Quaestiones disputatae de anima separata

Citation preview

BIBLIOTHECA FRANCISCANA SCHOLASTICA "lY-LEDII AEVI

Tom. XVIII.

BIBLIOTIIECA FRANCISCANA SCHOLASTICA :MEDII AEVI CURA

P P. C O L L rn G I I S. B O N A V E N 11 U Jt A E Tom. XVIII.

FR. MATTHAEUS AB AQUASPARTA: QUAESTIONES DE ANIMA SEPARATA, DE ANIMA BEATA DE IEIUNIO ET DE LEGIBUS

QUA R ACCHI 1959

FR. MA1'THAEI AB AQUASPARTA 0. F. M. S. IL E. CARDINALIS

-.,_

I

-

': \.....) ( __ \'-

1.

\

'. /

t

QUAESTIONES DISPU rrA rrAE DE ANlMA SEPARArrA, DE ANIMA BEATA DE IElUNIO E rr DE LEGlBUS AD FIDEM CODICUM NUNC PRIMUM EDITAE CURA

PP. COLLEGII S. BONAVENTURAE

QUARACCHI, FLORENTIAE EX TYPOGRAPHIA COLLEGII S. BONA VENTURAE 1959

R. P. VICTORINO DOUCET 0. F. M. ANNOS VITAE SEXAGINTA FELICITER EXPLENTI QUI TRIBUS DECENNIIS INDEFESSI LABORIS FRUCTUUMQUE REFERTIS ALMUM S. BONAVENTURAE COLLEGIUM AD CLAR AS AQUAS ILLUSTRAVIT INSIGNIS EXSISTENS SECTIONIS THEOLOGICAE PRAEf'ECTUS NECNON BIBLIOTHECAE FRANCISCANAE SCHOLASTICAE MODERATOR EGREGIUS SECTIONIS EIUSDEM SOCII D. D. D.

•

P. VICTORINUS DOUCET Modestus P. Victorini Doucet anin1us sine dubio aegre ferret, si eius vitan1 religioni studiisque deditam, qua1n ipse silentio tegere sum111opere optat, in vulgus efferremus. Sed etsi vita abscondita est, nurabiles vitae operosae fructus omnibus patent. P. V. Doucet 11atus est die 16 Ianuarii 1899, loco Ber­ thierville dicto, in provincia Quebecensi (Canada), habitun1 vero S. Francisci die 9 Maii 19J8 induit, Provinciae S. loseph in Canada alumnus. Studiis philosophicis ac theologicis abso­ lutis, die 12 Iulii 1925 sacerdotio initiatur. Anno subsequenti a Superioribus Romam mittitur ad studia superiora S. Theo­ logiae in Collegio Internationali S. Antonii prosequenda. Titulo lectoris g·eneralis die 13 Iulii 1929 ibide1n summa cum laude obtento, iussu Rev.mi P. Bonaventurae Marrani, Ministri Generalis, in Collegium S. Bonaventurae ad Claras Aquas se confert, ut socius esset laborum P. Ephrem Longpre in Ope­ ribus Ioannis Duns Scoti critica ratione edendis. Hie, sapienti n1agisterio eiusdem Patris - filii eiusdem Provinciae et Praefecti Sectionis Scotisticae - P. Victorin us studiis litterarun1 mediae aetatis totum se tradit, secreta editionis criticae investigat atque consequitur, ita ut brevi tempore magister huius artis evaderet. Inde ab ingressu in Collegiun1 S. Bonaventurae usque ad hodiernum diem aequalem tenet assiduitate1n in studio, sine intermissione aut animi re1nissione. Menses aestivos, quos iure meritoque quieti concedere posset, statim ab initio in biblio­ thecis Italiae perscrutandis consumit, certa ratione explorans codices manuscriptos Florentiae, Se1us, Bon01uae, Patavii, Ve­ netiis, Assisii, Romae, Neapoli etc. asservatos. Hae sedulitate n1ultam pretiosamque sibi comparavit scriptorum mediae aetatis notitian1, praesertim quad ad scholam franciscanam spectat. Supplementa illa, quae ad Repertoria P. Glorieux et F. Stegmiiller edidit, non sunt nisi fasciculi e messe copiosa.

8*

Hane auten1 uberrimam rerum scholasticarum cognitionem P. Victorinus haud occultat, immo paratus est earn semper magno ani1110 confratribus aut in studio sociis communicare. Anno 1939 Sectioni theologicae in eodem Collegio S. Bo­ naventurae aggregatus, studia Scoti eiusque scholae dimittere debet, ut omnem operan1 et laborem problematibus Summae Halesianae investigandis conferret. Exeunte anno 1942 Pr�efectus eiusden1 Sectionis theologicae renuntiatur, eo mandato ut Pro­ legomena ad tertiam partem Summae conscriberet. Negotium sane arduum, consideratis praesertim dubiis iudiciisque adversis, q uae nonnulli viri docti de editione priorum trium tomorum Summae Halesianae edixerunt. Rerum scholasticarum studiosi cognitas habent simul et probant conclusiones, quas P. Doucet in magnis Prolegomenis, post exanclatos labores patientissimasque totius problematis indagines, modeste proponit. In his investigationibus, velut thesaurus absconditus, in lucem venit Glossa Alexandri Halensis in Sententias Petri Lombardi in codice anonymo Bibl. Comm. Assisiensis 189 detecta. Hae felici inventione non solmn fructus certe geriui­ nus ingenii Alexandri Halensis compertus est, sed simul inno­ tuit etiam primus con1mentarius Sententiarun1 in universitate Parisiensi traditus. Magnifica huius Glossae magistri Alexandri editione, P. Doucet - paucis adiutus sociis, 1nultis gravibusque victis diflicultatibus tam in textu critico restituendo quam in fontibus pervestigandis - opus germanissimum principis Scholae Franciscanae ab oblivione vindicavit. Sexagesimo fcliciter vertente anno ab eius nativitate, simul et trigesin10 ab eius in hoc Collegimn adventu, confratres sociique labormn in signum venerationis animique grati prae­ sens volumen ei dedicant, vota facientes, ut flagrans traditionis franciscanae studiun1, cui - vestigia primorum huius Collegii Patrum, Fidelis a Fanna et Ignatii Jeiler premens - totum se devovit, in multos adhuc annos persequi, Deo iuvante, valeat.

9*

BIBLIOGRAPHIA P. VICTORIN! DOUCET

I.

OPERA ET ARTICULI.

L' Universite catholique de Milan, ecole de Joi et de conscience, in La Revue Franciscaine (Montreal) 44 (1928) 351-355, 396-398. De naturali seu innato supernaturalis beatitudinis desiderio iuxta Theolo­ gos a saeculo XIII usque ad XX, in Antonianum 4 (1929) 167-208. Magister Aegidius Carlerii ( 1472) eiusque Quaestio de Immaculata Conceptione B. Mariae Virginis, ibid., 5 (1930) 405-442. Descriptio codicis 172 Bibliothecae Communalis Assisiensis, in Archivum Franciscanum Historicum ( = AFH) 25 (1932) 257-274, 378-389, 502-524. Cinq manuscrits dominicains conserves au couvent de I' Observance de Sienne, in Antonianum 8 (1933) 229-234. Notulae bibliographicae de quibusdam operibus Fr. Ioannis Pecham, O.F.M. in Antonianum 8 (1933) 307-328, 425-459. Quaestiones centum ad Scholam Franciscanam saec. XIII ut plurimum spectantes in cod. Florentino Bibi. Laur. Plut. 17 sin. 7, in AFH 26 (1933)

t

183-202, 474-496.

A propos du Cod. lat. Monacensis 8717, in AFH 26 (1933) 246-247. P. ]. Olivi et I' Immaculee Conception, in AFH 26 (1933) 560-563. Maztres Franciscains de Paris. Supplement au . The Commentary on the Sentences of Alexander of Hales, in Franciscan Studies 6 ( 1946) 403-417. La date des condamnations parisiennes dites de 1241. Faut-il corriger le Cartulaire de I' Universite ? in Melanges Auguste Pelzer, Louvain 1947,

pp. 183-193.

Une nouvelle source de la « Summa fratris Alexandri », in Revue de l' Universite d' Ottawa 17 (1947) 51*-66*. The History of the Problem of the Authenticity of the Summa, m Franciscan Studies 7 (1947) 26-41, 274-312. De « Summa fratris Alexandri Halensis » historice considerata, in Rivista di Filoso.fia Neo-scolastica 40 (1948) 1-44. Doctoris Irrefragabilis Alexandri de Hales... Summa theologica. Liber tertius: Prolegomena, Ad Claras Aquas 1948, pp. ccccxn1. Alessandro di Hales, in Enciclopedia Cattolica, I, Citta del Vaticano

1949, col. 784-787.

Autour des « Prolegomena ad Summam fr. Alexandri », in AFH 43 (1950)

196-200.

In memoriam R. P. Francisci M. Henquinet, 0. F. M., in AFH 43 (1950)

202-205.

Le sermon de Jacques de Padoue sur S. Franrois (Paris 1345) et son temoignage sur Alexandre de Hales, in AFH 44 (1951) 471-476. A travers le manuscrit 434 de Douai, in Antonianum 27 (1952)

531-580.

Le Studium franciscain de Norwich en 1337 d' apres le Ms Chigi B. V. 66 de la Bibliotheque Vaticane, in AFH 46 (1953) 85-98. Commentaires sur les Sentences. Supplement au Repertoire de M. Frederic Stegmuller, in AFH 47 (1954) 88-170, 400-427. Raoul le Breton defenseur de I' Immaculee Conception. Simple rectification,

in AFH 47 (1954) 447-450.

Quclques Commentaires sur Jes « Sentences» de Pierre le Lombard, in Miscellanea Lombardiana, Novara 1957, pp. 275-294.

II.

RECENSIONES.

H. Sch wamm, Robert Cowton, 0. F. M., uber dds gottliche Vorher­ wissen, Innsbruck 1930, in AFH 35 (1931) 391-393. G. Meersseman, 0. P. , Introductio in Opera omnia S. Alberti Magni, 0. P., Brugis 1931, in AFH 25 (1932) 275-278.

11 *

M. Schmaus, Der Liber Propugnatorius des Thomas Anglicus und die Lehrunterschiede zwischen Thomas von Aquin und Duns Scotus, II. Teil, Miinster i. W. 1930, in AFH 25 (1932) 403-407. S. Moser, Grundbegriffi der Naturphilosophie bei Wilhelni van Ockham, Innsbruck 1932, in AFH 25 (1932) 546-547. P. Glorieux, Repertoire des Ma£tres en theologie de Paris au XJIIe sie­ cle, vol. I, Paris 1933, in AFH 26 (1933) 206-214. E. Franceschini, Roberto Grossatesta, vescovo di Lincoln, e le sue tra­ duzioni latine, Venezia 1933, in AFH 26 (1933) 522-524. A. G. Little and F. Pclster, S. J., Oxford Theology and Theologians c. A. D. 1282-1302, Oxford 1934, in AFH 27 (1934) 274-280. P. Glorieux, Repertoire des Ma£tres en theologie de Paris au XIII e siecle, vol. II, Paris 1934, in AFH 27 (1934) 585-589. Deodat de Basly, 0. F. M., Scotus Docens. Le B. Jean Duns Scot

enseignant la Philosophie, la Theologie, la Mystique. Synthese de sa construc­ tion doctrinale, Paris 1934, in AFH 27 (1934) 591-592. F. Delorme, 0. F. M., Joannis de Pecham Quodlibet Romanum, Ro­ mae 1938, in Nos Cahiers 4 (1939) 390-391. D. Scaramuzzi, 0. F. M., Lo Scotismo nell' Universita e nei Collegi di Roma, Roma 1939, in Nos Cahiers 4 (1939) 409. T. Crowley, 0. F. M., Roger Bacon. The Problem of the Soul in his Philosophical Commentaries, Louvain-Dublin 1950, in AFH 44 (1951)

221-223. Godefroy de Saint-Victor, Microcosmus. Texte etabli et presente par Phil. Delhaye, Lille. - Phil. Dclhaye, Le Microcosmos de Godefroy de Saint­ Victor. Etude theologiqtte, Lille 1951, in AFH 44 (1951), 459-460. Alberti Magni... Opera omni a... Tom. XXVIII: De bona. Primum ediderunt H. Ktihle, C. Feekes, B. Geyer, W. Kiibel, Monasterii West( 1951, in AFH 44 (1951) 460-464. G. R. Owst, The Destructorfrun viciorum of Alexander Carpenter, London 1952, in AFH 45 (1952) 218-219. J. R. H. Moorman, The Grey Friars in Cambridge (1225-1538), Cam­ bridge 1952, in AFH 46 (1953) 105-109. A. Maier, Die letzte Katalog der piipstlichen Bibliothek van Avignon (1594) , Roma 1952. - A. Maier, Codices Burghesiani Bibliothecae Vaticanae, Citta del Vaticano 1952, in AFH 46 (1953) 341-344. Alberti Magni... Opera onmia... Tom. XIX: Postilla super Isaia,n. Primum edidit F. Siepmann. Postillae super Ieremiam et Postillae super Eze­ chielem fragmenta. Edidit H. Ostlender, Monasterii Wesft. 1952, in AFH 46 (1953) 471-474.

12*

t

Rogeri Ba> (ed. Venetiis 1 509, f. 232d) . 5 De fide ort/1., II, c. 23 (PG 94, 950 B) ; versio Burgund. , c. 37, n. 1 (ed. cit., p. 1 42). 6 PG 94, 1055 H ; vcrsio cit., c. 59, n. 1 4 (ed. cit., p. 236).

QUAESTIO IV.

61

A 1 i i 1 dicunt quod anima separata non acqmnt cognitio­ ne111 aliqua1n ab inferioribus · seu species cognoscibiles, nee in­ telligit per species a rebus acceptas, sed nee [per] denuo infusas, sed cognoscit per species ordinis universi. Anima enim rationalis 5 et est perfectio corporis humani et est substantia quaeda111 a bso­ luta non dependens a corpore. In quantun1 est perfectio corporis, mediantibus corporalibus sensibus acquirit cognitionem et spe­ des cognoscibiles ; in quantmn vero est spiritus absolutus, a corpore non dependens, sed substantia potius perpetua et incor1 0 ruptibilis, n1ediante corpore cognitionem non acquirit, sed po­ tius ha bet species inditas a sui creatione totius ordinis universi ; · qui.bus tamen, quamdiu coniuncta est, non utitur nee per eas cognoscit, aut si cognoscit, actun1 eius non percipin1us propter i111pedin1entum corporis et ex parte phantasmatun1, quia n1otus 1 5 fortior excludit debiliorem. Postquam vero separata est, illis uti potest et per eas cognoscit, eo quod habet modum intelligendi similem aliis substantiis separatis. Si autem quaeratur ab eis, quid necesse est recipere species si habet, dicunt quod formae sive species abstractae a phantasmatibus, et innatae sive concrea�rJ tae et a superiori impressae, non sunt eiusdem rationis, nee scien­ tiae hoc n1odo acquisitae et illo 1nodo inditae sunt eiusdem ra­ iionis, quia illae sunt ad res, istae a rebus. Sed ista positio non potest stare. Prin10, qui.a omni.no est contraria veritati ph ilosophiae. Di.cit enim A r i s t o t e 1 e s, III 5 � De a11i111a 2 , quod intellectus noster creatur ut tabula rasa, in qua nihil est actu scriptum. Est nihilominus contraria veritati theologiae. N an1 A u g u­ s t i n u s, I Retractatiolllmt, cap. 4 3 et 8 4 , et XII De Trill itate, in fine 5, reprobat erroren1 P 1 a t o n i s 6 , qui posuit ani111as 30 habere sibi artes et scientias sive species rerun1 inditas et afferre eas secum dun1 corpori uniuntur. Di.cit enin1 quad anima nullas tales artes habet innatas ; nee ideo pueri vera respondent de arti­ bus, quando prudenter interrogantur, sed ista intelligibilia vi.dent 10 cognitioncm

0111.

B.

31 uniuntur] unitur AB.

32 vera] vere B.

t Cf. A vicenna, Metaph. , IX, c. 7 (ed. Venctiis 1 508, f. 1 06s.) ; Albertus Magnus , I n 1v· Se11t. , d. 4 5 , a. 1 2 (ed. C. A. Borgnet, X X X , Parisiis 1 894, p . 62 1) ; Matth. a b 2 Vide supra, Aquasparta, De co.f!1titi