant discrimina magna triumphos. quid turpes iam mente fugas, quid Gallica rura respicitis Latioque libet post terga relicto longinquum profugis Ararim praecingere castris? scilicet Arctois concessa gentibus urbe considet regnum Rhodano capitique superstes truncus erit? uestros stimulant si pignora sensus, me quoque non inpar naturae cura remordet, nec ferro sic corda rigent ut nosse recusem quam sanctum soceri nomen, quam dulce mariti, quantus prolis amor. sed numquam oblita decoris obscaenam latebram pietas ignaua requiret. nec uobis fortis monitor, mihi cautior uni. hic coniunx, hic progenies, hic carior omni luce gener: pars nulla mei subducta procellae. accipe tu nostrae, tellus Oenotria, mentis uincula communes tecum subeuntia casus, exiguamque moram muris inpende tuendis dum redeo lectum referens in classica robur.'

285

290

295

3oo

305

3io

283 i g n a r a s ζ | e u a d e r e t Burmannus H 284 t u n c A 2 || 286 p e r s t r u c t u m F 2 P Z : prestrictum F : prostratum A 2 || 287 s e q u e n d o s ] s e c a n d o s L A 2 : s e c u n d o s 0 3 || 289 r e s h a e c L F 3 W 2 A || 291 r e s t i n x i t rF?W 1V 17mg, Exc. Flor. : r e s t r i n x i t P? F 1 7 ( D i ) , cett. mei: r e s t r i n g i t Bj acCacW 2Z || 292 f u r o r e F 2 : t i m o r i R 2 6 || 294 e u e x i t Wakefield || 295 g e n e r a n t F g (add. sscr) 02?, Exc. FlorExc. Gyr. : g e m i n a n t * Ρ 2pc, cett. mei || 296 i n m e n t e R 2 6 | q u i d g a l l i c a f F 2 F 1 7 Z : i a m g a l l i c a cett. mei || 298 r e f u g i s g F F 3 K 6 P 1 0 | s i g n i s F 3 || 303 u t cett. mei, Exc. Flor., Exc. Gyr.? : a u t F 2 P ^ p c ^ V j [ n ^ , Exc. Gyr. : a t Ρac \ r e c u s e m cett. mei, Exc. Flor. : r e c u s e n t L C F 3 , Exc. Gyr. : r e c u s a n t F 2 W 1 n 1 : l a b o r e n t A 2 || 304 n o m e n s o c e r i F 3 || 306 r e q u i r e t J 3 p c , cett. mei : - a t J 3ac02 : - i t Ζ || 307 n e c ] n e u Clauerius || 310 a c c i p e J 3 p c , cett. mei : a s p i c e 33ac\j11 || 311 p i g n o r a Vicetina || 313 r e d e a m * F 2 J 7 K 6 | referens] r e d i e n s n 1 q R 2 6 : r e d i g e n s Heinsius

250

26. BELLVM GETICVM

315

320

325

330

335

34o

his dictis pauidi firmauit inertia uulgi pectora migrantisque fugam conpescuit aulae; ausaque tum primum tenebris emergere pulsis Hesperia, ut secum iunxisse pericula uidit Augustum, tantoque sui stetit obside fati. protinus, umbrosa uestit qua litus oliua Larius et dulci mentitur Nerea fluctu, parua puppe lacum praeteruolat; ocius inde scandit inaccessos brumali sidere montes nil hiemis caeliue memor: sic ille relinquens ieiunos antro catulos inmanior exit hiberna sub nocte leo tacitusque per altas incedit furiale niues; stant colla pruinis aspera; flauentes adstringit stiria saetas; nec meminit leti nimbosue aut frigora curat, dum natis alimenta paret. sublimis in Arcton prominet Hercyniae confinis Raetia siluae, quae se Danubii iactat Rhenique parentem, utraque Romuleo praetendens flumina regno: primo fonte breues, alto mox gurgite regnant et fluuios cogunt unda coeunte minores in nomen transire suum. te Cimbrica Tethys diuisum bifido consumit, Rhene, meatu; Thracia quinque uadis Histrum uorat Amphitrite: ambo habiles remis, ambo glacialia secti terga rotis, ambo Boreae Martique sodales. sed latus, Hesperiae quo Raetia iungitur orae, praeruptis ferit astra iugis panditque tremendam uix aestate uiam. multi ceu Gorgone uisa obriguere gelu; multos hausere profundae uasta mole niues, cumque ipsis saepe iuuencis

318 tanto- r Y 2 p c h p c F 2 p c ? V f 1 p c ? i z : toto- g P 2 a c L a c P F 1 7 n 1 : tuto- Heinsius olim | sibi Γ || 320 metitur Γ || 322 inaccensos r\V t || 323 ipse* Goodyear |j 327 constringit L 4 || 328 non leti meminit K 6 | nimbosue aut Ρac, cett. mei, Exc. Gyr. : nimbos aut l i ^ ^ a c : nimbosaue Vpc, Heinsius || 329 ut C t | p a r a t F 2 F 1 7 BiJg || 333 prima fronte n 1 q B 2 6 I arcto A 2 : aucto uel lato Heinsius |j 334 coeunte F 2 p c , cett. mei : redeunte F 2 a c P : 3superante Isengriniana mg || 339 marti- P 2 ac, cett. mei : martis-* P2JDCJ307PI II 4 0 Q u o J3Pc> CEM- M E i : q u a ®26> P A R 7647, Isengriniana | mergitur Ζ || 341 tremendam (g)P 2 , cett. mei : tenendam V 2ul: terendam Delrius : premendam Heinsius : tremendum Buecheler || 342 uix] ipsa Heinsiiis | multi hic Mommsen \ ceu Ρpc, cett. mei, Exc. Flor. : seu Pacn 1 251

CLAVDIVS CLAVDIANVS

345

naufraga candenti merguntur plaustra barathro. interdum subitam glacie labente ruinam mons dedit et tepidis fundamina subruit Austris pendenti male fida solo. per talia tendit frigoribus mediis Stilicho loca. nulla Lyaei pocula; rara Ceres; raptos contentus in armis delibasse cibos madidoque oneratus amictu algentem pulsabat equum. nec mollia fesso strata dedere torum; tenebris si caeca repressit nox iter, aut spelaea subit metuenda ferarum aut pastorali iacuit sub culmine fultus ceruicem clipeo. stat pallidus hospite magno pastor et ignoto praeclarum nomine uultum rustica sordenti genetrix ostendit alumno. illa sub horrendis praedura cubilia siluis, illi sub niuibus somni curaeque laborque peruigil hanc requiem terris, haec otia rebus insperata dabant; illae tibi, Roma, salutem Alpinae peperere casae. iam foedera gentes exuerant Latiique audita clade feroces Vindelicos saltus et Norica claustra tenebant. ac ueluti famuli, mendax quos mortis erilis nuntius in luxum falso rumore resoluit, dum marcent epulis atque inter uina chorosque persultat uacuis effrena licentia tectis, si reducem dominum sors inprouisa reuexit, haerent attoniti libertatemque perosus

350

355

360

365

37o

345 canenti Heinsius | merguntur] iunguntur L : clauduntur Flor. Gall. || 346 glacie subitam A 2 Z | titubante gpc, sscr || 347 et tepidis rgacF 2pcJjacF 2ulFW 1, Exc. Flor. : et trepidis gpcLpcF 2F llJ 3nlpc 9 Exc. Gyr.? : ut tepidus Jeep \ subruit F 2 , cett. mei : subluit F 2 u l L n | austris Par. 7647 pc, Scaliger : astris cett. mei : antris g : Auster Jeep || 348 male fixa Jeep || 350 rara F 2 p c , cett. mei : nulla Σλ : cruda 0 3 u l \ seges g | raptos F 2ulW 1ul, cett. mei : raros g F 2 W i J7P14, Isengriniana mg || 354 subit F 2acFul 9 cett. mei : fugit P 2 ^ c P F 1 7 n 1 : tegit F 2ul0 2ul || 355 tegmine A 2 , Abrinc. 135ac || 360 illi FpcW 1pcF 11acJ 3nl , Exc. Flor. : illis rgF 2LF 2pc?FacW 1acF 17pc || 364 exuerunt q || 365 uandalicos g : uuandalicos 0 3 : Vindelici Jeep \ claustra Heinsius : castra F 2 W j , Isengriniana mg : rura F2%ZWI ul, cett. mei : regna C i K 6 0 3 w / P 1 0 P n !l 367 ludum Ρ | resoluit] solutosP : refudit || 370 fors* Γ gP2 | reuexit cett. mei, Exc. Gyr. : reuixit F 1 7 Z , Camers . Exc. Gyr.: reuinxit Iuntina : reduxit F 17sscr A 2 || 371 horrent Bj 252

26. BELLVM GETICVM

375

380

385

390

395

conscia seruilis praecordia concutit horror: sic ducis aspectu cuncti stupuere rebelles, inque uno princeps Latiumque et tota refulsit Roma uiro. frons laeta parum, non tristior aequo, non deiecta malis, mixta sed nobilis ira: qualis in Herculeo, quotiens infanda iubebat Eurystheus, fuit ore dolor uel qualis in atram sollicitus nubem maesto Ioue cogitur aether. 'tantane uos' inquit Oetici fiducia belli erigit? hinc animo frustra tumuistis inani? non ita Romanum fati uiolentia nomen opprimit ut uestros nequeat punire tumultus parte sui. ne uos longe sermone petito demorer, exemplum ueteris cognoscite facti : cum ferus Ausonias perfringeret Hannibal arces et Trebiam saeuo geminassent funere Cannae, nequiquam Emathium pepulit spes uana Philippum ut uelut adflictos ferro temptaret inerti Romanos. commouit atrox iniuria patres, urgerent maiora licet, grauiterque tulere, urbibus inter se claris de culmine rerum congressis, aliquid gentes audere minores. nec poenam differre placet, sed bella gerenti Punica Laeuino regis quoque proelia mandant. paruit imperiis consul, fususque Philippus, uilia dum grauibus populis interserit arma, praetereunte manu didicit non esse potentum temptandas mediis quamuis in luctibus iras.' 372 concutit] percutit L : concitat Ζ : contulit g || 373 aspectum 0 2 W 2 | cunei Burmannus || 374 — 375 roma . . . / tota Ρ Μ || 375 nec L ^ c J 3 n 1 Z || 376 n o n F 2 W 1 n 1 C i q : nec cett. mei, Exc. Flor. | sed niixta F 2 W I Γ ± : iusta sed Schroff || 377 iubebat ¥ 2pcJ*pc, cett. mei : uidebat P 2 P a c W i || 378 color L J 3 n 1 F 3 w i 0 3 q || 379 cogit u r F 2 ^ W 1 ^ J 3 i ? c , cett. mei, Exc. Flor. : cingitur F 2 W 1 J 3 a c n 1 q | aether Wiul 9 cett. mei : aer* F 2 W i || 381 hinc Ρ 2 p c , cett. mei : hic K 4 || 384 ne r g P 2 F 1 7 J 3 : nec L F 2 P W x : neque A 2 : neu η χ | longo . . . petito Z 1 ?! : longo . . . peritos Birt j| 385 d e m o r o r K 6 | uestriiTer | f a c t i cett. mei, Exc. Flor. : f a t i L B 1 a c C 1 a c P 1 4 || 386 perfringeret Vpc ( n j , cett. mei, Exc. Flor. : perstringeret g 0 2 0 3 : confringeret K 4 || 387 saeuo F 1 7 , cett. mei : socio F17mZ, Isengriniana mg || 388 nequaquam W A || 389 tentasset Exc. Flor. | inani K 4 || 390 post Romanos distinxit Burmannus, et sic icLm g P 2 L F i 7 || 391 tuleruntg^c l| 394 nonKg | gerentes Jecp || 396 imperio 0 2 | praetor Jeep || 397 melius afuturum censuit Gesnerus \ grauibus] g r a i i s P 2 0 2 || 398 intereunte F. Baehrens || 399 om. add. mg Ρ | tempnendas B x | quamuis mediis Flor. Gall. 253

CLAVDIVS CLAVDIANVS

4oo

hoc monitu pariter nascentia bella repressit et bello quaesiuit opes, legitque precantes auxilio mensus numerum qui congruus esset nec grauis Italiae formidandusue regenti. nec minus accepto nostrae rumore cohortes (sic ducis urget amor) properantibus undique signis conueniunt, uisoque animis Stilichone receptis singultus uarios lacrimosaque gaudia miscent: sic armenta boum, uastis quae turbida siluis sparsit hiemps, cantus ac sibila nota magistri certatim repetunt et auitae pascua uallis inque uicem se uoce regunt gaudentque fideles reddere mugitus et, qua sonus attigit aurem, rara per obscuras apparent cornua frondes. accurrit uicina manus, quam Raetia nuper Vandalicis auctam spoliis defensa probauit; uenit et extremis legio praetenta Britannis, quae Scotto dat frena truci ferroque notatas perlegit exanimes Picto moriente figuras ; agmina quin etiam flauis obiecta Sygambris quaeque domant Chattos inmansuetosque Cheruscos huc omnes uertere minas tutumque remotis exoubiis Rhenum solo terrore relinquunt. ullane posteritas credet? Germania quondam illa ferox populis, quae uix instantibus olim principibus tota poterat cum mole teneri, tam sese placidam praebet Stilichonis habenis, ut nec praesidiis nudato limite temptet

405

4io

4i5

42o

425

4 0 1 p e t e n t e s Heinsius || 402 — 403 q u i c o n g r u u s , e s s e t / n e g r a u i s Burmannus || 403 f o r m i d a n d u s u e J 3 p c , cett. mei : - q u e J 3 a c || 406 a n i m i s . . . r e c e p t i s gpc, Heinsius : a n i m i . . . r e c e p t i cett. mei || 407 u a r i o s ] g r a t o s uel s u a u e s Birt: h i l a r e s uel h i l a r o s w e Z l a e t o s Koch || 408 q u a e u a s t i s Ρ 2 0 2 Γ * ι II 409 s p a r g i t F 2 i i i | e t L 4 / \ ||

410 et auitae Γ, Exc. Flor., Exc. Gyr. : et notae P X : uel notae cett. mei | pabula 0 2 II 411 rogant Delrii uetus || 412 qua Ρ 2 p c , cett. mei : quo F 2pcA2 \ aures R 2 6 z I II 413 uara Heinsius || 414 occurrit A 2 0 3 P n | raetia (uel simm.) P 2 , cett. mei : grecia F 2ul0 2ul0 3 || 415 uindelicis Γ Τ 2 , luntina | a c t a m g L F 3 Z || 416 om. add, m 9 Wi || 418 exangues F 2 A 2 ? Isengriniana mg || 419 britannis n x || 421 manus ζ μρο | remotis] retactisPac: retectisΡJ9C || 422 solo F 17pc, cett. mei: solito F 1 7 a c || 423 crederit n1 : credat A 2 || 424 ferox populi Exc. Puteanea : ferax populis uel populi Burmannus || 425 poterat F^cFpcF^pc, cett. mei, Exc. Flor., Exc. Gyr.: poterit PacDi : potuit 0 7 || 426 tam Barthius : iam cett. mei | placidam praestat J 3 || 427 neque A 2 F 3 | limite Υίχ ulF 17, cett. mei : limine g : milite F 1 7 wZn 1 q : principe W x 254

26. BELLVM GETICVM

430

435

440

445

450

455

expositum calcare solum nec transeat amnem, incustoditam metuens attingere ripam. celsior ο cunctis unique aequande Camillo! uestris namque armis Alarici fracta quieuit ac Brenni rabies; confusis rebus uterque diuinam tribuistis opem, sed tardior ille iam captae uindex patriae, tu sospitis ultor. ο quantum mutata tuo fortuna regressu! ut sese pariter diffudit in omnia regni membra uigor uiuusque redit color urbibus aegris! creditur Herculeis lucem renouasse lacertis femina dilecti fatis inpensa mariti; et iuuenem spretae laniatum fraude nouercae non sine Circaeis Latonia reddidit herbis; Cretaque, si uerax narratur fabula, uidit Minoum rupto puerum prodire sepulchro, quem senior uates auium clangore repertum gramine restituit; mirae nam munere sortis dulcia mella necem, uitam dedit horridus anguis: at tuus aduentus non unum corpus ab umbris, sed tot communi populos sub morte iacentes totaque Tartareis e faucibus oppida traxit. ipso Roma die (nec adhuc ostenditur auctor) personuit uenisse ducem, laetisque Quirites uocibus auspicium certi plausere triumphi, muniti Stilichone suo. quis gaudia uero principis, amplexus alacris quis disserat aulae? pulueris ambiguam nubem speculamur ab altis turribus, incerti socios adportet an hostes

429 contingere ζ : astringere 0 2 II 430 unique] solique K 6 / \ : uniue Goodyear |j 432 confusis] nam fessis uel nam lapsis Burmannus : contusis Wakefield || 435 fortuna . . . mutata P 2 L 0 2 I recessu iii || 436 diffundit Ρ || 437 rigor Vicetina \ uiuus- F 2sscrFac, cett. mei : uiuis- P 2 : primus- Ρpc : niueus- L 4 : totus- L 3 | redit color cett. mei, Exc. Flor. : redit calor Πχ : color redit LF 3 wZ0 7 W 2 Z : calor redit F 3 || 438 renouasse Ρpc, cett. mei : reuocasse Exc. Laeti : reparasse K 8 , Hertel : repetisse Hertel || 439 maritis P 1 X || 441 non sine] uitae Birt || 443 prodisse : redire n ± || 444 clangore r g F 2 F 2 p c F W 1 u l F 1 7 : clamore F 2 a c W 1 J 3 n 1 : languore L || 445 constituit q | munere] numine F 3 : uulnere J 7 || 449 tanta- Heinsius | ex K 6 : a Heinsii Iunianus || 450 ipsa J 3 P 1 Z T 1 | auctor] a c t o r P W i F 1 7 : ultor A 2 Z II 453 uero J 3 ac, cett. mei : ueri S 3pc : uera 0 2 : ueros Camers || 454 alacres r~K 6sscr \ disserat r g F 2 F p c V i 1 F 1 7 p c i 3 p c : differat F 2 : deserat LPac F 1 7 a c n 1 : dixerat J 3 a c : dixerit Ζ || 455 speculantur Colinaeus | in R 2 6 | altis Ρ 2 p c , cett. mei : artis P 2 a c || 456 deportet J 6 p c 255

CLAVDIVS CLAVDIANVS

ille globus. mentem suspensa silentia librant, donec puluereo sub turbine sideris instar emicuit Stilichonis apex et cognita fulsit canities. gauisa repens per moenia clamor tollitur 'ipse uenit'. portas secura per omnes turba salutatis effunditur obuia signis. non iam dilectus miseri nec falce per agros deposita iaculum uibrans ignobile messor nec temptans clipeum proiectis sumere rastris Bellona ridente Ceres humilisque nouorum seditio clamosa ducum, sed uera iuuentus, uerus ductor adest et uiuida Martis imago. prospera sed quantum nostrae spes addita menti, tantum exempta Getis. qui uertice proximus astris post Alpes iam cuncta sibi promisit aperta, nil superesse ratus, postquam tot lumina pubis, tot subitos pedites, equitum tot conspicit alas cinctaque fluminibus crebris ac moenibus arua, seque uelut clausum laqueis, sub pectore furtim aestuat et nimium prono feruore petitae iam piget Italiae, sperataque Roma teneri uisa procul; magni subeunt iam taedia coepti. occultat tamen ore metum primosque suorum consultare iubet, bellis annisque uerendos. crinigeri sedere patres, pellita Getarum

460

465

470

475

480

468 om. Ρ | turbine] uertice A 2 F 3 Z : uortice Heinsius || 460 recens Ζ || 462 salutandis* Heinsius : salutatrix Burmannus || 463 non] nec F 3 | dilectus / 1 g F 2 n 1 0 3 , Exc. Flor .: delectus P 2 L F 2 ^/P^)cW 1 F 1 7 J 3 , Cuiacii uetus, Vgoletus : delictusPac j nec Ρ 2 p c , cett. mei : ne P 2 o c : non q£ || 465 nec cett. mei, Exc. Flor. : non F 2 W 1 n 1 j temptans Birt: temptat codd., Exc. Flor. | rutris Schraderus J| 4 6 6 — 4 6 7 sic fere intellego : et duces humili origine qui adeo inperiti sunt ut inter se dissentiant et adlatrent | uerba inter humilisque et iuuentus om. g || 466 humilisue Jeep || 467 damnosa P 2 0 2 p c ? || 470 exempta Ρ 2 p c , cett.? mei : excepta P2ac02ac : extracta A 2 | getis cett. mei, Exc. Flor. : getae* L J 3 ^ c . F 3 L 1 r || 471 promittitF 2 , Iuntina \ aperta Heinsius : apertas codd. || 472 lumina Γ : flumina Wi ul, cett. mei : fulmina Lj x : flamina Wi : culmina Jeep \ pubis Γ : pulsis P 2 L F 2 P W 1 ^ ϋ χ : pulsus gz^pc : pulsa F 1 7 : passis P2wZ02w? : passim F17ul: uallis Heinsius : rursus Burmannus, Schraderus || 473 suo loco adest in Γ : ίη cett. quotquot noui codd. post 474 migrauit j subitos Γ g P 2 Z , Exc. Flor. : subitus P 1 2 : subito cett. mei || 474 cincta- J 3 pc« cett. mei : cuncta- i^acrk^ : iiincta- P 1 X : dempta- gpc \ fluminibus] fulminibus Ζ : criminibus ϋχ : luminibus Scarcia | ac moenibus arua Γ : tot moenia cernit cett. mei || 475 laqueis clausum F 3 || 477 teneri] tueri K 4 : priusquam Birt || 478 magni] uani Heinsius || 479 ira R 2 3 || 480 annis- P2pcF 2ulW 1 ul, cett. mei : animis- F 2 Wx |J 481 senes Γροζββον 256

26. BELLVM GETICVM

485

490

495

5oo

505

ΰΐο

curia, quos plagis decorat numerosa cicatrix et tremulos regit hasta gradus et nititur altis pro baculo contis non exarmata senectus. hic aliquis grauior natu, cui plurima «dictis consiliisque fides, defixus lumina terrae concutiensque comam capuloque adclinis eburno, \si numero non fallor' ait 'tricesima currit bruma fere, rapidum postquam tranauimus Histrum, Romanamque manum tantis eludimus annis. sed numquam Mauors adeo constrinxit in artum res, Alarice, tuas. per tot certamina docto crede seni, qui te tenero uice patris ab aeuo gestatum parua solitus donare pharetra atque aptare breues umeris puerilibus arcus. saepe quidem frustra monui, seruator ut icti foederis Emathia tutus tellure maneres; sed quoniam calidae rapuit te flamma iuuentae, nunc saltem, si cura tibi manet ulla tuorum, his claustris euade, precor, dumque agmina longe, dum licet, Hesperiis praeceps elabere terris, ne noua praedari cupiens et parta reponas pastorique lupus scelerum delicta priorum intra saepta luas. quid palmitis uber Etrusci, quid mihi nescio quam proprio cum Thybride Romam semper in ore geris? referunt si uera parentes, hanc urbem insano nullus qui Marte petiuit laetatus uiolasse redit; nec numina sedem destituunt: iactata procul dicuntur in hostem fulmina diuinique uolant pro moenibus ignes, seu caelum seu Roma tonat. si temnis Olympum, 4 8 3 e t 1 ] a t Cuiacii uetus | e t 2 ] a u t Mommsen | a l t o Γ || 485 d i c t i * ac? || 486 om. add. mg J 3 | c o n s i l i i - * F j P W i « T j C i P n : consilio- K 4 || 487 a d c l i n i s (uel simm.) cett. mei, Exc. Flor., Exc. Gyr. : a f f i x u s L : a d n i x u s ιΐχ (ut opinor) : i n n i x u s C i || 489 t r a n s i u i m u s R 2 6 || 490 e l u d i m u s P 2 P , cett. mei : e l u s i m u s g P 2 w / P^5crJ3 | a r m i s itj, || 4 9 1 c o n s t r i n x i t Ρ 2 u l , cett. mei : c o n t o u x i t P ^ c P n ! : c o n s t r i n g i t B 1 0 7 Z μ || 492 d i s c r i m i n a g C i F 3 J 6 | d o c t o F 2 J 3 , cett. mei : d u c t o P 2 L p c F 2 w Z J 3 w Z : d u c t u m Y2vX : d u c t a s Ρ 2 u l || 496 f r u s t r a m o n u i Γρο ( W j ) , cett. mei ι m o n u i f r u s t r a Γ ac02 \ i c t i Γ L (in ras.) F 2 t t i F 1 7 2 ? c J 3 0 3 P i P i 3 : i s t i n c V 2pc?Yfi : i s t i s P 2 a c ? P a c F 1 7 a c n 1 : h o s t i s F 2 : h u i u s g : e s s e s Ρ p c [| 5 0 1 d u m l i c e t ] I t a l i c a uel R o m u l e a Goodyear | p r i n c e p s F 2 W i F 1 7 C Z | e l a b e r e cett. mei, Vicetina : d e l a b e r e R 2 6 p c : u e l a b e r e n t : i l l a b e r e F 2 P J 3 n 1 w Z || 502 n e Ρpc, cett. mei : n e c F 2 P a c W i F 1 7 | r a p t a Heinsius || 504 i n t e r L P || 505 p r o p e r o Heinsius || 507 i n s a n o i i j a c , cett. mei : i n f a n d o η t p c || 509 d u c u n t u r F 3 Z

257

CLAVDIVS CLAVDIANVS

a magno Stilichone caue, qui semper iniquos Fortuna famulante premit. scis ipse, per oras Arcadiae quam densa rogis cumulauerit ossa, sanguine quam largo Graios calefecerit amnes; extinctusque fores, ni te sub nomine legum proditio regnique fauor texisset Eoi.' talia grandaeuum flammata fronte loquentem obliquisque tuens oculis non pertulit ultra, sed rupit rabidas accensa superbia uoces: r si non mentis inops fraudataque sensibus aetas praeberet ueniam, numquam haec opprobria linguae turpia Danubius me sospite ferret inultus. anne, tot Augustos Hebro qui teste fugaui, te patiar suadente fugam, cum cesserit omnis obsequiis natura meis? subsidere nostris sub pedibus montes, arescere uidimus amnes. non ita di Getici faxint Manesque parentum ut mea conuerso relegam uestigia cursu. hanc ego uel uictor regno uel morte tenebo uictus humum. per tot populos urbesque cucurri, fregi Alpes galeisque Padum uictricibus hausi: quid restat nisi Roma mihi? gens robore nostra tum quoque pollebat, nullis cum fideret armis. at nunc Illyrici postquam mihi tradita iura meque suum fecere ducem, tot tela, tot enses, tot galeas multo Thracum sudore paraui inque meos usus uectigal uertere ferri oppida legitimo iussu Romana coegi. sic me fata fouent: ipsi, quos omnibus annis uastabam, seruire dati; nocitura gementes

515

520

525

530

535

540

513 famulante J 3 p c , cett. mei : stimulante L J 3 a c F 3 K 6 L 1 1 | per oras Γ : perosus cett. mei : perosis Exc. Flor. : peresis Scaliger : perustis Heinsius : perustae Burmannus || 514 :rogis cett. mei, Exc. Flor., Exc. Gyr.: iugis n x q , Vicetina | cumulauerat Ρ2θ2^ι - e r i s Mommsen || 515 graios cett. mei, Exc. Flor. : grates F 1 7 : graecos Vicetina, Exc. Flor.? \ calefecerit P 2 pc(J 3 ), cett. mei, Exc. Flor. : calefecerat Γ 1 : confecerit F 1 7 : calefeceris Mommsen || 519 tuentem Γ || 520 rabidas RJ 3 (0 3 ) : rapidas cett. mei || 521 estas iii || 525 suadente] sudante Γ : suadere Scaliger || 528 faxint rgW 1ul0 2pc(P 1)T 11 W 2 Z , Exc. FlorExc. Gyr. : faciant J 3 n ! : faciunt P 2 LF 2 i?c?(P)W 1 F 1 7 || 530 uictor regno codd., Exc. Flor. : regno uictor Vicetina || 534 cum nullis z x ζ \ aruis Burmannus || 535 iura J 3 , cett. mei : cura J 3 ul: rura 0 3 ?, Heinsius || 537 parari F 3 || 538 ducere Κ 61>4. \ faeni R 2 6 |[ 540 aruis Heinsius || 541 om. add. mg ma in iij | seruare J 6 ac, Birt 258

26. BELLVM GETICVM

545

550

555

560

565

arma dabant flammisque diu mollitus et arte in sua damna chalybs fabro lugente rubebat. hortantes his adde deos. non somnia nobis nec uolucres, sed clara palam uox edita luco: "rumpe omnes, Alarice, moras; hoc inpiger anno Alpibus Italiae ruptis penetrabis ad Vrbem." huc iter usque datur. quis iam post talia segnis ambigat aut caelo dubitet parere uocanti?' sic ait hortatusque suos belloque uiaeque instruit. attollunt uanos oracula fastus. ο semper tacita sortes ambage malignae euentuque patens et nescia uatibus ipsis ueri sera fides ! Ligurum regione suprema peruenit ad fluuium, miri cognominis, Vrbem, atque illic domitus uix tandem interprete casu agnouit dubiis inlusa uocabula fatis. nec non et Stilicho pugnam poscentia mouit pleno castra gradu dictisque instigat euntes: f nunc nunc, ο socii, temeratae sumite tandem Italiae poenas, obsessi principis armis excusate nefas deploratumque Timauo uubius et Alpinum gladiis abolete pudorem. hic est, quem totiens campis fudistis Achiuis, quem discors odiisque anceps ciililibus orbis, non sua uis tutata diu, dum foedera fallax ludit et alternae periuria uenditat aulae. credite nunc omnes quas dira Britannia gentes, quas Hister, quas Rhenus alit, pendere paratas 542 d a b a n t P 2 a c , cett. mei, Exc. Flor. : d a b u n t P 2 p c r l p c , Exc. Gyr. | f l a m a \\ 543 r u b e b a t r g P 2 a c L P W 1 J 3 , Exc. Flor. : r u b e b i t V 2pcY 2?pc? ' r u d e b a t Ζ : r u e b a t P n : i u b e b a t F 17pc, Exc. Gyr. : f r e m e b a t 0 3 : nugas η χ : f l u e b a t Heinsius j| 545 n o n B 1 F 3 K 6 | reddita K 6 | l u c o P 2 : l u c o e s t cett. mei || 5 4 6 — 5 4 7 acrotelestichon R O M A agnouit Koch || 549 a u t ] a n L : e t 0 3 / \ | d u b i t e t c a e l o L A || 550 h o r | u i a e - cett. mei, Exc. Flor. : t a t u s - Γ, Exc. Flor. : h o r t a t u r - cett. mei | b e l l i - Ζ u i a - i i i || 5 5 1 u a s t o s Ρ | f a s t o s R 2 6 a c || 552 h e u P 1 1 || 553 c a r e n s Jeep \ e t n e s c i a Gronouius : e t n o x i a codd. : n e c c o n s c i a Birt || 554 s e r a codd., Exc. Flor. : s a c r a Vicetina : r a r a Jeep || 5 5 5 f l u u i u m e t m i r i c o g n o m i n i s u r b e m Heinsius olim : f l u u i i r i p a s c o g n o m i n i s V r b i ( u r b i iam A 3 praebet) uel f l u u i u m , d i r i n u n c o m i n i s , V r b e m Burmannus || 557 a g n o s c i t Birt || 5 5 9 d i c t u - Heinsii lunianus : d u c t u - 0 3 | i n s t i g a t omnesmei, Exc. Flor. : i n f l a m m a t Vicetina || 560 n u n c n u n c ο Ρ 2 p c , cett. mei : n u n c ο V 2acn1 : n u n c ο n u n c K 4 || 562 e x c u s a t e ] e x p l o r a t e K 4 : e x p u r g a t e Clauerius ad Gild. 430 (an memoriae lapsu?) || 5 6 6 n e c s u a P 2 | d i u e s t 0 2 || 567 u e n d i t a t ( - c a t ) goc, cett. mei, Exc. Flor. : u i n d i c a t gpc || 5 6 8 o m n e s ] s o c i i K 6 | d u r a * K 6 0 2 ? a c || 569 r h e n u s . . . h i s t e r z x

259

CLAVDIVS CLAVDIANVS

570

575

580

585

590

in speculis: uno tot proelia uincite bello. Romanum reparate decus molemque labantis imperii fulcite umeris: hic omnia campus uindicat, haec mundo pacem uictoria sancit. non in Threiciis Haemi decernimus oris nec super Alpheas umbrantia Maenala ripas constitimus; non hic Tegean Argosque tuemur: uisceribus mediis ipsoque in corde uidetis bella geri. patrem clipeis defendite Thybrim/ talia nunc pediti, turmae nunc mixtus equestri dicta dabat. simul externis praecepta ferebat auxiliis. ibat patiens dicionis Alanus qua nostrae iussere tubae, mortemque petendam pro Latio docuit fgentis praeclarus Alanae cui natura breues animis ingentibus artus finxerat inmanique oculos infecerat ira; uulneribus pars nulla uacat rescissaque contis gloria foedati splendet iactantior oris. ille tamen mandante procul Stilichone citatis adcelerauit equis Italamque momordit harenam. felix Elysiisque plagis et carmine dignus, qui male suspectam nobis inpensius arsit uel leto purgare fidem, qui iudice ferro

570 p r o e l i a u i n c i t e F 2 i > c W i w / , cttt. mei : p r o e l i a u i n c e r e F 2 o c P W i : u i n c i t e p r o e lia A 2 II 5 7 1 r e p a r a r e P n j | l a b a n t i s r g P 2 i > c L F 2 P ^ c F 1 7 ?aci3, Exc. Flor. : l a b e n t i s P 2 a c P a c W 1 F 1 7 ^ c . ? n 1 : c a d e n t i s L 3 || 573 p a c e m m u n d o μ | sanxit L 4 0 2 : f a u e n t ϋ ! || 574 d e c r e u i m u s L R 2 6 a c A || 5 7 5 om. g | n o n L F 3 W 2 A || 576 t e g e e n * F 3 L 4 , Cuiacii uetus | a r g o s u e 0 7 ι a r g o n q u e μ ι a g r o s q u e P u || 578 p a t r i u m ζ jj 579 t u r b a e K 4 || 5 8 0 s i m u l ] n u n c K 4 | p r a e c e p t a F 2 w / F 1 7 , cett. mei : e d i c t a F 2 F 17ul || 5 8 2 q u a Ρ 2 p c , cett. mei : q u a e Γ : q u a m n x : q u o d A 2 | p e t e b a t T g , Exc. Flor. || 5 8 3 d o c u i t ] d u c t o r F. Baehrens | g e n t i s p r a e c l a r u s a l a n a e omnes mei : g e n t i p r a e c l a r u s a l a n a e A 2 : g e n t i s p r a e l a t u s a l a n a e ζ , Cuiacii uetus : g e n t i s p r a e f e c t u s a l a n a e R 1 3 W , Jeep : g e n t i s d u x c l a n i s A l a n a e Delrius : g e n t i p r a e l a t u s A l a n a e Scaliger : g e n t e s p r a e c l a r a * * * Barthius (ita ut p r a e c l a r a cum n a t u r a coniungeretur et nomen ipsius uiri uersum adinpleret) : g e n t i s p r a e c l a r i u s u n u s Birt: g e n t e s p r a e c l a r u s A l a n u s De Venuto : g e n t i s p r a e c l a r u s a l u m n u s Ferraro (Atene e Roma 15 [1970] Slsqq.). sub adiect. A l a n a e fieri potest ut lateat proprium nomen, sed , uerum ut fatear, hic haereo || 5 8 4 p a r e s Birt || 5 8 5 f i n x e r a t ] f i x e r a t L n t : a u x e r a t Good year \ i n f i x e r a t K 4 || 586 r e s c i s s a - g¥ l7pcj 3 J 6 L 3 W 2 p c , Exc. Flor. : r e s c i s a - L F 2 ac¥ 17ac : r e c i s a - F F 2 ^ p c P W 1 n 1 : r e t i s a - P 2 : p r e s c i s a - μ : i n c i s a - Cuiacii uetus : p r a e c i s a Scaliger : i n u i s a - Barthius \ c o n t i s g3 3nl : cunctis r ' P 2 w Z L P W i F 1 7 : conct i s Exc. Flor. : c u n p t i s ? F 2 : c e r t i s P 2 || 5 8 8 m i l l e Burmannus \ t a m e n ] a g m e n uel a c i e m Birt \ nonnihil ante hunc uers. excidisse censuit Mommsen H 5 8 9 a c c e l e r a u i t omnes mei, Exc. Flor. : a c c e l e r a t u r Vicetina || 592 u i n d i c e 0 3

260

26. BELLVM GETICVM

595

6oo

605

βίο

615

62o

diluit inmeritum laudato sanguine crimen! morte uiri turbatus eques flectebat habenas totaque praeciso nutassent agmina cornu, ni celer instructa Stilicho legione secutus subsidiis peditum pugnam instaurasset equestrem. quis Musis ipsoque licet Paeane recepto enarrare queat, quantum Gradiuus in illa luce suae dederit fundator originis urbi? altius haud umquam toto descendimus ense in iugulum Scythiae, tanta nec clade superbum contudimus Tanain uel cornua fregimtis Histri. inuisum miles sitiens haurire cruorem per uarias uestes onerataque plaustra metallo transit et argenti cumulos, et caedis auarus contemptas proculcat opes; pretiosior auro sanguis erat; passim neclecti prodiga lucri ira furens strictis odium mucronibus explet. purpureos cultus absumptique igne Valentis exuuias miserisque graues crateras ab Argis raptaque flagranti spirantia signa Corintho callidus ante pedes uenientibus obicit hostis incassum; neque enim feralis praeda moratur, sed iustos praebent stimulos monumenta doloris. asseritur ferro captiuum uulgus, et omnes diuersae uocis populi, quos traxerat hostis seruitio, tandem dominorum strage redempti blanda cruentatis affigunt oscula dextris, desertosque lares et pignora laeta reuisunt. miratur sua quemque domus cladesque renarrant

5 9 5 p r a e c i s o Γ P 2 i ? c L J 3 : p r e s c i s o Πχ : p r a e s c i s s o g P W j F p : p r e c i s s o F 2 ' c o n c i s o p 2 : p e r c u l s o Schraderus | n u t a s s e n t rgpc?LF 2pc1*yii1?17pcJ 3, Exc. Flor. : mutassent P 2 F 2 o c F 1 7 a c ( n 1 ) : turbassent B X Z || 602 n e c t a n t a K 6 | laude j| 6 0 6 a u i d u s q u e c r u o r i s p 2 || 6 0 7 — 6 0 8 c Verba p r e t i o s i o r . . . p a s s i m pro spuriis expunxerim; nam et sententia ipsa abundat et offendit e r a t ' Birt. quem si sequaris, non tum

sententia abundet, sedprodeat Septipes uersus || 609 \Ta,Y 2pcF 2pcYpcF l7pc, cett.mei : illa P 2 o c F 2 a c P a c F 1 7 a c n 1 : t u r b a K 4 | strictis o d i u m r g F 2 u l ¥ 2 W i F 1 7 p c J 3 : strict i s o d i o P 2 P F 1 7 o c n 1 : o d i u m s t r i c t i s μ : o d i o s t r i c t i s L A || 610 a b s u m p t i q u e Γαο : a b s u m p t a s q u e Γρο( F2) : a s s u m p t a s n A : a b s u m p t o q u e ( a s s - ) cett. mei : e x e m p t a s Birt | u a l e n t i s Cuiacii uetus : u a l e n t e s P 2 , cett. mei : c a l e n t e s P 2 ul || 6 1 1 m i s e r i s V 2pc, cett. mei. : m i s e r i - P 2 ac : m e r s i s - 02ac || 612 c a p t a - P n | s p u m a n t i a P 2 0 2 || 6 1 3 om. add. mg¥ 2 I a b i c i t P 2 || 6 l 4 n e c F 2 W i || 6 1 5 p r a e b e t Heinsius \ m o m e n t a A 2 | do\oT\Heinsius || 6 1 8 r e d e m p t i omnes mei, Exc. Flor. : r e c e p t i 0 3 || 6 1 9 a f f i n g u n t L λ || 6 2 0 — 6 2 2 ut interpolatos exclusit Jeep || 620 d e s e r t o s - ] d e s u e t o s - g , Exc. Laeti : m i s e r t o s - 1 1 1 : d i l e c t o s - C x || 6 2 1 m i r a t u r omnes mei, Exc. Flor. : m i r a n t u r Vicetina 19 BTClaudianus

261

CLAVDIVS CLAVDIANVS

ordine, tum grati referunt miracula belli. quis tibi tunc, Alarice, dolor, cum Marte perirent diuitiae spoliisque diu quaesita supellex, pulsaretque tuas ululatus coniugis aures, coniugis, inuicto dudum quae freta marito demens Ausonidum gemmata monilia matrum Romanasque alta famulas ceruice petebat! scilicet Argolicas Ephyreiadasque puellas coeperat et pulchras iam fastidire Lacaenas! sed dea quae nimiis obstat Rhamnusia uotis ingemuit flexitque rotam: domat aspera uictos pauperies, unoque die Romana rependit quidquid ter denis acies amisimus annis. ο celebranda mihi cunctis Pollentia saeclis, ο meritum nomen felicibus apta triumphis, uirtuti fatale solum, memorabile bustum barbariae! nam saepe locis ac finibus illis plena lacessito rediit uindicta Quirino. illic Oceani stagnis excita supremis Cimbrica tempestas aliasque inmissa per Alpes isdem procubuit campis. iam protinus aetas adueniens geminae gentis permisceat ossa et duplices signet titulos, commune tropaeum: f hic Cimbros fortesque Getas, Stilichone peremptos et Mario, claris ducibus, tegit Itala tellus. discite, uaesanae, Romam non temnere, gentes.5

625

630

635

640

645

622 t u m g r a t i r g j 3 0 3 μ , Exc. FlorExc. Gyr.: t u n c g r a t i L A : c u m g r a t i F 1 7 : c o n g r a t i F 2 P : c o g n a t i n 1 ? Vicetina : c o g n a t i s Ρul, Scaliger : c o n g r e s s i P 2 W X || 623 t u n c omnes mei, Exc. Gyr. : n u n c B A Z μ || 625 c o n i u g i s J 3 a c , cett. mei : f l e b i || 626 q u a e d u d u m Α2ζ II 628 p e t e b a t Y 2pcF 2sscr, cett. mei : p a l i s * J 3pc¥ 3Xz l t e b a t P 2 a c : p a r a b a t F 2 L 1 1 , Isengriniana mg || 632 i n g e m u i t ] i n f r e m u i t Heinsius, Schraderus : i n t u m u i t Marklandus || 6 3 3 p e p e n d i t F 2 N 1 0 3 Z || 634 om. J 3 | c o m m i s i m u s g : a m i s i t i n Koch || 635 c e l e b r a n d a F 1 7 , cett. mei : u e n e r a n d a F 2 F1ΊιιΙ l| 637 u i r t u t i Heinsius : u i r t u t i s cett. tnei : u i r t u t u m P 2 0 2 | n a t a l e Birt || 638 i s t i s Heinsii lunianus || 639 Quiriti Heinsius || 640 s u p r e m i Heinsius || 641 a l i a s - g a c Y 2 P c ? Y p c > c e ^ · Mei, : a l i a s g ^ c , Exc. Flor. : a l t a s - * Ρac \ e m i s s a Exc. \ a e s t a s Heinsius Flor. || 642 p r o c u b u i t omnes mei, Exc. Flor. : p r o c u m b i t 643 g e m i n a e g e n t i s rgP 2LF 2pcW 1pc¥ 17J 3pcn1 : g e t i c e g e n t i s F 2 ACW 1 ACF 17 WZ, Isengriniana : g e n t e m g e n t i s Ρac : t a n t e g e n t i s J 3 a c : c i m b r i s g e t i c o r u m P p c A 2 L 3 I admisceat F 2 P W i A 2 L 3 || 644 d u p l i c i . . . t i t u l o Heinsius \ i u n g e t uel i u n g a t Birt || 645 f o r t i - L 4 : s t r i c t o s - nt (in uersu foede lacerato) || 646 d u c i b u s c l a r i s P j || 647 t e m ( p ) n e r e ] t e n d e r e K 6 : s p e r n e r e Z j

|j

codicum subscriptiones: claudiani de bello gothico explicit Γ : explicit P 2 : explicit liber tertius decimus et ultimus claudiani F 2 : explicit de bello gotico Exc. Flor. 262

27 PANEGYRICI DICTI AVGVSTO S E X T V M

HONORIO CONSVLI

PRAEFATIO Omnia quae sensu uoluuntur uota diurno pectore sopito reddit amica quies. uenator defessa toro cum membra reponit, mens tamen ad siluas et sua lustra redit. iudicibus lites, aurigae somnia currus uanaque nocturnis meta cauetur equis. furto gaudet amans, permutat nauita merces et uigil elapsas quaerit auarus opes, blandaque largitur frustra sitientibus aegris inriguus gelido pocula fonte sopor.

5

10

27 l—io g P 2 , L , F 2 P , R, W l 5 F 1 7 J 3 n l 9 Voss. (i. e. Ausonii cod. Vossianus 111, saec. ix) || 11-26 g P 2 , L, F 2 P, R, W l 5 F 1 7 codicum inscriptiones: prologus libri undecimi g : incipit liber octauus super laude honorii et stiliconis F 2 mr : incipit de cons honorio augusto R : prefacio in librum septimum W x : prefacio ad sextum librum J 3 ma : prefatio de sexto consulatu honorii augusti Β ^ 3 : incipit paneguricus de sexto consulatu honorii augusti praefatio Exc. Flor. (similiter C C 1 L 1 0 7 f ) . extat haec praef. in plurimis qui opus de raptu Proserpinae continent codicibus (e quibus nunc g 3 K 4 p 2 hic illic profero, additis litteris DRP), tertio illius operis libro praefixa. illi loco α Claudiano designatam huc postea α librariis translatam esse suspicatur Gualandri : mihi contra, quod plerisque conprobatum est, hinc illuc migrauisse persuasum est 27 2 pectore sopito omnes mei, Foss. : tempore sopito K 4 (DRP): tempore nocturno p 2 (DRP) || 3 defessa (lassata Par. 15155) toro cum membra cett. mei9 Voss Exc. Flor., Exc. Gyr. : cum membra toro defessa J 3 K 6 : dum (cum Heinsii lunianus) fessa toro sua membrag 3 (ΖλΚΡ)Κ 4 (DRP) ψ γ (DRP) j| 5 cursusP^ac, Voss. || 7 furto gaudet amans omnes mei, Voss. : gaudet amans furto K 4 (DRP) p 2 (DRP) \ merces P, cett. mei, Foss. : metas Ρ ul || 8 et uigil elapsas omnes mei, Voss. : peruigil elapsas ψ 1 (DRP) : et uigili elapsas Gesnerus : et uigili lapsas Buecheler 19*

263

CLAVDIVS CLAVDIANVS

me quoque Musarum studium sub nocte silenti artibus adsuetis sollicitare solet. namque poli media stellantis in arce uidebar ante pedes summi carmina ferre Iouis; utque fauet somnus, plaudebant numina dictis et circumfusi sacra corona chori. Enceladus mihi carmen erat uictusque Typhoeus (hic subit Inarimen, hunc grauis Aetna domat); quam laetus post bella Iouem susceperit Aether Phlegraeae referens praemia militiae. additur ecce fides nec me mea lusit imago, inrita nec falsum somnia misit ebur. en princeps, en orbis apex; aequatus Olympo, en, quales memini, turba uerenda, deos! fingere nil maius potuit sopor, altaque uati conuentum caelo praebuit aula parem.

15

20

25

11 s t u d i o F 2 : s t u d i i s A 2 || 12 a s s i d u i s J 3 K 6 L 4 P 1 0 | i n u i g i l a r e i u b e t K 4 || 1 3 a r c e (n^, cett. mei : a x e g 3(DRP) : o r b e P 2 || 14 i o u i s . . . p e d e s α || 15 p l a u s e ? runtp2 || 17 u i n c t u s - * g P W 1 L 1 P 1 0 e . || 1 8 h i c s u b i t i n a r i m e n (uel simm.) cett. mei, Exc. Flor. : h u n c p r e m i t i n a r i m e s (uel simm.) F 2F3F 2oW 2, Vicetina, Exc. Gyr. | ( h ) e n n a Ρ η χ 0 2 | p r e m i t L 3 p 2 (DRP) || 19 l a e t u m ΡΒϋχ | s u s c e p e r a t P 2 R P 1 0 II 2 1 me m e a l u s i t g F 2 P J 3 n 1 : t e m e a l u s i t R 0 2 : i a m m e a l u s i t L F 1 7 o c : i a m m e lusit P 2 F 1 7 ^ c : m e i a m lusit W t : m e m e a fallit (DRP) : m e d e l u s i t Goodyear || 2 3 a e q u a t u s g . ^ c F 2 P R , Exc. FlorIuntina, Exc. Gyr.: a e q u a t u r g?ac 9 cett. mei: a e q u a n d u s Delrii cod. || 24 memini gLR^>cWi J 3 : meminit P 2 F 2 P R a c

F 1 7 n 1 | dei Scaliger

264

28. PANEGYRICVS DICTVS HONORIO A V G S T O VI COS.

28 PANEGYRICVS DICTYS HONORIO AVGVSTO S E X T V M C O N S V L I

5

ίο

15

Aurea Fortunae Reduci si templa priores ob reditum uouere ducum, non dignius umquam haec dea pro meritis amplas sibi posceret aedes quam sua cum pariter trabeis reparatur et urbi maiestas; neque enim campus sollemnis et urna luditur in morem, species nec dissona coetu aut peregrina nitet simulati iuris imago. indigenas habitus natiua Palatia sumunt, et, patriis plebem castris sociante Quirino, Mars Augusta sui renouat suffragia campi. qualis erit terris, quem mons Euandrius offert Romanis auibus, quem Thybris inaugurat, annus? quamquam omnes, quicumque tui cognominis, anni semper inoffensum dederint successibus omen sintque tropaea tuas semper comitata secures, hic tamen ante omnes miro promittitur ortu urbis et Augusti geminato numine felix. namque uelut stellas Babylonia cura salubres optima tum spondet mortalibus edere fata, 28 1 - 5 5 1 g P 2 Z , L , F 2 P , R, W 1 ? F 17J 3nx || J 3 n i II 620-660 g P 2 Z , L , F 2 P , R , W 1 , F 1 7 J 3 n 1

552-619

g P 2 Z , F 2 P , R, W l f F 1 7

codicum inscriptiones: incipit liber undecimus g : narratio R mr : incipit liber septimus. panagericus de sexto consulatu honorii augusti liber quartus : liber de VI consulatu honorii J 3 m a : claudiani panegyris in sextum honorii augusti consulatum & 2 8 2 o b r e d d i t u s P x : p r o r e d i t u B x | n o n ] n u m * F 3 ζ : n e c λ : n u n c P x || 3 a m p l a s . . . a e d e s ] l a t a s . . . e d e s B t : a m p l i s . . . a e d e m Jeep || 4 t r a b e i s p a r i t e r F 2 | r e p a r a t u r Z L (in ras.) F 2 P R F 1 7 m Z Z # : r e p a r e t u r Exc. Flor.?, Exc. Oyr. : r e p e tatur gi>c?P2WiF17 J 3 n i | urbis g C L 1 P 1 S 3 || 5 n e q u e cett. mei, Exc. Flor. : n e e P 2 J 3 0 2 P 1 0 I c a m p i . . . u r n a e Scaliger || 6 n o n J 3 K 6 0 7 P i 4 | c u l t u F 3 ηΙζηΙ, Schraderus || 9 p a t r i b n s p l e b e m s a n c t i s Paul || i 0 r e u o c a t P 2 || l l e r a t g C i J 7 a c K e l ^ Z i : e a t Heinsius || 12 a n n u m * F 2 F 3 F 2 0 J 6 || 13 q u i c u m q u e P 2 a c , cett. mei : q u o s c u m q u e P 2 p c : q u o t c u m q u e Heinsius || 14 d e d e r i n t gP2LpcF2PRF17pc? J 3pc?, Exc. Flor. : d e d e r a n t ZJjacW 1F 17?acJ 3?acn1 : d e d e r u n t * Heinsius || 15 s i n t - L p c , cett. mei : s u n t - * Z L o c W i i i ! , Heinsius || 17 u r b i s e t ] t e r b i s i n Scaliger | n u m i n e g P 2 p c F 1 7 J 3 a c i i 1 , Exc. Flor. : n o m i n e Z L F 2 P R W ! F 1 7 5 5 c r J 3 p c || 19 t u n c Ρ 2 p c , cett. mei : correxi : n u n c P 2 a c Z L W i | f a c t a Z L W i

265

CLAVDIVS C L A V D I A S

20

caelicolae cum celsa tenent summoque feruntur cardine nec radios humili statione retundunt, haud aliter Latiae sublimis Signifer aulae, imperii sidus propria cum sede locauit, auget spes Italas; et certius omina surgunt uictrici concepta solo. cum pulcher Apollo lustrat Hyperboreas Delphis cessantibus aras, nil tum Castaliae riuis communibus undae dissimiles, uili nec discrepat arbore laurus antraque maesta silent inconsultique recessus. at si Phoebus adest et frenis grypa iugalem Riphaeo tripodas repetens detorsit ab axe, tum siluae, tunc antra loqui, tum uiuere fontes, tum sacer horror aquis adytisque effunditur echo clarior et doctae spirant praesagia rupes. ecce Palatino creuit reuerentia monti exultatque habitante deo potioraque Delphis supplicibus late populis oracula pandit atque suas ad signa iubet reuirescere laurus. non alium certe decuit rectoribus orbis esse larem, nulloque magis se colle potestas aestimat et summi sentit fastigia iuris. attollens apicem subiectis regia rostris tot circum delubra uidet tantisque deorum cingitur excubiis. iuuat infra tecta Tonantis cernere Tarpeia pendentes rupe Gigantas caelatasque fores mediisque uolantia signa' nubibus et densum stipantibus aethera templis aeraque uestitis numerosa puppe columnis

25

30

35

40

45

2 0 f r u u n t u r L || 2 1 r a d i i s Heinsius (cum r e c u m b u n t ) | r e t u n d u n t C i , Gesnerus : r e c u n d u n t K 6 : r e c o n d u n t cett. mei : r e c e d u n t Ζ : r e c u m b u n t Exc. Gyr. || 2 3 p r i m a c u m Exc. Laeti, Iuntina || 24 o m i n a g Z L R W i n j : o m n i a P 2 P F 2 F 1 7 J 3 || 25 c o m p l e t a K 4 || 26 a r a s W i pc, cett. mei : a u r a s F 2 J 3 L 3 P 1 4 : a r c e s g : A r c t o s Heinsius || 3 1 r e p e t e n s Ζ sscr, cett. mei: u e n i e n s Ζ || 32 u i u e r e f r o n d e s Delrius || 3 4 om. add. mg Ρ || 36 e x u l t a t - R ^ c , cett. mei: - a n t - Z L R a c || 37 f a n d i t Z L A || 4 1 s e n t i t cett. mei, Exc. Flor. : s e n s i t Z W i i h ϋ : s a n c i t Heinsius : s c a n d i t Birt \ f a s t i g i a ] u e s t i gia Z L : suffragia P A || 4 2 n o s t r i s g n i P j , Exc. Flor. || 44 i n f r a gLpcllmrWxF 17 J 3 n ! : i n t r a P 2 Z L a c F 2 P R : i n t e r Jeep | t e c t a P 2 ? a c R m r , cett. mei : t e m p l a P 2 p c VulRul : t e l a P R || 46 c a e l a t a s - P 2 u l j 3 p c , cett. mei : e l a t a s - P 2 J 3 a c \ t h o r o s d || 4 7 d e m p t u m Birt \ t e l i s 02pc || 4 8 a r u a q u e Koch \ n u m e r o s a p u p p e Z L F 2 P a e R J 3 n 1 : n u m e r o s a u e s t e g (in ras.) P 2 P j 9 c R ' w Z W i F 1 7 : n u m e r o s o u e c t e Heinsius

266

28. PANEGYRICVS DICTVS HONORIO A V G S T O VI COS.

consita subnixasque iugis inmanibus aedes, naturam cumulante manu, spoliisque micantes innumeros arcus. acies stupet igne metalli et circumfuso trepidans obtunditur auro. agnoscisne tuos, princeps uenerande, penates? haec sunt quae primis olim miratus in annis patre pio monstrante puer. nil optimus ille diuorum toto meruit felicius aeuo quam quod Romuleis uictor sub moenibus egit te consorte dies, cum se melioribus addens exemplis ciuem gereret terrore remoto, alternos cum plebe iocos dilectaque passus iurgia patriciasque domos priuataque passim uisere deposito dignatus limina fastu. publicus hinc ardescit amor, cum moribus aequis inclinat populo regale modestia culmen. teque rudem uitae, quamuis diademate necdum cingebare comas, socium sumebat honorum purpureo fotum gremio, paruumque triumphis imbuit et magnis docuit praeludere fatis. te linguis uariae gentes missique rogatum foedera Persarum proceres cum patre sedentem hac quondam uidere domo positoque tiaran summisere genu. tecum praelarga uocauit ditandas ad dona tribus; fulgentia tecum collecti trabeatus adit delubra senatus Romano puerum gaudens offerre fauori, ut nouus imperio iam tunc adsuesceret heres. hinc tibi concreta radice tenacius haesit et penitus totis inoleuit Roma medullis,

60

55

60

65

7o

75

49 c o n d i t a J 7 | loquendi rationem hic agnoscere mihi uideor non dissimilem eius quam ad Manil. I 539 inlustrat Housman : a e r a enim sunt rostra, neque aliud uerba n u m e r o s a p u p p e significant qwim numerosis rostris. hoc tarUum uoluit dicere poeta, plurima ex aere rostra columnis adfixa cerni || 51 i n n u m e r i s * Barthius, Heinsius || 53 c u s t o s P 2 || 54 m i r a t u s P R r a r , cett. mei : m i r a t u r ΙΐΧ ^ : m i s e r a t u s Ρ?sscr | a b annis Z L F 2 0 II 5 5 p u e r Ρ : p e t i s R m r , cett. mei : u i a s Camers mg \ n i h i l F 3 P 1 4 |j 56 t a n t o # || 57 q u o d ] - q u a m L R r a r A a c : q u o s Heinsius || 59 g e r e r e t c i u e m ζ || 61 om. add. mg F 1 7 | s e r i a Schraderus || 62 l i m i n a . . . u i s e r e Flor. Gall. || 64 i n c l i n e t L 4 || 65 n o n d u m F 3 0 3 P n || 6 6 h o n o r i s Z A || 67 f o t u m ( η Ο , cett. mei : f e tum Z F RacP11

2 0

S

3

: secum P

2

0

2

P i

|

trophaeis J

7

||

68 i n d u i t P 2 L F 2 W i n ! λ | f a t i s . . senatus h i c K 6 ||

Exc. Flor. : f a s t i s R p c , cett. mei || 72 p r e c l a r a R || 74 c o l l e c t i . Ρac, cett.mei : c o l l e c t o . . . s e n a t u P p c 0 3 μρο || 75 a f f e r r e L 4 || 77 o w . L | 78 i n o l e u i t P , cett. mei : a s s u e u i t Ρ sscr ?

267

CLAVDIVS CLAVDIANVS

dilectaeque urbis tenero conceptus ab ungue tecum creuit amor; nec te mutare reuersum eualuit propria nutritor Bosporos arce. et quotiens optare tibi quae moenia malles alludens genitor regni pro parte dedisset, diuitis Aurorae solium sortemque paratam sponte remittebas fratri : {regat ille uolentes Assyrios; habeat Pharium cum Tigride Nilum; contingat mea Roma mihi.' nec uota fefellit euentus. Fortuna nouum molita tyrannum iam tibi quaerebat Latium, belloque secundo protinus, Eoa uelox accitus ab aula, suscipis Hesperiam patrio bis Marte receptam. ipsa per Illyricas urbes Oriente relicto ire Serena comes nullo deterrita casu, materna te mente fouens Latioque futurum rectorem generumque sibi, seniore supernas iam repetente plagas. illo sub cardine rerum sedula seruatum per tot discrimina pignus restituit sceptris patrui castrisque mariti. certauit pietate domus, fidaeque reductum coniugis officio Stilichonis cura recepit. felix ille parens, qui te securus Olympum succedente petit! quam laetus ab aethere cernit se factis creuisse tuis! duo namque fuere Europae Libyaeque hostes: Maurusius Atlans Gildonis furias, Alaricum barbara Peuce nutrierat, qui saepe tuum spreuere profana mente patrem. Thracum uenientem e finibus alter Hebri clausit aquis; alter praecepta uocantis respuit auxiliisque ad proxima bella negatis abiurata palam Libyae possederat arua.

80

85

90

95

IOO

io5

no

| t e n e r o . . . u n g u e P ^ c R : t e n e r i s . . . a n n i s cett. mei || 82 m a l l e s cett. u e l l e s g . ^ c W i B i # || 90 a c c i n c t u s # || 9 1 r e c e p t a m ] r e p e r t a m H i : retentam 0 3 || 93 d e t e r r i t a P , cett. mei : p e r t e r r i t a P m g r P A μ || 95 s e n i o r e ] r e c t o r e 0 3 : g e n i t o r e Schraderus || 99 f i d a e - omnes mei, Exc. Gyr. : f i d o - P 1 0 - ? || 100 offi> c i o P 2 Z L R W i J 3 : o f f i c i i P R l 7 a c P n : o f f i c i i s gF 2^ i'7pcn 1K 6 : o b s e q u i i s 'Ambros. primus* Heinsii(sednonpraestoestinK 6) || 102 q u i A 2 || 103 f a s t i s j 7 ^ || 107 u e n i e n tem e A 2 : uenientem* Z L F 2 p c F 1 7 n 1 : euenientem : ueniens e g p c P 2 F 2 a c P R F 1 7 ^ Z J 3 : u e n i e n s a F 3 : u e n i e n t i (cum a q u a s 108) Heinsius || 108 a q u a s g L H 1 a c \ j l l || 109 a u x i l i i s q u e Lac, cett. mei : a u x i l i i s L ^ c F 2 B 1 a c F 3 &ac || 110 a d i u r a t a Ρ 2 0 Ε ! j l i b y e s Heinsii Iuviianus 79 u r b i F

3

mei, Exc. Flor. :

268

28. PANEGYRICVS DICTVS HONORIO A V G S T O VI COS.

115

120

125

I3O

135

140

quorum nunc meritam repetens non inmemor iram suppliciis fruitur natoque ultore triumphat. ense Thyestiadae poenas exegit Orestes, sed mixtum pietate nefas dubitandaque caedis gloria materno laudem cum crimine pensat; pauit Iuleos inuiso sanguine Manes Augustus, sed falsa pii praeconia sumpsit in luctum patriae ciuili strage parentans: at tibi causa patris rerum coniuncta saluti bellorum duplicat laurus, isdemque tropaeis reddita libertas orbi, uindicta parenti. sed mihi iam pridem captum Parnasia Maurum Pieriis egit fidibus chelys; arma Getarum nuper apud socerum plectro celebrata recenti. aduentus nunc sacra tui libet edere Musis grataque patratis exordia sumere bellis. iam Pollentini tenuatus funere campi, conceseaque sibi (rerum sic admonet usus) luce, tot amissis sociis atque omnibus una direptis opibus, Latio discedere iussus hostis et inmensi reuolutus culmine fati turpe retexit iter. qualis piratica puppis, quae cunctis infensa fretis scelerumque referta diuitiis multasque diu populata carinas incidit in magnam bellatricemque triremim, dum praedam de more parat; uiduataque caesis remigiis, scissis uelorum debiiis alis, orba gubernaclis, antemnis saucia fractis, ludibrium pelagi uento iactatur et unda uastato tandem poenas luitura profundo : talis ab urbe minas retro flectebat inanes

112 triumphansF 3 || 113 thyestiadae (uel simm.) g ^ c F 2 p c P ^ c R ^ c J 3 , Exc. Gyr.: thyestiaden (nel simm.) Z L F 2 e c P a c R a c W i F 1 7 n 1 , Exc. Flor. : tiastiadis P 2 || 115 materno g Z F 2 a c P R W ! F 1 7 : maternae P 2 LF2i)cJ 3 n 1 ||c e 117msaeua K6 H 118 parentans g ? a c P 2 F 1 7 a c J 3 W C ( P i ) : parentis gi?cF 1 7 i)cJ 3 , ^ · e i II 120 triumphis F 1 7 || 125 tuis (iam PacF 17?ac) libet edere muris Heinsius || 1 2 7 — 3 3 0 ad hunc locum non pertinere censuit Paul, contra quem dixit Goetz, RhM 31 (1876) 342sqq. || 131 inter 127 et 128 locatus est in J 3 || 132 retraxit n 1 q || 133 scelerisJ 3 C ! K 6 P U | referta P^cR^c, cett. mei : reperta PacRac : refecta n 1 P 1 1 q : r e pleta 0 2 || 136 parat F 2 sscrF 3wZ03 : p u t a t F 2 , cett. mei : petit Heinsius || 137 r e m i giis 0 7 : remigibus cett. quotquot noui omnes 269

CLAVDIVS CLAVDIANVS

Italiam fugiens, et quae uenientibus ante prona fuit, iam difficilis, iam dura reuersis. clausa putat sibi cuncta pauor, retroque relictos, quos modo temnebat, rediens exhorruit amnes. undosa tum forte domo uitreisque sub antris rerum ignarus adhuc ingentes pectore curas uoluebat pater Eridanus: quis bella maneret exitus, imperiumne Ioui legesque placerent et uitae Romana quies, an iura perosus ad priscos pecudum damnaret saecula ritus? talia dum secum mouet anxius, aduolat una Naiadum resoluta comam, conplexaque patrem, ? en Alaricus' ait, fnon qualem nuper ouantem uidimus; exangues, genitor, mirabere uultus. percensere manum tantaque ex gente iuuabit reliquias numerasse breues. iam desine maesta fronte queri, Nymphasque choris iam redde sorores.' dixerat; ille caput placidis sublime fluentis extulit et totis lucem spargentia ripis aurea roranti micuerunt cornua uultu. non illi madidum uulgaris harundine crinem uelat honos; rami caput umbrauere uirentes Heliadum totisque fluunt electra capillis. palla tegit latos umeros, curruque paterno intextus Phaethon glaucos incendit amictus, fultaque sub gremio caelatis nobilis astris aetherium probat urna decus. namque omnia luctus argumenta sui Titan signauit Olympo: mutatumque senem plumis et fronde sorores, et fluuium, nati qui uulnera lauit anheli; stat gelidis Auriga plagis; uestigia fratris

145

150

155

160

165

i7o

142 post 151 translocauit R, sed postea corrpost 150 (151 mg tantum) P2, qui tamen postea del. et mg suo loco exarauit : 142 om. add . mg L 3 || 142 i t a l i a m P r a g r R p c , cett. mei : i t a l i a Ρ (in textu) R ac, Exc. Flor. || 143 p . f. i . d . i. d . r . Ρ add. mg R^>c, cett. mei : diff. i a m p . f. n e c d u r a r . R a c : diff. i a m p e n a f. n e c d u r a r . Ρ(sed tum uers. del.) L 3 || 145 t e m n e b a t P 2 Z P R : t e r r e b a t TtullRul, cett. mei, Exc. Flor. | a m n e s P , cett. mei: h o s t e s Ρ u l || 146 d o m u C L i O v S a || 147 i n g e n t e s cett. mei, Exc. Flor. : i n g e n t i F j W i i i ! : L incert. || 149 l e g e s n e n x q || 151 r i t u s Ρmg, pc, ( ι ^ ) , cett. mei : r i c t u s P m g r , ac : u i c t u s Heinsii Iunianus || 156 m a n u s K 6 || 157 n u m e r a r e K 6 || 158 i r e d d e Heinsius \ s o r o r e s P p c F 1 7 a c , cett. mei : s o n o r e s P 2 P a c : s o n o r i s * R F 1 7 f p c F 2 0 ^ 0 2 II 159 p l a c i d u m Z L : p l a n d i s n ^ : b l a n d i s Γ ^pc || 164 r u u n t t a - ] m u l t a - P X 1 : f u l u a - Isengriniana mg : s c u l p t a - J 7 : p u l c h r a - Jeep || spurios damnauit F. Baehrens || 170 m u t a u i t - Z L F 2 n 1 | f r o n t e 0 3

270

j| 167 f u l 167 — 177 ut

28. PANEGYRICVS DICTVS HONORIO AVGSTO VI COS.

175

180

185

190

195

2oo

germanae seruant Hyades, Cycnique sodalis lacteus extentas aspergit circulus alas; stelliger Eridanus sinuatis flexibus errans clara Noti conuexa rigat gladioque tremendum gurgite sidereo subterluit Oriona. hoc deus effulgens habitu prospexit euntes deiecta ceruice Getas; tum talia fatur : 'sicine mutatis properas, Alarice, reuerti consiliis? Italae sic te iam paenitet orae? nec iam cornipedem Thybrino gramine pascis, ut rebare tuum, Tuscis nec figis aratrum collibus? ο cunctis Erebi dignissime poenis, tune Giganteis urbem temptare deorum adgressus furiis? nec te meus, inprobe, saltem terruit exemplo Phaethon, qui fulmina praeceps in nostris efflauit aquis, dum flammea caeli flectere terrenis meditatur frena lacertis mortalique diem sperat diffundere uultu? crede mihi, simili bacchatur crimine, quisquis adspirat Romae spoliis aut Solis habenis.' sic fatus Ligures Venetosque erectior amnes magna uoce ciet. frondentibus umida ripis colla leuant pulcher Ticinus et Addua uisu caerulus et uelox Athesis tardusque meatu Mincius inque nouem consurgens ora Timauus. insultant omnes profugo pacataque laetum inuitant ad prata pecus; iam Pana Lycaeum, iam Dryadas reuocant et, rustica numina, Faunos. tu quoque non paruum Getico, Verona, triumpho adiungis cumulum, nec plus Pollentia rebus contulit Ausoniis aut moenia uindicis Astae.

l 7 3 s o d a l e s g 0 2 « c P 1 1 W 2 , Exc.Flor. || 174 e x t e n s a s n 1 P 1 0 q W 2 | a s p e r g i t R t t Z , c e t f . : aspersit p 2 : extendit R || 175 s t e l l i g e r g P 2 F 2 P R W i F 1 7 p c i , ? Exc. Flor. : s t e l l i f e r Z L F 1 7 a c ? J 3 ( n x ) : s i g n i f e r C ! | s i n u a t i s ] 8 y m o o n t i s 0 3 : s i n u o s i s Heinsius ( f l e x i b u s P R , Exc. Flor. : f l u c t i b u s Rul, cett. mei || 176 g l a d i i - 0 3 || 177 subfcerf l u i t L 4 Jl 178 p r o s p e x i t P 2 F 2 P R F 1 7 : p r o s p e c t a t * g Z L W i J s i i i || 181 s i c t e i a m ] || 182 — 1 8 3 - c o r n i i a m t e sic J 3 : sic i a m t e n A : i a m sic t e Ζ : sic t e p e ( n i t e a t ) W t p e d e s . . . / . . . t u o s P A : c o r n i p e d e m . . . / . . . t u o Burmannus || 183 f r a n g i s ζ || 187 f u l m i n e * P 1 ? Birt : f l u m i n a L : f l a m i n a K 6 || 192 a u t ] u t dac, Scaliger : a n Heinsii Iunianus : a c Schraderus, Wakefield || 195 e t Z F 2 P R : a t q u e cett. mei | a d d u a gpc?L (? in ras.) R J 3 p c , Exc. Flor. : a d u a W t : a r d u a P 2 Z F 2 P F 1 7 : a d i t o η χ || 198 e x u l t a n t P 1 X || 199 L y c a e o Schraderus || 200 e t ] a c r t p c : i a m K 4 || 203 a u t ]

mei

ut K 6 : nec Delrii cod.

271

CLAVDIVS CLAVDIANVS

hic, rursus dum pacta mouet damnisque coactus extremo mutare parat praesentia casu, nil sibi periurum sensit prodesse furorem conuerti nec fata loco, multisque suorum diras pauit aues, inimicaque corpora uoluens Ionios Athesis mutauit sanguine fluctus. oblatum Stilicho uiolato foedere Martem omnibus adripuit uotis, ubi Roma periclo iam procul et belli medio Padus arbiter ibat. iamque opportunam motu strepuisse rebelli gaudet perfidiam praebensque exempla labori sustinet accensos aestiuo puluere soles. ipse manu metuendus adest inopinaque cunctis instruit arma locis et, quo uocat usus, ab omni parte uenit. fesso si deficit agmine miles, utitur auxiliis damni securus, et astu debilitat saeuum cognatis uiribus Histrum et duplici lucro committens proelia uertit in se barbariem nobis utrimque cadentem. ipsum te caperet letoque, Alarice, dedisset, ni calor incauti male festinatus Alani dispositum turbasset opus; prope captus anhelum uerbere cogis equum, nec te uitasse dolemus. i potius genti reliquus tantisque superstes Danubii populis, i, nostrum, uiue, tropaeum. non tamen ingenium tantis se cladibus atrox deicit: occulto temptabat tramite montes, si qua per scopulos subitas exquirere posset in Raetos Gallosque uias. sed fortior obstat

205

210

215

220

225

230

204 m o u e t ] u o u e t 0 3 : m a n e t i i j : n o u a t Heinsius | d a m n o - p 2 || 206 s e n t i t P 2 F 2 P R W 2 II 207 c o n u e r t i R ^ c i n j ) , cett. mei : - i t Z P R a c | d o l o Birt | m e m b r i s - Goodyear || 2 1 1 u t ι ^ || 212 b e l l i m e d i o P 2 P R « c 0 2 : b e l l i m e d i u s Ρ 2 sscrRpc, cett. mei : m e d i u s b e l l i * p 2 , Barthius || 213 i m p o r t u n a m gpc || 214 p e r u i d i a m g a u d e t p 2 | p r a e b e n s q u e P 2 F 2 P R J 3 , Exc. Flor. : p r a e b e n s g Z L W i F 1 7 n 1 : p r a e b e n t C 0 3 S 3 : r e l e g e n s F 3 | l a b o r i g ? a c P R n 1 0 2 : l a b o r i s gpc?ZLF 2WiFi7i)cJ3 : labores F 1 7 a c C F 2 0 o c J 6 : laborum P 2 A 2 P 1 0 || 215 a e s t i u o s a c c e n s o Heinsius || 216 c e r t i s 0 3 || 217 q u o 0 3 : q u a omnes mei || 223 — 228 interpolatos putat Jeep || 223 r a p e r e t q || 224 i n c a u t i (Ωχ), cett. mei, Exc. Flor. : i n c a u t u s (cum f e s t i n a n t i s F 2 0 w ? 0 3 ) Heinsius jj 227 g e n t i P R F 1 7 ? a c $ 3 p c , Exc. Flor. : g e n t i s * F 17pc?J 3ac, cett. mei | r e l i q u u s gpe L R F 1 7 J 3 A 2 # : r e l i q u u m * P 2 Z F 2 P W 1 n 1 C K 6 0 3 || 228 i F i J ^ F ^ : i n g L : e t cetL mei || 229 n e c P t || 230 o b l i q u o F 3 u l | u e r t i c e W 1 F 1 7 n 1 C 0 2 w ? 0 3 P 1 # || 2 3 1 q u a g?acF 2acZF 2FFLF 11pc?, Exc. Flor. : q u a s g p c ? F 2 p c \ i S ^ f I popul o s W i || 232 g a l l o s r e t h o s - A 2 | e x t a t B i P n

272

28. PANEGYRICVS DICTVS HONORIO AVGSTO VI COS.

235

240

245

250

255

260

cura ducis. quis enim diuinum fallere pectus possit et excubiis uigilantia lumina regni? cuius consilium non umquam repperit hostis nec potuit texisse suum. secreta Getarum nosse prior celerique dolis occurrere sensu. omnibus exclusus coeptis considit in uno colle tremens; frondesque licet depastus amaras arboreo figat sonipes in cortice morsus et taetris collecta cibis anqique uapore saeuiat aucta lues et miles probra superbus ingerat obsesso captiuaque pignora monstret, non tamen aut morbi tabes aut omne periclum docta subire fames aut praedae luctus ademptae aut pudor aut dictis mouere procacibus irae, ut male temptato totiens se credere campo comminus auderet. nulla est uictoria maior quam quae confessos animo quoque subiugat hostes. iamque frequens rarum decerpere transfuga robur coeperat inque dies numerus decrescere castris; nec iam deditio paucis occulta parari, sed cunei totaeque palam discedere turmae. consequitur uanoque fremens clamore retentat cumque suis iam bella gerit; mox nomina supplex cum precibus fletuque ciet ueterumque laborum admonet et frustra iugulum parcentibus offert, defixoque malis animo sua membra suasque cernit abire manus: qualis Cybeleia quassans Hyblaeus procul aera senex reuocare fugaces

233 — 234 pectus / possit (-et Wi) omnes mei : possit / pectus A 2 W 2 II 234 excubias Heinsius | lumina cett. mei, Exc. Flor. : numina WiFj^Dj : niunera Oj || 235 huius Flor. Gall. || 236 non 0 3 Γ Χ || 238 exclusis Z L W i F 1 7 : elusus Buecheler | considit F 2 F 1 7 a c n 1 ( 0 3 ) P 1 0 / T i > Exc. Flor. : consedit Ypc¥ 17?pc, cett. mei : concedit Ρac || 241 cibis] herbis A 2 | annique uapore L^cRac, cett. mei : annisque uapore ~Rpc ϋ : annique pauore q : animique uapore 03Γ 1αο : animique pauore n 1 , Exc. Gyr. : Austrique uapore Heinsius : stagnique uapore Birt || 242 aucta P 2 ^ c P^cRWxF^^cJaii! : a c t a P 2 a c Z L F 2 P a c F 1 7 a c q : a t r a g C ! || 244 necq | t a b e s j 3 , cett. mei, Exc. Flor. : r a b i e s J 3 $ s c r F 2 0 a c , Vicetina || 249 c o n f e r t o s Heinsius || 250 r a r u m Z L F 2 a c P R W ! F non iam P 1 0 | seditio*

: rerum gP2F2ix!;F17pcii1P1 || 252 i a m n e c Ζ : II 2 5 3 s i m u l g | d i s c e d e r e F17pc, cett. mei : d e scendere P 2 F 1 7 a c n 1 : desciscere K 4 : decrescere W ! | turbaeR03 || 2 5 5 n o m i n a gTulHpcV 17 J 3pcn1 : m i m i n a R o c F 1 7 u Z J 3 a c , cett. mei : n o m i n e Burmannus j| 256 p r e c i b u s fletu- g W 1 F 1 7 J 3 n 1 : fletu p r e c i b u s - * P 2 Z L F 2 P R : p r e c i b u s u o t i s - C i 1 7

i)cJ

3

273

CLAVDIVS CLAVDIANVS

tinnitu conatur apes, quae sponte relictis desciuere fauis, sonituque exhaustus inani raptas mellis opes solitaeque oblita latebrae perfida deplorat uacuis examina ceris. ergo ubi praeclusae uoci laxata remisit frena dolor, notas oculis umentibus Alpes aspicit et nimium diuersi stamine fati praesentes reditus fortunatosque reuoluit ingressus: solo peragens tum murmure bellum protento leuiter frangebat nioeiiia conto, inridens scopulos; nunc desolatus et expes debita pulsato reddit spectacula monti. tum sic Ausonium respectans aethera fatur : 'heu regio funesta Getis, heu terra sinistris auguriis calcata mihi, satiare nocentum cladibus et tandem nostris inflectere poenis! en ego, qui toto sublimior orbe ferebar ante tuum felix aditum, ceu legibus exul addictusque reus flatu propiore sequentum terga premor. quae prima miser, quae funera dictis posteriora querar? non me Pollentia tantum nec captae cruciastis opes; hoc aspera fati sors tulerit Martisque uices. non funditus armis concideram; stipatus adhuc equitumque cateruis integer ad montes reliquo cum robore cessi, quos Appenninum perhibent (hunc esse ferebat incola, qui Siculum porrectus ad usque Pelorum finibus ab Ligurum populos conplectitur omnes Italiae geminumque latus stringentia longe utraque perpetuo discriminat aequora tractu).

265

270

275

280

285

290

261 conatus P j || 261 — 262 relictis / destituere fauis 0 3 : relictos / deseruere fauos F 2 0 II 263 tenebrae 0 3 ζ || 265 remittit P 2 || 266 notas F 17pc, cett. mei, Exc, Flor. : notasque η χ q, Vicetina jj 267 diuersi stamina A 2 , Hertel : diuerso stamine* F 3 £ , Wakefield , Jeep || 2 6 9 t u m n103Y ll9 Exc. Flor. : t u n c g P 2 Z P R W ! : c u m L F 2 F 1 7 J 3 || 270 praetento Heinsius || 271 expes Rpc, cett. mei, Exc. Flor. : expers P 2 Z L a c R a c n 1 : amens Barthii cod. || 273 aonium P 2 0 2 ac \ dixit K 6 L 4 P 1 0 li 275 satiere F 3 || 279 propriore L W i F ^ i i ! | sequutum MVt : frequentum n : q : frementum Heinsius || 281 non me g W i F 1 7 J 3 F 2 0 S 3 Exc. Flor. : nec me P 2 Z L F 2 n x : me non* P R || 282 non 0 3 μ \ captae] caute L : raptae* L 3 0 3 | cruciastis J 3 p c , cett. mei : cruciatis g F 2 W i J 3 ac \ hoc gPR, Exc. Flor. : haec cett. mei [ aspera] prospera K 6 P 1 0 : proaspera J 3 || 283 fors P n , Heinsius \ nec L || 285 inpiger P 2 || 288 ab P R : a ceii. mei : ad n 1 P 1 0 a c q W 2 a c || 290 disterminat J 3 L 4 P 1 0 > 274

28. PANEGYRICVS DICTVS HONORIO AVGSTO VI COS.

295

3oo

305

3io

3i5

haec ego continuum si per iuga tendere cursum, ut prior iratae fuerat sententia menti, iam desperata uoluissem luce, quid ultra? omnibus oppeterem fama maiore perustis! et certe moriens propius te, Roma, uiderem, ipsaque per cultas segetes mors nostra secuto uictori damnosa foret ! sed pignora nobis Romanus carasque irarus praedamque tenebat: hoc magis exertum raperem succinctior agmen! heu, quibus insidiis, qua me circumdedit arte fatalis semper Stilicho! dum parcere fingit, rettudit hostiles animos bellumque remenso eualuit transferre Pado. pro foedera saeuo deteriora iugo! tum uis extincta Getarum; tum mihi, tum letum pepigi. uiolentior armis omnibus expugnat nostram clementia gentem, Mars grauior sub pace latet, capiorque uicissim fraudibus ipse meis. quis iam solacia fesso consiliumue dabit? socius suspectior hoste. atque utinam cunctos licuisset perdere bello! nam quisquis duro cecidit certamine, numquam desinit esse meus. melius mucrone perirent, auferretque mihi luctu leuiore sodales uicta manus quam laesa fides. nullusne clientum permanet? offensi comites? odere propinqui? quid moror inuisam lucem? qua sede recondam

291 haec g?pc?J 3pc, Scaliger : huc Ρpc : hic F 1 7 J 3acnl : hunc P 2 Z L a c F 2 P a c R , || 2 9 ? m e n t i Ρ p c , cett. mei : m e n t i s Ρac || Exc. Flor. : h i n c W x | c u r r e r e 2 9 3 ualuissem L i i x q A || 294 fama Ζ p c , cett. mei : forma Ζ ac : flamma Scaliger \ maiore omnes mei, Exc. Flor. : meliore B i W 2 I perustis P, cett. mei : peremptis tulF 3ulW 2ul: praeustis Heinsius : peractis Jeep || 295 proprius ZPiii || 296 sequenti L || 297 nobis] nostra Wi J a L n P i o # : non sunt 0 3 || 299 exertum] excitum W x J 3 ^ : extremum Jeep || 301 feralis R 2 3 || 302 ret(t)udit g ? a c W i F 1 7 a c J 3 o c , Isengriniana mg : ret(t)ulit P 2 Z L F 2 P R F 1 7 p c J 3 p c n 1 , Exc. Flor. : contudit gpc P 2 «Z: obruit J?upc : reppulit F 1 4 | animasiiiq || 303 pro(h) P 2 55crLP«5crRW 1 F 1 7 J 3 : per g P 2 Z F 2 P : uerb. om. n A || 3 0 5 t u m l e t u m cett. mei, Exc. Flor. : c u m letum P 2 F 2 F 1 7 n 1 : deletum Goodyear || 306 gentem F17wZ, cett. mei : mentem K 4 : r e g e m F 1 7 || 307 cum pace iij | rapior-Lu II 3 0 8 quisnamL 4 &ac || 309 consiliumque L 4 q | dabit P 2 Z L F 2 P R : ferat g F 1 7 J 3 n i : feret W i L n Γ χ &mg \ hoste est Ci>cJ6Z! || 310 a t q u e u t i n a m g W i F ^ J 3 n 1 0 3 P 1 q : ο u t i n a m P 2 Z L F 2 P R A | m e r i t o s W 2 || 3 1 1 n u s q u a m Heinsius || 312 d e s i n i t cett. mei : d e s i n e t J 3 a c P 1 0 , Mommsen : d e s i i t Z L F 2 J 3pcX || 314 l a e s a ] l e u a P 2 : l a s s a : nulla 0 3 : lapsa Heinsius olim \ n u l l u s n e J 3 p c , cett. mei : - q u e ^ a c i i x q || 315 i n f e n s i K 4 , Iuntina 275

CLAVDIVS CLAVDIANVS

820

325

330

335

340

naufragii fragmenta mei? quaeue arua requiram in quibus haud umquam Stilicho nimiumque potentis Italiae nomen nostras circumsonet aures?' haec memorans instante fugam Stilichone tetendit, expertas horrens aquilas; comitatur euntem Pallor et atra Fames et saucia liuidus ora Luctus et inferno stridentes agmine Morbi. lustralem sic rite facem, cui lumen odorum sulphure caeruleo nigroque bitumine fumat, circum membra rotat doctus purganda sacerdos, rore pio spargens et dira fugantibus herbis numina, purificumque Iouem Triuiamque precatus trans caput auersis manibus iaculatur in Austrum secum rapturas cantata piacula taedas. acrior interea uisendi principis ardor accendit cum plebe patres et saepe negatum flagitat aduentum. nec tali publica uota consensu tradunt ataui caluisse per urbem, Dacica bellipotens cum fregerat Vlpius arma atque indignantes in iura redegerat Arctos, cum fasces cinxere Hypanin mirataque leges Romanum stupuit Maeotia terra tribunal; nec tantis patriae studiis ad templa uocatus, clemens Marce, redis, cum gentibus undique cinctam exuit Hesperiam paribus Fortuna periclis. laus ibi nulla ducum; nam flammeus imber in hostem decidit; hunc dorso trepidum fumante ferebat ambustus sonipes; hic tabescente solutus

317 quaue P x : quaenam gpc : uerb. om. n x || 319 nomen nostras g P 2 p c Z L F 2 P R , Exc. Flor. : nostras nomen W i F 1 7 ^ η ! | circumsonet F 17pc, cett. mei : -sonat Ζ ac? W i F 1 7 ac : -tonet Wakefield || 320 hoc A 2 | tetendit R, cett. mei: retendit F 2pc RwiWi ϋ : tenendus n x q || 321 comitantur p 2 &ac || 322 liuidus Rul 9 cett. mei : languidus P R || 323 ordine || 324 sic] tum Exc. Flor. | rite P R P t l : triste cett. mei || 325 piceo-g^c || 327 fugacibusZ || 328 pnrificum- g Z R F 1 7 ^ / F 2 0 , Exc. Flor. 9 Exc. Gyr.: t(h)urificum- P F 1 7 a c C ! J 7 K 6 L ! P 1 4 : terrificum- P 2 L F 2 W 1 F 1 7 i ) c J 3 n 1 : lustrificum- Heinsius olim || 329 auersis F 2 P R F 1 7 : aduersis cett. mei | iaculat u s L j | a d 0 7 | Austrum] histrum 0 2 ul: astra gpc : altum libri Barthiani || 333 tali nec Birt || 335 dacica F 17pc, cett. mei, Exc. Gyr. : dacia ( P 2 Z ) L F 1 7 e c | fregerat g L P R J 3 , Exc. Flor. : fregerit P 2 p c Z F 2 W 1 F 1 7 n 1 : frangeret 0 3 || 336 redegerat g P 2 Z L F 2 a c F 1 7 J 3 , Exc.Flor. : redegerit F 2 ^icRpcn 1 : redigeret PRac || 338 maeotia gocPRacF 1 7 ac, Exc. Flor. : maeotica gpc1&pc¥ 17pc, cett. mei || 339 nec cett. mei, Exc. Flor. : n e i i i q || 3 4 1 ytaliam F 2 0 || 342 hostes ^iYnpc? || 3 4 3 fumante R, Isengriniana mg : flammante cett. mei 276

28. PANEGYRICVS DICTVS HONORIO AVGVSTO VI COS.

345

subsedit galea liquefactaque fulgure cuspis canduit et subitis fluxere uaporibus enses. tum, contenta polo, mortalis nescia teli pugna fuit, Chaldaea mago seu carmina ritu armauere deos, seu, quod reor, omne Tonantis obsequium Marci mores potuere mereri. nunc quoque praesidium Latio non desset Olympi, deficeret si nostra manus; sed prouidus Aether noluit humano titulos auferre labori, ne tibi iam, princeps, soceri sudore paratam, quam meruit uirtus, ambirent fulmina laurum. iam totiens missi proceres responsa morantis rettulerant, donec differri longius urbis communes non passa preces penetralibus altis prosiluit uultusque palam confessa coruscos inpulit ipsa suis cunctantem Roma querellis: 'dissimulata diu tristes in amore repulsas uestra parens, Auguste, queror. quonam usque tenebit praelatus mea uota Ligus, uetitumque propinqua luce frui, spatiis discernens gaudia paruis, torquebit Rubicon uicino numine Thybrim? nonne semel spreuisse satis, cum reddita bellis Africa uenturi lusit spe principis urbem nec duras tantis precibus permouimus aures? ast ego frenabam geminos, quibus altior ires, electi candoris equos, et nominis arcum iam molita tui, per quem radiante decorus ingrederere toga, pugnae monumenta dicabam

35o

355

360

365

370

345 subsedit F 2 acF 17 wZ, cett. mei : -sidit* ZF22?CWIF17CS3 | sulphure P 1 4 || 347 concepta gZiij | teli (g), cett. mei : ritu gid : fati Β t ac || 348 carmina] gramina # : numina Exc. Gyr. || 350 marci mores g F 2 R W 1 F 1 7 ^ Z J 3 , Exc. Flor. : mores marci B j 0 2 : martis mores Z L D j : P 2 P F 1 7 nil hic moror || 3 5 1 subsidium Liuineii Vaticanus || 354 receptam ζ || 355 fulmina] flumina J 6ac : fulgura Heinsius || 356 morantis Paul: moranti F 1 7 a c , Heinsius : morandi F i 7 p c , cett. mei || 357 attulerant 0 3 : detnlerant Ci | orbis Barthius || 358 artis K 6 || 361 iustas Wi || 362 precor P 2 0 2 II 363 ligus P?acR, Exc. Flor. : ligur* Ρ?pc?, cett. mei : ligna it! || 364 discernens ( g ) , cett. mei, Exc. Flor. : decernens P 2 F 2 n i , Vicetina || 3 6 4 — 3 6 5 hemistichia discernens . . . paruis et uicino . . . Thybrim inter se transposuit Jeep || 365 uicino numine W2wZ, Gesnerus : uicino nomine omnes mei : inuiso nomine Birt || 366 satis Wiiix, Exc. Flor. : sat est* cett. mei || 367 lusit spe P 2 Z L F 2 P R : spe lusit g W ! F 1 7 J 3 : spe iussitnj || 368 nec] nonF 2 : num Heinsivs || 369 geminos Ρpc RwT, cett. mei : geminis ( g ) P 2 P a c R F 1 7 | altius J 3 A 2 P 1 0 : aptior iijq || 370 celestis F 2 0 II 372 dicabam (nj), cett. mei : docebam Exc. Flor. : parabam A 2 : ferebam Isengriniana mg 20

BT Claudianus

277

CLAVDIVS CLAVDIANVS

defensam titulo Libyam testata perenni. iamque parabantur pompae simulacra futurae, Tarpeio spectanda Ioui: caelata metallo classis ut auratum sulcaret remige fluctum, ut Massyla tuos anteirent oppida currus Palladiaque comas innexus harundine Triton edomitis ueheretur aquis et in aere trementem succinctae famulum ferrent Atlanta cohortes, ipse Iugurthinam subiturus carcere poenam praeberet fera colla iugo, ui captus et armis, non Bocchi Sullaeque dolis. sed prima remitto. num praesens etiam Getici me laurea belli declinare potest? sedesne capacior ulla tantae laudis erit? tua te benefacta morantem conueniunt, meritisque suis obnoxia uirtus quos seruauit amat. iam flauescentia centum messibus aestiuae detondent Gargara falces, spectatosque iterum nulli celebrantia ludos circumflexa rapit centenus saecula consul: his annis, qui lustra mihi bis dena recensent, nostra ter Augustos intra pomeria uidi, temporibus uariis; eadem sed causa tropaei, ciuilis dissensus, erat. uenere superbi, scilicet ut Latio respersos sanguine currus aspicerem. quisquamne piae laetanda parenti

375

380

385

390

395

373 libiam titulo F 3 £ | per aeuum II 3 7 5 spectanda (g), cett. mei : spectata W i F 1 7 n 1 : simulata 0 3 || 376 auratum . . . fluctum cett. mei, Exc. Flor. : auratum ... pontum W i K 6 a c # : auratos . . . fluctus Vicetina : aurato . . . fluctus Gesnerus || 379 aquis ' equis gP 2 ZacF 2 acP55crW 1 F 1 7 | trementi Heinsius || jpost 380 uers. quo uerbum ipse clarius factum sit excidisse suspicatur Goodyear || 381 passurus W 2 a c || 383 non cett. mei, Exc. Flor. : nec gL Wiiii || 384 num gj3cR0 3 : nunc cett. mei, Exc. Flor. || 385 sedesne P^c(Wi), cett, mei : -ue* PacR || 386 erat Z P 2 0 2 || 387 tuis F 3 , Camersmg || 388 quosgL^cPR : quod* P 2 Z F 2 ^ c W ! F 1 7 J g i i ! : quem P 2 w//i : quam F 1 4 || 390 spectatos P 2 F 2 : spectandosque A 2 F 2 0 II 391 aperit* Goodyear || 392 recensent g P 2 Z L F 2 w ? F 1 7 J 3 : - e t F 2 P R W ! S 3 : ult. syll. om. n x || 393 intranj ?9 cett. mei : inter W t J 3 J 6 K 6 W 2 ϋ I uidi P 2 ^)cF 2 , cett. mei : uidit F 2 wZPR# || 392 — 393 his annis qui lustra sibi bis dena recenset, / nostra ter Augnstos intra pomeria uidit Birt || 394 trophaei omnes mei : trophaeis F 2 0 : triumphi B A W 2 ^ i i c || 395 dissensus P F 1 7 p c , cett. mei : descensus A 2 : succensus Pmg^ : succes(s)us P 2 F 1 7 a c || 397 respicerem K 6 | pio μ j laetanda] laudanda : laudata K 6 : iactanda Heinsius olim 278

28. PANEGYRICVS DICTVS HONORIO AVGVSTO VI COS.

natorum lamenta putet? fauere tyrannis, sed nobis periere tamen. cum Gallica uulgo proelia iactaret, tacuit Pharsalia Caesar. namque inter socias acies cognataque signa ut uinci miserum, numquam uicisse decorum. restituat priscum per te iam gloria morem uerior, et fructum sincerae laudis ab hoste desuetum iam redde mihi iustisque furoris externi spoliis sontes absolue triumphos. quem, precor, ad finem laribus seiuncta potestas exulat imperiumque suis a sedibus errat? cur mea quae cunctis tribuere Palatia nomen neclecto squalent senio, nec creditur orbis illinc posse regi? medium non deserit umquam caeli Phoebus iter, radiis tamen omnia lustrat. segnius an ueteres Histrum Rhenumque tenebant, qui nostram coluere domum? leuiusne timebant Tigris et Euphrates, cum foedera Medus et Indus hinc peteret pacemque mea speraret ab arce? hic illi mansere uiri quos mutua uirtus legit et in nomen Romanis rebus adoptans iudicio pulchram seriem, non sanguine duxit; hic proles atauum deducens Aelia Neruam tranquillique Pii bellatoresque Seueri. hunc ciuis dignare chorum conspectaque dudum

4oo

405

4io

415

420

398 putet P 2 Z 0 2 : putat* J 3 ? , cett. mei | fauere Ymg¥ 17 ?ac, ceit. mei : periere* R F 1 7 ^ c . || 400 pharsalia P 2 oc Pj?cRF 1 7 pc | tyrannis F 1 7 . ? oc, cett. mei : tyranni ΖacL (PR)F x 7 ac Jaii! : pharsalica g¥ 2P^ZpcF 2( 1Wi)F 17pc, Exc. Flor. || 401 namque] iamque P n : nempe Flor. Gall. || 402 decorum R, cett. mei : decorum est F2^pc RsscrF 1 7 || 403 iam per te K 6 : per te mihi g | nomen A 2 || 404 uerior] senor "ι ι : bellorum g || 405 des(s)uetae giiiCi ι dissuetum F 2 : deuote K 6 | iustis- PRac F17sscr : sumptis- J?ulHpcF 17, cett. mei : suetis- A 2 : functos- Exc. Flor. ac : fultos- Exc. Flor. pc, Exc. Gyr. : fultus- Gesnerus l| 406 externi P 2 p c P p c , cett. mei : externis P 2 ac : hesterni FacHpc : hesternis Rac : extremi Wi : interni Jeep | sontes epoliis Ζ : spoliis sontesque Heinsius || 407 seiuncta P, cett. mei : diuisa Ρ sscr || 4 0 8 erret λ : extat W 2 || 410 neglecta Buecheler | non K 6 μ || 4 1 1 i l l i n c gpc?, cett. mei, Exc. Flor. : illic n t : illuc L | nec K 6 P 1 A || 414 om. g F 2 (add. mg) (add. mg) j nostrum . . . larem Γ χ \ leuiusne P 2 Z L 0 2 A : leuiusque F 2 : leuiusue P R F 17?ul 9 Exc. Flor. : meliusne Wi J 3 F 1 7 : ne tantum n j | timebat* F 3 : tremebant K 4 || 416 spectaret F 2 0 II 417 hic] h i n c F 2 0 : nisi ^ | mutua] nuntia J 7 : unica uel Martia Heinsius || 418 in] ad P 1 4 . : hic Ρpc || 420 hinc Ρ || 422 hunc . . . chorum P R F 17ul W 2 u l : hoc . . . forum g P 2 Z F 2 W ! F 1 7 J 3 : hunc . . . forum JjpcFul : hic . . . forum iij, Vicetina 20*

279

CLAVDIVS CLAVDIANVS

ora refer, pompam recolens ut mente priorem, quem tenero patris comitem susceperat aeuo, nunc duce cum socero iuuenem te Thybris adoret.' orantem medio princeps sermone refouit : 'numquam aliquid frustra per me uoluisse dolebis, ο dea, nec legum fas est occurrere matri. sed nec post Libyam (falsis ne perge querellis incusare tuos) patriae mandata uocantis spreuimus: aduectae misso Stilichone curules, ut nostras tibi, Roma, uices pro principe consul inpleret generoque socer. uidistis in illo me quoque; sic credit pietas, non sanguine solo, sed claris potius factis experta parentem. cuncta quidem centum nequeam perstringere linguis, quae pro me mundoque gerit; sed ab omnibus unum, si fama necdum patuit, te, Roma, docebo, subiectum nostris oculis et cuius agendi spectator uel causa fui. populator Achiuae Bistoniaeque plagae, crebris successibus amens et ruptas animis spirans inmanibus Alpes iam Ligurum trepidis admouerat agmina muris, tutior auxilio brumae (quo gentibus illis sidere consueti fauet inclementia caeli), meque minabatur calcato obsidere uallo, spem uano terrore fouens, si forte remotis praesidiis, urgente metu, qua uellet obirem condicione fidem ; nec me timor inpulit ullus et duce uenturo fretum memoremque tuorum,

425

430

435

44o

445

450

423 refer P ^ c P ^ c , cett. mei : refers PACRII! : refert Z F 1 7 | ut F 1 7 C 0 2 0 7 P 1 μαβ, Exc. Flor. : et* P 2 a c : sub Y 2Pc^n uh cett. mei | priorem J 3 p c , cett. mei : -um PR J 3 a c || 424 susceperitW 2 | ortu ζαο || 425 hunc g F 1 7 J 6 L 1 || 427 per me frustra 428 Κ 6 Ρ ι ο II obstare parentiBi || 429 nec] neque J 3 0 3 : ne gZBx | ne Ρ 2 p c , cett. mei : meg : nec W i i i i P n || 431 adducte A 2 | securesF 3 F 20 wZ£ II 4 ^4 sic Rpc, cett. mei : si P 2 Z F 2 R a c P l x | non cett. mei, Exc. Flor. : nec L J 3 n 1 P 1 0 A || 437 quae pro me TmgHmr, mg, F 1 7 , cett. mei : quae rome gZY?pcH¥ 17ul: quero me Ρac || 438 necdum cett. mei, Exc. Flor. : nondum J 3 A 2 C i || 442 spirans g Z a c F 2 W i F 1 7 J 3 acn! : sperans P 2 Z ^ c P R F 1 7 w / : superans L J 3 p c || 444 quo P 2 P R : quod* W i F 1 7 JaiiiPiPio : quia Z. ? L : qua g?pc? : quam F 2 || 445 sidere gLPRW 2 5scr : fidere P 2 : federe F 2 W i F 1 7 : frigore* F 2 wZF 1 7 wZJ 3 nj : Ζ incert. \ consueti P R a c F 1 7 W 2 p c : consuetis* Rpc, cett. mei || 446 calcato] falcato Heinsius : calcatum Schra derus || 447 si] ni YpcRY 10ulY ll : nisi J 3 wZW 2 z 1 ? || 448 obirem P, cett. mei : abirem gacii 1 : haberem gpc : inirem Ρ ul || 449 expulit F 1 7 || 450 hoc duce Scaliger 280

28. PANEGYRICVS DICTVS HONORIO A V G S T O VI COS.

455

460

465

470

475

Roma, ducum, quibus haud umquam uel morte parata foedus lucis amor pepigit dispendia famae. nox erat et late stellarum more uidebam barbaricos ardere focos ; iam classica primos excierant uigiles, gelida cum pulcher ab Arcto aduentat Stilicho. medius sed clauserat hostis inter me socerumque uiam pontemque tenebat, Addua quo scissas spumosior incitat undas. quid faceret? differret iter? discrimina nullas nostra dabant adeunda moras. perrumperet agmen? sed paucis comitatus erat; nam plurima retro, dum nobis properat succurrere, liquerat arma extera uel nostras acies. hoc ille locatus ancipiti, longum socias tardumque putauit expectasse manus et nostra pericula tendit posthabitis pulsare suis mediumque per hostem flammatus uirtute pia propriaeque salutis inmemor et stricto prosternens obuia ferro barbara fulmineo secuit tentoria cursu. nunc mihi Tydiden attollant carmina uatum, quod iuncto fidens Ithaco patefacta Dolonis indicio dapibusque simul religataque somno Thracia sopiti penetrauerit agmina Rhesi Graiaque rettulerit captos ad castra iugales, quorum, si qua fides augentibus omnia Musis, impetus excessit Zephyros candorque pruinas. 4 5 3 nox erat et Z P R F 1 7 m Z F 2 0 m Z : mox et perFj7, cett. mei | late Z P R F i 7 u l F 2 0 « Z : latium F 1 7 , cett. mei, Exc. Flor. || 456 aduenit G W I F 1 7 ^IIIPIPIO μ I me-

dium Vicetina : mediam Delrius |[ 457 socerumque uiam pontem- g P 2 p c P R F 1 7 i ? c J 3 P 4 P 1 2 , Exc. FlorExc. Gyr.: socerum pontemque uiam- Z L F 2 W i F i 7 o c ( n 1 ) : pontem socerumque uiam- B x || 458 addua LpcfHWi J 3 : adua F 2 n ! : ardua P 2 Z P F 1 7 : ac uada g | quo] qua gpcF 1 7 F 2 0 £w£ uvd. : con- η χ | scissas gZLPRF 17 2?c : fissas J 3 : -cussas n t : scithicas (uel simm.) P 2 F 2 Wi | spumantior P 2 0 2 : spatiosior Vpc || 459 faciat J 7 p 2 || 460 arcenda uel pellenda Birt || 461 — 463 uerba nam plurima . . . nostras acies damnauit Barthius || 462 cum P u . ? | arua Exc. Gyr. || 466 medium- . . . hostem g?ac, cett. mei : medios- . . . hostes gpc || 468 praesternens Scaliger \ obuia Rpc, cett. mei : omnia P 2 F 2 R a c W i || 469 findit &ac || 470 nunc tibi P 2 ^ j c Z L R : non mihi K 6 : non tibi PJ || 470 — 4 7 1 uevbd ίτιίβτ Tydiden et fidens om. P, sed 470 (non 471) scr.? mg, del. uerb. (a mpr scr.) nunc mihi tydide ithaco patefacta dolonis || 471 quod g'. , cett. mei : qui J 3 : que n t | iuncto] uincto J 3 ? : uict o P 2 || 473 penetrauerit gpc?, cett. mei, Exc. Flor. : penetrauerat 1^03 : penetrauit WJ ϋ : penetrauit IN F 1 9 : penetrauit ad R 1 3 ? Jeep || 474 om. III | graiagZPW 1 F 1 7 pcJ 3 43C : grata- P 2 L·F 2 RF 1 7 αcJ3αc | ret(t)ulerit gpc, cett. mei : pertulerit F 2 : perduxit Exc. Flor. ? 281

CLAVDIVS CLAVDIANVS

ecce uirum taciti nulla qui fraude soporis ense palam sibi pandit iter remeatque cruentus et Diomedeis tantum praeclarior ausis quantum lux tenebris manifestaque proelia furtis ! adde quod et ripis steterat munitior hostis et cui nec uigilem fas est conponere Rhesum: Thrax erat, hic Thracum domitor. non tela retardant, obice non haesit fluuii. sic ille minacem Tyrrhenam labente manum pro ponte repellens traiecit clipeo Thybrim, quo texerat urbem, Tarquinio mirante Cocles mediisque superbus Porsennam respexit aquis. celer Addua nostro sulcatus socero; sed, cum tranaret, Etruscis ille dabat tergum, Geticis hic pectora bellis. exere nunc doctos tantae certamine laudis, Roma, choros et quanta tuis facundia pollet ingeniis nostrum digno sonet ore paΓeIltem., dixit et antiquae muros egressa Rauennae signa mouet; iamque ora Padi portusque relinquit flumineos, certis ubi legibus aduena Nereus aestuat et pronas puppes nunc amne secundo, nunc redeunte uehit, nudataque litora fluctu deserit, Oceani lunaribus aemula damnis. laetior hinc Fano recipit Fortuna uetusto, despiciturque uagus praerupta ualle Metaurus, qua mons arte patens uiuo se perforat arcu admisitque uiam sectae per uiscera rupis, exuperans delubra Iouis saxoque minantes

480

485

490

495

5oo

477 e c c e u i r , e n Koch | q u i n u l l a P 2 Z L F 2 P R || 4 7 9 — 4 8 0 t a n t o . . . / q u a n t o || 482 f a s s i t Heinsius || 4 8 3 T h r a x i l l e , h i c T h r a c u m uel T h r a x e r a t i s , T h r a c u m h i c Heinsius | n e c A 2 B 1 F 2 0 O 2 P 1 || 4 8 5 T y r r h e n u m Barthius | m a n u m gpc, cett. mei : m a n u s gac : m a n u A 2 , Barthius | r e p e l l e n s Fpc(FLpc), cett. mei : r e b e l l a n s F 1 7 : r e p u l s a s (pro - a n & ) Heinsii Iunianus || 4 8 6 t r a i e c i t Ypc(nj), cett. mei : t r a n s i e c i t X 1 : t r a n s i e r a t 0 3 || 4 8 8 p r o s p e x i t F 3 : d e s p e x i t Heinsius \ a d d u a g Z L ^ p c ? R W 1 J 3 : adua F 2 n x : ardua P 2 P F 1 7 || 489 s u l c a t u s g y f x ^ η ^ ^ Ρ ϋ : - u r cett. mei | d u m B 1 L 4 / I | t r a n s i r e t 0 3 || 490 b e l l i s ] p u g n i s P 2 : t e l i s Scaliger |j 4 9 1 t a n t e d o c t o s B1pc?F 2o I c e r t a m i n e P 2 a c F 1 7 p c J 3 5 5 c r , cett. mei : c e r t a m i n a i n c e r t a m i n a P A Q · ^ d c e r f c a m i n a JVdksfiBld || 493 d i g n o n o s t r u m A 2 : nostro dignum F 1 7 || 494 m u r o s P 2 Z L F 2 P R F 1 7 ^ c : m u r i s * g W i F l 7 a c J3II1 || 495 r e l i n q u i t g Z F 2 P R F 1 7 : r e l i q u i t P 2 L W i F 1 7 i i c J 3 i i i || 4 9 7 e t p a r uas K 4 | s e c u n d o F 17ul, cett. mei : r e t u s o P ^ c R a c K 6 W 2 ul : r e f u s o P s s c r 0 3 2 ) C

Heinsitis

W 2 u l : retruso R p c F 1 7 || 501 deseritur- K 6 || 502 unco se Heinsius || 503 admisitJ 3 ac, cett. mei: admittit- J 3pcX 2 || 504 minantes] minaces Ρ λ : micantes* : minanti* Goodyear 282

28. PANEGYRICVS DICTVS HONORIO AVGYSTO VI COS.

505

5io

515

520

525

53o

Appenninigenis cultas pastoribus aras. quin et Clitumni sacras uictoribus undas, candida quae Latiis praebent armenta triumphis, uisere cura fuit. nec te miracula fontis praetereunt, tacito passu quem si quis adiret, lentus erat; si uoce gradum maiore citasset, commixtis feruebat aquis; cumque omnibus una sit natura uadis similes ut corporis umbras ostendant, haec sola nouam iactantia sortem humanos properant imifari fhimina mores. celsa dehinc patulum prospectans Narnia campum regali calcatur equo, rarique coloris non procul amnis abest, urbi qui nominis auctor: ilice sub densa siluis artatus opacis inter utrumque iugum tortis anfractibus albet. inde salutato libatis Thybride lymphis excipiunt arcus operosaque semita uastis molibus et quidquid tantae praemittitur urbi. ac uelut officiis trepidantibus ora puellae spe propiore tori mater sollertior ornat adueniente proco uestesque et cingula comit saepe manu uiridique angustat iaspide pectus substringitque comam gemmis et colla monili circuit et bacis onerat candentibus aures, sic oculis placitura tuis insignior auctis collibus et nota maior se Roma uidendam obtulit. addebant pulchrum noua moenia uultum audito perfecta recens rumore Getarum, profecitque opifex decori timor, et, uice mira, quam pax intulerat bello discussa senectus

505 aras] alas P 2 0 2 u l : arces B1ac(0 2ul μ) || 508 fuit] trahunt η χ : traliit Heinsius || 510 si uoce gradum] se moxque gradu Heinsius : si forte gradum Burmannus j| 511 om. add. mg F 1 7 , alii ( uide Prolegom.) | cum mixtisLPF 1 7 : commotisZ : cum motis Bi : commissis uel admissis Heinsms || 512 sit similis natura uadis μ \ umbras R p c , cett. mei : undas* PRac || 514 motus Burmannus || 516 rari-] albi- Iunianus (alibi 0 3 a c ) : raui- Heinsius || 517 iens Goodyear | urbi Rpc, cett. mei : urbis Racn!? || 518 artatus gJ*pcHul¥ 17 J 3pc, Exc. Flor. : artatur P 2 Z L F 2 P a c R W ! J 3 αο(μ{) : aptatur F 3 : arcuatus Heinsius || 520 lymphis gpc, att. mei : nymphis CJeacLiO-y, Exc. FlorJ || 522om.W l \ uaste A 2 || 524 propiore g P 2 Z F 2 W ! 0 3 , ( Vicetina ), Exc. Flor. : propriore L P R F 1 7 J 3 n 1 |! 525 uestes (om. -que) n 1 F 2 0 II 526 ipsa manu Marklandus || 528 ornat F j 3 || 531 addebant J 3 , cett. mei : augebant Ζ J 3ulB 1 || 532 rumore . . . perfecta J 3 0 3 a c || 533 decori timor] operi timor J 3 p c : operi decor J 3 ul || 534 decussa P 2 283

CLAVDIVS CLAVDIANVS

535

erexit subitas turres cinctosque coegit septem continuo montes iuuenescere muro. ipse fauens uotis solitoque decentior aer, quamuis adsiduo noctem foedauerat imbre, principis et solis radiis detersa remouit nubila; namque ideo pluuiis turbauerat omnes ante dies lunamque rudem madefecerat Auster ut tibi seruatum scirent conuexa serenum. omne Palatino quod pons a colle recedit Muluius et quantum licuit consurgere tectis, uiia replet turbae facies : undare uideres ima uiris, altas effulgere matribus aedes. exultant iuuenes aequaeui principis annis; temnunt prisca senes et in hunc sibi prospera fati gratantur durasse diem moderataque laudant tempora, quod clemens aditu, quod pectore solus Romanos uetuit currum praecedere patres, cum tamen Eucherius, cui regius undique sanguis atque Augusta soror, fratri praeberet ouanti militis obsequium: sic illum dura parentis instituit pietas in se uel pignora parci quique neget nato procerum quod praestet honori. haec sibi cura senum maturaque conprobat aetas

540

545

550

555

535 s u b i t a P 2 : s u b i t o A 2 | cinctos- g P 2 Z W i F 1 7 J 3 0 3 ^ c : cunctosL F 2 P R J 3 || 536 m o n t e s F 1 7 ^ c , cett. mei: c o l l e s R || 537 s e r e n i o r Heinsius U 5 3 8 n o c t e s . T 6 j f o e d a u e r a t ~P2pc, cett. mei : - e r i t P 2 o c 0 3 a c | i m b r i Z L P A || 539 d e t e r s a F 17ul, cett. mei : d e t r u s a F 1 7 : d e t r a c t a g || 5 4 0 n a m q u e g P 2 F 2 P R F 1 7 : n a m L J 3 : i a m q u e Exc. Flor. l i a m W j η x | i d e o p l u u i i s ( P 2 ) , cett. mei, Exc. Flor. : p l u u i i s i d e o L W i J 3 n , : i d e o p l u u i a Γ χ || 540 — 5 4 1 o m n e s / . . . d i e s F 1 7 p c , crtt. mei: o m n e m / . . . d i e m F 1 7 a c B 1 0 3 : o m n e s / . . . d i e m P 2 || 5 4 1 r u d e m ] u d o Heinsius \ a u s t e r F 2 P R W i F 1 7 J' 3ul: a u s t r o g P 2 Z L J 3 n 1 || 5 4 3 q u o d g ? a c , cett. mei. Exc. Flor. : q u a gfpcfiii | m o n t e B ! | rec e s s i t Γ 1αομac || 5 4 4 m u l u i u s R , Exc. Flor. : m i l u i u s cett. mei | i n P R || 5 4 5 u n d a r e || 5 4 6 a l t a s P 2 Z j o c L (inras.) F 2 P R F 1 7 p c J 3 w Z : u n o o r e g Z o c F 2 ^ Z W 1 F 1 7 a c J 3 n 1 q u e ( Ζ ) Β Χ || 5 4 8 f a t a P R || 550 q u o d 1 Yac,cett. mei : q u o P ^ c | a d i t u ] h a b i t u B j ?ac, Jeep : a c t u Koch | q u o d 2 ] q u o P 0 2 : p r o Barthius | p e c t o r e Zac, cett. mei : t e m p o r e Zpc0 2 I s ° l ° · s o l l e r s gpc \ nonpost a d i t u sedpost p e c t o r e distinxerunt Barthius, Heinsius , ita ut p e c t o r e non cum s o l u s sed cum c l e m e n s cohaereret, quod mihi quidem artificiosius quarn uerius uidetur. ordine uerborum mutato q u o d s o l u s h a b i t u q u o d p e c t o r e c l e m e n s proposuit Jeep. q u o d p e c t o r e s o l u s / R o m a n o protulit Goodyear. nisi ipsi poetae sensum s i n g u l a r i h u m a n i t a t e ex uerbis p e c t o r e s o l u s extorqueri posse uisum est, quodpaene crediderim, corruptelam hic alicubi latere confitendum est, et tum q u o d p e c t o r e m i t i s , l e n i s uel aliquidsimile temptaueris || 554 o b s e q u i u m Z P R # : o f f i c i u m cett. mei || 555 i n s t r u x i t K 6 || 556 n e g a t P 2 | praestet g Z F 2 i 9 c W ! F 1 7 J 3 n j : praestat P 2 F 2 a c P R || 557 h a e c Z . ? , cett. mei, Exc. Flor., Exc. Gyr.: h o c W t Α 2 λ | | c u r a ] c a r a W 1 n 1 : c u r u a Birt \ d u c u m C i

uln t

284

28. PANEGYRICVS DICTVS HONORIO AVGSTO VI COS.

560

565

57o

575

580

idque inter ueteris speciem praesentis et aulae iudicat, hunc ciuem, dominos uenisse priores. conspicuas tum flore genas, diademate crinem membraque gemmato trabeae uiridantia cinctu et fortes umeros et certatura Lyaeo inter Erythraeas surgentia colla zmaragdos mirari sine fine nurus; ignaraque uirgo, cui simplex calet ore pudor, per singula cernens nutricem consultat anum, quid fixa draconum ora uelint, uentis fluitent an uera minentur sibila suspensum rapturi faucibus hostem. ut chalybem indutos equites et in aere latentes uidit cornipedes, 'quanam de gente' rogabat 'ferrati uenere uiri? quae terra metallo nascentes informat equos? num Lemnius auctor indidit hinnitum ferro simulacraque belli uiua dedit?' gaudet metuens et pollice monstrat, quod picturatas galeae Iunonia cristas ornet auis uel quod rigidos uibrata per armos rubra sub aurato crispentur serica dorso. tum tibi magnorum mercem Fortuna laborum persoluit, Stilicho, curru cum uectus eodem urbe triumphantem generum florente iuuenta conspiceres illumque diem sub corde referres quo tibi confusa dubiis formidine rebus infantem genitor moriens commisit alendum. uirtutes uariae fructus sensere receptos: 559 i u d i c a t Ρ?ac, cett. mei: i n d i c a t Z P ^ c J X i || 5 6 0 c o n s p i c u a s Z F 2 j 9 c R w Z W i F 1 7 J 3 n i : conspicias g : conspicuo P 2 F 2 a c P R A | t u m cett. n^ei, Exc. Flor. : c u m gZiii || 5 6 1 u i r i d a n t i a ( - e n t i a ) J 3 , cett. mei: r a d i a n t i a J 3ulz 1 : u e r n a n t i a Wakefield | c u l t u Ζ || 5 6 5 s u p ( p ) l e x Ζ F 2 η ! , Exc. Flor.? | ί Π β Α ^ ! | c u r r e n s * Burmannus. et sane mirum illud p e r s i n g u l a c e r n e n s || 5 6 8 r a p t u r i Ρ ac, cett. mei : - i s * Ρ p c || 569 c h a l y b e m (uel simm.) g ( R a c ) J a K e P n , Exc. Gyr. : - e R p c , cett. mei | i n d u t o s gpcZVpcYlpcF ιη J 3 D i : i n d u c t o s g a c P 2 F 2 P a c W i | e t ] u t p 2 | l a t e n t e s F 2 , cett. mei : n i t e n t e s F 2 w Z || 572 i n f o r m a t Ρsscr, cett. mei : - e t P R || 5 7 3 i n d i d i t P R : a d d i d i t Ρul\ cett. mei : a b d i d i t P 2 | b e l l i g a c P 2 F 2 p c P R F 1 7 f a c : b e l l i s gpcZW 1V 17pc?J 3n1 : b e l l o F 2 a c || 575 q u o t Heinsius | p e n n a s K 4 || 576 o r n a t K 6 0 3 o c | q u o d omnes mei, Exc. Flor. : q u o t Heinsius || 577 a e r a t o R | crispant u r K 6 & a c || 578 t u m ( t u n c ) P?ac9 cett. wiei : n u n c P j p c P F 3 | m e r c e m Vmgllul, cett. mei : s e s e P R || 5 8 1 a s p i c e r e s A 2 r t | i l l a m - Flor. Gall . | r e f e r r e s omnes mei, Exc. Flor. : t e n e r e s O 3 u l & a c || 582 q u a . . . c o n f u s i s d u b i a Flor. Gall. || 5 8 3 m o r i e n s g e n i t o r A 2 F 3 £ , Flor. Gall. \ a l e n d u m Ρul, cett. mei : h a b e n d u m Ρ : uerb. om. P 2 |j 584 f r u c t u m . . . r e c e p t u m F 3

285

CLAVDIVS CLAVDIANVS

585

depositum seruasse, Fides; Constantia, paruum praefecisse orbi; Pietas, fouisse propinquum. hic est ille puer, qui nunc ad rostra Quirites euocat et solio fultus genitoris eburno gestarum patribus causas ex ordine rerum euentusque refert ueterumque exempla secutus digerit imperii sub iudice facta senatu. nil cumulat uerbisque nihil fiducia celat; fucati sermonis opem mens conscia laudis abnuit. agnoscunt proceres, habituque Gabino principis et ducibus circumstipata togatis iure paludatae iam curia militat aulae. adfuit ipsa suis ales Victoria templis, Romanae tutela togae, quae diuite pinna patricii reuerenda fouet sacraria coetus castrorumque eadem comes indefessa tuorum nunc tandem fruitur iunctis, atque omne futurum te Romae seseque tibi promittit in aeuum. hinc te iam patriis laribus uia nomine uero sacra refert. flagrat studiis concordia uulgi, quam non inlecebris dispersi colligis auri, nec tibi uenales captant aeraria plausus corruptura fidem : meritis offertur inemptus pura mente fauor. nam munere carior omni obstringit sua quemque salus. procul ambitus erret:

590

595

6oo

605

585 seruare Flor. Gall. || 591 dirigit P j | fata L l 5 Heinsius || 592 -que nihil] quae nil Birt, uestigia Exc. Flor. (-que nil praebentium : idem iam J 6 ac) secutus || 593 fucati gP 2 ZPocR^cWi^cF^^cJgii! : fuscati F 2 P ^ c F ί 7 α β λ | opem J 3 p c , cett. mei : opes g j 3 a c | conscia laudum Ρ ι ο ^ : nescia fraudis Heinsius || 594 cinctuque z x | sabino i ^ q || 596 paludatae ZF 2 P^cRF 1 7 2>cJ 3 , Exc. Flor. : pio lauda te P 2 : pio laudeLn.-pio laute g W 1 F 1 7 a c : n 1 nil moror || 597 ales R F Χ Ί η Ι ϋ , Exc. Gyr., Isengriniana mg : t a l i s F 1 7 , cett. mei || 598 pinna (-e-) Z F 2 J 3 u l , cett. mei : pompa* ~P2Z ul¥ 2ulj 3 : parma Exc. Flor. : palma Heinsius || 599 ueneranda Ci K 6 || 601 — 611 bis scripti in P 2 0 2 , et hic suo loco et ad fin. carm. 17 (Mall.) : in 0 3 601 — 610 inter 21 ( Stil . I), 9 — 10locatisunt || 601 iunctis P 2 \suo loco) B ^ c P j Ρ 10ac μαο : uotis* P 2 (Mall. ), cett. mei || 601 — 602 futuri / . . . aeui Heinsius || 603 patriis 33pc, cett. mei : patris gitj | uero] iustop 2 || 604 studiis flagrat J 7 || 605 quem P 2 (Mall.) 0 3 (Stil .): quod P 2 (suo loco) || 607 fidem P 2 (suo loco), cett. mei : dei Ρ2(Mall.) 0 3 (Stil.) \ offertur P 2 (Mall.), cett. mei : ef- K 4 : in- Ρ 2 {suo loco) F 2 : trans- λ || 608 clarior ZBj || 609 obstringit g P 2 (bis) Z F 2 a c P F 1 7 J 3 , Exc. Flor. : abstringit Wi : obstrinxit R : astringit F 2 p c n 1 L 1 1 q | erret g P 2 (6is)ZPRF 1 7 ? ac, Exc. Flor. : errat F2ΡsscrYi^F^ ηΫροΧ^! : heret 0 3 286

28. PANEGYRICVS DICTVS HONORIO AVGSTO VI COS.

ulW 1F 173 3n1 || 630 p l a u d i t u r Scaliger : c l a u d i t u r

610 n o n ( n e g ) q u a e r i t ( - e t P

nes mei:

codd. | ictu F 3 II 631 una omnis] una animis 0 3 : uni omnis Heinsius : unanimis Birt | subnixa F 1 7 ^ n i O s P x 287

CLAVDIVS CLAVDIANVS

te, princeps, galeae. partitis inde cateruis in uarios docto discurritur ordine gyros, quos neque semiuiri Gortynia tecta iuuenci flumina nec crebro uincant Maeandria flexu. discreto reuoluta gradu torquentur in orbes agmina, perpetuisque inmoto cardine claustris Ianus bella premens laeta sub imagine pugnae armorum innocuos paci largitur honores. iamque nouum fastis aperit felicibus annum, ore coronatus gemino; iam Thybris in uno et Bruti cernit trabeas et sceptra Quirini. consule laetatur post plurima saefcula uiso Pallanteus apex; agnoscunt rostra curules auditas quondam proauis, desuetaque cingit regius auratis fora fascibus Vlpia lictor, et sextas Getica praeuelans fronde secures colla triumphati proculcat Honorius Histri. exeat in populos cunctis inlustrior aniius, natus fonte suo, quem non aliena per arua induit hospes honos, cuius cunabula f©uit curia, quem primi tandem uidere Quirites, quem domitis auspex peperit Victoria bellis! hunc et priuati titulis famulantibus anni et quos armipotens genitor retroque priores diuersis gessere locis, ceu numen, adorent; hunc et quinque tui, uel quos habiturus in urbe post alios, Auguste, colant. licet unus in omnes consul eas, magno sextus tamen iste superbit nomine, praeteritis melior, uenientibus auctor.

635

640

645

650

655

660

6 3 3 a g m i n e K 4 j| 634 s e m i u i r i J 3ul, Exc. Flor., Exc. Gyr. : s e m i f e r i J 3 , cett. mei : s e m i s e r i K 4 || 6 3 5 n e c omnes mei, Exc. Flor. : u e l Exc. Gyr. | u i n c a n t c r e b r o # || 6 3 7 p e r p e t u i s (om. - q u e ) * Ρ 2 η χ | c l a u s t r i s ] c l a u t r i s Ρ : c l a t h r i s Exc. Gyr. : c a s t r i s L |j 6 3 8 l a e t a ] l e t e K 6 : l a t a W x || 643 s a e c . p l u r . A 2 II 644 c o g n o s c u n t W i || 645 d e s u e t a - J 3 j o c , cett. mei, Exc. Flor. : d i s J 3 a c || 6 4 6 r e g i u s g Z F 2 p c W i F i v J s i i i : r e g i b u s P 2 L F 2 o c P R : l e g i b u s R u l || 647 s e x t a g e t i c a s K 4 | p r a e u e l a n s ¥ 2pc(Pac), cett. mei : p r a e u a l l a n s Ρ p c || 649 a n n u s Rpc, cett. mei, Exc. Flor. : a n n i s R a c i i i F a : a m n i s g || 650 s p o n t e s u a Heinsius || 6 5 1 i m b u i t b^^l, Scaliger \ h o n o r g W i ^ H j ^ || 6 5 3 om. g || 6 5 4 a n n u m F 3 || 655 r e t r o - g Z R J 3 P n : r e g e s - Ρ p c J 3mg, cett. mei || 656 g e s s e r e J 3 , cett. mei : e g e r e * J3ssc7- || 657 h u n c ] n u n c K 4 J u r b e m P U W 2 : o r b e F 1 7 : o r b e m Ρ || 659 iste ~Rpc, cett. mei : ille Jii : esse PRac i p s e P i o S 3 , Clauerius : e c c e Heinsius

codicum subscriptiones: de cons honori aug ν explicit Ρ : de cons honor aug explicit R : explicit paneguricus de sexto consulatu honori augusti Exc. Flor. 288

:

D E

R A P T V

P R O S E R P I N A E

LIBRI PRIMI

5

10

PRAEFATIO

I n u e n t a primus secuit qui n a u e profundum e t r u d i b u s remis sollicitauit aquas, qui dubiis ausus committere flatibus alnum q u a s n a t u r a n e g a t praebuit a r t e uias, tranquillis p r i m u m trepidus se credidit undis litora securo t r a m i t e s u m m a legens; m o x longos t e m p t a r e sinus et linquere terras et leni coepit pandere uela N o t o ; a s t ubi p a u l a t i m praeceps audacia creuit cordaque languentem dedidicere m e t u m , iam u a g u s i n r u m p i t pelago caelumque secutus Aegaeas hiemes I o n i u m q u e d o m a t .

1-12 AiFi J 3 P 5 , C 1 F 2 g L 1 , J 4 L 3 Z de inscriptionibus et subscriptionibus quas codd. et hic et alibi in libris de raptu Proserpinae proferunt, consulatur ed. mea Cantabrigiensis 1 p . s. q. € 1 G L 1 ( p r i m u m ) G i L 4 : s. q. ρ * A X J 3 F 2 L 3 A 2 : s. p . q * F X P 5 J 4 Z

|j

3 flatibus P 5 , cett. mei : fluctibus P5WZF2L2L10OI | alnum F 2 p c , cett. mei : alnos F 2 O C P 4 II 4 u e t a t E i || 5 trep. prim. Heinsii Iunianus | credidit] tradidit F 4 J 2 Ο! : protulit M x || 6 secreto F X || 8 atque l e u i R 3 | pandere] tendere h 1 : tradere J 2 || 9 in praeceps Swartius, Barthius || 11 altius J 4 | irrumpit FI J 3 P 5 ?achT L 3 F 3 R 2 : irrupit A 1 P 5 _pc. ? C 1 F 2 GJ 4 L 3 Z : exultat* Isengriniana mg \ pelago C x pc 9 cett. mei : pelagus J 3 Ci«cg || 12 ionias- F 2 J 2 L 2 L 1 0 | premit M^ | post hunc uers. distichon sic ego qui rudibus scripsi praeludia uerbis / ingredior stygii nobile ditis opus (quod spurium esse nemo non confitetur) in cod. quodam Sangallensi additum fuisse testis est Burmannus. praef. ad finem mutilam censuerunt Gesnems, Gramlewicz, Koch , jperperam

289

CLAVDIVS CLAVDIANVS

DE

RAPTV LIBER

PROSERPINAE PRIMVS

Inferni raptoris equos adflataque curru sidera Taenario caligantesque profundae Iunonis thalamos audaci prodere cantu mens concussa iubet. gressus remouete, profani. iam furor humanos nostro de pectore sensus expulit et totum spirant praecordia Phoebum; iam mihi cernuntur trepidis delubra moueri sedibus et claram dispergere limina lucem aduentum testata dei; iam magnus ab imis auditur strepitus terris templumque remugit Cecropium sanctasque faces attollit Eleusin. angues Triptolemi stridunt et squamea curuis colla leuant adtrita iugis lapsuque sereno erecti roseas tendunt ad carmina cristas. ecce procul ternis Hecate uariata figuris exoritur leuisque simul procedit Iacchus crinali florens hedera, quem Parthica uelat tigris et auratos in nodum colligit ungues; ebria Maeonius firmat uestigia thyrsus. di, quibus innumerum uacui famulatur Auerni

5

10

15

2o 1-140 (203-214

A1¥ 153¥ s, CIFIGLJ, J 4 L 3 Z || 1 4 1 - 2 1 4 Α ^ ^ Ρ Β , %ma (om. 141), J 4 L 3 om.) Ζ ( 2 0 3 - 2 1 4 om. add. mg ma) H 2 1 5 - 2 8 8 Α1Έ 1J3P5, C ^ g (215 om")

L1;J4L3Z

2 taenario F1pc, cett. mei: tartareo J 2 L 5 : trinacrio J 4 || 3 prodere J 3 Ci gRi acR 2 : promere cett. mei || 4 Musa (cum augusta J 3 ) Gustafsson | concussa Isengriniana : congesta A 1 F 1 F 2 g L 1 L 3 Z : coniesta P 5 : coniecta J 4 : collecta : augusta J 3 : angusta Ci R 2 : commota laudat Dempsterus : incensa Baehrens || 5 de nostro pectore sensus* Z M 2 R 5 R 7 U : s. de corpore n. L 2 : n. de corpore s. P 3 || 6 solum Jeep || 8 diffundere L 2 | limina L 3 0 i R 3 : lumina* cett. mei : culmina* Isengriniana : fulmina Μ eursius: culmine Η zinsius || 9 aduentusF 3 L 6 | dei Z, cett. mei: dee Ζ ul || 10 strep. terris A 2 b 1 E 1 J 2 : terris strep. L 5 : fremitus terris* omnes mei : terris frem. F 1 0 h M 4 m n R n : sonitus terris d || 11 cecropidum AiFi J 4 | s a c r a s - M 1 0 1 R 2 s I attollit A X F 2 : extollit* cett. mei l| 12 Triptolemi strident angues Scaliger | flammea Bariholinus || 13 adtrita] astrictaP 5 (F 2 )L 1 J 4 : addicta Cuiacius || 14 tollunt R 1 4 R 2 6 || 15 trinis . . . figuris L 6 : ternas . . . figuras Jj t || 16 leuis- CiKi R 5 . ? R 2 5 : lenis- F x J 3 P 5 g L ! J 4 L 3 Z ? : laetus-* A 1 F 2 F 3 F 4 J 2 L 1 0 II 17 frondens e 2 r || 17-18 tigris / uelat ^ D E i K i O ! || 18 nodos AiLiLjo II 1 9 - i u s . . . - u s J 3 C 1 F 2 g L 3 Z : - i i s . . . - i s A i F i P s L1J4 : -io . . . -o C 3 U | firmat F 2 : figit cett. mei : fulcit* L 3 T u l || 20 famulatur A^ J 3 P 5 i)ci'gLii?cL 1 oE 1 : -antur* FiP 5 ?ac€ 1 T 290

DE RAPTV POSERPINAE LIBER

VS

uulgus iners, opibus quorum donatur auaris quidquid in orbe perit, quos Styx liuentibus ambit interfusa uadis et quos fumantia torquens aequora gurgitibus Phlegethon perlustrat anhelis: uos mihi sacrarum penetralia pandite rerum et uestri secreta poli: qua lampade Ditem f lexit Amor; quo ducta ferox Proserpina raptu possedit dotale Chaos quantasque per oras sollicito genetrix errauerit anxia cursu; unde datae populis fruges et glande relicta cesserit inuentis Dodonia quercus aristis. dux Erebi quondam tumidas exarsit in iras proelia moturus superis quod solus egeret conubiis sterilesque diu consumeret annos inpatiens nescire torum nullasque mariti inlecebras nec dulce patris cognoscere nomen. iam quaecumque latent ferali monstra barathro in turmas aciemque ruunt contraque Tonantem coniurant Furiae, crinitaque sontibus hydris Tisiphone quatiens infausto lumine pinum armatos ad castra uocat pallentia Manes. paene reluctatis iterum pugnantia rebus rupissent elementa fidem penitusque reuulso carcere laxatis pubes Titania uinclis uidisset caeleste iubar rursusque cruentus Aegaeon positis aucto de corpore nodis obuia centeno uexasset fulmina motu.

25

3o

35

40

45

2 1 o p i b u s ] a n i m i s Cuiacius : f o r i b u s Jeep : o r i s Baehrens | d a m n a t u r Heinsius olim || 22 f u i t F 1 4 | l i u e n t i b u s ] u i u e n t i b u s F 7 : h u m e n t i b u s F 3 || 2 3 c i r c u m f u s a g 2 V 2 | f u m a n t i a ] s p u m a n t i a J 4 : f l a g r a n t i a u || 24 u o r t i c i b u s Isengriniana || 25 s a n c t a r u m T 4 t || 26 e t n i g r i r | q u o d (pro q u o ?) u u l n e r e Cuiacius || 27 f l e x i t ] l a e s i t Cuiacius : ulsit (unde ussit elicit) in notis Clauerius ,| fero L 2 | curru V 2 Y 3 , Isengriniana || 2 8 l e t a l e F 1 4 || 29 c u r s u ] c u r r u Αχ : p a s s u R 5 R 7 || 30 p o p u l i s f r u g e s J 3 P 5 C 1 g L 1 L 3 Z : fr. p o p u l i s F x J 4 E 2 M x W : p o p u l o fr. Α 1 Έ 2 Έ 1 J 2 R 2 5 : fr. p o p u l o Κ χ : l e g e s p o p u l i s Clauerius | et] cum J 4 K j : curp 29 Heinsius : utHeinsius || 3 3 q u i a F 2 ? L 3 L 5 || 34 c o n u b i i * J 3 C 1 J 4 p c ? 0 3 : c o n u b i o F 7 R 1 6 R 2 2 : c o n i u g i i s R 5 R 7 || 3 5 n u d a s q u e m a r i t a e ( m a r i t a e iam Οχ mg, mr) in notis Clauerius : d u l c e s q u e m a ritiM2 || 3 8 a c i e s - P 5 L 3 F 4 J 2 M 1 P 1 R 2 5 || 3 9 c o n s u r g u n t 0 3 | t u r b a e c || 40 infesto A 2 J 2 | numine Οχ || 4 1 a d c a s t r a ] a d b e l l a F 1 4 : in b e l l a 0ul: a d r o s t r a Sligtenhorstius | u o c a t Α y p c , cett. mei : m a n e t Α x ac : mouet Β.^Κχ | p o l l e n t i a L 5 || 43 r e u u l s o ] r e c l u s o : remisso Ζ || 44 l a s s a t i s L 6 || 4 6 a u c t o Aiul¥ 1J 3pcL3E 1 P 2 : a r ( c ) t o * J 4 A 2 D . ? K i : a t r o e 2 g 2 m : a c t o J 3 OCCIF 2 gE 2 R 2 : a l t o Α χ Ι ^ Ι ^ Ζ Ν : u i n c t o 0 3 u l : u i c t o 0 4 : u a s t o M 3 , Goetz : d u r o F 4 ^ c | pectore M 2 M 3 || 47 o b r u ta M

2

| uibrasset

F

4

291

CLAVDIVS CLAVDIANVS

sed Parcae uetuere minas orbique timentes ante pedes soliumque ducis fudere seueram canitiem genibusque suas cum supplice fletu admouere manus: quarum sub iure tenentur omnia, quae seriem fatorum pollice ducunt longaque ferratis euoluunt saecula fusis. prima fero Lachesis clamabat talia regi incultas dispersa comas: fo maxime noctis arbiter umbrarumque potens, cui nostra laborant stamina, qui finem cunctis et semina praebes nascendique uices alterna morte rependis, qui uitam letumque regis (nam quidquid ubique gignit materies, hoc te donante creatur debeturque tibi, certisque ambagibus aeui rursus corporeos animae mittuntur in artus): ne pete firmatas pacis dissoluere leges quas dedimus neui^que colus, neu foedera fratrum ciuili conuerte tuba. cur inpia tollis signa? quid incestis aperis Titanibus auras? posce Iouem; dabitur coniunx. , uix illa; pepercit erubuitque preces animusque relanguit atrox quamuis indocilis flecti : ceu turbine rauco cum grauis armatur Boreas, glacieque niuali hispidus et Getica concretus grandine pinnas

50

55

60

65

70

48 uetuere F 2 pc, cett. mei : metuere F 2 a c L 1 C 3 N P 1 || 49 patris C 2 I strauere F5g 3 | seueram L x u l , cett. mei : serenam L t || 50 fletu] uultu* A 1 Z A 2 b 1 L 5 L 1 0 R 5 R 7 : questu Τ : uoto ρ λ |j 51 lege V 2 || 52 o. f. s. q. p. d. L 2 | series R 1 3 a c R 2 2 | fatali Exc. Gyr. || 5 3 cuncta- R 1 3 | adducunt F i | fusis F x J 3 C i G ! L 4 0 3 N : pensis* gpc?, cett. mei || 54 clamabat A 1 F 1 P 5 F 2 L 1 J 4 Z E 2 F 3 L 1 0 : conclamat J 3 C 1 g C 2 G 1 M 2 0 3 0 4 N : proclamat L 3 C 3 3 1 1 U j| 58 nascendique uices (modos J 3 C i b i 0 3 N ) alterna omnes mei : alternaque uices nascendi C 3 U | repensas r : reponis uel resoluis Cuiacius || 59 letum uitam-L A | regis Αii>cj 3 , cett. mei : geris Aiaciseris J 3 sscr | in orbe F 4 ^ c M 2 || 61 certisque F 2 g L 1 L 3 Z L 1 0 P i R i : certis A i F i J 3 P 5 C i J 2 R 2 : cunctisque J 4 D K X : cunctis W : longisque β! : longis g 2ga : certique Heinsius j| 62 mutantur* F 2 J 4 D L 2 M 2 ? R 5 R 7 | artus F 2 p c , cett. mei : ortus F 2 ac |j 63 pactis Baehrens || 64 neu] ne F 2 L 3 L 5 M 2 M 3 R 2 5 : nec J4 c L 5 P i | e t J3gL1L4 | u a c u a s t o n i t r u Έ 1 Ζ Μ 3 Ί ^ 0 4 . : u a n a s t o n i t r u * cett. mei : t o n i t r u u a c u a s R 3 8 < z c : t o n i t r u u a n a s M 2 : u a n o t o n i t r u 0 5 , Exc. Laeti : u a n a s h o m i n u m Isengriniana | a u r e s R 5 , Isengriniana : a u r a s cett. mei : a r a s g? || 99 u i s u m e s t A x J 4

mei

I q u o d g r a t i F 1 Z L 2 L 1 0 R 2 5 U : s u p e r i s q u o d A 2 : s u p e r i q u o d Heinsius || 100 tertia] tristia Goetz : tetrica Gustafsson \ postremae F 4 P i | dispendia] discrimina R 2 5 : stipendia Jeep : sic praemia Baehrens | mortis F 9 : noctis TUW || 101 i n f e r n a s - FgFnr | l a e t i s s i m u s J 3 ac, cett. mei : l a t i s s i m u s J 3 p c : l e n i s s i m u s P j R 4 : clarissimus A ! L 1 0 || 102 l u c i f e r b i W | c i n g a n t ( F i P s ) , cett. mei : s t r i n g a n t L 7 S II 103 s e d t h a l a m i s e t i a m gpc?, cett. mei : s e d t h a l a m o s e t i a m A I F I ( P 5 ) : q u i n etiam thalamum L 2 | n e r e i a i3pcgpci Apc, cett. mei : n e r e i d a \ glauΙ^ιο^

c u s CIOS : - u m A 2 L 4 o c P 2 ^ || 104 n e p t u n u s C ! 0 3 R 6 | amphitrite F i g L i J 4 L 3 · : - e m cett. mei ( - e n L s N ) || 105 l a s s u m T || 106 n a r r e m ( r e f e r a m P 5 ) L a t o n i a ( l a t i t a n t i a ^ D K / : L a t o i a Heinsius) f u r t a ] l a t o n i a furfca r e n a r r e m 0 4 : l a t o n i a f u r t a r e f e r r e m F 2 W || 107 t h e m i n ( J 3 ) L 3 , cett. mei : t h e t i m A 1 F 1 P 5 L 1 L 3 w Z P 2 P 4 | t i b i ] cuianon* ap. Burmannum || 108 n a t o r u m t e f e l i x J 3 C 1 g J 2 L 4 P 4 : n a t o r u m f e l i x t e Y 2 || 109 d e f o i m i M 3 II 110 c u r a s ] p o e n a s F 5 h R 1 8 || n i n o n n e Heinsius || l i l — 112 n o c tis / testor 0 2 £ 2 Ι ' 6 Μ 2 Μ 3 || 112 om. L j | stagna A 1 F 1 F 2 L 3 Z E 1 L 1 0 P 4 0 : signa J 3 P 5 g J 4 P 2 R 2 | intemeranda L 2 : inuidiosa L 1 0 || 113 d i c t i s A 1 F 1 P 5 Z L 1 0 0 1 P 4 R 3 R 4 T : d i c t o * cett. mei, K X M 3 W | n e g e s J 3 C ! g L 4 0 3 | u o c a b o y i ^ s c r || 115 s o lem tenebris Τ : tenebris lucem* G 2 0 5 0 6 || 116 f u l g i d n s Clauerius

294

DE RAPTV PROSERPINAE LIBER

VS

uix ea fatus erat, iam nuntius astra teiiebat. audierat mandata Pater secumque uolutat diuersos ducens animos, quae tale sequatur coniugium Stygiosque uelit pro sole recessus. certa requirenti tandem sententia sedit. Aetnaeae Cereri proles optata uirebat unica nec tribuit subolem Lucina secundam fessaque post primos haeserunt uiscera partus; infecunda quidem, sed cunctis altior extat matribus et numeri damnum Proserpina pensat. hanc fouet, hanc sequitur; uitulam non blandius ambit torua parens, pedibus quae nondum proterit arua neo noua lunatae curuauit germina frontis. iam uicina toro plenis adoleuerat annis uirginitas, tenerum iam pronuba flamma pudorem sollicitat mixtaque tremit formidine uotum. personat aula procis: pariter pro uirgine certant Mars clipeo melior, Phoebus praestantior arcu; Mars donat Rhodopen, Phoebus largitur Amyclas et Delon Clariosque lares; hinc aemula luno, hinc poscit Latona nurum. despexit utrumque flaua Ceres raptusque timens (heu caeca futuri!)

120

125

130

135

117 u i x i t a a k R

3 8

II 119 d i u e r s o

Clauerii lib.:

diuisos

Heinsius

| animos ducens

b!acM2Ri j| 120 om. add . mg g | connubium G i L 4 | s t y g i o s u e F 2 F 3 H L 5 O 2 | pro luce recessus C 3 U : persoluere census L^ B F ^ P * II P 4 T : stygiosne L j 1 2 1 t a n d e m h a e c Heinsius | mansit sententia t a n d e m F 4 P X || 122 a e t n a e a e P 5 , cett. mei : ( h ) e n n e e C 1 0 1 0 2 < i : e t h e r e e Ρ s u l | c e r e r i s L 4 | u i r e b a t Ρ s u l , celt. mei: • n i t e b a t P 5 : u i g e b a t U \\ 123 s u b o l e m t r i b u i t C 3 L 2 L 5 R 2 : t r i b u i t p r o l e m L 3 L 6 R 5 R 7 : prolem tribuit C2 II 124 h a e s e r u n t J 4 , cett. mei : c e s s a r u n t J 4 gloss., Heinsius : r e q u i e r u n t R 7 || 125 — 126 m a t r i b u s e x t a t / a l t i o r J 2 P 3 : l a e t i o r e x t a t / m a t r i b u s Cuiacius || 126 d a m n u m n u m e r i R 2 R 3 I d a m n u m . . . pensat] pensat. . . damnum : d a m n u m . . . c o m p l e t Ν : d a m n u m . . . r e d d i t J 2 || 127 u i t u l a m Ρ s u l g?, cett. mei : u i t u l u m F 1 P 5 L 1 Z B L 2 0 4 : n n l l a m J 4 | n e c J 4 K i || 128 s e u a R 3 | q u a e Ρ s u l , cett. mei : q u i F i P 5 Z | n o n d u m p r o t e r i t F x ?ac?Y s acgpc, cett. mei : n o n d u m p r e t e r i t F x ?pc?J? 5pclt 10 : n e c d u m p r o t e r i t P 2 : n o n p r o t r i u e r i t F 2 E i | II 129 l u n . c u r u a u i t Ρ s p c , cett. mei : c u r u a u i t l u n . g : l u n . aruum P 5 : herbas R 2 0 c e : c u r u a t u r 6 ut uid. : l u n . c u r u a n t u r P 5 ac \ g e r m i n a A x ul¥ 2 > ^· cornua A i F ^ s F ^ s s c r ^ G i ^ R g || i 3 0 m a t u r a W | t h o r i s J 2 || 1 3 1 f a m a J 4 L 2 II 132 t r e m i t ] f r e m i t K 1 P 4 : p r e m i t F 4 P 2 R 2 5 : t i m e t W : f r e m u n t Cuiacius | u o t a Cuiacius || 1 3 3 c e r t a t C 3 || 1 3 4 m a i o r M 2 I c o n s t a n t i o r J 2 || 135 r o d o p e n d o n a t M 3 T || 136 c l a r i o s - gpcL 1pc, cett. mei: c l a r o s - C i L 1 a c 3 I 1 M 2 M 3 i ) c R 3 R 2 5 || 137 l a t . n u r . poscit Oi | u t r n m q u e Α ι · ? , cett. mei : u t r a m q u e A 1 / w / J 3 P 5 W || 138 r a p t u m - 0 4 | t r e m e n s M 3 | heu caeca] hec ceca J 4 : en ceca L x : ignara R 1 3

2*

295

CLAVDIVS CLAVDIANVS [commendat Siculis furtim sua pignora terris infidis Laribus n a t a m commisit alendam] aethera deseruit Siculasque relegat in oras ingenio confisa loci. Trinacria q u o n d a m Italiae p a r s u n a fuit, sed p o n t u s et aetas m u t a u e r e situm. r u p i t confinia Nereus uictor et abscissos interluit aequore montes p a r u a q u e cognatas prohibent discrimina terras. n u n c illam socia r a p t a m tellure trisulco opponit n a t u r a m a r i : c a p u t inde P a c h y n i respuit Ionias praetentis rupibus iras ; hinc l a t r a t Gaetula Thetis Lilybaeaque pulsat bracchia consurgens; hinc indignata teneri concutit obiectum rabies T y r r h e n a Pelorum. in medio scopulis se porrigit A e t n a perustis, A e t n a Giganteos n u m q u a m t a c i t u r a triumphos, Enceladi b u s t u m , qui saucia terga reuinctus spirat i n e x h a u s t u m flagranti uulnere sulphur et quotiens d e t r a c t a t onus ceruice rebelli

140

145

150

155

139 om. AiFiCxLiZ, in spat. post 140 relicto add. gma | commendans g : commisit L 5 wmg : committit p 2 | pignora J* 5pcF 2g J 4 : gaudia J 3 L 3 L 1 0 : sydera P 5 ac || 140 om. J 3 C i L 1 L 3 , in spat. ante. 139 relicto add. gma | infidis] ethneis Ρ x ac | nat. lar. J 4 | committit C2E2-F4KXP! : dimisit biLs : commendat A^^^mg I alendam A i L j o P g ^ Z : ituram A1ul¥ 2ac : itura F 1 F 2 ;pcg || 141 — 214 om. C i ^ ^ i e i classis β ceteri, cum magna parte classis γ : 141 — 215 om. g, 142 — 215 uno fol. post 261 inserto add. gma lj 141 relegat in P 5 ac, cett. mei : relegat ad ψ 1 : relegerat Ρ 5 p c || edd. plerique 139 retinent, 140 et 141 ut spurios damnant : Baehrens, del. 140, rescribere uoluit aethera deseruit; furtim sua pignora terris / commendat fidis Siculasque relegat in oras. plura de hoc loco in ed. mea Cantab. reperies || 143 una] ima nonnulli forsitan codd., Gesnerus, Wakefield : magna A 2 R i W : iuncta Birt \ aetas FJ J 4 L 3 : aestus A x J 3 P 5 g Z L 1 0 II 144 diuisere F 9 V 3 | situs L 3 | rupit J 4 pc, cett. mei : rapuit J 4 ?ac || 145 interluit J 3 g L 3 Z : -fluit Α ^ χ Ι ^ J 4 J 2 L 2 L 1 0 || 146 cognatas . . , terras] coniungi . . . terras Cuiacius : cognatis . . . terris Heinsius || 147 socia F x g L 3 E 2 M 1 M 2 i ) c : sociam A x J 3 P 5 J 4 Z Α 2 Ε 1 0 θ ! : a socia r | raptam J 3 a c P 5 a c L 3 E 2 : rapta P 5 ^ C J 4 Z A 2 : ruptam F T G J 2 L 2 : rupta At J 3 ^ c L 1 0 0 ! | trisulco L 3 , Heinsius : t r i s u l c a m F 1 E 2 L 6 M 2 R 2 R 2 5 : trisulca A a J 3 P 5 g J 4 Z || 148 opposuit*F 1 P 5 L 2 OiU : obtinuit J 4 || 149 respuit] repulit R 5wZR 7wZ: respicit F 5 F 1 o 0 5 R 1 1 R 1 3 R 1 6 : despicit g, Clauerius (in notis) | protentis F 1 2 F 1 6 J 9 0 5 0 6 R 1 9 : praeruptis R 2 9 : proiectis, porrectis Cuiacius | uiribus g || 151 litora Τ [ dedignata* J 4 E 2 K i II 154 henna C 3 || 155 saucia] saxea U : saxo J 4 D K X | membra J 4 D K i || 156 uulnere] pectore* J 4 D K j : corpore R 2 6 : gutture aG x wrkmgrR 38 Y 2 | sulphur FiPs J 4 L3DM3 : fulmen A1 J 3 g Z L 2 L 1 0 0 1 : fumum F 1 6 R l 7 : uirus J 2 M 2 !l 167 detrectat gacJj 3 : deiectat J 3 g p c , Isengriniana mg : reiectat Heinsius \ reflexa d 3?ac]i/l 2ulw 9 Clauerius 296

DE RAPTV POSERPINAE LIBER

160

165

170

175

180

VS

in dextrum laeuumque latus, tunc insula fundo uellitur et dubiae nutant cum moenibus urbes. Aetnaeos apices solo cognoscere uisu, non aditu temptare licet. pars cetera frondet arboribus, nullo teritur cultore cacumen. nunc uomit indigenas nimbos piceaque grauatum foedat nube diem, nunc molibus astra lacessit terrificis damnisque suis incendia nutrit. sed quamuis nimio feruens exuberet aestu, scit niuibus seruare fidem pariterque fauillis : diirescit glacies tanti secura uaporis, arcano defensa gelu, fumoque fideli lambit contiguas innoxia flamma pruinas. quae scopulos tormenta rotant? quae tanta cauernas uis glomerat? quo fonte ruit Vulcanius amnis? siue quod obicibus discurrens uentus opertis offenso rimosa furit per saxa meatu, dum scrutatur iter, libertatemque reposcens putria multiuagis populatur flatibus antra; seu mare sulphurei ductum per uiscera montis oppressis ignescit aquis et pondera librat. hic ubi seruandum mater fidissima pignus abdidit, ad Phrygios tendit secura penates turrigeramque petit Cybelen sinuosa draconum membra regens, uolucri qui peruia nubila tractu 158 dextrum laeuumque P 5 J 4 C 3 0 i : dextrum laeuumue L 1 0 R 5 R 7 R 2 5 : laeuum dextrumque F j g L 3 L 2 : laeuum dextrumue J 3 Ζ A 2 Ri || 159 uellitur] pellitur P 3 : uertitur F 1 4 : tollitur Baehrens | mutantP 5 C 3 | montibusP 3 | uers. ita refecit L 2 : uoluitur et dubios (unde dubio elicias) nutant fundamine turres || 160 henneos F x : aerios uel aetherios Exc. Schott. | contingere U || 161 pars altera F 6 g 2 g 3 R 1 6 R 3 8 II 162 nullo teritur A i I i 2 M 2 R i : teritur nullo* cett. mei : petitur nullo a>FgkY2 || 163 uomit Isengriniana mg : mouet codd. | nubes gL 2 || 164 molibus P 4 U : motibus omnes mei : montibus L 6 Τ || 165 fumificis Ζ Τ | flammis- Jeep \ nutrit] mittit Έ χ : miscet J 3 || 166 nimio quamuis L 2 || 167 fauille L 2 || 168 uaporis A x , cett. mei : caloris A 1 55crZL 6 M 3 T || 170 continuas M 2 P 4 || 171 — 178 ut spurios deleuit Jeep, perperam || 171 scopulos J 3 sscr, cett. mei : -is J 3 L 3 : -i Ζ ? \ rotant A x J 3 P 5 g L 3 Z s s c r : -ent F a J 4 Z E 2 | cauernas] procellas Cuiacius : cauernae, uirgula post rotant posiia, Hertel || 172 glomeret Fj J 4 D ? E 2 K 1 R 2 | ruat J4.DK! : fluat Cuiacius \ amnis E 2 P 4 R 2 : ignis omnes mei || 174 offensus F x | rimosa] rimata F t : per saxa* Aj J 4 B K ! R 2 5 I furit] ruit J 3 J 4 L 3 W : furat L 8 : ruat D : fluit F 7 | per saxa] rimosa* A 1 J 4 D K 1 R 2 5 II 176 putria F! J 3 L 3 Z T : putrida A ^ s g ^ L i o O i | multiuagis] montiuagis F 9 : sulphurei (-eis?) g || 178 librat] uibrat η : g incert. || 179 pignus] natam R 2 0 : g incert. || 181 -que petit] querit Mj | sinuosa] spumosa J 4 E 2 R 2 : squamosa Liuineius || 182 membra P 5 , cett. mei : colla P5wZL6R!Tw 297

CLAVDIVS CLAVDIANVS

signant et placidis umectant frena uenenis: frontem crista tegit; pingunt maculosa uirentes terga notae; rutilum squamis intermicat aurum. nunc spiris Zephyros tranant, nunc arua uolatu inferiore secant. cano rota puluere labens sulcatam fecundat humum: flauescit aristis orbita; surgentes condunt uestigia culmi; uestit iter comitata seges. iam linquitur Aetna totaque decrescit refugo Trinacria uisu. heu quotiens praesaga mali uiolauit oborto rore genas, quotiens oculos ad tecta retorsit talia uoce mouens: 'salue, gratissima tellus, quam nos praetulimus caelo: tibi gaudia nostri sanguinis et caros uteri commendo labores. praemia digna manent: nullos patiere ligones et nullo rigidi uersabere uomeris ictu; sponte tuus florebit ager; cessante iuuenco ditior oblatas mirabitur incola messes.' sic a i t e t fuluis t e t i g i t s e r p e n t i b u s I d e n . hic sedes augusta deae templique colendi religiosa silex, densis quam pinus opacat frondibus et nulla lucos agitante procella stridula coniferis modulatur carmina ramis. terribiles intus thiasi uaesanaque mixto concentu delubra gemunt; ululatibus Ide bacchatur; tumidas inclinant Gargara siluas. postquam uisa Ceres, mugitum tympana frenant ;

185

190

195

2oo

205

183 s i g n a n t ] s c i n d u n t R 2 : s u l c a n t Goetz || 184 f r o n t e s · Μ Χ | n i t e o t e s R 2 6 li 185 - u i r e t A 2 I! 186 z e p h i r o s s p i r i s A1 : l e u e s (pro l e n e s ) Z e p h y r o s Isengriniana mg j t r a c t a n t P 5 || 189 c o n d u n t F c e t t . mei : s c i n d u n t J 4 E 2 : u e l a n t Jj 10ul | c u l m i Isengriniana mg : f r u g e s cett. mei : m e s s e s J 3 L 1 0 T |l 190 u e l a t g || 191 p r o f u g o γ>ι j| 192 o b o r t o J 3 J 4 L 3 Z L 1 0 M 2 0 1 : a b o r t o AiFiPsgA^ J 2 L 2 || 193 i m b r e aF 6 Girar k R 3 8 | r e t o r q u e t R 2 0 : r e f l e x i t r || I 9 4 g e m e n s 0 1 m a inlacuna || 195 t i b i ] c u i P 5 || 196 e t c l a r o s u t e r i G 2 : e t u e n t r i c a r o s V 2 : e t r a r o s u t e r i Cuiacius \ c o m m i t t o R 2 5 | dolores L 8 II 197 p r a e m i a d i g n a f e r e s : post inarata manens L 2 || 198 u e r s a b e r e J 3 , cett. mei : u e x a b e r e J 3 u l : u i o l a b e r e Μ χ || 199 s u a R 2 0 I iuuenca e 2 || 2 0 1 hec a i t M 3 | t e t i g i t s e r p . ] s e r p . a t t i g i t J 4 D K t : p e r g i t s e r p . L 2 || 202 h e c L 5 U | a e d e s G 4 , Aldina \ u e r e n d i M 3 || 203 q u a m d e n s i s aFgGxmrkR^Rae I o p a c a t A i J 3 P 5 g J 2 L 2 R 2 5 U : o b u m b r a t F x J 4 Z A 2 D L 1 0 II 205 coniferi . . . r a m i Ζ , Jeep | modulatur A!J3gA2J2L2 : -antur F1P5J4ZL10U | s i b i l a L 6 R 2 5 || 206 m i x t o j m i r o L 6 : m u l t o 0 4 || 207 t r e m u n t e 2 || 208 t u m i d a s F j A 2 L 2 L 5 L 6 L 1 0 R 2 5 : t u m i dos g : timidas* A 1 J 3 P 5 J 4 Z 0 1 | s i l u a s ] m e s s e s P 8 t : m o n t e s g || 209 m u g i t u s

F16mnP9r 298

DE RAPTV POSERPINAE LIBER

210

VS

conticuere chori; Corybas non inpulit ensem; non buxus, non aera sonant blandasque leones summisere iubas. adytis gauisa Cybele exilit et pronas intendit ad oscula turres. uiderat haec dudum summa speculatus ab arce Iuppiter ac Veneri mentis penetralia nudat: 'curarum, Cytherea, tibi secreta fatebor. candida Tartareo nuptum Proserpina regi iam pridem decreta dari; sic Atropos urget, sic cecinit longaeua Themis. nunc matre remota rem peragi tempus. fines inuade Sicanos et Cereris prolem patulis inludere campis, crastina puniceos cum lux detexerit ortus, coge tuis armata dolis, quibus urere cuncta, me quoque saepe soles. cur ultima regna quiescunt? nulla sit immunis regio nullumque sub umbris pectus inaccensum Veneri. iam tristis Erinys sentiat ardores; Acheron Ditisque seueri ferrea lasciuis mollescant corda sagittis.' adcelerat praecepta Venus iussuque parentis Pallas et inflexo quae terret Maenala cornu addunt se comites. diuino semita gressu claruit, augurium qualis laturus iniquum praepes sanguineo delabitur igne cometes prodigiale rubens: non illum nauita tuto,

215

220

225

230

210 e n s e s A j L 5 || 2 1 1 s o n a n t ] g incert. : t o n a n t Wakefield | blandi- A^ || 212 d e m i s e r e F 9 : g incert. | C y b e b e Heinsius || 2 1 3 e x i i t g? j i n t e n d i t Ρ 5 Ζ Α 2 Κ 1 0 4 υ : e x - ΑίΈ 1 J 2 L 1 0 R 2 5 · p r o - Οι : con- J 3 : o s - J+pc : i n c l i n a t L 2 : g incert. || 214 h o c F 1 L 6 L 1 0 M 1 U : g incert. | s u m m a d u d u m A 1 g L 2 L 1 0 B 1 |j ? 215 a c F x . J 3 P 5 C i Ζ : a t A 1 F 2 L 1 J 4 L 3 : e t L 6 M 1 M 3 R 1 : h e c G ! : g incert. | u e n e r i mentis . . . m0nstratJ4.DK! : uen. ment. . . . p a n d i t F i : ment. uen. . . . p a n d i t P 5 : u e n . p a n d i t . . . m e n t . C 3 L 10 R4c0 3 , Scaliger || 5 secretas Heinsius || 7 causis Birt | mobilis K K 6 : nobilis cett. mei || 8 fluit Heinsius | gelu est Heinsius 85 Flor, CgJaLiOa, F 2 P W 1 ? R aliter Tlmg || 3 gemmas R || 4 ille K 4 || 5 auctus FlorJ 3W 1pcH : actus CgLi 0 3 F 2 P W i a c | honos Buslid. : honor omnes mei 86 Flor , C g J 3 L 1 0 3 , F 2 P W l f R aliter R mg || 1 porrectam R : correctam CW 2 ac : correptam cett. mei : concretam uel conseptam Heinsius \ fragmine] flamine S 3 : fornice Barthius : tegmine Heinsius || 2 qua] que F 2 : quo A 2 392

CARMINA MINORA 4-

5

hic nullum Borean nec brumam sentit opacus umor, sed uarias itque reditque uias. non illum constrinxit hiemps, non Sirius hausit, aetatis spatium non tenuauit edax.

37 DE EODEM

5

Clauditur immunis conuexo tegmine riuus duratisque uagus fons operitur aquis. nonne uides propriis ut spumet gemma lacunis et refluos ducant pocula uiua sinus udaque pingatur radiis obstantibus Iris, secretas hiemes sollicitante die? mira silex mirusque latex! et flumina uincit et lapides merito, quod fluit et lapis est.

38 DE EODEM

Dum crystalla puer contingere lubrica gaudet et gelidum tenero pollice uersat onus,

36 3 brumam nec Birt | sensit S 3 |j 5 constrinxit] construxit C : constringit R W 2 I hausit Postgate : axis i i 7orCgL 1 F 2 PW 1 : ardens J 3 0 3 R C i : arsit Heinsius : acris Graeuius : auxit Birt: ussit Hall || 6 nec tenuabit* Barthius 37 Flor, Cg^LiOa, F 2 P W 1 ? R aliter THmg || l inmanis Wi || 3 properis Heinsius \ cum R 2 3 || 4 ut F14. | uiua cett. mei, Exc. Gyr. : uina C 0 3 F 2 , Camers : bina Iuntina || 7 et R : qui cett. mei : quid F 2 || 8 et lapides merito K 6 : sed lapides merito R : et merito lapides F 3 : et lapis est merito cett. mei : estque latex merito Delrius : nec lapis est merito Scaliger \ quod] que K 4 : qui P x 1 | estque silex Cuiacii uetus \ frigidus sane hic uersus, ut nunc legitur, et fortasse corrwptus. admodum adridet Heinsiana hariolatio quod flumina uinxit, / fert lapidis merito. quod fluit, est laticis 38 Flor, C g J 3 L 1 0 3 , F 2 P W 1 , R aliter Rmg || l lubrica] rubrica Flor : lurida R : lucida Heinsius || 2 et gelidum] Heliadum Rmr (tantum e]idum mpr) 393

CLAVDIVS CLAVDIANVS uidit perspicuo deprensas marmore lymphas, dura quibus solis parcere nouit hiemps, et siccum relegens labris sitientibus orbem inrita quaesitis oscula fixit aquis.

5

39 DE EODEM Marmoreum ne sperne globum: spectacula transit regia nec rubro uilior iste mari. informis glacies, saxum rude, nulla figurae gratia, sed raras inter h a b e t u r opes.

40 E P I S T V L A AD O L Y B R I V M Quid rear, adfatus quod non mihi derigis ullos nec redit alterno pollice ducta salus? scribendine labor? sed cui t a m prona facultas, carmina seu fundis seu Cicerone tonas? cedere diuitiis animi fortuna fatetur et t a n t a s oris copia uincit opes.

5

38 3 prospicuo 0 3 : perpetuo g L 4 | deprensas i^/orgJ 3 03W 1 B 1 L 4 . : deprehensas R : deprensa C : deprenso L 1 F 2 P K 6 | lymphas (uel simm.) Flor gJ 3 0 3 Wi2>cR L 4 : nymphas Camers : merces Ps,scrW 2 ul: mercis CP: mencis L j : mentis F z W ^ c : inertis K 6 : mergi Buecheler || 6 fixit R : figit cett. mei | explicit de cristallo R 39 Flor , CgJsLiOs, F 2 P W ! , R (inter carm. 35 et carm. 36 positum) aliter Rmg || 1 ne FlorgJ 3~R : nec C L ! 0 3 F 2 P W i || 4 caras Heinsius 40 Flor, CgJaLiOa, F 2 P W i , Δ, R incipit epistula ad olybrium (C)R(L 3 ) (S 3 ) : epistula addolibrium Flor : epistula ad olibrium Exc. Gyr.: epistula ad olybrium consolem Δ : ad olybrium Ρmr, mg || l adfastu in adfastum corr. Δτηα \ derigis Ρ : dirigis cett. mei \ ultro Ρadd. ma in spat. rel. || 2 dicta Liuineius || 3 scribendi- Cpc, cett. mei : scribenti- CacK 6 | -ne labor] labor est R K 6 : an labor est Heinsius \ cui Heinsius : quae codd. || 4 seu cicerona Flor : ceu cicerone Ρ : ceu Ciceroue Ker || 5 credere F 2 W i || 6 nec Jeep | opis L 4 a c 394

CARMINA MINORA

10

15

20

-

a n rarus qui scripta ferat? quin tempore nullo cessant Flaminiae puluerulenta uiae. cum fluat ingenium, cum sit qui dicta reportet, quae, nisi contemnor, causa relicta tibi? despicis ergo t u u m , si fas est credere, uatem, perfidus et spatio debilitatur amor? excidimusne tibi? lucem iam condet Hydaspes et Tartesiaco, Sol, oriere uado, candescet Geticis Meroe conuersa pruinis claraque se uetito proluet Vrsa mari, et, si iam nostros fastidit Olybrius ignes, constat Oresteam nil ualuisse fidem. quin age r u m p e moras solaturusque sodalem absens eloquio fertiliore doce, crebraque facundo festinet littera cursu auribus a t q u e animis insinuanda meis. dignatus tenui Caesar scripsisse Maroni. nec tibi dedecori sit mea Musa. uale.

40 10 tibi] ciui Flor : mihiK 6 oc || 11 dispicis Flor Δ | dicerej 3 || 12 feruidus Heinsius | debilitatus g || 13 condet] det Δ : condat C L 3 W 2 : condit F 2 Wx || 14 oriere g 0 3 R ? ! ι : oriare cett. mei || 15 eanescet Heinsius || 16 perluet K 4 || l 9 e n F 3 | solaturusque sodalem g J 3 0 3 R K 6 P 1 1 : moraturusque sodalem FlorCprfjiF 21*A ι remoraturusque sodalem Wi, Cuiacii uetus : miraturusque sodalem K 4 : memoraturusque sodalem F 1 9 : remoraturasque sodalem 'alias' Clauerius : recreaturusque sodalem Barthius : resalutatumque sodalem uel exoratusque salutem Heinsius || 20 eloquii fertilitate g | foue Heinsius || 21 facundo fest. J R : fecundo fest. cett. mei : fest. fecundo Bj : fecundos fest. K 4 : iucundo fest. Schraderus | cursus K 4 || 22 auribus atque animis Heinsius : libris atque animis J 3 0 3 RPi ι : labris atque animis g (fort. pc e libris atque animis), Heinsius : digna tuis animis Flor C L 1 F 2 P Wi Δ | insinuando R || 24 nec tibi dedecori sit mea musa Helmaestadiensi ( = W 2 ) attribuit Heinsius, non omnino recte. reuera e lectionibus aut R et W 2 aut R et Ρ haec textus forma conponitur : nec tibi dedecori musa futura R K 6 : et tibi dedecori sit mea musa Ρ (sit-mea in spat. rel. ma) W 2pc, Birt ( signo interrogationis adposito) : et tibi dedecori musa futura Flor, Exc. Gyr.: et tibi dedecori non mea musa g J 3 0 3 F 3 L 4 P 4 P 1 1 W 2 a c Z £ : et tibi dedecori ni mea musa C : et tibi dedecori... musa { spat. rel.): et tibi dedecori iam mea musa Ci : et tibi dedecori scribere musa F 2 WI , Cuiacii uetus, Vgoletus : et tibi dedecoris musa fuerit Δ : et tibi dedecori cur ego musa L 3 : et tibi dedecori nil mea Musa Heinsius

395

CLAVDIVS CLAVDIANVS 41 E P I S T V L A AD P R O B I N V M Quem, precor, inter nos habitura silentia finem? quando dabit caras littera grata uices? me timidum uel t e potius dixisse superbum conuenit? alterius crimen u t r u m q u e tenet. transfluxere dies et, dum scripsisse priorem paenitet, aeternas i t u r in usque moras. sed quid agam? coepisse u e t a t reuerentia uestri : hinc amor h o r t a t u r scribere. uincat amor. f fors iuuat audentes' prisci sententia uatis. hac duce non dubitem t e reticente loqui, audax ut, si quid penitus peccasse uidebor, arguar, ingrati non subiturus onus. Romanos bibimus primum t e consule fontes et Latiae cessit Graia Thalia togae, incipiensque tuis a fascibus omina cepi fataque debebo posteriora tibi. ergo lacessitus t a n d e m rescribe roganti, et patria florens sorte, Probine, uale.

5

10

15

41 Flor, CgJaLiOa, F 2 P W 1 ? Δ, R epistula ad probinum F 3 : epistola ad probinum K 6 in catalogo : incipit ad probinum R : ad probinum FlorYmg , mr : ad probinum consolem fatrem olybrii Δ : liber eiusdem ad probium C j| l haec quem sunt habitura K 4 || 2 dabit Cpc, cett. mei : dabat Cac | caras Florg J 3 0 3 J ^ c R : gratas CLjFiΡWi | grata Δρο, cett. mei : nostra F 2 WI : cara (curn gratas) Schraderus || 4 utrumque Δρο, cett. mei : utramque Aac : uterque A 2 || 5 tot fluxere e cod. Barthius, ut ipse testatur : transiuere L 3 : ter fluxere 'duo Vaticani\ unde tres fluxere Heinsius \ hiemes Schraderus || 7 agam? hinc coepisse Max. Bonnet \ uetet K 4 : negat Cx || 8 hortatur amor F 3 |l 9 audaces ζ, Abrinc. 135 | prisci 0 3 J R K 6 : chii C g J 3 L i F 2 P W i B i : cei K 4 , ScoMger : socii Flor : Tusci Unger ap. Jeep : Calabri Bergk (Poet. lyr. III 4 530) || 11 ut si quid Wi Δ? : et si quid gpc : aut si quid cett. mei : aut siquidem Buslid. \ penitus] uaulK 6 l| 12 arguar tes R | uidebor J K 4 , Scaliger : uidetur W i , cett. mei : fatetur g?, cett. ?nei : arguat K 4 L 4 || 14 latiae g J 3 0 3 JRCi : late FlorCL^PWi | acces7 sitR | g r a i a g J 3 0 3 J R : grata^ /orCL 1 F 2 PWi | thaleajPZor || 15 om. gL 4 | afascibus Flor Δ : a fastibus R : affatibus Ρpc, cett. mei \ omina Florj 303 J R : omnia CLiFiPW! | cepi Δρβ, cett. mei : coepi Δαο || 16 om. gL 4 | debebo Flor Υϊχ ΔR : delebo CJ3LJ 0 3 F 2 P : debemus uel debentur uel se debent Heinsius || 18 arte Heinsius

396

CARMINA MINORA 41 42 DE APRO ET

LEONE

Toruus aper fuluusque leo coiere superbis uiribus, hic saeta saeuior, ille iuba. hunc Mars, hunc laudat Cybele. dominatur uterque montibus; Herculeus sudor uterque fuit. 43 IN

5

ίο

CVRETIVM

Fallaces uitreo stellas conponere mundo et uaga Saturni sidera saepe queri uenturumque Iouem paucis promittere nummis Cureti genitor nouerat Vranius. in prolem dilata ruunt periuria patris et poenam merito filius ore luit; nam spurcos auidae lambit meretricis hiatus, consumens luxu flagitiisque domum, et quas fallacis collegit lingua parentis, has eadem nati lingua refundit opes. 44 IΝ

EVNDEM

Si tua, Cureti, penitus cognoscere quaeris sidera, patre tuo certius ipse loquar. 42 Flor , CgJaLiOa, F 2 P W 1 ? R de apro et leone J^orCPmrRBj || 1 superbi ζ, Barthius || 2 setis R || 3 cybele laudat R | utrique Cuiacii uetus || epigrammati finern deesse arbitratur Barthius 43 Flor , C g J a L ^ a , F 2 P W l 9 R in curetium Flor?pc ΡrarΒxF3: incipit in curetium C : incipit iocus de curetio R |j l palantes* Ρpc | uitreo Rpc, cett. mei : uitreos Rac : toto Ρ (in spat. rel. add. ma) || 5 delata Heinsius || 6 merito] marito Ρ ac : patrio Ρpc I j 7 namque auide lambit meretricis labra superbae plana interpolatione Flor || 9 ut Cuiacii uetus || 10 has tandem Buecheler | refundit Florg¥W lpc?B : refudit C J 3 L 1 0 3 F 2 W 1 ?ac : refundat Cuiacii uetus? 44 Flor , CgJaLiOa, F2PWJ , R in eundem curetium R : de curetio eiusdem Flor : de curetio B x : de curetio eius incipit C 397

CLAVDIVS CLAVDANVS quod furis, aduersi dedit inclementia Martis ; quod procul a Musis, debilis Arcas e r a t ; quod t u r p e m pateris iam cano podice morbum, femineis signis Luna Venusque fuit ; adtriuit Saturnus opes. hoc prorsus in uno haereo : quae cunnum lambere causa facit?

5

45 DE

CONCHASERENAE

Transferat huc liquidos fontes Heliconia Nais et patulo conchae diuitis orbe fluat ; n a m q u e latex doctae qui lauerit ora Serenae ultra Pegaseas n u m e n habebit aquas. 46 DE CHLAMYDE ET F R E N I S EQVI H O N O R I O AYGYSTO Α S E R E N A M I S S I S Non semper clipei metuendum gentibus orbem dilecto studiosa parens fabricabat Achilli, Lemnia nec semper supplex ardentis adibat a n t r a dei, n a t o galeam factura comantem,

44 3 Martis] matris R : patris Rw/K 6 || 4 quo Flor | actus Heinsius || 5 quo Flor || 6 fuit] tulit Jeep : facit Buecheler : iubent Mommsen || 7 attribuit g || 8 quae cun. lamb. oausa facit CpcWiul, cett. mei : quae cun. lamb. causa fuit CacWiW 2 , Buecheler : mendacem quae mala causa facit manifesta interpolatione Flor 45 Flor, C g J a L ^ a , F 2 P W ! , Δ, R de concha R F 3 : de conca Flor : de choncha in qua aqua triumphabat Δ : de serena Ζ : Concha3 Serenae Burmannus || 2 patulo Rpc, mr, cett. mei : patule >R ac | o r e L i F 2 P W i II doctaequilaueritgJ 3 0 3 2lR:docteliquaueritCL 1 Wii)Ci B 1 W 2 : docte ligauerit Ρac : docte liquarunt F 2 : docte rigauerit Ρpc : ut docte liquauerit Flor || 4 numen L j in ras., cett mei : nomen g J 3 W 2 ζ 4 6 Flor, C G J 3 L j 0 3 , F 2 P W i , Δ, R carmm. 46, 47, 48 titulos ut sibi constent refeci \ de clamide et frenis R : de muneribus a soceris honorio imperatori missis Δ : de muneribus honorio missis Ρmr : de muneribus honorio Flor (cruce mg adpicta) : incipit de muneribus honorii C : de serena Ζ || 2 properabat Postgate || 4 factura W t p c , cett. mei : fractura F 2 W X ?ac : pactura Heinsius : nactura Jeep : factura cum antra coniungendum putat Koch 398

CARMINA MINORA 4 -

δ

10

15

sed placidos etiam cinctus et mitia pacis ornamenta dabat, bello quibus ille peracto conspicuus reges inter fulgeret Achiuos. ipsa manu chlamydes ostro texebat et auro, frenaque quae uolucrem Xanthum Baliumque decerent aequore quaesitis onerabat sedula gemmis. at tibi diuersis, princeps altissime, certant obsequiis soceri. Stilicho Mauortia confert munera, barbaricas strages Rhenique triumphos. reginae contenta modum seruare Serena in tua sollicitas urget uelamina telas.

47 DE FRENO HONORIO

5

P H A L E R I S ET CINGVLO EQVI AYGVSTO Α S E R E N A M I S S I S

Ο felix sonipes, tanti cui frena mereri numinis et sacris licuit seruire lupatis, seu tua per campos uento iuba lusit Hiberos, seu te Cappadocum gelida sub ualle natantem Argaeae lauere niues, seu laeta solebas Thessaliae rapido perstringere pascua cursu, accipe regales cultus et crine superbus erecto uirides spumis perfunde zmaragdos.

46 5 placidos etiam J 3 0 3 W I J R : placido sed iam FlorCL XF2P : g incert. | et] g incert. : sed Heinsius | inermia Heinsius || 7 fulgeret Cpc, cett. mei : fulgebat g || 10 onerabat FlorAH : ornabat cett. mei || 12 soceri Ρpc?, cett. mei, Κ 6 p c : socer en J 3 R K 6 o c || 13 rheni- FlorAR : regni- C G L 1 0 3 F 2 P W I L 4 : regum- J 3 || 14 domum Jeep | serena est K 4 || 15 sollicitas urget Flor GJ 3 JRjoc : sollicita surget R a c K 6 : sollicita urget 0 3 : sollicitis urgetB 1 : sollicitis urgens C F 2 P W i , Cuiacii uetus : sollicitis surgensK 4 : sollicitisLi | telas FlorgJ 3 J R : tela 0 3 K 6 : telis C L 1 F 2 P W 1 B 1 47 Flor , CGJALIOA, F 2 P W 1 ? Δ, R

cum carm. 46 coniungit Δ, quod conprobauit Mommsen | de freno phaleris et cingulo equi honorii a serena missis 0 3 : incipit de equo dono dato R : de equo honorii PrarB! : ex eodem Flor C : De phaleris Jeep | j l cui tanti Buslid. : tanti cum 0 3 | i 2 numinis R : nominis (0 3 ), cett. mei || 3 — 4 sic contraxit Δ : seu tua per cappadocum gelida sub ualle natantem || 4 om.g(add. mg) J 3 (add. in imapag^i^ || 5 lauere i^/orgJ 3 0 3 F 2 P55crWiR : lauare CL x Pzl || 6 prestringere R : perfringere J 3 : transcurrere K 6 | saltu Camers || 8 profunde FlorF 3 399

CLAVDIVS CLAVDIANVS

luxurient tumido gemmata monilia collo, nobiiis auratos iam purpura uestiat armos, et medium te zona liget uariata colorum floribus et castae manibus sudata Serenae, Persarum gentile decus. sic quippe laborat maternis studiis nec dedignatur equestres moliri phaleras, genero latura decorem.

10

15

48 D E ZONA Ε Q V I A R C A D I O AVGVSTO Α S E R E N A MISSA

Accipe parua tuae, princeps uenerande, sororis munera, quae manibus texuit ipsa suis, dumque auro phalerae, gemmis dum frena renident, hac uterum zona cinge frementis equi, siue illum Armeniis aluerunt gramina campis turbidus Argaea seu niue lauit Halys, sanguineo uirides morsu uexare zmaragdos et Tyrio dignum terga rubere toro. ο quantum formae sibi conscius erigit armos spargit et excussis colla superba iubis! augescit breuitas doni pietate Serenae, quae uolucres etiam fratribus ornat equos.

5

ίο

47 10 aeratos Heinsius 48 Flor, CgJaLiOs, F 2 P W , , Δ, R de zona equi Archadii Clauerius (' Serena soror adoptiua Arcadii Imp. Orientis'). et iiotandum est maternis in Honorium studiis Serenam laborare, carm. 47,14 : incipit de zona equi regii missa honorio augusto a serena R : de faleris equinis a serena missis L 3 : de phaleris aequi regii a serena missi Δ : de pheris equi a serena missis Flor : de phaleris equi regii Ρ mr : incipit de phaleris equi a serena missis C : de phalera equiBi || 1 — 8 om. Tlmpr, suppl. ma — uel potius primarii librarii in locum pro tempore collega successit || 1 uenerande Flor ΔΪΙΚ β : memorande C g J 3 L 1 P 2 P W j : moderande 0 3 |l 2 munera Ρpc, cett. mei : munia Ρ ac || 3 dum gemmis J 3 | renitent Δ : refulgent gpc : redundant K 6 || 5 Armenii pauerunt . . . campi Jeep || 6 turgidus K 6 | lauit] labit R : lambit K 6 || 7 uexare Cpc, cett. mei : uersare ΔΤΙ || 8 c(h)roco F 2 B ! || 10 spargit FlorAR : sparsit (J 3 ), cett. mei | et om. Δ : ut Heinsius || 11 doni breuitas Flor. Gall. 400

CARMINA MINORA 47-49 49 TORPEDO

5

ίο

15

Quis non indomitam dirae torpedinis artem audiit et merito signatas nomine uires? illa quidem mollis segnique obnoxia t r a c t u r e p t a t et adtritis uix languida serpit harenis. sed latus armauit gelido n a t u r a ueneno et frigus, quo cuncta rigent animata, medullis miscuit et proprias hiemes per uiscera duxit. n a t u r a m iuuat ipsa dolis et conscia sortis u t i t u r ingenio longeque extenta per algas f a t t a c t u confisa suo [immobilis haeret] qui tetigere iacent. successu laeta resurgit et uiuos inpune ferox depascitur artus. si quando uestita cibis incautior aera hauserit et curuis frenari senserit hamis, non fugit a u t uano conatur uellere morsu, sed propius nigrae iungit se callida saetae et meminit captiua sui longeque per undas

49 Flor, C g J a L ^ a , F 2 P W i , Δ, R Torpedo Heinsius : de torpedine Flor P m r R F 3 : de turpedine Λ : incipit de turpitudineC || 1 dirae FlorA R : mirae cett. mei || 2 audit FlorRK 6 , Iuntina | etmeritos F 2 : et emerito R K 6 , Iuntina | dignatas Jeep j| 3 mollis J 3 p c , cett. mei : molli J 3 a c , Heinsius | segni- $3ρο(Δ), cett. mei : segnis- J 3 ac | obnoxia tractuK 6 : obnoxiatactu g J 3 0 3 ΔRC X :obnixanatatu FlorCL XF2PW! || 5 geminumBirt || 6 membra Heinsius | animata Scaliger : armata onmes mei : armenta : admota Heinsius : afflata Birt || 10 attactu FlorgJ 3 0 3 F 2 Wi : actactu (CLi) Pocd : a tactu R K 6 : ad tactum Ρpc : et tactu P x l 9 Baehrens | confisa Florg J 3 F 2 P : confixa R K 6 : fixa K 4 | suo FlorA R K 6 , Exc. Gyr. : iacet g j 3 : suo est Jeep: suo iam Baehrens : subit Birt | attactuque suo confisa Goodyear | immobilis haeret ex Oppiano {κείται ό' άύτεμφής), ut opinor, interpolant Flor , Exc. Gyr. : uerba non habent cett. mei || 11 om. J 3 | iacent FlorA R, Exc. Gyr. : nocent K 6 | resurgit FlorA, Exc. Gyr. : resurgunt R K 6 || 10 et 11 in unum sic contrahunt C g L 1 0 3 F 2 P W 1 : attactu (ac tactu €Li Ρac : et tactuP!! : ad tactum Ρpc) confisa iacet successu laeta resurgit hypermetrice CLiOsP : ac confisa iacet successu laeta resurgit F 2 W i B j : tactu fixa iacet successu laeta resurgit K 4 : attactu confisa iacet mox (cum gul: tum p 2 : dum L 3 ) leta resurgit g : attactu uel ac tractu uel ac natu confisa suo tum laeta resurgit Heinsius || 11 ante 10 positus est in Exc. Gyrin quibus ad u. 10 adnotatum est Hs uersus addendus, etsi mutilus, ex antiquo codictf |j 12 ferosRCi || 14 hamisgR : amis JCiac : armis cett. mei, |T Cipc j| 15 fugit J 3 0 3 J R : fuit Flor : fnrit C g L 1 F 2 PWi | uacuoBi || l6propiusi ZorCL 1 0 3 F 2 R:propriusJ3PW 1 :potius(g)L 4 || 17 longe- Rsscr, mr, cett. mei : longo- R 401

CLAVDIVS CLAVDIANVS

pigra uenenatis effundit flamina uenis. per saetam uis alta meat fluctusque relinquit, absentem uictura uirum: metuendus ab imis emicat horror aquis et pendula fila secutus transit harundineos arcano frigore nodos uictricemque ligat concreto sanguine dextram. damnosum piscator onus praedamque rebellem iactat et amissa redit exarmatus auena.

20

25

50 I N IACOBVM M A G I S T R V M

EQVITVM

Per cineres Pauli, per cani limina Petri, ne laceres uersus, dux Iacobe, meos. sic tua pro clipeo sustentet pectora Thomas et comes ad bellum Bartholomaeus eat; sic ope sanctorum non barbarus inruat Alpes, sic tibi det uires sancta Susanna suas; sic quicumque ferox gelidum tranauerit Histrum, mergatur uolucres ut Pharaonis equi; sic Geticas ultrix feriat rhomphaea cateruas Romanasque regat prospera Thecla manus;

5

ίο

49 18 effudit Δ Ij 19 alta] atra K 4 : acta Wakefield || 20 absentem P, cett. mei : ad Ρsscr : adstantem Burmannus | uictura g J 3 0 3 R P 1 1 : uinctura Δ : uectura Wi : nentura C L 1 F 2 P : tentura Flor, ?T Exc. Gyr. : nectura (pro necatura) Heinsius || 23 concretam K 4 ac || 25 auena i ZorCL 1 F 2 PW 1 : abena 0 3 : arena Δpc : habena g J 3 R C i : harena Δac 50 Flor , C g J 3 L ! 0 3 , F 2 P W 1 ? Δ, R (mutilum tamen) in iacobum magistrum equitum Flor : incipit in iacobum magistrum equitum R : in iacobum magister eius Δ : ad iacobum magistrum equitum Ρmr : incipit in magistrem iacobum C : incipit in lacobum magistrum militum B x (om. incipit) Ci ζ II l cani R K 6 : sancti cett. mei \ lumina J303PZL (ut opinor) || 2 nec C || 3 sustentet cett. mei, Exc. Gyr. : defendat zlR || 4 eat L ^ c , cett. mei: erat CLiiic || 5 — 6 om. R K 6 : ante 3 — 4 posuit Koch || 5 sanqtorum] Iudithae Barthius : cexpectes nomen ut Marcorum uel sim,.' Birt: Tiburti Hall | ηe Heinsius || 7—8 om. Cuiacii uetus || 7 ferus R | tranauerit , ? F 2 C i F 3 F 1 7 L 3 ζ : transnauerit Ρpc, cett. mei : transnauerat CPac || 9 —10 om. R K 6 || 9 romphea Florg : rhumphea Δ : rumphea cett. mei : rufea C || 10 romanas- Δ?ρο, cett. mei : romanae- Cuiacii uetus | regant g F 2 Vpc?Y xlpc? : tegat P 1 3 : gerant Cuiacii uetus \ thecla Δ : tecla CJ 3 L 1 0 3 W 1 J9C : theda Flor : teda C ^ n : tela g F 2 P W ! a c F 1 7 402

CARMINA MINORA 49-51

sic tibi det magnum moriens conuiua triumphum atque tuam uincant dolia fusa sitim; sic numquam hostili maculetur sanguine dextra: ne laceres uersus, dux Iacobe, meos.

51 IN SPHAERAM

5

ίο

ARCHIMEDIS

Iuppiter in paruo cum cerneret aethera uitro, risit et ad superos talia dicta dedit: 'hucine mortalis progressa potentia curae? iam meus in fragili luditur orbe labor? iura poli rerumque fidem legesque deorum ecce Syracosius transtulit arte senex. inclusus uariis famulatur spiritus astris et uiuum certis motibus urget opus. percurrit proprium mentitus Signifer annum, et simulata nouo Cynthia mense redit. iamque suum uoluens audax industria mundum gaudet et humana sidera mente regit. quid falso insontem tonitru Salmonea miror? aemula naturae parua reperta manus.'

50 11 moriens magnos . . . triumphos R || 12 et tua perpetuo dolia uina (uiiii K 6 ) fluant J 3 (haec post geyiuinam uersionem uersio posita est) R K 6 || 13—14 om. R K 6 || 13 hostilis K 4 | madeat tua e 2 II 14 ne FlorQgFpcJF 17 : nec J 3 L 1 0 3 F 2 P a c W i 5 1 Flor, C G J 3 L I 0 3 , F 2 P W J , Δ, R

in spheram archimedis Δ : in speram archimedis Flor : de sphaera archimedis Ρmr : incipit de spera R : incipit infera archimedis CBX || 1 aethera W i , cett. mei : equora Wi ulQ 1 : omnia gL 4 !| 2 uerba g L 3 p 2 I refert W 2 || 4 interrogationis signo notauit Buecheler || 5 fides R | leges- FlorgAH : legem- cett. mei | deorum J 3 Wx ηΙΔ R K 6 : uirorum W t , cett. mei : dierum Heinsius || 6 Syracosius Heinsius : syracusius (sir-) codd. || 8 urguet Flor Δ || 9 properum Heinsius | mentitus Δpc, cett. mei : mentitur CLiF 2 , Iuntina : metitus Z? : metitur Camers, Exc. Gyr. || 12 regit FlorFpcA : redit C J 3 L 1 0 3 F 2 P o c W 1 : rotat gpc : notat Rmr : uidet R 4 1 : retractat R || 13 qui CI4F2P ?| insontem (Δ), cett. mei : en sontem Heinsius : instantem Birt | salmonea miror g. F 2 Wi Δ : salamonea miror C : salomonea miror JaLiOaP : salmonea R : salomona uirorum B x : salmona mouemur Hn antiquo > Exc. Gyr. : natura mouemur Flor || 14 repente Δ 403

CLAVDIVS CLAVDIANVS 52 Α DE LANARIO

Sordidus ex umeris nodo dependet amictus

52 Β

Exercentur equis et colla comantia pectunt

53 GIGANTOMACHIA

Terra parens quondam caelestibus inuida regnis Titanumque simul crebros miserata dolores omnia monstrifero conplebat Tartara fetu, inuisum genitura nefas, Phlegramque retexit tanta prole tumens et in aethera protulit hostes. fit sonus: erumpunt Erebo necdumque creati iam dextras in bella parant superosque lacessunt stridula uoluentes gemino uestigia lapsu. pallescunt subito stellae flectitque rubentes Phoebus equos docuitque timor reuocare meatus. Oceanum petit Arctos inocciduique Triones occasum didicere pati. tum feruida natos talibus hortatur genetrix ad proelia dictis:

5

ίο

52 FlorR ( post carmina In Curetium ut distichon ponit: Hta in ueteri codice inierpositum' Exc. Gyr.) K 6 hos duo uersus tamquam distichon , cui titulum De lanario dant, prae se ferunt Flor R, Exc. Gyrut nihil inter se commune habentes separauit Jeep, quem sequor, litteris Α Β numero Birtiano adcommodatis 53 Flor, CgJaLiOa (deficit post 91), F 2 P W 1 ? Δ, R, gigantomachia FlorVmr : incipit gigantomachia RSi : incipit de gigantomachia C : diggigantomachia Λ || l terra reperta olim K 4 H 2 dolores W x , cett. mei : labores Wiul || 3 fetu R^cSi : feto Rac : c(o)etu cett. mei || 5 tument R 7|| 6 Erebo Behotius, Heinsius : erebi Buslid. : crebro RSi : cerebri W A : crebri jP /o?'CgJ3L1 0 3 (F 2 )PJ : gremio Jeep olim | nondum- Iuntina : uixdum- Jeep || 7 ad g L 4 || 8 gressu B X L || 10 cogitque Heinsius || 12 didicere J 3 RSI : uoluere cett. mei : optauere ex membranis Barthius | perfida Heinsius || 13 ad RSi : in* cett. mei 404

CARMINA MINORA 52-53 f

15

20

25

3o

35

o pubes domitura deos, quodcumque uidetis, pugnando dabitur; praestat uictoria mundum. sentiet ille meas tandem Saturnius iras, cognoscet quid Terra potest, si uiribus ullis uincor, si Cybele nobis meliora creauit. cur nullus Telluris honos? cur semper acerbis me damnis urgere solet? quae forma nocendi defuit? hinc uolucrem uiuo sub pectore pascit infelix Scythica fixus conualle Prometheus; hinc Atlantis apex flammantia pondera fulcit et per canitiem glacies asperrima durat. quid dicam Tityon, cuius sub uulture saeuo uiscera nascuntur grauibus certantia poenis? sed uos, ο tandem ueniens exercitus ultor, soluite Titanas uinclis, defendite matrem. sunt freta, sunt montes: nostris ne parcite membris; in Iouis exitium telum non esse recuso. ite, precor, miscete polum, rescindite turres sidereas. rapiat fulmen sceptrumque Typhoeus; Enceladi iussis mare seruiat; Otus habenas Aurorae pro Sole regat; te Delphica laurus stringat, Porphyrion, Cirrhaeaque templa teneto.' his ubi consiliis animos elusit inanes, iam credunt uicisse deos ihediisque reuinctum Neptunum traxisse fretis ; hic sternere Martem

14 quoscumque Α || 16 sentiet J ^ c f R S i : sentiat cett. mei | ipse Heinsius |j 17 cognoscet FlorA RS X : cognoscat cett. mei : agnoscetK 6 : agnoscat Iuntina | quid g J 3 0 3 F 2 R S 1 L : quod FlorCL^Wi Α | si] sic Barthius : cur Heinsius | uiribus ullis FlorgJ 303AJlS 1L : uiribus illis P l x £ : curribus ullis Wi : curribus illis CLX F 2 P : uiribus illi Heinsius || 18 si Flor zlSi : cur C g J 3 L 1 0 3 F 2 P W 1 L : uerb. om. R : sic Jeep | uobis F 2 || 19 cur 1 ] cui RSi | honorF 2 Wi | cur 2 Florgpc : quae J 3 «c?, cett. mei : qui J 3?pc?R : ut Heinsius || 20 urguere FlorASi II 2 1 defluit K 4 | hinc J 3 0 3 R L , luntina : hic cett. mei | sub uiuo p 2 : recidiuo Barthius : fibroso uel nimio sub Heinsius |l 23 hinc Apc, cett. mei : hic Wi (ut uid.) Aac : huic C | pondera] pectora Ρ : corpora Α : sydera W x p c \ fulcet S x : fulsit C || 24 om. K 4 , damnauit Heinsius || 25 uulture Cpc, cett. mei : uultere Si : uulnere Cacg : gutture Ci | secto K 4 || 27 ultro R j| 28 post hunc u. hiatus unius u. inFlor || 29 iuga Goodyear | nec RSj || 31 miscite Α : miscere C | rescingite Α : restinguite RSi : restringite K 6 | turres sscr, cett. mei: turbas R S t j| 32 celumque W 2 || 33 seuiat K 6 | Otus Hall : alter codd. |l 35 stringet i^/orJ | creteaqueL | teneto g J 3 R S 1 C 1 : teneteK 6 : tenebo0 3 : tenebis Flor CLiFaPWi J L : tenebunt Barthius || 36 animos elusit FlorgWipc? Α R: animoselusit Si pc : animose lusit C J 3 I i i 0 3 F 2 P P n : animo selusit ζ : animos illusitL || 37 reuictum CJsLxP || 38 traxisse] transisse F 3 : cessisse ζ | uadis L | stringere C 2BT

laudianus

405

CLAVDIVS CLAVDIANVS

cogitat, hic Phoebi laceros diuellere crines; hic sibi promittit Venerem speratque Dianae coniugium castamque cupit uiolare Mineruam. interea superos praenuntia conuocat Iris, qui fluuios, qui stagna colunt, cinguntur et ipsi auxilio Manes; nec te, Proserpina, longe umbrosae tenuere fores ; rex ille silentum Lethaeo uehitur curru lucemque timentes insolitam mirantur equi trepidoque uolatu spissas caeruleis tenebras e naribus efflant. ac, uelut hostilis cum machina terruit urbem, undique concurrunt arcem defendere ciues, haud secus omnigenis coeuntia numina turmis ad patrias uenere domos. tum Iuppiter infit: f o numquam peritura cohors, ο debita semper caelo progenies, nullis obnoxia fatis, cernitis ut nostrum Tellus coniuret in orbem prole noua dederitque alios interrita partus? ergo quot dederit natos, tot funera matri reddamus. longo maneat per saecula luctu, tanto pro numero paribus damnata sepulchris.' iam tuba nimborum sonuit, iam signa ruendi his Aether, his Terra dedit, confusaque rursus pro domino Natura timet. discrimina rerum miscet turba potens: nunc insula deserit aequor, nunc scopuli latuere mari. quot litora restant nuda! quot antiquas mutarunt flumina ripas!

40

45

50

55

60

65

40 sperat- R^pc, cett. mei : spirat- Rac || 45 ipse Clauerius || 46 Lethen euehitur e membranis Barthius: Lethaeo inuehitur Heinsius || 47 trepido- Ρpc, cett. mei: trepidos-CLjPac : rapido-Ζ || 49 proruit uel uerberat Heinsius | orbem Δ || 51 munera PL | formis Flor, Exc. Gyr. || 52 patrias] patris* RSi : proprias ζρο | tum] tunc C x L p 2 : cumgF 2 I inquitK 6 || 53 semper^orJRSi :caelo cett. mei || 54 caelo Flor Δ RSi : semper cett. mei, W 2 (post progenies) I nullisque* RSi || 55 en . . . coniurat Barthii cod. | tellus nostrum FlorA RSj ρ : nostram tellus Burmannus \ axem uel arcem Burmannus || 56 tulerit- (aut 57profert) Goodyear | atrosFerd. Baehrens || 57profert (aut 56 tulerit-) Goodyear || 58 longo . . . luctu cett. mei, L ac?\ luctu . . . longo W 2 : longo . . . luctusLpc? : longo . . . ductu J R : longo . . . uictu F 3 : longo . . . cursu R 3 1 : longoque . . . luctu Barthius : longi . . . luctus Heinsius | manet Barthii cod. : meat Barthius: maneant Heinsius : iaceat Birt || 60terraK 4 | ruendi i^ZorgJ 3 0 3 W 1 R L : n i e n t i C L 1 F 2 P J ? S 1 || 61 his aether his terra dedit g J 3 W 1 ^ c R C 1 K 6 L P 4 : bisaetheri isterra dedit Δ, sic corr. : bisaeter is terra dedit : bis aether bis terra dedit Flor ζ : terra dedit bis etheo CL X P : terra dedit bis ethereo F 2 : signa dedit bis etheo K 4 : hiis etheris terra 0 3 || 62 de mundo Jeep || 64 nunc] non p 2 : nec Heinsius \ caruere Burmannus | maris S x || 65 mutantur g | terras R 406

CARMINA MINORA 3

hic rotat Haemoniam praeduris uiribus Oeten; hic iuga conixus manibus Pangaea coruscat; hunc armat glacialis Athos; hoc Ossa mouente tollitur; hic Rhodopen Hebri cum fonte reuellit et socias truncauit aquas summaque leuatus rupe Giganteos umeros inrorat Enipeus: subsidit patulis Tellus sine culmine campis, in natos diuisa suos. horrendus ubique it fragor et pugnae spatium discriminat aer. primus terrificum Mauors non segnis in agmen Odrysios inpellit equos, quibus ille Gelonos siue Getas turbare solet: splendentior igni aureus ardescit clipeus, galeamque nitentes arrexere iubae. tum concitus ense Pelorum transigit aduerso, femorum qua fine uolutus duplex semiferi conectitur ilibus anguis, atque uno ternas animas interficit ictu. dum superinsultans auidus languentia curru membra terit multumque rotae sparsere cruoris, occurrit pro fratre Mimans Lemnumque calentem, cum lare Vulcani spumantibus eruit undis, et prope torsisset, si non Mauortia cuspis ante terebrato cerebram fudisset ab ore.

70

75

80

85

66 haemoniam gR : -um cett. mei | uiribus] rupibus L L 3 : artubus Sched. Gud. : cautibus K 6 : arcibus Heinsius || 67 conixus RSi : conixis FlorA : con(n)exis cett. mei : conuexis g || 69 Hebri cum fonte Iuntina : hebri cum ponte Ρac, cett. mei : hebri cum parte Ρpc : Haemi cum monte Heinsius olim !| 70 leuatus] uolutus p 2 : ligatus Jeep || 71 inrorat J R S j : irrorat i T i o r g 0 3 W 1 u ? K 6 L 4 : irruat J 3 : erorat Ce :exornat L ^ i P W i L || 72 subsedit R S ^ : subditur et Flor || 74 fit F 1 9 | strepitum Birt | disterminat Heinsius || 75 terrificum gpc, cett. mei : -us C J 3 0 3 || 77 quisue Getas Heinsius | igne Flor || 79 arrexere] aspexere K 6 : aspersere Hein sius || 80 auerso F 3 ζ \ fine ^ o r J R S i : parte cett. mei j| 81 semiferi Gesnerus : semiferis cett. mei : semifero Si | con(n)ectitur Ρpc, cett. mei : conectit Δ : conectibus Ρac : complectitur J 3 L || 82 ternas] eternas g : trinas p 2 || 83 dum Barthius, Heinsius : tum cett. mei : tunc R | auidus fort. corruptum : auido L, Barthius : rapido Heinsius : grauido Hall | cursu FlorRS X || 84 insparsere 0 3 P n : inspersere g J 3 C i P 2 | cruoris RS t : cruorem* cett. mei : cruorum CJsOsPnac^ |l 85 accurrit Heinsius \ mimans CLi^lL : mimas Flor Si : minans J 3 0 3 L 4 : minas gR : minax F 2 P W X C A L | calentem] cadentem FlorA, Exc. Gyr.: canentem L |j 87sednonP 11 || 88 terebrato Heinsius : celebrato 'unus Mediceus * Heinsii : relaturo duo Vaticani ap. Heinsium : releuato ^ / o r L 1 0 3 P J S 1 C 1 P 4 P 1 i : releuatum C : reuelato g J 3 F 2 R : reuelatum W x : reluctato t : rebellantis primo, tum repens lato Birt | fud. ab ore cer. Buslid. 28*

407

CLAVDIVS CLAVDIANVS

ille, uiro toto moriens, serpentibus imis uiuit adhuc stridore ferox et parte rebelli uictorem post fata petit. Tritonia uirgo prosilit ostendens rutila cum Gorgone pectus; aspectu contenta suo non utitur hasta (nam satis est uidisse semel) primumque furentem longius in faciem saxi Pallanta reformat. ille procul subitis fixus sine uulnere nodis ut se letifero sensit durescere uisu (et steterat iam paene lapis), f quo uertimur?' inquit, ? quae serpit per membra silex? quis torpor inertem marmorea me peste ligat?' uix pauca locutus, quod timuit, iam totus erat; saeuusque Damastor, ad depellendos iaculum cum quaereret hostes, germani rigidum misit pro rupe cadauer. hic uero interitum fratris miratus Echion, inscius auctorem dum uult temptare nocendo, te, dea, respexit, solam quam cernere nulli bis licuit. meruit sublata audacia poenas et didicit cum morte deam. sed turbidus ira Palleneus, oculis auersa tuentibus atrox, ingreditur caeoasque manus in Pallada tendit. hunc mucrone ferit dea comminus; ac simul angues Gorgoneo riguere gelu corpusque per unum pars moritur ferro, partes periere uidendo. ecce autem medium spiris delapsus in aequor Porphyrion trepidam conatur rumpere Delon, scilicet ad superos ut torqueat inprobus axes.

90

95

100

105

lio

115

89 uiro toto] uelut tuto R : uelud tuto Si : uel actutum K. SchenJcl : uel a summo Jeep | serpente superstcs Si || 90 stridereK 4 | rebellis gireuelliSi || 91 feritRSi | post 91 deficitO^ || 92 obtendens Heinsius || 94 om. SA | pinuque furentem Heinsius || 94 — 95 ruentem / longius uel frementem (iam R 3 1 ) / anguibus Heinsius || 95 faciem saxi Flor( J)R : faciesaxaSi : formam saxi C g J 3 L 1 F 2 P W i L W 2 : saxiformamL 3 || 97 utseletsePn :etsi Δ | sentit C || 98 paene FloriIRSi : parte cett. mei || 99 quis g J 3 d C i W 2 : qui Flor¥ 2W! RSιL : quidCLjPg || 100 uixplura p 2 || 101 saeuitque RSi || 102 cum d R : dum cett. mei | hostes (C), cett. mei : hostis Δ : ictus gL 4 |[ 104 hinc Wi | miratus gzl : -ur cett. mei || 106 om. Δ | aegida resp. Heinsius || 107 sublati Heinsius \ penam F 3 || 108 ira JSi : iram R, Exc. Gyr.: ida Ρpc: idam, idan, ydam, ydan cett. mei : idas K 4 || 109 palleneus Rpc : pallaneus Flor JRacSi^c : pallanes δχαο : palladiis C g J 3 L i F 2 P W i L | auersa K 4 L : aduersa cett. mei : diuersa Schraderus || 110 aggreditur Heinsius || 114 dilapsus C l K 6 L 3 W 2 || 115 rumpere] uellere A2pc, την : uincere C^ || 116 inprobus (im-) W^, cett. mei : igneus Vf^ul 408

CARMINA MINORA 5

120

125

horruit Aegaeus; stagnantibus exilit antris longaeuo cum patre Thetis desertaque mansit regia N e p t u n i famulis ueneranda profundis. exclamant placidae Cynthi de uertice Nymphae, N y m p h a e quae rudibus Phoebum docuere sagittis errantes agitare feras primumque gementi L a t o n a e struxere torum, cum lumina caeli parturiens geminis ornaret fetibus orbem. inplorat P a e a n a suum conterrita Delos auxiliumque r o g a t : r si t e gratissima fudit in nostros L a t o n a sinus, succurre precanti. en iterum conuulsa feror.'

117 obruit FlorAH, Exc. Gyr. | undis g j 3 || 120 et clamant R | placido J 3 R C i : pauidae Schraderus | cynthiK 4 : cinthiL : cincto T 2PC · contu Δ : cuncte g J 3 R C i : cuncto J PZorCL 1 F 2 acPW 1 : sacro Sx || 123 extruxere A 2 : strauere L 3 | Umina t :* culmina C || 125 adest in gJaWi (add. mg) R A 2 C i L P 1 1 ζ (add. mg): abest α Flor C L 1 F 2 P J S 1 , Exc. Gyr. (Ίιοο carmen deest in antiquo') \ perterrita A 2 Ci || 126 rogat FlorgJ^pcAR^L : rogant C L 1 F 2 P a c W 1 : rogans Heinsius || 127 nostro . . . sinu R || 128 en . . . feror om. K 6 | gigantomachia explicit R : finit giganthomachia Sx : explicit Wi : quod mr in A 2 reJiqua perierunt adnotauit, tenendum est non esse cur carmen unquam ultra uerbum feror processisse existimemus. quod Hieronymi uerba (Comment. in Iesaiam 8, 27) pulchre quidam poeta in Gigantomachia de Encelado lusit: fquo fugis, Encelade? quascumque accesseris oras, / sub deo (pro sub Ioue uulgo putant) semper eris' ad hoc carmen nonnulli rettulerunt, inani indulgentium est hariolationi. nescimus enim quis fuerit ille quidam poeta

409

CARMINVM YEL SPVRIORVM VEL SVSPECTORYM A P P E N D I X 1 IN

SIRENAS

Dulce malum pelago Sirenae uolucresque puellae Scyllaeos inter fremitus auidamque Charybdin musica saxa fretis habitabant, dulcia monstra, blanda pericla maris, terror quoque gratus in undis. delatis licet huc incumberet aura carinis implessentque sinus uenti de puppe ferentes, figebat uox una ratem. nec tendere certum delectabat iter reditus, otiumque iuuabat, nec dolor ullus erat: mortem dabat ipsa uoluptas.

5

2 LAVS H E R C V L I S

Pieridum columen, cuius Parnasia magno numine templa sonant, Phoebe, precor, huc age laeto

1 Δ, Camers eiusdem ιη sirenas Δ (in quo post carm. min. 49 comparet) : Claudianus In Syrenas Camers : In Sirenas Isengriniana || l sirenae Δ : Syrenae Camers : siren Cuiacii uetus | h. uers. spurium censuit Jeep || 5 hinc Jeep || 6 rupe Birt \ ferentes Δ, Camers : furentes Cuiacii uetus : fauentes Jeep || 7 coeptum Heinsius || 8 otiumque Δ : ociumque Camers : odiumque Clauerius || 9 dolor Camers, ul, mg : color Δ 2 Δ, Camers eiusdem laus herculis Δ (in quo post carm. min. 53 comparet) : Claudiani Laudes Herculis Camers : Cl. Claudiani Laudes Herculis Isengriniana || l Pierium Clauerius || 2 nomine Δ \ phoebe . . . laeto Δ : laeto . . . Phaebe Camers : Latio . . . laeto Heinsius : laetos . . . Phoebe Jeep : Phoebe huc uel en . . . laeto Buecheler 410

CARMINVM VEL SPVRIORVM VEL SVSPECTORVM APPENDIX

5

10

15

2o

25

-

te comitante choro, penetralia sancta sororum et noua Castalios latices per rura petentem Hippocrenaeo uiotorem insistere fonte me fac. namque tuam non nunc nouus aduena turbam ingredior, laurusque gerens et florea sertis tempora uincta tuis, doctorum munera uatum, testor adhuc ueteres quamuis desuetus honores. Alcides mihi carmen erit, germana Tonantis progenies, dignus credi post uiscera numen, cui super inmensos inuicti roboris aestus nec nasci potuisse uacat: nam Iucis in ipsis, inclyte, primitiis tardo uix; editus ortu fecisti de patre fidem. sed cur mihi lentis ludis adhuc, Cirrhaee, modis tenerumque resultans luxuriante leues impellis pollice chordas? pone habitum quo molle canis, et frondis amatae linque nemus mollique exutus tempora lauro populea mecum carmen luctare sub umbra. iam graue plus etiam quam uentris tempora uellent Alcmenam tendebat onus. sed regia Iuno impedit et partus prohibet nascique uetabat, ut metus ipse deum monstret; nec uiuida caeli semina mortales norunt sentire latebras nec possunt sufferre moras. datur inde nouercae materies; grauibusque odiis augmenta ministrat quod uinci coepisse pudet. mox improba binos

3 te comitante choro Shaclcleton Bailey : tecum cuncta choro Δ, Camers : te coniunge choro Aldina : tecum iunge choro Clauerius : (laetos) tecum iunge choros Jeep || 5 Hippocrenaeo . . . insistere fonte Heinsius (qui et fonti coni.): hippocreneon . . . sistere fontem Δ, Camers (-enaeum) : Hippocrenaeum . . . uisere fontem Jeep : Hippocrenaeon . . . sistere fontum Buecheler : Hippocrenaeon . . . siste refotum Birt || 6 me fac. namque Clauerius : me fameque Λ : me famaque Camers : me dignare Delrius : me fas namque Heinsius : mente faueque Birt | rupem Hein sius || 7 laurusque Δ : -osque Camers : -oque Heinsius || 8 munere Heinsius || 10 germana Clauerius : romana Δ, Camers : non uana Scaliger : memoranda Birt || 11 dignusque coli Baehrens \ funera Burmannus | nomen Δ || 12 cui super Liuineius : cui semper Δ : semper in Camers : semper ob Clauerius : cuique per Birt | actus Liuineius || 13 uix nasci Burmannus || 14 inclite Clauerius | principiis Camers || 16 chirrhaee Δ : corr. Birt: Cyrraea Camers : Cyrrhaea Clauerius || 18 moilis amas Camers || 19 molli-] miti- Gronouius : solita- Heinsius || 21 uellent] ferrent Heinsius || 22 alcmenam Δ : Alcmena Camers : Alcmenae Cuiacius l| 23 partu Heinsius l| 24 fetus ut ipse Birt i| 27 alimenta Heinsius || 28 se posse uel potuisse Heinsius 411

CLAVDIVS CLAVDIANVS

in tua membra iubet, dum nasceris, ire dracones. incumbunt celeres illi, squamosaque iussus armat colla furor, nec, quamuis maxima tractu, tardantur spiris; sequitur pars cetera pectus; tristis Tartarea uibratur sibilus aura; morte rubent oculi trifidisque horrentia linguis ora sonant nigrumque fremens leuat ira uenenum. quid nunc inuictis fraudes innectere fatis, caelicolum regina, iuuat? cur obicis angues, cur paruo geminos? anne unum posse necari iam strato Pythone times? licet omnia mundi monstra uoces ipsamque armes serpentibus Hydram, defendet natura deum patremque probabit, quod non uis constare, Iouem. iamque inrita taetri iussa parant implere angues miseroque furore in sua fata tument. cernit tua membra petentes horrescitque parens numenque ignara creasse mortali pietate timet. nil, sancta, superbae paelicis insidias caelo modo feta tremescas, neue haec monstra tibi faciant, Alcmena, pauorem. sic mater potes esse dei. iam tolle serenum laeta animum tantoque libens haec aspice uultu ut deceat genuisse Iouem. depone pauorem indignum partu, natumque exemplar habeto. cui metuis, nihil ipse timet. nam lumine recto ridebas tu, diue, truces, animosque superbos de genitore tenes, uotisque aptissimus orbis gaudebas tantam iam tum meruisse nouercam.

30

35

40

45

50

55

32 tardantur spiris Camers : tardatam spiris Λ : tardantur spirae Heinsius : tardata spiris Eiese : tarda tamen spiris Birt: tardatum spiris Ziehen || 35 leuat] pluit Heinsius : fluit uel liquat Birt || 36 inuitis Heinsius || 37 obiicis Camers || 41 defendit Δ || 42 non uis Δ : nouit Camers : nolis Heinsius | irrita Camers j| 43 miseroCamers : miserum- Δ : uerso- Heinsius || 44 in tua Scaliger || 45 numenque Camers : nomenque Δ : numen quae Koch | creasse Clauerius : creasset Δ, Camers || 46 materna u. d. ignotus in exemplari Cuiacii \ nihil Δ || 47 feta Hall : freta Δ, Camers | tremiscas Clauerius || 49 si Heinsius || 50 tanto-] tuto- Riese : blando- uel lentoBaehrens : tali- Birt \ aspice Δ ut uid. (non adspice), Camers || 51 tenuisse Cuiacius | Ioui Heinsius | pauorem Δ : timorem Camers : fauorem Aldina l| 52 natum quae Camers \ habeto Clauerius : habebat Δ : habebas Camers : habebis Jeep || 53 nil Camers \ lumine Liuineius : numine Camers : nomine Δ || 54 trucesque Camers || 55 tenens Heinsius || 56 tantum Δ 412

CARMINVM VEL SPVRIORVM VEL SVSPECTORVM APPENDIX 2

60

65

70

75

corripis exiguis mox grandia g u t t u r a palmis et quamuis teneri cogens in brachia pondus corporis fimpressos liuens f tellure dracones. efferat aetherium q u a n t u m uolet orbis in axem Latoidas uerosque probet sua fabula diuos, quod Delo iam stare licet. non aequa laborum gloria, nec parili serpentes sorte necarunt, illi u n u m ferro, geminos hic inermis et unus! his coeptis non ulla p a r a t cunabula fatum, diue, tibi ; sed cum totis iam b r u m a rigeret imbribus et solidis haererent flumina lymphis, n u d u m praegelidis durando firmat in undis. u t q u e rudes primo t e m p t a s t i robore gressus, frondosae deserta uagus penetralia siluae secura iam m a t r e petis telisque tremendis ludis et aerias adducto deicis arcu a u t funda uiolentus aues noctemque sub astris exigis et puram fractis bibis amnibus u n d a m . immanem interea Nemeae per lustra leonem ipsa Chimaeraea cretum de gente nouerca in t u a depastis a r m a b a t uota iuuencis, augebatque fero uires rabiemque iuuabat n a t u r a m minus esse putans. heu q u a n t a uirorum

58 ante 57 locauit Jcep || 58 et quamuis teneri Aldina : ex quamuis teneri Δ : et quamuis teneris Camers : et quamuis crebris Heinsius : et manibus teneris Riese : et quamuis tener es Jeep : corporis et teneri Shackleton Bailey | cogunt se in brachia nodis Heinsius || 59 del. Jeep | corporis Buecheler : corripis Δ, Camers : porrigis uel proicis Heinsius | impressos liuens Δ : illidens prensos Camers (quod ad uerurn fort. propius accedit) : impressos licuens Aldina : impressos linquens Liuineius : impressos uincis uel torques Buecheler : impressos releuans Birt: impressos liquas Ziehen : inlidis pressos Hall | constringis pressos releuans Riese l| 60 aethereum Camers \ uolet Camers : uolit Δ : uelit Hall || 61 laetoidas Δ \ fauola Δ || 62 quo Δ || 63 parilis serp. sortete Δ || 64 hic inermis Camers : inhermis Δ : et inermis Aldina || 65 illa Birt | fatum Hall : partus Δ, Camers : uirtus Shackleton Bailey || 66 diua Camers | totis] motis HeinsitLS : effusis uel ruptis Shackleton Bailey || 69 rudis Camers \ tentasti Camers || 70 uagus deserta Δ || 71 tremendis Camers : -as Δ : -um Heinsius : -us Baehrens || 72 ludis Camers : laus Δ | et aerias Δ : in aethereas Camers : aetherias (om. et) Aldina \ deiicis Camers || 73 uiolenter Carners || 74 et crudam Heinsius || 75 — 76 uerba Nemeae per lustra leonem / ipsa Chimaeraea (Chymeraea Camers) in Δ non adsunt (nempe cum per homoeoteleuton omissa sint), sed primum in Camertis editione comparent || 77 tua ex sua corr. Δ : tua Camers | fata Hall || 79 naturam Δ (non natiira), Camers \ heu quanta Camers : quantaque Δ : quanta ille Birt: qui quanta Hall 413

CLAVDIVS CLAVDIANVS

80

85

90

95

IOO

io5

funera, quam multos fstrauit cum dentibus apros! non illum magnae uiduatis moenibus urbes armorum fregere minis, Martique domando adsuetas morsu fudit grauiore cateruas. hunc grauis Eurystheus (nam te, quo cuncta leuares, imperium duri uoluit sufferre tyranni sic mundo Fortuna fauens), hunc sternere leto imperat. ο nullum uirtus reticenda per aeuum dignaque sidereos post membra intrare recessus, posse mori quam uile putas! namque impiger ultro uadis et inmensae scrutatus deuia siluae in noua sanguineos armantem uulnera rictus (admonita feritate iubas uisuque cruentus excussis mouet arma toris dubiumque residens infremit) inuadis trepidum solisque lacertis grandia corripiens eluso guttura morsu inbellem fractis prosternis faucibus hostem. quin et flauicomis radiantia tergora uillis ceu spolium fuso uictor rapis. emicat omnis in laudes mox turba tuas longoque relicta currit in arua metu. iuuat ire et libera rura defensosque uidere locos siluamque iuuencis iam facilem et nullis resonantes fletibus agros. Maenalium petis inde nemus fletamque colonis Arcadiam et raro steriles iam robore siluas. namque hic inmensa membrorum mole cruentus indomitus regnabat aper soloque tremendus corpore lunatis fundebat dentibus ornos

80 strauit sementibus agros uel constrauit messibus agros uel cumulauit gentis aceruos Heinsius : strauit cum gentibus agros Riese : strauit tum dentibus agros Baehrens : strauit cum dentibus atrox Birt | funera constrarunt candentibus ossibus agros Haupt || 81 montibus Camers | urbis Δ || 83 assuetas Camers || 84 Euristheus Camers | quocumque Camers || 87 ο Hall : tum Δ : at Camers || 89 iam Jeep | putat Clauerius |l 90 et om. Δ | immensae Camers | inuia J | scruteris ut inuia Birt || 91 armantem Camers : armante Δ : animasti Clauerius \ post h. u. aliquid excidisse putat Riese : uerba admonita . . . infremit parenthesi includit Buecheler || 92 admonitae Heinsius : -us Birt, \ iubas Δ : iuba Camers : iubae Heinsius j| 94 infremuit Δ \ tumida u. d. ignotus in exemplari Cuiacii | solidis- Heinsius : totis- Riese || 95 del. Jeep \ eliso Bcirthius, Heinsii ed. prior || 96 imbellem Camers | prosterni Δ || 97 tunc et Camers || 101 desertos- Baehrens \ focos Heinsius || 102 nulli Δ || 104 raro steriles Aldina : raro sterelis Δ : steriles raro* Camers || 105 immensa Camers | rigentum Heinsius || 106 solidoque Heinsius || 107 fundebat Δ : fundebant Camers : findebat Cuiacius \ dentibur Δ 414

CARMINVM VEL SPVRIORVM VEL SVSPECTORVM APPENDIX 2

110

ii5

120

125

130

sternebatque suis lugentia rura colonis. horrebant rigidis nigrantia corpora saetis, duratusque armos scopulis, totosque per artus difficilis potuisse mori. non spicula in illum nodosumue rapis clauato pondere robur; armati uiduatur honos, nec uulnera uirtus exemplo sibi facta timet. iamque arripis ultro spumantem cogisque diem sufferre tuendo atque supinando mirantem flimina uinci Argolici uictor portas sub tecta tyranni. fama celer toto uictorem sparserat orbe, auxiliumque dei poscebat Creta cruento uicta malo. taurus medio nam sidere lunae progenitus Dictaea Iouis possederat arua. fulmen ab ore uenit, flammisque furentibus ardet spiritus, et terram non caeli flamma perurit, sed flatus monstri fdextrof iam Siria cessent sidera solque, uelut glaciali frigore uictus, abstrusum mundo claudat iubar, aurea condens lumina, et ignifluo stupefactus in orbe tepescat! aestus habet Cretam. pereunt siluaeque lacusque graminaque et fontes sacri, montesque perurit flamma ferox. Idam superis spectantibus ignis dissipat, et magno cunabula grata Tonanti igne suo monstrum, si fas est dicere, uincit. tandem fama celer Dictaea ad litora magnum duxerat Alciden, cum taurum dira minantem

108 suos . . . colonos Camers | ingentia Riese || 109 horrebat Heinsius | trifidis Camers | tergora Heinsius || lio duratus- Wernsdorf : -os- Δ, Camers | scapulis Heinsius | tutos- Heinsius l| 112 clauato Liuineius, Pulmamius : grauato Δ, Camers : grauidato Clauerius || 113 uitatur Baehrens || 114 extemplo Camers | sibi Wernsdorf : tibi Δ, Camers || 115 deum Riese || 116 supinato Clauerius : inopinato Baehrens | limina uinci Δ : lumina uinci Camers : lumina uinctum Birt: lumina uincis (a uinciendo) Koch : uimine uincis Shackleton Bailey, qui et post Argolici inserit: fulmina uinci Hall || 117 portans Koch || 118 uolans Clauerius | orbe Camers : urbe zi || 119 Creta cruento Camers : creata crudeli Δ : Creta crudeli Aldina || 124 dextro] tetri Scaliger : taeter Heinsius : retro Riese : tecto Jeep : dempto Birt | siria Δ : Syria Camers : Sirius Jeep \ cesset Clauerius : erret Jeep || 125 sidera Scaliger : sidere Δ, Camers \ uelut Hall : licet Δ, Camers \ uictus Camers : uictor Δ || 126 iuba Δ || 127 limina Δ \ ignifluus Δ \ tepescat Camers : tepescet Δ : tremescat Baehrens || 128 siluaque Δ || 129 sacri Camers : sagri Δ : sicci Buecheler || 133 uixdum fama Jeep || 134 qui Baehrens 415

CLAVDIVS CLAVDIANVS

135

accipit et saeuum cornu flammasque uomentem corripit atque artus constringens fortibus ulnis ignifluos flatus animamque in pectore clausit.

3 Α DE DVLCIO

Nectareo muro dulces cinguntur harenae.

3 Β DE DVLCIO

Suaue tibi nomen; sed si te talia tangunt, moribus atque animo postea dulcis eris.

4 D E ZONA Α S E R E N A A R C A D I O AVGVSTO M I S S A

Stamine resplendens et mira textilis arte balteus alipedis regia terga liget, quem decus Eoo fratri pignusque propinqui sanguinis Hesperio misit ab orbe soror. hoc latus adstringi uelox optaret Arion, hoc proprium uellet cingere Castor equum.

5

135 excipit Scaliger || truncum carmen esse censuit Heinsius; sed non minus ueri simile est auctorem, quisquis fuerit, taedio superatum uel potius ingenio destitutum post u. 137 scribere desiisse 3A R K 6 P 1 2 de dulcio R (subiuncto titulo de lueusta qui ad proximum in hoc cod. carmen, uideh carm. min. 24, spectat) K 6 (in catalogo) 3B R37 tp 2 post ea Riese 4 RK6P12 item de zona missa ab eadem archadio augusto R, qui hoc carmen post carm. min. 48 locat. carmen fortasse genuinum || 2 liget Rpc, mr: ligat R a c K 6 P 1 2 || 3 quod K 6 416

CARMINVM VEL SPVRIORVM VEL SVSPECTORVM APPENDIX 2-5

5 E P I T H A L A M I V M DICTVM LAVRENTIO

5

ίο

15

2o

In primis te, sponse, precor, patiare canentem, teque, puella, magis, tacito mihi crimine parcas. soimus enim, scimus uobis nunc carmina nostra doctiloquique etiam linguam sordere Maronis. sed breuiter strictimque duos dicemus amantes, materiesque licet plus quaerat, pauca loquemur. principio generis simili uos stirpe creatos Florenti FJtarique patrum sat nomina produnt. matribus et pariter respondet fetus uterque: nam decuit Mariam sapientem fundere ******** Calliopenque simul iuuenem proferre to******** ο similes multumque pares! te prima iuuentus insignem uegetumque tenet; nam nuper ********* florigenas plenaque decens lanugine malas mollia uotifero dempsisti uellera ferro. egregio fulges cultu totusque decorus, ex facie mores patriamque ex nomine pandens: nam quae primates quondam genuere Latinos antiquaeque urbi proprium tribuere uocamen, dant tibi, Laurenti, Laurentes nomina Nymphae. quid memorem mores iuuenili in corde seniles atque Italum ingenium Romana feruere lingua? tu fora, tu leges celebras sanctumque tribunal promptaque impauidus tu suetus dicere dextra. 5 R K 6 (hic illic tantum citatus) incipit epythalam laurentii R : e thalamium laurentii K 6 in catalogo || uersus 11 —12 carminis in hac appendice duodecimi huic epithalamio praefigere uoluit Baehrens || 2 crimine Wernsdorf: carmine R || 4 sordere Wernsdorf : solidare R : superare L. Miiller || 6 materiesque licet Buecheler : maria q u . U . cet (li add. mr) R : Maia quid et sponsus uel Laurens L. Miiller : materia atque licet uel magnaque causa licet Birt || 8 Florentis Clauerius in Indice \ patrum Haupt : patris R | produnt Burmannus : prodet R : prodent Heinsius |j 10 Maiam L. Muller | in spat. rel. natam uel prolem suppl. L. Miiller || 11 in spat. rel. togatum suppl. L. Miiller, Riese, tonantem Birt |j 13 in spat. rel. adultus uel ephebus suppl. L. Miiller , opacus Jeep, ad aras Buecheler, opertus Birt || 14 florigenas R : florigeras Riese : flore genas Jeep \ -que decens R : incedens Riese: -que tegens Baehrens \ malis Riese j| 16 fulgens L.Muller | lucesque Jeep || 17 ex 1 Birt : et R | facie H?ac (faciem uel facies cernere sibi uidebatur Birt) K 6 : faciem et Rmr \ pandis Riese || 21 in del. L. Muller || 22 italum R : ithalum K 6 : altum Jeep : Ithacum Birt || 24 promptaque et impauidus L. Miiller 417

CLAVDIVS CLAVJDIANVS

25

te palmam insontes semper tenuere patrono, te contra adstantem semper timuere nocentes. prorsus habes iuuenis totum quod Tullius auctor causidicos retinere iubet: nam, fultus utroque, uir bonus es nimium fandi pariterque peritus. ad te nunc breuiter (nam sic te uelle putamus) uerba, puella, ferarn, pulchro formosa colore. lilia ceu niteant rutilis commixta rosetis, sic rubor et candor pingunt tibi florida uultus. denique miramur quod colla monilia gestant; ex umeris frustra phaleras inponis eburnis. non tibi nam gemmae, sed tu das lumina gemrnis, quodque alias comit, per te iam comitur aurum. *****a loqui scriptique tenax ueloxque legendi, *** tamquam talis fueris praesaga mariti **** Musaea tuis insedit cura medullis. nec minus in propriis studium: nam uellera lanae textilibus calathis semper tractare perita inque globos teretes coeuntia uoluere pensa compositas tenui suspendis stamine telas, quas cum multiplici frenarint licia gressu traxeris et digitis cum mollia fila gemellis, Serica Arachnaeo densentur pectine texta subtilisque seges radio stridente resultat. sed iam sufficiat de magnis pauca loquutum: nec sinit hoc tempus totas nunc pandere laudes. quin magis, ο pueri, uosque exaudite, puellae, quas optare pares thalamos taedasque iugales sensibus ex imis suspiria ducta fatentur !

30

35

40

45

50

25 te palmam insontes L. Mvller : te insontes palmam R || 26 stantem L. Muller || 29 pariterque Heinsius : patq; R || 30 ad Heinsius : at R || 32 rident L. Miil ler II 33 Florida sponsae nomen putant Fleckeisen ( Jahrb . 1868, 707), Riese || 34 gestent K 6 || 35 ex R : atque Wernsdorf : ecce Jeep \ suspendis Burmannus \ eburnas K 6 || 36 non tibi nam R : nam tibi non K 6 : non tibi dant Baehrens || 37 quodque Jeep : atque R : utque L. Muller | iam comitur L. Miiller : compoiiitur R : quod comitur Eldick || 38 in spat. rel. docta suppl. Buecheler, scita Baehrens, ipsa Birt, prompta Hall : aliter Heinsius, qui incipit eloquii: eloquii es Riese : addo quod es L. Miiller || 39 in spat. rel. et suppl. Heinsius , scis Biri | post 39 un. u. excidisse censet Jeep, uelut e. g. astas ipsa uiro pertentans omnia facta || 40 in spat. rel. haec suppl. L. Muller, sic Jeep, iam Buecheler, et Baehrens || 42 calathisK 6 : galathis R | traxere K 6 || 43 ueteres K 6 | uoluere Buecheler : uellera R : uellere Wernsdorf : pectere L. Miiller || 45 frenarint L. Muller : frenarunt R || 46 tum ut uid. K 6 || 50 non K 6 | effundere uires K 6 |l 52 quos K 6 || 53 eximis R mr : separauit Heinsitis : eximiis R ac 418

CARMINVM VEL SPVRIORVM VEL SVSPECTORVM APPENDIX 5

55

60

65

70

75

consertas prensate manus magnumque per orbem dextra liget laeuam. festos celebrate hymenaeos ac modulante melos pariter caesoque pauito cum pede uox resonet: persultent &tria larga, quae uirides cingunt hederae laurique coronant uotigerique igiies, stellantia lumina, complent. tympana, chorda simul, symphonia, tibia, buxus, cymbala, bambilium, cornus, aes, fistula, sistrum, quaeque per aeratas inspirant carmina fauces, umida folligenis exclament organa uentis. surge age iam, iuuenis: dextram complectere sponsae! tuque, puella, caput niueo uelamine tecta non cunctante gradu gressum comitare mariti. teque etiam paucis moneamus, pronuba, uerbis. cum fuerit uentum ad thalamos primumque cubile, sit tibi cura uigens innoxia reddere membra uirginis, ut totum quod possit laedere demas. nullum sit capiti quo crinis comitur aurum nec collo maneant nisi quae sunt leuia fila, anulus et digitis tollatur mollibus asper ac niueos auro propera spoliare lacertos, ne, dum ffarot ludunt atque oscula dulcia iactant exercentque toris Veneris luctamen anhelum, cuncta per amplexus foedentur membra mariti atque inuita uiri maculet quae diligit ora. ite pares tandemque toro recubate potito. 54 consertas R : consertae Baehrens : conserite ac Birt | pressate Buecheler || 55 fastos K 6 || 56 modulate* L. Miiller | melo Hall | caesoque pauito L. Miiller : cesoque pauinto R : caeso pauimento Heinsius : caeso paumento Haupt : quasso pauimento Riese \ post 56 u. excidisse putat L. Muller , uelut in numerum castas alacres agitate choreas || 57 longa Heinsius |l 59 uotiferique ignis L. Miiller | stellantia lumina R : stellantia limina Heinsius : stellanti lumine Jeep || 60 corda R : corr. Heinsius || 61 bambilium R : bombalium Burmannus : bambylium Buecheler : bombylium Birt | aes Birt: et R | sistrum K 6 : si tantum R, strum add . mr | post 61 u. deesse censet Jeep || 62 fauces Haupt : uoces R || 63 folligenis Burmannus (adstipulari uidetur Aldhelmus, p. 212 Giles) : folligeris R | exclament Wernsdorf : -ant R | uentis L. Miiller : uotis VLpc : uocis RacK 6 || 67 tuque . . . monearis K 6 || 69 ingens Heinsius, fort. incuria, ut e Burmanni silentio concluditur || 70 et Birt || 72 iaceant K 6 | mollia filo Heinsius || 73 e Aldhelmus (p. 288 Giles) || 75 ne Jeep, tamquam e R : nec R | faro ludunt R : spat. rel. om. K 6 : proludunt* Riese : ambo ludunt L. Muller : hilare ludunt Buecheler : par ludunt Birt \ iungunt Birt || 77 cuncta R : puncta Eldick : iuncta L. Miiller || 79 potito R : petito L. Miiller : potiti Birt 419

CLAVDIVS CLAVDIANVS 80

mellea t u n c roseis haerescant basia labris et compressa suis insudent pectora membris *** niueosque umeros collumque per os***** dextera ceruicem roseam subiecta r e t e n t e t turgentesque simul constringat laeua papillas. uiuite felices quam longaque carpite saecla; uiuite concordes, donec p r e m a t una senectus ******** uestra h a b e a n t natorum uota nepotes.

85

6 DE

LIBERALIBVS

L§ne§ uitisator Bromie Semeleie Bache thyrsitenens bimater trieterice Nysie Liber flos Ariadnee f coriaticef laete Tyoneu, da reditum nobis: sic totis dulcia riuis m u s t a fluant spumetque cauis uindemia labris.

5

5 80 tunc R, Aldhelmus (p. 306 Giles) : nunc Eldick | labia Aldhelmus || 81 uir sudet per Birt | corpora Riese | uinclis Baehrens |j 82 in spat. ad init. uac. per suppl. Rmr | in spat. ad. fin. uac. -que caputque suppl. Rmr, reflexa mr altera, -que genasqueHeinsius, (os)cula manent L. Miiller, -que ligatisBuecheler, -que marita Birt j| 82 ante 81 posuit L. Miiller || 83 niueamK 6 || 84 stringentesque K 6 || 86 ima Jeep j| 87 in spat. rel. donec suppl. R mr, et iam L. Miiller, ambo et Birt | uestra om. K 6 , multorumque suppl. K 6 ma | iura K 6 6 R K 6 R 3 7 ψ : e Cuiacii uetere et Sched. Gnos. transcripsit Clauerius de liberahbus Rragf, mpr : laus liberi K 6 , Clauerius : de baccho (uel ad bacchum) R 3 7 : de baccho uel ad bacchum ψ || ut in carmine infimoe notae α balbutiente uersificatore composito orthographiam nominum propriorum quam exhibet R deprauatam non minus quam deprauatam prosodiam plerumque retinui || l R : lenis R 3 7 ψ, Clauerius \ uitisator R 3 7 ψ, Clauerius : uittis sator R : uitis sator K 6 | bromie R : proles R 3 7 ψ, Clauerius \ semeleie R : semeleia R 3 7 ψ, Clauerius \ Bacche Lyaee sator uitis Semeleie Bromie Jeep || 2 uerba post tirsitenens om. K 6 : uers. om. R 3 7 ψ, Clauerius \ biparens Jeep || 3 spat. rel. om. K 6 : om. praeterea R 3 7 ψ, Clauerius \ flosaria dene R : corr. in flos Ariadnaee Jeep | coriatice R : curetice Heinsius : et chorearum Jeep : Corybantice Buecheler || 4 riuis R : uerbis K 6 R 3 7 ψ, Clauerius || 5 musta fluant Riese : musa fluant R ac : musa fluat Rp&: mellafluant K 6 R 3 7 ψ, Clauerius \ spumetque cauis uindemia labris R : spumet uindemia labris (spat. sex litt. ante spumet uac. rel.) K 6 : totis spumet uindemia labris R 3 7 ψ : totis spumet vndemia et labris Clauerius 420

CARMINVM VEL SPVRIORVM VEL SVSPECTORVM APPENDIX

-

7 LAVS M A R T I S

5

io

Mars, pater armorum, fortissime belligerator, esto uolens mitis facilis deus, esto benignus: sic tibi post pugnas et pastos sanguine campos amplexus tribuat uinclis secura Cithere. tu crista galeaque rubes, tu pulcher in aere; incutis e uultu radiantia lumina ferro. te thorax galeaque tegant, non quo tibi terror hostilis subeat, sed quod decor exit ab armis. tu cum pulsatum clipei concusseris orbem, inmugit mundus, tellus tremit, aequora cedunt. da nobis reditum; patriam repetamus ouantes: sic tibi lasciuae celebrentur in urbe Kalendae.

8 DE

IVNONALIBVS

******* poli domina, cui uincla iugalia curae Birt: σν γάρ δή $εός ζ 1 | ώς και ννν σέ, σν γάρ δή μοι $εός Koechly : ώς καΐ ννν δη έγώ, cfv τε γάρ $εός Schenkl : ώς και ννν Αιδνμεν σε, σν γάρ &εός Ludwich olim : και ννν, Αήλιε, σοι (δή γάρ ϋ'εός . . .) Buechelcr || 8 ενδιόωντα ΗαΙΙ: ανδήεντα codd. || 9 ϊλαϋΊ Koechly : ϊλλαΰ·ι codd. || 11 ώς codd. : ώς Koechly | μέγ9 Buecheler || 12 πάντο&εν ζ 1 : πάντοτε F 2 3 ! έκπέταται Schenkl \ τάδε Iriarte || uersits 11 et 12 quid sibi uelint non plane scire me fateor; dubitanter interpretor : 'ut enim pelagus ab Alexandria in omnem partem patet, ita (δέ?) populorum undae altera alteram premunt, atque ego, humilis poeta, . . H 13 δέ τε Koechly : δέ τοι codd. : 9δ9 ετι Ludwich | δειλός Ludwich : δεινός codd. | etiam de δέ τοι έσϋ'λός aut adeo δ ερατεινός cogitabat Koechly || 14 πιΰ'ήσας ζ 1 : πει$ήσας F 2 3 429

CLAVDIVS CLAVDIANVS 15

Ιϋννφ προς άε&λα, φέρω δ' έπι φόρτον άοιδήν. εϊ δέ ϋεών βουλβσιν νφ' νμείον εθελοντών ήμετέροις νμνοισιν έπιπνενσειαν έπαινοι...

II '\ενρνν δ* άρ' ές . . . f πεμπε ΰεημάχον, ή δέ ριφεϊσα τέφρη γίνετο πάσα σνναντήσασα κεραννφ. άλλος ό' Ήελίοιο καταντίον ϊστατ\ απειλών μαρψέμεναι, λοξ$\σι ψάος γλήντ)σι δεδορκώς, τω δ' έφέηκ3 ακτίνα f γλαύκας f δ5 έκάλνψεν όπωπάς. νήφρονες, οΰόέ μό&ον τέλος $δεσαν, αλλά πεσόντες ανταϊς αίς φορέεσκον έτυμβεύοντο βολβσι. διψήσας δέ γίγας (πιέειν &έλε νήχντον νδωρ) τήλε μάλ* ές ποταμόν τάννσεν πολνχανδέα δειρήν, έλκε δέ χεύματα πάντα κνλινδομένοιο ρόοιο, άχρι δέ πηγάων νπεδέξατο μυρίον νδωρ έσπόμενος προχοΫ\σιν άπολλνμένον ποταμοιο. άλλος ό' αντε πεσών πρηνής επί κύματα πόντου πϊνεν υπό στομάτεσσι ποτόν · κελάρυζε δέ λαιμω

2ο

25

Βο

15 ιθύνω Koechly : Ιθύνω ν codd. \ προς ζ Χ : εις F 2 3 I έπι Koechly : έπι codd. [| 16 εϊθε Buecheler \ βουλής, ϊν 9 Lvdwich \ άφ9 Postgate || 17 έπιπνεύσειας Birt | έπαινοι Koechly : επαινον codd. |j 16—17 είθε θεών βουλή σι dvvv μνειών έ. / ή. ϋ. έπιπνεύσειας επαινον Birt || 18 εύρύν δ9 άρ9 ές . . . πεμπε spat. fere trium litt. post 9 9 ές rel. : εύρύν δ αν ές άέρα πέμπε F 2 3 (vt opinor, interpolando) nullo spat. rel.9 : εύρεϊάν ol επεμίιε (έπεμψε) Koechly : εύρύν ές αιθέρα πέμπε SchenJcl : ενρύνας δ έσέπεμπε Ludwich \ uersum huiuscemodi antecessis-se coni. Birt: άλλος μεν πίτυν άντα Α ιός μεγάλοιο τινάσσων \ θεημάχον Birt: θεημαχον codd. : θεήμαχον Iriarte : θεήμαχος Schenkl : θεημάχος Schneider \ ή Koechly \ ριφεϊσα F 2 3 , Koechly : ριφθεϊσα ζ Χ || 19 γίνετο πάσα 9F 2 3 , Koechly : γίνεται. .. spat. fere trium, litt . rel. ζ ί : γίνεται αΐψα Schenkl : γίνετ άκαινα Ludwich || 21 λοξήσι Koechly : δόξης codd. \ 9 δεδορκώς Μ. Schmidt ( Philol . 18 [1862] 231), Schenkl ιδεδοικώς codd. || 22 τω δ έφέηκ9 Ludwich : τω δ9 έφήκ9 codd. : τοιόι δ9 έφήκ9 Schenkl | άκριν Birt | post άκ* τίνα duo hemistichia amissa esse coni. Koechly, fort. recte | γλαύκας codd. : άλαάς Koechly : φίλας Schenkl ( Z0G 15, 312) | έκάλυψαν Koechly || 23 οφρύες Koechly, qui et de άφρονος cogitabat \ μόθου ζ 1 ι μόθονΈ 23, fort. ex -ου corr. || 24 φοβέεσκον Ludwich || 25 πιέειν ζχ : πίειν F 2 3 | πιέειν . . . νδωρ in parenthesi posuit Birt, cum praeced. et sequ. ucrbis coniungit Ludwich, qui 26 τανύσας scribit || 26 τήλε δ9 άρ9 Koechly \ χάνυσεν F 2 3 , Koechly : τάνυσε ζ 1 || 27 εϊλκε Koechly \ κλύδωνος Koechly || 28 ύπεδέξατο Koechly : ύπεδέχετο codd. : ύπεδέχνυτο Koechly, qui et ύπανέρχετο et νπεδύσετο temptauit || 29 έσπόμενος Μ. Schneider : έσπόμενον ζ 1 : έπόμενον F 2 3 || 30 αντε πεσών πρηνής Koechly : αν πρηνής τε πεσών ζ ί : αντε πρηνής τε πεσών contra metrum F 2 3 : αϋ πρηνής γε πεσών Schenkl || 31 κελάρυζε ζ ν : κελάριζε F 2 3 | λαιμω Koechly : λαιμός codd. 430

CAKMINA GRAECA

35

40

45

50

Νηρέος άλμυρόν οΐδμα δι9 άν&ερεώνος όόεϋον. πινομένου δέ βν&οϊο και ύδατος όλλνμένοιο γυμνώϋη μέγα βέν&ος, έχερσώΰη δέ θάλασσα. κούρης δ9 άντα δύω γλαυκώπιδος Άτρντώνης γηγενέες μάρναντο · φέρεν δ9 ό μεν ονρεος άκρην, αύτάρ δ γ9 ήλίβατον πέτρην άνάειρε μεμαρπώς. τους δέ ϋεά κατέπεφνε δορυσσόος ονχ ένΐ πότμω · τον μέν γάρ στέρνοιο διήλασε μείλινον έγχος, τώ δ9 άρα λαϊνοεργόν έπ άαπίδος δμφαλοέσσης Γοργοϋς δείξε κάρηνον ό δ9 ώς ϊδε, γυϊα πεδήσεις, η φέρεν έν παλάμησιν, δμοίιος ΐστατο πέτρη. Κύπρις δ9 οϋτε βέλος φέρεν δπλον, αλλ9 έκόμιζεν 9 άγλαΐην ΰεμένη γάρ έπ δμμασιν αγγελον αυγή ν, πρώτα μέν άπλεκέας περόνη διεκρίνατο χαίτας και πλεκτάς έσφιγξε πνκνω περιπλέγματι σειράς, στίμμεϊ δ9 όφ&αλμών έρατονς νπεγράψατο καν&ούς, λεπτάς δ9 ενανέμοιο ραφάς χαλάσασα χιτώνος πορφυρέων ον κρύπτεν νφ9 ειμασιν άν&εα μαζών δμματος εις άγρην ώπλισμένη • είχε γάρ αυτή πλέγμα κόρνν, δόρυ μαζόν, όφρνν βέλος, ασπίδα κάλλος, δπλα μέλη, ΰέλγητρον έν άλγεσιν ει δέ τις αυτή

32 νηρέος F23ran textu | νδωρ ante οϊόμα habet sed del. : om. F 2 3 | όόεϋον Koechly : όδενων codd. l| 33 ύδατος non ύδατος in ζ ι dispicere mihi nideor : ύδατος certe F 2 3 || 35 άντα δύω ζχ : αυτα δέος F 2 3 : άντα δύο Ludwich || 36 δ Koechly \ άκρην ζ Χ : άκρυν F 2 3 ut uid. || 37 ο γ9 ζ 1 : 6 γε¥ 23 || 38 $εά ζ ί : ϋεή F 2 3 || 40 λαϊνοεργόν Μ. Schneider : λάϊνον έργον codd . : λαϊνόεργον Koechly | έπ 9 Koechly : νπ codd. || 41 δ Iriarte | ϊδε Koechly : ϊδε codd. \ γυϊα ζ ι : γήα F 2 3 II 42 fj φέρεν Koechly : ήφερεν codd . | παλάμησιν ζ^ (non παλαμηόιν) F 2 3 |j 43 οϋτε ζ 1 : αντε F 2 3 , Arsenius | ov&9 Heinsius : ονχ codd. |Ι 44 ανγήν ζ Χ : αύδήν F 2 3 , Arsenius : αϊγλην Torodaeus || 45 πρώτα Arsenius : πρώτον codd. | άπλεκτάς Pyrrho \ περόνη Arsenius : πόρον codd. \ διεκρίνατο Gesnerus : διεκρίνετο ζι : διέκρινε F 2 3 , Arsenius || 46 εαφιγξε F 2 3 , Arsenius : έσφιξε ζ γ \ περιπλέγματι Hein sius, et fort. iam F 2 3 : περί πλέγματι ζ 1 : περϊ πλέγμασι Arsenius \ σειράς codd. : σειρεύς Arsenius : σειρής Μ. Schneider || 47 στίμμεϊ Koechly : στίλβεϊ codd. : στίλβει Arsenius : στίλβη Pyrrho : στίβη Iriarte : στίμμιδι Koechly : στιλβάδι Hall | ύπογράψατο Heinsius \ κάν&ονς Koechly || 48 λεπτάς codd. : λεκτάς Arsenius : πλεκτάς Barihius \ δ9 om. codd., Arsenius, suppl. Koechly | χαλάσασα Koechly : χαλάσσασα ζ ί : χαλάσαστα F 2 3 (?) I χιτώνος F 2 3 : χιτώνας ζ ΐ 9 Arsenius || 49 πορφνρέων ον Gesnerus : πορφνρέων δ9 ον coddArsenius | νφ9 ειμασιν £ι (αοη ειμασιν) F 2 3 , Arsenius j| 50 ώπλισμένη Heinsius : ώπλισμένη ν ζι : ώπλισμένον F 2 3 : οπλισμένου Arsenius \ αυτή Heinsius : αντη coddArsenius : αντό Dilthey (Arch. Ztg. 1873, 78) i| 52 &έλγητρον εν άλγεσιν codd. : ΰέλκτρον τ 9 ένϊ χείλεσιν Wakefield : &έλγητρον έπάρκεσιν Koechly | αντη codd. : αύτη Arsenius : άντην Buecheler 431

CLAVDIVS CLAVDIANVS δμμα βάλοι, δέδμητο, ^ελος ό 5 από χειρός έάσας ώς Άρεως αιχμή τή Κύπριδος όλλντο μορφή. και τον μεν θανάτου νέφος εννυεν · άλλα Τυφωενς ώρτο Ποσειδάωνος έναντία · του δέ τριαίνη στέρνα Ποσειδάων, Ζευς ήλασε κράτα κεραννφ. Έγκέλαδος δ9 ου λήγε μάχης, άνά 27 c

2

Γ18 ' 504]22.417, c m 3 1 1 5 9

" "^ · ' " ' · ' ° Eurvstheus 26. 378, app. 2. 84 Eutropius 18. 23, 33, 70, 98, 167, 219,

w

*>:• 2 h „ 1Λ o n Excubiae 10. 80

178

'

304

'

346

'

365

Fabius Cunctator 8. 407, 15. 89, 18. 437, 21. 382, 26. 139 Fabricius 3. 201, 8. 414,15. 272,17.165, 18. 453, 22. 380, 24. 32, 26. 131 Fama 17. 270, 22. 408, 26. 201 Fames 3. 31, 28. 322 Fanum Fortunae 28. 500 Faunus 9.13, 28.200, III17, 381, c. m. 25. 20 Fauonius 1. 272 441

'

INDEX NOMINVM Felix cohortis cognomen 15. 421 Fides 3. 53, 17. 171, 22. 30, 28. 585 Firmus Gildonis frater 15. 333, 343, 347 Flaccilla Theodosii Magni uxor 10. 43, c. m. 30. 69, 137 Flaminia uia 22. 397, c. m. 40. 8 Flora app. 15. 1 Florens app. 12. 11 Florentinus II praef. 50 Florentius app. 5. 8 Florus app. 5. 8 Formido 3. 343, 22. 376 Fortuna 1. 11, 39, 3. 143, 5. 194, 421, 7. 13, 8. 214, 10. 328, 15. 504, 17. 2, 18. 24, 121, 19. 5, 20. 551, 21. 363, 26.513, 28.1, 88, 341, 500, 578, c. m. 25. 80, app. 2. 86 Francia 21. 237 Francus 8.447, 18.394, 21.189, 227, 22. 243 Frigidus amnis 7. 99 Furia sgl. 3. 172; pl. 1. 138, 3. 60, 359, 17. 170, 20. 39, 22. 84, 28. 105, I 39, II 219, III 79, c. m. 22. 14, c. m. 23. 5

Gargara 28. 389, I 208 Garunna 5. 113 Gelas II 58 Gelonus 1. 119, 3. 313, 7. 27, 8. 486, 10. 221, 11. 3, 15. 245, 20. 103, 21. 110, c. m. 53. 76 Gennadius c. m. 19 inscr. Germania 7. 18, 15. 372, 21. 192, 22. 286, 24. 25, 26. 423 Germanicus adi. 8.455; subst.? 18. 395 Germanus 8. 74,17. 50,18. 379, 21. 209, 22. 243, 24. 304 Geryones 3. 294, c. m. 4. 2 Geta 3. 308, 319, 5. 83, 235, 15. 37, 245, 18.242, 21.111, 25.6, 26.33, 99, 195, 215, 279, 470, 481, 645, 28. 123, 179, 236, 274, 304, 532, II 65, c. m. 25. 89, c. m. 30. 235, c. m. 53. 77 Geticus 1. 120, 3. 316, 4. 12, 5. 36, 7. 147? 8 . 53, 20. 176, 274, 21. 186, 26. 30, 247, 380, 528, 28. 201, 384, 490, 647, 1 c . m . 4 0 . 15, c. m. 50. 9 G i g a n t e u s 2 8 . 185, 1 154, c. m. 53. 71 Gigantomachia c. ra. 53 inscr. Gabinus 7. 3, 8. 6, 22. 307, 24. 83, 28. Gigans 8. 534, 28. 45, II159, III196, 594 339 Gades 8. 43, 15. 159, 18. 353, 26. 202 Gildo 15. 10, 66, 86, 90, 93, 113, 144, Gaetulia 17. 307 145, 153, 238, 279, 335, 343, 383, 410, Gaetulus subst. 3. 226; adi. 7. 81, 8. 438, 427, 489, 18. 399, 505, 19. 70, 21. 4, 15.57, 357, 21.258, 26.60, 1150, 249,269,22.258,28.105 c. m. 30. 41 Gir 21. 252 Gaius ignotus app. 12. 4 Girraeus c. m. 28. 21 Galaesus 1. 260 Glaucus deus 10. 158, III12 Galata 18. 59, 203, 20. 240, 467 Gorgo 3. 280, 24. 168, 26. 342, II 26, Galatea 10. 166, III 333, c. m. 30. 126 205, c. ra. 53. 92 Gallia 3. 123, 5. 147, 8. 392, 582, 16. 8, Gorgoneus 8. 37, II 225, c. m. 53. 112 21.20, 317, 22.241, 24.53, c.m. Gortynius 8.527, 28.634, II33, c.m. 30. 61 9. 36 Gallicus 5. 105, 17. 308, 21. 227, 22. 394, [Gothicus] 26 inscr. 24. 91, 303, 26. 296, 28. 399, c. m. 18 Gradiuus 1. 120, 3. 350, 7. 167, 8. 14, inscr., 20 10. 190, 19. 61, 20. 103, 22. 368, 26. Gallus adi. 8. 459; subst. 1. 149, 5. 110, 599 155, 174, 8. 408, 10.119, 182, 15. 431, Graecia 5. 187, 8. 473, 15. 484, 20. 246, 20. 248, 539, 21. 350, 22. 186, 24. 143, 21. 184 26. 200, 28. 232 Graius svbst. 17. 84, 20. 497, c. m. 19. 3, Gallus fluuius 20. 263 c. m. 30. 15; adi. 1. 198, 8. 398, 460, Gallus Cybeles sacerdos II 269 10. 233, 15. 268, 20. 136, 250, 26. 515, Ganges 1. 163, 3. 293, 7. 203, 8. 610, 17. 28. 474, c. m. 41. 14 236, 21. 266 Gratia 10. 202, c. m. 25. 9, c. m. 30. 88 Garamans 21. 255, 355, c. m. 28. 20 Gruthungus 8. 623, 635, 20. 153, 196, Garganus 8. 106, 24. 308 399, 576 442

INDEX NOMINVM Hadriacus 5. 39 Hadrianus c. m. 21 inscr., c. m. 22 inscr. Haedi 15. 497, c. m. 23. 3 Haemonius 5. 278, c. m. 53. 66; subst. 26. 165 Haemus 1. 120, 3. 334, 340, 5. 290, 336, 8. 107, 10. 309, 18. 196, 20. 106, 162, 565, 21.131, 26. 166, 177, 574, II praef. 21 Haliacmon 26. 179 Halys 5. 32, 7. 70, 18. 434, 20. 251, c. m. 48. 6 Hammon 8. 143, 18. 180, 21. 255 Hannibal 15. 83, 18. 463, 23. 22 (bis), 26. 149, 154, 386 Harpyiae 26. 22, 28 Hebrus 1. 123, 3. 332, 7. 147, 18. 504, 20. 165, 414, 21. 22, 26. [177], 524, 28. 108, II praef. 18, c. m. 53. 69* Hecaerge 24. 253, 308 Hecate 3. 155,1 15 Hector 21. 98 Hectoreus c. m. 22. 13 Helena c. m. 30. 148 Heliades 28. 164 Helice 17. 299 Helicon 4.1, 17.272, 279*, 11 134, c. m. 23. 13, c. m. 31. 19 Heliconius c. m. 30. 10, c. m. 45. 1 Hellespontiacus 18. 256 [Henna II 72, 289, III 85] [Hennaeus 1122, III 220] Hercules 3. 79, 8. 132, 11. 38, 18. 332, 21. 143, II praef . 30, app. 2 inscr. Herculeus 3.284, 5.292, 7.115, 208, 15. 418, 17. 302, 26. 377, 438, II praef. 47, c.m. 9.5, c. m. 26.25, c. m. 30. 171, c. m. 42. 4 Hercvnia silua 8. 451, 21. 228, 26. 330 Hermus 1. 53, 3. 103, 18. 214, 20. 172, 24. 228, 232, II 68 Hesperia 1.168, 5.2, 15.326, 20.537, 26 317 28 91 341 Hesperides 8. 38,' 21. 252, 24. 335, c. m. 30. 177 Hesperius 5. 265, 7. 66, 8. 129, 19. 36, 20. 124, 26. 340, 501, app. 4. 4 Hesperus 9. 16, 14. 2, II 361 Hiberia 21. 19, c. m. 30. 63 Hiberus flumen 10. 40, 17. 53 Hiberus adi. 1. 48, 8. 20, 587, 18. 407, 31*

22.236, 24.309, III319, c.m. 30. 114, c. m. 47. 3; subst. 3. 293, 8. 393, 12. 21, 21. 155, 24. 147, c. m. 20. 21 Hippocrenaeus app. 2. 5 Hippolyte Amazonum regina 11. 35, 18. 333, II 64 Hippomenes c. m. 30. 169 Hispania 7. 177, 8. 127, 22. 230, 24. 53, c. m. 30. 50 Hispanus subst. 5. 155; adi. 15. 81, 17. 50, 20. 353, 23. 8, 24. 142 Hister 1. 135, 3. 184, 308, 7. 25, 150, 8. 636, 10. 277, 15. 312, 20. 165, 203, 21. 215, 22. 199, 367, 24. 13, 26. 81, 170, 337, 489, 569, 603, 28. 220, 413, 648, c. m. 25. 127, c. m. 50. 7 [Hiuerne* 8. 33, 22. 251] Homerus c. m. 23.13, 15, c. m. 30. 141 Hononades nom. sgl. 10. 341 Honoriades sorores c. m. 30. 131 Honorius 3. 372, 7. 180, 8. 448, 10. 118, 258, 14. 37, 15. 205, 327, 382, 499, 22. 62, 28. 648, c. m. 30. 96, c. m. 46, c. m. 47 inscr. Honos 17. 8 Horae 1. 278, c. m. 30. 87* Hosius 20. 346, 446, 559 Hunus 3. 321, 5. 270; c/. Chunus Hyacinthus II 131 H a s 15 H y b l a 1· 1498, 7 9 28. 173

y

Hyblaeus 14. 8, 28. 260, II125 Hydaspes 1. 80, 5. 243, 8. 601, 17. 29, 11 82 , III 325, c. m. 40. 13 Hydaspeus 7. 4 y d r a 2 S * 40 gymen 10. 312, c. m 31 2 Hymenaeus deus 10.202, c. m. 25.30, c : 30; 120 ψ***? £ n f «t οκ* ** H$erboreus 5 240, 7. 56, 24. 256, 28. c m „ : : Hyrcanus adi. 3. 227, 7. 35, III263 Iacchus 116 Iacobus magister equitum c. m. 50 inscr 2, 14 Ianiculus 18. 443 Ianus 18. 319, 22. 287, 28. 638 Iapetionides 20. 491 Icarius 20. 265 443

NDEX NOMINVM Ida, Ide Phrygia 10. 18, 15. 118, 20. 279, 21. 264, 1 201, 207, II267, III 140, 371, app. 2.130; Cretensis 24. 251, c. m. 4. 8 Idaeus 8. 197, III49 Idalius 10.101, 14. 1, II16, c. m. 25. 8 Ilia 1. 225 Illyricum 20. 216, 21.172, 26. 535 Illyricus semper adi. 1. 60, 5.161, 201, 7.119,15.453,17.202,20.111,22. 207, 28. 92, c. m. 30. 62 Impetus 1. 78 Inachides 15.407 Inachius 1. 196, 3. 278, II praef. 9 Inarime 27. 18, III184 India 15. 456, 18. 225, 357, c. m. 22. 19, c.m. 30.52 Indieetes 15. 131 Indus flumen 20. 102 Indus adi. 8. 585, 24. 349, c. m. 27. 98; subst. 1.170, 3.374, 5.242, 7.211, 8.257, 609, 10.217, 15.20, 20.331. 21. 158, 266, 24. 62, 26. 58, 28. 415, c. m. 20. 17, c. m. 27. 2, c. m. 29.15 Insani montes 15. 513 Inuicti cohortis Romanae cognomen 15. 423 Iocasta 18. 290 Iones 20. 239 Ionium mare 8. 461, 21. 174, 26. 222, I praef. 12, c. m. 28. 39 Ionius 7. 197, 10. 49, 17. 205, 28. 209, 1149, I I 1 , c. m. 23. 4 Iouius 15. 418 Irae 10. 79 Iris c. m. 37. 5, c. m. 53. 42 Isauri 18. 217 Isis app. 11 mscr., 1 Isthmiacus 3. 252, 8. 464 Isthmos 26. 190 Italia 1.59, 5.103, 154, 307, 7.121, 8.360, 10.120, 15.88, 17.201, 18. 430, 20. 527, 22. 304. 26. 79, 111, 156, 403, 477, 547, 561, 28. 142, 289, 319, 1143, III 445, c. m. 19. 1, c. m. 25. 24 Italus subst. 15. 509; adi. 1. 254, 5. 221, 15. 224, 23.1, 26. 125. 147, 589, 646, 28. 24, 181, c. m. 21. 3, app. 5. 22 Ithacus 28. 471, \app. 5. 22*] Iuba 8. 39, 15. 332 Iudaea 18. 220 Iudaicus 18. 357 444

Iuerne 8. 33, 22. 251 Iugurtha 15. 92, 21. 371, 26.128 Iugurthinus 28. 381 Iuleus 28. 116 Iuno 1. 196, 15. 130, 18. 325, 20. 330, 13, 106, 136, II 367, III327, 418, c. m. 31. 26,33, app. 2. 22,αρρ. 8. \{?) Iunonalia app. 8 inscr. Iunonius 28. 575, II 97 Iuppiter 1.37, 3.50, 6.14, 7.167, 8. 197, 9. 5, 10. 176, 15. 29, 140, 201, 217, 16. 11, 17. 282, 18. 5, 22. 7, 24. 41, ^ 210, 227, 26.18, 63, 101, 379, 27. 14, 19, 28. 149, 328, 375, 504, I 67, 93, 215, II108, 228, I I I 1 , 36, 174 23 2 > 3 2 7 > 3 5 9 > c · m - 4 · 4> c · · » c.m. 30.123, c.m. 43.3, c.m. 51.1, c m 5 3 30 52 a - · · > > VV· 2 · 4 2 > 51, 121 Iustitia 3. 56, 356, 17. 117, 190, 22. 103 Iuuentas 10. 84 Ixion II 335, [337] Kalendae app. 7. 13 Karthago 15. 77, 87, 190, 518, 18. 334, 21. 343, 383, 23. 15 Karthago noua 23. 15 Lacaena femina 20. 201, 26. 630; canis 24. 300 Lacedaemon 5. 189, 8. 508, 17. 156 Lachesis 15. 203, 20. 288, 22. 335, 26. 5 5 > χ5 4 > n 3 5 4 > m 4 1 1 ? c . W m 2 6 . 93 Lacones Castor et Pollux 8. 206, 15. 222, 17. 3 7 > m > 3 0 . 108 Lacrimae 10. 80 21. 185, 24. 260 L a d o n fi uuius Laertius c. m. 30. 32 Laeuinus M. Valerius 26. 395 Lai s 18. 90 Laodamia c. m. 30. 150 Lares 21. 118, I 140 25. 106 L a r i u s l a c u s 2 6 . 3 2 0 , c. L a t i n u s a d L a p p . 5. 18? a p p . 15. γ L a t i u m h 13ff 5. 84> 15. 3 3 5 y 1 7 . 9 4 j 1 8 . 4 3 2 > 20. 130, 599, 21.18 (bis), 295, 24.92, 212, 264, 26. 30,198, 297, 364, 374, 583, 28. 89, 94,130, 351 Latius 1. 198, 3. 292, 7. 6, 8. 15, 400, 487, 10.232, 15.44, 454, 17.267, 18. 151, 465, 20. 237, 21. 353, 22. 366, 24. 34, 26. 141, 28. 22, 396, 507, I I 177, c. m. 30. 15, 63, c. m. 41. 14

INDEX NOMINVM Latoides app. 2. 61 Latona 1. 184, 10. 236, 18. 325, 1137, III 306, c. m. 53. 123, 127 Latonia 5. 420, 17. 293, 24. 238, 346, 26. 441, II 233 Latonius adi. 8. 133,1106, c. m. 30. 122 Laurentes Nymphae app. 5. 20 Laurentius app. 5 inscr., 20 Lazarus app. 21. 11 Lechaeum 26. 190 Leda 11. 6 Ledaeus 1.240, 8.207, 15.222, c. m. 30.108 Lemnius Vulcanus 10. 87; adi. 28. 572, III 275, c. m. 46. 3 Lemnus gigans c m. 53. 85 Lenaeus app. 6.1

Lucifer 5. 336, 7. 131, 8. 563, 22. 472, II121 Lucina 1.145, 18.74, 22.342, 1123, III 307, c. m. 30. 47 Lucretia 18. 446, c. m. 30. 153 Luctus 3. 33, 28. 323 Luna 1. 22, 7. 164, 10. 114, 15. 223, 495, 22. 438, 24. 288, II 45, III403, c. m. 27. 61, c. m. 44. 6 Lutatius Catulus 18. 455 Luxuries [15. 1831, 22. 132 Luxus 3. 35 Lyaeus 10.216, 15.445, 20.294, 435, 2 4. 362, 26. 349, 28. 562, II 353, app. 13. 4 Lycaeus adi. 28. 199; subst. 8. 467, 21.

M0 Ι δ Τ 559 Leo sldus 1. 25, 3. 365, 22. 460, 24. 409

Lycaonius 17. 299, 26. 246

Leontoda^ ^2^ Lernaeus 3.290 Lethaeus 5. 492, 15. 213, II 305, , m. Lethe I 282, II 218 Leucates 21. 175, 26. 186 Leucothea* [-oe] 10. 156 Liber 8. 607, 11. 9, app. 6. 2 Liberalia app. 6 inscr. Libra 3. 366 Libya 3. 288, 5. 41, 154, 241, 7. 53, 206, 8. 27, 436, 15. 4, 52, 63,113,146, 282, 334, 462, 503, 520, 17. 24, [201], 18. 32, 408, 20. 310, 21. 7, 272, 334, 378, 22. 385, 23. 17, 24. 13, 82, 100, 280, 333, 25.5, 28.104, 110, 373, 429, III 445, c. m. 28. 15 Libycus 1.131, 10. 132, 15. 356, [20. 255], 21.280, 23.10, 24.24, 356, 28. 620, I I praef. 45, c. m. 30. 43, c. m. 31. 56 Licentia 10. 78 Ligus, Ligures 8.567, 10.180, 12.6, 15.505,17.124,26.554,28.193,288, 363, 443 Lilybaeus 1150 Lingonicus 24. 94 Lipare 7. 196, II174 Liris 1. 260 Liuia Augusti uxor 10. 13 Liuor 3. 32

181

2 4

2 4 g

n

l g

c m

2 5

4 g

2 9 2

T

Q

g-rgus J

,_ , W ^

203 ' M 1 U % n ^ , 1 SS L y d u s 20 241 ' ' 578 T

^ ^ ^^

^

^

6 2

Macedo 24. 165, 26. 180 Macetae 5. 279, 17. 28, 20. 147 Maeander 20. 266, 268, 292 Maeandrius 28. 635 Maenades 5. 419, 8. 609, 20. 523 Maenala 1. 187, 8. 470, 17. 291, 21. 182, 24. 250, 26. 575, I 230, II 244 Maenalius 8.161, c.m. 25.36, app. 2. 103 Maeon 20. 245 Maeones 20.246 Maeonius 3. 166, 8. 602, 10. 234, 20. 464, 119, II 68, c. m. 30. 20 TMaeotia 1. 36] Maeotica 1.36 Maeotis adi. 15.243; subst. 3.312, 26. 57 Maeotius 8. 180, 20. 334, 28. 338 Magnus Pompeius 18. 502 Maia I 76 Mallius Theodorus 17 inscr., 135, 275, c. m. 21.1, 4; adi. 17. 340 Manes 1. 112, 3.154, 5.165, 8. 97, 26. 445

INDEX NOMINVM 528, 28. 116, I 41, 267, II 14, 328, III 389, c. m. 53. 44, app. 20. 22 [Manlius] uide sub Mallius Mantua c. m. 30. 147 Marcellus M. Claudius 15. 89, 18. 456, 26.140 Marcomeres 21. 241 Marcus Aurelius Imperator 28. 340, 350 Marcus ignotus app. 22. 1 Maria mater Christi c.m. 32. 7, app. 21.1 Maria mater Serenae c. m. 30. 69; fiha Stilichonis et Serenae 10. 11, 37, 119, 173, 251, 275, 340, 14.37, 15.328, 22. 239, 342 Mana ignota app. 5. 10 Marica 1. 259 Marius 8.641, 15.92, 24.35, 26.126, 646 Marmaricus 18. 180 Maro Vergilius c. m. 23. 12, c. m. 40. 23; c/. Vergilius Mars 5. 56, 188, 351, 501, 7. 73, 8. 18, 90, 321, 456, 488, 526, 13. 4, 15. 85, 252, 273, 415, 17. 163, 18. 277, 19. 20, 20. 567, 21. 16, 190, 336, 22. 15, 276, 437, 24. 35, 211, 26. 26, 69, 258, 280, 339, 468, 507, 623, 28. 10, 91, 210, 283, 307, 624, 1 134, 135, c. m. 1.4, c. m. 29. 25, c. m. 30. 199, c. m. 42. 3, c.m. 44.3, c.m. 53.38, app. 2.82, app. 7 inscr., 1; c/. Mauors Marsya fluuius 20. 266 (bis) Martius 8. 539, 18. 438, 505, 22. 349, 23. 20, II147 Mauors 1. 96, 99, 3. 334, 4. 17, 15. 129, 18. 238, 21. 270, 26. 491, c. m. 29. 22, c. m. 53. 75; c/. Mars Mauortius 7. 135, 10. 187, 24. 191, 26. 35, c. m. 25. 70, c. m. 29. 33, c. m. 46. 12, c. m. 53. 87 Mascezel 15. 390 Massagetes 3. 312, 8. 542 Massvlus 8. 25, 15. 284, 18. 389, 22. 394, 26." 148, 28. 377, II praef. 28 Maurus adi. 15.452, 24.344; subst. 7. 54, 8. 28, 10. 219, 15. 95, 189, 288, 330, 351, 433, 18. 400, 505, 21. 19, 249, 357, 22.261, 24.19; absol. de Gildone 15. 70, 236, 283, 338, 380, 19. 71, 21. 383, 22. 286, 28. 122 Maurusius 8. 39, 15. 344, 24. 278, 28. 104 446

Maximus ignotus c. m. 14 inscr., 1 Mazax 21. 356 Medea 3. 153 Medus 1. 161, 3. 335, 374, 7. 71, 8. 258, 10. 224, 17. 152, 18. 311, 20. 102, 478, 21.67, 157, 24.163, 164, 26.187, 28. 415 Medusa 3. 281 Megaera 3. 74, 354, III 387 Melampus 18. 315 Memnon 20. 530, 21. 265, 268 Memphis 8. 570, 15. 56, 17. 127 Meroe 1.135, 7.21, 10.223, 15.454, 18. 178, 21. 261, c. m. 25. 73, c. m. 28. 19, c. m. 40. 15 Metaurus 28. 501 Metellus 1. 147, 15. 91, 18. 218 Mettius Fufetius 8. 402 Metus 1. 78, 10. 82, 22. 373 20. 261, 24. 230, 232 Mimans gigans III 347, c. m. 53. 85 Mincius 12. 13, 28. 197, c. m. 25. 108, a p p 13 8 M inerua 1. 84, 8. 162, 18. 273, 328, 2 56, 591, 22. 228, 340, 24. 226, 26. Π Ι 218, c. m. 22. 41, c. m. 53. 41 M m o i u s n 3 3 2 M i n o s 3 1 1 4 5 4 7 7 M inous puer26. 443

20. 16,

Mithras 21. 63 Mnemosyne 10. 237 Moesia 8 53 Moesi 5. 46, 26. 165 Molossus, -i gens 26. 135; canes 5. 420, 2 2 215 24. 293 Morbus 3. 32, 28. 323 Mucius Scaeuola 8. 406, 18. 445 Mulciber 1. 95, 7. 191, 10. 58, 17. 327, 20. 33, 21. 104, II175, III 397, c. m. 17. 33 Muluius pons 28. 544 Murcia uallis 22. 404 Musa 2. 13, 4. 16, 8. 396, 17. 66, 138, 21. 181, 22. 5, 127, 23. 5, 19, 25. 10, 26.598,27.11,28.125,475,14,11 praef. 51, c. m. 3. 3, c. m. 22. 51, c. m. 25. 31, 46, c. m. 26. 7, c. m. 30. 162, c. m. 40. 24, c. m. 44. 4 Musaeus adL 5. 40 Mycalaeus 20. 265 Mycenae 15. 287, 399, III 388 Mygdonius 17. 301, 20. 1, 408, II 268

INDEX NOMINVM Myrtilus c. m. 30. 168 Mytilenaeus 10. 235 Naias 28 153 N a Γ ΐ1. 249 11 II 56 JNais 11. 24 11 5b, III17 11117, cc. m m.

Numida adi. 21. 257; subst. 15. 93, 409, 17. 201*, 24. 35 Nycteus equus Plutonis I 285 Nympha 1.213, 263, 10.74, 22.345, 24 258 28 1 5 8 1 1 P rca emf ' 32 '61 17 )6 7c ' 2 0'4 ? m ' 4 ' l l 2 '2 3 0 >

[Napaeae c. m. 30. 87] f ' 7 8 ' 175> c' Nar 1.256 w e IQ Narcissus flos II132; Claudii libertus 20' πΓ Narnia28.515 Nasamon 15. 192, 21. 256, 354 Natura 7. 106, 8. 199, 22. 432, 442, I 148, 250, II 371, III 33, c. m. 27. 62, c. m. 29. 38, c. m. 53. 62 Nebrophone 24. 250, 315 Neniea app. 2. 75 Neptunius c. m. 30. 129 Neptunus 3. 279, 7. 197, 8. 463, 10. 155, 20. 37, 24. 265, 1104, II181, c. m. 53. 38, 119 Nereis 1. 202, 8. 555, 10. 159, 283, 19. 68, c. m. 30. 80 Nereius 8. 592, 1 103 Nereus subst. 3. 183, 5. 303, 10. 157, 20. 34, 24. 360, 26. 320, 28. 496,1144, III 11 [Nereus adi. 7. 116] Nerinus* 7. 116 Nero 8. 313, 20. 61 Nerua 28. 420 Neruius miles 15. 421 Niliacus 15. 59, c. m. 25. 123 Niloticus 8. 574 Nilus 1. 38, 169, 3. 185, 5. 244, 7. 207, 8. 44, 388, 10. 51, 223, 15. 52, 113, 158, 456, 476, 17.232, 18.14, 316, 19. 39, 21. 179, 253, 22. 416, 26. 57, 28. 86, II praef. 43, c. m. 19. 3, c. m. 22. 58, c. m. 25. 73, c. m. 27. 72, 100, c. m. 28 inscr7, 28, 29, 31, 36, c. m. 31. 13. app. 9. 1 Niobe 20. 405 Niphates mons 7. 72, 18. 16, III 263 Noricus 26. 365 Notus 1. 271, 5. 244, 7. 140, 8. 173, 15. 64, 459, 21. 179, 26. 205, 28. 176, I praef. 8, I 92, 242, II 248, III 323, c. m. 25. 144, c. m. 34. 6 Nox 3. 30, II 363 Nuba 21. 254 Numa 3. 114, 8. 493, 24.167, 26. 101

Nysius

53

·

120

'

121

' °*P'

Λ

6. 2

Occidens 12. 37 Occiduus 16. 14 Oceanus 1. 216, 3. 124, 197, 5. 114, 7. 176, 8. 22, 42, 10. 161, 281, 12. 34, 15. 455, 17. 108, 18. 492, 20. 23, 248, 21. 160, 215, 22. 249, 409, 23. 8, 24. 148, 26. 203, 640, 28. 499, 1270, III172, c. m. 25. 91, c. m. 27. 1, c. m. 30. 41, 74, c. m. 53. 11 Odothaeus 8. 626, 632 Odrysius adi. 3. 175, 4. 18, 8. 147, c. m. 53. 76; subst. 5. 425, 26. 178 Oebalia 1. 260 Oebalius 17. 158 Oedipodes 3. 84, 18. 289 Oenomaus c. m. 30. 168 Oenotria 22. 262, 26. 146 Oenotrius 26. 310 Oetaeus 5. 181, 9. 8, 22. 29 Oete 7. 114, 26. 182, c. m. 53. 66 Olbia 15. 519 Olybrius 1 inscr., 30, 243, c. m. 40 inscr., Ϊ7 Olympus 3. 50, 5. 182, 7. 33, 8. 230, 9.21,10.300,15.18,148,17.79,206, 18.140, 24. 135, 26.180, 511, 27. 23, 28. 101, 169, 351, II 183, 257, III18, 269, c. m. 31. 21 Ophion 3. 348 Opis 24. 254, 277, 292 Orcades 8. 32 Orcus 3. 294 Orestes 3. 107, 28. 113, c. m. 22. 14 Oresteus c. m. 40. 18 Oriens 5. 30, 8. 70, 12. 36, 18.17, 396, 20. 131, 566, 21. 8, 277, 24. 81, 28. 92 Orion 1.28. 7.171, 15.498, 21.287, 28. 177, II191 Orontes 5.35, 7.70, 18.434, 20.115, 24. 158, III 373, app. 13. 9 447

76 m>

INDEX NOMINVM Orpheus 10.234, II praef. 1, c. m. 18. 19, c. m. 31. 1, 33 Orpheus adi . 7. 114, 17. 252, 22. 172, II praef. 24, c. m. 23. 11 Orphnaeus I 284 Ossa 5.182, 8.108, 9. 22, 21.12, 26. 76, II praef. 20, II257, c. m. 53. 68 Ossaeus II183 Ostrogothi 20. 153 Othxys 9. 22 Otus gigans 26. 74, c. m. 53. 33* υ -ι K 1/ P a u o r 3 3 4 3 2 2 . 373

pax

17

171

P e g a s e u s 3.

263, c. m. 45. 4 Pegasus 8. 558 Pelion 1. 203, 5. 44, 7. 115, 8. 108, 9. 1, 21. 12, 26. 74 Pella 17. 28 Pellaeus subst. de Alexandro 8. 374; adi. 15. 2 69, 18. 483, 24. 33, c. m. 22. 16 Pelopea 18. 291 Pelopeius 5. 188 Pelops 10. 216, c. m. 30. 167 Pelorum 26. 222, 28. 287, I 152, III 255 Pelorus gigans c. m. 53. 79 Pelusiacus c. m. 27. 97 Penelope c. m. 30. 25. 31 Peneus 9. 7, II180 Penthesilea 18. 334 Pentheus 5. 418 Pentheus adi. 20. 523, 22. 213 Perdix c. m. 8 inscr.; cf. Polycaste Perfidia 17. 169 Pergama 8. 366 Pergus lacus II112 Periuria neut. pl. 10. 83 Permessius c. m. 30. 8 Persephone III 244; c/. Proserpina Perses rex 21. 372 Perses Persa 8. 145, 20. 482, 24. 164, 165, 28. 70, c. m. 47. 13; c/. Parthus Perseus 3. 278, 280 Persis terra 7. 204; femina 21. 57 Petrus apostolus c. m. 50. 1, app. 21. 13 Peuce 8. 630, 28. 105

INDEXNOMINVM Phaethon 5.211, 8.63, 28.166, 187, III403 Phaethonteus 1. 258, 7. 124, c. m. 27. 107 Phalaris 3. 253, 15.186 Pharao c. m. 50. 8 Pharius subst. de Hadriano c. m. 21. 2, 4; adi. 8. 575, 10. 50, 15. 57, 18. 482, 28. 86, c. m. 27. 73, c. m. 28.1, c. m. 30. 60 Pharos 18. 218, c. m. 22. 57 Pharsalius 10. 291, 28. 400 [ icus] Phasis 3. 376, 7. 72, 18. 245, 20. 575 Philippus Alexandri pater 8. 375, 15. 268, 17. 31; tertius 21. 372, 26. 388, 396 Phlegethon 3. 119, 5. 467, 124, II315, III 390, c. m. 26. 72 Phlegethonteus I 88 Phlegra II 255, III201, c. m. 53. 4 Phlegraeus 27. 20, III 337, c. m. 31. 27 Phoebe 3.9, 10.15, 17.130, 18.324, 24. 295, 26. 233, II 39, III 209 Phoebeus 2. 1 Phoebus 1. 56, 188, 268, 2. 11, 3. 129, 5. 104, 7. 9, 166, 8. 175, 286, 9. 17, 12. 40, 18. 327, 397, 20. 46, 22. 302, 440, 24. 42, 334, 26. 75, 244, 28. 30, 412, I 6, 134, 135, II praef. 48, II 28 (bis), c. m. 3. 1, c. m. 27. 48, c. m. 53. 10, 39, 121, app. 2. 2 Phoenices 8. 601 Phoenix auis 22. 417, c. m. 27 inscr., c.m. 31. 15 Pholoe II praef. 44 Pholus 9. 14 Phorcus I I I 1 1 Phrixeus 22. 463 Phrygia 20.170, 238, 274, 289, 296, 356 Phrygius 7.120, 8.194, 9.20, 15.119, 18. 280, 20. 254, 401, 530, 24. 170, 1180, II267, III103, 114, 424, c. m. 17. 38, c. m. 30. 191 Phryx adi. 20. 154; svbst. 18. 205, 20. 244, 252 Phylacides c. m. 30. 151 Pictus 7.54, 8.32, 18.393, 22.254, 26.418 Pierides 3.24, c. m. 31. 61, app. 2. 1 Pierius 1. 150, 4. 20, 6.15, 21. 23, 23. 3, 28. 123, c. m. 30. 2, 146 Pietas 3. 53, 17. 168, 28. 586

Pii 28. 421 Pincia culmina 22. 401 Pindus 24. 302, 26. 184, app. 14. 10 Pirithous 3. 107 Pisae Alpheae 15. 483 Pisaeus c. m. 30. 166 Pisidae 20. 241, 465 Plato 17. 149 Plaustrum 1. 26, 15. 501, 26. 247 Pleias sidus 8. 438, 26. 209 Pluto I 278 Poenus adi. 21.258, 24.102, III166; subst. 1. 148, 15. 83, 509, 17. 201, 18. 455 (bis), 22. 190, 383, 24. 8, 71, 143, 26. 138, 148 Pollentia 26. 635, 28. 202, 281 Pollentinus 28. 127 Pollux 1. 244, 3.108 Polycaste c. m. 8 inscr.; cf. Perdix Polyphemus III 356 Pompeianus 18. 221, 22. 403 Pompeius 24. 36 Ponticus app. 12. 2 Pontus 5. 38, 15. 225, 18. 203, 20. 264, 21. 129, 370 Porphyrion gigans c. m. 53. 35, 115 Porsenna 15. 123, 18. 444, 28. 488 Porus 8. 375, 17. 32, 21. 267, 268, c. m. 22. 19 Pothinus 18. 481 Priamus c. m. 22. 15 Proba 1. 192 Probinus 1 inscr., 244, c. m. 41 inscr., 18 Probinus uetus 1. 29 Probus 1. 32, 57, 62, 75, 143, 167, 173, 199 Prometheus 8. 229, 20. 492, c. m. 53. 22 Promotus 21. 95 Propontis 20. 333 Proserpina 127, 126, 217, 246, 115, 204, 247, 277, III 70, 83, 100, 284, 407, c. m. 53. 44; c/. Persephone Proteus 10. 51, III13, c. m. 30.128 Prudentia 22. 107 [Psamathe* 10. 167] Ptolemaeus Eutropii dominus 18. 61, 66,480 Pudicitia 1. 195 Punicus 8. 410, 15. 59, 21. 380, 23. 2, 26. 395, c. m. 30. 60 Pygmaeus c. m. 31. 13 Pylades 3. 108 449

INDEX NOMINVM Pyragmon 7.195, I 240 Pyrenaeus subst. 26. 200; adi. 18. 406, 24. 313, c. m. 30. 77 Pyrene* 8.107 Pyrois unus Amorum c. m. 25. 141 Pyrrha 15. 43 Pyrrhus rex Epiri 8. 414, 15. 125, 18. 463, 21. 371, 24. 32, 26. 125, 128, 132, 145, 154; Achillis filius 8. 366 Pythagoras 17. 91, 157 Pythius adi . 16. 16, 25. 4 Python 1. 189, 2. 1,15, 8. 537, app. 2. 39 Quinctius Cincinnatus 15.111 Quintianus c. m. 12 inscr. Quirinalis 8. 157, 18. 28 Quirinus 8. 8, 492, 22. 370, 24. 99, 26. 101, 639, 28. 9, 642 Quiris sql. 12. 17; Quirites pl. 18. 409, 20. 136, 22. 391, 24. 54, 26. 451, 28. 587, 652 -ρ , · «fl λοο Raet a S 442 26 279 330 340 414 9« 'Jl' ' ' ' S x Fortuna^ 28. 1 Regulus 8. 411, 15. 79, 21. 381 Rhadamanthus 5. 480 Rhamnusia dea 26. 631 Rhenus 1. 161, 3. 133, 5. 112, 7. 18, 8. 440, 457, 652, 10. 278, 15. 312, 374, 17. 54, 18. 395, 20. 251, 21. 20, 196, 202, 220, 22. 246, 24. 13, 25, 305, 26. 331, 336, 422, 569, 28. 413, III 321, c. m. 25. 91, c. m. 46. 13 Rhesus 28. 473, 482 Rhodanus 5. 111, 17. 53, 18. 404, 20. 269, 21. 159, 22. 393, 24. 158, 26. 300, c. m. 18. 1 Rhodius 24. 226 Rhodope 3. 335, 5. 291, 8. 50, 20. 163, 21. 130, 26. 177, 1 135, II praef. 19, c. m. 53. 69 Rhodopeius 7. 113, 8. 526, c. m. 22. 37 Rhoecus* 9. 13 [-tus] Riphaeus 3.242, 7.149, 20.151, 21. 124, 28. 31, III 321 Roma 1.19, 79, 124, 133, 5. 54, 6. 16, 8. 361, 503, 583, 12. 20, 15. 17, 35, 60, 131, 204, 207, 208, 460, 17. 269, 18. 215, 372, 384, 435, 20. 128, 339, 21. 309, 376, 385, 22. 224, 269, 377, 450

408, 23. 23, 24. 2, 27, 51, 78, 96, 180, 225, 26. 51, 77, 96, 2,64, 362, 375, 450, 477, 505, 511, 533, 647, 28.78, 87, 192, 211, 295, 360, 432, 438, 451, 492, 530, 602, c. m. 30. 58 Romanus subst. 8. 309, 15. 270, 20. 229, 21. 348, 24. 166, 28. 298; adi. 1. 163, 193, 3. 283, 307, 5. 4, 52, 206, 7. 67, 8.59,219, 398, 522, 10.225, 316, 15. 95, 242, 457, 16. 7, 17. 37, 84, 18. 221, 374, 462, 20. 159, 225, 477, 576, 21. 1, 224, 240, 374, 22. 205, 402, 24. 8, 30, 84, 160, 194, 25. 2, 26. 84, 232, 288, 382, 390, 490, 539, 571, 628, 633, 28. 12, 75, 150, 338, 418, 551 > 5 9 8 > c - m · 1 9 · 2 , c. m. 30. 189, c m 4 1 13 c m 5 · · 5 2· 2 > · · · ί α ΡΡ- 2. 10], · Romuleus 1. 97, 226, 7. 1, 8. 619, 15. 75, 20. 62, 21. 331, 22. 366, 24. 124, 26. 332, 28. 57 Romulus 20. 142; Romula uirtus 26. 261 Rubicon 28. 365, c. m. 19. 1 R u f i n u s 3 20 ' ' 92> 1 4 0 ' 1 8 9 ' 2 5 6 ' 3 1 4 > 361, 5.7, 92, 130, 212, 219, 294, 319, 338 ' 3 6 7 ' 4 2 4 > 4 9 6 ' 5 1 3 ' 15« 3 0 4 ' 2 0 · 539 550 c m 30 ' ' ' ' · 233 Sabaeus svbst. 8.306, 18.321, II 83; adi. 10. 210, 21. 58, c. m. 27. 43 Sabinus 15. 106 Saces 21. 157 Salius 21. 222 Salmoneus 5. 514, c. m. 51. 13 Salus Romana c. m. 30. 189 Sangarius 20. 263, 291 Sapor 20. 481 Sappho 10. 235 Sardinia 15. 508, 17. 203 Sardonius 26. 218 Sarmata 3. 310, 8. 485, 14. 15, 20. 338, 21. 111 Sarmaticus 1. 132, 7. 148, c. m. 25. 88 Saturnius subst. c. m. 53. 16; adi. 7. 168, 21. 178, III 20 Saturnus 22.439, 1114, II168, 280, III 272, c. m. 43. 2, c. m. 44. 7 Satyri 8. 608, 24. 364 Sauus 22. 192 Saxo 8. 31, 10. 219, 18. 392, 22. 255, c. m. 25. 89 Schoeneis c. m. 30. 170

INDEX NOMINVM Scipiades 1. 149, 18. 455, 21. 381, 22. 384, 23. 1, 21, 26.141, c. m. 30. 42 Scipio 15. 95 Sciron 3. 253 Scironius 26.188 Scorpios 22. 465 Scotticus 22. 254 Scottus 7.55, 8.33, 22.251, 26.417, c. m. 25. 90 Scylla 3. 296, 18. 294, c. m. 30. 21 Scyllaeus III447, app. 1. 2 Scyrius 10. 16 Scytha adi. 18. 508; svbst. 11. 25 Scythia 3.308, 323, 17.197, 24.255, 26. 602, III 282 Scythicus 1. 160, 3. 152, 7. 27, 8. 474, 18. 248, 20. 180, 238, 22. 368, c. m. 23. 2, c. m. 25. 135, c. m. 53. 22 Semeleius app. 6. 1 Semiramis 18. 339 Semiramius 1. 162 Senectus 3. 31 Senium 10. 85 Senones 3. 132, 15. 126, 24. 92, 26. 291 Serena 10. 120, 252, 15.310, 21. 73, 28. 93, c. m. 30 inscr., 2, 33, 49, 69, 118, c. m. 31 inscr.. 34, 47, c. m. 45. 3, c. m. 46 inscr., 14, c.m. 47 inscr., 12, c. m. 48 inscr., 11 Seres 1. 179, 7. 211, 8. 258, 601, 10. 211, 18. 226, 304 Sericus 20. 338, 22. 350, app. 5. 47 Serranus 3. 202, 8. 415, 18. 454 Seruilius Jsauricus 18. 217 Seueri bellatores 28. 421 Sibylla 8. 148, 15. 29, 19. 38, 24. 166 Sicania 17. 204, 18. 456, II160, III140 Sicanus adi. I 220; subst. II112 Siculus 4. 9, 7. 192, 15. 81, 187, 18. 165, 21. 187, 24. 142, 314. 28. 287, [1139], 1141, II173, III 84, 255, c. m. 17. 42 Sidonius 5.450, 8.600, 10.113, 212, 15. 191, 22. 88,1 275 Signifer 1. 241, 3. 365, 17. 120, 21. 145, 28. 22, I 102, c. m. 51. 9 Silenus 24. 363 Simois 9. 20, 21. 264, III 372 Sinis 3. 252 Sirenae app. 1 inscr., 1 Sirenes III 190, 205, c. m. 30. 23, [app. 1 inscr., 1] Sirius sidus 3. 241, 11. 20, 22. 466, c. m.

25. 120, c. m. 26. 92, c. m. 30. 6; adi. c. m. 36. 5, app. 2.124 Socraticus 17. 87 Sol 1.1, 3.10, 7.131, 8.66, 15.494, 21. 84, 22. 419, 422, 441, 470, 26. 235, 28.192, II44, c. m. 27.45, c. m. 40. 14, c. m. 53. 34, app. 14.1 Solon 8. 507 Somnus 15. 213 Sophene 18. 220 Spartacus 3. 255, 26.155 Spartanus adi . 1.237, 17.153; subst. g 471 24 162 Spatale 10. 167 Sperchius 26. 183 steropes 7. 195, I 241 S t i i i c h o 3. 259, 345, 350, 4. 13, 5. 4, 95, 101, 146, 171, 246, 275, 302, 402, 7. 144, 162, 8. 432, 459, 481, 10. 34, 220, 302, 319, 13. 2, 12 (bis), 15. 289, 318, 323, 379, 17. 162, 265, [279], 18. 378, 500, 20. 126, 413, 502, 517, 531, 544, 592, 21. 9, 39, 65, 132, 160, 195, 291, 328, 385, 22. 58, 82, 204, 231, 251, 264, 279, 316, 322, 326, 348, 452, 476, 23. 21, 24. 64, 107, 174, 194, 213, 238, 283, 25. 18, 26. 14, 133, 142, 164, 211, 267, 349, 406, 426, 453, 459, 512, 558, 588, 596, 645, 28. 100, 210, 301, 318, 320, 431, 456, 579, c. m. 1 inscr., 2, 12 (bis), c. m. 25. 93, c. m. 30. 83, 179, 185, 207, c. m. 46. 12 Stilichonia uirgo 10. 177 Strymon 10. 310, 15. 476, 26. 178 Stygius 3. 62, 304, 5. 167, 494, 7. 185. 20. 31, 1120, 285, II praef. 34, II 264 Stymphalis II praef. 37 Stymphalos c. m. 9. 1 S t y x 5. 523, I 22 Suebus 7. 28, 8. 655, 15. 37, 18. 380, 394,21.190 Sulci 15. 518 Sulla 3. 253, 28. 383 Sunno 21. 241 Superbia 22. 160 Susa 15. 33 Susanna c. m. 50. 6 Syene c. m. 28. 19 Svgambria 18.383 Sygambrus 8. 446, 10. 279, 15. 373, 21. 222, 24. 18, 26. 419 451

INDEX NOMINVM Symplegas 3. 173, 20. 30, 26. 9 Synnada 20. 273 Syphax 15. 91 Syracosius senex Archimedes c. m. 51. 6 Syria 5. 33, 18. 200, 250, 20. 571 Syrius adi. app. 12. 6 Syrtis sgl. III 322; Syrtes pl. 8.438, 15. 143, 315, 21. 257, 334, 24. 276, III 446

Thalia 10. 237, 16. 2, 25. 2, c. m. 41. 14 Thaumantis I I I 1 Thebae 8. 132, 15. 287, 18. 291, 20. 522, 24. 163 Thebaeus* c. m. 27. 91 Thebanus [c. m. 27. 91], app. 13. 2 Thecla c. m. 50. 10 Themis 2. 14, 1107, 219 Theodorus Mallius 16 inscr., 17. 14,173, c. m. 21 inscr. Taenarius I 9 Theodosius Magnus 3. 51, 15. 216, 22. Tagus 1 U 1.5i, 3.102, 8.582, 12.32, 52 422 c^m. 30 9S;Theodosii Magni A5 17. 287, 22. 230, 24. 311, c. m. 30. 71, ; 115 Thermantia tSerenae soror c. m. 30. 118, 186 S e r e n a e et Tanais 3.324, 7.205, 8.44, 26.57, » Stilichonis filia 10. 603 II 66 339, 22. 359 Tanaquil c. m. 30. 16 Thermodontiacus II 66 Tantaleus II 336 Thermopylae26 188 Tantalus 5. 514, [II 337] Jhero 24 250, 309 Tarbigilus 20. 176, 399, 432, 466 2?eseui V ? L TT Tarentum 17. 158 Thessalia 5. 179, II 179, c. m. 47. 6 Tarpeius 15.30, 21.214, 28.45, 375, ^essa!icurtsJ c m. 4. 4 Thessalis 20. 201, 26. 237 Tarquinius 8.310, 15.124, 18.449, 28. Thessalonica 5. 280 487 c m 30 156 Thessalus adi. 5. 43, 8. 543; subst. masc. 2 6 182 Tartara' 3.' 122, 1114, II307, 334, · < f em- 3· 146> c· m- 3 0 · 1 3 III 64, 390, c. m. 53. 3 Thetis 9. 22, 10. 175, 11. 7, 1150, c. m. 53 Tartareus 5. 525, 15. 180, 20. 145, 26. · 118 449 I 217 II 217 III 79 c m 23 5 Thomas Ecclesiae Sanctus c. m. 50. 3 app. 2.33' ' ' ' " ' ' [Thraca* 5. 160] Tartarus 22. 110 Thrace 8. 179, 475, 21. 21, 107 Tartesiacus 3. 101, c. m. 40. 14 Thracius 10. 234, 15. 476, 20. 104, 21. Tartesius 10. 161 132, 26. 337, 28. 473, II praef. 10, 49, c m 30 Tauri 18. 249 · · 207, c.m. 31. 2 Taurus mons 18. 216, 20. 468 Thrax 3. 338, 5. 45, 291, 20. 147, 247, Taurus sidus 15. 497 412, 26. 165, 537, 28.107, 483 (bis) Taygetus 17. 291, 24. 259, 26. 193, Threicius 8. 525, 26. 171, 574, c. m. 31. II244 33 Tegea 26. 576 Thybrinus 28. 182, c. m. 30. 17 Tegeaeus I 89 Thybris 1. 98*, 226, 8. 578, 12. 17, 17. Telephus c. m. 22. 46 200, 18.436, 447, 20.127, 22.189, Tellus c. m. 53. 19, 55, 72 24. 93, 26. 505, 578, 28.12, 365, 425, Tempe 26. 181 486, 520, 641, II178; c/. Tiberis Temperies 22. 107 Thyestes 3. 84, 18. 289 Tereus 18. 293, 20. 363 Thyesteus 1.171, III388 Terpsichore 9. 9 Thyestiades Agamemnon 28. 113 Terra 18. 325, c. m. 53. 1, 17, 61 Thyle 5. 240, 7. 53, 8. 32, 24. 156, Tethys 1. 35, 3. 132,5. 148, 7. 58, 8. 597, 26. 204 17.50, 18.392, 22.252, 26.335, II Thyni 20. 247 praef. 45, II46, III 320, c. m. 27.16 Thyoneus app. 6. 3 Teutonicus 18.406, 26. 292 Tiberinus deus 1.209; adi. 18.404, Thabraca 18. 410, 19. 71, 21. 359 24. 173 452

INDEX NOMINVM [Tiberis 1. 98]; c/. Thybris Ticinus 28. 195 Tigranes 21. 370 Tigris [3. 90], 8. 43,, 316, 10. 224, 18. 196, 20. 484, 21. 53, 28. 86, 415, c. m. 27. 83 Timauus 7. 120, 26. 562, 28.197 Timor 3. 34 Tinge [-i] 15.160 Tiphys 26. 4, 11 Tiresias 18. 315 Tirynthius Hercules II praef. 49 Tisiphone 140 Titan, Titanes 1.94, 5.338, 524, 10. 114, 22.451, 28.169, 166, II49, III182, c.m. 27.90, c.m. 28.33, c. m. 31. 28, c. m. 53. 2, 28 Titanius 144, c. m. 27. 7 Tityos 5. 515, 7. 160, II 338, c. m. 53. 25 Tmarius* 26.18 ΓTomarus 26.18] Tomi c. m. 25.70 Tonans 1.128, 7.132, 8.134, 209, 9. 11, 10.112, 15. 26, 467, 17. 290, 18. 160, 20. 293, 22. 437, 24. 232, 28. 44, 349, 138, II 76, 367, III134, 183, c. m. 22. 39, c. m. 27. 81, c. m. 29. 53, app. 2. 10, 131 Torquatus 8. 403, 18. 452 Traianus 8. 316, 21. 193, c. m. 30. 56 Trebia 24. 145, 26. 387 Trinacria 15. 457, 26. 220, 1142, 191, II186, III119, c. m. 17. 43 Trinacrius III 288 Triones 7.205, 8.429, 474, 20.238, 21. 217, 22. 458, 26. 169, 1102, c. m. 53. 11 Triptolemus 112 Triton 8. 36, 10.129, 137, 180, 19. 67, 28. 378, c. m. 30.127; de lacu Tritonis 21. 252 Tritonia 15.129, 18.324, 20.396, 22. 332, 24.168, II 21, III 286 Tritonia uirgo c. m. 53. 91 Triuia 10. 236, 17. 292, 28. 328, II 27, c. m. 30. 141 ην on ΙΛΚ rroas ΖΌ. 4U£> Troia 18. 291 Troianus 18. 328 Tullius Cicero app. 5. 27 Tullus rex 15. 254

[Turia* c. m. 30. 72] Tornus Rutulorum rex 21. 97 Tuscus adi. 28. 183; subst. 22. 273 Tydides 28. 470 Typhoea ceruix III183 Typhoeus 7.159, 26. 63, 27.17, c. m. 53. 32 Typhon II 22 Tyrius subst. 15. 520; adi. 3. 207, 7.15, 8. 140, 14. 26, 15. 327, 18. 422, 21. 79, 318, 344, 23. 9, 24.179, c. m. 4. 5, c. m. 27. 20, c. m. 48. 8 Tyrrhenum subst. 21. 333 Tyrrhenus 15.455, 482, 17.204, 24. 356, 28.485,1152,111185 V a l e n s 2 1

3 7

2 6

6 1 Q

Vandalicus 26. 415 yeii 1 5 1 0 7 Venetus 12. 7, 28. 193 y e n u s 5# 4 8 6 > 7> 1 6 5 ? 2 65, 10. 54, 65, 74. 99 j 5 2 j 7 i jg4 241 11 16 { 2 ^ 1 8 2 ' 4 5 0 ; χ 8 . 345, 14] 2 1 9 . ^ 2 2 . 3 5 4 1 2 1 5 2 2 6 , 229, II12, J n 2 2 0 , 281, 433, c. m. 8. 6 266? c. m > 1 L c. 2 5 . 1 , 15, 39, 119. m

29< 23> 26> U f

c


44. 6 > c < 5 3 . 4 0 > a p p m 5. 7 6 Vergilius c. m. 23. 15; c/. Maro Verona 28. 201, c. m. 20. 17 Veronensis c. m. 20 inscr. Veseuus III184 y e s t a 15. 129, 24. 169 Vestalis 18. 329 Vfens 1.257 Victoria 23. 19, 24. 204, 28. 597, 653 Vindelicus 26. 365 Vindex 8. 613 Virbius 11. 17 Virgo 17.132, 22. 465 Virtus 3. 52, 17. 1 Visi 21. 94 Vlixes 3.124, c. m. 30.145 ^lpius 8. 19, 28. 335, 646 ^οΙιι?ίαΈ8 Vranie 17. 274 Vranius Cureti pater c.5 4m. 43. 4 7 555

V r b s fluuius 2 6 V r s a 2 2 4 5 9 2 6 l 3 5

?

c m

Vulcanius 1172, c. m. 26. 17 Vulcanus c. m. 53. 86 Vulturnus 1. 256

4 0

16

453

m>

INDEX NOMINVM Xanthus Achillis eyuus 8. 557, c. m. 46. 9 Xerxes 5. 120 Zephyrus 1. 101, 218, 5. 101, 8. 649, 10. 61, 12. 44, 15. 526, 20. 95, 24. 252, 26.58, 28.476, 1 186, II73, 288, III 3, 266, c. m. 27. 21, c. m. 30. 115, app. 11. 5 Zmyrna c. m. 30. 147 Zmyrnensis c. ra. 2 inscr. ϋΛεΐανόρος