Aristotelis Metaphysica. Recognovit et enarravit Pars prior. [I]

Citation preview

ARISTOTELIS

METAPHYSI CA

RECOGNOVIT E T EN A R R A V IT

H E R MA N N V S B O N I T Z PHIL. D. GYMN. 8TETTIN. PROF.

PARS P R IO R

BONNAE A B .

Μ

A

B

C V

m d c c c x j ^v i i i

S

.Aristotelis libros metaphysicos si quis vel enarrare vel a librariorum mendis liberare instituerit, is ne operam in re inutili collocasse iudicetur non vereor. Etenim et Aristoteleae philosophiae ea est quum suapte natura di­ gnitas tum apud posteriores omnium prope temporum philosophos auctoritas, ut eos libros, quibus summa do­ ctrinae principia philosophus se expositurum profiteatur, diligenter excussisse et quam accuratissime intellexisse non possit non operae pretium videri; et metaphysicorum librorum tanta est et in sententiis et in verbis ob­ scuritas, ut interpretis operam neque exiguam neque ad­ modum facilem requirant: librariorum autem erroribus, e scriptis libris in editos propagatis, difficultates istae magnopere sunt adauctae. Ac de emendando quidem Metaphysicorum textu quam egregie nostra aetate me­ ruerint clarissimi viri, Chr. Antj. Brandisius et Imm. B e k herus, neminem potest fugere, qui editiones horum vi­ rorum cum superioribus vel obiter comparaverit. Sed etiam post hanc operam libris metaphysicis felicissimo eventu navatam permulta superesse quae emendatione egeant, et in ipso‘ illo Aristoteleo opere, quod Acade­ miae Regiae Borussicae auspiciis Bekkerus et Brandi­ sius ediderunt, haud exigua etiam nunc latere emendandi textus subsidia, in Observationibus criticis ad Aristotelis libros metaphysicos ante hos sex annos editis ita docui, ut aliquot corruptelas et indicarem et tollere studerem.

IV

Quarum quidem emendationum quum viri docti, qui de libello meo iudicium fecerunt*), multas suo suffragio com­ probarent, alias alii rciicerent, in eo tamen consenserunt omnes ut et depravatas plurimis locis Aristotelis senten­ tias librariorum erroribus et in promptu esse emendandi subsidia ab editoribus nondum satis diligenter adbibita statuerent, eamque rationem ac viam, quam ego ingres­ sus essem, probandam censerent, llo c consensu confir­ matus, quum emendatis explicatisve aliquot insigniori­ bus Metaphysicorum locis, omissis aliis non pauciori­ bus, qui et ipsi medelam desiderarent, legentium usui non satis prospectum esse intelligerem, quidquid otii mu­ nus scholasticum mihi concedebat, id omne in explican­ dis et emendandis libris metaphysicis consumpsi. Nimi­ rum duplex haec et emendandi et explicandi ratio divelli inter se nec debebat nec vero poterat: sententia enim philosophi neque intelligi penitus nec vere ac plene ex­ plicari potest, nisi ad minutissima quaeque acerrime at­ tenderis, et quidquid depravatum esse appareat emendare susceperis; emendandi autem studium nisi ad quaeren­ dam veram explicandi rationem pertineat, nec quo nita­ tur habet nec quo referatur. E t in enarrando quidem quam sim rationem secutus, exponam in praefatione al­ terius voluminis, quod intra semestre spatium editum iri spero; hoc priore volumine quoniam verba Aristotelis et apparatus criticus continentur, quae habuerim in consti­ tuendo textu subsidia et qua ratione iis usus sim pau­ cis videtur demonstrandum esse. Apparatus criticus, quem textui subieci, ex his com­ positus est partibus. Primum integrum recepi apparatum Bekkeri; is autem adhibuit hos quindecim libros manuscriptos, quorum iam et sigla afferam et quid vel e ca* ) L. Spengel, Mfinch. Gei. Anz. 1843. No. 242 sq. — F. Brcier, N. Jen. Litz. 1843. No. 218 eq. — WincLeluiann, N. Jalirb. f. Philol. 1843. XXXIX, 3. p. 283 sqq.

V

talogis bibliothecarum (quorum descriptiones his signis « » inclusi) vel aliunde de eorum aetate vel fide cogno­ verim adiiciam. ( E ) Paris. 1853. «Cod. membranaceus, olim Mediceus. Is codex saeculo decimo ineunte maximam par­ tem exaratus videtur. Ad illam vero, quae manum an­ tiquam prae se fert, accessere scholia antiqua et ipsa, sed non aeque omnia, ad quosdam libros perpetua ad alios rariora. Manu recentiore scripta sunt folia ultima 108 saeculo, ut opinor, quarto decimo, idque a tribus quatuorve calligraphis, quorum unus Philalitides nomina­ tur. »> Mctaphysica antiquiore manu exarata sunt. Plura de hoc codice exposuit Trendelenburgius in praef. ad libr. de an. p. X X III sqq.

(F )

, a IJekkero siglo f significatus, Marcianus 2 0 0 ,

« in (juarto, membranaceus, foliorum 3 3 5 , saeculi X V . — Nota fol. 1 7 5 : Έτελειώϊλη έν 'Ρώμη ποινηλατουμένιο μοι χαϊ αντώ 3Α πριλλ . . , ια έτει ς*)σε' ( 1 4 6 7 ). ΙΤ α τρ ϊς

δέ μ οι Α αχεδαίμων, ή π ά λ αι π ο τ έ μεν ευδαίμω ν, νυν δε μ άλιστα χαχοδαίμων . »

(Q)

Marcianus 2 0 0 , « in folio, membranaceus, folio­ rum 594, saeculi XV". Aristotelis opera omnia exceptis logicis. Nota in fine: 3Ετελειώθ'η ή π α ρ ο ύ σ α βίβλος έν £τει άπ ο Χ ρ ίσ τον α υ μ ζ ( 1 4 4 7 ) Ινδ. ε , μηνος Ιουλίου

ιε , δ ιά χείλος έμον 3Ιωάννου ίερέως rΡ ό σ ο υ , τον έχ Κρητης, δ ι3 ολισμού χαϊ έξοδον του αίδεσ ιμ ω τάτον έν Χ ριστώ π α τρ ος χνρίου Β η σσαρίω νος Κ αρδινάλεω ς έπισχόπον των Τονσχλων χαϊ ανΟ'έντον ήμετέρου έν Ρώμη. »

(S ) Laurentianus 81, 1.

«Codex Graecus papyra­ ceus mscr. in folio, saeculi partim X II jiartim X III, notulis hinc inde in margine aspersus. Constat foliis scri­ ptis 213. Mctaphysica leguntur inde a p. 169. Extremi quatuor libri alio ordine positi sunt atque in editionibus, ita quidem ut duo libri M N , qui in editionibus extre-

VI

muin habent locum, in codice ante libros K A

scripti

sin t.»

(Ύ ) Vaticanus 2 5 6 .

Eum librum Drandisius (uber die Aristot. Ilandschr. im Vatican. Abhandl. der Heri. Akad. vom J . 1 8 3 1 p. G3) sic describit: bombycinus, in quarto, non eadem manu scriptus, constat foliis scri­ ptis 4 7 4 .

Aristotelis Metaphysica, a quibus orditur co­

d ex, nitide quidem scripta sunt, sed multa et ea qui­ dem haud levia sunt omissa, quod partim librarii negligentia videtur factum esse. In fine Metaphysicorum haec scripta sunt: τετέλεαται ή παφονσα βίβλος έν έ'τει ςω

είχοστω ένάτω (i. e. anno 1 3 2 1 ). Inde a folio 2 1 8 co­ dex alios continet libros maximam partem Aristoteleos, minus eleganter scriptos. ( J I a) Marcianus 2 1 4 , «in folio minori, membrana­ ceus, foliorum 2 4 0 , saeculi circiter X I . » OVO Laurentianus 8 7 , 12. « Aristotelis Metaphysica cum commentario Alexandri Aphrodisiensis, qui totum codicis marginem undequaque ambit. Textus literis grandioribus. Commentarius Alexandri incipit εττειδή ή

γνώσις. Codex membranaceus, saeculi XIII, optimus. — Quatuor posteriorum librorum ordo diversus est in co­ dice: qui enim in editionibus sunt XIII e t'X I V , ii in codice sunt X I et X I I ; et contra qui in editionibus sunt X I et X II ii in cod. decimi tertii et decimi quarti lo­ cum tenent » ( B 1*) Laurentianus 7 8 ,1 8 . Aristotelis Metaphysicorum libri X IV , eorum ordo idem est cum illo codicis X II huius plutei (A 1*). — Codex Graecus papyraceus manuscriptus in quarto, saeculi X IV , tineis ac vetustate valde detritus, ac duobus foliis in fine nova manu suppletis. Constat foliis scriptis 1 0 5 .» (C h0 Laurentianus 8 7 , 2 6 . «Aristotelis M etcorologicorum libri IV, deinde a p. 7 9 Metaphysicorum libri X IV , eodem ordine ut in codice X II huius plutei ( A 1*). Co-

,vu dex Graecus bombycinus mscr. in quarto, saeculi X IV , cum scholiis quibusdam Graecis et alicubi Latinis in mar­ gine, quae videntur esse Francisci Philelphi. Constat fo­ liis scriptis 2 3 5 .» (D b) Ambrosianus F 113. ( E b) Marcianus 2 1 1 «in octavo, chartaceus, folio­ rum 2 8 1 , saeculi circiter X II. Aristotelis libri de coelo, de gen. et corruptione al., singulis libris apponuntur scholia marginalia et interlinearia. — Arist. Metaphysicorum libri X IV , quorum postremi quatuor diverso ordine sunt ac in editis. Praemittitur Theophrasti Eresii Metaphysi­ corum fragmentum sive liber I . » ( F bJ Paris. 1876. Alexandri Aphrodisiensis commen­ tarii in Aristotelis Metaphysica. «Codex Graecus, in fo­ lio, bombycinus, foliorum 2 8 8 , saeculi X III.» Plura de eo libro exposui in praefatione ad Alex. Aphrod. comni. ad Metaph. p. VI, X IV , XVIII. — Ip sa Aristotelis verba non continuo ordine in hoc libro exhibentur, sed modo eatenus, quatenus pro lemmate singulis commentarii parti­ culis praescripta sunt. lam vero liekkerus eodem siglo F b et eam significavit lectionis varietatem, quae his lemmatis continetur, et eas lectiones, quas Alexandrum interpretatum esse ex eius commentario intelligas. Quo­ niam autem in lemmatis non ipse exhibetur Aristotelis textus qualem Alexander habuit, sed interdum alia est in lemmatis lectio alia in commentario tractatur, neque vero eadem lemmatum et commentarii est auctoritas, haec, quum ipse conferrem codicem, distinguenda pu­ tavi, et siglo quidem F b ea significavi, quae in lem­ matis leguntur; quae ex commentario repetita sunt, ea ipsi Alexandro tribui. (Gb) Paris. 1896. «Codex chartaceus, olim Boistallcrianus, quo continentur Syriani Philoxeni scholia in li­ brum secundum Metaphysicorum Aristotelis. Subiiciuntur quaedam de providentia. Is codex saeculo decimo

νηι sexto exaratus videtur.»

E x hoc libro et ex Coisliniano

161 ( B ) Brandisius Syriani exscripsit commentarium, qui altero scholiorum Aristoteleorum volumine edetur. Quo npographo quum milii liceret uti per eximiam Brandisii liberalitatem, cognovi non solum libri B commenta­ rium, ut legitur in catal. bibi. Paris., sed etiam quae ad libros M N Syrianus commentatus est, eodem codice contineri, ipsaque Aristotelis verba lemmatum instar sin­ gulis commentarii particulis praemissa esse, et ita qui­ dem ut inter se coniuncta plenum exhibeant librorum

B M N textum.

Bekkerus aliquoties etiam in libro Γ

scripturae varietatem ex cod. Gb attulit, unde etiam huius libri commentarium eo codice contineri conclu­ das; Brandisius autem ad exscribendum Syriani ad li­ brum Γ commentarium unum codicem B adhibuit, quem Bekkerus in varietate lectionis ad librum Γ nusquam com­ memorat. E t codicem B quidem exhibere Syriani ad li­ brum Γ commentarium quum praeterea etiam e catalogo bibliothecae Coislinianae appareat, suspicor Bekkeruui in apparatu critico libri Γ per errorem siglum Gb posuisse pro siglo B : nihil tamen mutavi, quum suspicio coniectura nitatur. ( J B ) Paris. 1 9 0 1 . «Codex membranaceus, quo con­ tinentur Asclepii Tralliani scholia inedita in Aristotelis Metaphysicorum libros sex priores. Opus ex Ammonii ore exceptum. Is codex saeculo decimo quarto exara­ tus videtur.» Quantum coniici potest ex varietate lectio­ nis, quam Bekkerus ex hoc libro enotavit, comparata cum iis scholiis, quae Brandisius in quarto editionis vo­ lumine passim apposuit, verba Aristotelis in hoc codice non continua exhibentur, sed per lemmata commentario inseruntur. ( B ) Coisl. 1 6 1 . «Codex bombycinus, X IV vel X V saeculi, constat loliis 4 4 8 , fuit olim Laurae S. Athanasii in monte Atho et τω ν κατηχουμ ένω ν, ut initio et line scribitur.» Praeter alios libros Aristotelis continet Me-

IX

taphysica cum commentario Alexandri (siv e inde a li­ bro E Miehaelis Ephesii) ad libros omnes et Syriani ad libros Β Γ Μ Ν , Ad hunc apparatum Bekkerianum addidi primum va­ rietatem lectionis, cjuae ex Graecis Metaphysicorum in­ terpretibus Alexandro, Syriano, Asclepio, Themistio, Sim plicio repeti potest. (A le x ) A lexandro quum plurimum sit tribuendum et in sententiis explicandis et in emendandis restituendisve verbis, quam illum in libro suo scripturam habuisse ex interpretatione vel certo appareat vel probabile sit ( quod verbis «fort. Alex.» significavi), quam accuratissime in­ vestigavi. Commentarius ad posteriores Metaphysicorum libros inde a libro E , qui eius nomine fertur, quum et ipse videatur Alexandri esse quamvis res non possit ad liquidum perduci (cf. praef. ad Alex. 1. 1. p. X IV sqq .), non dubitavi etiam in posterioribus libris, quae ex eo commentario assumpsi, Alexandro tribuere. Ubi Alexan­ der praeter eam lectionem, quam ipse interpretando ex­ primit, aliam traditam esse testatur, hoc signo « yp Alex» usus sura. Distinctam a me esse varietatem lem­ matum ab ea, quae e commentario repetita est, supra monui, ubi de codice F b dixi. E t quoniam lemmata, quae in codice Alexandri Paris. 1 8 7 6 ( F f>) exhibentur, non ubi­ que concinunt cum iis, quae in eiusdem interpretis co­ dice Monacensi 8 1 leguntur, interdum etiam lemmatum huius codicis varietatem addidi significatam siglo M. E st autem is liber «chartaceus, charta solida et laevigata, ti­ tulis numeris et initialibus minio exaratis,, literis minutis et tersis, in folio, foliorum 5 2 0 (quorum folia priora 4 4 2 Alexandri commentarium continent), cum variantibus mar­ ginalibus, cum lacunis, collatus cum antigrapho, ex parte etiam a Michaele Sophiano, saeculi X V I, optime conser­ vatus et inscriptus.» Plura de eo codice disserui in praef. ad Alex 1. 1. p. VII sq. (S y r)

Syriani commentarium ad libros Β Γ Μ Ν ,

X

Graece nomluni editum, ut potuerim adhibere ad tex­ tum Metaphysicorum recognoscendum, singulari debeo Brundisii benevolentiae, qui quod fecit eius commentarii apograplmm e codd.

liberalissime mihi transmisit.

Sed quoniam Syrianus, exceptis iis locis, quibus Alexan­ dri vestigia sequitur (cf. praef. ad Alex 1. 1. p. X I, XV 111.), ipsa philosophi verba explicare raro dignatur, sed ple­ rumque in exponenda universe vel refutanda Aristotelis sententia latius evagatur, ad emendandum textum non ad­ modum magnum fructum ex hac conferendi opera per­ cepi. (A s c i) A sclepius ut est interpretandi laude ipso etiam Svriano longe inferior, nedum cum Alexandro compa­ rari possit, ita nec in indaganda genuina scriptura ma­ gni est momenti. Sed etiam apud mediocrem inter­ pretem interdum vel veram lectionem vel verae lectio­ nis indicia inveniri ratus, et Brandisii excerpta e com­ mentario Asclepii ubique adhibui, et praeterea librum mscr. Asclepii Monacensem 1 0 3 contuli. Is autem co­ dex adeo et depravatus est et mutilus, ut non multa inde tamquam certa et explorata potuerim in varietate lectionis ponere. (T h e m ) Themistium quum ex iis, quae supersunt, ex­ plicationibus librorum Aristoteleorum et intellexisse ap­ pareat Aristotelis sententias et breviter ac dilucide expo­ suisse, dolendum sane est, quod ea paraphrasis intercidit, quam scripsit libri Λ Metaphysicorum. Superest quidem eius paraphrasis interpretatio Latina (Them istii Peripate­ tici lucidissimi, paraphrasis in duodecimum librum Aristo­ telis de prima philosophia, Mose Finzio interprete. Venet. apud Uieron. Scotura 1 5 5 8 . fol. 2 6 paginae), quem li­ brum admodum, ut audio, rarum conferre mihi contigit. Sed cpium omnino interpretationes Latinae mediocris sint momenti in emendandis Graecis verbis, eius quidem in­ terpretationis quae non ex ipso libro Graeco confecta

XI

sit, sed ex conversione Hebraica, conversa et ip s a ;ex Arabica (quam libri migrationem Finzius in praefatione descripsit), patet quam paene nulla sit auctoritas. Nihilo tamen secius aliquot locis eius lectionis, quam Theuiistius suo in libro habuisset, satis certa etiam nunc reperire mihi videbar vestigia, eamque varietatem lectio­ nis in apparatu critico posui. (Sim p l) Simplicius in interpretatione librorum de coelo ad II, 12. p. 2 9 3 « 4 locum astronomicum libri Λ Metaphysicorum ita adhibet, ut cum ipsum diligenter ex­ plicet, Inde aliquoties ad Λ 8 Simplicii lectiones in ap­ paratu adnotavi, petitas illas ex editione Brandisiana Scliol. Arist. p. 4 9 8 * — 504*.

Ioannis Philoponi nomine qui fertur commentarius ad libros Metaphysicos neque editus est Graece, neque un­ quam librum tam exigui pretii editum iri consentaneum est, cf. praef. ad Alex. 1. 1. p. X I. Latinam Francisci Patricii interpretationem contuli; sed infructuosa erat opera. ( i ) Deinde ex interpretationibus Latinis Metaphysi­ corum eam contuli, quae merito iudicatur et interpre­ tandi diligentia et codicum adhibitorum praestantia reli­ quas omnes longe superare: B essarionis dico interpre­ tationem, quae quidem quantum ad emendandum textum Metaphysicorum possit conferre, et Sylburgius testatur, qui se eam, sicubi haereret, tamquam oraculum adiisse dicit, et ipse in Observationibus criticis plurimis exemplis docui. Usus autem sum ea huius interpretationis edi­ tione, quae tertio volumine editionis Beroliuensis conti­ netur, adhibita interdum editione Casauboniana. Quam­ quam in interpretando adeo diligens est Bessario, ut fere verbum verbo exprimat, et Graeca quae fuerint fa­ cile ex his Latinis concludas, tamen est ubi dubites, qua­ lem ille textuin interpretatus sit: ibi dubiam esse B e s­ sarionis lectionem (« fo r t i» ) in apparatu indicavi; ubi

XII

vero Bessarionem eundem quidem, qui nunc fertur, tex­ tum habuisse sed falso interpretatum esse apparet, ibi nihil putavi adnotandum esse.

( ( 1, 8, 0, b )

Tum ut intelligatur, quas subierit muta­

tiones textus Metaphysicorum, ex quo primum hi libri e bibliothecis protracti et typis exscripti sunt, potissimas ediliones conferendas earumque varietatem in apparatu enotandam' putavi. Acquiescendum autem videbatur ne vel apparatus amplitudinem vel conferendi operam temere augerem , in quatuor editionibus: Aldina ( a j , giana ( s j, Brandisiana (c)> Bekkeriana (b ).

Sylbur-

A ldina edi­

tio, cuius volumen quartum Metaphysica continens pro­ diit anno 1 4 9 8 , codicis manuscripti instar habenda est, quamquam in Metaphysicis certe non admodum bonis li­ bris editorem usum esse apparet. Aldinam quae secu­ tae sunt editiones Basileenses tres ( 1 5 3 1 , 1 5 3 9 , ter­ tia sive Isingriniana 1 5 5 0 ) , Aldina minor sive Camoliana ( 1 5 5 2 ) , Fonsecae editio Metaphysicorum cum commen­ tario ( 1 5 7 7 — 1 5 8 9 ) ad minuendos aliqua ex parte li­ brariorum errores parum attulerunt, et si quid ab Isingrino, Morellio, Fonseca in margine adnotatum est, sive e libris manuscriptis sive ex interpretationibus Latinis sive e coniectura petitum, id nec magni est momenti et ma­ ximam partem a Sylburgio adhibitum ad textum vel ad adnotationem criticam; denique si quid in bis invenitur, quod non vel ex Bekkeriano apparatu vel e Bessarione nunc peti possit, id dubiae est fidei. — Longe et maio­ rem et utiliorem operam libris metaphysicis impendit Frid, Sylburgius (Metaphys. Francof. apud W ech el. 1 5 8 5 ) . Is enim licet novos libros manuscriptos non haberet, ta­ men quum interpretationem Bessarionis diligenter con­ ferret et ad sententiam scriptoris acriter attenderet, haud pauca menda superiorum editionum vel in textu correxit vel in adnotatione critica corrigenda significavit. Sylburgii vestigiis proximi editores Casaabonus (1 5 9 0 ) , Pcb

X III

cius (1 5 9 7 ,1 6 0 5 ,1 6 0 7 ), du Val ( 1 6 1 9 ,1 6 2 9 ,1 6 3 9 ,1 6 5 4 ) ita inhaeserunt, ut operam perdere videatur, qui pauca illa, quae fortuito magis quam certa ratione ac via immuta­ runt, exquirere susceperit. Casaubonus interdum in mar­ gine coniecturas addidit haud spernendas; ex quibus eas, quae neque postea e libris manuscriptis erutae neque a Bessarione petitae sunt, in apparatu exhibui* — De­ nique novis libris manuscriptis conferendis et singulis Aristotelis verbis diligenter perpendendis eximie de re­ stituendo genuino Metaphysicorum textu meruit Chr. Aug . BrandisiuSy cuius editio prodiit anno 1 8 2 3 ; et is qui­ dem auctor censendus est eius recensionis Metaphysi­ corum, quae nunc obtinet. Etenim Imm. B ekkeru s et libris manuscriptis usus pluribus et singulari in hac arte usu et iudicio eximius, multa quidem etiam post Brandisium praeclare emendavit, sed longius tamen Brandisiana editio a superioribus distat, quam ab hac B ekkeriana. Ab his duabus editionibus non solum ubi im­ mutandis textus verbis aliisve recipiendis lectionibus re­ cessi, sed etiam ubi distinctionem verborum ita immu­ tavi, ut alia existeret sententia, religiose id adnotavi; hoc unum non opus putavi significari, si quibus locis mutando verbi έστi accentu ab his editionibus discederem. ( Φ, A y M ) Denique quoniam libri A caput alterum manifesto repetitum et libri K pars posterior excerpta satis leviter et negligenter est e Physicis, Physicorum et textum et apparatum Bekkerianum his locis adhibui et in apparatu critico ea significavi brevitate, quae neque eius ambitum magnopere augeret et a legentibus facile intelligeretur. — Eadem ratione ad M 4. 5 ubique adhibui varietatem lectionis ex A 9, et ad A 9 aliquoties, ubi e re esse videretur, varietatem e M 4. 5 adieci. Cf. Obs. p. 67 sqq, IIos igitur libros et editos et scriptos adhibui. Cuius apparatus quoniam partem longe maiorem ex Bekkeriano

XIV

integrum transtuli, neque vel novos codices ipsorum Metapliysicoruni contuli vel Bekkerianos denuo excussi, iure videatur dubitari posse, num salis testimoniorum aucto­ ritate munitus fuerim ad textum recognoscendum.

E t­

enim varietate scripturae ab alio collecta ita uti ut vel singulis locis de lectionum discrepantia vel in universum de codicum fide aliter iudices, atque is indicavit, qui li­ bros manuscriptos ipse pertractavit, admodum lubricum esse videatur, siquidem his de rebus nemo rectius potest iudicare, quam qui codices ipse contulerit.

Ego vero

si mihi contigisset vel novis Metaphysicorum codicibus uti vel collatos a Bekkero denuo inspicere, parum iucundam hanc operam non detrectassem, ne quid vide­ rer omisisse, quod ad rem meam quidquam posset con­ ferre; sed num operae fuerim pretium facturus, magno­ pere dubito. Exstant sane codices satis multi Metaphysicorurn, inspecti illi quidem et examinati a Bekkero, quum omnes quotquot reperiri possent libros manuscri­ ptos conquireret, neque tamen ad apparatum criticum adhibiti; sed ullum esse neglectum his quos adhibuit praestantiorem vix exspectabit, qui Bekkerum noverit. Confirmavit id nuper W aitzii, viri doctissimi, diligentia: qui quum ad Organon Aristoteleum multo plures quam Bckkerus codices conferret, nullum tamen invenire po­ tuit, qui Bekkerianos vel superaret auctoritate vel ae­ quaret #). — Bekkeri autem codices si mihi licuisset denuo inspicere, amplitudinem apparatus critici potuis­ sem sine dubio aliquantum augere: sed vereor ut per­ inde eius apparatus usus ac lides augeri potuerit. Ille enim, ut est in eiusmodi rebus brevitatis studiosissi­ mus, quaecunque orthographiae potius diversitatem con­ tinent, quam ipsius lectionis discrepantiam, ea vel omnino omittit vel semel significasse satis habet, llo c ex ge- *) * ) cf. N. Jen. Lilz. 1843. No. 212 sqq.

XV

nere quantum possit addi apparatui Bekkeriano T ren delenburgius testis est, qui quae excussis Parisinis co­ dicibus librorum de anima omissa a Bekkero reppererat in praefatione editionis suae p. X X IV sqq. enumera­ vit; ac similiter hic, quem ego exhibui, apparatus ad li­ brum A auctus est Brandisii diligentia, qui quae suum in usum e codicibus Laurentianis SA*>Bb excerpserat, benigne mihi permisit. Sed ad ipsum textum emendan­ dum neque illa neque haec additamenta multum contu­ lerunt. Ac ne in iudicanda quidem librorum manuscriptorum fide multum mihi videor profecturus fuisse confe­ rendis denuo codicibus Bekkerianis. Quamquam enim codices suos nec descripsit ille nec de eorum fide ex­ posuit, tamen quid de iis iudicarit ipso textu et appa­ ratu critico satis aperte demonstravit atque ita compro­ bavit, ut vix uno loco videatur ab eius iudicio dissen­ tiri posse. Nimirum librum adeo praestantem ut eum ducem sibi sumeret eiusque lectiones tueretur dummodo ferri omnino possent, Bekkerus in Metaphy sicis invenit nullum. Inter eos autem qui exstant codices praecipuam quandam auctoritatem codici A b videtur tribuisse: sae­ pius enim hunc librum, quam ullum e reliquis, sequitur contra consensum reliquorum omnium. Multum tamen abest, ut huic libro plane addictus sit: quod si accurate omnem scripturae varietatem a Bekkero enotatam con­ tuleris, multo plures locos invenies, ubi lectionem codi­ cis A h discrepantem a reliquis spreverit, quum possit ferri, quam ubi huius unius libri auctoritatem invitis re­ liquis secutus sit. Aliquanto plus huic libro tribuit Brandisius, qui eius potissimum auctoritate nisus textum Metaphysicoruin constituit. E t recte quidem Bekkerus tan­ tum ei libro tribuere1 noluit: licet enim et antiquitate insignis sit et aliquot lectiones manifesto veras vel unus vel inter paucos servaverit, tamen universam eius varie-

k

XVI

tatem lectionis comparanti facile apparet non eam esse huius codicis dignitatem, ut in eius verba possis iurare; quid quod non desunt loci, ubi interpretis potius quam simplicis librarii manum agnoscere tibi videaris (cf. p. 9 8 4 * 1 1 , 989« 3 2 , 995* 1 6 , 100 0 « 2 7 , 10 0 1 * 3 3 , 1003* 2 1 , 1008« 2 3 ,1 0 0 9 « 2 6 ,1 0 1 2 « 2 7 ,1 0 1 2 * 1 7 ,1 0 2 1 « 1 3 , 1 0 2 3 « 2 1 , 1037« 1. 2 ai.). Necessitudinem quandam interce­ dere codici A b cum commentario Alexandri in eius mar­ gine scripto, saepius quum utrumque inter se conferrem suspicabar, nec tamen certi quidquam de ea re statuerim. Ita quum huius libri fides nequaquam omni dubitatione exempta sit, non improbabitur, quod aliquot locis, ubi Bekkerus ei nimium videbatur confisus esse, ad vulgatam reliquorum librorum scripturam redii. — Post codicem A b Bekkerus et contulit diligentissime et praecipue ad con­ stituendum textum adhibuit eos libros, in quibus verba Aristotelis vel pro lemmatis commentarii scripta vel cum commentario coniuncta sunt F bGbl bI l b, rarius tamen in his, quam in cod. A bt unius libri fidem invitis reliquis omnibus secutus est. — De reliquis libris plurimis F Q S IIaB bCb DbE b ex Bekkeri silentio videtur iudicandum esse; quum enim ab initio satis amplam ex iis scripturae varieta­ tem repetitam, postea interdum librum S , raro reliquos commemoratos videamus, verisimile est Bekkerum quum his libris vix quidquam auctoritatis tribuendum esse intelligeret, pepercisse lectoribus; qua in re quin recte iudicaverit, non est quod dubitemus. — Duos autem libros E et T, quamquam nulla fere laude insignes sunt, per omnes Metaphysicorum libros diligenter con­ tulit: alter enim E ut in libris Physicis eximiae, ita exiguae est in Metaphysicis fidei * ), quamquam quae in margine codicis adnotata sunt, partim non negligenda vi­ dentur; cum eo libro multos errores communes, sed * ) Kri6che, Forschuogen I. p. 291 not.

X V II

alios praeterea sibi proprios habet cod. T. Quos codices nescio an propterea excusserit Bekkerus, quia ad hos li­ bros illum proxime accessisse apparet, ex quo Aldina et reliquae usque ad Brandisium editiones fluxerunt. llanc fere esse singulorum librorum fidem et aucto­ ritatem ex ipso apparatu Bekkeriano intelligitur; accu­ ratius sane ea de re disputare poterit, qui libros manuscriptos ipse denuo excusserit, sed manebit tamen il­ lud, quod in recensendo textu gravissimum est, neque ita praecellere unum codicem reliquis, ut pro certo duce haberi possit, neque vero ullum esse, quin alicubi vel veram vel certe aptiorem scripturam praebeat. Quare quam legem Bekkerus sibi videtur scripsisse, ut librorum auctoritate accurate ponderata, tamen in eligenda cuiusque loci optima lectione suum maxime iudicium sequeretur, eadem lege observata non dubitavi interdum a Bekkeri iudicio dissentire. Idque eo magis iure meo facere mihi vi­ debar, quum adhiberem ad ferendum iudicium testes n e­ glectos a Bekkero, at libris manuscriptis omnibus locuple­ tiores, interpretes dico Graecos, praecipue Alexandrum Aphrodisiensem. His enim interpretibus quantum omnino fidei tribuendum sit, si quis artem criticam in Aristotele severe voluerit exercere, omnium, quorum est de hac re iudicium, consensu ita est comprobatum, ut plura de eo disputare nihil attineat; quantum Alexandro potissimum debeatur in emendandis Metaphysicis, plurimis exem­ plis docui in Obs. erit. p. 8 4 sqq. Quod si quis pro­ pterea id susceperit efficere, ut ipsum Alexandri textum ubique restituat, is id nec posse fieri neque vero si posset fieri suffecturum esse mox intelliget. Neque enim ubique Alexander tam anxie adhaeret verbis Aristote­ leis, ut qualem ipse textuni habuerit certo possit co­ gnosci, praesertim quum etiam tum, quum ipsa Aristo­ telis verba se referre profitetur, subinde videatur libeAmtot. nictapli. ctl. Boniiz Vol. I.

XVIII

rius versatus esse, ut consentaneum est virum, qui libros Aristoteleos paene totos memoria complecteretur; et in­ terdum iam illa aetate varietatem scripturae traditam fuisse ipse Alexander auctor est; denique non desunt loci, ubi Alexander lectionem manifesto falsam secutus s it* ). Ita­ que Alexandri testimonium non potest pro indicio veri­ tatis haberi: summus de se ipso iudex Aristoteles erit. Quid enim sententiarum requirat ordo et coniunctio, quid Aristoteleae dicendi rationi consentaneum sit, iterata le­ ctione et diligenti observatione investigandum est, ut si non ipsam Aristotelis manum, tamen sublatis plurimis librorum mendis probabilem textus formam restituas. Quam legem quum scribere facile sit, observare difficil­ limum, sedulo cavi ne ea abuterer. Coniecturas, ad quas interdum erat confugiendum, in textu non posui, nisi ubi et necessarias et maxime probabiles esse con­ fiderem, reliquas in apparatu critico significavi; nec vero unquam vel coniectando vel praeferendis aliis lectio­ nibus a textu Bekkeriano recessi, nisi ubi re etiam at­ que etiam considerata necessario id fieri mihi persua­ sissem. Superesse permulta, quae editorem feliciorem et fortasse audaciorem requirant, haud ignoro: interim magnopere opto ut mea hac editione aliquid ad rectius intelligendum difficillimum Aristotelis librum contulisse iudicer. Duo abhinc anni sunt, quum confecta iam critica huius editionis parte occupatus tum maxime in conscri­ benda interpretatione, virum doctissimum, A lb. Sckw eg Ierunt in emendandis et explicandis Metaphysicis Aristo­ telis operam posuisse et amplissimam eorum editionem propediem emissurum esse e catalogo bibliopolarum co­ gnovi. Itaque ne acta agerem exspectandum putabam, * ) cf. Obs. p. 109 sqq.

X IX

donec ea editio prodiisset, ut si ea sufficere videre­ tur, meum consilium missum facerem. Tandem ineunte hoc anno duo Schweglenanae editionis volumina, quae textum cum apparatu critico et versionem vernaculam continent, in manus meas venerunt; quae quum perlu­ strassem, re diligenter perpensa, intelligere mihi vide­ bar, etiam post Sclnveglerianam operam non defuturum editionis meae usum. Etenim Schweglerus quum B ekkerianum apparatum et ipse totum transferret et simili atque ego feceram ratione augeret, textum Bekkerianum integrum, ne distinctione quidem usquam mutata, re­ tinuit; et quamvis et eas emendationes, quas ego in Observ. erit, proposueram plerasque probandas censeret et omnino circiter quadringentis Jocis se emendaturum scripturam nunc vulgatam polliceretur (praef. p. I\r ), ta­ men neque in textu neque in apparatu critico vel suas vel meas vel aliorum denique post Brandisium et B ekkerum virorum emendationes significavit, sed omnes in commentarium relegavit. Parum apte hoc instituisse Scliw egi erum, ut emendationem textus ab ipso textu di­ velleret lectoresque cogeret, licet ipsa modo Aristotelis verba legere vellent, commentarium adire et ex commen­ tario emendatiorem textum conquirere, facile potest intellig i* ): itaque quum ipsa editionis meae ratio a Schw egleriana aliquantum discreparet et legentium usui magis accommodata videretur, non dubitavi eam etiam post Schweglerianam virorum doctorum iudicio subiicere. Quod quum constituissem et hoc quidem volumen iam operis excudendum tradidissem, tertium prodiit Scliw eglerianae editionis volumen, quo libros priores quinque A — A illustravit. Quem commentarium diligenter, ut *) Uberius quid de ea re et dc unirersa editione indicandum pu­ tarem exposui in N. Jcn. Lilz. 1847. No. 248— 251.

XX

par erat, perscrutatus, quum ad explicandas Aristotelis sententias multa et docte et acute disputata viderem, in textus tamen emendatione nihil inveni nisi quod vel occupatum esset in Observationibus criticis, vel scriptum excusumve in hoc meo apparatu, vel denique quod pro­ bare dubitarem. Scribebam Stettini mense Decembri anni 1 8 4 7 .

A P IΣ Τ Ο TEΛ Ο Υ Σ ΤΑ Μ Ε Τ Α

Aristot. metapli. ed. Bonitz Vol. I.

ΤΑ

Φ ΥΣΙΚΑ.

l>r tUtoi? li »

A. 3 Λ Α ά ν τε ς

ή

τω ν

α ισ & ή σ ε ω ν

ά γ α π ώ ν τα ι ό μ μ ά τω ν .

σ η μ ε ι ο ν § ' 9 8 0 « 21

ά ν & ρ ω π ο ι τ β ε ιδ έ ν α ι ο ρ έ γ ο ν τ α ι φ ύ σ ε ι .

δι ον

ά γ ά π η σ ις '

α υ τά ς, γάρ

χαϊ

μόνον

χαϊ

γάρ

μ ά λ ισ τ α

χ ω ρ ϊς

τω ν

τή ς

άλλω ν ή

π ρ ά ττω μ εν , άλλα

ΐν α

χ ρ ε ία ς δ ιά

τω ν

χα ί μη& έν

μ έ λ λ ο ν τ ε ς π ρ ά τ τ ε ι ν τ ο δ ρ ά ν α ί ρ ύ μ ε & α α ν τ ί π ά ν τ ω ν ω ς ε ϊ π ε ϊ ν 25 τω ν

άλλω ν,

α υ τή

τω ν

α ίτ ι ο ν δ* ό τ ι μ ά λ ι ς α

α ίσ & / μ ΐεω ν

μ έ ν ο ν ν α ίσ & η ΰ ιν

χαϊ

ϊχ ο ν τ α

π ο ιε ί γ ν ω ρ ίζ ε ιν

πολλάς

δηλοϊ

γ ίν ε τ α ι τ ά

τι

ημάς

δ ια φ ο ρ ά ς .

φ ύσει

ζ φ α , I/. δ έ τ ή ς

σ ε ω ς το 7 ς μ ε ν α υ τ ώ ν ύ χ έ γ γ ί γ ν ε τ α ι μ ν ή μ η , τ ό ι ς τ α ι.

κ α ι δ ιά τ ο ν τ ο

τω ν μή

τα ν τα

φ ρ ο ν ιμ ώ τ ε ρ α

δ ν ν α μ έ ν ω ν μ ν η μ ο ν ε ύ ε ιν

μ α ν & ά ν ε ιν , ο σ α μ ή

δ ύ ν α τα ι τ ω ν

λ ι τ τ α , χ α ι ε ΐ τ ι τ ο ιο ν τ ο ν ά λ λ ο δ ’ δΰα μ έν

προς

ονν

π ε ιρ ία ς τέ γ ν $ τ ο ΐς

άλλα

τ ι}

τ α ΐς

ai

το

γ ίγ ν ε τ α ι γάρ

έ ς ίν

υ μ ο ιο ν

χαϊ

δέ τ ώ ν δ ’ έχ

τ α ΐς

τή ς

ά π ο τ ε λ ο ν σ ιν . ε ίν α ι

ή

ο ΐο ν

μέ-

μ α ν& ά νει

μ ν ή μ α ις ,

μνήμης α ν τΰ

980ό 21

ά νεν τ ο

τ ά 25

α 'ίσ & η σ ιν .

ανθρώ πω ν

π ο λλα ϊ μ ν ή μ α ι τυ

τ ο ς μ ι α ς έ μ π ε ι ρ ία ς δ ν ν α μ ι ν έ π ι ς ή μ ΐ) χ α ϊ τ έ χ ν τ ]

ζ ΐ]

μέν

ά χ ο ν ε ιν ,

γένος Α φ ω ν

φ α ν τ α ο ία ις

λ ο γ ισ μ ο ϊ ς .

ά ν & ρ ώ π ο ις '

φ ρ ό ν ιμ α

ψ όφ ω ν

δ * έ γ γ ίγ ν ε -

μ α & η τ ιχ ω τ ε ρ α

μ ν ή ιη ] χ α ι τ α ύ τ η ν Λ χ ε ι τ η ν

δέ μ ε τ έ χ ε ι μ ι χ ρ ό ν '

χαϊ

έ ς ίν .

χαι

α ισ & ή -

έμ-

γένος χ α ϊ έ μ π ε ιρ ία π ρ ά γ μ α -