443 90 644KB
Tedim Chin Pages [84] Year 1991
Zomi Khuavak
1
Bu Khatna
Lai Siangtho bulphuh-a laisim leh laigelh hilhna Laibu
Lai Gelh Zia
¼iuth n ng k m e sJlpo c d ¼w b zvgrj THUPI : Hoih takin na hilh theih nadingin Laihilh Lamlahna sunga kigelh hilhna ziate lim takin na zuih ding kisam hi. Hih sunga lamlahnate a zui lo mite in a man takin hilh siamna nei thei lo hi. Siate in a hilh ma-in hih sunga thu omte a sim masak zelzel ding kisam hi. Laihilh Lamlahna sunga kigelh “Kal Ngate” leh a dang gennate tawh kizui-in hilh in. Laimai 4-17 sungah kigelh hi.
Bu khatna sunga aw-mal etkikna: A sinte in etkik niloh ding kisam hi.
a ta
e te
i ti
o to
u tu
aw taw
ha na
he ne
hi ni
ho no
hu nu
haw naw
nga ka
nge ke
ngi ki
ngo ko
ngu ku
ngaw kaw
ma sa
me se
mi si
mo so
mu
maw saw
la pa
le pe
li pi
lo po
lu pu
law paw
kha
khe
khi
kho
khu
khaw
da
de
ci di
do
du
daw
ba za
be ze
bi zi
bo zo
bu zu
baw zaw
va
ve
vi
vo
vu
vaw
Late 23 Topa in tuu bang-a kei hong cingpa hi-a, bangmah ka kisam kei ding hi. Lo nona-ah keimah hong lumsak-a, tui kiangah kei hong paipih hi. Ka nun’takna tha hong dimsak-a, Ama’ min’ aadingin thuman lampi-ah kei hong kha hi. Sihna liim guam sung nangawn ka nawk hangin, siatna ka kihta kei hi. Bang hang hiam cih leh kei tawh Nang N’ong om khawm hi. Na molhtum leh Na ciangkhut in kei hong lung muangsak hi. Ka galte’ omna mai-ah kei’ aading an N’ong lui hi. Ka lu sathau N’ong nilh-a ka hai a dimlet hi. Hoihna leh hehpihna in ka khan’ tawntungin hong zui taktak ding-a, Topa’ inn sungah ka om tawntung ding hi.
HEHPIHNA TAWH HONG ZASAK UN Hih laibu a zangte in na muhna zia uh leh na phawk thak uh thute hong za sak un. Na muhna zia uh leh ngaihsut piakhuai na sakte uh hong gen un. Hih laibu a zangte tung panin thu zak ding ka na lam-en uh hi. A nuai-a kilak mun-ah hong za sak un.
Laimal Bulpite a A b B c C d D e E g G h H i I j J
Pasian in a Tapa khat bek a piak dongin leitung mite a it hi. Tua Tapa a um mi khempeuhte in kisia lo-a nun’tak tawntungna a ngah nading ahi hi. Johan 3:16
k K l L m M n N ng Ng o O
Hih laibute a kingahna mun:
p P r R s S t T u U v V w W z Z
Zomi Khuavak Laigelhte:
Rev. Pau Cin Thang Rev. Dam Suan Mung Pa Tg. Thual Khen Kham Pa Tg. Nang Lian Thang leh a-dangte
Limsuai-pa: Pa Tg. Kham Khan Suan Sinna 1-23 Bu Khatna sung-a laimal kizangte: 1. a, i, t, h, uh 2. n, ih 3. ng, ah 4. k 5. — 6. m 7. — 8. e
9. — 10. s 11. — 12. J 13. l 14. p, aa 15. o 16. kh
17. c, ngh 18. d 19. aw 20. b, ee 21. z 22. v, uu 23. Laimal Golte
Tedim Chin, Copyright © Literacy International, 1991, All Rights Reserved.
Literacy International 1800 S. Jackson Avenue Tulsa OK 74107, U.S.A.
THU MASA Lai a sim thei, lai a gelh thei khanghaam pen ama’ gam leh pawlpi aading-in mi manpha ahi hi. Khanghaam laisimpa in ama’ gam’ upadite tel thei-in zui thei hi. Lai a sim theihna leh telna a khan’na tawh, amah in ama’ gam leh gam makaite a nasia zaw-in pan’pih thei hi. Khanghaam laisimpa in Pasian’ Kammal a simna tungtawn-in a thahat-zaw Khristian suak hi. Amah in Lai siangtho pen amah mahmah aadingin a sin ciangin, a’ pawlkeem siapa leh pawlmi dangte a hoih-zaw-in huh thei hi. Lai siangtho in, “A masa pen-in k’ong gen nop thu in, mi khempeuh aading-in Pasian tungah thungetna, thuumna, lungdam kohna na neih ding uh ahi hi. Eite nuam tak-in om thei-in, biakna lungsim nei-in a kilawm tak-in nun’taak theih nading-in kumpite leh uliante’ aadingin thu na ngetsak un. Hih bang gamtatnate pen eite hong hon Pasian’ muhna-ah a hoih a kilawm thu ahi hi. Mi khempeuh in hotkhiatna ngah-in, thuman a theih kim ding Pasian in a deih hi,” ci hi. Khristian khat ciat in Lai Siangtho a sim den mi ahih ding kisam hi. Lai ih sim theih, ih gelh theih nadingin khat leh khat kihuh ni. Lai a sim thei Khristian khat in lai a sim thei lo mi dang khat huh ding hoih hi. “Khat ciat in khat hilh”-in, mi khempeuh in lai a sim theih nading-in huh ni.
ZOMI KHUAVAK in a bulpi-in Khristian khat in ama’ Lai Siangtho a sim theih nading-a hilh na-a zat ding-a kibawl ahi hi. Hih laibu sungah khen nih om-a, sinna 60 om hi. Siapa in hih simnate man tak-in a hilh theih nadingin, LAIHILH LAM LAHNA a zuih kul hi. Laimal golte pen Sinna 23 ah zat kipan hi. Lai Siangtho thute, Sinna 12 tawh kipan-a, Jesu cih min zat kipan hi. Sinna khat ciat a tawpna-ah siapa’ sim dinga-a ngaihsutna a kipia Lai Siangtho munte om hi. Nambatte, ganan, leh laimal gelhna pen Sinna 33 leh 34 ah kihilh hi. A kitomlaak Lai Siangtho tangthute pen Sinna 35 pan 60-ah om hi. 2
GUALZO TAK-A LAI HILH NADING NGEINATE 1. Neem takin kampau in. Omdan siam inla, mite zahtaak in. 2. A tawm theithei-in pau in. 3. A tawntung-in na sangnaupang pen tha pia in. Amah’n hanciamna hoih a neih manin phat zeelzeel in. Ama’ khialhnate hangin heh ngei kei in. 4. “Khial teh. Tua nangawn thei lo na hiam?” ci ngei kei in. 5. Kiniamkhiat in la, na sangnaupang tungah zahtaakna lak in. Amah pen na kikimpih bangin kikholhpih in; amah sang-a a lianzaw bang-in om ngei kei in. 6. Khialhnate nuihsan kei in; mi dangte zong nuisak kei in. 7. Na sangnaupang it in la, amah in manlang tak-in sin thei ding hi, ci-a cian tak-a na theihna thu, gen in.
Thungetna — Huhsepna — Tecipan’na
CIAMTEH IN: “Kal Nga” pen a hi ciilteel-in zui lopi-in, hih laibu sung-a sinna khat pepeuh pen gualzo tak-a hilh ding cih pen neukha khat zono a piang thei lo ahi hi. Man tak-a hilh theih nading-in, siapa in Sinna 1 leh a zom sinnate hilh nading “Kal Nga” pen a lot ngah kul hi. Laimai 20 leh 21 en in. LAIHILH LAM LAHNA zong en in. Khen 1 sung-a sinnate pen “Kal Nga” bek tawh hilh ding-a kisawm hi-a, hilh zia dang tawh hilh ding hi lo hi.
3
LAIHILH LAMLAHNA BANGCI BANGIN LAI HILH-IN TECI PANG DING
A. TECI PAN’ ZIA I. Teci pan’ ding kithawina II. Khristian’ cihte B. LAI HILH ZIA I. Lai hilh ding kithawina II. Lai sim kholh kisinnate III. Siapa’ cihte IV. Khutlai gelhna hilh zia V. Inn lai VI. Laimal golte THUKHUPNA
A. TECI PAN’ ZIA I. Teci pan’ ding kithawina Laitheihsak nasepna’ ngiimna bulpi in, na sangnaupang pen Lai Siangtho sim nading hilh-in, tua hangin ama’ khalam nun’takna leh pawlpi sung-a teci pan’na tha hatsak ding, cih ahi hi. Sinna khat ciat zang-in siapa in teci pan’ theih na’ng hun a ngah nadingin kithawi ding hi. Na sangnaupang, laisim na hilh kawm-in, a tawpna-ah a thuuk zaw khalam kitangsapnate na mu kha thei ding hi. Siapa pen sangnaupang’ lawm ahih ding hoih hi. Laisinna pen Lai Siangtho simna leh thungetna tawh patna leh tawpsakna in teci pan’na kong hong hi. A ki-ap Siapa in, sangnaupang(te) tawh a kimuh ma-in thungetna tungtawnin kithawi ding hi. Sinna khat ciat khit ciang-a siapa’ teci pan’na in sinna sungah a thupi peen khen ahi hi. Sinna khat ciat sungah laimai nihna tungah Lai Siangtho mun, khat om hi. Siapa in laihilhna a tawpna-ah, sangnaupangte tungah hih Lai Siangtho mun simkhia thei ding hi; ahih kei leh, Lungdamna-thute (Matthai, Marka, Luka leh Johan) sung pan khat ahih kei leh a dang Lai Siangtho mun khat sim thei ding hi. Sinna 12 pan kipan-in, Jesuh cih min kizang-a, hong pai lai ding sinna khat ciat sung-a laisimna khawk-ah Lai Siangtho thu om hi. Sangnaupangte in Jesuh mu-a lungsim khentatna a neih theih nading-un, siapa in Jesuh pen hun khat pepeuh-ah a laptoh theih nadingin, kithawisa-in a om kul hi. Jesuh in, “Lei lak panin
4
Kei hong kikhai toh ciangin mi khempeuh Ka kiangah Ka kai ding hi,” ci hi. Teci pan’na a om lo laihilh huhsepna pen kicing lo hi. Huhsepna om lo teci pan’na in mite umsak zo lo hi. Ahih hangin thungetna, itna tawh huhsepna, leh teci pan’na — hih thum teng — in mi tampi Jesuh Khrih kiangah ih tun’ pih ding hun hoih-peen hong pia hi. Sinna a kipatna pan-in, sangnaupang in nuam a sak nadingin, huh in. Tua hi leh sinna a tawpna-ah amah tawldam ding-a siapa’ teci pan’na a saan’ theih nading a kithawisa-in om ding hi. Laitheihsak nasepnate-ah Lungdamna-thu gen nadingin a nuai-a hilh zia pen kimangthei hi. II. Khristian’ cihte Thungetna leh Khrih’ hong itna tawh lai na hilh leh, sangnaupang in, “Bang hang-a ka siapa, kei tungah hih zah-a hoih hiam? Amah pen bang in hih zah-a migisak hiam?” ci-in amah leh amah daai takin na kidong kha thei ding hi. Siapa in, sinna khatna a tawpna-ah hih dotna dong hi: “Khristian-te in mite’ laisim theih nadingin bang hang-a hilh uh, cih na thei hiam?” Tua teh siapa in, “Hih bang-a ka hihna uh pen Jesuh in hih bang ka hih ding uh a deih man, ahi hi. Jesuh in kote’ makaipa hi-a, leitung-ah a migi-peen mi ahi hi. Amah in cinate damsak-in, gilkialte an vak-in, mittawte khua mu kiksak hi. Tua ban-ah, Amah in kei’ mawhna taangin gimna leh sihna hong thuak zah dongin, kei hong it hi. Amah in nang’ mawhna taangin zong gimna leh sihna thuak hi. Jesuh in mi khempeuh aadingin, Pasian’ hong kipiakna-in hong si hi. Tua kipiakna pen khat bek a om thei ahi hi. Tua ciangin Pasian in Jesuh pen sihna pan thokiksak-a, Jesuh pen tu ni-in A’ Pa tawh Vantung-ah nungta hi. Amah in eite’ mawhnate hong maisak thei-a, eite’ lungtang-ah Pasian’ nopna hong puak thei hi. Amah na theih ding k’ong deihsak-a, Lai Siangtho-ah Ama’ tangthu sim na kisin ding k’ong deihsak hi. Jesuh in kei’ Honpa hi-a Amah pen nang’ Honpa zong hi thei ding hi,” ci hi. Na sangnaupang pen lawm bawl-a na hilhna tungtawn-in, Khrih thu gen theih nading hunpha na ngah hi. Na sangnaupang in nang hong muan’ theih nadingin amah na lawmbawlna in, nang’ lawmbawlna panin Jesuh Khrih’ lawmbawlna leh hotkhiat hehpihna-ah a tun’ theih na’ngin lampi hong hi. Sinna nihna pen pahtawina leh thapiakna tawh na hilh khit ciangin, teci pan’na nihna aadingin a kithawisa na hi ta hi. Genna zang loin laisimna na zat zawk nop leh, hih bangin na gen thei hi: “Eite’ aading-a hong si-a, eite’ aading-a tu laitak-a a nungta Jesuh hong itna thu, k’ong gen nuam hi. Lai Siangtho sung-a Jesuh tawh kisai tangthu lamdangte lak-ah khat k’ong sim nuam hi. Lai a sim thei lo mite pen laibu sung-a thute tawh kisai-in mittaw ahi uh hi. Hih sinnate na man khit phet-in nang’ thu-in hih tangthute na sim thei ding hi. Hih tangthu in
5
mittawsa-a a suak mi khat’ thu ahi hi .......” (Johan 9:1-7,35-41) Sinna khat ciat a tawpna-ah siapa’ teci pan’na pen sinna sungah a thupi-peen khen ahi hi. Siapa in (sinna khat ciat sung laimai nihna-a om) Lai Siangtho mun pen, sinna khat ciat a tawp ciangin, sim khia-in tua pen teci pan’na-in nei hi. Ahih kei leh, Lungdamna-thute sung pan khat a hih kei leh a dang mun khat sim thei hi. Na sangnaupang in hong dot theih dotna khat pepeuh dawng in. Kha Siangtho’ hong hopihna ngai in. Amah in a gen huaite na gen nadingin hong makaih thei-a, a gen huai lote na gen loh nadingin hong kem thei hi. B. LAI HILH ZIA I. Lai hilh ding kithawina Na sangnaupang in lai a sim theih khit phet-in, mi dang khat tungah lai sim a hilh ding, lam-en in. Na sangnaupang, lai na hilh ma-in, hih bang-a na lam-et lam, gen in. Na sangnaupang in man pia lo-in huhna a ngah bang-in, mi dang khat in lai a sim theih na’ngin amah in a hilh nop ding kisam hi. Khanghaamte hilh pen naupangte hilh tawh kilamdang mahmah hi. Khanghaam in ama’ ut-thu tawh a sin dingin hong pai hi. Amah hong pai ding kuamah in thatang sawl thei lo hi. Khanghaam tampite in lai a sin theih loh ding lau uh-a, amau’ guallelhna pen maizum uh hi. Ahih hangin khanghaamte in a manlang theithei leh a baih theithei-in sin nuam hi. Hih bang teng ngaihsun kawmin, khanghaam sangnaupang pen sinna khatna pan-in laisim ih kipansak hi. Na sangnaupang, a lungsim a nawngkai ding na ut kei hi. Lai a kihilh beh dingin hong pai kik ding na ut hi. Tua ahih manin a nuai-a teng, hoih tak-in zui in. 1. Neem tak-in pau in. Omzia siam in la, mite zahtaak in. 2. Na sangnaupang, a tawntungin tha pia in. Hanciamna hoih a neih manin amah na phat zel ding pen mangngilh kei in. Ama’ khialhnate heh ngei kei in. 3. Kiniamkhiat in la, na sangnaupang tungah zahtaakna lak in. Nang tawh a kikim bang-in kikholhpih in: amah sang-a a lianzaw bangin om ngei kei in. 4. Khialhnate nuihsan ngei kei in la, mi dangte zong nuisak kei in. Na sangnaupang pen deihsak luatna tawh nawh hilh lua kei in; amah leh amah pil lo lua, kisasak kei in. 5. Na sangnaupang it in la, amah in manlang takin sin thei ding hi, ci-a na ciat lam, gen in. Laisinna pen a lungdam huai theithei, a nopci theithei dingin bawl in. 6. Na hilh theih loh ciangin, nang’ taang-a a hilh ding khat zong in; a hih kei leh, hun dang khat-ah na hilh ding pen na sangnaupang tawh geel
6
khol in. Na hilh kawm-in, a thupi hih thute phawk in: 1. A tawm theithei-in pau in. 2. “Khial hi,” a hih kei leh, “Tua nangawn thei lo maw?” ci ngei kei in. Dawn’na maan pen ama’ thu-in a muh nadingin huh ding hanciam in. A kisap leh bek, dawn’na maan pen, gen in. 3. Na sangnaupang in a dawn’ theih ding dotna bek dong in. A kihilh nai lo thu pen, dong kei in. Dawn’na maan a theih sim-in, lungmuan’na hong nei toto hi. 4. Dotna na dot-a setkan tawmkhat sung dawn’na hong neih kei leh, na sangnaupang in ama’ thu-in a dawn’ dong huh in. A kisap leh bek, dawn’na gen in. 5. Na sangnaupang pen na dotsa dotna, dong kik kei in. 6. Na sangnaupang in kammal khat maan tak-a a sim khit ciangin, tua kammal pen zui kei in. Hih in khanghaam khat pen a om nuam losak thei hi. Ama’ theihsa thu khat na genna tawh, amah cimsak kei in. 7. Sinna khat ciat na hilh ma-in, na hilh ding sinna pen en kik peelmawh in la, bangci hilh ding cih pen kat khat khit kal khat geel in. Hih in sinna pen manlang tak-in ma hong nawtsak ding-a, na sangnaupang in manlang tak-in thei thei ding hi. 8. Sinna khat ciat khit ciangin na sangnaupang pen innlai pia in. Hih innlai ih cih sung-ah, tu mahmah-a kihilh khin sinna pen etkikna, leh sinna kamvuite gelhkhiatna, cihte kihel hi. Tua kamvuite pen sangnaupang in sinna hun kik ciangin nang hong pia ding-a, a kisap leh na et ding leh a maan-a na bawl ding, ahi hi. Sia hoih in ama’ laihilhna a khan’toh nadingin sem den ding hi. Kammal khat ciat nuai-ah dam takin hilh inla kawk in. A kisam zah bek pau in la, a kul lote pau kei in. Khat vei bek ci in. Tu-a na hilh pen ci kikkik kei in. Sangnaupang a gim ma-in laihilhna tawp in. Laimalte’ awte bet hilh in la, laimalte’ minte hilh ngei kei in. Sinna khat ciat ma-in, siapa-in ama’ sangnaupang a hilh nading-a ama’ geelnate, a et kik nading, a kithawi kholh nading leh a theih nadingin, hun a zat kul hi. Sangnaupang in lai sim pen lai simna tawh sin hi. Kammal khat ciat ama’ tungah na genna tawh amah na tawsawnna in, amah huh lo hi. Hih bang-a tawsawnna in ama’ laisim siamna pen thazawmsak hi. Sangnaupang in thu a ngaihsut theih nadingin hun kisam hi. Kammal khat a lawh pak theih loh ciangin, ngaihsunsak in; ahih hangin sawt luasak kei in. Sangnaupang khat in hun tomno a ngaihsut khit ciangin kammal khat a phawk theih kei leh, siapa in a huh kul hi. Dam takin pai in la, tu-a na hilh sinna sunga-a kammalte a sin theih ma-in sinna a thak paipih kei in. Sinna a zom na paipih ma-in sangnaupang in awmal khempeuh a phawk ding kisam lo hi.
7
Na sangnaupang gei-ah tu in. Nang pen amah sang-a a lianzaw hi lo-in ama’ kikimpih na hihna, phawk theisak in. Amah in a muh mi dang khat peuh sangin, ama’ tung-ah Jesuh Khrih tawh na kibat zawk nadingin hanciam in. II. Lai sim kholh kisinnate (a) Laibu 1 sung-a Laimai 18 tung-a om lamlahna zui-in, Laimai 19 tung-a om lim ahih kei leh laimal khat ciat, sangnaupang in a muh theih nadingin, siapa in huh hi. (b) Laibu 1 sung-a Laimai 20 tung-a om lamlahna zui-in, Laimai 21 tung-a om laimal, awmal leh kammal khat ciat pen, a khatna-ah a muh theih nading leh a nihna-ah a aw a lawh theih nadingin, siapa in sangnaupang huh hi. Hih lai sim kholh kisinnate in, Laibu khat sung-a om sinna masate, sangnaupang in a manlang zaw-a a theih nading-in, huh hi. Hihte pen laimalte leh kammalte hilh nading hi lo hi. III. Siapa’ cihte Hih sinnate hilh nading-a a kizang Kal 5-te, siapa in a lotngah kul hi. 1. Lim kammalte hilhna 2. Lim kammalte muhna 3. Singkuang sungah hilhna 4. Kammal leh awmal card-te zatna 5. Kamvuite hilhna Kal 1: Lim kammalte (“tawhtang” kammal zong kici) hilhna Siapa in, hih a nuai-a om a nuai a kigiit kamvuite khempeuh lotngah huai hi. Sinna khat sungah lim kammal (tawhtang kammal) nih in ui leh hai ahi hi. Siapa in ui lim kawk-in, “Hih in ui lim ahi hi. ui ci o,” ci hi. Sangnaupang in, “ui,” ci hi. Siapa in tua lim pen kawk zom lai-in, “Hih in bang lim hiam?” ci hi. Sangnaupang in, “ui” ci hi. Siapa in lim gei-a kammal ui kawk-in, “Hih kammal in ui ci hi. ui ci o,” ci hi. Sangnaupang in “ui,” ci hi. Siapa in kammal ui kawk leu leu-in, “Hih in bang ci hiam?” ci-in dong hi. Sangnaupang in “ui,” ci hi. Siapa in ui ii u pen siin-in, “ui pen i tawh tawp hi. i ci o,” ci hi. Sangnaupang in “i,” ci hi. Siapa in ui nuai-a i pen kawk-in, “Hih in i ahi hi. i ci o,” ci hi. Sanganupang in, “i,” ci hi.
8
Siapa in ui ii taklam-a om i kawk-in, “Hih in zong i ahi hi. i ci o,” ci hi. Sangnaupang in, “i,” ci hi. Siapa in a omlai i khat ciat kawk in, “Hih in bang hiam?” ci-in dong hi. A kidot sial in sangnaupang in “i,” ci hi. Siapa in lim kammal (tawhtang kammal) ui kawk-in, “Hih in bang ci hiam?” ci-in dong hi. Sangnaupang in, “ui,” ci hi. Siapa in, “Hoih mah mah ei!” ci hi. Siapa in hih hilh zia pen mah hai aading-in, zui hi. hai ii lim pen kawk-in, siapa in, “Hih in hai ii lim ahi hi. hai ci o,” ci hi. Sangnaupang in, “hai,” ci hi. Tua lim pen kawk zom lai-in, siapa in, “Hih in bang lim hiam?” ci hi. Sangnaupang in, “hai,” ci hi. Siapa in lim gei-a om kammal hai pen kawk-in, “Hih kammal in hai ci hi. hai ci o,” ci hi. Sangnaupang in, “hai,” ci hi. Siapa in hai kawk leuleu-in, “Hih in bang ci hiam?” ci hi. Sangnaupang in, “hai,” ci hi. Siapa in hai ii i pen siin-in, “hai pen ha tawh kipan hi. ha ci i,” ci hi. Sangnaupang in, “ha,” ci hi. Siapa in hai nuai-a ha pen kawk-in, “Hih in ha ahi hi. ha ci o,” ci hi. Sangnaupang in, “ha,” ci hi. Siapa in hai ii taklam-a om ha pen kawk-in, “Hih in zong ha ahi hi. ha ci o,” ci hi. Sangnaupang in “ha,” ci hi. Siapa in ha ii h pen siin-in, “ha pen a tawh tawp hi. a ci o,” ci hi. Sangnaupang in, “a,” ci hi. Siapa in ha nuai-a a pen kawk-in, “Hih in a ahi hi. a ci o,” ci hi. Sangnaupang in, “a,” ci hi. Siapa in a om lai a khat ciat kawk-in, “Hih in bang a hi hiam?” ciin dong hi. Sangnaupang in, a kidot sim-in, “a,” ci hi. Siapa in lim kammal (tawhtang kammal) hai kawk-in, “Hih in bang ci hiam?” ci-in dong hi. Sangnaupang in, “hai,” ci hi. Siapa in, “Hoih mahmah ei!” ci hi. Siapa in lim kammal masa ui kawk-in, “Hih kammal in bang ci hiam?” ci-in dong hi. Sangnaupang in, “ui” ci hi. Siapa in, “Hoih mahmah ei!” ci hi. Siapa in lim kammal nihna hai kawk-in, “Hih kammal in bang ci hiam?” ci-in dong hi. Sangnaupang in “hai” ci hi. Siapa in, “Hoih mahmah ei!” ci hi. A nuai-a sinnate-ah, Kal 1 hilhna-a a kizang hilhnate mah, siapa in zang hi. Kal 2. Lim kammalte muhna (Sinna 1 sung mun khat pepeuh-a om lim kammal nih ahi ui leh hai muhna). Lim kammal masa peen siapa in kawk-in, “Hih in bang ci hiam?” ci-in dong hi. Sangnaupang in, “ui” ci hi.
9
Tua ciangin, siapa in, “Kammal ui pen, hih sinna sungah na muhna mun pepeuh-ah kawk-in la, na muh sial-in, ui ci-in,” ci hi. Sangnaupang in, a dawn’ pah kei leh, siapa in mun khat-a om kammal ui pen kawk-in, tua teh lim gei-a om kammal ui pen kawk-in, “Hih kammal in hih kammal tawh a kibang hiam?” ci hi. Tua ciangin, “Hih (lim gei-a om kammal) in bang ci hiam?” “Hih (mun dang-a om hih kammal pen mah) in bang ci hiam?” Dotna khat ciat aa ding-in, sangnaupang in, “He” ahih kei leh, “ui” ci-in dawng ding hi. Siapa in, “ui tawh a kisuun liinlian kammal dang khat, hih sinna sungah, na kawk thei hiam?” ci-in dong hi. Sangnaupang in a dawn’ pah kei leh, siapa in mun dang khat-a om kammal ui kawk-in, “Hih kammal in hih kammal tawh a kisuun hiam?” ci-in,lim gei-a om lim kammal a kawk leuleu kawm-in, dong hi. Sangnaupang in, “He” ahih kei leh “ui” ci ding hi. Tua ciangin, siapa in, Sinna 1 sungah ui a omna mun dang khempeuh, sangnaupang zongsak (musak)-in, a kisap leh a tung-a dotnate dong-in huh bek hi. Tua ciangin, tu-a bangmah-in, a dang lim kammal hai aadingin, siapa in tua dotnate peen mah dong hi: “Hih sinna sungah kammal hai na muhna mun kawk inla, na muh sial-in hai ci-in.” Siapa in, a dang lim kammal lai-a mah bangin sangnaupang huh hi. A nuai-a sinnate-ah, siapa in Kal 2 hilhna sung-a hilhzia peen mah, zang hi. Kal 3. Singkuang sungah hilhna Siapa in singkuang khat ciat sung-a om kammal ahih kei leh kammal khente pen, a tung lam pan, a nuai lam-ah (leh, singkuang khat ciat’ veilam pan taklam-ah), singkuangte nambat a kipiakna ban zui-in, hilh huai hi. Singkuang khat ciat’ vei lam-a om kammal leh tua kammal’ khente, siapa in sangnaupang hilh huai hi. Singkuang khat ciat’ tak lamah, siapa in kammal khente leh kammal kawk-in, “Hih in bang ci hiam?” ci-in dong hi. Sinna khatna sung-a singkuangte sung-a kammal khente leh kammalte hilhna (Kal 3) ah, siapa in a phawk a kul ngeina 3 om hi. (Hih ngeina 3 pen sinna dang khempeuh-ah singkuang hilhna aadingin kizui hi.) 1. Singkuang sung-a kammal pen a kihilh sa ahih leh, siapa in, “Hih in bang ci hiam?” ci-in dong hi. Sangnaupang in a dawn’ theih kei leh, ahih kei leh a khial a a dawn’ leh siapa in a dawn’-na maan pia-in, sangnaupang in siapa’ cih pen maan tak-in zui hi. Ciapteh ding: Sangnaupang in singkuang sung-a lim kammal a phawk theih kei leh, siapa in, sangnaupang tungah gen kei hen. Tua taang-in, siapa in singkuang sung-a om kammal kawk-in, tua teh lim gei-a om tua kammal pen mah kawk-in, “Hih kammal in hih kammal tawh a kisuun
10
hiam?” ci hi. 2. Kammal pen a thak hi-a, a kihilh nai lo ahih leh, siapa in, “Hih in ..... ci hi, . . . . . ci o,” ci hi. A kihilh nai lo kammal te in, sinna khat ciat ii laimai a nihna (taklam) ah singkuang sungah om uh hi. 3. (Kammal khat tawh a kipan) singkuang ii vei lam-ah siapa in sangnaupang tungah kammal leh kammal’ khente gen hi. Singkuang ii taklamah, kammal khente leh kammal aadingin, siapa in, “Hih in bang ci hiam?” ci-in dong hi. Sinna 7 pan kipan-in, singkuangte (Kal 3) sung-a om kammal khente (awmal te) kawk ding pen sangnaupang in haksa a sak leh hih a nuai-a bangin siapa in hilhna piak thuah thei hi: a. “Singkuang dangte-ah . . . . .tawh a kisuun liinlian awmal dang khat na mu thei hiam?” ci-in siapa in dong hi. Singkuang khat pan a zom-ah, hih awmal peen mah a dang singkuang dang khat pepeuhah sangnaupang in a phawk theih na’ng, siapa in huh hi. Siapa in, “Hih in hih tawh a kisuun hiam?” ci-a dotna tawh siapa in huh hi. Tua ciangin, “Hih in bang ci hiam?” ci-in dong hi. b. Kal 3 sung-a nambat a kipia nunung singkuang nih ahih kei leh thum sung-a om awmalte tawh kisai-in, a tung-a laisim sinna sung-ah tua awmal peen mah a muh nadingin, na sangnaupang pen na sawl thei hi. Kal 3 in sangnaupangte aadingin a haksa peen ahihna, siapa in a phawk kul hi. Cing tak-a a kihilh khit ciangin sangnaupang in singkuangte sung-a om kammal khente (awmalte) khempeuh a sim theih nai kei lai leh-a, kamvuite a sim theih leh, siapa in Kal 4 zop toh huai hi. A nuai-a sinnate-ah, Kal 3 hilhna-a a kizang hilhziate, siapa in zang hi. Kal 4. Kammal leh awmal card-te zatna Siapa in sinna khat ciat aading-in card-te zat huai hi. Tua sinna sung-a om laimal that ahih kei leh awmal thak khat ciat aading-in card khat zat huai hi. Siapa in, sangnaupang tung-ah card-te khat khit khat, lak ding hi. Siapa in card tawi to-in, “Hih in bang ci hiam?” ci-in dong ding hi. Sangnaupang in, “......”, ci hi. Sangnaupang in setkan tawmkhat khit ciang-a a dawn’ theih kei leh, siapa in, “Hih in . . . . . . ci hi, . . . . . ci o,” ci ding hi. Sangnaupang in, “. . . . . .,” ci hi. Sinna masate-a a ki zang kammalte leh awmalte etkik nading-in zong, card-te kizang thei ding hi. Sangnaupang in card-te a sim kawm-in, siapa in tua card-te a tuamtuam-in lak ding hi. Ciapteh ding: Sangnaupang in lim kammal card a phawk kei leh, siapa in sangnaupang tungah gen kei hen. Siapa in lim kammal card kawk-in, tua teh lim gei-a om tua kammal
11
peen mah kawk in, “Hih kammal in hih kammal tawh a kisuun hiam?” ci hi. Kammal (ahih kei leh awmal) in lim kammal ahih kei leh-a, sangnaupang in a phawk kei leh, siapa in card lak-in, “Hih in . . . . . . a hi hi . . . . . . ci in. Hih in bang ci hiam?” ci hi. Sangnaupang in huhna ngah loh-a a kawk theih loh card-te khempeuh heemkhia inla, card khempeuh a kilah khit ciangin, sangnaupang kiangah card-te kawk in, ci-in sawl in. Card-te maan tak-a a kikawk mateng hih sepzia pen zomsuak in. A nuai-a sinnate-ah Kal 4 hilhna-a kizang hilhzia peen mah, siapa in zang hi. Sinna 16 pan kipan-in, siapa leh/ahih kei leh sangnaupang in amau’ aituam kammal/awmal card-te bawl nadingin, lai dal mawkmawk zat huai hi. Kal 5. Kamvuite hilhna Sangnaupang in kamvuite sung-a om a phawk theih kammalte khat pepeuh ahih kei leh kammalte khempeuh a lawhkhiat nading-in siapa in sangnaupang sawl hi. Tua ciang-in, laimai khat ciat ii tawlam-a om kammalte a lawhkhiat nading-in, siapa in sangnaupang sawl hi. A kisap ciang bek-in, huh hi. Kamvuite khat pepeuh na sim thei hiam, ci-in siapa in sangnaupang dong hi. A sim theih leh sangnaupang in tua kamvuite sim hi. A sim theih kei leh: 1. Siapa in, “A masa-in kamvuite kei’n k’ong sim ding hi,” ci hi. Tua ciangin sangnaupang tungah siapa in kamvuite khempeuh sim-a, kamvuite a sim kawm-in, veilam pan taklam-ah kammal khat ciat nuai-ah damdam-in kawk hi. 2. Tua khit teh siapa in sangnaupang kiangah, “Tu-in kei tawh hong sim khawm in,” ci hi. Siapa in kamvui khempeuh pen sangnaupang tawh sim khawm hi. Tua ciangin siapa in, “Hoih mahmah ei!” ci hi. 3. Tua ciangin siapa in, “Tu-in nang leh nang in kamvuite sim o,” ci hi. Sangnaupang in kamvuite amah leh amah in a sim kawm-in, siapa in veilam pan taklam-ah, kamvuite-a om kammal khat ciat nuai-ah kawk hi. A nuai-a sinnate-ah, siapa in Kal 5 hilhna-a a kizang hilhzia peen mah, zang hi. THUPI: Siapa in sinnate a hilh kawm-in a tung-a Kat 5 te a banban-in, zuih huai hi. Ahih hangin, Sinna 35 pan kipan-in, siapa in lim khat leh lim kammal nih kikaal-a om kizopna pen sangnaupang tungah gen ding-a, tua teh a ngei bangin laihilh zom suak ding hi. A nuai-a Laisiangtho tomlaakna sinna 26-te hilh nading-in Laibu 2 ii laimai 25 tung-a om
12
lamlahnate siapa in sim-in zuih huai hi. Siapa in singkuang gol sung-a om kammal sawm-te khat ciat (Kat 3) hih a nuai-a bangin hilh huai hi: “Hih kammal in . . . . . ci hi, . . . . . ci in. Hih in bang ci hiam?” Tua ciangin siapa in sangnaupang tungah, “Hih kammal . . . . . (kammal kawk-in) sung-ah, . . . . . (kammal’ taklam-a om awmal kawk-in) na mu thei hiam?” Hih kammal in bang ci hiam? Hih kammal khen (awmal) in bang ci hiam?” ci-in dong hi. Sinna khat ciat ii laimai nihte’ nuai lam-a om kammalte, na lokhia thei hiam, ci-in, siapa in sangnaupang dot huai hi. Sangnaupang in a dawn’ theih kei leh, siapa in tua kammal lokhia-in, tua teh sangnaupang kiangah, “Hih in bang ci hiam?” ci-in dong hi. Sinnate’ Sauna: Siapa in sinna khat hilh na-ah nai khat sung bang zat huai hi. A masa minit 30 pen, a beisa sinna etkikna tomno neihna-in kizang thei ding-a tua teh sinna thak ii kal 5-te hilh na-in kizang thei ding hi. Tua ciangin minit 15-20 pen laigelh sinna-in kizang thei ding hi. A tawpna hun pen, sangnaupang in haksa a sak kal khat pepeuh etkikna leh kal 4 et kikna-in ki zang thei ding hi. Sangnaupang in a beisa sinna sung-a kamvui khempeuh a sim theih khit ciangin, leh tua sinna sung-a kammal card-te a phawk theih khit ciangin, siapa in a zom sinna a hilh dingin, kipan zomsuak thei hi. Sangnaupang in kammal khempeuh a phawk theih leh sangnaupang in awmal khempeuh a phawk theih loh hangin, siapa in a zom sinna-ah zomsuak thei hi. IV. Khutlai gelhna hilh zia A kipanciil sangnaupangte in hun sawtpi sung lai sim zo pah lo uh hi. Lai gelh sinna tomno khat in sangnaupang pen tawldamsak ding-a, lungluutna thak tawh a sin toh beh nadingin huh ding hi. Lai gelhna in lai sim kisinna-ah a huh khat ahi hi. Sinna khat ciat sung-a kamvuite (Kal 5) sim khit ciangin, lai gelh sinna kipan in. LAlMAL NEUTE GELH ZIA sung-a laimal masapeen tawh lai gelh kipan in. (Laibu 1 sung-a om sinnate sung-ah laimalte kihilh hi. Tua sung-a laimalte a kisuah bang-a a kilak, laibu tuamna mailam a sunglam en in.)
13
LAlMAL NEUTE GELH ZIA
¼bcde ghijkl m n ng o p r stuvwz LAlMAL NEUTE GELH ZIA sung-a thaltang tawh a kilah bang-a laimalte a kigelh zia pen, a hi-liinlian-a na theih ding kisam hi. Khutlai pen baih tak leh maan tak-a na gelh theih ciangdong kisin in. Tua hi leh, na sangnaupang pen baih tak leh maan tak-a hilh ding zia na thei ding hi. Hih a nuai-ate in, na sangnaupang in lai a gelhna-ah na huh theih nading ziate ahi hi. 1. Na sangnaupang in lai gelh nadingin, a laikung (khedan) a tawi theih nading leh a laidal pen a mun maan-a a koih theih nadingin, hilh cian in. A kisap leh sinna kipatna-ah siapa in ama’ khut tawh sangnaupang’ khut pen lamlak thei hi. 2. Lamlah lailamte (a kigiit lailamte) zat ding a kitaangsapna leh laimal hoihte gelhna-ah tua a lailamte in bangci huh hiam cih thute, sinna patna lam-ah siapa in a telgen zeelzeel ding kul hi. Sangnaupang in maan tak-a lai gelh a kipat theih nadingin, lamlah lailamte a zat kul hi. 3. Sangnaupang pawlkhat in lai gelh a kipat nadingin huhna tampi kisam uh hi. Na sangnaupang in laimalte a gelhna-ah haksatna a neih leh, na sangnaupang pen a masa-in a beem gelh kisinsak inla, tua khit teh a tung leh a nuai-ah lailam a tang (a kawi lo) gelh kisinsak in. Tua khit teh a. laigelh sabuai tung-ah a khutme tawh gelh sak in. Tua khit teh b. lailam a kigiit laidal ahih kei leh suanglai tungah gelhsak in.
14
4. Sinna a kipatcil lam-ah, na sangnaupang in laimalte gelhna-ah kisinna tampi kisam kha thei ding hi. Amah in lai-aw / awmal / kammal khat ciat a gelh kawm-in a aw lokhiasak in. Laimalte’ awte bek hilh in la, a minte hilh ngei kei in. Sinna khat ciat sung-a om laimal thak (te) pen, tua sinna ii laimai khatna a tung lam-ah om hi. Hih laimalte pen, Kal 5 hilhna khit-a om lai gelh kisinna a patna lam-ah, hilh ding hoih hi. Sinna khat sungah, na sangnaupang pen (ama’ laidal tung-a lamlah lailam zang-in) tua teh
u gelhsak masa in. Tua ciangin amah in i gelh-in,
ui gelh ding hi. Tua zom-ah, amah in hihte gelh thei ding hi. uuuuuu iiiiii aaaaaa hhhhhh tttttt ui ui ui ui ha ha ha tu tu tu ui tu hi. hai a tuh hi.
Awmalte leh kammalte, na hilh kawm-in, nang mahmah in na cih ding phawk in. Na sangnaupang in, a gelh kawm-in, a cih ding sawl in. Laimalte gelhna pan-in, awmalte ahih kei leh kammal tomte gelhna-ah manlang tat-in pai to in. Sinna masate-ah, na sangnaupang in kammalte a siam khit ciangin, kamvuite gelh kipan in. Kamvui tom pan kamvui sau-ah dam tat-in pai to in. Hong pai lai ding sinnate-ah, na sangnaupang in ama’ min gelh ding-a a lawmte khat kiang-ah laikhak gelh-a a khak ding zia sin ding ahihna thu, na sangnaupang tungah gen in. Sinna khat ciat na hilh ma-in, nang mahmah in laimal thakte gelh na kisin ding, kiciansak in. Tua khit ciangin na sangnaupang tungah bangci hilh ding cih geel liinlian in. V. Inn lai Sangnaupang khat ciat in ama’ aituam laisinbu a neih ding hoih hi. Siapa in sangnaupang tung-ah inn-a a sep ding, laihilhna sinnate kikaal-a bawl ding, nasep pia thei hi. lnnlai a baih peenpeen in, sangnaupang tungah, awmal thak khempeuh, kammal thak khempeuh leh laisim sinna sung-a kamvuite khempeuh (Kat 5) atkhiatsak ding, sawlna
15
ahi hi. A dang innlai in, sangnaupang kiangah, laisim sinna-a kammalte sung-a om awmalte — tua sinna peen mah-a singkuang sung-a om awmalte tawh a kibang liinlian awmalte — pen laikung (khedan) tawh a nuai giit ding, sawlna ahi hi. VI. Laimal golte Laimal neu a tampeen a kihilh khit ciangin, Sinna 23 sungah laimal golte kihilh hi. Hih sinna hilh ding a kipat ciangin, hong pai lai ding sinna khat peuh-a om laimal golte muh nadingin, siapa in Sinna 23, Laimai 73, kawk kha thei ding ahihna thu, sangnaupang kiangah hilhcian ding hi. Siapa in sangnaupang pen hih bangin hilh ding kilawm hi: 1. Laimal neu khat ciat aadingin laimal gol khat om hi. 2. Laimal golte pen: mite leh munte’ min kipat nading, kamvui khempeuh kipat nading, kizang hi. Sinna 23a sungah, lai gelhna-a a kizang laimal — a gol leh a neu khempeuh, na sangnaupang in mu ding hi. Hih sinna sungah na sangnaupang pen, laimal gol a om lo kamvui, leh tua nuai-ah laimal gol a om kamvui, sinsak in. Hong pai lai ding sinna khempeuh leh laibu khempeuh -ah, na sangnaupang in laimal gol a om kamvuite sin ding hi, cih gen in. Hong pai lai ding hun-ah na sangnaupang in laimal gol a phawk theih kei leh, laimal lamlahna sung-a om laimal gol (Sinna 23, Laimai 73) zongsak in. Sinna 23 sung-a om kamvui khempeuh a sin dingin, na sangnaupang sawl in. Tua ciangin, bang hang-a kammal pawlkhat pen laimal gol tawh kipan hiam cih a gen dingin, na sangnaupang sawl in. (Na sangnaupang in a manlang zaw-a laisim a kipat ding ngimmna tawh, sinna a masa lamte-ah laimal golte kihilh lo hi, cih thu pen, a kisap leh, na sangnaupang tungah gen in.) Sinna khatna leh tua khit-a om sinnate-ah, hun bei lam minit 1015 sungin: a. Sangnaupang in ama’ min a gelh theih nading, siapa in huh thei hi. b. Siapa in, buaina a piangsak thei kammal khat kikuppih ding-a hilh thei hi. Tua pen ahih theih leh Khristian thu-huam (context) sung-ah hilh ding hi.
16
THUKHUPNA Pasian in Ama’ hehpihna hong pia-a, mailam-a om nipikaalte sung-a na laihilhna-ah thuakzawhna lungsim na neih ding, k’ong lunggulhsak uh hi. Midang khat tungah laisim na hilh kawm-in, a tawp dong-a na kipiakkhiat zawh na’ng tha, nei ta in. Na sangnaupang aadingin Lai Siangtho na leem ding-a, Topa Jesuh in Ama’ min suang-a itna tawh na sep ahi hih nasepna hangin thupha hong pia ding hi. NA SANGNAUPANG IN HILHNA A NGAH BANG LIINLIAN-IN, A TAWMPEEN MI DANG KHAT TUNGAH LAI SIM A HILH DING NA LAM-ETNA THU, NA SANGNAUPANG TUNGAH LAI SIM HILH DING NA KIPAT MA-IN GEN IN.
17
SIM KHOLH DING 1-4 Na sangnaupang, lai sim na hilh ma-in, hih kisinna zang in. 1. Siapa in, “Hih singkuangte en in. Et khat-in gual khat en in. Vei lam pan-in tak lam-ah, a tung lam pan-in a nuai lam-ah, en in. Hih na muh ciangin, kawk in,” ci hi. Siapa in lakin, “Tu-in, ka cih bangin hih o,” ci hi. Siapa in tu-a bang mah-in zong hih hi. Siapa in, “Hoih mahmah ei!” ci hi. Hih a tung-a bang mah-in a nuai-a singkuangte zang-in lai hilh zom to hi: + , + , m + n. Siapa in hih lim te ahih kei leh laimalte, sangnaupang kawksak hi. 2. 3. 4.
m
n
m
Ciapteh ding: Siapa in lak hi. Singkuang hon masate,
, siapa mahmah in, a
gual guk buppi-in, lak-a, sangnaupang in en hi. Tua ciangin siapa in tua bang mah-a a hih dingin sangnaupang sawl hi. Siapa in a kisap ciang bekin huh hi. 18
1
2
3
4
m
n
m
n
m
n
m
n
m
n
m
n
m
n
m
n
m
n 19
SIM KHOLH DING 5-8 Na sangnaupang, lai sim na hilh ma-in, hih kisinna zang in. 5. (1) Siapa in, “Hih singkuangte, et khat-in gual khat, vei lam pan tak lam-ah, a tung lam pan a nuai lam-ah, en in. Hih a tawh a kibang liinlian laimal khat na muh ciangin, kawk in,” ci hi. Siapa in lak-in, “Tu-in, hih o,” ci hi.
a
i
u
a
a
ahi hi. ci (2) Siapa in a kawk leuleu-in, “Hih in in. Singkuang sung-a pen kawk in la, na kawk
a
a
sim-in ci in,” ci hi. Siapa in lak-in, “Tu-in nang’n hih o,” ci hi.
i leh u kawk-a a aw lawh nadingin, hilh zia (1) leh (2) peen mah kizui hi. Sangnaupang in kawk-a a lawh sim-in, siapa in, “Hoih mahmah ei!” ci hi. Siapa in a dang singkuang hon thum (3) zom to hi. Siapa in kammal ahih kei leh kammal khen pen a masa-in kawk-in tua teh a aw lokhia ding-in sawl hi. 6. 7. 8. 20
tuh nga hai ha
hi
hu
tang tung tuang
5
6
a
i
u
tuh nga
hai
i
u
a
nga
hai
tuh
u
a
i
hai
tuh nga
a
i
u
tuh nga
hai
i
u
a
nga
hai
tuh
u
a
i
hai
tuh
nga
7
8
ha
hi
hu
tang gung tuang
hi
hu
ha
gung tuang tang
hu
ha
hi
tuang tang gung
ha
hi
hu
tang gung tuang
hi
hu
ha
gung tuang tang
hu
ha
hi
tuang tang gung 21
SlAPA IN HIH KAL NGATE A LOTNGAH KUL 1. LIM KAMMAL TE HILHNA 2. LIM KAMMAL TE MUHNA 3. SINGKUANG SUNGAH HILHNA 4. (LAHZIAL) CARD-TE ZATNA 5. KAMVUlTE HILHNA Ka11: LIM KAMMAL TE HILHNA “Hih in ui’ lim ahi hi. ui ci o.” “Hih in bang’ lim ahi?” “Hih kammal in ui ci hi. ui ci o.” “Hih kammal in bang ci ahi?” “ui pen i tawh tawp hi. i ci o.” “Hih in i ahi hi. i ci o.” “Hih in zong i ahi hi. i ci o.” “Hih in bang ahi? Hih? Hih? Hoih mahmah ei!” “Hih in bang ci ahi? (ui) Hoih mahmah ei!” “Hih in hai’ lim ahi hi. hai ci o.” “Hih in bang’ lim ahi?” “Hih kammal in hai ci hi. hai ci o.” “Hih kammal in bang ci ahi?” “hai pen ha tawh kipan hi. ha ci o.” “Hih in ha ahi hi. ha ci o.” “Hih in zong ha ahi hi. ha ci o.” “ha pen a tawh tawp hi. a ci o.” “Hih in a ahi hi. a ci o.” “Hih in bang ahi? Hih? Hoih mahmah ei!” “Hih in bang ci ahi? (hai) Hoih mahmah ei!” “Hih kammal in bang ci ahi? (ui) Hih kammal in bang ci ahi?” (hai) “Hoih mahmah ei!”
22
Kal 2: LIM KAMMAL TE MUHNA “Hih kammal in bang ci hiam?” (ui) “Hih sinna sung-a am mun dang khempeuh-ah, hih laimal ui kawk in la, na muh sial-in, ui ci in.” Ciapteh ding: Sang naupang in ui ahih kei leh hai a om sial-in a muh theih kei leh, siapa in tua kammal kawk-in, lim gei-a om tua kammal peen mah kawk-in, “Hih kammal in hih kammal tawh a kisuun hiam?..Hih in bang ci a hi? (lim gei-a om kammal)...Hih in bang ci ahi? (mun dang khat peuh-a om tua kammal peen mah)...” ci hi. Siapa in, “Hoih mahmah ei!” ci hi. Kal 3: SINGKUANG SUNGAH HILHNA Singkuang sung-a om kammal (ahih kei leh, kammal khen) pen a kihilhsa ahih leh, siapa in, “Hih in bang ci ahi?” ci-in dong hi. Singkuang sung-a om kammal (ahih kei leh, kammal khen) pen a kihilhsa ahih keh leh, siapa in, “Hih in .......... ahi hi. .......... ci o.” Ciapteh ding: Singkuang-a om lim kammal pen sangnaupang in a phawk theih kei leh, siapa in gen kei hen. Siapa in singkuang sung-a om kammal kawk-in, tua ciangin lim gei-a om tua kammal peen mah kawk-in, “Hih kammal in hih kammal tawh a kisuun hiam?” ci hi... Siapa in, “Hoih mahmah ei!” ci hi. Ka14: (LAHZIAL) CARD-TE ZATNA Card tung-a om kammal a kihilh khin ahih leh, siapa in, “Hih in bang ci ahi?” ci-in dong hi. Tua kammal a kihilh nai lo ahih leh, siapa in, “Hih in .......... ahi hi. .......... ci o,” ci hi. Ciapteh ding: Card tung-a om lim kammal a phawk kei leh, siapa in gen kei hen. Siapa in card tung-a om kammal kawk-in, tua ciangin lim gei-a om tua kammal peen mah kawk-in, “Hih kammal in hih kammal tawh a kisuun hiam?” 23
ci hi. ... (Kammal ahih kei leh, kammal khen) in lim kammal ahih kei leh-a, sangnaupang in a phawk kei leh, siapa in, “Hih in.......... ahi hi. .......... ci o. Hih in bang ci ahi?” ci hi. Kal 5: KAMVUlTE HILHNA Siapa in, sangnaupang kiangah, “Na phawk kammal khat peuhpeuh kawk khia (sim) in,” ci-in sawl masa hi: a masa-in laimai nihte’ nuai lamah, tua khit ciangin, kamvuite sung-ah. Tua ciangin: 1. Siapa in sangnaupang aadingin kamvuite khempeuh sim hi. 2. Amah tawh kamvuite khempeuh a sim khawm ding-in, siapa in sangnaupang sawl hi. 3. Kamvuite khempeuh amah guak in a sim dingin, siapa in sangnaupang sawl hi. Siapa in, “Hoih mahmah ei!” ci hi.
24
SINNA 1 AADING LAIGELH HILHNA Sinna khat ciat-ah Kal Nga-te a kihilh khit ciangin, kammal leh awmal thak-te hilh nadingin, laigelh kisinna khat neih huai hi. Sinna 1 sung-ah laigelhna aading-in hih lai-ah lahna khat om hi. Sangnaupang in lam a kigiitsa laidal nei-in, lai a gelh ciangin, tua lam kigiit kheng lo-in gelh ding hi. Sangnaupang in kammalte leh awmalte a gelh kawm-in, a aw lokhia ding hi. Laisimna na sinsak khit sim-in, laigelhna hilh in.
iiiiii aaaaaa hi hi hi hi hi hai hai hai hai u u u u u u ui ui ui ui ui ui tu tu tu tu tu tu tuh tuh tuh tuh ui tu hi. hai a tuh hi.
25
Sinna 1
( a, i, u, t, h, uh )
1
ui
i
i
ui
i
i
hai
ha
a
ha
a
a
2
ui
i
i
ui
3
hai ha ha 4
i hi
a ha
hi
5
ha hi
ha
ui 26
ha ha hai
tu
hai
6
7
tuh
uh
tu
u
uh
tuh
u
tu
8
10
9
a ha
i
hi i
hi
u tu
ui tu hi. hai a tuh hi.
Johan 3:16-18
hi
a
tuh 27
Sinna 2
( n, ih )
na
a
na
a
a
an
a
a
a
a
a
2
1
nai na na
na na nai
3
a na
u nu
an
a
a
an
4
na nu
5
na
nu
an 28
nai
nai
ta
7
6
nih
ih
ta
a
ih
nih
a
ta
8
10
9
huan an an
an an huan
a
an
ta
an
an a huan hi. nai nih hi ta.
Johan 9:1-12
huan
nih
nai 29
Sinna 3
( ng, ah )
ngau
nga a
nga
a a
nga
nga a
nga
nga a 2
1
ngau nga nga
nga nga ngau
nga
a
a
nga
4 3
a nga
i ngi
nga ngi
5
nga
nga 30
ngi
ngau
ngah
6
7
tai ta ta
ta ta tai 8
ngah
ah
ah
ngah
9
a nga
hi tai
ui a tai hi. ngau a tai hi. nga a ngah hi.
Mattiu 6:5-15
hi
tai
ngah 31
Sinna 4
(k)
kau
ka
a
ka
a
a
ak
a
a
a
a
a
2
1
kau ka ka
ka ka kau
ak
a
a
ak
3
u ku
ka ka
ku hu
ka ha
4
ku
5
ak 32
ka
kau
kang
7
6
hing hi hi
hi hi hing
tui tu tu
tu tu tui
kau u
u kau
9
8
kang ka ka
ka ka kang 10
ka nga
11
hing kang
kau a hing hi. ak a tui hi. nga a kang hi. Rom 10:1-14
hing
kang
tui 33
Sinna 5
1
tu
u
u
tu
u
u
tau
ta
a
ta
a
a
2
tu
u
u
tu
3
tau ta ta
ta ta tau
4
i ti
u tu
ti
5
ti ki
tu ku tu
34
tu
tat
tau
6
7
tat ta ta
ta ta tat
8
tang ta ta
ta ta tang
tuang tu tu
tu tu tuang
9
tung tu tu
tu tu tung 10
11
tu ta
tau tai
a tai hi. a tu hi. tau tung a tuang hi. tu tang a tat hi. nga a huan hi.
Mattiu 24:27-46
tung
tuang
tang 35
Sinna 6
(m)
1
mu
u
u
mu
u
u
mai
ma
a
ma
a
a
2
mu
u
u
mu
3
mai ma ma
ma ma mai
4
a ma
u mu
ma
5
ma nga
mu ngu mai
36
mu
ihmu
mu
6
7
ihmu mu u
u mu ihmu
8
in
i
i
in
hing ing ing
ing ing hing
9
tuah
ah
ah
tuah 10
11
ma
hu
mu
tu
mai tang a tuh hi. mai a huan hi. mu ihmu hi. tau tung mu a tuang hi. mu in ak a tuah hi. Luka 12:22-32
in
ihmu
tuah 37
Sinna 7
kuang
ku
u
u
u
ku ngia
ngi
i
i
i
ngi 1
2
kuang ku ku
ku ku kuang
3
ngia ngi ngi
ngi ngi ngia
4
u ku
i ki
ku
5
ku tu
ki ti ngia
38
ki
ka
kuang
6
7
man an an
an an man
8
ka
a
a
ka
9
ak
a
a
ak 10
ihmu mu u
u mu ihmu
11
nga
in
ka
hi
kuang nga ka mu hi. kuang a tuah hi. ngia in ak a mu hi. ngia a tai hi. ngia in ak a man hi. ngia a ihmu hi. Mattiu 5:1-16
man
kuang
ngia 39
Sinna 8
(e)
tem
te
e
te
e
e
kamkei
kei
ke
kamkei
kei
ke
1
2
tem te te
te te tem
kamkei kei kei
kei kei kamkei
3
e te
i ti
a ta
4
te ti ta
5
te me
ti mi
tem 40
ta ma
ne
kamkei
6
7
ne
e
e
ne
8
kem ke ke
ke ke kem
hiam hi hi
hi hi hiam
9
hih
ih
ih
hih
10
11
ne ke
12
ih in
kem tem
tem ka tat hi. hih tem a hiam hi. hih tem kem in. kamkei in ui a man hi. kamkei in ui a ne hi. kamkei in ngau a man hi. kamkei in ngau a ne hi.
Johan 6:1-14
hih
kem
hiam 41
Sinna 9
ki
i
i
ki
i
i
mei
me
e
me
e
e
1
2
ki
i
i
ki
mei me me
me me mei
3
e me
u mu
i mi
me ke
mu ku
mi ki
4
me mu mi
5
ki 42
en
mei
6
7
en
e
e
en
neu ne ne
8
ne ne neu
9
kuang ang ang 10
ang ang kuang
am
a
a
am
11
ki ka
12
ah ang
mu tu mei a kuang hi. mei mai-ah ka tu hi. mei am ka en hi. ki nga ka mu hi. mu in ki a tuah hi. ki a ihmu hi. ki ka man hi. ki a neu hi.
Sawltakte Tangthu 5:1-12
ah
am
neu 43
Sinna 10
(s)
sai
sa
a
sa
a
a
sek
se
e
se
e
e
1
2
sai sa sa
sa sa sai
sek se se
se se sek
3
a sa
e se
i si
sa ma
se me
si mi
4
sa se si
5
sek 44
nei
sai
6
7
si
i
i
si
8
kisia sia sia
sia sia kisia
nei ne ne
ne ne nei
9
kiasak sak sak 10
sak sak kiasak 11
sek sak
12
si hi
tai sai
sek nga ka nei hi. sek nih ka kem hi. sek ka kiasak hi. sek kisia ta hi. sai kang tung ka tuang hi. sai a tai hi. sai ka mu hi. sai a ihmu hiam? sai a si ka mu hi. Johan 3:1-10
kisia
kiasak
si 45
Sinna 11
musane
ne
e
musane
e
e
suk
su
u
su
u
u
1
2
musane e ne ne e musane
suk su su
su su suk
3
e ne
u nu
i ni
ne se
nu su
ni si
4
ne nu ni
5
suk 46
sui
musane
6
7
sa
a
a
sa
singkung sing sing
8
sing sing singkung
9
sui su su
su su sui
10
sum su su 12
11
sing kung
su su sum
tung tuang
su mu
suk ka sui hi. ka suk neu hi. ka sum neu hi. sum tung-ah suk nga in. suk nih ka nei hi. musane ka mu hi. musane in sa a tuah hi. musane in sa a ne hi. musane singkung tung a tuang hi. musane a ihmu hi. Korin Masa 3:1-7
sa
singkung
sum 47
(J)
Sinna 12
keu
ke
e
keu
e
e
Jesu
Je
e
Jesu
e
e
1
2
keu ke ke
Jesu Je Je
ke ke keu
Je Je Jesu
3
e Je
u Ju
a Ja
Je se me
Ju su mu
Ja sa ma
5
keu 48
mite
4
Je Ju Ja
Jesu
6
7
mite mi
mi mite
it i
8
i it
9
kitam ki ki
ki ki kitam
10
kangtum kangtum tum kangtum um kangtum
11
tam sak kang
12
hi mi it
te it ki
keu neu ka mu hi. keu ka kiasak hi. ka keu kitam hi. keu a kangtum hi. keu nih ka nei hi. ka keu ka kem hi. Jesu ihmu hi. Jesu tu hi. Jesu in mite a it hi. Jesu ka mu hi. Jesu ka it hi. Luka 8:22-25
it
kangtum
kitam 49
Sinna 13
(l)
ngal
al
al
al
al
al
sang
ang
ang
ang
ang
ang
1
2
ngal
al
sang
ang
al
ngal
ang
sang
3
u lu
i li
a la
lu su mu
li si mi
la sa ma
4
lu li la
5
sang 50
luang
ngal
6
7
sungah ngah ah
ah ngah sungah
8
nungta nung nu
nu nung nungta
luang lu lu
lu lu luang
9
nu niang niang niang niang niang nu niang 10
12
11
lu nu hi
ngai nung sung
ah an ang
nu niang in an a huan hi. ngal nih a ihmu hi. musane in ngal si a ne hi. ngal tai ka mu hi. sang mai-ah tui a luang hi. sang mai-ah ui a tu hi. sang sum ka kem hi. sang ka en hi. Jesu nungta hi. Jesu in mite a it hi. Jesu in nu niang it hi. nu niang in Jesu it hi. nu niang Jesu sungah nungta hi. Johan 20:24-29
sungah
nungta
nu niang 51
Sinna 14
( p, aa )
paak
paa
aa
paa
aa
aa
pakan
pa
a
a
a
pa
1
2
pakan pa pa
paa paa paak
paak paa paa
pa pa pakan
3
a pa
i pi
aa paa
pa la sa pa
pi li si pi
paa laa saa paa
4
pa pi paa
5
paak 52
lei
pakan
6
7
pai pa pa
pa pa pai
8
lei le le
le le lei
nungah ngah ah
ah ngah nungah
9
lampi pi i
i pi lampi
10
11
12
pi pa
tung nung
kan ka
paa
niang
ah
pakan ka kiasak hi. pakan a kitam hi. pakan ka lei hi. paak huan-ah nu niang a tu hi. paak huan-ah ka tu hi. paak huan-ah hai ka ne hi. paak ka nei hi. paak a hing hi. Jesu a pai hi. Jesu tui tung-ah pai hi. Jesu in lampi hi. Jesu ka nei hi. Jesu nungah ka pai hi. Johan 6:16-21
pai
lampi
nungah 53
Sinna 15
(o)
1
toktol
tol
ol
tol
tol
ol
kong
ko
o
kong
ko
o
2
toktol tol ol
kong ko ko
ol tol toktol
ko ko kong
3
o to
aa taa
e te
to ko po to
taa kaa paa taa
te ke pe te
4
to taa te
5
kong 54
po
toktol
6
7
po
o
o
po
8
om
o
o
om
kongpi kong kong
kong kong kongpi
9
topa to to
to to topa
10
11
12
ka ah
tok tol
paak pa
ak
to
po
toktol a si ka mu hi. ak in toktol a tu hi. paak huan-ah toktol ka mu hi. toktol keu ka kem hi. kong-ah tui a luang hi. kong-ah singkung a po hi. kong-ah ui hai a tu hi. Jesu kongpi hi. Jesu ka kongpi hi. Jesu sungah ka om hi. Jesu ka sungah om hi. Jesu in topa hi. Jesu in ka topa hi. Johan 10:1-9
om
topa
kongpi 55
Sinna 16
( kh )
khuai
khu
khu
khu
khu
khu
khuang
khu
khu
khu
khu
khu
1
2
khuai
khu
khuang
khu
khu
khuai
khu
khuang
3
u khu
i khi
o kho
a kha
khu lu su khu
khi li si khi
kho lo so kho
kha la sa kha
5
khuai 56
len
4
khu khi kho kha
khuang
6
7
len le le
le le len
8
khut khu khu
khu khu khut
kiang ang ang
ang ang kiang
9
tum tu tu
tu tu tum
10
11
12
khu
to
pa
tum hu
tu su
ka ki
ka khuang kitam hi. khuang ka tum hi. khuang nih ka nei hi. ka khuang kisia hi. khuang ka lei hi. paak huan-ah khuai om hi. khuai ka mu hi. khuai nih ka man hi. Jesu ka it hi. Jesu nungah ka pai hi. Jesu’ khut ka len hi. Jesu in ka topa hi. Jesu kiang pai in. Marka 1:16-17
tum
khut
kiang 57
Sinna 17
( c, ngh )
cinghpi
cingh
ingh
cingh
cingh
ingh
ciang
ci
ci
ci
ci
ci
1
2
cinghpi cingh cingh
cingh cingh cinghpi
ciang ci ciang
ci ci ciang
3
i ci
a ka
e ke
o ko
ci khi li ci
ka kha la ka
ke khe le ke
ko kho lo ko
5
ciang 58
nang
4
ci ka ke ko
cinghpi
6
7
na
a
a
na
8
nang ang ang
ang ang nang
hong ho ho
ho ho hong
9
ci
i
i
ci
10
11
12
cingh
nang
sung
ci pi
kang hong
sang lam
cinghpi ka mu hi. cinghpi ihmu hi. cinghpi en in. cinghpi tai hi. cinghpi na man hiam? tui sungah ka ciang ka kiasak hi. na ciang kangtum hi. ciang nga ka nei hi. na ciang keu hi. ka ciang na kem in. Jesu in nang hong it hi. Jesu kiang hong pai in. Jesu sang in. Jesu’ khut len in. Jesu in, “lampi ka hi hi,” ci hi. Johan 3:16
hong
na
ci 59
Sinna 18
(d)
dai
da
da
da
da
da
dial
di
di
di
di
di
1
2
dai
da
dial
dial
da
dai
di
dial
3
a da
i di
o do
e de
da ma na da
di mi ni di
do mo no do
de me ne de
5
dial 60
tungah
4
da di do de
dai
6
7
tungah tung tu
tu tung tungah
8
damsak dam da
da dam damsak
9
ding di di
di di ding
10
nungtasak tasak sak 11
sak tasak nungtasak 12
da
sak
di
dam lam
mu tum
ding ci
dai sungah ak om hi. ka dai kangtum hi. dai tungah ak ihmu hi. na dai kisia hi. dai tungah ak a tuang hi. dial nih ka nei hi. ka dial ka len hi. ka dial ka it hi. sang ah dial ka mu hi. Jesu in hong nungtasak hi. Jesu in hong damsak hi. nang’ aading Jesu hong pai hi. Jesu’ aading nungta in. Jesu in, “lampi ka hi hi,” ci hi. Piter Masa 2:24
nungtasak
damsak
ding
aa 61
Sinna 19
( aw )
kawl awl
kawlkai
awl awl
kawl
mawtaw maw aw aw aw
maw
1
2
mawtaw maw maw
kawl kawl kawlkai
kawlkai kawl kawl
maw maw mawtaw
3
aw taw
o to
taw maw daw taw
to mo do to
aa taa
u tu
5
kawlkai 62
taa tu maa mu daa du taa tu mawtaw
4
taw to taa tu
pa hau
6
7
misi mi mi
mi mi misi
kiksak sak sak
sak sak kiksak
pa pa pa hau
cinate nate te
te nate cinate
11
12
8
9
pa hau pa pa 10
ci mi in
na nan nam
taw maw kaw
kawlkai na ne hiam? kawlkai ka ne hi. nu niang in kawlkai a huan hi. ui in kawlkai ne hi. mawtaw sungah kawlkai ka ne hi. pa hau in mawtaw nei hi. mawtaw tungah ka tuang hi. nu niang in mawtaw lei hi. hih mawtaw kisia hi. Jesu in cinate it hi. cinate Jesu kiang hong pai hi. Jesu in cinate damsak hi. Jesu in misi hing kiksak hi. Jesu na it hiam? Luka 4:38-39
cinate
misi
kiksak 63
Sinna 20
( b, ee )
baw
aw
baw
aw
aw
beel
bee
ee
bee
ee
ee
bawng
1
2
beel bee bee
baw baw bawng
bawng baw baw
bee bee beel
3
ee bee
o bo
u bu
e be
bee lee dee bee
bo lo do bo
bu lu du bu
be le de be
4
bee bo bu be
5
bawng 64
aw
beel
6
7
kei
ke
sungah
ngah
ke
kei
ngah
sungah
8
9
bawng baw baw
baw baw bawng
10
nun’takna nun’tak nun 11
bawng sung nang
nun nun’tak nun’takna
12
Je ke
ak ka an
beel
na beel len in. na beel nih kitam hi. pa hau in beel nih lei hi. pa hau in beel sungah ak sa huan hi. beel sungah an ka huan hi. bawng sa ka ne hi. bawng tung ka tuang hi. bawng tungah kau ka mu hi. bawng nga ka lei hi. Jesu in nun’takna hi. Jesu in kei hong it hi. Jesu in kei hong len hi. Jesu aw, nang k’ong it hi. Jesu aw, nang kiang k’ong pai hi. Jesu aw, k’ong nai hi. Johan 14:6
nun’takna
kei 65
Sinna 21
(z)
zawng
zaw
zaw
zaw
zaw
zaw
sazuk
zuk
zu
sazuk
zu
zu
1
2
zawng
zaw
zaw
zawng
sazuk zuk zuk
zuk zuk sazuk
3
aw zaw
e ze
u zu
i zi
zaw baw daw zaw
ze be de ze
zu bu du zu
zi bi di zi
5
sazuk 66
zawng
4
zaw ze zu zi
duh
6
7
duh
uh
zo
o
uh
duh
o
zo
sihna sih sih
sih sih sihna
8
9
khomun kho kho 10
kho kho khomun 11
12
zaw
ding
na
zuk zo
nga zawng
sa ka
sazuk nga ka mu hi. sazuk in ki a nei hi. sazuk in an a ne hi. beel sungah sazuk sa ka huan hi. sazuk sa ka duh hi. huan sungah zawng a ta hi. zawng in kawlkai a tuah hi. singkung tungah zawng a tu hi. singkung tung-ah zawng a ihmu hi. zawng na it hiam? Jesu in sihna a zo hi. Jesu nei in, sihna na zo ding hi. Jesu ka nei zo hi. Jesu in ka nun’takna khomun hi. Jesu in, “kei in nun’takna khomun ka hi hi,” a ci hi. Johan 6:35
sihna
khomun
zo 67
Sinna 22
( v, uu )
vompi
vom vo
vom
vo
vo
vaimim
vai
va
vai
va
va
1
2
vompi
vom
vom
vompi
va vai vaimim
vaimim vai va
3
o vo
i vi
aw vaw
e ve
vo zo bo vo
vi zi bi vi
vaw zaw baw vaw
ve ze be ve
5
lim 68
vaimim
4
vo vi vaw ve
vompi
6
7
lim li li
li li lim
8
hoih ho ho
ho ho hoih
tuucing tuu tuu
tuu tuu tuucing
9
khuavak vak vak
vak vak khuavak
10
11
tuu tung sung
12
mim lim ih
vom po om
vaimim po ta hi. nu niang in vaimim a huan hi. vaimim huan ka duh hi. vaimim lim ka sa hi. vompi in vaimim a ne hi. vompi a tai hi. singkung tungah vompi a om hi. pa hau in vompi a man hi. vompi sa a lim kei hi. Jesu a hoih hi. Jesu a hoih tuucing hi. Jesu in khuavak hi. khuavak sungah om in. Jesu sungah ka nungta hi. Johan 10:14-16
khuavak
tuucing
hoih 69
Sinna 23a
Laimal Golte
zangkong Zang zang Zangkong
pau hau pa
Pa Pa Hau
kawlgam kawl
Kawl Kawlgam
Je Jesu
jesu je
nu niang nu tedim te
Nu Nu Niang Te Tedim
nu niang jesu sungah nungta hi. Nu Niang Jesu sungah nungta hi. pa hau tedim-ah a teeng hi. Pa Hau Tedim-ah a teeng hi. zangkong in kawlgam khua pi ahi hi. Zangkong in Kawlgam khua pi ahi hi. jesu in kawlgam a it hi. Jesu in Kawlgam a it hi. mei a kuang hi. Mei a kuang hi. Kawlgam 70
Zangkong
Tedim
teeng
Laimal Golte
Sinna 23b
lawm Lawm
a ak A Ak
l L
b beel B Beel
m mu M Mu
c ciang C Ciang
n nai N Nai
d dial D Dial
o ong O Ong
e ek E Ek
p P
paak Paak
g gu G Gu
s S
sai Sai
h hai H Hai
t T
tem Tem
i I
in In
u ui U Ui
j J
jesu Jesu
v V
vompi Vompi
k kau K Kau
z Z
zawng Zawng 71
Sinna 23c
Jesu ihmu hi. Jesu tu hi. Jesu in mite a it hi. Jesu ka mu hi. Jesu ka it hi. Jesu’ aading nungta in. Jesu in, “Lampi ka hi hi,” ci hi. Jesu in cinate it hi. Cinate Jesu kiang hong pai hi. Jesu in cinate damsak hi. Jesu in misi hing kiksak hi. Jesu na it hiam? Jesu in, “Kei in nun’takna khomun ka hi hi,” a ci hi. Jesu in nun’takna hi. Jesu in kei hong it hi. Jesu in kei hong len hi. Jesu aw, nang k’ong it hi. Jesu aw, nang kiang k’ong pai hi. Jesu aw, k’ong nai hi. Jesu kongpi hi. Jesu ka kongpi hi. Jesu sungah ka om hi. Jesu ka sungah om hi. Jesu in Topa hi. Jesu in ka Topa hi.
72
Sinna 23d
Laimal Golte Gelhzia:
A B C D E G H I J K L M N Ng O P S T U V W Z R Nambat Gelhzia:
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Na Min Gelh in:
73
KAMMAL CARD-TE Hong pai lai ding laimai 3 te-ah, kammal card-a zat dingin, singkuang sung-a kammalte leh kammal khente, hong kilak hi. Tua pen sinna khat ciat-ah Kal 4 tawh kipan hi. Card khat ciat nung-ah Sinna nambatte om hi. Hong pai lai ding laimaite pan-in card-te teikhia (ahih kei leh atkhia) in. Tua pen sinna khat ciat-a Kal 4 aading a kisam bang bek-in hih in. Tua ahih manin: Sinna 1 aading-in, hong pai lai ding laimai tung-a, a nung uh-ah 1 a kigelh, card-te khempeuh pen, siapa in teikhia (ahih kei leh atkhia) ding hi. Tuate pen Sinna 1 sung-a Kal 4 hilh nading-in zang in. Sinna khat ciat sung-a Kal 4 aading-in, a nung uh-ah tu-a na hilh sinna nambat a kigelh card-te, teikhia (ahih kei leh atkhia) in. Card-te pen etkik nading leh tua kammalte a omna sinna dangte-a zat dingin, keem in. Ciaptiah ding: Siapa (leh sangnaupang) in amau’ aituam kammal cardte teikhia-a a bawl uh leh, hong pai lai ding laimaite pen mailam hun-a zat ding-in laibu sung-ah kikeem ding hi. Sangnaupang in ama’ aituam-a zat dingin kammal card-te a bawl nop leh bawl thei hi. Thupi: Sinna 15 leh tua khit-a hong pai lai ding sinnate-ah, siapa leh sangnaupang in sinna khat ciat-a om kammal thak khempeuh aading-in, a mau’ aituam kammal card-te bawl uh hi. Sinna khat ciat sung-a om kammal thakte pen, sinna khat pepeuh sung-a om laimaite geel’ nuai lamah om hi. Mual tungah thuhilhna — Mt. 5:3-11 “Lung sim niamkhiatte in thupha a ngah ding uh hi. Bang hang hiam na cih uh leh, Vantung Gam in amau’ gam uh a hi ding hi.” “A dahte in thupha a ngah ding uh hi. Bang hang hiam na cih uh leh, amau in lungdamna a ngah ding uh hi.” “Lung nemte in thupha a ngah ding uh hi. Bang hang hiam na cih uh leh, amau in leitung a luah ding uh hi.” “Gil kial-a, an duh bang-a lung siangtho a deihte in thupha a ngah ding uh hi. Bang hang hiam na cih uh leh, amau in vakna a ngah ding uh hi.” “Mi dang a hehpih theite in thupha a ngah ding uh hi. Bang hang hiam na cih uh leh, amau in zong hehpihna a ngah kik ding uh hi.” “Lungsim siangthote in thupha a ngah ding uh hi. Bang hang hiam na cih uh leh, amau in Pasian a mu ding uh hi.” “Mi kitawng kilemsak kik theite in thupha a ngah ding uh hi. Bang hang hiam na cih uh leh, Pasian’ tate cihna a ngah ding uh hi.” “Dikna thu hanga bawlsiatna a thuakte in thupha a ngah ding uh hi. Bang hang hiam na cih uh leh, Vantung Gam in amau’ gam uh a hi ding hi.” “Kei’ hanga note in gensiatna, bawlsiatna, a hi lo kimawhsakna na thuak uh leh, thupha na ngah ding uh hi. Lung damin na nuam un. Bang hang hiam na cih uh leh, Vantung Gamah a lian noptuamna na ngah ding uh hi. Note pian’ ma-a a piang kamsangte zong tua bang mahin a bawlsia uh hi.”
74
hing
nai
a
tui
huan
u
kang
nih
i
tu
ta
ha
tau
ngau
hai
tung
nga
ui
tuang
tai
tu
tang
ngah
tuh
tat
kau
hi
mai
ak
an 75
76
1
2
4
1
2
4
1
2
4
1
2
5
1
3
5
1
3
5
1
3
5
1
3
5
1
4
5
2
4
6
sek
hih
mu
sai
hiam
ihmu
nei
kem
in
si
ne
tuah
kiasak
mei
kuang
kisia
ki
ngia
musane
ah
ka
suk
am
man
sa
en
tem
singkung
neu
kamkei 77
78
6
8
10
6
8
10
6
8
10
6
8
10
7
9
10
7
9
10
7
9
11
7
9
11
8
9
11
8
9
11
lei
ngal
sui
pai
sang
sum
lampi
luang
keu
nungah
nu niang
Jesu
toktol
sungah
mi
kongpi
nungta
it
kong
paak
kitam
om
pakan
kangtum
79
80
11
13
14
11
13
14
12
13
14
12
13
14
12
13
15
12
13
15
12
14
15
12
14
15