Repetytorium + testy Egzamin zawodowy. Kwalifikacja E.14. Technik informatyk

Table of contents :
SPIS TREŚCI
1. Informacje wstępne o egzaminie zawodowym
2. Osoby mogące przystępować do egzaminu zawodowego
Obowiązki zdającego przed przystąpieniem do egzaminu zawodowego
3. Struktura egzaminu zawodowego
3.1. Część pisemna egzaminu zawodowego
1.1. Część praktyczna egzaminu zawodowego
2. Wynik egzaminu
3. Terminy egzaminów zawodowych i uwagi końcowe
TECHNIK INFORMATYK 351203
1. Efekty kształcenia wspólne dla wszystkich zawodów
(BHP). Bezpieczeństwo i higiena pracy
(PDG). Podejmowanie i prowadzenie działalności gospodarczej
(JOZ). Język obcy ukierunkowany zawodowo
(KPS). Kompetencje personalne i społeczne
(OMZ). Organizacja pracy małych zespołów (wyłącznie dla zawodów nauczanych na poziomie technika)
2. Efekty kształcenia wspólne dla zawodów w ramach obszaru kształcenia elektryczno- -elektronicznego PKZ(E.b)
PKZ(E.b) Umiejętności stanowiące podbudowę do kształcenia w zawodach: tech- nik informatyk, technik tyfloinformatyk, technik teleinformatyk
3. Efekty kształcenia właściwe dla zawodu technik informatyk opisane w wyodręb- nionych kwalifikacjach
E.12 Montaż oraz eksploatacja komputerów osobistych oraz urządzeń peryferyjnych; E.13 Projektowanie lokalnych sieci komputerowych i administrowanie sieciami;
E.14 Tworzenie aplikacji internetowych i baz danych oraz administrowanie bazami.
E.12. Montaż oraz eksploatacja komputerów osobistych oraz urządzeń peryferyjnych
E.13. Projektowanie lokalnych sieci komputerowych i administrowanie sieciami
E.14. Tworzenie aplikacji internetowych i baz danych oraz administrowanie bazami 1. Tworzenie stron internetowych
Repetytorium. Kwalifikacja E.14
1. Tworzenie stron internetowych
Struktura dokumentu HTML
1.2. Podstawowe znaczniki i atrybuty języka HTML
Formatowanie tekstu
Kaskadowe arkusze stylów
1.10. Projektowanie witryny internetowej
1.11. Wykonanie, walidacja oraz publikowanie stron internetowych
1.12. Walidacja
1.13. Publikacja stron internetowych
1.14. Cyfrowy zapis obrazu
1.15. Modele barw
1.16. Kolory na stronach internetowych
1.17. Przygotowanie elementów graficznych do tworzenia stron internetowych
1.18. Animacje
1.19. Cyfrowe przetwarzanie dźwięku
1.20. Wideo na stronach internetowych
2. Tworzenie baz danych i administrowanie bazami danych
2.1. Podstawy baz danych
Podstawowe pojęcia
Modele baz danych
Elementy relacyjnych baz danych
Rodzaje kluczy
Typy relacji
Diagram związków encji (ERD)
Tworzenie modelu relacyjnych baz danych
2.2. Lokalne bazy danych w MS Access
2.3. Tworzenie bazy danych w MS Access
2.4. Import / eksport danych w bazie danych MS Access
2.5. Tworzenie tabel w MS Access
2.6. Określenie relacji między tabelami
2.7. Tworzenie kwerend w MS Access
2.8. Tworzenie formularzy w MS Access
2.9. Tworzenie raportów w MS Access
2.10. Pozostałe elementy baz danych MS Access
2.11. Instalacja i konfiguracja serwera baz danych
Instalacja MySQL w środowisku Windows
Instalacja serwera MySQL w systemach Linux
Instalacja serwera PostgreSQL w systemie Windows
Instalacja serwera PostgreSQL w systemie Linux
2.12. Język SQL i jego składnia
Strukturalny język zapytań - charakterystyka składni
Typy danych w PostgreSQL
Operatory algebry relacyjnej
2.13. Funkcje w bazach danych
2.14. Działania na bazach i tabelach
Tabele w SQL
Kontrola spójności w obrębie kolumn
Wypełnianie tabel danymi i odczytywanie danych z tabel
Tworzenie bazy danych i tabel za pomocą narzędzi graficznych
2.15. Składnia polecenia SELECT
2.16. Instrukcje sterowania dostępem do danych
2.17. Zapytania zagnieżdżone, złączenia i widoki
2.18. Wyzwalacze
2.19. Transakcje, blokady i zakleszczenia
2.20. Modyfikowanie tabel
2.21. Indeksy
2.22. Optymalizacja baz danych
Problemy związane z optymalizacją bazy danych
Definiowanie wielkości pola
Testowanie bazy danych
Audyt bazy danych
Ograniczenia bazy danych
Standardy w bazach danych
2.23. Zabezpieczanie serwera baz danych
Zabezpieczenia dostępu do danych
Działania na schematach bazy danych
Naprawa uszkodzonej bazy danych
2.24. Organizacja pracy związanej z realizacją projektu informatycznego
3. Aplikacje internetowe
3.1. Wprowadzenie do aplikacji internetowych
3.2. Umieszczanie skryptów JavaScript w dokumencie HTML
3.3. Instrukcja wyświetlania danych na stronie
3.4. Okna dialogowe w języku JavaScript
3.5. Typy danych w języku JavaScript
3.6. Zmienne w języku JavaScript
3.7. Operatory w języku JavaScript
3.8. Instrukcja warunkowa w języku JavaScript
3.9. Pętle w języku JavaScript
3.10. Funkcje w języku JavaScript
3.11. Obiekty w języku JavaScript
3.12. Zdarzenia w języku JavaScript
3.13. Obsługa formularzy w języku JavaScript
3.14. Przygotowanie serwera do obsługi języka PHP
3.15. Umieszczanie kodu PHP w dokumencie HTML
3.16. Instrukcje wyświetlania danych na ekranie
3.17. Typy danych, zmienne i stałe w języku PHP
3.18. Instrukcje warunkowe w języku PHP
3.19. Pętle w języku PHP
3.20. Funkcje w języku PHP
3.21. Instrukcje dołączania plików w języku PHP
3.22. Tablice w języku PHP
3.23. Programowanie obiektowe w języku PHP
3.24. Obsługa wyjątków w języku PHP
3.25. Obsługa plików w języku PHP
3.26. Obsługa formularzy w języku PHP
3.27. Współpraca PHP i MySQL
3.28. Zabezpieczanie witryn WWW
Pisemna część egzaminu
zawodowego. Kwalifikacja E.14
Testy egzaminacyjne
TEST I
TEST I - tabela do zaznaczania odpowiedzi
TEST II
TEST II - tabela do zaznaczania odpowiedzi
TEST III
TEST III - tabela do zaznaczania odpowiedzi
TEST IV
TEST IV - tabela do zaznaczania odpowiedzi
TEST V
TEST V - tabela do zaznaczania odpowiedzi
Praktyczna część egzaminu zawodowego. Kwalifikacja E.14
1. Utworzyć skrypt w języku SQL tworzący bazę danych SZKOLA
2. Wykonać logo na stronę internetową szkoły zgodne ze wzorem umieszczonym na rysunku 1.
3. Utworzyć stronę internetową w języku HTML zawierającą formularz zgłoszeniowy na dodatkowe zajęcia prowadzone w szkole.
4. Poprawienie kodu HTML wizytówki dyrektora
1. Utworzenie skryptu połączenia z bazą danych SQL z poziomu języka PHP do dalszego uzupełniania.
3. Wykonanie według wzoru projektu przycisku do formularza z napisem WYŚLIJ.
4. Utworzenie strony internetowej zawierającej przycisk przekierowujący na stronę internetową www.strefa.pl.
1. Utworzenie szablonu strony internetowej składającego się z pliku strona.html zawierającego szablon podziału strony na określone bloki oraz szablon.css będą- cego zewnętrznym arkuszem stylu formatowania poszczególnych bloków strony.
2. Utworzenie skryptu z formularzem wysłanym na adres e-mailowy [email protected] z wcześniejszą weryfikacją wprowadzonych danych.
3. Utworzenie bazy danych o nazwie przychodnia zawierającej jedną tabelę o nazwie lekarze znormalizowaną do pierwszej postaci normalnej (1PN).
Pisemna część egzaminu zawodowego
Klucze odpowiedzi do testów
Źródła ilustracji i fotografii
Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne polecają publikacje ułatwiające dobre przygotowanie się do egzaminów potwierdzających kwalifikacje w zawodzie

Citation preview

SPIS TREŚCI

SPIS TREŚCI Od Wydawcy. Zasady przeprowadzania egzaminów potwierdzających kwalifikacje w zawodzie 5 Podstawa programowa ................................................................................................................... 12 Repetytorium. Kwalifikacja E.14 .............................................................................................

21

1. Tworzenie stron internetowych ........................................................................................... 21 1.1. Hipertekstowy język znaczników HTML ....................................................................... 21 1.2. Podstawowe znaczniki i atrybuty języka HTML ............................................................. 23 1.3. Elementy blokowe języka HTML.................................................................................... 25 1.4. Grafika i multimedia w dokumencie HTML ................................................................... 30 1.5. CSS - kaskadowe arkusze stylów ..................................................................................... 31 1.6. Metody dołączania stylów do dokumentu HTML ........................................................... 32 1.7. Klasy i identyfikatory ..................................................................................................... 32 1.8. Pozycjonowanie elementów w CSS ................................................................................ 34 1.9. Edytory WYSIWYG i systemy CMS ............................................................................... 34 1.10. Projektowanie witryny internetowej ............................................................................. 36 1.11. Wykonanie, walidacja oraz publikowanie stron internetowych .................................... 36 1.12. Walidacja ....................................................................................................................... 36 1.13. Publikacja stron internetowych ..................................................................................... 37 1.14. Cyfrowy zapis obrazu ..................................................................................................... 38 1.15. Modele barw .................................................................................................................. 39 1.16. Kolory na stronach internetowych ................................................................................. 39 1.17. Przygotowanie elementów graficznych do tworzenia stron internetowych ............. …40 1.18. Animacje ........................................................................................................................ 41 1.19. Cyfrowe przetwarzanie dźwięku .................................................................................... 41 1.20. Wideo na stronach internetowych ................................................................................. 42 2 Tworzenie baz danych i administrowanie bazami danych ............................................. …43 2.1 Podstawy baz danych .......................................................................................................... 43 2.2. Lokalne bazy danych w MS Access ................................................................................. 48 2.3. Tworzenie bazy danych w MS Access ............................................................................. 48 2.4. Import / eksport danych w bazie danych MS Access....................................................... 49 2.5. Tworzenie tabel w MS Access ......................................................................................... 50 2.6. Określenie relacji między tabelami ................................................................................. 54 2.7. Tworzenie kwerend w MS Access ................................................................................. 55 2.8. Tworzenie formularzy w MS Access ............................................................................... 56 2.9. Tworzenie raportów w MS Access .................................................................................. 58 2.10. Pozostałe elementy baz danych MS Access .................................................................... 59 2.11. Instalacja i konfiguracja serwera baz danych .................................................................. 61 2.12. Język SQL i jego składnia ............................................................................................... 65 2.13. Funkcje w bazach danych .............................................................................................. 70 2.14. Działania na bazach i tabelach ....................................................................................... 71 2.15. Składnia polecenia SELECT............................................................................................ 76 2.16. Instrukcje sterowania dostępem do danych .................................................................... 77 2.17. Zapytania zagnieżdżone, złączenia i widoki ................................................................... 79 2.18. Wyzwalacze ................................................................................................................... 80 2.19. Transakcje, blokady i zakleszczenia ............................................................................... 81 2.20. Modyfikowanie tabel ..................................................................................................... 82 2.21. Indeksy .......................................................................................................................... 82 2.22. Optymalizacja baz danych ............................................................................................. 84 2.23. Zabezpieczanie serwera baz danych .............................................................................. 87 2.24. Organizacja pracy związanej z realizacją projektu informatycznego .............................. 89

3.

Aplikacje internetowe ................................................................................................. 91

3.1 Wprowadzenie do aplikacji internetowych ................................................................ 91 3.2 Umieszczanie skryptów JavaScript w dokumencie HTML ............................................ 93 3.3 Instrukcja wyświetlania danych na stronie ................................................................... 94 3.4 Okna dialogowe w języku JavaScript ............................................................................ 96 3.5 Typy danych w języku JavaScript ................................................................................. 98 3.6 Zmienne w języku JavaScript ....................................................................................... 99 3.7 Operatory w języku JavaScript .. ................................................................................. 99 3.8 Instrukcja warunkowa w języku JavaScript ................................................................. 102 3.9 Pętle w języku JavaScript.............................................................................................. 103 3.10 Funkcje w języku JavaScript ................................................................................... ...... 104 3.11 Obiekty w języku JavaScript ......................................................................................... 105 3.12 Zdarzenia w języku JavaScript ...................................................................................... 106 3.13 Obsługa formularzy w języku JavaScript ...................................................................... 107 3.14 Przygotowanie serwera do obsługi języka PHP ........................................................... 108 3.15 Umieszczanie kodu PHP w dokumencie HTML .......................................................... 109 3.16 Instrukcje wyświetlania danych na ekranie .................................................................. 109 3.17 Typy danych, zmienne i stałe w języku PHP ............................................................... 111 3.18 Instrukcje warunkowe w języku PHP .......................................................................... 113 3.19 Pętle w języku PHP ...................................................................................................... 115 3.20 Funkcje w języku PHP ................................................................................................. 116 3.20 Instrukcje dołączania plików w języku PHP................................................................. 117 3.21 Tablice w języku PHP .................................................................................................. 119 3.22 Programowanie obiektowe w języku PHP ................................................................... 121 3.23 Obsługa wyjątków w języku PHP................................................................................. 123 3.24 Obsługa plików w języku PHP ..................................................................................... 125 3.25 Obsługa formularzy w języku PHP ............................................................................... 126 3.26 Współpraca PHP i MySQL ............................................................................................ 128 3.27 Zabezpieczanie witryn WWW .................................................................................... 130

II. Pisemna część egzaminu zawodowego. Kwalifikacja E.14 Testy egzaminacyjne ................................................................................................. 131 Test I ........................................................................................................................................... Test II ......................................................................................................................................... Test III ....................................................................................................................................... Test IV ....................................................................................................................................... Test V .........................................................................................................................................

131 137 144 150 157

III. Praktyczna część egzaminu zawodowego. Kwalifikacja E.14 Zadania z rozwiązaniami .................................................................................................... 163 Zadanie I .................................................................................................................................... 163 Rozwiązanie zadania I ................................................................................................................. 165 Zadanie II .................................................................................................................................... 185 Rozwiązanie zadania II ................................................................................................................ 187 Zadanie III ................................................................................................................................... 208 Rozwiązanie zadania III ............................................................................................................. 210

IV. Pisemna część egzaminu zawodowego. Klucze odpowiedzi do testów ......................................................................................................................... 222 Literatura .................................................................................................................................... 223

OD WYDAWCY

OD WYDAWCY. ZASADY PRZEPROWADZANIA EGZAMINÓW POTWIERDZAJĄCYCH KWALIFIKACJE W ZAWODZIE

1. Informacje wstępne o egzaminie zawodowym 1 września 2012 r. weszły w życie przepisy wprowadzające zmiany w szkolnictwie zawodowym. Jedną z najistotniejszych zmian jest nowa formuła egzaminów zawodowych - dotyczą one obecnie kwalifikacji wyodrębnionych w ramach danego zawodu. Rozporządzenie w sprawie klasyfikacji zawodów zdefiniowało składające się na nie kwalifikacje (zawód ma jedną, dwie lub trzy kwalifikacje). Przez kwalifikację należy rozumieć wyodrębniony w danym zawodzie zestaw oczekiwanych efektów kształcenia (wiedzy i umiejętności), których osiągnięcie potwierdza świadectwo wydane przez okręgową komisję egzaminacyjną po zdaniu egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie w zakresie jednej kwalifikacji. Aby otrzymać dyplom potwierdzający kwalifikacje w zawodzie, należy zdać egzaminy z poszczególnych kwalifikacji. Liczba egzaminów (jeden, dwa lub trzy) - potwierdzających kwalifikacje w danym zawodzie - pokrywa się z liczbą kwalifikacji wyodrębnionych w jego ramach na podstawie nowej podstawy programowej kształcenia w zawodach.

Akty prawne regulujące kwestie związane z egzaminami zawodowymi:  Ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw;  Rozporządzenie w sprawie klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego z dnia 23 grudnia 

2011 r;

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 stycznia 2012 r. w sprawie egzaminów eksternistycznych;  Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 stycznia 2012 r. w sprawie kształcenia ustawicznego w formach pozaszkolnych;  Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 lutego 2012 r. w sprawie ramowych planów nauczania;  Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 lutego 2012 r. w sprawie podstawy programowej kształcenia w zawodach;  Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 24 lutego 2012 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych; Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 25 kwietnia 2013 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 16 stycznia 2015 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie podstawy programowej kształcenia w zawodach. Egzamin potwierdzający kwalifikacje w zawodzie, zwany również egzaminem zawodowym, jest formą oceny poziomu opanowania przez zdającego wiedzy i umiejętności z zakresu danej kwalifikacji wyodrębnionej w zawodzie. Egzamin zawodowy jest egzaminem zewnętrznym. Umożliwia uzyskanie porównywalnej i obiektywnej oceny poziomu osiągnięć zdającego przez zastosowanie jednolitych wymagań, kryteriów oceniania i zasad przeprowadzania egzaminu, opracowanych przez instytucje zewnętrzne funkcjonujące niezależnie od systemu kształcenia.

OD WYDAWCY

Funkcję instytucji zewnętrznych pełnią: Centralna Komisja Egzaminacyjna i osiem okręgowych komisji egzaminacyjnych powołanych w 1999 r. przez ministra edukacji narodowej. Na terenie swojej działalności okręgowe komisje egzaminacyjne przygotowują, organizują i przeprowadzają zewnętrzne egzaminy zawodowe. Rezultaty egzaminów oceniają zewnętrzni egzaminatorzy.

2. Osoby mogące przystępować do egzaminu zawodowego Egzamin zawodowy jest przeprowadzany dla: • uczniów zasadniczych szkół zawodowych i techników oraz uczniów (słuchaczy) szkół policealnych; • absolwentów zasadniczych szkół zawodowych, techników i szkół policealnych; osób, które ukończyły kwalifikacyjny kurs zawodowy; osób spełniających warunki określone w przepisach w sprawie egzaminów eksternistycznych.

Obowiązki zdającego przed przystąpieniem do egzaminu zawodowego Zmiany w formule egzaminu zawodowego i w sposobie jego przeprowadzania zostały ujęte w Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 24 lutego 2012 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania

uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych.

OD WYDAWCY

3. Struktura egzaminu zawodowego Egzamin zawodowy składa się z części pisemnej i części praktycznej.

3.1. Część pisemna egzaminu zawodowego Część pisemna egzaminu zawodowego ma formę testu. Egzamin pisemny może być przeprowadzany: • z wykorzystaniem elektronicznego systemu przeprowadzania egzaminu zawodowego, po uzyskaniu upoważnienia przez placówkę przeprowadzającą egzamin, lub • z wykorzystaniem arkuszy egzaminacyjnych i kart odpowiedzi. Do 31 sierpnia 2017 roku część pisemna egzaminu zawodowego będzie mogła być przeprowadzana zarówno z wykorzystaniem arkuszy ocen i kart odpowiedzi, jak i z wykorzystaniem systemu elektronicznego. Po 31 sierpnia 2017 roku wszystkie ośrodki egzaminacyjne będą musiały posiadać upoważnienie OKE do przeprowadzania tej części egzaminu

w formie elektronicznej. Część pisemna egzaminu trwa 60 minut i jest przeprowadzana w formie testu składającego się z 40 zadań zamkniętych zawierających cztery odpowiedzi do wyboru, z których tylko jedna jest poprawna. Za organizację i przebieg części pisemnej egzaminu zawodowego odpowiada przewodniczący zespołu egzaminacyjnego (PZE), którym jest - odpowiednio - dyrektor szkoły lub placówki albo pracodawca lub upoważniony przez niego pracownik.

Przewodniczący ZE jest odpowiedzialny za: • zorganizowanie i przebieg egzaminu zawodowego w danej szkole / placówce lub u pracodawcy; • przekazanie zdającym niezbędnych informacji dotyczących egzaminu zawodowego.

OD WYDAWCY

PZE nie później niż na jeden miesiąc przed datą rozpoczęcia egzaminu: • powiadamia zdających egzamin w szkole/placówce lub u pracodawcy o terminie i miejscu egzaminu oraz o ewentualnych dokumentach, materiałach i przyborach wymaganych do tego, aby przystąpić do egzaminu; • powołuje członków zespołu egzaminacyjnego; • może powołać zastępcę przewodniczącego zespołu egzaminacyjnego; • powołuje, spośród członków zespołu egzaminacyjnego, zespoły nadzorujące przebieg części pisemnej egzaminu zawodowego w poszczególnych salach egzaminacyjnych oraz wyznacza przewodniczących tych zespołów.

W skład zespołu nadzorującego (ZN) egzamin zawodowy wchodzą: • w przypadku szkoły lub placówki - co najmniej trzech nauczycieli zajęć edukacyjnych nieobjętych egzaminem zawodowym, z tym że co najmniej jeden nauczyciel jest zatrudniony w innej szkole lub placówce; • w skład ZN nie mogą wchodzić wychowawcy zdających; • w przypadku pracodawcy - co najmniej trzech pracowników upoważnionych przez tego pracodawcę lub przez innych pracodawców; • w przypadku, gdy na sali egzaminacyjnej jest więcej niż 30 zdających, liczbę członków zwiększa się o jedną osobę na kolejnych 20 zdających. Wskazane jest przygotowanie minimum 10 indywidualnych stanowisk egzaminacyjnych.

Organizacja i przebieg części pisemnej egzaminu zawodowego W czasie trwania części pisemnej egzaminu zawodowego każdy zdający pracuje przy: • indywidualnym stanowisku egzaminacyjnym wspomaganym elektronicznie - w przypadku, gdy część pisemna egzaminu zawodowego jest przeprowadzana z wykorzystaniem elektronicznego systemu przeprowadzania egzaminu zawodowego; • osobnym stoliku (zwanym indywidualnym stanowiskiem egzaminacyjnym) - w przypadku, gdy część pisemna egzaminu zawodowego jest przeprowadzana z wykorzystaniem arkuszy egzaminacyjnych i kart odpowiedzi. Odległość między indywidualnymi stanowiskami egzaminacyjnymi powinna zapewniać samodzielną pracę zdających.

Przeprowadzanie części pisemnej egzaminu zawodowego z wykorzystaniem systemu elektronicznego Przed rozpoczęciem egzaminu z wykorzystaniem systemu elektronicznego zdający otrzymuje od przewodniczącego zespołu egzaminacyjnego adres strony internetowej oraz dane do logowania: nazwę użytkownika oraz hasło dostępu do systemu. Po zalogowaniu się zdający zatwierdza wybór egzaminu przyciskiem Potwierdź wybór egzaminu i rozpoczyna egzamin. Na ekranie komputera jest wyświetlany czas rozpoczęcia i zakończenia egzaminu, liczba zadań, na jakie zdający udzielił odpowiedzi, oraz czas pozostały do zakończenia egzaminu. Aby zapoznać się z zadaniem i udzielić na nie odpowiedzi, zdający wybiera numer danego zadania. Po wybraniu danego numeru zadania w kolejnym oknie zdający zaznacza jedną odpowiedź, a następnie zatwierdza wybór, klikając Prześlij odpowiedź. System odnotowuje, na które zadania zdający udzielił odpowiedzi. Do każdego zadania można powrócić w dowolnym momencie i zmienić już udzieloną odpowiedź. Zdający może zakończyć egzamin w dowolnej chwili, klikając Zakończ egzamin i potwierdzając jego zakończenie w kolejnym oknie. Zakończenie egzaminu jest czynnością

OD WYDAWCY

nieodwołalną. Egzamin zostanie również automatycznie zakończony po upływie czasu przeznaczonego na jego zdawanie. Po zakończeniu egzaminu należy wybrać opcję Kliknij tutaj, aby wyświetlić przeliczone wyniki egzaminu. Zostanie wtedy wyświetlona informacja dotycząca wyników - liczba zadań, na które udzielono odpowiedzi, oraz liczba poprawnych odpowiedzi. Po zakończonym egzaminie trzeba się wylogować z elektronicznego systemu zdawania egzaminów zawodowych.

Zwolnienie z części pisemnej egzaminu zawodowego Laureaci i finaliści turniejów lub olimpiad tematycznych związanych z wybranym obszarem kształcenia zawodowego są zwolnieni z części pisemnej egzaminu zawodowego na podstawie zaświadczenia stwierdzającego uzyskanie tytułu - odpowiednio - laureata lub finalisty. Zaświadczenie przedkłada się przewodniczącemu zespołu egzaminacyjnego. Zwolnienie laureata lub finalisty turnieju albo olimpiady tematycznej z części pisemnej egzaminu zawodowego jest równoznaczne z uzyskaniem z części pisemnej egzaminu zawodowego najwyższego wyniku, czyli 100%. Wykaz turniejów i olimpiad tematycznych podaje do publicznej wiadomości dyrektor Centralnej Komisji Egzaminacyjnej.

1.1. Część praktyczna egzaminu zawodowego Praktyczna część egzaminu zawodowego dla wszystkich kwalifikacji wyodrębnionych we wszystkich zawodach nauczanych we wszystkich typach szkół prowadzących kształcenie zawodowe będzie polegała na wykonaniu zadania egzaminacyjnego w formie testu praktycznego. Część praktyczna egzaminu zawodowego polega na wykonaniu przez zdającego zadania egzaminacyjnego zawartego w arkuszu egzaminacyjnym. Zadanie jest wykonywane na stanowisku egzaminacyjnym. Powinno być ono przygotowane z uwzględnieniem warunków realizacji kształcenia w danym zawodzie, określonych w podstawie programowej kształcenia w zawodach, właściwych dla kwalifikacji wyodrębnionej w tym zawodzie, w zakresie której odbywa się ten egzamin. Na zapoznanie się z treścią zadania egzaminacyjnego zawartego w arkuszu egzaminacyjnym oraz z wyposażeniem stanowiska egzaminacyjnego zdający ma 10 minut, których nie wlicza się do czasu trwania części praktycznej egzaminu zawodowego.

Część praktyczna egzaminu zawodowego trwa nie krócej niż 120 minut i nie dłużej niż 240 minut. Czas trwania części praktycznej egzaminu zawodowego dla konkretnej kwalifikacji został określony przez CKE. Za organizację i przebieg części praktycznej egzaminu w ośrodku egzaminacyjnym odpowiada kierownik ośrodka egzaminacyjnego (KOE), którym jest dyrektor szkoły / placówki albo pracodawca lub upoważniony przez pracodawcę pracownik. Kierownik ośrodka egzaminacyjnego wykonuje powierzone zadania we współpracy z przewodniczącymi zespołów nadzorujących część praktyczną egzaminu. Przebieg części praktycznej egzaminu zawodowego w danej sali egzaminacyjnej będzie monitorował zespół nadzorujący część praktyczną (ZNCP), w którego skład wchodzi: dwóch nauczycieli z danej szkoły lub placówki - w przypadku, gdy egzamin będzie odbywał się w szkole lub placówce; • dwóch pracowników upoważnionych przez tego pracodawcę - w przypadku, gdy egzamin będzie odbywał się u pracodawcy. Przewodniczących zespołów nadzorujących część praktyczną egzaminu zawodowego w poszczególnych salach egzaminacyjnych wyznacza kierownik ośrodka egzaminacyjnego.

OD W YD A W C Y

Członkiem zespołu nadzorującego część praktyczną może być także instruktor praktycznej nauki zawodu. W skład zespołu nadzorującego część praktyczną nie mogą wchodzić nauczyciele oraz instruktorzy praktycznej nauki zawodu, którzy prowadzą zajęcia ze zdającymi. Do części praktycznej egzaminu zawodowego uczeń (słuchacz) przystępuje: • w szkole, do której uczęszcza, lub

u pracodawcy, u którego odbywa praktyczną naukę zawodu, Absolwent zdaje część praktyczną egzaminu zawodowego w szkole, którą ukończył, lub u pracodawcy, u którego odbywał praktyczną naukę zawodu. W uzasadnionych przypadkach uczeń (słuchacz) lub absolwent może przystąpić do części praktycznej egzaminu zawodowego w innej szkole, u innego pracodawcy lub w placówce wskazanej przez dyrektora komisji okręgowej.

Część praktyczną egzaminu, gdzie ocenie podlega przebieg oraz jakość rezultatu wykonania zadania (kwalifikacje E.12 i E.13), obserwują i oceniają obecni w sali egzaminacyjnej / miejscu przeprowadzania egzaminu egzaminatorzy wpisani do ewidencji egzaminatorów w zakresie przeprowadzania egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie. Egzaminatorów wyznacza kierownik ośrodka egzaminacyjnego na 30 dni przed datą rozpoczęcia części praktycznej egzaminu zawodowego z danej kwalifikacji spośród egzaminatorów znajdujących się w wykazie otrzymanym od dyrektora OKE na 2 miesiące przed datą rozpoczęcia egzaminu. Egzaminatorem nie może być nauczyciel zatrudniony w szkole lub placówce, w której przeprowadzana jest część praktyczna egzaminu. Egzaminator będzie obecny w sali egzaminacyjnej przez cały czas trwania egzaminu (nie będzie jednak wchodził w skład zespołu nadzorującego część praktyczną). Jeden egzaminator w danej sali egzaminacyjnej ocenia egzamin 6 zdających (dopuszcza się możliwość powoływania jednego egzaminatora dla mniej niż 6 zdających). W przypadku, gdy w danej sali egzaminacyjnej/miejscu przeprowadzania egzaminu jest więcej niż 6 zdających, dla każdych kolejnych 6 zdających wyznacza się dodatkowo kolejnego egzaminatora.

W przypadku egzaminu praktycznego, w którym rezultatem końcowym wykonania zadania egzaminacyjnego jest dokumentacja (kwalifikacja E.14), jego przebieg obserwuje nauczyciel zajęć edukacyjnych z zakresu kształcenia zawodowego zatrudniony w innej szkole lub placówce niż uczą się zdający i jest przeprowadzana część praktyczna egzaminu. Obserwator nie ocenia pracy uczniów. Dokumentacja będąca rezultatem wykonania zadania sprawdzana jest przez grupę egzaminatorów w innym, ustalonym przez CKE terminie oraz miejscu. Jeden obserwator obserwuje egzamin grupy do 20 zdających. Jeśli w sali egzaminacyjnej jest więcej niż 20 zdających, OKE powołuje dodatkowo jednego nauczyciela zatrudnionego w innej szkole lub placówce na każdych kolejnych 10 zdających.

Efektem wykonania testu praktycznego może być: • • • •

wyrób, usługa, dokumentacja, dowolna kombinacja.

2. Wynik egzaminu Zdający zdał egzamin zawodowy, jeżeli uzyskał: z części pisemnej - co najmniej 50% punktów możliwych do uzyskania (czyli zdający rozwiązał poprawnie minimum 20 zadań testu pisemnego), i • z części praktycznej - co najmniej 75% punktów możliwych do uzyskania.

OD WYDAWCY

Wynik egzaminu zawodowego ustala i ogłasza komisja okręgowa. Wynik ustalony przez komisję okręgową jest ostateczny.

Dokumenty potwierdzające zdanie egzaminu Zdający, który zdał egzamin potwierdzający kwalifikację w danym zawodzie, otrzymuje

świadectwo potwierdzające kwalifikację w zawodzie wydane przez komisję okręgową. Osoba, która zdała egzaminy z zakresu wszystkich kwalifikacji wyodrębnionych w danym zawodzie oraz posiada poziom wykształcenia wymagany dla danego zawodu otrzymuje dyplom potwierdzający kwalifikacje w zawodzie wydawany przez komisję okręgową.

Niezdanie jednej części egzaminu lub całego egzaminu Osoby, które: • nie zdały jednej lub obu części egzaminu, nie przystąpiły do egzaminu w wyznaczonym terminie, • przerwały egzamin, mogą ponownie przystąpić do egzaminu lub jego niezdanej części.

Ponowne przystąpienie do egzaminu Uczniowie (słuchacze) mogą przystąpić do egzaminu w kolejnych terminach w trakcie nauki oraz dwukrotnie po zakończeniu nauki na zasadach określonych dla absolwentów; przystąpienie po raz trzeci lub kolejny po zakończeniu nauki odbywa się na warunkach określonych dla egzaminu eksternistycznego. • Osoby, które rozpoczęły zdawanie egzaminu zawodowego po zakończeniu nauki (absolwenci) lub po ukończeniu kursu kwalifikacyjnego, oraz osoby, które przystąpiły do egzaminu na podstawie świadectw szkolnych uzyskanych za granicą, po dwukrotnym niezdaniu tego egzaminu lub jego części zdają egzamin zawodowy lub jego część na warunkach określonych dla egzaminu eksternistycznego. Zdający, który nie zdał jednej części egzaminu zawodowego, ma trzy lata na przystąpienie do egzaminu tylko z tej części, której nie zdał. Po upływie tego okresu zdający przystępuje do egzaminu w pełnym zakresie. Zdający, którzy przystępują do całego egzaminu lub jego części po raz trzeci lub kolejny będą zdawać egzamin jako eksternistyczny, co oznacza, że muszą wnosić opłatę. Wysokość opłaty wynosi 5,5% minimalnej stawki wynagrodzenia zasadniczego nauczyciela dyplomowanego posiadającego tytuł zawodowy magistra z przygotowaniem pedagogicznym. W przypadku części pisemnej kwota ta stanowi 1/3 tej opłaty, a w przypadku części praktycznej - 2/3 tej opłaty. Dyrektor OKE, na wniosek osoby o niskich dochodach, może zwolnić ją z wnoszenia wymienionej opłaty lub jej części.

3. Terminy egzaminów zawodowych i uwagi końcowe Terminy egzaminów będą ogłaszane przez dyrektorów OKE (na stronie internetowej) na pięć miesięcy przed planowanym terminem egzaminu. W przypadku szkół prowadzących kształcenie zawodowe egzaminy będą przeprowadzane w trakcie cyklu kształcenia. Do roku szkolnego 2016/2017 włącznie - dla absolwentów zasadniczych szkół zawodowych, techników i techników uzupełniających dla młodzieży oraz szkół policealnych, którzy rozpoczęli naukę przed dniem 1 września 2012 roku, oraz absolwentów techników uzupełniających dla dorosłych, którzy rozpoczęli naukę przed 1 września 2013 roku

- utrzymano egzamin zawodowy na dotychczasowych zasadach. Opracowano na podstawie Informatora Centralnej Komisji Egzaminacyjnej.

P O D S TA W A P R O G RA M O W A

PODSTAWA PROGRAMOWA TECHNIK INFORMATYK 351203

1. CELE KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE Absolwent szkoły kształcącej w zawodzie technik informatyk powinien być przygotowany do wykonywania następujących zadań zawodowych: 1. montowanie oraz eksploatacja komputera i urządzeń peryferyjnych; 2. projektowanie i wykonywanie lokalnych sieci komputerowych, administrowanie sieciami; 3. projektowanie baz danych i administrowanie bazami; 4. tworzenie stron WWW i aplikacji internetowych, administrowanie stronami i aplikacjami.

2. EFEKTY KSZTAŁCENIA Do wykonywania wyżej wymienionych zadań zawodowych niezbędne jest osiągnięcie zakładanych efektów kształcenia, na które składają się: 1.

Efekty kształcenia wspólne dla wszystkich zawodów (BHP). Bezpieczeństwo i higiena pracy Uczeń: 1. rozróżnia pojęcia związane z bezpieczeństwem i higieną pracy, ochroną przeciwpożarową, ochroną środowiska i ergonomią; 2. rozróżnia zadania i uprawnienia instytucji oraz służb działających w zakresie ochrony pracy i ochrony środowiska w Polsce; 3. określa prawa i obowiązki pracownika oraz pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy; 4. przewiduje zagrożenia dla zdrowia i życia człowieka oraz mienia i środowiska związane z wykonywaniem zadań zawodowych; 5. identyfikuje zagrożenia związane z występowaniem szkodliwych czynników w środowisku pracy; 6. określa skutki oddziaływania czynników szkodliwych na organizm człowieka; 7. organizuje stanowisko pracy zgodnie z obowiązującymi wymaganiami ergonomii, przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska; 8. stosuje środki ochrony indywidualnej i zbiorowej podczas wykonywania zadań zawodowych; 9. stosuje przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy oraz przepisy ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska podczas wykonywania zadań zawodowych; 10. udziela pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy pracy oraz w stanach zagrożenia zdrowia i życia.

(PDG). Podejmowanie i prowadzenie działalności gospodarczej

PODSTAWA PROGRAMOWA

rozróżnia przedsiębiorstwa i instytucje występujące w branży i powiązania między nimi; analizuje działania prowadzone przez firmy funkcjonujące w branży; inicjuje wspólne przedsięwzięcia z różnymi przedsiębiorstwami z branży; przygotowuje dokumentację niezbędną do uruchomienia i prowadzenia działalności gospodarczej; prowadzi korespondencję związaną z prowadzeniem działalności gospodarczej; obsługuje urządzenia biurowe oraz stosuje programy komputerowe wspomagające prowadzenie działalności gospodarczej; planuje i podejmuje działania marketingowe prowadzonej działalności gospodarczej; optymalizuje koszty i przychody prowadzonej działalności gospodarczej.

(JOZ). Język obcy ukierunkowany zawodowo Uczeń: posługuje się zasobem środków językowych (leksykalnych, gramatycznych, ortograficznych oraz fonetycznych), umożliwiających realizację zadań zawodowych; interpretuje wypowiedzi dotyczące wykonywania typowych czynności zawodowych artykułowane powoli i wyraźnie, w standardowej odmianie języka; analizuje i interpretuje krótkie teksty pisemne dotyczące wykonywania typowych czynności zawodowych; formułuje krótkie i zrozumiałe wypowiedzi oraz teksty pisemne umożliwiające komunikowanie się w środowisku pracy; korzysta z obcojęzycznych źródeł informacji.

(KPS). Kompetencje personalne i społeczne Uczeń: stosuje zasady kultury i etyki; jest kreatywny i konsekwentny w realizacji zadań; przewiduje skutki podejmowanych działań; jest otwarty na zmiany; potrafi radzić sobie ze stresem; aktualizuje wiedzę i doskonali umiejętności zawodowe; przestrzega tajemnicy zawodowej; potrafi ponosić odpowiedzialność za podejmowane działania; potrafi negocjować warunki porozumień; współpracuje w zespole.

(OMZ). Organizacja pracy małych zespołów (wyłącznie dla zawodów nauczanych na poziomie technika) Uczeń: planuje pracę zespołu w celu wykonania przydzielonych zadań; dobiera osoby do wykonania przydzielonych zadań; kieruje wykonaniem przydzielonych zadań; ocenia jakość wykonania przydzielonych zadań; wprowadza rozwiązania techniczne i organizacyjne wpływające na poprawę warunków i jakość pracy; komunikuje się ze współpracownikami.

P O D S TA W A P R O G RA M O W A

2.

Efekty kształcenia wspólne dla zawodów w ramach obszaru kształcenia elektryczno-elektronicznego PKZ(E.b) PKZ(E.b) Umiejętności stanowiące podbudowę do kształcenia w zawodach: technik informatyk, technik tyfloinformatyk, technik teleinformatyk Uczeń: 1. rozpoznaje symbole graficzne i oznaczenia podzespołów systemu komputerowego; 2. dobiera elementy i konfiguracje systemu komputerowego; 3. dobiera oprogramowanie użytkowe do realizacji określonych zadań; 4. stosuje zabezpieczenia sprzętu komputerowego i systemu operacyjnego; 5. rozróżnia parametry sprzętu komputerowego; 6. charakteryzuje informatyczne systemy komputerowe; 7. określa funkcje systemu operacyjnego; 8. posługuje się terminologią dotyczącą lokalnych sieci komputerowych; 9. charakteryzuje urządzenia sieciowe; 10, charakteryzuje rodzaje oprogramowania użytkowego; 11. korzysta z publikacji elektronicznych; 12. posługuje się zasadami zarządzania projektem w trakcie organizacji i planowania pracy; 13. stosuje programy komputerowe wspomagające wykonywanie zadań. 3.

Efekty kształcenia właściwe dla zawodu technik informatyk opisane w wyodrębnionych kwalifikacjach E.12 Montaż oraz eksploatacja komputerów osobistych oraz urządzeń peryferyjnych; E.13 Projektowanie lokalnych sieci komputerowych i administrowanie sieciami; E.14 Tworzenie aplikacji internetowych i baz danych oraz administrowanie bazami. Opisy kwalifikacji znajdują się w części II.

E.12. Montaż oraz eksploatacja komputerów osobistych oraz urządzeń peryferyjnych I. Przygotowanie stanowiska komputerowego do pracy Uczeń: 1. stosuje systemy liczbowe używane w technice komputerowej; 2. wymienia funkcje i przestrzega zasad działania poszczególnych elementów jednostki centralnej komputera; 3. dobiera urządzenia techniki komputerowej do określonych warunków technicznych; 4. montuje komputer osobisty z podzespołów; 5. modernizuje i rekonfiguruje komputery osobiste; 6. planuje przebieg prac związanych z przygotowaniem komputera osobistego do pracy; 7. instaluje i aktualizuje systemy operacyjne i aplikacje; 8. stosuje polecenia systemów operacyjnych do zarządzania systemem; 9. instaluje i konfiguruje sterowniki urządzeń; 0* konfiguruje ustawienia personalne użytkownika w systemie operacyjnym; II. stosuje oprogramowanie narzędziowe systemu operacyjnego; 12. stosuje oprogramowanie zabezpieczające; 13. odczytuje dokumentację techniczną informatycznych systemów komputerowych; 14* opracowuje wskazania do użytkowania systemu operacyjnego; 15. sporządza cenniki i kosztorysy; 16, opracowuje dokumentację techniczną stanowiska komputerowego; 17. stosuje przepisy prawa autorskiego w zakresie dotyczącym systemów informatycznych;

PODSTAWA PROGRAMOWA

18. rozpoznaje rodzaje licencji oprogramowania komputerowego; 19. stosuje przepisy prawa dotyczące certyfikacji CE i recyklingu.

2. Użytkowanie urządzeń peryferyjnych komputera osobistego Uczeń: 1. wyjaśnia zasadę działania interfejsów komputera osobistego; 2. wyjaśnia zasadę działania urządzeń peryferyjnych komputera osobistego; 3. przygotowuje urządzenia peryferyjne komputera osobistego do pracy; 4. stosuje przepisy prawa dotyczące gospodarki odpadami niebezpiecznymi; 5. dobiera i wymienia materiały eksploatacyjne urządzeń peryferyjnych komputera osobistego; 6. wykonuje konserwację urządzeń peryferyjnych komputera osobistego; 7. instaluje sterowniki urządzeń peryferyjnych komputera osobistego; 8. konfiguruje urządzenia peryferyjne komputera osobistego.

3. Naprawa komputera osobistego Uczeń: 1. posługuje się narzędziami do naprawy sprzętu komputerowego; 2, określa kody błędów uruchamiania komputera osobistego; 3. lokalizuje oraz usuwa uszkodzenia sprzętowe podzespołów komputera osobistego; 4. lokalizuje oraz usuwa usterki systemu operacyjnego i aplikacji; 5. lokalizuje uszkodzenia urządzeń peryferyjnych komputera osobistego; 6. sporządza harmonogram prac związanych z lokalizacją i usuwaniem usterek komputera osobistego; 7.dobiera oprogramowanie diagnostyczne i monitorujące pracę komputera osobistego; 8. odzyskuje z komputera osobistego dane użytkownika; 9. tworzy kopie bezpieczeństwa; 12. formułuje wskazania dla użytkownika po wykonaniu naprawy komputera osobistego; 11. sporządza kosztorys naprawy.

E.13. Projektowanie lokalnych sieci komputerowych i administrowanie sieciami 1. Projektowanie i wykonywanie lokalnej sieci komputerowej Uczeń: T rozpoznaje topologie lokalnych sieci komputerowych; 2. rozpoznaje i stosuje normy dotyczące okablowania strukturalnego; 3. rozpoznaje protokoły sieci lokalnych i protokoły dostępu do sieci rozległej; 4. rozpoznaje urządzenia sieciowe na podstawie opisu, symboli graficznych i wyglądu; 5. określa funkcje komputerowego systemu sieciowego; 6. wykonuje projekt lokalnej sieci komputerowej; 7. dobiera elementy komputerowej sieci strukturalnej, urządzenia i oprogramowanie sieciowe; 8. sporządza kosztorys projektowanej sieci komputerowej; 9. dobiera medium do budowy lokalnej sieci komputerowej; 10. dobiera przyrządy i urządzenia do montażu okablowania strukturalnego; 11. montuje okablowanie sieciowe; 12. wykonuje pomiary okablowania strukturalnego; 13. opisuje i analizuje klasy adresów IP; 14. projektuje strukturę adresów w sieci; 15. wykonuje pomiary i testy sieci logicznej; 16. opracowuje dokumentację powykonawczą lokalnej sieci komputerowej.

PODSTAWA PROGRAMOWA

2. Konfigurowanie urządzeń sieciowych Uczeń: 1, modernizuje i rekonfiguruje serwery; 2 konfiguruje przełączniki lokalnych sieci komputerowych; 3 konfiguruje sieci wirtualne w lokalnych sieciach komputerowych; 4, konfiguruje routery i urządzenia zabezpieczające typu firewall; 5. konfiguruje urządzenia dostępu do lokalnej sieci komputerowej bezprzewodowej; 6 konfiguruje urządzenia telefonii internetowej; 7. dobiera i stosuje narzędzia diagnostyczne; 8. tworzy sieci wirtualne za pomocą połączeń internetowych; 9. monitoruje pracę urządzeń lokalnych sieci komputerowych.

3. Administrowanie sieciowymi systemami operacyjnymi Uczeń: 1. instaluje sieciowe systemy operacyjne; 2. konfiguruje interfejsy sieciowe; 3. udostępnia zasoby lokalnej sieci komputerowej; 4. charakteryzuje usługi serwerowe; 5. określa funkcje profili użytkowników i zasady grup; 6. zarządza kontami użytkowników i grup; 7. konfiguruje usługi katalogowe lokalnej sieci komputerowej; 8. zarządza centralnie stacjami roboczymi; 9. rozpoznaje protokoły aplikacyjne; 10. monitoruje działania użytkowników lokalnej sieci komputerowej; 11 modernizuje lokalną sieć komputerową; 12, przestrzega zasad udostępniania i ochrony zasobów sieciowych; 13. wyjaśnia zasady działania protokołów lokalnej sieci komputerowej; 14. konfiguruje usługi odpowiedzialne za adresację hostów, system nazw, routing, firewall; 15 podłącza lokalną sieć komputerową do internetu; 16. konfiguruje usługi serwerów internetowych; 17.określa rodzaje awarii lub wadliwego działania lokalnej sieci komputerowej; 18. lokalizuje i usuwa przyczyny wadliwego działania systemów sieciowych; 19. zabezpiecza komputery przed zawirusowaniem, niekontrolowanym przepływem informacji oraz utratą danych.

E.14. Tworzenie aplikacji internetowych i baz danych oraz administrowanie bazami 1. Tworzenie stron internetowych Uczeń: 1. posługuje się hipertekstowymi językami znaczników; 2. tworzy strony internetowe za pomocą hipertekstowych języków znaczników; 3. tworzy kaskadowe arkusze stylów (CSS); 4. wykorzystuje kaskadowe arkusze stylów (CSS) do opisu formy prezentacji strony internetowej; 5. rozpoznaje funkcje edytorów spełniających założenia WYSIWYG; 6. tworzy strony internetowe za pomocą edytorów spełniających założenia WYSIWYG; 7. projektuje strukturę witryny internetowej; 8. wykonuje strony internetowe zgodnie z projektami;

PODSTAWA PROGRAMOWA

9. stosuje reguły walidacji stron internetowych; 10. testuje i publikuje witryny internetowe; 11. stosuje różne modele barw; 12. przestrzega zasad cyfrowego zapisu obrazu; 13. wykonuje projekt graficzny witryny internetowej; 14. tworzy grafikę statyczną i animacje jako elementy stron internetowych; 15. zmienia atrybuty i modyfikuje obiekty graficzne; 16. przetwarza i przygotowuje elementy graficzne, obraz i dźwięk do publikacji w internecie; 17. przestrzega zasad komputerowego przetwarzania obrazu i dźwięku.

2. Tworzenie baz danych i administrowanie bazami danych Uczeń: 1. korzysta z funkcji strukturalnego języka zapytań; 2. posługuje się strukturalnym językiem zapytań do obsługi baz danych; 3. projektuje i tworzy relacyjne bazy danych; 4. importuje dane do bazy danych; 5. tworzy formularze, zapytania i raporty do przetwarzania danych; 6. instaluje systemy baz danych i systemy zarządzania bazami danych; 7. modyfikuje i rozbudowuje struktury baz danych; 8. dobiera sposoby ustawiania zabezpieczeń dostępu do danych; 9. zarządza bazą danych i jej bezpieczeństwem; 10. określa uprawnienia poszczególnych użytkowników i zabezpieczenia dla nich; 11. udostępnia zasoby bazy danych w sieci; 12. zarządza kopiami zapasowymi baz danych i ich odzyskiwaniem; 13. kontroluje spójność baz danych; 14. dokonuje naprawy baz danych.

3. Tworzenie aplikacji internetowych Uczeń: 1. korzysta z wbudowanych typów danych; 2. tworzy własne typy danych; 3. przestrzega zasad programowania; 4. stosuje instrukcje, funkcje, procedury, obiekty, metody wybranych języków programowania; 5. tworzy własne funkcje, procedury, obiekty, metody; 6. wykorzystuje środowisko programistyczne: edytor, kompilator i debugger; 7. kompiluje i uruchamia kody źródłowe; 8. wykorzystuje języki programowania do tworzenia aplikacji internetowych realizujących zadania po stronie serwera; 9. stosuje skrypty wykonywane po stronie klienta przy tworzeniu aplikacji internetowych; 10. wykorzystuje frameworki do tworzenia własnych aplikacji; 11. pobiera dane aplikacji i przechowuje je w bazach danych; 12. testuje tworzoną aplikację i modyfikuje jej kod źródłowy; 13. dokumentuje tworzoną aplikację; 14. zamieszcza opracowane aplikacje w internecie; 15. zabezpiecza dostęp do tworzonych aplikacji.

PODSTAWA PROGRAMOWA

3. WARUNKI REALIZACJI KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE Szkoła podejmująca kształcenie w zawodzie technik informatyk powinna posiadać niżej wymienione pomieszczenia dydaktyczne. 1. Pracownia urządzeń techniki komputerowej wyposażona w: stanowiska komputerowe (jedno stanowisko dla jednego ucznia); podzespoły umożliwiające montaż komputera osobistego; dodatkowe elementy komputera osobistego umożliwiające jego rekonfigurację; oprogramowanie do wirtualizacji; różne systemy operacyjne stacji roboczej; oprogramowanie narzędziowe, diagnostyczne i zabezpieczające; drukarkę laserową, atramentową, igłową, skaner; ploter, tablicę interaktywną, PDA, tablet, projektor, klawiaturę i mysz bezprzewodową, czytnik kart podpisu elektronicznego; adapter Bluetooth; stół monterski z matą i opaską antystatyczną; zestaw urządzeń monterskich; podłączenie do sieci lokalnej z dostępem do internetu; 2. Pracownia lokalnych sieci komputerowych wyposażona w: stanowiska komputerowe (jedno stanowisko dla jednego ucznia); szafę dystrybucyjną 19” z wyposażeniem, połączoną korytkową instalacją okablowania strukturalnego z czterema punktami elektryczno-logicznymi; serwer stelażowy z kontrolerem pamięci masowej; zasilacz awaryjny z zarządzaniem; napęd taśmowy do archiwizacji; komputer typu notebook z obsługą lokalnej sieci bezprzewodowej; przełącznik zarządzany z obsługą lokalnych sieci wirtualnych i portami zasilania przez Ethernet; koncentrator xDSL z obsługą protokołu PPP; router z modemem xDSL, z portem Ethernet i obsługą protokołu PPP, firewall z obsługą wirtualnych sieci prywatnych; punkt dostępu do lokalnej sieci bezprzewodowej z różnego typu antenami zewnętrznymi i portem zasilania przez Ethernet; telefon internetowy; tester okablowania RJ-45; reflektometr TDR; różne sieciowe systemy operacyjne przeznaczone dla serwera; oprogramowanie do wirtualizacji; oprogramowanie CAD z biblioteką elementów sieci lokalnej; oprogramowanie do monitorowania pracy sieci; stół monterski z matą i opaską antystatyczną; zestaw narzędzi monterskich; podłączenie do sieci lokalnej z dostępem do internetu; 3. Pracownia sieciowych systemów operacyjnych wyposażona w: stanowiska komputerowe (jedno stanowisko dla jednego ucznia); komputer osobisty z oprogramowaniem do wirtualizacji; różne serwerowe systemy operacyjne z usługami katalogowymi i internetowymi; serwerowe oprogramowanie typ firewall; oprogramowanie do analizy protokołów sieciowych; oprogramowanie do monitorowania pracy sieci; podłączenie do sieci lokalnej z dostępem do internetu; 4. Pracownia aplikacji internetowych wyposażona w: stanowiska komputerowe (jedno stanowisko dla jednego ucznia); komputer osobisty z oprogramowaniem do wirtualizacji; edytor WYSIWYG stron internetowych z możliwością edycji hipertekstowego języka znaczników i kaskadowych arkuszy stylów, z możliwością walidacji strony; oprogramowanie do tworzenia grafiki i animacji, obróbki materiałów audio i wideo; oprogramowanie serwera relacyjnej bazy danych z programami narzędziowymi; oprogramowanie umożliwiające tworzenie aplikacji internetowych po stronie serwera i klienta w wybranych językach programowania; podłączenie do sieci lokalnej z dostępem do internetu; dostęp do serwera umożliwiającego publikację stron i aplikacji internetowych; dostęp do portalu wspierającego pracę grupową, komunikację, publikację wiadomości i materiałów. W szkole prowadzącej kształcenie w zawodzie technik informatyk językiem obcym ukierunkowanym zawodowo jest język angielski.

PODSTAWA PROGRAMOWA

Kształcenie praktyczne może odbywać się w pracowniach szkolnych, placówkach kształcenia praktycznego, placówkach kształcenia ustawicznego oraz przedsiębiorstwach stanowiących potencjalne miejsca zatrudnienia absolwentów szkół kształcących w zawodzie. Szkoła organizuje praktyki zawodowe w podmiocie zapewniającym rzeczywiste warunki pracy właściwe dla nauczanego zawodu w wymiarze czterech tygodni (160 godzin).

4. MINIMALNA LICZBA GODZIN KSZTAŁCENIA ZAWODOWEGO1 Efekty kształcenia wspólne dla wszystkich zawodów oraz wspólne dla zawodów w ramach obszaru kształcenia elektryczno-elektronicznego

270 godz.

E.12 Montaż oraz eksploatacja komputerów osobistych oraz urządzeń peryferyjnych

360 godz.

E.13 Projektowanie lokalnych sieci komputerowych i administrowanie sieciami

300 godz.

E.14 Tworzenie aplikacji internetowych i baz danych oraz administrowanie bazami

420 godz.

1 W szkole liczbę godzin kształcenia zawodowego należy dostosować do wymiaru godzin określonego w prze-

pisach w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych, przewidzianego dla kształcenia, zawodowego, zachowując minimalną liczbę godzin wskazanych w tabeli - odpowiednio dla efektów kształcenia i kwalifikacji wyodrębnionych w zawodzie.

5. MOŻLIWOŚCI UZYSKIWANIA DODATKOWYCH W ZAWODACH W RAMACH OBSZARU KSZTAŁCENIA OKREŚLONEGO W KLASYFIKACJI ZAWODÓW SZKOLNICTWA ZAWODOWEGO Absolwent szkoły kształcącej w zawodzie technik informatyk po potwierdzeniu kwalifikacji E.12 Montaż oraz eksploatacja komputerów osobistych oraz urządzeń peryferyjnych, E.13 Projektowanie lokalnych sieci komputerowych i administrowanie sieciami oraz E.14 Tworzenie aplikacji internetowych i baz danych oraz administrowanie bazami może uzyskać dyplom potwierdzający kwalifikacje w zawodzie technik teleinformatyk, potwierdzając kwalifikacje E.15 Uruchamianie oraz utrzymanie terminali i przyłączy abonenckich oraz E.16 Montaż

i eksploatacja sieci rozległych.

1. TWORZENIE STRON INTERNETOWYCH

Repetytorium. Kwalifikacja E.14

1. Tworzenie stron internetowych 1.1. Hipertekstowy język znaczników - HTML Struktura dokumentu HTML HTML - są to pierwsze litery nazwy hipertekstowego języka znaczników HyperText Markup Language, który służy do opisu treści dokumentu tekstowego tak, aby w odpowiedni sposób był zinterpretowany przez przeglądarkę internetową. Od 1991 roku są publikowane specyfikacje dotyczące języka HTML. Od 1996 r. rozwijaniem specyfikacji wersji języka HTML zajmuje się konsorcjum W3C (World Wide Web Consortium). Wraz ze wzrostem popularności języka XML (Extensible Markup Language) dopasowano specyfikację HTML, tworząc XHTML (Extensible HyperTeoct Markup Language). Reguły składni są opisywane jako elementy języka HTML. Podstawowymi elementem języka HTML są znaczniki (tag). Znaczniki to ciągi znaków otoczone symbolem < oraz >. Znacznik może posiadać atrybut, a ten określoną wartość. PRZYKŁAD:

treść strony Znaczniki dzielimy na: zamykane, czyli parę znaczników, z których jeden otwiera element struktury języka HTML (np. ), a drugi służy do jego zamknięcia (np. ); otwarte (puste) składające się tylko ze znacznika otwierającego (np. ). Dodatkowo w składni języka HTML są stosowane znaki specjalne, np.   składnia pozwala na wstawienie twardej spacji1. Składnia języka HTML dopuszcza również stosowanie komentarzy. Budowa komentarza wygląda następująco:

Każdy dokument w języku HTML musi zawierać kilka znaczników niezbędnych do interpretacji takiego dokumentu przez przeglądarkę internetową. Podstawowa, najprostsza struktura dokumentu w języku HTML powinna wyglądać następująco:

1

Pełna lista znaków specjalnych została zamieszczona w tabeli 1.1 podręcznika autorstwa Małgorzaty Łokińskiej, Witryny internetowe.

Kwalifikacja E. 74.7, WSiP, Warszawa 2013.

REPETYTORIUM. KWALIFIKACJA E.14

Schemat przykładowego dokumentu HTML Domyślnym dokumentem w języku HTML - rozpoznawanym przez przeglądarki internetowe - jest plik o nazwie index.html. Dokument w języku HTML można edytować w dowolnym edytorze, zaczynając od najprostszego notatnika systemowego. Jednak programiści korzystają ze specjalnych aplikacji, np. Core Editor, Notepad++ lub Pajączek. Tworząc dokument w języku HTML, należy pamiętać o tym, aby treść wyświetlała się w przeglądarce we właściwy sposób. Dlatego też istotnym etapem tworzenia strony jest deklaracja języka dla strony oraz określenie sposobu kodowania tzw. polskich znaków (liter utworzonych za pomocą znaków diakrytycznych, np. ą, ę, ż). Dokonuje się tego w nagłówku strony za pomocą znacznika . Najczęściej używane kodowania polskich znaków to: • iso-8859-2, • utf-8, • windows-1250. Przykład struktury dokumentu HTML z deklaracją języka i kodowaniem znaków przedstawiono na rys. 1.2.

Schemat dokumentu HTML z deklaracją języka strony i kodowania polskich znaków

1. TWORZENIE STRON INTERNETOWYCH

Oprócz deklaracji języka strony oraz kodowania znaków, w znaczniku możemy umieścić informacje o autorze strony, słowach kluczowych, modyfikacji kodu czy opisu zawartości strony.

1.2. Podstawowe znaczniki i atrybuty języka HTML W dokumencie HTML wyróżniamy dwa typy elementów - liniowe oraz blokowe. Do znaczników tworzących elementy liniowe zaliczamy te, które służą do formatowania tekstu, tworzenia list oraz tworzenia odsyłaczy. Uwaga! Niektóre znaczniki i atrybuty są wycofywane z kolejnych specyfikacji języka HTML. Nazywają się one elementami zdeprecjonowanymi. Informacji o takich elementach można szukać na stronach W3C.

Rys 1. 3. Przykład informacji na stronach W3C o wycofywanych znacznikach HTML

Formatowanie tekstu Do podstawowych znaczników przeznaczonych do formatowania tekstu zaliczamy:

Znaczniki

Opis



pogrubienie



kursywa



podkreślenie



przekreślenie



definiowanie czcionki



wyróżnienie tekstu



indeks dolny



indeks górny




przejście do nowej linii

RE PE TY T O RIU M. KW A L IF I KA C JA E .1 4

Rys 1. 4. Przykład zastosowania niektórych znaczników formatowania tekstu2

Listy Do tworzenia list w języku HTML służą znaczniki

(wypunktowanie) oraz (wyliczenie). Element w liście definiuje znacznik
• .
  
  Rys 1.5. Przykład tworzenia list w języku HTML
  
  Odsyłacze Zadaniem odsyłaczy jest utworzenie połączenia umożliwiającego przejście do innej strony internetowej, podstrony lub pliku3. Rozróżniamy odsyłacze absolutne - do adresu internetowego w postaci formatu URL oraz odsyłacze względne - do zasobu określonego ścieżką dostępu. Znacznikiem odsyłacza jest .
  
  2
  
  Przykład zrealizowany za pomocą edytora Online Tryit Editor- http://www.w3schools.com
  
  3
  
  Małgorzata Łokińska, Witryny internetowe. Kwalifikacja E. 14. 7, WSiP, Warszawa 2013, s. 38.
  
  1. TWORZENIE STRON INTERNETOWYCH
  
  PRZYKŁAD ODSYŁACZA ABSOLUTNEGO:
  
  Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne PRZYKŁAD ODSYŁACZA WZGLĘDNEGO:
  
  Aktualności
  
  Rys. 1.6. Wygląd odsyłacza na stronie
  
  Atrybuty Większość znaczników języka HTML może mieć atrybuty, które pozwalają na przypisanie mu określonej wartości. PRZYKŁADY:
  
  czerwone tło strony lub
  
  określenie rozmiaru czcionki oraz jej rodzaju Ważne! Pełną listę znaczników i atrybutów HTML z przykładami zastosowań można znaleźć m.in. na stronach organizacji W3C (np. http://wwww3schools.com/tags/tag_html.asp)
  
  1.3. Elementy blokowe języka HTML Elementy blokowe pozwalają na wydzielenie pewnego obszaru dokumentu HTML w celu nadania mu określonego rodzaju formatowania.
  
  RE PE TY T O RIU M . KW A L IF I KA C JA E .1 4
  
  Bloki tekstu
  
  Do podstawowych znaczników blokowych odnoszących się do formatowania tekstu zaliczamy:
  
  Znaczniki
  
  Opis
  
  
  
  
  blok akapitu
  
  
  
  wyśrodkowanie
  
  
  
  wyrównanie do lewej
  
  
  
  wyrównanie do prawej
  
  
  
  rozciąganie stylu
  
  
  
  blok stylu
  
  od do
  
  nagłówek tekstu
  
  Przykład zastosowania bloku
  
  Tabele Tabele są sposobem prezentacji danych, obrazów i innych elementów w dokumentach HTML. Do tworzenia tabeli używamy następujących znaczników:
  
  Znaczniki
  
  Opis
  
  
  
  znaczniki określające ramy tabeli
  
  
  
  znaczniki wiersza tabeli
  
  
  
  znaczniki komórki tabeli
  
  
  
  komórka nagłówkowa w tabeli - zawiera się wewnątrz wierszy
  
  
  
  tytuł tabeli
  
  1. TWORZENIE STRON INTERNETOWYCH
  
  Kiedy tworzymy tabelę, najpierw musimy określić jej ramy, później podzielić na wiersze, a na koniec ustalić, ile komórek jest w danym wierszu. Możemy również, korzystając z danych atrybutów tabeli, formatować jej wygląd. Do najważniejszych atrybutów zaliczamy:
  
  Atrybuty
  
  Opis/znacznik
  
  colspan=”x”
  
  scalenie komórek w wierszu/
  
  rowspan=”x”
  
  scalenie komórek w kolumnie/
  
  cellpadding=”x”
  
  marginesy komórek/
  
  cellspacing=”x”
  
  rozmiar odstępów między komórkami /
  
  border=”x”
  
  rozmiar obramowania/
  
  width=”x”
  
  szerokość elementu tabeli/ ,

  height=”x” wysokość elementu tabeli/ , Rys 1.8. Przykład tabeli w języku HTML Ramki Ramki odpowiadają za podział obszaru strony na charakterystyczne bloki. Każdy z nich może wyświetlać inną stronę internetową lub inny obraz 4. Obecnie zamiast ramek częściej jest stosowany podział na bloki znacznikiem . W dokumentach z zastosowaniem ramek znacznik zastępuje znacznik . Może się jednak zdarzyć, że przeglądarka nie obsługuje już ramek. W takim wypadku zawsze należy umieścić kod w znacznikach w celu wyświetlenia treści. Do tworzenia ramek są wykorzystywane następujące znaczniki: Znaczniki 4 Opis ! znaczniki określające ramy tabeli znaczniki wiersza tabeli znaczniki komórki tabeli Małgorzata Łokińska, Witryny internetowe. Kwalifikacja E.14.1 , WSiP, Warszawa 2013, s. 48. REPETYTORIUM KWALIFIKACJA E.14 Do najczęściej używanych atrybutów zaliczamy: Atrybuty src=”adres URL” Opis / znacznik źródło elementu wyświetlanego w ramce / frameborder=”l/0” określenie widoczności obramowania / scrolling=”no/yes/auto” ustawienie suwaków do przewijania/ cols="x,x,...” definiowanie szerokości i liczby kolumn w obszarze ramki/ rows=”y,y,...” definiowanie rozmiaru wierszy w obszarze ramki/ rows=”y,y,...” definiowanie rozmiaru wierszy w obszarze ramki/ Rys. 1.9. Przykład podziału strony na ramki Formularze Jednym z elementów interaktywnych w dokumentach HTML jest formularz. Na stronach internetowych służy on do zbierania i wysyłania określonych informacji w założonym przez autora celu. Pobrane informacje możemy przesłać na adres poczty e-mailowej lub wykorzystać w uruchomionym skrypcie zarówno po stronie użytkownika (klienta), jak i zdalnego serwera. Obszar formularza jest określany za pomocą znaczników i . Podstawowymi znacznikami wprowadzającymi dane są: Znaczniki Opis tworzy pola formularza tworzy listy rozwijane tworzy pola opisowe 1. TWORZENIE STRON INTERNETOWYCH Najczęściej wykorzystywane atrybuty znaczników do tworzenia formularzy to: Atrybuty Opis/znacznik type=”text” pole tekstowe/ type=”password” pole na hasło (*****)/ type=”radio” pole wyboru jednej opcji/ type=”checkbox” pole wyboru wielu opcji/ type=”submit” pole tworzące przycisk do wysyłania danych/ type=”reset” pole tworzące przycisk czyszczący pola formularza/ type=”file” pole wyboru pliku do przesłania/ name=”nazwa” nazwa pola/; ; value=”wartość” action=”adres URL” wartość początkowa pola/ method=”get/post” metoda przesyłania danych: get (domyślna) lub post / maxlength=”x” maksymalna liczba znaków/ enctype=”typ kodowania” sposób kodowania informacji przed przesłaniem/ rows=”x” wysokość liczona liczbą wierszy/ cols=”x” szerokość liczona liczbą kolumn/ miejsce docelowe przetwarzania danych np. adres e-mailowy lub skrypt/ Uwaga! Metodę post warto przyjąć w przypadku przesyłania danych uwierzytelniających lub plików. Rys. 1.10. Przykład tworzenia formularza za pomocą kodu HTML RE PE TY T O RIU M . KW A L IF I KA C JA E .1 4 1.4. Grafika i multimedia w dokumencie HTML Na stronach internetowych możemy osadzać różnego rodzaju pliki graficzne i multimedialne. Do osadzania obrazów służy znacznik . W dokumencie HTML jednak nie wklejamy przygotowanego obrazu, tak jak w typowych edytorach tekstu. W znaczniku wskazujemy ścieżkę do pliku, który otworzy się dopiero w oknie przeglądarki. Dlatego istotne jest zastosowanie atrybutów, takich jak: src="adres URL do pliku" oraz alt="komentarz", jako tekst alternatywny, wyświetlany po najechaniu myszką na obraz . PRZYKŁAD: Wśród najczęściej używanych rozszerzeń plików graficznych występują: .jpg, .jpeg, .png oraz .gif. Dodatkowo, atrybutami width (szerokość) oraz height (wysokość) można wykonać skalowanie obrazu do wymaganego na stronie rozmiaru. PRZYKŁAD: Rys. 1.11. Przykład zastosowania znacznika Znacznikiem pozwalającym na wprowadzenie animacji tekstu jest . Do najważniejszych atrybutów tego znacznika zaliczamy: Atrybuty Opis behawior=”parametr” tryb przesuwania tekstu: scroll, slide, alternate direction=”parametr” kierunek przesuwania tekstu: left, right, up, down loop=”x” liczba powtórzeń PRZYKŁAD: tekst pływający Do umieszczania na stronie internetowej plików multimedialnych służy znacznik . Obsługuje on formaty: AVI, MPEG, MP3, MID, WAV, ASF, SWF. Niestety znacznik ten może być nieobsługiwany przez niektóre przeglądarki internetowe. PRZYKŁAD: TWORZENIE STRON INTERNETOWYCH Jeżeli przeglądarka nie obsługuje znacznika , można zastosować znacznik . PRZYKŁAD: Pliki audio można też osadzić w dokumencie HTML za pomocą znacznika . Mamy wówczas dostępne następujące atrybuty: Atrybuty Opis src=”adres URL” ścieżka do pliku audio loop=”x” liczba powtórzeń value=”x” poziom głośności od -10000 do 0 balance=”x” balans dźwięku od -10000 do +10000 PRZYKŁAD: 1.5. CSS - kaskadowe arkusze stylów Kaskadowe arkusze stylów Kaskadowe arkusze stylów CSS to język służący do zarządzania wizualną częścią strony internetowej. Style CSS składają się z listy reguł (dyrektyw) określających, w jaki sposób zostanie wyświetlony wybrany element dokumentu HTML5. Definiowanie stylów CSS podlega zasadom określonym w specyfikacji W3C. Styl składa się z reguł. Każda reguła składa się z selektora i deklaracji. Deklaracja zaś składa się z właściwości, którym przypisujemy określone wartości. PRZYKŁAD: selektor { właściwośc1: wartości; właściwość2: wartość2; właściwość3: wartość3; } Selektorem może być dowolny element języka HTML. Do tego znacznika, który będzie selektorem, odnoszą się zapisy stylu. Uwaga! Aby arkusze stylów były prawidłowo interpretowane, musimy mieć włączoną ich obsługę w przeglądarce internetowej. 5 Małgorzata Łokińska, Witryny internetowe. Kwalifikacja E.14.1, WSiP, Warszawa 2013, s. 56. REPETYTORIUM. KWALIFIKACJA E.14 1.6. Metody dołączania stylów do dokumentu HTML Istnieją trzy metody dołączania arkuszy stylów do dokumentów HTML. Metoda inline (styl wpisany, lokalny) - jako atrybut typu style dla określonego znacznika. PRZYKŁAD; Tekst Metoda osadzenia w nagłówku (styl wewnętrzny). Definiujemy go w nagłówku dokumentu HTML za pomocą znaczników . PRZYKŁAD: 3. Metoda pliku zewnętrznego (styl zewnętrzny) - polega na umieszczeniu listy reguł w oddzielnym pliku z rozszerzeniem .css wskazanym w nagłówku dokumentu HTML. PRZYKŁAD: Listing dokumentu HTML: Listing arkusza stylu CSS w pliku style.css: 1.7. Klasy i identyfikatory Podczas tworzenia kaskadowych arkuszy stylów możemy grupować znaczniki w klasy. Pozwala to na jednoczesne formatowanie - w taki sam sposób - tych znaczników, które mają 1. TWORZENIE STRON INTERNETOWYCH taką samą nazwę atrybutu klasy. Do grupowania znaczników w klasy wykorzystujemy atrybut class. Selektor jest wówczas połączony z nazwą klasy za pomocą kropki. PRZYKŁAD: Listing dokumentu HTML: Listing pliku CSS: Atrybut class można użyć w jednym dokumencie HTML wielokrotnie. Jeżeli zależy nam na unikatowym formatowaniu danego elementu, możemy użyć identyfikatora id. W zapisie selektor łączymy z nazwą identyfikatora za pomocą znaku #. PRZYKŁAD: Listing pliku HTML: Listing pliku C S S : RE PE TY T O RIU M, KW A L I FI KA C JA E .1 4 Możemy również utworzyć identyfikator uniwersalny, nie wpisując nazwy znacznika selektora. PRZYKŁAD: Listing pliku C S S : 1.8. Pozycjonowanie elementów w CSS Pozycjonowanie odpowiada za umiejscowienie elementu w dowolnie wybranym miejscu przez zastosowanie właściwości position6. Ze względu na ustalenie położenia elementu w zależności od punktu odniesienia, rozróżniamy następujące rodzaje pozycjonowania: bezwzględne absolute- względem krawędzi okna lub innego elementu nadrzędnego; • względne relative - względem jego oryginalnego położenia; • ustalone fixed - tylko względem krawędzi okna. Uwaga! Jeżeli w dokumencie zastosowano wiele stylów odnoszących się do tego samego elementu, zawsze nadrzędnym będzie ten, który jest najbliżej formatowanego elementu. 1.9. Edytory WYSIWYG i systemy CMS Skrót WYSIWYG pochodzi od ang. słów What You See Is What You Got. W wolnym tłumaczeniu oznacza to, że to, co widać podczas edycji dokumentu, będzie widoczne podczas wyświetlenia w oknie przeglądarki internetowej. Do podstawowych funkcji edytorów WYSIWYG zaliczamy: • edycję i formatowanie tekstu dokumentu; • wstawianie i pozycjonowanie obiektów graficznych, tabel czy odsyłaczy. Najbardziej znane edytory WYSIWYG to: Adobe Dreamweaver, WYSIWYG Web Bulider, MS FrontPage, TinyMCE. Bardzo popularne są obecnie Systemy Zarządzania Treścią (CMS) z wbudowanymi edytorami WYSIWYG. Systemy CMS są zaawansowanymi witrynami internetowymi generowanymi dynamicznie na podstawie treści pochodzącej ze zdalnego serwera bazy danych oraz odpowiednio zdefiniowanych szablonów. Systemy CMS pozwalają na to, by, korzystając z grupy narzędzi i aplikacji internetowych, stworzyć szkielet witryny internetowej. Jej główną cechą jest oddzielenie treści od sposobu prezentacji. Istotna zaleta systemów CMS to ich powszechna dostępność (duża liczba bezpłatnych rozwiązań) oraz prostota obsługi wykorzystująca wbudowane edytory WYSIWYG. Dzięki temu użytkownik o niewielkiej wiedzy informatycznej może tworzyć i modyfikować witrynę oraz nią administrować. • • • • 6 Małgorzata Łokińska, Witryny internetowe. Kwalifikacja E.14.1, WSiP, Warszawa 2013, s. 69. 1. TWORZENIE STRON INTERNETOWYCH PRZYKŁAD: Ryc 1.2. Okno edytora WYSIWYG TinyMCE online Do tworzenia struktury systemu CMS musimy wykorzystać takie narzędzia do prezentacji treści, jak: HTML, CSS, JavaScript, Java itp. oraz serwer WWW (np. Apache) i bazy danych (np. MySQL) ze skryptami obsługującymi utworzone bazy danych, np. w języku PHP. Systemy CMS są wyposażone w narzędzia uwierzytelniające użytkowników oraz możliwości nadawania określonych uprawnień do modyfikacji witryny. Do najpopularniejszych systemów CMS zaliczamy: • PHP-Fusion, • Joomla!, • Drupal, • Moodle, • XOOPS, • WordPress. Systemy CMS świetnie sprawdzają się podczas tworzenia stron informacyjnych, blogów, sklepów internetowych, galerii grafiki lub platform e-learningowych. PRZYKŁAD: Ryc 1.13. Okno programu Moodle REPETYTORIUM. KWALIFIKACJA E.14 1.10. Projektowanie witryny internetowej Projektowanie witryny internetowej to proces obejmujący wymienione poniżej etapy. • Analiza wymagań klienta, przeznaczenia witryny oraz możliwości technicznych i finansowych. • Wstępna analiza biznesowa (kosztorys, SWOT itp.). • Dobór hostingu (serwery, domeny i subdomeny) oraz technologii i narzędzi do wykonania poszczególnych elementów witryny. • Określenie elementów polityki pozycjonowania i bezpieczeństwa dotyczących projektowanej witryny internetowej. • Stworzenie struktury logicznej i graficznej witryny (mapa strony) i poszczególnych podstron. Ewentualne projektowanie bazy danych dla witryny. • Dobór palety kolorystycznej dla witryny. • Opracowanie layoutu witryny internetowej (czcionki, rozdzielczość, tła, nawigacji, menu itp.). • Zaprojektowanie poszczególnych elementów graficznych. • Stworzenie struktury fizycznej witryny - drzewo URL plików. 1.11. Wykonanie, walidacja oraz publikowanie stron internetowych Gdy już mamy gotowy projekt, możemy przystąpić do wykonania witryny zgodnie z jego założeniami. Do etapów tworzenia witryny zgodnie z projektem można zaliczyć: • kodowanie poszczególnych stron i programowanie skryptów; • tworzenie struktury bazy danych (opcjonalnie); • tworzenie zdjęć, elementów graficznych oraz multimediów (ewentualne pocięcie grafiki); • tworzenie treści serwisu; • walidację kodów, testowanie offline oraz naniesienie ewentualnych poprawek do kodów i struktury witryny; • instalację niezbędnych komponentów na serwerze i publikację plików witryny; • testowanie online; optymalizację grafiki, tekstów pod kątem pozycjonowania oraz szybkości ładowania stron; testowanie w różnych przeglądarkach internetowych; • weryfikację treści i uruchomienie witryny; • marketing witryny (instalację statystyk, pozycjonowanie witryny). 1.12. Walidacja Walidacja dokumentów HTML, XHTML i CSS jest procesem sprawdzenia zgodności kodu z rekomendacjami konsorcjum W3C. Poprawność kodu można sprawdzić za pomocą oprogramowania działającego offline oraz online. Programy do walidacji kodów źródłowych nazywamy parserami. Najprostszym sposobem walidacji kodu on-line jest skorzystanie z walidatora W3C na stronie http://validator.w3.org. Można tutaj wybrać sposób walidacji: • przez podanie adresu URI, • przez wczytanie pliku, • przez wpisanie kodu. TWORZENIE STRON INTERNETOWYCH Rys, 1,14. Przykład poprawnej walidacji dokumentu HTML Do walidacji kodu metodą offline służy na przykład program CSE HTML Validator. 1.13. Publikacja stron internetowych Dokumenty HTML są otwierane w oknie przeglądarki internetowej. Mogą więc być przeglądane lokalnie. Jednak głównym celem tworzenia stron internetowych jest ich publikacja w sieci. Bez względu na to, czy jest to sieć LAN czy internet, niezbędnym narzędziem do publikacji online jest serwer WWW. Serwer WWW jest usługą oferowaną przez sieciowe systemy operacyjne. Można uruchomić taką usługę lokalnie za pomocą pakietów serwera WWW, takich jak np. Krasnal lub na specjalnym serwerze we własnej sieci lokalnej, np. Apache. Na rynku mamy również do dyspozycji oferty darmowe i komercyjne oddające do dyspozycji profesjonalne usługi serwerów WWW w sieci globalnej. Usługi takie nazywamy hostingiem. Kluczowe dla wyboru komercyjnego serwera WWW są: cena, obszar dysku, liczba baz danych oraz limit transferu danych. Oprócz serwera WWW strona musi mieć publiczny adres domenowy widoczny w sieci globalnej. Adres taki może nadać nam firma hostingowa w ramach realizowanej usługi lub możemy wykupić i zarejestrować własną domenę najlepiej kojarzącą się z treścią witryny internetowej. Operację taką można wykonać w Krajowym Rejestrze Domen na stronie http://www.dns.pl. Jeśli mamy już serwer WWW oraz adres domenowy naszej witryny internetowej, musimy wgrać pliki tworzące całą witrynę do odpowiedniego katalogu na serwerze. Możemy to uczynić bezpośrednio przez stronę internetową naszego konta hostingowego lub skopiować pliki, korzystając z klienta FTP. Do najpopularniejszych klientów FTP zaliczamy: FileZilla i WinSCP. Aby wgrać pliki na serwer WWW, musimy znać nazwę serwera FTP, nazwę użytkownika i hasło. RE PE TY T O RIU M. KW A L IF I KA C JA E .1 4 1.14. Cyfrowy zapis obrazu Obraz cyfrowy to matematyczna interpretacja obiektów opisanych za pomocą prostych, krzywych i punktów. Ze względu na sposób powstawania i zapisywania obrazu cyfrowego rozróżniamy grafikę rastrową oraz grafikę wektorową. Grafika rastrowa przedstawia obraz za pomocą równomiernie rozłożonych w pionie i poziomie pikseli. Piksel to najmniejszy jednolity element obrazu o określonej barwie. Często też obrazy rastrowe są nazywane bitmapami. Grafika rastrowa jest wykorzystywana w fotografii, rysunku i malarstwie komputerowym. Cechą charakterystyczną grafiki rastrowej jest efekt pikselizacji obrazu podczas nadmiernego powiększenia (skalowania). Rys, 1.15. Efekt pikselizacji obrazu rastrowego Grafika wektorowa jest prezentowana wyłącznie za pomocą figur geometrycznych, które można opisać wzorami matematycznymi. Charakterystycznym elementem grafiki wektorowej są krzywe Beziera. Pozwalają one na modyfikacje obrazu wektorowego za pomocą węzłów. Rys 1.16. Edycja węzłów obiektu grafiki wektorowej 1. TWORZENIE STRON INTERNETOWYCH Cechy, jakimi charakteryzuje się obraz cyfrowy: Rozdzielczość grafiki - określana jako rozmiar dwuwymiarowej tablicy, jaką jest bitmapa, jako podawana liczba pikseli w poziomie i pionie. W grafice cyfrowej często jest również podawana rozdzielczość geometryczna określająca liczbę pikseli na cal - ppi. Rozmiar obrazu - określenie fizycznej wielkości obrazu, określona przez wartości szerokości i wysokości. Głębia kolorów - zwana też głębią bitową, określa liczbę bitów niezbędną do zapisania przypisanej danemu pikselowi wartości barwy. Jednostką głębi jest bit na piksel - bpp. Do podstawowych formatów plików grafiki rastrowej zaliczamy: • BMP - domyślny format systemu Windows. Charakteryzuje się dużą wielkością pliku. • GIF - format powszechnie stosowany na stronach internetowych do zapisu prostej grafiki lub animacji z 8-bitową głębią koloru. • PNG - format stworzony do zapisu grafiki na potrzeby stron internetowych. • TIFF - standard plików graficznych przeznaczonych do wydruku lub publikacji o dużej głębi kolorów. • JPEG - format powszechnie stosowany w fotografii cyfrowej, mający dobrą jakość obrazu, niewielkie rozmiary pliku oraz stratną kompresję. • XCF - wewnętrzny format popularnego programu GIMP niemający kompresji. • RAW - format zawierający wszystkie dane obrazu niezbędne do dalszej obróbki. Do podstawowych formatów plików grafiki wektorowej zaliczamy: • AI - format programu Adobe Ilustrator. • SVG - format do publikacji dwuwymiarowej grafiki wektorowej statycznej i animowanej na stronach internetowych. • SWF - format wektorowej grafiki programu Adobe Flash. • CDR - format programu CorelDraw. 1.15. Modele barw Do opisu kolorów w grafice komputerowej wykorzystywanej na potrzeby stron internetowych są stosowane modele barw. Opisują one określone palety kolorów. Barwa jest wrażeniem wzrokowym powstałym na skutek oddziaływania fal elektromagnetycznych z pasma częstotliwości światła widzialnego (między 700 nm a 400 nm). Do podstawowych modeli barw stosowanych w grafice komputerowej zaliczamy: • Model RGB - barwa jest tworzona poprzez złożenie z trzech podstawowych kolorów: R - czerwony (red), G - zielony (green) oraz B - niebieski (blue). Model stosowany podczas prezentacji na ekranie monitora, projektora, TV (źródła światła). • Model CMYK - barwa jest tworzona z czterech kolorów: C - cyjan, M - magenta, Y - żółty (yellow) oraz K - czarny (blacK). Model stosowany do przygotowania wydruków. • Model HSV - oparty na trzech parametrach: H - odcień (Hue), S - nasycenie (Saturation), V - wartość (Value). 1.16. Kolory na stronach internetowych Wybór określonej palety kolorów powinien być uzależniony od przeznaczenia tworzonych dokumentów zgodnie z opisem z poprzedniego rozdziału. Jednak w kodzie stron internetowych korzystamy głównie z palety RGB, ponieważ są wyświetlane na ekranach monitorów użytkowników internetu. Zapis kodów kolorów w dokumentach HTML i CSS przeprowadza się za pomocą ustalonych notacji. Najczęściej stosuje się zapisy słowne, kodem szesnastkowym lub kodowaniem palety kolorów. REPETYTORIUM, KWALIFIKACJA E.14 PRZYKŁADY: 1, Zapis słowny treść strony 2, Zapis RGB w kodzie szesnastkowym treść strony 3 Zapis w kodzie RGB treść strony 1.17. Przygotowanie elementów graficznych do tworzenia stron internetowych Każdy element graficzny przed umieszczeniem na stronie internetowej musi zostać poddany obróbce, aby spełniać wymagania techniczne i estetyczne twórcy witryny. Do podstawowych operacji edycyjnych na obiektach graficznych można zaliczyć: • konwersję formatu pliku graficznego, • zmianę rozdzielczości, • kadrowanie, • skalowanie (zmiana rozmiaru), • korektę graficzną, • zastosowanie efektów specjalnych, • tworzenie animacji z wielu obrazów statycznych, • podział obrazów graficznych na określone części. Najczęściej umieszczanymi obiektami graficznymi na stronach internetowych są: • obrazy statyczne, • animacje, • banery, • przyciski, • awatary, • tekstury, • linie, krawędzie, • logo. Do tworzenia grafiki statycznej stosuje się najczęściej programy: • Adobe Photoshop, • MS Paint, • Lightroom, • GIMP, • Inkscape, • Adobe Illustrator, • Corel Draw. Do tworzenia grafiki dynamicznej można wykorzystać programy: • Adobe Flash, • Vectorian Giotto, • Flash Banner Maker, • SWiSH. 1. TWORZENIE STRON INTERNETOWYCH Rys. 1.17. Okno programu Inkscape 1.18. Animacje Animacje obiektów graficznych są częstym elementem stron internetowych. Animacje najczęściej tworzy się z obrazów statycznych poddanych obróbce oraz z zaprogramowanego ruchu tych obrazów. Animacje można podzielić na poklatkowe oraz animacje z zastosowaniem klatek kluczowych. Podstawowymi parametrami charakterystycznymi dla tworzenia animacji na potrzeby strony internetowej są: • częstotliwość wyświetlania liczona w klatkach na sekundę - fps; • rozdzielczość obszaru wyświetlania - powinna być dopasowana do rozdzielczości ekranu urządzenia, na którym ma być wyświetlana animacja np. smartfon czy laptop. Do programowania ruchu obiektów w animacji wykorzystuje się języki skryptowe. Jednym z najpopularniejszych jest ActionScript wykorzystywany w programie Adobe Flash. 1.19. Cyfrowe przetwarzanie dźwięku Dźwięk jest to wrażenie słuchowe wywołane przez falę akustyczną rozchodzącą się w wybranym środowisku (np. w powietrzu). Ludzki narząd słuchu wyłapuje dźwięki o częstotliwości fal w przedziale od 16 Hz do 20 kHz7. Podstawą tworzenia dźwięku jest przetwarzanie analogowo-cyfrowe (A/C) lub / i cyfrowo-analogowe (C/A). Pierwsze niezbędne jest do wykorzystania dźwięków rzeczywistych w przetwarzaniu komputerowym, drugie - do słuchania przetworzonej komputerowo muzyki w słuchawkach czy głośnikach. W procesie przetwarzania dźwięku analogowego na cyfrowy możemy rozróżnić niżej wymienione etapy. • Próbkowanie - polegające na prowadzeniu z określoną częstością pomiarów amplitudy sygnału dźwiękowego. • Kwantyzacja - przyporządkowanie każdej wartości analogowej z próbkowania sygnału 7 Małgorzata Łokińska, Witryny internetowe. Kwalifikacjazbioru. E. 14.1, WSiP, Warszawa 2013, s. 134. wartości dyskretnych z określonego RE PE TY T O RIU M. KW A L IF I KA C JA E .1 4 • Kodowanie - zapisanie otrzymanych kodów w formacie cyfrowym, zrozumiałym dla komputera. • Kompresja - to zmiana zapisu danych dotyczących sygnału dźwiękowego prowadząca do zmniejszenia rozmiaru pliku. Możemy uzyskać kompresję stratną (usuwającą mniej istotne informacje) oraz bezstratną. • Konwersja - zmiana formatu zapisu danych sygnału dźwiękowego. Do podstawowych parametrów dźwięku zaliczamy: • częstotliwość próbkowania sygnału dźwiękowego, • rozdzielczość bitową dźwięku, • przepływność danych (Bitrate), czyli liczbę informacji w kilobitach przesyłanych w jednostce czasu. Do najpopularniejszych formatów plików dźwiękowych zaliczamy: • CD audio - format audio płyt kompaktowych. Częstotliwość próbkowania wynosi 44.1 kHz. • MIDI - wielościeżkowy zapis dźwięku o niskiej jakości. • MP3 - format pliku do dużej kompresji. Kodowanie MP3 korzysta ze standardu MPEG-I. • WMA - format pliku o kodowaniu opracowanym praż firmę Microsoft. • WAV - jeden z prostszych formatów plików dźwiękowych, opracowany jako podstawowy format Microsoft Windows. • AIFF - dane audio są zapisane w formie nieskompresowanej. AIFF jest wykorzystywany głównie na komputerach Macintosh firmy Apple. Najpopularniejszym darmowym programem do obróbki dźwięku jest Audacity. 1.20. Wideo na stronach internetowych Coraz częściej na stronach internetowych są osadzane obiekty wideo. Przełomową techniką w tej dziedzinie stała się transmisja strumieniowa, która umożliwia odtwarzanie danych natychmiast po ich pobraniu. Do odtwarzania filmów wideo przez przeglądarkę internetową niezbędne są tzw. kodeki. Pozwalają one na sprawne przeprowadzenie procesu kodowania lub dekodowania plików multimedialnych. Do popularnych kodeków zaliczamy: Real Player czy Adobe Flash Player. Na własnych stronach internetowych można osadzać materiały wideo z popularnych portali, takich jak YouTube. R ys . 1.18. Kopiowanie kodu filmu do umieszczenia na stronie internetowej 2. TWORZENIE BAZ DANYCH I ADMINISTROWANIE BAZAMI DANYCH PRZYKŁAD SKOPIOWANEGO KODU: 2. Tworzenie baz danych i administrowanie bazami danych 2.1. Podstawy baz danych Podstawowe pojęcia Baza danych - zbiór danych uporządkowany zgodnie z określonymi regułami. System Zarządzania Bazą Danych (SZBD) - zbiór programów i narzędzi (może występować jako jedna aplikacja) pozwalających na tworzenie, przechowywanie, przetwarzanie i zarządzanie danymi w bazie danych. System baz danych to SZBD wraz z obsługiwanymi bazami danych. Serwer Bazy Danych - usługa w architekturze klient-serwer (po stronie serwera) udostępniająca użytkownikowi obsługę sieciowych systemów baz danych wraz z narzędziami niezbędnymi do udostępniania zasobów, aplikacji i komunikacji z bazą danych (serwer WWW, serwer aplikacji, PHP itp.). Do najpopularniejszych SZBD w architekturze klient-serwer zaliczamy: • Microsoft SQL Server, • MySQL, • Oracle, • PostgreSQL. Istnieją systemy baz danych, które nie wymagają współdzielenia między wielu użytkowników. Nazywamy je lokalnymi lub desktopowymi systemami baz danych. Do najpopularniejszych SZBD tego typu należą MS Access i Kexi. Każda baza danych powinna się charakteryzować wymienionymi niżej cechami. • Trwałość danych - możliwość przechowywania danych w pamięci masowej przez długi okres. • Niezależność danych - niezależność struktury przechowywania danych od systemów zarządzania danymi i platformy sprzętowej. • Ochrona danych - zapewnienie mechanizmów kontroli dostępu do danych. • Integralność danych - zapewnienie zgodności danych z rzeczywistością oraz aktualizacji danych po obu stronach związków będących odzwierciedleniem rzeczywistości. • Spójność danych - poprawność danych oraz odporność na anomalie. Modele baz danych Model danych to zbiór reguł opisujących sposób organizacji danych w bazie oraz dozwolonych operacji na danych. Każdy model danych opisuje zwykle wymienione niżej obszary. 1, Strukturę danych (fizyczny model danych). 2, Więzy integralności danych, czyli reguły dotyczące poprawności danych oraz ograniczenia integralności. 3, Typy operacji na danych oraz zasady dostępu do danych. REPETYTORIUM. KWALIFIKACJA E.14 Wyróżniamy wymienione niżej modele danych. • Model jednorodny - proste bazy danych opracowane na podstawie jednej tabeli. • Model hierarchiczny - opracowany na podstawie struktury drzewa. • Model sieciowy - w tym modelu poszczególne elementy mogą łączyć się z innymi, tworząc kratownicę (sieć). • Model relacyjny - podstawą modelu relacyjnego jest przechowywanie danych w tabeli składającej się z wierszy i kolumn. • Model postrelacyjny (relacyjno-obiektowy) - w strukturze relacyjnej bazy danych mogą być przechowywane dane typu obiektowego. • Model obiektowy - opiera się na koncepcji obiektów, gdzie obiekt jest odwzorowaniem rzeczywistości lub abstrakcji. Elementy relacyjnych baz danych Podstawą relacyjnych baz danych jest teoria, którą opublikował Edgar Frank Codd. Według niej relacja to dowolny podzbiór iloczynu kartezjańskiego jednego lub więcej zbiorów. Edgar Frank Codd stwierdził, że relacje mogą być reprezentowane przez tabele. Jeżeli tabela jest typową relacją, to jej kolumny będą atrybutami, a wiersze krotkami. Krotka to niepowtarzalny zbiór wartości o określonych typach danych umieszczonych w polach opisujący pojedynczy obiekt tabeli. Krotki nazywamy też rekordami tabeli bazy danych. Atrybutem jest kolumna relacji mająca określoną nazwę. Atrybuty tworzą również zbiór cech opisujących encje. Zbiór wartości atrybutu nazywamy dziedziną. Kolejność atrybutów w relacji nie powinna mieć znaczenia. Encja to reprezentacja obiektu materialnego, jak i niematerialnego (rzecz, osoba, miejsce, zdarzenie, pojęcie) będącego elementem odróżnialnym przez określone cechy. Encje o podobnych cechach mogą być grupowane w zbiory encji. Tabela również jest zbiorem encji. Encje są opisane atrybutami encji. PRZYKŁAD: Encja Atrybuty encji: Pogoda temperatura, zachmurzenie, ilość opadów, siła wiatru W relacyjnych bazach danych wszystkie dane są przechowywane w dwuwymiarowych tabelach. Bazy danych mogą składać się z wielu tabel, między którymi zachodzą logiczne związki, wynikające z ich wzajemnego oddziaływania, zwane relacjami. Każda tabela zawiera kolumny (atrybuty) mające nazwę oraz wiersze (rekordy, krotki). Na przecięciu kolumny i wiersza znajduje się pole przechowujące określoną wartość atrybutu. Rodzaje kluczy Każda tabela musi mieć atrybut (kolumnę) jednoznacznie identyfikujący każdy rekord tabeli bazy danych. Taki atrybut nosi nazwę klucza głównego (podstawowego). Klucz główny musi być unikatowy i mieć niepodzielną wartość (być atomowy). W bazach danych możemy spotkać następujące rodzaje kluczy: klucz prosty - klucz jednoelementowy (jedna kolumna); • klucz złożony - klucz kilkuelementowy (kilka kolumn); 2. TW O RZ E N IE BA Z D A N Y C H I A D M IN I ST R OW A NIE BA Z A MI D A NYC H • sposób klucz sztuczny - dodatkowa kolumna identyfikująca każdy rekord utworzona w sztuczny; • klucz obcy - klucz główny jednej tabeli wykorzystany do tworzenia związków między tabelami - występuje też w innej, powiązanej tabeli; • klucz kandydujący - kolumna brana pod uwagę jako przyszły klucz główny w danej tabeli podczas projektowania bazy danych. Typy relacji Relacja jako zdefiniowany logiczny związek między tabelami bazy danych może być określona ze względu na liczebność (krotność) jako jeden z następujących typów: • Relacja jeden do jednego (1 :1) - jednemu rekordowi z tabeli A można przyporządkować jeden i tylko jeden rekord z tabeli B. • Relacja jeden do wielu (1 : N) - wiele rekordów z tabeli A można przyporządkować do jednego rekordu w tabeli B. • Relacja wiele do wielu (M : N) - wiele rekordów z tabeli A można przyporządkować do wielu rekordów w tabeli B. Diagram związków encji (ERD) Diagramy związków encji (ERD - Entity Relationship Diagram) pozwalają na przedstawienie modelu struktury bazy danych z zachodzącymi w tej strukturze związkami w sposób graficzny Diagramy ER (Entity Relationship) możemy tworzyć, korzystając z różnych notacji. Najpopularniejszymi notacjami są diagramy w zapisie według Martina oraz Chena. PRZYKŁAD: W zapisie MartinaKlient encje są łączone liniami prostymi z symboliką określającą liczność Zlecenie składa serwisowe związku oraz jego opcjonalność. jest składane przez Ryc. 2.1. Przykład diagramu ER według Martina PRZYKŁAD: W diagramie Chena elementy diagramu łączymy za pomocą linii prostych. Przy połączeniach encji ze związkami określamy ich liczność. Klient N 1 składa Ryc. 2.2. Przykład diagramu ER według Chena Zlecenie serwisowe REPETYTORIUM. KWALIFIKACJA E.14 W tego typu diagramach związków encji korzystamy z symboli przedstawionych w tabeli 2.1. Tabela 2.1. Elementy diagramu związków encji Element diagramu ERD Opis elementu encja atrybut encji związek między encjami W schematach modelu ER mogą zachodzić również związki rekurencyjne. Mają one miejsce, gdy związek łączy encję z samą sobą. PRZYKŁAD: (0, n) Podwładny Podległość Pracownik Przełożony (O, 1) Rys. 2.3, Przykład związkurekurencyjnego Normalizacja tabel bazy danych Normalizacja to proces występujący podczas projektowania relacyjnej bazy danych, polegający na reorganizowaniu danych w tabelach bazy danych, mający na celu zmniejszenie liczby danych oraz wyeliminowanie potencjalnych anomalii podczas wprowadzania, modyfikowania i usuwania danych. Podczas normalizacji bazy danych należy pamiętać o utrzymaniu logicznej struktury danych we właściwej, zgodnej z założeniami postaci. Uwaga! Aby tabela mogła być poddana normalizacji, musi być relacją. Wyróżniamy następujące postacie normalne: INF, 2NF, 3NF, 4NF, 5NF, GNF, Boyce-Codd NF. W praktyce najczęściej rozważa się przypadki baz danych normalizowanych do 3NF. Pierwsza postać normalna (INF) -każda tabela przechowuje wartości elementarne (atomowe). W O RZ E N IE BA Z D A NYC H I A D M IN IS T R OW A NIE BA Z A MI D A NYC H Druga postać normalna (2NF) - tabele bazy muszą spełniać warunki INF oraz warunek, ze wszystkie kolumny w każdej tabeli, niebędące kluczem głównym muszą zależeć od całego klucza oraz być przez niego jednoznacznie identyfikowane. Trzecia postać normalna (3N F) - tabele bazy muszą spełnić warunki INF i 2NF oraz warunek, że każda kolumna tabel bazy niewchodząca w skład klucza głównego nie może zależeć od innej kolumny niewchodzącej w skład klucza głównego. PRZYKŁAD: Rys. 2.4. Tabela nie jest w INF, ponieważ jej pola zawierają listę wartości Rys. 2.5. Tabela jest w INF, ponieważ zawiera wartości elementarne Tworzenie modelu relacyjnych baz danych Projektowanie relacyjnych baz danych powinno się zacząć od analizy środowiska, które ma być reprezentowane przez bazę danych oraz stworzenia modelu w wybranej notacji diagramu ER. Budowanie modelu ER może odbywać się według niżej wymienionych strategii. • Strategia TOP-DOWN, czyli od ogółu do pojęć szczegółowych. • Strategia BOTTOM-UP, czyli od pojęć elementarnych do ogółu. Do tworzenia modelu ER można wykorzystać specjalne oprogramowanie. Przykładem takiej aplikacji jest DBDesigner4. Oprócz stworzenia schematów ERD, programy tego typu pozwalają na generowanie kodów w Yisual Basic-u, SQL-u czy ODBC. Rys. 2.6. Okno programu DBDesigner4 podczas tworzenia modelu ER REPETYTORIUM. KWALIFIKACJA E.14 3. Podstawowe etapy budowy ERD: Analiza otoczenia. Budowa modelu ER: • identyfikacja encji, • identyfikacja związków między encjami, • opisanie atrybutów dla encji, • zdefiniowanie kluczy podstawowych lub kandydujących, • określenie liczności związków i wystąpień. Ewaluacja modelu ER. • • • • • • Podstawowe cechy modelu ER: kompletność, prawidłowość, minimalność, czytelność, podatność na modyfikację normalizację. 1. 2. 2.2. Lokalne bazy danych w MS Access Microsoft Access to system zarządzania relacyjnymi bazami danych. Program ten wchodzi w skład popularnego pakietu Office i jest przeznaczony przede wszystkim dla środowiska Windows. Starsze wersje tego programu pozwalały na tworzenie i zarządzanie lokalnymi bazami danych, najnowsza wersja programu pozwala również na budowę aplikacji baz danych na podstawie przeglądarki internetowej, gdzie dane są automatycznie zapisywane na serwerze SQL, co poprawia bezpieczeństwo oraz umożliwia ich udostępnianie. W MS Access możemy korzystać z następujących obiektów: tabel, kwerend, formularzy, raportów, makropoleceń i modułów. Jednak pierwszym, podstawowym elementem, tak jak w każdej relacyjnej bazie danych, jest tabela i od niej tworzy się strukturę bazy danych. 2.3. Tworzenie bazy danych w MS Access Pierwszym krokiem po instalacji aplikacji jest jej uruchomienie i wybór tworzonego pliku. Jeżeli tworzymy nową bazę danych, wybieramy opcję Pusta baza danych oraz podajemy lokalizację pliku bazy danych i jego nazwę. Po wyborze przycisku Utwórz, otworzy nam się okno nowego pliku bazy danych. Rys. 2.7. Tworzenie pustej bazy danych 2, T W O R Z E N I E B A Z D A N Y C H I A D M I N I S T R O W A N I E B A Z A M I D A N Y C H Program Access pozwala na zarządzanie wieloma bazami danych, które zapisujemy w oddzielnych plikach. W MS Access możemy również pracować na zewnętrznych bazach danych oraz współpracować z innymi aplikacjami firmy Microsoft (np. MS Excel czy MS Outlook). Rys. 2.8. Okno nowej bazy danych Plik bazy danych MS Access jest zapisywany domyślnie w dokumentach profilu użytkownika w formacie accdb (Access 2007 i późniejsze). Wersje programu Access wcześniejsze niż MS Access 2007 obsługują formaty plików o rozszerzeniach .mdb. Rys. 2.9. Ikona utworzonego pliku bazy danych 2.4. Import / eksport danych w bazie danych MS Access W programie MS Access mamy możliwość dostępu do danych, które pochodzą z innych baz danych lub są zapisane w plikach. Możemy w takich sytuacjach wykonać operacje importowania danych lub ich łączenia. Importowanie nie powoduje zastąpienia ani zmodyfikowania istniejących tabel i obiektów. Jeżeli w docelowej bazie danych istnieje już obiekt o takiej samej nazwie jak obiekt źródłowy, program MS Access dołącza do nazwy importowanego obiektu odpowiedni, kolejny numer. Łączenie pozwala połączyć się z danymi w innej bazie danych bez importowania ich. Umożliwia to przeglądanie i modyfikowanie danych zarówno w źródłowej, jak i w docelowej bazie danych bez tworzenia i utrzymywania RE PE TY T O RIU M. KW A L IF I KA C JA E .1 4 dwóch kopii tych samych danych. Operacja ta powoduje utworzenie specjalnej tabeli zwanej tabelą połączoną. Ryc. 2.10. Okno programu Access 2007 z narzędziami do importu danych MS Access umożliwia również eksportowanie danych do innych baz danych, aplikacji, strony internetowej oraz pliku. Rys. 2.11. Okno programu Access 2007 z narzędziami do eksportu danych 2.5. Tworzenie tabel w MS Access Tabela to podstawowy element bazy danych MS Access służący do przechowywania danych. Po stworzeniu projektu bazy danych, np. w postaci modelu ER, możemy przystąpić do realizacji założeń projektowych w MS Access. Na etapie tworzenia tabel bazy danych Access interesują nas dwa rodzaje widoku: • widok projektu - umożliwia projektowanie nowej struktury tabeli; • widok arkusza danych - umożliwia wprowadzanie danych do tabeli. Możliwe jest również korzystanie z szablonów lub kreatorów, ale nie jest to wskazane podczas profesjonalnego tworzenia baz danych. 2. TW O RZ E N IE BA Z D A N Y C H I A D MIN I ST R OW A NIE BA Z A MI D A NYC H Rys. 2.12 Okno projektu tabeli w MS Access Podczas projektowania tabeli w MS Access należy określić nazwy pól tworzących wiersz nagłówkowy oraz typ danych wprowadzanych do poszczególnych pól. 3 Okno z listą wyboru typów danych Opcjonalnie można wprowadzić opis dla każdego pola. Dodatkowo należy zdefiniować właściwości dla określonego typu danych. Rys. 2.14 Okno właściwości przykładowego pola w tabeli REPETYTORIUM. KWALIFIKACJA E. 14 Opis poszczególnych typów danych przedstawiono w tabeli 2.2. Podstawowe typy danych MS Access Typ danych Opis Tekst Wartości alfanumeryczne do 255 znaków Liczba Wartości liczbowe o określanym we właściwościach rozmiarze (np. bajt, liczba całkowita, liczba całkowita długa, podwójna precyzja itp.) Waluta Wartości pieniężne Tak/Nie Wartość logiczna Tak lub Nie (prawda / fałsz) Data/Godzina Wartość daty lub godziny z przedziału lat od 100 do 9999 Załącznik Hiperłącze Dołączone obrazy, pliki arkuszy kalkulacyjnych, dokumenty, wykresy i inne typy obsługiwanych plików dołączanych do rekordów bazy danych Tekst lub połączenie tekstu i liczb przechowywane jako tekst i używane jako adres hiperłącza Nota Długie bloki tekstu Obiekt OLE Obiekt wstawiany za pomocą techniki kopiuj / wklej Autonumerowanie Unikatowa kolejna liczba Kreator odnośników Wyświetlana jest lista wartości pobieranych z tabeli lub kwerendy albo zestaw wartości określony podczas tworzenia pola. Powoduje uruchomienie Kreatora odnośników, który umożliwia utworzenie pola odnośnika. Typem danych pola odnośnika jest Tekst lub Liczba, w zależności od opcji wybranych w kreatorze Uwaga! Pola posiadające typ danych: Nota, Hiperłącze, Obiekt OLE nie mogą być indeksowane. Każde pole w tabeli bazy danych Access ma właściwości ogólne. Gdy wprowadzamy określone właściwości pola, możemy określić sposób ich wyświetlania, format wprowadzania danych, reguły poprawności dla danych oraz komunikaty błędów. Każdy typ danych może mieć inny zbiór właściwości, najważniejsze z nich to: • rozmiar pola - liczba znaków w polu; • format - sposób wyświetlania danych; • miejsca dziesiętne - liczba miejsc dziesiętnych; • maska wprowadzania - szablon wprowadzania danych; • tytuł - jako etykieta danych; • wartość domyślna - wartość wprowadzana automatycznie; • wymagane - czy wprowadzanie danych jest konieczne; • indeksowane - czy tabela będzie indeksowana według tego pola. 2. TWORZENIE BAZ DANYCH I ADMINISTROWANIE BAZAMI DANYCH Uwaga! Po utworzeniu struktury tabeli należy zdefiniować klucz główny i zapisać tabelę, nadając jej nazwę. Wprowadzanie danych należy zacząć po sprawdzeniu poprawności struktury tabeli oraz po utworzeniu relacji między tabelami. Rys. 2.15. Przykład tabeli KLIENT w widoku projektu z określonym kluczem głównym Właściwe określenie typu, formatu danych i masek ich wprowadzania na poziomie definiowania pól w tabelach oraz stworzenie właściwych relacji między tabelami jest kluczowe dla zapewnienia reguł integralności bazy danych. Maska wprowadzania Maska wprowadzania może spowodować wymuszenie wpisywania do pola tabeli ciągu znaków określonego typu lub o określonej długości. Tabela. 2.3. Symbole maski wprowadzania Symbol Znaczenie 0 Cyfra od 0 do 9. Pozycja wymagana. 9 Cyfra lub spacja. Pozycja opcjonalna. # Cyfra lub spacja. Pozycja opcjonalna. Znaki plus i minus dozwolone. L Litera od A do Z. Pozycja wymagana. ? Litera od A do Z. Pozycja opcjonalna. A Litera lub cyfra. Pozycja wymagana. A Litera lub cyfra. Pozycja opcjonalna. & Dowolny znak lub spacja. Pozycja wymagana. C Dowolny znak lub spacja. Pozycja opcjonalna. REPETYTORIUM. KWALIFIKACJA E.14 Symbol .,:;-/ Znaczenie Wszystkie następujące po nim znaki są konwertowane na duże znaki. ! Powoduje wypełnienie maski od prawej do lewej strony. \ Hasło Powoduje, że kolejny znak jest wyświetlany jako znak literałowy. Dowolny znak wpisany w tym polu jest przechowywany jako znak, ale wyświetlany jako gwiazdka (*). PRZYKŁAD: >L Report "Repetytorium + testy Egzamin zawodowy. Kwalifikacja E.14. Technik informatyk" × --- Select Reason --- Pornographic Defamatory Illegal/Unlawful Spam Other Terms Of Service Violation File a copyright complaint Close Submit Unsere Partner sammeln Daten und verwenden Cookies zur Personalisierung und Messung von Anzeigen. Erfahren Sie, wie wir und unser Anzeigenpartner Google Daten sammeln und verwenden. Cookies zulassen