Sözlük Dizin Derleme'deki Yazıların Ayrıntılı Dökümü Kaynaklar 9789758683949

Citation preview

B B

E

H

O

C A

R ..

E N

..

SOZLUK DİZİN DERLEME ' DEKİ YAZILARIN ..

..

..

AYRINTILI DOKUMU KAYNAKLAR

B

E

H

•

1

C

E

R A N

B O

SÖZLÜK DİZİN DERLEME'DEKİ YAZILARIN AYRINTILI DÖKÜMÜ KAYNAKLAR

EK

CİLT

ISBN: 978-975-8683-94-9

İÇİNDEKİLER

Sözlük Dizin Derleme'deki Yazıların Ayrıntılı Dökümü Boran'ın Kitapları ve Çevirileri Kaynak Kitaplar, Belgeseller, Arşivler

5 18 76 95 96

SÖZLÜK

araz belirtiler, ilinekler arazi toprak arız olmak gelmek, ortaya çıkmak arızi sonradan olan, raslantısal, ilineksel arz yeryüzü; sunma arzı vücut etmek var olmak, kendini göster­ mek

avdet dönüş adale/adele kas adat adetler, görenekler addetmek saymak, öyle kabul etmek ademi temerküz merkezileşmeme ahadı nas halk, avam aharı müteaddide türlü türlü başkaları, tür­ lü türlü insanlar

aher başka, diğer ahfad torunlar ahkam hükümler ahlaf ardıllar, halefler ahlakı fazıla iyi ahlak, erdemli huylar ahrarane özgür olanlara yakışıcak biçimde ahval haller, durumlar ahvali vicdaniye vicdanla ilgili durumlar aizzeyi keram/eizze-i kiram ulu erenler akalliyet azınlık akdi biat kabul ve onama anlaşması akıbet son akide inanç akim sonuçsuz akis yankı, yansı aklı selim sağduyu aksetmek yansımak aksülamel tepki akvam kavimler, halklar ala yüksek alaka ilgi alakadar ilgili alameleinnas herkesin önünde, göz önünde, açık

alelade sıradan aleni açık, meydanda alf yüce,ulu ameliye işlem amil/amil neden, sebep, etken, etmen amme/amme kamu anane gelenek ananevi geleneksel andan ondan anın onun

a'sarı ahire son yüzyıllar asarı terakkiyat ilerleme yüzyılları ashabı ihtiyac ihtiyaç sahipleri asır yüzyıl atayı ilahi tanrısal bağış ateşmeşrep ateşli atfetmek atmak, yüklemek atiyeyi mahsusa özel bağış avakib!avakıb neticeler sonuçlar avalim alemler, dünyalar avam halk, kaba ve cahil halk avarız arızalar, engeller aynen tediye mal, eşya olarak ödeme ayniyet özdeşlik aza üye azadeserane rahatça, özgürcesine badii nazar ilk bakışta ilk görünüşte bahis konuşulan şey, söz bahis mevzuu bahis konusu, kendisinden bahsedilen

bahşayış!bahşayiş bağışlayış; merhamet baid uzak baka/beka kalıcılık, kalım bap/bab konu, husus Barikai hakikat müsademei efkardan doğar gerçeğin şimşeği fikirlerin çarpışmasından doğar

bariz batıl

açık, açıkça, belirgin çürük, temelsiz, boş, doğru ve haklı

olmayan

bed kötü bedayii azime büyük güzellikler bedbin kötümser, karamsar bedihi apaçık bedihiyatı nazariye kuramsal apaçıklık bedii güzel, güzellik behaviorist davranışçı behayım hayvan beka kalıcılık, kalım beliğ belagatli, düzgün söz söyleyen beliye felaket, bela, dert beri kurtulmuş, aklanmış bertaraf etme ortadan kaldırma, giderme 5

beşeri insani beynelmilel uluslararası beynelümem ümmetler, dinler arası beyninde arasında bid'at sonradan ortaya çıkan şey bihak haksız bihakkın hakkıyla bilakis aksine bilfiil gerçekten bilhassa özellikle bilihtiyar isteğiyle, iradesiyle bilmukabele karşılık olarak binaenaleyh bundan dolayı binnefis!binnefs kendiliğinden, kendi kendisi bittabi doğal olarak, tabiatıyla bizzarure zorunlu olarak burhan!bürhan elil, ispat, tanık burhani istikrai tümevarımsal kanıt bülega belagat sahipleri bünye yapı caiz yapılmasında sakınca olmayan canibi kudretten Allah tarafından cari geçerli, yürürlükte cayi sual sorulacak şey cebbar zorlayıcı, zorba cebir zor cebren zorla cehil bilmezlik, cehalet cehit!cehd çalışma, çabalama celadet kahramanlık, yiğitlik celbolunmak çağrılmak, getirilmek cemiyet toplum, dernek cenup güney cereyan akım, akma cereyan etmek geçmek, olmak, yapılmak cerh çürütme cezri radikal cidal çatışma cihet yön correlation bağlantı, karşılıklı ilişki cürüm suç cüz kısım, parça, bölük cüzütam/cüz'ütam bütün çarei halas kurtuluş çaresi çarhı devlet devlet çarkı dairei adile adalet çerçevesi de facto fiilen defayini tabiat doğa hazineleri, defineleri defi fitne fitneyi uzaklaştırma, kovma defi ihtilal kargaşalığı uzaklaştırma, kovma 6

dekadans yozlaşma dekayıkı siyaset siyasetin incelikleri delitil deliller, ksnıtlar delili natık konuşan delil delili şer'i şeriatla ilgili kanıt derecat dereceler, rütbeler, aşamalar derecei ifrat aşırılık derecesi derpiş etmek göz önünde bulundurmak deruni içle ilgili, içsel destgah tezgah devair devlet işlerinin görüldüğü yerler deveran dolaşma, dolanma devri daim durmamacasına dönme dirayet zeka, bilgi, kavrayış düstur temel kural düveli garbiye Batı devletleri düveli muazzama büyük devletler düyunu dahiliye iç borçlar ebnayı cins aynı cinsten olanlar ebnayı vatan vatan evlatları ecillei hükema bilginlerin büyükleri ecza parçalar, kısımlar edevat aletler, avadanlıklar edvarı kadime eski dönemler efal/efal işler, fiiller efkar fikirler, düşünceler efkarı umumiye kamuoyu efrat fertler, bireyler ehemniyet önem ekalliyet azınlık ekazip asılsız, uydurma sözler ekseriya çoğunlukla, genellikle ekseriyet çoğunluk ekstansifziraat yaygın, düşük verimli tarım elhasıl netice olarak, sözün kısası emaneti kübra büyük emanet emir ve nehi/emr ü nehy emir ve yasak etme emmarat/emarat belirtiler emniyet güven emtia metalar, mallar enbiya nebiler, peygamberler entansifziraat yoğun, yüksek verimli tarım entüvisyon sezme, sezgi erbab sahipler erbabı daniş bilgi sahipleri erbabı hükümet hükümet erbabı, sahipleri esbab sebepler, nedenler esbabı şikayet şikayet nedenleri esbabı terakki ilerleme nedenleri eshab sahipler

eshabı haysiyet haysiyet, onur sahipleri estet estetik zevki olan eşhası müdire yöneten kişiler eşraf bir yerin ileri gelenleri evamir emirler evamiri hükümet hükümet emirleri evamiri zalimane zalimce emirler evvela önce, ilk önce evveliyet öncelik eyalat eyaletler eyalatı mümtaze ayrıcalıklı, özel yönetimi olan eyaletler

ezkiya keskin fikirliler, anlayışlılar fani geçici, ölümlü faraza farz edelim ki, diyelim ki faraziye varsayım farce fars, kaba komedi faruku azam Hz. Ömer'in lakabı fasit fena, bozuk; fesat çıkaran fazileti ilmü ahlak ile mütehalli bilim ve ah­ lak erdemiyle donanmış

fecaat feci, acıklı olma durumu, acıklılık fenni bilimsel, modern fenni mahsus özel bilim, fen ferağ vazgeçmek ferdi bireysel fesih bozma, dağıtma fevk üst, yukarı feyyazı kudret Allah fezail!fazail erdemler, faziletler fıkdan yokluk, kıtlık fıtrat yaratılış fıtratan, fıtraten yaratılıştan fıtratı beşer insanın yaratılışı, doğası fıtri/fıtri yaradılışca, yaradılışla ilgili fikhakika gerçekten, doğrusu fikri selim doğru fikir Filvaki hakikaten, gerçekten Jünim fenler, bilimler gaddarane acımasızca galabe, galebe üstün gelme, yenme galip yenen, üstün gelen garp batı gayri kabil olamaz, olanaksız habis kötü, alçak, soysuz hacet ihtiyaç, lüzum had sınır, derece haddi nezaret gözetim sınırı haddi tecavüz sınırı aşma haddi zatinda aslında, esasen

hadim hizmet eden hadise olay hafs biriktirme, toplama hailevi trajik haiz sahip, taşıyan hakikat gerçek hakkı nezaret gözetim hakkı hal/hali çözme, çözülme halel bozma, sarsma halet hal, nitelik hali boş halk efkarı kamuoyu hami himaye eden, koruyucu hamiyet ulusal onur harareti gariziyei say çalışmanın kendiliğin­ den harareti

hareki hareketle ilgili haricen dıştan, dışardan harici dış, dışsal hiıs özgü hasebile dolayısıyla, den ötürü hasıl olan doğan, ortaya çıkan hasr ayırma, tahsis etme hassasiyet duyarlılık havadis haber havale üstüne bırakma, ısmarlama havali civar havarikuliıdat harikalar havası aliyeyi beşeriye insanlığın

yüksek

duyguları

havası lazime gerekli duygular, yetiler havası tabiiye doğal duygular, yetiler hayırperverane yardım severlikle haysiyetşiken onur kırıcı hazfetmek çıkarma, yok etme, giderme hempa ayakdaş hendesi geometrik hengamei kıyametnümun kıyamet belirtisi, kavga gürültü

hercümerc karmakarışık, dağınık, altüst hey'et şekil, suret; görünüş, durum; kurul hıfz saklama, ezberleme hiffet hafiflik, hoppalık hikmeti vücud varlık nedeni hilafı makulat akla aykırı hilafına aksine,zıddına, tersine hilkat yaratılış hilkaten yaratılışça himmet gayret,emek, çalışma hodbini bencillik

hot behot kendi kendine Hububat tahıl hudut sınır hukuku efrad bireylerin hukuku hukuku mahsusa kendisine özgü haklar hukuku şahsiye şahsın, kişinin hukuka hukuku tabiiye doğal hukuk hurbedin mikroskop husul üreme, türeme, çıkma hususi özel hususiyet özellik huteb hutbeler huteba hutbe okuyanlar hüccet senet, vesika, kanıt hücceti baliga en üstün ve apaçık delil hüdayi nabit kendi kendine yetişen hükümeti meşruta meşrutiyet hükümeti hükümeti müstakile bağımsız hükümet hülasa özet hülasa etmek özetlemek hürriyeti amme halkın özgürlüğü hürrü mutlak mutlak, sınırsız özgür hüsn!hüsün güzellik hüsnü mücerret soyut güzzellik hüsnü terbiyet iyi eğitim hüsnüniyet iyiniyet iare ödünç verme ibda!ibta yaratma ibkayı namdan adını ebebileştirmek iblağ vardırma, eriştirme ibraz gösterme, meydana çıkarma ibreti kafiye yeterli ibret, ders icap gerekme, gerek icbar zorlama icra yapma, yerine getirme, yürütme İcrayı adalet adaletin yerine getirilmesi icrayı ahkam hükümlerin yerine getirilmesi icrayı meram isteğin yerine getirilmesi içtima toplanma içtimai toplumsal içtimai mukavele toplum sözleşmesi içtimaileşme toplumsallaşma, sosyalleşme içtimaiyatçı toplumbilimci, sosyolog içtinap kaçınma idare yönetim idarei hazıra var olan yönetim idrak algı ifna yok etme, tüketme ifrağ kalıba dökme, biçimlendirme iğtinam yağma ve talan etme 8

ihkakı hak bir hakkı yerine getirme ihsan etmek bağışlamak ihsas-ı rey oy'unu hissettirmek ihtihsal üretim ihtilafat anlaşmazlıllar, ihtilaflar ihtira buluş, icat ihtiraz kayıtları çekinceler ihtisas uzmanlık ihtisaslaşmış uzmanlaşmış ihtiva içine alma, içerme ihtiva etmek içermek ihtiyar seçme, seçilme, katlanma ihtiyarı mutlak mutlak seçim, mutlak irade ihtiyarı beşer insanın seçimi ihtiyari seçimsl, istege bağlı ihya diriltme, canlandırma ihzari hazırlıklarla ilgili ikbal baht açıklığı, yüksek bir mevkiye gelme ikdamati mücahidane kahramanca çabalar iktisa giyinme iktisadiyat ekonomiyle ilgili şeyler iktiza gerekme ilah.!ilh vesaire, ve benzerleri ilavat ekler, ilaveler ilca mecbur etme, zorlama; güdü ilhak katma, katılma ilham esin illet hastalık, dert; sebep, neden illi nedensel illiyet nedensellik iltibas yanlışlıkla birbirine karıştırmak iltihak katılma, karışma iltisak bitişme, kavuşma iltizam gerektirme im'anı nazar dikkatle bakma imdi buna göre, şu halde imtiyaz ayrıcalık imtizac!imtizaç uygunluk, uyuşma, karışma inbias dirilme, canlanma; meydana çıkma indi kişinin kendi inanışına dayanan infikak yerinden ayrılma, çözülme infirat yalnız olma inhimak üzerine fazladüşme,düşkünlük inhiraf sapma inhisar tekel inhisar etmek ona hasredilmek, inhisarcı tekelci inhitat çöküş, düşme in'ikas yansıma inkılap değişme, dönüşme, devrim

inkılap etmek dönüşmek inkıraz çöküş inkısam!inkisam bölünme, tak.sim olma inkişaf gelişme insiyak içgüdü insiyaki içgüdüsel insiyaklardan intaç sonuçlama, bitirme intaç etmek sonuçlanmak. intiba izlenim intibak uyum sağlama, uyma intifa yayarlanma, faydalanma intifa! yarar, fayda güden intihap seçim, seçme intikal geçme, geçiş, intisap bağlanma, kapılanma intişar yayılma ipkayı!ibkayı nam adını ebedileştirmek ipotez varsayım iptida başlangıç, başlama iptidai ilkel iptidai teraküm ilkel birikim iptidai zuhur ilk ortaya çıkış irad gelir iradi istemli irca etmek indirgemek irtibat bağlantı irticai gericilikle ilgili irtikab rüşvet alma; (suç vs) işleme isaf isteği yerine getirme isnat birşeye dayanma; nispet etme ispirtizm ruhçuluk istiab içine alma, içine sığma istiane yardım isteme istibdat/istipdat baskı, keyfi yönetim istida dilekçe, yalvararak. isteme istidat yetenek istidlal akıl yürütme istifade yararlanma istihale bir durumdan başka bir duruma ge­ çiş, başkalaşma

istihdaf hedef tutma, amaç edinme istihkak hak ediş, hak kazanılan şey istihlak tüketim istihraç çıkarma çıkarılma, sonuç çıkarma istihsal üretim istihsali servet zenginlik üretimi istihza alay istikamet yön, doğruluk, doğru hareket istikbal gelecek

istiklal bağımsızlık istiklali zati kişisel bağımsızlık istikmalatı hazıra var olan tamamlamalar, bitirmeler, kemale erdirmeler

istilzam etmek gerektirmek, bağlamak istinad dayanma, dayanak istismar sömürme, yararlanma istismar etmek sömürmek, yararlanmak istisna ayrı tutma, ayırma işret içki içme iştibah şüphe etme iştirak katılma iştirak etmek katılmak itap/itab azarlama itikat inanma, inanç itiyat alışkanlık itlak!ıtlak olunma adı verilme, denilme itmam tamamlama, bitirme ittiba uyma, tabi olma ittibas yanlışlıkla birbirine karıştırmak; yan­ lışlık, karışıklık, şüphe

ittihad birlik ittihadı efkar fikir birliği ittiham suçlama ittihaz etmek (kararvb.) almak ittirat!ıttırat birbirini izleme izafe mal etme, bağlama, katma izafeten isnat ederek, bir şeye bağlayarak izah açıklama izam büyükler, ulular izhar gösterme, meydana çıkarma kabil olanaklı kabili fesih fesh edilebilir, kabili itimat güvenilebilir kabili tatbik uygulanabilir kabili telif uzlaştırılabilir kabiliyatı mütenevvia türlü yetenekler kad tegayyürül ahkam betebdilil zaman za­ manın değişmesiyle hükümler de değişir

kadim eski kadiri-kül her şeye gücü yeten kadit bir deri bir kemik kalmış kaffe hep, bütün kaffei meziyat bütün meziyetler kafil kefil olan, kefalet eden kahir ekseriyet büyük, ezici çoğunluk kahtı rical devlet adamı kıtlığı kaide kural kaideyifıkhiye fıkıh kuralı kail inanmış,aklı yatmış 9

kaim yerini tutan, yerine geçen kani inanmış, kanaat getirmiş kanunu muteber yürürlükteki kanun kar iş, güç karn vakit, zaman kati kesin kat'iyet kesinlik kavaid!kavait kurallar kavanin kanunlar, yasalar kavli mücerret delilsiz, menetsiz söz kayıt sınırlama kemalıit olgunluklar kemmi nicel kemmiyet nicelik kerim büyük, ulu kesafet yoğunluk kesret çokluk,bolluk keşfiyat keşifler, buluşlar keyfiyet nitelik; bir şeyin esası, iç yüzü kıllet azlık, kıtlık kısmi bir şeyin bütününü değil, bir kısmını kapsayan

kıyası mukassim ikilem kifayet etmek yetmek, kili gelmek kifayetsiz yetersiz kordeltı kurdela kubh çirkinlik kubuh!kubh çirkinlik kudema eskiler, eski adamlar kudreti teşri yasama gücü kurun zamanlar, devirler kurunu ahire son zamanlar kuva kuvvetler kuvayı müçtemia birleşmiş kuvvei cismaniye bedensel kuvvet kuvvei galibe üstün kuvvet kuvvei galibei maddiye üstün maddi güç kuvvei inbatiye biteklik kuvvei inbisat yayılma, genişleme kuvveti kül bütün külli bütünü kapsayan, tümel künh bir şeyin aslı, temeli küvveti teşrii yasama gücü la yüs'el amma yefal yaptıklarından dolayı sorgulanmayan; Allah

lamhayı basar

göz açıp kapayıncaya kadar

geçen zaman, çok kısa zaman

lanse etmek sunmak layıha tasarı, dilekçe levazımı zaruriye zorunlu gereksinimler 10

maada den başka maamafih!mamafi bununla beraber maarif öğretim ve eğitim sistemi madum var olmayan madun alt aşağı, ast maduniyet aşağı derecede, ast olma mağlup yenilmiş mağmum kederli mahal yer maharet beceri hüner mahareti kamile tam, eksiksiz beceri mahdut sınırlı mahfuz saklı, gizli mahir hünerli mahiyet nitelik mahluk yaratık mahlul eriyik mahlut katılmış, karışım mahreç çıkış yeri, çıkak mahrum yoksun mahrumiyet yoksunluk mahsuben hesanına sayılmak üzere mahsul ürün mahsup etmek hesabına saymak mahzun kederli mail yönelmiş, eğilimli maişet geçim malik sahip maluhülya!malihülya kuruntu malumat bilgi mamul yapılmış, imal edilmiş mamulat mamuller, imal edilmiş şeyler manidar anlamlı mansap ırmağın