The Liturgy of the Canons regular of the Holy Sepulchre of Jerusalem: A Study and a Catalogue of the Manuscript Sources 9782503514222, 2503514227

The liturgy of the Holy Sepulchre is the use created by the Latin Catholics who settled in Jerusalem as a result of the

444 148 12MB

English Pages 343 [365] Year 2004

Report DMCA / Copyright

DOWNLOAD FILE

Polecaj historie

The Liturgy of the Canons regular of the Holy Sepulchre of Jerusalem: A Study and a Catalogue of the Manuscript Sources
 9782503514222, 2503514227

Citation preview

BIBLIOTHECA

VICTORINA XVI

BIBLIOTHECA

VICTORINA

subsidia ad historiam canonicorum regularium investigandam Patrick

GAtrrIER

edenda curaverunt DALCHE * Luc JocQUE

* Patrice

XVI

THE LITURGY OF THE CANONS REGULAR OFTHEHOLYSEPULCHRE OF JERUSALEM A STUDY AND A CATALOGUE OFTHE MANUSCRIPT SOURCES

~ BREPOLS

SICARD

BIBLIOTHECA

VICTORINA XVI

Cristina

DONDI

THE LITURGY OF THE CANONS REGULAR OFTHEHOLYSEPULCHRE OF JERUSALEM A STUDY AND A CATALOGUE OFTHE MANUSCRIPT SOURCES

2004

BREPOLS

© Brepols Publishers n.v., Turnhout, Belgium All rights reserved.No part of this publication may be reproduced,stored in a retrieval system, or transmitted, in any form or by any means, electronic,mechanical,photocopying, recording,or otherwise,without the prior permission of the publisher.

D/2004/0095/9 ISBN 2-503-51422-7

TABLE OF CONTENTS

Preface

7

List of abbreviations

9

List of manuscripts and early printed books cited in abbreviated form

13

List of plates

21

Introduction

23

PART ONE:

THE LlTURGY

OF THE CANONS REGULAR

OF THE HOLY SEPUCHRE

CHAPTER I: Twelfth-century Jerusalem A. Templars, Hospitallers, and Carmelites in the Holy Land B. The liturgy of the Church of the Holy Sepulchre of Jerusalem C. Arnulf of Cocques and the reform of the chapter of the Holy Sepulchre D. Ansellus and Fulcher of Chartres

37 40 44 49 57

CHAPTER II : Manuscripts from Jerusalem

61

CHAPTER III : Manuscripts from Acre, Caesarea, Tyre, and Antioch

67

A. Early Thirteenth Century B. Later Thirteenth Century CHAPTER N : Manuscripts from Cyprus CHAPTER V: Liturgical analysis

70 86 91 103

6

TABLE OF CONTENTS

CONCLUSIONS

135

PARTTwo: CATALOGUE OFMANuscR!PTS FROMTHE HOLYSEPYLCHRE HS 1 HS 2 HS 3 HS 4 HS 5 HS 6 HS 7 HS 8 HS 9 HSIO HSII HSl2 HSl3 HSl4 HSl5 HSl6 HS11 HSl8

Sacramentarium, 1128-30 Sacramentarium (f. 70-83), 1128-30 Sacramentarium, 1128-30 Psalterium, c.1135 Ordinarium, 1153-57 Missale, c.1200 Breviarium, c.1200 Missale, 13th c. (before 1228) Ordinarium, 1202-28 Pontificale, 1203-10 Pontificale Appamiense, 1214-1 7 Psalterium, 1223-25 Sacramentarium, 1225-28 Breviarium, 1256-61 Missale, 1262- 70 Breviarium, 1308-15 Breviarium, 1300-15 Breviarium, 1359-65

146 153 155 162 166 176 181 190 195 202 206 212 216 224 229 235 243 248

APPENDIX : Calendars of the Holy Sepulchre

253

Bibliography: A. Printed Sources B. Secondary Works

303 307

Index: A. Manuscripts and Early Printed Books B. General Index

329 337

PREFACE

his book is based on my Ph.D. thesis submitted in 2000 at King's College, London: The Liturgy of the Holy Sepulchre of Jerusalem (x11-xvr Centuries), with special reference to the Practice of the Ordersof the Temple and St John of Jerusalem. To Albinia de la Maret, who supervised the palaeographical side of my work, and Diana Webb who, as my supervisor in the History department at King's, guided me through the entire process of writing a thesis, I am deeply grateful. Professor David Ganz and Professor Jonathan Riley-Smith, as examiners, provided much useful guidance and much encouragement for the further development of the thesis into a publishable text. If the research has reached a complete, if not definite, form it is largely thanks to Martin Bren who, at the very beginning of my work, suggested that I seek the advice of Father Pierre-Marie Gy OP. Father Gy not only has been a constant guide in the shaping of my understanding of the use of liturgical sources for historical purposes, but introduced me to Dom Fran~ois Huot OSB and the extraordinary material collected by Dom Gabriele Beyssac, which is at present in his care. I warmly thank Dom Hout and the monks of Solesmes for allowing me to use Beyssac data. Laurent Cavet and Jeremy Noble, moreover, made available their unpublished collection of data from liturgical texts and I thank them both. A warm thank you to Bernard Hamilton and Richard Sharpe, for reading the text, and especially to Nicolas Bell, who gave the whole of the final text a careful critical read. The process of researching and writing this work happened during my employment in the Bodleian Library. To Kristian Jensen, Alan Coates, and all my colleagues in the Bodleian Library my deepest thanks for being so wonderful. I am grateful to the following scholars and institutions: Karl Borchardt; Rob Bovendeaard and Chistopher Lazowski (SaintWandrille); Michelle Brown, Laura Nuvoloni, and Peter Kidd (British Library); The Fitzwilliam Museum Library, Cambridge; Simonetta Cerrini Alloisio; Richard Copsey; Don Leonardo Doronzo (Basilica del

T

8

PREFACE

Santo Sepolcro, Barletta); Leonardo Farinelli and Giustina Scarola (Biblioteca Palatina, Panna) ; Jaroslav Folda; Mons. Giuseppe Ghilarducci (Biblioteca Arcivescovile, Lucca); Luc Jocque and the board members of the Bibliotheca Victorina series ; Giovanna Lazzi and Guglielmo Bartoletti (Biblioteca Riccardiana, Florence); Jean-Loup Lemaitre; Richard Linenthal; Anthony Luttrell; Laura Miani and Maria Cristina Bacchi (Biblioteca Universitaria, Bologna); Biblioteca Nationale, Napoli; Bibliotheque nationale de France, Paris; Biblioteca Angelica, Rome; Jurgen Samowsky; Biblioteca Comunale degli Intronati, Siena; Mons. Francesco Sparacio (Curia Arcivescovile, Monreale); Francesco Tommasi; Emmanuelle Toulet (Musee Conde, Chantilly); Mons. Guido Vigarani (Archivio Capitolare, Modena); Johanna Maria van Wmters; and Biblioteka Uniwersytecka, Wroclaw. I would also like to acknowledge the financial help of the British Academy, the Central Research Fund of the University of London, and the Humanities Research Committee of King's College, London. I dedicate this book to my parents, Lisena and Carlo, and to my husband Steve. University of Oxford

UST OF ABBREVIATIONS

Antiphona Antiphonarium abbas archbishop Alleluia Addition apostolus/i archangel us archiepiscopus Breviarium beatus/a Beata Maria Virgo benedictio bishop cf/cff confessor/es C Calendarium Co Commemoratio Coll Collectarium Comm Commemoratio Com Communio c.s.t. cum sociis tuis D Duplex DF Duplex Festum DMMEM Demum memoria diac diaconus disc discipulus doct doctor E Epistolarium ep/epp episcopus/i et al. et alii et SOC. et sociorum ev evangelista FD Festum Duplex fr frater, fratres Graduale G Liber Horarum H A

An ab abp All Add ap/app arch archep B b BMV bn bp

Hymn Hymnarium I.C. Ihesus Christus l.i. t.d.l.d.s. In illo tempore dixit Ihesus discipulis suis lntr. Introitus lnvit. lnvitatorium L Lectionarium M Missale martyr/es m/mm magr magister MEM Memoria mon monachus Nat Nativitas/Natalis 0 Ordinarium O.s.d. Omnipotens sempiterne deus Octava Oct Officium defunctorum OD Or Oratio Po Pontificale pont/pontt pontifex/ices Postcom Postcommunio pp papa Pr Processionale presbyter presb proph propheta Pros Prosarium Ps Psalterium ps psalmus QT QuattuorTempora R Responsorium s Sacramentarium sanctus/a, sancti/ae s/ss Seer. Secreta Semiduplex so T Troparium

10

TD Transf Transl [] ()

II \I

LIST OF ABBREVIATIONS

Totum Duplex Transfertur Translatio

V v/vv Vig

Versus, Versiculus virgo/virgines Vigilia

Editorial additions Explanations, and later additions to the calendar lacunae Interlinear additions

UST OF ABBREVIATIONS

11

AH Analecta hymnica medii aevi AOSMM Anna/es de l'Ordre Souverain Militaire de Malta BS BibliothecaSanctorum Cart. Hosp. Cartulairegeneralde l'Ordre des Hospitaliersde Saint Jean de Jerusalem Corpus Christianorum ContinuatioMediaevalis CCCM Corpus ChristianorumSeries Latina CCSL Dictionnairede biographiefranfaise DBF DBI Dizionario biograficodegliItaliani DHGE Dictionnaired'histoireet de geographieecclesiastique DIP Dizionario deglilstituti di Perfezione Dictionary of National Biograpl,y DNB Dictionnairede theologiecatholique DTC Gesamtkatalogder Wiegendrucke GW Index biographiquefranfais IBF IBI lndice biograficoitaliano ISTC Incunable Short-Title Catalogue PL J. P. Migne, Patrologiaecursuscompletes,seriesLatina PR M. Andrieu, u Pontificalromain au moyen age Repertoriumhymnologicum RH RHCOcc Recueildes historiensdes croisades. Historiensoccidentaux William of 'Jyre,Historia rerum in partibus transmarinis wr gestarum

UST OF MANUSCRIPTS AND EARLY PRINTED BOOKS CITED IN ABBREVIATED FORM

A.

HS 1 HS 2 HS 3 HS 4 HS 5 HS 6 HS 7 HS 8 HS 9 HS 10 HS 11 HS 12 HS 13 HS 14 HS 15 HS 16 HS 17 HS 18 HSN

HOLY SEPULCHRE

Rome, Biblioteca Angelica, ms. 4 77 Cambridge, Fitzwilliam Museum, ms. McClean 49 Paris, Bibliotheque nationale de France, ms. lat. 12056 London, British Library, ms. Egerton 1139 Rome, Biblioteca Apostolica Vaticana, ms. Barb. lat. 659 Naples, Biblioteca Nazionale, ms. VI. G. 11 Lucca, Biblioteca Arcivescovile, ms. 5 Perugia, Biblioteca Capitolare, ms. 6 Barletta, Archivio della Chiesa del Santo Sepolcro, ms. s.n. Siena, Biblioteca Comunale degli lntronati, ms. G. V. 12 London, British Library, ms. Additional 57528 Florence, Biblioteca Riccardiana, ms. 323 London, British Library, ms. Egerton 2902 Paris, Bibliotheque nationale de France, ms. lat. 10478 London, British Library, ms. Egerton 3153 Saint-Wandrille, Bibliotheque de l'Abbaye, ms. P. 12 Chantilly, Musee Conde, ms. 1076 Parma, Biblioteca Palatina, mss. Palatini 185-6 Canons of the Holy Sepulchre of Neisse. Wroclaw, Biblioteka Uniwersytecka, ms. I Qu. 175 (0 14th c.) B. OrffER

MANUSCRIPTS AND EARLY PRINTBD BOOKS USED FOR COMPARATIVE LITIJRGICAL ANALYSIS

Au

Av B1

[Autun], Missak Eduense. Lyons: Cornelius a Septemgrangiis «veneunt Heduae apud Iohannem Hamelium•, 1555 (WEALE-BOHATIAno. 380): London, British Library, L.18.a.2.(1.) [Avranches], London, British Library, ms. Additional 29885 (B 14/15thc.) [Bayeux], Paris, Bibliotheque de l'Arsenal, ms. 279 (B 13th c.)

14

UST OF MANUSCRIPTS AND EARLY PRINTED BOOKS

Bayeux, Bibliotheque du Chapitre, ms. 72 (B 15th c.) Bayeux, Bibliotheque du Chapitre, ms. 75 (B 15th c.) Missale Baiocense.Rouen : Johannes Maud.itier and Petrus Olivier for Petrus Regnault, 15 Dec. 1501 (WEALE-BoHATIA no. 135) : Paris, Bibliotheque de l'Arsenal, Fol. T 678 Missale.Rouen : Martin Morin, 1545 (WEALE-BOHATIA no. 140) : Paris, Bibliotheque nationale de France, Velins 919 Bayeux, Bibliotheque du Chapitre, ms. 121 (0 13th c.), ed. CHEVAUER

B1 Cant Cann

1

Cann Cann Cann

2

Cann

3

4

5

Bayeux, Bibliotheque du Chapitre, ms. 119 (0 15th c.) [Canterbury, St Augustine], Cambridge, Corpus Christi College, ms. 270 (M 11112th c.) [Cannelites], Munich, Bayerische Staatsbibliothek, elm 23030 (An 15th c.) Oxford, University College, ms. E 9 (B English 14th c.) Dublin, Trinity College, ms. 86 (B Kilcormick 1489?) Paris, Bibliotheque nationale de France, ms. lat. 1275 (B 15th c.) London, Lambeth Palace Library, ms. 193 (0 14th c.), ed. ZIMMERMAN

Ch

1

[Chartres], Chartres, Bibliotheque municipale, ms. 588 (B 13th c.)

Chio

Rome, Biblioteca Apostolica Vaticana, ms. Vat. lat. 4756 (B 13th c.) Paris, Bibliotheque de I'Arsenal, ms. 103 (B Saint-Martinau-Val, 14th c.) Paris, Bibliotheque nationale de France, ms. lat. 13240 (B 15th c.) Paris, Bibliotheque nationale de France, ms. lat. 1053 (B 15th c.) Paris, Bibliotheque nationale de France, ms. lat. 1265 (B 15th c.) Breviarium. Paris : Antonius Vitre, 1661 (BoHATIA,Breviere,no. 2087) : Paris, Bibliotheque SainteGenevieve, BB 8° 877-878 inv. 1063-1064 Oxford, Bodleian Library, ms. Canon. liturg. 344 (M 14th c.) Paris, Bibliotheque nationale de France, ms. lat. 1794 (0 Saint-Jean-en-Vallee, 12th c.), ed. DELAPORTE Chartres, Bibliotheque municipale, ms. 81 («Ordo Officiorum• Saint-Cheron, 16th c.)

UST OF MANUSCRIPTS AND EARLY PRINTED BOOKS

Co

Do Du Ev

1

Ev 6 Gu

Her 1

Her2

Hos 1 Hos 2 Hos 3 Hos 4 Hos 5 Hos 6 Hos 7 Hos 8 Hos9

15

[Cosenza], Missale Cosentinense. Venice: Petrus Liechtenstein, 1549 (AMIET,Missels et breviaires, no. 325B): London, British Library, Legg 88 [Dominican], Rome, S. Sabina, Biblioteca della Curia Generalizia dei Domenicani, ms. XIV lit. 1 (An 13th c.) [Durham], Cambridge, Jesus College, ms. Q. B. 5 (G 15th

c.) [Evreux], Paris, Bibliotheque nationale de France, ms. lat. 1270 (B 14thc.) Rouen, Bibliotheque municipale, ms. 216 (B 14th c.) Paris, Bibliotheque nationale de France, ms. nouv. acq. lat. 388 (B 14th c.) London, British Library, ms. Additional 26655 (M 13th c.) London, ms. sold at Sotheby's, 22 June 1999, lot 82 (M 1320-30) Evreux, Bibliotheque du Chapitre, ms. L. 95 (0 14th c.) [Guisborough (York) OSA], London, British Library, ms. Additional 35285 (0 13th c.) [Hereford], Breviarium. Rouen: lnghelbertus Haghe, 7 July 1505 (BOHATIA,Breviere, and AMIET,Missels et breviaires, no. 2275; ed. W. H. FREREand L. E. G. BROWN,3 vols, London, 1904-15 (Henry Bradshaw Society, 26, 40, 46)) : Oxford, Bodleian Library, Gough Missals 69 Missale ad usum percelebris Eccksiae He,fordiensis. Rouen : Petrus Olivier and Johannes Mauditier, 1 Sept. 1502 (ed. W. G. HENDERSON,Leeds, 1874; repr. Farnborough, 1969): London, British Library, C.35.i.4 [Hospitallers], Paris, Bibliotheque Mazarine, ms. 355 (B 1200-50) Cambridge, Fitzwilliam Museum, ms. 246 (Ps-H c.1250) London, British Library, ms. Additional 41061 (H beg 14th c. after 1309) Colmar, Bibliotheque municipale, ms. 446 (Ps-Hym 130045) Fribourg, Bibliotheque Cantonale et Universitaire, ms. L 91 (M 1300-45) Cambridge, University Library, ms. Add. 6652 (B 1340) Haarlem, Stadsbibliotheek, ms. 184 C 7 (G 1300-50) London, British Library, ms. Sloane 1611 (Ps 14th c.) Marseilles, Bibliotheque municipale, ms. 109 (B 14th c. end)

16 Hos 10 Hos 11 Hos 12 Hos 13 Hos 14 Hos 15 Hos 16 Hos 17 Hos 18 Hos 19 Hos 20 Hos 21 Hos 22 Hos 23 Hos 24 Hos 25 Hos 26 Hos 27 Hos 28 Hos 29

UST OF MANUSCRIPTS AND EARLY PRINTED BOOKS

Turin, Biblioteca Nazionale Universitaria, ms. F.ill.17 (GPros 1400-49) Darmstadt, Hessische Landes- und Hochschulbibliothek, Inc. 1/18 (B 1451) Oxford, St John's College, ms. 131 (Ps-H 1455-88) Paris, Bibliotheque nationale de France, ms. lat. 1400 (H c.1460) Freiburg im Breisgau, Universitiitsbibliothek, ms. 56 (B c.1471-73) Haarlem, Stadsbibliotheek, ms. 184 C 5 (An 1480) Aosta, Biblioteca del Seminario Maggiore, ms. 1 (M 1488) Munich, Bayerische Staatsbibliothek, elm 10111 (B 14501500) London, Library of the Venerable Order of St John, ms. A 3 (B 15th c.) Valletta, National Library of Malta, ms. 455 (OD 15116th c.) Haarlem, Stadsbibliotheek, ms. 184 C 4 (An c.1525) Monreale, Tesoro della Cattedrale, ms. s.n. (B 1550-78) Breviarium. Mainz : Printer of «Prognosticatio•, c.1480 (ISTC no.: ib0l 1443300): London, British Library, IA.322 Brwiarium. Speyer: Peter Drach, 1495 (ISTC no.: ib0l 143310): London, British Library, IA.8647 Breviarium. Lyons : Cyriacus Hochperg, 1517 (BoHArrA, Breviere, no. 1744): Cambridge, University Library, F 151. E. 4.6 Brwiarium. Saragossa: George Coci, 4 Nov. 1547 (BoHArrA, Breviere, no. 1745): Barcelona, Biblioteca de Catalunya, Res. 1912 Breviarium. Lyons : Cornelius a Septemgrangiis, 1551 (AMnrr, Missels et brwiaires, no. 126): Lyons, Bibliotheque municipale, Res. B. 511 664 Missale. Strasbourg : Johannes Pruss, 1505 (WEALEBm-IATIAno. 1932) : Aosta, Biblioteca del Seminario Maggiore, Lit. 111 Missale. Lyons: Cornelius a Septemgrangiis, 1551 (WEALEBoHATIA no. 1934) : Paris, Bibliotheque nationale de France, Res. B 320 Missale. Lyons: Cornelius a Septemgrangiis, 1553 (WEALE-BOHATIA no. 1935) : Lyons, Bibliotheque municipale, 29597

UST OF MANUSCRIPTS AND EARLY PRINTED BOOKS

17

[Lecce], Breviarium Liciense.Venice: Johannes Antonius et fratres de Sabbio, 1526 (BoHAITA, Breviere, and AM.m-r, Misse/s et breviaires,no. 234 7) : Paris, Bibliotheque nationale de France, Res. B 27939 [Llsieux], Paris, Bibliotheque nationale de France, ms. lat. Li 1065 (B 15th c.) 1 [Messina], Missale Messanense secundum consuetudinem GalMe licorum. Messina : Henricus Aiding, 31 May 1480 (JSTC no.:im00673200): Manchester, John Rylands University Library, 18620 (imperfect copy) 2 Ordo Missalis secundum consuetudinemGallicorum et MessinenMe siseccksie.Venice : Johannes Emericus de Spira, 28 June 1499 (JSTC no.: im00673300): Catania, Biblioteca del Seminario, Inc. 1 Breviarium gallicanum.Venice: for Lucantonio Giunta, 1527 Me 3 (BoHAITA, Breviere, and AMnrr, Missels et breviaires, no. 2240) : Milan, Biblioteca Nazionale Braidense, Gerli 2461 Missale gallicanum iuxta usum Messanensis ecclesie.Venice : Me 4 Heredes Luce Antonii Junte, 1538 (WEALE-BOHAITA no. 595) : Naples, Biblioteca Nazionale, S.a.XXI.D.21 OSA, Manchester, John Rylands University Library, ms. 354 (B English 14th c.); M. TYSON,Hand-list of Additions to the Collection of Latin Manuscripts in the JRL, in Bulktin of the John Rylands University Library, 12, 1928, p. 581-609, at 599 no. 354 pa1• [Palermo], Madrid, Biblioteca Nacional, ms. Vitrina 20-4 (G 12th c.) Palermo, Biblioteca Nazionale, ms. XIY.F.16 (M 12th c.) Pal 2 3 Madrid, Biblioteca Nacional, ms. 288 (T 12th c.) Pal 1 [Paris], Paris, Bibliotheque nationale de France, ms. lat. Par 1023 (B 13th c.) Par2 Paris, Bibliotheque nationale de France, ms. lat. 10485 (B 15th c.) 3 Par Missale ad usum Parisiensem.Paris :Thielman Kerver, 1501 (WEALE-BOHAITAno. 710): London, British Library, C.29.1.8 [Rouen], Paris, Bibliotheque Sainte-Genevieve, ms. 2634 Ro 1 (B Saint-Lo 13th c.) 2 Rouen, Bibliotheque municipale, mss. 200-1 (B 15th c.) Ro Paris, Bibliotheque Sainte-Genevieve, ms. 2630 (B 15th c.) Ro 3 Le

18

Ro 4 Ro 5

Ro" Ro 7 Ro 8 Ro 9 Ro 10 StA StD StV SteW Sa 1 Sa 2 Sa 3 Sa 4 Se 1 Se 2 Se 3 Senl 1 Sent2 Sen

UST OF MANUSCRIPTS AND EARLY PRINTED BOOKS

Breviarium. Rouen: Guillaume Le Talleur and Martin Morin, for Jean Richard, 1491 (ISTC no.: ib0ll 77600): London, British Library, IB.43951 Breviarium. Rouen: Apud Societatem typographicam librorum officii ecclesiastici, 1662 (BoHAITA,Breviere, and AMmT,Missels et breviaires, no. 2635): Solesmes, Abbaye Saint-Pierre, Ue/2-38/1 Rouen, Bibliotheque municipale, ms. 326 (H 14th c.) Paris, Bibliotheque nationale de France, ms. lat. 10549 (H 15th c.) Rouen, Bibliotheque municipale, ms. 380 («Manuale• 15th c.) Rouen, Bibliotheque municipale, ms. 276 (M Saint-Ouen 13th c.) Paris, Bibliotheque nationale de France, ms. lat. 1213 (0 15th c.) [St Albans], Oxford, Bodleian Library, ms. Laud. Misc. 358 (G 12th c.) [Saint-Denis], Vendome, Bibliotheque municipale, ms. 17 C (B 12th c.) [St Victor], Paris, Missale. Paris: Nicolaus Prevost, 1529 (WEALE-BOHAITA no. 1668) : Paris, Bibliotheque nationale de France, Velins 243 [Sainte-Waudru], Douai, Bibliotheque municipale, ms. 164 (B 14th c.) [Sarum], Paris, Bibliotheque nationale de France, ms. lat. 12036 (B 13th c.) London, British Library, ms. Stowe 12 (B 1322-25) London, British Library, ms. Royal 8. B. Ill (B 14th c.) Oxford, Bodleian Library, ms. Canon. liturg. 215 (B 15th c.) [Sees], Paris, Bibliotheque nationale de France, ms. lat. 13243 (B 15th c.) Rouen, Bibliotheque municipale, ms. 217 (B 15th c.) Paris, Bibliotheque nationale de France, ms. lat. 1272 (B 15th c.) [Senlis], Paris, Bibliotheque nationale de France, ms. lat. 10480 (B 13th c.) Missale ad usum ... Silvanectensis. Paris: Desiderius Maheu, 20 Dec. 1524 (WHFALE-BOHAITA no. 1464): Paris, Bibliotheque nationale de France, Velins 204 [Sens], Paris, Bibliotheque nationale de France, ms. lat. 1028 (B 13th c.)

LIST OF MANUSCRIPTS AND EARLY PRINTED BOOKS

Te 1 Te2 Te3 Te4 Te5 Te6 Te7 Te8 Te9 To Yo1 Yo2 Yo3

Yo4 Yo5

19

[reutonic], Darmstadt, Hessische Landes- und Hochschulbibliothek, ms. 872 (An c.1300) Darmstadt, Hessische Landes- und Hochschulbibliothek, ms. 850 (An c.1490) Trier, Stadtbibliothek, ms. 495 (An 15th c.) Laon, Bibliotheque municipale, ms. 260 (B 13th c.) Fulda, Hessische Landesbibliothek, ms. AA 122 (B 15th c.) Breviarium. [Strasbourg: Johann Priiss, after 1500?] (ISTC no. : ib0 1144300) : London, British Library, IA.1734A (pars aestivalis only) Breviarium. Nuremberg: Georg Stuchs, 28 Mar. 1504 (BoHAITA, Breviere, and AMnrr, Missels et breviaires, no. 1748): Le Bouveret,Abbaye Saint-Benoit, FB 8 Brussels, Bibliotheque Royale Alben 1er, ms. 19004 (B 1509) Missale. Nuremberg: Georg Stuchs, [not before 1499) (ISTC no. : im00643500) : Oxford, Bodleian Library, Douce 273 [roul], Breviarium Tulknse, 1510 (AMnrr, Missels et breviaires, no. 299) : Paris, Bibliotheque nationale de France, Velins 1664 [York], Oxford, Bodleian Library, ms. Gough Missals 36 = Gough Liturg. l (B c.1400) Oxford, Bodleian Library, ms. Laud. Misc. 84 (B early 15th c.) Breviarium. Venice : Johannes Hamman, for Franciscus de Egmondt, 1 May 1493 (ISTC no.: ib0l 158600; ed. S. W. LAWLEY, 2 vols, Durham, 1880, 1882 (Surtees Society, 71, 75)): Oxford, Bodleian Library, Gough Missals 6 Missale ad usum insignis eccksiae Eboracensis (ed. W. G. HENDERSON, Durham, 1874 (Sunees Society, 59-60): from manuscript and printed sources) London, Lambeth Palace Library (olim Sion College), ms. Arc. L. 40.2/L.l (0 14th c.); N. R KER,Medieval Manuscripts in British Libraries. I. London,Oxford, 1969, p. 264-5.

UST OF PI.ATES

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17.

Rome, Biblioteca Angelica, ms. 4 77, f. 95v Paris, Bibliotheque nationale de France, ms. lat. 12056, f. 71' London, British Library, ms. Egerton 1139, f. 30' Rome, Biblioteca Apostolica Vaticana, ms. Barb. lat. 659, f. 102' Naples, Biblioteca Nazionale, ms. VI. G. 11, f. 18' Lucca, Biblioteca Arcivescovile, ms. 5, p. 178 Perugia, Biblioteca Capitolare, ms. 6, f. 185' Barletta, Archivio della Chiesa del Santo Sepolcro, ms. s.n., p. 38 Siena, Biblioteca Comunale degli lntronati, ms. G. V. 12, f. 3' London, British Library, ms. Additional 57528, f. l' Florence, Biblioteca Riccardiana, ms. 323, f. 72v London, British Library, ms. Egerton 2902, f. 20' Paris, Bibliotheque nationale de France, ms. lat. 10478, p. 17 London, British Library, ms. Egerton 3153, f. 47v Saint-Wandrille, Bibliotheque de l'Abbaye, ms. P. 12, p. 1 Chantilly, Musee Conde, ms. 1076, f. 418v Parma, Biblioteca Palatina, mss. Palatini 185-6, f. 8'

INTRODUCTION

one of the traditional historical sources for the history of the Crusader East reports detailed information on the liturgical use practised within the church of the Holy Sepulchre of Jerusalem during the twelfth century. Not even the cartulary recording the activities of the chapter of the Holy Sepulchre, nor that of another community of canons regular, the abbey of Mount Sion, provide any detailed information on this subject 1• Similarly, although a number of pilgrims' and contemporary historians' chronicles bear witness to the importance attached to liturgical celebrations in the Holy Land, they do not provide any specific information on the actual liturgical use adopted by the religious communities in the Latin East2. With no extant records attesting to how the liturgy of the Holy Sepulchre was formulated, when, and by whom, it is only through an analysis of the extant manuscripts of the liturgy itself that it is possible to reconstruct events left obscure for centuries. The purpose of this research is first to define and analyse the characteristics of the liturgy of the Holy Sepulchre. Secondly, and most importantly, it is to identify the liturgy's western sources; and thirdly, to

N

1

The cartu1ary of the Holy Sepulchre is preserved in two manuscripts, Rome, BAV, ms. Vat. !at. 7241 and 4947; first edited in Canu/am de l'eglise du Saint-Sepulcre de Jirusakm, ed. E. DB RoZIERE,Paris, 1849 (Collection des documents inedits sur l'histoire de France, ser. 1, 5), reprinted in PL CLV col. 1105-1262 ; hereafter abbreviated as DI! RoZIERI!. A revised edition of the cartu1ary is in Le cartulairedu chapitredu Sainl-Sepulcre de Jerusalem, ed. G. 8Rl!SC-8Al.TTll!R, Paris, 1984 (Documents relatifs a l'histoire des Croisades publics par I'Academie des Inscriptions et Belles-Lettres, 15) ; hereafter abbreviated as BRl!SC-BAUTIER. For the cartulary of Mount Sion see E. Rl!v, Chartes de l'Abbaye du Mont-Sion, in Memoiresde la SocietenationaJedesAntiquaire.sde France,scr.5, t. 8, 1887. 2 The patriarch's celebration of Mass at Templum Domini on Candlemas, at the Mount of Olives on Ascension day, at Mount Sion on Pentecost, and at Josaphat on the Assumption, was regulated in detail; see DI! RoZIERI!138 no. 66; the processions performed during special feasts as well as the ceremony, on Holy Saturday, of the 'miracle' of the new fire, first mentioned in the ninth century and interdicted by Gregory IX in 1238, are described in a number of pilgrims' chronicles and by contemporary historians; see lHRICHT no. 54 under the year 1108, but Bresc-Bautier convincingly demonstrated that the letter was sent in 1120; G. BRESc-BAUTIER, L'envoi de la relique de la vraie croiJc:a Notre-Dame de Paris en 1120, in Bibliotheque de /'Ecole des Chartes, 129, 1971, p. 389-97; WRIGHT,Music and Ceremony, p. 275. 87 He would have had responsibility for the music sung by the choir of the cathedral and over music books. The fact that he was bitterly against the canonical reform introduced by Amulf in 1114 does not preclude his influence in previous years. He was threatened with expulsion by CaliJc:tusII in 1121, because, together with the succentor, he continued to lead a secular life, living in his own house in Jerusalem; see R

~ N

N VI

HS'

es•

HS'

S 1/28-1130

HS" PJ 1223-25

01202-28

M/2~28

November 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27

Comm omnium ss Comm omnium fiddium def.

X X Eustachii m

XDF X

X X

(Vitalis) Leonardi cf

Leonardi 3L

Leonardi cf

Martini ep Menne m

X X Martini pp et m X

X3L X3L Martini pp 3L X9L

X X Martini pp et m XX

Brictii ep et cf

X

X3L

X (Floridi et Amantii cf D)

Quattuor Coronatorum m Tbeodorim

Cessatoris ep

Oct Martini ep

Cecille v et m Clementis ep et m Griaochoni m Caterine v et m

X

X X X X Uni pp et m

X3L (Elisabet) (Prcsentacio BMV) X9L X 9L (et Felic:itatis) X3L

X9L

I ~~

> ~ (")

-

N 0

X9L X9L X Petri Al. ep et m (Katerine)

~ UI

Aleundri ep?

28

29 30

Vigilia Satumini m Andrceap

XX X

X X

XX X9L

tv

""

HS'

HS'

us•

HS"

S 1128-1/30

M 1200-28

0 1202-28

P, 1223-25

December I 2 3 4 5

6 7 8 9 10 11 12 13

14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

N

--.J

co

Eligii

X

Hier. Sabe ab Nicolai arch Oct Andree ap Conceptio Marie

X X

Lucic vet m

X

Lazari

Vigilia Thome ap

X X

Barbare 9L Icrusalem Sabe ab 9L X9L X 3L (Conceptio BMV)

X X X X

X

X

X quern dominus suscitauit 9L

X

X X9L

X X

I ~~

>

(")

~

N

? N

VI

Vigilia Natalis dni Nat dni nostri Ihcsu Christi Stephani protom lohannis ap et ev lnnocentium

X X X X X Thome m Cantuar. archep

Silvestri pp Columbe v

X

X3L X OF Anastasie XDF XDF XDF Thome Cantuariensis ep et m (Rogcrii ep Cancnsis) X9LX

X X X X X

XX

HS' S l/28-/130

January 1 2 3 4 5 6

Circumcisio dni Oct Stephani Oct Iohannis Oct Innocentum Epiphania dni

HS"

HS"

HS"

S 1225-28

B 1256-61

M 1262-70

(X (red) et Basilii ep et cf) (X (red) et Martine) (X (red))

Oct Stephani Oct lohannis Oct Innocentum

(X (red)) (Vigilia) (X (red))

Vig X

7

Patientis ep Melen.

8 9 10

11 12 13

14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24

25 26 27 28 29 30 31

Oct Ep. Hilarii et Remigi Felicis in Pincis Mauri ab Marcelli pp Prisce v Fabiani et Sebastiani Agnetis v Vincentii m

(Pauli primi heremitae) (lgini pp et m 9L)

Polienti ep

SD) 9L) 9L) 9L) (Anthonii ab 9L) (X 9L) (Marii Manhe Aud. Ab. 9L) (XX 9L) (X (red)) (X et Anestasii m) (Emerentiane v et m)

XXX X X X Supplicii ep et cf X Marii Manhe Aud. Ab. XX X X Emerenciane et Macarii X X Policarpi Iohannis Crisostomi ep et cf X Valerii ep et cf Serene v

(X (X (X (X

Conv Pauli et Praeiecti m

(X SD (red))

uliani ep Agnetis II

(X)

X X X X X Luciani presb Gudile v Iuliani m Pauli anachorite Salvii m

(")

XX (X) X

i

X Sulpicii archep Bitur. Antonii X

> (")

XX X X Emerenciane v

~s:: ~

N

N

VI I ....:i 0

XX Policarpi presb lohannis Chrisostorni

Hier. Mathie ep et cf (Ciri et Iohannis m)

Iv --.I



HS' S 1128-1130

HS" S 1225-28

HS" B 1256-61

HS" M 1262-70

1-..)

00

0

February

1 2 3 4 5

Purificatio Marie

Apthev

6

7 8 9 10

(lgnatii ep et m) (X Maius D (red)) (Blasii ep et m) (Giliberti cf) (X SD (red)) (Anniv. patrum et matrum)

28

X (Vedasti et Amandi 3L)

Brigide X Blasii ep Peluii pp X Vedasti Cl Amandi Pauli ep

Scolastice v

(Guillemi cf SD (red)) (X)

Valentini m

(X)

11

12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27

Brigidev X Blasii ep et cf

Iona Hyn:nei lacincti e1 Aman. Scolastice v

X Eufruiev Eulalie v

X Vitalis

X a1que Valentiniani

Symeonis ep. Meten.

luliane

Hier. Symeonis ep cl m

Legentii ep Meten. (X 9L)

Cathedra Petri

Felicia ep Meten. X

Mathie ■p

(X SD (red)) (Vigilia) (XSD (red))

Reconditio Au,ustini ep

(X (red))

I ~~ ~ ~

N N

X

VI I

-.J

0

X

X

HS' S 1118-11.W

HS" S 1115-18

HS" B 1156-61

HS" M 1161-70

March I 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Andegavis Albini

Albani ep Simplicii pp

X

XLmanirum X

Gregorii pp

Perperue et Felicitatis

Perperue et Fel. (Thome)

(SS mm XL9L) X

X

13

14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

I ~

? Hier. Alexandri ep et m

Benedicti ab

X

Genrudis v (X)

X

Urbitii ep Melen. X

~ ~ X (Pauli ep Narbone)

N N

VI

~

0

Ann. BMV Cruc. Olristi

Resurrectio domini

c:t Imm. Y.

XX

X

X

X

X

X

(Pasio Secundini m)

I\)

00

HS'

HS"

HS 14

HS"

S 1128-1130

S 1ZZ5-Z8

B 1256-61

M 1Z6Z-70

April I

2 3 4 5 6 7 8 9 10

X

M. Egiptiace Ambrosii ep

X

X (Vincentii cf de ord. Pred.) (')

XXX

11

Leonispp

12 13

14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30

Iv 00 Iv

XX

Tibunii et Val. et Maximi m

Eufemiev XXX

i

~~ ~ ~

-

Leonis pp

X

N N

Georgiim Marci ap et

CV

Hie exivit Noe de area Viwism

X Cieri pp et m X (red) X

VI I

X

X

X

X

A

X

(Pctrua m de ord. Pred.) Eutropii ep et m

-..J 0

HS'

HS"

HS"

HS"

S 1/28-1/30

S 1225-28

B 1256-61

M 1262-70

May I 2

3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

App Philippi et Jacobi Alexandrie Athanasii ep Inv. Crucis Al. Ev. et Thcod. Hier. Quiriaci ep et m

XX X XXX et Theodori X

XX Trans! Clementis ep X

Iohannis ap ante ponam !at.

X

X

Gordiani et Epimachi m Nerei et Ach. et Pancratii m Marie ad Manires

XX Poncii m XXX

XX X

xxxx

(X 9L)

Trans! Nicholai cp XX Gendulfi m XX Sevatii ep et cf Victoris et Corone

X

Victoris m (lnvencio Michael) (Apud Barum transl Nicolai) XX XXX

I I

Trans! Theremii ep Meten.

~ Eustasii Hie Noe intrav

Potentiane ,, X (red)

Potentiane v

Potentiane v Austregesili archep et cf

~

N N

Ausonii ep

Urbani pp et m

X

X

X

Germani ep et cf

Germani ep et cf Maximini cp et cf

Germani ep et cf

Petr0nille v

Petronille v

Petr0nille v

VI I

....:J 0

N

00 ~

HS 1

HS"

HS"

HS"

N

S 1128-1130

S 1225-28

B 1256-61

M 1262-70

.;,.

00

June 1 2 3 4

Nicomcdism Marcellini et Petri

X (Trans) Secundi m) XX Pcrgentini et Laurcntini

X XX (et Hcrasmi)

Bonifacii et soc

Bonefacii m

Medardi et Gildardi XX

Mcdardi cp et cf XX

Medardi cp et cf XX

X XX

5 6

7 8 9 10

Primi et Feliciani m

11

Bamabe ap

X

X

X

12

Basilidis Cyrini Nab. et Naz.

xxxx

xxxx

xxxx

Antonii cf

13

14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30

Marci et Marcelliani m Gervasii et Protasii

Aniani cp (Exuperii cp) Viti m Cirici et lulitte

Viti Mod. et Cresc. Cirini et Julite

Viti et Modesti m Lcgontii et Fromini cpp Metcn.

XX XX

XX XX Vitalis m Albani m Albini m (X) Aviti cfX X

XX XX

XX

~~ ~ ~

t,) t,)

Albanim

VI

X

--.J

Paulini cp et cf Vigilia Nat Johannis Baptiste

X X

Iohannis et Pauli m

XX

ViaiJia App Petri et Pauli Comm Pauli ap

X Leoniapp

XX Crillpini et Crillpiniani m LeoniappX

AA

AA

XX

XMarcialiaepctcf

A

XctManialit

X

I

X (Trana!SatuminiEli&iicp)

X (Leonia pp)

I

0

July I

2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

HS'

HS"

HS"

HS"

S 1128-//30

S 1225-28

B 1256-61

M 1262-70

Oct lohannis Baptiste Processi et Maniniani m

X

XX

Theobaldi cf XX

X XX

Trans( Manini ep

X

X

(X)

Oct app Petri et Pauli

X

X

XX

Septem Fratrum Trans( Benedicti ab

X X

X X

X X

Margarete v et m Festivitas Hierusalem

Praxedis v Marie Magdalene Apollinaris ep et m Vigilia lacobi ap Cristofori et Cucuf.

Dedic. eccl. et liberatio Jer.

Margarite v et m X X X Christine v et m X XXX Septem dormientium Naz. et Cel. Pant. et Sams.

Felicis Simplicii Faust. et Bea. Abdon et Sennes m Germani ep et cf

xxxx XX X

Divisio Apostolorum

Trans( Arnulfi ep Rufine vet m Victoris m (Margarite v) X X Cristine v et m X XX (Anne dei gen. Marie matris) Frominii ep Meten. Pantaleonis m (XXXX Manhe hospite Christi) XX X

I

Llberatio lerusalem

~~

(Alexii et) Amulfi ep et cf

~

(Margarite V Cl m) X X X Cristine v et m X XX (Anne matris b Marie v) Septem dormientium Pantaleonis m XXX XX X

~

N N

VI

.'..i 0

Is)

00 VI

HS"

HS"

HS"

S 1225-28

B 1256-61

M 1262-70

HS' S Jl28-J/30 August

1 2 3

4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

Ad vine. Petri Machab. Stephani pp et m Inv. Stephani Gama I. et soc

XX X X et soc

X X X

XX X X

Transfig dni Sixti Fel. et Ag. Donati ep et m Ciriaci cum soc Vigilia Laurentii lev et m Tiburtii m

XXXX Iusti et Pastoris X X Romanim X X X

Ypoliti cum soc Eusebii cf Vigilia Assumptio Marie

X

Syxti et Agapiti m X X Auctoris ep Meten. X X (Clare v) X XX X Arnulfi ep (Rochi et) X X Magnim

XXXX (Dominici et) X X Romanim X X (Clare v) X Radegundis regine X

Privati ep et m XXX Vigilia Apollinaris m X Genesii m (Ludovici et)

XXX Vigilia X Genesii m (et Ludiviei et) Cirenei et Habundi m X X et Iuliani et X XX XX Paulini ep et cf

Oct Laurentii Agapiti m

x..x X X X

Oct Marie Timothei et Sim. Hier. Zachei ep et ef Vigilia Bartholomei ap

XXX XX X

Rufi et lutiani m Augustini ep Hermetis m Decoll. Iohannis Bapt. Sabine Fclicis et Audacti m

X XX et luliani m XX XX

Rufi ep Meten. X X XX Paulini ep et cf

X X

Is)

00

°'

I ~~ ~ ~

t,.J t,.J

VI I --..J

0

HS 1

HS"

HS,.

HS"

S 1128-1130

S 1225-28

B 125fHl1

M 1262-70

Sapcmmber

I 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30

Epdiiab

[P]risci m

X

Prisci m et X (Lupi ep et cf) Antonini m

Mansueti et Remadi epp Marcelli m

Oct Augustini

X Gondulpbi ep Meten. Nat Marie Adriani m Gorgoniim

XX

Proti et Iacincti m

X Sahm ep et cf

X X (Nicolai de Tolentino) XX

X X

Amati ab X X (X9L) Lamberti ep et m

X X X X Lamberti ep et cf

XX

XX

Andegavis Maurili ep et cf Exaltatio Crucis Com. et Cyp. Nichomedis m Eufemiev

X

XXX X X Lamberti ep et cf

Vigilia

Mathei ap et ev Mauricii cum soc

X X X

Cleophe disc dni et m X Cosme et Damiani m

I

~3: > ~

(")

Goerici ep Meten. X X X Teele v

Faustine v X X Teclev

Sergii et Bachi (X) (Cipriani ep et lustine v) XX

Iustine v XX

-

Iv Iv VI I --i 0

XX

Michaelis arch Hieronimi pmib

X X

X

X X N 00

-..J

HS' S 1128-1130 October 1 2 3

HS" S 1225-28

HS" B 1256-61

HS" M 1262-70

Germani Remigi et Vedasti Leodegarii ep et m

XXX X

Remigi ep et cf X

XXX X (In festo Francisci)

Abrahe Ysaac et Jacob Marci pp Sergi et Ba. Marc. Ap.

Marci et Marciani Apollinaris ep et cf FidisXXX XXX et Scubiculi m

(Francisci cf)

5 6 7 8

(XXX 9L)

Fidis v X Marcelli et Apulei

9

Dionisii cum soc

X

Trans! Augustini ep

Germani Nicasii Quirini

Calixti pp et m

Geraldi ab et cf X

4

10 11

X (XX) X Gereonis et soc

X

Celestis ep Met en. (X 3L)

X

I

X

~

Caprasii m Severiniep et cf Hilarioni cf

-

12 13

14 15 16 17 18 19 20 21 22 23

Galli ab Luce ev

Hier. Marci ep et m

X

X

X

XI milium virginum (Marie lacobi et Salome) Severini ep et cf

~:::: ~ N N

V1 I -..I

0

24

25 26 27 28 29 30 31

1-.l 00 00

Crispini et Crispiniani

Crispini et Cripiniani

Crispini et Crisp (Frontonis d)

Vigilia App Symonis et lude Hier. Narcissi cp et cf

X XX X

X XX Tcrentii ep Meten.

XX

Vigilia ornnium ss

Quintini X

Quintini m

Quintini m

HS 1 S 1128-1130

No-ber I 2 3 4 5 6 7 8 9 10 II 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30

Comm omnium ss Comm omnium fidclium dcf.

HS" S 1225-28

HS" B 1256-61

HS" M 1262-70

X Cesarii m Eustachii soc X

X X (Eustochii et soc)

Amanciicp

Amantii cp et cf

Leonardi ab et cf

Mclanii cp et cf (Leonardi 3L)

Leonardi cf

X X (Martini pp et m 3L)

Martini cp Menne m

X X Martini pp et m X

(X)

X X [M)anini pp XX

Brictii cp et cf

X et gloriosi Vcrani cp

X

X

Aniani ep et cf (3L)

Oct Martini cp

Anniani cp XRomanim

Columbani ab X X et Fclicitatis m X Petri Al. cp et m X Lini pp et m Agricole Cl Vitali•

(Scilomini cf 9L) X (9L) X (9L)

Quattuor Coronatorum m Thcodori m

Cccilic V Cl m Clcmcntis cp et m Grisochoni m Catcrinc V Cl m

Vigilia Satumini m Andrccap

XX X

X Ccsariim Eustachii cum soc suis

Lini pp et m (9L)

Sylc(?) ap X X(9L)

I

~

Romani m (3L) Symplicii cp (3L Elisabeth)

11. (9L)

I ~

-

N N

X Xpp X Petri cpct m Lini pp Agricole et Vitalis

VI I -..J

0

XX X Iv 00

l,C)

HS'

HS"

HS"

HS"

S 1/28-1130

S 1225-28

B 1256-61

M 1262-70

December I

2 3 4 5 6

7 8 9 10

EligiietAge,.~ciepp

X X X X

X

'° 0

Elegii ep

Finnini ep Hier. Sabe ab Nicolai arch Oct Andree ap Conceptio Marie

(X

(Barbare v et m)

9L)

X X

X

Eucharii ep et cf (X)

(X)

Leocadie v Eulalie v Pauli et Damasi ep

Clodulfi ep et cf Meten.

Eulalie et Valerie Damasi pp Pauli ep et cf

Lucie vet m

X

X

X

Lazari

X

(X)

lgnatii m Nazari ep et cf

Vigilia Thome ap

X X

X X

X X

II

12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

Crisanti Mauri et Darie

N

I

~s:: ~

~

t,..) t,..)

V, I

-..J 0

Vigilia Natalis dni Nat dni nostri lhesu Christi Stephani protom lohannis ap et ev Innocentium

Silvestri pp Columbc v

X X X X X

X X Anastasie X X X

X X X X X

Trophini ep Thome archep

Thome epet m

Thome archep Cantuar. eccl.

XX

X

XX

January I 2 3 4 5 6 7

HS'

Hs 1•

HS"

S 1128-1130

B 1308-15

B 1359-65

Circumcisio dni Oct Stephani Oct lohannis Oct Innocentum

X X X

X (n:d) X X X

Epiphania dni

X [ ] Claues lxx (n:d) Prima incensio lune (Dedicacio Beati ... )

X (red)

8

9 JO 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

Pauli primi heremite (red) lngnini pp

Prisce v

XXX3L X (from the sanctoral) X3L X 3L [?] 9L X (from the sanctoral)

Fabiani et Sebastiani Agnetis v Vincentii m

XX (from the sanctoral) X (from the sanctoral) X (from the sanctoral)

Conv Pauli et Praeiecti m

XX (from the sanctoral)

X (red)

Juliani ep Agnetis II

X (from the sanctoral) X (from the sanctoral)

X

Oct Ep. Hilarii et Remigi Felicis in Pincis Mauri ab Marcelli pp

X X X X Anthonii monachi X Mauri Marthe Aud. XX (red) X (red) X et Anastasii (red) Emerentiane v

Hier. Mathie ep et cf Geminiani ep et cf (red)

I ~?

(")

~

~Cll

N 10

February 1 2 3

HS'

HS"

HS"

S 1128-1130

B 1308-15

B 1359-65

Purificatio Marie

4 5

Agathev

6

7 8

9 10

Scolastice v

11

12 13

14 15 16 17 18 19 20 21 22 23

Valentini m

24

Mathicap

25 26 27 28

Reconditio Auauatinicp

Hier. Symeonis cp et m

Cathcdra Petri

lgnacii cp et m Purificatio beate Marie 9L (TD) Blasii cp et m 3L (9L) (Gilibeni ep et cf 3L) X (9L) Vcdasti et Amandi cpp 3L (Pantaleonis m) (Moysctis cp et cf Dcsidcrii cp et et) (Salomonis m Paulini cp 3L) (Ammoni et Alcxandri, Apolonie v et m 3L) Scolastice v et m 3L (Dcsidcrii cp et cf 3L) Eulalie v et m 3L (Lizini ep et cf 3L) X3L (Faustini et louite m 3L) luliane v et m 3L (Donati sociorumque eius, Doniti cp et cf 3L) lhcrusalcm Symeonis cp et m 9L (luliani m 3L) (Galli prcsb et cf 3L) (Felisis cf 3L) X 9L (SD) (Policarpi prcsb et cf Vigilia 3L) X (SD) (""* Victoris et sociorumque eorum 3L) (Alexandri cp et cf 3L) (luliani m 3L) (Romaniab)

N IC N

Severi cp lgnatii cp Brigide v X (ml) Blaxii cp et m (ml)

X (ml) Vcndasti et Amandi cp

X et Sothcri1 v

X Faustini et louite (ml) lulianc V

~

~ ~~ (')

~ X(ml) X(ml) Inucntio lohannil Baptiste

~en

HS' S 1128-1130

Hs

1 •

HS" B 1359-65

B 1308-15

March 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

Andegavis Albini

Gregorii pp

Hier. Alexandri ep et m

Benedicti ab

Ann. BMV Cruc. Christi et Imm. Y. Resurrectio domini

Albini ep et cf (louini et Basilei m 3L) (Senatoris m 3L) (Lucii pp et m 3L) (Euzepii et aliorum viii mrm 3L) (I uliani ep et m) Perpetue et Felicitatis v et m 3L (Prima incensio pascalis) (SS ***) (Alexandri) Quadragima mrm apud Iherusalem 9L Gregorii pp 9L (Eufrasie v) (Post isrum locum non potest esse XL) (Longini m) (Patricii ep et cf) (Geltrudis v) Iherusalem Alexandri ep et m 9L (Quinti cum aliis xi mm) (Cirili Eugeni cum iiii) Benedicti ab 9L Sedes epactarum

Locus concurrentium (Agapiti m) Ann. dominica et Crucifixio domini (TD) (Teodori m) Resurrectio domini (TD) (Castori et Dorotei m)

X

Thome Aquino

X XL mm (red)

Primus dies seculi (red) Guberti ep et cf X

I ~E:: (")

~

~rll

Vigilia (red) X (red)

t,.;)

10 ~

HS'

HS"

as••

N

S 1128-1130

B 1308-15

B 1359-65

~

~

April l 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Ambrosii cp

11

12 13

14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25

26 27 28 29 30

Tibunii et Val. et Maximi m

Gcorgiim Marci ap et ev

Hie exivit Noe de area Vitalism

Ambrosii cp et cf 9L (not in the aanctoral) (Marie egipciace JL) (Pancracii m JL) (Ambrozii cp et cf) (Marciane Nicanoris et Apolonie m) (Sixte pp m 3L) (Donati ep et cf JL) (Dionisii cp et cf JL) (Prochori m 3L) (Appollinii presb) (Leonis pp) (Costantini cp et m) Euphemic v 3L Tyburcii et Valeriani mm (Maronis m) (Calixti et Carisii m) (Petri diac et cf Anacleti pp) (Eleuterii cp et m) (Ennogcnis cum aliis vii m) (Victoris pp et m) (Simconis cp et m) (Epipodoii? m) Gcorgii m 9L Alcxandri m (Gcorgii m) X 9L(SD) (Cieri pp et m)

X Petre m (de ont. Pred.; not in aanctoral)

X

Ci

XX

i ~~

Dedicatio basilicc s Marie

X Marci ev (red)

X Petrinouim

Ci

~

~Cll

HS' S J/ZB-J/30

HS" B 1308-15

HS" B 1359-65

May I

2 3 4

App Philippi et Iacobi Alexandrie Athanasii ep Inv. Crucis Al. Ev. et Theod. Hier. Quiriaci ep et m

5

6 7

Iohannis ap ante ponam lat.

8

9 10 11 12 13

14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

Gordiani et Epimachi m Nerei et Ach. et Pancratii m Marie ad Martires

Eustasii Hie Noe intrav

Urbani pp et m

XX (SD) XX (red) Atanasii ep (not in sanctoral?) Inuentio s crucis (TD) X (red) lherusalem Quiriaci ep et m (Hilarii ep et cf Floriani m) X (SD) X (Flauii ep et d) Inuentio s Michaelis Petri ep et cf (not in sanctoral) Apparitio Michaelis arch (red) Transl s Nicholai (Gregorii Nazarii) (not in sanctoral) XX XX et Cathaldi (Poncii m Epifanii ep et cf) XXX XXX (X) X (dedicatio) (Poncii m) (Bonifacii et Ysidoni m) (Aquilini et Victoriani m Victoris et I I) (Torpctis m Petri) (Dioscori m) Potentiane v Potentiane v (not in sanctoral) (Basille v Eustasii sociorumque eius) ( .. *) Senesii et Theopompi m (Desiderii ep et m) (Flesterii? ep et m) Dcsiderii ep et m (lohannis pp et m) Augustini cp primi Anglorum (erased; not in sanctoral) X Saluatoris (red) Urbani pp Germani ep (not in sanctoral) (Manini ab et cf) (Maximi ep et cf) (Felicis pp et m) Petronille v (not in sanctoral) Cantii Cantiani et Cantianille

I ~~ ~ ~ Cl)

Iv

Ul '°

April 1 2 3 4

HS'

HS"

HS 11

Iv

S 1128-1130

B 1308-15

B 1359-65

~

Ambrosii ep

5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23

Tiburtii et Val. et Maximi m

Georgii m

24 25

Marci ap et ev

26

Hie exivit Noe de area Vitalia m

27

Ambrosii ep et cf 9L (not in the sanctoral) (Marie egipciace 3L) (Pancracii m 3L) (Ambrozii ep et cf) (Marciane Nicanoris et Apolonie m) (Sixte pp m 3L) (Donati ep et cf 3L) (Dionisii ep et cf 3L) (Prochori m 3L) (Appollinii presb) (Leonis pp) (Costantini ep et m) Euphemie v 3L Tyburcii et Valeriani mm (Maronis m) (Calixti et Carisii m) (Petri diac et cf Anacleti pp) (Eleuterii ep et m) (Ennogenis cum aliis vii m) (Victoris pp et m) (Simconis ep et m) (Epipodoii? m) Georgii m 9L Alexandri m (Gcorgii m) X 9L(SD) (Cieri pp et m)

X

29

Petre m (de ord. Fred.; not in unctoral)

30

X

XX

I I C")

Dedicatio basilice s Marie

X Marci ev (red)

X

28



Petrinouim

~

~ V)

HS' S J/28-J/30

HS 16

HS"

B 1308-15

B 1359-65

May

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

App Philippi et Iacobi Alexandrie Athanasii ep Inv. Crucis Al. Ev. et Theod. Hier. Quiriaci ep et m lohannis ap ante ponam lat.

Gordiani et Epimachi m Nerei et Ach. et Pancratii m Marie ad Martires

Eustasii Hie Noe intrav

Urbani pp et m

XX (SD) XX (red) Atanasii ep (not in sanctoral?) X (red) lnuentio s cruds (TD) Iherusalem Quiriaci ep et m (Hilarii ep et cf Floriani m) X (SO) X (Flauii ep et cl) Inuentio s Michaelis Petri ep et cf (not in sanctoral) Apparitio Michaelis arch (red) Trans! s Nicholai (Gregorii Nazarii) (not in sanctoral) XX et Cathaldi XX (Poncii m Epifanii ep et cl) XXX XXX (X) X (dedicatio) (Poncii m) (Bonifacii et Ysidoni m) (Aquilini et Victoriani m Victoris et I I) (Torpetis m Petri) (Dioscori m) Potentiane v (not in sanctoral) Potentiane v (Basille v Eustasii sociorumque eius) (***) Senesii et Theopompi m (Desiderii ep et m) Desiderii ep et m (Flesterii? ep et m) (lohannis pp et m) Augustini ep primi Anglorum (erased; not in sanctoral) X Saluatoris (red) Urbani pp Germani ep (not in sanctoral) (Martini ab et cl) (Maximi ep et cl) (Felicis pp et m) Cantii Cantiani et Cantianille Petronille v (not in sanctoral)

I I (')

~

~ tl)

N

Ul '°

HS'

HS 1•

HS 11

S 1128-1130

B 1308-15

B 1359-65

June

I

Nicomedis m

2 3 4 5 6 7

Marcellini et Petri

8 9

Primi et Feliciani m

10 11

12

Bamabe ap Basilidis Cyrini Nab. et Naz.

13

14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30

Marci et Marcelliani m Gervasii et Protasii

Paulini ep et cf Vigilia Nat Johannis Baptiste lobannis et Pauli m Vigilia App Petri et Pauli Comm Pauli ap

X 3L (b Proculi ep et m Bononie) (not in sancto- X et Proculi m ral) X XX3L (Lifradi cf Claudi arch et cl) (Quirini ep et m) Bonifacii ep 3L (not in sanctoral) (SS XX mm Claudi arch et cl) (Pauli ep et m) Medardi et Gildardi 3L XX Primi et Feliciani 3L (Miri ep et cf) X 9L (SD) X (red) XXX xxxx Antonii cf fratrum Minorum (not in sanctoral) Anthonii presb (Rufini et Valeri m Basili ep et cl) Viti et Modesti (red) Viti et Modesti et Crescentie 3L Cirici et lulite m (Quiriaci m) XX3L XX Geruasi et Prothasi m XX (Pauli et Siriaci m) (Euzebii ep et cl) Paulini ep et cf (not in sanctoral) Albani m X X (red) X 9L (TD) X (red) (Trans! Eligii ep et cf) Prosperi ep et cf XX (red) XX (Crescentis ep et cf) VII donnicntium Leonis pp Vigilia X XX 9L (SD) XX (red) X X9L

N



°'

(")

i ~~ ~ ~

HS'

HS"

HS"

S 1128-1130

B 1308-15

B 1359-65

July I

2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Oct lohannis Baptiste Processi et Martiniani m Trans! Martini ep Oct app Petri et Pauli

Septem Fratrum Trans I Benedicti ab

13

14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

Festivitas Hierusalem

X X XX XX (Visitacio I I ) (Anatolii ep) Trans! s Martini Margarite v et m (red) (Domicii m) X X Trans! s Thome Canturiensis archep (not in sanctoral) (Procopii et Secundini m) Culiani et Colonari (Brici ep et cf) X X X X (Sabini ep et cf) (Naboris et Felicis) Naboris et Fclicis (Anacleti pp) Dies caniculares incipiunt (Eraclce ep) Dcd. s Sepulchri (et qui capmfuit 11I) (not in sancroral) Quiriti et louite (red) (Eustachii ep et cf) (Marine v Alexii cf) Alexii hominis dei (Amulfi ep et m) (Arscnii cf) Margarite v (Helye proph fondatoris Carmelitarum)

Praxedis v Marie Magdalene Apollinaris ep et m Vigilia Iacobi ap Cristofori et Cucuf.

Felicis Simplicii Faust. et Bea. Abdon et Scnncs m Germani ep et cf

X X X X(SD) X X Cristine X (red) (Christine v et m) X X (red) X XXX S Anne matris Marie (not in sanctoral) Anne matris v Scpcan domncnlium (not in sancroral) (Nlllllri et Cclsi") Pantaleonis m Nazarii Celsi et Pantaleonis X XXX XX XX X X

I I ~ ~ Cl)

N

'° -.J

HS' S 1128-1/30 August 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

Ad vine. Petri Machab. Stephani pp et m Inv. Stephani Gama!. et soc.

Transfig dni Sixti Fel. et Ag. Donati ep et m Ciriaci cum soc. Vigilia Laurentii lev et m Tiburtii m Ypoliti cum soc. Eusebii cf Vigilia Assumptio Marie Oct. Laurentii Agapiti m

Oct Marie Timothei et Sim. Hier. Zachei ep et cf Vigilia Bartholomei ap

Rufi et Iuliani m Augustini ep Hermetis m Dccoll. lohannis Bapt. Sabine Felicis et Audacti m

HS 16 B/308-/5

HS" B 1359-65

X (red) XX9L X3L X X X9L Sy-stipp (red) (lustini presb) Dominici cffratrum Pred. (festum Marie de niuis) Dominici cf ord. P red. XXX9L X 3L (Alberti ord. Carmelitarum SD) X X Largi et Smaragdi X 3L X (red) Romani m X 3L X (red) X 9L (SD) X 3L (not in sanctoral) X Clare v (Clare v) X et Cassiani ep (lpoliti sociorumque eius 3L) X Felicis et Fortunati XX X (red) XO Trans!. Leonardi cf (Amulfi ep et cf) X X9L X X3L (Magni m Lodouici regis ord. Minorum) Beati Bernardi ab 9L (not in sanctoral) (Anastacii m) Tirnothei et Sirnphoriani XXX Vigilia Iherusalem Zachei ep et cf X X (red) X 9L (SO) (Genesii m Ludouici regis Francorum) (Alexandri m) Ruphi m (3L) XX 9L (et Hermetis SO) X XX (SO) X (red) XX XX

t-.)

'° 00

Ci

i ~?

Ci

~

~ Cll

HS' S 1128-1130 September Egidii ab I

2 3 4

Oct Augustini

5

6 7 8

9 10 11 12 13

14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30

Nat. Marie Adriani m Gorgoniim Proti et lacincti m Andegavis Maurili ep et cf Exaltatio Crucis Com. et Cyp. Nichomedis m Eufemiev

Vigilia Mathei ap et ev Mauricii cum soc.

Cleophe disc dni et m Cosme et Damiani m Michaelis arch Hieronimi presb

HS" B 1308-15

HS" B 1359-65

Egidii ab (Prici m) Lazari Anthonii ep et cf Antonii m (not in sanctoral) (Mame) (Candide v) Marini cf Oct s Augustini (Benini ab) (Donaciani sociorumque eius) Obitus Guidonis de Ybelino anno M.ccc.v 11 (red) X (red) X X X (Hylarii pp Adriani m) XX Felicis et Regule XX Maurili ep et cf (Sirii et Euencii epp) X (red) X CXII) X X (Oct de Nat 11) X (Lucie et Geminiani) X Lamberti ep et m (not in sanctoral) Lamberti ep et cf (Ferreoli m Ianuarii ep) (Eustachi ep) X (red) X (Fauste v) X (red) X X X Thede v (Lini pp) (Germani ab) Cleophe discepoli domini ( Cipriani ep et m) XX X (Exuperii ep Faustini et lou I I) X (red) X X X

I ~s::

i en

N 10 10

HS'

HS"

HS"

S 1128-1130

B 1308-15

B 1359-65

u)

0 0

October I 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29

30 31

Germani Remigi et Vedasti Leodegarii ep et m

Abrahe Ysaac et la cob Marci pp Sergi et Ba. Marc. Ap. Dionisii cum soc.

Trans! Augustini ep

Calixti pp et m

Luce ev

Hier. Marci ep et m

Vigi.lia App Symonis et lude Hier. Narciui cp et cf Vigilia omnium u

XXX3L X3L (Candii m) Francisci cf (Petronii ep et cf Bononie patronus) Fidis v et m 3L Abraham Ysaac et Iacob Patriarcharum 9L X (not in sanctoral) XX 3L Marcelli et Apulei 3L (Benedicte v) X Rustici et Eleutherii 9L (Paulini ep et cf 3L) (Nichasii cum sorsiis suis 3L) (Cirici et lulite Taraci Proli et Andronici) (Gerardi cf 3L Leutheri m) X 3L (Forrunati et Antiochi ep et cf) (Ambrosii ep et cf 3L) (Marceli m Florencii ep et cf 3L) X (SD lusti m) (Tolomei et Lucii m Santi Amati et F. 3L) (Zosimi cf s Capracii) Undecim milia vv 3L (not in sanctoral) (llarionis) lherusalem Marci ep et m (3L) (Seuerini ep et cf 3L) (Seuerini cf Columbani m 3L) Crispini et Crispiniani 3L Demetrii m 3L X (Florencii 3L Yuo cf) XX9L lhcrusalem Narcissi ep et cf 9L (Serapionis cp et cf) Quintini m X

Remigi ep et cf

Francisci cf de ord. Minorum Marcelli et Apulei X et Justine v Paduensis Dominici X Rustici et Eleut. (red)

Teraci Probi et Andronici X

Galli ab X (red)

XI millia vv (red)

I ~3: ~ ~

Cl)

Felicis Nolane m

X XX (red) Germani Capuani

X

es••

HS' S //28-1130

1 2 3

Comm omniwn as Comm omniwn fideliwn def.

5

X Comm. omniwn fideliwn deffunctorwn Eustachii (no1 in sanctoral) (Georgii m 3L) Amancii ep cl cf (no1 in sanctoral) (Clari ep e1 m) (Felicis presb)

6

Leonardi

4

7 8 9

Quanuor Corona1orwn m 'lbeOdori m

10 11

12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24

25 26 27

Martini ep Menne m

Brictii ep et

er

Oct Martini ep

Cec:ilieV Cl m Clementis ep et m Grisochoni m Caterine v Cl m

28

29

Vllilia Satumini m

30

Andrecap

HS" B /359-65

B /308-15

er

X (red) X (red)

Vitalis Cl Agricole Felicis presb

(Achile ep Cl er3L) Protdocimi ep Cl er(red) X X X X Martini pp cl m (3L) X (9L Menne MEM) X (red) (Emiliani presb MEM) Martini pp et m Bricii ep Cl er (MEM) X (Scrapionis m ) (Eugenii m Macuti ep Cl d) (Eucherii et) (Aniani ep Cl et) X (Elizabelh Maximi presb) (Ponciani pp) (Presentacio b Marie 9L Colwnbani ab Soaon 11) X X X (red) Colwnbani ab X x Prosp (er]i er X X(rcd) Kalhcrine v Petri Alex I I (Lini pp cl m Iacobi 11) (Alcxandri ep et erVitalis Cl I I) (Rufi m) Grisanti Cl Daric Vllilia (red) XX Satumini m X (rcd) X

(')

i ~~

i en

~

....

0

HS'

HS 16

HS"

S 1128-1130

B 1308-15

B 1359-65

December I 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Hier. Sabe ab Nicolai arch Oct. Andree ap Conceptio Marie

11

12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29

Lucie vet m

Lazari

Vigilia Thome ap

Vigilia Natalis dni Nat. dni nostri Ihesu Christi Stephani protom lohannis ap et ev Innocenti um

30 31

Silvestri pp Columbc v

(Eligii ep et cf 9L) (Viuiane MEM) (Birini ep et cf) Barbare 9L Iherosolimis Sabbe ab 9L X9L X (Ambrosii ep d0ct ecclesie SD) X9L (Cipriani ab) (Eulalie v) (Damaci pp) (Spiridionis ep 9L) X9L (Nicasii ep et cf) (Valeriani ep et cf) (Ananie Azarie Misael) Lazarus9L (Grasiani ep) (Clementis presb) X X (SD) (T odocie v et m) (Seruuli cf) (Gregorii presb et m Vigilia) X D Anastasie m X9L XD X9L Thomeep 9L (Sabini ep) X9L

~

0 N

Grisanti Mauri et Darie m

Barbare v X (red) X Ambrosii ep et cf (red) Syri ep et cf (red) Zenonis ep et cf (red) Eulalie v Damasi pp X (red)

C")

i

I C")

X X (red)

~

~ Cl)

Victorie v X (red) X (red) Anastasic v X (red) X (red)

X Thome epet m X (red)

Bibliography

A.

PRINTED

SOURCES

Acta capitulorum genera/ium ordinis Jratrum B. V.Mariae de Monte Carmelo. I/ Ab anno 1598 usque ad annum 1902, ed. G. WESSELS, Rome, 1934.

Aix, Historia Hierosolymitana,in RHC 0cc IV p. 265-713. Analectahymnica mediiaeui,ed. G. M. DREvF.s,C. BWMB,and H. M. BANNJSrnR, 55 vols, Leipzig, 1886-1922, repr. New York, NY, and London, 1961; Register, ed. M. I...OroLP, 3 vols, Bern and Munich, 1978. Ancien coutumierde la cathedrak d'Eureux, ed. F. M. A. Bu.NQUART, Rouen, 1906. ANDRIEu,M., Le Pontifical romain au moyen age, 4 vols, Rome, 1938-41 (Studi e Testi, 86-88, 99). BLIN, A., Ordinal de l'abbaye de Saint-Pierre-sur-Dives,Paris, 1887. Breviariumad usum insignisEccJesiae Sarum, ed. F. PRocmRand C. WoRDSWoKIH, 3 vols, Cambridge, 1879-86. BUSTR0N,F., Chroniquede l'ile de Chypre, ed. R DE MAs l..ATRIE, Paris, 1886 (Collection de documents inedits sur l'histoire de France. Melanges historiques, 5), p. 1-531. Cartulairede l'eglisedu Saint-Sepulcre de Jerusalem, ed. E. DE RoZIERE,Paris, 1849 (Collection des documents inedits sur l'histoire de France, ser. 1, 5), repr. in PL CLV col. 1105-1262. Le cartulairedu chapitredu Saint-SepulcredeJerusalem,ed. G. BRESc-BAUTIER, Paris, 1984 (Documents relatifs a l'histoire des Croisades publies par l'Academie des Inscriptions et Belles-Lenres, 15). Cartulairegeneralde l'Ordre des Hospitaliersde Saint Jean de Jerusalem (11001310), ed. J.DEIAVIllE LE RoULX,4 vols, Paris, 1894-1906. CERRINI,S., Une experienceneuve au sein de la spiritualitemedievale: L'Ordre du Temple (1119/20-1314). Etudeet edition des regks latine et franfllise, These de doctorat, Universite de Paris - Paris IV Sorbonne, 1998. CHEVAUER, u., Ordinaireet Coutumierde l'eglisecathedrak deBayeux (xnl siede), Paris, 1902 (Bibliotheque liturgique, 8). Chroniquede Saint-Pierre-le-Vi/de Sens, dite de Clarius: ChroniconSancti Petri and M. GllLES, Paris, 1979. Vivi Senonensis,ed. R H. BAUTIER ALBERT OF

304

BIBLIOGRAPHY

ConstitutionescanonicorumregulariumordinisArroasiensis,ed. L. Mlus, Turnhout, 1970 (CCCM, 20). Corpus Orationum, ed. E. MoEl.l..ER, et al., 11 vols, Tumhout, 1992-99 (CCSL, 160-160D. CoUREAS,N. and SCHABEL, C., The Cartulary of the Cathedralof Holy Wisdom of Nicosia, Nicosia, 1997 (Texts and Studies in the History of Cyprus, 25). CRISPIN,M., Vita venerabilisWi/JelmiBeccensis Tertii Abbatis, in PL CL col. 713-23. BARTHELEMY, E. DE, Obituaire de la Commanderiedu Temple de Reims, Paris, 1882 (Collection des Documents inedits sur l'histoire de France. Melanges historiques, 4), p. 301-41. CURZON,H. DE, La regle du Temple, Paris, 1886 (Societe de l'histoire de France). l>ELAMARE, R., Le calendrierde l'Eglise d'Evrewc, Paris, 1919 (Bibliotheque liturgique, 21). Y., L'Ordinaire chanrain du XIII siede, Chartres, 1953 (Societe DE.UJ>ORTE, Archeologique d'Eure-et-Loir, Memoires, 19). DELISLE,L., Inventaire des Manuscrits de Saint Gennain-des-Pres conserves a la Bibliotheque Imperiale sous les numeros 11504-14231 du Foods latin, in Extrait de la Bibliothequede /'Ecole des Chartes, 6• ser., tomes I, m, IV (Paris, 1868). 0ESHUSSES,

J., Le Sacramentairegregorien.Ses principalesformesd'apres lesplus

anciens manuscrits,3 vols, Fribourg, 1971-82 (Spicilegium Friburgense, 16, 24, and 28).

Ekkehardi UraugiensisabbatisHierosolymita,ed. H. HAGENMEYER, Tiibingen, 1877. FRERE,W. H., Graduale Sarisburiense,London, 1894. FRIEDBERG, E. A., Corpus juris canonici: I Decretum magistri Gratiani; II Decretaliumcollectiones,2nd edn Leipzig, 1879-81, repr. Graz, 1959. HeiFULCHEROF CHARTRES,Historia Hierosolymitana,ed. H. HAGENMEYER, delberg, 1913. Gesta Francorum et aliorum Hierosolimitanorum,ed. R. M. T. Hn.L, London, 1962. Le graduelde l'eglisecathedralede Rouen au XIII siede. Etude du ms. lat. 904 de la Bibliotheque nationale, facsimile with introductory studies by H. M. F. LoRIQUET,J. PoTIUER, and A. R. CoUEITE, 2 vols, Rouen, 1907. Le Graduel Romain, ed. BENiIDICTINS DE SoLESMES,2 vols, Solesmes, 195762. GumERT OF NOGENr, Historia quae dicitur Gesta Dei per Fran.cos, ed. R. B. C. HUYGENS,Tumhout, 1996 (CCCM, 127A).

BIBLIOGRAPHY

305

The HerefordBreviary, ed. from the Rouen edition of 1505, ed. W. H. FREREand

L. E. G. BROWN,3 vols, London, 1904-15 (Henry Bradshaw Society, 26, 40, 46). HEsBERT,R.-J., CorpusAntiphonalium 0/ficii, 6 vols, Rome, 1963-79 (Rerum Ecclesiasticarum Documenta. Series Maior. Fontes, 7-12). HlEsTAND,R., Papsturkunden fur Kirchen im Heiligen Lande, Gottingen, 1985 (Abhandlungen der Akademie der Wissenschaften in Gottingen, 136). HUGH THE CHANTER,The History of the Church of Yam,1066-1127, ed. C. JoHNSON,rev. by M. BREIT, C. N. L BROOKE, and M. WJNfERBCYITOM, Oxford, 1990. loHANNls BEIErH, Summa de Ecclesiasticis0/ficiis, ed. H. DoUTEIL, Turnhout, 1976 (CCCM, 41-41A). Kalendaria vetera manuscripta aliaque monumenta ecdesiarum Apuliae et Iapygiae, ed. G. M. G10VENE, Naples, 1828. KEHR,P. F., Papsturkunden in Italien: Reiseberichtezur Italia Pontifida, 6 vols, Vatican City, 1977 (Acta Romanorum pontificum, 1-6). Ku.USER, T., Das riimischecapitulare evangeliorum. Texte und Untersuchungen zu seiner iiltesten Geschichte.I. Typen, Munster, 1935 (Liturgiegeschichtliche Quellen und Forschungen, 28). KoHI.ER,C., Un Rituel et un Breviaire du Saint-Sepulcre de Jerusalem (xn°xnI° siecle), in Revue de /'Orient Latin, 8, 1900-1, p. 383-500. Liber notitiae sanctorum Mediolani, ed. M. MAGISTRETiland U. MoNNERET DEVll.l..ARD, Milan, 191 7. Liber Ordinis sancti Victoris Parisiensis, ed. L. JocQui! and L . .MIUs, Turnhout, 1984 (CCCM, 61). The Life of Saint PeterThomas by Philippe deMezieres,ed. with introduction and notes by J. SMET,Rome, 1954 (Textus et Studia Historica Carmelitana, 2). LuooI.PHUsDE SucHEN,De Itinere Terrae Sanctae, ed. F. DBYcKS,Stuttgan, 1851 (Bibliothek des Linerarischen Vereins, 25). Missale ad usum... EcclesiaeSarum, ed. F. H. DICKINSON,Oxford and London, 1861-83. Missale ad usum insignis EcclesiaeEboracensis,ed. W. G. HENDERSON, Durham, 1874 (Surtees Society, 59-60). Missale ad usum percekbris EcclesiaeHe,fordiensis, ed. W. G. HENDERSON, Leeds, 1874; repr. Farnborough, 1969. M01.1NIER,A., Ohituairesde la provincede Sens. I. Diocesesde Sens et de Paris, Paris, 1902 (Recueils des historiens de la France. Obituaires, 1). Monumenti Vaticani di paleografia musicale Latina, ed. H. M. BANNISTER,2 vols, Leipzig, 1913; repr. Farnborough 1969. ORDERICUS VrrAUs, Historia Ecclesiastica,ed. M. CHIBNALL,6 vols, Oxford, 1969-80.

306

BIBLIOGRAPHY

« Ordo

servicii• de l'insigne cathedrale d'Evreux, ed. R DELAMARE,2 vols,

Paris, 1924.

PaliographieMusicale, ed. BENEDICTlNS DE S01..EsMES,Solesmes, 1889-. PATRICKDE SAINT-JOSEPH (RUSHE), Antiquum Ordinis Cannelitarum nale, Saec. XIII, in Etudes carmelitaines,2, 1912-13, p. 5-251.

Ordi-

Patrologiaecursuscompletusseu bibliothecauniversalisintegra: Series latina, ed. J.P. MIGNE, 221 vols, Paris, 1844-64; Supplementum 1-, Paris, 1958-. PETRARCA,F., Canzoniere, ed. M. SANTAGATA, Milan, 1996. PETRARCA,F., De ignorantia. Della mia ignoranza e di queJladi molti altri, ed. E. FENZI, Milan, 1999. Petrarque,Le traite "De sui ipsius et multorum ignorantia", ed. L. M. CAPEUJ, Paris, 1906 (Bibliotheque lineraire de la Renaissance, 6). POTTHAST,A., Regesta Pontiftcum Romanorum inde ab a. post Christum natum 1198 ad a. 1304, 2 vols, Berlin, 1873-5. Processionale ad usum insignis ac praeclarae Ecclesiae Sarum, ed. W. G. HENDERSON,Leeds, 1882. Quadripartitus,ed. F. UEBERMANN,Halle, 1892. RALPH OF CAEN, Gesta Tancrediin ExpeditioneHierosolimitana,in RHC 0cc III p. 587-716. RAYMOND OF AGUll.ERS,Historia Francorum, in RHC 0cc III p. 231-309. Recueil des historiensdes croisades.Historiens occidentaux, ed. Academic des inscriptions et belles-lenres, 5 vols, Paris, 1844-95. Regesta regni Hierosolymitani (MXCVII-MCCXCIJ, ed. R ROHRJCHT, Innsbruck, 1893 ; Additamentum, Innsbruck, 1904. Registres de Benoit XI, ed. C. GRANDJEAN, Paris, 1905 (Bibliotheque des Ecoles Fran~aises d'Athenes et de Rome, 2• serie).

Repertoriumhymnologicum,ed. U. CHEVALIER, 6 vols, Louvain and Brussels, 1892-1921. REY, E., Chanes de l'Abbaye du Mont-Sion, in Memoires de la Societe nationale des Antiquaires de France, ser. 5, 8, 1887. The Sarum Missal, ed. J. WICKHAMLEGG,Oxford, 1916. SAXER,V., Le calendrier de l'Eglise latine d' Antioche a !'usage du patriarche Opizzo I"' Fieschi (1254-1255), in Rivista di storia della chiesa in Italia, 26, 1972, p. 105-23. ScHNORER,G., Die ursprilnglicheTemplerregel,Freiburg i. B., 1908 (Studien und Darstellungen aus dem Gebiete der Geschichte, 3). ScoTT, A. B., Hildebeni Cenomannensis Episcopi Carmina Minora, Leipzig,

1969. Statuti di Perugia dell'anno MCCCXLIII, ed. G. DEGLlAzzl, 2 vols, Rome, 1913-16 (Corpus Statutorum Italicorum, 4, 9).

BIBLIOGRAPHY

307

Stephanii Baluzii miscellaneorum liber p,imus [-septimus], ed. G. D. MANs1,

Lucca, 1761-64.

DIJK,S. J.P., Sources of the modern Roman liturgy. The Ordinals by Haymo of Faversham and related documents (1243-1307), 2 vols, Leiden, 1963 (Studia et documenta franciscana, 1-2). VAN DIJK,S. J.P., The Ordinal of the Papal Court from Innocent Ill to Boniface VIII and related documents, Fribourg, 1975 (Spicilegium Friburgense, 22). L., La Regle de Saint Augustin, 2 vols, Paris, 1967. VERHEIJEN, WESSELS,G., Excerpta Historiae Ordinis. Ritus Ordinis B. V. Mariae de Monte Carmelo, II. Antiquus Ritus Ecclesiae S. Sepulchri, in Analecta Ordinis Carmelitarum, 1, 1909-10, p. 63-71, 95-9, 118-26, 151-3, 18895, 211-14, 242-7, 293-8, 315-20, 345-50, 377-85, 406-15. WESSELS,G., Excerpta Historiae Ordinis. Ritus Ordinis B. V. Mariae de Monte Carmelo, m. Ordinale P. Siberti de Beka, in Analecta Ordinis Carmelitarum, 1, 1909-10, p. 443-51, 470-5, 501-9, 537-44, 566-73, 632-8, 660-2. WII.liAM OF TYRE, Historia rerum in partibus transmarinis gestarum, ed. R. B. C. HUYGENS,2 vols, Tumhout, 1986 (CCCM, 63, 63A). ZIMMERMAN, B., Ordinaire de l'ordre de Notre-Dame du Mont-Carmel, Paris, 1910 (Bibliotheque liturgique publiee par Ulysse Chevalier, 3).

VAN

B.

SECONDARY WORKS

Acta Sanctorum quotquot toto orbe coluntur, ed. J. BoLLANous,et al., Antwerp,

Tongerloo, Paris, and Brussels, 1643-.

AMnrr, R., Inventaire des manuscrits liturgiques conserves dans les bibliotheques et les archives de Rome, in Scriptorium 39, 1985, p. 109-18. AMnrr,R., Missels et breviaires imp,imes, (supplement awe catalogues de Wea/e et Bohatta), Propres des saints (edition p,inceps), Paris, 1990. Les anciens livres liturgiques du dwcese d'Evrewc, ed. A. A. Pmum, Evreux, 1904. ANDRESSoHN, J.C., The Ancestry and Life of Godfrey of Bouillon, Bloomington, Ind., 1947 (Indiana University Publications, Social Science Series, 5). ANDRIEU, M., Le Pontifical d' Apamee et autres textes liturgiques communiques a Dom Manene par Jean Deslions, in RevueBenedictine,48, 1936, p. 321-48. Anna/es de l'Ordre Souverain Militaire de Malte, Rome, 1960-. ARBm.,B., Au service de la Serenissime: Donato d'Aprile et la donation du royaume de Chypre a Venise par le roi Jacques II, in Dei gesta per Francos: etudes sur les croisadesdedieesa Jean Richard, ed. M. BALARD, B. Z. l1 .... 4lnm:m,

.t

moporartur.u:d,u m tnlmlarumt ~ · fperemm te qm noucnuu:: tuU;

nom

~t

qmnon derebqmfhqttcrentEsw diw · fathm dio qm ba1ttt3r1f1 fjon• Amtun • n.nr-1nar~ Audia,CIUS/I--(• Jt-< '

mrrquu-enfGtngumitoni nmnLnus

dl t non e '1bluuscLunorem ~ ; f. tfcrm met donnne .✓ Utdebwmluati m~m dt tntm1as mClf~• ~• ~ · m ~af me de pom.f moraf. ~ 4tmunaemornnts 1Aud.tnon~uau ,✓ tn

pmf~

Fj"')-i ,-.if.~-

J,-f•;,..,f;

.., ..,,

3. London, British Library, ms. Egerton 1139, f. 30r (By permission of the British Library)

.

~~u.a,.

~

~0-tMdt'fA\,m,\\tv

·

M~Ab·i•"1'·\,« -~4C@lm;~q,t~1',n1u, ~

, ~futf.4buf»1f .t}orud4.

.....-~~ ~~~ · ·tll~,6utn

A904 ~,~ u:un'

.1,~obi~~~lt~

~;..ap

/>'

..tU)'m.u.obto~,, v~~4Jdt'A ~Kaq,,, .fifcfbue.J?i . ., fl ,,

.

,

, ~,.:...;..-...:.=.='-...~·-------.

v

.

~ onm___ a.. ua, ,,,

-··

.

~

~1~1 ttm1n~ wnk bs

, ~out mA,~.vi.ltcrnum

OOzi.

~M#

~

..

4. Rome, Biblioteca Apostolica Vaticana, ms. Barb. lat. 659, f. 102r ( Biblioteca Apostolica Vaticana)

S. Naples, Biblioteca Nazionale, ms. VI. G. 11, f. 18r (su concessione del Ministero per i Beni e le Attivita Culrurali)

6. Lucca, Biblioteca Arcivescovile, ms. 5, p. 178

ntttr. lffll11110 .

-·. .,

tl~·

tttuantJJmontn. . 41umi1t1thnmo foluwl.~tUl .

ffi"ndm·'t"t

1n,[email protected]

nomcn mu;-

1:·

~tn~ (

~l\tttn, .

7. Perugia, Biblioteca Capitolare, ms. 6, f. 185'

8. Barletta, Archivio della Chiesa del Santo Sepolcro, ms. s.n., p. 38

9. Siena, Biblioteca Comunale degli Intronati, ms. G. V. 12, f. 3r (su autorizzazione della Biblioteca Comunale intronati di Siena, 9.2.04)

1"nunt n11n1,nnv.rr oii,ot,t 11~, r;,a,c,$gTdd1lt: ,lnprttnt$4

..~,...no.l\l ClCM«lm_futtmoum, i,(r~ 1'ffllu& dtl(rnfflm,f'M d1in1nfm 1ll1n ip,n pn,h« flmuloruo.,rr.

.n,

qur t,fpontttn,ttn '°'n.im ,1v1ntfur. tlltf .11no: ff fbn.1r, ur ~ n rvrntumr.tttctum. qUf fl.1b1run1 rdtif10111& 111col'(!Tt tuumconrmi«.tr .t mundrttnpt dttnnui,.Ud («t!LlM t,didio,o: ffUf t,(fnn,.,r. ur flcur1n1mut1nir ,nuul l~Att:

~~-?

.'\.~ ,tt'!Xfri•

:..... .f.~•

ffl,IQ fflAUUf 0(,tRttslU,

f1U1rtunf

mt,11.1r nmmmta,«:it, omniCf (fUJhtttl bum.111.t: Offllof,. ,u, AJ!•4r•ertumrnn cnrnr g,un~ 'fQCf

Cffltt~At.

\tuturur. · mnu,:o,«: ffl.ut,

10. London, British Library, ms. Additional 57528, f. (By permission of the British Library)

r

lnftnc·111hvmmf.ri C4ttttctdif.\7~4P~ n11fftt1n xpulipoftulanaum,i nnfatamr·nii et or11at1rar llDblS:111Ullll11Cti uulam1 futi.

flJ.VnO&. et 111lfcrc.itqrr.oth1 .. ~--1. r ,o,gnofC4l1ntl6 1nmm nt.tnt.ruJtn:111 o,n111buf_gn1a~; '1ll1G1itmuni.

. C lltlfiocanturnbtpoprf di /ronftitanr. nt,1. vovultonis. .

T.a..; rm1ruret' ~ulmlt' _gmm;. q1it.1ud1"15

popros 1nrq111rarr:,~utfmaa dtngu.. ,ul, .. C onfttr,1nn1r r w.,1 ds,"amfircanr t w-• Df. mr.i dcdtr fiudutti flfflffl. 1~)aIcd1c.w 1106 nr. . dmedme .,t,mm1c.w nosdCU6:'ctmttUJttt cumorfi11e& tff1f.' I

~

~I

• ,

Jnfmt,; wmaadit.wlfa.d~..i.uclfafa

rl.jta11ucr1tu ,afctnfumca~u,cdo6 , "' ti'"cfcidonoaDaptbs., dC'UOQUIOC" , J

.t1tRg;tti d&7 ~num. dlClt", d1ffipl1uur nunnanns:'CC

- ..

.,,

fumJni;au, odcrnt,1,fune-r,.

11. Florence, Biblioteca Riccardiana, ms. 323, f. 72v (su concessione del Ministero per i Berri e le Attivita Culturali)

i.

,mmac4. tn 4"1lffltdnt.(Oft: ctrA dnt

qtpomtMmtUAm

uma:urnl,smmuttnn-buf p«C'1tomm nrorum_piculrt.· " tttAmttr vmr(t'tttr m ,, t. ff ltbtmtttr f4lttAn.G! UIU1

« (amtno&dnt romtn,nmnrSamt1. mundfltot. '10finrmmnAnt vunotftu " IJ!!1' pnnnvrnm.Yer dnm• ~