Appiani Historia Romana: Volumen II Ex recensione Ludovici Mendelssonii

Citation preview

APPIANI HISTORIA ROMANA EX RECENSIONE

LUDOVICI MENDELSSOHNII EDITIO ALTERA CORRECTIOR CURANTE

PAULO VIERECK VOLUMEN ALTERUM

MCMV

LIPSIAE IN AEDIBUS B. G.TEUBNERI

iffil ^

LEIPZIG

V

Reprint der Originalauegabe von 1905 '£) B S B Β. C . Teubner Verlagsgesellechaft, Leipzig, 1986 VLN 294/375/11/86 · LSV 0886 Printed in the German Democratic Republic Druck und E i n b a n d : Grafische Werke Zwickau 11/29/1 Bestell-Nr. 666 310 9

07000

PBAEFATIO.

Appiani historiae Eomanae a Ludovico Mendelssohnio bipartito editae posterius hoc volumen, cum omnia fere eius exemplaria iam divendita essent, rogante bibliopola honestissimo ante prius volumen typis iterum exscribendum curavi. De codicibus autem Appianeis, quorum origines ac rationes in praefatione voluminis prioris huius editionis, quod simul cum fragmentis indicibusque intra triennium fere in lucem proditurum esse spero, aperire et accuratius explicare in animo est, huic nunc voluinini, quod non continet nisi bellorum civilium libros quinqué, ea tantummodo praemittam, quae ad horum apparatum qui vocatur criticum intellegendum satis erunt. Libri igitur, quibus Appiani bella civilia continentur, in duas classes, meliorem unam, alteram deteriorem discedunt, quae ad unum redeunt exemplar, quod vetustius saeculo XI vel XII fuisse non potest. Utraque enim classe praeter alios Appiani libros Libyca quoque tradita sunt, quorum archetypum Mendelssohnius certis demonstravit argumentis esse codicis Vaticani graeci 141 partem alteram, quae praeter Appiani Iberica et Hannibalica etiam Libyca continet quaeque scripta est saeculo XI 1 ). Melioris autem classis sunt codices duo integri hi: B, Venetus Marcianae 387, chartaceus, foliorum cod. β quadratorum 390, e quibus tria ultima vacua sunt, olim bibliothecae Bessarionis cardinalis loco 69, a. 1441 a 1) Imaginem pbototypice factam primae paginae Libycoram cod. Vat. gr. 141 y. apud Horace White, The Roman History of Appian of Alexandria translated from the Greek, vol. I London 1899, ante p. 1. a*

IV

PRAEFATIO.

Gedeone quodam satis eleganter scriptus*) ; correcturae omnes fere ab eadem manu primaria sunt factae. Cum nec Schweighaeuserus Venetum inspexerit, sed collatione a Ioh. Paulo Blessingio Ulmensi facta sit usus, nec Mendelssohnius librum adierit, sed copias Schweighaeuseri expilare satis habuerit, ipse totum codicem rerum orthographicarum quoque ratione habita excussi, quo in negotio perficiendo libéralissime me esse adiutum a yiris doctissimis, qui nunc inclutae bibliotheeae Marcianae praesunt, beneficii memor praedico. cod. ν V, Vat. gr. 134, bombycinus qui dicitur, forma quadrata, foliorum 318, s. XIV—XV manibus pluribus diligenter fere scriptus. Appianea quae continet folio 125 r —318 r , a prima sola manu correcta sunt 2 ). Contulit Mendelssohnius rebus orthographicis aliisque, quae minoris momenti ei videbantur, neglectis. Vaticani autem et Veneti in his rebus magnum esse consensum ex specimine, quod Ernestus Lommatzsch amicus, qua est insigni erga me liberalitate, mihi praebuit (1. I l l § 1 0 — 3 2 ) , et ex aliis quibusdam rebus, quas Ed. Luigi De Stefani vir doctissimus mecum communicavit, facile cognoscere potui. Inter eos, qui ex eadem classe sunt, libros praeter hos duos aliquoties adhibitus est cod. A A , Monacensis gr. 374, olim Augustanus, unde Aug. apud Schweighaeuserum, A apud Mendelssohnium audit, bombycinus qui dicitur, foliorum scriptorum 382 quadratorum, s. XV a pluribus haud ita diligenter scriptus, a pluribus etiam correctus. Hunc Schweighaeuserus, qui excussit totum 3 ), contra Veneti et Vaticani aut parum 1) Idem Gedeon eisdem usus verbis subscriptionis quae inveniuntur in Veneto (Θεοϋ τό δώρον «ai τον Γεάεών πόνος) anno 1429 liturgiam quandam scripsit, quae servatur in bibliotheca Patmi insulae, cf. Joh. Sakkelion, Πατμια·Λτ\ Βιβλιο&ηχη, Χ&ήνηαιν 1890, p. 275 sq. num. ψη. 2) Imaginem phototypice factam primae paginae Libycorum cod. Vat. gr. 134 v. apud Horace White 1. c. ad p. 146. 3) In tradendie quidem Monacensis lectionibus Schweighaeuserus saepe erravit.

PRAEFATIO.

V

aut omnino non habuit potestatem, prae ceteris maxime esse sequendum suo iure putavit. Ego cum Monacensem simul cum Veneto Berolini ante oculos haberem, ilium ex hoc descriptum esse non tam ex singulari codicum consensu intellexi, qui tantus est, ut etiam omnia fere Gedeonis vitia, quotienscumque ille in scribendo lapsus est, in Monacensem transierint, quam ex erroribus codicis Monacensis palaeographicis, quos ex locis parum dilucide in codice "Veneto scriptis natos esse, qui utrumque codicem introspexerit, non negabit. A correctoribus autem non modo mendorum magnus numerus emendatus est, sed etiam multa verba omissa in margine addita sunt, quae non e Veneto, sed ex alio nescio quo codice classis deterioris, ut videtuv, fluxerunt. Neque vero ex eis quicquam lucramur. Quae igitur in contextu verborum Monacensis propria habet, aut menda aut levium fere peccatorum correctiones sunt. Quo fit, ut perraro codicis A mentio in adnotationibus nostri s facta sit. Habemus igitur melioris classis codices Íntegros solos Β et V. E quibus Mendelssohnius codicem Vaticanum, quem ipse contulerat, cum multo praestare Monacensi Schweighaeuseri intellexisset, omnium qui exstant bellorum ciyilium codicum optimum iudicayit. Ipse, qui Venetum quoque contuli, hunc mihi persuasi Vaticano vix inferiorem posse iudicari, quin etiam nonnullis in rebus praestantiorem esse habendum. Multo enim minor numerus locorum defectu verborum laborantium, ut hoc statini adferam, deprehenditur in Veneto quam in Vaticano, nec raro fit, ut verus verborum ordo, qui cum e nexu sententiarum tum ex Appiani aliquo hiatus vitandi studio cognoscitur, non tam in Vaticano quam in Veneto et alterius classis codicibus deprehendatur. Utriusque codicis consensum Mendelssohnium secutus significavi littera 0. His, quibus recensio nostra ut integris iisdemque optimis nititur, accedunt melioris classis duo alii codices, quibus continentur bellorum civilium fragmenta, quae sunt i n c . 149—154 (§619—649) et 1.IV c. 1 - 5 2 (§ 1—224):

VI

PRAEFATIO.

cod. F Ρ, Paris. Reg. 1672, membraneus, forma maxima, foliorum 944. Παρεχβολαί Appianeae inde a fol. 937 r incipiunt, s. XIV ineunte scriptae. Contulit Mendelssohnius. cod. E E , Paris. Reg. 1642, chàrtaceus, miscellaneus, s. XV. Transscripta sunt Appianea ex exemplo F simillimo, unde exiguus est codicis usus. Contulit satis accurate Schweighaeuserus, cui Reg. C est; postea relegit Mendelssohnius. deterior Prae his codicibus non plane abiciendi sunt libri, qui classis sunt deterioris. Non enim solum aliquot vitiis, quae in illis inveniuntur, carent, sed etiam, quod maius est, loci nonnulli, qui in libris melioris classis defectu verborum laborant, in libris huius classis sunt expleti. E quibus a Mendelssohnio adhibiti sunt hi: cod. a a, Parisinus 1681 (apud Schweighaeuserum Reg. A), cod. b b, Parisinus 1682 (apud Schweighaeuserum Eeg. B), uterque scriptus s. XVI ineunte vel XV exeunte, uterque collatus post alios a Schweighaeusero, quem ad fidem collationis nihil reliqui fecisse Mendelssohnius affirmat. cod. d d, Y r a t i s l a v i e n s i s Rliedigeranus 14, membraneus, quadra tus, paginarum 355. Subscriptum est a manu antiqua : r f. 1 4 5 3 25 sep. Rome.' Bellorum civilium non continet nisi libros I et II. Contulit Schweighaeuserus. cod. f f , Laurentianus LXX 33, membraneus, s. XV, foliorum formae minoris 111. Contulit Mendelssohnius. Continet bellorum civilium libros Ι Π — V , ita ut quasi excipiat Rhedigeranum libros I et II continentem. Ne tamen in eam, quae facile hinc oritur, suspicionem incidas, Laiirentianum partem posteriorem Rhedigerani esse, e re est monere Mendelssohnium diversam librorum originem disertis verbis £e e " ' testatum esse. Horum codicum consensus significatur littera i. Errores nonnullos, quos Schweighaeuserus et Mendelssohnius in tradendis librorum Oi lectionibus commiserunt, tacite correxi. Quod interdum ad lectiones codicum 'ut videtur' vel signum interrogationis addidi, non pro certo habui eas esse veras, sed e tota codicum ratione et ex adnotationibus editorum Appiani veri est simillimum rem ita, ut scripsi, se habere.

PRAEFATIO.

VII

Ad codices graecos accedit interpretatio latina a Petro cJ^d Candido Decembrio medio s. XY confecta, quae significatur dut littera C. De qua cum in voluminis prioris praefatione copiosius agere aptius sit, hic satis habeo id repetere, quod Mendelssohnius de ilio Appiani librorum interprete valde probabiliter disputayit: 'Candidum uno codice eoque serie quidem librorum ad O accedente usum esse. Ultimo igitur gradu cum O et C ad eundem fontem redirent, mature tamen deflexos esse monstrare et lacunas nonnullas invicem esplendas et universae scripturae diversitates.' Atque saepissime Candidi lectiones deflexas esse ad codices i ex adnotationibus nemo erit quin cognoscat. Quamvis autem parum eleganter et accurate invitaque Minerva plerumque Candidus verterit, tamen ab omnibus editoribus in honore est habitus, a Mendelssohnio in maiore quam mea quidem sententia licebat. Nam quod per se verisimile videbitur ei, qui quae ratio intercedat inter libros graecos, quibus Appiani opera nobis sunt tradita, bene secum reputaverit, id ipsum mihi persuasi: exemplar, quo Candidus usus est, non multum discrepuisse a codicibus adhuc servatis nec fuisse discrepantiam aliam atque quae permultis locis invenitur inter Β et V et A vel etiam inter O et i; Candidum ipsum autem multa omisisse, alia addidisse, haud paucos locos, qui difficiliores erant quam quos intellegeret, stultissime pervertisse; cum nexum sententiarum perspexerat vel perspicere sibi videbatur, quamquam verba graeca turbata corruptave erant, ab exemplari suo recedentem liberius verba tradita reddidisse sive bene sive male; in rebus minutis velut in usu temporum, pronominum ei fldem habendam minime esse probabile. Nihilo minus haud raro Candidi interpretationem latinam in adnotationibus commemoravi, quia Mendelssohnio sive iure sive iniuria in verbis graecis offendenti a Candido remedia repetere ex usu videbatur. 1) Sola Celticorum epitome ei ex generis i aliquo codice videtur innotuisse.

Vili delibrorum ji~

PRAEFATIO.

Quae fides libris manuscriptis habenda sit,1 non facile Γ

de est ad statuendum. Sed ut res, quantum fieri potest, diiudicetur, proficisci debemus ex Libjcis, quae nobis, ut iam supra commemoravi, et in O i et, ex quo Libyca codicum O i fluxerunt, in Yat. gr. 141 servata sunt. Quam enim codicum O i aut neglegentiam aut diligentiam Vaticani archetypi testimonio usi in Libycis deprehendimus, eandem eisdem libris fidem tribuendam esse etiam in ceteris Appiani scriptis consentaneum est. Qua de causa cum nec ex Schweighaeuseri nec ex Mendelssohnii editionibus cognosci possit, quatenus apographa recedant a Vat. gr. 141, codicem Venetum accuratissime cum Libycis Vat. gr. 141 comparavi, unde apparuit permagno omnium vitiorum numero scatere Venetum vel potius, quod idem est, codices O i. Sed vitia illa non tam ad nexum sententiarum quam ad res orthographicas et grammaticas, ad formas verborum et syntacticas rationes spectant; aliis locis verba omissa, aliis verba addita sunt, haud pauca vitiose descripta, nonnulla etiam consulto videntur mutata esse. Inde sunt natae, id quod qui Mendelssohnii artem criticam improbandam esse censuerunt, non videntur intellexisse, permultae illius coniecturae, quibus an verum assecutus sit, multis locis sane dubium esse potest, et haec in excusationem et defensionem viri doctissimi diligentissimique dicta sunto; erra vit, cum ea sit codicum condicio, ut haud raro paene desperandum sit de restituendis veris Appiani verbis. Quod maxime, ut exemplum adferam, pertinet ad d porum usum temporum Appianeum, de quo, simulatque etiam usu ceteri Appiani libri typis expressi in lucem prodibunt, accuratius mihi agendum erit. Qui de hac re egerunt viri doctissimi H. Berg, G. Kratt, Κ. Loesch, Κ. Schenkl, G. Zippel 1 ), alii aliis ex causis tempora tradita defendere studebant. Atque ut ipse quid sentiam iam hoc loco clare breviterque profitear, mihi videtur usus temporum Appianeus paulo neglegentior neque vero fides semper 1) Títulos eorum librorum disputationumque v. p. XIV sq.

PßAEFATIO.

IX

habenda esse codicibus, quippe in quibus ut alia ita tempora haud raro corrupta esse ex codicibus O i non solum inter se, sed etiam cum Vat. gr. 1 4 1 comp arati s appareat. Quod idem cadere videtur in res, quas et ipsas gra phia hoc loco nisi obiter tangere in animo non habeo, orthographicas, in formas et flexiones nominum et verborum. Quarum in omnibus codicibus, etiam in Vat. gr. 1 4 1 et in libris manuscriptis excerptorum Constantini Porphyrogenneti, magna est inconstantia, maior quidem in recentioribus. Mendelssohnius igitur quod his in rebus praeeuntibus aliquatenus Duebnero et Bekkero aequabilitatem quandam formarum in edendis Appiani libris expetivit, quis est, qui ei vitio det? Sed his viginti quinqué fere annis didicimus in papyris in Aegypto repertis eisque multis ipsius Appiani aetate scriptis eandem varietatem formarum fuisse atque in Appiani qui exstant libris manuscriptis medii aevi. Fac igitur scribam quendam Appiani dictantis verba excepisse vel describendo chartas illius manu scriptae confecisse exemplar bibliopolae: quis pro certo affirmaverit, quod Mendelssohnius typis expressit, semper ilium scripsisse cœl·, ες, γίγνομαι, γιγνώακω, semper posuisse augmentum e legibus Atticorum, semper usum esse litteris ου in littera latina ν reddenda, semper usurpasse formas τήμερον, γνμναΰίαρχος, βαΰίλείς multaque alia eius generis? Ac ne Mendelssohnius quidem omnium formarum rerumque similium aequabilitatem assecutus est aut assequi potuit. Neque vero dubitali potest, quin ipse Appianus perfectam quandam scriptionum istarum aequabilitatem utique curare non potuerit, si quidem e. g. praeter έδείχνν, ¿γεγενητθ, μέχρι etiam έδείχννεν, γεγένι¡το, μέχρις hiatus vitandi causa scribere debuit 1 ). Quibus de causis, etsi haud ignoro permulta arbitrio et neglegentiae 1) Cf. Zerdik (ν. p. vitatum esse docet, non non omnes loci, quibus sunt, tamen cavendum culcentur.

XV), qui hiatum quidem ab Appiano tamen constanter. Qua de causa etsi hiatus exstant, corrupti esse putandi est, ne coniecturis novi hiatus ÌE-

χ

PRAEFATIO.

scribarum medii aevi deberi, tarnen dissentiens a Mendelssohnio codicum lectiones persaepe servavi, quia quid Appianus scripserit vel scribi voluerit, mihi non videtur posse demonstran certis argumentis. Tum demum has res enucleari posse puto, cum aliquando ex papyro Appianea satis ampia et diligenter scripta novum ac certum subsidium nancti erimus. In scribendo autem ες et εις, άεί et ahi, γίγνομαι et γίνομαι, γιγνώΰχω et γινώσκω, in elisionibus, in usu litterae quae vocatur ν paragogicae, in augmento plusquamperfecti aut omisso aut posito aliisque rebus similibus secutus sum codicem Venetum, quocum Yat. gr. 134 plerumque congruere supra commemoravi. Haec habui, quae de codicibus praefarer. ttmmad Transeo iam ad alterum adnotationum genus, quo re» spec- Appiani editionem instruxi. Addidi enim Mendelssohnii, tant " qui aliquatenus praeivit, exemplum secutus mentionem multifariam operum, librorum, dissertationum, disputationum virorum doctorum, quae ad res ab Appiano narratas explicandas et illustrandas pertinent. Qua in re libenter profiteor me maxime adiutum esse exemplari Appiani Ludovici Mendelssohnii, quod mihi summa cum liberalitate uxor viri doctissimi praeclarissima in usum tradidit, pro qua singulari comitate hoc loco gratias agere gratissimum mihi est officium. Ex ilio enim Appiani exemplari permagnum numerum illarum adnotationum a Mendelssohnio multos per annos factarum mutuari potui. Quarum cum alios alias aut mancas vel supervacaneas aut bonas vel falsas iudicaturos esse pro certo sciam, mihi praemittere liceat me attulisse non modo ea, quae vera iudicavi, sed etiam ea, quae censui non sine fructu, sive probanda videntur esse sive reicienda, ab eis, qui Appiano operam dant, examinatum iri. Titilli autem disputationum librorumque multorum virorum, qui aut emendando aut interpretando Appiano studium navaverunt, ne iterum iterumque in adnotationibus legerentur, post praefationem eos utile mihi visum est ex ordine alphabetico enumerare, ita ut

XI

PKAEFATIO.

in adnotationibus ipsis sola fere virorum illorum nomina adferre esset satis 1 ). Quod argumenta rerumque gestarum annos supra singulas paginas vel in margine addidi, spero me lectori pergratum fecisse, neque minus ex eius usu mihi videbatur singulos libros dividere in paragraphos, quarum numeri in parte paginarum esteriore positi inveniuntur; capitum autem numeri ne desiderarentur, maioribus typis ab interiore parte paginarum eos exprimendos curavi. Restât, ut gratias agam quam maximas omnibus, qui in hac editione paranda mihi praesto fuerunt. Inter quos molestum plagularum corrigendarum laborem suscipientes magnopere me sibi obstrinxerunt Hans Petersen vetere amicitia mecum coniunctus et Kurt Regling, vir cum historiae Romanae tum rei nummariae peritissimus, imprimis autem Bruno Keil, vir doctissimus et amicissimus, qui usque ad quaternionem tricesimum primum plagulas relegens quantum in verbis Appiani constituendis opera et Consilio mihi adfuerit, omnes, qui hac editione utentur, grato animo mecum agnoscere velim. Berolini Kal. Quint. MCMV.

Paulus Viereck. 1) Cf. p. XIV sq.

XII

CONSPECTUS CODICUM.

CONSPECTUS CODICUM1). I.

B: Ven. Marc 387

\

[A: Monac. gr. 374, illius apographon, v. p. IV sq.] J O

J

V: Vat. gr. 134 E: Paris. 1642 lEmphyl. II § 619—649, F : Paris. 1672 J

IV § 1—224 Π.

C: Candidi interpretatio latina ΙΠ.

a: Paris. 1681 b: Paris. 1682 d: Vratisl. Rhedig. 14

1

f: Laur. LXX, 33 'libri' si posili in adnotationibus, scito me et omnium codicum et Candidi interpretationis consensum voluisse significare. 1) Praeter hos quos enumeravi codices etiam Vat. gr. 141, de quo v. p. ΙΠ et VIII, interdum in adnotationibus commemoratur.

CONSPECTUS SIGLORUM.

ΧΙΠ

CONSPECTUS SIGLORUM. C. Steph.: Gel.:

Car. Stephanus (editio Appiani a. 1551). Sigism. Gelenius (interpretatio Appiani latina a. 1554). Henr. Stephanus (editio Appiani a. 1592). Alex. Tollius (editio Appiani a. 1670). Sam. Musgravius, cuius schedis usus est Schweighaeuserus. Schweighaeuserue (editio Appiani a. 1785). Duebneri Appiani editio Didotiana (a. 1840). Imman. Bekkerus (editio Appiani a. 1852. 1853). Mendelssohnius (editio Appiani a. 1879. 1881). Aug. Nauck, cuius coniecturis usus eet Mendelssohnius.

Η. Steph.: ToU(iana): Musgr. : Schw. : Did.: Bk.: Mend.: Nauck: Straehan Davidson:

kmtiavov 'Ρωμκιχ&ν 'Εμφυλίων A. Appian Civil Wars: Book I edited with notes and map by J. L. Strachan-Davidson. Oxford, At the Clarendon Press, 1902. Griechisches Lesebuch von U. von WilamowitzMoellendorff I p. 116—123, II p. 71—78 (edidit commentarioque instruxit Appiani bell. civ. I § 26—71).

Wilam. :

I, Π, III, IY, V numeri significant bell. civ. (vel Emphyl.) libros I—V, ceterorum librorum compendia velut Prooem., Bas., Celt., Iber., Lib. etc. non est cur explicem. Numerus paragraphi solius si adfertur, spectat ad librum, de quo agitur, ipsum. Cetera sigla velut scr. ( = scripsit), susp. ( = suspectavit), e. g. ( = exempli gratia) aliaque facile intelleguntur. Thucydidis paragraphos ascripsi ex editione, quam C. Hude curavit, nisi diserte Krügeri editionis mentionem feci. Uncis ( » ζ „ [

) y ]

inclusa in parenthesi sunt dicta. Ì> praeter codicum fidem sunt addita. „ deleta sunt.

XIV

CONSPECTUS LIBRORUM DISPUTATIONUMQUE.

CONSPECTUS LIBRORUM DISPUTATIONUMQUE, QUARUM TITULI IN ADNOTATIONIBUS NON ALLATI SUNT. H. B e r g , De Appiani usu temporum. Tirocinium philologum sodalium Regii Seminarli Bonnensis. Berolini, 1883, p. 91—97. H. B e r g , De participii temporum usu Appianeo. Diss. Bonn. 1884. R. B i t s c h o f s k y , Zeitschrift für die österreichischen Gymnasien 33 (1882) p. 440—447 (recensio editionis Mendelssohnianae). Boiss(evain), Cassii Dionis Cocceiani historiarum romanarum quae supersunt edidit. Vol. I—III, Berolini, 1895. 1898. 1901. B o r g h e s i , Oeuvres complètes t. I, II, III sqq. Paris, 1862 sqq. C. G. C o b e t , Ad Appianum. Mnemosyne Ν. Ser. 10 (1882) p. 211—238. Guil. C r ö n e r t , Memoria graeca Herculanensis cum titulorum Aegypti papyrorum codicum denique testimoniis comparatam proposuit. Lipsiae, 1903. D r u m a n n , Geschichte Roms in seinem Übergange von der republikanischen zur monarchischen Verfassung. Band I—VI, Königsberg, 1834 sqq. Band I u. II 2. Aufl. besorgt von P. Groebe, Berlin, 1899. 1902. G a r d t h a u s e n , Augustus und seine Zeit. Band I—III, Leipzig, 1891. 1896. 1904. L. G o e t z e l e r , Quaestiones in Appiani et Polybii dicendi genus etc. Wirceburgi, 1890. Pars I. De Appiano, p. 1—74. H. v a n H e r w e r d e n , Lectiones Traiectinae. Leiden, 1882. W. I h n e , Römische Geschichte. Band V—VHI, Leipzig, 1879 —1890. H. K l o e v e k o r n , De proscriptionibus a. a. Chr. η. 43 a M. Antonio, M. Aemilio Lepido, C. Iulio Caesare Octaviano triumviris factis. Diss. Regimonti 1891. G. K r a m e r , Theologumena Appiani. Diss. Vratisl. 1889. G. K r a t t , De Appiani elocutione. Diss. Heidelb. 1886. F r a n z K r e b s , Die Praepositionsadverbien in der späteren Graecität. Teil 1 u. 2. München, 1884. 1885. F r a n z K r e b s , Zur Rection der Casus in der späteren historischen Graecität. Heft 1—3. München, 1887. 1888. 1890. Fr. K r u m b h o l z , De praepositionum usu Appianeo. Diss. Ienensis 1885.

ADDENDA ET CORRIGENDA.

XV

K i i h n e r - B l a ß , Ausführliche Grammatik der griechischen Sprache. Erster Teil, 3. Aufl. besorgt von F. Blaß. Hannover, 1890. 1892. K ü h n e r - G e r t h , Dasselbe. Zweiter Teil, 3. Aufl. besorgt von B. G e r t h . Hannover u. Leipzig, 1898. 1904. K. L o e s c h , Philologischer Anzeiger 14 (1884) p. 514—522 (recensio editionis Mendelssohnianae). K. L o e s c h , Sprachliche und erläuternde Bemerkungen zu Appian. Beilage zum Jahresberichte des K. Neuen Gymnasiums in Nürnberg, 1892. P a u l y - W i s s o w a , Paulys Real-Encyclopädie der classischen Altertumswissenschaft. Neue Bearbeitung herausgegeben von G. W i s s o w a . Stuttgart, 1893 sqq. P. R i b b e c k , Senatores Romani qui fuerint idibus-Martiis anni a. u. c. 710. Diss. Berol. 1899. Κ. S c h e n k l , Jahresbericht über Appian. Jahresbericht über die Fortschritte der class. Altertumswiss. begr. v. C. Bursian. Band 34 (1883) p. 170—180, Band 38 (1884) p. 274—275. P. W i l l e m s , Le sénat de la république romaine. T. I 1 ). H Appendices. Paris, 1878. 1883. 1885. G. Z e i ß , Appians römische Geschichte übersetzt. Teil 1. 2. Leipzig, 1837. 1838. A. Z e r d i k , Quaestiones Appianeae. Diss. Kiliae 1886. I. De Appiano Herodoti imitatore. II. De Appiano hiatus vitandi studioso. G. Z i p p e l , Literar. Zentralblatt 1880 p. 756—758, 1882 p. 360 —361 (recensio editionis Mendelssohnianae). 1) paginae et numeri sunt editionis priorie, cum editio altera mihi non praesto fuerit.

ADDENDA ET CORRIGENDA. Accentus spiritusque et litteras, quae hic illic evanuerunt, maxime in prioribus huius voluminis foliis, corrigere supersedendum et ea tantummodo emendanda censui, quae aut typographic! aut mea culpa falsis typis expressa aut omissa sunt. Praeterea e re visum est alia nonnulla addere. p. 3 v. 7:

lege χαχώ pro χαχά.

p. 3 ad v. 9: ad ini ταϊς — χρείαι,ς cf. § 350, II § 72, ubi ini

tempus signiflcat; sed haud raro transit notio temporalis in causalem.

ΧΥΙ p. 4 ad v. 6: p. 14 ad v. 7: p. p. p. p. p. p. p. p. p. p. p. p. p. p. p.

p. p. p. p. p. p. p. p. p. p. p.

ADDENDA ET CORRIGENDA.

dele m § 33. Mucium verum nomen tribuni putat M. Ziegler, Fasti tribunorum plebis 133—70, Progr. Ulm 1903, p. 3, fort, recte. lege § 61, 7, 9. 29 ad y. 20: 30 ad y. 8: lege quorum pro quocum. 32 ad v. 5: lege § 34 pro § 33. 34 ad v. 6: lege § 65 pro § 66. lege αντοΐς pro αντοΐς. 35 v. 21: lege HßaXlov, ña? άπέκτειναν. 36 v. 1: V 141 intellege Yat. 141. 36 ad v. 13: yidentur anno 90 a. Chr. tribuendae esse. 41 § 167. 168 46 ad v. 3 Bq.: Quidacilius nescio an error sit lapicidae pro Vidacilius. lege είπεν pro εϊπεν. 62 v. 11: post Π § 29 adde: ΠΙ § 211. 71 ad v. 1: lege vnòj ini i 76 ad y. 26: lege insiti pro imi τε. 78 v. 16: lege Linden p. 16. 92 ad v. 2: I l l v. 6 sqq : iam a. 666/88 legem de tribunis latam esse ci. Holzapfel, Beri, philol. Wochenschr. 1905 p. 449 sq. (in recensione libri Ziegleri, quem supra commemoravi), ad ¿ς την 'Ρώμην cf. II § 598. 118 ad v. 3: Hirschfeldium improbare studet L. Holzapfel, 151 ad v. 21: Beiträge ζ. alt. Gesch. 6 (1905) p. 107 sqq. ad εν εκ α των χρημάτων cf. ad I § 34. 182 ad v. 4: nota proverbium τω ν πραγμάτων όντων iitl 211 v. 11 sq.: ξνρον·, cf. Horn. Π. 10, 173, Herodot. 6, 11. ordo numerorum 6 et 23 sq. turbatus est. 221 infra: μακράς âh etc.] hoc verum esse negat R. 233 y. 21 : Schneider in editione sua Belli Africani (Berlin 1905) p. 157. 279 ad v. 10 sq. lege p. 1208 pro p. 1207. 282 ad v. 19 sq. lege: τα μέλλοντα r¡ τα ΰντα μη etc. Keil, ad ώς λόγω — εΙπεΐν cf. Υ § 22 τω λόγφ — 287 v. 6: ειπείν. 361 ad y. 12: de adverbio cf. ad II § 23. de Axiarathe et Sisinne, cf. Gardthausen, 523 v. 15: Augustus II, 1 p. 85 adn. 12, quocum forma Σιαίννης fort, praeferenda erat.

ΑΠΠΙΑΝΟΤ Ρ Ω Μ Α Ϊ Κ Ω Ν Ε Μ Φ Τ Λ Ι Ω Ν Α.

'Ρωμαίοις δ δήμος και ή βουλή πολλάκις ες άλλη- 1 λονς περί τε νόμων &έβεως και χρεών αποκοπής ή γης 6 διαδατονμένης η èv άρχαιρεβίαις έβταβίαβαν ου μην τι χειρών έργον εμφυλον ήν, άλλά διαφοραι μόναι καΐ έριδες έννομοι, και τάδε μετά πολλής αίδοϋς είκοντες άλλήλοις διετί&εντο. ò δε δήμός ποτε και οτρατευόμε- 2 νος ές τοιάνδε έριν έμπεβών ουκ έχρήόατο τοις οπλοις *9*a.c ίο παρονόιν, άλλ' ες το ορος έκδραμών, το άπο τοϋδε κλΐ}ζόμενον ιερόν, ούδεν ovôh τότε χειρών έργον, άλλ' αρχήν έαυτοϋ προΰτάτιν άπέφηνε και έκάλεβε δημαρχίαν ές κώλυβιν μάλιβτα τών υπάτων άπο τής βουλής αίρουμένων μη ¿ντελες αντοΐς επί τή πολιτεία το κράτος 15 είναι, ο&εν δη και μάλιότα δυβμενέβτερον έτι καΐ 3 φιλονικότερον ές άλλήλας al άρχαι διετί&εντο άπο τοϋδε, και ή βουλή xal δ δήμος ές αύτάς έμερίξετο ως έν ταϊς τώνδε πλεονεζίαις εκάτεροι τών έτερων έπικρατοϋντες. Μάρκιός τ ε ο Κοριολανος έν ταΐϋδε ταΐς 492α. c so εριβιν ¿ ξ ί λ α ^ ί ί ^ παρά δίκην ές Ονολούβκους έφυγε τε 2 και πόλεμον έπήγαγε τή πατρίδι. και τοντο μόνον 4 1

12 προστάτιν B d , προΰτάτην r e l i q u i 16 είναι] εί'η ci. Zippel p. 361, p o t u i t e t i a m μη — είναι, sed cf. V § 4 6 9 (δκνον μη — αρχειν), L i b . c. 9 4 , T h u c . 1 , 16 (κωλύματα μή ανξη&ήναι) 16 φιλόνειχος, φιλονειχίκ, φιλονεικεϊν codices c o n s t . , correxi ubique άλΐηλονς b ίΐίτι·9·ϊντο] άιέχειντο vel άιετέ&ειντο (cf. Cobet, Observ. i n Dionys. Hal. p. 36) ci. Mend., sed cf. § 31. 6 3 0 a l i b i Appiahub XL

1

2 αν τις τοϋϋ·'

εϋροι υπ'

των

Γράχχος

κατά το Καπιτώλιον μύϋει,

xal

ουκ άνέβχον

εκ διαβήματος

ραΐς,

δημάρχων

ταϋτα

παραγγελλόντων

6 κης αίϋχρα χαχοϋ, 6τρατείαι τίνος

μεγάλαι

η

τε

οϊ μϊν

μοναρχικοί, ϋφ&ς

υπό 'άνευ

8 όπότεροι

τοϋ τοϋ

έπ

τ} έκκληβίαις

τίνος ή άγο- ίο

τ} των

την

πολιτείαν κατά

της

ήδη

κατά

ου με&ιέντες

κοινοϋ τήν

πολλά ετι

Θτρατόπεδα, κατ' πάλιν

και

δί-

ες μέγα

τοϋ

φανεραι

και ΐ5

πατρίδος

η καταδίκων

ες

ύβρις

και νόμων δ'

τω %αί

τέ

ή υπάτων

η περί

έγίάρχης

ές

αλλήλους.

και

ϋταβίαρχοι

τά

πιΰτευ&έντα

οϊ

δε και

αλλήλων προλάβοιεν,

5

ávr¡ρέ-

άλλήλοις

φιλονικούντων

δήμου

δ' αυτών

πολλοί

επί τ ώδε

κτιννυμένης

ò λίγου

και βίαιοι ανδρών

ηβαν

έΰφέρων

αυτω

τον νεων

προϊόντος

ε'πί

βτρατοπέδου

1 δυναΰτεΐαί βφίβιν

δι'

καταφρόνηβις.

φυγάδων

πριν

ή των άλλως επιφανών, αίει

έπαναβτάβεις

γνοντο

και νόμους

ΰαφως

ί} βτρατηγών

πω

εμφνλον,

αί ϋτάβεις

èv ίεροίς

έπείχεν

δε ουδέν

περί

φερόντων

άρχης

ένοπλον,

ζίφος

και έπ

ετι

εκάβτοτε

πολλάκις

τ ε αχοϋμος

άπώλετο

κ où

έργον

φόνον

είλούμενοι

διαιρουμένων

εγχειρίδια

ούδε

δήμαρχων

δδε εν βτάβει

5 drjöav.

βτάόεων

γενόμενον,

ές ¿χχληόίαν

Τιβέριος

πρώτος

πάλαι

αυτομόλου

παρενεχ&ίν ΐ33α. e. γε

[beila civilia Rom.

ΕΜΦΤΛΙϋΝ Α.

20

κατά

ξενολογοϋντες. τοις

έτέροις

4 ΰεμπρώνιος pro τιβέριος fuit in Ob, sed corr. a m. 1 in omnibus γράγχος Ob, const., at γράχχος Yat. 141 in Iber, et Hann., idem et apographa Lib. c. 13(5 'novas leges' vertit Gel., unde Mend. ci. xal (χαινονς^ νόμους vel simile, inut. 5 οίε om. i 6 είλούμενοι h. 1. O 9 ποΙΙώu Β te τίνος ci· Mend., quo non opus propter verba ¿κ διαατήματος 12 αΠω^ άλλων Ο 13 έπείχεν ahi susp. Mend., sine causa 14 αίαχρα] ¿κράτει ci. Nauck, ζην~} αίαχρά Mend., sed neutro opus 17 xal καταδίκων vertit C περί Schw., &rì Oi; (tων~} ini ci. Musgr.

bella civiltà Rom.]

ΕΜΦΤΛΙΩΝ Α.

3

ην ο άγων λόγω μϊν έπΐ τον ς άντιβταϋιώτας, εργω δ' ¿πϊ την πατρίδα' ¿όεβαλλον γάρ ώς ¿ς χολεμίαν, χαϊ βφαγαΐ των ¿ν ποβίν έγίγνοντο νηλεεΐς χal άλλων 4 επί &ανάτω προγραφαί xal φνγαϊ χαϊ δημεύϋεις, ένίων 3 δε χαϊ βάβανοι πάμπαν επαχθείς. ¡ίργον τε ούδεν άη- 9 âèg άπην, μέχρι τώνδε των 6ταϋιάρχων εις ετει πεντη- S2a.c. χοϋτω μάλιϋτα άπό Γράχχον, Κορνήλιος Σύλλας, xaxä το χαχον Ιώμενος μόναρχον αυτόν άπέφηνεν ¿πϊ πλεϊϋτον oí)g διχτάτορας έχάλονν τε χαϊ έπΐ ταϊς φοβειο ρωτάταις χρείαις εξαμήνους τιθέμενοι έχ πολλού διελελοίπεβαν. δ δε Σύλλας βία μίν xai άνάγχγι, λόγω 10 δ' αιρετός, ες αίεΐ διχτάτωρ γενόμενος ομως, έπεί τε εχορε'ϋ&η της δυναστείας, πρώτος ανδρών οδε μοι δοχεί θαρρηβαι τνραννιχην άρχήν έχων άχο&εό&αι χαϊ 79«. α is ¿πειπεϊν, ότι χαϊ τοις μεμφομένοις εν&ννας ύφεξει, Ιδιώτης τε όρώντων άχάντων ες πολύ βαδίϋαι χατ άγοράν xal έπανελ&εΐν άπα&ής οΐ'χαδε. τοϋοντον ην 11 αρα τοις όρώϋιν ετι της αρχής αντον δεος τ} της άπο&εβεως χατάπληξις ί) των ευθυνών της έπαγγελίας so αίδως η αλλη φιλανθρωπία xal λογιΰμος έπΐ βνμφέροντι την τυραννίδα γενεϋθαι. ώδε μϊν

έπΐ βραχύ έληξαν al βτάβεις έπϊ Σύλλα, 12

2 ίβίβαλον ab ως om. i ές om. Y 3 ¿λλων] πολλών ci. Nauck, sed άλλων reepicit ad των iv ποοίν 6 erueiαρχων Ob 8 ainòv O i 9 διχτάτωρας Oi, et ita pleruinqne; Yat. 141 Hann. c. 11. 12. 16 âixvâtoça etc. ¿λϊ ταΐς] iv xuïç ci. Mend., sed cf. § 2. 242, Π § S3. 72 ; v. etiam Krüger ad Thuc. 1, 70, 2 (3), ubi Hude quidem praetulit iv 9 sq. φοβερωτέραις V 14 έχων Muegr., et ita vertit Gel., ίχων Oi, cf. § 486 16 έφορωντων ci. Mend., sed cf. § 11. 68. 142; Krebs, Praepoeitionsadv. Π p. 62 adn. 1, v. etiam ad Π § 382 ßaiiαας i 20 xal ¡loy.] r¡ vel xai λογ. ci. Nanck, contra Kratt p. 57 sq.; χαί λογ. (ÍTtf¡v) ci. Keil 7 sq. de proverbio cf. Stein ad Herodol 3, 53 1·

4

ΕΜΦΤΛΙΩΝ Α.

[bella civüia Rom.

και κακών άντίδοϋις ην ων ο Σΰλλας είργάζετο ' μετά 4 49a.c. δε Σύλλαν αν&ις όμοια άνερριπίξετο, μέχρι Γάιος ΚαΙöap, αίρετήν άρχήν έπι πολν δυναβτεύων εν Γαλατία, της βουλής αυτόν άπο&έβ&αι κελευονβης αΙτιώμενος ού την βουλήν, άλλα Πομπήιο ν, έχ&ρόν οντα οι και 5 ότρατοϋ περί την Ίταλϊαν ήγούμενον, ώς της αρχής αύτον έπιβουλενοντα παραλΰειν, προυτί&ει προκληθείς ί) αμφω τα βτρατεύματα έχειν ές της εχ&ρας την άφοβίαν ή καϊ Πομπήιον ους έχοι με&έντα ίδιωτενειν 13 όμοίως vito νόμοις. ού πεί&ων δ' ες ουδέτερα έκ ίο Γαλατίας ήλαυνεν ε'πΐ τον Πομπήιον ές τήν πατρίδα έββαλών τε ές αυτήν και διάκων έκφυγόντα περί Θε6*8g cum i om. Mend. 9 ϊχον i, ί%ει, οι supra add., ut vid., a m . 1, Β , Ï%ÎL V, utrumque bonum 10 νπονόμιον i 11 ζώς} ¿iti ci. Mend., contra Krebs, Praepositionsadv. II p. 62 adn. 1 'contra Pompeium et patriam' vertit Gel.

13 μάχ·η μεγάλ-tj V

15 ίΰτιν a om. i

17 (iv^ αϋτ-η ci.

Mend , inut. άντυοταοιώτην ci. Herw. p. 65, fort, recte, cf. § 369 19 sqq. ααφώς post άντειτιείν transponi voluit Mend.,

sed cf. Xen. Cyxop. 3, 2, 15: βαφως άποΐωΐίναι (SchenkI p. 175)

bella

civilia

χα&ελών^

ούδενός

ειπεΐν,

· καϊ

τόνδε

ΰτάβεις και πό&ω

των

έπεπόδηβε,

και

το

αί

δε

&οϋ6αί

τε καϊ

λευτών

των

ιόντες

των

τε

καϊ

τήν

'Ρωμαίων εφ'

Καίΰαρι

καις

δε

υπ'

αύτοϋ έπί

26 πεσόντες, βυνέϋει [αυτών]

τε

μάλιβτα

τά

ες μέγα

τρεις

προς

γένους

γενόμενος

ôh

ττ}

εΙκος

χαί

έμπειρίφ έχεκλήρωτο

ές

άλλήλοις τοϋτο

Λιβύην,

ό

έπί

έν

Καΐϋαρ μϊν τω

δια&ήμετωνο-

βραχύ

δε

κτήμα

'όνομα

τοϋδε

Αέπιδον

19

!4ντώνιός

&ετός

αλλήλους

προύχων

6φών

μετά

της προ-

Όκτάουιος

έκ

τήδε

άμε-

έκράτει

άνδρες,

και

43α. c.

πλή&ος

φιλονικία,

μεν

Καΐβαρ

διαιρέβει ήν,

ές

18

βου-

κατά

Ιδιωτικόν

ων

be-

έπανελ-

έχ&ρούς

οΐδε

πρότερον

17

προήλ&ον,

τοάοντον

àg

πάν-

προγραφαι

αντίπαλα

44α.c.

βου-

νεων

αυ&ις

ιππέων,

άρχήν

οτω

ώς

ην

&εω.

καϊ

τον

περιιόντες

ώς

αδελφών

έαυτών καϊ

μάλιΰτα

&ύουβιν

τους

16

τω

έζήτουν

άντιπαρεχόντων

Αέπιδος

μάξετο.

αυτόν

&ανάτω

και

έμπειρότατον

καϊ

έπί

η ες

αρχής èv

μέΰη

έγίγνοντο,

και

της

άγορά

καλουμένων

φίλων

εβτε

και

δυνατότατα καϊ

εννοίας

20 διενείμαντο

ην,

φυγαΐ

βταβιωτών καϊ

τε

αντδιηνεχες

παβαι,

βφαγέας

τωδε

αυζη&είβαι

και

ές τ à οίκεΐα

τε

έπί

έτι

το

πολιτείας

δήμος

èv και

έκατέρων,

λούντων

τοι

τους

πυρά

και τε

15 ¿O^dojg

γέ

6τάθεις

φόνοι

ές

ξήλφ

πατρίου

ε&αψαν τί]

δικτάτωρ

Κα66ιος

ο

ονδεν

χατεπαύοντο

της

και

βώμα

είς

δημοτιχώτατον

ν.

vo φκοδόμηβαν 6

Σνλλα

κατέκανον, γενόμενο

&αρροϋντος

αν&ις

καϊ

λευτήρια αρχής

έπί

Βρούτος

5 μεγέθους

καϊ

αντώ

δεύτερος

γιρέ&η

5

ΕΜΦΤΛΙΩΝ A.

J?om.]

ΰυμ-

20

αυτών πρότερον

36a.c.

Λεπίδω

1 hi om. Υ. ΰνλλα Oi, cum codices dativo ι subscribere non soleant, corr. Schw. 8 έπό&ησε i 10 noli addere

(oiy-vel μάλιστα

27

(avttpy

om, i αυτών]

a d Q-vovolv,

cf. a d

23 sq. μετωνόμαστο αντον i, del. Mend.

§ 223

1 1 στάσεις

—

ci. Mend., sed. cf. praef.

6

ΕΜΦΤΛΙ&Ν Α.

[bella civiltà

Rom.

31a. c. xal '4ντώνιον πολεμώ περί "Αχτιον άφείλετο τήν άπο 21 Συρίας έπί χόλπον τον Ίόνιον αρχήν. έπί τε τούτοις, μεγίβτοις δή φανεΐβι χαί èς ίχπλη^ιν απαντας έμβαλοϋβιν. εϊλε xal ΛΙγυπτον έπιπλεύϋας, η χρονιωτάτη τε ην ές τότε xal δυνατωτάτη μετά Άλέζανδρον αρχή 5 22 xal μόνη 'Ρωμαίοις ελειπεν ες τα νυν 'όντα, ωβτε Σε37a. c. βαϋτος εν&νς έπί τοις ¿ργοις, ετι περιών, οδε πρώτος όφ&ηναί τε 'Ρωμαίοις χαί κλη&ηναι προς αυτών αυτός τε εαυτόν, ωΰπερ Γάιος χαί ες το δυνατώτερον έτι Γαΐον, αρχοντα άποφηναι τf¡ τε πατρίδι xal τοις νπ ίο αυτήν ε&νεβιν απαβιν, oédèv αίρεβεως ή χειροτονίας 23 ι) προβποιήματος ετι δεη&είς. χρονίου δ' αύτω xal έγχρατοϋς της άρχης γενόμενης, επιτυχής ες πάντα ucci φοβερός ών γένος αφ εαυτού xal διαδοχήν τήν επικρατοϋϋαν δμοίως επ έκείνω χατέλιπεν. is 24 ώδε μ&ν εχ ϋτάβεων ποικίλων ή πολιτεία 'Ρωμαίοις 6 ¿ς όμόνοιαν καΐ μοναρχίαν περιέβτη' ταϋτα δ' οπως ίγένετο, όυνέγραψα xal όννήγαγον, άξιο&αύμαβτα τοις έ&έλουβιν ΙδεΙν φιλοτιμίαν άνδρών αμετρον xal φιλαρχίαν δεινήν χαρτερίαν τε ατρντον xal χαχών 20 ιδέας μυρίων, μάλιϋτα δ\ οτι μοι της Λίγυπτίας ϋυγγραφης τάδε προηγούμενα χαί τελευτηβοντα είς Ιχείνην άναγκαΐον ην προαναγράψαβ&αι ' ώδε γάρ Αίγυπτος ¿λήφ&η, δια τήνδε τήν βτάβιν, Άντωνίω Κλεοπάτρας 25 ϋυμμαχούβης. διήρηται δ' αυτών διά το πλή&ος ¿v- ¡fi 6 (x&v~y μετά ci. Mend.; eodem iure potuit ζτών) ig τότε t. 1. et § 481, cf. etiam § 179. 522 7 περιιών Β 12 αίτω] ccivoñ O 15 ¿π' ¿κείνων ci. Masgr., Iti pro in' Mend., in' del. Kratt p. 15, dubitanter tamen, cf. p. 54; eadem sententia IV § 62 22 τεΧεντήβκντκ i, vulgo 23 •ψαaO-cct bonum 24 diù — ΰτάαιν insiticia putabat Mend 21 sq. cf. Y § 1 sq.

'όντα

ager publiais]

ΕΜΦΤΑΙ&Ν Α.

7

&άδε μεν, οΰα επί Κορνήλιον Σΰλλαν άπο Σεμπρωνίου Γράχχου, εξής δ\ όβα μέχρι Γαΐον Καίΰαρος της λευτης. ai δε λοιπαί των εμφυλίων βίβλοι δειχνύου6tv, δ6α οι τρεις ες αλλήλους τε xaì 'Ρωμαίους εδραΰαν, 6 μέχρι το τελευταΐον δη των ϋτάϋεων xaì μέγιβτον έργον·, rò περί "Λκτιον Καίβαρι προς Άντώνιον όμοϋ και Κλεοπάτραν γενόμενον, άρχη xaì της ΛΙγυπτιαχης ΰυγγραφής έβται. 7 'Ρωμαίοι την Ίταλίαν πολεμώ κατά μέρη χειρούμε- 26 io voi γης μέρος έλάμβανον xaì πόλεις ένφχιξον η ες τάς πρότερον οϋΰας χληρούχους άπο 6φών χατέλεγον. xaì τάδε μεν αντί φρουρίων επενόουν, της δί γης της 27 δοριχτήτου ΰφίβιν εχάβτοτε γιγνομένης τι)ν μεν έζειργαβμένην αύτίχα τοις οίχιζομένοις έπιδιηρουν η έπί16 πραδχον η εξεμίΰ&ονν, την δ ' άργόν έχ τον πολέμου τότε ονβαν, η δή xaì μάλιβτα ¿πλή&νεν, ούχ άγοντες πω ϋχολην διαλαχεϊν επεχήρυττον εν τοβωδε τοις èfréλουβιν έχπονεϊν επί τέλει των έτηόίων χαρπών, δεκάτη μεν των βπειρομένων, πέμπτη δε των φυτενομένων. ΪΟ ώριΰτο δε xaì τοις προβατεύουδι τέλη μειζόνων τε xaì ελαττόνων ξωων. xaì τάδε έπραττον ες πολυανδρίαν 28 τοϋ Ιταλικού γένους, φερεπονωτάτον βφίβιν όφ&ένTOÇ, ίνα Συμμάχους οίχείους έχοιεν. ες δε τουναντίον 11 προτέρας V

16 άγαγόντες a

23 οίχείονς sc. τφ

πολέμω Wilam., *promptes paratosque' Niese (cf. infra) p. 411, non recte; est = έξ 'Ιταλίας, cf. § 32 § 26 sqq. de re agraria et Gracchis cf. Niese, Hermes 23 (1888) p. 410sqq., M. Voigt, Abh. d. Kgl. Sachs. Ges. d. Wiss. Bd. 23 (1888) p. 221 sqq., Soltau, Hermes 30 (1895) p. 624 sqq., Ed. Meyer, Festschr. d Univ. Halle 1894, Philos. Fak. p. 79 sqq., (cf. Ed. Schwartz, Gött. gel. Anz. 1896 p. 792 sqq.), Mommsen, R. Staatsr. III, 1 p. 85 sqq., v. Wilamowitz, Griech. Leseb. II, 1 p. 71 sqq., E. Kornemann, Beiträge z. alt. Gesch., 1. Beiheft (1903)

8

ΕΜΦΤΛΙίίΝ Α.

29 αντοΐς γης

περιήει.

την

ον

τινα

οβα

τε

πολλην βφάς ήν

πειθοΓ,

οι ετι

μέΰι

χρώμενοι

άπο

της

γεωργίας

80 άπο δε τούτων

δε xal

διετίθεντο, γεωργοΐς έφ'

της

ανά τε

γης

νπο

των

εδνβφόρει

ετι

ενπορήϋων

άκινδύνον

33 διόρθωϋιν πάντγι

δ'

ονκ

δίκαιον

δια

βτρατείας τήΰδε

χώραν

έβφοραίς

xal

έπλήθνε, xal έπϊ

ΰτρααργίας

«

[καϊ]

έλενθέρων.

μεν ως οντε της ηγεμονίας τοβόνδε

τοβούβδε

ίο

κατελάμ-

έχομένης

άντί

ώς

θερα-

έπλοντονν,

και

πλήθος

έπινοοϋντες,

ποι-

άβτρατείας.

δνΰανδρία

οντε

ανδρας

την

τάς

πλονΰίων

οίς ό δήμος

και

αμα και

άπο τούτων,

θεράπονΰιν

χω- 6

ές τάς

καϊ

βχολάβειαν

χρωμένων

'Ιταλίας

ονδε

πάμπαν

γένος

εΐ

ϋομένης

δυνατοί

όλιγότης

αντί

Ικ πολνπαιδίας δια

Ίταλιώτας

ΰφίόιν ώνονμενοι

μακρά

ψερονβης

κέρδος

πενία

άγχον

γεωργοΐς

ανζομένων

ol μίν

τρνχομένονς

31 τείαις.

32

πολν

θεραπόντων

δ'

βανε,

ες αντα

περιβπαν,

αντοΐς

θαρρούντες

τά μεν

πεδία

publiais άνεμήτον

χρόνφ

πενήτων,

ώνητοϊς

τής

τά τε

λαμβάνοντες

άκινδννως

των

και

τον μη τους έλενθέρονς

της χτήβεως

τους

τήόδε

άφαιρηβεβθαι

α,λλα βραχέα

εγεώργονν,

πόντων

πλούβιοι

χαταλαβόντες

τά δε βία

ρίων

το

γάρ

[ager

ονδε

βνμμάχων ol

γενη-

θεραπόντων ράδιον

¿κ τοβονδε

8 so

òv χρό-

3 άφαιρε&ήβεβ&αι, ut vid., i 3 sq. τά τε άγχον αφίβιν αλία. βραχέα όαα τε f¡v πενήτων ci. Musgr., perperam. C vertit: quaecunque ipsis finitima, in quis permultae tenuiorum portiones intrant, prob. Mend.; ego non offenderim 4 aut ώνονμεvoi aut πει&οΐ deieri voluit Nauck, ώνονμενοι, τά âè πει&οΐ βία λαμβ. ci. Mend., neutrum necessario 6 άργνρωνήτοις ci. Cob. p. 211, inut. 7 ΰτρατιάς a 8 περίβπαΰ&αι ci. Mend., bene 10 άατρατίας O 13 ίνσαν^ρία] δνΰαρεατία veí άλιγανδρία καϊ άνσαρίΰτησις ci. Mend., sed iure Nauck comparât ενανόρία 16 διετέ&ειντο vel άιίχειντο ci. Mend., sed cf. ad § 3 καϊ delevi cum Wilam.; an xal ζτοντω»)? 20 τοαώνάΐ Y a 21 ο ν] f¡v ser. Wilam., deleri mavult Keil

Ti. Gracchus]

ΕΜΦΤΛΙΩΝ Α.

9

νου κτηβιν τοβηνδε άφελέβ&αι φντών τε Ιδίων χαί οικοδομημάτων καΐ χατα&κενης, μόλις ποτϊ των δημάρχων είβηγονμένων έκριναν μηδένα εχειν τηβδε της γης πλέ&ρα πεντακοβίων πλείονα μηδε προβατεύειν b εκατόν πλείω τα μείζονα xal πεντακοβίων τά έλάΰβονα. χαί ές ταϋτα δ' αντοΐς αριθμόν έλευ&έρων εχειν èftέταξαν, οϊ τά γιγνόμενα φνλάζειν τε και μηννβειν εμελλον. οϊ μεν δή τάδε νόμω περιλαβόντες έπώμοβαν επί τω νόμω χαί ξημίαν ώριβαν, ηγούμενοι την ίο λοιπην γην αντίκα τοις πένηβι κατ όλίγον διαπεπράβεβ&αι' φροντίς δ' ουδεμία ην ούτε των νόμων οντε των δρκων, άλλ' οι τίνες χαϊ έδόκονν φροντίβαι, τήν γην ες τούς οίκείονς επί νποκρίΰει διένεμον, οϊ δε 9 πολλοί τέλεον κατεφρόνονν, μέχρι Τιβέριος Σεμπρώ16 νιος Γράκχος, άνήρ ίπιφανής και λαμπρός ές φιλοτιμίαν ειπείν τε δννατώτατος και εκ τώνδε όμον πάντων γνωριμώτατος απαδι, δήμαρχων έβεμνολόγηβε περί τον 'Ιταλικού γένους &ς εύπολεμωτάτου τε και ονγγενονς, φθειρομένον δε κατ όλίγον tig απορίαν και so όλιγανδρίαν και ονδε έλπίδα έχοντος ές διόρ&ωβιν. έπι δε τω δουλικά δυΰχεράνας ως άΰτρατεύτω και ονποτε ες δεβπότας πι6τω, το εναγχος επηνεγκεν èv Σικελία δεβποτών πά&ος υπό θεραπόντων γενόμενον^ ηνωμένων κάκείνων άπο γεωργίας, και τον ¿π' αυτούς α'Ρωμαίων πόλεμον ον ράδιον ονδε βραχύν, άλλά ες τε 3 τήΰάε om. i C

9 ini τω νόμω susp. Mend., del. Herw.

p. 128, sed cf. II § 42 (in' αάτοΐς ¿ρκωσεν) 'et I § 131. 320, ΠΙ § 67. 113, IV § 382, ubi έπόμννμι

idem valet atque

δμννμι ξημίαν